nino

kldiaSvili
levan kldiaSvili
roland qarTveli

saerTaSoriso
sityvaTa
ganmartebiTi leqsikoni

(meore, Sevsebuli da gasworebuli gamocema)

saero
saskolo
gamocema

ps `imedi~
Tbilisi

-2-

winamdebare leqsikoni Seicavs zepir da weriT metyveleba

Si yvelaze ufro xSirad xmarebul 5000 saerTaSoriso sityvas.
Zvel sityvebTan erTad mis SemadgenlobaSi Setanilia axali
sityvebi, romlebic xmarebaSi Semovida ukanasknel aTwleul
Si saqarTveloSi sazogadoebrivi, ekonomikuri, politikuri
da kulturuli cxovrebis radikaluri gardaqmnis Sedegad.
saleqsikono statia Seicavs sityvis etimologiasa da
ganmartebas, sityvis gramatikul maxasiaTebels, metyvelebaSi
maTi xmarebis magaliTebs, sityvaTwarmoqmnis budes.
leqsikoni gankuTvnilia, uwinares yovlisa, moswavleebi
saTvis, magram vfiqrobT, misiT dainteresdeba farTo sazoga
doeba.
leqsikons darTuli aqvs laTinuri sibrZne.

redaqtori

avTandil narimaniZe

gamomcemeli da
teqnikuri redaqtori

oTar CxaiZe

kompiuteruli uzrunvelyofa

nata narimaniZisa

ISBN 978-9941-0-1586-1
n. kldiaSvili, l. kldiaSvili, r. qarTveli Tbilisi, 2010 w.

-3-

winasityvaoba

iuza kldiaSvilis _ tragikulad

daRupuli papis _ naTel xsovnas

eZRvneba es wigni.
nino da levan kldiaSvilebi

gansazRvreT sityvis mniSvneloba

da Tqven daixsniT kacobriobas
misi Secdomebis naxevrisagan.
rene dekarti
Cven vcxovrobT swrafadcvalebad enobriv konteqstSi. sa
erTaSoriso sityvebis is mZlavri nakadi, romelic mo
e
dineba
Jurnal-gazeTebidan, gaJRerebuli radio- da tele-eTerSi, da
romelmac SeaRwia Cvens yoveldRiur yofa-cxovrebaSi da Ta
visufal droSi, ganpirobebulia saqar
Tve
los sazogadoebrivpolitikuri cxovrebis yvela sferoSi mkveT
ri, radikaluri
cvli
lebebis Sedegad. amasTan mravali saerTaSoriso si
ty
vis mniSvneloba kvlav gaugebari rCeba mkiTxvelisa da msme
nelisaTvis, xolo arsebuli leqsikonebi yovelTvis ver pa
suxoben mzard moTxovnebs. swored amitom saWiroa leqsikoni,
ro
melSic axali sityvebis mniSvneloba ganmartebuli iqneba
sak
marisad martivad da gasagebad.
winamdebare leqsikonSi SevecadeT, erTis mxriv pasuxi
gagveca farTo wris mkiTxvelTa mzardi moTxovnisaTvis, meo
res mxriv ki _ Tanamedrove moswavleTaTvis leqsikonis aseT
ma orientaciam ganapiroba sityvebis rogorc SerCeva, aseve Si
naarsi, saleqsikono statiis struqtura da TviT leqsikonis
sa
xelwodebac ki. arsebuli analogiuri leqsikonebisgan gan
sxvavebiT, Cveni leqsikoni warmoadgens rig damatebiT cnobebs
saerTaSoriso sityvebis Sesaxeb: gramatikul daxasiaTebas,
da bolos, sityvebs erTZiriani fuZe sityvebiT, romlebic si
tyvaTwarmoqmnis budes Seadgenen.
saerTaSoriso sityva ewodeba yvela im sityvas, romlebsac
ucxo sityvaTa Ziri aqvT da yvela werilobiT enaze erTnairad
gamoiTqmis.

-4leqsikonis SemadgenlobaSi Sevida aramarto uaxlesi sa

er
TaSoriso sityvebi (sekvestri, denominacia, vauCeri, daijesti
da sxv.), aramed Zveli sityvebic, romlebic realurad funq
cionireben qarTul enaSi (idea, anarqia, virusi, dialeqtika
da sxv.), aseve sityvebi, romelTac `meore~ sicocxle SeiZines
(anaTema, analoi, ikonostasi, aliluia da sxv.).
leqsikonis safuZvelia sayovelTaod xmarebuli Semdegi
Tematikuri jgufebis leqsika:
1. sazogadoebriv-politikuri leqsika (diaspora,doqtorina,
genocidi, asimilacia, avtoritaruli, demokratia, inauguracia
da a.S.);
2. ekonomikuri leqsika (devalvacia,dotacia,hi perinflacia,
biujeti. brokeri, distributori da a.S);
3. kulturis d xelovnebis sferos leqsika (andegraundi,
akmeizmi, alegoria, ampiri da a.S);
4. sakulto leqsika (altari, avtokefaliis, dogmati da
a.S);
5. sportuli leqsika (bodibildingi, karate, Ziudo da
a.S);
6. sayovelTaod xmarebuli samecniero terminologia
(adaptacia, vibracia, gradacia, indeqcia, adekvaturi da a.S).
garda amisa, leqsikonSi CarTulia produqciuli sa
er
Ta
So
riso sityvaTa TavsarTebi an rTuli sityvebis pirveli nawi
li
(a..., de..., dev..., inter..., bi..., da sxv.), rac mniSvnelovnad afarToebs
sityvebis axsna-ganmartebas da gagebis SesaZleblobas.
dabolos, leqsikoni dazRveuli ar aris Secdomebis da
calkeuli xarvezebisgan, amdenad avtorebi didi madlierebiT
miiReben maT da gaiTvaliswineben leqsikonis Semdgomi
gamocemisas.

leqsikonis agebuleba
saleqsikono statiis struqtura da Sinaarsi
leqsikonSi sityvebi anbanTrigzea gawyobili,
saleqsikono statia Seicavs:
1. fuZe sityvas;

-52. sityvis formebs da gramatikul maxasiaTebels;

3. etimologiur cnobas;
4. ganmartebas;
5. metyvelebaSi xmarebis ilustracias;
6. sityvaTwarmoSobis budes.
ukanaskneli ori ganyofileba warmoadgens fakultaturs,
e.i. warmodgenilia ara yvela saleqsiko statiaSi.

fuZe sityva
fuZe sityva gamoyofilia asomTavruliT da Savi SriftiT,
maxvilis CvenebiT.
Tu leqsikonSi arsebobs erTZiriani zedsarTavi saxeli,
zmna an arsebiTi saxeli, fuZe sityvis saxiT gamotanilia
is, romelic ganmartebas advilad eqvemdebareba, danarCenebi
mocemulia sityvaTwarmoqmnis budeSi Sesabamisi niSniT.
magaliTad:

investQcia

investiciis. investori. investireba.

debQuti

debiutanti. debiutireba
Tu sityvebi mniSvnelobiT Sordebian erTmaneTs, eZleva
ori fuZe sityva.
magaliTad:
Qndeqs-i. 1. maCvenebeli, sia, nusxa, mag., saqonlis indeqsi; 2.
cifrobrivi maCvenebeli, mag., safosto indeqsi.
indeqsAcia. infliaciis periodSi Semosavlebis sidi
dis SenarCunebis xerxi.

sityvis gramatikuli maxasiaTebeli

sasaTauro sityvas mosdevs misi gramatikuli maxasiaTebeli.
arsebiTi saxelebisaTvis misi daboloeba mx. ricxvSi.
magaliTad:
bAit-i; instQtut-i.

etimologiuri cnoba

-6gramatikuli maxasiaTebelis Semdeg kvadratul frCxileb

Si latinicas mosdevs ena-wyaros sityva da misi Targmani.
magaliTad:
konsorcQum-i [laT. consortium Tanamonawileoba].

ganmarteba
mravalmniSvnelovan sityvebSi ganmartebas eqvemdebareba
sityvis aqtualuri mniSvneloba.
magaliTad:
dezavuQreba [fr. desavouer uaryofa] _ adre gamonaTqvamis
(warmoTqmulis) sajarod uaryofa.
kaleidOskop-i [fr. kaleidoscope < berZ. kalos lamazi + eidos
saxe + skope vxedav, vaTvaliereb] _ raimes swrafi cvla, mag.,
movlenaTa kaleidoskopi.

sityvis xmarebis ilustracia

Tu sityva mravalmniSvnelovania an misma sityvaTgamoyenebam
SeiZleba siZneleebi gamoiwvios, saleqsikono statiaSi moce
mulia ilustracia sityvaTSewyobis saxiT.
magaliTad:
absolUtur-i [laT. absolutus] _ 1. uTuo,udavo,ucilobeli,
upirobo, mag., absoluturi monarqia. 2. sruli, srul
yo
fili, unaklo, srulqmnili, mag., absoluturi smena, ab
soluturi umravlesoba.
kAnon-i [berZ. kann wesi, rigi, daniSnuleba, danawesi,
miTiTeba] _ 1. tradiciuli, sayovelTaod miRebuli wesi,
debuleba, mag., dawesebul kanonTa midevna, miyola. 2.
dogmati, wes-Cveuleba, wesi, romelic eklesiam daadgina,
mag., eklesiis kanoni. 3. marTlmadidebelTa: sagundo
galoba romelime wmindanis sapativsacemod.

r. qarTveli

-7-

SemoklebaTa sia
arab. _ arabuli
ars. _ arsebiTi saxeli
berZ. _ berZnuli
botan. _ botanikuri
gadat. _ gadataniTi mniSvne
loba
germ. _ germanuli
gv. _ gverdi
das. _ dasaSvebia
ebr. _ ebrauli
egvi pt. _ egvi pturi
enaTmecn. _ enaTmecnieruli
esp. _ espanuri
esper. _ esperanto
zmn. _ zmnizeda
Turq. _ Turquli
iap. _ iaponuri
ingl. _ inglisuri
ir. _ ironiulad
ist. _ istoriuli
ital. _ italiuri
ix. _ ixileT
kelt. _ kelturi
laT. _ laTinuri
lit. _ literaturuli
mag. _ magaliTad
maT. _ maTematikuri
mal. _ malaizuri
mamr. _ mamrobiTi
mdedr. _ mdedrobiTi
moZv. _ moZvelebuli
mr. _ mravlobiTi
mx. _ mxolobiTi
norveg. _ norvegiuli
pol. _ polineziuri

polon. _ polonuri
port. _ portugaliuri
sak. sax. _ sakuTari saxeli
samarT. _ samarTlis
sanskr. _ sanskriti
sapirisp. _ sapirispiro
sauk. _ saukune
sinon. _ sinonimi
sit. _ sityva _ sityviTi
skandin. _ skandinaviuri
spars. _ sparsuli
t. _ tomi
teqn. _ teqnikuri
fiz. _ fizikuri
frang. _ franguli
qarT. _ qarTuli
Sdr. _ Seadare
Semokl. _ Semoklebuli
Cin. _ Cinuri
Zv.ebr. _ Zvel ebrauli
Zv.skandin. _ Zveli skandina
viuri
Zv.spars. _ Zveli sparsuli
w. _ weli
wign. _ wignieri
w.w. _ wlebSi
holand. _ holandiuri
_ praqtikuli magaliTebi
_ Scd. Secdomaa
_ zedsarTavi saxeli, naTes.
brunva.
< _ gulisxmobs sityvebs:
`momdinareobs ..., miRebulia ..., -idan~,

-8-

laTinuri anbani
aso

qarT.
Sesatyvisi

saxelwodeba

Aa
Bb
Cc
Dd
Ee
Ff
Gg
Hh
Ii
Jj
Kk
Ll
Mm
Nn

a
b
c,k
d
e
F
g
h
i

k
l
m
n

a
be
ce
de
e
eF
ge
ha
i
ot
ka
el
em
en

aso

qarT.
Sesatyvisi

saxelwodeba

Oo
Pp
Qq
Rr
Ss
Tt
Uu
Vv
Xx
Yy

o
p
k
r
s
t
u
v
qs
i

Zz

o
pe
ku
er
es
te
u
ve
iqs
ifsilon
(igrek)
zeta
(zet)

SeniSvnebi:
1. xmovnebi _ a, e, i, o, u, y;
2. difTongebi _ au _ au, eu _ eu,
ae _ e, oe _ inglisuri [G: ].
3. asoTa Sexameba:
ch x
ph F
rh r
th t
ti xmovnis win gamoiTqmis
rogorc ci, magram sti, zti, tti ti;

ngu xmovnis win gamoiTqmis

rogorc ngv;
c 1. e, i, y, ae, oe s win gam
oiTqmis rogorc c;
2.
sxva SemTxvevebSi, e.i. a,
o, u s, yvela Tanxmovnis win
da sityvis bolos k;
s xmovnebs Soris z, sxva
yvela SemTxvevaSi s;
q u -sTan erTad xmovnis
win kv.

-9-

abo

abelis, abels.
aberAcia [laT. aberratio ga
daxra] _ 1. (fiz.) ga
mo
sa
xu
a... [berZ. a, an ar, ara;
lebis
gabundovneba
an
da
arc; nu; ver; u-o(d), u-ad;
maxinjeba.
... gareSe] _ uaryofis ga
2.
(astr.) varskvlavebis moC
mom
xatveli sityvis Tav
venebiTi gadaxra caze, rac
sarTi, romelic axlavs
gamowveulia dedamiwis mo
um
Tavresad berZnuli war
ZraobiT.
moSobis sityvebs da xaris
3. (gadat. wign.) cdomileba,
xis arsebobas an uaryofas
WeSmaritebidan gadacdena.
ga
moxatavs.
Abzac-i [germ. absatz] _ 1.
amorfuli, asimetria.
teq
stis pirobiTad gamo
abAJur-i [fr. abatjour] _ sa
yo
fili nawili, romlis
farveli, romelic lampas
pirveli striqoni cotaTi
ukeTdeba mxedvelobis da
Seweulia.
sacavad, Suqis erTi adgi
pirveli a.
lisaken misa
marTavad, Suq
2. TviT Seweuli striqoni
fari ...
weris dawyeba a.-iT.
Abat-i [laT. abbus (naT. abbatis)]
uary. uabzaco.
_ 1. kaTolikuri mamaTa mo
u. teqsti.
nas
tris winamZRvari. 2. saf abiturQent-i [laT. abitu
ran
geTSi: kaTolike mRvde
riens (naT. abiturientis) vinc
li.
unda wavides] _ 1. mos
wav
saabato _ kaTolikuri mo
le, romelic zogad
sa
gan
nas
teri da misi adgil-ma
manaTleblo skolas amTav
muli.
rebs.
abAtisa [laT. abatissa] _ ka
2. piri, romelic umaRles
Tolikuri dedaTa monast
sas
wavlebelSi Casaricxad
ris winamZRvari.
emzadeba.
Abel-i [Zv. ebr. Hvel] _ 1.
abiturientis.
adamisa da evas vaJiSvili, abiTurienti, abiturenti,
abiTurenti Scd.
romelic Zmam _ kaenma mok
la,
abolQcia [laT. abolitio gauq
2. udanaSaulo msxverpli.
meba, mospoba] _ (samarT.)

abo

-10-

1. kanonis gadawyvetilebis
gauqmeba.
2. Tanamdebobis gauqmeba; Ta
nam
debobidan gadadgoma an
gadayeneba. 3. sisxlis sa
marTlis saqmis Sewyveta
iseT stadiaSi, rodesac
braldeba jer iuridiulad
dadgenili ar aris.
aboliciOnizm-i [laT. abo
litio gauqmeba, mospoba] _ sa
zogadoebrivi
moZraoba
aSS-Si me-18 s. bolos da
me-19 s. pirvel naxevarSi
miz
nad isaxavda zangebis
mo
nobis guqmebas.
abonEment-i [fr. abonement]
_ sabuTi, romelic raimeTi
sargeblobis, raimeze das
wrebis uflebs iZleva.
Teatris a; mkiTxvelis a.
saabonemento;
s. ganyofileba (bibli
o
Te
kebi);
abonimenti, saabonimento
Scd.
abOnent-i [germ. abonnent.fr.]
_ 1. abonementis mqone piri
an dawesebuleba.
2. piri an dawesebuleba, ro
mel
sac telefoni aqvs.
abonireba.
abonentis, saabonento
aborigEnebi [mx. aborigeni,
laT. aborigenes ab origine da

sabamidan, Tavidan] _ ad
gilobrivi
mkvidri
mo
sax
leoba,
Tavdapirveli,
ZvelisZveli binadari rome
lime qveynisa an adgilisa.
(Cveulebriv iseTi te
ri
toriisa, romlebic aRmo
a
Ci
nes evropelebma).
avstralieli a.-ebi.
abrakAdabra [fr. abraca-dabra]
_ 1. uazro sityva, romelsac
aweren amuletze: Zveli eb
raelebisa da berZnebis
rwmeniT magiuri Zala hqon
da.
2. uazro sityvebis nakrebi,
abdaubda.
Abort-i [laT. abortus] _ or
sulobis naadrevi Sewyveta;
muclis moSla, muclis mo
wyveta.
abreviAtura [it. abreviatura
laT. brevis mokle: abrevie
vamokleb] _ 1. sityva-kom
poziti, romelic Sedgeba
ori an meti sityvis Semok
lebisgan. mag: gaero (ga
erTianebuli erebis orga
nizacia).
2. sityvaTa pirobiTi Se
mok
leba werisas mag: e. i (-ese
igi).
3. (mus.) sanoto weraSi miRe
buli Semokleba.
AbsenT-i [fr. absinjhe] abzin

-11dis (abzinda _ mcenarea)

arayi.
absEntizm-i [laT. absens (ab
senjis) vinc ar eswreba] _
1. masobrivi Tavis acile
ba arCevnebSi mo
na
wi
leobi
sagan.
2. kolegialuri organoebis
wevrTa sistematuri dausw
rebloba sxdomaze.
absolAcia [laT. absolatio
ganTavisufleba] _ 1. (samar.)
sasamarTlos dadgenileba,
romliTac braldebuls aTa
visufleben sasjelisgan.
2. kaTolikur eklesiaSi:
codvaTa miteveba.
absOlut-i [laT. absolutus
TavisTavadi, uTuo] _ ide
a
listur filosofiaSi: sam
yaros usasrulo pirveli
mi
zezi, sawyisi (absolutu
ri suli, absoluturi idea):
RvTaebis sinonimia.
absolUtizm-i [fr. absolutisme
< laT. absolutus TavisTavadi;
uTuo]
_
mmarTvelobis
forma, romlis
drosac
umaRlesi
xelisufleba
mTlianad da ganuyofelad
ekuTvnis erT pirs, monarqs;
me
fis SeuzRudavi monarqia,
TviTmpyrobeloba.
absolutisturi.
xelisuflebis a. forma.

abs

absolUtur-i [laT. absolutus

TavisTavadi; uTuo] _ 1.
uTuo.
a. monarqia.
2. sruli, srul
yofili, unak
lo, srul
qmnili.
a. siwynare. a. umravlesoba,
a. smena.
absolUturi nuli (noli)
_ (fiz.) Teoriulad da
saS
vebi yvelaze dabali
temperatura; _ 273, 16 C.
absOrbcia [laT. absorbtio
STan
Tqma] da absorbireba
_ (fiz. qim.). STanTqma, Se
wova, Sesrutva.
sinaTlis a., bgeris a.,
airis a.
absorfcia Scd.
abstinEncia [laT. abstilentia]
_ 1. magari sasmelebis
smis
gan TavSekaveba. 2. sqe
sobrivi TavSekaveba.
abstrAqtuli _ abstraqciis
gziT miRebuli; ganyenebuli,
arakonkretuli (sapirisp.
konkretuli).
a. cneba.
abstrAqcia [laT. abstactio
mocileba, moSoreba] da
abstrahireba [germ. abstra
hieren laT. abstratire] ganyeneba,
ganzogadeba; sagnis ama Tu
im mxaris, Tviseba an kav
Sirebis azriT ganyeneba.

abs

-12-

mag: mecnieruli abstraqcia

_ Semecnebis procesSi gan
xiluli mxaris ganyeneba,
mis mniSvnelovnad damaxasi
a
Tebeli Tvisebebis wamo
Cenis mizniT.
abstragireba Scd.
abstraqciOnizm-i [fr. ab
stractionnisme laT. abstractus
ganyenebuli,
arakon
kre
tuli] _ formalis
turi mi
marTuleba me-20 s.-is. saxviT
xe
lov
nebaSi
(mxatvroba,
qan
dakeba), romlisTvisac
dama
xasiaTebelia realuri
sagnebis da movlenebis ga
mosaxvis uaryofa.
abstraqcionisti, ab
st

raq
tuli
Absurd-i [laT. absurdus uazro,
uTavbolo] _ Seusabamoba,
uazroba, absurduli.
a. msjeloba.
Absces-i [laT. abscissus] _ (me
dic). Cirqis dagroveba ra
me organoSi an qsovilSi
(Cirqgrova).
Abscisa [laT. absissus mok
veTili] _ (maTem.) hori
zon
taluri
koordinati
ko
ordinatTa
sworkuTxa
brtyel sistemaSi.
abscisisa.
abscisasi Scd.
abUlia [berZ. abulia unebar

yofoba] _ (medic.). ne
bisyofis
paTologiuri si
suste.
Agava [berZ. agauos saocari,
didebuli] _ mcenare, ro
melsac aqvs grZeli xor
covani foTlebi da mra
valyvaviliani
mtevani,
yvavis mxolod erTxel
(6-15 wlis) da nayofis mom
wifebis Semdeg kvdeba. misi
samSobloa meqsika; CvenSi
aSeneben Savi zRvis sa
napiroze.
agAmia [berZ. agamia SeuuR
lebloba]. 1. da
u
qor
wineba.
2. (biol.) sqesis uqonloba.
Agent-i [laT. agens (agentis)
moq
medi] _ 1. visime, ri
same
warmomadgeneli, rwmu
nebu
li.
dazRvevis a.
2. ama Tu im saxelmwifos
daz
vervis organoebis sai
dumlo TanamSromeli; ja
SuSi, romelic awyobs daz
vervas, diversiebsa da sxv.
saagento _ zogi cen
t
raluri
dawesebulebis
gan
yofilebis an da
mo
u
ki
debeli dawesebulebis sa
xel
wodeba.
aeroflotis s., depeSa
Ta
s.
agEntura [berZ. agentur] _ agen
tTa erToblioba; agentebi

-13(ix. agenti, mniSv. 2).

agenturuli, saagenturo,
agenturisa.
a. (s.) dazRveva, a. (s.) cno
bebi.
agenturasi Scd.
agitAcia [laT. agitatio aRZvra,
amoZraveba] _ 1. politikuri
moRvaweoba, romlis mizania
zegavlena moaxdinos far
To masebis Segnebasa da gan
wyobilebaze,daraz
mos isini
garkveuli sazogadoebrivpolitikuri amocanebis Se
sasruleblad.
winasaarCevno a.
2. moqmedeba, romelic miz
nad isaxavs raimeSi dar
wmunebas.
agitaciuri, saagitacio,
agitireba, agitatori.
a. (s.) muSaoba., s. fur
celi.
Agni [sanskr. agni cecxli] _
indur miTologiaSi: RvTa
eba.
agnostQcizm-i [berZ. a (uary.
nawilakis da gnosis Semec
neba; gnostos Seumec
ne
beli]
_ ideal
isturi moZRvreba,
rom
lis mixedviTac SeuZ
le
belia obi
eqturi gare
sam
yaros Sec
noba.
agOnia [berZ. agnia brZola] _
sikvdilis wina mdgomareoba

agr
organizmisa.

agonofObia

[berZ.
agona
moedani da phobos SiSi] _
(medic.) avadmyofuri mdgo
mareoba _ sivrcis SiSi,
rom
lis drosac adamiani
ver axerxebs sxvis daux
mareblad gadaiaros moe
dani, didi darbazi da sxv.
agrArul-i [laT. agrarius miwisa,
mindvrisa] _ mi
waT
moq
me
de
basTan, mi
waT
m
flobelebTan
dakav
Si
re
bu
li; sa
mi
waT
moq
medo.
a. sakiTxi, a. reforma.
agrAfia [berZ. a (uary. na
wilaki da grapho vwer] _
(medic.) weris unaris da
kargva sruliad an na
wi
lobriv (Tavis tvinis da
avadebis gamo).
agrEgat-i [laT. aggregatus Se
erTebuli] _ rTuli man
qana, romelic Sedgeba er
TmaneTTan
SeerTebuli
sxva
dasxva ti pis man
qa
nis
gan.
mosavlis asaRebi a.
agregAtul-i:
nivTierebis
agregatuli
mdgomareoba
_ (fiz.) nivTierebis erTerTi fizikuri mdgoma
re
oba (myari, Txevadi da ga
ziseburi).

agr

-14-

agrEsia [laT. aggressia Tav

warmoebis saSualebaTa mi
nimumis daxarjviT.
dasxma] _ erTi an ramdenime
saxelmwifos SeiaraRebuli Agut-i _ kuziani kurdReli;
binadrobs
samxreT
da
Tavdasxma sxva qveyanaze
Crdi
loeT amerikis tropi
(qveynebze).
kul tyeebSi.
agresiuli.
a. politika.
adaptAcia [laT. adaptatio Se
gueba] da adaptireba [germ.
agrEsor-i _ agresiis momxdeni,
adaptieren] _ 1. organizmis an
Tavdamsxmeli, dapyrobiTi
fsiqikis Segueba garemo
omis gamCaRebeli.
pi
robebTan arsebobis Se
Agro... [berZ. agros mindori] _
sanarCuneblad.
rTuli sityvebis pirveli
2. grZnobis organis SeCveva
nawili.
garemosTan mag: Tvalis
agroteqnika, agrokomp
(mxedvelobis) adaptacia;
leq
si.
teqstis
adaptacia _ raime
agrOnom-i _ agronomiis spe
teqstis
Semokleba-ga
da
ke
cialisti.
Teba, gamartiveba ucxo enis
agronOmia [berZ. sgronomia,
SemswavlelTaTvis.
agros mindori da nomos ka
Adajo [at. adagio] _ (mus.) 1.
noni] _ mecniereba miwaT
musikaluri
nawarmoebis
moqmedebis da kulturuli
Sesrulebis neli gabmuli
memcenareobis Sesaxeb: sa
tempi.
soflo-sameurneo
war
mo
2. aseTi tempiT Sesrulebuli
ebis mecnieruli safuZ
musikaluri nawarmoebi an
vlebi.
misi nawili.
agronomiuli, saagrono
beThovenis `mTvaris so
mio.
natis~ a.
a. (s) ganaTleba. a. (s) fa
a dajio, a daJio Scd.
kulteti, a. (s) dargi.
adekvAturi [laT. adequatus]
agrotEqnika _ agronomiuli
_ (wign.), rac savsebiT Se
e
teqnika; sasoflo-sameurneo
sabameba rasme.
kulturaTa
damuSavebis
a. cnebebi, a. teqsti.
xerxebis sistema; miznad
adeqvaturi Scd.
isaxavs saukeTeso mosav
Adept-i [laT. adeptus miRweuli]
lis miRebas Sromisa da

-15-

adr

_ (wign.). raime moZRvrebis

Teatris a.
momxre, damcveli.
administratoruli.
a. niWi.
adventQsteb-i [laT. adventus
mosvla] _ erT_erTi qris administrAcia [laT. admi
nistratio marTva-gamgeoba] _
tianuli seqtis wevrebi,
1. aRmsrulebeli xelisuf
ro
melTac swamT ieso qris
le
bis organoebi.
tes meored mosvla axlo
prezidentis a; aSS-is a.
mo
mavalSi.
2. raime dawesebulebis, sa
advOkat-i [germ. advokat, laT
warmos mmarTveloba, xel
advocatus advocane daxmarebis
mZR
vaneloba;
qveynis
Zaxili] _ iuristi, romelic
cal
k
euli
nawilebis
mmar
gamodis braldebulis dam
Tveloba.
cvelad an awarmoebs visime
qarxnis a., qalaqis a.
saqmes sasamarTloSi (moZv.
administraciuli, sa
ad
da saub. veqili).
ministracio, ad
mi
nistr
a
advokaturi da saadvoka
ciis, ad
mi
nis
t
ri
reba.
to.
a. (s.) Tanamdeboba, a. sas
a. (s.) saqmianoba, a. (s.)
jeli.
praqtika.
administratiuli Scd.
adiUlter-i [fr. adultre laT
admQral-i [holand. admiral.
adulterare pativis axda] _ me
arab. amir al-bahr zRvaze
uRlis motyueba, Ralati.
mbrZanebeli] _ meTaurTa
adiUtant-i [germ. adiutant laT.
Semadgenlobis
umaRlesi
adjutans (adjutantis) damxmare] _
samxedro wodeba samxedro
(samx) meTaurTan,sardalTan
_ sazRvao flotSi [Zv.
an StabSi daniSnuli ofi
sinon.
amirbari
(mag;`
ceri, romelic asrulebs
vefxistyaosanSi~)].
sxvadasxva samsaxureobriv
saadmiralo _ (ist.) in
da
valebas an saStabo sa
glissa da ruseTSi: saz
mu
Saos.
Rvao uwyeba.
administrAtor-i
[laT. Adres-i [fr. adresse] _ 1. we
administrator mmarTveli]
_
rilebiTi misalmeba cno
zog dawesebulebaSi: pasu
bi
li moRvawis an rai
me
xismgebeli
ganmkargule
organizaciisadmi mis iubi
beli; risme momwyobi.

adr

-16-

lesTan (an sxv. ram movle

nasTan) dakavSirebiT.
2. (moZv.) misamarTi.
adrEsant-i [germ. adressant fr.]
_ piri, romelic gzavnis
werils, depeSas.
adrEsat-i [germ. adressat fr.]
_ 1. piri, romelsac werili,
depeSa egzavneba.
2. piri, vis saxelzec adre
sia Sedgenili.
aero... [berZ. ar haeri] _
rTuli sityvebis pirveli
nawili mniSvnelobiT _
`sa
haero~, `saaviacio~.
aerofloti, aerodinamika,
aeroporti.
aerObika [ingl. aerobics berZ.
ar haeri da bios sicocxle] _
me-20 s. 80ian wlebSi Seiqmna
friad gavrcelebuli sis
tema gamajansaRebeli var
jiSebisa (riTmuli tanvar
jiSi);
aerobikisa.
aerobikasi Scd.
aerOdrom-i [fr. arodrome
berZ. dromos sirbili,rbena] _
TviTmfrinavebis sadgomad
da asafren-dasafrenad mo
wyobili moedani, aseve na
gebobebis
erToblioba,
romlebic uzrunvelyofen
TviTmfrinavebis
safre
nosno (frenis) samsaxurs.

samxedro a., soxumis a.

haerodromi Scd.
aerovAgzal-i _ sahaero
tran
s
por
tis mgzavrTa mom
saxu
re
bi
saTvis gan
kuT
v
ni
li Senoba aeropor
teb
Si.
haerovagzali Scd.
aerOport-i ix. aero...] _
didi aerodromi, romelic
mowyobilia
aucilebeli
saSualebebiT
mgzavrTa,
tvirTis, fostis misaRebad
da gasagzavnad: sahaero
porti.
Tbilisis a., saerTaSori
so a.
haeroporti Scd.
aerOstat-i [berZ. ar haeri
da statos mdgomare] _ haerze
msubuqi safreni aparati _
airiT (Cveulebriv, wyal
badiT an heliumiT) gavse
buli burTi (qarT. sinon.
haerburTi);
haerostati Scd.
avAngard-i [fr. avant-garde
arant- win, winaSe, garde dac
va] _ 1. (samx.). jaris (an
flo
tis) nawili, romelic
midis mTavari Zalebis win
salaSqro moZraobis an
Tav
dasxmis dros. (sapiris.
ariergardi).
2. (gadat.) raime sazogadoebis,
jgufis klasis, mowinave

-17nawili.
avangarduli.
. a. brZolebi
avangArdizm-i [fr. avantgardisme] me-20 s.-is 20iani wlebis xelovnebaTa
rigi mimdinareobis dasa
xeleba, romlisTvisac da
maxasiaTebelia realiz
mi
sagan mowyveta, gamosaxavs
Sinaarsisa da saSualebebis
Zieba.
avangardisti, avangardu
li.
Avans-i [fr. avance] _ misaRebi
fuladi Tanxis nawili, ro
melsac winaswar uxdian vis
me Sesasrulebel samuSaos
angariSSi.
saavanso.
s. angariSi.
avAnscena [fr. avant _ win,
wi
naSe da scne scena] _
scenis Ria nawili, rome
lic fardis win aris ga
moweuli.
avantQura [fr. aventuren] _
uperspeqtivod,
realuri
Zalebisa da pirobebis ga
uTvaliswineblad wamowye
bu
li saqme.
avantiuruli;
a. wamowyeba;
avantura, avanturuli Scd.
avantiUrizm-i _ avantiuri

avT

sadmi midrekileba.
avantiuristuli.
. a. politika.
avanturizmi, avantu
ris
tuli Scd.
avantiUrist-i _ avantiuris
wamomwyebi an monawile.
avantiuristuli.
a. moqmedeba.
avanturisti, avantu
ris
tuli Scd.
avAria [it. avaria] _ 1. manqanis,
TviTmfrinavis, gemis (xo
mal
dis) mwyobridan (uca
be
dad) gamosvla.
2. ubeduri SemTxveva.
TviTmfrinavis a.
avariuli, saavario.
a. mdgomareoba. s. sam
sa
xu
ri, s. avtomobili.
avEniu [fr. avenue] _ saf
rangeTSi, did bri
taneTSi,
aSS da zogi sxva qveynis
qa
laqebSi: far
To quCa _
prospeqti (gam
zi
ri),romlis
orive mxa
res Cveulebriv
xeebia dar
gu
li.
avTentQkuri da auTen
tQkuri [berZ. authentilcos
TviTmyofi] _ (wign.) pirvel
wyaroze damyarebuli ded
nis Sesabamisi; namdvili,
sarwmuno.
avTenturi, auTentu
ri, av
tentikuri, autentiku
ri Scd.

avi

-18-

s. mrewveloba, s. benzini.
rTuli sityvebis pirveli Avizo [it. avviso Setyobineba]
_ (finans.) uwyeba,romliTac
nawilia.
aviateqnika, aviafosta,
atyobineben mimRebs mis
avi
axazi, aviatranporti.
Tvis fulis, Tamasuqis an
saqonlis gagzavnas.
aviabQleT-i _ TviTmfrinavis
bileTi.
avitamQnoz-i [berZ. a uar
yofiTi nawili da laT. vita
aviakompAnia _ saaviacio
sicocxle] _ avadmyofoba,
kompania (ix. kompania, mniSv.
gamowveuli organizmSi vi
1).
taminebis naklebobiT.
aviokompania, aviakampania,
aviokampania Scd.
Avral-i [ingl. over all! ze
avialaQner-i _ igivea, rac
viT (adiT) yvelani!] _ 1.
laineri (mniSv. 2).
(zRv.). gemze muSaoba, ro
aviolaineri Scd.
mel
Sic mTeli eki paJi mo
nawileobs.
aviamodElizm-i _ TviTmfri
2. (gadat.) mTeli koleqtivis
navis, planerisa da misT.
mobilizacia saswavlo, ara
moqmedi modelebis aReba
gegmuri davalebis Sesas
da gaSveba, Cveulebriv moy
ruleblad.
varulTa mier.
aviomodelizmi Scd.
Avrora [laT. aurora] _ 1. Zvel
romaul miTologiaSi: cis
aviarEis-i _ saaviacio reisi,
kris, ganTiadis qalR
mer
saaviacio marSruti.
avioreisi Scd.
Ti;
2. ZvelberZnulSi - eosi;
aviAcia [fr. aviation < laT.
3. poeziaSi: ciskari, gan
Ti
a
avis frinveli] _ 1. haerze
di.
mZime safreni aparatebis
(TviTmfrinavebisa da sxv.) Avto [fr. qud] _ avtomobilis
Semoklebuli Cveulebrivi
moZraoba (frena): aseTi
saxelwodebaa.
moZ
raobis Teoria da praq
avto... [berZ. autos TviTon] _
tika.
rTuli sityvebis pirveli
2. safreni aparatebis erTob
nawili;
lioba: sahaero floti.
avtoinJineri, avtopor
t
samoqalaqo a; samxedro a.
reti, avtobaza.
saaviacio

Avia... [laT. avis frinveli] _

-19-

avtOban-i [germ. autobahn av avtOdrom-i

tomobili da Bahn gza] _
farTo avtomagistrali, av
tomobilebis Cqarosnuli
moZraobisaTvis.
avtobiogrAfia [fr. auto
biographi _ 1. berZ. autos Tvi
Ton, berZ. bios sicocxle,
cxovreba da grapho vwer] _
sakuTari biografia; visime
mier Tavisi cxovrebis aR
wera.
avtografiuli.
a. romani.
avtObus-i [germ. autobus fr.
automobile avtomobili da
laT. (omni) sul yvelasaTvis]
_ mravaladgiliani samg
zavro avtomobili, ro
me
lic gamoiyeneba saqala
qo,
saqalaqTaSoriso da sa
erTaSoriso transportze
gansazRvruli marSrutiT
moZraobisTvis.
saavtobuso.
s. mimosvla, s. marSruti.
avtOgraf-i [autographos TviT,
berZ. grapho vwer.] _ 1. raime
nawarmoebis
xelmowera
TviT avtoris xeliT Ses
rulebuli.
`daTa TuTaSxias~ a.
2. sakuTari xeliT gakeTebuli
warwera suraTze, wignze da
sxv. sakuTari xelmowera.

avt

[fr. autodrome,
berZ. dromos sarbeni adgili,
rbena] _ specialuri moedani,
sadac xdeba avtomobilebus
gamocda an Sejibreba.
avtovAgzal-i _ saqalaqTa
Soriso sam
g
zavro-sa
av
to
buso tran
sporti (mgzav
r
Ta)
mom
sa
xurebisTvis gan
kuT
v
nili Se
noba did qa
la
qebSi.
Tbilisis a.
avtovagzlis
avtovagzalisa, Scd.
avtOkar-i [berZ. autos TviT da
ingl. car sazidavi, urika] _
TviTurika tvirTis mokle
manZilze gadasatanad.
avtokefAlia [berZ. autos
TviT da phal Ta
vi] _ TviT
mar
Tvadi marTl
ma
di
de
be
li eklesia; ekle
si
is iuri
diuli da
mo
u
ki
deb
lo
ba.
saqarTvelos eklesiis a.is 1500 weli.
avtokefaliuri.
a. eklesia.
avtokefaluri Scd.
avtokrAtia [berZ. autos TviT
da kratos xelisufleba] _
marTvis sistema, formaerTi piris (SeuzRudavi)
ukon
trolo
srulxe
li
sufle
bi
anoba, TviTmpy
ro
beloba, absolutizmi.
avtOmat-i [berZ. automatos

avt

-20-

TviTmoqmedi, TavisiT moq

medi] _ 1. aparati, manqana,
xel
sawyo, romelic amoq
me
de
bis Semdeg raime samuSa
os asrulebs TavisiT, ada
mi
a
nis Caurevlad.
2. cecxlasroli avtomaturi
iaraRi.
avtomaturi.
a. muxruWebi, a. satelefono
sadguri
avtomatiuri Scd.
meavtomate, avtomatika;
avtomatis, avtomatizireba;
avtomaturi, avto
matizi
re
buli.
avtomAtika _ 1. teqnikis dar
gi, romelic gamoimuSavebs
warmoebis avtomatizaciis
meTodebs.
2. avtomaturad moqmedi me
qanizmebis mowyobilo
baTa
erToblioba.
avtomObil-i [fr. automobile,
germ. automobil. berZ. autos TviT
da laT. mobolis moZravi] _
adamianTa gadasayvani an
tvirTis gadasatani manqana,
ro
melic moZraobs urelso
gzebze; moqmedebaSi modis
mis CarCoze dayenebuli Si
ga
wvis Zravis meSveobiT; iS
vi
aTad orTqlis an eleq
troZravis daxmarebiT. (saub.
sinon. manqana, avtomanqana).

saavtomobilo.
s. qarxana. s. mrewveloba,
s. gzebi.
avtomobQlizm-i [fr. auto
mobilisme] _ sa
avtomobilo
spor
ti.
avtomobQlist-i [fr. auto
mobiliste] _ saavtomobilo
sportis moyvaruli.
avtOnim-i [berZ. autos TviT
da onome (an onyma) saxeli] _
namdvili saxeli avtorisa,
romelic fsevdonimiT wers.
avtonOmia [berZ. autonomia,
autos TviT da nomos kanoni]
_ 1. TviTmmarTveloba.
2. erovnul-teritoriuli a.;
saxelmwifos Semadgeneli
nawili; saSinao sakiTxebs
wyvets damoukideblad.
avtonomiuri.
a. respublika, afxazeTis
a. respublika, aWaris a.
respublika, Sida qarTlis
a. olqi.
avtopQlot-i _ mowyobilo
ba safreni aparatis (TviT
mfrinavis) avtomaturi mar
TvisaTvis.
avtoplAstika _ (medic.)
qso
vilebis gadanergva sxe
ulis erTi nawilidan me
oreze raime defeqtis ga
mosasworeblad.
avtopOrtret-i _ mxatvris

-21mier daxatuli Tavisi por

treti.
Avtor-i [laT. au (c) tor Sem
q
mneli, Semoqmedi] _ piri,
ro
melic qmnis mxatvrul,
mecnierul
(samecniero),
teqnikur da a.S. nawarmoebs
(gamogoneba, proeqti, wigni).
romanis a, proeqtis a.,
samecniero Sromis a.
saavtoro.
s. ufleba, wignis s. ca
li.
avtorQzebul-i [fr. autorizer
nebis darTva] _ avtorisagan
uflebamosilebis
micema,
nebarTva nawarmoebis Tar
gmnaze.
a. Targmani.
avtoritArul-i [fr. autoritare
laT. au (c) toritas mbrZaneblu
ri] _ 1. diqtatoruli, da
fuZnebuli
(damyarebuli)
av
toritetisadmi, xelisuf
le
bisadmi usityvo morCi
le
baze.
a. reJimi.
2. damaxasiaTebeli Tviseba
imisi, vinc cdilobs Tavisi
Zalauflebis damtkicebas
(damkvidrebas).
xelmZRvanelobis a. sti
li.
avtorQtet-i [germ. autoritt
< laT. au (c) toritas Rirseba,

azb

Zala] _ 1. sayovelTaod
aRi
arebuli gavlena, mniS
vneloba. 2. piri, romelsac
aseTi gavlena aqvs mo
povebuli.
didi a. aqvs mopovebuli.
avtoritetiani, avtori
te
tuli.
a. mecnieri, a. daskvna.
avtOstrada [it. autostrada
quCa] _ sagangebod naSenebi
gzatkecili avtomobilebis
Seuferxebel, swrafi moZ
raobisaTvis.
avtOfsia [berZ. autos TviT
da opsis Sexedva, Tvalis
mi pyroba.] _ (medic.) gvamis
gakveTa sikvdilis mize
ze
bis dasadgenad.
avUar-i [fr. avoir qoneba] _
(finans.) calke pirovnebis
an dawesebulebis anabari
sazRvargareTis bankSi.
Azart-i [fr. lazard SemTxveva,
riski arab. as-sar kamaTeli]
_ Zlieri gataceba rameTi.
a.-iT nadiroba.
azartuli.
a .TamaSi.
azartiuli Scd.
Azbest-i [berZ. asbestos uZrobi]
_ TeTri boWkovani minerali,
romelic ar atarebs siT
bosa da eleqtrobas; cecx
lgamZle masala; farTod

azi

-22-

iye
neben teqnikaSi, rogorc
cecxlgamZle masalas, sa
i
zolacio saSualebas da
sxv. (qarT. sinon. qanseli).
azQmut-i [fr. azimut arab.
as-sumt, mr. samt gza] _ 1.
(ast.)
kuTxe
romelsac
qmnis dedamiwis romelime
wertilis meridianis hori
zontaluri da am wertilsa
da cis mnaTobze gamavali
vertikaluri sibrtye.
2. (samx.) kuTxe,romelic iqmneba
mocemul mimarTulebasa da
CrdiloeTis mimarTulebas
Soris.
3. (samx.) dedamiwis zedapirze
pirdapiri mimarTuleba.
4. magnituri a. _ kuTxe,
romelic iqmneba nebismier
mimarTulebasa da adgilis
magnituri meridianis sib
rtyeebs Soris.
a.-iT svla _ mocemuli
mimarTulebiT svla kompa
siT da gamoTvlili kuTxiT
(azimutiT).
Azot-i [fr. azote berZ. a uar
yofiTi nawilaki da zos
cocxali] _ qimiuri ele
menti, uferuli gazi, ro
melsac ara aqvs suni da
gemo da xels ar uwyobs
wvas; haeris ZiriTadi Se
madgeneli nawili.

a. sasuqebi.
aTEizm-i [fr. athisme berZ.
a uaryofiTi nawilaki da
atheos RmerTi] _ RvTis
arsebobisa da yovelgvari
religiis uaryofa.
aTEist-i _ aTeizmis mimde
vari; piri, romelsac Rmer
Ti ara swams.
aTeisturi.
a. propaganda.
ATena [berZ. attna] _ berZnul
miTologiaSi: sibrZnis, xe
lovnebisa da omis qalR
merTi, romelic daibada
zev
sis Tavidan.
aTerosklEroz-i
[berZ.
sklros mSrali, myari afhr
Txeli da fafa (medic.) gu
lisa da sisxlZarRvebis
sis
temis daavadeba; yvelaze
gavrcelebuli forma ar
teriosklerozisa.
ATlet-i [berZ. athlts moWida
ve] _ 1. sportsmeni, romelic
aTletikas (Cveulebriv, Za
losnobas) misdevs.
2. Ronieri kaci.
aTleturi.
a. agebulebis axalgaz
rda.
atleti, aTletiuri, atle
tiuri Scd.
aTlEtika [berZ. athlesis Wi
daoba] _ sxvadasxva fi
zi

-23kuri varjiSi, romlebic

avi
Tarebs Zalas, amtanobas.
aTletikuri.
a. varjiSebi.
aQazma
[berZ.
agiassmos
kurTxeva] _ (ekl.) nakurTxi
wyali.
aiATola [spars.] _ iranSi:
Siituri seqtis umaRlesi
sasuliero piris tituli.
aQsgerg-i [ingl. iceberg Sved.
iseberg] _ zRvaSi mcuravi
yinulis mTa. polaruli
myinvaris monatexi.
akadEmia [laT. academia sak.
berZ. academia saxelwodeba
aTenTan axlos mdebare
baRisa, sadac aswavlida
filosofosi platoni] _
1. umaRlesi samecniero sa
xelmwifo dawesebuleba.
saqarTvelos mecnierebaTa
erovnuli a.
2. zogierTi umaRlesi speci
aluri saswavlebeli.
samxatvro a.
akademiuri _ 1. saswavlo;
a. weli, a. saaTi, a. war
mateba.
2. ZiriTadad wyaroebTan Se
jerebuli, sruli, saukeTe
so (mecnieruli gamocema).
`vefxistyaosanis~ a. gamo
cema.
3. saukeTeso. sanimuSo (Te

akv

atri, ansambli).
Tbilisis rusTavelis sa
xe
lobis a. Teatri., saqar
Tvelos xalxuri cekvis a.
ansambli.
akvAlang-i [ingl. aqualung
laT. aqua wyali da ingl.
lung filtvi] _ aparati
(SekumSuli haeriT gavse
buli erTi an ramdenime
baloni), romelic saSu
alebas aZlevs adamians
isun
Tqos wyalqveS (gamo
igo
na cnobilma frangma
mecni
erma da moRvawem Jak
iv kustom 1943 w.).
aqvalangi Scd.
akvalAngist-i _ piri, ro
melic akvalangiT aRWur
vili dacuravs wyalqveS.
aqvalangisti Scd.
akvArel-i [fr. aquarelie, it.
acquarello, laT. aqua wyali] _
1. wyalSi gaxsnili saRebavi:
Cveulebriv Sereuli aqvs
mcenareuli webo (qarT. si
non. wyalsaRebavi)
a.-iT xatva.
2. ferwera;aseTi saRebaviT
xatva.
3. aseTi saRebaviT Ses
ru
le
buli naxati.
aqvareli Scd.
akvArium-i [laT. aquariu wyal
sacavi] _ wyliT savse mi
wis

akv

-24-

yuTi an xelovnuri wyal

sacavi, sadac aSeneben Tev
zebs, wylis cxovelebsa da
wyalmcenareebs.
aqvariumi Scd.
akvatOria [laT. aquatorium] _
(zRv) navsadguris (portis)
sazRvrebSi
moqceuli
wylis sivrce, nebismieri
wyalsacavis farTobi.
Savi zRvis a.
aqvatoria Scd.
akvEduk-i [laT. aquveductus
wyalsadeni] _ xidi, rom
li
Tac gadayvanilia wyal
sadeni mili, sarwyavi an
hidroenergetikuli
arxi
xevze, xeobaze, rkinigzaze,
gzatkecilze da sxv. (qarT.
sinon. belRari).
aqveduki Scd.
aklimatizAcia [germ. akk
limatisation] _ da aklimatizeba
_ 1. mcenaris an cxovelis
Segueba axali, uCveulo
klimatis pirobebTan.
2. uCveulo an axal klimatur
pirobebTan adamianis or
ga
nizmis aqtiuri Seguebis
(adaftaciis) procesi.
Akme [berZ. akm mwvervali]
_ (medic). avadmyofis gan
viTarebis umaRlesi wer
tili.
akompanEment-i [fr. akkom

panemente] _ musika romelic

Tan axlavs da harmoniulad
avsebs solo partias; musi
kaluri Tanxleba; agreTve
ZiriTadi Temis musikaluri
nawarmoebis
melodiis
Tanmxlebi musika.
simRera roialis a.-iT.
akompanireba.
akompanimenti, akomponi
menti Scd.
akompaniAtor-i [fr. com
pagnateur] akompanementis
Semsrulebeli (Cveulebriv
pianisti).
akomponiatoni Scd.
akompanQreba _ akompanemen
tis Sesruleba.
akomponireba Scd.
Akord-i [fr. accorol, it. accor
do] _ (mus.) terciebze gan
lagebuli sami an me
ti
musikaluri bgeris har
mo
niuli SeerTeba.
bolo a.
akordEon-i [fr. accordeon]
_ garmonis ti pis sakra
vi,
romelsac
mar
jvena
xelisTvis
aqvs
for
te
pianoseburi klaviatura.
akreditEbuli [laT. accre
ob vendobi] _ 1. (di pl.)
vinc daniSnulia warmo
mad
genlad (elCad, despanad)
ucxo saxelmwifos mTav
ro

-25basTan.
2. Jurnalisti, romelic da
S
vebulia raime (saerTa
So
riso)
konferenciaze,
sportuli
Sejibrebebze,
fes
tivalze da misT.
akrediteba. akreditacia.
akreditirebuli Scd.
akredQtiv-i [germ. akkreditiv,
laT. accredo, fr. accreditif
ven
dobi] _ 1. sakredito
da
wesebulebis (bankis, Sem
naxveli
salaros)
mier
ga
cemuli dokumenti, rom
liTac brZanebiT avalebs
sxva aseTive dawesebule
bebs misces warmomadgenls
garkveuli Tanxa.
2. (di pl.) rwmunebis sigeli;
dokumenti, romelic adas
turebs di plomatiur war
momadgenlis rwmunebebs.
akrObat-i [fr. acckobate < berZ.
akrobats zeviT amsvleli]
_ cirkis tanmovarjiSe an
msaxiobi, romelic akroba
tikas misdevs.
akrobAtika [< berZ. akrobato
fexis wverebze davdivar]
_ sacirko xalovnebisa da
tanvarjiSis erT-erTi sa
xeoba, romelic moicavs
xto
mebs, yiras, bruns da
misT; asruleben erTeulebi,
wyvilebi, sameulebi, oTxe

aku

ulebi.
akrobtikuli da (da
saS
vebia) akrobatuli.
a. nomrebi, a. naxtomi.
akrobatiuli Scd.
akropOlis-i da akropol-i
[berZ. akropolis] _ Zveli sa
berZneTis qalaqebis cen
traluri gamagrebuli na
wili, maRlobze, gorakze
gaSenebuli.
aTenis a.
akrOstiq-i [berZ. akrostichis] _
legasi, romlis striqonTa
Tavkiduri asoebidan ga
mo
dis saxeli sityva, an fra
za.
akrostixi Scd.
akumulAtor-i [laT. accu
mulator Semkrebi] _ mowyo
bi
loba, romelSic xdeba
eleq
trobis dagroveba Sem
dgomSi mis TandaTanobiT
dasaxarjavad.
avtomobilis a.
akumuliatori Scd.
akumulAcia [laT. accumulatio]
da akumulQreba _ 1. (fiz.
teq.) risame (mag., energiis)
dagroveba,
2. (geol.). organuli da mi
neralur
nivTierebaTa
dag
roveba dedamiwis ze
da
pirze, wylis fskerze _qa
ris, wylis, vulkanis da sxv.

aku

-26-

moqmedebis Sedegad.
akumulaciuri.
enis a. funqcia.
akupUnqtura
[laT.
acus
nemsi da punqtio Cxvleta] _
Cinuri xalxuri klasikuri
medicinis meTodi _ nemsis
CxvletiT mkurnaloba.
akUstika [berZ. acusticos sme
nis] _ 1. fizikis dargi, ro
melic bgeriT rxevas swav
lobs.
2. smenadobis pirobebi raime
SenobaSi, sadgomSi.
sakoncerto darbazis a.
akustikuri.
a. aparatura, a. STabeWdi
leba.
Alah-i [arab. allh] mahmadi
anTa (musulmanTa) da ara
bulenovani
qristianebis
RmerTi.
alaxi Scd.
albAtros-i [fr. albatros] _
zRvis didi frinveli; aqvs
wagrZelebuli niskarti da
grZeli da wvrili frTebi;
cxovrobs umTavresad de
damiwis samxreT na
xevar
sferoSi.
albQon-i [kelt. albion] _ bri
taneTis kunZulebis, in
g
lisis uZvelesi saxelwo
deba.

Rrubliani a.
Albom-i [fr. album] 1. magari
ydis mqone rveuli leqsebis
Casawerad, fotosuraTebis,
markebis Casakravad.
2. erTad akinZuli suraTebis,
naxazebis da sxv. krebuli.
Tbilisis xedebis a.
Algebra [laT. algebra arab.
aldabr wiladis Sekveca] _
maTematikis nawili,romelic
swavlobs sidideebze moq
medebaTa zogad kanonebs
am sidideebis ricxobrivi
mniSvnelobisgan damou
ki
deb
lad.
algebruli.
a. ricxvebi., a. gantoleba.
a. gamosaxuleba.
algebrauli Scd.
Algol-i [ingl. algorithmic lan
guage] _ programirebis erTerTi samuSao ena.
algOriTm-i [fr. algorithme] _
(maTem.) raime amocanis amo
saxsnelad saWiro moq
me
debaTa mimdevroba.
algoritmi Scd.
alEbarda [fr. hallegarde] _
Zveleburi civi iaraRi _
Subi, romelsac boloze
wamocmuli hqonda najaxis
magvari piri; brZolaSi iye
neb
dnen Sveicarielebi da
germanelebi (qarT. sinon.

-27afTi).
alebardisa.
alebardasi Scd.
alegOria [berZ. allgoria] _
arapirdapiri xerxiT, iga
vurad,
qaragmulad
ga
moxatva azrisa mxatvrul
li
teraturasa da saxviT
xelovnebaSi.
alegoriuli; alegoriisa.
a. Janri, a. suraTi.
alegorasi Scd.
alErgia [berZ. allos sxva da
engon moqmedeba] _ (medic.) 1.
organizmis mgrZnobiarobis
Secvla mikrobebis an ucxo
cilebis ganmeorebiTi ze
moqmedebis mimarT.
a. marwyvze.
2. (gadat.) raimes zizRi.
a. komplimentebiT.
alergiuli.
alEia [fr. alle] _ gza, xeivani
orive mxriT xeebiT dar
guli: sacalfexo biliki
parkSi an baRSi.
Alia [ebr. alia] _ israelSi
sxvadasxva qveynidan ebra
elTa gadmosaxlebis, emig
raciis procesi.
aliisa.
aliasi Scd.
alQans-i [fr. alliance] _ saer
TaSoriso kavSiri, gaerTi
aneba.

ali

koperatiuli a.
aliafUrSet-i [fr. alafour
chette Cangali] _ vaxSami,
fexze mdgomare sauzme.
banketi _ furSeti.
Alibi [laT. alibi sxva ad
gilas, sxvagan] _ (sa
marT.)
braldebulis
udanaSa
u
lobis dasabuTeba; da
na
Saulis Cadenis momentSi
braldebulis sxvagan yof
na, rogorc mtkiceba misi
udanaSaulobisa.
a.-is damtkiceba.
alibim.
alibma Scd.
aligAtor-i [ingl. alligator ec
el lagarto xvliki] _ niangis
saxeoba.
Cinuri a., misisi pis a.
alilUia Zv. ebr. halleluja,
halleljh adideT RmerTi] _
RmerTis mimarT saxotbo
mimarTva qristianul da
iudeur RvTismetyvelebaSi.
alQment-i [laT. alimentum
sazrdo] _ fuladi sax
srebi, sakvebi romelsac,
ojaxs moSorebuli piri
kanonis ZaliT uxdis Sro
misunarmoklebul ojaxis
wev
rebs (Svilebs, mSoblebs.
meuRles).
aliterAcia [alliteratio, al ad da
litera] _ poeturi, mxatvruli

alk

-28-

xerxi _ leqsis taepSi er

Ti da imave Tanxmovnis
ramdenjerme bgeriTi ga
me
oreba ganwyobilebis Se
saqmnelad.
a. klasikuri nimuSia: karvis
kalTa CaxlarTuli CavWer
Cavakarabake (rusTaveli).
alkAzar-i [ec. alcazar arab.] _
espaneTSi: cixe-simagre an
mefis sasaxle.
Alkald-i [esp. alcalde arab.
alquadi yadi, mosamarTle] _
espaneTsa da laTinuri ame
rikis zog qveyanaSi: Temis
meTauri da mosamarTle.
Alma-mAteri [laT. alma ma
ter mwovari deda] _ ase
uwodeben studentebi da
kursdamTavrebulebi uni
versitets,
romelic su
li
er sazrdos aZlevs ada
mians.
almAnax-i [germ. Almanach laT,
almanachs arab. kalendari]
_ araperioduli krebuli,
romelSic
moTavsebulia
Tanamedrove avtorTa li
teraturuli nawarmoebebi.
axalgazrda mweralTa a.
Alo! [ingl. hullo] _ sityva
(Sorisdebuli), romelsac
iyeneben telefoniT lapa
rakis dros: niSnavs: gis
menT! gismenT!

alio!, allo! Scd.

alOgizm-i [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da logisms gansja,
msjeloba] logikis sa
winaaRmdego, logikis ka
nonebis Seusabamo ram; lo
gikis, logikuri gansjis,
msvle
lobis darRveva; Se
usabamoba.
alogikuri.
Aloe [berZ. aloe] _ (botan.),
mravalwlovani tropikuli
da subtropikuli mcenare:
aqvs xorciani mogrZo kide
ekliani foTlebi; mis wvens
iyeneben medicinaSi.
aloesi.
aloisaA Scd.
alOnim-i [berZ. allos sxva, me
ore da onoma saxeli] vi
sime namdvili saxeli, fsev
donimad gamoyenebuli.
alpinQada _ alpinistebis
masobrivi asvla maRal
mTeb
ze.
axalgazrduli a.
alpQnizm-i [fr. alpinizme `al
pebi~-dan] _ sportis saxeoba
asvla Znelmisadgom mTis
mwvervalebze (qarT. sinon.
mTamsvleloba).
mTasvleloba Scd.
alpinisturi.
a. sezoni, a. banaki.
alpQnist-i alpinizmis

-29mim
devari mTis turisti
(qarT. sinon. mTamsvleli).
mTasvleli Scd.
Alpuri _ alpebTan da, sa
er
Tod, maRal mTebTan da
kavSirebuli (qarT. sinon.
maRalmTiani).
a. saZovrebi, a. mce
na
reu
loba.
alpiuri Scd.
Altar-i [laT. altaria altus
maRali] 1. qristianuli
taZris aRmosavleTi na
wi
li, romelic eklesiis
danarCeni nawilisgan da
So
rebulia kankeliT.
2. (gadat.). mecnierebis al
tarze raimes mitana ra
imes msxverplad Sewirva:
miyvana (misvla) altasTan
saeklesio qorwinebaze.
alternAtiva [fr. alternatife
laT. alter erT-erTi
oridan;
Sdr.
tertus gu
dens mesame
moxarulia]
ori an ramdenime erT
ma
neTis sapirispiro Se
saZleblobidan erT-erTis
arCevis aucilebloba: me
sa
me SesaZleblobis arar
seboba.
alternatiuli.
a. gadawyvetileba, a. pro
eq
ti, a. arCevnebi.
alternativuli, alter
ne

alf
tuli Scd.

altQtuda

[laT.
altituolo
simaRle] _ adgilmde
ba
reobis ama Tu im wer
tilis
simaRle zRvis donidan.
altrUizm-i [fr. altruisme
laT. alter da sxv.] _ uan
garo zrunva sxvisi keTil
dReobisaTvis,
mzadyofna
Seswiros Tavisi piradi in
teresebi.
altruistuli.
a. qmedeba, a. saqcieli.
alUzia [fr. allussion gadak
ruli sityva] _ (lit.) ri
torikuli xerxi _ ga
dakvriT
xseneba
raime
cno
bili istoriuli ambis
an literaturuli na
war
moebis.
Alur-i [fr. allune] _ cxenis
sxvadasxvagvari svla (na
bi
jiT, ToxarikiT, oTxiT
da sxva).
alUmin-i [laT. alumen (aluminus)
Sabi] _ qimiuri elementi Al,
rigiTi nomeri _ 13, at. wona
26,97;
movercxlisfero_
TeT
ri msubuqi Wedadi li
Toni.
a. finjani.
aliumini Scd.
alfAbet-i [berZ. alphabtos
berZnuli
pirveli
ori
asos _ -s (alfa) da -s

alf

-30-

(beta) saxelis mixedviT] _

anbani.
alfabeturi. (qarT. sinon.
anbani, anbanuri.)
a. katalogi.
alfaviti, alfavituri
Scd.
Alfons-i _ kaci, romelic
sayvarlis xarjze cxovrobs
[aleqsandre diumas (Svili)
erT-erTi piesis mTavari
gmiris saxelis mixedviT].
alqQmia [laT. alchymia arab.
alkimiya] _ Sua saukuneebis
mis
tikuri moZRvreba (mi
marTuleba): eZiebda bune
baSi ararsebul e.w. `fi
lo
sofiur qvas~, romlis
saSualebiTac ubralo li
Tonebi unda gadaeqcia oq
rod da vercxlad,ganekurna
yvela avadmyofi da sxva.
alximia Scd.
amAzon-i [berz. amazn (ama
zone), a uaryofiTi mawilaki
da mazos amorZali (meomari
qali), dvrili ZuZus Tavi,
kerti] _ 1. cxenosani qali.
2. qalis grZeli sacxenosno
kaba.
amazonis. (Zveli berZ
nuli
TqmulebiT, a.ebi
marjvena
ZuZus
ikveTd
nen mSvildisridan moxer
xebuli srolisaTvis, a.-ebi

Savi zRvis pirze cxov

robdnen, saidanac
Tavs
esxmodnen mezobel qvey
nebs).
amAlgama [fr. amalgame arab.]
_ raime liTonis Senadnobi
vercxlis wyalTan.
ambQon-i [< berZ. ambn
amaR
leba] marTlma
di
debul eklesiaSi: sakur
Txevlis win amaRle
buli
adgili, saidanac locvebs
warmoTqvamen.
ambQcia [fr. ambition laT.
ambitio] _ 1. gadaWarbebuli
Tavmoyvareoba;
pativmoy
vareoba.
2. pretenzia raimeze.
gaumarTlebeli a.-ebi.
ambiciuri.
ambrAzura [fr. embrazure] 1.
(samx). namsxvrevi raime Tav
dacvis nagebobaSi qve
mexis,
naRmsatyorcnis an tyviam
frqvevi sasroli (qarT. si
non. saTofuri).
2. kedelSi datovebuli Riobi
fanjris an karisaTvis.
ambrazurisa.
ambrazurasi Scd.
ambrOsia [berZ. ambrosia] _
berZnul
miTologiaSi:
Rmer
Tebis
saWmeli, ro
melsac ukvdavebis, mara
di
ul siaxalgazrdaves da

-31si
lamazes aniWebs maT (ix.
ag
reTve neqtari).
ambulatOria [laT. ambu
latorius mosiarule, moZra
vi] _ samkurnalo-profi
laqtikuri
dawesebuleba,
ro
melic samedicino dax
marebas uwevs iq mimsvlel
an saxlSi myof avadmyofs.
ambulatoriuli.
a. mkurnaloba.
ambulatoruli Scd.
Ameba [berZ. amoibe cvlileba]
_ umartivesi, mikroskopuli
erTujrediani
cxoveli.
ro
melsac ara aqvs mudmivi
forma. cxovrobs wyalSi.
amebisa.
amebasi Scd.
amebQaz-i _ (medic.) daavadeba,
romelsac iwvevs ameba.
amETvisto [berZ. amjhystos
Trobis sawinaaRmdego] _
naxevrad Zvirfasi qva iis
feri an lurji: gamWvir
vale, iisferi; kvarcis na
irsaxeoba.
amenOrea [berZ. uaryofiTi
nawilaki, men Tve da rbe
mivedinebi] _ menstruaciis
arqona qalis sqesobrivi
mwifobis asakSi.
amQmia _ (medic.) saxis mi
mi
kis Sesusteba an sruli
moSla nervuli sistemis

amo

daavadebis Sedegad.
Amin [berZ. amen, WeSmaritad] _
am sityviT mTavrdeba qris
tianuli locvebi.
amnEzia [berZ. uaryofiTi na
wilakia da mnesis gaxseneba]
_ mexsierebis Sesusteba an
sruli dakargva.
amneziis.
agneziasi Scd.
amnQstia [berZ. amnstia (da
naSaulis) daviwyeba, pati
eba] _ 1. sasamarTlos mi
er
sasjelis sruli mox
sna an
Semsubuqeba umaR
le
si xe
li
suflebis
dad
ge
nile
biT gar
kveuli ka
te
goriis
msjavrd
a
de
bul
TaTvis. ar
sebobs sa
er
To da kerZo a.
2. saerTod patieba, Se
wya
leba.
aministia Scd.
amorAlizm-i _ moralis,
zne
obrivi normebis ugu
le
bel
yofa, zneobrivi prin
ci pebis uaryofa; amo
ra
lu
roba.
amorAluri [berZ. uar
yofiTi nawilaki da laT.
moralis moraluri,zneobrivi]
_ (wign.) 1. moralis, zne
obrivi normebis ugule
bel
myofeli. (qarT. sinon.
uzneo.).
a. adamiani.

amo

-32-

2. aseTi adamianis dama

xasi
aTebeli.
a. saqcieli.
amortizAtor-i _ amorti
zaciisaTvis (mniSv. 2) sa
Wiro mowyobiloba.
avtomobilis a.
amortizAcia [laT. amorti
zatio Sesusteba] da amor
tQ
zeba [germ. amostisieren]
_ 1. manqana-mowyobilobaTa,
na
gebobaTa
Rirebulebis
TandaTanobiTi Semcireba
maTi gacveTis Semdeg.
2. biZgebis, dartymebis Seb
rZoleba specialuri mo
wyobilobis saSualebiT.
saamortizacio.
s. mowyobiloba _ amorti
zatori.
amortizireba Scd.
amOrful-i [berZ. amorphos] _ 1.
(min, qim.) rasac kristaluri
agebuleba ara aqvs (mag.
qarva, fisi, mina.).
2. uformo.
a. sxeuli.
amorfiuli Scd.
Amper-i _ eleqtrodenis Za
lis sazomi erTeuli [fr.
fizikosis ampse-is (17751836) gvaris mixedviT].
amplQtuda [laT. amplituoto
sidide, sifarTove] _ 1.
(fiz.) sxeulis udidesi

gadaxra
wonasworobis
mdgo
mareobidan; gaqanebis
sidide.
gaqanebis a.
2. sxvaoba barometris an
Termometris or simaRles
Soris.
amplitudisa.
amplitudasi, amplitudi
Scd.
Amplua [fr. emploi] _ 1. gar
kveuli xasiaTis rolebi,
rom
lebic Seefereba msa
xiobis Taviseburebebs, mis
sasceno monacemebs.
komikosis a.
2. (gadat.). roli, vinmes
mdgomareoba.
is Tavis a.-Sia.
ampluisa.
ampluasi Scd.
Ampula [laT. ampulla] _ her
metulad daxuruli minis
patara WurWeli, romelSic
wamalia.
amputAcia [laT. amputatio
mok
veTa]
_
qirurgiuli
ope
racia _ sxeulis da
a
vadebuli periferiuli na
wilis (mag. kiduris) sruli
an nawilobrivi mokveTa.
filtvis a., kiduris a.
amputireba.
amUlet-i
[laT.
amuletum
arab.] _ raime patara nivTi,

-33-

amf

romelsac morwmuneebi Tan

gvarad mcxovrebi] _ 1.
atareben, viTomda avadm
xerxemliani cxoveli, ro
yo
fobis `avi Tvalis~ an
melic ganviTarebis pir
raime ubedurebis Tavidan
vel
stadiaze
sunTqavs
asacileblad (asacdenad).
la
yuCebiT,
wyalxmeleTa
(qarT. sinon. avgarozi, Ti
cxoveli. (mag., wyalxmeleTa
lisma, Sana).
bayayi, salamandra).
2. mcenare, romelic xarobs
amunQcia [polon. amnicya
rogorc wyalSi, ise xme
laT.] _ 1. samxedro aR
kaz
leT
ze.
muloba (garda iaraRisa
3. avtomobili, tanki, TviT
da tansacmlisa): salaSqro
mfrinavi da misT. rom
CanTa, sartyeli, maTara, sa
leb
sac SeuZliaT wylis
qamre, sazeTe da sxva.
dab
rkolebaTa gadalaxva
2. cxenis aRkazmuloba (una
cur
viT.
gi
ri, mosarTavebi da sxva).
Amur-i [fr. amour laT. amor amfiTEatr-i [berZ. amphiteat
ron-amphi orive mxriv, irgv
siy
varuli] _ romaul miTo
liv da theatron sanaxaobis
logiaSi: siyvarulis Rmer
adgili] _ 1. Tanamedrove
Ti _ RmerTqal veneras vaJi,
TeatrSi: parteris ukan
ro
melic
warmodgenili
Tan
daTanobiT amaRlebuli
hyavT mSvildisriani frTo
dasajdomi
adgilebi.
sani ymawvilis (Wabukis)
2.
Zvel
saberZneTsa
da rom
sa
xiT. meore saxelwodeba
Si: wriuli an naxevrad wri
_ kupidoni. berZnul miTo
uli usaxuravo nageboba
logiaSi: eroti.
Tan
daTanobiT amaRlebuli
amfi... amfo...
[< berZ.
adgilebiT, sadac imar
Te
amphibios irgvliv, garSemo,
boda sxvadasxa sanaxaoba.
orive mxares; amph orive] amfQtrite [berZ. amphitrit]
_ TavsarTi, romelic aR
_ berZnul miTologiaSi:
niSnavs: gare
mocvas, gar
zRvis qalRmerTi, po
se
i
Se
mortymas, moc
vas, an ori
donis coli.
sagnis
damo
ki
debulebas:
Amfora [amphora berZ.] _ Zvel
or
mags, or
mxrivs.
saberZneTsa da romSi: Tixis
amfiTeatri, amfibia.
viwroyeliani oryura didi
amfQbia [berZ. amphibios or

ana

-34-

WurWeli Rvinis, zeTis da

sxva siTxis Sesanaxad.
anabAtizm-i [berZ. anabaptiz
xe
laxla vnaTlav] re
li
giur-seqtanturi mimdi
nareoba, romelic uaryofs
saeklesio ierarqias, mo
i
Txovs, rom adamiani mo
i
naTlos
mowifulobis
asakSi.
anabQoz-i [berZ. anabisis ga
cocxleba, aRorZineba] _
(bi
ol.) zog organizmSi: sa
sicocxlo procesis dro
ebiTi Seneleba an Sewyveta
gare pirobebis SecvlasTan
(mag., temperaturis Zalian
daweva, uwylooba) dakav
SirebiT; xelsayreli pi
robebis dadgomasTan er
Tad aRdgeba organizmis
cxovelmoqmedeba.
anabOlizm-i [berZ. anabol
aRmavloba] _ (biol.) or
ga
nizmSi
nivTierebaTa
cvlis im qimiur procesTa
erToblioba,
romelTa
dro
sac ujredebisa da
qsovilebis
Semadgeneli
nawilebi warmoiqmneba; Se
esatyviseba
asimilacias;
sa
pirisp. katabOlizmi.
anAgrama [berZ. ana gada..., pi
ruku, ukan, sawinaaRmdego
da gramma aso] sityvaSi

asoebis gadajgufeba, ga
daadgileba, axali sityvis
warmoqmnis mizniT.
norma _ romani.
anATema _ [berZ. anathema
dakisrebuli] _ (ekl.) ek
lesiidan gandevna; SeCveneba,
dawyevla.
a-ze gadacema.
anAkonda [esp. anaconda]
yvelaze msxvili max
rCo
be
la gveli (6-dan 11 m-de
sigrZis).
anakreOntul-i poezia _ po
ezia, romelic um
Rero
da
mxiarul cxov
re
bas, siy
va
ruls, Rvinos; sa
qar
T
velo
Si ara
kre
ontul leq
sebs
werdnen aleqsandre Wav
Wa
vaZe, gr. or
beliani [Zveli
berZeni poetis anakreontis
saxe
lidan].
anAlgia da analgEzia [berZ.
analgesia] _ (medic.) tkivilis
SegrZnebis dakargva.
anAliz-i [berZ. analysis daSla]
_ 1. mecnierebaSi kvlevis
meTodi.
2. risme Seswavla nawilebad
daSlis gziT; raime niv
Tierebis Sedgenilobisa da
Tvisebebis garkveva (sapir.
sinTezi, mniS. 1).
qimiuri a., sisxlis a.
3. risame yovelmxrivi gan

-35xilva, garCeva.
moTxrobis a.
maTematikuri analizi _ ix.
maTematikuri.
analizuri.
a. qimia.
saanalizo.
s. masala, s. Cai.
analitikuri, analitiuri
Scd.
anAlog-i [berZ. analogos Se
sabamisi, Sesatyvisi, Ta
nazomieri,
SefardebiTi]
_ raRac msgavsi, Tanabari
sagnebisa, movlenebisa da
cnebebisa.
analOgia [berZ. analogia Sesa
tyvisoba] _ msgavseba sag
nebsa, movlenebsa da cne
bebs Soris.
analogiuri, analogiisa.
analogiasi Scd.
anAloe [berZ. analogeion wig
nebis qvesadgami] mar
TlmadidebelTa ek
lesiaSi:
magida, romelzedac saRm
rTo wignebs deben locvis
dros.
anAlur-i [fr. anal laT. anus
yiTa nawlavi] (anat). yiTa
nawlavTan dakavSirebuli.
a. xvreli.
anAmnez-i [berZ. anamnesis mo
go
neba] (medic.) cno
be
bi. avadmyofis cxovre
bis

ana

pirobaTa Se
saxeb da
a
va
de
bamde da avad
myofobis gan
viTarebis is
toria; adgens
eqimi avad
myofis an misi
axloblebis CvenebaTa mi
xedviT.
anAnas-i [esp. ananas, anana - gu
ranis (brazilia) enidan
nana] mravalwlovani ba
la
xovani tropikuli mcenare
bromeliebis ojaxidan; is
xavs surnelovan nayofs; am
mcenaris nayofi.
anArqia [berZ. anarchia umTav
roboba, areuloba] 1. xe
lisuflebis,
marTva-gam
geobis ararseboba.
iq a. sufevs.
2. (gadat.) sruli uwesrigoba,
areuloba, qaosi, stiqi
u
roba.
a. ekonomikaSi.
anarqiuli.
a. mdgomareoba.
anarxia, anarxiuli Scd.
anArqizm-i erT-erTi sa
zo
g adoebriv-po
l i
t i
k u
ri
mimdinareoba.
anarxizmi Scd.
anArqist-i _ anarqizmis mim
devari.
anarqistuli
a. Sexedulebani.
anarxisti, anarxistuli
Scd.

ana

-36-

anatOmia [berZ. anatom gak

veTa] 1. mecniereba, ro
melic swavlobs cocxali
organizmis agebulebas.
2. raime organizmis calkeuli
an organos agebuleba.
tvinis a., adamianis a., Tva
lis a.
3. (gadat.). raimes agebuleba.
siyvarulis a.
anatomiuri, anatomi, ana
tomireba.
a. atlasi, a. gamokvleva.
anatomQuri TEatri sa
mecniero-saswavlo da
wese
bulebaSi sagangebod mo
wyobili sadgomi, sadac
kve
Ten gvamebs.
anatomuri Scd.
anatomQreba gvamis gakveTa
gamokvlevis mizniT.
anatomi.
anAfora [berZ. anaphora zeviT
aweva, gamoyofa] 1. (lit.).
poeturi da oratoruli
xerxi erTi da imave si
tyvis (winadadebis, bgeris)
gameoreba ramdenime taepis
(frazis) dasawyisSi.
2. mRvdlis zeda farTo da
grZeli samosi.
anaqrOnizm-i < [fr. anachro
nisme < berZ. ana ukan da chro
nos dro] 1. qronoligiuri
Se
usabamoba; ama Tu im faq

tis, movlenis SecdomiT mi

kuTvneba sxva droisTvis,
epo
qisaTvis.
a.-ebi istoriul romanSi.
2. Zveli drois gadmonaSTi,
romelic ar Seesabameba
Tanamedrove
cxovrebis
pi
robebs:
moZvelebuli
Sexeduleba an Cveuleba.
anaqronistuli.
a. Sexeduleba.
anaxronizmi, anaxro
nis
tuli Scd.
Angar-i [fr. hangar] speci
aluri
nageboba
TviT
mfrinavebis, Sveul
mfre
ne
bisa da misT. sadgomad da
mimdinare remontis Casa
tareblad.
Angina [laT. angina] sa
xis
lorwovani
garsis,
nuSiseburi
jirkvlebis
mwvane anTeba.
angiolOgia [berZ. angeion
sis
xlZarRvi da logos moZ
Rvreba] anatomiis na
wili, romelic swavlobs
sisxlZarRvebsa da limfur
sistemebs.
anglikAnuri: anglikanuri
eklesia _ inglisis sa
xel
mwifo eklesia: pro
tes
tantizmis nairsaxeoba.
anglosAqseb-i _ Zveli ger
manuli tomebi (anglebi da

-37saqsebi), romlebic me-5 s.-Si

gadasaxldnen britaneTis
kunZulebze da dai pyres
in
glisi.
androgQnia [berZ. andtogynos
orsqesovani aner (andros) ka
ci da gyn qali] (bi
ol.).
mdedrobiTi
sqesis
ar
sebisaTvis mamrobiTi sqe
sis niSnebis qona da pi
riqiT.
androfObia [berZ. anr (andros)
mamakaci da phobos SiSi, si
Zulvili] mamakacebis si
Zulvili.
anEmia [berZ. animia an uar
yo
fiTi nawilaki da haima
sisxli] (medic.). sis
xl
nakleboba
anesTEzia [berZ. anaisthsia
ug
rZnobloba] (medic.).
mgrZno
belobis
dakargva
an Sesusteba; gautkivareba
operaciis gasakeTeblad.
saerToa., adgilobrivi a.
anestezia Scd.
anEkdot-i _ [fr. anecdote berZ.
anecdotos gamoqveynebuli]
gonebamaxviluri ambavi sa
sacilo daboloebiT.
anekdoturi
a. SemTxveva.
saanekdoto.
s. Janri.
anegdoti, anegdoturi, sa

anT

anegdoto Scd.
anEqsia [laT. anne x io Seer
Teba] erTi sa
xelmwifos
mier sxva qveynis an mi
si teritoriis Tavis te
ritoriisgan ZaliT Se
erTeba: dapyroba.
anTolOgia [berZ. antholo
gia, anthos yvavili da leg
vkreb Zvel berZ. epig
ramaTa kre
bulebis saxel
wodeba] romelSic mo
Tav
sebulia
sxva
dasxva
av
toris krebuli, rCeuli
mxat
vruli
Txzulebani,
upiratesad leqsebi.
qarTuli poeziis a.
AnTrak-i [berZ. anthrax (anthrakos)
nax
Siri] Zvirfasi Tvali.
anTrAcit-i [berZ. anthrax nax
Siri] saukeTeso xarisxis
qvanaxSiri Savi ferisa;
mkvri
via da liTonisebr
priala.
antraciti Scd.
anTropogEnez-i [berZ. an
thrpos adamiani da genesis
dabadeba, warmoSoba] an
Tropoligiis
erT-erTi
Zi
riTadi nawili _ moZR
v
reba adamianis warmoSobis
Sesaxeb.
anTropOid-i [berZ. anthropo
eids] adamianis msgavsi

anT

-38-

ma
imuni (gorila, Simpanze,
orangutani,
giboni
da
sxv.).
anTropolOgia [berZ. antr
pos adamiani da logos moZ
Rvreba] mecniereba, ro
melic Seiswavlis adamianis
warmoSobas, rasebs, evo
lucias, biologiur bune
bas, cvlilebebs mis age
bulebaSi.
anTropologiuri da saan
Tropologio.
a. (s.) kvleva-Zieba, a. (s.)
muzeumi.
antropologia, antropo
logiuri, saantropologio
Scd.
antroposOfia [berZ. anthr
ps adamiani da sophia sibrZne]
Teosofiis saxeoba, re
ligiur-misTikuri
moZ
R
vreba, romelic
RvTis
ad
gilas gaRmerTebul ada
mians ayenebs.
antropofAgia [berZ. anthr
phagia < anthrps adamiani da
phagomai vWam] kaciWamioba,
kanibalizmi.
anTropocEntrizmi [berZ.
anthrpos adamiani da laT.
centrum centri] religiuri
Sexeduleba, romlis mi
xed
viTac adamiani aris umaR
le
si arseba, RvTis mier

Seq
mnili: igi warmoadgens
samyaros centrsa da sa
boloo mizans.
animAlist-i [laT. animal
cxo
veli] mxatvari an
moqandake, romelic Tavis
namuSevrebSi
umTavresad
cxovelebs asaxavs.
animalisturi.
a. ferwera, a. Janri.
animAlur-i [laT. animal cxo
veli] cxoveluri: cxo
velTan dakavSirebuli.
anQmizm-i _ [< laT. anima su
li] pirvelyofil xalxTa
rwmena, rom yvela sagans
aqvs suli.
Anketa [fr. anqutte] 1.
fur
celi, romelzedac Ca
mowerilia sxvadasxva ki
Txva garkveuli cnobebis
Sesagroveblad.
a.-is Sevseba.
2. aseTi furclebis sa
SualebiT cnobebis Seg
roveba.
a.-is mowyoba (Catareba).
anketuri da saanketo.
a. (s.) gamokiTxva, a. (s.)
monacemebi, s. furclebi.
Anklav-i [fr. enclave] erTi
saxelmwifos
teritoria
an teritoriis nawili, ro
melic
yoveli
mxridan
gar
Semortymulia sxva sa

-39-

ant

xelmwifos samflo
be
loe
da misT. Sinaarsis mok
biT da, romelsac ara aqvs
led gadmocema, zogjer Se
zRvaze gasasvleli.
fasebis darTviT.
Anod-i [berZ. anodos zeviT Ansambl-i [fr. ensamble erTad,
svla] dadebiTad damux
mTlianoba] 1. raime mTe
tuli eleqtruli (sapirisp.
lis yvela nawilis Se
kaTodi).
Tan
xmebuloba, erTianoba.
(mag.,
SenobaTa, nagebobaTa
anomAlia [berZ. anmalia us
kompleqsi)
wormasworoba] kanon
zo

arqiteqturuli a.
mierebis darRveva, saerTo
2.
momReralTa, damkvrelTa,
we
sisagan, normisgan ga
dax
mocekvaveTa jgufi.
veva.

saestrado a., simRerisa da

anomaliuri.
cekvis
a.
a. movlena.

ansambluri.
anomaluri Scd.
quCebis a. ganaSenianeba.
anOnim-i
[berZ.
annymos
usaxelo] werilis an antagOnizm-i [< berZ. antag
nisma kamaTi, brZola] Se
Txzulebis avtori, romlis
urigebeli winaaRmdegoba,
vinaoba ucnobia.
interesTa Seurigebeli da
anonimuri xelmouwereli,
pirispireba.
usaxelo (werili, Txzu

politikuri a., fsiqolo

leba).
giuri
a., rasobrivi a.
anonimiuri Scd.
antagonisturi.
Anons-i [berZ. annonce] mokle
a. winaaRmdegobani.
winaswari gancxadeba mo
mavali warmatebis, koncer antArqtika [berZ. ant (i) wi
naaRmdeg da arktikos Crdi
tis, gastrolebis da misT.
loeTisa]

dedamiwis
Sesaxeb.
samxreTpolaruli
mxare:
anonsireba.
moicavs antarqtidas, at
anOsmia [berZ. uaryofiTi
lan
tis, indoeTisa da wyna
nawilaki da osm suni]
ri okeaneebis mimdebare te
(medic.). ynosvis uqonloba,
ritoriebs (ubnebs).
moSla.
antarqtikuli.
anotAcia [laT. annotatio Se
a. eqspedicia.
niSvna] wignisa, statiis

ant

-40-

antarqtikisa.
anaqtartikasi; anktarktika
Scd.
Antena [laT. antenna anZa] gam
tari an gamtarTa sistema,
romliTac
xorcieldeba
radiotalRebis gamosxiveba
(gadacemisas) an maTi daWera
(miRebisas).
satelevizio a.
antenisa
antenasi Scd.
anti... [berZ. anti winaaRmdeg]
TavsarTi (winsarTi), ro
melic aRniSnavs raimes
sapirispiros, rai
me mimar
Tulebis sawinaaRm
degos.
antihumanuri aqti, anti
mec
nieruli midgoma.
antibiotQkeb-i [berZ. an
ti winaaRmdeg da biotikos
cocxali] 1. mikroor
ganizmebis mier warmoqmni
li nivTierebani, romlebic
Trgunaven baq
teriebisa da
sxva mikrobebis zrdas da
spoben kidevac maT.
2. biologiuri nivTierebebi,
ro
melic medicinaSi ga
mo
iyeneba
virusebis
si
cocxlis unarianobis da
saTrgunavad
(CasaxSobad,
Casaqrobad).
antidOteb-i [berZ. antidoton
(mx).] SxamsawinaaRmdego

samkurnalo
nivTierebani,
rom
lebic
ixmareba
mo
wamvlis dros.
antivQrusi [berZ. anti wina
aRmdeg da laT. virus Sxa
mi]
1. vaqcina virusis wina
aRmdeg.
2. specialuri sakompiutero
programa, romelic kompi
uterul mexsierebaSi po
ulobs da spobs mavnebel
prog
ramebs (virusebs).
antQTeza [< berZ. antithesis
dapirispireba]

(lit.)
stilistikuri xerxi, rac
mdgomareobs sawinaaRmdego
cnebebis SepirispirebaSi.
antiTEzis-i [< berZ. anti
thesis dapirispireba] di
aleqtikaSi:
amosavali
debulebis (Tezisis) sa
wi
na
aRmdego debuleba, gan
sja.
antQkvar-i [laT. antiquarius]
piri, romelic vaWrobs
an
tikvaruli nivTebiT an
agrovebs da swavlobs maT.
antiqvari Scd.
antikvAruli Zveleburi
da Zvirfasi.
a. wigni, a. larnaki, a.
suraTi.
antikvAruli maRAzia _
an
tikvaruli nivTebis ma
Razia: antikvariati.

-41 antikvariuli, anti

qvari
uli Scd.
antQkur-i [< laT. antiquus
Zveli] 1. Zveli berZnuli
an romauli (kultura, xe
lovneba, sazogadoebrivi
wyoba da sxv.).
2. rac silamaziTa da mox
denilobiT antikur qan
da
kebebs mogvagonebs. (mag.,
saxis an sxeulis nak
vTebi).
a. filosofia, a. xelovneba,
a. Teatri.
antiuri Scd.
antilOpebi [fr. antilope (mx.)]
wyvilCliqiani mcoxnavi
ZuZumwovrebi RrurqianTa
ojaxisa (arCvebi, qurcikebi
anu jeirnebi da misT.).
mx. antilopa.
antilopisa.
antilopasi Scd.
anti pATia [berZ. antipatheia]

arakeTilganwyobileba,
si
Zulvili visame mimarT
(sapirisp. simpaTia).
anti paTiuri.
a. pirovneba.
anti patia, anti patiuri
Scd.
antQpod-i [berZ. antipodes (mr.)
erTmaneTisken fexebiT miq
ceulni] 1. (wign.). de
da
miwis or mopirdapire

ant

wertilad mcxovrebni erT

maneTis mimarT.
2. (gadat.) visime an erTma
neTis sawinaaRmdego xa
siaTis, TvisebiTa, msof
lmxedvelobis
mqone
ada
mi
anebi.
Cveni sazogadoebis a.
ebi.
antisanitAria sanitariis
moTxovnilebebTan Seu
Tav
sebeli; usufTaoba, si
bin
Zure.
antisanitariuli.
a. pirobebi.
antisanitaruli Scd.
antisEismur-i miwisZvris
sawinaaRmdego (ix. seismu
ri.).
a. RonisZiebebi.
antiseismiuri Scd.
antisEmit-i piri, romelic
eb
raelebTan mtruladaa da
mokidebuli (ganwyobili);
sxva
gvarad _ iudofobi.
antisemQtizmi-i (sxvagvarad
iudofobi) ebraelebis
siZulvili.
antisemituri.
a. ganwyobileba, a. ga
mox
tomebi, a. gamosvlebi.
antisemitiuri Scd.
antifASist-i faSizmis wi
naaRmdeg mebrZoli.
antifaSisturi.

ant

-42-

a. organizacia, a. moZ
raoba.
antQfriz-i [ingl. antifreeze
berZ. anti winaaRmdeg da
ingl. freeze gayinva] siTxe,
romelsac gayinvis dabali
temperatura aqvs.
antQqriste [< berZ. anti
christos] qristianul sar
wmunoebaSi: qristes mTavari
mowinaaRmdege.
antOnim-i [fr. antonyme < berZ.
anti winaaRmdeg da onomo
saxeli] (lingv.). sityva,
romelsac
sxva
sityvis
sapirispiro
mniSvneloba
aqvs. (mag., kargi cudi,
didi patara).
antonimuri.
antonimiuri Scd.
Antraqt-i [fr. antracte (entre
Sua, Soris)] 1. Sesveneba
saTeatro or moqmedebas, an
koncertis, saRamosa misT
or ganyofilebas Soris.
2. musikaluri nomeri (in
termedia),
operis
or
moqmedebas Soris srul
deba.
antrakti Scd.
AntraSa [fr. entrechat] sa
ba
leto cekvebSi: msubuqi
Sextoma, romlis drosac
mocekvavis fexebi ramden
jerme swrafad exeba er

TmaneTs.
Antre [fr. entre] 1. cirkSi:
klounebis nomeri ko
me
diuri scena (laparaki an
pantomima).
2. baletSi: erTi an ramdenime
Semsruleblis
gamosvla
cekviT.
antrEkot-i [fr. antrecte]
1. neknebs Soris amonaWeri
xorci, Cveulebriv Zroxis
(miirTmeven Semwvars.
2. aseTi xorcis mwvadi.
antreprenQor-i [fr. entre
preneur] saTeatro, sacirko
warmodgenebi, koncertebis
momwyobi kerZo piri.
2. aseTi xorcis mwvadi.
antrEsol-i [fr. entresol] 1.
saxlis zeda naxe
var
sar
Tu
li.
2. maRal oTaxSi gakeTebuli
naxevariarusi aivnebiT.
antUraJ-i [fr. entourage]
(saub.). garemomcveli pi
ro
baTa erToblioba: garemo.
Teatraluri a.
Anu Sumerul miTologiaSi:
erT-erTi umTavresi RvTa
eba. qalaq uruqis mfar
veli.
anulQreba [laT. annularet ga
nadgureba, gauqmeba] ra
i
mes aranamdvilad ga
mo
cxa
deba, gauqmeba.

-43 xelSekrulebis, dakveTis, a.

anulirebuli.
anUria [berZ. an uaryofiTi
nawilaki da uron Sardi]
(medic.). Tirkmelebis mier
Sardis gamoyofis sruli
Sewyveta.
Anfas-i [germ. enface pirisa
xeSi] pirsaxe winidan,
pirdapir.
AnSlag-i [germ. anschlag] Te
atrSi, kinoSi da misT. ga
mokruli gancxadeba, rom
yve
la bileTi gayidulia.
anCOus-i [ingl. anchovies (mr.).
esp.] zRvis wvrili Tev
zi: xamsa, qafSia.
Aorta [berZ. aurt] (anat.).
mTavari, yvelaze msxvili
arteria, romelic gulTan
sisxls awvdis sxva arte
riebs da organoebs filt
vis garda.
apATia [berZ. apatheia ugrZnob
loba, sruli gulgriloba.
apaTiuri.
a. mdgomareoba.
apatia, apatiuri Scd.
apArat-i [laT. apparatus mo
wyobiloba] 1. xelsawyo,
romelic meqanikurad as
rulebs raime samuSaos.
telefonis a; rentgenis a.
2. dawesebulebaTa erTobli
oba, romlebic emsaxurebian

apa

mmarTvelobas an meurneobis
raime dargs.
saxelmwifo a. avtotrans
portis a.
3. dawesebulebis, orga
ni
za
ciis TanamSromelTa er
Tob
lioba.
saministros a.
4. (fiziol.). organoebi, rom
lebic erT raime funqcias
asruleben.
sametyvelo a., mxedvelo
bis a.
saaparato sadgomi, sa
dac aparatebi (mniSv. 1)
aris moTavsebuli.
aparAtura (mniS. 1) erTob
lioba; aparatebi.
qimiuri a., eleqtruli a.
aparTEid-i [afr. apartheid calcalke cxovreba] rasob
rivi diskriminaciis forma,
qveyanaSi
mosaxleobis
Zal
momreobiT gayofis po
litika, romelic, da
fuZ
ne
bulia rasobriv dis
kri
minaciaze.
aparteidi,
apartheidi
Scd.
apartAment-i [fr. appartement
oTaxi, bina] didi, mdid
ruli bina.
apAtrid-i [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da patris samSoblo]
(samarT.). piri, romelic ar

ape

-44-

iTvleba arc erTi qveynis

moqalaqed (qveSevrdomad).
igivea rac apolidi.
apelAcia
[laT.
appellatio
mi
marTva, saCivari] (sa
marT.). sasamarTlo gadawy
vetilebis gasaCivreba in
s
tanciaSi.
saapelacio.
s. saCivari, s. vad.
apEndiqs-i [laT. appendix da
namati] (anat.) brma naw
lavis danamati Wia
naw
lavi.
apendQcit-i (medic.). apendiq
sis anTeba.
aperQtiv-i [fr. apritif] sus
ti spirtiani sasmeli, ro
melsac madis aRsaZvrelad
(mosayvanad) svamen.
Apeqs-i [laT. apex mwvervali]
(astr.). 1. wertili cis Tavze,
romlis
mimarTulebiTac
moZraobs dedamiwa mocemul
momentSi.
2. cis wertili, romliskenac
moZraobs mzis sistema.
aplAzia [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da plasis warmoqmna]
(biol.). Tandayolili
ar qona sxeulis raime na
wilisa an organosi.
aplikAtura [laT. applico mi
vadeb, movargeb] TiTebis

ganlageba musikaluri sak

ravis dakvrisas; misi aR
niSvna notebze.
aplikAcia [applicatio mideba,
morgeba] naxatis, or
na
men
tis Seqmna sxvadasxva feris
qaRaldis an qsovilis naW
rebis dawebebiT (da kere
biT).
aplodQsment-i [fr. applaudis
sement] (wign.). taSis kvra,
taSi risame mowonebis niS
nad an misalmebis ga
mo
sa
xatavad.
darbazSi gaisma a.
aplodismentebi (mr.) Scd.
Aplomb-i [fr. aplomb Sveuli
mdgomareoba, Sveuli]

sakuTar Tavze didi war

modgena, rixi, rac Canas la
parakSi an qcevaSi.
a.-iT damkvidreba.
apOgea [berZ. apogeion miwidan
daSorebuli apo gareSe da
ge miwa] 1. (astr.). mTvaris
(an dedamiwis xelovnuri
Tanamgzavris)
orbitis
wertili, romelic yvelaze
metadaa daSorebuli deda
miwas.
2. gadat. (wign.). risame gan
viTarebis umaRlesi wer
tili; ayvaveba, gafurCqvna.
apogeisa
apogeasi, apogeia Scd.

-45-

apoliqtQkur-i [berZ. apo

apo

da amitom ar Sedis saRmrTo

werilSi.
deiktikos damamtkicebeli]
sarwmuno, ueWveli, logi apolOget-i [berZ. apologtikos
dacviTi] damcveli ro
kurad aucilebeli.
melime ideis, moZRvrebisa
apoTEoz-i [berZ. apthosis
da a.S.
gaRmerTeba] 1. (wign.).

sabazro ekonomikis a,
ra
ime movlenis, ambis, an
Sarl degolis politikis
pirovnebis gandideba.
a. aleqs moskoviCi.
Tbilisis 1500 wlis iubi
apologia.
lis a.
apologEtika
[berZ. apolo
2. (Teat.) speqtaklis an sa
gtikos damcveli] 1. RvTis
zeimo koncertis bolo ma
metyvelebis dargi,
ro
sobrivi scena, romelSic
melic
miznad
isaxavs
gan
didebulia, Seqebulia
xal
xi, gmiri, raime sazo
qris
tianuli
religiis
gadoebrivi
movlena
da
dacvas.
sxv.
2. gadat. (wign.). risme Tav
3. (ist.). Zvel saberZneTsa da
gamodebiTi dacva, qeba
romSi: romelime gmiris an
dideba.
mefis gandideba.
apolOgia [berZ. apologia dac
apokAlifs-i [berZ. apokolypsis
va, dasacavi, sityva] (wign.).
gamocxadeba] _ `axali aR
T
visame an risame dacva, ga
qmis~ erT-erTi wigni: qris
marTleba, Seqeba (zepirad
tianuli-saeklesio
wig
ni,
an werilobiT).
bolos darTuli, romelic apOlon-i [berZ. apolln]
Seicavs mistikur winaswar
berZnul miTologiaSi: si
metyvelebas `qveynis da
naTlis, xelovnebisa da
sasrulze~.
winaswarmetyvelebis Rmer
a. dadgoma.
Ti,zevsis Svili.
apokalifsisi dasaSvebia.
apoplEqsia [berZ. apoqlxia
apokali ps[isi] Scd.
vartyam, varetianeb] (me
apOkrif-i [berZ. apokryphos da
dic.). uecari dadam
b
la
faruli, saidumlo] _ iseTi
veba, damblis dacema, rac
bibliuri Txzuleba, ro
gamowveulia cxvirSi sis
melsac ar scnobs eklesia
xlis CaqceviT an tvinis

apo

-46-

sisxlZarRvis dacobiT.
apopleqsiuri.
a. dambla.
apopleqsuri Scd.
apostAsia [berZ. apostasia]
(wign.). Zveli rwmenisgan
gan
dgoma.
apOstol-i [berZ. apostolos
des
pani, mociquli] 1.
ieso qristes yovel 12 mo
ciqulTagani, misi moZRvr
e
bis gamavr
celeblebi.
2. (gadat.). Tavgamodebuli
gamavrcelebeli raime ide
isa, moZRvrebis.
apOstrof-i [fr. apostropheberZ. aposrophos gverdze an
ukan moqceuli] mZimis
msgavsi striqonzeda ni
Sa
ni, romelic ismeba ga
mo
tovebuli xmovnis ad
gilas.
fr. Jeanne dArc (nacvlad
de arc -isa) da aqedan qar
TulSic: Jana darki, dar
taniani (de artanianis nac
vlad).
aprQor-i [< laT. a priori dasa
bamidan, warsulidan] wi
naswar, cdamde,
a. damtkiceba, mtkiceba.
aprioruli _ cdisgan da
moukidebeli, imTavidanve
arsebuli.
aprobAcia [laT. aprobatio mo

woneba] 1. oficialurad
gamoxatuli mowoneba, da
dastureba gamocdis, Se
mowmebis Sedegad,
axali meTodis a.
2. sasoflo sameurneo
kulturaTa naTesebis ga
mokvleva saukeTeso Teslis
SesarCevad.
aprobireba
AJio [it. aggio] (finans.). fu
lis niSnebis da sxv. fa
si
ani qaRaldebis kursis awe
va (sapiris. dizauio).
aJiOtaJ-i [fr. agiotage] di
di aRelveba, aurzauri ra
ime ambis gamo.
atyda a. a. birJaze.
aJitAcia [fr. agitation]
(wign.). Zlieri mRelvareba,
aRgznebuli mdgomareoba.
aJUruli [fr. a jour gamWoli,
sinaTlis gamtari] gamW
vir
vale (qsovili, naqargi,
saoqromWedlo
nakeToba
da sxv.).
a. xelTaTmani.
Ar-i [fr. are laT. area farTo
bi, zedapiri] miwis far
Tobis sazomi: udris 100kv.
m s (heqtaris 1/100).
arAbesk-i [ix. arabeskebi]
klasikur sabaleto cekva
Si: moZraoba romlis dro
sac sxeuli eyrdnoba erT

-47fexs, meore fexi ki gaS

verilia ukan.
arabEskebi [fr. arabesquos
esp., it. arabesco arabuli]
1. rTuli ornamenti, ro
melic Sedgeba geomet
ri
uli figurebisagan, sti
li
zebuli foTlebisa da
misT. (evropaSi Sevida ara
beTidan).
2. patar-patara litera
tu
ruli an musikaluri na
warmoebTa krebuli.
am mniSvnelobiT mx. ar
ixmareba.
aranJQreba [< fr. arranger
wesrigSi moyvana] (mus.).
erTi wyeba sakravebisaTvis
(an xmebisaTvis) daweri
li
musikaluri
nawar
mo
ebis
gadakeTeba
sxva
sak
ravebisaTvis (an xmebi
saTvis).
Arara da Ara [amer. ] didi,
uqoC
ro grZel boloiani
TuTiyuSi: mwvane da wi
Teli SeferilobiT, gav
r
ce
lebulia amerikaSi.
arAqis-i [berZ. arachion abla
buda] erTwlovani zeTova
ni mce
nare parkosanTa oja
xi
sa, zevidan parks aqvs
ZarRvebis ablabudisebri
qseli; nayofi iWmeba. (qarT.
saxeli: miwis Txili).

arg

moxaluli a.
araxisi Scd.
Arbitr-i [fr. arbitre laT.
arbiter] msaji sportis zog
saxeobaSi.
cxenosnobis a., Widaobis a.
arbQtraJ-i [fr. arbitrage] sa
dao sakiTxebis gadawyveta
arbitrebis
saSualebiT;
samediatoro sasamarTlo.
Argo [fr. argot Jargoni]
(lingv.). pirobiTi ena ro
melime socialuri an pro
fesiuli jgufisa.
qurduli a.
argotizmi, argotikuli.
argUment-i [laT. argumentum
mtki
ceba] 1. (wign.). lo
gi
kuri mosazreba, sabuTi,
romelic mohyavT risme
dasamtkiceblad.
2. (maTem.). damoukidebeli
cvla
di sidide, romlis
cvlilebac
aris
damo
kidebuli meore sididis
(funqciis) cvlilebaze.
damajerebeli a.
argumentirebuli.
a. msjeloba.
argumentAcia [laT. argumen
tatio] 1. argumentebis moy
vana.
debulebis a. sWirdeboda.
2. argumentebis erToblio
ba.
mecnieruli a.

arg

-48-

argumentQreba _ igivea, rac

argumentacia (mniS.1).
arEal-i [laT. arealis area mo
edani, sivrce] 1. ama Tu
im movlenis, mcenaris an
cxovelis calkeuli sa
xeoba, wiaRiseuli d a.S.
gaavrcelebs
are
deda
miwaze.
2. (lingv.) ama Tu im enobrivi
movlenis gavrcelebis are.
Arena [laT. arena. qviSa.] 1.
moedani qviSiT moyrili,
Zvel romaul amfiTeatrSi,
sadac gladiatorebis da a.
S. brZola imarTeboda.
2. cirkis mrgvali naxerx
day
rili moedani.
3. (gadat.) moRvaweobis dargi,
sarbieli, asparezi.
a.-ze arian klounebi.
arenisa.
arenasi Scd.
politikuri brZolis a.
Arenda [polon. arenda.] 1.
uZravi qonebis daqiraveba
saTanado xelSekrulebis
dadebiT; ijara.
2. gadasaxadi aseTi xelSek
ru
lebis mixedviT.
areOpag-i [laT. Areopagus
berZ. Araios pagos aresis bor
cvi] 1. (ist.) Zveli aTenis
umaRlesi
sasamarTlo,
rom
lis sxdomebic omis

Rmer
Tis aresisaTvis mi
kuTvnebul borcvze imar
Teboda.
2. (gadat., zogjer iron.). av
toritetuli
adamianebis
Sekreba raime sakiTxis ga
dasawyvetad.
3. Tanamedrove saberZneTSi:
umaRlesi sasamarTlo.
Ares-i [berZ. Ars] berZnul
miTologiaSi: omis RmerTi,
zevsisa da heras Svili.
ArTrit-i [berZ. arthron sax
sari] (medic) saxsrebis
an
TebiTi daavadeba.
Aria [it. aria] (mus.). erTi
xmisaTvis Sesasrulebeli
vokaluri nomeri, Cveuleb
riv operaSi, oratoriaSi,
kan
tataSi.
ariasi Scd.
ariEleb-i [sanskr. arias] _
indoiranul enebze mola
pa
rake tomebisa da xalxebis
(in
doelebs,
iranelebs...)
saerTo saxelwodeba; me19 s.-idan moyolebuli ix
mareboda, saerTod, indo
evropul enebze molaparake
xalxebis
aRsaniSnavad;
faSistur germaniaSi am
sityvas mieniWa tendenciuri
da antimecnieruli mniSv
neloba [uZveles Zeg
leb
Si indoiranuli xalxebi

-49(me
zobeli an dapyrobi
li
xalxebisagan gan
sxvavebu
lad) Tavis Tavs uwodeb
dnen `arielebs~,rac niSnavs
sruluflebian adamianebs].
ariErgard-i [fr. arrirre
garde, _ arrirre zurgidan da
garde dacva] jaris (an
flotis) nawili, romelic
mTavar Zalebs boloSi mih
yveba da icavs maT uknidan
Tavdasxmisagan. (sapirisp.
avangardi).
ariErscena (Teatr.) scenis
ukana nawili.
arQeta [it. arietta] (mus.) mci
re aria.
ariTmEtika [berZ. arithmetik
arithmos ricxvi] maTematikis
nawili, romelic swavlobs
ricxvTa Tvisebebs da maTze
moqmedebas.
ariTmetikuli.
a. amocana, oTxi a. moq
medeba.
arQTmia [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da rhythmos riTmi]
(medic.) gulis moqmedebis
(muSaobis) normaluri rit
mis darRveva.
arQman-i [berZ.] Zvel spar
sul religiaSi: borotebis
RvTaeba (sparsulad anhra
mainiu), Seurigebeli mte

ari

ri Tavisi Zmis keTili

RvTaebis, ormuzdisa.
aristOkrat-i
[germ. Aris
tokrat fr.
aristocrate] 1.
ada
miani,
romelic
mi
e
kuTvneba
didgvarovanTa
wres; aristokratiis war
momadgeneli.
warmoSobiT a.
2. adamiani, romelic mi
e
kuT
vneba sazogadoebis privi
legiur nawils.
finansuri a.
aristokratuli.
a. manerebi.
aristokratuli un
da ga
varCioT
aristokratiu
lisgan (ix. aristokrati).
aristokrAtia [berZ. aristo
kratia] 1. klasobriv sa
zo
gadoebaSi: umaRlesi wo
deba gabatonebuli klasis
priviligirebuli
fena,
did
gvarianebi.
2. romelime klasis an so
cialuri jgufis pri
vi
le
girebuli nawili, zeda
fena.
3. (ist.) saxelmwifo mmar
T
velobis iseTi forma, ro
desac Zalaufleba dide
bulTa
mcirericxovani
kla
sis xelSia (mag., Zvel
saberZneTsa da romSi).
aristokratiuli.
a. zeda fena, a. saloni.

ark

-50-

3. jaris SenaerTi, romelic

aristokratiuli un
da ga
Sedgeba ramdenime korpusis
varCioT aris
tokratulis
an diviziisgan.
gan (ix. aris
tokrati).

sahaero a., sadesanto a.

arkEbuz-i [fr. arquebuze] Zve
moqmedi armia frontze
leburi patruqiani To
fi,
myofi jarebi.
ro
melic lulidan itene
4.
gadat. (wign.). raime niSnis
boda (xmarobdnen me 14
mixedviT
gaerTianebuli
16 s.-ebSi).
ada
mianTa didi raodenoba.
armagEdon-i [ebr. harim giddin
avtomobilistTa a; umu
`qalaqi megidas mTasTan~,
SevarTa a.
sadac xSirad xdeboda sab
saarmio.
rZolo Setakebebi] adgili
s. divizia.
Crd. palestinaSi sadac
arOmat-i [fr. aromate < berZ.
RvTis metyveli ioanis ga
arma (armatos) surnelovani
mocxadebis mixedviT unda
nivTiereba] sasiamovno
moxdes saboloo Setakeba
suni;
keTilsurneleba
RvTiur da satanur Zalebs
(surne
leba).
Soris. da sadac satana
aromatuli da aro
ma
ti
Zleuli iqneba miqael mTa
ani.
varangelozis mier (ieso
a. Cai.
qristes mier).
aromatiuli Scd.
Armada [esp. armada floti] arsEnal-i [fr. arsenal arab.]
samxedro gemebis, TviTm
1. iaraRisa da saWurvilis
frinavebis an tankebis di
sawyobi.
di SenaerTi.
2. gadat. risme didi ra
o
Armia [fr. arme armer Se
denoba.
iaraReba] 1. saxel
mwi
codnis a.
fos mTeli SeiaraRebuli artezQuli [fr. artsien <
(saxmeleTo, sazRvao, sa
safrangeTis provincia ar
haero) ZalaTa erTobli
tua-s
(Artois) saxelidan]
oba.
rac dakavSirebulia mi
a.-Si gawveva.
wisqveSa wylebTan, rom
2. kerZod saxmeleTo Seiara
lebic ganicdian bunebriv
Rebuli Zalebi (qarT. si
wnevas.
non. jari).

-51-

art

gansazRvruli a., ganu

sazRvreli a.
qveSa wylebi [berZ. Artemis
(Artemidos)] berZnul mi artikulAcia [laT. articalatio]
(lingv.) sametyvelo orga
TologiaSi: apolonis da;
noebis moqmedeba an mdgo
cxovelebisa da nadirobis
mareoba ama Tu im bgeris
(Semdeg qalwulobisa
warmoTqmisas.
da mSobiarobis) mfarveli
qalRmerTi.
artilEria [fr. artillerie] 1.
sxvadasxva cecxlsasroli
artEmida [berZ. Artemis (Ar
iaraRis (qvemexebis, hau
bi
temidos)] berZnul miTo
cebis, naRmtyorcnebis da
logiaSi:
apolonis
da;
misT.) saerTo saxelwo
cxovelebisa da nadirobis
deba.
(Semdeg qalwulobisa

tanksawinaaRmdego a., sa
da mSobiarobis) mfarveli
zenito a., sanapiro a.
qalRmerTi.
2.
aseTi SeiaraRebis mqone
artEria [berZ. artria] 1. (ant.)
jaris gvareoba.
sisxlZarRvi, romelic gu

a.-Si msaxurobis, a.-is

lidan sisxls awvdis yvela
mzvervi, a.-is divizionis
organos da qsovilis (Sdr.
mzveravi oceuli.
vena).
saartilerio.
2. (gadat.) (wign.) ityvian mi
s. cecxli, s. saswav
le
be
mos
vlis gzebze (rkinigza
li.
ze, sa
naosno
mdinareze,
3.
samxedro
mecnierebis
aseTsave arxze da misT).
dargi, romelic swavlobs
arteriuli.
yovelgvar cecxlsasrol
a. sisxli.
iaraRs da mis gamoyenebas
arterialuri Scd.
brZolaSi.
Artikl-i [fr. < article laT.
Artist-i [fr. artiste] (ingl.).
articulus] zogierT enaSi:
msaxiobi.
damxmare sityva, romelic
artistuli da saartisto
win uZRvis arsebiT saxels
a. niWi, a. (s) monacemebi.
da gamoxatavs mis gansaz
artQstizm-i (wign.). didi
Rvrulobas an ganusaz
da natifi ostato
ba xelov
Rvrelobas, xSirad, agreTve,
nebaSi; virtuozu
lo
ba.
sqess, brunvas, ricxvs,

artezQuli wylebi miwis

arf

-52-

pianistis a., mxatvruli

kiTxvis a.
Arfa [germ. harfe] uZvelesi
droidan cnobili simebiani
sakravi.
arqAizm-i [fr. archaisme
berZ. archaios Zveli] 1.
moZvelebuli movlena, Zve
li drois gadmonaSTi.
2. (enaTm.) moZvelebuli, yo
veldRiuri xmarebidan ga
mosuli sityva, gamoTqma an
garamatikuli forma.
arxaizmi Scd.
arqAul-i [berZ. archaois]
rac Soreul warsuls ga
ne
kuTvneba; Zveli, uZvelesi,
Zveleburi.
a. stili.
arxauli Scd.
arqeo... [berZ. archaios Zveli,
Zveleburi] rTul sity
vebSi uCvenebs am sityve
bis damokidebulebas siZve
lesTan.
arqeologi.
arqeolOgia [berZ. archaios
Zveli da logos moZRvreba]
mecniereba, romelic Zveli
xalxebis kulturasa da
yo
facxovrebas
swavlobs
Se
monaxuli nivTieri Zeg
le
bis
mixedviT;
aseTi
Zeg
lebis
mosapoveblad
arqeologebi
gaTxrebs

awar
moeben.
arqeologiuri da saar
qe
ologio.
a. (s.) aqspedicia, a. (s.) ga
Txrebi,
arxeologia, arxeolo
gi
uri, saarxeologio Scd.
arqeoptEriqs-i [berZ. archai
os Zveli da pteryx frTa]
(paleont.) ganaTxari frin
veli; frinvelTa klasis
erT-erTi yvelaze Zveli
warmomadgeneli.
arqEti p-i [berZ. archetypon]
(wign.). risame pirveli saxe,
sawyisi, amosavali forma.
arqEul-i Era [berZ. archaios
Zveli] uZvelesi era de
damiwis geologiur isto
riaSi.
arqi... [berZ. archi ufrosi, mTa
vari] 1. TavsarTi (win
sarTi).
romelic, niSanTvi
sebis umaRles xarisxs
aRniSnavs.
arqiZneli.
2. rTuli sityvebis pirveli
nawili, romelic saeklesio
codnas da ierarqias aR
niS
navs.
arqiepiskoposi, arqiman
driti.
arqQel-i
[berZ.
archiereus
mRvdel
mTavari] mRvdel
mTavarTa (episkoposisa da

-53mitropolitis) zogadi sa
xeli.
arqiepiskOpos-i [berZ. archi
episkopos] mRvdelmTavari,
xarisxiT episkoposze ma
Rali da mitropolitze
da
bali; mTavarepiskoposi.
Arqiv-i [laT. archivum berZ.
archaios Zveli, uZvelesi] 1.
dawesebuleba,sadac inaxeba
Zveli werilobiTi Zeglebi
da sabuTebi.
saxelmwifo a.
2. raime dawesebulebis gan
yofileba, sadac inaxeba
Zveli sabuTebi, damTavre
bu
li saqmeebi da misT.
3. dawesebulebis an calke
piris werilebis, xelna
werebis, fotosuraTebis da
misT. krebuli.
iv. javaxiSvilis a.
saarqivo.
s. masalebi.
arxivi, saarxivo Scd.
arqivarQus-i arqivis gamge;
arqivis mcveli.
arqimAndrit-i [berZ. archiman
drits arch win mivdivar da
mandra farexi] 1. marTl
ma
didebeli eklesiis ber
Ta umaRlesi saeklesio
wo
deba.
2. didi monastris winamZRv
ris sapatio tituli.

arq

arqi pElag-i [berZ. archi Tav

sarTi; niSnavs: dasawyiss,
mTavars, ufross da pelagos
zRva] erTmaneTTan ax
los mdebare calkeuli
kun
Zulebis jgufi zRvaSi.
havais a.
arxi pelagi Scd.
arqiteqtOnika [berZ. archi
tektonik samSeneblo (xelov
neba)] 1. literaturuli
an xelovnebis nawarmoebis
calkeuli nawilebis Ta
na
zomieri ganlageba, rac
qmnis mTlianobis da dam
Tavrebulobis
STabeW
di
lebas; kompozicias.
2. (geol.). ama Tu im adgilas
geologiuri
agebulobis
suraTi.
arqitEqtor-i arqiteqtu
ris specialisti (qarT. si
non. xuroTmoZRvari).
arqiteqtoruli, saarqiteq
toro.
a. niWi., s. fakulteti, s.
saxelosno.
arxiteqtori, arxiteqto
ruli,
saarxiteqtoro
Scd.
arqiteqturuli, saarqi
teq
tu
ro. sxvaa (ix. arqi
teq
tura).
arqitEqtura [laT. archi
tectura berZ. architektura] 1.

arq

-54-

nagebobis daproeqteba, aSe

neba da mxatvruli gafor
meba;
2. nagebobis stili (qarT. si
non. xuroTmoZRvreba).
Zveli qarTuli a., go
ti
kuri a.
arqiteqturuli, saarqiteq
turo.
a. ansambli. a. Zegli; pro
eqtis s. gadawyveta.
arxiteqtura, arxiteq
turuli,
saarxiteqturo
Scd.
Arqont-i [berZ. archn (archntos)
mmarTveli, ufrosi] (ist.).
umaRlesi Tanamdebobis pi
ri Zvel saberZneTSi, aTen
Si.
Arqtika < [laT. arcticus berZ.
arktikos CrdiloeTisa]

dedamiwis
Crdilo-po
la
ruli mxare, romelic gars
ekvris poluss.
arqtikuli.
a. eqspedicia, a. yinuli,
a. hava.
arqtikisa.
arqtikasi, arktika Scd.
Arxar-i [Turq.] veluri
cxvari;
gavrcelebulia
sam
xreT cimbiris, Sua da
centraluri aziis mTebSi.
asamblaJ-i [fr. assamblage]
zvris sxvadasxva ganakveTze

dakruli erTi an ramdenime

yurZnisagan miRebul axal
Rvinis
markebis
ur
Ti
erTSereva cqriala Rvi
no
ebis
dasamzadeblad;
aad
vilebs Semdgom teqno
logiur operacias ke
pavs.
asamblEa [fr. assenblie kreba]
raime saerTaSoriso or
ganizaciis wevrTa kreba.
gaeros generaluri a.
asambleis.
asambleasi, asambleia Scd.
asEmbler-i [ingl. assembler]
damxmare programa ope
raciul sistemis
Se
mad
gen
lobaSi; prog
ra
mirebis
ena.
asenizAcia [fr. assainissenent
gajansaReba] sibinZuris
gatanis RonisZiebaTa sis
tema: raime adgilas hi
gienuri pirobebis ga
um
jo
beseba.
saasenizacio.
s. a/manqana, s. samuSaoebi.
asEptika [berZ. a uaryofiTi
nawilaki da sphikos lpobis
gamomcvevi] (medic.). sa
ope
racio iaraRebis da mar
lebis gamoxarSva orTqlSi
gatareba.
asTEnia [berZ. astheneia] (me
dic.) fizikuri da nervuli

-55me
dic. sisuste, uRonoba.
AsTma [berZ. asthma] gamow
veulia gulis an grZnobebis
daavadebiT.
As-i [< fr. as. kiko, tuzi] 1.
sa
xelganTqmuli mfrinaviga
manadgurebeli, sahaero
brZolebis virtuozi, ro
melmac garkveuli raode
nobis mtris TviTmfrinavi
Camoagdo.
2. saukeTeso sportsmenzedac
ityvian.
asignAcia [fr. assignation]
(moZ.) qaRaldis fuli.
asimEtria [berZ. asymmetria]
simetriis uqonloba an
darRveva.
asimetriuli.
a. figura.
asimetriuli Scd.
asimilAcia [< laT. assi
milatio msgavseba, damsgav
seba, mimsgavseba] da asi
milQreba [ger. assimilleren]
1. (wign.) romelime xalxis
erovnuli Taviseburebebis
moSla da misi gaTqvefa
sxva xalxSi.
2. (biol.) organizmis mier
ga
reSe nivTierebis SeTvi
se
bis procesi.
3. (lingv.) erTi bgeris sruli
an nawilobrivi damsgavseba

aso

meore, mezobel bgerasTan.

asimiliacia Scd.
asQstent-i [laT. assistens
(assistentis) damxmare, damswre]
1. piri, romelic exmareba
specialists muSaobaSi (mag.
eqimis TanaSemwe leqciaze
an gamocdaze da sxva.).
profesoris a.
2. umcrosi maswavleblis
Tanamdeboba umaRles sas
wavlebelSi.
kaTedris a.
Asket-i [berZ. asct rameSi
movarjiSe] askeptizmis
mimdevari.
askEtizm-i [germ. Asketismus
berZ. askts] 1. religiuri
moZRvreba,romelic qadagebs
ukidures TavSekavebas, sxe
ulis daTrgunvas da am
gziT zneobrivi sasufevlis
miRwevas.
2.
ukiduresi
TavSekaveba,
uaris Tqma yovelgvar am
qveyniur siamovnebaze.
asketuri.
a. cxovreba.
Asort-i [fr. assorti SerCeuli
raime specialurad Ser
Ce
uli narevi.
Sokoladis a.
asortQment-i [fr. assortiment]
sxvadasxva saqoneli (na
warmi).

asp

-56-

mdidari a. avtomobilis a.
Aspeqt-i [laT. aspectus Sexe
duleba, saxe] 1. (wign.).
aseTi an iseTi Sesruleba,
Tvalsazrisi,
romliTac
ga
nixilaven sagnebs, mov
lenebs da sxv.
sakiTxis ganxilva sxva
dasxva a.-iT.
2. (gramat.) zmnis kategoria;
aCvenebs dasrulebulia Tu
ara moqmedeba.(qarT. sinon.
saxe).
sruli a., usrulo a.
aspekti Scd.
asociAcia [laT. assotiotio vu
erTeb, SeerTeba] 1. ada
mianTa an organizaciaTa
ga
erTianeba, kavSiri, amxa
na
goba.
mecnier muSakTa a.
2. risame jgufi, SenaerTi.
molekulaTa a:
3. (fsiq.). iseTi kavSiri, war
modgenaTa Soris, rodesac
erTs meoris gamowveva Se
uZlia.
a. msgavsebis mixedviT.
asociaciuri.
a. kavSiri.
asocirEbuli [germ. assozie
ren asociaciis wevrad gax
doma]: asocirebuli wevri
arasruluflebiani wevri
raime saerTaSoriso or

ganizaciisa (qveyana, rome

lime qveynis or
ga
ni
zacia).
aspQrant-i [laT. aspirans (aspi
rantis) vinc eswraf
vis rasme]
piri, romelic samecniero
kvleviTi an pedagogiur
moRvaweobisaTvis emzadeba
(umaRles
saswavlebelSi
an samecniero kvleviT
dawesebulebaSi).
saaspiranto.
s. gamocdebi.
aspirAntura [germ. aspirantus
laT.]

aspirantebis
momzadebis sistema.
daswrebuli a.
aspirAcia [laT. aspiratio amo
sunTqva] (medic.). raime da
avadebis Sedegad sxeulis
RruSi dagrovebuli si
Txis an haeris amosrutva
(SpriciT an ufro rTuli
xelsawyoTi).
Astarte [berZ. Astart Zv. ebr.]
sirielTa da finikielTa
mTavari
qalRmerTi, mi
wis, nayofierebisa da siy
varulis
mfarveli, as
tartis kultma gavlena
moaxdina saberZneTis kul
tze afroditisa.
asteroQdeb-i [berZ. astr
varskvlavi da eidos saxe]
(astr.). mcire planetebi,
romlebic brunaven mzis

-57garSemo, umTavresad marsi

sa da iupiteris orbitebs
So
ris.
Astra [berZ. astro varskvlavi]
balaxovani dekoratiuli
mcenare; aqvs iisferi, wi
Teli da TeTri usuno yva
vili.
astrAlur-i [laT. astralis]
varskvlaviseburi: vars
kvlavisa: cis sxeulebTan,
mnaTobebTan
mistikurad
da
kavSirebuli.
astro... [berZ. astron varskvlavi]
rTul sityvebSi aRniS
navs `varskvlavuri, vars
kvlavisa~, romelic dakav
Sirebulia var
skvlavebTan.
astronomia.
astrolOgia
[germ.
ast
rologia] mecniereba, ro
me
lic cdilobs iwinas
warmetyvelos
ada
mianis
mo
mavali var
skvlavTa gan
lagebis mi
xedviT (qarT.
sinon. varskv
lavTmcodne
o
ba).
astrologiuri.
a. prognozi.
astromEtria [berZ. astron
varskvlavi da metre vzomav]
astronomiis erT erTi
mTavari nawili; moZRvreba
astronomiul
gazomvaTa
me
To
debis Sesaxeb (cis mna

asf

Tob
Ta zusti mdebareobis
gansazRvra, drois gazomva
da sxv.).
astrOnavt-i _ igivea, rac
kosmonavti.
amerikeli a.-ebi.
astronAvtika [berZ. astron
varskvlavebi
da
nautik
zRvaosnoba] _ igivea, rac
kosmonavtika.
astronOmia [berZ. astronomia
astron varskvlavi da nomos
kanoni] mecniereba, ro
melic swavlobs cis sxe
ulebs, maT agebulebas, war
moSobas,moZraobis kano
nebs
da sxv.
astronomiuli.
a. dakvirveba, a. weli.
astronomQuli
ricxvebi
_ iTqmis Zalian did, mra
valniSna ricxvebze.
astrofQzika fizikis na
wili, romelic Seiswavlis
cis sxeulebs fizikur Tvi
sebebs da qimiur Se
mad
gen
lobas.
astrofizikuri.
abasTumnis a. obser
va
to
ria.
asfQqsia [berZ. asphyxia, uar
yofiTi nawili da sphz
vZger] (medic.). su
lis
xuT
va (Jangbadis nakle
bo
bis gamo).

ata

-58-

ateliisa Scd.
pis, papis mama, Soreuli atEstat-i [laT. attestos va
mow
meb, vamtkiceb]

1.
wi
napari] 1. (biol.). co
ofi
cialuri sabuTi sas
cxal organizmSi iseTi
wavleblis damTavrebis Se
niSnis gamovlena, rac da
saxeb.
maxasiaTebelia misi So
simwifis atestati sabWoTa
reuli winaprebisaTvis.
kavSirSi ase ewodeboda sa
2. (gadat.). saerTod risame
Sualo ganaTlebis ates
gadmonaSTi.
tats 1962 - 1994 wlebSi.
AtaSe [fr. attach] 1. di plo
2.
mowmoba samecniero an ra
matiur warmo
madgenlebTan
ime
specialuri wodebis
myofi Tanamdebobis piri,
miniWebis Sesaxeb.
ro
melic ra
ime dargis spe

profesoris a.
cialist-konsultantia.
3. sabuTi, romlis mixedviTac
samxedro a.
samxedro
mosamsaxuris
2. dabali di plomatiuri
xel
f
asis
garkveul
nawils
ran
gi sagareo saqmeTa sa
iRebs misi ojaxis romelime
mi
nistros uwyebaSi.
wevri.
ataSesi.
atestAcia [laT. attestatio mow
ataSisa Scd.
moba] visime saqmiani kva
AtaSekEis-i [ingl. attachlifikaciis, codnis donis
case fr.] _ pa
tara brtye
gansaZRvra.
li Cemodani dokumen
tebis
dawesebulebis TanamSro
gadasatanad; e. w. `di p
melTa a.
lomati~.
saatestacio.
atElie [fr. atelier] 1. mxat
s. komisia.
vris an moqandakis sa
Atlant-i [berZ. atlas (Attlantis)]
xelosno.
Zv. berZ. miTis mixedviT,
2. specialurad mowyobili
titani, romelsac zRvis
sadgomi foto-, kino- an te
brZa
nebiT mxrebze ekida
legadaRebisaTvis.
cis TaRi (kamara).
satelevizio a.
modebis atelie samker Atlas-i 1. geografiuli
rukebis krebuli.
valo.
saqarTvelos a., msofli
ateliesi.

atAvizm-i [< laT. atavus pa

-59os a.
2. tabulebis, naxazebis, na
xa
tebis da misT. krebuli.
anatomiuri a.
[miTologiuri atlantis
berZ. Atlas (naT. Atlantis) sa
xelis mixedviT, romelic
gamosaxuli iyo pirvel am
gvar krebulze].
atmOsfero [laT. atmos. ana
orTqli da sphaira sfero,bir
Tvi] 1. dedamiwis an sxva
ci
uri sxeulis (planetis)
airisebri garsi.
a.-s zeda fenebi.
2. gadat. (wign.). garemo pi
robebi; garemocva
megobruli a.
3. airisebri sxeulebis wne
vis sazomi erTeuli.
atmosferuli. (mniSv. 1,
3-isaTvis).
a. naleqebi, a. wneva.
atmosfera Scd.
Atol-i [ingl. atoll < maldi
vi
uridan atolu] rgo
li
seburi marjnis kunZuli
(romlis SuaSic moqceulia
la
gu
na).
Atom-i [berZ. atomos ganuyo
fe
li] qimiuri elementis
umciresi nawilaki,romelic
Sedgeba atomgulisa da
eleqtronebisagan;
me-20
s.mde miaCndaT nivTierebis

aud

ganuyofel nawilakad (aqe

dan saxelwodeba).
niSandebuli a. ebi.
atomuri (qarT. sinon.
birTvuli).
a. yinulmWreli, a. iara
Ri.
atraqcQon-i [fr. attraction]
1. efeqturi sacurao an
saestrado nomeri.
2. saxalxo seirnobis ad
gi
lebSi (parkebSi) mowyobili
gasarTobi: karuseli, sa
qa
nela, tiri da misT.
atrQbut-i [laT. attributum
Tvi
seba, kuTvnileba] 1.
(filos.) sagnis an movlenis
ZiriTadi arsebiTi Tvi
seba.
2. (wign.). risame damaxasi
a
Te
be
li niSani.
audiEncia [laT. audientia mos
mena] oficialuri miReba
saxelmwifos maRali Ta
nam
debobis piris mier.
elCis a. prezidentTan.
audencia Scd.
audiovizuAlur-i
[laT.
audire smena
da
visualis
mxedvelobiT] mxedve
lo
bi
sa da smenis erTdroul
aRqmaze dafuZnebuli.
enebis Seswavlis a. v. ri
meTodi.
aUdit-i [ingl. audit] or
ganizaciis, firmis da
we

aud

-60-

sebulebis finansuri moR

vaweobis forma.
auditOria [laT. auditorium]
1. didi oTaxi an darbazi,
sadac kiTxuloben leqsebs,
moxsenebebs da misT.
universitetis a. ebi. a.
N 100.
2. leqciis, moxsenebis msme
nelTa erToblioba.
mravalricxovani a.
Aul-i [Turq. aui] CrdiloeT
kavkasiis mTielebis (ag
reT
ve Sua aziis zogi xalxis)
sofeli.
Aura [berZ. aura niavis qrola]
1. (medic.). epilefsiis an
isteriis dros simptomebi,
romlebic win uswrebs da
avadebis Secvlas: xSirad
gamoxatulia niavis qrolis
SegrZnebiT.
2. adamianis sulis gamov
lineba, xiluli SeiZleba
iyos Saravandedis saxiT.
autOdafe [port. auto da fe
sarwmunoebis aqti] _ ere
tikosTa da maT TxzulebaTa
saWiro dawva inkviziciis
ganaCenis mixedviT.
autsaQder-i [inl. autsider] 1.
(sp.). raime SejibrebaSi erTerTi bolo adgilze myofi
gundi an sportsmeni.
2. doRSi: cxeni, romelsac

gamarjvebis
Sansi
ara
aqvs.
auqcQon-i [germ. auktion < laT.
auctio (laT. auctionis) zrda;]
sajaro vaWrobiT, vaWroba,
raime qonebis, nivTebis ga
yidva, rodesac es qoneba
(niv
Ti) rCeba yvelaze met
safasuris gadamxdels.
wignebis a., cxenebis a.,
avtomobilebis a.
auqcionisti, saauqciono.
s. vaWroba, s. darbazi, s.
moedani.
Afera [fr. affaire] saxifaTo,
bneli ram wamowyebiT fu
lis mogebis mizniT; fulis
Sovna motyuebiT (sinon.
yalTabandoba, TaRliToba).
aferisa.
aferasi, afiora Scd.
afErist-i piri, romelic
aferas sCadis (TaRliTobs);
TaRliTi.
Afeqt-i [laT. affecfus su
li
eri mRelvareba, vneba]
Zlieri gancdis (gan
ris
xebis, aRtacebis, sa
so
warkveTilebis) gamov
lena.
Afiqs-i [laT. affixus mimagre
buli] (lingv.) sityvis
na
wili, romelsac
aqvs
gra
matikuli (da ara sag
nobrivi) mniSvneloba. mag.
sityvaSi a-Sen-eb-s a-,

-61-eb- da -s afiqsebia.
AfiSa [fr. afficke gancxadeba]
msxvili asoebiT dawerili
an dabeWdili gancxadeba
warmodgenis,
koncertis,
leq
ciisa da misT. Sesaxaeb:
gamoakraven xolme xalxis
TavSeyris adgilebSi.
afiSQreba [fr. afficta]
sajarod, saqveynod gatana,
farTod gaxmaureba risame.
afOnia [berZ. aphnia simunje]
xmis dakargva saxmo si
mebis an nervuli sistemis
daavadebis Sedegad.
afOrizm-i [berZ. aphorismon
gamonaTqvami, gansazRvra]
daxvewili, lakoniuri ga
moTqma, romelic Seicavs
mniSvnelovan azrs, sibr
Znes.
rusTvelis a.-ebi.
aforizmuli.
a. stili.
afrOdite [berZ. Aphrodit]
berZnul miTologiaSi:
siy
varulsa da silamazis
RmerTi, romelic daibada
zRvis qafidan.
aTetErSok-i [ind. attershock]
Zlieri miwisZvris momdevno
susti biZgi mTavari keris
maxloblad.
Aqat-i [berZ. achats] minerali,

aqs

naxevrad Zvirfasi qva, kvar

cis nairsaxeoba; ayiyi.
aqEront-i [berZ. Acheron (ache
rontos)] berZnul miTo
logiaSi: mdinare miwisqveSa
samefoSi.
aqsElband-i [germ. Achselband]
zogi qveynis armiaSi: ge
nerlis, Stabis oficris,
adiutantis, saparado for
mis (mundiris) nawili _
bunikebiani wnuli samxre
zonari
oqromkedisa
an
sir
misa.
aqselbanti Scd.
aqselerAtor-i [< laT. ac
celero avaCqareb] da aq
cele
rAtor-i 1. mowyobiloba,
romelic awesrigebs saw
va
vi narevis miwodeba kar
buratoridan Sigawvis Zra
vas cilindrebSi brunvaTa
raodenobis Sesacvlelad.
2. pedali, romelic amoqme
debs am mowyobiloba.
aqselerAcia da aqcele
rAcia [laT. acceleratio]
bavSvTa, mozardTa sqe
sobrivi momwifebis da si
maR
lis momatebis (agreTve
gonebrivi ganviTarebis) aC
qareba; aCqarebuli zrda
ganviTareba.
aqsesUar-i [fr. accessoire] da

aqs

-62-

mr. aqsesuarebi 1. (Teatr.).

samoqalaqo mdgomare
o
bis
wvrilwvrili sasceno niv
a.
3. Teatraluri warmodgenis
Tebi.
nawili.
2. gadat. (wign.) meorexa
ris
mesame a.
xovani, damatebiTi ram, rac
4. sazeimo kreba saswavlo
axlavs mTavris ZiriTads.
dawesebulebaSi.
3. risame kuTvnileba.

saaqto (mniSvn. 2, 3-isaT

aqsQoma [berZ. axima sayo
vis).
velTaod miRebuli, mniS
s. furceli.
vnelovani,
pativiscemis
saaqto darbazi sxdomaTa
Rirsi, ueWvo, udavo] 1.
darbazi.
ama Tu im mecnierebaSi
... aqtiani (mniSvn. 3-isaTvis).
amosavlad miRebuli de
erTaqtiani baleti, oraq
bu
leba. romelic TviTon
tiani warmodgena.
ar
aris
damtkicebuli,
mag
ram aucilebelia sxva Aqtiv-i [laT. activus moqmedi]
1. raime organizaciis,
debulebis
dasamtkiceb
koleqtivis yvelaze mo
lad.
winave, iniciativiani
da
geometriuli a.
moqmedi
nawili.
2. gadat. (wign.). TavisTavad
2. (buxhalt.). warmoebis ba
cxadi WeSmariteba; debu
lansis nawili, romelSic
leba, romelic ar saWiro
Sedis yvela saxis mate
ebs damtkicebas.
rialuri faseuloba (fu
aqsiomuri.
li, saqoneli da sxv.) da
a. WeSmariteba.
moTxovnebi sapirisp. pa
aqsiomaturi Scd.
sivi).
aqsonomEtria [berZ. axn
3. (gram.) zmnis moqmedebiTi
RerZi da metre vzomav]
gva
ri.
naxazze sagnis gamosaxvis
aqtiuri energiuli, da
wesi.
ucxromeli (sapirisp. pa
si
Aqt-i [laT. actus] 1. raime
uri).
calkeuli moqmedeba.
a. adamiani, a. monawi
le
keTili nebis a.
oba.
2. risme damadasturebeli aqtuAlur-i [laT. actualis]
oficialuri sabuTi.
didad mniSvnelovani Ta

-63namedrove moTxovnilebaTa
Sesabamisi; saWirboroto.
Aqcent-i [laT. accentus] 1.
Taviseburi warmoTqma, rac
Se
iZleba axasiaTebdes ara
mSobliur enaze molapa
ra
kes.
2. (lingv.) xmis aweva sityvis
romelime marcvalze; max
vili.
3. (gadat.). xazgasma (mxatvrul
nawarmoebebSi,
statiaSi,
sityvaSi da a. S.).
4. (mus.) calke bgeris (rit
muli gagrZeleba, tembris
Secvala da sxva); ritmuli
maxvili.
Aqcia1 [fr. action] farani qa
Raldi, rolic mis mflo
bels
aZlevs
saaqcio
sa
zogadoebis kapitals mo
ge
bidan garkveul nawilis
(wi
lis, dividendis) miRebis
uflebas.
saaqcio.
s. kapitali, s. sazogadoeba,
s. kompania.
Aqcia2 [laT. actio moqmedeba]
(wign.) raime miznis mi
saRwevad wamowyebuli moq
medeba.
di plomatiuri a., poli
ti
kuri a.
Aqciz-i [fr. accise] arapir
da
piri gadasaxadi farTo

act

moxmarebis sagnebze, ro
goricaa Cai, Saqari, Tambaqo
da sxv.
aqciOner-i [fr. actionnaire]
aqciebis (ix. aqcia 1) mflo
beli, saaqcio wa
mowyebis
monawile.
saaqcio.
saaqcionero Scd.
ARap-i [berZ. agapamo - didi
pativiT miReba an gacileba]
mosaxsenebeli, qristes
ukanaskneli serobis mosa
gonebeli saRamo. wirvis
dros mRvdeli ixsenebs
gan
svenebulebs, romlebic
rveulSi uweria. CvenSi ga
igivebulia qelexTan.
ASuR-i [Turq. sik. arab. siq
mij
nuri] upiratesad mus
limanur qveynebSi: mgosani,
romelic ukravs Tars, sazs
an qamanCas an sxva sakravs
da zed amRerebs sakuTar
leqsebs.
aSqEnaz-i [ebr. atkenazi] ev
ropeli ebraelebi.
acEton-i [laT. acetum Zmari]
organuli naerTi, ufero
siTxe; didi gamoyeneba aqvs
teqnikaSi.
actEkeb-i meqsikis indielebi,
romlebmac Seqmnes didad
ganviTarebuli
kultura,

axu

-64-

s. ganyofileba (sadgurSi),
s. vagoni.
bAget-i [fr. baguette] _ mxat
vrulad gaformebuli (Se
Rebili, mooqrovili) xis
Tamasa CarCoebisTvis (su
raTebisa, portretebisa) da
karnizebisaTvis (lav
gar
dani). bageti agreTve ga
moiyeneba binis Werisa da
b
kedlebis mosaxatavad.
bAal-i [berZ. baal < Zv. ebr.] badmQnton-i [ingl. badminton
< inglisis erT-erTi qala
_ Zveli semitebis (finiki
qis saxelidan] _ Cog
burTis
elebis, ebraelebisa da sxv.)
msgavsi
TamaSi;
maRla
gaWi
nayofierebis warmarTuli
muli badis Tavze CogniT
RvTaeba.
(raketiT) isvrian korpis
babQlonis gOdoli _ iTqmis
an plastmasis Zabrisebur
areul-dareulobaze, SfoT
burTs _ volans.
ze, aurzaurze [bibliuri
badmingtoni Scd.
gadmocemiT msoflio war
Rvnis Semdeg adamianebi bAza [fr. base < berZn. basis
safuZveli] _ 1. (wign.) sa
cdilobdnen
aeSenebinaT
fuZveli, sayrdeni risame.
ba
bilonis caTambjeni koS

materialuri b., socialu

ki.
amiT
ganrisxebulma
ri
b.
Rmer
Tma auria maTi enebi,
2. Tavmosayreli an dasay
ami
tom erTmaneTisa aRar
rdeni punqti raime moqme
es
modaT-ra da gaifantnen
debisaTvis.
mTeli dedamiwis zurgze]
turistul-saeqskursio b.
bAgaJ-i [fr. bagage] _ mgzav
3. mTavari sawyobi.
ris bargi, SefuTuli niv
sasursaTo b., samSeneb
lo
Te
bi
matarebliT, gemiT,
masaslebis b.
TviTmfrinaviT da misT.
4. risame arsebobisaTvis sa
gadasatanad.
Wiro materialur-teqnikur
sabagaJo.
faseulobaTa, pirobaTa er
ieroglifuri damwerloba;
me-18 s.-Si a.-ebis saxelmwifo
dai pyres espanelebma.
axUnd-i [spars. chnd maswav
le
beli] mahmadianebSi:
sjulis mcodne.

-65Tob
lioba.
nedleulis b. msubuqi
mrew
velobisaTvis, mesaqon
leobis sakvebi b.
5. qveynis SeiaraRebuli Za
lebis sayrdeni punqti Tavis
an sxvis teritoriaze.
saaviacio b., samxedrosazRvao b.
6. manZili avtomobilis Rer
Zebs (xidebs) Soris.
avtomobil `kolxidis~ b.
7. monacemebis baza _ mo
na
cemebis erToblioba, rom
lebic gankuTvnilia Se
naxvis, dagrovebisa
da
damuSavebisaTvis kom
piute
ris meSveobiT.

sabazo
(mniSv.
1, 2,
3-isaTvis).
s. sawyobi.
bAzalt-i [laT. bazaltes] _
vulkanuri warmoSobis qa
ni, Cveulebriv, Savi feris;
iyeneben samSeneblo saq
me
Si, keramikul da minis
mrew
velobaSi.
bazQlik-a [laT. basilica <
berZn. basilik mefis sax
li] _ wagrZelebuli, swor
kuTxa, ugumbaTo ta
Zari, gav
r
celebuli iyo gviandel
antikur xanaSi da Sua sa
ukuneebSi.
urbnisis b.

bai

bazilikisa.
bazilikasi Scd.
bAzis-i [berZ. basis safuZveli]
_ 1. fundamenti, risame sa
fuZveli.
b. reformebisaTvis.
2. sazogadoebis ekonomi
kuri wyobileba, sawarmoo
urTierTobaTa erTobli
oba; yovel baziss aqvs
Tavisi Sesaferisi zed
na
Seni (politikuri, re
li
giuri,
filosofiuri
Sexedulebani da ma
Ti Se
sabamisi dawesebu
lebani).
baTQskafi [berZ. bathos siRrme
da skaphos gemi] _ zRvis siR
rmis gamosakvlevi aparati
(Wurvi).
batiskafi Scd.
baiAder-i [fr. bayadre <
port.] _ indoeTSi: sakul
to taZris mocekvave qa
li, agreTve moxetiale mo
cekvave qali.
baiaderisa
baiaderasi Scd.
baQdar-i [< rus. ] _
viwro da msubuqi sportuli
erT- an oradgiliani navi;
marTaven orlapotiani niC
biT.
baidarisa.
baidarka, baidarasi Scd.
baiaderi sxvaa (ix.).

bai

-66-

baQram-i [Turq. bayram dResas bakAlea [rus. < arab.

wauli] _ muslimanTa ori

bakkl sunel-sa
ne
leb
lebiT
mTavari dResaswaulis sa
movaWre] _ 1. sa
erTo sa
xel
xelwodeba (`didi bairami~
wodeba iseTi sasursaTo
da `mcire bairami~).
saqonlisa, ro
goricaa Cai,
Saqari,
yava,
fqvi
li, burRu
bAit-i [ingl. byte] _ infor
li, makaronis na
warmi da
ma
ciis sazomi erTeuli, 8
sxv.
bi
tis toli. gamoTvliT
2. maRazia an maRaziis seq
teqnikaSi manqanuri sity
cia, sadac es saqoneli iyi
vis nawili, romelsac kom
deba.
piuteri amuSavebs rogorc

sabakaleo.
mTlianobas.
s. saqoneli, s. ganyofileba
bAix-i [Cin.] _ baixis Cai _
(maRaziaSi).
fxvieri Cai (dawnexili Ca

Zvel qarTulSi ixmareboda:

isgan, fila Caisagan gan
sabaylo; bayali _ aseTi
sxvavebiT)
saqonliT movaWre.
baixao, baixaos Cai Scd.
bakaleisa.
bAk-i [fr. bac < holand. bak
bakaleasi, bakaleia, sa
gobi, varcli] _ 1. liTonis
bakaleio Scd.
saTavsi siTxis Sesanaxad
bAkara [fr. baccarat < geogr.
(sinon. avzi). 2. WurWeli,
sax.] _ saukeTeso xarisxis
romelic gamoiyeneba gem
broli.
ze sakvebis (saWmlis) dasa
bakEnbard-i [germ. Backenbart]
rigeblad.
_ loyebze datovebuli da
wylis b., benzinis b.
nikapze gamoparsuli wve
ri.
bakAlavr-i [laT. baccalav
bakenbardebiani.
reus] _ 1. dasavleTi ev
b. kaci.
ro
pis
bevr
qveyanaSi
bakqanAlia [laT. bacchanalia
udablesi samecniero aka
< Bacchus baxusi] _ 1. Zvel
de
mi
uri xarisxi. 2. umaR
saberZneTsa da romSi: Rvi
les saswavlebelSi: or
nisa da lxinis RmerTis
safe
xuriani
swavlebis
dResas
wauli. 2. (gadat.)
pirveli safexuris kurs
Tav
aS
vebuli
drostareba,
dam
Tav
rebuli.
orgia.

-67-

bAl-i1 [fr. balle burTi] _ bu

bal

2. (mus.) vokaluri an in
s
trumentuli
nawarmoebi
nebis raime movlenis (qaris,
Txro
b
iTi
xasiaTisa.
zRvis Relvis, miwisZvris...)
bAlans-i [fr. balance] _ Semo
Zalis sazomi erTeuli.
saval-gasavlis Sefar
debi
Relva rva b.-s aRwevda.
Ti nusxa.
... baliani.
oTx b. miwisZvra.
wliuri b., pasiuri b., aq
tiuri b., b.-is Sedgena.
bal-i2 [fr. ball] _ didi sa
sabalanso.
cekvao saRamo (sinon. mej
s. angariSi, s. aRricxva.
lisi).
sabalo.
balansQreba [fr. balancer] _
s. cekvebi, s. kaba.
wonasworobis dacva.
Tokze b.
balAgan-i [rus. <
spars. balaxani _ aivani] _ balAnsir-i [germ. balancier
1. saxeldaxelo, droebiTi
(slange) < fr. balancier mxa
nageboba Teatraluri da
ruli, uReli] _ 1. mTavari
sa
cirko sanaxaobisaTvis;
regulatori (mrgvali sa
TviT aseTi sanaxaoba, aseT
pirwonis saxiT) jibis da
nagebobaSi
gamarTuli
zRvis saaTebSi, qanqaris
(icodnen Zvelad bazrobeb
Semcvleli.
ze, saxalxo seirnobaze)
2. mxruli, uReli, ormxri
2. gadat. (saub.) uxamsi sa
vi berketi manqanebSi, rome
naxaoba
lic rgolebs gadascems
balaganisa.
ukuqceviT moZraobas; gamo
balagnisa, balagnuri,
iyeneba sasworebSi, sazom
Scd.
xelsawyoebSi da misT.
bAlada [fr. ballade] _ 1. mcire bAlast-i [ingl. ballast] _ 1.
zomis satrfialo leqsi
tvirTi aerostatis haerSi
zRapruli, legendaruli an
asvlis
mosawesrigeblad
istoriuli Sinaarsisa.
an gemis wonasworobis gan
qarTuli-xalxuri b. `moyme
samtkiceblad (qarT. sinon.
da vefxvi~, fr. Sileris b.simZime).
ebi.
b.-is gadayra.
baladisa.
2. rkinigzis vakisze day
ri
baladasi Scd.
li xvinWa da RorRi Spa

bal

-68-

le
bisaTvis mdgradobis mi
isteri Scd.
sacemad.
bAlzam-i [berZn. balsamor] _
3. gadat. (wign.) zedmeti,
zogi mcenaris sqeli wveni,
usargeblo ram.
romelic Seicavs sxvadasxva
baldAxin-i [it. baldacchino
fissa da eTerovan zeTebs;
farda, karavi, farduli] _
iyeneben medicinasa da teq
(moZv.) 1. mdidrulad mor
nikaSi.
Tul-mokazmuli
Cardaxi
dabalzAmeba _ (gvamis) gaJ
sve
tebze.
RenTa iseTi nivTierebebiT,
2. micvalebulis gasasvene
romlebic icaven gaxrwni
beli Cardaxiani etli (si
sagan [sinon. (Zv.) Semurva]
non. katafalki).
bAlista [laT. ballista < berZn.
balErina [it. ballerina] _ ba
ball gadavisvri] _ Zvelad:
letis msaxiobi mocekvave
lodsatyorcni manqana; iye
qali.
nebdnen cixe-simagris ked
balerinisa.
lebis dasangrevad.
balerinasi Scd.
balQstika [germ. ballistik <
bAlet-i [fr. ballet, it. balleto]
berZn. ball gadavisvri] _
_ 1. saTeatro cekvis xe
1. mecniereba, romelic Se
lovneba.
iswavlis gasrolili sa
qarTuli b.; b.-is osta
artilerio Wurvis, tyviis,
tebi.
naRmisa da misT. moZraobis
2. cekviTa da mimikiT gad
kanonebs.
mocemuli Teatraluri war
2. Teoriuli meqanikis dar
modgena, romelsac axlavs
gi, romelic swavlobs ho
musika.
rizontis mimarT garkveuli
adanis b. `Jizeli~
kuTxiT gasrolili mZi
me
sabaleto.
sxeulis moZraobis ka
no
s. musika, s. cekva, s. qve
nebs.
da
tani.
balistikuri.
baletmaQster-i [germ. ballet
b. traeqtoria.
meister] _ baletis damdgme
balistiuri Scd.
li reJisori, qo
reografi.
balistQkuri rAketa _
baletmaisterisa.
raketa, romelic frena
Si
baletmaistrisa, baletme
Zravis muSaobis dam
Tav

-69rebis Semdeg ecema Ta

vi
suflad vardnili sxe
ulis
traeqtoriiT.
bAlkon-i [fr. balcon] _ mayu
rebelTa adgilebi Teatris
Sua da zeda iarusebze
(Zvelad sul zeda iarusis
balkons, sadac iaffasiani
adgilebi iyo, qandara ewo
deboda).
mesame iarusis b., b.is pir
veli rigi, b.-is bi
leTi.
aivani Scd.
bal-maskArad-i _ bali2 da
mas
karadi.
balneolOgia [laT. balneum
abano da berZn. logos moZ
R
vreba] _ medicinis dargi,
ro
melic Seiswavlis mi
ne
raluri wylebisa da ta
laxis samkurnalo ga
mo
yenebis meTodebs.
balneologiuri, sabal
ne
ologio.
b. (s.) kurorti.
bAlon-i [fr. ballon Rru sfero]
_ miwis, liTonis, rezinis
an sxv. masalis daxuruli
WurWeli siTxeebisa da
airebisaTvis.
Jangbadis b., gogirdmJavas
b.
balUstrada [fr. balustrada <
it.] _ rikulebiani moajiri.
terasis b., kibis b.

ban

balustradisa.
baliustrada, balustra
dasi Scd.
bAmbuk-i [fr. bambou < malaiuri
bambu] _ tropikuli da sub
tropikuli mcenare; aqvs
damuxluli magari Rru
Rero.
b.-is joxi, b.-is skami.
bAmper-i [ingl. bumper Zlieri
dartyma] _ avtomobilis
mowyobiloba (nawili), ro
melic amcirebs avariuli
dar
tymis (dajaxebis Za
las.
banAluri [<fr. banal] _ siax
les, originalurobas mok
lebuli.
b. msjeloba, b. xumroba.
bAnan-i [esp. banano] _ 1. tro
pikuli balaxovani mce
na
re;
aqvs msxvili, mogrZo foT
lebi da mogrZo fqvilovani
tkbili nayofi.
2. erT-erTi jiSis vaSli.
banderQlia [esp. banderrila]
_ bafTebiT Semkuli pata
ra Subi, romelsac iyeneben
xarebis brZolaSi (ko
ri
da
Si).
banderilQero [esp. banderil
lero] _ espaneTSi xarebTan
qveiTad mebrZoli, rome
lic SeiaraRebulia bande
riliiT.

ban

-70-

bandErol-i [fr. banderolle] _ bAnko [it. banco banki] _ fa

1. safosto gzavnilze Se
mokruli qaRaldi, romel
sac aweria misamarTi; am
wesiT SefuTuli gzavni
li.
wignis gagzavna b.-iT.
2. qaRaldis len
ti, Semok
ruli savaW
ro saqonelze
(xeluxleb
lobis niSnad).
bAnk-i [fr. banque] _ 1. msxvili
sakredito dawesebuleba.
saxelmwifo b., komerciuli
b., Semnaxveli b.
2. gadat. sxvadasxva daculi,
Senaxuli informaciis er
Tob
lioba.
kompiuteruli monacemebis
b.
sabanko (mniSv. 1-saTvis).
s. saqme, s. bileTi, s. ope
raciebi.
bAnket-i [fr. banquet] _ sazeimo
wveuleba,romelic imarTe
ba
vi
sime pativsacemad an raime
movlenis aRsaniSnavad.
sabanketo.
s. darbazi.
bAnkir-i [germ. Bankier < fr.
banquier] _ bankis patroni
an msxvili aqcioneri.
bAnknot-i [ingl. bank-note] _
sabanko bileTi, romelic
oq
ros monetis magivrobas
eweva.

si an kursi, romlis mi
xedviTac banki awarmoebs
fasiani qaRaldebis yidvagayidvas.
bAnkrot-i [fr. banqueroutier,
germ. Bankerott < it. bancerotte
gatexili banki] _ 1. valis
gadaxdis unarmoklebu
li,
valauvali, gakotrebu
li
piri, warmoeba-dawesebule
ba an banki.
2. gadat. is, vinc sruli
marcxi ganicada, aRmoCnda
uunaro.
zneobrivi b.
baObab-i [eTiop.] _ giganturi
xe _ `maimunis xe~; isxams
kitris msgavs did nayofs;
xarobs
tropikul
af
rikaSi.
bAptizm-i [berZn. baptiz vnaT
lav]
_
protestantuli
qris
tianuli mimdinareoba;
warmoiSva XVII saukuneSi.
gav
rcelebulia ZiriTadad
aSS-Si; uaryofs bevr sa
eklesio wess; miaCnia, rom
mxolod mozrdili adami
a
nebis monaTvlaa da
saS
vebi.
bAptist-i _ baptizmis mimde
vari.
bAr-i1 [ingl. bar] _ patara kafe,
sadac, Cveulebriv, dgomela

-71Seeqcevian saWmels da sas

mels, ZiriTadad
alko
hols.
barmEni.
bAr-i2 [berZ. barus simZime] _ at
mosferuli wnevis sazomi
erTeuli.
bArak-i [berZ. baraque] _ dro
ebiTi msubuqi sacxovrebe
li nageboba.
baraJQreba _ TviTmfrinavebis
patrulireba haerSi mtris
aviaciis
Tavdasxmisagan
obi
eqtebis dasacavad.
barbArizm-i [berZ. barbaros
ucxo] _ ama Tu im bune
bi
saTvis Seuferebeli si
tyva an gamoTqma, romelic
Seqmnilia sxva enis nor
me
bis mixedviT; ucxouri eni
dan saWiroebis gareSe Se
mosuli sityva.
barbAros-i [berZ. barbaros] _
1. ukulturo, veluri ada
miani. 2. (ist.) Zveli ber
Znebisa
da
romaelebis
sityvaxmarebaSi: ucxouri
(araberZeni, araromaeli).
barbarosuli.
b. saqcieli.
bArel-i [ingl. barrel patara
kas
ri] _ inglisSi, aSS-Si
da zog sxva qveyanaSi: te
vadobis da moculobis sa

bar

zomi (daaxloebiT 115,5-dan

163,5 l-mde).
barelQef-i
[fr.
bar-reli
ef dabali
reliefi]
_
skul
pturuli
ga
mo
sa
xuleba, romelic odnav
aris amoburcul brtyel
zedapirze
Tavisi
sa
va
raudo moculobis naxe
varze naklebad (Sdr. ho
reliefi).
barQer-i [fr. barriere] _ 1. zRu
de, dabrkoleba, romelic
unda gadalaxon (mag. mor
ben
lebma, cxenosnebma da
sxv.); (qarT. sinon. Tarji).
cxenma b. gadalaxa (daZ
lia).
2. dabali tixari, moajiri.
3. gadat. risame, raime moq
medebis Semaferxebeli ga
remoeba.
barQkada [fr. barricade] _ Tav
dasacavi Caxergili didi
sagnebi (miwiT savse tom
rebi, morebi da sxv.) quCis
brZolebis dros.
b.-is ageba, b-ze brZola.
barikadi Scd.
barQton-i [it. baritono <
berZ. barytonos uxeSxmiani]
_ 1. mamakacis xma, saSualo
tenorsa da bass Soris. 2.
aseTi xmis mqone momRerali.
3. saSualo zomis spilen

bar

-72-

Zis Casaberi sakravi; Sedis

sasule orkestris Semad
genlobaSi.
barkArola [< it. barkarola
< barka navi] _ 1. venecieli
me
naveebis (gondolierebis)
simRera. 2. aseTi simReris
stili instrumentuli an
vokaluri nawarmoebi.
Caikovskis b.
barkarolisa.
barkarolasi Scd.
bArkas-i [holand. barkas] _ 1.
didi mravalniCbiani navi. 2.
patara damxmare gemi; iyene
ben navsadgurebSi gemebis
sa
buqsired, wvrilmani ga
da
zidvebisaTvis (qarT. si
non. karapa).
saxanZro b.
baro... [berZ. baros simZime da
camera oTaxi] _ rTul si
tyvebSi uCvenebs mocemuli
sityvebis damokidebulebas
simZimesTan, wnevasTan.
barometri.
barokAmera [berZ. baros sim
Zime da camera oTaxi] _ her
metuli kamera, romelSic
qmni
an atmosferoze dabal
(an maRal) wnevas; iyeneben
safreni aparatebis xelsa
wyoTa gamosacdelad, mfri
nave
bisa da kosmonavtebis
sawvrTnelad da sxv.

bAroko

[it. barocco iCxibi,

Rvlar
Wnili < port. baroco
ara
swori
(margalitis
for
maze)] _ me-16-18 ss.-is
mxatvruli stili evro
pul xelovnebaSi (gansa
kuTrebiT arqiteqturaSi);
damaxasiaTebelia gran
di
o
zuloba, RvlarWniloba, de
koratiuli wvrilmanebis
saWarbe.
barokuli.
b. stili.
barOmetr-i [berZ. baros sim
Zi
me da metreo vzomav] _
atmosferuli wnevis sa
zomi xelsawyo; iyeneben
amin
dis cvlilebis prog
nozisaTvis.
vercxliswylis b.
bAron-i [berZ. baron < Zv.
germ. baro Tavisufali] _
dasavleT evropis qveynebSi
Tavadaznauruli tituli,
grafze dabali.
barOnesa [ingl. baroness <
fr.] _ baronis coli an qa
liS
vili.
baronesisa
baronesasi Scd.
bArJa [fr. barge] _ satvirTo
gemi, romelic buqsiriT
moZraobs (qarT. sinon. kar
Wapi).
barJisa.

-73 barJasi Scd.

bArter-i [ingl. barter gacvlagamocvla, saqonelgacvla]
_ sagareo vaWrobaSi: gawo
nasworebuli vaWroba, rom
lis drosac valutis ga
dax
da ar aris saWiro da
Tanabrad Sefasebuli sa
qo
neli icvleba er
TmaneTSi.
barteruli da sabartero
b. (s.) garigeba, saqonlis
b. (s.) gacvla.
bAs-i [it. basso] _ 1. mamakacis
yvelaze dabali xma; bani,
dvrini.
2. aseTi xmis mqone momRerali,
bani.
3. dabali registris simebiani
an sasule musikaluri sak
ravi.
bastQlia [fr. bastille] _ cixesi
magre da saxelmwifo
sapyrobile parizSi me-1418 ss; safrangeTis didi
re
voluciis
dasawyisSi
1789 wlis 14 ivliss aiRes
ajanyebulebma;
es
dRe
iTvleba safrangeTis erov
nul dResaswaulad.
bastQon-i [fr. bastion] _ 1. ci
xe-simagris galavanis ku
TxeebSi datanebuli xuT
kuTxedis formis nageboba,
saidanac cecxls uSendnen
Semoseul mters.

bat

2. gadat. burji, dasayrdeni.

batAlia [fr. batalle] _ (wign.)
brZola.
batalQon-i [fr. bataillon] _
sajaro qveganayofi, ro
melic
3-4
aseulisagan
Sedgeba (qarT. sinon. aTa
seuli).
msroleli b., satanko b.
baTalioni Scd.
batAluri [<fr. bataille brZo
la] _ omis, brZolis sce
nebis amsaxveli.
b. ferwera, b. Janri xe
lov
nebaSi.
batArea [fr. batterie] _ 1. ram
denime qvemexisagan Semdgari
saartilerio qvedanayofi
(Sedis saartilerio di
vi
zionSi).
sazenito b., b.-is cecxli.
2. gamagrebuli adgili, ro
melic warmoadgens ram
denime qvemexis pozicias.
sacecxle b.
3. mowyobiloba, romelic
warmoadgens erTmaneTTan
SeerTebul ramdenime sav
sebiT erTgvar nawils, ele
ments.
galvanuri b., orTqliT
gaTbobis b.
batareisa.
bataria, batariasi, bata
reia, Scd.

bat

-74-

batErflai [ingl. butterfly pe

pela] _ sportuli curvis
xerxi; brasis nairsaxeoba.
batQsfero [berZ. bathos siR
rme da sphaira sfero] _ 1.
zRvis siRrme; 2. foladis
sfe
ruli kamera, romliTac
Cadian zRvaSi siRrmeebis
ga
mosakvlevad.
bAton-i [fr. batn joxi] _
1. grZeli, mrgvali an wag
rZelebuli formis puri;
sa
konditro nawarmi patara
joxis formis.
Sokoladis b., nayinis b.
qarT. batoni sxva war
mo
So
bisaa. igi modis laT. pat
ronus-idan, rac `mfarvels~
niSnavs. aRsaniSnavia, rom es
sityva TiTqmis ucvlelad
aris Semosuli rogorc
formiT, ise SinaarsiT: pat
roni.
bAtut-i da bAtud-i [fr. ba
toud] _ horizontalurad
ga
Wimuli bade, romelzedac
xto
mebs asruleben tan
mo
varjiSeebi, akrobatebi da
sxv.
baqtEria [berZ. bakteria Cxiri]
_ erTujrediani mikrosko
puli organizmi, mikrobis
sa
xeoba.
baqteriuli.
b. daavadeba.

baqterialuri Scd.
baqteriolOgia [berZ. baqte
ria baqteria da logos moZ
R
vreba] _ mecniereba, mik
ro
biologiis nawili, ro
me
lic
Seiswavlis baq
te
ri
ebs.
baqteriologiuri.
b. laboratoria.
baqteorologia, baqteoro
lo
gi
uri Scd.
baqteriOfag-i [berZ. baqteria
baq
teria da plagein, plagos
mWameli, mSTanTqmeli] vi
rusi, romelsac SeuZlia
daSalos da mospos baq
teriebi.
baqtrQan-i [Turq.] orkuzi
ani aqlemi.
baqtrini Scd.
bAcila [laT. bacillum Cxiri]
Cxirisebri baqteria
tuberkulozis b.
bacilisa.
bacilasi Scd.
bAxus-i [laT. bacchusi < berZ.
bakchos] romauli mi
Tolo
giaSi: Rvinis, dros
tarebis,
mxiarulebis RmerTi.
bEg-i [Turq.] TurqeTSi da aR
mosavleTis zog qveyanaSi:
memamule, feodali, batoni
(`batonis
mniSvnelobiT
ix
mareba saxelis Semdeg)
igi
vea rac bei.
daviT-b.

-75-

bedUin-i [germ. beduine < arab.

badawin] momTabare arabi.

bEze [< fr. belser kocna] aT
q
vefili cilisa da Saqris
gan damzadebuli msubuqi
namcxvari.
bezesi.
bezisa Scd.
beQsbol-i [ingl. baseball]
burTis sportuli TamaSi
CogniT cxra-cxra kacisgan
Sem
dgar or gunds Soris;
ketburTi; bazburTi; gavr
celebulia aSS-Si da ing
lisSi.
beQsik-i [ingl. germ. basic]
programebis
erT-erTi
ZiriTadi teqnikuri ena
saswavlo miznebisaTvis.
bEkar-i [fr. becarre] (mus) sa
noto niSani, romelic auq
mebs wina diezs an bemols
da aRadgens notis pirvan
del simaRles.
bEkon-i [ingl. bacon] sagan
gebod gamoyvanili da
mari
lebuli an Sebolili Ro
ris xorci.
belAdona [< it. belladonna
saucxoo dama, mzeTunaxavi]
Sxamiani mravalwliani
ba
laxovani mcenare; mis
foT
lebsa da fesvebs far
Tod iyeneben medicinaSi

bel

(tki
vilebis
gasayuCebel
saSualebad da sxv.); Smaga.
belEtaJ-i [rus. <
fr. bel kargi, lamazi da
elage sarTuli] 1. me
o
re,
saukeTeso sarTuli,ro
mel
zedac SedarebiT maRali
oTa
xebi
da
darbazebia
(me-19 s.-Si da me-20 s.-is
dasawyisSi aSenebul calke
saxlebSi, sasaxleebSi).
2. TeatrSi pirveli iarusi,
amfiTeatrsa da benuars
Soris.
b.-is loJa.
belEtrist-i mwerali be
let
ristikuli
na
war
mo
ebTa avtori (sinon. pro
za
ikosi).
beletrQstika [< fr. bellesletres sityvakazmuli mwer
loba] mxatvrul TxrobiTi
literatura (moTxrobebi,
novelebi, romanebi) (sinon.
proza).
beletristikuli da (da
saSvebia) beletristu
li.
b. nawarmoebi.
belzEbel-i [berZ. beelsebul <
ebr.] avi suli, eSmaki.
bElkanto [it. bel canto mSvenie
ri simRera] (mus.) sim
Re
ris
Sesrulebis
tra
di
ci
u
li
italiuri ma
ne
ra; da
ma
xa
si
a
Tebelia xmis yvela re
gis
t

bem

-76-

ris Tavisufali floba, bge

ris simsubuqe da silamaze.
bEmol-i [it. bemolle] _ (mus.)
1. bgeris naxevartoniani
da
dablebis niSani.
2. notis saxelwodebis Sem
deg niSnavs: naxevartoniT
dabla.
si bemoli
bengAluri cEcxli piro
teqnikuri narevi, romelic
iw
vis kaSkaSa aliT (in
do
e
Tis istoriuli olqis
ben
galis saxelis mixed
viT).
bengaliuri Scd.
benEfis-i [fr. benefice mogeba
sargebloba] warmodgena,
ga
marTuli mis erT-erTi
monawile msaxiobis pativ
sacemad, romlis Semosava
li gadaecema mas (aseT
Ro
nisZiebas zogjer hqvia
SemoqmedebiTi saRamo).
sabenefiso.
s. warmodgena, s. koncerti,
s. saRamo.
bEnzin-i
[it.
benzina <
laT. benzoe] (teq.) ufe
ro, aorTqlebadi
siTxe,
romelic
Sedgeba
nax
Sirwyalbadisagan, damaxa
si
aTebeli suniT, advilad
aalebadia; benzini miiReba
nav
Tobis gamoxdis Sedegad

(ix. krekingi) an myari mi

neraluri sawvavisagan; ga
moiyeneba: rogorc sawvavi
Sigawvis ZravebisaTvis, ro
gorc gamxsneli rezinis
mrew
velobaSi, Zvlebisagan
cximis misaRebad, zeTisa
zeTovani Teslebisagan, me
dicinaSi da sxv.
bEnzol-i [fr. bensol] ufero
sawvavi siTxe, romelsac
iRe
ben qvanaxSiris an nav
Tobis gamoxdiT; iyeneben
saRebrebis, feTqebad niv
TierebaTa da sxv. war
mo
ebaSi.
benUar-i [fr. baignoire] Teat
rSi: pirveli iarusis lo
Jebi parteris doneze.
b.-is loJa.
bErdan-i [< sakuT. sax. ameri
kuli gamomgoneblis gva
ridan] Zveleburi erT
sa
teniani SaSxana.
berdanka, berdenka, berdana
Scd.
bestsEler-i [ingl. bestseller <
best saukeTeso da sell gayidva]
yvelaze ufro gasavliani
wigni, romelic gamocemu
lia didi tiraJiT.
bEta [berZ. beta] berZnuli
anbanis meore asos saxeli.
bEta-gamosxQveba eleq

-77tronebis nakadi.
bEta-vErsia kompiuteruli
programis winaswari sa
sin
ji versia, romelsac
mwarmoebeli
SezRuduli
ra
odenobiT yidis masSi
arsebuli Secdomebis da
saboloo gamarTvis miz
niT.
bEton-i [fr. beton < laT. be
tumen bitumi] saSeni ma
sa
la wyalSi areuli
ce
mentis, silis, RorRis,
xreSisa da misT. narevi
ro
melic
gaSrobisTanave
Zalian myari xdeba.
b.-is qarxana, b.-is file
bi.
rkinabEtoni betoni,ro
mel
Sic CarTulia rkinis
(foladis) armatura.
behEmoT-i _ [Zv. ebr. behmoth
(mr.)] _ didi tanis sqel
tyaviani ZuZumwovari; bi
nadrobs tropikuli af
ri
kis
mtknar
wylebSi
(sxvanairad: hi popotami).
begemoti, behemoti Scd.
bi... [laT. bi... ormagi < bis
orjer] _ TavsarTi (win
sarTi), rTul sityvebSi aR
niSnavs `ori nawilisagan
Sem
dgari~ an `aqvs ori
niSani~.
bilingvizmi, binomi.

bib

biATlon-i [laT. bis orjer

da berZ. athlon asparezoba]

_ (sp.) zamTris Tanamedrove
orWidi _ TxilamurebiT
rbola 20 km-ze SaSxanis
mizanSi sroliTurT.
biAndria [laT. bis orjer da
berZ. othr (andros) qmari] _
orqmrianoba.
bQblia [berZ. biblia (mr. si
tyvisa da biblion wigni] _
wigni ZeglTa-Zegli, ro
melic Seicavs ebrauli
da qristianuli religiis
safuZvlebs (ebraelTa da
qristianTa saRmrTo wig
nebis krebuli _ Zveli aR
Tqma da axali aRTqma).
bibliuri, bibliis.
bibliasi Scd.
bibliogrAfia [< berZ. bib
lion wigni da berZ. grapho
vwer] 1. mecnieruli sis
tematizebuli aRnusxva da
aRwera wignebisa da sxva
gamocemebisa.
`vefxistyaosnis b.
2. codnis dargi aseTi aRweraRnusxisa Sedgenis xer
xTa
da meTodTa Sesaxeb.
3. raime sagnis, sakiTxis Se
saxeb arsebuli li
te
ra
tu
ris sia.
monografias darTuli
hqonda b.

bib

-78-

bibliografiuli da sa
bib
liografio
b. (s) ganyofileba, b. (s.)
saZiebeli.

bibliografQuli iSvi
AToba iSviaTi wigni, ga

mo
cema (wigni, gamocema, ro
melic iSviaTobad iqca)
bibliOTeka [berZ. biblio
theke] 1.
dawesebuleba
sa
dac Tavs uyrian da
inaxaven wignebs, Jurnalga
zeTebs sazogadoebrivi
sargeblobisTvis
sajaro b., erovnuli b.,
universitetis b. (qarT. si
non. wignTsacavi).
2. visime kuTvnil wignTa er
Toblioba.
students mdidari (rigi
ani) b. hqonda.
3. wignebis seria, gaerTi
anebuli raime niSnis mi
xedviT da gamocemuli er
Tnairad.
moswavlis b.
biblioTekuri da sabib
li
oTeko.
s. katalogi, s. saqme.
biblioTEkari _ biblioTe
kis (wignTsacavis) muSaki.
bibloTEkuri xEli
zedmiwevniT gakruli, beW
durs mimsgavsebuli xeli
(naweri).

biblioteka, bibliotekuri,
sabiblioteko Scd.
bigAmia [laT. bis orjer da
berZ. gamos qorwineba]
orcolianoba an or
qmri
anoba.
bQgud-i [fr. bigoudi] Tmis da
saxvevi patara milaki (tya
visa, qsovilisa da sxv.);
papiloto.
bQde [fr. bidet] qalTa perso
nalis WurWeli, bakani sxe
ulis zogierTi nawilis
Casabanad.
bQdon-i [fr. bidon] sarqvliani
WurWeli cilindrul for
misa siTxeebisaTvis.
rqis b., nivTis b. (sa
niv
Te)
bitoni Scd.
biEnale [< fr. bienale (mdedr.)
orwliani] saerTaSoriso
gamofena, romelic or we
li
wadSi erTxel imarTeba
bQznes-i [ingl. business saqmiani,
dasaqmebuli] ekonomikuri
an samrewvelo saqmianoba,
komercia, romelic mogebas
iZleva.
biznEsmen-i [ingl. businessman]
piri, romelic bizness
mis
devs.
bQzon-i [laT. bison] gareuli
xari; gavrcelebulia Crdi

-79loeT amerikaSi.
bQTumad erTad, mTlianad
(ga
yidva an yidva saqon
lisa).
bQkin-i [ingl. bikini < geogr.
sax.] qalis ornawiliani
sa
banao kostumi, romelic
odnav faravs sxeulis zo
gierT nawils.
bikfOrdis zOnari [< sak.
sax. bikford-is (1774-1834) in
g
lisuri
gamomgoneblis
gva
ris mixedviT] cecx
l
gamtari zonari nelw
vadi patruqi, romelSic mo
Tavsebulia denTi; iyeneben
sxvadasxva feTqebadi niv
Ti
erebaTa
asafeTqeblad
xme
leTze da wyalqveS.
bQleT-i [fr. billet] 1. sabuTi
(qaRaldis an muyaos patara
naWeri), romelic adastu
rebs rameTi sargeblobis
uflebas.
Teatris b., TviTmfrinavis
b., ufaso b.
2. sabuTi (Cveulebriv pata
ra wignaki), romelic adas
turebs rom misi mflo
be
li
ekuTvnis
raime
or
ganizacias, partias, aqvs
garkveuli valdebuleba.
samxedro b., studentis b.,
moswavlis b.
3. baraTi raime teqstiT.

bio

mosawvevi b., latariis b.,

sagamocdo b.
sabileTo.
s. salaro.
bilQngva [laT. bilingua] (fi
lol.) orenovani (or ena
ze Sedgenili) teqsti.
bQnokl-i [fr. binocle <laT.
bini ori da oculus Tvali]
xelSi dasaWeri ormiliani
optikuri xelsawyo Sori
sagnebis kargad dasanaxavad.
(qarT. sinon. durbindi).
savele b., Teatraluri
(saTeatro) b.
bQnom-i [laT. bis orjer da
berZ. nomos nawili, wevri]
(maTem.) ori algebruli
agamosaxulebis
(wevris)
jami an sxvaoba. (qarT. si
non. orwevriani)
bio... [berZ. bios sicocxle,cxov
reba] rTuli sityvebis
pirveli nawili (TavsarTi,
win
sarTi), romelic
aR
niS
navs `sicocxle-s da
`biologiur-s.
biografia, biologia, bio
adaptacia.
biogrAfia [berZ. bios si
cocx
le, cxovreba da grapho
vwer] visime cxovrebisa
da moRvaweobis aRwera;
visame cxovreba, cxovrebis
gza.

bio

-80-

i. WavWavaZis b.
biografiuli da sabiog
rafio.
b. (s) cnobebi.
biolOgia [berZ. bios si
co
cxle da logos moZR
v
reba]

mecnierebaTa
kom
pleqsi, romelic Seis
wav
lis cocxal bune
bas, mi
si ganviTarebis ka
non
zo
mi
e
rebebs.
biologiuri.
b. mecnierebani, b. sadguri,
b. fakulteti.
biOnika [< berZ. bion `si
cocxlis elementi] mec
niereba, kibernetikis nawi
li, romelic Seiswavlis
biologiuri
procesebis
ga
moyenebas sainJinro amo
canaTa gadasawyvetad.
bionikisa.
bionikasi Scd.
biosQnTez-i [berZ. bios si
co
cxle da synthesis Seer
Teba] sxvadasxva qimiuri
niv
Tierebis
warmoqmna
cxo
velis an mcenareul
or
ganizmSi
nivTierebaTa
cvlis Sedegad.
biosinTezuri.
biOsfero [berZ. bios sico
cx
le da sphaira sfero]
sicocxlis
gavrcelebis
are dedamiwaze.

biosfera Scd.
biofQzika biologiuri
fizika; biologiis nawili
fizikis ganyofileba, ro
melic swavlobs cocxali
organizmSi moqmed fizikur
kanonzomierebebs.
bioqQmia biologiuri qi
miis ganyofileba, romelic
swavlobs cocxali ma
te
riis damaxasiaTebel qi
miur procesebs, cocxal
organizmSi moqmed qimiur
kanonzomierebebs.
bioqimiuri.
b. laboratoria, b. kvle
va.
bi pOlid-i [laT. bis orjer
da berZ. polis qalaqi, sa
xel
mwifo] (samarT.) piri
romelsac ori an (meti)
saxelmwifos moqalaqeoba
aqvs; bi patridi.
biJutEria [< fr. bijouterie
saiuveliro nawarmiT vaW
roba] qalis mosarTavi
ara
Zvirfasi qvebisa da me
talisa (saiuveliro nawar
misgan gansxvavebiT) mZi
vebi, beWdebi, sayureebi da
misT.
bQrJa [germ. borse < laT. bousa
safule] 1. dawesebuleba,
sadac xdeba msxvili fi
nan
suri da savaWro ga
ri
gebani.

-81 safondo b., sasaqonlo b.,

b.-is makleri
2. (Zv.) dasaqiravebeli et
lebis sadgomi qalaqebSi.
SrOmis bQrJa muSaxels
da
saqiravebel Suamavali
da
wesebuleba.
sabQrJo (mniS. 1-Tvis)
s. garigeba, s. cieb-cxe
leba.
bis! [laT. bis orjer] ma
yurebelTa SeZaxili Te
atrSi, koncertze, gamoxa
tavs risame, raime nomris
ga
meorebis Txovnas (si
non. erTxel kidev, ganmeo
rebiT).
pianistma bis-ze daukra.
biseqsuAlur-i [laT. bis or
jer da sexualis sasqeso, seq
su
aluri]

orsqesiani,
orivesqesiani
bisEqtrisa [fr. bissectrico
< laT. bissectrix (bissectricis)
orad gampobi, momkveTi]
(ma
Tem.) swori xazi,romelic
gadis kuTxis wveroze da
ku
Txes yofs Suaze.
biseqtrisisa.
biseqtrisasi, bisektrisa
Scd.
bQskvit-i [fr. biscuit] 1. msu
buqi namcxvari erTgvari;
mzaddeba aTqvefil kvercxis,
fqvilis da Saqrisgan; nam

biu

cxvaris saxeoba.
2. mouWiqavi faifuri; iye
neben qandakebaSi.
bQt-i [ingl. bi(nary) TxrobiTi
da (digi)t niSani, cifri]
informaciis
raodenobis
oro
biTi sazomi erTeuli
(ix. baiti).
bQtum-i [laT. bitumen mTis fi
si] fisovan nivTierebaTa
(asfaltis, gudronis, nav
Tobis da misT.) saerTo sa
xelwodeba.
bitumovani.
b. qanebi.
biTumi sxvaa, Turquli
warmoSobisa, magram amJamad
ucxo sityvad ar iTvleba;
vaWrobis (komerciuli) ter
mini.
biUvet-i [fr. buvette] mi
neralur wyaroze mowyobil
nageboba,saidanac uSualod
iReben mineralur wyals;
biulEten-i [fr. bulletin] 1.
mokle oficialuri cno
ba sazogadoebrivi mniS
vnelobis mqone raime mov
le
nis Sesaxeb.
sainformacio b., amindis
b.
2. (saub.) droebiTi Sromis
uunarobis furceli (ofi
cialurad hqvia: sa
a
vad
myo
fo furceli).

biu

-82-

eqimma b. misca, b. daxures,

b. gaunaRdes.
3. saarCevno furceli.
b. Caagdo saarCevno yuT
Si.
biuletini Scd.
bQuro [fr. bureau] 1. zogi
or
ganos xelmZRvaneli na
wi
lis saxelwodeba.
2. zogi dawesebulis, ganyo
filebis, kantoris da misT.
saxelwodeba.
sakonstruqtoro b., amin
dis b., cnobaTa b.
3. gamosawev saxuraviani sa
weri magida erTgvari; Cve
ulebrivi aqvs Taroebi, uj
redebi.
biurOkrat-i [fr. bureacrate
< fr. buream biuri da berZ.
kratos xelisufleba, siZ
li
ere (kancelariis xeli
sufleba)] Tanamdebobis
piri, romelic Tavisi mo
valeobis
Sesrulebisas
formalur mxares aqcevs
mTa
var yuradRebas (saqmis
sazianod).
biurokratiuli.
b. Tvisebebi.
biurokrAtia [fr. bureacratie]
1. igivea,rac biurokratiz
mi (mniS. 1).
2. biurokratebi.
b.-is usulguloba

biurokratiuli
b. aparati, saqmisadmi b.
midgoma.
am gagebiT biurokratuli
Scd.
biurokrAtizm-i 1. sa
xel
mwifo
mmarTvelobis
sis
tema, romlis drosac
qveyanas marTaven xalxs
mowyvetili moxeleebi.
2. saqmis arsis ugulebel
yo
fa formalobis dacvis
gulisaTvis.
bQust-i [fr. buste] 1. qandakeba,
romelsac gamosaxavs ada
mi
anis sxeulis zeda nawils
(Tavsa da gulmkerds)
akaki wereTlis b., zviad
gamsaxurdias b.
2. qalis gulmkerdi.
biusthAlter-i [germ. bus
tehalter] qalis lifi, gul
mker
dze Casacmeli.
biUjet-i [fr. budget < ingl.]
1. saxelmwifos, da
we
se
bulebebs, sawarmos Semo
sa
val-gasavals nusxa drois
garkveuli
monakveTSi,
xarjT-aRricxva.
saqarTvelos saxelmwi
fo
b.
2. gadat. (saub.) visime piradi
Semosavali da xarjebi.
ojaxis b.
sabiujeto (mniS. 1-isaT
vis).

-83 s. periodi, s. gegma.

bQcefs-i [laT. biceps orTava]
kunTi mxarsa da idayvs
Sors, romelic xris xels
idayvis saxsarSi (qarT. si
non. orTava kunTi).
bicepsi Scd.
blAnk-i [fr. blanc TeTri] 1.
qaRaldis furceli, rom
lis TavSic dabeWdilia
da
wesebulebis, sawarmos an
organizaciis saxelwodeba;
iyeneben oficialuri miwermowerisaTvis an raime do
kumentis Sesadgenad.
b.-ze dabeWdili Suam
dgomloba.
2. nabeWdi qaRaldis fur
ce
li, romelzedac dato
vebulia Tavisufali ad
gilebi Sesavseblad.
b.-is Sevseba.
blAmanJe [fr. blancmangor] na
Rebis an nuSis rZis Jele.
blamanJesi.
blamanJisa, blomanJe Scd.
blamanJue dasaSvebia.
blEizer-i [ingl. blazer] 1.
sxvadasxva feris pijakisa
da Sarvlisgan Sedgenili
kostumi
2. Ria feris msubuqi spor
tuli pijaki.
blEf-i [ingl. bluff] risame
mogoneba, SeTxzva visame

blo

motyuebis, daSinebis mizniT

(`TvalebSi nacris Seyra).
blQndaJ-i [fr. blindage] (samx.)
mtkice nageboba, romelic
icavs meomrebs artileriis
cecxlisgan.
blQc-i [germ. blitz elva] 1.
eleqtromowyobiloba (lam
pa), romelic SeerTebulia
fotoaparatTan gadasaRebi
obieqtis meyseuli Zlieri
ganaTebisaTvis.
2. (saub.) swrafad gaTa
ma
Sebuli Wadrakis (SaSis)
par
tia.
b. turniri (WadrakSi).
blQckrig-i [germ. blitzkrig]
elviseburi omi.
blictUrnir-i [germ. blitztur
nier] elviseburi turniri
(WadrakSi).
blOk-i1 [fr. block germ. block
ing block] simZimis asawevi
umartivesi mowyobiloba
Rariani mbrunavi gorgola
Wi, romelze gadagdebulia
Toki, bagiri an jaWvi (qarT.
sinon. WoWonaqi).
blOk-i2 [fr. bloc] 1. saxel
mwifoebis, partie
bis, or
ganizaciebis kav
Si
ri er
Tob
livi moqme
de
bisaTvis.
2. (teqn.) raime nagebobis na
wili, romelic Tavis mxriv

blo

-84-

Sedgeba sxva
da
sxva elemen
vao musika lirikuli da
tebisgan, de
talebisgan (si
sevdiani xasiaTisa; cekva,
non. seqcia).
romelic aseTi musikis
fanjris b., cilindrebis
Tan
xlebiT sruldeba.
b.
bOa [fr. boa < laT. boa gveli]
3. saSeni masala-betonis di
msxvili maxrCobela gve
di zomis xelovnuri qva
li 4 metramde sigrZisa;
aguris formisa.
gav
rcelebulia tropikul
b.-iT naSeni saxli.
amerikaSi.
blOkada [ingl. blokade] 1. bObina [< fr. bobine koWa] 1.
(samx). qalaqis simagris,
sxvadasxva manqanaSi: koWa,
armiis da sxv. garemocva
doli an lilvi, romelze
mtris jarebs mier.
dac exveva mavTuli, Zafi,
b.-is moxsna.
qso
vili da sxv.
2. mtruli qveynebis mier
2. mrgvali kolofi, ro
mel
ro
melime saxelmwifos po
Sic ideba gorgolaWze
litikuri an ekonomikuri
dax
veuli kinofilmi.
izolacia masze politiku
3. magnitofonis gorgolaWi,
ri zemoqmedebis mizniT.
romelzedac exveva firi.
ekonomikuri b.
4. eleqtro mowyobiloba
3. (medic.) romelime organos
an
Tebis koWa, ro
me
lic ga
an sistemis funqciis gamo
moiyeneba avto
mo
bilebSi.
TiSva.
(misi arsia avtotran
s
for
blokaduri.
maturi).
b. alya.
bobinisa.
blokQreba [ingl. to block] 1.
bobinasi, babina Scd.
blokadis mowyoba.
bObslei [ingl. bobsleigh, bob
2. (rk.-gz.) sasignalo mo
wyo
sled mxtomare, marxili] _
bilobaTa sistema ma
ta
re
1. (sp.) Sejibreba mTidan
belTa mimosvlis re
guli
swra
fad daSvebaSi yinu
lo
rebisaTvis;
van-Tovlian gzaze speci
3. moZraobis winaaR
mdegoba.
aluri (2-4 kaciani samar
blUz-i [ingl. blues melanqo
Tavi (saWiani) mar
xilebiT.
lia, sevda, naRveli] zan
2. TviT marxili aseTi Se
guri sasimRero da sacek
jibrebisTvis

-85-

bom

bogdQxan-i [monR. bogdohan] boQskaut-i [ingl. boyscout <

(ist.) CineTis imperatorebis
tituli.
bodibQlding-i [ingl. body
building sxe
ulmSenebloba] _
fizikuri varjiSebis sis
tema; aTletizmi (ix. ag
reT
ve kulturizmi); igivea, rac
kulturizmi.
boQkot-i [ingl. boycott sak. sax.
(pirvelad gamoiyenes 1879
w., rodesac irlandielma
arendatorebma C. boikots
uari uTxres damorCi
le
ba
ze)] 1. politikur an
ekonomikuri brZolis xer
xi calkeul pi
rebTan, or
ga
nizaciebTan, saxelmwi
fo
ebTan urTierTobis sruli
an nawilobrivi ga
wyveta.
2. uaris Tqma saxelmwifos
parlamentis arCevnebSi mo
nawileobaze.
b.-is gamocxadeba.
boQler-i [ingl. boiler] _
(teqn.)
qvabi, romelSic
wyali cxeldeba specialur
milebSi gatarebuli or
Tqlis saSualebiT; iyeneben
upiratesad
Tboeleqtro
cen
tralebSi
da
sxva.
cxeli wylis misaRebad,
ro
melic misi gamoyenebis
ad
gilze miedineba.

boy biWi da scout mzveravi]

evropisa da amerikis
zog qveyanaSi: sabavSvo da
axal
gazrdobis sportuli
organizaciis wevri.
bOkal-i [fr. bocal] mozrdili
fexiani Rvinis sasmisi.
bOlero [esp. bolero] 1. wyvil
Ta espanuri cekva simRerisa
da kastanietebis ayolebiT;
musika am cekvisaTvis.
2. musikaluri nawarmoebi
(in
strumentuli, vokaluri)
am cekvis ritmiT
3. qalis mokle, usaxelo ze
da tansacmeli
bOlid-i [< berZ. bolis (bolidos)
satyorcni Subi] (astr.)
didi metismetad kaSkaSa
meteori.
bOmb-i [fr. bombe] _ feTqebadi
nivTierebiT gatenili sas
roli yumbara (Wurvi).
saaviacio b., cecxlgamCe
ni b.
bombArdir-i [germ. bombardier]
(gadat.) fexburTeli, ro
melsac mocemul Cempio
nat
Si yvelaze meti burTi
(goli) aqvs gatanili.
bombardQreba zarbaznebis
(qvemexebis) daSena an TviT
mfrinavidan bombebis Camoy

bon

-86-

ra; dabombva.
mtris poziciebis b.
bOna [fr. bonne] bavSvebis
aRmzrdeli qali.
bombonQer-i [fr. bonbonniere]
kanfetis an parfiumeriis
lamazi kolofi.
bambanierka, banbanerka
Scd.
bOnza [fr. bonze < iap busso
RvTis mouravi] iaponiaSi,
CineTsa da aziis zogierT
sxva qveyanaSi: budistebis
mRvdeli an monazoni.
bonzisa
bonzasi Scd.
bOr-i1 [laT. bor(ax) < arab.
buraq boraki, gvarjila]
qimiuri elementi, romelic
Se
dis bevri mineralis Se
madgenlobaSi.
bOr-i2 [germ. bobrer burRi]
foladis burRi, romelsac
iyeneben kbilis saeqimo
saq
meSi.
bordQur-i [fr. bordure] 1.
qsovilis, xaliCis, Spale
ris da misT. kideebze Se
movlebuli zoli. (qarT.
si
non. arSia).
2. qvis filebis zoli quCis
an gzis napirebis gaswvriv
trotuarebs gazonebis da
misT. gamosayofad.
trotuaris b.

3. (polig.) samkauli teqstis

garSemo.
borduri Scd.
bOrdo [geogr. sax.] 1. wiTe
li Rvino erTgvari.
2. Rvinisferi, Sindisferi.
b. kostumi.
bOrt-i [fr. bord germ. bord]
1. gemis gverdis kedeli; am
kedlis zeda kide.
gemis b.-ebs talRebi exeT
qeboda, b.-Tan mdgari tu
ristebi.
2. satvirTo avtomobilis,
Ria satvirTo vagonis da
misT. Zaris kedeli.
gadaxsnili b.-ebi.
3. paltos,pijakis marjvena an
marcxena napiri (RilebiT
an kiloebiani).
ge
mis bortze gemze;
TviT
m
frinavis bortze
TviT
m
fr
inavSi; kos
mo
su
ri
xomaldis bortze kos
mo
sur xomaldSi.
qimi (1 mniS.-iT) Scd.
bOs-i [ingl. boss holand baas
patroni, mepatrone, mflo
beli] 1. warmoebis di
reqtori.
2. (araofic.) mTavari, xel
mZRvaneli, ufrosi.
bOston-i [ingl. boston < ge
ogr.] cekva erTgvari
neli valsis saxeoba (sxva

-87nairad: vals-bostoni).
2. Salis Zvirfasi sakosti
ume qsovili.
3. banqos TamaSi erTgvari.
botAnika [< berZ. botane mce
nare] mcenareTa Semswav
leli mecniereba.
b.-is xelmZRvaneli.
botanikuri.
b. geografia.
botanQkuri bARi baRi
da dawesebuleba, sadac sa
C
veneblad da saswavlo-sa
mecniero miznebiT gaSe
ne
bulia sxvadasxva jiSis
mcenare.
botUlizm-i [< laT. botulus
Zexvi] (medic.) mZime mo
wam
vla ZexveuliT, TevziT,
xorciT an bostneulis
konserviT.
botfOrteb-i [fr. bottesfor
tes] maRali Ceqmebi erTg
vari, romlebsac yeli ga
farToebuli aqvs muxls
ze
moT; icvamdnen Zvelad
kavaleristebi.
mx. botforti.
boUling-i [ingl. bouling]
keglis sportuli saxe
sxvaoba.
bOcman-i [holand. bootsman < bad
navi man adamiani] sazRvao
flotSi: umcrosi meTauri
(zemdegi), romelsac evale

bra

ba sameurneo samuSaoebis
xel
mZRvaneloba
gemze
(wesrigis damyareba, saxo
mal
do samuSaoebis xel
mZ
Rvaneloba da sxv.).
bOhema [fr. boheme cignuri,
cignuroba] msaxiobebi,
musikosebi, mxatvrebi, mwer
lebi, romelTac ara aqvT
arsebobisaTvis saWiro mud
mivi Semosavali da uTav
bolo cxovrebas ewevian.
bohemuri.
b. yofa.
bogema, bogemuri Scd.
bra [fr. bras xeli] 1. ke
del
ze damagrebuli sanaTi,
eleq
trolampa.
2. kedlis Sandali.
brisa.
brasi Scd.
bravo! [it. bravo friadze]
mowonebis, aRtacebis gamom
xatveli SeZaxili.
bradikArdia [berZ. bradys ne
li da kardia guli] (medic.)
guliscemis
Seneldeba
(Sdr. taqikardia).
brAilis SrQfti amobur
cul-wertilovani Srifti
usi
naTloTaTvis
[frangi
pedagogis
l.
brailis
(braille, 1809-1852) gvaris
mixedviT].
brakonQer-i [fr. braconnier]

bra

-88-

piri, romelic nadirobs

(Tevzaobs) akrZalul adgi
lebSi, akrZalul vadebSi an
akrZaluli saSualebebiT,
piri romelic unebarTvod
Cexs tyes.
brakoneri Scd.
brandmaQster-i [germ. brand
meister] (moZv.) saxanZro
raz
mis ufosi.
brandmeisteri Scd.
brandmAuer-i [germ. brandma
uer] kapitaluri xan
Zar
TsawinaaRmdego
(cecxl
gam
Zle) kedeli Senobebs
So
ris (qarT. sinon. cecxl
amridi).
brAs-i [fr. brasse] sportu
li curvis erTerTi gav
r
celebuli saxeoba; xe
lebs da fexebs vusvamT
si
metriulad da erTdro
ulad Signidan ganze.
braUning-i [ingl. Browning sa
kuT. sax. _ konstruqtori]
erT-erTi sistemis pisto
leti.
brASpil-i [holand. braad spil]
(zRv.) gemze Ruzis amosa
zidi jalambari.
brAhma [sanskr. brahma] (mi
Tol.) induizmis samebis um
Tavresi RvTaeba, romelic
miaCniaT samyaros da yvela

arsebis Semqmnelad.
brAhman-i indoeTSi umaR
le
si kastis wodebis war
momadgeneli;
Zvelad
_
brah
manizmis qurumi.
brEve [laT. breve] romis pa
pis mokle epistole.
brEzent-i [rus. < ho
land. presenning] xeSeSi,
mkvri
vi
(wyalgauvali)
wyal
gaumtari qsovili.
breQk-dAns-i [ingl. breakdance < break texa, mtvreva da
dance cekva] swrafi tempis
Tanamedrove cekva, rome
lic sportul elementebs
Seicavs.
Se
moklebiT _ breiki.
brEnd-i [ingl. brandy < dan]
TeT
ri Rvinisgan gamox
di
li
da muxis kasrebSi da
var
gebuli alkoholiani sas
meli (dabali xarisxis ko
niaki): amzadeben xilisganac
(vaSlisgan, alublisgan).
briOlin-i Tmaze wasasmeli
kremi erTgvari.
brEtel-i [fr. bretelle] qalis
perangze, lifze da misT.
dakerebuli qsovilis zo
nari an bafTa, romelic
mxar
ze gadadis.
brQgada [fr. brigade] 1. sa
jariso SenaerTi, polkze

-89didi, magram diviziaze mci

re.
satanko b.
2. erTi ti pis samxedro xo
maldebis SenaerTi.
satorpedo katerebis b.
3. koleqtivi, romelic as
ru
lebs garkveul sawarmoo
davalebas.
zeinkalTa b., meCaieTa b.
4. matareblis momsaxure per
sonali.
gamyolebis b.
brigAdir-i [germ. brigadier <
fr.] brigadis (mniS. 3, 4)
xel
mZRvaneli.
brigAntin-i [fr. brigantire < it.
brigantino] Zveleburi oran
Ziani ialqniani xomaldi
er
Tgvari.
brigantina Scd.
brQz-i [fr. brise] susti sa
napiro qari, romelic RamiT
xmeleTidan zRvisken qris,
xolo dRisiT zRvidan xme
leTisken (zRvis brizi)]
brQket-i [fr. briquette] Cve
ulebriv guris saxiT daw
nexili raime fxvieri ma
sala.
naxerxis b., Cais b., nayi
nis b.
brilQant-i [fr. brilliant]
gan
sakuTrebuli wesiT da
waxnagebuli almasi.

bro

brQnza [rumin. brinza] gan

sakuTrebul wesiT amoy
va
nili cxvris yveli (Sdr.
gudis yveli)
brQteb-i kelturi tomebi,
britaneTis
kunZulebis
Zi
riTadi mosaxleoba Zv.
welT. me-8 s.-dan ax. welTaR.
me-5-6 ss.-mde; maTi nawili
gaanadgures anglosaqsebma,
nawili gadsaxlda uelssa
da SotlandiaSi, agreTve
bretaSi (kontinentze).
brQfing-i [ingl. briefing mok
led gadmocema] xanmokle
TaTbiri an preskonferencia
JurnalistTa viwro wri
saT
vis.
brQj-i [ingl. bridge] qaRal
dis erTgvari TamaSi, gav
rcelebulia inglissa da
amerikaSi.
brQji [ingl. breeches (mr.)]
Sarvali, erTgvari, mux
lebs qvemoT viwro, Ceq
mebSi Casatanebeli; Zve
lad
iyenebdnen cxe
nos
no
bisTvis.
broQler-i [ingl. broil Sewva]
msxvil mefrinveleobis
meurneobaSi garkveuli we
siT gamozrdili saxorce
qaTami.
brOker-i [< ingl. broker] mak
leri, Suamavali vaW
robaSi,

bro

-90-

sxvadasxva ga
rigebaSi.
b.-Ta skola.
sabrokero.
s. firma, s. kantora.
brOnqebi [berZ. bronchos (mx.)
sasunTqi mili] traqeis
ganStoebani, romlebiTac
haeri Cadis filtvebSi:
bronquli.
b. jirkvlebi.
bronxebi, bronxuli, bron
qa
luri, bronxialuri Scd.
brOnqit-i (medic.) bronqebis
lorwovani garsis anTeba.
bronxiti Scd.
brOS-i [fr. broche] gulze
dasabnevi samkauli.
oqros b.
broSka Scd.
brOSura [fr. brochure] pa
tara wigni, Cveulebriv rbi
li garekanis mqone.
popularuli b.
brudErSaft-i [germ. bruder
schaft Zmoba] bruderSaftis
daleva Zveleburi sur
vil-Cveuleba orni svamen
Rvinos erTdroulad da
amiT umegobrdebian erT
ma
neTs (gadadian SenobiT
laparakze) (qarT. sinon.
vaxtanguri).
brUto [it. brutto uxeSi] (vaWr.)
saqonlis
saerTo
wona
(WurWlianad, SefuTvianad).

sapirisp. neto.
brucEloz-i [< sakuT. sax.]
saqonlis (Txis, cxvris,
Zroxis, Roris) gadamdebi
daavadeba; saqonlidan ada
mianze gadadis [ingliseli
eqimis Bruce-is mixedviT,
romelmac aRmoaCina am da
avadebis mikrobi].
bruciliozi, bruceloza
Scd.
bUda [sanskr. buddha ganaT
lebuli] budisturi re
ligiaSi adamiani, ro
mel
mac
miaRwia sulier srulyo
filebis umaRles dones da
Tavi daaRwia xelaxal gan
xorcielebaTa usas
rulo
jaWvs; zogadad TviT am
religiis
damaarsebeli:
sakia muna buda princi
gautama.
budasi.
budisa Scd.
bUdizm-i msoflioSi erTerTi gavrcelebuli re
ligia (qristianobasa da
islamTan erTad) romelic
warmoiSva Zv. welTaRr.
me-6 saukuneSi CrdiloeT
indoeTSi da gavrcelda
CineTSi, tibetSi, koreaSi,
iaponiaSi da aRmosavleTis
zog sxva qveyanaSi; misi
damaarsebelia sakia muna

-91buda princi gautama.

budisturi.
b. religia, b. taZari.
bUdist-i budizmis mimde
vari.
budUar-i [fr. boudoir] Zve
lad
mdidarTa
saxleb
Si: qalis lamazad mo
wyobili sastumro oTaxi
axloblebis misaRebad.
bUer-i [holand. boeir] yinul
ze sasrialo ialqniani
sa
Wiani msubuqi navi an
plaTforma,romelsac Zirze
figurebi aqvs gakeTebuli.
sabuero.
s. sporti.
bUzment-i [germ. posament, <
fr. passament arSia] oq
romkedis an sirmis farTo
arSia, tansacmelze mov
lebuli.
bUi [holand. boei] wylis
zedapirze mcuravi msxvili
sasignalo tivtitva.
bUket-i [fr. boquet] _ 1. (moZv.)
Taiguli.
2. risame gemos an surne
lebis erToblioba.
Cais b.
bukQnist-i [fr. bouquiniste]
naxmari an Zvelad gamoce
mul wignebiT movaWre.
bukinQsturi naxmari an

bul

Zvelad gamocemuli, iSvia

Ti wignebiT vaWrobasTan
dakavSirebuli.
b. maRazia.
bUkle [fr. boucles kululebi]
Salis an bambis qsovili
erTgvari, msxvili naqsovi.
buklesi.
buklisa Scd.
bUklet-i [ingl. booklet wig
naki, broSura] mxatvr
u
lad gaformebuli meg
zu
ri, reklama, prospeqti (ix.
prospeqti2) da misT. ro
melic ramdenime gverdad
aris dakecili da erT
mTlian furclad iSleba.
gamofenis b., qalaqis xe
debiani b.
bukmEker-i [< ingl. bookmaker
wignis Semdgeneli] doR
Si
sanaZleos moTave (agrovebs
da iwers sanaZleod dade
bul Tanxas).
bukOlika da bukolQkuri
poEzia
[berZ.
bukolika
mwyem
suri poezia] poe
ziis Janri, romelSic ga
idealebulia mwyemsuri, sa
erTod sofluri cxovreba;
pastorali.
bUla [laT. bulla] 1. romis
papis mbrZanebuleba, weri
li an sigeli.
2. beWedi, romelic aseT do

bul

-92-

kuments azis.
bulisa.
bulasi Scd.
bulAnJue [< fr. sakuT.
sax.] wkapze datovebuli,
mrgvlad SekreWili (Se
mokvercxili) wveri.
bulanJesi.
bulanJisa, blanJe Scd.
bUldog-i
[ingl.
bulldog]
erTgvari ZaRli; aqvs
brtye
li drunCiani mokle
di
di Tavi msxvili TaTebi
da farTo mkerdi.
buldOzer-i [ingl. bulldozer]
mowyobiloba, romelic win
ukeTdeba muxluxa traq
tors miwis samuSaoebis
Se
sasruleblad;
TviT
traqtori aseTi mo
wyobi
lobiT.
bUlvar-i [fr. boulevard pir
velad saqalaqo (qala
qis) RerZi < germ. bollwerk]
farTo xeivani qalaqis
quCebis gayolebiT (Cve
u
leb
riv Suaze).
bulvAruli [< fr. ix. bulvari]
rac navaraudevia, rac ga
miz
nulia
obivatelebis,
meS
CanebisaTvis, uxamsi ge
movnebisaTvis;
b. romani; b. presa.
bUlit-i [ingl. bullet] (sp.)
hokeiSi: sajarimo Saiba,

romelsac
centridan
miatareben mowinaaRmdegis
karSi Sesagdebad.
bUm-i [ingl. boom] 1. warmo
ebisa da vaWrobis aCqa
re
buli zrda.
2. (gadat.) aurzauri, sen
sa
cia.
bumErang-i [ingl. boomerang
< avstraliel aborigenTa
enidan] avstralieli to
mebisa da zog sxvaTa sa
tyorcni iaraRi erTgvari
moxrili (joxi), kombali,
romelic gatyorcnis Sem
deg (Tu mizans ver moxvda)
ukan brundeba.
bUngalo da bEngalo [ingl.
bungalow < ind.] 1. indoeTSi:
msubuqi verandebiani Senoba
qalaqgareT.
2. inglisSi: erTsarTuliani
koteji.
bUnker-i [ingl. bunker] 1.
TviT
gantvirTvadi
sa
Tav
si fxvieri da natexi ma
salebisaTvis (qarT. sinon.
xvimiri).
qvanaxSiris b., kombainis
b.
2. specialurad mowyobili
rkina-betonis
miwisqveSa
TavSesafari.
bUrg-i [germ. burg] Sua sau
kuneebSi evropis qveynebSi:

-93gamagrebuli koSki; cixe

simagre.
bUrime [fr. boust-rimes (mr.)]
literaturuli TamaSi wi
naswar mocemul riTmebiT
iumoristuli
leqsebis
Sem
Txzveli.
burimesi.
burimisa Scd.
bUrdesk-i [fr. burlesque]
komikuri, parodiuli po
eziis Janri.
bUrJua [fr. bourgeois] bur
Juaziis warmomadgene
li.
burJuisa.
burJuasi Scd.
burJuAzia [fr. bourgeoisie]
klasi, romlis xelSic
aris samuSao da sawarmoo
saSualebani.
msxvili b.
burJuaziuli.
b. wyobileba, b. partiebi.
butAfor-i [it. buttafuori] Te
atris TanamSromeli, ro
melsac abaria butaforia.
butafOria [< it.] Teat
ra
luri
war
modgeni
saT
vis saWiro sagnebi (ave
ji, WurWeli, tansacmeli,
iaraRi da sxv.) namdvils
mimsgavsebuli.
butaforiuli.
b. pistoleti.
butaforuli Scd.

buf

butErbrod-i [germ. butterbrod

puri karaqiT] puris naWeri,
romelzec dadebulia yve
lis, Zexvis, loris... Txeli
naWeri an wasmulia karaqi
da sxv.
buterbroti Scd.
bUfer-i [ingl. buffer] zam
bariani
mowyobiloba
lo
ko
motivze,
vagonze
da
jaxebis, dartymis misa
Rebad.
bufErul-i saxelmwifo
(po
lit.) patara sa
xel
m
wifo, moqceuli or erT
maneTisadmi
mtrulad
gan
wyobil saxelmwifos So
ris, romelTagan TiToeuli
cdilobs mis gamoyenebas
meoris sawinaaRmdegod.
bUfet-i [fr. buffet] 1. sufris
WurWleulis, sauzmeulisa
da sasmelebis Sesanaxi ka
rada.
moxaratebuli b.
2. sasadiloebsa da restor
nebSi: magida an daxli, sa
dac yidian sauzmeulsa da
sasmelebs; patara sasa
uz
me.
skolis b., vagzlis b.
mebUfete bufetSi (mniS.
2 momuSave.
mebufetisa.
mebufetesi Scd.

buq

-94-

bUqsir-i [< holand. boegseeren

buqsireba] 1. gemi,romelic
gankuTvnilia masze gamob
muli araTviTmavali ge
mebis, karWapebis, tivebis da
misT. gasawevad.
2. bagiri, romeliTac gemi
eweva masze gamobmul sxva
gemebs da misT.
sabuqsiro.
s. gemi.
bUSel-i [ingl. bushel] fxvi
eri
sxeulebis
sawyao
inglisSi, amerikis Se
er
Te
bul Statebsa da zog
sxva qveyanaSi; udris daax
loebiT 35,2 -36,4 l-s.
bUc-i [ingl. boots (mr.)] spe
ci
aluri fexsacmeli fex
burTis saTamaSod
buxhAlter-i [germ. buchhalter]
buxhalteriis speci
alis
ti.
mTavari b., ufrosi b.
buxhaltruli.
b. niWi.
sabuRaltro.
s. kursebi.
buxhaltEria 1. angariS
swo
rebasa da aRricxvis
Te
oria da praqtika;
2. angariSsworebis ganyofi
leba sawarmoSi; da
we
sebu
lebaSi.
sabuRalterio.

s. davTari.

g
gabArdin-i [fr. gabardine] _
Salis qsovili, romliTac
umTavresad
wyalgaumtar
paltos keraven.
gabArit-i [fr. gabarit] _
zRvruli garSemoxazuloba
sagnebisa.
avtomobilis g., gemis g.,
TviTmfrinavis g.
gAz-i [fr. gaz] 1. fizikuri sxe
uli, nivTiereba, romelic
miiswrafis gavrceldes da
Tanabrad moicvas sivrce
qarT. sinon. airi).
maxrCobela g., mgvrgvinavi
g., cremlsadeni g.
2. gaziseburi (airiseburi)
sawvavi; iyeneben saTbobad
(zogjer gasanaTebladac).
bunebrivi g., Txevadi g.,
daWirxnili g., navTobis g.
gaziani.
g. wyali.
1 mniSvnelobiT upiratesad
ixmareba airi.
gazifikAcia [fr. gazeification]
gazificireba _ gazis (mniS.
2) energiiT momaragebaze
gadayvana
qalaqis g., binebis g.

-95-

gazOlin-i [fr. gazoline] _ 1.

gal

sagalantereio, Scd.
sawvavi siTxe, romelic mi galAntur-i [fr. galant] _
didad Tavaziani, zrdilo
iReba navTobis gamoxdiT
biani adamiani.
(kre
kingis procesi, misgan
Semdeg iReben benzins).
galAqtika [< berZ. galantikos
2. benzinis saxelwodeba aSSrZiani] _ varskvlavTa er
Si.
Tiani sistema

Cveni g. (varskvlavTa sis

gAzon-i [fr. gazon] _ baReb
tema, romelSic Sedis mze
Si, quCebSi da sxva.: deko
da maSasadame, dedamiwac)
raciuli mizniT daTesili

sxva g.-ebi.
balaxi, Cveulebriv, mokled
galaqtikuri.
da Tanabrad SekreWili;
g. nisleuli.
farTobi, romelzedac ase
Cveni galaqtikis qarTuli
Ti balaxia daTesili.
sinonimebia irmis naxtomi
gAla [fr. gala] 1. iTqmis did
da cis ikankledi.
sazeimo sanaxaobaze (galagAlebi _ im keltebis roma
koncerti, saRamo gala da
uli saxelwodeba,romlebic
misT.)
cxovrobdnen galiaSi (Ta
2. me 17-18 ss-Si: didi zeimi
na
medrove
safrangeTis
mefis sasaxleSi.
Crd. italiisa da belgiis
galantErea [fr. galanterie]
teritoriaze) me-7-1 ss. Zv.
tualetisa (mniSv. 1) da
welTaR.
piradi
moxmarebisaTvis
gAlera [it. galera] _ Zvelad
sa
Wiro sxvadasxva saxis
(me-18-s.-mde) dasavleT ev
niv
Tebi (Zafebi, lentebi,
ropaSi: mravalniCbiani xis
qin
ZisTavebi, savarcxlebi,
samxedro
xomaldi, ro
Rilebi, xelTaTmanebi, hal
melzec meniCbeebad umetes
s
tuxebi da sxv.), rogorc
wilad iyvnen katorRa-mis
gasayidi saqoneli.
jili damnaSaveebi, tyveebi,
sagalantereo.
monebi.
s. maRazia, s. fabrika, s.
galerisa.
saqoneli.
galerasi Scd.
galantereisa.
galantereasi, galanteria, galErea [it. galleria] _ 1. grZe
li daxuruli derefani,ro
sagalanterio, galantereia,

gal

-96-

melic aerTianebs Senobis

sxvadasxva nawils.
2. (saub.) SuSabandi.
3. miwisqveSa grZeli da viw
ro
gasasvleli
(samTo
samuSaoebSi, samxedro nage
bo
bebSi).
g.-is gayvana.
4. gadat. (wign.) didi wye
ba
rigi (ti pebis, portr
ete
bisa).
literaturuli gmirebis
g.
5. (moZv.) TeatrSi, cirkSi:
zeda iarusi (iaffasiani
ad
gilebiT). qarT. sinon.
qan
dara.
suraTebis galerea _ speci
a
luri sad
gomi samxatvro
xe
lovne
bis
nawarmoebTa
ga
mofeni
saTvis.
galereisa.
galereasi, galeria, ga
le
reia Scd.
gAlet-i [fr. galette] _ patara
zomis namcxvari erTgvari.
galvanizAcia _ mudmivi
eleqtruli denis ga
mo
yeneba samkurnalo an teq
nikuri miznebisTvis
galvanQzeba _ 1. eleqtruli
denis gatareba rameSi.
2. raime sagnis zedapiris
liToniT dafarva eleq
trolizis saSualebiT.

galvanometr-i [galvano berZn.

metre vzomav] _ susti eleq

truli denis sazomi xel
sawyo.
galvAnuri _ qimiur reaqci
is Sedegad miRebuli (eleq
truli deni).
galvAnuri elEmenti _
xelsawyo, romelSic qimi
uri reaqciis Sedegad mi
i
Reba eleqtruli deni.
galvAnuri batArea _
erT
maneTTan SeerTebuli
gal
va
nuri elementi [ita
lieli mecnieris Galvani-s
(1737-1798) gvaris mixedviT).
galQera [esp. gallera] samxreT
amerikis zog qveynebSi: 1.
mamlebis CxubisaTvis, ro
gorc sanaxaobisaTvis mo
wyobili adgili.
2. TviT mamlebis Cxubi.
galQpot-i [fr. galipot] _
fisi, romelic sdis wiw
vo
vani
jiSebis
merqans
Wri
lobidan; Seicavs ski
pi
dars,
kanifolsa
da
wyals; iyeneben laqebis da
samzadeblad.
gAlife [afr. generlis Gal
liffet-isgan, romelic cno
bi
li iyo parizis ko
mu
na
rebisadmi 1871 w. Tavisi
sim
kacriT]
_
samxedro

-97Sarvali, muxlebis qveviT

viwrod SemoWerili, xolo
ze
moT Zalian ganieri, ga
farToebuli.
galifesi.
galifisa Scd.
galQcizm-i [fr. gallicisme] _
franguli enidan nasesxebi
sityva an gamoTqma; frangul
yaidaze agebuli gamoTqma
ama Tu im enaSi.
gAlon-i [fr. gallon] _ ing
lisSi, aSS-sa da zog sxva
qveyanaSi Txevadi da fxvi
eri sxeulebis sawyao sxva
dasxva tevadobis (3,5 -dan
4,5 l-mde).
gAma [berZ. gamma saxelwodeba
(g) asosi, romliTac Sua
saukuneebSi
aRniSnavdnen
so
lo
bgeras
musikaSi]
_ 1. bgeraTa aRmavali an
daR
mavali Tanmimdevroba
erTi an ramdenime oqtavis
farglebSi.
g.-ebis dakvra.
2. gadat. (wign.) Tan
mimdev
ruli wyoba erTgvarovani,
mag
ram mravalgvarad cvla
di sagnebisa, movlenebisa.
ferTa g.
gamisa.
gamasi, gamma Scd
gAmbit-i [fr. gambit] _ Wadra
kis partiis iseTi dasawyisi,

gar

rodesac Setevaze swrafad

gadasvlis mizniT TeTrebi
swiraven figuras an paiks.
gambUzia [esp. gambuxial] _
wvrili (47 sm) cocxalmSobi
Tevzi, romelic anadgurebs
malariis koRos matlebs.
gAmeta [berZ. gamets meuR
le (qmari), gamet me
uR
le
(coli)] _ (biol.) cxove
luri an mcenareuli or
ganizmis sasqeso ujredi;
ganayofierebis dros sa
pi
rispiro sqesebis ori g. Se
irwymeba.
gAngrena [berZ. gangraina] _
co
cxali organizmis rome
lime qsovils, organos an
sxeulis nawilis kvdo
ma
sis
xlis mimoqcevis darR
vevis Sedegad.
gAngster-i [ingl. gangster
brbo, banda, xrova] _ bandi
ti, mZarcveli
gangsteruli.
garAntia [fr. garantie] _ pi
roba, romelic uzrunvel
yofs rasme (qarT. sinon.
sawindari).
sagarantio.
s. vada, s. werili.
gAraJ-i [fr. garage] _ gadaxu
ruli adgili, Senoba av
tomobilebis sadgomad da

gar

-98-

SesakeTeblad.
farexi Scd.
gardErob-i [fr. garderobe] _
1. tansacmlis karada;
2. mimsvlelTa zeda tansac
mlis (halstuxisa da misT.)
Sesanaxi
sazogadoebrivi
TavSeyris adgilebSi.
Teatris g.
3. erTi adamianis mTeli tan
sacmeli.
msaxiobis g.
megardErobe _ garderob
Si (mniS. 2) momuSave.
sagardErobo _ igivea
rac garderobi (mniSv. 2).
megarderobis.
megarderobesi Scd.
garnQzon-i [fr. garnizon] _
samxedro nawilebi, romle
bic ganlagebulni arian
da
saxlebul punqtebSi ga
magrebul raionSi.
Tbilisis g.
sagarnizono.
s. samsaxuri.
gArnir-i [fr. garnir morTva,
Sekazmva] _ xorcis an Tev
zisgan momzadebuli kerZis
sakazmi (bostneuli, kar
tofili, makaroni da sxv.).
kartofilis g.
garniriani.
g. katleti.
garnQtur-i [fr. garniture] _

erTi daniSnulebis mqo

ne
sagnebis (mag. avejis, TeT
reulis) sruli kompleqti.
2. (poligr.) sxvadasxva zo
mis, magram erTnairi mo
xazulobisa da xasiaTis
Sriftis kompleqti.
gastrOlebi [germ. Gastrolle <
Gast stumari da Role roli] _
sxva qalaqidan an qveynidan
sadme Casuli msaxiobis
an msaxiobTa koleqtivis
gamosvlebi.
ansambl "rusTavis" g. saz
RvargareT.
sagastrolo.
speqtakli, s. mogzauroba,
s. repertuari.
gastrolQor-i [< germ.] _
msaxiobi, romelic gastro
lebs marTavs
gastrOnom-i [fr. gastronome
< berZ. gastr (gastros) ku
Wi
da nomos kanoni] _ gas
tro
nomiuli maRazia (winaT
ase eZaxdnen gemriel saW
melebis mcodnes da moy
va
ruls).
gastronOmia [fr. gastronomie]
_ sakvebi produqtebi,upi
ra
tesad sauzmeuli, rogorc
savaWro saqoneli.
gastronomiuli.
g. maRazia.
gaudeAmus-i [laT. gaudeamus

-99movilxinoT] _ Zveleburi
studenturi simRera laTi
nur enaze.
gAuCo [esp. gaucho] _ 1. ar
gen
tinasa da urugvaiSi:
eT
nikuri jgufi, romelic
warmoiqmna me-16-17 ss.Si.
espanelTa SeuRleba indo
el qalebTan: pampaSi (ix.
pampa) mcxovrebi mwyemsi,
qov boi;
2. farTofarfliani Calis
qudi erTgvari.
gEa [berZ. G da Gaia] _ ber
Znul miTologiaSi: miwi
sa da miwisqveSeTis, qvesk
nelis qalRmerTi: misgan
warmoiSva yvelaferi, maT
Soris RmerTebi da adami
anebi.
gEena [berZ. geena, ebr. gehinom
hinomis veli] _ jojoxeTis
cecxli.
geQzer-i [island. geyser < germ.
hei sxeuli] _ vulkanuri
warmoSobis cxeli wyaro,
saidanac periodulad amo
ifrqveva wylisa da orT
qlis Sadrevani.
heizeri Scd.
gEim-i [ingl. game TamaSi] _
sportuli TamaSebis (mag.
CogburTis partiis) nawili,
ro
melic taimebisgan gan
sx
vavebiT dgindeba miRweuli

gen

qulebisa da ara drois mi

xedviT.
geitinomAgia [berZ. geiton
mezobeli da gamos qor
wineba] _ (bostn.) mcena
reTa erTi da imave eg
zemplaris yvavilebs mier
urTierTdamtverva.
gEiSa [iap.] _ iaponiaSi msaxi
obi qali, romlis movale
o
baa mayureblebis (mdidarTa
sasaxleSi stumrebis) gar
Toba
maxvilsityvaobiT,
sim
Re
riT, cekviT da a. S.
geiSisa.
geiSasi Scd.
gelErter-i [germ. gelertehr
swavluli] _ (wign.) wignebiT
ganswavluli, magram cxov
rebas, praqtikul saq
mi
a
no
basa da mowinave mec
ni
erebas
mowyvetili adamiani.
gEma [laT. gemma] _ Zvirfa
si qva, romelzedac amok
veTilia raime warwera an
gamosaxuleba.
genealOgia [berZ. genealogia]
_ 1. gvaris tomis istoria.
2. istoriis damxmare dis
ci plina, romelic swav
lobs calkeuli gvarebis
istoriasa da adgens sag
vareulo nusxebs
3. (biol.) cxovelTa an mcena
reTa gvarebis war
mo
Soba.

gen
genialogiuri.
g. tabula.

-100-

genealogQuri xe _ oja

bis saxelmwifoebSi: didi

bri
taneTis
mTavrobis
mier daniSnuli samefo
xelisuflebis
umaRlesi
warmomadgeneli.

xis sag
vareulo nusxa rome
lic garkveulad aris war
sageneralgubern At o
mod
genili
ganStoebuli
xis saxiT.
ro _ revoluciamdel ru
genialogia Scd.
seT
Si: msxvili admi
nis
genEzis-i [berZ _ genesis da
t r a c i u l - t e
ritoriuli
badeba, warmoSoba, wyaro]
erTe
u
li, ro
melsac ga
na
_ warmoSoba, warmoqmna; Ca
geb
da general-gu
ber
na
to
saxvis istoria.
ri.
genezisuri.
general-gubernato
ri, mag
m. kavSiri.
ram
sageneralguberna
to
geneturi, genetikuri Scd.
ro.
(ix. genetika).
generalizAcia _ 1. kerZo
genEral-i
[fr.
gnral <
movlenaTa daqvemdebareba
laT. generalis saerTo, mTa
raime zogadi princi pisadmi;
vari] armiis umaRles me
ganzogadeba.
TaurTa Semadgenlobis wo
2. (medic.) avadmyofobis gan
debuleba.
Tesva mTel organizmSi.
general-maiori _ generlis
3. kartografiuli gamosa
pirveli wodebuleba;
xuleba damuSavebis pro
general-leitenanti _ meo
cesSi, romlis drosac ru
re wodebuleba;
kaze gamoiyofa mTavari
general-polkovniki _ mesa
da yuradReba ar eqceva
me wodebuleba;
wvril
mans.
armiis generali _ generlis generalisQmus-i [laT. ge
umaRlesi wodebuleba;
neralissimus yvelaze mTa
va
ri,
general-gubernator-i _ 1.
umaRlesi] _ zog qve
ya
naSi:
revoluciamdel ruseTSi:
umaRlesi sam
xed
ro wo
de
erTi an ramdenime guberniis
buleba, ro
mel
sac aniWeben
ufrosi.
gansakuT
re
bu
li samxedro
2. britaneTis koloniebSi,
damsa
xu
rebisaTvis;
msof
agreTve erTa Tanamegobro
lio
Si sul 50-ze meti ge

-101-

gen

ne
ralisimusi iyo: ruseTSi
da grimebiT.
g.-is wodeba hqonda a. suvo
generaluri Stabi _
rovs da kidev 3 sxva mxedar
umaR
lesi samxedro mmar
T
T
m
Tavars, yofil sabWoTa
velobis centraluri or
kav
SirSi _ ioseb stalins
gano.
(1879-1953).
generAtor-i [laT. generator
aRsaniSnavia, rom xSi
mSobeli, mwarmoebeli, war
rad gaigonebT TiTqos ge
momSobi] _ manqana, romelic
neralisimusebs
wodebas
meqanikur energias gardaq
aniWebs saerTaSoriso or
mnis eleqtrul energiad.
ganizacia, rac Scd.
mudmivi denis g.
ase mag., ioseb stalins
generatoruli.
generalisimusoba mianiWa
g. danadgari.
sabWoTa kavSiris umaRlesma
sakanonmdeblo organom _ generAcia [laT. generatio da
badeba] _ 1. cxovelebis, mce
umaRlesma sabWom 1945 w. da
nareebis, mineralebis erTi
potsdamis konferenciaze
gvaris an saxeobis yvela
is warsdga am wodebiT.
wevri.
generalQtet-i [germ. genera
2.
warmoSoba, gaCena. mag:
litt < laT. generalis saerTo,
eleq
troenergiis g.
mTa
vari] _ armiis umaRlesi
meTaurTa
Semadgenloba; genEtika [< berZ. genetikos
warmomSobi] _ mecniereba
ge
nerlebi.
organizmTa memkvidreobisa
generAlur-i ... [laT. generalis]
da cvalebadobis kanonebis
_ mTavari, ZiriTadi.
Sesaxeb.
g. prokurori, qalaqis g.

adamianis g., mcenareTa g.

gegma (Semok. gengegma), g.
cxovelTa
g.
brZola (omSi).
genetikuri.
generaluri
konsuli
g. problemebi, g. anali
_ mTa
var qalaqebSi myofi
zi.
konsuli.
geneturi Scd.
generaluri repeticia gEni [berZ. genos jiSi, gvari]
_ uka
naskneli repeticia
_ memkvidreobiTobis ma
warmodgenis gamarTvis win,
terialuri sawyisi cocxal
de
koraciebiT,kostiumebiTa
organizmebSi memkvidreuli

gen

-102-

informaciis
matarebel geogrAfia [berZ. gegraphia <
qro
mosomaSi _ TiToeuli
g dedamiwa da graph vwer,
geni uzrunvelyofs ama Tu
aRvwer] _ 1. im mecnierebaTa
im Tvisebis memkvidreobiT
kompleqsi, romlebic erT
gadacemas cocxal or
ga
maneTTan mWidrod aris da
nizmebSi.
kavSirebuli da moicavs
gEnia [laT. genius] _ udidesi
fizikur da ekonomikur
Se
moqmedebiTi niWi.
geo
grafias.
rusTavelis g.
fizikuri geografia _
geniAluri _ 1. geniiT da
mecniereba, romelic swavl
obs adamianTa sazogadoebis
jildoebuli.
momcvel bunebriv pirobebs
g. poetebi.
(reliefs, klimats, mcenare
2. geniosis damaxasiaTebeli,
Ta da cxovelTa samyaros,
Sesaferi.
ni
adagebs da sxva).
g. nawarmoebi.
ekonomikuri geografia
genQos-i [laT. genius] _ geniiT
_ mecniereba, romelic swav
dajildoebuli pirovneba.
lobs warmoebis ganlagebas,
ieso qriste _ kacobriobis
misi ganviTarebis pirobebsa
geniosi, g. mxatvari firos
mani.
da Taviseburebebs sxvada
sxva qveyanasa da raioneb
genOcid-i [berZ. genos gvari,
Si.
tomi da caedo vklav, vxo
2. dedamiwis zedapirze ri
cav] _ mosaxleobis cal
same
gavrcelebis
Ses
ke
uli
jgufebis, mTeli
wavla.
xal
xis gaJleta rasobrivi,

mcenareTa g., cxovelTa g.,

erovnuli an religiuri
niadagebis g.
mo
tiviT, iTvleba umZimes

geografiuli da sageo
danaSaulad kacobriobis
gra
fio.
winaSe.
g. (s.) mecnierebani, g. aR
geo... [berZ. g miwa] _ rTuli
wera, g. garemo.
sityvebis pirveli nawili
mniSvnelobiT `exeba deda geodEzia [berZ. gedaisia de
damiwis dayofa < g de
mi
was~.
damiwa da daiz vyof (na
geografia, geodezia, geo
wilebad)]
_
mecniereba,
logia.

-103ro
melic swavlobs deda
miwis formebsa da zomebs
saerTod (umaRlesi geo
de
zia) da adgilze iRebs zo
mebs dedamiwis zedapiris
asasaxavad rukebsa da geg
mebze (topografia).
geodeziuri da sageo
dezio.
g. xelsawyoebi, g. gadaReba,
g. azomvebi.
geolOgia [berZ. g dedamiwa
da logos moZRvreba] _ mec
ni
ereba, romelic swavlobs
dedamiwis agebulebasa da
elementebs, dedamiwis qer
qis cvalebadobis istorias,
dedamiwaze organuli si
co
cxlis istorias da sa
sargeblo
wiaRiseulis
sabadoebs, Ziebis meTodebs.
geologiuri.
g. eqspedicia (an: aqcia); g.
ruka (da ara ruqa), g. epoqa,
g. procesebi.
geomEtria [berZ. geometria
miwismzomeli] _ maTematikis
nawili, romelic swavlobs
sxeulebis sivrciT for
meb
sa da maTi gazomvis me
Todebs.
geometriuli.
g. amocana, g. aqsioma, g.
meTodi.
geopolQtika _ politikuri

gep

strategiis
geografiul
Tvi
sebaTa Seswavla;
g.-is mTeli formulaa:
geo
grafiuli garemo _ ada
miani _ saSinao da sagareo
poli
tika.
geopolitikuri.
g. problemebi.
geOrgin-i _ balaxovani de
koratiuli mcenare; aqvs
didi xasxasa yvavili. [rusi
botanikosis -s (17291802) gvaris mixedviT].
giorgini Scd.
geofQzika [berZ. g deda
miwa
da
physik fizika]
_ im mecnierebaTa komp
leq
si, romlebic
Seis
wavlian dedamiwis fizi
kur Tvisebebsa da masSi
mimdinare fizikur pro
cesebs.
geofizikuri.
g. observatoria.
geoqQmia _ mecniereba de
damiwis qimiuri Sed
geni
lo
bisa da masze qimiuri
ele
mentebis
gavrcelebaganawilebis, SeerTebisa da
gadaadgilebis
kanonebis
Sesaxeb.
gEpard-i [fr. gupard] _ didi
mtacebeli cxoveli katebis
ojaxisa; aSinaureben da
geSaven sanadirod (qarT.

ger

-104-

sinon. avaza).
gEran-i [< berZ. geranos Rero]
_ balaxovani mcenare; aqvs
surnelovani foTlebi; zo
gi saxeoba dekoratiulia,
zo
gisgan iReben aromatul
eTerzeTs (qarT. sinon. nem
siwvera).
gErb-i [rus. < polon.
herb] _ saxelmwifos, qa
la
qis,
Tavadaznauruli
an burJuaziuli wodebis
gan
masxvavebeli
niSani,
romelic gamosaxulia dro
Sebze, liTonis furcelze,
beWdebze da sxv.
saqarTvelos saxelmwifo
g., Tbilisis g., sagvareulo
g.
gerbiani da sagerbo.
g. (s.) beWedi.
gerbQani qARaldi _ qa
Raldi, romelsac iyene
ben aqtebisa da sabuTebi
saTvis.
gerb. mArka _ marka, ro
melsac iyeneben ro
gorc
fu
lis gadaxdis ni
Sans sa
buTebis gaformebi
saTvis.
Rerbi, Rerbiani, saRerbo
Scd.
germEtul-i [fr. hermetique,
laT. hermeticus] _ mWidrod
daxuruli, SeuRwevi, gaum
tari.

g. SefuTva, g. safuTavi.
germetiuli Scd.
gerontolOgia [berZ. ge
rn (gerontos)
moxuci
da
logos moZRvreba] _ mec
ni
ereba sicocxlis gaxan
g
r
Zlivebis Sesaxeb.
gerUsia [berZ. grusia] _ Zvel
saberZneTSi: uxucesTa sab
Wo.
gEstapo [germ. Gestapo (Se
mokl.) Geheime Staatpolizei] _
faSistur ger
maniaSi (19331945) saidumlo saxelmwifo
policia.
gEto [it. ghetto] _ zog qve
yanaSi: did qalaqSi sa
gangebod gamoyofili uba
ni, sadac iZulebiT iyo
dasaxlebuli
adamianTa
gar
kveuli rasobrivi an
religiuri jgufi.
zangTa g., ebraelTa g.
gvArdia [it. guardia] _ jaris
saukeTeso rCeuli nawili.
sazRvao g., g.-is kapitani.
gvardiuli.
g. nawili.
giAur-i [Turq. guri < arab.] _
musulmanTa samyaroSi _
saerTo saxelwodeba yvela
ucxoelisa.
gQbon-i [ingl. gibbon] _ maimuni,
romelsac Zalian grZe
li

-105wina kidurebi aqvs.

gQga _ TavsarTi, romelic
sa
zom erTeulebTan mier
Te
bisas aRniSnavs maT mi
liardjer gazrdas;
giga baiti = 1 mlrd. ba
its.
gQgant-i [berZ. gigas (gigantis)]
_ 1. Zalian didi tanis
adamiani an cxoveli (mag.
goliaTi, bumberazi).
2. Zalian didi, uzarmazari
Senoba, nageboba, warmoeba,
meurneoba da sxv.
giganturi.
g. mSenebloba, g. amoca
nebi.
gQd-i [fr. guide] _ turistebis
gamyoli (qarT. sinon. eqs
kursiamZRoli).
giliOtina [fr. guillotine] _
adamianis sikvdiliT
da
sasjeli (Tavis mo
sakve
Ti) manqana, SemoiRes saf
rangeTSi 1792 w. (safrangeTis
didi revoluciis dros)
doqtor giliotenis wina
da
debiT.
gimnAzia [< berZ. gymnasi
on satanvarjiSo
moe
da
ni, Semdeg skola, sadac
ikribebodnen filoso
fo
sebi, mecnierebi] _ garkveu
li ti pis saSualo sas
wav
lebeli.

gla

kl.

gimnAzia _ gimna
zia, romelSic realuri
saswavleblebisgan gan
s
x
vavebiT, aswavlidnen kla
sikur enebs (Zvel ber
Z
nul
sa da laTinurs).
ginAndri _ [berZ. gyn() qali
da anr (andros) mamakaci] _
qali, romelsac aqvs mamaka
cis meoreuli sasqeso niS
nebi (viwro menji, wveri da
sxv.).
gingQvit-i [< laT. gingine
RrZi
li) _ (medic.) RrZi
lebis anTeba.
ginekolOgia [berZ. gyn (gyna
ikos) qali da logos moZRvreba]
_ medicinis nawili, ro
me
lic swavlobs qalis or
ganizmis
Taviseburebebs,
qalis sasqeso organos da
avadebebs da maTi mkurna
lobis meTodebs.
gQrlanda [fr. guirliande < it.
girlanda] _ 1. jaWviviT erT
maneTSi Cawnuli yvavilebi,
foT
lebi totebi. (qarT. si
non. yvavilwnuli).
2. am saxis ornamenti.
girlianda, girlandi Scd.
glagOlica [rus. ]
_ Zveli slavuri erT-erTi
anbani. (Sdr. kirilica).
gladiAtor-i [laT. gladiator]

gla

-106-

_ Zvel romSi: specialurad

gawvrTnili mona an tyve,
ro
melic cirkis arenaze
iaraRiT xelSi ebrZoda
sxva aseTive adamians an
mxe
cebs amfiTeatrSi.
glAndebi [fr. glandes < laT.
glans (glandis) rko] _ sasis
nuSiseburi jirkvlebi.
Sesivebuli g., g-ebis amok
veTa.
glAse [fr. glac gayinuli] _
nayinSereuli rZiani yava.
glasisi.
glasisa, glease, gliase
Scd.
glaUkoma [berZ. glaukma] _
(medic.) Tvalis mZime da
a
vadeba, rac mdgomareobs
TvalSigniTa wnevis awevaSi;
xSirad iwvevs dabrmavebas.
gleikOmetr-i [berZ. gleu
kos maWari, tkbili Rvino
da metreo vzomav] _ xel
sawyo RvinoSi Saqris rao
denobis gasarkvevad (Sesa
mow
meblad).
glitvAin-i [germ. glkend
wein cxeli Rvino] _ mo
duRebuli wiTeli Rvino,
ro
melSic Sezavebulia Sa
qari da saneleblebi; svamen
cxlad.
glQser-i [fr. glisseur mosriale,
molivlive] _ swrafmavali

matoriani navi, aviTarebs

did siCqares, amitom wyal
Si Rrmad ar jdeba da
misrialebs wylis zeda
pirze.
globAlur-i [fr. global] _
(wign.) rac mTel msoflios,
mTel dedamiwas moicavs;
sayovelTao.
g. politika, g. proble
mebi.
glObus-i [laT. globus sfero] _
dedamiwis modeli,romelic
magrdeba vertikalur sayr
denze da brunavs Tavisi
RerZis garSemo
glOria [it. gloria brwyinva,
dideba] _ 1. optikuri mov
lena, atmosferoSi fera
di
rgolebi, romlebic war
moiqmneba sagnidan Rru
bel
ze an sqel nislze dacemuli
Crdilis garSemo.
2. kaTolikuri mesis meore
nawili _ qebaTa qeba.
glosarQum-i [laT. glossani
um] _ (filol.) raime (Cve
u
lebriv Zveli) teqstis leq
sikoni, romelSic axsnilia
moZvelebuli da gaugebari
sityvebi.
glOsit-i [< berZ. glossa ena]
_ (medic.) enis anTeba.
glUkoza [< berZ. glykys tkbi

-107li] _ yurZnis Saqari. Se

dis saxamebelsa da zogi
sxv. nivTierebebis Semadgen
lobaSi; iyeneben medici
naSi,
sakonditro warmoebaSi da
safeiqro mrewvelo
baSi.
gliukoza Scd.
gnOm-i [germ. gnom] _ dasav
leT evropul mi
Tolo
gi
aSi: maxinji qondris kaci,
romelic icavs miwisqveSe
Tis grZne
ulobas.
gnoseolOgia [< berZ. gnosis
codna, Semecneba da logos
moZRvreba] _ Semecnebis
Teoria, romelic swavlobs
Semecnebis SesaZleblobebs,
mis wyaroebs, formebs da
meTodebs.
gnoseologiuri.
gnostQcizm-i [< berZ. gnostikos
SemecnebiTi] _ adrindeli
qristianobis
religiurfilosofiuri mimdevroba;
cdi
lobda
Seeqmna
moZ
R
vreba RmerTis Sesaxeb,
sam
yaros warmoSobisa da
ganviTarebis Sesaxeb qris
tianul religiur dog
matebze, idealistur fi
losofiasa da iudevlobaze
dayrdnobiT.
gnu [afr.] _ mcoxneli ZuZum
wovari cxoveli antilopis
gvarisa,
gavrcelebulia

gol

aRmosavleT da samxreT
afrikaSi.
gobElen-i [fr. gobelin] _ xeliT
naqsovi kedlis xaliCa. ro
mel
Sic Caqsovilia raime
suraTi, gamosaxuleba
2. saxeebiani mkvrivi deko
ratiuli qsovili (avejze
gadasakravad, fardebisTvis
da sxv.)
gobelini Scd.
gOlgoTa [arab. glgeth Ta
vis qala] _ 1. goraki pa
lestinaSi,
ierusalimis
axlos, sadac sikvdiliT
sjid
nen da sadac saxarebis
mixedviT jvars acves ieso
qriste.
2. (gadat.) satanjveli ad
gili, tanjva (golgoTaze
asvla).
golkQper-i [ingl. goalkeeper]
_ (moZv.) mekare (fexburTSi,
hokeiSi).
golOgrama [< berZ. holos wona
da gramma aso, Canaweri] _
moculobiTi gamosaxuleba,
romelic miiReba sinaTlis
talRebis dasmis (dadebis)
gziT
gOlf-i [ingl. golf] _ 1. spor
tuli TamaSi _ specialuri
joxis dartymiT sxmuli re
zinis burTs miagoreben da
cdiloben Caagdon fosoSi

gon

-108-

(gavrcelebulia inglissa
da a.S.S-Si).
2. mokle Sarvali, romelsac
aqvs manJtebi muxls qvemoT
Sesakravad (Sarvali-gol
fi).
3. winda _ muxlamde sigrZis.
gonAdeb-i [< berZ. gon Tesli] _
sasqeso jirkvlebi,romlebic
warmoqmnian sasqeso pro
duq
tebs (kvercxebs, sper
matozoidebs).
gOng-i (ingl. gong < malai
uridan) _ sartymeli mu
sikaluri sakravi _ brin
jaos
TefSi, romelsac
uk
raven grZelTaviani jo
xiT; iyeneben aseve signalis
misacemad.
gOndola [it. gondola] _
1.
erTniCbiani
grZeli,
brtyelZira veneciuri navi,
ro
melsac aqvs aweuli fi
guruli cxviri da maRali
kiCo.
2. haerburTis kalaTi mgzav
re
bisaTvis;
aerostatisa
da
diriJablis
saTavsi
adamianebisa da xelsawyome
qanizmebisaTvis
megOndole _ igivea, rac
gon
dolieri.
gondolisa, megondolisa.
gondolasi, megondolesi
Scd.

gondolQer-i [it. gondoliere] _

gondolis (mniSv. 1.) meniCbe
(qarT. sinon. megondole).
gondolierisa.
gondolierasi Scd.
gondolQera [it. gondoliera] _
veneciuri gondolierebis
simRera
gOnor-i [laT. honor pativi] _
qedmaRloba, ampartavnoba;
didi warmodgena sakuTar
Tavze.
gonOrea [berZ. gonorrhoia, gonos
Tesli da rheo mimdinareoba]
_ veneriuli daavadeba _
Sar
dsadeni milis Cirqovani
daavadeba; tri peri.
gOrdias kvAnZi _ (wign.) iT
qmis rTuli, daxlarTul
saq
mis, Zneli amocanis, ga
mouvali mdgomareobis Se
saxeb [Zv. berZnuli le
gendis mixedviT, frigi
is
mefem gordiam (gordias) dax
lar
Ta kvanZi; aleqsandre
makedonelma gaxsnis magier
maxviliT gakveTa igi].
gOrila [ingl. gorilla] _ ada
mianis msgavsi yvelaze didi
(2 m-mde simaRlis) maimuni;
binadrobs centralur af
rikaSi.
gOrJet-i [fr. gorgette] _ me
liis an sxva nadiris bewvis

-109sayelo, romelsac qalebi

atareben.
gOtika [fr. gothique, germ.
Gotik] _ xuroTmoZRvruli
stili gvian Sua saukuneebSi
dasavleT evropaSi; damaxa
siaTebelia maRali da wve
tiani nagebobiT,isriseburi
TaRebis, Cu
qurTmebisa da
vitraJebis siuxve da sxv.
gotikuri.
g. stili, g. arqiteqtura,
g. taZari, g. TaRi.
got. SrQfti _ laTinu
ri Sriftis nairsaxeoba;
ga
moirCeva wvetiani da te
xi
li moxazulobiT; gavr
ce
lebuli iyo gansakuTre
biT germaniaSi.
gotikuris mniS.-iT ix
ma
reba agreTve goTUri.
gofrQreba [fr. gaufrer] _
talRiseburi nakecebis ga
keTeba qsovilze, qaRaldze,
Tunuqze da misT.
gradAcia [laT. gradatio Tan
daTanobiT amaRleba, gaZli
ereba] _ erTi safexuridan
me
oreze TandaTanobiT ga
dasvla, TandaTanoba, Tan
mim
devroba.
grAdus-i [laT. gradus nabiji,
safexuri, xarisxi] _ (pi
ro
biTad aRiniSneba pawawina
wriT ricxvis zemoT mar

gra

jvena mxares _ 1) _ 1.
kuTxis an rkalis sazomi
erTeuli; udris wrexazis
1/360 nawils.
2. temperaturis sazomi er
Teuli.
20 g. yinva, 5 g. siTbo, avad
myofs sicxe hqonda 37,5 g.
3. siTxis simkvrivis sazomi
erTeuli.
4. alkoholuri sasmelis
(spir
tis) simagris erTe
u
li.
... gradusiani.
60-g. kuTxe, 15-g. yinva.
gravQori [fr. graveur] _ gra
virebis specialisti (sinon.
aqaqi).
gravQreba [fr. graver] _ naxatis
an warweris amokveTa raime
magar masalaze.
gravitAcia
[laT.
gravi
tas simZime] _ (spec.) ma
teri
is
Tviseba,
rac
gamo
ixateba sxeulTa ur
Tier
T
mizidulobiT; (qarT.
sinon. msoflio mizi
du
lo
ba).
gravitaciuli.
sxeulTa g. Tvisebebi.
gravQura [fr. gravure] _ 1.
raime magari masalis (li
Tonis, xis, qvis, Zvlis, minis
da sxv.) gluv zedapirze
amok
veTili an amoWrili

gra

-110-

naxati.
2. aseTi naxatis anabeWdi
qaRaldze.
graviurisa.
graviurasi Scd.
grAm-i [fr. gramme] _ masis er
Teuli wonaTa metrul sis
temaSi; udris erTi kuburi
santimetri wylis masas.
...grama [<berZ. gramma Canaweri]
_ rTuli sityvebis dabo
loebebSi aRniSnavs am si
tyvebis
damokidebulebas
ra
ime Canawerisadmi, Canaxa
zi
sadmi.
telegrama, fonograma.
gramAtika [berZ. grammatik] _
enaTmecnierebis nawili, ro
melic Seiswavlis sityvasa
da winadadebis agebulebas
(Sedgeba ori nawilisgan:
mor
fologia da sintaqsi);
mecniereba ama Tu im enis
age
bulebis Sesaxeb.
gramatikuli.
g. wesebi, g. Secdoma.
gramOfon-i [berZ. gramma
aso, Canaweri da phone bgera,
xma] _ ruporiani aparati,
ro
melic gadmoscems fir
fitaze meqanikurad Cawe
rili xmas (musikas, lapa
raks).
firfitebi.
gramafoni Scd.

grAnata [it. granata] _ gasas

kdomi saartilerio Wurvi.
fugasuri g. saartilerio
g. xelis g.
granatisa.
granatasi, granati Scd.
grandiOzuli [it. grandioso,
fr. grandiose] _ Zalian didi,
uzarmazari, veeberTela, di
adi, didebuli.
g. nageboba, g. demonstracia,
g. gegmebi.
grAnit-i [it. granite < laT.
granum xorbali] _ magari
kristaluri qani, romelic
Sedgeba kvarcis, mindvris
Spatisa da qarsisagan; Zvir
fasi saSeni masala.
g.-is Zegli.
grAnt-i [ingl. grant] _ miz
nob
rivi daxmarebis Sede
gad gamoyofili fuladi
Tanxa, romelzedac ara
sagadasaxado
SeRavaTebi
vrcel
deba.
grAf-i [germ. Graf] _ dasavleT
evropaSi da re
vo
lu
ciamdel
ruseTSi: Ta
vadaznauruli
memkvid
re
obiTi tituli, ba
ronze me
ti.
sAgrafo _ msxvili adminis
traciul-teritoriuli er
Teuli inglisSi, amerikis
SeerTebul StatebSi, ka
na
dasa da zog sxva qvey
neb
Si.

-111-

grAfa [berZ. graph xazi] _

Su
aledi or vertikalur
xazs Soris (tabulebSi,
sa
kantoro davTrebSi da
sxv.); sveti.
grafisa.
grafasi Scd.
...grAf-i [< berZ. graph vwer]
_ rTuli sityvebis dabo
loebebSi aR
niSnavs am si
tyvebis damoki
debulebebs
Camwer pirTan an Caweril
saganTan.
scenografi, barografi,
avtografi.
grAfik-i [berZ. graphikos xazvi
Ti, daxazuli] _ 1. naxazi,
ro
melzedac
mrudeebis
sa
SualebiT naCvenebia ri
same ganviTarebis an mdgo
mareobis raodenobrivi maC
veneblebi.
atmosferuli wnevis cva
lebadobis g.
2. warmoebaSi, transportze:
mu
Saobas
mimdinareobis,
ri
same moZraobis dawvri
le
biTi ganrigi (dReebis,
sa
aTebisa da wuTebis mi
xedviT).
g.-is mixedviT muSaoba, av
to
busis mimosvlis g., ma
tarebelTa moZraobis g.
grafikuli.
amocanis gadawyvetis g.

gra
meTodi.

grAfika

[< berZ. graphik

xazva, xatva] _ 1. xazebiT
Stri
xebiT
(usaRebavod)
xatvis xelovneba; aseTi
xelovnebis nimuSebi.
ferwera da g., qarTuli
g.-is gamocema.
2. (lingv.) xelnaweri an
nabeWdi niSnebis moxazu
loba; cocxali metyvelebis
(bgeraTa) gamoxatva weriTi
niSnebiT (asoebiT).
grafikuli.
g. xelovneba.
grafQkos-i _ grafikis (ix.
gra
fika) specialisti mxat
vari.
grafQnia [germ. grfin] _ grafis
coli an qaliSvili.
grafiniasi.
grafiniisa Scd.
grAfit-i [< berZ. graph vwer
germ. Graphit] _ 1. moSavo an
Savi minerali, naxSirbadis
nairsaxeoba; iyeneben fanq
rebis, cecxlgamZle ti
ge
lebis, elteqnikuri nawar
mis, sapoxi masalebis da
sxv. dasamzadeblad.
2. am mineralis Rero fan
qarSia Casmuli.
grafolOgia [< berZ. graph
vwer da logos moZRvreba] _
Teoria, romlis mixedviTac

gra

-112-

SesaZlebelia adamianis xe
liT (naweriT) misi xasiaTis
gageba; xelis Seswavla
adamianis xasiaTis gasar
kvevad.
grafomAnia [< berZ. graph
vwer da mania miswrafeba,
sigi
Je] _ avadmyofuri mis
wrafeba werisadmi, mTxzve
lobisadmi.
grAcia [laT. gratia mSveniereba]
_ sinarnare, moxdeniloba
mixvra-moxvraSi, moZraoba.
graciisa.
graciasi Scd.
graciOzuli [it. grazioso] _
graciiT (ix. gracia) aRsavse,
narnari, moxdenili.
g. moZraoba, g. cekva.
greQder-i [ingl. grader] _ miwis
saTxreli da sasworebeli
manqana.
iyeneben
gzebis,
aerodromebis da sxv. mSe
neblobaSi.
greQpfrut-i [ingl. grapefruit]
_ citrusovani xexili erT
gvari; am mcenaris nayofi,
aromatuli da momwarotkbili gemoTi.
greifruti dasaSvebia.
grigoriAnuli: grigoria
nuli kalendari, gri
gori
anuli welTaRricxva [laT.
Gregorianus] _ welTaRricxvis

sistema (`axali stili~);

SemoRebuli iqna 1582 wels
romis papis gregor (Gregor)
XIII-is dros iuliusis ka
lendris (`Zveli stilis)
nacvlad.
grQl-i [ingl. grille fr. < gril
ler Sewva] _ specialuri ka
rada (gazis an eleqtro ge
neratoris mqone, romelSic
mowyobilia gisosebi an
mbru
navi Samfurebi xorcis
didi naWrebis Sesawvavad).
grQlaJ-i [fr. grillage Sewva,
moxalva] _ Sokoladis kan
feti erTgvari, romelSic
Caf
lulia moxaluli nigo
zi, Txili an nuSi.
griliaJi Scd.
grQm-i [fr. grimes < it. grimo
naoWebiani] _ 1. msaxiobis
saxis Secvla specialuri
saRebavebiT, wveris, ul
va
Sis dawebebiT da sxv., rac
saWiroa ama Tu im rolis
Sesasruleblad.
g-iT TamaSi.
2. saxis aseTi SecvlisaTvis
saWiro cximovani saRebavebi
(fanqrebis saxiT) da sxva
dasxva dasawebebeli.
g.is gakeTeba, g.-is moci
leba.
grQmasa [fr. grimaco] _ sa
xis manWva ganzrax an uneb

-113lied.
grimasisa.
grimasasi Scd.
grimQor-i [fr. grimeur] _
Te
atris muSaki, romelic
msaxiobebs grims ukeTebs.
sagrimQoro _ TeatrSi:
oTa
xi, sadac grims ikeTeben
an ukeTeben.
grQp-i [fr. grippe] _ mwvave
infeqciuri daavadeba, rom
lisTvisac dama
xasiaTebe
lia sasunTqi or
ganoebis
anTeba.
virusuli g.,
gri piani
g. avadmyofi
gri puli da gri pozuli.
g. movlenebi, filtvebis
g. anTeba.
grQf-i1 [< berZ. gryps laT. gry
phus] _ antikur miTologiaSi
fantastikuri cxoveli, aqvs
Roris tani, arwivis frTebi
da arwivis an lomis Tavi
(qarT. sinon. lomarwivi).
grQf-i2 [germ. Griff] _ 1. si
me
biani sakravis yeli, ro
melzedac TiTebs aWeren
mis gayolebaze daWimuli
si
mebis xmis simaRlis Se
sacvlelad.
gitaris g.
grQf-i3 [fr. griffe] _ 1. beWedi,
Stempeli, Tanamdebobis pi

gro

ris xelmowera, aseTi xel

moweris anabeWdi.
2. raime sabuTze an ga
mo
ce
maze gakeTebuli war
we
ra.
wigns Tavze qonda mec
ni
erebaTa akademiis g.
grifiani.
g. gamocema.
grQfon-i [fr. griffon] _ igivea,
rac grifi1.
grOg-i [ingl. grog] _ magari
sasmeli _ Saqriani cxeli
wyliT Sezavebuli romi,
koniaki an arayi.
grosmaQster-i [germ. Gross
meister] _ 1. wodebuleba,
romelic eniWebaT umaR
le
si kvalifikaciis mo
Wadrakeebs (qarT. sinon, di
dostati).
2. Sua saukuneebSi dasavleT
evropaSi: sasuliero-ra
in
duli ordenis meTauri.
grosmaisteruli.
g. yaimi.
grosmaisterisa.
grosmaistrisa, grosmeis
teri Scd.
grOt-i1 [fr. grotte] _ gamoq
va
buli zRvis flato
van
na
pir
ze, agreTve ga
moq
va
bulis msgavsi xelov
nu
ri
nageboba (Cve
u
leb
riv ba
RebSi, parkebSi, qarT. sinon.
exi).

gro

-114-

grOt-i2 [holand. groot] _ swo gubErnia

ri ialqani grot anZaze.
grOt-anZa _ ialqniani ge
mis yvelaze maRali (cxvi
ridan meore) anZa.
grotEsk-i [fr. grotesque, it.
grottesca] _ literaturasa da
xelovnebaSi: adamianisa da
sagnebis gamoxatva ucnaur,
fantastikur gazviadebul,
damaxinjebuli komikuri sa
xiT. aseTi xerxiT Seqmnili
nawarmoebi.
g.-is ostati.
groteskuli.
g. stili g. roli.
grUnt-i [germ. grund] _ 1. miwa;
niadagi.
qviSis g., g-is wylebi
2. saRebavis pirveli fena na
xatis tiloze an ramdenime
ferad SeRebil saganze.
gUaS-i [fr. gouache] _ 1. wyalsa
da weboSi gaqnili saRebavi,
romelSic Sereulia TeTra.
2. aseTi saRebaviT daxatuli
suraTi.
gubernAtor-i [laT. gubernator
mesaWe] _ 1. ruseTSi guber
niis mmarTveli.
2. koloniebSi: umaRlesi Ta
namdebobis piri.
3. amerikis SeerTebul Sta
tebSi: Statis mmarTveli.

[rus. <
laT.] _ ruseTSi Zi
ri
Ta
di
administraciul-teri
t o
riuli erTeuli.
sagubernio.
s. mmarTveloba.
sagubernio qalaqi _ gu
berniis mTavari qalaqi.
gUdron-i [fr. goudron] _ Sa
vi fisovani nivTiereba;
iRe
ben navTobis gamoxdis
narCenebisagan
(krekingis
procesi); iyeneben sagzao
mSeneblobaSi,
saxuravis
da saizolacio masalebis
warmoebaSi da sxv.
guvErnant-i [fr. gouvernante]
_ bavSvebis aRmzrdeli qa
li (Cveulebriv ucxoe
li)
Tavadaznaurul-bur
Ju
a
zi
ul ojaxebSi.
guvernantka Scd.
guvernQor-i [fr. gouverneur]
_ bavSvebis aRmzrdeli ka
ci (Cveulebriv ucxoe
li)
Tavadaznaurul-bur
Ju
a
zi
ul ojaxebSi.
gUTeb-i _ erT-erTi Zveli
germanuli tomi.
guTuri.
g. ena.
guTuri Srifti _ ixileT
gotikuri: gotikuri Srif
ti.

-115-

gulQaS-i [ungr. gulias] _ un

g
ruli warmoSobs kerZi _
moSuSuli da Senelebuli
xorcis wvrili naWrebi, so
usis danamatiT.
gulaSi Scd.
gUrman-i [fr. gourmand] _ kar
gi saWmelebis mcodne da
moyvaruli, piris pativis
moyvaruli; gemosmoyvare.
gutAperC-i [ingl. gutta-per
cha < malaiuridan] _ zo
gi
erTi webovani mcenaris
ga
magrebuli wveni, tyavis
msgavsi; iyeneben teqnikaSi.
gutapirCi Scd.
gutAcia [laT. gutta wveni] _
wylis gamoyofa wveTebad
mcenaris foTlebidan; g.is dros mcenare gamoyofs
zedmet marilebs, ZiriTa
dad kalciums.

d
daQjest-i [ingl. digest] _ 1.
raimes mokle gadmocema.
2. pirveli gamocema JurnalgazeTebidan
amokrebili
Se
moklebuli teqstebiT.
dAlai-lAma _ tibetis uze
naesi mmarTveli da reli

dan

giuri winamZRoli lama

i
tebisa.
dalai-lamisa.
dalai-lamasi Scd.
daltOnizm-i [< ingl. fizi
kosis Dalton-is sa
xelidan] _
mxedvelobis nakli, rom
lis
drosac adamiani ver arCevs
zogierT fers, metwilad
mwvanesa da wiTels.
daltoniki.
dAmokles mAxvili _ iTq
mis mudmiv safrTxeze [Zve
li berZnuli Tqmulebis
mixedviT sirakuzelma ti
ranma dionisiosma erT-erT
nadimze Tavisi adgili da
uTmo Tavis moSurnes _ da
mokles da mis Tavze ZuiT
dakida maxvili].
dAn-i [iap.] _ iaponiaSi: Ziu
doistebis ostatobis xa
risxi; yovel dans Seesa
bameba sxvadasxva feris
sartyeli.
danAelTa saCUqari _ iT
qmis mzakvrul saCuqarze
[homerosis eposis mixedviT
danaelebma
(berZnebma)
troas alya moxsnes da mis
mcxov
reblebs
saCuqrad
dautoves uzarmazari xis
cxe
ni, romelSic isxdnen
SeiaraRebuli meomrebi].
danaQdebis Sroma _ iTq

dan

-116-

mis dausrulebel da una

yo
fo Sromaze [berZnul
mi
To
logiaSi: argosis me
fe danargs 50 qalma-da
nai
debma (Danaides) mamis
brZanebiT qorwilis Rames
da
xoces TavianTi qmrebi;
am danaSaulisaTvis Rmer
Tebma maT daakisres uZiro
kas
rebiT wylis avseba].
dAnsing-i [ingl. dancing-hall
sa
cekvao darbazi] _ sa
cekvao darbazi, (moedani)
Cve
ulebriv kafeSi, resto
ranSi.
dAntist-i [fr. dentiste < laT.
dens (dentis) kbili] _ kbilis
eqimi; kbilis teqnikosi.
daOsizm-i [Cin.] _ Zveli Ci
nuri religia, romelsac
sa
fuZvlad daedo brZeni
dao-Zis
mier
dawerili
wig
ni `dao de Zini~. bolo
dros TiTqmis mTlianad
Se
aviwrova budizmma da
sxv. religiebma.
darvQnizm-i _ moZRvreba co
cxali bunebis istoriuli
ganviTarebis, mcenareebis
da cxovelebis saxeobaTa
warmoSobis Sesaxeb bu
nebrivi SerCevis gziT [me19 s. ingliseli bunebis
metyvelis Carlz darvinis
(Darwin, 1809-1882) saxelis

mixedviT].
dAuning-strQti [ingl. Dow
ning Street] _ 1. londonSi: quCa,
romelzedac moTavsebulia
sagareo saqmeTa saministro
da premier-ministris rezi
den
cia.
2. gadataniT ase uwodeben
in
glisis mTavrobas.
daqtilo... [< berZ. daktylos
TiTi] _ rTul sityvebSi
aRniSnavs am sityvebis da
mokidebulebas
TiTebTan,
mag: daqtiloskopia.
daqtilolOgia [berZ. dak
tylos TiTi da logos sityva] _
yru-munjTa TiTebiT la
parakis xerxi: xelis an
ba
ni.
daqtiloskOpia [germ. Dak
tyloskopie < berZ. daktylos Ti
Ti da skopeo vxedav, vuyureb,
vaTvaliereb] _ TiTebis ana
beWdis mixedviT pirovnebis
dadgenis meTodi.
dAcan-i _ budisturi salo
cavi (lamaitebisa).
de... [laT. die...] _ TavsarTi,
romelic aRniSnavs: 1. ga
moyofas,Tavidan mocilebas,
gauq
mebas da sxv.
demobilizAcia, decentra
li
zAcia.
2. daRmasvla, daqveiTeba, da
cema.

-117 degradacia.
debarkAder-i [fr. dbarcadre]
_ mcuravi navmisadgomi, ro
melic napirzea damagre
bu
li.
debAtebi [fr. debats] _ raime
sakiTxis sajaro ganxilva,
azrTa
gacvla-gamocvla,
ka
maTi, paeqroba.
cxare d. parlamentSi.
mx.-Si ar ixmareba.
dEbet-i [< laT. dbet marTebs]
_ (buxhalt.). sabuRaltro
angariSebis marcxena mxa
re, sadac SeaqvT yvela Ri
rebuli faseuloba, agreT
ve am angariSze ricxuli
vali da gasavali (sapirisp.
krediti).
debiti sxva (ix.).
dEbit-i [< fr. dbit gamosavali]
_ airis an wylis, navTobis
da sxv. siTxis raodenoba,
ra
sac iZleva wyaro drois
garkveul erTeulSi.
navTobis WaburRilis d.,
borjomis wylis d., arte
ziuli Wis d.
debeti sxvaa (ix.).
debQtor-i [laT. debitor] _ (bux
halt.). movale, fizikuri an
iuridiuli piri, romelsac
vali aqvs mocemuli sawarmos,
da
wesebulebis an organiza
ciisa.

deg

dEbiut-i [fr. dbut] _ 1. msa

xi
obis pirveli gamosvla
scenaze; pirveli sajaro
gamosvla raime samoRvaweo
asparezze.
axalgazrda mwerlis d.
2. Wadrakis partiis sawyisi
stadia.
oTxi mxedris d., mowi
na
aRmdegeebma d. swrafad
gaiTamaSes.
debiUtant-i [fr. dbutant]
_ piri, romelsac debiuti
(mniSv. 1) aqvs.
dEboS-i [fr. dbauche] _ Cxubi,
ayalmayali, cema-tyepa, aur
zauri, uwesivroba.
degazAcia [ix. agreTve de...] _
momwamvleli niv
Tie
re
bis
gan gawmenda, gauvnebleba
(adgilisa, tan
sac
mlisa...).
degenerAcia [fr. dgn rafion]
_ 1. organizmis biologiuri
da fsiqologiuri niSnebis
daqveiTeba, gauareseba: ga
dag
vareba.
2. (biol.). cocxali orga
nizmis ujredebis an or
ganoebis daSlis pro
cesi.
degradAcia [fr. dgradation <
berZ. laT. gradus safexuri;
ix. agreTve de...] _ Tanda
Ta
nobiT gauareseba raime Tvi
sebisa; daqveiTeba, dacema.

deg

-118-

degrEsia [< laT. degressio ukan

daxeva] _ 1. TandaTanobiT
Sem
cireba, kleba.
2.
(finans.).
gadasaxadiT
proporciuli
dabegvrauf
ro mcire Semosavalze
da
begvris procentis Sem
ci
rebiT.
degustAtor-i [< laT. de
gustare gemoze gasinjva] _
degustaciis specialisti.
degustAcia [fr. dgustatio]
_ raime produqciis gemos
ga
sinjva, sunis, feris Se
mowmeba misi damzadebis
dros; Rvinis daWaSnikeba.
Cais d; sunamos d.
dedvEit-i
[ingl.
dead
weight] _ (zRv.). gemis sru
li tvirTmzidaoba (tvir
Tamweoba) yvela aucilebeli
maragis _ saTbobis, wylis
da sxv. CaTvliT.
dedUqcia da deduqcQreba
[< laT. deductio gamoyvana] _
logikaSi: msjelobis xer
xi _ zogadi debulebidan
kerZo daskvnis gamoyvana
(sapirisp. induqcia).
deduqciuri.
d. meTodi, d. daskvna.
deeskalAcia _ eskalaciis
sa
pirispiro moqmedeba _ ag
resiis, saomari moqmedebis

Tan
daTanobiTi Seneleba.
devalvAcia [germ. Dvalvation]
_ fulis reforma, rac
mdgo
mareobs imaSi, rom ga
ufasurebul fulis niSnebs
iReben
mimoqcevidan
da
cvlian srulfasiani sak
redito bileTebiT (e. w.
Ria devalvacia), anda brun
vaSi myofi fulis niSnebis
oficialur kurss sweven
dab
la (faruli devalvacia)
oqrosTan an romelime ucxo
saxelmwifos valutasTan
SefardebiT.
dEviz-i [fr. devise] _ 1. mokle
gamonaTqvami, romelic Cve
ulebriv gamoxatavs visi
me qcevis an moqmedebis sa
xelmZRvanelo azrs, ideas.
2. mokle gamonaTqvami an
sityva, romelsac avtori
awers konkursze warweril
namuSevars Tavisi saxelisa
da gvaris nacvlad.
Zeglis proeqti wardgeni
li iyo d.-iT `merani~.
3. heraldikaSi: mikle war
wera gerbze, farze, orden
ze da sxv.
dez... [fr. ds-gan,-idan] _ Tav
sarTi, romelic aR
niSnavs
risame ganadgurebas, mo
ci
lebas da sxv.
dezinfeqcia.

-119-

dezabQlie [fr. dshabill] _

dez

televiziis
saSualebiT
adamianebis Sesacdenad.
saSinao Cacmuloba; saSinao

dezinformaciuli da sa
tanisamosi.
de
zinformacio.
dezavuQreba [fr. dsavouer]
d. cnobebi, d. (s.) gan
cxa
_ visime gancxadeba, rom
deba.
igi ar eTanxmeba Tavi
si
[fr.
ds
warmomadgenlis,
rwmune dezodOrant-i
da laT. odor suni] _ ada
bulis moqmedebas.
mianisagan, binidan da sxv.
dezaqtivAcia [fr. ds -gan,
cudi sunis mocilebis sa
-idan da laT, activus moqme
Sualeba.
di] _ radioaqtiuri WuWyis
dezodorireba.
mocileba sxvadasxva sag
nis, nagebobis da misT. ze dezodorAcia [fr. ds-gan,
-idan da laT. odor su
ni] _
dapiridan (ix. agreTve aq
(cu
d
i)
sunis
mos
p
o
b
a an
ti
vacia).
Cax
Soba qimiuri saSu
a
le
dezErtir-i [fr. dserteus] _
biT.
adamiani, romelmac TviT
ne
burad miatova samxedro dezorganizAcia [fr. ds
organisation] _ sazogadoebri
samsaxuri an Tavi aarida
vi wesrigis, disci plinis
jarSi gawvevas.
darRveva; saxelmwifo, ad
dezintegrAcia [fr. ds da
ministraciuli, sameurneo
laT. integratio] _ mTelis da
da sxv. organoebis norma
nawevreba Semadgenel na
wi
luri saqmianobis (funqc
i
le
bad, daSla.
onirebis) moSla.
ekonomikuri kavSirebis d.
dezorientAcia [fr. dso
dezinfEqcia [fr. dsinfectipn]
rientation] _ Secdena, swori
_ avadmyofobis gamomwvevi
mimarTulebis dakargva an
mikrobTa mospoba speci
a
warmodgena raimeze.
luri saSualebebiT (qarT.
borotganzraxuli d.
sinon. gausnebovneba).
dezoqsirib on ukl eQ nm Ja
dezinformAcia [fr. ds-gan,va (dnm) _ rTuli organu
idan da informer Setyobineba]
li naerTi, erT-erTi nukle
_ yalbi cnobebis gav
r
inmJava, romelic mo
i
poveba
ce
leba gazeTis, radios,
yovel cocxal uj
redSi,

dei

-120-

upiratesad mis birTvSi:

mTa
vari rolis asrulebis
or
ganizmis niSan-TvisebaTa
mem
kvidrul ga
dacemaSi.
dEizm-i [< laT. deus RmerTi]
_ religiur-filosofiuri
moZ
Rvreba (me-17-18ss.); aRi
a
rebda
RvTis, rogorc
sam
yaros pirveli mi
ze
zis arsebobis, magram uar
yof
da mis Carevas bune
bi
sa
da
sazogadoebis
gan
viTarebaSi.
de-Qure [laT. dejaure] _ for
ma
lurad, iuridiulad ka
nonis safuZvelze (sapirisp.
de-faqto).
de-iured cnoba.
dEka1... [berZ. deka aTi] _ Tav
sarTi, romelic
sazomi
erTeulis saxelTan mier
Tebisas aRniSnavs mis aT
jer gazrdas: 1. dekalitri
= 10 litrs.
dEka2 [germ. Decke] _ zogi si
mebiani musikaluri sak
ravis
korpusis
nawili
xmis asareklad da gasaZ
liereblad.
gitaris zeda d; pianinos
d.
dekisa
dekasi Scd.
dEkada [fr. dcade < berZ. dekas
(dekados) aTeuli] _ 1. drois

aTdRiani monakveTi: aTi

dRe.
ianvris pirveli d.
2. drois aseTi monakveTi, sa
zogadoebrivad ra
ime mniS
vnelovani
movlenisadmi
miZ
Rvnili.
qarTuli xelovnebis d.
dekAdans-i [fr. dcadance] _
kulturis daqveiTeba, da
cema (ix. dekadentoba).
dekadEntoba [fr. dcadent
dacema, daSla, < laT. deca
dentia dacema] _ me-19 s.-is
dasasrulisa da me-20 s.is dasawyisis xelovnebasa
da literaturaSi: mimdi
na
reoba, romlisTvisac dama
xasiaTebelia uimedoba, mis
ticizmi, formalizmi.
dekadenturi.
d. leqsebi, d. naxati.
dekAn-i [laT. decanus aTisTavi]
_ 1. umaRles saswavlebelSi:
fakultetis xelmZRvaneli
piri.
politeqnikuri univer
si
tetis avtomeqanikuri fa
kultetis d.
2. kaTolikur da anglikanur
eklesiaSi: ufrosi mRvdeli,
dekanozi.
3. Zvel romSi: jaris aTis
Tavi.
4. igivea, rac duaieni.

-121-

dekAnat-i _ umaRles sas

dek

visi Semosavlis, qonebis

raodenobis Sesaxeb.
wav
lebelSi: fakultetis

savaWro d., sabaJo d.

xel
mZRvaneloba
dekanis
4. safosto dokumenti, ro
me
me
TaurobiT.
lic
axlavs
sazRvargareT
dekvalifikAcia [< laT. ix.
gasagzavn fuls an fasian
de...] _ kvalifikaciis, pro
pakets.
fesiuli codnisa da ga
5. sabaJos dokumenti, ro
mel
mocdilebis dakargva.
Sic sazRvargareT mimavali
deklamAtor-i [laT. decla
piri aRniSnavs, Tu ra Zvir
mator] _ msaxiobi, romelic
faseuloba miaqvs Tan.
deklamaciiT gamodis; mxat
deklasirEbul-i [< fr. d
v
ruli kiTxvis ostati.
class] _ vinc mowyvetilia
deklamAcia da deklamQre
Tavis klass da sakuTar
ba [< laT. declamatio ora
monawileobas ar iRebs sa
torul gamoTqmaSi var
zogadoebriv cxovrebaSi:
ji
Si] _ literaturuli
moralurad daqveiTebuli
nawarmoebis ga
mometyvele
da gaxrwnili. (mag., qurdebi,
biT kiTxva: mxatvruli ki
quCis qalebi, maTxovrebi,
Txva.
mawanwalebi).
deklarAcia [< laT. declaratio
d. elementebi.
gancxadeba] _ 1. oficialuri, dekodQreba [laT. de da fr.
sazeimo gamocxadeba raime
code] _ gaxsna,pirobiTi brZa
aqtisa, kanonisa, ZiriTadi
nebebis, Canawerebis gauqme
princi pebis mTavrobis sa
ba gamomTvlel manqanebSi.
xe
liT: TviT dokumenti,rom
dekoderi.
liTac aseTi aqti, kanoni
dekolonizAcia _ koloni
aris gamocxadebuli.
isaTvis Tavisuflebis mi
mTavrobis d.
cema.
2. erTi an ramdenime saxel
m
wifos gancxadeba saerTa dekolorizAcia [laT. de
coloratio] _ gauferuleba.
Soriso politikis raime
dekOlte [fr. dcolte] _ 1. qa
sakiTxze.
lis tansacmeli, kaba, ro
3. (finans.). gadasaxadis ga
melsac guli Rrmad aqvs
damxdelis gancxadeba Ta
amoW
rili da ar faravs

dek

-122-

yels, mxrebs, mkerdsa da

zurgis zeda nawils.
2. TviT amoWrili, Ria nawili
aseTi kabisa.
dekoratQul-i [fr. dcoratif]
_ adgilis damamSvenebeli;
lamazi, efeqturi.
d. mcenareebi, d. vaza, d.
detalebi.
dekoraciuli sxvaa (ix.
dekoracia).
dekorAtor-i [fr. dcorateur] _
1. dekoraciebis mxatvari.
2. sadgomebis (binebis) la
ma
zad miwyobis, morTvis spe
cialisti.
dekorAcia [fr. dcoration] _
moqmedebis adgilis ga
for
meba scenaze ferwerulad
an arqiteqtu
rulad: scenis
mo
wyo
biloba.
pirveli moqmedebis d.
dekoraciuli da sadeko
ra
cio.
d. (s.) mxatvroba, s. saxe
losno, scenis d. gaforme
ba.
dekoratiuli sxvaa (ix.).
dEkret-i [fr. dcret < laT.
decretum] _ umaRlesi xe
li
suflebis dadge
ni
leba;
brZanebuleba, ka
noni.
d. mSvidobis Sesaxeb.
dekretuli da sadekre
to.

sadekreto (an dekretuli)

Sve
buleba _ Svebuleba or
sulobisa da mSobiarobis
gamo.
dekrESendo [it. decrescendo]
_ (mus.) bgeris siZlieris
TandaTan Semcireba, sul
ufro da ufro xmadabla
(sapirisp. kreSendo).
delEgat-i [laT. delegatus
wargzavnili] _ arCeuli an
daniSnuli warmomadgeneli
romelime
organizaciisa,
saxelmwifosi da sxv.
konferenciis d., yrilobis
d.
delegAcia [laT. delegatio
gagzavna, daniSnuleba] _
delegatebis jgufi, rome
lic warmomadgenelia ro
melime organisaciisa, da
wesebulebisa, saxelmwifos
da sxv.
delikAtes-i [fr. dlicattesse]
_ gansakuTrebiT gemrieli,
sanukvari saWmeli. (qarT.
sinon. nugbari).
delikAtur-i [fr. dlicat] _ 1.
Tavaziani, zrdilobiani
d. adamiani
2. iseTi, rac frTxil, win
daxedul mopyrobas mo
iTxovs.
d. sakiTxi.

-123-

delimitAcia [laT. delimita

dam

wrvTnian da aC
veneben mayu
rebels (ix. agreTve oke
a
na
tio] _ saerTaSoriso sa
mar
riumi).
TalSi: saxelmwifo saz
R
vris mdgomareobisa da demAgog-i [berZ. dmaggos] _
politikani, piri, romelic
mimarTulebis gansazRvra
demagogiuri xerxebiT iZens
mowinave
saxelmwifoebs
popularobas xalxTa ma
So
ris SeTanxmebiT.
sebSi.
dElta [berZ. delta berZnuli
anbanis me-4 aso ] _ mdi demagOgia [berZ. dmgogia] _
1. motyueba cru dapirebebiT,
naris SesarTavTan warmoq
farisevlobiTa da faqtebis
mnili nariyi are, romelic
winaswarganzraxuli da
ma
daserilia am mdinaris to
xinjebiT raime miznis mi
tebiT [berZnuli aso delta-s
saRwevad (xalxTa masebis
() saxelis mixedviT].
ndo
bis mosapoveblad).
mdinare nilosis d.
2. sakiTxis aramarTebuli
deltisa.
deltasi Scd.
gaSuqeba Segnebulad; faq
tebis damaxinjeba.
deltAplan-i [berZ. delta (ber
krebaze misi gamosvla iyo
Znuli anbanis me-4 asos _
sruli d.
-s. saxeli) da laT. planum
demagogiuri.
sibrtye] _ martivi sasporto
d. dapireba, d. xerxi.
safreni aparati; aqvs sam
ku
Txedis formis mzidi demarkAcia [fr. dmarcation]
_ 1. saxelmwifo sazRvris
ze
dapiri
(warmoadgens
xazis dadgena adgilze
frans): mis qveS moTavsdeba
(specialuri
sasazRvro
sportsmeni da mofrinavs
niSnebis saSualebiT).
rogorc planeriT.
2. (medic.). qsovilis mkvda
deltoplani Scd.
ri ubnebis gamijvna jan
sa
dElfin-i [berZ. deiphis (delphi
Risagan.
nos)] _ zRvis ZuZumwovari,

sademarkacio: sademarkacio
veSapis nairsaxeoba.
xazi _ 1. xazi, romelic
delfinarQum-i _ zRvis pi
yofs erTmaneTisagan meomar
ras mowyobili didi akvari
mxareTa jarebs dazavebis
umi; masSi hyavT delfinebi,
dros.
romlebsac
swavloben,

dem

-124-

2. droebiT sasazRvro xazi

sadavo teritoriaze; xazi,
romelic yofs dapyrobil
qveynis teritorias saoku
pacio zonebad.
dEmarS-i [fr. dmarche] _
(di pl.). erTi saxelmwifos
mTav
robis mimarTva meori
sadmi (nota, memorandumi,
gancxadeba da misT.)
elCis d.
demErej-i, demUrej-i [ingl.
demurrage] _ (zRv.) gadasaxadi,
romelsac uxdis gemis pat
rons damfraxtveli (ix.
fraxti) portSi gemis gac
denisaTvis.
dEmetra [berZ. Dmtr] _
berZnul miTologiaSi: mi
wis, miwaTmoqmedebisa da
na
yofierebis
mfarveli
qal
RmerTi (romaul miTo
logiaSi mas Seesabameba
ce
rera).
demilitarizAcia da demi
litarQzeba [< fr. dmi
litarisation] _ saerTaSoriso
xel
SekrulebiT, romelime
saxelmwifosaTvis ak
rZal
va imisa, rom hqondes sam
xedro mrewveloba da si
mag
reebi, hyavdes dadgenil
raodenobaze meti samxedro
Zalebi: ganiaraReba.

demilitarizEbuli: de
militarizebuli zona _
teritoriis aseTi zoli
or saxelmwifos Soris,
romel
Sic akrZalulia sam
xedro obieqtebis qona da
samxedro Zalebis yola.
demobilizAcia [fr. dmo
bilisation] _ da de
mobilQzeba
_ 1. samxedro mo
samsaxureTa
daTxovna, gan
Tavisufleba.
2. SeiaraRebuli ja
re
bi
sa da
saxalxo me
ur
ne
o
bis ga
day
vana sa
o
ma
ri mdgo
mareobidan
samS
vi
do
boze.
armiis d., mrewvelobis d.
demogrAfia [berZ. dmos
xal
xi da graph vwer] _
mecniereba, romelic Se
iswav
lis
mosaxleobis
Semad
genlobas
da
misi
moZraobis
(Sobadoba-sik
vdilianobis, migraciis da
sxv.) kanonzomierebas (qarT.
sinon. xalxTaRweriloba).
demografiuli.
d. gamoTvla, d. po
li
tika.
demOkrat-i _ 1. demokratiis
momxre.
2. demokratiuli partiis
wev
ri.
amerikeli d.-ebi.
demokrAtia [berZ. demokratia

-125-

dem

< dmos xalxi da kratos xe

wyobilebis ga
mo
sa
xatavad.
lisufleba] _ 1. saxelmwifo saprotesto d.
politikuri mmarTvelobis
2. sajaro Cveneba risame. (am
forma, romlis
drosac
mniSvnelobiT ixmareba ag
umaRlesi
xelisufleba
reTve demonstrireba).
xalxs ekuTvnis.
kinofilmis d., modebis
2. koleqtiuri muSaobis orga
d.
ni
zaciis princi pi, romlis
3. ri
same sajaro gamoxa
tu
drosac uzrunvelyofilia
leba.
koleqtivis yvela wevris
erTianobis d.
Tanasworuflebiani mo
na
4. gamomwvevi moqmedeba, qce
wi
leoba.
va.
demokratiuli.
sademonstracio. (mniSv.
d. wyobileba, d. respub
2-isaTvis).
lika
s. darbazi, s. gafrena.
demokratizAcia _ sa
demonstracQuli _ ga
xel
mwifos, sazogadoebis,
momwvevi, protestis ga
mom
ka
nonis da misT. gardaqmna
xat
veli.
sxdoma d.-ad datova.
de
mokratiis
safuZvelze
(si
non. gademokratiuleba). demOntaJ-i [fr. dmontage]
_ manqanis, agrematis, rai
demOn-i [berZ. daimn] _ boro
me mowyobilobis da misT.
ti suli, satana.
nawilebad daSla (remon
demOnstrant-i _ demon
tisaTvis, sxva adgilas ga
s
traciis (mniSv. 1) mo
dasatanad da sxv.).
nawile.

avtomobilis d., qarxnis

demonstrAtor-i _ piri,
d.
romelic risame demonst
demoralizAcia [fr. dmo
ri
rebas (mniSv. 2) axdens.
ralisation] da de
mo
ralizeba
demonstrAcia [laT. demonst
_ 1. moraluri gaxrwna, zne
ratio Cveneba, damtkiceba] _
obrivi dacema.
da demonstrireba [germ.
2. moqmedebis unaris dakar
Demonstrieren] _ 1. masobri
gva, suliT dacema.
vi msvleloba raime sazo
gadoebriv-po
liti
kuri gan dEmos-i [berZ. dmos] _ 1. kla
sobriv sazogadoebaSi: mo

dem

-126-

saxleobis ara
privi
legi
re
buli fenebi; xal
xi.
2. (it.) Zvel berZnul qa
laq-saxelmwifoebSi: Ta
vi
sufali moqalaqeebi,xalxis
masebi; monebi demosSi ar
Sediodnen.
dEmping-i [ingl. dumping] _
(ekon.). saqonlis gayidva
ucxoeTSi Sinagani bazris
fasebTan SedarebiT bev
rad iafad, zogjer TviT
Ri
rebulebaze naklebadac
(konkurentebis
gandevnis
miz
niT); sinon. gadasayari
eqsporti.
denacionalizAcia da de
nacionalQzeba [fr. d
nationalisation] _ 1. erovnuli
TaviseburebaTa (enis, kul
turis da misT.) dakargva.
2. saxelmwifos mier na
ci
onalizebuli (ix. na
ci
onalizacia)
qonebis
dab
runeba uwindeli pat
ro
nebisaTvis.
denacifikAcia [< ger. dena
zification gauqmeba, ganadgu
reba] _ RonisZiebaTa komp
leqsi, romelic mimarTuli
iyo faSizmze gamarjvebis
Semdeg germaniaSi nacizmis
aRmofxvris, nacional-so
ci
alisturi partiis da
mis mier kontrolirebadi

organizaciebis ganad
gu
re
bis, yovelgvari na
cis
tu
ri, militaristuli moR
vaweobis an propagandis
aRkveTisa da germaniis po
li
tikuri cxovrebis de
mokratiuli
princi pebis
safuZvelze gardaqmnis pi
robebis
momzadebisaken.
nacional-socialisturi
partiis wevrebs saero da
wesebulebebSi
samsaxurs
ar aZlevdnen.
dEndi [ingl. dandy] _ natifad,
ukanasknel modaze Cacmuli
mamakaci; franti.
dendrarQum-i [< berZ. dendron
xe] _ specialuri baRi
(dendrologiuri baRi), an
botanikuri baRis kuTxe,
sadac dargulia sxvadasxva
saxeobis xeebi, buCqebi da
lianebi, samecniero, sas
wavlo da kulturul-sa
ganmanaTleblo mizniT.
dendrolOgia [berZ. dendron
xe da logos moZRvreba] _ bo
tanikis nawili, ro
me
lic
xeebsa da buCqebs swav
lobs.
dendrologiuri.
d. baRi (parki).
denonsAcia da denonsQreba
[fr. dnonciation] _ (di pl.).
romelime
saxelmwifos

-127gan
cxadeba saerTaSoriso
xel
Sekrulebis moqmedebis
Sewyvetis Sesaxeb.
denominAcia [< laT. de
nominatio (de da laT. nomi
natis) fasiani qaRaldebis
nominaluri Ri
rebulebis
dacema, fulis gaufasure
ba.
dEntin-i [laT. dens (dentis kbi
li)] _ Zvlismagvari niv
Ti
ereba, kbilis mTavari
Semadgeneli nawili.
departAment-i [fr. dpar
tament] _ 1. safrangeTSi:
msxvili administraciulteritoriuli erTeuli.
zRvisiqiTa d.-ebi.
2. amerikis SeerTebul Sta
tebsa da SveicariaSi: sa
ministro.
sax. departAmenti _ ame
rikis SeerTebul Stateb
Si: sagareo saqmeTa sa
mi
nis
tros saxelwodeba.
dEpeSa [fr. dpche] _ te
leg
rafiT an radioTi ga
dacemuli saswrafo cnoba
(sinon. telegrama).
d.-is gagzavna, d.-is miReba,
d.-iT gamoZaxeba.
depigmentAcia [< laT. ix.
pigmenti] _ (biol.) kanis
bu
nebrivi feris dakargva;
ga
mowveulia
epidermisis

dep

ujredebSi pigmentis gaq

robiT (ix. pigmentacia).
dEpo [fr. dpt] _ Senoba, sa
dac dganan lokomotivebi
da matareblis (agreTve
tram
vais, metropolitenis
da sxv.) vagonebi da sadac
maT
ukeTeben
mimdinare
remonts.
saelmavlo d.
farexi Scd.
depOzit-i [< laT. depozitum
Sesanaxad mocemuli ram] _
(finans.) Tanxa an fasiani
qaRaldebi Setanili sakre
dito dawesebulebaSi (ban
kSi, Semnaxvel salaroSi
da misT.). kreditorisaTvis
gadasacemad (anda Se
sa
na
xad _ Tu kreditori uars
ambobs miRebaze).
depOnent-i [< laT. deponens
(deponentis)] _ (finans.) piri,
romelsac warmoebisa an
dawesebulebisagan ergeba
Tanxa da raime mizeziT ar
miuRia garkveul vadaSi.
depopulAcia [fr. depopulation]
_ (spec.). mosaxleobis Sem
cireba kleba.
deportAcia [laT. deportatio]
da deportQreba [germ.
Deportieren] _ adamianis ga
Ze
ve
ba misi mudmivi ad

dep

-128-

gil
samyofelidan da sxva
adgilas iZulebiT da
sax
leba.
deprEsia [laT. depressio daT
rgunva, daCagvra] _ 1. (me
dic.).
daTrgunuli, su
li
erad
daZabunebuli
fsi
qi
kuri mdgomareoba.
2. (ekon.) qveynis sameurneo
cxovrebis Seferxeba, modu
neba, daqveiTeba.
depUtat-i [laT. deputatus] _ 1.
arCeviTi saxelmwifo dawe
sebulebis wevri; arCeuli
warmomadgeneli.
parlamentis d.
2. arCeuli piri, romelmac
ra
ime davaleba unda Se
as
rulos.
deputAcia [fr. dputation] _
deputatTa (mniSv. 2), da
niSnul an arCeul pirTa
jgufi, romelic moqmedebs
raime organizaciis, da
we
sebulebis, krebis dava
le
biT.
d.-is gagzavna, d.-is miReba,
d.-is Semadgenloba.
dErbi [ingl. derby sak. sax.] _
sam-da oTxwliani cxenebis
doRi.
dermAtin-i [berZ. derma (der
matos) kani, tyavi] _ xe
lovnu
ri tyavi, muSambis msgav
si;
iyeneben avejze gadasak

ravad, wignis ydisaTvis da

sxv.
dermato... [< berZ. derma (der
matos) kani] _ rTul sityvebSi
aCvenebs am sityvebis da
mo
kidebulebas kanTan an ka
nis daavadebebTan.
dermatolOgia [berZ. derma
kani da logos moZRvreba]
_ medicinis dargi, rome
lic kanis daavadebebs Se
iswavlis.
dermatOlog-i kanis daava
debebis eqimi, derma
to
lo
giis specialisti.
dermatologiuri.
d. klinika.
dEsant-i [fr. descente daSveba,
gadasxma] _ 1. mowinaaRmdegis
teritoriaze brZolis sa
warmoeblad (gemiT, TviT
mfrinaviT da sxv.) ga
das
xmuli
specialurad
momza
debuli jaris nawi
lebi.
sahaero d, sazRvao d.
2. jarebis gadasxma mtris
teritoriaze.
medEsante _ sadesanto ja
rebis samxedro mosamsaxure;
desantis monawile.
m. paraSutistebi.
sadesanto.
s. xomaldi, s. polki, s.
ope
racia.

-129 medesantisa.
medesantesi Scd.
dEsert-i [fr. dessert] _ xili
an tkbileuli, romelsac
sa
dilis Semdeg Seeqcevian
(sinon. Carozi).
sadeserto.
s. yurZeni.
sad. kOvzi _ kovzi, rome
lic zomiT metia Cais kov
zze da pataraa sufrisaze.
dEspot-i berZ. despots] _ 1. Zvel
aRmosavleTis mo
naTmflo
belur monar
qiebSi: umaR
le
si mmarTveli, romlis
xelT iyo ganusazRvreli
uf
lebebi.
2. (gadat.). TviTneba adamiani,
ro
melic sxvebs aiZulebs
mis nebaze iqceodnen da
sxvis survils arafrad ag
debs. (sinon. tirani, mtar
vali).
despoturi.
d. xasiaTi, d. mmarTvelo
ba.
despOtizm-i _ SeuzRudavi
xe
lisufleba;
sisastike,
TviTneboba.
destabilizAcia da desta
bi
lQzeba [laT. de (ix. deda stabilizacia)] _ sta
bi
lizaciis moSla: myari
mdgo
mareobis ararseboba.

det

mdgomareobis d., situaciis

d., sazogadoebis d.
dEstruqcia [laT. destructio]
_ raime normaluri struq
turis moSla, darRveva.
destruqcQuli _ rac
xels uS
lis Semdgom mu
Saobas, raime SeTanxmebis
miRwevas (sapirisp. kon
s
t
ruqciuli).
d. winadadeba, d. pozicia,
d. Zalebi.
dEtal-i [fr. dtail] _ 1. me
qanizmis, manqanis, xelsa
wyos nawili.
avtomobilis d.-ebi.
2. mTelis nawili; wvrilmani
ram.
mxatvruli d; momxsenebels
d.-ebze yuradReba ar ga
u
maxvilebia.
detAlur-i _ dawvrilebiTi.
d. aRweriloba, d. garCeva,
d. analizi.
detEqtiv-i [ingl. detective
< laT. detectio gaxsna] _ 1.
in
glisSi, aSS-Si da sxva
qveynebSi: samZebro po
li
ci
is agenti (qarT, sinon.
maZebari).
2. deteqtiuri nawarmoebi
(romani, moTxroba, kino
filmi).
deteqtQur-i _ aseTi nawar
moebi, romelic
Seicavs

det

-130-

sa
idumloebiT mocul da
naSaulis gaxsnas, gamoxa
tavs maZebarTa Tavze ga
damxdar faTerakebs.
d. romani, d. filmi, ar
tur konan doilis d. mo
Tx
robebi.
detektivi, detektiuri
Scd.
detEqtor-i [ingl. detector <
laT. detector gamxsneli, aR
momCeni] _ 1. radiomimReb
Si: mowyobiloba maRali
six
Siris rxevebis dabali
sixSiris (smeniT aRsaqme
li) rxevebad gardaqmni
saTvis.
2. mowyobiloba, romelsac
iye
neben risame (mag., sinaT
lis, siTbos, birTvul ga
mosxivebis) gamosavlenad.
sicr. detEqtori _ spe
ci
aluri mowyobiloba, im
piris fsiqikuri mdgoma
reobis Sesamowmeblad, rom
lis dakiTxvac warmoebs.
detonAtor-i _ 1. feTqebadi
niv
Tiereba, romelic Tavisi
afeTqebiT iwvevs sxva feT
qebadi nivTierebis deto
nacias.
2. fistoni, amnTebi, romel
sac iyeneben risame asafeT
qeb
lad.
detonAcia [< laT. detuo

vgrgvinav] _ feTqebadi niv

Tierebis meyseuli aaleba,
rac gamowveulia sxva niv
Tierebis afeTqebiT an Ser
yeviT, dartymiT.
dE-fAqto [laT. de facto] _
faqtobrivad, sinamdvileSi.
(sapirisp. de-iure).
dEfeqt-i [germ. Dfect laT.
defectus] _ nakli,naklovaneba,
zadi, xarvezi.
proeqtis d., wvrilmani d.ebi, d.-ebis aRmofxvra.
defeqtiani.
d. avtomobili, wignis d.
egzemplari.
d. metyveleba.
defeqtiuri Scd.
definQcia [laT. definition] _
cnebis zusti gansazRvra
misi yvelaze arsebiTi niS
nebis saSualebiT.
dEfis-i [rus. Deuc < laT. de
visio gayofa] _ patara, mokle
xazi (-), romelic ixmareba
sityvebis
SesaerTeblad,
sity
vis Semadgeneli na
wi
lebis gamosayofad, agreTve
sityvis gadasatanad Semdeg
striqonze.
ded-mama, saxl-kari.
defQcit-i [< laT. deficit ak
lia] _ 1. gasavlis metoba
Semosavalze; zarali, da
naklisi.

-131 biujetis d.
2. raime saqonlis nakleboba
ba
zarze (rodesac moTxov
nileba sWarbobs miwodebis).
saTadarigo nawilebis d.
deficituri.
d. saqoneli, d. nedleuli.
deflorAcia [ingl. deflower
< laT. dflrtio] _ 1. yvavi
le
bis mowyveta, gafuWeba,
damaxinjeba.
2. qalwulobis, umankoebis
ubiwobis, dakargva.
deformAcia [laT. deformatio]
_ da deformQreba [germ.
deformieren] _ risame formis
Sec
vla.
sxeulis d., xerxemlis d.
decentralizAcia
[fr.
decentralisation] _ da de
centralQzeba
[germ.
dezentralizieren] _ 1. TviT
mmarTvelobis sistema, ro
de
sac centraluri xeli
suflebis zogi funqcia
ga
daecema
mmarTvelobis
ad
gilobriv organoebs.
2. centralizaciis gauqmeba
an Sesusteba.
mmarTvelobis d.
decimAcia [laT. decimus me
a
Te] _ (ist.). yoveli meaTe
damnaSavis sikvdiliT das
ja wilisyriT; yoveli meaTe

dia

adamianis dasja damnaSavis

mounaxaobis SemTxvevaSi.
di... [berZ. di] _ TavsarTi mniS
vnelobiT `ormagi~.
difTongi.
diAbet-i [laT. diabta] _ im
sneulebaTa
saerTo
sa
xelwodeba, romelTa da
ma
xasiaTebelia Sardis War
bad gamoyofa.
S. diAbeti _ avad
m
yo
foba,
romlis drosac Sard
Si
gamoiyofa Saqari da sis
xlSi Saqris raodenoba
(Semcveloba)
matulobs;
Saqris avadmyofoba.
u. diAbeti _ avad
m
yo
foba,
romlis da
ma
xa
siaTebelia
gaZ
li
ere
bu
li
wyurvili
da uSaqro Sar
dis Warbad
gamoyofa.
diAgnoz-i [< berZ. diagnsis
gamocnoba, gansazRvra] _
avadmyofobis
gamocnoba,
dad
gena
avadmyofis
yo
vel
mxrivi gamokvlevis Se
degad.
swori d., mcdari d., d.-is
dasma.
diagnOstika [< berZ. diagns
tikos gamomcnobi] _ 1. me
di
cinis dargi, romelic swav
lobs daavadebis niSnebs
da diagnozis dasmis me
To
debs.

dia

-132-

2. diagnozis dasma.
daavadebis adreuli d.
diagOnal-i [laT. diagonalis <
berZ. diagnios kuTxidan ku
Txisken mavali] _ swori
xazis monakveTi, romelic
aerTebs
mravalkuTxedis
or aramomijnave kuTxis
wve
roebs.
diagonaluri.
d. mimarTuleba.
diAgrama [< berZ. diagramma
naxazi] _ 1. naxazi, romelic
TvalsaCinod
gamoxatavs
ra
ime sidideebis Sefarde
bas.
produqciis zrdis d.
2. Wadrakis dafaze fi
gure
bis ganlagebis gra
fikuli
gamosaxuleba.
diAdema [berZ. didma] _ 1. Zvir
fasi TvlebiT gawyobili
Tavsaxvevi an gvirgvini _
uzenaesi qurumebis (mefe
ebis) xelisuflebis niSa
ni.
2. qalis Zvirfasi samkauli
_ Ria (saSuble) gvirgvini.
diademisa.
diademasi Scd.
diakritQkul-i [berZ. diak
ritikos ganmasxvavebeli] _
diakritikuli
niSani
_
(enaTm.). damatebiTi niSani
asos Tavze an mis qveS;

miuTiTebs, rom unda war

mo
iTqvas sxva bgera da ara is,
romelic am asoTi uniSnod
gadmoicema.
mag.: rus , fr. , Cex. .
diakritiuli Scd.
diAleqt-i [berZ. dialeqtos] _
(enaTm.).
saerTo-saxalxo
enis ganStoeba, romelze
dac laparakoben ama Tu im
kuTxeSi (qarT. sinon. kilo,
kilokavi).
guruli d., fSauri d.
dialeqturi.
d. leqsikoni, d. metyve
leba.
dialeqtikuri sxvaa (ix.
dialeqtika).
dialEqtizm-i _ dialeqtis
damaxasiaTebeli (kuTxuri)
sityva an gamoTqma sa
lite
raturo enaSi.
d.-ebi daviT kldiaSvilis
moTxrobebSi.
dialEqtika [berZ. dialektik sa
ubris, kamaTis mimarTviT] _
mecniereba _ filosofiuri
moZRvreba bunebis, adamian
Ta sazogadoebisa da az
rovnebis
cvalebadobis,
moZ
raobisa da ganviTarebis
zogadi kanonebis Sesaxeb;
bunebisa da sazogadoebis
marad moZrav da cvalebad
movlenaTa Semecnebis mec

-133ni
eruli Teoria da meTodi.
(sinamdvilis
Semecnebisa
da gardaqmnis mecnieruli
Te
oria da meTodi).
dialeqtikuri.
d. meTodi, d. azrovneba.
dialeqturi sxvaa (ix.
dialeqti).
dialeqtiuri Scd.
dialeqtolOgia _ enaT
mecnierebis dargi, rome
lic
dialeqtebs Seiswavlis.
dialeqtologiuri.
d. eqspedicia, d. atlasi.
diAlog-i [berZ. dialogos] _ 1.
saubari or an ramdenime pirs
Soris (Sdr. monologi).
2. literaturuli nawarmoebi
an misi nawili, romelic da
werilia saubris formiT.
diAmetr-i [< berZ. diametros
ganakveTi] _ 1. swori xazis
monakveTi,romelic aerTebs
wrexazis or wertils da
gadis mis centrze.
2. raime mrgvali sxeulis,
saTavsis, sivrcis ganak
veTi.
5 sm d.-is detali, cirkis
arenis d. 15 m-ia.
diametruli _ 1. diametris
(ganakveTis) xazis gayo
lebiT risame Suaze gam
yofi.
d. sibrtye.

dia

2. gadat. (wign.). sruli, uki

duresi (winaaRmdegoba, da
pirispirebuloba da sxv.).
diametraluri, dia
met
ri
uli Scd.
dQana [laT. Diana] _ romaul
miTologiaSi:
nadirobis
mfarveli qalRmerTi.
diapAzon-i [< berZ. diapasn
`yvela simisa~] _ 1. (mus.)
sxva
dasxva simaRlis yvela
bgeris erToblioba, rome
lic misawvdomia ama Tu im
sakravis an momRerlis xmi
saTvis.
didi d.-is xma.
2. gadat. (wign.) zoma, mo
cu
loba (codnis, moqmedebisa,
interesebisa da sxv.).
farTo d.-is moRvawe.
diapozQtiv-i [berZ. dia gam
Woli da laT. pozitivus da
debiTi] _ fotografiuli
suraTi minaze an sxva gam
Wvirvale masalaze; iyeneben
sademonstraciod
sap
ro
eqcio (ix. proeqcia)mo
wyo
bilobis saSualebiT.
Sav-TeTri d., feradi d.
diapozitiuri.
d. firfita.
diapozitivuri Scd.
diAspora [< berZ. diaspora
gabneva] _ xalxis (eTnikuri
erTobis) mniSvnelovani na

dia

-134-

wilis yofna Tavisi qveynis

farglebs gareT.
qarTuli d. amerikaSi.
diAstola [< berZ. diastol
ga
ganiereba,
gaWimva]
_
(anat.) gulis moqmedebis
erT-erTi faza _ moSvebamoduneba, romelic mosdevs
mis SekumSvas (sistolas).
diAfragma [< berZ. diaphrag
ma tixari] _ 1. (anat.) kunT
myesovani (kunTo
vani) Zgide,
romelic
erTmaneTisgan
yofs gulmkerdisa da muc
lis Rruebs (qarT. sinon.
SuasaZgidi).
2. optikur xelsawyoebSi:
obi
eqtivis nawili _ nax
vretiani gaumWviri firfita,
romelic zRudavs optikur
sistemaSi gavlil sxivTa
konas.
fotoaparatis d.
diaqrOnia [berZ. dia gavliT,
gamWoli da chronos dro] _
(lingv.). enobriv movlenaTa
ganviTarebis
istoriuli
Tanmimdevroba.
didAqtizm-i [< berZ. didaktikos
samoZRvro] _ damrigebloba,
damoZRvra literaturul
nawarmoebSi, TxzulebaSi;
da
moZRvris
midrekileba;
Wkuis damrigebloba,
didAqtika [< berZ. didak

tikos samoZRvro] _ 1. peda

gogikis nawili _ moZ
R
v
reba swavlebis Sinaarsis,
meTodebisa da or
ga
ni
za
ciuli formebis Sesaxeb;
skolaSi swavlebis Teo
ria;
2. igivea, rac didaqtivizmi
didaqtikuri.
d. princi pebi.
didaqtiuri Scd.
dielEqtrik-i [ingl. dielectric]
_ (fiz.). nivTiereba,romelic
ar atarebs eleqtro dens.
(ix. agreTve izolatori).
dieleqtrikuli.
d. antena, d. gamaZlierebeli,
d. SeRwevadoba.
dieleqtruli, dieleqt
riuli Scd.
dQeta [berZ. diaita cxovrebis
wesi] _ kvebis garkveuli
reJimi.
mkacri d., d.-is dacva.
dieturi.
d. saWmeli, d. sasadilo
dietiuri Scd.
divErsant-i _ diversiis Cam
deni piri.
divErsia [< laT. diversio
gadax
ra, ganrideba] _ 1.
samxedro
da
sa
xel
mwi
foeb
rivi
mniSvnelobis
obi
eqtebis dangreva, moSla
mowi
naaRmdegis
zurgSi;

-135ase
Ti aqtebis Cadena ro
me
lime qveyanaSi ucxo sa
xel
mwifos agentebis mier.
2. mcire maStabis samxedro
operacia, romlis mizania
mowinaaRmdegis yuradRebis
gadatana dartymis mTavari
mimarTulebidan da sxva
mxares.
diversiuli.
d. aqti, d. jgufi, d. moq
medeba.
divertQsment-i [fr. divertis
sement gamxiaruleba] _ Te
atraluri warmodgena, ro
me
lic Sedgeba sxvadasxva
nomrisagan da imarTeba
ZiriTadi warmodgenis Sem
deg.
divQdend-i [laT. dividendum
ga
sayofi] _ mogebis na
wi
li, romelsac
iRe
ben
aqcionerebi maT mier da
bandebuli kapitalis pro
porciulad.
divQzia [fr. divizion] _ msxvi
li sajariso SenaerTi, ro
melic Sedgeba ramdenime
polkisa an brigadisagan.
msrolelTa d., satanko
d.
divizQon-i [fr. division] _
sam
xedro qveganayofi sara
ke
to, saartilerio da jav
Sansatanko nawilebSi (Zve

diz

lad _ kavaleriaSic).
dizAin-i [ingl. design proeqtis
Sedgena] _ mxatvruli pro
eqtireba produqciisa (sag
nebisa), romelsac mrewve
lo
ba uSvebs; mxatvruli
kon
struireba.
dizainuri da sadizaino.
d. (s.) mxatvroba, s. sa
muSaoebi.
dizaQner-i [ingl. designer]
_
mxatvar-konstruqtori,
teq
nikuri esTetikis spe
ci
a
lis
ti, romelic ap
ro
eqtebs
Tanamedrove, es
Teti
kuri
siamovnebis
mom
g
v
re
li sayofacxovrebo
Tu sawarmoo ansamblebs,
in
te
ri
e
rebs, avejs, yovel
d
Riurad saxmar nivTebs da
a.S.
dizaineruli da sadi
za
inero.
d. (s.) laboratoria, d.
(s.) firma.
dizAJio [ital. disaggo]
(finans.) qaRaldis fulis
niS
nebisa da sxva fasiani
qa
Raldebis kursis daweva
(sapirisp. aJio).
dQzel-i [germ. Diesel < sakuT.
sax. germaneli mecnierisa
da inJinris Alfred Dieselidan]
_ Sigawvis Zrava, romelic
mZi
me Txevadi (dizelis

diz

-136-

sawvavi) sawvaviT muSaobs.

dizeliani.
d. avtomobili.
dizentEria [berZ. dysenteria]
_ nawlavebis mwvave infeq
ciuri (gadamdebi) daava
de
ba.
dezinteria, dizinteria
Scd.
diTQramb-i [berZ. dithyrambos]
_ 1. Zvel saberZneTSi: himni,
sazeimo, sagundo simRera
Rvinisa da mxiarulebis
Rmer
Tis dionises pativsa
cemad: mogvianebiT: saxotbo
lirikuli leqsi.
2. gadaWarbebuli Seqeba,
di
deba, xotba.
d. UmReris (ugalobs) _
zedmetad aqebs.
difirambi Scd.
dQlema [berZ. dilma < di ori da
lemma gzavneli, warmodgena]
_ 1. (wign.). (log.). msjeloba
an daskvna, romelic Se
i
cavs or, erTmaneTis gamom
ricxav debulebas, romel
Tagan erT-erTis arCeva
aucilebelia.
2. iseTi viTareba, rodesac
ori arasasurveli SesaZ
leb
lobidan aucilebelia
erT-erTis arCeva.
dilemisa.
dilemasi Scd.

dQler-i [ingl. dealer < deal

vaW
roba, biznesis keTeba] _
1. firma an piri, romelic
saqonlis
yidva-gayidviT
aris dasaqmebuli.
2. safondo biuros wevri, ro
melic fasian qaRaldebs
yidis.
dilEtant-i [fr. diletante <
laT. delectare] _ piri, ro
me
lic misdevs mecnierebis
an xelovnebis romelime
dargs ise, rom ara aqvs sa
fuZvliani momzadeba; ze
rele mcodne, moyvaruli.
diletanturi.
d. msjeloba.
dilOgia [berZ. di (s) orjer
da logos sityva] _ 1. orgvari
mniSvneloba; orazrovneba.
2. Zvel berZnul TeatrSi:
ormoqmedebiani drama.
3. erTi CanafiqriT gaerTi
anebuli ori romani an ori
dramatuli nawarmoebi.
dinAmizm-i [berZ. dynamis Za
la] _ igivea, rac dinamika
(mniSv. 2).
dinAmika [< berZ. dynamikos moq
medi, Zlieri] _ 1. meqanikis
dargi, romelic swavlobs
sxeulTa moZraobis ka
no
nebs maTze moqmed ZalebTan
dakavSirebiT.

-1372. risame moZraoba, cvale

badoba, ganviTareba (sa
pi
risp. statika).
3. gadat. (wign.). moZraobis
si
Warbe.
dinamikuri.
d. piesa, d. siuJeti., mov
lenebis d.
dinamiuri Scd.
dinAmit-i [< berZ. dynamis
Zala] _ Zlieri feTqebadi
nivTiereba, romlis mTavari
ZiriTadi Semadgeneli na
wi
lia
nitroglicerini;
iye
neben samxedro da sam
To-sainJinro saqmeebSi; ga
moigona Svedma inJinerma da
mecnierma alfred nobelma
(1833-1895 ww.).
dinamo... [berZ. dynamis Zala]
_ rTuli sityvebis da
sawyisSi aRniSnavs am si
tyvebis
damokidebulebas
ZalasTan, energiasTan.
dinamometria.
dinamOmetr-i [berZ. dynamis
Zala da metro vzomav] _
me
qanikuri Zalis sazomi
xel
sawyo
(qarT.
sinon.
Zalis sazomi).
dinAstia [berZ. dynasteia] _
erTi da imave gvaris mo
narqebi (mefeebi), romlebic
TanmimdevrobiT cvlian erT
maneTs taxtze naTesaobis

dio

da memkvidreobis uflebis
safuZvelze.
bagrationebis d. saqar
TveloSi, burbonebis d.
safrangeTSi.
dinastiuri da sadi
nas
tio.
d. (s.) interesebi.
dQngo [ingl. dingo < avst
ral.] _ veluri ZaR
li; gav
rcelebulia avs
t
raliaSi.
dinOzavr-i [berZ. deinos sa
Sineli da saura xvliki] _
gadaSenebuli uzarmazari
qvewarmavali.
diOnise [berZ. Dionysos] _ ber
Znul miTologiaSi: Rvinisa
da drostarebis RmerTi;
zev
sisa da semeles Svili
(romaul miTologiaSi mas
Seesabameba baxusi).
diOrama [berZ. dia gamWoli
da horoma xedi, sanaxaoba] _
1. gamWvirvale qsovilze an
mkrTal minaze orive mxri
dan daxatuli suraTi, ro
melic sagangebo ganaTebis
Sedegad gveCveneba moculo
bis mqoned.
2. naxati, romlis wina plan
ze moTavsebulia mo
cu
lobis mqone sagnebi.
dioramisa.
dioramasi Scd.
diofizQteb-i [berZ. dyo ori

di p

-138-

da phisis buneba] _ (ist.).

qristianuli
religiis
warmomadgenlebi,romlebic
aRiareben ieso qristes or
bunebas _ adamianursa da
RvTiurs (sapirisp. mono
fi
zitebi).
di pkurQer-i _ di plomati
uri kurieri (ix. di plo
ma
ti
uri).
dQplom-i [fr. diplme < berZ.
diplma `orad dakecili (ga
kecili) furceli~] _ 1.
mowmoba saswavleblis dam
Tavrebis, raime wodebule
bis an samecniero xarisxis
mikuTvnebis Sesaxeb.
universitetis d., mecni
e
rebaTa doqtoris d.
sadi plomo.
s. naSromi, s. proeqti.
2. mowmoba, sigeli, romelic
eZlevaT raime konkursze,
festivalze warmatebiT ga
mosvlisaTvis, gamofenili
eq
sponatebis maRali xa
ris
xisaTvis.
xarisxis d.
di plOmant-i _ 1. studenti,
ro
melic sadi plomo naS
roms amzadebs.
2. piri, romelic di plo
miT
(mniSv.1) aris dajildoe
buli.
di plOmat-i [fr. diplomete <

berZ. diploma furceli, do

kumenti (orad gakecili)]
_ 1. Tanamdebobis piri, ro
melic di plomatiur saq
mianobas eweva da muSaobs
ucxo saxelmwifoebTan ur
TierTobis sferoSi.
2. (saub., gadat..). adamiani,
romelic
moxerxebulad
iqceva, moqmedebs sxvebTan
urTierTobaSi.
di plomaturi da sa
di p
lo
mato.
d. (s.) niWi.
di plomatiuri, sadi plo
matio sxvaa (ix. di p
lo
ma
tia).
diplomAtia [fr. diplomatie]
_ 1. mTavrobis ofici
a
lu
ri saqmianoba sa
xel
m
wifos
sagareo, sa
er
Ta
Soriso po
litikis
gan
sa
xor
ci
e
leb
lad.
2. ityvian moxerxebuli saq
cielis, moqmedebis Sesaxeb
sxvebTan urTierTobaSi.
di plomatiuri da sa
di p
lomatio.
d. (s.) urTierTobis damya
reba, d. (s.) fosta.
di p. kOrpusi _ ama Tu
im qveya
naSi ak
redi
te
bu
li ucxo
e
li di p
loma
ti
uri war
mo
mad
gen
lebi er
Toblivad.

-139-

di plomatiuri kurieri
_ Tanamdebobis piri,romel
sac ama Tu im ucxo qve
ya
naSi miaqvs di plomatiuri
fosta.

di plomatiuri proto
koli _ (ix. protokoli).

di plomaturi sxvaa (ix.

di plomati).
di plomAtika _ istoriis
damxmare disci plina, ro
melic Seiswavlis is
tori
ul sabuTebs (qarT. sinon.
sigelTmcodneoba).
dirEqtiva [fr. directive <
laT. directio pirdapiri mi
marTuleba]
_
zemdgom
(umaRlesi) organos saxel
mZRvanelo miTiTeba,romlis
Sesruleba aucilebelia.
dirEqtor-i [laT. director < di
rigere gasworeba, warmarTva]
_ sawarmos, dawesebulebis
an saswavleblis xelm
ZRva
neli.
avtosatransporto sawar
mos d., Teatris d., skolis
d.
dirEqcia [laT. directio mimar
Tuleba] _ sawarmos, da
wesebulebis an saswavleb
lis xel
mZRvaneli organo
direqtoris meTaurobiT.
dirQJabl-i [fr. dirigeable] _

dis

haerze ufro msubuqi, saa

vi
acio Zravis mqone sa
haero
xomaldi, romlis korpusi
airiT aris savse: marTuli
aerostati.
dirQJor-i [rus. uup < fr.
diriger marTva] _ musikosi,
romelic xelmZRvanelobs
orkestrs, gunds, saopero
an sabaleto speqtaklis.
sadiriJoro fakulteti.
s. pulti, s. (konser
va
to
riaSi).
dis... (xmovnebis win diz...)
[laT. dis < berZ. dys] _ Tav
sarTi mniSvnelobiT `ga
yofa, dayofa, gamoyofa,
uaryofa~.
disbalansi, disharmonia.
disbAlans-i fr. disbalance] _
(wign.) balansis, wo
nas
wo
robis darRveva.
disErtant-i [< laT. dissertans
(dissertantis) mkvlevari] _ pi
ri, romelic disertacias
icavs.
disertAcia [germ. Dissertation
< laT. dissertatio kvleva; msje
lo
ba] _ mecnieruli naSromi,
romelsac sajarod icavs
av
tori samecniero sabWos
sxdo
maze kandidatis an
doq
toris samecniero xa
ris
xis mosapoveblad.
sadoqtoro d., d.-is dac
va.

dis

-140-

sadisertacio.
s. Tema, s. naSromi.
disQdent-i [< laT. dissidens
(sissidentis) vinc Tanaxma ar
aris] _ 1. piri, romelic ar
aRiarebs qveyanaSi arse
bul sarwmunoebas: rjul
gandgomili.
2. piri,romelic ar iziarebs
qve
yanaSi gabatonebul ide
ologias da ibrZvis mis
wi
naaRmdeg; sxvagvarad mo
azrovne.
disidenturi.
d. moZraoba, d. litera
tura.
disimilAcia [laT. dissimilis
ara msgavsi] _ 1. (biol.) rTu
li organuli nivTierebis
daSla organizmis cxovel
moqmedebis procesSi.
2. (lingv.). sityvaSi ori
erTgvari bgeridan erTerTis cvla: ganmsgavseba
(Sdr. asimilacia).
dQsk-i [fr. disque < berZ. diskos] _
(sa
ub.). gramafonis firfita
(ix. agreTve disko).
disk JOkei _ ix. dijei.
dQskant-i [laT. discantus] _ 1.
bavSvis (biWis) maRali sa
simRero xma. 2. aseTi xmis
mqo
ne momRerali biWi.
dQsket-i [ingl. diskette, fr.

disquette] _ magnituri (la

zeruli) diski infor
ma
ci
iT kompiuterze dasa
mu
Saveblad.
diskvalifikAcia _ [ix.
laT. dis, qualificatio kva
li
fikacia, Tvisebrioba da
facio vakeTeb] da dis
kva
lificQreba _ 1. kvali
fikaciis CamorTmeva: kva
li
fikaciis dakargva.
2. sportsmenisaTvis Sejib
rebaSi monawileobis Ca
morTmeva.
dQsko [berZ. diskos] _ mzis,mTva
ris moxazuloba, simrgva
le: (qarT. sinon. bakmi).
diskOTeka [ingl. discotheque,
fr. discothque < berZ. diskos
mrgvali firfita da thk
sacavi] _ 1. gramofonis
firfitebis sacavi.
2. axalgazrduli klubi, ka
fe da misT., sadac ukraven
firfitebs da cekvaven.
diskoTekisa.
diskoTekasi, diskoteka
Scd.
diskOmfort-i [berZ. dys-,
laT. dis- (TavsarTi; si
ty
vas aZlevs uaryofiT an
sawinaaRmdego azrs) da
ingl.
comfort komforti]
_ (wign.). cudi pirobebi

-141cxovrebisa, muSaobisa, das

venebisa.
diskreditAcia [< fr. discr
diter saxelis gatexa] _ da
diskreditQreba
[germ.
discreditieren] _ (wign.). vi
si
me an risime Rirsebis, av
toritetis, prestiJis Seb
Ralva;
saxelis
gatexa,
ndo
bis dakargva.
oponentis d.
diskriminAcia [< laT. discri
minatio gansxvaveba] da dis
kriminQreba _ calkeuli
pirovnebis, adamianTa jgu
fis, saxelmwifos da a. S.
uflebis SezRudva, Tanas
woruflebianobis, warTmeva
mospoba.
rasobrivi d.
diskUsia [< laT. discussio gan
xilva, garCeva] _ raime sa
dao sakiTxis sajaro gan
xilva; kamaTi, paeqroba.
sadiskusio.
s. sakiTxi, s. klubi.
dislokAcia [fr. dislocation
ga
daadgileba]
da
dis
lo
cQreba _ 1. (samx.) ja
re
bis ganlageba qveynis
te
ritoriaze; flotis, xo
mal
debis ganawileba nav
sadgurSi.
2. (geol.) dedamiwis qerqis

dis

Sreebis gadaadgileba.
disOnans-i [fr. dissonance
< laT. dissaans sxvadasxva
xma
ni, sxvadasxva mJReri]
_ (mus.). 1. keTilxmovnebis
darRveva, bgeraTa arahar
moniuli Sexameba (sapirisp.
kon
sonansi).
2. (gadat.) iseTi ram, rac ar
ewyoba, ar egueba raime er
Tians, Sexmatkbilebas; Seu
Tanxmebloba, Se
u
wyobloba.
saubarSi d. Seitana erTma
uadgilo replikam.
3. (lit.). leqsTwyobaSi:
ara
sruli, arazusti riTma.
dispAnser-i [fr. dispansaire <
laT. dispancer darigeba; mo
cileba, ganTavisufleba] _
samkurnalo-pro
f i
l aq
t i
kuri dawesebuleba, romlis
mizania (mkurnalobis garda)
daavadebaTa winaaRmdeg wi
naswari zomebis miReba.
tuberkulozis d.
dispanserizAcia _ janm
rTelobis dacvis Ro
nisZi
e
baTa sistema, romelic xor
cieldeba dispanserebis da
poliklinikebis saSu
al
e
biT.
dispErsia [laT. dispersio ga
fantuli, gabneuli] _ (fiz;
qim.). _ daSla, dayofa; gab
neva.

dis

-142-

portion < dys da proportio] _

proporciis uqonloba, mTe
TeTri sinaTlis sxivis
lis calkeuli nawi
le
daS
la speqtris calkeul
bis, erTmaneTTan Seu
far
fe
rad sxivebad (prizmaSi
debloba.
gav
lisas).
bgeris d., garidebis d. dQsput-i [< laT. disputo vmsje
lob, vkamaTob] _ sajaro
niadagSi.
dispersiuli.
kamaTi, paeqroba mecnierul,
d. analizi.
literaturul an sxva xa
siaTis Temaze.
dispEtCer-i [ingl. dispatcter]
_ muSaki, romelic awes distAncia [laT. distantia] _
ri
gebs transportis moZ
1. manZili, Sualedi risame
raobas an sawarmos muSa
Soris.
o
bis
msvlelobas
erTi
d. moZrav avtomobilebs
Soris.
cen
traluri punqtidan.
2. (sp.). manZili startsa da
sa
dispetCero _ 1. dispet
finiSs Soris.
CerTan dakavSirebuli.
mokle d.-ze.
s. samsaxuri.
3. (spec.). administraciul2. dispetCerisaTvis gan
kuTv
teritoriuli ubani, rki
nili sadgomi oTaxi.
centraluri s.
nigzaze, gzatkecilze da
sxv.
dQsplei [ingl. display Cveneba] _
d.-is ufrosi.
mo
wyobiloba (kompiuteris
distanciuri da sadis
tan
nawili),romelic kinesko
pis
cio.
ekranze, eleqtrotabloze
informacias iZleva teqstis, TviTmfrinavis d. (s.). mar
Tva, d. (s.) bombi.
tabulis, naxazis saxiT.
dispozQcia [laT. dispositio distQlat-i [< laT. distillatus
wveTebad Camosuli] _ dis
ganlageba] _ (saamx.). 1. jaris
tilaciis Txevadi pro
duq
an flotis sabrZolvelad
ti.
ganlageba.
navTobis d.-ebia navTi da
2. me-18-19 ss.: werilobiTi
benzini.
brZaneba jarisadmi brZo
distilAtor-i _ distili
lis dasawyebad.
zaciisaTvis saWiro apa
ra
ti.
dispropOrcia [fr. dispro

sQnaTlis dispErsia _

-143 u. moswavle.
distilAcia [laT. distillatio
wveTva] da distilQreba _ disharmOnia [berZ.

dif

dys da
harmonia Tanabgeradoba, Tan
ga
moxda, gamoxdiT gawmenda
xmoba] _ 1. (mus.) harmoniis,
(siTxisa).
bgeraTa
keTilxmovnebis
wylis d.
darRveva.
dQstiq-i [berZ. distichon] _
2. risame ramesTan Sesa
ba
(lit.) ortaepiani strofi;
misobis
darRveva;
Se
u
T

an
ortaepedi.
xmebloba, uTanxmoeba.
distrOfia [berZ. dys (uar

disharmoniuli.
yofis aRmniSvneli Tavsar
d. musika,
Ti) da troph kveba] _ (medic.).
disharmonuli Scd.
qsovilebis, organoebis an
mTeli organizmis kvebis dQubek-i _ umaRlesi xarisxis
makedonuri Tambaqo.
darRveva.
dQun-i [germ. Dne] _ qarisgan
RviZlis d., elenTis d.
motanili qviSis borcvi
discQplina [< laT. isciplina
(5-20 m simaRlisa) zRvis,
moZRvreba] _ 1. mtkiced
tbis, mdinaris napirze.
dad
genili wesi, romlis
dacvac savaldebuloa ama difamAcia [< laT. diffamo
saxels vutex] _ (samarT.)
Tu im koleqtivis yvela
visime saxelis gamtexi, Se
wev
risaTvis.
marcxveneli cnobebis (nam
mtkice d., samxatvro d.,
dvilisa Tu mogonilis) ga
Sromis d.-is dacva.
moqveyneba presaSi.
2. mecnierebis damouki
debeli
codnis dargi, saswavlo sa diferencQal-i [laT. diffe
gani.
rentia sxvaoba] _ 1. (maTem.)
sabunebismetyvelo d.-ebi,
damoukidebeli cvladi si
maTematikuri d.-ebi, fi
lo
didis nebismieri nazardi.
logiuri d.-ebi.
avtomobilSi, traqtorSi
disci plinuri da sadis
da misT: meqanizmi, romlis
ci plino (mniSv. 1-isaTvis).
saSualebiTac ori uka
d. (s.) sasjeli, d. (s.) wes
na (wamyvani) Tvali sxva
deba (armiaSi).
dasxva siCqariT brunavs
udisci plino (mniSv. 1-isaT
mosaxvevebsa da uswormas
vis).
woro adgilebSi.

dif

-144-

diferencialuri (mniSv.
1-isaTvis): diferencialuri
aRricxva _ umaRlesi maTe
ma
tikis nawili,romelic Se
iswavlis warmoebulebisa
da diferencialebis Tvise
bas da xerxs.

gvari, gan
sxvavebuli (sxva
dasxva pi
robebSi).
d. tarifi.
difTEria [fr. diphterie <
berZ. diphthera kani] _ mwva
ve
gadamdebi
da
a
vadeba
(upi
ratesad bavSvTa) ro
diferenciAluri geo
melsac axlavs cxvi
ris,
mEtria _ geometriis na
xor
xis,
traqeis
lor
wili, romelic Seiswavlis
wovani garsebisa da xa
geo
metriul obieqtebs di
xis
anTeba, organizmis
fe
rencialuri aRricxvis
saerTo mowamvla (moZv. si
sa
SualebiT.
non. xunagi); sasaubro me
tyvelebaSi ixmareba ag
diferenciAluri
gan
reTve difteriti.
tolEbani _ gantolebani,

difteria, difteriti Scd.

rom
lebic Seicavs sa
Ze
bar funqciebs, maT war
mo dQfTong-i [berZ. diphthongos <
di (s) orjer, ormagi, phthongos
ebulebsa da da
moukidebel
xma, bgera] _ (enaTm.). erT
cvladebs.
d. gantolebaTa sistema.
mar
cvlad Serwymuli ori
xmovani (qarT. sinon. or
diferenciAcia
[<
laT.
xmovani).
differentia gansxvaveba]
da
diftongi Scd.
diferencQreba _ 1. raime
meTodis dayofa,danawevreba difrAqcia [laT. diffractio texa,
mtvreva] _ (fiz.) sinaTlis,
mravalgvar, erTmaneTisgan
bge
ris Tu sxva talRebis
gan
sxvavebul
nawilebad,
mier gzaze Sexvedrili
ele
mentebad.
dabrkolebaTa Semovla.
2. (biol.) organoTa mra
val
sinaTlis d.
ferovnebis warmoqmna or
ganizmis
individualuri difUzia [laT. diffusio gabneva,
ganviTarebis procesSi.
gavrceleba,
gafarToeba]
3. (lingv.) enis daSla, da
_ (fiz.). erTi nivTierebis
yofa dialeqtebad da Sem
atomebis an molekulebis
deg, axal enebad.
TandaTanobiT SeRweva me
ore nivTierebis atomebis
diferencQuli _ araerT

-145-

diq

(molekulebis) SualedebSi
2. (ist.) Zvel romSi: ga
maTi Tburi moZraobis Se
nusazRvreli ZalauflebiT
degad.
aRWurvili Tanamdebobis pi
siTxeebis d., airebis d.
ri, romelsac niSnavda sena
difuziuri.
ti saxelmwifos saSinao an
1. difuziis gziT miRebuli;
sagareo safrTxis dros.
Sereuli.
diqtatoruli.
d. siTxe.
d. reJimi.
2. gadat. (wign). aramkafio, diktatori Scd.
bundovani,
diqtAtura [laT. dictatura]
d. bgerebi.
1. gabatonebuli klasis Se
uzRudavi saxelmwifo Za
diqsQlend-i _ saestrado or
laufleba.
kestri erTgvari; warmoiSva
2. Zvel romSi: diqtatoris
[aSS-is samxreTis Statebis
Zalaufleba; misi mmarT
saerTo saxelwodebis _ Di
velobis dro.
xie - land-is mixedviT].

samxedro d.
dQqt-i [germ. dicte] igivea, rac
diktatura Scd.
fanera (mniSv. 2).
dQqtor
-i [< laT. dictor mo
dikti Scd.
laparake] radios an te
dQqtat-i [germ. dictat < laT.
leviziis muSaki, romelic
dictatus nabrZanebi] 1. usa
mikrofonTan
kiTxulobs
marTlo SeTanxmeba, xel
teqsts.
Sekruleba da sxv., romel
sadiqtoro.
sac erTi saxelmwifo Tavs
s. teqsti.
ax
vevs meores.
diktori Scd.
2. politika ufro susti
diqtOfon
-i [laT. dicto vu
qveynebisaTvis Tavisi pi
karnaxeb da berZ. phone bge
ro
bebis moTxovnebis Tavze
ra] aparati, romelTac
moxveva.
xdeba zepiri metyvelebis
diktati Scd.
meqanikuri Cawera da Semdeg,
diqtAtor-i [laT. dictator]
saWiroebis SemTxvevaSi, Ca
1. saxelmwifos erTpirov
na
weris kvlav warmoeba
nuli mmarTveli, romelic
(aR
dgena).
aRWurvilia
SeuzRudavi
diktofoni Scd.
ZalauflebiT.

diq

-146-

dQqcia [< laT. dictio warmoTqma,

gamoTqma] metyvelebaSi
si
tyvebisa da marcvlebis
warmoTqmis mkafioobis xa
risxi; gamoTqma.
kargi (cudi) d.
dQjei [ingl. Semokl. DJ
disc jockey disk jokei] 1.
dis
koTekaze piri, romel
sac mihyavs saRamo, cvlis
melodiebs,zogjer barmenis
rols asrulebs.
2. ultramokle talRebis
(FM) diapazonSi musikalurgasarTobi
stereo-radio
gadacemebis wamyvani.
do [it. do] musikaluri gamis
pirveli bgera; am bgeris
aRmniSvneli noti.
dOberman-pQnCer-i
[ingl.
doberman pincher < sak. sax.;
dobermani]

erTgvari
jiSis ZaRli (germanuli
mo
ZaRle dobermanis gva
ris mixedviT, romelmac ga
mo
iyvana es jiSi pinCerisa
da germanuli nagazis Sej
varebiT).
dOg-i [ingl. dog ZaRli] didi
da Ronieri sasamsaxuro
ZaRli erTgvari.
dogAresa [it. dogaressa] (ist.)
doJis meuRle
dOgma [berZ. dogma] (wign.)

dausabuTeblad, mtkicebis
gareSe, brmad miRebuli de
buleba, romelsac miiCneven
uryev WeSmaritebad yvela
droisa da istoriuli pi
robebisaTvis.
dogmisa.
dogmasi Scd.
dOgmat-i [berZ. dogma (dog
matos)] religiur moZ
R
vrebaSi: ZiriTadi de
bu
le
ba, romelsac
iReben
dausabuTeblad, ga
nus
je
lad mtkicebis gareSe.
dogmAtizm-i (wign.) arakri
tikuli azrovneba,romelic
dogmebs emyareba.
dogmatQkos-i [berZ. dogma
tikos] 1. dogmaturi RvTis
metyvelebis specialisti.
2. dogmebiT moazrovne.
dOza [berZ. dosis] 1. erT jerze
an erT dRe-RameSi misaRebi
wam
lis raodenoba
mcire d.
2. zusti zoma nivTierebisa,
romelic Sedis narevis Se
madgenlobaSi.
dozAtor-i [< berZ. ix. doza]
mowyobiloba fxvieri,
Txevadi an airisebri niv
Tierebis asarwyavad.
dozQmetr-i [berZ. dosis da
metron zoma] xelsawyo ra

-147diaqtiuri gamosxivebis ra
odenobis gasazomad.
dozimEtria [berZ. dosis doza
da metreo vzomav] teqnikuri
fizikis dargi, romelic ik
vlevs radioaqtiuri pre
paratebis gamosxivbasa da
aqtivobas.
dOk-i [hol. dok ingl. dook]
navsadgurebSi: nageboba,
sa
dac gemebs aremonteben
(ge
mis wyalqveSa nawilis
wmenda, SeRebva da sxv.).
dOker-i [ingl. docker] nav
sadguris muSa-mtvirTavi;
muSa, romelic dokSi an
verfSi muSaobs.
d.-ebis gaficva.
dokUment-i [laT. documentum
samoZRvro mowmoba; maga
liTi, mtkicebis xerxi] 1.
risame
damadasturebeli
mow
moba (qarT. sinon. sabu
Ti).
d.-ebis Semowmeba, d.-ze xe
lis mowera
2. werilobiTi cnoba (sinon.
sabuTi).
istoriuli d.-ebi.
dokumenturi.
d. masalebi, d. monacemebi,
d. sizuste.
dokumEnturi fQlmi
filmi, romelSic gad
moce
mu
lia faqtebi, namdvilad

dom

mom
xdari ambebi.
dokumentaluri Scd.
dokumentAcia 1. doku
mentebiT dasabuTeba ri
same.
2. kreb. dokumentebi.
teqnikuri d., d.-is mom
zadeba.
dOlar-i [ingl. dollar] _ fu
lis erTeuli aSS-Si. kana
daSi, avstraliasa da zog
sxv. qveyanaSi.
domestikAcia [laT. domes
ticus saxlisa, Sinauri]
gareuli cxovelebis moSi
naureba.
domQnant-i [laT. dominans
(dominantis) gabatonebuli]
1. ZiriTadi gabatonebuli
idea; risme ZiriTadi ni
Sani.
2. (mus.) maJoruli an mino
ruli gamis mexuTe safe
xuri.
3. (fiziol). centralur ner
vul sistemaSi: droebiTi
gabatonebuli
refleqsi,
romelic cvlis an aferxebs
sxv. refleqsebs.
domQnat-i [laT. dominatus
batonoba, erTxelisuf
le
bi
anoba] romis imperiis
gviandel periodSi (me-3
s.-is bolodan ax. wel

dom

-148-

TaRr.): imperatoris Se
uzRudavi
xelisuflebis
re
Jimi

gansxvavebuli
princi pebisagan,
romlis
dro
sac SenarCunebuli iyo
res
publikuri weswyo
bi
le
ba.
dominQon-i [ingl. dominion
samflobelo,xelisufleba]
(ist.) britaneTis imperiis
SemadgenlobaSi Semavali
sa
xelmwifo, romelic me
Taurad scnobda inglisis
me
fes (d.-ebi iyo kanada, av
straliis kavSiri da sxv.)
dominQreba [germ. dominieren <
laT. dominari] 1. batonoba,
Warboba risame.
reformistuli ideebis
d.
2. amaRleba garemocul ad
gi
lebze.
taZris d. garemocul ad
gi
lebze.
dOmino [fr. domino < it.]
1. kompleqti 28 saTamaSo
firfitisa, romelzec das
mulia erTidan eqvsamde
wertilebi; aseTi firfi
tebiT TamaSi.
2. samaskarado kostumi sa
xeloebiani da kapiSoniani
farTo wamosasxami; aseTi
kostumiT morTuli piri.
3. kaTolike berebis kapiu

Soniani wamosasxami.
dOmkrat-i [< germ. daumkraft,
holand. dammekract] meqa
niz
mi simZimeTa asawevad
mci
re simaRleze.
avtomobilis d., xelis d.,
hidravlikuri d.
damkrati Scd.
dOna, don [esp. it. doa, don
< laT. dominus qal
batoni,
batoni] 1. ase mimarTaven
espaneTSi qals da mama
kacs; erTvis saxels win da
niSnavs `qalbatons~, `ba
tons.
2. sasuliero pirisadmi mi
marTva italiaSi.
donkQxot-i [< kreb. esp.
servantesis (1547-1616)
romaniT `donkixot la
man
Celis gmiris donki
xotis saxelis mixedviT]
gulubryvilo, meocnebe
ada
miani,
romelic una
yo
fod ib
rZvis ga
nu
xor
ciebeli ide
al
ebi
saTvis.
donkixoturi.
d. saqcieli.
dOnor-i [fr. donneur < laT.
dono vaCuqeb] 1. piri, ro
melic Tavis sisxls iZle
va avadmyofisTvis gada
sas
xmelad.
2. piri, romlis raime or
ganos
(mag.,
Tirkmels,

-149guls...)
gadaunergaven
sxvas; saerTod, ramis mom
cemi an gamRebi piri an or
ganizacia.
donJUan-i [< kreb. esp.] ar
Si
yobas gadagebuli ma
ma
kaci; mususi (mravali
da
savleTevropul lite
ra
turul nawarmoebis gmiris
don Juanis saxelis mi
xed
viT).
dOping-i [ingl. doping < dope
narkotikis micema, miReba]
nivTiereba, romelic mcire
xniT aRagznebs, simxneves
ma
tebs sportsmenis or
ga
nizms;
Tavdapirvelad
iye
neb
dnen
sacxenosno
sportSi; akrZalulia sa
er
TaSoriso
saxelmwifo
sportuli
oganizaciebis
mier.
d.-ze kontroli, d.-is mi
Reba.
dOJ-i [it. doge] Sua sauku
ne
ebSi: veneciisa da genuis
respublikebis
meTaurTa
ti
tuli.
dOsie [fr. dossier] _ raime
sa
kiTxTan, saqmesTan da
kav
Sirebuli dokumentebi,
er
Tad Sekrebili; aseTi
do
kumentebis
Semcvleli
sa
qaRalde.
d. Sedgena.

doc

dosiesi.
dosiisa Scd.
dotAcia [< laT. dotatie mo
marageba, aRWurva] sa
xel
mwifo fuladi dax
mareba, romelic
eZleva
sawarmos,
dawesebulebas,
organizaciis
zaralis
dasafaravad an sxva miz
nebisaTvis.
dOqtor-i [laT. doctor mas
wavlebeli] umaRlesi sa
mecniero xarisxi (romlis
miniWebis pirobebi sxvada
sxvanairia sxvadasxva qve
yanaSi)
filologiur mecniereba
Ta d., teqnikur mecnierebaTa
d.
sadoqtoro.
s. disertacia.
doktori Scd.
dOqtrina [laT. doctrina]
mecnieruli an filoso
fi
uri Teoria, sistema.
samxedro d.
doqtrinisa.
doqtrinasi Scd.
dOcent-i [< laT. docens (docentis)
aswavlis] umaRlesi sko
lis
maswavleblis
sa
mecniero wodebuleba da
Tanamdeboba (profesorze
nak
lebi da asistentze ma
Rali); am wodebulebis mqo

dra

-150-

ne (am Tanamdebobaze myofi)

piri.
drAkon-i [berZ. drakon gve
li] zRapruli cecx
lis
mfrqveveli frTosani gveli
(qarT. sinon. gveleSapi).
drakOnuli kanOnebi
ukiduresad mkacri, ul
mo
beli kanonebi [Zveli ber
Zeni kanonmdeblis drakonis
(Drakon) saxelis mixedviT].
drAma [berZ. drama moqmede
ba, warmodgena] 1. li
te
raturuli nawarmoebi se
ri
ozuli
(arakomediuri)
Si
naarsis, romelic
da
werilia dialogebad da
gan
kuTvnilia scenaze da
sadgmelad.
2. gadat. cxovrebaSi mom
x
dari mZime SemTxveva, ubedu
reba, rac zneobriv tanjvas
iwvevs.
ojaxuri d.
dramatuli (mniS. 1-isaT
vis).
d. Teatri, d. nawarmoebi
(mniS. 2-saTvis).
d. SemTxveva.
dramAtuli wre (mokled:
dramwre) Teatraluri
TviTmoqmedebis wre.
skolis d. wre.
dramatiuli Scd.
dramAtizm-i 1. moqmedebis,

mdgomareobis dasabuTeba
(rac damaxasiaTebelia dra
misaTvis).
siuJetis d.
2. gadat. (wign.) mdgomareobis
ukiduresi
daZabuloba;
simZime.
dramAturg-i mwerali, ro
melic dramatul nawar
mo
ebebs wers.
dramatUrgia [berZ. drama
turgia] 1. dramatul na
war
moebTa Seqmnis Teoria.
d.-is kursi.
2. kreb. dramatul nawarmoebTa
erToblioba
qarTuli d., Seqspiris
d., ibsenis d.-is Tavise
bu
rebani.
dramaturgiuli.
d. Teoria.
drAJe [fr. dragee] 1. erTgvari
wvrili kanfeti mrgvali
for
misa.
2. Saqarmoyrili an Soko
ladiani samkurnalo abebi,
tabletebi.
draJesi.
draJisa Scd.
drEzina [germ. draisine < sa
kuT. sax.] rkinigzis uri
ka, romelic relsebze moZ
raobs Sigawvis ZraviT an
xeliT.
drezinisa.

-151 drezinasi, drizina Scd.

drEif-i [rus. < holand.
drieren] 1. (zRv), curva.
2. moZravi gemis, TviTmfrina
vis acdena kursidan qaris
an wylis (haeriT) dinebis
gavleniT.
yQnulis drEifi zRvaSi:
1. yinulis horizontaluri
moZraoba qaris an dinebis
gavleniT.
2. (zRv.). kuTxe gemis svlis
mimarTulebisa
da
mis
RerZs Soris.
modrEife dreifiT moZ
ravi (mniS. 1).
m. yinulebi, m. sadguri
`CrdiloeTi polusi.
modreifisa.
modreifesi Scd.
drEl-i [germ. Drell] burRis
sabrunebeli meqanizmi (pa
tara naxvretebis ga
sake
Teblad); (qarT. sinon. sax
vretela).
xels d., eleqtruli d.,
prevmatikuri d.
drEnaJ-i [fr. drainage < ingl.]
1. daWaobebuli niadagis
amoSroba (amowreta) Txri
lebis, arxebis an mi
wis
qveSa
milebis
sistemis
sa
Sualebani; aseTi Txri
le
bis, arxebis, milebis sis
tema.

dua

2. (medic.) Wrilobidan Cir

qis,
siTxis dawreta spe
cialuri
milis an marlis grZeli
naWris sa
Su
alebiT.
3. (medic.) naxvretebiani re
zinis an minis mili, ro
melic SehyavT sxeulis
Rru
Si an Rrma WrilobaSi
Cirqis, siTxis da sxv. da
sawretad.
drQad-i [berZ. dryas (driadas)]
berZnul miTologiaSi:
tyis nimfa, feria.
drQbling-i [ingl. dribling]
fexburTSi: burTis os
taturi tareba.
drimAder-i [fr. dromadaire <
berZ. dormas (kamelos) swra
fad mrbolavi aqlemi]
erTkuziani aqlemi (qarT.
sinon. naraqlema).
drUid-i [fr. druide < kelt.]
galiis, britaneTisa da ir
landiis keltebis qu
rumi.
druQdizm-i Zveli keltebis
religia.
duaQen-i [fr. doyen] di p
lo
matiuri korpusis (ix.
di p
lomatiuri)
meTauris
mamasaxlisi.
duAlizm-i [< laT. dualis or
gvari, gaorebuli] fi
lo
sofiuri religiuri moZ
Rvreba, romelic samyaros

dub

-152-

sa
fuZvlad aRiarebs or
er
TmaneTTan sawinaaRmdego
sawyiss materialursa da
idealurs. (sapirisp. mo
nizmi).
dualisturi.
d. filosofia, dekartis
d. msoflmxedveloba.
dUbl-i [fr. double] kinema
tografiaSi: filmis epi
zodis xelaxla gadaReba;
sa
Wiroa romelimedan sau
keTesos SesarCevad filmis
montaJis dros.
pirveli d., meaTe d.
dUblaJ-i [fr. doublage gaor
mageba] igivea, rac dub
lireba (mniS. 2).
sadublaJo.
s. saamqro.
dubliaJi, sadubliaJo
Scd.
dUblet-i [fr. doublet < double
ormagi] 1. raime nivTis
me
ore cali (muzeumSi, bib
li
oTekaSi, koleqciaSi da
a. S.);
2. ori nawilisgan Sewebe
buli Zvirfasi Tvali, ro
mel
Sic
zeviTa
nawili
nam
dvilia, xolo qvemoTa
yalbi.
3. ori erTdrouli dacla
or
luliani sanadiro To
fisa.

4.

(mus.) ormagi registri

organSi.
dublQkat-i [laT. dublikatus
gaormagebuli] raime we
rilobiTi dokumentis me
ore cali, romelsac iuri
diulad dednis Zala aqvs.
zednadebis d.
dublQor-i [fr. doubleur] 1.
TeatrSi: msaxiobi, romelic
speqtaklSi cvlis ama Tu
im rolis ZiriTad Sems
ru
lebels.
2. fexburTSi: saTadarigo
moTamaSe.
d.-Ta matCi.
dublQreba [< fr. doubler ga
ormageba] 1. erTis da igives
meored keTeba; erTnairi
samuSaos Sesruleba visime
paralelurad.
2. risme or egzemlplarad
gakeTeba, risame piris ga
daReba.
3. TeatrSi: romelime rolis
ZiriTadi
Semsruleblis
Secvla sxva msaxiobiT.
4. kinofilmis sxva enaze
gaxmovaneba.
dUel-i [fr. duel < laT. duellum
omi] orTabrZola raime
iaraRiT, garkveuli wesebis
dacviT.
d.-Si gamowveva, d.-Si mok
vla, d.-Si brZola.

-153-

duelQant-i [germ. duellant <

eak

lobebs iwvevs.
dUJin-i [rus. < fr. do
uzaine] Tormeti erTgvari
sagani.
duralUmin-i [laT. dura maga
ri, myari da alumini]
alu
minis msubuqi da myari
Senadnobi spilenZTan, mag
niumTan da zog. sxv. ele
mentTan.
duraliumini Scd.
duumvQrat-i [laT. duumviratus
< duo ori da vir kaci] Zvel
romSi: ori piris mmar
Tveloba (duumvirebis).
dUCe [it. duce beladi] ase
uwodebdnen italiaSi fa
Sis
tebis liders muso
linis (ix. faSizmi).
duxobOrebi [rus.
sulisaTvis
mebrZolni]
Zv. rusuli seqtanturi
mimdinareoba;
seqta
ar
cnobs qristianul (mar
T
lmadideblur) dogmebs, we
sebis udides nawils.

laT.] duelis monawile.

dUet-i [it. duetto] _ 1. musi
kaluri nawarmoebi ori
xmisa an ori sakravi
saT
vis.
abesalomisa da murmanis d.,
z. faliaSvilis `abesalom
da eTeridan~: violinos da
violonCelis d.
2. ori Semsruleblisgan (mom
Rerlisa da damkvrelisgan)
Semdgari ansambli.
dUim-i [holand. duim] sigrZis
sazomi; udris 2,54 sm-s;
CvenSi ixmareboda metruli
sistemis SemoRebamde.
dulcQnea [esp. dulcinea saxe
li, romelic Searqva ser
vantesis romanis mTavarma
gmirma don kixotma Tavis
satrfos glexis gogo
aldonsas; ufro sworia
dulsinea] xumrobiT an
ironiiT iTqmis visime sat
rfoze (qalze).
dulcineasi.
dulcineisa Scd.
dUma [rus. ] ruseTSi:
e
warmomadgenlobiTi
kre
ba, sakanonmdeblo an ad
eakulAcia [gviand. laT. ejacu
mi
nistraciuli funqciiT;
latio amonTxeva, gadmonTxeva]
ru
seTs f. parlamenti.
(fiziol.). mamris Teslis
dUm-dUm-i _ mskdomare tyvia,
gadmonTxeva.
ro
melic metad mZime Wri

ebo

-154-

ebOnit-i [ingl. ebonite < berZ.

ebonos Savi xe] magari ma

sala, romelsac
iReben
re
zinuli
SenaerTebis
vulkanizaciiT;
farTod
iye
neben eleqtro teqni
kaSi, saaviacio, qimiur mrew
velobaSi da sxv.
Eger-i [germ. Jger] 1. profe
sionali monadire, romelic
qiriT muSaobs samonadireo
meurneobaSi,
emsaxureba
moyvarul monadireebs da
Tvalyurs adevnebs nadi
ro
bis kanonebis dacvas.
2. (ist.) zogi qveynis (ker
Zod ruseTis) armiebSi: gan
sakuTrebuli
msroleli
nawilebis jariskaci.
Egvter-i [berZ. euktrion] 1.
eklesiis moSorebiT cal
ke agebuli an eklesias mi
Se
nebuli mcire nageboba;
sam
Rvdelo.
2. eklesias mimdgari sagva
reulo sasaflao, saZ
vale.
egzaltAcia [laT. exaltatio]
ukiduresad aRgznebuli
an aRfrTovanebuli mdgo
mareoba.
egzArqos-i [berZ. exalchos]
marTlmadidebelTa
cal
ke saeklesio olqis an
da
moukidebeli
eklesiis

mRvdelmTavari.
Egzema [berZ. ekzema gamonayari,
bugarebi] kanis anTebiTi
daavadeba, romlisTvisac
damaxasiaTebelia, bugrebi,
buS
tukebi,
Cirqgrovebi:
icis qavili.
egzEmplar-i [laT. exemplar
nimuSi] 1. erTgvarovani
sag
nebis (mag. wignebis, Jur
nalebis) calke aRebuli
cali.
wignis ori e.
2. cxovelTa da mcenareTa
calkeuli warmomadgeneli.
maimunebis iSviaTi e.
egzempliari, ekzempliari
Scd.
egzistenciAlizm-i [laT.
exsistentia arseboba] mi
mar
Tuleba Tanamedrove fi
lo
sofiaSi; misi ZiriTadi
Temaa pirovnebis bediRbali
Tanamedrove samyaroSi, rwme
na da urwmunoeba, si
co
cxlis azris dakargva da
SeZena da misT.
egzo... [berZ. ex gareSe]
rTuli
sityvebis
da
sa
wyis
Si aRniSnavs ~ gareTa~,
`gareSe~.
egzogenuri gvari, war
moSoba.
egzogAmia [berZ. ex gareSe da
gamos qorwineba] Cveuleba,

-155romlis mixedviTac akrZa

lulia qorwineba erTi da
imave gvaris an Temis war
momadgenlebs Soris.
egzoterQkuli [berZ. ex
terikos garegani, gareSe]
rac saidumlos ar war
mo
adgens da gankuTvnilia
yve
lasaTvis (iTqmis re
ligiuri wesebis, mistikur
moZ
RvrebaTa, magiur for
mulaTa Sesaxeb).
egzOtika [berZ. extikos ucxo
qveynis, ucxouri] (wign.).
uC
veulo,
Tvalwarmtaci
Taviseburebani, rac
da
ma
xasiaTebelia
Soreuli,
nak
lebad cnobili qveyne
bisaTvis.
aRmosavluri e.
egzotikuri.
e. qveynebi, e. buneba, e. mce
nareebi.
ekzotika, ekzot[iku]ri,
eg
zotiuri Scd.
Egida [berZ. aigis (aigidos zevsis
faris saxelwodeba]: vi
si
me, risame, egidis qveS _
(wign.) visime, risime mfar
velobis qveS, visime, risame
xelmZRvanelobiT.
egOizm-i[fr. goisme laT. ego
me] _ Tavisi piradi inte
resebis sazogadoebriv da
sxva adamianTa intereseb

edi

ze win dayeneba (sapirisp.

altruizmi).
egoisturi.
e. saqcieli.
egOist-i [fr. goiste laT.
ego] _ adamiani, romelsac
ego
izmi axasiaTebs (qarT.
sinon. moTavise, Tav
ker
Za,
eCokaci (sapirisp. al
t
ru
isti).
egocEntrizm-i [laT. ego me da
centrum centri] _ egoizmisa
da individualizmis gamov
le
nis ukiduresi forma;
sakuTari pirovnebiT ga
taceba, warmodgena, rom igi
qveynierebis centria.
edelvAis-i [germ. Edelweiss] _
mTis balaxovani mcenare;
ikeTebs
moyviTalo-TeTr
yvavils:
gavrcelebulia
evraziaSi (wina aziis ga
moklebiT). alpuri edel
vaisi _ ikeTebs qaTqaTa
TeTr yvavils (amJamad Zal
ze iSviaTia).
Edem-i [Zv. ebr.] _ 1. bibliuri
legendis mixedviT _ miwiuri
samoTxe, adamianis (adamisa
da evas sacxovrebeli), ad
gilsamyofeli, Seco
de
bam
de.
2. miwis kurTxeuli (madli
ani) kuTxe.
Ediqt-i [laT. edictum] _ sxva

eva

-156-

da
sxva saxelmwifoSi: umaR
le
si xelisuflebis (mefis,
imperatoris...) brZanebuleba
gansakuTrebuli
mniSvne
lobisa, romis imperatoris.
`milanis ediqti~ _kon
s
tantine
didis
ediqti,
rom
lis wyalobiTac qris
tianoba romis imperiis
sa
xelmwifo religiad ga
mocxadda Cv. welTaRr. 313
w.
evakuAcia [laT. evacuatio
dacva, dacarieleba] _ da
evakuQreba [germ. evakuieren]
_ adamianebis
gamoyeneba,
da
wesebulebaTa
qonebis
ga
motana
im
adgilidan,
sa
dac raime safrTxea mo
salodneli (saomari moq
medebis an stiqiuri ubedu
rebis dros); jaris gamoyvana
brZolis velidan.
daWrilebis e., qarxnis e.
evgenQkur-i [< berZ. euangelion
sa
xareba] _ rasac Tavisi
sarwmunoebis
safuZvlad
mxolod saxareba miaCnia
(iTqmis qristianuli re
li
giis zogierT mimarTu
lebis Sesaxeb).
evangElist-i _ 1. saxarebis
avtori; maxarobeli.
2. evangelikuri sazo
gado
ebis wevri.

evgEnika [< berZ. eugehs ke

Til
Sobiluri warmoSobisa,
kargi gvarisa] _ moZRvreba
ada
mianis modgmis, misi mem
kvidruli bunebis gaum
jo
besebisa da srulyofis Se
saxeb.
evdemOnizm-i [< berZ. eudiamo
nia bedniereba,
netareba,
gan
cxroma] _ antikur xa
na
Si da Semdeg eTikaSi:
moralis ganmartebisa da
dasabuTebis princi pi, rom
lis mixedviTac adamianis
sicocxlis umaRles mizans
warmoadgens
bedniereba
(gan
cxroma).
evkAli pt-i [berZ. eu kargad
da kalyptos dafaruli] _
swrafad mzardi avst
ra
li
uri xe, eTerovani zeTe
bis
Semcveli.
evlOgia [berZ. eulogia daloc
va] nakurTxi sefiskveri,
nakurTxi wyali da misT;
romlis nawils aZleven
mor
wmunes eklesiaSi.
evolUcia
[laT.
evolutio
gaSla, ganfena] _ 1. gan
vi
Tarebis procesi. (sapirisp.
revolucia).
adamianis e.
2. (filos.). TandaTanobiT
raodenobrivi
cvlileba,

-157ro melic amzadebs Tvi

seb
riv cvlilebebs.
evoluciuri.
e. procesi.
evoliucia, evoliucionuri
Scd.
evoluciOnizm-i _ 1. moZR
v
reba, romlis Tanaxmadac
yve
laferi arsebuli evo
lucias, mudmiv ganviTare
bas ganicdis.
2. moZRvreba, romelic gan
viTarebis procesSi uar
yofs naxtomisebr Tvisebriv
cvlilebas,
revoluciur
gadatrialebas.
ETer-i [berZ. dithr] _ 1. ga
remomcveli sahaero sivrce,
haeri, sadac vrceldeba ra
diotalRebi.
e.-Si gadacemuli musika.
2. organuli nivTiereba, ro
mel
sac iReben wylis mox
le
CiT spirtis an fenoli
sagan; warmoadgens ufe
ro
aqrolad siTxes da aqvs
da
maxasiaTebeli
mwvave
(mZafri) suni; iyeneben me
di
cinaSi, teqnikaSi.
gogirdis e., e.-is suni.
3. berZnul miTologiaSi: ha
e
ris yvelaze zeda da gam
Wvirvale fena.
eTerovani (mniSv. 2-saT
vis).

eTn

e. zeTebi.
saeTero (mniSv. 1-isaTvis).
saeTero dro _ radioSi,
televiziaSi: dro, romelic
gamoyofilia raime gadace
misTvis.
ETika [berZ. thika (mr.)] _ 1.
filosofiuri
moZRvreba,
romelic zneobas Seexeba.
2. romelime sazogadoebrivi
jgufis, profesiis war
momadgenelTa yofaqcevis
normebi, morali.
eqimis e., mecnieruli e.
eTikuri.
e. saqcieli.
eTiuri Scd.
ETnarq-i [berZ. ethnos xalxi,
tomi da meTauri] _ (ist.)
gvaris, tomis mamamTavari.
eTnQkur-i [berZ. ethnikos to
mobrivi, saxalxo] _ ama
Tu im tomTan, xalxTan da
kavSirebuli.
e. jgufi, mosaxleobis e.
Semadgenloba.
eTniuri Scd.
eTnogEnez-i [berZ. ethos xalxi
da Jenesis warmoSoba] _ xal
xis, tomis warmoSoba.
eTnogrAfia [berZ./ ethnos
xal
xi da graph vwer] _ 1.
istoriuli
mecnierebis
dargi, romelic swavlobs
xal
xTa
yofa-cxovrebas,

eTn

-158-

maT nivTier da sulier

kulturas; (qarT. sinon.
xal
xTmcodneoba).
2. ama Tu im xalxis an to
mis yofa-cxovrebisa da
kulturis TaviseburebaTa
erToblioba.
eTnografiuli da saeT
nog
rafio.
e. (s.) muzeumi., e. (s.) eqspe
di
cia, e.ruka.
ETnos-i [berZ. ethnos xalxi] _
adamianTa istoriulad Ca
moyalibebuli metnaklebad
didi da mcire jgufi, Se
kavSirebul
Tavdapirvel
teritoriis, enisa da kul
turis erTobis safuZvel
ze.
eifOria [berZ. euphoria < eu
kargad da pher vitan] _
aRgznebuli, mxiaruli gan
wyobileba, ukmayofilebis
grZno
ba, ro
melic ar Se
e
sabameba obi
eqtur mdgoma
reobas; Cndeba al
koholis,
morfinis mci
re dozebis
zemoqmedebis da sxva mize
zebis Sedegad.
ekvAtor-i [laT. aequator ga
Ta
nasworebuli] _ (geogr.).
warmosaxviTi wrexazi, ro
melic gars uvlis de
damiwas (orive polusTan
Ta
nabar manZilze) da yofs

mas CrdiloeT da samxreT

naxevarsferoebad.
ekvatoruli.
e. sartyeli, e. qveynebi, e.
hava.
ekvatorialuri Scd.
ekvivAlent-i [laT. auquivalens
(auquivalentis)] _ (wign.). Ta
nabari Rirebulebis raime.
ekvivalenturi.
e. gantolebani.
eqvivalenti, eqvivalenturi
Scd.
ekvilibrQstika [fr. quiper]
_ yvela saWiro nivTi (ta
ni
samosiT,
xelsawyoebiT
da sxv.) momarageba (mag; ja
riskacebisa, eqs
pe
di
ciisa).
Ekiu [<laT. ecu (Semokl.) <
European currency unit valutis
evropuli valuta.
Ekler-i [fr. dair] _ tkbili
Rve
zeli erTgvari, romel
sac gulad kremi aqvs.
eklEsia [berZ. `kreba~, `sak
rebulo~] _ saydari, taZari:
ieso qristes sxeuli, ro
mel
Sic erTiandeba yvela
WeSmariti morwmune.
eklesQaste _ Zv. aRTqmis mci
re wigni, miewereba solo
mon mefes. wignis Sinaarsi
amqveyniur amaoebazea: `ama
oeba amaoebaTa da yovelive
amao~.

-159-

ekr

e.-is reJimi.
2. aseTi xarjvis Sedegad
si
aTmcodneoba] _ moZRvreba
miRebuli sargebloba.
eklesiaze, rogorc ieso
sawarmom mniSvnelobani e.
qristes sxeulze, saekle
miiRo.
sio ganawesze, dogmebze da

ekonomiuri.
sxv.
e. manqana, e. mSenebloba.
eklEqtizm-i [<berZ. eklektos
amorCeuli] _ sxvadasxvagvar ekonOmika [berZ. oikonomike
meojaxeoba] _ 1. mocemuli
SexedulebaTa,
TeoriaTa,
sazogadoebrivi wyobilebis
ideur mimarTulebaTa ne
warmoebiTi urTierTobani,
bismieri, uprinci po Seer
romlebic Seesabameba sa
zo
Teba. (meqanikuri).
gadoebis
sawarmoo
ZalTa
ekleqtikuri.
ganviTarebas.
e. naSromi.
2.
saxalxo meurneoba (qvey
eklQptika [berZ. ekleiptik <
nisa, raionisa da sxv.), misi
ekleipsis dabneleba] _ (ist.).
mdgomareoba.
cis sferos didi wre, ro
mel
zedac warmoebs mzis, mTis raionebis e.
3. sameurneo moRvaweobis ra
xi
luli moZraoba wlis
ime dargis struqtura, fi
gan
mavlobaSi.
nansur-materialuri mdgo
ekolOgia [berZ. oikos sax
mareoba.
li, samSoblo da logos
mrewvelobis e, saavto
moZ
Rvreba] _ mecniereba,
mobilo transportis e,
ro
melic Seiswavlis mce
soflis meurneobis e.
nareTa da cxovelTaA da
4. mecniereba, romelic swav
mo
kidebulebas
urTierT
lobs sawarmoo, sameurneo
So
ris da garemosTan.
moRvaweobis raime dargs.
ekologiuri.

ekonomikuri.
e. wonasworoba, e. usaf
e. politika, e. geografia
rTxoeba, e. problemebi, e.
e. krizisi.
garemo.
ekonomiuri (ekonomikisaT
ekonOmia [berZ. oikonomia me
vis) Scd. (ix. ekonomia).
urneobis marTva] _ 1. ga
mozogviT xarjva risame Ekran-i [fr. cran] _ 1. TeTri
zeda
piri, romelzedac uC
(qarT. sinon. momWirneoba).

eklesiolOgia [berZ. ekle

ekr

-160-

ve
neben kinofilmebs.
farToformatiani e.
2. zedapiri, romelzedac iRe
ben Suqur gamosaxulebas.
televizoris e.
ekranizAcia _ kinosuraTis
Seqmna Teatraluri xelov
nebis an literaturis ro
melime nawarmoebis safuZ
velze.
i. WavWavaZis `oTaraanT
qvrivis~ e., W. amirejibis
`daTa TuTaSxias~ e.
ekumEnizm-i da ekumenQkur-i
moZraoba [laT. oecumenicus
msoflio saeklesio < berZ.
oikumen dasaxlebuli mi
wa] _ saeklesio moZraoba,
romlis
mizania
yvela
qristianuli eklesiis ga
erTianeba;
Caisaxa
me-19
s.-is bolos; 1948 w. Se
iq
mna
protestantuli
da
marTlmadidebluri ekle
siebis msoflio sabWo. sa
qarTvelos eklesia gamo
vida am sabWodan.
Elada [berZ. hellas (hellados)] _
saberZneTi.
elAin-i [berZ. elaion] _ 1. ze
iTunis zeTi, romelsac ek
lesiaSi iyeneben.
2. (gadat.) is, rac anugeSebs,
am
Svidebs.
elastQkuri [laT. elasticus <

berZ. elasticos] _ 1. drekadi,

moqnili.
e. sartyeli.
2. (gadat.) msubuqi, narnara.
e. moZraoba.
elastiuri, elasturi
Scd.
eldOrado [esp. eldorado oq
rosi] _ 1. ararsebuli qveyana,
viTom mdidari oqroTi da
Tval-margalitiT, ro
mel
sac eZebdnen samxr. ame
ri
kaSi pirveli espaneli dam
pyroblebi.
2. (gadat.) zRapruli simdid
risa da saswaulebis qve
yana.
elegAnturi [fr. lgant] _
moxdenili, koxta, natifi.
e. Cacmuloba.
elEgia [berZ. elegeia (mr.) <
elegos saCivari, Civili] _ 1.
sevdiani, lirikuli leqsi.
2. sevdiani lirikuli musi
kaluri nawarmoebi.
3. antikur poeziaSi: gar
k
veuli formis leqsi, ro
melic dawerilia wyvilwyvil taepebad.
elegiuri.
e. poezia.
elevAtor-i [laT. elevo maRla
vwer] _ marcvalsacavi, ro
melic
aRWurvilia
me
qa
ni
kuri
mowyobilobiT

-161marcvleulis
misaRebad,
ga
saniaveblad, ga
saSrobad
da ga
dasatvir
Tad.
elEment-i [< laT. elementum
stiqia, pirveladi] _ 1. ri
same Semadgeneli nawili.
avtomobilis e.-ebi.
2. (qim.) martivi nivTiereba,ro
melic Cveulebriv qimiuri
meTodebiT ar iSleba Se
madgenel nawilebad.
d. mendeleevis qimiur e.Ta perioduli sistema.
3. qimiuri energiis xarjze
mcireZaliani eleqtruli
de
nis misaRebi xelsawyo.
galvanuri e., mSrali e.
4. iTqmis adamianze, rogorc
ra
ime socialur donis wev
rze.
ucxo e., sazogadoebis
progresuli e.-ebi.
elementAruli _ 1. rac mxo
lod risame safuZvels exe
ba; dawyebiTi.
e. maTematika, e. codna.
2. yvelasaTvis xelmisawvdo
mi; martivi, ubralo.
e. WeSmariteba, yofaqcevis
e. wesebi.
elementaluri Scd.
elEron-i [fr. aileron] _ pa
tara frTa, TviTmfrinavis
frTebis boloebis moZravi
zedapiri, romelic saWiroa

ele

misi wonasworobis dasa

ca
vad frenisas.
elEqsir-i [lixir surnelovani
zeTi, esencia < arab. elexir]
_ mcenareuli nivTierebis
naJuri an spirtiT, eTero
vani zeTiT da misT. dam
zadebuli magari na
yeni:
iyeneben medicinaSi, kosme
tikaSi.
eleqtOrati [ingl. electo
rate < laT. elector] _ amom
r
Ceveli mosaxleobis jgufi,
romelic erTsa da imave
kan
didats an partias uyris
kenWs arCevnebze.
eleqtrQkos-i _ eleqtrobis
spe
cialisti.
eleqtriki Scd.
eleqtrifikAcia da eleq
trificQreba _ eleqt
ruli energiis danergva
saxalxo meurneobasa da
yofa-cxovrebaSi.
soflis meurneobis e.,
rki
nigzis e.
eleqtrofikacia, eleqtro
ficireba Scd.
eleqtro... _ rTul winada
debaSi sityvis pirveli
Semadgeneli nawili, ro
melic aRniSnavs am si
ty
vebis
damokidebulebas
eleq
trobasTan.

ele

-162-

elEqtroba [< berZ. lect eleqtrOliz-i [berZ. lectron

ron fisi, qarva] _ 1. mate
qarva da lysis daSla] _
riis (energiis) forma, ro
(qim.) nivTierebis daSlis
melic Sedgeba damuxtuli
procesi Semadgenel na
nawilakebisgan:
eleqt
wilebad mis xsnarSi mud
ronebisa, protonebisa da
mivi eleqtruli denis gav
misT.
lisas.
e.-is raoba, e.-is gamoyeneba
eleqtrolizuri.
teqnikaSi, moZRvreba e.-ze.
e. spilenZi.
2. energiis erT-erTi sa
xe eleqtrOlit-i [berZ. lect
oba, romelsac iyeneben sa
ron qarva da lytos xsnari] _
xalxo meurnebasa da yo
qimiuri nivTiereba, rome
fa-cxovrebaSi;
ganaTeba,
lic iSleba Semadgenel na
ro
melsac iReben am ener
wilebad masSi eleqtruli
giis saSualebiT.
denis gavlis Semdeg.
e.-is gayvana, e. CarTes, e. eleqtromAgnit-i _ rki
nis
gamoiTiSa.
Rero, romelic magnitde
ba
eleqtruli.
masze daxveuli gam
xolo
e. deni, e. ganaTeba, e. mov
ebul mavTulSi gatarebuli
lenebi, e. Rumeli, e. uTo.
deniT; iyeneben eleqtrul
me-2 mniSv.-iT xSirad ixmare
manqanebSi, tele
gra
fisa da
ba eleqtroni (`eleqtronis
telefonis apa
ratebSi da
Suqi~, `eleqtroni anTia~).
sxv.
Scd. (ix. eleqtroni).
eleqtromagnituri.
elEqtrod-i [berZ. lectron qar
e. talRebi.
va da hodos gza] _ 1. gamtari elEqtron-i
[berZ.
lect
(firfita, Rero da misT.).
ron qarva] _ atomis Semad
romlis
saSualebiTac
geneli elementaruli na
eleqtruli deni Sedis si
wilaki, romelsac
aqvs
TxeSi an gazSi.
uaryo
fiTi
eleqtruli
2. manqanebSi, xelsawyoebSi:
muxti; eleqtroni brunavs
eleqtruli denis CarTvis
dade
biTad damuxtuli bir
(ga
moTiSvis) adgili.
Tvis garSemo.
dadebiTi e. (anodi), uar
eleqtronuli.
yofiTi e. (kaTodi).
e. fizika, e. gamomTvle
li

-163manqana.

eleqtronul-is mniSv.-iT
eleqtruli (`eleqtruli
ga
momTvleli
manqana~)
Scd. (ix. eleqtroba, eleq
truli).
eleqtrOnika _ mecnierebisa
da teqnikis dargi, ro
me
lic
dakavSirebulia
eleqtronuli
energiis
praqtikuli mizniT gamoye
ne
basTan.
eleqtrotEqnika _ 1. mec
ni
ereba eleqtronuli pro
ce
sebis Sesaxeb.
2. teqnikis dargi, romelic
dakavSirebulia eleqtro
nul mowyobilobaTa Seqm
nasa da gamoyenebasTan.
eleqtroteqnikuri.
e. mowyobiloba, e. insti
tuti.
elQnizm-i [< berZ. hellnismos]
_ 1. epoqa, rodesac ayva
vebu
li iyo Sereul berZnulaR
mosavluri
kultura
(aleqsandre makedonelis
mo
narqiis daSlidan _ 324
wlidan, romlis mier saber
Z
neTsa da da aRmosavleTis
dapyrobamde _ I saukunemde
Zv. welaRr.).
2. Zveli berZnuli enidan ama
Tu im enaSi Sesuli sityva
an gamoTqma.

ema

elQnist-i _ Zveli berZnuli

enisa da literaturis spe
cialisti.
Elita [< fr. lite rCeuli, sa
ukeTeso] _ sazogadoebis
an misi nawilis saukeTeso
warmomadgenelTa
erTob
li
oba.
xelovnebis moRvaweTa e.
elituri da elitaruli.
e. sazogadoeba.
Elifs-i [berZ. elleipsis gamoto
veba; nakli, wuni] _ (maTem.).
Sekruli mrudi an wiri,
rom
lis yoveli wertilis
man
Zilebis jami ori mo
cemuli wertilidan (ori
fokusidan)
warmoadgens
mudmiv sidides.
eli psi, elifsiuri, eli p
siuri Scd.
elifsOid-i [berZ. elleipsis
elif
si da eidos saxe] _ (ma
Tem.). zedapiri, romelic
miiReba elifsis brunviT
erT-erTi Tavis RerZis ir
gvliv (garSemo).
eli psoidi Scd.
Elf-i [germ. Elf (mamr.), Elfe
(mdedr.)] _ germanul miTo
lo
giaSi:
adamianebisadmi
keTilad ganwyobili su
li.
Emal-i [fr. mail] _ 1. mi
ni
seburi gaumWviri masa,

ema

-164-

rom
liTac
faraven
li
Tonis nawarmis zedapirs
da
Jangvisagan
dasacavad,
ag
reTve
silamazisaTvis
(qarT. sinon. minanqari).
e.-is qvabi.
2. TeTri mkvrivi nivTiereba,
romliTac dafarulia kbi
lis gareTa nawili.
emanAcia [< laT. emanatio
ga
modineba] _ religiurfi
losofiuri
termini;
aRniSnavs RvTaebrivi sa
wyisidan samyaros mTeli
mravalferovnebis
ga
moS
las, gamosxivebas.
emansi pAcia [laT. emancipatio]
da emansi pQreba (wign.) _
gaTavisufleba vinmeze da
mokidebulebisagan, uf
leb
ri
vad gaTanasworeba.
qalTa e.
Embargo [esp. embargo dapa
timreba, akrZalva] _ 1. sa
qonlis, ganZeulobisa da
misT. Sezidvis an gazidvis
ak
rZalva romelime saxel
mwifoSi.
2. ucxo saxelmwifos kuT
vnili qonebis (upiratesad
gemebis) dakaveba politikur
garTulebaTa gamo.
Emblema [berZ. emblma amo
burculi samkauli] _ ra
ime sagnis gamosaxuleba,

romelic
gamoyenebulia
risame simbolod.
embriolOgia [berZ. emb
ryon Canasaxi da logos moZ
Rvreba] _ biologiis nawi
li, romelic
swavlobs
embrionis ganviTarebas.
embrQon-i [berZ. embryon] _
Canasaxi (adamianis an cxo
velis).
emQgrant-i [laT. emigrans
(emigrantis) vinc gadasaxlda]
_ adamiani, romelic Tavisi
samSoblodan sxva qveyanaSi
gadasaxlda, romelic emig
raciaSi imyofeba.
emigrantuli.
e. cxovreba.
emigrAcia [< laT. emigro ga
davsaxldebi] _ 1. Tavisi
samSoblodan iZulebiTi an
nebayoflobiTi gadasax
le
ba sxva qveyanaSi (am mniS
vnelobiT ixmareba agreTve
emigrireba).
2. ucxo qveyanaSi cxovreba
aseTi gadasaxlebis Sede
gad.
e.-Si yofna, e.-idan dab
runeba.
emigraciuli.
e. cxovreba, e. moZraoba.
Emir-i, ufro sworia Ami
ra [arab. amir] _ zog mus
limanur qveyanaSi: mTavris,

-165mmarTvelis tituli.
emQsar-i [laT. emissarius] _ piri,
romelic araoficialurad
igzavneba sxva qveyanaSi sa
idumlo politikuri da
valebiT.
emQsia [laT. emissio gamoSveba]
_ (finans.). fasiani qaRal
debis, qaRaldis fulis ga
moSveba.
emOcia [fr. motion < laT. emo
vere aRgzneba, mRelvareba] _
(wign.). adamianis grZnoba,
sulieri mRelvareba (SiSi,
sixaruli da sxv.).
emociuri.
e. sityva warmoTqma.
uemocio.
u. adamiani.
emocionaluri Scd.
Emu [< port. ema wero,siraqle
ma] _ didi zomis morbenali
frinveli kazuarebis raz
misa; gavrcelebulia avst
raliaSi.
emUlsia [laT. emulsus gamowv
di
li] _ 1. ori erTmaneTSi
ga
uxsneli siTxis narevi,ro
mel
Sic erTi siTxe Setiv
ti
ve
bulia meoreSi wvrilwvrili wveTebis saxiT.
2. erTgvari SuqmgrZnobia
re
preparati; iyeneben foto
teqnikaSi.
Emfaza [< berZ. emphasis ga

ene

mom
xatveloba]
_
(lit.)
metyvelebis emociuri ga
mom
xatvelobis gaZliereba,
rasac aRweven intonaciis
Sedegad, sxvadasxva ri
to
rikuli xerxis gamoyenebiT.
(lingv.) daZabuloba zogi
bgeris warmoTqmisas.
Endem-i [<berZ. endmos ad
gi
lobrivi] _ mcenare an
cxoveli, romelic gav
r
celebulia mxolod gar
kveul geografiul areSi.
endo...[< berZ. endon SigniT] _
rTuli sityvebis dasawyis
Si aRniSnavs `Siga~, `Sig
niTa~.
endomenuri.
endogAmia [berZ. endon Sig
niT da gamos qorwineba] _
Cveuleba, romlis mixedvi
Tac qorwineba dasaSvebi
iyo mxolod erTi da imave
sazogadoebrivi
jgufis
(to
mis, gvaris da misT.) wev
rebs Soris; arsebobda sa
zogadoebis ganviTarebis
adrindel safexurze.
EndSpil-i [germ. Endspiel] _
Wadrakis partiis bolo
stadia.
energEtika _ meurneobis
dargi, romelic moicavs
ener
giis resursebs, misi
sxvadasxva saxeobis gamo

ene

-166-

mu
Savebas, gardaqmnas, gada
cemas da gamoyenebas.
energetikuli.
e. resursebi, e. sistema.
energetiuli Scd.
energetQkos-i _ energetikis
specialisti.
energetiki Scd.
enErgia [berZ. energeia moqme
deba] _ 1. materiis erT-erTi
ZiriTadi Tviseba _ misi
moZ
raobis zoma; materiis
moZ
raobis maragi (siTbos,
si
naTlis, eleqtrobis, me
qanikuri moZraobis da sxv.
saxiT).
2. moqmedebis unari, mxneoba,
Zala, Zal-Rone, romelic
saWiroa dasaxuli miznis
misaRwevad.
didi e. gamoiCina.
energiuli (mniSv. 2-isaT
vis).
e. adamiani, e. muSaoba.
enTuzQazm-i [berZ. enthusias
mos] _ aRfrTovaneba, gata
ceba.
e.-iT muSaoba.
enTuziasturi.
e. kiTxva.
entuziazmi, entuziasturi
Scd.
enTuzQasti _ enTuziazmiT
aRsavse.
entuziasti Scd.

enigmAtur-i [< berZ.ainigma

(ainigmatos) gamocana] _ (wign.)

saidumloebiT moculi, ga
moucnobi.
enkaUstika [berZ. enkaustik <
enkai amovwvav] _ sanTelSi
gaxsnili saRebavebiT xatva;
cvilovani ferwera.
enkEnia [berZ.] _ taZarT ga
nax
lebis
yovelwliuri
dResaswauli.
enkrAtis-i [berZ.] _ mowese
deda, monazoni.
Enlil-i _ Sumeruli miTo
lo
giis umTavresi RvTaeba,
qa
laq nifuris mfarveli.
iTvleboda agreTve hae
ris,
miwis, nayofierebis Rmer
Tad.
enolOgia [berZ. oinos Rvino
da logos moZRvreba] _ meRvi
neoba.
Enot-i [rus. eum] _ 1. patara
mta
cebeli nadiri: aqvs xSi
ri bewvi, muqi yviTeli fe
ris; binadrobs tyeSi, kar
gad dacocavs xeebze.
2. am cxovelis bewvi.
entomolOgia [berZ. ento
mon mweri da logos moZ
R
vreba] _ zoologiis na
wili, romelic
mwerebs
swav
lobs.
entomologiuri.

-167 e. gamokvleva.
Enqer-i _ samRvdelmTavro Se
sa
moseli, marjvena gverdze
da sakidi.
Enqi _ Sumerul miTologiaSi
erT-erTi sam umTavres (en
lilTan da anusTan erTad)
RvTaebaTagani; Sumeruli
sa
mebis erT-erTi i postasi.
entifAlit-i [< berZ. enke
phalos tvini] _ (medic.). Tavis
tvinis anTeba.
encQklika [< berZ. encyc
lica] _ romis papis we
ri
li, mimarTva yvela ka
Tolikesadmi
politikis,
re
ligiis, moralis da misT.
sa
kiTxebze.
enciklopEdia [fr. encyc
lopdie] _ mecnieruli sac
nobaro gamocema leqsiko
nis saxisa,romelSic codnis
yve
la an romelime calke
dargi aris warmodgenili.
qarTuli e., larusis e.,
teqnikuri e., Wadrakis e.
enciklopediuri.
e. leqsikoni, e. (mraval
mxrivi) codna.
saenciklopedio.
s. statiebi.
enciklopeduri Scd.
enciklopEdizm-i _ farTo,
mravalmxrivi
ganaTleba
codnis sxvadasxva dargSi.

epi

Eos-i [berZ. Es] _ berZnul

miTologiaSi
gariJraJis
qalRmerTi.
epArqia [berZ. eparohia] _ sa
eklesio-administraciu
li
erTeuli, romelsac epis
koposi ganagebs: saepis
ko
poso.
epAtaJ-i [fr. patage] _ skan
daluri gamoxtoma; qce
va, romelic arRvevs saer
TodmiRebuli zrdi
lo
bis
wesebs; raime SokSi Casag
debi.
epQgon-i [berZ. epigonos STamoma
va
li] _ raime mimarTulebis
mimdevari, romelsac aklia
originaluroba, Semoq
me
de
biTi damikidebuleba (xe
lov
nebaSi, mecnierebaSi da
sxv.).
epQgrama [berZ. epigramma war
wera] _ 1. mokle satiruli
leqsi.
2. Zvel saberZneTSi: Zeglze,
Senobaze, saCuqarze
da
misT. gakeTebuli warwera
pro
zad an leqsad.
puSkinis e.-ebi.
epigramuli.
e. poezia, e. stili.
epigramisa.
epigramasi Scd.
epQgraf-i
[berZ.
epigraph

epi

-168-

warwera] _ 1. gamonaTqvami,
mokle citata, romelic
wam
ZRvarebuli aqvs raime
nawarmoebs an mis nawils;
ga
moxatavs
nawarmoebis
(mi
si nawilis) ZiriTadad
ideas.
`kacia-adamians?!~ e.-ad
aqvs xalxuri gamonaTqvami:
`moyvares
pirSi
uZraxe
mters _ pirsukano~.
2. Zvel saberZneTSi: safla
vis qvis, Zeglis warwera.
epigrAfika [< berZ. epigraph
warwera] _ mecniereba Zve
li
warwerebis
Sesaxeb
(qarT. sinon. warweraT
mcodneoba).
epigrafikuli.
e. masala, e. teqsti.
epigrafiuli Scd.
epidEmia [<berZ. epidmia] _
raime gadamdebi senis far
Tod gavrceleba.
gri pis e.
epidemiuri.
e. daavadebani.
epQzod-i [berZ. episodion] _ 1.
ra
ime SemTxveva, momxdari,
momxdari ambavi.
`ramdenime suraTi anu e.
yaCaRis cxovrebidan~ (ili
as cnobili poemis sa
Ta
uri).
2. mxatvruli nawarmoebis

na
wili, romlisTvisac da
maxasiaTebelia
erTgvari
damokidebuleba.
CarTuli e. piesaSi.

epizoduri-SemTxveviTi,
ara
sistematuri,
ara
Ziri
Tadi, umniSvnelo.
e. roli kinofilmSi.
epQTet-i [berZ. epitheton] _
msazRvreli sityva, ro
me
lic daerTvis sagnis an
mov
lenis saxels da aZlevs
mas met gamoxatulebas.
mudmivi e., amamaRlebeli
e., damamcirebeli e.
epiteti Scd.
epilEfsia [berZ. epilpsia] _
qro
nikuli nevruli da
a
va
deba, romelic xasiaTdeba
perioduli
moulodneli
SetevebiT; am dros avad
myofs goneba ekargeba da
emar
Teba krunCxva; bneda,
avi zne.
epQlog-i [berZ. epilogos <epi
Semdeg da logos sityva] _
mxat
vruli nawarmoebis das
kvniTi nawili, romelSic
mokled aris gadmocemuli
moqmed pirTa Semdgomi be
di.
romanis e., prologi da e.
episkOpos-i [berZ. episkopos
rames vuyureb] _ umaRlesi
sasuliero
wodebuleba

-169qristianul eklesiaSi; Cve

ulebriv eparqiis mTavars
mi
eniWeba; am wodebulebis
mqone piri.
epQstole [laT. epistola <
berZ. epistol] _ (samRvd.). we
rili, gzavnili.
epQstrof-i [berZ. epistroph
ukan gamobruneba] _ ri
to
rikuli xerxi _ erTi da
ima
ve sityvis, an gamoTqmis
ga
meoreba.
epitAfia [< berZ. epitaphios
(logos) saflavszeda sityva]
_ warwera saflavis qvaze.
epitafiisa
epitafiasi Scd.
epitQmia [berZ. epitimion sas
jeli] _ saeklesio sasjeli,
rasac sulieri mama daadebs
morwmuneebs.
epifAnia [berZ. epiphanys ga
mo
cxadeba] _ ieso qristes
gamocxadeba, naTloba ior
danes wyalSi ioane naT
lismcemlis mier.
epQcentr-i berZ. epi-ze da
laT. centrum centri] _ ad
gi
li dedamiwis zedapirze,
ro
melic moTavsebulia ra
ime damangreveli ZaliT ke
ris Tavze an mis qveS.
miwisZvris e., atomuri
bombis afeTqebis e.

epo

epOnim-i [berZ. epnymos] _ piri,

romlis saxelisagan war
modgeba xalxis, adgilis
an misT. saxelwodeba.
epOpea [berZ. epopoiia] _ 1.
epikuri Janris didi mxat
vruli nawarmoebi.
2. gadat. (wign.) didi, mniSv
nelovani ambebi.
omis e.
epopeisa.
epopeasi, epopeia Scd.
Epos-i [< berZ. epos sityva, mo
Txroba, simRera] _ 1. Txro
biTi literaturis Janri
(dramisa da lirikisagan
gansxvavebiT) _ romani, mo
Txroba da sxv.
2. xalxuri sagmiro Tqmule
bebi, poemebi, simRerebi.
sagmiro e., homerosis e.
epikuri.
e. poema, e. stili.
epiuri Scd.
Epoqa [<berZ. epoch gaCereba]
_ drois xangrZlivi mo
nakveTi, romelic xa
si
aT
deba RirsSesaniSnavi mov
lenebiT, ambebiT
(qarT.
sinon. xana).
antikuri e., feodalizmis
e., Tanamedrove e.
epoqAluri _ (wign.) ama Tu
im epoqis damaxasiaTebeli:
didad mniSvnelovani.

era

-170-

e. movlena, e. aRmoCenebi.
epoxa, epoxaluri Scd.
Era [laT. aera] _ 1. movlena,
mo
menti, saidanac iwyeba
welTaRricxva: welTaRri
cx
vis esa Tu is sistema.
qristianuli e.
2. drois istoriuli mo
nak
veTi, periodi: epoqa, xana.
kosmonavtikis e.
3. (geol.). dedamiwis isto
riis yvelaze didi qro
nologiuri monakveTi.
Erato [berZ. erat] _ berZ
nul miTologiaSi: muza
li
rikuli,
upiratesad
satrfialo poeziisa: war
mod
genili hyavdaT qalad,
ro
melsac xelSi kiTara
uWiravs.
Eres-i [berZ. hairesis] _ 1. re
li
giuri moZRvreba, ro
me
lic
ewinaaRmdegeba
ga
batonebuli religiis sa
ek
lesio dogmatebs. (qarT.
sinon. mwvalebloba).
2. (gadat.). gabatonebuli an
sayovelTaod miRebuli Se
xedulebebisgan,
wesisgan
ga
daxveva, gandgoma, cdomi
leba.
eretQkos-i _ eresis mimdeva
ri.
ereTikosi Scd.
erEqcia [laT. eractio gaswo

reba] _ mamakacis sasqeso

asos gaberva da gamagreba
sqesobrivi agznebis dros
(sisxlis
gaZlierebuli
mowolis Sedegad).
erOzia [laT. erozio gamoWma]
_ 1. niadagis ngreva da wa
recxva Rvarebisagan.
niadagis e.
2. liTonis zedapiris daSla
meqanikur zemoqmedebis an
eleqtruli ganmuxtvis Se
degad.
liTonis e.
3. (medic.) lorwovani garsis
zedapiruli dawyluleba.
Erot-i [< berZ. ers (ertos)] _
berZnul miTologiaSi: si
yvarulis qalRmerTi.
erOtizm-i [< berZ. ers (er
tos) siyvaruli] _ gada
Warbebuli
sqesobrivi
aRgznebadoba,
metismeti
vne
bianoba.
erOtika [berZ. ers (ertos)
siy
varuli] _ yvelaferi
is, rac dakavSirebulia
sasiyvarulo da
mo
ki
debu
lebasTan; grZno
ba
doba.
erotikuli.
erudQcia [laT. eruditio swav
leba, Semecneba, codna] _
(wign.). didi ganswavluleba,
Rrma codna mecnierebis
romelime dargSi.

-171-

Ese [fr. essai] _ Tavisufa

esk

armiaSi meore msoflio

omis periodSi.
li formis (ara siste
ma
saeskadro.
tur-mecnieruli xa
siaTis)
s. naRmosani.
narkvevi, romelSic gan
xilulia literaturuli, eskadrisa.
eskadrasi Scd.
filosofiuri, socialuri
eskadrQlia [fr. escadrille]
da sxv. problemebi.
_ samxedro aviaciis qve
esesi; mr. eseebi.
ganayofi, romelic TviT
esse, esei, essei Scd.
mfrinavebis
ramdenime
esEist-i _ eseebis avtori.
rgo
l
isgan
(razmisagan)
esseisti Scd.
Sedgeba.
esEncia [laT. essentia arsi] _

eskadriliisa.
raime nivTierebis kon
cen

eskadriliasi Scd.
trirebuli xsnari; iyeneben
kvebisa da farmacevtul eskalAtor-i [ingl. escalator]
_ ganuwyvetliv moZravi ki
mrew
velobaSi, agreTve par
be.
fiumeriaSi.
metros e.
esTEtika [< berZ. aisthsis
grZno
ba, SegrZneba] _ 1. eskalAcia [ingl. escalation aR
masvla (aRsvla) kibis dax
filosofiuri
moZRvreba
marebiT] _ (wign.) agresiis
xelovnebis,
mSvenierebis
ganuyreli
gafarToebis,
formaTa Sesaxeb mxatvrul
gaZlierebis strategia.
SemoqmedebaSi.

omis e., agresiis e., kon

2. (wign.) mSveniereba, mxatv
fliqtis
e.
ru
loba risame.
Eskiz-i [fr. esquisse] _ 1. wi
yofis e., warmoebis e.
naswari
monaxazi
(na
xa
esTetikuri.
ti
s
a,
skulpturisa,
ar
e. Teoriebi e. aRzrda.
qi
teqturuli
proeqtisa,
estetika, estetiuri, es
Te
a
traluri
proeqtisa
da
Te
tiuri Scd.
sxv.)
Eskadra [fr. escadre] _ 1. (zRv.)

dekoraciebis e; e-ebis ga
samxedro-sazRvao flotis
mofena
gemebis didi SenaerTi.
2.
literaturuli, musikalu
2. samxedro-sahaero Zalebis
ri nawarmoebis an misi
SenaerTi zogi ucxo qveynis

esk

-172-

nawilis winaswari reaqcia.

saeskizo.
s. naxazi.
Eskimo [fr. esquimau] _ na
yinis briketi, romelic Cve
ulebriv SokoladiT aris
dafaruli.
Eskort-i [fr. escorte] _ vi
si
me, risame Tanxmlebi sam
xedro dacva (qarT. sinon.
badragi).
motociklistebis e.
eqskorti Scd.
eskUlap-i [laT. Aesculapius]
_ romaul miTologiaSi:
mkur
nalobis RmerTi; ga
moxatavdnen dayrdnobils
kverTxze, romelsac gveli
exveva (berZnul miTo
lo
gi
aSi mas Seesabameba askle
piosi).
Espada [esp. espada] _ igivea,
rac matadori.
espAdron-i [fr. espodron <
esp. espada daSna] _ (sport.).
safarikao daSna.
espAnder-i [< ingl. espand
ga
farToeba, gaWimva] _ sa
tanvarjiSo iaraRi _ erT
maneTTan rezinis CaliCebiT
an zambarebiT SeerTebuli
saxelurebi; xma
roben kun
Tebis ga
samagreblad.
esperAntist-i _ esperantos

mcod
ne, specialisti.
espEranto [esper. esperanto
moimede < fr. esperer ime
dis qona] _ xelovnuri sa
erTa
Soriso ena, romelic
Seq
m
na polonelma eqimma
poliglotma lazar zamen
hofma (1859-1917 ww.) 1887 wels
la
Tinurisa da yvelaze
ufro gavrcelebuli da
sav
leTevropuli enebis ma
salis safuZvelze.
estAkada [fr. estacade] _ xidi
sebu
ri nageboba, ro
mel
ze
dac dedamiwis zeda
piridan
garkveul si
maR
leze gay
va
ni
lia gza sxva (qveda) gzis
Tavze.
rkinabetonis e.
estakadisa.
estakadasi Scd.
Estamp-i [fr. estampe] _ raime
gamosaxulebis
anabeWdi
qaRaldze,gadaRebuli TviT
mxatvris (an ostat gra
vioris) mier gakeTebuli
for
midan.
estAfeta [fr. estafette < it.
stafetta < atafta uzangi, avJandi]
_ 1. gunduri Sejibreba
sirbilSi, curvaSi da sxv.,
romelSic morbenali (mo
curave da sxv.) gzis gar
kveul monakveTze cvlis
daT
qmul niSans (qarT. si

-173non. amanaTrbeni).
2. TviT niSani (patara joxi,
paketi da sxv.), romelsac
ga
dascemen erTmaneTs erTi
gundis sportsmenebi aseTi
Sejibrebis dros.
estafetisa
estafetasi, estafeti Scd.
Estrada [fr. estrade < esp. es
trado ficarnagi] _ 1. amaR
le
buli
adgili, scena
Sem
sruleblebisaTvis (msa
xi
obebisaTvis, orkestri
saTvis da sxv), romlebic
ga
modian mayurebelTa wi
naSe.
sazafxulo e.
2. xelovneba, romlis ZiriTa
di saxeobaa calkeuli nom
rebisagan Sedgenili kon
certi.
e.-is msaxiobebi.
saestrado.
s. koncerti, s. simRerebi.
esqatolOgia [berZ. eschatos
ukanaskneli da logos moZ
R
vreba] _ mistikuri moZ
R
vreba msoflios da ada
mi
anis
saboloo
bedze;
warmoadgens bevri religi
is (maT Soris qristianobis)
Se
madgenel nawils.
etAlon-i [fr. talon] _ 1. dad
genili sazomi erTeu
lis
zusti nimuSi.

eti

metris e., kilogramis e.

2. metismetad zusti sazo
mi, romelsac iyeneben sxva
xelsawyoebis Sesamow
meb
lad.
3. (gadat.). risame sazomi
standarti.
etalonuri.
e. xelsawyo.
saetalono.
erTiani droisa da s. six
SireTa saxelmwifo ko
mi
sia.
Etap-i [fr. tape] _ 1. raime
gzis, distanciis calkeuli
monakveTi.
estafetis bolo e.
2. gadat. (wign.). risame gan
viTarebis, raime procesis
calkeuli momenti, stadia.
mniSvnelovani e.
etAJer-i [fr. tagre] _ avejis
saxeoba _ erTmaneTis Tav
ze ramdenime rigad mo
wyo
bili Taroebi (qarT. sinon.
Taroedi).
etaJerka Scd.
etQket-i1 [fr. tiquette] _
igivea, rac iarliyi.
eTiketi, etiketka Scd.
etQket-i2 [fr. tiquette] _ Tavis
daWerisa da Tavaziani mo
py
robis wesebi, romlebic
miRebulia
di plomatTa
wre
ebSi, mefis karze da sxv.

eti

-174-

saerTaSoriso e., e.-is dac

va.
etimolOgia [berZ. etymologia
< etymon WeSmariteba, sityvis
ZiriTadi mniSvneloba da
logos moZRvreba] _ enaT
mec
ni
e
rebis dargi, ro
melic
swavlobs sity
vis warmomav
lobas, Se
madgen
lo
basa da
Tavdapir
vel mniSvnelobas.
etQmon-i [<berZ. etymon WeS
mariteba, sityvis ZiriTadi
mniSvneloba] _ (lingv.).
amosavali sityva, romlis
ganac warmoiSva enis esa
Tu is sityva.
etQud-i [fr. tude < laT. stu
dium cda, mcdeloba, gul
modgineba, Tavgamodeba] _
1. saxviT xelovnebaSi: wi
naswari monaxazi, romelic
naturidan aris Sesrule
buli saRebavebiT.
suraTis e.
2. mcire zomis literaturu
li an mecnieruli narkve
vi.
kritikuli e.
3. savarjiSo musikaluri pi
esa dakvris teqnikis asaT
viseblad; virtuozuli xa
siaTis patara musikaluri
piesa.
Sopenis e.-ebi.
4. Wadrakis figurebis xelov

nuri ganlageba, romelSic

TeTrebma mcire ZalebiT
unda i povon erTaderTi
swori gza mogebis an ya
imis misaRebad (Wadrakis
amo
canebTan
gansxvavebiT
svle
bis raodenoba gansaz
Rvruli ar aris).
efEmera, efemErul-i [berZ.
ephmeros erTdRiani] _ 1.
xanmokle, swrafmavali, ara
myari.
2. ararealuri, moCvenebiTi.
Efeqt-i [laT. effectus] _ 1. STa
beWdileba, romelsac vinme
an rame axdens vinmeze.
2. (wign.). raime moqmedebis,
moR
vaweobis, mizezis Sede
gi.
ekonomikuri e., mkur
nalo
bis e. didi iyo.
3. xerxi, saSualeba, romlis
mizania STabeWdilebis mox
dena, raime iluziis Seqmna.
ganaTebis e., xmauris e.
efeqturi.
e. sityva warmoTqva, e.
zomebi miiRes.
efekti, efekturi, efek
ti
uri Scd.
efUzia [laT. effusio daRvra,
moRvra] _ (geolog.). magmis
amofrqveva dedamiwis zeda
pirze.
Eqo [berZ. ech] _ bgeris arek

-175vla SedarebiT Sors myof

sagnebze (kedelze, tyeSi...)
(qarT. sinon. gamoZaxili,
nax
mevi)
exo Scd.
eqs... [laT. ex] _ pirveli Se
madgeneli nawili rTuli
sityvebisa mniSvnelobiT: 1.
`yofili~.
eqsCempioni, eqs-ministri,
eqs-prezidenti.
2. gamosvla, amoReba, amoZ
roba.
eqsgumAcia [laT. ex dan da
humos miwa] _ gvamis miwidan
amoReba
sasamarTlo-eq
s
pertizis Casatareblad.
egsgumacia, eksgumacia
Scd.
eqskavAtor-i [ingl. excavator
< laT. excavo amovtex] _
miwis saTxreli manqana.
meeqskavatore _ mZRoli,
ro
melic eqskavators mar
Tavs.
meeqskavatorisa.
meeqskavatoresi, ekskavato
ri, meekskavatore Scd.
eqskluzQur-i [fr. exclusif,
ingl. exclusive raimes gamok
leba; gan
sakuTrebuli] _
is, rac vrceldeba sagnebis
SezRudul wreze.

eqskluzQuri intErviu

_ aseTi intervius gamoq

vey

eqs

nebis ufleba ekuTvnis mas

mediis romelime organos
(gazeTis, Jurnalis, radioan teleprogramas).
eqskluzivi.
eqskliuziuri, eqskliuzivi
Scd.
eqskrEcia [< laT. excretum, ex
cemos gamovyof] _ (fiziol.).
nivTierebaTa cvlis gamo
uyenebeli an mavne narCenebis
organizmidan
gamodevnis
procesi; gamoyofa.
Eqskurs-i [laT. excursus gadax
veva, Temidan gadaxra] _
Zi
riTadi gadaxveva sxva,
axlo myofi sakiTxis ga
sa
Suqeblad (qarT. sinon. wi
aRsvla).
mokle e.
eqskUrsant-i _ eqskursiis
monawile.
eqskUrsia [laT. excursio was
vla, gam
gzavreba] _ 1. ko
leq
ciuri
gamgzavreba,
gaseirneba sad
me, daT
va
li
ereba risame saswavlo,
saganmanaTleblo an gar
Tobis mizniT.
e. varZiaSi, e. mcxeTaSi.
2. aseTi gamgzavrebis, daTva
lierebis monawileTa jgu
fi.
TbilisSi e. Camovida so
xumidan, baTumidan.

eqs

-176-

saeqskursio.
s. biuro, s. avtobusi, s.
marSruti.
eqslQbris-i [laT. exlibris wig
nebidan] _ mxatvrulad ga
formebuli niSani, iarliyi,
romelsac akraven wigns
ydis SigniTa mxares da, ro
mel
zedac aRniSnulia pat
ro
nis gvari.
eqspAnsia [laT. expansio ga
farToeba, gavrceleba] _
(wign.) axali teritoriebis
dapyrobisken
miswrafeba;
ag
resiuli
politika-sa
ku
Tari politikuri da
ekonomikuri gavlenis gav
rceleba sxva qveynebSi.
politikuri e., ekonomiku
ri e.
eqspansQur-i [fr. expansif <
laT. expunsio] _ vinc Tavis
grZnobebs ver faravs, advi
lad amJRavnebs.
eqspatriAcia da eqspat
rQreba [laT. ex -gan, -idan
da patria samSoblo] _ ne
ba
yoflobiTi an iZulebiTi
ga
saxleba
samSoblo
dan,
Cve
ulebriv, moqalaqeobis
ga
mocvliT.
eqspedQtor-i [< laT. expedire
gagzavna] _ muSaki, romlis
saqmea risame gagzavna da

miReba.
fostis e., savaWro ba
zis e.
eqspedQcia [laT. expeditio] _
adamianTa jgu
fis gam
g
zav
reba spe
cia
lu
ri davalebis
Sesas
ru
leb
lad.
samecniero e., ar
qeo
lo
gi
uri e; polaruli e.
2. TviT aseTi jgufi.
e.-is wevrebi.
saeqspedicio.
s. Tanxebi, s. razmi.
eqsperQment-i [< laT. experi
mentum] _ 1. samecniero
cda.
qimiuri e.
2. saerTod, cda.
gabeduli e.
eqsperimentuli.
e. gamokvleva, e. mona
ce
mebi.
saeqsperimento.
s. cxovelebi.
eqsperimentaluri Scd.
eqsperimentAtor-i _ piri,
romelic
eqsperiments
(mniSv. 1) akeTebs.
brwyinvale e.
Eqspert-i laT. expertus ga
moc
dili] _ specialisti,
romelic iZleva daskvnis
raime sakiTxis ganxilvis
dros.
sasamarTlos e.
saeqsperto.

-177-

eqs

axsna, gadmocema] _ 1. li
te
s. komisia, s. daskvna.
raturuli nawar
mo
e
bis Se
eqspErtiza [fr. expertise] _
savali
nawili,
ro
m
elSic
eqspertebis mier raime sa
aRwerilia Zi
ri
Tadi moq
me
kiTxis ganxilva daskvnis
debis
winare
vi
T
areba.
mi
sacemad.
2. musikaluri nawarmoebis
samedicino e., sasamarTlo
Sesavali nawili, romel
e.
Sic gadmocemulia mTavari
eqspluatAtor-i [< fr. ex
Temebi.
ploitation] _ piri, romelic
3.
xelovnebis nawarmoebTa,
eqspluatacias uwevs visme,
samuzeumo
eqspontebis,
iTvisebs sxvisi Sromis na
mrew
velobis produqtebisa
yofs (qarT. sinon. myvle
da sxv. garkveuli siste
feli).
miT ganlageba da
saT
va
li
eqspluatatoruli.
ereblad; gamofena.
eqsploatatori, eqsploa
4. (fotogr.) dro, romlis
tatoruli Scd.
ganmavlobaSic fo
toapa
ra
eqspluatAcia [fr. exploitation]
tis obieqtivi Riaa gada
sa
da eqspluatQreba _ 1.
Rebad: dayovneba.
vi
sime mier sxvisi Sromis eqspOnat-i [laT. exponatus
nayofis miTviseba (qarT.
saC
veneblad
gamofenili]
sinon. yvlefa).
_ sagani, romelic saCveneb
2. raime mizniT gamoyeneba
lad aris ganlagebuli mu
(bu
nebriv simdidreTa, war
zeumSi an gamofenaze.
moebis saSualebaTa, nage
samuzeumo e.-ebi.
bobaTa da sxv.).
Eqsport-i [ingl. export < laT.
avtomobilis e., rkinigze
exportare gatana] _ saqonlis
bis e.
gatana sazRvargareT gasa
saeqspluatacio (mniSv.
yi
dad (sapirisp. importi).
2-isaTvis).
avtomobilebis e.
s. xarjebi, axali sacxo
eqsportuli da saeqspor
v
rebeli saxlis s.-d gada
to.
cema.
e. (s.) saqoneli, s. opera
eqsploatacia, eqsplo
ati
ciebi.
reba, saeqsploatacio Scd.
eqsportiuli Scd.
eqspozQcia [laT. expositio

eqs

-178-

eqsportQor-i [fr. exporteur

uli.

< laT; ingl. exporte] _ eqs eqspresiOnizm-i [fr. expres

sionisme < expression ga
mo
xat
portis organizatori, saz
RvargareT saqonlis gam
va, gamomxatveloba] _ mi
tani.
mar
Tuleba xelovnebasa da
navTobis e. qveynebi.
li
teraturaSi,
romelic
Eqspres-i [ingl. express < laT.
warmoiqmna me-20 sauk.is pir
expressus gaZlierebuli] _
vel naxevarSi: misi mimdev
1. samgzavro matarebeli,
rebi TavianT ZiriTad amo
ro
melic miZraobs didi
canad Tvlidnen mxatvris
siswrafiT da Cerdeba mxo
Si
nagani samyaros, misi su
lod did sadgurebSi.
bieqturi
SemoqmedebiTi
2. iTqmis agreTve samgzavro
gan
cdebis asaxvas.
gemze, sareiso avtobusze, Eqspromt-i [laT. expromtus
romelsac aqvs iSviaTi ga
mza; swrafi; visime xe
Cereba.
liT arsebuli] _ sa
xel
nAxevrad Eqspresi _ saqa
daxelod SeTxzuli leq
la
qo avtobusi, romelsac
si (Cveulebriv, saxu
maro
Cve
ulebriv sareiso avto
xasiaTisa), mu
si
ka
lu
ri na
bu
sebze naklebi gaCereba
warmoebi da sxv; moum
za
aqvs da eqspresze meti.
deblad war
moT
qmuli si
naxevradeqspresi (erT si
tyva.
tyvad) da naxevareqspresi
Eqspromtad _ moumzadeb
Scd.
lad saxeldaxelod.
eqspres... [ingl. express sasw eqspropriAcia [fr. expropria
rafo] _ pirveli Semadge
tion < laT. ex gan da proprius
ne
li nawili rTuli si
sakuTari] _ 1. (samarT.) sa
ty
vebisa
mniSvnelobiT:
xel
mwifo xelisuflebis
`mo
mentaluri~, `saswrafo~,
mier qonebis iZulebiT Ca
`operatiuli~.
morTmeva (sasyidlis mi
ce
eqspresiuli, eqspresia.
miT an usasyidlod).
eqsprEsia [laT. expressio] _ ga
2. erTi klasis mier meo
momxatveloba; grZnobebis
resaTvis sakuTrebis da,
aRZvris, gancdis Zala.
amas
Tan erTad, socialuri
eqspresiuloba; eqspresi
mdgomareobis CamorTmeva.

-179-

Eqstaz-i [laT. extasis < berZ.

eqs

ucxo
saxelmwifosaTvis
gadacema im pirisa, vinc am
ex -gan, -idan, gareSe da statis
saxelmwifos kanonebi da
simSvide, mdgomareoba] _
arRvia.
ukiduresi,
avadmyofuri
aRtaceba, Tavdaviwyebamde eqstravagAntur-i [fr. extra
vagant] _ sayovelTaod mi
misuli aRfrTovaneba.
Rebu
li wesebisaTvis, nor
eqstensQur-i [laT. extensivus
me
b
isaTvis
Seuferebeli:
rac farTovdeba] _ rac da
ara
Cveulebrivi,
ucnauri,
kavSirebulia raod
enobriv
axi
r
ebuli.
(da
ara
xarisxobriv)
zrdas
Tan, gafarToebasTan eqstraordinArul-i [laT.
extraordinarius] _ (wign.). sa
(sapirisp. intensiuri)
gan
gebo,
gansakuTrebuli,
e. soflis meurneoba, baz
araCveulebrivi.
rebis e. gafarToeba.
e. SemTxveva.
eqterQer-i [fr. exterieus] _
eqstraordinaluri Scd.
cxovelis garegnuli Sesa
eqstrAsens-i [laT. extra me
xedaoba da agebuleba.
tismetad da sensus grZnoba,
eqstErn-i [laT. externus ga
SegrZneba] _ e. w. `biovelis~
re
Se] _ piri, romelic
mqone piri, romelic am
saswavlebelSi ar iricxeba
Tavisi Tvisebebis gamo
da ise abarebs gamocdebs.
yenebiT (xelis dadebiT)
universiteti e.-ad daam
mkur
nalobs zogierT daa
Tavra.
va
debas.
eqstra... [laT. extra] _ TavsarTi
mniSvnelobiT: 1. `gareSe~, Eqstraqt-i [laT. extractus
gamoRebuli, gamowuruli]
`metad~. `metismetad~.
_ 1. preparati, romelsac
eqstremaluri.
iRe
ben
samkurnalwamlo
2. `ukeTesi~, `saukeTeso~. (iT
niv
Tierebebis gamowurviT
qmis zog saqonelze). `umaR
mcenareuli da cxoveluri
lesi~.
qsovilebidan raime gam
xs

eqstrasensi. Cai e; e. karaqi,

e. benzini.
nels saSualebiT.
2. (gadat.). Txzulebis, do
eqstradQcia [fr. extradition <
kumentis da sxv. Sinaarsis
laT. ex -gan,-idan, gareSe da
mokled, SekumSulad gadmo
traditio gadacema] _ (samarT.).

eqs

-180-

cema.

eqstrAqcia

[laT. extractio
amoReba, gamoReba] _ (medic.).
kbilis amoRebis operacia.
eqstrEmizm-i [laT. extremus
ukiduresi] _ ukiduresi zo
mebis momxreoba (Cveulebriv,
politikaSi).
eqstremistuli.
e. Zalebi, e. Sexedulebe
bi.
eqstrEmist-i _ adamiani, ro
mel
sac ukiduresi msof
l
mxedveloba (Sexeduleba,
azri) aqvs; ukiduresi zo
me
bis miRebis momxre.
eqstrEmul-i da eqstremA
luri [fr. extrme < extremum
ukiduresi] _ (wign.). rac
Cve
ulebrivs
scildeba;
uki
duresi, gansakuTrebuli,
metismeti (Tavisi sirTuliT,
siZneliT, saSiSroebiT...).
e. pirobebi, Seiqmna e.
mdgomareoba, situacia.
eqscentrQkuli [fr. excentr i
que] _ 1. (Teat.) mkveTri <
laT. ex -gan, -idan, gareSe da
centrum centri] _ bgeriT an
mxedvelobiT kontrastebis,
sasacilo xerxebis Sem
c
veli.
e. sacirko nomeri, e. tri
uki.
2. gadat. (wign.). ukidu
resad

Taviseburi, araCve
ul
ebri
vad.
e. cekva, e. adamiani.
eqscentruli, ekscentruli
Scd.
Eqsces-i [laT. excessus gamos
vla; gadaxra] _ 1. risame
nor
ma
lu
ri mimdinareobis
darRveva; mwvave Sexlamoxla.
2. ukiduresoba, TavSeukaveb
loba, wremadsuloba.
eqscQzia [laT. excisio] _ (me
dic.). amokveTa.
eqs-CempQoni [laT. ex yofi
li da ingl. champion < fr.
champion mebrZoli] _ yofi
li Cempioni.
eqshumAcia [laT. ex gan,
-idan da humos miwa] _ saf
lavidan gvamis amoReba sa
samarTlo-samedicino
ga
mokvlevis mizniT.
eSAfot-i [fr. chafaud] _ (Zv.).
amaRlebuli ficarnagi, ro
melzedac xdeboda sikvdi
liT dasja.
eSElon-i [fr. chelon] _ spe
ci
aluri
daniSnulebis
matarebeli masobrivi ga
dazidvebisaTvis.
samxedro e., e.-is ufrosi.

-181-

v
vA-bank-i [fr. Va banque] 1.
va-bankze TamaSi banqoSi
fsoni, romelic mTel banks
udris.
2. (gadat.) riskis gaweva
vAgzal-i [ingl. Vauxhall]
mgzavrTa momsaxurebi
saT
vis gankuTvnili Senoba
rki
nigzis did sadgurze.
Tbilisis v., vagzlis mo
rige.
sAzRvao vAgzali amave
da
niSnulebis Senoba saz
Rvao portebSi.
vagzlisa.
vagzalisa, sadguri Scd.
sadguri matareblis (an
sxva transportis) gaCerebis
adgilia (saTanado Se
no
biT), xolo vagzali ara
yoveli sadguris, aramed
didi (Cveulebriv sakvanZo)
sadguris
Senobaa
(did
qalaqebSi).
vAgon-i [germ. Wagon] sat
ransporto saSualeba
relsebze moZravi Tvlebi
ani sazidari.
matareblis v., samgzavro
v., satvirTo v., v.-is gam
yoli, metropolitenis v.,
fu
nikulioris v.
savagono.

val

s. depo.
ronoda Scd.
vAza [fr. Vase] lamazi
moy
va
nilobis
WurWeli
tkbi
le
ulobis, xilis an
yvavi
lebisTvis, agreTve de
kora
tiuli (sinon. lar
na
ki).
brolis v.
vakAnsia [fr. Vacanse < laT.
Vacans daukavebeli, Ta
visu
fali] dauka
vebe
li Ta
nam
deboba (da
we
sebu
leba
Si),
Tavisufali ad
gili (sas
wavlebelSi).
institutSi ori v.-aa.
vakAntur-i [fr. Vacant (e)]
daukavebeli, Tavisufali
(adgili, Tanamdeboba).
profesoris v. Tanam
de
bo
ba.
vakantiuri Scd.
vakUum-i [laT. Vacuum sica
riele] _ (fiz., teq.) airis
Zalian gauxSoebuli mdgo
mareoba, TiTqmis carieli
siv
rce.
vakuumuri.
v. sivrce.
vakumi, vakumuri Scd.
valEntoba [laT. Valens, valen
tia Zala,(Valentis) Zalis mqone]
(qim.). atomis Tviseba Se
u
erTdes sxva atomebis gar
kveul raodenobas

val

-182-

mudmivi v., cvladi v.

vAlet-i [fr. Valet msaxuri]
figura banqoSi.
valpUrgiis RAme [kreb. Zv.
germ.] _ wminda valpurgiis
dResaswaulis (pirveli ma
isis) winaRame, rodesac, Zve
li germanuli xalxuri
crurwmeniT hartis mTis
umaRles mwverval brokenze
imarTeba kudianebisa da
ja
doqrebis Rreoba.
valpurgis Scd.
vAls-i [fr. Valse germ Walzer]
1. didad gavrcelebuli
wyvilTa cekva; musika am
cek
visaTvis.
2. am cekvis ritmis sakon
certo (saorkestro, sa
fortepiano da sxv.) na
war
mo
ebi.
Sopenis v.-ebi.
vAltorna [rus. <
germ. Walthorn samonadireo
buki] spilenZis sasule
sak
ravi spiralurad mox
rili mili, romelic bo
loSi farTovdeba.
mevAltorne valtornis
damkvreli.
valtornisa, mevaltorni
sa.
valtornasi, mevaltorna
si, `valtornaze ukravs
Scd.

valtOrnist-i _ igivea, rac

mevaltorne (ix. valtor
na).
vAluta [it. Valuta farTo Ri
rebuleba] 1. ama Tu im
qveynis fulis sistema; fu
lis erTeuli, romelic
safuZvlad udevs am sis
temas.
2. ucxo saxelmwifos fu
li.
mtkice v., oqros v.
savaluto.
s. operaciebi.
valiuta, savaliuto Scd.
vAmpir-i [fr. Vampire, germ.
Vampir] germanul da sla
vur TqmulebebSi: 1. cru
rwmeniT; micvalebuli, ro
melic RamRamobiT dgeba
saflavidan da adamianebs
swovs sisxls.
2. Seubralebeli, sisxlis
msmeli, ulmobeli adamiani.
3. erTgvari Ramura; gavr
ce
lebulia tropikul ame
ri
kaSi.
vandAlebi [germ. Vandalen] 1.
Zveli germanuli tomi, ro
melmac me-5 s.-is Sua wlebSi
dai pyro romis imeriis na
wili, gaZarcva romi da
gaanadgura mravali kul
turis Zegli.
2. (gadat.) istoriul ZeglTa
da kulturul faseulobaTa

-183gamanadgurebeli adamianebi
(sinon. barbarosebi)
vandAlizm-i _ istoriuli
Zeg
lebisa da kulturul
fa
seulobaTa ganadgureba
(sinon. barbarosoba).
vAnil-i [fr. Vanille esp.] 1.
tropikuli mcenare; isxams
grZel wvril nayofs.
2. am mcenaris gamxmari sur
nelovani nayofi; iyeneben
kulinariasa da parfi
ume
riaSi.
v.-is fxvnili.
vaniliani.
v. namcxvari, v. orcxo
bi
la.
varQant-i [laT. Varians (varian
tis) cvalebadi] 1. risme
nairsaxeoba, saxecvlileba.
proeqtis ramdenime v.,
v.-ebis gaTvla (Wadrakis
partiaSi).
2. raime nawarmoebis an misi
nawilis erT-erTi redaq
cia.
`ieso qriste kacobriobis
raindi- is pireli v.
variAcia [laT. Variantio cvli
leba] 1. (wign.). igivea, rac
varianti (mniS. 1)
2. Cveulebriv mr.-Si varia
ciebi musikaluri na
war
moebi, cekva da sxv; rac war
moadgens ZiriTadi Temis

vaq

gameorebasa da damuSavebas
sxvadasxva cvlilebebiT.
piesis v.-ebi, Tema v.-ebiT.
variaciuli aRricxva ma
Tematikuri analizis erTerTi dargi.
varQete [fr. Variete] msubuqi
Janris (estradis) Teatri.
varietesi.
varietisa Scd.
vAsal-i [fr. Vassal laT. Vassa
lus] 1. Sua saukuneebSi da
sav
leT evropaSi: memamule,
feodali, romelic damoki
debuli iyo ufro msxvil
feodalze (siuzerenze).
2. gadat. (wign) vinmeze da
mokidebuli, visime xel
q
veiTi piri an sa
xel
mwifo.
vasaluri.
v. damokidebuleba, v. sa
xel
mwifo.
vatQkan-i [laT. Vaticans bor
cvi (goraki) tibris mar
jvena sanapiroze romSi]
kaTolikuri eklesiis
rel igiur-ad
m i
n is
t ra
c i
uli centri; am eklesiis
meTauris ro
mis papis
rezidencia;
war
moadgens
cal
ke saxel
mwifos q. ro
mis centrSi.
vAqcina [laT. Vaccinus Zro
xisa] preparati, romesac
iyeneben infeqciur daava

vaq

-184-

de
baTa winaaRmdeg asacre
lad.
vaqcinAcia (medic.) vaq
ci
nis Seyvana adamianis an
cxovelis organizmSi; vaq
ciniT acra.
vAxt-i [holand. wacht] (zRv.)
1. morigeoba gemze.
v.-ze dgoma
2. gemis eki paJis nawili, ro
melic morigeobs; drois
mo
nakveTi, rodesac erTi
cvla morigeobs.
v.-is meTauri, Ramis v.
savaxto.
s. Jurnali, s. samsaxuri.
vaxta Scd.
vAxter-i
da
vaxtiOr-i
[germ. wachter] morige da
ra
ji dawesebulebaSi, sa
warmoSi.
vaUCer-i [ingl. Vaucher xel
we
rili,
gasamarTlebeli
dokumenti] igivea, rac
saprivatizacio Ceki.
vauCerisa.
vahAbizm-i [sakuT. sax. kreb.
arab. wahha seqtis dama
arse
beli] islamis religiurpolitikuri moZRvreba.
vegetariAneli [ingl. Vege
tarian adamiani, romelic
xorcs ar Wams da mxolod
rZis produqtebiT da mce
nareulobiT ikvebeba.

vegetarianuli.
v. saWmelebi, v. sasadilo.
vegeterianeli, vegeteria
nuli Scd.
vegetarianEloba [laT. Ve
getarios mcenareuli] kvebis
sistema, romlis mixedviT
dauSvebelia xorcis Wama.
vegetatQuri [laT. Vegetarius]
(biol.) rac cxovelebisa
da mcenareebis kvebasTan
aris dakavSirebuli.

vegetatiuri organoebi

mcenaris kvebisa da
zrdis organoebi (fesvebi,
Rero, foT
lebi).

vegetatiuri gamravle
ba mcenareTa gamravleba
arasqesobrivi gziT

vegetatiuri nervuli
sis
tema (fiziol.) ner
vuli sistemis nawili, ro
melic awesrigebs saWmlis
momne
lebeli, sisxlis mi
moqcevis, sasunTqi da sxv.
Sinagani organoebis moq
me
debas.
vegetaciuri _ sxvaa (ix.
vegetacia).
vegetAcia [laT. vegetatio]
(biol.) mcenaris sasicocx
lo moqmedeba, misi zrdis
procesi.
vegetaciuri da save
ge
ta

-185cio.
v. (s) periodi.
velo... _ sityvis Semokleba
`velosi pedis~.
velOdrom-i [laT. velox (velo
cis) swrafi da dromos sarbie
li, rbola] _ sportuli
nageboba
velosi pedebiT
Se
jibrebisaTvis
(sinon.
treki).
velOriqSa _ riqSa (mniSvn.
2), romelic velosi pedze
zis da ise moZraobs.
veloriqSisa.
veloriqSasi, velorikSa
Scd.
velosQped-i [fr. vlosipde] _
or- an samTvliani manqana,
ro
melic moZraobaSi moh
yavs zed mjdoms pedlebze
fexis daWeriT.
velosi pedis
gamogoneba
_ (saub.) iseTi risame ga
mo
goneba, rac didi xania,
cnobilia, gamogonebulia
(inJinerTa wreSi cnobilia
erTi faqti, rodesac erTma
vai-gamomgonebelma
skams
cen
trSi gamoaba fexi _
aqao-da gamomgonebeli mer
qvaso.
savelosi pedo.
s. sporti.
velosi pEdist-i _ velosi
pediT mavali, savelo
si pe

ven

do sportis mimdevari.
velOsport-i _ savelosi pe
do sporti.
velOtrek-i [ix. treki] _
igi
vea, rac velodromi.
vEna [laT. vena] _ (anat.) sis
xlZarRvi, romliTac sis
xli
organoebidan
da
qso
vilebidan miedineba gu
li
saken (Sdr. arteria).
venuri.
v. sisxli.
vEndeta [laT. vendetta] _ sis
xlis aRebis adaTi (upira
tesad sardiniasa da kor
sikaze).
vEnera, vEnusi [laT. Venus
(Veneris] _ 1. romaul miTo
logiaSi: siyvarulisa da
silamazis qalRmerTi.
2. dedamiwasTan yvelaze ax
lo myofi planeta; Cve
ulebriv Cans gaTenebisas
da mzis Casvlis Semdeg.
cis
kris varskvlavi.
venErul-i [< kreb. laT. sne
uleba (daavadeba)] _ infeq
ciuri daavadeba (sifi
lisi,
gonorea da sxv.), ro
me
lic
Cveulebriv sas
qeso or
ganoebis gziT ga
da
dis.
veneriuli Scd.
vEnzel-i [< polon. vsel kvanZi]
_ erTmaneTze mxatvrulad

ven

-186-

ga
daxlarTuli inicialebi
(saxelisa da gvaris pir
veli asoebi).
vEntil-i [germ. ventil sar
qveli] _ 1. (teq.) milsa
de
nebSi, aparatebSi
da
misT.: siTxis an airis sa
regulacio (Casaketi da
gasaSvebi) sarqveli.
2. (mus.) sasule musikalur
sakravebSi: erTgvari sarq
veli bgeris simaRlis Se
sacvlelad.
vintili Scd.
ventilAtor-i [< laT. ven
tilator gamniavebeli] _ mo
wyobiloba
daxurul
sadgomebSi haeris gasaw
men
dad.
ventiliatori, vintila
tori Scd.
ventilAcia [laT. ventilatio]
_ daxuruli sadgomis gani
aveba ventilatoris saSua
le
biT.
saventilacio.
s. mili, s. mowyobiloba.
ventiliacia, vintiliacia,
saventiliacio, savintili
a
cio.
vEranda [port. ingl. veranda
< ind.] _ Ria an daxuruli
aivani saxlis garSemo an
misi erT-erTi kedlis ga
yolebaze.

mominuli v.
verandiani, verandisa.
v. saxli.
verandasi Scd.
verbAlur-i [laT. verbalis] _
zepiri, sityvieri.
v. saSualebebi.
vErdiqt-i [fr. ingl. verdict
< laT. vere dictum sarqveli]
_ (samarT.) sasamarTlo
procesze nafic msajul
Ta gadawyvetileba msjavr
dadebulis braleulobis an
udanaSaulobis sakiTxze.
gasamarTlebeli v., gasam
tyunebeli v.
vErlibr-i [fr. vers libre Tavi
sufali leqsi] _ leqsis
erT-erTi saxeoba; agebulia
upiratesad
intonaciursin
taqsur safuZvelze da
yuradReba ar eqceva taepSi
marcvalTa raodenobasa da
maxvils (sxvanairad: TeTri
leqsi).
vErmut-i [germ. Wermut] _ das
pirtuli Rvino, romelsac
aromatis misaRebad da
ma
tebuli aqvs zogierTi ba
la
xis (unTavresad abzin
dis) nayeni.
vernQsaJ-i [fr. Vernissage]
samxatvro gamofenis gaxsna,
agreTve misi gaxsnis dRe.
vErJe [fr. Verge] qaRaldis

-187sa
xeoba badis magvari mo
xatulobiT, paraleluri
xa
zebis ori sistemisgan
Sem
dgari.
vErsia [fr. Version laT. Versare
saxis Secvla] raime faq
tis, ambis erT-erTi axsna,
gadmocema, ganmarteba (ram
de
nimedan).
axali v., ukanaskneli v.
vertQkal-i [laT. Verticalis
mwvervalisa] vertikaluri,
Sveuli xazi (sapirispiro,
horizontali).
vertikAlur-i rac horizon
talur sibrtyesTan qmnis
marT kuTxes; Sveuli (sa
pirisp. horizontaluri).
v. xazi
vErf-i [holand. werf] gemebis
saSenebeli an saremonto
sa
warmo.
vEsta [laT. Vesta] 1. roma
uli miTologiaSi ojaxu
ri keris mfarveli qal
RmerTi.
2. (astr.) yvelaze kaSkaSa
mcire planeta.
vEstern-i [ingl. western dasav
leTisa] saTavgadasavlo
kinofilmi, romelSic moq
medeba viTardeba CrdiloeT
amerikis dasavleTis Sta
tebSi me-19 s.-Si.

vestibQul-i

vet

[fr.
Vestibu
le] didi darbazi sazo
ga
doebrivi Senobis sxva na
wilebis Sesasvlelis win.
Teatris v., sasaxlis v.,
metros v.,
vestibuli Scd.
vetEran-i [laT Veteranus mo
xuci, Zveli jariskaci] 1.
Zveli gamocdili meomari:
omgadaxdili mebrZoli
2. Zveli damsaxurebuli mu
Saki, moRvawe.
Sromis v., Teatris v.
veterQnar-i veterinariis
spe
cialisti; saqonlis eqi
mi (Zv. sinon. beiTali).
veterinaruli da save
te
rinaro.
v. (s.) instituti.
veterinAria [laT. Veterinarius
saqonlis momvleli] mec
ni
ereba cxovelebis daa
va
debaTa da maTi mkurna
lo
bis Sesaxeb; cxovelTa
mkur
naloba
veterinariuli da savete
rinario.
v. (s.) punqti, v. (s.) dax
ma
reba.
ixmareba agreTve vete
ri
na
ruli da saveterinaro, rac
veterinari-s
zedsarTavi
saxelebia.
veterinaluri Scd.

vet

vEto [laT. Veto

-188-

vkrZalav]
1. saerTaSoriso da sa
xel
mwifo samarTalSi; ak
r
Zalva, romelsac adebs
er
Ti saxelmwifo organo
me
oris
gadawyvetilebas;
ve
tos ufleba Cveulebriv
aqvs saxelmwifos meTaurs
parlamentis gadawyvetile
baTa mimarT.
2. saerTaSoriso samarTalSi:
sxvadasxva qveynis warmo
madgenelTagan
Semdgari
ko
legiuri organos (sadac
sa
kiTxebi wydeba erTxmad)
erT-erTi wevris gancxadeba
imis Sesaxeb, rom igi wi
na
aRmdegia umravlesobis ga
da
wyvetilebisa; xorci
el
deba xmis micemiT.
v.-s ufleba.
vetos dadeba ri
same ak
r
Zalva
vEqsil-i [< germ.
Wechsel
ga
moc
vla, Secvla, daxur
da
veba] saTanadod ga
formebuli savalo xel
we
rili, romelic Seicavs
valdebulebas gadaixadon
garkveuli Tanxa daTqmul
vada
Si; (qarT. sinon. Ta
masuqi).
veqsilolOgia

[laT.
Vexillum droSa] mecniereba,
ro
melic droSebs, maT war
moSobas swavlobs.

vEqtor-i [laT. Vektor wamyvani]

maTematikuri an fizikuri
sidide,romelic xasiaTdeba
ricxobrivi mniSvnelobiT
da mimarTulebiT.
veqtoruli.
v. sidide.
veqtori Scd.
vQagra [laT. Viagra] (same
dic.) mamakacis impo
ten
ci
is sawinaaRmdego pre
pa
ra
ti, damzadebulia qi
mi
uri
niv
TierebebiT; ga
moiyeneba
mxolod eqimis daniSnu
le
biT;
viAduk-i [fr. Viaduc < laT.
Via gza da duco mimyavs] xe
obaze, xevze gayvanili xidi,
xidiseburi nageboba.
viAkreme [laT. Viacreme] (sa
medic.) partniorTan qalis
seqsualuri
kontaqtebis
dros
disharmoniis
sa
wina
aRmdego
preparati;
dam
za
debulia floris
mce
na
reTa samyaroTa sa
fuZvel
ze;
absoluturad
uvne
belia.
vQbram-i mTaSi sasiarulo an
saTxilamuro sqellanCiani
fexsacmeli.
vibrAtor-i [laT. Vibrare rxeva,
qanaoba; kankali] rxeviTi
moZraobis warmosaqmneli
mowyobiloba

-189-

vibrAcia [laT. Vibratio] dre

viv

sxivu
ri milakis ekranze
rTu
li satelevizio, ra
di
kadi sxeulis rxeviTi moZ
o
l
okaciuri
da
sxva
sig
raoba; arxeva, TrTola.
na
lebis ga
mo
sa
xu
lebasTan
vibrQon-i [fr. Vibrion] baq
kav
S
irze.
te
ria erTgvari
videomagnitofoni, vide
qoleris v.
osignali, videote
le
fo
ni.
vibro... [< laT. Vibrare rxeva,
kankali] rTul sityvebSi videOkli p-i [ingl. Video
televizia da clip amoW
ra;
uC
venebs mocemuli si
ty
amonaWeri] _ telega
da
ce
vebis
damokidebulebas
maSi: CanarTi, romelic Sed
rxevasTan.
ge
nilia swrafad cvladi
vibrOfon-i [< laT. Vibrare
sxva
dasxva suraTisgan, rek
rxeva, kankali da phone xma]
jazSi dasartymeli in
lamisgan da romelsac xSi
strumenti rxeviTi bgere
rad axlavs musika.
bis gamosacemad.
videomagnitOfon-i [ingl.
vQgvam-i [ing. Wigwam < Crd.
Video televizia berZ. magne
amerikis indielTa erTtis magniti da phone bgera]
er
Ti enidan] Crd. ameri
aparati, romliTac xdeba
kis indielTa (kerZod al
satelevizio programebis
gonkinebis) sacxov
rebeli
magnitur lentze Cawera da
gumbaTiseburi qoxi. ake
Semdeg maTi kvlavwarmoeba
Teben xis totebis ler
videomagnitofoni Scd.
wmisgan.
videotelEfon-i [ingl. Vi
video...1 [laT. Video vxedav]
deo televizia da berZ. tele
rTuli sityvebis pirveli
Sors da phone bgera] te
nawili mniSvnelobiT `vxe
lefoni, romelic molapa
dav
rakis xmasTan erTad mis
videokli pi, video
tele
gamosaxulebasac gad
mos
foni.
cems.
video...2 [ingl. Video tele
v.-is ekrani.
vi
zia laT. Video vxedav]
vivi pAria [laT. viviparus co
rTuli sityvis pirveli
cxalmSobi vivus cocxali
Se
madgeneli nawili; mi
da parare Soba] (biol.)
uTiTebs
eleqtronulco
cxlad (da ara kvercxis

viv

-190-

dadebiT) Soba.
vivisEqcia [laT. vivus co
cxali da sectio gakveTa]
cxovelis cocxlad gakveTa
raime organos funqciis
Ses
wavlis mizniT.
vQza [laT. visa naxuli] 1.
sa
xelmwifoSi Sesvlis, iqi
dan gamgzavrebis an mis
te
ritoriaze gavlis ne
barTva, romelic iZleva
am saxelmwifos mTavroba
(aRiniSneba pasportSi).
2. Tanamdebobis piris war
wera raime dokumentze, rac
niSnavs, rom es piri icnobs
dokumentis Sinaarss da
eTanxmeba mas.
vQzav-i [fr. vis--vis] 1. (zmni
sarTi) visime pirispir, pir
dapiri.
2. visime pirdapir mdgomi an
mjdomi piri.
vizQon-i [germ. vision] (wign.).
adamianis warmosaxviT, war
modgeniT Seqmnili arare
aluri ram; moCveneba.
vQziti [fr. visite] mcire
xniT misvla vinmesTan Cve
ulebriv oficialurad.
v.-is dro, prezidentis v.
savizito.
s. kostiumi.
savQzito bAraTi mkvri

vi qaRaldis patara baraTi,

romelzedac
dabeWdilia
misi patronis gvari, sa
xe
li, wodeba, misamarTi; ga
dascemen xolme meore pirs
gacnobisas masTan stum
robisas da zog sxva Sem
TxvevaSi.
vizuAluri [laT. visualis]
mxedvelobiTi; TvaliT
warmoebuli.
v. dakvirveba.
vikQngebi [skand. viking (mx).] _
skandinavieli meomari mez
Rvaurebi me-8-11 ss-Si.
vQkont-i [fr. vikomte] dasav
leT evropis zog qveyanaSi
(inglisSi Cvens dromde):
Tavadaznauruli tituli,
saSualo baronsa da grafs
Soris; am titulis mqone
piri.
vQla [laT. villa] mdidruli
saxli qalaqgareT; mdidru
li adgil-mamuli, agaraki.
vilisa.
vilasi, villa Scd.
vQmpel-i [holand. wimpel]
1. boloSi orad gayofili
grZeli da viwro alami,
romelic aRmarTulia sam
xedro gemis anZaze (gemis
erovnuli kuTvnilebis aR
saniSnavad).
2. patara samkuTxedi alami

-191-

vio

risame niSnad.
violasi Scd.
3. TviTmfrinavidan Camosag viOlino [it. viollino] yve
debi grZellentiani paketi,
la
ze maRali tembris mqo
kolofi an mili, romelSic
ne oTxsimiani sakravi, ro
moTavsebulia
mfrinavis
melsac xemiT ukraven.
pataki, an fosta.
koncerti v.-s orkestri
saTvis.
vindsErfing-i [ingl. wind
surfing, wind qari surfing, surf
pQrveli viOlino _ mTa
zvirTcema] sportis saxe
vari violino orkestrSi.
oba, afrian specialur da
viOlinos gasARebi
faze rbola.
(mus.) sanoto striqonis
vinEgret-i [fr. vinaigrette vi
dasawyisSi dasmuli erTnaigre Zmari] civad saW
erTi
ni
Sani,
romelic
me
li kerZi wvrilad
miuTiTebs maRal xmebze.
daWrili sxvadasxva bos
t
meviOline violinos
ne
uli, kartofili, kirkaJad
damkvreli musikosi.
moxarSuli lobio, er
Tma
saviolino;
neTSi areuli, rac ZmriT,
saviOlino kOncerti
ze
TiT da sxva sakazmiT
sim
foniuri na
war
mo
e
bi, ro
aris Senelebuli.
melSic mTava
ri par
tia gan
vinQet-i [fr. vignette] wignis
kuTvnilia vi
o
li
no
saTvis;
(Zv. xelnaweris) TavSi an
aseTi na
war
mo
e
bis Ses
ru
boloSi darTuli samkauli
leba.
raime naxati, ornamenti.
meviolinisa.
vinietka Scd.
meviolinesi Scd.
`violinos ukravs, `vio
vinCEster-i < [sakuT. sax.]
lino daukra, `violinos
erTgvari sanadiro Tofi
damkvreli,
(gamomgoneblis gvaris mi

`violinoze ukravs... Scd.

xed
viT).
vQola [it. viola] Zveleburi violOnCel-i [it. violoncello]
violinos ti pis, magram
sak
ravi violinos wina
masze didi oTxsimebiani
pari; gavrcelebuli iyo
sakravi; aqvs fexi, romli
da
savleT evropis qveynebSi
Tac dakvris dros iatakze
me-15-18 ss-Si.
idgmeba.
violisa.

vir

-192-

ixmareba agreTve Celo da

violinCelo.
vQraJ-i [fr. virage mobruneba]
1. mobruneba, moxveva dag
verdebiT, mrudxazovani moZ
raoba (TviTmfrinavis, avto
mobilisa, gemisa da sxv).
TviTmfrinavma v. gaakeTa,
TviTmfrinavi v.-Si Sevida
(e. i. mfrinavma v. daiwyo).
2. saavtomobilo gzis velo
trekis an sportuli bi
li
kis monakveTi, romelic
SigniT aris daxrili (av
to
mobilis,
velosi pedis,
mo
tociklis da sxv. mrud
xa
zovani moZraobisTvis).
cicabo v.
virQlizm-i [< laT. virilis ma
makacis] qalebSi meore
uli mamakacuri sqesobrivi
niSnebis (ulvaSebis, mamaka
curi agebulebis, boxi xmis
...) warmoqmna.
virtuAlur-i [laT. virtualis]
rac SeiZleba gamovlindes
saTanado pirobebSi.
virtUoz-i [it. virtuoso] 1.
msaxiobi, romelic srul
yofilad flobs Sesrule
bis teqnikas (upirate
sad
mu
sikosze iTqmis).
2. saerTod adamiani, ro
me
lic didad aris daxe
lov
nebuli Tavis saqmeSi.

virtuozuli.
v. dakvra, v. TamaSi.
vQrus-i [laT. virus Sxami] _
gadamdebi daavadebis ga
mom
wvevi uwvrilesi mik
roorganizmebi,
romelic
Zlivs Cans an sul ar Cans
mikroskopSi.
virusuli.
v. gri pi, mcenareTa v. da
avadebani.
virusolOgia [laT. virus
Sxami da berZ. logos moZRvre
ba] mecniereba romelic
virusebs Seiswavlis.
vQsk-i [ingl. whisky kelt. (ga
lebis) uisge wyali] ara
yi inglisSi da aSS-Si;
dam
zadebulia qeris ala
osagan.
Sotlandiuri v.
vQskoza [laT. viscosus webo
vani] 1. sqeli, blanti niv
Tiereba, romelsac iReben
celulozisgan;
iyeneben
xelovnuri abreSumis, ce
lof
nis da sxv. masalebis
dasamzadeblad.
2. xelovnuri abreSumi.
v.-is perangi.
viskozuri.
v. abreSumi.
vQst-i [ingl. wist] 1. banqos
TamaSi erTgvari.
2. kartis garkveuli kom
bi

-193nacia preferansis, bosto

nis TamaSSi.
vitAmin-i [laT. vita sicocxle
da berZ. ammoniakon niSadu
ri. fisovani gemfisi (amiaki)]
sxvadasaxvagvari qimiuri
Semadgenlobis organuli
niv
Tiereba, romelic auci
le
belia organizmis nor
ma
luri sasicocxlo moq
me
debisaTvis, sasicocxlo
Zalebis aRdgenisaTvis; ase
Ti nivTierebis Semcvleli
preparatia.
vitaminebi A, B, C, P
vitaminiani.
v. draJe.
vQtraJ-i [fr. vitrage] feradi
minebisagan
gamoyvanili
su
raTi an ornamenti (sark
melSi da misT.).
vQtrina [fr. vitrine] 1. ma
Raziis didi fanjara, ro
melSic gamofenilia gasa
yidi saqonlis nimuSebi.
gemovnebiT gaformebuli
v.
2. mominuli karada, yuTi, da
fa da sxv., sadac gamofeni
lia sxvadasxva nivTi.
muzeumis v.-ebi, maRaziis
dax
lze mowyobili v., ga
zeTebis v. quCaSi.
viqtOria [laT. victoria] 1.
romaul miTologiaSi, ga

vod

marjvebis qalRmerTi.
2. baRis erTgvari msxvili
marwyvi.
3. igivea rac viqtoria-re
gia.
viqtOria-rEgia [laT. Victo
riaRegia] wylis di
di mce
na
re dumfaras oja
xi
dan
2 m-de diametris mrgvali
foT
lebiT; iz
r
deba ek
va
torul samreT amerikaSi;
evropaSi
viqto
ria-regia
gamohyavT oranJereaSi.
viqtOrina TamaSi erTgva
ri codnis sxvadasxva
dargTan dakavSirebul ki
Txvebze pasuxis gacema.
literaturuli v., mu
si
ka
luri v.,
viqtorinisa.
viqtorinasi Scd.
vice... [laT. vice nacvlad, ma
gier] rTuli sityvis pir
veli Semadgeneli nawili;
aRniSnavs moadgiles, Semc
vlels.
viceprezidenti.
vQce-admQral-i erT-er
Ti umaRlesi samxedro wo
debu
leba sazRvao flotSi,
admiralze
dabali
da
kontr-admiralze maRali.
vQce-prezQdenti pre
ziden
tis moadgile.
vodEvil-i [fr. vaudeville]

voi

-194-

mok
le komikuri piesa, ro
melSic sasimRero kuple
tebi da cekvebia CarTuli;
(erTi an ormoqmedebiani
msubuqi piesa).
voQaJ-i [fr. vayage] (moZv.
axla iron.) mogzauroba.
vokAliz-i [fr. vocalize]
(mus.) momRerlis xmisTvis
gan
kuTvnili uteqsto sa
varjiSo; sruldeba mxo
lod xmovani bgerebis gad
mocemiT.
vokAlist-i _ profesiona
lu
ri momRerali.
v-Ta konkursi.
vokAlur-i [it. vocale xmovani]
simRerasTan dakavSi
re
bu
li; sasimRero.
v. musika, v. xelovneba.
vOlan-i [fr. volant mfrinavi]
frTebis an talRovani
CarCos mqone msubuqi Zab
riseburi burTi badmin
to
nis saTamaSod.
vOlei [ingl. wolley] (sp.)
burTis miReba (dartyma) ha
erSive (CogburTSi da sxv.)
ufro sworia voli.
volQer-i [fr. voliere] Semo
Robili adgili cxo
vele
bisaTvis.
zooparkis v.
voltiJQreba [fr. voltiger]

gaWenebul cxenze varjiSi

Sextoma Camoxtoma.
vOltmetr-i _ eleqtrowre
dis or wertils Soris ar
sebuli denis Zabvis sazomi
xelsawyo.
voluntArizm-i [laT. volun
tarius nebisyofisa] _ TviT
neburi
gadawyve
tilebani,
rom
lebic ugulebelyofis
obi
eqturad arsebul pi
robebs da sa
zo
ga
doeb
rivi
cxovrebis
kanon
zo
mi
e
re
bebs.
voliuntarizmi Scd.
voluntArist-i _ piri, ro
melic Tavis saqmianobaSi
xel
mZRvanelobas mxo
lod
sakuTari nebiT, ugul
ebel
yofs obieqturad arsebul
pirobebs, realurad ar
se
bul viTarebas, SesaZ
leb
lo
bebs.
voliuntaristi Scd.
vOlfram-i [germ. wolfram]
qi
miuri elementi, movercx
lisfro Zneldnobadi li
Toni.
vOtum-i [laT. vofum survili]
parlamentebSi: kenWisebu
ri
miRebuli gadawyvetileba.
ndObis
(undOblobis)
vO
tumi parlamentSi
xmis micemiT miRebuli ga

-195da
wyvetileba,
romliTac
ga
moxatulia mTavrobis an
mis romelime wevris moR
vaweobis mowoneba (armo
woneba).
mTavrobis ndobis (an un
doblobis) v.
vUal-i [fr. voile] wminda, gam
Wirvale qsovilis an badis
naWeri, romelic ukeTdeba
qalis quds saxis dasa
faravad.
vualiani.
v. qali.
vulgarizAcia [laT. vulgaris
ubralo Cveulebrivi]
ukiduresi gayalbeba, dama
xinjeba.
sakiTxis v.
vulgArizm-i _ vulgaruli,
uxeSi sityva an gamoTqma,
sa
literaturo enaSi nax
mari.
vulgArul-i [laT. vulgaris
Cve
ulebrivi, mdabiuri]
uxamsi, uxeSi.
v. gamoTqma, v, manerebi.
vUlkan-i [< laT. Vulcanus cecx
li, ali] 1. konusuri mTa,
romlis mwvervalze dro
dadro an mudmivad amoif
rqveva gamdnari qanebi (la
va), gaxurebuli gazebi da
ferfli.
2. romaul miTologiaSi: ce

zeb

cxlisa da mWedlobis Rmer

Ti: (berZnul miTologiaSi
mas Seesabameba hefestosi).
vulkanolOgia [laT. vul
canus cecxli, ali da logos
moZRvreba] vulkanis Sem
swavleli mecniereba.
vundErkind-i [germ. wunderkind
saocari bavSvi, bavSvi-sas
wauli] araCveulebrivi
ni
Wis mqone bavSvi.
vunderqindi Scd.

z
zAlp-i [rus. < laT. salve
salami!] erTdrouli dac
la ramdenime Tofisa, zar
baznisa (qvemexisa).
zAmS-i [polon. samsza] xa
verdovani zedapiris mqone
rbili tyavi (qarT. nati).
z.-is fexsacmeli.
zamSa Scd.
zEbra [fr. zebre, ingl. holand.
zebra kongos enidan] cxenis
magvari gareuli cxoveli;.
aqvs Savi da TeTri zolebi;
binadrobs afrikaSi.
zebras TeTri zolebi aqvs
Sav fonze Tu Savi zolebi
TeTr fonze (piriqiT)?
zEbu [fr. zebu] kuziani xari;

zev

-196-

Sinauri cxoveli, romelic

gavrcelebulia aziasa da
afrikaSi.
zEvs-i [berZ. zeus] berZnul mi
TologiaSi: uzenaesi Rmer
Ti; RmerTi cisa, quxilisa,
elvisa da wvimisa; iTvleba
RmerTebis da adamianebis
ma
mad da mefed.
zEnit-i [fr. zenith arab. samt
(ur-ras) gza (Tavisa) 1. cis
sferos umaRlesi warmo
sax
viTi wertili damkvir
veb
lis Tavze.
mze z.-Si iyo; didebis z.
2. gadat. (wign.) risame gan
viTarebis umaRlesi sa
fe
xuri, mwvervali.
sazEnito (samx.) rac gan
kuTvnilia sahaero mizanSi
(TviTmfrinavebisTvis
da
sxv.) sasrolad.
s. artileria, s. cecxli.
zEro [fr. zero nuli] nuli
qula; nuli.
zEt-i [fr. zet] laTinuri
an
banis bolo asos (z-is)
saxeli; maTematikaSi ix
ma
reba ucnobi sididis aR
saniSnavad iqssa da igrek
Tan erTad.
zikUraT-i [aqad. ziqquratu]
safexurebad agebuli sa
kulto koSki Zveli me
so

potamiaSi (babilonsa da
asiriaSi).
zQud-i [germ. sd, holand. zu
iden] 1. samxreTi.
2. samxreTis qari.
zQud-vEst-i [germ. sd-west,
holand zuid-west] _ 1. sam
x
reT-dasavleTi.
2. samxreT-dasavleTis qari.
zQud-Ost-i [germ. sd-ost, ho
land. zuid-oost] _ 1. sam
x
reTaRmosavleTi.
2. sam
x
reT-aRmosavleTis qa
ri.
zodQaqo [<berZ. zdiakos (kyk
los) cxovelebis (wre)]
(astr.) Tormeti ekli ptikis
Tanavarskvlavedi, rom
le
bic ganlagebulia didi
wris gaswvriv, romelTa
gav
liTac moZraobs mze
wlis ganmavlobaSi.
zodQaqos nQSnebi aR
niS
v
na Tormeti Tana
var
skvlavedisa,
romelTac
aqvT upiratesad cxovelTa
saxeebi: verZi, kuro, lomi,
Rri
ankali da sxv.
zodiaki, zodiaqi Scd.
zOil-i _ ityvian usamarTlo
RvarZlian kritikosze [Zv.
berZeni ritorisa da so
fis
tis zoilis (me-4 s.
Zv. welTaRr.) saxelis mi

-197-

zor

xedviT _ usamarTlod ak
na
wili mniSvnelobiT `cxo
ritikebda homerosis `ili
velTa samyaros exeba.
zoomaRazia.
adasa da `odiseas.
zOna [berZ. zone sartyeli,ol zoolOgia [berZ. zon cxo
veli da logos moZRvreba] _
qi] _ raime saerTo niSnis
mecniereba, romelic cxo
mi
xedviT gamoyofili siv
vel
Ta samyaros swavlobs.
rce, zoli, raioni.
zoologiuri.
arqtikis z., sasazRvro z.,
z. muzeumi.
akrZaluli z., saartilerio
cecxlis z.
zoologQuri parki (mok
zonaluri.
led: zoOparki) _ parki
z. sazRvrebi, z. TaTbiri,
(baRi), sadac Tavmoyrilia
z. spartakiada.
saCveneblad da mecnieruli
zOnd-i [<fr. sonde saceci]
dakvirvebisaTvis nair-nairi
_ 1. saeqimo xelsawyo _
cxovelebi da frinvelebi.
wvrili mili an Rari, ro zootEqnika [zon cxoveli
melic SehyavT adamianis
da < berZ. techne ostatoba,
sxe
ulis Rruebsa da ar
xe
lovneba] _ mecniereba sa
xebSi gamokvlevis an mkur
soflo-sa
me
urneo cxovel
nalobis mizniT.
Ta mo
Se
nebis, mov
lisa da
kuWis z., qirurgiuli z.
gamo
yenebis Sesaxeb.
2. sahaero burTi, romelic
zooteqnikuri.
atmosferos zeda feneb
Si
z. instituti, z. labo
ra
avtomaturad iwers mete
toria, z. momsaxureba.
orologiur monacemebs.
zoroAstrizm
-i
_
Zvel
z-is gaSveba.
Sua aziaSi, iranSi, avRa
neT
zOndaJ-i [< fr. sondage] da
Si, azerbaijanSi da zog
zondQreba [germ. sondieren]
sxva qveyanaSi gavr
ce
le
_ zondiT risame gasinjva.
buli religia; misTvis da
Wrilobis z.
maxasiaTebelia cecxlT
ay
2. gadat. (wign.) winaswar ri
vanismcemloba, war
mod
gena
same garkveva, niadagis mo
ori sawyisis _ sikeTisa
sinjva; dazverva.
da borotebis brZola
ze
zOo... [berZ. zon cxoveli] _
da sxv. gadmocemiT z.-is
rTuli sityvebis pirveli
Seq
mna miewereba Zv. ira

-198-

zum

nuli religiis winaswar

me
tyvelis
za
ratuStras
(berZnuli wyaroebiT _ zo
ro
astrs, aqedan _ saxelwo
deba).
zUmer-i [ger. Summer] _ eleq
truli xelsawyo xmovani
signalebis
misaRebad
(qarT. sinon. zuzuna).
savele telefonis z.

T
TalasoTerApia [berZ. Tha

lassa zRva da Therapeia]

zRvis haviTa da zRvaSi ba
naobiT mkurnaloba; mzis
abazanebi.
TAlia [berZ. thaleia] berZnul
miTologiaSi, komediis mu
za.
TAlmud-i [Zv. ebr. talm moZ
Rvreba < lma swavleba]
ebraelTa religiuri, sa
yofacxovrebo da samarT
lis wesebisa da kanonebis
krebuli; Sedgenilia bib
liis
(`Zveli
aRTqmis)
wig
nebis ganmartebaTa sa
fuZvelze.
TEatr-i [berZ. Theatron] 1.
xelovnebis dargi dra
ma
tul nawarmoebaTa sce

na
ze warmodgena ganxor
cieleba.
qarTuli T.
2. dawesebuleba, ro
melic
axorcielebs war
mod
ge
ne
bis dadgmas; aseTi dawe
se
bulebis Senoba.
SoTa rusTavelis saxe
lo
bis akademiuri T., T-is
mTa
vari reJisori.
Teatraluri da saTeat
ro.
T. (s.) xelovneba, T. (s.)
in
stituti, T. (s.) sa
zoga
doeba, T. (s). sezoni, T (s.)
Jurnali.
TEza [fr. Thesev berZ. Thesis
debuleba] ix. Tezisi.
TEzis-i [berZ. Thesis] 1. lo
gikaSi: debuleba, rom
lis
WeSmariteba unda damt
kic
des.
2. hegelis idealistur fi
losofiaSi: ganviTarebis
pro
cesis pirveli safexu
ri.
TEizm-i [berZ. Theos RmerTi]
religiuri moZRvreba,
romelic aRiarebs rom ar
sebobs
gansakuTrebuli
gonieri arseba RmerTi,
romelmac Seqmna qveyana
(samyaro) da ganagebs mas.
TEma [berZ. Thema] Txrobis,
gamokvlevis, saubarisa da

-199misT., sagani. sakiTxi.

moxsenebis T., istoriuli
T., saliteraturo T.
Tematuri.
T. gamofena.
Tematiuri Scd.
TemAtika TemaTa erTob
li
oba.
mxatvrul nawarmoebaTa
T.
Tematikuri.
leqciaTa T. gegma.
Tematiuri Scd.
TEmida [berZ. Themis, themidos]
1. Zv. berZnul miTologiaSi
RmerTi, romelic gamoxa
tulia Tvalebze saxvevi
ani qalis saxiT (miukerZo
eblobis niSani), erT xelSi
sasworiTaa da meoreSi max
viliT.
2. (gadat.) marTlmsajuleba.
T.-is msaxuri.
TEneb-i [ingl. Thegh da thene]
inglisSi, SotlandiaSi:
didgvarovnebi, mefis dide
bulni.
TeogOnia [berZ. Theogonia
RmerTebis warmoSoba]
miTebi RmerTebis warmo
Sobis Sesaxeb.
TeokrAtia [berZ. Theos RmerTi
da kratos xelisufleba]
mmarTvelobis forma, rom
lis drosac politikuri

Teo

Zalaufleba samRvdeloebas
ekuT
vnis.
TeolOgia [berZ. Theologia]
moZRvreba RmerTisa da
religiuri dogmatebis Se
saxeb; RvTismetyveleba.
TeOrema [berZ. therma <
there vixilav, vfiqrob]
maTematikuri debuleba,
rom
lis marTebulobas ad
genen mtkicebis gziT.
piTagoris T., T-is dam
tkiceba,
TeoretQkos-i piri, ro
melic amuSavebs codnis
raime dargis Teoriis sa
kiTxebs.
fizikis T.
TeOria [berZ. Theoria dakvirve
ba,kvleva] 1. gamocdile
bis,
sazogadoebrivi praqtikis
lo
gikuri ganzogadoeba,ro
melic asaxavs bunebisa da
sazogadoebis ganviTarebis
kanonzomierebas.
Semecnebis T., fardo
bi
Tobis (relativobis) T.
2. im ganzogadoebul de
bu
lebaTa erToblioba, rom
lebic qmnian raime mec
ni
erebas an mis erT-erT
dargs.
manqanebisa da meqanizmebis
T., albaTobis T.
3. im wesebis debulebebis

Teo

-200-

erToblioba, romelTa Ses

wavla gvexmareba ama Tu im
dargis dauflebaSi.
musikis T., Wadrakis T.
4. zogadi, ganyenebuli msje
loba, Sexedulebani (praq
ti
kuli moqmedebis sapi
ris
piro).
Teoriuli.
T. momzadeba, T. gamokvleva,
T. fizika.
TeosOfia [berZ. Theosophia
RvTis sibrZne] religiui
mistikuri moZRvreba, rom
lis mixedviTac SesaZ
le
belia zeSTagonebis gziT
RvTis Semecneba da miRma
samyarosTan urTierToba.
TerApevt-i [berZ. Therapoutes]
Sinagan sneulebaTa eqimi.
TerApia [berZ. Therapeia] me
dicinis dargi, romelic Se
iswavlis Sinagan sne
ule
bebs; Sinagan sne
ulebaTa
mkurnaloba araqirurgiuli
meTodebiT.
Terapiuli.
T. cnobari, saavadmyofos
T. ganyofilba.
Terapevtuli Scd.
TeriolOgia [berZ. thrion
cxoveli, mxeci da logos
moZRvreba] zoologiis
nawili, romelic swavlobs
ZuZumwovar cxovelebs.

TErmeb-i [laT. Therme berZ.

thermos cxeli] 1. Zvel

rom
Si: sazogadoebrivi aba
noebi.
2. (geol.) miwisqveSa Tbili
an cxeli mineraluri wyle
bi.
Termo... [< berZ thermos Tbili
1. Therme sicxe, siTbo]
rTuli winadadebis pir
veli Semadgeneli nawili,
romelic am sityvebis da
mokidebulebas
aRniSnavs
temperaturasTan, siT
bos
Tan.
Termodinamika, Termo
met
ri, Termoregulatori.
TermobQrTvul-i [berZ. ther
mos Tbili Therme sicxe, siT
bo] 1. TermobirTvu
li re
aqcia atomuri birTve
bis
sinTezis reaqcia, ro
me
lic
mimdinareobs ze
ma
Rali tem
peraturis far
g
lebSi da
xels uwyobs am temperaturis
Senar
Cu
ne
bas didi energiis
gamo
yo
fis gziT.
2. TermobirTvuli iaraRi
birTvuli iaraRi, aqvs Zli
eri gamanadgurebeli Zala;
ganekuTvneba
masobrivi
ganadgurebis
(mospobis)
iaraRs.
T. omis saSiSroeba.
TermOmetr-i [berZ. Therme

-201siTbo da metre vzomav]

temperaturis gasazomi
xel
sawyo.
haeris T., wylis T., same
dicino T., vercxliswyli
ani T.
TErmos-i [berZ. thermos Tbili,
cxeli] specialuri Wur
Weli, romelic icavs masSi
moTavsebul produqts ga
ciebisa an gaTbobisgan.
TermOsfero [berZ. thermos
Tbili, cxeli] (spec.) rac
dakavSirebulia
siTburi
energiis
gamoyenebasTan
teqnikaSi (qarT. sinon. siT
buri).
T. reJimi, liTonTa T. da
muSaveba.
Termiuli Scd.
TQlisma [fr. talisman <
arab. Tilsam] raime patara
nivTi, romelic cru rwme
niT; TiTqos adamianis bed
nierebis, warmatebis, ga
marjvebis momtani iyos
jado.
TineQjeri [ingl. Teenager]
is, visi asakis ricxviTi
mniSvneloba
inglisurad
ga
moisaxeba sufiqsiT -teen,
anu 11-dan 19 wlamde: yrma,
mozardi.
TOmizm-i kaTolikuri fi
losofiis
mimarTuleba,

Tro

rom
lisTvisac
da
ma
xa
si
a
Tebelia aristoteles fi
lo
sofiis Segueba qris
tianuli
sarwmunoebis
moTxovnebTan [misi da
ma
ar
seblis, Teologiisa da fi
losofosis Toma aq
vine
lis
(Thomas Aquinas _ 1225-1274
w.w.) saxelis mi
xed
viT].
TOra [Zv. Ebr.] 1. Zv. eb
rauli saxelwodeba bib
li
is pirveli xuTi wig
ni
sa, romlis
avtoroba
miewereba winaswarmetyvel
moses; pergaments gragnili,
romelzec es teqstia da
werili da, romelic sina
gogaSi inaxeba.
2. ebraelTa salocavi sina
goga.
TOr-i [skandin. Thor] skan
dinaviur miTologiaSi: We
qa-quxilis RmerTi, miwaT
moqmedebis mfarveli.
TrQler-i [ing. Triller Jruan
telis momgvreli] li
teraturisa da kinos Jan
ri, xasiaTdeba siuJetis
mZlav
ri ganviTarebiTa da
mudmivi daZabulobiT. Zi
riTadad de
teqtiuri, uf
ro iSviaTad, mistiuri Si
naarsisa.
TrOmb-i [berZ. Thrombos Se
na
dedi] (medic.) sisxlis

iag

-202-

Senadedi, romelic Cndeba

sisxlZarRvebSi an gulis
RruSi.
trombi Scd.

amerikelebma Searqves.
iAnus-i [laT. jenus] romaul
miTologiaSi: drois, yo
vel
gvari dasawyisisa da
dasasrulis RvTaeba, gamo
isaxeboda ori pirisaxiT,
i
romelTagan erTi win hqon
da moqceuli, meore ukan.
iAgdtaS-i [germ. jagdtasche] Qard-i [ingl. yard] inglisuri
sigrZis sazomi erTeuli;
CanTa nanadirevisaTvis.
udris 3 futs (91 sm-s).
iagUar-i [germ. jaguar < mrav.
jaguara] didi sam
xreTame iArliy-i [Turq. yarlik brZa
neba] 1. saqonelze,produq
rikuli mtacebeli cxo
tebze dakruli furceli,
veli katis ojaxisa, mokle
romelzedac
aRniSnulia
wiTel-yviTeli Wreli bew
saqonlis dasaxeleba, rao
viT.
denoba, fasi da sxv. (sinon.
iAmato [iap.] iaponur dam
etiketi)
werlobaSi: wminda iaponuri
2.
(ist.) monRolTa saxanoebSi:
ieroglifebi (gansxvavebiT
xanis werilobiTi brZaneba;
Cinuridan nasesxebisa).
sigeli.
ianQCar-i [Turq. yenicari axali

iarliki Scd
jari] osmaleTSi (me-14-13
s.s.-Si):
privilegirebuli iArus-i [rus. ] 1. Te
atrSi: mayureblisTvis gan
qve
iTi jari, romelsac pir
kuTvnili sarTuli (pir
vel xanebSi adgendnen bav
veli, meore da a.S.).
SvobaSi tyved wayvanil da

pirveli (meore) i.-is lo

gamahmadianebul
qristi
Jebi.
anTagan (kerZod qarTvel
2.
saerTod rigi, wyeba.
Tagan);
3. (geol.) danaleqi qanebisa,
ixmareboda agreTve engi
plastebis
erToblioba;
Cari.
sar
Tuli.
Qanki [ingl. yankee] ameri
kelebis (aSS-is mkvidrTa) Qaxta [ingl. yacht] sasporto
an saseirno turistuli
metsaxeli, romelic mas
gemi.

-203 ialqniani i., motoriani i.

iAxt-klubi [ingl. yacht-club]
sasporto
organizacia,
rom
lis wevrebic misdeven
sawylosno sports af
rosnobas, niCbosnobas da
misT.
iAxtsmen-i [ingl. yachtsman]
sportsmeni, iaxtis tarebis
specialisti.
iEhova, Qahve [Zv. ebr.]
iudaizmis uzenaesi RvTa
eba; samyaros Semqmneli
(bib
lia).
iAbako ciskris locvis
nawili.
Qbis-i [berZ. ibis < egvi pt.]
Zen
Zeruki, yajari (frinve
li).
ibn [arab. ibn Ze, vaJiSvili]
nawilaki, romelic win
da
erTvis mamis saxels an
sagvareulo saxels da ud
ris qarTul Ze-s.
Qglu [ingl. igloo < algon
kinebis (Crd. amer. indielTa
erT-erTi tomis) enidan]
kanadel eskimosTa sacxov
rebeli Tovlis marTkuTxa
blokebiT aSenebuli gum
ba
Tiseburi formis mqone
qoxi.
ignorQreba [< laT. ignora ar
vici] _ (wign.) ugulebelyofa

ide

visime, risame.
faqtebis i.
Qgrek-i [fr. igrec < berZ. y]
_ laTinuri anbanis bo
lo
dan meore asos _ Y-is
saxeli; maTematikaSi ix
ma
reba ucnobi sididis aR
saniSnavad iqssa (X) da
zet
Tan (Z) erTad.
Qdalgo [esp. hidalgo] _ Sua
saukuneebis espaneTSi: azna
uri.
hidalgo Scd.
Qdea [berZ. idea warmodgena,
cneba] _ 1. gonebaSi ar
se
buli visime an risime xati,
warmodgena
mowinave i.-ebi
2. mTavari, ZiriTadi az
ri, Ca
nafiqri, romelic gansaz
Rvravs risame Sinaarss.
romanis ZiriTadi a.
3. azri, ganzraxva, gegma.
kargi i. mouvida TavSi, i.
ganaxorcieles.
idEuri _ viTomda mowinave
ide
ebiT gamsWvaluli, mowi
nave ideebis erTguli.
i. adamiani, i. xelovneba.
ideisa.
ideia, ideasi Scd.
idEal-i [fr. ideal < berZ.
idea warmodgena, mcneba]
umaRlesi mizani adamianis
moqmedebisa, moRvaweobisa,

ide

-204-

i. pirobebi, i. sisufTave,
i. suraTi aRweres.
idealizAcia da idealQ
zeba [< laT. idealiser] vi identificQreba [Sdr. laT.
indentificare gaigiveba] ri
sime, risame imaze ukeT
same erTmaneTTan damT
xve
warmodgena, vidre sinam
vis,
msgavsebis
dalageba,
ga
d
vileSia, vinmesTvis, ra
igiveba.
mesTvis idealuri Tvise

TiTebis anabeWdebis i.
bebis miwera.
warsulis i.
idEnturi [< laT. identicus]
idealizireba Scd.
(wign.) savsebiT msgavsi ri
same.
ideAlizm-i [fr. idealisme]

i. taqti, i. Targmani.
1. erTerTi ZiriTadi fi
losofiuri mimdinareoba, ideOgrama [berZ. idea cneba
materializmis sapirispiro,
da gramma Cawera, Canaweri]
romlis mixedviTac idea,
pirobiTi werilobiTi niSani,
cnobiereba, suli aris pir
romelic cnebas gamoxatavs
veladi, xolo materia, bune
(gansxvavebiT asosgan, ro
ba, yofiereba meoreuli.
melic bgeras aRniSnavs);
2. maRali zneobrivi ide
a
ideogramebia mag; cifrebi;
lebis erTguleba.
ideogramebisgan
Sedgeba
idealisturi.
Cinuri damwerloba.
i. filosofia, i. Sexedu ideolOgia [berZ. idea cneba
lebani, i. Tvalsazrisi.
da logos sityva, moZRvreba]
ideAlist-i _ 1. idealizmis
romelime klasis, poli
(mniS. 1) mimdevari.
tikuri partiis, sazo
ga
do
2. adamiani, romelic ra
ime
eb
rivi jgufis ideaTa, Se
maRali idealebis erTgu
xe
dulebaTa sistema, rac
lia da am idealebiT xel
vlin
deba
cnobierebis
m
ZRvanelobs Tavis cxov
sxva
dasxva formaSi fi
rebaSi, saqmianobaSi.
lo
sofiaSi, politikaSi, sa
ideAlur-i _ 1. (filos.) mxo
marTalSi, xelovnebaSi da
lod ideebSi, warmodgenaSi
sxv.
arsebuli; ganyenebuli.
ideologiuri.
2. saukeTeso samagaliTo;
i. sakiTxebi.
srulyofili.
Qde fQqs-i [fr. ide fixe] _
miswrafebisa.

-205(wign.) akviatebuli azri.

idQlia [berZ. eidyllion] _
(wign.) myudro, uSfoTveli,
aumRvreli cxovreba (xSi
rad iTqmis ironiiT).
ojaxuri i.
idiliuri.
i. suraTi.
idQom-i [berZ. idima Tavise
bu
ri gamoTqma, gamoxatva]
_ (enaTm.) gamoTqma, romlis
mniSvneloba ar udris mas
Si Semavali sityvebis mniS
vnelobaTa jams.
`guli gautydeba~, `ena
mucelSi Cauvardeba~, `yu
rebs Camoyris~, `sityvas
ban
ze aagdebs~, `tans aiy
ris~
idiosinkrAzia [< berZ. idi
os Taviseburi da synkrasis
areva, Sereva] _ 1. orga
nizmis avadmyofuri mgrZno
biaroba zogierT sunze,
niv
Tierebaze da a.S.
2. (gadat.) raimesadmi usi
amovneba.
i. sapnis qafze.
idQoti [< berZ. idits uvi
coba] _ (saub.) suleli, ye
yeCi, regveni.
idiOtia [< berZ. iditia uvi
coba] _ Wkuasustobis, gon
naklulobis umaRlesi xa
ris
xi.

ier

QdiS-i [germ. idisch ebrauli] _

aRmosavleT da centraluri
evropis ebraelTa ena.
Qdo [esper. ido STamomavali]
_ erT-erTi xelovnuri ena,
esperantos varianti.
iezUit-i [< laT. Jesus ieso
qris
te] _ 1. kaTolikuri
ordenis e.w. `iesos sa
zogadoebis~ wevri, rome
lic XVI saukuneSi da
aarsa
espanelma
egnate
lo
iolam.
i.-Ta ordeni.
2. gadat. (wign.) iTqmis fa
risevel,
verag,
orpir
adamianze,
romlisganac
yovelgvari sisaZaglea mo
salodneli.
Qen-i [iap.] _ iaponuri fulis
erTeuli.
iErarq-i [berZ. hierarchs wminda
meTauri] _ marTlmadidebel
eklesiaSi: kaTolikos-pat
riarqi, mitropolitisa da
episkoposis saerTo sa
xeli.
ierArqia [< berZ. hierarchia] _
(wign.) TanamdebobaTa, wode
bulebaTaA daq
vem
de
ba
re
bis
wesi udablesidan umaRle
sisaken.
ierarqiuli.
`ierarqiuli kibe, i. da

ier

-206-

mokidebuleba.
aqvs ganusazRvreli uf
ierarxia, ierarxiuli Scd.
le
bebi. `ieRovas mowmeTa~
orga
nizaciebi
arseboben
ieremQada moTqma, gode
mraval qveyanaSi, maT So
ba, Civili, wuwuni [winas
ris saqarTveloSic (sul
warmetyvel ieremias sa
daax
loebiT 6 mln mow
xe
lidan, romlis godeba
mea
planetaze).
ieRove
ierusalimis dangrevis gamo
le
bi
uaryofen
mar
Tl
moTxrobilia bibliaSi].
ma
d
i
d
ebluri
eklesiis
ierOglif-i [< berZ. laT.
wes-Cveulebebs da dogmebs,
hieroglyphika grammata wminda
TviT yovladwminda samebis
niSnebi (qvaze amokveTili
dogmasac.
egvi pteli qurumebis mier)]
_ 1. figuruli niSani, ro QvriT-i [ebr. ivrit ebrauli
ena] _ dRevandeli isra
e
melic gamoxatavs cnebas,
lis saxelmwifo ena, ro
marcvals an bgeras; aseTi
melic warmoadgens Zve
niSnebisagan Sedgeba Zveli
li
(bibliis)
ebrauls,
egvi pturi, Cinuri da zogi
sagangebod aRdgenils.
sxva enis damwerloba.
Cinuri i.-ebi.
izogrAfia [berZ. isos Ta
2. (gadat.) Znelad gasarCevi,
nabari da graph vzer] _ 1.
gaugebari niSani, aso, na
visime naweris, xelmoweris
weri.
zusti gadaReba.
ieroglifuri.
2. (moZv.) xatebis mxatvroba;
i. damwerloba.
xatwera;
ieRovElebi, ieRovas mow izolAtor-i [fr. isolateur
me
eb
i _ religiuri orga
ena] _ 1. nivTiereba, ro
me
ni
zacia, romlis Stab-bina
lic cudad atarebs eleq
(centri) imyofeba niu-ior
trodens.
kis
gareubanSi, kerZod
2. gansakuTrebuli gancal
bruk
linSi.
organizacia
kevebuli sadgomi uc
nobi
da
aarsa biznesmenma Carlz
an infeqciuri seniT da
a
ra
selma 1872 wels. orga
vadebul pirTa sam
yofad.
ni
zaciis prezidents, ro
3. winaswari gamoZiebis i. _
mel
sac Tvlian ieRovas
cixe, sadac dakavebulia
mo
adgiled
dedamiwaze,
gamoZiebis qveS myofi pi

-207rovneba sasamarTlomde.
izoliatori Scd.
izolAcia [fr. isolation] da
izolQreba _ 1. calke ga
moyofa, gamocalkeveba, ga
mijvna.
2. garemosTan, adamianebTan
urTierTobis saSualebis
mospoba.
saSiSi damnaSavis i.
3. raime safariT gamtaris
dacva energiis dakargvi
sagan (qarT. sinon. gan
mxo
loeba).
saizolacio.
s. lenti.
izoliacia, saizoliacio
Scd.
izOhifs-i [berZ. isos Tanabari
da hypsos simaRle] _ igivea,
rac horizontali (mniSv.
2).
izohi psi, izogi psi Scd.
ikAruli TamASebi [< ge
ogr. sax.] _ sacirko akro
ba
tikuli sanaxaoba erT

gvari.
ikarosuli Scd.
ikEbana [iap.] _ iaponuri de
ko
ratiuli xelovneba _
yva
vilebiT, foTlebiT, to
tebiT da misT. Seqmna raime
gamosaxulebisa; aseTi xe
lovnebis nimuSebi.
Qkona [berZ. eikn gamosa

ilu

xule
ba, saxe] _ mar
T
lma
didebelTaTvis
RmerTis,
wmin
danebis gamosaxuleba,
rom
lebic
Tayvaniscemis
obi
eqtebs Seadgenen.
Qkos-i _ kondakTan erTad
sakiTxavi grZeli muxli.
gamoiyeneba
daujdomel
loc
vebSic.
ilUzia [fr. illusion mcdari
warmodgena, cdomileba] _
1. sinamdvilis damaxinjeba,
mcdarad aRqma grZnobaTa
mcdarobis Sedegad.
optikuri i., moZraobis i.
2. ganuxorcielebeli imedi,
ocneba. gadat. (wign.)
iliuzia Scd.
iluziOnist-i [fr. illusionnis
te] _ msaxiobi, romelic fo
kusebs (ix. fokusi2) akeTebs
(sinon. mefokuse).
iliuzionisti Scd.
iluzOruli [laT. illusorius
macdunebeli] _ (wign.) ilu
ziis Sedegad gaCenili, moC
venebiTi; macdunebeli, ga
nuxorcielebeli.
i. imedi, i. warmodgenebi.
iliuzoruli Scd.
iluminAtor-i [laT. illu
minator gamnaTebeli] _ 1.
ilu
minaciis mowyobis spe
cialisti.
2. rukebis, gegmebis, naxatebis

ilu

-208-

gamferadebeli mxatvari.
3. gemis, TviTmfrinavis, kos
mosuri xomaldis mrgva
li fanjara, romelic her
metulad aris daxuruli.
iliuminatori Scd.
iluminAcia [laT. illuminatio
ganaTeba] da iluminQreba
[germ. illuminierem] dekora
tiuli sazeimo ganaTe
ba
sxvadasxva ferad (Seno
be
bisa, quCebisa).
sadResaswaulo i.
sailuminacio.
s. gayvaniloba.
iliuminacia, sailiu
mina
cio Scd.
ilustrAtor-i _ mxatvari,
ro
melic suraTebs xatavs
wignis, Jurnalisa da misT.
iliustratori Scd.
ilustrAcia [laT. illustratio]
1. naxatebiT, suraTebiT
ga
formeba,
dasuraTeba
(wignisa, Junalisa; nawar
moebis teqstebisa, am mniS
vnelobiT ixmareba agreTve
ilustrireba).
`vefxistyaosnis i.
2. TviT aseTi naxati, naxazi
(teqstSi CarTuli, romelic
nawarmoebis SinaarsTan aris
dakavSirebuli).
`vefxistyaosnis i.-ebi.
3.
risame
dasamtkiceblad,

asax
snelad moyvanili Tval
saCino magaliTi, ni
muSi.
sailustracio.
leqsikonis s. frazebi.
iliustracia, sa
ilius
t
racio Scd.
Qmam-i [arab. imm win mdgomi]
_ mahmadianTa sulieri wi
nam
ZRoli _ moZRvari.
imanEntur-i [laT. imanens
(immanentis)] _ sagnis, movle
nis Sinaganad maxasiaTebeli,
misTvis niSandoblivi, misi
bunebidan gamomdinare.
imQgrant-i [laT. immigrans
(immigrantis) vinc Sesaxldeba]
_ ucxoeli, romelic xang
rZlivad dasaxlda ama Tu
im qveyanaSi.
imigrAcia da imigrQreba
[laT. immigro Sevsaxldebi]
_ ucxoelTa Sesvla ama
Tu im qveyanaSi mudmiv sac
xovreblad.
saimigracio.
s. kanonebi.
imitAtor-i _ msaxiobi, ro
melic flobs imitaciis
(mniSv. 1) xelovnebas.
imitAcia [laT. imitatio] _ 1.
mibaZva, mimsgavseba visi
me,
risame xmisa, mixvra-moxv
risa da sxv.
2. aranamdvili, magram nam
d
vils damsgavsebuli.

-209 tyavis i., margalitis i.

Qmij-i [ingl. image saxe] _
miznmimarTulad Seqmnili
saxe.
imperAtiv-i [< laT. imperativus
brZanebiTi] _ 1. (gadat.)
brZanebiTi kilo.
2. daJinebiTi, kategoriuli
moTxovna; brZaneba.
imperAtor-i [laT. imperator
mbrZanebeli, sardali] _ 1.
zogi qveynis monarqis (me
fis) tituli.
iaponiis i.
2. (ist.) Zvel romSi: mxedar
TmTavris sapatio tituli.
saimperatoro.
s. dinastia.
impEria [laT. imperium umaR
le
si xelisufleba] _ 1.
mo
narqiuli
saxelmwifo,
ro
melsac saTaveSi impera
to
ri udgas.
romis i., karlos didis i.
2. msxvili koloniuri sa
xel
mwifo.
didi britaneTis i., ru
seTis i.
imperiuli.
i. saxelmwifo, i. zraxvebi
_ gaTiSe da ibatone.
saimperio.
s. gerbi.
imperQal-i [fr. imperiale, im
perialis < laT. saimperato

imp

ro] _ Zvelad omnibusis, di

li
Jansis meore sarTuli,
sadac mgzavrTa dasajdomi
adgilebi iyo gamarTuli.
imperiAlizm-i [fr. imperi
alisme < laT imperium xe
li
sufleba, Zalaufleba]
_ qveynebis dapyrobisa da
koloniebis (ix. ko
lo
nia,
mniSvn. 1) SeZenis poli
ti
ka.
imperialisturi.
i. saxelmwifo, i. omi.
imperiAlist-i _ imperia
liz
mis warmomadgeneli, mi
si momxre.
impQCment-i [ingl. impeachment
gakicxva, braldeba] _ qvey
nis prezidentis Ta
nam
de
bo
bidan gadayenebis pro
ce
dura
konstituciis sa
winaaRmdego
moqme
de
bi
saT
vis.
implantAcia [laT. in Si da
plantatio dargva, gadargva]
_ 1. umaRlesi ZuZumwovari
cxo
velebisa da adamianebis
Canergva
saSvilosnos
lor
wo
van garsSi.
2. igivea, rac transplan
ta
cia.
impozAnturi [fr. imposant]
_ (wign.) vinc, rac did STa
beWdilebas axdens Tavisi
SesaxedaobiT, garegnobiT.
i. adamiani.

imp

-210-

imponQreba [germ. imponieren]

_ dadebiTi STabeWdilebis
moxdena.
Qmport-i [ingl. import] _ sa
qonlis Semotana sazRvar
ga
reTidan (sapirisp. eqs
porti).
importuli.
i.saqoneli.
saimporto.
s. SezRudvebi, s. baJi.
importiuli Scd..
importQor-i [ingl. importer]
_ piri an organizacia, ro
me
lic imports awarmoebs,
ga
nagebs.
impotEncia [laT. impotentia
uZlureba] _ mamakacis sqe
sobrivi uZlureba; cvedno
ba.
impresArio [it. impressario]
_ kerZo piri, romelic or
ganizebas uwevs koncertebs,
Teatralur warmodgenebs,
calkeuli msaxiobebis gas
trolebs.
impresiOnizm-i [fr. impres
sionnisme < impression STa
beW
dileba] _ mimarTuleba
xelovnebaSi me-19 saukunis
bolo _ me-20 saukunis da
sawyisSi; cdilobda gad
moeca mxatvris (mwerlis,
mu
sikosis) ufaqizesi su

bi
eqturi gancdebi, STabeW
dilebebi.
impresionistuli.
i. mxatvroba (literatura,
musika).
impresiOnist-i _ impresio
niz
mis mimdevari.
i. mxatvrebi.
improvizAtor-i [it. imp
rovisatore] _ improvizaciis
ostati.
improvizatoruli.
i. niWi.
improvizAcia [fr. impro
visation < it. improvisazione]
_ 1. leqsis, musikaluri
na
warmoebis da a.S. sa
xel
daxelod SeTxzva da
misi maSinve Sesruleba (wi
naswar moumzadeblad).
2. saxeldaxelod SeTxzu
li da Sesrulebuli mxat
vruli nawarmoebi (leqsi,
musikaluri piesa da sxv.).
brwyinvale i.
improvizaciuli.
i. leqsi, i. Sesruleba, i.
saRamo-koncerti.
Qmpuls-i [laT. impulsus] _ 1.
(wign.) Sinagani miswrafeba,
biZgi, rac iwvevs raime moq
medebis Sesrulebas.
nervuli i.-ebi.
2. (fiz.) moZraobis raode
noba,
rac udris sxeulis masisa

-211-

ind

da siCqaris nam
ravls.
inisa.
inasi, xna Scd.
impUlsuri _ 1. impulsiT
ga
mowveuli.
inaugurAcia [ingl. inauguara
i. moZraoba.
tion] aSS-Si: axali pre
zi
den
2. visac midrekileba aqvs
tis saxelmwifos sa
TaveSi
imoqmedos impulsis zegav
ofi
cialurad Cad
go
mis ce
leniT.
remonia, zeimi.
i. pirovneba.
sainauguracio.
3. (fiz.) eleqtrul impul
s. mzadeba, s. RonisZi
eba
ni.
seb
Tan dakavSirebuli.
i. generatori.
Qndeqs-i [laT. index] _ 1. ri
impulsiuri Scd.
same sia, maCvenebeli, risame
imunQtet-i [< immunitas (im
CamoTvla.
munitatis)
ganTavisufleba
axlad gamosuli wignebis
i., saqonlis i.
ra
misgan] 1. (medic). or
ganizmis Seuvaloba Sxamis, 2. risame cifrobrivi an
asoiTi maCvenebeli.
dasnebovnebis mimarT; misi
fasebis i., Sromis nayofi
Tviseba ar daavaddes ama
erebis i., xelfasis i.
Tu im gadamdebi sneule
Qndigo [esp. indigo < laT in
biT.
dicus indiuri] _ muqi lur
2. (samarT.) ama Tu im pirov
ji
saRebavi
nivTiereba,
nebis xelSeuxebloba, maT
romelsac qimiuri wesiT
ze zogierTi kanonis ga
uv
iRe
ben; winaT iRebdnen zo
rcelebloba.
gierTi tropikuli mce
na
di plomatQuri imunQ
risagan.
teti di plomatiuri
warmomadgenlis, misi binis indiElebi _ saerTo saxel
wodeba tomebisa, romlebic
xel
Seuxebloba.
Seadgenen amerikis mkvidr
Qna [arab. hena] 1. mowiTalomosaxleobas; amJamad Se
yviTeli saRebavi,romelsac
morCenili
arian
Crdi
xmaroben Tmis, frCxilebisa
lo da samxreT amerikis
da sxv. SesaRebad.
kon
tinentis zog rai
on
2. buCqi, romlis foTlebis
Si [saxelwodeba war
mod
ganac amzadeben am saRe
genilia
kolumbis
Secdomis
bavs.

ind

-212-

Sedegad, romelsac egona,

sar
geb
loben; rac TiToe
rom mis mier aRmoCenili
uls exeba cal-calke; ker
qveyana aris indoeTi].
Zo.
indiuri.
i. momsaxureba, i. midgoma.
i. uZvelesi kultura.
3. calkeuli piris mier war
indielebisagan unda ga
var
moebuli;
Sesrulebuli
CioT indoelebi (in
doeTis
arako
leqciuri;
ZiriTadi mo
saxleoba), xo
i. Sroma, i. meurneoba, sa
lo indiurisagan _ induri
cxovrebeli saxlebis i.
(zedsarTavi sityvebisa in
mSeneb
loba.
doelebi da indoeTi).
individialuri Scd.
indQvid-i [laT. individuum ga individUum-i [laT. individu
nuyofeli] (wign.) damo
u
um ganuyofeli, gan
sa
kuT
kideblad arsebuli orga
rebuli] _ (wign.) igivea,
nizmi (cxoveli, mcenare):
rac individi.
calke adamiani, pirovneba
individumi Scd.
mecnierebaSi ixmareba ag indikAtor-i [laT. indica vuC
reTve individuumi.
veneb indicator maC
ve
nebeli] _
individuAlizm-i _ calke
1. (teq.) sa
xel
wo
deba sxva
piris interesebs dayeneba
dasxva saxis xel
sa
wyo
e
sazogadoebis, koleqtivis
bisa, romelTac iyeneben
interesebze maRla.
fizikuri sidideebis (mag.
individualisturi.
wne
vis, datvirTvis da sxv.)
i. fsiqologia.
gasazomad.
individializmi, individia
2. nivTiereba,romelic Seh
yavT
listuri Scd.
xsnar
Si masSi mim
di
na
re pro
individuAluri [< laT. in
cesis
ga
mo
sam
J
Rav
neblad
dividuum ganuyofeli] 1.
(mag., lakmusi, ro
melic fers
garkveuli individis dama
icv
lis mJa
vas
Tan an tu
tes
xasiaTebeli; rac calkeul
Tan Seer
TebiT).
pirovnebas
ganasxvavebs indiferEntizm-i _ indi
fe
sxve
bisagan.
rentu
li, gulgri
li, ga
nur
i. Taviseburebani, i. mona
Ceveli da
mo
ki
debuleba ra
cemebi.
imesadmi.
2. riTac erTpirovnulad
indiferEntul-i [laT. indiffe

-213-

ine

rens (indifferentis)] _ (wign.)

mianoba] _ samanqano teqnikiT
gulgrili, uintereso, ga
aRWurvili
safabriko-sa
nurCeveli.
qarxno mrewveloba.
i. adamiani, i. toni, i. da
mZime industria _ industria,
mokidebuleba.
romelic awarmoebs war
indeferentuli Scd.
moebis saSualebebsa da
indoevrOpuli Enebi _ mo
iara
Rebs (sinon. mZime mrew
naTesave enebis erT-erTi
veloba).
didi ojaxi, romelSic Se
msubuqi industria _ in
dis induri enebi (mag. hin
dustria, romelic awar
di, urdu), iranuli (mag.
moebs farTo moxmarebis
sparsuli, osuri), slavuri
sag
nebs
(sinon.
msubuqi
(mag. rusuli, ukrainuli, Ce
mrew
veloba).
industriuli.
xuri, polonuri), romanuli
i. qveynebi.
(mag. portugaliuri, espa
nuri, franguli, italiuri), industrialuri Scd.
germanikuli (mag. germanuli,
industrializAcia
_
inglisuri,daniuri,Sveduri),
msxvi
li samanqano teqni
kis
berZnuli, somxuri da sxva
danergva saxalxo me
ur
neo
jgufis enebi.
bis yvela dargSi.
indoevropiuli Scd.
qveynis i.
indUizm-i [kreb.] _ induri re indUqcia [laT. inductio] _ 1.
ligia _ brahmanizmis forma;
lo
gikaSi: azrovnebis me
Seiqmna Sua saukuneebSi
Todi _ kerZo faqtebidan,
brahmanizmisa da budizmis
cal
keuli debulebebidan
da
axloebis Sedegad.
zogadi daskvnis gamotana
(sapirisp. deduqcia).
indulgEncia [laT. indulgentia
2.
(fiz.) raime gamtarSi eleq
wyaloba] _ codvebis mi
truli
denis aR
Z
vra (mag
ni
te
vebis sigeli, romelsac
turi velis cvli
le
bebTan
Sua saukuneebSi yidda ka
dakav
S
irebiT).
Tolikuri eklesia romis
induqciuri.
papis saxeliT.
i. msjeloba, i. deni.
indUsebi _ induizmis mimdev
inErtuli [laT. iners (inertis)]
rebi.
_ umoZrao, umoqmedo, dune,
indUstria [laT. industria saq

ine

-214-

usicocxlo.
i. adamiani.

inErtuli aQrebi (gaze

bi) _ airebi, romlebic sxva

niv
Tierebebs ar uerTdeba
(he
liumi, neoni, argoni da
sxv.).
inErtuli masAlebi _
be
tonis Semavseblebi (qva,
qvi
Sa, xreSi da misT.).
inertiuli Scd.
inErcia [laT. inertia umoqme
doba, uZraoba] _ sxeulis
Tviseba _ SeinarCunos Ta
visi uZraobis an Tanabari
sworxazovani
moZraobis
mdgo
mareoba, sanam gareSe
Zala ar gamoiyvans am mdgo
mareobidan.
i.-is kanoni.
inerciuli.
i. moZraoba.
invAlid-i [fr. invalide] _
adamiani, romelsac metnak
lebad dakarguli aqvs
Sromis unari (daSa
vebis,
avadmyofobis an moxuce
bulobis gamo).
omis i., Sromis i.
invEntar-i [laT. inventarium
aRwera] yvela im nivTis,
sagnis erToblioba, rac
romelime
dawesebulebis,
sawarmos an organizaciis
qonebasSeadgens.

sasoflo-sameurneo i, sas
kolo i.
sainventaro
s. davTari, s. romeli.
inventarizAcia inventaris
aRwera.
sainventarizacio.
s. komisia.
invErsia [laT. inversio gadasma]
1. (lit.) winadadebaSi si
tyvaTa Cveulebrivi rigis
Secvla stilistikuri miz
niT.
2. atmosferos haeris tempe
raturis mateba (nacvlad
klebisa) qvevidan zeda fe
nebisaken.
investQcia da investQreba
[germ. investition < ing. invest
dabandeba, Cadeba] fu
lis dabandeba, Cadeba ra
ime
saqmeSi; kapitalis grZel
vadiani dabandeba ra
ime sa
warmoSi (upiratesad saz
R
vargareT).
invEstori piri, rome
lic fuls abandebs, debs
raime saqmeSi.
reinvestQreba

[ix.
re...].
sainvesticio.
s. banki, s. programebi.
invensticia, sainvensticio
Scd.
inTronizAcia [laT. in -Si

-215da berZ. thronos taxti (me

fisa)] _ axlad arCeuli
patriarqis an papis taxtze
ayvanis ceremonia (qarT. si
non. aRsaydreba).
intronizacia Scd.
iniEqcia [laT. injectio Seg
de
ba] _ (medic.) mcire ra
odenobiT samkurnalo xsna
ris Seyvana kanqveS, kunTSi
an venaSi (qarT. sinon. SeS
xapuneba).
sainieqcio.
s. kabineti, s. nemsi.
ineqcia, saineqcio Scd.
inicQal-i [laT. initialis sa
wyisisa] _ 1. Zvel xelna
werebSi teqstis pirveli
mTa
vari aso, Cveulebriv, di
di zomis da mxatvrulad
ga
formebuli.
2. saxelis an gvaris pirveli
aso (xSirad ixmareba mr.
ri
cxvSi _ inicialebi).
iniciAtiva [fr. initiative <
initiare dawyeba] _ 1. Taosnoba
raime saqmeSi.
2. saWiro momentSi damo
ukidebeli aqtiuri moqme
de
bis unari.
i. gamoiCina.
iniciativiani.
i. adamiani.
sainiciativo.
s. jgufi.

ink

inciativa, inciativiani,
sainciativo Scd.
iniciAtor-i _ piri, romel
mac iniciativa gamoiCina;
wamomwyebi, moTave risame.
sasargeblo saqmis i.
inciatori Scd.
iniciAcia [laT. initiatio sai
dumloebaTa Sesruleba] _
pirvelyofil
sazoga
do
ebaSi: Wabukebis gandobis,
dalocvis ceremonia, ris
Semdeg isini iTvlebodnen
dasrulebul mamakacebad.
inkasAtor-i _ Tanamdebobis
piri, romelic organiza
ci
ebisagan iRebs fuls bankSi
Sesatanad.
Qnkaso [it. incasso] _ (finans.)
saTanado
dokumentebis
wardgeniT fulis miReba
mrwmuneblis davalebiT.
Qnkebi _ indielebi, romlebic
cxovrobdnen Tanamedrove
perus teritoriaze; me-15
s-Si maT Seqmnes maRali
kultura da saxelmwifo
(in
kebis saxelmwifo); 1532
w. isini dai pyres espa
nelma
dampyroblebma (konkista
dorebma).
inkvizQtor-i [laT. inquisi
tor] _ 1. episkoposi, ro
mel
sac romis papisgan (Sua

ink

-216-

sa
ukuneebis espaneTSi ki me
moCeka] _ 1. kvercxebidan
fisgan) dakisrebuli hqon
wiwilebisa da misT. gamo
da sarwmunoebriv sakiTxTa
Ceka inkubatorebSi (am mniS
gamoZieba.
vnelobiT ixmareba agreTve
2. (gadat.) adamiani, romelic
inkubireba).
ukiduresad sastikad ep
2. (medic.) avadmyofobis fa
y
roba visme, tanjavs, awva
ruli periodi dasnebov
lebs mas.
nebis momentidan da
a
vade
inkvizitoruli.
bis pirveli simp
tomebis
i. dakiTxva.
gamoCenamde.
inkvizQcia [laT. inquisitio ga
inkubacQuri (an: sain
mo
Zieba] _ 1. me-13-19 s.-Si: ro
kubAcio) perioduli 1.
mis papis mier daarsebuli
Canasaxis kver
cxSi gan
viTa
ka
Tolikuri eklesiis sasa
rebisTvis saWiro dro..
marTlo-policiuri orga
2. (medic.) igivea, rac inku
nizacia, romelic ukiduresi
bacia.
si
sastikiT
uswordeboda inovAcia [laT. inovatio ganax
eretikosebs.
leba] (lingv.) axali war
2. (gadat.) tanjva, wameba,
monaqmni, axali movlena
wva
leba.
ena
Si.
inkviziciuri da sain
kvi
inJQner-i [fr. ingenieur] umaR
zi
cio.
lesi teqnikuri ga
naT
lebis
i. (s.) sasamarTlo.
mqone piri; teqnikis ama Tu
inkOgnito [laT. incognitus
im dargis specialisti.
ucnobi] _ piri, romelic
i.-konstruqtori, avto i;
ma
lavs Tavis vinaobas da
mSenebeli i, samxedro i.
sxvis saxels atarebs.
i.ga
momgonebuli.
inkOgnitod _ Tavisi vi
sainJinro.
naobis gaumJRavneblad.
s. saqme, rTuli s. nage
i. mogzauroba.
boba.
inkubAtor-i [< laT. incubo,
inJinrisa.
incubare gamovCek] _ aparati
inJinerisa, inJeneri, sain
kvercxidan wiwilebis xe
Jinero, sainJenero Scd.
lovnurad gamosaCekad.
insignQeb-i [laT. insignia (mr.)]
inkubAcia [laT. incubatio ga
umaRlesi xelisuflebis

-217(mefis, umaRlesi magist

ratis, imperatoris) niS
nebi
porfiris samosi, maRal
yeliani wiTeli fexsac
meli, spilos Zvlis taxti,
kverTxi da sxv.
insinuAcia [laT. insinuatio]
monaWori visime saxelis
gasatexad; ciliswameba.
inspEqtor-i [laT. inspector
ze
damxedveli]

Ta
nam
debobis
piri,
rome
lic zedamxedvelobs da
kontrols uwevs daqvemde
barebul organoebsa da pi
rebs.
safinanso i; ganaTlebis
gan
yofilebis i.
sainspeqtroro.
s. Semowmeba.
inspEqcia da inspeqtQreba
[laT. inspectio daTvaliereba]
1. ra
ime dawese
bulebis,
or
ganizaciis an vi
sime moq
me
de
bis sisworis Semowmeba
ze
damxedvelobis an ins
t
ruq
tirebis wesiT.
skolis i. gauwies.
2. zedamxedvelobis organo
ebi.
saavtomobilo i., sani
ta
ru
li i.
sainspeqcio.
s. komisia, s. daTvali
ere
ba.

ins

inspirAcia [laT. inspiratio]

da inspirQreba visime
Segu
lianeba, waqezeba.
instAncia [laT. instantia uSu
alo siaxlove] erTmaneTis
daqvemdebarebuli saxel
mwifo mmarTvelobis, sam
xedro, sasamarTlo da sxv.
organoebis calkeuli sa
fexurebi.
pirveli i., umaRlesi i.
instilAcia [laT. instilatio]
(medic.) CawveTeba (wamlisa,
siTxisa).
Qnstinqt-i [< laT. instictus
gan
zraxva] 1. cxoveluri
organizmis Tandayolili
mid
rekileba mizanSewonili,
mag
ram aracnobieri moq
me
debisadmi.
Tavdacvis i.
2. (gadat.) mixvedris unari,
al
Ro.
i.-iT mixvda.
instinqturi nebisgan
damoukidebeli.
i. moZraoba.
instiqti, instiqturi Scd.
instQtut-i [< laT. institu
tum danawesebi ram, dawe
sebuleba] 1. zogierTi
umaR
lesi
saswavleblisa
da samecniero-kvleviTi da
wesebulebis saxelwo
deba.
pedagogiuri i., enaTmecni

ins

-218-

e
rebis i.
2. (wign.) uflebriv normaTa
er
Toblioba, romelic awes
rigebs garkveul sferoSi
sazogadoebriv urTierTo
bas.
qorwinebis i., preziden
tis i.
sainstituto (mniS. 1-Tvis).
saerTo s. Sekreba.
instrUment-i [laT. instrumen
tum] 1. raime samuSaos Se
sasrulebeli iaraRi.
qirurgiuli i.
2. sxvadasxva saxis sakravi.
musikaluri i.-ebi.
instrumentuli da sain
s
t
rumento.
s. foladi, s. qarxana,
i. ansambli, i. (s.) musika.
instrumentaluri Scd.
instrumentAlist-i raime
musikaluri instrumentis
dam
kvreli musikosi.
instrUqtor-i [laT. instructor
momwyobi] 1. Tanamdebobis
piri, romelsac evaleba
drodadro Seamowomos mi
sadmi daqvemdebarebuli or
ganizacia dawesebulebani,
pirebi.
2. piri, romelic raime spe
ci
alobas, ostatobas as
wav
lis.
curvis i., avtoskolis i.

instrUqcia [laT. instructio da

rigeba] saxelmZRvanelo
miTiTebani; risame Sesas
ruleblad saWiro wesebis
kre
buli.
usafrTxoebis teqnikis i.
insUlin-i [laT. insulinum]
kuWqveSa jirkvlis hormo
ni; iyeneben diabetisa da
zogi sxva daavadebis sam
kurnalod.
Qnsult-i [< laT. insulto vxti]
(medic.) tvinSi sisxlis
mimoqcevis mkveTri darRveva,
rasac Tan sdevs uecari gu
lis wasvla da dambla.
inscenQreba [laT. in-ze da
scena scena] 1. ra
i
me li
teraturuli na
war
mo
e
bis
(romanis, mo
Tx
robis...) ga
dakeTeba scenaze da
sad
g
me
lad.
ilia WavWavaZis `oTaraanT
qvrivis i., daviT kldiaS
vilis `samaniSvilis dedi
nac
vali.-s i.
2. gadat. (wign.) risame mo
wyoba, gaTamaSeba visame mo
satyueblad, Tvalis asax
vevad.
Cxubis i., omis i.
intEgral-i [< laT. inte
ger mTeli] (maTem.) mTe
li sidide, romelsac ga
ni
xilaven rogorc Tavisi

-219usasrulod mcire
lebis jams.
integraluri.

nawi

int

ralis povna.
2. (wign.) erT mTelad qceva,
gaerTianeba,SeerTeba (raime
nawilebisa).
integ
rAluri ARricxva
maTematikis dar
gi, rome
3. (lingv.) enaTa (dialeq
tTa)
lic Seiswavlis ga
nusaz
daaxloeba
ur
Ti
er
T
gav
Rvreli an gan
sazRvruli
lenis Sedegad.
integralis Tvisebebsa da intEleqt-i [laT. intellectus]
misi gamoyenebis ares.
adamianis azrovnebis unari,
integrAluri ganto
lE
gonebrivi ganviTarebis do
bebi (maTem.) gantolebebi,
ne; Wkua, goneba.
rom
lebic ucnob funqciebs
didi i.-is mqone axalgaz
rda.
Se
icaven integralis niSnis
inteleqtualuri.
SigniT.
i. pirovneba, i. unari, i.
integrAluri geomEt
Sroma.
ria maTematikis dargi;
Seis
wavlis
wertilebis, intelQgent-i [laT. intelligens
(intelligentis) mcodne, mo
az
wi
rebis, sib
rtyeebis... zo
rovne]

inteligenciis
war
gi
erT ricxobriv ma
xasi
momadgeneli; ganaTlebuli,
aTeblebs, romlebsac ga
Segnebuli,
kulturuli
moTvlian
in
tegrirebis
ada
miani;
sa
SualebiT

inteligenturi.
integrAluri sqEma (an:
i. garegnoba, i. qceva.
mikrOsqema) mikro-mi
intelgenti, intelegentu
ni
aturuli
mowyobiloba,
ri, intiligenti, intligen
rom
lis elementebi (an maTi
turi, intilgensi, intli
nawili) erTmaneTTan eleq
genturi Scd.
truladaa SeerTebuli da inteligEncia [laT. intelligen
konstruqciulad ganu
yo
tia mixvedriloba] gonebri
fe
lia.
vi aRqmis unary. gonebrivi
integrAcia [laT. integratio
SromiT dakavebuli ada
mi
aRdgena] da integrireba
anebi, romelTac aqvT spe
[germ. integriren] 1. (maTem.)
cialuri momzadeba mec
ni
mo
cemuli funqciis integ
erebis, teqnikis, kultu
ris

int

-220-

sferoSi.
SemoqmedebiTi i.
intEndant-i [fr. intendant]
samxedro mosamsaxure, ro
melsac abaria SeiaraRe
bu
li Zalebis momaragebis
saq
me.
polkis i.
saintendanto.
s. samsaxuri, s. akademia.
intensQur-i [fr. intensi <
laT. intensio, daZabuloba]
1. daZabuli, gaZlierebuli.
i. Sroma, i. datvirTva.
2. ukeTesi Sedegis, nayofi
e
re
bis momcemi.
i. samecniero Sroma.
intensifikAcia [fr. intesifi
cation] (wign.) risame qceva
ufro intensiurad
(ix.
in
tensiuri, mniS. 2).
warmoebis i., soflis me
urneobis i.
inter... [laT. inter] pirveli
Semadgeneli nawili rTuli
sityvebis
mniSvnelobiT
`in
ternacionaluri.
intervidenie, internaci
o
nalizmi.
intEres-i [laT. interest mniS
v
neloba aqvs, mniS
vnelova
nia] 1. mogeba, sargebeli.
aTprocentiani i.
2. risame gagebis, gacnobis.
Seiswavlis survili; cno

bismoyvareoba.
i. aRZvra, ambavma i. ga
mo
iwvia.
3. mizani, miswrafeba, mo
Txov
nileba.
erovnuli i.-ebi, visime i.ebis damcveli.
saintereso (mniS. 1-isaT
vis).
s. wigni, s. azri, s. pirov
neba.
uintereso (uary. z. s.).
u. kinofilmi, u. saubari.
intErval-i [laT. intervallum]
1. manZili, sivrce or sa
gans Soris.
2. drois Sualedi.
xuTwuTiani i.
intErvent-i intervenciis
monawile an organizatori;
dampyrobi.
intervEncia [laT. interventio]
_ erTi an ramdenime saxel
mwifos Careva romelime
qveynis saSinao saqmeebSi.
samxedro i.
intErviu [ing. interview] po
litikuri,sa
zo
ga
do moRvawis,
cnobi
li pirovnebis sa
u
bari JurnalistTan, ko
res
pon
dentTan presaSi ga
mosaqveyneblad,
radioTi,
televiziiT gadasacemad.
i.-s aReba, i.-s micema.
intervQuer-i [ing. interiewer]

-221(wign.) Jurnalisti,romelic
vinmesgan iRebs intervius.
interQer-i [fr. interieur Siga,
SigniTa] 1. (arqit.). Se
nobis SigniTa nawili, ar
qiteqturulad da mxatvru
lad gaformebuli.
2. naxati, romelzedac asa
xu
lia Senobis SigniTa na
wili.
3. cxovelis Sinagani age
bu
leba.
intermEdia [it. intermedio sa
Su
aledo] dramatul an
sa
opero nawarmoebSi Car
Tuli patara scena, Cveu
leb
riv komikuri xasiaTi
sa.
intErmeco [it. intermezzo]
(mus.) mcire musikaluri piesa,
zogjer damoukidebeli sa
orkestro nomeri operaSi.
Qntern-i [laT. internus Si
nagani, SigniTa] 1. same
dicino institutis stu
denti, romelsac sruli
kursi aqvs damTavrebuli
da di plomis miRebamde er
Twlian praqtikas gadis
klinikaSi, saavadmyofoSi.
2. eqimi, romelic 2-3 wliT
movlinebulia
rome
lime
sam
kurnalo dawesebuleba
Si kvalifikaciis asa
maR
leb
lad.

int

intErnat-i [< laT. interinus

Sinagani, SigniTa] 1. sko
la,
sadac moswavleebi cxov
roben kidevac (sxvanairad:
skola-internati)
i.-Si swavlobs.
2. saswavlo da
we
se
bu
lebas
Tan arsebuli sa
er
To sa
cxovrebeli mos
wav
leebi
saT
vis.
skolis i.
internAtura [< laT. inter
nus Sinagani, SigniTa]

kursdamTavrebul
eqimTa
(romelime samkurnalo da
wesebulebaSi)
staJireba,
rom
lis mizania codnis
srul
yofa, specializaciis
gaRrmaveba.
internaciOnal-i [fr. inter
nationale] 1. memar
cxe
ne mi
marTulebis sa
erTa
Soriso
gaerTianeba.
socialisturi i.
2. frangi kompozitoris pier
degeiteris (XIX s.) simRera,
komunisturi partiis himnad
aRiarebuli.
internacionAlQzm-i [fr. in
ternationalisme] yvela xal
xis
Tavisuflebisa da Ta
nas
wo
robis dacva, brZo
la So
vi
nizmisa da na
ci
onalizmis
winaaRmdeg.
internacionAluri sxva

int

-222-

dasxva erovnebis xalxebis

kuTvnili; sxvadasxva xal
xis warmomadgenlisgan Sem
dgari (qarT. sinon. saerTa
Soriso).
i. sityvebi, kosmosuri
xo
maldis i. eki paJi.
intErnet-i [ing. inter Sori
si da net qseli] msof
lio ganfenilobis kompi
u
teruli qseli. romelSic
SesaZlebelia informaciis
Senaxva an moZieba calkeul
personalur kompiuterTa
satelefono qselTan Seer
Tebis saSualebiT.
internQreba [< laT. in
ternus Sinagani] 1. ne
it
raluri
saxelmwifos
xe
lisuflebis mier ga
na
i
araReba da dakaveba meo
ma
ri mxareebis samxedro
na
wilebisa, romlebic am
qvey
nis teritoriaze Se
vid
nen.
2. meomari saxelmwifos xe
lisuflebis mier mis te
ritoriaze
mcxovrebi
mtruli saxelmwifos moqa
laqeebis dakaveba da maTTvis
Tavisuflebis aRkveTa omis
damTavrebamde.
interpelAcia [laT. interpel
latio Sewyvetineba si
tyvisa]
parlamentis deputatis

(wevris) werilobiTi Seki

Txva mTavrobisadmi raime
saq
mis an faqtis Taobaze.
intErpol-i [ing. interpol]
sisxlis samarTlis poli
ciis saerTaSoriso orga
ni
zacia.
interpretAtor-i (wign.)
pi
ri, romelic risame in
terpretacias
iZleva;
ganmmartebeli.
interpretAcia [laT. inter
pretatio] da in
terpre
tQ
reba [germ. interpretieren]
(wign). 1. risame azris axsna,
ganmarteba.
kanonis i.
2. Taviseburi SemoqmedebiTi
Sesruleba raime mxatvruli
an musikaluri nawarmoebis,
rolisa msaxiobis, Sem
sr
u
lebeli musikosis mier.
beThovenis me-9 simfoniis
axali i.
interferEncia [laT. inter
Soris
da ferens (ferentis)
mata
ri, gadamtani] 1.
(fiz.) bge
riTi, sinaTlis
an eleqtruli talRebis
urTierTgaZliereba
an
urTierTSesusteba er
Tma
neT
ze damTxvevis dros.
sinaTlis i., bgeris i.
2. yovelgvari zeddeba, ga
daxlarTva.

-223-

intQmuri [fr. intime < laT.

inf

daZabuli gan
viTareba ro
manSi, dramaSi.
intimus yvelaze Rrma, Si

rTuli i.
nagani]

1.
adamianis
grZno
bebTan, sulier sam intrQgan-i [fr. intrigant]
pi
ri, romelic intrigebs
yarosTan, siyvarulTan da
(ix. intriga, mniS. 1) awyobs,
kav
Sirebuli; uaRresad pi
mimarTavs.
ra
duli.
intriganuli.
i. urTierToba, i. Tema.
i. gamoxdoma.
2. Sinauruli, megobruli, gu
introspEqcia [< laT. intro
liTadi.
spectio vixedebi SigniT]
i. saubari.
(fsiq.) adamianis mier uSu
intonAcia [it. intonazione <
alod Tavis cnobierebis
laT. intono xmamaRla warmov
mdgo
mareobaze dakvirveba;
Tqvam] 1. metyvelebis rit
TviTdakvirveba.
mul-melodiuri wyoba, xmis
intuQcia [laT. intuitio Wvre
awev-daweva warmoTqmisas.
kiTxviTi i.
ta] mixvedra, Sor
sm
W
v
re
2. warmoTqmis manera, rome
teloba, uSualo, sti
qiuri
lic mTqmelis grZnobas ga
grZnoba, romelic emyareba
moxatavs.
adrindel gamocdilebas;
3. (mus.) Sesrulebis sizuste,
al
Ro.

i.-is
mqone adamiani.
bgeris siwminde (simaRlis
intuiciuri.
mixedviT).
i. SegrZneba.
intoqsikAcia [laT. in -Si
intuitiuri, intuituri
da berZ. toxikon Sxami] or
Scd.
ganizmis mowamvla Sxamiani
Qnfant-a [esp. infanta] infanti
nivTierebiT (toq
sinebiT).
qali.
Qntriga [fr. intrigue] 1. fa
ru
li saZraxisi moqmedeba, Qnfant-i [esp. infante] es
paneTsa da portugaliaSi
xrikebi raime miznis mi
(monarqiuli mmarTvelobis
saRwevad.
dros): ufliswulis titu
i.-ebi mefis karze, i.-ebis
li.
mowyoba.
2. (lit.) siuJetis gan
sakuT Qnfarqt-i [laT. infarctus ga
rebulad dax
larTuli da
tenili, gavsebuli] sis

inf

-224-

x
lis miwodebis Sewyveta
arteriebis Seviwroebis an
maTi dacobis Sedegad.
gulis kunTis i.
infaqti Scd.
infernAlur-i [laT. infernalis]
(wign.) jojoxeTuri.

dabeWdo Tabaxis naxevars.

informAtika [fr. informati
que, germ. informatik] dis
ci p
lina, romelic Seiswavlis
samecniero
informaciis
struqturasa da zogad
Tvi
sebebs, agreTve mis da
muSavebas, gadacemas
da
infernAluri mkiTxAoba
gamoyenebas
adamianis
qiromantiis, nekromantiis,
saq
mianobis sxvadasxva sfe
spi
ritizmis, jadoqrobis,
roSi personaluri kom
pi
u
al
qimiis da misT. saerTo
terebis saSualebiT.
saxelwodeba.
infEqcia [< laT. infectio] informAtor-i piri, rome
lic informacias iZleva;
da
avadebis gamomwvevi mik
cno
bebis mimwodebeli.
robebis SeWra organizmSi.
infeqciuri.
informAcia [laT. informatio]
i. daavadeba, i. saa
vad
myo
1. cnoba, Setyobineba raime
fo.
mom
xdari ambis, visime, ri
sa
infinQtiv-i [laT. infinitius]
me mdgomareobis Sesaxeb.
(gramat.) zogierT enaSi:
sagazeTo i.
zmnis ganusazRvreli for
2. cnobebi garesamyaros da
ma.
masSi mimdinare procesebis
rus. , .
Sesaxeb,romlebsac aRiqvams
adamiani an specialuri mo
inflAcia [laT. inflatio gaberva]
wyobiloba.
qveyanaSi qaRaldis fuls
i.-is nakadi, i.-s Teoria.
gaufasureba imis gamo, rom
informaciuli da sain
mimoqcevaSi gamoSvebulia
for
macio.
ima
ze meti, rac saWiroa sa

i.
(s.)
cnoba, i. (s.) biu
le
qonelbrunvis mo
Txov
ni
le
teni, s. biuro.
biT.
infliacia Scd.
infrAbgera
[laT.
infra
in-fOlio [laT. in folio <
qveS, qve] (fiz.) dabali
in-Si da folium furceli]
sixSiris rxevebi (wamSi
gamocemis (wignis, Jur
na
20-ze naklebi), romlebsac
lis) formati, rac udris
ada
mianis smenis organo

-225-

iod

ingalatori Scd.
infrastrUqtura [laT. inf inhalAcia [laT. inhalo Se
ra qveS, qve da struotura age
visunTqav] (medic) zeda
buleba] 1. meurneobis im
sasunTqi gzebis mkurna
dargebis kompleqsi, rom
loba airad, orTqlad qce
le
bis emsaxureba samrew
ul an gafrqveul samkur
velo da sasoflo-sa
me
ur
nalwamlo
nivTierebaTa
neo war
moeba.
SesunTqviT.
qalaqis i., i.-is ganvi
Ta
ingalacia Scd.
reba.
Qoga [< sanskr. joga. Seer
2. (samx.) zurgis nageboba
Teba, azrTa mokreba, Wvreta,
Ta kompleqsi, romelic uz
ganWvreta] 1. induri re
runvelyofs SeiaraRebul
ligiur-filosofiuri moZ
jarebis moqmedebas.
Rvreba, romelic amtkicebs,
infrastruqturuli.
rom TviTWvretis da TviT
i. obieqtebi.
gve
mis gziT SeiZleba ze
infrawQTeli [laT. infra qveS,
bunebriv ZalebTan, RvTa
qve]: infrawiTeli sxivebi
ebasTan SeerTeba.
(gamosxiveba) grZeltal
iogi Scd.
Rovani eleqtromagnituri
2. fizikuri varjiSebis sis
gamosxiveba,romelic TvaliT
tema.
ar Cans, speqtrze optikursa
ioguri.
da radiotalRebs Soris
i. varjiSi.
mdebareobs.
iOgurt-i [ing. yoghurd < Turq.
infuzOria [< laT. infusus ra
yogurd] mawoni xilis wve
meSi CaRvrili] umartivesi
nis danamatiT.
(erTujrediani)
cxoveli, Qod-i [berZ. ioeides iisferi]
ro
melic cxovrobs mtknar
1. mZafri sunis mqone muqi
da mlaSe wylebSi (Sdr.
nacrisferi (ruxi) qimiuri
ame
ba).
elementi kristaluri
Qncest-i [laT. incestus] sis
niv
Tiereba; moi poveben um
xlis aRreva.
Tav
resad zRvis wyalmce
na
incidenti Scd.
reebidan.
inhalAtor-i inhalacii
i.-s kristalebi
saTvis saWiro xel
sawyo.
2. es nivTiereba, spirtSi gax
ver aRiqvams.

ion

-226-

s
nili; iyeneben me
dicinaSi
rogorc sadezinfeqcio sa
Su
alebas.
Qon-i [berZ. ion mimavali]
(fiz.) damuxtuli atomi ana
tomTa jgufi, romelSic er
Ti an ramdenime eleqtroni
normaze meti an naklebia.
ionizAcia 1. (fiz.) ionebis
warmoqmna.
2. (medic.) samkurnalo niv
Ti
erebis Seyvana sxeulSi
ionebiT, romlebic war
mo
iqmneba am nivTierebaSi
eleqtrodenis gavliT.
ionOsfero atmosferos
ze
da nawili (100-dan 400
km-mde simaRleze), romelic
Se
icavs mniSvnelovani ra
odenobiT ionebsa da Ta
visufal eleqtronebs.
i pOdrom-i [berZ. hippodromos
< hippos ncxeni da dromos
sarbieli; rbola] spe
ci
alurad mowyobili ad
gili cxenosnobaSi Sesa
jibreblad.
hi podromi Scd.
i pOTeka [berZ. hipotheke gi
rao, windi] 1. sesxi, aRe
buli uZravi qonebis dagi
ra
vebiT.
2. TviT dagiravebuli uZravi
qoneba.

i pOstas-i [berZ. hipostasis pi

rov
neba, arsi] 1. (filos.)
individualuri, realurad
arsebuli ram; arsi (termini
SemoiRes aristoteles mim
devrebma).
2. qristianul moZRvrebaSi:
samebis TiToeul pioni
(qris
tianuli dogmatis mi
xedviT sameba Sedgeba sa
mi i.-isgan: `mamisa, `Zisa,
`su
liwmindisagan - `ma
maRmerTi, `Ze-RmerTi, `suli
wminda).
i poqOndria [berZ. hipochon]
avadmyofuri Si
Si, ga
mow
veuli Tavis janmr

Te
lo
ba
Si daeWvebiT.
Qprit-i [< kreb. fr.] momwam
vleli nivTiereba, mdogvis
sunis mqone.
iradiAcia [< laT. irradio Suqs
gamovcem, gamovasxiveb] 1.
(fiz.) optikuri movlena,
rodesac naTeli sagnebi
bnel fonze ufro didad
Canan, vidre sinamdvileSi
arian.
2. (medic.) tkivilis Segr
Znebis gavrceleba nat
ken
ubans an organos da
Sore
bul nawilakSi.
3. (fiziol.) aRgznebis an
Sekavebis procesis gavr
celeba centralur nervul

-227sistemaSi.

iracionAlur-i [laT. irro

ist

Qsida da Qzida [berZ. Isis

(Isidos) < (egvi pt.)

egvi p
tionalis ugunuri]

(fi
tur miTologiaSi: nayofi
los.)
kanonzomierebas
erebisa da dedobis mfar
mok
lebuli da amitom gone
veli qalRmerTi, egvi ptis
bi
saTvis miuwvdomeli, lo
yvela faraonis RvTaebrivi
gikis cnebebiT auxsneli.
mSobeli;
warmodgenili
hyav
d
aT
ZroxisTavian
qa
ireAlur-i [laT. irrealis] si
lad.
namdvileSi
ararsebuli;
ararealuri.
Qslam-i [arab. islam Tavis Se
wirva,
morCileba
ala
irigAcia [laT. irrigatio] 1.
hisadmi]

msoflioSi
miwis xelovnuri rwyvis
erT-erTi yvelaze uf
ro gav
Ro
nisZiebaTaA sistema.
2. (medic.) wyliT an sam
kur
rcelebuli mahma
di
anTa re
nalo xsnarebiT morwyvaligia (sinon. mus
li
ma
noba).
mo
bana WrilobaTa an Rru
islamuri.
organoTa (piris, cxviris, i. respublika.
swo
ri nawlavis da sxv.).
ismailQtebi [Siitebis meS
sairigacio.
vi
de mamis ismailis sa
s. nagebobani, s. arxi.
xelidan] (muslim.) Si
Qris-i [< berZ. iris cisartyela]
ituri seqtis mimdevrebi,
1. (ant.) Tvalis feradi
gamoirCevian mamisadmi mor
garsi.
CilebiT.
2. erTgvari yavisferi pata istablQSment-i [ing. istab
ra kanfeti oTxkuTxa kve
lishment] xe
li
suf
lebisa
re
bis saxisa.
da mmarTvelobis mTeli
3. (botan.) zambaxi.
sis
tema.
Qrit-i [< berZ. iris Tvalis fe istEria [< berZ. hystera saSo]
radi garsi] (medic) Tva
funqciuri nervul-fsiqi
lis feradi garsis anTeba.
kuri daavadeba; axa
si
a
Tebs
irOnia [berZ. eirneia] fa
tirili, sicili, krunCxvebi
ru
li, odnav SesamCnevi da
agreTve fsiqikis Segr
Z
cinva.
no
badobis da misT. sxva
ironiuli.
dasxvagvari moSlisa.
i. Rimili.

ist

istOria

-228-

[< berZ. historia]

1. sinamdvile mis gan
vi
TarebaSi.
kacobriobis i.
2. mecniereba adamianTa sa
zo
gadoebis ganviTarebis
Sesaxeb.
saqarTvelos i., i. iwyeba
Su
meridan (semiuel noa
krameri), Sua saukuneebis i.
3. mecniereba codnis raime
dargis ganviTarebis Se
saxeb.
Teatris i., musikis i., re
li
giis i., filosofiis i.
istorQuli 1. vinc, rac
nam
dvilad iyo, arsebobda
i. pirovneba, ieso qriste
i. pirovneba, i. procesi,
i. faqti.
2. istoriisaTvis mniSvn
e
lovani, istoriaSi Se
suli.
i. Zeglebi, i. TariRi.
3. rasac safuZvlad udevs
is
toriul ambebi.
i. romani.
4. rac movlenebs Seiswavlis,
maTi Tanmimdevruli gan
vi
TarebiT.
i. gamokvleva, i. geo
gra
fia.
saistorio (mniS. 2-isaTvis)
s. sazogadoeba.
istoriogrAfia [berZ. historia
da grapho vwer] mecniereba,

romelic swavlobs ada

mi
anTa sazogadoebis Se
sa
xeb
istoriuli codnis gan
vi
Tarebasa da saistorio
wyaroebs.
iUan-i [Cin.] CineTis respub
likis fulis erTeuli.
iUbile [laT. jubilaeus (annus)
< Zv.
ebr.
(qeren hay
cxvris rqa) saiubileo (we
li)] calke piris moR
va
weobis,
dawesebulebis,
organizaciis
arsebobis
romelime wlisTavi; aseT
wlis
TavTan dakavSirebuli
zeimi.
msaxiobis i., univer
si
te
tis i.
saiubileo.
s. TariRi, s. saRamo.
iubilesi.
iubilisa, iubilei Scd.
iudAizm-i iudevelTa re
li
giuri sistema.
iudevEleb-i

pirvelad:
iude
is (Zveli palesti
nis)
mcxov
reb
ni; Semdeg: saer
Tod eb
raelebi [bibliu
ri
patri
arqis iudas saxe
lis
mixedviT, romelic iT
vle
ba
iudevelTa miTiur wi
nap
rad].
iuvElir-i [holand. juwelier]
oqro-vercxlisa da Zvir
fasi qvebisgan samka
u
le

-229bis, fufunebis sag

nebis da
mamzadebeli os
tati; aseTi
nivTebiT mo
vaWre (qarT. si
non. oqromWedeli).
siuveliro (qarT. sinonim.
saoqromWedlo).
s. nawarmi, s. maRazia.
iulQusis kalEndari,iulQ
usis welTARricxva [laT.
julianus] welTaRricxvis
sistema (`Zveli stili), Se
moRebuli iqna 46 wels Cvens
welTaRricxvamde
romis
im
perator iulius keisris
dros; moqmedebda `axali
stilis SemoRebamde (ix.
grigorianuli).
iuliosis .... Scd.
Qumor-i [ing. humor] 1. uwyi
nari xasiaTis damcinavi da
mokidebuleba ra
imesadmi.
i.-s grZnoba, i.-T lapa
ra
ki.
2. xelovnebaSi: risame ga
mo
xatva sasacilod, ko
mi
kurad.
i. da satira, i.-is ganyo
fi
leba gazeTSi.
iumoristuli.
i. Jurnali.
zogjer ixmareba humori,
humoristuli.
iumOreska [germ. humoreske]
iumoriT gamsWvaluli pa
tara mxatvruli nawarmoebi

iun

(moTxroba, musikaluri pi
esa).
iumOrist-i iumoristuli
na
warmoebis avtori.
zogjer ixmareba humo
risti.
Qunga [germ. junge biWi, ymawvi
li] (zRv.) 1. biWi, romelic
gemze emzadeba matrosad
da swavlobs zRvaosnobas.
2. zogi qveynis flotSi; um
ciresi matrosi.
iungisa.
iungasi Scd.
iuniOnebi [ < germ. junior
axal
gazrduli, Wabukuri]
Wabuki sportsmenebi (18-20
wlisa).
iUnker-i [germ. junker] (ist.)
1.
feodalur
prusiaSi:
msxvi
li
miwaTmflobeli
aznauri, memamule.
2. mefis ruseTSi: saSualo
samxedro
saswavleblis
mos
wavle, romelic ofic
rad emzadeboda.
iunkrisa; mr. iunkarebi.
iunkerisa, iunkerebi Scd.
iUnona [laT. juno (junonis)]
romaul
miTologiaSi:
mTva
ris, cisa da miwis qal
RmerTi, qorwinebisa da da
badebis mfarveli; iT
vle
ba
iupiteris meuRled (ber
Znul miTologiaSi mas Se

iup

-230-

esabameba hera).
Sekrulebebi,
gamovides
sasamarTloSi mosarCled
iupQter-i [laT. jupitr] 1.
an mopasuxed da sxv.
ro
maul
miTologiaSi:
cis, sinaTlisa da wvimis iurisdQqcia [laT. juridictio]
RmerTi, uzenaesi RvTaeba
1. sasamarTlo saqmis war
(berZnul miTologiaSi mas
moebis ufleba (qarT. sinon.
Seesabameba zevsi).
gansjadoba).
2. (ist.) mzis sistemis yve
2. saxelmwifos te
ri
to
ri
laze didi planeta, mzidan
uli samarTlebrivi sfero,
rigiT mexuTe, hyavs 12 Ta
romelzedac
vrceldeba
nam
gzavri.
aseTi ufleba.

saxelmwifos i. mis te
ri
QurT-i [Turq. jurt] centra
to
r
iaze.
lur da Sua aziis xal
xeb
Si: gadasatani sacxov iuniskOnsult-i [laT. juris
consultus] iuristi, ro
mel
re
beli quCis karavi
sac
abaria
uflebrivi
ko
nusis an naxevarsferos
sakiTxebis gadawyveta dawe
moyvanilobisa
sebulebaSi da gamodis mi
iuridQuli [laT. juridicus
si interesebis damcvelad
sa
samarTlosi] rac da
sasamarTloSi an arbitaJSi
kav
Sirebulia
uflebriv,
da misT.
sa
marTlis normebTan, am

iuriskonsuli Scd.
normebis Seswavla-ga
moye
iurisprudEncia
[laT.
ne
basTan.
juris prudentia
samarTalze
iuridQuli konsul
tA
zrunva]

1.
iuri
di
ul mec
cia advokatTa kolegiis
nierebaTa
er
Tob
lio
ba;
gan
yofileba, romlis moR
(qarT.
sinon.
sa
m
ar
T
al
vawe
obaa mo
sax
leobisaTvis
mcod
neoba).
dax
marebis gaweva samarT
2.
iuristTa
profesiuli moR
leb
liv sakiTxebSi.
vaweoba, sasamarTlo praq
iuridQuli pQri or
tika.
ga
nizacia an da
wesebuleba,
nie
ro
melsac SeuZlia flob iUrist-i iuridiul mec
rebaTa specialisti (qarT.
des qonebas, ikisros val
sinon. samarTalmcodne).
de
bulebani, dados xel
iustQcia [laT. justitia samar

-231Tlianoba, kanoniereba] 1.
marTlmsajuleba, sa
samarT
lo warmoeba.
2. sasamarTlo dawesebule
baTa sistema, sasamarTlo
uwyeba.
i.-is saministro.
Qqedne [berZ. echidna] 1. kver
cxismdebeli ZuZumwovari
cxoveli.
2. erTgvari Sxamiani gveli
avstraliaSi.
iqTiolOgia [berZ. ichtnys
Tevzi da logos moZRvreba]
zoologiis nawili, rome
lic Tevzebs Seiswavlis.
ixTiologia, ixtiologia
Scd.
Qqs-i [laT. aso X] 1. laTinuri
anbanis bolodan mesame aso
X-is saxeli; maTematikaSi
ixmareba ucnobi sididis
aRsaniSnavad igreksa (y) da
zetTan (z) erTad.
2. zogjer ixmareba iseTi vi
sime saxels nacvlad ro
melic ucnobia an romlis
dasaxelebac ar undaT.
iRUmen-i marTlmadidebeli
monastris winamZRvari, ber
Ta wodeba.
iSEmia [berZ. isch vikaveb,
vi
Wer da hiama sisxli]
(medic.) adgilobrivi sis

kab

xlnakleboba, rac gamow

veulia mkvebavi arteriis
dacobiT an daviwroebiT.
QSTar-i aqadur (asiriulbabilonur) miTologiasa
da
religiaSi:
mTavari
RvTa
eba nayofierebisa
da xorculi siyvarulis,
agreTve omisa da SuRlis
qal
RmerTi (Seesabameba fi
nikiur astartes).
iSQas-i [berZ. ischias barZayis
tkivili] sajdomi nervis
anTeba, daavadeba.

k
kAbala1 [arab. kabla] sruli,
monuri damokidebuleba vin
meze.
kabaluri, kabalisa.
k. xelSekruleba.
kabalasi Scd.
kAbala2 [Zv. ebr. gabblah gad
mocema, Tqmuleba] igivea,
rac kabalistika
kabalQero [esp. caballero]
espaneTSi: aznauris ti
tu
li; am titulis mqone pi
ri.
kabalQstika [Zv. ebr. gabbalh
gadmocema, Tqmuleba] 1.
Sua saukuneebSi: ebra
el
Ta

kab

-232-

mis
tikur-religiuri
moZ
lebisa.
telefonis k. (sinon. ji
R
vreba da masTan da
kavSi
xuri), avtomobilis k., mfri
rebuli wes-Cve
ulebani.
navis k., (TviTmf

rinavSi),
2. iseTi ram, rasac TiTqos
xmis misacemi k., (saarCevno
magiuri Zala aqvs; bundo
ubanze).
vani, saidumloebiT moculi,

kabini Scd.
Znelad gasarkvevi ram.
kAbare [fr. cabaret] patara kabQnet-i [fr. cabiret] 1. sa
muSaod an samedicinod gan
restorani estradiT, sadac
kuTvnili oTaxi.
imarTeba sxvadasxvagvari
direqtoris k.
warmodgenebi (cekva, simRe
2. oTaxi, mowyobili ra
i
me
ra da misT.).
specialuri sa
Ta
ma
Soe
bis
kAbel-i [holand. kabel] her
Tvis.
metulad
izolirebuli
fizikis k., rentgenis k.,
eleqtruli sadeni.
kbilis saeqimo k.
telefonis k., telegrafis
3.
zog qveyanaSi: mTavrobis
sazRvao k.
wevrTa, ministrTa er
Tob
sakabelo.
li
o
ba:
mTavroba,
ministrTa
s. xazi, s. televizia.
sabWo.
kabEltov-i [holand. ka
Seiqmna ministrTa k.
bellouw] (zRv.) 1. sigrZis
erTeuli
zRvaosnobaSi kablOgrama [cblogramme] _
wyalqveSa kabeliT ga
da
ce
185,2 m.
muli
depeSa.
2. qerelis bagiri 150-330
mm diametriT; iyeneben ge kabOtaJ-i [fr. cabotage] _ 1.
naosnoba napiris si
ax
lo
mebze.
ves
erTi
da
igive
zRvis
kAberne [fr. kabernet] 1. erT
an erTi saxelmwifos nav
gvari jiSis vazi (safran
sadgurebs Soris.
geTidan Se
mota
nili) ro
2. sanapiro naosnobis flo
melic isxams muq lurj
ti.
yurZens.
kabotaJuri da saka
bota
2. wiTeli Rvino am jiSis
Jo.
yurZnisa.
k. naosnoba, k. (s.) ga
da
kAbina [fr. cabine] patara sa
zid
vebi, k. (s) gemi.
Tavsi specialuri daniS
nu

-233-

kabriOlet-i [fr. cabriolet]

kav

xelmZRvaneli k.-ebi, k.-ebis

denadoba.
1. maRali erTcxeniani or
2.
sajariso nawilebis mudmivi
Tvala etli, romelsac ko
Semadgenloba (maTgan gan
fo ara aqvs.
sxvavebiT, vinc garkveu
li
2. Ria (asaxdeli saxuraviT)
drois ganmavlobaSi gadis
msubuqi avtomobili.
samxedro samsaxurs).
kAbuk-i [iap.] iaponuri Te
samxedro-sahaero ZalTa
atri, romelSic gaerTia
k.-ebi, kadris oficeri.
nebulia drama, musika, cekva,
sakadro.
deklamatia; Seiqmna XVII
s. politika.
s.-Si.
kAdril-i [fr. quadrille] eqvsi
kAdastr-i [fr. cadastre < Sdr.
figurisagan Semdgari cek
berZ. katastichon furceli, re
va, romelsac asrulebs er
estri] risame aRwera, sia;
TmaneTis pirispir myofi
risame Sesaxeb arsebul mo
ramdenime wyvili; musika am
nacemTa krebuli.
cekvisaTvis.
kAdet-i [fr. cadet] 1. revo
kavAler-i1 [fr. cavalier it. ca
luciamdel ruseTSi: daxu
valiere] 1. kaci, romelic
ruli samxedro saSualo
qal
Tan cekvavs.
saswavleblis
(kadetTa
2. qalis motrfiale Tayva
korpusis) moswavle.
nis
mcemeli mamakaci.
2. ase uwodeben umciresi asa
kavAler-i2 [it. cavaliere] or
kis (15-16) moWadrakes.
deniT (ordenebiT) dajil
kAdr-i [fr. cadre] 1. kino an
dovebuli piri
fotofiris calkeuli su
didebis ordenis k.
raTi.
2. kinofilmis calke scena kavalEria [cavalerie] cxeno
sani jari.
an epizodi.

kavaleriuli da sakava
kinoJurnalis k.-ebi.
le
rio.
kAdrebi [fr. cadres] 1. raime
k. (s). polki.
dargis muSakTa Semadgen
kavalErist-i kavaleriaSi
loba;
myofi samxedro piri.
teqnikuri k.-ebi, saavtomo
bi
lo departamen
tis k.-ebi, kavAlkada [fr. cavalkade < it.
cavalkada] 1. erTad momavali

kav

-234-

cxenosanTa jgufi.
2. (moZv.) saseirnod ga
mosu
li cxenosanTa jgufi (ka
cebisac da qalebisac).
kavalkadis.
kavalkadasi Scd.
kavAtina [it. cavatina] opera
Si: patara lirikuli aria.
kAverna [laT. caverna gamoq
vabuli, Rru] 1. Rru, rome
lic Cndeba raime organoSi
qsovilebis daSlis Se
degad. mag: filtvis kaverna
tuberkulioziis dros.
2. (geol.) qanSi gaCenili si
cariele.
kazAkebi [rus. ] 1. Zve
lad ukrainasa da ruseTSi:
Tavisufali adamianebi (yo
fili ymebi) romlebic gaq
ceuli iyvnen qveynis gana
piras.
donis k.-ebi.
2. maTi STamomavali glexebi,
romelTaganac
dgeboda
sam
xedro nawilebi.
zaporoJieli k.-ebi, k.-Ta
divizia.
saqarTveloSi maT yazaxebs
eZaxdnen.
kazEmat-i [fr. casemate < it.
casematta] 1. (samx.) sa
ar
tilerio cecxlisagan da
aviabombebisagan Tavdasa
ca
vi nageboba cixesimagre

Si an samxedro gemze.
2. mefis ruseTSi: erTi ada
mianis gancalkevebiT da
sam
wy
vdevi
sakani
cixe
simag
reSi
(Cveulebrivi
patim
rebisaTvis).
kAzino [fr. casino < it. casino]
samorine; qalaqgare res
torani saestrado gar
To
biT (ansambliT).
kazUar-i [fr. casoar < malai
uridan kasuvari] didi zo
mis morbenali frinveli;
bi
nadrobs CrdiloeT avst

raliaSi da axal gvi

neaze.
kazuQstika [fr. casuistiqne <
laT. casus kazusi, SemTxveva]
(samarT.) 1. kanonis zo
gadi
muxlebis
miyeneba
sxva
dasxva iuridiuli Sem
TxvevebisaTvis (ka
zu
sebi
saT
vis).
2. (gadat.) yalbi an saeWvo
debulebis mtkiceba sxva
dasxva xrikiT.
kAzus-i [laT. casus] 1. raime
SemTxveva (araCveulebrivi,
sasacilo).
2. sasamarTlo praqtikaSi:
rTu
li daxlarTuli saq
me.
kaTakmEvel-i [berZ.] mou
naTlavi, mosanaTlad mom
zadebuli morwmune.

-235-

kaTalQkos-i

[berZ. katho
likos sayovelTao,
msof
lio] saqarTvelos mar
Tlmadidebeli
ek
lesiis,
ag
reTve somxur-grigori
a
nuli eklesiis, meTauris
(patriarqis) umaRlesi ti
tuli.
zogjer ixmareba kaToli
ko
si.
kaTArsis-i [berZ. katharsis
gan
wmenda] 1. Zvel ber
Z
nul filosofiaSi (pi
Tagora, herakle, platoni,
aristotele): esTetikuri
gan
cda `sulis ganwmenda.
2. froidizmSi: fsiqoTerapi
is erT-erTi meTodi.
3. (wign.) sulieri gan
wmenda.
kATedra [berZ. kadhedra skami,
savarZeli] 1. amaRlebuli
adgili (specialuri dgami),
saidanac kiTxuloben leq
ci
ebs, moxsenebebs.
2. umaRles saswavlebelSi:
mecnierebis romelime dar
gis
profesor-maswavle
bel
Ta, mecnier muSakTa ga
er
Tianeba.
saavtomobilo transportis
k., k.-is gamge; k.-is sxdoma.
3. (ekl.) eparqiis gamgis (epis
koposis) Tanamdeboba.
sakaTedro da kaTedralu
ri: sakaTedro (kaTedralu

kaT

ri) taZari mTavari ekle

sia,
romelSic RvTismsaxure
bas
episkoposi asrulebs, igi
vea rac kaTedrali.
kATet-i [berZ. kathetos Sveuli]
(maTem.) marTkuTxa sam
ku
Txe
dis erT-erTi gverdi,
romelic meoresTan qmnis
marTkuTxeds.
kateti Scd.
kaTEter-i [berZ. katheter zon
di] samedicino xelsawyo
mili, romelic SehyavT
sxeulis arxebsa da Rrueb
Si (um
Tavresad saSarde
buS
tSi) maT gamosarecxad
an dasaclelad.
kateteri Scd.
kATod-i [berZ. kathodos qveviT
svla] uaryofiTad damux
tuli eleqtrodi (sapirisp.
anodi).
katodi Scd.
kaTOlike [berZ. katholikos sa
yovelTao, msoflio] pi
ri, romelic kaTolicizms
aRi
arebs.
k. mRvdeli.
kaTolikuri, kaTolikesi.
kaToliki, kaTolikisa Scd.
mr. kaTolikeebi.
kaTolikebi Scd.
kaTolQkos-i _ ix. kaTali
kosi.
kaTolQcizm-i _ qristi

kai

-236-

a
nobis
erT-erTi
Ziri
Tadi mimarTuleba (mar
Tlmadideb
lobisa
da
protestancizmTan erTad);
k.-s meTaurobs romis papi.
kaTolikuri.
k. eklesia.
kaQman-i [esp. caiman < karib.
akayuman] erTgvari niangi
(5 m-mde sigrZis); binadrobs
cen
tralur da samxreT
ame
rikis mdinareebsa da Wa
o
bebSi.
kainozOur-i Era [berZ. kainos
da zo sicocxle] uaxlesi
era dedamiwis geologiur
istoriaSi; mosdevs mezo
zo
ur eras; iyofa mesameul
da meoTxeul periodebad
(am ukanasknels miekuTvneba
Tanamedrove epoqac)
kaQuta [holand. kajuit Sved
kajuta] patara oTaxi gemze
mgzavrebisaTvis da gemis
eki paJis wevrebisaTvis.
kaiutisa.
kaiutasi Scd.
kAiut-kompAnia [holand. kaj
uit kaiuta da fr. compagnie
sa
zogadoeba]

saerTo
sadgomi gemze, sadac mgzav
re
bi (samxedro gemze
oficrebi) sadiloben da
is
veneben.
kAkadu [germ. kakadu < malaiuri

kakatua] qoCriani TuTiyuSi

erTgvari binadrobs avst

raliaSi da wynari okeanis

kunZulebze.
Savi k.
kAkao [esp. cacao < actek. kaka
uti] 1. tropikuli mcenare
(xe), 3-8 m-mde simaRlis; am
xis Tesli - `kakao-parki,
gamoiyeneba Sokoladis da
samzadeblad.
2. kakaos Teslis fxvnili.
3. noyieri sasmeli, romelic
mzaddeba kakaos Teslisgan
wyliT an rZiT.
kakofOnia [< berZ. kakophonia
< kakos cudi da phne bge
ra,
xma] mosasmenad arasa
si
amovno Sexameba bgere
bi
sa;
ara
ke
Til
xmovaneba.
kakofoniuri.
k. musika.
kakafonia, kakafonuri, ka
kafoniuri Scd.
kalAmbur-i [fr. calembour]
sity
vebis TamaSi: em
ya
re
ba
erTgvari bgeriTi Sedge
nilobis, magram sxvada
sxva
mniSvnelobis mqone sityvis
komikur gamoyenebas.
kaleidOskop-i [berZ. kalos
kargi, lamazi eidos saxe da
skopeo vuyureb] 1. gav
r
celebuli sabavSvo sa
Ta
maSo optikuri xelsa

-237wyo mili, romelSic Cans

swrafad cvladi feradi
simetriuli saxeebi, moxa
tulobani.
2. gadat. (wign.) ambebis, mov
lenebis swrafi cvla
kalEndar-i [laT. calendarium
< calendae (Tvis yoveli pir
veli dRe Zv. romSi)] 1. ta
bula an wignaki romelSic
Tanmimdevrulad aris Ca
moTvlili weliwadis yve
la dRe da moyvanilia sa
in
tereso cnobebi.
kedlis k., magidis k.
2. weliwadis dReebis aRri
cxvis sistema.
iuliusis k., grigorianuli
k.
3. dReebis da Tveebis mixed
viT winaswar ganawileba
ra
ime saqmianobisa.
mecadineobis k., sportul
SejibrebaTa k.
kalendaruli (mniS. 3-isaT
vis).
k. gegma.

kal

mci
re alkoholiani.
kalvQnizm-i erT-erTi pro
testantuli
sar
w
mu
noeba,
romelic Seiqmna me-16 s.
Sve
icariaSi da farTod
gav
rcelda safrangeTSi, ni
derlandebSi inglissa da
zog sxva qveyanaSi [am sar
wmunoebis Semqmnelis Jan
kalvinis (Calvin 1509-1564)
saxelis mixedviT.
kAl-i induizmis qalRmerTi,
Sivas coli.
kAlibr-i [fr. calibre] 1. cecx
lsasroli iaraRis lulis
Rrus diametri.
saSualo k.-is Tofi.
2. tyviis an Wurvis Sua na
wilis diametri.
msxvili k. Wurvi.
yalibi am mniS.-obiT Scd.
kalQgraf-i kaligrafiis
ostati.
kaligrAfia [berZ. calligraphia
< kalos kargi da graph vwer]
lamazad da mkafiod weris
xelovneba.
kalendAruli SejQbre
kaligrafiuli.
ba (sp.) kalendaris (mniS.
k. xeli (naweri).
3) mixedviT war
moebs (gan

`lamazi
kaligrafia
s
xvavebiT amxana
gurisagan).
aqvs Scd.
kalendrisa.
kaligrafia niSnavs la
kalendarisa Scd.
maz weras, xolo ka
lig
kalvAzos-i [fr. calvasos < ge
rafiuli lamaz nawers,
ogr. sax.] vaSlis Rvino,
xels.

kal

-238-

kAlk-i [fr. calque] 1. gamW

virvale qaRaldi an qso
vili naxazis piris ga
da
saRebad (qarT. sinon.
livu).
2. (enaTm.) sxva enis normebis
mixedviT nawarmoebi sityva
an gamoTqma.
`rogorc wesi kalkia
rusuli gamoTqmisa: `
~. ukeTesia vixmaroT
`Cveulebriv~.
kalka Scd.
kalkulAtor-i [ing. calcu
lator gamomTvleli] mci
re
zomis
magidis
an
ji
bis eleqtronuli ga
mom
Tvleli manqana martivi
ga
moTvlebisa da programe
bis Se
sas
ruleblad.
kalkuliatori Scd.
kalkulAcia da kalkulQre
ba [laT. calculatio] saqon
lis Rirebulebis an fasis
gamoangariSeba.
kalkuliacia Scd.
kAlmar-i [fr. calmar] _ zRvis
moluski Tavfexianebis kla
sisa; misi xorci iTvleba
Zvirfas sakveb produqtad.
kalOria [laT. calor siTbo]
siTbos raodenobis sazomi
erTeuli.
mcire kaloria siTbos

is raodenoba, rac saWiroa

erTi grami wylis erTi
gradusiT gasaTbobad.
didi kaloria siTbos is
raodenoba, rac saWiroa er
Ti kg wylis erTi gradusiT
gasaTbobad (udris 1000
mci
re kalorias).
kaloriuli.
k. sakvebi, k. saTbobi.
kalorQmetr-i [laT. calor
siTbo da berZ. metreo vzomav]
xelsawyo, roliTac zo
maven raime sxeulis mier
gamoyofil an STanTqmul
siTbos raodenobas (kalo
riebiT).
kolorimetri sxvaa (ix.).
kalorQfer-i [fr. celorifere
< laT. calor siTbo da fero
momaqvs] sahaero gaTbobis,
ventilaciisa da Srobis
sistemebSi:
mowyobiloba
haeris gasaTbobad.
wylis k., oTaxis k.
kaloriferuli.
k. gaTboba, k. saSrobi.
koloriferi Scd.
kalcQum-i [< laT. calx (calcis)
kari] qimiuri elementi,
movercxlisfro mbzinvare
li
Toni, romelic Sedis
kir
qvis, marmarilos, car
cis, TabaSiris da sxv. Se
madgenlobaSi.

-239-

kam

kameasi, qamea, qameo Scd.

TeonSi: siyvarulis RmerTi, kamElia [fr. camelia < kreb;
< sak. saxelidan] ma
rad
viSnus da laqSmis Svili:
mwvane dekoratiuli mce
warmodgenili hyavT ymaw
nare; aqvs tyaviseburi pri
vilis saxiT, romelic ada
ala foTlebi da msxvili
mi
anebs gulSi esvris yva
wiTeli an TeTri yvavilebi;
vi
lis isrebs.
am mcenaris yvavili.
kamarQlia [esp. camarilla < ca
kameliisa.
mera darbazi, monarqis kari]
kameliasi Scd.
sasaxlis jariskacTa
jgu
fi, romelic Tavisi in kAmena [laT. camena] romaul
miTologiaSi: mecnierebisa
trigebiT gavlenas axdens
da xelovnebis mfarveli
saxelmwifo saqmeebze pira
qal
RmerTi (kamena gaig
ive
di gamorCenis mizniT.
bulia berZnul mu
zas
Tan).
kamariliisa.
kamariliasi Scd.
kAmera [laT. camera TaRi,
oTa
xi, palata < berZ. ca
kAmbala [rus. < fin]
mera TaRis yvelaferi, rac
zRvis sarewao brtyeli
TaRis qveS aris] 1. zo
gi
formis Tevzi, romelsac
erT dawesebulebaSi: sad
Tvali cal mxares aqvs.
k.-is konservi.
gomi specialuri daniS
kambalisa.
nulebisa.
kambalasi Scd.
sadezinfeqcio k., bargis
Sesanaxi k.
kAmbuz-i [holand. kombuis] 1.
2.
cixeSi: oTaxi patimarTaT
gemis samzareulo.
vis
(qarT. sinon. sakani).
2. gemze: Tujis an rkinis Ru
3. daxuruli sivrce raime
meli qvabiTurT.
xelsawyos, manqanis, nage
bo
kAmea [fr. cameo, it. cam
bis SigniT.
meo] 1. qva an niJara, ro
mtversasruti k., rabis k.
melzec reliefurad aris
4. tyavis burTis anda av
amokveTili CuqurTma; sva
tomobilis,
velosi pedis
men beWedSi, broSSi.
da misT. saltis SigniT, ga
2. aseTi qviT gawyobili bro
saberi garsi rezinisa.
Si.
avtomobilis k.
kameisa

kAma [sanskr.] induizmis pan

kam

-240-

5. foto an kinoaparatis (te

leaparatis) SigniTa nawili,
romelSic ideba firfita an
firi; TviT fotografiul,
kinomatografiul an sate
le
vizio aparati.
zogjer bargis Sesanax
ka
meras `sakans uwodeben,
rac Scd; `sakani mxolod
cixis kameras hqvia.
kamerdQner-i [germ. kammer
diner] aznaurul-burJuazi
ul yofa-cxovrebaSi: bato
nis piradi msaxuri, xelze
mosamsaxure mamakaci.
kamErist-i [fr. cameriste it.
camerista < camera oTaxi]
Tavadaznaurul-burJuazi
ul yofacxovrebaSi: qal
batonis xelze mosamsaxure
qali (qarT. sinon. moaxle,
pirfareSi).
kameristka Scd.
kamErton-i [germ. camerton]
foladis drekadi orTiTa
xelsawyo (Canglis msgavsi),
romelic magar sxeulze
dartymisas gamoscems gar
kveuli simaRlis bgeras;
iyeneben musikaluri sakra
vis awyobis, agreTve gundis
mier simReris Sesrulebis
dros.
kamEruli [< laT. camera
oTa
xi] 1. erTi an ramde

nime SesrulebisaTvis gan

kuTvnili.
k. musika.
2. aseTi nawarmoebis, aseTi
musikis Semsrulebeli.
k. momRerali., k. or
kes
t
ri.
3. mcirericxovani msmenele
bisaTvis, viwro wrisaT
vis
gankuTvnili.
k. poezia, k. cxovreba.
kamErher-i [germ. cammerherr]
revoluciamder ruseTsa
da zog sxva monarqiul
saxelmwifoSi:
erT-erTi
wodebuleba samefo karze,
kamer-iunkerze meti.
kamergeri, kamerReri Scd.
kAmvol-i [germ. kammwolle]
daCeCili matyli wmin
da
Salis qsovilebis dasam
zadeblad.
maud k.-is fabrika.
kamvoluri.
k. matyli.
kAmzol-i [fr. camisole] 1.
mamakacis Zveleburi samosi,
Cveulebriv usaxelo; ic
vamdnen rogorc Jilets.
2. dolis monawilis (Jokeis)
zeda Casacmeli.
kamQkaZe [iap. kamikaze RvTis
qari] 1. iaponeli mfrinavi
TviTmkvleli,
romelic
TviT
mfrinavTan erTad iRu

-241peboda me-2 msoflio omSi.

2. (gadat.) TavzexelaRebuli
kaci, romelic iseT qme
de
bas (saqciels) sCadis si
cocxlis riskTan rom aris
da
kavSirebuli.
kAmin-i [germ. kamin < berZ. ka
minos kera, keria] buxari.
kampAnia [fr. kampagne laS
qroba, omi. < it. kampagna
mindori, brZolis veli] 1.
muSaoba, ro
melic mim
di
na
reobs gar
kveul periodSi
raime mniSvnelovani amo
ca
nis Sesasruleblad.
saarCevno k., Tesvis k.
2. (samx.) saerTo strategiuli
mizniT gaerTianebuli sa
o
mar operaciaTa erTobli
oba.
ruseT-iaponiis k. (ist.),
zamTris k.
kampaniuri (mniS. 1-isaT
vis).
muSaobis k. wesi.
kompania sxvaa (ix.).
kamUflaJ-i [fr. camouflage Se
niRbva] (samx.) SeniRbvis
erT-erTi saxe qvemexebis,
tankebis, TviTmfrinavebis,
Se
nobebis da sxv. dafarva
laqebiT, zolebiT da misT.
ise, rom gaZneldes maTi
cnoba.
kamufliaJi, komufl[i]-

kan

aJi Scd.
kAnal-i [< laT. canalis mili,Ra
ri] 1. xelovnuri kalapoti
zRvebis, mdinareebis da
tbebis
dasakavSireblad
(qarT. sinon. arxi).
mdinaris k.
2. kavSiris xazi,mowyobiloba
informaciis gadasacemad.
satelevizio k.
3. (gadat.) raimes miRwevis
gza.
k.-is gamoyeneba.
kanalizAcia [fr. canalisation]
miwisqveSa arxebisa da mi
lebis sistema, romlis sa
SualebiTac gaedineba Txe
vadi sibinZure da Camdinare
wylebi.
qalaqis k., k.-is qseli.
sakanalizacio.
s. milebi, s. qseli, s Wa.
kandQlabr-i [fr. candelabre]
didi Sandali ramde
nime
sanTlis (an eleq
t
ro
naTu
ris) Ca
sa
mag
reb
lad.
kandeliabri Scd.
kandQdat-i [laT. candidatus
vi
sac TeTri tansacmeli
acvia < candidus TeTri, ro
gorc Tovli (Zvel romSi
saxelmwifo Tanamdebobis
maZiebeli
TeTr
to
gas
ic
vamda)] piri, ro
me
lic dasaxelebulia, na
va

kan

-242-

raudebia raime Tanam

deboba
ze asarCevad, dasaniS
nad,
sad
me misaRebad da sxva.
parlamentis wevrobis k.,
kon
gresis wevrobis k.
sakandidato.
s. staJi, s. literatura.
kandidAtura visime uf
leba an SesaZlebloba iyos
risame kandidati (mniS. 1).
k.-is dasaxeleba.
kanQbal-i [fr. canibale < esp.
canibal] (wign) kaciWamia, ve
luri.
2. (gadat.) sisxlismsmeli
adamiani, barbarosi.
kanibAlizm-i (wign) 1. kaci
Wa
mioba.
2. (gadat.) mxecoba, barba
ro
soba.
kanQon-i [esp. canon mili]
Rrma da viwro xeoba.
kAnistra [ing. canister] ben
zi
nis an sxva siTxeebis
ga
dasatani WurWeli, rome
lic hermetulad (mWidrod)
ixureba.
kanistrisa
kanistrasi Scd.
kanQfol-i [berZ. colophonia
chetine kolofonis
fisi
(ko
lofoni qalaqi mcire
aziaSi)] moyviTalo wi
Teli miwisebri niv
Tie
reba; iyeneben laqebis, qa

Raldis, saafTiaqro
da
zog sxv. warmoebaSi, ag
reT
ve violinos da misT. sxv.
sakravebis xemze gasasmelad,
rCilvis dros.
agreTve ixmareba kolo
foni.
kAnkel-i taZris nawili.
kAnoe [ing. canoe < samxreT
amerikis indielTa enidan]
mokleniCbiani sportuli
navi erTgvari, romelSic
cal muxlze dgebian da
ise usvamen niCbebs.
kanoesi.
kanoisa Scd.
kanOnada [fr. canonade < ca
non zarbazani, qvemexi]
ramdenime qvemexis xSiri
sro
la.
kanonadisa.
kanonadasi Scd.
kanOner-i [fr. canonniere <
canon zarbazani, qvemexi]
mom
cro, patara samxedro
xomaldi erTgvari.
kanonerka Scd.
kAnon-i [berZ. kanon wesi, miwe
riloba] 1. tradiciuli
saerTodmiRebuli
(sa
yo
vel
Taod miRebuli) wesi,
debuleba.
dawesebuli k.-is midevna,
miyola.
2. dogmati, Cveuleba an wesi

-243romelic eklesiisgan aris

dawesebuli.
eklesiis k.
3. marTlmadideblebSi: gun
duri galoba romelime
wmindanis pativsacemad.
kanonizAcia da kanonQzeba
[germ. kanonisieren < berZ. kanon
kanoni] 1. saeklesio kanonad
damtkiceba; eklesiis mier
wmindanad visime Seracxva.
2. dakanoneba
kAnt-i [germ. kante] 1. qsovilis
viwro zoli, tansacmlis
kideze movlebuli an na
kerSi Cayolebuli.
qudis k.
2. raime masalis zoli, Se
movlebuli risme kideze.
k. wignis ydaze.
kantiani.
k. Sarvali.
kAntata [it. kantata < laT.
cantare simRera] 1. didi sa
ze
imo xasiaTis vokalur
mu
sikaluri nawarmoebi so
listebis, gundisa da or
kestrisaTvis, dawerili ra
ime Temaze an siuJetze.
2. Zveleburi lirikuli leq
si, raime sazeimo Sem
Txvevis
gamoa dawerili.
kantatisa.
kantatasi Scd.
kAnton-i [fr. canton olqi <

kan

provans canton ku
Txe] 1.
TiToeuli
mxa
re, ro
me
lic Sedis Sveicariis res
publikis Se
mad
genlobaSi.
2. safrangeTsa da belgiaSi:
qveynis
administraciulteritoriuli erTeuli.
kantonaluri, sakantono
k. (s.) xelisufleba, k (s.)
arCevnebi.
kAntor-i [laT. cantor mgalo
beli, momRerali] 1. ka
Tolikur eklesiaSi: gun
dis mgalobeli
2. sinagogaSi: mTavari mga
lo
beli.
3. protestantul eklesiaSi:
gundis lotbari da mas
wavlebeli, agreTve orga
nisti.
kAnfet-i [it. canfetto] sakon
ditro nawarmi sxvadasxva
formis kvebis produqtis
saxiT damzadebuli tkbi
le
uli.
Sokoladis k., guliani k.
kamfeti Scd.
konfeti sxvaa (ix.).
kancelAria [laT. cancellaria]
1. dawesebulebis gan
yo
fileba, romelic ganagebs
saq
mis warmoebas.
institutis k.
2. (Zv.) soflis sammarTvelo.
sakancelario da kan
ce

kan

-244-

la
ruli.
s. samuSao, s. nivTebi, s.
(k.) mimowera.
kAncler-i [germ. kanzler <
laT. cancellarius] 1. zog sa
xel
mwifoSi:
wodebuleba,
ro
melsac akuTvneben umaR
lesi Tanamdebobis pirebs;
am wodebulebebis mqone
piri.
2. germaniaSi 1871 wlidan
premier-ministri.
kaOlin-i [Cin.] TeTri cecx
lgamZle Tixa; iyeneben fa
i
furis, qaRaldis da sxv.
warmoebaSi.
kApela [it. capella < laT. capella
samlocvelo, egvteri] 1.
mom
ReralTa gundi.
saqarTvelos saxelmwifo k.
2. saeklesio momReralTa
gundi.
3. (arqit.) kaTolikeTa sam
locvelo.
kapelisa.
kapelasi Scd.
kapElan-i [laT. capellanus] 1.
kaTolikur da anglikanur
eklesiaSi:
samlocvelos
mRvdeli, agreTve samrek
los mRvdlis TanaSemwe.
2. zog qveyanaSi: armiis
mRvdeli.
kapeldQner-i [germ. kapelldi
ener] TeatrSi an sakoncer

to darbazSi momuSave, ro
melic mayurebels Tavis
adgils
uCvenebs.
yidis
prog
ramebs, Tvalyurs adev
nebs wesrigs da sxv.
kapelmaQster-i [germ. ko
pellmeister] samxedro sa
su
liero orkestris di
ri
Jo
ri.
kapelmaisterisa.
kapelmaistrisa, kapel
me
isteri Scd.
kapQlar-i [laT. kapillaris bew
visa] uwvrilesi sis
xl
ZarRvi.
kapiliari Scd.
kapQtal-i [laT. capitalis fr.,
ingl., mTavari] 1. Ri
re
bu
leba, romelic qmnis zed
met Rirebulebas.
samrewvelo k., finansuri
k.
2. (saub.) fulis mniSvne
lo
vani raodenoba.
kapitAlizm-i politi
kur-ekonomikuri,
sa
zoga
doebriv-ekonomikuri wyo
bi
leba, sistema, romlis
dro
sac warmoebis sa
Su
alebani SeiZleba ekuT
vno
des kerZo pirs.
kapitalisturi.
warmoebis k. wre, k. sa
warmoo urTierTobani.
kapitAlist-i kapitalizmis

-245warmomadgeneli; kapitalis
(mniS. 1) mflobeli.
kapitAlur-i [laT. capitalis]
1. safuZvliani, fendamentu
ri, ara msubuqi.
k. nageboba, k. Senoba.
2. didad mniSvnelovani.
k. naSromi.
kapitAluri (mzidi) kede
li ZiriTadi kedeli (Se
nobis,nagebobisa),romelsac
eyrdnoba saxuravi (gada
xurva).
kapitAluri rEmonti
sruli remonti romelic
exe
ba Senobis, Carxisa da
sxva ZiriTad nawilebs.
avtomobilis k. remonti.
kapQtan-i [fr. capitaine <
laT. caput (capitis) Tavi] 1.
oficris wodeba, rusi uf
rosi leitenantis momdev
no.
2. gemis ufrosi meTauri.
Soreul naosnobis k.,
wyalqveSa navis k., k.-is Ta
naSemwe, k.-is boga.
3. (sport.) gundis meTauri
(qarT. sinon. gundisTavi).
fexburTelTa gundis k.
kapitnisa.
kapitanisa Scd.
kapQtel-i [laT. capitellum pa
tara Tavi] (arqit.) ko
lonis zeda nawili, Tavi.

kap

kapitolQum-i [laT. capito

lium] 1. romSi: erT-erTi

goraki, romelzedac aSe
nebulia sasaxleebi, mu
zeumebi da sxv.; Zvelad
am gorakze moTavsebuli
iyo iupiteris, minervas da
iuno
nas taZari (SemdegSi
TviT am taZars ewoda kapi
toliumi).
2. Senoba vaSingtonSi, ro
mel
Sic sxdomebs marTavs
aSS-is kongresi.
kapitUlant-i piri, rome
lic kapitulacias axdens
an mxars uWers raimes.
kapitulanturi.
k. politika.
kapitulianti, kapituli
an
turi Scd.
kapitulAcia [laT. capitulatio]
da kapitulQreba [germ.
capitulieren] 1. saomari moq
medebis Sewyveta da Tavis
aRiareba damarcxebulad.
usityvo k., armiis k., cixis
k.
2. gadat. (wign.) ukan daxeva
siZneleTa winaSe; TavianTi
poziciebis daTmoba.
kapitiulacia Scd.
kapiUSon-i [fr. capuchon < cap
pa qudi] Tavsaburavi, ro
melSic zevidan Casacmels
(paltos, sawvimars, mo
sas

kap

-246-

xams, qur
Tuks...) aqvs mike
re
bu
li an mibmuli sayelo
ze
ukana mxridan.
kapiuSoniani.
k. labada.
kapiSoni, kapiSoniani Scd.
kApot-i [fr. capote] asaxdeli
saxuravi, sxvadasxva meqa
nizmisa.
avtomobilis k., TviTmfri
navis k.
kApral-i [fr. capral] zogi
qveynis armiaSi: umcrosi
me
Tauri.
kApriz-i [fr. caprice] axi
re
buli survili, ucnauri
aCemeba, Wirveuloba.
kApris-i [fr. caprice] (mus.)
igi
vea rac kapriCo.
kApriCo [it. capriccio] vir
tuozuli musikaluri piesa
Tavisufali formisa.
Caikovskis `italiuri k.
rimski-korsakovis `es
pa
nu
ri k..
kapriCio dasaSvebia.
kApron-i xelovnuri boWko;
aseTi boWkos qsovili.
k.-is Zafi.
kApsula [< laT. capsula patara
yuTi] 1. specialuri garsi
Txevadi an fxvnilisebri
wam
lebisaTvis.
2. germetuli kabina kosmo
nav
tebis dasaSvebad.

kapUcin-i

[it. cappuccino <

cappuccio kapiuSoni] 1.
fran
ciskanelTa ordenis
erT-erTi ganStoebis wev
ri, romlisTvis da
ma
xa
si
a
Tebelia wveris tareba da
kapiuSoniani kaba.
2. amerikuli maimuni er
Tgvari, romelsac Tavze
grZe
li Tma aqvs kapu
Soni
viT.
karAbin-i [fr. carabine] mok
leluliani msubuqi SaS
xana erTgvari.
karabina, yarabini, yarabi
na Scd.
karabQner-i [fr. carabinier it.
carabiniere] italiaSi: Jan
darmi.
karAvela [it. caravella, caravelle
esp. carabela < berZ karabos ge
mi] Sua saukuneebSi: 3-4anZiani ialqniani gemi, ro
melic gavrcelebuli iyo
xmelTaSua zRvis qvey
neb
Si.
kristefore kolumbis k.
karavelisa.
karavelasi Scd.
karAmbol-i [fr. carambole] _
biliardis wiTeli burTi.
karAmel-i [fr. caramel] ma
gari kanfeti erTgvari, Cve
ulebriv guliani.

-247-

kaf

karAntin-i [< fr. quarantaine kAtren-i [fr. quatrain] oTx

ormoci (dRe)] 1. gadamdebi
sne
uleba daavadebulTa da
maTTan axlos myof pirTa
droebiTi izolacia epi
de
miuri daavadebis gavrce
le
bis Tavidan asaci
leb
lad.
katEnaCo [it. catenaccio ur
duli] (sp.) gaZlierebul
dacviTi TamaSi italiur
fexburTSi.
kAter-i [ing. cautter] patara
gemi erTgvari (qarT. sinon.
katarRa < berZ.)
sabuqsiro k., sazRvao k.,
satorpedo k., saxanZro k.
katexQzis-i [< berZ. kat
chsis darigeba, Semecneba]
qristianuli RvTismety
ve
lebis mokle gadmocema
kiTxva-pasuxis saxiT.
kAtorRa [berZ. katergon gale
ra] patimroba, rasac Tan
axlavs gadasaxleba da mZi
me iZulebiTi muSaoba gan
sakuTrebiT mkacr pirobebSi;
aseTi patimrebis adgili.
k.-Si gagzavna, k.-idan gaq
ceva.
katOrRuli Zalian mZime,
autaneli (Sroma, cxovreba;
cxovrebis muSaobis piro
bebi).

taepiani leqsi, oTxi pwka

redisgan Semdgari leqsis
strofi.
nostradamusis k.-ebi.
kaUCuk-i [ing. cautchiuc < perus
in
dielTa enidan, esp. caucho]
elastiuri, drekadi niv
Tiereba, romelsac iReben
zogierTi tropikuli mce
naris rZiseburi wvenisgan an
amzadeben xelovnurad; iye
neben rezinis warmoebaSi.
kAfe [fr. cafe] patara resto
rani, sadac sauzmoben, sva
men Cais, yavas da sxv.
axalgazrduli k.
kafesi.
kAfel-i [rus. < germ.
kachel] gamomwvari Tixis
fila, romlis kargi piri
moWiqulia; iyeneben ked
le
bis
mosapirkeTeblad.
(qarT. sinon. Sorenkeci).
kafetEria [ing. cafeteria] kafe
erTgvari, sadac Cveulebri
vi TviTmomsaxurebaa.
kafeSAntan-i [fr. cafe chanta
net `momRerali kafe] res
torani estradiT,sadac msa
xiobebi asruleben msubuqi
xasiaTis simRerebsa da
cekvebs.
k.-is momRerali.

kaf

-248-

kafeSantanuri.
k. simRerebi.
kAfsul-i [laT. capsula fr.
capsule patara kolofi]
Je
latinis an saxameblis
bu
de romelSic erT jero
baze dasalevi wamalia mo
Tavsebuli.
sasaqmebeli k.
kafsula, kapsula, kapsuli
Scd.
kAqtus-i [laT. cactus < berZ.
kaktos] tropikuli mcenare,
romelsac aqvs sqeli xor
covani Reroebi da maTze
eklebi
(foTlebis
nac
vlad).
kaktusi Scd.
kaSAlot-i [fr. Cacholot < port.
cachalotte didTaviani Tevzi]
zRvis ZuZumwovari kbi
le
biani cxoveli veSapebis
qve
razmisa (razmisa).
kASne [fr. Cache-nez < cacher
damalva da nez cxviri]
yelze Semosaxvevi qsovili
(qarT. sinon. yelsaxvevi).
Tbili k.
kaSnesi.
kaSnisa, kaSni Scd.
kAStan-i [laT. Castanea wabli]
xe wifelis ojaxisa, ag
reTve am xis nayofi.
wablisa.
w. feri, wablisferi.

kegElban-i [germ. Kegelbahn]

keglis saTamaSod mowyo

bili spiraluri sadgomi
an ficarnagi.
kEgl-i [germ. Kegel] 1. saTa
maSo erTgvari boTlis
moy
vanilobis xis figurebi,
romlebsac awyoben mwkri
vad da garkveuli manZi
lidan xisave burTiT cdi
loben maT waqcevas.
k.-ebis gawyoba, k.-is waq
ceva.
2. TviT es TamaSi.
kEdar-i [berZ. Kedros] wiwvo
vani xe fiWvisebrTa oja
xis.
libanis k.
kedrisa.
kedarisa, kedri Scd.
kEdebi rbil rezinisZiriani
sportuli fexsacmeli er
Tgvari.
mx. kedi.
ketebi Scd.
keQsar-i [berZ. Kaisar < laT.
Caesar (iulius keisris sa
xelidan)] Zveli romis
imperatoris tituli.
sakeisro, keisrisa.
keisarisa Scd.
sakeisro gakveTa (medic.)
muclisa da saSvilosnos
gakveTa bavSvis amosayvanad,
rodesac SeuZlebelia mSo

-249-

kes

biaroba [legendis mixedviT

seba, romelsac aqvs cxenis
tani da adamianis gul
mker
romis imperatori iulius
di da Tavi.
ke
isari daibada aseTi ope
2. (astr.) cis samxreT na
xe
ra
ciis Sedegad].
varsferos Tana
var
s
k
v
la
kElia [laT. Cella oTaxi]
vedi.
bermonazvnis sacxovrebeli
oTaxi monasterSi.
kEpi [fr. kepi] 1. mamakacis
saCixiani, winafriani rbili
kElneri [ger. Kallner] germa
qudi.
niasa da zog sxva qveyanaSi:
2.
formis qudi erTgvari
oficianti res
toranSi,lud
(safrangeTis armiaSi).
xanaSi da sxv.

kepka (mniS. 1-saTvis) Scd.

kEltebi indoevropuli to
mebi, romlebic saxlobdnen kerAmika [berZ. keramikos Ti
Cvens eramde pirveli aTas
xisa] 1. gamomwvari Tixis
wleulis dasawyisSi Ta
nakeTobaTa warmoeba; meTu
namedrove
safrangeTis,
neobis xelovneba.
Sve
icariis, belgiis (mog
2. (kreb.) gamomwvari Tixis
vi
anebiT,
agreTve,
Crd.
na
keTobani
es
paneTis,
britaneTis, antikuri k., Tanamedrove
kunZulebis...) das xv. teri
qarTuli k.
to
riebze.
keramikuli.
kEmping-i [ing. Camping] av
k. qarxana, k. vaza, k. fi
toturistebisaTvis mo
wyo
le
bi.
bili banaki, sadgomi, sas kEson-i [fr. caisson] wyal
tumro.
SeuRwevi didi kamera, ro
kEnguru [ing. kangaroo < avst
melsac iyeneben wyalqveSa
ral.] avstraliuri Can
samuSaoebisTvis (mag. xidis
Tosani ZuZumwovari, ro
burjebis amosayvanad).
melsac wina fexebi uka
na
ze
kesonuri.
mokle aqvs; dadis nax
to
k. samuSaoebi.
mebiT (kenguru avstraliel
kesonuri daavadeba (me
aborigenTa enaze niSnavs
dic.) daavadeba, romelic
`me Tqven ver gagigeT~, `me
gamowveulia atmosferuli
Tqveni ar mesmis~).
wnevis mkveTri cvlilebiT
kEntavr-i [berZ. kentauros] 1.
(emarTebaT wyalqveS mo
mu
berZnul miTologiaSi: ar

ket

-250-

Saveebs, kosmonavtebs).
kEtCup-i [ing. ketchup] to
matis sawebeli.
kEfal-i [berZ. kephale Tavi]
Tevzebis ojaxi, romlebic
binadroben tropikul da
Tbil zRvebSi.
kEqs-i [ing. cakes (mr.] erbo
ze
lili tkbili namcxvari
erTgvari, Cveulebriv qiS
miSCarTuli.
keksi Scd.
kvAdrat-i [laT. quadrates oTx
kuTxedi] 1. tolgverdiani
sworkuTxedi.
2. (maTem.) namravli, romelic
miiReba ricxvis Tavis Tav
ze gamravlebiT.
xuTis k. ocdaxuTia.
3. (maTem.) xarisxis maCvenebeli,
romelic ors udris.
sami ayvanili k.-Si.
kvadratuli (mniS. 1-Tvis).
k. magida, k. figura.
kvadratuli gantoleba
al
gebraSi: gantoleba, ro
me
lic Seicavs ucnobs me
o
re xarisxSi.
kvadratuli sazomi far
Tobis sazomi erTeuli.
kvadratuli fesvi (mocemu
li ricxvisa) ricxvi, rom
lis Tavis Tavze gamrav
le
bisas miviRebT mocemul
ri
cxvs.

kvadratuli frCxilebi
kuTxovani frCxilebi [ ].
kvadratiuli Scd.
kvadrAtura [laT. quadratura]
(maTem.) farTobis sidide
kvadratuli erTeulebiT
gamosaxuli.
oTaxis k.
wris kvadratura 1. wris
gadaqceva toldid kvadra
tad (gadauwyveteli amo
cana).
2. gadat. ityvian saerTod
gadawyvetil rameze.
kvAdriga [laT. quadriga] an
tikur qveynebSi: orTvala
etli, romelSic erT mwkri
vad abamdnen oTx cxens da
romelsac meetle dgomela
marTavda.
kvadragisa.
kvadrigasi Scd.
kvadriEnale [< fr. quadrinnale
(mdedr.) oTxwliani] sa
erTaSoriso gamofena an
festivali, romelic oTx
weliwadSi erTxel ewyoba
(Sdr. bienale, trienale).
kvadrQlia [esp. cuadrilla]
koridis (xarebis brZola)
monawileTa parade.
kvazErebi [ing. quazer mx., Se
mokl. quasistellar radiosource
kvazivarskvlavuri
ra
di
owyaro] metismetad So
reuli kosmosuri obieqtebi,

-251romlebic
warmoadgenen
mZlavr radio- da optikuri
ga
mosxivebis wyaroebs; aR
moCenilia 1960-1967 wleb
Si.
kvAker-i [ing. quaker] wevri
in
glissa da aSS-Si gavr
celebuli erT-erTi qris
tianuli seqtisa.
kvalitatQuri
[<
laT.
qualitas (qualitatis) Tviseba]
(wign.) Tvisebrivi (ix. ag
reTve kvantitatiuri).
k. meTodi.
kvalitaturi Scd.
kvalifikAcia [laT. qualitas
Tve,sobrioba da facic vakeTeb]
1. sagnis an movlenis
gansazRvra misi Tvisebebis,
Taviseburebebis mixedviT;
Sefaseba daxasiaTeba (am
mniSvnelobiT ixmareba ag
reTve kvalificireba).
2. risame saqmianobisaTvis,
profesiisaTvis visime mom
zadebis xarisxi.
kvalificiuri, sakvali
fi
kacio.
k. kadrebi, k. muSaki
s. komisia.
kvalifikaciuri Scd.
kvAnt-i [laT. quantum ramdeni]
raime energies umciresi
raodenoba.
sinaTlis kvanti igivea,
rac fotoni.

kva

kvanturi.
k. Teoria, k. meqanika.
qvanti, qvanturi Scd.
kvantitatQuri [< laT. quan
titas (quantitatis) ra
o
denoba]
(wign.) raodenobiTi (ix. ag
reT
ve kvalitatiuri).
k. meTodi.
kvantitaturi, qvantitati
uri Scd.
kvArtal-i [germ. quartal <
laT. quartus meoTxe] 1. we
li
wadis meoTxedi (sami
Tve).
pirveli k. (ianvari, Te
ber
vali, marti).
2. qalaqis nawili, romelic
moqceulia oTx gadamkveT
quCas Soris.
3. qalaqis didi masivis uba
ni.
q. Tbilisis nucubiZis
pla
tos k.
kvartaluri (mniS. 1-isaT
vis).
k. angariSi.
kvartalisa.
kvartlisa Scd.
kvartEron-i [esp. cuartenor <
cuarto meoTxe nawili] ada
miani, romelic
daibada
TeTrkanianisa da metisis
qorwinebis Sedegad.
kvArtet-i [it. quartetto < quartos
meoTxe] 1. musikaluri

kva

-252-

ansambli, romelSic oTxi

Semsrulebelia.
saqarTvelos saxelmwi
fo
k.
2. musikaluri nawarmoebi
ase
Ti ansamblisaTvis.
beThovenis simebiani k.
sakvarteto.
s. piesa.
kvArc-i [germ. quarz] ufero
minerali, yvelaze gav
r
celebuli dedamiwis qerqSi;
soliciumis orJangi.
kvarcis lampa eleqtruli
lampa, romelsac aqvs kvar
cis milaki; gamoscems ult
ra
iisfer sxivebs; iyeneben
medicinaSi das xv.
qvarci Scd.
kvEreqs-i mokle locvebis
wyeba
marTlmadideblur
RvTis
msaxurebis dros.
kiUvet-i [fr. cuvette menji,
kudi] gzis orive mxares
gayvanili ru.
kQure [fr. cure] safrangeTisa
da zog sxva qveyanaSi: ka
Tolikuri eklesiis sam
reklo mRvdeli.
kiuresi.
kiurisa Scd.
kQuri radioaqtiurobis
sa
zomi erTeuli [frangi
qimikosebis col-qmar pier
da mari kiurebis (curie, me-19-

20 ss.) gvaris mixedviT].

kiurim, kiuris.
kiurs Scd.
kQqs-i [ing. kicks (mr.)] bili
ardSi: mocaruli dartyma.
klavEsin-i [fr. clavecin]
Zveleburi simebian-kla
vi
Sebiani musikaluri sakravi;
fortepianos winamorbedi.
klaviAtura [germ. klaviatur
< laT. clavis gasaRebi]
klaviSebis sistema.
fortepianos k., sabeWdi
manqanis k.
klaviaturisa.
klaviaturasi Scd.
klAvir-i [germ. klavir] 1. sa
orkestro piesis, ope
ri
sa
da misT. gadaReba forte
pianosTvis.
2. klaviSebian sakravTa sa
erTo saxelwodeba.
klAviS-i [polon. klawisz < laT.
clavis gasaRebi] firfita,
romelze TiTis daWeriTac
amoZravdeba meqanizmis ber
ketebi (fortepianosi, sa
beWdi manqanisa da sxv.)
roialis TeTri da Savi
k.-ebi, akordeonis k.-ebi.
klaviSebiani.
k. sakravebi, k. gadamrT
veli.
klAn-i [kelt. clan] Sotlan
dielebSi, irlandielebsa

-253da sxv. keltur tomebSi;

gva
rovnuli Temi; gvari.
klArnet-i [fr. clarinette] xis
Casaberi sakravi; warmoad
gens boloSi odnav gafar
Toebul mils, romelsac
aqvs sarqvelTa sistema.
`k.-s ukravs, `k. daukra.
`k.-ze damkvreli Scd.
klAs-i [laT. classis Tanrigi]
1. saerTo interesebis mqo
ne
didi sazogadoebrivi jgu
fi, romelsac aerTianebs
sawarmoo
saSualebebTan.
erTnari damokidebuleba.
muSaTa k.
2. moswavleTa jgufi, ro
mel
sac wlis ganmavlobaSi
saerTo saswavlo programa
aqvs.
meaTe k.-is moswavle.
3. samedicino oTaxi sko
la
Si.
maswavlebeli k.-Si Sevi
da.
4. moswavleTa jgufi (kon
servatoriaSi,
samxatvro
saswavlebelSi)
fortepianos k., ferweris
k.
5. mce
nareTa da cxovelTa
kla
sifikaciis msxvili er
Teuli.
ZuZunwovarTa k.
6. gemis kaiutis (agreTve
ma
tareblis vagonis) ti

kla

pi, gansxvavebuli mowyo

bilobisa da fasis mi
xed
viT.
me-2 k.-is kaiuta, pirveli
k.-is vagoni.
7. risame xarisxi, done.
TamaSis k. (mag. fex
bur
TSi).
8. momzadebis done, klasifi
kacia.
pirveli k.-is Soferi
(mZRo
li),
maRali
k.-is
fexburTeli.
9. maTematikaSi: ricxvis sami
mezobeli Tanrigis erTob
lioba.
pirvel k.-ss Seadgenen
erTeulebi, aTeulebi da
aseulebi.
klasobrivi (mniS. 1-Tvis),
saklaso (mniS. 2, 3-isaTvis).
k. winaaRmdegobani.
s. oTaxi, s. davaleba.
klAser-i [fr. classeur saqa
Ralde] sakoleqcio mar
kebis Casawyobi albomi.
kliaseri Scd.
klAsika literaturisa da
xelovnebis klasikuri sa
nimuSo nawarmoebTa er
Tob
lioba.
me-20 s.-is qarTuli k.
klasQkos-i [< laT. classicus
pirveli klasis] xe
lovnebis,
literaturis,
mecnierebis didi moRvawe.

kla

-254-

qarTuli literaturis k.ebi.

klasQkur-i 1. klasikosis,
kla
sikosebis mier Seqmnili;
srulyofili, sanimuSo.
k. nawarmoebi, k. litera
tura.
2. vinmesaTvis an ramesaTvis
damaxasiaTebeli,ti pobrivi;
SesaniSnavi, saukeTeso.
k. magaliTi.
3. Zvel berZenTa da roma
elTa damaxasiaTebeli, an
tikuri; Zveli berZnuli
da laTinuri enebisa da
antikur literaturasTan
da
kavSirebuli.
k. filologia, k. ganaT
leba.
klasifikAcia da klasi
ficQreba [laT. classis
Tanrigi da facic vakeTeb]
sagnebis (movlenebis, cne
bebis) ganmasxvavebel ni
San-TvisebaTa
mixedviT
klasebad, jgufebad, Tanri
gebad dayofa.
klasQcizm-i [germ. klassizismus]
me-18 s.-Si da me-19 s.-is
dasawyisSi:
mimarTuleba
xe
lovnebaSi, romlisTvisac
damaxasiaTebelia antikuri
nimuSebisadmi mibaZva.
klaustrofObia
[laT.
claustrum daxuruli saTavsi

da berZ. phobos SiSi]

daxurul SenobaSi marto
yofnis akviatebuli SiSi.
klAqson-i [ing. klaxon] avto
mobilis, motociklis da
misT. meqanikuri sasignalo
say
viri.
klEma [germ. klemme giragi,mom
Weri] spe
ci
a
luri momWeri
sadenis misaerTeblad an
misa
magreblad xel
sa
wyo
ebTan, apa
raturasTan da
eleqtro man
qanebTan.
kleptomAnia [berZ. klepto vi
parav da mania miswrafeba,
sigiJe] gadaulaxavi avad
myofuri midrekileba qur
dobisadmi, rac gamowveu
lia zogierTi fsiqikuri
daavadebiT.
klerQkal-i [< laT. clericus]
_ klerikalizmis mimdevari
sasuliero piri.
klerikAlizm-i
[<
laT.
clericalis saeklesio] po
li
tikuri
mimarTuleba,
romelic cdilobs ga
aZ
li
eros eklesiis roli. sa
zogadoebis politikur da
kulturul cxovrebaSi.
klerikaluri.
k. partia.
klErk-i [fr. clerc ing. clerk ga
damweri, mwerali < clericus

-255sasuliero piri] 1. saf

rangeTSi, belgiasa da ho
landiaSi: saqmis mwarmo
e
beli, staJiori, romelic
em
zadeba notariusad.
2. inglissa da aSS-Si mo
samsaxure savaWro-sam
rew
velo sawarmoSi,notariusis
an advokatis kantoraSi da
sxv.
klQent-i [laT. cliens (clien
tis)] 1. piri, romelsac em
sa
xurebian; myidveli,SemkveTi,
sadme mimsvleli (moZv. si
non. muStari].
maRaziis k.-ebi, sapa
rik
maxeros k.-ebi, mudmivi k.
2. piri, romlis saqmesac ad
vokati an notariusi awar
moebs.
kliEntura klientTa er
Tob
lioba; klientebi.
bankis k.
klienturisa.
klienturasi Scd.
klQmat-i [berZ. klima (klimatos)]
ama Tu im adgilas mete
oroligiur pirobaTa er
Toblioba, amindis reJimi;
havai.
zomieri k., Tbili k., mTis
k.
klimaturi.
k. pirobebi, k. kurorti.
klimatololOgia [berZ.

kli

klima (klimatos) klimati, ha

va
da logos moZRvreba] mec
niereba, romelic kli
mats,
havas Seiswavlis.
klQmaqs-i [berZ. klimax] (me
dic.) ix. klimaqtoriumi.
klimaqterQum-i [< berZ. kli
makter kibis safexuri] gar
damavali periodi qalis
sicocxleSi mowifulobis
asa
kidan xandazmulobisaken,
rodesac
qreba
sasqeso
jir
kvlebis moqmedeba (Cve
ulebriv 45-54 wlis asakSi).
klimaqsi.
klQnika [berZ. klinike (techne)
mkurnalobis xelovneba]
samkurnalo dawesebuleba,
sadac mkurnalobasTan er
Tad warmoebs samecniero
da saswavlo muSaoba.
klinikuri.
k. mkurnaloba, k. ga
mok
vleva.
klinQcist-i eqimi, rome
lic klinikaSi muSaobs
da mkurnalobasTan erTad
awar
moebs mecnierul kvle
vas.
klQnC-i [ing. clinch] (sp.) kriv
Si: wesis darRveva erTgvari
mowinaaRmdegis
xelebis
daWera an mis sxeulze Se
moW
doba.

kli

-256-

klQp-i [ing. clip sarWi] sa

de.
4. zogierTi saxeobis cxo
rek
lamo an musikaluri
velebSi: ukana nawlavis
xa
siaTis xanmokle vide
gafarToebuli
gasavali,
ofilmi, romelSic Ser
romelic saerToa kuW-naw
wymulia xiluli da bge
la
vis da Sardsasqeso or
riTi efeqtebi.
ganoebisaTvis.
klQring-i [ing. clearing < cle
klOni [berZ. klon ganStoeba]
ar angariSis warmoeba]
1. mcenaris an cxovelis
(finans.) unaRdo angariS
genetikurad identuri da
sworebis erT-erTi forma;
erTgvarovani STamomavloba,
gacvla: yvelaferi-yvela
usqeso gamravlebiT miRe
fer
ze.
buli.
klQros-i [berZ. kleros]
2. organizmi, romelic mi
eklesiaSi:
amaRlebuli
Rebulia klonirebis, anu
adgili
mgalobelTaTvis
ujredis
birTvis
gada
(kankelis win).
ner
gvis gziT, romelic ab
klQfs-i [ing. clips (mr)] 1.
soluturad
identuria
sayure, romelic damWeriT
ujredis birTvis donori
magrdeba yuris bibiloze.
organizmisa.
2. damWeri Sarvlis aWimis
klonQreba [berZ. klon amona
boloze.
yari] (biol.) usqeso an
kli psi Scd.
vegetatiuri
gamravleba,
kliSE [fr. cliche] liTonze,
rom
lis drosac STamomav
qvaze an xeze amokveTili
lo
bas aqvs igive ge
neti
ku
naxati, naxazi da misT;
ri kodi, rac mis wi
na
pars.
iyeneben dasabeWdad.
klOun-i [ing. clown] _ cirkis
TuTiis k.
xumara.
kliSesi.
kloUnada sacirko warmod
kliSisa Scd.
gena, romelSic klounebi
klOaka [laT. cloaca] 1.
monawileoben.
Zvel romSi: sibinZuris mi
klounadisa.
wisqveSa arxi qalaqebSi.
klounadasi Scd.
2. sibinZuris, nagvis da
say
klUb-i [ing. club] sazoga
reli adgili.
doebrivi or
ga
ni
za
cia kul
3. (gadat.) gaxrwnilebis bu

-257tu
r ul-sag an
m an aTl eblo,
po
litikuri, sportuli an
sxva xasiaTisa; aseTi orga
ni
zaciis Senoba, sadgomi.
axalgazrduli k., spor
tuli k.
saklubo.
s. muSaoba.
klUmb-i [ing. clump jgufi
(xe
ebisa)] raime figuris
sa
xis mqone kvali, sadac
yva
vilebia darguli; yva
vil
nari.
klumba Scd.
knExt-i [holand. knecht]
(zRv.) boZkinti gembanze
an navsadgomze bagiris Ca
mosacmelad.
knOp-i [holand. knoop] 1. pata
ra farToTaviani lursmani
magar raimeze qaRaldis da
misT. dasamagreblad (qarT.
sinon. Wikarti).
2. moZravi Rilaki denis
CasarTavad da raime me
qanizmis asamoqmedeblad.
eleqtrozaris k., k.-ze Ti
Ti daaWira.
3. liTonis an plastmasis sa
kinZi erTgvari; Sedgeba ori
nawilisagan, romelTagan
erTi jdeba meoreSi.
xelTaTmanis Sesakravi k.,
qurTukis Sesakravi k.
knopka Scd.

kod

kOala [ing. koala < avstral.]

patara CanTo
sa
ni Zu
Zu
mwo
vari;
gavr
ce
le
bu
lia
aRmosavleT
avs
t
ra
li
is
tye
ebSi; binadrobs xeze;
ikvebeba foTlebiT (sinon.
CanTosani daTvi).
koalisa.
koalasi Scd.
koalQcia [< laT. coalitio
gaerTianebuli] sa
xel
m
wifoebis an partiebis ga
erTianeba, kavSiri saerTo
miznebis misaRwevad.
antihitleruli k.
koaliciuri.
k. mTavroba.
kObra [port. cobra] didi gve
li; metad Sxamiani; kiserze
aqvs laqebi; gavrcelebulia
cxel qveynebSi (qarT. sinon.
saTvaliani gveli).
kobrisa
kobrasi Scd.
kobra ar aurioT kobr-Si
(Tevzia erTgvari), romel
sac sulxan-saba orbelia
nis leqsikonis mixedviT
hqvia goWa.
saTvalebiani gveli Scd.
kOd-i [fr. code] pirobiTi niS
nebis (simboloebis) sis
te
ma,
romelsac iyeneben in
for
maciebis gadasacemad, da
sa
muSaveblad da Se
sa
na
xad.

kod

-258-

asoiTi k., cifruli k.,

mor
ses k.
koduri.
samxedro operaciis k. sa
xelwodeba.
kOdeqs-i [laT. codex wigni]
kanonTa krebuli.
saqarTvelos samoqalaqo
k., sisxlis samarTlis k.
koeficQent-i [laT. coefficiens
(coefficientis) xelis Sewyoba]
1. (maT.) ricxviTi an aso
iTi mamravli algebrul
ga
mosaxulebaSi.
2. (fiz.) sidide, romelic
gansazRvravs
fizikuri
sxe
ulis raime Tvisebas.
xaxunis k., gafarToebis k.

enidan] tropikuli buCqi,

romlis
foTlebidanac
iRe
ben kokains.
kOka-kOla [ing. coca-cola]
ualkoholo sasmeli erT
gvari; gavrcelebulia aSSsa da sxva qveynebSi.
koka-kolisa.
koka-kolasi Scd.
kolaboraciOnizm-i [< fr.
colaboration TanamSromloba;
erToblivi moqmedeba]
meore msoflio omis peri
odSi dasavleT evropis qvey
nebSi: samSoblos mtrebTan
TanamSromloba faSisturi
okupaciis dros.
kolaboraciOnist-i meo
margi qmedebis koefi
re msoflio omis periodSi
ci
enti (m.q.k.) sidide,
dasavleT evropaSi: piri,
ro
melic
gviCvenebs
Tu
romelic TanamSromlobda
energiis ra nawili iqceva
faSist
dampyroblebTan
man
qanaSi sasargeblo mu
maT mier okupirebul qvey
Saobad.
nebSi.
kOvboi [ing. cowboy] cxeno kOlaJ-i [fr. collage dawebeba]
sani mwyemsi aSS-is dasav
1. saxviT xelovnebaSi:
leTSi.
teq
nikuri xerxi raime sa
kovbouri.
fuZvelze, fonze dawebeba
k. filmi.
ise
Ti masalebisa, romlebic
kavboi Scd.
misgan gansxvavdeba feriTa
kOki1 [holand. kok] gemis
da faqturiT.
mzareuli
2. mxatvruli nawarmoebi, ro
melic mTlianad am xerxiT
kOk-i2 [berZ. kokkos marcvali]
aris Sesrulebuli.
burTisebri baqteria.
3. gadat. (wign.) litera
tu
kOka [esp. coca < perus indielTa

-259ruli montaJi formiTa da

SinaarsiT sxva
dasxvagvari
masalisa, ro
melic ga
er
Tianebulia av
toris Cana
fiqriT.
kOlafs-i [laT. collapsus vinc
goneba dakarga] (medic.)
sisxlis wnevisa da gulis
moqmedebis daqveiTeba er
Tad, rasac xSirad sdevs
go
nebis dakargva.
kOlba [germ. kolben] maRal
yeliani minis WurWeli;
iye
neben qimiur laborato
riebSi.
kOlega [laT. collega] amxa
nagi samsaxuris, profesiis
Tanamdebobis mixedviT, ag
reTve swavlaSi (umaRles
saswavlebelSi).
kolegisa.
kolegasi Scd.
kolEgia [laT. collegium] 1.
Tanamdebobis pirTa jgu
fi, romlebic qmnian admi
nistraciul, saTaTbiro an
ganmkargulebel organos.
saredaqcio k., saministros
k.
2. zogi profesiis pirTa ga
erTianeba.
advokatTa k.
kolegiuri (wign.) ara
er
Tpirovnuli,
sxvebTan
SeTanxmebuli; amxanaguri.

kol

k. xelmZRvaneloba, k. ga
dawyvetileba.
kolegialuri.
kolEnkor-i [rus. <
fr. calancar SeRebili bam
bis qsovili] 1. bambis
qso
vili erTgvari; weboTi
gaJ
RenTili; iyeneben wig
nis yuaze an ydaze gada
sak
ravad.
2. (gadat.) sul sxva saqme.
sxva k.
kolenkoruli.
kalenkori Scd.
kOler-i [laT. color feri]
saRebavis feri, misi toni
da sisqe, aseve saerTod fe
ri, Seferiloba.
kolEqtiv-i [laT. collectivus
kre
biTi] adamianTa jgufi,
romlebic gaerTianebulni
arian saerTo saqmianobiT,
saerTo miznebiT intere
sebi.
skolis k.
koleqtiuri.
kolEqtor-i [laT. collector
Semkrebi] 1. dawesebuleba,
sadac Tavs uyrian risme
Semdgomi ganawilebis miz
niT.
sabiblioTeko k.
2. didi milsadeni, romliTac
miedineba sxva, ufro patara,
milsadenebidan Semosuli

kol

-260-

airebi an siTxeebi.
sakanalizacio k., wylis k.
kolEqcia [laT. collectio kre
buli] erTgvari sagnebis
krebuli.
mineralebis k., safosto
markebis k., suraTebis k.
sakoleqcio.
s. markebi.
koleqciOner-i [fr. collection
neur] koleqciis Semkrebi.
kOleji [ing. college] 1. in
glisSi, aSS-sa da zog sxva
qveyanaSi: umaRlesi an sa
Sualo saswavlebeli.
2. saqarTveloSi: saswavle
beli, romelic saSualo
ga
naTlebasTan erTad pro
fesiasac iZleva.
kOl-i [ing. collie] _ sasamsaxuro
jiSis ZaRli; gamoiyvanes
me-18 s-is dasawyisSi Sot
landiaSi (sxvanairad: Sot
landiuri nagazi).
kOlibr-i [esp. colibri] Zali
an patara Wreli Citi; bi
nadrobs centralur da
sam
xreT amerikaSi.
kolibrim, kolibris.
kolibrma, kolibrs Scd.
kOlie [fr. collier] yelsabami,
Cveulebriv Zvirfasi mo
sarTaviT (yelsakidi, far
Ruli).
briliantis k.

koliesi.
koliisa Scd.
kolQzia [laT. collisio] 1.
(wign.) sapirispiro Sexe
dulebaTa, miswrafebaTa, in
teresTa Sejaxeba.
cxovrebiseuli k.-ebi.
2. (lit.) cxovrebiseuli kon
fliqtisa da brZolis asaxva
mxatvrul literaturaSi.
kOlika [berZ. kolike nawlavis
daavadeba] muclis Rrus
mwvave spazmuri tkivili.
Tirkmelebis k.
kOlit-i [germ. kolitis < berZ.
kolon msxvili nawlavi]
daavadeba, romelic gamow
veulia msxvili nawlavis
an
TebiT.
qronikuli k.
kolOid-i [berZ. kolla < webo da
eidas saxe] (qim.) nivTiereba,
romelic ar kristaldeba
da romlis xsnarsac ar
gadis mcenareul da cxo
ve
lur apkSi (aseTebia cila,
saxamebeli, webo da sxv.)
koloiduri.
k. xsnari, k. gogirdi.
kolokvQum-i [< laT. kolloquim
saubari, gasaubreba] 1.
maswavleblis gasaubreba
studentebTan maTi codnis
gamosarkvevad.
k. fizikaSi.

-2612. samecniero TaTbiri, ro

mel
zedac ismenen da ga
nixilaven moxsenebebs gar
k
veul Temebze.
biologTa k., fizikosTa
k.
koloqviumi Scd.
kOlona [fr. colone] 1. maRa
li sveti.
triumfuli k.
2. adamianebi an sagnebi, rom
lebic ganlagebuli arian
an moZraoben erTmaneTis
miyolebiT.
jaris k.-ebi, tankebis k.
kalona Scd.
kolOnia [fr. colonne < laT.
colonia dasaxleba] 1. qveyana,
romelic dapyrobilia im
perialisturi saxelmwifos
mier da iZarcveba misgan.
k.-ebis ganTavisufleba.
2. (ist.) dapyrobil qveya
naSi dampyroblebiT da
saxlebuli adgili (qarT.
sinon. axalSeni).
Zveli berZnuli k.-ebi Savi
zRvis sanapiroze.
3. erTi erovnebis adamianTa
jgufi, romelic cxovrobs
ucxo qveyanaSi, ucxo qa
laqSi.
qarTvelebis k. moskovSi
me-17-18 ss.-Si.
4. raime mizniT Tavmoyrili
adamianTa erTad cxovreba.

kol

Sroma-gasworebis k.
5. frinvelebis an mwerebis
didi jgufi sadme.
pingvinebis k., WianWvelebis
k.
koloniuri da kolonialu
ri (mniS. 1-isaTvis).
k. qveynebi, k. Cagvra.
kalonia Scd.
koloniAlizm-i imperia
lis
tu
ri saxelmwifos mier
sxva qveynebis koloniuri
Cag
vris politika.
kolonialisturi.
k. politika.
kolonizAtor-i piri,
romelic
eqsploatacias
uwevs koloniis (mniS. 1)
mosaxleobas.
kolonizatoruli.
k. politika.
kolonizAcia 1. qveynis
dap
yroba da misi gadaqceva
koloniad (ix. kolonia
mniS. 1).
2. kolonistebiT dasaxleba
carieli adgilebisa.
kolOnist-i 1. koloniis
(mniS. 2) mcxovrebi (qarT.
sinon. moaxalSene).
2. koloniis (mniS. 3) wevri.
kolOncifr-i [germ. kolum
neziffer] (poligr.) wignis
gverdis aRmniSvneli cifri
(ricxvi).

kol

-262-

kolorQmetr-i [laT. color kOlt-i [< sakuT. sax.] erT

feri da metreo vzomav]
Seferadebuli
xsnaris
feris an koncentraciis
gamosarkvevi
xelsawyo
(qarT. sinon. fersazomi).
kalorimetri sxva (ix).
kolOrit-i [it. colorito <
laT. color feri] 1. suraTSi
ferTaSexameba, rac qmnis
mTlianobas.
naTeli k.
2. gadat. (wign.) risame Ta
vi
seburebaTa erToblioba,
ieri.
epoqis k. istoriul ro
manSi.
kolorQtuli 1. rac ga
moirCeva
sxvadasxvagvar
fer
Ta kargi SexamebiT.
k. peizaJi.
2. gadat. mkafiod gamoxatuli,
Taviseburi naTeli.
k. moxuci, k. figura.
kOlos-i [berZ. kolossos didi
qandakeba] 1. uzarmazari
qandakeba an sveti
2. raime udidesi, mniSvne
lo
vani.
mecnierebis k.-ebi.
kolosAlur-i [fr. colossal
berZ. kolossos ] (wign.) Za
lian didi, uzarmazari.
k. sasaxle, warmodgenas k.
warmateba hqonda.

gvari sistemis revol

veri.
kolumbarQum-i [laT. colum
barium pirvelad samtrede]
kremaciis Semdeg ferflis
urnebis sacavi.
kOma [berZ. koma Rrma Zili]
(medic.) ugono mdgomareoba,
rac Rrma Zils mogvagonebs;
xSirad gamowveulia cent
raluri nervuli sistemis
dazianebiT.
kOmanda [fr. commande] 1.
brZaneba, gankarguleba, da
valeba gansazRvruli for
miT.
2. samxedro mosamsaxureTa,
sportsmenTa oganizebuli
jgu
fi, romlebic gansazR
vrul amocanebs asrule
ben.
fexburTis k.
sakomando.
s. punqti.
kamanda Scd.
komAndor-i [fr. commandeur]
1. sacxenosno Sejibrebis,
velo, moto, avtogadarbenis
da misT. xelmZRvaneli.
avtogadarbenis k.
2. zog qveyanaSi iaxt-klubis
Tavjdomaris wodebuleba;
am wodebulebis mqone pi
ri.
3. Sua saukuneebis sasuliero
raindul ordenebSi: erT-

-263erTi umaRlesi wodebuleba;

am wodebis mqone piri.
4. ungruli nagazis jiSis
ZaRli, TeTri banjgvliani
kombAin-i [ing. combine] manqana,
romelic
erTdroulad
ramdenime manqanis samuSaos
asrulebs.
puris asaRebi k., samTo k.,
qvanaxSiris k., kartofilis
amosaRebi k.
kombAiner-i kombainis mZRo
li. (soflis meurneobaSi).
kombQnat-i [laT. combinatus
gaormagebuli,
Sewy
vi
le
buli] 1. sxvadasxva dargis
samrewvelo sawarmoTa ga
er
Tianeba.
samkervalo k., poligra
fi
uli k.
2. wvril sawarmoTa gaerTi
aneba.
sayofacxovrebo sawarmo
Ta k.
3. sxvadasxva safexuris sas
wav
lebelTa
gaerTianeba
qarxanasTan, sawarmosTan.
saswavlo k.
kombinAcia [laT. combinatio]
1. risame urTierTganlageba,
Sexameba.
cifrebis k., ferebis k.
2. rTuli Canafiqri, xrikebi
raime miznis misaRwevad;
ma
qinacia.

kom

eSmakuri k.
3. zog sportul TamaSSi:
saerTo CanafiqriT gaer
Tianebuli sxvadasxva ile
Ti, romlis mizania upi
ratesobis
mopoveba
da
gamarjveba.
k. fexburTSi, saWadrako.
kombinaciuri.
k. TamaSi (WadrakSi).
kombinEzon-i [fr. combinaison]
mTliani Sarval-xalaTi.
bavSvis k., Sofris k., kos
monavtis k.
kombinizoni Scd.
kombinirEbuli ris kom
binaciac (mniS. 1) mox
da.

kombinirEbuli sAkvebi

sak
vebis narevi saqonli
saT
vis
komEdia [laT. comoedia <
berZ. komoedia ] dramatuli
nawarmoebi, romelsac aqvs
sasacilo siuJeti.
klasikuri k., musikaluri
k., molieris k.-ebi.
komediuri da sakomedio.
k. (s) Janri, k. (s) siuJeti,
k. opera.
komedQant-i [it. commedianto]
(moZv) igivea, rac komikosi.
komediOgraf-i dramaturgi,
romelic komediebs wers.
qarTveli k. giorgi eris
Tavi.

kom

-264-

komEndant-i [fr. commandant

< laT. commedare davaleba,

min
doba, mibareba] 1. cixe
si
magris an gamag
rebuli
ra
ionis yvela jaris uf
rosi.
cixesimagris k.
2. samxedro meTauri, ro
me
lic
Tvalyurs
adev
nebs sagarnizono da saya
raulo samsaxurs wesier
ad
Sesrulebas, samxedro mo
sam
saxureebis mi
er disci p
li
nis dacvas sazo
gadoeb
riv adgilebSi.
qalaqis k., banakis k.
3. samxedro piri, romelic
rki
nigzebze
Tvalyurs
adevnebs jarebis samxedro
mo
samsaxureebisa da sam
xedro tvirTis swored ga
daadgilebas.
rkinigzis sadguris k.,
nav
sadguris k.
4. sazogadoebrivi Senobis
gammarTveli.
saerTo sacxovreblis k.
komEndantis sAaTi qu
CaSi gamosvlis akrZalva
sa
omar mdgomareobis gamo
sakomendanto komendantis
(mniS. 2) sasamsaxuro sad
go
mi.
sakomendanto saaTi igivea,
rac komendantis saaTi.
komendati, sakomenda
to

Scd.

komendAtura [germ. komman

dantur] dawesebuleba, ro
mel
sac
saTaveSi
komen
dantis (mniS. 2) udgas, am
dawesebulebis sadgomi, Se
no
ba.
komendantura Scd.
komEntar-i [laT. commentarius],
Cveulebriv mr.-Si.
komentArebi 1. raime teq
stis axsna-ganmarteba.
ilia WavWavaZis Txzule
baTa k.-ebi.
2. axsniT-ganmartebiTi an
kri
tikuli SeniSvnebi, msje
lo
ba risame Tobaze.
gazeTis k.-ebi.
komEntari zedmEtia
(wign.) ityvian, rodesac da
matebiTi axsna-ganmartebis
gareSec gasagebia yve
la
fe
ri.
komentariebi Scd.
komentAtor-i [laT. com
mentator] piri, romelic
risame komentarebs iZleva,
komentaris (komentarebis)
av
tori.
teqstis k., sportuli k.
komErsant-i [fr. commersand]
piri, romelic komercias
misdevs.
komErcia [laT. commercium]
kerZo vaWroba; saerTod vaW

-265ro
ba, savaWro operaciebi.
komerciuli da sakomer
cio.
k. (s) garigeba, k. (s) ope
ra
ciebi.
kOmeta [berZ. kometes (aster)
Tmiani,kudiani (varskvlavi)]
ciuri sxeuli erTgvari
(qarT. sinon. kudiani var
s
kvlavi), romelsac aqvs
naTeli zolebisagan Sem
d
gari erTi an ramdenime
ku
di, mzis sawinaaRmdego
mxa
res mimarTuli.
komivoiAJor-i [fr. commis
voyageur] savaWro firmis
agenti, romelsac erTi ad
gilidan meoreze daaqvs
saqonlis nimuSebi; preis
ku
rantebi
(preiskuranti)
ka
talogebi, debs xelSek
ru
lebebsa da sxv.
komivoiaJuri Scd.
kOmizm-i [berZ. <] risame ko
mikuri, sasacilo xasiaTi.
komQkos-i [berZ. komikos] ko
mikuri rolebis Sem
srule
beli msaxiobi.
komQkuri 1. igivea, rac ko
mediuri (ix. komedia).
k. niWi. k. opera.
2. gadat. sasacilo
k. Sesaxedaoba, k. mdgoma
reoba.
kOmilfo [fr. comm il faut ro

kom

gorc saWiroa,rogorc unda]

maRali wris,sazogadoebis
(saero) zrdilobis wesebis
Sesabamisad.
k.-d gamoiyureba.
komQsar-i [fr. commisaire < laT.
comissarius uflebamosili]
Tanamdebobis piri, ro
mel
sac mTavrobisgan gan
sakuTrebuli an mniSvne
lo
vani rwmunebebi aqvs
miniWebuli.
komisarQat-i [fr. commissariat
< laT.] zogi saxelmwifo
da administraciuli da
we
sebulebis saxelwodeba
komQsia [< laT. commissio da
valeba] 1. adamianTa jgufi,
romelsac mindobili aqvs
garkveuli davalebis Ses
ruleba.
saarCevno k., saeqimo k.
2. saxelmwifo mmarTvelobis
organo, romelic garkveul
funqciebs asrulebs.
sakomisio: sakomisio ma
Razia maRazia romelic
Sua
mavlobas eweva yidvagayidvaSi (komerciul saq
mianobaSi).
komisiOner-i [fr. commission
naire] piri, romelic Sua
mavlobas eweva savaWro
garigebaSi garkveul gasam
rjelos fasad.

kom

-266-

komQtet-i [fr. comite <laT.

xulebis, teqstis) Canaweri

mowyobiloba Txeli li
comittere] arCeviTi] organo,
Tonis diskis saxiT, rom
romelic xelmZRvanelobs
lidanac Canaweris amo
raime saqmianobas.
kiTxva xdeba lazeruli
aRmasrulebeli k.
sxivis saSualebiT.
kOmiqs-i [ing. comics (mr.) <
comic komikuri, sasacilo] kompensAcia [laT. compensatio]
1. risame anazRaureba (am
patara ilustrirebuli
mniSv.-iT ixmareba agreTve
wigni an naxatebis seria
kompensireba).
msubuqi, Cveulebriv saTav
fuladi k.
gadasavlo Sinaarsis.
2. Tanxa, romelsac uxdian
komikuri Scd.
risame
asanazRaureblad
kompAnia [fr. compagnie] 1.
(qarT. sinon. sazRauri).
mewarmeTa savaWro an sam
3. (medic.) darRveuli funqciis
rewvelo gaerTianeba.
aRdgena organizmSi.
saaqcio k., saeqsperto k.
sakompensacio.
2. (saub.) jgufi adamianebisa,
s. saxsrebi.
romlebic erTad atareben
kompetEnturi [< laT. com
dros.
petens (competentis) saTanado]
kampania sxvaa (ix.).
safuZvliani codnis mqo
kOmpas-i [it. compusso < holand.
ne raime dargSi.
kompas fargali] xelsawyo,

k. specialisti.
romliTac
gansazRvraven
2. codnaze damyarebuli; av
qvey
nis mxareebs; aqvs damag
toritetuli.
ni
tebuli isari, romelic
k. azri, k. msajuleba.
yo
velTvis CrdiloeTisken
3. kompetenciis (mniS. 2) mqo
ne.
aris mimarTuli.
k. organizacia, k. komisia.
kompAqturi [laT. compactus]
kompententuri Scd.
mWidro, SekumSuli; rasac kompetEncia [laT. competen
cota adgili uWiravs.
tia] 1. sakiTxTa wyeba, ro
k. masa, k. Srifti.
melTa jerovani codna mo
kompakturi Scd.
epoveba visme.
kOmpaqt-dQski [ing. compact
2. sfero,romelSic uf
le
ba
mo
kompaqturi da disc diski]
silia raime da
we
se
bu
lebis
informaciis (bgeris,gamosa
an Ta
nam
debobis piri.

-267 sasamarTlos k., es sakiTxi

Cvens k.-s scildeba.
kompentencia Scd.
kompilAcia [laT. compilatio
Zarcva] 1. naSromi, rome
lic agebulia sxvadaxva
avtorisagan nasesxebi ma
salebiT da ar Seicavs da
moukidebel gamokvlevasa
da daskvnebs.
2. aseTi naSromis Sedgena.
kompiUter-i [ing. computer]
eleqtronuli gamomTvle
li manqana (egma).
personaluri k.
kompiuteruli da sakom
piutero.
k. (s) sistema, k. (s) teqnika,
k. (s) centri.
komputeri, komputeruli,
sa
komputero Scd.
kOmpleqs-i [laT. complexus
kav
Siri, Sexameba] saganTa,
movlenaTa, moqmedebaTa, Tvi
sebaTa erToblioba.
arqiteqturuli k.
kompleqsuri.
k. eqspedicia, sawarmoo
procesebis k. meqanizacia.
kOmpleqt-i [laT. complectus
sruli] garkveuli daniS
nulebis saganTa sruli ri
cxvi, sruli Semadgenloba.
wignebis k.
kompleqturi.

kom
k. nakrebi.

kompleqtAcia risme komp

leq
tebis Sedgena.
Jurnalebis k.
komplEqcia [laT. complexio
SeerTeba, SekavSireba]
(wign). tanis (sxeulis) age
buleba, moyvaniloba
komplQment-i [laT. compli
ment] sasiamovno, saqebari
risame Tqma vinmesaTvis pir
Si (qarT. sinon. qaTinauri)
kompOzit-i [laT. compositus]
sityva, romelic erTze me
ti
fuZisgan Sedgeba. mag: dedmama, Sveulmfreni da sxv.
kompozQtor-i [< laT. compo
sitos Semadgeneli] piri,
romelic qmnis musikalur
nawarmoebs.
saWadrako kompozitori
pi
ri, romelic adgens sa
Wad
rako amocanebsa da eti
udebs.
kompozQcia
[laT.
com
positio Sedgena] 1. ri
sa
me Se
madgeneli nawile
bis
Tanafardoba, urTierT
gan
la
geba; agebuleba.
romanis k., naxatis k., ope
ris k.
2. musikalur nawarmoebTa
Seq
mnis Teoria.
k.-is klasi (kon
ser
va
to
riaSi).

kom

-268-

kompoziciuri
(mniS.
1-isaTvis).
k. mTlianoba.
sakompozicio (mniS. 2-T
vis).
s. klasi (konservato
ri
aSi).
kompOnent-i [laT. componens
(competentis) Semadgeneli]
(wign.) risame Semadgeneli
nawili.
Senadnobis k.-ebi.
kOmpost-i [ing. compost]
(sof. meur.) organuli sa
su
qi neSompalisa da mi
wis narevi.
kompOster-i [fr. composteur]
aparati, romeli rki
nig
zis bileTze da sxva do
kumentebze aRniSnavs Ta
riRs, nomers da misT.
dakompostQreba da kom
pos
tQreba komposteriT
aR
niSvna TariRisa da misT.
dakompostereba, magram
kom
postireba.
kOmpot-i [fr. compote] Saq
rian wyalSi moxarSuli
xi
li an kenkra.
alublis k., komSis k., at
mis k.
kampoti Scd.
kOmpres-i [fr. compresse]
qsovilis, tilos naWeri
(Cveulebriv wyliT an wam

liT dasvelebuli), ro
mel
sac ideben mtkivneul
(daSavebul) adgilze sam
kurnalo mizniT.
komprEsia [laT. compressio]
(teq) haeris,gazis an sawvavi
narevis SekumSva Sigawvis
Zravis cilindrSi.
komprEsor-i [laT. compressius
SekumSva] narevis sa
Su
alebiT gazebis an hae
ris
SesakumSi manqana (ag
re
gati).
kompresoruli da sakomp
resoro.
k. (s) danadgari.
komprometQreba [fr. compro
mette] (wign.) vinmesaTvis
saxelis gatexa sxvis Tval
Si.
kompromentireba Scd.
komprOmis-i [laT. compromis
sum] urTierTdaTmobis
gziT miRweuli SeTanxmeba.
kompromisuli.
k. gadawyvetileba.
uary. ukompromiso.
u. kamaTi.
kOmuna [fr. commune < laT.
communis saerTo] ga
er
Tianeba adamianebisa, ro
mel
Tac
saerTo
qoneba
aqvT, romlebic erTad Sro
moben da Tanasworad iyo
fen SromiT miRebul pro

-269-

kon

komunisturi.
k. partia.
pArizis kOmuna 1871 komunikAcia [laT. communi
wels parizSi ajanyebuli
katio] erTi adgilis meo
mSromeli xalxis mier Seq
resTan
damakavSirebeli
mnili revoluciuri mTav
gza an kavSirgabmulobis
roba (iar
seba 72 dRe).
saSualeba.
sakomunikacio.
komunAluri qalaqis meur
s. xazebi.
neobasTan dakavSi
rebuli.
k. mSenebloba.
komUnike [fr. communique]
mTavrobis oficialuri
komunAluri bQna bina,
cno
ba, saerTaSoriso sa
ro
melSic ramdenime ojaxi
kiTxebze.
cxovrobs.

komunikuri.
komUnar-i [fr. communard]
komunikisa Scd.
(ist.) parizis komunis wev
komUnist
-i komunisturi
ri.
par
tiis wevri.
komUnizm-i [fr. communisme
< laT. communis saerTo, sa komutAtor-i [< laT. com
muto] 1. mowyobiloba eleq
zo
gado] utopiuri, sa
trul wredis SerTvis da
zo
gadoebriv

(poli
ganrTvisaTvis an de
nis mi
ti
kur)

ekonomikuri
marTulebis Se
sac
v
le
lad.
sistema (wyobileba), rome
2.
mowyobiloba,
romelsac
lic dafuZnebulia war
iyeneben telefonis xazebis
mo
ebis saSualebaTa sa
zo
xeliT SesaerTeblad.
gadoebriv
sakuTrebaze.
yo
fil sabWoTa kavSirSi, kOmfort-i [ing. comfort] yo
facxovrebis moxerxebul
ag
reTve aRmosavleT ev
pi
robaTa erToblioba; ke
ro
paSi, am sistemam ver ga
Til
mowyobiloba.
amarTla da XX saukunis

komfortuli
da komfor
90-wlebSi daingra.
tabeluri.
samxedro komunizmi sab
k. sastumro, k. vagoni.
Wo
Ta xelisuflebis eko
no
mikuri
politika
sa kongeniAlur-i [laT. con er
mo
qalaqo omis periodSi
Tad da genius goni, suli]
(1918-1920 ww.).
Wku
iT, niWierebiT. visime
duqtebs.
SromiTi k.

kon

-270-

Se
saferi, msgavsi.
konglomErat-i [laT. cong
lomeratus Semgrovebeli, Semk
vrivebuli] 1. (wign.) sxva
dasxva nawilis an sagnis
me
qanikuri, SemTxveviTi na
erTi.
2. (geol.) naleqi qani, ro
me
lic Sedgeba sxva nams
xvrevebisa, kenWebisa da qve
bisgan.
konglomeratiuli.
k. plasti.
konglomerAcia [laT. conglo
meratio] risame nawilebis an
sagnebis iseTi SekavSireba,
rodesac isini inarCuneben
TavianT Tvisebebs.
kongregAcia [laT. congregatio]
1. kaTolikur eklesiaSi:
erTgavri wesdebis mqone
monastrebis gaerTianeba.
2. romis papTan arsebuli
ad
ministraciuli organo.
kOngres-i [laT. congressus
Sexvedra, kreba] 1. saerTa
Soriso TaTbiri yri
loba.
avtomobilistebis k., mSvi
dobis momxreTa msoflio
k.
2. amerikis SeerTebul Stateb
sa da laTinur amerikis bevr
sxva qveyanaSi: sakanonmdeblo
organos (parlamentis) ag
reTve, raime sazogadoebriv

orga
nizaciaTa gaerTiane
bis,
kavSiris saxelwodeba.
kongrEsmen-i [ing. congressman]
kongresis (mniS. 2) wevri
kongruEntuli
[<
laT.
congruens (congruentis) Tan
x
vdenili] 1. (maTem) geo
met
riuli figurebis damTxveva
erTmaneTze dadebisas.
2. saerTod: Sesabamisoba, Ta
nazomiereba.
kOndak-i [berZ. kondakion]
mokle saeklesio sa
ga
lo
beli, saeklesio wigni, ro
melic
am
sagaloblebs
Seicavs.
kondensAtor-i [< laT. con
denso vasqeleb, vamkvriveb]
1. eleqtroenergiis dasag
rovebeli xelsawyo.
2. aparati, romelSic na
mu
Se
vari orTqli civdeba da
wylad iqceva.
kondesatori Scd.
kondensAcia [laT. kondensa
tio]
da
kondensQreba
[germ. kondensieren] (spec.)
dagroveba.
energiis k.
2. orTqlis, airis gaday
va
na
Txevad an magar mdgoma
re
obaSi.
kondensacia, kondesireba
Scd.
kondQter-i [laT. konditor <

-271-

koo

arab.] tkbileulis (tor

sarewao k., sabinao k., sa
tebis, tkbili Rvezelebis
momxmareblo k.
kooperaciuli.
kanfetebis da misT) dam
za
k. maRazia.
debis specialisti.
koperacia, koperaciuli
sakOnditro 1. rac da
Scd.
kav
Sirebulia tkbileulis
damzadebasTan da vaWrobas kooptAcia [laT. cooptatio
damatebiTi arCeva] ro
Tan.
melime arCeviTi organos
s. nawarmi, s. fabrika, s.
Sev
seba axali wevrebiT
gan
yofileba (maRaziaSi).
an kandidatebiT sakuTari
2. maRazia romelic tkbi
le
gadawyvetilebis Sedegad
uliT vaWrobs (sinon. sa
damatebiT arCevnebis Ca
Saqarlamo).
tarebis gareSe.
konditerisa.
kooptireba.
konditrisa, kanditeri,
kooptirebuli.
sa
konditro Scd.
koptacia, koptireba, kop
kondQcia [laT. konditio] dad
tirebuli Scd.
genili norma, standarti,
[laT.
co
ra
sac unda Seesabamebodes koordQnat-i
-Tan,
erTad
da
ordinatus
mo
esa Tu is sagani, saqoneli.
wesrigebuli] (spec.) si
kondiciuri.
dide, romelic gan
saz
Rv
k. saqoneli, k. Tesli.
ravs
wertilis
mde
b
a
r
eobas
kooperAcia [laT. cooperatio
sibrtyeze an siv
rceSi.
TanamSromloba] 1. Sromis

geografiuli
k.-ebi,
astro
organizaciis Taviseburi
no
m
iuli
k.-ebi.
forma, romlis
drosac
kordinati Scd.
bev
ri adamiani erTad mo
nawileobs Sromis erTsa koordinAcia [laT. coordina
tio] da koordireba [germ.
da igive an erTmaneTTan
koordinieren] raime moqmede
da
kavSirebul
sxvadasxva
bis, saqmianobis SeTanxmeba,
procesSi (operaciaSi).
urTi
erTSefardeba.
2. koleqciuri sawarmoo,savaW
samecniero samuSaoebis k.,
ro da sxva gaerTianeba, ro
qveiTi jarisa da tankebis
melic iqmneba misi wevrebis
(mepaieebis) sax
srebiT.
moqmedebis k.

kor

-272-

kordinacia, kordinireba
Scd.
kordebAlet-i [fr. corps de
ballet] baletis msaxiobebi,
romlebic asruleben ma
sobriv da jgufur cekvebs.
kOrdon-i [fr. cordon] 1. sa
sazRvro
an
gadamRobi
razmi.
2. adgili, sadac aseTi raz
mi, dacva, yarauli aris gan
lagebuli.
tyis k., sasazRvro k., sa
baJo k., k.-is iqiTa mxare.
korelAcia [laT. correlatio]
urTierTdamokidebuleba,
Se
fardeba.
korespOndent-i [germ. kor
respondent, < fr. correspondant]
1. piri, romelsac vinmesTan
miwer mowera aqvs.
2. gazeTis, Jurnalis, radiote
leviziis
TanamSrome
li, ro
melic adgilebidan
gzavnis cnobebs Tavis re
daq
ciaSi.
gazeTis sakuTari k.
sakorespondento.
s. punqti.
wevr-korespOndenti aka
de
miis wevri, ro
mel
sac gan
sxvavebiT aka
demikosisgan
(namdvili wevrisgan) ara
aqvs ga
damwy
veti xmis uf
leba.

korespodenti, sako
res
po
dento, wevr-ko
res
po
denti
Scd.
korespondEncia [laT. cor
respondentia] 1. ko
res
pon
dentis
mier
ga
ze
Tis,
Jurna
lis an ra
dio-te
le
viziisaTvis gag
zavnili we
rili, cnoba.
mamxilebeli k.
2. werilebis, depeSebis da
misT. erToblioba.
korespodencia Scd.
korEqtiv-i [laT. correctus gas
worebuli, Sesworebuli]
nawilobrivi Sesworeba an
Secvla risime.
gegmebSi k.-ebis Setana.
koreqtQreba 1. (samx.) qve
mexebis damiznebaSi Ses
worebis Setana meTauris
saT
valTvalo
punqtidan,
TviT
mfrinavidan da misT.
mizanze dakvirvebis Sede
ge
bis mixedviT.
2. saerTod koreqtivis Ses
worebis Setana rameSi.
korektireba Scd.
korEqtor-i [laT. corrector
gamasworebeli] gamom
cem
lobis an stambis muSaki,
romelic koreqturas (mniS.
1) akeTebs.
sakoreqtoro.
s. sworeba.

-273 ars. sax. sakoreqtoro

oTa
xi, sadac koreqtorebi
mu
Saoben.
sakoreqturo sxvaa (ix.
ko
reqtura).
korektori, sakorektoro
Scd.
korEqtuli [< laT. correctus
gamarTuli] (wign.) wesieri,
Tavaziani.
k. adamiani, k. saqcieli, k.
mopyroba, k. pasuxi.
korektuli Scd.
korEqtura [laT. correctura
rac unda gaswordes] 1.
stambaSi awyobili teqstis
ana
beWdi SemCneuli Secdo
mebis gasworeba.
2. TviT aseTi anabeWdi.
koreqturuli.
k. Secdoma.
sakoreqturo.
s. nabeWdi.
sakoreqtoro sxvaa (ix.
ko
reqtori).
korektura, korekturuli,
sakorektoro Scd.
korEqcia [laT. correctio]
Ses
woreba, gasworeba.
korQandr-i [laT. coriandrum]
erTwliani balaxovani mce
nare mzesumziris ojaxisa;
axalgazrda nazardi da
gam
xmari nayofi; gamoiyeneba,
rogorc sanelebeli.

kor

kOrida [esp. corrida] espaneTsa

da zog qveyanaSi: masobrovi
sanaxaoba xarebTan brZo
la.
koridisa.
koridasi Scd.
korQdor-i [fr. corridor]
grZeli gasasvleli (Se
no
baSi, binaSi da sxv.). (qarT.
sinon. derefani, talani).
vagonis k.
karidori Scd.
kOrife [berZ. koryphaios bela
di, winamZRoli] (maRal
fard.) 1. didad ga
mo
Cenili
moRvawe raime as
parezze.
mecnierebis k., xelovnebis
k.
2. kordebaletis mTavari
msaxiobi.
3. Zvel berZnul tragediaSi:
gundis xelmZRvaneli.
kOrner-i [ing. corner kuTxe, to
corner kuTxeSi mimwyvdeva]
fexburTSi: sajarimo ku
Txuri dartyma karSi (ku
Txuri dartyma an mokled:
kuTxuri).
kornQSon-i [fr. cornichon] pa
tara mousvleli kitri, ro
melic gamoiyeneba mwnilis
Casadebad.
korOzia [laT. corrosio amo
Wama] 1. liTonis daSla qi
miuri procesebis Sedegad.

kor

-274-

2. (geol.) qanebis cvlileba

haerisa da wylis zemoq
me
debis Sedegad.
koronAcia [laT. coronatio]
gvirgvinis dadgma, mefed
kurTxeva.
korporAcia [laT. corporatio
gaerTianeba] jgufi ada
mi
anebisa, romlebic ga
er
Tianebuli arian qoneb
rivi
an wodebrivi interesebis
er
TobiT.
inJinerTa k.
kOrpus-i [laT. corpus sxeuli]
1. adamianis an cxovelis
sxeuli.
cxenis k.
2. risame ConCxi an garsi
TviTmfrinavis k., gemis k.,
saaTis k.
3. calkeuli Senoba-na
ge
bo
ba
Ta kompleqsi.
mTavari k., qarxnis k.-ebi,
universitetis k.-ebi, sa
a
vad
myofos axali k., me-5 k.
(sacxovrebeli masivisa).
4. msxvili sajariso Se
naer
Ti.
msrolelTa k., satanko k.
5. erTi specialobis, ra
i
me erTi oficialuri an
samsaxurebrivi mdgo
mareo
bis pirTa erTob
li
oba.
di plomatiuri k. (ix.
di plomati), oficerTa k.,

JurnalisTa k.
6. revoluciamdel ruseTSi:
saSualo samxedro saswav
lebeli.
kadetTa k., paJTa k., saz
Rvao k.
korpUskul-i [laT. corpusculum
sxeulaki] (fiz.) materiis
nawilaki.
korpuskuluri: sinaTlis
korposkuluri Teoria
Teoria, romlis mixedviTac
sinaTle warmoadgens gan
sakuTrebul
nawilakebis
(kor
puskulebis) nakads.
korpuskul[i]aruli Scd.
kOrsaJ-i [fr. corsage] qalis
qvedatanis qamari erT
g
va
ri.
kOrset-i [fr. corset] 1. farTo
drekadi sartyeli, romel
sac qalebi ikraven welze
(kabis qveS) tankenarobis
gamosaCenad.
2. (medic.) TabaSiris, tyavis
an sxva magari masalis
ban
daJi tanis zeda na
wil
ze Semosakravad; xma
roben xerxemlis zogi da
avadebis (mag. gamrudebis)
samkurnalod.
kOrt-i [ing. court] CogburTis
saTamaSo moedani.
mr. kortebi.
kOrteJ-i [fr. cortage] (wign.)
sazeimo sxvla, procesia.

-275 avtomobilis k.
kOrtes-i [esp. cortes (mr.)]
es
paneTis parlamentis sa
xel
wodeba.
kortesebi Scd.
kOrund-i [germ. korund] Za
lian magari minerali; misi
saxesxvaoba: lali, sa
firo
ni, topazi.
korUfcia [ing. corruption <
laT. coruuptio mosyidva]
Tanamdebobis pirTa da po
litikur moRvaweTa mos
yidva qrTamiT.
korumpirEbuli pQri
piri, romelic yvela sisa
Zag
leze awers xels.
korupcia Scd.
kosEkans-i [laT. co erTad
da secans gadamkveTi] (ma
Tem.) erT-erTi tri
gono
metriuli funqcia damate
biTi kuTxis sekansi.
kosQnus-i [laT. co erTad
da sinus Runi, simrude]
(maTem.) erT-erTi trigo
nometriuli fuqcia da
ma
tebiTi kuTxis sinusi.
kosmEtika [berZ. kosmetiko
(techne) morTva mokazmvis
xe
lovneba] 1. pirisaxisa
da sxeulis kanis movla
ga
lamazeba.
2. amisaTvis saWiro niv
Tie
rebani.

kos

samkurnalo k., k.-is ka

bi
neti.
kosmetikuri.
k. saSualebani.
kosmetiuri, kosmeturi
Scd.
kosmogOnia [berZ. kosmogonia
samyaros warmoSoba] as
tronomiis nawili, ro
me
lic swavlobs ciuri sxe
ulebis warmoSobasa da
gan
viTarebas.
kosmOdrom-i [berZ. kosmos
kosmosi, samyaro da dromos
sarbeni adgili, rbena]
saTanadod mowyobili mo
edani, saidanac
uSveben
kos
mosur xomaldebsa da
dedamiwis xelovnur Tanam
gzavrebs.
kosmolOgia [berZ. kosmos
kos
mosi, samyaro da logos
moZRvreba]

moZRvreba
samyarosi, rogorc erTi
mTlianis Sesaxeb.
kosmonAvtika [berZ. kosmos
kosmosi, samyaro da nautike
zRvaosnoba] kosmosSi
fre
nis Teoria da praqtika
(sinon. astronavtika).
kosmopOlit-i [berZ. kosmopo
lites msof
lios moqalaqe]
kosmopolitizmis momxre;
mimdevari.
kosmopolQtizm-i ideo

kos

-276-

logia, romelic ayenebs

`msof
lio
saxelmwifos,
`msof
lio
moqalaqeobis
ideas.
kosmopolituri.
k. ideebi.
kosmopolitiuri Scd.
kOsmos-i [berZ. kosmos] sam
yaro, rogorc erTi, orga
nizebuli sistema.
k.-is aTviseba, k.-Si frena.
kosmosuri.
k. sivrce, k. sxivebi, k. xo
maldi.
kosmiuri Scd.
kostQol-i [polon. kossiol]
polonuri kaTolikuri ta
Zari.
kostQum-i [fr. costume] 1.
ma
makacis Tanamedrove tan
sacmeli pijaki da Sarva
li (agreTve Jileti); qalis
zeda tansacmeli (Jaketi
da qvedatani an Jaketi da
Sarvali).
2. saerTod tansacmeli.
samuSao k., sacurao k.,
sportuli k., Teatraluri
k., samaskarado k.
sakostiumi.
s. qsovili (materia).
sakostiumisa.
sakostiumesi, kostumi, sa
kostume Scd.
kotAngens-i [laT. co erTad da

tangens Semxebi] (maTem.)erTerTi

trigonometriuli
fun
qcia damatebiTi ku
Txis tangensi.
kotangesi Scd.
kOtej-i [ing. cottage < cot patara
saxli] patara sa
cxov
rebeli saxli, Cve
u
lebriv,
qalaqgareT, aga
rakze.
kotQreba [fr. coter] (fi
nans.)
saqonlis, fasiani
qa
Raldebis, ucxouri va
lu
tis sabirJo fasis dad
gena.
kOton-i [fr. cotone] bamba.
kofEin-i [laT. coffeinum]
samkurnalo
nivTiereba,
romelic aumjobesebs sis
xlis mimoqcevas, gulis
moq
medebas; moi poveba yavis
marcvlebSi, Cais foTlebSi
da zog sxva mcenareSi.
kOqs-i [germ. koks] myari (ma
gari) saTbobi, sawvavi, ro
melsac iReben qvanaxSiris
an torfis uhaerod gaxu
rebiT.
koksi Scd.
koqtEil-i [ing. cock tail mam
lis kudi] 1. sasmeli, ro
melsac akeTeben magari sas
melebis (koniakis,liqio
ris,
Rvinis) SereviT, Saqrisa da
saneleblebis damatebiT.

-2772. (medic.) sxvadasxva wamlis

narevi.
rZiani koqteili rZis an
naRebis, nayinisa da xilis
wvenebis narevi.
kokteili Scd.
kOSmar-i [fr. cauchemar]
1. mZime sulis SemxuTavi
sizmari (qarT. sinon. maj
lajuna).
2. gadat. sazareli, saSineli
ram.
omis k.
koSmaruli.
k. sizmari, k. sanaxaoba.
kOhorta [laT. cohoros (cohor
tis)] 1. Zvel romSi: qveiTi
ja
ris razmi legionis me
aTedi nawili.
2. gadat. (wign.) saerTo ide
ebiT, saerTo miznebiT mWid
rod SekavSirebuli jgufi.
erovnuli ganTavisufle
bi
saTvis mebrZoli k.
kohortisa.
kohortasi, kogorta Scd.
krakovQak-i [polon. krakowi
ak] polonuri erovnuli
cekva swrafi tempisa; musi
ka am cekvisaTvis.
krakaviaki Scd.
krAter-i [berZ. krater Tasi]
Zabriseburi CaRrmaveba
vulkanis Tavze, saidanac
amoifrqveva lava.

kre

krAx-i [germ. krach] 1. gakotre

ba (bankisa, sawarmosi).
2. gadat. (wign.) sruli mar
cxi.
k. ganicada.
kreaciOnizm-i [< laT. cre
tio (creationis) Seqmna] ide
a
listuri mimarTuleba bio
logiaSi, romelsac miaCnia,
rom samyaros, dedamiwis,
sicocxlis warmoSoba, or
ganuli samyaros formebis
mravalferovneba RvTis Se
moqmedebis Sedegia.
krEdit-i1 [< laT. credit swams,
sje
ra] sabuRaltro anga
riSebis marjvena mxare, sa
dac SeaqvT yvela danaxarji
faseuloba, agreTve am an
gariSze ricxuli yvela va
li da gasavali (sapirisp.
debiti).
krEdit-i2 [laT. creditum sesxi,
vali] 1. saqonlis an fu
lis micema sesxad.
saxelmwifo k., grZel
va
diani k.
2. (finans.) garkveuli xar
jebis gasawevad gacemuli
Tanxa.
saxalxo ganaTlebisaTvis
gacemuli k.-ebi.
sakredito.
s. dawesebuleba.
kredQtor-i piri an da

kre

-278-

we
sebuleba, romelmac gas
ca fuli an saqoneli kre
ditad (ix. krediti2).
krEdo [< laT. credo mjera,
mwams] (wign.) mrwamsi, rwme
na, msoflmxedveloba.
politikuri k., mecnieruli
k., visime cxovrebiseuli k.
krEvet-i [fr. crevette] zRvis
patara kibo.
krEzus-i ityvian xolme uT
valavi simdidris mqone pir
ze [lidiis (mcire aziaSi)
legendaruli mefis sa
xe
lis (Kroisos) mixedviT].
kreQser-i [holand. kruiser]
didi swrafmavali samxedro
xomaldi, gemi, romelic Se
iaraRebulia mZlavri ar
tileriiT,
torpedoebiT,
naRmebiT.
krEker-i [ing. craker] 1. Txeli
xmeli namcxvari; xraSuna
puri.
2. kartofili, Semwvari sif
ri
fana firfitebis saxiT
(Cifsis msgavsi)
krEking-i [ing. cracking] 1. mZi
me navTobproduqtebis (mag;
mazuTis) gadamuSaveba spe
cialur danadgarebSi ben
zinis misaRebad.
k. procesi.
2. aseTi gadamuSavebisavis
sa
Wiro danadgari.

krematorQum-i kremacii
saT
vis mowyobili Senoba.
kremAcia [laT. crematio dawva]
micvalebulis gvamis daw
va specialur RumelSi.
krEml-i [rus. ] Zve
li
ruseTis
qalaqebSi:
qa
laqis SigniTa cixe-si
mag
re: Sidacixe; me-19 s.-is
meoTxedidan warmoadgens
qa
laqis
administraciul
centrs, istoriul-mxat
v
rul ansambls.
moskovis k.
krEol-i [fr. creole < esp.
criallo] laTinur amerikaSi:
pirveli evropuli (espanu
ri da portugaliuri) ko
lonizatorebis STa
mo
ma
va
li.
krEp-i [fr. crpe] 1. abreSumis
an matylis qsovili, ro
mel
sac xaoiani zedapiri aqvs.
2. Savi gamWirvale qsovili
erTgvari.
krEtin-i [samxr. fr. dia
leq
tizmi crtin mosulelo,
saerTo fr. crtien] go
nebasusti, fi
zi
kurad da
gonebrivad ganuviTarebeli
adamiani.
kretQnizm-i [fr. crtinisme]
gonebis siClunge.
krESendo [it. crescendo]

-279(mus.) xmis, TandaTanobiT

gaZ
liereba, sul ufro da
uf
ro xmamaRla (sapirisp.
dek
reSendo).
kreSCendo Scd.
krQz-i [fr. crise] (medic.)
sisxlZarRvebis droebiTi
spazmuri SekumSva, romelic
warmoiqmneba uecrad.
hi pertoniuli k.
krQzis-i [berZ. krisis] 1. mZafri
gardatexa, cvlileba.
daavadebis k.
2. mwvave mdgomareba,romelic
win uswrebs gardatexas.
finansuri k.
3. saxelmwifoSi saqonlis pe
rioduli War
bwarmoeba, rac
iwvevs war
moebis Sekvecas,
wvril mwarmoebelTa (me
warmeTa) gaRatakebas, umu
Sevrobis zrdas.
samrewvelo k.
mTavrobis krizisi sa
xel
mwifoSi:
mTavrobis
Sec
vla, gamowveuli mwvave
politikuri uTanxmoebiT.
krizQsuli 1. krizisis
gardatexis mdgomareobaSi
myofi, arsebuli.
k. asaki.
2. Zalian Zneli, gamwvavebuli
saxifaTo.
k. momenti, k. mdgo
mareo
ba.

kri

krizQsuli temperAtu
ra (fiz.) temperatura,
rom
lis
drosac
qreba
gan
sxvaveba
siTxesa
da
orTqls So
ris.
kritikuli Scd.
krimQnal-i [laT. criminalis
danaSaulebrivi] sisxlis
samarTlis danaSauli, ga
dacdoma, Secodeba.
kriminalQstika [< laT. cri
minalis danaSaulTan da
kav
Sirebuli] iuridiuli mec
ni
ereba, romelic swavlobs
sisxlis samarTlis da
na
Saulis kvlevis meTodikas,
taqtikasa da teqnikas.
kriminAlur-i [laT. criminalis]
sisxlis samarTalTan da
kavSirebuli; dana
Sa
ul
eb
rivi.
k. SemTxveva.
kriminalOgia [laT. crimen
(crimenis) danaSauli da berZ.
logos moZRvreba] mecni
ere
ba danaSaulis Sesaxeb, ro
gorc socialuri movlena.
kriminogenuri
k. situacia.
kri pto... [< berZ. kryptos sai
dumlo, faruli] rTuli
sityvebis dasawyisSi uCve
nebs romelime dafarul
mdgo
mareobas,
moqmedebas,

kri

-280-

xSirad Seesabameba qar

airisebr an Txe
va
di mdgo
Tuls _ `saidumlod...
mareobi
dan
niv
Tierebis
kri ptodepresia, kri pto
kris
ta
lur mdgo
mareobaSi
gra
ma.
gadasv
lis dros.
marilebis k.
kri ptogrAfia [berZ. kryptos
saidumlo, faruli da gra kristalogrAfia
[berZ.
phos vwer] pirobiTi, sa
krzystallos kristali da grapho
idumlo weris xerxi, ro
vwer] mecniereba romelic
melic gasagebia mxolod
kristalebs Seiswavlis.
ad
resatisaTvis (pirobiTi
kristalografiuli.
k. sistemebi.
sa
idumlo niSnebiT wera).
krQJ-i [rus. < polon. kriterQum-i [< berZ. kriterion
msjelobis,
gadawyvetis
krzyz jvari] 1. kaTolikuri
saSu
aleba] (wign.) ni
jvari.
San-Tviseba, romlis mi
xed
2. xmlis jvriseburi vada.
vi
Tac rasme afaseben, gan
3. zogi saxelmwifos dro
sazRvraven; sazomi.
Saze gamoyvanili patara
WeSmaritebis k.
fari.
krQstal-i [berZ. krzystallos] krQtika [berZ. kritik garCevis,
gansjis xelovneba] 1. ri
ma
gari sxeuli, romel
sac
same ganxilva, garCeva nak
bunebrivad aqvs mraval
wax
lovanebaTa gamovlenis, Se
nagis forma.
fasebis mizniT.
marilis k.-ebi, almasis k. k. da TviTkritika.
ebi, yinulis k.-ebi.
2.
(saub.) uaryofiTi msjeloba
kristAluri 1. kristale
visime,
risame Sesaxeb, visime,
bisgan Semdgari.
risame naklovanebaTa Cve
k. banebi, k. tuvi, nivTierebis
neba.
k. mdgomareoba.

k.-is qar-cecxlSi gaata

2. gadat. wminda gamWvirvale
res.
k. wyali.
3.
mecnieruli Semowmeba, ga
3. (gadat.) (saub.) faqizi zne
mokvleva
risame utyua
o
bisa, umwikvlo, spetaki
robisa; raime teqstis ana
(adamiani).
lizi.
kristalizAcia krista
4.
literaturuli
Janri,
le
bis warmoqmnis procesi,

-281miZ
Rvnili
mxatvrul-li
teraturuli, mecnieruli
da sxv. nawarmoebebis gar
Cevisadmi.
krQSna [sanskr.] induizmis
RvTaeba; Tayvans scemen ro
gorc viSnus erT-erT gan
saxierebas.
krOket-i [fr. croquet, ing.
crocket] 1. sportuli TamaSi
erTgvari; xis CaquCebiT
cdiloben xisive burTebi
gaiyvanon garkveuli wesiT
mavTulis ramdenime karSi.
2. am TamaSisaTvis saWiro
sagnebis kompleqti.
krOl-i [ing. crawl] sportuli
curvis yvelaze swrafi
xerxi.
krOnos-i [berZ. kronos] ber
Znul miTologiaSi: titani,
uranosis (cisa) da geas
(de
damiwis) Svili, zevsis
mama.
kronStEin-i [rus.
< germ. krogstein] iribi
brjeni kedelze, svetze da
sxv. karnizis aivnis,Taros
da misT. gasamagreblad.
krOs-i [ing. to cross gadaWra
(gzis)] sportuli sirbili
an rbola winaaRmdegobaTa
gadalaxviT uswormasworo
adgilze.
saTxilamuro k., samo
to

kru

ciklo k., saavtomobilo k.

krOsvord-i [ing. cross-word]
sityvebis
gamocnobaze
age
buli gasarTobi amo
cana kvadratebad da
yo
fili raime figura un
da Seivsos asoebiT ise,
rom horizontalebisa da
vertikalebis
gayolebiT
gamovides
sityvebi
(ga
moigones niu-orkSi 1913
wels).
k.-is Sedgena, k.-is amox
sna.
krUiz-i [ing. cruise] sazRvao
mogzauroba wriul mar
Srutze (turistuli, ga
sarTobi...)
krUp-i [ing. croup] (medic.)
xor
xis lorwovani garsis
an
Teba, romelsac Tan sdevs
sulis SexuTva.
krUpie [fr. croupier] banqos
da misT. saTamaSo saxlis
(kazinos) Tanamflobeli an
mosamsaxure, romelic xel
mZRvanelobs da Tvalyurs
adevnebs TamaSs.
krUSon-i (ufro sworia kri
USoni) [fr. cruchov patara
doqi] TeTri Rvino, ro
melSic Sereulia koniaki,
an romi da CaTlilia axa
li xili (mag. atami).

kub

-282-

kUb-i [berZ. kybos] 1. geomet

reuli.
kulinaruli.
ri
uli sxeuli wesieri
k. ostatoba.
eqvs waxnaga, romlis yvela
kulinariuli Scd. (ix. ku
waxnagi kvadratia.
li
na
ria).
2. (maTem.) sami erTgvari Ta
namamravlis namravli; ri kulinAria [laT. culinarius
sag
vareulosi] 1. saWmlis,
cxvis mesame xarisxi.
kerZebis damzadebis osta
oTaxis k. udris 64-s.
toba.
3. (maTem.) xarisxis maCvenebeli,

k.-is kursebi.
romelic udris sams.
2. saWmelebi.
xuTi aviyvanoT k.-Si.
k.-is ganyofileba (gastro
kuburi (mniS. 2-saTvis).
nomSi).
k. metri.
kulinariuli da sakuli
kubiuri, kubikuri Scd.
nario.
kUbizm-i [fr. cubisme]ukiduresi
k. (s.) nawarmi.
formalisturi mimarTuleba
kulinaruli sxvaa (ix. ku
sax
viT xelovnebaSi, rome
linari).
lic realuri samyaros sag
ne
bis gamoxatulebas cvli kUlis-i [fr. coulisse] Cveu
leb
riv mr.-Si: kulisebi
da geometriuli figurebis

Teatris
scenaze: deko
(ku
bis, konusis da misT.) kom
raciis brtyeli nawilebi,
binaciebiT (Caisaxa safran
romlebic
gan
la
ge
bulia
geTSi me-20 s.-is dasawyisSi).
sce
nis gverdebze (ver
ti
kUbmetr-i kuburi metri.
kalurad) erTi-meoris mi
kUbrik-i [holand. koebrug]
yo
lebiT. kulisebSi 1.
gemze, saerTo sadgomi, sa
sce
nis ukan.
cxovrebeli eki pa
JisaTvis.
2. gadat. (wign.) saidumlod,
kU-kluqs-klan-i [ing. ku-kluxfarulad.
klan] amerikis SeerTebul kulminAcia [< laT. (culminis)
StatebSi: saidumlo rasis
mwvervali] (wign.) udi
tuli teroristuli or
desi aRmavlobis an daZa
ganizacia.
bulobis momenti risame
ku-kluks-klani Scd.
ganviTarebaSi.
kulQnar-i kulinariis os
kulminaciuri.
tati; daxelovnebuli mza

-283-

kum

kultura).
k. momenti, k. wertili.
3. gaSeneba, moyvana raime mce
kUlon-i [fr. coulant] qalis
narisa.
samkauli erTi an ramdenime

Cais k.
Zvirfasi Tvali, ZewkviT
4. TviT gaSenebuli mcenare.
yel
ze gasakeTebeli.
teqnikuri k.-ebi, subtro
kUlt-i [laT. cultus] 1. reli
pi
kuli k.-ebi, saSemodgomo
giuri msaxureba RvTisadmi
k.-ebi.
da amasTan dakavSirebuli
kulturuli (mniS. 1-saT
wes-Cveulebani.
vis).
apolonis k. (Zv. saber
k. done, k. urTierTobani,
ZneTSi), qristianuli k.
k. adamiani (mniS. 3,4-isaTvis)
2. gadat. (wign.) Tayvaniscema,
k. mcenareebi.
visime, risame gaRmerTeba.
uary. ukulturo (mniS.
kanonis k., pirovnebis k.
1-saTvis).
kultivAtor-i [fr. cultivateur]
u. adamiani, u. saqcieli.
moxnuli niadagis Rrmad kultUrizm-i [fr. culturisme]
gasafxvierebeli sasoflo fizikuri varjiSebis sis
sameurneo iaraRi.
tema; aTletizmi.
traqtoris k., cxenis k.,
kulUar-i [fr. cuoloir] parla
xelis k.
mentSi, organizaciaSi da
kultivAcia niadagis da
sxv.: darbazi, oTaxi, sadac
mu
Saveba kultivatoriT.
deputatebi, delegaciis wev
kUltura [laT. cultura] 1.
rebi ikribebian Sesvenebis
sa
zogadoebis
miRwevaTa
dros, sadac warmoebs ara
er
Toblioba sawarmoo, sa
ofi
cialuri
Sexvedre
bi,
zo
gadoebriv da sulier
azrTa gacvla-gamocvla.
cxovrebaSi.
mr. [fr. cuoloirs] kuluarebSi
materialuri k., Zveli
gadat. (wign.) ityvian ara
xal
xebis k., erovnuli k.,
oficialuri saubrebis Se
k.-is moRvawe. sulieri k.
saxeb politikur, sazoga
2. done, romelsac miaRwies
doebriv wreebSi.
raime codnis, Cvevis, moqme kUmis-i [Turq.] cxenis [an aq
de
bis dauflebisas.
lemis] daduRebuli rZisgan
metyvelebis k., Sromis k.,
damzadebuli sasmeli.
fizikuri k. (mokled: fiz

-284-

kum

kUmrinis

xelnawErebi

bib
liuri xelnawerebi,rom
lebic aRmoaCines mkvdari
zRvis sanapiroze, vadi-kum
rinis da sxva mRvimeebSi.
xel
nawerebi Sesrulebuli
iyo arabul da Zv. ebraul
enebze.
kunstkAmera [germ. Kunstkam
mer] Zvel droSi: sxvadasxva
iSviaTi sabunebismetyvelo,
istoriuli, eTnografiuli
Tu arqeologiuri sagnebis
koleqcia; aseTi koleqciis
sacavi.
kUpaJ-i [fr. coupage] sxvadasxva
Rvinis erTmaneTSi Sereva
gaumjobesebis mizniT.
kUpe [fr. coupe] ramdenime
mgzavrisaTvis gankuTvnili
ganyofileba
matareblis
vagonSi.
kupesi.
kupisa Scd.
kupQdon-i [laT. cupido (Cupi
donis)] _ romaul miTolo
gi
aSi: siyvarulis RmerTi,
ro
melic
warmodgenili
hyav
daT
mSvildisriani
frTosani biWis saxiT; amu
ri.
kupQura [fr. coupure] nomi
naluri Rirebuleba qaRal
dis fulisa, obligaciebisa

an sxv. fasiani qaRaldisa.

aslariani k., asdolariani
k.
kUplet-i [fr. couplet] 1. leq
sis, simReris strofi
2. mr. kupletebi satiruli
an iumoristuli xasiaTis
simRera saWirboroto Te
maze.
saxumaro k.-ebi.
kUpon-i [fr. coupon] fasiani
qaRaldebis mosaWreli ta
loni procentebis misaRe
bad.
obligaciis k.
kUrant-i [fr. courant mimdinare]
koSkis saaTi, romelic
rekavs da Tan asrulebs
raime musikas, aseTi saaTis
musikaluri meqanizmi.
kurantebi mx.-is gagebiT
(mag. `rekaven kremlis ku
rantebi) Scd.
kUrare [< karib.] Zlieri
Sxami, romlis mi
Reba icod
nen samxreT amerikelma
in
dielebma zo
gierTi ad
gi
lobrivi mcenaris nor
Ci ylortebisa da fesve
bisgan; iyenebdnen isrebis
mosawamvlad; iwvevs kun
Tebis damblas da sik
v
dils; amJamad iyeneben me
dicinaSi (mcire dozebiT)
samkurnalod.

-285-

kur

rort kurorti da berZ. logos

[laT.
curator
moZRvreba] medicinis dar
mzrunveli, meurve] piri,
gi, romelic Seiswavlis ku
ro
melsac mindobili aqvs
rortebis samkurnalo Tvi
vi
sime, risame meTval
yure
sebebs.
oba.
k.-is instituti.
studentebis k.
kurortologiuri da sa
kurQer-i [fr. courrier] dawe
kurortologio.
se
bulebis Sikriki.
k. (s) kvleva-Zieba.
di plomatiuri kurieri
ix. di plomatia (Semokl. kUrs-i [laT. cursus srbola,mim
dinareoba] 1. moZraobis
di pkurieri).
mimarTuleba, gezi (gemisa,
kurQoz-i [fr. courieux (mamr.)
TviT
mfrinavisa da sxv.).
coirieuso (mdedr.) sasacilo,

yinulmWrelma
k. aiRo ar
sa
seiro] ucnauri, sasa
qtikisaken.
cilo, saseiro ambavi. Sem
2. gadat. (wign.) mimarTuleba,
Txveva.
gezi (politikaSi da sxv.).
kuriozuli.
swori sagareopolitikuri
k. SemTxveva.
k.
kurdQuk-i [Turq. kuyruk kudi]
3. fasiani qaRaldebis Rire
kanqveSa cximovani da
buleba.
nagrovi kunTTan, zogierT
laris k., dolaris k.
cxvris jiSebSi. (qarT. si
4. romelime mecnierebis an mi
si
non. duma).
calke sistemuri gadmocema
kUrort-i [germ. kurort sam
umaRles
saswavlebelSi;
kurnalo adgili] adgili,
saxelmZRvanelo, romelic
aseT gamocemas Seicavs.
sa
dac aris bunebrivi pi
ro
bebi
mkurnalobisTvis, maTematikis k., fizikis k.
5. umaRles an specialur sa
dasvenebisaTvis da mo
wyo
Sualo skolaSi: swavlebis
bilia sanatoriumebi, da
esa Tu is weli.
sasvenebeli saxlebi.

mexuTe k. studenti.
saqarTvelos k.-ebi, kli
6.
swavlebis
an samkur
na
lo
matiuri k., k. baxmaro.
proceduraTa das
ru
le
bu
sakurorto.
li
cikli.
s. sezoni.
saSualo skolis k., ta
kurortolOgia [germ. ku

kurAtor-i

-286-

kur

laxiT mkurnalobis k.
7. mr. kursebi moklevadiani
saswavlebeli, romelic iZ
leva momzadebas raime viw
ro specialobaSi.
kompiuteris k.-ebi, saSofro
k.-ebi, stenografiis k.-ebi.
kUrsanti 1. piri, romelic
kursebze (ix. kursi. mniS. 7)
swavlobs.
2. samxedro saswavleblis
k.-ebi.
kUrsiv-i [laT. cursiva gakruli
xeli] daxrili sastambo
Srifti, rac xeliT nawers
waagavs.
laTinuri k., qarTuli k.
kUrsor-i kompiuteris dis
pleis ekranze moZravi sa
niSni, romelic aRniSnavs
aqtiur wertils da rom
lis saSualebiTac xdeba
marTva.

l
la [it. La] musikaluri gamis
meeqvse bgera: am bgeris
aRmniSvneli noti
labializAcia [laT. Labialis
bagismieri] (lingv.) bge
re
bis momrgvaleba bge
re
bis warmoTqmis dros
xmovnebis (xSirad) da

Tan xmovnebis (iSviaTad):

mag. qarTuli xmovnebi `o,
`u warmoiTqmis la
bi
a
li
zaciiT.
labialuri.
labQluri [laT. Labilis]
ara
mtkice, aramdgradi, mer
yevi, moZravi.
labQrinT-i [berZ. Labirinthos]
1. Zvel saberZneTsa da eg
vi pteSi: mravali saTavsis
Semcvleli, Znelad gasag
ne
bi, daxlarTuli Sesasv
le
l-gamosasvlelebis mqone
Senoba.
2. rTuli, daxlarTuli gan
lageba quCebisa, Senobebisa
da misT.
3. (anat.) yuris SigniTa na
wi
li, omelic asrulebs sme
nisa da wonasworobis fun
qcias.
labirinti Scd.
labOrant-i [laT. Laborans
(laborantis) momuSave] la
bo
ratoriis, samecniero da
wesebulebis samecniero
teqnikuri TanamSromeli.
labaranti Scd.
laboratOria [laT. Labo
ratorium] dawesebuleba an
misi ganyofileba, sadac
asruleben eqsperimentul
samecniero-kvleviT samu
Saos.

-287 qimiuri l.
laboratoriuli da sa
la
boratorio.
l. (s). WurWeli, l. (s.) ana
lizi, l. (s.) ga
mokvleva.
labaratoria, labarato
ri
uli,
salabaratorio
Scd.
lAg-i [holand. Lag] 1. gemis
svlis siCqarisa da gavli
li manZilis gasazomi xel
sawyo.
2. gemis borti.
lAguna [it. Laguna] _ 1. wyal
mcire yure an tba, rome
lic zRvisagan aris mowy
vetili.
2. marjnis wriul kunZulebze,
e.w.
atolebze, Sinagani
wyalsatevi.
lagunisa.
lagunasi Scd.
lAdan-i [berZ. Ladanon] aro
matiuli fisiseburi niv
Tiereba, zogierTi tro
pikuli
xisa,
romelic
me
dicinaSi gamoiyeneba da
RvTis
metyvelebis
dros
mo
sawevad.
ladanuri.
lAva [it. Lava] gamdnari da
gavarvarebuli generaluri
masa, romelic amoifrqveva
vulkanidan.
lavisa.

laT

lavasi Scd.
lavQreba [holand. Laveeren]
1. ialqniani gemis svliT
cur
va ise, rom qari xan er
Ti mxridan uberavs, xan me
oredan; saerTod gemis svla
kursis (mimarTulebis) xSi
ri cvliT wyalqveSa qvebis,
TavTxelebis da misT. gver
dis asaqcevad.
2. (gadat.) moxerxebulad
gver
dis avla siZ
ne
le
ebi
saT
vis; raimesTvis Tavis
arideba; mdgomareobasTan
marjved Segueba.
lAvra [berZ. Laura] zogi di
di mamaTa monastris sa
xel
wodeba.
lavrisa.
lavrasi Scd.
lazAreT-i [fr. Lazaret, it.
Lazaretto] samxedro na
wil
Tan arsebuli patara sa
avadmyofo, hospitali.
polkis l.
lAzer-i [ing. Lazer] xelsawyo
sinaTlis paraleluri da
mZlavri konebis misaRebad.
laTQnur-i Zvel romTan
(romaelebTan) dakav
Si
re
buli.
l. ena, l. damwerloba.
laTQnuri amErika Sua
da samxreT amerikis qveyne

lai

-288-

bis saerTo saxelwodeba.

grZnobis an sagnis aRmniS
v
neli motivi, Tema, romelic
lAib-gvArdia [germ. Leib sxe
meordeba musikalur nawar
uli, tani da it. Guardia
moebSi.
(ix. gvardia)] zog monar

operis l.
qiul saxelmwifoSi: pri
vi
2. (gadat.) ZiriTadi azri, ro
ligirebuli jari (pirvel
melic araerTgzis meorde
xanebSi _ monarqis pi
radi
ba.
dacva).

romanis l.
laibgvardiuli.

leitmotivi Scd.
l. polki.
laibgvardieli, laib
gvar lAkmus-i [laT. Lakmoes <
diuli iwereba erTad.
laT.] lurji, saRebavi
leib gvardia Scd.
mce
nareuli nivTiereba; am
niv
TierebiT
gaJRenTili
lAib-medQkos-i [germ. Leib
qa
Raldi mJavis moqmedebiT
sxeuli,tani da laT. medicus
wiTldeba, xolo tutis
(ix. medikosi)] monarqis
moq
medebiT lurjdeba.
karis eqimi.
l.-is saRebavebi.
leib-medikosi Scd.
lAkmusis qARaldi lak
laQner-i [ingl. < Line xazi
musis xsnariT gaJ
RenTili
liner] 1. didi swrafmavali
qaRaldi, romelsac iyeneben
gemi.
samgzavro l., saokeano l.
rogorc indikators (ix.
2. didi samgzavro TviTmfri
in
dikatori, mniS. 2).
navi.
lakOnizm-i [berZ. Lakonizmos]
laQnsmen-i [ingl. Linesman]
(wign). azris gamoTqma
CogburTis, fexburTis da
mok
led da mkafiod.
lakoniuri.
zog sxv. SejibrebaSi: msa
l. pasuxi, l. warwera,
jis TanaSemwe, romelic
l. stili.
al
miT an SeZaxiliT aniS

lakonuri Scd.
nebs mTavar msajs burTi
sa Tu moTamaSeebis mdgo lAma1 - [esp. llama] momcro sa
sapalne cxoveli aqlemebis
ma
reobas; gverdis msaji,
ojaxidan; aqvs Zvirfasi
xa
zis msaji.
bewvi; gavrcelebulia sam
laitmOtiv-i [germ. Leitmo
xreT amerikaSi.
tiv] 1. (mus.) raime azris,

-289 lamisa.
lamasi Scd.
lAma2 [tibet. Blama umaRlesi]
tibetsa da monRoleTSi:
lamaistebis budist-ber
mo
nazoni.
lamAizm-i budizmis saxe
sx
vaoba tibetsa da mon
Ro
leTSi, romelic me-7
saukuneSi warmoiSva tibet
Si; umaRlesi sasuliero
piri dalai-lama.
lamaisti.
laminAria [< laT. lamina fir
fita] (zool.) wablisferi
wyalmcenare; iyeneben sa
qonlis sakvebad, sasuqad
da sxv. erT-erTi saxeobaa
`zRvis kombosto, romelic
sak
vebad gamoiyeneba.
lAmpas-i [fr. Lampas] ganieri
feradi zoli, romelic da
kerebulia formis Sarvlis
gverdiTi nakeris mTel
sig
rZeze garedan.
wiTeli l.-ebi, generlis
l.ebi.
lampQon-i [fr. Lampion] qa
Raldis an minis farani
gasanaTeblad, ilumina
ci
i
saTvis.
lAnget-o [fr. Languette pa
tara ena] xorcis kerZi
viwro (Txeli) da grZeli

lar

amonaWrebisgan dam
za
de
bu
li (dakepili).
lAngust-i [fr. Langousto]
zRvis didi aTfexa javS
ni
ani kibo.
lAndSaft-i [germ. Landschaft]
dedamiwis zedapiris xedi;
raime adgilis saerTo xe
di.
mTiani l.
landSafturi.
l. zonebi, l. ferwera.
lAncet-i [fr. Lancete < laT.
Lancea Subi, oroli, laxvari]
Zveleburi qirurgiuli
dana.
lapidAruli [laT. Lapidarius
qvis mTleli, qvaze amomW
reli] (wign.) mokle da
mkafio.
l. stili.
larQngit-i [berZ. larynx Cla
yngos xorxi] xorxis an
Teba.
laringologi, laringo
lo
gia, larin
gos
kopi.
lArgo [it. Largo faruli]
(mus.) 1. termini, romelic
aRniSnavs nel temps (ufro
nels, vidre adajo); iyeneben
upiratesad amaRlebul, sa
zeimo samgloviaro xasi
aTis nawarmoebSi.
2. zogjer: sonatis, simfo
ni
is, kvartetis da sxv. nela

las

-290-

Sem
srulebeli nawilis sa
xelwodeba.
lAso [fr. Lasso < esp. lazo] _
cxovelis dasaWeri yul
fiani sasroli Toki (qarT.
sin. qamandi, sagdebeli).
latAria [it. Lotteria] niv
Tebisa da fulis gaTamaSeba
bileTebis saSualebiT.
waugebeli l.
latarea, latareia Scd.
latifUndia [laT. Latifundium
latus farTo da fundus miwa,
ad
gil-mamuli, mamuli]
(wign.) msxvili kerZo adgi
l-mamuli.
laurEat-i [< laT. Laureatus
daf
nisgvirgvinosani] pi
ri, romelsac miniWebuli
aqvs gansakuTrebuli premia
xelovnebis,
mecnierebis,
teqnikis dargSi.
rusTavelis premiis l.,
nobelis premiis l., pia
nistTa saerTaSoriso kon
kursis l.
lAfet-i [germ. Lafette < fr.
laffus] dazga, romelzedac
damagrebulia qvemexis lu
la.
Tvlebiani l.
lAfsus-i [lT Lapsus davardna,
Secdoma, mcdari nabiji]
(wign.) uneblie Secdoma
(nawerSi, metyvelebaSi).

lapsusi, liafsusi, li
ap
susi Scd.
lAqSmi [sanskr.] induizmis
panTeonSi: silamazis, bed
nierebis, siyvarulisa da
simdidris qalRmerTi, RvTa
eba _ viSnus toli.
laqtAcia [laT. Lacto vawoveb
lactare rZis micema] rZis ga
moyofa sarZeve jir
kvlebis
mier.
lAckan-i [germ. Latzcha yulfi]
gadanakeci pijakis (kos
tiumis, paltos) mkerdis na
wilSi.
legalizAcia legalur
mdgo
mareobaSi
gadasvla
an gadayvana.
legAlur-i [laT. Legalis] ka
noniT aRiarebuli, nebadar
Tuli.
l. partia, l. gazeTi.
aralegaluri rac kanoniT
ar aris daSvebuli; iatak
qveSa.
a. literatura, a. organi
zacia.
lEgat-i [laT. Legatus gagzav
ni
li, elCi] 1. romis papis
di plomatiuri
war
mo
mad
geneli.
2. Zvel romSi: Tanamdebobis
piri provinciis mmarTvel
Tan.
lEgato [it. Legato dakavSire

-291bu
li] (mus.) erTi bgeridan
meoreze TandaTanobiT, ga
dabmiT (upauzod) gadasvla.
lEgenda [< laT. Legenda is,
rac unda waikiTxon] 1.
xal
xuri zepiri gadmocema
(qarT. sinon. Tqmuleba).
suramis cixis l.
legendAruli da legEn
duri 1. legendis xasi
aTisa; araCveulebrivi, Se
u
da
rebeli.
l. gadmocema, l. gmiroba.
2. geografiuli rukis nawi
li, romelzec aRniSnulia
pirobiTi niSnebi.
3. warwera monetaze an me
dalze.
legQon-i [laT. Legio (Legionis)]
1. igivea rac polki.
2. (ist). Zvel romSi: msxvili
sajariso SenaerTi.
3. zog qveyanaSi: sagangebo
sam
xedro nawili an samo
qalaqo organizacia.
legiOner-i [fr. Legionnaire] _
1. (ist.) legionis (mniS. 2)
jariskaci.
2. legionis (mniS. 3) wevri.
legitimAcia [laT. Legitimus
kanonieri,
dakanonebuli]
raime uflebasTan rwmu
nebis kanonierebis aRi
a
reba an damtkiceba; am
uf
lebis (rwmunebis) da

lei

madasturebeli sabuTi.
ledErin-i [germ. Leden tyavi]
bambis qsovili erTgvari,
tyavs mimsgavsebuli; iyene
ben wignis ydaze gada
sak
ravad.
liderini, liderini Scd.
lEdi [ing. Lady] did bri
taneTSi: lordis meuRle,
gaTxovili qali.
leTArgia [berZ. Lethargia]
avadmyofuri mdgomareoba,
romelic hgavs Rrma Zils
(qarT. xalxuri sa
xelwo
deba: saRaTas Zili).
leTargiuli.
l. mdgomareoba.
leTargQuli ZQli
igivea, rac leTargia.
letargia, letargiuli
Scd.
leibOrist-i [ing. Labourist <
labour Sroma] muSaTa par
tiis wevri inglisSi (ag
reTve avstraliasa da zog
sxva qveyanaSi).
leiboristuli.
l. partia, l. mTavroba.
leikEmia [berZ. Leukos TeTri
laima sisxli] (medic.) qro
nikuli daa
va
deba, rom
lis
Tvisac
da
ma
xa
si
aT
e
belia
sis
xlSi le
i
ko
citebis ra
odenobis
mniS
vnelovani
zrda.

lei

-292-

leikocQtebi [berZ. Leukos

sxv. saqonels.
TeTri kytos ujredi, sis lEndlord-i [ingl. Landlord]
msxvili ingliseli me
xlZarRvi, ZarRvi] (fizi
mamule, romelic TviTon
ol.) sisxlis TeTri bur
ar marTavs meurneobas da
Tulebi.
arendaze
gascems
miwas
leitEnant-i [fr. Leutenant]
fermerebze.
oficris wodeba armiasa
lEnC-i [ing. Launch] inglisSi,
da flotSi.
aSS-sa da zog sxva qveyanaSi:
ufrosi l.
meore sauzme (naSuadRevs).
lEma [berZ. Lmma] (maTem.)
leOpard
-i [laT. Leopardus <
damxmare Teorema, romelic
berZ. Leopardos] didi mta
aucilebelia mxolod sxva
cebeli cxoveli Zu
Zu
mwo
Te
oremis (an Teoremebis)
vari katisebrTa oja
xisa;
da
samtkiceblad.
aqvs Savlaqebiani yviTeli
lemisa.
lemasi Scd.
bewvi (si
non. panTera).
lEmur-i [laT. Lemures (mr.)] lesbOsur-i siyvAruli
1. Zv. romSi gardacvlilTa
qalis arabunebrivi sqesob
sulebis moCvenebebi, gar
rivi ltolva qalisadmi
dacvlili winaprebis su
[Zveli saberZneTis kunZul
lebi.
lesbosis (Lesbos) saxelis
2. patara cxoveli, naxevrad
mixedviT].
maimuni, primatebis razmisa, letAlur-i [laT. Letalis sa
binadrobs
afrikasa
da
sik
vdilo] sikvdilis ga
aziis tropikul tyeebSi.
momwvevi, sasikvdilo.
l. Sedegi, l. doza.
lEnd-lQzi [ing. Lend-lease <
letaluroba.
lend sesxis micema da lease
leTaluri Scd.
arendiT micema] aSS kon
g
resis mier 1941 w. miRebu lEqsika [< berZ. Lexikos sity
li kanoni, romlis safuZ
visa] ama Tu im enis an ro
vel
zec me-2 msoflio omSi
melime mwerlis sityvaTa
mo
kavSire qveynebze gascem
maragi.
dnen sesxs an arendiT aZ
qarTuli enis l., `vefxis
levdnen SeiaraRebas, masa
tyaosnis l.
lebs, kvebis produqtebs da

-293 leqsikuri.
qarTuli enis l. Semad
genloba, mwerlis l. Ta
viseburebani.
leqsikOgraf-i leqsikog
ra
fiis specialisti.
didi qarTveli l. sul
xan-saba orbeliani, XX sa
ukunis cnobili qarTveli
l.-ebi: akademikosi arnold
Ciqobava da profesori mi
xeil WabaSvili.
leqsikogrAfia [berZ. Lexikos
si
tyva da grapho vwer] leq
sikonebis Sedgenis Teoria
an praqtika.
qarTuli l.
leqsikografiuli da sa
leqsikografio.
l. (s.) muSaoba.
leqsikOlog-i _ leqsiko
logiis specialisti.
leqsikolOgia [berZ. Lexikos
sityva da logos moZRvreba]
enaTmecnierebis dargi, ro
melic swavlobs leqsikas.
leqsikologiuri da sa
leq
sikologio.
l. (s.) Sromebi, l. (s.)
ganyofileba.
leqsQkon-i [berZ. Lexikon si
ty
vani] 1. sityvebisa da
gamonaTqvamebis maragi.
2. wigni, romelSic anbanzea
gawyobili ama Tu im enis

leq

sityvebi da mocemulia ma
Ti ganmarteba imave enaze
an Targmani romelime sxva
enaze.
qarTuli enis ganmartebiTi
l., inglisur-qarTuli l.,
orTografiuli l., mdi
da
ri l.
3. erT-erTi teqstobrivi re
daqtorTagani, ro
melic Se
muSavebulia per
so
na
lu
ri
kompiuteris mom
x
ma
reb
le
bisaTvis.
saleqsikono.
s. muSaoba, s. masala.
lEqtor-i [laT. Leqtor mki
Txveli] piri, romelic
leq
ciebs kiTxulobs.
lektori Scd.
leqtorQum-i [laT. Leqtorium]
1. dawesebuleba, romelic
sajaro leqciebis mowyobis
saqmes ganagebs.
2. sadgomi (Senoba, darbazi),
sadac sajaro leqciebi
imar
Teba.
studentTa sasaxlis l.
lektoriumi Scd.
lEqcia [laT. Lectio kiTxva]
saswavlo sagnis an raime
Temis zepiri gadmocema;
aseTi gadmocemis Canaweri.
l.-is kiTxva, l.-ebis kur
si.
Lleqciuri.

lia

-294-

l. propaganda.
saleqcio.
s. saaTebi, s. darbazi.
lQana [fr. Liane(s) < lier Sekvra]
xviara da mcocavi mcenare,
romelic upiratesad gavr
ce
lebulia tropikul da
subtropikul tyeebSi.
lianisa.
lianasi Scd.
Cveulebriv mr. lianebi.
libEral-i _ 1. liberalizmis
(mniS. 1) momxre; liberaluri
partiis wevri.
2. (moZv.) ityodnen Tavisuflad
moazrovne adamianze
liberAlizm-i [< laT. Li
beralis Tavisufali] 1. po
li
tikuri
mimdinareo
ba,
ro
melic aer
Tianebs par
la
menturi wyobi
lebisa da
de
mokratiul Tavi
sufle
ba
Ta momxreebs.
2. uaryofiT movlenebTan
Sem
rigebloba, mavne Sem
wy
narebloba.
l. moswavlis codnis
SefasebaSi.
liberaluri.
l. partia.
lQbero [it. libero Tavisufali,
damoukidebeli] _ fexbur
TSi: `Tavisufali mcveli.
lQbido. [laT. libido survi
li, miswrafeba, Jini] _ fsi

qoanalizis erT-er
Ti Zi
riTadi cneba-seqsu
a
lu
ri
Jini, upiratesad ara
cno
bi
eri (termini SemoiRo z.
fro
idma).
librEtist-i [it. libretista] _
libretos avtori.
lQbreto [it. libreto] _ 1.
sityvieri teqsti operis
da zogi sxva musikalurvokaluri nawarmoebebisa.
2. operis, baletisa da misT.
mokle Sinaarsi.
lQga [fr. ligue laT. Ligare,
it. liga] _ (wign). pir
Ta, or
ganizaciaTa, sa
xel
m
wifoTa
kavSiri, ga
erTianeba. erTa
liga sa
xelmwifoTa saer
TaSo
ri
so gaerTianeba pir
vel da meore msoflio oms
Soris.
ligAtura [laT. ligatura kav
Si
ri] _ (mus). gadabmuli
no
tebi.
ligaturisa.
ligaturisa Scd.
lQder-i [ingl. leader] _ 1.
politikuri par
tiis, sa
zo
g adoebriv-po
l i
t i
k uri
organizaciis meTauri, xel
mZRvaneli.
parlamentis fraqciaTa
l.-ebi.
2. raime sportul Sejib
re
baSi dawinaurebuli piri

-295an gundi.
safexburTo Cempionatis l.,
pretendentTa turniris l.
liE [fr. lieue] _ sigrZis Zve
le
buri franguli sazomi;
udris daaxloebiT 4,5 km/s.
liesi.
liisa Scd.
lQver-i [ingl. liver RviZli]
_ dakluli saqonlis Sig
neuloba
(RviZli, guli,
filtvebi, elenTa), saWme
lad momzadebuli (Sdr.
yaurma).
l-is Zexvi.
lQvr-i [fr. livre] _ Zveleburi
franguli vercxlis fuli,
romelic Semdeg frankiT
Se
icvala.
lQvrea [fr. livree] _ Sveic
a
re
bis, laqiebis, meet
leebis
formis tansacmeli, mosir
muli.
livreisa
livreasi, livreia Scd.
lQzing-i [ingl. leasing]
grZelvadiani arenda man
qa
nebis,
satransporto
sa
Sualebebis, sawarmoo da
niS
nulebis nagebobebis da
sxv. qonebis gamoyenebisaTvis
da
valianebis TandaTanobiT
ga
daxdiT (dafarviT).
liTo... [berZ. Lithos qva] _ rac
qvebs, mTis qanebs Seexeba.

lik

(TirkmelebSi).
liTotropia.
liTogrAfia [berZ. lithos qva
da grapho vwer] 1. beWdva
specialuri brtyeli qvis
zedapiridan, romelzedac
winaswar xataven.
2. am wesiT miRebuli ana
beWdi.
mxatvruli l.
3. sawarmo an saamqro sadac
beWdaven aseTi wesiT.
liTografiuli.
l. portreti.
litografia, litogra
fi
uli Scd.
liTOsfero [berZ. lithos qva
da sphairo burTi, sfero] _
dedamiwis qerqi _ 30-80 kmis sisqis.
likvidAcia [fr. liquidation]
da likvidQreba [germ. li
quidieren] _ 1. risame (mag; sa
warmos, dawesebulebis) saq
mianobis Sewyveta; daxurva,
gauqmeba.
trestis l.
2. visame, risame mospoba.
wera kiTxvis ucodinarobis
l.
salikvidacio.
s. komiria.
likvidUroba [< laT. liquidus
fr. liquide Txeva
di, mim
di
na
re] _ ban
kebisa da sa
war
mo

lil

-296-

ebis una
ri
anoba droulad
Se
asrulon TavianTi fu
la
di valdebulebebi, ris
ga
naRdebac, fulad qcevac
Se
iZleba.
likviduri.
lilQput-i _ aranormalurad
patara tanis adamiani (qarT.
sinon. qondriskaci. ju
ja) [fantastikuri qveynis
_ lili putiisebri cic
qna mcxovreblebis saxel
wodebis mixedviT, romelTa
Sesaxeb moTxrobi
lia j.
sviftis roman `gulive
ris
mogzaurobaSi].
lili puta Scd.
lQman-i [berZ. limen yure, nav
sadguri] _ yure mdinaris
qve
mo dinebaSi an mlaSe
tba zRvasTan axlos, Cve
ulebriv samkurnalo ta
laxiT mdidari.
lQmit-i [laT. limes (limitis)
zRvari] _ norma, romlis
farglebSic SeiZleba ri
sa
me xarjva, ramiT sargeb
loba.
eleqtroenergiis l., im
portis l.
limnolOgia [berZ. limn
tba da Logos moZRvreba]
hidrologiis dargi, rome
lic swavlobs tbebs; tbis
mcodneoba

limUzin-i [fr. Limousine]

daxuruli, SigniT Semi
nu
li tixris mqone msubuqi
av
tomobili.
lQmfa [laT. Lympha sufTa
wyali, sinotive] uferuli
siTxe adamianisa da ZuZumwo
vari cxovelebis sxeulSi;
mimoqceva organizmis yvela
qsovilsa da ujredSi.
limfuri.
l. jirkvlebi.
limfaturi Scd.
lQngvist-i lingvistikis
spe
cialisti (qarT. sinon.
enaTmecnieri).
lingvQstika [fr. Linguistique <
laT. Lingue ena] mecniereba
enis Sesaxeb (qarT. sinon.
enaTmecniereba).
lingvistikuri da (dasaS
vebia) lingvisturi.
l. gamokvleva.
lQnza [germ. Linse] optikuri
mina; SemosazRvrulia ori
mrudxaziani,
Cveulebriv
sfe
ruli zedapiriT, rome
lic gardatexs sinaTlis
sxivebs.
mikroskopis l.
linzuri.
l. teleskopi.
linolEum-i [laT. Linum ti
lo da oleum zeTi] sqeli
magari qsovili, gan
sa
kuT

-297rebuli narevi nivTi

erebiT
gaJRenTili; iyene
ben iatak
ze dasagebad.
linoliumi Scd.
lQnCis sasAmarTlo (kano
ni) brbos mier dasja (cemawameba, mokvla) gamoZiebisa
da gasamarTleblis gare
Se (ing. Lynch vinme plan
ta
toris, Carlz linCis gva
ris mixedviT.].
lQra1 [berZ. Lyra] Zveli ber
Znebis simebiani sak
ravi;
iTvleba poeturi Semoq
medebis, STagonebis sim
bo
lod.
lQra2 [it. Lira] fulis er
Te
uli italiasa da Tur
qeTSi.
lQrizm-i _ lirikuli xasiaTi,
lirikuli Sinaarsi risame.
nikoloz baraTaSvilis
leqsebis l.
lQrika [berZ Lyrikos lirasTan
(ix. lira1) dakavSirebuli]
1. poeziis saxeoba, ro
me
lic gamosaxavs poetis
grZnobebsa da gancdebs.
2. am saxis poeziis na
war
mo
ebaTa erToblioba.
akakis l.
lirikuli.
l. poezia.
lirQkuli wQaRsvla _
(wign). mxatvruli nawarmo

lit

ebis Txrobis Sewyveta da

avtoris piradi gancdebis
CarTva.
liriuli Scd.
lirQkos-i _ poeti, romelic
lirikul leqsebs wers.
lQsting-i [ingl. listing siaSi
Setana] _ monacemebis dabeW
dva, romelic kompiuterma
mogvca.
litAnia [berZ. litaneia] _ sa
yo
velTao locva, romlis
dro
sac eklesias gars uv
lian; imarTeba didi dRe
saswaulis (an saero gan
sacdelis) dros.
literAtor-i _ piri, romlis
profesiaa literaturuli
saqmianoba; mwerali.
literAtura [laT. Litteratura]
1. werilobiT nawarmoebTa
erToblioba.
axali qarTuli l.
2. mxatvrul nawarmoebTa
(poezia, proza, drama) er
Toblioba.
qarTuli klasikuri l.
3. raime sagnis Sesaxeb ar
sebuli nawarmoebTa erTob
lioba.
samedicino l., teqnikuri
l., mxatvruli literatura
_ igivea rac literatura
(mniSv 2).
literatUruli da sa

lit

-298-

literAturo _ rac da
kav
Sirebulia
mxatvrul
li
teraturasTan.
l. (s.) wreebi l. (s.) na
warmoebi.
lite
ratUruli (sali
terAturo) Ena saerTosa
xalxo enis damuSavebuli
forma, romelsac aqvs gar
k
ve
uli formebi.
lQtr-i [fr. Litre berZ. Litra
girvanqa] _ siTxis sazomi
er
Teuli; udris 1000 kub.
sm-s.
erTi l. rZe.
litra Scd. (am mniSv.).
lQtra _ qarTuli sityvaa da
niSnavs Tixis patara viw
royelian wylis WurWels.
lQtraJ-i [fr. Litrage] _ raime
WurWlis
tevadoba
rac
lit
rebiT izomeba.
avzis l.
litUrgia [berZ. Leiturgia
RvTis
msaxureba] _ mTavari
qristianuli mRvdelmsaxu
reba; Jamis wirva.
litUrgika _ moZRvreba
mRvdelmsaxurebis wesebis
Se
saxeb.
lQft-i [ing. Lift] _ mraval
sarTulian SenobebSi mo
wyobili
vertikalurad
moZ
ravi eleqtro manqana.

samgzavro l., satvirTo

l.
melifte piri, romelic
lifts emsaxureba (sinon.
liftiori).
meliftisa.
meliftesi Scd.
liftQor-i _ igivea, rac me
lifte (ix. lifti).
liqQor-i [fr. Liquer] tkbili
magari (alkoholiani) sas
meli.
lQqtor-i [laT. Lictor] Zvel
romSi: umaRlesi Tanam
de
bobis piris (mag. konsulis,
diqtatoris) Tan
mxlebi pi
ri, misi mcveli.
licEist-i _ liceumis mos
wavle.
licEnzia [< laT. Licentia ne
bis darTva] 1. saqonlis
saz
RvargareT gatanis an
Semotanis nebarTva; am ne
bar
Tvis damadasturebeli
sabuTi.
2. raimeTi SeRavaTianad an ufa
sod sargeblobis uf
le
ba.
3. raime sameurneo ko
mer
ci
uli moRvaweobis nebarTva;
gamogonebis, sa
vaWro markis
gamoyenebis ufleba.
licEumi da lQcei [<
berZ. Lykeion aTenSi koro
mis (oles, skola-baRis)
saxelwodeba, sadac aris

-299to
tele aswavlida] 1.
safrangeTisa da dasavleT
evropis zog sxva qveyanaSi:
saSualo saswavlebeli.
2. saqarTveloSi: saSualo
saswavlebeli
romelime
sagnebis
gaZlierebuli
swavlebiT.
sabunebismetyvelo l.
liceumis.
lOb-i [ing. Lobby kulua
re
bi] kontorebisa da
agentebis sistema, ofici
a
lurad da araofici
alu
rad moqmedi jgufebi, rom
lebic zewolas axdenen
parlamentis wevrebze gan
sazRvruli wreebis inte
resebisaTvis.
lobizmi, lobisti, lobi
reba.
logAriTm-i [berZ. Logos far
doba, Sefardeba da arithmos
ricxvi] (maTem.) maCvenebeli
xarisxisa, romelSic unda
aviyvanoT ricxvi (fuZed
wo
debuli), rom miviRoT
mocemuli ricxvi.
l.-ebis cxrili.
logariTmuli.
l. gantoleba, l. gamoT
vla.

logarQTmuli saxAzavi

iaraRi sxvadasxva martivi

gamoTvlis Sesasruleblad.

lov

lOgika [berZ. Logik] 1. mec

niereba azrovnebis forme
bisa da kanonebis Se
saxeb.
dialeqturi l.
2. mizanSewoniloba, kanon
zo
mier
eba risame.
movlenaTa l.
logikuri.
l. daskvna.
loRika, loRikuri Scd.
logopEdia
[berZ.
Logos
sityva,
metyveleba
da
paideia aRzrda] mecniereba
metyvelebis sxvadasxva nak
lisa da maTi mkurnalobis
Sesaxeb.
lOgos-i [berZ. Logos sityva,
cne
ba, azri, goneba] 1. Zve
l
berZnul
materialis
tur
filosofiaSi (heraklites
Tan) sayovelTao kanonzomi
ereba.
2. idealistur filosofiaSi:
sulieri
pirvelsawyisi,
RvTa
ebrivi goneba da misT.
sxva mistikuri cnebebi.
logOti p-i [berZ. Logos sityva
da typos anabeWdi] raime
for
mis, dawesebulebis, aso
ciaciis da a.S. martivi gra
fikuli aRniSvna, emblema.
lovElas-i [fr. Lovelace ing.
mwerlis s. riCardsonis
roman `klarisa harlousis gmiris saxelis mixedviT]

loz

-300-

qalebis motrfiale mama

ka
ci.
lOzung-i [germ. Lozung]
mokled gamoTqmuli mimar
Tva, romelic gamoxatavs
saxelmZRvanelo ideas, po
li
tikur moTxovnas (qarT.
sinon. mowodeba).
loiAlur-i [fr. ing. Loyal
erTguli] 1. arsebuli sa
xelmwifo xelisuflebis
mom
xre, erTguli.
2. rac aseT erTgulebas ga
moxatavs.
l. damokidebuleba.
3. vinc keTilsindisierad eq
ceva visme an rasme.
loialuroba.
lokalizAcia da lokalQ
zeba [laT. Localis adgilob
rivi] 1. raimes gavrcelebis
SezRudva
gansazRvrul
zRvrebSi, romelic Tavmoy
ri
lia romelime gansazRv
rul adgilze.
2. risme adgilis Semosaz
Rvra.
lokAlur-i [laT. Localis]
(wign.) rac garkveul ad
gils ar scildeba; ad
gilobrivi.
l. omi.
lokAtor-i [< laT. Loco gan
va
lageb] 1. aparati, rom

lis saSualebiTac arkveven

sxva
dasxva obieqtis adgil
mdebareobas.
2. aparati, romelic gan
saz
Rvravs sxeulis adgil
mdebareobas mis
gan arek
lili, bge
ri
Ti tal
Re
bis
an ra
di
otalRebis sa
Su
a
lebiT.
lokAut-i [laT. Lock out vin
mes win karis daxurva]
mflobelebis mier sawar
moebis erTdrouli daxurva
da masiuri ganTavisufleba
muSa-mosamsaxureebisa ga
fic
vebis Sewyvetisa da ma
Ti moTxovnebis uaryofis
mizniT.
lokomOtiv-i [fr. Locomotive
< laT. Locus adgili, motio
moZraoba] Zalovani man
qa
nebis, orTqmavalisa da
Tbo
mavalis saerTo saxel
wodeba.
salokomotivo.
s. brigada s. depo.
lOmbard-i [geogr. sax.] sa
xelmwifo an komerciuli
sakredito
dawesebuleba,
romelic sesxs iZleva Zvir
faseulobis an moZravi qo
nebis dagiravebiT [italiis
provincia lombardiis sa
xelis mixedviT,saidanac Sua
saukuneebSi
gamodiodnen

-301me
vaxSeebi).

lOmbenis mAgida [moZv. sa

TamaSo kartis lombenis
saxelwodeba] _ banqos sa
TamaSo asakeci magida, xa
verdiT gadakruli.
lOnu-i [fr. Lonye Toki, qaman
di] mavTuli an Toki, ro
melic gamobmulia cirkis
msaxiobis qamarze saxifaTo
triukebis gakeTebis dros.
lOJa [fr. Loge] 1. mayu
rebelTa darbazSi ram
de
nime kacisTvis ga
moyofili
adgili.
meore iarusis l.
2. sxdomaTa darbazSi, stadi
onze: adgili, gamoyofili
presis muSakebisaTvis,stum
rebisaTvis das xv.
3. masonTa sazogadoebis gan
yofileba.
lOrd-i [ing. Lord] _ inglisis
umaRles
TavadaznaurTa
mem
kvidreobiTi tituli.
l.-Ta palata.
lOrnet-i [fr. Lorgnette] sa
xeluriani dasakeci saT
vale.
losQon-i [fr. Lotion] erT
gvari surnelovani wyali.
lOt-i [ing. Lot] _ 1. auqcionze
gasayidi saqonlis sazomi
erTeuli, saqmiani garigebis
dros.

luz

2. TviTon es gasayidi nivTi,

saqoneli (auqcionze).
lOto [fr. Loto < it. lotto]
saTamaSo, romelSic bur
Teb
ze faraven amoZaxebul
cifrebs (an naxatebs).
lotOtron-i mbrunavi
doli, romelSic yrian la
tariis bileTebs nomrebis
gasaTamaSeblad.
lOcia [< holand. Lootsen gemis
tareba] zRvebis, sawylo
gze
bisa da sanapiroebis
aRweriloba, rac saWiroa
gemebis usafrTxo tare
bi
saTvis.
lociisa.
lociasi Scd.
lOcman-i [holand. Loootsman]
saxifaTo da Znelad ga
savlel raionebSi gemebis
gatarebis specialisti.
lOjia [it. Loggia] 1. Senobas
mikruli Ria aivani.
2. Senobis nawili,romelsac
gareTa kedlis nacvlad
aqvs Ria kolonada an Ta
Ri.
lojiisa.
lojiasi, loji Scd.
lUza [holand. Luza] bili
ardis magidis kideze da
kidebuli Wrili, romlis
qveSac mimagrebulia bade
burTis Casagdebad.

luT

-302-

luTEran-i luTeranobis

cenciuri, luminiscenturi
Scd.
mim
devari.
l
u
m p e n p r o l e t a r Q a t - i
luTerAnoba protestan
[germ. Lumpenproletariat] _
to
bis erT-erTi ZiriTadi
dekla
sirebuli elementebi
mi
marTuleba, romelic aR
(maTxovrebi, mawanwalebi da
mocenda me-16-s.-Si germa
misT.).
niaSi martin luTeris moZ
lUna-pArk-i [germ. Luna-park]
Rvrebis safuZvelze.
qalaqis parki sxvadasxva
luTeranoba.
saxis atraqcionebiTa da
l. eklesia.
gasarTobebiT.
qarTulSi winaT ixma
re
boda loTrangoba.
lunAtizm-i [laT. luna mTva
luteranoba Scd.
re] _ avadmyofuri mdgo
luQdor-i [fr. Louisdor sa
mareoba, romlis drosac
kuT. saxeli.] Zveleburi
mZinare adamiani sxvadasxva
franguli oqros fuli.
moqmedebebs as
rulebs me
qa
nikurad (ga
uT
viTcno
bi
e
lUk-i [holand. Luik] _ CasaZ
reblad).
romi Wrili (mag. gembanze,
scenaze da sxv.)
lunAtik-i [laT. lunaticus] lu
natizmiT daavadebuli.
lukUlusis nAdimi mdid
ruli
nadimi
[romauli lUpa [fr. Loupe] gamadidebeli
sardlis Lucallus-is (177-56
SuSa.
ww. Zv. welT.) saxelis mi lUstra [fr. Lustre] _ Werze Ca
xed
viT, romelic cno
bi
li
mosakidebeli gasana
Te
beli
iyo simdidriT da araCve
mowyobiloba, romelzedac
ulebrivi nadimebiT).
ramdenime eleqtronaTura
luminescEncia [< laT. Lu
an sanTelia (qarT. sinon.
men (luminis) sinaTle]
WaRi).
(fiz.) raime sxeulis civi
liustra Scd.
na
Teba, gamowveuli eleq
t lustrAcia [poln. Lustracja]
ruli, qimiuri an sxva pro
saxelmwifo qonebis peri
cesebiT.
oduli aRwera.
luminescenciuri.
lUqs-i1 [laT. Lux sinaTle]
l. lampa, l. analizi.
ganaTebis sazomi erTeuli.
luminiscencia, luminis

-303-

lUqs-i2 [fr. Luxe fufuneba]

mag

titulis mqone piri,

Zvirfasad, komfortulad magQstral-i [laT. magistralis
mTavari, warmmarTveli] 1.
mo
wyobili; umaRlesi ka
ZiriTadi, mTavari xazi ra
tegoriisa.
ime qselis (mag; rkinigzis,
kaiuta l., maRazia l.,
eleqtrogayvanilobis, te
nomeri l. (sastumroSi).
liuqsi Scd.
le
grafis) sistemaSi.
2. qalaqis farTo quCa, ro
liucQfer-i [laT. Lucifer si
mel
zedac Cveulebriv ga
naTlis matarebeli, Lux
cxovelebuli moZraobaa.
sinaTle, ferre tareba]

mTavari m; qalaqis axali

qristianobaSi: eSmaki, jo
m.
joxeTis mbrZanebeli,satana,
magistraluri da samagis
dacemuli angelozi.
tralo.
m. (s.) gazsadeni, m. (s.) ka
beli, m. (s.) arxi.
m
magQstrat-i [laT. magis
tratus (mr.)
xelisufalni,
mAgia [laT. magia] jadosnoba,
mmar
Tveloba] dasavleT
jadoqroba; misnoba.
evropis zog qveyanaSi: qa
magiuri.
la
qis mmarTveloba, mu
ni
m. sityva, m. Zala.
ci paliteti.
mAgistr-i [laT. magister uf mAgma [berZ. magma comi] (ge
rosi maswavlebeli] 1.
ol.) vulkanis moqmedebis
zog qveyanaSi: erT-erTi sa
Sedegad dedamiwis siR
mecniero xarisxi; am xa
ris
rmidan amotyorcnili gam
xis mqone piri.
dnari silikaturi masa; misi
filosofiis m.
gacivebiTa da gamagrebiT
2. umaRles saswavlebelSi
warmoiqmneba amofrqveuli
or
safexuriani swavlebis
qanebi.
me
ore safexuris kursdam
m.-is amofrqveva.
Tavrebuli.
magmuri.
3. Sua saukuneebSi: bermo
naz
m. qanebi.
v
nuri an rainduli orde
magmisa.
nis meTauris tituli; am
magmasi, magmatiuri Scd.

mag

-304-

mAgnat-i [laT. magnatus di

debuli] msxvili kapi
talisti, memamule, mewarme.

finansuri
kapitalis
m.ebi.
magnEtizm-i _ (fiz.) magnitur
movlenaTa erToblioba.
dedamiwis m.
mAgneto
[fr.
magnto]
eleqtromagnituri
xel
sa
wyo
sawvavi
narevis
asan
Tebad (naperwklis war
mo
saqmnelad) Sigawvis Zra
vas cilindrebSi.
mAgnit-i [berZ. magntis] rki
nis madnis an foladis na
Weri, romelsac aqvs unari
miizidos rkinis an fo
ladis sagnebi (moZv. sinon.
andamati).
xelovnuri m.
magnituri.
m. veli.
miaqcieT yuradReba: mag
niti, magram magnetizmi,
mag
neto.
magnitOfon-i [berZ. magntis
magniti da phone bgera]
aparati magnitur firze
bge
ris Casawerad da Semdeg
mis kvlav sawarmoeblad.
magnitafoni Scd.
magnolOgia [fr. magnolia]
maradmwvane xe an buCqi;

aqvs TeTri surnelovani

yvavilebi; xarobs Tbil
qveynebSi.
mAdam-i [fr. madame] 1. qal
batoni, mimarTva gaTxo
vil
qalisadmi safrangeTSi, er
Tvis agreTve saxelsa da
gvars; miRebulia sxva mra
val qveyanaSi.
2. Zvelad ucxoeli aRm
zrdeli mdidar ojaxebSi.
mademuAzel-i [fr. mademoi
selle] qaliSvili, mimarTva
gauTxovar qalisadmi saf
rangeTSi, erTvis agreT
ve
saxelsa da gvars; miRe
bu
lia sxva mraval qve
ya
naSi.
mAdera erTgvari magari
Rvi
no.
madrQgal-i [fr. madrigal]
maxvilgonivruli
patara
li
rikuli leqsi, Cveuleb
riv miZRvnili qalisadmi.
maEstro [it. maestro] sa
patio wodeba did xelovnis
(diriJoris, kompozitoris,
mxatvris), agreTve moWad
ra
kis.
mavzolEum-i [laT. mausoleum
< berZ. mausoleion kariis
mefis mavzolias ganTq
muli akldama] didi ar
qiteqtoruli nageboba saf
lavze; (mavzolis akldama

-305-

mai

aSenebuli iqna Zv.w. me-4

tike] _ mecniereba samya
sa
ukuneSi mcire aziaSi, q.
ros raodenobriv damoki
ga
likarnasSi).
debulebaTa da sivrciTi
tutanhamonis m.
formebis Sesaxeb.
elementaruli m., umaRlesi
mAvreb-i [< berZ. mauros muqi]
m; gamoyenebiTi m.
antikur xanasa da Sua
maTematikuri.
sa
ukuneebSi:
CrdiloeT
m. amocana.
af
rikis (egvi ptis gamoT
maT. anAlizi erTob
v
lebiT)
ZiriTadi
mo
li
oba maTematikis dar
ge
saxleobis, agreTve
ma
bisa,
romelTa
mi
z
a
n
ia
fun
Ti
dampyrobi
arabebis
qciebis kvleva usas
rulod
ev
ropuli saxelwodeba.
mcireTa
me
T
o
d
ebiT.
mazdeAnoba da mazdEizmi
maTmatika Scd.
Zveli sparselebis re
li
gia (qarT. sinon. ce maTUsala: maTusalas xnisa
ityvian Zlier xnier
cx
lTayvanismcemloba).
ada
mianze [bibliuri pat
[umaRles RvTaebis ahu
riarqis maTusalas saxelis
ra mazdasi (ormuzda mixedviT romelmac yve
`naTeli
sawyisi)
saxe
la
ze didxans (969 wels)
li
dan. damaarsebeli am
icocxla].
re
ligiisa aris mi
Ti
uri
wi
naswarmetyveli zo
roas mAia jgufi enobrivad
monaTesave
indieli
t
ra zaratustra; `wmin
xal
x
ebisa,
romlebic
da wigni mazdeizmisa aris
cxov
robdnen meqsikis, hon
avesta].
durasisa da gvatemalis
mazdeianoba Scd.
teritoriebze;
hqondaT
mazOxizm-i _ sqesobrivi
ierog
l
ifuri
dam
w
er
loba
ukuRmarToba erTgvari [av
axal wel
TaR
ri
cx
vis da
s
trieli mwerlis zaxer
sa
w
yisSi.
mazoxis gvaris mixedviT,
maiOlika [it. maiolica < majo
ro
melmac aRwera igi].
lica dasaxeleba kunZul
mAzurka [< polon. mazurek]
maliorkasi (maiorka)] _ 1.
polonuri erovnuli cekva;
mxatvruli keramikis saxe
musika am cekvisTvis.
oba.
maTemAtika [berZ. mathma

mai

-306-

2. feradi gamomwvari Ti
xis
nawarmi, romelic dafaru
lia gaumWvirvale WiquriT.
(sarkaliT).
maiolkisa.
maiolkasi Scd.
maQor-i [laT. major ufrosi]
armiaSi: oficris wo
de
bu
leba, kapitnis momdevno;
am wodebulebis mqone ofi
ceri.
mAket-i [fr. maquette] _ raime
nakeTobis nimuSi Semci
re
bul zomisa, modeli.
saxlis m., dekoraciis m.,
wignis m.
makiavElizm-i politika
rom
lis mixedviTac dasa
xu
li miznis misaRwevad ga
marTlebulia yovelgvari
sa
Sualeba
[florenciis
res
publikis politikuri
moRvawisa da mwerlis ma
ki
avelis (1469-1527 w.) sa
xelidan].
makQaJ-i [fr. maquillage] _ kos
me
tikis saxeoba feris
wasma saxeze.
makQntoS-i [ing. mackintosh <
sakuT. sax.] wyalSeuvali
(garezinebuli)
qsovilis
sawvimari erTgvari.
makentoSi, makentoJi Scd.
mAkler-i [germ. makler] Su
a
mavali savaWro, sabirJo

garigebaSi.
birJis m.
makro... [berZ. makros grZeli,
didi] rTuli sityvis pir
veli Semadgeneli nawili;
niSnavs dids, msxvils.
makrokOsmos-i [berZ. makros
didi da kosmos sam
ya
ro] var
skvlavTa sam
ya
ro; kosmosi
(Sdr. mik
ro
kosmosi).
makulAtura [germ. makulature
laT. makulo vsvri] 1. beW
dvis dros gafuWebuli qa
Ral
di, agreTv uvargisi qa
Raldi, wignebi, romlebic
kvlav qaRaldad unda ga
damuSavdes.
2. gadat. (saub.) ityvian mdare
xarisxis,uniWo nawarmoebze,
literaturaze; aseT nawar
moebTa erToblioba.
malAria [it. malaria] cieba,
cieb-cxeleba.
malariuli da sama
la
rio.
m. (s.) dispanseri.
maliaria, maliariuli,
samaliaro Scd.
mAmluq-i [arab. mamluq mo
na] Sua saukuneebSi eg
vi p
teSi: Turqi da kav
kasiuli
(maT Soris qarTveli) tyve
monebisagan Semdgari sul
Tanis piradi gvardiis ja
riskaci (Sdr. ianiCari).

-307 ixmareboda agreTve mama(e)

luki.
mAmona [berZ. mamonas simdid
re < arab] 1. Zvel aR
mo
savleTis zog xalxSi: sim
didris RvTaeba.
2. (gadat.) angareba, vercx
lismoyvareoba.
mAmont-i [rus. ] ga
da
Senebuli cxoveli spi
losebrTa ojaxisa, hqonda
grZeli, xSiri bewvi da mox
rili eSvebi.
mAnana [berZ. manna < Zv. ebr.]
bibliuri legendis mixed
viT: sakvebi, romelic ze
cidan ucvioda ebraelebs
udabnoSi svlis dros.
mAnanis bUrRuli xorb
lisgan damzadebuli wmin
da burRuli.
mAnanis fAfa am burRu
lis moxarSviT damzadebu
li fa
fa.
mananisa.
mananasi, manis burRuli,
fafa Scd.
mAngo [fr. mango < mal.] 1.
maradmwvane
citrusovani
xe
xili.
2. am xexilis surnelovani
tkbili
nayofi;
xarobs
aziaSi.
m.-s wveni.

man

mandArin-i [esp. mandarin] 1.

maradmwvane
citrusovani
xe
xili.
2. am xexilis narinjisferi
surnelovani tkbili nayo
fi.
mAndat-i [laT. mandatum da
va
leba] visame rwmune
bulebis dama
das
turebeli
mow
moba.
deputatis m.
samandato: samandanto ko
misia komisia, ro
melic
iq
mneba yrilobaze, kon
fe
ren
ciaze, kongresze de
legatebis rwmu
ne
bu
le
baTa
Sesamow
meb
lad.
mandEizm-i religia, romel
Sic Sereulia iudaizmis,
zoroastrizmisa da Zveli
babilinuri religiis ele
mentebi; warmoiSva meso
potamiaSi Cveni eris da
sawyisSi [naTeli Zalis
man
dad-haias saxelis mixed
viT].
mAnevr-i [fr. manoeuvre] 1.
jarebis an flotis moZ
ra
oba, gadaadgileba saomari
operaciebis dros.
SemovliTi m.
2. (gadat.) eSmakuri, veraguli
moqmedeba; fandi, xriki.
manEvrebi 1. (samx.) didi
taq
tikuri mecadineoba, nam

man

-308-

d
vil saomar pirobebTan
mi
axlovebuli.
sagazafxulo m.-ebi, saz
Rvao m.-ebi.
2. (rk.-gz.) sadguris xazebze
lokomotivebisa da vagone
bis moZraoba ma
tareblebis
Sedgenis mizniT.
samanevro.
s. elmavali.
manEken-i [fr. mannequin] 1.
adamianis sxeulis formis
fi
gura tansacmlis saCve
neblad (maRaziebSi, ateli
ebSi).
cocxali m.
2. piri, romelsac acvia axa
li fasonis tansacmeli
saCveneblad (modebis de
monstraciis dros).
mAneJ-i [fr. mange] 1. SemoRo
bili moedani an specialuri
di
di Senoba, romelic gan
kuTvnilia cxenebis saxed
nad an cxenosnobis saswav
leblad.
2. cirkis wre, mulani (sinon.
arena).
3. patara gadasatani Se
moRo
bili moedani bavSvebisTvis,
romlebic fexs id
gamen.
mAnera [fr. maniere] 1. moqme
debis, qcevis Tavi
sebureba;
Cveva.
kargi m.-ebi, cudi m.-ebi.

2. (mr.). Tavis daWeris wesebi,

yofaqcevis normebi.
3. romelime avtoris, visame
Semoqmedebis TviseburebaTa
mxat
vruli
nawarmoebis
Sesrulebis xerxebis er
Tob
lioba.
mAnia [berZ. mania vneba, sigiJe]
1. adamianis avadmyofuri
fsiqikuri mdgomareoba, ro
desac mTeli misi grZnoba
da goneba raime erTi ide
isaken aris mimarTuli.
gandidebis m.
2. Zlieri midrekileba ra
i
mesadmi.
manikQur-i [fr. manicure <
laT. manus xeli curo vuv
li,
vasufTaveb] xelis frCxi
lebis sagangebo gawmenda
gaprialeba.
manikuri, manikiurebi Scd.
mani pulAcia [fr. manipulation]
1. (wign.) raime rTuli moq
medeba, rTuli xerxi xeliT
muSaobisas.
2. (gadat.) oini, yalTabando
ba, sieSmake.
manQfest-i [laT. manifes
tus aSkara] 1. umaR
lesi
xelisuflebis
we
ri
lo
bi
Ti mimarTva, mowodeba,
mosaxleobisadmi gan
sa
kuT
rebuli mniSvnelobis mqone
movlenis gamo.

-309 m. msoflios yvela xal

xisadmi.
2. politikuri partiis, sa
zogadoebrivi or
gani
zaci
is werilobiTi saprogramo
mimarTva.
manifEstant-i _ manifesta
ci
is monawile.
manifestAcia [laT. manifes
tatio gamocxadeba] masobrivi
svla quCaSi solidarobis
an protestis gamosaxatad.
manOmetr-i [berZ. mamos ara
mkvrivi da metreo vzomav]
xelsawyo siTxis an gazis
(airis) wnevis gasazomad.
monometri Scd.
manUet-i [fr. mauchette] _ pe
rangis maja, mis saxeloze
mib
muli an mikerebuli.
gAnsarda [fr. mansarde < sak.
sax.] sacxovrebeli sad
gomi saxlis sxvenze, da
qanebul saxuravis qveS.
mansardiani.
m. koteji.
dasaSvebia mansardi.
mAntia [gvind. berZ. mantion]
1. farTo, grZeli wamosas
xami.
monazvnis m.
2. (zool.) zogi uxerxemlo
cxovelis kanis naoWi, ro
me
lic faravs sxeuls.
moluskis m.

maJ

3. (geol.) sfero dedamiwis

qerqis qveS.
mantiisa.
mantiasi Scd.
mAntisa [laT. mantissa dama
teba, mogeba] (maTem.) lo
gariTmis wiladuri nawi
li.
mantisisa.
mantisasi Scd.
mAnto [fr. manteam] qalis
farTo palto, Cveulebriv
bewvisa.
mAntus reAqcia (medic.)
kanis sinji organizmis tu
berkulioziT
daavadebis
dasadgenad.
manUskri pt-i [laT. manuscrip
tum] xelnaweri,upiratesad
Zveli.
manufAqtura [laT. manu
faqtura] 1. (ekon.) warmoebis
forma, romlisTvisac da
ma
xasiaTebelia xelis iara
Rebis gamoyeneba da Sromis
ganawileba muSebs Soris.
2. safeiqro mrewvelebis na
warmi; qsovilebi.
manufaqturuli.
kapitalizmis m. periodi.
manufaqturisa.
manufaqturasi Scd.
mAJor-i [fr. majeur] (mus.).
musikaluri wyoba, romlis
bgerebi qmnis did mcire

maJ

-310-

terciebisgan
Semdgar
akords; damaxasiaTebelia
mxne, mxiarul elferi (sa
pirisp. minori).
maJorQtar-i [fr. majoritaire
< majorite umravlesoba
<
laT. major didi] parla
mentis deputatobis kandi
dati, romelic xmaTa umrav
lesobiT airCeva.
maJoritArul-i [fr. majoritaire
< majorite umravlesoba
<
laT. major didi] 1. rac Se
exeba umravlesobas, umrav
lesobis daq
vemdebarebas.

zikuri moqmedebis sruli

daqveiTeba moxucebulobis
an xangrZlivi qronikuli
avad
myofobis Sedegad.
2. (gadat.) uilajoba, uuna
roba (mecnierebaSi, xelov
nebaSi, politikaSi da sxv.).
maraTOnel-i _ sportsmeni,
romelic mara
To
nul rbe
naSi aris daos
ta
tebuli.
maraTOnul-i _ (sp.) rac da
kavSirebulia Zalian did
dis
tanciasTan.
m. gacurva.
maraTOnuli rbEna Se
jib
reba sirbilSi 42 km-sa
maJoritAruli warmo
da 195 m-ze [Zveli saberZne
madgEnloba warmomad
Tis sofel maraTonis (Ma
gen
lobis sistema, romlis
rathn) saxelis mixedviT, sa
dro
sac de
pu
ta
tobis kan
idanac aTenSi surbiliT
di
dati iRebs xmaTa um
mivida maxarobeli (elini
rav
lesobis
(sa
pirisp.
ja
riskaci) da miitana ga
proporciuli warmomadgen
marjvebis ambavi (Zv. wel
loba). (ix. pro
porcia).
TaR. 490 w); amis Semdeg ma
2. arCevnebis sistema, rom
xarobeli daeca da mokvda
lis drosac arCeulTa ri
(gardaicvala)].
cxvSi xvdebian partiis kan
mAral
-i [Turq.] didi cimbi
didatebi, romlebmac xmaTa
ruli iremi.
umravlesoba miiRes.
maJOrSia (gadat.) ityvian, marAneb-i [esp. marranos]
Sua saukuneebSi espaneTsa
ro
desac vinme mxiarul gu
da portugaliaSi: eb
ra
nebazea.
e
l
ebi,
romlebmac
ofi
mArazm-i [berZ. marasmos dauZ
ci
alurad miiRes qris
lureba, moSveba] 1. ada
ti
anoba
(kaTolikoba);
mianis fsiqikuri da fi
sasti
kad idevnebodnen in
k

-311vi
ziciisgan.

marginAlia [< laT. margo

(marginis) kide] wignis an

xelnaweris kideze, arSiaze
moTavsebuli saTauri an
SeniSvna.
mArduq-i [Sumer] qalaq ba
bi
lonis mfarveli RmerTi;
Zv. welTaRr. me-18 s.-dan
babilonis panTeonis uze
naesi RvTaeba.
margArin-i [fr. margarine]
sakvebi cximebi, romelic
garegnulad karaqs gavs da
damzadebulia sxvadasxva
cxoveluri da mcenareuli
cximisa da zogi sxv. niv
Tierebebis erTmaneTSi Se
re
viT.
marQaJ-i [fr. mariage qorwili]
banqos TamaSSi: erTi da
imave feris papa da qali
er
Ti moTamaSis xelSi.
mArina [it. marina < laT. ma
rinus sazRvao, zRvisa] su
raTi, romelzedac zRvis
xe
dia gamosaxuli.
marQnad-i [fr. marinade] _ 1.
wveni (mwnilisa, muJuJisa).
2. mwnili, mwnileuli.
pikuli kitris m.
mariOnet-i [fr. marionette]
1. Teatris Tojina, ro
me
lic zonarze an Zafzea

mar

Camokidebuli da ise aTa

maSeben (zevidan).
2. (gadat.) ityvian pirovnebaze
an mTavrobaze romelic
usity
vod asrulebs sxvis
neba-survils.
marionetuli.
m. mTavroba.
marionetka Scd.
marixUana narkotiki erTg
va
ri.
mArka1 [germ. marke] safos
to gadasaxadis niSani
patara oTxkuTxi qaRal
di,
romelzedac
raime
gamosaxulebaa da fasia
aRniSnuli; aseTi niSani
sxva
dasxva sabuTze dasak
ravad.
safosto m., m.-ebis koleq
cia, sagerbo m.
markiani.
m. konverti.
marka2 [germ. mark, fin. markka]
fulis erTeuli germaniasa
da fineTSi.
markEting-i [ing. marketing <
market bazari] biznesis Ro
nisZiebaTa erToblioba ama
Tu im saqonlis ga
sa
sa
Rebad
sabazro pirobaTa Ses
wav
lisaTvis. am pirobebze
zemoqmedebis xerxebi sa
qon
lis gayidvis sferos
gasafarToveblad; biznesis

mar

-312-

fi
losofia; bazarTkeTeba.
mArkiz-i [fr. marquis] da
sav
leT evropis zog qve
yanaSi; TavadaznaurTa ti
tuli, graf
ze maRali da
hercogze dabali
mArkiza [fr. marquise] mar
kizis coli an qaliSvili.
markizasi.
markizisa Scd.
markQor-i [fr. marqueur < mar
quer aRniSvna] piri, ro
melic biliards emsaxureba,
TamaSis dros angariSs
awarmoebs.
markSaQder-i [germ. markschei
der] samTo inJineri samTo
damuSavebis, geodeziur ga
daRebisa da wiaRiseulis
swo
ri eqspluataciis spe
ci
alisti.
marqSaideri, markSeideri,
marqSeideri Scd.
marmElad-i [fr. marmelade]
xilis wvenisgan SaqriT
damzadebuli sakonditro
nawarmi, Cveulebriv kanfe
tebis saxisa.
marmaladi Scd.
marodQor-i [fr. marauder]
piri, romelic frontze
mok
lulebsa an daWrilebs
Zarcvavs; moralurad gax
rwnili jariskaci, rome

lic omis dros Zarcvavs

mosax
leobas.
mArs-i [laT. mars] (astr.)
1. romaul miTologiaSi
(omis RmerTi).
2. mzis sistemis erT-erTi
didi planeta mzisgan da
Sorebis mixedviT rigiT me
oTxe (qarT. sinon. marixi).
marselQeza [fr. < geogr.
sax. marseillaise safrangeTis
qalaq marselis mixedviT]
franguli revoluciuri
simRera (Seiqmna 1732 w., saf
rangeTis didi re
vo
luciis
dros), romlis Sedegad iq
ca safrangeTis erovnul
himnad; sityvebi da musika
ekuT
vnis samxedro inJiners
reJe de lils (1760-1836
ww.).
marselioza Scd.
mArtin-i [it. martini] koqte
ili,romelic mzaddeba ver
mutisa da inglisuri arayis,
agreTve mware forToxlis
wvenisa da zogi sxva kom
ponentisgan.
mArS-i [fr. marche] 1. ritmuli
svla mwyobrSi.
sazeimo m.
2. musikaluri nawarmoebi,
romelsac aqvs energiuli
mkafio ritmi; gankuTvnilia
mravali adamianis er
Tad

-313-

mas

svlis dros Sesasruleb

Sedgeba sagani.
wylis m.
lad.
salaSqro m., samwyobro m.,
3. uformo comisebri nivTi
samgloviaro m.
ereba, sqeli narevi.
Tujis gamdnari m., ka
raqis
mArSal-i [fr. marechal] 1.
m., Taflis m.
samxedro wodebuleba ge
4. Cveulebriv mr. masebi
nerlis zeviT.
mSromeli mosaxleobis
aviaciis mTavari m.
farTo masebi, xalxi.
2. (ist.) ase ewodeboda Tavad
codna m.-ebs!
aznaurTa winamZRols sa
(ix. agreTve masobrivi).
qarTveloSi
(oqtombris
ga
datrialebamde).
mAsaJ-i [fr. massage] adamianis
marSlisa.
sxeulis raime nawilis da
marSalisa Scd.
zela samkurnalo an kos
mArSrut-i [germ. marschrute
metikuri mizniT.
kisris m., m.-iT mkurnaloba,
< fr. marche da route gza]
m.-is keTeba.
winaswar dasaxuli gza
(adamianebisa, matareblisa, masAJist-i masaJis keTebis
TviTmfrinavisa...) gasaCe
re
spe
cialisti.
beli punqtebis aRniSvna mAsiv-i [fr. massiv mZlavri,
(qarT. sinon. svlagezi).
erTiani < laT. massa gunda,
turistuli m., gadafrenis
naWeri] sustad dana
m.
wevrebuli mTianeTi, ro
samarSruto.
mel
sac ara aqvs mkafiod
s. taqsi.
gamosaxuli Txemi.
marSuti, samarSuto Scd.
2. geografiulad erTgvaro
mAsa [laT. massa] 1. (fiz.) ma
vani didi sivrce.
teriis erT-erTi ZiriTadi
tyis m.
maxasiaTebeli,
romelic
3.
mravali
erTgvarovani
gan
sazRvravs mis inerciul
sag
nebis, obieqtebis Cana
da gravitaciul Tvisebebs.
werebis erToblioba (ro
2. ama Tu im sagnis Se
mad
melic egm-s mexsierebaSia
geneli nivTierebis rao
Senaxuli).
de
noba, moculoba; TviT
sacxovrebeli m. _ sacxov
niv
Tiereba,
romlisganac
rebeli kvartali qalaqSi.

mas

masQuri didi, mZime.

-314-

sagnebi.
3. rasac didi raodenobiT
m. kari, m. svetebi.
awarmoeben.
masobrivi sxvaa (ix.).

saqonlis m. gamoSveba.
maskArad-i [fr. mascarade]
gasarTobi saRamo, mejlisi, masiuri sxvaa (ix.).
romlis monawileebs uke mAson-i [fr. mason `Tavisufa
li kalato
zi] mimdevari
Ti
aT niRbebi da acviaT
rel i
g i
u r-filosofiuri
gan
sakuTrebuli, saxasiaTo
mim
d
inareobis
(masonobisa).
tansacmeli.
mAstit-i [< berZ. mastos ZuZu]
samaskarado.
sarZeve jirkvlebis anTeba,
s. kostiumi.
ZuZus anTeba.
maskulinizAcia
[<laT.
masculinus mamrobiTi]
mAsStab-i [germ. Masstab]
1. rukaze, naxazze, gegmaze
mdedrobiTi sqesis indi
mocemuli xazebis sigrZis
vi
disaTvis meoreuli mam
Sefardeba namdvil sigr
robiTi sqesobrivi niSnebis
ZesTan adgilze.
(mag., ulvaSebis, boxi xmis...)

m. 100 km. erT santimetrSi

gaCena.
(1:100).
masmEdia [ing. mass media
2.
gadat. (wign.) zoma, mniS
< laT.] komunikaciis
vneloba,
gaqaneba risame.
sazogadoebrivi sa
in
msoflio m.-is mecnieri.
formacio masobrivi saSua
masStaburi (mniS. 2-isaT
vis).
lebebis (presis, radios, te
m. mSenebloba.
leviziis da a. S.) saerTo
maStabi, maStaburi Scd.
saxelwodeba.
matAdor-i [esp. matador < matar
masObrivi 1. bevri adamianis
kvla] toreadori,romelic
monawileobiT
Seqmnili,
daSnis gadamwyveti CacemiT
Ses
rulebuli.
klavs xars.
m. cekvebi, m. organizaciebi,
matEria [laT. materia] 1.
m. demonstracia.
(filos.) obieqturi realo
2. rac mosaxleobis farTo
ba, romelic arsebobs ada
fenebisaTvis aris gankuT
mianis cnobierebis gareSe
vnili; bevrisaTvis xelmi
da misgan damoukideblad.
sawvdomi.
2. nivTiereba, romlisganac
m. biblioTeka, m. moxmarebis

-315Sedgeba fizikuri sxeule

bi.
m.-is agebuleba.
3. m.-is qsovili.
sakostiume m., sakabe m.
materiAlizm-i [fr. matria
lisme] erT-erTi ZiriTadi
filosofiuri mimdinareoba,
idealizmis
sapirispiro,
rom
lis mixedviTac mate
ria, buneba, yofiereba aris
pirveladi, xolo idea, cno
biereba, suli meoreuli
(me
oradi).
materialisturi.
m. filosofia, m. Tval
saz
risi.
materiAlur-i _ 1. cnobiere
bisagan damou
kideblad ar
sebuli; nivTieri, fizikuri
(sapirisp. sulieri).
g. samyaro.
2. saarsebo saSualebebTan
da
kavSirebuli; qonebrivi.
xalxis m. keTildReoba, m.
mdgomareoba.
matrAkaJ-i [fr. matraquage
da
Wedva, Cadeba] mosabez
rebeli radio da sate
le
vizio reklama xSirad
gan
meorebadi lozungis, su
raTis, simbolis, melodiis
da a.S. saxiT.
matriArqat-i [laT. mater
(matris) deda da berZ. arche

mat

Zalaufleba]

pir
vel
yofili-gvarovnuli wyobi
lebis adreuli periodi,ro
desac gvarovnuli jgufebi
iqmneboda qalis xaziT na
Tesaobis safuZvelze da
qals eWira gabatonebuli
mdgomareoba (ix. agreTve
patriarqati).
matriarqaluri.
m. gvari.
matriarxati, matriar
xa
lu
ri Scd.
matrQkul-i [laT. matricula
Ria sia] umaRlesi sas
wavleblis studentis CaT
vlis wignaki.
matrimoniAlur-i
[laT.
matrimonium
(matrimonialis)
qor
wineba] qorwinebasTan,
col
qmrobasTan dakav
Si
re
buli.
mAtrica [germ. Matrize < laT.
matrix dasawyisi, wyaro] 1.
(poligr.) liTonis CaRrma
vebuli forma Sriftis Ca
mosasxmelad.
2. (poligr.) muyaos CaR
rmavebuli
forma
ste
reoti pis Camosasxmelad.
3. (maTem.) garkvuli wesiT
gan
lagebuli maTematikur
sidideTa cxrili.
mAtrona [laT. matrona] Zvel
romaelebSi: sapatio qali,

mat

-316-

ojaxis deda.
mAtros-i [holand. matroos]
rigiTi mezRvauri.
mAtC-i [ing. match] Sejibreba
sportis romelime saxeobaSi
or mowinaaRmdeges an or
gunds Soris.
saWadrako m., safexburTo
m.
mAtC-boli [ing. match matCi
da ball burTi] CogburTSi:
iseTi mdgomareoba, rode
sac erT-erT mxares matCis
mo
sagebad mxolod erTi
burTis mogebaRa aklia.
matC-rEvanS-i [ing. match
matCi da revanche revanSi, sa
ma
gieros gadaxda] Wad
rakSi: eqs-Cempionis mier
axa
li msoflio Cempionis
sa
Wadrako turnirSi gamow
veva, titulis aRsadgenad.
matC-tUrnir-i _ Sejibreba
WadrakSi, rodesac yvela
monawile xvdeba erTmaneTs
orjer an metjer.
maUzer-i [< sak. sax.] pisto
leti erTgvari.
maqinAcia [laT. machinatio
xriki, eSmakoba] arake
Tilsindisieri xerxi risa
me misaRwevad; xriki.
maxinacia Scd.
maqsi... [fr. maximal] mniSv

nelobiT gadidebis, gag

r
Ze
lebis da a. S.
maqsi qvedatani, qveda
we
li.
mAqsima [< laT. maxima (sententia)
ZiriTadi wesi, princi pi]
qcevis wesi, logikuri an
eTikuri princi pi, romelic
gamoxatulia mokle formiT,
fraziT.
imanuel kanti - `imoqmede
ise, rom Seni qcevis maqsima
sayovelTao kanonad iq
ces.
maqsimAlizm-i [< laT. ma
ximus udidesi] (wign.) ra
ime ukiduresi moTxovnis
wamoyeneba;
gada
War
bebu
lo
ba.
maqsimAluri [< laT. maximus
udidesi] yvelaze didi,
udi
desi;
zRvruli (sapirisp. mini
ma
luri).
m. xelfasi, avtomobilis
m. datvirTva.
maqsimAlist-i _ maqsimaliz
mis mimdevari.
maqsQmum-i [laT. maximum]
yvelaze meti raodenoba
risame (sapirisp. minimumi)
xelfasis m.
mACete [esp. machete] didi
dana, romliTac
Saqris
ler
wams Wrian.

-317-

med

mAca [Zv. ebr. macch] umarilo mEandr-i [sak. sax. _ daklak

xmiadi, romelsac ebraele
bi religiuri Cveulebis
mi
xedviT acxoben.
mahAgon-i [laT. mahagoni]
zo
gi tropikuli xis mer
qani (`wiTeli xe); iyeneben
mxatvrul nakeTo
baTa (ave
jis da sxv.) dasamzadeb
lad.
mahAraja [sanskr. mhardj]
indoeTSi; mTavris (Tavadis)
umaRlesi tituli.
maharajisa.
maxaraja, maxarajasi Scd.
mAhatma [sanskr. mahatm] 1.
indur miTologiaSi: msof
lio suli; `RvTaebrivi ze
adamiani.
2. Tanamedrove indoeTSi:
di
dad gamoCenili, gan
sa
kuTrebiT pativcemuli, sa
Tayvanebel pirTa tituli.
am titulis mqone piri.
m. gandi.
mahmadQan-i _ mahmadianobis
mimdevari (sinon. muslimi,
mus
limani. musulmani).
mahmadiAnoba religia, ro
melic arabuli gadmocemis
mixedviT daaarsa winas
warmetyvelma mahmadma (mu
ha
medma) me-7 s.-Si (sinon.
is
lami, muslimanoba, mu
sulmanoba).

ni
li mdinaris meandris
(amJamad menderesa) saxelis
mixedviT mcire aziaSi] 1.
(geol.) mdinaris kalapotis
klaknili.
2. ornamenti moxrili da
sxva
dasxva mimarTulebiT
swori kuTxiT gadamkveTi
xazebis saxiT.
meg(a)... [berZ. megas didi] _ 1.
TavsarTi, ro
me
lic sazom
erTeulTan
mi
er
Tebisas
aRniSnavs mis mi
lionjer
gazrdas; 1 megatona = mi
li
on tonas.
2. rTuli sityvis pirveli Se
madgeneli nawili, romelic
raRac didze miuTiTebs.
megapolisi (didi qalaqi).
megapOlis-i [berZ. Megas di
di da polis qalaqi] _ didi
mravalmilioniani qalaqi,
romelic sxvadasxva qa
la
qebisa da dasaxlebuli
punqtis Serwymis Sedegad
warmoiSva da xasiaTdeba
bunebriv garemoze didi
gav
leniT.
megAfon-i [berZ. Megas didi da
phone xma, bgera] _ adamianis
xmis gamaZlierebeli didi
rupori, Cveulebriv konu
sis formisa.
mEdal-i [fr. medaille] _ niSani

med

-318-

_ liTonis mrgvali firfi

ta, romelzedac raime re
li
efuri
gamosaxulebaa.
iZlevian rogorc jildos,
ra
ime didi movlenis an
gamoCenili moRvawis xsov
nis aRsaniSnavad.
oqros m., ivane javaxiSvi
lis saxelobis m.
medlisa.
medalisa Scd.
medalQer-i [fr. medailleur] _
medlebisa da liTonis fu
lis (monetebis) Camosxmisa
da Wedvis specialisti.
medaliori Scd.
medalQon-i [fr. medaillon]
_ saoqromWedlo nawarmi,
ro
melsac yelze ikideben;
warmoadgens
mrgval
an
ovalur brtyel budes, ro
melSic Casmulia raime ga
mosaxuleba.
medQana [laT. mediana Sua,
SuaTana] _ (maT.). wrfis
mo
nakveTi, romelic samku
Txedis wverodan mopirda
pire gverdis Sua werti
lam
dea gavlebuli.
medianisa.
medianasi Scd
mediAtor-i [laT. mediator
Su
amavali] _ 1. patara Txe
li firfita, romliTac
in
strumentze ukraven. 2.

(moZv.). momrigebeli, Suaka

ci.
medikAment-i [laT. medicamen
tum] _ (spec.) wamali.
medQkos-i [laT. medicus] _ me
dicinis specialisti; eqi
mi.
ixmareba agreTve mediki.
meditAcia [laT. meditation] _
(wign.). dafiqreba, Wvreta.
medQum-i < [laT. medius Sua
Tana] _ 1. spiritebis rwme
niT: piri, romelic gar
dac
vlilTa sulebTan amyarebs
urTierTobas;
Suamavali
ada
mianebsa da sulebs So
ris.
2. (mus.). qalis sasimRero
xmis SuaTana registri.
medQcina [laT. medicina]
mecni
erebaTa erToblioba
ada
mi
anTa
daavadebebis
mkur
na
lo
bisa da Tavidan
aci
lebis Se
saxeb.
eqsperimentuli m., m.-is
muSaki.
samedicino.
s. daxmareba, s. univer
si
teti.
mEdrese [arab. madrasa < darasa
Seswavla] _ mahmadianTa sa
Sualo (iSviaTad umaRlesi)
sasuliero saswavlebeli.
mEduza [berZ. Medusa] _ zRvis
labiseburi cxoveli, ro

-319melsac aqvs sacecebi [ber

Znuli miTologiis frTo
sani urCxu
lis Medusa-s
sa
xelis mixedviT.]
meduzisa.
meduzasi Scd.
mezalQans-i [fr. misalliance
uxamsi kavSiri] _ uTanas
wo
ro qorwineba wodebriv
sa
zogadoebaSi.
mETod-i [berZ. methodos] _
Te
oriuli gamokvlevis an
risame praqtikuli gan
xor
cielebis xerxi.
mowinave m., eqsperimentu
li m.
meToduri _ 1. raime me
TodTan dakavSirebuli.
2. (wign.) Tanmimdevruli.
meTodiuri Scd.
meTOdika [berZ. methodike] _
1. risame praqtikulad Ses
rulebisTvis saWiro me
Todebis, xerxebis erTob
lioba.
samecniero kvlevis .m.
2. pedagogikis nawili moZ
Rvreba swavlebis meTodebis
Sesaxeb.
qarTuli enis m., inglisuri
enis m., maTematikis m,
meTodikuri,
m. saxelmZRvanelo, m. ka
bi
neti.
meTodiuri Scd.

mel

meTOdist-i romelime sagnis

swavlebis meTodikis spe
ci
alisti.
meTodolOgia [berZ. metho
dos meTodi da logos moZ
Rvreba] 1. moZRvreba
Semecnebis mecnieruli me
Todis Sesaxeb.
2. erToblioba meTodebisa,
rom
lebsac iyeneben calke
ul mecnierebebSi.
istoriis m.
meTodologiuri.
m. gamokvleva, m, analizi.
mEili (an imEili) [ing E-mail
(electronic mail) eleqtronuli
fosta] kavSirgabmulobis
erT-erTi saxe: informaciis
gadacema satelefono qsel
Si modemis (ix.). meSveobiT
CarTuli kompiuterebs So
ris.
melanqOlia [berZ. melancholia]
_ naRvliani ganwyobileba.
sevda, kaeSani.
meliorAtor-i _ meliora
ci
is specialisti.
meliorAcia [laT. meliora
tio gaumjobeseba] _ Ronis
Zi
ebaTa sistema (Waobebis
amoS
roba, mSrali miwebis
xe
lovnuri morwyva, xeTa
rgva da sxv., romelic miz
nad isaxavs miwis araxel
sayreli bunebrivi pi
ro

mel

-320-

bebis gaumjobesebas misi

tragediis muza; war
mod
nayofierebis gazrdis miz
genili hyavdaT qalad, ro
niT.
melsac aqvs suros gvir
g
vini
da tragediuli ni
Rabi.
melo... [berZ. melos simRera]
_ rTuli sityvebis dasa melxQor-i [germ. Melchior fr.
wyisSi uCvenebs am sityve
Maillechort fran
gi ga
mom
bis damokidebulebas musi
goneblebis ma
ios da So
kasTan.
rigis sa
xe
le
bidan] _ spi
lenZis ni
kelTan, rki
nasTan
melodeklamAcia [berZ. melos
da
man
g
anumTan
Senadnobi
simRera da laT. Declamation
WurW
lis, zusti meqanikuri
deklamacia] _ mxatvruli
de
t
a
l
ebis da samkaulebis
ki
Txva musikis TanxlebiT.
dasamzadeblad.
melOdia [berZ. melodia sim

m. dana-Cangali.
Rera] _ simReris hangi, ki

melxiorisa.
lo, motivi.
melxiorasi Scd.
melodQuri _ mosasmenad
mEmbrana [laT. Membrana apki]
sasiamovno; keTilxmovani.
_ 1. moqnili, Txeli firfi
m. musika.
ta, romelic daWimul mdgo
melOdrama [berZ. melos sim
mareobaSia da amis gamo
Rera da drama drama] _ 1.
dre
kadia.
(moZv.). drama, SeerTebuli
telefonis m.
sim
Rerasa da musikasTan.
2. cocxali ujredis gare
2. dramatuli Janri, ro
me
damcavi apki.
lic gamoirCeva gazvi
a
membranisa.
de
buli emociurobiT mo
membranasi Scd.
ra
lur-damrigebluri
memorAndum
-i [laT. memo
sen
tenciebiT; am Janris na
randum rac unda gvaxsovdes]
warmoebi.
_ 1. di plomatiuri dokumen
melomAnia [berZ. melos sim
ti, ro
melSic gadmocemu
Rera da mania miswrafeba,
lia
mTav
robis Tvalsazri
si
giJe] _ musikis, simReris
si ra
ime sakiTxis Taobaze.
didi siyvaruli.
m.is gadacema.
melomani.
2. raime dawesebulebis mox
melpOmene [berZ. Melpomene]
senebiTi baraTi an axsna_ berZnul miTologiaSi:

-321ganmartebiTi cnoba.
memorQal-i [it. memoriale sa
maxsovro Canaweri] _ 1. Ca
nawerebis dRiuri.
2. arqiteqturuli nageboba,
romelic aRmarTulia vi
same, risame xsovnis uk
vdavsayofad.
SinmousvlelTa m.
3. sportuli Sejibreba, gamo
Cenili sportsmenis xsov
nisadmi miZRvnili.
viqtor gogliZis m. (saWad
rako turniri).
memoriAlur-i [laT. memo
rialis samaxsovro] _ rac
ga
keTebula, Seqmnila vi
sa
me, risame xsovnis aR
sa
niSnavad.
m. dafa, m. muzeumi.
memuArebi [fr. memoires] _
mogonebani-literaturuli
nawarmoebi, romliTac gad
mocemulia avtoris mo
go
nebani piradsa da sa
zo
gadoebriv
cxovrebaSi
mom
xdari sxvadasxva ambis,
movlenis Sesaxeb.
daviT kldiaSvilis m.
memuaruli.
sazRvargareTis qarTvel
patriotTa m. literatura.
menEstrel-i [fr. menestrel <
provansi;] _ moxetiale po
eti-musikosi Sua saukune

men

ebSi safrangeTsa da ing

lis
Si.
menEjer-i [ingl. manager uf
rosi, patroni] _ 1. da
qi
ravebuli
pro
fe
si
o
nali
mmarTveli (sawarmos di
reqtori, mT. inJineri das
sxv.).
2. sportuli klubis an cal
keuli sportsmenis patroni,
sportul
asparezobaTa
mom
wyobi, organizatori.
ixmareba agreTve mena
je
ri.
menEjment-i [ingl. management]
_ warmoebis marTvis xe
lov
neba; samarTavi princi pisa
da meTodebis erToblioba,
romelic xels uwyobs war
moebis efeqturobis zrda
sa da danaxarjebis Sem
ci
rebas.
mEnzura [laT. mensura sa
zomi] _ saafTiaqo an la
boratoriuli
(da
nayofe
bi
ani) WurWeli si
Txeebis
asa
wyavad.
menzurisa.
menzurasi Scd.
mEnTol-i [laT. menthe pit
na da ol(eum) zeTi] _ gam
Wvir
vale kristaluri niv
Tiereba; aqvs pitnis mZafri
suni; iyeneben medicinaSi,
par
fiumeriaSi da sxv.

men

-322-

tis) Wkua, goneba, az

rov
neba] _ (wign.). azri
a
ni,
(meningos) tvinis garsi] _
azrovnebasTan
da
k
av
S
i
r
e
b
u
(medic.). tvinis garsis an
li; azrobrivi, go
nebrivi.
Teba.
mEnisk-i [berZ. meniskos naxe mEntor-i [berZ. Mentor tele
makis, odiseis Svilis gam
varmTvare] _ 1. wvril, ka
zrdeli, gomeris poemis
pi
larul milSi moTavse
odi
seis mixedviT] _ xel
buli siTxis Cazneqili an
mZRvaneli, gamzrdeli, dam
amozneqili zedapiri.
rigebeli.
2. erTi mxridan Sezneqili da
lu
meore mxridan gamozneqili mentOrul-i _ damrigeb
mina.
ri.
3. (anat.) muxlis saxsris (Sig mEr-i [fr. maire, ingl. mayor <
niTa da gareTa) saxsarSiga
laT. major didi, mTavari] _
xrtili.
qalaqis munici palitetis
mEniu [fr. menu] _ 1. furceli,
meTauri; meriis meTauri.
baraTi, romelzedac saWmel Tbilisis m., parizis m.
sasmelis siaa Camowerili mEria [fr. mairie] _ qalaqis
fa
sebis aRniSvniT (resto
TviT
mmarTvelobis organo;
ranSi, sasadiloSi, kafeSi).
munici paliteti.
2. sadilisTvis, sauzmisTvis
Tbilisis m., parizis m.
an vaxSmisTvis SerCeuli
meridQan-i [laT. meridianus
saWmel-sasmeli.
saSuadReo] _ (geogr.) war
menstruAcia [laT. mensdruus
mosaxviT wriuli xazi, ro
yovelTviuri] _ qalis yo
melic gadis dedamiwis po
velTviuri bunebrivi sisx
lusebze da marTi kuTxiT
ldena saSvilosnodan.
kveTs ekvators.
mentalQtet-i [fr. mentalitate merQnos-i [esp. merino (mr.
< laT. mentalis gonebrivi] _
merinos)] _ 1. nazbewviani
1. gonebis niri, gonebrivi
cxvris jiSi. 2. aseTi jiSis
gan
wyoba.
cxvris matyli; am matylis
2. pirovnebis an sazogadoebis
qsovili.
jgufis azrovnebis wesi,
mErkur-i [laT. Mercurius marsi]
xerxi.
_ 1. romaul miTologiaSi:
mentAlur-i [laT. mens (men

menQngit-i < [berZ. meninx

-323vaWrobis RmerTi, vaWrobisa

da mogzaurTa mfarveli,
RmerTebis Sikriki (Zvel
berZnul miTologiaSi her
mesi).
2. (astr.). mzis sistemis pla
neta, mzesTan yvelaze ufro
axlos myofi (qarT. sinon.
marixi).
merokQngeb-i [sakuT. sax.] _
safrangeTis pirveli sa
mefo dinastia (me-5-8 ss.).
mEsa [it. messe] _ 1. kaTolikuri
RvTismsaxureba, wirva.
2. musikaluri gunduri na
warmoebi am RvTismsaxure
bis teqstze, Cveulebriv
or
ganisa da orkestris
TanxlebiT.
mesAlina _ ityvian amora
luri yofaqcevis qalze
[ro
maeli klavdiusis me
sa
me colis Messalina-s sa
xe
lis mixedviT, romelic
cnobili iyo veragobiTa
da garyvnilobiT].
mEsia [< Zv. ebr. masiah mi
ron
cxebuli, mxsneli] _
iudevelTa da qristianTa
religiaSi:
RvTaebrivi
mxsne
li kacTa codvebis
ga
mosasyidad (Se
racxaven
ieso qristes).
metabOlizm-i [< berZ. meta
bol Secvla, cvlileba] _

met

(fiziol.) organizmSi niv

Tie
re
baTa cvla.
metalUrgia [< berZ. metallur
gio liTonebs vamuSaveb] _
1. mZime mrewvelobis dargi
_ gadnobili liTonis mi
Reba da misi pirveli da
muSaveba.
Savi m., feradi m.
2. mecniereba, romelic swav
lobs liTonTa samrewvelo
warmoebasa da maTi pir
ve
ladi damuSavebis xerxebs.
metamOrfoz-i [berZ. meta
morphosis] _ (wign.). risame
erTi formis sxva formad
gadaqceva.
saxecvlileba,
gar
daqmna. zogjer amboben
metamorfoza-sac, rac da
saS
vebia.
metAnia [< berZ. metagnoia mo
na
nieba] _ (ekl.). muxlis
mod
reka da welSi Rrmad
moxra
locva-vedrebis
dros.
metAstaz-i [berZ. metastasis
gadancvleba] _ 1. sis
x
lis limfis nakadiT baq
teriebisa
da
simsivnis
ujredebis gadatana, rac
iwvevs daavadebis kerebs
axal adgilebSi.
2. aseTi gadatanis Sedegad
gaCenili meoreuli kera
daavadebisa.

met

-324-

metafQzika [berZ. meta physika

feruli movlena] _ rac

exe
ba dedamiwis atmos
fe
fizikis Semdeg, Semdgom] _
ros
movlenebs,
agreTve
1. Semecnebis meTodi, ro
mecnierebas, romelic swav
me
lic, dialeqtikisgan gan
lobs am movlenebs.
sxvavebiT, movlenebs ga
meteopirobebi, mete
o
ro
ni
xilavs
erTmaneTisgan
lo
g
iuri,
meteocnoba.
mo
wyvetiT, damoukideblad,
ro
gorc erTxel da samu metEor-i [berZ. meteros ha
erSi molivlive] _ kosmo
da
mod mocemuliT, uaryofs
suri warmoSobis gavar
va
sagnebisa da movlenebis
re
b
uli
mnaTobi
sxe
u
li,
Si
nagan wi
na
aRmdegobas.
romelic SemoiWra dedami
2. idealisturi filoso
fiu
wis atmosferoSi da swra
ri moZRvreba, romelic ga
fad moZraobs.
nixilavs cdis miRmur mov
meteoruli.
lenebs (RmerTs, suls da
m. sxeuli.
misT.).
(ix. agreTve meteoriti).
metAfora [berZ. metaphora ga
datana] _ (lit.). sityvis meteOrit-i [fr. metorite] _
rkinis an qvis sxeuli, ro
am gamoTqmis gadataniTi
melic Camovarda dedamiwaze
mniSvnelobiT xmareba, rac
kosmosuri sivrcidan.
emyareba msgavsebas, Sedare
meteorituli.
bas, analizs; amgvarad nax
m. nawilakebi.
mari sityva an gamoTqma.
(ix. agreTve meteori).
metemfsQqoz-i [berZ. me
tem-sychosis `sulebis ga meteorolOgia [berZ. me
teorologia (meteora at
mos
fe
da
saxleba~] _ re
ligiurruli movlenebi da logos
mis
tikuri
moZRvre
ba
moZ
Rvreba)] _ 1. mec
niereba
gardacvlili organizmis
dedamiwis at
mos
fe
ros Se
su
lis sxva organizmSi
saxeb,
misi
age
b
ulebis,
Tvi
ga
dasax
lebis Sesaxeb m.
sebebisa da mas
Si mimdinare
warmoadgens brahmanizmis,
fi
z
ikuri
pro
c
esebis Se
sa
in
duiz
misa da zogi sxva
xeb.
re
ligiis Semadgenel na

meteorologiuri.
wils.
m. sadguri, m. dakvirveba.
meteo... [berZ. meteora atmos

-325-

metizAcia [< berZ. mtisation] _

sxvadasxva jiSis sasoflosa
meurneo cxovelebis Sej
vareba hibridis gamosay
vanad.
mEtis-i [fr. mtis] _ 1. meti
zaciis Sedegad miRebuli
cxoveli an mcenare.
2. adamiani, romelic war
mo
Sobilia
sxvadasxva
ra
sis
warmomadgenelTa
(upiratesad TeTrebis da
in
dielebis) qorwinebis Se
de
gad.
mEtr-i1 [fr. mtre < berZ. metron
zoma] sigrZis sazomi Zi
ri
Tadi erTeuli sazomTa
met
rul sistemaSi; udris
100 sm.-s.
metruli.
m. erTeulebi.
metra, metro Scd.
mEtr-i2 [berZ. metron zoma] _ 1.
(lit.). leqsTawyobis zoma.
2. (mus.) taqtis Zlieri da
susti nawilebis simet
riu
li ganlageba.
metrdOtel-i [fr. matre
dhtel] _ 1. ufrosi ofi
ci
anti, ri
gis mimcemi, gan
mkargulebeli restoranSi.
2. ufrosi msaxuri, romelic
ganagebs Wama-smis saqmes.
mEtrika1 [berZ. metrik < metron
zo
ma] _ (lit.) moZRvreba

met

leq
sis zomisa da leqsT
a
wyobis Sesaxeb.
mEtrika2 [polon. metryka] _
dabadebis mowmoba.
metrikuli.
m. amonaweri.
mEtro [fr. mtro] _ (Semokl.).
igivea rac metropoliteni.
metrolOgia [berZ. metron
zoma da iogos moZRvreba] _
mecniereba zoma-wonis Se
saxeb.
metrOnom-i [berZ. metron zoma
da nomos kanoni] _ meqanikuri
xel
sawyo, romelic dar
ty
mebiT aRniSnavs dro
is mci
re Sualedebs; aye
neben mu
si
kaluri na
war
moebis zusti
tempiT Se
sasruleblad, la
bora
to
riaSi zusti ga
zom
vebisaT
vis.
metropOlia [berZ. metropolis]
_ 1. kapitalisturi sa
xel
mwifo Tavisi koloniebis
mimarT.
2. Zvel saberZneTSi: qalaqsaxelmwifo (polisi) Ta
vi
si axalSenebis (ucxo
qveynebis teritoriaze da
arsebuli koloniebis) mi
marT.
metropolQten-i [fr. mt
ropolitain] _ saqalaqo rkini
gza, Cveulebriv mi
wis
qveSa.

mef
Tbilisis m.

-326-

daadgilebis) Sesaxeb.
Teoriuli m.
mefistOfeli [berZ. Mephis
2. teqnikis dargi moZraobi
sa
topheles] _ Zveli germanuli
da
ZalTa
Sesaxeb
moZ
R
vrebis
legendis mixedviT: boroti
gamoyeneba praq
tikul amo
suli, demoni (gamoyvanilia
ca
n
aTa
ga
d
a
s
a
w
yvetad.
goeTes faustSi da bevr
samSeneblo m., gamoyenebi
sxva nawarmoebSi).
Ti m.
meqanizAtor-i _ specialisti, 3. (gadat.) risame faruli
romelic emsaxureba manqa
rTu
li mowyobileba.
neb
sa da meqanizmebs.
meqanikuri.
soflis meurneobis m.-ebi.
Mm. moZraoba, m. Zalebis Se
mexanizatori Scd.
moqmedeba.
meqanizAcia da meqanQzeba
mexanika, mexani
ku
ri Scd.
[< berZ. mechan manqana, meqanQkos-i _ 1. meqanikis spe
iaraRi] _ warmoebis aRWur
cialisti.
va manqanebiTa da meqaniz
avtomeqanikosi.
mebiT.
2. piri, romelic Tvalyurs
soflis meurneobis m.
adevnebs manqana-meqa
niz
me
mexanizacia, meqanizireba,
bis muSaobas.
mexanizireba Scd.
Mmexaniki Scd.
meqAnizm-i [berZ. mechan man meqanQkuri _ 1. meqanizmis
qana, iaraRi] _ 1. manqanis,
saSualebiT moqmedi.
xel
sawyos, aparatis mamoZ
m. xerxi.
ravebeli Sinagani mowyobi
2. manqanebisa da meqanizmebis
loba.
damzadebasTan, maT re
mon
avtomobilis m., saaTis m.
tTan dakavSirebuli.
2. manqana mowyobileba raime
m. qarxana, m. saamqro, m.
samuSaos Sesasruleblad.
saxelosno.
Aamwevi m., miwis saTxreli
3. (gadat.) aracnobieri, uneb
m.-ebi.
lie.
Mg. Secdoma.
meqAnika [berZ. mchanik (tch
mexanizmi, mexanikuri Scd.
n)] _ mecniereba manqanaTa
Se
saxeb] _ 1. fizikis nawili mESCan-i [rus. ] _ ada
miani, romelsac wvril
me
_ mecniereba sivrceSi sxe
sakuTruli. interesebi, viw
ulTa gadanacvlebis (ga

-327ro TvalTaxedva aqvs.

mECeT-i [arab. masid masjidi]
_ muslimanTa samlocvelo
saxli.
mecEnat-i _ mecnierebisa da
xelovnebis mdidari mfar
veli [romaeli politikosi
moRvawis Mecenas (Mecenatis)is saxelis mixedviT; mfar
velobda ganTqmul poetebs
_ vergiliuss, horaciuss
da sxvebs].
mEjlis-i [< arab. madlis
kreba, TaTbiri] _ 1. didi
wveuleba, didi sacekvao
saRamo (si
non. bali).
2. iransa da TurqeTSi: par
la
menti.
samejliso (mniSv. 1-isaT
vis).
s. cekvebi.
mi [it. mi] _ musikaluri gamis
me
same bgera; am bgeris aRm
niSvneli noti.
migrAcia [laT. migratio gada
saxleba] _ 1. mosaxleobis
gadaadgileba, gadasaxleba
qveynis SigniT an erTi qvey
nidan meoreSi.
Sinagani m., saerTaSoriso
m.
2. (biol.) cxovelebis ga
da
ad
gileba erTi adgilidan
meoreze.
Tevzebis m., cxovelebis

miz

sezonuri m.
migraciuli, samigracio.
m. (s.) Teoria, Tevzebis s.
gze
bi
mQgren-i [fr. migraine berZ. h
mikrania _ Tavis qalis na
xe
vari] _ Tavis tkivilis mud
mivi Seteva gulisreviTa
da pirRebinebiT.
miElit-i [< berZ. myelos
(Zvlis) tvini] _ (medic.).
zurgis tvi
nis anTeba.
mizAnTrop-i [berZ. misanthr
pos] _ piri, romelic ada
mianebs, sazogadoebas ga
urbis, uJmuri; kacTmoZule.
mizanTrOpia [berZ. misan
thrpia] _ adamianisadmi si
Zul
vili; adamianTa siZul
veloba.
mizAnscena [fr. miseen scne]
_ scenaze ganlageba. msaxi
obebis ganlageba scenaze
warmodgenis ama Tu im mo
mentSi.
mizErere [laT. misrere Se
wyaleba, misereri Semiwyale]
_ ormocdameaTe fsalmuni:
mizerere mei, domine! (miwyale
me RmerTo didiTa wya
lo
bi
Ta SeniTa!).
mizErul-i [laT. miser Rari
bi] _ Zalian patara, pawawa,
umniSvnelo.

miT

-328-

mQT-i [berZ. mythos gadmocema,

Tqmuleba] _ Zveli xalxuri
Tqmuleba, gadmocema Rmer
Tebsa da legendarul gmi
rebze, samyaros Seqmnisa da
sicocxlis warmoSobaze.
antikuri m.-ebi.
miTuri.
m. gadmocema, m. pirovneba.
zogjer ixmareba agreTve
miTosi.
miTiuri Scd.
miTolOgia [berZ. mithologia]
_ 1. miTebis erToblioba.
berZnuli m., qarTuli m.
2. miTebis Semswavleli mec
ni
ereba.
miTologiuri.
m. siuJeti, m. leqsikoni.
mQTra [spars. mitr] Zveli
in
gis, indoeTsa da zogi
sxva qveynis religiaSi:
mzis, sinaTlis, siwmindisa
da simarTlis RmerTi.
mQkado [iap. mikado] iaponiis
imperatorTa tituli; am
ti
tulis mqone piri.
mikolOgia [berZ. miks so
ko da logos moZRvreba] bo
tanikis nawili, romelic
so
koebs swavlobs.
mikro... [berZ. mikros mcire]
1. rTuli sityvis pirveli
Semadgeneli nawili, ro
melic raimes mcire zomebze

miuTiTebs: mikrosamyaro _
ato
muri zomis obieqtTa
erToblioba.
2. TavsarTi, romlic sazom
erTeulis saxelTan mi
erTebisas aRniSnavs mis
memilioned
nawils;
1
mikrometri = metris memi
li
oneds.
mQkrob-i [berZ. mikros patara,
pawawa da bios si
cocxle]
mikroskopuli
er
Tuj
re
diani organizmi.
daavadebebis gamomwvevi m.ebi.
mikrobiolOgia mecni
ereba, romelic mikrobebs
swavlobs.
mikrobiologiuri.
m. laboratoria.
mikroklQmat-i patara
siv
rcis klimati, rac ga
napirobebulia adgilis Ta
vi
seburebiT (tyiT,mindvriT,
WaobiT da sxv.).
mikrokOsmos-i [berZ. mik
ros patara, pawawa da kosmos
samyaro] um
ci
re
si si
di
deebis (ato
mebis, eleq
t
ronebis da misT.) samyaro
(Sdr. mak
ro
kosmosi).
mikrolitraJQani
[berZ.
mikros mcire da fr. litrage]
mikrolitraJiani av
to
mobili patara msubuqi

-329avtomobili
(sxvanairad:
mcirelitraJiani avto
mo
bi
li).
mQkron-i [< berZ. mikros pata
ra, pawawa] metris memili
onedi nawili.
mikroorgAnizm-i _ Seuiara
Re
beli TvaliT uxilavi
mcenare an cxoveluri or
ganizmi.
mikrOskop-i [berZ. mikros pa
tara, pawawa da skope vu
yureb] _ optikuri xel
sawyo
TvaliT
uxilavi
sag
nebis dasanaxad.
mikroskOpuli 1. mikros
kopis saSualebiT Sesru
le
buli.
m.analizi, m. gamokvleva.
2. rac mxolod mikroskopiT
SegviZlia davinaxoT; pa
wawkintela.
m. organizmebi, m. ujredebi.
mikroskopiuli Scd.
mokrOfon-i [berZ. mikros pa
tara, pawawa da phn bgera]
mowyobiloba, romelic,
bge
riT rxevebs gardaqmnis
eleqtrul rxevebad mis
did manZilze gadasacemad
an gasaZliereblad.
mikroqirUrgia [berZ. mikros
patara da cheirurgia < cheir xe
li da ergon muSaoba] qi
rurgiuli operaciis ke

mil

Teba
mikroskopis
qveS
Zalian patara qsovilebze,
sis
xlZarRvebze,
pawawa
Zvleb
ze.
milAgia [berZ. my(s) kunTi
da algos tkivili] (medic.)
kunTebis tkivili.
mQl-i [ingl. mile] _ gzis sig
rZis sazomi erTeuli (rig
qveyanaSi sxvadasxva si
di
disa).
inglisuri m., saxmeleTo
m., sazRvao m. (udris 1,85
km-s)
mQled-i [ingl. miledy] _ in
glis
Si: didgvarovani ga
Txo
vili qalis, lordis me
uRlis xseneba anda misdami
mimarTva.
mQli [laT. mille aTasi] _ Tav
sarTi, romelic sazomi er
Teulis meaTased nawils
aRniSnavs: 1 milimetri =
metris meaTaseds.
milQard-i [fr. milliard] _ aTasi
milioni (1000000000).
miliArder-i [fr. milliardaire]
_ (fulis raime erTeuli)
miliardad (miliardebad)
Rirebuli simdidris pat
roni.
milQmetr-i _ metris erTi
meaTasedi nawili.
milQon-i [fr. million] _ aTas

mil

-330-

jer aTasi (1000000).

memilQone _ rigis mixed
viT milioni.
m. mgzavri, gamofenis m.
mnaxveli.
memiliOnedi _ milion Ta
naswor nawilad gayofili
mTelis erTi nawili.
milioniani.
m. qalaqi, gazeTis m. ti
raJi.
memilionisa.
memeilionesi Scd.
miliOner-i [fr. millionaire]
_ (fulis raime erTeuli)
mi
lionad
(milionebad)
Ri
rebuli simdidris pat
roni.
militarizAcia _ saxel
mwi
foTa ekonomikuri da
sa
zogadoebrivi cxovrebis
daq
vemdebareba dapyrobiTi
omebis momzadebis mizne
bisTvis; SeiaraReba.
militArizm-i [< laT. militaris
samxedro] _ 1. SeiaraRebis
gaZ
lierebisa da omisaTvis
mzadebis reaqciuli po
li
tika.
2. agresiuli samxedro wre
ebis politikuri batono
ba.
militaristuli.
m. politika, m. saxelmwifo.
militArist-i _ piri, rome

lic militarizmis poli

tikas misdevs.
milQcia [laT. militia samxed
ro samsaxuri] _ 1. yofil
ssrk-Si: administraciuli
organo
sazogadoebrivi
wesrigisa da uSiSroebis
dasacavad; am organos ad
gi
lobrivi sammarTvelo.
samilicio.
s. ubani.
2. aramudmivi jari, Seqmnili
saxelmwifo cxovrebis gan
sakuTrebul pirobebSi.
mQlord-i [ingl. Milord] _ 1.
inglisSi: lordis xseneba
anda misdami mimarTva.
2. mimarTva mosamarTlisadmi
(inglisSi).
mQm-i [berZ. mimos] _ 1. Zvel
saberZneTsa da romSi _
saxalxo warmodgena, sa
dac Serwymuli iyo im
pro
vizaciuli dialogi, sim
Rera, cekvebi.
2. aseTi warmodgenis msa
xi
obi.
3. pantomimis Semsrulebeli
msaxiobi (amJamad).
mQmika [< berZ. mimikos mim
baZ
velobiTi] _ adamianis
grZnobebis, gancdebis, gan
wyobilebis gamoxatvis xe
lov
neba saxis kunTebis sa
Tanado moZraobiT.

-331 mimikuri.
m. refleqsebi.
mimiuri Scd.
mimQkria [ingl. mimicry dams
gavseba, mibaZva < berZ.] _ 1.
(biol.) zogi saxeobis cxo
ve
lebisa (mag., qameleoni)
da mcenareebis TavdacviTi
Se
gueba _ formiT an fe
riT
damsgavseba garemo sag
neb
Tan, sxva cxovelebTan da
mcenareebTan.
2. (gadat.) adamianis unari _
Tavisi Sexedulebebis da
farvisa, garemoebaTa misa
dagebisa.
mimikriisa.
mimikriasi Scd.
mQmoza [< berZ. mimos mimbaZ
ve
li] _ samxreTis qveynebSi
gavrcelebuli
mcenare:
aqvs patara yvavilebi.
minAreT-i [arab. minrat] _ me
Ce
Tis koSki, saidanac mueZi
ni muslimanebs salocavad
mo
uwodebs.
minEral-i [< fr. minral] _ bu
nebrivi qimiuri naerTi an
ele
menti, romelic Sedis
qanebis, madnis, meteorite
bis SemadgenlobaSi.
mineraluri.
m. nivTiereba, m. sasuqebi,
m. wylebi.
mineralOgia [fr. minral mi

min

nerali da logos moZRvreba]

_ mecniereba mineralebis
Sesaxeb.
mineralogiuri.
m. kabineti.
mQnerva [laT. Minerva mim
baZ
veli] _ romaul mi
TologiaSi:
sibrZnis
qal
RmerTi, mecnierebis, xe
lov
nebis mfarveli (berZ
nul miTologiaSi mas See
sabameba aTena).
mQni _ (Semokl.) minimaluri
an miniaturuli: iTqmis Za
lian mokle kabaze, qveda
tanze, agreTve Zalian pa
tara avtomobilze.
miniatQura [fr. miniature it.
miniatura] _ 1. feradebiT mo
xatuli mTavruli aso an
suraTi Zvel xel
na
we
reb
Si.
2. faqizad Sesasrulebeli
patara xati raime na
ke
To
baze.
3. patara literaturuli an
musikaluri nawarmoebi.
m.-ebis Teatri, Subertis
m.-ebi.
miniatiuruli, miniatiuri
sa.
m. ferwera.
miniatura, miniaturuli,
miniatiurasi Scd.
minimAluri [< laT. minimus
umciresi] yvelaze nakle

min

-332-

bi; umciresi (sapirisp. maq

simaluri).
m. raodenoba.
minQmum-i [< laT. minimum]
1. yvelaze naklebi rao
denoba risame (sapirisp.
maq
simumi).
saarsebo m., xelfasis m.
2. codnis, saswavlo sagne
bis erToblioba, rac auci
lebelia raime speci
al
is
tisaTvis.
teqnikuri m., agronomiuli
m.
mQnistr-i [fr. ministre] mTav
robis wesi, romelic me
Taurobs ama Tu im sami
nistros.
ganaTlebis m.
mQnistrTa kabQneti
mTav
roba.
saministro saxelmwifo
mmarTvelobis centraluri
or
gano, romelic ganagebs
ama Tu im dargs.
janmrTelobis dacvis s.
mQnus-i [laT. minus nakle
bad] gamoklebis an uar
yo
fiTi sididis niSani (-)
maTematikaSi;
tempe
ratu
raze miTiTebas niSnavs: nu
lis qvemoT (sapi
risp. plu
si).
m. 10 (an -10) gradusi.
mQnut-i [laT. minutus germ. mi

nute Semcirebuli,patara] 1.
kuTxisa da rkalis sazomi
erTeuli; udris gradusis
1/60 nawils; aRiniSneba ni
SaniT ' cifris marjvniv.
2. (moZv.) wuTi.
miOzit-i [< berZ. mys (myos)
kunTi] (medic.) kunTebis
anTeba.
miOkard-i [berZ. mys (myos)
kun
Ti da kardia guli] (ant.)
gulis kunTovani kedeli.
mQraJ-i [fr. mirage] 1. atmos
feros opti
ku
ri movlena,
rode
sac
horizontTan
Cnde
ba de
damiwaze ar
se
bu
li sagnebis cru gamo
sa
xu
lebani.
m. udabnoSi.
2. (gadat.) moCvenebiTi ram.
mQrza [spars. Mirz] 1. iranSi,
samefo saxlis wevrebis
tituli; am titulis mqone
piri.
2. iranSi: umaRlesi moxelis
an mecnieris sapatio saxe
li.
3. aRmosavleTis zog qve
ya
naSi: mdivani, mwerali.
mis [ing. Miss] inglisurenovan
qveynebSi: gauTxovari qalis
xseneba an mimarTva misadmi
(Cveulebriv saxelTan an
gvarTan erTad); qaliSvili;
qaliSvilo!

-333 miss Scd.

mQsgiT-i [arab] igivea, rac
meCeTi.
mQsia [laT. missio gagzavna] 1.
(wign.) sagangebo davaleba.
mas didi m. daakisres.
2. mudmivi di plomatiuri
warmomadgenloba despanis
meTaurobiT.
3. di plomatiuri delegacia
sagangebo davalebiT.
samxedro m.
misiOner-i [fr. missionnaire]
qristianul eklesiis mier
wargzavnili mqadagebeli
re
ligiuri propagandis ga
sawevad da sxva rjulis
mor
wmuneebis mosaqcevad.
mQsis [ing. Mistress] inglisu
rovan qveynebSi: gaTxovili
qalis xseneba an misadmi
mi
marTva (Cveulebriv gvar
Tan an saxelTan erTad);
qalbatoni; qalbatono!
missis Scd.
mQster [ing. Mister] _ ing
lisurovan qveynebSi: mama
kacis xseneba an misadmi mi
marTva (Cveulebriv, gvarTan
erTad); batoni, batono!
mistEria [berZ. mystria sai
dumloebani] 1. antikur
qveynebSi (saberZneTSi, rom
Si da sxv.) saidumlo reli
giuri wesebis Ses
ruleba.

mit

2. Sua saukuneebSi dasavleT

evropaSi: drama, romelsac
hqonda bibliuri siuJeti.
mQstika [< berZ. mystikos sai
dumlo] 1. rwmena, romlis
mixedviTac arseboben ze
bunebrivi fantastikuri Za
lebi da TiTqos SesaZ
le
belia maTTan urTier
Tobis
damyareba.
Suasaukuneobrivi m.
2. (gadat.) idumali ram.
mistikuri.
m. rwmena.
mistiuri Scd.
mistifikAcia [fr. mystificati
on < berZ.] (wign.) ganzrax
vi
si
me Secdena, motyueba.
mistQcizm-i _ mistikaze dafuZ
nebuli religi
ur ide
a
lis
turi msof
li
o
m
xed
veloba;
mid
re
ki
le
ba mis
ti
kisadmi.
mitElSpil-i [germ. Mittelspiel
Sua TamaSi] Wadrakis par
tiis Sua nawili.
mQting-i [ing. meeting] ma
sobrivi kreba poli
tiku
ri
da sxva sa
Wir
bo
roto sa
kiTxebis gan
saxilvelad.
mQtra [berZ. mitra] umaRles
sasuliero pirTa (agreT
ve
damsaxurebul mRvdel
Ta)
maRali mrgvali Tav
sar
q
meli, romelsac ixuraven
mRvdel
msaxurebis dros.

mit

-334-

mitropOlit-i [berZ. met

dasalevi wamali, romelic

warmoadgens
sxvadasxva
ropolits] marTlmadidebe
niv
T
ierebis
narevs.
li da kaTolikuri ekle
siis episkoposTa umaRlesi mQSura [arab. muzevvere yal
bi] 1. mooqrovil an mo
wodebuleba; am wodebule
vercxlili metalis Zafi,
bis mqone piri.
romelic farCis qsovilis
miUzikl-i [ing. musical]
mosarTavad gamoiyeneba; ix
mu
sikalur-scenuri
na
mareba agreTve naZvis xis
warmoebi
upiratesad
mosarTavad.
ko
mediuri xasiaTisa, ro
mel
Sic gamoyenebulia Ta mQCman-i [ing. midshipman] sam
xedro-sazRvao
flotSi:
na
medrove yofiTi musikis,
zemdegTa
Semadgenlobis
qo
reografiis saSualebani;
umaR
lesi wodebuleba.
aseTi Janris kinofilmi.
muzikli Scd.
mnemOsine [berZ. Mnmosyn]
berZnul miTologiaSi:
mQuzle [fr. miusl] Sampan
mexsierebis qalRmerTi, ro
uris boTlis saxuravis
melsac zevsisgan SeeZina
mownuli| mavTulis badu
cxra muza.
ra.
mobilizAcia
[fr. mobilisation
miUrid-i [< arab.] miuri
< laT mobilis moZravi] da
dizmis mimdevari.
mobilQzeba [germ. Mobili
miurQdizm-i islamis yve
sieren] 1. Tadarigis sam
laze ufro mebrZoli re
xedro valdebulTa gaw
aqciuli mimdinareoba, ro
veva namdvili samxed
ro
me
lic religiis mTavar
samsaxurSi
omis
ga
mo
dog
matad aRiarebs yvela
cxadebasTan
da
k
av
S
irebiT.
aramuslimanis ulmobeli
sayovelTao m.
gaJletis ideas.
2. gadat. (wign.) Zalebis an
mQqser-i [ing. mixer Semrevi]
saxsrebis Tavmoyra ra
ime
eleqtruli xelsawyo comis,
amocanis, masobrivi Ro
nis
kremis, piures, koqteilis
Ziebebis
warmatebiT
Se
s
as
mo
samzadeblad
kvercxis
ruleblad.
aT
qvefiT da sxv.
qveynis yvela Zalis m.
mQqstura [laT. mixtura]
mobQlur-i [laT. mobilis]

-335moZ
raobis unaris mqone;
moZ
ravi.
mOgvi [Zv. spars. magus
berZ. magos laT. magi] magi,
misani, mCxibavi.
mOda [fr. mode] 1. garkveul
sazogadoebriv
wreebSi
mok
le xniT gabatonebuli
gemovneba Cacma daxurvisa
da yofa-cxovrebis sxva
garegnul formebisa.
m.-ze Cacmuli.
2. mr. tansacmlis nimuSebi,
romlebic aseT gemovnebas
Seefereba.
m.-ebis Jurnali.
mOduri 1. modis Sesa
fe
ri.
m. kostiumi, m. varcx
ni
loba.
2. rasac sayovelTao warma
teba aqvs garkveuli drois
ganmavlobaSi.
m. simRera.
mOdel-i [fr. modle] 1. ra
ime nakeTobis sanimuSo eg
zem
plari; nimuSi risame
da
samzadeblad.
2. raime sagnis Semcirebuli
nimuSi an sqema.
avtomobilis m., xomaldis
m., TviTmfrinavis m.
modelQer-i [fr. modeleur]
ra
ime nakeTobis damza
de
bis specialisti (si
non.

mod

memodele).
tansacmlis m.
modeliori Scd.
mOdemi [ingl. modem] _ kom
pi
uteris
periferiuli
mowyobiloba, gamoiyeneba
satelefono qselSi Car
Tvisas faqsebis, meilebis
misaRebad da internetSi
Sesasvlelad.
modernizAcia da moder
nQzeba [fr. modernisation] _
risame Secvla Tanamedrove
moTxovnebisa da gemovnebis
Sesabamisad.
avtomobils m., sawarmos
m.
modErnizm-i [< fr. moderne
uax
lesi, Tanamedrove] _
realizmisadmi mtruli mi
marTulebaTa saerTo sa
xel
wodeba xelovnebasa da
literaturaSi.
modifikAcia [fr. modification]
_ sagnis an movlenis iseTi
saxecvlileba, romelic ar
exeba mis arss.
modulAcia [laT. modulatio
mwyobroba, samwyobre] da
modulQreba _ 1. (mus.) er
Ti tonalobidan meoreze
gadas
vla; bgeris simaRlis
Sec
vla.
2. (fiz.). maRali sixSiris
rxevaTa Secvla ufro da

mod

-336-

bali sixSiris rxevebiT.

3. xmovan kinoSi: bgeris mi
er gamowveuli eleqtro
rxevaTa
gardaqmna
si
naTlis
konad, romlis
sa
SualebiTac xdeba bgeris
Cawera kinofirze.
mOdus-i [laT. modus zoma,
xerxi, saxe] _ 1. (log.). az
rovnebis nairsaxeoba.
2. (filos.). sagnis gardama
vali, aramudmivi mdgomare
oba an Tviseba.
mOdus vQvendi [laT. modus
vivendi] _ 1. cxovrebis wesi;
arsebobis saSualeba.
2. pirobebi, romlebic or mo
wi
naaRmdege mxares Soris
dro
ebiT mainc iZleva nor
maluri, mSvidobiani urTi
er
Tobis saSualebas.
mozAika [fr. mosaique] -1. su
ra
Ti an saxe, romelic Sed
ge
nilia cementis fenaze
da
magrebul, erTmaneTTan
mWidrod mowyobil feradi
kenWebis, sxvadasxva feris
minis, marmarilos, emalisa
da misT. patar-patara naW
re
bisagan.
2. TviT masala aseTi suraTis,
saxis misaRebad.
3. aseTi suraTis, saxis Sed
genis xelovneba.
mozaikuri.

m. xelovneba, m. filebi.
mOla [arab. maul batoni] _
muslimanTa
religiuri
kultis msaxuri.
mOlbert-i [rus.
germ. molbertt] _ xis sayrdeni,
romelzec mxatvari aTav
sebs
naxats
muSaobis
dros.
molEkula [fr. molcule] _
nivTierebis umciresi na
wi
laki, romelsac aqvs yvela
misi qimiuri Tviseba.
m. Sedgeba atomebisgan.
molekuluri.
m. masa (wona), m. Teoria, m.
fizika.
molekulisa.
molekulasi, molekulia
ruli Scd.
mOlox-i _ ityvian iseT risa
me Sesaxeb rasac bevri ada
mianis msxverpli sWirdeba
[finik. molek mefe: mzis, ce
cxlisa da omis finikiuri
Rmer
Tis saxelis mixedviT,
romelsac msxverplad ada
mianebs swiravdnen].
molUskeb-i [< laT. molluscus
rbi
li] _ uxerxemlo, rbil
sxe
uliani cxovelebi, rom
lis umetesoba niJarebSia
moTavsebuli.
zRvis m., miwiszeda m.
mx. moluski.

-337 moliuskebi Scd.

mOment-i [laT. momentum] _
1. drois Zalian mcire mo
nak
veTi; erTi wami, Tvalis
daxamxameba.
gasrolis m.
2. dro, rodesac xdeba rame,
sruldeba raime moqmedeba
dadga xelsayreli. m.
momentAlur-i _ Zalian
swra
fi (moqmedeba); wami.
monAndria [berZ. monos erTi
da aner (andros) qmari] _ er
Tqmrianoba.
monArq-i [berZ. monarchos] _
sa
xelmwifos erTpi
rovnu
li mmarTveli (mefe, im
pe
ra
tori, Sahi da sxv.)
monarxi Scd.
monArqia [berZ. monarchia
er
TmmarTveloba,
TviTmp
y
robeloba] _ mmarTvelo
bis forma, rodesac sa
xelmwifos saTaveSi udgas
erTi piri-monarqi; saxel
mwifo, romelsac mmarT
velobis erTi forma aqvs.
absolituri m. kon
st
itu
ciuri m.
monarqiuli.
m. saxelmwifo.
monarxia, monarxiuli Scd.
monArqizm-i _ politikuri
mim
dinareoba, romelsac mo
narqia miaCnia saxelmwifo

mon

xe
lisuflebis erTaderT
mizanSewolil formad.
monarqistuli.
m. Sexedulebani. M
monarxizmi, monarqistuli
Scd.
monArqist-i _ monarqizmis
mimde
va
ri.
monarxisti Scd.
monAster-i [berZ. Monasterion]
_ ber-monazonTa saekle
sio-saadgilmamulo
or
ganizacia, Temi, romelsac
aqvs Tavisi meurneoba; ase
Ti religiuli Temis ek
le
sia da sacxovrebeli na
gebobani.
aTonis iverTa m.
monastriuli, samo
nas
tro.
m. (s.) kompleqsi, m. (s.) we
sebi.
monastrisa.
monasterisa, monasteriu
li, samonasterio Scd.
mOneta [laT. moneta] _ li
Tonis fulis niSani.
spilenZis m., oqros m.
monetisa.
Mmonetasi Scd.
mOnizm-i [< berZ. monos erT]
_ filosofiuri moZRvreba,
romelic samyaros sa
fuZ
vlad aRiarebs erT sawyiss,
materias an suls.
monQtor-i
[fr.
moniteur,

mon

-338-

ingl. monitor, laT. monitor

gamafrTxilebeli] _ 1. te
le
gadacemis procesis sa
kontrolo
televizoris
ek
rani (satelevizio moni
tori, telemonitori); igi
vea, rac displei.
2. samxedro javSniani gemi.
3. mudmivi meTvalyureobis
aparati; kerZod saavadm
yo
fosaTvis
gankuTvnili
m. avtomaturad aRniSnavs
avadmyofis mdgomareobis
yve
la parametrs.
monitOring-i [ingl. moni
toring] _ mudmivi meT
valyu
re
oba raime procesisadmi
sa
surveli Sedegis Sesa
ba
misobis
gamomJRavnebis
miz
niT an pirveldawyebiT
varauds.
mono... [berZ. monos erTi, er
Tiani, erTad-erTi] _ mniS
v
nelobaTa erTianobis, er
To
bis, erTad-erTobisa da
a.S.
monokultura, monoJRera.
monogAmia [< berZ. monos er
Ti da gamos qorwineba] _ 1.
qorwinebis forma, romlis
drosac mamakacs SeiZleba
hyavdes mxolod erTi co
li da qals-mxolod erTi
qmari (qarT. sinon. erTqor
wineba).

2. cxovelebSi: mamlis Se
wyvileba mxolod erT de
dalTan erT an ramdenime
sezonis ganmavlobaSi.
monOgrama [berZ. monos er
Ti da gramma aso] _ ori an
ramdenime asosgan SeTx
zu
li niSani.
monagrama Scd.
monogrAfia [berZ. monos er
Ti da graph vwer] _ vrceli,
mecnieruli naSromi, ro
melSic damuSavebulia er
Ti ra
ime sakiTxi an Tema.
monografiuli.
m. gamokvleva.
monoTEizm-i [berZ. monos
erTi da theos RmerTi] _
religia, romelic
erT
RmerTs aRiarebs; (qarT. si
non. erTRmerTianoba).
monOliT-i [berZ. monos erTi
da lithos qva] _ mTliani qvis
lodi; misgan gamoTlili
sagani (mag. qandakeba).
monolQTur-i _ 1. rac mono
liTs warmoadgens.
m. sveti.
2. Mgadat. (wign.) Sem
Wid
ro
ve
buli, erTsulovani.
m. koleqtivi.
monoliti, monolituri
Scd.
monOlog-i [berZ. monologos]
_ sityva, romliTac dra

-339ma
tuli nawarmoebis per
so
naJi
mimarTavs
Tavis
Tavs, sxva moqmed pirebs
an mayurebels (ix. agreTve
di
alogi).
hamletis m., glosteris
m. (uiliam Seqspiris na
war
moebidan: `hamleti, `ri
Card III).
mOnom-i [berZ. mo(nos) erTi
da nomos nawili, wevri] _
(ma
Tem.) erTwevri (Sdr. bi
nomi, polinomi).
monopOlia [berZ. monoplia]
_ 1. risame warmoebis an
ga
yidvis gansakuTrebuli
uf
leba, rac ekuTvnis erT
pirs, pirTa jgufis an sa
xel
mwifos.
2. (gadat.) upiratesoba, pir
ve
loba raime saqmeSi.
3. msxvili gaerTianeba, rome
lic warmoiSva warmoebi
sa
da kapitalis koncen
tr
aci
is Sedegad meurneobis ro
melime dar
gSi gabatonebisa
da maq
si
maluri mogebis mi
Re
bis mizniT.
kapitalisturi m.-ebi.
monopoliuri (mniSv. 2-is
Tvis).
m. kapitali, m. gaerTia
neba.
monOrels-i [berZ. monos erTi
da relsi] _ sayrdenebze

mon

gamarTuli (kiduli) cal

relsiani rkinigza.
monorelsuri, mono
rel
siani.
m. gza.
monOstiq-i [berZ. monostichos]
_ (lit.). damTavrebuli az
ris Semcvleli erT
stri
qoniani leqsi; Cveulebriv
aseTia xolme andaza, gamo
cana, aforizmi, raime war
wera.
monotOnur-i [berZ. monos
erTi da tonos toni, bgera] _
erTferovani, mosawyeni.
m. xma, m. simRera.
monOfTong-i [berZ. monos
erTi da phthongos bgera] _
(lingv.) martivi, calkeuli
bgera (sapirisp. difTongi).
monofizQteb-i [berZ. monos
erTi da physis buneba] _ (ist.)
qristianuli religiis war
momadgenlebi,
romlebic
aRi
areben qristes mxolod
erT bunebas _ RvTiurs.
monpAsie [fr. montpensier sa
kuT. sax.] _ xileulis kan
feti erTgvari.
monpasiesi.
monpasiisa, monpase, mompase
Scd.
jerjerobiT ixmareba ag
reTve monpansie.
monsenQor-i [fr. monseigneuer]

mon

-340-

_ feodalur da monarqiul
2.
eleqtromowyobilobis,
eleq
t
rogayvanilobis spe
safrangeTSi:
princebis,
ci
a
listi (sinon. eleq
tro
episkoposebis da sxva maRa
mon
t
iori).
li rangis pirTa tituli
(am
Jamad ixmareba umaRlesi monUment-i [laT. monumentum]
_ didi Zegli.
ka
Tolikuri samRvdeloe
SoTa rusTavelis m.
bis warmomadgenelTa mi
marT).
monumEnturi - Zalian
didi, grandiozuli.
mOnstr-i [fr. Monstre] _
m. Senoba.
(wign.). urCxuli.
monumentaluri Scd.
mOntaJ-i [fr. montage] _ 1.
manqanebis, nagebobaTa awyo mOral-i [fr. morale zneoba
laT. moralis zneobrivi] _
ba, gamarTva garkveuli geg
1. im wesebis, normebis er
mis, naxazis mixedviT.
Tob
lioba, romlebsac gan
axali manqanis m.
saz
Rvravs adamianTa ur
Ti
2. risame sxvadasxva nawilis
erTdamokidebulebasa
da
SerCeva da gaerTianeba erT
mTlianad.
yo
faqcevas ama Tu im sa
zo
literaturuli m., musika
gadoebaSi; zneoba.
luri m., kinosuraTis m.
2. zneobrivi daskvna, zneob
rivi gakveTili, romelic
memOntaJe _ montaJis spe
raimesgan gamomdinareobs.
ci
alisti.

moraluri (mniSv. 1-Tvis).

aparatis m., kinofilmis m.

m. princi pebi.
samontaJo.
s. samuSaoebi.
moratOrium-i [< laT. morato
rius damayovnebeli] _ 1. sa
samOntaJo _ sadgomi, sa
Sinao an sagareo valdebu
dac risame montaJs awar
lebaTa Sesaxeb gadadeba
moeben.
mTav
robis mier raime sa
kinostatiis s., televiziis
centraluri s.
gangebo mdgomareobis (mag.
memontaJisa.
omis, stiqiuri ubedurebis)
memontaJesi Scd.
gamo.
2.
garkveuli saxis iaraRis
montQor-i [fr. monteur] _ 1.
(mag., raketebis, kosmosur
manqanaTa amwyobi da dam
saSualebaTa)
gamocdisa
dgmeli (sinon. memontaJe).

-341da maTi sadme ganlagebis

Se
Cereba.
mOrg-i [fr. morgue] _ spe
ci
alurad
mowyobili
sa
Tavsi
gvamebis
Se
nax
vi
sa, amocnobisa da Sekve
Ti
saTvis.
morganatQkul-i [laT. mor
ganaticus]:
morganatikuli
qorwineba [fr. Mariage morga
natique] _ samefo saxlis wev
ris qorwineba ara samefo
gva
ris qalTan (rac taxtis
mem
kvidreobis uflebas ar
aZlevs arc cols, arc Svi
lebs).
mOrze [< kreb.] _ TviTCamweri
eleqtro magnituri mimRebgadamcemi telegrafiuli
aparati, romelic gamoigona
fizikosma morzem 1837 wels;
telegramis miReba xdeba
qaRaldis lentze morzes
anbanis (niSnebis kodis)
sa
SualebiT tireebisa da
wertilebis saxiT; gada
cema xdeba telegrafis ga
sa
Rebis meSveobiT; pirveli
eleqtruli telegrafiuli
aparati gamogonebuli iq
na ruseTSi. p. l. Silingis
mier 1835 w.
m. anbani (kodi).
mormOnizm-i _ religiurseq
tanturi
momdinareoba,

mot

romelic Seiqmna amerikis

SeerTebul StatebSi 1830
w.
warmoadgens
mra
val
Rmer
Tianobisa da qristi
anobis narevs [miTiuri wi
naswarmetyvelis mormonis
saxelis mixedviT].
mOrs-i [rus. < germ.] _ xi
lis wvenisgan damzadebuli
gamagrilebeli sasmeli.
mOrfema [< berZ. morphe forma]
_ (lingv.) sityvis mniSvne
lobiTi nawili; fuZe da
afiqsebi (prefiqsebi, sufiq
sebi, daboloeba).
mOrf-i an mOrfin-i [< kreb.
berZ. Morpheus Zilis Rmer
Ti] _ narkotikuli (tki
vil
gamayuCebeli
da
Zi
lis
momgvreli) saSualeba
(opi
u
mis alkaloidis Za
li
an Zli
eri momwamlavi
da misi mTavari elementi).
morfolOgia [berZ morph
forma da logos moZRvreba] _
1. mecniereba organizmebis,
organoebis, niadagis agebu
le
bis Sesaxeb.
2. gramatikis nawili,romelic
swavlobs sityvaTa formebs;
romelime enis sityvaTa
for
mis sistema.
morfologiuri.
sityvis m. Semadgenloba.
mOtel-i [ingl. motel < motor

mot

-342-

da hotel _ sastumro (motorista

hotel) avtomobilebis sas
tumro] _ saavtomobilo
gzis piras mdebare sastum
ro mgzavrTaTvis; avto
pan
sionati.
moto... [laT. motor moZra
o
baSi momyvani] _ moZrao
bis, motorizaciis mniSvn
e
lobiT.
motorali, motoboli.
mOtiv-i [fr. Motif] _ 1. ra
i
me moqmedebis mizezi; mo
sazreba, sabuTi risame sa
sargeblod.
gaugebari m.
2. simReris kilo, hangi.
Zveleburi m.
motivQreba da motivAcia
_ motivebis, mo
sazrebis
moyvana risame dasamtki
ceb
lad, dasabuTeba (Sdr.
argumenti).
motOdrom-i [fr. moto(cycle)
da berZ. dromos sarbieli]
_ specialurad mowyobili
ad
gili motociklebis Se
sajibreblad an ga
mosac
delad.
mOtor-i [laT. motor] _ man
qana, romelic nebismier
energias gardaqmnis meqani
kur energiad.
motoriani.
m. navi.

amJamad es sityva moZ

vele
bulia; mis nacvlad ix
ma
reba qarTuli _ Zrava.
Zra
vasi.
Zravisa Scd.
motorOler-i [germ. Motor
roller] _ orTvliani moto
cik
lis nairsaxeoba, masze
patara.
motOcikl-i [fr. motocycle] _
or- an samTvliani manqana,
romelsac aqvs Sinagani
Zra
va da moZraobs urelso
gzebze.
samotociklo.
s. sporti.
motocQklist-i _ piri,
romelic marTavs moto
cikls, mihyavs motocikli.
mocQon-i [germ. Motion < laT.
motio (motionis)
moZ
ra
o
ba]
_ siaruli, se
ir
no
ba jan
mrTelobis
gan
sam
tki
ceb
lad an dasvenebis miz
niT.
mOher-i [ingl. mohair < arab.]
_ 1. angoruli Txis matyli,
naxevrad
wminda, TeTri,
Zli
er mbzinvare; misgan am
zadeben umaRlesi xarisxis
xaliCebs, fardagebs, tri
ko
taJs da sxv.
2. am matylis rbili narTi
da qsovili.
mohikAnebi _ Crdiloameri
kel indielTa erT-erTi

-343to
mi, amJamad amomwydari;
cxovrobdnen mdinareebisko
nektikutsa da hudsonis
napirebze. ukanaskneli mo
hi
kani _ ityvian risame
ukanasknel an uxuces war
mo
madgenelze. [amerikeli
mwer
lis fenimor kuperis
(1789-1851)
romanis
uka
naskneli mohikanis mi
xed
viT].
muEZin-i [arab. Mmu'addin] _ me
CeTis msaxuri (mola), rome
lic minareTidan mouxmobs
muslimanebs sa
locavad.
mUza [berZ. musa] _ 1. berZnul
miTologiaSi;
TiToeuli
cxra qalRmerTTagani, rom
le
bic iTvlebodnen mec
ni
erebisa da xelovnebis
mfarvelad.
2. poeturi STagonebis wya
ro,
agreTve TviT poetis STa
goneba, Semoqmedeba.
galaqtionis m., SoTa rus
Tavelis m.
muzEum-i [germ. Museum < berZ.
museion muzebis taZari] _
dawesebuleba, romelic ag
rovebs, icavs da gamofens
da
saTvaliereblad xe
lov
ne
bis Zeglebs, samecniero
koleqciebs,
istoriuli
mniSvnelobis sagnebs da
sxv.

mul

istoriuli m., xelovnebis

m.
samuzeumo.
s. eqsponatebi.
mUla [arab. maul batoni] _
1. saxelwodeba ro
mel
sac
muslimanur qvey
nebSi aZle
ven mec
ni
er-RvTismsaxurebs,
maswav
leb
lebs, kanon
mdeb
lebs.
2. musulmanTa religiuri
kultis msaxuri.
mUlaJ-i [fr. moulage] _ sagnis
naturaluri zomis modeli
(TabaSiris, sanTlis
da
misT.).
mUlat-i [esp. mulato < arab.]
_ zan
gisa da TeTrkanianis
SeuRlebis Sedegad Sobili
adamiani.
multi... [laT. multum mrava
li] _ mravladoba, mra
val
jeradoba.
mul
ti
mi
li
oneri.
multimEdia [laT. multi mra
vali da media] _ infor
maciis Senaxvisa da de
mon
strirebis
sxvadasxva
audio da vizualuri xer
xebis erToblioba.
multi
mediuri.
multi plikAtori _ multi
pli
kaciis specialisti.
multi plikAcia [laT. mul

mul

-344-

tiplicatio gamravleba] _ ki
no
gadaReba suraTebis an
Tojinebisa, romlebic ga
moxataven moZraobis cal
keul momentebs; am wesiT
ga
daRebuli filmi.
multi plikaciuri.
m. filmi.
samulti plikacio.
s. Tojinebi, s. Semoqmede
biTi gaerTianeba.
mUltfilm-i _ multi plika
ciuri (ix. multi p
likacia)
filmi.
mUmia [arab. mumija] _ gax
r
wnisgan
dabalzamebiT
(an bunebrivad) daculi
adamianis gvami.
mumiisa.
mumiasi Scd.
mUmie [arab. spars. mum cvi
li] _ fisismagvari bu
neb
rivi
produqti
bio
logiuri
warmoSobisa;
Jo
navs kldeebisa da mTe
bis napralebidan; warmo
ad
gens uformo magar an
drekad naWrebs; ori aTas
welze metia. iyeneben xal
xur
medicinaSi
kuWnaw
la
vebis, sasunTqi gzebis,
SardkenWovan, kanis daava
debaTa, bronqialuri as
Tmis, tuberkuliozisa da
sxvaTa samkurnalod (qarT.

sinon. mTis balzami).

mUndir-i [rus. < fr.]
_ samxedro an samoqalaqo
(specialuri) formis tan
sacmeli.
oficris m., rkinigzis mu
Sakis m.
munici palQtet-i [germ. Mu
nizipalitat < laT. municipium
TviTmmarTveluri Temi] _
zog qveyanaSi: qalaqis an
sof
lis TviTmmarTveloba.
munici paluri. M
m. arCevnebi.
mUr-i [berZ. myrrha < arab. murr]
_ surnelovani fisi zogi
mcenarisa.
mUs-i [fr. mousse] _ tkbili
saWmeli, damzadebuli xi
lis sirofisgan, romelsac
damatebuli aqvs mananis
burRuli an Jelatini.
mUsika [berZ. musik] _ xelov
neba, romelic sinamdviles
asaxavs bgeriTi mxatvruli
saxeebiT; amgvari xe
lovne
bis nawarmoebi; aseve nawar
moebTa erToblioba.
simfoniuri m., klasikuri m.,
jazuri m., z. faliaSvilis
m., m.-is gakveTili, m.-is Te
oria. M
musikaluri da samusiko.
m. (s.) xelovneba, m. (s.) sas
wavlebeli.

-345-

musQkos-i _ 1. musikis speci

nad

leba] _ 1. yovelgvari nax

tomiseburi
ganviTareba
risame.
2. (biol.). raime axali ni
San-Tvisebis uecari gamov
lena cxovelebsa da mce
nareebSi.
3. ymawvilis xmis Secvla
(daboxeba) asakSi Sesvlis
gamo.
mUfTa [rus. < germ.
Muffe] _ orive mxridan xe
lis Sesayofi saTburi, Cve
ulebriv xmaroben qalebi
siciveSi.
mUfT-i [arab. mufti] _ musli
manTa iurist-RvTis
mety
ve
li, yuranis ganmmartebeli;
umaRlesi sa
suliero piri.
mUSket-i [fr. mousquet < esp.]
_ Zveleburi patruqiani
msxvil
kalibriani
Tofi
(dasav
leT evropis qveynebis
armiaSi).
muSkEter-i [fr. mousquetaire]
_ muSketiT SeiaraRebuli
jariskaci.

a
listi.
2. romelime musikaluri in
s
t
rumentis damkvreli.
mUskat-i [fr. muscat] _ 1. vazis
jiSi erTgvari; isxams sur
ne
lovan yurZens; am yurZnis
Rvino.
2. tropikuli xe; isxams sur
nelovan nayofs; iyeneben
parfiumeriaSi, medicinaSi,
kulinariaSi.
mUslim-i, muslQman-i [spars.
musliman arab. muslim islamis
erTguli] da musUlman-i
[Turq. mslman] _ igivea,
rac mahmadiani.
muslimuri, muslimanuri,
musulmanuri.
m. religia, m. wes-Cveuleba
ni. muslimoba, muslimanoba
da musulmanoba _ igivea,
rac mahmadianoba.
mUson-i [fr. mousson < arab.] _
qari, romelic periodulad
icvlis mimarTulebas, za
fxu
lobiT uberavs zRvidan,
xo
lo zamTrobiT _ xmele
Ti
dan.
n
mUstang-i [esp. mustango ingl.
mustang] _ gavelurebuli Si
nauri cxeni (gavrcelebuli nAgan-i erTgvari sistemis
iyo CrdiloeT amerikis pre
revolveri.
riebSi).
nAdir-i [arab.] cis sfe
mutAcia [laT. mutatio cvli

nav

-346-

ros wertili, romelic ho

rizontis qveS aris da sa
winaaRmdegoa zenitisa.
nAv-i [berZ. navis gemi] (arqit.)
bazilikis, eklesiis erTer
Ti grZivi nawilTagani,
ro
melic gamoyofilia sve
tebis rigiT.
nAvaxa [esp. navaja] _ civi
iaraRi erTgvari grZeli
da
sakeci dana (ician espa
neTSi).
navigAtor-i naosnobis
(mniS. 2) specialisti.
navigAcia [laT. navigatio] 1.
gemTa mimosvla (qarT. sinon.
naosnoba, zRvaosnoba).
2. wlis iseTi dro, rom
lis ganmavlobaSic SesaZ
lebelia naosnoba.
zamTris n., n.-is saxel
mZ
R
vanelo.
sanavigacio.
s. atlasi, s. xelsawyo
ebi.
naQada [berZ. Naias (Naiados)]
berZnul miTologiaSi:
wylis (mdinaris, nkadulis,
wyaros) nimfa.
nAib-i [arab. Ni'b] 1. zog
mu
sulmanur qveyanaSi: ro
melime ufrosis an sasu
li
ero piris moadgile.
2. Samilis saimamoSi: admi
nistraciul-teritoriuli

erTeulis mmarTveli.
naQlon-i [ing. nylon] sin
Tezuri boWko, abreSumis
msgavsi; am boWkos qso
vi
li.
neilonic ixmareba.
nAmaz-i [spars. namaz] mus
li
manTa locva, romelsac
dReSi xuTjer asruleben.
nAndu [esp. nand] erTgvari
siraqlema; gavrcelebulia
samxreT amerikaSi.
nAno TavsarTi, romelic
sazomi erTeulis sa
xel
Tan
mierTebisas
aR
niS
navs mis memiliarded na
wils: 1. nanowami = wamis
memiliarded nawils.
nAos-i [berZ. naos] _ da cEla
[laT. cella] antikuri taZ
ris
mTavari sadgomi (sam
loc
velo), sadac moTavsebuli
iyo RvTaebis qandakeba.
nArgile [spars. nrgile] aR
mosav
leTis qveynebSi gav
rce
le
buli
Tamba
qos
mosawevi mo
wyobiloba, ro
melic wylis WurWlis, tya
vis grZe
li milisa da Ci
bu
xisgan Sed
geba.
nArkoz-i [berZ. narcsis ga
SeSeba] (medic.) narko
tikuli saSualebebiT ga
mow
veuli Zi
li, rasac Tan

-347ax
lavs cnobierebisa da
mgrZno
belobis dakargva.
narkomAnia [berZ. narcsis ga
SeSeba da mania miswrafeba;
si
giJe] narkotikebis xma
rebisadmi Zlieri, avadmyo
furi midrekileba
nArta [rus. (mr.) da
] grZeli da viwro
marxili, romelSic irmebs
an ZaRlebs abamen; didi
ga
moyeneba aqvs ukidures
CrdiloeTSi.
natrQum-i [laT. natrium] qi
miuri elementi, TeTri fe
ris rbili tutovani li
Toni.
nAtura [laT. natura] 1. co
cxali nimuSi, romelsac
xa
taven, gadaiReben da sxv.
n.-is xatva.
2. bunebrivi pirobebi, adgili
(pavilionis gareSe) sadac
warmoebs kinogadaReba.
3. saqoneli, produqtebi da
misT. rogorc fulis nac
vlad gadasaxdeli saSua
leba.
4. (wign.) adamianis xasiaTi,
temperamenti.
naturuli.
n. gadaRebebi.
naturisa.
naturasi Scd.
naturalizAcia [laT. natu

nat

ralis bunebrivi] sa
xel
m
wi
fos mier ucxoelis miReba
moqalaqed, qveSevrdomad;
sxva saxelmwifos moqala
qeobis miReba.
naturAlizm-i [< laT. naturalis
bunebrivi] mimarTuleba
li
teraturasa da xe
lovne
baSi; warmoiSva sa
bu
ne
bis
metyvelo mecnierebaTa ze
gavleniT me-19 s.-is bolos.
cdi
lobda sinamdvile da
ada
mianTa
urTierTobani
aesa
xa obieqturad.
naturalisturi.
n. mimarTuleba ferwera
Si.
naturAlist-i _ 1. piri, ro
melic bunebas swav
lobs
(qarT. sinon. bu
ne
bis
mety
ve
li).
norCi n.
2. naturalizmis mimdevari.
naturAluri [laT. naturalis
bunebrivi] namdvili, bu
nebrivi (sapirisp. xe
lov
nuri).
n. Tafli, n. Rvino, n. Cai.
natUrmort-i
[fr.
nature
morte mkvdari buneba] _
naxati, suraTi, romelzec
gamoxatulia usulo sag
ne
bi: yvavilebi, xili, nana
di
revi, gawyobili sufra da
sxv.

naf

-348-

nafTAlin-i [< berZ. naptha

nav
Tobi] _ TeTri kristali
niv
Tiereba mZafri suniT;
iye
neben teqnikaSi, agreTve
saleulis da bewveulis
da
sacavad CrCilisagan.
naftalini, navTalini,
nav
tanili Scd.
nAcia [laT. nation xalxi, eri]
_ (moZv.) eri.
nAcizm-i [germ. Nazismus] _
germaniis faSizmi.
nacionalizAcia [fr. nationa
lization] da na
cionalQzeba
_ kerZo sakuTrebis (miwis,
mrew
velobis, bankebis da
sxva) usas
yidlod gadacema
sa
xelmwifo sakuTrebad.
fabrika-qarxnebis n., miwis
n.
nacionAlizm-i _ 1. erovnuli
gansakuTrebulobis da upi
ratesobis qadageba.
2. politikuri moZraoba da
monebul qveynebSi ucxoeli
dampyroblebis winaaRmdeg
sruli erovnuli damo
ukideblobis
mosapoveb
lad.
nacionAluri [laT. natio
(nationis) xalxi, eri] _ erov
nuli.
es sityva gavrcelebulia
magram sjobs vixmaroT
erovnuli.

e. sakiTxi.

neandertAlel-i adamQani
_ Tanamedrove adamianis
uSualo winapari; cxov
robda adrindel da Sua
paleoliTSi [xeoba Nean
dertalel-is saxelis mi
xed
viT
(germaniaSi q. diu
sel
dor
fis axlos], sadac 1856 w.
pirvelad aRmoaCines ase
Ti adamianis ConCxis na
wilebi].
negAtiv-i [laT. negativus uar
yofiTi] _ SuqmgrZnobi
a
re
firze an firfitaze aR
beWdili gamosaxuleba, ro
melSic naTeli adgilebi
Savad aris gamosuli da
pi
riqiT.
n.-is gamomuSaveba.
negatQuri _ 1. negativis
saxisa.
n. gamosaxuleba.
2. (wign). uaryofiTi.
n. movlenebi (sapirisp. po
zitiuri).
negativuri Scd.
negroQdeb-i [esp. negro Savi
da berZ. eidos saxe] _ (an
Trop.) SavkanianTa rasis
warmomadgenlebi.
nEgus-i [eTiop. Negus Negesti
mefeTa mefe] _ eTiopiis
(abi
siniis)
imperatorTa

-349-

nei

ti
tuli (me-19 s.-is dasas
rad qceva, neit
ra
lu
rad
rulsa da me-20 s.-is da
gamocxadeba raime teri
to
sawyisSi.
riisa.
nevr(o)... [berZ. neuron ZarRvi, 2. visame an risame Zalis, gav
lenis Sekveca, mospoba.
nervi], neir(o)..., _ rac da
3.
(qim.) mJavas da tutis ur
kav
Sirebulia
nervebTan,
TierTqmedebis reaqcia,rom
nerviul sistemasTan.
lis Sedegad miRebul niv
nevralgia, nevropaTo
lo
Tierebas ara aqvs arc mJavas,
gia.
arc tutis Tvisebebi.
nEvroz-i [< berZ. neuron nervi]
neitralQtet-i [germ. neutra
_ (medic.) centraluri ner
litat] _ saerTaSoriso sa
mar
vuli sistemis daavadeba,
TalSi: saxelmwifos iseTi
ro
melsac Tan sdevs Sinaga
mdgomareoba, rodesac igi
ni or
ganoebis funqciis
ar monawileobs omSi da
moSla, nivTierebaTa cvlis
meomari
saxelmwifoebis
procesebis darRveva da
mimarT erTnairi pozicia
sxv.
ukavia.
nevrolOgia [berZ. neuron
neitrAlur-i [laT. neutralis
nervi da logos moZrvreba] _
saSualo] _ 1. iseTi (sa
mecniereba, romelic swav
xel
mwifo), romelic neit
lobs nervul sistemas da
ralitets icavs meomar
mis daavadebebs.
mxa
reTa mimarT.
nevropaTolOgia [berZ. ne
2. iseTi (qveyana, teritoria),
uron nervi pathos tanjva da
sadac saerTaSoriso Se
logos moZRvreba] _ mecniereba
Tan
xmebiT ar SeiZleba omis
nervuli sistemis daavade
warmoeba, samxedro Zalebis
baTa Sesaxeb.
ganlageba. N
neiroqirUrgia _ qirurgiis
saxelmwifo, n. teritoria
dargi _ centraluri da
n. wylebi.
pe
riferiuli nervuli sis
3. vinc ar exmareba arc erT
mxares (davaSi, brZolaSi
temis daavadebaTa mkurna
da misT.).
loba.
4.
iseTi (nivTiereba, wamali),
neitralizAcia da neit
romelic arc argebs, arc
ralQzeba _ 1. neitralu
vnebs organizms.

nei

-350-

5. (qim.) rac ar iZleva arc

tutis, arc mJavas damaxa
si
a
Tebel reaqcias. N
neQtron-i [ingl. neutron <
laT. neutrum arc erTi, arc
meore] _ (fiz.) atomis bir
T
vSi Semavali nawilaki,ro
melsac ara aqvs eleqtruli
muxti.
nekrOlog-i [berZ. nekros
mkvdari, micvalebuli da
logos sityva] _ visame gar
dac
valebis gamo gamoq
vey
ne
buli statia, romelic
Se
icavs cnobebs misi cxov
rebisa da moRvaweobis Se
saxeb.
nekrOpol-i 1. sasaflao; 2.
ad
gili sadac dasaflave
bu
lia gamoCenili ada
mia
ne
bi.
neo... [berZ. neos axali] _ si
ax
lis mniSvneloba.
Nneoromantizmi.
neolOgizm-i [berZ. neos axa
li da logos sityva] _ (lingv.)
enaSi axlad gamoCenili si
tyva an gamoTqma.
nEon-i [berZ. neos axali] _ qi
miuri elementi, ufero da
usuno airi; anaTebs wiTlad,
iyeneben Suqreklamebis mi
li
sebr naTurebSi.
n-is Suqi, n.-is reklama.

neoplatOnizm-i _ antikuri
filosofiis idealisturi
mimarTuleba (me-3-6 ss.), ro
melic miznad isaxavda pla
tonis filosofiis wi
na
aRmdegobrivi elementebis
sis
tematizacias da maT Se
erTebas aristoteles mTel
rig ideebTan, damaarsebe
lia platoni (204-270 ww.).
neoreAlizm-i _ 1. mimarTu
leba filosofiaSi _ idea
lizmis erT-erTi saxesxva
oba.
2. mimarTuleba italiur ki
nosa da literaturaSi.
neOfit-i [berZ. nephytos] 1.
raime religiis axa
li mim
devari; axlad rjulmi
Re
buli.
2. (gadat.) raime moZRvrebis
da (misT.) axali mimdevari.
neofObia [berZ. neos axali
da phobos SiSi] _ (wign.).
SiSi yovelgvari siaxlisa.
neoceratOlus-i [berZ. neos
axali, keras (kernatos) rqa da
odus kbili] _ avstraliuri
Tev
zi, romelic sunTqavs
layu
CebiTac da filtve
bi
Tac (ormagad msunTqavi);
sxvanairad: rqakbila.
nEptun-i [laT. nephunus] _
1. romaul miTologiaSi:

-351zRvis RmerTi.
2. mzidan rigiT merve planeta
mzis sistemisa.
nErv-i [laT. nervus] _ 1. uwvri
le
si boWkovani warmonaqmni
adamianisa da cxovelis
or
ganizmSi;
warmoadgens
boWkoebis
erTobliobas,
ro
melic gaRizianebas ga
dascems periferiidan Tavi
sa da zurgis tvins an pi
ri
qiT.
mxedvelobis n. smenis n.
2. mr. nervebi _ aseTi war
mo
naqmnebis
erToblioba,
sistema, romlis mdgo
ma
re
obazedac aris damoki
debuli adamianis saerTo
mdgo
mareoba, qceva.
susti n.-ebi.
nErvuli - 1. nervebisgan
Sem
dgari.
n. qsovili., n. sistema.
2. zedmetad mgrZnobiare, ad
vi
lad aRgznebadi.
n. qali.
ixmareba agreTve nervi
u
li.
nesEser-i [fr. necesaire auci
lebeli, saWiro] _ ko
lofi, bude an patara
Ce
modani, romelSic
mo
Tavsebulia
movlisaTvis
(tualetisaTvis) an xel
saqmisaTvis (Wra-ker
visaT

niv

vis) saWiro nivTebi.

sagzao n.
nEto [it. netto] _ (komer.) sa
qonlis wona uWurWlod da
SefuTvis garSe: sufTa wo
na (sapirisp. bruto).
nEfrit-i [berZ. nephros Tir
kmeli] _ 1. (medic.) Tir
kme
lebis anTeba.
2. momwvano an TeTri minera
li; iyeneben sxvadasxva sam
kaulis gasakeTeblad.
nEqtar-i [berZ. nectar] _ 1. ber
Znul miTologiaSi; Rmer
Tebis sasmeli, romelic
ukvdavebas, maradiul si
a
xal
gazrdavesa da si
la
ma
zes aniWebs maT.
2. (botan.) Saqrovani wveni,
romelsac gamoyofs zogi
mce
naris yvavili.
3. (poet. Ggadat.). siamovnebis
mom
gvreli, metismetad kar
gi ram.
nEcke [iap.] _ iaponuri skul
pturis miniaturuli na
warmoebi, xeze an Zvalze
WriT gakeTebuli patara
figura.
nivElir-i [fr. niveleur] _ geo
deziuri xelsawyo, rom
li
Tac nivelirebs ax
dendnen.
nivelQreba [fr. niveler] _ 1.
(geol). dedamiwis zedapirs
simaRleTa gansazRvra zo

nik

-352-

gierT amorCeul wertilTan

an zRvis donesTan Sedare
biT.
2. (gadat.). gansxvavebis mos
poba; gaTanabreba.
nQke [berZ. Nik] _ berZnul
mi
TologiaSi: gamarjvebis
qalRmerTi.
nikOtin-i [fr. nicotine sakuT.
sax.] _ narkotikuli niv
Ti
ereba, romelsac Seicavs
Tambaqo (frangi di ploma
tis Nikot-is saxelis mi
xedviT, romelmac
pir
vel
ma
Seitana
Tambaqo
safrangeTSi me-16 s-Si).
nQmba [laT. nimbus] _ sikaS
ka
Sis gamosaxuleba RvTis,
RvTismSoblis, wmindanebis
Tavze, qristianul da budis
tur xelovnebaSi, rogorc
simbolo wmindanebisa, RvTa
ebriobisa (berZ. sinon. Sa
ravandi, Saravanduli).
nimfomAnia [berZ. nymph Za
la da mania miswrafeba;
si
giJe] _ (medic). qalis
avadmyofurad aweuli sqe
sobrivi aRgznebadoba.
nQnZa [iap. mzveravi, mstovari]
_ profesionaluri jaSuSe
bi, adamianebi, romlebic
da
qiravebulni arian gan
sa
kuTrebulad rTuli spe
ci
aluri davalebebis Se

sasruleblad.
nQrvana [sanskr. nirvna gaq
roba] _ budistebis misti
kuri moZRvrebis mixedviT;
udidesi netareba,romel
sac
aRweven ada
mi
anuri zrun
visa da miswr
afebaTagan
sruli Ta
vi
suflebiT.
nitroglicErin-i [< berZ.
nitron gvarjila da glykeros
tkbi
li soda,e.i. azotmJavas
marili] _ Txevadi zeTovani
nivTiereba, azotmJavas da
gogirdmJavas naerTi gli
cerinTan; iyeneben rogorc
feTqebad nivTierebas, ag
reTve (umciresi dozebiT)
rogorc samkurnalo prepa
rats _ sisxlZarRvebis ga
safarToeblad.
niU1 [fr. nu SiSveli] xelov
nebaSi: SiSveli sxeulis
gamosaxuleba.
niU2 [ing. new] _ geografiuli
saxelwodebebis
TavsarTi,
romelic aRniSnavs `axals.
niUans-i [fr. nuance] _ sul
mcire, umniSvnelo gan
s
x
va
veba rameSi; risame el
feri.
warmoiTqmis n.-ebi.
niufaUndlend-i [geogr. sax.]
didi grZelbewviani sa
sam
saxuro ZaRlebis jiSi;
iyeneben saTevzao badis na
pirze gamosaTrevad, wyal

-353waRebulTa gadsarCenad da
sxv.
nQS-i [fr. niche] kedelSi SeR
rmavebuli saTavsi risame
(mag: larnakis, qandakebis,
avejis) dasadgamad.
niSa Scd.
nihQlizm-i [< laT. nihil ara
feri] yvalafris xelaR
e
biT uaryofa.
nihilisturi.
n. damokidebuleba raime
sadmi.
niRilizmi, niRilisturi
Scd.
nihQlist-i _ adamiani, rome
lic mkveTrad, uaryo
fiTad,
skeptikurad ekideba yve
la
fers.
niRilisti Scd.
novAtor-i
[laT.
novator
gan
maaxlebeli] _ adamia
ni, romelsac axali, prog
resuli princi pebi, ideebi,
xerxebi Seaqvs moRvawaobis
raime sferoSi da gana
xorcielebs maT.
scenis n. kote marjaniS
vili. N
novatoruli.
n. meTodebi, n. wamowyeba.
novAcia [gv. laT. novatio ga
naxleba, cvlileba] _ sa
moqalaqo samarTalSi: mxa
reebis SeTanxmeba maT mier

nom

nakisri. erTi valdebulebis

meoriT Secvlis Sesaxeb.
nOvela [it. novella] _ patara
moTxroba.
no
velisa.
novelasi Scd.
nOin-i [monR.] _ (ist.). monRo
lebis mi
er dapyrobili te
ritoriebis garkveuli ad
ministraciuli erTeulis
mmarTveli.
nokAut-i [ingl. knock-out] _
(sp.). krivSi: mdgomareoba,
rodesac mokrive mowi
na
aRmdegis dartymisgan Zirs
aris davardnili, 10 wa
mis ganmavlobaSi ver dge
ba da amitom iTvleba da
marcxebulad.
nokdAun-i [ingl. knock-down]
(sp.). krivSi: mdgomareoba,
rodesac mokrive mowi
na
aRmdegis dartymisgan Zirs
aris davardnili, magram
10 wamis ganmavlobaSi Se
iZ
leba adges brZolis ga
sagrZeleblad.
nomenklAtura [laT. nomen
clatura saxelTa nus
xa] 1.
sia terminTa da saxel
wo
debaTa, romelic ixmareba
mecnierebis,
xelovnebis,
warmoebis da sxv. ama Tu im
dargSi.

nom

-354-

2. Tanamdebobis pirTa wre,

ro
melTa personaluri da
niSvna an damtkiceba Sedis
romelime umaRlesi or
ganos kompetenciaSi.
nomenklaturuli.
nOmer-i [laT. nomerus ricxvi]
1. erTgvarovani sagnebis
rigis maCvenebeli ricxvi
(xSirad win uZRvis niSani
N an #).
saxlis n., telefonis n.,
bileTis n.
2. sagani, romelsac aqvs gar
kveuli rigiTi ricxvi.
Jurnalis n.
3. calke iTaxi (an oTaxebi)
sastumroSi, calke ganyo
fileba (abanoSi).
4. raime sanaxaobis (kon
cer
tis, warmodgenis...) nawili,
romelic calke sruldeba.
danomrva nomrebis dasma
rameze.
saxlebis d., adgilebis d.
nomriani (mniS. 1).
n. bileTi.
uary. unomro.
u. sabuTi.
nomrisa.
nomerisa, danomvra, nom
ri
ani, unomero Scd.
nomQnal-i [< laT. nominalis
sa
xelobiTi] Rirebuleba,
ro
melic aRniSnulia fa
sian qaRaldebze, qaRal

dis fulis niSnebze, saqo

nelze.
nominAlur-i [laT. nominalis
saxelobiTi] _ 1. rac ga
mo
xatulia ama Tu im fuladi
RirebulebebiT.
n. xelfasi.
2. rameze (raime saqonelze)
aRniSnuli.
n. fasi.
3. rasac, visac mxolod sa
xeli hqvia risame, magram
asrulebs Tavis da
niSnu
le
bas.
n. redaqtori.
nomQnant-i pirovneba an pi
rovnebaTa jgufi, rome
lic
dasaxelebulia
jildos
pretendentad raime no
mi
na
ci
aze.
nominAcia raime dargi an
Tviseba, romlisTvisac mi
e
niWeba gansakuTrebuli jil
do raime konkursze.
n-ia saukeTeso mokle
met
raJiani filmi.
nomokAnon- i [berZ. nomokanon]
_ marTlmadidebluri ek
le
siis wesebis krebuli.
nOna [laT. nona (mdedr.) mecxre]
1. (mus.) cxrasafexuriani
intervali; musikaluri ga
mis mecxre safexuri.
2. (lit.) cxrastriqoniani
stro
fi.

-355-

nOnet-i [it. nonetto] _ 1. cxra normAneb-i

not

[skand. northman
Semsruleblisgan Semdgari
Crdi
loeTis adamiani]
ansambli.
CrdiloeT germanuli to
2. musikaluri nawarmoebi cxra
mebi, romlebic me-8-11 ss.-Si
xmisa an sakravisaTvis.
arbevdnen evropis qveynebs.
nonkonfOmizmi-i [ing. Non normAtiv-i [laT. normatio
conformism ardaTanxmeba] 1.
mowesrigeba] maCvenebeli
mcdeloba, radac ar unda
normebisa, romelTa mixed
dajdes winaaRmdegoba gau
viTac warmoebs raime mu
wio umravlesobas da imoq
Saoba.
medo sawinaaRmdegod
teqnikuri n.-ebi, Sromis
2. arsebuli wesis miuRebloba,
nayofierebis n.-ebi.
saerTod aRiarebuli az
normatQuli 1. rasac
ris
kritikuli
damou
nor
ma
tivis saSualebiT ad
ki
debloba
oficialuri
ge
nen.
ideologiisa da sazogado
detalebis n. maragi.
ebriv-(ekonomikur)-politi
2. rac risame normebs gan
kuri sistemisadmi.
sazRvravs, adgens.
nOnsens-i [ing. nonsense] uaz
n. gramatika.
roba, sisulele.
normatuli Scd.
nOrma [laT. norma] 1. risame nostAlgia [berZ. nostos Sin
dawesebuli raodenoba; ri
dabruneba da algos tanjva,
sa
me saSualo sidide.
tkivili] (wign.) sevda, ga
gamomuSavebis n.-ebi.
mowveuli samSobloSi dab
2. dakanonebuli ram.
runebis
SeuZleblobiT
samarTlis n.-ebi, sa
li
te
(qarT. sinon. samSoblos
ra
turo enis n.-ebi.
sevda).
normAlur-i [< laT. norma
am sityvis xmareba saerTod
lis sworxazovani] 1. nor
raime sevdis aRsaniSnavad
mis (mniS. 1) Sesabamisi Cve
Scd.
ulebrivi; bunebrivi.
nOt-i [laT. nota niSani] 1.
n. simaRle, n. temperatura,
musikaluri bgeris piro
bi
n. temperamenti.
Ti grafikuli niSani; TviT
2. fsiqikurad jansaRi (ada
bgera.
miani).
maRali n.

not

-356-

2. mr. notebi aseTi niSnebiT

Cawerili musikaluri na
warmoebis teqsti; aseTi
teqstebis Semcveli rve
u
li, wigni.
n.-ebiT dakvra.
sanoto.
s. niSani, s. qaRaldi.
nota sxvaa (ix).
nOta [laT. nota niSani, SeniS
vna] erTi qveynis mTavrobis
werilobiTi di plomatiuri
mimarTva meore qveynis mTav
robisadmi.
saprotesto n., n-ebis gac
vla.
notarQus-i [laT. notarius
mwe
rali, mdivani] Tanam
de
bobis piri, romelsac
eva
leba
sxvadasxvagvari
do
kumentebis, iuridiuli
aqciebis damowmeba da ga
formeba.
notariuli da sanotaro.
n. (s.) kantora, n. damow
me
ba.
notarialuri Scd.
notAcia [laT. notatio SeniSvna,
aRniSvna] 1. (spec.) risame
pirobiTi werilobiTi aR
niSvnebis sistema.
saWadrako n., musikaluri
n.,
2. (saub.) Wkuis darigeba, Wku
is swavleba.

n.-ebs ukiTxavs (Wkuas ari

gebs, Wkuas aswavlis).
me-2 mniS.-iT zogjer xma
roben natacias rac Scd.
nOu-hAu [ing. know-how vici
rogor] teqnikuri codna,
gamocdileba, war
mo
ebis sa
idumloebebi,do
kumenturad
gafor
me
buli da daculi
kanon
mdeblobiT, romelTa
gada
cema salicenzio xel
Sekru
lebis da sxv. SeTanx
mebis dros damatebiT aRi
niS
neba (Se
iniSneba).
noqtQurn-i [fr. noqturne] pa
tara lirikuli musi
ka
lu
ri nawarmoebi.
Sopenis n-ebi.
noqturna, noqturni Scd.
nu [< fr. nu SiSveli] gaSiS
vlebuli cocxali natu
ra; SiSveli sxeulis ga
mo
saxuleba.
nUga [fr. nougat] sakonditro
nawarmi; tkbili blanti ma
sa, romelSic Txili an nu
Sia CarTuli.
nUdizm-i [laT. nudus SiSveli]
mimarTuleba, romelic
qa
dagebs SiSveli sxeulis
kulturas.
nuvOriS-i [fr. nouveauriche
axali mdidari] mdidari
metiCara, romelic sul

-357co
ta xnis win gamdidrda
spe
kulaciiT, soci
aluri
cvlilebebis Sedegad, sxva
Ta gakotrebis safuZvelze;
ax
lad
gamdid
rebuli.
nUl-i da nOl-i [laT. nullus
araviTari] 1. cifrobrivi
niSani 0, romelic calke
ar aRniSnavs sididis arse
bobas, xolo Tu raime ri
cxvs miwerili aqvs marjvniv,
zrdis maT aTjer.
2. pirobiTi sidide,romel
Tan
mimarTebiTac iangariSeba
risame temperatura.
haeris temperatura n.
gra
dusia, 15 gradusi n.-s
qveviT.
absoluturi nuli (noli)
(fiz.) Teoriulad dasaS
vebi yvelaze dabali tem
peratura 273,16C.
nulovani da nolovani.
n. sidide, n. temperatura.
nulifikAcia [laT. nullificatio
mospoba < nullus araviTari]
Zalis, mniSvnelobis da
kargva ramesaTvis, gauqmeba
ri
same.
numerAcia [laT. numeratio]
rameze nomrebis das
ma
TanamimdevrobiT;
danomv
ra;
saxlebis n.
nomeracia Scd.

obe

numizmAtika [< laT. numisma

(numismatis) liTonis fuli]

istoriis damxmare mec
ni
ereba, romelic swavlobs
Zvel monetebs (liTonis
fuls), agreTve medlebs,
ordenebs da misT.
numizmatikuri.
n. kabineti, n. koleqcia.
numizmatiuri Scd.
nuncQus-i da nUnci [laT.
nuntus] romis pa
pis war
momadgeneli ro
me
li
me sa
xel
mwifos mTav
ro
bas
Tan.
nUtria [esp. nutria] mRrRneli
cxoveli, romelic sa
naxev
rod wyalSi cxovrobs, aqvs
Zvirfasi bewvi da dieturi
xorci;
nutriisa.
nutriasi Scd.

o
oAzis-i, oAz-i [berZ. oasis <
egvi pt.] adgili udabno
Si, sadac wyalia da mcena
reuloba.
o-ebi afrikaSi.
obElisk-i [berZ. obeliskos]
Zeg
li, romelic warmoad
gens zeviTken TandaTanobiT
ganviTarebul svets.

obi

-358-

granitis o., Sinmousvlel

Ta o., o.-is aRmarTva.
obQeqt-i [laT. objectum sagani]
1. (filos.) Cvens gareSe
da Cveni cnobierebisgan
da
moukideblad arsebuli
ga
resamyaro; materialuri
si
namdvile (sapirisp. subi
eq
ti).
2. (wign.) movlena, sagani, piri,
romliskenac aris mimar
Tuli visime moqmedeba, yu
radReba da sxva.
dakvirvebis o., Seswavlis
o.
3. sawarmo, mSenebloba, ag
reTve yvelaferi is, rac
warmoadgens
raime
moq
medebis adgils.
TavdacviTi o.
obiEqturi 1. obieqtTan
(mniSv. 1,2 dakavSirebuli).
o. samyaro, o. sinamdvile,
o. kanonzomiereba.
2. miudgomeli, miukerZoebeli.
o. daskvna, o. Sefaseba,
o. adamiani.
obieqtiuri Scd.
obiEqtiv-i [laT. objectivus
sagnobrivi] optikuri
xel
sawyos nawili, rome
lic erTi an ramdenime
lin
zisgan Sedgeba da dak
virvebis obieqtis mxaresaa
mi
marTuli.

fotoaparatis o, mik
ros
kopis o.
obivAtel-i [rus. ]
adamiani, romelic mok
le
bulia
sazogadoebriv
Tval
Taxedvas da cxovrobs
mxolod wvrilmani piradi
interesebiT.
obligAcia [laT. obligatio
val
debuleba] _ saxelmwifo
sesxis bileTi.
obrogAcia [laT. obrogatio]
nawilobrivi cvlilebebis
Setana Zvel kanonSi.
observatOria [laT. obser
vatorium < observo vakvirdebi]
Senoba da samecniero da
wesebuleba,romelic mowyo
bilia astronomiuli, ge
o
fizikuri da sxv. msgavsi
xasiaTis dakvirvebisTvis.
abasTumnis astrofiziku
ri o.
observAcia [laT. observatio]
1. (wign.) dakvirveba.
2.
izolacia
(specialur
sad
gomebSi moTavseba) im
adamianebis, romlebic Se
iZ
leba dasnebovnebuli iy
vnen Savi WiriT, qoleriT,
yvaviliT da yviTeli cxe
lebiT (Cveulebriv iseTi da
saxlebuli punqtebidan Ca
mosulTa, sadac SeniSnulia
es daavadebani).

-3593. zRvaSi gemis ad

gilsam
yo
felis gansazRvra sana
piro obieqtebze an ciur
sxe
ulebze dakvirvebiT.
obskUrant-i [laT. obscurans
(obscuranris) damabnelebuli]
mecnierebisa da ganTlebis
mteri,reaqcioneri,bneleTis
mociquli.
obskurAntizm-i [laT. obsc
rntionis] mecnierebis da
s w a v l a - g a n a T l e b i s a d m i ,
kulturuli progresisadmi
mtruli
damokidebuleba;
bne
leTis mociquloba.
obstrUqcia [laT. obstructio
Se
ferxeba, dabrkoleba]
sxdomis, krebis, visime ga
mos
vlis CaSla wa
moZaxi
le
biT, xmauriT, grZeli,
usagno sityvis warmoTqmiT
da misT.
Oda [berZn. d] 1. Zvel ber
ZnebSi: sazeimo lirikuli
leq
si, romelsac gundi as
rulebda.
2. saxotbo leqsi, romelSic
Sedioda istoriuli ambavi
an piri.
odekOlon-i [fr. eau de Cologne
`kelnis (qalaqi germaniaSi)
wyali~] sur
nelovan niv
Ti
erebaTa xsnari, spirtiT
ga
zavebuli; parfiumerulhi
gienuri saSu
aleba.

ova

odekaloni, adekalo
ni
Scd.
Odik-i [berZ. antimins] _ igi
vea, rac antiminisi; trape
zis gardamoxsna, selis an
abreSumis oTxkuTxa qso
vili wm. nawilebis an zi
arebis saidumlos ga
mo
saxulebiT, ieso qristes
saflavSi Casvenebis deta
le
biT. kurTxevis Semdeg
tra
pezze deben da iwyeba
ziarebis saidumlo.
odiOzur-i [laT. odiosus si
Zul
vili] (wign.) vinc an
rac uaryofiT damo
ki
de
bulebas iwvevs; metis
me
tad
usiamovno, ara
sa
sur
veli.
odQsea [< berZ. Odysseus] 1.
Zveli saberZneTis epikuri
poema, aRwerilia odiseisitakis mefis mogzauroba;
poemis Semqmnelad iTvleba
naxevradmiTiuri poeti
gomeri.
2. TavgadasavlebiT mdidari
xeti
ali.
Oval-i [fr. ovale da ovum kver
cxi] wagrZelebuli Ra
ris moxazuloba, romelic
kvercxis sigrZiv Wrils
mog
vagonebs.
ovaluri.
o. CarCo, o. detali.
ovAcia [laT. ovatio] mowo

ove

-360-

nebis, aRtacebis koleq

ti
uri gamoxatva mquxare xan
grZlivi taSiT.
orators o. mouwyves.
ovErdraft-i [ingl. overdraft]
moklevadiani kreditis
forma, rodesac banki ixdis
klientebis Ceks mimdinare
angariSis narCenis zemoT
(eZ
levaT yvelaze saimedo
klientebs).
Ozon-i [< berZ. ozo suni
maqvs] damaxasiaTebeli
su
nis mqone air-Jangbadis
sa
mi atomis naerTi; war
mo
iqmneba
eleqtronuli
gan
muxtvis Sedegad (Weqaqu
xilis dros) da mzis ul
t
raiisferi sxivebis moq
me
debiT; iyeneben wylis da
ha
eris gasawmendad.
okeanarQum-i okeanis (zRvis)
piras mowyobili wyalsacavi
zRvis cxovelebze dasak
virveblad, maT Sesaswav
lad.
okEane [berZ. okeanos] 1.
kontinentebs Soris moqce
uli wylis didi sivrce.
wynari o. atlantikis o.
okeanisa.
okeanesi Secd.
2. berZnuli miTologiaSi.
wylis stiqiis RmerTi, ura
nosisa da geas Svili.

okUlar-i [laT. ocularis Tva

lisa] optikuri xel
sawyos nawili-linza an
lin
zaTa sistema, romelic
mimarTulia damkvirveblis
Tva
lisaken.
mikroskopis o.
okuliari Secd.
okUlist-i [laT. oculus Tva
li] Tvalis eqimi; of
Tal
mologi.
okUpant-i okupaciis monawi
le.
okupAcia [laT. occupatio] da
okupQreba [germ. okkupieren]
romelime saxelmwifos
SeiaraRebuli Zalebis mier
sxva qveynis teritoriis
dakaveba.
oligArqia [berZ. oligarchia]
msxvili monopolisturi
kapitalis mcirericxovani
jgufis warmomadgenelTa
politikuri da ekonomikuri
batonoba; TviT es jgufi.
finansuri o.
oligarqiuli.
o. mmarTveloba.
oligarxia, oligarxiuli
Secd.
oligofrEnia [berZ. oligos
patara da phn Wkua] Tan
dayolili Wkua
sus
toba.
Olimp-i [berZ. Olympos]

-361ber
Znul
miTologiaSi
RmerTebis samyofeli) am
sa
xelwodebis mTa saberZ
neTSi); RmerTebis krebuli.
olimpiuri: olimpiuri
sim
Svide (wign.) didi sim
S
vide, aRuSfoTebloba.
ixmareba agreTve olimpo.
olQmpiuri sxvaa (ix. olim
pia
da).
olQmpeli berZnul miTo
logiaSi: RmerTi, olimpoze
mcxov
rebi.
olimpieli sxvaa (ix.).
olimpQada [berZ. Olympias c
Olympiados] 1. Zvel saber
ZneTSi: oTxwliani Sualedi
olimpiur TamaSebs Soris.
2. olimpiuri TamaSebi (ix.
aqve).
TETri olimpQada ase
uwodeben zamTris olimpi
adas.
3. sportuli, Teatraluri
da sxva xasiaTis Sejibreba,
kerZod, moswavleTa Sejib
reba romelime saganSi.
mxatvruli TviTSemoqmede
bis o., moswavleTa respub
li
kuri maTematikuri o.
olimpiuri.
o. Cempioni.
olimpQuri TamASebi
Tanamedrove saerTaSoriso
Se
jibreba sportis ZiriTad

omn

saxeobebSi (imarTeba 4 we
li
wadSi erTxel saber
Z
ne
Tis olimpiadis msgav
sad).
olimpQuri sOfeli
sacxovrebeli
saxeobis
kom
pleqsi olimpiuri Ta
ma
Sebis monawileTaTvis.
olimpiadisa.
olimpiadasi.
olimpuri sxvaa (ix. olim
pi).
olimpQeli _ (saub.). olim
pi
uri TamaSebis monawile
spor
tsmeni.
olimpeli sxvaa (ix.)
Olifa [rus. berZ.
aleipha zeTi] moxarSuli
zeTi (se
lis,kanafis da sxva,
romelsac iyeneben zeTis
saRebavebis da laqebis da
samzadeblad.
Omar-i [fr. homard] zRvis
didi kibo erTgvari; gav
rcelebulia
atlantikis
oke
aneSi; aqvs gemrieli
xor
ci.
ombUdsmen-i [Sved. ombudsman]
saxalxo damcveli.
Omlet-i [fr. omelette]
fqvilsa da rZeSi aTqvefili
kvercxebisgan momzadebuli
erbokvercxi.
omnQbus-i [laT. omnibus yve
lasaTvis] (moZv.) cxe
neb

omo

-362-

Sebmuli mravaladgili
ani
kareta, romelsac dahyavda
mgzavrebi garkveuli marS
ru
tiT.
omOnim-i [berZ. homnymus]
sityva, romlis bgeri
Ti Semadgenloba emTxveva
sxva sityvas, xolo mniS
v
ne
lobiTa da warmoSobiT
gan
sxvavdeba misgan.
bali mcenare, xili; bali
cifrobrivi aRniSvna ri

same; bali sacekvao sa

Ramo.
onAnizm-i sqesobrivi mo
TxovnilebaTa arabunebrivi
xerxiT dakmayofileba sas
qeso organoebis gaRi
zia
nebiT (sqesobrivi aqtis ga
reSe) [bibliuri legendis
personaJis onanis saxe
lis mixedviT].
Onkol-i [ingl. on call mo
TxovnisTanave] (finans.)
spe
cialuri angariSi, ro
mel
sac xsnian bankebi sa
windriT _ im pirobiT, rom
sesxi daifareba yovel mo
men
tSi erT-erTi mxaris
(bankis an klientis) mo
TxovniT.
onkolOgia [berZ. onkos
amoburculoba da logos
moZ
Rvreba]

medicinis
dargi, romelic swavlobs

sim
sivneebs da maTi mkur
na
lobis meTodebs.
onkologiuri.
o. instituti, o. saavadm
yo
fo.
onomQstika [berZ. onomasti
kos saxelwodebasTan dakav
Sirebuli] 1. ama Tu im
ena
Si arsebuli sakuTar
saxelTa erToblioba.
2. enaTmecnierebis nawili,
romelic sakuTar saxelebs
swav
lobs.
ontogEnez-i da ontogenE
zis-i [berZ. on(ontos) arse
buli da genesis war
moSoba,
ganviTareba] (biol.) or
ganizmis
individualuri
gan
viTareba misi Casaxvidan
sicocxlis dasasrulamde.
oofOrit-i [< berZ. oophoron
sakvercxe] (medic.) qalis
sakvercxis anTeba.
Op-art-i [ingl. op-art < op
tical optikuri xelovneba]
modernistuli mimar
Tu
le
ba saxviT xelovnebaSi,
romelic iyenebs optikur
efeq
ts Seqmnils saxeeb
iT
da moxatulobiT).
Opera [it. opera] 1. TeatrSi
Sesasruleblad gan
kuT
v
ni
li musikalur-dra
matu
li
na
warmoebi;
Teatralu
ri
warmodgena, ro
mel
Sic moq

-363me
di pirni mRerian orkes
tris TanxlebiT.
klasikuri o., o. `daisi~,
o.-is solisti.
2. Teatri, romelSic aseTi
warmodgenebi imarTeba.
Tbilisis o., o.-is Teatri,
o.-Si wavidnen.
saopero.
s. xelovneba.
operatQuli 1. uSualod
praqtikulad Semsrulebe
li risime.
o. ganyofileba., o. orga
no
ebi.
2. praqtikuli amocanebis
swrafad gadawyvetis una
ris mqone. [qarT. sinon. qme
di
Ti).
o. xelmZRvaneloba.
operaciulis (ix. operacia).

mniSv.-iT (`operatiuli
Careva~) Scd.
operAtor-i [laT. operatos
moqmedi] kinosuraTis ga
daRebis specialisti; kino
operatori.
xmis operatori kino
filmis xmis Caweris spe
cialisti.
operAcia [laT. operatio moq
me
deba] 1. qirurgiuli
moqmedeba zogi daavadebis
an Wrilobis samkurnalod.
gulis o., o.-is gakeTeba.
2. saomar moqmedebaTa er

opo

Tob
lioba, romlbic gaer
Tianebulia erTi mizniT,
erTi amocaniT.
sadesanto o., o.-is gegmis
Sedgena.
3. safinanso, savaWro da sxva
calke moqmedeba.
sabanko o., safosto o.
operaciuli (mniSvn. 1isaT
vis).
o. Careva e.i. operaciis ga
keTeba.
saoperacio (mniSvn. 1-isaT
vis).
s. instrumentebi (mniSvn.
2-isaTvis), s. darbazi.
saoperacio saavadmyo
foSi: saTanadod mowyo
bi
li sad
go
mi, sadac opera
cias ake
Teben.
opEreta [it. operetta] komi
kuri musikaluri nawarmoebi,
romelSic simRerebi, cekve
bi da laparaki enacvleba
erTmaneTs.
kalmanis o.-ebi, o.-is Te
atri, o.-is msaxiobi.
opQum-i [laT. opium < berZ.
opion yayaCos wveni] xaS
xaSis mo
umwifebeli na
yo
fis
rZi
ani
wve
nisgan
mopovebuli Zlieri narko
tikuli nivTiereba.
opozQcia [laT. opositio da
pirispireba] _ raime or

opo

-364-

ganizaciis SigniT arsebuli

jgufi, romelic Tavis Se
xedulebebs, politikas upi
rispirebs umravlesobis Se
xedulebebs da politikas.
partiis SigniT arsebuli
o., parlamentis o.
opoziciuri.
o. partiebi.
opoziciOneri opozi
ci
is monawile.
opOnent-i [laT. opponens (op
ponentis) vinc ekamaTeba visme]
piri, romelic kamaTSi, pa
eqrobaSi gamodis visime
mo
sazrebis,
dasabuTebis
wi
naaRmdeg.
oficialuri o. (diser
taciis dacvis dros).
oportUnizm-i [fr. opportu
nisme] Semguebloba, uka
no
noba.
oportunistuli.
o. mimdinareoba.
oportUnist-i oportuniz
miT gamsWvaluli adamiani.
optAcia [laT. optatio arCevani,
sa
surveli] (samarT.) mo
qa
laqeobis amorCeva; ase
Ti
ufleba
Cveulebriv
eni
Weba im teritoriis mo
sax
leobas, romelic erTi
sa
xelmwifodan meoris mflo
belobaSi gadadis.
Optika [berZ. optik] 1. fi

zikis nawili, romelic swav

lobs sinaTlis movlenebs
da Tvisebebs.
2. kreb. xelsawyo-iaraRebi,
romelTa moqmedeba emyareba
sinaTles.
optimAluri [< laT. optimus
saukeTeso] yvelaze xel
sayreli, yvelaze Sesaferi,
saukeTeso.
o. pirobebi, Tesvis o. va
debi.
optQmizm-i [laT. optimus sa
ukeTeso] yvelaferSi kargi,
naTeli mxareebis danaxva;
mxne ganwyobileba,momavlis
rwmena; imedianoba.
(sapirisp. pesimizmi).
optimisturi.
o. ganwyobileba.
optQmist-i optimizmiT
gam
sWvaluli adamiani.
optQmum-i [laT. optimum sa
ukeTeso] (wign.) yvelaze
ufro xelsayreli piro
be
bis erToblioba.
optOgrama [berZ. optos xi
luli, xilvadi da gramma
Cawera, Canaweri] Tvalis
baduraze asaxuli su
ra
Ti imisa, vinc an rac im
yo
feboda visime an risime
mxed
velobis areSi am uka
nasknelis sikvdilis win
(is, rom momakvdavi adami
a

-365nis Tvalis badurze aRi

beW
deba
yvelaferi, rac
da
inaxa
man
sicocxlis
ukanasknel wamebSi, aRmo
aCina haidelbergis univer
sitetis profesorma kiunem
1881 w.).
optomEtria [berZ. optos xi
luli da metreo vzomav]
saTvaleebis (linzebisa da
CarCoebis) keTebis saqme.
orAkuli [laT. oraculum ga
mo
naTqvami,
wi
naswarmety
ve
leba orare mboba] Zvel
sa
berZneTSi, romSi da Zvel
aRmosavleT qveynebSi:
1. winaswarmetyveleba, romel
sac TiTqos RvTaebis STa
gonebiT qurumebi gadascemen
SemkiTxvel morwmuneebs.
2. adgili, taZari, sadac qu
rumebi winas
warmetyveleb
d
nen.
orangUtan-i [malaiuri orang
utany] adamianis msgavsi
di
di maimuni.
orangutangi _ ixmareba.
oranJErea [fr. orangerie]
Seminuli saTavsi, sadac mo
a
Seneben mcenareebs (qarT.
sinon. saTburi).
o.-is yvavilebi, o.-is po
midori.
saoranJereo.
s. meurneoba.

orb

oranJereisa.
oranJereasi, ornJereia,
saoranJereio Scd.
orAtor-i [d. orator] 1. piri,
romelic sajarod war
moT
qvams sityvas.
o.-ebi erTmaneTs cvlid
nen.
2. adamiani, romelsac exer
xe
ba sajarod sityvis war
moTqma (qarT. sinon. mWev
rmetyveli).
kargi o.
oratoruli.
o. xelovneba, o. niWi.
oratOria [it. oratorio] didi
musikaluri dramatuli na
warmoebi gundisa, solistmomRerlebis da or
kes
tri
saTvis.
oratoriuli da saorato
rio.
o. (s.) nawarmoebi, o. (s.)
libreto.
oratoriisa.
oratoriasi. Scd.
oratoruli sxvaa (ix.
oratori).
Orbita [laT. orbita] ciuri
sxeulis, agreTve kos
mo
suri aparatis, xomaldis
samoZrao gza.
dedamiwis o., mTvaris o.
orbituli.
o. frena, o. kosmosuri
sad
guri.

org

-366-

orbitisa.
orbitasi, orbiti, orbi
taluri Scd.
Orgazm-i [< berZ. orga davi
be
rebi, aRvigznebi] uki
duresi aRgzneba, romelic
warmoiSoba sqesob
rivi aq
tis damTavrebis momentSi.
Organ-i [berZ. organon musi
kaluri sakravi] sasule
klaviSebiani musikaluri
sak
ravi; Sedgeba milebisagan,
romlebic haeri saberve
liT iWirxneba.
saorgano.
s. musika. s. koncerti.
orRani, saorRano Scd.
organizAtor-i [fr. organi
sateur] piri,romelic risa
me
organizacias axdens; piri,
romelsac organizaciuli
muSaobis unari aqvs.
niWieri o.
organizatoruli.
o. niWi, o. muSaoba.
organizAcia [fr. organisateus]
1. mowesrigeba, mowyoba
risame.
Sromis mecnieruli o.
2. sazogadoebrivi gaerTi
a
neba an saxelmwifo dawe
se
buleba.
samSeneblo o.
organizaciuli da saor
ganizacio (mniS. 1-isaTvis).

o. (s,) sakiTxebi. s. komi

teti, s. periodi.
organQzeba [germ. organisieren]
_ igivea, rac organizacia
(mniSv. 1).
orgAnizm-i [fr. organisme]
1. cocxali mTlianoba (ar
seba an mcenare), romelic
SeTanxmebulad
moqmedi
organoebisagan Sedgeba.
umartivesi o.-ebi, cxove
luri o., mcenareuli o.
2. romelime adamianis fi
zi
kuri da sulier TvisebaTa
erToblioba.
susti o.
orgAnuli 1. risTvisac
sasicocxlo
procesebia
damaxasiaTebeli; cocxali.
o. buneba.
2. mcenareuli da cxoveluri
organizmebis daSlis Se
degad warmoqmnili; aseTi
daS
lis procesi.
o. sasuqi.
orgAnuli qQmia qimiis
nawili, romelic Seis
wav
lis naxSirbadis Sem
cvel
na
erTebs.
organiuli Scd.
orgAnist-i organis damkv
reli musikosi.
orRanisti Scd.
Organo [berZ. organon iaraRi]
1. organizmis nawili, ro

-367melsac garkveuli da
niS
nuleba aqvs.
mxedvelobis o., Sinagani
o.-ebi.
2. saxelmwifo an sazo
gado
ebrivi dawesebuleba, or
ganizacia.
mmarTvelobis o.-ebi, sa
fi
nanso o.-ebi.
3. perioduli beWdvis gamo
cema (gazeTi, Jurnali).
`literaturuli saqar
Tve
lo~ _ mweralTa kavSiris
organo.
Orgia [berZ. orgia] 1. TavaS
vebuli, wregadasuli dros
tareba, qeifi.
2. Zvel saberZneTsa da romSi
Rvinis
da
mxiarulebis
RmerTis dionises (baxu
sis) dResaswauli.
ordAlia [laT. ordalio] Sua
sa
ukuneebSi: braldebis mow
mis wameba gaxurebuli San
TiT, mduRare wyliT da
misT. misi damnaSveoba
udanaSaulobis
ga
sarkve
vad; Tu wamebas gauZlebda
ga
samarTlebulad CaTvlid
nen.
Orden-i [laT. ordo (odinis)
wign.] 1. sxvadasxva xa
ris
xisa da saxelwodebis
niSani, romelsac xelisuf
leba ajildoebs gansakuT

ore

rebuli dam
sa
xu
re
bi
saTvis.
vaxtang gorgaslis o.
2. kaTolikuri eklesiis or
ganizacia, sazogadoeba.
iezuitTa o.
Order-i [germ. Order < fr.
ordere brZaneba] we
ri
lo
biTi gan
karguleba, sabuTi,
romelic risame nebarTvis,
risame miRebis uflebas
iZleva.
binis o.
ordinArul-i [laT. ordinarius]
(wign.) rac arafriT ar
gamoirCeva.
Cveulebrivi o. SemTxveva.
ordinaluri Scd.
ordQnat-i [laT. ordinatis we
sierad
ganlagebuli]

(maTem.) erT-erTi sam ko

ordinatTgani,
romlebic
gan
sazRvraven
wertilis
mde
bareobas sivrceSi.
ordinAtor-i [laT. ordinatos
ganmkargulebeli, momwyobi]
saavadmyofos, klinikis,
poliklinikisa da misT.
mkur
nali eqimi,romelic mu
Saobs ganyofilebis gamgis
xelmZRvanelobiT.
ordinAtura 1. ordinatoris
Tanamdeboba.
2. praqtikuli samedicino
aspirantura.
orEol-i [fr. aureole < laT.

orT

-368-

aureolus mooqrovili] 1.
xvavebuli, ucnauri, gansa
kuTrebuli.
naTeli ciali mnaTobi sa
ganis irgvliv.
originAlur-i < [laT. origi
2. (gadat.) didebis,warmatebis
nalis Tavdapirveli] 1. ara
atmosfero, romelic vinmes
Targmani, aranasesxebi; da
axlavs.
moukidebeli Semoqmedebis
warmatebis o.
Sedegad Seqmnili.
orTogrAfia [berZ. orphos
o. piesa, o. literatura.
swor da graph vwer] weris
2. rac an vinc sxvas ara hgavs,
dadgenili da sayovelTaod
TviTmyofadi.
3. Taviseburi,gansakuTrebuli,
miRebuli wesebi. (qarT. si
araCveulebrivi.
non. marTlwera).
o. Sexeduleba, o. kons
orTografiuli.
truq
cia.
o. Secdoma, qarTuli o.

`daTa
TuTaSxia~ o. ro
leqsiqoni.
mania.
orTodOqsul-i [< berZ.

orginaruli Scd.
orthodoxos marTlmorwmune]
(wign.) raime moZRvrebis, orientAcia [fr. orientation]
da orientQreba [germ.
Se
xedulebis ganuxrelad
orientieren] 1. sivrceSi ori
mimdevari; Tanmimdevruli.
entirebis garkveva.
orTopEdia [berZ. orthos swo
2.
gadat. (wign.) raime sa
ki
ri da paideia aRzrda] me
TxebSi, garemomcvel pi
dicinis nawili, romelic
robebSi garkvevis unari.
swavlobs da mkurnalobs

swori o. politikaSi.
xerxemlisa da kidurebis
saorientacio winaswari,
deformaciebs.
miaxloebiTi.
origQnal-i [< fr. original Tav
wignis s. fasi, s. gegma.
dapirveli, laT. originalis <
oriEntir-i [rus. <
origo warmoSoba] 1. dedani,
fr. orientation orientacia]
Tavdapirveli egzemplari;
(samx.) uZ
ravi, calke mdgo
xelnaweri da grafikuli
mi sagani. (mag. xe, koS
ki da
masala.
misT.),
ro
m
e
l
ic
kar
gad
romanis o.-Si wakiTxva.
Cans da gamodgeba ad
gil
2. adamiani, romelic sxvas
mde
b
areobaSi
ga
s
ar
k
v

evad.
ar hgavs, Taviseburi, gans

-369-

oto

nesis warmoqmna, warmoSoba,

gan
viTareba] mTaTa war
koleqtivi musikosebisa,
moqmnis
procesi.
romlebic erTad asruleben
musikalur nawarmoebs sxva orogrAfia [berZ. oros mTa da
grapho vwer] fizikuri geo
dasxva sakraviT.
grafiis nawili, romelic
simfoniuri o., sasuliero
dedamiwis zedapiris re
li
o.-is diriJori.
efs
swavlobs.
Ormuzd-i [berZ.] Zvel spar
sul religiaSi: sinTlisa orqQdea [berZ. orchidion]
tropikuli da subtro
pi
da sikeTis RvTaeba (spar
kuli balaxovani mcenare;
sulad ahura mazda).
aqvs originaluri formis
ornAment-i [laT. ornamentum
yvavilebi, upiratesad sur
samkauli] ferweruli,
nelovani.
grafikuli an skulpturuli
sam
kauli, romelic Sed Orqit-i < [berZ. orphis saTesle
jirkvali] mamakacis saTes
ge
ba geometriuli figu
le jirkvalis anTeba.
re
bis
an
stilizebuli
cxovelebis, mcenareebis ga Osana [berZ. hsanna Zv. ebra
mosaxulebTagan (qarT. si
ul. hsn! miSvele!] sa
non. CuqurTma).
lo
cavi sityvaa SeZa
xili
qarTuli o.
eb
raelebis da qris
ti
a
ne
ornamentuli.
bisa.
o. moxatuloba.
osQris-i da ozQris-i [berZ.
ornamentaruli Scd.
Orisis] Zvel egvi pitur re
orniTolOgia [berZ. ornis
ligiaSi: mcenareulis, mTva
(ornithos) frinveli da logos
risa da nilosis RmerTi.
moZRvreba] zoologiis na ostrAkizm-i [berZ. ostrakismos
wili, romelic frinvelebs
ostraka doqis, qoTnis namt
Seiswavlis.
vrevi, natexi] gandevna, ga
orniTologiuri.
samarTleba visime.
o. gamokvleva.
ornitologia, ornitolo Otel-i [fr. hotel] _ igivea,
rac sastumro.
giuri Scd.
[fr.
ottomene
orogEnez-i da orogenE otOman-i
< Turq.] rbili divani, ro
zis-i [berZ. oros mTa da ge

Orkestr-i [fr. orchostre berZ.]

oto

-370-

melsac Tavsa da boloSi

aqvs muTaqebi.
otOfon-i [berZ. us(tos) yu
ri da phone bgera] smenis
gasaZlierebeli xelsawyo
(maTTvis, visac smena ak
lia).
Ofis-i [ingl. office] rai
me uwyebis, samsaxuris sam
yofeli; kantora; firmis
saq
mianobis sawarmoebeli
ad
gili, bina, sammarTvelo.
ofQcer-i [germ. officier] piri,
romelic armiisa da flotis
meTaurTa
Semadgenlobas
ga
nekuTvneba.
mekavSire o., flotis o.
aficeri Scd.
oficiAlur-i [laT. oficialis
Tanamdebobrivi] _ 1. mTav
ro
bis an Tanamdebobis pi
risgan momdinare.
o. uaryofa.
2. rac yvela wesis dacviT
xdeba.
o. mowveva, o. miReba,
o. viziti.
oficQant-i [germ. offiziant]
saWmel-saWmlis mimtani
(restoranSi, sasadiloSi,
kafeSi).
aficanti Scd.
oficQoz-i (wign.) ofici
ozuri (ix.) beWdviTi or
gano.

oficiOzuri [germ. Offizios]

(wign.) formalurad mTav
robisagan damoukidebeli,
mag
ram sinamdvileSi mi
si
Tvalsazrisis gamom
xat
ve
li
(gazeTi, Jurnali da misT.)
am sityvis xmareba `ofi
cialuri~-s mniS.-iT Scd.
ofsAid-i [ingl. off side]
(sp.) fexburTSi: TamaSgare
mdgo
mareoba.
Ofset-i [ingl. ofset] (po
ligr.) beWdvis xerxi, rom
lis drosac firidan saRe
bavi gadadis jer rezinis
zedapirze, xolo iqidan ki
qa
Raldze.
oqlokrAtika [berZ. ochlos
brbo, mdabio da krantos xe
lisufleba] brbos xeli
sufleba.
oqtAedr-i [berZ. okto rva da
hedra fuZe, gvredi] (ma
Tem.) sxeuli, romelic Se
mosazRvrulia rva sib
r
tyiT; rvawaxnaga.
oqtAgon-i [berZ. oktagonon]
(maTem.) rvakuTxedi.
Oqtava [laT. octava (mdedr.)
merve] (mus.) intervali
mocemul bgerasa da misgan
merve bgeras Soris.
oktava Scd.
Oqtant-i [laT. Octans (Octantis)]

-371 cis samxreT naxevarsferos

Tanavarskvlavedi.
oqtOron-i [ingl. octorom]
adamiani, romelic war
mo
iSva TeTrkanianisa da
kvarteronis
qorwinebis
Se
degad; feradkaniani, ro
melsac 1/8 zangis sisxli
aqvs.
oqtroirEbul-i konst
i
tUcia [fr. Octoyer Cuqeba]
konstitucia, romelsac
ga
moscems sa
xelmwifos me
Tauri warmo
madgenlobiTi
or
ganoebis
(parlamentis
...) mo
nawileobis gareSe.
Oxra [berZ. ochra] bunebrivi
mineraluri saRebavi yvi
Te
li an wiTeli feris; (qarT.
si
non. Jangmiwa).
oxrasi.
oxrisa Scd.

paT
miiRweva.

paginAcia [< laT. Pagina gver

di] wignis an xelnaweris

gverdebis numeracia.
pAgoda [port. pagoda <
sanskr.] bu
disturi sa
kul
to da me
mo
rialuri
nageboba (taZari) So
reuli
aRmo
sav
leTis
qvey
nebSi
(CineTSi, iapo
niaSi, in
do
eTSi da sxv.); warmoadgens
koSks, mra
valiarusians.
pAdre [it. esp. padre mama] ka
TolikebSi: mRvdeli.
pavilQon-i [fr. pavillon] 1.
msubuqi nageboba (baRebSi,
quCebSi).
yvavilebis p., savaWro p.
2. Senoba gamofenis eq
s
po
nantebisaTvis, kino an fo
togadaRebebisaTvis, xmis
CawerisaTvis da sxv.
sagamofeno p.
paTetQkuri [berZ. pathetikos]
(wign.) paTosiT aRsavse;
p
amaRelvebeli, mgznebare.
p. toni, p. sityva.
pa [fr. pas] cekvaSi: calkeuli
paTetiuri, patetikuri
ritmuli moZraoba, nabijis
Scd.
gadadgma.
pablQsiti [ingl. publicity] paTolOgia [berZ. pathos da
avadeba da logos moZRvreba]
cnobiloba, popularoba,
1. mecniereba, romelic
ro
melic publicisturi ga
swav
lobs organizmSi sxva
mos
vl
ebiT, aseve masmediis
dasxva
daavadebebis war
sa
Sualebebis ga
moyenebiT
moSobasa da mimdinareobas,

paT

-372-

normisagan gadaxras.
zogadi p.
2. (gadat.) avadmyofuri pro
cesebi, normisagan gadaxra
organizmSi; aranor
malu
ro
ba, simaxinje.
sisxlZarRvebis p.
paTologiuri.
p. movlenebi.
paTologQuri anatOmia
mecniereba, romelic swav
lobs daavadebis Sedegad
or
ganizmSi momxdar cvli
le
bebs.
patologia, patologiuri
Scd.
pATos-i [berZ. pathos] (wign.)
aRfrTovaneba,
aRmafrena,
mgzne
bareba.
p.-iT laparaki.
pAi [Turq. pay xvedriTi wili]
saerTo saqmeSi (mag. fir
maSi) misi TiToeuli wevris
mier Setanili wili.
Sesasvleli p.
mepAie _ pais mflobeli.
firmis m.
mepaiisa.
mepaiesi Scd.
pAketi [germ. Paket] konverti,
romelSic Cadebulia ofi
cialuri, saqmiani qaRaldi.
saidumlo p.
palAdin-i [fr. Paladin] Sua
sa
ukuneebSi dasavleT ev

ropaSi: raindi mefis ama

laSi.
palAnkin-i [fr. palanquin <
sanskr.] aziis, afrikisa da
samxreT amerikis zog qve
yanaSi: mxrebze dasadgami
tax
trevani didebulTa sa
tareblad.
palAntin-i [fr. palantine]
qalis wamosasxami bewvisa
an xaverdisa.
pAlas-i [spars. pelasi] uxao
ormxrivi xaliCa xeliT an
manqaniT nakeTebi.
pAlata [laT. palatium sasaxle]
1. saavadmyofoebSi: oTaxi,
romelSic
avadmyofebi
wvanan.
p. #5, p.-is eqimi.
2. zog qveyanaSi: warmo
mad
genlobiTi organoebis an
maTi calke Semadgeneli
na
wi
lebis saxelwodeba.
qvEda pAlata pirveli
saka
nonmdeblo instancia
zogi
erT qveyanaSi.
zEda pAlata umaRlesi
sakanonmdeblo instancia
zogierT qveyanaSi.
TEmTa pAlata _ inglisis
parlamentis qveda palata.
lOrdTa pAlata _ in
glisis parlamentis zeda
palata.
3. zogi saxelmwifo da
we
se

-373bu
lebis saxelwodeba.
wignis p.
paleo... mniSvnelobiT Zve
li.
paleontologia.
paleogrAfia [berZ. palaios
Zveli da graph vwer] mec
niereba, ro
melic Seis
wav
lis Zve
li xel
na
werebis
ga
regnul mxares (asoTa
mo
xazulobas, sawer masa
las da sxv.) (qarT. sinon.
damwer
lobaTmcodneoba).
paleografiuli.
p. albomi, teqstis p. ana
lizi.
paleontolOgia [berZ. pa
laios Zveli onkontos arseba da
logos moZRvreba] mecniereba
gadaSenebul cxovelTa da
mcenareTa Sesaxeb; swavlobs
maT ganamarxebuli naSTebis
mi
xedviT.
paleontologiuri.
p. muzeumi, p. atlasi.
paliAtiv-i [fr. palliatif] 1.
wamali, romelsac droebiT
amsubuqebs avadmyofis mdgo
mareobas, magram ar kurnavs
mas.
2. (gadat.) RonisZieba, saSu
aleba, romelic uzrunvel
yofs dasaxuli amocanis
mxolod nawilobriv gada
wyvetas, warmoadgens Zneli

pam

mdgomareobidan droebiT
gamosvlas; naxevarzoma.
palQtra [rus. < fr.
palette] 1. Txeli ficari,ro
melsac mxatvrebi xmaroben
saRebavebis Sesazaveblad;
aqvs naxvreti marcxena
xelis cerze wamosacmevad.
2. (gadat.) fenebis Sexameba,
Sexamebis Tavisebureba cal
keul naxatSi an, saerTod,
mxatvris SemoqmedebaSi.
pAlma [laT. palma] Tbili
qveynebis maradmwvane xe;
aqvs maRali, swori da
u
to
tavi tani da wverze jgufad
Sekrebili maraosebri an
farTisebri msxvili foT
lebi.
qoqosis p., finikis p.
palpAcia [laT. palpatio gasin
jva xeliT] (medic.) avad
myofis organoebis xeliT
gasinjvis meTodi.
pAmpa da pAmpas-i [esp. pampa
(mx.), pampas (mr.)] veli
(velebi) samxreT amerikis
zomier sartyelSi.
pampisa da pampasisa.
pampasi Scd.
pAmflet-i [ingl. pamphlet]
sarkazmiT
ganmsWvaluli
pub
licisturi nawarmoebi,
romelic mimarTulia ama Tu
im piris, politikuri mov

pan

-374-

lenis da sxv. winaaRmdeg.

politikuri p.
pan... [berZ. pan. yvelaferi]
sityvis TavsarTi mniS
vn
e
lobiT `yovlis momcveli,
yve
lafers rom exeba~.
panamerikanizmi, panameri
ku
li.
panAgia [berZ. panagia] pata
ra xati (Cveulebriv RvTis
mSoblisa Zvirfasi qvebiT
Semkuli), romelsac marT
lmadidebeli epis
koposebi
ZewkviT ikidebdnen gulze
(tansacmlis zemodan).
panagiisa.
panagea, panageia, panaRia,
panagiasi Scd.
pAnama [fr. panama < geogr. sax.]
1. farTofarfliani sa
za
fxulo qudi erTgvari.
2. xelovnuri abreSumis qso
vili erTgvari.
panASvid-i [saS. berZ. panny
chida panixis, panaxidos: pan
yvela, yoveli, `yovel Ra
misa~ da nix Rame] mar
TlmadidebelTa sulis mo
saxsenebeli
wes-Cveuleba,
locva, galoba; pirveli
qristianebi devnis gamo
RamiT asrulebdnen am ce
re
monials, amitom ewoda
`yovel Ramisa~.
panAcea [laT. panacea < berZ.

panakeia wamali, romelic

yvela daavadebas Svelis
(Zv. berZ. qalRmerTis Pa
nakeia-s saxelis mixedviT)]
(iron.) (wign.) uebari sa
Sualeba, romelic TiTqos
yvela SemTxvevaSi Svelis
adamians.
panaceisa.
panaceasi, panaceia Scd.
pandEmia [berZ. pamdemia mTeli
xalxi] epidemia, romelic
edeba mosaxleobis did na
wils, mTel qveyanas, mTel
rig qveynebs.
pAndus-i [fr. penie douce damreci
ferdobi, kal
Ta] damreci
baqani Se
no
bis SesasvlelTan,
rome
lic cvlis kibes da ga
moiyeneba avtopmobilis Se
sasvlelad.
panegQrik-i [berZ. pnegyrikos
sadResaswaulo, sazeimo si
tyva] 1. oratoris sa
qe
ba
ri sityva visime an risime
miZRvnili.
2. (gadat.) aRtacebuli da
uzo
mo qeba.
panegiristi, panegiruli.
p. sityva, qeba.
panTEizm-i [berZ. pan yve
laferi da theos RmerTi]
religiur-filosofiuri
moZRvreba, romelic RmerTs
aigivebs bunebasTan, xolo

-375bunebas ganixilavs rogorc

RvTaebis gansaxierebas.
panTEon-i [< berZ. Pantheion,
laT. Pantheon] 1. Zvel sa
berZneTsa da romSi: yvela
RmerTis saxelze agebuli
taZari.
2. sasaflao an akldama, sa
dac gamoCenil adamianebs
asaflaveben.
mTawmindis p., didubis p.
3. romelime poliTeistur
re
ligiaSi: yvela RmerTis
erToblioba.
berZnuli p.
pAnTera [berZ. panther] _ igivea,
rac leopardi.
panTeris.
panTerasi, pantera Scd.
pAnika < [berZ. panikos tyis,
RvTaebis, panis saxelidan]
uecari SiSi, romelic
mo
icavs adamianTa jgufs
(an calke adamians); aseTi
SiSiT gamowveuli mRelva
reba, areuloba.
panikuri.
p. SiSi.
pAnk-i [ingl. Punk CerCeti, ye
yeCi, biWi] axalgazrda
adamiani uCveulo, eqstra
vaganturi qcevis wesebiT.
pankrEas-i [berZ. pankreas]
(anat.) kuWukana jirkvali.
pAnk-rok-i [ingl. Punk rock

pan

< punk biWi da rock rxeva]

axal
gazrdaTa Soris
popu
laruli musikaluri
forma, romelic
axloa
adreul rok-en-rolTan.
pAno [fr. panneau] 1. kedlis
an Weris zedapiris nawili,
romelsac
Semovlebuli
aqvs ornamenti an ro
mel
zec Cveulebriv moTav
se
bulia ferweruli an skul
pturuli ga
mo
sa
xu
leba.
2. tiloze gamosaxuli su
ra
Ti, romelic mudmivad aris
gakruli kedlis raime na
wil
ze.
panoptQkum-i [berZ. pan yve
laferi da optikos mxed
ve
lo
ba] muzeumi, romelSic
gamofenilia naturaluri
zomis sanTlis figurebi.
panOrama [berZ. pan yvelaferi
da horama xedi, sanaxaoba]
1. raime vrceli midamos xe
di, Cveulebriv zevidan.
qalaqis p.
2. mrgvali Senobis SigniTa
kedelze moTavsebuli su
raTi, romlis wina plani
moculobiTia; gan
Tav
sebu
lia zevidan.
pansQon-i [fr. pension] 1.
kerZo sastumro, sa
dac dam
qiraveblebi uz
run
vel
yo
fil
ni arian kvebiTa da

pan

-376-

movliT (momsaxurebiT).
2. revoluciamdel ruseTSi:
daxuruli
saswavlebeli
sa
erTo sacxovrebliT.
keTilSobil qalTa p.
pansiOnat-i [fr. pensionnat]
1. erTgvari sistema, romel
Sic damsvneblebs eZlevaT
adgili Ramis gasaTevad, av
tomobilis gasaCereblad
da sxva (Cveulebriv, kuror
tze).
2. dasasvenebeli saxlis na
ir
saxeoba.
pantOmima < [berZ. pantomimos
msaxiobi, romelic mxolod
sxe
ulis moZraobiT Ta
ma
Sobs] usityvo Teatra
luri warmodgena, romlis
moqmedi pirebi azrebsa da
grZnobebs JestebiT ga
mo
xataven.
pantomimuri.
p. scenebi baletSi.
pApert-i [berZ. parapetros] ga
lerea an parmaRi marTl
madidebluri eklesiis Se
sasvlelis win.
pAp-i [laT. Papa < berZ. pappas
mama] romis papi kaToli
kur eklesiis uzenaesi me
Tauri.
papQrus-i [laT. papyrus berZ.
papyros] 1. erTgvari tro
pikuli lerwami; xarobs

gan
sakuTrebiT
afrikaSi
(qarT. sinon. Wili).
2. am mcenaris Reroebisgan
damzadebuli saweri ma
sala, romelsac xma
rob
dnen egvi ptelebi da sxv.
Zveli xalxebi (maT So
ris qarTvelebic;) aseT ma
salaze Sesrulebuli xel
naweri.
pAJ-i [fr. page] 1. Sua sau
kuneebSi dasavleT evropaSi:
axalgazrda aznauri (vaJi),
romelic msaxurad edga fe
odals an mefes da gadioda
raindobisaTvis
mzadebis
pirvel safexurs.
2. mefis ruseTSi _ paJTa
korpusi:
TavadaznaurTa
saSualo samxedro sas
wav
le
beli; paJTa korpusis
aRsazrdeli.
para... [berZ. para gverdiT, ax
los; iqve] mniSvneloba
siaxlovis, erTgvarovnebisa,
msgavsebisa.
parabElum-i [laT. para bellum
`emzade omisaTvis~] pis
toleti erTgvari.
parAbola [berZ. parabole]
(maTem.) Cauketavi modu
li,
romlis yoveli wertili
Tanabrad aris daSore
bu
li mocemuli wer
tili
dan (fokusidan) da mo

-377-

par

ce
muli
swori
xazidan
cxov
robs da mis xarjze
(di
reqtrisidan).
saz
rdoobs.
2.
(gadat.)
adamiani,muqTaxora,
parAgraf-i [berZ. paragraphos]
romelic
sxvisi SromiT
1. wignis, statiis na
wili,
cxov
robs.
romelsac TavSi Cveuleb

parazituli.
riv niSani uzis rigiTi
p. sokoebi.
no
mris win.
parAklis
-i [berZ. parakleton
wesdebis pirveli p.
manugeSebeli] saeklesio
2. TviT es niSani.
RvTismsaxurebis
saxeoba,
parAd-i [fr. parade] sazeimo
loc
va cocxalTaTvis. pa
daTvaliereba
(jarebisa,
rak
l
isis gadaxdis dros
fizkulturelebisa) (qarT.
wmin
danebs
Sewevnas
da
sinon. aRlumi).
Su
a
mdgomlobas
sTxoven
saparado.
uflis mimarT. arsebobs
s. forma.
paraklisi samSvidobo, jan
parAduli 1. sazeimo.
mrTelobisaTvis, mgzav
ro
p. ganwyobileba.
bisaTvis...
p. xmauri.
parAlel
-i [berZ. parallelos] 1.
2. (gadat.) moCvenebiTi, usa
(maTem.) paraleluri xazi.
fuZvlo.

p.-is gavleba.
parAdiz-i [fr. paradis < berZ.
2. ekvadoris pararelurad
paradeisos baRi, parki, sa
gav
lebuli
warmosaxviTi
moTxe] _ qandara TeatrSi.
xa
z
i
dedamiwis
zedapirze.
parAdoqs-i [berZ. paradoxos ara
C
veulebrivi, moulodneli, p.-ebi da meridianebi.
uc
nauri] azri, msjeloba, 3. gadat. (wign.) movlena, ro
melic SeiZleba Seudardes
ro
melic mkveTrad gansx
sxva msgavs movlenas; Se
da
vav
deba sayovelTaod aRi
reba, Sepirispireba.
a
rebulisagan, ewina
aRmde
istoriuli p., p.-is gav
le
geba saR azrs (zogjer
ba.
mxolod erTi SexedviT).
paralEluri 1. iseTi
parAzit-i [fr. parasitos]
(swori xazi da sxv.,) ro
1. organizmi (mcenare an
melic erT sibrtyezea mo
cxoveli) romelic sxva
Tav
se
bu
li da erTmaneTs
or
ganizmze
(organizmSi)

par

-378-

ar gadakveTen.
2. (gadat.) rac ramesTan erTad
xdeba erTdroulad.
p. muSaoba.
paralelepQped-i [berZ. paral
lelepipedon] (maT.) eqvswaxnaga
sxuli, romelsac aqvs para
leluri da toli mo
pir
dapire waxnagebi (parale
logramebi).
paralelopi pedi Scd.
paralElizm-i (wign.) sru
li damTxveva, gameoreba;
dub
lireba.
p. ori firmis muSaobaSi.
paralelOgram-i [berZ. paral
lelogrammon] (maTem.) oTx
kuTxedi, romlis mopirda
pire gverdebi erTmaneTis
to
lia da paraleluri.
parAliz-i [polon. paraliz <
berZ. paralysis moduneba] 1.
(medic.) dambla.
2. (gadat.) moqmedebis una
ris
dakargva; dacemis mdgo
mareoba.
xelisuflebis p.
paralizeba, paralizebu
li.
p. kiduri.
parAmetr-i [berZ. parametr vu
fardeb] 1. (maTem.) si
dide,
romelic Sedis maTematikur
formulaSi da Tavis mudmiv
mniSvnelobas
inarCunebs

mxolod mocemuli amoca

nis pirobebSi.
2. (fiz. teq.) raime sagnis an
movlenis ZiriTadi sidide
an sidideebi.
parAnoia [berZ. paranoia si
gi
Je] (medic.) erTgavri
fsi
qikuri daavadeba; dama
xasiaTebelia bodvebi, zog
jer halucinaciebic.
paranOmia [berZ. paranomia
ukanonoba] kanonebSi ar
sebuli winaaRmdgoba.
parApet-i [it. parapetto < parare
dacva da petto mkerdi]
risame gaswvriv gakeTebuli
moajiri.
xidis p., saxlis saxuravis
p.
parAplan-i [fr. planer pla
nireba laT. planus brtyeli,
swori] specialuri pa
raSuti planirebuli fre
nisaTvis amomavali sahaero
nakadebis gamoyenebiT.
parAfin-i [fr. paraffine <
laT.] sanTlismagvari
TeT
ri an moyviTalo niv
Tiereba, romelsac
iRe
ben navTobisagan, mura nax
Sirisagan da sxv.
parafQreba [fr. parapher laT.]
(di pl.) winaswari (mxo
lod inicialebiT) xelis
mowera oficialur xelis

-379moweramde (saerTaSoriso
xel
Sekrulebis).
parafirebuli.
p. xelSekruleba.
parafsiqolOgia kvle
va-Ziebis dargi; ZiriTadad
Se
iswavlis: 1. mgrZnobelo
bis formebs, romelic uz
runvelyofs
informaciis
mi
Rebis iseT xerxebs, ro
melTa axsna ar xerxdeba
grZnobis organoebis moqme
de
biT.
2. cocxali arsebis zemoq
medebis formebs iseT fi
zikur movlenebze,romlebic
xdeba organizmis miRma,kun
Tovani Zaldatanebis ga
re
Se (surviliT, gonebrivi
zemoqmedebiT da sxv.);
p.-is erT-erTi Semadgeneli
nawilia telepaTia.
parASut-i [fr. parachute]
safreni aparatidan adami
a
nis gadmosaxtomi, tvirTis
CamosaSvebi, kosmosuri xo
mal
dis dabla dasasmeli
mo
wyobiloba; haerSi ix
sne
ba qolgasaviT.
TviTmfrinavidan p-iT gad
moxtoma.
saparaSuto.
s. sporti.
paraSUtizm-i _ saparaSuto
sporti.

paraSUtist-i

par

adamiani,
rome
lic paraSutiT xte
ba
xol
me (Cveulebriv TviTm
fri
navidan).
parvEniu [fr. parvenu] metiCara,
romelmac aristrokatiul
sazogadoebaSi SeaRwia da
aris adamiani ara
did
gva
rovani war
mo
mav
lobisa.
pArvat-i _ induizmis erTerTi umTavresi qalRmerTi,
Sivas coli.
parTenogEnez-i [berZ. parthe
nos qalwuli da genesis da
badeba, warmoSoba] (biol.)
sqesobrivi
gamravlebis
erT-erTi forma kvercxis
ganviTareba ganayofierebis
gareSe, damaxasiaTebelia
bevri uxerxemlo cxovelsa
da mcenarisaTvis.
pAri [fr. pari] sanaZleos
pi
robebi, riTac wamgebi pi
ri asrulebs raime valde
bulebas.
pArik-i [fr. perruquet] sxvisi
an xelovnuri Tmisgan ga
ke
Tebuli Tavsaburavi.
parikmAxer-i [germ. peruek
macker] ostati, romelic
kreWs, parsavs Tmas da sxv.
(kacebis p.-is moZv. sinon.
dalaqi).
saparikmaxero.

par
s. saloni.

-380-

ra marTkuTxa an sxva for

mis gluvi ficrebi iatakis
saparikmAxero saloni,
dasagebad.
sa
dac parikmaxerebi muSa
p.-is iataki.
o
ben (kacebis s.-os moZv.
2. aseTi ficrebiT dagebuli
sinon. sadalaqo).
iataki.
mamakacTa da qalTa s.
gaprialebuli p.
parQtet-i [germ. paritat <
mepArkete muSa,romelic
laT. paritas Tanasworoba]
parkets amzadebs an agebs.
1. (ekon.) sxvadasxva qvey

meparketisa.
nis valutis Sefardeba oq
meparketesi Scd.
roTi.

2. (samarT.) mxareTa Tanas parkQnson-is daavAdeba. [sa

kuT.
sax.]

(medic.)
Ta
v
is
wo
robis princi pi raime
tvi
nis qronikuli daa
va
de
uTan
xmoebis, konfliqtis
ba,
romlisTvisac
da
m
a
xa
garCevisas.
siaTebelia kidurebisa da
pArk-i [ing. park] _ 1. didi baRi,
Tavis kankali da sxv.
ro
melSic mowyobilia xeiv
nebi, yvavilnarebi, saTamaSo parlAment-i [fr. parlament par
ler laparaki] saxelmwifos
moednebi, nairnairi ga
sar
umaRlesi
sakanonmdeblo
Tobebi da sxv.
organo.
vakis p. (TbilisSi).
saqarTvelos p., inglisis
2. transportis saSualebaTa
p.
dgomis da movla-remontis
adgili.
parlamEntar-i [germ. parla
avtobusebis p., taqsebis
mentarier] parlamentis wev
p.
ri.
zoologQuri pArki (Se
parlamenturi.
p. xelisufleba, p. weswyo
mok
lebiT zooparki) _ ix.
bileba, p. respublika.
zo
ologiuri.
saparlamento.
saparko (mniSvn. 1-isaT
s. arCevnebi, s. komisia.
vis).
parlamentaruli Scd.
s. zona, s. arqiteqtura.
farexi (me-2 mniSvn-iT) parOdia [berZ. parodia] 1.
Scd.
satiruli xasiaTis mibaZva
pArket-i [fr. parquet] 1. pata
visime an risame susti mxa

-381-

par

reebis gakilvis mizniT.

yurebelTa darbazis sa
2. (gadat.) garegnuli mibaZva,
varZlebis rigi, romlebic
romelic amaxinjebs imis
sce
nis doneze odnav dab
arss, rasac baZaven.
laa gamarTuli.
parodiisa
p.-is me-10 rigi, p.-is bi
parodiasi Scd.
le
Ti.
parodiuli.
2. (sp.) WidaobaSi: mdgomareo
p. Janri, p. nawarmoebi.
ba, rodesac moWidave xali
Cazea daCoqili da xelebiT
parodOntoz-i [berZ. para
eyrdnoba mas.
Tan, axlos da odus (odontos)
kbili] (medic.) RrZi
le pArtia [fr. parti] 1. po
li
bis qronikuli daavadeba,
tikuri organizacia, ro
romelsac Tan sdevs Cir
melic gamoxatavs raime
qovani anTeba; iwvevs kbi
sazogadoebrivi
jgufis,
lebis ryevasa da dacvenas.
koleqtivis interesebs.
2.
adamianTa jgufi, ro
melic
pArol-i [fr. parole sityva]
Tavmoyrilia an ga
mo
yofi
daTqmuli saidumlo sityva
lia
raime
mizniT,
sa
erTo
an fraza Tavisianebis ga
sa
m
uSaoTi
da
sxv.;
raz
mi.
mo
sacnobad (samxedro sam
geologiuri p.
saxurSi, konspiraciul or
3. erTi xeli TamaSi (Cve
u
ga
nizaciaSi).
leb
riv Wadrakisa).
parOtit-i [berZ. para Tan,
gadadebuli p.
ax
los da us (otos) yuri]
4. saqonlis garkveuli ra
o
(medic.) ybayuris (sanerwyve)
denoba.
jirkvlebis anTeba.
avtomobilebis didi p.
epidemiuri parotiti yba
5. mravalxmiani musikaluri
yura.
nawarmoebis nawili, romel
pArpriz-i avtomobilis wi
sac asrulebs erTi mom
na saqare mina.
Rerali an erTi sakravi;
solo (operaSi, baletSi).
pArsek-i < [berZ. par (allaxis)
roialis p., tenoris p.,
da sec(unda)] (astr.) vars
abe
salomis p.
k
vlavuri manZilis sazomi
partiuli (mniSv. 1-isaT
erTeuli.
vis).
pArter-i [fr. partere] 1. Te

p. muSaki, p. disci plina,

atrSi an konoTeatrSi: ma

par

-382-

p. bileTi.
partiuli (ars. sax.) de
mok
ratiuli p. wevri.
partQzan-i [fr. partisan] mo
nawile SeiaraRebuli brZo
lisa, romelsac awarmoeben
dampyroblebis winaaRmdeg
da
moukidebeli
razmebi
mtris zurgSi.
partizanuli.
p. razmi, p. brZola.
partizaneli Scd.
partikulArizm-i [laT. par
ticularis nawilobrivi, cal
keuli]

saxelmwifos
zo
gi nawilis miswrafeba
gan
calkevebisaken saerTosaxelmwifoebrivi in
tere
se
bis sazianod.
partQtura [it. partitura]
mravalxmiani musikaluri
nawarmoebi yvela partiis
erToblioba; notebis wigni,
romelic Seicavs aseTi na
warmoebis yvela partiis
Canawers.
partnQor-i [fr. partenaire <
ingl. partner] 1. raime Ta
maSis, cekvis da misT. erTerTi monawile.
p.-iebi miusxdnen Wadraks.
2. Tanamonawile, amxanagi ra
ime saqmianobaSi.
parfiumEria [fr. parfumerie <
pafum sasiamovno suni, suna

mo, inanTi] surnelovani

nivTierebani, romelsac iye
neben kosmetikuri da hi
gienuri mizniT. (qarT. si
non. inanTeuli).
saparfiumerio.
s. saqoneli, s. maRazia, s.
fabrika.
parfumeria, saparfumerio.
Secd.
pAsaJ-i [fr. passage] 1. daxu
ruli galerea,romlis ori
ve mxares aris maRaziebi da,
romelsac Cveulebriv aqvs
gasasvlelebi paralelur
quCebze.
2. musikaluri nawarmoebis
na
wili, musikaluri fraza,
romelic xasiaTdeba note
bis swrafi monacvleobiT;
umetes SemTxvevaSi virtu
ozuli xasiaTis.
Zneli p.
pAsat-i [germ. Passat] tro
pi
kuli qari, romlic qris
subtropikuli sar
tyele
bi
dan ekvatorisaken.
pAseb-i [fr. passes] xelebis
erTgvari moZraoba avadm
yofis saxesTan _ hi pnozis
mdgomareobaSi mis gadasay
va
nad.
pAseq-i [Zv. ebr. paseq _ `ga
mosvla~, `gverdis avla~]
ebr. xalxis dResaswauli,

-383da
kavSirebuli egvi ptidan
ga
mosvlasTan, roca egvi p
tis RmerTma angelozi mouv
lina mZime misiiT mo
ekla
pirmSo kacTa da cxovelTa.
gadarCnen ebraelebi, maT ka
rebze samsxverplo kravis
sisxliani niSani hqondaT
ga
moxatuli da sasjeli
ar SexebiaT.
pAsia [laT. passio tanjva, wa
meba, wvaleba, vneba, Jini]
siy
varulis sagani, vnebebi,
Jini.
pasQans-i [fr. patience moTmena]
kartis gaSla dadgenili
we
siT, mkiTxaobis an girao
bis saxe.
pAsiv-i [laT. passivus vnebiTi,
umoqmedo] 1. (buxhalt.)
warmoebis vadebisa da val
debulebaTa
erToblioba
(sapirisp. aqtivi).
2. (gadat.) vnebiTi gvari
zmni
sa.
3. (gadat.) uaryofiTi mxare
risame.
pasQur-i [laT. passivus] umoq
medo, araenergiuli (sapi
risp. aqtiuri, ix. aqtivi).
p. adamiani, p. monawile.
pAskal-i [ing. Paskal] 1. kom
piuteruli
saswavlo-sa
warmoo teqnikuri ena maRa
li rangis programebisa.

pas

2. wnevisa da meqanikuri Zab

vis erTeuli.
pAskvil-i [germ. Pasquill < it.
pasquillo] cilismwamebluri,
Seuracxmyofeli nawar
mo
ebi.
paskviluri.
p. statia.
paskvQlant-i paskvilis
av
tori.
paskvilianti. Scd.
pAspartu [fr. passiepartout]
1. wignebSi, JurnalebSi
Cas
muli sqeli qa
Ral
dis
furceli ilus
t
ra
ci
isaT
vis.
2. suraTis CarCo, mu
ya
os
gan
gakeTebuli por
tr
eti
saT
vis, graviu
ri
saTvis.
pAsport-i [fr. passeport] 1.
visime vinaobis, moqala
qeobis
da
ma
dasturebeli
ofi
cialuri sabuTi.
sazRvargareTis p., uvado
p.
2. raime manqanis, sayofa
cxov
rebo sagnis da misT. sa
registracio mowmoba.
avtomobilis p., mobiluri
telefonis p., macivris p.
sapasporto.
s. ganyofileba (po
lici
aSi).
pAsta [it. pasta] raime nivTi
erebis comiseburi pasta.

pas

-384-

kbilis p.
pAstel-i [it. pastello] 1.
rbili feradi fanqrebi
fer
werisaTvis; amzadeben
dawnexili saRebavis fxvni
li
sagan.
2. ferweris teqnika, romelic
emyareba am funqciebis ga
moyenebas.
3. aseTi funqciebiT Sesru
le
buli naxati.
pasterizAcia da pas
te
rQzeba sakvebi pro
duq
tebis gacxeleba imde
nad, rom daiRupos mavne
mik
roorganizmebi,
mag
ram
SenarCunebul iqnes produq
tis gemo, vitaminebi da sxva
sasargeblo Tvisebebi.
pAstor-i [germ. Pastor < laT.
Pastor mwyemsi, moZRvari]
protestantebis mRvdeli.
pastOral-i [fr. pastorale]
evropul literaturasa da
xelovnebaSi [me-14 _ me-18
ss.): Janri,romlisTvisac da
maxasiaTebelia bunebis wi
aRSi mwyemsebis cxovrebis
idiliuri asaxva; am Janris
nawarmoebi.
pAsqala [berZ. pascha aRdgoma
< Zv. ebr. Pesach gavla]
(ekl.) krebuli wesebisa, ro
melTa mixedviTac arkveven,
Tu rodis modis aRdgoma

yovel calkeul wels.

pAt-i [fr. pat] mdgomareoba
Wadrakis TamaSSi, rodesac
moTamaSes ar SeuZlia mo
ri
gi svlis gakeTeba ise, rom
mis mefes ar Seuqmnas qi
Sis
safrTxe (iTvleba ya
imad).
pAtent-i [laT. patens (patentis)
Ria, aSkara] 1. mow
mo
ba, ro
melic adas
tu
rebs ga
mom
goneblis gan
sa
kuT
re
bul
uflebebs ga
mo
go
neba
ze.
2. mowmoba, romelic iZleva
kerZo vaWrobis an raime
saq
mianobis uflebas.
pAter-i [laT. pater mama] ka
TolikeTa mRvdeli.
patQson-i [fr. patisson] er
Tgvari gogra; brtyeli ya
bayi; iyeneben mwnilad Ca
sa
debad.
patrQarq-i [berZ. patriarches
mama-mTavari] 1. bibliis
pirveli wignis, `dabadebis~
mTavari personaJebis saer
To saxelwodeba adamidan
abramamde.
2. avtokefaliis mqone marT
lma
didebeli
eklesiis
umaR
le
si sasuliero piris
titu
li; am titulis mqone
pi
ri.
3. gvarovnul sazogadoebaSi:
gva
ris ufrosi, mama
sax
li
si.

-3854. (gadat.) ityvian moR

va
we
obis raime dargis uxuces
warmomadgenelze,
risame
fu
Zemdebelze.
sapatriarqo.
s. kverTxi.
sapatriarqo (ars. sax.)
patriarqis sagamgebelo.
patriarxi, sapatriarxo
Scd.
patriArqat-i 1. pirvelyo
fi
li-gvarovnuli
wyobi
le
bis forma, matriarqatis
momdevno,romlis drosac sa
meurneo da sazogadoebriv
cxovrebaSi mamakaci iyo
ga
batonebuli.
2. eklesia, romelsac patri
arqi meTaurobs.
patriarqaluri.
p. meurneoba.
patriarxati, patriarxa
luri Scd.
patrQot-i [berZ. patriotes
Tanamemamule] adamiani,
ro
melsac uyvars Tavisi
sam
Soblo;
Tavisi
xal
xis, Tavisi qveynis erTgu
li, samSoblosadmi Tav
da
debuli
(qarT.
sinon.
ma
muliSvili).
patriotuli.
p. saqcieli, p. grZnoba, p.
poezia.
patriOtizm-i samSoblos

pau

siyvaruli, Tavisi xalxis

erTguleba (qarT. sinon.
mamuliSviloba).
patrOnaJ-i [fr. patronage
mfar
veloba] fexmZime (or
suli) qalebis, Cvili bav
Svebisa da zogierTi sxva
kategoriis
avadmyofebis
sax
lSi samedicino momsa
xurebis sistema.
patrOnat-i [laT. patronatus]
mfarveloba, mzrunveloba,
meurveoba.
pAtrul-i [fr. patrouille] 1.
mcire SeiaraRebuli razmi
(samxedro qveganayofisa, mi
li
ciisa da sxv.) an samxed
ro gemi, TviTmfrinavi, rome
lic Tvalyurs adevnebs
wesrigs, uSiSroebis gar
k
veul zonaSi.
2. (saub.) aseTi razmis wev
ri.
pAuza [berZ. pausis Sewyveta]
_ xanmokle SeCereba mety
velebis, simReris, dakvris,
muSaobis dros.
erTwuTiani p.
paupErizm-i [laT. pauper Ra
ribi] siRaribe, rogorc
Sedegi mzardi eqs
pl
u
a
taciis, masobrivi umu
Sev
robis da inflaciisa; ma
sobrivi gaRatakeba.

paq

-386-

pAqt-i [laT. pactum] saerTa

2. (astr.) cis CrdiloeT na

xevarsferos didi Tana
var
Soriso xelSekruleba, Cve
s
k
vlavedi.
ulebriv didi po
li
tikuri
pedAgog-i [berZ.] paidagogos
mniSvnelobisa.
aRmzrdeli.] _ maswavlebeli,
Tavdausxmelobis p. p.-is
aRmzrdeli
ratifikacia.
damsaxurebuli p.
pakti Scd.
pedagogiuri.
pAStet-i [germ. pastete] wmin
p. sabWo.
dad dakepili xorcis, Tev
zis an sxva produqtebisgan pedagOgika [berZ. paidagogike]
mecniereba aRzrdis, ga
momzadebuli saWmeli.
naTlebisa da swavlebis
pacQent-i [laT. paciens (pacien
Sesaxeb.
tis) vnebuli, Sewuxebuli

pedagogikuri.
(tkivilisagan)] avadmyofi
p. mecnierebani.
Tavisi mkurnali eqimis mi
pEdal-i [fr. pedale laT. pedis
marT.
fexi] avtomobilis, mu
si
pacQfizm-i [germ. pazifismus,
kaluri sakravis da sxvaTa
it. pacifism < laT. pacificus
fexis berketi.
damSoSminebeli, da
mamSvi
roialis p., velosipedis p.
debeli, damaokebeli] li
pedaliani, pedalebiani.
beraluri
mimdinareoba,
p. avtomobili.
ro
melic ilaSqrebs yo
pedalisa.
vel
gvari omebis, maT So
pedlisa, pedliani, ped
ris samarTliani omebis
le
biani Scd.
wi
naaRmdeg (erovnul-gan pEdant-i [fr. pedant < it. pedan
ma
Tavisuflebeli, re
volu
te] adamiani, romelic did
ciuri) omebis wi
naaRmdeg.
mniSvnelobas aniWebs saqmis
pacifikAcia [laT. pacificatio
garegan mxares, wvrilma
nebs,
daSoSmineba] ajanyebis, sa
ganuxrelad icavs forma
xalxo aRSfoTebis Caqroba
lur wesebs da amasve moi
dasasjeli RonisZiebiT.
Txovs sxvebisagan.
pEgas-i [berZ. pegasos] 1. ber pedAntizm-i _ pedantis Tvi
Znul miTologiaSi: frTo
seba; gadaWarbebuli sizus
sani merani.
te.

-387-

pedErast-i [berZ. paidarest] pelEng-i2

pederastiis mimdevari.
pederAstia [berZ. paiderastia
bi
Webis siyvaruli] sqe
sob
rivi urTierToba mamakacebs
Soris; mamaTmavloba.
pedQatr-i [berZ. pais (paidos)
bavSvi da iatreu vmkurnalob]
bavSvTa eqimi.
pediAtria [berZ. pais (paidos)
bavSvi da iatreuo vmkurna
lob] medicinis nawili,
ro
melic swavlobs bavSvTa
da
avadebebsa da maT mkur
nalobas.
pedikQur-i [fr. pdiocure <
laT. pes (pedis) fexi da cuko
vuvli, vasufTaveb] fexis
frCxilebis sagangebo gaw
menda-gaprialeba, agreTve
fexze koJrebis mocileba.
peQzaJ-i [fr. paysage] 1. ra
i
me adgilis saerTo xedi;
bunebis suraTi.
soflis p., tyis p., zRvis
p.
2. suraTi, naxati, romelzec
bunebaa asaxuli.
qarTvel mxatvarTa p.-ebi.
pEleng-i1 [pol. peiling] ku
Txe kompasis isris mimar
Tulebisa da mimarTulebas
Soris,romliTac Cans moce
muli sagani an ismis xma.

pen

[pol. peiling]
mwyob
ri an sabrZolo ga
na
wesi, romlis
drosac
TviT
m
fr
inavebi an TviTm
fri
navebis rgoli, erTad
ewyo
bi
an erTimeoris mi
yo
le
biT kuTxiT (beqiT, kal
TiT).
pelengAtor-i 1. (zRv.) xel
sawyo,romelic dayenebu
lia
gemis kompasis kardalis
saxu
ravze; gamoiyeneba ku
Txu
ri mimarTulebis (pe
len
ge
bis) gasazomad kom
pasiT
gemidan
mxedvare
sxva
da
sxva sagnebisa.
2. ix. radiopelengatori.
pelErina [fr. plerine]
mok
le mosasxami, romelic,
Cveulebriv, welamde ar
swvde
baT.
pEnalt-i [ingl. penalty] (sp.)
fexburTSi: TerTmetmet
ri
ani sajarimo dartyma.
penaltis.
penali Scd.
pEnia [laT. poena sasjeli]
jarima fuladi val
de
bulebebis aradroze Ses
rulebisaTvis
(va
le
bis
gadaxdis vadis darR
ve
vi
saT
vis).
pEnis-i [laT. penis] _ mamakace
bis sasqeso organo (aso).

pen

-388-

pensnisa Scd.
enitentia monanieba] (samarT.) pentAgon-i [ingl. Pentagon <
berZ. pentagon xuTkuTxedi]
sasjelTan dakavSirebuli.
penitencialuri sistema
1. xuTkuTxiani Senoba (q.
sisxlis samarTlis sasje
vaSingtonTan axlos), ro
lis moxdis wesi Tavi
suf
melSic moTavsebulia ame
lebis aRkveTis saxiT.
rikis SeerTebuli Statebis
pEn-klub-i [ingl. Pen-club <
Tavdacvis saministro;
pen kalami da amave dros
2. gadat. aSS-s samxedro
Se
mokl. sami sityvisa: peom,
uwyeba.
essay, novel leqsi, narkvevi, penthAuz-i [ingl. penthouse] _
ro
mani] sxvadasxva po
izolirebuli feSeneblu
li
tikuri
mimarTulebis
ri bina mravalsarTuliani
mwe
ralTa gaerTianeba; da
sax
lis banze.
a
arses ingliselma mwer pEnuar-i [fr. peignoir] 1. qa
leb
ma j. golsuorTim da
lis dilis xalaTi msubuqi
k. a. dason-skotma 1921 w.
qso
vilisa.
penolOgia [laT. poena sas
2. TeTri qsovili (zewris
jeli da berZ, logos moZR
mag
vari), romelsac sapa
vreba] mecniereba sasje
rik
ma
xeroSi afareben kli
ents kreWis, parsvis da
lisa da cixeebis Sesaxeb.
misT.
dros tanisamosis
pEnsia [laT. pensio gadaxda]
dasacavad.
fuladi uzrunvelyofa mo
[ingl.
pun
xucebulebisa, invalidebi penCQngbol-i
ching-ball]

msxlis
moyvani
sa da sxv.
lobis gasaberi tyavis bur
sapensio.
Ti, romelsac mokrivee
bi
s. asaki, s. wignaki.
urtyamen varjiSis miz
niT.
pensiOner-i [fr. pensionnaire]
piri, romelic pensias pEr-i [fr. pair] _ inglisSi,iapo
niaSi (agreTve safrangeTSi
iRebs.
1848 wlis revoluciamde):
pEnsne [fr. pince-nez] saTvale,
TavadaznaurTa umaRlesi
romelsac sayure rkalebis
fenis warmomadgenlebis wo
nacvlad aqvs zambaraki
debuleba; am wodebulebis
cxvir
ze dasamagreblad.
mqone piri.
pensnesi.

penitEncia [gviand. laT. po

-389-

pergAment-i < (geogr. sax.)

per

(iwyeba, viTardeba da mTav

rdeba).
1. xbos, batknis an Tiknis

zafxulis p., ayvavebis p.,

tyavi, gansakuTrebuli we
omis
Semdgomi p.
siT damuSavebuli, aseT
2. (maTem.) jgufi sivrceebisa,
ma
salaze
Sesrulebuli
romlebic meordeba usas
xel
nawerebi. (qarT. sinon.
rulo aTwiladebSi.
et
rati).
periOduli 1. rac gark
2. mkvrivi qaRaldi, rome
veuli periodis, garkveuli
lic cximsa da sisveles
dro
is Semdeg meordeba.
ar atarebs (pergamentis qa
p. wvimebi, p. Semowmeba, da
Raldi) [mcire aziis q. per
avadebis p. Seteva.
gamonis (Pergamon) saxelis
2. rac gamodis drois gar
mixedviT.
kveul monakveTSi.
p.-Si Sexveuli karaqi.

p. gamocemebi (gazeTebi,
perQgea [berZ. peri irgvliv,
Jurnalebi), p. aT
wi
ladi
ax
los da ge dedamiwa]
(maTem.)
aTwiladi,
romel
(astr.) mTvaris (an de
Sic usasrulod me
or
deba
da
miwis xelovnuri Ta
na
raime cifri an cifrebis
mgzavris) orbitis wertili,
jgufi.
romelic yvelaze axlosaa
elementTa p. sis
tema qi
dedamiwasTan.
(sapirisp.
miur elementTa kla
si
fika
apogea).
cia, romelic Seq
mna rusma
perigeisa.
mec
nierma d. men
deleevma
perigeasi, perigeia Scd.
(1834-1907).
perQkard-i [berZ. perikardios] periodizAcia periodebad
(anat.) gulis garemo, gu
dayofa.
lis garsi, gulis perangi.
qarTuli literaturis
perQmetr-i [berZ. perimetron]
istoriis p.
(maTem.) brtyeli geo
met periOdika perioduli ga
riuli figuris gverdebis
mocemebi (gazeTebi, Jurna
sigrZis jami.
lebi).
kvadratis p.
p.-is ganyofileba (bibli
perQod-i [berZ. periodos] 1.
oTekaSi).
drois monakveTi, romlis peri pEtia [berZ. peripeteia]
gan
mavlobaSi raime xdeba
uecari cvlileba, mou
lod

per

-390-

neli garTuleba visime

cxovrebaSi, raime mdgo
mareobaSi da sxv.
perQskop-i < [berZ. periskopeo
irgvliv vixedebi] opti
ku
ri xelsawyo sakanidan,
wyalqveSa navidan, tankidan
da misT. saTvalTvalad.
peristAltika < [berZ. peri
staltikos] (fiziol.) momWeri
_ Rru organoTa (saylapavi
mi
lis, kuWis, nawlavebisa
da misT.) kedlebis talRi
se
buri ritmuli SekumSvaga
farToeba.
peritOnit-i [berZ. peritonaion
muclis apki] (medic.) muc
lis apkis anTeba.
perifEria [berZ. periphereia
wre, wrexazi] 1. qveynis ga
napira mxare, centridan da
Sorebuli adgili.
p.-Si muSaobs.
2. centridan daSorebuli
nawili risame.
periferiuli.
p. raionebi, p. nervuli
sistema.
perQfraz-i [berZ. periphrasis <
laT.] gamoTqma, romelic
aRweriT gadmoscems sxva
ga
moTqmis an sityvis azrs
(mag: saqarTvelos dedaqa
la
qi nacvlad Tbilisisa;
cxovelTa mefe _ nacvlad

lomisa).

perkUsia [laT. percussion]

(medic.) avadmyofis ga
sin
jva sxeulze TiTebis an
specialuri CaquCuis ka
kuniT; gamocemuli xmis
xasiaTiT eqimi arkvevs Si
nagani organoebis mdgo
mareobas.
pErl-i [fr. perle] raRac
mSvenieri, gamoCenili, aseve
uazro da sasacilo.
perlAmut-i [germ. Perlamutter
margalitis mwarmoebeli]
Zvirfasi nivTiereba, ro
melic warmoadgens zo
gierTi niJara _ margalitis
Sres.
perlustrAcia [< laT. perlustro
vaTvaliereb] fostiT
gagzavnili werilis fa
ruli gaxsna saxelmwifo
organoebis mier (cenzuris,
zedamxedvelobis da misT.
mizniT).
permAnent-i [fr. permanent <
laT. permanens] Tmis dax
veva (eleqtrobiT da sxv.),
romelic didxans sZlebs.
permanEntul-i [laT. per
manens (permamentis] rac
ganuwyvetliv
grZeldeba,
mudmivi.
pEron-i [fr. perron] rkinigzis

-391-

per

(metropolitenis) sadguris
rom
lis kandidatura ara
ba
qani, romelTanac ma
ta
sasur
velad aris miCneuli,
rebeli Cerdeba mgzavre
uaryofilia.
bis Casasxdomad da gadmo persOnal-i [laT. personalis
sasvlelad.
personali] raime da
we
se
perpendikUlar-i [laT. per
bulebis, sawarmos piradi
pendicularis Sveuli] (maTem.)
Semadgenloba; erTi da igi
swo
ri xazi, romelic meore
ve profesiis adamianTa er
swor xazTan an sibrtyesTan
Toblioba.
samedicino p., inJiner-teq
qmnis swor kuTxes.
nikosTa p.
p. sibrtyeze.
perpendikularuli.
personAluri 1. perso
p. xazebi, p. quCebi.
nal
Tan dakavSi
re
buli.
perpendikuliari, perpen
a. sawarmos p. Semadgen
di
kuliaruli Scd.
lo
ba.
2. rac mxolod mocemul
perpEtuum-mObile
[laT.
pirs Seexeba, rac visme pi
perpetuum mobile mudmi
vad
radad ekuTvnis.
moZ
ravi] _ mudmivi Zrava,
p. saqme, p. mowveva miiRo,
rom
lis Seqmnis idea ewi
mxatvris p. gamofena.
naaRmdegeba meqanikis ka
no
personAluri kompiUte
nebs.
ri patara zomis (samagi
pErsona [laT. persona] piri,
do) kom
piuteri (ix.), rom
li
pirovneba.
Tac piradad sar
geb
lobs
pErsona grAta [laT.
vin
m
e.
persona grata sasurveli pi
rov
neba] ama Tu im sa personAlia [laT. personalis
piradi] citata leqsikonis,
xel
mwifoSi di p
lomatiur
enciklopediis an cnobarisa,
warmomadgenlad gasagzav
romlic eZRvneba romelime
ni pirovneba, rom
lis kan
cnobil pirovnebas.
di
daturac sasurveladaa
miC
neuli am saxel
mwifos persOnaJ-i fr. personnage]
mxatvrul nawarmoebis moq
mTav
robis mier.
medi piri.
pErsona non grAta [laT.
romanis p.-ebi, piesis p.-ebi,
persona non grata arasasurve
dadebiTi p., komikuri p.
li pirovneba] pirovneba,

per

-392-

personifikAcia da perso
nificQreba [laT. persona

risame SesaZleblobani mo
mavalSi.

kargi p.-is mqone axalgaz

da facio vakeTeb] (lit.)
rda; ganviTarebis p-ebi.
zRaprebSi, igavebSi da sxv.:
perspeqtiuli da per
speq
cxovelebis, sagnebis, bune
tovani (mniS. 2-isaT
vis).
bis movlenaTa iseTi daxat
p. axalgazrda.
va, TiTqos maT adamianuri
p. gegma, p. winadadeba.
Tvisebebi hqondeT (qarT.
uperspeqtivo (mniSv. 2-isaT
si
non. gapirovneba).
vis).
vaJa xSirad mimarTavs p.-s.
u. wamowyeba.
perspEqtiva [fr. perspective]
perspektiva, perspektova
1. xedi, panorama risame,
ni, perspektiuli, per
s
pek
rac damkvirveblisgan mniS
tuli, uper
spektivo Scd.
vnelovnadaa daSorebuli.
perturbAcia [laT. perturbatio
2. sagnebis sididis, formis,
arev-dareva, aSla] 1. (wign.)
mdgo
mareobaTa moCvenebi
Ti
mov
lenaTa
Cveulebrivi
cvalebadoba, rac ga
mowveu
msvle
lobis moulodnenli
lia dam
kvirveb
lisgan maTi
darRveva, wesrigis moSla.
metnaklebi daSorebiT.
2. (astr.) cis sxeulis gzis
quCis p.
Secvla sxva sxeulebis mi
3. moculobiTi sagnebisa da
zidulobis Zalis gamo,
siv
rcis gamosaxva sib
rtye
SeS
foTeba.
ze sididis, mo
xazulobis, am sityvas xSirad xmaroben
mka
fioobis moC
venebiTi cva
risame SemadgenlobaSi mom
leba
dobis Sesabamisad, rac
xdari cvlilebebis mniSv.gan
pirobebulia
damkvir
iT, rac. Secd.
veb
lisgan maTi (sagnebis)
pertrubacia, peretrubacia
metnaklebi daSorebiT; am
Scd.
we
siT Sesrulebuli gamo
pErS-i [fr. perche] _ grZeli
saxuleba risme.
Woki, romelsac iyeneben
4. mxazvelobiTi geometriis
akrobatuli nomrebis Se
nawili, romelic swavlobs
sasruleblad (cirkSi).
centraluri proeqtirebis
saSualebiT sibrtyeze sxe pEseta [esp. peseta] fulis
erTeuli espaneTSi.
ulebis gamosaxvis wesebs.
5. momavlis gegmebi; visime an pesQmizm-i < [laT. pessimus

-393yvelaze cudi] yvelaferSi

cudi, bneli mxareebis da
naxva; sevdianoba, gulgate
xiloba, uimedoba (sapirisp.
optimizmi).
pesimisturi.
p. ganwyobileba.
pesQmist-i pesimizmiT ganm
s
Wvaluli adamiani.
pEso [esp. peso] fulis erTe
uli laTinuri amerikis zog
(espanurenovan) qveynebSi.
pesticQdeb-i [laT. pestis
ga
damdebi seni, Savi Wi
ri da caedo vklav] qi
mi
uri saSualebani mavne
or
ganizmebis
winaaRmdeg
sab
rZolvelad.
petArda [fr. ptard] 1. sasig
nalo asafeTqebeli Wur
vi, romelsac udeben li
andagebze matarebels mis
gasaCereblad mo
salodne
li katastrofis Tavidan
acilebis mizniT (qarT. si
non. Wequra).
2. Tofis wamliT gatenili
qaRaldis Wurvi, romelsac
iyeneben feirverkis mosa
wyobad.
petQcia [laT. petitio] weri
lobiTi koleqtiuri Txovna
xelisuflebis
umaRlesi
or
ganoebisadmi, mTavrobis
meTaurisadmi; koleqtiuri

pig

Suamdgomloba.
pEfsi-kOla [ingl. pepsi cola]
ualkoholo sasmeli er
Tgvari, gavrcelebuli aSSsa da sxv. qveynebSi.
pefsi-kolisa.
pepsi-kola, pefsi-kolasi
Scd.
pEfsin-i < [berZ. pepsis] saWmlis
moneleba] 1. kuWis wvenis
fermenti, romelic saWmlis
monelebisas Slis cilas.
2. aseTi fermentisagan dam
zadebuli wamali.
piAnino [it. pianino] forte
pianos erT-erTi saxeoba.
`pianinoze ukravs~, `pia
ni
noze daukra~, `pianinoze
damkvreli~ Scd.
unda: `pianinos ukravs~, ...
piAnist-i fortepianos (pia
ni
nos, roialis) damkvreli
musikosi.
piAnola [ingl. pianola < fr.]
mowyobiloba, romelic
av
tomaturad ukravs for
tepianios.
pQgmei [berZ. pygmaios `muS
tisodena~] centraluri
afrikis dabaltanianTa to
mis warmomadgeneli (qarT.
sin. juja kaci).
pQgment-i [laT. pygmentum sa
Rebavi] saRebavi nivTiereba,
romelic fers aZlevs co

-394-

pig
cxali
lebs.

organizmis

qsovi

pigmentAcia (biol.) cocxa

li organizmis qsovilebis
SeRebva pigmentebiT.
pigopAgeb-i [berZ. pyg gava
da pagos damagrebuli, Se
bo
Wili] ganviTarebis erTerTi manki, romlis drosac
ormagi nayofi (tyupebi) Se
xorcebulia erTmaneTTan
ga
vis areSi.
piedEstal-i [fr. pidestal]
mxatvrulad gaformebuli
safuZveli, romelzec dgas
Zegli, sveti da misT. (sinon.
postamenti, qarT. sinon.
kvarcxlbeki).
granitis p.
sapatio piedestali sami
sxvadasxva sinaRlis mqone
dasadgomi, romelzec dge
bian xolme prizis misaRebad
zog sportul SejibrebaSi
pirvel sam adgilze ga
mo
suli sportsmenebi.
pedestali. Scd.
pQesa [fr. peice] 1. dramatur
giuli nawarmoebi scenaze
warsadgenad.
istoriuli p., sammoq
me
de
biani p.
konstantine gamsaxurdias
p. `daviT aRmaSenebeli~.
2. patara musikaluri nawar

moebi.
Sopenis p.-ebi, saorkestro
p.-ebi.
pQeta [it. pieta] (xelovn.)
na
xati, romelzec gamosaxu
lia jvridan Camoxnili
ieso qristes datireba.
piEtet-i [germ. pietat < laT.
pi
etas (pietatis) RvTis
mo
saoba] Rrma pati
vis
cema, mokrZalebuli da
mokidebuleba
vinmesadmi,
ramesadmi.
pQk-i [fr. pic.] 1. mTis maxvili
mwvervali.
2. umaRlesi wertili; mkveT
ri moklevadiani aweva mu
SaobaSi
(mag.
eleqtro
sadgurSi
gaZlierebuli
dat
virTvis saaTebSi), sa
qalaqo transportis moZ
raobisas (dilas _ pikis
saa
Teb
Si).
pikAdor-i [esp. picador < pica
Subi] _ xarebis brZolis
cxe
nosani monawile, ro
melic SubiT aRizianebs
xars.
pikAntur-i [fr. piquant] 1.
cxa
re gemosi (sawebeli,
saWmeli).
2. interesis, cnobismoyvare
obis aRmZvreli (araCveuleb
rivi intensiurobiT).
3. macdunebeli, mimzidveli.

-395-

pio

pQkap-i [ingl. pick-up] patara pQkuli [rus. < ingl.

saqveiTo samgzavro avto
mo
bili.
pQket-i [fr. piquet] 1. patara
sa
darajo razmi.
cxenosanTa p.
2. gaficulTa an demon
s
trantTa jgufi, romelic
icavs gaficvis adgils an
demonstrantebs.
mopikete piketis monawi
le.
p.-Ta ufrosi.
mopiketisa.
mopiketesi Scd.
pikQreba1 [fr. piquer] (avi
ac.) TviTmfrinavis didi
siswrafiT Zirs daSveba;
iye
neben mizanSi yumbaris
zusti moxvedris mizniT.
pikQreba2 [< fr. piquet palo]
_(sof.
meurn.)
Teslze
amosuli mcenareebis ga
dargva erTmaneTis daSo
rebiT ufro mZlavri eg
zem
plarebis misaRebad.
pQknik-i [ingl. picnic] qalaq
gareT jgufurad gaseirneba
(Cveulebriv dasasveneblad
da saWmel-sasmelad).
pQko [fr. pico mcire sidide]
TavsarTi, romelic sa
zo
mi erTeulis saxelTan
moxsenebisas aRniSnavs mis
metrilioned nawils.

pickles (mr.). wvrilad daW

rili da damwnilebuli
bostneulis narevi.
p. kitris mwnili.
pQlot-i [fr. pilote] piri,
romelic marTavs safren
apa
rats (TviTmfrinavs, Sve
ulmfrens...); mfrinavi.
pilOtaJ-i [fr. pilotage]
safreni aparatis mar
T
vis
ostatoba:
TviTmfri
navis
manevrireba ha
er
Si sxva
da
sxva figuris Ses
ru
lebiT.
pQngvin-i [fr. pinguine <
laT. pinguis] zRvis di
di frinveli; frena ar Se
uZlia, kargad curavs; gav
rcelebulia an
tar
qtikaSi.
pQno [fr. pineau] franguli
va
zis jiSi; xarobs Cven
Sic.
p.-os Rvino.
pQncet-i [fr. pincette] patara
zambariani maSa wvrili, sa
TuTi sagnebis asaRebad; iye
neben medicinaSi, teqnikaSi,
laboratoriebSi da sxv.
piOner-i [fr. pionnier] 1. (wig.)
adamiani, romelmac pirvel
ma SeaRwia gamoukvlevel
qveyanaSi da dasaxlda iq.
2. piri, romelmac mecniereba
Si, xelovnebaSi, teqnikaSi

pio

-396-

da sxv. gakafa axali gzebi;

risame wamomwyebi.
pioneruli
p. wamowyeba.
piOrea [berZ. pyon Cirqi da
rhe movlenebi] (medic.)
Cirqdena.
pQpet-i [fr. pipette] minis waw
vetebuli milaki, romelsac
TavSi ukeTia rezinis bu
ni
ki; ixmareba siTxis amo
sa
Rebad da wveT-wveTad
ga
mosaSvebad (qarT. sinon.
sawveTuri).
TvalSi wamlis CawveTeba
p.-iT.
pi petka Scd.
pQJama [ingl. pijamas] Sar
val-xalaTi rbili qso
vilisa; icvamen saSinaod
(Cveulebriv, loginSi da
sawolad), agreTve acvi
aT
avadmyofebs (saavad
myo
fo
Si).
piJamisa.
piJamo, piJamosi Scd.
pQJon-i < [fr. pigeon mtredi]
Tavqariani, frantuli,
koxta axalgazrda kaci.
pirAmida [berZ. pyramis (pira
midas)] 1. (maTem.) mra
valwaxnaga sxeuli, romlis
fuZe warmoadgens mraval
kuTxeds, xolo waxnagebi
saerTo wveris mqone

samkuTxedebs.
2. aseTi fromis uzarmazari
qvis akldama, romlis fuZe
oTx
kuTxaa, agebdnen Zvel
eg
vi pteSi faraonebisaTvis.
xeofsis p.
3. akrobatikuli figura, ro
melic Sedgenilia erTma
neT
ze Semdgari ada
mi
a
nebi
sagan.
piramiduli, piramidisa.
p. nageboba, p. verxvi.
piramidasi, piramidi, pira
miduri Scd.
pQrke-s reAqcia (medic.) kanis
sinji organizmis tu
ber
ku
lioziT dasnebovnebis da
sadgenad.
pQrat-i [laT. pirata < berZ.
peirats] zRvis yaCaRi, me
kobre.
pQroga [esp. piragua, fr. piro
gue karib.] _ indielebis
(ker
Zod, kanibebis) viwro
da grZeli navi, romelsac
gadakruli aqvs xis qerqi
(an tyavi); xis mTeli mori
sagan SigniT amoWrili an
amowviT gakeTebuli na
vi.
pirogisa.
pirogasi Scd.
piromEtria [berZ. pyr cecx
li da metre vzomav] ma
Rali temperaturis ga
zom
vis meTodi.

-397-

pQros-is gamArjveba _ ity

pio

sufTaveba] saWmlis sakazmi

gaxexili bostneulis an
vian iseT gamarjvebaze, ro
aze
lili kartofilis sa
mel
sac didi msxverpli
xiT; saerTod gaxexili
dasWirda.
bostneulis, xilis masa.
pirotEqnika [berZ. pyr ce
kartofilis p., vaSlis p.
cx
li
da
techne
osta

piuresi.
to
ba, xelovneba] teq

piurisa
Scd.
ni
kis
dargi,
romelic
da
kavSirebulia sacecxle piqtogrAfia [laT. pictus
daxatuli da berZ. graph
narevebis damzadebasa da
vwer] damwerlobis uZ
ga
moyenebasTan (raketebSi,
velesi saxeoba sagnebis,
fo
ierverkebSi da sxv,)
mov
lenebis, moqmedebis gad
piroteqnikuri.
mocema naxatebis saSu
a
le
p. narevi.
be
b
iT;
xatovani
dam
w
er
l
o
pirotexnika, pirotexni
ku
ba.
ri Scd.
pQrs-i [ingl. piers (mr.)] nav pQca [it. pizza] _ italiuri
kerZi, Rvezeli erTgvari.
sadgurebSi: zRvaSi SeW
ri
li saporto nageboba pQjak-i [ingl. pea-jacket] ma
makacis kostiumis zeda na
orive mxridan gemebis mi
wili.
sadgomad.
pirUet-i [fr. piroutte] cekvaSi pQng-pongi [ingl. ping-pong]
magidis CogburTi (tenisi),
cali fexis TiTis wverebze
spor
tuli TamaSi, romlis
sruli Semotrialeba.
arsi mdgomareobs imaSi,
pistOlet-i [fr. pistolet]
rom faneris raketebiT, gan
xelis mokle cecxlsasro
saz
Rvruli wesebis dac
li iaraRi.
viT,
xdeba celuloidis
piUpitr-i [fr. pupitre < laT.
burTis gadasrola magi
pulpitam] specialuri dax
daze, romelic ganivad ga
rili sibrtye notebis da
yo
filia baduriT or na
wi
sadebad; damagrebulia ver
lad.
tikalur joxze, roial
ze
pQon-i [laT. Paenia] mcenare
an misT.
baias ojaxisa, Cveulebriv
pQure [fr. puree < purer ga
didi yvavilebiT; zogierTi

pla

-398-

jiSi gamoiyeneba rogorc

dekoratiuli mcenare.
plagQat-i [laT. plagiatus mota
ce
buli] sxvisi nawarmo
ebis
Ta
visi saxeliT gamoqveyneba;
miT
viseba; `literaturuli
qur
doba~; Tavis nawarmoebSi
sxvisi nawarmoebis gamoyeneba
av
toris
dausaxelebelad.
(ix. agreTve plagiatori).
plagiAtor-i plagiatis
Cam
deni.
am mniSvnelobiT xSirad
xma
roben plagiats, rac Scd.
plAzma [berZ. plasma gamo
naZerwi] 1. sisxlis Txe
vadi nawili.
2. protopolazmis mcdari
sa
xelwodeba.
3. (fiz.) ionizebuli airi,
ro
m
elSic
dadebiTad
da
uaryofiTad
damux
tuli
nawilakebis
sim
k
vrive erTgvaria, xolo
am nawilakebis qaosuri
siTburi moZ
raoba sWar
bobs maT mimarTul gada
adgilebas garegani aRZ
ru
li velis moqmedebis
Se
degad.
plAkat-i [germ. plakat] ke
delze gasakravi feradi
naxati, romelsac axlavs
mo
rige saagitacio an sa
reklamo teqsti.

plakaturi da saplaka
to.
p. (s.) ferwera, s. leqsi, s.
saxelosno.
plAner-i [fr. planeur] haer
ze ufro mZime umotoro
safreni aparati, romelic
gaSvebis Semdeg haeris aR
mavali talRis zegavleniT
mifrinavs da Tavisi wonis
gamo TandaTan dabla eS
veba.
molivlive p., p.-ebiT Se
jibreba.
saplanero.
s. sporti.
planErizm-i sportis sa
xeoba planerebiT frena.
plAneta [berZ. planertus] ci
uri sxeuli, romelic mzis
gar
Semo brunavs da mzis
areklili SuqiT anaTebs
(qarT. sinon. cTomili).
mcire p.-ebi.
planetarQum-i [gviand. laT.
planetarium] 1. aparati, rom
liTac gumbaTisebur ek
ranze aCveneben planetebis
da sxva ciuri sxe
ulebis
moZ
raobas.
2. Senoba, romelSic es apara
tia dad
gmuli da,ro
mel
Sic
imarTe
ba sa
mec
niero-popu
laru
li leq
ciebi as
tro
no
miaSi, kos
mo
nav
tika
Si da
misT.

-399-

planimEtria [laT. planum

sibrtye da berZ. metre

vzomav] geometriis na
wi
li, romelic swavlobs sib
rtyeze mocemul figurebs.
planQreba [fr. planer] pla
neris an motor ga
Ti
Suli
TviTmfrinavis Tan
daTano
biT Zirs daSveba.
plAntaJ-i [fr. plandage]
(sof. meurn) miwis Rrmad
da
muSaveba (vazis an xexi
lis dasargavad; Sdr. miwis
gadabruneba).
plantAtor-i
plantaciis
(mniSv. 2) patroni.
plantAcia [laT. plantatio
rgva] 1. miwis didi far
Tobi, sadac mohyavT speci
aluri sasoflo-sa
meurneo
kulturebi.
Cais p., bambis p., Saqris p.,
Warxlis p.
2. msxvili kapitalisturi
samiwaTmoqmedo meurneoba
(pirvelad erqva iseTs, sa
dac
iyenebdnen
monebis
Sro
mas amerikasa da ko
loniur qveynebSi).
plAnSet-i
[fr.
planchette]
1. (geol.) ficari, ro
mel
zec damagrebulia qa
Raldi adgilis gegmis da
saxazavad.
2. geologiuri gegma.

pla

3. rukis satarebeli brtyeli

CanTa,romelsac cal mxa
res
aqvs gamWvirvale zedapiri.
plAJ-i [fr. plage] wylis gaS
lili napiri, romelic ga
moiyeneba sabanaod da mzis
abazanebis misaRebad.
qobuleTis p.
pliaJi Scd.
plAstika [berZ. plastike] xe
lovnebis saxeoba, ro
me
lic
qmnis moculobiTi formis
nawarmoebebs.
antikuri p., p.-is xelov
neba.
plastikuri.
p. gamomsaxveloba.
plastiuri Scd.
plastQlin-i [it. plastilina]
saZerwi masala; mzaddeba
Tixisa da sanTlisgan, qa
nis va
zelinis da zogi sxva
niv
Tierebis SereviT.
plastelini Scd.
plAtina [esp. platina] qimiuri
elementi, foladisferi ke
TilSobili liToni; didi
gamoyeneba aqvs eleqtro
da radioteqnikaSi; saiuve
liro saqmeSi.
p.-is madani, p.-is mrewve
loba.
plAto [fr. plateau] zRvis
donidan SedarebiT maRla
mdebare vake, romelsac ci

pla

-400-

cabo ferdobebi aqvs.

mTawmindis p., borjomis
p.
platOnizm-i _ 1. Zveli ber
Zeni filosofosis pla
tonis (727-347 ww. Zv. wel
TaRr.) da misi mimdevrebis
idealisturi fi
losofia.
2. platonuri siyvaruli.
platOnur-i 1. platonizmTan
dakavSirebuli.
2. mxolod sulier miswra
fe
bebze damyarebuli ara
xorcieli (siyvaruli).
3. rasac praqtikuli miznebi
ara aqvs; ganyenebuli.
plAtforma [fr. plate-forme
brtyeli forma] 1. rki
nigzis sadgurSi liandagis
gaswvriv mowyobili baqani.
maRali p.
2. mcire xniT matareblis ga
saCerebeli adgili or sad
gurs Soris (sinon. baqani).
3. Ria, dabali bortebis mqone
satvirTo vagoni (sinon.
baqani).
4. (wign.) partiis, sazoga
do
eb
rivi jgufis politikuri
programa.
partiis saarCevno p.
plaTforma Scd.
plAfon-i [fr. plafond] 1. mo
xatuli an reliefiT Sem
kuli Weri.

2. eleqtruli sagani, mowyo

bili zed Werze an kedelze
(upiratesad vagonis kupeSi,
gemis kaiutaSi an salonSi,
avtobussa da sxv.)
plAcdarm-i [fr. place darmes]
1. (samx.) sivrce, sadac
mzad
deba da iSleba saomari
operacia.
2. teritoria, romelic Se
iZ
leba gamoyenebul iqnes
sawyis punqtad saomari
moq
medebisaTvis visime wi
naaRmdeg.
plAc-i [germ. Platz] moedani
samwyobro
samecadinod,
daT
valierebis da parade
bisaTvis.
plAcenta [laT. placenta kveri,
SafarTxeli] (med.) or
gano, romelic viTardeba
orsuli qalis (an make
cxo
velis) organizmSi da
uzrunvelyofs
Canasaxis
kvebasa da sunTqvas; mom
yoli.
plAckart-i [germ. Platzkarte]
bileTis danarTi samgzavro
vagonSi sawoli adgilis
dasakaveblad.
Tbili vagonis p.
plackartiani.
p. vagoni.
plEada [berZ. Pleias (Pleiados)
Svidi _ Zveli berZeni po

-401et-tragikosis jgufis saxe

li] (wign.) erTi epoqis ga
moCenili moRvaweTa jgufi.
qarTvel moWadrake qalTa
p.
pleadisa.
pleiada, pleadasi Scd.
plEbei [laT. plebeius] 1. Zvel
romSi: dabali wreebis war
mo
madgeneli, piradad Tavi
sufali adamiani, romel
sac
pirveli xanebSi araviTari
politikuri uflebebi ar
hqonda.
2. dabali wodebis warmo
madgeneli, mSromelTa wre
ebidan gamosuli adamiani.
plebQscit-i [laT. plebis
citum xalxis gada
wyveti
le
ba] saerTo-saxal
xo
ken
Wis
yra, romesac awyo
ben mniSvnelovan saxel
m
wi
foebriv
sakiTxis
ga
dasawy
vetad (sinon. re
fe
ren
dumi).
p.-is mowyoba.
saplebiscito.
s. sakiTxi.
plEbs-i [laT. plebs] (kreb.)
plebeebi.
plEd-i [ingl. plaid.] didi
da sqeli Sali, Cveulebriv
ku
bokruli da foCebiani;
iye
neben loginis gadasafa
reblad.

plo

plEvra [berZ. pleura gverdi]

(anat.) apki,. romelic faravs
filtvebisa da gulmkerdis
Rrus kedlebs.
plEvrit-i (medic.) plevritis
anTeba.
plEer-i [ingl. player < play
moZraobaSi moyvana] kom
paq
turi magnitofoni Ca
na
werebis aRdgenisaTvis.
plenArul-i [laT. plenarius
sruli] raSic raime or
ganizacia, arCeviTi organos
yvela wevri monawileobs.
konferenciis p. sxdoma.
plEner-i [fr. plein air sufTa
haeri] ferwera gareT, Ria
cis qveS, haerze; zustad
gadmoscems bunebriv gare
moebas, haeris garemos, bu
nebis realur ferebs.
plEnum-i [laT. plenum sruli]
arCeviTi xelmZRvaneli
organos plenaruli sxdo
ma, sadac yvela wevri esw
reba.
umaRlesi sasamarTlos p.
plOmb-i [germ. Plombe < laT.
plumbum, fr. plomb,tyvia] 1.
beWdiT CaWyletili tyviis
patara naWeri, romelsac
ade
ben daketil kars, Se
fuTul saqonels da sxv;
xeluxleblobis niSania.

plo

-402-

2. nivTiereba, romliTac av
se
ben dazianebuli kbilis
Rrus.
me-2 mniSv.-iT zogjer xma
roben bJens an brJens, rac
Scd.
plOmbir-i [fr. plombires saf
rangeTis qalaq plombires
sax. mixedviT] naRebisgan
damzadebuli nayini, romel
sac urevia raime xili, wve
ni, Sokoladi da sxv.
plurAlizm-i [< laT. pluralis
mravlobiTi] _ 1. (filos.)
idealisturi
moZRvreba,
ro
melic uaryofs samya
ros erTianobas da amtki
cebs, rom mas safuZvlad
udevs mTavari erTmaneTTan
da
ukavSirebeli
sulieri
arsi.
2.
(polit.)
saxelmwifos
mmarTvelobis mraval
par
ti
uli sistema.
pliuralizmi Scd.
plUs-i < [laT. plus metad]
Sek
rebis (momatebis) dade
biTi niSani (+) maTematikaSi.
temperaturaze mierTebisas
niSnavs: nuls zemoT (sa
pi
risp. (-) minusi).
p. 15 (an +15) gradusi.
pliusi Scd.
plutokrAtia [berZ. Pluto
kratia < plutos simdidre, da

kratos xelisufleba, siZli

ere] politikuri wes
wyo
bileba, romlis drosac
saxelmwifo xelisufleba
aqvs gabatonebuli klasis
mdi
dar fenas.
plUton-i [berZ. pluton] 1. ber
Znul miTologiaSi: zevsis
Zma, miwisqveSeTis RmerTi,
saiqios mbrZanebeli, miwis
wiaRis mflobeli.
2. (astr.) mzis sistemis me
cxre mzidan yvelaze uf
ro daSorebuli didi pla
neta.
pnevmatQkur-i [berZ. pneuma
tikos sasunTqi, sahaero]
SekumSuli haeriT moqmedi.
p. tumbo, p. CaquCi.
pnevmaturi dasaSvebia.
pnevmatiuri Scd.
pnevmOnia [berZ. pneumonia
pneumon filtvi] (medic.)
fil
tvebis anTeba.
podAgra [berZ. podagra] (me
dic.) sax
s
rebisa da qso
vile
bis
da
a
vadeba, rac
gamow
ve
ulia
or
ga
noebSi
nivTi
e
rebaTa cvlis darR
vevis Sedegad.
poEzia [berZ. poiesis] sity
vieri mxatvruli Semoqme
deba leqsebis saxiT, leq
sebi.
g. tabiZis p., qarTuli

-403-

poz

xal
xuri p.
(meZebari) ZaRlis jiSi.
pOdium-i [laT. podium] 1. pozQtiv-i [laT. positivus da
moqandakeTa da mxatvrebis
debiTi] fotografiasa da
saxelosnoSi: amaRlebuli
kinematografiaSi: suraTi,
adgili naturisaTvis.
romelzec
(negativisagan
2. maRali baqani, romelzedac
gansxvavebiT) gadaRebuli
aSenebdnen antikur (upira
sagnis naTeli da muqi ad
tesad romaul) taZrebs.
gi
lebi sinamdvileSi ar
se
3. kedeli antikuri cirkis
bulis Sesabamisad aris ga
as
parezis garSemo.
mosuli.
4. Zv. romis cirkSi: amaR
le pozitQur-i [laT. positius] 1.
buli adgili savarZlebiT
(wign.) dadebiTi (sapirisp.
im
peratorisaTvis, sena
to
negatiuri).
rebsa da sxv. maRali wris
p. msjeloba, sakiTxis p.
pirTaTvis.
gadawyveta.
pOema [berZ. poiema] Txro
pozitiuri filosofia _
biTi mxatvruli nawarmoebi
igivea, rac pozitivizmi.
2. cdaze, faqtebze damya
re
leqsad.
buli.
v. fSavelas p. `baxtrioni~.,
p. mecnierebani.
n. baraTaSvilis p. `bedi
3. rac pozitivs war
mo
ad
qarTlisa~, l. asaTianis p.
gens.
`basianis brZola~.
pOet-i [berZ. poietes] mwerali, p. gamoxatuleba.
pozQcia [laT. positio] 1.
romelic leqsebs Txzavs.
visame an risame mdgomareoba,
poeturi.
p. niWi, p. Semoqmedeba.
ganlageba.

sasurveli p., mowinave p.pOza [fr. pose] adamianis

ebze
brZola, sazeimo p.
sxe
ulis esa Tu is mdgo
2. (samx.) brZolis dros ja
mareoba.
rebis ganlagebis adgili;
pozQor-i [fr. poseur] ada
samxedro moqmedebaTa ra
mi
ani, romelic zrunavs Ta
ioni.
visi qcevis ga
regan efeqt
3. WadrakSi; SaSSi: figurebis
ze.
ganlageba TamaSis ama Tu
poQnter-i [ingl. pointer]
im momentisas.
mok
lebalniani
sanadiro
4. gadat. (wign.) Tvalsazrisi,

pol

-404-

azri raime sakiTxSi.

kamaTSi swori p. eWira,
Tavisi p. daicva.
poziciuri.
p. upiratesoba (WadrakSi).
polAruli [laT. polaris]
1. polusTan (mniSv. 1.) da
kavSirebuli, polusTan ar
sebuli.
p. eqspedicia, p. Rame, p. yi
nulebi.
2. gadat. (wign.) sruliad
sxvagvari, sapirispiro, sa
winaaRmdego.
p. azrebi.
polEmika [fr. polemique <
berZ. polemikos mtruli]
ka
maTi raime mecnieruli,
li
teraturuli
Tu
po
li
tikuri sakiTxebis gan
xil
vi
sas (qarT. sinon. pa
eqroba).
literaturuli p., p.-Si
miiRo monawileoba.
poli... [berZ. poly bevri]
rTuli sityvebis TavsarTi,
romelic uCvenebs simrav
les raimes rTuli Semad
gen
lobisas.
poliAndria [berZ. poly bevri
da enr (andros) qmari]
qorwinebis forma, romlis
drosac qals SeiZleba er
T
droulad ramdenime qma
ri
hyavdes; (qarT. sinon. mra

valqmrianoba).
poligAmia [berZ. poly bevri
da gamos qorwineba] 1.
qor
winebis forma, rodesac
TiToeuls SeuZlia erTd
roulad ramdenime meuRle
hyavdes.
2. erTi mamlis Sejvareba er
Ti sezonis ganmavlobaSi
ramdenime dedalTan.
poligQnia [< berZ. polygy
ns mravalcoliani] qor
winebis forma, ro
de
sac
mamakacs SeiZleba erT
d

roulad ramdenime co
li
hyav
des. (qarT. sinon. mra
val
colianoba).
polQglot-i [berZ. polyglttos]
bevri enis mcodne.
polQgon-i [berZ. polygonos
mravalkuTxiani] spe
cia
lu
rad mowyobili ad
gi
li
sxva
dasxva iaraRis, sabrZo
lo tenikis ga
mo
sac
delad,
samxedro
wvrTni
saTvis
(qarT. sinon. sas
roleTi).
saraketo p.
poligrAfia [berZ. polygrafia
mravalnaweri] teqnikis
dargi, mrewveloba, romlis
saqmea wignebis, Jurnal-ga
zeTebis da misT. beWdva.
poligrafiuli da sa
po
li
g
rafio.
p. (s.) kombinati, p. (s.) ba
za.

-405-

poligrAfist-i poligrafi

pol

(medic.) zurgis tvinis

ruxi nivTierebis anTeba;
is specialisti.
bav
SvTa mwvave infeqciuri
polieTQlen-i _ sinTezuri
daavadeba; iwvevs damblas.
niv
Tiereba erTgvari,mtkice
da elastiuri; farTod pOli p-i [berZ. polypus] 1.
nawlavRruiani
cxoveli,
iye
neben samrewvelo da sa
romelic erTi boloTi mi
yofacxovrebo nawarmis da
magrebulia moZrav saganze,
samzadeblad.
xolo meore boloze aqvs
am nivTierebas xSirad ce
piri.
lofans (ix.) uwodeben (`ce
lofnis parkio~ - amboben), 2. lorwovani garsebis (cxvi
ris Rrus) keTilTvisebiani
rac Scd.
simsivne.
poliTEizm-i [berZ. poly bev
1
ri da theos RmerTi] re pOlQs-i [fr. police] si
cocxlis, qonebis da sxv.
li
gia, romeilic mra
val
dazRvevis mowmoba.
RmerTs aRiarebs; mraval
2
RmerTianoba (sapirisp. mo pOlis-i [berZ. polis] Zvel
saberZneTSi: qalaqi saxel
no
Teizmi).
mwifo.
poliklQnika [berZ. polis
qalaqi da klinike mkurna polQsmen-i [ingl. policeman
police policia da man ada
loba] samkurnalo-pro
miani] zogierT qveyanaSi:
fi
laqtikuri dawesebuleba,
policieli, wesrigis dam
ro
melic samedicino dax
ma
cveli.
re
bas uwevs momsvlel da
Sin mwoliare avadmyofebs. politeqnQkuri [berZ. poly
bevri da techne xeloba, xe
raionuli p., bavSvTa p.,
lovneba] teqnikis sxva
stomatologiuri p.
dasxva dargTan da
kav
Si
re
polikrAtia [berZ. kratos
buli.
xe
lisufleba] mra
val

p. universiteti, p. swavle
xe
lisuflebianoba, xe
lis
ba, p. muzeumi.
uflebis ganawileba ram
polQtika [berZ. politika saxel
denime pirze.
mwifo da sa
zo
ga
doebrivi
poliomiElit-i [berZ. polios
saq
mianoba,
sa
xel
mwifos
nacrisferi da myelos tvini]
marT
vis xe
lov
neba] 1. sa

pol

-406-

xel
mwifo
xelisuflebis,
partiis an sazogadoebrivi
jgu
fis moRvaweoba Si
dasa
xel
mwifoebrivi marTvi
sa
da saerTaSoriso urTier
Tobis dargSi.
sagareo p., saSinao p.
2. (saub.) moqmedeba risame
mi
saRwevad; sxva adamianeb
Tan urTierToba, damokide
buleba.
politikuri.
p. Sexedelebebi, p. brZola,
p. moRvawe.
sapolitiko.
s. gazeTi.
politQkan-i [fr. poliquan <
berZ.] adamiani, ro
me
lic
princi pul poli
tikur sa
ki
Txebs cvlis wvrilmane
biT, xSirad angarebis miz
niT; intrigani.
politQkos-i politikuri
moR
vawe.
politOlog-i polito
lo
giis specialisti.
politolOgia [berZ. poli
tika da logos moZRv
reba]
mecnierebis gansakuT
re
bu
li dargi, romelic
Se
is
wavlis sazogadoebis
po
litikur organizacias
da politikur cxovrebas,
sa
Sinao politikisa da sa
er
TaSoriso ur
TierTobe

bis probelemebs.
polifOnia [berZ. polyphnia
mravalxmianoba.
polifoniuri.
p. simRerebi.
poliqrOmia [berZ. polychr
mos mravalfera] mrava
li
feris gamoyeneba (xu
roT
moZRvrebaSi, qan
da
ke
baSi).
polQcia [germ. Polizei berZ. po
liteia qalaqis ad
mi
nis
t
ra
cia]
gan
sa
kuT
re
bu
li ad
mi
nis
t
raciuli or
ga
no, romelsac
hyavs Se
i
a
raRebuli razmebi
saxel
m
wifoSi wesrigis da
samya
reblad.
policiuri.
p. zedamxedveloba.
sapolicio.
s. ubani.
polihQmnia [laT. polyhymnia
< berZ. polymnia] berZnul
mitologiaSi:
lirikuli
poeziis mfarveli muza.
pOlk-i [rus. ] samxedro
nawili,romelic Cveulebriv
Sedis diviziis an brigadis
SemadgenlobaSi;
(sinon.
le
gioni).
msrolelTa p., saaviacio
p., p. -is meTauri.
pOlka [Cex. polka] Cqartempiani
sabalo cekva; warmoSobili
xalxuri cekvisagan; musika
am cekvisaTvis.

-407-

polkOvnik-i [rus. ]

pop

sxvavebuli ram; sapirispi

ro, sawinaaRmdego ram.
oficris wodeba vice
poliusi Scd.
polkovnikze meti da ge
1
neral-maiorze naklebi; am pOmpa [laT. pompa sazeimo
msvleloba] gaTvlili
wodebulebebs (rangis) mqo
sazeimo garegan efeqtze,
ne oficeri.
romelime RonisZiebis Cata
pOlo [ingl. polo berZ. < ti
rebis dros brwyinvaleba,
bet.] gunduri sportuli
didebuleba, fufuneba.
TamaSi cxenebiT, burTiTa
2
da yvanjiT (qarT. sinon. pOmpa [fr. pompe] wylis
tumbo.
cxenburTi).

avtomobilis p.
poltergEist-i [germ. Pol
tergeist
fuZis
angelozi, pompEzur-i [fr. pompeuse]
zarzeimis xasiaTisa, efeq
saxlis angelozi, saxlis
tisaTvis gamiznuli.
su
li] ucabedi xmauri, ga
da
adgileba, dacema, gaqroba pOni [ingl. pony] patara
sagnebisa, romlebic sax
cxenis jiSi.
leb
Si xdeba da xsnian su pontQveqs-i [laT. pontifex]
le
bis oinebiT, fuZis an
uzenaesi qurumi Zvel
saxlis angelozebiT, sax
rom
Si; qurumTa umaRlesi
lis su
lebiT.
kolegiis wevri.
pOlus-i [laT. polus < berZ. pOnton-i [fr. ponton] brtyel
polos RerZi] 1. dedamiwis
Ziriani navi, romelsac iye
brunvis warmosaxviTi Rer
neben droebiTi xidis say
Zis erT-erTi ori ukidure
rdenad wyalze; aseT navze
si wertilTagani; am wer
gamarTuli droebiTi xidi.
ti
lidan axlos mdebare
pantoni Scd.
adgili.
pop... [ingl. pop Semokl. < po
CrdiloeTis p. samxreTis p.
pular popularuli] Tav
sar
(ix. agreTve polaruli).
Ti sityvisa mniSv
nelobiT
2. eleqtruli wredis, mag
`masiuri~, `po
pularuli~.
ni
tis an eleqtro
magnitis
popkultura, pop-musika,
ori bolodan erT-erTi.
pop-ansambli.
dadebiTi p., uaryofiT p.
pOp-art-i [ingl. pop art Se
3. (gadat.) ukiduresad gan

pop

-408-

mokl. < popular art popu

la
ru
li
xelovneba]

popxelovneba, mxatvruli
mim
dinareoba, romelic ma
sobrivi kulturis meTo
de
bis, stilisa da Temebis
imi
tacias ax
dens; realur
sagnebs, ga
mosaxulebas, rek
lamas, sa
qonlis SefuTvas
da a.S. iyenebs Tavisufali,
ne
bis
mieri kombinaciis Se
saqmnelad.
popularizAtor-i
pi
ri,
romelic risame populari
zacias eweva.
popularizatori Scd.
popularizAcia [< laT. po
pularis saxalxo, xalxuri]
risame farTo masebSi
gav
rceleba;
bevrisaTvis
xel
misawvdomad qceva.
xalxuri simRerebis p.
populiarizacia Scd.
populArul-i [laT. popularis
saxalxo, xalxuri] 1. mar
tivad gadmocemuli, bevri
saTvis advilad gasagebi,
xel
misawvdomi.
p. leqcia.
2. vinc, rac sayovelTao pa
tiviscemiT, mowonebiT sar
geb
lobs; sayovelTaod mo
wonebuli.
p. msaxiobi, p. Jurnalisti.
populiaruli Scd.

pOpuri [fr. pot-pourri] mu

sikaluri nawarmoebi, rome
lic Sedgenilia sxvada
sxva
popularuli operis, ope
retis, xalxuri simRerisa
da misT. motivebisagan.
pornogrAfia [berZ. pornos gar
yvnili da graph vwer] sqe
sobrivi aR
vi
r
ax
s
ni
lo
bis
da gar
y
v
ni
le
bis ga
moxatva
(li
te
ra
tu
raSi. mxat
v
ro
ba
Si, ki
ne
matografiaSi); uw
ma
wuri suraTebi, li
te
ratura
da sxva.
pOrt-i [fr. port] navsadguri.
sahaero porti _ igivea, rac
aeroporti.
saporto.
s. qalaqi baTumi, foTi.
pOrtal-i [fr. Portal kari,
WiSkari < laT. Porta] 1. didi
Senobis mTavari Sesasvle
li, arqiteqturulad ga
for
me
buli; bWe.
2. (teq.) liTonis mzidi kon
struqcia (berZ. aso -s
for
mis); warmoadgens zogi
manqanis nawils.
portAtiv-i [fr. portatis < laT.
porto Tan damaqvs] pa
ta
ra,
xeliT gadasatani or
ga
ni;
yvelaze metad uf
ro gav
r
celebuli iyo me-15 s-Si.
portatQul-i [fr. portatif]
patara zomis, Tan sa
ta
reb

-409lad marjve, advilad gada

satani.
p. radiomimRebi, p. foto
aparati, p. magni
tofoni, p.
sabeWdi manqana.
portatuli, portativuli
Scd.
pOrter-i [ingl. porter] Savi
ludi erTgvari, magari da
momwaro.
portvAin-i [germ. Portwein]
magari Rvino erTgvari.
porTvaini, porTveini, por
t
veini Scd.
pOrtie [fr. portier] sastum
ros mosamsaxure, romelic
Tvalyurs adevnebs wes
rigs Sesasvlelsa da ves
ti
biulSi, abaria fosta, Ca
saweri davTari da sxv.
portQer-i [fr. portiere] ka
ris an fanjris farda sqe
li, mZime qsovilis; kres
t
sabmeli.
pOrtmone [fr. porte-monnate]
safule qaRaldisaTvis
gan
yofilebebiT.
pOrtret-i [fr. portrait] 1.
garkveuli adamianis an
adamianTa jgufis ferwe
ru
li, grafikuli, skulptu
ruli an fotografiuli
ga
mosaxuleba.
ferweruli p., skulptu
ru
li p.

pos

2. personaJis garegnobis aR
wera literaturul nawar
moebSi.
3. (gadat.) pirovnebis daxasi
aTeba, aRwera.
portretuli.
p. ferwera, p. Canaxati., p.
msgavseba.
pOrtfel-i [fr. portefeuille]
didi oTxkuTxa CanTa (sa
ketiani da saxeluriani),
qaRladebis, wignebis da
misT. satareblad.
tyavis p.
porTfeli Scd.
pOrfir-i [< berZ. porphyra]
wiTeli feris grZeli xa
verdis mosasxami, romel
sac
mefeebi icvamdnen sazeimo
SemTx
vevebSi (samefo Za
la
uflebis simbolo); Zo
weuli.
porcElan-i [germ. Porzellan]
faifuri.
poseQdon-i [berZ. Poseidn]
berZn. miTologiaSi: zRvis
RmerTi (romaul mi
To
lo
giaSi Seesabameba nep
tuni).
pOst... [laT. post Semdeg]
aRniSnavs: `raimes Sem
dg
o
mi~.
postimpre
si
onizmi, pos
t
in
feq
ciuri.
pOst-i [fr. poste] 1. saguSago,
sadarajo punqti, saidanac

pos

-410-

icaven an uTvalTvaleben
visme, rasme.
sakontrolo p., saT
valT
valo p.
p.-ze dgas.
2. sapasuxismgeblo Tanamde
bo
ba.
ministris p.
postAment-i [laT. postamen
tum] _ igivea, rac piedes
tali.
postimpresiOnizm-i [laT.
post Semdeg da fr. impres
sionnisme < impression STabeW
di
leba] franguli ferwe
ris ZiriTadi mimarTuleba
me-19 saukunis bo
los da
me-20 saukunis dasawyisSi;
warmoiSva impresionizmis
krizisis Se
degad.
postskrQptum-i [laT. post
scriptum dawerilis Semdeg]
(wign.) minaweri werilis
bo
los (xelmoweris Sem
deg), romelsac win uzis
la
Tinuri asoebi P.S.
postUlat-i [laT. postulatum
mosaTxovni, saWiro] (wign.)
mtkiceba, romelic aRi
are
bulia raime Teoriis amo
saval debulebad dasabu
Te
bis gareSe.
postfAqtum-i [laT. post fac
tum gakeTebulis Semdeg] _
imis Semdeg, rac ukve raRac

moxda, ganxorcielda.
potEncia [laT. potentia Za
la] (wign.) faruli SesaZ
leb
loba, unari, romelic
SeiZleba gamovlindes sa
Tando pirobebSi.
SemoqmedebiTi p.
potenciuri.
p. SesaZleblobani, p. ener
gia.
potencialuri Scd.
potencQal-i [< laT. potentia
Zala] _ 1. (fiz.) sidide, ro
melic axa
siaTebs siv
rcis
mocemul wer
tilSi ar
se
buli sxe
u
lis energiis ma
rags.
2. (wign.) gadat. risame sim
Zlavris xarisxi; risame
gan
xorcielbisaTvis saWi
ro SesaZleblobaTa er
Tob
lioba.
qveynis ekonomikuri p.,
samxedro p.
pragmAtizm-i [< berZ. pragma,
pragmatos moqmedeba] 1.
mimarTuleba, romelic WeS
maritebad aRiarebs imas,rac
praqtikulad sasargebloa.
2. erTgvari mimarTuleba is
toriis mecnierebaSi; ifar
gleba ambebis gadmocemiT
da ar xsnis istoriuli
gan
viTarebis obieqtur ka
no
nebs,

-411-

prAdo [esp. Prado] samxatvro

pre

lobaSi praqtikuli ga
moc
dilebis mqone.
mu
zeumi madridSi (espaneT

p. swavluli.
Si).

praktikosi Scd.
prAid-i [ingl. pride] (spec.)
lomis, vefxvisa da misT. preAmbula [fr. preambule wi
na
sityvaoba] raime saka
ojaxi.
nonmdeblo
aqtis an sa
er
praiskUrant-i da preis
kU
TaSoriso xel
Sek
ru
le
bis
rant-i [germ. preiskurant]
Sesavali nawili.
ga
sayidi saqonlis fasebis
gaerTianebuli erebis or
cnobari.
ganizaciis wesdebis p.
prAqtika [berZ. praktikos saq
preambulisa.
miani, mosaqme] 1. adamianTa
preambulasi Scd.
moqmedeba, romliTac isini
zogjer iye
neben krebis dad
zegavlenas axdenen obi
eq
genilebis Sesavali na
wi
tur, materialur samyaroze
lis saxelad, rac Scd.
da gardaqmnian mas.
predQkat-i [laT. praedikatum]
Teoria da p.
1. (lit.) is, rac msjeloba
2. Teoriuli codnis gamoye
Si aris naTqvami msjelobis
neba da saqmeSi ganmtkiceba,
saganze; logikuri.
rogorc sasawavlo pro
2. (gram.) Semasmeneli.
cesis Semadgeneli nawili.
prezentAcia [ing. presentation]
studentebis sazafxulo p.,
sareklamo xasiaTis wve
pedagogiuri p., sawarmoo p.
uleba, koncerti, an sxva
3. gamocdileba, daxelovneba
telegadacema raime axa
li
raime saqmeSi.
filmis, wignis, Senobis, or
ucxo enis Sesaswavlad
ganizaciis da misT. war
kargi p.-aa saWiro.
sadgenad farTo sazo
ga
do
praqtikuli.
ebisaTvis.
p. saqmianoba, p. mecadine
oba.
prezervAtiv-i [< laT. prae
praktika, praktikuli Scd.
servare dacva] damca
vi sa
Sualeba veneri
u
li da
a
va
praqtQkant-i piri, rome
debebis sa
wi
na
aR
m
de
god da
lic praqtikas (mniSvn. 2)
orsu
lo
bis gafr
Txi
lebi
ga
dis.
saT
vis.
praqtQkos-i Tavis specia

pre

-412-

prezervAcia [laT. praeservatio] preistOria sazogadoebis

(wign.) Senaxva, dacva ri
same.
prezQdent-i [laT. praesidens
(praesidentis) TavSi mjdo
mi,
win mjdomi] 1. respubli
kuri saxelmwifos meTauri,
ar
Ceul
i garkveuli vadiT.
saqarTvelos p., aSS-is p.
2. zogi didi samecniero da
wesebulebis, sazogadoebis,
firmis da sxv. meTauri.
mecnierebaTa akademiis p.,
saWadrako federaciis p.,
firmis p.
saprezidento.
s. arCevnebi.
prezidQum-i [laT. praesidium
TavSi jdoma, win jdoma]
1. krebis, yrilobis da misT.
arCeviTi xelmZRvaneli or
gano.
konferenciis p.
2. zogi organizaciis, dawe
se
bulebis arCeviTi xel
m
ZRvaneli organo.
mecnierebaTa akademiis p.
presidiumi Scd.
prezUmfcia [laT. praesumptio]
1. (wign.) varaudze damya
rebuli mosazreba.
2. (samarT.) raime faqtis aRi
areba sarwmunod, sanam ar
dadasturdeba misi mcda
roba.

gan
viTarebis uZvelesi xa
na,
romlis Sesaxeb we
ri
lo
biTi Zeglebi ar moi poveba
(qarT. sinon. winaistoria).
prelUdia [< laT. praeludo
winaswar vukrav, Sesavals
vukeTeb] 1. musikaluri
nawarmoebis Sesavali.
operis saorkestro p.
2. patara damoukidebeli mu
sikaluri piesa, upiratesad
for
tepianobisaTvis.
3. (gadat.) risame dasawyisi,
Sesavali.
prEmia [laT. praemium jil
do] fuladi an niv
Tie
ri jildo raime darg
Si
damsaxurebisaTvis, war
ma
tebisaTvis.
saerTaSoriso p., pir
ve
li p.
konkursSi gamar
j
ve
bi
saTvis.
premiuli da sapremio.
p. (s.) fondi, p. (s.) anaz
Raureba.
premialuri Scd.
premQer-i [< fr. premir pir
veli] _ 1. igivea, rac pre
mier-ministri.
2. mTavari rolebis Sem
s
rulebeli msaxiobi.
premQera [fr. premire] pirve
li warmodgena Teat
ra
lu
ri piesis, operis, baletis,
kinofilmisa da sxva.

-413-

pre

saqarTvelos p., msoflio

p., p.-is muSaki, p.-is ga
mox
mir pirveli ministre minis
maureba.
tri] mTavrobis meTauri,
mi
nistrTa kabinetis Tav
m presvQter-i [berZ. presbyteros
j
domare.
uxucesi] mRvdeli.
prepArat-i [laT. praeparatus prEsing-i [ingl. pressing]
mom
zadebuli] 1. mcenaris
sportul TamaSSi: davis
an cxovelis organizmis
erT-erTi yvelaze ufro
nawili, momzadebuli ga
aq
tiuri forma mowi
na
mok
vlevisaTvis, saswavlo
aRmdegis moqmedebis wesis
miznebisaTvis da sxv.
daurRvevlad, yvela Tav
2. qimiuri analizisaTvis
damsxmelis winaaR
md
egobiT
mom
zadebuli nivTiereba.
mTel moedanze.
3. qimiuri an farmacevtuli preskonferEncia
[ingl.
produqti,damzadebuli la
presskonference] sa
xel
mw
i
boratoriuli an safabriko
fo, politikuri, sazoga
wesiT.
doebrivi moRvawis (an moR
samedicino p., iodovani p.,
va
weTa) Sexvedra, saubari
vitaminiani p.
presis warmomadgenlebTan
prEria [fr. prairie da (mr.) pre
farTo sazogadoebisaTvis
riebi] - CrdileT amerikaSi:
saintereso sakiTxebze.
zomieri klimaturi sar
prEstiJ-i [fr. prestige]
tyelis
vrceli
velebi,
(wign.) avtoriteti, gavle
tra
malebi stepis msgavsi,
na, pativiscema, ndoba, rom
sa
dac mohyavT sasoflo-sa
li
Tac sargeblobs vinme,
meurneo kulturebi.
rame.
prerogAtiva [laT. prero
xelmZRvanelis p., p.-iT
gativa] saxelmwifo xe
sargebloba.
li
suflebis organos an
prestiJuli an sapres
ti
Jo.
Tanamdebobis piris gansa
p. (s.) profesiebi, p. (s.)
kuTrebuli ufleba, upira
festivali.
te
soba.
pretEndent-i [laT. praetendens
prEsa [fr. presse] periodul
(praetendentis)] piri, rome
ga
mocemaTa (Jurnal-ga
ze
lic pretenzias acxadebs
Tebis) erToblioba.
rameze; raime uflebis ma

prEmier-mQnistri [fr. pre

pre

-414-

Ziebeli.
p.-Ta turniri (WadrakSi).
pretEnzia [laT. praetensio]
1. risame mopovebisaken
swraf
va, raime Tavisi uf
le
bis gamocxadeba; risame
moTxovna.
didi p.-ebi aqvs.
2. ukmayofilebis gamoxatva;
sa
Civari; sarCeli.
p. wayeneba.
pretenziuli (mniSvn. 1-isaT
vis).
p. toni.
upretenzio ubralo, sa
da.
u. adamiani, u. nawarmoebi.
pretenciozuli Scd.
preferEncia [laT. praeferentia]
or an met qveyenas Soris
dadebuli xelSekrulebiT
erTmaneTisaTvis minWebuli
upiratesoba, SeRavaTi (mag.
vaWrobis ganviTarebis miz
niT).
prEfeqt-i [laT. praefectus uf
rosi] 1. safrangeTSi: Ta
namdebobis piri, romelic
departamentis
saTaveSi
dgas.
2. zog qveyanaSi: policiis
uf
rosi.
prefEqtura [laT. praefectu
ra] 1. zog qveyanaSi: admi
nistraciul-teritoriuli

erTeuli; misi mmar

T
velobis
organo.
2. prefeqtis kancelaria.
prEfiqs-i [laT. praefixsus wini
dan mimagrebuli] (gramat.)
sity
vis mar
ti
vi fuZis (Zi
ris) win mo
Tavsebuli a
fiq
si; Tav
sar
Ti.
precEdent-i [laT. praece
dens (praecedentis) wina
ma
va
li] 1. SemTxveva, ro
me
lic warmoadgens ni
muSs an
gamarTlebas
Sem
degdro
indeli msgavsi Sem
Tx
veve
bisaTvis.
raime p. ar yofila.
2. (samarT.) sasamarTlos an
saxelmwifo xelisuflebis
sxva organos adrindeli
gadawyvetileba, romelic
miRebulia nimuSad sxva
msgavsi sakiTxebis ga
da
wy
vetis dros.
uprecedento.
u. SemTxveva.
precendenti, uprecendento
Scd.
privatizAcia [< laT. pri
vatis kerZo] saxelmwifo
sawarmoTa, miwebis, sa
cxov
rebeli
saxlebis, tran
spor
tis saSualebaTa da
sxva
Ta gadacema kerZo pi
rebisaTvis.
saprivitazacio.

-415 s. obieqtebi, s. komisia.

privilEgia [laT. privilegium]
gansakuTrebuli ufleba,
ro
melic miniWebuli aqvs
vi
same sxvebisagan gan
sxva
vebiT; upiratesoba.
p.-iT sargeblobs.
privilegiuri.
p. mdgomareoba.
privilegirEbuli _ igivea,
rac privilegiuri (ix. pri
vi
legia).
prQzi [fr. prix] jildo ra
ime SejibrebaSi gamarjve
bi
saTvis.
festivalis mTavari p.
saprizo.
s. adgili, s. fondi.
prQzma [berZ. prisma] 1. (maTem.)
mravalwaxnaga sxeuli, rom
lis ori erTmaneTis para
le
luri da toli waxna
gi
(fuZe) warmoadgens mraval
ku
Txedebs, xo
lo da
narCeni
waxnagebi (gverdebi) pa
ra
le
logra
mebs.
2. (fiz.) aseTi formis gam
Wvirvale sxeuli, Cve
uleb
riv samwaxnaga, romelSic
sxivebi gadatydeba da iS
leba Semadgenel ferebad;
iyeneben optikur xelsaw
yoebSi.
prizmuli.
p. kristali, p. mina.

pri

prizmi, prizmatuli Scd.

primAdona [it. primadonna]
operaSi da operetaSi
mTa
va
ri partiebis Sem
sr
u
lebeli momRerali qa
li.
prQmat-i [laT. primatus] upi
ratesi mniSvneloba, upi
ra
tesi mdgomareoba, pir
velo
ba.
primQtiv-i [fr. primitif yvela
ze adreuli] yo
velgvari
pirveli dawyebiTi, ganu
vi
Tarebeli movlena imave
xnis gvian moxdenili, uf
ro metad ganviTarebul
mov
lenasTan SedarebiT.
primitQvizm-i 1. simarti
ve, ubraloba risame Sesru
lebaSi.
2. rTuli movlenis, sakiTxis
gaubraloeba,
metismetad
gamartiveba.
primitQuli [laT. primitivus
Tavdapirveli, pir
vel
yo
fi
li] 1. ganuviTarebeli, Ca
morCenili.
p. meurneoba, p. azrovneba.
2. ubralo, ararTuli, mar
ti
vi.
p. teqnika.
primitivuli Scd.
prQnter-i [ingl. printer]
kom
piuteris periferiuli
mowyobiloba, romelic ga
moiyeneba teqstebisa da ga

pri

-416-

mo
saxulebebis qaRaldze
da
sabeWdad.
lazeruli p., melnis p.
prQnc-i [germ. Prinz fr. prince
< laT. princeps pirveli]
dasavleT evropaSi: samefo
saxlis
wevris
tituli
(qarT. sinon. ufliswuli).
prQncesa [fr. princesse, germ.
Prinzessin < laT.] mefis
qa
liSvilis
an
princis
meuRlis ti
tuli.
princesasi.
prinsessa Scd.
prQnci p-i [laT. principium sa
wyisi, dasawyisi] 1. rome
li
me Teoriis, moZ
Rvrebis,
mec
nierebis ZiriTadi de
bu
leba.
2. moqmedebis,qcevis ZiriTa
di
wesi; rwmena, Tvalsazrisi.
mtkice p.-ebiT xelmZRva
ne
lobs Tavis saqmianobaSi.
3. ZiriTadi Tavisebureba ri
same mowyobilobaSi.
avtomobilis moZraobis
p.
princQpul-i 1. princi pidan
(mniSvn. 2.) gamomdinare,prin
ci pze damyarebuli.
p. kamaTi, p. kritika, p. sa
kiTxi.
2. princi pis (mniSvn. 2) dam
c
veli, ganuxrelad Semsru
lebeli.

p. adamiani, p. politika.
uprQnci po 1. visac ara
viTa
ri princi pi ara aqvs.
u. adamiani.
2. rac araviTar princi ps ar
axlavs.
u. msjeloba, u. gada
wyve
tileba.
princi pialuri Scd.
princQpat-i [laT. principatus]
Zvel romSi Zv. welTaRr.
I s. meore naxevarSi Seq
mni
li sa
xel
mwifo wyo
bi
leba, romlis drosac
Senar
Cunebuli iyo zogi
respub
likuri dawe
se
bu
le
ba,magram xelisufleba faq
tob
ri
vad ekuTvnoda erT
pi
rovnebas _ imperators.
priorQtet-i [germ. Prioritat
laT. prior pirveli] _ 1.
pirveloba mecnierul aR
moCenaSi, gamogonebaSi, ga
mokvlevaSi da misT.
2. upiratesi mniSvneloba,
upiratesoba.
prioritetuli.
dargis p., ganviTarebis
p., p. mimarTulebani mecni
erebaSi.
pro... [laT. pro] mniSvnelobiTiyo momxre, imoqmedo vinmes
interesebidan gamomdinare.
prOblema [berZ. problema]
1. rTuli Teoriuli an

-417praqtikuli sakiTxi, ro
me
lic saWiroebs axsnas,
Ses
wavlas, gamokvlevas, ga
dawyvetas.
sicocxlis warmoSobis p.
dedamiwaze, samyaros war
moSobis p., aRzrdis p.-ebi.
2. gadat. (saub.) ityvian Zne
lad gadasawyvet, gansaxor
ci
e
lebel rameze.
problemuri.
p. sakiTxi.
saproblemo.
s. sabWo, s. laboratoria.
uproblemo martivi sa
kiTxi.
u. sakiTxi.
ixmareba agreTve proble
ma
turi.
prObst-i [germ. Propst] lu
Teranuli eklesiis ufrosi
pastori.
prOgnoz-i [berZ. prognosis]
winaswari ganWvreta, wi
nas
warganWvreta movlenis,
mo
mavali ganviTarebisa da
Sedegebisa arsebuli mec
ni
eruli monacemebis sa
fuZvelze.
amindis p.
prognozQreba risame
prognozis SemuSaveba, Sed
gena.
mecnierebis ganviTarebis p.
prOgrama [berZ. programma

pro
gan
cxadeba] 1. momavali
muSaobis, moRvaweobis Si
na
arsi da gegema.
samoqmedo p., soflis me
urneobis ganviTarebis p.
2. politikuri partiis, or
ganizaciis an calke piris
moRvaweobis Sinaarsisa da
miznebis gadmocema.
konstituciur - monarqiu
li par
tiis p.
3. saswavlo sagnis Sinaarsis
mokle gadmocema.
qarTuli literaturis p.
me-12 klasisaTvis.
4. Teatraluri, sacirko war
mod
ge
nis, radio _ da te
le
gada
cemaTa Si
na
ar
si; fur
ce
li, ro
mel
zec Ca
moT
v
li
lia
Sesas
ru
lebeli
nom
re
bi,
Sem
s
ru
lebelTa gva
re
bi da
sxv.
koncertis p., Teatraluri
p., telegadacemaTa p.
5. moqmedebis gegma-davale
ba,
romelic unda Seasrulos
manqanam, danadgarma.
eleqtronuli gamomTvle
li manqanis p.
saprogramo (mniSvn. 1, 2,
3-saT
vis).
s. dokumenti, s. gan
cxa
de
ba.
programuli (mniSvn. 5-saT
vis).
p. marTva.

pro

-418-

daprogrAmeba programis
(mniSvn. 5-saTvis) Sedgena
man
qanisaTvis.
ucxo enis Seswavlis d.,
kuburi gantolebis d.
progrAmist-i daprogrami
rebis (ix. programa) speci
alisti.
prOgres-i [laT. progressus]
winsvla, aRmavloba (sapi
risp. regresi).
mecnierebis p., teqnikuri
p.
progrEsuli progresis
xe
lis Semwyobi, mowinave.
p. moRvawe, kacobriobis p.
nawili.
progresiuli Scd.
progrEsia [laT. progressio win
svla] (maTem.) garkveuli
we
siT cvalebad ricxvTa
mwkrivi.
ariTmetikuli p., geomet
ri
uli p.
progresQuli rac Tan
da
Ta
nobiT izrdeba, Zlier
de
ba.
Sromis p. anazRaureba.
progresuli sxvaa (ix.
progresi).
prodiUser-i [ingl. Producer]
kinofirmis patroni, kino
kom
paniis meTauri, romelic
axorcielebs finansur kon
trols da zogjer filmis

gadamRebic aris.
produseri Scd.
prOduqt-i [laT. productus Seq
mnili] 1. sagani,nivTiereba,
romelic miRebulia ada
mi
anis Sromis Sedegad.
rZis p.-ebi (yveli,karaqi da
sxv.), navTobis gamoxdis p.ebi (navTi,benzini, dizelis
sawvavi da sxv.).
2. mr. produqtebi sursaTsanovage.
produqtQuli [< laT. pro
ductus] mwarmoebluri, na
yofieri.
p. Sroma, p. miwaTmoq
me
de
ba.
produqciuli Scd.
prodUqcia [laT. productio]
1. warmoebis produqtebis
erToblioba an nawarmoebis
calkeuli produqti.
maRalxarisxovani p., mza p.
2. gadat. gonebrivi Sromis
nayofi.
samecniero p., beWdviTi p.
prOeqt-i [laT. projectus win
gamoweuli] 1. risame asa
gebad, dasamzadeblad an
rekonstruqciisaTvis da
sa
muSavebeli gegma.
Teatris p., xidis p., Tbi
li
sis centris re
konst

ruq
ciis p.
2. raime dokumentis, aqtis,

-419-

pro

dad
genilebis
winaswari, p.-is centri.
sa
varaudo teqsti.
3. (ist.) romaelebis mier dap
dadgenilebis p., xelSek
yrobili teritoria.
rulebis p.
provinciuli.
3. gegma, ganzraxva.
patara p. qalaqi, p. Te
at
ri.
eqskursiaze wasvlis p.
provincialuri Scd.
saproeqto (mniSvn. 1-saT provinciAlizm-i [< laT.
vis).
provincialis provinciuli]
s. davaleba, s. instituti,
1. (moZv.) igivea, rac dialeq
s. simZlavre.
tiz
mi.
proeqtQreba risame pro
2. Tvalsazrisis, interese
bis
eqtis (mniSvn. 1) Sedgena.
SezRuduloba; Camor
Ce
ni
avtosawarmos p.
lo
ba.
proEqcia [laT. projectio win, provokAtor-i [laT. provoca
Sors gaweva] 1. (maTem.) siv
tos gamomwvevi] 1. faruli
rciTi figurebis gamosaxva
agenti, romelic Separulia
brtyel zedapirze. (qarT.
raime organizaciaSi provo
si
non. gegmili).
kaciis mosawyobad.
2. (spec.) gamosaxulebis ga
2. piri, romelic Ralatis
da
cema ekranze.
mizniT iwvevs akrZalul
saproeqcio (mniSv. 2-isaT
moq
medebas; wamqezebeli.
vis).
provokatoruli.
s. aparati.
p. saqmianoba.
provQzor-i [germ. Provisor <
pravakatori, pravakatoru
laT. provisor] afTiaqis mu
li, pravokatoruli Scd.
Saki, umaRlesi ganaTlebis provokAcia [laT. provocatio
mqone farmacevti.
gamowveva] gamcemluri
provQncia [laT. provincia]
saq
cieli, visime (calke pi
1. (moZv.) dedaqalaqs an
ris, pirTa jgufis, or
ga
ni
msxvil kulturul centrs
zaciis) waqezeba iseTi moq
daSorebuli ad
gili, kuTxe,
mebebisTvis, rasac mohyveba
periferia.
mZi
me (zogjer damRupveli)
2. administraciul-terito
Sedegi.
ri
uli erTeuli zog sa
samxedro p., p.-ze wamoe
go.
xel
mwifoSi; olqi.
provokaciuli.

pro

-420-

p. mowodeba.
pravokacia, provakaciuli,
pravakaciuli Scd.
prOza [laT. prosa] TxrobiTi,
gauleqsavi
literatura
(romanebi, moTxrobebi), poe
ziisgan gansxvavebiT (sinon.
beletristika).
prozauli.
p. nawarmoebebi.
prozaQkos-i mwerali, ro
melic prozaul na
warmo
e
bebs wers (sinon. be
let
risti).
prozElit-i [berZ. proslytos]
1. visac axlad aqvs mi
Re
buli romelime sarwmu
noeba.
2. risame axali da Tavdade
bu
li damcveli.
prozEqtura [laT. prsectus
gak
veTa] samkurnalo da
we
sebulebis paTologiurana
tomiur ganyofileba, sa
dac gvamebs kveTen;
saprozeqturo.
prOTez-i [< berZ. prothesis mi
mateba, mierTeba] sxeulis
xelovnuri nawili (xeli,
fe
xi, kbilebi ...), romelic
gakeTbeuli aqvT dakarguli
saTanado bunebrivi sxe
u
lis nawilad.
protezi Scd.
proklamAcia [laT. procla

matio mowodeba] saagita

cio furceli, mowodeba
politikuri xasiaTisa (Cve
ulebriv aralegaluri).
prokOnsul-i [laT. pro-consul]
Zvel romSi: provinciis
mmarTveli.
prokurAtori [laT. procu
rator] Zvel romSi: moxe
le,
romelic ganagebda um
Tav
resad gadasaxadebis akre
fas saxelmwiofo xazi
na
saTvis.
p. pilate (biblia, axali
aRTqma).
prokurAtura saxelmwifo
organo, romelic zedamxed
velobs kanonebis Sesru
le
bas.
prokUror-i [fr. procureur
laT. procuro vzrunav] 1.
Tanamdebobis piri,rome
lic
zedamxedvelobs kanonebis
zust Sesrulebas.
generaluri p.
2. saxelmwifo bralmdebeli
sasamarTlo procesze.
saprokuroro.
s. zedamxedveloba.
prolEtar-i [laT. proletarus]
1. daqiravebuli muSa, ro
mel
sac warmoebis sa
Su
a
lebani ar gaaCnia.
2. Zvel romSi: moqalaqe, Ra
takTa wodebis war
mo
mad
ge

-421ne
li.

proletarQat-i proletar

pro

prOpan-i organuli naerTi,

miiReba navTobisgan, butan

Ta klasi.
Tan erTad iyeneben saTbo
bad da Sigawvis Zravebis
prOlog-i [berZ. prologos]
sawvavad.
li
teraturuli
nawar
mo
e
bis Sesavali nawili (ix. propEler-i [ingl. propeller]
ag
reTve epilogi).
ramdenime frTis mqone
`vefxistyaosnis~ p.
mowyobiloba,
romelic
prolongAcia [fr. prolongation
brun
visas warmoqmnis wevis
< laT. prolomgare gagrZele
Zalas (qarT. sinon. sahaero
ba] raime moqmedebis vadis
xraxni).
TviTmfrinavis p.
gag
rZeleba.
propeleriani.
promEdol-i tkivilgama
p. ventilatori, p. tumbo.
yuCebeli samkurnalo pre
prOpolis-i [berZ. propolis <
parati, narkotiki.
pro win da polis qalaqi]
promOcia [laT. promotio win
dindgeli, skis webo.
waweva] samecniero xaris
propOrcia [laT. proportio]
xis miniWeba.
1. garkveuli Tanafardoba
promulgAcia [laT. promul
risame nawilebs Soris.
gatio] (samarT.) raime sa
p. Senobis nawilebs So
xel
mwifoebrivi aqtis ga
ris.
moqveyneba.
2. (maTem.) ori Sefardebis
propAganda [laT. propaganda
toloba.
rac unda gavrceldes, gav
propOrciuli1 1. erT
r
celebuli] raime Sexe
maneT
Tan swored Sefar
de
dulebis, ideis, moZRvrebis,
buli na
wilebis mqone.
codnis gavrceleba maseb
p. agebuleba.
Si saTanado axsna-ganmar
2. maTematikaSi: iseTi, rome
tebiT.
lic sxva sididis ramden
propagandisti.
jerme gazrdiT an Semci
p. muSaoba.
rebiT TviTonac icvleba
propagAndist-i piri,
imdenjerve.
ro
melic risame propa
gan
p. sidideebi.
das eweva.
ukuproporciuli: uku
pro

pro

-422-

porciuli sidideebi, ro
melTagan erTis gadideba
iw
vevs meoris imdenjerve
Semcirebas da piriqiT.
proporcionaluri Scd.
proporcQuli2 warmomadgen
loba arCevnebis sistema,
rom
lis drosac xmis micema
xdeba partiis kandidatebis
siis mixedviT, amasTan yo
ve
li sia iRebs adgilebis
ra
odenobas miRebul xma
Ta proporciulad (sapi
risp. maJoritaruli warmo
madgenloba).
prOJeqt-i [project < laT. pro
jectus win gasrolili] _ ga
nuxorcielebeli proeqti,
gan
zaxva, romelsac realu
ri sa
fuZveli ar gaaCnia.
proJEqtor-i [fr. projectous
< laT. projectus] mZlavri
(sarkeebiani) gasanaTebeli
xelsawyo.
proJektori, praJeqtori,
praJektori Scd.
prorEqtor-i [laT. pro ma
gier da rector mmarTveli,
xel
mZRvaneli] reqtoris
mo
adgile.
universitetis p. samecni
e
ro nawilSi.
prorektori Scd.
prorogAcia [laT. prorogatio
gangrZoba, gaxangrZliveba]

saxelmwifos meTauris
(monarqis an respublikis
prezidentis) ufleba ga
dados parlamentis sesia
(sxdo
ma).
prOspeqt-i1 [laT. prospectus
xedi, mimoxilva] 1. qalaqis
didi, Cveulebriv farTo da
swori quCa.
daviT aRmaSeneblis p.,
rusTavelis p. (TbilisSi).
prospekti Scd.
prospEqt-i2 [laT. prospectus
xedi, mimoxilva] 1. raime
gamocemis
dawvrilebiTi
geg
ma, mokle Sinaarsi. (sa
mecniero naSromis, sa
xel
mZRvanelos da sxv.).
ganmartebiTi leqsikonis p.,
etimologiuri leqsikonis
p., frazeologiuri leq
si
konis p.
2. sareklamo xasiaTis sac
no
baro gamocema, romelSic
mocemulia saqonlis aRwe
ra-SeZenis pirobebi.
mogzaurobaTa biuros p.
prospekti Scd.
prostAta [berZ. prostats win
mdgomi] (anat.) winamdebare
jirkvali.
prostAtit-i prostatis
an
Teba.
prostitUcia [laT. prosti
tutio Sercxvena, wabilwva]

-423qalebis mier sakuTari sxe

uliT vaWroba; meZaveoba.
prostrAcia [laT. prostratio]
daZabuneba, uxalisoba, ga
remosadmi interesis dakar
gva, rac gamowveulia (Se
degia) sruli fizikuri da
nerviul-fsiqikuri Zalebis
dakargviT
avadmyofobis
Sem
deg.
prOsfora hostia _ patara
kveri, sefiskveri.
prOteJe [fr. protege] vinc
visame proteqciiT sar
geblobs.
prOtest-i [germ. Protest <
laT. protestor vemowmebi] 1.
raime movlenisadmi ukma
yofilebis energiuli ga
moxatva.
p.-is gancxadeba.
2. oficialuri gancxadeba
ra
ime gadawyvetilebis, dad
genilebis winaaRmdeg.
prokuroris p.
saprotesto.
s. demonstracia, s. nota.
protEstant-i protestan
tizmis mimdevari.
protestAntizm-i qristia
nuli sar
wmunoebis erT-er
Ti ZiriTadi mimarTuleba
(marTlmadideblursa
da
ka
TolicizmTan
erTad);
warmoiSva me-16 s.-Si re

pro

for
ma
ciis dros, rogorc
protes
ti
kaTolicizmis
wina
aR
mdeg.
protestantuli.
p. eklesia.
proteqtOrat-i [ingl. pro
tectorate < laT. protector
mfar
veli] saxelmwifoTa
damo
kidebulebis erT-er
Ti Tanamedrove for
ma, ro
melic Zlier saxel
m
wi
fos
saSualebas aZ
levs da
i
mor
Cilos susti.
protEqcia [laT. protectio]
gavleniani piris mier
vin
mesTvis ukanonod aR
moCenili daxmareba, mfar
veloba.
p. gauwia.
proto... [berZ. protos pir
veli] mniSvnelobiT
pirveldawyebiTi, pirveli,
ufrosi saeklesio wode
beb
Si.
prototi pi, protoena,
proto
kultura, pro
to
re
nesansi.
protOkol-i [berZ. protokoll;
pirveli furceli (ro
mel
sac awebebdnen gragnils
da, romelzedac aRniSnuli
iyo TariRi da gadamweris
saxeli)]:
di plomatiuri protokoli
_ im wesebis erToblioba,

pro

-424-

rom
le
bic unda daic
van
mTav
robebma da maTma di p
lomatiurma warmomadgen
leb
ma sa
erTaSoriso urTi
er
TobebSi.
saprotokolo.
s. ganyofileba (sagareo
saqmeTa saministroSi).
saoqmo Scd.
prOtoni [berZ. prtos pirveli]
(fiz.) nivTierebis dade
bi
Tad damuxtuli elemen
taruli nawilaki, ro
melic
Se
dis atomgulis Semadgen
lobaSi.
protOplazma [berZ. prtos
pir
veli da plasma gamonaZer
wi, warmoqmnili] (biol.) _
cxoveluri da mcenareuli
uj
redebis nivTiereba, rome
lic warmoadgens maTSi mim
di
nare sasicocxlo proce
sebis safuZvels.
protOti p-i [berZ. prtos pir
veli da typos niSani, kvali]
1. namdvili pirovneba,
rom
lis mixedviT avtorma
Seq
mna literaturuli saxe,
ro
melic gamoiyena nimuSad
sxva avtorma.
daviT kldiaSvilis mo
Tx
robebis gmirTa p.-ebi.
2. risame pirveladi nimuSi,
pirveli saxe, dedani.
proqtolOgia [berZ. proktos

yiTa nawlavi da logos moZ

Rvreba] klinikuri medi
cinis nawili, romelic Se
iswavlis msxvili nawlavis
(da masTan erTad swori
nawlavis) daavadebebs.
prOfan-i [laT. profanus] ra
ime dargSi ucodinari, uvi
ci.
profanAcia [laT. profanatio]
upatiuri, Seuracxmyofeli
damokidebuleba sa
yovel
Taod aRiarebuli movlenis
(mag.: ideis, moZRvrebis, xe
lov
nebis Zeglis da sxv.)
mimarT; misi damaxinjeba,
Seb
Ralva.
profEsia [laT. professio]
adamianis ZiriTadi saqmi
a
no
ba, specialoba.
eqimis p., inJinris p., p-is
arCeva.
profesiuli.
p. interesebi, p. da
xe
lov
neba.
profesiuli kavSiri (mok
led: profkavSiri) na
war
moebis ra
ime dar
gis,
pro
fesiis mu
Sak
Ta ga
er
Ti
aneba.
profesionaluri Scd.
profesiOnal-i adamiani, ro
mel
mac raime saq
mi
a
no
ba ga
ixada Tavis pro
fe
si
ad (gan
sxvavebiT moy
va
ru
li
sa
gan).

-425-

pro

p. inJineri, p. mZRoli.
prOforma [laT. pro forma
profEsor-i [fr. professeur
for
misaTvis] risame Ses
mas
wavlebeli] samecniero
ruleba formalurad, mo
wo
debuleba, romelsac ani
saCveneblad.
We
ben umaRlesi saswavleb procEdura [fr. procedure] 1.
lebis yvelaze ufro kva
risame Sesasruleblad, ga
lificiur maswavleblebs
saformeblad saWiro moq
(agreTve samecniero-kvle
medeba, RonisZiebaTa mi
Re
viT dawesebulebaTa mecnier
buli Tanmimdevroba.
Ta
namSromlebs, romlebic
xmis micemis p., xelSek
ru
xelmZRvaneloben samecni
lebis xelmoweris p.
e
ro-kvleviT muSaobas); am
2. eqimis mier daniSnuli
mkur
nalobis, sxeulis mov
wo
debis mqone piri.
lis,
gakaJebis calkeuli
prOfil-i [fr. profil] 1. saxis
procesi
(abazana, masaJi,
an sagnis gamoxatuleba, Se
kom
p
resebi
da sxv.).
sa
xedaoba gverdidan.

wylis
p.-ebi.
2. teqnikaSi, mrewvelobaSi:
proceduruli (mniSvn.
ri
same vertikaluri Wri
1-isaT
vis) da saproceduro
li.
(mniSv.
1, 2-isaTvis).
gzis p., xidis p.
3. profesiis, specialobis, p-(s.) sakiTxi, p. (s.) we
sebi.
me
urneobis ZiriTad dama

s. kabineti.
xasiaTebel niSanTa er
Tob
lioba; saqmianobis mi
mar prOcent-i [laT. pro centum
asis magivrad] 1. raime
Tuleba, xasiaTi.
sididis an raodenobis mea
profilAqtika [berZ. prophy
sedi nawili (aRiniSneba %
laktikos dacviTi] risa
me
niSniT).
Tavidan acilebis Ro
nis
2. raodenoba, romelic gani
ZiebaTa erToblioba (me
zomeba raime erTeulis me
di
cinaSi, teqnikaSi da sxv.
asedi nawiliT.
dargebSi).
3. Semosavali,rodesac iReben
wiTelas p., danaSauloba
fuls yovel as erTeulze
Ta p.
(qarT. sinon. sargebeli).
profilaqtikuri.

Semnaxveli banki iZleva

p. acra, p. remonti.

pro

-426-

anabarze or p.-s wliurad.

procentuli (mniSvn. 1,
2-isaTvis).
p. Sefardeba, madanSi rki
nis p. Semadgenloba.
uprocento (mniSvn. 3-isaT
vis).
u. sesxi.
prOces-i [laT. processus svla,
mimdinareoba] 1. risame
movlenaTa Tanmimdevruli
mo
nacvleoba, risime gan
viTarebis gza.
saswavlo-aRmzrdelobiTi
p., teqnologiuri p.
2. daavadebis aqtiuri mim
di
nareoba.
3. sasamarTlo saqmis garCe
va; kanoniT dadgenili we
si sasamarTlo saqmis gar
Cevisa.
procesualuri da sapro
ceso (mniSvn. 2-isaTvis).
p. (s.) kodeqsi, p. (s.) vada.
procEsia [laT. processio moZ
ra
oba win] mraval
ricxo
vani xalxis svla risame
aRsaniSnavad (sazeimo, sam
g
loviaro).
sadResaswaulo p., samglo
vi
aro p.
procEsor-i [ingl. processor]
egm-is centraluri mo
wyobiloba, romelic uz
runvelyofs TviT ga
moT

vliT operaciebs, marTavs

srul gamoTvliT process.
pubertAcia [gviand. laT.
pubertatio] sqesobrivi mom
wi
febis periodi.
publikAcia [germ. Publication
< laT. publicatio] calkeul
nawarmoebTa, naSromTa ga
moq
veyneba, beWdva.
publQcist-i mwerali, ro
melic publicistikas mis
devs.
publicisturi.
p. moRvaweoba.
publicQstika [germ. Publi
zistik < laT. publicus sa
zo
gadoebrivi] sazo
ga
do
eb
riv-politikuri xa
si
aTis
li
teratura Ta
namedrove
aq
tu
alur sa
ki
Txeb
ze.
publicisturi da (um
jo
besia) publicistikuri.
p. Janni, p. werili.
pUdel-i [germ. Pudel] oTaxis
ZaRlis jiSi.
pUding-i [ingl. pudding] ku
linaruli nawarmi; akeTeben
burRulis, fqvilis, xaWos
an sxva masalisgan Saqris,
kvercxis, rZis da misT.
damatebiT.
pUeblo [esp. Pueblo] aSS-is
samxreT-dasavleTiT mcxov
reb miwaTmoqmed indi
el
Ta

-427tomebis saerTo sa
xelwo
deba.
pulverizAtor-i [laT. pulvis
(pulveris) mtveri, fxvnili]
mo
wyobiloba siTxis an
fxvnilis gasafrqvevad ha
e
ris nakadiT.
pUls-i [laT. pulsus biZgi]
1. arteriebis
kedlebis
ritmuli feTqva, rac ga
mowveulia
gulis
moq
medebiT; Cveulebriv isin
jeba majaze (qarT. sinon.
ma
jiscema).
p. gausinjes.
2. (gadat.) moZraobis, cxovre
bis raime tempi.
pUlt-i [germ. Pult] 1. maRal
fexze gamarTuli daxrili
CarCo an ficari notebis
dasadebad.
diriJoris (an: sadiriJoro)
p.
2. magida, stendi da sxv., ro
mel
zec ganlagebulia xel
sawyoebi risame muSaobis
avtomaturi marTvisaTvis.
eleqtrosadgurebis p., sa
dispeCero p., marTvis p.
pUma [esp. Puma < peruel indi
elTa enidan] mtacebeli
cxoveli katebis ojaxisa.
pUnqt-i [laT. punctum werti
li] 1. raimesaTvis gan
kuTvnili, raimeTi mniS
vne

pur

lovani adgili.
strategiuli p.
2. adgili, sadgomi, romelic
mowyobilia, gankuTvnilia
raime saqmianobisaTvis.
saTvalTvalo p., Sesakrebi
p., samedicino p.
dasaxlebuli punqti qa
laqi, sofeli, daba da misT.
3. oficialuri dokumentis
an raime teqstis patara
nawili, romelic nomriT an
asoTi aris gamoyofili.
mesame Tavis me-5 punqti.
punqtuAluri [fr. punctuel]
zedmiwevniT zusti, aku
ratuli.
p. adamiani.
punktualuri Scd.
punqtuAcia [germ. Punktuatia
< laT. punctum wertili]
(gramat.) sasveni niSnebis
dasmis sistema, wesi.
p.-is wesebi, moswavlem p.-is
kargi codna gamoamJRavna.
punktuacia Scd.
pUnS-i [ingl. punch < ind.]
magari sasmeli romi, ro
melSic urevia wyali, Sa
qari, Cai da sxv.
pUrizm-i [fr. purism < laT.
purus wminda] 1. miswrafeba
zne
obrivi siwmindis dac
visadmi
(zogjer
moC
ve
nebiTi).

pur

-428-

2. brZola enaSi ucxour si

sakuTrebuli po
lici
uri
tyvaTa Warbad Semotanis
jari samZebro saq
mi
a
no
bi
winaaRmdeg.
saT
vis.
purQtan-i [ingl. puritan < JAnr-i [fr. genre] xelovnebis
laT. purus wminda] adamiani,
dargis nawarmoebTa sa
romelic mkacrad (xSirad
xe
oba, romlisTvisac da
moC
venebiT) icavs zneobas.
maxasiaTebelia esa Tu is
siuJeturi da stilistikuri
pUtC-i [germ. PPutsch] saxel
niSan-Tvisebebi.
mwifo gadatrialeba.
lirikuli J., saTav
ga
da
savlo J.
Janruli da Janrobrivi.
J
J. nairsaxeobani.
JAkan-i, iAkan-i [rus. , JArgon-i [fr. jargon] Tavi
seburi sityvebi (xSirad
litv. sakuT. sax. jakan]
xe
lovnuri),
rom
leb
sac
_ msxvili tyvia daTvze sa
xma
roben raime pro
fe
si
is,
nadirod.
jgu
fis, wris war
mo
mad
gen
JAko [fr. jacquot] patara
lebi.
nacrisferi TuTiyuSi, ro
mowafeTa J., mezRvaurTa
me
lic afrikaSia gav
rce
J., qurdebis J., mZRolebis
le
buli.
J.
JAluz-i [fr. jalousie] daraba
Jargonuri.
an Stori, romelic Sedgeba
J. sityvebi, J. gamoTqma.
erTmaneTis paralelurad JAsmin-i [fr. jasmin] de
ko
ra
gan
lagebuli fir
fitebi
sa
tiuli buCqi; aqvs yviTeli
gan; avtomobilis radi
ato
da TeTri surnelovani yva
ris safari.
vi
li.
JAndarm-i [fr. gendarme] piri, JelAtin-i [fr. gelatine] gam
romelic
JandarmeriaSi
Wirvale webovani nivTi
e
re
msa
xurobs.
ba, romlis xsnaric gaci
ve
J.-Ta korpusi.
bisas iqceva la
bad (sqel
JandarmEria [fr. gendarme
fafisebur ma
sad); iyene
ben
rie] zog qveyanaSi: samxed
teq
nikaSi, medi
cinaSi, ku
li
ro wyobis policia; gan
nariaSi.

-429-

JEle [fr. gelee] tkbili la

Jur

vretiani detali sawvavis

dozirebisaTvis.
biseburi saWmeli, romelic
mzaddeba
xilis
wveniT, JQraf-i [fr. giraffe arab.]
mcox
neli xalebiani cxove
rZiT da misT.
li, romelsac aqvs Zalian
Jelesi.
grZeli kiseri da grZeli
Jelis Scd.
fexebi; gavrcelebulia af
JEnSen-i [Cin.] balaxovani
rikaSi.
mcenare: izrdeba Soreul
aRmosavleTSi; iyeneben me JQro [fr. giro] (finans.) war
wera Tamasuqze, Cekze da
dicinaSi.
misT. sxva pirisaTvis misi
JEst-i [fr. geste] xelis gamom
gadacemis Sesaxeb.
xatvelobiTi moZraoba (Cve
JQuri [fr. jury] specialistTa
ulebriv, metyvelebisas).
J.-ebiT laparaki.
jgufi, romelic aniWebs
premiebs raime konkursze,
JEton-i [fr. jeton] 1. li
Sejibrebebze, gamofenebze.
Tonis patara niSani (an me

musikaluri konkursis J.,

dali erTgvari), romelsac
J.-is gadawyvetileba, J.-is
aZleven risame saxsovrad
Semadgenloba.
an raime SejibrebaSi ga

Jiurim, Jiuris, JiuriSi.

marjvebisaTvis.
Jiurma, Jiurs, JiurSi Scd.
saiubileo J., brinjaos J.
da
2. liTonis patara mrgvali JOkei [ingl. jockey] mxe
ri, romelic doRSi mona
wi
firfita, monetis Semcvle
leobs.
li (mag., avtomatebiT sar
geb
lobisaTvis).
JonglQor-i [fr. jongleur]
saJetono.
cirkis msaxiobi, romelic
s. sistema (metropo
li
ten
marjved isvris haerSi da
Si).
iWers
ramdenime
sagans
JvAka-gAls-i [hol.] Ruzis
(bur
Tebs, TefSebs, gurzebs
jaWvis bolo rgoli, rom
da sxv.).
liTac
jaWvi
saimedod
Jonglioruli da saJon
g
aris mimagrebuli gemis
lioro.
korpusTan.
J. (s.) nomeri.
JiklQor-i [fr. gicleur] avto JurnAlist-i literaturu
mobilis karburatoris nax
li muSaki, romelic Jurna

Jur

-430-

listikas misdevs.
daWrili xorcisa da bos
t
J. eTika.
neulisgan gakeTebuli ker
Jurnalisturi.
Zi.
J. moRvaweoba.
rAdar-i [ingl. radar < Radio
JurnalQstika literatu
Detecting and Ranging ra
di
o
rul-publicisturi
moR
Ti aR
moCena da man
Zi
lis
vaweoba Jurnal-gazeTebSi,
gansaz
Rv
ra] Se
mok
le
bu
ra
diosa da televiziaSi.
li sa
xel
wo
deba mo
wyo
bi
lobi
sa ra
dio
tal
Re
bis sa
Sua
lebiT raime obi
eq
tis
aRmo
sa
Cenad da ad
gil
m
de
r
bareobis gan
sa
saz
R
v
re
lad.
ra egvi ptur miTologiaSi: radiAluri radiusis saxiT,
radiusis
mimarTulebiT
mzis RmerTi samyaros,
gan
l
a
g
ebuli
(qarT. sinon.
adamianebisa da RmerTebis
sxivuri, sxivisebri).
Sem
qmneli.

r. quCebi, qalaqis r. da
rAbin-i [Zv. ebr. rabbi Cemo
geg
mareba.
mas
wavlebelo] ebraelTa
kultis msaxuri, moZRvari radiAtor-i [laT. radio ga
mos
xiveba] 1. Sigawvis Zra
(ieso qristes eZaxdnen Ta
vas
gasacivebeli mo
wyo
bi
visi mociqulebi).
loba.
rAgbi [ing. rugby] sportuli

avtomobilis r.
gunduri TamaSi, romelSic
2. centraluri gaTbobis ga
moTamaSeebi cdilovben Se
saxurebeli xelsawyo.
agdon didi ovaluri burTi
wylis r., orTqliT gaT
mowinaaRmdegis karSi.
bobis r.
mOragbe ragbis moTamaSe. radiAcia [laT. radiatio] 1.
moragbisa.
(fiz.) raime sxeulis ra
di
moragbesi Scd., 1989 w-mde
oaqtiuri (ix.) ga
mos
xiveba.
ix
mareboda regbi, rac amJa
2. risame gavrceleba cen
t
mad Scd.
ridan radiusebis mi
mar
Tu
rAgbist-i igivea, rac moragbe
lebiT, sxviseburad.
(ix. ragbi).
radiaciuli.
rAgu [fr. ragot] wvrilad
r. Tbogadacema.

-431-

radQkal-i1 [laT. radicalis Zi

rad

a.S. gadacemis miz

niT.
2. mauwyeblobis gadasacemi
re
uli] 1. radikalizmis
mimRebi mowyobiloba.
mom
xre, radikaluri parti
3.
radiomauwyebloba ma
sob
is momxre.
rivi informaciis erT-erTi
memarcxene r-ebi.
saSualeba sainformacio,
2. ukiduresi, gadamwyveti
musikaluri
programebis,
moqmedebis, Sexedulebebis
Teatraluri warmodgenebis
mom
xre.
da a.S. bgeriTi gadacema.
Tanmimdevruli r.
aseTi xerxiT am saxis ga
radQkali2 [laT. radicalis Zire
dacemebis samsaxuri.
uli] (maTem.) fesvis amo

r-Ti miReba, r-Si Sesru

Re
bis niSani (), agreTve
le
ba.
TviTon fesvis amoRebis
radio1... rigi sityvebis
Se
degi.
pirveli Semadgeneli na
wi
radikAlizm-i Zireuli, ga
li, romelic aRniSnavs ra
damWreli zomebis miReba
diosTan kavSirs (mniSv. 1.);
Te
oriuli da praqtikuli
radiosTan dakavSirebuli.
sa
kiTxebis gadawyvetisas.
radioabonenti, radioapa
radikAlur-i [< laT. radica
rati, radioinJineri.
lis ZiriTadi] (wign.) ga radio2... pirveli Semadge
damwyveti, gadamWreli, uki
neli nawili rTuli sity
duresi.
vebisa, romelic uCvenebs am
r. cvlilebebi, r. zomebis
sityvebis damokidebulebas
miReba.
radiosTan, radio
aqtiur
o
radikUlit-i [laT. radicula
bas
Tan, radiaciasTan.
patara Ziri, patara fesvi]
radioizotopebi, radio
(med.) zurgis tvinis nervTa
ele
mentebi.
fesvebis anTeba.
radioaqtiUroba zogi
rAdio [< laT. radiare vasxi
qimiuri elementis atom
veb, gamovasxiveb] 1. eleq
gulis daSla, rasac Tan
tromagnituri tal
Rebis ga
sdevs elemtaruli nawi
dacema da miReba, romlebic
la
kebis (eleqtronebis da
sivrceSia
gavrcelebuli,
sxv.) gamosxiveba.
Sor manZilze signalebis, xelovnuri r., bunebrivi
bge
rebis, ga
mosxivebis da

rad

-432-

r., uranis r.
radioaqtiuri.
r. nivTierebani, r. daSla,
r. gamosxiveba.
radiobiolOgia mecni
e
reba mcenareul da cxo
ve
lur organizmebze da
sa
erTod, biosferoze ma
i
onizebel
gamosxivebaTa
moqmedebis Sesaxeb.
radiOgrama Setyobineba,
ro
melic radioTi gadai
cema.
radiokOmpas-i radiomim
Re
bi mowyobiloba, rome
lic saSualebas iZleva
gan
vsazRvroT
miRebuli
eleqtromagnituri talRe
bis mimarTuleba (ix. radi
o
pelengi).
radiolOgia [< laT. radium
da berZ. logos moZRvreba]
medicinis dargi, romelic
Seiswavlis
maionizebul
ga
mosxivebaTa gamoyenebas
sxvadasxva
daavadebebis
di
agnostikisa da mkurna
lobis mizniT, agreTve maT
bi
ologiur moqmedebas.
radiolokAtor-i
[laT.
radiare da locus adgili]
sxvanairad radari da
nadgari obieqtebis ad
gil
mde
bareobis aRmoCenisa da
gan
sazRvrisaTvis.

radiolokAcia [< laT. ra

diare da locatio ganlageba]

radiotalRebis saSu
a
le
biT obieqtebis aRmoCena
da maTi adgilmdebareobis
gansazRvra.
radiomEtria 1. fizikis na
wili, romelic Seiswavlis
sxivuri energiis gazomvis
wesebs.
2. sasargeblo wiaRiseulis
daz
vervis meTodi, ro
me
lic dafuZnebulia radi
o
aqtiurobis gazomvaze; iye
neben radioaqtiuri madnisa
da wylis dazvervis dros.
radiopEleng-i radios meSve
obiT gemis an TviTmfrinavis
kursis
gan
saz
Rvra, ro
melic
orientirebulia
radi
osadguris
ga
mos
xi
vebul signalze. (ix. ra
di
opelengatori).
radiopelegAtor-i xelsa
wyo, romelic gamoiyeneba
eleq
tromagnituri tal
Re
bis meSveobiT, gadam
cemi ra
dio
sadguris ad
gil
m
de
ba
reobis gan
saz
R
v
risaTvis.
radioproJEqtor-i 1. ra
diosadguri
mimarTuli
gadacemisaTvis, romelic
mowyobilia
proJeqtoris
xerxiT; gadamcemis mier ga
mosxivebuli eleqtro mag

-433nituri talRebi airekleba

specialur refleqtoris
ze
dapiridan imis msgavsad,
rogorc sinaTlis sxivebi
aireklebian proJeqtoris
Cazneqili sarkidan.
2. radiolokaciuri sadguris
SeerTeba sinaTlis pro
Jeq
torTan, rac saSualebas
iZleva swrafad iqnas mowi
naaRmdegis TviT
mfrinavis
aRmoCena da ucabedad misi
ga
naTeba.
radioreflEqtor-i (ix. ra
dio
proJeqtori).
radiosAdgur-i 1. mZlavri
ra
diogadamcemi danadgari
farTo gadacemisaTvis.
2. kompleqsuri aparatura,
ro
melic Sedgeba radioga
damcemisa da mimRebisagan
ra
diomauwyeblobis gan
sa
xorcieleblad.
radiostUdia Sesabamisad
mo
wyobili sadguri, said
a
nac radiogadacemebi ewyo
ba.
radiotelEgrama _ igivea,
rac radiograma.
radiotelEgraf-i umav
Tulo telegrafi, romelic
mor
zes anba
nis niS
nebs ga
dascems eleqt
ro
magnituri
talRebis meSveobiT; pir
ve
lad gamoiyena rusma fi

rad

zikos
ma a.s. popovma (1886);
man
ve gamoigona radi
osig
na
le
bis smeniT miRebis
xerxi telefonis yurmilis
meSve
obiT (1899).
radiotEqnika 1. mecnie
reba, romelic swavlobs
maRali sixSiris eleq
t
romagnitur rxevebsa da
radiotalRebs.
2. teqnikis dargi, ro
me
lic
axor
cielebs maT ga
moyene
bas kav
Sir
gab
mulobisaTvis,
radi
o
lokaciis
T
vis, te
le
viziisTvis, TviT
m
f
ri
na
vis
da sxv.
radioteqnikuri.
r. saSualebani.
radiotexnika, radiotex
ni
kuri Scd.
radiofikAcia da radio
ficQreba radiosadgu
rebisa da ra
dio da
nad
ga
rebis qse
lis gan
viTa
reba;
radi
oaparaturiT aR
Wur
va
risame.
qveynis r., soflis r., qar
xnis r.
radioqQmia qimiis dargi,
romelic Seiswavlis radi
oaqtiuri izotopebisa da
elementebis Tvisebebs, ma
Ti gamoyofisa da koncen
trirebis meTodebs.
radQum-i [laT. radium sxivi]

rad

-434-

qimiuri elementi, radi

o
aqtiuri TvisebTa mqone
li
Toni.
radQus-i [laT. radius mina
TvalSi, sxivi] 1. (maTem.)
swo
ri xazis monakveTi, ro
melic aerTianebs wrexazis
(an sferos zedapiris) ro
me
lime wertils centrTan;
am monakveTebis sigrZe.
2. (anat.) winamxris erT-erTi
Zvali, sxivuri Zvali.
3. (gadat.) risame gavrcelebis
an moqmedebis are.
aviaciis moqmedebis r.
raQon-i [laT. rayon sxivi, ra
di
usi] 1. raime niSnis mi
xedviT gamoyofili adgi
li.
samrewvelo r., samiwaT
moqmedo r.
2. mcire administraciul-te
ri
toriuli erTeuli, res
publikis, mxaris, olqis an
di
di qalaqis Semadgenlo
ba
Si.
goris r., Telavis r., r-is
cen
tri, q. Tbilisis vakis
r.
raionuli da saraiono
(mniSv. 2-saTvis).
wiTeli jvris r. (s.) komi
teti, r. (s.) gazeTi, r. (s.)
centri, r. (s.) kon
feren
cia.
raQsSina [germ. Reischine]

didi saxazavi, SimSa, ro

mel
sac cal boloze mokle
lar
tya aqvs.
raQxstag-i [germ. Reichstag]
germaniis parlamenti
1945 wlamde; Senoba, sadac
sxdo
mebs marTavda es par
la
menti.
r.-is aReba.
reixstagi Scd.
rAka [laT. raca yuTi, Casas
venebeli kubo; kolofi,
kidobani] qristianul ek
lesiaSi saflavi, romel
Sic inaxeba wminda nawilebi
wmindanebisa.
rAketa1 [germ. Rakete] 1. re
aqtiuli Zravas mqone saf
reni aparati.
kosmosuri r., sazenito
r., meterologiuri r.
2. denTiT datenili hilzi,
romelic haerSi gamoscems
sxvadasxva feris sinaTles;
iyeneben foirverkSi, sasig
na
lod da sxv. (qarT. sinon.
SuSxuna).
saraketo (mniSv. 1-isaT
vis).
s. jarebi., s. danadgari.
rAketa2 [fr. raquette] tariani
ovaluri CarCo, romelzec
badea gaWimuli burTis da
sartymelad
(CogburTis,
bad
min
tonis TamaSisaTvis).

-435magidis CogburTSi patara

mrgvali xis niCabi (qarT.
sinon. Cogani).
rAkurs-i [fr. raccourcis Semok
leba,Sekveca] 1. mxatvroba
Si:
fi
gurebis, sagnebis
ga
mosaxva
perspeqtivaSi,
ma
yureblebisagan da
Sore
buli nawilebis dapa
tara
ve
biT.
2. foto- da kinogadaRebaSi:
operatiuli xerxi obi
eq
tebis gamosaxva mxed
ve
lobis sxvadasxva werti
le
bidan rogorc moZravi,
ise uZravi kameriT.
rAli [ing. rally] erTgvari
sportuli Sejibreba av
to
mobilebiT (avtorali)
an motocikletebiT (mo
to
rali).
mravadRiani saavtomo
bi
lo r.
ralim, ralis, raliSi.
ralma, rals, ralSi, ral
li Scd.
rAma - induri epoqis `ramao
nas~ umTavresi gmiri, mefe;
RmerTi viSnus avatara.
ramAzan-i [arab. ramadn] mu
sulmanuri mTvaris kalen
d
ris mecxre Tve, romlis
gan
mavlobaSic morwmuneni
inaxaven marxvas mzis amos
v
li
dan Casvlamde; TviT es

rap

marxva.
rAmpa [fr. rampe] TeatrSi:
grZeli, dabali barieri
avan
scenis gaswvriv, ro
me
lic faravs darbazis mxri
dan scenis gasanaTebel
mowyobilobas; TviT es ga
sanaTebeli mowyo
bilo
ba.
rAmSteqs-i [ingl. rumsteaks
(mr.)] Semwvari xorci
(Zroxis barklis naWeri).
rAng-i [fr. rang] xarisxi,
Tan
rigi, wodebuleba.
pirveli r.-is kapitani,
di p
lomatiuri r.-ebi.
rAndevu [fr. randezvous]
(moZv.) paemani, Sexvedra.
rAntie [fr. rentier rente ren
ta] piri, romelic cxov
robs gasesxebuli ka
pi
ta
lis sargebliT; fasiani
qa
Raldebis (aqciebis, ob
li
gaciebis) SemosavliT.
rAnCo [esp. rancho] 1. laTinur
amrikaSi: kar-midamo, saxlkari.
2. aSS-is dasavleTSi: mesa
qon
leobis ferma.
rApira [fr. rapiere] saCxvle
ti iaraRi; aqvs grZeli da
moqnili
oTx
waxnagovani
pi
ri (amJamad xmaroben mxo
lod saswavlo da sportul
farikaobaSi).

rar

rarQtet-i

-436-

[germ. Raritat <

laT. raritus] Zalian iSviaTi
nivTi (mag., samuzeumo eqs
po
nati, Zveli wigni).
rAsa [fr.] kacobriobis is
to
riulad Camoyalibebuli
jgufi,romelsac axasiaTebs
memkvidreobiT gadacemuli
zogi araerTi niSan-Tviseba:
kanisa da Tmis feri, saxis
Ta
viseburi
nakvTebi
da
sxv.
rasobrivi.
r. niSnebi, r. gansxvaveba.
rasiuli Scd.
rAsizm-i antimecnieruli,
re
aqciuli burJuaziuli
Te
oria da politika, rom
lis mixedviTac TiTqos ar
se
boben adamianTa `maRali~
da `dabali~, srulfasovani
da arasrulfasovani ra
se
bi.
rasistuli.
faSizmis r. Teoria, r. ka
nonebi.
ratifikAcia [fr. ratification]
da ratificQreba [germ.
ratiofizienen] saxelmwifo
xe
lisuflebis
umaRlesi
or
ganos mier damtkiceba
xel
Sekrulebisa, romelic
xel
mowerilia misi war
mo
madgenlebis mier, rati
fikacia xel
Sekrulebas aZ

levs iuridiul Zalas.

rAtuSa [holand. ratusz] ev
ropis zog qveyanaSi: qala
qis TviTmmarTvelobis Se
no
ba.
ratuSisa.
ratuSasi Scd.
rAund-i [ingl. round] 1. (sp.)
kriv
Si: drois monakveTi
(Cve
ulebriv 2-3 wuTi), rom
lis ganmavlobaSic ibr
Z
vi
an mokriveebi.
2. (gadat.) ase uwodeben mZime da
xangrZlivi saerTaSoriso
molaparakebebis calkeul
etapebs.
rafQnad-i [fr. raffinade]
gaw
mendili natexi Saqari
sxva
dasxva formisa.
rafinQreba < [fr. raffiner]
1. (qim.) gawmenda mina
re
vebi
sagan.
navTobis r.
2. rafinadis dmzadeba Saqris
fxvnilisgan.
rafinirEbul-i 1. gawmendi
li.
r. zeTi.
2. gadat. (wign.) daxvewili,
na
tifi.
rAfsod-i [berZ. rhapsdos]
Zvel saberZneTSi: moxe
ti
ale momRerali, romelic
agrovebda da asrulebda
epi
kur simRerebs.

-437-

rafsOdia [berZ. rhapsdia] 1.

rea

feri misawvdomia; dar

w
mu
nebuloba adamianis gone
instrumentuli nawarmoebi,
bis usazRvro ZalaSi.
romelic dawerilia xalxu
2. Semecnebis Teoriis mimar
ri simRerebisa da cekvebis
Tuleba,romelic WeSmariti
Te
maze.
codnis erTaderT wyarod
2. Zvel saberZneTSi: epikuri
gonebas miiCnevs.
nawarmoebis nawyveti, ro
mel
sac rafsodi asruleb racionAluri [laT. rationa
lis] gonivruli, mizan
Se
wo
da.
nili.
f. listis ungruli r.
r. teqnologia, saxsrebis
rapsodia Scd.
r. gamoyeneba, r. kveba.
rAqiti [berZ. rhachis xerxe
racionAluri rQcxvebi
ma
li] bavSvTa daava
de
(maTem.) mTeli an wiladis
ba, romlisTvisac damaxa
(dadebiTi da uaryofiTi)
si
aTebelia Zvlebisa da
ricxvebi, agreTve noli.
nervuli sistemis ganvi
Tarebis darRveva; ga
mow rAja [sanskr. raja] _ indoeTSi:
ve
ulia organoebis mi
ne
Zvelad mefe; feodali, Ta
ra
luri marilebis cvlis
va
di.
moSliT.
re [it. re] musikaluri gamis
racQon-i [germ. Ratio] sak
meore bgera; am bgeris aR
m
ve
bis ulufa, norma garkve
niS
vneli noti.
uli vadisTvis.
re... [laT. re...] TavsarTi,
dRe-Ramis r.
romelic aRniSnavs: piruku,
racionalizAcia < [laT. ra
ukan; xelaxla, Tavidan. mag.,
tionalis gonivruli] risame
reinvestireba, reeqsporti,
mo
wyoba gonivrulad, mizan
da a.S.
Se
wonilad;
gaumjo
beseba, rEa1 [berZ. Rea] 1. berZnul
srulyofa.
miTologiaSi: uranosisa da
warmoebis procesebis r.,
geas Svili, kronosis coli,
miwaTmoqmedebis r.
zevsis, demetres da zogi
racionAlizm-i [laT. ratio
sxva olimpoeli RmerTis
nalis gonivruli] 1. fi
deda.
losofiuri rwmena imisa, 2. (astr.) planeta saturnis
rom SemecnebisTvis yve
la
Tanamagzavri.

rea

-438-

gegmebis r.
ganivrad damagrebuli Zeli, 2. risame gayidva, fulad qce
va.
ro
melzedac abamen swor

saqonlis r., fasiani qa

ialqnebs da aRmarTaven
Ral
debis r.
xolme signalebs.
sarealizacio.
reabilitAcia [laT. reabili
s. vada., s. punqti.
tatio] da reabilitQreba
reAlizm-i [laT. realis namd
1. usafuZvlod Selaxuli
vi
li] literaturasa da
Rirsebis,patiosani saxe
lis,
xelovnebaSi: mimarTuleba,
CamorTmeul uflebaTa aR
romelic miznad isaxavs si
d
gena.
namdvilis marTal asaxvas.
2. (medic.) Sromisunarianobis
realisturi.
aRdgena mkurnalobis Se
de
r. nawarmoebi, r. stili, r.
gad.
mimarTuleba mxatvrobaSi.
reAgent-i [laT. re winaaRmdeg
reAluri [laT. realis] 1. nam
da (agentis) moqmedi] qimi
dvilad arsebuli; WeSmari
ur reaqciaSi moqmedi (mo
ti, namdvili.
nawile) nivTiereba.
r. Zala.
reagQreba [germ. reagieren <
2. rac sinamdviles Seefereba,
laT. re winaaRmdeg da ago
risi ganxorcielebac Se
vmoqmedeb] raime saxis
saZ
lebelia.
ga
moxmaureba, pasuxi STa
r. gegma, r. amocana.
beW
dilebaze, gare zemoq
me reanimAcia
[laT.
re

debaze; igivea, rac reaqcia

kvlav, xelaxla da animo
(mniSv. 1.)
gavacocxleb] 1. (me
dic.)
kritikaze r.
sxva
dasxva
saSu
a
le
bebiT
reAlia [laT. realis namdvili,
sicocxlis aR
d
ge
na, dab
ru
WeSmariti] namdvilad ar
neba (mZime avad
myo
fis
T
vis).
se
buli nivTi; materialuri
2. (saub.) sareanimacio gan
yo
kulturis yoveli sagani.
fileba (saavadmyofoSi).
reanimaciuli da sare
a
ni
realizAcia [< laT. realis
macio.
niv
Tieri] 1. risame gan
r. (s.) ganyofileba.
xorcieleba, cxovrebaSi ga
rianimacia, sariaminacio
ta
reba.
Scd.

rEa2 [holand. ra] (zRv.) anZebze

-439-

reg

sareaqcio (mniSv. 2-isaT

vis).
nivTiereba, romelsac iye

s. kolba.
ne
ben
laboratoriebSi
reaqcionuli Scd.
sxvadasxva saxis samuSao
e
bisaTvis. mag., same
dicino reaqciOner-i [fr. reactionaire]
politikuri reaqcis mom
ana
lizebisaTvis.
xre, progresis mteri.
reaqtQul-i (fiz.) 1. rac
ukuZalis moqmedebiT war rEbus-i [laT. rebus `nivTebiT~,
`sagnebiT~, `nivTebis~, `sag
mo
iqmneba.
nebis~ daxmarebiT~] ga
mo
r. moZraoba.
2. rac aseT Zalas iyenebs.
cana, romelSic saZiebo si
r. Zrava, r. TviTmfrinavi.
tyva an fraza mocemulia
naxatebis, asoebisa da sxva
reAqtor-i [fr. reacteur, ingl.
niSnebis kombinaciiT.
reactor] aparati an da
nad
r.-is Sedgena, r.-is amox
ga
ri, romelic moqmedebs
sna.
sxvadasxva ti pis fizikurqi
miuri reaqciebis safuZ regAlia [laT. regalis samefo]
1. mefis xelisuflebis ma
velze.
atomuri r., qimuri r.
niS
nebeli sagani (gvirgvini,
ski ptra, taxti da sxv.).
reAqcia [fr. reaction] 1. ra
2.
Sua saukuneebSi: mefeebis,
ime moqmdebis sapasuxo moZ
msxvi
li feodalebis mono
raoba.
poliuri ufleba garkveul
2. (qim.) ori an ramdeni
me niv
Semosavalze (mag., fulis
Tierebis ur
TierTqme
deba,
moW
risas, maRaroebis damu
rom
lis Se
degadac warmo
Sa
v
ebisas
da sxv.).
iqmneba axali nivTiereba.
3.
warCinebis
niSani (ordeni
3. revoluciuri da erovnul
da misT.).
ganmaTavisuflebeli moZ
ra
obisa da sazogadoebrivi regAta [it. regata] didi Se
progresis daTrgunvis po
jibreba niCbiani, ialqniani
litika.
an motoriani navebiT.
reaqciuli (mniSv. 3-isaT regenerAcia [laT. regenera
vis).
tio aRdgena] 1. (teq.) war
r. politika, r. reJimi, r.
moeb
aSi ukve gamoyenebuli,
gazeTi.
na
mu
Sevari
produqtebis

reAqtiv-i [fr. reactif] qimiuri

reg

-440-

Tavdapirvel TvisebaTa aR
d
gena.
namuSevari zeTis r.
2. (teq.) RumelSi Semavali
gazisa da haeris gaTboba
uk
ve gamoyenebuli wvis
produqtebiT.
3. (biol.) dakarguli an da
zi
anebuli nawilebis (or
ga
noebis, qsovilis, ujre
debis) aRdgena organizmis
mier.
rEgent-i [laT. regens (regentis)
mmarTveli] 1. monarqiul
qveynebSi:
saxelmwifos
dro
ebiTi mmarTveli (mag.,
me
fis mcirewlovanebis ga
mo).
2. (saek.) mgalobeli gun
dis
lotbari (diriJori).
regQon-i [laT. regionis qveya
na, olqi, raioni] _ romelic
moicavs qveynis ramde
nime
msxvil erTeuls an ramde
nime qveyanas.
amierkavkasiis r., samxreTaRmosavleT aziis r.
regionuli da regiona
luri.
r. ekonomika, r. konferen
cia.
qarTulSi miiRo mniS
v
neloba qveynis calke ra
i
onebisa, kuTxeebisa; mag.,
ityvian: `saqarTvelos ama
Tu im regionSio~.

registrAtor-i dawesebu
lebis muSaki, romelic vi
same, risame registracias
axdens.
registrAtura dawesebu
le
bis ganyofileba, sadac
registracia warmoebs.
poliklinikis r.
registrAcia [< laT. registrum
sia] siaSi, davTarSi Cawe
ra, aRricxva.
deputatebis r., qorwinebis
r., miwisqvesa biZgebis r.
regQstr-i [laT. registrum] 1.
risame sia, maCvenebeli, Ca
sa
weri davTari.
2. musikaluri sakravis an
mom
Rerlis xmis bgeriTi
diapazonis ganakveTi.
maRali r.
reglAment-i [fr. reglament]
krebis, konferenciis, yri
lo
bis Catarebis wesi.
r.-is dacva, r.-is darRve
va.
reglamentAcia [fr. reglamen
tation] da reg
lamentQreba
_ risame zustad gansazRvra,
dadgena; garkveuli wese
bi
sadmi daqvemdebareba, mo
wesrigeba.
rEglan-i [ingl. reglan] pal
tos an kabis iseTi fasoni,
rodesac saxelo an mxari

-441erTi naWriTaa gamoWrili.

regOlit-i [ingl. regolit]
mtvrisebri masala, romli
Tac dafarulia mTvaris
ze
dapiri.
rEgres-i [laT. regressus]
(wign.) ganviTarebis Se
fer
xeba; ukusvla; daqveiTeba
(sapirispiro progresi).
regrEsia (laT. regressio uku
s
vla] zRvis ukan daxeva,
ukuqceva.
regtAim-i [ingl. regtime < rag
nawyveti da time dro, tempi,
taqti] 1. amerikel zangTa
sacekvao musikis forma,
ro
melic Camoyalibda me-19
s-is meore naxevarSi.
r. _ jazis erT-erTi wina
mor
bedi.
2. amerikeli salonuri da
sa
mejliso wyvilTa cekva.
regulAruli [laT. regularis
we
sieri] Tanabrad da swo
rad warmoebuli, mimdinare;
sistematuri.
r. mecadineoba.
reguliaruli Scd.
regulAtor-i (teq.) mowyobi
loba, romelic awesrigebs
meqanizmisa da misi nawi
lebis muSaobas.
siCqaris r., temperaturis
r.
reguliatori Scd.

red

regulQreba [laT. regulo va

wesrigeb] garkveuli wesiT
warmarTva; mowesrigeba.
Zravas r., quCaSi moZraobis
r., wylis donis r., fasebis
r.
redAqtor-i [fr. redacteur]
1. piri, romelic redaqcias
(mniSv. 1) ukeTebs raime
teqsts.
literaturuli r., teq
ni
kuri r.
2. piri, romelic wignis, Jur
na
lis, gazeTis gamocemas,
radio da telegadacemas
xel
mZRvanelobs.
mTavari r., r.-is moadgi
le.
saredaqtoro.
s. honorari.
redaqtQreba _ igivea, rac
redaqcia (mniSv. 1).
xelnaweris r.
redAqcia [laT. redactio wes
rigSi moyvana, mowesrigeba]
1. gasworeba,literaturu
lad damuSaveba, dasabeWdad
mom
zadeba (teqstis).
xelnaweris r.
2. raime nawarmoebis teqstis
saxesxvaoba.
xelnaweris uZvelesi r.,
ope
ris axali r.
3.
TanamSromelTa
jgufi,
romelic gamosacemad am

red

-442-

zadebs wigns, gazeTs da

mis
T., gamomcemlobis ganyo
fileba, sadac xel
na
werebs
amzadeben da
sabeWdad.
mTavari r., teqnikuri r.
4. dawesebuleba, sadac aseTi
muSaoba warmoebs.
gazeTi `jorjian Taimsis~
r.
redaqtiuli.
xelmoweris r. damuSave
ba.
saredaqcio.
s. kolegia.
reduplikAcia [laT. redupli
catio gaormageba] (lingv.)
si
tyvawarmoeba fuZis game
orebiT.
TavTavi, wamwami.
redUqcia da reducQreba
[laT. reduco ukan vabruneb]
1. rTulis Secvla martiviT;
Sem
cireba, Sesusteba.
2. (biol.) organos agebulebis
gamartiveba, misi Semcireba
an sruli gaqroba funqciis
dakargvis Sedegad.
3. (qim.) nivTierebis gan
Ta
vi
sufleba Jangbadisgan.
4. (lingv.) bgeris dasusteba
an mis sruli dakargva.
mawoni mawvnis, qaTami
qaTmis.
reemigrAcia _ imigrantebis
sam
SobloSi dabruneba.
rEestr-i [rus. polon.

rejestr laT. regestrum] 1. sia,

nusxa, aRwera.
2. saqmeebis da dokumentebis
Casaweri Jurnali.
revalvAcia [fr. revalvation]
(finans.) valutis kursis
aweva (sapirisp. deval
va
cia).
rEvanS-i [fr. revanche] sama
gieros gadaxda brZo
la
Si
an SejibrebaSi da
mar
cxe
bi
saTvis.
r. -isaTvis mzadeba.
revAnSizm-i [fr. revanchisme]
omSi damarcxebisaTvis sa
magieros gadaxdis sababiT
axali omis momzadebis po
li
tika.
revanSistuli.
r. politika.
revErans-i [fr. reverence] 1.
sazogadoebaSi: (qalis mi
er) Tavis dakvra marjvena
muxlis odnav CaxriT.
2. (gadat. iron.) pativiscemis
gadaWarbebuli gamoxatva,
zedmeti mowiweba.
rEvers-i [laT. reversus ukana,
Sebrunebuli] 1. liTonis
fulis an medalis ukana
mxare, zurgi (sapirispir.
aver
si).
2. (ekon.) valdebuleba, rac
risame garantias iZleva.
3. (teq.) manqanis brunvis mi

-443-

rev

marTulebis Semcvleli me
tkivili, texa.
qanizmi.
revmatuli.
r. tkivilebi.
revErsia [laT. reversio dabru
revmatiuli Scd.
neba] 1. (biol.) or
ganizmSi
iseTi niSan-TvisebaTa gaCena, revokAcia [laT. revocatio
romlebic ar hqoniaT mis
gaw
veva, gamowveva] 1.
uaxloes winaprebs, magram
(di pl.) elCis an sxva war
hqondaT ufro Soreulebs;
momadgelis gamowveva sxva
atavizmi.
saxelmwifodan Tavis qve
2. (samarT.) qonebis dabruneba
ya
naSi.
winandeli patronisTvis.
2. (vaWr.) winaT gacemuli
gan
kargulebis,
brZanebis
revQzia [laT. revisio gada
ga
u
qmeba.
sin
jva] 1. romelime dawe
sebulebis, organizaciis an revOlver-i [ingl. revolver]
Tanamdebobis piris muSao
xelis cecxlsasroli
bis gamorkveva moqmedebis
patara iaraRi; aqvs doli
sisworis da kano
nierebis
(mbru
navi savazne).
Semowmebis mizniT.
revolUcia [fr. revolution] 1.
buxhalteriis r.
sazogadoebriv-politikur
2. raime moZRvrebis, Teoriis
urTierTobaSi
momxdari
debulebaTa gadasinjva da
Zirfesviani gadatrialeba.
Secvla.
r. mecnierebaSi.
revQzor-i Tanamdebobis
2. (gadat.) Zirfesviani cvli
piri, romelic revizias ax
leba, gadatrialeba cod
nis raime dargSi, teqnikaSi,
dens.
xe
lovnebaSi da sxv.
rEviu [fr. revue] saestrado

samecniero-teqnikuri r.,
an Teatraluri warmodgena,
kulturuli r.
ro
melic Sedgenilia cal

revoluciuri.
keuli scenebisagan, nomre

r.
brZola, r. moZraoba, r.
bi
sagan.
mTavroba, r. gardaqmnebi.
revmAtizm-i [berZ. reumatismos]
revoliucia, revoliu
ci
gulisa da sisxlZrRvTa
onuri Scd.
sistemis, saxsrebis da kun
revoluciOneri revo
lu
Tebis daavadeba, romelsac
ciuri moZraobis mona
wi
le.
Cveulebriv
Tan
axlavs

rez

-444-

revoliucioneri Scd.
rEzerv-i [fr. reserve] 1. ri
same maragi.
saxelmwifo sasursaTo r.ebi.
2. (samx.) meTauris gan
kar
gu
lebaSi datovebuli ja
ris nawili, romelsac saWi
roebis SemTxvevaSi Caaba
men
brZolaSi.
umaRlesi mTavarsardlis
r.
sarezervo.
s. fondi, s. batalioni.
rezervAcia [laT. reservo vi
naxav, vzogav] 1. rezerve
bis (maragis) Seqmna.
2. uflebis datoveba, rom
kvlav daubrundebian raime
sakiTxs.
3. CrdiloeT amerikaSi, sam
xreT afrikasa da avst
ra
liaSi: adgili, sadac
iZulebiTi wesiT arian da
saxlebuli
adgilobrivi
mkvidrni.
rezervUar-i [fr. reservoir]
siTxis an airis maragis sa
Tavsi (Sesanaxi nage
boba).
rezEqcia [laT. resectio mokve
Ta] (medic.) raime daava
de
buli organos sruli an
nawilobrivi amokveTa.
rezQdent-i [fr. resident] 1.
dazvervis saidumlo war

momadgeneli ucxo saxel

m
wifos garkveul raionSi.
2. romelime qveynis moqalaqe,
romelic mudmivad ucxo
qveyanaSi cxovrobs.
rezidEncia [laT. residentia ad
gilsamyofeli] mTavrobis
an maRali administraciuli
Tanamdebobis mqone piris
adgilsamyofeli.
prezidentis sazafxulo
r.
rezQume [fr. resume] Sromis,
moxsenebis, statiis da misT.
mokle Sinaarsi, daskvna.
moxsenebis r., naSroms er
Tvis r. inglisur enaze.
reziumesi.
reziumisa, rezume Scd.
rezolUcia [laT. Resolutio
gadawyvetileba] 1. dad
genileba, romelic mi
Re
bu
lia krebaze, yrilobaze da
misT. raime sakiTxis gan
xil
vis Sedegad.
r.-is proeqti, r.-is miReba
erTxmad.
2. Tanamdebobis piris gan
kar
guleba, saqmian qaRaldze
warwerili.
gancxadebaze r.-is dade
ba.
rezoliucia Scd.
rEzon-i [fr. raison] (saub.)
gonivruli safuZveli ri

-445sa
me; azri.
rezOnans-i [fr. resonance]
1. (fiz.) sxeulis bge
ra
do
bis gamowveva masTan
mbge
ri sxeulis mier; Tana
bge
radoba.
2. (spec.) zogi sagnisa da
sadgomis unari gaa
didos
bgeris Zala da xan
gr
Zli
vo
ba sadgomis SigniTa ze
da
pirebis mier bgeris arek
vlis Sedegad.
violinos r.
3. gadat. (wign.) gamoxmaureba,
gamoZaxili.
mecnieris gamokvlevas di
di r. hqonda.
rezonansuli (mniSvn. 1,
2-isaTvis).
r. rxevebi, sadgomis r.
Tviseba.
rezonQor-i [fr. raisonneur]
1. piesis an romanis moqmedi
piri, romelic avtoris po
zicias gamoxatavs da sxva
personaJebs aswavlis.
2. adamiani, romelsac uyvars
gansja zneobis Sesaxeb, as
wavlos, damoZRvros, daari
gos.
rezUltat-i [laT. resultatus
asaxuli,areklili] (wign.)
Sedegi.
rEzus-fAqtor-i antigeni,
romelsac Seicavs adamianTa

rei

85%-is eriTrocitebi.
pirveli jgufis sisxls
uaryofiTi r.-iT Seicavs
adamianTa 15%.
rEid-i1 [holand. reede] gemebis
RuziT gasaCerebeli marjve
adgili navsadgurSi an mis
maxloblad.
r.-ze mdgomi kreiseri.
sareido.
s. adgili.
reid-i2 [ingl. raid] 1. (samx.)
moZravi
jarebis
SeWra
mtris zurgSi.
partizanTa r.
2. (gadat.) sazogadoebrivi
aqtivistebis jgufis mier
raime obieqtis mouledneli
Semowmeba.
r. saavtomobilo gzebze.
sareido.
s. kontingenti.
rEis-i [rus. germ. Reise
mgzavroba, mogzauroba]
garkveuli marSrutiT ma
vali gemis, TviTmfrinavis,
avtobusis da misT. gza.
sareiso.
s. avtobusi.
reQter-i _ inglisis sain
for
macio saagento.
reQting-i [ingl. raiting Se
faseba] visime Sefaseba,
Sefaseba vinmesTvis raime
rangis, Tanrigis mikuTvneba

rei

-446-

(mag., politikur sarbielze,

diul Zalas.
3. (spec.) dawesebulebis mi
sportSi); popularobis in
samarTis yvela Semadgeneli
deqsi.
nawili, rogoricaa: sa
fos
reQtUz-i [germ. Reithosen]
to indeqsi, qalaqis, quCis
viwro Sarvali, romlis
saxelwodeba,saxlis nomeri,
to
tebic mWidrod ekvris
dawesebulebis dasaxeleba,
fe
xebs.
telefonis, telefaqsis no
sportuli r., cxenosnis
meri da sxv.
r.
rEket-i [ingl. racket] danaSau
reituzebi Scd.
lebrivi moqmedeba, ro
me
lic
rekvQem-i [laT. Requiem]
dakavSirebulia
San
t
aJ
Tan,
1. kaTolikuri RvTis
msa
gamo
ZalvasTan, da
Si
nebasTan,
xu
rebis
erT-erTi
saxe
Zal
m
om
r
e
o
b

as
T
an.
micvalebulis sulis mo
r.-Si monawileoba.
saxsenebeli mesa (wirva).
reketiri.
2. samgloviaro mu
sikalu
ri nawarmoebi solis
tebis, rEklama [fr. reclame] .1 gan
cxa
deba, plakati, radio da
gundisa da orkestrisaT
telegadacema an sxva Ro
vis.
nisZieba momxmarebelTa, ma
mocartis r.
yurebelTa da sxv. mizidvis
reqviemi Scd.
mizniT.
rekvQzit-i [laT. requisitum
Teatraluri r.
sa
Wiro, aucilebeli] 1.
2. visime an risime Sesaxeb
(Te
atr.) nivTebi, romlebic
cnobebis gavrceleba, Seqeba,
sWirdebaT msaxiobebs war
misTvis saxelis moxveWis,
mod
genis
msvlelobis
misi popularizaciis miz
dros, anda warmoadgens de
niT.
ko
ratiuli gaformebis na
sareklamo.
wils.
s. ganyofileba, s. filmi.
2. (samarT.) sworad Sedgenili
dokumentebis aucilebeli reklamAcia [laT. reclamatio
ukmayofileba] 1. ukma
yo
elementi (mag. saxelwodeba,
fi
l
ebis
gamoxatva,
pre
t
en
gacemis adgili da TariRi,
zia, saCivari.
saTanado xelmowera), urom
2.
(vaWr.) pretenzia saqonlis
lisodac igi kargavs iuri
dabali xarisxis gamo da

-447zaralis anazRaurebis mo
Txovna.
rekomendAcia [laT. recomen
dation] visime muSaobis,
saq
mianobis dadebiTi weri
lobiTi (agreTve sityvieri)
da
xasiaTeba samuSaoze an
raime or
ga
nizaciaSi mi
sa
Re
bad.
sarekomendacio.
s. werili.
rekOnkista [esp. Reconquista]
me-8-15 ss.-Si: pirineis naxe
varkunZulis xalxebis mier
arabebisgan dapyrobili te
ritoriebis brZoliT ukan
dabruneba.
rekonstrUqcia da rekons
truQreba [laT. re- kvlav,
xelaxla da construo vaSeneb]
1. risame pirvandeli saxis
warmosaxviTi an realuri
aRdgena, axlad ageba Se
mor
Cenili gadmonaSTebis
aRweris mixedviT.
rEkord-i [ingl. record] umaR
lesi, saukeTeso Sedegi, ro
melic miiRweva sportul
Se
jibrebaSi an muSaobaSi.
msoflio r. curvaSi, axa
li r.-is damyareba.
rekorduli da sarekor
do.
r. (s.) mosavali, r. (s.) maC
veneblebi.

rekreAcia

rel

[laT. Recreatio
aRdgena (Zal-Ronis), das
veneba] (spec.) aRdgena
Zalebisa, romlebic ada
mi
anma daxarja SromiT saq
mianobaSi.
rekreaciuli da sarek
re
acio.
r. (s.) darbazi, r. (s.)
dro.
rekredQtiv-i [germ. Recredi
tiv] 1. mTavrobis si
geli
di p
lomatiuri
war
mo
mad
gen
lis ukan gawvevis Se
sa
xeb.
2. sabuTi, romelic auqmebs
akreditivs.
relAcia [laT. relatio cnoba,
moxseneba] 1. meTauris
cno
ba saomari momqedebis
mimdinareobis Sesaxeb.
2. visime sabrZolo gmirobis
werilobiTi
daxasiaTeba
jil
doze warsadgenad.
rEle [fr. relais] avtomaturi
xel
sawyo, romelic re
a
gi
rebs raime danadgaris erTerTi parametris (mag., Zab
vis,
wnevis, temperatu
ris) cva
lebadobaze da mcire sim
Zlavris saSualebiT Car
Tavs an gamorTavs denis
gaci
lebiT ufro mZlavr
damx
mare wyaros.
avtomobilis r.

rel

-448-

relQgia [laT. religio] rwmena rEmarka [fr. remarque] 1.

bunebrivi Zalebi
sa (Rmer
drama
tul nawarmoebSi: av
Tebis, su
lebisa), romlebic
toris SeniSvna (Cve
u
leb
ga
nageben sam
yaros da, rom
riv, frCxilebSi), rome
lic
leb
sac Tayvans scemen; sar
Seicavs scenis mo
wyo
bi
lo
wmunoeba.
bas, personaJTa ga
reg
nobi
qristianuli r., mahmadia
sa da qcevis mokle da
xa
nuri r.
siaTebas.
religiuri.
2. SeniSvna, minaweri.
r. dResaswauli-ieso qris remQsia [laT. remissio Sem
ci
tes aRdgoma.
reba, Sesusteba] (medic.)
relQef-i [fr. relief] 1. de
avad
myofobis
movlenaTa
da
miwis
zedapiris
us
dro
ebiTi Sesusteba an gaq
wormas
worobaTa
(mTebis,
roba.
dab
lobebis,
Cavardnili rEmont-i [fr. remonter Se
ke
ad
gilebis) er
Toblioba.
Teba] SekeTeba, aRdgena
2. amoburculi gamosaxuleba
(dazianebulisa,
gac
ve
Ti
sibrtyeze.
lisa, gafuWebulisa...).
mTagoriani r., zRvis fske
binis r., saaTis r.
ris r.
kapitaluri remonti _
reliefuri zedapirze
ix. kapitaluri.
amoweuli, amoburculi.
sarEmonto 1. remontTan
r. ruka.
dakavSirebuli.
relQkvia [laT. reliquiae] (mr.)
s. saxelosno, s. sa
mu
Sa
narCenebi] 1. religiuri
oebi.
Tayvaniscemis sagani (Cve
2. rasac remonti unda ga
u
ulebriv wmindanTa naSTebi:
keTdes.
wminda nawilebi, tansacme
s. saxli.
li da sxv.);
renEgat-i [laT. renego uarv
2. nivTi, romelsac inaxaven
yof] adamiani, romelmac
rogorc
gansakuTrebiT
uRa
lata Tavis rwmenas da
Zvirfas saxsovars.
mowinaaRmdegis mxareze ga
istoriuli r., saojaxo
davida; moRalate, gan
dg
o
(sagvareulo) r.
mili.
reliqvia Scd.

-449-

renEsans-i [fr. Renaissance aRor

Zineba] me-14-16 ss.-Si evropis
rig qveynebSi (pirvelad _
italiaSi): kulturuli da
ideologiuri ganvitarebis
pe
riodi, romlisTvisac da
ma
xasiaTebelia mecnierebi
sa da xelovnebis ayvaveba;
aRorZinebis xana.
rEnome [fr. renommee] visi
me Sesaxeb Seqmnili Sexe
duleba; reputacia.
parlamentis wevris r.
rEnta [germ. Rente, fr. rente
laT. rentere regularuli
Se
mosavali, romelsac iZ
le
va kapitali, qoneba an mi
wa ise, rom maT mflobels
ar sWirdeba mewarmoebrivi
saqmianoba.
rentabEluri [germ. renta
bel] rac gaweul xarjebs
amarTlebs,sa
meurneo Tval
sazrisiT mizan
Sewonili;
sargebliani, momgebiani, Se
mo
savliani.
miaqcieT yurdReba: mo
ge
biani da ara momgebiani.
rEntgen-i _ 1. igivea, rac ren
tgenis sxivebi.
rEntgenis sxQvebi uxi
la
vi sxivebi, romlebic
warmoadgenen mokle eleqt
ro
magnitur talRebs; aqvT

rep

gaumWvir sagnebSi SeRwevis

unari.
2. aseTi sxivebiT gasaSuqebeli
aparati.
rengenuli, sarentgeno.
adamianis organizmis r.
(s.) gaSuqeba.
reorganizAcia da reor
ganQzeba [germ. reorganisi
eren] risame struqturis
Sec
vla; gadakeTeba, gar
daq
mna.
saministro r.
reOstat-i [berZ. rheo mive
dinebi da statos mdgomare,
uZravi] xelsawyo denis da
Zabvis regulirebisaTvis.
reparAcia [laT. reparatio]
fuladi an naturaluri
gadasaxadi, romelsac ux
dis omSi damarcxebuli
qveyana gamarjvebuls mi
yenebuli zaralis asanaz
Raureblad.
repatrQant-i [laT. repatrians
(repatrian(tis)] piri,romelic
brundeba (an dabrunda)
samSobloSi repatriaciis
gziT.
repatriAcia [laT. repatrians
(repatrian(tis)] emigrantebis,
tyved wayvanili pirebis,
ltol
vilebis
dabruneba
samSobloSi.
repertUar-i [fr. repertoire]

rep

-450-

1. TeatrSi, estradaze da
misT. garkveul periodSi
dadgmuli dramatuli mu
sikaluri da sxv. nawarmo
eb
Ta erToblioba.
2. msaxiobis mier Sesrule
bu
li rolebis erTob
lio
ba.
r.-is ganaxleba.
sarepertuaro.
s. gegma, s. komisia.
repetQtor-i [laT. repetitor
is, vinc imeorebs] piri, ro
melic exmareba vinmes sas
wav
lo kursis CatarebaSi,
aiTvisos
raime
codna,
saxlis maswavlebeli.
repetitoroba.
repetitoruli.
repetQcia [laT. repetitio
ga
meoreba] dramatuli,
mu
sikaluri da sxv. na
warmoebebis winaswari Ses
ru
leba mayurebelTa winaSe
ga
mosvlamde.
piesis r., koncertis r.

(ix. transplantacia)] (me

dic.) 1. sxeulis moWrili
(mokveTili) nawilis mi
ke
reba da Sezrda.
2. amoRebuli kbilis kvlav
Cas
ma Tavis fosoSi.
rEplika [fr. replique, it. rep
lica] 1. oratorisTvis adgi
li
dan mocemuli mokle Se
niSvna; wamoZaxili.
2. TeatrSi: sityvebi, romel
sac warmoTqvams personaJi
sxva personaJis sapasuxod.
repOrtaJ-i [fr. reportage]
cnobebi dRis ganmavlobaSi
momxdari ambebis Sesaxeb,
gamoqveynebuli gazeTSi, ga
dacemuli radioTi, tele
viziiT.
fexburTis matCis r.
reportQor-i [ingl. reporter]
Jurnalisti, romelic am
zadebs reportaJs.
reprezEntant-i [fr. repre
sentent] (wign.) war
mo
mad
ge
neli.
generAluri repetQcia reprEsia [laT. repressio daT
_ ix. generaluri.
rgunva] saxelmwifo or
sarepeticio.
ganoebis mier miRebuli
s. darbazi.
dasas
jeli zoma; dasja.
repetecia, sarepetecio
rEpriz-i [fr. reprise] 1. mu
Scd.
sikaluri piesis romelime
replantAcia [laT. re
na
wilis gameoreba; aseTi
(Tav
sarTi; niSnavs: kvlav,
gameorebis sanoto niSani.
xe
laxla) da (trans) plantatio
2. mokle saxumaro nomeri,

-451ro
melsac asruleben klo
unebi an cirkis da estradis
sxva msaxiobebi.
reprodUqtor-i mowyobi
loba radiogadacemaTa xmis
gasaZliereblad; xmamaRla
molaparake.
reprodUqcia [laT. re xe
laxla da productio, produco
warmoeba, nawarmoebi, vawar
mo
eb] 1. (polit. ekon.) sa
zo
gadoebrivi
warmoebis
gan
meorebiTi procesi; kvlav
warmoeba.
2. sxvadasxva gamosaxulebis
(suraTis, naxatis, sabeWdi
teqstisa da misT.) xe
lax
la gadaReba da gamravleba
fotografiuli an polig
rafiuli saSu
ale
biT.
3. (fsiq.) mexsierebaSi Se
mo
naxuli risame aRdgena, gax
se
neba.
reptQlia [< laT. reptilis mxo
xavi, mZromi] (zool.) qve
warmavali.
reputAcia [fr. rputation]
visime (an risame) RirsebaTa
da naklovanebaTa Sesaxeb
Seq
mnili saerTo azri, Se
xeduleba.
kargi r.-iT sargeblobs,
r. Selaxuli aqvs.
rEJim-i [fr. regime] 1. sa
xel
mwifos wyobileba, mmar

res

Tvelobis wesi.
demokratiuli r., sapar
la
mento r., reaqciuli r.
2. cxovrebis, Sromis, dasve
nebis, kvebis da sxv. mtkiced
dadgenili wesi, ganawesi.
kvebis r., r.-is dacva.
3. moqmedebis, muSaobis, ar
se
bobis pirobebi.
manqanis muSaobis r., mce
na
reTa siTburi r.
sareJimo.
s. pirobebi, s. moTxov
ne
bi.
reJQsor-i [fr. rgisseur mmar
Tveli] speqtaklis, kino
filmis dadgmis samxat
vro
xelmZRvaneli, dam
dgmeli.
Teatris mTavari r.
reJisoruli.
kargi r. namuSevari.
sareJisoro.
s. fakulteti.
respeqtabElur-i [fr. respec
table] pativsacemi, Rir
se
u
li, darbaisluri.
respirAtor-i [laT. respiro
vsun
Tqav] mowyobiloba
(fil
triani, niRabiani, naxe
varniRabiani) sasunTqi or
ganoebis dasacavad mavne
aire
bisa da mtvrisagan.
respirAcia [laT. respiratio]
sunTqva.
respOndent-i [laT. respodens
(respodentis) < respondeo pa

res

-452-

suxs vaZlev] visac Se

ki
Tx
vebiT mimarTavs Jurna
listi.
respUblika [laT. respublica]
saxelmwifo mmarTvelobis
forma, romlis
drosac
xe
lisuflebis
umaRles
or
ganoebs
irCeven
gan
sazRvruli vadiT; aseTi
mmarTvelobis mqone qveya
na.
saqarTvelos r., r.-is pre
zi
denti.
respublikuri da sares
publiko.
marTvis r. forma, r. (s.)
konferencia.
respublikanuri Scd.
restavrAtor-i restavraci
is specialisti.
restavrAcia [laT. restauratio
da germ. restaurienen] 1. dro
Ta viTareba
Si dazianebuli
risame
(arqiteqturuli
Zeg
lis, xelovnebis nawar
moebis, ar
qeologiuri niv
Te
bisa da sxv.) aRdgena
pirvandeli sa
xiT.
taZris r., Zveli freske
bis r.
2. Zveli damxobili poli
ti
ku
ri wyobilebis aRdgena.
sarestavracio.
s. samuSaoebi, s. saxelos
no.

restOran-i [fr. restaurant]

kargad mowyobili sazoga
doebrivi sasadilo.
restoranisa.
restornisa Scd.
resUrseb-i [fr. ressources] 1.
risame maragi.
bunebrivi r., qveynis eko
nomikuri r.
2. fuladi saxsrebi.
mx. resursi.
Sigawvis Zravas muSaobis
(narCeni) resursi.
rEtorta [laT. retorta ukan
moxrili, gadaxrili] si
Txis gamosaxdeli labo
ratoriuli xelsawyo (apa
rati) erTgvari.
retranslAtor-i (spec.)
retranslaciisaTvis sa
Wi
ro danadgari, mo
wyo
bi
lo
ba.
satelevizio r.
retransliatori Scd.
retranslAcia (spec.) ra
dio an telegadacemis miRe
ba da gadacema Sualeduri
punqtis (retranslatoris)
saSualebiT (ix. agreTve
tran
slacia).
rediosignalebis r., tele
gadacemaTa r.
saretranslacio.
s. radiosadguri.
retransliacia, saretran
sliacio Scd.

-453-

ref

saferendumo.
s. komisia, s. biuleteni, s.
dus ukan mimavali] prog
olqi, ubani.
resis mowinaaRmdege; re
refErent-i [laT. Referens
aqcioneri.
(referentis) momxsenebeli]
retrospEqtiva [laT. retros
1. piri, romalic referats
picere ukan yureba < retro ukan,
kiTxulobs.
ukanve; piriqiT, piruku da
2.
Tanamdebobis piri mom
x
se
spectare yureba] Zveli (da
nebeli, konsultanti gark
zogjer axali) filmebis
veuli sakiTxebis Sesaxeb.
Cveneba-ganxilva garkveuli
TanmimdevrobiT. igi
vea, rac rEfer-i [ingl. referee] spor
tuli Sejibrebis msaji.
retro.
rEtuS-i [laT. retouche] fo rEfleqs-i [laT. reflexus asax
va] (fiziol.) cocxali or
to
grafiuli anabeWdis (po
ganizmis uneblie reaqcia
zi
tivis),negativis an diapo
garegan gaRizianebaze, rac
zitivis Sesworeba fanqriT,
xor
cieldeba centraluri
sa
RebaviT da sxv.
ner
vuli sistemis mona
wi
refErat-i [laT. Refero va
leobiT.
uwyeb, movaxseneb] sa
mec
pirobiTi (SeZenili) r.,
ni
ero naSromis, wignis da
upi
robo r.
misT. Sinaarsis mokle gad
refleqsuri.
mocema.
r. moZraoba.
referatuli.
refleqsiuri, refleq
ti
r. Jurnali, moxsenebis r.
uri, refleqtoruli Scd.
gadmocema.
reflEqtor-i [laT. reflecto
referatiuli Scd.
ukan mivmarTav; avireklav]
referEndum-i [laT. referen
1. sxivebis amreklavi mo
dum rac unda moaxsenon,
wyobiloba.
auwyon] saerTo-saxalxo
2.
gasaxurebeli xelsawyo,
ga
mokiTxva da kenWisyra
romelic Sedgeba eleqt
di
dad mniSvnelovani sa
ronuli lampisa da am
rek
xel
mwifoebrivi sakiTxis
la
v
isagan.
ga
dasawyvetad.
3. teleskopi, romelSic ga
r.-is mowyoba, r.-is Se
de
mosaxuleba miiReba Caz
ne
gebi.
qili sarkis saSualebiT.

retrOgrad-i [laT. retrogra

ref

-454-

rEforma [fr. reforme] 1. ri

same gardaqmna, Secvla.
2. politikuri gardaqmna,
ro
melsac
axdens
mmar
Tveli klasi, arsebuli
po
l itikur-ekonomikuri,
sa
xelmwifoebrivi
wyo
bi
le
bis Sesacvlelad.
marTlwesrigis r., umaR
le
si ganaTlebis r.
sareformo.
s. programa.
refrAqcia [laT. refractio] 1.
(fiz.) sinaTlis sxivis gar
datexa; Suqtexa.
2. (astr.) dedamiwis atmos
fe
roSi mnaTobTa sxivebis
gardatexa, ris Sedegad mna
Tobebi ufro maRla Cans
cis TaRze, vidre sinam
dvileSi arian.
Tvalis refraqcia Tva
lis unari gardatexos si
naTlis sxivebi.
rEfren-i
[fr.
refrain]

1. (lit.) taepebi, romlebic

leq
sSi garkveuli wesiT
me
ordeba.
2. (mus.) kupleturi formis
vo
kaluri nawarmoebis na
wili, romelic ucvlelad
meordeba; misamReri.
refriJerAtor-i [laT. ref
rigerare gacieba, fr. refrig
rateur] 1. macivris nawili,

romel
Sic orTqldeba si
Txe da tem
peratura dabla
iwevs.
2. specialuri gemi, va
goni,
avtomobili da sxv., romel
Sic da
cu
lia temperaturis
reJi
mi; gankuTvnilia male
fuWebadi produqtebis ga
dasazidad.
reqtifikAcia [laT. recti
ficatio gasworeba] da req
tificQreba Txevadi
na
revebis gayofa, Sena
reve
bisgan gawmenda.
rEqtor-i [laT. rector mmar
Tve
li, xelmZRvaneli]

umaR
le
si saero da sa
suli
e
ro
saswavleblis
xel
m
Z
Rvaneli.
reqtOrat-i _ umaRlesi
saero da sasuliero ad
min istraciul-saswavlo
xel
m
ZRvaneloba reqtoris
meTa
urobiT.
rektorati Scd.
recEnzent-i recenziis av
tori.
recEnzia
[laT.
recensio
gan
xilva, gamokvleva]

literaturuli
nawarmo
ebis, samecniero naSromis,
warmodgenis, kinosuraTisa
da misT. kritikuli Se
fa
seba werilobiT.
dadebiTi (uaryofiTi) r.,

-455gazeTSi gamoqveynebuli r.
rEcept-i [laT. receptum
aRebuli] 1. afTiaqSi
warsadgenad eqimis mier
Sedgenili baraTi, romel
Sic aRniSnulia wamlis Se
madgenloba, agreTve avad
myofis mier misi miRebis
we
si.
r.-is gamowera, r.-is ward
gena afTiaqSi.
2. risame damzadebis wesi.
tortis r., Saqris damza
debis r.
recEptor-i [laT. receptor
mim
Rebi] (fiziol.) grZno
badi nervuli boWkos da
bo
loeba, romelic iRebs
ga
Ri
zianebas.
recQdiv-i [laT. recidivus rac
meordeba] 1. (wign.) TiT
qos gamqrali movlenis da
b
runeba, gameoreba.
2. (medic.) avadmyofis Seb
runeba.
3. (samarT.) danaSaulis gan
me
orebiT Cadena.
recidQvist-i [laT. recidivus
rasac imeoreben] adamani,
ro
melmac ganmeorebiT Ca
idina danaSauli da adre
uk
ve iyo nasamarTlevi.
ribonukleQnmJava
(rnm)
[laT. ribes nakadi, Wavli da
(ix. nukleinmJava)] rTu

riT

li organuli naerTis, erTerTi nukleinmJava; orga

niz
mSi monawileobs ci
lis
bi
o
sinTezSi.
ribosOmeb-i [laT. ribes naka
di, Wavli da sma berZ. sxe
uli] ujredis SigniTa
na
wi
lakebi, romlebic ax
denen cilis biosinTezs;
aRmoCenilia uklebliv yve
la cocxal organizmSi;
TiToeuli ujredi Seicavs
aTasobiT an aTiaTasobiT
r.-s.
rigOrizm-i [< laT. rigor sim
kacre, sisastike] mkac
ri,
mtkice dacva raime princi
pebisa, zneobis wesebisa, mi
TiTebebisa.
rivQera [it. Riviera] xmel
TaSua
zRvis
sanapiros
zoli
safrangeTsa
da
ita
liis teritoriaze; da
sav
leT evropis udidesi
sakurorto raioni (nica,
kani, sanremo da sxv.).
rizAlit-i [it. risalita Sveri
li] Senobis fasadis win
gamoweuli nawili.
rQTma [berZ. rhythmos Tana
zomiereba] erTnairi an
msgavsi bgeraTkompleqsebis
gameoreba leqsSi, taepebis
bolos.

rik

-456-

ime elementebis Ta
nabar
gargani r., Sinagani r.
zomieri perioduli mo
nac
ritmi sxvaa (ix.).
v
l
eoba.
rikOSet-i [fr. ricochet]
musikaluri r., moZraobaTa
swra
fad moZravi sxeulis
r., leqsis r.
as
xleta raime zedapirze
2. (gadat.) awyobili mimdina
moxvedris Semdeg.
reoba, Tanabarzomiereba ri
r.-iT wamosuli burTi.
same.
rimEik-i [ingl. remake xelaxla

ritmuli.
gakeTeba] mxatvruli fil
r. moZraoba, r. muSaoba, r.
mis xelmeore gadaReba da
tanvarjiSi.
mi
si axali versiis Seqmna
ix. aerobika.
Ta
namedrove teqnikuri Se

riTmi, riTmiuli, rit

mi
u
saZleblobebis
gamoyene
li Scd.
biT.
riTma sxvaa (ix.).
rQmesa [it. rimmessa fulis
ga
dacema, gagzavna, Cabareba] ritOrika [berZ. rhtorik]
mWev
rmetyvelebis Teoria;
(finans.) yoveli Tamasuqi,
mec
n
iereba oratoruli xe
romliTac unda miiRon fu
lovnebis Sesaxeb.
li.
rQng-i [ingl. ring] TokebiT ritUal-i [laT. ritualis]
(wign.) wes-CveulebaTa er
Semokavebuli kvadratuli
Tob
lioba (sinon. cere
mo
formis moedani (Cveulebriv,
niali.).
ficarnagze) krivSi Sejib
saqorwino r., elCis miRe
rebisaTvis.
bis r.
rQnit-i [berZ. rhis (rhinos)
ritualuri da sari
tu
a
cxvi
ri] (medic.) cxviris
lo.
lor
wovani garsis anTeba;
r. (s.) wesebi, r. (s.) sce
surdo.
nebi.
rQsk-i [fr. risqus] mosalod
rQf-i [germ. Riff] wyalqveSa
neli safrTxe, sa
SiS
roeba.
klde (zogjer amoweuli
riskis gaweva alalbedze
zRvis donidan), romelic
moqmedeba, saxifaTo mdgo
saxifaToa naosnobisaTvis;
ma
reobaSi Cadgoma.
braga.
rQtm-i [berZ. rhythmos] 1. ra
rQqSa [iap.] 1. aRmosavleT

-457da samxreT aziis zog qve

yanaSi: msubuqi orTvliani
etli, romelSic adamiania
Sebmuli.
2. TviT adamiani, aseT etlSi
Sebmuli.
riqSisa.
riqSasi, rikSa Scd.
rQcar-i [germ. Ritter < Zv. germ.
riter mxedari] _ 1. feodalur
evropaSi pi
ri, romelic
ekuTvnoda sam
xedro-Tavad
aznaurul fenas.
2. mamaci, Tavganwiruli, Tav
da
debuli, didsulovani, ke
TilSobili adamiani.
rObot-i [Cex. Robot < robota
mo
nuri Sroma < rob mona]
avtomati, avtomaturi mo
wyobiloba, romelic gan
kuTvnilia adamianis Se
sac
v
lelad rTuli teqni
kuri
operaciebis
Sesrulebis
dros.
rOdeo [esp. rodeo jogis, naxi
ris Segroveba] 1. amerikis
SeerTebuli Statebis da
savleTSi: kovboebis os
tatobis Cveneba (jiriTSi,
cxe
nebis, xarebis daWeraSi,
Zroxis swrafad mowvelaSi
da sxv.).
2. motocikletebiTa da msubu
qi avtomobilebiT Sejibreba
sxva
dasxva eqscentrikuli

rok

triu
kebis Cve
nebiT.
roQal-i [rus. , fr. royal
samefo] klaviSebiani mu
sikaluri
sakravi, for
tepianos
erT-erTi
sa
xe
oba, romelSic
simebi
horizontalurad aris ga
daWimuli.
`roials ukravs~, `roia
li daukra~, `roalis dam
kvreli~.
`roalze ukravs,~... Scd.
roiAlist-i roializmis
mimdevari; mefis xelisuf
le
bis erTguli.
rOk-i [ingl. rock-and-roll qa
na
oba da darweva, brunva
Semokl. rock n roll rok-nroli] 1. igivea, rac rokmusika.
mZime r. rok-musika xma
maRali xmiT, mkacri, swrafi
ritmiT.
2. igivea, rac rok-n-roli.
rok... pirveli Semadgeneli
na
wili rTuli sityvebisa,
romelic aRniSnavs exeba
rok-musikas.
rok-jgufi, rok-opera,
rok-ansambli.
rOker-i1 [ingl. rocker < rock
darweva,
qanaoba,
brun
va] axalgazrduli jgu
fis wevri, romelic mo
tocikliT dadis quCebSi

rok

-458-

ma
yuCis gareSe, ar icavs
TxrobiTi mxatvruli na
gzebze moZraobisa da qce
warmoebi.
istoriuli r., r.-is mTa
vis wesebs.
vari gmiri.
rOker-i2 [ingl. rocker < rock
2.
(gadat.) samijnuro urTier
roki] adamiani, romelic
Toba qalsa da vaJs Soris;
ga
tacebulia rok-musikiT,
siyvaruli, mijnuroba.
ro
kiT.
romanuli (mniSv. 2-isaT
rOkoko [fr. rococo] ar
vis).
qi
teqturuli da dekora
r.-uli urTierToba.
ti
uli stili; warmoiSva
romaniuli Scd.
me-18
s.-Si
safrangeTSi;
da
maxasiaTebelia
natifi romAns-i [fr. romance] 1. pa
tara musikaluri na
war
mo
rTuli formebi.
ebi, lirikuli simRera.
r.-s stilis aveji.
d. arayiSvilis r.-ebi.
rokokuli.
2. patara sasimRero liri
ku
r. stili.
li leqsi.
rOl-i [fr. role] 1. piesis
an kinofilmis moqmedi pi romAntizm-i [fr. romantisme]
_ 1. me-19 s.-is pirveli me
ri, romelsac msaxiobi ga
oTxedis literaturasa da
na
saxierebs.
xelovnebaSi: mimarTuleba,
mTavari r., r.-ebis gana
wi
romelic gvixatavda pirov
le
ba; r.-ebis Sesruleba.
2. moqmedi piris sityvieri
nul grZnobebs.
masala piesaSi.
baironis r., n. baraTaSvi
r.-is daswavla.
lis r.
2. risame idealizacia.
3. (gadat.) rameSi monawilebis
romantikuli.
xarisxi, mniSvneloba.
r. poezia.
pirovnebis r. istoriaSi.
rOm-i [ingl. rum] magari, romantiuli Scd.
spirtiani sasmeli,romelsc romAntika (wign.) is, rac
qmnis emociur, amaRlebul
amzadeben Saqris lerwmis
damokidebulebas ra
imesad
daduRebuli wvenisa an ba
mi.
dagisagan.
Tavisuflebisa da damo
u
ki
rOman-i [fr. roman] 1. rTu
deblobisaTvis brZo
lis r.
li siuJetebis mqone di
di

-459 romantikuli.
r. xasiaTi, r. Tavgan
wir
va.
romAnul-i [laT. romanus ro
ma
uli] rac warmoSobila
Zve
li romis kulturidan
an dakavSirebulia masTan;
ro
manuli enebi xalxu
ri laTinurisgan war
mo
So
bili monaTesave enebi:
portugaliuri,
espanuri,
fran
guli, italiuri, rumi
nuli, moldavuri.
rotAcia [laT. notatio] 1.
brun
va, triali, wrebrunva.
2. (polig.) igivea, rac rota
ci
uli manqana.
rotvaQler-i [germ. Rottweiler
< geogr. sax.] sasamsaxuro
ZaRlebis jiSi.
rOq-i1 [spars. rokh sabrZolo
etli (koSkiT)] WadrakSi:
mefisa da etlis erTdrouli
svla, romlis drosac etli
da mefe gadadgildebian
er
Timeoris gverdiT; Wad
rakSi aseTi svla mxolod
erTxel xdeba.
rOq-i2 (ist.) roqis spa da
qiravebuli jari.
rubAia [arab., spars.] sparsul
da tajikur poeziaSi: fi
losofiuri an samijnuro
xa
siaTis oTxstriqoniani

rum

leqsi; igive robaia.

rubQkon-i [laT. Rubico (Rubi
conis) gadalaxva] uryevi
gadawyvetilebis miReba, ga
damwyveti nabijis gadadgma
[mdinaris saxelwodebis mi
xedviT, romelic 49 w. (Zv.
welTaRr.) iulius keisarma
gadalaxa Tavisi jariT
miuxedavad senatis akr
Zal
visa da daiwyo samo
qalaqo
omi].
rUbrika [< laT. rubrica < ruber
wiTeli kanonis saTauri
(romelic iwereboda wi
Teli saRebaviT)] 1. gan
yofilebis saTauri (ga
zeTSi, JurnalSi da misT.).
2. nawili, qveganyofileba,
gra
fa.
rudQment-i [laT. rudimentum
Cana
saxi, sawyisi] (bi
ol.)
or
gano, romelsac
orga
nizmis
is
toriuli
gan
vi
Tarebis
pro
ces
Si
dakarguli aqvs Tavisi pir
van
de
li mniS
v
nelo
ba da
srulad ar vi
Tar
de
ba.
rudimentuli.
r. organo.
rudimentaruli, rudimen
taluri Scd.
rUmba [esp. rumba] cekva meq
sikuri warmoSobisa.

rup

-460-

sagisa.
sagasi Scd.
xmis gamaZlierebeli mili
sAdizm-i [fr. mwerlis markiz
ko
nusis formisa.
de sadis (de sad 1740-1814)
ruporiani.
saxelis mixedviT] 1. sqe
r. aparati.
sobrivi ukuRmarToba; ga
mo
rUtina [fr. routine] SiSi si
ixateba miswrafebiT tki
ax
lis, cvlilebis winaSe;
vili miayenos par
t
ni
ors,
uZ
raoba, CamorCeniloba, Sab
awa
mos Tavisi sqe
sob
ri
vi
loni.
moTxovnilebis da
sak
ma
yo
fileblad.
2.
(gadat.) sxvisi wvalebiT,
s
tan
jviT siamovnebis miRe
ba.
sAboT-i [Zv. ebr.] _ iudaizmSi:
RmerT iehovas (iahve) erT- sadukevEleb-i [berZ. saddukaioi
sakuT. sax.] _ ideologiurerTi epiTeti.
politikuri mimdinareoba
sAbvei [ingl. subway] met
iudeaSi (me-2 s. Zv. welTaRr.
ro
politenis saxelwodeba
1 s. ax. welTaRr).
ame
rikaSi.
sAvana [esp. sabana] tropikuli
sAbo [fr. sabot] xisgan gamoT
veli.
lili an xis lanCis mqone
savanisa, mr. savanebi.
fexsacmeli.
savanasi Scd.
sabOtaJ-i [fr. sabotage] wi
sAiti [ingl. site adgili]
nas
warganzraxuli
CaS
monacemTa erToblioba in
la, CafuSva muSaobisa mas
ternetSi (ix.), romelSic
Si monawileobisagan Tavis
saerTo misamarTiT Tav
ari
debiT an misi arakeTil
moy
rilia erTgvarovani an
sin
disieri SesrulebiT.
msgavsi informacia; in
ter
sAga [Zv. skandin. saga] _ 1.
netis gadamcemi sad
gu
ri.
Zveli skandinaviuri da ir
sAke [iap.] brinjis arayi;
landiuri xalxuri sagmi
ici
an iaponiaSi.
ro Tqmuleba.
2. (gadat.) saerTod, Tqmuleba, sakvoQaJ-i [fr. sac CanTa da
voyage mgzavroba] xelis
le
genda.

rUpor-i [holand. roeper]

-461sam
gzavro CanTa.
sakvaiaJi Scd.
sakrAlur-i [< laT. sacer (sac
ris) wminda] religiur kul
t
Tan da ritualTan dakav
Sirebuli.
sakramEntul-i [laT. sacra
mentum kurTxeva] 1. re
li
giur kultTan da
kavSi
rebuli; wminda, saRmrTo;
ri
tualuri.
2. (wign.) tradiciiT gan
mtki
cebuli; tradiciuli.
sAlaTa [it. salato mariliani]
1. bostneuli mcenare;
aqvs mkrTali mwvane far
To foTlebi, romlebic iW
meva umad, saTanadod Se
kaz
muli.
2. kerZi, romelsac amza
deben wvrilad daWrili
bostneulisgan, karto
fi
lisgan, zogjer xorcisa da
Tevzisagan; Cveulebriv Se
kazmulia zeTiT, ZmriT da
misT. iWmeba civad (sinon.
tabucuni).
3. daWrili kitri da pomidori
xaxviT, mwvaniliT da misT.
Sekazmuli.
salaTisa.
salaTasi, salaTi Scd.
salAmandra [berZ. salamandra]
1. kudiani wyalxmeleTa cxo
veli, romelic garegnulad

sal

xvliks miagavs.
2. Sua saukuneebSi gavr
cele
buli cru rwmeniT: ce
cx
lis suli, cecxlis stiqia.
sAldo [it. saldo] (buxhalt.)
sxvaoba Semosavalisa da
gasavalis (debitisa da
kre
ditis) jamebs Soris.
sAlon-i [fr. salon] 1. sad
gomi, sadac ewyoba ga
mo
fe
nebi; maRazia, sadac iyideba
mxatvruli saqoneli, xe
lov
nebis nawarmoebebi.
samxatvro s., tansacmlis
s.
2. dasasvenebeli oTaxi gemze,
sastumroSi da sxv.
3. stumris misaRebi vrceli
oTaxi mdidrul saxlSi.
4. (moZv.) rCeul pirTa wre,
romelic sistematurad ik
ribeboda visime saxlSi.
literaturis s., poli
ti
kuri s.
5. mgzavrTaTvis gankuTvnili
adgili (avtobusisa, TviT
m
frinavisa da sxv.)
salonuri (mniSvn. 3, 4-isaT
vis).
s. poezia, s. musika, s. mas
la
aTi.
sAlto [it. salto xtoma, naxto
mi] akrobatiuli naxtomi,
romlis drosac haerSi ma
lays akeTeben.

sal

saltomOrtale

-462-

[it. salto
mortale sasikvdilo naxtomi]
1. naxtomi akrobatis ma
Rali moednidan (simaRli
dan), romlis drosac misi
sxeuli haerSi malays ake
Tebs.
2. riskiani, Tavze xelaRebu
li nabiji; igivea, rac sal
to.
sAlut-i [fr. salut] _ samxedro
misalmeba sroliT, rake
tebis gaSvebiT da qvemexebis
zalpiT, almis aRmarTviT
(mag: gemze da sxva), fei
erverki raime sazeimo Ta
riRis aRsaniSnavad.
saartilerio s.
sasalute.
s. saartilerio jgufi.
saliuti, sasaliute Scd.
sAmba [ingl. samba < afrik.]
brazilieli zangebis cek
va; musika am cekvisaTvis.
sAmbo1 [rus. (Semokl.)
Tav
dacva uiaraRod] spor
tuli
Widaoba, romlis
dro
sac dasaSvebia Zlier
mtkiv
neuli ileTebi.
2
sAmbo [ingl. sambo esp. zam
bo] adamiani, romelic
warmoSobilia indieli ma
ma
kacisa da zangi qalis

Sereuli qorwinebis Sede

gad.
sAmit-i [ingl. summit mwvervali,
pi
ki] mravalmxrivi saer
TaSoriso Sexvedra an TaT
bi
ri umaRles doneze.
sAmum-i [arab. samm] mSrali,
cxeli qari arabeTisa da
Crdi
loeT afrikis udab
noSi.
samUrai [iap.] 1. feodalur
iaponiaSi:
privilegiuri
samxedro wodebis warmo
madgeneli.
2. iaponiis agresiuli sam
xedro wreebis warmo
mad
gen
lis saxelwodeba.
sanatOrium-i [laT. sanatori
um] samkurnalo-da
sas
ve
nebeli dawesebuleba.
borjomis s.-ebi., bavSvTa s.
sanatoriuli.
s.-is mkurnaloba.
sanAcia [laT. sanatio mkurna
loba, gajansaReba] 1. (me
dic.) gamafrTxilebeli sam
kurna
lo RonisZiebebi piris
Rrus gajansaRebisaTvis.
2. RonisZiebaTa sistema sa
warmoebis, trestebis, banke
bisa da a.S. gakotrebis sa
winaaRmdegod.
sanireba.
bankis s.

-463-

sangvQnik-i [laT. sanguis (san

guinis) sisxli; sasicocxlo

Zala] metismetad xali
siani, sicocxliT
savse
adamiani, romelic garegnu
lad mkveTrad gamoxatavs
Tavis emociebs.
sAndviC-i [ingl. sandwich]
puris ori Txeli na
We
ri, romelTa Soris moTav
sebulia raime sauzmeuli
(ka
raqi, Zexvi, yveli da
misT.); igivea ra sendviCi.
sanQtar-i [fr. sanitaire]
umcrosi samedicino mu
Sa
ki, romelic Svelis avadm
yo
febs, daWrilebs, alagebs
sam
kurnalo dawesebulebis
sadgoms.
sanitAria [laT. sanitarus jan
m
rTeloba] sisufTavisa
da mosaxleobis jan
mrTe
lobis dacvis Ronis
ZiebaTa
sistema.
sanitariuli.
s. eqimi, qalaqis s. mdgo
ma
reoba, s. daT
valiereba.
sanitaruli Scd.
sAnsara [sankr. xetiali] _
in
duisturi da budisturi
cne
ba, romlis mixedviTac
san
sara yoveli cocxali
ar
sebis maradiuli mogzau
ro
baa, erTi sxeulidan meo

san

reSi ga
das
vla.
mizani uzenaesi mdgo
ma
reoba, rodesac suli adis
RvTa
ebis rangSi. agreTve
nirvana (qanaoba, gan
Ta
vi
sufle
ba sansarisgan).
sAnkrit-i [ingl. Sanscrit sanskr.]
Zveli induri sam
werlo
ena.
sanskrituli.
s. ena, s. xelnaweri.
sAnt-i [fr. cent asi] TavsarTi,
romelic sazomi erTeulis
saxelTan mierTebisas aR
niS
navs mis meased nawils:
1. santimetri = 0.01 metrs.
santimentAlizm-i [fr. senti
mentalisme] 1. me-18 s.-is meore
naxevarSi: literaturuli
mimarTuleba, romlisTvi
sac damaxasiaTebelia gan
sakuTrebuli
interesi
ada
mianis Sinagani sam
ya
rosadmi, bunebisadmi, si
nam
dvilis idealizaciisa da
gadaWarbebuli
grZno
bie
reba mis gamoxatvaSi.
2. gadaWarbebuli gulCvilo
ba, zedmeti grZnobiereba.
ix
mareba agreTve _ sen
ti
mentalizmi.
santimentAluri [fr. sen
timental] zedmetad mgrZno
bi
are; gadaWarbebiT gul
Cvili. ixmareba agreTve

san

-464-

sentimentaluri.
s. romani, s. adamiani.
sAnqcia [laT. sanctio dakano
neba] 1. zemdgomi in
stan
ci
is mier raime aqtis dam
tkiceba, rac mas iuridiul
Zalas aniWebs; nebarTva.
prokuroris s.
2. iZulebis, zemoqmedebis zo
ma kanonis darRvevisaTvis.
3. saerTaSoriso samarTalSi:
ze
moqmedebis zoma, ro
mel
sac mimarTaven xelSekru
le
bis damrRvevi saxelmwi
fos mimarT.
ekonomiuri s.-ebi.
4. mowodeba, dadastureba,
Tanxmoba.
usanqcio (mniSvn. 1-isaT
vis).
u. mitingi.
sanqcionQreba sanqciis
(mniSvn. 1), nebarTvis micema.
sanqcireba Scd.
saracEnia [laT. sarracenia]
mcenare, mweriWamia mraval
wliani balaxi.
sAri [spars. sr] aRmosavle
Tis qveynebSi (indoeTSi da
sxv.): qalis samosi grZe
li (4-5 m.-de) qsovili, ro
mel
sac garkveuli wesiT
ix
veven tanze.
sArkazm-i [berZ. sarkasmos]
(wign.) RvarZliani dacinva,

mwva
ve ironia.
sarkazmuli da sar
kas
tu
li.
s. Rimili.
sArkoma [berZ. sarkma] (me
dic.) avTvisebiani sim
siv
ne, romelic viTar
de
ba Se
maerTebeli qso
vili
sa
gan.
sarkOfag-i [berZ. sarkophagos]
Zvel qveynebSi (egvi pteSi
da sxv.): qvis kubo; saflavis
qva kubos formisa; patara
akldama.
sAtana [berZ. satanas < Zv. berZ.]
avi suli, eSmaki; RmerTis
moRalate angelozi.
satElit-i [berZ. satelles (sa
tellitis) Tanamgzavri; Ta
nam
zrax
veli] 1. (astr.) pla
netis Tanamgzavri.
mTvare dedamiwis s.-ia.
2. saxelmwifo an mTavroba,
romelic formalurad da
moukidebelia, magram si
nam
dvileSi emorCileba sxva
saxelmwifos, mis neba-sur
vils.
didi saxelmwifos s. qve
yana.
3. (teq.) kbilana, romelic
mibmulia meore, wamyvan kbi
la
naze.
4. (fiz.) speqtris susti zoli
Zlieri zolis mezoblad.
qalaq-sateliti Ta
na
med

-465-

seg

rove didi qalaqis max

romelTa nawili me-5 me-6
lob
lad garkveuli gegmiT
ss.-Si kontinentidan gada
ga
Senebuli patara qalaqi;
sax
lda britaneTSi; me-8 s.qalaqi-Tanamgzavri.
is bolos isini dai pyres
fran
kebma.
sAtira [laT. satira] litera
turasa da xelovnebaSi: si saqsOfon-i [sakuT. sax. berZ.
namdvilis asaxvis erT-erTi
phne bgera, xma] spilenZis
xerxi uaryofiTi sa
zo
sasule musikaluri sakravi,
ga
doebrivi movlenebis da
klarnetis monaTesave.
`saqsofons ukravs~.
uzogavi dacinva, gakicxva.
saqsafoni, `saqsofonze
satiruli.
ukravs~, `saq
so
fonze dam
k
s. kupletebi, s. plakati,
vre
li~ da a.S. Scd.
s. Jurnali.
sEans
-i
[fr. seance] risame sa
satirQkos-i satirul na
jaro Cveneba an Sesruleba
warmoebaTa avtori.
ganuwyvetliv drois gark
sAturn-i [laT. Saturnus] 1. ro
veul monakveTSi.
ma
ul miTologiaSi: xvna-Tes

pirveli (meore...) s., dRis

vis da nayofierebis RmerTi,
s.-ebi kinoSi, hi pnozis s.,
mi
waTmoqmedebis
mfarveli
Wadrakis erTdrouli Ta
(ga
igivebuli iyo berZnuli
maSis s.
mi
Tologiis kronosTan).

siansi Scd.
2. mzis sistemis didi pla
neta, romelic mzidan me-6 sEgment-i [laT. Segmentum mo
nakveTi] 1. (maTem.) wris
adgilzea.
na
wili, romelic rkali
Ta
sAuna [fin. sauna] finuri
da qordiT aris Semo
saz
R
aba
no.
v
r
uli;
sfe
r
os
na
w
i
l
i,
ro
sAfar-i [suahilis enidan]
melic ga
dam
kveTi sib
rtyiT
afrikaSi: monadireTa eqs
aris
ga
m
o
y
o
f
i
l
i.
pe
dicia, nadiroba, agreTve
2. (zool.) erT-erTi sigrZiv
mogzauroba.
ganlagebuli nawevarTagani,
safQron-i [berZ. sapheiros]
rom
lebisganac Sedgeba zo
lur
ji an iisferi Zvirfasi
gi
er
Ti cxovelis orga
niz
qva; lurji iagundi.
mi.
sAqseb-i germanuli tomebi,
segregAcia [laT. segregatio

sed

-466-

ga
moyofa] rasobrivi dis
k
riminaciis erT-erTi saxe
feradkanianTa iZu
lebiTi
gamoyofa TeTrkani
ane
bisa
gan.
sEdan-i [ingl. sedan] daxu
ruli msubuqi avto
mobi
lis ti pi; aqvs ori an sami
rigi dasajdomebi.
sEzon-i [fr. saison] 1. weli
wa
dis erT-erTi dro oTxi
dan.
sazafxulo s., zamTris s.
2. weliwadis nawili, pe
ri
od
i, romelic yvelaze
uf
ro
Sesaferia
raime
saq
mi
anobisaTvis, dasvenebi
saTvis da sxv.
Teatraluri s., navigaciis
s.
3. risame (mag., xileulis) mwi
fo
bis, Semosvlis dro.
atmis s., blis s., yurZnis
s.
sezonuri.
s. samuSao.
seQner-i [ingl. seiner] patara
sazRvao TevzsaWeri gemi.
seismolOgia [berZ. seismos
miwisZvra da logos moZR
v
reba] mecniereba (geo
fi
zikis nawili), romelic
Se
iswavlis dedamiwis qer
qis ryevebs, kerZod mi
wis
Zvrebs.

seismologiuri.
s. monacemebi, s. gamok
vle
vebi.
seQsmur-i [< berZ. seismos mi
wis
Zvra] miwis
Z
vris mov
lenebTan da
kav
Sirebuli.
s. raioni, s. xelsawyo, s.
sadguri, s. ruka.
seismiuri Scd.
sEif-i [ingl. safe] uZravi,
cecxlgamZle karada an yu
Ti, an specialuri sa
Tav
si,
sadgomi fasiani qaRal
debis, dokumentebis, Zvir
fa
seulobis, samuzeumo eq
spo
natebis da misT. Sesa
na
xad.
sEkans-i [laT. secans gadamkve
Ti] (maTem.) kuTxis erT-er
Ti trigonometriuli fun
qcia, romelic marTkuTxa
samkuTxedSi udris hi
pote
nuzis Sefardebas kuTxis
kaTet
Tan.
sEkvestr-i [laT. sequestrum]
1. (samarT.) saxelmwifo
xe
lisuflebis mier raime
kerZo qonebis gamoyenebis
Sez
Rudva an akrZalva; ya
daRa.
2. (medic.) raime qsovilis
mkvda
ri nawili, romelic
mos
cilda saR nawils.
sEkret-i [laT. secretus gamo
na
yofi] (fiziol.) niv

-467Ti
ereba, romelsac gamoi
mu
Saveben jirkvlebi (mag;
nerwyvi, kuWis wveni ...)
sekrEcia [laT. secretio ga
mo
yofa] (fiziol.) or
ga
nizmisaTvis aucilebel
niv
TierebaTa (sekrecebis)
ga
momuSaveba da gamoyofa
jirkvlebis mier.
sekularizAcia [< laT. se
cularis saero] saeklesio
da samonastro sakuTrebis
ga
daqceva saxelmwifo sa
kuTrebad.
sekUndant-i [laT. secundans
(secundantis
damxmare]

1. mow
me da Suamavali du
e
lis TiToeuli mo
nawi
li
sa.
2. Suamavali da TanaSemwe kri
vis, Wadrakis da zogi sxva
Sejibrebis monawilisa.
selenelOgia [berZ. slne
mTvare da logos moZRvreba]
as
tronomiis dargi,romelic
mTvares swavlobs.
selEqtor-i [laT. selector da
ma
xarisxebeli] aparati,
rom
lis saSualebiTac xde
ba telefonis mocemuli
xa
zis ramdenime an yvela
abonentis erTdrouli ga
moZaxeba.
selEqcia [laT. selectio gadar

sem

Ceva, SerCeva] cxovelTa

da mcenareTa axali, gaum
jobesebuli jiSebis gamoy
vana xelovnuri SerCeviT,
Sej
varebiT.
seleqciuri da sa
se
leq
cio.
s. sadguri, s. Tesli.
seleqciOner-i _ seleqciis
spe
cialisti.
sEmestr-i [laT. semestris eqvs
Tviani] saswavlo wlis
naxevari umaRles sas
wav
le
belSi.
pirveli (meore) s.
sasemestro.
s. gamocdebi.
semQnar-i [laT. seminarium
sanerge] 1. umaRles sas
wavlebelSi:
jgu
fu
ri
praq
tikuli
me
ca
di
neo
ba
maswavleblis xel
m
Z
R
va
ne
lo
biT.
s. filosofiaSi.
2. jgu
furi mecadineoba kva
li
fikaciis asamaRleblad.
aTdRiani s., mudmivmoqmedi
s.
seminaruli da sasemi
na
ro.
seminariuli da saseminario
sxvaa (ix. seminaria).
seminAria [laT. seminarium
sanerge] saSualo sasu
li
ero saswavlebeli.
seminariuli da sasemi
na
rio.

sem

-468-

s. ganaTleba.
seminaruli da saseminaro
sxvaa (ix. seminari).
semenaria, semenariuli,
sa
semenario Scd.
semirAmida-s bARebi msof
lios erT-erTi Svid saoc
re
baTagani _ `dakiduli ba
Rebi~ babilonSi, romelTa
mo
wyobac miewereba legen
darul dedofals _ semi
ramidas.
semQtur-i semitebTan da
kav
Sirebuli. semituri ene
bi monaTesave enebi, rom
lebic gavrcelebuli iyo
wina aziis CrdiloeT da
aRmosavleT afrikis na
wilSi: arabuli, siriuli,
eb
rauli; asiriuli, ba
bi
lonuri, arameuli, fi
niki
uri. [bibliuri noes erTer
Ti Svilis semis saxelis
mi
xedviT].
sEnat-i [laT. senatus < senex mo
xuci] 1. parlamentis zeda
(sakanonmdeblo)
palata
aSS-Si, safrangeTsa da zog
sxva saxelmwifoSi.
2. Zvel romSi: umaRlesi xe
li
suflebis saxelmwifo
organo.
senAtor-i senatis wevri.
senbErnar-i jiSiani, didi,

Ronieri ZaRli, romelsac

kargi ynosva aqvs. alpebSi
arsebuli monastris SaintBernard-is saxelis mixedviT,
sadac gamohyavdaT am ji
Sis ZaRlebi mTaSi gzada
karguli adamianebis mosa
naxavad.
senQor-i [esp. seor] espa
neTSi: batoni, seniori (Cve
ulebriv, gvarTan an sa
xel
Tan erTad) batoni;
bato
no! (Sdr. it. siniori).
senQora [esp. seora] espaneT
Si: qalbatoni; qalbatono
(Cveulebriv gvarTan an sa
xel
Tan erTad) (Sdr. it.
siniora).
seniOrita [esp. seorita] es
paneTSi: axalgazrda gau
Txo
vari qali, qaliSvili
(Sdr. it. siniorina).
senioritasi.
senioritisa Scd.
sensAcia [fr. sensatio] 1.
Zli
eri STabeWdileba, rac
raime ambavma, SemTxvevam mo
axdina.
2. TviT es ambavi.
sensaciuri da sasen
sa
cio.
s. cnoba, s. aRmoCena.
sentimentAluri _ ix. san
ti
mentaluri.

-469-

sensuAlizm-i [fr. sensualisme septuAginta

< laT. sensus SegrZneba]
filosofiuri mimarTuleba,
romelic Semecnebis erTaderT wyarod SegrZenebebs,
aRqmebs miiCnevs.
sentEncia [laT. sententia azri,
msjeloba] moraluri xa
siaTis gamonaTqvami, zne
ob
rivi darigeba.
separAtizm-i [fr. separatisme]
1. swrafva gamoyofisaken,
gancalkevebisaken.
2. mravalerovan qveyneb
Si:
erovnul
umciresobaTa
swraf
va sa
xel
mwifosagan
ga
moyofisa da damoukide
be
li sa
xel
mwifos Seqmni
sa
ken.
separAtist-i separatizmis
mom
xre.
separAtul-i [laT. separatus]
gankerZoebuli, gan
cal
ke
ve
buli.
s. TaTbiri.
separatuli zavi _ omis
dros koaliciaSi myofi
sa
xelmwifos mi
er mowina
aRmdegesTan dadebuli za
vi Tavisi sam
xedro mokav
Si
reebis Tanxmobis gareSe.
separatiuli Scd.
separAcia [laT. separatio]
ga
moyofa.

ser

[laT.
`sa
moc
daaTi~] Zv. aRTqmis
(bib
liis) Targmani, rac
ieru
salimidan mefe pto
lo
meosis miwveviT aleq
sandriaSi Casul 70 gan
martoebulma Seasrula 70
dReSi Zv. ebraulidan ber
Znulze, im ebraelTaTvis,
romelnic egvi pteSi cxov
robdnen an palestinis ga
reT iyvnen gafantulni da
aRar icodnen ebrauli.
serApis-i [berZ. Serapis] eli
nisturi egvi ptis mTavari
(sicocxlis, sikvdilisa da
gankurnebis) RvTaeba.
serAfim-i [Zv. ebr. seraphim (mr.)]
qristianul religiaSi:
eqvsfrTiani angelozi umaR
lesi ierarqiisa.
serEnada [<fr. serenade, it.
serenata] 1. Sua sa
u
ku
ne
eb
Si italiasa da espa
neT
Si:
satrfosadmi miZ
R
v
nili sa
mijnuro sim
Rera, ro
mel
sac misi fan
j
ris win as
rulebda axal
gazrd
a kaci
gi
taris an sxva si
mebiani
sakravis akom
pani
mentiT.
2. kameruli musikis Janri.
serenadisa.
serenadasi Scd.
sErver-i [ingl. server momsa

ser

-470-

xure] mZlavri kompiuteri,

romelic qselSi gadacemis
rols asrulebs.
sErviz-i [fr. service] suf
ris, yavis an Cais WurWlis
sruli kompleqti adamian
Ta garkveuli raodeno
bi
saTvis.
sufris s., Cais s., Tormeti
kacisaTvis gankuTvnili s.
sErvis-i [ingl. service] mo
saxleobis sa
yofacxov
rebo
mom
saxureba.
sEria [laT. series mwkrivi, ri
gi] 1. erTgvari sagnebis
ri
gi, jgufi; movlenaTa
Tanmimdevruli rigi.
naxatebis s.
2. didi kinofilmis erTgva
rad damoukidebeli nawili.
filmis pirveli (meore) s.
3. fasiani qaRaldebis, doku
mentebis Tanrigi, rac cif
rebiT an asoebiT aris aR
niSnuli.
seriuli (mniSvn. 1-isaT
vis).
avtomobilebis s. gamoS
ve
ba.
serQal-i [ingl. serial rac
mwkrivs qmnis] mravalse
ri
iani kino an telefilmi.
seriOzuli [fr. serieux] 1.
dinji, dafiqrebuli, darba
iseli.

s. adamiani.
2. aseTi adamianis dama
xa
si
a
Tebeli Tviseba.
saqmisadmi s. damo
ki
de
bu
le
ba.
3. sayuradRebo, mniSvnelo
va
ni.
s. sakiTxi, s. wigni.
4. (saub.) saSiSi, saxifaTo,
mZi
me.
s. daavadeba, s. mdgoma
re
oba.
serpAntin-i [fr. serpentin <
serpent gveli] 1. feradi
qa
Raldis grZeli da wvri
li lenti, romelsac is
vrian mocekvaveebi balis,
maskaradis, karnavalis dros.
serpentarQum-i [laT. serpens
(serpentis) gveli] Sxamiani
gvelebis mosaSenebeli ad
gili maTgan Sxamis misa
Rebad.
serpEntin-i [laT. serpentinus
gvelis] mixveul-moxveu
li gza mTaSi.
sertifQkat-i [fr. sertificat]
1. zogi saxelmwifo sesxis
bileTis saxelwodeba.
2. sagareo vaWrobaSi: sabuTi,
romelic axlavs saqonels
da, romelSic aRniSnulia
saqonlis xarisxi, fasi da
sxv.
3. mowmoba, werilobiTi cno
ba.

-471 s. kompiuteruli kursebis

damTavrebis Sesaxeb.
serTifikati, sertifikaTi
Scd.
sErfbord-i [ingl. surfboard
< surf (zRvis) moqceva da
board ficari] grZeli
da viwro ficari (korpisa,
qafplastisa),
romelsac
iye
neben serfingSi.
sErfing-i [ingl. surfing zvir
Tebze sriali] wylis
sportis saxeoba Sejib
re
ba specialuri ficriT
(serfbordiT)
srialSi
zRvis, okeanis zvirTebze.
sEsia [laT. sessio sxdoma]
1. sxdoma, romelsac pe
rio
dulad atareben warmomad
genlobiTi organoebi da
sxv.
parlamentis s., samecnie
ro s.
2. umaRles saswavleblebSi:
gamocdebis Cabarebis peri
odi; TviT es gamocdebi.
sagamocdo s.
sasesio.
s. sagnebi, s. vadebi, s.
darba
zi.
1
sEt-i [ingl. set] (sport.)
partia CogburTis TamaSSi.
sEt-i2 Zv. egvi ptis religiasa
da miTologiaSi: udabnosa

seq

da ucxo qveynebis RmerTi,

osirisis Zma da mkvleli.
sEter-i [ingl. setter] grZel
bewviani monadire ZaRlis
jiSi.
sEqsi [laT. sexus sqesi] sqe
sobrivi urTierToba or
sawinaaRmdego sqesis ada
mianebs Soris. masTan da
kavSirebuli
fsiqikur
reaqciaTa, gancdaTa da qce
vaTa erToblioba.
seqsolOgia [laT. sexus sqesi
da berZ. logos moZRvreba]
samecniero kvlevisa da
cod
nis dargi sqesobrivi
cxov
rebis Sesaxeb.
seqsopaTolOgia [laT. sexus
sqesi da (ix. paTologia)]
klinikuri medicinis na
wili; Seiswavlis sqesob
riv moSlilobas diag
nos
tikis, mkurnalobisa da
profilaqtikis mizniT.
sEqta [laT. secta moZRvreba,
sko
la] 1. religiuri Te
mi, romelic ganudga gaba
tonebul eklesias.
2. (gadat.) gancalkavvebuli,
karCaketili jgufi ada
mi
a
nebisa, romelic gamoirCeva
dogmaturi SexedulebebiT.
sekta Scd.
sEqtant-i seqtis wevri.

seq

-472-

seqtanturi.
s. moZraoba.
sektanti, sektanturi Scd.
sEqtor-i [laT. sector] 1. (ma
Tem.) wris nawili, romelic
Se
mosazRvrulia rkaliTa
da ori radiusiT.
2. raime farTobis nawili,
ubani, SemosazRvruli ra
di
aluri xazebiT.
stadionis samxreTi s.-ebi,
Tavdacvis s.
3. dawesebulebis, organi
za
ci
is ganyofileba.
aRicxvis s., kadrebis s.
4. saxalxo meurneobis nawili,
romelsac garkveuli eko
no
mikur-socialuri niSnebi
axasiaTebs.
kerZo s. vaWrobaSi.
sektori Scd.
sEqcia [laT. sectio gakveTa]
1. raime dawesebulebis, or
ganizaciis nawili, ganyo
fi
leba.
sportuli s., fexsacmlis
s. maRaziaSi.
2. raime mTlianobis (mag; av
tomobilis, nagebobis) na
wili.
saxlis marjvena s., radi
a
toris s.
3. yriloba, konferenciis qve
ganyofileba.
s.-ze wakiTxuli moxseneba.

seqciuri (mniSvn. 3-isaT

vis).
s. muSaoba.
seqciOner-i maRaziis seq
ci
is gamge.
svAstika [sanskr. svastika]
sworkuTxad moxrili bo
lo
ebis mqone jvari or
na
mentuli motivi, rome
lic
gvxvdeba Zveli indo
e
Tis,
Ci
neTis, iaponiis da zog
sxva qveynebis xelovne
ba
Si;
germanelma fa
Sis
teb
ma Ta
vianT emblemad ga
mo
iyenes.
svinAqsar-i [berZ. svynaxarion:
svinaqsis krebuli] wmin
danTa cxovrebis an qris
tian
ul
dResaswaulTa
aRwe
ri
lo
ba.
iyeneben
RvTis
m
saxu
rebis dros.
svQng-i [ingl. swing] (sport.)
krivSi: gverduli dartyma
Sori manZilidan.
si [it. si] musikaluri gamis
meS
vide bgera; am bgeris
aRmniSvneli noti.
sQbila [berZ. sibyla] Zv. sa
berZneTsa da romSi: winas
warmetyveli qali.
sQgnal-i [germ. Signal] 1.
pi
robiTi niSani, romli
Tac
ityobinebian
rasme,
gadascemen raime gankar
gulebas.
zusti drois s., sagzao

-473-

sim

s.-ebi., s.-is micema.

quc
macebuli sakvebi mce
2. (gadat.) gafrTxileba raime
na
reebis damJavebiT spe
ci
arasasurvelis Sesaxeb.
alur nagebobaSi (koSkSi,
gazeTSi Semosuli s.
tran
SeaSi, ormoSi).
sasignalo.
s.-is damzadeba.
s. raketa.
2. TviT nageboba aseTi si
lo
sis dasamzadeblad.
signalizAcia 1. signalebis
silosisa.
sistema, romelsac sadme
s. koSki, s. kulturebi, s.
iye
neben.
mzesumzira, s. simindi.
sarkinigzo s.

sasilosisa.
2. mowyobiloba signalebis
sasilosesi Scd.
misacemad.
avtomaturi s.
silUet-i [fr. silhouette < sa
sasignalizacio.
kuT. sax.] 1. visime an ri
s. alami, s. xelsawyo.
same erTferi konturuli
gamosaxuleba,
daxatuli
sQdr-i [fr. cidre] vaSlis
(an gamoWrili da dakruli)
Rvino.
sxva feris formaze.
sQesta [esp. siesta] espaneTSi,
2. sagnis, nagebobis, figuris
italiaSi, laTinuri ameri
da sxva damaxasiaTebeli mo
kis qvveynebSi da sxv: Su
xazuloba (konturebi), ro
ad
Ris dasveneba (sadilis
melic Sor manZilze, bu
rus
Sem
deg, rodesac yvelaze
Si an sibneleSi aRiq
me
ba.
Zalian cxela).

mTis
s.,
saxlebis
s.-ebi.
sizigQeb-i [berZ. syzygia Se
er
Teba; wyvili] mTvaris simbQoz-i [< berZ. symbisis
Tanacxovreba] _ (biol.)
ori fazis misi dabadebis
sxva
dasxva saxeobis ori
da gavsebis saerTo sa
organizmis Tanacxovreba,
xel
wodeba, rodesac mze,
rac sasargebloa TiToeuli
de
damiwa da mTvare ganla
maTganisaTvis.
gebulia erT swor xazze.
am dros zRvis moqceva yve simbQont-i [< berZ. symbin
(symbiontis) vinmesTan, rames
laze maRalia.
Tan erTad mcxovrebi] (bi
sQlos-i [esp. silos (mr.)] 1. sa
ol.) simbiozis erT-erTi
qonlis
wvniani
sakvebi,
monawile.
ro
mel
sac amzadeben da

sim

-474-

simbOlizm-i [fr. symbolisme]

antirealisturi, dekaden
turi mimarTuleba lite
ra
turasa da xelovnebaSi me19 s.-is bolos da me-20 s.-is
dasawyisSi; mxatvrul xer
xad acxadebda simbolos
ro
gorc sagnebisa da mov
lenebis miuRweveli arsis
ga
moxatvis saSualebas.
simbOlika kreb. simboloTa
erToblioba; simboloebi.
saqarTvelos s. (droSa,
gerbi).
simbolikisa.
simbolikasi Scd.
sQmbolo [berZ. symbolon]
1. sagani, moqmedeba da sxv.,
ro
melic
raime
mcnebis,
ideis pirobiT niSans war
mo
adgens.
mtredi mSvidobis s.-a.
2. raime sididis pirobiTi
aRniSvna, rac miRebulia
ama Tu im mecnierebaSi.
albert ainStainis for
mula E=mc2.
simboluri.
s. niSani, s. naxati.
simboliuri Scd.
simEtria [berZ. symmetria]
_ raime mTelis nawi
le
bis Tanazomieri, propor
ci
uli ganlageba centris,
Su
agulis mi
marT; Tana

zomiereba, pro
por
ciuloba
risame gan
la
gebaSi.
adamianis sxeulis nawi
le
bis s., s.-is dacva.
simetriuli.
s. figura, quCebis s. da
geg
mareba.
simetruli Scd.
simpATia [berZ. sympathia Ta
nag
rZnoba] Sinagani keTi
li ganwyobileba vinmesad
mi (sa
pirisp. anti paTia).
simpaTQuri simpaTiis ga
mom
wvevi, mimzidveli.
s. adamiani, s. garegnoba.
usimpaTio.
u. adamiani.
simpatia, simpatiuri, sim
paTuri, simpaturi, usimpa
tio Scd.
simpozQum-i [laT. simpozium
< berZ. symposion wveuleba]
saerTaSoriso TaTbiri
raime samecniero sakiTxze.
saerTaSoriso s. kosmosis
torsuli velebis Sesaxeb.
sQmptom-i [berZ. symptoma dam
Txveva; niSan-Tviseba] ra
ime
movlenis (Cveulebriv raime
daavadebis) dama
xa
siaTebeli
garegnuli ni
Sani.
krizisis momaswavebeli
s.-ebi.
simptomuri da sim
p
to
ma
turi.

-475 s. movlenebi.
simUlant-i [laT. simulans (si
mulantis)] piri, romelic
si
mulacias mimarTavs
simiulanti Scd.
simulAcia [laT. simulatio]
simulireba [germ. simulieren]
risame (mag. avadmyofobis)
mogoneba visime motyuebis
miz
niT.
simuliacia Scd.
simfOnia [berZ. symphonia Ta
naJRera, Tanaxmianoba] 1.
di
di musikaluri nawar
mo
ebi orkestrisaTvis, Cve
ulebriv Sedgeba sami an
oTxi nawilisagan, romle
bic erTmaneTisgan gansx
vavdebian musikis xasiaTi
Ta da tempiT.
2. bgeraTa harmoniuli Sexa
me
ba; TanaJRera.
3. raime nawarmoebis teqstSi
nax
mar sityvaTa sia; kon
kordansi.
sinAgoga [< berZ. synagoge kre
ba, sakrebulo] ebraelTa
sam
locvelo saxli, taZa
ri.
sinagogisa.
sinagogasi, sinaRoRa Scd.
sQndrom-i [berZ. syndrome
Tavmoyra] (medic.) raime
da
avadebis damaxasiaTebel

sin

sim
ptomTa erToblioba.
sinedrQon-i [< berZ. synedrion
kre
ba, sabWo] 1. (ist.) iude
aSi: uxucesTa sabWo, umaR
le
si saxelmwifo dawe
se
buleba, sadac Sediodnen
religiuri winamZRvrebic.
2. (moZv. gadat.) kreba, TaTbi
ri, sabWo.
sinEkura [< laT. sine cura uz
runvelad] Semosavliani
Tanamdeboba, romelic did
Sromas ar moiTxovs; Tbili
adgili.
sQnTez-i [berZ. synthesis Seer
Teba, Sexameba] 1. samecnie
ro kvlevaSi: mecnieruli
kvle
vis meTodi; analizis
monacemTa ganzogadeba.
2. qimiuri nivTierebis miReba
martiv
nivTierebaTa
an
ele
mentTa SeerTebis gziT
(sapirisp. analizi).
sinTezuri.
kvlevis s. meTodi, s. ka
u
Cuki, s. boWko, s. qso
vile
bi.
sinTetikuri, sintetikuri
Scd.
sinQor-i [it. signore] _ ita
li
aSi: batoni, siniori (Cve
ulebriv, gvarTan an sa
xel
Tan erTad) batoni;
batono!
Sdr. esp. seniori.

sin

-476-

s. sityvebi.
li
aSi: qalbatoni; siniora sinOptika mecniereba amin
dis winaswari gamocnobis
(Cveulebriv, gvarTan an sa
Sesaxeb.
xel
Tan erTad) qalbato
ni; qalbatono!
sinoptQkos-i meteorologi,
Sdr. esp. seniora.
romelic daspeciale
bu
lia
amindis prognozirebaSi.
siniOrina [it. signorina] _
italiaSi: axalgazrda ga sinoptQkur-i [< berZ. synoptikos
uTxovari qali; qaliSvili;
visac SeuZlia yvelaferi
si
niorina
(Cveulebriv,
erTad mimoixilos] rac
gvarTan an saxelTan erTad)
dakavSirebulia mete
o
ro
qaliSvili; qaliSvilo!
logiur pirobebTan, amin
Sdr. esp. seniorita.
dis mdgomareobasTan.
siniorinasi.
s. procesebi, s. pirobebi.
siniorinisa Scd.
sQntaqs-i [berZ. syntaxis] gra
sQnod-i [berZ. synodos kreba]
matikis nawili, romelic
1. marTlmadidebeli ek
Seiswavlis sityebis erT
le
siis kolegialuri or
maneTTan SeerTebas da wi
ga
no.
na
dadebis agebulebas.
2. protestantul eklesiaSi:
sintaqsuri.
sa
suliero da saero pir
Ta
winadadebis s. analizi.
kreba mniSvnelovan saek sQnus-i [laT. sinus Runi, sim
ru
le
sio saqmeebis ga
dasawy
de] (maTem.) kuTxis erT-er
Ti
ve
tad.
trigonometriuli funqcia
sinOnim-i [berZ. synonimos] _
marTkuTxa samkuTxedSi; ud
si
tyva, romelic mniSvnelo
ris mopirdapire ka
Te
tis
biT sxva sityvas emTxveva
Sefar
debas hi
po
te
nu
zas
Tan.
an Zalian axlosaa masTan, sinqrOnia [< berZ.] (lingv.)
bge
riTi SemadgenlobiT ki
enis statikuri mdgomareo
gansxvavdeba misgan.
ba (Sdr. diaqronia).
mag; `Wkua~ da `goneba~, `xa sinqrOnizm-i [< berZ. synchro
liCa~ da `noxi~, `aaSenebs~
nismos] ori an ramdenime
da `aagebs~ (sapirisp. anto
mov
lenis, procesis zusti
ni
mi).
damTxveva droSi, erTdr
o
sinonimuri.

sinQor-a [it. signora] _ ita

-477-

sis

uli mimdinareoba.
s. wyali.
siropi, siropiani Scd.
sinqrOnul-i [< berZ. synchro
nos] rac ramesTan erTd sQrtak-i [berZ. syrtaki] berZ.
ro
ulad xdeba.
jgufuri cekva erTgvari.
s. moqmedeba, s. Targmani sQsifes SrOma _ iTqmis da
(mag; moxsenebisa).
usrulebul da unayofo
sinxronuli Scd.
mZi
me Sromaze [saberZneTis
siOnizm-i msoflios yvela
(korinTis)
miTologiuri
eb
raelis gadasaxleba pa
mefis saxelis mixedviT;
les
tinaSi da iq ebraelTa
Rmer
Tebis gadawyvetilebiT
sa
xelmwifos Seqmna.
mas maRal mTaze unda aego
rebina mZi
me qva (lo
di), ro
sQrena [berZ. seirn, lat. si
melic mwver
val
ze ata
nis
ren] sasignalo sayviri,
Tanave ukan gor
de
boda].
ro
melic gamoscems mkveTr,
ymuilisebr xmas.
sQstema [berZ. systema] _ 1. Tan
saxanZro avtomobilebis
mimdevrulad ga
ta
re
buli
s., saswrafo daxmarebis av
meTodi, wesebi, romelTa mi
tombilis s.
xedviTac xdeba rame.
sirenisa.
aRzrdis s., saarCevno s.,
sirenasi Scd,
mecnieruli kvlevis s.
2. erToblioba princi pebis,
sirQus-i [berZ. seirios mwveli]
romelic raime moZRvrebis
yvelaze kaSkaSa varskv
safuZvels warmoadgens.
la
vi.

emanuel kantis filoso

sQroko [it. sirocco < arab.]
fiis s., iakob gogebaSvilis
cxeli qari, romelic icis
pedagogiuri s.
samxreT evropaSi (qris
3. mTlianoba erTmaneTTan
CrdiloeT amerikis udab
ka
non
zomierad da
kav
Si
re
no
ebidan).
buli nawilebisa.
sQrof-i [fr. sirop] SaqarTan

mzis s., nervuli s., ele

erTad moduRebuli xilis,
mentTa perioduli s.
kenkris sqeli wveni (qarT.
4.
sazogadoebrivi wyobi
le
sinon. vaJini).
ba.
alublis s.

kapitalisturi s.
sirofiani.
5. organizaciulad ga
er
Tia

sis

-478-

nebul dawesebulebaTa er
Tob
lioba.
mecnierebaTa akademiis
s-is instituti.
6. teqnikuri mowyobiloba,
konstruqcia,
axali s.-is TviTmfrinavi.
sistematuri da sistemu
ri.
1. rac sistemasTan (mniSvn. 1)
aris dakavSirebuli; sis
te
maze dafuZnebuli.
s. katalogi, s. gadmocema
sakiTxisa.
2. rac ganuwyvetliv meordeba;
ganuwyveteli.
s. mecadineoba, s. mkurna
loba. s. dakvirveba.
sistematikuri sxvaa (ix.
sistematika).
sistematiuri Scd.
sistemizAcia [fr. systemati
sation] sistemaSi moyvana
ri
same.
mopovebuli masalebis s.,
mecnierul dakvirvebaTa s.
sistemAtika biologiuri
mecniereba, romelic axdens
mcenareTa da cxovelTa
kla
sifikacias.
sistematikuri.
s. jgufebi, s. kategori
e
bi.
sistematiuri, sistemuri

sxvaa (ix. sistema).

sQstola [berZ. systol]
(anat.) gulis moqmedebis
erT-erTi faza SekumSva.
sQti [ingl. City] 1. did
britaneTSi: mniSvnelovani,
priviligirebuli
qa
la
qi,
romelSic aris sa
e
pis
ko
poso kaTedra, an ro
melsac
miRebuli aqvs samefo si
geli.
2. aSS-Si: adgilobrivi TviT
mmarTvelobis mqone, cotad
Tu bevrad mniSvnelovani
qa
laqi.
situAcia [fr. situation] Seq
mnili pirobebis erTob
li
oba; garemoeba, mdgoma
re
o
ba.
siUita [fr. suite] musika
luri nawarmoebi, rome
lic
Sedgeba ramdenime damo
u
ki
debeli, magram sa
erTo ide
ur-poeturi Ca
fiqre
biT da
kavSirebuli na
wi
li
sa
gan.
suita Scd.
siUJet-i [fr. sujet] erTob
li
oba moqmedebaTa, ambebisa,
rac Seadgens mxatvruli
na
warmoebis ZiriTad Sina
arss.
piesis s., s.-is ganviTa
re
ba.
siuJeturi.

-479 s. qarga, s. mTlianoba.

suJeti, suJeturi Scd.
siUrpriz-i [fr. surprise] mo
ulodneli saCuqari, mou
lodneli sasiamovno amba
vi.
sasiamovno s.
surprizi Scd.
siureAlizm-i [fr. surralisme
ze
realizmi] erT-erTi uki
du
resi formalisturi mi
mar
Tuleba, romelic uar
yofs gonebisa da cdis
rols xelovnebaSi da Semoq
me
debis wyaros eZebs qvecno
bi
e
rebis sferoSi (sizmrebSi,
ha
lucinaciebSi, instiqtebSi
da misT.).
sifQlis-i [< fr. saS. laT.
Siphilus < berZ. sys Rori da
philos megobari, it. eqimis
fran
kastoris (1483-1553) mi
er sifilisis Temaze da
we
rili laTinuri poemis
moqmedi piri] gadamdebi
ve
neriuli daavadeba (qarT.
sinon. aTaSangi).
skAla [laT. scala kibe] 1.
sxvadasxva xelsawyoSi: da
nayofebiani saxazavi an ci
fer
blati.
2. aTricxva sistema, romelic
miRebulia raime sidideTa
ga
sazomad, Sesafaseblad
an gansasazRvravad.

ska

skAlp-i [ingl. scalp] Tavis

kani Tmebianad.
skAlpel-i [laT. scalpellum]
patara qirurgiuli dana.
skAndal-i [fr. scandale] 1.
gaxmaurebuli samarcxvino
SemTxveva.
politikuri s.
2. aurzauri, ayalmayali, de
boSi, Cxubi, lanZRva-gi
ne
biT.
quCaSi s. atyda.
skandaluri da sas
kan
da
lo.
s. (s.) SemTxveva.
skandQreba [< laT. scando av
divar] mkafiod, damar
c
v
liT warmoTqma.
skaUtizm-i [< ingl. scaut mzve
ravi] skolisgareSe aR
zrdis erT-erTi yvelaze
gavr
ce
lebuli sistema; war
moad
gens bavSvTa da mo
zar
dTa organizaciebis mu
Sa
obis safuZvels; war
mo
iS
va
did britaneTSi me-20 s.-is
dasa
wyisSi.
skAfandr-i [fr. scaphandre <
berZ. skaph etli, navi da
anr (andros) adamiani, kaci]
hermetiuli Cacmu
lo
ba (kostiumi) myvin
Ta
ve
bis,
kos
monavtebisa, as
t
ro
nav
tebis da sxva.

ske

-480-

skeQtbord-i [ingl. skateboard skvEr-i [ingl. square] patara

skate ciguraoba da board fi
cari] gorgolaWebiani pa
tara ficari, romelzedac
orive fexiT dgebian da
ise moZraoben.
skeibordi Scd.
skeptQkos-i adamiani, ro
me
lic skepticizmiT aris
gan
msWvaluli, yvelafers
eW
vis TvaliT uyurbs.
skeptiki Scd.
skeptQcizm-i [fr. scepticisme
< berZ. skepsis ganxilva, gan
sja] 1. idealisturi fi
losofiuri
mimarTuleba,
romelic uaryofs obieqtu
ri sinamdvilis Semecnebis
Se
saZleblobebs.
2. kritikuli, undobluri
da
mokidebuleba, daeWve
ba
ri
same sisworeSi an Se
saZ
leblobaSi.
skeptikuri.
s. toni, s. damoki
debule
ba.
skEting-rQnk-i [ingl. skatingrink] mosfaltebuli mo
e
dani an xis iataki gor
go
laWebiani
cigurebiT
sarbenad.
skEtC-i [ingl. sketch monaxazi]
saxumaro Sinaarsis mqone
mcire saestrado piesa.

sazogadoebrivi baRi qa
laq
Si.
skQptra [berZ. skptra] samefo
kver
Txi monarqiuli xe
lisuflebis simbolo, ro
melic morTulia Zvirfasi
qvebiT da xraxniT, mefis
Zalauflebis erT-erTi ni
Sani.
skQf-i [ingl. skiff] grZeli
da viwro sportuli navi.
sklEra [berZ. sklra (mdedr.)
magari] (anat.) Tvalis kak
lis gareTa TeTri garsi.
sklErit-i (medic.) skleris
(ix. sklera) anTeba.
sklEroz-i [berZ. sklrsis ga
magreba] (medic.) sxvadasxva
organos avadmoyofuri gam
kvriveba, rasac iwvevs funq
ci
uri elementebis da
Rupva
da maTi Secvla Sema
er
Te
beli qsoviliT.
skOtland-Qard-i [ingl. Scot
land Yard] lon
do
nis po
li
ciis cen
t
ra
lu
ri sam
mar
T
velos sa
xel
wo
deba.
skOC-i [ingl. scotch] Sot
lan
diuri viski.
skrupulOzur-i [laT. scrup
tulosus] 1. zedmowevniT
zusti, dawvrilebiT.
2. wvrilmanuri.

-481-

skUlptor-i [laT. sculptor]

smi

da ukan; saSualebas aZlevs

sportsmens ukeTesad ga
xelovani, romelic skul
moiyenos fexebis Zala da
p
turas (qandakebas) qmnis
rac SeiZleba Sors mousvas
(qarT. sinon. moqandake).
niCbebi.
skUlptura [laT. sculptura]
2. igivea, rac diapozitivi.
xelovnebis nawarmoebi
Tixisgan an sxva masa slAlom-i [norveg. slalom]
zam
Tris sportis saxeoba
lisgan gamoZerwili, qvisa
mTidan TxilamurebiT
gan, xisgan gamoTlili an
swraf
daSveba specialurad
liTonisgan
Camosxmuli
mowyobil rTul trasaze.
fi
gura (qarT. sinon. qan

giganturi s.
da
keba).
slAqs-i [ingl. slaks (mr.)]
skulpturuli.
Sar
vali, romlis totebi
s. portreti, s. ga
mosaxu
bo
l
oSi gafarToebulia.
le
ba.
skUter-i [ingl. scooter] 1. er slEng-i [ingl. slang] _ igivea,
rac Jargoni. inglisur ena
Tadgiliani sportuli navi,
Si: sityva an gamonaTqvami,
patara gliseri, romelsac
romelsac xmaroben gar
kiduli Zrava aqvs.
kveuli profesiis, wris
2. Zravis mqone marxili; gav
adamianebi.
r
celebulia CrdiloeTis

amerikuli s.
qveynebSi (fineTSi da sxv.)
skUfia [berZ. skuphia] 1. wve smAragd-i [berZ. smaragdos]
minerali, Zvirfasi qva
ti
ani rbili qudi (Savi
mwva
ne ferisa (qarT. sinon.
an iisferi xaverdisa), ro
zur
muxti).
mel
sac atareben marTl
ma
didebeli eklesiis msa smErC-i [rus. ] (geogr.)
qariS
xali, romelic aCens
xurni.
uzar
m
azar (800-1500 m. si
maR
3. patara mrgvali ufarflo
lis) mtvris svets (xme
leT
qudi.
ze)
an
wylisas
(zRva
z
e).
slAid-i [ingl. slide sriali]
1. sarbol navSi: moZravi smiT-vEson-i [< sakuT. sax.]
Zveleburi revolveri er
T
dasajdomi, romelic niCbis
g
v
ari.
mosmis dros srialebs win

smo

-482-

smOg-i [ingl. smog < smoke kvam

moirCeodnen gar
yv
ni
le
biT).
li da fog sqeli nisli] sOker-i [ingl. soker] ase
uwodeben evropuli warmo
Savi sqeli nisli, romelic
Sobis fexburTs amerikis
warmoiqmneba bolisa da
kon
tinentze.
Wvartlisagan did qala
qebsa da samrewvelo cen sol [it. sol] musikaluri ga
t
rebSi.
mis mexuTe bgera; am bgeris
aRmniSvneli noti.
smOking-i [ingl. smoking (ja
cket)] Savi maudis pijaki, solarizAcia [< laT. solaris
ro
melsac Ria guli da ab
mziani] mziT dasxiveba
re
SumiT gawyobili grZeli
(Cve
ulebriv,
samkurnalo
ga
danakecebi aqvs.
mizniT).
snaQper-i [ingl. sniper] msro solarQum-i [laT. solarium < sol
le
li, romelic
kargad
mze] da aerosolarQumi
aris dauflebuli mizanSi
mzis abazanebis misaRebad
zustad srolas.
specialurad
mowyobili
snai peruli.
adgili.
s. srola.
soldAfon-i [rus. ]
sasnai pero.
xepre, tlanqi, ukulturo
s. kursebi.
samxedro piri.
snOb-i [ingl. snob] adamiani, saldafoni Scd.
romelic cdilobs zustad solidArul-i [fr. solidaire]
daicvas moda da e.w. kar
vinmesTan SeTanxmebuli, er
gi tonis wesebi; piri, ro
Tsulovani, megobruli.
melsac daxvewili ge
mov solQduri [fr. solide] (wign.)
nebis, manerebis da misT.
saimedo, safuZvliani.
pretenzia aqvs da amiT Ta
s. naSromi, s. ganaTleba,
vi moaqvs, qedmaRlobs.
s. mecnieri.
sOdomi da gOmora _ iTqmis sOlist-i [it. solista] momRe
di
di garyvnilebis, areulrali, musikosi an mocekvave,
da
reulobis, aurzauris Se
romelic marto asrulebs
saxeb (ori bibliuri qa
raime partias.
la
qis saxelebis mixedviT, operis s., gundis s., ba
ro
melTa mcxovreblebic ga
letis s.

-483-

solQter-i [fr. (ver) solitaire

soc

mettaepiani leqsi, romelic

Sedgeba ori oTxtaepiani
< laT. solitarius martoxela]
da ori samtaepiani stro
beWedSi, broSSi da misT.
fisagan.
Casmuli msxvili brilian
sOprano [it. soprano] 1. qa
ti.
lis yvelaze maRali sa
sim
sOlo [fr. solo] musikaluri
Rero xma.
nawarmoebi an calke partia,
2.
aseTi xmis mqone momRerali
romelic gankuTvnilia er
qali.
Ti sakravis, momRerlis an
sOsis-i [fr. soucisse] patara
mocekvavisaTvis.
wvrili Zexvi, romelic mo
soltQson-i Signeulisagan
xar
Suli (an Semwvari) iW
damzadebuli Zexvi.
meba.
solfEjio [it. solfeggio] 1.
sasiski Scd.
smenis ganviTarebuli vo
sOus
-i [fr. souce] 1. raime
ka
luri varjiSi notebis
SeWamandis sqeli wveni.
mRe
ra maTi saxelwodebis

tomatis s.
warmoTqmiT.
2. wvrilad daWrili xorci
2. saswavlo sagani, romelic
Ta da kartofiliT mom
za
gankuTvnilia moswavleTa
debuli SeWamandi.
sme
nis gansaviTareblad.

souzi Scd.
sOmbrero [esp. sombrero] es
ci
panuri
farTofarfliani sOcial-demOkrat-i so
al-demokratiuli partiis
qudi.
wevri.
somnAmbula [laT. somnus Zi
li da ambulare dadis, dae sOcial-demokrAtia [laT.
socialis amxanaguri sazo
xeteba] mTvareuli.
gadoebrivi da [berZ. demokra
somnabulizmi, somnambu
tia] erT-erTi politikuri
luri.
mimdinareoba.
sOnata [it. sonata < laT. so
social-demokratiuli.
nare JRera] musikaluri na
s.-d. partia.
warmoebi erTi an ori sak
ra
visaTvis; Cveulebriv 4 sociAlizm-i [fr. socialisme <
laT. socialis sazogadoebrivi]
an 3 nawilisagan Semdgari.
saxelmwifoebrivi da sa
sOnet-i [it. sonetto] ToTx
zogadoebrivi
wyobileba

soc

-484-

er
Tgvari.
wina
aR
m
de
g (1 s. Zv. welT
socialisturi.
aRr.).
s. wyobileba, s. partia.
spartakQada 1. didi spor
sociAlist-i _ 1. socializ
tuli Sekibreba saxelmwifo
mis mimdevari.
an saerTaSoriso masStabiT;
2. socialisturi partiis
didi fizkulturuli dRe
wev
ri.
saswauli.
2. masobrivi Sejibreba spor
sociAluri [laT. socialis]
tis sxvadasxva saxeobaSi

rac
dakavSirebulia
[Zvel romSi monaTa ajan
adamianTa
erTobliv
yebis beladis spartakis
cxovrebasTan da maT ur
(1 s. Zv. w. aR.) saxelis
Ti
erTobasTan (qarT. sinon.
mixedviT].
sa
zogadoebrivi).

saspartakiado.
s. mdgomareoba, s. dazRveva,
spartAnel-i _ iTqmis adami
s. urTierTobani.
anze, romelic metismetad
sociolOgia [fr. sociologie]
Tav
Sekavebul
cxovrebas
mecniereba adamianTa sa
ewe
va da kmayofildeba mxo
zo
gadoebis ganviTarebis
lod arsebobisaTvis auci
zogadi kanonebis Sesaxeb.
le
beli rameTi, Tavs iw
r
sociologiuri.
Tobs mkacri cxovrebiT
s. gamokvleva, s. Teoria.
(Zve
li berZnuli saxel
mw
i
spAget-i [it. spaghetti (mr.)] ita
fos

spartas

sa
x
e
l
is
liuri warmoSobis wvrili
mixed
viT, romlis mo
qala
makaroni erTgavri.
qe
e
bic
bavSvobidanve
eCve
spAzm-i [berZ. spasmos] yelis,
odnen mkacr pirobebs, amta
saylapavi milis, kuW-nawla
nobas).
vis da misT. kunTebis krun
spartanuli.
CxviTi SekumSva.
s. amtanoba.
spAring-i [ingl. sparring]
(sp.) Tavisufali sawvrTneli spekUlant-i piri, romelic
spe
kulacias eweva (qarT.
brZola.
sinon. gadamyidveli, qor
va
spArtak-i [laT. Spartacus]
Wari).
mo
nebis farTo ajanyebis
spekulanturi.
be
ladi
romis
imperiis
s. fasebi.

-485-

spe

wilebad daSlis Sedegs

spekulianti, spekulian
tal
Ris sigrZis, anu fenis
turi Scd.
mi
x
ed
viT.
spekulAcia [laT. speculatio
mzis s., s.-is ZiriTadi fe
daz
verva, farulad daTva
nebi.
liereba] saqonlis Ses
speqtruli.
yidva da ukanono gayidva
s. xazebi, s. analizi.
uf
ro Zvirad.
spektri, spektruli, speq
t
spekulaciuri da saspeku
raluri,
spektraluri
Scd.
la
cio.
speciAlist-i [fr. specialiste]
s. fasebi, s. saqoneli.
adamiani, romelsac spe
spekuliacia, spekuli
aci
ci
aluri codna aqvs mec
uri, saspekuliacio Scd.
ni
erebis an teqnikis raime
speleolOgia [berZ. spelaion
dar
gSi.
gamoqvabuli da logos moZRv
saavtomobilo trans
por
re
ba] mecniereba, romelic
tis
s.
Se
iswavlis gamoqvabulebs,
speciAlur-i [laT. specialis] 1.
mRvi
meebs.
gansakuTrebuli, sagangebo
spermatozOid-i [berZ. sper
daniSnulebisa.
ma (spermatos) Tesli, zon
s. Senoba.
cxoveli da eidos saxe)
2. mecnierebis, teqnikis, xe
mam
robiTi sasqeso ujre
di
lov
nebis raime calke dar
(qarT. xalx. sinon. muWu
gTan
dakavSirebuli.
ri).
s. saswavlebeli.
spEqtakl-i [fr. spectacle]
specQfika
[laT.
specificus
Teatraluri warmodgena.
Taviseburi] sagnis, mov
sadi plomo s.
le
nis
damaxasiaTebeli
spektakli Scd.
Taviseburebani, rac
mas
spEqtr-i [laT. spectrum]
sxvebisagan ganasxvavebs.
(fiz.) raime sididis yve

samecniero muSaobis s.,

la
mniSvnelobaTa
er
enaT
mcnierebis s., leqsi
ko
Tob
lioba. mag; optikuri
g
r
afiis
s.
speqtri, romelic warmo
specifikuri.
ad
gens
raime
sinaTlis
wamlis s. suni.
calkeul Semadgenel na
specifiuri Scd.

spi

-486-

spQdvei [ingl. speedway, samo spirQtizm-i [laT. spiritus su

tociklo treki] (sp.) mo
tociklebiT rbola widian
trekze; agreTve rbola yi
nulze, miwis an balaxis
trekze.
spidOmetr-i [ingl. speedome
ter] xelsawyo, romelic
gviC
venebs avtomobilis, mo
to
ciklis moZraobis siC
qa
res, agreTve mis mier gav
lil manZils.
spQker-i [ingl. speaker] 1.
parlamentis Tavmjdomare.
2. aSS-Si: warmomadgnelTa
palatis Tavmjdomare.
3. (sp.) krivSi: piri, romelic
ma
yurebels ucxadebs msaj
Ta gadawyvetilebas.
spQning-i [ingl. spining]
sportuli saTevzao xel
sawyo, romlis saSualebi
Tac ankess Sors isvrian.
spQral-i [laT. spiralis < spira
Runi, xveuli] 1. (maTem.)
brtyeli mrudi (usasru
lo) xazi, romelic Tanda
TanobiT sididiT rig mzard
bruns akeTebs wertilis an
RerZis garSemo.
2. WanWikisebri xazi.
3. mavTuli an zambara, rome
lic erT-erT am xazis mag
varadaa moxrili.

li] micvalebulTa su
le
bis gamoZaxeba da maTTan
urTierTobis damyareba.
spirituAlizm-i [< laT. spiri
tualis sulieri] re
li
gi
urfilosofiuri, ide
a
listuri
moZRvreba, ro
me
lic suls
ganxilavs ro
gorc si
nam
d
vilis pirvel sa
wyiss, gan
sakuTrebul us
xe
ulo sub
stancias, ro
me
lic arsebobs
mate
ri
is ga
re
Se da misgan
damo
u
ki
deb
lad.
splQn-i [inlg. spleen elen
Ta] (wign.) sevda, naR
ve
li, mowyeniloba (s.-s Zve
lad, xsnidnen
elenTis
daavadebiT).
spOnsor-i [ingl. sponsor]
fir
ma, organizacia (zog
jer kerZo piric), rome
lic
kisrulobs
raime
RonisZiebis Catarebas, ri
same mowyobas Tavisi da
finansebiT.
spontAnur-i [laT. spontaneus
TviTneburi] garegani gav
le
nis gareSe, TavisTavad,
Sinagani mizezebiT warmoq
mnili.
spOra [berZ. spora Tesli] zo
gi mce
nareuli organizmis
(wyal
mcenareebis, sokoebis,

-487xav
sebis) mikroskopuli Ca
na
saxi, romelic saWiroa ma
Ti gamravlebisa da gavrce
lebisaTvis.
sporAdul-i [< berZ. sporadi
kos gafantuli] rac dro
dadro (aqa-iq) iCens Tavs;
aramudmivi, arasayovelTao.
spOrt-i [ingl. sport] fizikuri
varjiSi organizmis gan
sa
viTareblad da ga
sakaJeb
lad; Cveulebriv aqvs Se
jibrebis xasiaTi.
sacxenosno s., saavtomo
bi
lo s.
sportuli da sasporto.
s. kostiumi, s. inventari.
sportiuli Scd.
spOrtsmen-i [ingl. sports
man] piri, romelic sis
te
matiurad misdevs sports.
sprQnt-i [ingl. sprint] (sp.)
Se
jibreba mokle dis
tanci
aze (sirbilSi, ci
guraobaSi,
velosportSi da misT.).
sprQnter-i [ingl. sprinter]
sportsmeni, romelic sprin
t
Sia daostatebuli.
sprinteruli.
s. rbola, s. siCqare (Sdr.
staieri).
stabilizAcia [laT. stabilis
myare, mdgradi] risame mya
ri, ucvleli mdgomareobis

sta

Seqmna; risame ganmtkiceba.

fasebis s., ekonomikis s.
stabQluri [laT. stabilis]
mudmivi, ucvleli; mtkice,
myari, mdgradi.
s. fasebi, s. mdgomareoba.
stagnAcia [laT. stagno vaCereb,
umoZraos vxdi] 1. (ekon.)
warmoebis, vaWrobis
da
misT. Seneleba, Seferxeba.
2. (medic.) venuri sisxlis
Segubeba.
stAdia [berZ. stadion (sigrZis
sazomi)] safexuri, perio
di risame ganviTarebaSi,
gan
viTarebis faza.
pirveli s., bolo s.
stadiuri.
s. ganviTareba.
stadialuri Scd.
stadQon-i [berZ. stadion as
pare
zi, moedani sirbilSi
Sejib
rebisaTvis] _ nage
bo
ba sportuli Se
jib
re
bi
saT
vis; Sedgeba fexbur
Tis
min
dvrisa da sar
beni bi
li
ke
bisagan da gar
Semor
tymu
lia ma
yu
re
bel
Ta tri
bunebiT.
staQer-i [ingl. stayer] (sp.)
sportsmeni, romelic da
os
tatebulia grZel dis
tan
ci
aze SejibrebaSi (sir
bil
Si,
ciguraobaSi, av
to
s
portSi

sta

-488-

da sxv.). Sdr. sprinteri.

staieruli.
s. distancia.
stalAgmit-i [< berZ. stalagmos
wveTi] gamoqvabulis Ziri
dan konusisebur svetebad
aR
marTuli Sverili, rome
lic warmoqmnilia TaRidan
Ca
monadeni kiriani wylis
wve
Tebisagan (Sdr. stalaq
ti
ti).
stalAgnat-i [< berZ. stalagmos]
da stalAqton-i [berZ.
stalaktos] _ gamoqvabulSi: sta
laqtitisa da stalagmitis
SeerTebiT
warmoqmnili
sve
ti, romelic gaCenilia
Camo
naJoni kiriani wylis
wve
Tebisagan.
stalAqtit-i [berZ. stalaktos
CamonawveTi] gamoqvabulis
TaRidan konusisebr svetad
CamogrZelebuli Sverili,
ro
melic warmoqmnilia Ca
moJonil kiriani wylis
wve
Tebisgan. (Sdr. stalag
miti).
stalaktiti Scd.
stAndart-i [ingl. standard]
1. ti pobrivi nimuSi, rasac
zo
mis, formis, xarisxis da
misT. mixedviT unda See
sa
bamebodes raime nawarmi;
ri
same sazomi, niSani, norma,

safuZveli.
saxelmwifo s.
2. (gadat.) araoriginaluri
ram; Sabloni, trafareti.
standartuli 1. stan
dar
tis Sesaferisi; ti pobrivi.
s. detalebi, s. aveji.
2. (gadat.) Sablonuri, tra
faretuli.
s. Temebi, s. pasuxi.
standartiuli Scd.
stAnica [rus. ] _ ka
zak
Ta didi sofeli.
stApel-i [holand. stapel]
wyli
saken daqanebuli be
to
nis moedani gemebis asagebad
da wyalSi CasaSvebad.
stAJ-i [fr. stage] SromiTi
saqmianobis xangrZlivoba.
25 wlis s.
stArt-i [ingl. start] 1. sawyisi
momenti (siswrafeSi) spor
tuli Sejibrebis an saf
reni aparatis afrenisa.
starts aiRebs daiwyebs
Sejibrebas.
2. adgili, saidanac iwyeba
Sejibreba raime manZilis
dasafaravad.
morbenlebi s.-ze dadgenen.
(Sdr. finiSi).
sastarto.
s. moedani, s. pistoleti,
s. raketa.
stArter-i [ingl. starter] 1.

-489piri, romelic startis sig

nals iZleva.
2. eleqtro agregati avto
mo
bilis, TviTmfrinavis da
misT. Zravas asamuSaveb
lad.
stAtia [rus. ] 1. kre
bulSi, JurnalSi an ga
zeTSi moTavsebuli mcire
moculobis publicisturi
an mecnieruli nawarmoebi.
2. nawili, Tavi, paragrafi
iuridiul dokumentSi,raime
sabuTSi, siaSi, leqsikonSi
da sxv.
stAtika [berZ. statike] 1.
meqanikis nawili, romelic
sxeulis wonasworobis ka
no
nebs swavlobs.
2. mosvenebiTi, wonasworobis
mdgomareoba (Sdr. dina
mi
ka).
statikuri.
s. Teoria, s. wneva, wylis
s. done.
statiuri Scd.
stAtist-i [< berZ. statos
mdgo
mare] usityvo role
bis semsrulebeli. msa
xio
bi, masobrivi scenebis mo
nawile.
statQstika [ingl. statistic
< laT. status mdgomareoba]
1. mecniereba, romelic
swavlobs
raodenobriv

sta

cvli
lebebs adamianTa sa
zogadoebasa da saxalxo
meurneobis ganviTarebaSi.
sasoflo-sameurneo s.
2. masobriv movlenaTa aR
ri
cxva am mecnierebis meTo
dis gamoyenebiT.
statistikuri
s. monacemebi, s. cifrebi.
statistiuri Scd.
statistQkos-i statistikis
specialisti.
stAtor-i [laT. stator uZravad
mdgomi] eleqtruli man
qa
nis (generatoris, Zravas)
uZravi nawili, romlis Sig
niTac brunavs rotori.
stAtua [laT. statua] adamianis
an cxovelis qandakeba, ro
melic naturaluri zomisaa
an masze didia.
statUet-i [statuette] patara
statua; Cveulebriv iyeneben
oTaxis samkaulad.
faifuris s.
statuetka Scd.
stAtus-i [laT. status mdgoma
reoba, viTareba] saer
Ta
Soriso samarTalSi: sa
mar
Tlebrivi mdgomareoba.
di plomatiuri s, par
la
mentis wevris s.
statuti sxvaa (ix.).
stAtus-kvo [laT. status quo]

sta

-490-

saerTaSoriso samarTalSi:
raime garkveul momentSi
(winaT an amJamad) arsebuli
mdgomareoba.
status-qvo Scd.
stAtut-i [laT. statut] wes
deba. debuleba risame.
ordenis s.
statusi sxvaa (ix.).
staciOnar-i [laT. stationarius
mdgomare, uZravi] 1. sta
ci
onaruli (mniSvn. 1) ti pis
da
wesebuleba.
2. sawolebiT aRWurvili
sam
kurnalo dawesebuleba;
sa
avadmyofo (gansxvavebiT
poliklinikisgan).
s.-Si moTavseba.
stacionaruli 1. mudmivi,
aramoZravi.
s. biblioTeka, s. kino
Te
atri.
2. rac dakavSirebulia saa
vad
myofoSi
xangrZliv
yof
nas
Tan (sapirisp. ambu
la
toriuli).
s. mkurnaloba.
stacionaluri Scd.
stEla [berZ. stele] qvis fi
la, romlebzec warwera an
re
liefuri gamosa
xulebe
bia.
stelisa.
stelasi, stella Scd.
stElaJ-i [germ. Stellage] ram

denime sarTulad gamar

Tu
li Taroebi.
biblioTekis s.-ebi.
stEnd-i [ingl. stand] dafa,
romelzec
gamofenilia
sxva
dasxva eqsponati, saga
ni.
sagamofeno s., wignebis s.
sastendo: sastendo srola
srola sanadiro an sas
porto TofiT mfrinavi
samizne TefSebisaTvis.
stenOgrama
[berZ.
stenos
viw
ro da gramma aso]
stenografiuli Canaweri.
moxsenebis s. Canaweri.
stenogrAfia [berZ. stenos
viwro graph vwer] gan
sakuTrebuli niSnebisa da
Semoklebebis gamoyenebiT
zepiri metyvelebis swra
fad Caweris wesi.
s.-is kursebi.
stenografiuli.
s. Canaweri, s. sistema,
s. angariSi, parlamentis
sxdo
mis s. masalebi.
stenografuli Scd.
stenogrAfist-i steno
gra
fiis specialisti.
stenokArdia [berZ. stenos
viw
ro da kardia guli] (me
dic.) mwvave tkivilis Se
teva gulis areSi; gulis
an
gina.

-491-

stEp-i [rus. ] utyeo,swo

ri, balaxiT dafaruli siv
rce mSrali havis zonaSi.
stereOti p-i [berZ. stereos ma
gari da typos anabeWdi] 1.
li
Tonis mTliani sabeWdi
forma, romelic warmoad
gens anawyobis an kliSes
pirs, iyeneben didtiraJian
gamocemebisaTvis.
2. gadat. (wign.) igivea, rac
tra
fareti.
stereoti puli rac xSirad
meordeba; ucvleli, Sab
lo
nuri, trafaretuli.
s. fraza, s. pasuxi.
sterilizAcia [fr. sterilisa
tion] da sterilQzeba 1.
mikroorganizmebis mospoba
duRiliT, gamoxarSviT, qi
mi
ur
nivTierebaTa
ze
moqmedebiT da sxv. saSua
lebiT.
qirurgiuli instrumente
bis s., rZis s.
2. adamianis an cxovelis ga
nayofierebis unaris mos
poba.
sterQluri [laT. sterilis]
sterilizaciis gziT gaw
men
dili, damuSavebuli.
s. binti, s. bamba.
stQl-i [fr. stile < berZ. sty
los]

1.
xelovnebaSi:

sti

mxat
v
rulad
gaformebis
damaxasiaTebeli niSan-Tvi
sebaTa erToblioba.
Tanamedrove arqiteq
tu
ruli s.
2. qcevis an moqmedebis manera,
Tavisebureba.
xelmZRvanelobis s., mu
Sa
obis s.
3. enobrivi xerxebis er
Tob
li
oba; enobrivi Ta
vi
sebu
rebani.
daviT kldiaSvilis mwer
lu
ri s., vaJas poeturi s.
4. welTaRricxvis sistema.
Zveli s., axali s.
stiluri.
s. nairsaxeoba, nawarmoebis
s. Tavisebureba.
stQlb-i [berZ. stilb vkaSkaSeb,
vbrwyinav] sinaTlis si
kaS
kaSis saerTaSoriso er
Teuli.
stQlet-i [it. stiletto] sam
wax
nagovani piris mqone pa
tara xanjali.
stilizAcia [fr. stylisation] da
stilQzeba xelovnebaSi:
raime stilis (mniSvn. 1.)
for
mebis mibaZva.
Zveli miniaturebis s.
stQlist-i saliteraturo
enis kargi mcodne; piri, ro
melic asworebs raime na
warmoebis stils (ix. sti

sti

-492-

li, mniSvn. 3.).

gazeTis s.
stilQstika [fr. stylistique]
1. mecniereba, romelic Se
iswavlis mxatvrul nawar
moebTa stils.
2. enaTmecnierebis nawili,
ro
melic Seiswavlis gamom
xatvelobiT saSualebebs.
stilistikuri da (dasaS
ve
bia) stilisturi.
s. dakvirveba, s. Tavi
sebu
re
bani.
zogjer `stilisturs~,
`stilistikurs~ xmaroben
`stiluris~ (ix. stili) ga
gebiT, rac Scd.
stQmul-i [laT. stimulus] ra
ime moqmdebisaTvis xalisis
aRmZvreli mizezi; biZgi.
Sromis nayofierebis gaz
r
dis s.
sti pEndia [laT. stipendium
ja
magiri, xelfasi] yo
vel
Tviuri fuladi dax
ma
reba, romelic eZlevaT
studentebs, aspirantebs.
sasti pendio.
s. fondi.
stependia Scd.
sti pendQat-i moswavle,ro
melic sti pendias iRebs.
sti pendianti, stependianti
Scd.
sti plCEiz-i [ingl. steplechase]

(sp.) rbena an doRi grZel

distanciaze dbrkolebaTa
gadalaxviT.
stiUard-i [ingl. steward]
oficianti samgzavro gem
ze
an TviTmfrinavSi; bort
gamyoli.
stiuArdesa [ingl. stewardess]
stiuardi qali.
stQqia [berZ. stoicheion ele
menti] 1. antikur fi
lo
sofiaSi: bunebis erT-erTi
ZiriTadi elementi (haeri,
wyali, miwa an cecxli), ro
melic bunebis yvela mov
lenis safuZvlad miaC
n
daT.
2. bunebis mZlavri movle
na, damangreveli Zala (qa
riSxali, xanZari, wyaldi
doba, miwisZvra da misT.).
sxvanairad: stiqioni.
3. (gadat.) visime moqmedebis,
cxovrebis, kargad cnobili,
sayvareli saqme, are, gare
mo.
stQqiuri 1. stiqiiT (sti
qi
oniT) gamowveuli.
s. ubedureba.
2. Segnebuli xel
mZ
R
vane
lo
bis gare
Se mimdinare; ara
orga
nizebuli.
s. gamosvlebi.
stoQkos-i [stoikos] 1. stoi
cizmis mimdevari.

-4932. (gadat.) gaWirvebisa da gan

sacdelis mtkiced amtani
adamiani.
stoQcizm-i [aTenSi porti
kis (karibWe) Stoa-s saxel
wo
debis mixedviT, sa
dac
aswavlida
filosofosi
ze
noni] 1. erT-erTi mniS
v
ne
lovani
filo
sofiuri
mim
dinareoba Zvel saberZ
neTSi (warmoiSva Zv. wel
TaRr. me-7 s,-is bolos).
2. (gadat.) gaWirvebisa da gan
sacdelis didi amtano
ba.
stomAtit-i [berZ. stoma (sto
matos) piri] (medic.) piris
lorwovani garsis anTeba.
stomatolOgia [berZ. stoma
(stomatos) piri da logos moZ
R
vreba] medicinis dargi,
ro
melic Seiswavlis kbi
le
bis, piris Rrus, ybebisa
da saxis daavadebebs.
stomatologiuri.
s. poliklinika.
stOper-i [ingl. stopper] (sp.)
fexburTSi:
centraluri
mcveli.
stratEgia [berZ. strategia]
1. omis momzadebisa da
warmoebis, didi samxedro
obi
eqtebis Catarebis mec
niereba da xelovneba.
2. (gadat.) sazogadoebriv-po

str

litikuri brZolis xelm

ZRvanelobis xelovneba.
3. (sp.) iTqmis TamaSis sis
te
mis Sesaxeb, romlis dro
sac calkeuli svlebi, kom
bi
naciebi keTdeba saerTo,
winaswar mofiqrebuli geg
mis mixedviT.
stratQsfero [laT. stratum
fena,Sre da berZ. sphaira bur
Ti, sfero] dedamiwis qer
qis zeda nawili, romelic
naleqi qanebisagan Sedgeba.
stratOsfero [laT. stra
tum fena,
Sre da berZ.
sphaira bur
Ti, sfero] at
mosferos zeda fena (zRvis
donidan 8-12 km), romelic
troposferos zeviTaa.
strEs-i [ingl. stress daZabva,
daZabuloba] organizmis
daZabuli mdgomareoba, ro
melic warmoiqmneba ara
xel
sayreli mizezebis (si
ci
vis, SimSilis, travmis da
misT.) sapasuxod.
stresuli.
s. mdgomareoba.
strQptiz-i [ingl. strip-tea
se] warmodgena, romel
Sic msaxiobi qali Tan
da
TanobiT ixdis tanisamoss,
SiS
vldeba.
strOpeb-i [ingl. strop (mx.)]
spe
cialuri boWkosagan

str

-494-

dag
rexili Tokebi, romle
gi Teatraluri koleqtivis
saxelwodeba.
biTac adamiani (an tvirTi)
Teatris s., saopero s.
Camoekideba gaSlil para
4. sawarmo, romelic uSvebs
Suts.
kinofilmebs
(sxvanairad:
strOf-i [berZ. strophe] leq
kinostudia).
s
Si
Sinaarsobrivad
da

dokumenturi filmebis s.
ritmulad gaerTianebuli
5. specialuri sadgomi, sadac
ramdenime striqoni.
warmoebs radio- an te
le
strofuli.
gadacemebi (radio-stu
dia,
s. leqsi, poemis s. agebu
te
l
e
s
tudia).
leba.
6. sawarmo, sadac xdeba xmis
strUqtura [laT. structura]
Cawera gramofonis fir
fi
risame Semadgene
li na
wi
taze an magnitofonis fir
le
bis
ur
TierTmimarTeba
ze.
(qarT. sinon. age
buleba,
xmis Caweris s.
wyoba, aRnagoba.
niadagis s., enis s., orga subQeqt-i [laT. subictum] 1.
(filos.). adamiani, ro
gorc
ni
zaciuli s.
materialuri sam
ya
ros Sem
struqturuli.
c
n
o
b
eli
da
gar
d
am
qmn
eli;
s. cvlilebebi, s. Tavi
se
pirovneba (sapirisp. obieq
bu
rebani. s. analizi.
ti).
struqturaluri Scd.
2. (log.) msjelobis sagani.
stUdent-i [laT. studens (stu
3. (gramt.). qvemdebare.
dentis) mecadine] umaRlesi
subiEqturi 1. (filos.).
saswvleblis moswavle.
subieqtis damaxasiaTebeli;
studenturi.
pi
raduli.
s. wlebi, s. cxovreba.

s.
cnobiereba, s. gancda.
stUdia [it. studio] 1. mxatvris
2. araobieqturi, miker
Zo
e
bi
an moqandakis saxelosno.
Ti.
2. saswavlebeli, romelic
s. Sexeduleba, s. midgoma.
mxatvrebs an msaxiobebs am
subieqtiuri Scd.
zadebs.
saTeatro s., qoreogra
fi subieqtQvizm-i piraduloba,
mikerZoeba, obieqturobis
uli s.
arqona.
3. axalgazrda msaxiobTa zo

-495-

subkontQnent-i [laT. sub qveS

suv

saerTo safuZveli.
2. (biol.) sakvebi ga
re
mo
da ix. kontinenti] konti
(Cve
u
lebriv,
mikro
o
r
g
a
n
iz
nen
tis didi geografi an po
mebisaTvis).
litikuri nawili.
3.
(lingv.) enaTa Seswavlis
samxreT-aRmosavleT aziis
dros: ena, romelic ga
mo
s.
dev
n
a
meore
enam,
magram
ro
sublimAcia [laT. sublimo va
melmac garkveuli gavlena
maRleb] (qim., fiz.) myari
moaxdina am ukanasknelze.
niv
Tierebis
airisebur
mdgo
mareobaSi
gadasvla substratOsfero [laT. sub
qveS da stratosfero]
(Txevadi mdgomareobis ga
atmosferos fena, roemlic
mo
tovebiT); aqrola.
stratosferos
gamoyofs
subordinAcia [laT. su
tro
p
osferosagan.
bordinatio] (wign.) ufro
se
bisadmi
umciresobis subtQlur-i [fr. subtil] (sa
ub.) nazi agebulebisa (iTq
sam
saxurebrivi daq
vemdeba
mis adamianze).
rebis mkacri sistema, sam
sa
xurebrivi disci p
li
nis sUbtitr-i [laT. sub qveS da
fr. titre titri] kinofilmis
dacva.
kadris qveS warwera, rome
subsQdia [laT. subsidium]
lic ucxo enis mokle Tar
fuladi an nivTieri dax
gmans warmoadgens.
ma
reba, romelsac saxel
m
wifo uwevs adgilob
riv subtropQkebi [laT. sub qveS
da tropikebi] dedamiwis
or
ganoebs, firmebs, calke
sfe
ros ori fizikur-ge
ul pirebs an sxva sa
xel
o
g
r

a
fiuli zona, rom
le
mwifoebs.
bic CrdiloeTiTa da samx
skolas gamouyves saxelm
reTiT akravs tro
pikebs.
wi
fo s.
subtropikuli.
sufsidia Scd.
s. hava, s. kulturebi.
substAncia [laT. substantia
arsi] risame safuZveli, suvEnir-i [fr. souvenir] sa
max
sovro nivTi; saxsovari,
arsi.
sa
C
uqari.
sUbstrat-i [laT. substratum]
s.-ebis maRazia.
1. (filos.) raime movlenaTa
suveniruli.

suv

-496-

s. nawarmi.
sasuveniro.
s. maRazia.
suvEren-i [fr. souverain]
umaRlesi
Zalauflebis
mpyro
beli.
suverenQtet-i [germ. Souver
nitit < fr. souverainite] sa
xel
mwifos sruli damou
kidebloba.
suverEnuli suverenitetis
mqone (saxelmwifo).
sukulEnteb-i [< laT. succulen
tus wvniani] mravalwlovani
gvalvagamZle
mcenareebi
(kaqtusi, aloe, agava da
sxv.), romelTac axasiaTebs
wyliT mdidari xorciani
foT
lebi an Reroebi.
sUlTan-i [Turq. sultan < arab.]
aRmosavleTis zogi musli
muri qveynis monarqis ti
tuli.
sUmo [iap.] _ iaponuri erov
nuli Widaoba.
sUna [arab. sunna] muslimanuri
`wminda Tqmuleba~; Sedge
ba ramdenime aTasi moTx
robisgan, romlebic miewe
re
ba mahmads.
sUnizm-i _ islamis mimarTu
leba, romelic yuranTan
er
Tad sunasac aRiarebs
(Sdr. Siizmi).

super... [laT. super zeviT, -ze,

zemoT, Tavze] pirveli Se
madgeneli nawili rTuli
sityvebisa, romelic aRniS
navs:
1. mTavars, meTaurobiT.
superrazmi.
2. umaRles xarisxs, umaRles
Tvi
sebas an maRal gaZ
li
e
rebul moqmedebas.
superlaineri, supermo
du
ri.
supermArket-i [ingl. super
market < super... zeviT, -ze
da market bazari] didi
(Cve
ulebriv produqtebis)
TviT
momsaxurebis maRazia,
uni
vermaRi.
supErmen-i [ingl. superman ze
adamiani] 1. adamiani, ro
melic darwmunebulia Ta
vis upiratesobaSi sxva
ada
mianebTan
SedarebiT;
zeadamiani.
2. daumarcxebeli, mouxel
Te
beli gmiri deteqtivisa, ki
nomebrZolisa da sxv.
sUperyda qaRaldis yda,
romelic Semokruli aqvs
wigns garedan.
sUra [arab. sra] muslimanTa
wminda wignis yuranis
cal
keuli Tavi.
surdokAmera [laT. surdus yru

-497-

sqe

da kamera] kosmonavtikaSi:
la wertili Tanabrad aris
bge
raTSeuRweveli kedle
daSorebuli
centridan;
bis mqone sadgomi, romel
aseTi formis mqone sxeuli;
Sic momavali kosmonavtebi
birTvi.
s.-s radiusi, dedamiwis s.
im
yofebian xolme martoo
2. (wign.) risame moqmedebis,
ba
Si xangrZlivi drois gan
gav
rcelebis are.
mav
lobaSi (maTi SerCevisa
momsaxurebis s., gavlenis
da wvrTnis dros).
s.-ebi.
surOgat-i [laT. surrogatus
sferuli (mniSvn. 1-isaT
sxvis nacvlad moTavsebuli]
vis).
1. risame Semcvleli, ro
mel
sac namdvili sagnis, s. zedapiri, s. sxeulebi,
s. ekrani, s. linza.
produqtis mxolod zo
gi
sferiuli. Scd.
er
Ti Tviseba aqvs.
sfQnqs
-i [berZ. sphinx] 1. Zv. eg
2. (gadat.) yalbi, fal
sifici
vip
teSi: uzarmazari qvis fi
re
buli ram.
gura
adamianis Ta
vis mqone
sUtreb-i [sanskr.] Zv. in
mwoliare lomi (faraonis
duri wminda (saRmrTo) da
Zlierebis gansaxiereba).
iuridiuli (Semdeg, agreTve,
2. berZnul miTologiaSi:
samedicino) wignebi, traq
frTo
sani arseba, romelsac
tatebi.
tani lomisa aqvs, Tavi da
sUfizm-i [< arab.] mahma
mker
di qalisa.
dianobis mistikur-asketuri
3. (gadat.) saidumloebiT mo
mimarTuleba, romelic me-8
culi vinme an rame.
saukuneSi warmoiSva.
4. viwrocxviriani maimuni pa
sUfiqs-i [laT. suffixus bolos
vianebis saxisa.
mimagrebuli] (gramat.)
5. erTgvari pepela.
si
tyvis Ziris Semdeg mo
Tavsebuli afiqsi; bolo sqEma [berZ. schema garegnoba,
forma] 1. naxazi, romelic
sarTi.
gamoxatavs risame mo
wyo
suflQor-i [fr. souffleur]
bilobas, nawilebis urTi
mo
karnaxe (TeatrSi).
erTkavSirs.
sfEro [berZ. sphaira] 1. dax
televizoris s.
Suli zedapiri, romlis yve
2. risame gadmocema, aRwera

sqe

-498-

zo
gadad.
3. mxatvruli nawarmoebis
nawarmoebis s.
(romanis, moTxrobis, ki
no
sqemuri da sqematuri.
suraTis ...) calkeuli epi
telefonis aparatis s. na
zodi.
xazi., romanis s. gadmocema.
gamoTxovebis s., dasamax
sqematiuri Scd.
sov
rebeli s.-ebi.
4.
Teatraluri
moRvaweoba;
sqemAtizm-i gaubraloeba,
Teatri, s.-is ostatebi.
tra
faretuloba azrovne

s.-is novatori k. mar

ja
ba
Si, risame gadmocemaSi,
niS
vili.
ga
mosaxvaSi.

scenuri da sasceno
sqQzma [berZ. schisma] marT
(mniSvn. 1,4-isaTvis).
l
madidebel da kaToli
kur

s. garegnoba,s. monacemebi, s.
ek
lesiaSi:
gan
xeTqileba,
metyveleba, s. xelovneba.
er
Tiani eklesiidan raime
scEnar-i [it. scenario] li
nawilis gamoyofa.
teraturul-dramatuli na
sqolAstika [berZ. scholastikos
warmoebi, romlis mi
xed
vi
swavluli] formaluri,
Tac
idgmeba
kinofilmi.
cxovrebasa da praqtikas
sascenaro.
mo
wyvetili codna; usagno
s. masala, s. fakulteti.
msjeloba.
sqOlio [berZ. scholion]
SeniSvna, ganmarteba, ro
t
me
lic ZiriTadi teqstis
qveS, gverdis qveda nawilSi
tAbel-i [germ. Tabelle < laT.
aris moTavsebuli.
tabella cxrili] specialuri
scEna [laT. scaena < berZ. skene
dafa
muSa-mosamsaxureTa
karavi] 1. Teatraluri war
gamocxadebisa da iqidan
modgenisaTvis gankuTvnili
wasvlis
aRricxvisaTvis;
amaRlebuli moedani.
am dafaze dakidebuli Je
mbrunavi s., klebis s.
tonebi.
2. piesis yoveli moqmedebis
metabele _ sawarmos, da
we
calkeuli nawili; ga
mosv
se
b
u
l
ebis
muSaki,
romelic
la.
tabuliT aRricxavs sa
mu
pirveli moqmedebis fi
na
Sa
o
ze
gamocxadebas
da
iqi
luri s.

-499dan wasvlas.
metabelisa.
metabelesi Scd.
tAbldot-i [fr. table dhte]
sastumroSi, restoranSi,
pan
sionSi: saerTo sufra,
sa
dac sauzme, sadili da
sxv. moaqvT garkveul dros
da saerTo menius mixedviT
yvelasaTvis.
tAblo [fr. tableau suraTi;
dafa] specialuri fari
an ekrani, romelzedac qvey
ndeba sxvadasxva Suquri
in
formacia.
stadionis t., vagzlis t.
tAbu [polinez. tabu] 1. pir
velyofil xalxebSi: raime
sityvis, moqmedebis, sagnis
akrZalva, romlis darRveva
crumorwmuneobrivi
war
mod
genis mixedviT TiTqos
ga
moiwvevs ubedurebas, ze
bu
nebrivi Zalebisagan mov
lenil sasjels.
2. saerTod raimes mkacri ak
r
Zalva.
t. daado, yvelasaTvis es
iyo t.
tabUret-i [fr. tabouret] xis
ubralo uzurgo skami.
taburetka Scd.
tAverna [it. taverna] _ italiasa
da zog sxva qveyanaSi: sami
kitno, traqtiri.

tak

tavtOgrama [berZ. tauto igive

da gramma Cawera] leqsi,

romlis yvela sityva erTi
da imave asoTi iwyeba.
tavtolOgia [fr. tautologie
< berZ. tauto igive da logos
sityva] 1. imavis gameoreba
sxva sityvebiT.
2. logikaSi msjeloba, ro
melSic qvemdebare igiveo
biTia Semasmenlisa.
tavtologiuri.
t. epiteTi.
tAiga [Turq., iakut.] xSiri,
ZiriTadad wiwvovani tye
evropis, aziis da amerikis
CrdiloeT nawilSi, ru
seT
Si.
cimbiris t.
taQfun-i [ingl. typhoon < Cin.]
ga
manadgurebeli qariSxa
li, grigali, romelic icis
samxreT-aRosavleT aziaSi
da wynari okeanis dasavleT
nawilSi (iaponiaSi, CineTSi
da sxvagan).
takElaJ-i [germ. Takelage <
holand.] 1. gemis yvela
gemsarTavi afrebis marTvis
mowyobiloba.
2. gemis xelsawyoebis (gem
sarTavebis, tro
se
bis) er
Tob
lioba tvir
Tis awevisa
da gada
ad
gi
le
bisaTvis.

tal

-500-

tAlant-i [berZ. talanto] 1.

lizebuli masala, romel

sac deben WrilobaSi,Rru
Si
gan
sakuTrebuli niWi.
sisxldenis
SesaCereblad
2. antikur samyaroSi gavr
an Cirqis Sesawovad.
ce
lebuli fulis yvelaze
tAngens-i [laT. tangens Semxebi]
didi erTeuli.
(maTem.) maxvili kuTxis
talQon-i [laT. talio (talio
trigonometriuli funqcia,
nis) SurisZieba, Tavisi Za
romelic marTkuTxa samku
liT danaSaulis fardi]
Txed
Si udris mocemuli
gvarovnuli da monaTm
ku
T
xis
pirdapir mdebare
f
lobeluri sazogadoebis
kaTetis Sefardebas meore
samarTalSi: sasjelis zo
kaTetTan.
ma, romelic zustad See
tangesi Scd.
sabameboda miyenebul zi
ans (`Tvali Tvalisa wil, tAngo [esp. tango] salonuri
nel
tempiani cekva qal-va
kbili kbilis wil~); gan
sa
Jisa; musika cekvisaTvis.
kuTrebiT mkveTrad iyo ga
moxatuli xa
murabis kano tAndem-i [ingl. tandem] 1.
neb
Si.
orad
giliani velosi pedi.
2. (gadat.) wyvilad.
tAlon-i [fr. talon] patara
t.-Si gamosvla.
ba
raTi, rac risame miRebis
uf
lebas iZleva.
tAnker-i [ingl. tanker] Txeva
benzinis t.
di tvirTis (upiratesad
navTobproduqtebis) ga
da
tAmbur-i [fr. tambour] 1.
sa
z
idi
gemi.
rkinigzis samgzavro vago
tAnk-i [ingl. tank] muxluxe
nis daxuruli baqani.
biani sabrZolo TviT
mavali
2. saTavsi Senobis Se
sas
manqana,ro
me
lic qvemexebiTa
v
lel karTan; icavs sad
da
tyvi
a
m

frqvevebiT
aris
goms ga
redan haeris SeRwe
aRWur
vili.
visgan.

mZime
t., msubuqi t.
3. (arqit.) Senobis ci
lin
d
satanko.
ruli an mravalwaxnaga na
s. divizia, s. Seteva.
wili, romelsac eyrdnoba
gumbaTi.
tAnkist-i _ samxedro piri,
romelic satanko jarSi
tAmpon-i [fr. tampon] steri
msaxurobs.

-501-

tantAlos-i [berZ. Tantalos]

taq

didi Sxamiani oboba; cxov

robs miwaSi.
berZnul miTologiaSi: li
diis mefe, romelsac Rmer tArif-i [fr. tarif < arab.]
raime saxis gadasaxadis
Tebma miusajes saukuno
(an sazRauris) ganakveTi
tanjva-idga yelamde wyalSi,
(qarT. sinon. nixri).
mwi
fenayofian xexilis qveS,
magram verc xils Wamda da taqikArdia
[berZ.
tachys
verc wyals svamda.
swrafi da kardia guli]
tantalosis tanjva _ ity
(medic.) gulis aCqareba.
vian autanel tanjvaze, ro
(Sdr. bradikardia).
de
sac vinme axlos aris taqOmetr-i [berZ. tachos siC
sa
surveli mizanTan, magram
qare da metre vzomav]
ver aRwevs mas.
brunvis siCqaris gasazomi
tAra [it. tara] saqonlis Se
xel
sawyo.
sa
fuTavi masala (yuTebi, tAtam-i [iap.] _ iatakze da
sa
tomrebi, kasrebi da misT.).
feni Wilobi, romelsac di
minis t., qaRaldis t., t.di gamoyeneba aqvs iaponiis
is sawyobi.
yofaSi; t.-ze imarTeba Wi
tAran-i rus. < berZ. ta
daoba Ziudo.
rant damangreveli] 1. ked tAqsa1 [rus. germ. Dach
lis sangrevi sabrZolo
shund] patara ZaRli, ro
iaraRi (icodnen Zvelad).
mel
sac grZeli tani da
2. (samx.) samxedro gemis
mokle fexebi aqvs.
win gamoSverili wyalq tAqsa2 [fr. taxe] nixri.
ve
Sa nawili; Zvelad iye tAqsi [fr. taxi] dasaqiravebe
neb
dnen mtris gemze dar
li avtomobili; aqvs mricx
tymisaTvis.
veli, romelic uCvenebs gav
tarAntela [it. taran-tella] 1.
lili manZilis safasurs.
italiuri xalxuri swraf
msubuqi t., satvirTo t.
tem
piani cekva; musika am
samarSruto taqsi _ iseTi
cekvisaTvis.
taq
si, romelsac mgzavrebi
2. am cekvis tempis mqone mu
gadahyavs
erTi, zustad
si
kaluri nawarmoebi.
dadgenili marSrutiT.
tarAntul-i [it. tarantola]
taqsim, taqsis (`taqsis ga

taq

-502-

mouZaxes~), taqsiSi.
magram sayovelTaod vrcel
deba: taqsma, taqss, taqsSi.
taqsidErmia [berZ. taxis mo
wyobiloba da derma ka
ni, tyavi] cxovelTa fi
tulebis damzadeba.
taqsomOtor-i _ igivea, rac
taqsi.
sataqsomotoro.
s. parki.
taqsamotori Scd.
tAqt-i1 [germ. Takt < laT. tac
tus Sexeba] 1. metruli mu
sikaluri erTeuli.
ornawiliani t., uvertiu
ris daskvniTi t.-ebi.
2. erTmaneTis momdevno Ta
nazomieri moZraoba, darty
mebi.
3. raime meqanizmis samuSao
ciklis nawili.
Sigawvis Zravas dguSis
t.
taqtiani.
oTxtaqtiani Zrava.
takti, taktiani Scd.
tAqt-i2 [fr. takt da tactus Se
xe
ba] zomierebis grZnoba,
Tavis daWeris unari, Ta
vaziani moqceva visime mi
marT.
taqtiani.
t. adamiani, t. saqcieli,
t. SeniSvna.

tAqtika [berZ. Taktike] 1.

(samx.) brZolis nawarmoebis
Teoria da praqtika.
sazRvao brZolis t.
taqtikuri.
t. amocana, jarebis t. mom
zadeba.
taktika Scd.
tAuer-i [ingl. Tower] lon
don
Si: me-16-17 ss.-mde me
fis cixe-darbazi; Semdeg,
me-19 s-mde saxelmwifo
sapatimro, romelSic am
wyvdevdnen gansakuTrebiT
saSiS damnaSaveebs; amJamad
istoriuli muzeumi.
tele... [berZ. tle Sors] pir
veli Semadgeneli nawili
rTuli sityvebisa mniS
vne
lobiT: 1. Sor manZilze an
gan
xorcielebadi manZil
ze.
teleskopi, telegrafi.
2. sityvis `satelevizio~-s
Sesabamisi.
telekamera, telestudia.
telEgrama [berZ. tle Sors
da gramma aso] (moZv.).
igi
vea, rac depeSa.
telEgraf-i [berZ. tle Sors
da grafo vwer.] 1. kav
Sir
gabmulobis sistema, rome
lic uzrunvelyofs sade
nebiT cnobebis miRebas da

-503swraf gadacemas Sor man

Zilze eleqtruli signa
le
bis saSualebiT (morses
kodi).
t.-is aparati.
2. kavSirgabmulobis sawarmo,
romelic axorcielebs de
peSebis miRebasa da gada
cemas.
t.-is Senoba.
satelevizio.
s. kavSiri, s. kabeli.
televQzia [ingl. television <
berZ. tele Sors da laT. visio
xedva] uZrav da moZrav
ga
mosaxulebaTa
bgeriTi
ga
dacema Sor manZilze da
ek
ranze miReba eleqtroda radiokavSirebis sa
Sua
le
biT.
feradi t., t.-is sistema,
t.-is programa.
satelevizio.
s. antena, s. filmi, s. ga
da
cema.
50-60 wlebSi ixmareboda
ag
reTve telexedva, ramac
gav
rceleba ver hpova.
televQzor-i [ingl. televisor
berZ. tle Sors da laT.
visio xedva] aparati sate
levizio gadacemaTa da ma
Ti bgeriTi Tanxlebis mi
saRebad.
t.-is ekrani, feradi t.

tel

satelevizio.
s. saxelosno.
telemeqAnika 1. sawarmoo
procesebis mar
T
va So
ri
manZilidan kav
Sir
gab
mu
lo
bis sa
Su
a
le
baTa ga
mo
ye
ne
biT.
2. mecnierebisa da teqnikis
dargi, romelic aseTi mar
Tvis saSualebebsa da me
Todebs swavlobs.
telepATia [berZ. tle Sors
da pathos grZnoba] movlena,
romelic gamoixateba erTi
piris
nevrvul-fsiqikuri
mdgo
mareobis Sesaxeb in
for
maciis gadacemaSi meo
re pirisaTvis Sor manZil
ze.
telEskop-i [berZ. tle Sors
da skope vuyureb] ast
ronomiuli optikuri xel
sawyo cis mnaTobebze dak
virvebis sawrmoeblad.
teleskopuri.
t. planetebi, marsis t.
dakvirvebebi.
sateleskopo.
s. linzebi.
teletAi p-i [ingl. teletype]
telegrafis asosabeWdi
apa
rati, romelsac aqvs sa
beWdi manqanis ti pis kla
viatura.
t.-is lenti.

tel

-504-

sateletai po.
s. darbazi, s. aparatura.
tEleqs-i [ingl. telex] saa
bonento teleg
rafire
bis
sa
erTaSoriso qseli; saer
TaSoriso ubnebze iyeneben
sixSiriseul te
le
grafis
arxebsa da radioarxebs.
telEfaqs-i [ingl. telefax t
le (graph) telegrafi da facs
(imile) gaakeTe msgavsi, sxva
g
varad faqsi] 1. faqsimi
lu
ri kavSiri nabeWdi in
formaciis gadasacemad.
2. aseTi kavSiris gan
xor
ci
elebisaTvis sa
Wiro aparati,
romelic mierTebulia sig
na
lis micemisaTvis te
le
fonTan.
3. aseTi kavSiris abonentis
no
meri.
4. TviT informacia, romelic
gadacemulia aseTi kavSi
riT.
f.-is miReba, f.-is ga
dace
ma.
telEfon-i [berZ. tle Sors
da phone bgera] teqnikur
mo
wyobilobaTa
sistema
la
parakis sadenebiT ga
da
sacemad Sor manZilze
eleqtruli energiis saSu
a
lebiT.
saqalaqTaSoriso t., t.-is
aparati, t.-ma dareka, t.-iT

daurekes.
satelefono.
s. sadguri, s. qseli.
elsmeni Scd.
tEmbr-i [fr. timbre] akus
tikuri Tavisebureba (xmis,
musikaluri sakravisa).
sasiamovno t.-is xma.
tEmp-i [it. tempo < laT. temtus
dro] 1. musikaluri na
warmoebis Sesrulebis sis
wrafis xarisxi.
swrafi t.-is uvertiura.
2. risame mimdinareobis gan
xorcielebis siswrafis xa
ris
xi.
mrewvelobis ganviTarebis
t.-ebi.
temperAment-i [laT. tempera
menuntum Tanazomieri na
revi] fsiqikuri wyobis
Taviseburebani, romlebic
vlin
deba garesamyarosTan
ada
mianTa
urTierTobaSi,
mis qcevaSi.
mgznebare t.
temperamentiani cxoveli
temperamentis mqone; mgzne
bare, energiuli.
t. msaxiobi, t. cekvebi.
temperAtura [laT. tempe
ratura swori Sefardeba, nor
maluri mdgomareoba] 1.
raime sxeulis, nivTierebis
siTbos xarisxi, done.

-505 wylis t., haeris saSualo

t., wylis duRilis t.
2. adamianis sxeulis siTbos
xarisxi, done, rogorc jan
mrTelobis maCvenebeli.
normaluri t., aweuli t.
3. (saub.) avadmyofobis dros:
sxeulis siTbos maRali
do
ne (qarT. sinon. sicxe).
temperaturuli.
t. cvlilebani, Sigawvis
Zravis t. reJimi.
tEnder-i [ingl. tender < tend
momsaxureba] 1. gan
sakuT
rebuli ti pis vagoni wylisa
da sawvavis Sesanaxad, ro
me
lic uSualod ebmis or
Tqlmavals.
2. Ria konkursi raimes yid
vis an romelime saqmis Ses
rulebaze uflebis mosapo
veblad.
tendEncia [ger. Tendenz laT.
tendo miviswrafi] 1. risame
ganviTarebis mimarTuleba,
midrekileba, miswrafeba.
zrdis t., progresuli t.
2. winaswar SemuSavebuli
calmxrivi azri, romelsac
Tavs
axveven
mkiTxvels,
msme
nels.
tendenciuri (mniSvn. 2-isaT
vis).
t. kritika.
tendenciozuri Scd.

ter

tEno [iap.] iaponiis impera

toris tituli (misi ufro
cnobili titulia mikado).
tEnor-i [it. tenore] 1. mamaka
cis yvelaze maRali sasim
Rero xma.
2. aseTi xmis mqone mom
Re
ra
li.
tEnt-i [ingl. tent] tilos
farduli, Cardaxi mzisa da
wvimisagan dasacavad.
tErasa [fr. terasse] 1. sa
cxovrebeli saxlis mi
Sene
buli Ria aivani, romelsac
aqvs boZebze dayrdnobili
saxuravi.
2. Cveulebriv mr. terasebi
ferdobze kibe-kibe ga
Ce
nili an gakeTebuli hori
zontaluri an odnav da
qanebuli baqnebi. t.-ebaze
gaSenebuli xexili.
terasi Scd.
teritOria [laT. territorium]
garkveuli sazRvrebiT Se
mofargluli miwis sivrce
(nakveTi).
saqarTvelos erTiani (ga
nuyofeli) t., saxelmwifos
t., qalqis t., qarxnis t.
teritoriuli.
saqarTvelos t. saz
R
v
re
bi.
teritorialuri Scd.
tErmin-i [laT. terminus saz

ter

-506-

R
vari] sityva, romelic
zustad gadmoscems codnis
ra
ime dargis cnebebs.
filosofiuri t., maTema
ti
kuri t.
Termini Scd.
termQnal-i [laT. termina
lis saboloo] 1. mowyobi
loba gamoTvliTi sistemis
SemadgenlobaSi;
gan
kuT
vnilia sistemaSi infor
maciis Sesatanad da iqidan
gamosatanad.
2. bolo sadguri (rkinigzis,
metroplitenis).
sakonteQnero
termQnali
sazRvao-savaWro navsad
gu
rebSi: saTanado meqa
niz
me
biT aRWurvili ad
gili,
sa
dac xdeba gemebze dasat
virTi da gad
mosatvirTi
konteinerebis da
muSaveba.
terminAlur-i [laT. terminalis
dasasrulis momaswavebeli]
(wign.) bolo, saboloo.
terminaluri mdgomareoba
(medic.) sicocxlis uka
nas
k
neli stadia, sasazRvro
mdgo
mareoba sicocxlesa
da sikvdils Soris.
terminAtor-i < [laT. termi
no sazRvars vavleb, vyof]
(astr.) sinaTlis (dRis)
da sibnelis (Ramis) saz
Rvari planetis an misi

Tanamgzavris zedapirze.
terminolOgia [laT. terminus
sazRvari da logos moZRvreba]
codnis garkveuli dargis
terminebis erToblioba.
teqnikuri t., avto-sat
raq
toro t.
terminologiuri.
t. leqsikoni.
saterminologio.
s. komisia.
Terminologia, Ter
mi
no
lo
giuri. sa
Termi
nologio
Scd.
tEror-i [terror SiSi, saSine
le
ba] politikur mo
wi
na
aRmdegesTan
angariSis
gasworeba ZaladobiT (mok
vliTac ki).
faSisturi t., t.-is msxver
pli.
teroristuli.
t. aqti.
terOrizm-i teroris po
li
tika da taqtika.
terOrist-i _ individua
lu
ri teroristuli aqtis
mom
xre da monawile.
teroristuli.
t. organizacia.
terpEnTin-i [berZ. teretenthi
nos] fisovani wveni, ro
melic wiwvovan xes sdis
Wri
lobidan; ZiriTadi ned
le
ulia ski pidarisa da

-507ko
lofinis misaRebad; iye
ne
ben medicinaSi, teq
nikaSi
(laq-saRebavebis da
samza
deblad).
terpsQqora [berZ. Terpsichora]
berZnul miTologiaSi:
mu
za cekvisa da gunduri
ga
lobisa;
warmodgenili
hyav
daT qalad, romelsac
xel
Si lira uWiravs.
tErcet-i [it. terzetto] 1.
(mus.) igivea, rac trio.
2. (lit.) samstriqoniani stro
fi sonetSi.
tErcia [laT. tercia mesame]
1. musikaluri gamis mesame
sa
fexuri; intervali pir
velsa da mesame safexurebs
Soris.
2. (poligr.) sasaTauro Srif
ti erTgvari.
tEst-i [ingl. test] mokle
amocana, romelsac aZleven
ga
mosacdel pirs misi go
nebrivi ganviTarebis, mid
re
kilebisa da Se
saZleb
lobaTa gamosacdelad.
testuri.
t. gamocdebi.
tEster-i [ingl. tester] xel
sa
wyo risame (mag. eleqt
ronaTurebis
vargisi
ano
bis) Sesamowmeblad.
tEqnika [berZ. techno osta

teq

toba, xelovneba] 1. Sro

mis im iaraRebisa da sa
SualebebaTa erToblioba,
rom
lebic gamoiyeneba ma
terialur
faseulobaTa
Sesaqmenlad.
mowinave t., t.-is ganvi
Ta
reba.
2. manqanebis, meqanikur mo
wyobilobaTa da iaraRebis
erToblioba.
sasoflo-sameurneo t.,
samSeneblo t., avto-sat
raqtoro t., samxedro t.
3. erToblioba profesiuli
xerxebisa, romlebsac iye
ne
ben raime saqmeSi.
usafrTxoebis t., Wadrakis
TamaSis t., violinos dakv
ris t.
teqnQkuri 1. teqnikasTan,
mis gamoyenebasTan dakav
Si
rebuli.
t. progresi, t. Ca
mor
Ceni
lo
ba.
2. manqanebis da meqanizmebis
muSaobasTan, warmoebis pro
ces
Tan dakavSirebuli.
t. intelegencia, t. doku
mentacia.
texnika, texnikuri Scd.
teqnQkos-i 1. saSualo teqni
kuri ganaTlebis mqone spe
cialisti.
samTo t., inJinrebi da t.-ebi.

teq

-508-

2. teqnikis dargSi momuSave

piri.
norCi t.-ebi.
texniki, texnikosi Scd.
teqnOlog-i warmoebis ro
melime dargis teqnologiis
specialisti.
inJiner-t., t.-meqnikosi.
texnologi Scd.
teqnolOgia [berZ. techno
os
tatoba, xelovneba da
logos moZRvreba] sawarmoo
procesebis
erToblioba
warmoebis garkveul darg
Si; warmoebis xerxebis mec
nieruli aRwera.
Cais t., SeduRebis t., axa
li t.-is danergva; avto
mo
bi
lis awyobis t.
teqnologiuri.
t. procesi.
texnologia, texno
lo
gi
uri Scd.
tEqst-i [laT. textum kavSiri,
SeerTeba] dawerili raime
(literaturuli nawarmoebi,
Txzuleba, sabuTi da misT.).
`vefxistyaosnis~ t., sim
Re
ris t., depeSis t.
teqstolOgia [laT. textum
da berZ. logos moZRvreba]
filosofiis dargi, rome
lic kritikulad swavlobs
li
teraturis Zeglebs da
is
toriul
dokumentebis

teq
s
tebs maTi mecnierulad
gamo
cemis mizniT.
teqtOnika [berZ. tektoniko
mSe
neblobis xelovneba] 1.
geologiis dargi, romelic
swav
lobs dedamiwis qer
qis moZraobasa da de
for
maciebs da maTTan da
kav
Si
rebul Tvisebebs.
2. (arqit.) Senobis nawilebis
urTierTganlagebisa
da
misi formebis, pro
por
ci
e
bis Sefardebis Tavi
se
bu
rebani.
tvQst-i [ingl. twist] cekva
erTgvari.
tQara [berZ. tiara] 1. Zvel
aRmosavleTSi: mefeebis, qu
rumebis Tavsaburavi (ro
gorc Zalauflebis simbo
lo).
2. romis papis gvirgvini.
tQgel-i [germ. tiegel] cecx
lgamZle WurWeli, romel
Sic adnoben an axureben
sxva
dasxva masalas, niv
Tie
rebas.
tigelisa.
tiglisa Scd.
tQp-i [laT. typus anabeWdi,
for
ma, nimuSi] 1. sagnebis,
movlenebis garkveuli jgu
fis nimuSi, saxe, forma.
TviTfrinavis axali t.,

-509avtomobilis axali t.
2. mxatvruli saxe, romelSic
ganzogadebulia adamianTa
garkveuli jgufis Tvise
be
bi.
qarTveli qalis t. mxatv
rul literaturaSi.
ti puri da ti pobrivi
(mniSvn. 1-isaTvis).
t. proeqti, t. magaliTi,
t. movlena.
ti piuri Scd.
ti pQkon-i [berZ. typicon] sa
eklesio wesebis krebuli.
ti polOgia [berZ. typos ana
beW
di da logos moZRvreba]
sagnebis an movlenebis
kla
sifikacia maTi saerTo
ni
San-Tvisebebis mixedviT.
tQrada [fr. tirade] paTosiT
warmoTqmuli grZeli fraza,
replika, monologi.
tQran-i [berZ. tyrannos] sas
tiki mmarTveli, romelic
moq
medebs TviTneburad da
ZaladobiT (sinon. despoti).
tiranuli.
t. xelisufleba.
tirAnia [berZ. tirannia] TviT
nebobasa da Zala
dobaze
damyarebuli mmarTveloba
(sinon. despotizmi).
tQraJ-i [fr. tirage] 1. sesxis
an latariis mogebaTa ga
TamaSeba.

tit

saxelmwifo sesxis morigi

t.
2. beWdviTi gamocemis egzem
plarTa raodenoba.
didi t. gamocemuli wig
ni.
tQtan-i [berZ. Titan] 1. ti
tanebi berZnul miTo
lo
giaSi: uk
vdavi arsebebi,
gi
gantebi, rom
lebic Se
eb
rZolnen olimpiel Rmer
Tebs.
2. ityvian Zalian did moaz
rov
neze, geniosze.
3. qimiuri elementi, fola
dis
feri magari liToni.
titAnur-i _ (wign.) uzarma
zari [berZ. miTologiis uk
vdavi uzarmazari arsebis
Titan-is saxelis mixedviT].
t. Zala, t. Sroma.
titaniuri Scd.
tQtr-i [fr. titre] warwera
kinofilmis kadrze.
tQtul-i [lat. titulus] 1.
feodalur da burJuaziul
sazogadoebSi: sagvareulo
an boZebuli sapatio wode
buleba.
grafis t.
2. saerTod raime sapatio
wodebuleba.
Cempionis t.
3. wignis pirveli gverdi, ro
melzedac mocemulia sa
Ta

tif

-510-

uri, avtoris gvari, gamoce

mis adgili, weli da sxv.

satitulo:
satitulo
furceli _ igivea, rac ti
tuli (mniSvn. 3).
tQf-i [berZ. typhos gonebis
dabneleba, gaSeSeba] ram
de
nime mwvave infeqciuri
da
avadebis saerTo saxel
wodeba.
tiflopedagOgika
[berZ.
typhlos usinaTlo da paida
ggiks] pedagogikis dar
gi,
romelic
amuSavebs
usinaTloTa
da
cudad
mxedvelTa swavla-aRzrdis
sa
kiTxebs (meTodebs).
tQfozi [it. tifosi (mr.) `tifi
anebi~] ase uwodeben ita
liaSi fexburTis gulSe
matkivrebs.
tOga [laT. toga] Zv. romis
sruluflebian moqalaqeTa
zeda tansacmeli grZeli
wamosasxami.
togisa.
togasi Scd.
tOkai [< geogr. sax.] un
g
ruli TeTri sadeserto
Rvino.
tolerAntoba [< laT. tole
rans (tolerantis)] (wign.) sxvi
si azrebis, rwmenis Semwyna
rebloba.

tomOhavk-i [ingl. tomahawk

in
dielTa erT-erTi enidan
al
gonk.] CrdiloeT ame
rikel indielTa sabrZolo
iaraRi msubuqi najaxi,ro
mel
sac Soridan sasrolad
iyenebdnen.
tOn-i [berZ. tonos xmis amaR
leba] 1. (mus.) gansaz
R
v
ruli sididis Sualedi or
mezobel bgeras Soris.
dabali t., maRali t.-ebi.
2. mxatvrobaSi: feris esa Tu
is SesamCnevi sxvaoba (qarT.
sinon. elferi).
naTeli t.-ebi, muqi t.-ebi.
3. saubris esa Tu is ieri
(qarT. sinon. kilo).
mediduri t.
tonaluri.
t. gadasvlebi.
naxevartoni musikaluri
in
tervalebis sazomi er
Te
uli simaRlis mixedviT
umciresi manZili bgerebs
Soris.
tOna [fr. tonne] wonis er
Teuli zomaTa metrul sis
temaSi: udris 1000 kg-s.
tOnaJ-i [fr. tonnage] 1. ge
mis (gemebis) wyalwyva an
tvir
Tmzidaoba.
2. satransporto saSua
le
baTa, transportis tvir
T
mzidaoba.

-5113. raime saqonlis gamoSveba

wo
niT.
tOnga [ind.] _ indoeTSi: ve
loriqSa.
tOnik-i [ingl. tonic] ual
ko
holo gaziani sasmeli,
ro
melsac iyeneben arayisa
da misT.-is gasazaveblad.
tonstUdia kinowarmoebaSi:
xmis Casaweri studia.
tOnus-i [laT. tonus < berZ.
tonos daZabva] (fiziol.)
nervuli centrebisa da
kunTovani qsovilis aRgz
ne
ba daRlilobis gareSe.
topiAria [laT. topiaria me
ba
Reoba] sabaRo deko
ra
tiuli
xelovneba
da
buCqebisaTvis
sxvadasxva
cxovelis, piramidebisa da
misT. formis micema.
topogrAfia [berZ. topos ad
gili da graph vwer] geo
de
ziis nawili, romelic
Se
iswavlis dedamiwis ze
dapirs, misi gazomvis da
gegmaze an rukaze gamosax
vis xerxebs.
topografiuli.
t. ruka, t. koleji.
topOnim-i raime geogra
fi
uli adgilis (soflis,
mTis, tyis, mindvris da a.S.)
sa
xelwodeba.

tot

toponQmika [berZ. topos ad

gi
li da onyma saxeli]
1. ro
melime adgilis
ge
o
grafiul saxelTa er
Tob
lioba.
2. leqsikologiis nawili,
romelic swavlobs geo
gra
fiul saxelebs.
toreAdor-i [esp. toreados < toro
xari] espaneTSi: xarebTan
brZolis monawile.
toriadori Scd.
tOrpedo [laT. torpedo eleq
truli skarosi (Tevzia er
Tgvari)] TviTmoZravi da
TviT
marTuli
wyalqveSa
Wurvi sigaris formisa.
tOrs-i [it. torso] adamianis
tani ferweraSi. adamianis
gamosaxuleba
TabaSiriT
qan
dakebaSi, torsi.
tOrf-i [germ. Torf] Waobis
mcenareTa xrwnis Sedegad
warmoSobili mkvrivi masa;
iyeneben sawvavad, sasuqad.
tOst-i [ingl. toast] 1. sad
Reg
rZelo.
2. cecxlze gaxuxuli damk
raxuli an gamomSrali pu
ris Txeli naWeri, tosti.
totalizAtor-i [fr. totalis
teur] 1. doRze mowyobili
meqanikuri mricxveli, ro
me
lic aCvenebs romeli cxe

tot

-512-

niT ra sanaZleoa dadebuli;

biuro, romelic iRebs sa
naZ
leos da gamarjvebuls
uxdis saTanado Tanxas.
2. doRze an sxva sportul
sa
naxaobaze gamarTuli Ta
maSi fulze.
totalitArul-i [fr. totali
taire] sadac, ris drosac
aS
kara teroristuli diq
taturaa;
t. reJimi, t. saxelmwifo;
igive totalitarizmi.
totAlur-i [fr. totall]
(wign.) yovlismomcveli, sa
yo
velTao.
t. omi, t. mobilizacia.
toqsikolOgia [< berZ. to
xikon Sxami da logos moZR
vreba] mecniereba, rome
lic swavlobs Sxamebis
Tvisebebs da maT moqmedebas
or
ganizmze.
toqsQkur-i [< berZ. toxikon
Sxami] Sxamiani mom
wamv
le
li.
t. nivTierebani.
toqsiuri Scd.
tOqsin-i [berZ. toxikon Sxami]
Sxamiani nivTiereba, ro
mel
sac gamoyofs zogi mik
roorganizmi, agreTve zogi
cxoveli da mcenare.
tragEdia [berZ. tragedia] 1.

dramatuli nawarmoebi, ro
melSic asaxulia mZaf
ri
konfliqti, Zlieri xa
si
a
Tebisa da Rrma gancdebis
Sejaxeba, rac Cveulebriv
gmiris daRupviT Tavdeba.
Seqspiris t.-ebi.
2. (gadat.) saSineli ambavi,
ubeduri SemTxveva; mZime
gan
cda, tanjva.
t. datrialda, ojaxuri
t.

tragediuli
(mniSvn.
1-isaT
vis).
t. Janri, t. msaxiobi.
tragikuli (mniSvn. 2-isaT
vis).
t. SemTxveva, t. daRupva.
satragedio (mniSvn. 5-isaT
vis).
s. aq araferia!
traRedia, traRediuri, tra
Rikuli, satraRedio Scd.
tragQkosi tragediuli
rolebis
Semsrulebeli
msaxiobi.
traRikosi Scd.
tragikomEdia 1. dramatu
li nawarmoebi, romelSic
Sexamebulia tragediisa da
komediis elementebi.
2. samwuxaro da, amave dros,
sasacilo mdgomareoba an
ambavi.
tradQcia [laT. traditio gada

-513cema, Txroba] _ istoriulad

Camoyalibebuli, Taobi
dan
Taobaze gadacemuli ada
Tebi, yofaqcevis normebi.
erovnuli t.-ebi.
tradiciuli.
t. dResaswauli.
traeqtOria [laT. trajectorius
gadaadgilebasTan dakavSi
rebuli] sivrceSi moZravi
raime wertilis an sxeulis
gza.
Wurvis t., kosmosuri apa
ra
tis t.
traektoria Scd.
trAverz-i [fr. traverse] ge
mis, TviTmfrinavis kursis
perpendikularuli mimar
Tuleba.
trAvers-i1 [fr. traverse ga
dasvla] alpinistebis ga
dasvla marSrutiT, rome
lic gadis mTagrexilis
Txemze da moicavs ramdenime
mwervals.
trAvers-i2 [fr. traverse] ga
nivi Zeli, romelic eyrdno
ba vertikalur kolo
nebs;
ka
doni.
trAvma [berZ. trauma] or
ga
nizmis daSaveba, rac ga
mowveulia garegani zemoq
me
debiT (daWriT, daJeJviT,
dawviT da misT.).

tra

xelis t.
travmuli da travma
tu
li.
t. daSaveba.
travmatolOgia [berZ. tra
uma
(traumatos)
Wriloba,
dazianeba da logos moZ
Rvreba] medicnis nawili,
romelic swavlobs trav
mul dazianebasa da misi
mkur
nalobis meTodebs.
trAler-i [ingl. trawler] 1.
tralebiT aRWurvili Tev
zsaWeri gemi.
2. samxedro gemi, romelic
aRWurvilia traliT da
gan
kuTvnilia
wyalqveSa
naR
mebis mosaspobad.
trAl-i [ingl. trawl] 1. tom
riseburi didi bade gemidan
zRvaSi Tevzis saWerad.
2. mowyobiloba zRvis fske
ris gamosakvlevad, iqidan
mce
nareebisa da cxovelebis
amosazidad.
3. mowyobiloba wyalqveSa
naR
mebis aRmosaCenad da
mosapoveblad.
trAmbler-i [fr. trembleur]
karburatorSi Sigawvis
Zra
vis anTebis sistemis
xel
sawyo; gankuTvnilia ma
Rali Zabvis eleqtrodenis
misawodeblad anTebis san
TlebisaTvis.

tra

-514-

trAmplin-i [fr. tremplin] 1. trans... [laT. trans -ze, -Si;

Semdeg, iqiT; gamWoli]
asaxleti nageboba an mo
pirveli Semadgeneli na
wi
wyobiloba xtomis sig
r
li rTuli sityvebis, ro
me
Zisa da simaRlis gasadi
lic aRniSnavs:
deblad.
1. sivrceSi moZraobas, mis ga
saTxilamuro t., wyalSi
dakveTas.
xtoma t.-idan.
transkontinentalu
ri (tran
2. (gadat.) sayrdeni, amo
sa
skontinenturi).
vali punqti raime moqmede
2. raimes ganlageba iqiT, iqi
bisaTvis.
Ta mxares.
tranzQstor-i [ingl. tran
transalpuri.
sistor] 1. naxevradgamtare
3. gadacema raimes meS
veo
biani xelsawyo eleqtro
biT.
signalebis gasaZliereblad
transkrifcia.
da gardasaqmne
lad.
2. portatuli radiomimRebi, trAns-i [fr. transe] fsiqikis
romelsac aseTi xelsawyo
aSlilobis erT-erTi for
aqvs.
ma, rodesac adamians cno
tranzistoruli.
biereba dabnelebuli aqvs da
t. radiomimRebi.
igi avtomaturad asrulebs
trAnzit-i [laT. transitus gas
rTul moZraobas.
v
la, gadasvla] tvirTis transgrEsia [laT. transgressio
ga
dazidva an mgzavrTa ga
gadasvla, gadaadgileba]
dayvana transportis raime
xmeleTze zRvis gad
mos
v
lis
saxeobiT erTi punqtidan
procesi; gamowveulia xme
me
oreSi gzad mdebare Su
leTis daweviT (an, iSviaTad,
a
leduri punqtis gavliT
oke
anis
donis
aweviT).
an erTi saxelmwifodan me
(sapirisp. regresia).
o
reSi mesame saxelmwifos transkrQfcia [laT. transc
gav
liT.
riptio gadawera] (enaTm.) ro
tranzituli da satran
zi
melime enis bgeraTa zusti
to.
gadacema pirobiTi asoebiT
t. (s.) mimosvla.
da ara am enis weris sis
te
t. (s.) matarebeli, s. vaW
mis saSualebiT.
roba, s. viza.
laTinuri t., saerTaSori

-515so t., fonetikuri t., ingli

su
ri t.
transkrifciuli da sat
ran
skrifcio.
t. (s.) niSnebi.
transkri pcia, transk
ri p
ci
uli.
satranskri pcio Scd.
translAcia [laT. translatio
ga
dacema, gadmocema] me
ty
velebis, musikis, gamo
sa
xulebis da misT. Sor
man
Zilze gadacema radios,
te
leviziis saSualebiT.
koncertis t. stadi
oni
dan.
satransliacio.
transliacia, satransli
acio, transiliacia, sat
ran
siliacio Scd.
transliterAcia [laT. trans
-iT, gavliT da littera aso]
(enaTm.] erTi damwerlobis
asoebis gadacema sxva dam
werlobis asoebiT.
transmQsia [laT. transmissio
gadacema] mowyobiloba
Zravadan manqanebis,Carxebis,
meqanizmebis moZraobis ga
da
sacemad.
satransmiso.
s. lilvi, s. Rvedi.
transpArant-i [fr. transparent]
1. qaRaldis furceli,
ro
melzedac msxvili Savi

tra

xazebia gavlebuli; uxazo

sawer qaRalds udeben qveS,
rom weris dros striqonebi
swori gamovides.
2. CarCoze gamoWrili gam
W
virvale qsovili an qaRal
di, romelzedac raime ga
mosaxuleba an teqstia.
transplantAcia [laT. trans
plantatio] _ (medic.) qsovilis
an
organos
gadanergva
mkur
nalobis mizniT.
transpOrt-i [< laT. transporto
gadamaqvs] 1. saxalxo me
urneobis dargi, romlis
daniSnulebaa adamianebis
gadayvana da tvirTis gada
zidva; gadasazid da ga
da
say
van saSualebaTa esa Tu
is saxeoba.
saqalaqo (qalaqis) t., sa
av
tomobilo t., sazRvao t.,
sarkinigzo (rkinigzis) t.,
sahaero t.
2. samxedro flotis damxmare
gemi jaris gadasayvanad da
tvirTis gadasazidad.
sadesanto t.
satransporto.
s. saSualebani, s. ma
gis
t
rali.
transportQor-i [fr. trans
porteur] _ igivea, rac kon
ve
ieri.
transpOrtir-i [< laT. tran

tra

-516-

sporto gadamaqvs] naxazebze

kuTxeebis asagebi da gasa
zo
mi xelsawyo; Sedgeba sa
xazavis da gradusebad da
yo
fili naxevarwrisagan.
trAnsfert-i da trAnsfer-i
[fr. tranfert] (finans.) 1.
ucxour valutis an oqros
ga
dagzavna erTi qveynidan
me
oreSi.
2. saxelobiT fasian qaRal
debze uflebis gadacema
erTi piris mier meoresaT
vis.
3. saxelmwifoTa Soris mo
saxleobis gacvla sa
er
TaSoriso SeTanxmebis sa
fuZvelze,
moqalaqeobis
avtomaturi Secvla.
4. sportsmenebis (mag. fex
burTelebis) yidva-gayidva.
transfErtul-i (finans.)
ga
dasagzavni.
transformAtor-i [< laT.
transformo gardavqmni] apa
ra
ti, romelic eleqtruli
de
nis Zabvas gardaqmnis
(zrdis an amcirebs).
satransformatoro.
s. jixuri.
transformAcia [laT. tranfor
matio] da tran
sformQreba
[germ. tranforieren] (wign.)
gardaqmna, saxecvlileba.
satransformacio.

s. aparatura.
transfUzia [laT. tranfusio]
(medic.) (sisxlis) gadas
xma.
transcendentAlur-i [laT.
transcendens (transcendentis) rac
sazRvars scildeba] 1.
idealistur filosofiaSi:
cdis gareSe arsebuli gan
yenebuli logikuri.
2. imanuel kantis idealistur
filosofiaSi: rac da
fuZ
ne
bulia Semecnebis ap
ri
o
ruli,
cdisagan
da
mo
u
ki
debeli
for
mebis aRi
a
re
baze.
trancendEntur-i [laT. tran
scendens (transcendentis) rac
saz
Rvars scildeba] 1.
ide
alistur fi
loso
fi
a
Si: cdis gareT arse
buli,
SemecnebisaTvis mi
uw
vdo
me
li.
2. (maTem.) rasac algebrulad
ver gamoiangariSeben, rac
algebrulad ar ga
mo
i
sa
xe
ba.
trAnSea [fr. tranche] 1.
(samx.) viwro Rrma Txrili,
romelic mTlian xazad
aerTebs TavdacviTi po
ziciebis yvela sacecxle
werts.
2. Rrmad da grZlad gaWrili
Txrili.
sangrebis SemaerTebeli

-517t., sasilose t.
tranSeisa.
tranSeasi, tranSeia Scd.
trapEcia [< berZ. trapezion
magida] 1. oTxkuTxedi ma
gi
da, romlis mxolod ori
gverdia paraleluri.
avagoT t.
2. satanvarjiSo iaraRi
wyvili TokiT Camokidebuli
horizontaluri RerZi.
t.-ze varjiSi.
trAp-i [holand. trap] kibe
(gemisa, TviTmfrinavisa; Te
atrSi scenis qveS Ca
sas
vleli).
trApez-i [berZ. trapeza] 1.
eklesiaSi:
sakurTxevlis
taxti; TviT sakurTxeveli.
2. magida, sufra.
3. sadili, nadimi, wveuleba.
trAsa [germ. Trasse, fr. trace]
1. Txrilis, kavSirgab
mu
lobis xazis, mil
sadenis da
misT. xazis, agreTve TviT
mfrinavis, gemis moZraobis
mimarTuleba.
gazsadenis t., sahaero t.,
sazRvao t.-ebi, baqo-jeiha
nis navTobis t.
2. gza (Cveulebriv mTavari,
kargad nakeTebi).
saavtomobilo t., uwyveti
moZraobis t.
trasolOgia [fr. trace kvali

tra

da berZ. logos moZRvreba]

kriminalistikis
nawili,
romelic swavlobs dam
na
Savis mier danaSaulis ad
gilze datovebul kvals.
traUler-i [ingl. trawler]
zRvis TevzsaWeri gemi tra
lebiT aRWurvili.
trAur-i [germ. Trauer] 1. mwu
xareba gardacvlilis an
raime sazogadoebrivi uZ
lu
rebis gamo.
2. Savi tansacmeli an Savi
detalebi tansacmelze.
trafAret-i [it. traforetto
gaxvretili] 1. Txeli fir
fita, romelSic amoWrilia
raime saxe an asoebi; iyeneben
kedlis, firniSis da sxvaTa
mosaxatavad, warwerebis ga
sakeTeblad (daadeben ra
ime zedapirs da zevidan
wausvamen saRebavs).
2. (gadat.) erTxel da samuda
mod miRebuli, gacveTili
forma, mza nimuSi (sinon.
Sabloni, Stampi).

trafaretuli
(mniSv.
2-isaT
vis).
t. frazebi, t. xerxi.
trAqea [berZ. tracheia] (anat.)
sasunTqi mili; sasule.
trAqt-i [germ. Trakt] (moZv.)
didi, farTo gza.
safosto t.

tra

-518-

trakti Scd.
trAqtat-i [leT. tractatus gan
xilva] 1. mecnieruli Sroma,
romelSic ganxilulia cal
keuli sakiTxi.
istoriuli t.
2. saerTaSoriso xel
Sekru
le
ba.
samSvidobo t.
traktati Scd.
treQler-i [ingl. trailer] 1.
avtomobili, romelic gan
kuTvnilia mZime tvirTisaT
vis; igivea, rac traileri.
2. aSS-sa da zog sxva qve
yana
Si: sacxovreblad mowyobi
li avtomisabmeli; iyeneben
mogzaurobaSi.
trEk-i [ingl. track] 1. igivea,
rac velodromi.
2. (fiz.) elementaruli na
wi
lakebis xiluli kvali
raime gamzom xelsawyoSi.
satreko.
s. velorbola.
trEl-i [it. trillo] morakrake,
mTrTolavi xma swrafi
mravaljeradi cvla ori
sxvadasxva xmisa.
trEnaJ-i [ingl. train wvrTna]
wvrTna, varjiSoba.
trEning-i [ingl. training]
wvrTna, wvrTnis reJimi.
trEst-i [ingl. trust] erTi

ti pis ramdenime sawarmos

gaerTianeba.
samSeneblo t., saavto
mo
bi
lo t.
trQada [berZ. trias (triados) sa
meba] 1. hegelis idea
lis
tur filosofiaSi: ideis
samsafexuriani ganviTareba,
romelic gansazRvravs mov
le
naTa ganviTarebis sam
sta
dias.
2. (gadat.) sameba, sameuli.
WeSmariteba, sikeTe, si
la
maze ai sameba;
mama RmerTi, Ze RmerTi,
suli wmida ai sameba.
trQbuna [fr. tribune] 1. amaR
lebuli adgili ora
tori
saTvis.
2. nageboba, romelsac aqvs
safexurebad amaRlebuli
rigebi mayurebelTa da
sas
xdomad.
stadionis t.
tribUnal-i [laT. tribunal sam
sjavro] sagangebo sa
sa
marTlo.
samxedro t., saerTaori
so t.
trQbun-i [laT. tribunus] 1.
Zvel romSi: sxvadasxva Ta
namdebobis piris sa
xelwo
deba.
2. ityvian gamoCenil sazoga
do moRvaweze,romelic karg

-519oratorad da publicistad
iTvleba.
saxalxo t.
trigonomEtria [berZ. tri
gonon samkuTxedi da metreo
vzo
mav] maTematikis na
wi
li, romelic Seiwavlis
sam
kuTxedis gverdebisa da
ku
Txeebis Sefardebas.
trigonometriuli.
t. tabulebi.
trigonometruli Scd.
triEnale
[fr.
triennale
(mdedr.)] saerTaSoriso
ga
mofena an festivali, ro
me
lic sam weliwadSi er
Txel imarTeba.
triviAlur-i [fr. trivial] 1.
siaxles, originalobas mok
lebuli; gacveTili.
2. uxamsi, vulgaruli.
trQkon-i _ alpinistis fex
sacmeli; aseTi fexsacmlis
Zirze damagrebuli fola
dis wriapebi.
trikOtaJ-i [fr. tricotage] 1.
manqaniT uqslod, windurad
damzadebuli qsovili.
t.-is TeTreuli.
2. aseTi naqsovisagan dam
zadebuli tansacmeli an
TeTreuli.
t.-is seqcia (maRaziaSi).
satrikotaJo.
s. fabrika.

trilQon-i

tri

[fr. trillion]
aTasi miliardi (1 000 000
000 000).
trilOgia
[berZ.
trilogia]

er
Ti
avtoris
sami
Txzu
le
ba, romelic
sa
erTo CanafiqriT aris ga
erTianebuli.
k. gamsaxurdias t. `mTvaris
motaceba~.
trimUrt-i [sanskr.] _ indu
izmis sameba: brahma, Siva da
viSnu.
trQo [it. trio] 1. sami mom
Rerlisa an sami damk
vr
e
li
sagan Semdgari an
sam
b
li.
medudukeTa t.
2. musikaluri nawarmoebi sa
mi sakravisa da sami mom
RerlisaTvis.
triOlet-i [fr. triolet]
(lit.)
rva
striqonuri
leqsi, romlis meoTxe da
meS
vide striqoni imeorebs
pir
vels, xolo merve me
ores.
trQptiq-i [berZ. triptychos
sam
magi] 1. CanafiqriT ga
erTianebuli sami suraTi.
2. samad mosakeci xati (qarT.
sinon. samkaredi an mokled
karedi.
tri ptixi Scd.

tri

-520-

trQuk-i [fr. truc] marjve,

msgavsi Ta
Riani nageboba.
ixmareba agreTve tri
um
efeqturi ileTi, xerxi.
fa
l
uri.
akrobatuli t.
triumvQrat-i [laT. triumvi triUfel-i [germ. Truffel] 1.
Tirkmela, soko.
ratus < tres (trium) sami da vir
2.
saxelwodeba Sokoladis
kaci, mamakaci, moRvawe] 1.
kan
fetisa.
Zvel romSi I s.-Si (Zv. wel
trQcefs
-i [laT. triceps sam
Ta
TaRr.): sami politikuri da
va] (anat.) samTava kunTi
samxedro moRvawis kavSi
ri,
(mxris, wvivisa).
romlis mizani iyo umaR
lesi Zalauflebis xelSi trOn-i [berZ. thronos] mdid
Cag
deba.
rulad morTuli savarZeli
2. (gadat.) sami piris SeTanxmeba
amaRlebuli, gankuTvnili
raime mizniT erToblivi
mefisaTvis; taxti.
moRvaweobisaTvis.
t. asvla (tronze aR
say
dreba).
trQum-i [holand. trium] ge
mis SigniTa saTavsi qveda trOpar-i [gviand. berZ. tropa
gem
banisa da fskers Soris;
rion] marT
l
madideblur
gankuTvnilia meqanizmebisa
eklesiaSi: salocavi leq
da tvirTisaTvis.
sebi an galoba raime dRe
trumi Scd.
saswaulis an wmindanis pa
tiv
sacemad.
trQumo [fr. trumeau] kedlis
maRali sarke.
trOpik-i [berZ. tropikos (kyklos)
mosabrunebli (wre)] 1. ek
trQumf-i [laT. triumphus]
vatoridan CrdiloeTiT an
didi warmateba, brwyinvale
samxreTiT 2327-iT da
So
gamarjveba; am warmatebiT
re
b
uli.
warmosaxviTi
wre
gamowveuli zeimi.
dedamiwis zedapirze.
triumfuli da satrium
2.
am wreebs Soris moqceuli
fo.
adgili dedamiwis yvelaze
t. (s.) msvleloba.
ufro cxeli sartyeli.
triumfuli
(satriumfo)
tropikuli.
WiSkari (an TaRi) ra
ime
t. qveynebi, t. tyeebi, t.
didi gamarjvebis aRsa
sicxe.
niSnavad age
buli WiSkris

-521-

tropOsfero

[berZ. tropos
mobruneba da sphaira burTi,
s
fero] dedamiwis atmos
fe
ros qveda nawili.
trOfei [fr. trophe] 1. omis
dros gamarjvebulis mier
xelT Cagdebuli saWurveli
da sxva samxedro qoneba;
nadavli.
2. ornamentuli samkauli,
ro
melic gamoxatavs sa
Wurvels, abjar-abgars.
trubAdur-i [fr. troubadour]
me-11-13 ss.-Si: provanseli
(provansi _ ist. olqi sam
x
reT safrangeTSi) poeti,
romelic umRerda raindo
bas da siyvaruls.
trUizm-i [ingl. truism] sa
yovelToad cnobili, gac
veTili WeSmariteba; ba
na
lu
roba.
trUpa [germ. Truppe] Teatris
an cirkis msaxiobTa ko
leqtivi.
sabaleto t.
tuAlet-i [fr. toilette] 1. Cac
muloba, morTuloba (upi
ratesad qalisa).
moduri t., sagzao t.
2. sarkiani magida, romelTa
nac icvamen, irTvebian.
kaklis xis t.
3. sapirfareSo, saWiro oTaxi.

tUber-i

tun

[laT. tuber korZi,

xor
cmeti] zogi mcenaris
miwisqveSa gamsxvilebuli
Rero an fesvi.
kartofilis t.
tuberkUloz-i [laT. tuber
culum korZi, xorcmeti] 1.
sasunTqi sistemis mid
reki
leba infeqciisaken.
2. gadamdebi daavadeba, ro
me
lic azianebs filtvebs, ag
reTve Zvlebs, saxsrebs da
sxv. (qarT. sinon. Wleqi).
t.-is dispanseri.
tuberkuliozi Scd.
tUmba [< berZ.] 1. patara ka
rada, romelsac sawolTan
dgamen.
2. ori dabali karada, romle
bic gamoyenebulia saweri
magidis sayrdenad.
3. mrgvali nageboba afiSe
bis da gancxadebebis gasak
ravad.
tumboCka Scd.
tUng-i (Cin.) tropikuli xe,
romlis Teslisganac iRe
ben maRali xarisxis teqni
kur zeTs.
tungo Scd.
tUndra [< fin. tunturi] deda
miwis arqtikuli sar
tye
lis
samxreTi zona utyeo siv
rce, sadac mudam si
civea.

tun

-522-

tUnel-i [ingl. tunnel] mi

Jebis mizniT.
samTo t., saTxiulamuro t.
wisqveSa, wyalqveSa an sam
To
nageboba
rkinigzis, turistuli.
t. marSruti, t. sagzuri,
sa
avtomobilo gzebis ga
t. sezoni.
sayvanad da sxv. miz
nebi
tUrist-i [fr. touriste] piri,
saTvis.
romelic turizms misdevs,
tUnika [laT. tunica] usaxelo
turistul mogzaurobaSi
an moklesaxeloebiani pe
monawileobs.
ran
gi, romelsac Zv. roma
za
e
lebi icvamdnen togis (ix. tUrne [fr. tourne] 1. mog
uroba wriuli mar
SrutiT.
toga) qveS.
t. evropis garSemo.
tUr-i [fr. tour] raime Se
jibrebis, konkursis nawili, 2. msaxiobTa an sportsmenTa
sagastrolo mogzauroba
romelSic misi yoveli mo
gar
kveuli marSrutiT.
nawile erTxel gamodis.
qarTvel msaxiobTa t. ame
saWadrako turniris pir
rikaSi.
veli t., fexburTis Cempio
turnesi.
natis bolo t., pianistTa
turnisa Scd.
konkursis SesarCevi t.
tUrbina [fr. tourbine < laT. tUrnir-i [germ. turnier] spor
tuli Sejibreba, romelSic
turbineus grigalisebri]
yvela monawile erTmaneTs
Zrava, romelic orTqlis,
TiTojer xvdeba.
airis an wylis energias
saWadrako t.
me
qanikur energiad gardaq
saturniro.
mnis.
s. cxrili.
wylis t., orTqlis t.
tUf-i [germ. Tuff < laT. tofus]
turbini Scd.
vulkanuri warmoSobis
tUrizm-i [fr. tourisme] 1.
an danaleqi forovani qani;
mogzauroba ama Tu im mxa
iyeneben saSen masalad.
ris, qveynis gacnobisa da
erevnis t.
dasvenebis mizniT.
tUSe [fr. touch < toucher
saerTaSoriso t.
Sexeba] 1. (mus.) Ti
Toe
2. sportis saxeoba jgufuri
uli pianistisTvis kla
laSqroba organizmis gaka
viS
ze TiTis dakvris da

-523ma
xasiaTebeli manera, rac
ga
mocemul bgeras aZlevs
gan
sakuTrebul elfers.
2. (sport.) klasikur Widao
ba
Si: moWidavis orive beWiT
erTdroulad xaliCaze Se
xe
ba (da gadagoreba), rac
da
marcxebis niSania.
tUS-i1 [germ. Tusche] spe
ci
aluri wylis saRebavi,
Sa
vi an feradi; iyeneben
sa
xazavad, saxatavad da sa
werad.
wiTeli t., t.-iT xazva.
tUS-i2 [germ. Tusch] mokle
mu
sikaluri misalmeba, ro
melsac upiratesad sasule
orkestri asrulebs.
t. daukres.

uvertQura [fr. ouverture]

operis, sxva Teatraluri
warmodgenis
musikaluri
Se
savali.
`daisi~-s u.
uvertiurisa.
uvertiurasi Scd.
UvraJ-i [fr. ouvrage samuSao;
nawarmoebi] didi forma
tis mdidruli, uxvad dasu
raTebuli gamocema.

ult

uzurpAtor-i [laT. usurpator]

_ is, vinc ukanonod Caigdo
xelSi Zalaufleba an mi
iTvisa raime.
u. xelisufleba.
uzurpAcia [laT. usurpatio]
ukanonod xelSi Cagdeba
(Zalauflebisa), miTviseba
(sxvisi uflebebisa).
Uzus-i [laT. usus] 1. Cveva,
Cveuleba.
2. xmareba, gamoyeneba.
uQkend-i [ingl. week-end <
week kvira da end bolo] _
`kviris bolo~; dasvenebis
dRe paraskev saRamodan or
SabaT dilamde (romelsac
Cveulebriv atareben qa
laq
gareT).
ultimAtum-i [gviand. laT.
ultimatum] kategoriuli
moTxovna, romelsac Se
us
ruleblobis SemTxvevaSi
mohyveba di plomatiuri ur
TierTobebis gawyveta da
Zalis gamoyeneba.
u. wamouyenes.
ultimatumuri.
u. moTxovna.
ultumaturi Scd.
ultra... [laT. ultra iqiT, ga
daR
ma] rTuli sityvis pir
veli Semadgeneli nawili;
aRniSnavs risame farglebs

ult

-524-

gareT myofs, ukiduress.

ultraiisferi, ultra
mok
le (talRebi).
ultrAbgera [laT. ultra iqiT,
gadaRma] bgera, romelsac
adamianis yuri ver aRiqvams;
warmoadgens Zalian maRali
sixSiris drekad rxevebs.
ultraiQsfer-i [laT. ultra
iqiT, gadaRma]:
ultra
iisferi sxivebi
ma
Rali sixSiris eleqtro
mag
nituri rxevebi op
tikur
da rentgenis sxi
vebs Soris.
TvaliT ar aRiqmeba.
ultrAmokle [laT. ultra
iqiT,gadaRma] _ ultramokle
talRebi _ radiotalRebi,
ro
melTa sigrZe 10 metrze
naklebia.
ultramoklisa.
ultramoklesi Scd.
universAlur-i [laT. univer
salis sayovelTao] 1. rac
bevr rasme moicavs; mra
valmxrivi.
u. codna.
2. rasac mravamxrivi daniS
nuleba, gamoyeneba aqvs.
u. saSualeba, u. saxarato
ConCxi, u. maRazia (mokled:
univermaRi).
universQada [universi(teti)
da (olimpi)ada] studen
tTa saerTaSoriso spor

tuli Sejibreba.
universiadisa.
universiadasi Scd.
universQtet-i [laT. universi
tas (universitatis) erToblio
ba]
1. umaRlesi saswavlebe
li
da samecniero dawesebuleba,
romelsac aqvs sxvadasxva
sabunebismetyvelo-ma
Te
ma
tikuri da hu
ma
nitaruli
gan
yofileba (fakulteti).
Tbilisis iv. javaxiSvilis
saxelobis u., oqsfordis u.
2. saxelwodeba dawe
se
bu
le
bisa, ro
melic gankuTvni
lia
zog ad
s a
g an
m a
n aT
l eb
lo
da sa
mec
ni
e
ro-po
li
ti
ku
ri
cod
nis asamaRleblad.
kulturis saxalxo u.
sauniversiteto.
s. saxelmZRvanelo.
univErsum-i [laT. universum]
(filos.) mTliani samyaro;
yvela arsebuli.
unikAlur-i [laT. unicum er
TaderTi] rac unikums war
moadgens; Zalian iSviaTs.
u. eqsponati, u. eqsperi
menti.
unQkum-i [laT. unicum erTa
derTi] Zalian iSviaTi
ram.
unitArul-i [fr. unitaire mTli
ani, erTiani, ga
er
Ti
a
ne
buli] _
unitaruli sa
xelmwifo _ ise

-525Ti saxelmwifo, romelic ar

aris dayofili federaciul
elementebad (Statebad, mxa
re
e
bad da sxv.).
unifikAcia da unificQreba
[laT. unus erTi da facio va
keTeb] saerTo normaze
ga
dayvana; gaerTianeba.
terminebis u.
urAnia [berZ. Urania] berZ
nul miTologiaSi: 1. ast
ro
nomiis mfarveli muza;
warmodgenili hyavdaT qa
lad, romelsac xelSi glo
bu
si uWiravs.
2. afrodites erT-erTi epi
Te
ti.
urbanizAcia [fr. urbanisation
< laT. urbanus qalaqisa]
1. mosaxleobis, ekonomikisa
da kulturis Tavmoyra did
qalaqSi.
2. qalaqis cxovrebis Tavise
burebebis gavrceleba.
soflis u.
urbanQstika xuroTmoZRv
rebis dargi, romlis saqmea
Tanamedrove didi qala
qe
bis daproeqteba da mSe
neb
loba.
uranogrAfia [berZ. uranos
ca, zeca da graph vwer]
(astr.) Tanavaskvlavedebisa
da SeuiaraRebeli TvaliT

uti

xiluli varskvlevebis aR
wera.
urAnos-i [berZ. Uranos] 1.
berZnul miTologiaSi: cis
Rmer
Ti, geas (dedamiwis)
Svi
li; taxtidan Camoagdo
Tavisma Svilma kronosma.
2. (astr.) mzidan rigiT meS
vi
de planeta didi mzis
sis
temisa.
Urna [laT. urna] 1. specialu
ri yuTi, romelsac aqvs Wri
li biuletenebis Casayre
lad faruli kenWisyris
dros.
2. WurWeli an yuTi, romelic
dgas quCebSi papirosis nam
wvavebis, risame narCenebis
Casayrelad.
3. WurWeli, romelSic inaxa
ven micvalebulis kremaciis
(dawvis) Sedegad darCenil
ferfls.
Util-i [laT. utilis sasargeblo]
narCenebi (jarTi, Cvrebi,
qa
Raldi da sxv.), romlebic
gamousadegaria, magram var
ga gadasamuSaveblad, ro
gorc nedleuli.
u.-is Segroveba, u.-is Ca
bareba.
utilizAcia [laT. utilis ga
moyeneba] gamoyeneba ri
same.
utilitArizm-i [< laT. uti

uto

-526-

litas sargebloba] 1. ide

obieqti (gmo) mecniereba
a
listuri
filosofiur`ga
moucnobi mfrinavi obi
eTikuri moZRvreba, romlis
eqtebis~ (e.w. `mfrinavi Tef
mi
xedviTac adamianis mo
Sebis~) Sesaxeb.
ra
lis safuZvlad iTvleba USu [Cin. sity. samxedro xe
sargeblobis princi pi.
lov
neba] CineTis samxedro
2. miswrafeba imisaken, rom
xelovneba, romelic Sei
yve
laferSi naxon sargeb
cavs specifikur varjiSebs,
loba, gamorCnen rasme.
brZo
lis ileTebs sxva
utOpia [xelovn. utopia da
dasxva saxis iaraRTan da
berZ. u ar da topis adgili
mis gareSe, romelic xels
(e.i. ararsebuli adgili]
uwyobs xelovnebis srul
1. (wign.) fantastikuri ram,
yofas, sportis saxe.
ga
nuxorcielebeli ocneba.
flobde u. ileTebs.
utopiuri.
u. gegmebi.
2. ganuxorcielebeli ocneba,
f
fantazia.
utopiuri socializmi fa [it. fa] musikaluri gamis
moZ
Rvreba
sazogadoebis
meoTxe bgera; am bgeris aR
Zirfesviani socialisturi
mniSvneli noti.
gardaqmnisa da idealuri fAbrika [laT. fabrica sa
xe
sa
zogadoebis Seqmnis Se
los
no] samrewvelo sa
sa
xeb, rac ar emyareboda
warmo, romelic uSvebs upi
sa
zogadoebis evoluciuri
ratesad msubuqi da kvebis
gan
vi
Tarebis obieqturi ka
mrewvelobis saqonels.
no
nebis codnas.
qaRaldis f., fexsacmlis
utrQreba [< germ. utrieren]
f., makaronis f.
(wign.) metismetad gaxazva
fabrikuli da safabriko.
ri
same, gazviadeba; uki
du
f. (s.) warmoeba, s. ko
mi
re
sobamde miyvana da maTi
teti.
damaxinjeba.
mefabrike _ igivea, rac fab
ufolOgia [ingl. UFO anda
rikanti.
ufo (mr. ufos) Unidentified Flying
mefabrikisa.
Object gamoucnobi mfrinavi
mefabrikesi Scd.

-527-

fabrQkant-i fabrikis pat

fak

f.-Si Sevida.
fazAneb-i [berZ. phasianos (or
roni.
nis) fazisis (frinveli) <
fabrQkat-i [laT. fabricatus dam
Phasis axlandeli md. rioni
zadebuli] mza safabriko
saqarTveloSi] frinveli
nawarmi, warmoebis sabolo
(xoxobi) qaTmis ojaxisa;
od damuSavebuli pro
duq
Zvir
fasi gareuli frinveli,
ti.
nanadirevi.
naxevrad fabrikati nawi
lobriv damuSavebuli pro faQans-i [fr. faience] 1. Ti
xis masa, romelSic Se
re
duqti, romelic Semdeg sa
ulia TabaSiri da sxva
bolood unda damuSav
des.
nivTierebani; iyeneben ke
naxevarfabrikati Scd.
ramikul nakeTobaTa dasam
fAbula [laT. fabula] mxat
zadeblad.
vruli nawarmoebis Si
na
mom
arsi, masSi asaxuli ambebi, 2. am masis nakeTobani ga
wvari da moWiquli (qarT.
Txroba, istoria.
sinon. qaSanuri).
romanis f.
f.-is WurWeli.
fabuluri, fabulisa.
f. damTxvevebi.
fAil-i [ingl. file] 1. Txeli
fabulasi Scd.
plas
tikis yda an parki qa
Raldebis Sesanaxad.
favOrit-i [fr. favorite (mdedr.)
2. kompiuterul mexsierebaSi
< laT. favor ke
Tilganwyobi
garkveuli wesiT Caweril
leba] 1. adamiani, romelic
monacemTa ganuyofeli er
sargeblobs gavleniani pi
Toblioba, romlis wakiTx
ris keTilganwyobilebiT.
va erTdroulad xdeba.
2. raime SejibrebaSi: spor
t
smeni (doRSi cxeni), ro fAkel-i [< berZ. phakelos kona,
melsac meti Sansi aqvs pir
Sek
vra] lampari, sanaTi, ro
ve
li adgilis dakavebisa.
melic kaSkaSa aliT iw
vis,
Sedgeba
joxisagan,
ro
m
el
fAza [fr. phase < berZ. phasis
sac erTi mxridan Se
mox
ve
gamovlena] (wign.) calke
uli
aqvs
ZenZi
(Cla)
gaJ
R
en
uli stadia, mizezi raime
Tili sawvavi siTxiT.
movlenis an procesis gan
vi
TarebaSi.
fakElcug-i [germ. Fakelzug <
molaparakeba garkveul
Fakel CiraRdani da Zug svla,

fak

-528-

procesi] CiraRdnebiani
svla.
fAkir-i [arab. faqir Raribi]
1. moxetiale muslimani
be
ri; davriSi. 2. indoeTSi:
mo
xetiale beri, romelic
fokusebs akeTebs, gawvrT
nil cxovelebs aCvenebs da
sxv.
fakUltet-i [< germ. Fakultat
< laT. facultatis unarianoba,
SesaZlebloba] umaRlesi
saswavleblis ganyofileba,
sadac aswavlian garkveul
momijnave samecniero dis
ci plinebs.
universitetis sxvadasx
va f., samedicino univer
si
tetis samkurnalo f.,
teqnikuri
universitetis
avtomeqanikuri f.
fakultAtur-i [fr. facultattif
< laT. facultas (facultatis);
unarianoba, SesaZlebloba]
SesaZlebeli, arasaval
de
bulo;
warmodgenili
asarCevad; moqmedi dro da
dro.
istoriis f. kursi.
fAlanga [berZ. phalanx (phalan
gos)] 1. Zvel saberZneTSi:
qve
iTi jaris sabrZolo
wyoba erTmaneTTan mij
ri
li
mwkrivebi;
fleSi
(fleSebi).

bagrationis f. (fleSebi).
2. falangebi TiTebis mok
le lulovani Zvlebi.
fAlos-i [berZ. phallos] mama
kacis sasqeso or
ga
no, ro
gorc bunebis mwarmo
e
beli
Zalis simbolos ga
moxa
tuleba; Tayvans scemdnen
Zveli xalxebi (`fa
losis
kulti~).
falsifikAtor-i falsi
fikaciis Camdeni, gamyal
be
beli.
falsifikAcia [laT. falsifico
vayalbeb] da fal
sificQ
reba [germ. falsifizieren] 1.
risame gayalbeba.
istoriuli faqtebis f.
2. risame xarisxis ga
ua
rese
ba.
Rvinis f., Cais f.
fAlcet-i [it. falseto] 1. mom
Rerlis xmis gan
sakuTrebiT
maRali registris bgera.
2. mamakacis Zalian wvrili,
qalisebri xma.
familiAruli [laT. familia
ris ojaxuri, saojaxo] me
tis
metad Sinauruli, mo
u
ri
debeli (qceva, ur
Ti
er
Toba
da sxv.).
f. toni, f. mimarTva vin
mesadmi.
familaruli Scd.

-529-

far

fanabEria [holan. fanaberia] fantAstika 1. fantaziasTan

qedmaRloba, mediduroba,
gulzviadoba; ampartavnoba,
bRenZiaoba, yoyoCoba, ku
dab
zikoba.
fanAtizm-i [fr. fanatisme] 1.
relogiuri rwmeniT ukidu
resi gataceba; brmadmorw
muneoba.
2. (gadat.) raime saqmiT an
ideiT ukiduresi gataceba.
fanatikuri.
f. rwmena.
fanatiuri Scd.
fanatQkos-i [laT. fanaticus
ga
S
magebuli] fanatizmiT
Sep
yrobili adamiani; brmad
morwmune.
fantAzia [berZ. phantasia war
mosaxva] 1. SemoqmedebiTi
warmosaxvis, warmodgenis
unari.
mdidari f.
2. warmosaxvis produqti, oc
neba.
fantasmagOria [berZ. phantas
ma moCveneba da vla
pa
rakob]
fantastikuri warmodgena
risame Sesaxeb; bodviTi
Cve
nebani; ararealuri, moC
venebiTi ram.
fAntast-i mwerali fan
tastikuri
nawarmoebebis
avtori.

dakavSirebuli, gamogoni
li, zRapruli, ararealuri
ram.
2. literaturuli nawarmoebi,
romlebSic aRwerilia ga
mogonili, zebunebrivi am
be
bi.
fantastikuri fantastikiT
(mniSv. 2) gamsWvaluli, fan
tas
tikaze damyarebuli.
f. romani, f. kinofilmi.
fantastiuri, fantasturi
Scd.
fAntom-i [fr. fantne berZ. phan
tasma moCveneba] 1. Zalaze
ucnauri, fantastikuri mov
lena; moCveneba.
2. sxe
u
lis an misi nawilis
modeli naturaluri sidi
disa; iyeneben Tvalsa
Cino
ebisaTvis samedicino sas
wavlebelSi da sxv.
fantOmur-i tkivili (me
dic.) tkivilis grZnoba
amputaciis Semdeg ara
ar
se
bul kidurebSi.
farAon-i [fr. pharach < eg
vi pt.] Zveli egvi ptis me
feTa tituli.
fanfAron-i [fr. fanfaron]
mkvexara baqia, trabaxa.
namdvili f.-ia.
farvAter-i [holand. varater]

far

-530-

(zRv.) sanaosnod ga
mosa
de
gi wylis sivrce, visime
farvaterSi svla (yof
na
da sxv.) visame po
zici
a
ze, visame gavlenis qveS
yofna.
farenhAit-is Termometri
Termometri, romlis skala
zec yinulis dnobis wer
tilia aRniSnuli +32-iT,
xo
lo wylis duRilis wer
tili +212-iT.
fAr-i [fr. phare kunZuli fa
ro
sis saxelis mixedviT
aleq
sandriis (egvi pte) ax
los, romelic ganTqmuli
iyo Zvelad Tavisi SuquriT]
eleqtruli fari avto
mo
bil
ze, motociklze da a.S.
gzis gasanaTeblad.
avtomobilis f.
farisEvel-i [Zv. ebr. feruSim
gamoyofili, kenti] Zv.
eb
raelTa polit.-reli
gi
uri seqtis wevri. es seq
ta arsebobda sa
duke
vel
Ta
gverdiT Zv. w. II s-dan ax. w.
II s-mde. qada
gebda wesebis
mkacrad dacvas,saiqio cxov
re
bisaTvis zrun
vas, ebrZo
da elinistur kulturas,
WeS
maritebad
acxa
debda
sa
kuTar
Sexedulebebs.
mxi
lebul iqnen saRvTo we
se
bis, mxolod garegnul

aRs
ru
le
baSi ieso qris
tes mi
er, romelsac devnid
nen da kriWaSi edgnen mas.
sasti
kad dasajes kidec is
jvar
ze gakvriT.
farmakolOgia [berZ. pharma
kos wamali da logos moZRvre
ba] mecniereba, romelic
Seiswavlis
samkurnalo
niv
TierebaTa
moqmedebas
organizmze (qarT. sinon.
wamalTmcodneoba).
farmakologiuri da sa
farmakologio.
f. (s.) gamokvleva.
farmAcevt-i afTiaqis muSa
ki, romelsac farmacevtu
li ganaTleba aqvs.
farmacEvtika [berZ. pharma
keutike] _ igivea, rac far
macia.
farmacevtikuli da far
macevtuli.
f. koleji, f. ganaTleba,
f. cnobari.
farmacevtiuli Scd.
farmAcia [berZ. pharmakeia wa
mali] mecniereba,romelic
Seiswvalis samkurnalo wam
liT saSualebaTa mopovebas,
damzadebas, Senaxvisa da
gacemis wesebs.
fArs-i [fr. farse] 1. saxalxo
Teatris saxeoba, rome
lic

-531farTod iyo gavrcelebuli

Sua saukuneebSi dasavleT
evropaSi.
2. msubuqi komedia, vodevi
li erTgvari uxamso Sina
arsisa.
3. (gadat.) cinikuri xumroba,
masxroba.
fArS-i [rus. < fr. farce]
dakepili da Sezavebuli
xorci an sxva ram produqti
saWmlis
mosamzadeblad:
sa
teni.
fAs-i [fr. face] winamxare, wi
na xedi.
fAsad-i [fr. facade] Senobis
gareTa mxare.
wina f., gverdiTi f., ukana
f.
fAson-i [fr. fason] 1. forma,
modeli, romlis mixedvi
Tac aris Sekerili raime
(tansac
meli, fexsacmeli).
2. raime nakeTobis garegnuli
Sesaxedaoba, forma.
3. (saubr.) raime garkveuli
xerxi, manera.
fatAlizm-i [< laT. fatalis sa
bediswero] (wign.) be
dis
weris (fatemis) arsebobis,
winaswar gan
sazRvruli be
dis gar
dauvlobis rwmena.
fatAlur-i [laT. fatalis]
(wign.) TiTqos gangebiT

faq

gar
dauvali; sabediswero.
f. SemTxveva.
fAta-mOrgana [it. fata mor
gana] miraJis na
ir
sa
xe
oba,
romlis drosac ho
ri
zon
tze Cndeba Soreuli kun
Zulebis, mTebis, qalaqebis
da sxv. obieqtebis swra
fad cvalebadi da da
ma
xin
jebuli ga
mo
sa
xu
le
bani.
fAtum-i [laT. fatum] (wign.)
gar
dauvali bedi, be
dis
we
ra.
fAuna [laT. fauna] cxovelTa
samyaro (Sdr. flora).
saqarTvelos flora da
f., zRvis f., tropikuli f.
faunisa.
faunasi Scd.
fAqs-i [ingl. fax < laT. fax
simile Seqmeni msgavsi] mo
wyobiloba brtyel gamo
sa
xulebaTa cifruli sa
xiT
gar
dasaqmnelad da sate
le
fono xaziT maT gada
sacemad. am gziT mi
Re
bu
li
Setyobineba.
faqsQmile [laT. faxsimile ga
akeTe msgavsi] xel
na
weris,
sabuTis, visime xelmoweris
zusti piri.
fAqt-i [laT. factum gakeTe
buli] namvilad mom
x
dari
ambavi, movlena, Sem
Tx
ve
va.

faq

-532-

istoriuli f., f.-ebis gan

zogadeba.
faqtobrivi.
f. monacemebi, f. masala,
f. viTareba.
faqtiuri Scd.
fAqtor-i [laT. factor mkeTe
beli, mwarmoebeli] (wign.)
raime procesis, mov
lenis
mizezi.
mniSvnelovani f.
fAqtura [lT. factura damu
Saveba, agebuleba] 1. mxat
vruli nakeTobis zedapiris
Tavisebureba.
naxatis f.
2. gasayidad gagzavnili sa
qon
lis darTuli sia, ro
melSic aRniSnulia saqon
lis saxelwodeba,raodenoba,
gasayidi fasi da sxv.
faqturisa.
faqturasi Scd.
fASa [Turq. pasa] umaRlesi
samxedro an samoqalaqo wo
debuleba Zvel os
maleTSi
(TurqeTSi), egvi pteSi da
zog. sxv. muslimanur qve
yanaSi.
faSisa.
faSasi Scd.
fASizm-i [it. fascismo] yve
la
ze ufro agresiuli po
litikuri mimdinareoba da
aSkara diqtaturis forma,

axorcielebs Sovinizmisa
da rasizmis politikas.
faSisturi,
f. reJimi.
fASist-i faSizmis momxre;
faSisturi
organizaciis
wevri.
faSisturi.
f. partia.
federAlizm-i [fr. fderalisme
< foedus kavSiri] 1. sa
xel
mwifo wyobilebis fe
deraluri sistema; risame
struqtura,
damyarebuli
federaciis princi pze.
2. politikuri mimdinareoba,
romelic cdilobs aseTi
sis
temis Seqmnas.
federAcia [fr. federation <
laT. foederare kavSiri] 1.
saxelmwifo Sekvra, wyo
bi
lebis forma, rom
lis
dro
sac ramdenime damo
u
kidebel
sa
xel
m
wi
fos
gan
Seq
mnilia erTi mTliani
saxelmwifo.
2. calkeul organizaciaTa,
sazogadoebaTa kavSiri.
fexburTis f., saWadrako
f.
federaciuli.
f. saxelmwifo.
feEria [fr. ferie < fe feria]
1. Teatraluri an sacirko
sanaxaoba zRapruli Si
na

-533arsisa, dadgmuli sxvada

sxva scenuri efeqtis ga
mo
ye
nebiT.
2. (gadat.) momxiblavi, mo
ma
ja
doebeli sanaxaoba.
feeriul-i feeriis xasi
a
Tisa; momxiblavi, mo
maja
do
ebeli.
f. warmodgena.
fEixoa [esp. Feijoa] subtro
pikuli xe; ikeTebs mwvane
wvnian momJavo-tkbil na
yofs; am xis nayofi.
feixoisa.
feixoasi, feixoia Scd.
fekAlia [laT. faex (faecis) na
leqi) adamianis Sardisa
da ganavlis narevi.
felEton-i [fr. feuilleton] _
iumoristuli an satiruli
nawarmoebi
saWirboroto
sa
kiTxebze (Cveulebriv sa
gazeTo statia).
feletonuri da safele
tono.
f. (s.) stili, weris f. (s.)
manera, f. Tema.
feletOnist-i gazeTis
mu
Saki, romelic feleto
nebs wers.
fEniqs-i [berZ. phoinix (pho
inikos] zogi Zveli xal
xis miTologiaSi: frin
ve
li, romelic sikvdilis
mo
axloebisas TiT
qos Tavs

feo

iwvavs da kvlav aRdge

ba
Tavisi fer
fl
idan, co
cx
ldeba (ixma
reba, rogorc
mudmivi ganax
le
bisa da
aRor
Zinebis sim
bolo).
fenolOgia [berZ. phaino vuC
veneb da logos moZRvreba]
biologiis nawili, rome
lic swavlobs mcenareTa
da cxovelTa sicocxlis
pe
riodul movlenebs (mag.,
mcenareTa ayvavebas, frin
velTa gadafrenas), rac
gan
pirobebulia weliwadis
dro
Ta monacvleobiT.
fenOmen-i [berZ. phainimen
mov
lenili] (wign.) ra
ime
Tval
sazrisiT gan
sa
kuT
re
buli, iSviaTi, araCveul
eb
rivi movlena.
fenomenuri da fenomena
lu
ri.
f. codna, f. mexsiereba, f.
Zala.
feOdal-i [laT. feodalis]
feodalizmis dros fe
o
dis mefis an ufrosi fe
odalis mier miniWebuli
miwis-mfobeli sxvadasxva
(Cve
ulebriv samxedro) sam
saxuris fasad.
feodaluri.
f. aristokratia.
feodAlizm-i [fr. feodalisme
< laT.] sazogadoebrivi

fer

-534-

wyobileba, romelic win

us
wrebs kapitalizms da,
rom
lis drosac feodals
mTlianad ekuTvnis warmo
e
bis saSualebani da ara
srulad ekuTvnian mi
waT
moqmedi yma glexebi.
feodaluri.
f. wyobileba, f. saxel
mwifo.
fEria [fr. fe < laT. fatum bedi]
1. keltebis da romenuli
xal
xebis rwmeniT mded
robiTi sqesis idumali ar
seba, romelic zecaSi an
miwis qveS binadrobs da,
ro
melic adamianebTan Se
dis kontaqtSi, afrqvevs
maT sikeTes an borotebas
Te
savs.
2. jadoqari, sulis Camd
gme
li.
keTili f., boroti f.
fErma [fr. ferme] 1. kerZo
me
urneoba, sasoflo-same
ur
neo sawarmo sakuTar an
ijariT aRebul miwaze.
2. calke meurneoba, romelic
mis
devs mecxoveleobis ra
ime dargs.
mefrinveleobis f., merZe
ve
obis f.
fErment-i [laT. fermentum]
organuli nivTiereba, ro
melic warmoiqmna cocxal

ujredSi da xels uwyobs

organizmSi mimdinare qi
miuri reaqciebis daC
qa
re
bas.
fermentAcia [< laT. fermento
viwvev gafuebas, gaRvivebas]
gafuebis, gaRvivebis pro
cesi.
fErmer-i [ingl. farmer < fr.]
fermis (mniSv. 1) patroni
an moijare.
fermeruli da safer
me
ro.
f. (s.) meurneoba
fertilUroba [laT. fertilis
na
yofieri] organizmis
una
ri, warmoqmnas STa
momav
loba.
feSenebEluri [ingl. fashi
onable] didi gemovnebiT
mowyobili; moduri.
f. sastumro.
feSenebluri Scd.
festQval-i [fr. festival] xe
lov
nebis ama Tu im dar
gis
miRwevaTa Cveneba, da
T
vali
ereba sazeimo vi
Ta
re
baSi.
Teatraluri f., musikalu
ri
f., qarTuli kinofilmebis
festivali.
safestivalo.
s. programa, s. afiSa.
fEtiS-i [fr. ftiche < port.
fetiso jadosnoba] 1. usulo

-535-

fig

avgarozi, amuleti, sagani,

TrTola, gulis cimcimi.
romelsac pirvelyofili fQbroma [< laT. fibre boWko]
to
mebi miawerdnen zebuneb
boWkovani SemaerTebeli
riv, magiur Zalas da Tay
qsovilisa.
vans scemdnen.
fQgaro [sakuT. sax.] qalis
2. (gadat.) iseTi ram,rac brmad
mokle da farTo, usaxelo
swamT, rasac eTayvanebian,
Casacmeli.
aRmerTeben.
fQgura [laT. figura, saxe,
fetQSizm-i [fr. ftichisme
xeli] 1. sibrtyis an siv
port.] 1. fetiSebis Tay
rcis nawili, romelic Se
vaniscema, usulo sagnebis
mosazRvrulia
daxSuli
kulti.
xaziT; garkveuli wesiT
2. (gadat.) brmad Tayvaniscema
gan
la
gebulia wertilebis,
risame.
xaze
bis, zedapirebis an sxe
fTiziAtria [berZ. phthisis
ule
bis erToblioba.
Wleqi da iatereia mkurna
geometriuli f.-ebi (sam
loba] medicinis nawi
li,
kuTxedi, piramida, konusi
romelic swavlobs fil
da sxv.).
tvebis tuberkulozs da
2. adamianis sxeulis moyva
misi mkurnalobis me
To
niloba, misi garegnuli mo
debs.
xazuloba.
fTOr-i [berZ. phtora daRupva, moxdenili f.
mospoba] qimiuri elementi, 3. adamianis an cxovelis
mwvave sunis mqone ufero
skul
pturuli an grafiku
airi.
li gamosaxuleba.
sanTlis f.-ebi.
fQasko [it. fiasco] (wign.)
4. mdgomareoba, pozicia, ra
sruli marcxi; kraxi.
ime moZraobisas (mag., cek
vis,
axalma wamowyebam f. ga
ciguraobis
dros,
TviT
m
f

ni
cada.
rinavisa frenaSi).
fibrilAcia [< laT. fibra

umaRlesi pilotaJis f.
boWko]: gulis fibrilacia
5. WadrakSi: saerTo saxel
_ (medic.) gulis kunTis
wodeba mefisa, lazierisa,
calkeuli boWkoebis daq
etlisa, kusi da mxedrisa
saq
suli erTmaneTs da
(paikebisgan gansxvavebiT);
So
rebuli SekumSva; gulis

fid

-536-

farTo gagebiT: saxelwo

deba Wadrakis kompleqtis
TiToeuli qvisa, koWisa.
figUruli 1. rTuli mo
xa
zulobis mqone.
f. namcxvari, f. Sokoladi.
2. rac sruldeba figurebiT
(mniSv. 4).
f. sriali yinulze.
figurAluri xatovani
(Tqma, gamoTqma); igavuri, qa
ragmuli, gadakruli (la
paraki).
fidEizm-i [fr. fidisme < laT.
fides rwmena] _ idealisturi
moZRvreba, romelic reli
gi
as, rwmenas aniWebs upira
tesobas mecnierul cod
nasTan SedarebiT.
fQesta [esp. fiesta] espaneTis
da sxva espanurenovan qvey
nebSi: dResaswauli, zeimi.
fQzika [berZ. physyke] mec
niereba, romelic Seiswav
lis bunebis movlenaTa
zo
gad kanonzomierebas, ma
teriis Tvisebebsa da age
bu
lebas da misi moZ
raobis
ka
nonebs.
Teoriuli f., birTvuli
f., f.-is kursi, f.-is gak
ve
Tili.
fizQkuri 1. fizikasTan
dakavSirebuli.

f. movlena, f. cdebi.
2. adamianis organizmTan da
kavSirebuli (sapirisp. su
lieri).
f. nakli, f. dasja.
3. kunTebis moqmedebasTan
dakavSirebuli
(sapirisp.
gonebrivi).
f. Sroma, f. varjiSi.
fizikuri kultura ada
mi
anis sxeulis yovelmxrivi
srulyofa da gamagreba
fizikuri varjiSebis sa
Su
alebiT.
fizioTerApia [berZ. phy
sis buneba da therapeia mkur
naloba] fizikuri, buneb
rivi saSualebebiT (haeriT,
wyliT, eleqtrobiT da sxv.)
mkurnaloba.
fiziolOgia [berZ. physis bu
neba da logos moZRvreba] 1.
mecniereba, romelic Se
is
wav
lis cocxali or
ga
niz
misa da misi fun
q
ci
ebis
sasi
cocx
lo na
wilebis moq
mede
bas.
2. organizmSi mimdinare sa
sicocxlo procesebi:
adamianis f., mcenareTa f.
fiziologiuri.
f. procesebi, cxovelTa
f. Tvisebebi.
fizionOmia [fr. physionomie
< berZ. phisis buneba da

-537gnomon mcodne] 1. adamia

nis pirisaxe: saxis gamome
tyveleba, xasiaTi, saxe ri
same.
2. gansakuTrebuli Tvisebe
bis erToblioba, romelic
gan
sazRvravs adamianis pi
rov
nebas.
fQkus-i [laT. ficus] oTaxis
dekoratiuli xe; aqvs sqeli
tyaviseburi foToli.
fil..., ...fil [berZ. philos me
gobari, mosiyvarule, phi
le miyvars] 1. rTuli
si
tyvebis dasawyissa da
boloSi,ro
melic aRniSnavs
moqmed pirs da iTargmneba
rogorc
`mo
siyvarule~,
`moyvaruli~, `me
gobari~.
filatelisti, bibli
ofi
li.
2. ganyenebuli sityvebis da
sawyisSi aRniSnavs umTav
resad `siyvaruls~.
filatelia.
filAnTrop-i [berZ. philan
thropos < phileo miyvars da
anthropos adamiani] (wign.)
qvelmoqmedi, mowyale, kacT
moyvare.
filantropi Scd.
filanTrOpia [berZ. philanth
ropia] (wign.) qvelmoqmedeba,
kacTmoyvareoba.
filanTropiuli.

fil

f. sazogadoeba.
filantropia, filan
T
ro
puli, filantropiuli Scd.
filarmOnia [berZ. phileo
miy
vars da harmonia har
mo
nia] sazogadoeba an dawe
sebuleba, romelic awyobs
koncertebs da eweva mu
sikaluri xelovnebis pro
pagandas.
filatElia da filatE
lizmi [berZ. phileo miyvars
da ateleia gadasaxadisgan
gan
Tavisufleba] safosto
markebis Segroveba, maTi
koleqcebis Sedgena.
fQle [fr. filet] 1. frinvelis
xorcis an Tevzis naWeri,
romelsac Zvlebi aqvs gac
lili.
2. suki.
filQal-i [laT. filialis vaJiSvi
lisa] raime da
we
se
bu
lebis
erTgvarad da
mo
u
ki
debeli
ganyo
fileba, ro
me
lic sxva
gan aris gan
Tav
se
buli (mo
Tavsebuli).
bankis f., muzeumis f.
filiAcia [fr. filiation]
(wign.) risame ganviTareba
Tan
mimdevrulad, evo
lu
ci
urad.
ideaTa f.
filQgran-i [it. filigrana <

fil

-538-

laT. filum Zafi da granum

marcvali] 1. saiuveliro
nakeToba, romelic mog
va
go
nebs dawnul nawarms,
dawnul
maqmans, arSias
wvrili oqros, vercxlis,
spilenZis da sxv. mavTuls.
2. wylis niSani qaRaldze.
3. qaRaldi gamWirvale saxiT,
moxatulobiT, naxWiT.
filigranuli.
f. qaRaldi, f. broSi, f.
beWedi.
filQpika mkacri mamxile
beli sityva, visime wina
aRmdeg [Zv. berZeni orato
ris demosTenes sityvebis
philippikas-s mixedviT, rom
le
bic mimarTuli iyo me
fe filpe makedonelis wi
naaRmdeg].
filQster-i [germ. Philister]
SezRuduli gonebisa da
fa
risevluri qcevis adami
ani, romlis intersebi Se
mofarglulia yo
veldRi
uri wvrilmanebiT; meSCani,
obivateli.
fQlm-i [ingl. film] _ igivea,
rac kinofilmi.
filolOgia [berZ. phile miy
vars da logos sityva] _ im
mecnierebaTa erToblioba,
rom
lebic Seiswavlian ena
sa da literaturas.

qarTuli f., inglisuri f.,

espanuri f.
filologiuri da sa
fi
lo
logio.
f. (s.) Jurnali, f. gamok
vleva.
filosOfia [berZ. philosophia
< phile miyvars da sophia
sibrZne] mecniereba bunebis,
adamianTa sazogadoebisa da
azrebis ganviTarebis uzo
gadesi kanonebis Sesaxeb.
antikuri f., kantis f.
filosofiuri da safi
lo
so
fio.
f. (s.) disci plina, f. (s.)
sistema.
filofOnia [berZ. phile miyvars
phn bgera] ko
leq
ci
o
ne
robis saxeoba mu
sikaluri
firfi
tebis Segro
ve
ba.
filOqsera [berZ. phyllon fo
Toli da xeros gamxmari]
vazis mavnebeli mweri.
fQltr-i [fr. filtre < saS.
laT. filtrum qeCa, nabadi]
xel
sawyo an nivTiereba si
Txeebis, airebis gasawmen
dad minarevebisgan.
meqanikuri f., firfitovani
f., badiani f., Sigawvis Zra
vas zeTis f.
fQltrat-i [fr. filtrat] 1. fil
trSi gatarebuli siTxe.

-5392. mdinaridan miwis qveS ga

su
li da gafiltruli, da
sa
levad vargisi wyali, fSa,
fSani.
filtrAcia [br. filtration] 1.
filtrSi gatarebiT gaw
men
da (siTxis, gazisa).
2. siTxis gaJonva forovan
ga
remoSi.
fimQam-i [berZ. fhimima] 1.
keTilSobiluri nivTiere
ba
mosawevad, sakmeveli, aseve
aromatiuli boli (kvamli),
romelic am nivTierebis
wvis Sedegad warmoiqmneba.
2. (gadat.) aRtacebuli (aRfr
Tovanebuli) qeba (SeZaxeba),
pirferoba, mliq
vneloba.
f. vinmesTvis moweva.
fQnal-i [it. finale] 1. risame
bolo, daskvniTi nawili;
da
boloeba.
piesis f., operis f.
2. sportuli Sejibrebis bo
lo nawili.
saqarTvelos Tasis gaTa
ma
Sebis f. fexburTSi.
finaluri da safinalo.
f. (s.) scena, f. (s.) Sejib
reba.
finAlist-i (sp.) finalis
(mniSv. 1.) monawile.
finAnsebi [fr. finance] fuli,
rogorc sameurneo brunvis
elementi.

fio

saxelmwifo f.-ebi, f. sa
ministro.
finansuri da safinanso.
f. (s.) operacia, s. orga
no
ebi, sawarmos f. (s.) mdgo
mareoba.
mx. finansi ar ixmareba.
finansiuri Scd.
finAnsist-i 1. safinanso
saq
meebis specialisti.
2.
kapitalisti, romelic
msxvi
li safinanso ope
ra
ci
ebs awarmoebs.
fQnik-i [berZ. phoinix phoinikos]
finikis palmis nayofi;
in
disxurma.
finikis palma palma, ro
mel
sac aqvs didi frTisebri
foT
lebi;
isxams
uwvno
tkbil, yuaTian nayofs.
fQniS-i [ingl. finish damTavreba,
daboloeba] 1. siswrafeSi
sportuli Sejibrebis bo
lo nawili.
100 metrze rbenis f.
2. aseTi Sejibrebis bolo
punqti.
f.-Tan axalbeda morbenali
miiWra pirveli.
safiniSo.
s. boZi, s. lenti, s. xazi.
fQord-i [norveg. fjiord]
zRvis viwro yure, romelic
xmeleTSi Rrmad aris SeW
rili, Cveulebriv aqvs ma

fir

-540-

Rali, cicabo, kldovani

napirebi.
fQrma [it. firma xelmowera]
savaWro an samrewvelo
sa
warmo; sawarmoo gaerTi
a
neba.
ucxouri f.-ebi, saav
tomo
bi
lo f.
safirmo rac uSualod
aris dakavSirebuli ama Tu
im samrewvelo dargTan an
sawarmosTan.
s. maRazia, s. nisani.
fQrman-i [spars. firman] _ ira
nis Sahis, TurqeTis (osma
le
Tis) sulTnis da zogi
sxva mahmadianuri qveynis
mmarTvelis brZanebuleba.
fQrn-i [ger. firn] msxvilmar
cvlovani mkvrivi Tovli,
ro
melic grovdeba mTiani
ra
ionebis Cavardnil ad
gi
lebSi (Tovlis mijnis ze
viT) da polarul qveynebSi;
warmoadgens
gardamaval
stadias Tovlis da yinuls
Soris.
fQsk-i [laT. fiscus] (wign.)
sa
xelmwifo xazina.
fQstula [laT. fistula] (me
dic.), romelime Sina
ga
ni
or
ganodan gareT gamo
mava
li mili (bunebrivi an xe
lovnuri).

fisharmOnia [ger. Fisharmoni

um] klaviSebiani da sa
berveli momcro sakravi.
fisgarmonia, fizgarmonia
Scd.
fiuzElaJ-i [fr. fuselage]
TviTmfrinavis korpusi.
fQqs-i [laT. fixus mtkice,uZravi,
ucvleli] 1. saqonlis
dadgenili fasi.
2. zustad gasazRvruli Tan
xa raime saxis sa
mu
Saos
anaz
Raurebisa,
ga
sam
r
je
lo
si.
fiqsAcia [fr. fixation] da
fiq
sireba [germ. fixieren]
(wign.) risame aRniSvna
(Cawera, Caxatva, Caxzva) an
daxsomeba.
miwisZvris f.
fiuCErul-i [ingl. futures tran
sactions] birJaze swrafi
garigebebi, romlebic da
kavSirebulia nedleulis,
oqrosi, valutis, finansur
da sakredito dokumentebis
yidva-gayidvasTan garigebis
momentSi dafiqsirebul fa
sebSi, drois garkveuli Su
aledis Semdeg operaciis
Sesru
lebisa (2-3 wlamde).
f. operaciebi.
fQqcia [laT. fictio] ganzrax
SeTxzuli, gamogonili, ara

-541namdvili ram, rasac Cve

ulebriv iyeneben garkveuli
miz
niT.
fiqciuri.
f. angariSi, f. Tamasuqe
bi.
fiqtiuri Scd.
flAgman-i [holand. vlagman]
1. samxedro xomaldebis
msxvili SenaerTis sarda
li.
2. didi samxedro xomaldi,
romelzedac imyofeba raime
SenaerTis sardali da ro
melzedac aRmarTulia misi
alami.
3. flotis yvelaze didi an
saukeTeso gemi romelime
zRvaSi, naosnobaSi.
saflagmano.
s. xomaldi (gemi) _ igivea,
rac flagmani (mniSv. 2, 3).
flAgStok-i [holand. vlaggon
stok] alamis aRsamarTavi
la
tani (gemze, Senobaze da
sxv.).
flaQer-i [ingl. flier CorTma
vali cxeni] sadoRe cxeni,
romelic
did
simardes
iCens mokle distanciaze.
flAmingo [portug. flamin
go] wylis didi frinveli,
romelsac aqvs movardis
fero TeTri bumbuli, grZe
li kiseri da fexebi; gav

fli

rcelebulia
tropikebSi
da subtropikebSi.
flAng-i [fr. flank, germ. Flanke]
marcxena an marjvena mxa
re
mwkrivisa, mwyobrisa, fron
tisa, jarebis ganlagebisa
(agreTve sportuli mo
ed
ni
sa, Wadrakis dafisa); (qarT.
sinon. frTa).
frontis marjvena (mar
cxena) f., f.-ebidan Semovla,
mefis (lazieris) f.
flEgma [berZ. phlegma] 1.
metismeti
gulgriloba,
auRel
veloba.
2. (saub.) ityvian flegmatur
adamianze.
flegmatQkos-i [berZ. phleg
martikos] adamiani, romel
sac
neli aTvisebis unari aqvs
da susti aqtiurobisa, Zne
lad gamaRizianebeli, mom
T
meni da gulgrilia.
flESebi [fr. flche isari]
(ist. samx.) sabrZolo mwyob
ri blagvi kuTxis magvari;
savele simagre cocxali
Zalisa.
bagrationis f. borodinos
brZolaSi 1812 w.
flQgel-i [germ. Flgel frTa]
mTavari Senobis gverdiT
miSenebuli an didi Senobis
ezoSi mdgari patara sa

fli

-542-

cxovrebeli saxli.
flQrt-i [ingl. flirt] msubuqi
trfiali, arSiyoba.
fliUger-i [germ. Flgel frTa]
xelsawyo (Tavisuflad
moZ
ravi alami, firfita an
isa
ri) qaris siCqaris da
mi
marTulebis gasazomad.
flugeri Scd.
fliuorogrAfia [laT. flouor
mxedveloba,dineba da graph
vwer] rentgenelogiuri
kvle
vis meTodi adamianis
sxe
ulis organoebisa ga
Suqebuli ekranidan ga
mo
sa
xulebis fotofirze ga
da
tanis mizniT.
fliuorografi.
fliuorografiuli.
f. kvleva.
flomAster-i [ingl. flowmas
ter] fanqris saxeoba, av
to
kalmis msgavsi; sawerad
(saxatavad...) aqvs forovani
Reri, romelic gaJRenTilia
specialuri saRebaviT.
flOra [laT. Flora] mcena
reTa samyaro (yvavilTa, ga
zafxulis da siymawvilis
ro
mauli qalRmerTis
Flora-s saxelis mixedviT).
Sdr. fauna.
saqarTvelos f. da fauna.
tropikuli f.

flOrin-i [it. Florino] ho

lan
diis fulis erTeuli
gul
denis meore saxeli.
flOt-i [holand. Floot] qvey
nis samxedro an savaWro
ge
mebis erToblioba
samxedro f., savaWro f.,
Savi zRvis f.
sahaero floti _ TviTm
fri
na
vebis erToblioba (sinon.
aviacia, aerofloti).
flotQlia [esp. flotilia] 1.
ama Tu im mdinaris, tbis,
daxuruli zRvis samxedro
ge
mebis SenaerTi.
kaspiis f.
2. specialuri daniSnulebis
gemebis razmi.
sanaRmo f.
fOie [fr. foyer kera] TeatrSi,
kinoSi da misT: dar
ba
zi, sa
dac imyofebian ma
yu
reblebi
sanaxaobis da
wye
bamde da
ant
raq
tis dros.
foiesi.
foiisa Scd.
foiErverk-i [germ. Feuerwerk]
ferad-feradi SuSxune
bis gaSveba haerSi (raime
zeimis dros).
feierverki Scd.
fOkus-i1 [germ. Fokus < laT.
focus kera] 1. (fiz.) garda
texili an areklili sxi

-543vebis gadakveTis wertili.

gamadidebeli minis f.
2. wertili, romelSic foto
an kinogadaRebis dros sag
nis gamosaxuleba suraTze
maqsimalurad mkafiod ga
modis.
fOkus-i2 [< germ. Hokus po
kus] marjve ileTi, tri
uki, rac Tvals atyu
ebs da
mayureblebis
gan
cvifre
bas iwvevs moCvene
biTi ze
bunebriobiT; damyarebulia
xelis si
mar
deze, moqni
lo
baze, raime kanon
zomi
erebis
codnaze.
f.-ebis keTeba, f.-ebis Cve
neba.
mefokuse msaxiobi, rome
lic
fokusebs
akeTebs
(sinon. iluzionisti).
mefokusisa.
mefokusesi Scd.
folQant-i [germ. Foliant]
di
di formatis wigni, Cveu
leb
riv Zveleburi.
fOlklor-i [ingl. folk-lore]
xalxuri zepiri Semoqmedeba
(zRaprebi, leqsebi, andazebi,
gamocanebi da sxv.). (qarT.
sinon. zepirsityviereba).
folkliori Scd.
fOlga [holand. folga < laT.
folium furceli] liTonis
sifrifana furceli, ro

fon

mel
sac iyeneben sakvebi
produqtebis SesafuTavad,
saamkinZo saqmeSi, sarkis
warmoebaSi da sxv.
fonAcia [fr. Phonation < berZ.
Phnos bgera] sametyvelo
bgerebis warmoTqma.
fonendOskop-i [berZ. phn
bge
ra, endon SigniT da sko
pe
vuyureb, vakvirdebi]

samedicino
xelsawyo
gulisa da filtvebis mo
sas
menad.
fonEtika [berZ. phonetikos bge
risa] enaTmecnierebis na
wili, romelic enis bgeriT
Semadgenlobas Seiswavlis.
fonetikuri.
f. transkrifcia, f. gamok
vleva.
fOn-i [fr. fond] 1. ZiriTadi
feri, romelzedac raimea
gamoxatuli.
wiTeli f.
2. risame (mag., Senobis, qanda
kebis) ukan arsebuli siv
rce.
cis f.
3. gadat. (wign.) garemocva,
sadac rame xdeba; ga
remom
cveli pirobebi.
romanis istoriuli f.
fOnd-i [fr. fonds] 1. raime
miz
nisaTvis
gankuTvnili
fuladi saxsrebi.

fon

-544-

xelfasis f.
2. risame maragi.
wignebis f., muzeumis f.ebi, sabinao f.
safondo.
s. qaRaldi, s. samSeneblo
masalebi.
fono..., fOn-i [< berZ. phon
xma, bgera, xmauri, metyveleba,
sityva] rTuli sityvebis
da
sawyisSi da bolos aR
niSnavs am sityvebis damo
kidebulebas xmasTan, bge
rasTan.
fonometri, telefoni.
fonOgrama [berZ. phn bge
ra da gramma Canaweri]
xmis, bgeris Canaweri firze,
firfitaze da misT.
fOra [it. fora winaswar] 1.
zo
gierT sportul Sejib
re
bebSi,TamaSebSi: winas
war
ganpirobebuli upiratesoba,
romelsac Zlieri moTamaSe
aZlevs susts.
2. (gadat.) upiratesoba ra
i
meSi, romelsac Tavisi ne
biT aZlevs erT-erTi part
niori meores.
f-as micema.
fOrebi [berZ. poros (mx.)] 1.
saofle jirkvlebis wvri
li nasvretebi kanis zeda
pirze.
2. nivTierebis nawilakebs

Soris arsebuli sicariele

(qarT. sinon. svreti).
forebiani da forovani.
f. Tuji, f. miwa.
mx. fori.
porebi, pori, porebiani,
porovani Scd.
fOrel-i [germ. Forello < Sved.]
kalmaxi.
fOrvard-i [ingl. forward]
fexburTis, hokeis gundis
wevri,romelic TavdasxmaSi
TamaSobs.
fOrzac-i [germ. vorzatz]
furceli, romlis erTi na
xevari wignis ydazea Sig
ni
dan
gamokruli;
ydas
akav
Sirebs akinZul furc
leb
Tan.
fOrin-Ofis-i [ingl. Foreign
Office] didi britaneTis sa
gareo saqmeTa saministros
saxelwodeba.
fOrma [laT. forma] 1. sag
nis garegnuli saxe, mo
xa
zuloba (qarT. sinon. mo
yvaniloba).
lamazi f.-is larnaki.
2. Sinaarsi garegnuli ga
mo
xatuleba, garegnuli mxa
re.
f.-is da Sinaarsis erTi
anoba.
3. risame organizaciis saxe,
ti pi, sistema, romelic gan

-545pi
robebulia garkveuli Si
naarsiT.
saxelmwifo mmarTvelobis
f.
4. risame saxesxvaoba, nair
sa
xe
oba.
gri pis msubuqi f.
5. risame dadgenili nimuSi.
saarCevno biuletenis f.,
samedicino f. #1., f.-is mi
xedviT Sedgenili dokumen
ti.
6. mowyobiloba raimesaTvis
garkveuli
moxazulobis
misacemad (sinon. yalibi).
tortis f.
7. sxvadasxva kategoriis pir
TaTvis dadgenili nimuSis
tansacmeli.
samxedro f., moswavlis
f.
formaluri rac mxolod
formas (mniSv. 2) icavs da
angariSs ar uwevs saqmis
nam
dvil viTarebas.
saqmisadmi f. midgoma.
formAlizm-i 1. garegnuli
formis dacva rameSi saq
mis arsebiTi mxaris sazia
nod; formaluri damokide
buleba ramesadmi.
biurokratiuli f.
2. xelovnebisa da litera
turaTmcodneobaSi: mi
mar
Tuleba, romelic mxolod

for

for
mas aniWebs mniSvne
lo
bas.
formalisturi.
saqmisadmi f. da
mo
ki
de
bu
leba, f. nawarmoebi.
fOrmat-i [germ. Format] wig
nis, qaRaldis furclis, ba
raTis da misT. zoma.
didi f.-is wigni.
formAcia
[laT.
formatio
warmoeba; saxe] (wign.)
ada
mianTa
sazogadoebis
gan
viTarebis safexuri, ro
mel
sac axasiaTebs sa
war
moo urTierTobaTa gark
ve
uli sistema.
feodaluri f., sa
zo
ga
do
ebriv-ekonomikuri f.-ebi.
formQreba [laT. Formare]
Camoyalibeba; Sedgena, da
kom
pleqteba.
fOrmula [laT. Formula] 1.
mokle da zusti sityvieri
gansazRvra risame.
`gaTiSe da ibatone~ _ Zveli
romaelebis
politikuri
for
mula.
2. raime sidideebis, ele
men
te
bis, risame Se
mad
gen
lobisa
da misT. ga
mo
xatuleba (ri
cxvebiT, aso
ebiT, specialu
ri niS
ne
biT.).
maTematikuri f., qimiuri f.,
ZmarmJvas f., gogirdmJavas
f.

for

-546-

formUlar-i [germ. Formular]

klaviSebiani simebiani mu
sikaluri sakravi (pianino,
bibliografiis saaRricxvo
roiali).
baraTi.
safortepiano.
formuliari Scd.
s. piesa., s. klasi (kon
ser
fOrpost-i [germ. Vorposter]
va
toriaSi).
(samx.) mowinave posti, mowi
safortepiano
koncerti
nave pozicia, avanposti.
sim
foniuri nawarmoebi,
fOrsaJ-i [fr. forcage] aC
romelSic mTavari par
tia
qareba, gaZliereba (raime
gan
kuTvnilia for
te
pi
a
no
princi pisa).
saTvis (ro
i
alisaTvis); ase
myinvaris dnobis f.
Ti na
warmoebis Ses
ruleba.
fOrsing-i [ingl. forcing] (sp.)
`fortepianoze ukravs~...
krivSi: ganuwyveteli Sete
Scd.
va.
unda: `fortepianos uk
fOrsireba [fr. forcer gaZli
ravs~...
ereba] 1. risame daCqareba;
fortifikAcia [laT. fortifica
risame tempis gaZliereba.
tio] samxedro-sainJinro
2. (samx.) raime bunebrivi dab
na
gebobani.
rkolebis (mag., mdinaris)
savele f.
brZoliT gadalaxva.
safortifikacio.
fors-mAJor-i [fr. force maje
s. samuSaoebi, s. nage
bo
ure] (wign.) viTareba, rom
bani.
lis gansazRvra da Tavidan
fOrtuna [laT. Fortuna] 1.
acileba SeuZlebelia; ga
romaul miTologiaSi: bedda
ulaxavi dabrkoleba.
iRblis RvTaeba.
fOrt-i [fr. fort] (samx.)
2. bednieri SemTxveva, iRba
calkeuli cixesimagre sab
li.
rZolo gamagrebaTa siste
fOrum-i [laT. forum] (wign.)
maSi.
farTo warmomadgenlobiTi
fOrte [it. forte] (mus.) Zlier,
kreba, Sekreba.
xmamaRla (musikaluri na
axalgazrdaTa saerTaSo
warmoebis Sesrulebis Se
riso f.
saxeb). (sapirisp. piano).
fOstamt-i [germ. Postamt]
fortepQano [it. pianoforte]
qa
laqis mTavari safosto

-547da
wesebuleba.
fOsfor-i [berZ. Phosphoros
si
naTlis gamomcemi] qi
mi
uri elementi, advilad
aalebadi da sibneleSi ma
naTobeli nivTiereba; mo
i poveba zog mineralSi,cxo
velTa ZvlebSi, cxovelisa
da mcenaris qsovilebSi.
TeTri f., wiTeli f.
fosforovani.
f. mJava, f. madani, f. ma
ri
lebi.
fosforuli.
f. Suqi, naTeba.
fotogEnur-i [photography <
berZ. genos gvari] vinc,
rac kargad gamodis fo
to
suraTze, kinofirze; ga
mometyveli.
f. saxe, f. garegnoba.
fotogeniuri Scd.
fotOgraf-i piri, romlis
spe
cialobac suraTebis ga
daRebaa. (ix. fotogr
afia).
fotogrAfia [ingl. photo
graphy < berZ. phos (photos) Su
qi, sinaTle da graph vwer]
1. specialuri optikuri
aparatis
(fotoaparatis)
sa
SualebiT SuqmgrZnobiare
ma
salaze
gamosaxulebis
mi
Reba.
2. am gziT miRebuli suraTi
(fotosuraTi).

fra

feradi f., Sav-TeTri f.

3. saxelosno aseTi suraTebis
misaRebad.
fotografiuli.
f. aparati, f. suraTi.
fotofObia [berZ. phs (ph
tos) sinaTle da phobos SiSi]
(medic.) sinaTlis SiSi.
fOqstrot-i [ingl. foxtrot]
swraftempiani cekva qalva
Jisa.
frAgment-i [laT. fragmentum]
1. teqstis an raime na
war
moebis nawyveti.
xelnaweris f., baletis
f.-ebi, kinosuraTis f.-ebi.
2. arqiteqturis an qandakebis
Zveli nawarmoebis natexi,
narCeni.
fragmentuli.
f. xelnaweri.
fragmentaluri Scd.
frAza [berZ. Phrasis gamoTqma]
dasrulebuli gamoTqma.
mokle (grZel-grZeli)
f.ebi.
frazeolOgia [berZ. Phrasis
gamoTqma] ama Tu im enis
mtki
ced
Camoyalibebuli
gamonaTqvamebi,
sityvaTa
Taviseburi SeerTebani.
qarTuli enis f.
frazeologiuri.
f. leqsikoni.

fra

-548-

frAk-i [fr. frac] gulamoWrili freilEin-i [germ. Frulein]

surTuki, romelsac ukan
grZe
li da viwro kalTebi
aqvs (icvamen upiratesad
sa
zeimo SemTxvevebSi, ofi
ci
alur miRebaze da sxv.).
frAnt-i [holand. Frant <
germ.] Cacma-daxurvas ga
da
yolili mamakaci.
frAqcia [fr. fraction] 1.
daj
gufeba partiis SigniT,
romelic partiis ZiriTad
xazs ar iziarebs.
2. parlamentSi: erTi partiis
wevr deputatTa dajgufeba
Tavisi partiis politkis
organizebulad warmarTvis
mizniT.
fraqciuli.
f. brZola, f. dajgufeba.
fraqcionuli Scd.
frAxt-i [germ. Fracht] 1. ge
miT tvirTis gadazidvis
qi
ra, safasuri.
2. daqiravebuli (daf
rax
tuli) gemiT gadaziduli
tvirTi.
frEgat-i [fr. Frgate] 1. sa
yaraulo da wyalqveSa na
vebis winaaRmdeg mebrZoli
gemi (Zvelad: samanZiani
ialqniani samxedro gemi).
2. zRvis didi tropikuli
frinveli.

germanuli qaliSvilisadmi
mimarTva; agreTve gamo
iye
neba saxelTan an gvarTan
erTad.
freQlina [rus.
germ. Frlein] mefis karze
dedoflis an princesas
mxlebeli gauTxovari qali
Tavad-aznaurTa wridan.
frEska [it. rfesco] wylis
saRebavebiT daxatuli su
raTi axlad Selesil (jer
kidev svel) kedelze, Wer
ze.
freskuli.
f. mxatvroba.
fri [fr. frit Semwvari] bevr
cximSi Semwvari, Sebra
wu
li.
kartofili f., Tevzi f.
frQg-i [germ. Frigg] germanul
miTologiaSi:L qorwinebis,
siy
varulisa da ojaxuri
keris qalRmerTi; vodanis
co
li.
frigidUloba [< laT. frigidus
civi] qalis sqesobrivi
gul
griloba.
frivOlur-i [fr. frivole]
urigo, uxamsi; araserio
zu
li, fuqsavaturi.
friqcQul-i [< laT. fractio
xaxuni] xaxunis ZaliT

-549-

fsi

mos] gamogonili saxeli

an gvari, romelsac zogjer
froQdizm-i _ fsiqologiuri
irqmeven mwerlebi, msa
xi
o
mdgomareoba, adamianis qce
bebi, mxatvrebi, po
liti
kuri
vis mamoZravebel Zalad
moRvaweebi
da
sxv.
mi
iCnevs biologiur ins
vaJa-fSavela luka ra
zi
tinqtebs, aracnobier (um

kaSvilis
f.,
m.
javaxiSvili
Tavresad seqsualur) swraf
m. adamaSvilis f., ro
vas [avstrieli eqimisa da
land qarTveli r. kldi
fsi
qo
logis zigmund fro
aSvilis f. da sxv.
idis (Freud, 1856-1939 ww.) gva
fsiqiAtr-i _ eqimi-fsiqiat
ris mixedviT].
ri.
misi koncefcia utopiuri
aRmoCnda, rogorc marqsizm- fsiqiAtria [berZ. psych suli
leninizmi.
da iatreia mkurnaloba] me
dicinis nawili, romelic
frOnt-i [fr. front] 1. saomari
swav
lobs fsiqikur daa
moqmedebis are, brZolis ve
vadebebs da maTi mkurna
li.
lo
bis meTodebs.
dasavleTis f., f.-ze mo
xalised wasuli axalgaz fsQqika [< berZ. psychikos su
r
debi.
lieri] tvinis gansa
kuT
2. yvelaze msxvili samxedro
rebuli Tviseba, rac ga
SenaerTi omianobis dros.
moixateba gare samyaros
f.-is Stabi, f.-is sarda
asax
vaSi; adamianis sulier
li.
ZalaTa,
SesaZleblobaTa
frontuli.
erToblioba.
f. simRerebi.
fsiqikuri.
safronto.
f. procesi, f. Tavise
bu
s. nawilebi.
rebani.
fsAlmun-i [< berZ. psalmos
fsiqiuri, fsixika, fsi
xi
sa
xotbo sagalobeli]
kuri Scd.
re
ligiuri
sagalobeli; fsiqionAliz-i fsi
qolo
gi
fsalmunebisagan
Sedgeba
isa da fsi
qo
pa
Tologiis
da
viTiani (bibliis nawi
mimarTuleba,
romelic
li).
cdi
lobs adamianis axsnas
fsevdOnim-i [berZ. pseudny
sqesobrivi
instinqtebis
mbrunavi.

fsi

-550-

qve
cnobieri gavleniT; em
cema (maTraxis, wkeplisa da
yareba froidizms.
misT. qneviT)] klasikuri
cekvis paTa jgufi; da
maxa
fsQqoz-i [berZ. psych suli]
siaTebelia fexis qneviT
1. avadmyofuri mdgomareoba,
moZraoba, romelic exmareba
rac gamowveulia Tavis
mocekvaves brunvaSi an moZ
tvinis dazianebiT.
raobis SecvlaSi.
2. raime aranormaluroba,
uc
nauroba, adamianis fsi
qi fundamEntur-i [laT. funda
kaSi.
mentum saZirkveli, sa
fuZ
ve
l
i]

(wign.)
1.
Rrma
S
i
na
fsiqoTerApia mkurnaloba
arsiani, sa
fuZ
vliani, di
di
fsiqikuri zemoqmedebis me
moculobisa.
TodiT; (mag., hi pnoziT).
f. gamokvleva.
hi pnozuri f.
2. ZiriTadi, mTavari.
fsiqolOgia [berZ. psych
universitetis f. bibli
su
li da logos moZRvreba]
oTeka.
1. mecniereba fsiqi
kuri
fundamentaluri da
saS
moqmedebis
kanon
zomier
e
ve
b
ia.
bisa da formebis Sesaxeb.
funikulQor-i [fr. funiculaire]
f.-is kursi.
mTis cicabo ferdobze
2. fsiqikuri Taviseburebani,
mowyobili rkinigzis xa
sulieri samyaro.
zi, romelzec vagonebi moZ
bavSvTa f.
raoben sabagiro weviT.
fsiqologiuri.
Tbilisis f.
f. moTxroba.
funikulori Scd.
fsixologia, fsixolo
gi
uri Scd.
fUnqcia [laT. functio Ses
ruleba] 1. (wigni) roli,
fsiqopATia [berZ. psych su
mniS
vneloba, daniSnuleba,
li da pathos tanjva] fsi
movaleoba.
qikis aranormaluroba, su
f.-ebis ganawileba.
lieri aSliloba.
2. (biol.) organizmis an sxe
fsiqopaTolOgia saerTo
ulis romelime organos
moZ
Rvreba fsiqikur daava
moq
medeba: sxeulis ama Tu
debaTa Sesaxeb.
im
organos
daniSnuleba.
fUete fr. fouett < fouetter
gulis f., sanerwyve jirk

-551vlebis f.
3. (maTem.) damoukidebeli
cvladi sidide.
algebruli f., trigono
met
riuli f.-ebi.
funqciuri (mniS. 3-isaT
vis).
f. damokidebuleba, f. ana
lizi.
funqcionaluri Scd.
fUJer-i [fr. fougere] maRal
fe
xiani mozrdili Wiqa, bo
kali limonaTis, Rvinis da
misT. dasalevad.
fUraJ-i [fr. fourage] cxenis,
saqonlisa da frinvelis
sak
vebi (marcvleuli, Tiva
da sxv.).
safuraJe, safuraJisa.
s. baza, s. vagoni.
safuraJesi Scd.
fUria [laT. Furia mZvinvareba]
Zvel romaul miTologiaSi:
SurisZiebis erT-erTi Rmer
Ti; boroti, Wirveuli, anC
xli, kapasi qali.
fUror-i [laT. furor mZvinvare
ba] sajaro warmateba, ro
melic sazogadoebaSi did
aRtacebas iwvevs.
furUnkul-i [laT. furunculus]
kanis saofle da cximovani
jirkvlebis Cirqovani an
Te
ba; Zirmagara.

fUtlar-i

fuq

[rus. <
germ. Futteral] raime nivTis
Sesanaxi kolofi an SaliTa
(qarT. sinon. bude).
saTvalis f., violinos f.,
gitaris f.
futliari Scd.
futUrizm-i [< laT. futurum
myofadi, momavali] me-20
s. literaturasa da xe
lov
nebaSi: forma
lis
turi
mimdinareoba, romelic uar
yof
da realizms, mTel tra
diciul xelovnebas da mis
xerxebs da cdilobda Se
eq
mna axali, TiTqosda Ta
na
medroveobisaTvis Se
sa
fe
ri
stili.
futurolOgia [laT. futu
rum momavali da berZ. logos
moZRvreba] sociologiis
dargi, romelic kacobrio
bis momavals swavlobs
(sxva
nairad:
socialuri
prog
nostika).
fUqs-i [germ. Fuchs melia] bi
liardSi:L SemTxvevviT mo
gebuli (RuzaSi Cagdebuli)
burTi.

-552-

qam
q

qamelEon-i [berZ. chamaileon]

xvlikis msgavsi qvewarma
vali, romelic kanis fers
icvlis garemo pirobebis
Sec
vlis Sedegad.
xameleoni Scd.
qamQtur-i enebi afrikaSi
gav
rcelebuli erTi jgu
fis enebi: berberuli, Zv.
eg
vi pturi, kopturi
da
sxv.; enaTesavebian semitur
enebs [bibliuri noes meore
Svilis qamis saxelis mi
xedviT].
qAnTr-i [ingl. country sityv.
soflisa] 1. musika, ro
me
lic stilizebulia ame
rikul xalxur melodiebze
da stilze.
Sesruleba q. stilze.
2. amerikuli xalxuri simRe
ra.
qAos-i1 [berZ. chaos naprali,
nab
zari, naxeTqi] berZnul
miTolgiaSi:
usasrulo
siv
rce, bneliT moculi uf
skruli, samyaros materi
aluri elementebis grova,
romlisganac warmoiSva yve
la
feri arsebuli.
qAos-i2 sruli uwesrigoba,
areul-dareuloba;
usis

temo
ba.
qaosuri.
q. moZraoba, q. xmauri.
xaosi, xaosuri, qaotiuri,
xaoturi Scd.
qAron-i [berZ. Charn] ber
Znul miTologiaSi: menave,
romelic miwisqveSa samefos
mdi
nareebze gadahyavda gar
dacvlilTa sulebi.
qArtia [berZ. charts laT.
charta) qaRaldi] 1. Zv. sa
berZneTsa da romSi: papi
rusis an pergamentis grag
nili (xelnawerebi).
2. saxelmwifoebriv-poli
ti
kuri mniSvnelobis mqone
zogi dokumentaciis sa
xel
wodeba.
qilQazm-i [berZ. chiliasmos <
chilias aTasi] religiuri
moZRvreba, romlis Ta
nax
madac qveynis dasasrulis
win dedamiwaze iqneba aTas
wliani mSvidoba, RvTis su
feva. igivea, rac xi
liazmi.
qQmera [berZ. Chimaira] 1.
berZnul miTologiaSi: ce
cxlismfrqveveli urCxuli,
romelsac aqvs lomis Tavi,
Txis tani da gvelis TaviT
dasrulebuli kudi; mokla
belerofontma.
2. Sua saukuneebis ev
ro
pis
xelovnebaSi: fan
tas
ti
ku
ri

-553-

qlo

arsebis (urCxulis) skulp

li da manteia mkiTxaoba,
turuli gamosaxuleba (mag.,
winaswarmetyveleba] mki
parizis RvTismSoblis ta
Txaoba xelisgulis xaze
Zarze).
bis mixedviT.
3. (gadat.) ganuxorcielebeli qQrurg-i qirurgiis speci
a
ocneba; fantazia.
listi eqimi [sinon. das
ta
4. (zoolog.) zRvis xrtilo
qari (wign.) da dostaqari
vani Tevzi erTgvari.
(moZv.)].
qimErul-i ganuxorciele
xirurgi Scd.
be
li, fan
tastikuri.
qirUrgia [berZ. cheirurgia <
qQmia [berZ. chemeia] bunebis
cheis xeli da ergon muSaoba]
mety
velobis erT-erTi Zi
medicinis nawili, romeic
ri
Tadi dargi mecniereba,
Seiswavlis
daavadebaTa
romelic ikvlevs nivTiere
ope
raciuli gziT mkur
baTa Sedgenilobas, agebu
na
lobis meTodebs; mkur
lebas, Tvisebebsa da urTi
na
loba ZiriTadad ope
ra
erTgardaqmnas.
ci
uli meTodebiT [sinon.
organuli q., araorganuli
dastaqaroba (wign.) da dos
q., Teoriuli q.
taqroba (moZv.)].
qirurgiuli da saqi
rur
qimiaTerApia
[qimia
da
gio.
berZ. therapia mkurnaloba]
q. (s.) klinika, q. (s.) mak
_ infeqciur daavadebaTa
rateli.
mkurnaloba qimuri niv
Tie
xirurgia, xirurgiuli,
re
bebiT.
saxi
rurgio Scd.
qimQuri 1. qimiasTan dakav
qlOr-i [berZ. chloros mwvane]
Si
rebuli.
qimiuri elementi, momw
q. formulebi, q. elementebi,
vano-moyviTalo maxrCo
be
q. reaqcia.
la airi; iyeneben teqni
ka
Si,
2. rac dakavSirebulia qimiis
sanitariaSi da sxv. rogorc
meTodebis gamoyenebasTan
dezinfeqciis saSu
a
lebas,
da am meTodebiT proeqtebis
agreTve sam
xed
ro saq
meSi
damzadebasTan.
zogi mom
wam
vleli nivTi
q. naerTi, q. mrewveloba,
ere
bis da
sam
za
deb
lad.
tansacmlis q. wmenda.
qloriani da qlorovani.
qiromAntia [berZ. cheir xe

qlo

-554-

q. kalciumi, q. kiri, q. wya

li.
qlOrizm-i [< berZ. chlros
mwva
ne] 1. (medic.) sisxl
nakleboba hemog
lobi
nis
mniSvnelovani daqveiTeba
sisxlis wiTel burTuleb
Si; simwvanis seni.
2. (botan.) mcenaris daavadeba,
romlis drosac foTlebi
da ylortebi kargaven mwva
ne Seferilobas.
qlorOfil-i [berZ. chlros
mwva
ne da phyllon foToli]
saRebavi nivTiereba (pig
men
ti), romelic mwvane fers
aZlevs mcenaris foTlebsa
da sxva nawilebs.
qlorOform-i [qlori da
laT. (acidum form, icum) Wi
anWvelmJava] qloris Sem
c
veli Taviseburi sunis
mqone aqroladi si
Txe; me
di
cinaSi iyeneben dasaZi
ne
bel saSualebad.
qlorocetofEnon-i Zli
e
ri cremlmdeni momwamvle
li nivTiereba.
qnEseT-i [ebr. Kneset] _ isra
elis saxelmwifos umaRle
si sakanonmdeblo or
gano.
qOlera [berZ. cholera] kuWnawlavis mwvave gadamdebi
daavadeba, sicocxlisaTvis

saSiSi.
xolera Scd.
qolErik-i [laT. cholericus <
berZ. chole naRveli] qole
rikuli temperamentis mqo
ne, ficxi adamiani.
qolestErin-i [berZ. chole
naR
veli da stereos magari] _
organuli nivTiereba, erT
atomiani spirti sterinebis
jgu
fisa; moi poveba cxove
lur organizmebSi.
qOral-i [< laT. (canfus) Choralis
gunduri (sagalobeli)]
mravalxmovani sagundo na
warmoebi, romelSic yvela
xmas erTi da igive ritmi
aqvs; kaTolikeTa da pro
testantTa religiuri sa
galobeli;
baxis q.-ebi.
xorali Scd.
qOrda [berZ. chorde simi] 1.
(maTem.) swori xazi (wrfe),
romelic aerTebs mrudi
xazis (mag., rkalis, wre
xazis) or wertils. 2. zogi
cxovelis (agreTve adamianis
Canasaxis) xerxemlis dre
kadi elastikuri Rero (e.w.
xerxemlis simi).
qoreogrAfia [berZ. choreia
cekva da graph vwer] cek
vebis, sa
baleto speq
tak
le

-555bis dad
gmis xelovneba.
qarTuli q., klasikuri q.
qoreografiuli da saqo
re
ografio.
q. (s.) saswavlebeli, q. (s.)
xelovneba.
qorepiskOpos-i [berZ. clora
qveyana da episkopos episko
po
si] 1. mTavarepiskoposis
TanaSemwe.
2. umrevlo episkoposi.
qormaQster-i [berZ. choros
gun
di da germ. Meister os
tati, xelmZRvaneli] momRe
ralTa gundis xelmZRvane
li (qarT. sinon. lotbari).
qormeisteri, xormaisteri,
xormeisteri Scd.
qOro [berZ. choros] momRe
ralTa fundi.
xoro Scd.
qOqos-i [esp. cocos (mr.)] 1.
palma
erTgvari;
isxams
msxvil gemriel yuaTian
na
yofs magari naWuWiT.
2. am palmis nayofi.
q. kakali, indis kakali.
kokosi Scd.
qrestomATia [berZ. chresto
matheia] saxelmZRvanelo
rCe
uli nawarmoebaTa an
ma
Ti nawyvetebis krebuli.
saskolo q., qarTuli li
te
raturis q.
saqrestomaTio.

qro

s. masala.
qrestomaTiuli _ iseTi,
rogorc
qrestomaTiaSia;
marti
vi, naTeli.
q. WeSmariteba, q. maga
li
Ti.
qrestomatia, qresTomatia,
saqrestomatio, qresTo
ma
tiuli Scd.
qrizAnTema [berZ. chrisanthe
mon] dekoratiuli mce
na
re, romelic
ikeTebs
kalaTebad Sekrebil sxva
dasxva Seferilobis yva
vi
lebs.
qristQan-i [laT. christianus]
qristianobis mimdevari.
qristiAnoba [laT. christianis
mus < berZ. Christos sity.,
cxe
buli, mironcxebuli]
religia,romelic warmoiSva
ax. welTaRricxvis I s.-Si
da mieca misi damaarseblis
_ ieso qristes, saxeli _
RmerTkacisa, romelic ze
cidan daeSva dedamiwaze
ada
mianTa codvebis gamo
sasyidlad da jvarze ga
akres, Semdeg ki aRsdga da
amaRlda zecaSi (biblia).
qristianuli.
q. sarwmunoeba.
qromOsoma [berZ. chrma feri,
saRebavi da soma sxeuli]

qro

-556-

(biol.) ujredis birTvis is

nawili, romelic iRebeba da
yvelaze ufro mkafiod Cans
ujredis gayofis dros.
qrOnika [berZ. chronikos dros
Tan dakavSirebuli] 1. sa
zogadoebrivi movlenebis
Cawera qronologiuri we
siT (qarT. sinon. matiane).
2. literaturuli na
warmo
ebi, romelic Seicavs sa
zo
gadoebrivi an saojaxo
am
bebis Tanmimdevrul gad
mocemas.
romani-q.
3. axali ambebis ganyofileba
(gazeTSi).
q.-is ganyofileba.
4. dokumenturi kino
fil
mi
(Cveulebriv
moklemetra
Ji
a
ni), romelSic asaxulia
mim
dinare sa
zo
gadoebrivi
cxovrebis movlenebi, am
be
bi.
mxatvrul films win us
w
rebda q.
qronikaluri (mniSv. 4-isaT
vis).
q. filmi.
qronQkuli xangrZlivi,
mudmivi (Cveulebriv iTqmis
da
avadebis Sesaxeb.).
q. daavadeba, q. revmatizmi.
qronolOgia [berZ. chronos
dro da logos moZRvreba]

_ istoriuli movlenebis
Tan
mimdevroba drois mi
xedviT.
qronologiuri.
saxelmZRvaneloSi movle
nebi gadmocemulia q. prin
ci piT.
qsAnTi pe [berZ. Xanthipp]
berZeni filosofosis sok
rates (469-399 Zv. welTaRr.)
coli, romlis saxeli dar
Ca avi, kapasi dedakacis aR
mniSvnelad.
qsenofQlia
[berZ.
xenos
ucxo, ucxoeli da philia
siyvaruli] ucxoelebisa
da yovelive ucxouris siy
varuli.
qsenofObia [berZ. xenos ucxo,
ucxoeli da phobos SiSi]
ucxoelebisa da yovelive
ucxouris siZulvili.
qsEnZ-i [polon.] poloneTSi:
kaTolikeTa mRvdeli.
qserogrAfia [ingl. xero
graphy < berZ. xros mSra
li da graphs vwer] na
weris, naxazis, nabeWdis
ti pografiuli wesiT mSra
lad gamravlebis procesi.
qsEroqs-i [ingl. xerox < berZ.]
aparati, romlis sa
Su
a
le
biTac xdeba qsero
g
ra
fikuli gadacema.

-557-

qsilogrAfia [berZ. xylon xe

yar

y
da graph vwer] 1. xis ma
salaze amoWra, gravireba.
yAd-i [arab. qdi] aRmosav
2. xeze gakeTebuli graviura;
le
Tis qveynebSi: mus
li
aseTi graviuris anabeWdi.
man
Ta sasuliero msajuli,
mosamarTle.
qsifopAgeb-i [berZ. xipos xmali,
maxvili da phagos damagre yAlam-i [arab. qalam < berZ.
buli,SeboWili] nayofis gan
Kalamos lerwami] 1. ler
viTarebis erT-erTi manki,rom
wmis kalami, romelic far
lis drosac ormagi nayofi
Tod iyo gavrcelebuli
(tyupebi) Sexorcebulia er
an
banis mqone xalxebs So
T
maneTTan gulmkerdis an
ris.
mi
si xmliseburi gamonazr
2. mxatvris funji.
dis areSi (aqidan saxel yAlim-i [Turq. Kalim] aRmo
wo
deba).
savleTis qveynebis zogi
qtQtor-i [berZ. ktits] (ekl.)
erT xalxSi: safasuri, ro
mnaTe.
mel
sac uxdis sasiZo qalis
mSob
lebs; urgadi.
yAzarma [it. caserma] sam
xedro nawilebis sa
cxov
R
rebeli Senoba.
yazarmuli, sayazarmo.
RazAvaT-i [arab. Yazwa(t)]
y. cxovreba, y. ti pis Senoba,
reaqciuli `wminda omi~, ro
s. nagebobani, Senobebi.
melic, yuranis moTxov
niT, kazarma, kazarmuli, saka
unda awarmoon sxva sar
zar
mo Scd.
wmunoebis mimdevar xal yarAkul-i [uzbek. qarukl Savi
xebTan muslianebma islamis
vardi; Savi tba] mokle
gavrcelebis mizniT; igiva,
da xuWuWbewviani tyavi gar
rac jixadi.
kveuli jiSis axlad mo
gebuli batknisa.
RErb-i ix. gerbi.
yarakulisa.
y. palto.
karakuli, karakulis Scd.

-558-

yiz

yizQlbaS-i

[Turq.
Kizil
bas wiTeli Tavi, wiTelqu
da] ase eZaxdnen sparsel
dampyroblebs sa
qarTvelo
Si me-16-17 ss-Si.
yQSlaR-i [Turq. kislak sazam
Tro saZovari, sazamTro
sadgomi] sofeli Sua
aziaSi.
kiSlaki Scd.
yUli [ind. Cin.] aziis zog
qveyanaSi: mtvirTavi, mebar
guli; Savi muSa.
yulim.
kuli, yulma Scd.
yUran-i [arab. Al-qurn] wig
ni, romelic Seicavs mus
limanuri religiis dog
mebsa da debulebebs,miTebsa
da samarTlis normebs.

SAbli [fr. chablis < geogr.

sax.] franguli TeTri
Rvino, romelsac ayeneben
pinos jiSis yurZnisagan.
SAblon-i [germ. Schablone < fr.
chantilon WaSniki, nimuSi] 1.
nimuSi,forma raime erTg
var
nakeTobaTa dasamzadeblad
(qarT. sinon. Targi).
2. gadat. (wign.) gacveTili

nimuSi, romelsac brmad

baZaven (sinon. trafareti,
Stam
pi).
Sablonuri (mniSvn. 2-isaT
vis).
S. frazebi, S. pasuxi.
SAgren-i [fr. chagrin < it. zigrino]
sagangebod gamoyvanili
rbili xorkliani tyavi.
SaQTan-i [arab. saitan] musli
manur religiaSi: boroti
suli, eSmaki, satana.
SAman-i [tungus. manjur.]
zog xalxSi: kultis msaxu
ri, jadoqari, eqimbaSi (ix.
Samanizmi).
SamAnizm-i da SamAnoba
Crdi
loeT da Sua aziis,
amerikis, afrikisa da sxva
qveynebis xalxSi: religiis
forma, avi da keTili sule
bis kulti.
SamberQer-i [fr. chambrire]
grZeli maTraxi, Solti,
romelsac iyeneben cirkSi,
maneJze.
SampAnur-i mSxefare Rvino,
romelic gkeTebulia nax
SirmJava airiT (safr. pro
vin
cia Champagne-s sax. mi
xedviT).
Sampaniuri Scd.
SampinQon-i [fr. champighon
soko] qamasoko.

-559-

SAmpun-i [ingl. champooing da

bana (Tavis)] surnelovani
Txevadi an fxvieri Tavsa
bani saponi.
SAns-i [fr. chance] risame gan
xorcielebis, rameSi warma
tebis SesaZlebloba.
gamarjvebis kargi S. aqvs.
SansOnet-i [fr. chansonette pa
tara simRera] 1. patara
sim
Rera, xSirad uxamsi Si
naarsisa, romelsac asru
leben kafeSantanebSi.
2. aseTi simReris Semsrule
be
li qali.
Sansonetka Scd.
SansOnie [fr. chansonnier]
safrangeTSi: estradis mom
Rerali (kaci), romelic ama
ve dros xSirad simReris
avtoricaa.
Sansoniesi.
Sansoniisa, Sansone Scd.
SAntaJ-i [fr. chantage] saxe
lis gamtexi faqtebis (nam
dvilis Tu mogonilis) ga
momJRavnebis muqara (raime
sargeblobis miRebis miz
niT).
SApito [fr. chapiteau] didi
brezentis karavi, romel
Sic sacirko warmodgenebi
imarTeba; moZravi cirki,ro
melic warmodgenebs aseT

Sar

karavSi marTavs.
SArada [fr. charade] Tama
Si-gamocana erTgvari; asax
sneli sityva gamoicnoba
misi calkeuli nawilebis
gamocnobiT.
Saradisa;
Saradasi Scd.
SarQaT-i [arab. ariat] zogierT
muslimanur sa
xel
mwifoSi:
musli
manuri sa
marTlis re
ligiur da iuri
diul nor
maTa er
Tob
li
o
ba.
SarQaJ-i [fr. charriage] (geol.)
dedamiwis teqtonikuri sa
farveli.
SArif-i [arab. arif] mus
limanur qveynebSi: mahmadis
STamomavalTa sapatio wo
deba.
SarlAtan-i [fr. charlatn]
uxeSi matyuara; gaiZ
ve
ra; uvici, mcodned, spe
ci
alistad Tavis gam
sa
Re
be
li.
SArJ-i [fr. charge] visime an
risame satiruli an iumo
ristuli gamosaxuleba, ro
melSic daculia garegnuli
msgavseba da karikaturu
lad aris Secvlili da
xaz
gasmuli yvelaze ufro
damaxasiaTebeli niSnebi,Tvi
sebebi.

Sar

-560-

SArtrez-i [fr. chartreuse ge

sanimuSo nawarmoebi xe
lov
nebis, ostatobis udi
ogr. sax.] erTgvari li
de
s
i
miRweva.
qiori.
qarTuli literaturis
SAs-i [fr. chassis] 1. avto
S.-ebi, xalxuri musikis S.
mobilis ZiriTadi nawili,
romelzedac damagrebulia SevAlie [fr. chevalier raindi,
kavaleri]

feodalur
Zara, Zrava, yvela meqanizmi
saf
r
angeTSi:
erT-erTi
Ta
da detali.
vadaznauruli wodeba.
2.
TviTmfrinavis
nawili,
borblebi, romelic saWi SEvro [fr. chereau Tikani]
Tiknis tyavi, garkveuli we
roa aerodromze moZ
rao
siT gamoyvanili, rbili da
bisaTvis, asafrenad da da
maRalxarisxovani; iyeneben
sajdomad.
fexsacmlis sapired.
TviTmfrinavma S. gamouSva
(aikrifa).
SEzlong-i [fr. chaise longue]
Sasim, Sasis.
daqanebuli zurgis mqone
Sasma, Sass Scd.
savarZeli, romelSic naxev
rad wamowola Se
iZle
ba.
SAh-i [spars. h] aRmosav
le
Tis zog qveyanaSi mefis SEik-i [< ingl. shake rxeva,
ti
tuli; am titulis mqone
toka] Tanamedrove cekva
piri.
erTgvari; musika am cekvi
saT
vis.
SahQnSah-i _ iranSi: monarqis
tituli.
SeQker-i [ingl. shaker] koq
teilis
mosamzadebeli
SAhsei-vAhsei [spars.] mus
Wur
W
e
l
i.
li
manebis (Siitebis) re
li
giuri
ceremonia
SEix-i [arab. eih] arabul
TviTgvema;
ceremoniis
qveynebSi: 1. gvaris meTauri;
mo
nawileni Tavsa da tanze
soflis mamasaxlisi.
ice
men xmals an laxts da
2. muslimanTa umaRlesi sa
iZaxian: `Sah husein, vah hu
suliero piri, RvTismety
sein!~ (amiT gamoxataven
veli da sa
marTalmcodne.
erT-erTi xalifis Svilis SErif-i [ingl. sheriff] _ in
g
hu
seinis wamebas).
lis
sa da aSS-Si: Ta
nam
de
SEdevr-i [fr. chef-doeuvre]
bobis piri, romelic asru

-561lebs administraciul da
sa
samarTlo funqciebs.
SEri-brEndi [ingl. cherrybrandy < cherry alubali da
(ix. brendi)] alublis na
yeni; alublis liqiori.
SEf-i [fr. chef] 1. organizacia
an piri, romelic sistema
tur daxmarebas uwevs raime
ko
leqtivs.
sabavSvo saxlis S.-ebi.
2. meTauri, ufrosi.
policiis S.
Sef-mzareuli mTavari
mzareuli (did sasadiloSi,
res
toranSi).
saSefo 1. SefobisTvis
gan
kuTvnili, Sefobis xasi
a
Tisa.
s. muSaoba, s. daxmareba, s.
koncerti.
2. rasac Sefobas uweven.
s. skola.
SveQcar-i [germ. Schweizer]
sastumros, restornis, zo
gi sxva dawesebulebisa da
sacxovrebeli saxlis me
kare.
Sveicarisa.
Sveicrisa Scd.
SQva [sanskr.] _ induizmis
erT-erTi mTavari RvTaeba.
SizofrEnia [berZ. schiz
vxleC, vCexav da phrh goneba,
azri] erT-erTi mZime fsi

Sif

qikuri daavadeba.
SQizm-i _ islamis mimarTule
ba, romelic aRiarebs mxo
lod yurans da uaryofs
sunas (Sdr. sunizmi).
SQk-i [fr. chic] (saub.). moC
venebiTi, garegnuli brwyin
valeba.
SQmpanze [fr. chimpanze afr.]
adamianis msgavsi maimuni;
binadrobs ekvatoruli af
rikis tyeebSi.
Simpanzesi.
Simpanzisa Scd.
SQrma [ger. Shcirm] gada
satani, dasakeci tixa
ri;
warmoadgens an
ja
me
biT er
TmaneTze ga
dab
mul qso
vi
lian
qa
Ral
d
ga
dakrul
ramdenime Car
Cos (qarT. si
non. Tejiri).
S.-iT gayofili oTaxi.
SQfr-i [fr. chiffre] 1. pirobiT
niSanTa sistema saidumlo
werisaTvis.
2. saregistracio piro
bi
Ti
ni
Sani (wignebze, xelmowe
rebze, dokumentebze).
individualuri S., jgu
furi S.
Sifriani (mniSv. 2-isaT
vis).
S. werili.
daSifrva SifriT (mniSv.
1) dawera risame.

Skv

-562-

diplomatiuri werilis d.
SifriT gaSifrva da amo
Sifvra SigniT (an ucnob
enaze) dawerilis amokiTx
va.
SkvAl-i [ingl. squall] xan
mok
le qariSxali.
SlagbAum-i [germ. Schlag baum]
gzis gadasaketi mo
wyo
biloba rkinigzis gadasas
vlelTan an sakontr
olo
gasaSveb pun
qtebTan.
SlAger-i [germ. Schlager] se
zonis mSveneba; moduri, po
pularuli saestrado sim
Rera, melodia.
Sliageri Scd.
SlEif-i [germ. Schleife] qa
lis kabis Zalian grZeli
ukana kalTa, romelic Zirs
eT
reva.
SnAfs-i [germ. Schnaps] arayis
saxelwodeba germaniaSi.
SovQnizm-i [fr. chauvinisme]
reaqciuli ideologia da
politika, romlis mizania
erovnuli siZulvilisa da
SuRlis gaRviveba.
velikorusuli S.
SovQnist-i Sovinizmis mim
de
vari.
Sovinisturi.
S. propaganda, S. lozungebi,
S. Sexedulebani, S. pozicia.

SOk-i [fr. choc] (medic.) or

ganizmis funqciebis saerTo
mZi
me moSliloba, rasac iw
vevs Zlieri fizikuri da
zianeba, an fsiqikuri Ser
yeva.
SOrt-i [ingl. shorts (mr.)]
mokle Sarvali erTgvari.
Sortebi Scd.
SOse [fr. chausse] (moZv.)
gzatkecili, Saragza.
SOu [ingl. show] warmodgena,
speqtakli.
SoubQznes-i [ingl. show sa
na
xaoba, business saqmianoba]
komerciuli saqmianoba,
romelic dakavSirebulia
saestrado sanaxaoebis mo
wyobasTan.
SoUmen-i [ingl. show Cveneba
da man kaci, adamiani] _ is,
vinc Sous organizacias
awyobs.
SOfer-i [fr. chauffeur] avto
mobilis wamyvani, mZRoli.
SpAga [it. spada] didi, basri
mCxvletavi iaraRi; mWreli
maxvili.
SpAlebi [holand. Spalk (mr.)
sayr
deni] rkinigzis va
kis
ze dagebuli xis an rki
na
betonis Zelebi, rom
leb
ze
dac gardigardmo amag
reben
relsebs.

-563 mx. Spali.

SpAler-i [germ. spalier] na
xatebiani qaRaldis farTo
zolebi, romlebsac akraven
sadgoms (oTaxis, darbazis
...) kedlebze.
Spalieri Scd.
SpQl-i [germ. Spill] konusuri
an piramiduli sveti Seno
bis Tavze.
SprQc-i [germ. Spritze] Rru
nem
sis mqone dguSiani ci
lin
dri wamlis Sesayvanad
organizmSi.
erTjeradi xmarebis S.
SprOt-i [germ. Sprottte] 1.
zRvis wvrili Tevzi, qaras
la.
2. am Tevzis (agreTve zogi
sxva wvrili Tevzis) kon
servi.
SrQft-i [germ. Schrift] sas
tambo asoebi da sxva niS
nebi garkveuli zomisa da
moxazulobis risame, raime
teqstis asawyobad; maTi
ana
beWdi.
qarTuli S., msxvili S., wvri
li S., muqi S., naTeli S.
saSrifto.
stambis s. meurneoba.
StAb-i [germ. Stab] 1. jarebis
marTvis organo.
diviziis S., S.-is ufrosi.

Sta

2. (gadat.) saerTod, risame

xel
mZRvaneli organo.
stiqiasTan brZolis S.
generaluri Stabi _ ix. ge
neraluri.
StAmb-i [germ. Stamm] xis
tani (fesvidan varjamde).
StAmp-i [germ. Stampfe it. Stampa
beWdva] _ (Stempeli); misi
anabeWdi. 1. dawesebulebis
oTxkuTxa beWedi.
pasportSi Cartymuli S.
2. gadat. (wign.) mza nimu
Si,
romelsac brmad hba
Za
ven
(sinon. trafareti, Sab
lo
ni).
reJisoruli S.-ebi, S.-ebiT
azrovneba.
Stampiani (mniSv. 1.-isaT
vis).
S. qaRaldi.
StAnga [germ. Stange] 1. spor
tuli iaraRi (sim
Zi
me
e
bis
awevaSi) liTonis keti,
rom
lis boloebzec wamoc
mulia liTonisave mZime
dis
ko
ebi.
2. fexburTis karis boZi.
burTi S.-s moxvda.
3. troleibusis Tavze gamar
Tuli denmimRebi, romlis
boloebi exeba sakontaqto
sadens.
me-3 mniSv.-iT bugeli an bi
ugeli Scd. (tramvais den

Sta

-564-

mimRebebs ewodeba).
StAndart-i [germ. Standarte]
1. Zveli ruseTisa da zo
gi
ucxo qveynis armiaSi: kava
leruli nawilis droSa.
2. saxelmwifos meTauris (im
pe
ratoris, prezidentis ...)
alami,romelsac aRmarTaven
xolme sasaxleze, samxedro
xomaldze da sxv. misi iq
yof
nis dros.
StAt-i1 [germ. Stat] dawese
bulebis
TanamS
romelTa
mudmivi Semadgenloba.
S.-Si Caricxes, S.-ebis Sem
cireba.
saStato.
s. erTeuli, s. Tanamde
boba.
StAt-i2 [germ. Stat saxelm
wifo] zog qveyanaSi: ad
mi
n istraciul-ter it or i
uli erTeuli, ro
melsac
aqvs TviTmmarTveloba.
niuiorkis S., jorjias S.
(aSS-Si); pinjabis S. (in
do
eT
Si); avstraliis S.-ebi.
StEmpel-i [germ. Stempel]
xelsawyo, romelzec ra
i
me naxatis an warweris
ukuRma gamosaxuleba amo
burculia; iyeneben anabeW
dis misaRebad; TviT misi
ana
beWdi.
StEfsel-i [germ. Stopsel] 1.

li
Tonis Cangali an Reri,
rom
lis saSualebiTac mas
Tan SeerTebuli eleq
tro
xelsawyos
(mag., lampas,
uTos) rTaven qselSi.
2. (saub.) igivea, rac rozeti.
Stepseli Scd.
StQl-i [holand. stil] wynari,
uqaro amindi.
StOr-i [germ. store] fanjris
farda erTgvari.
StOrm-i [holand. Storm]
qariSxali zRvaze.
Stormuli, saStormo.
S. qari.
s. Rrubeli, s. ialqani, s.
Ruza.
StraikbrExer-i [germ. Streik
brecher] (moZv.) piri, ro
melic gaficvis dros mu
Saobs sawarmoSi da amiT
gaficulTa interesebs Ra
latobs.
Streikbrexeri Scd.
StrQx-i [germ. Strich] 1. wvri
li xazi.
S.-ebis gavleba.
2. gadat. (wign.) risame dama
xasiaTebeli Tviseba, momen
ti, mxare, calkeuli wvril
mani.
naxatSi saintereso S.-ebs
miaqcies yuradReba.
StUrval-i [holand. stuurwiel]

-565-

Cek

saWis borbali gemze,

(upi
ratesad samxreT-aR
mo
TviTmfrinavze, traqtorze,
savleT aziis) qalaqebSi: Ci
kom
bainze da sxv.
nelebiT dasaxlebuli kvar
tali.
StUrm-i [germ. Sturm] gadam
wy
veti ieriSi mo
wi
naaRmde CAlma [Turq.] qsovilis grZe
gis gamagrebuli ad
gi
lis
li naWeri, romelsac mus
asarebad.
limani mamakacebi ixveven
Tavze garkveuli wesiT.
StUrman-i [holand. Stuur
man] gemis, wyalqveSa na CArlston-i [ingl. Charleston
vis, safreni aparatis gzis
< geogr. sax.] amerikuli
kvle
vis specialisti.
samejliso cekva erTgvari.
Soreuli naosnobis S., CArter-i [ingl. charter]
kos
mosuri xomaldis S.
gemTmflobelsa (an avi
SxEr-i [Sved. skr] patara
akompaniasa) da dam
qira
kldovani kunZuli.
vebels Soris dadebuli
xel
Sekruleba mTeli gemis
SxUna [ingl. scooner] ialq
(TviTmfrinavis) an misi na
ni
ani gemi, upiratesad orwilis ijariT aRebis Se
an samanZiani; sandali.
saxeb garkveuli vadiT (an
gar
kveul reisze).
CatUranga [sanskr.] Zveli
C
induri TamaSi, Wadrakis
winamorbedi
(warmoiSva
CAdr-i [Turq. candyr karavi]
me-5
s.-Si
Zv.
welTaRr.);
Ta
musulmani qalebis msubuqi
maSobdnen oTxni.
saxvevi, safari, romelic sa
xes da tans ufaravs maT da CEk-i [ingl. cheque < check ga
sin
jva, gakontroleba] 1.
mxolod Tvalebs utovebs
fasi
ani qaRaldi, spe
ci
a
gamosaxeds.
lu
r
i
dokumenti
(sa
b
u
T
i),
CaQnvord-i [ingl. chain jaW
romelic Seicavs we
ri
lo
vi da word sityva] kros
biT
gankargulebas
ban
kis
vordis nairsaxeoba.
mimarT gadauxados Ce
kis
CaintAun-i [ingl. Chinatown
mflo
b
els
masSi
naC
v
e
n
ebi
< China Cinuri da town qa
fulis raodenoba (suma).
la
qi] sxvadasxva qveynis

Cel

-566-

saprivatizacio Ceki, sxvag

va
rad vauCeri 1. fasiani
saxelmwifo qaRaldi mini
maluri RirebulebiT, rome
lic gaicema moqalaqeebze
sa
xelmwifo sa
kuTrebis pri
va
tizaciis procesSi reali
za
ciisaTvis.
2. sakaso taloni fulis ra
odenobis CvenebiT, rome
lic gadaxdil iqna saqon
lis SeZenis dros, agreTve
qviTari salaroSi fulis
raodenobis CvenebiT, rome
lic gadaxdil unda iqnes.
C.-is salaroSi gaxvreta.
saCeko, Cekisa.
CElesta [it. celesta < laT.
caelestis ciuri] sa
orkest
ro klaviSiani sak
ravi; ga
moscems naz, zanzala
kisebr
xmebs.
CElo _ igivea, rac violino.
CempQon-i [ingl. champion <
fr. champion mebrZoli]
sportsmeni an sportuli
gundi, romelmac gaimarjva
pirvelobaze gamarTul Se
jib
rebaSi sportis raime
saxeobaSi.
msoflios C. WadrakSi.
CempiOnat-i Sejibreba Cem
pionis wodebis mo
sapoveb
lad.
saWadrako C., safexburTo C.

Ci pendEil-i [ingl. Chippendale

< sakuT. sax.] _ inglisuri
avejis stili; warmoadgens
rokokos, gotikuri da Ci
nuri xelovnebis motivTa
kom
binacias; didad iyo gan
viTarebuli me-18-19 ss.-Si.
CQpi [ingl. chip] eleqtronuli,
kompiuteruli teqnikis um
niS
vnelovanesi detali; in
tegraluri mikrosqema.
CiCErone [it. cicerone] _ ita
liaSi (upiratesad): pi
ri,
romelic turistebs aZ
levs
axsna-ganmartebas Rir
s
Se
sa
niS
naobaTa daT
va
li
e
re
bi
sas (sinon. gidi, eqs
kursi
a
mZRoli).
CiCeronesi
CiCeronisa Scd.
CQfs-i [ingl. chips (mr.)]
Txlad daWrili da Semwvari,
Sebrawuli kartofili.

caQtlupa [germ. Zeitlupe]

spe
cialuri kinogadasaRebi
aparati, romelsac iyeneben
Cqari gadaRebis dros.
caQtnot-i [germ. Zeitnot > Zeit
dro da Not saWiroeba] 1.
Wadra
kisa da SaSis TamaS

-567-

cel

Si: mdgo
mareoba, rodesac celOfan-i [cellulose laT. < cel
mo
TamaSes ar hyofnis dro
lula ujredi da berZ. phanos
svlebis
mosafiqreblad
naTeli] Txeli gam
W
vir
va
(Cveulebriv,
oficialur
le wyalgauvali ma
sa
la, ro
Se
jib
rebaSi, rodesac spe
melic miiReba ce
lu
loidis
ci
alur saWadrako saaTeb
damuSavebiT; iye
ne
ben sakvebi
ze Ta
maSoben).
produq
te
bis, wamlebis da
c.-Si yofna,; c.-Si Cavar
sxvaTa Se
sa
fu
Tavad.
d
na.
polieTilenis (ix.) sa
2. (gadat.) drois ukmarisoba,
xelad (`celofanis parkio~
arqona.
_ amboben), rac Scd.
c.-Si moxvedra.
celsQus-is
TermOmetri
ceitnoti Scd.
[Svedi astronomisa da fi
cEdent-i [< laT. cedo vuT
zikosis Celsius-is (1701-1744)
mob] samoqalaqo sa
mar
gva
ris mixedviT] _ Termo
TalSi: piri, romelic Ta
metri, romelsac yinulis
vis
kuTvnil
uflebas
dno
bisa da wylis duRilis
ga
dascems sxva pirs.
wertilebs Soris 100-gra
cEdra [< it. cedro limoni] 1.
dusiani skala aqvs.
citrusebis (limonis, for celUloza [fr. cellulose laT.
Toxlis da misT.) kanis ze
cellula ujredi] 1. niv
Ti
e
da, Seferili fena.
reba, romlisganac Sed
geba
2. forToxlis an limonis gam
mce
naris ujredis garsi;
xmari kani: iyeneben rogorc
iyene
ben nedleulad sxva
da
sanelebels
(sakonditro
sxva samrewvelo na
ke
TobaTa
da sxv. nawarmSi).
damzadebisas; uj
re
disi.
cEzura [< laT. caesura gaxle
2. nivTiereba, romelic mi
i
Ca] 1. (lit.) pauza leqsis
Reba zogi mcenaris qimi
u
striqonSi.
rad damuSavebuli merq
nisa
2. (mus.) pauza musikalur me
da Reroebisagan, iyeneben
lodiaSi.
qaRaldis, xelovnuri ab
reSumis, asafeTqebel niv
celQbat-i [laT. caelibatus <
TierebaTa da sxv. da
sam
za
caelebs uqorwinoba] sa
su
deblad.
li
ero pirTa dauqorwi
neb
celulozisa.
loba.

cel

-568-

ucenzuro sazogadoebaSi
celulozasi Scd.
miuRebeli, uwmawuri, uxam
celulOid-i [laT. cellula
si.
uj
redi da berZ. eidos saxe]
u. sityvebi, u. anekdoti.
magari, advilad aalebadi
nivTiereba; misgan amzadeben cEnt-i [ingl. cent] aSS-sa da
zog sxva qveynebSi: xurda
foto da kinofirebs, saga
fuli (mocemuli qveynis
lenterio nawarms, saTa
fulis erTeulis measedi
maSoebs da sxv.
na
wili).
cEment-i [germ. Zement] mine
raluri nivTiereba fxvni cEntner-i [germ. Zentner]
zomaTa metruli sistemis
li, romlisganac (wyal
Si
wonis erTeuli; udris 100
areviT) miiReba qvisebri
kilograms.
Sem
k
vreli masa; iyeneben
sam
Seneblo saqmeSi.
cEntr-i [laT. centrum < berZ.
c.-is qarxana, c.-is iataki,
kentron wveri (cirkulisa),
c.-is narevi.
Sua
guli, centri] 1. raime
RerZis, xazebis gadakveTis
cEnz-i [laT. census] piroba,
wertili figuraSi.
romelic saSualebas aZlevs
wrexazis c., linzis c.
pirovnebas isargeblos ama
2. risame Sua nawili, Sua
Tu im politikuri (mag., sa
adgili (qarT. sinon. Sua
ar
Cevno) uflebiT.
guli).
asakobrivi c., qonebrivi
qalaqis c., moednis c.
c., ganaTlebis c.
3. qalaqi, didi dasaxlebuli
cEnzor-i [laT. censor] Ta
punqti, romelsac aqvs rai
me
nam
debobis piri, romelic
adgilisaTvis,
qveynisaTvis,
cenzuras axorcielebs.
administraciuli, sam
rew
cEnzura [laT. censura] beW
ve
l
o,
kulturuli
da
sxva
d
viT sityvasa da masobrivi
mniS
vneloba.
in
formaciis sxva saSuale

raionuli
c., adminis
tr
a
beb
ze (radioze, televizia
ciuli c., samrewvelo c.
ze) saxelmwifo zedamxedve
4.
zogi iseTi dawesebulebis
lobis sistema.
an ganyofilebis saxelwo
samxedro c., politiku
ri
debis Semadgeneli nawili,
c.
romelic rasme ganagebs.

-569 satelevizio c., gamoTv

liTi c., savaWro c., kompi
uteruli c.
centrAlur-i 1. centrTan
(mniSv. 1) dakavSirebuli.
c. wertili.
2. centrSi (mniSv. 2) arsebuli.
c. raioni, qalaqis c. mo
e
dani.
3. mTavari, umTavresi, xel
mZRvaneli.
c. xelisufleba, c. saar
Cev
no komisia.
4. rac mTel sistemas amoq
me
debs, mTel sistemas em
saxureba.
c. gaTboba.
centraluri nervuli sis
te
ma (anat.) nervuli sis
te
mis ZiriTadi nawili, ro
melic Sedgeba Tavis tvinisa
da zurgis tvinisagan.
centralizAcia da cent
ralQzeba erT centrSi
Tavmoyra, gaerTianeba.
saxelmwifos c., xel
m
ZRvanelobis c., mmarTve
lobis c.
centralizireba Scd.
centrAlizm-i mmarTvelo
bis an organizaciis iseTi
sistema, romlis drosac
ad
gilobrivi
organoebi
emor
Cilebian centralur
xe
lisuflebas, centrs.

cer

centrQfuga [germ. Zentrifuge]

manqana, romelic centri
danuli Zalebis moqmedebiT
meqanikurad yofs narevs
Semadgenel nawilebad; iye
neben sxvadasxva xelsawyos
gamosacdelad da mfrina
vebis, kosmonavtebis var
ji
SisaTvis.
centUria [laT. centuria < cen
tum asi] Zvel romSi: 1.
legionis nawili, samxedro
qvedanayofi, romelic pir
vel xanebSi 100 kacisgan
Sedgeboda (Sdr. qarT. ase
uli).
2. moqalaqeTa jgufi, rome
lic iqmneboda mosaxleobis
dayofisas qonebrivi cenzis
mixedviT.
nostradamusis c.-ebi.
cepElin-i [kreb.] diriJablis
ti pi.
cErber-i [laT. Cerberus <
berZ. Kerberos sakuT. sax.]
1. Zv. berZnul miTologiaSi:
avi ZaRli, romelic miwis
qveSeTis samefos Sesasv
lels icavs.
2. (gadat.) mZvinvare, mrisxane
da fxizeli yarauli; is,
vinc mkacr kontrols awe
sebs vinmes mimarT.
sagadamxdelo (sagadasa
xado) c.

cer

-570-

ceremOnia [laT. caeremonia

zogi sxva da
a
vadebebis gav
rcelebis ga
dam
tani.
mowiweba, Tayvanis cema] 1.
oficialuri xasiaTis ze cQan-i [berZ. Kyanos muqi lur
ji, laJvardovani] mwvave
imi, romelic garkveuli we
sunis mqone ufero momwam
sebiT, winaswar Sedgenili
lavi (Sxamiani) gazi.
gegmiT tardeba.
2. moqmedebis wesi, romelic civilizAcia [fr. civilisation
mi
Rebulia an dadgenilia
< laT. civilis samoqalaqo]
sazeimo SemTxvevebisaTvis.
1. sazogadoebrivi da ma
3. ceremoniebi (saub.) ga
terialuri kulturis gan
da
Warbebuli pirobiTobis
vi
Tarebis done, romel
sac
dacva qcevaSi.
miaRwia ama Tu im sa
zoga
ceremoniuli.
doebriv-ekono
mi
kur
ma for
c. salami.
maciam.
uceremonio mouridebeli, antikuri c., Tanamedrove
ubodiSo.
c.
u. Careva sxvis saqmeSi.
2. msoflios mowinave, qveyne
bis Tanamedrove kultura,
ceremonQal-i [laT. ceremo
ganaTleba.
nialis] oficialurad miRe
buli wesi ceremoniis Ca
civilizEbuli vinc, ra
tarebisa (sinon. rituali).
mac kul
turuli da po
li
sadResaswaulo c.
tiku
ri ganviTarebis maRal
ceremonialuri.
dones miaRwia.
c. Sexvedra.
c. qveynebi, c. sazoga
do
eba.
cErera [laT. Ceros (cereris)]
romaul miTologiaSi: civilQstika [laT. civilis sa
mi
waTmoqmedebisa da nayo
moqalaqo] samoqalaqo sa
fierebis qalRmerTi (berZ
marTali.
nul miTologiaSi mas See civQlur-i [laT. civilis sa
mo
sa
bameba demetra).
qalaqo] (wign.) samoqalaqo,
cEce [bantu-enidan, afr.] co
ara samxedro.
cxalmSobSi sisxlis mwo cQkl-i [berZ. Kyklos wre, wre
ve
li buzi; gavrcelebulia
xazi] 1. raime movlenaTa,
tropikul da subtropikul
procesTa,samuSaoTa erTob
afrikaSi: saRa
Tas, Zilis da

-571lioba, romelic qmnis risa

me moqmedebis, gan
vi
Tarebis
dasrulebul wres.
geologiuri c., sawarmoo
c., Sigawvis Zravas c.
2. saerTo niSniT (mizniT, Te
miT) ga
erTianebul nawarmo
eb
Ta, Sesasrulebeli, gad
mo
sace
mi risame wyeba.
koncertebis c., leqcie
bis c.
cikluri (mniSv. 1-isaT
vis).
c. ganviTareba.
cQklon-i [berZ. Kyklon mbru
navi] atmosferuli gri
ga
li, romelsac Tan axlavs
ux
vi naleqebi da Zlieri
Rrublianoba.
c.-ma gadaiara.
ciklonuri.
c. grigali.
cQlindr-i [berZ. Kylindros <
Kylind vagoreb, vabruneb]
1. geometriuli sxeuli, ro
melic warmoqmnilia mar
TkuTxedis brunviT misi
erT-erTi gvrdis garSemo.
2. aseTi formis mqone detali
an mowyobiloba.
Zravas c., avtomobilis c.ebi.
c.-is dguSi.
3. mamakacis qudi cilindris
(mniSv. 1) formisa, maRali

cir

da viwro farflebiani.

cilindruli
(mniSv.
1-isaT
vis).
c. Rumeli, c. WurWeli.
cilindriani (mniSv. 2-isaT
vis).
c. manqanebi.
ci
lindriani da ci
lin
d
rosani (mniSv. 3-isaTvis).
c. kaci.
cQnizm-i [berZ. Kynismos]
Tav
xeduri gulaxdiloba.
cinikuri.
c. SekiTxva, c. pasuxi.
cinQkos-i [berZ. Kyrikos]
ada
miani, romelsac cinizmi
axasiaTebs.
cinikuri.
c. gulaxdiloba.
ciniki Scd.
cQrk-i [laT. circus] 1. Teat
raluri xelovnebis saxeoba,
romelSic gaerTianebuli
ari
an akrobatebi, tanmo
varjiSeebi, klounebi, cxo
velebis mwvrTnelebi da
sxv.
moxetiale c. (Zvelad).
2. mrgvali Senoba, romlis
arenazec imarTeba aseTi
sanaxaoba.
sacirko.
s. warmodgena, s. nomrebi,
s. programa.
cirkUlar-i [germ. Zirkular

cir

-572-

laT. circularis wriuli]

we
rilobiTi, sadireqtivo
gan
karguleba, ro
melic eg
zavnebaT daq
vemdeba
rebul
da
wese
bule
bebs an xelqve
iT Ta
namde
bobis pirebs.
cirkuliari Scd.
cirkulAcia da cirkulQ
reba [laT. circulatio da zir
kulieren] wriuli moZ
rao
ba.
haeris c., sisxlis c.
sacirkulacio.
s. milebi.
cirkuliacia, sacirkuli
a
cio Scd.
cQroz-i [berZ. kirros limo
nisferi, yviTeli] (me
dic.)
raime organos SemaerTe
be
li qsovilis gazrda, rac
am organos funqciis dar
Rvevas iwvevs.
RviZlis c., filtvebis c.
cerozi Scd.
cQsterna [laT. cisterna wyal
sacavi] 1. didi rezervuari
wylis, navTobis da sxva
siTxeebis Sesanaxad.
benzinis c.
2. vagoni an avtomobili, rom
lis Zara warmoadgens ci
lindrul rezervuars si
Txeebis gadasazidad.
rkinigzis c.-ebi, rZis c.
cisterni Scd.

cQstit-i [berZ. Kystis saSarde

buSti] (medic.) saSarde
buS
tis anTeba.
citAdel-i [fr. citadelle < it.
cittadella < citta qalaqi] 1.
Zvelad: qalaqis SigniTa
ci
xesimagre (qarT. sinon.
Sidacixe).
2. gadat. (wign.) risame mTa
va
ri dasayrdeni punqti
(qarT. sinon. burji).
cQtata [germ. Zitat] raime
teq
stidan ucvlelad, si
ty
va-sityviT moyvanili adgi
li.
citati Scd.
citrUsebi [laT. citrus (mx.)]
limonis, forToxlis, man
darinis da misT. saerTo
saxeli.
c.-ebis gaSeneba, c.-ebis
plan
taciebi.
citrusovani.
c. kulturebi.
cifErblAt-i [germ. Zifferblatt]
saaTis an sxva raime xel
sawyos danayofebiani fir
fita, romelzedac isrebi
(an isari) moZraobs.
cQfr-i [polon. cifra < arab.]
1. ricxvis aRmniSvneli ni
Sani.
arabuli c.-ebi (1, 2, 3, 4 da
sxv.), romauli c.-ebi (I, II, III,
IV da sxv.)..

-5732. mr. cifrebi risame maC

ve
nebeli, ricxvebiT gamoxa
tuli.
sakontrolo c.-ebi.
astronomiuli cifrebi _
(ix. astronomia).
cOkol-i [it. zoccolo] 1. Se
nobis gareTa kedlis qve
da nawili, romelic saZir
k
vels eyrdnoba da cotaTi
ga
moweulia kedelTan Se
darebiT (qarT. sinon. sa
Zirkveli).
2. eleqtronaTuris liTonis
nawili, romliTac is ix
rax
neba vaznaSi.
cUgcvang-i [germ. Zugzwang]
WadrakSi: figurebis gan
la
geba, romlis drosac
aucilebelia iseTi morigi
svlis gakeTeba, romelsac
mos
devs mdgomareobis ga
uareseba da partiis wage
bac ki.
cUkat-i [polon. Cukata < cukier
Sa
qari] daSaqruli xili
an kani, qerqi citrusisa, sa
zamTrosi, nesvisa.
cUnam-i [iap.] giganturi (1520 m simaRlis) talRebi,
rom
lebic Cndeba okeaneSi
wyalqveSa miwisZvrebis Se
de
gad; sanapiroze iwvevs
did ngrevas; xSirad icis
wynar okeaneSi.

xal
Z

ZabUton-i [iap.] _ iaponiaSi:

iatakze dasajdomi brtyeli
baliSi.
ZQudo [iap.] _ iaponuri Wida
oba Tavisufali sti
lisa.

xAki [hindi enis Khki miwis

feri, talaxisferi < spars.
Khk miwa, WuWyi] 1. mo
ya
vis
fro mwvane.
2. moyavisfro-mwvane mkvrivi
qso
vili erTgvari; am qso
vilis tansacmeli (upira
tesad samxedro forma).
xakisferi moyavisfromwva
ne.
x. xalaT-Sarvali.
xakim, xakis.
xakma, xaks Scd.
xAlifa [arab. chalifa nacvali,
moadgile] (ist.) umaRlesi
tituli zogi qveynis mus
li
manTa mmarTvelisa.
egvi ptis x.
saxalifo qveyana, romel
sac xalifa marTavda.
xalifisa.
xalifasi Scd.
xalQfat-i (ist.) 1. feoda

xan

-574-

lur muslimanur qveynebSi:

samTavrobo xelisuflebis
organo;
sa
xelmwifo
wyobilebis
3. laTinuri amrikis zog qvey
sis
tema, sadac Teokratiuli
nebSi: saxelmwifo ga
dat
ri
xe
lisufleba iyo.
alebis Sedegad Seqmnili
2. arabebis dapyrobaTa Sede
samxedro mTavrobis sa
gad Seqmnili feodaluri
xel
wodeba.
sa
xelmwifo, romlis saTa
xuntisa.
veSic xalifa idga; saxa
xuntasi Scd.
li
fo.
xAn-i [Turq. han] (ist.) aR xUrma [spars.] saxelwodeba
ramdenime saxis xisa, aba
no
mo
savleTis zog qveyanaSi
zis (akalmexis) oja
xidan.
Sua saukuneebSi: mTavarTa
iaponuri x. nayofismomcemi
ti
tuli; am titulis mqone
xe, romelic CineTidan da
piri.
samxreT iaponiidan mom
saxano qveynis nawili, ro
dinareobs; agreTve gav
mel
sac xani marTavda.
rcelebulia Savi zRvis
xAji [arab.] musulmani, ro
piras kavkasiaSi.
melmac religiuri mogza
u
ro
ba Caatara meqaSi.
xErem-i [Zv. ebr.] Zv. ebraelur
j
religiur yofaSi gankveTa,
anaTema.
xOta [esp. jota] espanuri sa jAdo [sp.] 1. iseTi ram (nivTi,
wamali), rac viTomda avnebs,
xalxo cekva.
SeboWavs adamians (visac
xOja [arab. haggi] musulmanis
gaukeTeben, vis saxelzec
sapatio tituli, romelmac
gaakeTeben) Tilisma.
xaji gaakeTa.
j. gakeTeba.
xUnta [esp. junta] 1. espanuri
2. gadat. (saub.) igivea, rac
da laTinuri amerikis zog
jadosnuri.
qveyanaSi: sxvadasxva ga
j. Rame.
erTianebis, kavSiris sa
xel
3. gadat. (saub.) ityvian ma
wodeba.
xinj adamianze.
2. zogierT laTinuri ameri
kis
qvey
nebSi: aRmasrulebeli jadObazi [sp.] _ igivea, rac
jadoqari.

-575-

jadOoba (Zv.) jados ga

jen

li stili, romelic XIX s.is bolos warmoiqmna aSSkeTeba.

Si afrikuli da avropuli
jadOsan-i _ igivea, rac ja
musikis sinTezis gziT.
do
qari.
2.
amgvari musikis Sem
s
ru
le
jadosnisa.
beli orkestri.
jadOsnoba _ igivea, rac ja
jazuri da sajazo.
doq
roba.
j. (s.) musika.
jadOsnur-i 1. (Zv.) rasac ja
jEm-i [ingl. jam] xilis sqe
dos Zala aqvs saswau
li muraba, romelic war
leb
rivi.
moadgens mTlian masas.
j. wamali.
xendros j.
2. (gadat.) momxiblavi, warm
jEmpr-i da (moZv.) jEmper-i
taci.
[ingl. jumper] naqsovi ze
j. Rimili, j. hangi.
datani, romelsac ara aqvs
jadOsnurad momajadoeb
sayelo da Sesakravebi; ic
lad, warmtacad.
va
men Tavze CamocmiT.
jadOqar-i [sp.] adamiani,
jempre Scd.
ro
melsac viTomda jadoTi
jEntlmen
-i [ingl. gentlman]
Sekvra SeuZlia jadosani,
1. inglisSi: mamakaci, ro
grZneuli.
melic zustad icavs sazo
cekvis j.
gadoebaSi miRebuli qcevis
jadOqroba jadoqris Tvi
wesebs da normebs; vaJkaci,
seba.
sityvis patroni.
jAme [arab. Pame] sakrebulo
2. iTqmis Tavazian mamakacze,
me
CeTi.
agreTve imaze, vinc gamoir
jEzve [Turq. Cezve yavadani]
Ceva daxvewili manerebiTa
yavis asaduRebeli patara
da Cacma-daxurviT (zogjer
taniani WurWeli.
iro
niiT).
jeQran-i [Turq.] gazelis
jentlmenuri.
ojaxis gareuli cxoveli, j. qceva.
romelic gavrcelebulia
jentlmenuri SeTanxmeba
kav
kasiaSi da Sua aziaSi
saerTaSoriso SeTanxmeba,
(Sdr jixvi).
romelsac deben dauwerlad,
jAz-i [ingl. jazz] 1. profesiu
zepirad.

jin

-576-

jentlemeni, jentlemenuri,
jentlementi,
jentle
men
turi Scd.
jingOizm-i [ingl. jingoism] _
inglisuri ukiduresi So
vi
nizmi.
jQn-i1 [arab. jinn] arabul da
sparsul miTologiaSi: go
nieri fantastikuri arseba,
romelic Sedgeba cecxlisa
da haerisagan da, romelsac
aqvs unari gadaiqces adami
anad an cxovelad; boroti
suli, demoni.
jQn-i2 [ingl. gin] _ inglisuri
arayi.
jQns-i [ingl. jeans (mr.)] viw
ro sportuli Sarvali spe
ci
aluri qsovilisa.
jinsebi Scd.
jQp-i [ingl. jeep] yvelganma
vali msubuqi av
tomo
bi
li.
jQu-jQcu [iap.] uiaraRod
Tav
dacvis (agreTve Setevis)
Ta
viseburi ileTebis sis
tema.
jOistik-i kompiuteris pe
riferiuli
mowyobiloba,
spe
cialuri berketi video
Ta
maSebis samarTavad.
jUngl-i [ingl. jungle sanskr.]
tropikuli da subtr
opi
kuli uRrani tye (upirate
sad indoeTSi).

junglis kanoni _ ityvian

aSkara
Zaladobasa
da
TviT
nebobaze.
junglebi Scd.
jUs-i [ingl. juice wveni] xi
lis wveni (sasmelad mom
zadebuli).
jQxad-i [< arab. dihad omi
rwmenisaTvis] yuranis
Tanaxmad `wminda omi~, `ur
wmunoTa~ winaaRmdeg, ag
reT
ve muslimanur qveynebSi
mowodeba brZolisaken sam
Sob
los dasacavad.

h
habQtus-i [laT. habitus] _ (wign.)
garegnuli Sesaxedaoba cxo
velisa, mcenarisa, ag
reT
ve
adamianisa.
hagiogrAfia [berZ. hagios
wmin
da da graph vwer] _
qris
tianuli literaturis
dargi _ wmindanTa cxov
re
bis aRwera.
hagiografiuli.
h. mwerloba, h. Txzuleba.
agiografia, agiografiuli
Scd.
hAdesi [berZ. hads] _ berZnul
miTologiaSi: 1. miwisqveSa
samefos mbrZanebeli.

-5772. miwisqveSa samefo; jojo

xe
Ti.
hAvbek-i [ingl. half-back] _
(moZv.) fexburTis an hokeis
gundSi: naxevarmcveli.
hAlva [arab. halva] _ aRmo
sav
luri tkbileuli, war
mo
adgens magar masas, ro
me
lic damzadebulia zogi
zeTovani gaxexili an dana
yi
li Teslisgan an nigvzi
sa
gan.
araqisis h., nigvzis h.
xalva Scd.
hAlstux-i [germ. Halstuch] _
qsovilis grZeli naWeri,
ro
melsac ikeTeben yelze,
pe
rangis sayelos qveS da
win ikraven naskvad (qarT.
si
non. yelsaxvevi).
galstuki Scd.
halucinAcia [laT. halucinatio
mo
tyueba,Secdoma] _ mcdari
mxedvelobiTi, smeniTi, ynos
viTi an SexebiTi aRqma, ro
me
lic gamowveulia tvinis
moqmedebis darRveviT (eC
ve
nebaT ararsebuli sagnebi,
xme
bi da sxv.)
hAmak-i [fr. hamac] _ badise
bu
rad moqsovili Camosaki
debeli sawoli.
xeebze gabmuli h.
gamaki Scd.

har

hambUrger-i [ingl. hamburger

< Hamburg steak hamburgis

bifSteqsi] _ dakepili bif
SteqsiT Semwvari funTuSa.
handQkap-i [ingl. handikap] _ 1.
raime sportul SejibrebaSi
(mag. rbenaSi). SedarebiT
susti monawilisaTvis mi
cemuli upiratesoba.
2. doRi, romelSic sxva
da
sxva asakis cxenebi mo
na
wi
le
oben.
hAntel-i [berZ. Hantel] _ sa
tanvarjiSo iaraRi _ Tu
jis ori birTvi, rom
le
bic
erTmaneTTan mokle mrgva
li
tariT aris Se
er
Te
bu
li.
h.-ebiT varjiSi.
ganteli Secd.
harAkir-i [harakiri < hara muce
li da kiri gaWra] _ iapo
ni
aSi samuraebis TviT
mkvle
lo
bis xerxi _ mucelSi
xan
jlis gamosmiT (gamo
fatvriT, gamofuSviT).
harAmxana [arab. harmchne ak
rZaluli saxli] _ mdidari
muslimanis sasaxleSi misi
colebisTvis gamoyofili
sax
li,bina.
harmOnia
(berZ.
harmonia
Tanazomiereba] _ 1. ri
same
mwyobri
Se
Tanx
me
ba,Sexameba.

har

-578-

2. erTsulovneba.
bgeraTa h., ferTa h,
harmoniuli,
h. bgerebi, h. ferebi.
garmonia, garmonuli, har
monuli, garmoniuli Scd.
hArpun-i (holand. harpeon] _
satyorcni iaraRi (barji),
ro
melsac iyeneben ve
Sapeb
sa da did Tevzebze sa
na
dirod.
hAsi [iap.] _ iaponiaSi: Cxirebi,
romlebsac saWmlis asa
Re
bad da pirSi Casadebad
xma
roben (Sdr. Cangali).
haUptvaxt-i [germ. Hauptwache]
_ dapatimrebul samxedro
mo
samsaxureTa sadgomi.
h.-Si Casves.
gauptvaxti, gauptvaxta
Scd.
hASiS-i [arab. hai] _ narko
ti
kuli nivTiereba, romel
sac iReben induri kana
fi
sa
gan.
hAj-i [arab. hagg] _ mesaSi
locva muslimanTa `wmin
da adgilSi~ qanaanSi an
me
dinaSi muhamedis aklda
mas
Tan (kubosTan), romelic
mus
limanTa rigebSi RvTis
mo
saobis gmirobad iT
vle
ba; sapatio tituli mus
li
manisa, romelmac mesa

moiloca, am titulis mqone

pi
ri.
hEbe [berd. Hbe] _ berZnul mi
TologiaSi: siWabukis qal
RmerTi, zevsisa da heras
Svi
li; olimpze RmerTebs
neqtarsa da ambrozias mi
arTmevda xolme.
hegelianEloba _ moZRvreba
germanuli filosofosisa
hegelisa (1770_1831 w.w.), ro
melmac
daamuSava
ide
a
listuri dialeqtikis Te
oria.
hegemOnia [berZ. hegemonia] _
(wign.) xelmZRvaneloba, be
la
doba, batonoba.
hegemoniuri.
h. roli, h. mdgomareoba.
gegemonia, gegemoniuli
Scd.
hedOnizm-i [< berZ. hdons
siamovneba] _ eTikis ide
alisturi mimdinareoba,rom
lis mixedviTac cxovrebis
mizans warmoadgens udidesi
siamovneba, sitkboeba.
helio... [berZ. helios mze] _
rTuli sityvebis pirveli
na
wili mniSvnelobiT `mzes
exeba~.
heliofizika, heliotropi
helioTerApia [berZ. hlios
mze da herapeia mkurnaloba] _

-579mzis sxivebiT mkurnaloba.

helQos-i [berZ. Hlios] _ ber
Z
nul miTologiaSi: mzis
RmerTi.
heliofQlur-i [berZ. hlios
mze da phile miyvars] _ he
li
ofiluri mcenareebi _
(botan.) sinaTlis moyvaru
li mcenareebi.
heliofObur-i [berZ. hlios
mze da phobos SiSi] _ heli
ofoburi mcenareebi _ (bo
tan.) Crdilis moyvaruli
mcenareebi.
heliotEqnika _ teqnikis
dargi, romelic exeba mzis
energiis ga
moyenebas sam
rew
velo da sayofacxov
re
bo miznebisaT
vis.
heliocEntrul-i [berZ. hlios
mze da laT. centrum centri]
_ samyaros heliocentruli
sistema _ mzis sistemis Se
saxeb kopernikis (1473-1543
w.w.) moZRvreba, romlis mi
xedviTac mze warmoadgens
centrs da mis garSemo
moZraoben planetebi.
helQ
um-i [berZ. hlios mze] _
qimiuri elementi, wyalba
dis Semdeg yvelaze msubuqi
inertuli, ufero da usuno
gazi (airi).
hemQsfero [berZ. hcmisphairion]

hem

_ 1. dedamiwis an cis naxe

varsfero.
2. (anat.) Tavis tvinis naxe
varsfero.
hemoglObin-i [berZ. hai
ma sisxli da laT. globus
bir
Tvi] _ sisxlis wi
Teli
na
wilakebis
(eriT
ro
ci
tebis) Semadgeneli nawi
li (saRebavi nivTiereba),
romelsac gadaaqvs Jan
gba
di da amdenad didi
mniS
v
neloba aqvs sunT
q
vi
saTvis.
hemoTerApia [berZ. haima
sisxli da therapia mkur
na
lo
ba] _ (medic.) sisxlis
gadasxmiT mkurnaloba.
hemorAgia [berZ. haimorrahagia]
_ (medic.) sisxldena.
hemOroi [berZ. haimorrhoia
sis
xldena] _ buasili.
hemOstaz-i [berZ. haima sisx
li da stasis SeCereba] _ sis
xldenis SeCereba.
hemofQlia [berZ. haima sisxli
da philia midrekileba] _ (me
dic.) sisxlis Sededebis
una
ris dakargva, rac iwvevs
sisxlis denas mcire da
zi
anebis drosac.
hematolOgia [berZ. haima
(haimatos] sisxli da logos
moZ
Rvreba] _ mecniereba, ro

hep

-580-

melic swavlobs sisxlis

Semadgenlobasa da Tvise
bebs, agreTve sisxlis da
a
vadebebs.
hepArin-i [< berZ. hpar RviZli]
_ nivTiereba,romelic xels
uS
lis sisxlis Sededebas.
hEpi-End-i [ingl. happy end]
_ `keTili bolo~. mxatv
ruli nawarmoebis (kino
filmis, romanis) keTili
da
sasruli.
hEra [berZ. Hra] _ berZ. mi
TologiaSi:
qalRmerTi,
zevsis meuRle, qorwinebis
mfarveli.
hErakle [berZ. Hrakls] _ ber
Z
nul miTologiaSi: zevsis
Svili, naxevrad adamiani _
naxevrad RmerTi, erT-erTi
yvelaze ufaro popularuli,
araCveulebrivad Ronieri
gmiri [laT. Herkules].
herAldika [laT. heraldus macne]
_ damxmare istoriuli dis
ci plina, romelic gerbebs
swavlobs, gerbTmcodneoba.
herbarQum-i [< laT. herba ba
laxi] _ specialurad Seg
ro
vili da gamxmari mcena
reebis koleqcia.
hermafrOdit-i _ cxoveli
an adamiani,romelsac orive
sqe
sis niSnebi aqvs.

hErmes-i [fr. Hermes] _ ber

Znul miTologiaSi: sa
Zov
rebisa da jogebis, gzebisa
da vaWrobis RmerTi, Rmer
Tebis Sikriki.
hermEtuli [fr. hermetique <
laT. hermticus] _ rac ise
mWid
rod aris daxuruli,
dag
manuli, rom haers sru
liad ar atarebs.
h. kamera.
hermetiuli, germetuli,
germetiuli Scd.
herOika [< fr. heroiuque gmi
ruli] _ (wign.) gmiruli
Sinaarsi, gmiruli mxare
ris
me.
Sromis h., brZolis h.
herOin-i [laT. heroinum] _
narkotikuli
saSualeba
(mor
finze Zlieri).
herOstrate-s saxeli _ saZ
raxisi saqmiT, uRirsi saq
ci
eliT ganTqmuli saxeli
[berZ. Hrostratos-is saxelis
mixedviT, romelmac sa
xe
lis ukvdavyofis mizniT
356 w. (Zv. welTaRr.) dawva
artemida efeselis Se
sa
niS
navi taZari].
herpetolOgia [berZ. her
peton qvewarmavali da lo
gos moZRvreba] _ zo
o
lo
giis dargi, romelic

-581qve
warmavlebs swavlobs.
hErcog-i [germ. Herzog] _ da
sav
leT evropis qveynebSi
Tavad-aznaurTa erT-erTi
umaRlesi tituli.
gercogi Scd.
hercogQnia [germ. Herzogin] _
hercogis coli an qali
S
vi
li.
hercoginiasi.
gercoginia, gercoginiisa
Scd.
hEtera [berZ. hetairon] _ Zvel
saberZneTSi: ganaTlebuli
gauTxovari qali, romelic
Tavisufal, damoukidebel
cxovrebas eweoda.
heteroseqsuAlizm-i [berZ.
heteros sxva da laT. sexsualis
sqe
sobrivi] _ 1. sqesobrivi
ltolva sapirispiro sqe
sis individisadmi.
2. sapirispiro sqesis damaxa
siaTebeli niSnebis gaCena.
hefEstos-i [berZ. Hphaistos]
_ berZnul miTologiaSi:
ce
cxlisa da mWedlobis
RmerTi.
hEqtar-i [fr. hectare] _ miwis
farTobis sazomi erTeuli
(metruli sistemisa); udris
100 ars anu 10000 kv.m.
heqtarisa.
heqtari, heqtrisa, geqtari,

hig

gektari, eqtari, ektari

Scd.
heqto... _ TavsarTi, romelic
sazomi erTeulis saxelTan
mierTebisas aRniSnavs mis
asjer gazrdas.
heqtOlitr-i [berZ. hekaton asi
da fr. litre litri] _ siTxis
an fxvieri nivTierebis sa
zomi (metruli sistemis); 1
heqtolitri = 100 litrs.
hQbrid-i [laT. hibrida narevi,
naj
vari] _ mcenareTa da
cxo
velTa sxvadasxva sa
xeobis Sejvarebis Sedegad
warmoqmnili organizmi.
hibriduli.
h. Tesli, h. samyura.
gibridi, gibriduli Scd.
hibridizAcia _ mcenareebis
an cxovelebis sxvadasxva
saxeobis Sejvareba ga
um
jobesebuli jiSis,saxeobis
misaRebad.
higQena [berZ. hygiaino janm
rTeli var] _ medicinis na
wili, romelic Seiswavlis
janmrTelobis SenarCunebis
pirobebs. im RonisZiebaTa
sistema, romlebic iT
va
lis
wineben
sisufTavis,
janmrTelobis dacvas.
h.-is wesebi, Sromis h., pi
radi h.

hig

-582-

higienuri.
h. pirobebi, h. abazana, h.
tanvarjiSi.
gigiena, gigienuri Scd.
higrofQluri [berZ. hygros
teniani da phile miyvars] _
(botan.) wylis moyvaruli
(mcenare).
hidrAvlika [< berZ. hidraulikos
wylisa] _ mecniereba si
Txeebis wonasworobisa da
moZraobis kanonTa da maTi
praqtikuli gamoyenebis sa
Su
alebaTa Sesaxeb.
hidravlikuri _ rac siTxis
wnevis ZaliT moZraobs.
h. Zrava, h. wnexi, avtomo
bilis h. muxruWebi.
hidravliuri, hidravluri,
gidravlika, gidravliuri,
gidravluri, gidravlikuri
Scd.
hidro... [< berZ. hydr wyali] _
rTuli sityvebis pirveli
na
wili
mniSvnelobiT
`wyals exeba~.
hidrobiologia, hidro
li
zi, hidroenergetika.
hidrobiolOgia _ biolo
giis nawili, romelic swav
lobs wylis cxovelebsa
da mcenareebs.
hidrogeolOgia _ geolo
giis nawili, romelic swav

lobs miwisqveSa wylebis

warmoSobas, moZraobasa da
Tvisebebs.
hidrogrAfia [berZ. hydr
wyali da graph vwer] _
mecniereba, romelic swav
lobs da aRwers dedamiwis
zedapiris wylebs.
hidrolOgia [< berZ. hydr
wyali da logos moZRvreba] _
mecniereba, romelic swav
lobs da aRwers dedamiwis
zedapiris wylebSi.
hidroenergEtika _ mecni
erebisa da teqnikis dar
gi, romlis mizania wylis
energiis gamoyeneba eleq
truli energiis sawar
mo
eb
lad.
hidrOliz-i [berZ. hydr wya
li da lysis daSla] _ (qim.)
rTu
li nivTierebis daS
la
wylis zemoqmedebis Sede
gad.
hidrometeOreb-i [berZ. hy
dr wyali da meters haerSi
molivlive] _ atmosferoSi
wylis orTqlis produqtebi,
nisli, cvari, TrTvili da
sxva.
hidrOsfero _ wylis garsi,
romelic akravs dedamiwas
(okeaneebi, zRvebi, tbebi, mdi
nareebi...).

-583-

hidrotEqnika _ mecniereba,

hi p

poezia.
romelic swavlobs wylis hiper... [berZ. hyper -ze zeviT,
im mxares] _ TavsarTi,
resursebis gamoyenebas sa
mniS
vnelobiT `normis ga
me
urneo
saWiroebisaTvis,
dameteba~ (sap. hipo).
ag
reTve wylis stiqiis mav
hiperbola, hiper
infl
ia
nebel moqmedebas; teqni
kis
cia, hipertonia.
dargi, romelic gana
xor
cielebs am amocanebs sa hipErbola
[berZ.
hyper
Tanado (hidroteqnikur) na
bolc gaz
viadeba]
_
1.
gebobaTa saSualebiT.
mxat
vruli xer
xi _ me
tismeti gazviadeba STa
hidrofQteb-i [berZ. hydr
beWdilebebis gaZlierebis
wya
li da phyton mcenare] _
mizniT.
(botan.) wyalSi mcxovrebi
2. (maTem.) ortotiani mrudi,
mcenareebi.
romelic miiReba sibrtyis
hidrofObia [berZ. hydr wya
saSualebiT konusis gadak
li da phobos SiSi] _ (me
veTisas.
dic.) wylis SiSi, cofi (da
hipermetrOpia [berZ. hyper
a
vadeba).
-ze metismetad, metron zoma
hQlz-i [germ. Hulse] _ 1. cecx
da ps (pos) mxedveloba] _
lsasrol iaraRSi: pata
(medic.) Sorsmxedveloba.
ra cilindruli mili, ro
melSic Tavsdeba feTqebadi hipertOnia [berZ. hyper -ze,
zevidan da tonos daZabva] _
nivTiereba.
(medic.) sisxlis wnevis awe
2. papirosis qaRaldis masra,
va, rac hipertoniuli da
romelsac TambaqoTi te
avadebis ZiriTadi mizezia.
nian.
gilzi, gilza Scd.
hipertrOfia [berZ. hyper -ze,
metismetad da troph kveba] _
hQmn-i [berZ. hymnos] _ sazeimo
1. raime organos metismeti
simRera,romelic miRe
bulia
gadideba avadmyofobis di
rogorc saxelmwifoebrivi
di datvirTvis an sxva mi
an socialuri erTianobis
zezebis gamo.
simbolo.
2.
(gadat.) risame ara
nor
ma
gimni Scd.
luri ganviTareba.
himnolOgia _ sasuliero

hi p

-584-

hQp-i [ingl. hippie, hippy < hip

melic mim
di
na
reobs mi
wis
qveSeTSi, gamoq
va
bu
lebSi,
slengi (Jargoni) _ piri,
napralebSi.
romelic Tvalyurs adev
nebs musikis, modis si hipodinAmika [berZ. hypo qve
viT, dabla da dynamis Zala,
ax
leebs] _ axalgazrda
Zli
ereba] _ moZraobis una
adamianebi, romlebic axal
ris daqveiTeba.
gazrda dajgufebebs ga
ne
kuTvnebian da uaryofen hipOTeza [berZ. hypothesis va
sa
erTod miRebul qcevis
raudi] _ raime movlenis
we
sebs da upiratesobas
asax
snelad wamoyenebuli
aZleven mawanwalur (mom
mecnieruli varaudi, rom
Tabare) cxovrebis wess,
lis ueWveloba jer ar
tansacmlis sisadaves (ub
aris damtkicebuli.
ra
loebas).
dedamiwis warmoSobis h.
hipoTezuri.
hQpnoz-i [berZ. hypnos Zili]
h. msjeloba.
_ 1. ZilTan miaxloebuli
hipoteza, hipotetiuri, gi
mdgo
mareoba.
potetiuri, gi poteza Scd.
2. zemoqmedeba vinmeze aseT
mdgomareobaSi mosaqcevad. hipilOgia [berZ. hipos cxeni
h.-is seansi, h.-iT mkur
na
da logos moZRvreba] _ mecni
loba.
ereba cxenebis Se
sa
xeb.
hipnozuri.
hipopOtam-i [berZ. hyppotamos]
h. mdgomareoba, h. Zili.
_ igivea rac behemoTi.
gi pnozi, gi pnozuri Scd.
gi popotami Scd.
hipnoziOr-i [fr. hypnotiseur hipotEnuza [berZ. hypoteinusa]
< berZ.] _ hipnozis speci
a
_ (maTem.) marTkuTxa samku
listi.
Txe
dis gverdi, romelic
gi pnotiziori Scd.
mde
bareobs swori kuTxis
hipo... [< berZ. hypo qveviT] _
pirdapir.
TavsarTi, romelic uCve
nebs hipotOnia [berZ. hypo qveS
normis qveviT dawevas.
da tonos daZabva] _ (medic.).
hi pofunqcia (sap, hi per...).
sisxlis wnevis daqveiTeba.
hipOgia [berZ. hypo qveS da g hipOqsia [berZ. hypo qveviT da
dedamiwa] _ si
cocx
le, ro
gviandeli, laT. oxi (genium)

-585Jangbadi] _ Jangbadis nak

le
boba sisxlSi.
hirUdin-i [< laT. hiruodinis
wurbela] _ nivTiereba, ro
melsac gamoyofs samedi
ci
no wurbelis sanerwyve jir
k
vlebi, aferxebs sisxlis
Se
dedebas.
hQt-i [ingl. heat] _ 1. sacxe
nosno sportSi: cxenis gar
bena mokle manZilze.
2. velo- da motosportSi:
Se
jibreba, romlis mo
nawi
leebic garkveul manZils
sa
TiTaod gadian.
giti Scd.
hQjra [arab. hidra(t) gaqce
va] _ muslimanur qveyneb
Si gavrcelebuli welT
aRricxva (kalendari); h.-is
dasabamidan iTvleba 622
weli (Cv. welTaRr.), rode
sac mahmadi da pirveli mus
limanebi meqadan medinaSi
gadasaxldnen (gaiqcnen).
hObi (ingl. hobby] _ rameTi
ga
taceba, aCemebuli saq
mi
a
noba, romelsac misdeven
Tavisufal dros.
xobi Scd.
hOboi [germ. Hoboe] _ xis mu
si
kaluri Casaberi sakravi
erTgvari.
goboi Scd.

hom

hOkei [ingl. hockey] _ yinulze

burTis TamaSi erTgvari.
xokei Scd.
hOl-i (ingl. hall] _ didi
sadgomi, Cveulebriv, sa
zo
gadoebriv SenobebSi, (mag.)
sastumroSi, TeatrSi) da
sasveneblad, mo
sacdelad.
xoli Scd.
hologrAfia [berZ. holos
mTeli, sruli da (foto)
grafia] _ moculobiTi la
zeruli fotografia.
golografia Scd.
hOlding-i [ingl. holding Cab
Rujva] _ 1. (sport.). wesis
darRveva krivSi _ erT-erTi
monawilis mier meoris xe
lebis an tanis daWera.
2. samflobelo, adgil-ma
mu
li.
hOlderi _ mflobeli, ba
toni.
homoplAstika [berZ. homos
msgavsi] _ (medic.) erTi
ada
mianis raime organos
an qsovils (mag. kanis, Tir
kmlis) gadanergva me
ori
sadmi.
homoseqsuAlizm-i [berZ. ho
mos msgavsi da laT. sexsualis
sqesobrivi] _ arabunebrivi
sqesobrivi ltolva Tavi
sive sqesis pirisadmi.

hon

-586-

honOrar-i [laT. honorarium

sapatio jildo] _ fuladi
ga
samrjelo, romelsac aZ
le
ven (xelSekrulebis sa
fuZvelze) literatorebs,
mxatvrebs da sxva.
sahonoraro,
s. fondi.
gonorari, sagonoraro
Scd.
hOnori [laT. honor Rirseba,
pativi] _ gazviadebuli
warmodgena sakuTar Rirse
beb
ze, yoyoCoba, mediduroba,
qed
maRloba.
hOr-i [egvi pt.] _ egvi ptur mi
To
logiaSi: mzis RmerTi,
romelic iTvlebida fara
o
nis xelisuflebis mfar
ve
lad, miaCndaT osirisi
sa
da isidas Svi
lad, warmod
ge
nili hyavdaT Se
vardnis
(Se
vardn
isTa
viani
ada
mi
a
nis) an
da frTo
sani mzis
diskis saxiT.
horelQefi [fr. haut-relief] _
skulpturuli
ga
mosaxu
leba, romelic amoburcu
lia brtyel zedapirze Ta
vi
si savaraudo mo
culo
bis
naxevarze metad (Sdr. ba
re
liefi)
horQzont-i [berZ. horizn (ho
rizntos] _ 1. dedamiwis ze

dapiris nawili, romelsac

gaSlil adgilze xedavs
damkvirveblis Tvali; xazi,
rom
lis gayolebazec ca
TiT
qos dedamiwas exeba;
cis dasalieri.
h.-ze gemi gamoCnda.
gorizonti Scd.
horizontAlur-i [germ. Ho
rizontale] _ 1. hori
zon
ta
lu
ri xazi (sapirisp. ver
ti
ka
luri).
2. geodeziaSi: mrudi, ro
me
lic rukaze an gegmaze aer
Tebs erTi simaRlis mqone
adgilebis wertilebs (si
non. izohifsi).
2. TvalTaxedva.
3. wylis simaRle (done) (mdi
nareSi, tbaSi, zRvaSi).
h. xazebi, h. sibrtye.
gorizontaluri Scd.
hOrmon-i [berZ. hormos ma
moZravebeli] _ (fiziol.)
niv
Tiereba, romelsac ga
mo
yo
fen Sinagani sekreciis
jir
kvlebi.
monawileobs
co
cxali organizmis funq
ci
ebis regulirebaSi.
hormonuli.
h. preparati.
ixmareba agreTve hor
mo
na
luri.
horOskop-i [berZ. hra dro
da skope vuyureb] _ var
s
k
v

-587-

hur

lavTa ganlagebis cxrili,

_ msoflmxedveloba, ro
ro
melsac
astrologebi
melic gamsWvalulia ada
ad
genen Suasaukuneebidan
mianis
siyvaruliT, misi
mo
yolebuli ama Tu im pi
Rirsebis pativiscemiT; kac
rov
nebis bedis sawinaswar
Tmoyvareoba, saTnoeba.
humanuri.
me
tyvelod.
h. adamiani, h. saqcieli.
hospQtal-i [germ. Hospital]
humaniuri, gumanizmi, gu
_ saavadmyofo, upiratesad
maniuri Scd.
sam
xedro.
humanitAruli [fr. humanita
hospitlisa.
ire] _ rac dakavSirebulia
hospitalisa, gospitali
xal
xis kulturisa da is
Scd.
toriis SeswavlasTan (sa
bu
hospitalizAcia _ saavad
nebismetyvelo da teqni
kur
m
yofoSi dawvena (avadmyo
mecnierebaTagan gan
s
xvavebiT).
fi
sa).
h. mecnierebani, h. ga
naT
gospitalizacia Scd.
le
ba, h. daxmareba _ gan
hoUming-i [ingl. homing Sin
vi
T
arebuli, mdidari qvey
dabruneba] _ movlena, ro
nebis mier gaRatakebuli
de
sac saxlidan Sors way
qveynebisaTvis gaweuli dax
vanili cxoveli (ZaRli, ka
mareba sursaTiT,
tan
sac
ta, cxeni, mtredi) TavisiT
mliT,
medikamentebiT
da
sxv.
ignebs gzas da Sin brun
gumanitaruli Scd.
deba.
hugenOteb-i [fr. hyguenots] _ me- humifikAcia (laT. hymus ni
adagi da facio vakeTeb] _
16-17 s.s.-ebSi safrangeTSi:
ni
adagSi cxoveluri da
protestantebi (kalvi
nis
mce
nareuli narCenebis gax
te
bi), romelTac sdevnida
rwna mikroorganizmebis moq
ka
Tolikuri eklesia da
medebis Sedegad.
mTav
roba;
hugenotebis
xocva-Jleta moewyo 1572 w. hurQebi (spars. Hri arab.) _
yuranis mixedviT, mus
li
ma
`barTlomes Rames~.
nur samoTxeSi mcxovrebi
humAnizm-i [fr. humanisme <
marad norCi lamazi qa
le
bi.
laT.
humanus adamianuri]

-588-

danarTi

-589-

laTinuri sityvebi
da
gamonaTqvamebi
adamiani var da araferi adam
ianuri CemTvis ucxo ar aris.

HMO SUM, HUMNI, NIHIL A

ME ALINUM PTO

adamiani, rogorc gonieri ar

seba

HMO SPIENS

adgilze

IN LCO

ai kaci!

CCE HMO!

alibi sxva adgilze

LIBI

ama wlis

NNI CURRNTIES (A.C.)

araferi ar unda gagikvir

deT
(araferi ar aris sakvirveli)

NIL ADMIRRI

ara orjer erTi da igivesaT

vis (ar SeiZleba orjer pa
suxisgeba erTi da igive dar
RvevisaTvis)

NON BIS IN DEM

araraisgan araferi

EX NHILO NHIL

arasasurveli piri

PERSNA NON GRTA

ar SegviZlia kategoriuli
uari

NON PSSUMUS

aris zomiereba sagnebSi - yve

la
ferSi zomiereba, yvela
fers aqvs sazRvari.

ST MDUS N REBS

-590arsebuli mdgomareoba

STTUS QUO

ase!

SIC!

ase qreba miwieri dideba.

SIC TRNSIT GLRIA MNDI

aseve

TEM

aucilebeli piroba

CONDTIO SINE QUA NON

aqac rodosia, aqac gadaxti

aq gamoiCire Tavi (ezopes iga
vis mixedviT).

HIC RHODS, HIC SLTA

axa
li adamiani (metiCara)

HMO NVUS

bolos

IN FNE

gamarjoba!

SLVE!

gamarjoba, cezar, brZolis

win gesalmebiT Sen. (romaeli
gla
diatorebis mimarTva impe
rato
risadmi brZolis win).

VE CESAR,
SALTANT

gamgebi gaigebs

SAPINTI SAT

gameoreba codnis dedaa.

REPETTIO EST MTER STU

DIRUM

gamomdinareobs SeniSvna

AD NOTNDA

gaugebaria

NON LQUET

gaSlilia naTelia

EXPLCITE

gaZlev, raTa Senc momce

DO UT DES

MORITRI

TE

-591gaxsovdes sikvdili

MEMNTO MRI

gemovnebaze ar daoben/kacia
da guneba (gemovneba ar aris
sa
kamaTo sagani).

DE
GSTIBUS
DISPUTNDUM

da sxva

ET CETERA (ETC.)

dasasruli

FNIS

dayavi da ibatone!

DVIDE ET MPERA

dedis saSodan - dasabamidan

AB VO

de-iure - iuridiulad, samar

TliT, formalurad

DE JRE

de-faqto faqtiurad

DE FCTO

da iyos sinaTle!

FAT LX!

de msubuqi yofiliyos SenT

vis miwa!

ST TBI TRRA LEVS!

droni icvlebian da masTan

er
Tad Cvenc vicvlebiT

TMPORA MUTNTUR, ET NOS

MUTMUR IN LLIS

dReidan

A DE

ekliani gziT varskvlavebi

sa
ken!

PER SPERA AD STRA

erTguli da guladi

FDELIS ET FRTIS

erTi da igive

NUM ET DEM

ese igi, e.i.

ID EST

NON

(EST)

-592vazrovneb, amdenad, varsebob

- frangi filosofosis dekar
tis sityvebi (1596-1650)

CGITO, RGO SUM

vTqvi, da amiT gulze momeSva

DXI, ET NIMAM LEVVI

vid
re vsunTqav, vimedovneb

DUM SPRO, SPRO

vinc swrafad gascems, orma

gad aZlevs

BIS DAT, QUI CTO DAT

visTvisaa xelsayreli?

CI PRDEST?

vkZalav

VTO

zogadad, miaxloebiT

GRSSO MDO

Tavisufleba

LIBRTAS

TvalnaTliv, rogorc TviT

mxilveli

DE VSU

Tu mSvidoba ginda, omisTvis

emzade

SI VIS PCEM, PRA BLLUM

iCqare nela

FESTNA LNTE

kaTedridan - gansakuTrebu
li avtoritetiT, ukamaTod
(iro
niulad)

EX CTHEDRA

kanoni

LEX

kanonis ZaliT

PSO JRE

kanoni mkacria, magram kano

nia

DRA LEX, SED LEX

-593keTili rwmeniT ndobiT,

sru
liad gulwrfelad, ga
nuz
raxvelad

BNA FDE

keTili survilebi

PIA DESDERIA

konsulebo fxizlad! romis

senatis miTiTeba konsulebi
sadmi frTxilad, mzad iya
viT dasacavad

CVEANT CNSULES!

piradad, kerZod saidumlod

PRIVATSSIME

mankieri wre, jadosnuri wre

gamouvali mdgomareoba

CRCULUS VITISUS

marilis marcvliT namceciT

- gonebiT; ironiiT, ges
li
anad

CUM GRNO SLIS

maswavlebelma ase Tqva

MAGSTER DXIT

maSasadame

RGO

mgdomareoba, romelic iyo

gansazRvrul momentamde

STTUS QUO NTE

mgdomareoba,
omamde

STTUS QUO NTE BLLUM

romelic

iyo

me

GO

me rac SevZeli is gavakeTe;

vi
sac SeuZlia ukeT gaakeTos

FCI QUOD POTU, FACINT

MELLRA POTNTES

mesame gza ar aris - an ... an;

oridan _ erTi

TRTIUM NON DTUR

-594TRTIUS GUDENS

mesame moxarulia
mivedi, vnaxe, gavimarjve
iulius cezaris sityvebi

VNI, VDI, VCI

minaweri

POST SCRPTUM (P.S.)

micvalebulze an kargi unda

Tqva, an araferi

DE MRTUIS UT BNE, UT
NHIL

movilxinoT studentebis
Zveli laTinuri simReris da
sawyisi

GAUDEMUS

momxre da mowinaaRmdege

PRO ET CNTRA

(momxdari) faqtis mere, Sem

deg

POST FCTUM

mowyvite dRe e.i. gamoiyene

yoveli dRe, ar gqondes mo
mavlis imedi

CRPE DEM

msgavsi

AD MDUM

mSobeli deda umaRlesi

skolis kursdamTavrebulTa
gamonaTqvami

LMA MTER

o driebav, o zne Cveulebav

O TMPORA, O MRES

orjer meored

BIS

oqros Suaguli

UREA MEDICRITAS

pativis gulisaTvis, damsaxu

rebisaTvis

HONRIS CUSA

-595platoni Cemi amxanagia, WeSma

riteba ki - megobari aris
totele

AMCUS PLTO, SED MGIS

AMCA
(EST)
VRITAS
ARISTTELES

rac iupiters epatieba, is ar

epa
tieba xars

QUOD LCET JVI, NON LCET

BVI

rac kalmiT dawerilia, naja

xiT ver gadaSli

LTTERA SCRPTA MNET

rac maqvs Tan vatareb ber

Ze
ni brZenis biantis gamo
naT
qvami adamianis WeSmariti
sim
didre misi Sinagani Rir
se
baa

MNIA MA MCUM PRTO

rjuli, rwmena, mrwamsi

CRDO

samarTalma
unda
izeimos,
romc daingres qveyana

PREAT
TTIA

samni Seadgenen kolegias

TRES FCTIUNT COLLGIUM

sasurveli

DESIDERTA

sasurveli piri

PERSNA GRTA

saukeTeso formaSi yvela

wesiT

IN PTIMA FRMA

saqmes bolo agvirgvinebs

FNIS CORNAT PUS

saqmis SuagulSi saqmis ar

sSi

IN MDIAS RES

saSiSroeba dayovnebaSia

PERCULUM IN MRA

MNDUS,

FAT

JUS

-596saxelmwifo _ saxelmwifoSi

STTUS IN STTU

sinaTle aRmosavleTidan modis

EX ORINTE LUX

sruli SemadgenlobiT

IN CRPORE

swavlebiT vswavlob

DOCNDO DSCIMUS

sxva me axlo megobari da

Ta
namoazre

LTER GO

ukuniTi ukunisamde

IN SECULA SAECULRUM

unda movusminoT meore mxa

resac kamaTSi da a.S.

AUDITUR ET LTERA PARS

ufrosi

SNIOR

ucnobi miwa Seuswavleli,

gamoukvlevi dargi

TRRA INCGNITA

faqtis ZaliT

PSO FCTO

qristeSobamde

NTE CHRSTUM (A.C.)

Riad,
win

sayovelTaod,

xalxis

CRAM
PBLICO

PPULO,

yvela simarTliTa da usamarT

lobiT kanonieri / nebadar
Tuli da arakanonieri gzebiT

PER FAS ET NFAS

yvelas Tavisi

SUM CUIQUE

yvela omi yvelas winaaRmdeg

ingliseli filosofosis
hob
sis aforizmi (1588-1679)

BLLUM
MNES

MNIUM

CRAM

CNTRA

-597Seican Tavi Seni! - markus

iulius ciceronis gamonaTqvami

NSCE TE PSUM!

Senze zRaprebs yvebian, Senze

laparakoben

DE TE FBULA NARRTUR

SeniSvna

AD NOTTA

Senc, brut! iulius cezar

is sityvebi, rodesac Tavis
mkvle
lebs Soris dainaxa misi
mego
ba
ri bruti

TU QUQUE, BRUTE!

Secdomebi

ERRTA

Secdoma adamianisTvisaa da
ma
xasiaTebeli

ERRRE HUMNUM EST

Casaxvis mdgomareobaSi aR
mo
cenebis momentSi

IN STTU NASCNDI

Citi frTiTa, qali TmiTa

lomi brWyalebiT icnoba

EX NGUE LENEM

cecxliTa da maxviliT

GNI ET FRRO

cnobisaTvis

AD NTAM

Zegli avige xelTuqmneli, ma

rad ukvdavi

XEGI MONUMNTUM

wveTi qvas xvrets ovidiusi

GTTA CAVT LAPIDM

wignebsac aqvT TavianTi bedi

HABNT SUA FTA LIBLLI

wili nayaria arCevani moxda

iulius cezari

LEA JCTA EST

-598winaaRmdeg

CNTRA

winandeli mdgomareoba

IN STTU QUO NTE

xelovneba mudmivia / xang

Zlivia, cxovreba (adamianisa)
mokle

ART LNGA, VTA BRVIS

xeli xels bans

MNUS MNUM LVAT

jansaR
suli

sxeulSi

jansaRi

MENS
SNO

SNA,

IN

CRPORE

-599-

leqsikografiuli wyaroebi
1. bagaliSvili g., kikaliSvili r.

2001. `ucxo sityvaTa leqsikoni~, ortomeuli, Tbilisi,

Sps `kenari~.
2. WabaSvili m.

1983. `ucxo sitvaTa leqsikoni~, III gamocema, Tbilisi,

`ganaTleba~.
3. WabaSvili m.

1999. `ucxo sitvaTa leqsikoni~, saskolo gamocema,

Tbilisi, bakur sulakauris gamomcemloba.
4. Ciqobava arn. (mT. redaqtori), WabaSvili m. (redaqtori).

1986. `qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni

(erTtomeuli), Tbilisi,

gamomcemloba qarTuli enciklopedia.
5. . ., .. .

2001. (

), , .
6. .., ..

1949. , ,

.
6. .., .. .

1985. , 12- , ,

.

-600-

sarCevi
winasityvaoba.....................................................................................................................3
leqsikonis agebuleba................................................................................................2
SemoklebaTa sia..............................................................................................................7
laTinuri anbani..............................................................................................................8
saerTaSoriso sityvaTa ganmartebiTi leqsikoni.................9
danarTi
laTinuri sibrZne......................................................................................................589
leqsikografiuli wyaroebi..........................................................................699

-601-

SeniSvnebi

-602-

SeniSvnebi

-603-

SeniSvnebi


NINO


LEVAN

ROLAND

KLDIASHVILI
(YOUNGER)
KLDIASHVILI
KARTVELI (KLDIASHVILI)

AN

EXPLANATORY
DICTIONARY
OF
INTERNATIONAL WORDS
saredaqcio kolegia:

mT. redaqtori
redaqtori
stilist-koreqtori
teqnikuri redaqtori
mxatvruli redaqtori

iana roze
irma qobulaSvili
roland qarTveli
oTar CxaiZe
gia dvaliSvili

SekveTa #

tiraJi 200

wigni gamodis avtoris xarjiT

telefonebi:

avtorebi:
8(57) 26-34-95; 8(97) 07-66-90; 8(95) 91-97-92
gamomcemeli: 8(99) 50-92-66

ps `imedi~
misamarTi: Tbilisi, ir. abaSiZis gamz., 70.
tel. 8(93) 79-90-69