შიშველი მეფის სინდრომი

”მე ხომ ბრიყვი არა ვარ! - გაიფიქრა მოხელემ  
- მაშასადამე, გამოდის, შესაფერისი არა ვარ იმ მშვენიერი ადგილისათვის, 
რომელიც მიკავია სამეფო კარზე? 
საკვირველია! ყოველ შემთხვევაში, არ უნდა შევიმჩნიო 
და იგი შეუდგა მისთვის უხილავი ქსოვილის ქებას, 
აღფრთოვანება გამოთქვა ფერებისა და ქარგის გამო. 
- ოჰ, ძალზე მომხიბვლელი ქსოვილია! - მოახსენა მან მეფეს”.

                                                          (ჰანს კრისტიან ანდერსენი "შიშველი მეფე")

გახსოვს ალბათ, სკოლაში როგორ გინდოდა ყოფილიყავი „ისეთი, როგორებიც სხვები არიან“, სხვებს როგორც ეცვა, ისე უნდა გეცვა შენც, უნდა მოგესმინა იმ მუსიკისთვის, რომელსაც სხვები უსმენდნენ, თორემ მოზარდების დაცინვის მორიგი ობიექტი შენ გახდებოდი. 12-14 წლის მოზარდებს ხომ საკუთარი ინდივიდუალობის გამოხატვის ეშინიათ და ამიტომ ერთმანეთს ბაძავენ. 

თუმცა, მიმბაძველობა მარტო ბავშვების და მოზარდების ნაკლი როდია. ადამინები მაკაკა მაიმუნებივით ერთმანეთს ბაძავენ. ზრდასრულ ადამიანებში ეს უფრო უმსგავსო ფორმებს იძენს და ზუსტად ასე ყალიბდება მარიონეტული საზოგადოება, რომელიც ცხვრის ფარის თუ ვირთა ჯოგის ინსტიქტით ცხოვრობს. 

"შიშველი მეფის სინდრომი" - არის საკუთარი აზრის გამოხატვის შიში, როდესაც ზრდასრული ადამიანი სხვების მოსაწონად ცხოვრობს და სხვების მოსაწონადვე "ვირების საერთო ნახირში ყროყინებს". 

ჯერ აბიტურიენტობის პერიოდში, უფროსების "რეკომენდაციით", ირჩევ "მოდურ“ ან "პრესტიჟულ" პროფესიას, რადგან 17-18 წლის ასაკში რთულია შენით განსაზღვრო ნამდვილი პროფესიული მოწოდება. ხშირად, მოზარდი თავის ოცნებებზე და ინტერესებზე უარს ამბობს და იმ დროისთვის პოპულარულ ფაკულტეტზე აბარებს, სხვებს რომ არ ჩამორჩეს. მეოთხე კურსზე ან უფრო გვიან კი, ხვდება, რომ არჩეულ პროფესიასთან საერთო არაფერი აქვს.

პროფესიის "შერჩევის" შემდეგ, აუცილებლად უნდა დაოჯახდე და 30 წლის სანამ გახდები უნდა გყავდეს შვილი. არ აქვს მნიშვნელობა სასურველი პარტნიორი იპოვე თუ არა, დრო ელვის რაშით გარბის და საზოგადოების მიერ დანიშნული „დედლაინი" ახლოვდება. უნდა იჩქარო და დაქორწინდე თავად "ქორწინების ფაქტზე" და არა კონკრეტულ ადამიანზე. იმიტომ, რომ ყველა "ნორმალურ" ადამიანს უნდა ჰყავდეს ოჯახი, შვილები. 

თუ ამ "სტანდარტებს" არ აკმაყოფილებ, თავს უიღბლო, არშემდგარ პიროვნებად და რატომღაც დამნაშავედაც იგრძნობ! რომც არ იგრძნო, სხვები მაინც გაგრძნობინებენ და მიგანიშნებენ, რომ სერიოზული "ნაკლი" გაქვს! 

                                           

უგუნურ ბრბოში, თითო-ოროლა ინდივიდუალისტიც მოიძებნება, მაგრამ ზოგადად ხალხი - კოლექტიურ-სტანდარტულად, ერთნაირად მოაზროვნე ბიომასაა. 

საბრალო ადამიანს მთელი ცხოვრება საკუთარი სურვილების და ინდივიდუალობის ჩახშობა უწევს, რადგან სხვების ეშინია. ის ხომ სხვების მოსაწონად ცხოვრობს. დაბადებიდან სიცოცხლის ბოლომდე: ჯერ მშობლებისთვის, მერე მეუღლისთვის, შვილებისთვის და ასე შემდეგ. მერე კი, სიკვდილის მოახლოვების მომენტში უცებ ხვდება, რომ აბსოლუტურად უაზროდ უცხოვრია. მთელი ცხოვრება ეგონა, რომ სწორად იქცეოდა და სიკვდილის წინ, სიცოცხლის ბოლო წამებში ხვდება, რომ არასოდეს არ იყო ბედნიერი.

რამდენ დროს ვხარჯავთ ფუჭად. როგორ უაზროდ ვიძაბებით, ვნერვიულობთ სისულელეებზე და სხვებს ვეჯიბრებით: კარიერაში, ოჯახის შექმნაში, სილამაზეში და საერთოდ ყველაფერში. გამუდმებით ვიღაცებს რაღაცებს ვუმტკიცებთ. პატივმოყვარეობა და ეგო გვაიძულებს ვაკეთოთ ის, რაც სინამდვილეში არ გვინდა და საერთოდ არ გვჭირდება, - მტრების/მეგობრების ჯინაზე. 

ამ უაზრო შეჯიბრში ადამიანი ადრე თუ გვიან, მაინც მარცხდება და დეპრესია ეწყება. საკუთარ თავს არშემდგარ, უიღბლო პიროვნებად თვლის. ეგო, პატივმოყვარეობა და ბოღმა ახრჩობს... 

რა სამწუხაროა, რომ არავის არ გვახსოვს, რომ ყოველი ფუჭად დახარჯული დრო და ყოველი უაზროდ გასული დღე, სხვების მიერ "დანიშნულ დედლაინთან" კი არა, გაცილებით უფრო სერიოზულ "დედლაინთან" - სიკვდილთან გვაახლოვებს. ცხოვრება ხანმოკლეა, ჩვენ კი, ძალიან გვიან ვხვდებით, რომ მთელი ცხოვრება მხოლოდ უაზრო სპექტაკლის მონაწილეები ვიყავით.

ხალხს დამოუკიდებლად ფიქრიც ეზარება და მათ ნაცვლად სხვები ფიქრობენ. მაგალითად, საუკუნეების განმავლობაში ხალხი პრიმიტიული რელიგიური დოგმებით ცხოვრობდა და დღესაც ებღაუჭება ამ დოგმებს. ათასი წლის წინანდელი რელიგიური ზღაპრების დამოუკიდებლად გაანალიზება არავის უნდა ან ეზარება. ნუთუ მრავალი საუკუნის წინ მცხოვრები ხალხის პრიმიტიული ჭკუით დამკვიდრებული რელიგიური ფილოსოფიიის ლოგიკურობაში ცივილურ ადამიანს დღემდე არ შეჰპარვია ეჭვი? 

"წმინდა" წიგნები და სახარებები ათეისტების გარდა, თავიდან ბოლომდე არავის  აქვს წაკითხული, მორწმუნე ადამიანი მხოლოდ რელიგიის მქადაგებლების პრიმიტიულ "ინტერპრეტაციას" ენდობა, იმიტომ, რომ მორწმუნე ადამიანის ლოგიკა ასეთია: "ამდენ ხალხს სჯერა რა ყველა სულელია და მე ვარ ჭკვიანი? მოდი მეც დავიჯერებ რა.." 

ადამიანს სწორედ სიკვდილის მოახლოვების მომენტში ახსენდება, რომ არც ერთი რელიგიური წიგნი არ წაუკითხავს და უცებ აღმოაჩენს, რომ არმყოფობაში ჩავარდნის შიშისგან მისი მეხსიერებიდან მანამდე მოსმენილი ყველა რელიგიური ქადაგება წაიშალა. 

რომც ახსოვდეს, მაინც ვერანაირ შვებას ვერ გრძნობს! მაინც არ იცის სად მიდის და მაინც ეშინია სიკვდილის.

"შიშველი მეფის სინდრომის" მთავარი მავნე ზეგავლენა კოლექტიურ-სტანდარტული აზროვნებაა, როდესაც ვიღაცეების მიერ თავს მოხვეული მოსაზრება ან გემოვნება შენი საკუთარი გგონია. 

მაგ., მთელი მსოფლიო თვლის, რომ პიკასო გენიალურია. მერე რა რომ გაუგებარ, მახინჯ ფიგურებს ხატავს! თავის დროზე ის ვიღაცეებმა გენიოსად აღიარეს, მისი ნამუშევრები მილიონები ღირს! ჰო და, შენც ისევე, როგორც ანდერსენის ზღაპრის გმირები, არაფრის დიდებით არ უნდა აღიარო რომ "იდიოტი" ხარ და არ გესმის პიკასოს ხელოვნება. აუცილებლად გაიგიჟე  თავი და თქვი, რომ ის გენიალურია და გიჟდები მასზე! 

სხვა რა გზა გაქვს, ჭკვიანურ სიფათს იღებ და სხვებს უერთდები, რადგან სიკვდილის შიშითაც ვერ აღიარებ რომ "გოიმი" ხარ და გული გერევა პიკასოს აჯღა-ბუჯღებზე.  ჯობია გაჩუმდე და პიკასოთი "აღფრთოვანებული" იყო! 

"მისი ყოველი ნახატი მთელ ნაწარმოებს ნიშნავს! ის რომ დააფასო ღვთით ნაბოძები ნიჭი უნდა გქონდეს!" - ასეთი სირული ფრაზები პიკასოს თბილისურ გამოფენაზე მოვისმინე. (იქ ტელე-გადაცემის გადაღებაზე ვიყავი, თორე რა ჯანდაბა მინდოდა) თურმე ვიღაცას პიკასოს ფუტურიზმი, კუბიზმი, თუ რაღაც ჯანდაბიზმი „ესმის“! 

ტენდენციურ "ინტელიგენციას“ ბრაზილიური მწერლის პაოლო კოელიოს ნაწარმოებები "შეუყვარდა". კარგი გაპიარების შედეგად კოელიომ საერთაშორისო პოპულარობა მოიპოვა და ახლა საქართველოშიც თითქმის ყველას "გემოვნებაში ჩაჯდა". არადა, მისი ნაწარმოებების ჟანრი ძირითადად ეზოთერიკაა - ფილოფოსიური სწავლება სამყაროს მოწყობის პრინციპებზე და ნუთუ ყველა უცებ ეზოთერიკოსი გახდა? მოკლედ, რა მნიშვნელობა აქვს მისი "ალქიმიკოსი" გესმის თუ არა, მთავარია, რომ კოელიო "მოდაშია"!  

Post Scriptummm..

ჩვენ ვითხოვთ დემოკრატიას, სიტყვის და საერთოდ ყველაფრის თავისუფლებას, მაგრამ ჯერ საკუთარ თავს არ ვაძლევთ ინდივიდუალურობის გამოხატვის თავისუფლებას და სიცოცხლის ბოლომდე საკუთარ თავს ვერ ვპოულობთ. ინდივიდუალურობის გამოხატვაში რამე ეპატაჟს ან ტრაკში პეროს არ ვგულისხმობ. უბრალოდ, გაუბედავი მოზარდივით საკუთარი აზრების და გემოვნების გამჟღავნების არ უნდა გეშინოდეს.