გიორგი მარგებაძე: როგორც იქნა, დაგვიდგა ის დღე, რომ რიგით პირველი გახდა ენერგეტიკის დარგი

„ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების სფეროში მომხმარებელთა უფლებების ცნობიერების დონე გაზრდილია“ - ნინო გულეიშვილი

მომხმარებელთა უფლებები - ეს ის კრებითი ცნებაა, რომელიც უზრუნველყოფს ეკონომიკურ ურთიერთობაში მონაწილე ინდივიდის უფლებას, მიიღოს ხარისხიანი, უსაფრთხო საქონელი და მომსახურება, ასევე  მასთან დაკავშირებული სრული ინფორმაცია, ხოლო კომპანიების მიერ ამ ვალდებულებათა უგულებელყოფის შემთხვევაში მოითხოვოს საკუთარი დარღვეული უფლების აღდგენა, მათ შორის, ზიანის ანაზღაურება. იმ ფონზე, როდესაც მოსახლეობის ელექტროენერგიით, ბუნებრივი გაზითა და წყალმომარაგებით უზრუნველყოფის პროცესში მომხმარებელთა ინტერესების დარღვევის საფრთხე ხშირად რეალურია, სემეკის ერთ-ერთი მთავარი მიზანია მომხმარებელთა ინტერესების დაცვა შესაბამისი სამართლებრივი საშუალებებით და ამ სამართლებრივი მექანიზმების შექმნა თავისი კომპეტენციის ფარგლებში. როგორც ენერგოომბუდსმენის წარმომადგენელი იმერეთის რეგიონში ნინო გულეიშვილი აცხადებს, მოსახლეობაში მომხმარებელთა უფლებების ცნობიერების დონე გაუმჯობესებულია, რაც სტრუქტურის ეფექტიანი მუშაობის შედეგია.“უნდა აღინიშნოს, რომ წინა წლებთან შედარებით ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების სფეროში მომხმარებელთა უფლებების ცნობიერების დონე გაზრდილია. ამ პროგრესის მიზეზი კი ისაა, რომ დიდი რაოდენობით კამპანია ჩატარდა მოსახლეობის ინფორმირების კუთხით, რასაც ახორციელებდა და ახორციელებს როგორც კომისია, ისე უშუალოდ ჩვენი სამსახური. ჩატარდა ძალიან ბევრი საინფორმაციო სახის შეხვედრა როგორც მუნიციპალიტეტებთან, ისე მომხმარებლებთან. ბოლო პერიოდში ყველაზე მეტად აღსანიშნავი არის ის, რომ მომხმარებლები წინასწარ კონსულტაციებს გადიან, სანამ რაიმე სახის სამართლებრივ ურთიერთობას წამოიწყებენ. მე ვფიქრობ, რომ ცნობიერების ამაღლება კვლავ გამოწვევად რჩება, თუმცა წინა წლებთან შედარებით მომართვიანობიდან გამომდინარე პროგრესი აშკარაა“. - აცხადებს ნინო გულეიშვილი.კითხვაზე თუ როგორია ცნობიერების ხარისხი მომხმარებლებში რეგიონების მიხედვით ენერგოომბუდსმენი აცხადებს, რომ თითოეული რეგიონში პროგრესი მეტ-ნაკლებად შეიმჩნევა.„მაგალითად საუბარს თუ დავიწყებთ იმერეთის რეგიონით, იგი ერთ-ერთი ყველაზე კარგად ინფორმირებული რეგიონია მომხმარებელთა უფლებების ცნობიერების დონის მიხედვით. სხვა რეგიონებს რაც შეეხება, ცხადია, გამოწვევები ამ მხრივ არსებობს, თუმცა, მაგალითად, კახეთში ჩვენმა სამსახურმა ძალიან ბევრი იმუშავა, რომ ცნობიერება ამაღლებულიყო. რაც შეეხება დედაქალაქს, ბუნებრივია, რომ უფლებები მათ კარგად იციან და ისინი ჩვენ ხშირად მოგვმართავენ“. - აღნიშნავს ნინო გულეიშვილი.

„ენერგოომბუდსმენის სტრუქტურა მომხმარებლის დამატებითი დაცვის გარანტიაა“ - ნინო გულეიშვილი

2003 წელს მომხმარებელთა ინტერესების დაცვის დამატებითი გარანტიების შექმნის მიზნით, საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელ ეროვნულ კომისიასთან (სემეკი) მისი აპარატისაგან დამოუკიდებლად შეიქმნა მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახური, რომლის ძირითადი ფუნქციაა ელექტროენერგიის, ბუნებრივი გაზისა და სასმელი წყლის მომხმარებელთა ინტერესების დაცვა. 2014 წლიდან  განხორციელდა სამსახურის რეორგანიზაცია. საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურს დაემატა სამი რეგიონული ცენტრი, რომელიც ასევე მობილიზებულია მომხმარებელთა საჩივრების განხილვაზე, ადგილზე მოქალაქეების კონსულტაციებზე და სწრაფ რეაგირებაზე. როგორც ენერგოომბუდსმენის წარმომადგენელი იმერეთის რეგიონში ნინო გულეიშვილი აცხადებს, ენერგოომბუდსმენის სტრუქტურა მომხმარებლის დამატებითი დაცვის გარანტიაა.„მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახური ანუ ენერგოომბუდსმენის სამსახური არის კანონის საფუძველზე შექმნილი ორგანო, რომელიც სემეკთან ერთად არსებობს დამოუკიდებლად და შეიქმნა სწორედ ელექტროენერგიის, ბუნებრივი გაზისა და სასმელი წყლის მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მიმართულებით დამატებითი გარანტიების შექმნის მიზნით. შესაბამისად, ნებისმიერი ტიპის დავა, რომელიც მომხმარებელს შეიძლება შეექმნას, ჩვენი სამსახური უზრუნველყოფს ძალიან სწრაფ და მარტივ გადაწყვეტას. აქედან გამომდინარე, ენერგოომბუდსმენი ძალიან აქტიურ როლს ასრულეს მომხმარებელთა უფლებების დაცვის სფეროში.გარდა ამისა, შემოსული განცხადებების რაოდენობის გათვალისწინებით, უკვე საჭირო გახდა ენერგოომბუდსმენის სტრუქტურის ჩამოყალიბება რეგიონებშიც. ამ ეტაპზე რეგიონალური წარმომადგენლები არიან აჭარაში, იმერეთსა და კახეთში“. - აცხადებს ნინო გულეიშვილი.გარდა ამისა, ნინო გულეიშვილი მიიჩნევს, რომ აღნიშნული სტრუქტურა მომხმარებლისთვის მეტად კომფორტულია, რადგანაც ის თავს არიდებს რიგ ბიუროკრატიულ პროცესებს. მისივე თქმით, სხვადასხვა რეფორმის შედეგად შესაძლებელი გახდა აქტიური კომუნიკაციის დამყარება მაღალმთიან რეგიონებში მცხოვრებ ადამიანებთან, რაც გამოწვევას წარმოადგენდა.„მოგეხსენებათ, დავის ალტერნატიული გზით გადაწყვეტა ყოველთვის კომფორტულია ნებისმიერ სფეროში.  ჩვენ გამოვირჩევით მომართვიანობის პროცედურის სიმარტივით. ჩვენი სამსახური არის უფლებადამცველი სამსახური და აქედან გამომდინარე, ის წესები, რომლებიც ადმინისტრაციულ ორგანოს აქვს, ვგულისხმობ ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსით განსაზღვრულს, ეს ჩვენს შემთხვევაში არ მოქმედებს. ჩვენთან მომართვიანობა შესაძლებელია განხორციელდეს ნებისმიერ ფორმით, ეს იქნება განაცხადი, საჩივარი თუ სხვა.აქვე უნდა აღინიშნოს რეგიონში არსებული პრობლემები, მათ შორის მაღალმთიან ერთეულებში. უფრო კონკრეტულად, მოსახლეობას ჩვენთან ადგილზე მოსვლის პრობლემა აქვთ მათი მდებარეობიდან გამომდინარე. ამ პრობლემის გადასაჭრელად ჩვენ შევცვალეთ მიდგომები და დავამკვიდრეთ გამარტივებული პროცესი. აღნიშნული გულისხმობს სოციალური ქსელის საშუალებით შეტყობინების გაგზავნა კონკრეტულ პრობლემასთან დაკავშირებით, ჩვენ ამ განაცხადის საფუძველზეც ვიწყებთ მოკვლევას. ამის გარდა გვაქვს ცხელი ხაზიც, რომლის საშუალებითაც, მომხმარებელი გვიფიქსირებს პრობლემას და ამაზეც ჩვენ ვახდენთ შესაბამის რეაგირებას“. - განაცხადა ნინო გულეიშვილმა.

თბილისში „მწვანე ენერგიის განვითარებისა და გადაცემის სფეროში სტრატეგიული პარტნიორობის თაობაზე“ მინისტერიალი გაიმართა

თბილისში „მწვანე ენერგიის განვითარებისა და გადაცემის სფეროში სტრატეგიული პარტნიორობის თაობაზე“ გაფორმებული შეთანხმების ფარგლებში, მე-7 მინისტერიალი გაიმართა. ღონისძიება საქართველოს პირველი ვიცე-პრემიერის, ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრის ლევან დავითაშვილის თავმჯდომარეობით ჩატარდა.ეკონომიკის სამინისტროს ცნობით, მინისტერიალში საქართველოს გარდა, მონაწილეობა მიიღეს აზერბაიჯანის, უნგრეთის, რუმინეთის და ბულგარეთის მთავრობათა მაღალი რანგის წარმომადგენლებმა და შეთანხმების ფარგლებში ინიცირებული „მწვანე ენერგიის დერეფნის“ პროექტის ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევის მიმდინარეობის, პროექტის ოპტიკურ-ბოჭკოვანი კაბელის კომპონენტისა და სამომავლო ნაბიჯების შესახებ იმსჯელეს.ლევან დავითაშვილის ინფორმაციით, მინისტერიალზე მხარეებმა რამდენიმე მნიშვნელოვანი საკითხი განიხილეს, მათ შორის - შავი ზღვის წყალქვეშა კაბელის პროექტის განვითარების შემდგომი ეტაპები. მონაწილეების მხრიდან კიდევ ერთხელ გაკეთდა აქცენტი პროექტის მნიშვნელობაზე, როგორც საქართველოსა და სამხრეთ კავკასიისთვის რეგიონის, ისე ევროკავშირისთვის. აღინიშნა, რომ ეს არის დამატებითი ენერგოუსაფრთხოება ევროპისთვის და, ამავე დროს, ძალიან დიდი შესაძლებლობები როგორც საქართველოს, ისე პროექტის მონაწილე სხვა სახელმწიფოების ენერგოსისტემებისთვის.„ამ მნიშვნელოვანი პროექტით საქართველოს საშუალება აქვს, ეფექტური გზით დაუკავშირდეს ევროკავშირს და წვდომა ჰქონდეს მნიშვნელოვან ენერგობაზარზე. ასევე, ჩვენს ქვეყანას საშუალება აქვს, მნიშვნელოვანი სატრანზიტო როლი შეასრულოს და კასპიის ზღვის განახლებადი ენერგიების მიწოდების გზით ევროპას ახალი, განახლებადი ენერგიებით უსაფრთხოების საკითხებში დაეხმაროს“ - აღნიშნა ლევან დავითაშვილმა.საქართველოს პირველმა ვიცე-პრემიერმა მინისტერიალის ფარგლებში პირისპირ შეხვედრა გამართა აზერბაიჯანელ კოლეგასთან - ენერგეტიკის მინისტრ ფარვიზ შაჰბაზოვთან. მხარეებმა კიდევ ერთხელ გაუსვეს ხაზი ორივე ქვეყნისთვის, ასევე მთელი რეგიონისთვის შავი ზღვის წყალქვეშა კაბელის პროექტის და მისი განხორციელების პროცესში თანამშრომლობის მნიშვნელობას. ასევე ისაუბრეს ოთხი ქვეყნის ერთობლივი საწარმოს დაფუძნების და მისი ადგილმდებარეობის საკითხზე - ამ ეტაპზე რუმინეთის დედაქალაქი ბუქარესტი განიხილება. აღსანიშნავია, რომ ამ თემაზე მინისტერიალის მიმდინარეობისასაც იმსჯელეს.მინისტერიალის მონაწილეები ასევე გაეცნენ შავი ზღვის წყალქვეშა კაბელის პროექტის ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევის პირველად შედეგებს, მის მიმდინარეობას და შესაბამის პრეზენტაციას, რომელიც კონტრაქტორი კომპანია CESI-ის წარმომადგენელმა გააკეთა. გარდა ამისა, მოხსენებები გააკეთეს პროექტში ჩართული სახელმწიფოების ენერგეტიკული კომპანიების წარმომადგენლებმა - „საქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემის“ გენერალურმა დირექტორმა გიორგი გიგინეიშვილმა, ასევე რუმინეთის „ტრანსელექტრიკის“, „აზერენეჯის“, უნგრეთის ენერგეტიკული კომპანიის MVM-ის ხელმძღვანელმა პირებმა.მინისტერიალი სპეციალური ოქმის ხელმოწერით დასრულდა, რომელშიც ყურადღება გამახვილდა პროექტის შემდგომი განვითარების ეტაპებზე. საქართველოს ეკონომიკის მინისტრის ინფორმაციით, მომდევნო შეხვედრა უკვე ბუქარესტში შედგება და სწორედ მის ფარგლებში დაფუძნდება ოთხი ქვეყნის ერთობლივი საწარმო, რომელიც პროექტის იმპლემენტაციაზე იმუშავებს.„ვფიქრობ, რომ ეს პროექტი, რომელიც წელიწად-ნახევრის წინ ბუქარესტში დაიწყო, წარმატებით მიმდინარეობს“ - აღნიშნა ლევან დავითაშვილმა.

რა წარმატებები აქვს სემეკს საერთაშორისო ურთიერთობების დონეზე

სემეკის მსგავსი, მნიშვნელოვანი ფუნქციების შემსრულებელი მარეგულირებლისთვის საერთაშორისო ურთიერთობების გაღრმავება ერთ-ერთი საკვანძო საკითხია. აღნიშნული ხელს უწყობს ერთის მხრივ საერთაშორისო დაფინანსების მოძიებას, ხოლო მეორეს მხრივ საუკეთესო პრაქტიკის დანერგვას, რაც შემდგომში რეგულირებადი სექტორების გამართულად ფუნქციონირებას უზრუნველყოფს. კომისია წლების განმავლობაში აქტიურად თანამშრომლობს საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, რომელთაგან გამორჩეულია აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგენტო (USAID) და კომუნალური სამსახურების მარეგულირებელი კომისიების ეროვნული ასოციაცია (NARUC). დაარსების დღიდან სწორედ ისინი იყვნენ კომისიის მხარდამჭერები. ქართული მარეგულირებელი ორგანოც USAID-ის უშუალო ხელშეწყობით ჩამოყალიბდა. კომისიის პარტნიორ საერთაშორისო ორგანიზაციებს შორის მნიშვნელოვანია ენერგეტიკის მარეგულირებელთა რეგიონული ასოციაციაც (ERRA). ERRA აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების დამოუკიდებელი ენერგეტიკის მარეგულირებელი ორგანოების მიერ შექმნილი ორგანიზაციაა. მის მთავარ მიზანს რეგულირების პროცესის გაუმჯობესება, ენერგეტიკის მარეგულირებელ ორგანოებთან მჭიდრო კავშირის დამყარება და ამ გზით ინფორმაციისა და გამოცდილების გაზიარება წარმოადგენს. 2017 წლის 1 ივლისს კომისიას ევროპის ენერგეტიკის მარეგულირებელთა საბჭოს (CEER) დამკვირვებლის სტატუსი მიენიჭა. CEER წარმოადგენს ევროპის მარეგულირებელთა პლატფორმას, რომელიც აერთიანებს ევროპის 39 ენერგეტიკის მარეგულირებელ დამოუკიდებელ ორგანიზაციას. დამკვირვებლის სტატუსი კომისიას ეხმარება საკუთარი საქმიანობის ევროპულ სტანდარტებთან დაახლოების პროცესში. კომისია ასევე აქტიურად თანამშრომლობს ისეთ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, როგორებიცაა: წყლის საერთაშორისო ასოციაცია (IWA), წყლის მარეგულირებელთა ევროპული ქსელი (WAREG), ენერგეტიკის ეკონომიკის საერთაშორისო სააგენტო (IAEE) და სხვა.სემეკის მხრიდან საერთაშორისო ურთიერთობების გაღრმავებას მოჰყვა არაერთი წარმატებული პროექტის განხორციელება. კომისიის მიერ განხორციელებული საერთაშორისო პროექტებიდან უმნიშვნელოვანესია ევროკავშირის საჯარო სამსახურების დაძმობილების პროექტები, რომლებსაც კომისია 2012 წლიდან ახორციელებს. პროექტები მიზნად ისახავს ევროკავშირის კანონმდებლობასთან დაახლოება/დანერგვის პროცესში დახმარებას და ბენეფიციარის შესაძლებლობების გაძლიერებას ევროკავშირში შესვლის პროცესში. არანაკლებ მნიშვნელოვანი იყო 2016-2017 წლებში ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის (EBRD) დაფინანსებით განხორციელებული ტექნიკური დახმარების პროექტი, რომელიც ითვალისწინებდა კომისიისათვის საკონსულტაციო მომსახურების გაწევას.კომისიაში საერთაშორისო პროექტები ხორციელდებოდა წყალ მომარაგების სექტორის განვითარების თვალსაზრისითაც. ამ მხრივ აღსანიშნავია აზიის განვითარების ბანკის (ADB) დაფინანსებით განხორციელებული პროექტი „დანახარჯები - პლუს სატარიფო მეთოდოლოგიისა და რეგულირებადი საწარმოებისთვის ტექნიკური სტანდარტების შემუშავების შესახებ“.

რას გულისხმობს მომხმარებლებს შორის ელექტროენერგიით ვაჭრობის კონცეფცია - სალომე ჯანელიძეს განმარტება

საქართველოში ენერგეტიკის სექტორის განვითარებისა და ინოვაციების შემოღების პარალელურად აქტიურად მიმდინარეობს ევროკავშირის ყველა იმ დირექტივის შესრულება, რომელიც ენერგეტიკული ჰარმონიზაციის კუთხით მნიშვნელოვანია. აღნიშნული დირექტივებიდან კი ერთ-ერთ საკითხს მომხმარებლებს შორის ელექტროენერგიით ვაჭრობის კონცეფცია, ე.წ P2P წარმოადგენს. როგორც ენერგეტიკის სასწავლო ცენტრის საბჭოს წევრი სალომე ჯანელიძე აცხადებს, აღნიშნული დირექტივის ფარგლებში, მომხმარებელს შესაძლებლობა ექნება საკუთარი წარმოებული ენერგია სხვა მომხმარებელს მიყიდოს და ეკონომიკური სარგებელი მიიღოს.„მომხმარებლებს შორის ელექტროენერგიით ვაჭრობას ითვალისწინებს ის დირექტივები, რაც ევროკავშირიდან მოდის. ეს დირექტივები გვეუბნება, რომ მომხმარებლებს უნდა მიეცეთ საშუალება, რომ ივაჭრონ ერთმანეთს შორის. უფრო კონკრეტულად, მომხმარებელი, რომელიც გამოიმუშავებს ელექტროენერგიას შეძლებს, რომ იგი მიყიდოს სხვა მომხმარებელს.ასევე მინდა ვახსენო ერთ-ერთი საინტერესო კონცეფცია ე.წ სათამაშო მოედნის რეგულაციები, რომელიც არის ინოვაციების რეგულირების ერთ-ერთი რეკომენდირებული გზა ევროკავშირში. მოცემული რეგულაციის ფარგლებში მარეგულირებლებს აქვთ იმის შესაძლებლობა, რომ დაადგინონ სპეციალური წესები იმისათვის, რათა გარკვეული ინოვაციური საბაზრო მოდელი, მიდგომა თუ ტექნოლოგია გამოსცადონ პრაქტიკაში. მომხმარებლებს შორის ენერგიით ვაჭრობის შემთხვევაში სწორედ ასეთი ტიპის რეგულაციები გამოიყენება.მომხმარებელთა გაძლიერების ნაწილში ასევე ვიტყვი, რომ ადრე თუ იყო სამკვირიანი ვადა მიმწოდებლის შეცვლისთვის, 2026 წლისთვის უკვე 24 საათში შეგეძლებათ შეიცვალოთ მიმწოდებელი“.- აცხადებს სალომე ჯანელიძე.