Enjoying your free trial? Only 9 days left! Upgrade Now
Brand-New
Dashboard lnterface
ln the Making
We are proud to announce that we are developing a fresh new dashboard interface to improve user experience.
We invite you to preview our new dashboard and have a try. Some features will become unavailable, but they will be added in the future.
Don't hesitate to try it out as it's easy to switch back to the interface you're used to.
No, try later
Go to new dashboard
ჯემალ ჭკუასელი • ქართული სიმღერის მოამაგენი • წიგნი VI Read More
Home Explore ჯემალ ჭკუასელი • ქართული სიმღერის მოამაგენი • წიგნი VI
Publications:
Followers:
Follow
Publications
Read Text Version
More from ფოლკლორის ცენტრი • Folklore Centre
P:01

eTer TaTaraiZe jemal Wkuaseli Tbilisi 2019

P:02

ISBN uak 929 winamdebare wigni fond qarTuli galobis gamocemaTa seriis qa- rTuli simReris moamage nawilia. 2013 wels fondma qarTuli kultu- ris uTvalsaCinoesi msaxuri jemal Wkuaseli daajildova nominaciaSi Rvawlmosili lotbari. naSromi, gnebavT _ monografia, romelic nawilobriv asaxavs lotbar jemal Wkuaselis cxovrebasa da Semoqmedebas, Seicavs mra- valferovan teqstobriv da vizualur masalas. miZRvniT werilebsa da fotodokumentebSi ikveTeba STambeWdavi portreti araordinaruli xelovanisa, Rirseulad rom agrZelebs wi- namorbedTa SemoqmedebiT gzas da xels uwyobs axali Taobebis pro- fesiul daostatebas. simRerisa da cekvis saxelmwifo ansambli „erisioni~ qarTveli eris SemoqmedebiTi STagonebis uSreti wyaroa. sworupovar gundad „erisionis~ Camoyalibeba didwilad ganapiroba qoreograf rezo Wox- oneliZisa da misi samxatvro xelmZRvanelis jemal Wkuaselis niWiere- bam, principulobam da maqsimalurma momTxovnelobam. didi xelovanis pirovnuli xiblis saidumlo ganumeorebel gu- rul iumorSic imaleba, iumorSi, ris gareSec erTob mrume da auta- neli iqneboda Cveni cxovreba. redaqtori amiran arabuli dizaineri Tamuna devdariani fotomasala daamuSava giorgi meqvabiSvili, amiran arabuli kompiuteruli momsaxureba naTia maxaraZe, giorgi doborjginiZe proeqtis koordinatori nino razmaZe © fondi „qarTuli galoba~ © saqarTvelos folkloris saxelmwifo centri

P:05

Cveni ojaxisaTvis uflis didi wyalobaa urTier- Toba Cveni qveynis gamorCeul SvilebTan, adamianebTan, romelTac Seqmnes da qmnian qarTul kulturas, im Ri- rebulebebsa da idealebs, rac qarTveli eris marad- isobasTan ziarebas warmoaCens da emsaxureba. swored aseTi adamiania batoni jemal Wkuaseli. is, rogorc sazogado moRvawe, rogorc rCeuli musikosi da Rvawlmosili lotbari, im folkloruli moZraobis erT-erTi mniSvnelovani lideria, romelic baton anzor erqomaiSvilis meTaurobiT daiwyo da romelmac Semoa- bruna qarTuli simRera-galobis bedi. batoni jemali am brZolis mxedarTmTavaria, romlis saxelsac qarTuli xelovnebis araerTi gamarjveba da triumfi ukavSird- eba. „erisionis“ saukunovani istoria da batoni jemalis saxelovani moRvaweoba mudam iqneba qarTveli kacis sia- mayisa da sixarulis safuZveli. CvenTvis didi sixarulia is, rom fond „qarTuli ga- lobis“ daarsebisTanave batonma jemalma qmediTi Tan- adgoma da didi siyvaruli gviCvena. didi pativia masTan urTierToba, didi sixarulia misi naubaris, misi ganu- meorebeli istoriebis mosmena. baton jemalis sityvaSi, saqmesa Tu namRerSi sikeTisa da adamianobis magaliTi da simaRle Cans mudam. misi didi Rvawlis gamo fondma „qar- Tuli galoba“ pirvelive wels gamoarCia batoni Wkuase- li da daajildova igi, rogorc Rvawlmosili lotbari. Cveni fondisa da Cveni ojaxis saxeliT, yvela sikeTe- sa da sixaruls vusurvebT baton jemal Wkuaselsa da mis ojaxs, uflis wyalobas, janmrTelobas, dRegrZelobas - kidev did xans Cveni qveynis asamaRlebel moRvaweobas. nana goTua vano CxartiSvili

P:06

Cven ar vapirebT baton jemalze, mis profesional- izmze saubars. es wigni TviTon warmogidgenT mis `adami- anur portrets~. Cven pirvel rigSi es davisaxeT miznad, profesionalizmze misi kolegebi ityvian TavianT sity- vas, Tumca sasaubrocaa da sasaubroc. erTma misma ofl- CaRvrilma da gul da siyvarulCadebulma, or saaTSi Ca- teulma `qarTulma legendam~ iseTi saxeli, dideba da aRiareba moutana saqarTvelos, rasac sxva SemTxvevaSi SeiZleba saukuneebi daWirveboda... gavicnoT da gavigoT, TiTqosda pirvelad gvesmis misi gvarsaxeli! vin aris es uniWieresi adamiani, sad daibada, sad aRizarda, rogor uyvarda, rogor stkioda, rogori megobroba icoda da icis da, saerTod, vinaa Ta- vadac legendad qceuli moRvawe, folkloruli Janrebi- viT saintereso da amouwuravi didi mamuliSvili. jer Tavis gvarze CavekiTxoT, sad aqvs Cadgmuli Ziri da fesvi... ase arafris dawera gamWirvebia, neta winaswar ar gavcnobodi im zRva masalas, rac misi `legendis~ garSe- moa dagrovili... aRfrTovanebiTa da mRelvarebiT, qe- biTa da zeSTagonebiT gamoxatuli emocia, gamoTqmuli STabeWdilebebi. bevrs ar gavagrZeleb, raRaciT am ukidegano faqto- brivma masalam mimaniSna ara rogorc eTnomusikologs, aramed zepirsityvierebis specialists, sworeba am araor- dinaruli personis adamianur portretze gamekeTebina. diax, adamianurze, vinaidan ramdeni didi xelovani gamigia, romelTa zne-xasiaTic arafriT eTanadeba maT mier `Seqmnil~ kulturul faseulobebs. sul sxvagvari rakursiT gavecnobiT patara gurul biWs, romlis dedikoc erTi kvira rom masTanaa, erTi kvira baTumSi midis saswavlebelSi... cxare cremlebis Rapa-RupiT iwyeba baTumSi dedis gastumrebis rituali. wasvlis win romeli saSinao kabac gamoicvala dedam, biWi 6

P:07

im kabas xels ar uSvebs, ver Tmobs, dadis gulSi dedis kaba Cakonebuli, Zilis dros loginSi TanCayolili de- dis surnels ver Seleuli... is patara biWi axla ukve diidi babuaa. batoni je- mal Wkuaseli, Tavis qveyanaze usazRvrod Seyvarebuli; gamCenel guriaze Tvalmocremlilad molaparake, Tavis xeliT Seqmnil saxlkarSi, aravisas rom ar hgavs, motria- le. karmidamo, yvavilnarad da baRnarad naqcevi. arc erTi goji Tu mtkaveli miwa ufunqcio da dautvirTavi rom araa. cotaSi da martivSi dateuli `bevri~. wlobiT win gaswrebuli, swored am kuTxe-kunWuls misadagebuli uTanamedrovesi dizaini, mxolod da mxolod batoni je- malis mier Seqmnili originaluri arqiteqtura... mainc Tavmdabali. ganumeorebelma jano giorgaZem mkiTxao, _ xSirad imeorebs: _ ra specialobis xaro? _ agronomi _ vupasuxeo da: _ rais agronomi, vaSli da atami erTmane- Tisgan ver gagirCevia, daadeqi swor gzas da imRere da amRereo... ormocdaori wlisam daviwye simRerao da jer ramdenia saswavlio. vici, `miseul arqiteqturaze~ saubars roca Cakravs Tvals, albaT, Tavisi dauviwyari megobariviT ityvis Ta- vis Tavze, `rais arqiteqtorio~. Tuki axla mis mier sasoflo-sameurneo institut- Si gansaxierebul Teatralur personaJebs gavecnobiT, `rais msaxiobio~ _ ityvis; ityvis da ityvis... faqti jiutia. CamoTvlas ra azri aqvs, an mis iumor- ze laparaks. mis Sekrebil dauviwyar ambebzec vityviT, magram Cven ratom vTqvaT, yvelaferia naTqvami am wignSi misgan, ara sxvebisgan masze da wavikiTxoT, gulisxma mi- vapyroT da madloba vuTxraT adamians, vinc msoflios xmamaRla aTqmevina, rom `qarTuli legenda~ Seudarebe- li, ubadlo da sworupovaria. eTer TaTaraiZe 7

P:09

jemal Wkuaseli gviambobs

P:11

biografiis magier mamaCemi, Sermandin Wkuaseli, cnobili momRerali da lotbari gaxldaT. Cvens saxlSi (Semoqmedis Temi, sofeli wiTelmTa, sadac me davibade, warmoSobiT ki saWamiasereli gaxlavarT) cnobili lotbari da momRerlebi stumrobdnen. maSin maTi fasi, samwuxarod, ar vicodi. eseni iyvnen: var- lam simoniSvili, ilarion sixaruliZe, varlam vaSalomiZe, domenti qarCava, apolon CavleiSvili, miSa SaviSvili, rema Selegia, gito aroSiZe, artem erqomaiSvili... da iyo siamtkbiloba. samwuxarod, Seudarebeli mSobliuri garemos datove- ba Cemdauneburad adre momixda. ukan darCa Cemi cxovrebis yvelaze saukeTeso, araCveulebrivi, bednieri xana... vswavlobdi sofel SemoqmedSi. meSvide klasamde fri- adosani viyavi, ai, merveSi ki yvelaferi Tavdayira dadga. amis mizezi erTi lamazi gogona gaxldaT, romelic Tav- daviwyebiT Semiyvarda. Cems saklaso JurnalSi orianebis momravlebac maSin daiwyo. ukve pirveli meoTxedis bo- los yvela saganSi oriani myavda. erTaderTi friadi sim- ReraSi mqonda. mamaCemi mkacri aRmzrdeli iyo. es icod- nen skolaSi, Tumca bevri yoymanis Semdeg mainc gadawyda, miewviaT igi. samaswavlebloSi mec viyavi. skolis direq- torma qeTevan WanuyvaZem moridebiT gadauSala mamas sak- laso Jurnali, Tanac SuaSi Cadga, bavSvi ar Semoakvdeso (amis mec meSinoda). mamaCemma yuradRebiT gadaaTvaliera Cemi `warmate- bebis“ amsaxveli orianebis rigi da ikiTxa: _ boloSi xuTiani raSi aqvs? _ simReraSi, _ upasuxes xalisianad. _ ai, simRera me vaswavle da Tqven afers ar akeTebT aqana? _ Tqva da mkacrad gadaxeda saxtad darCenil mas- wavleblebs. 11

P:12

*** axlaxan kidev erTi tradicia davamkvidreT: mas Sem- deg, rac Cveni didi maestro jano kaxiZe gardaicvala, `janos mravalJamieriT~ vamTavrebT rogorc yvela kon- certs, ise yvela repeticias. *** ojaxis garda jemal Wkuaselis cxovrebaSi umTavresi adgili misi warmoSobis adgils _ gurias uWiravso, gveu- bneba naTia vadaWkoria, romelTan saubarSic Tavis alal fiqrs amxels jemal Wkuaseli: `qveynierebas, msoflios saocrebebs, niagaras Can- Cqers, egviptis piramidebs, semiramidas baRebs, Tu gne- bavT, Carlis Semoqmedebas _ cremliviT sufTa mdinare bJuJis wylis Walebidan, Cemi winaprebis ezodan, XII sau- kunis Semoqmedis monastris Tvalsawieridan gavcqeri, im Zeglidan, romelic ulamazesi mTis wverze dgas da said- anac guriis warmtaci sanaxebia gaSlili~. *** `adamiani Tavisi bunebiT egoistia, ratom amtkivda fexi-meTqi, vfiqrob. ratom da Caixede pasportSi da mix- vdebi-meTqi, Tavs veubnebi. moRuSuli saxiT ar unda da- diode. arasasiamovno ram rom SememTxveva, mZime wuTebSi viwyeb anekdotebis moyolas“. *** `vinc `erisionze“ moRalateao yviroda, TviTon Seitanos kremlis ezoSi saqarTvelos droSa, ra dRe- Si Caagdeben, naxos. Cven ki Cveni droSa sul Tvalwin scenaze vutrialeT, `mtero, damCagre, ar vtiri“ vum- RereT. vaCveneT, rom fexze vdgavarT da vcocxlobT, ar gavtexilvarT“... 12

P:13

*** simRera Tu wagSvelebiaTo, _ ekiTxeba Jurnalisti baton jemals _ agronomiis ara mcodneso? `wamSvelebia ki ara da metic: 76 sagani 5 wlis ganma- vlobaSi simReriT Cavabare da kursidan kursze sul sim- Rer-simReriT gadavdiodi, ase rom sasoflo-sameurneo instituti me ki ara, Cemma simReram daamTavra. aki jano giorgaZec, vidre am ansamblSi ZaliT momi- yvanda, _ biWo, Sen vaSli da atami ver gagirCevia erTmane- Tisgan, ris agronomi xar, droze modi ansamblSi, saqmes mixedeo, sul meubneboda... *** `roca davdivar, sul xalxurebs vRiRineb. metsac getyviT: adamianTan Sexvedrisas, visTan ra simRerac ma- kavSirebs, is melodia meZaleba, ki, asea: simRerad aRviq- vam adamianebs... erTi megruli simRera dedaCems magonebs. deda Cem- Tvis RmerTia, salocavia. samuSao magidaze foto win midevs yovelTvis. saerTod, simRera adamianiviT cocxa- li organizmia...“ *** `dilis gazeTis“ korespodenti Tamuna miqaZe esaubre- ba aw gardacvlil qoreograf baton revaz WoxoneliZes _ ra Tqma unda, `erisionis“ folklorisadmi damokideb- ulebaze: _ Tqven Zalian bevri cekvis premiera gqoniaT, rome- lime maTgans xo ver gaixsenebdiT? _ samwuxarod, zusti TariRi ar maxsovs im koncer- tisa. erovnuli moZraoba axali dawyebuli iyo da fi- larmoniaSi daviT aRmaSeneblisadmi miZRvnili koncerti tardeboda, romelic muxran maWavarians mihyavda. ans- 13

P:14

ambli Cems mier dagegmili axali cekviT gamovida. mas erqva `laSqruli“ da simReris `qarTvelo, xeli xmals ikar“ TanxlebiT sruldeboda. Tematuri scenebi iyo: qa- rTveli meomrebi omSi midiodnen, maT qalebi acilebdnen, iaraRs swored isini gadascemdnen. Semdeg iyo brZolis veli da bolos gamarjveba. mTeli darbazi grialebda. arasodes damaviwydeba batoni muxranis emociebi. minda giTxraT, rom mis Sefasebas CvenTvis Zalian didi mniSvn- eloba hqonda. _ gaTanamedrovebul qarTul cekvebs rogor uyure- bT? _ Cven gvaqvs ramdenime Tanamedrove instrumenti: basi da dasartyami instrumenti, magram arc musikas vcv- liT da arc Cveni tradiciebis mimarT viCenT upativcem- ulobas. SeiZleba, raRac SevcvaloT, axali teqnologiiT gavakeToT, magram erovnul fuZes, qarTul saZirkvels aras vavnebT. Cven gaTanamedrovebuli cekvebisa da kos- tumebis momxreebi ara varT. ar vapirebdi imis uaryo- fas, rac marto Cvenia da rac ucxoeTSi Zalian moswonT. Cven qarTuli xelovnebis matiane varT, ansambli Cveni winaprebisaa. Cveni winaprebi ki arian jano bagrationi, buxuti daraxveliZe, daviT javriSvili da sxvebi. is ada- mianebi, romlebic sofel-sofel dadiodnen, qarTul ganZs agrovebdnen, qarTuli cekvis fenomens xalxSi eZebdnen da ra ufleba gvaqvs, rom maTi monapovari da- varRvioT da uarvyoT. Cvens ansambls ewodeba qarTuli xalxuri simRerisa da cekvis saxelmwifo akademiuri an- sambli. aq dadgmuli da Sesrulebuli cekva iqneba dac- va, gafrTxileba da propaganda Cveni didi kulturuli tradiciebisa. Cven parizis wnexi gaviareT, parizSi aRi- areba msoflios aRiarebas niSnavs. parizma ki dagvarw- muna, rom arafris Secvla saWiro ar aris, isini swored koWebamde kabam da cekvaSi gamoxatulma qalis znemaRal- ma keTilSobilebam moxibla. 14

P:15

*** _ `iciT, Cemi azriT, taSma ki ar unda aRgafrTovanos, aramed unda Cagafiqros, ratom gikraven taSs, aman ar unda mogadunos. Tu erTi wuTiT mainc igrZeni TviTkmay- ofileba, Seni kariera imsxvreva, mudam raRac axals unda moelodes Sengan mayurebeli, Sen ki _ sakuTari Tavisgan. mxolod aseT SemTxvevaSi xar namdvili `xelovani“-o am- bobs batoni jemal Wkuaseli gazeT `nergSi“ dabeWdil interviuSi. *** saqarTvelos xalxuri simRerisa da cekvis saxelm- wifo akademiuri ansambli `erisioni“ 135 wlis gaxda. igi 1885 wels Camoyalibda da ukve mesame saukuneSi Seabi- ja, rac uprecedento SemTxvevaa rogorc CvenSi, ise mis farglebs gareT, amis gamo `erisions“ ansambl-muzeumsac uwodeben. *** `cnobil Jurnalist vilen mardaleiSvils saubarSi _ `ra iyo karga xnis winaT?~ batoni jemali pasuxobs: `karga xnis winaT ki iyo didi qarTveli erovnuli moRvawe lado aRniaSvili, visac ekuTvnis azri da idea qarTuli folkloruli ansamblis Seqmnisa. ilia WavWava- Zis `iveriam“ imTaviTve dauWira mxari lado aRniaSvilis ideas, `iveria“ werda _ `Sekriba igi xoro“ da warmate- bebs usurvebda xalxuri simReriT sisxlaCqrolebul axalgazrdebs, magram, rac unda ucnaurad mogveCvenos, qarTveli ver ipoves, rom exelmZRvanela, ediriJora am gundisTvis da Cexi ioseb ratili _ saqarTveloze uzo- mod Seyvarebuli kaci _ moiwvies gundis xelmZRvane- lad... 1886 wels pirveli koncertic gamarTes... am ansam- blis damsaxurebaa, rom Seiqmna folkloruli ansamblebi 15

P:16

aRmosavleT-dasavleTSi. qarTuli xalxuri simRera moe- fina mTel saqarTvelos... *** `saqarTvelos xalxuri simRera yvela drois Taname- drove simReraa“, _ brZana stravinskim... *** `da bolos, visurveb, ukeTes saqarTveloSi gvecxov- ros. mtrebi `gvimravlos“ da yvelas mogerieba Segve- Zlos, radgan umtero kaci Clungdeba.“ *** `ansamblSi mosvlis pirvelive dRidan seriozuli fiqri daviwye imaze, rom mimeRwia simRerisa da cekvis erTianobisTvis, rogorc es Cveni saukunis dasawyisamde iyo. amisTvis saWiro gaxda Tanamoazre qoreografiis CarTva am saqmeSi. arCevani did qoreograf revaz Wox- oneliZeze gakeTda, xalasi niWis, improvizaciis didi un- ariT dajildoebul Semoqmedze“. *** ansambli 1885 wels Seiqmna. 1889 wels mas mocekvavee- bic SeuerTdnen da pirvelad Sesrulda `cangala da gog- ona“ da cekva `qarTuli“. *** `wina planze wamoiwia ansamblis garegnuli formis sakiTxmac, saWiro iyo TiToeul cekvas, TiToeul kuTx- is simReras misadageboda Sesabamisi formisa da feris samosi, romelic Zvel qarTul tradiciasTan iqneboda 16

P:17

dakavSirebuli. SesaniSnavma qarTvelma mxatvarma merab berZeniSvilma TviTon SemogvTavaza ansamblis xelmZ- Rvanelobas daxmareba da Zveli freskebis Seswavlis safuZvelze saTuTad da didi mondomebiT Seqmna Zveli qarTuli samoselis kostumebi. mxatvris SemoqmedebiTma midgomam kidev ufro gaalamaza, gaamravalferovna da gaaqarTula ansamblis garegnuli mxare“... *** _ is quCa, romelic me maxsovs TbilisSi, gnebavT SemoqmedSi, akademia iyo, udidesi cxovrebiseuli gamoc- dilebiT. dRisiT viCxubebdiT, saRamos vqeifobdiT. ar aris es akademia? Serigeba da miteveba SegveZlo erTmane- Tis. Wama ki gviWirda mere cxvirpirdangreulebs, magram (icinis)... _ gogos gamo giCxubiaT? _ rogor ar miCxubia. Cemi gogos gamoc miCxubia da sxvisi gogos gamoc. mere Semjavrda is gogo, mTeli cxovreba vnanob, ratom viCxube mis gamo-meTqi. erTi devnili gavlaxe, anzori erqva. merve klasSi viyavi maSin. Semiyvarda gogo da am anzormac dauwyo arSiyi. momaSo- reo, miTxra im gogom. mec meti ra mindoda, davTeTqve magrad. 50 wlis mere gamaxsena, is qali arc Sen Segxvda da arc me, reiza damTeTqve maSino. _ ratom ar SegxvdaT arc erTs? _ ra vici, gataceba iyo, albaT... 17

P:18

`yvelaze lamazi unda iyo Sens qmarTan“ _ namdvili siyvaruli TbilisSi mewvia. deidaCemi firosmanis quCaze cxovrobda. masTan vcxovrobdi mec. Cemi giuli am quCaze davinaxe pirvelad. rom SevamCnie, axlandeli eniT rom vTqvaT, magrad gamisworda, mome- wona... erTxel zaur bolqvaZem momakiTxa, kaxeTSi mi- vdiodiT saqeifod, maSin me 22 wlis viyavi, is mecxre klasSi iyo. gamovida giuli da gangeb vkiTxe, sad midix- ar-meTqi. karaqis sayidlad gastronomSi, – wameiazva isic. gamovyeviT Celuskinelebs, avediT vakeSi, mrgval baRTan. Sen arsad ar xar wamsvlelio, miTxra zaurma da mimatova. Cven biZaCemTan wavediT, zagesSi. iqidan dai- wyo Cveni Tanacxovreba da didi siyvaruli. Cemi meuRle qarTuls cekvavda, qarTuli yvelaze rTuli cekvaa. ase Sevqmeni xelovanTa ojaxi. axla ukve imdenni arian Cemi Svilebi da SviliSvilebi, erTi ansambli Seikvreba. _ riT mogxiblaT? _ erTi somexi mezobeli myavda. erTxel miyveba Tavis siyvarulis istorias. ratom Segiyvarda-meTqi, vkiTxe. siyvaruli ici, ra aris? ar ici, mipasuxa. vin icis, ra- tom uyvardeba, ra uyvars masSi. es Tu ici, is siyvaruli aRar aris. arada, Zalian pretenziuli var qalis arCeva- Si. modis ulamazesi qali, mSvenieri, verafers dauwuneb, magram ar momwons. modis Cveulebrivi, arafriT gamor- Ceuli qali da gadavirevi. bemurazi viyo, Tu vicode, ratom. roca giyvars, mogwons misi saubari, misi xma, misi kabis feric ki da ggonia, misnairi aravinaa. da go- gonebs vuyureb, rogorc mocekvaveebs, msaxiobebs, sxva TvaliT varCev. vakvirdebi siarulis maneras, gamoxedvas, `asankas“... _ arsebobs recepti imisTvis, rom siyvaruli ar gax- undes? _ yvelaze lamazi unda iyo Sens qmarTan da sasurveli 18

P:19

iqnebi mudam. riyis qvac rom mogitano saCuqrad, ar unda daiwuno. samarcxvino samsaxuri da jalaTi najaxiT xelSi _ skola rom davamTavre, ozurgeTis TeatrSi davi- wye muSaoba. erTi weli vimuSave. gamosvlebze aT maneTs gvixdidnen, es iyo Cemi pirveli honorari. mere wamovedi TbilisSi, daviwye muSaoba samarcxvino adgilebze. _ magaliTad? _ samarcxvino-meTqi, vTqvi da mainc unda maTqmevi- noT (icinis)? vmuSaobdi samsaxurebSi, romelic me ar mekadreba. magaliTad vmuSaobdi instruqtorad orga- nizaciaSi `xil-bostan vaWroba~. mZRoli myavda. cota xani vimuSave. bevri fuli mrCeboda dReSi. erTxel sicx- iani vijeqi saxlSi, Cemi col-Svili guriaSi iyvnen, erTi Tve iq unda darCeniliyvnen, fuli gamomelia da gadavi- rie kinaRam. maSin mivxvdi, rom fulma gamafuWa. davwere gancxadeba da wamovedi samsaxuridan. giJs meZaxdnen, amisTana samsaxuri rogor datovao. ki var dRemde oro- Taxian binaSi. _ Tavad ra gamocdileba gauziareT Svilebs? _ Cems Svilebs nayinis fulic ki ar mouTxoviaT Cem- Tvis. ar viyavi mkacri, xeli ar damikarebia maTTvis. erTaderTi SemTxveva maxsendeba, roca SuaTanas Tam- baqo vupovne jibeSi, movkide xeli da maRla avwie. es iyo Cemi galaxva. erTxel ekasac gavubrazdi, warbebi gamoiqna, meSvide klasSi iyo maSin. mTeli dRe tiroda, axlac maxsovs is simware... arasdros dasva bavSvi da ar uTxra, ase moiqeci da ise ar gaakeToo. es yvelaze didi sisulelea. saukeTeso darigeba SvilisTvis mSoblis cocxali magaliTebia. maswavlebeli bavSvs rom galaxavs, 19

P:20

is skolaSi aRar unda SeuSva meored. _ ras nanobT, batono jemal? _ bavSvobaSi erTi suli gaqvs, rodis gaizrdebi. gaiz- rdebi da genatreba bavSvoba, genatreba mTeli cxovreba. ansamblis araerTi wevri gamiSvia saxlSi, momixsnia sam- saxuridan. amaze sul vdardob. SeiZleba is uaresis Rir- si iyo, magram Sen dardob, jalaTi xar, najaxi giWiravs xelSi. rogori saTqmelia, aRar sWirdebi ansambls, unda waxvide... bavSvoba amitomaa kargi, sufTa xar, ucodveli. kosmosSi *** nawarmoebebis CamonaTvali: gagzavnili musikaluri baxis me_2_e koncerti, pirveli nawili yvavilebis simRera _ gamelan janave senegaluri musikaluri sakravebi pigmeebi, gogonebis simRera totemisa da kornis avstraliuri simRera lorenco barselatas `el kaskabel~ joni bi gudi, Cak beri mamakacebis saojaxo simRera _ axali gvinea yaryatebi budeSi baxi _ mesame partitura violinosaTvis, gavotisa da rondosTvis mocarti `jadosnuri fleita~, SuaRamis princesas aria `Cakrulo~ _ saqarTvelo peruuli fleitebi melanqoliuri bluzi fleitebis dueti _ azerbaijani stravinski _ `gazafxulis kurTxeva~, daskvniTi nawili baxi _ preludia da fuga #1 do maJori, zomieri klave- sini, meore nawili beTxoveni _ mexuTe simfonia, pirveli nawili 20

P:21

bulgareli mwyemsis simRera _ izlel delio pajutci indoeli navajebis Ramis simRera feriebis cekva, gaiarebisa da pavanebis cekvebis mixed- viT melaneziuri fleita ansambli `erisioni~ *** saqarTvelos xalxuri simRerisa da cekvis saxelm- wifo akademiuri ansambli 2005 w. 120 wlis xdeba, Seiqmna 1885 wels da 2000 wlidan mesame saukuneSi Seabija, rac uprecedento SemTxvevaa rogorc CvenSi, ise mis farg- lebs gareT. mas ansambl muzeumsac ki uwodeben. marto is rad Rirs, rom sxvadasxva dros ansamblSi moRvaweobdnen qarTuli kulturis yvela drois gamoCenili adamianebi, Cveni eris saamayo mamuliSvilebi: lado aRniaSvili (an- samblis Seqmnis iniciatori), ioseb ratili (navratili- pirveli lotbari), politikosi noe Jordania, zaqaria da ivane faliaSvilebi, meliton balanCivaZe, vano sarajiS- vili, ia kargareTeli, Salva mSveliZe, sandro da lado kavsaZeebi, jano bagrationi, noko xurcia, vano mWedliS- vili, biWiko gvelesiani, hamlet gonaSvili, daviT ja- vriSvili, avTandil TaTaraSvili, givi kojoraSvili da sxva mravali. ansamblis dabadebas, mis pirvel kon- certebs aRfrTovanebuli recenziebi uZRvna eris suli- erma mamam ilia WavWavaZem gazeT `iveriaSi~ 1886 wels, ansambls, romelmac pirvelma aziara ucxo msmeneli qar- Tul folklors, SemdgomSi ki dasabami gaxda ara marto msgavsi ansamblebis Camoyalibebisa saqarTvelos yvela kuTxeSi, aramed, saerTod, safuZveli Cauyara qarTuli kulturis eqsports, mis esoden aRiarebas Cvens plan- etaze. cnobilia, rom saxelmwifo akademiuri ansambli `erisioni~ Seqmnis dRidan erovnuli folkloris, misi 21

P:22

tradiciebis, pirvelwyaros erTgulebiT da struqtu- ruli wyobiTac, erTaderTia qveyanaSi, romelsac Za- luZs gaacocxlos, SeinarCunos da momavals Semounaxos Cveni qveynis yvela kuTxis aTaswleulebSi gamotare- buli da gamobrZmedili xalxuri profesiuli Semoq- medebis Sedevrebi: orpiruli gundebi, saferxulo, sari- tualo, sazeimo da sxva, nimuSebi, romelTa Sesruleba did siZneleebTanaa dakavSirebuli misi esoden mra- valferovani bunebis gamo (rac TavisTavad Cveni eris udides niWierebas adasturebs) gadaSeneba emuqreba, radgan raionebSi aRar arsebobs (iSviaTi gamonaklisis garda) eTnografiuli gundebi, romlebic SeZlebdnen maT movla-patronobas da SenarCunebas. gansakuTrebiT Znelia da, amavdroulad, sasaxelo, gaakvirvo: parizi, Jeneva, briuseli, niu-orki, los-anjelesi, Cikago da a.S. msoflioSi sxva aRiarebuli kulturis centrebi ocda- meerTe saukuneSi, mag.: gamarTo parizSi 12 koncerti da mayurebelTa TxovniT plius damatebiT kidev 13... dRes saxelmwifo ansabli `erisioni~ qarTuli folkloris savizito baraTia msoflioSi, igi daaxloebiT 90 wuTis ganmavlobaSi profesiuli scenidan warmoaCens (mxolod pirvel wyaroze dayrdnobiT) planetaze uanalogo qar- Tul xalxur simRerasa da cekvas, yvela kuTxisTvis dam- axasiaTebeli kostumebiT, qarTuli xasiaTiT, bunebiT. msoflios gamoCenil folkloristebs miaCniaT, rom qarTuli xalxuri simRera, misi polifoniuri musi- kaluri azrovneba `kanongareSea~ da amaze arc daoben. Tumca am xmovanebiTa da funqcionaluri datvirTviTac upirveles ansambls, qarTuli folkloris upirveles propagandists da moamages, CvenSi Tu sazRvargareT, ans- ambls, romelsac 106 wlis arsebobis manZilze ar gaaCnda sakuTari ara mxolod materialur-teqnikuri baza, ar- amed arc erT kvadratuli metri raime farTi. ansambl `erisions~, romelic qarTul xalxur simRerasa da cek- 22

P:23

vis istoriasTanaa gaigivebuli, materialuri-teqnikuri baza mxolod 1992 wels gadaeca. ansamlis axlandeli xelmZRvanelis jemal Wkuaselis damsaxurebaa, ise ro- gorc saxeli `erisioni~, (rac sulxan sabas ganmartebiT, cisiers, mTis wvers zeiTs niSnavs), romlis saxeldebac 1999 wels moxda. gansakuTrebiT aRniSvnis Rirsia eri- sionisTvis bolo 5 weli. ucxoeli partniorebis da in- vestorebis daxmarebiT gaxda SesaZlebeli axali sulis STaberva da msoflio saxelis moxveWa, did monapovrad unda CaiTvalos isic, rom 2002 wels parizSi erisions gadaeca oqros diski, erTdroulad 5000-ze meti afiSa da sxva sareklamo saSualebebi iuwyebodnen ansamblis `triumfalur dabrunebas~ parizSi, erTic da meorec sruliad uprecedento movlenaa qarTuli kulturis istoriaSi: `tornadom gaangria galaqtikao~, werda eri- sionis speqtaklze gazeTi `galaqsi~ 23, ianvari 2002 w. `Cakrulo~, romelic amerikelebma gagzavnes galaqtikaSi, ramodenime msoflio musikalur SedevrebTan erTad, Cve- ni ansamblis STagonebis Sedegia aSS gastrolebis dros da Canaweric mas ekuTvnis. *** guriaSi amxanagi myavda stumrad. moewona Cemi saxli. _ saxli patrons gavso, _ miTxra. raRac sisulele Tqva. _ azric patrons gavs-Tqo, da- vamate... *** exla profesionalizmze vlaparakobdiT. am sityvis mniSvneloba yvelam viciT, Seni saqmis kargad codnaa, sxvas ajobeb, Sen Tavsac unda ajobo xandaxan, mamaCems xuTiani ewera amaSi _ ro icoda, koncerti qondaT, si- moniSvilTan mReroda, gamarTuli dadioda ezoSi, emza- deboda. dedaCemi metyoda: Sexede, naxe, rogor dadis, 23

P:24

gamosvla aqvs magens _ gamosvlao. mTeli erTi kvira emzadeboda amisTvis. gamarTuli dadioda, iyo magari profesionali, xoda Cawerili aqvs magaT `xasanbegura“, es urTulesi, erT mxares lado (ladime) erqomaiSvili mReroda, artemis Zma, meore mxares mamaCemi. mec da an- zoric am Canawerze viZaxiT, rom es yvelaze saukeTeso Canaweriao. trioebi ician guriaSi _ su Sejibria guruli simRera... su Sejibri. sameulebi tvinis Wyleta ki araa, arkveven amiT iman ukeTesad, iman naklebad, Sedegebi aqe- dan modis... isao erTma kacma daavala Tavis xelqveiTebs, es saqme gamikeTeTo _ ra qeniTo? _ kiTxa. ver gaukeTes. _ ver vnaxeT specialisti. Tqven ver gamigeT, mominaxeT kaci, vinc amas gamikeTebso, ase Seubruna. iZulebulebi iyvnen moenaxaT kaci profesionali. profesionalizmze didi araferi ar arsebobs. me janoze didi musikosi ar Semxvedria, dRedaRames as- worebda, muSaobda, uniWieresi iyo. dagigdebda yurs da gaimeorebda... Cven parizSi oqros diski rom gadmogveca, es xom uanalogoa!!! rogor xvdebi pirvelad profesiul ansamblSi. sax- elmwifo ansamblSi, soso keWaymaZem miTxra, konkursSi miiRe monawileobao... guram baqraZe iyo didi specialisti, Zalian niWieri kaci, me misgan bevri rame viswavle; gakveTilis Catareba, swavleba. _ mas kiTxes: _ jemal Wkuaseli Tu iciT? _ kio, Zalian yuriani biWia magio, momiyvaneT, gurul simRerebs vamRerebo... mimiyvanes. daSales saxelmwifo ansambli da axla konkursia. ax- ali xalxi unda miiRon kunkursiT: mimiyvanes. gavedi me. soso keWaymaZem mkiTxa, Rebulob konkursSi monawileo- baso? kio... ise cudad vimRere, me araviTar SemTxvevaSi monawileobas ar miviRebdi, specialurad cudad vim- 24

P:25

Rere. _ kaco, meo eWvi mepareba, rom magan (me) ar imRerao da meore turSi aRar gamiyvana, ise Camricxa ansamblSi. ar qna, genacva, ar gadaxvide quTaisSio, jojoxeTuri Sromaa ansamblis xelmZRvanelobao. jano giorgaZe, vinc iklavda Tavs CemTvis, gardaicvala (vinc mpatronobda). wlisTavze damafices, qalaqkomis mdivani iyo _ biWo unda wamoxvideo. SemomTavazes quTaisSi gadasvla. viRaceebi CamovTvale _ eseni waiyvana. vercerTma veraferi ver gaa- keTa. meore-mesame wels dadga dro da quTaisSi unda gadagiyvanono... ar qna, genacvao _ soso keWaymaZem.. mar- Tla ra moxda, amis deda vatire. mivdivar quTaisisken `iZulebiT“ da gzaSi vfiqrob: marTla da marTla, raa amisTana, vibrZoleb, gavakeTeb... ra unda amis keTebas, guls vimSvidebdi. Cavedi, ar damxvda gundi. Tavi rom moiyara, rac kar- gad vicodi, im simReris swavleba daviwye. ver imReres. mokleT, ansabli ar arsebobs. gamoacxada konkursi da Jiuris Tavmjdomared, arc naklebi, zuriko jafariZe. zuriko, zuriko _ miSvele... avtoriteti amxela _ dajeqi meTqi vuTxari. daviwyeT mosmena da raRac drois mere ro vcdidi xalxs, gadmomiCurCula zurikom: _ nametani bevrs Txov, biWo, nametani bevrs Txovo... miviRoT mag kaci, miviRoT mag kacio, miviReT, miviReT, miviReT, magram lamis Tavi gavigiJe, ver swavloben... mivxvdi: Sen rac ici, iqidan ki ar unda gamoxvide, imaTgan unda daiwyo, ra ician, ra SeuZliaT? esaa swori gza da movediT aqamde... aseT saqmeSi Sengan ki ar unda gamoxvide, amaTgan gamodi... 2 marts quTaisSi gvqonda koncerti. 1982 wlis 10 marts TbilisSi. mobrZanda batoni eduardi da amoiyvana mTeli biuro scenaze. _ jemal, specialistebma miTxres SesaniSnavi gundi gagikeTebiao. 25

P:26

_ sadauri xaro _ vTqvi xumrobso, guruli var. ba- tonma eduardma qoreografs kiTxa, guruli varo, kos- tiumebis mxatvars kiTxa, _ guruli varo, qalaqko- mis Tavjdomares, guruli varo da Tqva: ra uxariaT am quTaislebso? _ Tqveni mosvliT, batono eduard, mwvervalze agvi- yvaneTo. _ mwvervalze asvla Zalian Znelia, Camovardna advili... miTxra da rom gamovdivar, janos suli cxon- da... janom (kaxiZem) miTxra: mecodebi, biWo jemalo, ra- tom ar mogewonao? _ ro momewona, imito mecodebio. _ exla geyoleba mtrebio, SenarCunebaa Znelio, me vTqvi da gamikvirda: ras ambobs eso, Turme sada xar, sada xar, mw- yeri rom balaxSi dagogmanobs, aravin xedavs, afrindeba da mere `bax“ da `bax“, afrindeba da frii... ar vityvi iseT raRacebs mtrebze, ar minda, mainc aucilebelia Tqma, me pirdapiri kaci var... sxvaTaSoris, exlac mtkiva, Zalian mtkiva guli zo- gierTebze, zogierTma Cemma megobrebma albaT dasaW- erad gamimetes, ra dasaWerad, iseTi raRacebi gaakeTes, saSineleba. `winwlebSi“ Cavsva megobari Tu... gagikvird- ebaT, es yvelaferi rom mogiyveT... zogierTma axlobelma Zalian cudi saqmeebi mikeTes, daiboRmnen, saCivrebi, ube- dureba, viTom me garyvnili kaci viyavi... Suri, mwuxareba sxvisa keTilsa zeda. cota niWi rom mogvca, erTmaneTis gatanis, gaskdeboda gulebi orgulis da sataniso, _ Tqva muxran maWavarianma. anda, xarxelauris leqsia, tarielis: mglis lekvi SeuCvevia irems daburul tyisas, madls sCadis, magram mgelia, is ar moiSlis mglisas, 26

P:27

Tu saWmo Semoelia, rac iq moxdeba, mtrisas!... magrad gaiJRera Tu ara Cemma gvar-saxelma, iseT boRmian xalxs gadaveyare, saSineli cudi biWi vyofil- var. vmuSaobdi cixeSi, vawamebdi xalxs, vikeTebdi morfs. me vixumre, albaT saxeze Sematyves, TeTri var Zaliano. kagebes meTodebi gamigonia: senatSi irCevdnen erT kacs senatorad Zvel romSi. vis irCevT senatorad, magas coli da qaliSvilebi bozi yavso! amas gaecina. ra gacinebso? _ saerTod ar myavs col-Svilio. me vTqvi da Sen umtkice exla xalxso... wave- dio... Sen umtkiceo. damirekes, col-Svils amogiwyvetTo... gegoneboda fuls vakeTebdi, Tu ra... didubeSi damibares, Waobian laqaSebSi. exla bazrobaa. marto mivedi da veZaxe, velo- di, viyvire, vin xarT, gamodiTo, aravin gamca xma... namd- vilad Cavedi. Cemma TanamSromelma damireka (axali dawyebuli maqvs saxelmwifo ansamblis xelmZRvanelad): xval ar moxvideT samsaxurSio, weliwadnaxevari mawames, sanam erT TveSi 60 kaci ar gavaTavisufle... sololakSi 40 kacTan erTad kinos darbazSi daviwye repeticiebi... mivedi meore dRes da 40-dan 4-5 kacis gar- da yvelas uWiravs gancxadebebi. midian cekaSi saCivriT, me ro ar vargivar, arc xelmZRvanelad... arc adamianad... gindaT maincdamainc giTxraT, vinaa, ver getyviT vuTx- ari. iseTi adamiania, verafers damavalebT, damTavrda, Tu ara gakveTili gadavdgi ramodenime nabiji, Semdeg mi- vubrundi da vuTxari – is kaci jemal Wkuaselia-meTqi, saxtad darCnen da pirdaRebulebi Semomcqerodnen. erTi adamiani, Zalian axlobeli, ise mmtrobda, rom uTxres Cemze, daacade adamians sami Tve mainc daacade, jer ar mosula, iqneba ras gaakeTebso. magas rom sami Tve davacaloT, mandedan viRa gamoiyvanso... pawia oTaxSi 27

P:28

isxdnen kmayofilebi, ukeTesi ar WirdebodaT, Riziande- bodnen... Tu SeSindebi, wasulia Seni saqme... ukan ar unda daixio... saqmes rogorc Wirdeba, ise unda qna. ocdaTor- meti weli gavida. amis Semdeg warmatebulia ansambli. axlac mxvdebian imdroindeli xalxi da bodiSs mixdian, zogi: Zaan guli gvwydeba, rom am adgils gedavebodiT, zogi imas dardobs, rom ver `Camomagdes“... ar malaven... SevZariT mTeli parizi da msoflio rom avatrialeT, imis mere xdeba es ambebi... imaT hgoniaT, TviTon aatri- alebdnen. didi madlobeli var im xalxis, vinc mmtrobda, maT me bevri gamaZlebines, SemaZlebines. erTaderTi Zma gavuSvi ansamblidan. erTaderTi Zma, romelsac kai monacemebic qonda, gadasarevi ymawvili iyo, kai kaci... niWieri da ansamblis winaSe vuTxari: nab- axusevi Tu moxval, meti aRar moxvideo. avasrule... is aRaraa cocxali... (fiqrSi midis, Tvalebi cremlebiT evseba) _ Tqvenze amboben, aravis daindobs saqmeSi, Sedegs Tu ar miiRebso? me kabinetSi ki ar vibareb, ansamblTan erTad veubnebi axlac saTqmels da vasruleb! kai, jumber! niWieri kaci xar... es ar gaakeTo me sxvas ra vuTxra, Sen amas mikeTeb... dedaCemma miTxra: nena, is Seni Zma ar ariso. me vkiTxe: me misi Zma ar varo! wyinda rZalsac: Cemma Zmam jum- berma uTxra Cvenebs: jemali aris 100%-iani marTalio! dedam miTxra: nena, rafer ver Seinaxe, erTi Zma gyavs, Subi xalTaSi ar daimaleba... deda gulnakluli gavuSvi imqveynad, ver gaigo... ver Sevinaxavdi, vera... ar iqneboda swori... jumber, ar gapatiebo, _ vuTxari da.. is aRaraa cocxali... exlac mkvdari var, amas rom vyvebi... 28

P:29

`savetskaia kultura“ – iyo aseTi gazeTi... ceka КПСС_is gazeTSi daiwera, vinme Wkuaseli dain- iSna pirveli ansamblis xelmZRvanelado. aqedan wavida: kacma gayida samoTaxiani bina, iyida erToTaxiani da mos- kovidan Camoiyvana revizia quTaisSi. Svilebs geficebi _ trabaxobda... manana TodaZem damireka: `jemal, eride am adamians”... erTad wavediT moskovSi da vicio... e.i. ro Seawuxes valeri asaTiani, damireka da miTxra: rusTavelis Teatris mcire darbazSi davniSnoT koncer- tio da vimRereT 12 simRera, maT Soris `Semoqmedura“ _ xuTi, 4-5 damoukidebeli xmiT, arcerTi ar qonda manamde am ansambls namReri. exla Sveicariis klubi gaakeTes, msoflios qali pol- icielebi Camovidnen. oriveze Cven miveciT koncerti... vinc gamicnobs, Cemda sabednierod, xedavs, vin var da ver moatyuileb xalxs... direqtors (kacs) 8 marts miutanes Taiguli samsax- urSi da me ratom yvavilebio, _ Senc kai CaTlaxi xaro! (amirani ro 8 martsaa dabadebuli, amas moayola). sxvaTaSoris, arian adamianebi, romlebisganac sityva gaxsovs mTeli cxovreba da mimdevari xar am sityvebis, aris sityva, romelic mogSxamavs da ar unda gaigono... axla didias qalze mogiyvebiT, bebiaze, mamis dedaze, yvela uyvarda. mas uyvarda qaRaldis naglejic, xeliT auTovebda. _ es aris xisgan gakeTebuli da ramdeni iSromes, amis gadagdeba rogor SeiZlebao... Tqven Sromas ar afasebTo (didias qalma), xisgan gaakeTa qaRaldio. magram dedis dedaze vgiJdebodi... exlac miyvars... galogres qali... dedaze xo vgiJdebodi, orSabaTi mezizReboda, deda baTumSi midioda, imis kabas davatarebdi, ar viSorebdi dedis kabas... imis surnelze vgiJdebodi... 84 wlis gar- 29

P:30

daicvala. aq gvyavda zamTrobiT, _ nena, nametani cxela aqane, axla yvelaferi yvavis iqineo. erTxel wavaswari da waxrili welSi baRSi _ `Sermandi, ra Zneli yofila uSenod, wamiyvane SenTan“ da tiris... batoni jemali... vacale... daisvenebda, amoioxrebda, isev esaubreboda. amoioxrebda, isev elaparakeboda. jer mama gardaicvala 75 wlis, mere deda... exlac, marto rom vrCebi, vtiri, vinmem rom mkiTxos, ra gatirebso, deda menatrebao, ra vTqva... deda ra ucn- aurad gardaicvala... Romi moutana dedam mamas cxel-cxeli, mamam egreve Cakra Cangali, gadaylapa Tu ara, gaiqca. ras Svebi, Ser- mandio? me xom deviwvi, deviwvi da iqneba skami gadaarCi- noTo miaZaxa mamaCemma. Txeli Wadi uyvarda mamas, dedas _ sqeli, erTxel moitana sufrasTan Txel-Txeli Wadi... ai, aniCka yoCa- Ro! _ dedam dolbandi gaiswora, gascda magidas deda da fqvili ar meyo, Tvarao... mokleT, Sermandis hqonda magari iumori... axali Tavmjdomare airCies sofelSi da hkiTxes, ras fiqrob, rames gaasworebso, _ ra unda gamoasworos magan saqme, sad efxaneba, ver xvdebao... mamidebsac qonda iumori... eprasi estumra Cvenebs da soflis axali patarZalia CvenTan... isaubres, isadiles da wavida patarZali... dedam hkiTxa mamidas: rafer moge- wona eprasi, Cveni kuTxis patarZalio? ra vicii, yvelaze adre daiwyo sicili da yvelaze gvian daamTavrao... mTvralma gurulma qals ukanalze mousva xeli... kinaRam mokles _ magrad cema qalis qmarma es mTvrali. _ abdali xar, biWo, Sen abdali – miaZaxa iman, vinac gadaar- Cina sikvdils. abdali maSin viqnebodi, Senda rom mome- kida xeli ukanalzeo. 30

P:31

*** leninma uTxra stalinsa: rafer Wam amden mwvanilsa... 1937-Si gundi rom iyo Casuli moskovSi, kirile paWkorias ukiTxavs stalinisTvis, amdeni guruli sim- Rera rois iswavleo _ gurulebis meti ra iyo baTumis cixeebSio. – adila (adila ra SuaSiao, stalinma) meore xma gagvisworao... ai ase ajobebso. kiriles uTqvia, mama pirdapir ar Sexvedria. baTumis cixeSi gurulis meti vin ijda, magenisgan viswavleo. *** Carli Caplins miwera ainStainma: ra bednieri xar, amdeni xalxi rom gicnobs da uyvarxaro. Carlim gadaa- bruna werili da daawera: _ ra bednieria xalxi, Sen rom ar gicnobs. ainStaini ambobda: roca raime axalis swavla minda, xels Cemi ganaTleba miSliso... velosipedebi davinaxe guSin holandiaSi: 90%-ma man- qana gaaCera da velosipedze gadajda... 10000 dolari Rirs. mTeli quCa anaxes velosipedebiT savse. pultiT ZroxasaviT: mo, mo, moio da midis... merab berZeniSvili iZaxda: patara yuTs gamoigoneben, mogawodeben da getyvian, 3 Tve geyofao... ris Tamada da purmarili!... *** kaxeTSi gadamria erTma qalma: sabazro ekonomikis dros meti raRanairad vimReroTo... ra SuaSia simRera da sabazro ekonomika... telefoni urekavs baton jemals; _ gadavcem, gadavcem, genacvale... aucileblad, mix- 31

P:32

aria, an me mirekaven an anzors, ician, rom megobrebi varT. guruli Sevida metroSi, eweva... mixvdnen biWebi, rom ar icis, aq moweva rom ar Sei- Zleboda: _ biZaCemo, nu eweviTo... _ ar vylapav, baRnebs vficavar!... imas egona magis filtvebs ufrTxildebian... *** TbilisSi Semxvda bavSviani axalgazrda guruli. ba- toni jemali xo xarT? _ ki. b-ni jemali! ar SeiZleba TqvenTan suraTi gadeviRoT? _ ra Tqma unda SeiZleba, mara 100 lari dagijdebaT... _ 100 lari? asi lari ageni ar Rirs (col-Svils gadaxeda). pirdapirebi arian gurulebi... ro Cavdiodi, `Cempio- na“ momakiTxavda, omara erqomaiSvili, marTla kai kaci. gardaicvala. erT dRes WiSkarTan meZaxis: ager, bolo oc litriani maq da rac ginda, is mouxerxeo... *** dedaCems gaJonva qonda. gamovida TiTqos mdgo- mareobidan. guriaSi moxda es, gaumeorda. nena ori dRe gelodeba, dedaSeni 20 wuTSi gaTavdebao, naxevar saa- TSio, dedaSeni aRar iqnebao da. asineTi erqva, Sen ar SegeSindes nenao, gavedi calke da vibRavle bevri, magram ras vuSvelidi... me davelaparake da mivxvdi, rom Cemi misvla igrZno. 20 wuTSi is aRar iyo... (tiris Cumad)... me dedas vgavdi... CavakiTxe guriaSi, avad iyo mama _ nu wamiyvan, mexvewe- boda, ar minda aq yuTiT Camovideo... kibo qonda kuWis.. uceb dagvekarga mamaCemic ucnaurad, gamomemSvidoba da wavida _ dedas vkiTxe, sadaa mamaCemi-Tqo, venaxSi gavid- 32

P:33

ao, Cumad gavedi venaxSi da doinji aq cali xeliT Semoy- rili da venaxs dastrialebs... ise ro ar gaego, Cumadve gamovipare venaxidan, ametira... cudad gavxdi, Cavijine manqanaSi da wamoviyvane TbilisSi, fifiam gaukeTa opera- cia, jano kaxiZe da manana axmeteli mividnen fifiasTan da gaxarebulebma gamoitanes ambavi, kargad Catarda op- eracia da 10- 15 weli ise icocxlebs, araferi uWirso, mamas, ukve vTqvi, yovel wels filtvebis anTeba emarTe- boda, im operaciam araferi da filtvebis anTebiT gar- daicvala... veRar gauZlo. Sevedi oTaxSi, cali fexi da cali xeli aqvs sabnidan gamoyofili, Cemi meuRle edga Tavze. Sevedi Tu ara, is cali xeli _ marcxena cali fexi sabnis qveS Seinaxa, Se- momxeda da miTxra: _ jemali, kai biWi xar, mara... o, da es iyo bolo sityvebi... (tiris, mapatieT sisuste, meti mamaCemis sityva aRar gamigonia: vici, rac unda eTqva, kai biWi xar, mara xo giTxari, yuTiT ar minda Camovide). nu migyavaro, deda gareT ijda da tiroda... mamaCemi 11 wlis iyo, mama roca gardaecvala. babuaze ufro mets laparakobda. rvidan Svidi mReroda. erTze dardobda: erT baRanas, Cemsas ara aqvs smenao... is gogo- na gardaecvala babuas. konstantine (kowia) babu, romc uxaroda, ar icinod- ao... mkacri kaci iyoo. Svids qonda simReris niWi... fo- tozec etyoba simkacre... damcveli da vaJkaci kaci yo- fila babua... mama iyo 1906 wels dabadebuli _ yvelaze ufro vinc damamaxsovrda mezoblebidan, es aris manase da giorgi dumbaZe. patara xevi iyo Cvens Soris, manase iyo mebuxre. Cailaparakebda nela, mag.: _ wyali minda! Tu aravin moutanda... erTxelac doqi edga axlos. Cailaparaka: _ wyali minda! da cotaxanSi gakra xeli doqs. _ ratom gadaagde doqio! _ ar meitana wyali da... xevi Cagvidioda SuaSi patara, gaRmidan CurCulis xmac ismoda... 33

P:34

Tavis samuSaos iseT pativs scemda, rom sadac muS- aobda, iq aravis ar unda exmamaRla, xelosani ki ara, xe- lovani iyo manase biZia... nina ubiT da jibiT sul vaSls da kamfets daatarebda, masTan misul bavSvs cariels ar gamouSvebda, iseTi mow- esrigebuli qali iyo, rom... Seisworebda Tavze wakrul Tavsafars. pirs deibanda bavSvTan Sexvedrisasac. mec mi- miRia misi kamfetebi da vaSli: aryis saxdeli wagviRia magaTgan da... patara ro viyavi, iq ro vcxovrobdi... es col-qmari iseTi mowesrigebulebi iyvnen, keTilmosurn- eni, parlamentis wevrebi gegonebodnen, magram ara Cveni parlamentis, ara, kai parlamentisa, wesieris (icinis...) saerTod, bavSvebs epyrobodnen pativiscemiT, si- yvaruliT, babuaCemze xom mogiyeviT, `ager modio“ ki ar metyoda, ara, _ mobrZandi, babu, dabrZandio! rogorc xevsuri asakovnebi udgebodnen fexze bavSvebs. es skola iyo, amiT aswavlidnen patarebs kulturas, Tanabrobas, pativiscemas... ara aqvs mniSvneloba, ra xnisaa bavSvi... babuam icoda Tqma: Tavis saqcieliT mai baRana ki araa, kaciao. manases qonda xelebi Camokidebuli, Cemi Zma iZa- xda, imdeni aguri atara, xelSi TiTebi Camoucvivdao... meore mezobeli iyo, giorgi dumbaZe, ulamazesi kaci, yavda ulamazesi coli olia. olia rom SeirTo... erTxel mTis mdinare bJuJis xidze gadadian es ulamazesi colq- mari da eseni rom aqedan midian xidze, iqidan wamosu- li xalxidan erT-erTma nasvamma kacma, romelsac olia Zalian moewona, moulodnelad gadakocna. giorgim ver dainaxa es... colma uTxra: _ cocxali xar, giorgio? _ ra iyoo, _ giorgim? _ viRacam uTxra, im kacma ga- dakocna oliao... iqve xanjliT gangmira is kaci, ar aris kai ambavi, mara... daiWires. es iyo xis xelosani, cixidan gamosuli wavida moklulis sofelSi, Camoiara moklulis Svilma da esrola Tofi... ver moartya, aman gaamarTla, me mama movukalio... avida amis Semdeg da is saxli daam- 34

P:35

Tavra... SiSi ras gadamarCenso, me misi xelidan mkvdari varo, xanjali xo kidia yaZaxso... giorgis cols uyvarda Wadis fqvilis Wama _ misula Cemi Zma da olia fqvils Wams. ukiTxavs Cem Zmas: _ olia bebia, Sen Tagvi xar Tu qalio... mezobeli myavda ulamazesi qali, Cito deida, deda- Cemis uaxloesi adamiani... xo, manamde vityvi, rom Cvens ubanSi Svidma Tanatolma biWma erT TveSi iqorwina da Svidma-Svidi patarZali moiyvana... (amaTi qorwinebidan erT TveSi daiwyo omi da Svidive qerCSi daiRupa). am qalebma ojaxebi ise Seinaxes, rom erTi adamiani ver ityoda verc erTze saZraxs da augs... Cemma Zmam jumberim sadRegrZeloSi uTxra: Cito de- ida, Tqven gadRegrZelebT Rirseul qalbatons, yoCaR Tqveno da im sxva qalbatonebsac, vinc ase SeinaxeT Ta- vic da ojaxic, vinc uerTguleT Tqvens qmrebs mTeli cxovrebao... meica, nena, meicao! _ gaaCera jumberi: _ kacebi var- goden, kacebi, Tvara Cvens waxdenas ra undodao... es sul maxsovs... amitom aris, roca mekiTxebian, rodis iyavi bednie- rio, roca iq, Cem sofelSi vcxovrobdi Tqo. merab berZeniSvilma icoda Tqma: `mecodeba kaci, romelmac sofeli ar iciso“... esofa esaZe iyo, Zma yavda raikomis mdivani, esofa iyo usayvarlesi adamiani. modioda sofelSi. ras akeTeb- da exla: daiZaxebda: baRnebo! moitanda buxanka purebis naWrebs da urigebda baRnebs. sxvanairi kaci iyo, omi iyo axali damTavrebuli, aravis datovebda upativcemulod. buxanka puri saCuqrad, didi ambavi iyo _ Cuqnida... SeZle- buli da guluxvi iyo sxvebTan SedarebiT esofa esaZe... Tu rame sikeTe arsebobs CemSi, Cemi soflidanaa. Tamazi da levani, Svilebi, misi ukeTilSobilesebi, aRar arian... 35

P:36

antoni esaZe gvyavda, mezobeli, antoni, usayvarle- si... (droebiT daarqviT ediSeri, iqneba mTlad Sermandi ar gamovideso... mamaCemma rom gviTxra). im Cven biWs dai- jenda muxlebze da uyveboda ambebs da zRaprebs... cera TiTi qonda darCenili erT xelze. sxva TiTebi ara, ris- gan dagemarTaTo, rom ekiTxebodnen, pasuxobda: Tofi gamivarda da TiTebi weiRoo _ es rogor darCao da ar kmarao? antonis cols Tamara bicolas vkiTxe: sadaa an- ton biZia, ro ar pasuxobs? _ dayruvdao, me Sevicxade: marTlaa? _ ra ismis kai nena rom meisminoso, neta mec damayruao _ Tamara bicolam... Tevzis dasaWeri `laRumi“ (eZaxdnen laRums patara bombiviT) is oufeTqda xelSi da bavSvebs ar umxels da sisulele ar qnano... ar damavi- wydes da axla sxva mezobelze giambob. vaniCka TodraZe _ TodaZeebi TodraZeebidan arian... (ucolo iyo karga xans) svamda da Tvreboda Cqara. hoda, xSirad svamda. mezobeli ambobda: magas bebia yavda rusio, mezobels deda yavda rusio, Sen ro deda gyavda rusi, reiza ar svamo? mag, biWo, xasiaTiao. Cinuri plaSebi iyo modaSi, mamaCemi gadadis xidze da xedavs, racxaze Semoxveuli Cinuri plaSi yanyalebs. mamaCemma ifiqra: gadavxtebi, vincxas plaSi Cavardnia, amevitan, xidze gadavkideb, moa da weiRebs vincxasiao. Cevida wyalSi, mokida plaSs xeli, amoswia da: vinc me axla gamaRviZao! _ Seagina plaSis qveSidan vaniCkam... dae- marTa filtvebis anTeba vaniCkas, sofeli xo iciT, ro- goricaa, TviTon miiklebs da avadmyofs miutans, 2 Tve Zlivs gadaarCines, uTxra: me reiza minda gadarCena, Rvi- no ro davlio, imiza mindao... dumbaZem ixumra, dumbaZe, aba ras izamda: vova To- draZe iyo giJi, vovas uyvarda mario lanca _ iyo vovas favoriti, favoriti mario lancas meTqi magra sjobia. _ tito, wkipaa _ veubnebi. _ vinaa, mai, sa muSaobs? la skalaSi-Tqva, mai sadaa... 36

P:37

nametani wuuwvita xmai racxa axla pawa xmai. gaCerdi, kaco. vinaa lanca, titoa, tito magariao da ar Coudvia gulSi da SevxvdiT xidze. erTmaneTis sapirispirod SevdeqiT sacalfexo xidze, racxa ar momewona: xeli zurgs ukan ar aqvs vovas damaluli, Tvals ar vaSoreb da gaatoka damaluli xelidan xelSi raRac gadaitana. doinjiT midis, qva aq xelSi. mivedi, gaCerdi manda, _ vuTxari, ra iyo SarmandiC? araferi, saqme maqvs, Sori- dan unda giTxra, gaCerdi-Tqva veubnebi: _ ra saqme? mo- saxdeni moxdeba mainco, _ meubneba. vici, mosvla unda axlos, damartyams qvas, naRdad vici... vuaxlovdebi, si- sulele bgerebs vRlaTunob da `vova“ _ davayoleb xma- maRla, kidev absnonaki da a. S. da `vova“! _ davayoleb xmamaRla. is sul gamoSterda. `vovas“ garda verafers gebulobs. mivuaxlovdi da vxedav, xeli ro vkra, dabla rbili ormoa da araferi ar mouva. me mis qvas Tan moz- rdils verafriT gadavurCebi da `vova“ -meTqi, yurSi Tu ar giTxari, ver geigoneb, imisTana racxa unda giTxra. _ uzrdelurs ityvii? mivedi, mivedi, vreke ybaSi da gadavarda... _ ar momkla am mamaZaRlmaa, amovida maRla gawura maika da Caicva Sarvali, ar gaixada, sveli ecva... daminaxa da mokurcxla... biWo, rafer SeiZleba baRaneze dayvireba, giJs ro daaSineb, mere sul eSinia. ar dauyviro, Seni... keTilSo- bili adamiani iyo.. egeTi ambavi iyo... Zalian bavSvurad keTili iyo vova... racxa dros wouwyvita xmai da aRar momwonda lanca, axla doumsxvilda da ra uWirs... erTi Zmakaci myavs, saqveynod cnobili. imis keTeba ar unda, rac SeuZlia, imis keTebas cdilobs, rac ar icis. Sveicarielebi Camodian da majildoveben `biolSi“ - kikeTSi. 37

P:38

33 welia vmuSaob erT adgilze: ` erisionSi“... 2018 wlis 26 marts televiziaSi varT _ meuRlem uari Tqva, me da Cemi Svilebi viqnebiT _ magis dardi momklavs. CemTvis Cemi meuRle mTeli sicocxlea, mia- tova yvelaferi da ojaxs Semogvwira yvelaferi... `is“ Cemi cxovrebis nawili ki ara _ mTelia. Cemi coli ambobs: me ra gamikeTebiao? iman Tu ar gaakeTa, aba, vin gaakeTa? veubnebi, mec xom gierTguleo da axla mierTguleb, aba, aRarsad wasvla SegiZliao, _ Cemma colma... icinis... SeniT var, SenTvis vsunTqav me, Senze fiqrebs ver vZalao, biWav, mogeli, Senc modi, survils verafriT vmalao. Semogijdebi lurjaze, nu damanebeb sxvasao, mTvare iqneba mowame, Semogevlebi Tavsao. sadac Sen xar, iq viyo, nu mimcem mdinar wyalsao, ver Semiyvareb, _ vaglax _ me, a, vai Cemsa Tavsao. Tu Segiyvardi, bediTa, Tu mamjobine sxvasao, am sulsa da guls sanacvlod fexqveS gagigeb vaJau! me xom vbedav da davwere, `natvra“ qvia am leqss... mTis satrfialos gavs. cot-cota fiqri unda am teqsts. wuxel gameRviZa. wamovdeqi. tkbili Cai Tqven ar gesmevaT, batono jemal. _ me TviTon var tkbili... anderZad vtoveb: `mouareT qarTul kulturas!~ jer anderZebs ar vRebulobT (me). Rame mesizmreba, 38

P:39

raRac leqss vwer, ra leqss vwer, ar vici, avdgebi da vwer. wuxel ase davwere es leqsi... meZina, avdeqi da davwere... sruli siaxle am wignisa _ `portretebi“. zis, xelSi `foto“ uWiravs, fiqrebSi wavida _ eh, Cemi rezo (Wox- oneliZe) TavisTvis. es iyo uniWieresi kaci, espaneTSi xanjali CairWo terfSi, xanjluris dros, imis mere avkrZale xanjluri, kulisidan maniSna, damSviddio, viRac Casva (Caanacvla), ise rom veravin mixvda. vaxuSti bagrationi mainteresebs. raWvelebs eZaxis briyvebs... kacebi vargoden... raWveli qalebi... uuh... mZi- meze-mZime... imis SemeSinda, vovam curva icoda Tu ara, Semou- lawune, oxroxineo. SevarbiloT. davelode... amas Tu davacale xeli, orive davixrCobiT-Tqo da cota mkve- Trad momivida... giJia am dros da Sarvals ar wuravs, ar ixdis... me axla erTi rame gamaxsenda, dumbaZe elaparakeboda TodraZes: mTel guriaSi araa magdeni giJi, ramdenic To- draZeebs gyavTo. _ vinaa, xom ar metyvi mai giJebi? _ ekiTxeba vova. Sens meti yvelao, dumbaZem. _ maic marTaliao (vovam). _ Zaan wuuwvita lancamo... uceb Semodis mTavari prodiuseri: amxela medali mi- iRo Sveicariisgan batonma jemalma... sxvam icis am ada- mianis fasi... da... generaluri prodiuseri... Cven ver va- fasebT... Cvens Rirseul xalxs... uxmod dgeba da gamoaqvs Tavisi `Cin-mendlebi~. ramdenime ordeni... zogi saxlSi maqvso, _ meubneba... kikeTSi gadasca Sveicariam ordeni. yvelaze didi taSi me mqondao. coli SevirTe da sacxovreblad gadmovedi zagesSi... manamde stumrad Camovdiodi... 39

P:40

biZaCemi zagesSi cxovrobda, eleqtroinJineri iyo, masTan vcxovrobdiT cota xniT. mSoblebTan da axloblebTan ar gvindoda cxovreba da gadmovediT calke sacxovreblad, gadmovediT naqi- ravebSi... firosmanis 25-Si cxovrobda deidaCemi, iq Camovdio- di guriidan. erT Camosvlazec damaxvedres, Zalian kargi axali ojaxi gadmovida. mgoni, 17 ojaxi cxovrobda 25-Si firosmanis, kai gogo yavs Zaliano _ davinteresdi kai gogoTi, _ vin ari, ra ari, ai, es aris _ ar damaviwyde- ba marTlac is Tvalebi, pirvelad ro Semomxeda _ siR- rme davinaxe. motaceba qvia imas da siyvarulis magvari da mistiuri, axlac rom magondeba, ver aRgiwerT... ra siRrme da siyvarulis magvari raRac. exla saqme is iyo, rom am gogos Zmas davumegobrdi _ am gogos xaTriT dav- diodi: exlac vetyvi giulis: Tqvens saxlSi vWame kitri da pamidvris salaTi, ise gemrieli araferi meWama... imis gemo exlac maxsovs. giulis siyvaruliT yvelaferi mi- yvarda. me da misi Zma gitaras erTad vukravdiT, kargad vukravdi, sanam TiTebi damiziandeboda. giulis vatyob- di, rom siamovnebda Cemi iq yofna... es gogo Semiyvarda exla da ra vqna... vatyob, rom masac vaintereseb... yovel SemTxvevaSi mizezs eZebs CemTan Sexvedris. qarTleli ras moatyuebs guruls da mec gavTamamdi... Semdeg moxda ise, rom manglisSi gauSves Cemi momavali meuRle dasasvene- blad, iq vakiTxavdi, Zmam ar icoda, arc ojaxma. dedamis- isTvis SemeZlo meTxova, giuli Tu SeiZleba, saqme maqvso, gamouSvebda, gamomigzavnida... ase moxda. Cemi megobari iyo araCveulebrivi momRerali, iman Semoiara CemTan, deidaCemTan da miTxra, kaxeTSi wavideT saqeifodo. ki- meTqi _ me vuTxari. giulisTan `svidania~ gvaq gogolis quCaze, am dros gamoCnda anastasia Salvovna-Tqo vnaxav, vetyvi-Tqo, zaurma icoda, rom mecxre klasSia giuli. qalbatono anastasia, giulisTan saqme maqvs-Tqo... raRac 40

P:41

unda davabaro, me mivdivar da cota xanSi giuli ga- moCnda paltomoxuruli. is mixvda... sad midixar giuli- Tqo da dedaCemi gastronomSi mgzavnis, puri da karaqi unda movitanoo... ra kargia, mec iqiT movdivar-Tqva da wavediT... me veubnebi: kaxeTSi mivdivar saqeifod da dRes `svidaniaze~ veRar movalo. iseTi ganawyenebuli Tvale- biT gadmomxeda, rom mivxvdi, rogor dawyda guli da im ganawyenebuli TvalebiT gadmoxedvam gadawyvita mTeli Cemi momavali cxovreba... Tvalebi, romelic magiJebda, yovel SemTxvevaSi CemTvis ase iyo. zaurim waiRiRina, me mgoni martos momiwevs kaxeTSi saqeifod wasvlao... Celuskinelebis xidiT saubar-saubriT avediT vakeSi, studqalaqSi. gavediT vakeSi da mivxvdiT ukve, arc yo- fila wamodi, wavideT, ara, aseTi laparaki ar yofila, laparak-laparakiT verTobodiT. avediT studqalaqSi, vakis studqalaqSi. me vuTxari, wavideT CemTan-Tqo. Se- momxeda, sado? zagesSi cxovrobs biZaCemi da masTan-Tqo, kaiao da wavediT, mixvda yvelafers biZaCemi. gamogviyves calke oTaxi da me momca maRali sicxe, virusi maqvs, Za- lian avad var, sami dRe gaTanguli viweqi maRali sicxiT, es mejda sasTumalTan... vxedav, Semodis dedamisi, me qo- qola momayara da amas eubneba: wamodi axlave saxlSio! aman: _ arsad ar wamovalo da dedamisma: yvelaferi gas- agebiao, araferic ar iyo gasagebi, araferic ar momxda- ra... avad gavxdi ucbad da... axla... mere ukve gavida 3-4 dRe, sicxem damiwia da gavagrZeleT Cveni Tanacxovreba... principuli gogo iyo, vuyvardi albaT, Torem... Zalian TavSekavebuli gogo iyo, magram vxedavdi, rom amisTvis me sulerTi ar viyavi, misi rCeuli viyavi, albaT... ra vici... pirovneba iyo me-9 klasSi, Torem me arc siyvaruli amix- snia da... yvelaferi ase moxda uTqmelad, uTqmelad... mokled, cota xanSi CavediT guriaSi, mSoblebi xo me iq myavda, guriaSi, xo iq cxovrobdnen. iq cota xani 41

P:42

gavCerdiT... xo, qorwili aq gavakeTeT, giulis ojaxSi 60- 70 kaci stumari gvyavda, rac giulis saxlSi daetia. dei- daCemi cota ukmayofilo iyo, ra iyo, biWo, ase ucbad, ra vuTxra dedaSenso da ra unda uTxra da coli SeirToo. giulis mama omSi daikarga, TavisTavad ar iyo qorwilSi. Semdeg guriaSi wavediT, iq gadavixadeT qorwili... bi- ZaCemma: sa waxvalT, ukan ro dabrundebiT, CemTan mod- iT, zagesSio... marTlac, mivediT imasTan, cota xani vicxovreT iq, zagesSi, mere gadmovediT TbilisSi, sad ar vicxovreT, erTi saintereso raRacaa: me ver vgrZnobdi, rom coli myavda, arafers ar mTxovda, es minda, is min- da, _ egeTi rame ar yofila. skola mere daamTavra, Ra- mis skola... CavediT guriaSi, mamam auxsna, ra aris Cveni ojaxi. jer uTxra, Sen vinc Segiyvarda, ki ici da Rmer- Tma gamravloT da bednierebi iyaviTo, RmerTma keTilad gacxovroTo... rac Seexeba Cvens ojaxs, ki xedav sadilso, weRan ro gaixed-gamoixedes, amas marTali hgonia. Tqven xom macivari gaqvT, Cven ar gvaq macivari saxlSi da aq vinc moaswrebs, is Wamso... mamaCemi xumrobs, es ver xvde- ba. mama agrZelebs. ramdenime xani davrCiT iqa: mokled, jorko momitaneo, rom vetyodi, jirks momitanda. erTx- el mesmis Zaxili, daRmarTi iyo, ezos dabla xevi da iq idga wablis xe, jemal, jemal, aq modi, aq modi, ramodena zRarbebiao. Cavedi, sadaa zRarbebi, ar inZrevian, magram Sen ro xmamaRla damiZaxe, SeeSindaT da daimalnen, gaC- erdneno. movkide erT wablis CenCos xeli da: _ ar moki- do, ar mokido, giCxvlitavso... mere gadavabrune is CenCo da gaikvirva, es ranairi zRarbiao? rogori zRarbia da Svili geeqca sadRac da imitomaa carielio, damijera, Zalian gulbryvilo iyo. rogor Sexvda deda? Zalian tkbili, Zalian tkbili myavda... ro Caviyvane pirvelad, yvelas Zalian moewona giuli, magan gadamarCina. sofelSi ro CavdiodiT, aman sofeli ar icoda, ar iyo namyofi arsad... Temriukis 42

P:43

quCaze iyo dabadebuli naxalovkaSi. ar icoda sofeli, miT umetes, Cai rogori mcenare iyo da rogor ikrife- boda. amas rogor krefeno? xo, mocekvave iyo da Zalian kargad cekvavda da iman gadamawyvetina sulac, momxibla misma moZraobebma, momxibla... me vuTxari, Sen xo mocekvave qali xar-Tqva da mere ra iyo, ra SuaSia axla eg CaisTano? es ikrifeba, rogorc `xorumi~. xo ici es cekva-meTqi. ai, am wesiT ikrifeba, guruli cekvaa `xorumi~-meTqi. ara, aWaruliao miTxra da ara `gurul-aWaruli~-Tqo, vdavobT da dagiTme-meTqi... aviRe exla, mivedi frTxilad, duyebs eZaxian iq Cais ylortebs, yvelaze Tamam duys sam foTols CauTvli wverodan, xels moiCrdileb manamde _ rogorc xorumis dros, gaixed-gamoixedebi, nazad mowyvet samfoTlian duys, imasac gaswev Tvalebis gaswvriv, daaTvaliereb TvalebmoWutuli da nazad simaRlidan dauSveb frial- frialiT kalaTiskeno. movwyvite samfoTliani duyi, manamde gavikeTe doinji erTi xeliT, meoreTi WogritSi rom gaxedav, ise gavxede samfoTola duys da vTqvi: ooo, es Zalian kargia! dauSvi kalaTaSi da dauSva. axla Sen gaakeTeTqva da yvelaferi ise gaakeTa, rogorc vaswavle da doinjSemodgmulma ukve daRlilma qaqaniT mkiTxa: jemal, SeiZlebaa xeli Sevcva- lo da axla am xeliT gavikeTo doinji, daviRaleo... ah, araviTar SemTxvevaSio da ratom am simaRlidano da xarisxze moqmedebs kalaTamde niavdebao... da gaagrZela krefa... damijera esec... mesmis sicili, mamaCemis kiskisi da: biWoo, qali ar gadario,ar gageqces, Tore me ra menaRvlebao, _ damiZaxa. kalandobas CavediT. CiCilaki dgas. yvela akeTebda. CiCilaki keTdeboda lukumfxas xisgan, moyviTalo feri dahkravda, gadaSenda, aRar aris, axla Txilisgan akeTe- ben, lukumfxasgan mec gamikeTebia CiCilaki... oqrosfer- Si gadadis lukumfxas CiCilaki...rbili xe iyo... 43

P:44

_ es ra ariso? _ `CiCilakze~. es specialuri xe moy- avT guriaSi kalandobisTvis, meti saqarTveloSi arsad izrdebao. daijera... mere SeeCvia Cems xumrobebs da mar- Talsac aRar mijerebda. CavediT guriaSi kalandobas. erTi mezobeli myavda _ roini nacvalaZe, cxonebuli, gardaicvala axalgazrda... raRaca ucnauri biWi iyo da giuli martoa saxlSi da ekiTxeba: _ cav, sadaa mamaSeni da babuaSeni? egeni omSi daiRupnen qerCSio. mama da babua erTi da igive egona giulis. qerCSi rava, guSin aqane iyvnen, dRes daRupulano, matyuara da abdala qali mouyvania jemal- iso... meored movida roini isev. meore dRes mamaCemi da ba- buaCemi samzadis ukan daklul Rors amuSaveben... _ bodi- Sio, _ giulim, _ guSindeli SekiTxva ver gavige, mamaze megona mkiTxeTo... axla sad ariano, roinma da giulim, kuxnis ukan arian, Rors brdRvniano. Rors prtyvniano? aman gaigo sxvanai- rad. jemalias bozi coli mouyvaniao. ai, ra dagvemar- Tao da gadaaxta WiSkars. ar gaaRo, ise... mamaCemma uTxra, jorko Semoitaneo... xoda wavida giuli (ar mimiqcevia yuradReba) jorkos mosatanad... wavida viTom, mara jorko magisTvis kunZi iyo... jemal, Zalian mZimea da ver Semomaqo, _ miCurCula. _ modi, momexmareo. Semomatanineso. gavedi. erT diid kun- Zs ejajgureba. Suacecxli gvenTo da ifiqra, rom jorko _ jirkia da gaoflilia. Tvalebzec ofli Camosdis, jorko ro skami iyo, ar icoda... verafriT ver Semovi- tane, Torem ar getyodio, sxva stumrebic gvyavda. gavedi da vuTxari: es jirkia da jorko es patara skamia _ Tqo... ver miTxariToo, exla fanqars da furcels movitan da Camawerine guruli sityvebio, Tore Sevrcxvebi raRaca- 44

P:45

zeo... `TmagrZeli da Wkuamokle~ ras niSnavso, _ mkiTxa. Senze laparakobeno, _ me, rogor, me grZeli Tma maqvso... saxes ro Camocdeba grZlad iTvlebao da ase vawvalebdi, vmaimunobdiT, veSmakobdiT... mere ukve bavSvi SegveZina, amaze meti sixaruli ra ginda. mogiyeviT, mgonia, mamaCemma rom Sermadins droe- biT ediSeri daarqva... CemTanac ar uTqvia, an es saxeli minda SvilisTvis an eso... saocari bunebis qalia... exlac iseTi darCa, rogoric iyo... `cafcura~ _ daarqva... mofe- rebiT... vinCesteri sadaa, babu? _ SviliSvili Semodis. vincxaSteri _ ? kiTxulobs batoni jemali. TaTia babuas sicocxlea... Semodis molare batoni jemalis oTaxSi. acnobs axa- li tabelis warmoebas da meubneba: iciiT, rogori adami- ania batoni jemali? erTxel wlebis win erTma mocekvave biWma daiwyo da daiwyo gacdena. erTi Tve ar gamoCnda. batonma jemalma gadawyvita, gamoCndeba Tu ara, gavuS- veb samsaxuridano... gamoCnda, Sevida baton jemalTan da ukan gamosulma Tqva, erTi Tvis xelfasi damimatao... _ xoo, _ erTveba batoni jemali, _ mizezi gacdenisa Zalian seriozuli aRmoCnda. yvelaferi alalad miambo da gaSvebas ar imsaxurebda, daxmarebas ki da davexmare... amaze gamaxsenda, _ agrZelebs, erT col-qmars, an- samblSi rom movedi erTaderTi TerTmeti wlis Svili moukvda, me erTi wliT gavuSvi ansamblidan es damwuxre- buli wyvili da vuTxari, rom xelfass kapikdaukleblad erTi wlis ganmavlobaSi mivcemdi. da iciT, Cems gagdebas ro cdilobdnen, wesrigi rom moviTxove, im colqmarma xmamaRla mkiTxa: erT wels ro ar davdiodiT samsaxurSi, xelfass ratom gvixdidio?! ufalma miutevos... giuli Tavdadebuli iyo ojaxisTvis. 1000 metrze mainc gvqonda Cvens ojaxs Cai darguli... Cais krefda, exmareboda dedas, me doinjs Semovidgamdi da Cavuvlidi 45

P:46

plantaciaSi: vaii, Segrcxves, Segrcxveso! metyoda giuli, _ raebs matyuilebdi da makeTebinebdio... kerZo Cai gvqonda... iS- viaToba iyo, magram gvqonda... vabarebdiT... ediSeri iyo saocari bavSvi. me vmuSaobdi, marTalia, didxans ar vCerdebodi erT adgilas, mara, xo vmuSao- bdi da marto uvlida ediSers giuli, ambobda, me unda movuaro Cems Svils, ra dros cekvaa da ra dros operaSi siarulio... unda mivxedo ojaxso... veravin exmareboda... iyo aseTi komkavSiruli samuSao: sportis sasaxle Sendeboda. gamocxadebuli iyo, vinc or wels imuSavebda muSad Tu ojaxi hqonda, oroTaxian binas aZlevdnen da me iq daviwye muSad muSaoba. vimuSave or wels da momces oroTaxiani bina da im binaSi vcxovob axlac, didubeSi... Cemi SviliSvili TaTia cxovrobs gverdze... axlos cxov- roben Cemi qaliSvili da siZe vaniCka. Cemi siZe quTaiseli gurulia, erTxel movdivarT gastrolidan sastumromde avtobusiT ansambli: vaniCka gadmovida win. me daviZaxe, ro gavarTo wevrebi: eh, es ra damemarTa, vaniCkaa Cemi siZe: avtobusis eqo, viTom ar ician, eeh es ra dagmarTni- aT, batono jemalo... me vagrZeleb: eg kidev araferi, gu- rulia da gazrdilia quTaisSi, vai, vai, vaio! _ Seicxades; _ eg kidev araferi. vagrZeleb: _ mama guruli yavs, mara deda yavs megreli, vava, vava, vavao!... deda, deda, ded- ao!.. eg kidev araferi, me vuTxari, ebraelebis ubanSia gazrdili _ Tqva. vai, vai, vaio!... es ra mogsvliaT, es ra mogsvliaTo. Cavxede vaniCkas da kido ra ubedureba gvWirs, miTxari biWo _ Tqva da Tqveni siZe var da sxva ra ubedureba unda mWirdeso, _ vaniCkam... ubeduri yavs gamCens... jemal Wkuasels mieniWa... `miniWeba~ ra kai sityvaa, ara? mekiTxeba. vudastureb. moyola icoda raRac saswauli ramaz CxikvaZem. ar mogwyindeboda, ra, ramdeni xanic ginda elaparaka... sas- 46

P:47

wauli, saswauli... jano kaxiZe iyo aseTive saswauli, purmarilze viya- viT da janom daagviana, movida. sad iyavi amden xanio? _ biWebma. SevardnaZem damibarao. ra undoda, miTxrao (ici- nis), opera xo wamowie, axla dinamos Caudeqi saTaveSio, niWier adamians yvelaferi SeuZliao... stalini. geniosic aRar qvia, iseTi niWieri iyo... ni- Wieri da Wkuac hqonda. borotebis gziT wavida misi ge- niosoba, es ubedurebaa!... _ xandaxan Zalian gulwrfeli xom ar var? _ ara, Zalian gvWirdeba gulwrfeloba... _ isev guriaSi wavideT... _ wavideT, meTanxmeba batoni jemali, baRi, skola da maswavleblebi. kerZo saxli iyo, visi saxli iyo, aRar maxsovs. ma- mas komunistebi dasdevdnen dedis sofelSi. galogreebSi vcxovrobdiT Zalian did siyvarulSi. rac Seexeba sabavSvo baRs, landad maxsovs, maswav- lebeli gvyavda, rZali am soflis maro gioSvili (kaxu- rad uqcevda). rogor laparakoben Seni Svilebio da igre magebineben: _ puu _ puri, _ yvee _ yveli. exla gamaxsenda Cemi SvilTaSvili, exla iwyebs: msia, msia, msia... sicocxlea, amaTiT vcocxlob me... gioSvili iyo uTbilesi, taqtiani adamiani, Svilebic kargi gazarda... im SvideulSi iyo, omSi rom wavidnen da arc erTi aRar dabrunebula... darCa kaxelad, uTbiles adamianad, me da Cem Zmas Cagvkidebda xels, matareblobanas vTamaSobdiT _ Cven, sxvebi, kide sxvebi da viRac _ paraozi iyo da vuu _ iZax- da... Cqara dadixarT, kaco, liandagidan ar gadavardeTo, _ gveZaxda erTi Cveni sofleli babu _ antoni. Separuli iumori hqonda... relsebidan ar amovardeT, vinRa Cags- 47

P:48

vamT relsebSio... yveli da Wadi. yvelaze naRdi, Tu ginda. puri, sad iyo puri, ro iyo, viyaviT bednierebi, ai, es maxsovs, aCrdil- ebi ro giyvebian... yvelaze gemrieli yveli, Wadi da ke- Jera fxali, qaTams Tu daklavdnen, mTlad, xorceuli xo mTlad dResaswauli gaxldaT... axla es, me rasac vyvebi, ase mgonia, viRaca momiyva, ise Sorsaa Cemgan, Tu vinme movidoda axali, Semovexveo- diT: ra gqvia Sen? ra qvia Sen ded-mamas? sa cxovrob? sa- TamaSo Tu gaq? saTamaSod trifoliantis mwvane burTebi gvqonda, gvqonda WinWSi gaxveuli qva burTebad da cere- bi gvqonda daglejili, es ukve baRSi aRar viyaviT, es ukve skolaSi... meoTxe klasamde vswavlobdi makvaneTis skolaSi, Semdeg, SemoqmedSi, Cems sofelSi. mere amrevi viyavi nametani da gadamiyvanes. sofel nagomarSi myavda erTi qimiis maswavlebeli. Zalian agdebuli gvyavda es maswavlebeli, exlac mrcxvenia, ra... kaci iyo es maswavlebeli, platoni erqva. platon-pa- trons veZaxdiT, erTxel wamoscda baton-patronis magi- er, me am gakveTilis `platon-patroni~ varo... mag gvin- doda axla Cven? agvityda sicili, ubeduroba, vTxoveT, ro gagviSvio, droa ukve gagviSvio, saaTi ar arsebobda... damTavrda maswavlebelo gakveTilio, _ me daviZaxe. amyva suyvela. `masw~, damTavrda gakveTili! Cumad iyaviT yve- la, am gakveTilis `platon-patroni~ me varo. `platon-pa- tron~ _ ase veZaxdiT, uzrdelurad. moyevi gakveTilio, rom metyoda, ar var xasiaTzeo. exlac guli mwydeba Cems saqcielze... bolos vuTxari: _ ar minda Tqvens gakveTil- ze yofna. _ ratomo? _ Tu Sempirdebi, ro Sens qaliSvils momaTxoveb, Tqva. me-9 klasSi uzrdeloba meti ra ginda. gayviTlda, mamlis kuWiviT gadaiqca, gamwvanda, Sercxva, mere bodiSi movuxade, sxvaTaSoris... xma ar amomiRia mis gakveTilebze. erTi weliwadnaxevari _ ori weli mainc viyavi... sircxvilisgan karg xani ar miZaxebda dafasTan... 48

P:49

_ xoda, icoda qimia? rame gaegeboda? _ me ar gamegeboda da ra giTxraT axla... erTxel ekiTxeba erT gogonas H2O ra ario? wylis formula, xo? nagomarSi xdeba es ambebi, wylis formula ver gaixsena am gogom. _ gogo, diliT ras svamo. cdilobs wyali rogorme aTqmevinos. _ Caso. _ souzi ro giyvars, raiT xarSavs dedaSenio... _ Tqven siT mixTiT, souzi rom miyvarso (msuqani iyo is gogo). me vici, getyobaT. _ gogo, riT ver mixTi, ras miaq xei da miwao? _ manqanas, urems. uremi rafer waiRebs imden xes da qvaso? _ maswavle- belma. bolos rogorc iqna viRacam deiZaxa _ `Releo~ mdinare da wyali ki ar uTxra, `Releo~. e.i. H2O aris _ `Rele~. _ diliT doqSi ras asxamo, ro kiTxa? _ `Releso~. maSin daiZaxa viRacam... mixvdi, ra yofila H2O -oo... erTi gvyavda, fizikis maswavlebeli, gamxdari Tumca bevrs Wamda... viRac bavSvma naxa da mogviyva: ras Sobi, saxlSi ras muSaob Sen, ar ici muSaoba, ar mecadineob... _ tyvila _ `Rvelav xo mamaSenis TeTr purso?~ Tox- laobo, ra... enatreboda TeTri puri... SemoqmedSi ro vswavlobdi, iq sul sxva bavSvebi iyvnen, im skolaSi, aTi TaviT win iyvnen inteleqtualu- rad moswavleebi, done sxvanairi iyo... me 10-11 saukunee- bis Semoqmedis monasteri dagvxedavda Tavze... SemoqmedSi gogoebi Warbobdnen. klasSi gogoebis idea iyo Sataloebi. Semoskupuli varT kldis Tavze am fotoSi. 49

P:50

sjobs orianis miRebas Satalo saxelovani... me-8 klasSi viyavi Seyvarebuli, 14 oriani ro gamo- myva, `kamsamolkaTi~ gadaRebuli suraTebi im gogosi, su zurgidan gadaRebuli... imisTana aparati iqneba iyido, saxe rom davinaxo, vin ariso. dedam kiTxa: ra niSnebi aqvso da: 12 sagani aqvs da 14 orianio. ToTxmeti reiza, Tu Tormeti sagani aqvso? or saganSi, etyoba, TiTo oriani naklebad CaTvales da Ti- Toc daumateso. Zmakaci myavs, SoTa CakvetaZes uTxra: _ sa Caabare, Svilo, gamocdebio, dedamisma da: _ konservatoriaSio. _ Sen agaSena, Svilo, RmerTma, dardi ar meqneba kon- servebi mainc geqneba ro SeWamo... Tevdore WanuyvaZe, fizikis maswavlebeli gamWriaxi pasuxebiT (Cqara laparakobda). _ erTma uTxra: ver gavige, maswo... _ me vici, rac ginda: _ Sen ki ar gesmis _ Sen ar ginda ro geigoo, erTi ori sityva da Sen saerTod ras laparakob, jer araferi gagi- giao. fizika-maTematika Senda aris yveli da Wadi. me Zalian pativiscemiT meqceodnen, raki vmRerodi, baRSic vmRerodi Turme. deda da bebia meubnebodnen... skolaSi mamRerebdnen. _ me araferi ar minda; raferaa Sermandi, saqmeo? dadem kiTxa: sa iSova is ori sagani, ar vicio... me meubnebian, imRere ruseTSio, moskovSi, ar giyvars Sen saqarTveloo, maS vis uyvars!... oime, ra sibnelea, ra sibnelea... Cveni simRera Seadares egviptis piramidebs, me vi- tyodi ro piramidebi gavs Cvens xalxur simRerebs. is- eTi saocrebaa... stravinski ambobs: , qarTuli xalxuri simRera yvela drosi yvelaze Tanamedrove simReraao!~ sad wavida kultura?! ai, gaixseneT, Tedo saxokia ro 50

P:51

mogzaurobs guria-aWaraSi, erT-erT ezoSi Sesvlaze ro bodiSobs, vCqarob da maspinZeli Sebedavs: `SemobrZan- diT, batono, Tqveni xelis nabana mainc dagvitoveTo~. guruli polifonia, Ceni xalxuri, megruli tkbili, svanuri vaJkacuri, mTis bilik daxveuli sevda _ ta, ta, ta, ta... akvani saidan Seiqmna. Cemi ufrosi biWi tiroda akvanSi, ra atirebso dedaCemma? ra da maqana ro damawvi- noT, SemikraT xelebi, ro avdgebi, dagxocavT, akvnianad muSaobda qarTveli... dautova bavSvi akvanSi, uyureo. nena (biWis saxelia _ gurulebi xo cnobilia ucnauri saxelebiT) _ koleq- tivma Ceisvara! _ xo, nena, buxris Tavze Zveli komunistia (gazeTi) da gamousviT! gaasufTave bavSvio... mezobeli meubneba: _ jemali, racxa gamxdari Camoio, dagelia yveli da Wadi mamaSenis gatanebuli: mamaSenis gatanebuli, Seni naSromi ki ara. yuri unda bolomde daugdo guruls... _ Sen axla dagpaiJebdi CemTan, mara Sen mixval saxl- Si, eiReb Toxs da vin gagagdebinebs (damcinis)... Cemi mezobeli iyo omis mere daWerili. 15 wlis mere Camovida. _ reiza iyavi daWerilio, _ kiTxes. _ Tla tyula! _ ra qeni mainc? _ araferi, biWo, gesta- pos vexmarebodi... _ eg rogor, qenio? _ uWirda kaZaxs da ra meqna, axla? Radaobda Tavis 15 wlian patimrobaze... _ Sen unda iswavlo biZiao, Toxi su ki ar unda geWiros xelSio? patara unda Seisvenoo, piriqiT meubne- boda, icoda, Toxs xels ro ar movkideb... mamaCemi eubneboda Cems Zmas: _ Sen mixede Svilo aqau- robas, magi ukve Tbiliseliao, Cemze eubneboda... magas masStabebi sxva aqvso marTlac ase, mexumreboda: ai, es suraTi raca maq (Cemi momavali cxovreba) erTma gogom damixata, yavaSi Camixeda... jano kaxiZe iyo Cemi megobari da is ambobda: niWieri xar, raRaca gaakeTeo... quTaisze 51

P:52

iman miSuamdgomla. im gogom miTxra: _ sadRac dagiZaxeben da jer ar waxvalo. weliwadnaxevari ar wavedi quTaisSi... bolos iZulebuli gaxdebi, ro waxvideo, giambeT ukve, damafices... wavedi, sakvirveli ra ari, iciiT am yavaze namarCielevis? saaTi saaTs emTxveva. ar vicnobdi. Cemi Zmakacis colis saxlSi movxvdiT, iq aRmoCnda eg WiaTureli gogo, yava davlieT da Camixe- da. exla davkarge, aRar vici mis Sesaxeb araferi. saxeli da gvaric ar maxsovs, e.i. miTxra, ro Seno bevri mteri gyavso, Casafrebuli xalxi gyavs Zalian bevrio. Seni uaxloesi amxanagebi gRalatobeno, mere Seno, didi qa- laqidano ai, moskovia albaT eso, werili mogivao, cekas gazeTi `savetskaia kultura~ iyo aseTi. marTlac imaSi viyavi gamoWimuli, `naznaCenie~ _ aseTi saTauriT. mainc verafers izameno. komunistebis dros `ceka kapaeesis~ gazeTSi dagbeWdavdnen, gaTavebuli, damTavrebuli iyo saqme. veraferi... ver gamiSves, ra... Tu ar gamiSves, ra vici... mag yvelafers daZlev, rogor vTqva, Seni xasi- aTis gamoo, Sen xar mebrZoli da mSiSara ar xaro, marTa- lia, Tu SegeSinda verafers gaakeTeb, tyuili ambavia. _ col-Svils amogiwyvitavTo, _ meubnebodnen _ SeecadeT- meTqi, SeecadeTo _ vpasuxobdi... ase iyo es ambavi... mTe- li msoflio gagicnobso, Senze ilaparakebeno, _ miTxra yavaSi Camxedvma gogom... damixata `Satilis asulo~. _ Seno, ubralod Secvli raRacas da mTel msoflioSi gaigeben amaso... vgiJdebi exla, ro vixseneb ra... ai, ese melaparaka gogom. gadavirie, ar mivaqcie kidev yuradRe- ba seriozulad _ zRapars laparakobs meTqi... isic ar icoda, me vmRerodi Tu ara, ho, isic ar icoda... raRaca arsebobs, ueWvelad, ra. ise ar SeiZleba es... me magali- Tad aTi weli gasula _ oci da mere amsrulebia sizmari... Cems meuRles rac mouvida, is didixnis win damesizmra. gavSinje, mucelze movkide xeli da magari simsivne damix- vda. es sizmari oci wlis winaT damesizmra... raxan Cemia, 52

P:53

miyvars da uimisod ar SemiZlia. damamaxsovrda es siz- mari (tiris)... raRaca xo gavakeTeT dRes... SevisvenoT... raRaca ki ara... didi ambebi... *** mirekavs batoni jemali da vTanxmdebiT, rom CemTan mova aRmaSenebelze (me or adamianTan maqvs daniSnuli Sexvedra centrSi da vebodiSebi, rom masTan rusTavelze am mizezis gamo ver mixerxdeba misvla: ras ambob, saqmec maqvs giorgisTan (donaZes gulisxmobs), _ mimsubuqebs mdgomareobas, _ moval, me moval centrSi da _ eTero, icii megreli rogor ixdis bodiSs, _ `bodiSs movixdi Tqvens winaaRmdeg!~ _ ra lamazi gogoa! _ saxSi uaresi. _ mesame ra iyo, aRar maxsovs. _ xo, bavSvi rom miyavT, bavSvi. _ ra lamazi gogoao da... _ saxSi uaresi... da isa kide _ geZebe, geZebe, geZebe da ar gnaxe... ro ar gagvibrazdnen da ar gaRiziandnen... samagierod dadianis RiRinSia ase teqsti: `masi miorq sirjo muqu!~ `me Sen miyvarxar, Sen me gejavrebi!~. saerTod, megruli folklori saocrebaa. musikosebi Cqara swavloben, smenis wyalobiT. gurulebs ro aqvT pwkala _ SaniZe ki ar var, mara, Tqven unda miTxraT. _ tyuili-tyuili SaniZe xaro... yvelaze uxvsityviani dialeqti xevsurulia... leqsom xo gamosca didi leqsikoni... vai Sen, Cemo saxelo, amoganglulo mtverSia, migaTrevs qveda znis xalxi 53

P:54

zedaznis monasterSia... saintereso saubari gaqvso, _ miTxra, me exla bevri ram aviRe Sengano da miTxra, iseTi sizustiT aRmiwera. WiaTureli kia... arc gvari vici, arc saxeli... vin davkargeT, es Cemi didi satkivaria, Tu azrovneb, Tamaz galogre myavda mejvare, Cemi Tamaz torotaZe (Tu azrovneb, unda gtkiodes is saxelebi da is saflavebi). orTave ucnaurad gardaicvala. erTi simsivniT, gabraze- buli iyo viRacaze, meorem gaTboba CarTo manqanaSi da gaiguda. es CemTvis didi tragedia iyo da aris dResac, sao- crad menatrebian isini, mere iyo zaur bolqvaZe, Cem su- lier Zmaze zaur bolqvaZeze aRaraa saubari. masze Zvirs veravin ityvis, saocari xmis patroni iyo. me ar miyvars `saocari~, `gasaocari~, magram gegoneboda galobso, is- eTi xma hqonda. erT loginSi gveZina ozurgeTSi... me moxetiale mowafe viyavi, su xuTosani viyavi, xolo SebrunebiT... disciplinaSi mqonda 3-iani, momimates... gamqaCes, gamqaCes... ra tkbili dro iyo. neta daabrunon is dro, ra sam- wuxaroa, raRaca rom dagakargvinebs am gatacebas, an pirs awklapunebs anu udierad moiqceva da kargav... erTi Zmakaci myavda, aRaraa cocxali, coli kai gogo yavda... mivedi da gamagiJebs es qalio, exla gamaxsenda. me ro daminaxavs, maSin udierad fexeb Tavisuflebamice- muli mowesrigdeba... me vuTxario, me rato mimalav, me ras memalebi, imaT daumale Tu rame gaqvs sasikeTo. ozurgeTSi myavda erTi gogo megobari, erTi kvira sad daikarge, veRar vZlebo... asaval-dasavali ar vici, ise gamiqra, vis gayva, sad aris, gamiqra... Zaan lamazi gogo iyo. 4-5 dRis win kaci Semxvda da meubneba: batono jemali, 54

P:55

me Senze nawyeni var, gitaras erTad vuCxakunebdiT da weiRe Seni `iauao~. ai, Tu iyavi Sen, reiza ar gveubne- bodi, albaT gvaSayirebdio. Sen rom moxvidodi, vityodiT, movida ager wiTelm- Tieli qajio, Turme qajebi Cven vyofilvarTo, ra sixa- rulia, ro gnaxeo... warsuli Zvirfasia mainc, roca mage- ni gavicani, mec momxvda yuris ZirSi da magens Cemganac... Zalian tkbilia warsuli, tkivilianic... me cota sxvanairad daviwyebdi amaze saubars. erTi or-sams ise vuyvardi, TviTon gamomitydnen: ver mxedav meo? xuWuWa Tmebi mqonda. Tu mqonia gverdze gaxedva, icode, me miyvars Cemi meuRle, erTi adamianis meti arasodes aravin myvarebia... rogorc ki SeexebiT Cems meuRles da ojaxs, im dRes dasruldeba... rodis davgvirgvindeTo? raxan gabede da mkiTxe... _ Cemo qeTevan, Cven xvalidan aRarasdros Sevxvdeb- iT, morCa, xvalidan aRar SevxvdebiT. meuRlem _ wamas- wro cuRlutobaze, movida, damadga (moiyvana borotma qalma). sabani mainc gadaifare, gacivdebio da wavida... me magis gulisTvis ojaxs ar davangrev, magram Sen geyofa axlao... RvTaebrivi adamiania Cemi meuRle, visac erTxel yavs nanaxi, ver daiviwyebs. ragind kargi coli gyavdes, mainc genatreba sxvisa... Tumca me meqalTane arasodes vyofil- varo... kaci ro wava, ra uWirs, qali ar SeiZlebao kac- Tano... ratom? ratom? Ralati Ralatia kacis da qalis _ araferi gasxvaveba ar aris, Ralati Ralatia. magi, ro ar yofiliyo, ar vici, ra viqnebodio... oqros burji qalia... erTma gogom ra miTxra: Sens garda verafers ver vxe- davo. baTumSi, baRSi visxediT... SeirTe araa coli, bedn- ieri iyavio, _ miTxra. ar SemiZlia, erTi raRacaa rom ar giTxrao: _ Sen coli unda mogikvdeso. zRvisferi Tva- lebiT qera, lamazi gogo. sad daikarge, erTi kviraao... miTxra. ro gaigo, me rogor mdgomareobaSic Camagdo Sen- 55

P:56

ma dakargvamo, gagiJdebio, sxvanairad ar gamigoo... Zmebisgan ar garCevo, visi gulisTvisac me orianebi mqonda, me imisTvis xeli ar CamomirTmevia, Cems megobars gayva colad... sxvaTaSoris, qalebma ufro erTguleba ician, vidre kacebma... Tu giyvars, ra ginda iq... eqvsi Tve vxvdebodiT erTmaneTs da mecxre klasSi iyo, colad moviyvane... es suraTi Cemi (sinjia filmisTvis), ar davanebe... uari Tqva gadaRebaze... nodar dumbaZe meZaxda: jemalo, biWo, ra lamazi biWi iyavi Turme jemalo... (axalgazrda xuWuWa, suraTze saubrobs), am dros arafers vakeTeb, viyavi ded-mamis rCenaze ra... gadmovedi TbilisSi da Zalian bevri Tayva- nismcemlebi myavda... orni iyvnen, iavnad rom Tqves, gamo- mitydnen. mamaCemi Cem Zmas etyoda, am sofels Sen mixede, je- mali qalaqelia, aq ar ivargebso. 35 _Si var dabadebuli deidaCemis wyalobiT. saoca- ri adamiani iyo, omis drosac araferi gvaklda... gauTx- ovari, Svilebi myavso Cemze da Cem Zmaze ambobda... garda- icvala, ZuZus kibo hqonda, eqimebi gadairivnen, saSineli tkivilebi aqvso, rogor uZlebs, xmas ar iRebso. erTi biWi yavda. uyvarda, erTmaneTze uTqmelad giJdebodnen. es biWi gamoiZaxes pirvelive dReebSi omSi. nadia (deida- Cemi) mivida sadgurSi _ acilebda, im biWma uTxra: nadia, nadia, didi madlobeli var Senio... SenTvis dRemde ar gamimxelia miyvarxar... da... Tu gadavrCi, Tu davbrundi, Tu damelodebio? (tiris, Cumdeba batoni jemali). _ dagelodebio... Zalian bevri mTxovneli yavda, Svilebi myavso, Cvenze ambobda. me sityva vTqvi da velo- debio, viRacas unaxia Cemi saqmroo, depeSac ro movides, gardacvliliao, me ar davijereb, velodebio... oTxi dani iyvnen Cemi deidebi da deda... yvela saflavis qvis epita- fiebze vgiJdebi... 56

P:57

mofrindeba Savi yvavi, gafrindeba suli suleTs, vin ra icis, vin viyavi, an wasvlisas ra visurve... sadRegrZeloSi win mimaval kacze ambobs, vuyvarva- ro. _ ra icio da _ me miyvarso!... _ Sen is ara xaro? (kiTxa viRacam baton jemals). _ is Sena xaro, me jemal Wkuaseli varo... kaci rom mivida eqimTan, Tvali aq Calurjebu- li, miSveleo. kovzi amoiRe Cais smis dros Wiqidan da geSvelebao... 8.05.2018 Cveno goderZi Cemi Rrma rwmeniT, goderZi Coxels xSirad unda `wakiTxva“. misi Semoqmedeba yvelasaTvis nacnobi da gasagebia, misi gmirebi Seni axloblebi arian, xSirad Sexvedrixar da gsmenia maTze, es SesaniSnavia. Tumca goderZi Coxelis fasdaudebeli, TviTmyofadi, Rrma filosofiuri da maStaburi Semoqmedeba gacilebiT met yuradRebas, pativiscemas da dafasebas moiTxovs mavanTagan, yvela qarTvelisagan. mogmarTav, rogorc WeSmarit eriskacs, dRes gansa- kuTrebiT sWirdebi Sen qveyanas, ar Caimuxlo!!! uRrmesi pativiscemiTa da mokrZalebiT, 21.01.2006 57

P:58

sadRacas mis CanawerebSi gadaveyrebiT batoni jemalis fiqrs ediSerze: `kaci~ ediSer garayaniZis moRvaweobis, zrunvisa da TviT cxovrebis umTavresi mizani qarTuli simReris, saerTod, saqarTvelos aTaswlovani xalxuri Semoqmedebis xvalin- deli dRe, misi pirvelwyarosadmi erTguleba iyo. aq igi ukompromiso gaxldaT. msgavs Tavdadebul mecniersa da praqtikoss iSviaTad Tu Sexvdeba kaci CvenSi. ediSerma bevris gakeTeba moaswro, Tu ara misi cxovrebis tragi- kuli dasasruli, uSreti energiiT, codniT, niWierebiT, principulobiT, yovelive qarTulisadmi mamuliSviluri midgomiT gaJRenTil eriskacs Cveni qveynisaTvis gacile- biT metis gakeTeba SeeZlo. moskovi 14.10.2013 *** me da giuli wavawydiT ediSer garayaniZis sikvdils (isini gadayvanilebi iyvnen), naavarials SeveswariT... me rom mcodnoda, iq ediSeri iyo mkvdari, ar vici, rogor Camovidodi TbilisSi. *** me yvelas vusurvebdi, Sermandis skola hqondes gav- lilio, _ werda Cemze, xo ambobdnen, konservatoria ar aqvs damTavrebulio... iseTi ramis moTmena SemiZlia, is- eTis ar moTmena... WiqaSi Casxmul Rvinosa gana suyvelas sma unda, 58

P:59

pirze momdgarsa sityvasa gana suyvelas Tqma unda. megrels kiTxes: coli jobia Tu sayvarelio? magas TviTon sityva migvaniSnebs, kacoo... guruli var, moTmineba ar myofnis... vinadire, vinadire da daRamda. mglebi mosulan tbis piras... ra vqna, kaco, erTi patrona maq da imas vesrolo Tu Cem Tavs... aRar vici, kaco? bolos ra qenio?... bolos ra vqeni da gavtexe yinuli, e vici es Cveni kranis wya- lia da CavZveri milSi da amovedi saxlSi, e tyuiliao. meorem, eg mili mag tbidan sxvagan gadaitaneso, moica, kaco, macale, vlaparakob me da maSin iyo ro pirvelad davixrCvi... monadiris trabaxia: `buzs gavartyi marcxena TvalSi~. `niamori mindoda dameWira cocxlad, wawvete- buli rqebi hqonda, jer is wavacale, ro ar gaveCxapne... `wavediT erTxel sanadirod da waviRe 6 boWka piva, ro- gorc wesia... sad weria, ra weria, romeli wesi... movidnen, kaco, uzarmazari vefxvebi da yvela waiRes, 6-ive boWka, Turme yvarebia~. guruli avida xevSi, ZmakacTan. Tu Sensken wamovao, _ moxeve Zmakacma, _ esrole, Tu Cemsken, me vesvrio... wavida moxevisken... kolumbi ro Cavida amerikaSi, douxvda guruli _ reiza Camodio? _ kiTxa kolumbs!.. *** merab berZeniSvili iyo Cemi Zmakaci, sufraze dam- patiJa. cota damagvianda, mivedi. sxedan. nodar dumba- ZesTanaa erTi adgili, _ moi, gurulo, ager moio, _ dam- iZaxa, mivedi, davjeqi, borjomi da nabeRlavi dgas Cvens win. momawode ai kai wyalio da me borjomi davusxi, _ ra qeni, bijo, es, gaabdldi? ra qeni es, kai wyalia bijo, aii, iii momeci erTi nabeRlavi, icode es, mara ar Tqva arsa... 59

P:60

SegvWamen gurulebs... nodari iyo saocari pirovneba... *** repeticiaze viyavi. _ es biWebi CurCulebdnen, aq ansamblSi ro movidnen, axla saswaulebs axdenen... vaSa, vaSa, Sens qalobas Turme sxvai gyvarebia. atyuebda _ dascina sacoles gurulma. deb iSxnelebs rogor ar Sevxvedrivar, imaT Tavisi saqme gaakeTes da datoves, mTelma imereTma gadaiRo, imaT sirinozebiviT, angelozebiviT imReres, sikeTes sia- ved nu gadaaqcev. manana menabdea maTi namdvili STamoma- vali, sxvebi arasworad exebian... *** `erisioni~ mTis Tavs zeiTi amaRlebuli gvirgvinosani, aagugunebs caSi `Cakrulos~, gausvams qarTuls, rogorc frTosani. aRafrTovanebs qveynebs uamravs, arwivebs gevxarT mxargaSlilebi, uzenaess vTxov Tqvens janmrTelobas, ise miyvarxarT, rogorc Svilebi. *** parizSi viyaviT, gvqonda koncertebi, ori konservatoriis profesori musikosi qalbatoni movida CemTan: didi cecxli daanTes, magram ar gvikvirs... am profesorebma: Tqvens qalaqSi cxovrobs geniosi musikosi jano kaxiZe! 10 metroTi gavizarde simaRleSi. 60

P:61

is eZebda niWier xalxs... ras niSnavs erTi kaci? xandaxan mTel saxelmwifos, aseTi iyo jano... (moskovSi troleibusma daartya jano giorgaZes. raRacas kiTxulobda, troleibusi avarda trotuarze...). *** jano kaxiZeze imdeni maqvs salaparako. quTaisis an- sambli varT baltiispireTSi, uceb vxedav afiSas: meore dRes aqvs simfoniuri orkestris koncerti, imas Cveni afiSa unaxavs, Taigulebi, me rom momarTves, gavugzavne meSvide rigSi, exlac maxsovs, meSvide rigSi ijda jano. miarTviT imas, vinc momitana _ meTqi, gagiJda: `ra qeni, biWo, esao!~ sad gamomigzavneo... sastumros SesasvlelSi ori qalbatoni modis kon- certis Semdeg. aRmoCnda, rom erTad vcxovrobdiT sast- umro `rigaSi~... `vi nagli Celovek!..“ janoc gagiJda, ra unda amaTo? ratomo? _ vekiTxebi... me ar vxmarob kamertons: kamertoni ratom ar ixmare, amiT Seuracxyofa mog- vayeneo... veJlive? rogor aZlev Tavs amis uflebas. koncertis Semdeg wavediT savaxSmod, ar iRebs xmas, arc me viReb. _ biWo, Seni diriJoroba momewona. ra diriJoroba mogewona, xeli ar gamomiRia _ hoda eg momewona, ro ar gamogiRia xeli da ar idiriJoreo... jano giorgaZem miTxra: amxela kacma jano kaxiZem dagaxasiaTa, rom SeZlebo... ara, me minda Cemi specialobiT, ra agronomi xar, biWo, amas winaT me gkiTxe, racxas Wamdi, ras Wamo, miTx- ari vaSlso, vxedav atams Wamdi... rais agronomi xar... biWo Seno... 61

P:62

*** _ erT megobars davureke: rogor xar, biWoo? _ samSoblosaviTo. mec egre var zustad, gaunaTlebelTa brbo Cem sofelSi iyo da maT Soris Wkviani oTxi iyo: monase mim- inoSvili, Sermandi mamaCemi, anton esaZe, ioseb esaZe. wi- TelmTaSi kide sxvebic... Citos ambavi xo giambe, `kacebi vargoden, nenao... Tvara Cven Secdenas ra undodao!~ roca vxedav, sxvas ar SeuZlia, maSin meSinia, is sxva ver SeZlebs da me meSinia... ram moiyvana aseTi jojoxeTuri dro... _ ai, aman. ai, saCuqari momitana (moWedil wigns maCvenebs), Cemi yofili TanamSromelia, icis, ra gamixardeba da maCuqa... _ ar dagRaloT! _ saqme rocaa, me ar viRlebi... _ batoni anzor erqomaiSvili vin aris TqvenTvis? _ ver getyviT, rom Cven Cveulebrivi megobroba ar gvaq, Cven gvaq namdvili Zmuri urTierToba. Cveni ojaxe- bi iTvleboda qarTuli xalxuri simReris gadamrCenad, me Semajavres qarTuli. simRera skamze dadgomiT da sim- ReriT bavSvi unda amRero Tu mas unda, Tu ar unda, Seuq- meni pirobebi, rom moundes, mainc Tu ar unda, daanebe Tavi... mamasTan modiodnen varlam simoniSvili, rema Sele- gia, ra Tqma unda, artems da daTikosac vicnobdi. ufro axlobeli da erTguli me ar myavs, ufro gul- Sematkivari, vidre anzor erqomaiSvili. imitom rom ma- gis gulisTvis SemiZlia Seuvuvarde tanks, ise maincda- mainc nu gamoaqanebT tanks, gverdiT amiareT, ar gvinda tanki, icinis. pativs vcem, rogorc did Semkrebs, ro- gorc did xelovans, rogorc keTilSobil adamians, ro- gorc Rirseul qarTvels. me arafers ar vigoneb, roca anzori gyavs, didma da pataram unda vceT pativi, ar aris 62

P:63

simRera, romelic Tu vinmes Semkoba minda, minda Sevamko anzor erqomaiSvili. me ar meguleba meore moRvawe, amde- ni saqme gaekeTebinos am dargSi, Cven gvyavda bevri Rir- seuli mkvlevari... pirovneba, erTguli Tavisi saqmisa... ver vityvi Cem Tavze, rom qarTuli xalxuri simRera vici. me mimaCnia, rom Cemze umcrosi kacia da misgana maqvs bevri ram naswavli... erTi Wiqa wyali ro dagalevinos kacma, is unda gaxsovdes, yvelaze metad ro gWirdeboda da dagalevina. erTma kacma, romelsac vuTxari, ra kai ubanSi SegiZe- nia binao, yvelaze bednieri viyavi, Savi puri ro menatre- boda, deda vatire simdidrisao. maik krosvordma Tqva: iseTi moZule var Cemi Svilebis, rom Cemi milionebi davutoveo! me, rogorc agronoms, momeca saSualeba xil-bostan- vaWrobaSi memuSava... virusuli gripi Semeyara, bavSvi gu- riaSi myavda, gamomelia fuli, SemeSinda. gamomjobinda. wavedi, davwere imave dRes gancxadeba da wamovedi fulis saSovi samsaxuridan. eg iyo yvelaze swori nabiji Cems cxovrebaSi... _ gasafrTxilebeli ra gaqvT? _ yvelaze metad meSinia, xalxis siyvaruli ar davkar- go, gindac erTi adamianis siyvaruli... _ erTxel erTi belgieli Semovida da meubneba: _ roca daqanculi var, Tqven firs vrTav da visvenebo... iciT, rodis ro gamovardebiT sadiriJorodo. mayureb- lis dialogi filarmoniaSi. me myavda babu, rom Sevdiodi da fexze dgeboda, Wkvi- ani kaci iyo. *** _ babu, kaci ar daCagro, mara gameixede aqeT, iaraRi ar ataro, gagaTamamebs, Secdomas Cagadeninebs. 63

P:64

*** xalxuri Semoqmedeba rogor ario? _ eduardi me- kiTxeba guriaSi... _ cudad, aWarasa da svaneTSi inaxeba, matarebeli ar asulao, _ me. teqnika viTardeba, adamiani Clungdeba... Cem megobars oTxi Svili yavda. gogo, biWi, biWi, gogo, gogo, gogo, biWi, biWi, aTamde amas gavakeTeb, mara mTav- robas ver Segicvlio... jano kaxiZe ro ar yofiliyo, me ar viqnebodi... ar vTvlidi Cem Tavs Rirsad, me am dargSi xelmZR- vaneli vyofiliyavi... jano giorgaZem mdia, geologi iyo... teqnikuri uni- versitetSi. rais agronomi xar, biWo, atams Wamdi, gkiTxe, ra vWamo da vaSlso... ai, jansul Carkviani, wyali ki ara, zRva iyo sixaru- lis. bevri leqsi momiZRvna, zogi seriozuli, zogi... *** somexma dawera `vefxistyaosanio“... SoTas ise ezizReboda somxebi, ro qarTulad dawera `vefxistyaosanio“... _ ganmarta jansuRma. (amirani mirekavs) _ b-ni jemali xmamaRla: amiran _ devi Seibnen, zecas gahqonda griali... exlac ar maklia devebi da magaTi wamalic vici, _ ambobs amirani. viciniT. *** mowyurebuli mTiuli kamkama wyals daewafa da uceb wyalSi cxraTaviani devi daadga Tavze, moaWra erTi, ori.. _ rva Tavi. devi ekiTxeba; _ ra ginda, ratom mWri 64

P:65

Tavebso, _ wyali minda davlio, dalie, Seni deda vatire, raze mklav, uari vin giTxrao... *** gaumarTlebeli riskebi vici. arcerTi ar aris cocxali, vinc glaxa gamikeTa... me vloculob maTi sulebisTvis. _ erTma somexma gamabraza, Sevutie... _ Cemi me meSinia, amas ar eSinia, to... ambobda somexi... *** bevri riski maqvs gakeTebuli simReraSic. anzors enacvalos Cemi Tavi, meCveneboda, rom Zalian swrafad asrulebda erT-erT sagalobels da me Zalian Sevanele... Semoqmedis eklesiis ebrauli varskvlavi, Cveni jvari da varskvlavi qvaze amokveTes... kaci iyav kacuri da sadac ginda, iq iloce... ufali erTia... gadaxedeT, am taZridan ra silamazea... bavSviviT adis taZris ezoSi, saflavebs Soris varlam simoniSvilis saflavTan vCerdebiT. Tvalebi ecremleba, uxmod, Cumad amoioxra... gadagvaswro taZrisken. viRebT kldes, romelTanac dganan skolidan gapa- rulebi _ Sataloze, SuSis Tevzia es klde da aweria fo- toze: `sjobs orianis miRebas Satalo saxelovani“. es foto versad vnaxe, vinc CemTanaa, isini daxocile- bi arian... foto Cemi `komsomoliTaa“ gadaRebuli... *** wadi, sigareti moitaneo da makvaneTelma kacma biWi gaagzavna, Tan fuli gaatana, mobrunda. fuli damekar- gao, misca meored da gaagzavna, Tan daanaxa: ager, e, im adgilasaa butka, wadi iqina da miyide sigaretio... kai 65

P:66

xnis mere mobrunda, ra qeni, biWo, meitane sigaretio? _ butkas ver mivagenio... _ biWo, didi kvaxisxela Tavi gabia da butkisTvis ver migignia makvaneTels makvaneTSi. frCxili aCvena cera Ti- Tze _ a, amxela Tavi abia mercxals, wava aqedan indoeTSi im patara TaviT da mobrundeba makvaneTSi gazafxulze zustad im saxlSi, sadac bude datovao... Sen ra giTx- ario... *** Camovedi. gaiges Cemi Camosvla da movidnen Cemi amx- anagebi guram burWulaZe da zaur bolqvaZe. _ ramden adamians yofnis erTi Wai? _ Wai ar vici, mara, adamiani rom moxucdeba, racxas aiCemebs. jemaliam Wais Txrai meindomao... me aqedan (am Widan) TurqeTSi gavdivar (gvirabi maq) erdoRanTan salaparakod, ar TqvaT arsa _ (icinis)... erTi nasvami mezobeli, gvarad pirveli moyavs or mezobels gaWimuli, xelze dasmuli. _ sadaao ro vikiTxe, ager moaqvT biustiviTo. sircx- vili araa, ai iyos pirveli da ilie meore? `ai xeze viamboT (kaklis xeze)~ Cemi bunebidan gamomdinare, ai, Cemi mklavis sisxo iyo kaklis xe da erTi nawili gafuWebulia, rogorc agronomma, vumkurnale, ori metriT saxlis kedeli ukan davawevine... 37 wlis saxlia es... xeebi _ Cemi filtvebia. renos dauTmeT samosaxlo nawili. uruSaZe iyo da aris, mimarTa xaxuta ToTibaZes, msoflio mniSvnelobis eleqtrikoss: 66

P:67

gTxovT, damrToT neba, Cems ezoSi movWra tyemlis xe. Seni mavTulebia zed xeze daxveuli. daado rezolucia: moWeri, xoloT wouwvete pirio... batoni jemalis `uproeqto“ saxli uTanamedrovesi saxlia. 10X10-zea es Senoba. 50 kvadratulia balkoni... balkons akeTeb jemalia, Tu cxenebis sadgomso? ubornie? ra unda biWo, saxlSi ubornias... xaSmSic da aqac minda mombaZon, minda praqtikuli da myudro saxlebi aaSenon, xedavT aq mocdenil adgils? saxli gavs patrons. ai, aq, qvemoT, iyo `ramodena zRarbebi!“ giuli rom meZaxda wablis CenCoebze, ai, aq, `xorumiviT Cais krefda“ _ ra kai gogo xar, unaklo da mebralebi, ded-mama ro ar gyavso... _ rogor ara, deda myavso... Tu deda gyavs, amas rava gamogayolao? mamaCemi giulis eubneboda, rom moviyvane. *** oficerTa saxlSi `erisionis“ pragonze. ramdeni naSromia, ramdeni ofli, fiqri, nervebi, tkivili da aRfrTovaneba am yvelaferSi Cawuruli, ocSi ansambli saberZneTSi miemgzavreba gastrolebze, warmatebebi da bednieri gzebi, ufalo... araCveulebrivi, mSromeli, Wkviani, mgrZnobiare ax- algazrdebi... 16.07.2018 *** niWiereba sanaqebo gvaqvs, ar Segvferis, rom vqeqoT nacari, qveynad yvelafers gvedavebian, avagugunoT gangaSis zari... 67

P:68

21-e Tavisas iTxovs, xarkis gaReba ueWvelia, davdgeT winaparT fesvmagar mxrebze, sakeTebeli bevrze-bevria. Tundac simRera fantastiuri, hangebi igi planetas atkbobs, rom davkargoT da gadaviviwyoT, vaimokeTes, moSurnes awyobs. 16.06.2018 *** ori simRera maq dawerili da orive ageraa. erTi `muxambazi“ da ... meore romelia? _ me ar meSinia amnairi laparaki. guriidan movdivar. vmuSaob quTaisSi, manqana mego- brisaa. gamomekida inspeqtori. avurie gza-kvali da dam- karga, giuli mizis manqanaSi, davgaze da wamovedi... meore dRes maCerebs, _ micnobo? _ mkiTxa. _ saidan gicnob-Tqo, Cem col-Svils icnobo?, saidan vicnob Sens col-Svils _ Tqo. aba, biWo ras merCodi, kinaRam devimtveri Sens devnaSio... gageCerebina da geTq- va, Seni dedaco... 68

P:69

iumori

P:71

didi sofeli Cems lamaz sofelSi lamazi, purRviniani, xalasi iu- moris mqone brZeni xalxi cxovrobs. uWirT Tu ulxinT, iumoris grZnobas ar kargaven. sisxam diliT Tu daginaxes, _ rava Roris gamoSve- bamde amdgarxaro, _ getyvian. Tu cota mogvianebiT adeqi, _ vin mogdevda, Zili dagesrulebiao, _ gagkenwlaven. Tu xSir-xSirad daminaxaven Casuls, _ `pravadnikad“ xom ar dagiwyia muSaobao, _ SemekiTxebian. Tu damigvianda Casvla, _ wamodi, dedaSens da mama- Sens gagacnobo, _ metyvian. anda _ reiza Camoi, jemali, fuli gagiTavda Tu fqvilio. ase rom, maTTan saubris dros didi sifrTxilea saWiro. vici me es, magram adamiani xar, raRacas ise, im dros ver ityvi da morCa. erT zafxuls CavediT me da Cemi Zma sofelSi. gavix- seneT axalgazrdoba, burTi gamovitaneT da daviwyeT TamaSi. erTi wuTic ar iyo gasuli, gadaCveuls amicda burTze fexi, davvardi da lamis movitexe xeli. am dros dabarebuliviT gamoCnda Cemi naTluli jondo dumbaZe. _ ra mogivida, _ mkiTxa Sewuxebuli xmiT. me avuxseni yovelive. _ pasporti Tu gaqvs aqana? _ pasporti ra SuaSia, an ras miSvelis_meTqi? _ ras da Ceixede SiT, naxe, ramdeni wlis xar da ar meitexav kiserso. pasuxi ver gaveci. ugergilod gavixede gverdze. iqve axlos jondos ufrosi vaJi idga da pasuxiT kmay- ofili iRimeboda. me, viTom aq araferiao, ymawvils gamovelaparake: _ daTo, notebis furceli maqvs, fanqa- ric, raRacebi unda Caviwero, saSleli mWirdeba, rogorc bejiT mowafes, aucileblad geqneba da maTxove_meTqi. 71

P:72

(risi `bejiTi“, merve klasSi meored iyo CarCenili). _ me uSecdomod vwer, jemalia biZia, _ momaxala da dinjad, fSvitin-fSvitiniT gauyva gzas mdinarisken. sofelSi Zalze cxeloda. im dRes yvelaze metad, albaT, me mcxeloda. brZeni monase arian soflad WkuasakiTxavi brZeni adamianebi. sul aseTad memaxsovreba monase miminoSvili. igi ganTqmu- li mebuxre iyo. erTi siamovneba iyo masTan urTier- Toba, saubari. mis naxelavsac wuns veravin dasdebda. amiT samarTlianad amayobda da xalisiT yveboda buxris Senebis Taviseburebebs, sasacilo ambebs. xSirad saubris eSxSi Sedioda da... amitomac Cven vTxovdiT, moeTxro (Txrobac SesaniSnavi icoda). _ erT sofelSi, _ daiwyebda monase (sofels ar asax- elebda), _ fuxari uuSenen kaZaxs. gadiria sixaruliT, `ramsilamazea ai SeCvenebulio“. me uTxari, lamazi kia, aba rai, mara, fuxaris mTavari Tviseba igia, futs rafer qaCavs. daanTeT cecxli da mere mixTebiT, ra agiSeneT_ meTqi. vuTxari da Ceviyavi jibeSi xeli dolbandis amo- saRebad, ofli rom momewminda. biWos! sadRaa dolbandi. Turme amuuZvria fuxars jibidan da wuuRia sacxa, aba! _ gaabola yalioni monasem. amis gamgone, jer gavisuseT, magram sicili mainc ver SevikaveT. _ ra gacinebT, Tqve mamaZaRlebo! ar gjeraT? _ dagvi- cacxana. _ ra vici, monase babua. gigoiam gviTxra (isic mebux- re iyo, mezobel sofelSi cxovrobda), monases aSenebul fuxarSi ZaliT Tu Sedeni futs, Tvara ise ar qaCavso da dolbands rafer amogaZrobda jibidan? 72

P:73

_ aba, gigoiam icis fuxaris aSeneba? _ gacxarda monase. _ magis aSenebulma fuxarma daaqcia iqine erTi ojaxi (ai, `iqine“ sad iyo, eSmakma icis). _ rafer?! _ SevZaxeT Cven. _ rafer da mofoxa racxa fuxari gogiam im ojaxSi. sanam cecxls daanTebdnen, manamde dagvemda da geimWvar- tla iqauroba. Turme rai, mezoblis fuxridan wamuuRia, rac futi iyo gogies aSenebul fuxarSi da Semoutania am kacis saxlSi. geigoneT? Tqva da manac bevri icina CvenTan erTad. xom ar Segarcxvine? iyo dro, roca aTeulobiT bumberazi momRerali da lotbari gvyavda erTdroulad. magaliTad, SemoqmedSi varlam simoniSvili, makvaneTSi artem, anania da lado er- qomaiSvilebi. sruliad gansxvavebulni stilis, maneris, Janris, xasiaTis. yvela maTganma fasdaudebeli samsaxuri gauwia qarTul xalxur simReras. artem erqomaiSvili Tavmdabali, saTno saxis, kacT- moyvare adamiani gaxldaT. aseT saxelmoxveWil moR- vawesTan yvelas uCndeba siaxlovis survili. erTi Zalze warmatebuli koncertis Semdeg jguf-jgufad gayofili xalxi ixsenebda koncertis calkeul Semsruleblebs, nomrebs, xelmZRvanels. _ ras maswavli, biWo, Sen artemas, _ umtkicebda vi- Rac kaci garsmoxveul xalxs. SemTxveviT iqve mimavalma artemma Tavis saxels rom mokra yuri, SeCerda. ucnobma igi ver SeamCnia da ZarRvebdaberili ganagrZobda jiu- tad _ magas simRera me vaswavle, geyurebien? _ mere, xom ar Segarcxvine, Cemo batono? _ tkbilad CaiRuRuna mgalobelma. 73

P:74

unda icode, vis ras ekiTxebi! cnobili lotbari, xalxuri simReris didostati varlam simoniSvili cxovrebiseuli siRrmeebis codniT, TavSekavebuli iumoriT, SesaniSnavi aRnagobiT, sidar- baisliT da koxta CacmulobiT gamoirCeoda. erTi aseTi Cvevac hqonda _ saubris dros erTi xelis gulze meore xelis TiTebs ise amoZravebda, gegoneboda nela, nazad ukravs taSso. mamaCemma es Cveva ase axsna _ varlams grZe- li, lamazi TiTebi hqonda da amis demonstrirebas ax- dendao. lxinic Taviseburi icoda. me minaxavs, rogor das- vamda momReralTa jgufebs darbazis sxvadasxva kuTxe- Si. yvela maTganma icoda, romeli sadRegrZelos Semdeg romel jgufs ra unda emRera. TviTon viTom arc icnob- da maT da gaikvirvebda _ `xedav, mSvenieri simRera cod- niaTo!“ bolos miubrundeboda Tavis jgufs da etyoda: kaco, vTqvaT rame, Tvara gvajobes sxvebmao da ama Tu im simReris sruliad gansxvavebul variants amRerebda misianebs. igi, ra Tqma unda, yvela simReris yvela xmas mReroda. erTxel romeliRac momReralma hkiTxa: _ batono varlam, am simReraSi romel xmas imRerebT? _ ras qvia, kaco, romel xmas? _ pirvels, meores, mesames Tu... _ daimaxsovre, ymawvilo, rasac getyvi, _ gaawyvetina varlamma. _ me meeqvse xmas rom vmReri, maSinac pirveli var! asea ai saqme. mamaCemis bani mama, Sermandi Wkuaseli, simReris ukve kargi mcodne mivida varlam simoniSvilis gundSi Coxatauridan. var- lamma mousmina mamas, Zalian moewona da ulaparakod Car- icxa ansamblSi, ratomRac meore xmebSi (mama yvela xmas 74

P:75

mReroda, Tqven warmoidgineT, krimanWulsac ki). mom- Rerlebma, romlebmac mama miiyvanes varlamTan, moaxsenes _ batono varlam, Sermandi kargi bani ufroao. _ ii vici me, romelia, _ gaaCuma varlamma proteq- tori. ramdenime dRis Semdeg sarepeticio darbazSi rome- liRac simReras asrulebdnen. mama bans mReroda. var- lamma ikiTxa _ `kaco, vin mReris amisTana moqneul ban- so“. `Sermandi Wkuaseliao“! _ moaxsenes. _ uyure Sen, ra bani hqonia am ymawvils, _ Tqva var- lamma. _ Cven xom giTxariT, batono, bania-Tqva, _ niSnis mo- gebiT Seaxsenes varlams. _ ra miTxariT, kaco, Tqven?! Tqmuli agia, axla rom gevigoneo. erTi yvelas winaaRmdeg varlam simoniSvilis gundSi, sadac Sermandi mRero- da, 150 kaci da qali iyo gaerTianebuli. mama saocrad mowesrigebuli, didi iumoris patro- ni, profesionali momRerali gaxldaT. repeticiaze, rogorc wesi, ar igvianebda. Tumca erT mSvenier dRes Sermandim mainc daigviana. amis mizezi gaxldaT gadauRe- beli TqeSi wvima. gundi ozurgeTSi, frangebis eklesiaSi ikribeboda. repeticiis dawyebamde sarkmelTan mimdgar- ma gundis wevrebma dainaxes, rogor moiCqaroda Sermandi Sxapuna wvimaSi, qolgiT xelSi. moilaparakes _ Serman- dis misalmebaze pasuxi ar gavceT, viTom ver vxedavT; vnaxoT, ras moimoqmedebso. Sermandi Semovida, rogorc Cveoda, xmamaRla, rixianad miesalma yvelas. darbazSi Cami_Cumi ar ismoda. Sermandi Sebrunda, miayuda kuTxeSi qolga, Seixsna qamari, gaixada Sarvali, gawurva da qveda sacvlis gaxda daiwyo. amis Semyure gurulebi akivldnen 75

P:76

qalian-kacianad. Sermandi Semobrunda xalxisken, gaSala xelebi da ikiTxa: _ rava, xarT vinme aqana? Tu ar gindodes Wirio... erTxel me da Cemi Zma mamaCemis megobarTan erTad sofelSi sufrasTan visxediT. unda icodeT,rom es ubadlo momRerlebi arasodes ar aZlevdnen Tavs ufle- bas zomaze meti Rvino daeliaT. isxdnen, galobdnen da wvrili WiqebiT Seeqceodnen sasmels. Cven, rogorc `didi Sermandis“ (ase moixseniebdnen mamas) Svilebma, valdebu- lad CavTvaleT Tavi, rom gvemRera guruli simRera. vim- RereT kidec. rom davamTavreT, sufra saeWvod gairinda. Cven varlam vaSalomiZes gadavxedeT, rogorc uxucess da upirveles Semfasebels. varlami eSmakurad iRimoda, Tan tarakanis kudiviT dagrexil ulvaSebs efereboda. _ biWo, _ gaisma msajulis xma, _ metiT verafriT mo- kaliT mamaTqveni? dagvasamara. wasulia mai saqme!... ansamblma `dilam“ TbilisSi oqros fondisTvis sim- Rerebi Cawera. misi xelmZRvaneli varlam vaSalomiZe maSin 70 wels iyo gadacilebuli. igi gamxdari, sando- miani, koxtad Cacmuli kaci gaxldaT. ulvaSebs Tvalis- CiniviT ufrTxildeboda. Zilis win jer TiTze daixvevda ulvaSs, Semdeg danamuli dolbandiT aikravda, diliT moixsnida da `samkauli“ (ase eZaxda ulvaSs) salvador daliviT hqonda aprexili. varlami gulRia, kargi iumo- 76

P:77

ris patroni gaxldaT. mxolod sicili icoda TavSeka- vebuli. sxva Tu xmamaRla gaicinebda _ ha, haa, haa, var- lami moamrgvalebda tuCebs da hu, hu, huo, _ Caicinebda (aprexili ulvaSebi ar dameSaloso). ukan dabrunebisas baqanze seirnobda. uceb varlami gairinda, aiwkipa, ul- vaSebi aacmacuna, Sebrunda da Cqari nabijiT gauyva ukan baqans. yvelam Tvali gavayoleT. davinaxeT, umSvenieres axalgazrda qals Cadgomoda kvalSi. amis Semyure mamam varlams miaZaxa: _ ras misdev, biWo, mag qals Sen? _ biWos, kuro rom misdevs dekeuls? _ mere Sen rais kuro xar? _ ar var, mara nebieric (dakodili) xom misdevs? _ miaZaxa guldawyvetilma ise, rom Tvali ar mouSorebia im lamazi qalisTvis. babua antonis TiTebi CavalT Tu ara sofelSi, mezoblebi gadmodian mo- sakiTxad. gamonaklisi arc babua antoni iyo, Cveni karis mezobeli, usaTnoesi, sayvareli pirovneba. Zalian uyvarda bavSvebi. maSin Cemi ufrosi vaJi, Sermandi, sami wlis iqneboda. antonma aiyvana xelSi, daisva muxlebze da rogorc did kacs, ise esaubreboda (xumrobiTac serio- zuli saxiT xumrobda xolme). marjvena xelze arc erTi TiTi ar hqonda, Tu ar CavTvliT cera TiTis narCens, romelic meWeWs ufro gavda, vidre TiTs. _ anton babu, TiTebi ratom ar gaqvs xelze, _ gaik- virva pataram. _ eex, _ amoioxra antonma da daiwyo moyola, _ erTi Zveli Tofi mqonda, aco (`kacos“ magivrad `acos“ ambob- da). mindoda axal wels mxiarulad Sevxvedrodi. gamevi- tane Tofi gareT da gavisrole, mara ra gamevida, tyvia 77

P:78

iqiT rom unda gavardniliyo, aqeT gamovarda, Cemsken, weiRo Cemi TiTebi da wevida Sin. _ Tofi cali xeliT isrole? _ ikiTxa bavSvma. _ ara, oriveTi. _ maSin ratom yvela TiTi ar waiRo? _ CaeZia patara... _ ar kmara, aco? _ ikiTxa antonma da Cargo Tavi mux- lebSi, viTom vtirio. _ nu tiri, anton babu, _ gadausva Tavze xeli Ser- mandim da daamSvida, _ fexebze xom gaqvs yvela TiTi? geyofa. gundi Tu gyavs... 1996 wlis 26 maiss Cems gundTan erTad parlamentis Senobis win videqi. moulodnelad moedanze batoni pre- zidenti eduard SevardnaZe gamoCnda mravalricxovani amalis TanxlebiT. SegvamCnia da wamovida Cvensken. mogvesalma. mogviloca dResaswauli. Semdeg TiTqos SemogvCivla _ `Zalian miyvars simRera. mec didi sia- movnebiT vimRerebdi, magram gundi ar mivargao“ _ da cera TiTiT zurgs ukan mdgom mTavrobis wevrebze migvaniSna. mindoda meTqva _ `batono eduard, Cemi gundi me Tvi- Ton SevarCie_meTqi“. ver Sevbede. quTaiselebs uxarodaT 1982 wlis 10 marts TbilisSi axlad Seqmnili quTai- sis xalxuri simRerisa da cekvis ansambli Camoviyvane. premiera did sakoncerto darbazSi gaimarTa. batoni eduard SevardnaZec dagveswro. Tan maSindeli central- uri komitetis biuros wevrebi iaxla uklebliv. 78

P:79

koncertis Semdeg kulisebSi SemobrZanda, mogvilo- ca, gviTxra _ rogorc specialistebi amboben, premieram maRal doneze Caiara. quTaisis sazogadoebac Zalian kmay- ofili da gaxarebulia, rasac mTeli guliT gilocavTo. `Tqveni aq mobrZanebiT mwvervalze agviyvaneT_meTqi“, _ movaxsene. `kio, _ mipasuxa, _ mwvervalze asvla Zalian Znelia, Camovardna _ Zalian advilio“. Semdeg moulod- nelad CamekiTxa: _ jemal, sadauri xar, Sen? _ guruli, _ vupasuxe amayad. _ mTavari qoreografi? _ isic gurulia. _ mxatvari, merab berZeniSvilic gurulia, xom? _ diax. _ quTaisis qalaqkomis mdivani? _ guruli var, _ gakvirvebiT upasuxa nugzar ruxaZem. _ mec guruli var da am quTaiselebs aba, neta, ra uxariaT? _ gulianad gaicina batonma eduardma. artems `mkvdari“ marTla ar hqvia anzor erqomaiSvilma didi babuis xsovnas wigni mi- uZRvna, saxelwodebiT Cemi babua artem erqomaiSvili. anzorTan saxlSi gaxldiT stumrad. sanam gadmomcemda saCuqars, samaxsovro warweras akeTebda zed. siamayiT savse anzoris dedam, qalbatonma eTerim mkiTxa: _ jemal, nena, axla ktari qvia viTom artems? _ ara, cocxalia, ageraa miore oTaxSi, duuZaxe da gamovao, _ upasuxa dedas TavauReblad anzorma. 79

P:80

patara saTxovari jansuR kaxiZem soso Sengelias (soso imxanad baza- leTis sasaTbure meurneobis direqtori gaxldaT), vi- naidan sakuTari garaJi ar hqonda, sTxova _ sagastro- lo mogzaurobis periodSi Cemi `mersedesi“ Sens garaJSi davayenoTo (ucxoeTSi midioda 6 TviT gastrolebze). dabrunebis Semdeg janom madloba gadauxada sosos da uTxra _ ar vici, Seni pativiscema riT gadavixado. rac ginda mTxove da agisrulebo. sosom gauRima da uTxra: _ damakvrevine Sens orkestrSi pirvel violinozeo. samagaliTo megobroba xaxuta Sexvda miSa doborjginiZes. miSa msuqani kacia. 240 kilogramamde rom daigdebs wonas, uxaria _ gavxdio. miSa Cveulebrivze mosuqebuli eCvena xaxutas da moWu- tuli mravlismTqmeli TvalebiT miaSterda: _ rava xar, miSka, Sen? _ ex, rafer viqnebi, Cemo xaxuta, ar vici pirdapir, ra vqna. am Wama-smas ver viSli. xoda, Cemi Ripis gamo 25 welia sakuTari aso ar minaxavs. ar vici, ra ferisaao. _ magaze nu swuxar, miSkaia. Sen Wama, sma da qeifi ar moiklo. mai rom mogenatreba, Cemsas ganaxeb rocxa ginda. ferxorcadac mSvenieria. uyure ramden xansac ginda. verafers daamateb, samagaliTo megobrobaa pirdapir. ukuRmarTi bavSvi miSa doborjginiZe celqi bavSvi yofila. mavnec ki. 80

P:81

gansakuTrebiT biZa hyavda Sewuxebuli Tavisi ukuRmar- TobiT. erTxel miSa daikarga. bolos Turme megobrebs mdina- ris piras unaxavT. SeSindnen mSoblebi, mdinareSi xom ar daixrCoo da dauwyes Zebna. Zebnisas biZa gadaeyaraT. ` ra ambaviao“, _ ikiTxa. upasuxes: ` mgoni daviRupeT, dilidan ar Cans biWio“. _ mere ras apirebT? _ davyvebiT mdinares daRma, zRvisken. iqneb movZeb- noT. _ mai imisTana ukuRmarTia, romc damRvrCaliyo, daR- ma ki ar unda eZeboT zRvisken, aRma eZebeT, mTiskeno, _ daakvaliana mSoblebi miSas biZam. araferic ar unda samoc wels mitanebul, kargad naqeifar miSiko Sen- gelias SuaRamisas gamoeRviZa. adga, fexis proTezis ga- keTeba daezara da askinkiliT wavida tualetisken. Sec- domiT meuRlis oTaxSi Sekakunda. irinas gamoeRviZa da Sua oTaxSi mdgar dabneul qmars gamomwvevad tkbilad SeekiTxa: _ ginda rame, miSiko? _ ar minda! araferi mindaa! _ iyvira miSikom da, ro- gorc mis mdgomareobaSi myof kacs SeeZlo, mokurcxla SemTxvevis adgilidan. fexi sulac ar stkioda miSikos guram saRaraZem (moWidave) siyvaruliT miSe- li Searqva. vinc mas icnobs, es nazi zedmetsaxeli sulac ar Seefereba. erTxel quTaisSi guramma miSikos xmamaRla 81

P:82

dauZaxa `miSelo“ da quTaiselebma yurebi cqvites _ Sen geZaxian, miSikiao? visac ki erTxel mousmenia miSikos simRerisaTvis, arasodes daaviwydeba da pativiscemiTac ganewyoba mis- dami. ase moxda erT wveulebaze. axalgazrda qalbatons, romelic mas manamde ar icnobda, Zalze moewona miSikos simRera. qalis daintereseba miSikos ar gamoepara da mTeli saRamo marTlac miSeliviT nazad iqceoda. rode- sac miSiko sufridan adga da koWlobiT gaiara (sxva sik- eTesTan erTad, mas marcxena fexi ar aqvs), gogonam Tana- grZnobiT hkiTxa _ uime, fexi gtkivaT? _ ki ar mtkiva, ara maqvso, _ daimorcxva miSelma. dedans ar gadauxvia miSikos SesaniSnavi iumori aqvs. erTxel morigi qei- fisaTvis vemzadebodiT. stumrad batoni vaxtang raz- maZec unda mosuliyo (maSin igi respublikis prokuro- ri gaxldaT). miSikom Tqva, vaxtangis is anegdoti unda movuyve, Tqven rom mogiyeviTo. _ miSiko, mouyevi, kargi anekdotia, magram saxeli Secvale, _ urCia omgerim (e.i. `omio germaniaSi“). aneg- dotSi vinme vaxtangze iyo laparaki. _ ra ici, proku- rori kacia, ar ewyinos. _ ver Sevcvli, dedanSi asea, _ gajiqda miSiko. saSveli yovelTvis dedaa miSiko Sengelias cxovreba Tavidanve mravali mou- lodnelobiTa da anegdoturi movlenebiT iyo savse. Rvi- nis smasac adreul asakSi mihyo xeli. vaJiSvilis gauTave- beli simTvrale aRizianebda daTiko biZias. erT diliT 82

P:83

ganucxada vaJs, Tu dResac mTvrali moxval, erTs kargad dagCeCqvavo. miSikom winaswar icoda, rom im dResac unda damTvraliyo. amitom dedas, qalbaton qeTinos sTxova _ vici, dResac mTvrali unda movide da kari Sen gamiReo. paroli karebze xorumis ritmiT dakakuneba iqneboda. miSiko SuaRamisas kargad gamobruJuli mivida saxl- Si. daukra xorumi karebze da bednieri miSiko gadaexvia dedas, _ ra madlobeli var, rom gadamarCine mamaCemis risxvaso. sityvac ar hqonda damTavrebuli, jer muSti moxvda cxvirSi, mere kargi panRuric miiRo: ise rogor daTveri, Se mamaZaRlo, rom dedas da mamas veRar arCev erTmane- Tisgano. Txa vaxtang burWulaZem Txa Caiyvana ozurgeTSi gasay- idad. es misTvis uCveulo ambavi iyo, amitom Tavs uxerx- ulad grZnobda, gaRizianebulic iyo, erTi suli hqonda, droze gaeyida Txa da moSoreboda iqaurobas. mivida erTi qali da ekiTxeba: _ yidi am Txas, batono? _ ara, ar vyidi, feTiania da xalxs vaCvev. TiTi! rolandi myavs mezobeli, miminoSvili. eniT nakverCx- als aiRebs, rom ityvian, iseTia. erTxel satvirTo manqanidan gadmoxtomisas niSnobis beWdiT gamoedo Zaras da araTiTi ZirSi waiwyvita. ro- 83

P:84

landi saswrafod Camovida TbilisSi, cnobili travma- tologi elguja xomeriki naxa. TviT elgujas sam TiTze daboloebebi hqonda waWrili. roca ukve naTiTari dauT- valiera, pacients uTxra: _ biWo, ase TiTo-TiTod rodis demewevi Sen me?... ise mSvidad iyavi, araTiTi imiza qvia magas, ginda geqneba da ginda ara, aravis saqme araa magi. avbediTi beWedi simamris naCuqari iyo. roca es ambavi gaigo, Zalian Sewuxda da meuRles SesCivla, _ qalo, ro- landiam Cemi naCuqari beWedis gamoisobiT TiTi dakarga manqanidan Camoxtomisaso. _ Sen meispe, Sen! bedi ar ginda, _ Seicxada colma, _ Sen xom ar ici, rodis ra unda qna. racxa imisTana geyida siZiza, kiserze rom wamoecva. devisvenebdiT pawaso. isev TiTi am SemTxvevidan ramdenime Tvis Semdeg Cavedi sofel- Si. mdinaris piras rolandi davinaxe da seriozuli, din- ji nabijiT wavedi misken `samZimris“ saTqmelad. _ gamarjoba, rolandia, biWo! _ eeh, gamarjoba, jemali batono! (majoba zrdilo- biT). _ xom kargad xar, Cemo rolandi (TiTis xsenebac ar aris). _ rafer viqnebi, Cemo keTilismyofelo (viTom, vici, rac gawuxebso). celofnis parki Tu ar Cemevicvi xelze, ise pirs veRar viban diliT. Tumca es erTis mxriv kaic darCa. haeracia gamiumjobesda TiTebs Sua da ofli aRar mawuxebs. 84

P:85

Tivis gemo rolandis biZa yavda, mituSa, mejoge, sofelSi da- fasebuli kaci. yvela icnobda, rogorc Tavisi saqmis SesaniSnav mcodnes. zamTari dgeboda da Tivis momarageba gaxda saWiro (mituSas da mis ojaxs yovelTvis yvelaferi qonda pirutyvisTvis. Tiva mezoblebs sWirdebodaT). mas, rogorc profesional mejoges, sTxoves: _ mito, dagvde pativi, wamogvyevi makvaneTSi. erTi kaZaxi Tivas yidis da Segvimowme, Tu gamodgebao, mokled, win mito da ukan mezoblebi, gaemarTnen Ti- vis xarisxis dasadgenad. mividnen Tu ara adgilze, im `kaZaxma“ yvelani gasayidi Tivis zvinTan miiyvana. mitom Semouara zvins, axed_daxeda, kargad Seamowma, waikapiwa saxelo da ramdenadac SeeZlo, Rrmad Seyo xeli Tivis zvinSi, gamoiRo muStiT Tiva, yuradRebiT SeaTvaliera, daynosa da Tqva: _ ara, Zama, am Tivas saqoneli ar SeWams, gemnatis gemo aqvs, _ datova saxtad darCenili maspinZeli (avtoritets Sedavebas vin gaubedavda) da mezoblebTan erTad gauyva gzas Sinisken. Sua gzaze mituSas moridebiT kiTxes: _ mito, Tu kaci xar, gviTxari, raa mai gemnati? _ ra vici, kaco, me, raa gemnati, _ xelis aqneviT upa- suxa gajavrebulma. rusTavelze ukeTesi poeti poet jemal Caxavas da me xobSi manqana gagviCerda. ver SevakeTeT, davtoveT da TbilisSi avtobusiT wamovediT. abaSaSi erTi xanSiSesuli, simpaTiuri, maRali, gamxdari, grZelkisera, namdvili kolxi mamakaci 85

P:86

amovida. moridebiT mimoixeda, axalgazrda kacis gverdiT Tavisufali adgili rom dainaxa, zrdilobianad ikiTxa _ SeiZleba davjdeo? am or sityvaSic kargad igrZnoboda Rrma megruli aqcenti. jemalim yurSi CamCurCula _ am kacs vicnob, filologia, Wkuas kargavs qarTul poeziaze da modi, cota gaverToTo, oRond saxeli sxva damiZaxeo. mivxvdi, rac undoda. _ faust, _ movnaTle xelad, _ rogor mogwons akaki wereTeli? _ saqme ara gaqvs? akaki wereTelis poetoba vis gaugia? amis gamgone axalSemosulma yurebi cqvita, ras ambobs es kacio. mere gaiRima, albaT xumrobeno. _ galaktioni? _ gavnagrZe dakiTxva. _ galaktioni? ra galaktioni? kaci rom wvers ver gaiparsavs, ra poeziazea laparaki? mere daafases, leninis ordeniT daajildoves, iman ki as gram araySi daagirava da dakarga. _ ki, magram... _ moridebiT daiwyo am kacma. vin acala. _ anda, _ ganagrZobda jemali_fausti, _ rom moikla Tavi, guriis mTebio, arsad ase ar mReriano, rava, `Cela“ naklebi simReraa Tu? an ra, Cven ar gvaqvs mTebi samegreloSi? _ Svilebo, _ scada Careva kacma, magram jemali kvlav `SfoTavda“. _ anda, me da mTvareo, rom dawera, Cven aq xalxi ar varT? _ kargi erTi, _ Sevbede. _ Sen arc vaJa-fSavela mogwons, albaT. _ ar gamagono! ar gamagono! _ `aborgda“ jemali_ fausti. _ matyuaraa Seni vaJa-fSavela. aba, rodis iyo xe laparakobda, isic xmeli? vai, magis patrons! gviyurebda gaognebuli kaci xan me, xar jemalis. wamodgeba, unda raRaca gviTxras. Cven SevaqcevT zurgs. meore mxridan cdilobs movlas, Cven kvlav SevbrundebiT. 86

P:87

mokled, kacs simwris oflma daasxa. mogvmarTavs xan megrul dialeqtze, xan wminda qarTuliT. Cven `ar gvesmis“. _ axla, faust, Zalian nu Sestope. aravin arafrad migaCnia. iqneba, SoTa rusTavelic... _ raa? _ sityva Semawyvetina. _ es giJi tariela, dadis bRavil_bRaviliT. jer cxens ra dReSi agdebs. ici Tu ara Sen, cxeni raferi mgrZnobiarea? ras erCis, moeria, ara?! _ ra SuaSia, _ xmas auwia kacma. _ xoda... _ sityvis gagrZelebas apirebda jemali. _ ra xoda! _ iyvira kacma. _ visaa Sen rom lanZRav da agineb, boroia! (giJoo). aba, Seni WkuiT, ar gvyolia poetebi qarTvelebs. _ gvyavs! _ yviriliTve upasuxa jemalim. _ vin?! _ ibRavla kacma. _ jemali Caxava! _ amayad upasuxa jemalim. _ sadauria eg poeti? _ xmas ar dauwia, ise ikiTxa kacma (vai, Tu guruliao, gaifiqra). _ foTeli. kacs gaSlili xelebi haerSi gaeyina, saxe dauwynarda, damSvidda da Cailaparaka: _ magari rom iyo, vicodi, magram ase magari Tu iyo, vin ifiqrebda magas. mere Camojdnen erTad da Tbilisamde maTi tkbili JRurtuli mesmoda: qu macali, arT, goluafiro. xox! skan didad Wirima da a.S. daSordnen im pirobiT, rom jemali_fausti Caiyvanda im kacs foTSi (malTayvaSi) da gaacnobda poet jemal Caxavas. Wkuaseli viRas axsovda. 87

P:88

kalmaxeliZea Tu... ufrosi megobari myavda, Tengiz gogotiSvili, cnobili kaci, SesaniSnavi musikosi da moqalaqe (naTelSi amyofos misi lamazi suli ufalma). megobris ojaxSi gaxldiT miwveuli. Tengizis gverdiT erTi mSvenieri gogona ijda, mokle kabiT. miuxedavad imisa, rom Tengizi Zalze patiosani kaci gaxldaT, drodadro mainc gaurboda Tvalebi zomierad Caputkunebuli gogonas moqaTqaTe, daufaravi muxlisTavebis zemoT (ra eqna, kaci iyo). _ gogoni, ra gvarisa brZandebiT, _ SeekiTxa Tengizi. _ kalmaxeliZe, batono, _ upasuxa qaliSvilma. _ ra vqna, me mainc barkalaia mgonixar, _ gaSala xelebi Tengizma. sizmaric amas hqvia rolandi Rlonti Semxvda ozurgeTSi. movikiTxe, ro- gor xar-meTqi. miTxra, ara miSavs, mara imisTana sizmari vnaxe wuxeli, axlac SeSinebuli varo. damesizmra, viTom Cemi axali manqaniT mivdivar ozurgeTSi (es is droa, 1993 weli, yaCaRebs rom hqondaT aklebuli mTeli saqarTve- lo, gansakuTrebiT guria). vxedav, manqana momdevs ukan. ar momewona. gadavuxvie, gamomyva. marcxniv wavedi _ iqac momyveba. mere Sevuxvie orRobeSi da, ras vxedav, CixSi moveqeci. maSin ki vikadre da vuTxari Cems Tavs, _ e biWo, rolandiav, gamoiRviZe Tvara wagarTves manqana-meTqi, _ daamTavra Txroba da simwris ofli moiwminda saxeze gafiTrebulma. 88

P:89

ise, koRos nakbeniviT 2000 wels amerikaSi orTviani erTob warmatebuli gastrolebidan dabrunda ansambli `erisioni“. aTma msaxiobma ifiqra, aRar SevawuxebT baton jemals Cveni problemebiTo da darCnen iq, amerikaSi. erTi sityviT, didi pativi damdes Cvenma biWebma. atyda presaSi da televiziaSi mTeli ambavi _ daiSala ansambli, morCa maTi saqmeo (mogexsenebaT, oRond raime cudi gaigon da midi...). Camosvlidan cota xnis Semdeg erT satelevizio gadacemaSi, pirvel arxze me, Cemi Svili Sermandi da SeZenili Svili (e.i. siZe) vano vasrulebdiT gurul simReras `madlobeli var“. am dros telefonis zari gaisma. ozurgeTidan mirekavda koRo (bavSvobaSi, sanam laparaks iswavlida, ilias eZaxdnen). _ jemali, _ meubneba igi, _ ise kargad xarT Sewyobili erTmaneTTan Sen da Seni ojaxi, rome, imedia, momavalSi sxvai Tu ara, mai ori kaci mainc Camogyoba ukan, saqarTveloSio. miTxra da swrafad daagdo yurmili. ramdenime wamSi isev dareka telefonma. _ jemali brZandebiT? _ Rrma guruli aqcentiT mkiTxa gaRizianebuli xmiT viRacam da Cems dadebiT pa- suxze ganagrZo, _ mere? agens uxdi madlobas? _ ara, batono, Tqven. _igensac, rom eyurebian? ras vetyodi, wynarad davde yurmili. es ori Rameuli zari ki koRos nakbeniviT damamaxsovrda. yoliferi kai, mara... ozurgeTSi, Wadrebis CrdilSi aTiode kaci xelebis 89

P:90

qneviT daobda, mivuaxlovdi, mivesalme, momesalmnen: _ jemalis gaumarjos. _ rois Camoi? _ dRes. _ rois mixval? _ acaleT, biWo, kacs Camosvla mis qveyanaSi, _ Seu- kivla renom. _`qveyanaSio“? gamikvirda. Turme, nu ityviT, guriis calke saxelmwifod gamoyofis Taobazed hqoniaT amxela davidaraba. amisTvis saWiro yvela aucilebeli pirobac moagvares `10-is daTlaSi“. jari, sazRvari, Cai, nabeRla- vi, adesa, zRvai, mTai, krimanWuli, magnititi, citrusi, Caquxa... yoliferi qi iyo, mara raT ginda? erTi ubralo racxa uSlida xels _ elCebisTvis saWiro raodenobis xalxi ver Seagroves. `nametani bevri patara qveynebia du- niaze, ai dasawvavio“, _ Ciodnen. amitom sakiTxi `mereiza“ gadadves. givim saubris Tema Secvala: _ jemal batono, wina RamiT rom iqeifebT da zomaze met Rvinos rom miirTmevT, ise, magaliTad (viTom Sen ma- gas rava ikadrebo), meore dRes Tavi Tu gtkivaT? _ `ara-meTqi“ _ vupasuxe, `ese igi, karg Rvinos svamT dedaqalaqSio“, _ daaskvna. _ naRvinevze Tavi rom ar getkineba da saerTod rom ar getkineba, mai araa kai niSani, _ damgesla koRom (war- moidgineT, kacs rom koRos Searqmeven, ra ubeduri enis patroni unda iyos). _ ilo, batono, _ es koRos bavSvobis saxelia da ase mas mxolod givi mimarTavs, albaT, Tavisi inteligentur bunebas ver Ralatobs, _ aba, is iyo kargi, wuxel rom Rvino damalevine? manavis lurjio, rom trabaxobdi? _ jer erTi, manavis mwvane da ara lurji, _ dascina koRom _ mere ra? ar vargoda? _ ra vargoda, Se ojaxaSenebulo, proTezis kbilebi momkveTa, _ aRSfoTda givi. 90

P:91

asea ai saqme gurul ferxulSi mesame sarTulze yovel koncertze erTi da igive guruli mocekvave adioda doliT xelSi. es Znelad Sesasrulebeli ileTia. vinaidan grZelvadian gastrolebze gaxldiT aSS-Si, vwuxdi _ es biWi an avad ar gaxdes, an sxva rame ar daemarTos (cudisgan RmerTma daifaros), Semcvleli xom unda hyavdes-meTqi. amitom meore tanmorCil guruls vuTxari _ xandaxan Secvale mesame sarTulze Seni megobari-Tqo. gadaWrili uari mt- kica _ me im simaRleze ver aval da Tu avedi didxans ver gavZlebo. _ viTom, ratom? _ gavikvirve. _ imitom, rome kaxa mqvia. _ aba, imas ra qvia? _ ra qvia da, eduardi. gurulebis dialogi vaSingtonSi vaSingtonSi, sastumros win, gurulebis laparaks movkari yuri: _ kacma rame rom ar ici, anu ver geige, sxvas unda kiTxo, sircxvili ki araa mai, _ TiTqos Tavis Tavs elaparakebao, CaidudRuna valerim (ansamblis mocekva- vea). _ ra iyo? _ hkiTxa edvardim. (isic mocekvavea). _ rai da, wuxelis, koncertze rom wevediT, kondi- cioneri CavrTe, vifiqre, rom moval, Tbili logini damx- vdeba-meTqi. Turme, ukuRma CamirTavs, mai daRupuli da qe damxvda oTaxi gayinuli. _ mere? 91

P:92

_ mere veRar Sevedi oTaxSi. _ aba ra qeni? _ Sevsrialdi. fexburTis specialisti 1966 wlis fexburTis msoflio Cempionatis erT-erT Zalze saintereso matCs vuyurebdiT teleekranze. ing- lisis nakrebi TamaSobda. mis Rirsebas saxelganTqmuli mekare benqsi icavda. man 3-4 wamSi ramdenime `mkvdari“, auRebeli burTi aiRo. komentatorebma mekaris aseTi TamaSi saswaulad monaTles, Cven monusxulebi, gancvi- frebulebi SevcqerodiT marTla saswauls. moulodne- lad Cemi sidedris, qalbaton anastasias aRelvebuli xma mogvesma: _ ara, genacvaleT, ara, amas me ver gavakeTeb. anegdotis marili _ dedi, momismine, _ daiwyo anegdotis moyola vaJam (Cemma colis Zmam), _ erTma kacma uneblieT kalami gaday- lapa da SeSinebulma eqims mimarTa: miSvele, eqimo, kalami gadavylapeo. `mere ra moxda, Senc aiRe da fanqriT we- reo“, _ miugo eqimma. yvelas gagvecina, adresatis garda. qalbaton anas- tasias kunTic ki ar Setokebia saxeze. vaJa mixvda, rom dedamisma ver gaigo anegdotis marili. Cven Tvali Cagvi- kra da dedamiss kidev samjer Tu oTxjer mouyva igive anegdoti. bolos gabezrebulma anastasiam moixsna saT- vale, daagdo xelsaqme da gajavrebulma miaZaxa vaJiS- vils: _ ra gamiwyaleT, biWo, saqme Sen da im kacma. imasac 92

P:93

aeRo da erTi ori dRe marTla fanqriT ewera, viTom ra moxdeboda? indielebis Semoseva meeqvse_meSvide klasSi viqnebodi. mamaCemma savse sawnaxelSi Camsva yurZnis `CasaWnexad“, TviTon gideli aikida da adesis Semosatanad gavida. uxalisod maSvrals Walidan bavSvebis Jriamuli momesma, tolebi WalaSi fex- burTs TamaSobdnen. wamZlia sulma, amovedi sawnaxeli- dan. adesa RviniT dasvrili fexebi iatakze wiTel nafex- urebs tovebda. mamas rom ar gaego saiT wavedi, ukan-ukan svliT gavipare ezoSi. ezodan gasvlisas mamaCems movkari Tvali da buCqebs mivefare. daxeda Tu ara mamam wiTel nakvalevs, marnisken rom miemarTeboda, yvelafers mix- vda da dedaCems gasZaxa: _ aniCqa, daviRupeT, mgoni indielebi dagvesxnen Tavze. mizans acdenili moulodnelad mezoblis ezoSi Tofi gavarda. vikiTxe _ ra moxda-meTqi? ` vaJiSvili SeeZinaT da CvenSi biWis dabadebas Tofis sroliT aRniSnaveno“, _ amixsna dedam. me, cota ar iyos, celqi bavSvi viyavi. amis gamo mSo- blebs xSirad uxerxul mdgomareobaSi vayenebdi. wina dRiTac raRac vicuRlute, rac, Turme, wvrilad moax- sena mamaCems mezobelma. me es ar vicodi. amitom Tamamad vkiTxe: _ mama, Cemi dabadebis dRis aRsaniSnavad Tu isrole Tofi? _ rogor ara, Svilo, visrole haerSi. maSin ra vico- 93

P:94

di, saiT unda mesrola. kai Tu gindoda, ager, aaa, aqana unda gesrolao, _ da TiTi safeTqelTan miido. cxel Roms mamas cxeli Romi uyvarda. erTxelac dedam sadilad qafqafa Romis Romi Semoi- tana. mamam gagrilebas aRar daucada, aiRo karga moz- rdili nawili da gadaylapa. moulodnelad wamoxta da gaiqca. _ sad garbixar?! _ miaZaxa dedam. _ me xom deviwvi da deviwvi, iqneba skami mainc gadaar- CinoT, _ mogvesma pasuxi saTxilidan. Wadi dedaCemi ana (galogres qali) meuRlis yvela sur- vilis Semsrulebeli iyo. stumris mosvlac Zalian ax- arebda. rogorc ki WiSkarTan gamoCndeboda vinme, `mo- brZandiTo“ _ SesZaxebda da samzareulosaken garboda. ase grZeldeboda mTeli maTi Tanacxovrebis periodSi, gauTaveblad... netamc... erT rameSi ver Tanxmdebodnen verafriT meuRleni. mamaCems Txeli Wadi uyvarda, dedaCems _ kecis, cxeli mWadi (Tqven romeli giyvarT?). iyo amaze gauTavebeli sayvedurebi Sermandis mxridan. erTxel dedam Txeli mWadi Semoitana. mamas gauxarda da Seaqo meuRle: _ ase ar jobia, aniCqa? dedaCemma CaiRima, Tavsafari Seiswora da morcxvad Cailaparaka: _ fqvili ar meyo, Tvara... 94

P:95

`ra yofilan es rusebi“ jumberi da lali tramvaiT mgzavrobdnen. gaCerebaze tramvaiSi maTxovari rusi amovida (sabWoeTis dro iyo). maTxovars yvelam misca fuli, jumberis garda, vinaidan jumberi `komunizmis naTel momavals“ rusebTan aigivebda, mas ki arc erTi exateboda gulze da arc meore. jumberize ganawyenebuli maTxovari gaCerebaze Cavida, Semobrunda da ramdenimejer ZarRvebdaberilma iyvira _`gruzini, vi vse federasti!“ sxvebTan erTad Tavis mxriv lalimac gamoxata aRSfoTeba (man rusuli da Cinuri erTnairad icis): _mageni meispo erT dRes suyvela, mai Sovinistebi. Sen geCxubeboda, geCxubeboda, saqarTvelos federaciasTan raRa jandaba undoda, mag ujiSos. pawa macaleT jumberi karga xnis mogzaurobis Semdeg dabrunda ucxoeTidan. CamosvlisTanave miakiTxes megobrebma, raTa monatrebuli Sexvedra restoranSi aReniSnaT. lalim Seicxada _ jer ar Camosula da sad migyavTo. daamSvides _ lali, ra mogivida. axla ki migvyavs jumberi, mere naxevari saaTis Semdeg TviTon mogiyvanT ukano. _ naxevari saaTiT mWirdeba magi me, Tvara, mere sacxa gindaT, iqine weiyvaneTo. ras erCi axla lalis. 95

P:96

nagvianevi jvriswera 1998 wlis agvistoSi, 41 wlis col-qmrobis Semdeg, gadavwyvite qristianulad Semoqmedis monasterSi damewera jvari Cems meuRleze. mejvareebic SevarCieT: Cemi mxridan oTar liTaniSvili da daTo berZeniSvili, meuRlis mxridan ciala WanuyvaZe da zina doborjginiZe. jvrisweris Semdeg gaimarTa pur-marili. mogexsenebaT, roca sufra ireva, moqeifeebi patar-patara jgufebad iyofian da visac ra surs, imas akeTebs. daTo berZeniSvils simRera mounda, amitom meZebda. me rom ver mnaxa, Cemi dedofali moikiTxa. verc mas miagno. Semdeg mivida iqve moqeife jgufTan, sadac vaniCqa da Cemi vaJi kaxa lxinobdnen. `sadaa, biWo, dedaSeni da mamaSeni, ra saeWvod gaqra oriveo?“ _ Caicina daTom da vaniCqas uTxra, _ wamo, simReraSi wagvexmareo. _ vera, daTo biZia, ver wamoval. _ ratom, biWo? _ gaujavrda daTo. _ kaxas vyaraulob, deda ar moikiTxos, _ upasuxa vaniCqam. avadmyofma SiSi Wama Cvens mezobel sofelSi almasxani cxovrobda. mogexsenebaT, yvela sofels mravali profesiisa da Cvevis adamiani amSvenebs. almasxans erTi Cveva (Tu profesia) hqonda, rogorc ki yurs mokravda, mavanis ojaxSi mZime avadmyofiao (asi weli gaSoroT), axlo- maxlo trialebda, gardacvalebisTanave Sevardeboda saxlSi da micvalebuls wamSi pirsaxociT ukravda ybas. mokled, misi sofelSi pirsaxociT gamoCena sikvdilTan iyo gaigivebuli. mogexsenebaT, aseT adamianTan urTierTobas bevri 96

P:97

gaurbis. sofelSi masTan mxolod erTaderTi adamiani, saSaie, megobrobda. uerTmaneTod Wiqa Rvinos ar dalevdnen. erTxel saSa gacivda. maRalma temperaturam mTeli kvira logins miajaWva. almasxans gaukvirda mezoblis gauCinareba da saxlSi miakiTxa ambis gasagebad. dainaxa Tu ara maRali sicxiT gaTangulma avadmyofma igi, ganwiruli xmiT kiTxa: _ moi, biWo,xom, almasxanav? _ da TviTonve miawoda pirsaxoci ostats. roca ToTo bavSvi tiris Cemi Zmis megobari aCiko iSxneli SesaniSnavi iumoris patronia. jumberis vaJiSvili SeeZina. merve dRes saavadmyofodan gamoweres deda-Svili. jumberia Tavgasiebulma (ase eZaxis mas aCiko siyvaruliT) imave dRes megobrebi moiwvia, _ davlocoT matebao. Cemi rZali, lali, samzareuloSi trialebda. am dros Cvili atirda. aCiko mamas miubrunda: _ jumberi, e boSo (aCiko baRdadeli gaxlavT), daenaxe bovSvs, mama xar, iqneb gaCumdes. _ vai, Sens patrons! amdeni rogor ar ici, rva dRis bavSvi rom ver xedavso, _ gakenwla jumberim. _ apa, rodis unda deinaxos? _ ikiTxa aCikom. _ 40 dRis mere, _ upasuxa jumberma. _ eee, bRavili mere naxe, Sen rom daginaxavs, _ CaixiTxiTa aCikom. ox, es abebi lalis da jumberis sami Svili hyavT _ zaza, nato 97

P:98

da Tea. Tea bavSvobaSi (axlac) Taviseburi xasiaTisa iyo, rac deda-Svilis wakinklavebis mizezi xdeboda. deda-Svilis morigi wakinklavebisas (maSin Tea 3-4 wlisa Tu iqneboda) gacecxlebulma lalim miaZaxa pataras, rad mindoda amdeni rom gagaCineT, rava, ori ar meyofodao? _ deda, Seni mikvirs pirdapir, _ didi qaliviT gaSala xelebi Team, _ Tu bevri Svilis gaCena ar gindoda, reiza ylapavda imden abebso. saqme imaSia, rom maradiuli kiTxva, `saidan gavCndi“ an `rogor gavCndi“ Cems ZmisSvilebsac awuxebdaT. hoda, lalim es movlena Taviseburad auxsna Svilebs _ roca baRanis gaCena mindoda, abebs vylapavdio. _ nena, _ upasuxa lalim morcxvad, erTi-orjer rom gadaylapav, mere ki veRar moeSvebi, _ Tqva da siamovnebis Jruantelma dauara tanSi loyebawiTlebuls. jumberi kvlav sagastrolo mogzaurobaSi imyofeboda. giuli gvyavs ansamblSi erTi momRerali. SesaniSnavad mRe- ris, magram kidev ukeTesi ostatia, namdvili oqros xe- lis patroni. ra ginda misi xelidan ar gamovides _ yvela gafuWebul nivTs axaliviT daawyebinebs krials. Tanac saocrad kargi bunebis adamiania _ keTili, saTno, Tvin- ieri. uars veravis eubneba da aba, aseT kacs Semwuxebeli xom ar daeleva, xan ras avaleben da xan ras. rom ar mo- gatyuoT, mec xSirad vsargeblob xolme misi ostatobiTa da gulkeTilobiT. erTxelac Cems saxlSi iyo da karis dazianebul sa- kets Cahkirkitebda. gaisma telefonis zaris xma. oTaxSi sxva aravin iyo da yurmili man aiRo. giuli ikiTxes. sx- vaTaSoris, im momReralsac giuli hqvia da Cemi meuRlis 98

P:99

saxelic giulia. _ diax, batono, giuli gaxlavarT, _ upasuxa man. etyoba damreks mamakacis xma etoSa da SekiTxva gaimeora: _ namdvilad giuli brZandebiT? _ namdvilad, Cemo batono. _ jemalis meuRle giuli xarT? _ CaeZia abezari. _ jerjerobiT ara, batono, _ gaebzara xma momRe- rals. eleqtrokabelis Seremonteba renom (mTeli guriis eleqtromeurneobis avanCavan- ma) Tavisi xelosnebis daxmarebiT dazianebuli kabeli Searemonta Cems ezoSi, guriaSi. iq, sadac kabeli iyo da- zianebuli, Caasxes e.w. `quro~ da isev miwaSi Camarxes. me moridebiT eWvi gamovTqvi usafrTxoebasTan dakavSire- biT: reno, es quro miwis zedapirTan axloa da saSiSi xom ar aris-meTqi. _ jemali, _ damariga renom, _ maincdamainc enas nu daawenweb zed da yoliferi kargaT iqneba. prokuraturaSi dawinaurebuli iyo erTi ozurgeTeli kaci, kargi kaci _ givi komaxia. wvenebis qarxanaSi muSaobda. hoda, `racxa erTi pawa saq- mis gulobiza~ gadaekida sabWoTa milicia. ra eqna givis, Zalian rom gauWirda, miadga megobars, iuri sioriZes, romelic maSin ozurgeTis prokuroris TanaSemwed muSaobda. iuri WirSi da lxinSi sanatri kaci iyo, Tumc mware simarTlis Tqma icoda. amitom iTrevda givi fexs. 99

P:100

_ rava mokuntulxar, kaZaxo, ra gWirs? _ aferi... racxa pawa obexeesma... _ mai Seni `pawa racxa~ imxela darCa, rome prokura- turaSi gadmogvigzavnes misi gansakuTrebulobis gamo. vici me mai ambavio, _ miaxala iurim da amoiRo ujridan sqeltaniani saqmeebi. _ biWos... ra vqeni amisTana? _ Sens mier Sedgenili sabuTebis mixedviT, mocvi da mayvali rom `dagimzadebia~ da `Cagibarebia~, magi rom deewvena qarxnebs, mTel dasavleT saqarTvelos waleka- vda... sxvaTaSoris, gurias da gurulebs pirvel rigSi! _ auwia xmas iurim. _ ra miqnia agi, _ waxda kaZaxi. _ vin miSvelis axla me? _ daWeras rom ver acdebi, mai naRdia, didad pativce- mulo batono givi, magram ra giyo... wagiyvan TbilisSi da iqneb sasamarTlomde mainc dagtovon gareT, vincxas xaTriza... marTlac, Caiyvana iurim givi TbilisSi da miiyvana respublikis prokuraturaSi. _ sanam me saWiro xalxs vnaxav, Sen darCi ager derefan- Si, Cems mosvlamde, jerjerobiT, _ mravalmniSvnelovnad moWvrita Tvalebi iurim. givi kargi aRnagobis, inteligenti Sesaxedaobis kaci iyo. daseirnobs prokuraturis derefanSi, naZaladevi simSvidiT, Slapis moxdiT esalmeba yvela Semxvedrs. prokuraturis erT dabalCinosans Zalian ecnaura givi, magram verafriT gaixsena, sad enaxa es batoni. Cauv- lis, aaTvalierebs, gauRimebs. givic Sewuxda da is kacic daitanja. eWvic Seepara _ iqneb Cveni axali TanamSro- melia, raime did Tanamdebobaze gadmoyvanilio. bolos moikriba gambedaoba da... _ ukacravad Tu ar viqnebi, minda gkiTxoT... _ brZaneT, batono. _ Tqven amjerad respublikis prokuraturaSi gadmo- 100

P:101

giyvanes? _ o! diax, namdvilad asea. _ albaT maRali Cinis prokurorad. _ ara, jerjerobiT braldebulad, _ mianaTa didi wyliani Tvalebi saxtad darCenil abezars givim, Seis- wora Slapa da ganagrZo dinjad seirnoba. sazamTros nagula guriaSi, Cvens ojaxSi, patara sufra gvqonda gaSli- li. wveuleba Cemi axladdaqorwinebuli siZe-qaliSvilis sapativcemulod gavmarTeT. reno dagvianebiT Semogvi- erTda. mogvesalma da ise miujda magidas, viTom sxva iq aravin yofiliyo. imdenad moSiebuli gaxldaT, arc ukiTxavs, siZe romeliao. 30-40 wuTi `muSaobis~ Semdeg renom mkiTxa: _ jemal, siZe igia? _ romelze mekiTxebi? _ gavikvirve me, radgan am xnis ganmavlobaSi Tavic ar auwevia da ra icis, romelia siZe. _ igia, xom, waldiviT rom aqvs cxviri? _ zustad amoicno vano da marjved Seutia axalSemosuli,moxarSuli simindis taroebs. karga blomadac daagrova nagulebi. viRacam Cailaparaka _ `Zalian yvarebia renoias moxar- Suli simindio~. renom yuri mokra mezoblis qirqils da xmamaRla ganacxada: _ bedi ar ginda? eger miSaia doborjginiZem xuTi sazamTro SeWama, mara sazamTros nagula ara aqvs da... iavnana givi tabucaZe SesaniSnavi momReralia. erTxel man Tqva, me is kaci var, vinc Rvino da arayi daamarcxao. 101

P:102

Znelia amis dajereba, magram vinc misi cxovrebis wess icnobs, ar gaukvirdeba. givim erTxel ase daiwyo raWaSi gatarebuli bavSvobisa da yrmobis wlebis mogoneba: _ var mexuTe klasSi da momiwia jarma... ra gacinebT? mesame klasSi karg gamobrZmedil Rvinis msmelad viTv- lebodi da ver vaswrebdi gakveTilebis swavlas... (ras erCiT, sworia, kacma pirvel rigSi profesiaze unda if- iqros). xoda es simRerac qeifSi viswavle. givi jer saxelmwifo ansamblSi mReroda, Semdeg tramvai-troleibusebis sammarTvelos cnobil ansambl- Si, SesaniSnavi momRerlebis gverdiT. erTxel repeticiaze megrul akvnis simReras, nanas mRerodnen. givi ar mReroda, TvalebdaqaCuli (mas didi, arwivisebri Tvalebi aqvs) misCereboda gunds. `ratom ar mRerixar?~ _ hkiTxa xelmZRvanelma. `imitom, rom damd- garxarT amxela kacebi da ndRavixarT, ra daaZinebs bovS- vs am yvirilSio~. wneviani kacis ambavi murman qadeiSvili naTesavis qorwilSi mivida. gadaxe- da Tu ara stumrebs, veravin dalanda iseTi, romelTanac simReras ityoda ( Tavad SesaniSnavi momlxeni gaxldaT). amitom gadawyvita, ratom unda davTvre umiznoT, visa- dileb da wavalo. gurulebis ambavi rom mogexsenebaT, Rvinis ardalevas vin apatiebda. mkacri toniT hkiTxa: _ reiza ar svam, biZia, Rvinos? _ racxa wneva maq da... _ ar daibna murmani. _ wneva? wneva, me rom maq, imisTana unda. gameixede aqeT! _ uTxra da keJera fxaliT Sekonili Tavi auqicina cxvirwin. _ reiza meCxubebi, biZia? me nametani maRali maq. murmans gagonili hqonda, maRali wneva rom ar var- 102

P:103

goda, magram ramdeni iyo zRvari, ar icoda. _ Tqvi, Se mamaZaRlo, ramdeni gaq mai wneva! Tqvi! _ ar eSveboda RaJRaJa. _ ramdeni da oTxas ormocdaaTi. _ au, geyurebien, ra Tqva am abdalam?! murmani mixvda, raRac Secdoma rom mouvida da See- cada gamoesworebina: _ biZia, ai axla maq oTxas ormocdaaTi, Torem diliT aTas xuTasi mqonda. _ TiTuu! _ axla ukve xarxarebda RaJRaJa da gawy- obil magidas RipiT asanTis kolofiviT aTamaSebda. _ biWo, samocdaaT vagons rom miarbeninebs paraozi, imas aqvs SvidasTormeti da Sen gaqvs aTas xuTasi? aaa?! Semdeg uceb miiRo mrisxane saxe, eca murmans ybaSi, gauRo piri da savse doqi Caacala sacodavs. gastroliorebi ozurgeTSi murmans da Sutunia saluqvaZes samxatvro saamqro hqondaT ozurgeTis centrSi, sastumrosTan axlos. Su- tunias Zalian uyvarda qalebi (viTom marto Sutunias?). Tuki vinme `gastroliori“ gamoCndeboda sastumroSi, Sutunia im wamsve gagzavnida murmanas ` molaparakeba- ze“. molaparakebis warmatebiT damTavrebis SemTxvevaSi gaamzadebdnen patara pur-marils, aitandnen sastumroSi da atarebdnen dros. yvelaferi es 10-15 maneTamde ujde- bodaT. erTxel ozurgeTSi namdvili gastrolioriebi Camov- idnen, varietes mocekvave gogonebi. Sutuniam afrina kaci sastumroSi. murmanas Seagvianda mosvla. Tanac cota uxasiaTod gamoiyureboda. _ sad iyavi biWo, amden xans? _ kiTxa Sutuniam _ sacxa viyavi, neta ar wavsuliyavi. 103

P:104

_ reiza? _ reiza da daxatuli goguebi arian. _ mai minda mec. _ ki ginda, mara vin gaZlevs? patiosani qalebi arian. _ Tlad patiosani? _ ki, Tlad, amiza Zvirs Txouloben. _ ramdens Txouloben, Tqvi. mivceT. _ ramdens da, aTas manaTs TiTo. Sutunia gaocebuli SeaSterda: _ TlaT yidien mai duraqebi? operacia Tu uSvelis iaSa vaCeiSvili, Cemi mamidaSvili, samamulo omis daw- yebisTanave gaiwvies jarSi da 18 wlis ymawvils ukrainaSi, frontis wina xazze ukres Tavi. ramdenime dReSi daiWra igi. cocxal-mkvdari ipovna ukrainelma qaliSvilma anam, ucilobel sikvdils gadaarCina, upatrona, fexze daayena. iaSas moewona qaliSvili, colad SeirTo da saqarTvelo- Si Camoiyvana. ana SesaniSnavi meuRle, deda, ojaxisaTvis Tavdadebuli diasaxlisi gamodga. CamosvlisTanave didi mondomebiT daiwyo qarTulis Seswavla. miuxedavad amisa, mainc Rrma ukrainuli aqcentiT metyvelebda. iaSas nametani uyvarda qalebi, amitom xSirad col- qmars Soris uTanxmoeba xdeboda. ana dairtyamda gulze xels da ityoda: `adolfi hitlerma daaqcia Cimi ojaxi“ (viTom iman Segvaxvedra erTmaneTso). iaSa provizori iyo da Coxatauris raionis sofel koxnaris afTiaqSi muSaobda. erTxel masTan dafeTebuli mezobeli mivarda. `miSveleo“ _ Seevedra. _ ra iyo, bio, _ mouqcia iaSam Coxataurulad. _ rava ra iyo, damaqcia sulelma dedakacma. mcivao, _ ouwia navTquras, gadaajda zeT, weekida cecxli sacvle- 104

P:105

bze, gameewva yvelaferi da igic. _ dauqcevixar ki ara, auSenebixar da bedic Sen gqo- nia, _ upasuxa iaSam, _ igi umi ra gemrielia, Semwvari ra iqneba!... magram yvelaferi warmavalia. iaSac moxucda. amaswi- naT movinaxule. _ rava xar, iaSa? _ mteri gyolia, me rom var. _ reiza? _ reiza da amas unda (daido gulze xeli), amas ara (axla welsqvemoT daido xeli). gamecina. _ mere ras uSveli mag saqmes? _ ras vuSveli da operacia unda gavikeTo. amas Cevi- tan qveviT (kvlav gulze daido xeli) da imas amevitan zeviT (mimiTiTa wels qvemoT). Txis Camosayvanad wasuli aCiko da misi bavSvobis megobari boria (cxonebuli) rusTavSi martenis saamqroSi muSaobdnen erTad. boria cot-cotas zarmacobda, zogjer acdenda kidec. erTxel aCikos saamqroSi ufrosma hkiTxa, _ sad aris Seni zarmaci megobario? aCikom upasuxa _ borias col-Svils Txis rZe urCia eqimma da baRdaTs wavid Txis Camosayvanado. ufrosma iWvneulad gaxeda aCikos, magram araferi uTxra. ramdenime dRis Semdeg kidev Semoiara saamqros ufrosma. arc maSin iyo samuSaoze boria. man gadaxeda nirwamxdar aCikos da kiTxa: axlac Txa unda Camouyvanos boriam col-Svilso? _ ara, batono, imjerad ver Camouyvana boriam Txa col-Svils da axla col-Svili wauyvana Txas baRdaTSi, _ gaamarTla aCikom megobari. 105

P:106

Cveni iura gvyavda erTi megobari, naTelSi amyofos ufalma misi lamazi suli. es iyo iuri (CvenTvis iura) sioriZe. misTvis adamiani da adamianuroba uzenaesi cneba gaxldaT. swored amas Sewira sicocxle. borotebasTan uSeRavaTo, Seurigebeli brZolis gamo sxvadasxva dros samjer daniSnes ozurgeTis miliciis ufrosad. erTxel zauri da me CavediT ozurgeTSi, ra Tqma unda, pirvel rigSi iuri movZebneT, magram rom ver miva- geniT, saRamos TviTon gamogvecxada. _ sad xaar? kaco, Sen! _ mivaZaxeT. mTeli dRe geZeb- diT da ver dagiWireT. _ damWeri me var, bijo, aqana! Tqven rafer unda dageWireT me! _ Tqva da brdRvinva-brdRvinviT Caixvix- vina. telefonis zari erTxel Cemma uaxloesma megobarma guram burWula- Zem Ramis sam saaTze damireka ozurgeTidan. raTqma unda, SevSindi. am dros vin darekavs, Tu raRac gansakuTrebu- li ar xdeba? _ ra moxda, guram, xom mSvidobaa? _ jemali, ar damimalo, Tu kaci xar da miTxari, ras Civian Cemze TbilisSi Tu ici? gadarCa ojaxi dangrevas erTxel gurami meubneba, _ gadavwyvite, cols gav- Sorde. gurams ver Seatyob, rodis xumrobs da rodis- 106

P:107

aa seriozuli. mec movusmine _ dasanania am xnis col- qmari daSordes erTmaneTs. patara ki aRar xar axla Sen, dafiqrdi-meTqi. isic gaixsene, ciala karga xniT romaa Senze umcrosi. igi saWesTan ijda Cafiqrebuli. pasuxic ar gamca. vi- areT ase 20-25 wuTi, Semdeg viTom Tavis Tavs elaparake- bao, nel-nela amoRerRa: marTlac, aRar var me axla pawa xnis. ai, ciala rom guuSva, vincxa xom unda moviyvano. mere imas unda vumtkico, igi viyavi, agi viyavi, amas vSo- bodi, imas vSobodi, amdens vSobodi, imdens vSobodi. mere dagijerebs Tu ara, kacma ar icis. iyos ai ciala saxlSi, rava, glaxa qalia Tu ra?! _ bRveriT Semomxeda me. Sexvedra SeSinebul megobarTan rogorc ki Cems sofelSi Caval, pirvelad guramTan Sevivli, gavixarebT erTmaneTis naxviT. tradicia arc maSin damirRvevia. igi ezoSi uCveulod Cafiqrebuli da daRonebuli dadioda. SeSfoTebulma vkiTxe: _ ra iyo, guram, ra gWirs? _ dameTxue, Cemo jemalia erTi, nametani glaxaT wev- ida Cemi saqme. samsaxuri rom davkarge, naRdia, mara, al- baT, damiWeren kidec. _ e, biWo, Tqvi, ra qeni amisTana. _ ra vqeni da axla, aa xuTi wuTis win raikomis pirve- li mdivani mis kabinetSi vlanZRe, gavaTaxsire, vagine yo- liferi; bolos vjejgve cxvir-pirSi, vadine sisxli da gamovedi gareT. _ es ra giqnia, gagiJdi? mere ra giTxra raikomis mdi- vanma. _ ra unda eTqva, TviTon ki ar iyo iqine. 107

P:108

ai svani aRaraa karis mezobeli myavs, nugzar pirveli. mamaCemma Ta- vis droze sabaravad svaneTidan Camosuls Cvens ezoSi miwis nakveTi dauTmo samosaxlod. col-Svils moekida da TandaTan sakuTari meurneobis awyobas mihyo xeli. aucilebeli gaxda Wis amoTxrac. miuxedavad imisa, rom `specialobiT“ miwis muSa iyo, rogorc svans, barva Za- lian ezareboda. erTxel meuRlem, nazikom, qmris gas- agonad sayveduri gamoTqva: nena, raferi uiRblo var. a, svanebma Teli dasavleT saqarTvelo gadabares, Cemi qmari ki, Wis amoTxras vin daeZebs, sabostnis dabarvazec uars meubnebao. nugzarim yuri mokra colis buzRuns da miaZaxa: barvaSi fuls gvixdian. momeci fuli, sabostne- sac dagibarav, Wasac amoviReb da rasac ginda, imas viza- mo. Wis amosaRebad guriaSi yvelaze kargi dro agvistoa da nugzaric iZulebiT Seudga samzadiss. Cvens sofel- Si Wis wyali rom miiRo, daaxloebiT 12-15 metri unda amoTxaro. erT diliT nugzari movida CvenTan da didi dana gvTxova. _ daniT iwyeb Wis amoTxras? _ gavikvirveT. _ ara, jer Rori unda davkla. _ ra drois Roris dakvlaa am gagania agvistoSi, _ hkiTxa jumberim. _ saWmeli arc Rors aqvs da arc me. SevWam da erTxel mainc gavZRebi im jojoxeTSi CaZromamde, _ CeiRima. daiwyo Tu ara Wis amoTxra, mezoblis biWma, daTo dumbaZem gadawyvita gaxumreboda. Caiara WiSkarTan da daiZaxa _ nugzaris gaumarjos. `zdarova“, _ ratomRac rusulad upasuxa nugzarma. es moewona daTos da yovel 10-15 wuTSi erTxel gamoCndeboda WiSkarTan da daiZa- xebda: `nugzaris gaumarjos“. `zdarova“, _ esmoda pasuxi. Tumca Was siRrme TandaTan emateboda, nugzari mainc maRla amodioda `zdarovas“saTqmelad. ufro da ufro 108

P:109

uWirda nugzaris Widan amosvla, `zdarovas“ daZaxeba da isev ukan Cabruneba. erTxelac amovida igi 11 metris si- maRlidan da `zdarovas“ molodinSi daTos dauRriala: _ biWo, gadairie Sen? _ me gadavirie, xom? Caiqirqila daTom da nel-nela Cauyva daRmarTs. _ uadgilo SekiTxvebiT da moqmedebebiT nazikoc uSlida nervebs nugzars. amas isic emateboda, romel 13 metri siRrme amoTxara da wyali mainc ar Canda. _ erTxel naziko oTxive SvilTan erTad mivida Was- Tan. jumberim, romelic nugzars exmareboda moTxrili miwis amoRebaSi, uTxra, geiyvane baRnebi iqiT, ar Cacvivd- nen WaSi. _ me miCivi, jumberi? _ikiTxa nazikom _ aba, me metyvis?! Seni... _ gaisma nugzaris saso- warkveTili xma qvesknelidan. gavida ramdenime weli. daTo dumbaZis rusis jarSi gawvevis droc dadga. jondom da cacam biWis davaJkace- ba da `samSoblos damcvelTa rigebSi“ TavianTi Svilis gawveva patara purmariliT aRniSnes. axalwveuls yvela ulocavda `did gzaze“ gasvlas, Tumca TviTon daTo am ambiT maincdamainc kmayofili ar Canda. nugzars es ar gamoparvia. aiRo xelSi gansxvavebuli sasmisi da gansx- vavebuli sadRegrZelo uTxra daTos: _ ee jondoeviC, iqina gaswavlian kargad `zdarovaso“. quTaiseli avtoinspeqtori quTaisSi, sastumro `TbilisSi“ maRal stumars elod- nen (mec iq videqi). specialurad daayenes avtoinspeqto- ri, raTa sastumros win arc erTi manqana ar gaCerebu- liyo. am dros viRac mZRolma manqana zed trotuarze, sastumros win gaaCera, SesasvlelTan. Caaqro matori da 109

P:110

saWesTan mjdari udardelad daeyrdno minaCamoSvebuli manqanis karebs. inspeqtorma mimarTa mZRols _ geiyvane, biWo, ma manqana iqiT. mZRolma yuradReba ar miaqcia, viTom ar mesmiso. milicielma sastvenic moiSvelia. arc aman gasWra. wesrigis damcvelma xmas auwia, arc aman uSve- la saqmes. maSin avtoinspeqtori mivida manqanasTan da gajiqebul mZRols Sig yurSi CasZaxa: _ biWo, Sen ma yuri mixatuli xom ar gaqvs! mZRolma daTmoba ar moisurva Cemi siZis, vaniCqas biZa avtobusis mZRoli iyo. wy- altubodan avtobusi reiss akeTebda raWaSi. mZRolTan mivida erTi ymawvili. _ bi-bi-bi-Zia (axalgazrda sakmaod magrad borZikob- da), wami- wami-yvan, biZia, ham-ham-ham-hambro-bro-laurSi? _ ar mikbino, biZia da imis iqiT wagiyvan, Tu ginda, _ upasuxa mZRolma. ambrolaurSi rom avidnen, biWma fuli SeaZlia. mZ- Rols Seecoda da fuli ar gamoarTva. axalgazrdas ar undoda valSi darCena: _ maSvin-Svin, waamo, dav-davlioT as-as-as-as-asi. _ e, biWo gaCerdi, _ SesZaxa mZRolma. _ amdeni as-asiT evediT naxevar litraze da meti aRar minda, davTvrebi. aTi maneTis Sovna gauWirda vaniCka sioriZesTan viyaviT stumrad. sanam sufras mivusxdebodiT, dareka miSiko Sengeliam, _ cota Semagvi- andebao. iqve iyo miSikos deda _ deida qeTo. igi dae- laparaka Svils telefonze. ramdenime wamSi nerviulad daagdo yurmili da wamoiZaxa: 110

P:111

_ afsus, rogor gamiWirda aTi maneTis Sovna! Cven jibeze gavikariT xeli. _ ara, Svilebo, _ SegvaCera deida qeTom, _ axla raRad minda. aTi maneTi maSin unda gamemetebina abortisaTvis, miSikoze rom viyavi fexmZimeo. guruli cols irTavs erTma Cemma bavSvobis megobarma, sakmaod asakSi Ses- ulma dagvianebiT gadawyvita colis moyvana. sacole ze- stafoniSi SearCia. me xumrobiT vuTxari: _ biWo, sibereSi koWlma kacma am siSoridan ratom gadawyvite colis moyvana-meTqi. _ jemalia, _ moaTvaliera iqauroba man, _ glaxa droi dadga, Zama. patiosan qals veRarsad Sevxvdebi kaci, xoda zestafonidan imiza momyavs qali, iqneb ozurgeTSi ver icnon... pawa SeeSala demulias dis amxanagi moswonda Zalian (maSin coli ar yavda). imdenad moswonda, rom gogonas gamoCenisTa- nave saxlidan midioda, rame ar SemeSaloso. ase moxda im dResac. Semogogmanda Tu ara ezoSi mSve- nieri qaliSvili, demulia gaqra sadRac. mxolod SuaRa- misas movida saxlSi naqeifari. Sevida Tu ara sastumro oTaxSi, dainaxa, sastumroSi taxtze viRac iwva. kargad daakvirda da ras xedavs, is lamazmani darCenila Ramis gasaTevad. daxeda Tu ara mZinares, elda eca _ gogonas sabani gadaxdoda. sibneleSi, mTvaris Suqze TeTri, qa- TqaTa dundulebi ise gamomwvevad mouCanda, Cveulebrivi mokvdavi cdunebas ver gauZlebda. verc demuliam gauZ- 111

P:112

lo. cota xans monusxuliviT idga. ifiqra, ra iqneba, mival, veamborebi mis qaTqaTa dundulebs, iqneb verc gaigoso. gaifiqra da Seasrula kidec. _ vicodi, rom daafasebdi Cem amags, magram ise Zalian Tu giyvardi, rom maqana makocebdi, magas namdvilad ver warmovidgendio, _ moesma demulias mamamisis nasiamovne- bi xma. diliT xaSi... nabaxusevni xaSs mivirTmevdiT. batoni biZina kverna- Zis (misi iumori saqveynodaa cnobili) gverdiT mjdomi Cakuratebuli kaci xaSs xvneSiT Tqvlefda. xaSi daam- Tavra, magram Zvals, romlis SuagulSi tvini egulebo- da, verafriT Seelia. Zvali jer mezRvauris WogritiviT eWira xelSi da gascqeroda, Semdeg naTurisken Sebrunda da monadire rom Tofis lulas gaWvritavs gawmendis Semdeg, ise uWvritinebda. ase rom veraferi gaawyo, xan daniT, xan CangliT, xan riT da xan riT daiwyo gauTave- beli kakuni Zvalze. uxerxul daZabul situaciaSi gaisma biZinas Sewuxebuli xma: _ kaco, sanam maqedan vinme ar dagiZaxebs _ `kto tamo?“ manamde ar daanebeb mag Zvalze kakuns?! gemovneba sosos kabinetSi ucnobma gogonam daureka _ momwonx- ar da SenTan Sexvedra mindao. soso maSin kai xanSiSesuli iyo da kargi Casuqebuli gaxldaT (rasac Zalian ganic- dida). amitom ifiqra, qals, albaT Cem biWebSi SeveSaleo da yurmili dakida. qalma isev daureka. maT Soris aseTi dialogi gaimarTa: 112

P:113

_ ra ginda, qalo, Sen xom ar gadairie, albaT, viRa- caSi geSlebi. _ me araferi meSleba, momwonxar, kargad gicnob. unda Semxvde. _ qalo, _ upasuxa sosom _ Tu maSayireb, Seni deda ... da Tu marTla mogwonvar, maSin Seni gemovneba ... dawunebuli Rvino Cems ezoSi, sofelSi, daburuli wyavebis (egzotikuri, maradmwvane mcenare) qveS vqeifobdiT. xaxutas Rvino ar moewona da Cems Zmas SeekiTxa: _ jumberi, saidan mogaqvs Rvino sufraze? _ sardafidan. _ Tu kaci xar, jumberia, sufraze motanamde mai Rvino venaxis ZirSi mainc gaatar-gamoatare. rasac naxav, yvelaferi WurSi ki ar unda Cayaro, biWo. wamovarda gurami burWulaZe fexze: _ kaZaxi deikarga gurianTaSi. erTi Camaxede Sens WurSi, iqneba igic maqana gdia. ZaRli da kaci xaxutas erTi megobari etrabaxeboda gamudmebiT _ Sen ar ici, Cemi Zmai vinaa. magisTana janiani moCxubari, rkinis mkvneteli, lomi, vefxvi, afTari ar minaxavs. ga- daylapavs, SeWams, vinc ar unda iyoso. erTxel xaxutam miakiTxa saxlSi im megobars. dadga WiSkarTan da daiZaxa _ mainZelo! gamovida megobari _ Camodi xaxuta, ezoSi. ra garedan iZaxi, ZaRli dabmuliao. _ ZaRli aferi, Seni Zmai Tua dabmuli _ dainteresda xaxuta. 113

P:114

stumrad xaxutasTan erTxel xaxutas mgalobel biWebTan erTad mivakiTxe. Tan maxldnen _ cxonebuli gogi doliZe, gia WiraqaZe, Temur (Wotika) Wkuaseli. xaxutam Zalian gaixara _ aba, Cqara restoranSio. me vuTxari, moica, biWo, amdeni xania dedaCemi ar minaxavs. aval sofelSi, davenaxvebi aniCkas da mere sadac ginda, iq wavideT-meTqi. xaxutam gaSala xelebi: _ macale, jemalia, Cemi Zmai Tu xar. ager, aa dedaCemi Tinaie naxe, awi sulerTia mageniza. icis baxusma erTi saqarTveloSi sakmaod popularuli kaci estumra ozurgeTs, ramodenime dRis Semdeg maspinZlebma igi kargad gamomTvrali daabinaves komfortul, oradgilian kupeSi da gaamgzavres dedaqalaqSi, gamTeniisas nabaxusevs gamoeRviZa, xedavs, viRac axalgazrda kaci zeda sawolidan uTvalTvalebs. ras momCerebixar, anu vina xar Sen! _ me xaxuta Rlonti var, Sen?! _ me... (vinaidan ver icnes, ganawyenda) vin da brijit bardo. _ mai wuxel ver miTxari?! _ Tavis mxriv sinanuli gamoTqva xaxutamac. ra SuaSia Rvino? jumberis, Cems Zmas yurs daaklda da eqims miakiTxa (eqimi lanCxuTeli aRmoCnda). pirvelad rodis mixvdiT, 114

P:115

rom yurs dagakldaT? _ ikiTxa eqimma. _ sigaretze mosakidebeli asanTi amoviRe jibidan, Cveulebrisamebr, jer SevanjRrie, igi carieli aRmoCnda, davuZaxe cols: lali, meore momitane-meTqi, xo, isic carieli aRmoCnda, mere mesame, mere meoTxe... Cemi qalbatoni gakvirvebuli miyurebs: ras Sobi, kaco Sen! _ me ki ara, Sen ras Sobi, qalo! cariel kolofebs ro maZlev, lalim araferi mipasuxa, Caiqnia xeli da wavida. me daveWvdi da gadayrili kolofebi gavxseni saTiTaod, yvela savse aRmoCnda. _ gasagebia, smena dagqveiTebia, _ Caicina eqimmac... guldasmiT gamokvlevis Semdeg eqimma avadmyofs wamlebi gamouwera da gaafrTxila, karga xniT mkacr dietaze unda gadaxvide, Tu ar ginda dayruvdeo. jumberi Zalze Sewuxda, imis gamo ki ar dayruvdebio, eqimma rom gaafrTxila, aramed: eqimo, Rvinis dalevac ar SeiZleba? eqimi mixvda, visTanac qonda saqme da upasuxa, Rvino ramdenic ginda imdeni dalie, mara meore Tamadobas nu izam, pirvelis naTqvams ver gaigebo. iRbliani? xaxuta Rlonts mamam usayvedura, e bijo, adeqi droze, SuadRemde rom gZinavs, xom gagigonia, adre amdgarsa kurdRelsa ver daeweva mwevario, eger vaxtangiam, alionze adgoma rom icis, gaumarTla, guSin asi manaTi iSona, dilaadrian, gzaze egdo, albad vincxam dakarga. _ jer erTi me kurdReli ar var, mere meore, vincxam igi asi manaTi dakarga, vaxtangiaze adre ar iyo amdgari? _ ikiTxa xaxutam. 115

P:116

jentlmeni xaxuta Rlonti oradgiliani kupirebuli vagoniT TbilisSi miemgzavreboda, kupeSi moulodnelad mSven- ieri qalbatoni SemobrZanda. TbilisSi miemgzavrebiT? _ ikiTxa qalbatonma. diax, qalbatono, qudis moxdiT da fexze adgomiT miesalma uZvirfases TeTr kostumSi gamowyobili xaxuta. _ me zeda adgili Semxvda, albaT gamoiCenT qarTveli kacisTvis damaxasiaTebel mokrZa- lebas susti sqesis mimarT da gamicvliT sawols. _ gacvlis ra mogaxsenoT, mara pawas qi CaviCoCebo, _ upasuxa xaxutam `mokrZalebiT~. Seugneblebi! xaxutam pawa icuRluta, hoda miliciaSi miabrZanes, karebSi Sesvlisas milicielebma, ukacravad ki varT, mara, cota kefaSi wauTaqes. _ dedas geficebiT, Tqven imdens izamT, meorejer aqa- na mosvlas SeajavrebT kacs, _ aRSfoTda xaxuta Rlonti. uxerxuli SekiTxva xaxutas dedam SesCivla _ nena, racxa muceli mtkiva da iqneba mixTe, ra mWirs. _ mai nena, SiT rom viyavi mxarTeZoze wamowolili, maSvin gekiTxa. 116

P:117

rolandie sofelSi saxlis SesakeTeblad masala damWirda. Cemi karis mezobels, nugzars vTxove: rolandi miminoSvilT- an mimegzavne, iqneb erTxel mainc gamoadges kacs, xeli gamimarTos mag RvTispiridan gadavardnilma meTqi. nug- zari mivida da gadasca rolandis Cemi danabarebi; jema- lis ramodenime ficari Wirdebao. _ diTuu! reiza var cocxali! rois moxda mai ambavi, Seicxada man _ guSin devinaxe ezoSi, samagiso aferi etyo- boda, xedav?! rac Seexeba ficars, vin momca im xarisxis ficari, amisana SemTxvevaSi baton jemalias rom ekadre- ba! mokled, eri minutia kacis cxovreba, aaa! batono. iRbliani kacis uiRblo TiTi gelam damireka, merabis RviniT savse boca gadmou- varda Tarodan, daeca fexze da cera TiTi daumsxvriao, au...! Sevicxade da gaveSure megobris sanaxavad. _ ra mo- givida, merab, Sen da RviniT savse boca gagivarda xeli- dan?! _ gadavrCi, jemalav, bedi mqonia, _ Semomcina man. _ aba, fexi rom gaqvs Sexveuli? gelam miTxra, rom TiTi... _ Sen Wkuaze Tu xar! _ damiqaCa Tvalebi merabam _ vin Civa TiTs, RviniT savse boca erTi maqvs, TiTi oci, uyure amas! mere nelis gasZaxa, _ gamoitane is dalocvi- li, gavasinjo erTi am guruls, Rvinis fasi rom ar icis. sul cota xanSi sufras vusxediT megobrebi: gela, daTo, zauri, miSiko, me, Tamadoba `gadarCenilma~ ikisra. Wiqas Wiqaze clida bednieri... vis axsovda cxonebuli dare- jani da valiko... 117

P:118

am eqimebma xom... merabis erTi kvira axvelebda, nelim igi ZalaT waiyva- na eqimTan. mSvenivrad var, araferi mWirso (ar miyveboda, qeifi gamomrCebao). meore dRes davureke. _ rogor xar, merab. xom araferia seriozuli. _ araseriozuli da uvici Cemi coli da eqimebi arian, sxvas vin Civa, filtvi da kuWi ver gaurCeviaT erTmane- Tisgan. _ kargi erTi. _ ra kargi, kaco! ici ra miTxres! filtvebis anTeba gaqvso da Rvinis daleva amikrZales, erTi amixseni Tu Zma xar! sad kuWi da sad filtvi, an Rvino ra SuaSia, ras erCian am Rvinos! xerxi jobia Ronesa 1987 w. sabWoeTis mTavrobam mSrali kanoni gamoacxa- da. batonebi, merab berZeniSvili da gizo beraZe tur- istebis jgufTan erTad parizSi miemgzavrebodnen. mos- kovSi jgufs instruqciebi utardeboda, Tu rogor unda moqceuliyvnen sazRvargareT. gansakuTrebiT yuradRebas amaxvilebdnen `sasmelebze~. mag.: araviTar SemTxvevaSi ar unda gaetanaT 2 boTlze meti magari sasmeli, amas mTeli dRis ganmavlobaSi gauTaveblad umeorebdnen Sewuxebul xalxs. gvian saRamos, rogorc iqna, `leqtorma~ kreba damTavrebulad gamoacxada. amoisunTqa xalxma, magram moulodnelad gizos xma gaisma: amxanago leqtoro, gas- agebia, rom or boTlze meti sasmelis gatana CanTiT akrZalulia, magram Tu SeiZleba davlioT da ise gavi- tano sazRvarzeo... darbazi gaisusa, mucliT ramdenic gindaTo, darTo neba leqtorma. 118

P:119

TviTmfrinavSi urikiT sasmelebi Camoatares, gizom SeaCera gamcilebeli, gadaxeda urikas da erTi boTli koniaki `eniseli~ aiRo, gamcilebelma gizo gaafrTxila, eniseli mxolod dolarebze, valiutaze iyidebao. gizom marjvena xelukuRma itkica Sublze, mogikvdes gizoie, ager varo! dacales Tu ara boTli, stiuardesa gamoecxa- da gizos, Tqven 25 dolari unda gadaixadoT. raSi? kiTxa gizom, koniaki `eniseli~ xom dalieT. ki davlieT? xoda gadaixadeT. exlave, upasuxa gizom, Semdeg mkvircxlad gaxsna samgzavro CanTa, iqidan erTi boTli `eniseli~ amoaZvrina, dado urikaze, `SCot-rasCoto~, moaxsena dab- neul stiuardesas da savarZelSi ufro moxerxebulad moikalaTa. bJoli (TuTa) artemi mxolod imiT gavda monadires, rom trabaxi uyvarda. erT dRes igi movida CvenTan (saboloo mizani, ra Tqma unda, Rvinis daleva iyo) da mamaCems bJolis ner- gi moutana, saarako nergia, ubralo ar gegonoso, awia maRla warbi artemma. _ braliani reizaa? _ ikiTxa mamam _ imxela nayofs isxams, vinmem SecdomiT ori erTad rom gadaylapos, daaxrCobs, icode, gadaarCina Sars mama- Cemi artemam. biWebi guram burWulaZesTan viyaviT. sanam purmarili gaewy- oboda `biWebi~ nards TamaSobdnen, ise iyvnen azartSi Sesuli ia da gurami, rom ar esmodaT, Tu ukve meram- denejer iwvevda maT ciala (guramis meuRle) gawyobil 119

P:120

sufrasTan. ra mogdiT! _ SevZaxe mec `biWebs~. _ gacivda yvelaferi, dazavdiT axla, geyofaT, _ dazaveba da dafilencxeba aklia magens? _ unebli- eT xmamaRla wamocda cialas is, rac karga xania icoda. yofili meqalTane moskovSi mivemgzavrebodi sagastrolod, 2004 wlis martSi. guram burWulaZe mirekavs ozurgeTidan, _ ras Camomitan jemali moskovidan? _ ra Camogitano? _ Camomiyvane erTi-ori kai rusis qali, _ SemikveTa man. _ vizda ginda, gurami? _ SeekiTxa gakvirvebuli cia- la nirwamxdar meuRles. ox, es tradiciebi 2000 wlis a.S.S-i turnes dros, daqanculi msaxiobe- bi vaxSmobdnen. siCume moulodnelma xmaurma daarRvia, yvelam iqiT gaixeda, sinjikas (Temur sinjikaSvili) dana- Cangali daeyara, Tavze xeli Semoedo da sasowarkveTili saxiT Tavis TefSs CaCereboda. _ ra mogivida, ras xmaurob! _ vkiTxe mkacrad. _ rogor Tu ra momivida, kacoo...! _ momaZaxa kaxur kiloze (cnobilia, roca adamians uWirs, `mSobliur~ enaze iwyebs laparaks) xorcze Tafli mousxamT am ... am... uvicebs, amaTa (am virebso undoda eTqva, magram virs mo- erida). _ Cvenc igive mogvitanes, magram xom xedav gvinda ar gvinda, mogvwons, Tu ar mogvwons mivirTmevT uxmaurod! xoda Senc miirTvi, gaige?! 120

P:121

_ magai ki eSveleba, CavxeTqam, magram, Sin rom Caval, mamaCem Tvali rogor unda gavusworo, Taflmosxmuli xaSlama SevWameo, iq ra patroni ara gyavdao? metyvis (gamxvia SarSi) an winapreb ra pasuxi gavce im qveynad, xalxo!!! mipasuxeTo, _ mogvaZaxa da yvela mkacrad ag- gvaTval-CagvaTvaliera. Cafiqrebuli bolqvaZe zauris da mis megobrebs koncertze mieCqarebodaT. saWesTan mjdomi avtomobils didi siCqariT miaqroleb- da. zaurim, siviwroveSi isedac Sewuxebulma SiSnarevi xmiT Sebeda mZRols: mai danjRreuli manqana am gaube- durebul gzaze pawa nela rom weiyvano, ar SeiZleba? _ Wov, nela rom weviyvano, koncertze davagvianebT, mere: dasabani varT, Casacmeli varT, gasakoxtavebeli varT... _ ki, mara mai CveniT rom gveqna, ukeTesi ar iqneboda? _ daeRrija saxe zauris. Znelia sibere yaisari Tavis klasel qalbatons gadaeyara quTaisSi. _ gamarjoba, cav (saxeli ar gaaxsenda). _ nenaa, gagi- marjos, bijo, yaisarav, 50 weliwadi iqneba aRar Semxve- drixar, col-Svili gyavs? _ SviliSvilebic, upasuxa yaisarma _ Sen! Sen, rafer xar, axla ras Sobi, Tumca awi, raRa unda qna... 121

P:122

`gizoia~ (Cveni gizo) sulcxonebuli batoni irakli abaSiZe gizo beraZes Tavisi mousvenari, sxva energiisa da enakvimatobis gamo giz-gizos eZaxda. marTlac, gizos yvelgan yovelTvis xalisi da mxiaruli ganwyoba Semohqonda. erTi kargi qarTveli kacis, amavdroulad cnobili qirurgis 50 wlis iubiles vzeimobdiT, iq damswre 150 kacze meti eqimTa sazogadoebis warmomadgenlebi sadRe- grZeloebSi mometebulad xotbas asxamdnen erTmaneTs!!! Sen rom avadmyofs Sexedav... rad unda imas wamali!... Sen rom avadmyofs gasinjav... Sen rom avadmyofs fexs moW- ri!... da ase gauTaveblad. moulodnelad gizom sityva da sruli siCume iTxova. Tqven genacvaleT jadoqrebo, aRaRadisda gizo, ra yofilxarT, es ra saswaulmoqmedi dastaqrebi gvyolia, namdvilad ar vicodi, mara yovel dRe panaSvidebze siaruls rom ver avudivar, rafraa mag saqme, amixseniT, _ Tqva da safeTqelze xelis midebiT `Cesti~ auRo yvelas. roca angariSi ici guriaSi, sofel xvarbeTSi, besarions miasvenebdnen. sasaflao soflis centridan karga moSorebiT, mTis wverze mdebareobda. sasaxle Tanasoflelebs miqondaT, erTi maTgani etyoba Zalian daiRala da gverdiT ukan xelebdawyobili micvalebulis naTesavis gasagonad Tqva: raferia am sigrZe, talaxian aRmarTSi micvalebulis ata- na!... ar ginda amdeni iaro fexiT? _ ar grcxvenia, biWo! orma kilometrma rafer unda dagRalos da SegaSinos axalgazrda kaci, usayvedura. _ mai besarionizaa biZia ori kilometri, Tvara Cemda 122

P:123

oTxia, mec iqine mtieb Tu raferaa Seni saqme. zauri, reno da `sasumeli igi~ zauri da reno biZaSvil-mamidaSvilebi arian, Tumca isini ganuyreli megobrebi ufro iyvnen, vidre sisxlis- mieri naTesavebi (reno ramodenime welia, rac gardaicv- ala, acxonos misi lamazi suli ufalma). yvelaferTan erTad maT siyvaruls aduRabebda `sasumeli igi~. dajde- bodnen dReSi erTxel mainc da miirTmevdnen nunuas, gan- sakuTrebiT `Sampans~ eZalebodnen. reno sityvaZunwi kaci iyo, smis dros saerTod ar laparakobda, Tu rames ityo- da, mxolod `saqmeze~ mag.: ii kaZaxi Tu ar svamda, ras moeTreoda aqana, adgils acdens tyula sufraze, ityoda kacze, romelsac ar icnobda da romlis `danaSauli~ is iyo, rom sul cota Rvino Catova WiqaSi, an Tu moikiTx- avda, rogor xar, reno, col-Svili xom gyavs kargado? _ dalie Tu kaci xar mai Rvinoo! _ etyoda... megobrebi sufraze dros vatarebdiT, iyo didi mxiaruleba. gizo beraZe, romelic manamde ar icnobda renos, xSir-xSirad aTvalierebda `warbaweul~ kacs, romelsac erTi sityva ver daacdenina. xan borjomi miawoda, xan boloki, iqneb magis piridan rame gavigonoo. utrialebda xan aqedan, xan iqedan, rom veraferi gaawyo, Sen kaci xar Tu biustio! _ miaZaxa. erT saRamos SevTanxmdiT, rom meore dRes guriaSi unda wavsuliyaviT, diliT maTTan misuls aseTi suraTi gadameSala Tvalwin. zauris da renos erTmaneTis pirisp- ir savarZlebSi eZinaT. SuaSi patara magidaze namusrevi elaga, gverdze 16 litriani daclili boca iyo wamowo- lili da 12 boTli aseve carieli `Sampanis~ (ase eZaxda reno) boTlebi eyara iatakze. nu gaikvirvebT, Zalian bevris daleva SeeZloT. me Rimili momgvara am scenam. pirvelad renos gaRviZeba vcade, reno, adeqi! wasvlis droa meTqi, SevanjRrie. 123

P:124

_ tarasiC, Tvali arc ki gauxelia, ise miaZaxa part- niors, dacale erTi mai bakali bolomde! zaurize, rogorc ganumeorebeli, lamazi xmis mqone momReralze laparaki zedmetad mimaCnia, amitom xSirad vsayvedurobdiT, rogor flangav amden dros usmeno kac- Tan erTi-erTze Rvinis smaSi. _ uyvars smai renoias da ra vqna, vincxasTan xom unda davlio, mai Cems mets aravis icnobs TbilisSio. _ ezoSi xom cxovroben kacebi, mezoblebi, me iq sak- maod bevri minaxavs usaqmodac. ra Tqvi? minaxavso? wai da axla Tu naxav vinmes. _ sad wevidnen? _ vkiTxe gakvirvebulma. _ yvela CeiTria renom smaSi, xoda, zogs kuWi gaux- eTqa, zogs infarqti damarTa, zogs cerozi, zogi geix- izna, zogi colma Caketa, zogma bina gadacvala, sacxa, Sors... erTi darCa, mara rad ginda. _ ratom meTqi, _ SevekiTxe. _ romeli Tveia axla, Tu ici? ivlisi, or dReSi agvisto dadgeba. xoda wamodi axla gaCveneb sadaa axla ii kaci. saxuravzea asuli niCbiT. _ ra unda saxuravze, am sicxeSi? _ saxli unda gadmovTovlovo, _ ver CamoyavT Zirs. geyureba! jer Tao da Tao... merab xaCiZe guriaSi Cavida, sidedr-simamris gulis gasaxarad. ganaTda ojaxi. aba, yovel saRamos kargi pur- marili, diliT, loginSi Semwvari wiwila da 100 grami arayi, mokled, cxovrobs merabi udardelad, Tavadu- rad, gadioda dReebi. 5 _ 7 _ 10... erT diliT simamri gamoecxada saZinebelSi xelcarieli!!! _ sityva maq SenTan. 124

P:125

_ brZaneT, medidurad amoxeda siZem simamrs. _ xom ar ici, rafraa Seni col-Svili, iq TbilisSi ras Wamen, ra uWirT, ra ulxinT. _ ar vicio, _ mokled mouWra siZem, _ xoda wadi Tu kaci xar, naxe, CamosvliT Tavs nuRar Seiwuxeb, damireke da gamagebine Tua mSvidoba. vardo! vardo bebia sof. SemoqmedSi cxovrobda. igi mkac- ri, amave dros, samarTliani adamiani gaxldaT. sofelSi telefonebis dadgma daiwyes, ra Tqma unda, pirvel aT- eulSi vardo bebiac moxvda, mara raT ginda, umetes Sem- TxvevaSi, `mucelSi ena qonda Cavardnili~. dadgmidan 6 Tvis mere vardos soflis kolmeurneobisa da aRmaskomis Tavmjdomareebma miakiTxes (aba, sxva vin gabedavda iq mis- vlas). _ vardo bebia, _ daiwyo moridebiT erTma, telefo- nis qira gaqvT gadasaxdeli da... nena! Seicxada vardom, rafer mogveWra Tavi, amis gulobiza, amxela Tanamde- bobis kacebi reiza SewuxdiT aqana mosvliT, dagerekaT, _ Tqva da Ria WiSkrisken miabruna Tavi da saCvenebeli TiTi erTdroulad. artenai (ase eZaxdnen artems Cvens sofelSi) mamas megobari yavda erTi, artemi, monadire (yovel SemTxvevaSi igi ase warudgenda sakuTar Tavs sazogadoe- bas). agvistos erT Takara dRes artemi da misi `monadire~ ZaRli Cven WiSkars moadgnen. `racxa Wyiampo (Citia erT- gvari) Semoyva Raardas da Semomityua bJuJis WalaSi, vi- 125

P:126

fiqre Sermandiasac vnaxav meTqi da aa... movedi~. _ ai Zunkali sad iSovne, _ Seageba Sermandim. _ ar Tqva mai meorejer, Sarmandiav! varaSilovs ar kidida gulze imdeni mendali, magas rom aaq, _ gadausva `mendalosans~ Tavze xeli. ZaRlma ise morcxvad amoxe- da, ifiqrebdi, artemas sayvedurobs, ratom gamamxile da Semarcxvineo. _ xorcis naWeri Tu gaqvT, axlave dagimtkicebT, ZaR- lia Tu vinaa mai, bareors rom jobia WkuiT Cven sofelSi _ gawiwmatda artemi. _ ki, axla davkali qaTami, vifiqre, sadils gavakeTeb- meTqi. _ momeci ager erTi barkali. _ jer araa kai moxarSuli, _ upasuxa dedam. _ aferi araa mai, am minutSi dagibruneb ukan. _ daamS- vida diasaxlisi, anam gamoitana oxSivaradenili qaTmis sakmaod mozrdili naWeri _ gameixede aqeT, Sarmandiav. _ e, biWo, giyureb. _ ase. _ moi ager pupsika, _ ZaRls, pupsikas daZaxeba ar un- doda, isedac miCereboda artems. _ axla am xorcs miva- wodeb ZaRls, me gverdze gevixedav, viTom araferi da Tu ai ZaRli xorcs gamomarTums, sanam ar vubrZaneb, maSvin magis Svili viqnebi me. axla Cemi gamtyunebiza gevixedoT yvelam sacxa, xorcs mivutan ZaRls pirTan, mere vnaxoT. _ marTlac yvelam geixeda `sacxa~. wami da artemis bRavili cas miwvda, SiSnakravi SemovbrundiT da ras vxe- davT, xorcs vin Civa, ZaRls artenas xeli idayvamde qon- da pirSi gaCrili da RrRnida. _ ariqa, civi wyali SeasxiT. _ mainc ar uSobs pirs. _ maSin keti TavSi pupsikas. SeWama kaci mokled. ZaRli iqeT gadavarda, artema 126

P:127

aqeT, samarisebul siCumeSi artemis miknavlebuli mono- logi gaisma: erTi kvira ar viyavi saxlSi da muuklaven ZaRli SimSiliT mag virTaganebs. _ etyoba, daudastura `mwvrTnel-monadires~ Serman- dim da amiT es `SemTxveva~ daakonserva. mamaCemi kargi meRvine iyo da bunebrivia, bevrs undo- da misi Rvinis daWaSnikeba. yvelaze xSiri stumari artemi gaxdaT. swored amitom moigona Wyiampo da Rarda, daiWi- ra viRacis ZaRli _ moaba yelze Zroxis bawari da viTom SemTxveviT moadga WiSkars, Tumca mSvenivrad icoda, rom CvenTan mosasvlelad mas sababi namdvilad ar Wirdeboda. sanam erTmaneTi moikiTxes, manam sufra gaawyo da megobrebi Camojdnen salxinod. gaCaRda sma. erT momen- tSi, Sermandim kiTxa artems, sadaa Seni `varaSilova~, dauZaxe, ar Siodes, ar wyurodes, gadaukra Sermandim. mai mua aqana? _ ar SeimCnia qaragma artemma, _ darbis axla enagadmovardnili, daeZebs nadirs, mere gamiZRoba win, danarCeni me da zaurma (Tofi) viciTo. ucbad ZaRli gamoCnda, pirSi kvercxi eWira da artems miCereboda, aa, Sarmandiav xom xedav, sacxa Robis ZirSi naxa aman mai kvercxi, meitana da mekiTxeba, Tu kaci xar, raia agio... artems sityva ar qonda damTavrebuli, rom dedaCemis Sekivleba mogvesma axoridan, ra moxda? is moxda, rom `varaSilovam~ miagno wiwilebis gamosaCek budes, SeTqv- lifa, rac mucelSi Caetia, rac ara, gadeinaxa, mereiza. erTi artemiza geimeta, qeris ormoSi rom Caagdo, imiza. _ Sen gaiare mgelis ukanalSi, _ gacofda artemai, _ netav vicode, sad dauSvi Secdoma magis aRzdaSio, _ it- kica Sublze xeli Secxvenilma. _ Cagvamwara purmarili da Rvinis sma... _ dalie, Cemo artem, momaval wels ra dagalevino Tvara, aferi asxia adesas, _ uxerxulobis mosaxsnelad daiwuwuna Sermandim, ras Civi bijo Sen! dagefso Tvalebi Tu ra... gaxalisda igi! gamoi erTi gareT, _ iSovna droi 127

P:128

artenam. Sermandim mxrebi aiCeCa da gayva. _ Sexede am vaSlis xes, ramdeni asxia, 15 fuTs wveTi ar daakldeba, ager Txemla _ 10 fuTi, bJola _ 7 fuTUi, eger, Sexede ee... bals 13 fuTi (gaocebuli Sermandi ukan dasdevda azartSi Sesul artems. msxalze _ ganagrZobda, leRvze _ 18, meoreze _ 9, karaliokze _ Svidi, Sav balze... 5, dablari (e.w. colikauri) 40 fuTi... _ gaCerdi, bijo artemav, Seexvewa mama, WurWeli ar meyofa, sad weviRo amdeni Rvino! _ ikiTxa sacodavad Sermandim. kafia Cemi naTlia omar qavTaraZe Cemi 55 wlis saiubileo purmarilze Tamada iyo da es funagoria miZRvna. skolaSi rac ver miiRe, axla agroveb xuTebso, partias gaemijne da locvad daudeq xucesso, nervis amSleli bevri gyavs, mainc ver mogaxuceso, Tumc kargad zrdili kaci xar, magram xandaxan uweso, notebi ise iswavle, amboben sxvasac uwerso, vinc kbena-Rrena dauwyo, fexqveS garTxmuli uwevso, xelgaSlili xar gamcemi, verafriT gagaZunweso, saTqmeli Tu gaq, iZaxi, piri ver dagimuweso, (mag Senma SviliSvilebma zed gulze migapruweso), bevri simRera gvimRere, kvlav bevri weli gasxia? gkocni, gexvevi, gilocav, Seni Zvirfasi naTlia. 20.05.1990 128

P:129

vaniCqas muSa guriaSi, sofelSi muSa daviqiraveT. igi, rogorc iq ityvian, mowamluli enis guruli aRmoCnda, magram `movi- da setyva da daxvda qvao“ Cemi siZis, vaniCqa CxaiZis sax- iT, romelic agiJebda da sisxls uSrobda `muSa guruls“. erTxelac veRar moiTmina vardenam (ase erqva muSas) da mamazeciers usayvedura, ra dagiSave amis fasio (e.i. van- iCqas rom gadamyareo). miilia agvisto, Cven TbilisSi wamovediT, muSam ki gamomSvidobebamde gamixmo gverdze da miTxra: jemali batono, Cemma Wkuis swavlebam jvari dagwera, mara, Tu ginda didxans icocxloT, mai kaZaxi meiSoreTo! momdevno wels agvistoSi, isev dagvWirda muSa. miva- kiTxe vardenas. `ara batono, ver wamoval“, _ arc mom- salmebia, ise gaasavsava xelebi. `nu Relav, marto Camove- di“, _ davamSvide. `gendo?“ _ mkiTxa iWvneulad, mara mainc gamomyva. erT mSvenier dRes WiSkarTan manqana gaCerda, iqedan vaniCqa gadmobrZanda, vardenam dainaxa Tu ara vaniCqa, xelisguliT saxe moiCrdila, iqneb meSlebao, mere gak- virvebulma, Semomxeda da mkiTxa, ai kido gyaven?! magram, ras gaawyobda, uxalisod Seudga betonis arevas. vaniCqa nel-nela miuaxlovda msxverpls, moikiTxa colSvili- anad (viTom Zalian wuxda), Semdeg mTqnarebiT, sasxvaTa- Sorisod daiwyo laparaki: ra lamazad urev betons, Se- exarbeba kacs (muSam qvevidan amoxeda ivanes iribad). aba, Cven quTaisSi gvyavda muSa, saSinlad ezareboda betonis areva, gansakuTrebiT mze rom aWerda (im dRes mze saSin- lad aWerda) _ sayvedurebiT gaixsena vaniCqam quTaiseli muSa. ucbad vardena aifofra, daagdo niCabi da _ `visac amis mozela uyvars, ginda sicxeSi da ginda sigrileSio, imis deda da mamao“, _ SeukurTxa lazaTianad. movida sadilobis dro, vaniCqa arc sadilze isvenebs 129

P:130

da ratomRac vardenas sidedr-simamris ambaviT interes- deboda. muSam amoioxra da daiwyo: Cemi simamri xabarovsk- Si cxovrobs, racxa ubedureba Seyria, dRe-dReze elo- debian mis sikvtils. biWi ar yavs da Cemi mosasvenebelia aqana! _ gadamrev Sen, vardenav, simamri mamaze ufro tk- bilia drogamoSvebiT, xoda unda Camoasveno, ki ara, ga- dayve unda zeT, Tu saWiroa (CaSaqrda ivane). aba, ra! _ usayvedura vaniCqam _ Sen biZia! ra genaRvleba, simamri mager e gverdSi giJdana da... (gavxdi amaTi saburTao). momferebeli! (`dideba Cvens maspinZelsa“) ise, rogorc yvela qarTvels, mec Zalian miyvars da meamayeba qaTqaTa, qarTuli suliT gaJRenTili baTumi da baTumelebi. am ramodenime xnis win megobrebTan erTad baTumSi gaxldiT, movikiTxe Cemi sayvareli adamianebi, gavixareT erTmaneTis naxviT, gelodi kobalaZem da kosta (givi) wu- laZem, rogorc `wesi“, restoranSi migvipatiJes sadilad. gansakuTrebiT kosta aqtiurobda, miuxedavad imisa, rom vCqarobdiT, `davyeviT“ maspinZlis nebas. gelodim mogvibodiSa, cota xniT dagtovebTo, Tama- doba kostam ikisra, (aba, sxva vis daanebebda). gaxurda qeifi, Tumca ratomRac maspinZelma nel-nela moiwyina. _ kosta, ra mogivida, _ SevekiTxe gakvirvebulma, _ raRac Sewuxebuli Canxar. `jemali! momibrunda igi, isedac iSviaTad vxvdebiT erTmaneTs, xoda, gTxov, nu iCqarebT, xom ici, rogor miyvarxarT gurulebi, rom warmovidgen unda waxvideT, guli mekumSeba, erTi gamaZReT TqvenTan yofniTo“. amoi- kvnesa da cremlmoreuli Tvalebi nazad daxara. xom ar 130

P:131

vikargebiT, sul male isev Camoval, _ davamSvide gu- laCuyebulma. am dros karebSi gelodi gamoCnda. `sad xar amden xans!“ gamoscra kbilebSi kostam. _ `ager var, ra gWirs!“. rada... kostam oficiantze mianiSna, da saCvene- beli da cera TiTi erTmaneTze gaasavsava. _ nu Relav, kosta, damSviddi, _ miuxvda wuxilis mizezs gelodi. _ me wasvlamde yvelaferi winaswar gadavixade, rodis viyavi Seni medrouli. kostam jer SvebiT amoisunTqa, mere mogvibrunda da ganrisxebuli saxiT mogvaZaxa: kaco! ra jandaba gWirT am gurulebs! ver unda mixvdeT gaZRomas da saxlSi droze wasvlas?!!! mejvareebi kaxam, Cemma vaJma meoredac gabeda colis moyvana (pirveli zustad Cvidmeti wlisam moaxerxa). Tbilisis Semdeg qorwili sofelSi gadavixadeT. mogexsenebaT, saqorwilo samzadisi, aba is, aba es... darbian momsaxure- ni, am dros kaxam qorwilis mTavari gamge SeaCera, `jondo biZia, mejvareebiza skamebi minda“. `mager eiRe ori skami“. `ara me oTxi minda“. raT ginda oTxi skami, kaxaia, pirveli qorwilis mejvareebic dapaije? kvanti margebeli lalis vekiTxebi, jumberi xval 21 seqtembers 63 wlis xdeba da raferaa magis saqme-meTqi. rafer iqneba, kvanti Tu ar duudevi ise, misiT gulze ki ar dagecemao. 131

P:132

friadis molodinSi erTi megobari myavs quTaisSi, nogeni TorTlaZe. igi warsulSi didebuli sportsmeni (mokrive) gaxldaT. nogeni maSindeli gpi-s quTaisis filialSi misaReb gamocdebs abarebda. pirvelive weriT gamocdaSi (qar- Tuli ena da literatura) oriani gamoucxades, gagiJda kaci, mCagraveno, hoda komisias uCivla, manaxeT Cemi naS- romio. gamoutanes Tavisi naSromi: a, batono naxeTo. no- genim iWvneulad SeaTvaliera igi da damswreT ganucxada: matyuebT, batono?! egi araa Cemi naweri, me wiTeli mel- niT ar miweriao. ukuRmarTi sofelSi gaxldiT (wiTelmTaSi). telekompania `imedi“ Cemze siuJets amzadebda, Cveni Camosvla rom gaiges, mezo- blebi da megobrebi Segrovdnen. kaklis xis qveS sufra gaiSala. sufras mivujeqiT. guram burWulaZe sadac da- jda, misi skami miwaSi Caeflo, orjer-samjer Seucvales skams adgili, mainc igive ganmeorda. lomi var, dedamiwac ki ver miZlebso! _ atrabaxda gurami. _ dedamiwa amden kacs Tu gviZlebs, Senc ki gagiZlebda Cemo guram, mara im xnis xar axla Sen, rom, me mgoni, qvevidan vincxavincxeebi geqaCebian, ras Sobi maqane amden xanso! _ upasuxa rolan- dim. arCevani namdvili ambavi, mxolod gvarebia gamogonili (ra vici, ar ewyinoT). 2003 wlis saparlamento arCevnebSi 132

P:133

ozurgeTSi ori deputatobis kandidati SaviSvili da girkeliZe metoqeobdnen erTmaneTs. erT-erTi depu- tatobis kandidatis, SaviSvilis saarCevno Stabis win sazogadoebisTvis metad miuRebeli elementebi idgnen. _ ki mara Tqven aq ras akeTebT? _ ikiTxa maTi iq yofnis gakvirvebulma SaviSvilis mxardamWerma. Cven SaviSvils vuWerT mxars, cxviris qsutuniT da mibnedili TvalebiT Zlivs amoRerRes maT. `Tu SaviSvils gindaT dauWiroT mxari, wadiT da girkeliZis Stabis win dadeqiTo“, _ daucacxana SaviSvilis amomrCevelma. mizezic moiZebneba jumberi, Cemi Zma, Zalian mieZala Rvinos. Sewuxda lali. me Sen gizam sakadriss _ daeqadna qmars _ ras mizam, _ kiTxa jumberim. _ ras da... Cemi ar gjera da arc araferi, xoda duuZaxeb jemalis, ediSers, vaniCqas, Joras (sul yvela momRerlebi daasaxela). Tu ar Segrcx- veba vnaxoTo... es, ra kargad mogifiqrebia, yoCaR qalo _ Seaqo meuRle _ erT-or momRerals mec duuZaxeb da imisTana qeifs avtexavT, jer rom ar gagigonia, _ moifS- vnita xelebi jumberim da wavida maRaziaSi Rvinis mosa- tanad. ase icis Rvinom, dalocvilma. *** givi _ SeekiTxa jumberi givi tabucaZes, _ rogoraa Seni megobari, miSukana, karga xania aRar minaxavs. gaC- erdi Tu kaci xar, _ Caiqnia xeli givim, ise gamoSterda, 133

P:134

2 boTls 2 boTli miumatoTo rom uTxra, ver getyvis ramdenia. bejiTi biWebi aCiko da ia ingoroyvam gadawyvites profili Seecva- laT sabaJoSi dawyebis mizniT, Tumca es ioli saqme ar iyo, specialuri 5-Tviani kursebi gaiares. amis Semdeg Sevxvdi aCikos da vkiTxe, rogori warmatebiT gaiareT kursebi Sen da iam-meTqi. me SesaniSnavado, mipasuxa, da Sevatyve eSmakebi Causxdnen TvalebSi. miuxvdi, ratomac da vkiTxe, iamac kargad gaiara-meTqi? (aqve minda didi gulistkiviliT gavixsenoT ia ingoroyva, romlis msgavs pirovnebas, qarTvels da, amavdroulad, SesaniSnavi iumo- ris patrons, iSviaTad Tu Sexvdeboda kaci). ia da aCiko ganuyreli megobrebi iyvnen, iumori arc erTs aklda da arc meores. xSirad kenwlavdnen erTmaneTs, amisT- vis didi sababi ar WirdebodaT. `kai ra, jemali biZia, ias ambavs nu mkiTxav da sxva rac ginda mTxoveo“. viTom Sewuxda biWi. me mamaSviloba davifice, mxolod amis Sem- deg `gatyda“ da daiwyo Txroba; raRa bevri vilaparako, maswavleblebi mixvdnen, ias verafers gaagebinebdnen am urTules profesiaSi da radgan yvela aRniSnavda, rom igi SesaniSnavi pirovneba iyo da yvelas uyvarda, air- Cies misTvis yvelaze ioli gza: erT-erT sabuTebze unda moewera xeli furclis boloSi, marjvena mxares, sxva mas samsaxurSi araferi evaleboda. am saqmeSi igi avarjiSes erT Tveze meti. mere? _ vkiTxe me. `mere ra, me da ia gverdigverd oTaxSi vzivarT da dilidan saRamomde mes- mis ias oTaxidan Sewuxebuli TanamSromlebis xma, maqane ara _ maqane arao!...“ 134

P:135

saeWvod iqcevian mimtani qalbatonebi restoranSi vijeqiT axloblebi, maT Soris ia sur- gulaZe, misi vaJi aCiko da rZali manana. restoranSi siv- iwrove namdvilad ar iyo, Tumca oficianti qalbatoni (ra mizniT, qalebs vin gaugebs) Tavis ukanals cxvirwin utrialebda aCikos (igi momxiblavi da `ueno“ ymawvilia). aCiko viTom Sewuxda da qalbatons `Seuwyra“, ramoden- imejer; `gaswie qalo mai racxaa iqiTo“. me mananas mivub- rundi da niSnismogebiT mivmarTe: Tu xedav, an Tu gesmis, ra dReSia Seni qmari _ meTqi. manana momibrunda da gamar- jvebulis ieriT momaxala; `jemali biZia“, aCikos xom ar uTqvams, qalo, mowie aqeTo, piriqiT uTxra, gawie iqiTo. stumrad rom midixar, kargad unda gecvas iasTan, saxlSi, ha da ha qeifs viwyebdiT, rom WiSkar- Tan anzor dumbaZe (cxonebuli) gamoCnda. mananam gulT- bilad ojaxSi moipatiJa. anzorim madloba moaxsena da uTxra, waval da axlave movalo, Tumca gvarianad Seagvi- anda. mananam usayvedura, sad iyavi amden xans, anzori biZia!? `tanze gamovicvale, aba im tansacmliT xom ar Semovidodio“, _ miugo anzorim. _ ki, mara, anzori biZia, amaze uaresi ra gecva? _ `gaikvirva“ mananam. koki, igive Salva vinc mas zrdasruls icnobs da ar icnobda bavSvoba- Si, minda icodes, Tavisi zorba taniT dRevandeli kokia TiTqmis ar gansxvavdeba meSvideklaseli kokiesagan (igive Salvasagan). mis niWierebaze, fizikur Zalaze, `tkbile- 135

P:136

novnebaze“ da a.S. da a.S. saubari zedmetad mimaCnia... igi makvaneTSi iSva da pirveldawyebiTi ganaTleba iq miiRo, warCinebuli moswavlec gaxldaT, amitom bebias Salva aramarto uyvarda gamorCeulad, aramed Sehxaroda mas, rogorc cis nams. soflis ezoSi mSvenieri xexilis baRi edgaT. maT So- ris kokis yvelaze ufro gulabi msxali uyvarda. dam- wifdeboda Tu ara gulabi, koki yovel diliT skolaSi wasvlis win, lazaTianad danayrebis Semdeg saxlidan gamovidoda, CanTas ezoSi dadebda, ise ecemoda gulabi msxlis xes, gegoneboda moTxras upirebso, `daazavebda“ muxlamde mwife nayofs, aiRebda erT cals da Wama-WamiT gauyveboda gzas skolisaken. amis momswre da Semyure kokis bebia, nirwamxdari, gulze mjiRis braguniT ixrCobda boRmas. Tumca bo- lomde veRar gauZlo da erTi SekiTxva dausva sanaqebo SviliSvils: bebia! me msxals da zarals ki ar vCivi, ii gamagebine, amxela abdala reiza xaro! ganaTleba, mxolod ganaTlebaa mTavari! ia ingoroyvas axalTaxali, ZviradRirebuli mersede- si mopares. Zalzed Sevwuxdi da specialurad mivakiTxe, rom damemSvidebina. da marTlac Zalzed Sewuxebuli da bunebrivia ugunebod brZandeboda. me didi moridebiT vuTxari: ia, magaze cudi raRa unda mogivides kacs, mara ras uSveli, Tavs xom ar moiklav-meTqi. jemali, Zama, Se- momxeda sacodavi TvalebiT, mersedess vCivi me? cecxlma dawvas! magas vin dardobs, imis fiqri gadamitans, rom manqanaSi axali, waukiTxavi Jurnal-gazeTebi da sabaJos kodeqsi damrCao. 136

P:137

sasiamovno migneba ilia zaqaiZe TviTmfrinavSi Cems qaliSvils ekiTxeba (eka axali mosuli iyo ansamblSi): ra gvarisa xar, Svilo. jemal Wkuaselis Svili varo. _ upasuxa ekam. _ vax, ra mSvenieri gogona xar Sena, ra lamazi; ra kargia, rom sul ar gevxar mamas! zedmetad gulaxdili ilia (zaqaiZe) Zalzed mowesrigebuli kaci iyo. pasux- ismgeblobiT savse, iSviaTad Tu gaacdenda repeticias umizezod, da Tuki gaacdenda, sul bodiSebs ixdida, wux- da. erTxel man CemTan dareka saxlSi, jemali mindodao. ar aris saxlSio, upasuxa Cemma rZalma. _ kaco, duSeTSi var, gaTovda da ver vaswreb repeticiaze Camosvlaso, _ wuxda ilia, Semdeg rZals SeekiTxa, Sen vina xaro. me je- malis rZali var, upasuxa man. kaco, ufro Sinauri aravin aris saxlSi? _ gaujavrda ilia. batis brma Wukebi miSa biZasTan mivida. _ raferaa dedaSeni? racxa SeuZlod iyo, _ hkiTxa biZam. _ ar mkiTxo, biZia, Wkuaze araa nena. imisTana ambavi SegvemTxva. _ ki mara, ra moxTa? _ igi, rome 60 Wuki gamoCeka batma da samocive br- maiao. verafers ver xedaven. xvale yvelani eqimTan unda 137

P:138

weviyvanoT baTumSi, _ moindoma miSam biZis gamasxaraveba. _ bednieria igi suldgmuli, Sen rom ar daginaxavs, _ aRapyro xelebi biZam cisken. miSa mkurnalobs miSa cota gulma Seawuxa da wavida eqimTan. roca da- brunda, meuRle zina dainteresda, Tu ra urCia eqimma. `rai da ar Wamoo, miwa Wama misma pirma“, _ Tqva da aRS- foTebulma xbos beWs gaavlo kbili. meore dRes meuRlem Seapara: _ miSiko, xom naxe, ra giTxra eqimma. gaufrTxildi pawa Sens janmrTelobas. _ ra vqna? _ rai da Rame mainc nu Wam. meiTmine. naxe, rafer mo- gixdes. miSa daeTanxma. dawva uvaxSmod. SuaRamisas SimSilma gamoaRviZa. adga, gamoiRo macivridan sousiT savse qva- bi, Seacxela da erT `buxanka“ purTan erTad gadasansla. diliT colma uTxra: _ miSa, Ceixede sarkeSi. naxe, rafer dagetyo erTi Ra- mis SimSiloba. _ me sarkeSi Cevixedav, mere Sen erTi macivarSi Seixedeo, _ aTuxTuxda miSa. Cveni miSa (CxartiSvili) am cota xnis win moulodnelad gardaicvala yvela- saTvis sayvareli, sazogadoebaSi miRebuli da dafase- buli, gurulebSiac ki gamorCeuli, xalasi iumoris pa- troni, batoni mixeil (miSa) CxartiSvili. ar SeiZleboda, megobrebis wreSi, Tu sxva sazogadoebis TavSeyris adgi- 138

P:139

las, mis gamoCenas sasixarulo da sasiamovno ganwyoba ar gamoewvia, amitom miSas `kaci zeimi“ Sevarqvi. gTavazobT baton miSas ulevi iumoridan ramodenimes: dro ver gaTvales miSa batoni TbilisSi CamobrZanda. dabzrialdnen bi- Webi Sako da vano, waiyvanes saukeTeso maRaziebSi, iyides yvelaferi Zvirfasi da saukeTeso: kostiumi, Sarvali, TeTri perangi, fexsacmeli, halstuxi... _ biWebo! gamagebineT erTi, Cems gamowyobas reiza CqarobT ase? _ gaebzara xma miSas. moqeife miSa erTma Cvenma megobarma ozurgeTSi, restoranSi migviwvia (saxels ar vambob, cota butiaa, ar ewyinos, ise Temuzi qvia). Rvino saxlidan moitana, magram vinaidan kargi ganwyoba iyo sufraze da Rvinos SesaniSnavi gamod- ga, ar gveyo. Temuzim aiRo WurWeli da wavida Rvinis mosatanad, sad mixval, bijo _ moabruna miSam. _ Rvinis mosatanad, upasuxa Temuzim. vai Sens patrons! magxela WurWliT am dilas Sardis analizi mivitane savadmyofo- Si da ar eyoT. urCia miSam miSa CxartiSvils erTma nacnobma rCeva kiTxa: miSa, mama momikvda, SabaTs vasaflavebT, Txemlis xis sasaxle gaukeTe, amboben miwaSi didxans Zlebso, Sen ras ityvi? 139

P:140

_ Txemla miwaSi ki Zlebs didxans mara, janmrTelobiza muxa jobiao, _ daariga miSam. marTlis Tqma ra... miSa sofel cxemlisxidSi gadaiyvanes Tavmjdomared. axali Tavmjdomaris `arCevidan“ ramodenime Tvis Semdeg sofels raionidan komisia ewvia erTi mizniT: gaegoT, ax- ali Tavmjdomare xalxs mowonda Tu ara. komisia miSasTan erTad fermaSic mivida da fermis gamges kiTxa: romeli Tavmjdomare jobia, Zveli Tu axali? Zvelio, daufiqre- blad upasuxa man, Zvels yveli rom miqonda, vedros mi- brunebdao, amas vedroianad miaqvso. mrCeveli miSas megobarma SesCivla, ra saSineleba yofila mar- to yofna, coli xom gardamecvala, Svilebi da SviliS- vilebi zogi TbilisSi cxovrobs, zogi sad da zogi sad, ZilSi rom geviparo, ybis amkonavi ar myavs aravino. _ ici ra qeni Zama, ybai dawolis win eixvie da cxviriT isunTqe, dilas Tu gageRviZeba xom kai, Tu ara da qe iqnebi xaziri (gamzadebuli). mSeneblebi da miSa miSa CxartiSvili kolmeurneobis Tavmjdomare gaxl- daT. man saqonlis fermis SesakeTeblad mSeneblebi miiwvia ozurgeTidan. garkveuli drois Semdeg mSeneblebma Tavm- jdomares medidurad Tavaweulebma magidaze xarjTaR- 140

P:141

ricxva daudes. miSam guldasmiT daaTvaliera `dokumenta- cia“, Semdeg gamouZaxa buRalters, miaCeCa xarjTaRricxva xelSi da uTxra: kaco, agins Cven patara sofelSi didi qalaqi uuSenebiaT da Cven reiza ver devinaxeTo? ase xdeba Turme _ e, biWo, gamagebine Tu kaci xar, _ SesCivla megobars miSam _ ai eqimebi Tlad gamoSterdnen?! guli gtkivao, damiCemes, Cems sicocxleSi gulianad arsad mimuSavia da guli reiza unda mtkiodes? mzrunveli Tavmjdomare miSas brigadirebma moaxsenes _ pativcemulo Tavm- jdomarev, wels kaklis Cabarebis gegma Cagvivardeba, radgan erTi biWi dadis, kaklis xeebs bertyavs da miaq Sin. _ momiyvaneT aqana! _ gacecxlda miSa miuyvanes. _ ras bedav Sen Tu ici, xalxi laparakobs, nigozs bertyavs da iparavso... dauZaxo milicias?! _ Tqvenze amboben SeWama kolmeurneobao, marTalia? igic namdvilad vici, erT qalTan rom dadixar, uTxra mis qmars?! _ ara Tqva mai abdluri meorejer, _ gaebzara xma mi- Sas, _ reiza dagibare, aqamde ver mixvdi? kakali ramdenic ginda imdeni bertye da weiRe, me sxvai mawuxebs, xidan ar Camovarde ai angeloziviT baRana! 141

P:142

eqimis cnoba miSas erT-erTma megobarma uTxra, yurZnis sayidlad fuli masesxeo, miSa upasuxa, wadi eqim vaniCqa CxataraSvi- lis cnoba momitane janmrTelobis Sesaxebo (am droisT- vis vaniCqa 10 wlis gardacvlili iyo). zrunavda miSa megobrebze! renos aseTi Tviseba aqvs: roca rame uxaria, an vinme sasacilo ambebs hyveba (TviTonac SesaniSnavi iumoris pa- tronia), orive xelisguls itkacunebs TavSi, Tan gemri- elad tkarcalebs. erTxel, roca renom Cveulebrisame- br tkaca-tkuci autexa sakuTar Tavs, miSam ori TiTiT gamoiwia yanyrato da renos sTxova: renoia, Tu kaci xar, nu irtyam TavSi xels, nametani glaxa xmai gamodis maqi- dan. raferi kacia gurama? miSas kiTxes: _ raferi kacia gurama? miSam ar upasuxa, kidev ramodenimejer gaumeores kiTxva. _ e, bijo, acaleT kacs wasvla da mere getyviT, raferic aris! damrigebeli ozurgeTSi Camosuli mZRoli miSas ekiTxeba: ukacra- 142

P:143

vad, Cemo batono, saburavma damiSva, xom ver metyviT ka- meras sad awebeben? sadac gatklecilia iqineo, _ mias- wavla miSam. sairmeSi miSas sairmeSi erTi SavebSi Cacmuli qali moewona, mi- vida, gamoelaparaka, magram Zalian Cqara Cafiqrebuli da mowyenili dabrunda ukan. _ ra giTxra aseTio _ kiTxes. _ Senze 40 wliT axalgazrda qmari davmarxe, imis vali ar maq gadaxdili da axla Sens dasamarxav fuls veRar mivumatebo. Txovna zauri qobulaZem miSas Txova _ (manqanas yidulobda), fuli masesxeo, _ mere iqine Camomitan, xom, qveiT?! SviliSvilebi menatreba ozurgeTlebis TavSeyris sayvareli adgilia sastum- ro guriis Sesasvleli. erTxel iq gabrazebuli quCuCi keWaRmaZe mivida, amoiRo iaraRi, miado mamia goTuas Sublze da miSas ekiTxeba: _ movkla Seni mzaxali? _ e, bijo, gadairie?! ras erCi udanaSaulo kacs? _ ara, unda movkla, _ gajiqda qaCuCi. _ Tu klav, droze qeni, SviliSvilebi menatreba, Camovlen tirilSi da vnaxav! 143

P:145

`Cemi nacodvilari leqsebi~

P:147

*** erTia WeSmariteba: cxovreba igavebia, miT Segiyvara sofelma, umal Sen Segyvarebia. vedreba vuZRvni Cems meuRles (giulis), romelic moulodnelad avad gaxda ufalo, RmerTo, CoqviT gTxov, Sen amaride avsao, erTi sicocxle maCuqe, vinc mirCevnia Tavsao. bunebiT gamorCeuli cidan mofrenils gavsao. ismina Cemi vedreba, zecaSi amaxedao, is aris yvelas ufali, dideba maRal RmerTsao. kacuna ukan daxeva ar `icis~, `uZlevelia~ lomiviT, magram im erTis `ridi~ aqvs, kankalebs verxvis totiviT, aSinebs `didi~ yurebi, yurebis ukan bneleTi, ager, kurdReli modiso, dahmarTes eleT_meleTi. 147

P:148

vuZRvni guri sixaruliZis xsovnas, didebul momRerals, polifoniis didostats Sen daakldebi Cven yofas, marto megobrebs ki ara, niWiT da didi kacobiT bevrs dauame iara. mokrZalebuli iyavi, SenTan simRera ar Wirda, ise qargavdi saunjes, yvelas xiblavdi pirwmindad. kacs rom im qveynad `vamgzavrebT~ qeba-didebiT mravaliT, ufro mets imsaxurebdi, SemoqmedebiT maRaliT. xalxs bavSvobaSic xiblavdi, gkiTxavdnen, netav visi xar, iZine, Zmao, maradis, mudam naTelSi mindixar. 11.01.2019 jano giorgaZis xsovnas jano, Sena xar! xma gamec, wamomabodebs xandaxan, RmerTi naTelSi gamyofebs, yvelas Zalian uyvarxar. wuTisofeli Sennairs bevrs ver umRerebs baladas, ver daitirebs samSoblo, Znelad Sen sadars Tu naxavs. 148

P:149

dideba 17.05.2018 erisioni _ `mTis wvers zeiTi~. amaRlebuli, gvirgvinosani aagugunebs caSi `Cakrulos~, gausvams qarTuls, rogorc frTosani, Tqven ganacvifreT qveyniereba, arwivebs gevxarT, mxargaSlilebi, `qarTul legendad~ monaTlulebo, gveamayebiT, rogorc gmirebi. *** skolaSi mamas rom ibareben, mesmis da vici, rac moxda, Turme saklaso `JurnalSi~ orianebi dagrovda. Sermandim kiTxa direqtors: qeTo batono, ra moxda, 12 saganSi ToTxmeti oriani rom gamoyva? asea, feriscvalebas cudi ambavic Tan moyva, magrad qebuli `ymawvili~ disciplinidan `amoxta~, gogona Seuyvarda da dadinjda, `kaci gamodga~, iswavla cekva _ TamaSi, cudi sityvebi da `rokva~. simReraSi rom xuTs uwerT, am simReras me vaswavli, danarCenSi, rom orebs `krefs~, albaT afers ar aswavliT. 149

P:150

sayveduri avad dahyurebs Rrubeli zvrebs naferebs da madlians, es meramdened, Wirnaxuls xelidan aclis kacs xmiads. cargvali gamoucnobi, mqneli avisa, kargisa, ar Sedrke, marto ara xar, imedi gqondes xvalisa, RmerTo, gviboZe cis-nami, xalxs mSvidoba da Svebao, daudgeT gverdiT erTmaneTs, sofeli galaRdebao. Sen, qarTvelo! niWiereba sanaqebo gvaqvs, ar Segvferis, rom vqeqoT nacari, qveynad yvelafers gvedavebian, sakvirvelia, visi gvaqvs `vali~?! Tundac simRera, jer ar smenili, mama-papaTa ali da kvali, ar egebis, rom iviwyeb mamas, maminacvlisken gagirbis Tvali. saZraxisia Tu dagaviwyda, TuraSauli saxl-kars gimSvenebs, misi patroni pantas daeZeb, tyuilad irjebi, arvin gijerebs. ocdameerTe Tavisas iTxovs, `xarkis~ gaReba ueWvelia, davdgeT winaparT kunTmagar mxrebze, sakeTebeli bevrze bevria 150

P:151

saamayo ram bevri aqvs qarTvels, momavlis Wvreta Cveni valia, ar vaTqmevinoT mavans xiT-xiTiT, sxvis Cangze `ukravs~, ra uxaria, meti vifiqroT Cven miwa_wyalze, nu daviviwyebT, didi gvaqvs vali, vinZlo maRlidan yvelaferi Cans, ar mogviwonebs amas ufali. amaRldiT Cemi sofeli xatia, xalxi zrdili da marTali, swored sofelma maswavla gza rogor `vkeco~ savali. `sagzalic~ man momimzada sikeTis qmnis da ar daRlis, mTeli cxovreba `mkvebavda~ magiur sityviT `amaRldiT~. usaxelo saxelis molodinSi Semoqmedeli biWi var, wiTelmTas `vande~ `akvani~, bednier kacad miguleT, Sermandisa var nagrami, oTxmocdaxuTis gaxlavarT, CaTavda Cemi `safqvavi~. axta guruli, *** daxta guruli, 151 sxvas ras izamda pirmodRuruli.

P:152

rCeva poeziidan Sors mdgarma msurs, gariTmulad mogmarToT, irgvliv “moyvares” bevrs vxedav, moWirnaxules ar gavso. uvici taxtze morTxmiT zis, nuTu, ver xedavT “daRmarTso”, sodom-gomoris msgavss gviwyobs, yuri aTxoveT am “xmaso”. gagimxelT, nurc vin damZraxavT sikvdili mijobs amaso, ase Soridan RliciniT qveyanas gavxdiT samasxrod. vai aseT momavals sizmari vnaxe umsgavso, ver daviviwye, ar iqna, `cxadisgan sizmars ver arCevT!~ dagvgesles telearxidan, ra gikvirT, ori `vaJkaci~ erTmaneTs rogor loRnida!? qarTuli Coxa emosaT, samives deda `mogikvdaT~. eWvebma ar momasvena, fexebs mivaTrev Zlivs, ra moxda, ra jandabaa, Svela vis vTxovo, vis! mkvdrisferi adevs biZaCems, Rawvebze cremli sdis, godebs, ra mWirso, ar vici, pasuxi vTxovo vis! 152

P:153

biWebi `gamiTxovdneno~!!! ar var me amis amtani! SublSi tyvia rom vixalo, ar myavs saxlidan gamtani. davmunjdi, ena dameba, saswrafod gacla mominda, `sasowarkveTils~ aRmomxvda, mSvidobiT, griSa mamida! momavals droze mivxedoT, sanam mivsulvarT aqamde, ar davarisxebT, dedo zars?! moaRweven Cven `gavamdec~!!! saocnebo... gmiri `CvenTan ars RmerTi~, mamulo! mteri SevmusroT veragi, aRiWurveniT, qarTvelno, samSoblos jaWvis perangiT, giqeben qarTvel kacobas, iyav imedi xvalisa, samSoblosaTvis sikvldili, ver SegakrTobda wamiTac, ufals aqebdi, giyvarda, libo gaqvs sali kldisani, samSoblos edeq darajad, vaJkaci, lomebr misani. dro garbis, wams ar dagacdis, msaxvrali, ulmobelia, ra gind iRvawo, ver Secvli, adamis modgmis xvedria, kacTagan ar Seicvleba, uflisgan rac uweria, 153

P:154

ar mokvda, gardaicvala, vaJkaci mZleTa mZlevia, gmir moymes vin daiviwyebs, sofeli gonieria, maTi saxeli iq zeobs, sadac mudmiv naTelia da sadideblad gmirebze Seqmnil baladebs mRerian. istoriani istoriani Cveni qveynisa brZolis, imedis, rwmenis tolia, igi movlenebs simarTliT aRwers, yoveli sityva anawonia. magram ar undaT, rom dainaxon, mruded uyurebs preistorias, (nu ifiqrebT, rom, sxvebs arad vagdebT, pativs mivagebT maT istorias.) mokrZalebiT vTxovT yvelas, sul yvelas, kargad gaecnon, Cvens istorias, am dros ras gvaZlevs `Cakirkiteba~: `Seni jobia, Cemi jobia~. zogierT `qarTvels~ preistoria sul ar adardebs, misTvis nolia, winaparT xsovnas pativs ara scems, qva RorRs uwodebs, uxvmosavlians es ar moxdeba, gadavSendebiT, sxva miiTvisebs, didgors, basians, vinZlo, ajobebs imaze fiqri, rogor davicavT Cven istorias. 154

P:155

nakvesebi mTis wverze ali avarda, samSoblo gvixmobs, dedao, maspinZlad yvelas vargivarT, momxdurze viciT Zlevao. saidan gaCnda amdeni, `Wkuiani~ da uWkuo, rodemde unda vusminoT, avis mTqmelsa da ugulos. mSobliur miwas gvedavebian, utifrobaa gasakvirali, qarTlis erT nawils `Tavisad~ Tvlian. Turme `rigSia~ nasakirali. tolerantebo (yvelas ar vetyvi), Tqven `amixileT~ orTave Tvali, gaxsovT! unifxvo rom SevifareT, saxlidan magdebs, var cocxal-mkvdari. saqarTveloSi unda axsovdeT, sakuTar Zalas araferi sjobs, vin gamogiwvdis daxmarebis xels, unaTesaos, mudam `cecxlSi~ mdgoms. (ufskrulis piras xSirad varT, nu daviviwyebT, nuras dros). Cito viRaca meqalTaneze SeZravs qveyanas mavani, kargebs `naklebad ixsenebs,~ `racxa, ar maxsovs, es gvari~, `qveyana~ `faSizms ebrZoda~, ZaRls ver `wuugde~ saxravi, 155

P:156

sofelSi puri ar qondaT, viRacas qonda safqvavi, (kabaSi gacvlas lamobda, kacia mai?! abdali). kargad aRzrdili bevri gvyavs, `kitrad~ ar moaqvT maT Tavi, danaxva unda sikeTes, Citom gvauwya amgvari, `nena, kacebi vargodnen, Tu gindaT giTxraT marTali. (umadurobis codva), didi xnis winaT naTqvami. es ori sityva maocebs, moxdenili da naqebi, sxart azrovnebas `vabraleb~, gurulebo xarT magrebi. niWieri kacobriobis erT `niWier~ Svils, caSi afrena, `Zili~ ndomia, magram ver naxa sxva `mokavSire~ garda erTisa, vinme `kolia~, `kibes vamTavreb, avayudoT da erTad avideT, mokvdes kolia~. marTali! cxovrebiseul Secdomas cota yavs kaci saqebi, Citom rom azri `moqarga~, wakiTxva unda sxvaferi: 156

P:157

qveyanaSi rom omia, bavSvebs ara aqvs saWmeli, SemogiCndeba viRaca, araa Seni saSveli, `nena! kacebi vargodnen~ ar Semogvkadres gza `sveli~. droni SemoiZurwa XXI `tetCer-matCeriT~, `kbilmomcinariT~, momavals vkargavT, skams ar dagiTmobs, fexmZime iyo, gind xeibari. cota moukloT tolerantobas, Cadris qveS yvela qali ar aris, sananebeli gveqneba bolos, vityviT, droze rom `gagveRo~ Tvali... Tu es asea, RmerTs vTxovT Sendobas, samSoblosaTvis movkvdeT jobia, RirsebisaTvis movkvdeT jobia, ase jobia, ase jobia. ar dagvaviwydes Cven istoria. natvra Senze fiqrebma damadno, Tavs ar gacodeb vaJao, Cems gverdiT `gxedav~, Senc modi survils verafriT vmalao. SeniT var, SenTvis vsunTqav me, Senze fiqrebs ver vZalao, biWo, mogeli! Senc modi 157

P:158

survils verariT vmalao. Semogijdebi lurjaze, nu damanebeb sxvasao, mTvare iqneba mowame, Semogevlebi Tavsao. sadac Sena xar, iq viyo, nu mimcem mRvrie wyalsao, ver Semiyvareb, _ cremlebi amomiRamebs Tvalsao. Tu Segiyvardi bediTa da mamjobine sxvasao, Cem sulsa da guls alalad fexqveS gagigeb, vaJau! *** Cemi savaraudo gmiri daaxloebiT ase gamoiyureba: giqebdnen qarTvelkacobas, iyav imedi xvalisa, samSoblosaTvis sikvdili ver SegakrTobda wamiTac, ufals aqeb-adidebdi, libo gaqvs sali kldisani, samSoblos edeq darajad, vaJkaci, lomebr misani. (RmerTma sul SegaZlebinos, mteri Semusro veragi, manam icocxle, rom zido samSoblos jaWvis perangi). dro gadis, wams ar dagacdis, msaxvrali, ulmobelia, vera gziT ver aicileb, 158

P:159

uflisgan rac giweria. ra gind iRvawo, ver Secvli, adamis modgmis xvedria. (kacTagan ar Seicvlebis, uflisgan rac giweria.) ar mokvda, gardaicvala, vaJkaci mZleTa-mZlevia, gmir moymes vin daiviwyebs, sofeli gonieria da sadideblad misdami Seqmnil baladebs mRerian. misi suli ki iq zeobs, sada arasdros bnelia. jemal RaRaniZes Cemo jemal, Zma xar Cemi, ra vqna, unda mapatio, rom amden xans ver giTxari, sefe sityva sapatio. Sen iseTi kaci xar, koSki unda agigon, aqamde Tu ar icodnen, axla mainc gaigon, rom Txilis guls erTmaneTSi usaTuod gaviyofT, sxvebsac vuwiladebT da ar dagvrCeba `amigoc~. leqsad rom gwer, es ambavi, aravin ar gaigos, Tu fSavelze naklebi var, eSmakebma wamiRos!! 159

P:160

varZia varZia mesizmra didebiT namosi, Svenoda qviTkiriT nagebi samosi, mTis kalTebs Sefenils Tavs edga mnaTobi, vixseneb arakebs masze Tqmuls aTobiT. Tamari mesizmra _ qarTvelTa Rirseba, xelT epyra varZia, qarTvelTa dideba, mTis wverze aRmarTuls Tavs edga mnaTobi. vixseneb legendas masze Tqmuls aTobiT. vadideb Sen saxels, Sveneba qalwulo, mamTxvie xatebas, mzis daro asulo, Sen gmirTa muzao, sadaro mTiebis, vardis da yayaCos xar gunda iebis. qarTvelTa siamayev da mSobliur hangTa didebav! anzor erqomaiSvils Cemi „warmoebis“ xaSmis saferavi gavasinje, moewona da brZana: aseTi Rvino rom mqondes, TiTo Wiqas davlevdi yovel saRamoso. Rvinoc gavugzavne da patara „leqsic“ mivuZRveni: Cven saunjeze vaglaxad aravis alaparakeb, Sen Zveleburad iWeqe, me RviniT mogamarageb. 2015 w. 160

P:161

*** gana cud Rvinos gigzavni, xaSmis saferavs, zedaSes, Cems rZalsac Tu ar axvedreb, erTmaneTs davcxebT me da Sen. 2016 w. *** Zmao vaxuSti, avi enebi amboben, Seni gabrazeba ojaxSi kedelze Wiqebis SelewviT mTavrdebao, es ambavi presamac gvamcno (aba, gazeTSi vinme tyuilis Tqmas xom ar ikadrebda, isic icode, `gamcemi~ saxlSi gyavs). hoda, vifiqre, Cems sayvarel Zmas da megobars raRaciT davexmarebi-Tqva da poeziidan Sors mdgarma gavriTme ese ambavi (Tumca uniWod). vaxuStis nasrol Wiqebi uklebliv kedelebs mieso, vis gaubrazdi, vaJkaco, gamotydi, gviTxar, Tqvi eso. Tu ram boroti magkerZes da gulze gagasieso, Wiqebs ras erCi, qarTvelo, karg Rvino xom gasmieso?! vici Sen tkbil xasiaTi, gineba ver gaTqmieso, amadac Wiqebs miuxdi, maTze javrs iyri, Tqvi eso! Wiqebs bevrs gamogigzavni Tvla daezaros ginesso, Sastyorcne, midi! dahkari! mters gulze laxvrad miesos (mikvirs! aseTi xmis patrons simRera ar gaTqmieso). 161

P:163

qarTuli da msoflio presa (amonaridebi)

P:165

jemal Wkuaseli _ es gvari da saxeli mTelma saqa- rTvelom rom icis, gasagebia, magram es saxeli da gvari mTelma msofliom rom icis, esaa CvenTvis, Cvennairi pa- tara qveynisTvis, am qveynis kulturisTvis saamayo da sapativcemulo... eTer TaTaraiZe *** `erisionis~ `qarTuli legenda~ marTlac grandio- zul Soud iqca... visac wilad xvda bedniereba, enaxa es xiluli sao- creba, dameTanxmeba, rom `qarTuli legenda~ marTlac brwyinvale Soudadgmaa, romelsac iolad SeeZlo ara marto amerikisa da safrangeTis aRfrTovaneba, aramed Cvens mimarT yovelTvis kritikulad ganwyobili ruse- Tis gancvifrebac, diax, Tqves kidec, `erisioni~ saxel- ganTqmul `riverdansze~ maRla dgaso... `qarTulma legendam~ qarTveli mayurebeli TiTqos saukuneTa miRma gadaaxeda... ismoda kaxuri mravaJamieri, svanuri sadidebeli, aWaruli satrfialo da TuSuri `Sa- tilis asulo~. erTi sityviT, es marTlac grandiozuli speqtakli iyo~. `kviris palitra~, 28.11.2005 *** `erisionma~ saqarTvelos didebuli warsuli gaacocx- la Tanamedrove scenaze, maT mier warmodgenil speqtak- lSi naTlad Cans Cveni erovnuli siamaye, qarTveli qalis zneobrivi keTilSobileba da Tavisufal sicocxlesTan wilnayari kacis siamaye da siZliere~. `literaturuli saqarTvelo~, 9.11.2005 165

P:166

*** `erisionma~, garda qarTuli fesvebisa, `cis ieric~ daanaxa mayurebels da `maRali mTis mwvervalebidan~ im silamaziT daatkbo, rasac qarTuli hangi da cekva hqvia.~ `kviris palitra~, 14.11.2005 *** `erisionis~ qarTul legendas rodesac vuyurebdi, vgrZnobdi, rogor gavdiodi saqarTvelos istoriaSi. rac ki ram arsebobs saukeTeso, rac qarTul znes da Cveulebas gaaCnia, romelic mibindul sxvadasxva mizezTa gamo, magram qarTul sisxlismier katalogSia Senaxuli, swored is waradgina `erisionma~. es Cveni sulis dau- Rlelobis gamarjvebaa, es aris Sinagani Tavisuflebis da maRalzneobis gamarjveba, gamoxatuli simRerasa da cekvaSi. rogorc reJisuris, aseve yvela sxva parame- trebis gaTvaliswinebiT. es Sou aris namdvili saocreba, qarTuli suliereba.~ rezo esaZe, 22.11.2005 *** `kidev erTxel davibade, kidev erTxel gavixare, kidev erTxel var bednieri, rom var qarTveli. es ansambli XXI saukunis ansamblia.~ murman jinoria, 22.11.2005 *** `me dRes WeSmariti saqarTvelo vixile scenaze. unda icekvo ase, unda imRero ase, es aris XXI saukunis qarTu- li ansambli. Tu kacs Seni qveyana giyvars, maSin advilad 166

P:167

mixvdebi, Tu ra rols TamaSobs es ansambli Cvens sulier cxovrebaSi~. jansuR Carkviani, 20.11.2005 *** `erisionis~ Tavkacebi batoni jemal Wkuaseli da ba- toni revaz WoxoneliZe namdvili xelovanebi arian. maT Cveni didebuli folklori ise gaacnes msoflios, rom ar moswydnen qarTul erovnul saZirkvels, maT namdvili saqarTvelo warudgines samyaros da me saocrad amayi var da kidev erTxel vuxdi maT amisaTvis madlobas~. vaxtang inauri, 21.11.2005 interviu jemal WkuaselTan saqarTvelos saxalxo artisti, saqarTvelos xalxuri simRerisa da cekvis saxelmwifo akademiuri ansamblis samxatvro xelmZRvaneli da mTavari diriJori: _ qarTveli kacis SemoqmedebiTi procesi olimpiadis fonze Zalze aradamakmayofilebelia. ucxo fenomenma imZlavra. iolad Sebedvis tendencia damkvidrda. qarTuli simReris simaRle imdenad TvalSeudgamia, Tavs nu movityuebT TviT „flagmani“ ansamblebi da nu vityviT, rom kargad vasrulebT mas, miTumetes, saukeTesod! xalxuri simRera „xalxSia da xalxisaa“, xalxSia misi Semoqmedi da maradiuli patroni. simRera Tavis warmomqmnel bunebriv garemoSi unda cocxlobdes, Cvenc iqidan unda vsazrdoobdeT da ara _ piriqiT! olimpiadaze TvalSisacemi iyo provincializmi: xandaxan mgonia, rom igi Tbilisidan gavrcelda mTel 167

P:168

saqarTveloSi, igulisxmeba xalxuri xelovneba. maocebs, ratom gaxda provinciuli megruli simRera samegreloSi an guruli cekva _ guriaSi? provincia guruli cekvisaTvis Tbilisia da ara ozurgeTi. koleqtivizmisaken, xelovnuri simravlisaken midrekileba aseve provincializmis gamovlinebad mimaCnia. mravalricxovneba manamdea saWiro, sanam amas simReris Sinaarsi da forma moiTxovs, magaliTad, „Cakrulo“ rom imRero xuTi kaciT, sasaciloa, ori solistis gverdiT ocdaaTi Zlieri bani maincaa saWiro; „lile“, Tugind, asma kacma daagugunos; verc „nadurebs“ da „ferxulebs“ imRerebs cota, magram CemTvis sruliad gaugebaria, ras akeTebda scenaze xandaxan imdeni xalxi! masobrioba xSirad individualobis mteria da amis gauTvaliswineblobam, SeiZleba, folklors erT- erTi ZiriTadi maxasiaTebeli _ variantuloba daukargos, daiStampos. arada, amis saSiSroebis winaSe dRes namdvilad vdgavarT: bolo Jams mTel msoflioSi gansakuTrebiT gaizarda interesi qarTuli simRerisadmi. TavisTavad, araferia imaSi cudi, rom amerikeli Tu espaneli mReris qarTul simReras. magram maT aq unda daxvdes gasaocari simaRle da mravalferovneba qarTuli simRerisa _ „Cakrulosa“ Tu „xasanbeguras“ uamravi miuwvdomeli varianti. man Tu Senze ukeT icis es variantebi, maSin simRera ukve misia da ara _ Seni. Cven umowyalod vania- vebT Cvens inteleqts (es olimpiadasac exeba). gaTiSu- loba rogor gvWirs qarTvelebs? Sedegi _ garmonze Ses- rulebuli svanuri „ceruli“... udidesi Secdoma iyo specialistebisaTvis pirveli da meore turis Jiuris muSaobaSi xmis uflebiT monaw- ileobis akrZalva. administraciulma erTeulebma ratom unda gadawyviton, vin wamovides daskvniT turze da vin _ ara! Tumca ubedurebaa is, rom Cven maT vaswavliT da mi- vuTiTebT. piriqiT unda xdebodes: maTgan vswavlobdeT. magaliTad, me im Svidi wlis aWareli bavSvisagan cekva 168

P:169

viswavle. saerTod, aWarelebs sxvadasxva Taobis araCveu- lebrivi solistebi hyavdaT da didebulad icekves, rasac, samwuxarod, ver vityviT simReraze, romelsac saidanRac ucxo hangi Sehparvia. svanebs yvelaferi kargi hqondaT, TavianTi Seuryvnelad moitanes, aseve qistebmac. maTi xilviT daisvena Tvalma, yurma, gonebam... gamoirCeoda individualuri Semsrulebeli soso pataraSvili, simRe- ris melodiac gansxvavebuli iyo, sxvanairadac ukravda, sxva stilSi mReroda... Zalian obieqturad da erTsulovnad imuSava Jiurim. miuxedavad amisa, ukmarisobis grZnoba mainc gamiCnda: ramdenic iyo Rirebuli, imdeni unda yofiliyo dajil- doebuli. reglamentsa da prizebSi SezRudvis miuxeda- vad, mainc ar Rirda zogierTi koleqtivis uyuradRebod datoveba. naklovanebebi? olimpiada rom savse iyo saidanRac yuriT moTreuli ugemovno nomrebiT, maTi brali ar aris _ es Cveni bralia: ver vaxerxebT, ar arsebobs mi- wodeba imisa, rom Seni, sakuTari, erovnuli SeinarCuno. magaliTad, TurqeTis televiziis erTi arxi ocdaoTxi saaTi daTmobili aqvs xalxur Semoqmedebas. ratom unda iwyebodes saqarTvelos telemauwyebloba maincadamainc „basti-bubuTi“?! dRes mozardi Taoba, momavlis qarT- veloba, Zalian Sors dgas xalxuri Semoqmedebisagan. bavSvs, Zaldautaneblad, yvelgan unda esmodes xalxuri simRera: skolaSi, garTobisas, sasporto moedanzec ki. Zvalsa da rbilSi unda gaujdes, yuri gauxednos, samS- vinvelSi SeaRwios. Zalian kargia, rom TbilisSi mReri- an bavSvebi, magram es mainc ar aris xalxuri simReris xvalindeli dRe, iseve, rogorc xalxuri simRerisa da cekvis saxelmwifo ansambli. Tu xalxuri Semoqmedeba _ simRera, adgilis dedas mowyda, male Cven oriaTasi „Cak- rulos“ nacvlad gveqneba _ erTi! aseve: Zalian kargia TbilisSi, kulturis institutSi, lotbarebis aRzrda, 169

P:170

magram namdvili lotbari _ xalxuri simReris mcodne _ bunebam unda Svas, saqarTvelos kuTxe-kunWulebSi unda aRizardos. kidev erTi pirSeukravi iara: qarTuli simRera ukri- manWulod rCeba. krimanWuli ganumeorebeli xmaa, SeiZle- ba, xmac ki ar davarqvaT. sxvas aZlev saukeTesos da SenTvis arafers itoveb? amis ufleba qarTvelebs ara gvaqvs. marTalia, rogorc konstantine brZanebs, mdogvis marcvlisodenaa saqarT- velo, magram Cvenze pataraa erebsac icnoben. Cven ki axla SevdivarT msoflios TanamegobrobaSi da SevdivarT Zalian cudad _ mwvane CoxebiTa da „kaloSebiT“. aseTebi ar iyvnen Cveni winaprebi. nu gavaCuqebT Cvens simdidres. Cven, vimeoreb, amis ufleba ara gvaqvs! kidev erTi ram ver Segvignia qarTvelebs: „sxvisas gvirCevenodes Cveni“ _ mama dagvviwynia da maminacvals vificebT! ra SuaSia qarTul cekvasa da simRerasTan garmoni! erTxel da samudamod unda gavigoT, rom es ar aris Cveni! ucxoelebi xSirad kiTxuloben: am akordions ratom ukravT, ver gagvigiao! ra unda garmons aWarul- Si, megrulSi da, miTumetes, svanurSi? es Cveni sulis gadagvarebis mcdelobaa da amas vakeTebT Cven TviTon, sakuTari xeliT. sulgamoclili eri ki risi maqnisia?!... qarTul xalxur musikas axasiaTebs Tavisufali muz- icireba, improvizacia _ Sesrulebis procesSi. garmoni ki qarTuli simReras temperaciis marwuxebSi aqcevs. amiT simRera kargavs yvelaze mTavars _ Tavis bunebas. Tu amas ar gaviTvaliswinebT, qarTuli simRera-galoba iqceva Cveulebriv tkbilxmovan evropul musikad. aseve miutevebelia Cven mier xalxuri sakravebis gatemperire- ba. qarTvelebs gvaqvs genialuri xalxuri sakravi _ fan- duri, romelsac imdeni saqcevi aqvs, ramdenic qarTul musikalur azrovnebas, mis kanonzomierebebs Seesabameba. asevea Conguric; saqcevebi rom saWiro yofiliyo misT- 170

P:171

vis, saukuneTa manZilze qarTveli kacis SemoqmedebiTi genia amasac Cawvdeboda (ra, stradivariusma ar icoda saqcevebis arseboba?!) wamxeduroba Zalze usiamo senia. ucxosadmi monobam rogor dagvakargvina imis SegrZneba, ra aris Cveni da ra sxvisi. scenaze xSirad viyaviT mowme „ucxo sxeulebisa“ CacmulobaSi, simReraSi, cekvaSi. am ukuRmarT droSi ux- erxulia, aqcenti srulyofili samosis moTxovnaze ga- daitano, magram, Tu mwvane Coxa iSoves, mis fasad naRdi, Sesaferisi SeeZinaT! Cans, yofisagan mowyvetam male dag- vaviwya, rogor imosebodnen Cveni pewiani winaprebi. Tvi- Ton ubadlo momRerali da lotbari varlam simoniSvili gavixsenoT. isic daviwyebas mivaweroT, rom guruli fer- xuli simReriT sruldeboda da ara garmoniT? ra unda garmons gurul ferxulSi an saidan gaaxsenda nagomrel kacs „gogov, Seni Tvalebis“ melodiaze ferxulis Cabma? kidev ufro saSineli: duduki _ „xorumSi“... rogorc vxe- davT, yvelgan Tavs iCens qarTuli cekvis e.w. musikaluri Tanxlebis problema. arada, qarTul cekvas arasodes hqonia musikaluri Tanxleba; simRera da cekva odiTganve ganuyofeli yofila da esec gavTiSeT. dRes is mainc viciT, ra aris krimanWuli; xval Sei- Zleba, egec aRar vicodeT. krimanWuli iseTi unda, bab- iloZe rom ambobda, xuxunaiSvilebi, sixaruliZe... miSa SaviSvili rom ambobs (davakvirdeT: miSa SaviSvili bania da xSirad swored ase xdeba). bunebam unda misces amisi niWi. me Rrmad mwams, rom RmerTi ar gagvwiravs, qveyanas „mouvlens niWier kacs“, oRondac saocari yuradReba, xelSewyoba da soliduri Tanxebia saWiro. yvelas unda gvaxsovdes, RmerTs madloba SevwiroT, rom msoflioSi uanalogo xalxuri Semoqmedeba gvaqvs. mas unda vemsaxuroT, fexze wamovudgeT „eri, beri mefe, ymaca“. amaze didi da amaze maRali mxolod RmerTia. Tuki prezidenti da saxelmwifo ministri yovelTvis 171

P:172

iclian am didi saqmisaTvis, yvelam keTili inebos, roca misi udidebulesobis _ qarTuli xalxuri simRerisa da cekvis saxeliT vawuxebT vinmes, moucleloba, udroo- ba gverdze gadados da yuri miapyros RvTaebis msgavss, romelsac Seusrutavs qarTuli miwis „Sno da lazaTi“. enguris Rriali, nakadulebis likliki, Rele-ruebis rak- rak-sisxarte, alaznis mZlavri dineba da qarTuli xalx- uri simReris erT did mdinared qceula, xolo am mdi- naris Senakadebis bunebasa da xasiaTze me ar meguleba amaze ukeT Tqmuli: „me vetrfi im TeTrCoxian mayars, krimanWulis dros cas rom axedavs da kaxur amboxs, Slegsa da magars, Semodgomaze qvevrs rom gaxeTqavs“. gazeTi `soflis cxovreba~, 1998, Tebervali avtorebi: baia asieSvili, nana valiSvili *** xalxur SemoqmedebaSi moRvaweoba 42 wlisam davi- wye, es moxda aramusikos jano giorgaZis daZalebiTa da xelSewyobiT, 40 welia scenaze var da sakuTar Tavs ver vpatiob, Tavidanve ratom avcdi im gzas, rac mamaCems cnobil momRerals Sermandi Wkuasels undoda. maisSi 83 wlisa vxdebi, cxovreba gaviare, amitom Tavs uflebas mi- vcem da axalgazrdebs vetyvi, roca niWi mogdgams, roca mSobeli xels giwyobs, roca mamas Seni imedi aqvs, misi dawyebuli gza unda gaagrZelo. me 42 wlis asakSi amexila Tvali, mama sul meubneboda, unda imRero da organiza- torobis niWic gaqvso. mamaCems guriaSi `did Senrmandis“ eZaxdnen. marTla aseTi Tu ara xar, xalxi `dids“ ar da- giZaxebs, Zalian vnanob, Tavidanve rom ar davujere. es Cems `aRsarebad“ miiReT. 172

P:173

Cems `anderZad“ vtoveb: ar moswydeT Cvens Zirebs, gadaarCineT Cveni qveyana, Cveni simdidre Cveni folkloria... jemal Wkuaseli fragmenti interviudan qeTevan xamicaSvilTan gaz. `asaval-dasavali~, 2018 wlis 26 Tebervali *** Cineli da aseve ucxoeli mayurebeli aRtacebiT Sexv- da `erisionis~ gamosvlebs. koncerts aseve daeswrnen Ci- neTis politikuri da sazogado moRvaweebi. koncertebi farTod gaaSuqes CineTis centralurma da pekinis adgi- lobrivma presam da televiziam, rogorc Cinur, aseve in- glisur enaze, kerZod, iseTma wamyvanma sainformacio sa- Sualebebma, rogorebicaa: `Jenmis Jibao~, `sinxua~, `Caina deili~, `guaan min~, `jinxua Siko~, CineTis centralurma satelevizio arxebma, maT Soris inglisurenovanma `CCTV 9~-m da `eijing TV~-m, pekinis radiom da sxvebma. mcire CamonaTvali im Sefasebebisa, romlebic ga- JRerebul iqneba CineTis presisa da televiziis mier `erisionis~ koncertebis Semdeg: `kavkasiuri super didi sacekvao poema~, es `artistebi arian saukeTesoni evrop- idan~, `es namdvilad umaRlesi xelovnebaa~, `sacekvao Sedevri saerTaSoriso scenaze~, `aRfrTovanebuli varT bavSvebis gamosvliT~ da mravali sxva. saqarTvelos elCi CineTSi mixeil ukleba, 13.01.2006 173

P:174

Sermandin Wkuaseli Sermandin konstantines Ze Wkuaseli guruli xalxuri simRerebis saukeTeso mcodne, amasaTanave ,SesaniSnai lotbaria. igi Rirsia imisa, rom nawilobriv mainc gavacnoT farTo mkiTxvelebs misi cxovreba da SemoqmedebiTi saqmianoba. me da Sermandini vzivarT da vsaubrobT, xalisiT, sainteresod yveba simRerebisa da maTi Sesrulebis Ses- axeb. TavisTavze cotas laparakobs, magram mainc vaxerxeb ZiriTadis daWeras. igi tkbilmoubaria da maslaaTic ise- Tive sasiamovno aqvs, rogorc sasimRero solo. 1904 wels Coxatauris raionis patara sofel mamu- larSi daibada Sermandini. mamamisi Raribi glexi iyo, ma- gram mainc moaxerxa 8 Svili gaezarda da maTTvis Sromisa da simReris siyvaruli Caenerga. bavSvebs gverdiT dagvi- yenebda da gvamRerebdao, – ambobs Sermandini. Sermandini jer kidev 17 wlis iyo, roca sofelSi agitmxatvruli brigada Camoayaliba. xSirad marTavda koncertebs, Semdeg ki xelmZRvanelobda qvemoxeTis sa- kolmeurneo momReralTa gunds. 1934 wels igi sacxovreblad gadmodis sofel wiTe- lmTaSi. male ecnoba guruli simRerebis ubadlo os- tats, gamoCenil momRerals varlam simoniSvils, romel- mac didi roli iTamaSa Sermandinis, rogorc saukeTeso Semsruleblis daxelovnebaSi, codnis gaRrmavebaSi. 1936 wels Sermandini iricxeba maxaraZis raionis simRerisa da cekvis saxelmwifo eTnografiul gundSi, romelsac v. simoniSvili xelmZRvanelobda. mSvenieri xmiT, saqmisadmi siyvaruliT male igi erT-erTi da- sayrdeni Zala xdeba. 1939 wels TbilisSi Seiqmna respublikis nakrebi sa- kolmeurneo gundi, sadac miwveul iqna Sermandini. 4 Tvis mzadebis Semdeg gundi warsdga moskoveli mSromelebis 174

P:175

winaSe. erTi Tvis ganmavlobaSi marTavdnen koncertebs, ramdenjerme moskovis did TeatrSic gamovidnen. sayvareli saqmisTvis, simRerisaTvis mas arc samamu- lo omis dros daunebebia Tavi. 1942 wels wiTel armiaSi gaiwvies. iqac Camoayaliba simRerisa da cekvis ansambli, romelic popularobiT sargeblobda meomarTa Soris. kargi xelmZRvanelobisaTvis araerTxel daajildoves sigelebiT. 1944 weli.. Sermandini qobuleTis gamajansaRebel hospitalSia. igi 2 Tves mkurnalobda iq da am xnis gan- mavlobaSi msubuqad daWrili meomrebisagan Sedgenili agitmxatvruli brigadiT marTavda saRamo-koncertebs. armiidan dabrunebis Semdeg Sermandini kvlav Cveu- li energiiT ganagrZobs saqmianobas simRerisa da cekvis saxelmwifo eTnografiul gundSi. aqve wlebis manZilze muSaobda administratorad. am gunds bevrgan mouxiblavs msmeneli xalxuri simRerebis Sesrulebis maRali teqni- kiT. amaSi sxvebTan erTad Sermandin Wkuaselsac miuZRvis wvlili. igi xom guruli xalxuri simRerebis didi moam- age da erT-erTi ubadlo Semsrulebelia. moamageo, roca vambobT, mxedvelobaSi gvaqvs is dam- saxureba, romelic mas miuZRvis xalxuri simRerebis popularizaciis saqmeSi. 1931 wlidan dRemde sxvadasxva dros xelmZRvanelobda meriis, wiTelmTis, konWkaTis, Semoqmedisa da sxva sakolmeurneo simReris gundebs, sistematurad monawileobda TviTmoqmedi koleqtivebis raonul daTvalierebebze. ramdenjerme daajildoves sa- patio sigelebiT. Sermandini ara marto kargi xelovani da moqalaqea, kargi mamacaa. misi niWi dayva vaJebs. ufrosi jemali Tbilisis sasoflo-sameurneo institutis studentia da xelmZRvanelobs vokalur ansambls `Svidkacas~. umcrosi vaJi jumberi rusTavis metalurgiulqarxanaSi folads adnobs, amave dros, metalurgTa kulturis saxlTan ar- 175

P:176

sebuli simRerisa da cekvis ansamblis saukeTeso wevria... ...saubarSi dro swrafad midis. erTxel kidev vaTva- liereb sigelebs, jildoebs, amonaWrebs Jurnal-gazeTe- bidan. aqvea pirdi baraTebic, romlebic sayvareli mas- wavleblis v. simoniSvilisagan miuRia. ramdenjerme viReb xelSi didi gemovnebiT gakeTebul Congursa da fandurs, romlebic Sermandins TviT daumzadebia. kvlav vgrZnob, rom am ojaxis WerqveS cocxlobs simReris, Semoqmedebis didi siyvaruli. vusurvoT Sermandin Wkuasels Cveuli energiiT, saqmisadmi siyvaruliT ganegrZos Tavisi saqme. misgan kidev bevrs moelian msmenelebi da xelovnebis moyvar- ulebi. oTar megreliZe gazeTi `leninis droSa~, 22.04.1962 graciiTa da vnebiT kiolni. vinc fiqrobs folkloriT Seferadebul am elvare sanaxaobaze, uTuod gaaxsendeba saqarTvelo, romelmac mravali momxvduri mtris Tavdasxmebi gadai- tana. yvelafris miuxedavad maT kulturaSi mainc Seiqmna da xarobs TavisTavadi da TviTmyofadi, es rom asea, amas mogviTxrobs `erisioni~, romelic `oqros xanis idumal istorias~ gviyveba. yvelaze ufro TavisTavadi saxiT es kultura xalxur simRerebSia Semonaxuli (mamakacTa polifoniur sim- RerebSi). maTi TviTmyofadobis gamo isini iuneskos mier kulturuli memkvidreobis siaSia Seyvanili. Znelia moi- Zebnos msgavsi fenomeni. am melodiebis gareSe, mZime na- kadad rom moedineba, warmoudgenelia es cekvebi. sinTe- 176

P:177

zuri Sous meore nawilSi namdvili zeaRsvla, aRmafrena iwyeba... arnold homani. Wesfalishce Rundschau (27.iuni.2007). Kultur simRerebi da cekvebi saqarTvelodan maTi simRerebi miekuTvneba msoflio kulturul mem- kvidreobas. arc cekvebi Camouvardeba maT, ansambli sim- RerebiTa da cekviT sakuTar kosmoss (samyaros) qmnis, sxva xelovneba, sadac amdeni fantaziaa warmoudgenelia... publikis Tvali da yuri ucxo da, amave dros, grZno- bebiT savse samyarosken mimarTes... individualuroba da erTianoba elavs brwyinvale kostiumebiT... siyvaruli da brZola, qalis moxibvlis mcdeloba ulamazesi qoreo- grafiiT gviCvenes qarTvelebma. Neue Osnabrucker Zeitung (26.iuni 2007). Kultur siyvaruli, sixaruli, siamaye da bevri eqstazi `legenda qariSxalze~ am programiT warsdga `eri- sioni~ dasavleTis winaSe kiolnis filarmoniis scenaze. axla aq axali sio uberavs. qarTvelebi darbazSi erovnul droSas afrialeben da udides siamayes da sixaruls gamoxataven. germaneli sazogadoeba, romelic kavkasiis tradiciebsa da istorias mxolod saprogramo broSuri- dan icnobs, didi ovaciiT reagirebs. qarTuli sasimRero da sacekvao tradiciebis maRali kultura Seunelebel energiad ifrqveva irgvliv. `Legends of The Storm” es aris 177

P:178

brodveis produqcia, mraval jgufebad danawevrebuli Sou-fenomeni. `Legends of The Storm” warmoaCens saqarTvelos kul- turul memkvidreobas rac maT Cven eqstazurad mogva- wodes. bednierebaa qveynisaTvis, sadac mravali sx- vadasxva zegavlenis miuxedavad savsebiT TviTmyofadi kultura Camoyalibda; es gasaocari ansambl `erisionis~ da misi xelmZRvanelis j.Wkuaselis damsaxurebaa. qristina bosi Kolner Stadt-Anzeiger-Nr.144-25.iuni 2007. `legenda qariSxalze~ _ oqros xanis idumali istoria. `legenda qariSxalze~ mogviTxrobs saqarTvelos oqros xanis idumal ambavs, romelic gamudmebiT icav- da Tavis TviTmyofadobas da identurobas Semoseuli mtrebisagan. ...momRerlebi da musikosebi aRviZeben saukuneeb- gamovlil, TavianTi samSoblos legendebsa da miTebSi dafarul kulturul saganZurs, amas isini mistikur su- raTebSi acocxleben. cekvaSi gamoxatul tradiciebs Tan axlavs istoriuli musikaluri instrumentebiT aJRereb- uli melodiebi, amas emateba mravalferovani, ulamazesi erovnuli samosi da es yovelive STambeWdav egzotikur speqtaklad gardaisaxeba. Kolner Stadt-Anzeiger+Kolnische Rundschau (20. Juni 2007) Abocard news 178

P:179

grZnobebis dResaswauli kiolni. visac aseTi momavali hyavs, man ar unda idar- dos momavalze. sami daaxloebiT 10 wlis bavSvi erTma- neTis gverdiT scenis SuagulSi sxedan da erT ritmSi ukraven dolebs.. Tan ise atrialeben TavianT istru- mentebs, rom taqts ar arRveven. amayad da Tavdajere- bulad warmoadgenen isini TavianT xelovnebas. gao- cebuli mayurebeli mquxare aplodismentebiT da maT ritmze ayolili taSiskvriT gamoxatavda Tavis reaqcias. auditoria aRafrTovana didebulma sasceno sanaxao- bam - `legenda qariSxalze~, romelmac festivali gaxs- na. mayureblis ovacia ori saaTis ganmavlobaSi ar gan- elebula. es gulgrilad kalkuirebuli speqtakli ki ar iyo, aramed 60 kacma warmoadgina kavkasiuri qveynis uZvelesi tradiciebi... saocari emocia sdevda scenaze qarTuli droSis gamoCenas. sicocxlisunarianoba da mx- neoba daeufla yvelas, mocekvaveebi sunTqvisSemkvrelad da swrafi gasmebiT, saocari dinamiurobiT warmoadgenen iseT Temebs, rogoric aris lxini (qorwili), Sroma da brZola. cekvebs mudmivad enacvleboda mravalxmiani Zlieri simRerebi, musikosebi mSobliur instrumente- bze - salamurze, dolze, fandurze akvnesebdnen lamaz melodiebs, ritmebs, maT gamosvlebs fonad gasdevs saqa- rTvelos ulamazesi suraTebi, STambeWdavi peizaJebi. mayurebelTa ovacia xangrZlivi iyo, isini didxans ukravdnen taSs ase gamoxatavdnen madlierebas didi dRe- saswaulisTvis. `bevrad ukeTesia, vidre riverdansi~, - Cailaparaka erTma xanSiSesulma qalma aRtacebiT. Kolnische Rundschau (25. Iuni 2007) Kultur Hans – Willi Hermans 179

P:180

cecxlovani ritmebi raebi aRar xdeba! `legenda qariSxalze~ am programam gaxsna kiolnis sazafxulo festivali. mTebi, idumaleba da legendebi. miTebiT moqsovili xelSeuxebeli saqarTvelos mTis re- gioni. `erisionma~ moitana qarTuli simRerisa da cekvis musikaluri xelovneba. auditoria maT miyavT CaZiruli saganZuris qveyanaSi. mdidari sasceno warmodgena ma- giuri, mistiuri suraTebis nakadiT mogviTxrobs maTi qveynis saamayo istoria. mayureblebi naxuloben brwyin- vale dResaswaulebs, romlis drosac xmlebis naperwk- lebs dolis aRtkinebuli ritmi faravs. am xelovnebaSi naCvenebia kavkasiis regionis uCveulo kulturis moma- jadoebeli xibli. simRerisa da cekvis sinTeziT inscenirebul Taname- drove SouSi gacocxlebulia kavkasiuri miTebi da leg- endebi, rac mogviTxrobs oqros xanis saidumlos. Kolner 06/07 riskma gaamarTla es bevrad ufro metia, vidre folklori. es umaRlesi srulyofilebaa. isini samsarTulian cocxal piramidebs qmnian, dafrenen erTmaneTis mimarTulebiT, asruleben naxtomebs ise araCveulebrivi siswrafiT, rom nebismier breiqdansis mocekvaves Camoitoveben ukan. musikas may- urebeli gadahyavs marTlmadideblur qristianul sa- myaroSi da igi (musika) zogjer Rrmad Sinaganad ixsne- ba, zogjer ki uceb amoxeTqavs sasiamovno JReradobiT. fanduri melodiuri JReradobis mWidro xaliCas hqmnis, salamuri ulamazesi xeobebis nostalgias amZafrebs, 180

P:181

dolis ritmebi sicxianis majiscemasaviT yvelgan aRwevs. arqauli da aTleturi ansambli `erisioni~ saqarT- velodan kiolnSi umSvenieres sanaxaobas warmoadgens. amayi raindebi fariTa da maxviliT qariSxaliviT SemoiWrnen pirdapir saqarTvelodan kiolnis filar- moniaSi. araviTari gadaWarbeba, saqme exeba WeSmarit, daumarcxebel meomrebs. mravalxmiani, polifoniuri sim- RerebiTa da akrobatuli cekvebiT amtkicebs `erisioni~ arqauli kulturis maradiulobas im qveynidan, romelic evropisa da aziis sazRvarze mdebareobs... es xelovneba ar aris xalxurobisa da virtualobis feradovani erTianoba. es adamianebi saukuneebis manZil- ze qmnidnen qariSxlian miTebs... qalebi TavianTi TavsaburebiTa da daxuruli moSria- le kabebiT naxevrad TiTis wverebze danarnareben, ro- gorc keTilSobili, didebuli feriebi oqroTi da mar- galitebiT Semkulni. isini mSvenierebi arian, magram ara seqsualuri. cekva `davluriT~ isini gamoxataven dide- bul TavdaWerilobas, ris gamoc imsaxureben mamakacTa Tayvaniscemas da dafasebas. es ukanasknelni afrqveven bunebriv Zalas, sicocxlis unars da brZolis Jins. maTi sxeulis ena aTletizmia, romelTac arasodes ar mihy- avT isini sastik brZolamde. es yvelaferi simReris Tanx- lebiT mimdinareobs, uromlisodac es warmoudgenelia. ifrqveva frTaSesxmuli simsubuqe da lamazi tradicia STambeWdavad gadaecema momaval Taobas, sami patara biWi mTeli ZaliT saocari sizustiT ukraven dolebze, is- vrian haerSi da qmnian JRerad feierverks spontanuri, mquxare aplodismentebis TanxlebiT. Kolner Stadt-Anzeiger+Kolnische Rundschau (20. Juni 2007) Abocard news 181

P:182

Bewahrer der kaukasischen Traditionen sunTqvisSemkvreli rokva, mistiuri suraTebi, moma- jadoebeli, amaRelvebeli, graciozuli mocekvave qalebi mdidrul feradovan samosiT ise dasrialeben scenaze, TiTqos borblebze idgnen. qariSxaliviT mquxare vaJTa jgufi, zeaRmarTuli xmlebiT cecxlovan feierverks af- rqveven, mere dadumdebian gaxurebuli dolebi, salamuri da simebiani instrumentebi. wvermoSvebuli mamakacebi dinjad ewyobian naxevarwreze da iwyeben Zlier simReras. es simRerebi adgilsa da dros gvaviwyeben. es aris mra- valxmiani anu polifoniuri simRerebi da mTels msofli- oSi mxolod erTi qveyana arsebobs, sadac es tradicia ase ostaturad da amaRelveblad grZeldeba; es saqarT- veloa... anasamblis Tavi da guli aris j. Wkuaseli, mkacri aR- mzrdeli, mosiyvarule mama da aRfrTovanebuli damcve- li qarTuli saganZurisa. `Cveni simRerebi da cekvebi aR- savsea stumarTmoyvareobis grZnobiT, es gulidan modis, me mwams, rom yovel qarTvels aqvs amisTvis niWi. yvelaze gamorCeuli unda rom iyos~, - ambobs j. Wkuaseli. Welt am Sonntag (17. Juni 2007) NRW-Kuitur Regina Goldlucke *** erisionis speqtaklebs farTod aSuqebs masmedia da aRfrTovanebas ver malavs, ai zogierTi maTgani: 1. simRera aris SesaniSnavi (niu-orki posti) 2. `gamosaSterebeli~ (niu-orki posti) 3. isini arian pirveli xarisxis mocekvaveebi (niu-ork Taimsi) 4. fexze damdgarTa ovaciebi yovel saRamos (niu-ork 182

P:183

Taimsi) 5. qarTveli momRerlebi da mocekvaveebi aRgvafr- Tovanebs TavianTi SemoqmedebiT (los anjeles Taimsi), 26 seqtemberi, 2000 w. 6. `Zlier amaRelvebeli~ (los anjeles Taimsi) `ansambl `erisionis~ mier warmodgenili speqtakli `jorjian lejendi~ saSualebas aZlevda mayurebels, safuZvlianad gacnoboda saqarTvelos miTebs, gmirul warsuls, mis mier gancdil bednierebasa Tu ubedurebas.~ `frans suari~, 8.03.2002 *** `speqtaklSi yovelive profesiuli srulqmnile- biTaa gadmocemuli, es sixaruli da bedniereba scildeba yovelgvar zRvarsa da CarCoebs, romelic am dros may- urebelSi iCens Tavs.~ `parizieni~, 7.03.2002 *** `speqtakli `jorjian lejendi~ evropis qveynebis im msmenelTaTvisaa gaTvaliswinebuli, vinc msoflio musikiTaa dainteresebuli, Tumca, amavdroulad, masSi daculia qarTuli tradiciebi.~ `karefuri~, 01.2002 *** `keTilSobili da amayi qarTuli suli arsad ise kargad araa SenarCunebuli, rogorc am qveynis legend- ebSi; yovelive es ki saukeTesodaa gadmocemuli simRe- risa da cekvis im epoqaSi, romelsac `jorjian lejendi~ gvTavazobs.~ 183

P:184

`iSviaTad Tu SevxvdebiT esoden maRali xarisxis speqtakls, romelic iseTi damajereblobiTaa gamsWval- uli da gadmocemuli, rom erTianad xiblavs 5000 mayure- bels.~ `garsoni~, 21.12.2001 *** `speqtaklSi sinarnare da siZliere erTmaneTs erwy- mis, Tbilisidan Camosulma asamde msaxiobma, romelTac jemal Wkuaseli xelmZRvanelobs, qarTuli folklori warudgina frang mayurebels, es gaxlavT saukeTeso sim- Rerebi da cekvebi, romelic ganuwyveteli Semosevebis fonze iqmneboda saukuneebis ganmavlobaSi. aq mogonili namdvilad araferia! yvela bednierebis mwvervalzea, bavSvebi dolze ukraven, mocekvaveebi fexis wverebze dgebian gamagrebuli fexsacmlis gareSe. gediseburi TavdaWeris mqone momRerlebi saukeTesod warmogvid- genen polifoniur simRerebs. svanuris dawyebisas dar- bazs sunTqva ekvris, mayurebeli Semsruleblebs bisze iwvevs.~ 7 marti, 2002 weli, xuTSabaTi, `figaro~ *** qarTveli msaxiobebi, miuxedavad TavianTi ekonomi- kuri krizisisa, saukeTesod aRweven, daanaxon mayure- bels maTTvis ucnobi qveynis tradiciebi da kultura. udavod did profesionalizmze metyvelebs am msaxiobTa msoflio masStabis warmatebebi, rasac TviT MTV-is var- skvlavebic ki Seenatrebodnen. patricia le neni, 10 ianvari, 2002 184

P:185

*** saqarTvelos xalxuri simRerisa da cekvis saxelm- wifo akademiurma ansamblma `erisionma~ did TeatrSi, klasikuri musikis sakoncerto atmosferoSi Semoitana mxiaruli saxalxo zeimis ganwyoba da sanam scenaze brwy- inavdnen didebuli qarTveli vaJkacebi, darbazi taSs ki ar ukravda, aramed grgvinavda aRtacebisagan... kultura, 16.10.03 ase exmianeba aRfrTovanebuli mayurebeli ansamblis gamosvlebs eleqtronuli fostiT: `gmadlobT, rom ocnebaSi mamogzaureT zRaprul qveyanaSi. me 7 wlis viyavi, roca safrangeTSi movxvdi. Cemma dedobilma miTxra, rom miSviles da saqarTvelodan Camomiyvanes. dRes me bednieri var, me Camoval da gavic- nob CemTvis Zvirfas qveyanas.~ gkocniT yvelas, galia `guSin Tqveni speqtakli vnaxe. bravo yvelafrisTvis, me ori saaTi zRaparSi vimogzaure. es xalxuri tradicie- bi kargi magaliTia safrangeTisTvis, romelic kargavs Rirebulebebs da ojaxis faseulobebs. gmadlobT, rom ocnebaSi mamyofeT.~ ana, Jani, sveni, aleqsandre `Tqvenze vgiJdebi, rom SemeZlos, mTeli dReebi mx- olod Tqvens musikas movusmendi. vgiJdebi `samaias~, `Sa- tilis~ musikaze. velodebi Tqvens axal alboms da gi- survebT warmatebebs~. 185 morgan baSa

P:186

“mTeli ojaxiT vnaxe Tqveni speqtakli. ramxela ma- giuri Zala, silamaze, ferebi, emocia vixileT. ramxela Sroma Canda amgvari sizustis da srulyofilebis misaR- wevad.~ mas Semdeg survili maqvs Tqvens qveyanaSi Camovide da gagicnoT. veli Tqvens dvd-s, videos, axal alboms. uRrmesi mad- loba im emociisTvis, am dauviwyar saRamos rom momani- WeT.” odri, saqarTveloze Seyvarebuli sixaruli, siamaye da udidesi eqstazi saqarTvelos erovnuli simRerisa da cekvis saxelmwifo ansambl `erisionis~ mocekvaveebisagan SegiZlia iswavloT, rom `koncentraciaSia Cadebuli eqstazi“. rogor feriebiviT monarnareben princesas TeTr kostiumebSi gamowyobili mocekvave qalbatonebi scenaze, rogor cekvaven mamakacebi wuTebis ganmavlobaSi TiTis wverebze, rogor aTamaSeben xmebs wverosani momRerlebi SesaniSnavi polifoniur simRerebSi, da es yvelaferi, albaT, disciplinasa da sakuTari Tavis flobas moiTxovs. `qariSxlis legendis~ saxeliT warsdga `erisioni~ kiolnis filarmoniaSi germaneli msmenelis winaSe. mayurebelSi trialebs stimulis momcemi ganwyoba. Tanamemamule mayurebeli sixaruliTa da siamayiT afrialebs darbazSi qarTul droSas, ustvens da ovaciebs ar iSurebs. germaneli msmeneli ki, romelTa umravlesoba saqarTvelos istorias mxolod programis broSuridan icnobs, aRfrTovanebuli ovaciaSi qarTvel mayurebels tols ar udebs. 186

P:187

ansambli daucxromeli energiiT gadmoscems qarTuli cekvis udides xelovnebas da SesaniSnavi qarTuli simReris tradicias. roca mocekvaveebi far-xmliT cecxlis naperwklebs afrqveven scenaze, saocari naxtomiT haerSi wres kraven, TiTqosda es Cveulebrivi iyos, roca momRerlebi virtuozulad ukraven xalxur sakravebs da roca cxra wlis biWuna dasartymeli instrumentis virtuozad gvevlineba, Sen aplodismentebis meti aRaraferi dagrCenia da sadRac gSurs kidec, rom am qveyanam ase cocxlad Semoinaxa Tavisi SesaniSnavi folklori. ra Tqma unda, `legenda qariSxalze~ pirvel rigSi aris Sou, romelic didi mayureblisaTvis aris gaTvaliswinebuli, amitom frangma impresariom paskal Jordanma warmodgena dasavleTis mayureblisaTvis ganaTebis efeqtebiT, bas gitariT da dasartymeli instrumentiT gaamdidra. aq Jordanis sasargeblod komplimenti unda iTqvas, radgan amiT qarTul ansambls araferi ar daukargavs. `legenda qariSxalze~ ar aris brodveis produqcia, sadac uamravi jgufi globalur Sou fenomens warmoadgens. `legenda~ mogviTxrobs saqarTvelos kulturul memkvidreobas, romelsac eqstazuri aRmafreniT ganaxorcieleben mocekvaveebi da momRerlebi scenaze. es aris bedniereba qveynisa, romelmac asobiT sxvadasxva gavlenis miuxedavad sakuTari kultura SeinarCuna. yovelive amas saocar `erisions~ da mis samxatvro xelmZRvanels jemal Wkuasels unda vumadlodeT. qristian bosi Kolner Stadt-Anzeiger -25.Juli 2007 187

P:188

mcire amonaridebi evropuli presidan, romelic asaxavs `erisionis~ kidev erTi warmatebuli turnes germaniaSi. `legenda qariSxalze~ - am programiT warsdga qarTuli ansambli `erisioni~ kiolnis zafxulis festivalze. grandiozulma ansamblma warmogvidgina uZvelesi kargad daculi xelovnebiT _ folkloriT Seferili elvare sasceno sanaxaoba. graciisa da polifoniuri simRerebis meSveobiT isini mogviTxroben TavianTi qveynis oqros xanis idumal istorias. maTi xelovneba asaxavs patriotizms, brZolis Jinsa da siyvaruls, aTleturi aRnagobis raindebi SesaniSnavad ganasaxiereben daumarcxebel meomrebs, tradiciul samosSi gamowyobili momRerlebi araCveulebriv musikalur fons qmnian, isini mRerian mravalxmian simRerebs. `legenda qariSxalze~ _ maTi gamosvla scenaze grigals hgavda. sabrZolo elementebi cekvaSi albaT gavlenaa Zvel droSi mtrebis mudmivi Semosevebisa, Tumca sabWoTa okupacias odnavadac ar daumCnevia kvali maT kulturaze. es aris damoukidebeli qveynis TviTmyofadi kultura. qarTvelebi rom gamovidnen programiT `legenda qariSxalze~, vnebam, cecxlma da eqstazma moicva darbazi. mxurvale aplodismentebi miuZRvna darbazma qarTvel msaxiobebs. `es Sou aris: xmlebiT cekvis, siyvarulis, Tanadgomis, silamazis, vaJkacobis, legendebis da siamayis erToblioba.~ qarTuli ansambli evropidan warmogvidgens Seufasebel Sous `legenda qariSxalze~. qarTveli mocekvaveebi arian erTaderTi da yvelaze Zlieri aTletebi mTel msoflioSi!!! 188

P:189

es didi Sansia, rom maTi gzebi Cerdeba Cvens TeatrTan am SabaT-kviras. _ (yvelgan xazgasmulia, rom saqarTvelo calke demokratiuli saxelmwifoa). erTaderTi problema is iyo, rom Zalian bevri guldawyvetili mayurebeli darCa Teatrs gareT (ubileTod). ori speqtakli iyo dagegmili da yvela bileTi winaswar iyo gayiduli. organizatorebma xalxis moTxovniT erTi koncerti kidev daamates (sxva, meti dro ansambls ar hqonda). es speqtakli dgas artistul warmatebebze maRla. am speqtakls xedaven, rogorc saqarTvelos kulturis elCs sazRvrebs gareT. Targmani nino nioraZisa `legenda saqarTveloze~ _ `erisionma~ moiwvia dedamiwa kavkasiis mTebis ZirSi samogzaurod (qarTvelebi da maTi legendebi) mowveva kavkasiis maRali mTebis ZirSi samogzaurod, _ aseTia speqtakl `jorjian lejendis~ ambicia. es am- bicia erTsa da imave dros ubraloc aris da gadaWar- bebulic. ubralo im TvalsazrisiT aris, rom speqtak- lis mTavari mizani mayureblis garTobaa, gadaWarbebuli ki imitom, rom speqtakls 90 mocekvave, momRerali da musikosi warmoadgens. isini yvelani simRerisa da cekvis qarTuli erovnuli ansamblis wevrebi arian. am saucxoo produqciis avtori frangi paskal Jur- 189

P:190

dania. speqtaklis Seqmnis idea 1999 wels saqarTveloSi mogzaurobisa da amerikel produserTan, folkloris udides qomagTan, jim losTan Sexvedris Semdeg daiba- da. speqtakli qarTveli xalxis cxovrebas da kulturas asaxavs. produqti marTlac araCveulebrivi iyo! saqarT- veloSi musikis xelovneba imdenad mniSvnelovania da ise Rrmad aqvs fesvi gadgmuli, rom xuT milionian qveyanaSi 150 cekvis skola arsebobs. am qveyanaSi xelis erT gawvdenaze SegiZliaT Con- guris an dolis povna. cota ram aris saWiro imisaTvis, rom erTi adamianis mier wamowyebuli melodia gundur, mravalxmian simRerad gadaiqces. polifoniuroba qa- rTvelebis savizito baraTia mTels msoflioSi. rac Seexeba cekvebs, maT Sesasruleblad special- uri momzadebaa saWiro. qarTvelebi namdvili aTletebi arian. aucileblad unda aRvniSnoT, rom mTels msofli- oSi myari fexsacmelebis gareSe fexis wverebze cekva qa- rTvelebis garda aravis SeuZlia. mokled, amgvarma potencialma jim losa da paskal Jurdanis proeqts umal frTebi Seasxa da Sedegmac ar daayovna. 2000 wels ansamblma SeerTebuli Statebis 30 qalaqSi imogzaura da brwyinvale warmatebebsac miaRwia. im dros speqtaklis saxelwodeba iyo `legenda Tamarze~. 2001 wels speqtakls `jorjian lejendi~ ewoda, ise, rom arc popularoba da arc sanaxaobrioba daukargavs. maS ase, sam dReSi zenitSi brwyinvale sanaxaoba geliT. `midi libR~, 09.04.2002 190

P:191

miZRvnebi

P:193

80 wlis jemal Wkuasels marad da marad, sul ase mteri sul dRe-dRe kvdebodes, mravalJamier Wkuasels, RmerTo, sul emRerebodes! dRes aRaravin ar mReris, dRes kivian da wivian, `erisionis~ saxeli – Seni kacobis wvlilia. guli arasdros Cagrulobs, guli siyvaruls SerTvia, mecxre caSia `Cakrulo~, siyvaruli xom RmerTia! Seni jansuRi 17.05.2015 *** qeba araa ioli, gavocdi, ena dameba, Tqvena xarT `eris sioni,~ Tqvena xarT eris sameba, qarTvelTa siyvaruli da nacionalTa wameba. jansuR Carkviani 2015 w. maisi 193

P:194

*** jansuR Carkviani jansuR Carkviani vis mivakiTxo, ra momdis, simReriT guli Seirxa, Wkuas veli da ar momdis, radgan Sen Wkuaseli xar. *** arc lekuri da arc tvisti, arca lari da moneti, Sen xar saxalxo artisti, me var saxalxo poeti. `Cakrulo~ nato maWavariani 2017 w. igi ciskidurs gaapobs, boboqrobs suli qarTuli, kosmoss daipyrobs `Cakrulo~, qmnileba jer arnaxuli. `Cakrulo~, Cveni saunje, sworupovarTa tolia, misi hangebi aRgvagznebs, gvaxsenebs Zvel istorias. `erisioni~ iquxebs, guguni mTebs Zravs Tovlians, veras dagvaklebs Cven mteri, verca msaxvrali dronia. 194

P:195

*** jemali myavs xmlad da farad da guriam Semiyvara, `mival guriaSi, mara, sulma win win geipara~. Tumca kai amindia, cud amindSi mteri xarobs, guriaSi ar mivdivar, sulma rom ar geiparos. jansuR Carkviani `erisions~ ver gadavmale is emocia, romelic warmoiSva CemSi Tqveni SesaniSnavi koncertis yurebis Sedegad, rasac leqsis saxiT gadmogcemT Tqven, Zvirfasebo... `odoias~ Semovevle Tqvensas, yvela kuTxis gulis azris Tqmasa, saqarTvelo medgrad rom dgas erTad, daanaxeT naTlad yvela sxvasa. dgexarT darajad qarTul kulturis, xmebi gaismis, navardobT caSi, erTxmad iWeqeT! Tqven gagimarjoT!!! maradisobas Caudeq kvalSi. Cvens gaCenis dRes zeimiT SevxvdeT, suliT qarTuliT yvela darazmeT, sadarajoze mtkiced dadeqiT, rom ar wagvarTvan eg silamazec... caSi navardi SegeferebaT, 195

P:196

arwivis frTebis Sesxma icodeT, ar daiviwyoT didi warsuli, marad, awmyosTvis guliT iRwvodeT! jomolungmaze asvla iolad, ase veravis ver gaubedavs, Tqven mis mwvervalsac gadaaWarbeT, sinamdvilea, msoflio xedavs. arwivs afrenils cis simaRleze, giwodebT ero! Cemo qarTvelno! iamaye xarT saqarTvelosi, WeSmaritebiT, bunebiT qvelno. 2009 w. piteri avt: mzia k. isev didebis gzebiT gevlos vuZRvni `erisionis~ xelmZRvanels baton jemal Wkuasels vbedav, mogmarTo didostato saqebar sityviT. Tumc ver Seswvdeba Sens simaRles Cemi kalami, qarTuli hangis unaoWo Sublo naTelo, mama_papaTa anderZis xar, swored mkvalavi. gaurRvevia galaqtika Sens namoRvawars, qarTuli genis ukvdavebis svets iq aSeneb, Semoqmeduras, odoias, xasanbeguras, Sermandisebri moqneuli baniT amSveneb. mamuls umReri, moZmes locav, ufals adideb, madliT mosili egebebi qveynis ganTiads, TviT cotas imki, sxvebs ki uxvad Cuqni sixaruls, gulSi uTqmelad daatareb mraval xvaSiads. qarTul legendad monaTluli `erisioni~ ras izam, zogs Tu lxinis nacvlad mwuxrad qcevia, 196

P:197

amaRlebuli gemovnebiT, RvTiuri niWiT, isev didebis gzebiT gevlos, rogorc gCvevia. nodar surmaniZe 2002 w. *** jemal, qarTuli simReriT cocxlob, wams ver imeteb Casamuxleblad, Senc gagiSlia xelebi farTod mTeli msoflios Casaxuteblad. vaxtang gogolaSvili 2006 w. cocxal legendas zeobs qarTuli simRera, glocavT eri da sioni, rokva_galobiT naTels gvfens... legenda `erisioni~. SfoTavs parizi, boboqrobs datyvevebuli lioni, taSia Tu cis quxili... bravo! gud! `erisioni~. xanjluriT alpebs rom seravT lileobs kavkasioni, sul gamarjvebiT gataroT ufalma `erisioni~. gilocavT Soba_axal wels madli gfaravdeT sionis, mravalJamier! samyaros hangebi `erisionis~. n. surmaniZe, 7.01.2003 197

P:198

leqspromti jemal Wkuasels guriis zecam gagzarda, yeli Cagidga lerwamSi, mamulic aRar dagzarda da Segiyvara erT wamSi. simReris gadasarCenad jaWvi gacvia farajad. netav, meore maCvena ase rom idges darajad. Semoiare qveynebi, erTguli `erisioniT~. didi RvawlisTvis daglocavs qaSueTi da sioni. sagaloblebi kvlav geTqvaT, Cveni patara qveynisa, TqveniT amayni davdivarT da Zalac Segvwevs kvexnisa. did vaJas davesesxebi, imisi sulis lxenama. `samSoblos samsaxurisTvis Cangi gikurTxos zenama.~ zaur gomarTeli 2007 wlis 3 oqtomberi himni eZRvneba erisionis damfuZnebels, baton jemal Wkuasels aTaswleulTa xilvebs erTvian cekvis Tanmxlebi sulis sioni, roca qarTuli genis erTian 198

P:199

brwyinvas gvagonebs `erisioni~. ukeTurebas (am dros rom erTvis) kbili simarTliT Tu ar mokveTe, did xelovnebas (rogorc yovelTvis) saflavs gauTxris vai mokeTe! `erisioni~ _ aris dasturi im silamazis, im vaJkacobis, verras aklebda rasac macduri, verc siverage arakacobis. ...oden, cekvaSi, bedis qariSxlis yvela bgera da yvela ritmia, aboboqrebis survils ar iSlis, grZnobis uzRvavi zRvis ariTmia. `erisionSi~ _ eris sulia da arqauli ali simReris, cekvis xanZaric arqaulia, erTianoba amer-imeris! sadac warsulis `xilvebs erTvian~ kavkasionis mTaTa sioni didi qarTulis sulis erTian brwyinvas gvaxsenebs `erisioni!~ n. revaziSvili-mariamiSvili Tbilisi, 01.01.2015 `erisioni~ da dahberavda eris sionni, parizs ipyrobda `erisioni~, albaT locavda gremi, sioni, roca galobda `erisioni.~ rokavdnen, TrTodnen, zecas etrfodnen, viTarc fafuk Tovls kavkasioni, 199

P:200

maTi Semyure vxvdebi, rad iyo gmiri erekle bagrationi. givi sixaruliZe parizi, 2006 w. vis ebrZodnen ras ebrZodnen saqarTvelos mtrebi vuZRvni ansambl `erisions~ vis ebrZodnen Cveni mtrebi ase risxviT, ase boRmiT, pirvel rigSi, qarTul sityvas da leqss `vefxisa da moymis~. Cvens mtrebs axlac tanSi zaravT moRuRune akvnis xmebi da ebrZvian `iavnanas~ erisa da enis mtrebi. mters ZilSiac ar asvenebs is cxra Zma Tu is cxra feri, tanze bewvis amSlel hangebs da simRerebs ebrZvis mteri. ebrZvis, rasac saqarTvelos fesvebi da libo hqvia, `Cakrulos~ da cekvas _ `qarTuls~, `hariras~ da `odoias~. dRevandeli Temur-lengi Tu iuda vercxlis kerZi, dResac cerze damdgar qarTvels anu saqarTvelos ebrZvis. ebrZvis imaT, rac samSoblos imedad da burjad dganan, ebrZvis, magram ver ereva 200

P:201

`xorumsa~ da `gandaganas~. vinc borotad gvimzers dResac da maxviliT Cvensken modis, ebrZvis gelaTs, sveticxovels, ebrZvis jvars da ebrZvis Wyondids. romel ferSi ar erios Cveni cis da miwis feri, yinwvisis da beTaniis angelozebs ebrZvis mteri. arc didgori, basiani, arc marabda ar asvenebs, gana marto cocxlebs ebrZvis, ebrZvis samas aragvelebs. ebrZvis yvelas, vis saxelsac saqarTvelos droSad arxevs, ebrZvis cxra Zmas, Tevdore bers, qeTevanis ukvdav saxels. axali Tu Zveli mteri vera, ver Zlebs, vera, ver Zlebs, ebrZvis saqarTvelos fesvebs, qarTul suls da genebs ebrZvis. ar mokvdeba saqarTvelo, ar mokvdeba Cveni eri, sanam ismis `mumli muxas~, `riho~, `mravalJamieri~. sanam erTi qarTvelic ki qveynis uRels qedze idgams, sanam guls da muxls gvimagrebs daviTis xma, SoTas sityva. sanam moyme vefxvTan ibrZvis da qarTveli cerze dgeba, ar mokvdeba saqarTvelo, saqarTvelo ar mokvdeba! nodar jalaRonia 2003 w., oqtomberi 201

P:203

megobrebi jemal Wkuaselze

P:205

*** jemal Wkuaseli bavSvobidan maxsovs... sul patara viyavi, pirvel klasSi makvaneTis arasrul skolaSi ro Semiyvanes. jumberi, jemal Wkuaselis Zma, moiyvana biZ- ia Sermandim da klasSi dasva. Sermandi biZia babuasTan megobrobda da Zalian uyvarda. micno Sermandi biZiam, momefera, maswavlebels moutrialda da uTxra, orives, rogorc Cem Svilebs, erTnairad miaqcie yuradRebao. babua _ artem erqomaiSvili afasebda Sermandi Wkua- sels, rogorc araCveulebriv kacs da araCveulebriv mom- Rerals... e, maSin axlodan erTxel vnaxe Sermandi biZia. momefera, klasSi ro Semovida da jumberi moiyvana. mere erTad gvaswavlidnen, ra Tqma unda, jumbers da me le- qsebs. maxsovs pirvelad Svidi wlis bavSvebi Svidi noem- bris zeimze (maSin ase iyo) kolmeurneobis patara klubSi gamogviyvanes da leqsi wavikiTxeT: _ Sen Txupnia gamurulo, miTxar, guSin ratom mceme? _ ratom gceme, aRar gaxsovs? fisos wixli ro ageme. (icinis) da ase Semdeg. me da jumberi Svidi weli erTad movdiodiT... araCveu- lebrivi pirovneba iyo, araCveulebrivi biWi... uniWiere- si. speqtakli davdgiT maSin `luarsab TaTqariZe~ _ (ka- cia adamiani?!). `Cemi sofeli~_ davwere aseTi mogonebebi da iq maqvs Setanili es mogonebac. avakinZine wignad, ar maqvs _ isea akinZuli. _ mWirdeba Zalian es anakinZi mogonebebi. _ gindaT? _ ra Tqma unda! (icinis) _ mcxvenia. Cemi soflelebisTvis davwere... iqaa saubari speqtak- lze `luarsab TaTqariZe~... me viyavi speqtaklis reJisori. jumber Wkuaseli Ta- 205

P:206

maSobda luarsabs. qali (darejani) ver viSoveT, yvelas Sercxva, aravin ar iTamaSa da rezoia goliaZem iTamaSa. ga- vukeTeT baliSebi, raRacebi da yvelas ajoba, ise kargad iTamaSa darejani. jumberi (luarsabi) iyo araCveulebrivi, marTla... luarsabi iyo saswaulaT kai... magaze aRar gada- val, iq waikiTxavT da naxavT. batoni Sermandi iyo yvelaze angariSgasawevi mayurebeli... simReris Semfasebelic, Teatraluri niuansebisac _ TviTon batoni Sermandi iyo araCveulebrivi pirovneba, iSviaTi Tamada. makvaneTis gundSi bevri gamorCeuli momRerali iyo gaerTianebuli, magram babua ufro Tavisi Taobis mom- RerlebTan megobrobda, maTTan simRera siamovnebda da saxlSic xSirad iwvevda. eseni iyvnen: varlam simoniSvili da Tavisive aRzrdili makvaneTeli momRerlebi: telmak (teli) iobiSvili (gigos ansamblis wevris, giorgi iobiS- vilis vaJi), ilarion sixaruliZe, giorgi vaSalomiZe, Ser- mandi Wkuaseli da serapion vaSalomiZe. maT namRers asi wlis wiinandeli simReris suni aqvs, amitom mixaria maTTan simRerao, _ ityoda babua. me am momRerlebs kargad vicnobdi, isini Cveni so- flelebi iyvnen, xSirad stumrobdnen Cvens ojaxSi da araerTxel davmtkbarvar maTi simReriT. TiToeuli maTgani gamorCeuli iyo, rogorc momRerali da rogorc Rirseuli pirovneba. isini sxva tradiciebze iyvnen aRzrdilebi, sxva- nairi cxovrebis wesiT cxovrobdnen, sxvanairad iqceodnen, musikaluradac sxvanairad azrovnebdnen, amitom sxvanai- rad mRerodnen da sxvanair pativiscemas imsaxurebdnen. marto Sermandin Wkuaseli rad Rirda _ RvTiTnaboZebi niWiT daxunZluli es didebuli momRerali, guruli sim- Rerebis iSviaTi mcodne da ganumeorebeli Semsrulebeli, araCveulebrivi banis patroni, improvizaciis amouwuravi SesaZleblobebis mqone uniWieresi Semoqmedi, gasaocari iu- moriTa da iSviaTi pirovnuli TvisebebiT dajildoebuli darbaiseli kaci. misi simReris mosmena da masTan urTier- 206

P:207

Toba erTi siamovneba iyo. Sermandi Wkuaseli iyo iSviaTi Tamada, araCveulebrivad enamWevri, Tu `Tamadis etaloni~ kacma Tqvas, im periodis etaloni iyo Sermandin Wkuaseli... kacur-kacobiT gamorCeuli Rirseuli pirovneba, iumoriT savse. saswauli iumori qonda. megruli icoda, ar vici, said- an, me mgoni, jarSi iswavla, polikarpe xubulava da Serman- din Wkuaseli erTad msaxurobdnen jarSi. iyvnen TurqeTis sazRvarze... omis dros eseni iyvnen iq, magaTi batalioni idga TurqeTis sazRvarze... SeiZleba megruli simRerebi iq iswavla, megruli kargad icoda... Sermandini `Cagunas~ im- Rerebda solos megrulad da is mimikebs iRebda, saswauli raRaca iyo... araCveulebrivi niWieri kaci, araCveulebrivi bunebis adamiani, gawonasworebuli saocrad, masTan jdo- mas araferi jobda. babuas gansakuTrebulad uyvarda, imi- tom, rom Sermandini iyo varlam simoniSvilis gazrdili da hqonda unikaluri xma da codna guruli simRerebisa. uke- Tesi bani im periodSi gurul simReraSi ar iyo. Canaweric arsebobs misi ramdenime da gurul momReralTa xuTeulSi is aucileblad iqneba. egeTi srulyofili bani ar arse- bobda, me masTan mimReria, ramdenjer mimReria Sermandi biZiasTan... Canawerebi, `xasanbeguras~ Canawerebi... erT mx- ares ladiko biZia mReris bans, meore mxares Sermandi biZia. roca me da jumberi Segviyvanes skolaSi, 5 wliT ufrosi jemali Cveni skolis gundis solisti iyo, yel- saxveviT mReroda da damamaxsovrda... amReres gundTan, kargad mReroda Zalian, maSindeli bavSvuri repertuari mogexsenebaT: simRerebi leninze, partiaze, kolmeurneo- baze, stalinze, samSobloze, Cais mkrefavebze, socialis- turi Sromis gmirebze da a.S. mTeli epoqa iyo maSin. anzor erqomaiSvili 207

P:208

eZRvneba yvela makvaneTels omidan 115 kaci veRar dabrunda makvaneTSi. eTero, memorialuri dafa gaapartaxes, Zlivs Sevagrove am 115 adamianis gvar-saxeli. maT sulebs rom erTi Wiqa wauq- cion momavalSi, ai, misTvis davwere es wigni (mas anakinZi wigni davarqvi). exla ukve am erTi WiqiT `SendobiT~ moixsenieben makvaneTelebi am maradiul gmirebs... jemal Wkuaselis sruliad fantastiuri meuRle gi- uli, ulamazesi, uWkvianesi, patarebma iqorwines. sruli- ad axalgazrdas patara Sermandi miyavs avtobusiT baRSi da pataras biWebma sTxoves, Seni daiko gagvacanio, _ Sena gyavs da, es Cemi dedikoa _ gajavrebulma Sermandim Seu- tia biWebs. erT rames vityvi: rom ara araCveulebrivi giuli, ara mgonia, jemals amdeni ramisTvis mieRwia, ise Seuwyo xeli, ise daudga gverdiT, imdeni rame gaakeTa jemalisTvis, ai, sicocxle Seswira qalma... sicocxle Seswira. jer araCveulebrivi Svilebi gauzarda, SviliS- vilebi da SvilTaSvilebi yavs da Tavisi sicocxle mi- uZRvna jemals... ai, eseTi qalia Cveni giuli, Cemi usay- varlesi qalbatonia. unda icodeT Cemi damokidebuleba mis mimarT... CamovediT TbilisSi, aq davfrTiandiT. is jer gund- Si mReroda, kai xma qonda Zalian jemals... niWierebaze giTxariT? `xasanbeguras~ yvela muxli uSecdomod erT saaTSi rom iswavla... sainteresoa erTi raRac, TviTon improvizirebda, rogorc ki raRacas iswavlida. is genebi Tavisas TamaSobda, ukve moqmedi momRerali iyo, mamia xateliSvils moewona, Tavis ansamblSi aiyvana da masTan mReroda didxans. mamiam bevri misca jemals, Tu sagundo codnas SevexebiT. mamiam mas Zalian bevri misca... mamia Zalian kargi xelovani iyo, araCveulebrivi gundi hy- avda, satelevizio gundi hyavda da Zalian popularuli 208

P:209

iyo. aseve hyavda qalaqis meriasTan arsebuli gundi, mec viyavi im gundSi cota xans... mamiam Zalian bevri saqme gaakeTa, Segvifara es axalgazrdebi. maSin mamiam Zalian bevri brwyinvale gakveTili misca jemals. marTalia, mas konservatoria ar daumTavrebia, magram hyavda Sermandin Wkuaseli _ mama, cxra konservatoriis fasi mama hyavda. mamis megobrebi: varlam vaSalomiZe, domenti qarCava... romeli erTi CamovTvalo, romlebic kviraSi ramdenjerme mainc modiodnen mis ojaxSi SermandinTan da jemali us- menda gafacicebiT magaT namRers, mere artem erqomaiS- vili da Zmebi erqomaiSvilebi, misi mezoblebi da mokled, misi garemocva iyo Zalian musikaluri... TbilisSi Camo- suli ar gayva musikalur ganaTlebas, magram yvela ansam- blis yvela stili, simRera Seiswavla... Tavisi kiloebiT xarSavda gonebaSi... gulSi _ swavlobda... b-ma jemalma saocari Sou gaakeTa, yvelaferma aman ise imoqmeda msoflioze, rom saswauli moaxdina. ai, am TvaliT unda SevxedoT `erisions~ da ara ramdenad avTen- turad mReris. esaa... saocari Sou gakeTda, romelmac saqarTvelo warmoaCina umaRles doneze, Torem suxiSvi- lebs imxela madli aqvT. saqarTvelodan pirvelad magaT gakvales gza da es iyo saswauli, me maTi udidesi Tay- vanismcemeli var, `rusTavsac~ arauSavs (Tavmdablobs), magram `erisionma~ udidesi warmateba moitana saqarT- velosTvis. `erisionis~ koncertebze filarmoniasa Tu sxva gadaWedil darbazebSi SevixedoT, aRfrTovanebuli xalxiT da siyvaruliT savse darbazebiT da nu CamovalT wvrilmanebamde. ai, ase movyvebiT bavSvobidan me da jemal Wkuaseli. de- daCems CemsaviT uyvarda, ramdenime dRe Tu ar gamoCnde- boda, enatreboda da CvenTan mosvlas sTxovda... saocari iumori aqvs, saocari! mamamisiviT genetikurad mosdevs eg simRera da iumori. visac jemalis Tamadoba ar unaxavs, e.i. jemals ar icnobs. mSvenieri wigni gamosca bo- 209

P:210

los `gurulebi xumroben~. jemal Wkuaseli Zalian dadebiTi adamiania da, rogorc gurulebi ityvian, Cvens megobrobas ~saSveli da saxidebeli ara aqvs~. ase rom, nu mogviSalos erTmaneTis Tavi da kidev bevri warmateba moetanos saqarTvelosTvis... speqtakli `luarsab TaTqariZe~ ro damTavrda, oRond gurul dialeqtze gaxmovanebuli, Cemi qarTulis maswavle- belma miTxra, rogorc `reJisors~: _ Sen geixare, biZia, am- deni Cem sicocxleSi ar miciniao! daviTs, luarsabis Zmas, meore rezo TamaSobda, gamovida da monologi daaviwyda. Tavis col elisabedze veRar ixsenebs saTqmels. dadis qa- lebSi da tlikin, tlikin, tlikin... zuria bilixoZe iyo _ qorwils vamzadebdiT luarsabis da darejanis. wavida sa- dRac Cvenive sofelSi da orluliani Tofi moitana, Savi denTi iyo, Tofis wamali, kvamli qonda. ro gaisrodi, is- eTi Savi da Wvartliani, abnelebda iqaurobas. dautenia am denTiT es Tofi da aba nefe-dedofali modiso da mTavari ra ari, krimanWuliani mayruli luarsabis kaxur qorwilSi iao-uao, iao-uao da krimanWulze moyavT luarsabi da dare- jani... aba, biWebo, dasviT nefe-dedofali da zalpio! pawawa klubSi gavarda erTi, ori, sami da dabnelda Savi RrubliT klubis darbazi, xalxi erTmaneTs aswrebda, dagvxocaven es bovSebi, dagvxocaveno. erTmaneTs aswrebda xalxi... kidev erTi detali: me viyavi rusTavelis premiis komitetis wevri im periodSi, rodesac waradgines je- mal Wkuaseli da rezo WoxoneliZe rusTavelis premiaze. es waradgines imis Semdeg, furori rom moxda evropaSi... `erisionis~ gastrolebis Semdeg warmoadgines.mwerlebma daWames erTmaneTi, ver gavidnen, `erisionma~ erTxmad miiRo uklebliv xmebi... rusTavelis premia mieniWa uproblemod, imxela aJiotaJi iyo mTel msoflioSi. es iyo samarTliani premia... anzor erqomaiSvili 210

P:211

*** me-8 klasSi viyavi, roca gadavwyviteT, ilia WavWava- Zis `kacia-adamiani~ dagvedga scenaze. davwereT insceni- reba guramam, jumberam da me. scenari vano maswavlebels vaCveneT, man mcireodeni Sesworeba Seitana da speqtak- lis dadgmis ufleba mogvca. SevudeqiT mzadebas, gavanawileT rolebi. reJisori me gaxldiT. luarsabs jumbera Wkuaseli TamaSob- da, darejanis rolze eTera goTua gvindoda, mara ar dagvTanxmda. mere sxva gogoebmac uari Tqves, SercxvaT da iZulebuli viyaviT rezo goliaZes eTamaSa darejani. windawin vityvi, man SesaniSnavad gaarTva Tavi am sakma- od rTul rols. luarsabis Zmis, daviTis rols revazi (titikoeviCi) TamaSobda. sutkneinasTvis zaira bilixoZe SevarCieT, mose grZeliZe _ zauri esa-Ze, lamaziseuli _ mayvala mefariSvili, xolo mourav daTos _ gurama TaneiSvili TamaSobda, mRvdels _ goderZi gordelaZe. danarCenebi luarsabis yma glexebi da moaxleebi iyvnen: zurie bilixoZe, vilgema goi, nodara arobeliZe, jambu- rie WanuyvaZe da sxvebi. daviwyeT repeticiebi. Coxebi makvaneTis gundis wevrebisagan viTxoveT. rezo goliaZem darejanisTvis dedamisis da mezoblis qalebis kabebi da misi gasawyobi morTulobebi moitana, mere kabaSi win da ukan ramdenime baliSi CavudeT, Tavze Cixtikopi davaxureT, romelic rezom bebiamisisagan iTxova, blomad ferumarili wavus- viT da iseTi darejani gamoviyvaneT, rom Cven TviTon vixocebodiT siciliT. jumbera Wkuaselma sadRac mo- qsovili foCiani qudi ipova, romelsac yalmuxis qudi davarqviT, mere misi sargo aziurebi ver viSoveT, el- guja babiloZem mamamiss, ilikos manqanis saburavis Zirze Sekerili wuRebi (lakmasunebi) mopara da jumberas Caacva. jumbera sakmaod Caputkunebuli iyo, amitom Coxa tanze arc ki swvdeboda, mere palmidan moglejili wver-ulvaSi 211

P:212

gavukeTeT, loyebze pomada wavusviT, rom gaRaJRaJebu- liyo, xelSi didi Cibuxi davaWerineT da namdvil luars- abs davamsgavseT. sutkneina _ zaira bilixoZem Zveleburi tansacmeli bebiamiss gamoarTva, Tavze Savi Cixtikopi gaikeTa da mar- Tla sutkneinas daemsgavsa. repeticiebi kargad midioda, magram ver SeveCvieT kaxur kilos, amitom dialogebi sul gurul dialeqtze gavmarTeT da scenaric gurulad SevakeTeT. luarsabi: darejan, aba, Sen Tu Wkviani xar, gameicani erTi im Zelze ramdeni buzi jdana. darejani: aba, sada? luarsabi: sada da patalokis Zelze. darejani: macale, jer deviTvalo. luarsabi: ra unda deiTvalo, ormocia. darejani: rafer mixTi rom ormocia? luarsabi: rafer da Wkua maq da mivxTi. darejani: rava, me ar maq Wkua Tu? luarsabi: darejan, xom gagigonia, qalis Wkua Txama bardze miaWamao. an kidev: luarsabi daTos: bijo, xorci da Tebzi Tu meitane? daTo: ki, sasalianke xorci mevitane da imferi Tebzi viSone, rom qinZmarSi TiTon xteba TaviT. luarsabi: baRCidan mwvanili Tu meitane? daTo: aba, ra vqeni! luarsabi: Wyana fxali aris? daTo: ki. luarsabi: onWo Tu gaq Wyinti yveliza? daTo: rava ar maq, batono! luarsabi: aba, saxli savse yofila Cemo daTo, maladec Sen! Cveni speqtaklis premiera pirvel maiss Sedga. patara darbazSi teva ar iyo. viRacam gadakerebuli zewrebis- 212

P:213

gan gakeTebuli farda gadaswia, scenis SuaSi idga Zve- li taxti, zed gadafarebuli noxiT (egnate qveiTaiasgan viTxoveT). taxtze iwva luarsabi (jumbera Wkuaseli) da xvrinavda. ise xvrinavda, rom iqauroba zanzarebda. uceb TavTan dadgmuli Sandali waiqca da luarsabs TavSi mox- vda. bavSvebma aqedan rom daiwyes sicili, bolomde ar gaCerebulan. speqtaklis monawileebs ise ecvaT, rom bavSvebi siciliT ixocebodnen. xandaxan dialogebic ki ar ismoda. gansakuTrebuli warmateba xvdaT luarsabs da darejans _ rezo goliaZes, romelmac marTlac SesaniSna- vad Seasrula Tavisi roli. Zalian kargi iyo sutkneina _ zaira bilixoZe, xolo daviTs _ revaz goliaZes (titikoeviCs) sityvebi daaviwy- da, gadavida improvizaciaze da luarsabs uTxra: abdala Tavis patronis fexebia codvao. mere imdeni itlikina, rom xalxi siciliT daxoca. speqtaklis kulminacia iyo meore ganyofilebis dasawyisi, luarsabis da darejanis qorwili. nefe-dedofali guruli mayruliT Semoiyvanes scenaze, gugulie Rlontis krimanWuli angrevda iqau- robas. mere luarsabi da darejani cekvavdnen. luarsabs cekvis dros cali lakmasuni wasZvra, radgan didi zomisa iyo, mere Zirs daixara fexsacmlis asaRebad, am dros xvan- jari gauwyda da Sarvali CaZvra, bavSvebi kiodnen. es kidev araferi, zuriko bilixoZem sadRac sami filTa Tofi iSo- va, qorwilze unda gaesrolaT. Tofebi Savi denTiT daute- niaT (cxadia, Sig safanti ar iyo), doza meti mosvliaT da roca luarsabi da darejani scenidan gadiodnen mayrebis TanxlebiT, meti efeqti rom moexdinaT, Tofebi darba- zisken moabrunes da ise gaisroles. filTa Tofi rogorc zarbazani ise gavarda, Tan didi Savi kvamli daayena, amas moyva meore gasrola, mesame gasrolaze xalxi erTmaneTs aswrebda gareT, ar dagvxocono. roca denTis kvamli gai- fanta, darbazSi aRaravin ijda. mokled speqtaklma metad mxiarulad Caiara, meo- 213

P:214

re dRes vano maswavlebelma gviTxra: _ Tqven geixareT, araCveulebrivi komedia gamogividaT, amdeni Cems sicocx- leSi ar miciniao. anzor erqomaiSvili `Cemi sofeli~ Sermandin Wkuaseli RvTiT naboZebi niWiT daxun- Zluli momRerali iyo. araCveulebrivi banis patroni, improvizaciis amouwuravi SesaZleblobebis mqone uni- Wieresi Semomqmedi, gasaocari iumoriTa da iSviaTi pirovnuli TvisebebiT dajildoebuli darbaiseli kaci. masTan simReras da urTierTobas araferi sjobda. Sermandin Wkuaseli iSviaTi momRerali da araCveu- lebrivi pirovneba, iSviaTi iumoris patroni iyo. erTxel ozurgeTSi gundis repeticias atarebda ladiko erqo- maiSvili. gundSi asamde kaci da qali iyo. gareT saSine- li TqeSi wamovida, fanjridan davinaxeT, rom didi Savi qolgiTa da sawvimari `plaSiT~ Sermandini modis. demuli kikvaZem sTxova ladiko biZias: _ gavCumdeT Sermandini rom Samua, magan rixiani mis- almeba icis da xma aravin gavceTo. gaiRo kari. Sermandinma gareT dabertya qolga, geixada `plaSi~ da xmamaRla, Cveul tonSi deiquxa _ kai gamarjoba Tqveni. darbazSi absoluturi siCumea. _ gamarjoba Tqveni, xalxo! _ xmas aravin iRebs. Ser- mandinma nel-nela gaixsna xalaTis Rilebi, qamaric Seix- sna da is iyo, Sarvali unda Caewia, rom qalebma ikivles _ ras Sobi, Sermandi, ras! Sermandinma geixed-gameixeda aqeT-iqiT da xmamaRla ikiTxa: _ rava, xarT vinme aqane? _ atyda sicil-xarxari. anzor erqomaiSvili 214

P:215

kvlav warmatebebs gisurvebT qarTveli xalxi WeSmaritad amayobs Tavisi didi xe- lovnebiT; xelovnebiT, romelic saukuneebis win iRebs saTaves. gamorCeulia qarTuli musikaluri xelovneba _ qarTuli mravalxmianoba. swored mravalxmianobis xi- blma ganapiroba qarTuli simReris (`Cakrulo~) kosmiuri aRiareba. zogadad xelovnebasa da kerZod qarTul mra- valxmian simReras movla_patronoba sWirdeba. simRera iyo maradiuli Tanamgzavri qarTveli kacis yofa- cxovrebisa, Wirisa da lxinisa. gavixsenoT micvale- bulis wamRerebiT datireba (`dalai~, `zari~), salaSqro (`ficxel omSi rom mReroda maCabeli~) da salxino (`mra- valJamier~ da sxv.) simRerebi. istoriis mTel sigrZeze bevri Semfasebeli da damfasebeli hyavda qarTul musi- kalur xelovnebas. xazi unda gavusvaT, rom qarTuli xelovnebis, sim- Rerisa da cekvis maRali done msofliom aRiara. aq ukve Tavis sityvas qarTveli xelovanebi amboben. qarTuli simRerisa da cekvis ansamblebs zewarCinebiTi Sefaseba misca msoflios bevrma gamoCenilma xelovanma, araerTi aRmatebiTi Sefaseba gamoaqveyna msoflio presam. gamoCenil da amagdar qarTvel xelovanTa Soris Rirseuli adgili uWiravs did maestros _ SesaniSnavi musikoss, diriJors, maRali donis Semoqmedsa da organi- zators jemal Wkuasels. batonma jemalma cxovrebis Rirseuli gza ganvlo. TiTqmis eqvsi aTeuli welia, rac xelovnebis erTgul msaxurad gvevlineba. igi pirovnulad aris Zalian sain- tereso _ iumoriT savse, xalxuri (guruli) sibrZniT Semkobili, kargi mosaubre; pirovneba, romelic saxeebiT azrovnebs _ misi monaTxrobi metad sainteresoa, ambebi SesaniSnavad aRiqmeba. mimaCnia, rom es yvelaferi gene- tikuria; amaSi me davrwmundi, roca mis ojaxs vewvie gu- 215

P:216

riaSi. saocari iumoriT, xelovnebis codniT da, rac mTa- varia, simReris SesaniSnavi unaris mqoned Sevicani misi mama _ Rirseuli pirovneba. amis Semdeg aRar gamkvirvebia jemal Wkuaselis maRalniWiereba, misi damokidebuleba zogadad xelovnebisadmi da gansakuTrebiT simRerisa da cekvisadmi. ramdenime aTeuli welia batoni jemali warmate- biT xelmZRvanelobs ansambl `erisions~. swored jemal Wkuaselis Tavdadebuli Sromisa da yoveldRiuri Rwvis Sedegia `erisionis~ didi warmateba sazRvargareTis mra- val qveyanaSi. am ansamblis gastrolebma udidesi amagi dasdo qarTuli simRerisa da cekvis msoflio masSta- biT aRiarebas. swored batoni jemalis didi damsaxure- baa qarTuli simRerisa da cekvis Serwyma da misi farTo masStabiT Cveneba. roca jemal Wkuaselis SemoqmedebiT warmatebebze vlaparakobT, ar unda dagvaviwydes, rom didi qveynis _ saqarTvelos WeSmariti patriotia, RvTismosavia da sam- Soblos momavalze mofiqralia. eWvi ar aris, rom jemal Wkuaseli momavalSic warmatebiT iRvawebs qarTuli xe- lovnebis winsvlisa da gamarjvebisaTvis. minda vusurvo _ didi warmatebebi iyos batoni jemal Wkuaselis cxovrebis maradiuli Tanamgzavri. roin metreveli *** qarTveli musikosebis _ lotbarebis, momRerlebis siyvaruli Cems gulSi bavSvobidanve, qarTuli simRera- galobis siyvarulTan erTad Semovida. batoni jemal Wkuselic bavSvobidan _ 80-iani wlebis bolodan maxsovs. 1989 wels, roca Sevedi simReraze, ukve areuloba iw- yeboda saqarTveloSi. Tumca, 2 weli, mainc mSvidoba da sinaTle iyo TiTqos, ZmaTa Soris omis dawyebamde. 216

P:217

mere ki, 90-ianebis dasawyisSi, rodesac saSineli gaWirve- ba, utransportoba da areuloba iyo, skolidan (54-e skolaSi vswavlobdi) simReris gakveTilebze fexiT mi- vdiodi xolme rusTavelze. simReras jumber yolbaias- Tan vswavlobdi. mecnierebaTa akademiaSi gvqonda simRe- ris repeticiebi. misi madlieri var, radgan uamravi ram maswavla. swored maSin, bavSvobaSi, Cndeba Cems gulSi, simRerasTan erTad, misi Semsruleblebisa da ostatebis mimarT siyvarulic. maSin musikas vinilis firfitebidan vusmendiT. bavS- vobidanve Zalian miyvarda sxvadasxva ansamblebisa Tu Zveli momRerlebis Canawerebis mosmena. im dros dRe- vandeliviT bevri ansambli da Canaweri ar iyo. pirveli didi sixaruli iyo, „rusTavis“ „100 simRera“. maxsovs, radioSi gadmoscemdnen, visi firfitac gamovidoda da ase viyide rusTavis firfita. ase Sevityve simRerisa da cekvis saxelmwifo ansamblis firfitis Sesaxebac da SeviZine igi. jemal Wkuaselis foto iyo zed _ axovani qarTveli kaci gviyurebda fotodan. mere SeviZine saoc- ari momRerlebis _ lela TaTaraiZis, Temur qevxiSvilis albomebi... rogorc vTqvi, Zalian cota Canaweri iyo da yvela firfitas, rac gamodioda, vyidulobdi da axlac maqvs saxlSi. jemal Wkuaselis saxeli im droidan da axlac Zvir- fasia CemTvis. sxva didi lotbarebis msgavsad, jemal Wkuaselic qarTuli simReris saxed iqca. bavSvobidanve davdiodi mis koncertebze da aRtace- buli viyavi misi ostatobiT. Zalian maRali donis, gamor- Ceuli momRerlebi hyavda solistebad: ilia zaqaiZe, je- mal cxvediani, rostom saginaSvili da sxvebi. saocar STabeWdilebas axdendnen Cems bavSvur gulze _ mTeli koncertiT, Tumca, or-sam simReras iseTs imRerebdnen, dauviwyars, rom xvdebodi, rom es mxolod aq, am mom- RerlebTan, am ansamblTan da am lotbarTan SeiZleboda 217

P:218

mogesmina... ra Tqma unda, maSin JReradoba ufro gun- duri iyo. adamians Soridan rom xedav, ra Tqma unda, sxvaa da roca axlos, piradad gaicnob _ sul sxva. rogori lotbari iyo, gacnobamdec vxedavdi. gacnobis Semdeg ki, misi mravali pirovnuli Tviseba, mravali sikeTe davinaxe. amayi da bednieri var, misi megobrobiT. TiTqos umniSvnelo detalia, magram, pirvel rigSi rac minda vTqva: miuxedavad asakisa, janmrTelo- bisa, dakavebulobisa, is yoveldRe mexmianeba, siTbos gamoxatavs da mekiTxeba, xom araferSia saWiro. aseTi yuradReba da mama-Sviluri Tu Zmuri damokidebuleba metad iSviaTia dRevan- del dRes Cvens sferoSi, samwuxarod. da me madlobeli var batoni jemalisa. zogi mis SemoqmedebiT Tavisuflebas akri- tikebs. Tumca, unda aRiniSnos, rom mas aqvs mravalnairi sakoncerto programa da ara mx- olod erTi konkretuli Sou, romlis konce- fciisa da stilis ganzogadeba „erisionisa“ da jemal Wkuaselis mTel Semoqmedebaze ar SeiZleba. xelovnebaSi xSiria eqsperimentebi, Ziebebi. batoni jemali miiCnevs, rom qarTuli simReris popularizaciisaTvis gadadgmuli misi nabijebi saWiro iyo. dRevandeli gad- mosaxedidan, rTulia ar daeTanxmo _ im erT- ma konkretulma Soum, sadac Serwymuli iyo Zveli da axali JReradobebi, marTlac didi popularoba moutana Cvens qveyanas. dRes aseT eqsperimentebs bevri mimarTavs, ara mxolod simReraSi, aramed cekvaSic da xelovnebis sxva dargebSic. aseTi raRaca mudam iwvevda da gamoiwvevs kamaTs, azrTa sxvadasxvaobas. ma- 218

P:219

gram, erTi ram mkafiod SeiZleba iTqvas _ jer erTi, yovelive es qarTuli simReris aqtua- lobasa da misiT dainteresebas aRvivebs qar- Tul Tu ucxour sazogadoebaSi da meorec _ mTlianobaSi, jemal Wkuaselis SemoqmedebiTi gza, maRali profesionalizmiT, Tavganwiruli siyvaruliT, adamianobiT, siTboTi da patrio- tizmiT aris aRvsili. is, rac man Tavis qveya- nas gaukeTa, bevrma inatros, vinc debs Tavs ufro tradiciulze, ufro auTenturze... ansambl „erisionis“ warmatebiT cxovreba jemal Wkuaselis mTavari interesia. misTvis sxva mizani ar arsebobs. dResac cxovrobs oroTaxian binaSi, didubeSi, romelic spor- tis sasaxlis mSeneblobaSi oflisRvriTa aqvs axalgazrdobaSi miRebuli... sacxovrebeli pi- robebi ar gauumjobesebia... aTeulobiT weli imuSava imisTvis, rom msofliosTvis „eri- sions“ saqarTvelo gaecno... rogorc adamiani da moRvawe, jemal Wkuase- li magaliTia Cven yvelasTvis _ Tu rogor unda emsaxuro Sens saqmes TavdadebiT, siyvar- uliTa da adamianobiT. ufalma janmrTeloba, dRegrZeloba da kidev mravali sixaruli da SemoqmedebiTi gamarjveba mianiWos baton je- mals, mis ojaxsa da „erisions“, romelsac swi- ravs Tavis energiasa da sicocxles igi. giorgi donaZe *** qarTuli kulturis TvalsaCino moRvawes jemal Wkuasels, romelmac qarTul xalxur musikas udidesi amagi dasdo, gansakuTrebuli pativiscema ekuTvnis. 219

P:220

saqarTvelos simReris da cekvis saxelmwifo ansamblma saxeldobr misi xelmZRvanelobis dros miaRwia udides aRiarebas rogorc Cvens qveyanaSi, aseve sazRvargareTac. is gasaocari sakoncerto programa, romelmac, SeiZleba iTqvas, triumfaluri warmateba moipova msoflios mraval qveyanaSi, xom umTavresad misi niWierebisa da profesionalizmis gamovlinebaa. jemalTan pirveli Sexvedra Cvens axlobel Tengiz korinTelTan moxda. Tengizi maestro jansuR kaxiZis mier Seqmnili pirveli Svidkacas wevri gaxldaT. Ten- gizis ojaxSi xSirad ikribebodnen vaniko maWavariani, Tengiz kaxiZe, gogi guguSvili, miSiko Sengelia, Wurtu lorTqifaniZe. am gamoCenil adamianTa da momReralTa saxelebi kargadaa cnobili Cveni sazogadoebisTvis. yoveli amgvari Sexvedra simRerisa da megobrobis zeimad gadaiqceoda xolme. aseTi zeimis monawile ramdenjerme gaxldiT da Cveni urTierToba da megobrobac swored aqedan, 60-70-iani wlebidan daiwyo. minda gavixseno kidev erTi aseTi faqti: quTaisSi Cam- oyalibebulma simReris saxelmwifo ansamblma, romelsac jemal Wkuaseli xelmZRvanelobda, pirvelma Seasrula urTulesi da ulamazesi JReradobis `mravalJamieri~, romelic jansuR kaxiZem Seqmna. jansuRis mravalJamieri Zalian rTuli Sesasrulebelia. erTerTi zemoxsenebuli Sexvedris dros, romelic mogvianebiT gaimarTa, uaRres- ad saintereso dialogis mowmeni gavxdiT jansuRsa da je- mals Soris. saubari mravalJamieris Sesrulebis uaRresad rTul niuansebs exeboda. dRes rom msmenels udides sia- movnebas aniWebs am mravalJamieris Sesruleba, unda iTq- vas, rom im saubris Sedegicaa. jemali mravalmxriv niWieri adamiania, aseve gamor- Ceulia misi iumori. Zalian sainteresod da saxalisod yveba sxvadasxva momentebs misi cxovrebidan. erTxel skolaSi misi mama - cnobili momRerali daibares jemalis 220

P:221

swavlaSi CamorCenis gamo. rodesac niSnebis furcelSi cudi niSnebi naxa da mxolod simReraSi hqonda friadi, maswavlebels iqiT usayvedura: simReras me vaswavli da Tqven arafers aswavliTo? kidev bevri ramis gaxseneba SeiZleba am SesaniSnav adamianTan urTierTobis Sesaxeb. vulocavT Cvens Zvirfas jemals saxelovan iubiles. vusurvebT, kidev didxans gaaxaros Tavisi SemoqmedebiTi da pirovnuli xibliT Cveni qveynis Rirseuli sazogadoe- ba. Teimuraz xuroZe ramaz xuroZe *** jemal Wkuaseli gamorCeuli figuraa qarTul xe- lovnebaSi. roca mas usmen da afaseb, rogorc momRerals, grZnob, rom batoni jemali Tavis TavSi atarebs cocxal, zepiri gziT Taobidan Taobaze gadacemul, unikalur sa- simRero tradicias, romelsac notidan verasodes iswav- li da romc iswavlo, is ver iqneba didi momRerlebis Sesrulebis msgavsi pirvelqmnili surneliT gaJRenTili. mraval sxva komponentTan erTad es, pirvel rigSi, Ta- vad simRerasTan damokidebulebaSi vlindeba, naTlad Cans, rom es aris namdvili TviTgamoxatva, folkloruli reproducireba, TanaSemoqmedeba da ara daswavlilis meqanikuri Sesruleba. jemal Wkuaselis cocxal intoni- rebas, polifoniuri azrovnebis organulobas swored uwyveti musikaluri memkvidreobiToba ganapirobebs. am yovelives Tavis mkvidri safuZveli aqvs. batoni jemalis SemTxvevaSi es aris mamisgan, guruli simReris erT-erTi saukeTeso Semsruleblis, Sermadin Wkuaselisgan momdi- nare tradiciebi, romelsac igi Rirseulad agrZelebs. jemal Wkuaselma mTeli epoqa Seqmna umdidresi tradiciebis mqone saqarTvelos simRerisa da cekvis 221

P:222

saxelmwifo akademiur ansamblSi, romelsac uzarmazari damsaxureba aqvs qrTuli kulturis winaSe. batoni jemalis, rogorc ansamblis samxatvro xelmZ- Rvanelisa da lotbaris udidesi miRwevaa is grandiozuli warmateba, romelsac „erisionma~ ocdameerTe saukunis gariJraJze miaRwia. „erisionis“ „qarTuli postfolklo- ruli Sou~, rogorc mas safrangeTSi uwodes, msoflio masStabis movlenad iqca da misi arnaxuli saerTaSori- so aRiareba, TviT mravali triumfis mnaxveli qarTuli cekvisa da simRerisTvisac ki, gansakuTrebuli aRmoCnda. Tavad saxelic _ „erisioni~ _ jemal Wkuasels ukav- Sirdeba. swored misi iniciativiT ewoda ase ansambls da es drois moTxovnebis adekvaturi pasuxi gaxldaT. baton- ma jemalma naTlad dainaxa, rom Tanamedrove msoflioSi, marketinguli kategoriebiT moazrovne sazogadoebaSi didi mniSvneloba aqvs saxels, rogorc brends da rac ufro tevadi da metyvelia igi, miT metia Sansi global- uri warmatebis miRwevisa. aqac ra zustad SeaCera man arCevani baton levan Rvinjilias mier SemoTavazebul, sulxan-sabaseul, ZirZvel, qarTul sityvaze _ erisioni! „erisioni“, transliteraciul TargmanSi, yvela enaze moxdenilad JRers, xolo qarTulad, garda sabaseuli, pirvandeli mniSvnelobisa – cisieri, mTis Tavs zeiTi, _ or umTavres cnebas aerTianebs: ers da sions, anu qa- rTvels da qristes jvars. is im niSniTac simboluria, rac xalxuri simRerisa da sagaloblis Sinagan erTiano- bas ukavSirdeba: eri (erSi : saTqmeli, anu xalxuri sim- Rera) da sioni (taZarSi asaJRerebeli, anu - sagalobeli). rogor exmianeba es misi uwmindesobisa da unetaresobis, ilia meores mier aRniSnul paralels qarTuli simRera- galobisa jvris simbolikasTan - qarTuli xalxuri sim- Rera, rogorc jvris horizontali, xolo sagalobeli, rogorc zecisken mswrafi jvris vertikali. yovel sajaro gamosvlaSi, diskusiasa Tu ganxilvaSi, ba- 222

P:223

toni jemali jansaR da swor poziciaze dgas, rom „xalxuri simRera unda daubrundes sofels“ da Tu igi ar dabrun- da da aRorZinda iq, saidanac es unikaluri tradicia iSva, daiRupeba is mZlavri fesvi, romelmac qarTuli folklor- is genealogiuri xe kidev mravali saukunis manZilze unda kvebos da acocxlos. jemal Wkuasels axlobel da Zvirfas adamianad miiCneven saqarTvelos yvela kuTxeSi. uxariaT masTan uSualo urT- ierToba, vinaidan is mravalmxriv saintereso pirovnebaa. misi niWis erTi gamorCeuli waxnagia kolorituli, guru- li iumori, romlsac verafriT gaimeoreb. romc scado da erTi erTSi, igive sityvebiT moyve, mainc araferi gamova. ar Seiqmneba is ironiuli muxti, cocxali, dadebiTi energeti- kuli veli, romelSic, paradoqsuli azrovnebisa da iSviTi artistizmis SerwymiT, yalibdeba Txrobis ganumeorebeli manera, mxolod jemal Wkuasels rom axasiaTebs. iSviaTi SemTxvevaa, rom adamiani ase gamokveTilad atarebdes mSobeli kuTxis saukeTeso niSan-Tvisebebs da Tan amdenad organuli iyos dedaqalaqisaTvis. erTxel, erT cnobil poets, im xanad TbilisSi gadmosaxlebul koloritul quTaisels, enamoswrebulad uTxra Ta- visma megobarma: rogor aklixar quTaiss da ra zedme- ti xar TbilisSio. jemal Wkuaselis SemTxveva sul sx- vaa. es TxemiT terfamde guruli kaci, saocrad uxdeba Tbiliss, amSvenebs da amdidrebs mas Tavisi iSviaTi ni- WiTa da araordinaruli pirovnebiT. iSviaTi niWi vaxsene da aseTi baton jemals araerTi aqvs. sakmarisia Tundac, urTierTobebis niWi aviRoT. ar maxsovs TbilisisTvis, Tu mTeli Cveni qveynisTvis, mniSvnelovani movlena, je- mal Wkuaseli am movlenaTa epicentrSi rom ar iyos. is araCveulebrivad yuradRebiani kacia. amitomac hyavs am- deni megobari sxvadasxva Taobis adamianebSi. Tbilisis winaSe baton jemals kidev erTi damsaxureba aqvs. Tavis araCeulebriv samegobrosTan erTad, romlis 223

P:224

saTaveSi idga didi maestro, jansuR kaxiZe, masTan erTad zaur bolqvaZe, miSiko Sengelia da sxvebi, man gaamdidra Tbilisuri, e.w. „qalaquri“, sufruli sasimRero reper- tuari originaluri saSemsruleblo maneriT. es iyo iS- viaTi Serwyma guruli polifoniuri azrovnebidan momdi- nare improvizaciuli elementebisa Tbilisur sasimRero tradiciebTan, ramac sabolood Sva araerTi saintereso sasimRero nimuSi, dRemde rom popularulia qarTuli simReris motrfiale sxvadasxva Taobis TbiliselebSi. folklori, romlis erT-erTi gavrcelebuli gansaz- Rvrebaa „tradiciuli xelovneba“, patriarqaluri mov- lenaa da batoni jemali am niSniTac srul harmoniaSia xalxur SemoqmedebasTan. igi Tavad aris tradiciuli Rirebulebebis erTguli da yovelmxriv cdilobs mama- papaTa mier qarTul mravalxmian simReraSi xorcSesxmu- li, saukuneTa tevrgamovlili maradiuli faseulobebi momaval Taobebs gadasces. amaze dgas dRes ukve did di- nastiad Camoyalibebuli Wkuaselebis uniWieresi ojaxi, romelsac saTaveSi batoni jemali udgas da me darw- munebuli var, igi kidev mravali wlis manZilze iqneba winamZRoli, tonis mimcemi da gzis gamkvalavi qarTuli saqmis erTguli qarTveli axalgazrdebisTvis. gia baRaSvili *** didi pativia CemTvis jemal WkuaselTan megobroba da urTierToba. ar damaviwydeba is STabeWdileba romelic miviRe masTan pirvelad Sexvedrisas. es aris kaci, WeSmariti gulSematkivari xelovnebis, qarTuli kulturis didi patrioti da, saerTod, didi guruli. xSirad vyofilvar stumrad masTan SemoqmedSi da vici, rom es misi yvelaze sayvareli adgilia. xSirad uTqvams: mTeli dunia Semouvlia, magram msgavsi samoTxe arsad 224

P:225

unaxavs. misi saxl-kari ki iseTive gamorCeulia da TvalSisacemi, rogorc misi patroni. bevrjer vyofilvar misi stumari sofel SemoqmedSi da batoni jemali yovel Casvlaze gansakuTrebuli yuradRebiT moefereba xolme yvelafers, ezo-karis yvela kunWuls gulmodgined Semoivlis da mouvlis, mixedavs da Seavlebs Tvals da xels da rom vakvirdebi, iq misi suli da guli bednieria... cxovrebaSi mravlismnaxveli da brZola-gamovlili, mravalWirnaxuli kaci Tavis gurul ezo-karSi patara bavSviviT bednierdeba da esaa saocari sanaxavi, roca adamians sakuTari mamuli ase uyvars.. jemal WkuaselTan yofna da urTierToba bevrs aswavlis kacs da mec swored rom gamimarTla amis gamo. 53 wliani asakobrivi gansxvave- ba arasodes migrZvnia masTan. Cven xSirad vyofilvarT rogorc oficialur, aseve ojaxur garemoSi da yovelT- vis erTxmad jemal Wkuasels irCeven Tamadad, Tundac im SemTxvevebSi roca sufraze sxva rCeuli Tamadebic yo- filan. jemal Wkuaseli yovelTvis gamoirCeoda zomieri sityva-pasuxiT da saocari iumoriT. xSirad vixseneb im bednier saRamoebs, rodesac sofel xaSmSi mis mSvenier agarakze sadac saocari venaxi aqvs, vikribebodiT anzor erqomaiSvili, giorgi donaZe, me da maspinZeli jemal Wkuaseli.. es iyo ara marto sufra, SesaniSnavi xaSmis saferaviT da qarTuli pur-mariliT, sadRegrZeloebs Sua naTqvami guruli moqneuli simRerebiT, Zveli Ser- madiseuli variantebiT, am yvelaferTan erTad es iyo gansakuTrebuli dReebi CemTvis am or bumberaz adamian- Tan. ramdeni rame SeiZleba iswavlo maTgan. saocaria maTi damokidebuleba erTmaneTis mimarT, xelovnebis, samSob- los, adamianebis mimarT da magaliTis mimcemi yvelasT- vis. saaTobiT gvisaubria qarTul simReraze, folklor- Si arsebul problemebze. erTxel, maxsovs, dasavleTidan TbilisSi vbrundebodiT da saubarSi vuTxari, rom mama- Cemis janmrTeloba Zalian madardebda da veZebdi eqims, 225

P:226

romelic SeZlebda mis mkurnalobas. meore dRes dil- iT moulodnelad damireka da miTxra, rom `erisionis~ repeticias im dRes droze adre daamTavrebda da saa- vadmyofoSi mis megobarTan, cnobil eqimTan daviT ja- vriSvilTan viziti CaniSna, raTa mamaCemis janmrTeloba safuZvlianad gamoekvliaT. gaocebuli davrCi, ar velo- di Tu ase gulTan axlos miitanda Cems dards. marTlac mivediT klinikaSi da mTeli personali dagvexvia, yvela Seawuxa, yvelas dauZaxa da yvela saWiro gamokvleva Cau- tares. ai, aseTi kacia jemal Wkuaseli, yvela tkivili da dardi gulTan axlos miaqvs da yvela sixaruli da bed- niereba misi bednierebacaa. erTxel sofel xaSmSi mTxova Casvla, marto iyo da cota moewyina. mec ar davayovne da CavakiTxe. mcire sufra gavSaleT da saaTobiT visaubreT. gansakuTrebiT damamaxsovrda, rodesac warmatebul ada- mianebze vsaubrobdiT, romelTa sakuTari pirovnuli Tvisebebi xSirad xelisSemSleli gamxdara maTTvis. kata yvelaze swrafi cxovelia, magram gzaze yvelaze xSirad xdebian msxverpli manqanebis, ici, rato? imito ro gonia, rom yvelaze swrafia da sikvdilze ar fiqrobs. ai, bati ki manqanas Tavs ar moakvlevinebs, mere ra rom kataze swrafi araa, samagierod, kataze meti Wkua aqvs. amitom cxovrebas Tavisi kanonzomierebebi aqvs da Tu amas ar gayvebi, SeiZleba yvelaze swrafic iyo da Wkvianic, ma- gram sadme gadaiCexo.. giorgi gabunia *** amodiodnen Tbilisidan axal-axali simRerebiT, axali ambebiT, axali ideebiT da yovel SabaT-kviras uwyobdnen janikos araCveulebriv, ulamazes, xalisian da dauviwyar zeimebs. ase iqceodnen da ase axerxebdnen janos sicocx- lis bolomde da erTi wuTiTac ar aklebdnen mis gver- 226

P:227

diT yofnis sixarulsa da misi sayvareli simRerebis mos- menas. cota win gavuswreb movlenebs da zemoT naTqvamis sailustraciod barem aqve gavixseneb erT istoriasac. rodesac janikos Zlier Semoutia am Tavisma daavade- bam, eqimebis rCeviT aucilebeli Seiqna misi safrangeTSi gamgzavreba. Tbilisidanve matarebliT miemgzavreboda da sadgurze uamravi gamcilebeli gamovida. rasakvirve- lia, aqve iyvnen `yurSas~ biWebic. rodesac matareblis gasvla gamoacxades, miSikom gverdiT gaswia vagonis gam- cilebeli qali, avida kibeze da vagonidan daiZaxa: `me janikos vacileb sadamdec uflebas momcemen da visac guli gerCiT, momyeviT~-o. msurveli bevri aRmoCnda, ma- gram aq ukve isev miSikom imarjva da rogorc kontro- liorma, mxolod `yurSa~-s xuTeuli auSva. Sevidnen jan- ikos da lalis kupeSi, zogma Camojdoma moaxerxa, zogi fexze idga da dascxes janikos usayvarlesi da sicocx- lis himnad vargebuli himni `dahka-dahka~ da matarebeli daiZra. viRacam sasmeli Seawia, viRacam misayolebeli da goramde ar gaCerebulan. gorSi ukve lalim imarjva da Camosva yvelani. maTi siyvarulis Taviseburad gamoxatviT, maTi ara- vis msgavsi simRerebiT da sicocxlis didi muxtiT uzo- mod madlierma janikom dagvitova kidec ramdenime metad cremliani da gulidan amoxeTqili leqsi miZRvnili am biWebisadmi. ai erTi maTgani: erTi simRera ar damamadloT Cemo miSiko, zauri Cemo, minda, rom gamyves Tqveni RiRini da Tqveni cremlis momlaSo gemo. Sen Cemo merab, he dahka, dahka, Sen Cemo daTo, Sen Cemo jemal, daaguguneT da am guguniT me samoTxeSi RiRiniT Seval. uTqvenod qveynad ar Rirda mosvla 227

P:228

marto samaris miwis moTxrisTvis, madlobeli var im simRerisTvis, madlobeli var im samoTxisTvis. nodar (oCo) cercvaZe wignidan `ramdeni rame mindoda meTqva~, gv. 93-94. *** es iyo axalgazrda kaci, romelmac mze, mTvare da varskvlavebi erTdroulad duelSi gamoiwvia: _ amas vwer mTeli seriozulobiT. rodesac misi mowinaaRmdegeebi simRerisa da cekvis saxelmwifo ansamblis mTavari lot- baris da samxatvro xelZRvanelis Tanamdebobaze ecile- bodnen, sxva mizezi rom veraferi mouZebnes, notebis ucodinroba Seaxsenes, rogor SeiZleba am saxelovani an- samblis xelmZRvanelma notebi ar icodeso. imas ki ver xvdebodnen, rom es notebis ucodinari kaci uflisgan iyo xeldasxmuli da notebi, simebi da klaviatura tanT foTlebiviT emosa. amitomac gamarjveba mas ergo wilad: _ ansamblTan erTi wlis muSaobis Semdeg, Cveni drois brwyinvale qoreografTan, revaz WoxoneliZesTan er- Tad iseTi ansambli Seqmna, rom msoflio gaaoca! ansam- blis saxelic _ `erisioni~ RmerTma ukarnaxa _ es jemal Wkuaselia! udidesi lotbari! me, rogorc yofili saxelmwifo folkloruli ansam- blis samxatvro xelmZRvaneli da baletmeisteri, rode- sac filarmoniis did sakoncerto darbazSi maT mier gamarTul koncerts daveswari, gavocdi! mTeli darbazi diplomatiur korpusTan erTad fexze amdgari ukravda taSs qarTul niWierebas. me ki, Cemi emociurobis gamo, vinc ar micnobda, giJad Semracxavda, rameTu koncertis dasasruls, vidre Cem av- tomobilamde mivedi, gzad gavyvirodi _ madloba ufa- lo qarTuli genis aseTi gasxivosnebisTvis-meTqi. gvian 228

P:229

RamiT arc megobrebis gaRviZebas moveride: _ wadiT bi- Webo koncertze, naxeT maTi gamosvla, raTa darwmundeT, rom namdvilad RvTismSoblis wilxvedri qveyana varT! im dRes kidev erTxel davrwmundi, rom sityva niWi- ereba myinvarwversa da Sav zRvas Soris arsebul patara samoTxeSi aRmocenebula. maSin, roca saxelmwifo ansamblma `erisioni~ akade- miuroba miiRo, Cem Tavs vuTxari, Cven mTavrobas Wkua rom hqondes, rogorc did poets, Cveni planetis aJRere- bul sims poeziaSi, galaktion tabiZes mianiWa poeti aka- demikosis wodeba, aseve unda mieniWebinaT lotbari aka- demikosis wodeba jemal WkuaselisaTvis-meTqi. rodesac parizSi yofnisas maT koncerts daveswari da fexze amdgari Wkuidan gadasuli frangebis erTsaa- Tiani ovaciebi vixile, mxolod is SevZeli, rom sixaru- lis cremlebiT gameca pasuxi maT qmedebaze da iqve, dar- bazSi daibada erisionisadmi miZRvnili leqsi `erisioni~. jemal Wkuaseli RmerTsa da qarTul simReras Soris swored rom cisartyelas xidad movlenili Semoqmedia, romelzec niWiereba mtevnebad hkidia! qarTuli folkloris sadideblad gaCenil maradiso- bas, Cems jemal Wkuasels. givi sixaruliZe *** me Cvidmetis viyavi, jemali _ ocdaoris, roca viqor- wineT. winaprebianad Tbiliseli var. firosmanze vcxovrob- diT, italiur ezoSi. Cvens ezoSi cxovrobda jemalis deida. masTan stumrad Camosuli gavicani. Cems Zmas dau- axlovda. gitaraze ukravda Cemi Zma da jemalic araCveu- lebrivad ukravda gitaraze, su erTad iyvnen, Camovido- da, wavidoda drodadro... 229

P:230

me sami Zmis da viyavi, mama omSi ugzo-ukvlod daikar- ga. deda gvzrdida... xSirad Semodioda jemali CvenTan ojaxSi. me cekvaze davdiodi, miyvarda cekva da amboben, rom Zalian kargad vcekvavdi. jemalma icoda, romel dReebSi mqonda cekva da xan wasvlaSi Semxvdeboda `viTom~ SemTxveviT, xan Sin mo- brunebuls... erT dilasac deda Semovida Cem oTaxSi da meubneba: jemalia amosuli, geZaxiso. gamovedi. paradi iyo albaT, Svidi noembris. wamoxvalo? vuyuroTo da mec mominda wasvla. deda endoboda jemals, uyvarda Tavisi Svilis megobari... waval deda meTqi da wadio, ukan rom wamox- val, karaqi miyideo, _ dedam da fuli momawoda... wavediT rusTavelisken me da jemali. kai xans davr- CiT. ukanobisas manqana gaaCera da rom CavsxediT, wavediT zagesSio. zagesSi cxovrobda jemalis biZa. ra gvinda za- gesSi, karaqi maqvs sayidi, deda melodeba-meTqi, magram vin gigdo yuri! da mec aRar amitexia wivil-kivili... Cemze ganawyenebuli ojaxi dagvadga Tavze da katego- riulad momTxoves ukan, saxlSi dabruneba. me viuxerx- ule, uari vTqvi Sin dabrunebaze da ase SevrCiT erTma- neTs me da jemali... Cemma Zmam, roimelic jemalTan megobrobda, pro- testis niSnad (rogor Tu misma megobarma ar gaumxila), mTeli Cemi tansacmeli daWra da dakuwa. me ar melapara- keboda Cemi ojaxi. deda maSin Semirigda, ufrosi Svili ediSeri sami Tvis rom myavda... Zmebic nel-nela... biZamisTan CamogvakiTxes axaldaqorwinebul Svil- rZals da wagviyvanes guriaSi. gadagvixades didi qor- wili da daviwyeT iq cxovreba. axalgazrda biWebi da gogoebi, amaTi axloblebi rom erTobodnen, me imdenad patara viyavi, rom imaTTan erTad davrbodi gaTxovili da vTamaSobdi ezoSi. fexmZimed viyavi, xeze avZveri, xils varCevdi da vWamdi. mezobeli qali moadga Cvens WiSkars 230

P:231

da eZaxis jemalis dedas: aniCqa! aniCqa! aniCqa! da me Sem- rcxva, xeze rom var da ufro xSir foTlebSi Sevimale. wavida da Camovxoxdi... gagiJdnen Cvenebi, movubodiSe, ver gaveci xma mezobels, xeze viyavi asulio... rogor axvedi fexmZimeo, _ damtuqses (icinis). Tbilisuri cxovrebis garda araferi vicodi. guria- Si ezos boloSi wablis xe gvedga da pirvelad ro vnaxe xe, arc vicodi, risi iyo. Zirs eyara `eklebiani zRarbebi~ da `zRarbebis~ sibevrisagan gaognebulma jemals davuwye Zaxili: `Camodi, ramdeni zRarbia, ramdeni zRarbia!~ rogor maswavla Cais krefa jemalma, eg gecodinebaT `xorumis~ ileTebiT. b-ni Sermandi uyurebda Turme Cem wvalebas da dauZaxa: `biWo, ar grcxvenia? ratom awva- lebo!~ ehh... mere ise davostatdi Cais krefaSi, rom lamis guru- lebs vjobnidi, godriT Cai kilometrze wamiRia mimReb punqtSi Casabareblad... mokled, `gamocdebis~ Semdeg gu- rulebi ambobdnen: amisTana rZali jer Cvens sofelSi ar mosulao!.. is dro menatreba, is xalxi, araCveulebrivi xalxi!... erT dResac Cemma mamamTilma gamoacxada, rom sakma- risia, rac viwvaleT da qalaqSi gamogvamgzavra... daviwyeT cxovreba. sportis sasaxlis mSeneblobaze gamocxadda muSebis miReba. vinc or wels Seuwyvetlad, patiosnad imuSavebda, biniT daakmayofilebdnen Tbilis- Si... arc uWoWmania jemals da mivida... ori wlis Semdeg miviReT es oroTaxiani bina didubeSi, sadac dRemde vcxovrobT, aq gavzardeT samive Svili... me gavzarde, imitom, rom jemali sul wasuli iyo, ar cnobdnen kargad bavSvebi. erTxel patara eka dgas karebTan da tiris: mamiko mindao, gaiRo kari da kai xnis `dakarguli~ misi mamiko Semovida, aiyvana xelSi da _ ra gatirebso? efereba, mamiko mindao _ pasuxobs eka... ar momiklia SvilebisTvis, rac maT aRzrdas sWirde- 231

P:232

boda, araferi. skola, wreebi, cekva, simRera, musika... yvelafers vwvdebodi, riTic SemeZlo, imiTi vedeqi mx- arSi jemals... yvela mis megobars Cveni ojaxisken mouwevda guli, SeiZleba yveli da puri gvqonoda da mainc ulamazes saR- amoebs atarebdnen. CvenTan, am saxlSi vin ar yofila, Tu vinme iyo musikaSi da vis ar umReria. ubans ar eZina, fan- jrebi ixsneboda da amaT lxins dilamde iziarebda ubani. 61 weli Segvisrulda, rac erTad varT. ver aRvniS- neT es TariRi, velodebi, jemali 85-is ro gaxdeba, maSin aRvniSnavT... Cven gvaqvs didi ojaxi, amisTvis ufals vmadlob da yvelas vusurveb janmrTelobasa da bednierebas. giuli WuluxaZe-Wkuaseli *** me quTaiseli gaxlavarT. batoni jemal Wkuaseli quTaisSi gavicani. maSin 17 wlis viyavi da vmRerodi vaJTa folklorul ansamblSi. es xalxuri simRera maindamainc Cem dros didad ar fasobda... hoda, erT dResac gviTxres, rom jemal Wkuasels unda Tqveni ansamblis mosmenao. SevxvdiT. is quTaisis saxelmwifo ansambls edga saTaveSi, romelsac Tavidan bolomde `qmnida~. mokled, me am ansamblis wevrad amirCia... daiwyo Cveni TanamSromloba da vici, ra Zala da energia Cado man am saqmeSi... iq Camoyavda, ra Tqma unda, Tavisi ojaxic drodadro, gavicani eka... Cven Segviyvarda erTmaneTi... batoni jemali quTaisidan TbilisSi gadmoiyvanes uZvelesi saxelmwifo ansamblis xelmZRvanelad da mec mergo bedniereba, am ansamblSi gadmomenacvla... gviyvarda me da ekas erTmaneTi, magram amas verafriT vumxeldi b-n jemals. erT dResac gadavwyviteT gaparva. aviRe TviTmfrinavis bileTebi da gavfrindiT... miviReT 232

P:233

`risxva~ Wkuaselebisgan, gansakuTrebiT b-ni jemalisgan... quTaisSi gadawyvites CvenTvis didi qorwilis gadax- da. ver var xasiaTze, ekasebi ar gvirigdebian, mainc vawvieT... daiwyo qorwili. Camovida ekas deda (aqve vityvi: q-ni giuli RvTaebrivi qalia da roca sidedrebze xumroben, me vambob, rom maTSi arasdros Cemi sidedri ar CaiTv- leba. is aravis gavs, gamorCeulia), Camovidnen misi Zmebi, ar Cans b-ni jemali, Tan gaxarebuli var am adamianebis CamosvliT, Tan _ guldawyvetili, rom ar gvirigdeba ekas mama... cota xanSi iwyeba gadamdebi CurCuli: batoni jema- li Camovidao... gavixede da zaur bolqvaZe. b-ni jemali, kidev misi samegobros 4-5 wevri Semovidnen. wamovidnen Cvenken. movida, xeli gamomiwoda da miTxra sami sityva: `magari kaci xar!~ im wuTidan Cven davmegobrdiT... is namdvili samegobro kacia, saimedod samegobro. mas arasdros SeSlia... Tavis droze mkacric aris da uzomod gulCvilic, mowyalec... aRarafers vityvi mis iumorze, imaze, rom iumoriT cxovrobs. erTxel ucxoeTSi ansamblis wevrebi daqanculebi vbrundebiT sastumroSi. mosawyeni siCume Camowva. mZRolma martod rom ar igrZnos Tavi da ar CaeZinos, b-ma jemalma daiwyo: vai, vai, vaniCka, ramxela nakli aqvs Cems siZes, Tqven ar iciT, jer pirveli, quTaiselia, meore _ ebraelebis ubanSi daibada da gaizarda da ase da ase... aRar mTavrdeba da me mivayole kidev yvelaze mTavari: Tqveni siZe var, b-no jemal, Tqveni ojaxis wevri, esaa Cemi yvelaze didi nakli- Tqo da waileka siciliT avtobusi... madlobeli var uflis, am adamianis wyalobiT ramden sinaTlesa da bednierebas veziare. rac mTavaria, imiTac mdidari da bednieri var, mis garSemo namdvili korifee- bic trialebdnen yoveldRiurad. romeli erTi CamovT- 233

P:234

valo, jansuR kaxiZe, Tu merab berZeniSvili... ara, ara, ar gavagrZeleb, ver gavwvdebi!.. da mTavari: misi SemoqmedebiTi Sedegebis Tanamdgomi da Tanamonawile qoreografi, b-ni rezo WoxoneliZe. am ori adamianis tandemiT Seiqmna ukvdavi legenda saqarT- veloSi, romelic msoflioSi dResac gzamkvlevia qarTu- li simRerisa da qoreografiisa... vaniko CxaiZe *** zogadad, Cveni qveynis erT-erTi gamorCeuli Svilia. adamiania, romelsac udidesi wvlili aqvs Setanili Cveni qveynis ganviTarebaSi. ra Tqma unda, qarTuli simReris, cekvis... es yvelaferi ara mxolod saqarTvelosTvis, ar- amed mTeli msofliosTvisacaa cnobili. Cveni qveyana da im qveynebSi, sadac ki namyofni arian, dResac kidev sau- broben `erisionze~, b-n jemalze da es, mgoni, yvelafer- ze metyvelebs... ra Tqma unda, es Cveni qveynis warmate- baa, im adamianebis warmatebaa, vinc aqamde moitana Cveni qveyana. es yvelaferi lamazi istoriaa, Cveni qveynis warmatebis istoria... dro ro gava, xalxi, me vfiqrob, mere da mere ufro daafasebs da gaigebs, ramdeni SeZlo jemal Wkuaselma qarTuli simRerisa da cekvisTvis da, zogadad, qveynisTvis... rac Seexeba piradad CemTvis, rogorc ojaxis wevrisT- vis (varlami gaxlavT jemal Wkuaselis SviliSvilis _ patara giulis meuRle), es aTmagad ufro sasixaruloa. rom ar vyofiliyavi am ojaxis wevri da maTTan mxolod axlo urTierToba mqonoda, esec saamayo iqneboda Cem- Tvis, magram am SemTxvevaSi bednieri adamiani var, rom masTan maqvs yoveldRiuri kontaqti, masTan maqvs urT- ierToba, ara iseTi, rogoric unda siZes hqondes, aramed megobruli, Zmakacuri, adamianuri. ravi, nebismier Te- 234

P:235

maze SemiZlia visaubro masTan imitom, rom is gaxlavT Zalian uSualo adamiani, megobruli. vfiqrob, rogoric aris, rogoric Cans garedan da rogoric uyvars xalxs da maTTvis, vinc jer ar icnobs, maT gasagonad minda vTqva, rom 10-jer da 100-jer ufro sasiamovnoa masTan urTierToba, rodesac mas axlos ecnobi, rodesac masTan zixar sufrasTan, rodesac ismen misgan Cvens qveyanaze saubars, sadRegrZeloebs, iumors da ravi, me vfiqrob, es erTi universitetis damTavrebas udris. man Zalian bevri ram icis Tavisi niWierebisa da gamocdilebis, ganaTlebis wyalobiT... mas uzomod uyvars Cveni qveyana da masTan saubari me piradad arasdros mwyindeba da yovelTvis mixaria, rac ufro met dros vatareb masTan... ara marto me, Cemi megobrebi, Ziudoistebi, visac masTan Sexeba qo- nia, yvela erTxmad aRniSnavs, rom erTi siamovnebaa mas- Tan erTad yofna, laparaki. Zalian mSvidia, miTumetes Cem megobrebTan mimarTebaSi. cota ficxi xasiaTi aqvs, rogorc gurulebs sCveviaT (icinis), magram es sificxe, vityvi, rom erT wamSi aviwydeba... is Zalian Tbilia SvilebTan, SviliSvilebTan... uzomod uyvars TiToeuli adamiani, arasodes aravin aviwydeba, yvelas kiTxulobs. bavSvebTan, kvira ar gava, rom ar movides, ar naxos, ar Cakocnos, mec mirekavs da meubneba, rom ver vZlebo, dam- anaxeT, gamoiyvaneT bavSvebio da amdeni saqmis paralelu- rad sikeTes da siTbos afrqvevdes adamiani. vfiqrob, es RvTisagan misadmi gaRebuli didi madlia... vfiqrob, amis gakeTeba yvelas ar SeuZlia. gulwrfelad momenatreba Tu sadme var, imdenad gu- liani da Tbilia, rom ugulo unda iyo adamiani, ojaxis wevriviT ar mogenatros. me ZiriTadad sul gasuli var qveynidan, magram roca aq var, maqsimalurad vcdilob meti dro gavataro masTan. vcdilob, xSirad viyo masTan imitom, rom Zalian bevrs viReb misgan... bevr rames vswav- lob cxovrebaSi... imitom, ro yovelTvis ise saubrobs da 235

P:236

ise gelaparakeba... bevri misi moqmedeba CemTvis samagali- Toa, bevri misi naTqvami win damxvedria _ kargi gagebiT. Soridan vicnobdi, ra Tqma unda, rodesac pirvelad SevxvdiT, zamTari iyo, giuli unda wameyvana samsaxurSi, maSin ukve Seyvarebulebi viyaviT. mivakiTxe saxlSi da babu unda gagacnoo da Camoyva giulis ezoSi, zamTari iyo, moyinuli ezo, xo CamomarTva xeli da ese Widaobis ileTiviT undoda gakeTeba da viTom kisrulis, qarTuli ileTia da `ox, exla moyinuli ar iyos, dagagdebdi ip- onzeo~ (icinis)... Cveni Sexvedris pirveli sityvebi es iyo da orives gvecineboda... mec, giulisac. `beWebze dagag- debdio~ (gulianad icinis), eseTi iyo Cveni Sexvedra da miTxra, ro SviliSvili ar gamibrazoo, mara imis mere sul Cemi gulSematkivaria da axla piriqiT, giulis eub- neba, `lipo ar gamibrazoo~ da giuli ubrazdeba xolme, _ `babu, me var Seni SviliSvili, Tu es ario?~ rogori Tbilicaa TviTon yvelas mimarT (gulisxmobs ojaxs), igives iTxovs maTganac da Tu ver Rebulobs sapasuxo yu- radRebas da siTbos, guli wydeba. gulSi Cadeba ar icis, Tu ramis Tqma unda, im wuTs geubneba alalad, ra ewyina da esec erT-erTi misi kargi Tvisebaa. Zalian marTali da samarTliani adamiania. kidev imas davamateb, rom am xnis adamiani erTi wamiT ar Cerdeba, ai, magaliTad, guriaSi varT Casulebi an xaSmSi varT wasulebi. ar arsebobs erTi wamiT usaqmu- rad misi gaCereba. Tu, vTqvaT, araferi araa gasakeTebli, eZebs, raime monaxos iseTi, ro gaakeTos, ugono Sromis- moyvarea da amave dros Zalian gemovnebiani arqiteq- tori. guriisa da xaSmis saxlebi Tavisi dagegmarebiT aqvs aSenebuli. milimetri araa arcerT saxlSi uqmad da ufunqciod dakarguli... kvira ar gava, guriaSi ezo-kars ar Caxedos. Zalian uyvars is kuTxe, saidanacaa wamosu- li... aseve xaSmi... es Tviseba yvela CvenTaganisTvis samagaliToa... 236

P:237

fesvebis siyvaruli yvelaze ufro didi siyvarulia... me vfiqrob, ra bednieri adamiani var, vinaidan momiwia masTan urTierToba. dedaCemis biZa iyo Tedo beqiSvili (azrovneba-metyvelebaSi es madli deduleTidan lipos gamokveTilad etyoba _ e. T.). deda sasaxleSi matarebda mxatvrul kiTxvaze. mTel bavSvobas vatarebdi ananurSi, nino, Tedos deda, jurxas meZaxda, es ra jurxai gagizr- diaTo. deda focxveraSvili iyo... Zalian momTxovni da mkacria. saqmis Ralati misTvis miuRebelia... moiyvana da moitana es ansambli dRemde samarTliano- biT!!! xaSmis saferavs ayenebs Tavisi gamocdilebiT! marT- lac erTerTi saukeTeso Rvinoa... amaSic uniWieresia da gamorCeuli... yvelafers TviTon unda xedavdes, saku- Tari xeliT qmnides. guriaSi Cava da am xnis adamians imave dRes SeuZlia ukan dabruneba... me SeiZleba daviRalo. RmerTma janmrTeloba misces, amas visurvebdi. varlam liparteliani (Ziudoisti) *** jemal Wkuaseli aris adamiani, romelic uyvars ers da adamiani, romlisganac Zalian bevri SeiZleba iswavlo! magaliTi aiRo rogorc mamis, kacis, adamianisgan. ar aris ubralo ambavi, iyo jemal Wkuaselis Svili. dedas rac Seexeba, is namdvilad awonasworebs, ami- tomacaa Cveni ojaxi myari. deda bunebiT gawonasworebu- lia. man Seqmna Cveni myari da mosiyvarule adamiani. mama samsaxurSi sxvaa, saxlSi sul sxva. me mamis nanatri gogo var... yvelaze didi mesaidumle CemTvis mainc dedaa bune- 237

P:238

brivad... sxvas anu Zmebs ro Wirdeboda, me mivdiodi mamasTan... sxvis saTxovarze, piradze naklebad. eka Wkuaseli *** aris epizodebi, roca sabavSvo baRidanac ki kargi raRacebi maxsovs, mama Zalian mkacric iyo da Zalian keTili bunebisac, amave dros. dedaze laparaki ar aris, deda usaTnoesia. misi xma- maRali sityva ar maxsovs. mama axalgazrdobidanve iyo xelovnebaSi CarTuli, uamravi xelovani maxsovs Cvens ojaxSi sufrazec, saqmes- Tan dakavSirebiTac mosuli... guriaSi _ babuasTan genialuri momRerlebi, saxlSi patara WiqebiT Rvinos wrupavdnen, anglobdnen, mRerod- nen: mama ar wyvetda urTierTobas arasdros xelovnebas- Tan... mama guldawyvetilobis mizezs Cven ar gvimJRavneb- da, dedas, albaT, etyoda... deda albaT grZnobda... aseT rames... mama roca gaxda quTaisis ansamblis xelmZRvaneli, maSinac qonda winaaRmdegobebi. Camosxdebian, ityvian, uCvenod viT imRereTo, roca saxelmwifo ansamblis xelmZRvaneli gaxda. ai, cnobili bataliebi xdeboda rusTavelis Teatris mcire darbazSi. momRerlebis gundTan erTad `svanuri ferxuli~ da sxvac Sesrulda da mec viyavi quTaisis ansamblis wevri... xalxi magnitofonebiT iyo mosuli, adamianebi gareT gadiodnen, marTla CasasunTqad gadiodnen, adgnen da gaiqcnen qarTuli boRmis gansaqarveblad... erTaderTi deda, romelic sulier gansacdelSi iyo, Cven maSinac viTomc araferi momxdara, yvelaferi kargad ari. me babu 238

P:239

maswavlida simReras, `limoni da forToxali~ martivi melodia iyo... bevrs im koncertidan xma Caekminda. rac Semexeba me, mamaa Cemi gamzrdeli, Cemi maswavlebeli, aq ar aris laparaki mxolod xelovnebaze... Tundac drostareba, megobrebi da qeifi, qeifi is ki ara uazro, ara azriani, saqmiani, yvelaferi mamisgan viswavle. mama xom biWisTvis magaliTia. gansakuTrebiT drostareba da qeifi mis araCveulebriv megobrebTan: miSiko Sengelia, merab gamyreliZe, zaur bolqvaZe. erTi saaTiT yofna, maTi saubrebis, msjelobis, iumoris mosmena mTeli akademiaa kargi gagebiT da CamoTvlas ar movyvebi, rogori samegobro yavda mamas: zaur bolqvaZe, jano kaxiZe, merab berZeniSvili da vin moTvlis, im Cveni qveynisTvis Zalian Zvirfas saxelebs aRar gavagrZeleb, ueWvelad viRac mainc gamomrCeba da ar minda, vinmes guli davwyvito. jano kaxiZesTan mimReria, `gamoaReT fanjrebSi~ mec vmRerivar, ai, Tqven daojaxdiT: ramdenad Tavisufali iyaviT Tqvens arCevanSi: arc deda, arc mama Tavisufali, `kart-blanJi~ mqonda mec, ase moveqeci Cems Svils, magaliTi mqonda mSoblebis... _ mamis sasjeli gaxsovT? _ rogor ara. erTxel kai silac maxsovs, merve-mecxre klasSi viyavi, cota cudi niSnebi momimravlda... im wuTs protestis SegrZneba. ui, babu, saocari, SviliSvilebisTvis, Wkua eleva SviliSvilebze. dedaze xSirad uTqvams mamas, me rom giuli ar my- oloda, amdens ver SevZlebdio. Cemi qaliSvili daemsgavsa bebias _ dedaCems, yvelafers Svilebs uZRvnis... Sermandin Wkuaseli (umcrosi) 239

P:240

*** oci welia ukve am ansamblSi var da oci welia baton jemalis vicnob. am ansambls sxvanairad `ansambl- muze- umsac“ uwodeben. am ansamblis samxatvro xelmZRvanelia batoni jemali, aqedan gamomdinare, mas Zalian didi pa- suxismgebloba akisria. me piradad am ansamblSi, garda simRerisa an im SemoqmedebiTi zrdisa, batoni jemalisgan viswavle cxovrebiseuli gamocdileba... ansambls rac Se- exeba, rac am ansamblma Tavis qveynis popularizaciisT- vis gaakeTa, es iyo, rogorc uwodeben, ansamblis `oqros xana“. es yvelaferi, ra Tqma unda, batoni jemalis dam- saxurebaa. aleqsandre axalaia *** rac Seexeba ansambl `erisions“, vityvi, rom es aris namdvilad Cemi meore ojaxi. rac Tavi maxsovs, vicnob baton jemals. mamaCemi da batoni jemali 43 welia er- Tad modian. ansamblSi erTad arian da ansamblis gareTac megobroben. minda vTqva, rom igi radikalurad gansxvave- buli adamiania ansamblis gareT... sufraze aRar vambob, iumori xom umaRles xarisxSi aqvs ayvanili, misi urTier- Tobebi adamianebTan gasakviria, SeiZleba (ucxo) ena ar icodes adamianisa, magram ise miudgeba, ise daelapara- keba, rom is adamiani gaigebs... Zalian xSiri SemTxvevebi gvqonia Cven aq, frangebTan da amerikelebTan. rac Seexeba ansamblSi mis moRvaweobas, ra vici, me, batonma alikomac Tqva, rogorc profesionali momRerlebi, yvela gaviz- ardeT. me mis muxlebze vmjdarvar patara, Zalian xSirad modiodnen CvenTan da mRerodnen. misgan bevri simRera momismenia da miswavlia. Zalian didi bedniereba mouni- Webia mTel ansamblsac Cveni ojaxisTvis da rac Seexeba ansamblTan muSaobis dros simkacres, Tu is ar moiqceo- 240

P:241

da ase, maS es `erisioni“ is `erisioni“ ver iqneboda da gaeqceoda sadaveebi... Tamaz bluaSvili *** 11 welia, rac ansamblSi vcekvav, Zalian kargad maxsovs mosvlis dRe, pirveli Sexvedra baton jemal- Tan, misi sityvebi... yovelTvis mainteresebda, rogori iyo is repeticiaze. pirvel rigSi, rac masSi davinaxe, esaa `Zlieri pirovneba“. ai, ver moerevi.. ase vTqvaT da yovelTvis myarad dgas Tavis fiqrebSi, Tavis Sexedule- bebSi. naklebad ujerebs sxvas, ar aris meryevi pirovneba, aris Zalian gemovnebiani. swori Semfasebeli, miuxedavad imisa, rom igi aris profesiiT lotbari, mas qoreogra- fiaSi Zalian didi gamocdileba aqvs, swori xedva, farTo msoflmxedveloba da didi fantaziis unari. zogjer mo- cekvaveebisTvis iseTi SeniSvna moucia, rom gamkvirvebia, qoreografisgan ar iqneboda es gasakviri, magram roca lotbari gaZlevs am SeniSvnas.. ese wlebi gadioda da nel-nela vecnobodi mis pirovnebas, rac Seexeba ansam- blis gareT, is Zalian Tbili babuaa, uTbilesi, sxvaTa- Soris, axalmosuli viyavi albaT, erTi wlis, rodesac gavicani ufrosi jemal Wkuaseli da sakmaod didi xnis siyvarulis istoria gamogvivida Tavisi pauzebiT da Ta- visi kargi urTierTobebiT... yvelaferi Cvens ojaxebs rogorc ekadreboda, ise dagvirgvinda. me am ojaxis wevri gavxdi, batoni jemali Cemi meuRlis babuaa... da me es Zalian meamayeba... kidev ufro sxva kuTxiT gavicani batoni jemali, Tbili, ganaTlebuli, Zalian saintere- so iumori, aqvs individualuri midgoma mocekvaveebTan, momRerlebTan, imitom, rom aq imdennairi adamiania, im- dennairi xasiaTia... magram am yvelafers is axerxebs, mi- Tumetes am asakSi, is ukve 83 wlisaa da me is mgonia, roca 241

P:242

masTan vsaubrob, Zalian axalgazrda... da am Taobis ada- miani axalgazrdebisTvis sanimuSo da misabaZi adamiani. yovelTvis vcdilob (mere ra rom babuaa), rom darbazSi baton jemals gavepranWo da movawono Tavi. yovelTvis vcdilob imitom, rom es CemTvis Zalian mniSvnelovania. misi komplimenti da erTi tkbili, gemrieli sityva... profesiuladac da ise, cxovrebaSic. pirveli Sexvedra kargad maxsovs: qalbatoni eka Semomegeba da ise mimiyvana baton jemalTan: am gogonas, mama, CvenTan mosvla und- ao. `CvenTan yvelas unda mosvlao“ (Tavidan cota ver gavige). ansamblTan erTad aRniSna I solo-koncertis Sem- deg, rom me Zalian lamazad vtrialebdi. Zalian bednieri viyavi komplimentebiT ganebivrebuli... iumoriT gesau- breba da es Zalian uxdeba zogadad yvelafers; saqmes, cxovrebas, ufro msubuqad xar, ufro gixaria da aqvs ucnauri niWi, yovelTvis xvdeba, rodis gwyins da mas moferebiT gamoisyidis xolme. me vgrZnob, rom me mas Zalian vuyvarvar... lika wifuria *** rac `erisionSi“ vmoRvaweob, ukve 19 welia. patara viyavi, 17 wlis, ansamblSi roca mivedi. cxovrebis nax- evarze meti aq gavatare. batoni jemali aris sayvareli, tkbili babua. es bolo wlebi miTumetes Zalian, Zalian Seicvala. adre iyo bevrad ufro mkacri. daufiqreblad, umizezod ubralod patara SeniSvnasac ar mogcemda. arc CemTvis da arc Cemi kolegebisTvis batoni jemali ar aris ufrosi, ufrosobisTvis rom SeniSvnebs iZlevian... TviTonac bolomde ixarjeboda yovelTvis, Cvenze meta- dac ki. ra Tqma unda, Sesabamisad Cvenganac moiTxovda maqsimums. repeticiis gareT is aris absoluturad sxva adamiani, Zalian Tbili, Zalian yuradRebiani, mogvikiTx- 242

P:243

avs Tbilad, tkbilad, ismens Cvens azrebs, ras vfiqrobT, gvekiTxeba amaTuim sakiTxTan dakavSirebiT da bevrjer iTvaliswinebs da Zalian ainteresebs TqvenTan urTier- Toba... vgrZnob, rom CvenTan is ivseba da gvibrunebs ukan uzRvav da Seudarebel energias... mariam gogliZe *** me var sofiko xaCiZe, ansamblis wevri. 16 wlis viyavi, am ansamblSi rom mivedi. 17 _ is aq gavxdi. ukve 16 we- lia. faqtiurad, batoni jemalis xelSi gavizarde, Zalian bevri kargi ramis Tqma SemiZlia baton jemalze... pirvel rigSi getyviT imas, rom gavizarde ukaco ojaxSi, viyaviT sul qalebi... es rom batonma jemalma gaigo, iseTi siT- boTi meqceoda, meCveneboda, rom me babu myavda, erTxel, maxsovs, gamibrazda (tiris), es ver avitane, avtirdi, Cemi emocia rom vuTxari, Camixuta gulSi da mas Semdeg siT- bos meti CemTvis araferi gaumetebia. cota emociuri var da bodiSs gixdiT (tiris)... amitom am SenobaSi batoni jemali CemTvis aris nomer pirveli adamiani... da ara mx- olod am SenobaSi... yovelTvis vgrZnobdi am adamianis- gan, rogorc mamis Tu babuis siTbos... 16 wliani Cemi am ansamblSi yofna am fiqris myar safuZvels maZlevs... did adamianobasTan erTad aris araCveulebrivi profesion- ali. iseTi gamocdileba da xedva aqvs qoreografiaSi, rom bevr profesional qoreografs SeSurdeboda... ai, uTqvams uCinar adamianze, rom es iqneba unaklo qoreo- grafio. `profesionalebs“ mxrebi auCeCavT. misi winas- warmecani fiqri gamarTlebula. mTlianad asrulebula. mkacri iyo batoni jemali, mkacri, maSin gvikvirda, ratomaa ase mkacri, magram exla getyviT, rom `erisioni“ Tu aris aseT `ze“ xarisxSi, rom ar yofiliyo batoni je- mali, aranairi warmateba ar eqneboda am ansambls. sruli 243

P:244

pasuxismgeblobiT vacxadeb, batoni jemalis damsaxure- baa... ro ara misi Cadebuli `suli da xorci“... bolomde gadadebuli aqvs mTeli Tavisi ojaxi, pirvel rigSi aris `es“ da mere danarCeni, icinis... rac Seexeba baton je- mals gareT, ra vici, aba, araCveulebrivi megobaria, ba- buaa, mama, Zmakaci, yvelaferi, Tuki raime kargi SeiZleba iTqvas adamianze, Tbili, mosiyvarule, stumarTmoyvare, radikalurad gansxvavebulia, vidre repeticiaze... CemTvis es adamiani yovelTvis `erisionTan“ asocird- eba. me piradad Zalian bevri ram viswavle misgan. is araCveulebrivi adamiania... im simkacreSic Zalian bevri viswavle. simkacresac imdenad iumoriTa da dadebiTad gamoxatavs, rom, Tu Sexedav ase dadebiTi kuTxiT da ara `deda, es ras meubneba“, araviTar SemTxvevaSi gulTan aRar miitan... is imdenad keTilia, rom sxva sibrZne modis misi simkacridanac... didi madloba imisTvis, rom gamimarTla cxovrebaSi da movxvdi am ansamblSi, am `araCveulebriv ojaxSi“. 14 gogo varT ansamblSi. ramdeni gogo an biWi ocnebobs, am ansamblSi Tundac staJiorad moxvdes. me raRacnairad mxvda is bedniereba, rom am ansamblis wevri gavmxdariyavi... Zalian didi madloba baton jemals... sofiko xaCiZe *** mokled, eseTi SemTxveva iyo: wereTelze Cveni korpu- sis win fantania da... ezoSi varT bavSvebi, vTamaSobT. 103 ojaxidan 4-5 adamians aqvs manqana. maT Soris mamaCems. mama raRacas ukirkitebs Tavis manqanas. `pobedebi“ da `volge- bia“. aqeTac bavSvebi TamaSoben. ucbad raRaca yvirili atyda, movixede da: `pobeda“ yavda Cven mezobels, somexi kaci iyo. kai kaci, sxvaTaSoris, merve sarTulze cxov- robda, ukansvliT midioda da ezoSi momaval qals dae- 244

P:245

taka... moiyola qveS es qali, es qali aris wina da ukana Tvlebs Soris gaCxerili, gverdulad, esea gaCxerili da Cven, pirdaRebuli bavSvebi, SevaCerdiT. mamaCemma uceb mi- yara iaraRebi da mokida xeli, `pobeda“ xom mZime rusuli manqanaa da rac Zali da Rone hqonda, odnav mainc wamowia es da viRac meore kaci movarda am dros. gamoaTria es qali, imdenad awia mamam... erTi kvira maxsovs, xelebs ver anZrevda, Tavdadebam qna es, misma xasiaTma, anu rogor ar gauwyda myesebi... eg Zalosani xom ar iyo, magram Tavdade- bam qna, adamiani iRupeboda da awia... stkioda erTi kvira, stkioda xelebi... megobrebze xom sul Tan gadayolili iyo da isinic masze, exlac esea. Zalian bevri ukve gardacvlilia, is- eTi kolorituli pirovnebebi iyvnen, Ramis aT saaTze megobars rom eTxova, es saWesTan dajdeboda da soWSi Cavidoda... kacs sWirdeba da ras qvia? aseTebi iyvnen misTvis isinic... ra vici, aba, cota sxva suliskveTeba iyo maSin, albaT... maSinac ezoSi manqanebs dastrialebda, axalgazrda iyo da pirveli ori moZvelebuli manqana qonda... ezoSi varT bavSvebic... raRaca yvirili- kivili- wivili atyda... trotuarzea es ambavi, ra xdeba da fexmZime qalia dabla dagdebuli da lamis viRaca kacma fexebiT gadauaros (ma- Sin iSviaToba iyo aseTi ram) da moartya am qals im kacma... mamaCems egeT rameebze `Wkua eketeba“. waqceul qals, Tan fexmZimes, kaci uswordeba. mama gavarda, raTqmaunda, tao- tian-cximiani xelebiT; ras Svebi, biWo, Sen ras akeTebo. gaCerdi, Tore agilawunebo, _ uTxra mamam. Turme col- qmari arian. qalma iqidan atexa yvirili: `Cemi qmaria, xeli ar daakaroo“! rac gindaT, is giqniaTo, vaio, me ki gamix- eTqeT gulio da... rac gindaT, is qeniTo... manamde erTi Semocxo taotiani xeli yurisZirSi da gamobrunda... mere iyvira im gogom: Cemi qmaria, ar galaxoo... Zalian kargi iyo Cveni ezo, Zalian megobruli, dajdebodnen xolme 245

P:246

ezos kacebi... ikribebodnen Cveni mamebi ezoSi da arCevd- nen qveynis ambebs, fexburTi pirveli Tema iyo... exla gamaxsenda: erTxel guriaSi CvenTan axalgazrda biWebi movidnen, 90-iani wlebi iyo, fulic axali gamo- sulia lari, Cveni da Zalian iseTi periodi roa, naomari da naubedurali, daRlili qveyana marTla, nel-nela rom idgams suls. biWebi movidnen, axalgazrdebi, ramodenime, erTi Svidi-rva biWi axal skoladamTavrebulebi da mom- Rerlebi Temur qevxiSvilis `darialis“ moswavleebi aq, `erisionSi“, maSin `erisioni“ ar erqva, `erisioni“ 99 -Si daerqva... mamaCems uyvars egeTi raRac da erT dResac es biWebi wavasxiT guriaSi... patara biWebi wamoiyvana da iq Tavis Zmakacebs gaacno, iqaurebs, iq yvelaferi guruli aCvena, is biWebi exla kacebi arian, amaswinaT Semxvdnen da ise axsovT iq yofna, rom ver daiviwyes... ozurgeTis tele- viziaSi amReres es biWebi da purmarilebi da yvelaferi. 18-19 wlis biWebisTvis dauviwyari aRmoCnda. keTilad CaebeWda es yvelaferi dRes cnobil momRerlebs... mama iseTia, Tavisi ansamblis xalxis arc Wirs da arc lxins ar gamotovebs. WirSi miTumetes aucileblad unda mivides... ampartavneba yvelaze didi codvaa da mama amis- gan Tavisufalia. sxvaTaSoris, mama sportis sasaxlis mSeneblobaze muS- aobda. araCveulebrivad icis da exerxeba Seneba, Zalian kargi kaci, kargi ostati iyo mSeneblobaze da aguris dawyoba iman maswavlao da kuTxis amoyvana yofila yvelaze Zneli. mamam genialurad icis kuTxis amoyvana (exla fizi- kurad aRar SeuZlia, Torem...) 66-Si SevediT mag binaSi. sportis sasaxlis mSeneblobaze binis misaRebad imuSava. im kalatozma, vinc kuTxis amoyvana maswavlao, miTxra: je- mali, Sen am saqmisTvis ar xar gaCenili, Sen mTavar saqmes mixedeo. saRamoobiT, xandaxan rom davsxdebodiT, cota ramis dasalevad, vsaubrobdiT... 246

P:247

kaci, romelic niWieria, yvela saqmeSi ivargebs, ro- gori tipis saxlebi aaSena an guriaSi an xaSmSi, exla ro Semodis modaSi saqarTveloSi, eg mindoda meTqva, mamaCems imdeni sikeTe hqonda da aqvs daTesili... guriis saxlis mSeneblobis dros, me rogorc vici, ramdeni weli Send- eboda eg saxli. 86-Si Tu 87-Si daviwyeT, safuZvelis Cay- ridan 20 wlis mere iyo gamarTuli... imdeni sikeTe qonda naTesi, rom erTaderTi saxura- vi viyideT, maxsovs, yvelaferi danarCeni misi Zmakacebis naCuqaria... zogi baTumidan, zogi Tbilisidan, zogi ozurgeTidan. SuaRameze movida, zafxulia, sofelSi varT, sirenebi ro aqvT, did trailerebs, raRaca moadga Cvens WiSkars da kivis: aio, Tbilisidano iman gamogigza- vnaT Svelerebi didio... xe-tye, samSeneblo masala. garda saxuravisa mamaCemis megobrebis gakeTebulia! albaT ma- mas riTac SeeZlo, imiT `uxdida samagieros“. erTi ram vici, araferi mamas cxovrebaSi angarebisTvis arasodes ar gaukeTebia... quTaisSi mSvenieri kontigenti iyo, ansamblSi. gax- urebuli avRaneTi daiwyo. mamam maSin 10 kaci datova. qa- laqkomis pirvel mdivans uTxra, rom ar gavidoda kabinet- idan, sanam ar dautovebdnen 10 biWs. ansambli dameSlebao, gaakeTa... oRond is biWebi avRaneTSi ar moxvedriliyvnen, im biWebis ansamblis wevrebis, binebisTvis Tanadgoma, Ta- vis fasSi manqanebi... amas ukeTebdnen mamaCems. simdidre arasdros hqonia, magram guli aqvs mdidari, yvelaze mo- fiqrali, erTguli da uwevdnen angariSs. Tanamdebobebi mas ar qonia da araferi... momferebeli kacia da yvelas uyvars, yvela pativs scems... da esec. saocar saqmeebs uke- Tebdnen. TavisTvis ai, ise dedaCemi ityvis xolme, biWo, qveyanas binebi gaukeTe da SenTvis araferi, am oroTaxi- anSi davberdiT da awi dedam Tqva, exla aToTaxiani binac rom gqondes, aRar mWirdebao... damayeneT, sadac davber- dio... arsad wamsvleli ara varo. Sesisxlxorcebulia im 247

P:248

saxls. 50 weli am saxlSi vcxovrobo. es yvelaferi modis sikeTidan da mamas Tavisi nakeTe- bi sikeTeebi abednierebs... Sermandin Wkuaseli *** Zalian bevri salaparakoa baton jemalze, yvelaze cota dro, Cemi kolegebisgan gansxvavebiT, me maqvs gatarebuli masTan. 6 welia, me- 7 weli, rac ansamblSi var... es dro cotaa, magram me baton jemalis vicnob 5 wlidan, me am studiaSi gavizarde. ansamblSi gadmosvlis dRidan mqonda cota SiSi da distancia batoni jemalis mimarT. gavida dro da `mkacria“ - `mkacrias“ azrs mivx- vdi da ar ewyineba sxvebs da Zalian axlo urTierToba maqvs baton jemalTan. is CemTvis dRemde rCeba ansamb- lis samxatvro xelmZRvanelad. es ansambli yvela Cven- TaganisTvis meore ojaxia, yovelTvis vcdilobT, rom gaviTvaliswinoT am adamianebis rCevebi, azrebi... dar- bazSi sul sxva magaliTia batoni jemali da sul sxva magaliTia cxovrebaSi. Cven vmegobrobT bunebrivad da yvela Cvendauneburad mas movixseniebT ase: `babu“... Cveni `babu“`mTeli ansamblis babu“, is Cven ise gvarigebs, ro- gorc Tavis Svilebs daarigebs, rogorc sakuTar SviliS- vilebs. misi iumoris klasi zenitSia. sibrazeSic, CxubSic iumori aqvs... geCxubeba, geCxubeba, geCxubeba da bolos iseT iumors Caartyams, rom im Cxubs gaaqarwylebs, is Cxubi naklebad mtkivneulia. axal wevrebs dResac mka- crad xvdeba yurSi, Cvenganve esmiT: mkacria, mkacria, gaicnoben da mixvdebian sapirispiros... vinc Cawvdeba mis pirovnebas, male swordeba welSi. da erT rames xvdebi: Tu SeniSvnas aRar gaZlevs jemal Wkuaseli, mand dam- Tavrda da cudad gaqvs saqme, mas aRar aintereseb, Tu SeniSvnas gaZlevs, e.i. misTvis Zalian saintereso xar... mixeil maisuraZe 248

P:249

*** me gaxlavarT gvanca lobJaniZe, 5 wlidan am Seno- baSi `vcxovrob“ (icinis). 5 wlis viyavi, roca aq Semovdgi fexi, bavSvTa studiaSi qalbaton eka WkuaselTan vcek- vavdi, batoni jemalis qaliSvilTan, gamodis, rom 23 we- lia baton jemals vicnob. sanam bavSvTa studiebSi viyavi, weliwadSi erTxel gvqonda misi xilvis bedniereba da Za- lian rom gveSinoda misi, es maxsovs... yvela gveubneboda, rom is Zalian mkacria... ansamblSi moxvedra xom Zalian Znelad xdeba. is bolomde gamogcdiT da yvelaferi amis Semdeg xdebao. gagwuravT bolomde, rac iciTo... 5 wli- dan rom icnob adamians, Znelia ase Tqma, magram ise mi- yvars, rogorc sakuTari babua... yvela ase Tvlis, rom misia, magram me vTvli, rom is piradad Cemi babuaa... Cemi siyvaruli misadmi aris iseTi, rom yvelas vecilebi (ici- nis). 16 wlis gadmovedi ansamblSi. mas uxaroda aSkarad, mis studiebSi gazrdilma bavSvma rom daimsaxura ansamb- lis wevroba... faqtiurad, maTi damsaxurebaa, es udidesi bedniereba rom mxvda wilad, am ansamblis wevroba rasac qvia, am ojaxis sruluflebiani wevroba _ es xom bed- nierebaa... is rodesac giRebs ansamblSi, gixsnis, rom es ar aris mxolod ansambli, es aris ojaxi. Cven yvela varT Zalian axlos erTmaneTTan, es jaWuri reaqciaa: erTad vcekvavT, erTad vmReriT da Tu aqedan amovardi, es ojaxi unda datovo. marto amiTac ver ganvixilav mis pirovne- bas. rodesac cxovrebaSi mqonia problemebi, pirvel rig- Si davfiqrebulvar, ras metyvis batoni jemali, rogor miiRebs am yvelafers da SeiZleba ara var swori, magram Cems mSoblebze ufro vnerviulob, imas, rom baton je- mals guli ar vatkino, mas ar ewyinos. rogori unda viyo, rom man mimiRos. me vizrdebi misi adamianuri damokideb- ulebebiTa da misi rCevebiT, darigebebiT. gamodis, meca- mete welia, rac ansamblis wevri var da yovel orSabaTs, roca Cven gvaqvs kreba-Sekreba, is dgeba SuaSi, Cven mis irgvliv da ganvixilavT mTeli kviris movlenebs, ra ga- 249

P:250

vakeTeT. _ is geubneba, rom `ar var mocekvave, magram var saukeTeso mayurebeli“. yvelaze mniSvnelovania CvenTvis is, rom SenobaSi gvyavs saukeTeso mayurebeli, romelic yvelafers detalurad gagisworebs manamde, sanam sceni- dan mayurebelis winaSe warsdgebi... gvanca lobJaniZe *** me var TaTia Wkuaseli, jemal Wkuaselis SviliSvili. gavizarde bebosTan da babusTan. axlac erTad vcxovrobT. vici da vgrZnob mis gansakuTrebul siyvaruls, sxvaTaSoris, arc gamoxatavs da verc malavs. mokled (oxravs), bebosTan da babusTan da yvelaze gaTamamebuli bavSvi viyavi SviliSilebSi (icinis sayvarlad). ase, Tu SeiZleba iTqvas, imitom, rom ar maxsovs, ai, arasodes ar maxsovs 27 wlis manZilze, rom babus rameze SeniSvna moeces, an rameze sayveduri eTqvas, an Tundac xmamaRali toniT naTqvami Cem mimarT saerTod ar maxsendeba. imis garda, rom TviTon SeniSvnas araferze ar maZlevda, deda an mama Tu maZlevda rameze SeniSvnas, aucileblad imaT eubneboda sayvedurs, bavSvs egre nu elaparakebiT, bavSvs nu eCxubebiTo. imitom, rom Zalian guli stkioda xolme da Zalian swyinda, me Tu vinme rame zedmets metyoda da SeniSvnas momcemda da mere sul meubnebodnen mamac da dedac, rom Sen babuaSenis da bebiaSenis gaTamamebuli xaro... ar gvaZleven SenTvis SeniSvnis mocemis uflebaso... „Cemi mTavari suliao“, _ ase iZaxda Cemze da ase Semarqva babum... bebia? _ bebia Zalian tkbilia... ai, Zalian tkbilia, Zalian Tbilia. babuasgan gansxvavebiT, gamoxatva eZneleba. ai, babus, magaliTad, Zalian uyvars mofereba, Tbili sityvebi, enis moCleqviT SeuZlia elaparakos SviliSvilebs, axla SvilTaSvilebs ukve da ai, 250

P:251

gansakuTrebulad gamoxatavs, bebo _ vera. SeiZleba bebom ar gamoxatos da ise ver dagelaparakos, magram Zalian Tbilia da Zalian tkbilia... ki, qarTlelia da cota iseTi, TavSekavebuli, magram Signidan uTbilesi... Zalian Tbilia da Zalian sayvarelia... ki, batono, sasoflo- sameurneo instituti aqvs damTavrebuli... Zalian xSirad aRvniSnav: garda imisa, rom wilad mxvda uflisgan Zalian didi bedniereba da didi madloba RmerTs amisTvis, rom me davibade jemal Wkuaselis ojaxSi da var TaTa Wkuaseli da jemal Wkuaseli aris Cemi babua, madloba RmerTs isev amisTvis. garda amisa, me mqonda urTierToba iseT adamianebTan da gavizarde iseTi adamianebis garemocvaSi da wreSi, romelTac sazogadoeba, ubralod, Senatroda da Sehxaroda Soridan, maTi danaxvac rom ocneba iyo, me am adamianebTan vatarebdi saaTebs, dReebs. minaxavs maTi molxena, qeifi, rasac qvia qarTuli, Tavisi simReriT, Tavisi gitariT, raRac dResaswauli iyo maTi erTad Sekreba da erTad yofna da Zalian bednieri var, rom aseTi axlo urTierToba da axlo kavSiri SemeZlo aseT adamianebTan. me vcekvavdi. vicekve „erisionSi“ cxrameti weli da simaRlis gamo damiwuna sakuTarma babuam (icinis). su magas iZaxis: me TaToze metad aravin miyvars, magram roca adamiani raRaca kriteriumebs ver akmayofilebs, rac sWirdeba Cvens ansambls da aris aucilebeli moTxovna, sakuTari SviliSvilic „ar davindeo“... Zalian samarTliania babua da Zalian obieqturi. arasodes yofila ojaxis wevrebis mimarT raRaca mikerZoebuli. arasodes privilegiebiT ar gvisargeblia. axla vmReri da iqac, ra Tqma unda, mkacri da momTxovnia... yovelTvis iseT rCevebs maZlevs, roca saWiroa. me kidev ori da myavs... ufrosi da, ana cekvavda Zalian didi xnis ganmavlobaSi da mReroda... meore das sami Svili hyavs... vmReriT, vcekvavT, garda umcrosi jemal Wkuaselisa. Zalian xSirad vikribebiT erTad da aucilebelia simRerac... isev babus davubrundebi. 251

P:252

babu bunebiT Zalian momTxovnia. iTxovs yovelTvis maqsimums, iqac aucileblad am yvelafers Tan axlavs iumori. is raRac sificxe unda gadaitanos aucileblad iumorSi, tipiuri gurulia, tipiuri... (marcvlavs am sityvas). uceb SeuZlia ficxad gabrazdes, magram or wuTSi guli ulbeba... araTu ojaxis wevrebTan, meuRlesTan, SvilebTan da SviliSvilebTan, TanamSromlebTanac ki ara, ver gaiyolebs, uceb molbeba, uceb. bebos sul raRacas exumreba. bebo agvianebs iumorze da roca exumreba bebos, es xumroba simarTle hgonia da aris aseTi sicili da kiskisi: „riT ver gaicani es Seni qmario.“ unda yvelaferi wamebSi moxdes. namdvili gurulia. babu Zalian gulCvilia, gana exla, asakSi, zogadad, Zalian gulCvilia. ai, ramdenadac mkacria, imdenad Cvili guli aqvs. rac Cemi didi bebia ana gardaicvala, imis mere roca babu dedas axsenebs, masze iwyebs laparaks, aucileblad mosdis cremlebi. ar miyvars axalgazrdai ampartavani, koxtai, kac unda didTan did iyos, cotasTan iyos cotai. nataxtarSi mivdivarT da batoni jemali manqanaSi gvikiTxavs am striqonebs. „genialuria, arao?“ _ gvimowmebs. TaTia Wkuaseli *** axla, babua rom gavxdi, SeiZleba viyo kaxaberi, ise yvelasTvis kaxa var... mamaze sasaubrod rom moinaxebodes martivi sityva, vinaa CemTvis is, Zalian bednieri viqnebodi, magram ori sityviT ver gadmovcem. martivad imitomaa Zneli masze saubari, rogorc mamaze, rom mamaCemi ar aris 252

P:253

Cveulebrivi mama, es mama didi adamianobis,didi saqmeebis, didi megobrobis, didi kacobis da yvelafer didis matarebelia. CemTvis aRsaqmelad asea. advilad, ori sityviT gamiZneldeba, ise Sinaurulad rom visaubroT, mama iwyeba, roca bavSvs ewyeba mexsiereba, iqidan, roca aRqma uyalibdeba da raRacis gaxseneba SeiZleba. sxvanairad ar gamigoT, magram mama CemTvis iwyeba iqidan, rom mReris megobrebTan erTad... araprofesionalurad, ubralod rom mReris... mama erTi periodi mReroda, roca sasofloSi swavlobda cxonebul mamia xateliSvilTan, magram es Cems maxsovrobaSi ar aris da arc minaxavs scenaze momRerali im `SvidkacaSi~. es iyo misi studentobis dros... rac ukve Cems maxsovrobaSi aris mama, momRerlad maxsovs, magram araprofesional momRerlad, saxlSi, stumrad, ai, Zalian axlo megobrebTan erTad. albaT bevrjer eyoleba naxsenebi cnobili `yurSa~, romelic mTeli saqarTveloa, xan manqanaSi vismen, xan ojaxSi vismen... axla, ai, restornis musikosebi ukraven Zalian xSirad da gamburZglavs xolme: maxsendeba zaur bolqvaZis xma, merab gamyreliZis bani. aqedan zaur bolqvaZe da mama gaxdnen bolos sazogadoebisTvis ufro cnobilebi da didebi, rogorc momRerlebi, danarCenebisgan gansxvavebiT, magram Cems maxsovrobaSi ai es Svidi-rva kaci iyo yovelTvis, ai, am simReris, kacobis, megobrobis simReris dasawyisi. me geologiurze Cavabare daTo berZeniSvilis da janiko giorgaZis siyvaruliT. ai, aq gavusvaT xazi imas, sad iwyeba Cemi maxsovroba da Cemi siyvaruli mamis mimarT da pativiscema da Cemi maxsovrobis ZiriTadi momentebi. es aris ro, maTi megobroba da erTmaneTTan urTierToba CemTvis imdenad gaxda mniSvnelovani da sayuradRebo, rom is ori adamiani Sevisisxlxorce, is ori ara, suyvela, magram is orni geologebi iyvnen da me es profesia maTi siyvaruliT avirCie... politenikuris geologiis fakulteti maqvs damTavrebuli... namdvili menavTobe var, gazebis da navTobis WaburRilebis burRvis 253

P:254

specialisti. rodesac skolas vamTavrebdi, ufro sworad mecxre klasSi, iyo SemoTavazeba mamas quTaisSi ansamblis xelmZRvanelad wasvlaze, jano giorgaZisa da misi danarCeni megobrebis daJinebuli SemoTavazeba da daiTanxmes. jano giorgaZe iyo araCveulebrivi adamiani... marTla gansakuTrebuli garegnobisa da gemovnebis... aseve jano da misi meuRle TbilisSi rom midiodnen, Cerdebodnen gamvlelebi, am ulamazesi wyvilis yurebiT tkbebodnen, es namdvilad ase iyo. jano werda xumrobebs, funagoriebs, Turme _ araCveulebriv leqsebsac da aravis aCvenebda... ise, rom mamam ediSeri waiyvana quTaisis ansamblSi. me skola davamTavre, Cavabare institutSi geologiurze, davamTavre umaRlesi da mama gadmoiyvanes simRerisa da cekvis saxelmwifo ansamblis xelmZRvanelad. me mgoni, ufro dedas vgavar, mgoni ki ara, dedas vgavar Cemi xasiaTiT, TavSekavebiT, Tu SeiZleba TavmdablobiT da vityvi xolme, daviCagre-Tqo (icinis) imitom, rom sazogadoebaSi simRera mrcxvenia, imitom, rom Wkuaseli Tu xar, pirveli unda iyo, meore ar SeiZleba, me ese vTvli, ufalma Cems Zmas misca pirvelobis niWi da aris pirveli da problema ar iyo. biZaCemi mamaCemTan mReroda, mec SeiZleboda Cems ZmasTan memRera, is yofiliyo xelmZRvaneli da mec masTan memRera, magram isev Cemi xasiaTi, me ese CavTvale, rom sxva saqme unda mekeTebina. megobrebTan ver vmReri, imitom, ro imaTi simRera me ar momwons da ar `vkadrulob~ imaTTan simReras (ase vTqvaT, xumrobiT da icinis), versad ver vmReri, verc iq da verc _ aq... pirvel klasSi viyavi, namdvilad maxsovs, SeiZleba meoreSi, galaktionis 80 wlis iubile iyo, leqsi unda wamekiTxa `maRla awieT mze, maRla~ da gaiTiSa mikrofo- ni, aba, CavrToTo, _ atyda CoCqoli da Cemma damrigebel- ma uTxra: daanebeT, amas mikrofoni ar sWirdebao. Tqvenc matyobT albaT tembrze (icinis), wavikiTxe umikrofonod da iseTi taSi da erTi ambavi iyo, ar vici... msaxioboba 254

P:255

mitacebda, vfiqrobdi Teatralurze Cabarebas, magram geologiam gadaZlia... Cems msaxiobobaze didad ar iyo Tanaxma... beJanis roli ise damajereblad iTamaSa, rom 3 wlis Sermadinma darbazSi tirili atexa, amiSviT maRla (scenaze), mama mo- mikleso... (icinis). sanam kulisSi ar aiyvanes da daanaxes cocxali mama, bavSvi ver daawynares... sasoflo insti- tutis dasSi TamaSobda, Zalian Zlieri gundebi da Teat- ri hqonda, cekvis ansambli, sporti. ai, Cemma disSvilma nikuSam mainc Caabara. Cems Zmas babua amRerebda bavSvobaSi, me saerTod ar maxsovs, Cemze xuTi wliT didia. mere aRar mRero- da. moiara jari, waiyvana mamam da... ramdenime weliwad- Si TviTon Tu mouxdeboda gadaudebeli wasvla sadme, repeticiebs atarebinebda Sermandis... is iyo Cabudebuli masSi, rogorc ki kari gaexsna, ki xedavT, rasac miaRwia... CemTan piriqiT iyo, mTeli bavSvoba sul scena, ai, es le- qsebi da yvelaferi, sul raRac, politeqnikuris `kavee- ni~ da ra vici Tu raime, yvelgan me... ai, ese moxda 6-7 weli wasulebi ro iyvnen (quTaisSi), esec bevrs niSnavs... rom Camovidnen, mama saxelmwifo ansamblis xelmZRvaneli gaxda, me rom iq mivdiodi, ukve stumari viyavi da ara nawili am yvela procesisa. ki, vicnobdi TiTqmis yvelas, magram sarepeticiod kari ro iketeboda, mec kars aqeT unda vyofiliyavi, Svili da rac iq ar SeiZleboda, mama amas ar dauSvebda. Tu stumrebi ismendnen, maTTan erTad mec vaxerxebdi meyurebina da mesmina mamis ansamblisT- vis. es xdeboda manamde, sanam frangebis proeqti daiwye- boda... frangebis proeqti ro daiwyo, ramdenjerme fi- nansur simuxTles hqonda adgili. `qarTulad~ umuxTles mamas da mTxova, iqneb iuridiulze Caabaroo. amas win uZ- Rvis gadatanili omi, daRupuli megobrebi, mesaflaveoba da me am dros marneulSi gadavedi (viyide traqtorebi). 9 weliwadi vagonSi vcxovrobdi, me da mamas gvaqvs rogori urTierToba: me sul sadRac mivdivar, geologi var, Wa- 255

P:256

burRilze var, axal wels ver movdivar imitom, rom cvla ar Camovida da ver wamovedi 31 dekembers. CamomakiTxa welamde TovlSi da iqidan daureka daTo berZeniSvils _ Sen Tu kaxas TbilisSi ar gadmoiyvan, me da Sen erTmaneTs davkargavTo. kaco, bavSvi sad vnaxe, buSlatiT sZinavs mazuTians axalwlis Rames da ra vici... mere marneulSi vagonSi makiTxavda: wamodi biWo, raRaca sxva vnaxoTo. me raRac Cemi principebi mqonda TiTqos, mgoni marTla saqmes vakeTebdi maSin, roca maRa- ziaSi puri ar iyo, me erT patara adamians 300-350 tona xorbali momyavda da vfiqrob, ro saqmes vakTebdi... gvai- Zules iqidanac ukan wamosvla, me ki ara, merab kostavas sazogadoebas hqonda miwebi da imaT daatovebines, me vin viyavi... eg politika sxva Temaa... ar gavidoda erTi kvira, aTi dRe, Tu saqarTvelo- Si iyvnen, ro ar Camosuliyo mama CemTan... mec Cavdiodi saxlSi, magram mama sul meZebda da mpatronobda. ai, es- eTi qarTuli gamoTqma xo arsebobs: mSoblisTvis Svili yovelTvis pataraa da yovelTvis ise uyurebs Svils, ro- gorc pataras, 50-55 wlisasac. me cota Semovabrunebdi amas da ase vityodi: me zustad 55 wlis var, mainc ise vuyureb mamas, rogorc maSin, 7-8 wlis ro viyavi da ax- lac ro raRacas marigebs, vusmen da xSir SemTxvevaSi minda, ro gaviTvaliswino, gamocdili mama ro garigebs, sadac eWvi gamoricxulia, unda iTvaliswinebdes adami- ani... mama Zalian Rrmaa CemTvis, man iseTi rame Seqmna, rac ukamaTod grandiozulia... amas ubralo adamianebi me mgoni ver akeTeben. baton jano kaxiZes maestros eZaxda yvela da esenic, miuxedavad axlo megobrobisa, maestroTi mimarTavdnen, iq iyo raRac iseTi frazebi, ro gavlili hqondaT kon- sultaciebi mamaze maestrosTan jano giorgaZes da sx- vebs, kompetenturi xalxi grZnobda, rogorc Cans, mamis SesaZleblobebs, vinc axlos iyo mamasTan da Zalian didi roli iTamaSa baton nugzar ruxaZis (maSin quTaisis qa- 256

P:257

lakomis mdivani) poziciam. Zalian mniSvnelovani iyo ada- mianisTvis mxardaWera, gverdze dgoma da nugzar ruxaZis wyalobiT ar daikarga quTaisSi mamis gakeTebuli saqme. mamas momRerlebi quTaisSi Camoyavda baTumidan, saCx- eredan da exmareboda qalkomi, rom es saWiro momRerle- bi daekmayofilebina sayofacxovrebo pirobebiT, risTvi- sac mama ibrZoda da aRwevda... zogi fiqrobda: quTaisSi erTi Tve ara, jiniania jemal Wkuaseli da SeiZleba sami Tve gaZloso da wamovao, magram... iseTi premiera iyo filarmoniaSi quTaisSi mamas Se- qmnili ansamblisa, ro filarmonia ovaciisgan lamis daingra... mama ramdenadac mkacri da momTxovnia, imdenad momferebelia. SvilTaSvilebze arafers vityvi, Tu fizikurad aqvs sami wuTi, is aris vakeSi da eTamaSeba giulis (Cemi qal- iSvilis) Svilebs... giJdeba am sam patara bokverze... mova mere da miyveba: iman ese miTxra, iman ese qna da ra vici... TvalebSi sinaTle udgeba dedaCemis danaxvisas. eg sxva siyvarulia, giu, giu, giu... eg mxolod Svilebs SegviZlia davinaxoT, rogori Zvirfasia giuli (dedaCemi) misTvis... mainc albaT yvelaze didi emocia dedaCemia ma- masTvis. me ase vfiqrob... is, rac Seexeba cuds, damwuxrebuls, babua gardaicv- ala 74-Si, bebia _ mogvianebiT. babuas ro vasaflavebdiT, mamas xmamaRla mouvida, sadRac oTaxis kuTxeSi Sinau- rebi viyaviT da `exla Cemi rigiao~, TiTqos mogvmarTa ma- mam, amiT daafiqsira, ro exla me davrCi yvelaze ufrosi. ara mgonia, mamas eSinodes imisi, ro moakiTxavs celiT vinme, ara, amiT Tqva ro ai, mama wavida, deda wavida da me davrCi yvelaze ufrosio... gardaicvala mamaCemis umcrosi Zma jumber Wkuaseli da is momenti maxsovs mamasi: `rato Sen?~ yvelaze mwux- are mama... Cemi rigi iyo da `rato Sen~... ai, aq mouvida arakanonzomieri gardacvaleba... mekiTxebian, Sen moridebuli ratom xaro? me moride- buli ar var, ese gamzardes, ro wesieri viyo. 257

P:258

Cems mozrdilobaSi babuam biZaCemi gauSva Robis `reikebis” dasaxerxad. moitana biZaCemma sqlad daxerx- ili. sisqe unda yofiliyo 2 santimetri, iman 3 santime- trebad daxerxa... iseTi gagiJebuli babua ar menaxa, is- rola `reikebis~ Sekvra: biWo, rogor mogatyua mxerxavma, Txeli `reika~ haers atarebs, ar lpeba Cqara da sqeli lpeba maleo, xmamaRla eCxubeboda... imxela kaci (jum- beri biZia) idga TavCaRunuli da xma ar amouRia, mama- miss ar Sepasuxebia, me viyavi ukve didi. biZaCemi, raRa Tqma unda, Cemze didi iyo... albaT aris es yvelaferi imis gamo, ro viqceviT sworad, yovel SemTxvevaSi ase vfiqrobT... dainiSna cekavSiris xil-bostneulis maRaziis gamged aRmaSenebelze mama, rogorc agronomi. Cem bavSvobaSi sa- dRac mivyavar da miTxra: uceb Sevixedav maRaziaSi da male gamovalo. ro mivediT maRaziasTan, didi manqanaa gaCerebuli da karalioki iyideba. yvelas gviyvars ojax- Si karalioki. mivida manqanasTan mama, yuTidan amoiRo erTi karalioki, SeWama (me manqanaSi vzivar), amoiRo meo- re, SeWama, Cajda manqanaSi da wavediT, sadac mivdiodiT, saxlSi rom movediT, dedas vuTxari: deda, deda, fuli momeci, dabla Caval da karalioks viyidi-meTqi. ra iyo, ese uceb ram mogandoma karaliokio. _ au, mama Wamda da ise mominda, ise mominda, ise mominda, imis mere minda da unda Cavide, viyido-meTqi. ki, mara mamaSeni Tu Wamda, Senc ver SeWameo? da ra vici-meTqi, me vifiqre, Tu iqneboda saWiro, TviTon momcemda, viTom karalioki Seenana, arc ifiqra, ver ifiqra, instiqturad SeWama da arc ufiqria SemoTavazeba, albaT aseTi moridebac ar SeiZleba. xo SemeZlo meTqva, mama, erTi karalioki mec minda da ver vuTxari, xo giTxariT TavSive, me dedaCemis Svili var... albaT dedac ese moiqceoda da ese gaCumdeboda... kaxa (kaxaber) Wkuaseli 258

P:259

anderZiviT, cota sevdiani

P:261

*** ise, rogorc Carlis Semoqmedebas, albert ainStai- nis azrovnebas, Cinur kedels, semiramidis baRebs, egvip- tis piramidas, qarTul xalxur simRerasa da cekvas ar moakldeba, aramed, rac dro gadis, Seemateba msmenelTa, mayurebelis da specialistebis udidesi aRfrTovaneba, gamobrwyinveba, saocrebaTa aRiareba (arc dRevandlam- de akliaT) da sxva, mravali, SesaSuri Sefasebebi, `fasi“, rac gamomdinareobs cnobili gamoTqmidan: `yvelaze didi siaxle kargad daviwyebuli Zveliao“. misi adgili darCeba msoflio saganZurTa sapatio nusxaSi, rogorc uanalogo: `qarTuli xalxuri simRera msoflios xalxTa musikaluri azrovnebis Sedevriao~ _ aRiarebs `iunesko“, qarTuli xalxuri simRer, yvela drois yvelaze Taname- drove simReraao, – brZanebs meoce saukunis aRiarebuli kompozitori igor stravinski. *** me vubrundebi siberis gancdas, araa sibere didad sa- siamovno, magram igi yvelam unda gamocados, adrec unda ecado, TiTqos axalgazrda xar (me rom var, exla 83 wlis). vcdilob, ar SemamCnion, rom sulierad davberdi. *** wuwuni ar SeiZleba... 2015 wlis 27 oqtomberi CemTvis ganuzomlad bednieri da, amavdroulad, sevdanarevi dRe iyo. Znelia waxvide da wertili dausva aqtiur SemoqmedebiT moRvaweobas maSin, roca soliduri asakis miuxedavad, mzad xar kvlav iRvawo da gaagrZelo saqmianoba, romelmac arnaxuli warmatebebi, dideba, saxeli, mSobeli xalxis siyvaruli mogitana. es yvelaferi gadaabaro Tundac Sens sisxlsa da xorcs, uniWieres musikoss, gvaris saxelovan gamgrZelebels, romelic, eWvgareSea, SemdgomSi ukeTesad 261

P:262

warmarTavs dRemde motanil, misi udidebulesobis, qarTuli xalxuri simRerisa da cekvis, musikis, zogadad yovelgvari qarTulis, ZirZveli erovnuli fesvebis, pirvelwyaros erTgulebis mamuliSvilur msaxurebas. me vrCebi `ansambl-muzeumSi~, rogorc misi uerTgulesi jariskaci manam, sanam ansamblisaTvis viqnebi saWiro. agreTve Cemi vaJis, didi Sermandis SviliSvilis, umcrosi Sermandi Wkuaselis, `erisionis~ samxatvro xelmZRvanelis gankargulebaSi... aqve madlierebis grZnobiT minda aRvniSno kulturisa da ZeglTa dacvis ministris, b-n mixeil giorgaZis pasuxi Cem gadadgomasa da Sermandis daniSvnasTan dakavSirebiT; man brZana: `am gadawyvetilebaSi kargis mets verafers vxedavo~. vfiqrob, Tanamdebobis piri ar unda daelodos Rrma siberiT gamowveul dauZlurebas, an sxva aseT dasasruls, mtkivneuli gadadgoma jobs droulad. miuxedavad imisa, rom jer kidev ver Sevegue Cem axlandel mdgomareobas, Sermandis saxiT (mciredi gadaxrebiT) namdvilad vWvret Rirseul gagrZelebas da saocrad gulnatkeni gaxlavarT gvaris erTaderTi gamgrZeleblis, jemalikos aramusikalur `pontSi~ gvaris gagrZelebis. imeds vitoveb, am `nakls~ jemali umcrosi Tavisi Svilebis wyalobiT gaaneitralebs da CamomZaxebs: babu, aris `musikaluri~ gvaris gamgrZelebelio. Cemi didi ojaxis yvela wevrs Cemo Zvirfasebo, dadga dro, roca unda vifiqro imaze, Tu ra iqneba da rogor iqneba Cemi aryofnis Semdgomi periodi. eWvi ar mepareba, yvelani kargad iqnebiT, bednierad icxovrebT da arc me damiviwyebT. es ar aris dauZlurebuli berikacis aRsareba, bodva an cxovrebis bolo dReebi (Tumca yvelaferi RvTis 262

P:263

nebaa). Tu SevZeli, minda kvlav dauRalavad vemsaxuro Cems samSoblos da Tqven, Cems yvela axlobels, megobars kvlavindeburad, rogorc SevZleb... Cemo ganumeorebelo megobaro, meuRlev, ojaxis burjo giuli, Cemo Svilebo, Cemo alal-marTalo, saTno da gulisxmiero ediSer, kaxa, eka, es ar aris anderZi (arc umagisobaa), aramed umTavresi natvra da ocneba Cemi: giyvardeT erTmaneTi da am siyvaruls gaufrTxildiT cecxlze Semdgari rZesaviT... 11.10.2015 danarCenze mere... *** biWebo, Cemo sayvarelo ekuna, gaufrTxildiT dedas, guli ar atkinoT. iyaviT erTad! gansakuTrebuli yuradRebiT iyaviT ekasTan mimarTebaSi (albaT mimixvdebiT). mixedeT gurias da xaSms, yvelafriT, rac gamaCnia, orivem Tanabrad isargebleT (dedaTqvenTan SeTanxmebiT), amas gansja ar sWirdeba!... 3.01.2016 *** `magram mudmiv es sofeli gaaxarebs vinmes gana, TaflSi urevs mware naRvels, mtrisas misi gamocana~. ase mgonia, Wkuaze aRar var, eqimebis TqmiT, giulis (Cems meuRles) avi seni Seeyara... vai, Sen, jemal Wkuase- lo! rad minda sicocxle mis gareSe, Tu igi ar meyoleba gverdiT. rom mizis, maSinac menatreba, ufalo! gevedre- 263

P:264

bi, maCuqe misi sicocxle, an wamiyvane masze erTi saaTiT adre mainc, gevedrebi... ismine Cemi godeba, mamazeciero. 7.09.2016 unda gavmagrde, radgan arsebobs (rogorc miTxres) gza sicocxlesTan SeTavsebisa. madloba ufals. 1.10.2016 264

P:265

jemal Wkuaselis regaliebi 1. saqarTvelos saxalxo artisti 2. xelovnebis damsaxurebuli moRvawe 3. rusTavelis saxelobis premiis laureati 4. saxelmwifo premiis laureati 5. Rirsebis ordenis kavaleri 6. prezidentis brwyinvalebis ordenis kavaleri 7. xelovnebis qurumi 8. varskvlavosani 9. saqvelmoqmedo fond `qarTuli galobis~ jildo nominaciaSi `Rvawlmosili lotbari~ 10. xelovanTa oqros fondis kulturis raindis wo- deba 11. Tbilisis sapatio moqalaqe 12. universitetis (sdasu) sapatio doqtoris wodeba 13. didubis sapatio moqalaqe 14. ozurgeTis sapatio moqalaqe 15. Semoqmedis sapatio moqalaqe 16. eamayeba Tbiliss 17. mieniWa qarTuli folkloris, qarTuli saganZuris SenarCunebisa da ganviTarebisTvis – Sveicariis sareit- ingo asociaciisa da nacionaluri biznes reitingebis ka- vSiris erToblivi saerTaSoriso jildo. 265

P:266

jemali da giuli 266

P:267

ZmasTan da meuRlesTan jemali da jumber Wkuaselebi 267

P:268

momavali Taoba 268

P:269

jumber beraZe, jemal Wkuaseli, omar mxeiZe, fridon sulaberiZe sofiko Wiaureli da jemal Wkuaseli 269

P:270

zaul bolqvaZe, jemal Wkuaseli, oskar lafonteni, giorgi xarabaZe (Svili), gogi xarabaZe (mama), gogi doliZe jemal Wkuaseli da merab berZeniSvili 270

P:271

jansuR kaxiZe, jemal Wkuaseli, vaxtang kaxiZe ana Wkuaseli, jemal Wkuaseli, liana isakaZe, eka Wkuaseli 271

P:272

oqros diskis gadacemaze Sermandin Wkuaseli, vano CxeiZe, jemal Wkuaseli, eka CxeiZe 272

P:273

xaSmSi xaSmis saferavi 273

P:274

samuSao kabinetSi wignze muSaobisas 274

P:275

mSobliur ezoSi (guria) ojaxuri simyudrove 275

P:276

xexilTan saubari wyaluxvi Wa mSobliur ezoSi 276

P:277

ded-mamis saflavTan Zmis _ jumberis saflavTan 277

P:278

sarCevi jemal Wkuaseli gviambobs ....................................................... 9 iumori .............................................................................................. 69 `Cemi nacodvilari leqsebi~ ............................................... 145 qarTuli da msoflio presa (amonaridebi) .................. 163 miZRvnebi ........................................................................................ 191 megobrebi jemal Wkuaselze ................................................ 203 anderZiviT, cota sevdiani ................................................... 259 regaliebi ...................................................................................... 265 fotomasala ................................................................................. 266 278

Create a Flipbook Now
Explore more