ფელინის „კინო“ ვაგზლის მოედნიდან
ადრე, კომუნისტების მმართველობის პერიოდში, სტუდენტებმა მეგობარი კინოთეატრში ვერაფრით მიიყვანეს. ყოველ თხოვნაზე პასუხობდა, - რად გინდათ, ბიჭო, კინო, აგერ გადით ვაგზლის მოედანზე, იქვე მეტროს წინ გაჩერდით და ხალხის ქცევას დააკვირდით; მე როცა ნამდვილი (ფელინისებური) ფილმის ნახვა მომინდება, სწორედ იქ მივდივარ, თქვენც იმავეს გირჩევთო, - თავისას არ იშლიდა „ნეორეალიზმის“ დაუდგრომელი მიმდევარი.
გადავწყვიტე, მისთვის მიმებაძა და აღნიშნული ტერიტორიიდან სახელდახელო რეპორტაჟი მომემზადებინა. თან, იმის გათვალისწინებით, რომ ბოლო ათწლეულებია, „კინო“ კიდევ უფრო გახურდა. მიუხედავად იმისა, რომ შუაგულში ძველი „დეზერტირების“ ბაზარი აღარ არსებობს, სამაგიეროდ, ირგვლივ ყველგან ვაჭრობაა, სადაც კი ეს ფიზიკურად შესაძლებელია.
სადგურის მოედნისკენ მიმავალ ავტობუსს სირბილით მივუსწარი და მარდად შევახტი. ფეხი შევდგი თუ არა, ინსტინქტურად პირბადე ამოვიღე, მაგრამ გარშემო მიმოვიხედე, არავის ეკეთა და ჯიბეში დავაბრუნე.
ბოლო სკამზე ქალბატონი ხმამაღლა ლაპარაკობს. გოგო, 400 ლარს არაფერში მიხდიან, თვეში ერთხელ ტრენინგზე ერთი დამატებითი ადამიანი მიმყავს და ამაში მაძლევენ; წამო, შენც წაგიყვან, ხომ გინდა მუქთა ფულიო. ეტყობა, მორიგი თაღლითურ-პირამიდული (თუნდაც ბოლო, ე.წ. ბოტასისებური) სატყუარის მომსწრე გავხდი, ოღონდ ეს უახლესი პირამიდა ჩანს, ფულს აღარ ითხოვს, პირდაპირ ადამიანებზე (მათ სულებზე) ნადირობს.
ვაგზლისკენ მიმავალ თამარ მეფის გამზირზე წლებთან ერთად, ყველა და ყველაფერი იცვლება, კინოსტუდია „ადამი და ევას“ (გზისპირა ვაშლებიანი ჭიშკარ-ფასადის) გარდა. ცოცხალი „კინოც“ დაახლოებით ამ ადგილიდან იწყება და ზემოთ „ნახალოვკამდე“ ვითარდება.
დღესაც ცხელა და ადამიანები ტაატით გადაადგილდებიან. „დინამოსკენ“ მიმავალ თევდორეს ქუჩის პატარა ბაზრიდან გამოსული ძველი ნაცნობი მხვდება, აქვე ნიგოზს ვყიდიო, მეუბნება.
- კარგია, რომ მუშაობ, მაგრამ დღეს ბაზარში თუ არ გამოხვალ და რამით არ ივაჭრებ, ისე ამ ქვეყანაში ცხოვრება გაგიჭირდება; გამოდი ჩემთან ნიგვზებში და მცირედით დაიწყე, ასე, ხელფასზე ცოდვა ხარო, - მარიგებს. - მადლობა, მეგობარო, შენც კაი ჯანზე ხარ და ასე გააგრძელე-მეთქი.
მეორადი წიგნების განყოფილებაში გადავდივარ, ერთ-ერთი იშვიათი გამოცემით ვინტერესდები. ასაკოვან მამაკაცს ვეკითხები, მუშაობა როგორ მიდის-მეთქი?
- აქ ძირითადად სახელმძღვანელოებზე ვმუშაობთ, მასწავლებლები ავალებენ მოსწავლეებს საჭირო ლიტერატურას და ისინიც ყიდულობენ; აბა, რა გითხრათ, ვაჭრობა ჩავარდნილია, რადგან ხალხს ფული არა აქვს. შენი წიგნი ვისღა აინტერესებს, როცა ერთი ჭიქა ზეთის ფასი ლამის ათ ლარამდე ავარდა. დღეში შეიძლება 20-30-40 ლარი ვიშოვო, მაგრამ ჯიბიდან ისე ქრება, მიჩვევასაც ვერ ვასწრებ... რაც შეიძლება მეტი ახალგაზრდა განვითარებულ ევროპაში უნდა წავიდეს, იქ ფული იშოვოს, წესრიგი, კანონების დაცვა ისწავლოს და მერე ჩამოვიდეს, ქვეყანას გამოადგეს; მოსემ ებრაელები 40 წელი რომ ატარა უდაბნოში, ჩვენც მაგ დღეში ვართ და ასე მალე არაფერი გვეშველება.
- მაგრამ აქ დარჩენილები ვერ შევძლებთ რეალობის შეცვლას?
- ვერა, რადგან დღეს აქ წარმოუდგენელი მონობაა გამეფებული! ადამიანები უთავმოყვარეო არსებებად არიან გადაქცეულები და მთავრობისაც უკვე აღარავის სჯერა. კი ბატონო, მე თუ არ მენდობით, აგერ შემოიარეთ მთელი ეს ტერიტორია და თუ ვინმეს დღევანდელი ხელისუფლების მადლიერს აღმოაჩენთ, არ დაგეზაროთ, მოდით და მახარეთ ეს ამბავი. ჯერ წინაზე უარესი მოვიდა სათავეში, მერე - მასზე კიდევ უვარგისი, ახლა ესენი რომ გაყარო, უფრო აბდალი მოვა და ჩვენი საშველი არაფერია - სანამ წასული ახალგაზრდები უკან არ დაბრუნდებიან, ქვეყნის ევროპულ თარგზე მოწყობას არ დაიწყებენ. ამისთვის რაც შეიძლება მეტი უნდა წავიდეს, თორემ ამ მონების მთავრობისგან ხეირს არავინ უნდა ელოდოს. აგერ, სამი შვილიშვილი მყავს და არც ერთი არ მუშაობს. მეც რომ ყოველდღიურად არაფერი შემქონდეს ოჯახში, მშივრები ვიქნებოდით. შემხედეთ, რა მაცვია, აქვე მეორადებში შევდივარ და ერთ-ორ ლარად ვყიდულობ ჩასაცმელს, რომ ოჯახში ელემენტარული მაინც არ მოგვაკლდეს. აბა, ეს ცხოვრებაა?!.
- წიგნებს რომ თავი დავანებოთ, დღევანდელ მთავრობას მაინც რას ერჩით?
- გეტყვით და, კარგად მომისმინეთ. დღევანდელ მთავრობაში, უფრო სწორად, მონები კი არა, პატრონის ჩვეულებრივი ვასალები არიან, რადგან ამაში (დამოკიდებულებაში) მათ ფულს უხდიან, ხოლო მონას, მოგეხსენებათ, ფულსაც არ აძლევენ, ისე ამუშავებენ. მაგრამ ამ ვასალებმაც პატრონისგან ფული რომ არ მიიღონ თავის დროზე, დაძიძგნიან ეგრევე; აი, ასეთი მახინჯი სისტემაა ჩამოყალიბებული და ამ დაუნდობელ ძიძგილაობაში შენი უბრალო ხალხი ვის აინტერესებს?! შეხედეთ, როგორი აღრენილები არიან ეს ვასალები; ვინმესგან განსხვავებულ აზრს რომ მოისმენენ, ოპოზიციიდან ან უბრალოდ რიგითი ადამიანებისგან, დასაგლეჯად გამზადებული არიან. ჰო, მათთვის ხომ საქართველო აყვავებული ქვეყანაა, რადგან თვითონ კარგად არიან. ამიტომ არ მჯერა, რომ ამ ქვეყანაში მორიგი არჩევნებით რამე შეიცვლება. აი, ნახავთ, ისევ დაირაზმებიან პატრონ-ვასალები და ბოლოს და ბოლოს, დანარჩენებისგან ხმებს იყიდიან ისევ; რა, სულ ასე არ ხდება?
- კი, მაგრამ ასე სულ ესენი იქნებიან სათავეში? - სიცხეს უმატებს, მაგრამ კითხვას მაინც ვუსვამ.
- იქნებიან, სანამ ევროპაში წასული თაობა ცოტა მომძლავრებული და განათლებული უკან არ დაბრუნდება და სამარცხვინო მონურ ცხოვრებაზე უარს არ იტყვის, - მეუბნება წიგნების გამყიდველი.
დამწვარი „ბავშვთა სამყაროს“ წინა მოედანზე ასაკოვანი ქალბატონი საბნების, ბალიშების, თეთრეულისა და მსგავსი საქონლის კლიენტს ელოდება დიდი მოთმინებით.
- ამ შენობის საეჭვო ვითარებაში დაწვის შემდეგ მოედანზე გადმოვედით. გავნაწილდით, ზოგი აქვე ახლოს ოქროს ბირჟაზე გადავიდა, ზოგი - პროდუქტების ბაზარში, შეძლებისდაგვარად ყველამ თავს უშველა; "ბავშვთა სამყაროს" ადგილზე მიწა ამოთხრილია და რაღაცას აშენებენ, ჩვენ ამას არავინ გვეკითხება, პატარა ხალხი ვართ. გლეხებმა საკუთარ თავს თუ არ მივხედეთ, არავის ვაინტერესებთ, შვილო. მთავრობა თავისთვის, სულ სხვაგან იმყოფება და ჩვენ, უბრალო ხალხი - სხვაგან. მთელი დღე აქ თუ არ ვიმუშავეთ, კარგი დღე არ დაგვადგება, - შემომჩივის.
- მაინც რას დამაბარებთ მთავრობასთან?
- ვერაფერს დაგაბარებთ, მათ თავიანთი საქმის თვითონ იციან, ჩვენ - ჩვენი. ვაჭრობა ხან არის, ხან - არა; ზოგჯერ ზედიზედ გაყიდი, შეხედავ, ზიხარ მთელი დღე და მყიდველი არავინაა. ამიტომ, მოლა ნასრედინის არ იყოს, მთავარია, ადამიანი შრომა-ვაჭრობაში იყო და ასე გადარჩე, სხვა გამოსავალი არაა. გლეხისთვის არც ერთი მთავრობა არ ყოფილა და არც იქნება, ამიტომ მათთვის სათქმელიც არაფერი მაქვს, - ღიმილით მემშვიდობება.
აფხაზეთიდან დევნილი შუახნის მამაკაცი პრესასა და ჩანთებს ყიდის:
- ჩემი დღევანდელი გადასახედიდან, ნეტავ იქვე, აფხაზეთში მოვმკდარიყავი და აქეთ საერთოდ არ ჩამოვსულიყავი, ეს რა ცხოვრება დავინახე!.. - მაქსიმალურად ხმადაბლა, მაგრამ ღიმილიანი გამომეტყველებით შემომჩივის.
- მეგობარო, ასე ნიჰილისტურად რატომ ხართ განწყობილი?
- მთლად ასეც არ ვარ, ძმაო, იმედს მაინც არ ვკარგავ, რადგან ღვთისმშობლის წილხვედრი ქვეყანა ვართ და ჩვენი ხსნა მხოლოდ ამ რწმენაშია. მე პირადად, ამ რწმენით ვცოცხლობ და ეს მასულდგმულებს! პოლიტიკას რაც შეეხება, არჩევნებით აქ არაფერი შეიცვლება, რადგან ალბათ თქვენც ხედავთ, ყველაფერს დედა აქვს ნატირები. ან არჩევნები რას შეცვლის, როცა ყველა თავის ჯიბეზე იყურება?! თანაც, იცით რა არის?.. გვარგადაკეთებული ვაი ქართველები ქვეყანას სიკეთეს არ მოუტანენ; შეიძლება ეს არ დაბეჭდოთ, მაგრამ ამას მაინც გეუბნებით. აბა, რომელია მთავრობაში ნამდვილი ქართველი, შეამოწმეთ. სანამ ნაღდი ქართველები არ იქნებიან სათავეში, ჩვენი საშველი არაფერია. შეხედეთ, ადამიანები გაბრაზებულ-გაბოროტებული დადიან, ნამდვილი ზომბებივით არიან. აბა, ეს რა ნორმალური ცხოვრებაა?! გაყიდვები შემცირებულია, მაგრამ სად წავიდე, რა გავაკეთო?..
გაჩიანელი (აზერბაიჯანელი) ქალბატონი ძველი "დეზერტირების" წინ ბოსტნეულს (მწვანილს) ყიდის. აქეთ შემომჩივის, - ხალხს ფული რატომ არ აქვს, ასე რატომ უჭირთ, ათ და ოც თეთრზე მევაჭრებიან, დაკლებას მთხოვენ, ადრე ასეთები ნაკლებად ხდებოდაო.
- აბა, მე რა ვიცი, ბებო, მიზეზი თქვენ უფრო გეცოდინებათ.
- მე რა უნდა ვიცოდე, დილიდან დაღამებამდე აქ ვმუშაობ, რომ ჩემი ტკივილი დავივიწყო - 42 წლის ბიჭი გარდამეცვალა...
- როგორ, რა მოხდა?
- ყველაფერი ღმერთის ბრალია; მაგაზე ფიქრის თავი სად მაქვს, ჩემ მაგივრად აქ ვინ იმუშავებს, ოჯახში ფულს ვინ შეიტანს?.. - თავისთვის ამბობს თითქოს.
გზად კიდევ ერთი ნაცნობი მხვდება, რაიონიდან ჩამოსული. მახსოვს, ადრე მეორადი ტანსაცმლით ვაჭრობდა.
- კარგა ხანია, თავი დავანებე, ძველი ვალები წლების შემდეგაც ვერ ამომიღია. იაფი მეორადი ტანსაცმელიც კი ყველას „პოსლეზე“ უნდოდა. შენ აზრზეც არ ხარ, რაიონებსა და სოფლებში რა მდგომარეობაა - ახალგაზრდები უკვე სანთლით უნდა ეძებო და ვინც დარჩა, ისიც ამ ქვეყნიდან გაქცევაზე ფიქრობს... ახლა კლინიკაში ჩამოვედი ექიმთან, გეგმურ შემოწმებაზე, იმედია, კარგად მექნება ყველაფერი, - მემშვიდობება.
ამ ფონზე რაიმე ოპტიმისტურ ნოტს ვეძებ და ისევ ძველი ნაცნობი, წიგნებით მოვაჭრე (ქალბატონი იზო) მხვდება დასუფთავების სამსახურის უნიფორმაში.
- უპერსპექტივო წიგნებს თავი დავანებე და აგერ, "დასუფთავებაში" დავიწყე მუშაობა. აქვე ბაზრის მიმდებარე ტერიტორიას ვაკრიალებთ დღეში ორჯერ. რომ იცოდე, თვითონ კალაძემ დამაჯილდოვა, ამის დამადასტურებელი სიგელიც მაქვს. შენ ხომ იცი, უბინაო ვარ და ბატონ კახას ეგეც ვთხოვე. იმედია, განიხილავენ და ადრე თუ გვიან, მეც მეღირსება სადმე გარეუბანში ერთი ოთახი, თორემ ნაქირავებში წანწალით დავიღალე, - მეუბნება.
ეს ბოლო რესპონდენტი რომ არ შემხვედროდა, რეპორტაჟში დამრჩებოდა ვაგზალი და მოვაჭრეები, რომელთაგან მთავრობის აღარავის სჯერა...
უიმედობა, უპერსპექტივობა, რწმენის დაკარგვა და ინერციით შრომა - ვაღიარებ, ასეთი რეალობა მოედანზე აქამდე არ მინახავს. კინო გრძელდება, მაგრამ სცენარი შესაცვლელია - მთელ უზარმაზარ ტერიტორიაზე ამის მძაფრი სურნელება დგას.
გიორგი მეფარიძე