Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
ocdaxuT
tomad
2012
novelebi
tomi
redaqtori:
naTela Tuxareli
kompiuteruli
uzrunvelyofa: mavra bancuri
lia sulaqveliZe
revaz miSvelaZe, rCeuli Txzulebani ocdaxuT tomad
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, Tbilisi, 2012
misamarTi: Tbilisi, 0179, al. WavWavaZis gamz. #27
ba kaci mTeli cxovrebis manZilze dasaWer saqmes sCadiodes da ise Caarixinos bolomde Tavisi cxovreba,
rom buzic ki ar aufrinos aravin. gaaCnia, ra kacia.
vis ranairad, rodis SeeCxireba TvalSi. xom Zalian Znelia araferi SegeSalos, magram zogi mainc axerxebs ostaturad gaZrom-gamoZromas. Tav-Tavis saqmeSi yvela
cot-cotas scodavs, rasakvirvelia, magram nametani ar
unda qna. marto Sens mxares Tla ar unda icode. saxeli imaze metad ar unda gagifuWdes, vidre mosaTmenia. xalxi rom daiwyebs putuns, daiWeren axla, male, am
ubedurso, maSin gaqvs cudad saqme. xalxs araferi eSleba, icode Sen. mere, Zalian rom gaxmaurdeba es ambavi,
Cvenc veRar vafarebT xels. iZulebuli varT xalxis nebas mivyveT. amiT ras geubnebi, ici? uceb da Cqara marto jibis qurdebs da xulignebs iWeren. sxvebis daWeras
`sakiTxis momwifeba~ sWirdeba. roca dasaWerad `momwifdebi~, gadaurek-gadmourekaven erTmaneTs, sadac
jer ars, wava kidev erTxel informaciebi, dagviqneven
Tavs da morCenilia ambavi. meore dRes aweulia Cveni
gmiri. zarquasTan amdeni rekva-SeTanxmeba ar mWirdeboda, arc ise didi Tanamdebobaa finganis gamgeoba da
mec, axalmosul miliciis ufross, fxa unda gamomeCina,
cixis carieli adgilebi unda Semevso.
kai xans muSaobda Turme zarqua da Tavisi siwuwkiT
moabezra Turme xalxs Tavi. davunomreT fuli da im
wuTas mohyva ankesze. iRebda yvelasgan, vinc ki gauwvdida. ra xvastags agrovebda da risTvis? ucnauria
mainc zogierTi. martoxela kaci duru zarqua mTeli
cxovreba fuls aquCebda. Wiqa Rvinos ar daalevinebda
aravis. rom ityvian, TiTqos xvliki hyavda jibeSi, xels
ver Caayofinebdi. daiWires da ori Tunuqis kubo upoves
ezoSi damarxuli gaZeZgili daobebuli fuliT. jer
erTi, fulis fulad Senaxva vin gaigona. aqcie oqrod,
briliantad da gadamale, meti ar unda icode kacma?
7
fulze ufro arasaimedo araferia, CvenTan mainc. gamogicvlian erT mSvenier dRes da SegrCeba xelSi gabonebuli qaRaldi. Tu maincdamainc fuls inaxav, samlitrian
qilaSi unda Cado, naftalini da Savi puris natexi unda
Caagdo da Tavi mouxufo, sineste rom ar Seeparos.
erTi sityviT, gavuSviT duru zarqua, sadac ekuTvnoda iq, Sen xar Cemi batoni, da daniSnes finganad...
gamaxsendeba axlave, paata qarselaZe? ara, paata mere
iyo, ho... valiko cxvediani. diax, valiko cxvediani,
namdvilad. maTematikis maswavlebeli iyo, romeliRac
soflidan gadmoiyvanes. ar gauvlia sam Tves da mogvivida qsivi Sens valikozec. farTo jibe daikera pijakze
da iRebs da iRebs dRisiT-mzisiT, upragonod da dauTvlelado.
davunomreT cxvediansac fuli da gavqaCeT, rasakvirvelia, danomvriT. daWeras zogi Zalian mtkivneulad
ganicdis. Caayudeben Tu ara, atexavs yvirils pravakacia momiwyves, Semomigdes fuli, me arafer SuaSi
varo. ase hgonia, im sulels, rom TiTqos fuls marto
erTi kaci vunomrav miliciis ufrosi. danomvra ase ki
ar xdeba. cxra adgilzea SeTanxmebuli. naxevrad damTavrebulia ukve saqmis faruli gamoZieba: danomvris
operaciaSi minimum xuTi kaci mainc monawileobs. marto
fuli ki araa damuSavebuli, qaRaldic, fuls rom aqvs
Semoxveuli. raRa bevri gavagrZelo, gaiWra kartiviT
valiko cxvedianic.
mere giTxari ukve, paata qarselaZe dajda finganis
gamged. paata sul bavSvi iyo. erTi wlis damTavrebuli arc ki hqonda safinanso-statistikuri fakulteti.
CvenTanac ki SeaTanxma aRmaskomma misi daniSvna. biografia mSvenieri, biWi kai, wesieri, zrdilobiani, raze
vetyodiT uars? naxevari weli gauZlo cdunebas paata
qarselaZem da gautia amanac. jer morcxvad iRebda cotcotas, rasac SeaZlevdnen. mere mada WamaSi mouvida da
8
11
me s ame s tud i i s no v e l a
mrgval magidas Svidni usxdnen. gadacemas mesame studia iwerda. mesame studias pirvel da meore studiasTan SedarebiT farTo darbazi aqvs, magram mainc cxeloda da iupiterebis Suqze zantad acurebuli mtveri
autanels xdida iq yofnas. mrgval magidasTan mjdomi
erTaderTi qali SavTvaleba, moxdenili makvaneTeli
meCaie cira babiloZe, rogorc ki saSualeba miecemoda, kofTis mokle, reziniani saxelodan moqargul cxvirsaxocs daaZrobda, dacvarul cxvirsa da nestoebs
SeimSralebda, ramdenjerme saxesTan gaiqnevda da darwmunebuli imaSi, rom gagrilebis amao gzas adga, cxvirsaxocs isev mxars qvemoT, rezinian saxeloSi SeCurTavda. gadacemis monawile mamakacebi SedarebiT yoCaRad
iyvnen. meqaSi xaliCaze CamuTaqebuli mlocvelebiviT
raRacas butbutebdnen, drodadro erTmaneTs amooxvriT gadaxedavdnen, yelTan halstuxs gaisworebdnen da
kvlav dabal skamze dadgmul moZrav televizors miaCerdebodnen. televizoris ekranze xan mrgval magidasTan Semomsxdarni gamoCndebodnen, xan wiTlad aelvebuli warwera: `yuradReba!~
meore saaTi iwureboda, rac Cawera daiwyo. am xnis
ganmavlobaSi xuTjer Sewyvites telesaubari da
xuTjer gaagrZeles. yovel Sewyvetaze daxveul kibes
reJisori bajeliZe Camoirbenda, ra xdebao, SeSfoTebiT Seacqerdeboda gadacemis wamyvans, popularul
telediqtors vilhelm leiSvils. ra vici meo, ganze
gaixedavda gulSemoyrili vilhelmi, geubnebodi, ar
gamova aseo. axla amis garkvevis dro ar aris, erTi
saaTi dagvrCa. rac aris, aris, unda CavweroT. gTxovT,
ufro Tavisuflad da bunebrivad ilaparakeT. nu geSin12
iaT, yvelaferi kargad iqnebao, yvelas gasagonad ityoda reJisori, jinsis wina jibeebidan xelebs amoiRebda,
qurcikis naxtomebiT aaTavebda kibes da ramdenime wamSi
devisTava teleaparatis Tavze ainTeboda wiTeli naTura, xolo moZrav televizorze daaCndeboda warwera
`yuradReba!~
roca gadacema erTxel kidev Sewyvites da reJisorma bajeliZem zemoT ukve naTqvami sityvebis gasameoreblad erTxel kidev Camoirbina, operatori, lotos
koWis moyvanilobis tanis patroni karapetiZe aparatis
saxelurebs mklavebiT Camoeyrdno da ukmayofileba ar
daumalavs moumzadebeli gadacemis Cawera ar gamigonia meo.
ra warmoudgenladac unda mogeCvenoT, operatori
amjerad marTali iyo. reJisorma bajeliZem, romelic
studiaSi am TerTmeti wlis win movida (Teatrze rom
sabolood guli gautyda), televiziis sagegmo nawils
repertuarSi Seatanina erTsaaTiani telesaubari
`saiT?~ gadacema gardaqmnis Suqze Tanamedroveobis
mZafr problemebs Seexebao. uars vin etyoda. Caweris
dReebi rom moaxlovda, avtoritetian reJisor-avtors
bajeliZes cota ajanukva rodi daWirda, mieRwia imis
uflebisaTvis, rom gadacema winaswar dawerili da samgzisredaqtirebuli teqstis gareSe Caewera. Camoiyvana
saqarTvelos sxvadasxva kuTxidan xuTi mamakaci, erTi
qali TqvenTvis nacnobi cira babiloZe (makvaneTidan),
dasva mrgval magidasTan qerubinTa dasiviT. dass SuaSi Causva diqtori vilhelm leiSvili da gamoucxada
TqviT, rac gawuxebT. ilaparakeT erTmaneTSio.
telediqtor leiSvilisTvis amdeni axsnac ar iyo
saWiro. `ilaparakec~ sakmarisi iyo, rom mas odnavSeparuli RimiliTa da mxne gamometyvelebiT euwyebina Zvirfasi telemayureblisTvis am ukanasknelTaTvis friad
aucilebeli ramerumeebi. da ise damajereblad eTqva
yovelive, TiTqos simarTles ambobda. magram qerubinni
13
Cavardnen cud dReSi. `ras hqvia, rac gvawuxebs. rodis iyo wuxilze da dardze gvalaparakebdnen televizorSio. e mand ar gvatyuebdnen raRacaso~. daaxloebiT ase, magram sxvadasxva sityvebiT gaifiqres saubris
monawileebma da mtkiced gadawyvites elaparaknaT ise,
rogorc saerTod laparakobdnen. arc erTi maTganisTvis tribuna-mikrofonTan dgoma axali xili ar iyo. madloba RmerTs, wlebis ganmavlobaSi uxdebodaT interviuebis micema sabWoTa adamianebis arnaxul SromiT enTuziazmze, dRiTi dRe ufro gasaamurebul cxovrebaze
da arnaxul zegegmiT maCveneblebze. mSvenivrad iyvnen
dauflebulni iseT sapreso gamoTqmebs, rogoricaa
`sadagi~, `ukugeba~, `SromiTi vaxti~, `zegegmiTi valdebuleba~, `Sromis nayofiereba~, `yairaTianoba~ da sxva.
amitomac dabneulobis eldam mxolod wamiT gairbina
maTs mziT garujul saxeebze. wamis Semdeg yvelaferi
Tavis adgilze dadga. Camosul-damxvdurebma mSvenivrad
icodnen, ra eTqvaT erTmaneTisTvis. ityoda Sesaval
sityvas saxegabadruli vilhelmi, miabrunebda saxes
romelime moqadagisken da dasZenda; ra mdgomareobaa
am mxriv TqvenTan, pativcemulovo. `pativcemuli~ Caaxvelebda, Tvalebs maRla aRapyrobda da sityvagauxrelad Caarakrakebda miTs imis Sesaxeb, Tu rogor ayvavda
da gaifurCqna misi, erT dros CamorCenili sofeli am
bolo wlebis manZilze. rogor Seasxa frTebi mSromelTa
arnaxul enTuziazms ukanaskneli wlebis plenumebma da
konferenciebma. rogor ikisres mSromelebma gadidebuli valdebulebani da rogor anaRdeben micemul sityvas. erTi rom daamTavrebda, meorisTvis sityvis micema
aRarc iyo saWiro. aqaoda, SeiZleba, me sayvarelma diqtorma bolosTvis momitovoso, sakuTari iniciativiT
aRaRaddeboda. ra mniSvneloba hqonda, kacma rom Tqvas,
vin vis Semdeg ityoda, mainc xom mrgval magidasTan isxdnen? hqonda, rogor ar hqonda. jer erTi, nerviulob
rac ar unda iyos, teleaparatis win xar, mere droze
14
17
19
J i r afi
coli univermaRSi Sevida. me, rasakvirvelia, gareT
davrCi.
univermaRis Crdili trotuars iribad hkveTs.
swored im Crdils Sefarebian Cems bedSi myofi, mowyenili kacebi, visac univermaRis kibeze aRma-daRma sirbili ufro uRrRnis nervebs, vidre am CrdilSi dgoma
da mtanjveli lodini.
sam maRazias avacile gzaSi, am univermaRs vera.
konkretulad SesaZeni araferi aqvs Cems Tanamecxedres, Torem SedarebiT Cqara mobrundeboda. axla, sanam yvela seqcias ar Camoivlis, gareT gamomsvleli ar
aris.
bolTis cema (alaverds mTargmnelebTan gadavdivar:
biWi xar da Targmne `bolTis cema~) rom momwyinda, marjvenatorCamotexil marmarilos loms zurgiT miveyrdeni da cas avxede.
murmanisa ar iyos, caze `CibuxSi Casadebi~ Rrubelic
ki ar Cans, rom misi cqeriT mainc gairTo Tavi.
es gauTavebeli sicxe, mtvriani buRi, univermaRis
xaxaSi didi imediT Semrbeni, gafacicebuli saxeebi, da
meore karebidan oflis wmendiT gamocvenili saxeCamoRvenTili momxmareblebi (netav vin da ratom moigona es
ukanaskneli sityva), Crdilsmiyolili, xelCanTiani,
avad mobutbute ojaxis kacebi, sawaRmarTos gafiqrebinebs rames?
Cems uxeiro TavSi Caketil-Camravlebulma eSmakebma
mainc Tavisi gaitanes da gverdiT mdgom, TeTrberetian,
yelSexveul kacs stvena Sevawyvetine:
Jirafs xom ar iyidiT?
20
Jirafs gaaCnia.
kargi ramea, mogewoneba lamis mudariT mivuge.
ras Wams? mkiTxa.
cota ar iyos, davibeni. daswyevlos RmerTma, marTla
da marTla, ras miirTmevs Jirafi?
yvelafers. vedroSi unda daulbo da yvelafers
Wams, aSkarad Sematyo, rom sityvebs haerSi viWerdi.
yvelafers rom Wams, iseT Jirafs me saxlSi ver Seviyvan, gadawyvetilad miTxra da gza ganagrZo.
gazeTis jixurs Camoyrdnobili, motocikletiskaskiani, dabali kaci amoviRe niSanSi, magram iqamde misvla ar
damcalda. TiTqos miwidan amoZvrao, satiniskiteliani
TeTryirmiza biWi damidga win. sabuTi miCvena, serJanti
gaxlavarTo, gamacno Tavi da gayola mibrZana.
miliciis operatiul manqanas rom mivuaxlovdiT,
movixede da univermaRidan gamosuli colis gaocebul
Tvalebs wavawydi.
taqsiT wamodi, serJants, romelic xelis SeSvelebas apirebda, mivubrundi, saiT mivdivarT?
meoreSi ugemurad mipasuxa.
meoreSi! gavZaxe cols taqsiT modi. gaarkveven
axlave yvelafers da gamomiSveben. mand, manqanis darajs
uTxari, erT saaTSi dabrundeba da ar gawyeninebsTqo.
ukana farebi aravin mogvparos.
colma Tavi damiqnia da Cqari nabijiT mogviaxlovda,
magram amasobaSi msubuqi mujluguni vigrZeni da ufanjro kabinaSi amovyavi Tavi.
ise, Cven Soris darCes da, marTlac rom myoloda Jirafi, ratom ar unda SeiZlebodes misi gayidva?
24
te le fonod ue l i
ucnaurze ufro ucnauria adamiani. jer iyo da gulSi
uxaroda, erT kviras rom marto yofna mouwevda, gaacila wuxel col-Svili TviTmfrinavze da Sin mobrunebuli auxsnelma sevdam Seipyro. bina mitovebuli da
carieli eCvena. ise mokrZalebiT daabijebda oTaxidan
oTaxSi, TiTqos sxvis saxlSi moxvda da TviTonac male
unda wasuliyo aqedan. didi xania marto ar darCenila
da axlaRa mixvda, rom martoobas gadaCvevia. ukvirda
kidec, ratom uxaroda guSin eulad darCenis molodini. ra misaCumaTebel-gasaidumloebuli cxovrebiT igi
cxovrobda, marto yofna xsna rom yofiliyo misTvis.
vera da ver daiZina. `martoobis asi weli~ ikiTxa erTxans, magram ise yalbad da mogonilad, gaWianurebulgazviadebulad warmoudga am wignSi aRwerili ambebi,
rom gaukvirda pirvelad wakiTxvisas ram momawonao.
aivanze gaitana skami da didxans Cascqeroda mZinare
qalaqs. ra mSvidi Canda zemodan Tbilisi. lampionebis
cimcimiT uRimoda ZilSi aziis zecas gorgasalis qalaqi. kaci ifiqrebda, im TvalCamqral fanjrebSi arasodes gamkrTaliyos Ralati da Suri, dakarguli ocnebebi da arsebobisTvis gauTavebeli pirRmeWa.
diliT gaburbusalebuls gaeRviZa. saqme Tavze
sayrelad hqonda, magram ratomRac yvela saqme fuWad
da uinteresod CaTvala am diliT. `xalxi ras akeTebs
da me ra saqmeebiT var dakavebuli mTeli cxovrebao~,
gaifiqra. samsaxurSi mainc viyo wasasvleli, guls gadavayolebdi, ra gauTavebeli Seiqna es Svebuleba welso.
quCaSi xetiali ar uyvarda. saqme araferi maqvs da
gamowyobad ar Rirs dRisiT buRian qalaqSi gasvlao.
25
parebda mzeras. aSkara iyo, eloda. da rac ufro agvianebda ucnobi darekvas, miT ufro mouTmenloba da sibraze ipyrobda.
lodiniT daRlil-gasavaTebulma ugemurad isadila,
daZineba scada, magram ar gamouvida. wamodga, erTxans ibujura oTaxSi da isev televizori CarTo, magram
verc axla daudo guli. ar daijerebs mkiTxveli; `moambis~ dawyebas aRaraferi uklda, roca kakutam telefonis magidasTan skami miiCoCa da karga xans gaunZrevlad
ijda telefons miSterebuli.
rogorc iqna, gaisma sanatreli wkriali.
gaxarebuli kakuta yurmils eca.
sad xar aqamde? xom araferi gawyenine, rom ar rekavdi. dareke xSirad. Sen ar ici, ra kai grZnobaa, viRaca
rom fiqrobs Senze. nuRar darekav-meTqi, me sulelma
rom gTxove, ar daijero. Sen rom ar dareko, mTlad
marto davrCebi. nu amoiReb xmas. rogorc Sen gagexardeba, ise moiqeci. ara aqvs mniSvneloba, nacnobi xar
Tu ucnobi. dareke xSirad. ai, axla yurmils davdeb da
isev dareke. ase vijdomebi telefonTan mTeli Rame. ar
daviZineb, oRond Sen iyavi kargad. Sen ar SegeSalos
xeli Sens CanafiqrSi.
kakutam yurmili dado.
ucnobs meti aRar daurekavs.
29
s aC i xe li d e v e b i
oTxni iyvnen, oTxi devi. SarSan gazafxulze amovidnen
dabaSi, aprili iyo Tu maisi dawyebuli, aRar maxsovs.
dadiodnen oTxiveni erTad, zurgzexelebdawyobilebi.
Tavis qvaRorRian ezoSi mofusfuse maspinZels WiSkarTan rom daigulebdnen, morcxvad hkiTxavdnen: saqme
araferi gaqvT? SarSan pirvel Tovlamde imuSaves. rogorc xelosnebi eZaxian; patar-patara, dRiur saqmeebze. `Sav muSebad~ ar emetebodaT Tavis gamocxadeba da
aSkara iyo, arc romelime erTi xeloba icodnen gamorCeulad. welsac Camovidnen. Cemi karis mezoblis givi
zaaliSvilis moumTavrebel saxl-karze muSaobdnen da
iqve daidves bina. mogexsenebaT, qarTvelebma, Cvengan
damoukidebeli mizezebis gamo, nametani axlo-axlo
viciT dasaxleba. Cemi oTaxis fanjara zaaliSvilebis
ezosken gadis da msurda Tu ar msurda, oTxi saCixeli
devis saubars vismendi dilidan saRamomde.
aba, gamoxede erTi, zuria!
ra ginda?
gamoxedeTqva, ar gegveqces kedeli!
xo giTxari, marcxniv doukaveTqva.
apa, marjvniv ari esi?
marcxniv ari, mara nametani agiRia.
aqiT Samevide ufro?
geubnebi da ar gesmis da Sen uge axla im kacs pasuxi.
Sen gourigdi, me ki ara.
zuria miixed-moixedavs da naxevraddatuqsviT ityvis:
mai qeni madana, nu aWartaleb enas CxikviviT.
30
rasaviTo?
zuria pasuxs aRar aZlevs.
xmauriani muSebio, rom ityvian, swored eseni iyvnen.
gauTaveblad laparakobdnen, xiTxiTebdnen, qilikaobdnen. TiTqosda mTavari maTTvis erTmaneTTan xumroba
da tkbili musaifi iyo, xolo saqmes ise, gulis gadasayoleblad akeTebdnen. moZraobdnen zantad, mouxeSavad.
oTxive tanmrgvali da sqelkisera iyo. maTi sicilis
mosmenas araferi sjobda, oTxiveni erTdroulad miagdebdnen bar-niCabs da qafCa-Tarazos, miwveb-mowvebodnen da CabJirebamde ZigZigebdnen. mere erT-erTi maTgani moiTqvamda suls:
rava uTxari, ravao?
amZordiT axla zeiT, geyofaT, ravarcxa vuTxari,
xo vuTxari, ra gindaT axla.
xmarebaSi gaswordebaTqva?
da isev xiTxiTi guliswasvlamde.
xolo sicilis mizezi daTvistoreba kapia ar icinoda da rac ufro seriozul saxes iRebda kapia, miT ufro
umatebdnen xarxars biWebi.
maSin unda genaxaT, roca an mori iyo asawevi, an qvis
safexuri rkinis relsze Sesadgmeli.
he, gikaviaT yvelas?!
aqeT modi, zuria, ro gagvivardes, fexs mogtexavs.
ar wamova, aqedan unda lomis Sedgmai.
ar wamova? deinaxe apa!
rava ari maqiT saqme?
avwioT?!
meica, sams davTvli da SevuberoT oTxivem.
daTvale Cqara, damawyda mklavebi!
erTi, ori, sami hop, kaaT ari!
ra ari kaaT, Seqceulia Senken.
gavasworebT mere.
araferi gasworebai ar unda imas. meore rom miedgmeba, TiTon gaswordeba.
31
ar miva Tavi?
misulia da egaa, raRa darCa.
eg `raRa darCaa~ swored saqme, mamaCemsa aq cxoneba.
SuadRisken devebi laparaks uklebdnen da WiSkrisken
gaurbodaT Tvali. xSir-xSirad saaTs ekiTxebodnen
erTmaneTs da zuria naqurCaliT Tavmocmuli doqiT,
romelsac Tavisi zomiT koka ufro eTqmoda wyarosken
garboda.
ra geCqareba, biWo. mevides is kaci da mere wai wyal
ze. xo xedav, Tbeba, Tbili wyali vsvaT imdRevandeliviT?
egeba, sul aRar amodis dRes da wyali mainc ar
davlio?
mze tatnobs cota rom gadaSordeboda, amodioda
givi kalanCxiT xelSi. givi purmariliani, guluxvi kacia da uSurvelad amohqonda sadili. icoda imerelTa
`sisusteebi~ da cxel Wadebs, xaxv-wiwmats, Wyint yvelas
da parki-lobios ar iviwyebda. da didxans RmurZvlaCurCuliT sadilobdnen devebi. mere roca lazaTianad
danayrdebodnen, givisTan erTad ezoSi daabotebdnen da
Tavazian maspinZels naxelavs awonebdnen. xandaxan qars
Cems fanjaraSi Semohqonda garigebis saqmiani maslaaTi:
rai gindaT sxva, rava, Cven ver gavakeTebT?
rai, lesvai? meti ra viciT, aba.
raio, biWo?
lesvai iciTo?
disertacias ver dagiwerT, batono givi da leqss
ver avawyobT Tvara, danarCeni, e saqme viciT, es oxeri.
gvilesia? mets ras vakeTebT saCixeSi.
ise arc leqss davwerT, rom mimiSva sxvaze naklebs,
Caitrabaxebs kapia akaki wereTeli rava, Sorebeli ki
ar iyo Cemi. bebiaCems deda hyamda wereTeli.
oTxiveni SeTanxmebulebiviT sxva adgilas gadinacvlebdnen, axla iq ityoda grZel sityvas maspinZeli, Cu32
33
gTavazobT, iq raRac saeWvoa. maRal xarisxze gakeTebuls nurafers moelodebi. verc es Segoneba uSvelis
givis saqmes, magram, iqneb, Sen mainc sadme wagadges, Rrmad pativcemulo mkiTxvelo.
roca givis cariel kalanCxaSi Caulagebdnen TefSebs, gazeTsac Caufendnen ise, silamazisTvis, oTxiveni Tavis qneviT WiSkramde miacilebdnen da givis xvewnagareul Segulianebaze `aba, Tqven iciTo~, Tavis kanturiT pasuxobdnen Semobrunebulebi, kvlav rcxilis
Ceros miaSurebdnen. sadilis Semdeg cota xom unda
daesvenaT.
rava iyo biWo? seriozuli saxiT Seacqerdeboda
SavulvaSa, qinjilojaTmiani nikuSa kapias da yelSi mowolili sicilisgan suls Zlivs iTqvamda.
deiwyo kido? ar momiyvano maana, Tvara gagabrtye
leb lavaSiviT, wyreboda kapia.
ra mogivida, Tqvi Sence, sityvas puri ar unda da
wyali, urCevda zuria.
ramdenjer unda vTqva. saburWalo sxva veraferi
naxeT? uarze idga kapia.
rava uTxari, kapia, im patiosan kacs? xmarebaSi
nel-nela gaswordeba kedelio?! Zlivs CaamTavrebda
maRali, arsenasbeWeba, imerulfafanakiani rolanda da
TiTqos muclis gvrema SehyriaTo, wamogordebodnen
balaxze devebi. cagamwvdeni sicili, mucelze xelis
tyapuni, `ohohoho, devixCvi kaci!~ da `Sen agaSena RmerTma!~ ayruebda garemos.
erTi sityviT, araferi sjobda oTxi devis yurebas.
isini ofls ki ar Rvridnen, mtredebiviT RuRunebdnen,
erTmaneTs sityvis mogebaSi ejibrebodnen, zma-SairSi
ebmebodnen. yvelaferze etyobodaT, sul sxva cxovrebisTvis iyvnen gaCenil-momarTulni. naTxovariviT, suraTis gadasaRebad moyvanilebiviT eWiraT xelSi Tarazoaqandazi, bari da niCabi. CemTvis gamocanad rCeboda; vin
34
iyvnen, ra qarma gadmoagdoT wifis gvirabs aqeT es aristokratiuli mixvra-moxvris, `dRiuri muSebi~.
wina kviras, mgoni oTxSabaTi saRamo iyo, givi Semovida CemTan, aRelvebisgan tuCebgaTeTrebuli.
daviRupe kacio, fanjaras miadga da Tavis ezoSi
imzireboda, xarji xarjad da yvelaferi Tavidanaa gasakeTebelio. qudi mequdes unda Seekera, xom vicodi
mSvenivrad, magram vende am kaidedmamiSvilebs da Cavaoxre saqme, vatyobdi, rom finaCurad akeTebdnen, magram
ise sayvareli xalxia, ver vkadre uxerxuli laparakio.
ra iyo, ra gagifuWes-meTqi.
meti gafuWeba raRa iqneba, amaTi dagebuli kibe owinariviT irweva, kedeli zigzagebiania, avzi wyals uSvebs
da sardafis arc erTi kar-fanjara ar iketebao.
ratom mouvidaT es ambavi, Sesaxedavad, TiTqos, mSve
nivrad Cans aqedan yvelaferi da me roca ki Sevavlebdi
Tvals, unda vTqva, gulianad muSaobdnen. Sens mimarTac
keTilad arian ganwyobili, sul Sen qebaSi arian-meTqi; vecade dardi Sememsubuqebina mezoblisTvis. magram amas rom
vambobdi, vgrZnobdi, cudad SeduRebul avzs da mruded
dawyobil kibes carieli sityviT veras vuSvelidi.
bolos Cemi rCeva-TxovniT, da TviT dazaralebulis
Sembrale guliTac, ase gadavwyviteT. meore dRes givi
qalaqidan or muSa-specialists amoiyvanda, TiTqos
raRac-raRacebis gadasakeTeblad, sinamdvileSi ki devebis naxelav-naburjalebis gasasworeblad. moxiTxiTe
saCixelebs arafers agrZnobinebda maspinZeli, gadakrul
sityvasac ar etyoda imis Taobaze, rom maTi namuSevriT
ukmayofilo iyo. momavali garigebebis dros, TandaTanobiT gadaiyvanda maT SedarebiT naklebad faqiz miwis
samuSaoebze da ezos mowesrigeba-mosworebaze.
didi Relva-nerviulobiT velodebodi mec (TiTqosda Cemi sanerviulo ar myofnida) ra moxdeboda meore
dRes, rogor Sexvdebodnen devebi axal kolegebs.
35
ase TerTmeti iqneboda. givi zaaliSvilma qalaqidan berZeni mama-Svili rom amoiyvana. berZnebma erTi
Camouares ezos, mere gadaicves satinis xalaTebi da
saqmes Seudgnen. muSaobdnen TiTqmis uxmod. mamis xelis
moZraobaze atyobda, biWi, ra iyo saWiro; ra unda daemagrebina da ra moewodebina.
Cveni devebi am dros iatakis ficrebs aSalaSinebdnen.
erTmaneTs cvlidnen. SalaSins wamdauwum suls uberavdnen da tarze CaquCs ukakunebdnen. aSkara iyo, SalaSini ar mowondaT. xandaxan romelime maTgani zurgzexelebdawyobili, aqaoda, Cems saqmeze mivdivaro, berZen
mama-Svils Cauvlida, cali TvaliT gadaxedavda da isev
saSalaSino dazgasTan Sejgufebulebs miemateboda.
aRar ismoda zaaliSvilebis ezodan sicil-RiRini. usaSvelod gagrZelda dRe. mec gadamedo im ezoSi datrialebuli sevdiani drama da weras veRar vaxerxebdi. sityva sityvas ar misdevda.
...iqneboda ase aTi saaTi, WiSkarTan Cemi saxeli daiZaxa viRacam. gavegebe. sagareod gamowyobili zuria melodeboda. iqve moSorebiT sami devi idga xelboxCiani
da samgzavrod gaxazirebuli.
SemobrZandiT-meTqi ezoSi.
iuara.
`batono Sio, mivdivarT Cven axla, aRar ewyoba Cvens
saqmes aq darCena, baton givis veRarc ki gamovemSvidobeT, Tu kaci xar, madloba moaxsene da bodiSi mogvxade
im kacTano. uceb gadavwyviteT `wasvlai~ da verc ki movaswariT givisTvis gagvegebinebinao.
rac viSromeT, imis fuli mocemuli aqvs. cota darCa,
magram alali iyos magaze, nametani sayvareli kacia da
cota ar iyos, qe gvrcxvenia ase daumSvidobeblad rom
mivdivarTo.
Cvens ambavs, albaT, qe xvdebiT, batono Sio, mara mainc
getyviT erT-or sityvaso. vis davumaloT. ar varT Cven
36
RmerTma sikeTe mogceT, Tqveni saqme Tqven iciT, aqaurobis fiqri nu gaqvT, givis me vetyvi yvelafers, rac
saWiroa-meTqi.
sxva araferi miTqvams. isini CemTan rCevis misaRebad
ar mosulan, dasamSvidobeblad movidnen.
rCevac rom ekiTxaT, bevrs verafers Seveweodi.
ra rCeva unda mimeca?
38
C e mi d ar d i s lag a m i
ram daumZima ase guneba, ram mouSxama xasiaTi, vera da
ver gamigia. gulCaxveuli gaxda. veRar vcnob. TiTqos
garegnuladac gamoicvala. is sunic aRara aqvs, xuT saJenze rom mcemda da Wixvins da nalis wkaruns rom
amatexinebda. is dro xom wavida da wavida; diliT
zurgze rom marjvenas gadamisvamda da xelisguliT
Saqris natexs gamomiwvdida. jer madlobis niSnad rom
davasunTqavdi xelisgulze da mere laSebiT frTxilad,
frTxilad aviRebdi Saqars. bolo dros dilaadrian
TavlaSi Semosuli erTs mainc Semexmianeboda; `rogora xar Se beberovo~, axla esec mimitova. albaT Cemi
bralia, etyoba xanma Tavisi gaitana, Zveleburad veRar
vemsaxurebi-meTqi. ase rom iyos, gasayidad gamimetebda.
RmerTma nu qnas! raRa dros Cemi axali patronia. marTlac rom Seubrunos RmerTma Wkua da bazarze gamiyvanos, xom daviRupe da eg ari. ara, ara isev SeCveuli
Wiri mirCevnia, Seni gulisa. rac ari, ari. amis xelSi
is kargi dReebi mainc maxsovs da imedis lagams mainc
vxrav, iqneb kidev moubrundes-meTqi guli.
rac me Tovli, zamTari, mejavreba. kvicobidanve
mZulda. mainc ra grZeli zamTari icis Cvens sofelSi.
erT sikvdils vaTaveb rom CamoTovs da orTvalas marxiliT Semicvlian. orTvala satarebladac ufro moxerxebulia da TaavdaRmarTSi gavazec ar gawveba marxiliviT. gadatyavebuli maqvs ukana fexebi. esec ar iyos,
es dasawvavi marxili moxvevisas calkerZ gasrialdeba
da maincdamainc Casavardns moZebnis. gavizniqebi welSi,
rac SemiZlia, moveridebi floqvebiT RorRs, `oRond
axla ar momiqnevdes maTraxs da ar damZaxebdes hait,
39
Se samglev, Senao~, da ra unda gamCens. magram cxenis iRbali ar ici? mominacvlebs da mominacvlebs ferdebze,
moaRebs pirs da mTaTxavs. TiTqosda, rameSi mSvelodes
an maTraxi da an Cemi patronis bewvisamSleli yvirili,
TiTqosda uamisodac ar veweode, rac ilaji da araqaTi
gamaCnia.
mTeli dRe xom cibrutiviT matrialebs aRma-daRma,
Sebindebulze gasavaTebuls Semagdebs TavlaSi, erT
kikna Tivas damiyris da kars gaiketavs. ra gaaTenebs
zamTris grZel Rames. Tivis Wamis Tavic aRar maqvs, ise
var daRlili. xandaxan Tvlema momereva da Cemi ybebis
xmave gamomaRviZebs. safeTqelTan yrud mikakuneben beberi ybebi. Tivis xraSuns vwyvet. da SemkrTali Rames
davayuradeb. ras davinaxav xarixaze gadadebuli unagiris, kedelze ayudebuli aCaCxuli orTvalisa da miwaze niangiviT gawolili marxilis mets. xandaxan Tagvis wripini Tu Semakankalebs da Zirs davixedav. Tagvis
unda meSinodes amxela cxens?
rogor ginda gaagebino, rom CemTvis am ugemur CalaTivaze da Tavwayinul erT vedro wyalze ufro saWiro
erTi Tbili sityvaa qancgawyvetils malamosaviT rom
damedeba gulze da ganTiadamde mainc gamaZlebinebs.
Tundac calybad naTqvami: `aba daisvene bebero. ara uSavs viSromeT dRes. jer kidev vajobebT Cvenze glaxebs,
ase ar ari?~
am bolo dros avi sizmrebi momeZala. xSirad mesizmreba is yvelaze saSineli dRe, didi xnis CaZiruli rom
megona mexsierebis ufskrulSi. urakvici viyavi, laRi
da Tavneba, remas rom gamomarides, yelze bawari Semabes
da am ezoSi Semomiyvanes. ori dRe gadaubmelad vxotne
axalamowverili balaxi, SimSilisgan lamis Wkuidan SeviSale. ise gadavxoke Cemi Tokis gawvdenaze balaxi, rogorc Cems patrons aqvs xolme saxe sadalaqodan gamosvlisas. Turme ufro didi gansacdeli win meloda. mesame
40
dRes drunCze bawari momiWires da sasaflaos gverdiT, gaSlil mindorze gamiyvanes. jojoxeTi Tu ramea,
swored is iyo. ori kaci ise gametebiT mcemda grZel
maTraxs, megona kani Cemi aRar iyo. gacofebuli win rom
gavvardebodi, ise Ronivrad momiRrejdnen kisers, rom
Zvlebs RrWiali gahqonda. Cemi Wixvini zecas wvdeboda
da laSebze momdgari qafi cxvirSi ise mawveboda, rom
erTi-orjer sasuleSic gadamcda da kinaRam damaxrCo.
gavsavaTdi. TvalebSi sinaTle aRar mqonda, gaJruebul
tanze maTraxs ukve veRar vgrZnobdi, nela movirweodi wreze da sadacaa waviqceodi. oflSi gaxviTquli
gamaCeres, drunCidan sisxlSi dasvrili Toki momxsnes,
pirSi lagami CamCares da unagiri damadges. is dRe mesizmreba am sibereSi xSirad da `ras merCiT, raRa dros
Cemi gaxedvnaa, erTxel xom gamxedneT-meTqi!~ yelisgamglejad daviWixvineb SuaRamisas. Semrcxveba Cemi Wixvinis. yurebs davwkurav, mgonia mTeli sofeli gavaRviZemeTqi. xom Cems Tavze momdis guli, raRa dros siymawvilis sizmrebia, magram gulSi bednieri var, rom yovelive sizmari iyo da Cemi umizezod gankiTxvis saSineli
dRe, albaT, aRar gameordeba. maTraxiT amwvar zurgze
ufro im dRisa pirSi araCxunebuli lagami maxsovs da
Cemi tanjvis Tavlidan danaxuli didi, Savi mze.
wlebi gavida mas Semdeg, TiTqosda Sevurigdi Cems
beds. mgoni bednieric araerTxel vyofilvar Tu bedniereba is aris, rom angariSs giweven, saTvalavSi gagdeben, xandaxan kaciviT gesaubrebian da waramara, upragonod maTraxs ar gityapuneben, ise, yovel SemTxvevisTvis, gasafrTxileblad.
am ori kviris win kidev erTxel davkarge wonasworoba da kinaRam ukadrisi saqcieli Cavidine. mrcxvenia moyola, magram mainc giambob. Senze axlobeli vina
myavs, vis gavendobi ukeTess. Semovida diliT TavlaSi
Cemi patroni, xelSi samuneli uWiravs; erihaa, ra bzikma
41
43
d olab i
wavikiTxe im dRes Seni kritikosis werili. Jurnali
`ameba~, simarTle giTxra, ar maqvs gamowerili. gaisad
unda gamoviwero. erT dros aRar vkiTxulobdi, me ki
ara, mgoni sxvamac daaneba Tavi. tyvilebs Txzavdnen
mwerlebi. Tavidan momwonda kidec tyuilebi, vfiqrobdi, am ubedur cxovrebas xom Cems qed-kiserze gaaqvs
WriWini, xom vici, raSi maqvs cxviri wayofili, wignebSic
rom es damixaton, xom Cavvardi dardiT loginSi, wignebSi mainc iyos lamazi cxovreba-meTqi. xSirad, ar dagimalav, aRtacebaSic ki movsulvar mwerlis gamomgoneblobiT, saidan moifiqrebda, ranairad, ra Wkua-xerxiT
daxatavda imas, rac sinamdvileSi ar arsebobda. mere da
mere mosawyeni gaxda tyuilebis kiTxva. Jurnal-gazeTisken gaxedva ar gvindoda. cekva-TamaSi, cekva-TamaSi,
cekva-TamaSi, yalbi sixaruli yvelgan, yvelaferSi, rogori asatania, miTxari erTi.
ras geubneba, Seni kritikosi, raio? daanebe Tavi
guSindelze weras, nu amogaqvs arqivebidan sisxliT
dawinwkluli furclebio. warsuls mainc veRarafers
vuSveliT, vis rad unda, gavlili tkivilebis gaxsenebao? jer erTi, Cven romeli guSindeli dRe varT, ramdeni sicocxlegamwarebuli, Cemi Taobis kaci daabijebs
jer kidev am qveyanaze. mag kritikosisTvis ki, albaT,
guSindeli var me, TavTeTra beberi, magram Cemi colSvilisTvis var `guSindeli dRe~? sityviT mainc ar unda
gavkicxoT, vinc usamarTlod gvdevnida mTeli cxovreba? daviviwyoTo? kai dasaviwyebelia Cemma mzem. kargi,
Cemi Tavi jandabas, magram Sen xom marto Cemi gamosarClebisTvis ar swer. Sen xom Cveni magaliTis SexsenebiT
44
gakveTils aZlev dReisdRis avan-Cavanebs, usamarTlod nu gajoxavT adamians, mouareT erTmaneTs am oRroCoRro wuTisofelSio. ase ar aris? iqneba vcdebi, ar
aris ase?
aTascxraas ocdaTerTmetis ivlisi iwureboda, Teqvsmeti wlis biWi Camovyevi matarebels TbilisSi. arc
bina, arc naTesavi. mainc risi imediT movdiodi, axla
rom davfiqrdebi, me TviTon mikvirs. qveynis naxva mindoda, cxovrebaSi gamosvla mindoda. raRaca didi saqmeebisTvis mowodebulad mimaCnda Cemi Tavi. sanam vWamo
dedaCemis gamomcxvari Wadi-meTqi. Tbilisidan didi ambebi ismoda, ar davikargebi-meTqi, vfiqrobdi. ar ici
bavSvis Wkua?
rom Cavedi matareblidan, maSin SemeSinda, cota ar
iyos. yvela TavisTvis gaiqc-gamoiqca da davrCi baqanze
marto. saiT meqna piri, ar vicodi. rkinigzels vkiTxe;
aqeT axlos, biZia, rame qarxana xom ar geguleba-meTqi.
orTqlmaval-vagonSemkeTebelia mager, pirvelive mosaxvevSi, marjvnivo. gavuwie iqiTken, rasakvirvelia. `aba,
vin xar, aba, ra ginda, aba, ra SegiZlia~ da mokled saaTic ar iyo gasuli. axlandeli eldepos muSa-eleqtrikosi merqva. rom Semiyvanes gaWvartlul saamqroSi, gulma
reCxi miyo, magram ar SemimCnevia. es iqneba Seni samuSao
adgili xval gaswavliT yvelaferso, cvlis ostatma,
burjanaZe iyo, oqro kaci, acxonos RmerTma.
esec ase, samsaxuri maqvs, magram Rame sad gavaTio, vis
mivadge karze? Sematyo, xom ici Sen, burjanaZem yoymani
da mkiTxa; binis saqme rava gaqvs, fircxalaiSviloo.
unda qiriT davdge sadme, ara maqvs meti saSveli-meTqi.
amxed-damxeda, Sematyo, rogorc Cans, alali biWoba da,
naTeli daadges, miTxra: wamodi CemTan, patara qoxi
midgas ezoSi, Tu ikadreb, icxovre Sig. arc qira minda
da araferio. davimorcxve da viuare. damijere, biZia,
es Tbilisia, noRa ar gegonos, aq rom xelfass mogcemen,
45
49
ar ikiTxav? Svidi weli, mkacri reJimis koloniaSi, rogorc saSiS politikur damnaSaves.
iq ra wnexSi gamatares da ra qva makodines, calke
mosayoli ambavia. im simwris koxs da TiTebis kvnetas
miaxlovebiTac ver warmoidgen. erTi ram unda giTxra.
rusuli wera-kiTxva arauSavs vicodi da Tu qaRaldis
naglejs iSovida vinme, CemTan moarbeninebda, damiwere
werili stalinis saxelze, rom me, erTguli bolSeviki, udanaSaulod vitanjebi am jurRmulebSio. Sen warmoidgine, yvelas ara, magram im Cemma dawerilma werilma
sam-oTx patimars gaumarTla. modioda kremlidan, xom
ici Sen, rezoluciebi dauyovnebliv gaanTavisufleTo.
Cemda wilad, Cems udanaSaulobaze, TxuTmeti werili
mainc mivwere belads, magram arcerTze pasuxi ar momsvlia. arc araferSi Setyobia Cems yofas, rom Cemma ajamuqaram kremlamde miaRwia.
mTeli omi kalimaSi gavatare. bevri politikuri patimari, mokravdi albaT yurs, wina xazze gagzavnes omis
dros, sisxliT gamoisyideT danaSaulio. sixaruliT
wavidnen is ubedurebi. axla ki davumtkicebT partias,
rom misi erTguli viyaviTo. wina xazze, gansakuTrebiT
omis pirvel TveebSi rogor dReSi Cavardebodnen, mogexseneba me Tofi ar mandves, rogorc Cans, rogorc
gansakuTrebiT saSiS damnaSaves.
omi rom damTavrda, Tu gaxsovs, cota auSves xeli
gamwarebul-dabriyvebul xalxs, Cvenze, patimrebze vambob, da amnistia Seexo zogierTs, Tu raRac amis msgavsi.
`reabilitacia~ maSin es sityva gagonilic ar gvqonda.
erTi sityviT, sapatimroebSi adgili aRar hyofnidaT,
Tu samxedro tyveebiT Seavses da Cven, alagobrivi
tyveebi, imdenad saSiS xalxad aRar CagvTvales. erTi
sityviT, ver getyvi, ra moxda. Cveni lageridan bevri
gaaTavisufles maSin. movidoda qaRaldi da gamogicxadebdnen, aba, aikari guda-nabadi da ocdaoTx saaTSi datove teritoriao. riTi, ra saxsrebiT, ra trans51
53
e r T aq ti ani nov e l a
mayurebels unda vauwyo Cemi winaTgrZnoba: msaxiobebma ra mSvenivradac unda Seasrulon rolebi, es ambavi scenaze uferuli da mosawyeni mogeCvenebaT. ratomao? rom mkiTxoT, veras mogaxsenebT. lamis davijero
erTi Cemi megobari reJisoris azri imis Sesaxeb, rom
TeatrSi swored daujerebeli da gamogonili sCans damajereblad da Teatri iqedan iwyeba, sadac cxovrebis
proza mTavrdeba. Tu ar daiSliT da am patara novelas scenaze gaiTamaSebT, pirvelive marcxis dros
darwmundebiT, rom avtors igi sascenod ar dauweria,
ubralod, novelis tradiciul formas gaeqca da piesis xelovnebas saxifaTod gaeTamaSa: xuTi personaJi
gamovixme amjerad yoveldRiurobis oromtrialidan.
inteligenti soso, misi meuRle nana, abiturientis mama
kalenike, abiturienti Svili niko da nanas naTesavi
studenti gogona mimoza. mimozas da nikos erTi SexedviT uferuli rolebi aqvT, magram Tu muyaiTad gauxdebian saqmes, SeiZleba Tavi ara marto dagvamaxsovron,
Segvayvaron kidec.
maS, ase, daviwyoT.
ixsneba farda. scenaze absoluturi sibnelea. kari
iReba da soso Semodis. mTvariT ganaTebul sadarbazos
Suqze gaielvebs sosos silueti.
nana soso xar?
soso me var. didi xania Caqvra?
nana arc ise, fexiT amoxvedi?
soso fexiT. darekeT?
nana ar iReben.
soso asanTi sadaa? yvelgan Caqvra?
54
ekadreba kalenikes? ase icis kalenikem (am saxels xazgasmiT ambobs) Cveni miReba? es sinaTlec raRa axla
Caqvra, es dasawvavi.
kalenike rava gekadreba, Cemo soso. yvelaferi mSvenieria. am CaiT nametani visiamovneT, giTxra simarTle,
kai xania vzivarT. rom ar mobrZanebuliyavi, wasvlas
vapirebdiT axla da xval vapirebdi mosvlas, adre.
soso daTunia buxaiZe gavacile da SevrCiT saubars,
Cemo kalenike. (etyoba am saxels xSirad da xazgasmiT
imitom imeorebs, rom ar daaviwydes)
kalenike xom iq muSaob isev sosos venacvale? (kalenikes, etyoba, rom mTlad zustad ar icis, sad muSaobs
soso).
soso iqa var, ki.
telefonma gaiwkriala.
soso ukacravad (wamodga da telefonisken Sebrunda, magram fexmard mimozas ukve yurmili xelSi uWiravs).
mimoza gismenT... gismenT...
soso sxva, Cemo kalenike, xom mSvidobiT.
kalenike axla viTom ara gviSavs, mara SarSandel
ambavs qe geigebdiT.
soso ho, raRac bundovnad movkariT yuri. gazeTSic iseTi araferi ewera; ver gavarkvieT.
kalenike Tu gcalia, mogiyvebiT, pirdapir dasaweri
ambavia.
soso Zalian mainteresebs, giTxra simarTle.
kalenike iwyebs ambavs. yvelani yuradRebiT usmenen.
Siga da Sig icinian. niko biWi xandaxan saeWvo axvancalebiT gadaxedavs mimozas da mimozac CaiRimebs. erTaderTs nikos ar ainteresebs, rac mamamiss gadaxdomia.
kalenike ar iyo Cemi saqme es kooperativi, mara gamabriyves. tani migrZnobda, rom ar gamovidoda araferi.
gavxseniT viTom salobie, mara rad ginda. SemWames. kapi56
nana vecdebi.
mRerian meore mSvenier simReras, leri bans aZlevs.
kalenike amas rame sjobia, batono? gadaveCvieT
simRerasac am bolo dros. TqvenTan ar vici, rava aris
da Cvenken magnitofonis pruwunis meti araferi ismis
fanjrebidan.
soso afsus. arada ra simRerebi da qeifi icoda
qaquCeTma. foCiani gitara, axali mTvare, rikulebian
aivanze darbaisluri musaifi, `mxolod Sen erTs~...
kalenike aRar aris, batono, aRar. wavida.
nana ra fakultetze gadawyviteT, kalenike batono?
kalenike Jurnalistika unda Tavad. mara sadac gaxerxdeba, sosos Semovevle. fakultets daveZebT? ise
mTlad utu ki ar aris. qe icis raRaca. ras ewodeba,
biWo, winadadeba?
niko (gamoTqmiT) `sityvas an sityvaTa jgufs, romelic dasrulebul azrs gamoxatavs, winadadeba ewodeba~.
nana yoCaR!
soso o, eg namdvilad gamoadgeba. mTavari `winadadebaa~ cxovrebaSi.
kalenike eSveleba, viTom, rame Cvens Caoxrebul
saqmes, soso batono?
yvelani sosos miaCerdnen.
soso (pauzis Semdeg, gaeRima) erT ambavs mogaxsenebT, batono kalenike da es iqneba Cemi pasuxic.
nana (aRSfoTebuli) ambavi da araki unda axla kalenikes?
soso macale, qalo.
am ocdaxuTi wlis win aspirantura davamTavre da
pirvelad damiZaxes misaReb gamocdebze. naqiravebSi
vcxovrobT me da Cemi Zma erTad. col-Svili, rasakvirvelia, ara myavs. ra dagimaloT da gaxarebuli var,
kacad CamTvales, misaReb gamocdebs mandoben. vzivar
58
niko `sityvas an sityvaTa jgufs, romelic dasrulebul azrs gamoxatavs, winadadeba ewodeba~.
nana yoCaR.
(niko Tavmomwoned da morcxvad iRimeba)
soso ar damemduro, Cemo kalenike, da am saqmeSi
araferi ar SemiZlia.
kalenike mivxvdi, batono, mivxvdi. (cota ar iyos
nawyenia)
nana ise, zogadad, rasakvirvelia... rac SeuZlia...
soso Tqven uars ar getyviT... saerTo mxardaWera Cvenze iqneba...
soso ara, nana Semogevle. arc saerTo da arc
konkretuli. me TbilisSi ar gavCerdebi, xom ici, kacs
xom ar movatyuebT.
kalenike netavi mogetyuebine, Cemo soso, da patara
imedi mainc mogeca. mapatieT, rom SegawuxeT, wamodi,
biWo, wamodi. cota xelis wakvra mindoda, Tvara moumzadebeli ki ar aris. rava ari biWo winadadeba?
niko `sityvas an sityvaTa jgufs, romelic dasrulebul azrs gamoxatavs, winadadeba ewodeba~.
(kalenike Sescqeris Tavis Svils, mere sosos, mere
isev Tavis Svils, bolos xels Caiqnevs da karebisken
Setrialdeba).
nana ratom CqarobT, kalenike batono, CvenTan moisvenebdiT amaRam.
kalenike waval, batono, waval. Cems gzas vewevi.
egeba meveWido xavsiviT vinmes. amxela qalaqSi rava ar
gamomiCndeba erTi sawyali patroni mec. kargad brZandebodeT.
(kalenike da niko gadian. siCume. soso mklavebze xels
isvams da windaukan daabijebs).
nana davkargeT erTi kaci. ewyina.
soso nana, me xom avuxseni.
nana axsna, aseT situaciaSi yvelas mSvenivrad SeuZ
62
lia, soso. Seni axsna-ganmartebis mosasmenad ki ar Camosula is kaci. uWirs da daxmareba unda. saqme unda, saqme.
soso Tu ar SemiZlia?
nana sxvaTa Soris, marTali giTxra, mis mdgomareobaSi myof kacs mcire, tyuili imedi mainc unda gaatano.
soso Sen xom ici, me TvalTmaqcoba ar mexerxeba.
nana vin gaswavla, vin Cemi codviT savsem, rom
tyuili yovelTvis TvalTmaqcobaa. Sen ggonia, vinme
vinmes exmareba? isini `patroniani bavSvebi~ rom hqviaT,
naxevarze meti TavisiT ewyoba.
soso kai erTi, Tu qali xar.
finalze am novelis avtorma bevri ifiqra, magram
jerjerobiT araferi gamouvida. Cveulebrivi trivialuri dasasruliT ar undoda daemTavrebina, gulisamaCuyebeli veraferi moifiqra. axla Tavs erTi aRmosavluri gamoTqmiT inugeSebs; `rogorc SemiZlia, ise ar
minda, rogorc minda, ise ar SemiZliao~.
63
wame b a
gaerTianeba `saqmenaxes~ generalurma direqtorma
aron jajaniZem sabediswero Secdoma dauSva. Tavisi
gamosvla rom daemTavrebina: `aba, Tqven iciT, Sexedulebisamebr imoqmedeTo~, yvelaferi rigze iqneboda.
magram raki naxevarsaaTiani aburdul-daburduli sityvis bolos mrevls mimarTa: gaugebari xom araferiao,
swored am samma uwyinarma sityvam gaafuWa saqme.
aqamde Seurvebuli saxiTa da inaxiT mjdomi mecnierebisa da inJiner-teqnikuri personalisTvis lamis
yvelaferi gaugebari aRmoCnda.
arons SekiTxvebis korianteli daayares.
erTi TviTmfrinaviT Camodian?
ra vici, erTiT rogor Camovlen.
Cven rogor gavigoT, vin rodis Camova?
xom iciT, vin romel qveyanaze xarT mimagrebuli.
ki.
hoda, unda gaigoT ramenairad. Stabs unda daukavSirdeT.
Cven Cveni manqanebiT davxvdeT?
visac gyavT, ki.
xvipiidan TerTmeti kaci Camodis, ranairad Cavtio?
rafi daiqirave.
visac manqana ara gvaqvs?
taqsi da misi jani.
simpoziumi TvrametSi iwyeba. es xalxi oTxi dRiT
adre ratom daibareT?
aklimatizaciisTvis.
oTxi dRe riT gavarToT stumrebi?
gaatar-gamoatareT.
ojaxSi miyvana SeiZleba sapurmarilod?
64
ki.
didi madloba.
kveba dReSi samjer?
Sexedulebisamebr. rom moSivdebaT, TviTon gagrZnobineben. zomierad yvelaferi. Zalian ar daaTroT. Ramis
gasaTevad Sin nu daitovebT, sastumroSi miiyvaneT.
Tu TviTon moisurves?
gamonaklis SemTxvevaSi SeiZleba, oRond sawolTan,
Ramis qoTani daudgiT.
mkiTxveli daaxloebiT mainc mixvdeboda, ra xdeba gaerTianebaSi. `daaxloebiT mixvedram~ arajansaRi
miTqma-moTqma rom ar gamoiwvios, novelis avtors davalebuli aqvs zustad gauwyoT, rom tardeba akademikos
otebaSvilis dabadebis 125 wlisTavisadmi miZRvnili
simpoziumi. simpoziumi obol bavSvTa movla-aRzrdis
Temas eZRvneba. stumarTa SerCeva, cota ar iyos, gaWirda. uSualod am problemaze momuSave mecnieri msoflioSi TiTqmis ar aRmoCnda. amitom momijnave mecnierebidan moiwvies isini, vinc gaaxsendaT, an visac WurWuriaSi yofnis gamocdileba hqonda sxva simpoziumebze
monawileobiT. mowvevis baraTebi, rasakvirvelia, ori
wliT adre gaigzavna. codvas ver davideb, mowveulT
pasuxi ar dauyovnebiaT. yvela maTgani daaxloebiT
erTsa da imaves iwereboda: WurWuria Zalian mogvenatra, siamovnebiT miviRebT simpoziumSi monawileobas,
magram akademikos otebaSvilze araferi gvsmenia; xom
ver dagvexmarebiT literaturis moZiebaSio. gairkva,
rom otebaSvilis Sromebi msoflios arc erT enaze ar
iyo Targmnili. miT uaresi msofliosaTvis, magram stumrebs obol bavSvTa movla-aRzrdis didi specialistis cxovrebaze warmodgena rom hqonodaT, gaerTianebam yvela maTgans gaugzavna otebaSvilis biografia
da Sromebis nusxa, Tanac, meti garkvevisaTvis, yvela
stumars werilSi Cauwera; maTs qveyanaSi, daaxloebiT,
vin iqneboda itebaSvilis analogi. unda vTqva, rom am
5. r. miSvelaZe. t. II
65
mTeli dRe aeroportSi gaatara. apaapas ganviTarebadi respublikis samkaciani delegacia moskovSi droze
Camofreniliyo, magram WurWuriis TviTmfrinavi uamindobis gamo igvianebda. buTam daadgina, rom yvela
delegacia erTi reisiT moeSureboda da miT umetes ukvirda, rom damxvdurTa Soris nacnobs veravis xedavda.
`rame xom ar gamomrCa. sxva aeroportze xom ar jdebiano gaifiqra, magram es eWvi gonebaSi imwamsve nacrad
aqcia, rakiRa WurWuriis dedaqalaqSi sxva aeroporti
ar arsebobda.
gareT baraqianad wvimda. mosacdeli darbazis sarkmlidan betonze mdgari rkinis frinvelebi Candnen frTebqveS batis WukebiviT SeyuJuli yviTeli sabargo manqanebiT. yvela TviTmfrinavTan erTsa da imave suraTs
SeniSnavdiT: ori mtvirTavi muSaobda, xolo Soriaxlo
mdgomi, jibeSi xelebwayofili xuTiode spectansacmliani kaci guldagul Sescqeroda mtvirTavebs. buTas
gaswvriv, xis savarZelSi, inturistis gidebi isxdnen da
maslaaTobdnen. erTi maTgani hyveboda, Tu rogor atara oTxi dRis ganmavlobaSi ori stumari aRma-daRma,
rogor akiTxa moxsenebebi gerontologTa kongresze,
maSin, roca isini Turme sinamdvileSi Suasaukunuri
freskebis simpoziumis monawileebi iyvnen da gids, uneblied, Tavis stumrebad mieCnia. am ambavma buTa jer
gaacina, mere SiSnaRveli mohgvara. e mand, mec ase ar
damemarTos, ar daviRupo kacio.
simpoziumis monawileebiT gadatvirTuli TviTmfrinavi mxolod meore dRes, saRamos eqvs saaTze Camofrinda. lamis ordRiani lodiniT gasavaTebuli buTa
ise gamococxlda, rom betonis mindorze Sesvlac ki
daapira. Cems stumrebs trapTan davxvdebio. rasakvirvelia, ar SeuSves da sanam TviTmfrinavi daicleboda, dabalzamebis momaval specialists rkinis gisosebSi
Tavgayofils kiserSi eRvreboda Semodgomis baraqiani
wvima. qudi xelSi eWira, radgan qudiani Tavi Robis
67
gisosSi ar gaetia, xolo RobeSi TavCargulma imdeni veRar moifiqra, rom qudi xeliT gaetana da iqeTa mxares
mainc daexura.
roca bolo mgzavri gamocda WiSkars, buTa SiSma
Seipyro; `ra mSvidi saxeebi aqvT am ojaxaSenebulebs,
ician, rom upatronod ar datoveben, axla me mkiTxon,
ranairad gamovarCio Cemebi am Wreli faridan. yvirils xom ar movyvebi aqao. sxvebi mainc sad daikargnen,
jajaniZesTan rom enad gaikrifnen yvelani, sircxvili
araa, Cems meti rom aravin xvdeba am patiosan xalxso?~
es fiqri ar daemTavrebina, rom gaerTianebis referents zalaZes mohkra Tvali da guls imedi Caesaxa.
gaukvirda, ori dRea Tvali ar momikravs da am wuTas
ranairad Seityo zalaZem TviTmfrinavis Camosvlao. mivida da siis TvalierebaSi garTul referents mxarze
xeli daado.
apaapasTan var me minawilebuli.
vici, qaRaldisTvis Tvali ar moucilebia zalaZes.
mere?
ra mere?
sad arian, saiT gauties, saxeze ver vicnob verc
erTs.
aq arian yvelani. arsad ar gaiqcevian, nu geSinia.
ician Tavisi saqme.
maSin me taqss daviWer da moviyvan. jer xom Cemodnebi unda aiRon.
zalaZem wamiT moacila sias Tvali.
ra unda qnan?
bargi-meTqi. jer xom bargi aqvT asaRebi.
ho.
me-meTqi, waval da taqss daviWer. Sen aq iqnebi?
ki.
zalaZe sias daubrunda. CaikiTxa da mere, cota ar
iyos, dabneuli mzera gaayola taqsis gaCerebisken gaq68
* * *
simpoziumi mSvenivrad Cagrialda. stumarTagan sityvis uTqmeli aravin darCenila. zogs sazeimo Sexvedrebze aZlevdnen sityvas, zogs plenarul sxdomebze, zogs
mSromelebTan velad gasvlis dros, zogi, ra dasamalia, banketebze iklavda lamazad gamosvlis Jins. marTalia, CamosulTagan otebaSvili aRaravis axsovda, magram stumarTa sityvebs mainc aRfrTovanebaSi mohyavda
maspinZlebi, radganac tribunaze asvlisas pirvel sam
sityvas WurWuriul enaze warmosTqvamdnen, rac damxvdurebze gulisamasuCeblad moqmedebda.
simpoziumis
monawileebs
didi
avtobusebiT
daatarebdnen WurWuriis erTi qalaqidan meoreSi.
stumarTa Soris calkeul qveynebze ganawilebul mecnierTagan mxolod buTa WyoiZes mohkravdiT Tvals. igi
xan ganviTarebadi apaapas delegaciasTan fusfusebda,
xan Sewuxebuli, dabneuli da ilajgawyvetili aron jajaniZes dasdevda irgvliv myofTaTvis da, rasakvirvelia, TviT aronisTvisac gaurkveveli SeZaxilebiT:
mekiTxebian... sanamde vatyuo! mrcxvenia pirdapir!
niJarebio... werili, varZia! marilis mopoveba!
Tavgabezrebuli aron jajaniZe dainaxavda Tu ara
buTas, maraToneliviT garboda manqanisken da mZRols
mTeli xmiT Cahyviroda:
Cqara, ar dagvewios. Cqara meTqi, movida!
...apaapas delegaciis wevrebi, romlebsac TavianTi
survilebi Tan gahyvaT da iqneb arc Tavidanve hqondaT maTi ganaRdebis imedi, verasodes gaigebdnen, rom
gamgzavrebis meore dRes nervebdawyvetili buTa WyoiZe
samsaxuridan ganTavisuflebis gancxadebas warudgenda
direqtors.
75
Sv i li
films mravalgzis ustvines.
darbazSi sinaTle rom ainTo, giglam pirvelad mamamiss Sexeda. batoni evgeni loJaSi ijda da misTvis Cveuli sijiutiT ekrans Sescqeroda. roca filmis
gadamReb koleqtivs prezidiumSi uxmes, damdgmeli reJisori ise daimedebuli da welgamarTuli miabijebda
scenisaken, rom darbazSi msxdomT SercxvaT filmis
msvlelobisas TavianTi damamcirebeli SeZaxilebisa da
aqeT-iqiT uxerxulad mimoixedes.. filmi, marTlac, Zalian susti iyo, magram amiT yvelaferi rodi wydeboda.
am filmis ukan idga evgeni sinauriZe. yvelasaTvis sayvareli da pativsacemi kaci, evgenis Tavazianoba, gulisxmiereba da saerTo ganaTleba kinostudiaSi yvelas moexseneboda. kargi kaci iyo batoni evgeni. igi kinostudiis reJisorTa armiis erT-erTi pirveli jariskaci
gaxldaT. kinoreJisoris profesiisagan asoTxmoci gradusiT gansxvavebuli xeloba hqonda WabukobaSi, magram
mere ekranisaken mouxmo STagonebam Tu raRac jandabam (axla TviTonac aRar axsovs) da axla misi morigi
filmis premiera Sedga. baton evgenis, rasakvirvelia,
didi imedi arc am filmisa hqonda, magram gulis siRrmeSi Rrmad iyo darwmunebuli, rom misi naxelavi aseT
cinikur SeZaxilebs da stvenas, stvenas mainc ar imsaxurebda. reJisori xandaxan mis gverdiT mjdom scenaris
avtors gadaxedavda, scenaristi axalgazrda, saSualo
tanis, moZravTvalebiani simpaTiuri garegnobis kaci
iyo da iseTi gamometyvelebiT ijda, kacs egoneboda,
amas, am ucodvel angelozs, filmis gafuWebaSi araviTari wvlili ar miuZRviso. evgenma icoda, rom scenaris
76
* * *
bneloda.
mama-Svili Sin brundeboda.
giglas ecodeboda Tavisi gamrje da keTili mama,
romelmac ormoci weli kinemataografiis samsaxurs
Sealia. evgens mSvenivrad hqonda Segnebuli Tavisi mdgomareoba. evgeni cotaTi Tavs damnaSavedac ki grZnobda Svilis winaSe. magram mas sxva gza ara hqonda.
oriveni aSkarad ugunebod iyvnen.
ar undaT, xom xedav, xom darwmundi axla Sen?
wamoiwyo isev reJisorma.
ho.
evgenma gaifiqra, araferi meTqva kargi iyo, axla,
raki daviwye, raRac bolomde unda vTqvao.
namdvili xelovneba magens ar undaT. cxovreba
ar undaT. Tu ukuRma daayeneb kameras, da personaJs
klouniviT triukebs gaakeTebineb, is mowonT.
swori xar.
me getyvi axla Sen. Tu ise alaparake, rogorc normaluri xalxi laparakobs, gacveTiliao, banaluriao. Tu
adgebi da filosofiuri Jurnalidan amoWrili citatebi mieci xelSi, es kargia, inteleqtualuriao. Sen rava
fiqrob, me ver vizamdi amas? magenze naklebs vkiTxulob mee?
ho, marTalia. me megona raRac esmodaT. im pirvelma rao ra Tqva, cxens ratom aqvs dawnili kudio?
aba.
ha, ha, ha, ha, ZaliT gaicina giglam.
im qalis yrantalma momkla. axla asTe ar laparakobeno. rava axla sxvanairad eubnebiT gamarjobas? sxvanairad giyvarT qalebi? sxvanairad WamT saWmels?
me magi ufro Wkviani qali megona.
axla Sen miTxari. Sen cxovreba gesmis da kaci xar
ukve. ar varga, es filmi?
79
80
` d r oSi d amwv ar i~
mosacdelSi `saqmeze~ xelebdawyobili xuTi kaci
ijda da iatakze Tav-Tavis amoCemebul wertilebs dascqeroda.
SesvlisTanave marjvena xeli maRla aRvmarTe da saaRsarebo gulwrfelobiT ganvacxade:
darbaiselno! erTwamiani saqme maqvs. raRac unda
vkiTxo. wamic ar damWirdeba. Sesvla da gamosvla erTi
iqneba. meciT pativi, droSi viwvebi!
moqalaqeebma iatakze karga xnis winaT amoCemebul
wertilebs Tvali moarides da erTmaneTs Sexedes.
samariseburi siCume Camowva. gulis bragabrugiT
vgrZnobdi, Cemi bedi bewvze ekida.
bolos, maT Soris uxucesma, undod Semomxeda da xevisberis kategoriulobiT damiqnia Tavi:
icode, Sesvla da gamosvla erTi iyos.
sixarulisgan yurebma Suili damiwyo. mzad viyavi xuTives gadavxveodi da gadamekocna, magram amis dro sad
mqonda, `Sesvla da gamosvla erTi unda yofiliyo~.
sanam darbaiselni iatakze TavianT amoCemebul wertilebs moZebnidnen, me ukve kabinetSi viyavi.
uadgilo adgilas rom mosisxle mteri Semogeyreba, garemoebisa da situaciis gamo iZulebuli rom xar
naRvelgareuli Rimili styorcno, ise gamiRima direqtoris win mjdomma Cutyvavilisagan saxeSeWmulma, cxvrisdrunCeba kacma.
aTas bodiSs vixdi, xels ar SegiSliT. am wamSi gaval. SekiTxva maqvs!
axlave Tqva direqtorma da mosuls miaCerda mere?
kacma kidev erTxel mwyralad Semomxeda, skami gaaCoCa, idayvebi direqtoris magidaze daawyo da ganagrZo.
6. r. miSvelaZe. t. II
81
83
i s i ni
konvertze xazs qvemoT ewera: `curtavi, #1 profilaqtikur-samkurnalo kolonia. i. neiZe~.
i. neiZe. i. neiZe, i. neiZe, vin unda iyos? gaifiqra
jibom. sanam konverts gaxsnida, gamomgzavnis vinaoba
undoda scodnoda, magram araferi gamouvida. aSkara
iyo, werils qali swerda. qalebs, umetes SemTxvevaSi
mowafuri, gauwafavi lamazi xeli aqvT. skolaSi asoebis
gadabmas rom aswavlian, imgvar asoebs sweren.
`batono jibo, vici, Cemi werili gagikvirdebaT da,
iqneb, verc gamixsenoT, magram gamouvali mdgomareoba
mabedvinebs Tqvens Sewuxebas. am ori wlis win, me viyavi TqvenTan, vinaidan Zalian mWirdeboda fuli da
gavbede ucnob adamianTan movsuliyavi. Tqven maSin sikeTe gamoiCineT. axla me # 1 profilaqtikurSi vimyofebi. ver getyviT, rom aq tyvilad momaTavses, Rirsi
viyavi da imitom movxvdi, magram vgrZnob, rom Cemi adgili aq ar aris. aq me uaresad gavfuWdebi. erTxel davuSvi Cems cxovrebaSi Secdoma da awi aRar gavimeoreb.
rom davfiqrdi, vin vin-meTqi da marto Tqven SegiZliaT
Cemi Svela. me aq an movkvdebi, an adamianad ar vivargeb.
Zalian gTxovT miSuamdgomloT, rame gamixerxoT, rom
aqedan gamomiSvan. pirobas gaZlevT, ar SegarcxvenT,
koloniis ufrosi kalandaZea niCvisidan Tqveni imedi
maqvs. naxvamdis, ia neiZe~. werili oqtombris revoluciis samocdameaTe wlisTavis aRsaniSnavad gamoSvebul
konvertSi ido da safosto beWdis mixedviT Tu vimsjelebT, wina samSabaTs iyo gamogzavnili.
jibom gaixsena: maSinac oqtomberi iwureboda. coli
da bavSvebi skolaSi is-is iyo wavidnen (jibos meuRle
84
ra vici.
morCena ar ginda?
risgan? au, Senc ase fiqrob? me avadmyofi ara var.
aba, ra xar?
ra vici. ubralod, rac msiamovnebs, imas vakeTeb.
SegiZlia ar miiRo?
ra?
wamals rom eZaxiT.
iam gaicina.
Sen SegiZlia wyali ar dalio sam dRes, xuT dRes?
ra SuaSia.
rogor ar aris SuaSi. gamagebineT, vis ras vuSavebT,
Cven.
vin Tqven?
ai, narkomanebs rom gveZaxiT da cixeSi gvsvamT.
Tu qali xar, Sen gamomZiebeliviT nu melaparakebi,
Torem avdgebi da waval. Zneli gasagebi ar unda iyos
SenTvis, rom minda dagexmaro.
mapatie, hoda Tu daxmareba ginda, damexmare aqedan
gamosvlaSi. meti araferi minda. arc arasodes Segawuxeb.
rodis gaikeTe pirvelad?
ra?
morfi.
arasodes gamikeTebia da arc gavikeTeb. nemsebs ver
vitan. aq, erT adgilze raRac nemsebs mikeTeben da unda
naxo, rogor vxtunav.
aba?
me vewevi. adre vylapavdi, axla aRar.
ras?
ra vici, abebs. rasac vSoulobdi. axla kodeiniani
wamali Wirs, magram tkivilgamayuCebeli rac unda damelia, eqvsi-Svidi tableti, yvelaferi mSveloda.
risgan gSveloda?
tkivilisgan, dardisgan.
91
ra tkivili gqonda?
giTxra yvelaferi? TveSi erTxel saSinlad amtkivdeboda muceli. risgan Tqven mixvedra ar gagiWirdebaT. hoda, me mgoni, ufro maSin miveCvie. rogor ar
mindoda, Cvenc amaze gvelaparaka.
mere?
mere abebi momwyinda. Tirkmlebze moqmedebso,
miTxres da, moweva daviwye. adre Zviri Rirda, axla ise
Zviri aRar Rirs, TandaTan ufro gaiafdeba.
ratom unda gaiafdes?
Cven, mwevelebi bevri varT. male farTo moxmarebis
sagnad gadaiqceva, SeiZleba maRaziaSic gaiyidos, rogorc Tambaqo.
Sen ras ewevi ZiriTadad, opiums, haSiSs, marixuanas?
ias isev gaecina da qarvisferi, magram lamazad Cawikwikebuli kbilebi gamouCnda.
saxelebi giswavlia. me, rasac vSoulob, imas vewevi,
magram Tqven rom tanSi gaJrJolebT, ise saSinlad araa
saqme. ra SuaSia eg myvirala saxelebi. Cven rom kaifs
viWerT, is wamali TiTqmis yvela balaxs dahyveba.
mainc?
soios, muxudos rom veZaxiT, fesvebze parkebi aqvs.
dafSvni, gaaSrob da moswev. kanafSi, yayaCos yvavilSic
aris. gaganaTlo kidev?
ar aris saWiro.
ra mainteresebs, ici? Tambaqoc xom narkotikia
Tqveni gagebiT?
TiTqmis.
netav Tambaqos weva rom daiwyes adamianebma, Tu
krZalavda maSin kanoni da Tu dasdevdnen dasaWerad,
rogorc Cven.
Sen rogor fiqrob, narkomanoba modaa?
SeiZleba modac aris.
ar daijero. oTxi aTasi wlis win eweodnen egvipte92
ra vici. xuTi wlis ganmavlobaSi Tanmimdevrul narkomans Tirkmlebi, guli, RviZli uavaddebao. nervuli
sistema moeSlebao, seqsualur potenciaze moqmedebs,
xolo memkvidre Tu gauCnda, usaTuod paTologiuri
bavSvi ebadebao.
eg, me mgoni, sicruea. ise, ra vici, gadaWarbebuli
araferi varga. yoveldRe Caqafuli rom Wamo, eqvs TveSi qolesterini mogklavs.
pirvelad rom moswie, ra igrZeni?
pirvelad? aRarc maxsovs, ho... rogor ara, abebi
ise ar makaifebda, madunebda, ubralod. TiTqos buranSi xar, Zili ginda, araferi gtkiva, problemebi ar
gawuxebs, TavSi mSvidi, lamazi fiqrebi mogdis. es aris
sul, pirvelad rom momawevines, Cven plans veZaxdiT,
ici, ra damemarTa? uecrad energiis mozRvaveba vigrZeni. momSivda, momSivda warmoudgenlad. sxvebs sxvadasxvanairad uswordebaT. me SimSiliT daviWire. vWam, vWam,
lamis muceli gamiskdes. ar davtove macivarSi, Tu rame
hqonda Cems megobars. mere vimRere da dameZina. rom
gameRviZa, Tavi mtkioda cota. ai, Tqven rom paxmelias
eZaxiT, is grZnoba mqonda. meore da mesame mowevaze ise
aRar mSivdeboda, magram iseT Zalas vgrZnobdi, megona devs daveWidebi-meTqi. gamogicdia iseTi wuTebi,
roca irgvliv yvelaferi, literaturulad rom vTqvaT, Tvalwarmtacia? qveyana samoTxesaviTaa. ginda yvelas moexvio, moefero. araferi gawuxebs. yvela giyvars.
ggonia mexuTe sarTulidan rom gadaxte, araferi mogiva da saerTod. Seni tani CitiviT msubuqi geCveneba. gaviwydeba Cxubi, intriga, ufuloba, usamsaxuroba.
ggonia es qveyana, es xalxi imisTvis gaCnda, rom Sen gasiamovnon, sxva araferi esaqmebaT.
axla?
axla, ra Tqma unda, ise aRar moqmedebs. axla, maSin
rom xuTi eqvsi nafaziT vvardebodi nirvanaSi, axla ise
94
veraa. xandaxan sami Sexveva Zlivs myofnis. ise mZafradac ver viWer. ubralod kargad var, xalisianad var,
meti araferi.
ojaxze, STamomavlobaze Tu fiqrob.
sanam mowevas daviwyebdi, arc manamde dauxeviaT
mTxovnelebs kalTebi. saerTod frigiduli qali var.
seqss veraferi ver gavuge. arc mqonia SemTxvevebi,
kacma rom Tqvas. Cemi pirveli da mgoni erTaderTi mamakaci Cemi megobris saqmro iyo. samjer Tu oTxjer
Sevxvdi. mere megobrisa Semrcxva da davSordi. sindisma
Semawuxa. Cemnairi gogo ojaxs ver Seqmnis. ratomRac
ase mgonia. loginSi Zalian morcxvi var. seqsis sakiTxSi
Zlieri pirovneba unda iyo da uxerxulobis grZnoba ar
giwvavdes beWebs. seqsSi junglis kanoni moqmedebs. me
sxva cxovrebisTvis var gaCenili. saerTod, axlandeli
biWebis ambavi xom ici: ojaxis Seqmnis TofiviT eSiniaT. Cvens jgufSi yvelas hyavda `saqmro~, gaTxovebiT ki
dRemde mxolod ori gaTxovda.
Svilis gaCenisTvis aucilebeli rodia gaTxovde.
vici, mesmis. me martoxela dedis tvirTis tareba
ar SemiZlia. Cems Tavs Zlivs vinaxav.
odesme rom sxvanairad daiwyo fiqri? avadmyofi
bavSvi rom dagebados?
Tu vinmes Sevuyvardi. xom xedav, aRar vambob, Tu
vinme Semiyvarda-meTqi. imden Zalasac vipovi Cems TavSi,
mowevas SeveSva da saRi bavSvi gavaCino. Tumca, SeiZleba,
awi amaze fiqric ar Rirdes, guSinwin leqcia wagvikiTxes `Sidsi~, damokles maxviliviT dakides Cvens Tavze
axali avadmyofoba.
Sidsi? ho, rao?
mTel msoflios Savi WiriviT edebao. CvenSic SemoaRwiao, am saukunis bolomde msoflios mosaxleobis
naxevari SidsiT daiRupebao.
mogvmarTvia xeli.
95
SegeSinda? ra Tqma unda. Tqven, mamakacebi, kurdRlebiviT mSiSrebi xarT. afioraa. xalxis dasaSineblad
da col-qmruli erTgulebis SesanarCuneblad mogonili saeqimo-Jurnalisturi xrikia. bunebaSi araviTari
Sidsi ar arsebobs.
oho!?
marTla, marTla. didi dakvirveba ar unda, rom
Sidsis Teoretikosebi tyuilSi daiWiro. au, me TiTqmis
yvela statia wavikiTxe Sidsze, rac CvenSi daibeWda, da
aseT daskvnamde mivedi. gainteresebs?
Zalian.
pirveli: Sidss Tavisi formula da maCveneblebi ara
aqvs. zogi suleli mecnieri am bolo dros cdilobs
daamtkicos, rom Sidsi kibos da kuWis wylulsac ki
iwvevs. rac Seexeba jirkvlebis gadidebas, sicxianobas
Tu oflianobas, igi yvela intoqsikaciuri daavadebis
Tanamgzavrebia.
meore: Sidsis virusis sainkubacio periodi 5 da 10
wlamde grZeldebao. esec sicruea, grZel vadaze gaangariSebuli. aT weliwadSi an viri an viris patronio,
papaCemi ityoda, rogor SeiZleba, aT weliwadSi organizmSi gqondes avadmyofoba. aTwliani avadmyofoba
avadmyofobad ar CaiTvleba. aT weliwadSi isedac kvdeba
kaci. Tu asea, Cven dabadebidanve dagvyveba Cveni sikvdili Cveni Sidsi. rogor SeiZleba ase SiSis qveS iyolio
kacobrioba. Sidsis specialistebi, me mgoni, TviTon an
impotentebi arian, an asaks Rrmadgadacilebulebi. me
ara var seqsualurad gatacebuli, magram sami meoTxedi msoflio xom aris? SeiZleba aukrZalo adamians is,
rac misi adamianobis erTi ZiriTadi niSania? raRa darCa
am isedac radiaciul saukuneSi? vin daamtkicebs, rom
Sidsis SiSiT am aT weliwadSi TavSekavebas seqsualur
siamovnebisagan, samocdaaTi wlis mere rom `tkbili~ siberis~ wlebi Segemateba is aginazRaurebs?
96
mesame: Sidsi imunosindromia xom? rogorc amtkiceben. ese igi imunitetis dakargva. imunosistemis nolze
dasvla. Tu asea yvela adamiani bolos SidsiT kvdeba.
yvela sasikvdilo avadmyofoba Sidsia. bolos, sikvdilis bolo kviraSi, yovelgvari momakvdinebeli seni kibo,
gangrena, infarqti, Wleqi imunitetis gaqrobas iwvevs.
organizmi veRar ebrZvis sens da adamiani iRupeba.
Sidsze guldasmiT gimuSavia.
ar mimuSavia, ubralod, vifiqre. sasacilod ar
meyo, roca miTxres, ZiriTadad narkomanebs emarTebaTo. rogor SeiZleba avadmyofoba arCevdes narkomanebs
da ideurad mdgrad adamianebs erTmaneTisagan.
aq saqme leninizmis sakiTxebis codnaSi ki ar aris,
ubralod, narkomanebs organizmi dasustebuli aqvT da
avadmyofoba ufro advilad ikidebs fexs.
Tu asea, Cveni organizmi sxva daavadebebis maspinZladac mSvenivrad gamodgeba. ratom ar gvemarTeba, vTqvaT, kibo an infarqti? Tqven iciT, rom narkomanebi da
alkoholikebi infarqtiT yvelaze nakleb avaddebian?
ar vici?
esec eqimebisgan gamigonia.
rogor ggonia, da, raSi daWirda medicinas Sidsis
isteria? rogorc Sen fiqrob?
Zneli misaxvedri ar aris, amerikeli eqimebis erTma jgufma morigi sensacia wamoiwyo. jer gauSvebdnen
informaciis wyaroebSi qsivs, mere TiTqosda, vaqcinas
aRmoaCendnen da milionebs Caijibavdnen. mere ise bevri
wamoego msoflioSi am sensacias, rom TviT amerikel
mecnierebsve SeeSindaT da izrdeba axla msoflioSi
SidsiT gardacvlilTa umizezo sia, gimeorebT, sikvdilis win yvelas SegiZliaT dausvaT diagnozi Sidsi.
ratom migaCnia ase gulubryvilod msoflios samedicino azri. marTlac ase rom iyos, msoflio saxelis mqone akademikosebi mxars aubamdnen? milionebi
7. r. miSvelaZe. t. II
97
me mgoni.
zogi mecnieri rom askvnis, afrikis velur tomebSi
gvxvdebodao?
SeiZleba. axla ukeTesi pirobebi daudga da gamovida kulisebidan. oRond im saxiT ara, rogorc junglebSi Tvlemda saukuneebis ganmavlobaSi.
ai, xom xedav, mainc aRiare, rom Sidsi arsebobs.
iam naRvlianad gaiRima Tavisi farTo, metyveli TvalebiT.
imitom, rom Sen gsurda ase. me mainc Rrmad var
darwmunebuli, rom Sidsi an avantiuristTa monaWoria
da angarebiani sensaciaa, an jer mxolod bacilaa aRmoCenili da warmodgena ara aqvT igi veneriuli senia
Tu ubralod intoqsikaciuri bacila, an virusuli daavadeba. yovel SemTxvevaSi, me Cems Svils (romelic, albaT, ar meyoleba) Sidsis SiSiT ar gavzrdidi. aseT SemTxvevaSi misTvis cxovreba autaneli iqneboda.
jibos raRac undoda eTqva, magram Tavgadaparsulma morigem rafaze daakakuna da slokiniT gamoacxada:
`Sexvedris dro amoiwura, neiZe palataSi!~
oriveni erTdroulad wamodgnen. iam Subls zemoT
lurji zonari Seixsna, isev Seikra axla ukve moSvildul
warbebTan axlos da jibos xeli gauwoda.
kargad, aba... sxva raRacaze mindoda melaparaka
SenTan da gameqca sityva. au, Zalian Segawuxe xom Cemi
ratratiT? awi, albaT aRar moxval.
moval.
marTla ra... daelaparake kalandaZes. gamiSvas, nu
mawvalebs. me mkurnalobas ar veqvemdebarebi. verc gadaveCvevi da aRarc minda gadaveCvio.
amaze Cven kidev vilaparakebT. naxvamdis.
jibom Tavze xeli gadausva, gulze miikra da Sublze
akoca.
ia karisken wavida. Semotrialda, xeli lamazad gaiqnia da gavida.
99
jibo danamdvilebiT ver getyodaT, marTla ukiafebda qals TvalSi erTaderTi cremli Tu moeCvena.
gamosvlisas mTavar eqimTan Seiara. kalandaZes leRviT savse Tasi edo win da samoTxis xils gaufcqvnelad
Wamda, jibo rom Sevida, Tasi misken gaswia.
miirTvi. SemeSvele Tu Zma xar, Torem meore Tass
vaTaveb, gavskdi kaci.
gmadlobT, jibom xaTrisTvis erTi leRvi aiRo da
daxeTqil-dacrecil kanze daxeda, giyvarT leRvi?
Zalian. naxeT, elaparakeT Tqvens neiZes?
diax.
xom giTxariT, magisgan araferi gamova. sxvebi Tavs
mainc gvacodeben; movrCebiT, gamovswordebiTo yasidad
mainc gvpirdebian. eg gogo gadaWriT gveubneba, Tavs ar
davanebebo. Senc xom ase giTxra?
ho. ar moviSlio. ra aris iciT, mTel magis saubarSi
yvelaze metad eg momewona. Tavze arafers ibralebs, ar
gvatyuebs, egec xom saqmea.
eg, batono Cemo, Tqveni saxeli damaviwyda.
jibo.
batono jibo, eg naTqvami Cveni ignorirebis, Cveni
dasjis forma ufroa, vidre misi xasiaTis Tvisebidan
gamomdinare. Sen rom ambob, ar ityuebao, ar daijero.
yovel fexis nabijze cruobs.
ra vici, me ver Sevatye.
sakmaod didi aramzadaa imisTvis, rom niangis cremlebiT Tavi Segabralos da CemTvis ordRiani gasvlis
ufleba gaTxovninos. gasuli ar iqneba aqedan, rom
yovelgvar pirobas fexebze daikidebs da Tavis Zvel
budes miakiTxavs, sadac xel-pirsac ar daibans gabruebamde dro rom ar dakargos.
rasakvirvelia, marTali ar aris, rasac ambobs, magram ise dajerebulad ambobs da cota ar iyos, logikuradac.
100
RmerTma damifaros.
eg gogo iseTi aramzadaa, SeiZleba Tavic ki Segayvaros da narkotikis motana Segaweros. gvqonda aseTi
SemTxvevebic.
neiZesTan?
ara, sxvebTan. modian aq `mamidaSvilebi~ da `saqmroebi~ purSi Cakvexebuli ampulebiT.
codvas ver davideb, CemTvis miniSnebiTac ki ar
uTqvams ias.
jerjerobiT ver gagibeda.
* * *
...jibos yeli gauSra. skamze mowyvetiT daeca. halstuxi miRrija da mkerdi gaiReRa.
rodis, ranairad?
guSin, vaxSmis mere, derefanSi gamosula, Tavis
palatasTan iqve, gadauWria qilis natexiT venebi da sanam sisxlisgan daicleboda, fexze mdgara, rom aravis
daenaxa da ar miSvelebodnen.
aravin iyo axlomaxlo?
roca waiqca, micvivdnen. micvivdnen, magram ukve
mkvdari iyo. guSin rao, ra giTxra, etyoboda rame?
araferi. rom vuTxari, xval ministrTan mivdivarmeTqi, maincdamainc ar gaxarebia. eg iyo da eg. sxva
araferi Semityvia.
rao ministrma?
jibom pijakis jibidan konvertSi Cadebuli qaRaldi
amoiRo.
Cemi SuamdgomlobiT da pasuxismgeblobiT erTi
kviriT unda wameyvana.
kalandaZes konverti ar gauxsnia. magidasTan mivida,
qaRaldi aiRo da jibos gauwoda.
xalaTis jibeSi vupoveT. eg aslia, dedani gamomZiebelma waiRo.
103
sanam mTavari eqimi amas ityoda, jibo ukve kiTxulobda ia neiZis ukanasknel striqonebs:
`jibo (rogor gagiTamamdi)
Tavis mokvlaze sxva dros arasodes mifiqria. axla,
am wuTSi mgonia, rom yvelaze Wkvianuri, rasac Cems sicocxleSi gavakeTebdi, Tavis mokvlaa.
rom gadamarCinon, gavgiJdebi.
raRacnairad lamazia: Sen moxval Cemi gaSvebis qaRaldiT da me cocxali aRar dagxvdebi.
wuxelis mTeli Rame TeTrad gavaTene.
ase ukeTesi iyo; Sen moxvidodi sanaxavad, me dagxvdebodi. vijeqiT, SevyurebdiT erTmaneTs.
ici risi SemeSinda? im erTkviriani TavisuflebiT me
Sen samudamod dagkargavdi. me Zalian susti var. ver
SevZlebdi Tavis morevas. ar mindoda dacemuli genaxe,
axla sul CemTan iqnebi.
cotaTi mainc gavalamaze, mgoni, Cemi cxovreba.
gexvewebi, mapatie yvelaferi.
me Sen miyvarxar~.
104
par kSi
pensionerebTan laparaki miyvars. zogs hgonia,
TiTqosda sxedan es CamTavrebuli kacebi, mzes eficxebian, amTqnareben, aRaraferi ainteresebT. Tqvenc ar
momikvdeT. me mgoni aravin kamaTobs, ise cxared dRevandelobaze, aravin msjelobs ise pirdapir (da uSiSrad-meTqi, kinaRam wamomcda) Cvens satkivarze, rogorc
eseni; cisfer savarZelze gamwkrivebuli, fexebgaWimuli da kalTaSi xelCawyobili, erTi SexedviT mowyenili
yofili `vulkanebi~ yofili mTavrobis Tavmjdomareebi, yofili deputatebi, yofili ministrebi, yofili
sammarTvelos ufrosebi, yofili raikomis mdivnebi...
guldaguli nabijiT maTken wamosuls rom daminaxaven, uxariaT, magram ar imCneven.
gamarjobaT mamebo!
gagimarjos gamCenma!
Caiwevian, Camimateben, cota xans Cumad arian. mere,
roca pauza autaneli gaxdeba, erTi maTgani mkiTxavs:
waikiTxe dRes `pravda?~
wavikiTxe.
hoda, Wkvianad iyavi.
mere daiwyeba cxare kamaTi. erTmaneTs ar aclian sityvis damTavrebas. saocrad energiulebi da gulwrfelni
Canan am dros.
Zalian kargs Svrebi. ar Seepuo.
nu geSinia. axla SeiZleba mageebze wera.
bolos da bolos sanamde vatyuoT erTmaneTi.
amxela resursebis qveyana uTavbolo cundrukiT
lamis Txleze daviyvaneT. tufls ver vkeravT, Sarvals
ver vkeravT, kostums saxelos ver vakerebT. kbilis
105
* * *
karga xnis mere, rodis-rodis, mTvare xelgaSlili
qalis qandakebas rom daadgeba da parkidan moseirneni
gaikrifebian, Cemi moxucebic dacxrebian. sxedan Cu107
108
c d une b a
saqmea axla ees? ambakom saaTze daixeda, xeli
xels gautyapuna, Wilofis qudi iSvlipa, nervuli nabijiT miuaxlovda daTvis gafarCxul fituls, qudi Tavze
Camoamxo, magram ulvaSa fotografis gaocebul mzeras
rom waawyda, moxada, ixtibargatexilma mimoixeda, `rafisken~ wamovida da manqanaSi mTvlemare qalebs CasZaxa:
ras gviSvreba dariko, xedavT Tqven?! sami xdeba, is
xalxi sadilad gvelodeba.
qalebma erTxmad amoioxres. zog maTgans surda eTqva
`marTlac, ra moxda, bolos da bolos, ras vanerviulebT
am kacso~, an `sindisic kargi saqoneliao~, an sulac
`kulturis ambavia yvelaferio~, magram, amjerad, usityvo amooxvriT imitom dakmayofildnen, rom darikos
ybaSi Cavardna ar surdaT.
es ambavi qalaq sajijiaSi xdeba. gulsust da avZilian
mkiTxvels winaswar vauwyeb, rom sanerviulo araferia;
novelaSi Cveulebriv, yofacxovrebiT dramas gavaTamaSeb. imdenad Cveulebrivs, rom mZafri qartexilebiT
aRtkinebuli mkiTxveli gaikvirvebs kidec am socialuri gardaqmnebis da atmosferos gasufTavebis periodSi amisTvis moicala r. miSvelaZemo?
guSin Camovida sajijiaSi ofurCxeTis Cais gadamwoni
fabrikis delegacia. delegacias prestiJisTvis vambob,
Torem, sinamdvileSi mis wevrebs (xelmZRvaneli ambako, wevrebi: dariko mwonavi, naTela mwonavi, caro
mwonavi, aRaza wunmdebeli), RmerTo Segcode, saeqskursio-sanaxaobrivi miznebi ufro amoZravebT, vidre
gamocdilebis gaziarebisa da Sromis nayofierebis amaRlebis xerxebis Seswavlisa.
109
wyda, ra saqmeze iyo mosuli. ubralod, zedmetad CaTvala axla darikosTvis aq Semosvlis mizani Seexsenebina,
miT umetes, rom gulwrfelad TanaugrZnobda arc Tu
ioli problemis winaSe mdgar qals.
aRaza, darikom pijaki gaixada da gauwoda, Caicvi erTi Sen, Sen Cemze maRali xar da ufro gamarTav.
Caicvi, naxe, ar Rirs amis xelidan gaSveba. CvenTan erT
dRes ar gaaCereben amas. im wuTSi daitaceben spekulantebi da mere uTosbirad mogyidian.
aRazam gamoarTva, jer iarliys gaecno, mere Caicva
da sarkes miaWiWinda. darikom erTi-ori gamamxnevebeli
da aRtacebis gamomxatveli sityva uTxra wunmdebels,
magram raki Seatyo, rom aRaza yidvis ase swrafad gadamwyveti ar iyo da pijaks verc gasaxdelad eleoda,
megobari sarkes Seatova da marcxniv, trikotaJis seqciisken gaabija.
gareT ki Zveleburad cxeloda da, rac ufro gulismomkvleli iyo, dro Cveulebrivze ufro swrafad gadioda.
zurgis qvemoT xelebdawyobili ambako butbutiT
daabijebda win da ukan. TavianT aburdul saqmeebze mimavali moqalaqeni wamiT SeCerdebodnen, mouxedavdnen
kisergaCikinebul, vaglaxad abuzRunebul mamakacs da
usityvod ganagrZobdnen gzas, radganac, jer erTi, sxvis cxovrebaSi Careva utaqtobad miaCndaT da meorec,
ambakoze ufro Sav dReSi Cavardnilic bevri enaxa maTs
fxizel Tvalebs.
delegaciis Tavma kvlav Semoyo manqanaSi Tavi, cxvirsaxoci amoiRo, cxvirpiri SeimSrala da weRandelze ufro Cumi, magram ufro dramatuli xmiT
Cailaparaka.
saqmea axla ees? gaxda oTxi saaTi. yvelafriT Cven
unda gamovirCeT maincdamainc? ras ityvis is xalxi.
qe mainc ar damereka, gamovdivarT-meTqi. aRazas mainc
112
113
daaxloebiT ocdaTxuTmeti wuTis Semdeg sibrazisagan gafiTrebul ambakosa da udanaSaulo naTelas Soris aseTi saubari gaiba:
qva mekoda da varcliT wyali mezida, nakvercxalze
fexiT mevlo da kuprSi mebanava, ar jobda amas?
raze brZanebT, ambako batono? gana ver xvdeboda naTela, razec `brZanebda~ ambako, magram ise, rom
ityvian, yasidad hkiTxa:
rava majoba buxaiZem WkuaSi, uyureb Sen? icoda,
ras niSnavda oTxi qalis Camoyvana sajijiaSi da imaTi
ufrosoba. rava gavbriyvdi, rava Sevjeqi virze.
ar arian, RmerTmani, ase upasuxismgeblo xalxi. sxva
dros ar SeminiSnavs, ise, adamianiSvils ras gaugeb...
farsagi ar WirT, Torem gamovidodnen aqamde.
xuTi wuTiT Sevirbeno, xom gaxsovs, darikom a,
daxede saaTs romelia. imaT mainc ra snakvi da xuTva
ecaT, TviTon mainc gamoedgaT fexi.
xom giTxariT, raRacaSia saqme-meTqi, Torem caro
iseTi principuli qalia, bawriT rom daebaT, ar gaCerdeboda.
ambakom kidev erTxel daxeda saaTs, mere marjvena
xeliszurgi marcxena xelisguls Ronivrad Camoartya
da naTelas moubrunda:
Sedi erTi da dalanZRe samive, Tu qali xar. gajore
samive, ravarc ekadrebaT. kacia, bolos da bolos, xom
ar SegvaginebsTqo, uTxari. am wuTSi Tu ar gamoxvalTTqo, xvalve agikravT gudanabads da ofurCxeTisken gizamT pirsTqo. moTminebasac Tavisi sazRvari aqvsTqo.
naTela wamodga da samxedro nabijebiT gaemarTa univermaRis karibWisken. mtkiced hqonda gadawyvetili, ara
marto ambakos danabarebi eTqva wresgadasuli qalebisTvis, Tavis mxrivac zogi ram mware-mware daematebina.
rac Semdeg moxda, uCemodac mSvenivrad xvdeba mkiTxveli. ra didi mixvedra unda imas, rom naTelasac Sei114
115
taSi
Celtze dasayaWeblad gamzadebuli abreSumis Wia xom
ginaxavT, ise fuTfuTebda xalxi darbazSi.
Sesvenebis Semdeg ukve mesame moxsenebas ismendnen da
TaTbiris monawileni ise gadaRliliyvnen, oratorisTvis yurisgdebis ki ara erTmaneTTan gadalaparakebis
Tavic aRar hqondaT.
isxdnen mdumared, moSvebulad. Tvlema gamefebuliyo irgvliv. iSviaTad aswevdnen Tavs da iqeT-aqeT gaatokebdnen, SesaRviZeblad an imis Sesamowmeblad ki ara
hqonda Tu ara kisers moZraobis unari SerCenili; ufro
imisTvis akeTebdnen amas, rom mezoblisTvis eCvenebinaT,
aqaoda Cven Tavs rom CavqindravT zogjer, rodi gvZinavs, moxsenebas sxvaze naklebad rodi vismenTo.
RvTiso iarajuli meToTxmete rigSi ijda. survili
didi hqonda moxsenebis mosmenis, magram vera da ver
axerxebda, wina ori moxsenebac ver moismina da Tavis
Tavze iyo gamwyrali. Tavisi mRelvare cxovrebis naxevarze meti sxdomebze hqonda gatarebuli, magram jer
ise ar gamosula darbazidan, ori winadadeba mainc ar
`daeWiros~. dRes ki ucnauri ram emarTeboda. aitanda Tu ara tribunaze moqadage saqaRaldes, RvTisos,
TiTqos bangi Seasveso, mTqnareba autydeboda da moTenTilobis msubuqi Tovli awveboda beWebze. dilidanve vaJkacurad ebrZoda Tvlemas, magram vera da ver
moeria.
Sesvenebaze ori finjani yava dalia da mtkiced
gadawyvita, mesame moxseneba mainc moesmina, magram amaod. isev movida Tbili, veragi Jruanteli, isev daumZimda quTuToebi da gaefanta yuradReba.
116
droulia! drouli!
Wkua unda vaswavloT!
ovaciebi minelda. RvTisos mezobeli ki kvlav fexze
idga da xelebdauzogavad scemda taSs, sixarulisgan
pirdaRebuli da aRtacebis eqstazSi mfreni.
ra Tqva? Seageba RvTisom aqtiur moTaTbire
mezobels, roca es ukanaskneli savarZelze daeSva da
saxelurebi kvlav Zveleburad moimarjva.
qorulTvalebam ar upasuxa.
RvTisom gunebaSi ocamde daiTvala da kiTxva gaumeora:
ra Tqva, ra mindao?
mezobeli Semobrunda, mklavebi erTmaneTSi Caixvia,
mwyralad ausva Tav-pir-halstuxze mzera RvTisos da,
cota ar iyos, ukmexad uTxra:
Sen, loTianad, saqme araferi gaqvs? ra vici me, ra
Tqva.
moxseneba amis merec karga xans gagrZelda. kvlav energiulad ebrZoda RvTiso ruls da ovaciebiani taSic
araerTxel gaisma darbazSi, magram iarajuls araTu
aRaraferi ukiTxavs gverdiT mjdomisTvis, misken arc
gauxedavs.
119
mTv ar e d angr e ul s a y d a rS i
WiSkari miugdo da soflis Sukas daadga. `wvima ar
wamomewioso~, Sebrunda, fexakrefiT aiara kibe. aivanze
gaaxsenda, rom Sin aravin iyo da xmauriani nabijebiT veravis gaaRviZebda. maspinZelma guSinve gaafrTxila: adrianad unda Cavide xval, ambrolaurSi, saqme maqvso. `ise
ram CamaZina, manqanis xmac rom gamomeparao~, gaifiqra.
orRobeSi saqonlis skores suni idga. kaklis xeebiT
ise iyo Suka daburuli, rom alag-alagRa ilandeboda
lurji cis naWeri. `ra didi sofeli yofilao~, gaukvirda, lamis erTmaneTs miwebebul qvitkiris saxlebs
da yavriT gadaxurul WiSkrebs rom aTvalierebda.
is dro iyo, saqonels rom garekaven, sofeli samuSaod rom gailaleba da cota xniT Camovardeba siCume.
kaklis xis qveS, gadaWril morze, eqvsiode wlis gogona ijda, misi asakisTvis uCveulod wynarad da sevdianad. pepelas frTebiviT gaeSala kaba irgvliv, Tavi
muxlebze daedo da fexis TiTebs dascqeroda.
sandrom ucqira, ucqira da rodis-rodis hkiTxa:
ra gqvia?
me qeTino, is Cemi saxlia, pirdapir, WiSkars miaSvira xeli, babuasTan stumrad Camovedi, es kaba dedam
miyida da mamaCemi Sofrebis ufrosia.
sandros gaecina. gogonam sxapasxupiT miayara
yvelaferi, rac mgzavrs wvrilad gamokiTxviT unda
gaego. mere gogona isev Tavis lamaz fexebs daacqerda,
sandrom ki gza ganagrZo.
Jangisfrad moRebil wyarosTan, Suagzaze, Tavbombora Savi nagazi iwva. sandro rom dainaxa, ZaRli zlazvniT wamodga, TiTqos ucxo stumars gza dauTmoo, WiS120
`dacarielebul sofelze wuwuni axla modaSia. magram am wuwunis garda rom saqmea saWiro, im saqmes unda
Cakvirveba da CaWiWineba. aTasi mizezi viciT, magram
mainc mgonia, raRac gamogvrCa. bolomde ver SevZeliT
garkveva. sens maSin unda uwamlo, roca ici, ra seni da
gvrema-tkivilia. TiTqosda es moxucic raRac saidumlos malavda. bolomde ar undoda eTqva. iqneb erTi
mizezi isicaa, rom am wyal-Walis patronebad dRes sxva
aRzrda-fiqris xalxi movsulvarT da xelis dakapiwebas
lamazi sityvebis RaRadisi gvirCevnia~.
bolos mzem Tu am usiamo fiqrebma kefa gauxura da
ukan gamobrunda. wyarosTan Caimuxla. civi wyali mosva
da pir-kefazec Seisxa. esiamovna. soflis SukaSi skores
nacnobi suni eca. kaklis qveS, iq sadac weRan gogona
ijda, SavulvaSa, sportulpiJamoian, ocdaaTiode wlis
biWs sasroli bade gaeSala da kemsavda.
sandros salamze upasuxa, magram SexedviT arc ki
Seuxedavs. Canda, sasroli bade ufro ainteresebda, vidre momsalmeblis vinaoba.
daxeulia? morze fexi Semodo sandrom.
qveviT mezobels stumari Camouvida guSinwin, erTi
saaTiT maTxoveo. gavatane da a, ase damibruna.
aqauri brZandebiT?
saerTod ki, axla TbilisSi vcxovrob.
didi xania?
manqanaTmcodneobis teqnikumi davamTavre da saaviacio qarxanaSi vmuSaob, merve weli iqneba. araa didi
xani.
aq?
aq aRaravin dagvrCa. samive Zma iqeT varT. mSoblebi
dagvexoca. ase zafxulobiT CamovdivarT.
varga ase? samives rom migitovebiaT kera?
ra unda mekeTebina aq Cemi profesiis kacs? sad unda
memuSava, rogor fiqrobT, Tqven?
126
cis fiqri da laparakia. or dRes ver gaCerdeba Sennairi kaci aq, zamTarSi. civa, Zroxa bRavis, Tiva ara
gaqvs, SeSa gagiTavda. RvTisgan da kacisgan mitovebuli gegoneba Tavi. saxalxo dResaswaulebze rom sabWos
Tavmjdomareebi brtyel-brtyel sityvebs amboben: mTis
soflebze ase da ase vzrunavTo, marTali ggonia Seen?
CaviqnioT, aba, xeli? gamovWraT yeli mTas?
usaSvelo araferi sWirs meTqi mTas, kidev gimeoreb. am saqmes `uras~ daZaxebiT ver gaakeTeb. gulze xelis braguniT da gazeTuri lailaiT araferi gamova.
saqme unda gauCino mTas, saqmem unda daakavos kaci.
mapatieT, magram saqmeo, rom dagiJiniaT, fermaSi
muSaoba, satyeoSi muSaoba araa saqme?
rogor fiqrob, ramdenma kacma unda imuSaos im Sens
fermaSi, an satyeoSi? jer erTi, adamianebs sxvadasxva
profesia aqvT da meorec, sadaa imdeni
saqoneli
amdeni mwyemsi daasaqmos? Cvens sofelSi axla ramdeni
kacic cxovrobs, mTels raWas eyofa metyeved. danarCenma ra qnas? warmoebebi an samkurnalo-dasasvenebeli
dawesebulebebi sul sxvaa, bevr muSaxels iTxovs, saerTod, nu SegeSindebaT, sofeli ar gadaSendeba. axla
male CamTavrdeba soflidan qalaqSi gaxizvnis procesi da qalaqidan soflad gadmosaxleba daiwyeba. gzebi
keTdeba, kerZo manqanebi mravldeba. ambrolaurSi, ai, am
Cveni soflidan dilidan saRamomde vundebodiT cxeniT
da urmiT, axla erT saaTSi CavdivarT. ifiqrebs kaci;
raRa qalaqSi vicxovro, ager, Tan Cemi mama-papis kerasac ar gavaciveb da Tan ukeTes adgilzec viqnebio. amas
daemateba rac giTxari, mTavrobis Wkvianuri RonisZiebebi da mTa isev gacocxldeba. daimaxsovre Cemi sityva,
Tu ase ar iqnes.
agaSena RmerTma.
ase iqneba, ar unda laparaki.
kargad, aba.
9. r. miSvelaZe. t. II
129
naxvamdis.
Tavmotyuebuli kacis ieriT, fexaTreviT gaabija SukaSi sandrom. badis mkemsavi ki saxeze Seyinuli RimiliT
Sescqeroda mimavals. amgvari Rimili maSin aqvT adamianebs, roca TviTonve eeWvebaT TavianTi naTqvamisa.
* * *
sandros im RamiT dangreuli saydari da beberi cacxvi daesizmra.
mTvaris Suqze tyidan TeTrCoxiani, Savwvera axalgazrda kaci gamovida. didxans idga igi cacxvis qveS
saydrisken mibrunebuli, mklavebCaxveuli. idga da raRacas, sandrosTvis gaurkvevels butbutebda. bolos
Semobrunda, sandrom aSkarad dainaxa misi didroni,
cisferi Tvalebi da TeTri zonriT gakruli lamazi
Subli. TeTrCoxosanma marjvena xeli maRla SemarTa da
idumali CurCuliT Tqva:
`mec Zalian miWirda, magram gavuZeli. mTeli Cveni istoria gaZleba iyo. Senc unda gauZlo. gaxsovdes; ayras
da gaqcevas saaTebi sWirdeba, damkvidrebas saukuneebi~.
isev saydrisken Sebrunda da gaqra.
130
Sv e d e T i s me fe d i d o s i
arqivSi, batono? Cajdoma unda Tvara imnair raRacas moZebni, Sen TviTon rom ar daijereb. erTi-ori
mecnieri vici; midRemCi ar Semxvedria arqivSi. wignidan
wignSi dabalaxoben, aman es Tqva, iman es dawerao. rais
mecnieri xar, arqivis mtveri da arqivis samklaveebi Tu
gezareba. wignebs daakvirdi, Tu ginda, mokvdebi siciliT; erTi Cemnairi Tavgadakluli Caxedavs arqivs da aTi
zeviT-myofi iwers da iwers dokumentis nomers. TvaliT
ar unaxavs, rom kiTxo, imasac ver getyvis, ra ferisaa.
ar iwvalebs Tavs da ise gamova rame? katac mSvenieri
meTevze iqneboda, fexis dasveleba rom ar ezarebodes.
arqivs, Cemo batono, es xuTi welia, rac CavuRrmavdi. manamde enaTmecnierebaSi vmuSaobdi, mara rad ginda,
ar damijeres, ar gamiSves win. ra aRmoCenac gavakeTe,
yvelas xeli daafares da momwyinda mec. adamiani, bolos da bolos, interesia, meti ki araferi. interess Tu
dakargav, rai xar mere? vici, am Cems ocdarva rveuls
isev daubrundeba kacobrioba, manamde Tu ar mompara
vinmem da ar miiTvisa. me aRar viqnebi cocxali, mara
bare ori SeWams purs Cemi aRmoCenebiT. es aRmoCena, es
dalocvili, SenTvis ar minda? Semiwyve xeli, wamaxalise
patara, Se kai kaco, Sen rom didi mecnieri xar. apapapa,
Sen ar momikvde, axlos ar gamikares; magi gulubryvilo msjelobaao, mecnierebasTan axlos ar ariso, meqanikuri damTxvevebi ginda mecnierebad gaasaRovo. ras
vakeTebdi, kacma rom Tqvas, amnairs? Teqvsmeti weli Sevalie enaTmecnierebas, davalage yvelaferi (magens rom
hkiTxo, Tavdayira davayene) da rom mgonia, madlobas metyvian-meTqi, maSin momixures karebi swored. ase gamova
131
saqme? ase undaT magens win waswion mecniereba? saZraxiss Cavdiodi rames batono? isev Cveni saxeli da dideba
ar iyo, aba sxvis wisqvilze vasxamdi wyals? getyvi ori
sityviT da gamamtyune Tu mtyuani var. axla, am ocdarva
rveulidan, erTi mainc rom momca aqana, gadavSlidi da
advilad mixvdebodi. Tu Cems naTqvamSi eWvi Segepareba,
modi CemTan. mager vcxovrob, geguTis gadasaxvevTan,
kviJinaZe, visac ar unda hkiTxo, mogaswavlis. jer egvipturs movkide xeli, apa iqeT, apa aqeT, Covukvirdi,
CovuWiWindi da eWvSeutanlad davamtkice rom Zvelegvipturi ena da Cveni axlandeli qarTuli erTi da igivea.
Sen ggonia gaexardaT? kacma amxela aRmoCena gavakeTe,
da taSi damikres, Sen ggonia? daanebe Tavi egvipturso,
mkvdari enaa, rad ginda magio. kai, Cemo batono, Cinuri
xom cocxalia, aba, Cinurs mivxedav axlaTqva. davidevi
win Cinur-rusuli leqsikoni da Tu ar gamevsos Svidi rveuli qarTuli sityvebiT, im mkvdari mamis suls
vficavar. risi Cinuri, ra Cinuri? Cvengan hqoniaT ena
waRebuli magensac. Cinuri qarTulia igive. axla zogi
sityva Seicvleboda, aba, ras izamda, rava, cota droa
gasuli? eWvaT ki mqonda bavSvobidan es ambavi, mara mTlad ase Tu iqneboda, giTxra simarTle, ar vfiqrobdi.
mivitane es Cemi rveulebi da, ki ar damimalavs, pirdapir vuTxariyen; a, batono saqme dawyebulia, araferi ar
minda me, CamoyeviT axla Tqven globuss da SeadareT
qarTuli sxva enebsTqva. egeba Cinuris da egvipturis
garda, sxvamac qe weiRo e Cveni tkbili deda-ena im bnel
saukuneebSiTqva. sasacilod ar eyoT. Cinuris specialisti Cven ar gvyavs da ver SevZlebT Tqveni aRmoCenilis
dadasturebaso. araferi dadastureba me ar minda, me,
rava, xarisxs ki ar gTxovT aqanaTqva, me vuTxariyen.
xarisxic Tqven gqondeT da Cin-temlakebic, ra specialisti unda, ageraa leqsikoni da SeadareT ena-enas-meTqi.
dro ar mqonda, Torem ra mWirda magaTi saxvewi. gadavde
132
Tavi da me Sevebi, marto kaci, am saqmes. hinduris da qarTulis igiveobis damtkiceba sul ar gamWirvebia. sparsuli da arabulic ise momyvnen xelSi, weliwad-naxevarSi sabolood davamtkice, rom sparselebi da arabebi
Cvens enas daepatronen im ubedur droSi, dapyrobili
rom vyavdiT. ki mara manamde ar hqondaT, viTom, Tavisi enao? ikiTxav Sen, eqnebodaT albaT, ra vici, rava
ar eqnebodaT, raRaca ubralo, sayvelpuro ena, magram
es gaferil-gakrialebuli qarTuli rom naxes, staces
xeli da gaiTavises. rava ar izamdnen, ar ikadrebdnen,
SercxvebodaT? cota ar iyos, aqeTa enebma gamawvala.
xom laTinuris Zirzea yvela damynili, magram muSaoba
xom undoda? Tu sabuTebi xelSi ara gaqvs, ise, avyiad
ki ver ityvi franguli da qarTuli erTi da igiveao.
xalxia isinic. yvelasa aqvs Tvali. Coujdeba isic iqedan da dagimtkicebs, araa, Cemo pimen, erTi da igive,
ras matyueb, es darbaiseli kaci Seno. muRams mivageni da gamiadvilda saqme: sityvis Zirebs davuwye Zebna.
sityvis SuaSi erT-or asos staceb xels da Camourben
am slavur enebs, xelaT Camoyri CoTqze. yvelas Zirebi
ise emTxveva, rom Seni mowonebuli. bevri rom aRar gavagrZelo, cxra weliwadSi movaTave mTavari saqme enebis Sedareba. axla anbanis jeri dadga, rac me anbanze
vimuSave, rac me Sroma gavwie, eniT ar aiwereba. jer
asoebi imdeni vxate da imdeni albomi Sevadgine, xuTi
viri ver aikidebs. hai finikiuri, hai laTinuri da bolos, rogorc iqna, gamoanaTa, gavtexe welSi. msoflios
erTi anbani hqonia batono, marto kaligrafiaSia gansxvaveba da romelia is erTi anbani, Tu ici? qarTuli,
rasakvirvelia. Tu Caukvirdebi, ar arsebobs dedamiwaze
damwerloba, rom qarTuliT ar waikiTxo. patara saqmea
ees? me rame saswauli ki ar momigonia da cidan ki ar
Camomitania, Cemo batono, rac sinamdvilea, is aRvniSne.
ubralo raRac davamtkice: am dedamiwaze yvela enis
133
mivdgeT ager kuTxeSi da gaCveneb raRac-raRacebs. macale, am wuTSi, es ki ara, a, macale, erTwamas, ar waxvide, Tu kaci xar, a, es iyos, magaliTisTvis, es suraTi
ginaxavs? nanaxi geqneba Cramias eklesiaSi, marcxena kedelze daxatuli freskaa. vinaa, vinaao? Tavs imtvreven
mecnierebi. xom arsad, araferi aweria, axla me momyevi;
moica, fanqars amoviReb. jer winaswar getyvi am kacis
saxelia xarlampi. didebuli iqneboda, albaT, vinme da
miaxata Tavisi Tavi. Seswiravda raRacas am eklesias,
rogorc xdeboda saerTod. magi araa mTavari. saidan
vici xarlampi rom hqvia? zed aweria freskas. a, yuridan zeviT wasuli es xazi aris Tu ara `x?~, aris. yuris
bibilodan qveviT aris Tu ara `a~? ar ginda laparaki.
`r~ aweria Tu ara samklaveze? a, meore xelze ukeTesad Cans, axla ager vnaxoT marcxena yurze SigniT `l~-s
xedav, ager nestoebTan meore `a~, Cemo batono, zeviT
avyveT; cxviris xazi mTlianad da es kauWi xom aris `m~?
ra dagvrCa `p~? ager Seni `p~ fexsacmlis naskvTan naxe?
da iqve `i~-c da wakiTxva unda, Tvara yvela freskas
saxeli zed aweria. maincdamainc qveS unda migiweron
gabmuli asoebiT, rom waikiTxo? rais mecnieri xar, amas
Tu ver waikiTxav. gekiTxebi axla me Sen. ara var swori?
saswaulia arqivi-meTqi, rom giTxari, ki ar mixumria, asea es. daxede am suraTs? gagiWirdeba cnoba.
Tumca, SeiZleba, Svedur enciklopediaSi ginaxavs. moulodneli araferia. es gaxlavs Svedebis cnobili mefe
didosi. daakvirdi axla kargad da mere, moica, a, am
suraTs daxede. Seadare erTmaneTs orive, ageraa, ar
garbian arsad. es aris, Cemo batono, didosi da es meore Cveni mefea, demetre meSvide. gaWrili vaSliviT
ar hgvanan erTmaneTs? ara, ara, xaTris gulisTvis nu
dameTanxmebi. kargad daakvirdi da miTxari. ulvaSebis
moyvaniloba naxe, aris erTnairi? cxviri naxe? Tvalebis
gamometyveleba naxe, rava ibRvireba orive, xom xedav.
135
138
ange loz i
pirvelad me SevniSne da yelisgamgleji xmiT CavZaxe
quCas: bavSvi!
aivnebze gadmomdgarma mezoblebma jer me Semomxedes
da mere im adgils daaCerdnen, gafacicebuli, SeSlili
saxiT, Tvalebgadmokarkluli rom davkvdomodi.
manqanebiT aRrialebul quCaze bavSvi gadadioda.
mibaCunobda xelebis qneviT. mexuTe sarTulidan marto misi didi, wiTeli qudi Canda da winsafriani, farTxuna Sarvali. yvelaferze etyoboda rom, arc meti,
arc naklebi, im asakisa iyo, marto quCaSi ki ara, oTaxidan oTaxSi rom ar gaiSveba.
bavSvi! quCaSi bavSvia! zariviT dauara saxlebs da
aivnebs.
nerviulobisgan xelebi gameyina. mexuTe sarTulidan
Carbenas veRar movaswreb. TiTqos fexebze dolabebi
mkidia. xmis CaxleCamde vbRavi:
uSveleT! uSveleT!
wina saxlis aivnebsac gadmoefinen moqalaqeni.
yvelani vyvirodiT da saSineli suraTis molodinSi
Tvalebs vxuWavdiT.
gaaCereT! gaaCereT!
bavSvi!
uSveleT!
ar SeSindes, gaiqceva!
ra gabedulad Sebmia manqanebis niaRvars. TiTqosda
patara didSarvliani Tojina multfilmidan Camosula da quCaSi miabijebs. ra arxeinad miiqnevs xelebs.
TiTqosda CemTan SedarebiT, yvelaferi rac irgvlivaa,
umniSvnelo tikinebiao. manqanebi erTmaneTis miwyobiT
139
* * *
filologiis fakultetis meore kursis studentma
despine mumlaZem stambis naxevradgasaidumlebuli gvirabi gairbina da institutis pirvel korpusSi amoyo
Tavi. am gvirabiT mxolod stambis muSebi da dagvianebuli studentebi sargeblobdnen. institutis adminis141
tracias dRes Wkua exmara da wiTelsamklauriani, TavburZgla morige biWi swored asasvlelTan, sagazeTo
jixuris gverdiT daeyenebina. rCeboda erTaderTi gza;
quCidan, klubis gavliT meore sarTulze movxvdebodi,
magram klubSi mxolod dramwrisa da sasule orkestris
wevrebs uSvebdnen.
despinem moriges gauRima da kibes saqmiani ieriT auyva.
plaSi! dauZaxa TavburZglam.
despinem, aqaoda Cems fiqrebSi var, ar mesmiso, gza
ganagrZo.
Sen geubnebi, TeTrplaSiano, xom ici, ver gamaswreb!
biWi ufro utifari Canda, vidre despines egona.
gexvewebi, lamaz yelze ori TiTi miido mumlaZem.
me TviTon gexvewebi, morigis gadawyvetileba
mkacri da Seuvali iyo.
studentma plaSi gaixada da xelze gadaikida.
plaSi Caabare garderobs da gagiSveb. studbileTs
xom ar gTxov, vici, studbileTi dakarguli gaqvs.
ver movaswreb, aRar SemiSvebs. Zalian gexvewebi.
am xvewnaSi Caabarebdi kidec. maincdamainc Seni ginda gaiyvano? gawyra morige.
ra SuaSia Cemi. ver movaswreb, qsovrelis leqcia
maqvs. xom ici, ra tipia. ori ara ukve miweria.
gogo CamooTxsafexurda da moriges win daudga Cajinssvitrebuli, Ceqmosani, gabutultuCebiani, SvlisTvaleba, TiTebCamwyvdeul xelebze plaSgadakidebuli.
wiTelsamklaurianma biWma uyura, uyura da, ho, kargi, wadio, kefis fxanviT uTxra. igi staJis gulisTvis
mesame welia moriged muSaobda. da, vinc icis, amjerad,
iqneb, institutis Sinaganawesis dacvaze ufro metad
despines axlodan, swored aseT pozaSi, danaxvis survili hqonda.
studentic mixvda, rom silamazis yovlisSemZleobis scena gaTamaSda. TavburZgla moriges mravalmniS142
145
mumlaZe adga, jer qsovrels Sexeda da mere fanjaras Seavlo Tvali, gareT institutis WiSkarSemoxveul
iasamans saswaulebrivad gadaerCina caSi SemarTuli
oriode yvavili.
ratom dagagvianda mumlaZe?
mumlaZec dumda.
dabrZandi.
despine dajda da kvlav iasamnis yvavilisken gaeqca
Tvali.
* * *
Sesvenebaze guram qsovreli saprofesoroSi, rbil
savarZelSi miyuJuliyo da Tavis uiRblo xelobaze
fiqrobda: raze viSli nervebs, risTvis vimarTeb infarqts? kvleviT institutSi gavucvli vinmes adgils. CemTvis, wynarad mainc viqnebio, daaskvna bolos da amasobaSi zaric daireka.
146
a r c T u patar a d ra m a
ezoSi TeTrxalaTiani menayine Semovida da warwerebiT kandaserili cacxvisken wavida. SavulvaSa, tansruli, ormociode wlis kacia. TeTri bereti axuravs. dakapiwebul mklavebze sviringebi mouCans. yuTi
moixsna da Zelskamze dado. maRla aixeda. cxvirsaxoci
amoiRo. Sublkiseri Seiwminda, fexebi gamarTa da TaviT xes mieyrdno. oriode wuTSi mis gverdiT trusisamara, fexSiSvela, TavburZgla biWi gaCnda. erTmaneTs
arc misalmebian. kacma nayini amoiRo da gauwoda. biWma
frTxilad Semoacala qaRaldi da Wamas Seudga. etyoba,
nayini Zalian uyvars.
saxlSia? kacma bereti Sublze Camoiwia.
ki.
ras Soba?
ar Sevsulvar. wamowolili iqneba.
guSin romelze movida?
adre iyo. dawolilebi ar viyaviT.
biZaSeni Sin iyo?
erTi fexiT moaswro.
iCxubes?
yoveldRe ar Cxuboben?
raio, ra uTxra?
dRes mainc sad iyavi, Se bozovo.
raio?
Se bozovo.
eTerim?
eTeris xma ar gaucia, Tavis oTaxSi Sevida: uwin
tiroda. axla aRar tiris Cxubis dros.
uwin tiroda?
147
ra Tqva?
ras ityoda, madlobeli var, ar miyvars maroJnio.
ras akeTebda?
iwva. wigns kiTxulobda.
Tvalebi namtiralevi hqonda?
ara.
glaxa xasiaTze iyo?
arafer xasiaTze ar iyo. wigns kiTxulobda.
ar miyvars, aba, maroJnio?
Senc xom ici, rom ar uyvars.
Sen uTxari, moSem gamomatanao?
ar miTqvams. TviTon mixvdeboda.
maRla WriWinobela aWriWinda. quCaSi jarTis Semgrovebelma manqanam zaris rekva atexa.
SeWame es maroJni, gadneba tyvilad.
aRar minda, biWs Tavi ar auwevia.
rodis merea, rom ar giyvars?
rava ar miyvars, ubralod, axla ar minda.
eTeris xom ar uTqvams, ar gamoarTvao?
ara. me TviTon ar minda raRaca, dRes.
aba, deda daifice?
dedas geficebi.
ha, es xuTi maroJni da mieci vinmes, Sen Tu ar ginda.
madlobeli var.
biWma nayini kvlav gulze miixuta da ezos ukana, viwro WiSkrisaken gaiqca.
menayine adgilze darCa, fexebgamarTuli, TaviT
cacxvsmiyrdnobili.
149
c oli
colis qeba rom augia, Cemze ukeT Tqven iciT, batono, magram sityvas mohyva da, Cems meuRlezec unda
giamboT. Tqven rom ar wamogewyoT es saubari da ar
SegeTamamebineT, albaT, arc me gamaxsendeboda, kai xania aravisTvis miambnia. farsagi araferi gegonoT, Cveulebrivi ambavia.
mec medRexvalie kaci viyavi zogierTiviT da daojaxeba damigvianda, cxonebulma biZaCemma, martoxela
gaxldaT, erToTaxiani bina damitova da im binam kinaRam
damRupa, uSvilZirod kinaRam gadamagdo. universiteti rom davamTavre, Camovedi goWouraSi, `tyavfexsacmelSi~ daviwye muSaoba umcros ekonomistad da viyavi
arxeinad. arxeinad imitom, rom erToTaxianSi vcxovrobdi, biZaCemis anderZis wyalobiT, Tavze ar mawvimda,
Torem SemosavliT didad galaRebuli gaxldiT-meTqi,
rom giTxraT, tyuili iqneba, xelfasze vijeqi. zogs ase
egona maSin, `tyavfexsacmelSi~ Tu muSaob, Tavi qudSi gaqvso, magram arc im dros iyo mTlad ase. sad iyo
fuli, fuls umcros ekonomistamde vin mouSvebda. beds
mainc ar vuCiodi, rac mets iSovi kaci, xom ici. madac gemateba. sabans ise vixuravdi, rogorc mwvdeboda da mivyvebodi dReebs aRmadaRma. erToTaxiani binis
patroni ucolo kacebi, damerwmuneT, TiTqmis yvelani
erTnairad cxovroben. ojaxs ar ekidebian, farTobi ar
gveyofao, xolo is saeSmako da samamaZaRlo saqmianobisTvis, umetesi maTgani rom eweva, erToTaxiani bina
friad moxerxebuli ram aris. ase rom, Cemi fiqriT, erToTaxian martoxela kacebs, Tu maTTvis kargi gvinda,
an meore oTaxi unda daumato da mkacrad daavalo colis SerTva, an is erTic unda waarTva da quCaSi da150
icxadda. SuaRamisas frTxili kakuni gaisma. jer wavuyrue, iqneb gugulim ver gaigonos-meTqi. qals katis
smena aqvs, Sen gamoapareb rames? saaTs Sevxede, pirvels
aRaraferi aklia. mivfSlatundi karTan trusis amara.
gavaRe da elda meca. yelmoRerebuli, TeTrxuWuWTmiani,
angeloziviT rusis gogo dgas karTan CemodniT xelSi.
davakvirdi lusia, lusia kurCatova. am zafxuls gavicani zRvaze, severnodvinskidan varo, misamarTic miweria
bloknotSi sadRac. ra qvas vece axla, am SuaRamisas. ram
gaaxsena Cemi Tavi am ojaxaSenebuls. Tumca raRa ram. rac
me amas siyvaruli vumtkice. kurortis lamaz feriebTan
laparaki yvela mamakacs mSvenivrad gvaqvs damuSavebuli:
me-meTqi Cemi bunebiT gulCaxveuli, ueno kaci var da
pirveli, erTaderTi gogo, romelsac gavesaubre, Tqven
brZandebiT-meTqi. adamiani rom SegxedavT, iseTi saTno
Tvalebi gaqvT da ise sufTa gamoxedva, rom ar SeiZleba simpaTiiT ar ganewyos Tqvens mimarT-meTqi. aha, Cemi
guli da Cemi misamarTi, sikvdilamde erTgul megobrobas
gTavazobT-meTqi. saqarTvelo RvTis sikeTiT pirTamde
savse qveyanaa, iqneb dagWirdeT xileul-citruseuli,
Rvino, sufTa Cai, xurmis Ciri da amisTanoba, pirvelive
Tqvens zarze erT vagons gamogigzavniT-meTqi. saerTod,
rogorc ki dros iSoviT, CamobrZandiT, goWoura dinozavrebis qalaqia, rionis piras TxmelebSi axlaxan `argos~ narCenebi ipovnes-meTqi. nametani dapireba viciT,
magram im wuTebSi ise uxdeba saqmes. hoda, mokida Tavis
Cemodans xeli lusiam da Camovida am siSoreze. ras etyvi,
me ra vicodi, cols Tu SevirTavdi ase male. kacma rom
Tqvas, arc TviTonaa mTlad marTali. daereka (Tumca sad
damirekavda, sadaa telefoni) an depeSa mainc gamoegzavna mag mamaganaTlebuls.
gamovixure kari da gadavexvie lusias. saidan, rogor, ratom ar Sematyobine, am SuaRameze ram mogiyvanameTqi. mixvda, rom Sevcbi, mTlad ise rom veraa Cemi
saqme, rogorc eloda. moskov-wyaltubos Camovyevio.
153
`goWoura-meore~ sadguri Tqvengan sakmaod Sors yofila, avtobuss saaT-naxevari velode da mere taqss
gamovyevio. Sin ratom ar mepatiJebi, stumari xom ar
gyavso. Cemo lusia, sayvarelo, cremli yelSi mawveba,
coli SevirTe-meTqi. `ti Cto-vo~, gaikvirva, mere uecrad sevdam gadaurbina gadatkecil, lamaz saxeze, ra
vqna aba axla, sadRa wavide am SuaRamezeo.
amasobaSi guguli amdgara, xalaTi Caucvams da gamomdgomia. `vis elaparakebi, buWa, Semoiyvane saxlSio~, meZaxis. kari gavaRe da erTmaneTs warvudgine. gacnobis ceremoniali mSvidad CamTavrda. mosalodnelze gacilebiT
ufro tkbilad Sexvdnen erTmaneTs. Cemi dalewili rusulidan swrafad CamovqarTuldi, raRa axsna undoda,
magram mainc: guguli-meTqi, es gogo am zafxuls zRvaze
gavicani da stumrad Camovida. ra cecxlSi Cavvarde, ar
vici-meTqi. venacvale, imis Semdeg orjer metad Semiyvarda Cemi coli, ra saswauli es aris, magram yvela gagigebs? qorwinebis pirvel Rames gafaSfaSebuli rusis
gogo mogadga CemodniT xelSi, patara saqmea? `zaxadite
paJalustao~, gugulim, Semoiyvana, moefera, sufTa pirsaxoci mxarze gadaafina da abazanaSi SeuZRva, Cai gaawyo,
daalevina, abreSumis kululebze xels usvams, albaT,
gzaSi nametani gawvaldiTo, eWikWikeba CiqorTulad.
es yvelaferi kargi, magram awi raRas Svrebi, buWa
xomeriko. sad awven am gogos. erTaderTi arabuli taxti gvaqvs. Sezlongi mqonda miyudebuli kamods ukan,
magram mezobels stumari Camouvida da, Cemda iRblad,
guSinwin vaTxove, ra vqna axla?
sad davawvinoT es gogo-meTqi, gadavukari gugulis.
warbic ar Seuxria. Cems gverdiT davawven, aba, es rom
sastumroSi miviyvanoT, gadareven, Tu vinme salaxanaa
goWouraSi, amis karTan dadgebao. ar ici, ra dafeTeba
ician, amnairi Tmis patron gogoebzeo?
ase iyo Tu ise, movasvene, Cemi colis gverdiT arabul
taxtze lusia kurCatova, me ki siZe-kaci naTliaCems
154
155
xani
ujras rom alagebda, Sermadin galdavam qaRaldis nagleji ipova. daxeda da Slate msxalnaWamiviT daemanWa
saxe. daWmuWna da saqaRalde gidelwnulSi gadauZaxa.
erTxans yintora kiserze isva xeli; am diliT igrZno,
rom Tavis uecrad motrialebisas kefis qvemoT, kisris mala tkapunobda. SaliT davizel da gamivliso,
gadawyvita, magram ZvelmanebiT savse ujram Seiyolia
da malis tkapuni gadaaviwyda. mere, TiTqos raRac
gaaxsendao, gidelwnulSi xeli Cahyo, weRan daWmuWvnili qaRaldi moZebna, gaSala da waikiTxa: `politmecadineoba samSabaTs 12 saaTze, kolau nadiraZis wignis
Sovna, kulakovas werili xarkovSi, feride 61-07-89~.
sazogadoebrivi TvalsazrisiT qaRaldis es nagleji,
rasakvirvelia, sainteresos arafers warmoadgenda. Tu
meti ara, Tvrameti wlis win mainc gaxldaT dawerili
da Sermadinis ucolobis xangrZliv, dramatuli dReebiT savse periods ekuTvnoda. warweris zeda sam punqts ganmarteba ar sWirdeba da arc galdava SeaCerebda
Tvals Tavis ori aTeuliswinandel saqmeebze, magram is,
ramac Sermadins daWmuWvnili qaRaldi gidelwnulidan
amoaRebina, raRa mixvedra unda, gaxldaT `feride
61-07-89~.
feride maSin Camkraxuli baliviT mkvrivi da ferovani
gogo iyo, skola axali damTavrebuli hqonda da gazaparatis qarxanaSi muSaobda staJisTvis. saaxalwlo
bal-maskaradze Sexvdnen erTmaneTs. arc ki axsovs, vin
miiwvia. CitiviT Tavisufali, ucolo kaci iyo Sermadini da, ra dasamalia, aseT saRamo-Sekrebaze daswrebis
saSualebas xelidan ar gauSvebda. meorejer rom gai156
wvia `maskaradis Tvali~ sacekvaod, feridem amoixvneSa da mamakacTa yuradRebiT gulgawyalebuli lamazi
gogos intonaciiT hkiTxa, ramdeni wlisa brZandebiTo. ocdaaTis vxdebio, galdavam daufiqreblad rom
Seageba, gogos mwvane Tvalebi aTasi sxiviT gaubrwyinda, saxe-mxrebze gadaavlo eSmakuri mzera da lamis
daiyvira ra sainteresoa!? Sermadini ver mixvda maSin,
rom cxrameti wlis ferides ocdaaTi weli usaSvelod
solidur asakad moeCvena, magram imas ki mixvda, rom
es gazafxulis msgavsi gogo gulgrili ar darCeboda
ocdaaTi wlis bedismaZiebeli vulkanologisadmi. miT
umetes imis Semdeg, galdava Tavis uiSviaTes profesiaze, rom Camougdebda saubars da sxvaTa Soris etyoda,
rom xSirad mivlinebaSia, momqmedi vulkanebis kraterTan, cecxlgamZle karavSi aTevs Rames da amosrolili
cecxlis qvebis traeqtorias swavlobs lavis mdinaris
siCqaresTan erTad.
sinamdvileSi moqmedi vulkani araTu maSin, axlac mxolod televizorSi Tu unaxavs Sermadin galdavas. vulkanologia misi diplomismieri specialobaa idumali
da Soreuli. universitetis damTavrebisTanave saqwignis centralur sawyobSi umcros wignTmcodne-meTodistad daiwyo muSaoba da dRemde iq msaxurobs. pirvel
xanebSi xSirad ecxadeboda ZilSi cecxlismfrqveveli
mTa Tavisi zRapruli kaSkaSiT, mere, roca wlebi gavida, daojaxda, da siymawvilis ocnebebi iseTma yofiTma
sinamdvilem Seaviwrova, rogoric gaxlavT, broweulis
sawuris da bavSvebisTvis Ramis qoTnis Sovna, vulkanis
elvareba TandaTan gaqra sizmrebSi. am ori wlis win
Camqrali krateri esizmra ukanasknelad da es iyo sul.
vulkanologis siymawvileSi aRTqmuli cecxlis koSkebi
sabolood miinavla da Caiferfla.
mamakacebs SeiZleba bevri ram daaviwydeT, magram,
nu motyuvdebian uyuradRebobisgan gagulisebuli qa157
lebi. miamiti adamis STamomavalT qalTan dakavSirebiT araferi aviwydebaT. mexsierebis mrume ekrans TandaTan daubrunda Suqi da sicxade. gamoCnda feride
Tamami da mimndobi gogo. vulkanologze, arc meti
arc naklebi, swored imgvarad Seyvarebuli, rogori
siyvarulic cxrameti wlis gogonebs SeuZliaT saerTod. ra gasaxsenebeli iyo, magram galdavam is patara
usiamovno epizodic ki gaixsena; vakis parkSi, zafxulis
erT cxel Rames gajiutebul miliciels Seyvarebulebi didi fici-mtkicebiT rom arwmunebdnen; col-qmari
varT, dro gamogvepara, ar vicodiT, Tu ase gvianobamde
da aseT moCumaTebul adgilas jdoma ar SeiZlebodao.
am erTxel gvapatieT, mets aRar vizamTo. ganyofilebaSi wavideT, iq gavarkvevT yvelaferso, gafuWebuli
gramafoniviT manam imeorebda wesrigis damcveli, sanam saqmeSi xuTmaneTiani ar Caeria. isic kargad axsovs
Sermadins, rom eWvianobis niadagze gaiyara maTi gzebi,
vakis parkSi momxdari ambidan sul raRac Svidi dRis
Semdeg. mwerlebi amgvar dialogs ratomRac gverds uvlian, magram iSviaTze iSviaTia SemTxveva, rom Seyvarebuls SeyvarebulisTvis erTxel mainc ar ekiTxos, miTxari, Tu giyvarde, Cemamde SenTvis xom aravis ukocniao.
Sermadinmac hkiTxa. feridem Tavi gadaswia, Tavisi uZiro, lamazi Tvalebi RameSi fosforis zRaprul naTebas
rom gamoscemdnen, mTvares gauswora da daiwyo, imdenad
miyvarxar, ver mogatyuebo. Senamde erTi biWiT viyavi
gatacebuli da vxvdebodio; nandauris dabneul mzeras
rom waawyda, maSinve daamata magram male vigrZeni,
rom es siyvaruli ar iyo da Cems gzas vewie. siyvaruliT
mxolod Sen miyvarxaro. axla vin aRar icis, rom amgvari
`gulwrfeloba~ saqmes vnebs. gana ra aseTi codva hqonda Cadenili ferides, aRiarebas rom mohyva? enisTvis
rom kbili daeWira, yvelaferi kargad damTavrdeboda.
ocdaaTi wlis vulkanologgma ver apatia siymawvilis
158
161
amaze fiqri ukve gviania. axla mTavaria, sad waviyvano, ranairad gavarTo, feride.
restoranSi SevediT, vTqvaT. mogitanen gayinul
xorcs da ori Tvis fxals, aWril Rvinos da Seuferadebel, Saqrian wyals. erTi Wiqa mainc xom unda davlio,
es unda Cems RviZls? am kviraSi Seteva ar mqonia Cemda iRblad. davlev da wyalSi unda gadayaro es amdeni
mkurnaloba. mere? ise unamusod giangariSebs oficianti rom, fuls ki ar daeZeb kaci, Seuracxyofis grZnoba
gagxeTqavs gulze.
vTqvaT, mcxeTaSi waiyvane da aTvalierebine sveticxovlis Camofxekili kedlebi. aqeT wamosasvlel
taqss ver iSovi da unda ikankalo am siciveSi.
xom ar sjobia, kafe-barSi mivjdeT sadme kuTxeSi da
vimusaifoT tkbilad? ki magram, sad, romel kafe-barSi?
me Sen getyvi, gaclian wynarad, mSvidad yofnas. diskos
dinamikebi safeTqelSi gibraguneben da evropaSi kaixnis Camofasebuli romeliRac Sansone yurSi CagCxavis.
yelgawvdlma rom exvewo barmens, cota dauwie xmao, sasacilod ar eyofa. Tu ar mogwonT, sxvagan mibrZandiTo.
ara, ara kafe-barSi Sesvla nervebis moSlaa, sxva araferi.
vasos rom mivakiTxo? martoxela kacia. gaiseirnebs
cota xans da dagviTmobs Tavis erToTaxian apartaments. kia, cota ar iyos, janjali kaci, magram ara mgonia, vari miTxras, ase ajobebs, ki. magram vaso rom Sin
ar aRmoCndes? an Sin rom iyos da stumari hyavdes? pirad stumars rom Tavi davaneboT, cota hyavs vasos ase,
Cemnairi Semwuxebeli? gamiWires saqme am sayvarlianma
Zmakacebma, baliSze mSvidad ver mimidvia Tavio, amas
winaT miTxra. Sexval, Torem did komforts eziarebi.
Tvea am raionSi cxeli wyali ar modis da dRes, SeiZleba, civic ar modiodes.
da yvelaferi rom kargad mogvardes, vasos sadarbazoSi qalTan erTad Sesvla ar ginda? fanjrebs ar Sor165
166
karga xans windaukan vidgafune wyalSi da roca batoni brCgmai, Cveulebisamebr, muxlamde wyalSi Cayuncda, mivcure masTan da ganvucxade:
me yofili mocurave gaxlavarT. unda damijeroT.
adamians Tavisuflad SeuZlia wyalze wola. oRond SiSis grZnoba unda gadalaxos.
diax, icinis da sicilis dros isedac wvrili Tvalebi sul aRar uCans.
me Tqven curvas gaswavliT qarTuli meTodiT.
es `qarTuli meTodi~ da `yofili mocuraveoba~ imitom gamovigone, rom mendos.
diax, icinis.
xeli movkide, welamde wyalSi Seviyvane da avuxseni:
ai, ase nel-nela gadaiwieT da wyalze daweqiT. xelebi amgvarad gaSaleT da Tavi, aucileblad, yurebianad wyalSi gqondeT. gaizniqeT da wyalze gaweqiT.
diax, diax, SemkrTali RimiliT miTxra da rom
mgonia, axla gaimeorebs, rac vuCvene-meTqi, zurgi
Semaqcia. wylidan amobajbajda da qolgisken wavida.
dauokebelma survilma Semipyro, brCgmaisTvis curva
meswavlebina, magram vxedavdi, rom wylisa xolerasaviT
eSinoda da dasayoliebladac Zneli kaci iyo.
im dRes sadilamde zRvaSi metad aRarc Casulan, aRarc sicils urTavdnen wamdauwum saubarSi da ramdenjerme Cemsken nasroli maTi faruli mzerac daviWire.
mkvdari saaTis dros xeivanSi gaiseirnes, wamovewie
da dRe mSvidobisa vusurve.
yunculi Sewyvites, Semomxedes da ufulo mevaleebiviT sawylad da uxerxulad gamiRimes.
curva, brCgmais mivubrundi, yvelam icis. adamians, iseve rogorc cxovels, genebiT dahyveba, mxolod
misi gaxsenebaa saWiro. xmeleTze curvas ver iswavli.
curvis saswavleblad yelamde wyalSi mainc unda Sexvide.
170
xreSsmiwvdenili zeaRimarTa, tani xbosaviT Seasxmartala, meuRlis gverdiT dajda da saxeze Sevatyve, Cemi
misamarTiT arcTu sasiamovno ram Cailaparaka.
cota xans sulis moTqma vacale da mzem rom riwis
mTebisken ibruna piri, gverdiT mivujeqi.
iciT Tu ara, rom Tqven ukve iweqiT wyalze da sakmaod warmatebiTac. SegiZliaT Tavisuflad SexvideT da
gawveT, ra siRrmisac unda iyos. Zalian niWieri mowafe
xarT.
diax, aSkarad Seetyo uguneboba.
bolo wamSi nervebma gimtyunaT. ratom ar gjeraT
Cemi? me am saqmis specialisti gaxlavarT. aTasebisTvis
miswavlebia curva. sawolSi xom ar geSiniaT?
ara, TvalmiwkurviT Semomxeda.
CaTvaleT, rom sawolSi xarT. rogorc sakuTar
loginSi, ise gaiSoteT wyalze, as procentian garantias
gaZlevT, rom ar CaiZirebiT. oRond daZabuli nu xarT,
kunTebi moaduneT, wamobrZandiT, mendeT.
avdeqi da davelode.
amomxeda, cols raRac uTxra.
jamna! lamis tiriliT miugo colma da uecrad
orivem homeruli xiTxiTi astexes. karga xans icinodnen,
ZigZigebdnen, bolos, rogorc iqna, brCgmaim Zala ixmara
da saltesaviT SemoaWdo ToxiviT kbilebs Tavisi farTo
tuCebi, momibrunda da Tvalebacimcimebulma miTxra:
ar SeiZleba, jer Cems cols aswavloT?
samivem gulianad vicineT. coli muSts uRerebda da
siciliT raRacas eubneboda.
cols, Tu gaWirda, kidev viSovi, amixsna sicilisgan TvalebSi cremlCamdgarma brCgmaim, Zlivs wamodga,
xeli CamWida da bavSviviT gamomyva wylisken.
qvamna! mogvayola meuRlem.
Cemma sijiutem gaWra. jer welamde wyalSi xelze gadaviwvine brCgmai da vaiZule Tavi, rac SeiZleba, ga172
damixedavs, magram dro xom unda momekla. Cem win ociormociode wlis CvanCurieli idga. saerTod am uZvelesi da brZeni xalxis asakis garkveva, erTi SexedviT Zalian Wirs da mec amodena SualediT CvanCurielis asaks
Secdomisgan Tavis dazRvevis mizniT mogaxsenebT.
momibrunda da gamiRima.
mec, rasakvirvelia, RimiliT vupasuxe.
ase ramdenjerme ganmeorda. vatyob, raRacis Tqma
unda, magram ver gaubedavs.
bolos, rogorc iqna, sZlia simorcxve:
Tqven saswauli CaidineT, ase Cqara brCgmais curva
aswavleT. mec xom ar maswavlidiT? Zalian gTxovT.
`Zalian gTxovTo~, SeeZlo ar eTqva, radganac saxeze
exata, rom marTla Zalian mTxovda.
axali mowafe meore dRis Tormeti saaTisaTvis davibare. orive xeli CamomarTva da madlobis niSnad lamis
mxarze makoca.
filmi deteqturi iyo. romeliRac moZme respublikis
kinostudiis arcTu warmatebuli nawarmoebi. dasawyisidanve mivxvdi, vin iyo mkvleli da narkomani. roca erTi
sindisgarecxili personaJi saxalxo razmels miepara
da mkvlelis xelSi nemezidas maxvilma ielva, firi gawyda da darbazi ganaTda.
ukana rigidan mxarze viRac Semexo.
movixede. nacionalur, farTxunatansacmliani CvanCurieli (am kacs erTaderTs SeenarCunebina erTguleba
erovnuli talavaris mimarT da TeTri nifxav-perangiT amayad daabijebda) miRimis da bodiSs mixdis, rom
Semawuxa.
ra gnebavT?
curvis Seswavlis msurveli aRmoCnda. meo arxis gayvanis specialisti varo da CemTvis curva aucilebeliao.
xvalisTvis davibare.
174
177
tivebs auracxeli CvanCurieli. aris yurTasmenis wamRebi Jivil-xivili. yvela mTxovs da memudareba mivide da
Sevamowmo, sworad wevs Tu ara. aSkarad etyobaT, gansxvavebiT sxva eris warmomadgenelTagan, SeniSvnas Seqeba
urCevniaT. Sevaqeb Tu ara, sixarulisgan pirs gaaReben da ocdaCvidmetive kbiliT iRimebian. cibrutiviT
vtrialeb. Tan SiSic gamirbens gulSi: e mand vinme ar
damexrCos da xaTabalaSi ar gavyo Tavi. xandaxan gvelnakbeniviT viyvireb gaCumdiT, yvelani erTad nu modixarT-meTqi. wamiT gairindebian, magram rogorc ki
erTisken mivtrialdebi, sxvebi maSinve aWiWyindebian
hamodmosasmeni CvanCuriuli WiWyiniT.
meore dResac vimaswavleble plaJze, magram meti veRar SevZeli. nervebma mimtyuna.
...ra geCqarebaT, jer kidev oTxi dRe dagrCaTo,
mkiTxa administratorma gasaRebi rom Cavabare da pasporti movTxove, TbilisSi mivemgzavrebi-meTqi.
pasuxi ar mimicia da arc TviTon gaumeorebia SekiTxva. albaT, ise, zrdilbis gulisTvis mkiTxa.
178
loT i s monolog i
himni rom CaTavda, Cavicvi da gamovedi. mSvenieri dila
iyo. ezoSi solidurad Cacmuli kaci idga da durbindiT Cveni saxlis zeda sarTulis romeliRac sarkmels
aTvalierebda. araferi mikiTxavs, Cavuare, yvelas Tavisi saqme aqvs, me Cemi saqme xuTi TiTiviT vici. gavivli
axla diokletianes jixurTan, as grams davlev, Cavjdebi sam nomer troleibusSi da waval samsaxurSi.
daxls uwiTelsamklavo da uhalstuxo, cviliscxvira
kaci Camoyrdnobia. diokletianes ki aRgznebuli saxe
aqvs da xurvebiani avadmyofis danisluli Tvalebi.
ar migviRia fahlava jer, momaxara.
ra ar migiRiaT?
fahlava, Seni sayvareli namcxvari, ucnobs Sexeda
diokletianem. ucnobma maRla da odnav ganze gaixeda.
namcxvari vnaxe amodaguli Cavilaparake Tu ara,
diokletianem xomenkos kinostudiis mier Seqmnili deteqturi filmis gmiriviT Camikra Tvali. Tvali TvaliT
da RranWi kinaRam Seaxia kbilebs.
mivxvdi.
ise gamalebiT mivabijeb gmir papaninelTa prospeqtze, Semircxvenia yvela gamoCenili maraToneli.
axlomaxlo yvela jixurs veZgere. erTma gamyidvelma
alersianad gamiqnia Tavi, meorem muSti momiRera, mesamem ise gaikvirva, TiTqos sityva `arayi~ arasdros gaegonos, mxolod axalgazrda aerobikosTa kafeSi amixsnes adamianurad:
Tqven ra, WurSi zixarT? dRes, dilis 8 saaTsa da
nolnol wuTidan loToba aikrZala!
rodis iyo daSvebuli? gulCamwydari movSordi
daxls.
179
181
i ago me C ongu re
am sami Tvis winaT gazeT `saamur cxovrebaSi~ daibeWda patara narkvevi saTauriT `iSviaTi profesiis adamianebi~. gazeTis mesame gverdidan mkiTxvels uRimoda
marTlac iSviaTi da keTilSobiluri profesiis kaci
meCongure iago doRonaZe. narkvevis avtori mimzidvelad miuTiTebda, rom meConguris xeloba iagos mamam
Seaswavla, xolo mamas ki, Sesabamisad, Conguris gamoTlis Zneli saqme memkvidreobad Tavisi mamisgan hqonda
miRebuli. 1985 wlis 11 marts, ese igi, Canaxatis gamoqveynebis meore dRes, orSabaT saRamos iago doRonaZes
Sin ewvia axalgazrda mxatvari levan xurciZe. axalgazrda mxatvarma meCongures acnoba, rom waikiTxa `iSviaTi profesiis adamianebi~ da survili aqvs, Seqmnas iago
doRonaZis portreti. did dros ar wagarTmevT, vici
Tqveni mouclelobis ambavi, mxolod ramdenime seansi
damWirdeba, Tanac aqedan Sors ar vcxovrob, lomjarias quCaze, oTx nomerSi, naqiraveb oTaxSi vdgavar, Tu
kaci xar, uars nu metyvio.
iagos, simarTle giTxraT, gaukvirda mxatvris xvewnamudara. mas verc ki warmoedgina, saerTod Tu SeiZleboda uaris Tqma xelovanisTvis, romelsac, arc meti, arc
naklebi, Seni daxatva unda, ra dagimaloT da, iagosTan
sxva dros aravin misula amgvari didebuli surviliT
da, rasakvirvelia, uaris Tqma gulSi arc ki gauvlia,
magram raki ase Zalian mTxovs, Cans, Tavi unda davifasoo da seriozuli, mowyenili saxiT uTxra mxatvars:
sxvas marTlac uars vetyodi, sanaturod sad mcalia,
magram axalgazrda kaci xar, ver gagawbilebo. mxatvarma uRrmesi madloba moaxsena da SeTanxmdnen: yovel
182
samSabaTs, xuTSabaTs da SabaTs, Tormet saaTze, Conguris ostati mividoda mxatvris binaze dasaxatavad.
saqme ConguriviT aewyo. iago gulisxmieri menature aRmoCnda. daTqmul droze igi keTilsindisierad cxaddeba da ukve mesame Tve iwureba, morCilad Sescqeris
axalgazrda mxatvar levan xurciZes, romelic xatavs
iSviaTi xelobis kacis sakmaod mozrdil portrets zeTis saRebavebiT.
...yovel meore dRes amoivlis Savdrafispaltoiani da
SokoladisferSlapiani kaci goWouras aRmarTs. lomjarias oTx nomerTan suls moiTqvams, laTinuri amerikis romeliRac patara saxelmwifos deteqturi filmis
personaJiviT idumal mzeras Seavlebs garemos, mkerdze
or totad daSvebuli wiTeli kaSnes erT bolos ukan
gadaigdebs da, arcTu gametebulad, daiZaxebs:
levan!
SemobrZandiT, batono iago, dabmulia, maSinve
gaepasuxeba SuSabandis Ria fanjaras momdgari, maisuris
amara mxatvari.
iago koindarze miabijebs da Tan Tvals ar acilebs
boRma-yefiT laSebaqafebul, SavdrunCa nagazs, romelic yefas jer kidev maSin iwyebs, meCongure aRmarTs
rom amoaTavebs da, xelovnebis qurumni naqiraveb oTaxSi rom Seiketebian, mxolod maSin wynardeba. ver iqna
da ver Seegua iagos Slapas da wiTel kaSnes ZaRli. rac
dro gadis, ufro energiulad utevs WiSkars momdgar,
ucnaurad Cacmul stumars.
RmerTo Segcode da, ZaRli ki ara, adamianebic gakvirvebiT, SiSiTa da ridiT miapyroben xolme Tvals iSviaTi profesiis warmomadgenels.
gakvirvebas, SiSsa da rids samive grZnobas erTad
badebs, arc meti, arc naklebi, is ambavi, rom ivnisis am
cxel dReebSi palto-labada-kaSneTi daraxtuli kaci
gamoCndeboda qalaqis quCebSi, Torem ise ra, iago sia183
gaaCnia saxes.
mxatvarsac xom ar gaaCnia?
mxatvarsac.
pirvel portretad mainc jokonda iTvleba, xom?
ki.
ramden xanSi daxatao leonardom, ras amboben?
iago daiRala. unda gavugoT, mas axla yvelaferze metad
did mxatvarTa portretze muSaobis dro ainteresebs.
aravin icis. iqneb erTi welic moandoma.
aRar yofila saSveli, iagom amoioxra.
portretis xatva, ra aris, ici, batono iago? SeiZleba uceb miagno imas, mTavars, SeiZleba didxans ver
ipovo. fsiqologiaa mTavari. erTbaSad icis movardna
muSaobis dros.
xom SeiZleba, saerTod ver miagno?
aseTi SemTxvevebic yofila, magram iSviaTad, dro
unda yvelafers.
da iagoc Cumdeba. dro ki Zalian nela gadis xatvis
dros. Cven Soris darCes da, doRonaZe gulis siRrmeSi
ukve nanobs, rom axalgazrda mxatvars daukavSirda. sam
saaTs mainc grZeldeba seansi. naxevari saaTi iqiT da
naxevari aqeT es erTi saaTi. ormoci wuTi Tqvi, Tu
ginda, mokled, lamis naxevari dRe dakargulia. esec
ar iyos, iago, me mgoni, mxatvarze ufro metad iRleba. rogori dasajdomia am sicxeSi drafis paltoTi
da Sublze Camofxatuli SlapiT, gaunZrevlad? oflSi
iwureba, magram xmas ar iRebs. seansi rom mTavrdeba,
daoTxili garbis saxlisken. Conguris Tlasac Tavisi
ganwyoba unda. wkriala Conguri sisxam diliT unda
gaiTaloso, ase aswavla iagos cxonebulma mamamisma.
daRlili, gasavaTebuli, nasadilevs rom Caujdeba, ra
Conguri unda gamovides? erTi sityviT, am portretis
gadamkide, Tavis saqmesac CamorCa doRonaZe. agvistos dasawyisSi kulturis sasaxles ocdaxuTi Conguri
186
191
ur wmuno T om a
samocdasamis gavxdi, me rom miyureb, SarSan, a, TerTmet enkenisTves da samocdameoTxes mivyvebi. am xnis
kaci, mogexseneba, xSirad ukan moixedavs xolme da Tavis nabedaural Tu naCanCalev dReebs daakvirdeba. zog
dRes Tvals aaridebs, zogs daviwyebis sudaras gadaafarebs, zogs mtrediviT aafrTxialebs mexsierebis cisTavanze da aRtacebiT SeaCerdeba. ar ginda laparaki,
vici, gaxsenebuli dRe Taflgamoclili fiWasaviTaa
(CvenSi jalas eZaxian) is suni da gemo dakarguli aqvs,
magram mainc oqros fasi aZevs karg mogonebas. vai mas,
vinc Cems xnobamde moyrila da gasaxsenebeli araferi
aqvs. Sen kargad ici, am cxovrebasTan Widili samunaTod ar damimTavrebia. Cemsas vecade mokle da Wrel
wuTisofelSi. `miT, raca minda, ara maqvs, raca maqvs ar
momindebiso~ sulkurTxeuli rusTveli brZanebs. es
sityvebi am bolos dros ufro ganaTlda da aizida CemTvis. saaTiviT moergo Cems mdgomareobas. me is kaci ar
gaxlavar sikvdilis arseboba rom daviwyebia. vici, xval
Tu zeg mec Camovjdebi CemTvis wynarad da Camovyri
krialosanze morCenil, uqaraSoto, mTvlemare dReebs,
magram am bolo dros nametani qeba damiwyes da, cota
ar iyos, Sevfiqriandi. kvira ar gava, ar momakiTxon,
ase, SensaviT kargma biWebma. gamomawyoben, wamasrialeben manqaniT, damayeneben taSagrialebul darbazSi; hai,
Cveni omis da Sromis veteranio, Cveni amSenebelio, Cveni saxelis gamtani da gamjiriTebelio. mxolod mrcxvenia da meti araferi-meTqi, rom giTxra, ar viqnebi marTali; meSinia kidec. Sexvedridan mobrunebuli sarkeSi
vdgavar da Cems Tavs vekiTxebi: `raSia viTom saqme, ras
192
gipireben iovel, miqel-gabrielis sias xom aravin Caxeda da imqveynad xom ar gacileben dafa-zurniT meTqi~.
TvalebSi getyoba, didad ar gjera Cemi. unda mendo,
ZmiSvilo, Cemi saqme ise wavida, marto sityviT SemiZlia
dagarwmuno, rom marTali var. vici, bevrs Tavmdabloba
niRabiviT aqvs afarebuli cxvirpirze. me amas imitom
ki ar giyvebi; rom movkvdebi, SesandobarSi gaixseno, ra
mokrZalebuli kaci iyo, erTxel ase da ase miTxrao. ara,
Seni Wirime. arc ise otrovela var, miamitad mimaCnde da
CemTan cxovrebis sibrZnis gasagebad mosul gulubryvilo devriSad gicqerde. me gana ra sibrZnes veziare, rom
Sen giwilado. meSinia-meTqi qebisa, arc meti arc naklebi. jer erTi; me im zvirTebSi verie, saidanac mSrali ver gamodian. Cemi xelobis kacs mteri umravldeba.
amitom ki ara, `did nadirs rom didi nagazebi hyefen~.
ra didi kaci me viyav, raiaRmaskomis Tavmjdomareobas
ar gaSorebia Cemi kariera, magram, xom ici, roca skamze dagsvams da Sens Tanamkafvelebs cotas mainc maRla
agacilebs cxovrebis karuseli, umaduri da enaWartala
adamianebis msxverplobis ufro meti Sansi gaqvs, vidre
Sublze kocnis da gundrukis kmevisa.
ra juris kacs ar Sevxvedrivar cxovrebaSi. Cem
win vis ra angelozis frTebi ar dausxams eSmas mxrebze da vis ra ofofebi ar aufrenia. kacis cnobaSi ar
Sevcdebio, nuravin daiqadnebs. adamianTa saxecvalebas
sazRvari ara aqvs. Caivlis aTasi qameleoni mexsierebis
kaleidoskopze, magram, am bolo dros, kirile nioraZe
magondeba yvelaze xSirad. SarSan gardaicvala. Cavedi
sofelSi da guliT vitire. Turme imaze metad miyvarda,
vidre megona. kuboSic gabrazebuli iwva, pirmokumuli,
niadag ukmayofilo, gegonebodaT, es-esaa wamodgeba da
yvavebiviT Camwkrivebul WirisufalT SeniSvnebisa da
sayvedurebis koriantelSi gaaxvevso. Tvalwin damidga
Cveni Sexvedrebi, gamaxsenda ramdenjer gavugulisebi13. r. miSvelaZe. t. II
193
var Tavisi pilpiliani sityviT da adgiliani Tu uadgilo wkipurtebiT. mware ena hqonda, magram xatze davificeb, didi keTili guli uZgerda mkerdSi da Cemi
Tavis kmayofili imitomac var, rom kirilesTvis samagiero arasodes gadamixdia. rac SemeZlo, xelic gamimarTavs. nioraZis avyiaobis momCivanisTvis yuri ar
damigdia. ar davmalav, gulze ar mexateboda, magram
yovelTvis vicodi, rom kirile medroveT ar hgavda. igi
swored iseTi iyo, rogoric iyo, Tavisi saxe hqonda. rasac fiqrobda, pirSi getyoda. `SenTan Seni da sxvasTan
sxvisi~ rodi gaxldaT.
kirile nioraZe soflis boloSi, Relis gaRma cxovrobda. Cemze karga xniT ufrosi iyo. ase gasinjeT, omSi
xandazmulobis gamo ar gauwveviaT. Sublgaxsnili iSviaTad minaxavs. bavSvobidanve SiSiTa da moridebiT Sevcqerodi. bogirTan mdgar moRirRic-moqadage kacebSi
rodi Cadgeboda, yunculiT gamoivlida da Tu xasiaTze
ver iyo, gamarjobasac ar ityoda. Cia tanisa gaxldaT,
CvenSi kvaWaWia kacs rom eZaxian iseTi. buscxvirpira,
cxvirkauWa da niadag TvaldaWyetili. zafxulSic Cakecili rezinis Ceqmebi ecva da ukan, qamarSi, mokletara
waldi hqonda gaCrili. diliT xariparia varskvlavs
aaswrebda. rom ar elodi, iseT adgilas gageCiTeboda.
SuadRisas tyidan gamovidoda, mdinaris piras, sip qvebze miyril biWebs erTs dagvxedavda da isev tyes miscemda Tavs. sad daZvreboda, ra undoda saidumloebiT iyo moculi. qorwilSi Tu dapatiJebdnen, TavisTvis kuTxeSi mijdeboda. yanw-WinWilas ar daiklebda, Tavis wils ityoda da imRerebda kidec. uecrad, TiTqos
raRac gaaxsendao, wamoxteboda da wavidoda. mTvrali
da fexareuli aravis unaxavs. sipi qvasaviT Sekruli da
Cakiruli iyo. kenWsac ver moafSvnidi da mouryevdi.
maxsovs, jaridan axaldabrunebuli Cems ezoSi mors
vTlidi. odis dawyebas vapirebdi da sakoWe Telas
194
Sen ra SuaSi xar. Sen ra ici xidis. me im jibgirebTan maqvs saqme, Senc rom gatyueben da qveyanasac. mageni
deixuraven quds da xidze me da Sen unda viaroT.
TqmiT araferi miTqvams, gamovixure kiriles kari da
gadavwyvite, fexi aRarasodes damedga mis ezoSi.
raiaRmaskomis Tavmjdomared rom gadamiyvanes, mesame
dRes momakiTxa. kabinetSi Semoalaja. joxi kuTxeSi miayuda da, arc ambavi arc xabari, pirdapir Wkuis rigeba
damiwyo:
TavSi ar agivardes. sxvas rom jobixar, ar unda
laparaki, mara qveynis Tvalad nu warmoidgen Tavs. sufTa
kaci xar, mara unda icode, xalxis riarias didad ver
Secvli. marilis gaiafeba marto Senze araa damokidebuli, mTlad zevidan Tu raRacebi ar daiwyo. Sens keTil
qiCmaCs Senive mtrebi mrudsaqmobad CagiTvlian, amisTvisac mzad iyavi. nela da Wkvianad miyevi saqmes.
piris gaReba ar macala, joxs xeli daavlo da karisken
garakunda.
mogexseneba, karga xani davyavi raiaRmaskomis Tavmjdomared. Sen ici, Znel dros momiwia Tavmjdomareobam.
dRe da Rames vasworebdi, raTa ukuRmaSetrialebuli
borbali waRma damebrunebina, qveynad marTali samarTali gameCina, wyalwaRebulisTvis xeli gamewvdina, imeddakargulisTvis rwmena STamenerga.
ra gavakeTe da ra ver SevZeli, madloba RmerTs, Cem
Semdeg mosulni umrwemesni kargad xedaven. cudad
rom ar davmaSvralvar, esec faqtia, welgamarTulad
SemiZlia soflad viaro, xalxs TvalebSi Sevxedo esec
ar gaxlavT patara saqme.
sityvam gamityua. maRalfardovnebidan gulubryvilobamde, vici, erTi nabijia. gatyob, nioraZis ambavi
ufro gainteresebs da axlave mogaxseneb.
raiaRmaskomSi xuTi weli ise davamrgvale, kirile ar
gamomcxadebia. vifiqre, davaviwydi-meTqi da simarTle
197
da ver mivedi, TviTon ar gadmodga nabiji Cemken. mogexsenebaT, yvela Cvens wil saqmeebSi varT Cafluli da
kirile mimrCa ganze. daviwyebiT ki, giTxari, misi ar
iyos, arasodes damviwynia.
samocis rom Sevsruldi da Cemma sofelma, miuxedavad Cemi winaaRmdegobisa, dabadebis dRis zeimi rom gamimarTa, kirile wina rigSi ijda; daberebuli da gaTeTrebuli, nikapze xels isvamda da gulmosuli miyurebda
tribunasTan, savarZelSi mimjdars. xandaxan krZalviT
gavxedavdi; e mand ar wamodges da rame ar wamoroSosmeTqi. zeimi rom damTavrda, movida, gadamexvia. cremli
edga TvalebSi: `ase ar jobia?~ ramdenjerme gamimeora
da Cemi marjvena karga xans eWira Tavis gamxdar, cisferi xazebiT gaZagrul xelebSi.
ukanasknelad, ukve giTxari, kuboSi vnaxe. mivdeqi
kuTxeSi da vitire. megona, duniaze marto am erTi kacis
winaSe viyavi damnaSave, imiT, rom raRac mainc davakeli
Cemda uneburad.
asea, ZmiSvilo. TafluWiani sityva bevri msmenia, magram, Tu damijereb, am bolo dros kirile magondeba
yvelaze xSirad.
me rom gavmarjvdi da imaze meti gavakeTe, vidre erT
kacs moeTxoveba, axla rom vukvirdebi, kirile nioraZis
bralic aris.
200
d i d i amb av i
ra Tqvi, rogorao? Tavs ver Sevircxveno? ra sircxvili da Tavis moWra eg aris, Tu Zma xar. Sen imis kaci
xar, rom Seni uTxra, qali imisia, rom Tu ar daujda
WkuaSi, uari giTxras. ra moxda mere. daiqca qveyana? Tu
marTla ase Zalian mogwons da ar ityuebi, unda mixvide
da unda uTxra. sami imperatoris princesac rom iyos,
ar unda moerido. bolos da bolos, cuds ras eubnebi,
momwonxar, miyvarxaro, mets xom arafers? ra aris amaSi
cudi? ar arsebobs qali, Cemo imano, gulSi mainc rom ar
gaexardes kacis yuradReba da siyvarulis gamocxadeba.
SeiZleba garegnulad ar Seiferos, piriqiT, zogi ise
Seicxadebs, es ra mkadres, es ra gamibedeso, gegoneba, Weri daaqcies Tavzeo. magram me rom vufiqrdebi,
amasac gangeb akeTebs. aqaoda sxvebmac gaigon, ra qali
var, am kacs Sevuyvardio. gulis siRrmeSi ki mis sixaruls sazRvari ara aqvs. ase es. gulSi ar Caikla meTqi
siyvaruli, amas geubnebi, mets arafers, gamecina, Sen
rom Tqvi, iseTi lamazia, Cemgan siyvarulis axsnas iTakilebs da sasacilod amigdebso. rogor gekadreba magis Tqma. ra moxda, qalia, bolos da bolos, meti xom
araferi. Tu cota mainca aqvs Wkua, kriaxs ar daiwyebs
da miT umetes, sasacilod ar agigdebs. Sen vaJkaci xar
da Wadze dasayolebel SeWamands ki ar Txov, siyvaruls ucxadeb. ra aris aq sasacilo? jer erTi, Wkviani
qali kacis Sesaxedaobas did yuradRebas ar aqcevs da
asec rom iyos, ra gaqvs dasawuni. mSvenieri biWi xar. eg
aris, yurebi gaqvs cota farTe, magram patara, moxuWul
yurebs, zogierTs rom aqvs, kidev eg sjobia, damijere.
Semxede, apolon belveders rom ar vgavar, dameTanx201
cota xans videqi mis karze, bolos, imedi rom gadamewura, CamovfSlatundi Zirs da mivweqi Cems loginze. meore dRes erTi-orjer ise mwyralad Semomxeda, gamikvirda, saidan icis, rom me vukakunebdi-meTqi.
RamiT, isev im dros, TerTmet saaTze mivukakune. isev
is laparaki, Sen xar Cemi batoni. ra dagiSavdebaT, erTi
wamiT gaaReT, damenaxveT, rogori xarT, sxva araferi
minda-meTqi. mexveweba, memudareba, wadiT, daiZineT, batono bagrat, ver gagiRebT kars, bavSvebs nu miRviZebT,
Zlivs CavaZineo. rom ar moveSvi, muqaraze gadavida, xval
sastumros direqtors Sevatyobineb am ambavs, bolos da
bolos, vin ggonivarT me da, sad ggoniaT Tavio. sadireqtoros arafers vaSaveb, qalbatono, mimarTeT visac
gindaT, nuTu imden pativs ar scemT adamians, iqneb erTi
Wiqa wyali minda wamlisTvis, iqneb vkvdebi kaci, ar unda
gaaRoT kari-meTqi? bolos da bolos arc Cven varT mTlad dakargulebi, Cemi wre da naTesaoba rom CamogiTvalo, gagikvirdeba-meTqi. arao, principis gulisTvis
ar gagiRebo. arc mesame dRes gamiRo kari. meoTxe dRes
Cveulebrivze ufro didxans velaparake. vkvdebi, Se
qalo, ra gaxda Seni danaxva-meTqi. nu geSinia, ar gavxar
momakvdavso. dRisiT xom mxedav, ar gyofniso? RamiT
sxva aris-meTqi. xuligani miwoda, moSordi axla karebs,
Torem vikivlebo. xmaze vatyobdi, ar ikivlebda. mieCvia
ukve Cems mosvlas. bavSvebs adre aZinebda da melodeboda, rodis davakakunebdi, SemomiSvi, kuTxeSi mivdgebi,
Senken fexs ar gadmovdgam, aq xalxi midi-modis, ratom
unda iWoravos enaaqavebulma damsvenebelma-meTqi. am
sityvebma imoqmedes, Tu saerTod gatyda misi moTmineba, eg ki iyo; moica xalaTs movicvam da gavaRebo. ise
gavTamamdi, kinaRam wamomcda; iyavi mase, Ramis perangSi, Sinaurulad-meTqi. gamiRo kari. im Rames, marTlac,
kuTxeSi mivdeqi da fanjarasTan mdgars veCurCulebodi
daaxloebiT erT saaTs. raRac sisuleleebs vuyvebodi,
204
gram icode, qalTan, Zmao, sijiute xandaxan kargi iaraRia. unda daarwmuno, rom uimisod ar SegiZlia. Tanac,
Tu es namdvilad ase ar aris, verafriT ver daarwmuneb.
qalebi siyalbes raRac gasaocari, qaluri intuiciiT
grZnoben. ra SeiZleba davarqvaT am ambavs, siyvaruli?
Cemi mxriv iqneb ho, magram qalis mxriv araviTar SemTxvevaSi. roca Cemma grZnobam qalis gonebaSi gaiara,
ukve gvian iyo. magram man mainc ipova Tavis TavSi Zala,
droze gamofxizlda da momSorda. ratom mipasuxa? ratom ahyva Cems sijiutes? igi normaluri qali gaxlavT
da mis arsebaSi swored im mTvlemare sulma gaiRviZa,
kacobriobas rom amravlebda im aTaseuli wlebis winaT, sanam aseTi Wkvianebi da azrianebi gavxdebodiT.
amitomac Cems warmodgenaSi xom wmindan qalad darCa is
qali, arc sxvas yurCev misi saqcielis xelaRebiT gansjas, radganac mTel am istoriaSi brali Tu visme miuZRvis, isev da isev me. qali ki mainc qalia, Zmobilo.
Sen ki dagijinia, uari rom miTxras, xom Sevrcxvi,
xom momeWra Tavio. ar daijero, eg ambavi. uaris SemTxvevaSic did saqmes akeTeb, icode. Sens kacobas amtkiceb da qalsac agrZnobineb rom qalia, im Suqs mihfen
siyvarulisas, romlis gareSec qali ar qalobs. oRond
kidev erTxel gafrTxileb gulwrfeli unda iyo. Tu
am saqmeze waxval, marTla unda giyvardes.
rac Seexeba Sesaxedaobas, eg eWvi amoiRe gulidan. Sen
mamakaci xar, morCa da gaTavda. Wkviani qali muStris
TvaliT ar gazomavs Sens mixvra-moxvras. didi ambavi
yurebi gaqvs didi, daiqca qveyana?
206
f i li mon T e T r i y v a v i
rogorc sxvebi muSaobdnen, ise vmuSaobdi mec. rom
giTxra, Tavs vaklavdi saqmesTqva, tyuili iqneba. es
saxarato Carxi, es momgondalocvili, moZvelda Tu ar
moZvelda, sxvebma arkvion. CemTvis vargisicaa, gamomdgaric da Zveli ZmakaciviT gamoimasqnebulic. sxvagan
sxvanairadaa, magram am Cvens qarxanaSi verc CamorCebi
temps da verc win gaxtundebi maincdamainc, amwyob saamqros rac sWirdeba, imden detals gamoWri, haeris
tumbos rkinis sacobebs vamzadebT, TviTon RerZi da
foladis burTulebi gamzadebuli modis. didi didi,
ormocdaaTi cali gamoCarxo zedmeti. meti arcaa saWiro
da verc moaswreb. is ormocdaaTic zogi saTadarigoa
da zogi xvalindeli saqmis win wasagdebad. welebze rom
daidga fexi, gadadva Tavi da orasi zedmeti (zegegmiTs
eZaxian) sacobi gamoWra. jer erTi, masalas vin mogcems,
nametani wuwuraqobiT da afTiaquri muSaobiT (ekonomias eZaxian, mara rkinaa mainc, rac ar unda iyos) ha, ha
oci sacobis rkina dagrCes da masalac rom iSovo, sad
unda daawyo gamzadebuli sacobebi? amwyobs ramdenic
sWirdeba, imdeni miaqvs. xvewniT, SeiZleba, erTi urikac
gaatano. es aris da es. arc amwyob saamqros aqvs Tavisufali adgili Tavze sayrelad. xvdebi axla raSia saqme?
amitom ar mjera xandaxan gazeTSi rom daiwereba: esa da
es xarati ama da am wlis angariSSi muSaobso. CvenTan
ver imuSaveb momavali wlebis angariSSi, saqme ar gagiSvebs da sxvagan, albaT, sxvanairadaa.
eqvsi klasi maqvs me ganaTleba da ager SarSanwin ormocdaeqvsi wlis kacs profteqnikuri damamTavrebines.
sad mecala iqana sasiarulod. mivedi, rom ar mogatyuo,
207
209
oTxSabaTs unda misuliyavi Tormet saaTze da proeqtebi gadagvekiTxa, yvelas cal-calke Cven-Cven tyavis
saqaRaldeSi gvqonda proeqtebi. es oTxSabaTi, xuTSabaTobiT centrjgufis sxdomebia, mogexseneba, TerTmet
saaTze rom daiwyeba, eqvsze Tu damTavrda, madlobeli
unda iyo. es Seni oTxSabaTi da xuTSabaTi. paraskevobiT
miReba aqvs sanaZes da Cvenc iq unda vijdeT jgufis
wevrebi, gvavalebs raRacas, gvekiTxeba Cemo batono. me
piradad ras mavalebda da ras mekiTxeboda, amas giambob,
mara yovel SemTxvevaSi paraskevobiT kai oTx-xuT saaTs
vijeqi mis kabinetSi. esec Seni oTxSabaTi, xuTSabaTi
da paraskevi. samSabaTobiT komisiebis sxdomebia, yvela
komisia TavTavisTvis TaTbirobs. me SromiTi pirobebis
komisiaSi gaxldi da yvelaze didi riaria swored Cveni
komisiis sxdomebze iyo. rom gavsavaTdebodiT, vwyvetdiT sxdomas meqanikurad da Semdegi samSabaTisTvis
gadagvqonda. ra guli da janmrTeloba gauZlebda cxra
saaTs jajRans, Cemo. darCa orSabaTi, xom? orSabaTs
gasvlis dReebi gvqonda. CavsxdebodiT manqanebSi da
sanaZes mivyvebodiT obieqtebze. `aba ravaa saqme, aba,
xvaxvaraferi giWirT, moumateT tempso~ sxvapasxupiT
miayrida sanaZe, `kargad varT, movumatebT xvalidan
tempso~, upasuxebdnen maspinZlebi. mere saxeldaxelo
pur-marili fexze da gavrbodiT sxva obieqtisken. orSabaTs oTxi-xuTi obieqtis naxva da miTiTebebis micema
mainc unda mogveswro, axla miTxari, qarxanaSi misvlis
dro damrCeboda? Sen ar momikvde. sad muSaobo, kacs
rom ekiTxa maSin, davibneodi. vmuSaobdi? muSaoba erqva
amas? ra vici. sxvebis TvalSi, albaT, ho.
centrjgufis sxdomebi ase tardeboda: sakiTxis gamo
gamoZaxebulebs Semoiyvandnen, Caamwkrivebdnen kedelTan da visac sakiTxi gamohqonda, is kiTxulobda proeqts. gamoZaxebulebi, umetes SemTxvevaSi, Cumad iyvnen.
Tu rames hkiTxavdi, gipasuxebdnen, Tu ara da sdumdnen.
212
amaswinaT zurabia ClaiZe damxvda saxlSi. Cemi colis gare biZaSvilia zurabia. cota ar iyos, naklebi
gamevida. ise, ki araferi eSleba, mara rom SeekiTxebi
rames, uceb ver gpasuxobs, dro Wirdeba. erTi sityviT, damxvda da Sen unda miSvelovo, meubneba. didi
kaci xar Turme, centrjgufSi ourCevixar da miitane
es Cemi ambavi, sadac saWiroa, sanam ubedureba moxdebodeso. didi Zneli saqme araferi zurabia plastmasis samarileebs akeTebs Turme da wyali deniT Tbebao.
xandaxan deni epareba wyals da meSinia xelis Cayofao.
arada wyalTan maqvs saqme, xan mza samarile Cagivardeba,
xan detalia Sesacvlelio. wesiT Cvens saamqroSi wyali
gaziT unda Tbebodeso. erTi darekva unda direqtors
maqedan da saaTis ambavia, saamqros gazze gadaerTebao.
ki, Cemo zuria, gagikeTeb mag saqmes, meti ra moxelevarTqva, davpirdi.
meore xuTSabaTs, sxdoma rom mTavrdeboda, sityva
viTxove, gaukvirda sanaZes, magram codvas ver davideb,
uari ar uTqvams, aba, baton filimons movusminoT, axla
yuradRebiTo, gamoacxada.
avdeqi da vTqvi, xalxi daRlilia-meTqi da bevri mikibmokibva ar damiwyia. `zurabia ClaiZe, Tqven arc erTs ar
gecodinebaT, plastmasis samarileebis ostatia-meTqi.
samSabaTs iyo CemTan da SemomCivla, wyalSi deni gadis da Tu rame ar vuSveleT, erT dRes daaoblebs oTx
Svils-meTqi~. jer gaisusnen. mere viRacam mkiTxa; `ra
moxelea eg Seni zurabia, ver movkari yurio~. rom avuxseni, plastmasis samarileebs akeTebs-meTqi, jer sanaZe
aZigZigda da mere aTivem iseTi sicili atexa, fanjrebi zanzarebda. Tu romelime suls moiTqvamda, cremls
moiwmendda, gakvirvebisagan gaognebuls Semomxedavda
da mkiTxavda amnair sisuleles: `wyalSi dens ra undao~
an `ra xnisaa zurabias umcrosi bavSvi, gagvagebine, Tu
RmerTi gwamso~.
214
216
T anamd e v i
molaparakebis dawyebamde ori saaTiRa rCeba.
cota xans gavivli, muxlebs qars amovaRebineb-meTqi,
magram vin gacala. beberi iaponeli yunculiT momiaxlovda, sam nabijze gamiCerda da Tavi damiqnia.
ohaio! (ohaio iaponurad, `dila mSvidobisa~).
salamze vupasuxe da ganze gavixede ise, rogorc
bevri Tqvengani gaixedavs xolme ucnobis misalmebisas;
xom ar SemeSala, sxvas xom ar esalmebiano. igi weRanve
SevniSne, kimano miwaze dasTrevda, welSi moxrili, rac
SeeZlo, gamalebiT moabijebda. xelebs yinulze morbenaliviT miiqnevda. daminaxa Tu ara, gvelcemuliviT
gaSeSda, TiTqos raRac unda miTxraso. upeebwyalCamdgari, Zlivsgaxelili Tvalebi vercxliswyaliviT dauxtodnen mi da mo.
etyoba gamocnaureba gadaifiqra. sastumros kars
zurgiT miawva da kidev erTxel SemaTvaliera.
cxela tokioSi.
etiketis erTgul iaponel taqsistebs qudze da TeTr
xelTaTmanebze uari uTqvamT da kargadac moqceulan.
ra eTeTrxelTaTmanebaT am gaganiaSi. mklavCaxveulebi
sxedan da Tvlemen.
mexarbeba maTi. marto azielebs SeuZliaT saaTobiT
isxdnen mumiebiviT, gaunZrevlad. gazeTi raa, gazeTic
ar gaSalon. TiTqmis gamoTiSavs gonebas da zis. Cven ki
usaqmuris da maxaTis andazisa ar iyos, maSinve gamoviZebniT saqmes da Tu veraferi movixelTeT, zooparkis
mgeliviT win da ukan siaruls movyvebiT.
TiTqos abreSumis Wupridan gamoZvrao, iaponeli,
isev afrTxialda Cem win. xelebi muxlebs Camoacila da
CaSavCayviTlebuli kbilebi momanaTa.
217
ohaio.
rasakvirvelia, salami davubrune.
avtomats miwis Txili Camovagdebine, xelisgulze daviyare da Semovbrundi Tu ara, isev wavawydi moxucis
SemkrTal mzeras.
erTxel kidev miido muxlebze xelebi da momesalma.
Tumca, kacma rom Tqvas, raRa welSi moxra undoda, isedac goniosaviT iyo momarTuli.
ra Tqma unda, kidev erTxel Sevaxe nikapi adamis vaSls da iqve, CaixanaSi, brinjaos arwivis qveS, bambukis
savarZelze daveSvi.
iaponeli win gamiCerda da Tavi damiqnia. wamovdeqi,
cota ar iyos, gaRizianebiT da Teatralurad Tayvani
vec, magram Sevatyve, maincdamainc ver mixvda ironias.
SeiZleba Tqvens gverdiT davjde?
dabrZandiT.
kimanos Ria saxeloebi mxrebze gadaigdo, da misi
asakisTvis Seufereblad, mkvircxlad dajda.
Tqven ukve SeukveTeT?
ara, batono.
mwvanes inebebT, albaT.
mwvanes, rasakvirvelia. magram... ratom wuxdebiT?
ori mwvane, hai dozo (hai dozo geTayva) daadevna win Cavlil kelners, marjvena fexs orive xeli amosdo, aswia da marcxena muxlze gadaido.
SegiZliaT, momisminoT? TqvenTan var mosuli.
mapatieT, magram me Tqven ar gicnobT.
marTalia, marTali, TiTqos gaexardao, maxsovrobas nu daemdurebiT. pirvelad vxvdebiT erTmaneTs.
sastumros menejerma icis Cemi gasaWiri da damireka,
rusi Camovidao. giyurebT, russ ar hgevxarT, albaT,
sxva aris-meTqi. menejerisTvis Tqveni qveynidan Camosuli, yvela rusia. Cemi saxelia umemura. micuru umemura.
TqvenTan saTxovari maqvs.
218
brZaneT.
magram, sanam saTxovars getyodeT, cota xans unda
momisminoT, naxevari saaTi mainc, dro Tu gaqvT?
saaTze davixede, Tavi davuqnie.
kelnerma Cai dagvisxa, gagviRima.
moxucma tuCebi gaisvela, Caaxvela da daiwyo:
mapatieT, davberdi, mokled laparaki aRar SemiZlia.
ormoci wlis winandel ambavs giyvebiT. ormocdaxuTSi
tyved Cavvardi. xarbinTan vibrZodiT, kacma rom Tqvas,
tyved Cavardna arc ki gamigia. rva ivnisi iyo. ase cxeloda maSinac. dilis xuT saaTze wamogvagdes da gvibrZanes, ieriSiT wavsuliyaviT. gavrbivarT me da Cemi cxra
amxanagi, sazenito qvemexs mivaTrevdiT. yurisgamxvret
yvirilsa da gniasSi, mtversa da papanaqebaSi gavrbodiT.
ieriSze yviriliT wasvlas xuTi Tve gvavarjiSebdnen.
hoda, vyviriT da win miviwevT. me mgoni, sam saaTs mainc
viZunZuleT. wina aTeuli rom gaCerda, Cvenc SevdeqiT
da qvemexs miveyareT. maTaridan sakes (sake iaponuri
arayi.) moylupva verc ki movaswariT, xma dairxa, tyved
CavvardiTo. zogma Tavi iqve moikla. me, giTxra simarTle, Tavis mokvla ki ara, gulis siRrmeSi kidec gamexarda tyved Cavardna. gagonili mqonda, rusebi tyveebs
ar xvreteno. yvelafers gavuZleb, oRond tyviis SiSi
nu meqneba-meTqi. SeiZleba arc ki daijeroT, gamexarda,
rom CemTvis omi damTavrda. Tqven cimbirSi yofilxarT?
ara.
irkutskis zemoT, sul raRac xuTas kilometrSi
iyo Cveni lageri. cimbiris masStabebiT es didi manZili
arc ki gaxlavT.
lageri Tqven, rasakvirvelia, kinoSic ar ginaxavT. ver
warmogidgeniaT, rogori iqneba. Tavsac nu SeiwuxebT
warmodgeniT, ra saWiroa. saWmeli rusebs maSin TviTon
ar hqondaT, qveyana SimSilobda, CvenTvis ki ara, TavianTi kuWisTvis araferi moeZevebodaT. dRisiT taigaSi
219
mere me momibrunda, wamomayena, mtveri SemomaferTxa, WyantobSi Camiyvana, Waobis wyliT piri mombana, bavSviviT
nikapze Camomawura wyali, Tavi damaxrevina, Tavisi kabis
kalTiT Semiwminda saxe da mkiTxa, ra gqviao. micuru
umemura mqvia-meTqi. gadaixarxara. sul erTia, mainc ver
davimaxsovreb. mokled, `umas~ dagiZaxebo.
ase daiwyo Cveni nacnoboba. moxdenili gogo iyo, jiSiani bedauriviT maRalfexeba. Tma-warb-Rawvebianad TeTri. riazaneli varo, ambobda. ocdaxuTi wlis iyo maSin,
katerina zaxarova. katias veZaxdi. manamdec ramdenjerme
movkari Tvali. lagerSi msaxurobda. sul xuTi-eqvsi
qali iyo lagerSi. katias ra evaleboda, ver getyviT.
xan tyeSi mogvyveboda da ukan dabrunebisas rveulSi
Cvens nomrebs iwerda, xan diliT zedamxedvelebis TandaswrebiT xazze sias amoikiTxavda, xan cocxiT xelSi
vxedavdi ufrosis kabinetis siaxloves da xan sasadiloSi saSka mzareulis gverdiT.
im dRidan katia mfarvel angelozad momevlina. sadac ki Tvals momkravda, Cemsken gamoiqceoda, raRacas
miyveboda, meWikWikeboda, Wkuas marigebda. me, ra Tqma
unda, rusulze mwyralad gaxldiT da arc katiam icoda
iaponuri, magram mSvenivrad gvesmoda erTmaneTis. gamxdar beWebze xels gadamisveamda: `Sen xom vaJkaci xar,
ar waxdeo~, metyoda. yovel mosvlaze Cumad ise, rom sxvebs ar SeemCniaT, jibeSi puris natexs Camidebda, roca
balandaze morigeobda, mets damisxamda da Tvals Camikravda, erTi sityviT, suli momaTqmevina, am qveynisken
momabruna, cocxali rom var, mxolod katias vumadli.
mTelma lagerma icoda Cveni urTierToba da yvelani
`katias iaponels~ meZaxdnen. aba erTi vinmes daveCagre,
maSinve iq gaCndeboda da qoqolas daayrida. maxsovs,
erTxel, didi Cxublewvobia gaimarTa. vin vis urtyamda
da ratom urtyamda, ver gaigebdi. saerTod, lagerSi
Tu Cxubi atyda, mtrisas. sanam ar moivlis mTel lagers
da Tavisas ar moiWams gulSi dagrovili boRma, ver
221
daawynareb; qoriviT Camovarda, `iaponels ar daartyaTo!~ iyvira welze momxvia xelebi, lamis amitaca da
Cxubs gamomarida. ra moCxubari me viqnebodi, gverdebSi
sinaTle gamdioda, erTs wamartyamda vinme TavSi da cxviriT qvafenils maxvnevinebda.
ormocdaxuTi wlis Svidi agvistos saRamo iyo. axlac Tvalwin midgas, barakSi morige Semovida da gixmobeno. samuSaodan axali dabrunebuli viyaviT da narze migdebulebs ganZrevis Tavic aRar gvqonda, magram
gaxarebuli wamovxti, katia iqneba-meTqi. aba, sxva vin
damiZaxebda. SeSis fardulTan idga. mowyenili meCvena.
ra mogivida-meTqi, ar mipasuxa. iqve kedelTan mivdeqiT. `xirosima Tu gagigiao~, mkiTxa. `rogor ara-meTqi~.
SiSiT SemaTvaliera. `Senebi xirosimaSi xom ar cxovrobeno~. `ara, me CrdiloeT iaponiidan var, Cemi sofeli
saporosTanaa, hokaidoSi, ra moxda-meTqi~. amoisunTqa.
ubidan Salis winda amoiRo da xelSi momaCeCa. `guSin
xirosima dabombeso~, miCurCula, mklavebze xeli momiWira, TvalebSi Camxeda da gatrialda. karga xans videqi
windebiT xelSi da bindSi mimavals Sevyurebdi. barakSi rom davbrundi, adamianis feri aRar medo, aravis
araferi ukiTxavs. mTeli Rame gulze mixutebuli mqonda katias moqsovili winda da vtirodi.
amis Semdeg male davSordiT erTmaneTs. im diliT
taigaSi momakiTxa. xelT patara Cemodani eWira. etyoba
irbina, Cqara sunTqavda, guli amovardnaze hqonda. `sxvagan gadavyavarTo~, cremli edga TvalebSi. najaxi xelidan gamivarda, morze daveSvi da mivaCerdi. zedamxedvels sTxova, cotas gavivliTo.
axlac yurSi Camesmis: `uma, radnoi, beregi sebia!~..
usier tevrSi xavsze videqiT, meCveneboda, rom qveyanaze marto davrCi da aravin iyo Cemi gamgebi.
wavida da wavida. metad aRar minaxavs. damSvidobebisas misamarTi damitova, cimbiris ki ara, riazanisa. axali samsaxuris adgili TviTonac ar icoda.
222
ori wlis Semdeg iaponiaSi davbrundi. saqmes movekide. qaRaldis rewvis didi firmis Tavi gaxlavarT.
col-Svilic myavs, rom ityvian, vicxovre, magram ormoci welia Tan damdevs angeloziviT TeTri gogo katerina zaxarova.
dRe ar yofila am xnis ganmavlobaSi, rom ar gamxseneboda. axla, roca sibereSi Sevedi, ufro xSirad
mecxadeba ZilSic da RviZilSic.
Tqven pirveli ara xarT, visac am ambavs vuyvebi, magram jer veravin damexmara.
SarSanwin gemis kapitans gavatane misamarTi da oTx
TveSi werilic miviRe, riazanSi am misamarTze katia zaxarova ar cxovrobs da arc axlomaxlo aravinaa misi
mcnobelio.
iqneb rogorme moaxerxoT da gazeTSi gamoaqveynoT,
iqneb cocxalia. me minda Tavisi jalabianad iaponiaSi
moviwvio.
mSvidobisaTvis brZola axla Cvens qveyanaSi modaSia. me vici `mSvidobisaTvis bevr mebrZols~ Svidi kaci
mainc hyavs mokluli, katia ki sufTa iyo da sakuras
yvaviliviT manaTobeli. igi ar SeiZleboda daRupuliyo, katia ar daikargeboda wuTisoflis am uTavbolo
brunvaSi, me mjera.
xom ara gwyinT, Zvirfaso stumaro, am Zneli TxovniT
rom gawuxebT? sasacilod xom ar geCvenebaT, rom erTi
axirebuli, beberi iaponeli dedamiwis zurgze gafacicebiT daeZebs ormoci wlis winandel gogos katerina zaxarovas?
wuTisofeli Zalian moklea imisaTvis, raTa Seni
cxovrebis gzaze naTlis svetad daSvebuli saxeebi
dagaviwydes.
223
mr av alc olSv i l ia n i
Sen ramdenis xar?
ocdaerTis.
ocdaerTis xar, babaia, Sen da ar ici jer, rom gaizrdebi kidev mets, mere gaigeb, cxovreba TviTon gaswavlis, rom axalgacnobil kacTan laparakSi cota meti
sifrTxilea saWiro. sifrTxile hqvia Tu, ra hqvia imas,
zoma?
zomiereba.
ho, baba. sityvaze geubnebi, magaliTad, isic araa
miRebuli kacs hkiTxo colSviliani aris Tu ara. es
igivea qals hkiTxo, ramdeni wlis xaro. araa lamazi.
lamazi ki ara, sxva raRacas eZaxian amas.
taqtiani.
vo, vo! marTalia, taqtiani araa Torem, ise qveyana
ki ar iqceva, Cemo, a meoTxed damaviwyda axla Seni saxeli.
ervandi.
Cemo ervandi. samocdaSvidi weli araferi ar ariso, weRan rom Tqvi, ar yofila? saxeli maviwydeboda ki
ara, gaqanebuli matareblidan vimaxsovrebdi adamianis
saxes. araferi Zneli saxeli Sen ar gaqvs. ervandi qveyanas hqvia dRes. magram xom xedav, meoTxejer gekiTxebi
saxels. asea, biZia, es. sad varT?
pervomaiskaia aweria.
jer sadaa rostovi. rostovSi damxvdebian me. aq
amovlen pirdapir. gagebuli eqnebaT, rom movdivar.
magnebs rames gamoapareb? Sen vin gerCis rames, mara
laparakSi maincdamainc nu Caerevi. sxva xalxia, Cemo
ervandi. ar gewyinos, ver agixsni yvelafers. studenti
224
varo, rom miTxari gamexarda. e, mag saqmea yvelaze naRdi saqme. mag saqmes gauxdi muyaiTad. axla rasac iswavli da aiReb Seni maswavleblebisagan, is SegrCeba. Wkua
Tavis droze ginda kacs.
beWbrtyeli, maRali kacia. TeTryirmiza, TeTrgvremani. warbebs qvemoT saxe da xel-mklavebi aqvs mxolod
Jangisferi. etyoba, quds ar iSorebs da moklesaxeloiani kvarTi uyvars. TeTrbalanmodebul mxar-beWze
tatuirebis garCeva Wirs, magram Tu Zalian dainteresdebiT, melnisferi warwerebidan SeityobT, rom Cemi
Tanamgzavri `aRmerTebs mSobel dedas~ da Tvlis rom
`Seni saflavis qva mxolod Sen unda gaTalo~. oTxma Cahalstuxebulma axalgazrda kacma amoacila. generlis
gasvenebaze ordenebi rom miaqvT, ise mohqondaT misi
bargi. mowiwebiT gamoemSvidobnen. vagonis gamcilebel lekis qals jibeSi aTmaneTiani CaukuWes, sawolis
dalageb-dasufTaveba da Cai ar moakloo. yovel did
sadgurze sanovagiani CanTiT xvdeba TiTo-orola kaci.
me fanjarasTan vdgebi da gamvlelT vaTvaliereb. raSi
mainteresebs, raze saubroben. cota xans iputuneben da
mere damxvedrni manam uqneven xels, sanam baqanze kacis
garCeva SeiZleba. yvelafers ver agixsnio, ra axsna minda. isedac vxvdebi, vinc aris. erTi suli maqvs, vuTxra,
rom bavSvoba swored misi profesiis xalxSi maqvs
gatarebuli da erTi-ori iseTi mezobeli davusaxelo,
romelTac ar SeiZleba, ar icnobdes. am xnis kacs xaTrs
ver vutex, ara da ise xSirad ambobs, TiToc davkraTo,
rom aryisgan yeli mewvis da gulze mZmaravs.
raxan mkiTxe, unda giTxra, Torem me TviTon arafriT
Camovagdebdi am laparaks. ra mosayoli da salaparakoa magaliTad. ramdeni kacicaa qveyanaze, imdennairi
cxovrebaa da aravisi saqme araa, WiSkris SigniT ra trialebs. ojaxi ubeduri saqmea. aravis egonos advili mosawyobi ojaxis saqme. SeiZleba sofels alagebdes kaci,
15. r. miSvelaZe. t. II
225
SeiZleba Senze mondobili, SeniT gatacebuli qalis daufasebloba? meti ra var, bolos da bolos.
Cems cxovrebas rom ikiTxavs vinme, didi meqalie kaci
vCanvar albaT. arc iseTi susti var me Ziki kakaCia,
qalma rom Tavgza amibnios da arc iseTi mususi var
zogierTi romaa a, qalebs rom gaixdis mTavar saqmed.
damuSavebuli aqvT magnairebs sxvadasxva xasiaTis qalis
dabmis, aTasnairi meTodi. dabmas eZaxian Tu ra hqvia
imas?
gamoWera.
gamoWera davarqvaT, Tu ginda. ucnob qals daelaparakebian, mTlad ucnobs, da ras etyvian, vin icis,
eSmaki, aT wuTSi gamoibamen qamarze. arseboben ki aseTi
kacebi, mec bevrs vicnob. raRaca muRami ician, niZlavs
Camovlen, Tu ginda, SenTan, koloniis ufrosis coli
moiyvana erTma SuaRamisas. revolverian qmars aacala
sawolidan. patimari iyo a, ubralo CemsaviT. me ar var
magis kaci. ar maxsovs gavgiJebuliyo qalisTvis da sdevna damewyos. interesiani romaa zogierTi, es qali minda
maincdamainco da Tavs rom ar dazogavs, ar vgavar iseT
kacebs. giTxari misi ar iyos, qali qalia CemTvis. erTia
yvela. ranairic xar Sen, imnairia Seni colic. arc meti,
arc naklebi.
sad gveCqareba da raki ase gainteresebs mogiyvebi
oTxive colis ambavs. Sen TviTon iangariSe mere SenTvis.
erTs getyvi marto, Svilebze gadamkvdari mama var me. a,
am bargs xom xedav, ori nifxvis meti Cemi araferi araa
Sig, colSvilisaTvis da SviliSvilebisTvis,. nametnavad SviliSvilebisTvis, mimaqvs es gaZeZgvili Cemodnebi. ase davdivar oTxive colTan datvirTuli. mainc ar
vuyvarvar mag ojaxqorebs. oxeri xar, oxerio, uyvarT
Tqma. vxumrob, siyvaruliT rogor ar vuyvarvar, mara
sxva aris qmari rom dReRame saxlSi gyavs da ase weliwadSi ori kviriT, stumariviT, mosuli qmris da mamis
228
235
kos mos Si
kosmodromi.
avtobusidan orma kosmonavtma Camoabija da taSis
grialSi gaemarTnen cisken aSverili, uzarmazari raketisken. midiodnen mxardamxar. moxdenilad-meTqi, rom
giTxraT, tyuili iqneba; amis didi survilic rom hqonodaT, skafandari saSualebas ar miscemdaT. fexebs gangan
dgamdnen. kidev kargi, sastarto adgilidan axlos gaCerda avtobusi, Torem SemarTuli xelebiT didxans ver
ivlidnen, foladis milebiTa da xelsawyo-aparatebiT
dazuzRuli saxelo asawevad mZime gaxlavT.
ceremoniali damTavrda. miwaze dasarCenebma pataki Caibares. Ronierma asistentebma skafandris Tavsaburavebi ukanasknelad, saimedod daaRrWiales da kosmonavtebi kibes auyvnen.
kabinaSi griloda, magram orkestris saamo grgvinvaquxili aqac aRwevda. wamiT yvelaferi miwynarda da mikrofonSi mTavari konstruqtoris nacnobi xma gaisma.
buxuti, Citia, rava ari saqme?
nelTbilad! lamis erTxmad wamoiZaxes kosmonavtebma.
skafandri xvarsad giWerT?
morgebuli gvaq maCvis tyaviviT, buxutim Citias
magivradac upasuxa.
xom gaxsovsken yvelaferi? ar momWraT Tavi.
ar ginda laparaki Citias xma iyo.
xvar geSiniaT?
rais gveSinia, buxutim marjvena skafandriani
fexi fiziologiuri saWiroebis TeTr, qaTqaTa danadgars gadaado da gaizmora.
236
kai vqeniT, es `lebarde~ rom wamoviReT miixedmoixeda. gasaxsneli arsad Cans maqiT?
Citiam ujra gamoswia, karga xans aTvaliera da yrud
amoilaparaka.
aq ar aris. sadme iqneba, ar SeiZleba daviwyebodaT,
momeci aqeT.
boTli gamoarTva, daaxloebiT muclis qvemoT, skafandris Rilaks Camohkra da abuJbuJebuli `lebarde~
xomaldis meTaurs daubruna.
buxutim Werze monanave Wiqas Seavlo Tvali.
sad gafrenila, es upatrono.
rai!
Wiqa.
ar damiwyo axla Wiqa da fuJeri aqana. boTliT ver
dalev, Tu gwyuria?
nu ici uSno laparaki. ratom ver davlev, mara wesi
wesia.
giganturi bus Tavis msgavsi Tavsaburavebi orivem
guldagul moixsnes da uwonadobas rom ar gaecurebina,
savarZelTan, gverdiT, lokatoris RvedebTan daikides.
`Tavi~ rac ufro axlos gaqvs, ukeTesiao ixumra
Citiam.
erTxans iluminatorebs miaWiWindnen, magram male
moswyindaT muqlurji, usasrulo, usicocxlo sivrcis
Tvaliereba. qvemoT dedamiwas iisferi burusi Semoxveoda. saxlebi da, miT umetes, SuSubandebi am simaRlidan ar Canda.
avtobusSi raRacas yvebodi kargs. Tqva Citiam.
buxuti Semobrunda, yuris bibilo moisrisa da maRla
aixeda:
ho, veRar davamTavre, sad gavCerdi? douZaxa Turme
Tomiam Cemma deidaSvilma, im gogos Tavis kabinetSi. Sevida direqtorTan rasakvirvelia, biblioTekari. biblioTekarad muSaoba nunus eqvsi Tvis dawyebuli qonda
238
241
245
c i r ki s mar gal it i
jer xma gavrcelda, saqariaSi cirki Camodiso, mere
afiSebiT aWrelda qalaqi da noembris erT uqaro dRes,
admiral gigiaZis moedanze, erTbaSad aRimarTa aTasfrad morTul-mokazmuli giganturi karavi. raki saqarias cirkis sastumro ar gaaCnia, msaxiobebi sastumro
`argonavtSi~ moaTavses, xolo karvis maxloblad, rionis napiras, gawvrTnil cxovelebs mSvenieri samxece
auSenes. am novelis avtori bodiSis moxdiT xmarobs sityva `samxeces~ im bengaliuri spiloebisa da, Tundac,
tramalis ruxi mglebis mimarT, arenaze gonierebisa da
morCilebis saswaulebs rom axdenen xolme.
cirks sanaxaobas mowyurebuli xalxi miawyda da administracia iZulebuli gaxda SabaT-kviras sami warmodgena daeniSna. Cveni mayurebeli cirkSi ar wava,
Cven Cveni mayurebeli gvyavso, xmamaRla amtkicebda
operis Teatris direqtori, magram gulis siRrmeSi
sakmaoze metad eSinoda im konkurenciisa, saswaulmoqmedTa sanaxaobas cirks rom unda gaewia. asec moxda;
qalaqis sxva kulturul dawesebulebebSi mayurebelTa raodenobam, rogorc kancelariis muSakebi ityvian
xolme, sagrZnoblad iklo. gigiaZis moedanze gvian
Ramemde ar wydeboda orkestris griali da kedlebs
Setyorcnili motocikletis raxraxi. qalaqis biWebma
baRiskididan cirkis siaxloves gadmoinacvles. sagareubno restornebSi xSirad SexvdebodiT sufris TavSi
laRad mjdar cirkis msaxiobs (gansakuTrebul pativSi
klounebi, iluzionistebi da akrobati qalebi iyvnen)
stumrebze monadire, dardimandi imerlebiT garSemortymuls. skolebSi gakveTilebis umizezod gacdenebis
246
ganmavlobaSi upakoevas misTvis erTimeoreze ori sityvac ar uTqvams. jabas eCveneboda, quCaSi rom Sexvedroda, albaT, arc miesalmeboda. simarTle giTxraT, arc
jabas hklavda cirkis programis `mTavar lursmanTan~
gamolaparakebis survili. `ras efeTeba es xalxi? ra
werilobia da gvirgvinobia autydaT. erTi ubralo gogoa. yuradRebiT nametani gaTamamebuli~, ityoda gulSi
da Tavis quCas rom daadgeboda, upakoevaze fiqri mswrafl stovebda. saqariaSi yovel fexis nabijze nacnobi da im nacnobTan dakavSirebuli milioni provinciuli ambavi xvdeboda.
amas winaT, SuadRis warmodgenaze, Tavisi saqmiT
garTul jabas mkerdzemklavebdakrefili upakoeva
SeumCnevlad amoudga kulisebSi gverdiT da sruliad
moulodneli SekiTxva misca:
Tqven coliani xarT?
jaba mobrunda, arenidan gamosrolili kovzi marjveniT ostaturad daiWira da qaliSvilis odnav mowyenil
Tvalebs rom waawyda, cota ar iyos, moWriT da uxeSad
upasuxa:
me mgoni, Cveni samsaxurebrivi urTierTobisTvis
amas mniSvneloba ara aqvs.
upakoevas meti araferi ukiTxavs. xalaTi moicila,
carcis mtvriT savse muyaos yuTSi xelebi Cahyo da
gverdiT Cavlil konferansies sevdianad gauRima. yovel SemTxvevaSi jabas ase moeCvena.
gadioda dReebi. cirki Tavisi cirkuli cxovrebiT
cxovrobda. igi ukve ise Seezarda qalaqs, rom saqarielebs, TiTqos aRarc ki axsovdaT, arsebobda Tu ara
odesme kolxeTis uZvelesi dedaqalaqi ucirkod. aRaravin fiqrobda, rom sami Tvis Semdeg, zustad ToTxmet Tebervals, lomebis Rriali aRar gaaRviZebda III
internacionalis quCis mcxovrebT da gigiaZis moedani
monRolTa gadavlils daemsgavseboda, ulamazesi cir251
rolis TamaSi. Cemma saxelma da silamazem welSi gamwyvita. Tavi SemaZula. es ra cxovrebaa kacebi, TiTqmis uklebliv vnebiT daberili nestoebiT giyureben,
qalebi SuriT.
xom Sen airCie es gza?
ara, jaba, me sxva gza mqonda. erTi bejiTi gogo
viyavi, sportma Cemgan yvelaferi waiRo sanacvlod
cirki damitova. gana marTali ara xar, beds ar unda
vemdurode, magram warmoidgine rogor xdeba? Sen
saxelovani sportsmeni. Sekrebebi, Sejibrebani, presa,
turneebi, sazRvargareT, rogor fiqrob, es triumfi
ramden xans grZeldeba normaluri sportsmenisaTvis?
ha, ha, sam weliwads, an, Tu gnebavs, oTxs. mere daeSvebi Tavqve. jer nakrebidan dagiTxoven, mere Sekrebaze aRar dagiZaxeben. erTbaSad dagiviwyebs presac da
televiziac. da ici, es rodis xdeba? Cems sportSi, magaliTad, sul raRac ocdaoTxi-ocdaxuTi wlis asakSi.
rogor ginda Seurigde im azrs, rom ocdaoTxi wlis
gogo sportisTvis ukve beberi xar. ver warmoidgen, ra
moraluri Tu fsiqologiuri stresia es.
mere?
mere ra. kariera Carixinda. win moCans wviTa da dagviT naSovni mwvrTnelis ramdenime saaTi, an cirki; isic,
cota xniT, forma, ra Tqma unda, iseTi ara, rogoric
sportSi magram aqac saWiroa.
ase mtkivneulad ar unda Sexedo am ambavs, valia,
Torem ufro met mizezs ipovi gulis gasatexad. bolos
da bolos Cveni cxovrebis wess Cven TviTon ar virCevT?
an virCevT, an ara. me mgoni TviTon cxovreba
gvTavazobs da Cven, umetes SemTxvevaSi, brmad mivyvebiT.
Sen brmad mimyols rom ar hgevxar? amdeni xania
giyureb da Sen swored is qali xar, romelic Tavisi
principebiT cxovrobs. Sen aravis nebas ar ixvev Tavze,
254
* * *
7 Tebervals, is is iyo televiziis diqtorma imdRevandeli programa damTavrebulad gamoacxada, rom jaba
wulaZis karze frTxili kakuni gaisma.
valia upakoevas TeTri TavSali Semoexvia, xelSi Cemodani eWira da SemkrTali, darcxvenili, damnaSavesaviT Sehyurebda maspinZels.
movedi. Tqva man da Tavi CaRuna.
...14 Tebervals cirki (rogorc dagegmili iyo) sxva
respublikaSi gaemgzavra sagastrolod. kupeSi, lamazad
fexSekecil mdivan-memanqane gogonas dabeWdili programebis uzarmazari Sekvra edo win. direqtoris gankargulebiT upakoevas gvarisTvis xazi unda gadaesva
da nacvlad bufonaduri sanaxaoba `mxiaruli etli~
Caewera. es nomeri moZvelda da karga xania amoRebuli
iyo programidan, magram axla sxva gamosavali ar hqondaT da isev daabrunes.
valia upakoeva saqariaSi darCa.
256
msax i ob i T ad a namg a l a Z e
nacqafav ambavs, moWoril, moCmaxul ambavs eZaxian
CvenSi. am novelis avtors bevri codva miuZRvis mkiTxvelis winaSe. xSirad Tavis SesaZleblobaSi sruliad
usafuZvlod darwmunebuls, autaneli SeRavaTi miucia
fantaziisTvis. imdeni usabuTo ram daubralebia udanaSaulo adamianebisTvis da imdeni tyuili moublantavs,
rom sircxviliT quCaSi ver unda gamodiodes, magram es
ambavi nacqafavi ar aris da, saerTod, warsulis Secdomebs, samwuxarod, Tumc veRar gamoisyidis, magram r.
miSvelaZe dReidan uars ambobs mxatvruli nawarmoebis
iseT saeWvo komponentebze, rogoric gamonagoni da ganagoni gaxlavT.
msaxiobi Tada namgalaZe kurort buJSi isvenebda. buJSi usagzuro damsveneblebic blomad iyvnen da Tavs
arcTu cudad grZnobdnen, magram Tada sagzurian damsvenebelTa kategorias miekuTvneboda. msaxiobs arc kuWis wyluli awuxebda da arc RviZli hqonda dasnebovnebuli, magram buJSi umizezod rodi Camosula. umTavresi
mizezi, ra Tqma unda, is gaxldaT, rom Tada namgalaZem
zRvis sagzuri ver gaaxerxa. meore (SedarebiT mcire)
mizezi Tadas buJSi yofnisa ki, ar amxelda Torem is iyo,
rom msaxiob namgalaZes wonaSi unda daeklo. ormocdaoTxi wlis niWier Tadas Seyvarebuli biWebis rolebs
veRar aZlevdnen Tavisi karga moweuli Ripisa da nikaps
Camoyolebuli samkeca Rababis gamo. xolo dramaturgebi ki, TiTqosda jibrSi udganano, piesebs maincdamainc
gamxdar Seyvarebulebze da ufro gamxdar, cxovrebisagan gabrazebul, martoxela mamakacebze sweren. esec
ar iyos, miuxedavad rigiTi msaxiobis sakmaod maRali
17. r. miSvelaZe. t. II
257
sinamdvileSi, mas brwyinvaled hqonda Seswavlili yvela nomenklaturuli safexuri da swored misi administraciuli sifxizlis gamo iyo Tveebis ganmavlobaSi
daketili am sanatoriumSi luqsebi, naxevarluqsebi da
erTadgiliani nomrebi.
marTalia, Tadas oTaxi ufanjro iyo da onkani TiTqmis ar iketeboda, magram samagierod gacivebis saSiSroeba nakleb emuqreboda damsvenebels da onkanis xmauric,
Tu cota liriuli pirovneba iyavi, kldidan mCqefare
nakadulis iluzias qmnida. saerTod, Tada ar iyo sayofacxovrebo problemebze mowuwune kaci da TanameoTaxec mSvenieri Sexvda. ormetriani, Zalian xmeli berikaci, nataneb-urekis gamosvlebis monawile, xelCarTul
brZolaSi dundulebdabeJili aristo kvernaZe momcro
nardiT xelSi diliT gavidoda oTaxidan, gvian RamiT
Semoipareboda, bodiSs moixdida, Tbil sacvlebs (da
mgoni zeda tansacmelsac) Caicvamda da dilamde mRimari saxiT eZina. mTeli dRe Silifad Cacmuli dadioda,
xolo sawolSi lamis sagareod gamowyobils, Cacmuldavarcxnils da yabalaxSemoxveuls eZina.
zorbabeWebiani da xarisTvaleba, naliseburulvaSeba,
erTi SexedviT mouqneli Tada, dafSvnili aguriT moCiTul bilikze modioda. pijaki mxarze gadaedo, magram
ar RiRinebda. drodadro SeCerdeboda, petres cixes
axedavda da pijaks xels Seunacvlebda, Tavze ganuyreli raWuli qudi exura. qudi melot kefasac moxdenilad ufaravda da arc cxeli iyo maincdamainc.
Tvrameti seqtemberi iyo. vaxSmobamde saaT-naxevari
rCeboda. baRSi asakgadacilebuli damsveneblebi jgufjufad mimodiodnen. SedarebiT Senaxuli moxucebi
Cerdebodnen da laRad moarul msaxiobs mravalmniSvnelovnad Sescqerodnen; xom namdvilad is aris, xom ar
gveSlebao. gulmaviwyobiT sneulni ki zedac ar uyurebdnen. isini karga xania TeatrSi aRar dadiodnen. sityva
260
msaxiobi maTTvis mxolod vaso abaSiZes da iuza zardaliSvils ukavSirdeboda. aqa-iq axalgazrdebic daCndnen.
es ukanasknelni rodi daseirnobdnen. gundebad isxdnen
xis skamebze da gauTaveblad icinodnen TavianT martiv,
da moxucTa azriT, saeWvod sasacilo ambebze.
Tada yvelas esalmeboda. icoda, rom salami RvTisa
iyo da ar undoda goneba daeRala am nacrisfer urdoSi
nacnob-ucnobis gamorCeviT. ucnobs rom mivesalmebi,
gulis siRrmeSi mainc gaexardeba, rom ar mivesalmo da
nacnobi aRmoCndes, sad wavide mereo. Tada ori dRis
Camosuli gaxldaT da jer bolomde ver Cabmuliyo
damsveneblis dramatul cxovrebaSi. procedurebze
(kuWisa da nawlavebis gamorecxva, Jangbadis kokteili,
buJis wylis abazana, masaJi, inhalacia...) uari Tqva. namgalaZis xariseburi janmrTelobiT gaocebulma eqimma
Wamamde naxevari saaTiT adre mineraluri wylis daleva, dieta da sufTa haerze seirnoba dauniSna. Rvinos
rom ar davlev da avadmyofi kacis ulufas SevWam, ar
SeiZleba, ar davikloo, fiqrobda Tada da usazRvrod
kmayofili iyo, rom buJSi Camovida.
cxeloda. mtkvargaRma vales matarebeli siCqares
iRebda.
haerSi Semodgomis suni trialebda.
SadrevanTan titlikana biWebi Wylipinebdnen. isini
axla auzis wyliT gagrildebodnen, mere sanatoriumis
ezos kaklebiT ubes daivsebdnen da sanam daraji gamoCndeboda, imave xvreliT gaZvrebodnen quCaSi, saidanac yoveldRe ase moxerxebulad (da rac mTavaria, konspiratiulad) moZvrebodnen.
Tada batono, kai gamarjoba!
namgalaZe swrafad Semobrunda, amas vis vxedavo, daiZaxa da misken gamofrenili sami mamakacidan dawinaurebuls ise gadaexvia, rom gareSe Tvals, SeiZleba, cremli moreoda.
261
ratom ar waxvedi mainc, biZia, gaficeb guliT sayvarels? CaxleCilxmiani mTeli taniT Sebrunda msaxiobisken, razec Seetyo, rom kisers ver abrunebda.
ra vici... raRaca... ver getyviT...
CemsaviT ar mogivides, daiwyo mamiam, am aTi wlis
win, maSin vsvamdi kargad, moyvrebSi Cavedi qesaTubanSi. maqeT kargi Rvino ician. ar mogatyuebT, saqeifod
Cavedi. davlev am samefo Rvinos, Cemo batono, gadavxalisdebiTqva. pirvel dRes gaiSala didebuli sufra
xariskisera saxlikacebs gadavxede; me vTqvi, damaxrCoben RvinoSiTqva da TavpaiJi gavide. ar vsvam, batono,
bevrs, naRvlis buSti ar mivargaTqva. ar damaqcia am
erTma sityvam? Cem gverdiT vincxa ceceliZe ijda, nadiakvnari. me mogarCen, batonovo, naRvlis buSti Tu
gtkiva, wveTi Rvinis daleva ar SeiZleba SenTviso. mova
meriqife, daafarebs es ceceliZe ubeduri Cems Wiqas
xels. ar SeiZleba, amisTvis avadmyofiao. gamiSra
yeli. cota qe SeiZleba, batono, erT-or Wiqas davlev-meTqi, sanebarTvod gamixda saqme. araviTar SemTxvevaSio, mpatronobs ceceliZe. erTi sityviT, im Rames
iqeifes, iRadaves sxvebma da am CemTvis gaSlil purmarilze me qe vijeqi bolomde mSralad. Turme jer sad
xar. meore dilas ceceliZem erTi tomara balaxbulaxi
momarTva da Cems maspinZels uTxra, saswrafod mouxarSe es balaxebi, ori vedro wyali daasxi da manamde
ixarSos, sanam sam boTlamde davidodeso. mereo, me momibrunda, TiTo Rvinis Wiqas dalevT, batono, samjer
dReSi da erT kviraSi naRvlis buSti viTomc ar gqoniaTo. ras izam? xom ar etyvi am darbaisel kacs, wuxelis
tyvili vTqvi, araferi mawuxebsTqva. raRa gavagrZelo,
erT kviras ar momcilebia ceceliZe. gamWyipa wamliT.
sufraze gverdidan ar mcildeboda. Rvinis gemoc ar
gamasinja. jer xels afarebda Cems Wiqas, mere sul amarTmevda da ganze gadadgamda. davitanje kaci. wamos266
* * *
is dRe da is dRe, msaxiobi Tada namgalaZe kurort
buJSi fxizeli aravis unaxavs.
qeifSi da `oxoxoiaSi~ gaatara sagzuriT gaTvaliswinebuli ocdaeqvsi dRidan ocdaoTxi.
gamomgzavrebis win yovel SemTxvevisTvis aiwona. daklebuli, ra Tqma unda, ar gaxldaT, magram, misda gasaocrad, arc momatebuli iyo maincdamainc.
268
d e d ofli s mi s i a
maRal, CaCuqurTm-CaxuWuWebul karebSi msaxuri rom
gamoCnda, mweralma Savliem pariki yurebTan Camoiwia,
yelsaxvevi gaiswora, Salis TeTri windebi muxlebszemoT amoqaCa da misken gaabija.
musie, dedofali gelodebaT.
sul raRac Svidiode karis gavlis Semdeg mwerali
dedofal Jozefinas kabinetSi aRmoCnda. cisferTvaleba vnebiannestoebian qals gvirgviniviT edga Tavze
ferflisferi kowoli. lomisTavebian, Sav sawer magidasTan ijda, stumars daRlili saxiT gamoxeda da skamze miuTiTa.
mweralma jer mwvanexaverdgadakrul savarZels daxeda, madloba moixada, dajda da fexi-fexze gadaiwyo, magram maSinve mixvda, rom napoleonis TanamecxedresTan
zedmet siTamames iCenda. Secdomis gamosasworeblad
wamodga da undoda oriode sityva fexze damdgars
eTqva, magram qalbaton Jozefinas TeTrxelTaTmaniani
xeli majaSi nazad amoZravda da Savlie morcxvad Camojda savarZlis kideze.
uRrmes madlobas mogaxsenebT miRebisaTvis, dedofalo. me mwerali Savlie gaxlavarT. mcire novelebs da
vodevilebs vwer parizis sagareubno TeatrebisaTvis.
Cemi gvari, albaT, arafers geubnebaT.
ratom?
cnobili mwerali ar gaxlavarT. CemTvis vcodvilob. ar vici, ra gamova.
zedmeti Tavmdabloba ironiis forma xom ar aris,
mowyaleo xelmwifev. sakmaod cnobili kaci xarT da
amas winaT `merkure de franseSi~ dabeWdili Tqveni Txzulebac kargad maxsovs.
269
gmadlobT, dedofalo.
Tu ar vcdebi, imperatorsac kargad moexseneba
Tqveni nawerebis Sesaxeb.
swored magis gamo geaxeliT. am erTi kviris win
fuSes agenti mosula redaqciaSi da ganucxadebia: imperatoris nebiT Savlies saxeli aRar gaWaWandes TqvenTan, Torem Jurnals davxuravT da redaqtors samarTalSi mivcemTo.
ratomao?
mizezi sakmaod martivia. musie taleiranma damasmina SarSan, TiTqos me burbonTa damqaSi viyo da Cems
nawerebSi napoleonis politikas cinikurad vixseniebde.
xom ar geCvenebaT, musie, rom Tqvens am naTqvamSi imperatori arcTu saxarbielod gamoiyureba. veWvob taleiranis CagonebiTRa irwmunos Tqveni opozicioneroba. miT umetes, rom napoleons sakmaoze ufro maxvili
Tvali aqvs da `merkure de fransec~, RvTis wyalobiT,
didi tiraJiT gamodis.
mapatieT kadniereba, magram didkacni qebas iolad
iviwyeben, xolo avi sityva Svid weliwads axsovT. sakmarisia Cems nawerebs eWvis TvaliT Sevxedo da meve aRmovaCen Cems TavSi safrangeTis mters da qristes fexis
mkvnetels.
gana literatura ase macdunebelia, musie?
CemTvis diaxac ara, dedofalo, magram diletantebi xom sxvis TvalSi dires aRmoaCenen xolme.
musie...
mapatieT, iqneb Tavidanve damezustebina Cemi vizitis mizezi. Tqven, albaT, miCveuli xarT mTxovnelTa
mudariT savse saxeebs da akankalebul ybebs. me TqvenTan saTxovariT ar movsulvar.
?!
sasaubrod movedi. me minda imperatoris Rirseulma meuRlem icodes erTi ubralo frangi mwerlis azri
napoleonze.
270
mogismenT, musie. mxolod im SemTxvevaSi, Tu Tqveni azri, Tqvensave sazianod, Seuracxmyofeli ar iqneba
bonapartesTvis.
RmerTma damifaros. me mxolod Cems mokrZalebul
azrs mogaxsenebT. weliwadia imperatoris nebiT da
fuSes xeldasxmiT parizis oficialurma gazeTebma
Cems lanZRva-ginebas mihyves xeli. amomiCemes da yovel
Cems nawarmoebs zoilis kritikis qarcecxlSi atareben.
`napoleonis triumfis verdamnaxavi, ganze ganmdgari
kaci~, ase miwodeben msubuqxeliani Jurnalistebi. aRarc ki vTvli axla saWirod, mogaxsenoT, rom me pirveli
mivesalme napoleonis gaimperatorebasac da dResac mis
razmSi myofad vracx Tavs. Tumca me im mweralTa ricxvs rodi vekuTvni, napoleonis erTgulebaze dReniadag
gulze mjiRis cemiT rom gahyvirian.
mxedvelobaSi vin gyavT?
Tqven ukeT mogexsenebaT. me aq gvarebis dasasaxeleblad ar movsulvar.
napoleons mweralTa Soris hyavs piradi megobrebi
da amas arc malavs.
magram imperatori arc ise didi kacia, siymawvilis
STabeWdilebebze, pirad simpaTiebze maRla dadges da
dafnis gvirgvinTa ganawilebaSi Seuvali obieqturoba
daicvas.
isev dafnis gvirgvinebi. Tu Tqveni saxiT ganawyenebuli didebis maZiebeli laparakobs, mosawyeni xarT, musie.
gemudarebiT, ase nu ifiqrebT, dedofalo. Tu
raime ar minda, es aris swored napoleonis kariskacTa
boZebuli Cin-temlakebi. me vemsaxurebi safrangeTs da
napoleons mxolod imdenad, ramdenadac mas safrangeTisTvis bednierebis motana ZaluZs. Tumc am bolo dros
avi sizmrebi ar masveneben.
gulaxdilad miTxariT. ai, Tqven rom exmeT imperators da TqvenTan megobrobis survili gamoeTqva, uars
ityodiT?
271
273
rom yvela yvela da frangma mwerlebma kargad ician napoleonis Rirsebaca da naklic, kargad brZandebodeT.
naxvamdis, musie. darwmunebuli brZandebodeT
Tqvens davalebas Sevasruleb ise, rogorc frang qals
da napoleonis meuRles misi Sesruleba SeuZlia. napoleonis meuRleobas me xazs imitom vusvam, rom amiT istoriis winaSe boboqari bonapartes gverdiT Cems umweobas vaRiareb.
dedofalma karebamde gamoacila.
zurgsukan veeba karebi rom miixura, Savliem Rrmad
amoisunTqa, dacvarul Sublze abreSumis cxvirsaxoci
moisva da misken momaval ormetrian kariskacs Tvali
Caukra.
* * *
am saubridan erTi kviris Semdeg, 1809 wlis 15 dekembers parizis saimperatoro sasaxleSi napoleonma xeli
moawera safrangeTis kanonier dedofalTan, qalbaton
JozefinasTan ganqorwinebis aqts.
`politikas guli ar gaaCnia, Jozefina, politika mxolod TaviT arsebobs~, es gaxldaT napoleonis
ukanaskneli sityvebi Tavisi, aw yofili Tanamecxedris
mimarT ganqorwinebis mZime wuTebSi naTqvami.
male napoleonma avstriis imperator francis
umrwemesi qaliSvili maria-luiza SeirTo.
amboben, qorwinebis Semdegac xSirad akiTxavdao malmezonis sasaxleSi ganmartoebul Jozefinas.
276
Se r v ud ma c e kv a ar ic is
arc ise grZelia kacis cxovreba da arc ise Zneli,
mofilosofoso mwerlebi rom xataven. Tu SabaTobebs,
demonstraciebs da dasasvenebel saxlebSi gatarebul
dReebs gamoaklebs, Servud abesaZes SeuZlia xatze
daificos, rom am oTaxidan arc gasula. teqnikumdamTavrebuli, ulvaSRinRla biWi movida sanvetsadgurSi
da ise daberda, arcki gaugia. cxovrebas misTvis didi
Widil-jajguri ar SeuTavazebia, Torem ufro daamaxsovrdeboda dro. aTidan eqvsamde zis samorigeoSi.
saqme Tavze sayreli aqvs-meTqi, rom giTxraT, ar viqnebi marTali. gamoZaxebebze eqimebi dadian. gacofebis
maniiT Sepyrobili nevrasteniki Tu SemoaRebs aTasSi
erTxel kars da vinme martoxela beberi madadakargul ZaRls Tu Semoiyvans. esec iSviaTad xdeba. daba
soulSi katebisa da ZaRlebis moSenebiT maincdamainc
Tavs ar iwuxeben. mosawyen saqmed eCvenebaT, moqalaqeni
sxva, ufro naRdi, saqmeebiT arian dakavebuli. xolo,
visac hyavs, RmerTma kargad umyofoT, avad iSviaTad
xdebian. mkiTxveli, albaT, mixvda, rom isev ZaRlebze
da katebzea laparaki. siymawvilidan pirdapir siberis
mSvid yureebs miacura Servudi cxovrebam da amitomac,
rac axsovs, TiTqmis yvelaferi am oTaxTanaa dakavSirebuli. samsaxuris gareTa cxovreba hqonda, rogor
ar hqonda. ori Svili gazarda. oriveni axalCerJkamskis saavtomobilo gigantis mSeneblobaze muSaoben da
ori welia amooxvrebiT savse werilebs iwerebian. samsaxuridan mobrunebuli, qvemoT garaJebis epidemiisgan saswaulebrivad gadarCenil erT fior miwaze mezoblebTan nards amRerebs. amasobaSi Ramdeba kidec, Tavis
277
Caicvams, muWis sarkeSi warbebs SeaTvalierebs, moikeceba skamze da zis. arc wigns kiTxulobs, arc qsovs.
Tavisi fiqrebiT, rogorc etyoba, mSvenivrad erToba.
Tormetamde welSi lamazad gamarTuli zis, mere moiRleba, moiRvenTeba. xan idayvebiT Camoisvenebs, xan marjvena
mklavs daayrdnobs Tavs da kedels Sescqeris, xandaxan
CaiRimebs, xan piriqiT amoioxrebs. ras fiqrobs, vin
icis, oci wlis gogos fiqrebs eSmaki ver gaigebs.
batono Servud, cekva iciT?
Servuds jer egona Camesmao, rom moixeda da Tamrikos
Tvalebs waawyda, am garemoebam ufro daabnia.
batono?
cekva Tu iciT-meTqi.
me mekiTxebiT? Servuds surda sabolood darwmunebuliyo, namdvilad ekiTxeboda eqTani, Tu exumreboda. seriozulad dasmuli es SekiTxva xom ucnaurad
JRerda, arc xumrobiT naTqvami iyo mTlad misaRebi,
radganac eqTani da vetferSali erTmaneTTan Sexumrebuli ar iyvnen. amis saSualebas arc maT Soris arsebuli asakobrivi barieri iZleoda da, jerjerobiT, arc
erTad muSaobis staJi.
ara, batono.
didi, damRleli pauzis Semdeg upasuxa Servudma da
xalaTis jibeSi marjvena rom Caiyo, raRac civ sagans
moxvda xeli da gaukvirda. weRan, SekiTxva rom misces,
Turme ZvelTaZveli makrateli Caedo jibeSi.
ver getyviT, daakmayofila Tu ara pasuxma Tamriko.
gogonam TiTqos gauRima kidec ufros kolegas, mere
cota xans mklavze yurdayrdnobili kedelze mendeleevis suraTs Sescqeroda, wamodga, Servudisken arc
gauxedavs, CanTidan erTi Reri sigareti amoiRo, asanTi
gaaCxakuna da gavida.
xom umtkivneulo SekiTxva iyo. Tamrikos, iqneb daaviwyda kidec, ratom dainteresda Servudis qoreografi279
284
s ne uli
vasil jufTaZes janmrTelobis cnoba dasWirda. samsaxurSi (rkina-kaveulis kvlevis laboratoriaSi muSaobda) bulgareTis RirsSesaniSnaobaTa damTvalierebeli
turistuli jgufis wevroba SesTavazes. im laboratoriis yvela TanamSromeli sam-samjer mainc iyo bulgareTSi da bolos vasilis jeric dadga. rkina-kaveulis
laboratorias wlebis ganmavlobaSi mxolod bulgareTis turistul sagzurs sTavazobdnen. semiramidas dakidebul baRebs da fijis kunZulebis egzotikas sxva
laboratoriaTa TanamSromlebi ecnobodnen.
vasili janmrTeli kaci iyo. biuletenze monadire
moqalaqeTa ricxvs ar ekuTvnoda. ormocdaxuTi weli
moaTia da avad (seriozul avadmyofobas vgulisxmob),
TiTqmis ar gamxdara. surdosTvis da Tavis wamotkivebebisTvis eqims xom ar Seawuxebda, amitomac poliklinikaSi TiTqmis ar dadioda da kacma rom Tqvas, arc poliklinikidan awuxebdnen maincdamainc.
ase vqnaT axla Cven, poliklinikis gamgem, araelamma, boxxmianma, asakovanma qalma vasilis anketa ganze gaswia, Savi xazebiT aWrelebul furcels Tavze avadmyofis
saxeli da gvari daawera da mavTulis samagriT (`skreps~
rom eZaxian), Svidiode patar-patara qaRaldic zed miakra dRes Camovla gavakeToT, rasac moaswrebT, rasakvirvelia. xval analizebs moitanT da gaeSuqebiT, saaTze daixeda, rentgenologi CvenTan Tormetamdea.
me... isaa... araferi mawuxebs da... xom ar SeiZleboda,
rasakvirvelia, ganaxleba-gardaqmnamde vasil jufTaZis es sityvebi sruliad bunebrivad JRerda, axla ki
poliklinikis gamges sasacilodac ar eyo.
285
muxisyuram gadanerwyva. yelsafriT cremli moiwminda da axla imanac ganwiruli mzera esrola Semosuls.
Camovlaze var. bodiSs vixdi.
xom xedavT, batono, avadmyofi myavs. unda momiTminoT cota xans.
ki batono, Cven bodiSi.
vasom ukan gadadga nabiji, kari gamoixura da is iyo
fanjaras miadga, rom stomatologis oTaxidan isev
moesma burRis wuils modevnebuli, daguduli bRuili.
aseT xmas cxenebi pirvelWedvaze, xolo kameCebi dadaRvis dros gamoscemen.
qalaqis im nawils, romelsac axla vasil jufTaZe
umzerda, sruliadac ar etyoboda, rom martis Sua
ricxvebi iyo; xeebs wveni rom CadgomodaT, iebi da yoCivardebi rom mosdebodnen Tbilisis irgvliv jer kidev
SerCenil dabal tyeebs da ZeZvnarebs, xolo CrdilianebSi Zveli Tovli TvaldaxelSua rom miipareboda.
qalaqSi jer kidev paltoebi ecvaT. qvemoT, WiSkarTan
brezentisjubaCiani muSa cecxlze Sedgmul Sav kasrs
Savi ketiT urevda da saxeze xelafarebuli Tavis
uzarmazar Ceqmebs dascqeroda. aqeT, telefonis jixurTan, avtoinspeqtori daxriliyo da `gra 39-67~ TeTr
Jigulze nomrebs xsnida.
uecrad kari TviTnakeTi bombis gaskdomasaviT
gamayrueblad gamoiglija da Tavkotora pacienti gulzemjiRdadebuli gamovarda holSi. kengurus samiode
nabiji rom gadadga, samxedro mecadineobis bejiTi
kursantiviT swrafad Semotrialda da sxva mxares gaiqca. isev SeCerda, isev asoTxmoci gradusiT Semobrunda,
yel-mkerdze Camoprowialebuli xilabandi moiglija,
stomatologs kabinetSi Seugdo da ise Seuvalad gaabija, rom aSkarad Canda, am xuTwledSi ukan mombrunebeli
ar iyo.
Tqven me melodebiT? ise mSvidad hkiTxa stoma287
289
bina `aaaaa~ da Sesaferisi momenti rom SeurCia, ise energiulad Txara yelSi laringoskopi (foladis grZel
Reroze damagrebuli sarke) rom rkina-kaveulis laboratoriis TanamSromels Tvalebi kinaRam budidan gadmoucvivda da quTuToebi yelSiwaWeriliviT daebera.
aqamde Tu Cumad iyo, gasinjvis mere behemoTiswoniani laringologi gamococxlda. `Tqveni senebidan ori
mkurnalobas emorCileba, erTi arao miaxara vasils
yelSi simSrale gaqvT, yuris barabnis Sesqeleba da cxvirSi qronikuli surdo lorwovani garsis qronikul
anTebaSia gadasulio. yelisTvis yoveldRe inhalacias
giniSnavT, yurisTvis gamorecxvas da fizioTerapias,
cxvirSi dReSi samjer naftizini CaiwveTeT da am kurss
rom morCebiT, momakiTxeT, iqneb mere sxva kursi gaxdes
saWirovo~.
vasilis anketa-mimarTvebs sami qaRaldic daemata: recepti da ori daniSnulebis furceli. sainhalacio mesame sarTulze aRmoCnda, sakardiogramo laboratoriis
gverdiT, xolo fizioTerapiis kabineti meore korpusSi
gadaetanaT da iq ra adgilas iyo, zustad veravin uTxra.
gadadiT meore korpusSi da iq migaswavlian, darwmunebuli brZandebodeT, ar dagimalaven. keTili adamianebi
yvelgan ariano, uTxra lurjxalaTianma, mklavze wiTeljvrianma sanitarma qalma, romelsac xelT cocxi da
vedro eWira da, vin icis, garemoebis gamo, iqneb, damlageblis Tanamdebobasac iTavsebda.
sityva rom aRar gavagrZelo, mokled mogaxsenebT:
okulistma Tvalis garsis anTeba, Tvalis wneva da mxedvelobis msubuqi daqveiTeba aRmouCina. wveTebi da saTvale gamouwera, xolo akrZalviT wyalSi yvinTva, didxans kiTxva da televizoris erT saaTze met xans yureba
aukrZala. yvinTvas iolad Seelia Cveni gmiri im ubralo
mizezis gamo, rom araTu yvinTva, curvac ar icoda da
zRvaSi mxolod welamde Sedioda, isic iSviaTad, kar291
* * *
amaswinaT Semxvda vasil jufTaZe, Zlivs vicani. yeli
Seexvia, yurebSi bamba gaerWo, xeljoxi eWira da ferdakarguli Canda. poliklinikis SesasvlelTan xalxi
ireoda da didxans veRar gavuCerdiT erTmaneTs salaparakod. meCqareboda. samsaxurSi janmrTelobis cnoba
momTxoves da saswrafod unda mimetana. ram SegawuxameTqi, vkiTxe.
Sen is miTxari, ram aRar Semawuxao. seriozuli avdmyofi var, mesame Tvea poliklinikaSi vaRameb, magram
ukeTesobas, jerjerobiT, verafers vatyob Tavso. ra
mebulgareTeba avadmyof kacso.
samsaxuri-meTqi?
samsaxurisTvis jer Tavi ar gaminebebia, biuletenze
var, magram sanam Seginaxavs biuleteni, gamaTavisufleben albaT am dReebSi da stacionarul mkurnalobaze
gadavalo.
293
s ad ?
cxvirsaxocze xelebis mSralebiT, xveleba-laparakiT, mxarze gadakidebuli CanTebis wamdauwum sworebiT
SevlagdiT mwvaned aferadebul darbazSi da magidebs
SemovusxediT. eqskursiuli yayanisagan daisvena yurebma. grila da simyudrovea. mwvane xaliCaze oficiantebic
fexakrefiT daabijeben. akvariumis Tevzic garindebula. aseT feSenebelur restoranSi meored vsadilobT.
sxva dros naxevradsardaf darbazebSi da Wilofisskamebian barebSi gviwevs puris Wama. amas gidebi nacionalur samzareulosTan Cveni urTierTobis gasarkvevad
gviwyoben. axla ki, vatyob, is SemTxvevaa, roca carieli
TefSis irgvliv Teqvsmeti dana-Cangali awyvia da kerZsa da kerZs Soris saSualod, Tu meti ara, erTsaaTiani
intervali mainc Zevs. diriJoriviT gamowyobilma, xuWuWWaRara kacma sazeimo ieriT gamogvicxada raRac.
yvelani wamoiSalnen ukmayofilo buzRuniT. Cemi gidi,
romelic TavpiriT da mixvra-moxvriT kus waagavs, mixsnis, rom Turme CvenTvis magida sxva darbazSia gawyobili da restornis menejeri iqeT gvepatiJeba. ra gaewyoba. sxva darbazi SedarebiT viwroa da dabalWeriani
skamSemowyobil magidebs Soris gavla Wirs, arc akvariumi Cans da arc mwvane xaliCebi. mec ar gamikvirda?
ra seriozuli da mediduri saxeebiT vusxediT weRan
yayaCoebiT Semkobil magidebs da xaverdis savarZlebze
TiTebs vaTamaSebdiT.
darbazis siRrmeSi jdoma ar miyvars, suli mexuTeba.
oficiantebis xelismosanacvlebeli magidis gaswvriv,
fanjarasTan movkalaTdiT. Tarjimanma meniu gaSala,
ise, yovel SemTxvevisaTvis. karebSi ori dagvianebu294
moedani gadavWeri da taZrisken wavedi. dgas aTaswlovani, RmerTis saxli maRali karebiT, cisken wasuli
brinjaosferi gumbaTiT, mofrTxiale mtredebiT, dgas
galavanSemorRveuli, magram grandiozuli da Ronieri.
qalaqs samoci kilometriTaa mocilebuli es monasteri. kldeebis ubeSi miyuJula. sami mxridan ayudebuli kldeebiTaa daculi.
siCumea monastris talanebSi. sxva samyaroa, sxva
samefo. sanTlebis Suqze, sakurTxevlis marjvniv beri
mimjdara. Tavs ar anZrevs. gaqvavebula. netav raze
fiqrobs?
ar vici, ramden xans viyavi marto. maxsovs, warmoudgenlad davmSviddi da gamovicvale. weRandelma wyenamac gamiara. aq, monastris simyudroveSi aravin gerCis, marto xar Sens TavTan. SegiZlia fiqriT qveyana
moiaro da ukan dabrunde. aq signals da zars aravin
gaZlevs. aqamde ver aRwevs nervuli dro da totaluri
siCqare. amitom miyvars monasterSi dgoma da qristes
wamebuli sxeulis cqera.
gwamT?
movixede. Cem win mTlad gaTeTrebuli, saTno saxis,
sworcxviriani, Savanaforiani mRvdeli dgas da miRimis,
Tbili, darbaisluri RimiliT.
Sevcbi, ra vupasuxo?
mapatieT... iciT... rogor giTxraT, mwams-meTqi rom
giTxraT, ar viqnebi marTali, magram monasterSi yofna
Zalian miyvars... ar vici... ar gewyinoT kia...
TqviT, TqviT, ar mikvirs Tqveni pasuxi, sruliad
bunebrivia. axla aq SemomsvlelTa oTxmocdacxrameti
procenti am pasuxs maZlevs.
xom iciT... Znelia, Cernobilis mere RmerTi iwamo
kacma.
gasagebia, Znelia, magram xom mainc giyvarT aq Semosvla?
298
erTi, Tu kaci xar, aRar Rirs, ara. aqac aRar Rirs. arc
Cveni yofa Segexarbos.
...mama petro am laparakSi avtobusis karebamde momyolia. yvelafris Tqma unda moaswros, lamis yurSi
Camyviris, momdevs, marwmunebs, Tavis gasaWirze meqaqaneba.
dganan restornidan gamosulni da gaocebiT Semogvcqerian. fotoaparatebis Cxakuni da kinoaparatebis RuRuni mesmis. sad wavideT, mama petro, sad, sad?
301
pac i e nti
Cems mere erTi kacia da mere Sen iqnebi. joxiani kaci
ar Segxvedria qveviT? Tqvens mere me viqnebio, miTxra
da Cabrunda kibeze, egeb aRarc qe movides. dajeqi, moicade. me male moval. xuTwuTiani saqme maqvs. gamsinjavs
da gamovbrundebi. ras vucado, aba, magenis mkiTxaobis
Tavi ara maqvs.
wveric veRar gaviparse dRes. oCokoCs vgavar. ver movaswari, SvidsaaTian avtobuss gamovyevi. meore avtobusi naSuadRevs Camoivlis da nasadilevs Sen daiWer eqims adgilze? `gamoZaxebazea!~ mogaxlian imwuTSi. aris,
ar aris gamoZaxebaze, eSmakma icis. raRacnairi, axali
avadmyofoba gaCnda am qalaqSi; samsaxurSi jdoma aravis
unda. oRond Tavis saqmes nu gaakeTebineb kacs da Tu
ginda, diriJabliT ava maRla, ar SeeSindeba. dadian wiTelWinWSemobmuli, saqmes mocdenilebi. hyofen cxvirs
sxvis davTarSi. `vin xarT?~ `komisia varT!~ rais komisia, batono? aRar gaTavda es komisioba? Tu mende da Tu
momeci patara gasaqani, macale cota xans. mekoperative
kacs yelSi Tu wauWire da wamdauwum nabiji uzome, iSvlipavs quds da gageqceva, aba ras izams. amgens isic
undaT, patara saroWiko wasagebeli gaiCinos kacma da
isic undaT, Zveleburad muWaSi yavdeT momwyvdeuli.
ase sadaa. saxlSic Tu kontrolad da reviziad miuxti,
raze aitkivebs Tavs? daiwyebs isev SenTan muSaobas da
moiparavs, rogorc adre iparavda. saxelmwifos farTo
jibe aqvs da yvelanairi zomis xeli eteva, nu geSinia.
Tve gaTavdeba axla im oTxSabaTs, rac eqimebis karze
var aRoRebuli. ise moviyare ormocdaToTxmeti wlis,
eqimi da wamali ar vicodi. oyna rom oynaa, isic midRem302
Ci ar gamikeTebia. ar damWirvebia da tyvilad, ise, fasonad xom ar gavikeTebdi. mexuTe eqimTan var axla
am kviraSi. amaze miTxres kai eqimiao. vnaxoT, gavigeb,
racxa xviTo hyavs gamCens. amanac Tu veraferi gamigo,
TbilisSi waval. minda, erTi, CemTvis gavarkvio, saTqmelad da dasaficeblad mWirdeba; ician am Cvenma eqimebma
rame, Tu baiburSi ar arian avadmyofobis da tyvilad
gvaqvs magenis imedi.
moviwamle me am Tve-naxevris win. Camyva albaT raRaca, cota nerviulobac Semxvda samsaxurSi, es mowamvlac
daerTo da kinaRam waviRe werili. Zlivs gamomglijes
sikvdils. rac me Sratebi misxes da wveTovanebi mierTes, gelaparakebi meSinoda sisxli ar gamiwyaldesmeTqi. mainc Tavis dRemde ar monakdoma adamianiSvili.
gamovedi, rogorc iqna, mdgomareobidan, mara mowamlvam fxana damitova. esaa sul Cemi avadmyofoba. meti
ki araferi mWirs. Cveni raionis poliklinikaSi mivedi
Tavidan. sad waxval aba. ra gawuxebso morige eqimma. me
avadmyofi var, me vuTxari da racxa mawuxebs, Tu eqimebi
xarT, unda mixvdeT Tqven-meTqi. aba risi, eqimebi xarT,
ras mikeTebT mets aqanaTqva.
iman imasTan gamgzavna, iman imasTan, ar veubnebi ganzrax, rac mawuxebs. gagigonia? avadmyofobis inCibinCi ar
icis arc erTma. yvelam Tav-Tavisi wamali gamomiwera.
erTi ujra recepti miyria saxlSi. arc mivsulvar afTiaqSi, arc gamomitania. magenis wamals movakvlevineb
Tavs?
ori kviraa axla, rac aq var. naTesavTan var gaCerebuli, mager goWouraze. viyavi guSinwin erTTan. kai
specialistiao. axalgazrda biWia, saTvaliani. mager
cxovrobs mwvaneyvavilaze, sasaflaos asaxvevTan. `ra
gawuxebso~, `fxanva mawuxebs-meTqi~. msinja kai xans.
`risi mizezia biZia, Tu icio~. `mizezs me mekiTxeba~,
me vuTxari? `eqimi Sen xar da mizezi Sen unda miTxra303
304
c i s fe r i yanwe b i
quCabands moajiriani aivnebis Crdili maqmaniviT exata. qvafenils calkerZ Camoyol-CamoWurWurebul ruSi
ixvebi isxdnen da yviTel niskartebs aqSutunebdnen.
xandaxan Tavs maRla aswevdnen, mwvaneWiSkriani ezos
sardafidan daZrul wuil-kakuns miayuradebdnen da
isev qvebSi mikargul wyals ubrundebodnen. Cayofdnen
niCaba niskarts ruSi, aCinCxl-aamRvrevdnen, mere yipyipiT gaexmaurebodnen erTmaneTs, frTebs gaisworebdnen
da dasxdebodnen. ra mizniT iqceodnen ase, eSmakic ver
mixvdeboda. moSlili onkanis wyals sakbilo-saniskarto
ara Camohqonda ra, arc scxeloda (dekemberi iwureboda), rom ixvebs gagrilebis survili gasCenodaT. gulubryvilo kacs SeiZleboda efiqra, rom ixvebi, ubralod,
erTobodnen. iqneb, erTobodnen kidec. vin icis.
neonis kustaruli lampiT ganaTebul sardafSi oTxni
isxdnen. gabmuli qamrebiT gamarTuli mexuTe skami carieli iyo. oTxiveni TavauRebliv, TiTqos erTmaneTs emduriano, xelosnuri qilik-maslaaTis gareSe qlibavdnen orarSinian magidaze daxvavebul TiTo wyrTis zomis
rqebs. rqebi, an niamorisa unda yofiliyo, an jixvisa.
Tumca foladiszarniSiani yanwebisTvis oTxeuli rom
guldagul akeTebda, masalas didi mniSvneloba rodi
hqonda. sanam ubralo rqa yanwad Camoiqneboda, cota gulisyuri da jafa rodi unda daexarjaT, gansakuTrebiT
imgvar axalbeda ostatebs, rogoric kooperativ `jixvis rqis~ wevrebi iyvnen.
dabalma, Cikora Tavgadaxotrilma xelosanma qlibva
Sewyvita, magidis kideze Camodebul, lamis navladqceul sigarets waswvda, neka TiTiT ferfli moaSora,
orive jibeze xeli gaityapuna, asanTi daaZro, moukida,
20. r. miSvelaZe. t. II
305
erTi nafazi daartya. isev Zvel adgils daubruna mbolavi sigareti, wamodga, sarkmelTan mivida, SeidiSis
kretsabmeli gadaswia da yrud ikiTxa:
paradi? paradis saqme rogor iqneba?
saxelosnoSi qlibis wuili Sewyda. jer sarkmelTan
mdgoms Sexedes, mere qlib-yanwi magidaze daawyves da
erTmaneTs miaCerdnen.
rais saqme? paradis, sityvaze vambob. paradze xom
unda gavideT. ase marto gaviaroT xuTma kinkila kacma?
romel kolonas unda gavyveT, rom gvkiTxos vinmem, visi
xarT, vis daekargeTo?
viRacam gaicina.
icine, icine Sen da SeiZleba arc gagviSvan. ase,
calke pirebs, xom ici, ar uSveben paradze.
samidan erTi, romelsac idayvebamde wakapiwebuli
Savbalniani veeba mklavebi uCanda, sqeli ulvaSebi
saulvaSeze Zlivs eteoda da gizo erqva, roxroxa xmiT
gaepasuxa:
ra dros paradia. paradi giWirs axla Sen, benia?
sityvaze vambob, beniam kefa moifxana da TruTis
mTis Txems gaxeda. Txemi yviTlad iyo ganaTebuli
Rrublebidan jiutad gamoRweuli erTi Sekvra sxivebiT.
swori brZandeba pativcemuli mkiTxveli, romelmac
warbi Seikra axla, am wamSi da, Tu Wkvianad ar moviqcevi, SeiZleba, es novelac ganze gadados. jer iyo
da ixvebs ver movwyvite mzera, mere idumal sardafSi
rqebze momuSave oTx mamakacs mivaCerdi da maTgan erTerTs iseTi ucnauri SekiTxva davasmevine, rogoric gaxlavT, oTxi Tvis Semdeg rom sapirvelmaiso demonstracia Catardeba, im demonstraciaSi ra TanmimdevrobiT
unda dalagdnen kooperativis wevrebi (da saerTod, evalebaT Tu ara monawileobis miReba). mkiTxvels konkretuli laparaki uyvars. axla mieT-moeTebis da Txemze
daSvebuli oqrocurvili Rrublebis aRweris dro ar
aris. amitomac pirdapir saqmeze gadavdivar.
306
SeeSinda; ar arsebobs duniaze adamianTa imgvari korporacia, sadme mainc damtkicebuli rom ar iyos da
davTarSi gatarebulio.
dafacurdnen biWebi. sardafi saixvis quCaze daiqiraves (saxlis patronisaTvis TveSi xuTi Tumani unda
miecaT da Svidi yanwi), rqebi kiWia kvekveskirma sadRac
iafad gaaxerxa da SuaRamisas mezoblis vilisiT mozida.
aRmaskomSi amis Semdegac cota aja-nukva rodi daWirdaT kooperativis dasamtkiceblad. magram bolos mainc
Tavisi gaitanes da Cven mier novelis dasawyisSi aRweril quCabandze, mwvane WiSkarTan, gaCnda TviTnaswavli
mxatvris gauwafavi xeliT daxatuli abra cisferi yanwiTa da daqanebuli warweriT: kooperativi `jixvis rqa
# 7~. sayanwo kooperativi am qalaqSi erTaderTi iyo
da saidan iRebda saTaves numeracia amosacnobi SvidiT,
ver getyviT, ver mogatyuebT.
unda genaxaT, ra muyaiTad Seudgnen saqmes. araviTari tabeli, araviTari sayviri ar yofila Turme
saWiro samsaxurSi kacis droze mosayvanad. erTmaneTs
aswrebdnen diliT. usaqmod wuTs ar kargavdnen. erTmaneTis xaTri da ridi hqondaT. am erT TveSi imdeni
yanwi daamzades xuTma kacma, rom fabrika `xanjal-Cixti-kopis~ direqtorsac gaakvirvebda. lamazi, cisferi
yanwebis jgro sardafis Werisken miiwevda da elefTeri
ukve gamsaRebel firmas daeZebda, rom pirveli produqcia droze gaetana, rogorc gazeTebSi weria xolme, sarealizaciod.
magram ukve Tve iwureboda, rac kooperativi Seiqmna
da `jixvis rqis~ wevrebs nel-nela ipyrobda saocari
sevda imis gamo, rac ukan darCa, rasac, maTi azriT,
samudamod gamoeTiSnen. eWvis pirveli naperwkali beniam
gadaagdo mekooperativeTa isedac aborgebul sulSi
pensiis saqme, rogor iqneba. sityvaze vambob magaliTad? ikiTxa man gasul samSabaTis swor samSabaTs.
ra dros pensiaa jer angariSmiucemlad upasuxa
309
ras CirTifirTob? es rom ici, patara saqmea? elefTers pasuxi mzad hqonda.
ki, magram aq Cxubi rom mogvivides da erTmaneTi davWamoT, meoxad aravin dagvidgeba. is sxvadasxva
ujredi rom gvayuradebda, saWiro iyo mainc.
risTvis iyo saWiro, loTianad, amixseni imdeni
ufrosi rom gvajda Tavze? ra gvaqvs saCxubari da gasayofi? kaci Sens cxovrebas SenTvis ver moiCumaTebdi.
yvelas yvelaferi uenda scodnoda Tqva kakim.
aba, naxav ager upatrono naxiriviT mgels Tu ar gadavawydebiT. saWiro iyo-meTqi, geubnebi. dawesebulebaSi erTi intriganic saWiroa, erTi muqTamWameli ueWveli unda iyos. im enis mimtansac Tavisi adgili aqvs, rom
icode, sityvaze vambob, magaliTad, beniam doinji
gaikeTa da saxelosnos centrSi, rampis qveS dadga.
ise, Cven Soris darCes da yvelaferi safiqralia.
Cven, me mgonia, cota viCqareT, kakis xma iyo, aq axla
araferi waxaliseba Cven ar gveqneba. korespondenti
rom Semovidoda da fotoaparats gaatkacunebda, isic
raRac stimuli iyo.
ra waxaliseba ginda, ormocdaaTi wlis kacs, kakia,
ar gadamrio, bavSvi xar, patara? waxaliseba ar iqneba
fuls rom miitan saxlSi da xvalindeli SimSilis SiSi
ar geqneba? wyena gaeria xmaSi elefTers.
fuli ki, rasakvirvelia, magram fuli CvenTan
yvelafers ar niSnavs. araa ise cxovreba mowyobili,
magaliTad, fuli gaqvs da sagzuris yidva ginda. vin
mogyidis sagzurs, Tu ar gamogiyo adgilkomma, Tqva
kiWiam.
sagzuric saTqmelia da sagzuramde? talons rom
gvaZlevda mTavroba? CaerTo benia.
ra talons?
talons xorcisas, karaqisas, yvelisas.
mogvcemen, albaT, mTlad ase rava iqneba. mTlad
rava migvatoveben. kooperativis gadasaxads rom vix311
diT, is xom niSnavs raRacas. yvelaferi iqneba, me mgonia, Cven Cveni gavakeToT, gairkveva mere TandaTanobiT,
elefTerma TviTonve igrZno rom kooperativis Tavis
saxiT am wuTSi, cota ar iyos, gulgatexili, daeWvebuli kaci laparakobda.
male yvelaferi gairkva.
pirveli stumari swored im dRes, beniam rom paradze
Camoagdo sityva, elefTers TiTqmis fexdafex Semohyva.
maRali, wowola kaci iyo. qamris balTa miwaze dasTrevda. saxeze ifqliviT eyara nayvavilevi. Semovida
Tu ara, damzadebis sarevizio jgufidan var Semowmebazeo, sazeimod ganucxada kooperativis wevrebs. skami
rom daudges, dajda, tyavis saqaRalde gaSala, saTvale
moixsna da TiTqos aRmoCena gaakeTao, rixianad, cota
amayadac ikiTxa:
Tqven meSvide xarT, xom?
diax. batono miugo elefTerma.
meore skami ara gaqvT?
kiWia wamodga da Tavisi skami gauCoCa revizors.
rogoraa yanwebis saqme?
araa cudad, sxvebs daaswro pasuxi gizom.
gadis?
ras Svreba?
Tu hyavs-meTqi muStari.
jer arc erTi yanwi ar gagviyidia.
ras ucdiT? sardafs Tvali mimoavlo da mzera
yanwebis kedlze SeaCera.
jer axali varT, mogexsenebaT. gvinda movurigdeT
viRacas, erTad waiRos. misTvisac xeiri iqneba. Cven
TiTo yanwis gayidva nametani gagvacdens.
stumars araferi uTqvams, wamodga da saqaRldeaxutebulma mZimed, saqmianad daiwyo Tavisi movaleobis
Sesruleba. yvelaferi ainteresebda; rqebi sad iSoves,
sardafi vis ekuTvnoda, dReSi ramden yanws akeTebdnen...
mekooperativeebs mza nawarmi sxva kedelTan gadmoawyo312
* * *
kooperativ `jixvis rqas~ jer sami Tvec ar Sesrulebia, magram elefTerma ukve kviraze metia, rac raiaRmaskomSi xuTeulis xelmowerili gancxadeba Seitana
kooperativis gauqmebis Taobaze. Txovnis dasabuTeba
ukeT SeiZleboda, magram isic ki, rasac meyanwe Zmebi
werdnen, sakmarisi iyo `jixvis rqis~ dasaxuravad.
uari uTxres: jer ver gagauqmebTo. Cven mxolod kooperativebis gaxsnis instruqcia mogvivida. daxurvaze
iq araferia Tqmuli. da saerTod, jer kooperativis
gauqmebis SemTxveva ar gvqoniao.
315
te le xi d i
telexidis monawileTa Sekreba-seminarebi eqvs Tves
gagrZelda. vin icis, rogor emzadeboda iqeTa mxare, magram ver davukargav, Cvenebs Tavi ar dauzogavT. telexidTa maRalkvalificiuri specialistebi sam Tves TeoriaSi amecadinebdnen adgilobriv xelmZRvanelTa mier
SerCeul kandidatebs politikurad momwifebul aqtivistTa wridan, xolo darCenili sami Tve praqtikul muSaobas daeTmo. telexidis monawileebma Seiswavles ara
marto Tanamedrove amerikis winsvlis gadaulaxavi dabrkolebani, aramed is SekiTxvebic, rac wina telexidebze
Cveni Seferxeba-gawiTlebebis mizezi gaxda, gaizepires
ideurad monoliTuri sagangebo komisiis mier Sedgenili sasurveli, araorWofuli pasuxebi wina SekiTxvebze
da, Tqven warmoidgineT, asocamde mosalodneli SekiTxvac ki Caiweres- Caikonspeqtes, saTanado, arcTu mTlad
zrdilobiani, magram sabuTiani gapaeqrebiT. aranakleb
Zneli aRmoCnda amerikel medialogeTaTvis SesakiTxi
teqstis SemuSaveba. seminaris monawileebma mainc moZebnes TxuTmetiode, ideuri mowinaaRmdegis welSi gamwyveti SekiTxva da isic mSvenivrad aiTvises, rom CikagoelTa yvelaze momxiblavi pasuxis SemTxvevaSi aqeTa
mxares ukmayofileba-uaryofis niSnad samjer Tavi unda
gaeqnia.
mosamzadebeli periodi ukan darCa da, rogorc iqna,
telexidi daiwyo. Cveni mxaris wamyvani-brigadiri samoqalaqo, evropul formaSi mSvenivrad gamowyobili,
TmaWaRara, sxvadasxva dros saTanado samsaxurebSi
TavgamoCenil-gamobrZmedili kaci gaxldaT. saubris
delikatur-diplomaturi maneriT Tu ar gamoirCeoda,
316
321
323
s aC q e fe las s tum re b i
xom warmoudgenelia, TerTmeti saaTis ganmavlobaSi dumili; darias da petres, Tu Sorisdebulebs da
nawilakebs mxedvelobaSi ar miviRebT, sityva ar uTqvamT erTmaneTisTvis. wuxelis, pirvelis naxevarze daiZra matarebeli. oTxkacian kupeSi sxva aravin Semosula. diliT, iriJraJa Tu ara, dariam Caicva da fanjaras miujda. drodadro gamoxedavda TavdaRmamwol
Tanamecxedres, TiTqos raRac undoda eTqva, magram
gadaifiqrebda, da isev sarkmels miubrundeboda. darwmunebuli ar iyo, rom petres ar eZina da arc imaSi iyo
darwmunebuli, rom qmari raime axals etyoda. ase daaxloebiT, TerTmet saaTze, petrem halstuxi gaikeTa,
lurji xaverdis pijaki (romelic kargad eqneboda, ori
nomriT didi rom yofiliyo) Semoitmasna farTo beWebze, xelebi muxlebze daiwyo da darias miaCerda. Tvali
ar mouSorebia, fanjrisken ar gauxedavs, ase miStereboda Tavis cols da vin icis, ras fiqrobda. SigadaSig urC WaRaras xeliT gulmodgined dailagebda, mere
kefasTan miidebda xelisguls da ase eWira wolisagan
aburduli qoCori, magram xels CamoiRebda Tu ara, Tma
nela, erTmaneTis miyolebiT, swordeboda da wuTis Semdeg kvlav imgvar formas iRebda, rogori TmiswyobiTac
sazogadoebaSi gamoCena eTikuri TvalsazrisiT mTlad
mosaxerxebeli ar gaxlavT.
matarebeli miminoswyaros rom uaxlovdeboda, dariam qmars gamoxeda, uyura, uyura da mSvidad, SeCveuli,
moyvaruli colis kiloTi uTxra:
Seixseni es galstuki, Semiwuxda guli, ar giWers?
petres gaecina.
324
amden Sexsna-SebmaSi amouvardeba Tavi da mere gasanaskvadac xalxs vsdio quCaSi? ConTam damabara, Tu
aucilebloba ar iqna, ar Seixsna, Rame cotaze gaSale
da Tavze gadaiZvrineo.
rad gindoda saerTod, rodis ikeTebdi galstuks?
saWiroa, petrem marcxena xels marjvena xelisguli amoado (manamde piriqiT hqonda) Sen ra gesmis,
provinciaSi mivdivarT. uhalstuxod Casvla sakuTari
Tavis upativcemulobaa.
sad midiodnen mainc iseT adgilas, sadac, petres
Rrma rwmeniT, uhalstuxod Casvla sakuTari Tavis
upativcemulobas udrida, Zvirfaso mkiTxvelo? qalaq yvancalauris mkvidrni, col-qmari daria da petre
stumrad miemgzavrebodnen sofel saCqefelaSi, sadac
isini axalSeZenil megobars Savlego Savrikias hyavda
araoficialur vizitad mipatiJebuli.
Savlegom da petrem am Tve-naxevris win, bambis maRaziaSi, sruliad SemTxveviT, gaicvnes erTmaneTi. Savlego
yvancalaurSi mivlinebiT gaxldaT, magram gavamxel da
vityvi, rom mivlinebis furceli yalbi iyo. ufro gasagebad rom vTqva, mivlineba saxelmwifos mier ar nazRaurdeboda, radganac amjerad yvancalaurSi Savlego
samsaxuris saqmeze ki ara (rogorc sxvebi dadian xolme)
swored rom bambis sayidlad iyo Casuli. bamba, ise rogorc zogi sxva ram, saCqefelis raimaRaziaSi ar iSoveboda. bevri rom aRar gavagrZelo, Savlego TxuTmetiode wuTiT gaerida Tavis rigs arcTu aucilebel saqmeze; barem, gverdiT maRaziaSi Sevirben da bavSvisTvis
wiTeli rezinis saSlels viyidio. saCqefelaSi mxolod
cisferi saSleli iyideboda, cisferi saSleli ki, rogorc waSlis moyvarul mkiTxvels moexseneba, mxolod
fanqriT dawerils Slis, dabrunda Savlego da rigSi
Tavis adgilas Cadgoma daapira, magram nuras ukacravad. rigma protesti gamoucxada. `videqi da sul ram325
rulisgan ise davibeni, xelic ver CamogarTviT. depeSaSi meTerTmete vagoni ki ewera, magram mainc vinerviule, vaiTu gadacvales adgili da ver vipovo-meTqi,
aba, mivxedoT saqmes... es Cemodani... zemoT xom araferi
gaqvT... araferi dagvrCes... matarebeli aq, saerTod,
naxevar saaTs Cerdeba, magram Tu dagvianebulia SeiZleba aT wuTSic gavides... gauSvi xeli, Cemo petre...
rogor gekadreba... rogor gekadreba...
baqanze Cqari nabijiT mimaval bargakidebul Savlegos ukan rom misdevdnen, col-qmars, cota ar iyos,
dabneuli da gakvirvebuli saxeebi hqondaT. petrem ki,
giTxraT simarTle, ucnaurobaze cota met saqcielad
Seafasa Savlegos nabiji. `ra saWiro iyo miminoswyaroSi
daxvedra, roca matarebeli sul raRac cxra saaTis Semdeg saCqefelas baqans miakivlebdao~. gaifiqra, magram
siarulisas wamdauwum mobrunebuli meuRlis `ra xdeba?~ rom daekmayofilebina, Zalad mSvidi saxe miiRo da
darias ganumarta: `amaTTan asea miRebuli~.
gazeTebis jixuris marcxena mxares, evkaliptis
CrdilSi mdgar ZvelTaZvel, siasamurisfer `pobedas~
daaxloebiT ocdaaT nabijze rom miuaxlovdnen, manqanis kari gaiRo, jiqur gadmoxta ocdaaTiode wlis, gruzaTmiani tansruli kaci. mexanZris SeupovrobiT gamoiqca, jer Savlegos eca da Cemodan-zurgCanTa gamoglija,
oriode nabiji rom gadadga, bargi balaxze dayara, mura
daTvis simardiT Semotrialda da xelgawvdili eZgera
jer petres da mere mis meuRles: `Sio, batono! Savlegos umcrosi Zma!~ dariam erTi piroba gaqceva daapira, magram Savlegos umcrosi Zmis gabadrul saxes
rom waawyda, Tamamad gauwoda xeli da, mgoni, Savlegos
uTxra kidec `ra mardi Zma gyoliaTo.~.
ramdenime wuTis Semdeg oTxmgzavriani utento `pobeda~ respublikis alagalagasfaltian naxevrad samxedro gzaze mihqroda. Savlegom Tavidanve moubodiSa
stumrebs: `mapatieT, manqana damiZvelda, magram SiSiT
328
ar SegeSindeT, mavali nawilebi, mTlianad `volgis~ uyeniao~. petre tuCebmokumuli, lajebSi xelebCawyobili
ijda ukana savarZelSi da raxraxiT mimavali veterani
manqanis yovel ayiravebaze Savlegos naTqvamSi mavali
nawilebis `volgiseulobis~ Sesaxeb eWvi epareboda.
daria ki citrusebiani ezoebis TvalierebiT iyo garTuli da xandaxan ukan gzasac gamoxedavda. daria manqanebSi maincdamainc ver erkveoda da moswonda kidec,
rom maspinZlis `pobeda~ gzaze reaqtiuli TviTmfrinavis msgavsad cisfer, gauSlel bols tovebda.
ar eqnebodaT gavlili cameti kilometric ki, Savlegom Sios mSobliur enaze raRac rom gadaulaparaka da
im gadalaparakebis Semdeg stumrebma igrZnes, rom Zmebs
raRac seriozuli sazrunavi gauCndaT. gaCerdeboda
`pobeda~, mobrundeboda, qSeniT miujdeboda Savlegos
da raRacas etyoda. Savlego upasuxod dauqnevda Tavs
da manqanas daZravda. meSvidejer Sios gadarbena-mobrunebis Semdeg petrem SemkrTali xmiT ikiTxa: `raime
usiamovno xom ar SegemTxvaTo?~
Savlegom grZelTagrZeli muStuki gamoiRo piridan,
sigaretis namwvi gadaagdo, muStuki sulis SeberviT gamoasufTava, patara sarkes miaCerda da xiTxiTiT auwya
stumrebs: `Cven bodiSi, sasauzmo adgils varCevT~.
dariam mxrebis aCeCviT Sexeda qmars. TqmiT araferi
uTqvams. petres Rirseul meuRles ukvirda, ra SerCeva
undoda sasauzmo adgils, roca irgvliv walkoti hyvaoda.
bolos, rogorc iqna, gamoiZebna mwvaneborcviani,
SemaRlebuli adgili, romelzec dRemde amoukiTxav
warweriani, xavsmodebuli Svidi gobis dasatevi, brtyeli qva ido, xolo iqve, gverdiT, wyaro moliklikebda.
sabargulidan mrgvalad moxarSuli dedali, wvengadenili sulgunis yveli, kaklisfoTlebaRbeWdili Wadebi,
celofanis parkSi Cadebuli saguldagulod garecxili
kitr-pamidori da wiwmat-oxraxuSi, nigvziani badrijani,
329
336
xi faT i
eSmaks ar sZinavs, batono. marTalia, yvelafers ver
ganWvret kaci da winaswar ver gaplanav, magram rac SegiZlia, unda ifrTxilo. wuTisoflis aRma-daRma brunvas
ise unda aayolo tani, rom zvirTs qveS ar moeqce. Seni
cda-qiCmaCi ar unda daaklo Sen wil cxovrebas, mere, Cemi
xnis rom moiyrebi, sananeblad rom ar dagrCes, netav, ase
meqna da am gziT wavsuliyavio. ki, maSin sxva dro iyo da
axla sxva droa, maSin ufro advili iyo kacis gafuWeba,
av sityvas da enataniobas maSin meti gasavali hqonda,
magram arc axla unda darCe Sens dReebs brmad mindobili. Seni orTayviri Sen unda geWiros da Seni cxovrebis
tivs Sen unda umarjvo. asea es. Wkua unda daayolo kacma
Sens namoqmedars, Tumca xifaTs iqneb mainc gadaeyaro,
rogorc me damemarTa. erTi weli vxexe. aTas cxraas ormocdaxuTi wlis ianvarSi damiWires da ormocdaeqvsis
TebervalSi gamomiSves. axlave mogiyvebi, rac moxda Cems
Tavs. amas ratom geubnebi, Tu ici, araferi ar unda gagikvirdes. uceb SeiZleba Savi Rrublebi dagrovdes Sens
Tavze, ise rom baiburSic ar iyo. Seni gulubryvilobiT, Seni sibeciT rom gaebmebi kaci maxeSi, ufro mwarea.
TviTgvemas iwyeb da sakuTari Tavis rwmenas kargav. Tu
sindisi sufTa gaqvs da ubralo xar, rogoric me viyavi
maSin, imeds ar iwurav, ici, rom adre Tu gvian mixvdebian
Sens simarTles. imedi didi ramea. imedi aZlebinebs kacs
gasaWirSi. imeddakargul, sasowarkveTil kacze ufro
sacodavi aravinaa am qveyanaze.
mwvaneyvavilaze maqvs me bavSvoba gatarebuli. mamaCemi astronomiis maswavlebeli iyo da raki xelfasi ar
gvyofnida (oTxi Svili vyavdiT), meore adgilzec muSaobda. asoebis gamoyvana exerxeboda da aRmaskomis mx22. r. miSvelaZe. t. II
337
cxovreba ise warimarTa, rom amJamad hitleris generlis meuRle varo~, klara mwerda, `ar gegonos erTi wuTiT damaviwydiT Sen da quTaisio. rom icode, rogor
minda, Tundac erTxel Tvali Segavloo. ar vici, miiReb
Tu ara am baraTs, gjerodes, me SenTvis vloculobo.
politikis gareSe mdgar qals aqedan ra SemiZlia gagikeTo, magram Cems qmars vTxov da yovelive Semweobas
aRmogiCeneno. Zalian gTxov, ar gauZaliande Seneburad
da SemoTavazebul skamze uari ar Tqvao. icode, ar arsebobs axla dedamiwaze germaniis momrevi Zala da winaaRmdegobas nu Seecdebio. Sen rom am omSi daiRupo
Cemze ubeduri qali amqveynad ar iqnebao. imedi maqvs,
SevxvdebiT erTmaneTso~.
amas rom vkiTxulobdi, germanelebi ukve gandevnili
iyvnen Cveni qveynidan da kanibalTa darCenil urdoebs
Cveni jarebi sakuTar bunagSi mosaSToblad mierekebodnen.
...sasjeli rom movixade, madloba RmerTs, saSualeba
momces Cemi garjiT damemtkicebina, ra sulis kaci viyavi da ra TvalebiT vucqerdi am qveyanas.
axla, albaT, frau klaras da misi germaneli qmris
(ufro qmris) ZvlebiRa iqneba miwaSi, magram rom gavixseneb, SiSi gamkravs gulSi, marTla rom gamwyraliyo
RmerTi, ukuRma datrialebuliyo dedamiwa da klaras
mfarvelobiT burgomistroba SemoeTavazebinaT, xom
unda momekla Tavi?
aRarc maxsovs, ratom mogiyevi es ambavi. ho, albaT
imis saTqmelad, rom kacma ar icis, sad Cagisafrdeba xifaTi da ranairad Segitrialebs Sengan damoukidebeli
mizeziT cxovrebas.
erTi genialuri andazac gvaqvs qarTvelebs: `kaci
bWobda da RmerTi icinodao~.
343
gi gi lo
es ambavi ocdaaTi wlis win moxda; aTas cxraas ormocdaCvidmeti wlis cxramet ianvars. ar davmalav, Cven, mwerlebi, xandaxan, aTasi mizezis gamo, moqmedebis adgilsa
da TariRs gadavw-gadmovwevT xolme, ise, rogorc saqmes
mouxdeba. es ambavi ki zustad ocdaaTi wlis win moxda
aTas cxraas ormocdaCvidmeti wlis cxramet ianvars.
zustad-meTqi ufro imitom mogaxsenebT, rom axla aTas
cxraas oTxmocdaSvidi wlis crameti ianvaria.
qalaq muJuJias aRmaskomis Tavmjdomaris misaRebSi
ocdaaTiode wlis, TeTrmosasxamiani, elami axalgazrda
gigilo cxadaZe Sevida da mdivans Cumad, SinauriviT,
hkiTxa:
bevri hyavs xalxi?
aravin ar hyavs, martoa.
gigilos mdivani gogonas pasuxi gaukvirda da arc moewona. urCevnoda, eTqvaT, `dakavebulia~, `bevri mTxovneli hyavs~, `dRes ver migiRebT, sxva dros mobrZandiTo~.
jer erTi imitom, rom misaRebebSi amgvari pasuxebi ufro
bunebrivad JRers. meorec, gigilo miCveuli iyo cota
gabrZolebebis Semdeg Sesvlas did kacTa kabinetebSi.
jiutad moicdida, wyenas xmamaRla gamoTqvamda, amasobaSi saTqmelsac ukeT moifiqrebda da Sesvlisas pirveli sityvac mzad eqneboda: `Zlivs SemomiSves, batono,
TqvenTano~. axla ki, raRac, ise ar gamodis, `rogorc
Cans Tavmjdomare aravis Rebulobs~, gaifiqra.
gigilo fanjarasTan mivida. aRmaskomis daraji, yofili loTi bokeria xeebidan Tovls bertyavda. tots
rom daiqnevda, ganze gaxtomas lamobda, magram ver aswrebda da mzedaRvrili Tovli Tavze brwyinva-brkialiT efrqveoda.
344
qonebis dro ar iyo. patara fexis arevas mwyobrSi zogzogebi danaSaulad giTvlidnen da mamaCemic Seewira Tavis azrs, Tavis Sexedulebas. me arc ki vici, misces Tu
ara mas saSualeba sityviT da saqmiT daemtkicebina, rom
araferi saSiSi misi gonebidan ar wamodgeboda, qveynis
gadatrialebis ganzraxva ar hqonia, ubralod, fiqriani kaci iyo da av-kargis garCevas xandaxan xmamaRali
fiqriT cdilobda. es ki ar apaties.
aseT kacad myavs me mamaCemi Cems WkuaSi daxatuli da
rom giTxraT, ar vamayob Sermadin cxadaZiT-meTqi, arc
unda damijeroT da tyuilic iqneba. ocdarva wlis kacma, ganaTlebis axalgazrda muSakma, SeZlo sakuTari rwmenisTvis sikvdili. es cotas ar niSnavs, batono pimen,
da codva gamxelili sjobs, am sakiTxSi me mamaCemze bevrad susti kaci gaxlavarT. is, rac Sermadinma SeZlo,
me ar SemiZlia. me sxvanairad gamzardeT da sxva kaci
var. sakmarisia, patara TiTi damiqnion, rom yvelaferze uars vambob. daJinebiT arafers viJineb, kamaTSi ar
verevi, yvelaferze mogyvebiT da yvelaferSi geTanxmebiT.
mismenT, batono pimen? mainc ar minda mamaCemis saxe
gamiuferulon, gamipustiakon da Cemze ufro sawylad
momaCvenon. iciT, es CemTvis Zalian cudi iqneba. kidev
ufro davbeCavdebi da beCavi vis unda? ar sjobia mimaCndes me, mamaCemi, Tavisi, Tundac mcdari fiqrebisTvis dasjil kacad, vidre mivide ocdaerTSi da miTxran:
Turme arafer SuaSi ar yofila Sermadin cxadaZe im
saqmesTan, mTlad ubralo da sacodavi yofila. rom
ityvian, tyemalze mjdara. mTlad SecdomiT, brmad,
arafris gulisTvis gaufuWebiaTo?
gamigeT, risi Tqma minda? mamaCemi mtyuani iyo Tu
marTali, amas aravin metyvis da arc minda, magram minda
ki, rom raRacas warmoadgendes. iyos, batono, Semcdari,
magram sul araferi iyos? ubralo, gaugebari, ucodinari, kraviviT ucodveli, cxvariviT mimyoli yvelafer352
353
354
Se mc d ar i a...
eqskursiaTmZoli zozo maCaCuna sapasporto formalobaTa magidas gamocilebul Savtuxa, pijakmoWadrakul mamakacs win gadaudga da zanzareTul enaze mowiwebiT hkiTxa:
batoni auara iCqiT-huli brZandebiT, xom ki?
stumarma mosasxami mxarze gadaigdo, Sokoladisferi
tyavis Cemodani Zirs dado da damxvdurs TeTrmanJetiani marjvena gauwoda.
diax. Tqven?
auara iCqiT-huli yanaoTisfer, jiSian kbilebs
aelvebda. igi mxrebganieri da welSi gamarTuli, veteran sportsmens mogagonebdaT. veterans mxolod imitom, rom Tma Severcxloda da sicilis dros bavSvis
daxatuli sxivebiviT aCnda yvrimalebTan naoWebi.
gTxovT micnobdeT, Tqven gidi zozo maCaCuna.
ubralod zozo damiZaxeT, zozom Cemodani gamoarTva
da stumari win gaatara.
sasiamovnoa... sasiamovnoa, auara holSi miabijebda da wamdauwum abrunebda Tavs. erTi-orjer Cemodansac wawvda, ratom wuxdebiTo, magram zozom ar daaneba.
`opel-efreitoris~ saWes eqskursiaTmZRoli miujda.
manqanam aeroportis moedans Semouara da TeTri xazebiT aWrelebul betonis gzatkecils gauyva.
xom ar daiRaleT?
Tqven warmoidgineT, sruliadac ara.
WurWuriaSi pirvelad brZandebiT?
pirvelad. metyoba? stumarma mosasxami, romelic
aqamde jer kidev mxarze hqonda xurjiniviT gadakidebuli, ukana savarZelze moisrola, TiTebi muxls SemoaWdo da zozos gauRima alali zanzareTuli RimiliT.
355
rogor micaniT?
profesiuli alRos wyalobiT maspinZelma moZraobis marcxena, pirveli rigi daikava sabaJos mosacdelSive SevaTvaliere TviTmfrinavis mgzavrebi. jer eulni
gamovyavi. marto, saerTod, cotani mgzavroben. mere
martoxela mgzavrTagan zanzareTuli garegnobisanni
amovarCie. bodiSs vixdi, jer qalebi gamovricxe, vicodi rom mamakacs vxvdebodi. zanzareTelebi CvenTan iSviaTad Camodian, magram miaxloebiT mainc xom vici, rom
yvela yvela da namdvil zanzareTels samxreTuli ieri
da Tvalebi Cveulebrivze odnav wvrili unda hqondes.
saxeze mzisferi etyobodes. aseTi mxolod Tqven iyaviT.
auara mixvedril mowafesaviT uqnevda Tavs da ukve
fiqrobda, rom misi gamocnoba WurWuriel eqskursiaTmZRols, marTlac, ar unda gasWirveboda.
zafxulis sicxe saimedod dabanakebuliyo qalaqSi.
zozos minebi orive mxares Caweuli hqonda, magram
sicxes verafers uxerxebda, radganac garedan gamonabolqviT damZimebuli, Tbili haeri uberavda.
stumari, TiTqos aq araferiao, gzas mSvidad gascqeroda. mas, udabnoeTis mkvidrs, sicxe sruliadac ar
awuxebda.
zanzareTi WurWuriadan samsaaT-naxevris safrenzea.
es, erT dros uZlevelad miCneuli, lamis sam materikze
gabatonebuli qveyana, axla ekonomiurad (da mgoni
politikuradac) mokrZalebul donezea. istorias Tavisi ironiuli kanonebi aqvs. vin ifiqrebda, rom ukidegano zanzareTis imperia, romelmac am ori aTas xuTasi wlis win ayvavebis zenits miaRwia, qveyana, araerTi
tomis erovnuli TviTmyofoba da kultura RrubeliviT rom Seisruta, meoce saukuneSi erT pawawkintela
saxelmwifod Camoyalibdeboda ormilion-naxevramde
mcxovrebiT, erTi mavrikiis mier naCuqari gemiT, ori
danjRreuli TviTmfrinaviT da filTa TofebiT Sei356
bavSvTa da moxucTa Tvalwin keras aqrobda, meore suraTze ramdenime farTxunaSarvliani, xelmaTraxa dampyrobeli sacodavad waxril, TavfexSiSvel, samosSemoxveul adamianebs gaurkveveli mimarTulebiT mierekeboda. kedlebTan jguf-jgufad, TavianT gid-moZRvrebTan
morCilad idgnen eqskursantebi da xan memorials Sescqerodnen, xan ki sxva jgufebis Semadgenlobas akvirdebodnen, ise, yovel SemTxvevisaTvis.
visgan ganTavisuflebis memorialia es? auaram
yuradRebiani turistis cnobismoyvareoba gamoiCina,
Torem gana ar icoda, rom es, Cqari nabijiT mimavali,
grZelxeleba, xuWuWTmiani, TxelulvaSa axalgazrda
kaci zozo maCaCuna axlave auxsnida yvelafers.
zozo SadrevanTan dadga, Caaxvela da Tavze mzis
mxridan Wilofis Slapaafarebul auaras auwya:
WurWurias Zneli warsuli hqonda, batono auara.
Cven patara qveyana viyaviT da xSirad gvipyrobdnen. saSualo welTaRricxvis meoTxe-pirvel saukuneebSi zanzareTs vyavdiT damonebuli. didi xnis mere Tavi gaviTavisufleT da mopovebuli Tavisuflebis ukvdavsayofad am TxuTmetiode wlis winaT avageT es memoriali.
auaram istoria saerTod cudad icoda, magram ras
warmoidgenda, Tu misi winaprebi ori aTas samas ocdaSvidi wlis win patara WurWuriaSic CamoaRwevdnen.
Turme mozaikis eniT gamosaxulis keriismqrobi da momaTraxe vaJbatonebi zanzareTelebi yofilan.
Tavi rogorRa gaiTavisufleT? auaras wamocda
es kiTxva, Torem mis adgilas myofi kaci sxva, ufro
Wkvianur da delikatur SekiTxvas moifiqrebda.
rogor giTxraT. winaaRmdegobis fronti, sazogadoebrivi azris Seqmna, Tavisuflebis Zlieri suli da...
kacma rom Tqvas, patar-patara Setakebebi, ra Tqma unda,
iyo, magram did sisxlisRvramde saqme ar misula. mogexsenebaT, zanzareTis imperia daiSala Tavisi Sinagani
winaaRmdegobis da ul-kab-ivr-CamCaaTis memkvidreTa
358
kinklaobis gamo. zanzareuli batonoba amiT dasrulda. urdodan mxardaWeris gareSe darCenili zanzareTis
asisTavebi Cven TviTonve gavyareT aqedan da Tavisuflebas gamovkariT xeli, rogorc xedavT.
mere aRaravis daupyrixarT? arc es SekiTxva moewona auaras, `ra memarTeba dReso~, gaifiqra.
bevrjer.
mere xsvebisgan ganTavisuflebis memoriali ratom
ar gaakeTeT? axla xom Tavisufali xarT?
Zalian amayad miugo gidma.
albaT, sxvaTa batonoba cota xans gagrZelda, xom?
ara, ratom, Cven eqvsaswliani monobis recidivic gviweria istoriaSi. zanzareTi Cveni pirveli da
ukanaskneli dampyrobeli ar yofila. Tqven guli ar
dagwydeT. ise, memoriali bevri gvaqvs. aq es aris, sxvagan Tavisuflebis sxva memorialebia.
auara cotaTi damSvidda, magram misi Soreuli winaprebis kvalis xilvam WurWuriis miwaze ar aaforiaqameTqi, rom gimtkicoT, Tqvenc ar damijerebT.
amasobaSi gverdiT mdgomi eqskursantebis jgufs, sandomiani saxis, SuazeTmebgayofili, grZelnawnavebiani,
TeTrkaba gogona gamoeyo, auarasTan mivida da raRac
hkiTxa.
auaram yuri tuCTan miuaxlova gogonas yuradRebis
niSnad.
gogonam kiTxva gaumeora.
stumari aSkarad Sewuxda, rom gogonam naTqvamSi
misTvis gasagebi erTi sityvac ver gaarCia.
ar esmis, genacvale, magas Cveni ena.
sadauria? axla gids miapyro farTo, Taflisferi
Tvalebi qaliSvilma.
zanzareTelia.
gogom bodiSi moixada da swrafad SeuerTda Tavis
jgufs.
359
zozo memorialis aSenebis istorias hyveboda, batonma auaram ganze gaixeda da gids saubari Seawyvetina:
xom araferi moxda?
axlomaxlo mdgomi esqkursantTa ori jgufi eqskursiaTmZRolianad Semotrialebuliyo da zanzareTel
stumars mdumared Sescqeroda.
araferi, gidma xeli mohkida auara iCqiT-huls
da iqaurobas gaarida, aq saintereso sxva araferia,
kibeze avideT da qalaqs gadavxedoT.
mwvane marmarilos grZel kibeze rom adiodnen, iCqiT-hulma erTxel kidev moixeda. eqskursantTa mzera
zanzareTels kvlav miacilebda. stumars gaaJrJola da
Rrmad CaisunTqa.
granitis qalis marcxena fexis cera TiTi karga mozrdili cxvirisodena iyo. auara idayviT Camoeyrdno
ganTavisuflebuli qalis fexis TiTs, jibidan cxvirsaxoci amoiRo da dacvaruli Subli SeimSrala.
WurWuriis dedaqalaqi aqedan mSvenivrad Canda. TeTri qvisagan nagebi eqvs-SvidsarTuliani saxlebi mzeze
gasaocrad laplapebdnen. quCebic ki TeTri asfaltisagan iyo mokirwyluli da saerTod, qalaqs TeTri aTinaTi dasTamaSebda. TiTqmis yvela saxlis saxuravze
yvavilTa walkoti da lurji auzebi moCanda. grZeli
saxlebis Tavze aqa-iq CogburTis moedanic elavda.
TeTr tansacmelSi gamowyobili moburTaveni Cogans
amRerebdnen. qalaqis Crdilo-aRmosavleTiT wamoyudebul mwvane mTaze ori TeTri taZari idga. xolo taZarTa qvemoT, lamazad daSvebul terasebze, TiTosarTuliani kotejebi. auaram yuradReba miaqcia qalaqis
Wkvianur dagegmarebas, maRali saxlebi mxolod qvemoT,
tafobSi aeSenebinaT, ferdobze ki mxolod baniani patara saxlebi SeefinaT, raTa qalaqis ulamazesi bunebrivi
landSafti ar darRveuliyo. WurWuriis dedaqalaqis
didebul amfiTeatrs uamravi TeTri da agurisferi
saydari amSvenebda.
360
faravda, magram moCvenebiTi simSvidiT adarebda erTmaneTs pasportsa da anketas. Jiletians fexdafex Semohyvnen TeTr perangosan-halstuxiani TanamSromlebi,
isini mklavCaxveulni gamwkrivdnen kedelTan da auaras
Tvals ar aSorebdnen, WurWurielma gidma Cemodans
xeli wamoavlo da, rogor Cans, uxerxulobis gasafantavad, raRac saxumaro uTxra sastumros cnobismoyvare personals, mklavCaxveulebi erTxmad axarxardnen
da sicil-siciliT, erTmaneTis miyolebiT im Storebian kars miefarnen, saidanac axlaxan ase erTsulovnad
gamolagdnen.
meore sarTulze, meTerTmete oTaxSi daido bina
zanzareTelma stumarma. Zveleburi, maRalWeriani
farTo nomeri Sexvda, aivani quCis mxares gadioda.
zozom, stumarma xel-piri rom daibana, tyavis saqaRalde gaxsna da turistuli mogzaurobis programa
gaacno. sagzuris mixedviT baton auaras sami dRe WurWuriis dedaqalaqSi unda gaetarebina, xolo oTxi dRe
WurWuriis yofil dedaqalaqSi, romelic iqedan Cqari
matarebliT Svidi saaTis savalze iyo. mere Tavazianma
gidma muyaoze akvareliT Sesrulebuli naxati aCuqa
stumars da auxsna, rom es iyo Tanamedrove popularuli WurWurieli mxatvris kiukios originali. naxatze gamosaxuli iyo saydari, romlis SesasvlelSic
TeTrTmosani, jvalosCoxaSemofleTili mnaTe ganwiruli saxiT xelgaSlili winaRdgomoda or xelsatevrian, TmagaburZgnul meomars da saydarSi ar uSvebda.
momxvdurni zurgiT idgnen da auaram dabejiTebiT ver
daaskvna, zanzareTelni iyvnen Tu ara saydris waryvnis
msurvelebi. naxatze zrdilobiani madloba moaxsena
zozos da Tavis mxriv, mis saxelosnoSi restavrirebuli zanzalaki usaxsovra.
restoran `saparsiaSi~ msubuqad ivaxSmes, mere gidma kibeebamde miacila stumari, diliT cxra saaTze
mogakiTxavTo, daubara da daemSvidoba.
362
cis gulmodginebiT tyavis safule amoiRo da TumnianmaneTianebi CaxarisxebiT cal-calke, moukecavad Caalaga. turistuli programis mixedviT auaras dRis pirvel
naxevarSi qalaqgareT xelovnuri zRvis daTvaliereba
unda moeswro.
sabanao kostumi wamoiReT? hkiTxa zozom.
stumarma Tavi gaaqnia.
unda wamomeRo?
Tqveni nebaa. iqneb banaobis survili gagiCndeT. marTalia, mtknari wyalia da cota civic iqneba, magram turistebi ukve banaoben, Sexedulebisamebr, rasakvirvelia.
stumari gamoutyda, zRvaSi jer saerTod ar Cavsulvar da miT umetes civ wyals ver vitan. esec ar iyos,
curvaze saerTod mwyralad gaxlavarT. Tu raime eTnografiul-tradiciul aucileblobasTan araa dakavSirebuli, iqneb zRvaSi banaoba-curvisagan Tavi SevikavoTo.
rogorc Tqven gagexardebaT, turistis neba kanonia,
Sublze xeli miido zozom da Zravi aaZigZiga.
`opel-efreitori~ qalaqgareT gadatrusul gorakebs Soris mihqroda.
warmoidgendiT, rom aq odesRac gauvali tyeebi
iyo. wyaroebi CuxCuxebda da Svel-irmebi daqrodnen!
eqskursiaTmZRolma udabnodqceul gorakebze aniSna.
vera, miugo stumarma, mere ra iqna is gauvali
tyeebi?
gaCexes, jer kidev ori aTas samasi wlis winaT.
auaras guli SeekumSa, esec Cemi winaprebis namoqmedari ar iyoso, magram mainc ikiTxa:
vin gaCexa?
zanzareTma.
ratom, ra mizniT?
auaram erTxel kidev mimoixeda, ubuCqo gorakebi
Sors, horizonts miRma ikargeboda. ase rom, amodena
tyeebis gaCexva maSindeli teqnikis pirobebSi ioli
rodi iyo.
366
24. r. miSvelaZe. t. II
369
max e
dabejiTebiT ver getyviT, sxva xalxs aqvs Tu ara
erTi ucnauri wesi, romelmac, mematianes cnobiT, imereTSi fexi moikida meCvidmete saukunis dasawyisSi da
mere mTels saqarTveloSi gavrcelda. am axirebul
tradicias qalis gadasinjva hqvia. zogierTebi qalis
gadanaxulebasac eZaxian. ramdenime daaxloebuli piris
TanxlebiT ucolo mamakaci zogjer nebiT, iSviaTad ki
misi survilis sawinaaRmdegod, midis gasaTxovari qalis
ojaxSi. rasakvirvelia, maspinZlebi cdiloben sasiZos
Tavi kargad gaaCvenon da imarTeba nadimi. gana qalis
gadasinjva neitralur moedanze skverSi an dramatul
TeatrSi ar SeiZleba, magram ojaxSi gadanaxulebas sxva
fasi aqvs. jer erTi: saqmro adgilze amowmebs sapatarZlos monacemebs saojaxo saqmianobaSi, meorec, sasimamros ojaxsac Seavlebs xolme Tvals imis gasaTvaliswineblad, Tu ra wreSi, ra tradiciisa da SeZlebis
ojaxSi aRizarda misi momavali Tanamecxedre. qalis
gadasinjvis naRvliani suraTi brwyinvaled dagvixata
ukvdavma daviT kldiaSvilma `darispanis gasaWirSi~, da
Tu axla me vkadnierdebi, mxolod imiT vinugeSeb Tavs,
rom Cems novelebSi moTxrobili, darispanis cxovrebidan TiTqmis asi wlis Semdeg, meoce saukunis oTxmocian
wlebSi xdeba, xolo dasasruli ambisa `darispanis gasaWirisgan~ sruliad gansxvavebulia.
maS, vaxseneb RmerTs da viwyeb:
ocdacxrameti wlis Tavgadakluli ucolo rafiel
zumbaZe sofel saprasiaSi qalis gadasanaxuleblad mihyavdaT. sityva `mihyavdaT~ aq SemTxveviT ar mixsenebia.
rafieli marTlac rom mihyavdaT, radganac kefaze Tma370
da SemoviareT. me vTqvi, batoni tarielis WiSkars Cumad ver CavuvliTqva. Tqven rom quTaisSi Cems saxlTan
CamoiaroT, ase ar izamT Tqvenc?
ra saTqmelia, apa, meti rai varT adamianebi. ravari gamaxare, Cemo gizo, maspinZeli Zvirfas stumrebs
ezoSi CamouZRva, uSvelebel rkinisCuqurTmebiT damSvenebul moajirian kibesTan miiyvana.
zeviT amobrZandiT, Cemo batono, egebis nardiT
SeiqcioT Tavi.
gmadlobT, Tqveni Wirime, ager viqnebiT sufTa haerze rafielma icoda, ras niSnavda zeviT asvla, odaSi
morcxvad Tavdaxril sapatarZlos Seaxvedrebdnen da
undoda es uxerxuli wuTebi, rac SeiZleboda, gadaevadebina.
avalT, tariel batono, aba ar avalT? jer pataras Tqvens lamaz ezoSi gavivliT, muxls qars amovaRebinebT. jdomis mets ras vakeTebT qalaqSi.
aba, dagtovebT, erTwams. bodiSs ki vixdi, tarieli samzadisken gafacurda.
saprasiaSic sakmaod cxeloda. agvistos xvati odnavRa
gaenelebina xaniswyalidan darxeul sios, Sua ezoSi gabarjRul cacxvis foTlebs waRma-ukuRma rom abrunebda
da amiT xes vercxlisfrad alacicebda.
RobesSeyolili kitris foTlebi sicxes ZirebTan Semoexmo da yviTlad daberili nayofi moCanda, wveroebSi jer
kidev mwvaned bJutavda moCvarul-moxuWuli foToli.
arc siminds adga kargi dRe. grZeli da natifi mklavebi
motexiliviT Camoeyara da sicocxlis niSanwyals imiTRa amJRavnebda, rom taros wverebze atmisferi grZeli `ulvaSebi~ gadmoeSva da niavis qrolvisTvis aeyolebina.
zurgzexelebdawyobilma rafielma lafaroSi gaiara
da Tvali samzadisken gaapara.
samzadSi ori Saosani qali trialebda, keriasTan
373
fexiT dadixarT?
Tu nacnobi vinme ar wamomewia, ki.
xSirad `wamogewevian~ xolme?
sakmaod xSirad. am sofelSi marto Cems biZaSvils,
xuTi hyavs `Jiguli~.
gongaZeebis garda aravin cxovrobs am ubanSi?
gongaZeebi bevri ara varT, sxvaTa Soris raWidan
gaxlavarT Cven gadmosulebi. ise, ZiriTadi macxovreblebi kotrikaZeebi, cercvaZeebi da samxaraZeebi arian.
agaSena RmerTma, damSvidda farmacevti. wamodga,
fanjarasTan mivida da ezoSi gadaixeda.
cacxvis Ziras sufra iSleboda.
ra tyuilad SegawuxeT dRes.
ras brZanebT, stumari RvTisaa, maSinve Seageba
Sorenam.
gizom aiCema, Torem me ar var amis kaci. ar miyvars
aseTi rameebi.
ratom? saWiroa xandaxan.
ra aris saWiro? rafieli fanjaras Tvals ar aSorebda.
misvla-mosvla.
zumbaZe Semobrunda da Cveulebrivze ufro mkafiod
Tqva:
Sorena, gulaxdilad unda movilaparakoT me da Sen.
rafielis naTqvamSi kategoriulobas mudarac gaeria.
Sorena smenad iqca.
Rirs axla es yvelaferi? xom xedav, ra xdeba dedamiwaze. yvelam Tavis Tavs unda mixedos. ra drois bavSvebis akidebaa. mouva viRaca gadareuls raRac TavSi,
daaWers Rilaks xels da meyole kargad, Seni bRartebian Cixtikopianad.
ram SegaSina, Se kaco, sxvisi xmiT Tqva Sorenam.
gizos Tavisi peplebi hyavs TavSi. me saRad vuyureb
cxovrebas. maSin unda avkvintilebuliyavi da SemerTo
376
Zleba Sors damiWire. colis SemrTvelic rom viyo, isedac ar var Seni Rirsi me. ar gamovdgebi ojaxSi. erTxel
davurwie akvani Cems ZmiSvils da Tavbru damesxa. glaxa
rom deibadeba adamianiSvili, naklebi rom gamova, ise
var swored.
ki batono, magaze advili ra ari. rogorc weRan
Sexvedris dros, ise aTamaSdnen Sorenas TvalebSi eSmakebi da rafieli ver mixvda, sibralul-TanagrZnobis iyo
es Rimili, Tu gongaZis qali cotas dascinoda kidec.
me vityvi, momewona-meTqi da Sen sastiki vari
daartyi. saxvewi da saRriWino ar dautovo aravis.
gadawyvetilad Tqvi; ar minda, morCa da gaTavdaTqo.
magaT Cemi sikvdili undaT, mgonia. raRa drois Cemi colia, Rame Zili ar mivarga. me mgonia, avadmyofic unda
viyo. eqimTan var misasvleli, marcxena Tirkmela yrud
mtkiva da, mgoni, naRvlis buStic amosaWreli maqvs.
nu moiklav axla Tavs.
marTla geubnebi, ra maqvs mosatyuari, gulTan
orive xeli miitana ar damRupo, Sorena. kategoriuli
uari unda mtkico. Segnebuli gogo xar Sen.
Sorenam gaiRima, rembrandtis naxats Tvali moacila
da rafieli erTxel kidev aaTvalier-CaaTvaliera:
ras mevaWrebi, Se kaco. isedac mase Tqmas vapirebdi,
romc ar geTxova Sen.
farmacevti wamoxta da qaliSvils xelze akoca.
agaSena RmerTma.
gizo ori naxtomiT kibesTan gaCnda. Sorena win gaatara da rafiels mklavSi staca xeli.
ra qeni?
momaTqmevine suli, ras meci kapuetiviT?.. ganze
gaiwia zumbaZem.
ar miTxra, ar momewonao, Tvara Semovixev tanze
yvelafers. kbilebSi, mtkice gadawyvetilebiT, gamocra gizom.
378
380
as akus a
dilidanve marjvena Tvali uparpalebda.
Tvalis parpalma gamTeniisas gamoaRviZa. saaTs Sexeda, Svidic ar iyo. sabani Tavze waixura da kedlisken
gadabrunda, iqneb CameZinoso. amaod.
rac ufro mondomebiT cdilobda daZinebas, miT ufro
fxizldeboda. Zilis burusidan goneba gamalebiT gadmodioda sicxadeSi, sadac erTmaneTSi ireodnen iaponiis dedaqalaqis brWyviala reklamebi, orsarTuliani
estakadebi, abreSumiviT nazi da uxmauro maspinZlebi.
yovel fexis nabijze Tavaziani `mosi, mosi~ (mosi, mosi
gismenT gismenT.) da samSoblos monatreba yvela
grZnobaze ufro Zlieri.
mainc ar meZineba, cotas wavivarjiSebo. kimano sawolze moisrola, tyavis qoSebSi fexi wahyo da abazanaSi Setyapunda. sarkes ena gamouyo da didxans akvirdeboda. `exla mainc ra sikvdilma gamiTeTra ena. guSin
mainc ar miWamia lokokinas salaTa~. Wiqas sterilizebis qaRaldi Semoaxia. onkans SeuSvira da qlorisgan
ayrolebuli wyali pirSi Caiguba. yelSi aabuJbuJa da
gadmoRvara.
mere onkans peSvi SeuSvira da marjvena Tvali karga
xans apaWuna wyalSi.
parpalma ara da ar gauara.
telefoni awkarunda.
gismenT qalbatono eleonora.
sxva vin unda yofiliyo.
erTguli mamaliviT eleonora aRviZebda yovel diliT. es qali delegacias yvaveTidan gamoayoles, Tqveni
Tarjimani iqnebao. eleonoram iaponuri, albaT, kargad
381
icoda da Sesaxedavadac urigo dedakaci rodi iyo. magram gerasimes guls urevda am qalis xazgasmuli oficialuroba, aqaoda, iaponuri vicio, TviTdajerebuli
toni da Tavis Tavze zogjer iseTi funqciebis aReba,
romelic uwyinari Tarjimnis rols Sors scildeboda.
oficialur qaRaldebSi ewera, rom farmacevtTa
delegaciaSi, romelic farmacevtTa saerTaSoriso asociaciis iaponiis ganyofilebis mowveviT am qveyanaSi
ori kviriT miemgzavreboda, mxolod ori wevri iyo
vasil flievi da gerasime faRava. eleonora delegaciis wevri arc ki gaxldaT da misi mdgomareobiT Sexvedrebis dros dabali rangis Cinovnikis statuss unda
dasjereboda, magram, Tqvenc ar momikvdeT, eleonora
tokioSi Casvlis pirveli saaTebidanve ise energiulad
moqmedebda, rom aSkarad cdilobda es ori damsaxurebuli farmacevti Tavis Wkuaze etarebina da, Tqven rogor fiqrobT, misi SeniRbuli siTamamiT da idumali
TviTdajerebiT axerxebda kidec.
vasili pirveli dRidanve Seurigda am ambavs, gerasime ki vera da vera. vasils ara marto damyoli xasiaTi hqonda, etyoba, TavmoyvareobiTac ver daikvexnida,
xolo Tavmoyvareobis sisuste da rbili xasiaTi ki, mogexsenebaT miswrebaa vasilisa da gerasimes mdgomareobaSi myof stumarTaTvis. am (da sxva mizezTa gamoc)
vasili da eleonora damegobrdnen, gerasime ki marto
darCa.
tokioSi Casvlis meore dRidanve daiwyes putuni da
bolomde SesvenebiTac ar SeusveniaT. laparakobdnen
gauTaveblad; metros eskalatorze, taqsSi, farmacevtuli sazogadoebis sxdomebze, oficialur Tu araoficialur banketebze. TiTqosda irgvliv vervis amCnevdnen. mokalaTdebodnen gverdigverd da naxevari ybiT
CurCulebdnen, vasili mTlianad CarTuli gaxldaT am
dialogSi, eleonora ki Tavis `mTavar~ saqmesac aswreb382
da. delegacias warudgenda maspinZlebs, paTetikur sityvas warmosTqvamda, iatakis brtyel baliSze mokalTdeboda da kvlav vasils miubrundeboda. zrdilobiani
iaponelebi, aqaoda Tarjimani ar SevawuxoTo, an saerTod arafers ambobdnen, an damtvreuli inglisuriT da
mimikebiT (gerasimes es ukanaskneli, pirvelyofili ena
ufro esmoda) agebinebdnen qarTvel farmacevtebs, rom
moxaruli iyvnen misi stumrobiT da gaisadac Tu moZebnida dros amomavali mzis qveyanaSi Camosasvlelad,
urigo rodi iqneboda.
iciT ra, Tqven rom guSin asakusas daTvaliereba
gsurdaT damirekes, TxuTmet wuTSi gogona mova da gagyvebaT xom ar gadaifiqreT?
guSin SuadRisas erTi Ronieri farmacevtuli firmis
prezidents Sexvdnen. audiencia rom damTavrda, quCaSi
gaiares. sadilamde naxevari saaTi rCeboda. gerasimem
CasaxvevSi, marjvniv uzarmazar taZars hkida Tvali da
SeCerda. farmacevts siZveleni ainteresebda da sanam
ikiTxavda, iaponelebma daaswres: es asakusaao, budisturi taZari meToTxmete saukunisa, tokioSi ocamde
aseTi taZariao.
Tu SeiZleba axlos misvlao, mokrZalebiT SeaCerda
gerasime maspinZlebs, magram maSinve inana, eleonoram
yovelgvari TaTbiris gareSe mouWra: axla restoranSi mivdivarT, batono gerasime, ra dros eqskursiaa,
da saerTod, gTxovT Cems funqciebSi nu CaereviT, xom
iciT, aq yoveli wuTi gansazRvruliao.
firmis warmomadgenelma Seatyo, rom delegaciis
wevrsa da Tarjimans Soris usiamovno saubari asakusas
gamo Sedga da eleonoras mimarTa: Tu baton farmacevts taZarTan ufro axlos misvla surs, advili saqmeao,
magram eleonora risi eleonora iqneboda, ukan rom
daexia. gerasimem, rasakvirvelia, ucxo enebi ar icoda,
xolo iaponurSi sxva ucxo enebze ufro sustad erk383
385
391
Tavi ar momWra-meTqi, SevadgineT iqve reagirebis teqsti; viTom me Wra-kervis kursebis profkavSirul saerTo
krebaze sajarod gamkicxes da aRsazrdelad adgilkomis ujreds gadamces. gavgzavneT `reagireba~ miliciaSi
da megona amiT yvelaferi damTavrda-meTqi.
Turme jer sada xar, kaci bWobda da RmerTi icinodao, xom gagigonia.
ocdacxra seqtemberia, Wra-kervis muSakTa raionul
Sekrebas veswrebi. momxseneblad raionuli gaerTianebis
Tavmjdomarea. momxsenebeli urigo kaci rodi gaxlavT,
axalgazrda, energiuli specialistia garayaniZe.
agronomiuli aqvs damTavrebuli, amboben xarisxzec
muSaobso. sadguris morigis postidan CvenTan gadmoiyvanes, erTi weli araa jer. moxsenebis pirvel naxevars
sxva vin usmens, me rom momesmina, CamoaWikWika warmatebebi da reglamentiT gaTvaliswinebuli sami wuTi naklovanebebs dauTmo. `samwuxarod, Tqva Cvens rigebSi jer kidev moiZebnebian adamianebi, Segnebulad Tu
Seugneblad Crdils rom ayeneben, am arnaxuli aRmavlobis viTarebaSi, Cvens warmatebebso. aleqsi darabaZe gamocdili, Rvawlmosili muSakia da vin eloda, Tu
ase amCatdebodao. darabaZis utaqto moqmedeba Cirqsa
scxebs Cvens jansaR koleqtivso. es ambavi mware gakveTilad unda iqces ara marto TviT darabaZisTvis, yvela
CvenganisTvis, saerTodo~.
erihaa, esec Seni xaTri-maTri. civma oflma damasxa.
vifiqre, gamoval kamaTSi da vityvi simarTles. am xalxs,
rogorc Cans, marTla damnaSave vgonivar-meTqi, magram
Senc ar momikvde, dRis wesrigi isedac gadatvirTuli
iyo da me ki ara, winaswarmomzadebul mokamaTeTagan
naxevars ar misces sityva. arc `gancxadebisTvis~ darCa
CemTvis adgili.
Sekreba rom damTavrda, keTrovaniviT miyurebdnen
Cemi kolegebi, bevrs aSkarad vZuldi, rogorc kole396
qtivis Semarcxveneli. zogi malulad, Soridan miTanagrZnobda. erTma gabeda da mkiTxa: ra qva gatexe aseTi,
gagvagebine, Tu kaci xaro. rom avuxseni, eWviT Semomxeda da swrafad gamecala. etyoboda, erCia, ufro did
damnaSavesTan hqonoda saqme, vidre uadgilo adgilas
Sardis upretenzio damRvrelTan.
arc ki gamigia, rogor gavida oci ugemuri dRe raionuli Sekrebidan. CiCi orjer Semxvda quCaSi, magram
piri amarida, rcxvenia albaT, ymawvils, rom uneblied
am yofaSi Camagdo. mec ar Sevxmianebivar, Cems Caqanebul
saqmes Cxubi da ayalmayali veRarafers uSvelis. ar minda davayvedro, gana TviT surda moSardvis xaziT qalaqSi ganTqmul kacad veqcie.
mogexsenebaT, Wra-kervis muSakTa raionul Sekrebas
amave gaerTianebis saqalaqo Sekreba mohyveba xolme. me
saerTod saqalaqo Sekrebaze ar mixmobdnen (subordinaciulad ar mekuTvnis), magram mosawvevi baraTi rom miviRe, gulma reCxi miyo. albaT, saqalaqo gaerTianebis
generalur direqtors moxsenebisTvis faqti dasWirda,
CemTvis Tavs vin gamoidebda, adgnen da Camayudes direqtoris moxsenebaSi-meTqi.
ise agixdeT yovelive kargi, rogorc me es saSineli winaTgrZnoba amixda. gatrunuli vusmen moxsenebas,
dana rom damisva, sisxli ar gamomiva. reiganis lanZRvaginebidan momxsenebeli Cemze gadmovida: `magram savalalo is aris, rom am gamwvavebul saerTaSoriso viTarebaSi, Sinac gvyvanan saxelis gamtexni. qalaqis mowinave
sazogadoebam aRSfoTebiT dagmo Wra-kervis kursebze
momxdari faqti. aleqsi darabaZis daufiqrebelma nabijma Cirqi moscxo Cvens saxelovan uwyebas. ra gamovida,
Wris pedagogi dRisiT Tavis mowafeTa Soris saTnoebasa
da wesrigs qadagebs, RamiT ki, Turme, nu ityviT, aseT
saZraxis saqciels sCadis. amaze iTqmis `saxiT mRvdeli
da saqmiT mgelio~.
397
399
kaktus i
Tavis Znel cxovrebaze dafiqrebuli, arcTu mowinave
melioratori, qajana afaqiZe ivnisis erT qarian saRamos vasil kikviZis quCiT Sin brundeboda.
qajana geguTidan TerTmet nomer avtobuss mohyveboda, ministaris qarxanasTan Camovidoda, arxs gverds auqcevda, sandro JorJolianis saxelobis kinoTeatrTan
marcxniv Camouxvevda da kikviZis quCaze gavidoda.
qalaqis ganapiras, kikviZis mesame CixSi, qajana rkinis
boZebze Semdgar, xis samoTaxian odaSi cxovrobda.
samuSaod soflad ase Sors egzotikisa da idiliis
xaTriT ki ar dadioda, ubralod, ukeTesi samsaxuri
qalaq bagratiseulSi ver iSova. melioratoris rTuli
xeloba, mogexsenebaT, soflad ufro fasobs.
wvrilSvilian qajanas Sin loginad Cavardnili sidedri hyavda. rac dro gadioda, avadmyofobisagan Tavgabezrebuli moxuci ufro da ufro Zneli mosavleli
xdeboda. yvela sikeTesTan erTad eWvianobac dasCemda.
eCveneboda, rom siZes sZulda. iqneb droze gaasworos
angariSi wuTisofelTano, wamals aradaniSnulebisamebr
aZlevda da RvTis samsjavros SiSi rom ar hqonoda, siamovnebiT Caugdebda CaiSi lursmans.
sinamdvileSi ki saqme piriqiT gaxldaT. Tu rame ar undoda qajanas, swored sidedris sikvdili, sxva mizezTa
Soris im mizezis gamoc, rom xelmokled cxovrobda da
dakrZalvis xarjebi mZime tvirTad daawveboda ojaxis
isedac Zlivs mfeTqav biujets. afaqiZes arc imis imedi
hqonda, rom dasaflavebis xarjebs saxelmwifo gaiRebda da, bunebrvia, qajana mkurnalobas ar aklebda, rom
nekresis qarebisgan saxsrebdaWmuli sidedri, rogorme,
fexze wamoeyenebina, magram amaod.
400
miabijebda melioratori qajana afaqiZe daRlili kacis mZime nabijebiT. beWebze gaxunebuli, cisferi kvarTi
da caljibiani, bususebiani lurji Salis Sarvali emosa.
fexT adgilmrewvelobis gamoSvebuli adidassmimsgavsebuli (`adidasis~ firmis emblema droTa viTarebas waeSala) Sav-mwvane botasebi ecva. es botasebi, sxvaTa Soris,
firmulisagan bevriT arafriT gansxvavdeboda; eg iyo,
tyav-piri Cacmis mesame dResve saTasmosTan gardigardmo skdeboda da lanCa saguldagulo mcdelobiTac ki ar
iRuneboda. welSi waxril qajanas orive xeli Sarvlis
jibeSi ewyo da fexebs ise miisroda win, TiTqos udrood
afarTxunebul fexsacmels ixdiso.
arc ustvenda da arc RiRinebda.
Taflisfer Tvalebze warb-quTuTo saimedod Camoefarebina da oriode nabijis sigrZesac mxolod imitom
inaTebda, rom qvisTvis fexi ar wamoekra. ise daRliliyo, nacnobTaTvis misalmebis Tavic ar hqonda da, kacma
rom Tqvas, sayuliaSi gazrdil da bagratiseulSi CasiZebul qajanas am qalaqSi nacnobebic cota hyavda.
zafxulis droiT cxras aRaraferi aklda. swored
is dro iyo, roca sicxisgan Camkvdar quCas nel-nela ubrundeba sicocxle, gasaTxovari gogonebi didi
xvewniT rom gamotyueben mSoblebs `daqalTan Sevlis~
oriode saaTs da paemanze garbian, roca sayvarliani mamakacebi pirs iparsaven da sazogadoebrivi RonisZiebis
momizezebiT TavianT saeWvo saqmeze mieSurebian.
pirwmindad gadalokil caze Rrublis fTilac ki
arsad Canda. gegonebodaT, am usaSvelod Rrma, baclurj
cargvalze saavdro Rrubeli aRarasodes gadaivliso.
narinjisferi mzis mewamuli tani ise Cqara efareboda xvamlis mTas, rogorc meyvseulad amobrialebuli
xoxobi Caikargeba xolme jagnarSi.
wveboda mze da dasavliT cecxlSenTebul cas sami mxridan epareboda Crdilisferi, uSvelebeli frTebi Ramisa.
uecrad qajanas kisris siaxloves marjvena beWze
26. r. miSvelaZe. t. II
401
es Tqvenia?
ki batono, maspinZelma Rilebs uSva xeli da muxlebze daiwyo.
ratom gadmoagdeT? cikolias gamWoli mzera da
mtkice, gaubzaravi xma hqonda.
gadmomivarda, wyals vusxamdi da gadmomivarda, eg
upatrono, kaktusian qoTans vin suleli gadmoagdebda,
ise damajereblad da gulwrfelad Tqva braldebulma, rom mowmeebma Tavebi Caqindres, xolo qajanam inana,
rom aq Semovida.
aCvene erTi amas beWi! meliorators miubrunda
zemdegi.
qajanam kvarTis zeda sami Rili Seixsna da SewiTlebul-Sesivebuli beWi gamoaCina.
Cemi sikvdili, daiwripina kaktusis patronma.
dainaxe, kacs rom daeca? ulvaSebdagrexili mowmis SekiTxva organos muSaks naadrevad moeCvena, magram
araferi uTqvams.
ki, davinaxe.
mere, ratom ar Camoxvedi?
kari gavaRe da movrbodi, mara xalxi rom davinaxe,
Semrcxva.
Segrcxva? visi Segrcxva, kaco? qajanam Tavi ver
Seikava.
mezoblebis. yvelaferi amas rava Wirso, sicils
damayridnen.
Seni sircxvilis gulisTvis kacs klavdi, amxanago?
kafandara mowmis xma iyo.
ra moklavda, batono?
ra moklavda da qoTani.
ercaxe qoTania, batono. suli Zlivs ukidia, ver
xedavT ra Txelia? namsxvrevebs miaTiTa damnaSavem.
sxvas rom moxvda imitomaa mCate da Txeli, Tvara
aba Sen dagcemoda, ranairad iWikWikebdi, ulvaSebdagrexili mowme mrisxanebas ver malavda.
405
magram qajanas misi xma ar gaugonia, igi WiSkrisken midioda da Tan ZaRls amSvidebda.
eleqtronis wreSi, boZTan xelebdaSvebuli badri bakuraZe idga. qajanas igi kidev ufro dapataravebuli
moeCvena. maspinZeli rom dainaxa, erTi nabiji gadmodga
da ise miadga fexi, rogorc mowafeebma ician xolme saparado mzadebisas.
SemobrZandiT, ar ikbineba, WiSkari gamoaRo
maspinZelma da Rrenaze gadasul qofaks Seutia gadaSendi iqiT!
Tu SeiZleba daabiT, batono, me vici Cemi iRbali.
qveyanaze kaciSvils rom ar erCodes ZaRli, me mikbens
maincdamainc, stumars anginiani kacis CakvnesilCaxrinwuli xma hqonda.
qajanam ZaRli daaba da bakuraZe Sin SeipatiJa.
Sin ar SegawuxebT, batono, ager mivjdeT cota xans,
ori sityva maqvs saTqmeli, Tu SeiZleba, sTxova mosulma da SiSiT gaixeda dabmuli ZaRlisken, romelic
axla ufro metad gaavebuliyo, radganac mis dabmaSi
mTavar damnaSaved sruliad samarTlianad stumars Tvlida.
sagviano tyemlis ZirSi, Zelskamze, Camosxdnen.
stumari muxlebze xelebs isvamda da saubris dawyebas agvianebda.
mxari rogor gaqvT? rogorc iqna ikiTxa SavcasaSterebulma bakuraZem.
mtkiva cota. dabeJilia. motexili ar ariso, eqimma.
fexebi ratom ar momtyda, maincdamainc im dros
rom gavedi aivanze. kaktusis movla maklda swored. kaktusi vnaxe damwvari.
ra Seni bralia, ZaliT xom ar gindoda.
TavSi rom dagcemoda, batono? Tavis gatexvisTvis ra mniSvneloba aqvs, ZaliT gadmoagde Tu gadmogivarda. sad wavsuliyavi maSin, meti rom mogsvloda?
yuradRebiT unda iyo, marcxi erT wamsaa. is zem407
cirebaSi momayoles, axla ager meore Tvea. sami laboranti Segvamcires, gvpirdebian raRacas mara rodis iqneba.
sanam rames gamogviZebnidnen, Wama gvinda Tu ara, aravis
awuxebs. ar mesmis, ranairad SeiZleba, diliT, samsaxurSi
mosul adamians SegamcireTo, gamoucxado. ra qnas, sad
wavides, ar unda uTxra? udanaSaulod kacis quCaSi gaSveba SeiZleba? ar viyavi cudi laboranti, orjer madlobac mqonda miRebuli, mara direqtorsac ver vamtyuneb.
Seamcire laborantebio, uTxres da ra eqna imasac.
ufxo da ugergilo dambada gamCenma da samsaxuris
saqme xom ase wavida, ojaxic ver avawye. gogo miyvarda
skolidan da cxvirwin gamiTxovda. naTqvami gvqonda
piroba erTmaneTisTvis, saxlSic davdiodi, misma mSoblebmac icodnen. me teqnikumis mesame kursze viyavi,
TviTon liTofonis qarxanaSi muSaobda. gaTxovda uceb.
ras gaugeb qals, ra bzikma ukbina, ra vici. raki ase
davmarcxdi siyvarulSi, simarTle giTxra, daojaxebas
ar vapirebdi. oTx weliwadSi Cems yofil Seyvarebuls
qmari moukvda, avariaSi moyva sacodavi. erTi weli
iglova da mere qe gamomyva colad. bavSvi arc Cems xelSi SeZenia. SarSan liTofons Tavi daaneba da qvitiris
gzaze Ramis skolaSi xatvis maswavleblad daiwyo muSaoba. Turme gayiduli vyavar TxasaviT. sanam me eWvs
yurs mivugdebdi da miTqma-moTqmas davijerebdi, adga
es Cemi coli, geiqca saxlidan da Ramis skolis qimiis
maswavlebels gayva... col-Svili daatovebia im kacs. qalia axla magi? sami kviris ambavia es ambavi. jer ganqorwinebac ar gagvikeTebia.
davrCi ase, qajana batono, ucolod da usamsaxurod,
usaSvelo da aravis rom ar damarTnia iseTi araferi
mWirs, mara Cems, isedac dawyvetil nervebs daawva es
yvelaferi da gavnaxevrdi kaci. im dRes iataks vrecxavdi, valagebdi viTom, saxls, Cemi WkuiT. kaktuss, godouSenda magas momgoni, wyals davusxavTqva, gadakoCa
ficarma da qe gadmogorda is qoTani, is upatrono, raRa
410
413
417
miCuqnia Sens miRma darCenili mTeli cxovreba imisTvis, visac Zalian unda.
ufro konkretulad vilaparakoT. CemTan Seni urTierToba, Tavidanve giTxari, uperspeqtivoa.
ra perspeqtivaze laparakob. me Sen maRaziaSi ar
miyidixar da arc molaparakebebis dro gvqonia. me SenTan yofna minda da var.
magram xval? roca wlebi gairbens da raRac-raRacebi SenTvisac gvian iqneba?
nu maSineb, sandro, gexvewebi. rodis gaxdi Sen ase
sazizRrad Wkviani da praqtikuli.
sandros Tvalze cremli moadga, man mSvenivrad icoda,
rom sisuleles ambobda, magram ukandaxeva ar SeeZlo.
SenTvisve, Cemo Zvirfaso.
nana wamoxta, uknidan Semouara da Tvalebze xeli
aafara.
Zalian gTxov, miTxari, rom xumrob!
me ar vxumrob, nana.
qaliSvili divanze daemxo da aqviTinda.
me vici, axla gZulvar, magram oci wlis Semdeg am
dRis madlobeli iqnebi. es me mivdivar sasikvdilo msxverplze Seni gulisTvis.
ara! ara! ara!
nanam muTaqas xelebi dauSina.
dawynardi. esa xar suul? aki yvelaze Wkviani gogo
varo, sandro divanze Camojda da acaxcaxebul mxrebze xeliT Camohyva, ra giTxari aseTi, me Sens gverdiT
var, da arsad wasvlas ar vapireb.
Sen... rogor SegeZlo... Turme Cems gaTxovebasac
Seeguebi.
Seveguebi Tu ara, eg sxva saqmea. Seni momavlisaTvis
ki es aucilebelia.
vis? vis? me Sens iqiT veravis ver vxedav. yvela
mamakaci nervebs miSlis. mzada var quCaSi utifrad moCerebuls mivubrunde da Tvalebi amovkortno!
420
eg axla geCveneba.
nana wamojda da Tvalebi TiTebiT SeimSrala.
me arc ise patara gogo var, rom raRacebi meCvenebodes. Cemi toli biWebi nervebs miSlian.. degeneratebad meCvenebian da maTTan, SenTvisac bevrjer miTqvams, mkacri maswavleblis damokidebuleba maqvs. minda
xandaxan yuri avuwio.
esec drois ambavia. gaivlis.
sandro, nana Wers Sescqeroda da karga xnis Semdeg miabruna Tavi sandrosken, sxvebic ase amTavreben? ase cudad?
Cven arafers vamTavrebT. ubralod vsaubrobT, xom
giTxari. saerTod, SemTxvevaTa msxverplia adamiani.
es rogor?
Cveulebrivad. Cemi da da siZe rom alJirSi ar wasuliyvnen, am oTaxsac aravin damitovebda. Tu es oTaxi
ar meqneboda, me mgoni, Senc ar meyolebodi.
ar gamagiJo, axla raRac didi saSineleba wamoiwye.
roca Tavisufali binis gasaRebi xelT mqonda, me
Sen gamogigone.
batono?
swored im TvaliT Segxede institutis vestibiulSi, ris saSualebasac Tavisufali bina da gasaRebi
maZlevda.
uari rom meTqva da aq ar wamogyolodi?
maSin, albaT, sxvas vetyodi.
sandro!
sandrom gaicina. gadmoatriala, Tvalebi daukocna.
Cemi suleli gogo. ai, ra advilad SeiZleba Seni
gagiJeba. xom ici, rogor miyvarxar. araferi ar daijero. me SenTvis araferi miTqvams.
nana moSvebuli iwva. ganZrevis Tavic aRar hqonda.
alerss marto imiT pasuxobda, rom sandros tuCebs Tavis amoburcul, kaxabaliviT wiTel tuCebs Seagebebda
xolme.
421
gavigono, yelis ZarRvs gadaviWri. erTi dRisTvis Zalian bevria. waval axla me da vifiqreb. ar SegeSindes,
sisuleles ar Caviden. xval, Tormet saaTze, dagirekav
da yvelafers getyvi.
nana autanlad didxans icvamda. sandros misken ar
gauxedavs. roca karma gaiWriala, wamoxta.
karebSi gadexvivnen erTmaneTs.
lifti rom amovida, nanam xeli dauqnia da liftSi
gauCinarda. sandrom fanjara gamoaRo da quCas daaCerda. or wuTSi nana sadarbazodan gamovidoda, xels
dauqnevda da troleibusis gaCerebisken wavidoda. nanas
maRla ar amouxedavs, TavCaqindruli miiCqaroda gaCerebisken.
sandro Semobrunda, xalaTze qamari SemoiWira da
sarkeSi Caixeda.
Tvalebi cremlebiT hqonda savse.
minaweri: am novelas finali ara aqvs.
damerwmuneT, TviTonac ar vici, ra iqneba xval. ra
gzas daadgeba nana, an inanebs Tu ara samudamod imdRevandel saubars sandro.
giTxraT simarTle, cxovrebis oromtrialis Semyure,
mec davibeni. Tqven rogor fiqrobT, rogor ajobebs am
ori adamianis siyvarulis xvalindeli dRis gaTeneba am
daulagebel cisqveSeTSi?
hoda, rogorc Tqven gagexardebaT, ise iyos.
me rom am Tavsatexis amoxsna SemeZlos, Tqvenze ukeTess vis vetyodi.
425
T e b e r v ali
gogo, adamianurad gavla ar SegiZlia Seen?
ra iyo, babu?
aba, Teqvsmeti wlis gogos ase brigin-briginiT siaruli gamigonia?
meCqareba, babua, oTxze skolaSi unda viyo.
ra ginda oTxze skolaSi?
Sexvedra gvaqvs.
sul rava geCqareba. Sexvedra guSin ar gqondaT?
guSin repeticia gvqonda, babulia.
ciala!
ra iyo?
nela iare, Se gadareulo, amomagja guli. nu geSinia, ar gageqcevaT Sexvedra arsad.
ciala SeCerda, CanTa marcxena xelSi gadmoitana,
cvilisferi paltos Cabrunebuli sayelo nikapTan amoacoca, qusqusiT momaval babuas gamoxeda da zustad
ise moiqca, rogorc misi asakis gogonebma ician wyenis
gamoxatva: muxlebSi orjer odnav Caikeca da gaimarTa
Tebervali iwureba.
zamTarma kudi moiqnia da mesame dRea yinavs.
Tvis dasawyisSi moulodnelad daTba. Tovli swrafad
gaadno da RobisZirebsRa Seatova zamTris mogonebad.
goWouras uasfalto SesaxvevebSi Tovl-Wyapi gamefda.
gubeebi da sardafebi wyliT aivso. fexiT mosiaruleTaTvis yvelaze usiamovno dReebi dadga da ai, am bolo
dros, yinvam mouWira. gubeebs Txeli gamWvirvale apki
gadaakra, magram yinulis sqel fenad ver aqcia. fexis
dadgmisTanave yinuli ibzareba da wyliT ifareba. manqanebiTa da karetebiT daxazuli miwa gaaqvava da, marTalia, talaxiT mosvris saSiSroeba aRar aris, magram
426
Seagdo da kibe ori naxtomiT airbina, violino gamoarbenina da WiSkrisken gaiqca. epifanem Tvali gaayola,
xeli Caiqnia da blis qveS, lurjad SeRebil Zelskamze
daeSva.
samzadidan winsafrianma rZalma gamoxeda, ixvebs rofoSi RerRilis narecxi Causxa da epifanes Seexmiana.
geiqca es Txabela? xvar giCxubiaT kidev?
ara, batono, ara. ra qnas maganac. eCqareboda da
damawyvita muxlebi. Sexvedra hqoniaT dResac, epifanes muxlebze xelebi ewyo da Sors uqimerionis Tavze
wamoWimul, SavTeTrad daRarul xvamlis mTas Sehyurebda.
mexuTe Tve daiwyo, rac goWouraSi sergei lazos
quCaze, abanos gverdiT, omis veteranTa maRazia gaxsnes.
maRazia universaluri gaxlavT: es imas niSnavs, rom
sursaTic iyideba da samrewvelo saqonelic. am keTilSobilur dawesebulebas kargad amarageben da amitom,
SesasvlelTan yovelTvis xalxmravlobaa. SesasvlelTan-meTqi imitom mogaxsenebT, rom karebTan isinic ikribebian, omSi monawileoba rom ar miuRiaT, magram didi
survili aqvT isargeblon veteranTaTvis gankuTvnili
am sikeTiT. maRaziaSi Sesvla, raRa Tqma unda, veteranTa wignakebiTaa, Tanac omis monawilem piradad unda
warmoadginos sabuTi. mogexsenebaT, veteranis mowmobis
sxvaze gadacema ar SeiZleba. karebSi mdgari, wiTelsamklauriani morige-veterani mkacrad icavs dadgenil
wess da, miuxedavad zogi enaWartala moqalaqis protestisa (`SegviSvi Cvenc, ra moxda, bolos da bolos,
Wama erTnairad unda veteransac da wvevamdelsac...~),
daxlTan momxmareblad yovelTvis Cveni saxelovani, tyviis wvimasa da qarcecxlSi gamovlili moxucebi dganan.
zis Tavis mamapapeul ezoSi epifane lomsaZe da, ra
daujerebladac unda mogeCvenoT, lafaroSi, unabis
gaswvriv, ganmartoebiT mdgar TeTrTava indaurze
fiqrobs. im indaurma diliT uecrad moiwyina. wyalSi
428
433
epifane biZia, oRond axla miSvele da Senxela sanTels daginTeb, xakoiis suls vficavar.
gaukvirda, xmaze rogor ver vicanio, zaur reviSvili, wyalsadenis morige. axlaxan Camosaxlda am quCaze. domenti kvirkvelias naxevari saxli iyida WasTan.
RorRoca xma aqvs. xmamaRali laparaki icis da enasac
ukidebs odnav SesamCnevad.
ra iyo, biWo?
stumrebi damecnen moulodnelad. oTxi kaci, ra
qvas vece, ar vici. magenis ybidan ver amoval.
axla mevedi, cialas geficebi, Camomwydari var
fexze. raRac gulic ver maqvs kargad, epifane taxtze
wamojda da muxlebze xeli Camoisva.
kai, epifane biZia, sxvas vewevi raRacas. vici, Sen
fexze rom iyo, uars ar metyodi, zauris xmaSi sasowarkveTa gaeria, karebisken wavida da Semobrunda, me
rom maTxovo, mowmobaa Tu raRaca, epifane biZia?
ar SegiSveben Sen, batono, ara, yrud Cailaparaka
epifanem wamodga da Rrmad amoisunTqa.
sadaa, gogo, qudi?
ager, batono, nanulim qudi miaCeCa.
ki mara, Tu avad xar... Tu daRlili xar... es ra momivida... raRa Cemda Wirad, axla mevidnen maincdamainc...
epifane biZia... darCi Tu ar SegiZlia, Seni Wirime, aluRluRda stumari.
wamodi, batono, wamodi, vivli ravarcxa iqneba. Tu
mivuswariT, romelia SenTan?
Svidi sruldeboda, saxlidan rom gamovedi.
mivuswrebT, me mgonia, rvaze ketaven. gesmis? epifane nanulis miubrunda: me Tu damagviandes, bovSs
goudeqi. CamosaxvevTan daxvdi. ar SeaSinos vinmem. ra
Sexvedrebi outydaT am siciveSi. ra qna indaurma?
Secocxlda patara. vuyuroT dilamde, ras izams.
Wama?
cota weicicqna.
434
ar gvezaralos...
Seni Wiri wouRia. rZalma skivridan xelTaTmanebi
amoiRo da gauwoda, gaikeTe, mama, Tu giyvarde, hyinavs.
ver vguob mag oxers, Tvara kai Sen, zaurs Sexeda,
Turme axalgazrdobaSi racaa kaci, is danarCena bolomde;
xelTaTmanebs verc axalgazrdobaSi vguobdi. stalingradTan rom vibrZodiT, oc gradus yinvaSi daxeTqili
mqonda TiTebi, mara xelTaTmani ar mixmaria. aba, wevediT.
WiSkars rom gascdnen, marjvniv SukaSi rweviT momavali kaci SeniSnes, mosaxvevidan gamosulma manqanam
rom mianaTa, veteranma erTi gaxeda, nabijs auCqara da
saldaZis garaJs amoefara. zauri mihyva.
ra iyo, epifane biZia? CurCuliT hkiTxa.
is parmeni ar iyo, sanduxaZe?
me mgoni, rava?
araferi. mivdgeT ager erTwamas, Ceiaros. ar minda
Sevxvde.
xvaraferi gawyenina?
rava gekadreba. mawyinari kacia saldaZe? magnairi
tkbili biWi am mosaxvevSi ar meguleba, mara ra iyo ici?
am erTi Tvis win oci maneTi isesxa Cemgan. ar darCa
xelze, albaT, Tvara aqamde momitanda. ar minda axla
pirispir Sevxvde. deimorcxvebs, saerTod, es icode,
Cemo zauro, Tu kacs Seni vali aqvs, xSirad ar unda
SeeCxiro TvalSi, Torem SeZuldebi. ase icis valma.
saldaZem RiRiniT Caiara, garaJsmimalulebs arc ki
gamoxeda, etyoboda, SezarxroSebuli gaxldaT.
saldaZe rom Tavis CixSi miimala, mezoblebi safaridan gamovidnen da gza ganagrZes.
aRar mogveSveba, awi es zamTari? epifanem jibidan
xelebi amoiRo da daiorTqla.
Cven ra gviWirs, iqiT yofila glaxaT saqme. baTumSi
rva gradusi yinvaao, radio laparakobda am diliT.
auh, Seicxada veteranma, aba daaxrCobs citrusebs, xom? rva graduss, baTumSi exumrebi?
435
437
d av i d ar ab a
irakli murRuliam im diliT ugemurad icurava. wyalic egrila da xasiaTzec ver iyo varjiSis. tvins uxvretda guSin saredaqcio TaTbirze redaqtoris naTqvami; vinc erT narkvevs mainc ar dabeWdavs, nu ewyineba
da daxasiaTebas ver miiRebso. naxevari Tve gavida, rac
Jurnalistikis fakultetis mesamekurselebi gazeT
`harmoniaSi~ praqtikas gadian. sxvebma xeli gamoiRes
da Tavi gamoiCines. iraklim `dRes-xval, dRes-xvalo~
da jerjerobiT striqoni striqons ver miaba. ara da,
Tu praqtika ar CaeTvala, stipendias xom dakargavs, vin
icis, iqneb kurszec datovon.
pirsaxoc-Slopancebi CanTaSi Cayara, svel, gruza
Tmaze savarcxeli gadaisva da derefanSi gamosuls auzis
eqimis raJden CaCuas yvirili moesma. ar gakvirvebia.
auzis momsaxure personalTagan `Zia raJdeni~ yvelaze
jajRana kaci iyo. axla wyalburTelTa nakrebis wevrs
imaze eCxubeboda, `maCalka~ ara gaqvs da ver SegiSvebo.
`modi, sulac raJdenze davwer narkvevso~, gaifiqra
iraklim da es `aRmoCena~ imdenad gauxarda, rom kinaRam
xmamaRla wamocda. kuTxeSi midga da moSuRarT miayurada. raJdens TeTri xalaTi mucelze Zlivs wvdeboda.
pijakis zeda jibeze orden-medlebis niSnebi ekeTa, erosi manjgalaZis xma hqonda da mesazRvris kategoriuli
toni. nakrebis wevris datuqsva (ukanaskneli gafrTxilebiT gaabruna) rom daamTavra, iraklis miubrunda: `gnebavT rame?~ `ara, batono raJden~, `aba, ras momCerebixarT, icuraveT? wadiT saxlSi, saqmes mixedeT!~ iraklim
gauRima da gamotrialda. raJden CaCuaze meabonente mocuraveTa Rimili maincdamainc ar moqmedebda. egona, am
Rimilis ukan kanonis darRveva, cuRlutoba imalebao.
438
redaqciaSi rom mivida, narkvevis ganyofilebis gamges, tankenar saTvalian qals luba kirvaliZes gaando; Tu SeiZleba sacurao auzis eqim raJden CaCuaze
narkvevi davweroo. lubam saTvale moixsna, karga xans
uyura student-praqtikants da moZRvris kiloTi auwya:
`saerTod, narkvevis gmirad yoveli adamiani gamodgeba, Tu saintereso pirovnebaa. yovel SemTxvevaSi, daazuste nasamarTlevi xom ar aris, an amjerad partiuli sasjeli xom ar adevso~.
iraklim meore dResve `daazusta~. adgilkomis Tavmjdomares qurcikisTvaleba, koWl kacs, romlis saxelic ar icoda, magram bufetTan mofusfuse xSirad
enaxa, meore dResve gamoecxada da hkiTxa: xom ver metyviT, baton raJdens, am bolo dros, mTavrobisgan raime
wyena, an sayveduri xom ar Sexvedriao. Tavmjdomarem
fanjara miketa, kengurus naxtomebiT Semourbina magidas, iraklis gverdiT moujda da SemkrTali kacis xmiT
hkiTxa: `daaSava rame? laybobaSia SemCneuli? miTxariT,
miTxariT, me sando var~. Jurnalist-praqtikantma ganze gaixeda, `araferi, ise gkiTxeTo~, rebusuri pasuxiT
daakmayofila cnobismoyvare. `me, Cemda Tavad, cuds
verafers vatyob. oficialurad dasjili arasodes yofila. eg ki ara da, am ori kviris win meeqvse Tu meSvide medali miiRo. ise, ras gaugeb adamians, Tqven Tu
damavalebT, awi sagangebod davakvirdebio~. ra vici,
vin egona adgilkomis Tavmjdomares Cveni irakli, magram mis saqcielSi rom damkvirvebelTa xelSewyobis
niWi Canda, faqtia. man aSkarad guldawyvetilma gaayola Tvali kabinetidan gasul murRulias. raze dawyda
guli? raJden CaCuas sasjeli rom ar edo, Tu irakli
rom bolomde ar gaendo da arc Tavisi vinaoba auwya?
iqneb oriveze erTad?
xuTiode wuTis Semdeg raJdens miakiTxa. sportkombinatis eqimma axalgazrda Jurnalistis survili rom
Seityo, qva aagdo da Tavi SeuSvira. `narkvevi, saerTod,
439
bloknotmomarjvebul Jurnalists xmamaRla ukiTxavda yvelafers, rac xelT moxvdeboda. jer CaCuebis
gvaris warmomavlobaze gaaTviTcnobiera stumari, mere
winaparTa genealogiuri sqema dauxaza bolodan meSvide Taobamde (raJdenis CaTvliT), sxvadasxva drosa da
saWiroebis SemTxvevaSi Seqmnili Tavisi avtobiografiebi
da daxasiaTebebi ukiTxa, saojaxo albomebi aTvalierebina. saTiTaod gamouZaxa Svilebs da iraklis warudgina,
maTi asakis da konkretuli saqmianobis dawvrilebiTi
gadmocemiT. amas yvelafers ise Cqara da ritorikulad
akeTebda, rom eqims saxe mouoflianda da SigadaSig ori
TiTiT iwmendda tuCTa boloebze momdgar qafs. iraklim
TxuTmeti wuTis Semdeg dakarga interesi `Zia raJdenis~
saqaRaldeebis mimarT. ubis wignakSic bolos kubebsRa
ixatavda, magram yuradRebiani kacis niRabi bolomde
SeinarCuna da sixaruli maSinac ki dafara, roca diasaxlisma Caize uxmoT. `rogor moviqceT, dRes yvelafris
wakiTxvas ver movaswrebT, xvalac unda mobrZandeTo~,
raJdenma Sewuxebuli saxiT gaxeda stumars. `ar aris
saWiro, bevri ram Caviwere. erTi narkvevisTvis sakmarisia. Tu rame damaklda, dagirekavT, Tu SeiZleba, erTi
suraTi SemirCieT gazeTisTviso~, irakli am sityvebis
warmoTqmisTanave wamodga da karga xans mouwia fexze
dgomam, radganac batonma raJdenma magidaze mimoyrili
fotoebi facxafucxiT didxans qeqa da bolos, erTze:
iraklis azriT, arcTu ukeTes, suraTze SeCerda. `Tu
SeiZleba es iyos, aq, rogorc xedavT, SedarebiT axalgazrda var. es mirCevnia. am bolo dros, ratomRac fotoze
iseTi ver gamovdivar, rogorc mindao~. iraklim suraTi
bloknotTan erTad gulisjibeSi Caido da iqneboda ase,
pirvelis naxevari, roca maspinZlebs daemSvidoba.
narkvevi meore dResve dawera, universitetel mbeWdav qals margos gadaabeWdvina da oTxSabaT diliT,
sanam redaqciaSi miitanda, raJdens gaurbenina: `Tvali
gadaavleT, raime faqtobrivi Secdoma ar iyoso~. ra441
Jdenma kabinetis kari Caketa, cota xans arvin Semawuxoso, eqTani gaafrTxila da iraklis Txova wamikiTxe, Torem me didxans movundebio.
iraklim nela, gamoTqmiT daiwyo kiTxva:
`SeCerebul wamTa RaRadi~.
ra?
saTauri hqvia aseTi `SeCerebul wamTa RaRadi~.
SeiZleba, redaqciaSi gamoucvalon.
keTili. Semdeg? ganagrZeT, bodiSs vixdi.
aSkarad etyoboda, rom raJdeni Relavda.
iraklim ganagrZo:
`samocdaaTs mitanebulia raJden CaCua. sacurao auzis eqimad muSaobs. energiuli mixvra-moxvris, tansruli
kacia. ise Cqari da nervuli saubari icis, gegoneba, sul
sadRac agviandebao. Cveni nacnoboba ase daiwyo: curvis
abonementze beWdis dartyma vTxove. vifiqre, albaT,
TviTonac daRlilia, Cemi gasinjvis usiamovno ritualisgan gavanTavisufleb-meTqi, da Cavulaparake: batono raJden, weliwadSi samjer mainc mimowmeben janmrTelobas, curvaze xuTi welia davdivar, iqneb mendoT
da xeli momiweroT-meTqi. unda genaxaT, ra gaoceba
da sasowarkveTa Caudga TvalebSi. `rogor gekadrebaTo, aba, me eqimi risTvis mqviao. Tqvens sityvebSi eWvi
rodi mepareba, magram imas rogor gakadrebT, an Tqven
da an Cems Tavs, gausinjavad mogiweroT xelio. gaxsovdeT, adamianis janmrTeloba yoveldRe icvlebao. Tqven
RmerTma kargad gamyofoT, magram me dRes is aRar var,
rac guSin viyavio. daijerebT axla Cemi Semxedvare, rom
wlebis ganmavlobaSi me samxedro olqis Cempioni viyavi
tanvarjiSSio?~ Semrcxva Cemi Txovnis da Tavs gavujavrdi, rom intuiciam momatyua. raJden CiCuas sityvebSi
wuwuni an Wirveuli kacis gajiuteba ki ar Canda, zogierTs rom sCvevia aqaoda, keTili inebe, angariSi gamiwieo, me aq imitom damsves, rom raRaca mekiTxeba da
mevalebao. ara, fizkulturis kombinatis eqimis piriT
442
profesionali laparakobda, hipokrates ficis erTguli. movaleobis keTilsindisierad amsrulebeli, samxedro kacis gulisyuris da wesrigis mqone eqimi.
am dialogs is mohyva, rom Cven Cven azrebi gavucvaleT
erTmaneTs sazogadoebrivi wesrigisa da pirovnebis Sinagani disciplinis Sesaxeb. `wesrigio, sawolidan diliT
fexis gadmodgmisTanave unda gvaxsovdeso. kacis xasiaTi
imaSic ki Cans, manqanidan rogor gadmovao. zogi fexs
aiSvers da ise iskupebs, karis migdebac daaviwydebao.
zogi aqaoda saqmeebiT var datvirTuli, gadmova, kars,
mouxedavad, xelis ukan gaqneviT, Ronivrad miijaxunebs
da wava. zogi ki Semobrundeba, mZRols oriode Tbil
sityvas etyvis, kars frTxilad mixuravs da Tavis gzas
gauyvebao. `ra aucilebelia, ra aucilebelias~ wamdauwum gameorebiT zogma CvenTaganma kanonis arSesrulebis gamomgoneblobiTi saswaulebi movaxdineTo.
yvelam, rac gvevaleba, is rom gavakeToT, sazogadoebis
fsiqika mtkivneulad, magram mainc male Seegueba wesrigis dacvaso. wesrigi yvelas gvinda, magram sxvisTvis;
CvenTvis iolad fons gasvlis xerxs vamjobinebTo. rac
ufro utifaria kaci, zog wreebSi miT ufro moxerxebuls da marifaTians eZaxiano~.
mTeli dRe ar momasvena, erTi SexedviT ubralo kacis sacurao auzis eqimis, saocarma Tvisebam manqanidan kacis gadmosvlaSic ki daeWira misi xasiaTis niSnebi. amave dros imis gagebac msurda: rac raJden CaCuam
miTxra, misi Sinagani bunebis Zaxili iyo, Tu garemoebisgan SeZenili poza, situaciis mixedviT rom aifareben
xolme adamianebi Seuvali, obieqturi kacis niRabs da
Tu Tvals moarideb, pirvelive mosaxvevSi rom moixsnian
da gadaagdeben.
ar vici jiuti cnobismoyvareoba gadaedo, Tu pirvelive Sexvedridan simpaTiiT rom ganvimsWvale, imas mimixvda da xaTri ver gamitexa, faqti is gaxlavT, rom vzivarT
axla batoni raJdeni da me artileriis quCaze CaCuebis
443
diax, diax.
es oxeri momeCvena gaiTiSa-meTqi. magaliTad ase
rom Segvecvala: `meuRle babilina mixeilis asuli
gamocdili stomatologia da damsaxurebuli avtoritetiT sargeblobs poliklinikis medpersonalsa da
avadmyofTa Soris~, ras ityodiT, batono irakli?
SeiZleba, batono raJden, magram nametani kancelaruli stili gamogviva.
rogori? ver gavige?!
iraklim gaifiqra `kancelaruli stilis~ axsna did
dros wamarTmevs, miT umetes mTlad zustad arc me
vici, ras niSnavs kancelaruli stilio da mokled moWra:
kargi, kargi. gasagebia batono raJden. xval Cavasworeb.
ar gewyinoT. me Tqven SeniSvnas rogor gagibedavT,
megobruli rCevaa mxolod. ar dagaviwydeT, Zalian
gTxovT, batono irakli. CaiwereT es sami Txovna? Tu
gnebavT, gavimeoreb.
ar aris saWiro, maxsovs, batono raJden.
aba, Zili nebisa. aTasi bodiSi.
kargad brZandebodeT.
iraklim yurmils Seubera, dado. erTxans moriges
uyura da gagulisebuli svanis mzera rom ver daiWira,
yrud Cailaparaka: `didi madloba, xabuk. Tu amaRam kidev
damirekon, ar damiZaxo, Tu Zma xar. ar aris, wasuliaTqo~.
meore diliT saredaqcio TaTbirze daagvianda iraklis. kacma rom Tqvas, TaTbiri dawyebuli arc ki gaxldaT, Seixeda kidec, magram aravin uTxra mobrZandio
da TviTon ver gabeda. redaqciis TanamSromlebi sakonferencio darbazSi erTsulovnad Sekrebiliyvnen da ar
undoda misTvis, rogorc dagvianebulisTvis, yuradReba mieqciaT. TaTbiri rom damTavrda, luba kirvaliZes
gamohyva derefanSi. lubam `Cems kabinetSi SebrZandiT
da damelodeT, samdivnoSi Sevivli da axlave movalo~.
29. r. miSvelaZe. t. II
449
vale filmSi. troleibusSi mjdari axlo nacnobTa Soris `monaniebis~ personaJTa prototipebs daeZebda da
guls is ufro uklavda, rom poulobda kidec.
mTeli Rame SfoTvasa da Zil-RviZilSi gaatara. is
iyo diliT, rogorc iqna, CaeZina, rom karze policiurma braxunma gvelcemuliviT wamoagdo. kari rom gaaRo,
derefnis boloSi morigis zurgs mohkra Tvali da mixvda, rom telefonTan uxmobdnen.
welmowyvetiliviT wamovida. sanam yurmils aiRebda,
Wabuks hkiTxa; kaci rekavs Tu qalio. ise, sityvis masalad hkiTxa, Torem axlac mSvenivrad icoda, vinc urekavda. damnaSaved grZnobda Tavs inteleqtualuri svani
ymawvilis winaSe, romelsac meoTxe dRea sazogadoebaTmcodnebis saxelmZRvanelo Tavis samorigeo magidaze
samocdameTerTmete kent gverdze hqonda gadaSlili.
dila mSvidobisa, batono irakli. me var, raJdeni
var. gagaRviZeT xom? Tqven dRes curva ara gaqvT?
ara, batono raJden.
ver CaasworeT, albaT, rac gTxoveT xom? sad moiclidiT.
Cavaswore, batono raJden.
ras laparakobT, ase uceb? dabeWdviT, albaT, jer
ar dabeWdaven. masalebis rigi iqneba, rasakvirvelia.
CemTvis ar uTqvamT, magram im kviras, me mgoni, ar
gadaacileben.
ras laparakobT?! rom icodeT, rogor velodebiT
mTeli ojaxi. brwyinvale rame narkvevia. is, manqanidan
Camosvlis ambavi me ar miTqvams TqvenTvis, magram ra
didebuladaa mofiqrebuli.
ra vici, vecade, batono raJden, Tqven saintereso
pirovneba brZandebiT.
me ki ara, Tqven xarT saintereso. ase axalgazrda da
amdeni iciT. Cemi sityva daimaxsovreT; Tqven didi saqmeebi geliT. asea es. axla isa, raze dagirekeT, oRond
ar gewyinoT, Zalian gTxovT. meoTxe gverdis meeqvse
452
misca. bolos, rogorc iqna ineba: Tavi aswia da Tavmobezrebuli kacis intonaciiT gadaugdo:
gisimenT, mokled miTxariT.
me, batono gervasi, praqtikanti murRulia gaxlavarT. Casasworebeli mqonda, patara, Cems narkvevSi.
redaqtorma magidis marjvena kuTxeSi wiTeli fanqriT didSekiTxvadasmuli narkvevi aiRo da iraklis xeliT aniSna damjdariyo.
ici ra, Cemo kargo. Tqven axla meored mobrZandiT
xom? Casasworeblad? araerTxel kidev moxvalT, darwmunebuli var, Casworebis mizniT. es ratom moxda, Tu
iciT? daimaxsovreT erTxel da samudamo: Jurnalistma
asjer unda gazom-awonos naTqvami, daxvewos, daamuSaos
da mere misces msvleloba. ase rom Camisworon me avtorebma, Cabarebuli masalebi, win wava gazeTis saqme.
eg araferi. wavikiTxe Tqveni narkvevi da ar momewona.
nametani fantazias dayrdnobixarT. Jurnalistikas fantazioroba da mTxzveloba maincdamainc ar uyvars, faqtze, saqmeze unda ilaparako. jer erTi paTetikuria
Seni narkvevi, ai, swored lozungurad Sen laparakob
da ara is kaci, ra gvaria?
CaCua.
CaCua. mere Sen TviTonve dasawyisSive wer: vTxove,
gausinjavad beWdis dartymao. amis Semdeg dagijerebs
mkiTxveli? Sen TviTonve ubiZgeb kacs cuRlutobisken. sawolidan fexis gadmodgmaze romaa laparaki
eg Jurnalistika araa, SeiZleba moTxrobaSi Caiweros,
narkvevSi zedmetia. Seni pozicia, giTxra simarTle, nametani bundovania, aq rom wer: `TiTqos kvlav mwyobrSi
Cagayenes, kvlav laSqarSi Segabruneso~, ras niSnavs? ese
igi Sen, Jurnalisti, amovardnili iyavi kalapotidan da
CaCuam Segabruna? ra gamovdivarT Cven maSin? Jurnalisti unda ayenebdes moqalaqes mwyobrSi piriqiT. ar var
marTali? axla ase SevTanxmdeT: es narkvevi ar daibeWdeba. narkvevi Zneli dasaweria. guli ar dagwydes. raRa
455
* * *
am SemTxvevidan Tve-naxevris Semdeg, TerTmeti martis saRamos gazeTSi daibeWda raJden CaCuas patara uportreto nekrologi.
es nekrologi ufro mSrali moeCvena murRulias, vidre sxva mSral nekrologebs beWdaven gazeTebi. Tu siberemde mivaRwie, anderZiT davibareb, Cemze nekrologi
saerTod ar gamoaqveynon. ra Tavis agdebaa, vis sWirdeba amnairi, saxeldaxelod gamomcxvari, WirisufalTa
Wirveulobis pasuxad Seqmnili nekrologebio, gaifiqra
iraklim, gazeTi dakeca da gulis jibeSi Caido.
458
manana
miliciis qveganyofilebis ufross gelaZes.
am gancxadebiT mogmarTavT me, manana savles asuli
maxaTaZe, romelic vcxovrob Txilianis quCaze, megobris rusudan vaCnaZis naqiraveb binaSi, Cauwerlad.
guSin saRamos miTxres, miliciidan mogakiTxeso. me TviTon aqamdec unda movsuliyavi, magram ver movicale.
axlac ki Tqven ar brZandebiT da sxvam veravin miTxra,
vin damibara da ra saqmeze. Cveni ubnis rwmunebuli, rogorc gairkva, WankvetaZe brZanebula. arc is damxvda
adgilze. am werils morigesTan vtoveb, Tu Cemi axsnaganmarteba gaxdes saWiro, gamomiZaxeT, Tu ara da sami
dRis Semdeg me TviTon mogakiTxavT. am gancxadebaze
pasuxi ar minda, arc daxmarebas gTxovT. Tu raimes niSnavs bodiSi TqvenTvis, bodiSi minda movixado, rom Cauwerlad vcxovrob megobris binaSi ukve meeqvse Tvea. Tu
amis gamo jarima mekuTvnis, Zalian gTxovT nu damajarimebT, radganac axla kapikis moxerxebas ara var. sam
dReSi Cemi bargianad gamovivli TqvenTan, dagemSvidobebiT da waval Tbilisidan. raionSi gadavdivar mudmiv
sacxovreblad da samuSaod. dagemSvidobebiT-meTqi rom
gpirdebiT, ar gagikvirdeT, Tqven me, rasakvirvelia, ar
micnobT, magram madlobis saTqmelad Semovivli, imitom, rom Tqveni gankargulebiT, albaT, sam dRes kidev
gamaCereben qalaqSi. es sami dRe ki CemTvis aucilebelia piradi saqmeebi rom movawesrigo.
ar vici, ratom minda icodeT Cemi ambavi. me Tqven
mxolod erTxel gnaxeT, SarSan, Tu gaxsovT, general
gusevis quCaze. ocdaSvidi maisi iyo. Zalian meCqareboda da gza uadgilo adgilas gadavWeri. milicielma
gamaCera, sabuTebi warmomidgineo. samwuxarod, jibeSi
459
sxva fakultetebze daamates, Cvensaze ar daumatebiaT. am pirvelma marcxma guli rodi gamitexa, ra moxda
mere, vimuSaveb da Tan viswavli, wels Tu ar gamimarTla, gaisad gamimarTlebs, bolos da bolos gogo var,
jari ar miwevs da araferi-meTqi.
deidaCemma oqtombris bolos finganis raionul arqivSi momawyo samuSaod. staJis gulisTvis, mogexsenebaT,
Cveni tolebi ra mosawyen magidebs ar usxedan da sad ar
amTqnareben. arqivis gamgis moadgile zoovetdamTavrebuli CanCabaZe iyo. mamistola kaci gaxldaT da mec ise
vepyrobodi, rogorc mamistola mamakacebs unda moqceoda Cemxela gogo. raRac raRacebs miyveboda, mec
msiamovnebda masTan laparaki, ar vicodi, ra edo gulSi.
erTxel marto videqiT fanjarasTan, arqivSi aravin iyo,
es amxela kaci jer nel-nela, laparak-laparakiT momiaxlovda, uecrad xeli gaSala, gulSi Camikra da kocna
damiwyo. ise Ronivrad vyavdi CabRujuli, verasdidebiT
ver davusxlti xelidan. ase megona, tuCebi Cemi aRar
aris-meTqi, neknebi kinaRam Camimtvria. rogorc iqna, gavaSvebine xeli da, suli rom moviTqvi, mivaxale: `amxela
kacs Wkua ara gaqvs CanCabaZe TavSi-meTqi?~ `miyvarxaro,~,
urcxvad da upragonod gamomicxada. ra unda meqna, xels
xom ver gavartyamdi: `nervebs mouare, CanCabaZe da Sens
col-Svils mixede, Seni saTamaSo aq aravin aris-meTqi~.
meore da mesame dRes xma ar gamicia. TviTon Camivlida
da gamicinebda. meoTxe dRes me TviTon mominda davlaparakebodi, xom vicodi, rom sisuleles Cavdiodi, xma
ar unda gameca, magram mainteresebda, ras niSnavda Seyvarebuli mamakaci. davrCiT samsaxuris Semdeg da kinaRam
samudamod sananeblad meqca is darCena. vgrZnobdi, kidev
erTi darCena da gonebas davkargavdi. moverie Cems Tavs
da deidaCems gamovucxade, arqivSi veRar vimuSaveb, arqivis mtverma alergia gamiCina, gauTaveblad maxvelebsmeTqi. ra meqna aba, simarTles xom ver vetyodi. CanCabaZis msxverplad gaxdomas iqedan wamosvla merCia.
462
465
`svintraZem colad gayolis winadadeba momcao. me, rasakvirvelia, am ambavma Zalian gamaxara. noemberSi svintraZem Tavisi sacole xaTuna da me sofelSi dagvpatiJa.
sami dRe davyaviT. Tbilisidan Sors araa, sul raRac
samociode kilometrSi cxovrobs. dagvaTvalierebina
am biWma yvelaferi axlomaxlo, risi naxvac SeiZleboda,
ojaxma mSvenivrad migviRo. mixaroda, rom xaTuna aseT
karg bed-iRbalSi vardeboda. naSvidnoembrevs, cxraSi
davbrundiT ukan, aTSi ara da TerTmetSi svintraZem
samsaxurSi momakiTxa: `cota xniT parkSi gavideT, SenTan salaparako maqvso~. gavyevi, megona xaTunaze da
moaxloebul qorwilze Camomigdebda sityvas, magram
Tqvenc ar momikvdeT. Zelskamze CamovjeqiT Tu ara,
sulmouTqmelad momayara: `meo, Sen miyvarxar da axlave
pasuxi unda momceo Sen mets aravis SevirTavo~. jer
xumroba megona, mere sibrazisagan almuri momedo: `xaTuna-meTqi? es sisulele rogor mogivida TavSi. im gogos uyvarxar da ra pasuxs aZlev, dRe-dReze qorwils
velodebiT-meTqi~. `ra vqnao, Sen Semiyvardio, guls xom
ver vubrZanebo. ar mindoda ase momxdariyo, magram sxvanairad ar SemiZliao. Sen xar amieridan Cemi sicocxleo~. damado xelze xeli, codvas ver vityvi, xeli marTla ukankalebda: `gamiSvi xeli svintraZe da eg fiqri
samudamod amoiRe gulidan-meTqi. Seni gulisTvis me
Cems deidaSvils da TanaSezrdils ar davkargav-meTqi.
an SeirTe xaTuna, anda Cemi saxeli aRar axseno quCaSic rom Segxvdebi aRar momesalmo. Sen CemTvis aRar
arsebob-meTqi~. avdeqi da gamovtrialdi.
svintraZem erTi-orjer momakiTxa laboratoriaSi,
scada Cemi dayolieba, magram xma rom ar gaveci, CamomSorda. xaTunas, ra Tqma unda, aRar mibrunebia, Tveze
meti gavida aRar daurekavs. erTxel quCaSi SemTxveviT gadayria da uTqvams: `mapatie, xaTuna, Cven Soris
yvelaferi CamTavrebulia. megona rom miyvardi, Turme
aRar myvarebixaro~. atirebul-abRavlebuli movarda
466
weres, rogorc saxlidan umisamarTod gaqceuli. rogor da ranairad moaxerxes Cemi amowera, ver gamigia.
mere sammarTvelos ufross zeviT uCivles: TbilisSi
Cauwerlad laborants amuSavebso. damibara ufrosma,
`ra xdeba Sens Tavso~. vimarTle Tavi, rac SemeZlo, magram lamaras megobari qali xaxamaZe Semovida am dros
da yvelaferi ukuRma Seatriala. `ar daujeroT, mag
gaTaxsirebuls batonovo. gaamwara deda-Svili magano.
gogos bedi daakargvina da axla SantaJs awyobs, saxlis
warTmeva undao. amitom gadavida gaurkvevel misamarTze da Cauwerlad cxovrobs masaviT saeWvo yofaqcevis gogosTano~. es sityvebi xaxamaZisa ar iyo, deidaCems
hyavda darigebuli, magram borotebam ise damabnia, xma
ver amoviRe. Zlivs mivaRwie karebamde da meore dResve
gancxadeba davwere. SeiZleba viCqare, magram Cemi iq
muSaoba aRar SeiZleboda. guli gamiskdeboda, xaxamaZes
Tu erTxel kidev davinaxavdi.
esaa sul. mapatieT, rom naCqarevi naweria. zogi sityva SeiZleba verc gaarCioT. saerTod, cudi xeli ara
maqvs, magram axla Zalian vRelav da ukeTesad wera ver
SevZeli.
ratom unda momxdariyo ase? albaT Cemi bralia
yvelaferi, magram ra unda meqna? me risi Secvla SemeZlo? iqneb nerviuli var saerTod da gadawyvetilebis
miRebisas gansjis da fiqris unars vkargav? Tu ar
SewuxdebiT, mokled amixseniT, ra davaSave. Tqven, albaT, Cemnairi ucnauri adamianebic bevri ginaxavT.
saWermias mxareSi biZaSvilebi myavs. werili mivwere
da pasuxi momivida `Camodi, aq raRacas mogixerxebTo~.
ubralo xalxia, magram raionSi mainc Tavisi gamavloba
da saxeli eqnebaT, raRacas misaSveleben. usaSvelo vis
damarTnia.
468
wi na kac i
ratom Camecina, Tu mixvdi? ratom, Cemo biZia, da,
sixaruli ver davmale. Cemma eSmakma gamacina. Sen rom
moxvedi axla CemTan, Sebrunebul taburetze dajeqi da
jiutad momaCerdi: davibeni, epifane biZia, da, Tu kaci
xar, maswavle, rogor vicxovro, simarTle giTxra, siamayem damria xeli, erT kacs mainc dasWirda am qveyanaze
Cemi gamocdileba-meTqi. ra dagimalo da amnairi SekiTxviT CemTan jer aravin mosula. adamianebi ise guldagul da TavdajerebiT dafusfuseben TavianT saqmeebze,
garedan Semxedvares egoneba, yvelam mSvenivrad icis,
romel mxares unda miudges am cxovrebis gorgalso.
samocdaaTi zafxuli movWame me da, am Cems daTvlil
sakrialosno dReebs TvalisCiniviT unda gavufrTxilde. Cemeburad vicxovre. qveyana Tu ar amiSenebia Cemi
qiCmaCiT, verc daqcevas damabralebs vinme. cuRluti
da aramgama ar vyofilvar da arc axla minda didkanSi
myof abreSumis WiasaviT gazizinebuli mnaxos xalxma.
Cems lukmas jer kidev Cemi marjveniT vSoulob. wuwuna bebrebi mezareba. me Cemi siberiT davberdi, vis
rato unda davawve kiserze da xandazmulobis maraos
qneva vavaldebulo? wasvliTac uxmaurod waval. jalabi gafrTxilebuli myavs; tiril-flukuni ar damiwyoT
kubosTan, Torem wamovxtebi da saTiTaod joxiT agiwvavT ukanals-meTqi. ra moxda, yvela wamsvlelebi varT,
me Cemi kalo gavlewe. miwa viyav da miwad viqcevi. Cems
saflavze vards dargaven, Tu oyraula balaxi amova,
arc amiT Seibrunebs mTvare pirs, me Cemi toriki da Cemi
xetiali movaTave. axla sxvisi rigia.
saswaulia, aba ra aris, aTababadan dRemde ramdeni kaci mdgara am cis qveS da ori kacis cxovreba
469
ar damsgavsebia erTmaneTs. yvelas Tavisi biliki miuCina bunebam. ra fantaziam moifiqra mainc miliardi
kacis cxovrebis sxvadasxva varianti. gifiqria amaze?
rogor vicxovroo, rom mekiTxebi, yasidad mekiTxebi,
ise, guli rom gamikeTo da magrZnobino: Senc saWiro
xar am qveyanazeo, Torem gana Cemze naklebad ici, rom
Cemi cxovrebis gakveTilebi Sen ar wagadgeba, Sen sxvanair droSi, sxva xalxSi, sxva gzaze giwevs siaruli. ase
rom ar iyos, cxovreba interess dakargavda. planetis
uzarmazar dafaze Cven Wadrakis figurebs, Cven-Cveni
svla gvaqvs da Cveni bedi gviTvalTvalebs.
Sen RmerTma nu gamogacdevinos rac me glaxa dRe
vnaxe da Tu rame kargi damadga udabnos qviSasaviT
gimravlos gamCenma. Sen sxva droSi icxovreb-meTqi,
giTxari, magram ar ifiqro, Sensobas vardis wvima wamovides da bedis jaram sul waRma itrialos. jer Sors
varT, Zalian Sors. jerjerobiT adamianebma ver iswavles, rogor unda cxovreba. arc adre icodnen da arc
axla ician. gaecineba ocdameaTe saukunis kacs, Cvens
ambav-wrials, Cvens wuxils da sixaruls rom Caxedavs.
ra saswauli dro iyoo, ityvis, ranairad hqondaT netavi tvini mowyobili, im dalocvilebs, amas rom sCadiodnen da amas rom ambobdneno. verc imaze davdeb
Tavs, momavlis kaci Cvenze didad Wkviani iqneba-meTqi,
magram adamianebs erTmaneTis gamwarebis amdeni muRami rom ar ecodinebaT, rac axla viciT, es minda mjerodes. ki, ki, ufro advilad da mSvidad vicxovrebdiT,
Sen ar momikvde, Cven rom ar dagveburda da dagvebnia
Cvenive Tavi da erTmaneTi. sul megona, es Cemi droa amnairi ukalapoto, Torem sxva epoqaSi mSvenivrad icoda,
risTvis gaCnda da ra ekeTebina-meTqi. ar yofila ase.
arc arasodes scodnia da arc axla icis. Tu odesme iyo
dalagebuli adamisSvili, axla unda iyos, magram am Cems
gamovlil gzas rom gavxedav, ra moCans, Sen Semogevle,
dapirebis da cdis meti? sul megona, xval ukeTesoba
470
iqneba, ase rogor garZeldeba-meTqi da ise Semomefcqvna wlebi xelSi, imas mainc ver veRirse, rasac velodi.
axla rom vakvirdebi, mgonia ver getyvi, SeiZleba siberis bralicaa da meSleba mgonia, ukan-ukan midioda saqme-meTqi. iqneba me moviTxovdi ufro mets, risi
mocemac cxovrebas ar SeeZlo. iqneba ase lodinisTvis,
wvalebisTvis da cru fafxurisTvis aris kaci gaCenili.
ar vici, ver getyvi. RmerTma nu gafiqrebinos, Cemi xnis
rom moiyrebi, motyuebuli kaci var meo. sul sxva gziT
unda mevlo da sxva gziT matares Cems wuTisofelSio.
Sen verafriT warmoidgen, rom daviwyeT, rogor daviwyeT me da Cemma amxanagebma. eWvi ra iyo, vin icoda. ra
saqme unda yofiliyo am duniaze, Cven rom ar gamogvsvloda, ase vfiqrobdiT. iqneb, saerTod asea, yvela
axalgazrda da damwyebi ase unda fiqrobdes, sxvanairad
qalaqi ar aSendeba, albaT, magram Tqven rom giyurebT axla, Tqven mainc sxva xarT, ufro wynari da ufro
fiqriani. SeiZleba ase sjobdes, iqneb arc aseTi WoWmanCumaloba gamodges didi saqmeebis dasawyebad. ra vici,
xom giTxari, damabnia-meTqi cxovrebam. erTi ki viswavle wuTisoflis am waRma-ukuRma trialSi yvelaferze
taSis dakvra da saieriSod atrokeba ar argebs kacs.
bevrjer mivawydiT aqeT-iqiT, kapikian saqmes xalxi
mivalieT da mere gairkva, rom Turme mTlad sworad
ar virjebodiT. istoriisTvis es Cveni fafxuri erTi
striqonia, meti ki araferi. am gziT midiodnen da kinaRam xramSi gadacvivdnen, mere Semotrialdnen da saswrafod swor gzas daadgneno, ityvis meistorie da im
msjavrs gamogvitans, brma qaTamiviT iqeT-aqeT mofarfate kacs rom gamoutans xolme. magram me? Cemi cxovreba rom gailia? marTalia, istoria me arafer pasuxs ar
momcems, magram vinmes xom unda vkiTxo samaris piras
misulma: ra dagiSave me, bavSvobidanve rom amomagde
kalapotidan da ase umowyalod marTe Cemi cxovreba,
ranairad vzido darCenil or kviraSi fuye dapirebebiT
471
meCveneba, giTxari, misi ar iyos, ocdameaTe saukunis kacisTvis sasacilo aRmoCndes. da yvelafers rom Tavi
davaneboT, rad minda imnairi Wkua, torolasaviT caSi
avardnas rom damiSlis da miwaze forTxvas rom miCiCinebs.
Cemi mainc unda giTxra. raki Wkuis sakiTxavad moxvedi CemTan, Cemeburad unda dagarigo. yvelaferi ise,
rogorc axla getyvi, me ver gavatare, rasakvirvelia. es
sibrZne, Tu SeiZleba ase davarqva, Cems Secdomebze naswavli sibrZnea. cxvirSi rom mdruzavda cxovreba, mere
vpoulobdi gzas gadabrunebuli uremiviT, magram mere
gvianRa iyo. ase da amnairad, wina kaci Tu ukanas xidia,
Sen mogcem ramdenime rCevas, Cemnairi Secdomebi mainc
rom ar dauSva. Sens sakuTar Secdomebsac bevrs dauSveb, nu geSinia, rad ginda, es Cemi Secdomebic daimato.
aba, yuri damigde:
samsaxurSi, ecade, Cumi da gaugebari kacis saxeli
daigdo. sajarod gamosvlebs eride. mekrebie da aqtiuri adamianebi samsaxurSi ar uyvarT. nametanic rom
Segawuxos saTqmelma, gulSi Caibrune. sxvebma ilaparakon, Sen iyuCe. winamaswaroba damRupvelia. sxvebs daacade, yvela rom xels daikapiwebs, mere Senc mihyevi.
kargi muSakis saxelis geSinodes. sakmarisia, Tavi
gamoiCino, megobrebic ki mtrad mogekidebian. samsaxurSi rac SeZlo, fexi aiTrie. wauyrue mowodebebs da
lozungebs. icode, Tu mTeli energiiT imuSaveb da
erTgulad moekidebi saqmes, jer erTi, brbo karieristad CagTvlis, xolo ufrosebi adgilze gagyinaven. Sens
dawinaurebaze aravin ifiqrebs, raki kargad muSaobs,
Zvel adgilze davtovoTo. Tu winsvla ginda, zereled
imuSave, ufro SegamCneven.
ufross briyvad moaCvene Tavi. darwmunebuli iyavi, masze Wkviani kaci aravis uyvars, saerTod, Tavis
gamoCenas moeride. ar dagaviwydes, sadme, SemTxveviT
sufraze yvelaze lamazi sadRegrZelo Sen Tu Tqvi an
473
yvelaze kargad Tu imRere, erT-or mofuqsavato gogocunas moewonebi, danarCeni yvela kaci dakarguli gyavs.
Zmac rom iyos, Zmasac ar uxaria, rom ajobeb.
vinc unda gkiTxos, rogora xaro, ar upasuxo `kargado~, ra kargadac unda iyo, uTxari, esa da es mawuxebsTqo an, uares SemTxvevaSi, `ara miSavs-Tqo~, icode, vinc
Seni janmrTelobis ambavs kiTxulobs, marTla Seni kargad yofna ki ar ainteresebs, ise, fasonad gekiTxeba,
`kargad varo~, rom miaxalo, veraferi sanugeSo ambavia misTvis. sul raRacaze gulnakluli da mowuwune
ufro axlobeli da sayvareli xdeba adamianebisTvis,
damijere. maSin sxvebs emsgavsebi da imitom, aravin aris
dRes duniaze iseTi, rame rom ar awuxebdes.
Tu rames sasixarulos eli an Seityob, nu wavardebi
da nu iCqareb, vinmes gaagebino. isic ki aRtacebis taSs
rom dascxebs da mosalocad wagetaneba, gulSi fiqrobs,
ukeTesi iyo, Cems Tavs yofiliyo es sikeTeo. dafiqrdi
aba, Senc ase ara xar? xolo rac Seexeba saidumlos,
RmerTi ar gagiwyres da aravis gaando. saidumlos rom
Seginaxavs, aseTi kaci dRes iSviaTze iSviaTia. CaTvale,
rom yovel sam, Tundac yvelaze axlobel adamianSi,
erT-erTi Semtyobineblis funqcias asrulebs.
arc mtrebi gaimravlo da arc megobrebi, mtrebi xom
SegWamen da SegWamen, bevri megobaric ar varga, bevri
yuradReba da bevri siyvarulis gacema unda. mosisxle mtersac ar agrZnobino, rom Sen ici, rom igi mosisxle mteria Seni, piriqiT, dauyvave, gaucine, iseTi
saxe miiRe, viTom ukve yvelaferi daiviwye da apatie,
am bolo dros Zalian Segiyvarda da pativs scem. amiT
mters sifxizles mouduneb. ise, saerTod, mters mtrulad unda moeqce, oRond maSin unda dahkra, roca darwmunebuli iqnebi, rom gaanadgureb. mteri imad ara Rirs,
mTeli cxovreba ebrZolo patar-patara pwkena-wyenebiT.
amiT Senc gaimwareb sicocxles. erTxel unda dahkra da
gaaTavo.
474
vileSi guliT aravis gaexsna. Seni ukandasaxevi labirinTebi yovelTvis daitove. nametani gulaxdili
kaci dRes sulelis Tu ara gulubryvilos STabeWdilebas mainc tovebs. samsaxurSi ufrosTagan ise aravis
dauaxlovde, `imis kaci~ geZaxon. jer erTi, amiT sxvebs
Tavs SeaZuleb da yvelanairad ecdebian, im ufrosTan Seni urTierToba gaafuWon. ras ar dagabraleben,
rom icode adamiani mainc adamiania da bolos is Seni
mfarvelic gagiorguldeba. Ramuras dReSi aRmoCndebi:
arc zeviT migiReben Citad da veRarc qveviT mobrundebi Tagunad. ufrosTan megobroba imiTacaa saSiSi, rom
Tu yvelaferi kargad warimarTa, is mainc ar agcdeba,
im ufross skams rom gamoaclian, Senc ukan migayolon.
damijere, martokacis saxels, SenTvis Cumad yofnas
araferi sjobia amqveynad.
cxovreba cxovrebaa da romeliRac mosaxvevSi erTiori qalic geiCiTeba Sens barobaze. sayvarel qals, ra
lamazic unda iyos, sxvebis Sesaxedavad Tavze xelis gadasmas da quCaSi Camotarebas nu miaCvev. sustma mamakacebma ician qaliT Tavis mowoneba aqaoda, SemogvxedeT, ra gogos guli movinadireTo. gaxmaurebuli siyvaruli umetes SemTxvevaSi cudad mTavrdeba, Suri
dagRupavT orives. gamigone, ar unda qveyanas, ara, Sen
rom siyvarulSi galaRebuli iyo. asi Tvalidan mxolod
oTxi Tvali Tu Segxedavs, aseT SemTxvevaSi keTilmosurnis mzeriT. bairaRiviT afrialebul siyvaruls qalebic SuriT Sehyureben da kacebic.
avi Tvali, avi Tvali gaxsovdes yovel nabijze!
oqtombris mSral-civi qari batonobda qalaqSi.
leqso saavadmyofos CasaxveviT kirovis quCaze gamovida da gaCerebas rom gausworda, marjvniv gaixeda.
troleibusi Tu axlos Cans, davucdi, Tu arada fexiT
gavuyvebio.
476
477
as ar C e v i
478
479
25
II
2012
480