დიალოღონი

Page 1

wmida grigol dioloRosi

dialoRoni saubrebi italieli mamebis cxovrebisa da sulis ukvdavebis Sesaxeb

Tbilisi 2006


daibeWda baTumisa da sxalTis mTavarepiskopos dimitris (SiolaSvili) locva-kurTxeviT

Targmna Tamar erisTavma redaqtori: nino kvantaliani mxatvrebi: mariam CxaiZe, nino mkervaliZe Targmani Sesrulebulia wignidan: Святого отца нашего Григория Двоеслова епископа Римского "Собеседования о жизни италийских отцов и о безсмертии души". М. 1996

gamoyenebulia agreTve wm. efTvime aToneliseuli Targmani gamomcemeli: asociacia `kviriake~

2


Sinaarsi wmida grigol didi, dioloRosi..................................................................9

wigni pirveli .......................................................................................11 T a v i pirveli. honorati, fundis monastris iRumeni.......................... 15 T a v i meore. libertini, imave monastris ekonomosi............................ 17 T a v i mesame. monazoni, romelic imave monasterSi mebaRe iyo ........... 22 T a v i meoTxe. ekvici, romelic monastris winamZRvari iyo valeriis olqSi............................................................................................ 24 T a v i mexuTe. konstantine, wmida stefanes taZris mnaTe .................... 33 T a v i meeqvse. ankonis episkoposi marcelini..........................................36 T a v i meSvide. nonozi, saraqtis mTis monastris ekonomosi ...............37 T a v i merve. anastasi _ supentonis monastris winamZRvari ...............39 T a v i mecxre. bonifaci, Terentis episkoposi ...................................... 42 T a v i meaTe. tudertis episkoposi fortunate .....................................50 T a v i meTerTmete. valeriis olqis mkvidri monazoni martiri .........58 T a v i meTormete. imave olqis presviteri severosi ............................58

wigni meore ............................................................................................62 T a v i pirveli. saswauli, romelic wmida benediqtem gatexil sacerze aRasrula ........................................................................63 T a v i meore. Zleuli xorcieli aRZvris Sesaxeb ..................................66 T a v i mesame. minis WurWeli, romelic jvris gamosaxviT daimsxvra ........................................................................................................68 T a v i meoTxe. gonebagafantuli monazoni, romelic cxonebis gzas daubrunda .............................................................................73 T a v i mexuTe. wmida benediqtes locviT mTis mwvervalze, kldeSi aRmocenebuli wyaro...................................................................... 74 T a v i meeqvse. celi, romelic wylis siRrmidan tars daubrunda......75 T a v i meSvide. wmida benediqtes mowafe mavri, romelmac wyaldawyal ise iara, rom TviTon ar icoda .........................75 T a v i merve. rogor waiRo yvavma Sxamiani puri .....................................76 T a v i mecxre. wmindanis locviT aziduli qva ........................................ 81 T a v i meaTe. warmosaxviTi xanZari ........................................................... 81 T a v i meTerTmete. monazoni, romelic Camoqceulma kedelma moiyola da wmida benediqtes locviT daubrunda sicocxle................82 T a v i meTormete. monazvnebi, romelTac senakis gareT miiRes sazrdeli ........................................................................................... 83 T a v i mecamete. wmida mosagrem Seicno, rom monazon valentinianes Zmam gzaSi saWmeli miiRo ...................................................84 T a v i meToTxmete. mefe totilas TvalTmaqcoba, romelic wmindanma amxila ............................................................................................85 3


T a v i meTxuTmete. winaswarmetyveleba, romelic igive mefe totilas da qalaq kanuziumis episkoposis mimarT gamoiTqva ...........................................................................................86 T a v i meTeqvsmete. demonisagan droebiT gankurnebuli klerikosi ......................................................................................................87 T a v i meCvidmete. winaswarmetyveleba monastris dangrevis Sesaxeb, romelic wmida mamam gamoTqva ..................................................... 91 T a v i meTvramete. gadamaluli WurWeli, romlis Sesaxeb wmida mamam suliT Seicno ............................................................................92 T a v i mecxramete. damaluli xelsaxocebi, romelTa Sesaxeb wmida benediqtem Seityo ................................................................92 T a v i meoce. monazonis ampartavnuli gulisTqma, romelic wmida mamam Seicno .........................................................................................93 T a v i ocdameerTe. orasi sawyao fqvili, romelic SimSilobis dros wmida mosagris senakTan aRmoaCines ......................... 94 T a v i ocdameore. teracinis monastris aSeneba, rogorc amis Sesaxeb xilvaSi emcno wmida benediqtes...........................................95 T a v i ocdamesame. ori monazoni, romlebic wmida benediqtes mier evqaristiaze aRvlenili locviT sikvdilis Semdgom eklesiis wiaRSi iqnen dabrunebulni ...................................................... 97 T a v i ocdameoTxe. yrma monazoni, romelsac dakrZalvis Semdeg miwa ganagdebda................................................................................ 100 T a v i ocdamexuTe. monazoni, romelsac monastridan gasvlis Semdeg urCxuli Sexvda .............................................................. 100 T a v i ocdameeqvse. keTrisgan gankurnebuli yrma................................ 101 T a v i ocdameSvide. oqros monetebi, romlebic movalem saswaulebrivad aRmoaCina ......................................................................... 101 T a v i ocdamerve. minis WurWeli, romelic qvaze daenarcxa da ar daimsxvra ........................................................................................... 102 T a v i ocdamecxre. zeTiT avsebuli carieli kasri ............................ 103 T a v i ocdameaTe. demonisgan daxsnili monazoni .................................104 T a v i ocdameTerTmete. glexi, romelic wmindanis SexedviT Rvedebisagan gaTavisuflda...................................................... 106 T a v i ocdameTormete. micvalebulis mkvdreTiT aRdgena ................. 108 T a v i ocdamecamete. saswauli, romelic wmida benediqtes dam, sqolastikam, aRasrula..................................................................... 109 T a v i ocdameToTxmete. dis suli, romelic wmida benediqtem sxeulidan gansvlis Jams ixila ............................................ 111 T a v i ocdameTxuTmete. mTeli qveyniereba, romelic wmindans Tvalwin warmoudga; qalaq kapuis episkopos germanes sulis Sesaxeb ...............................................................................112 T a v i ocdameTeqvsmete. wmida benediqtes mier monazonTaTvis dawerili ganweseba.......................................................... 114

4


T a v i ocdameCvidmete. wmida benediqtes aRsasruli, romelic Zmebis winaSe TviTon iwinaswarmetyvela................................115 T a v i ocdameTvramete. gondakarguli dedakaci, romelic mRvimeSi ganikurna .......................................................................................116

wigni mesame T a v i pirveli. polanis episkoposi pavlini ..........................................118 T a v i meore. wmida papi ioane................................................................... 122 T a v i mesame. wmida papi aRapite .............................................................. 123 T a v i meoTxe. mediolanis episkoposi daci ...........................................124 T a v i mexuTe. kanuzis episkoposi sabini................................................ 125 T a v i meeqvse. narnis episkoposi kasi ..................................................... 127 T a v i meSvide. fundis episkoposi andria.............................................. 128 T a v i merve. akviniumis episkoposi konstanci.......................................131 T a v i mecxre. lukis episkoposi frigdiane .......................................... 132 T a v i meaTe. qalaq piaCencas episkoposi sabini..................................... 132 T a v i meTerTmete. populenis episkoposi qerboni .............................. 133 T a v i meTormete. utrikulas episkoposi fulgenci .......................... 136 T a v i mecamete. peruzis episkoposi herkulani ................................... 137 T a v i meToTxmete. RmrTis mona isaaki ................................................... 138 T a v i meTxuTmete. RmrTis monani _ evtiqi da florenci..................144 T a v i meTeqvsmete. marsis mTis monazoni martini ............................... 150 T a v i meCvidmete. argentaris mTis monazoni, romelmac micvalebuli mkvdreTiT aRadgina......................................... 153 T a v i meTvramete. monazoni benediqte ................................................... 157 T a v i mecxramete. veronel mRvdelmowame zenonis taZari................ 158 T a v i meoce. stefane, valeriis olqis presviteri ............................ 159 T a v i ocdameerTe. enkratisi, romelmac erTi sityviT ixsna adamiani boroti sulisgan .............................................................. 160 T a v i ocdameore. valeriis olqis presviteri, romelmac qurdi SeaCera Tavis samaresTan ............................................................... 162 T a v i ocdamesame. prenestis mTis winamZRvari da misi presviteri ................................................................................................... 163 T a v i ocdameoTxe. mnaTe Teodore, romelic romSi, wmida mociqul petres taZarSi msaxurobda..................................................... 165 T a v i ocdamexuTe. akonci, wmida mociqul petres imave taZris paramonari ...................................................................................... 166 T a v i ocdameeqvse. gandegili mina .......................................................... 167 T a v i ocdameSvide. ormoci glexi, romlebic longobardebma imis gamo daxoces, rom nakerpavis Wamaze Tqves uari .......................... 170 T a v i ocdamerve. mravali tyve, romlebmac Txis Tavs ar sces Tayvani da amoxoces...................................................................... 170 T a v i ocdamecxre. dabrmavebuli ariozeli episkoposi .................... 172

5


T a v i ocdameaTe. ariozelTa taZari, romelic marTlmadidebelTaTvis ikurTxa............................................ 173 T a v i ocdameTerTmete. vestguTebis mefe liuvihildis Ze, mefe herminihildi, romelic mamam kaTolike (sayovelTao, anu marTlmadidebluri) sarwmunoebis gamo mokla ............................. 175 T a v i ocdameTormete. afrikeli episkoposebi, romlebic Tavisuflad laparakobdnen miuxedavad imisa, rom barbarosma ariozelebma enebi amokveTes maT kaTolike sarwmunoebis dacvisaTvis ......................................................................... 178 T a v i ocdamecamete. RmrTis mona elefTeri ........................................ 179 T a v i ocdameToTxmete. ramdeni saxis gulSemusvrileba arsebobs? ...................................................................................................... 182 T a v i ocdameTxuTmete. amanci, tusciis olqis presviteri ............. 184 T a v i ocdameTeqvsmete. sirakuzis episkoposi maqsimiane .................. 185 T a v i ocdameCvidmete. sanktula, nursiis olqis presviteri.......... 187 T a v i ocdameTvramete. ferentis episkopos redemptis xilva..........194

wigni meoTxe T a v i pirveli. xorciel adamianebs maradiuli da sulieri ar swamT, imitom, rom gamocdilebiT ar ician sulieris Sesaxeb........... 196 T a v i meore. rwmena urwmunosac aqvs..................................................... 198 T a v i mesame. sicocxlis samgvari sulis Seqmnis Sesaxeb .................. 199 T a v i meoTxe. solomonis sityvebi: kacis da pirutyvis xvedri (aRsasruli) erTia ...................................................................... 200 T a v i mexuTe. arsebobs Tu ara suli, Tuki sxeulidan gasvlis Jams misi xilva SeuZlebelia ................................................................... 204 T a v i meeqvse. rogorc sxeulSi myofi sulis sicocxle Seicnoba asoTa moZraobiT, aseve wmindanis sxeulis sikvdilis Semdeg sulis sicocxle saswaulTa aRsrulebiT Seicnoba ................205 T a v i meSvide. sulis sxeulidan gasvlis Sesaxeb ...............................208 T a v i merve. monazon speciozis sulis gasvla .................................... 209 T a v i mecxre. erTi tusaRis sulis Sesaxeb......................................... 209 T a v i meaTe. winamZRvar spesis sulis gantevebis Sesaxeb .................. 210 T a v i meTerTmete. nursieli presviteris sulis gantevebis Sesaxeb........................................................................................................... 212 T a v i meTormete. qalaq reaTis episkopos probis sulis Sesaxeb ...... 213 T a v i mecamete. RmrTismsaxur galas aRsasruli................................214 T a v i meToTxmete. dambladacemul servulas aRsasruli ................. 216 T a v i meTxuTmete. RmrTismsaxur romulas aRsasruli..................... 217 T a v i meTeqvsmete. monazon Tarsilas aRsasruli .............................. 220 T a v i meCvidmete. yrma muzas aRsasruli............................................... 221 T a v i meTvramete. zogierT yrmas mSoblebi cudi aRzrdiT uketaven caTa sasufevlis kars; RmrTismgmobi yrmis Sesaxeb........... 222

6


T a v i mecxramete. RmrTismosavi mosagris, stefanes, aRsasruli .....223 T a v i meoce. sulis damsaxureba zogjer cxadad gamoCndeba ara aRsasrulis Jams, aramed _ sikvdilis Semdeg................................225 T a v i ocdameerTe. winamZRvar valentis ori monazoni ......................225 T a v i ocdameore. iRumen suranis aRsasruli ......................................226 T a v i ocdamesame. marsiis eklesiis diakvnis aRsasruli ..................226 T a v i ocdameoTxe. beTilSi gagzavnili wmida mosagris aRsasruli ................................................................................................... 227 T a v i ocdamexuTe. miiRebian Tu ara zecaSi marTalTa sulebi sxeulTa mkvdreTiT aRdgomamde? ...............................................228 T a v i ocdameeqvse. rogor winaswarmetyveleben momakvdavi adamianebi? monazvnebi _ geronti da meleti da yrma armentari .......229 T a v i ocdameSvide. mmarTvel feliqsis aRsasruli ........................... 233 T a v i ocdamerve. gvmarTebs virwmunoT, rom rogorc srulyofilTa sulebi mkvidroben zecaSi, aseve codvilTa sulebi sxeulTan gayris Semdeg jojoxeTSi mkvidrdebian ................235 T a v i ocdamecxre. rogor warmovidginoT, rom usxeulo sulebi Semwyvdeulni arian nivTier cecxlSi?.....................................236 T a v i ocdameaTe. ariozeli mefe Teodorikes aRsasruli................. 238 T a v i ocdameTerTmete. reparatis aRsasruli....................................239 T a v i ocdameTormete. kurialis aRsasruli, romlis saflavic daiwva ......................................................................................... 240 T a v i ocdamecamete. Seicnoben Tu ara keTili adamianebi erTmaneTs caTa sasufevelSi da borotebi _ borotebs jojoxeTSi? ............................................................................... 242 T a v i ocdameToTxmete. RmrTismosavi mosagre, romelmac sikvdilis Jams winaswarmetyvelebi ixila ........................................... 244 T a v i ocdameTxuTmete. erTmaneTisTvis ucnob adamianTa sulebi, romelTac erTnairi sasjeli miiRes codvebisTvis an erTnairi jildo _ saTnoebebisTvis, cnoben erTmaneTs sikvdilis Jams; ioanesa da ursis, evmorfisa da stefanes aRsasruli.................. 245 T a v i ocdameTeqvsmete. sulebis Sesaxeb, romlebic, TiTqos mxolod moCvenebiTad gadian sxeulidan; monazon petres gardacvaleba da gacocxleba; stefanes sikvdili da mkvdreTiT aRdgoma; erTi meomris xilva ......................................... 249 T a v i ocdameCvidmete. ras niSnavs saxlis ageba mSvenier adgilze? deusdediti, romlis saxli, xilvis Tanaxmad, mxolod SabaTobiT Sendeboda. sodomelTa sasjelis Sesaxeb ............253 T a v i ocdameTvramete. jer kidev sxeulSi myofi sulebi nawilobriv xedaven momaval sasjels; yrma Teodores Sesaxeb; qrisaorisa da ikonieli monazvnis aRsasruli ......................255 T a v i ocdamecxramete ..............................................................................259 T a v i meormoce. diakvan pasxazis sulis Sesaxeb ................................ 260

7


T a v i ormocdameerTe. ratom gvecxadeba bolo dros sulebis Sesaxeb bevri ram, rac aqamde ar iyo cnobili? ..................... 261 T a v i ormocdameore. sad unda vigulisxmoT jojoxeTi?..................263 T a v i ormocdamesame. jojoxeTis cecxli erTia Tu _ sxvadasxvagvari?............................................................................... 264 T a v i ormocdameoTxe. maradiulad daiwvebian cecxlovan geeniaSi Cagdebuli codvilebi?................................................................265 T a v i ormocdamexuTe. ratom ewodeba suls ukvdavi, rodesac cnobilia, rom mas sikvdili aqvs misjili? ...........................268 T a v i ormocdameeqvse. wmida mosagre, romelic Zrwoda sikvdilis Jams .............................................................................................269 T a v i ormocdameSvide. zogierTs sikvdilis SiSis dasaZlevad gamocxadebani ganamtkicebs; monazonTa _ antonis, merulasa da ioanes Sesaxeb.......................................................269 T a v i ormocdamerve. Tvalyuri unda vadevnoT Tu ara sizmreul Cvenebebs da ramdengvaria sizmreuli Cveneba?.................... 271 T a v i ormocdamecxre. adamiani, romelsac ZilSi xangrZlivi sicocxle aRuTqves, magram mokle xanSi aResrula........273 T a v i ormocdameaTe. sasargebloa Tu ara sulisTvis sxeulis taZarSi dakrZalva?....................................................................273 T a v i ormocdameTerTmete. wmida lavrentis taZarSi dakrZaluli enkratisi, romelic taZris mcvels gamocxadebaSi naxevrad damwvari sxeuliT eCvena ............................... 274 T a v i ormocdameTormete. patric valerianes dakrZalva ................275 T a v i ormocdamecamete. valentinis sxeulis Sesaxeb, romelic dakrZalvis Semdeg gamotanil iqna taZridan .......................275 T a v i ormocdameToTxmete. taZarSi dakrZaluli mRebavis sxeuli iq ver naxes ....................................................................................276 T a v i ormocdameTxuTmete. ram SeiZleba moutanos sargebloba micvalebulTa sulebs? centumceleli presviterisa da monazon iustis sulis Sesaxeb...................................277 T a v i ormocdameTeqvsmete. narnis episkopos kasis cxovreba da aRsasruli ............................................................................. 281 T a v i ormocdameCvidmete. mtrebis mier datyvevebuli kaci, romelsac misTvis aRsrulebuli msxverplSewirvis Semdeg borkilebi dascvivda .....................................................................282 T a v i ormocdameTvramete. macxovnebeli msxverplis Zala da saidumlo .................................................................................................284 T a v i ormocdamecxramete. gulis SemusvrilebisaTvis wmida saidumlos Sewirvis Jams da gonebis sifxizlisaTvis ziarebis Semdgom...........................................................285 T a v i mesamoce. sxvaTa codvebis mitevebisTvis, raTa Cvenc Segvendos Cveni codvebi .............................................................................285

8


wmida grigol didi, dioloRosi wmida grigoli, romis episkoposi, dioloRosad wodebuli, VI s-is II naxevarSi cxovrobda. is warCinebul romaelTa Camomavali iyo, Sinaganad asketur cxovrebas eswrafoda, ukve adreul asakSi datova qoneba da amqveyniuri pativi, monazvnad Sedga da male daimkvidra mkacri moRvawis saxeli. monazvnuri cxovrebis TiTqmis oci wlis manZilze wmida grigoli sxvadasxva monasters winamZRvrobda da romis samRvdelo dasSi sxva didi saeklesio Tanamdebobebic ekava. bolos, 590 wels, mrevlisa da samRvdelo krebulis daJinebuli da erTsulovani TxovniT, aRyvanil iqna romis saepiskoposo kaTedraze. wmida grigoli 14 wlis manZilze emsaxureboda am maRal wodebas. is mudam dauRalavad iRvwoda ara marto Tavisi, aramed kaTolike (sayovelTao) eklesiis keTildReobisaTvis. amis dasturad gamodgeba: brZnuli moqmedeba, romliTac dasavleTSi V msoflio saeklesio krebis gadawyvetilebebTan dakavSirebuli dava Caacxro; donatistebis mwvaleblobis aRmosafxvrelad miRebuli mkacri da gonivruli zomebi; dauRalavi zrunva saeklesio msaxurebis keTilganwesebisaTvis; qristianuli rwmenis ganvrcobisaTvis gaweuli Rvawli inglisSi, ramac wmida grigols am qveyanaSi mociqulisa da ganmanaTleblis saxeli daumkvidra. qristianuli eklesiis winaSe am mRvdelmTavris damsaxureba imdenad mniSvnelovani da mravalferovania, rom kaTolike eklesiam igi wmindanad Seracxa, xolo miukerZoebelma istoriam saxelad _ didi daumkvidra. 9


wmida grigolis damsaxureba kaTolike eklesiis winaSe aris agreTve misi mravalricxovani da mravalferovani nawerebi, romlebSic ganmartebulia wmida werili, mocemulia swavlebebi qristianuli WeSmaritebebis Sesaxeb, aRwerilia mamaTa cxovrebani da saswaulebi, ganxilulia eklesiaSi im dros mimdinare movlenebi. winamdebare wignSi gTavazobT wmida grigol dioloRosis saubars petre diakvanTan, italiel mamaTa cxovrebasa da saswaulebze. es wigni mudam sargeblobda eklesiis yuradRebiTa da pativiscemiT, rac aisaxa Tavad wmida grigolis zedwodebaze. mas am wignis gamo ewoda dioloRosi. saubrebSi sisadaviTa da bunebriobiT aris gadmocemuli italiel wmindanTa cxovrebani. igi TiToeuli qristianisTvis Zvirfasi SenaZenia. garda amisa, wigni romis imperiis daSlis periodSi eklesiis istoriis saintereso masalebs Seicavs. rogorc Tavad wmindani aRniSnavs, is am cnobebs Rirseul da sando adamianTagan, xSir SemTxvevaSi movlenaTa TviTmxilvelTagan krebda. wigni saubris saxiT aris warmodgenili, raTa misi kiTxva advili da sasiamovno iyos. diakvani petre, romelsac avtori esaubreba, ar aris gamogonili piri, mas, rogorc wignidan Cans, mRvdelmTavari wmindanTa cxovrebebze marTlac xSirad esaubreboda.

10


wigni pirveli erTxel, erT myudro, Svebis momgvrel adgilas ganvmartovdi amqveyniuri saqmeebiT damZimebuli, romlebic arcTu iSviaTad gvaiZuleben mivatovoT sulieri saqme, rac yovlad dauSvebelia. iq, TavisuflebaSi, SemeZlo ukeT gavrkveuliyavi damamZimebel, usiamovno STabeWdilebebSi da zedmiwevniT ganmexila yovelive, rac naRvels mgvrida. rodesac danaRvlianebulma martoobaSi sakmao xani gavatare, usayvarlesma Svilma, diakvanma petrem mominaxula. Cven adreuli siyrmidan mtkice megobroba gvakavSirebda, erTad vuRrmavdebodiT RmrTis sityvas. rodesac petrem esoden guldamZimebuli mixila, mkiTxa: raime axali xom ar SegemTxva, rad damwuxrebulxar Cveulebrivze metad? _ ara, say11


varelo petre, _ vupasuxe, _ mwuxareba, romelsac yoveldRiurad viTmen, CemTvis mudam Zvelia, imitom, rom Cveulia, da mudam axalia, imitom, rom mzardia. amJamad suli wuxs imis gamo, rom Cemze dakisrebuli usiamovno saqmeebi masSi Cemi Zveli samonastro cxovrebis mogonebebs aRZravs. im dros Cems suls SeeZlo yovel SemTxveviTobas gamklaveboda, mswraflwarmavalze amaRlebuliyo, radgan misi yoveli zraxva zecisaken iyo mimarTuli. maSin TviT xorcis sakrvelebi ar abrkolebda mas damtkbariyo mWvretelobiTi cxovrebiT, radgan TviT sikvdili, romelic TiTqmis yovel adamians aSinebs da Zrwolas gvris, misTvis sanukvari iyo, rogorc gardasvla cxovrebaSi, rogorc misagebeli RvawlisaTvis. axla ki, samwyemso msaxurebis gamo, valdebuli var saero saqmeebs mivdio. davtove Zveli, mSvenieri da uSfoTveli cxovreba da suli miwieri sazrunavebiT unda Sevibilwo, radgan, rogorc ki sulis yuradReba sxvebis mimarT SemwynareblobiT gareSe sagnebze gaifanteba, maSin, ueWvelia, sulieri sagnebisadmi Zlieri ltolvac mouZlurdeba. amitom ganvsji, ra SeviZine da ra davkarge da danakargis mixedviT vxedav, rom davkarge imaze meti, rac maqvs. amJamad zRvis talRebi maSfoTeben da Cemi gonebis xomalds Zlieri qariSxali aryevs; xolo rodesac Cems Zvel cxovrebas vigoneb da mzeras vapyrob, TiTqos napirs vxedav da sulTviTqvam. Zlieri Relvis gamo ZlivsRa vxedav Cem mier datovebul navsayudels, radgan Cvens suls amgvari ram sCvevia: rodesac kargavs im sikeTes, romelic hqonda, pirvelad axsovs danakargi, magram droTa ganmavlobaSi aviwydeba da 12


amgvarad, xsovnac ki ar rCeba imisi, rac uwin hqonda. amitom, rogorc vTqvi, ganvagrZobT curvas da mxedvelobis aridan srulebiT gvekargeba uSfoTveli navsayudeli. zogjer, Cemda samwuxarod, magondebian adamianebi, romlebic suliT sruliad ganeSornen am sofels. maTi angelozTa msgavsi cxovrebis mxolod gaxsenebac miCvenebs, rogor davknindi. am wmida mosagreTa umravlesoba am soflisagan farulad emsaxureboda Tavis Semoqmeds. yovlisSemZle RmerTs ar surda, rom maTi ganaxlebuli suli adamianur saqmeebs moeuZlurebina da maT yovelgvar miwier sazrunavs acilebda. ukeT rom gadmovce is, rac erTmaneTSi visaubreT, mas kiTxva-pasuxis saxes mivcem da Cveni saxelebiT aRvniSnav.

petre: TiTqmis araferi vici im mamaTa Rvawlis Sesaxeb, romlebmac wmida cxovrebiT gaiTqves saxeli italiaSi. amitom ver vxvdebi, vis Sesaxeb saubrob aseTi aRmafreniT da vis cxovrebas adareb Sens cxovrebas. ra Tqma unda, ar meeWveba, rom italiaSi marTlac iyvnen wmida moRvaweebi, magram maTi saTnoebani da saswaulebi an sruliad ucnobia CemTvis, an maT Sesaxeb imdenad cotaa naTqvami, rom am dumilma SesaZloa eWvi aRZras. grigoli: sayvarelo petre, maT Sesaxeb mxolod is cnobebi rom gadmogce, romlebic me, ubadrukma, sando mowmeebisgan Sevityve, vfiqrob, amisTvis dro ar meyofa. 13


petre: gevedrebi, uwmideso mamao, Tundac nawili gamande. vfiqrob, ar dabrkoldebi imis gamo, rom maTi cxovrebis gaxsenebiT sakmaod vrceli monaTxrobi gamova. wmindanTa cxovrebis ganxilviT Cvenc viswavliT, rogor movipovoT da davicvaT saTnoebani, maTi saswaulebi gviCvenebs, Tu rogor idideba mopovebuli da daculi saTnoeba. arseboben adamianebi, romelTa sulSi zeciuri samSoblosadmi siyvarulis cecxls aRanTebs ara imdenad darigebebi, ramdenadac _ magaliTebi. vinc wmindanTa cxovrebas gaiazrebs, amiT orgvar sargebels moipovebs: pirveli, imaTi cxovrebis magaliTebi, romlebmac Cvenze adre ganvles cxonebisken mimavali gza, CvenSi momavali cxovrebis siyvaruls aRZravs; meore, Tuki vinme sakuTar TavSi saTnoebebs xedavda, Tavs daimdablebs, rodesac Seityobs, rom wmindanebis Rvawli aRmatebuli iyo. grigoli: mzad var axlave gadmogce yovelive, rac am moRvaweTa Sesaxeb RmrTismosav kacTagan msmenia. mivbaZav markozisa da lukas wmida da amaRlebul, mzesaviT manaTobel magaliTs, romelTac TavianTi saxarebebi daweres ara nanaxis, aramed mosmenilis safuZvelze. imisTvis, rom momavalSi Cveni mkiTxveli ar daeWvdes, yoveli movlenis aRwerisas mivuTiTeb wyaros, riTic visargeble. mxolod winaswar getyvi, rom zogierT SemTxvevaSi me mxolod wyaros azrs gadmovcem, sxva SemTxvevebSi ki azrTan erTad Txrobis sizustesac davicav. yvelaferi zustad rom gadmovce imaTi sityvebiT, vinc es ambebi mauwya, Cemi monaTxrobi araerTgvarovani gamova imis gamo, rom zogierTi mTxrobeli Zalian ubralo, 14


martivi eniT gadmomcemda ambebs. unda aRvniSno, rom is, ris moyolasac SenTvis vapireb, yvelaze sando kacTagan meuwya. Tavi pirveli

honorati, fundis monastris iRumeni erT patrics, saxelad benancis, samniis olqSi mamuli hqonda. iqve erTi glexi cxovrobda. mas vaJi hyavda, saxelad honorati. man siyrmidan Seiyvara TavSekavebuli cxovreba, ramac zeciuri mamulisadmi siyvaruli aRuZra. is amgvarad didxans iRwvoda, yoveli uqmi sityvis warmoTqmas erideboda da sxeuls TavSekavebiT wvrTnida. erTxel misma mSoblebma lxini gamarTes da mezoblebi moiwvies. sufrisTvis sxva sanovagesTan erTad xorcic moamzades. honorats, marxvis siyvaruliT, survilic ar hqonda xorcs gakareboda. mSoblebma dacinva dauwyes da uTxres: `Wame, xom ar ggonia, SenTvis Tevzs daviWerT?~ _ im mxareSi Tevzis Sesaxeb mxolod gadmocemiT icodnen. rodesac honorats amgvarad dascinodnen, wyali SemoakldaT: wyalze myisve msaxuri gagzavnes xis WurWliT. WurWels wyliT avsebisas Tevzi amohyva. saxlSi dabrunebulma msaxurma wyali yvelas Tvalwin gadmoRvara da uCvena Tevzi, romelic sakmaod mozrdili iyo da honorats saWmelad mTeli dRe eyofoda. yvelani gaocdnen. honoratis mSoblebi iZulebulni gaxdnen SeewyvitaT dacinva. amgvarad, yrmis TavSekaveba, romelsac aqamde dascinodnen, pativiscemis sagani Seiqna da mTaSi daWerilma Tevzma RmrTis kaci 15


RvarZliani dacinvisgan ixsna. rodesac honoratis saTno cxovrebis Sesaxeb xma gavrcelda, batonma gaaTavisufla da man fundSi monasteri daaarsa, sadac TiTqmis oras gandegils xelmZRvanelobda. is yvelasTvis samagaliTo, amaRlebuli cxovrebiT cxovrobda. erTxel mTas, romlis ZirSi monasteri mdebareobda, uzarmazari lodi moswyda, mTis frialo kalTaze daqanda da monastersa da Zmebs danTqmiT emuqreboda. wmida mamam es rogorc ki SeniSna, myisve macxovris saxels mouwoda, mowyvetil lods, romelic is iyo monasters unda dascemoda, jvari gadasaxa da is maSinve SeCerda. amis Sesaxeb erTi RmrTismosavi kaci, saxelad lavrenti momiTxrobda. mTis beqobi, sadac lodi SeCerda, cicabo iyo. amboben, axlac rom Sexedo, mogeCveneba, TiTqos lodi mowyvetas apirebso. petre: wmida mamao, rogor gaxdeboda es sakvirveli kaci sxvaTa xelmZRvaneli, uwin Tavad rom ar hyoloda damrigebeli? grigoli: ar msmenia, rom is vinmes damowafeboda. suliwmidis niWebi zogjer adamianebs uCveulo gziT mieniWeba. Cveulebriv, xelmZRvaneli ver iqneba is, visac morCileba ar uswavlia da xelqveiTebs morCilebas ver aRuZravs is, vinc TviTon ar icis zemdgomTa morCileba. magram, arseboben adamianebi, romlebic naTldebian suliwmidis mier; marTalia isini garegan adamianur xelmZRvanelobas moklebulni arian, magram, samagierod, maT sulTan mudam aris Sinagani damrigebeli _ suliwmida. Tumca saTnoebebSi umtkicarma adamianebma wmida mamaTa cxovrebebSi gamovlenili amgvari zebunebrivi 16


SemTxvevebi magaliTad ar unda daisaxon. winaaRmdeg SemTxvevaSi, viRacam SeiZleba warmoidginos, rom TviTonac aRsavsea suliwmidiT, ugulebelyos adamianuri darigeba da cdomilebaSi Cavardes. suliwmidiT aRvsil suls sruliad cxadi niSnebi aqvs, rac aaSkaravebs mis amgvar mdgomareobas: es aris simdablesTan SeerTebuli udidesi saTnoeba. Tuki suli am Tvisebebs srulyofilad flobs, es cxadze cxadi niSania masSi suliwmidis davanebisa. magaliTad, wmida werilSi arsad aris moxsenebuli, rom wmida ioane naTlismcemels moZRvari hyoloda; TviT qristes _ Tavad WeSmaritebas, romelic miwaze xiluli yofnis Jams mociqulebs aswavlida, mowafeTa Soris xiluli saxiT ar Seuracxavs ioane. visac Sinaganad ganswavlida, mas TiTqos tovebda, rom Tavisi nebiT ecxovra. aseve, mosesac udabnoSi angelozi winamZRvrobda (gam. 23, 20 da Semdegi), da ara _ adamiani. saTnoebebSi ganumtkicebeli adamianebisTvis es yovelive unda iyos ara mibaZvis, aramed _ pativiscemis sagani. petre: gTxov, miTxari: am wmida mamas, honorats, mowafeTa Soris mimdevari ar darCenia? Tavi meore

libertini, imave monastris ekonomosi grigoli: guTebis mefis, totilas mefobis dros imave monasterSi ekonomosad iyo RmrTismosavi kaci, saxelad libertini. is cxovrobda da izrdeboda mama honoratis xelmZRvanelobiT. xalxi mraval sarwmuno ambavs hyveboda misi saTnoebebis Sesaxeb. masze gansakuTrebiT 17


bevrs miambobda ukve xsenebuli RmrTismosavi lavrenti, romelic amJamadac cocxalia da daaxloebuli iyo mama libertinTan. Sevecdebi mokled gadmogce misi naambobi. erTxel RmrTismosavi libertini samonastro saWiroebaTa gamo sadRac gaemgzavra, gzad ukve xsenebuli samniis olqi unda gaevlo. im dros, imave gzaze, guTebis erT-erTi mxedarTmTavari dardanic midioda jarTan erTad. misi mxedrebi RmrTis kacs Tavs daesxnen, miwaze gadmoagdes da cxeni waarTves. wmindanma danakargi didsulovnad daiTmina, avazakebs maTraxic miawoda da uTxra: `esec waiReT, rom Cemi cxeni gadenoT~. amis Semdeg wmindani locvad dadga. dardanis jarma gza ganagrZo da male mdinare bulturnas miuaxlovda. meore napirze gadasasvlelad mxedrebi cxenebs orolebs scemdnen da wyalTan agdebdnen; pirutyvs bevri urtyes da tanjes, magram fexi ver moacvlevines. maT ise eSinodaT wyalSi Sesvlis, TiTqos frialo kldidan gadaSvebas aiZulebdnen. rodesac pirutyvis cemiT mxedrebic daiRalnen, erT-erTma Tqva: `imisTvis vitanjebiT, rom gzaSi RmrTis kaci SeuracxvyaviT~. ramdenime maTgani myisve dabrunda da libertini imave adgilze, isev locvad mdgomi ixiles. `adeqi, _ uTxres mas, _ da daibrune cxeni~. `RmerTma daglocoT, _ miugo wmindanma, _ cxeni ar mWirdeba~. maSin mxedrebi cxenebidan CamoqveiTdnen, libertini Tavis cxenze ZaliT Sesves da dauyovnebliv gabrundnen. amis Semdeg cxenebma mdinare swrafad gadacures, TiTqos iq wyali arc yofiliyos. amgva18


rad, RmrTis gangebiT, rogorc ki wmindans cxeni daubrunes, imaTac daemorCilnen TavianTi cxenebi. imave xanebSi kampaniis olqSi frankebis jari midioda, romelsac bucelini mTavrobda. xma dadioda, rom honoratis monasteri did ganZeuls flobda. frankebi taZarSi SeiWrnen da ekonomos libertins dauwyes Zebna. is im dros miwaze garTxmuli loculobda da hoi, saocrebav, ramdeni eZebes frankebma libertini, magram ver dainaxes, Tumca mis sxeuls xSirad fexiTac exebodnen. amgvarad, Tavisive sibrmaviT motyuebulni, monastridan xelcarielni gabrundnen. sxva dros libertinma winamZRvrisgan (romelic libertinis moZRvris _ honoratis memkvidre iyo) brZaneba miiRo, ravenaSi samonastro saqmeze gamgzavrebuliyo. wmida honoratisadmi siyvarulis gamo libertins Cvevad hqonda, sadac miemgzavreboda, Tan misi fexsacmeli mihqonda. gzad mimavals erTi dedakaci Semoxvda, romelic xeliT gardacvlil Svils moasvenebda. RmrTis kaci rom dainaxa, libertinis cxenis lagami mozida da wmindani daafica: `aqedan ver waxval, vidre Svils ar gamicocxleb~. libertini mixvda, ra uCveulo saswaulis aRsrulebas iTxovdnen misgan. is ficTan SeerTebuli Txovnis mosmenam SeaZrwuna da Seecada ganSoreboda dedakacs, magram ver SeZlo. igi orWofobda. warmoidgine, am dros mis sulSi ra Zlieri brZola aRiZra. misi simdable ubeduri dedakacis mimarT TanagrZnobas ebrZoda, SiSi uCveulo saswaulis aRsrulebisa ebrZoda samwuxaro grZnobas, _ uari eTqva Sewevnaze Svilmkvdari dedisTvis. ukanasknel, sadidebelad 19


RmrTisa, mis uryev simdables Tanalmobam sZlia, uryevs swored imitom, rom TanalmobiT iZlia, radgan uryevs ver uwodeb saTnoebas, romelic sxvaTa gansacdelis xilvisas qeduxreli rCeba. amgvarad, wmindani cxenidan Camoxda, muxli moidrika da zecisken xelaRpyrobiT locvis Semdeg micvalebul yrmas mkerdze wmida honoratis fexsacmeli daado. wmindanis locviT micvalebulis suli sxeulSi dabrunda. libertinma gacocxlebuli yrma mgloviare dedas gadasca, TviTon ki gza ganagrZo. petre: miTxari, mamao: wmida honoratis saTnoebis Zalam aRasrula es saswauli, Tu wmida libertinis locvam? grigoli: aseTi uCveulo saswaulis aRsasruleblad SeerTda: dedakacis rwmena da orive wmindanis saTnoebis Zala; vfiqrob, libertinma am saswaulis aRsruleba imitom SeZlo, rom ufro metad moZRvris saTnoebaTa Zalas miendo, vidre _ sakuTars. mas swamda, rom imisi suli, visi fexsacmelic micvalebuls mkerdze daado, mis locvas Seismenda. msgavsad imisa, rogorc elisem ver SeZlo Tavisi moZRvris xalenis mdinareSi erTxel CagdebiT orad gaepo wyali iordaneSi, magram rogorc ki warmoTqva: `sada ars ufali RmerTi eliasi affo?~ (4 mef. 2, 14) da Caagdo ilias xaleni mdinareSi, wyali gaipo da gza misca mas. xedav, sayvarelo petre, saswaulis aRsrulebisas simdables rogori Zala aqvs? maSin SeZlo moZRvris Zalis Tanaswori Zala gamoeCina, rodesac mis saxels mouxmo, da misi msgavsi saqmec aRasrula, radgan mis simdables baZavda. 20


petre: sasiamovnoa Seni saubris mosmena, yovladpatiosano mamao! miTxari, Cvens dasamoZRvrad am mosagris Sesaxeb msgavsi ram kidev xom ar ici? grigoli: vici, magram mxolod imisTvis, visac misi mibaZva surs, radgan mimaCnia, rom simdable yovelgvar niSsa da saswauls aRemateba. moxda amgvari ram: erTxel winamZRvari (romelmac honoratis aRsrulebis Semdeg is winamZRvris Tanamdebobaze Secvala) imdenad ganurisxda saTno libertins, rom mzad iyo misTvis daertya. joxi rom versad moixelTa, xeli skams staca da libertins ise urtya, rom mas Tavi da saxe mTlianad dausivda da daulurjda. libertinma daiTmina es sastiki cema da mSvidad wavida Tavis senakSi. male samonastro saqmis gamo iZulebuli gaxda sadRac wasuliyo. dilis kanoni aRasrula da winamZRvris senakisken gaemarTa, raTa misgan locva-kurTxeva gamoeTxova. winamZRvarma icoda, rom libertins usamarTlod miyenebuli wyenis Semdeg yvela pativiscemiT da siyvaruliT epyroboda. mas egona libertins monastris datoveba surda da daekiTxa: `saiT gagiwevia?~ _ `monastris gadaudebel saqmeTa gamo, _ upasuxa libertinma, _ jer kidev guSin davpirdi ama da am adgilas wasvlas da msurs wavide~. maSin winamZRvarma sulis siRrmeSi aRiara, rom, erTi mxriv, sastikad da mkacrad moepyro libertins, meore mxriv, Seuracxyofili mSvidi da Tavmdabali iyo. is gamovida senakidan, libertinis ferxTiT davarda da aRiara, rom mZimed Sescoda, damnaSavea mis winaSe, rom gakadnierda sastiki Seuracxyofa mieyenebina aseTi saTno kacisaTvis. libertinic davarda miwaze winamZRvris 21


ferxTiT da arwmunebda, rom mis mier miyenebuli Seuracxyofis mizezi ara winamZRvris gaxeleba iyo, aramed TviTon iyo amaSi damnaSave. am SemTxvevis Semdeg winamZRvari yvelas didi krZalviT eqceoda. amgvarad, mowafis simdablem gulisxmierebaSi Caagdo TviT maswavlebeli. rodesac libertini monastris saqmeze wavida, ramdenime warCinebuli didebuli Sexvda, romlebic mas udides pativs scemdnen. maT didi gaocebiTa da TanalmobiT gamohkiTxes, ra daemarTa, ratom hqonda saxe dasiebuli da dalurjebuli? `guSin, gvian saRamos, _ upasuxa libertinma, _ Cemi codvebis gamo skams Sevejaxe da Zlier davSavdi~. amgvarad, am wmida kacma pasuxSi WeSmariteba ganacxada, arc winamZRvris saqcieli gaTqva da arc tyuili uTqvams. petre: msurs Sevityo, yovladpatiosano mamao, iseTma RmrTismoSiSma adamianma, rogoric libertini iyo, romlis Sesaxeb aseT saswaulebs miambob, nuTu ar datova monasterSi Tavisi saTnoebebis mimdevarni? Tavi mesame

monazoni, romelic imave monasterSi mebaRe iyo grigoli: SenTvis cnobili feliqsi, romelic arcTu didi xnis win imave monastris ekonomosi iyo, mraval sakvirvel ambavs miambobda monastris Zmebis Sesaxeb. mis monaTxrobs srulad ar gadmogcem, radgan sul sxva rameze msurs SenTan saubari, magram ar SemiZlia davdumde erTi SemTxvevis Sesaxeb, romelic misgan gavige.

22


fundis monasterSi erTi monazoni iyo, mebaRed msaxurobda da amaRlebul cxovrebas eweoda. mis bostans qurdi SeeCvia. is Robeze farulad gadadioda da bostneuls iparavda. mebaRem SeniSna, rom rac daTesa, imaze bevrad naklebi moiwia, rac darCa _ isic gaTelili da daglejili iyo. man bostani Semoiara da im adgils miagno, saidanac qurdi ipareboda. rodesac bostanSi brundeboda, gveli dainaxa da ubrZana: `gamomyevi~. im adgilze, saidanac qurdi Sedioda, isev ubrZana gvels: `ieso qristes saxeliT gibrZaneb daicva es Semosasvleli da qurds bostanSi Semosvlis neba ar misce~. gveli maSinve gzis gardigardmo gawva, monazoni ki senakSi dabrunda. Sua dRes, rodesac monastris Zmebi isvenebdnen, qurdi gamoCnda da Robeze gadasvla scada. uecrad mas gvelma gza gadauRoba. qurdi Zlier SeSinda da ukan gadavarda, magram fexi Robis wnulSi gaexlarTa da mebaRis mosvlamde TavdaRma dakidebuli darCa. rodesac mebaRe movida, dainaxa qurdi Robeze ekida; is gvels moubrunda da uTxra: `madloba RmerTs, Sen aRasrule nabrZanebi, axla wadi~. gveli miimala. mebaRem qurds mimarTa: `Zmao, RmerTma Cems xelSi Cagagdo. rogor gakadnierdi, monazvnis Sromis nayofi migeTvisebina?~ amis Semdeg mebaRem qurds fexi gauTavisufla, Robidan Camoiyvana, Tavis senakSi miiwvia da sixaruliT misca bostneuli, romelsac is Cveulebriv iparavda, Semdeg bostnis karebamde miacila da uTxra: `wadi da amieridan aRar iqurdo; rodesac dagWirdeba, CemTan modi, sixaruliT mogcem imas, rasac aqamde codvis gziT iZendi~. 23


petre: vxvdebi, aqamde amaod vfiqrobdi, TiTqos italiaSi ar iyvnen saswaulebiT saxelganTqmuli wmindanebi. Tavi meoTxe

ekvici, romelic monastris winamZRvari iyo valeriis olqSi grigoli: axla imas giambob, rac friad Rirseulma fortunatem miambo, romelic monasters winamZRvrobda puteolSi. valeriis provinciaSi erTi kaci, saxelad ekvici, cxovrobda, romelic uCveulod wmida cxovrebas imarxavda. mas winamZRvari fortunatec kargad icnobda da misi sulieri Rvawlis mimarT sxvebic krZalviT iyvnen gamsWvalulni. ekvici, rogorc didi siwmindiT mcxovrebi kaci, im olqSi mraval monasters winamZRvrobda. siyrmeSi mas xorciel gulisTqmebTan brZola tanjavda, magram brZolis simZimem ufro gulmodgine locvisTvis aRZra. amgvarad, ekvici daucxromeli locviT yovlisSemZle RmerTisgan Sewevnas gamoiTxovda da bolos igrZno, rom xorcieli gulisTqmebi ganeSornen da TiTqos usxeulo Seiqna. rodesac RmerTis SewevniT saTnoebebSi ganmtkicda, ekvici dedaTa monastrebis winamZRvaric gaxda, radgan iqamde mxolod mamaTa monastrebs winamZRvrobda. Tumca Tavis mowafeebs mudam Caagonebda, rom mis magaliTs ganusjelad ar ahyolodnen da ar moesurvebinaT imis aRsruleba, risi niWic ar hqondaT. im dros romSi grZneulebi Seipyres. vinme basili, romelic yvelaze daxelovnebuli jadoqari iyo, samo24


nazvno kabaSi gadacmuli valeriis olqSi gaiqca. is amiTernis episkoposs, Rirs kastors eaxla da Seevedra ekvicis monasterSi ganewesebina, Tan hpirdeboda, monasters samkurnalo xelovnebiT Sevewevio. episkoposi cru monazon basilTan erTad maSinve monastrisken gaemarTa da RmrTis saTno ekvicis sTxova igi Zmebs Soris mieRo. wmindanma Sexeda basils da episkoposs uTxra: `Sen mibrZaneb miviRo ara monazoni, aramed _ eSmaki~. _ `Sen mxolod mizezs eZeb, rom Cemi Txovna ar Seasrulo~, _ upasuxa episkoposma winamZRvars. `vambob imas, rasac masSi vWvret, _ uTxra RmrTis monam, _ magram Sen rom ar ifiqro, Tavs varideb morCilebas, aRvasruleb Sens nebas~. basili monasterSi miiRes. ramdenime dRis Semdeg RmrTis mona ekvici xangrZlivi droiT monastridan wavida, raTa sulieri nugeSis maZiebelni WeSmaritebaSi ganeswavla. wmida ekvicis wasvlis Semdeg dedaTa monasterSi, romelsac agreTve is winamZRvrobda, erTi monazoni, romelsac silamaze jer kidev hqonda SerCenili, dasneulda, saSinlad itanjeboda da yviriliTa da sulTqmiT imeorebda: `movkvdebi, Tu monazoni basili ar mova da Tavisi xelovnebiT janmrTelobas ar damibrunebs~. winamZRvris aryofnis dros verc erTi monazoni dedaTa monasterSi Sesvlas ver bedavda, miT umetes basili, romelic ZmobaSi axali miRebuli iyo da aravin icnobda. ekvicisTan macne gagzavnes da Seatyobines, esa da es monazoni iTxovs, rom basilma moinaxulos. amis gagonebaze wmida mamam mware RimiliT Tqva: `ar vambobdi, rom es adamiani ki ara, de25


monia? dabrundiT da is monastridan gaaZeveT, xolo sneuli dis gamo nu iRelvebT; misi avadmyofoba gaivlis da is basils aRar mouxmobs~. gagzavnilebi dabrundnen da Seityves, rom sneuli swored im dros gamokeTda, rodesac isini RmrTis saTno ekvicis monastrisgan moSorebiT esaubrebodnen. amgvarad, marTalma saswauli Tavisi moZRvrisa da uflis _ ieso qristes msgavsad aRasrula; rodesac ufali mefis moxelem Zis gansakurneblad moixmo (ioan. 4, 46), man erTi sityviT mianiWa mas kurneba da saxlSi dabrunebulma mamam Seityo, rom misi Ze swored im dros ganikurna, rodesac amis Sesaxeb Tavad WeSmaritebis bageTagan gaigo. monazvnebma winamZRvris brZaneba aRasrules da cru monazoni basili monastridan gaaZeves. amis Semdeg man aRiara, rom Tavisi grZneulebiT wmida ekvicis senaki haerSi ahqonda, magram veraferi avno. male es grZneuli xalxis moSurneobiT romSi koconze dawves. erTxel erTi mxevali RmrTisa imave dedaTa savanidan monastris bostanSi Sevida. bostneuli rom dainaxa, xarbad daiwyo Wama, pirjvris gamosaxva ki daaviwyda. mas uecrad arawmida suli ekveTa da miwaze dasca. rodesac is am mdgomareobaSi ixiles, mama ekvicis sTxoves, locviT ganekurna sneuli. rogorc ki ekvici bostanSi Sevida, arawmida suli dacemuli mxevlis piriT ayvirda, TiTqos Sewyalebas iTxovda: `gana ra Cavidine, gana ra Cavidine? bostneulSi viyav, aman ki maTTan erTad Tavis wiaRSi mimiRo~. RmrTis kacma arawmida suls risxviT ubrZana, daetovebina monazoni da yovlisSemZle 26


RmerTis mxevalTan aRarasodes dabrunebuliyo. boroti suli myisve ganSorda mas da amis Semdeg masTan miaxloebas veRar bedavda. nursiis olqis warCinebulma didebulma feliqsma, kastoris mamam, romelic amJamad romSi cxovrobs, Seityo, rom RmrTismoSiS ekvicis samRvdelo xarisxi ar hqonda, amave dros moSurned aswavlida sxvebs sityviT da erTxel megobrulad daekiTxa: `mamao, rogor kadnierdebi, rom qadageb, rodesac arc samRvdelo xarisxi gaqvs da arc romis mRvdelmTavris nebarTva, romlis daqvemdebarebaSic xar?~ wmida mosagrem upasuxa: `amis Sesaxeb mec mifiqria, magram erTxel ZilSi mSvenieri Wabuki warmomidga, enaze is iaraRi Semaxo, romelsac eqimebi sisxlis gamosaSvebad iyeneben, Tan miTxra: `aha, Cems sityvas davdeb Sens bageze, wadi da iqadage~. mas Semdeg, romc movisurvo, ver davdumdebi, radgan RmerTis Zala aRmZravs~. petre: mamao, msurs vicode, rogor moRvaweobda es wmida kaci, romelsac, rogorc cnobilia, RmerTisgan aseTi niWebi miemadla. grigoli: Rvawli, sayvarelo petre, madlismier niWzea damokidebuli da ara _ madli Rvawlze; winaaRmdeg SemTxvevaSi, madli ar iqneba madli. yovel Rvawls win uZRvis madlismieri niWi, Tumca Semdgom madlismieri niWebi imdenad mravldeba, ramdenadac izrdeba Rvawli. Tu gsurs utyuari cnobebi Seityo am RmrTis saTno kacis Sesaxeb, mimarTe reaTinis eklesiis episkoposs, albins _ is kargad icnobda wmida ekvicis. magram, rad eZieb mis umetes Rvawls, rodesac ici, rom es kaci ubiwo 27


cxovrebas icavda da imavdroulad moSurned aswavlida sxvebs. igi udidesi moSurneobiT anTebuli iRvwoda, ramdenime monasters xelmZRvanelobda da amave dros mimodioda yvelgan: taZrebSi, qalaqebSi, soflebSi, qristianTa saxlebSic ki da msmenelTa gulebSi zeciuri mamulisadmi siyvaruls aRvivebda. wmida mamas sruliad ubadruki samosi ecva da garegnobac imdenad Tavmdabluri hqonda, ucnobi adamiani rom Sexvedroda da imisTvis Tayvani eca, is Rirsad ar CaTvlida, salmiTve epasuxa. zogan cxeniT miemgzavreboda, risTvisac monastris cxenebs Soris yvelaze uaress irCevda da lagamis nacvlad yovelTvis avSaras1 iyenebda, unagiris nacvlad ki _ cxvris tyavs. tyavis abgiT Tan yovelTvis wmida werilis wignebi mihqonda, raTa ganaRebda ra RmrTis sityvis wyaros, sulier samkalze ewvimebina. xma misi qadagebebis Sesaxeb roms miswvda. zogierTi mliqvneli moxele romis saepiskoposos samRvdelo dasidan (romlebic, rogorc wesi, jer eniT moinadireben, Semdeg ki warwymeden msmenelis suls) myisve eaxla mRvdelmTavars saCivriT: `wmida mamao, romeliRac uswavlelma kacma qadagebis ufleba miiTvisa, umecarma miitaca movaleoba, romelic Sens uwmidesobas ekuTvnis. xom ar inebeb mis moyvanas, raTa Seagono saeklesio ganweseba?~ Cveulebriv, vinc moSurned aRasrulebs Tavis movaleobas, is advilad emoneba mliqvnelobas, Tuki mas gulis karidan Tavidanve ar ganiSorebs. romis episkoposi samRvdelo krebulis Segonebas dahyva da daTanxmda, CamoeyvanaT

1

28

avSara _ cxenis ulagamo aRviri. _ mTargmn. Sen.


romSi wmida ekvici, raTa misTvis Tavisi movaleobani aexsnaT. Tumca paps ar surda, rom am brZanebas RmrTis saTno moRvawe raimeTi gaenawyenebina da Tavis mociquls, defensor1 iulianes (SemdgomSi sabinis eklesiis episkoposi) daavala, wmida ekvici romSi sruli Rirsebis dacviT Camoeyvana. samRvdelo dasis mier waqezebuli iuliane, brZaneba swrafad rom aResrulebina, wmida ekvicis monasterSi aCqarebiT wavida. iq ramdenime monazoni daxvda, romlebic wignebis gadaweriT iyvnen dakavebulni da maT daekiTxa: `sad aris Tqveni winamZRvari?~ `aqvea, monastris mindorSi balaxs Tibavs~, _ upasuxes monazvnebma. iulianes Tan msaxuri axlda, romelic imdenad ampartavani da Tavxedi iyo, rom misi momwyemsva TviTonac uWirda. iulianem is gagzavna, rom swrafad moexmo winamZRvari. msaxuri cqvitad gaemarTa, swrafad miuaxlovda mindors da mTibavebs utifrad gasZaxa: `sad aris ekvici?~ mas miuTiTes. rodesac jer kidev Sors myof winamZRvars mohkra Tvali, msaxuri uCveulo SiSma Seipyro: aTrTolebulma da akankalebulma gza Zlivs ganagrZo, RmrTis kacs ZrwoliT mieaxla, davarda mis winaSe, muxlze mdablad emTxvia da Tavisi batonis mosvla amcno. misalmebis Semdeg RmrTis saTno kacma uTxra: `aha, aiRe Tiva da Tqvens cxenebs wauRe; me saqmes davasruleb da male geaxlebiT~. amasobaSi papis

1

defensori (damcveli) _ romis eklesiaSi defensoris ZiriTadi movaleoba iyo gaWirvebulebze zrunva da eklesiis uflebebis dacva. zogjer romis episkoposi defensorebs davalebebiT sxvadasxva mxareSi agzavnida. (es SeniSvnebi darTuli aqvs am wignis rusul gamocemas). 29


elCs, defensor iulianes, Zalian ukvirda, misi msaxuri rom igvianebda. rodesac dainaxa, rom is mindvridan Tivis zviniT brundeboda, ganrisxebulma dauyvira: `es ras niSnavs? me Sen winamZRvris mosayvanad gaggzavne da ara Tivis mosatanad~. _ `is axlave mova~, _ upasuxa msaxurma. am dros RmrTis kaci, Semosili da mxrebze Tivis koniT, monasterSi dabrunda. rodesac jer kidev Sors iyo, msaxurma miuTiTa batons, rom swored is iyo, vis wasayvanadac aq movidnen. iulianem dainaxa Tu ara ekvici, misi mdabali garegnobis mxilvelma, masTan mkacrad da mbrZaneblurad daapira saubari, magram rodesac RmrTis saTno kaci miuaxlovda, iulianes guls uCveulo SiSi daeufla, sxeuli aukankalda da Zlivs gadasca wmindans Tavisi Camosvlis mizezi, mdablad davarda mis ferxTiT, misgan locva gamoiTxova da amcno, rom uwmides paps misi naxva surs. wmida ekvicim yovlisSemZle RmerTs mTeli guliT Seswira madloba imisTvis, rom umaRles ierarqs misi mowodeba Caagona. man ramdenime Zmas ubrZana, cxenebi samgzavrod gaemzadebinaT da daJinebiT moiTxova, dauyovnebliv gamgzavrebuliyvnen. `es SeuZlebelia, wmida mamao, _ uTxra iulianem, _ Soreuli mgzavrobiT daviqanceT da dResve gamgzavreba ar SegviZlia~. `vwuxvar, Svilo Cemo, _ upasuxa wmida ekvicim, _ Tuki dResve ar gavemgzavrebiT, xval miT umetes ver wavalT~. amgvarad, elCis daRlilobis gamo RmrTis saTno mosagre im RamiT monasterSi darCa. meore dRes, gaTenebisTanave, iulianesTan sxva, axalgazrda mociquli movida, romlis cxeni siCqarisgan suls Rafavda. man iulianes papis werili gadasca, romelSic is 30


ubrZanebda, RmrTis saTno mosagre monastridan gamgzavrebiT ar Seewuxebina. rodesac iuliane dainteresda, ram aiZula papi Seecvala brZaneba, Sikrikma miugo: swored im RamiT, rodesac iuliane monasterSi gamoemgzavra, paps sazarel CvenebaSi sayveduriT uTxres _ rogor gakadnierda, monastridan moexmo RmrTis saTno kaci. iuliane maSinve wmida ekvicisTan wavida, Tavi mis locvas Sehvedra da acnoba, rom papma brZana ar SeewuxebinaT is monastridan gamgzavrebiT. amis gagonebaze ekvici damwuxrda da Tqva: `guSin xom giTxari, Tu axlave ar gavemgzavrebiT, Semdeg saerTod veRar wavalTmeTqi~. Semdeg moisurva axalgazrda Sikrikis mimarT siyvaruli gamoexata, Tavis senakSi waiyvana da gaweuli SromisTvis gvarianad daajildova, Tumca yrma uarze iyo da fulis aReba ar surda. gulisxmayav, sayvarelo petre, ufali rogor ifaravs imaT, vinc am cxovrebaSi Tavs imdableben, da zecis moqalaqeTa Soris rogor aRiracxebian isini, vinc adamianTagan ugulebelyofas ar Takiloben; piriqiT, RmerTis TvalSi ugulebelyofilni arian isini, vinc amao didebas eZieben moyvasisa da sakuTari Tavis winaSe. amitom brZanebs Tavad WeSmariteba: `Tquen xarT, romelni ganimarTlebT TavTa TvisTa winaSe kacTa, xolo RmerTman icnis gulni Tquenni, rameTu kacTa Soris maRali saZagel ars winaSe RmrTisa~ (luk. 16, 15). petre: gakvirvebuli var, aseT did adamians papis winaSe rogor daswames cili? grigoli: ra aris sakvirveli, petre? Cven, yvelani, rogorc adamianebi, gana codvebs ar vemonebiT? nuTu ar 31


ici, rom daviTma, winaswarmetyvelebis suliT aRvsilma kacma, ionaTanis Ze monis ciliswamebis Sedegad dasaja? (2 mef. 16, 3-4). Cven gvwams, rom mefe daviTis gankarguleba, CvenTvis miuwvdomeli saRmrTo gangebulebiT, samarTliani iyo, magram amave dros ar viciT, adamianuri gagebiT rogor SevuTavsoT es qmedeba samarTlianobas. gana sakvirvelia amis Semdeg, rom Cven, vinc winaswarmetyvelni ara varT, zogjer uflebas vaZlevT cilismwamebelTa enas, codvaSi Cagvagdos? miT umetes ar aris sakvirveli, Tuki amgvari brZola romelime umaRles ierarqs SeemTxveva, romelsac uamravi sazrunavi aqvs. rodesac yuradReba mraval saganze ifanteba, is erTerT maTganze naklebad Cerdeba da rac ufro mraval sagans swvdeba Cveni goneba, erT-erTi maTganiT miT ufro advilad tyuvdeba. petre: mamao, sruliad marTebulia Seni sityvebi. grigoli: ar SemiZlia ar gadmogce, Tu ra Sevityve am winamZRvris Sesaxeb Rirsi valentinisgan. misi TqmiT, wmida ekvicis sxeuli dakrZales wmida mowame lavrentis taZarSi. erTxel mis saflavze erTma glexma WurWliT puri dado. man ar icoda, vin ganisvenebda iq, arc gamoukiTxavs da misTvis arc Tayvani ucia. uecrad Zlieri qari amovarda, taZarSi yvelaferi ucvlelad iyo Tavis adgilze, mxolod saflavze moTavsebuli WurWeli gadatyorcna Sors. amdenad, yvelasTvis cxadi gaxda, ra didi wmindani ganisvenebda im adgilze. agreTve mogaxseneb imas, rac gadmomca adre xsenebulma fortunatem, romelsac did pativs vcem rogorc asakis, aseve _ sulieri Rvawlisa da ubraloebis gamo. 32


valeriis olqs Tavs daesxnen longobardebi (erT-erTi goTuri tomi); maSin wmida ekvicis monastris monazvnebma xsenebul monasters Seafares Tavi. rodesac gaSmagebuli longobardebi taZarSi SeiWrnen da monazvnebi gareT garekes, raTa ewamebinaT da amoexocaT, erT-erTma Zmam sulTqmiTa da mwuxarebiT SesZaxa: `hoi, wmidao ekvici! nuTu inebeb da mtarvalTa xelSi dagvtoveb?~ am locvis Semdeg gacofebul longobardebs arawmida suli ekveTa, miwaze dasca da iqamde awamebda, vidre amis Sesaxeb taZris gareT myofi longobardebi Seityobdnen. amis Semdeg arc erTi maTgani aRar gakadnierebula aseTi siSmagiT dasxmoda Tavs wmida adgils. amgvarad daicva wmida ekvicim Tavisi mowafeebi da amis Semdegac mravalT Seeweoda, vinc mis saflavs locva-vedrebiT mieaxleboda. Tavi mexuTe

konstantine, wmida stefanes taZris mnaTe grigoli: axla imas giambob, rac erT nacnob episkoposTan saubrisas Sevityve. is mravali wlis manZilze monazoni iyo qalaq ankonSi da RmrTismoSiSebiT cxovrobda. mis naambobs imave qalaqis sxva, xnieri moqalaqeebic adastureben. qalaq ankonis siaxloves wmida mowame stefanes taZari mdebareobda, sadac mnaTis movaleobas pativsacemi kaci, konstantine asrulebda. misi ubiwo cxovrebis Sesaxeb xma Sors gavrcelda, radgan am adamianma yovelive amqveyniuri sruliad moiZula da suliT mxolod zeciurs eswrafoda. erTxel taZarSi ze33


Ti SemoakldaT da RmrTis mona konstantines aRaraferi hqonda, rom kandelebi aenTo. man sruliad uSfoTvelad, kandelebSi wyali Caasxa da patruqic CauSva. rodesac patruqs cecxli moukida, wyali ise iwvoda, TiTqos kandelebSi zeTi esxa. dafiqrdi, sayvarelo petre, Tu ra didi mosagre iyo konstantine, romelsac gaWirvebisas stiqiaTa Tvisebebis Secvla SeeZlo. petre: WeSmaritad, sakvirvelia Seni monaTxrobi, mamao, magram msurs vicode, es adamiani, aseT uCveulo garegan saqmeebs rom aRasrulebda, Sinagani Tavmdablobis romel safexurze idga? grigoli: kargia, rom saswaulmoqmedebaSi adamianis sulieri mdgomareobis gamoZiebas cdilob, radgan garegani saswaulmoqmedeba suls Zlier gansacdelSi agdebs. magram rogori simdabliT iyo mosili wmida konstantine, maSinve mixvdebi, rogorc ki misi erT-erTi saqmis Sesaxeb giambob. petre: aseTi didi saswaulis Semdeg isRa dagrCenia, misi sulieri simdablis Sesaxeb miambo. grigoli: rodesac konstantines siwmidis ambavi Sors gavrcelda, uamravma xalxma iwyo mosvla dauokebeli surviliT, rom enaxaT igi. erTxel Soreuli qveynidan mis sanaxavad erTi glexi Camovida. im dros wmida konstantine xis skamze idga da kandelebs asworebda. is tandabali, gamxdari da Seuxedavi iyo. mis sanaxavad Camosuli kaci yvelas ekiTxeboda, sad SeiZleboda wmindanis naxva da sTxovda eCvenebinaT igi. vinc wmindans icnobda, misi wadili aRasrules. umecari adamianebi xSirad sulier saTnoebebze garegnuli saxiT msjeloben. 34


am kacmac, rodesac tandabali da Seuxedavi adamiani dainaxa, gaifiqra, rom es wmindani ar iqneboda. mas moeCvena, rom rac gaego wmindanis Sesaxeb, TvaliT nanaxs ar Seesabameboda. SeuZlebelia, fiqrobda is, ase saxelganTqmuli adamiani aseTi Seuxedavi iyos. rodesac mravalma daudastura, rom is swored saxelganTqmuli wmindani iyo, man upativcemulod da dacinviT Tqva: `vfiqrobdi Rirseul kacs vnaxavdi, es ki adamiansac ar hgavs~. gaigo Tu ara es sityvebi konstantinem, maSinve miatova saqme, glexs gaxarebuli mieWra, gulSi Caikra, uCveulo siyvaruliT eambora da mTeli guliT madlobda, rom amgvarad moixsenia igi: `Sen erTaderTma Tqvi Cem Sesaxeb simarTle~, _ ambobda wmindani. aqedan SeiZleba davaskvnaT, ra didi iyo wmindanis simdable, mis Sesaxeb uxeiro naTqvamis miuxedavad, glexis mimarT aseTi siyvaruli rom gamoxata. adamianis sulieri xarisxi yvelaze ukeT imiT Seicnoba, Tu rogor iTmens sxvebisgan Seuracxyofas. ramdenadac ampartavanT sxvebisgan pativis migeba uyvarT, imdenad Tavmdabalni maTi damdablebiT xaroben. isini simSvides maSinac inarCuneben, rodesac sxvebi Seuracxyofen, radgan xedaven, rom sakuTar Tavze maTi Sexeduleba sxvaTa mier dasturdeba. petre: vxedav, rom es wmindani didi iyo saswaulmoqmedebiT, magram ufro didi iyo simdabliT.

35


Tavi meeqvse

ankonis episkoposi marcelini imave qalaq ankonSi episkoposad iyo vinme marcelini, romelic mkacrad moRvaweobda. mas fexebi dauavadda da siaruli aRar SeeZlo. amitom, rodesac sadme gamgzavreba uxdeboda, msaxurebs sakaciT mihyavdaT. erTxel, viRacis daudevrobiT, ankonSi xanZari gaCnda. cecxlma swrafad imZlavra. yvela xanZris Caqrobas cdilobda, magram miuxedavad maTi gulmodgine mcdelobisa, cecxli sul ufro Zlierdeboda da mTel qalaqs gadawviT emuqreboda. rodesac cecxlma axlos mdebare Senobebi moicva, qalaqis mniSvnelovani nawili daiwva da mis gavrcelebas verafriT ewinaaRmdegebodnen, am dros episkoposi gamoiyvanes. saerTo ubedurebiT SeZrulma marcelinma, sakacis mtvirTvelebs ubrZana sakace cecxlis win daedgaT. rodesac maT brZaneba Seasrules da sakace iq dadges, sadac cecxli gansakuTrebiT mZvinvarebda, xanZarma, yvelas gasaocrad, iklo da TiTqos Tavadve amcno iq myofT, rom ver gadalaxavs im adgils, sadac episkoposia. amgvarad, SeCerebuli xanZari TavisiT Caqra da sxva Senobebi gadarCa. gulisxmayav, sayvarelo petre, ra siwmindiT iyo mosili es uZluri adamiani, rodesac SeZlo locviT Caeqro saSineli cecxli. petre: vxvdebi da gancvifrebuli var.

36


Tavi meSvide

nonozi, saraqtis mTis monastris ekonomosi grigoli: axla giambob ra Sevityve ankonis mezoblad mdebare adgilis Sesaxeb, SenTvis cnobil pirebTan _ Rirseul episkopos maqsiminTan da mRvdel-monazon lavrionTan saubrisas. isini amJamadac cocxlebi arian. moxuc lavrions qalaq nemezis maxlobel supentonis monasterSi mzrunvelobas uwevda vinme anastasi, romelic wmida cxovrebas eweoda. supentonis monasterTan axlos, saraqtis mTaze, mdebareobda sxva monasteri. iq erTma Rirsma mosagrem, ekonomosma nonozma, amaRlebuli da mkacri cxovrebiT gaiTqva saxeli. am mizeziT da agreTve monasterTan siaxlovis gamo, anastasi nonozis sanaxavad xSirad midioda. nonozis monastris winamZRvars Zalian ficxi xasiaTi hqonda, magram nonozi mis mrisxanebas mudam sakvirveli simSvidiT iTmenda. is simSvidiT mTel saZmos aRemateboda da xSirad Tavisi simdabliT winamZRvars amSvidebda. radgan monasteri mTis mwvervalze mdebareobda, Zmebi bostnis gasaSeneblad patara adgilsac ver poulobdnen. mTis ferdze erTi adgili ki iyo, magram mas mTidan gadmoSverili klde faravda. erTxel wmida nonozma gaifiqra, rom bostnisTvis am adgilis gamoyeneba SeiZleboda, magram klde imdenad didi iyo, rom ormocdaaTi wyvili xaric ver SeZlebda mis gadaadgilebas, adamianuri Zala am saqmisTvis xom sruliad ususuri iyo. wmindanma RmerTs mouxmo SewevnisTvis da Ramis siwynareSi locvas mieca. diliT iq misulma Zmebma ixiles, rom uzarmazari lodi im adgi37


lidan Sors gadavardniliyo da maT bostnisTvis farTo sivrce darCenodaT. es wmindani sxva dros taZris stoaSi minis kandelebs asufTavebda. erTi kandeli xelidan gauvarda da daimsxvra. winamZRvris SiSiT, nonozma namsxvrevebi moagrova, sakurTxevlis win moaTavsa da sulTqmiT iloca: locvis Semdeg wamomdgarma naxa, rom kandeli, romlis namsxvrevebs SiSiT agrovebda, gamTelebuliyo. amgvarad, am ori saswaulis aRsrulebiT, is or wmindans miemsgavsa: kldis mowyvetiT _ wmida grigols, romelmac sityviT mTa gadaaadgila, xolo kandelis gamTelebiT _ wmida donates, romelmac damsxvreuli WurWeli aRadgina. petre: vxedav, rom winaT aRsrulebuli saswaulebi amJamadac meordeba. grigoli: Tu gsurs, imasac giambob, ra aRasrula wmida nonozma winaswarmetyvel elises mibaZviT. petre: mouTmenlad msurs movismino. grigoli: erTxel monasterSi zeTi SemoakldaT. am dros, Tumca zeTisxilis mokrefis dro iyo, monastris baRSi xeebs araferi esxa. monastris winamZRvarma Zmebi axlo mdebare soflebSi gagzavna, rom soflelebs zeTisxilis mokrefaSi daxmarebodnen da Sromis safasuriT monastrisTvis cotaodeni zeTi SeeZinaT. RmrTis kaci nonozi udidesi simSvidiT win aRudga amas, radgan eSinoda, ZmaTagan vinmes, monastridan zeTis mosapoveblad gasvlis Semdeg sulieri ziani ar ganecada. monastris baRSi zeTisxilis xeebs aqa-iq esxa nayofi. wmida nonozma brZana moekrifaT, gamoewuraT maTgan zeTi da 38


misTvis mietanaT. misi brZaneba Seasrules da Zmebma gamowuruli zeTi patara WurWliT miutanes wmindans. rodesac yvelani wavid-wamovidnen, wmida nonozma zeTiani WurWeli sakurTxevlis win dadga da RmrTis mimarT iloca. rodesac Zmebi dabrundnen, ubrZana monastris yvela WurWelSi cot-cota zeTi CaesxaT da WurWlebi daexuraT. rodesac gaxsnes, aRmoCnda, rom isini zeTiT avsebuliyo. petre: axla cxadia, rogor mouklebelad aResruleba uflis sityvebi: `mamaĂ Cemi moaqamde iqms da meca viqm~ (ioan. 5, 17). Tavi merve

anastasi _ supentonis monastris winamZRvari grigoli: imave xanebSi Rirsi anastasi, romelic ukve vaxseneT, notariusad msaxurobda romis eklesiaSi1, romelsac amJamad, RmrTis wyalobiT, me vemsaxurebi. man moisurva, cxovreba RmerTisTvis mieZRvna, werilobiTi saqmeebi miatova da sacxovreblad swored is supentonis monasteri airCia, romelic ukve vaxseneT. anastasi, rogorc mzrunveli mwyemsi, marTavda monasters da RvawlSi mravali weli gaatara. mTis wverze uzarmazari klde iyo gadmoSvebuli, mis qvemoT ki frialo kalTa eSveboda. rodesac yovlisSemZle RmerTis nebiT ukve moaxlovda dro, miwier cxovrebaSi aRsrulebuli RvawlisaTvis anastasis misagebeli mieRo, erT 1

notariusi (romis eklesiaSi) eklesiis werilobiTi saqmeebiT iyo dakavebuli. 39


Rames am maRali kldidan xma gaisma, romelsac didi xmauri axlda: `anastasi, modi!~ amis Semdeg sxva Svidi Zmac saxeldebiT iqna moxmobili. Semdeg xma cota xniT miCumda, magram male kidev erT Zmas mouxmo. es mTel saZmos esmoda da aravis eeWveboda, rom imaT aRsasruls moaswavebda, visac xmam mimarTa. marTlac, ramdenime dReSi jer anastasi aResrula, xolo Semdeg danarCenebic im TanamimdevrobiT, rogorc xmam mouwoda. im Zmam, romelic xmam mcireodeni xnis Semdeg miixmo, danarCen Zmebze met xans icocxla da Semdeg aResrula. aqedan cxadia, rom xmis dumili ramdenime dRis sicocxles niSnavda. am dros amgvari saswauli moxda: rodesac wmida anastasis aRsasruli uaxlovdeboda, masTan erTi Zma mivida, romelsac ar surda winamZRvris gardacvalebis Semdeg didxans ecocxla, wmindanis ferxTiT davarda da cremliT Seevedra: `RmerTis saxels gaficeb, romelTanac miicvlebi, ar dauSva, rom Seni gardacvalebis Semdeg Svid dReze met xans vicocxlo~. marTlac, ar gasula Svidi dRe anastasis gardacvalebis Semdeg, rom es Zmac aResrula, Tumca igi sxvebTan erTad im RamiT xmas ar mouxmia. cxadia, rom mxolod wmida anastasis locvas SeeZlo mieniWebina misTvis aRsasruli. petre: mamao, Tuki Zma amqveynidan mxolod wmida anastasis locviT gavida da mas xmam ar mouwoda, xom ar SeiZleba aqedan gamovitanoT daskvna, rom did wmindanebs TavianTi locviT zogjer SeuZliaT miiRon is, rac ar iyo RmerTis mier winaswar gansazRvruli? grigoli: ara, rac RmerTis mier winaswar gansazRvruli ar aris, imas isini ver miiReben; rasac Tavian40


Ti locvis pasuxad iReben, is gansazRvrulia, anu is locvis meoxebiT ise unda aResrulos kidec. yovlisSemZle RmerTis mier TviT caTa sasufevlis damkvidreba imgvarad aris winaswar gansazRvruli, rom rCeulni mas RvawlisaTvis iReben; isini locviT moipoveben niWebs, romlebic yovlisSemZle RmerTis mier maTTvis iyo winaswargansazRvruli uwinares yovelTa saukuneTa. petre: gTxov, mamao, srulad ganmimarte: locva rogor aRasrulebs winaswargansazRvrulobas? grigoli: sayvarelo petre, Cem mier gamoTqmuli mokled amgvarad SemiZlia gangimarto. Sen, ueWvelia, ici, ra uTxra odesRac RmerTma abraams: `isakisagan gewodos Sen naTesavad~ (dab. 21, 12) da agreTve sxva adgilas: `mamad mravalTa TeslTa dagdev Sen~ (dab. 17, 5). mas kidev amgvari aRTqma mieca: `kurTxeviT gakurTxo Sen da ganmravlebiT ganvamravlo naTesavi Seni, viTarca varskulavni cisani da viTarca qKSaY zRKskidisaY~ (dab. 22, 17). es aRTqmani cxadad gviCvenebs _ yovlisSemZle RmerTma winaswar gansazRvra, rom abraamis Tesli isaaks gaemravlebina. amave dros, ai ras vkiTxulobT sxva adgilas: `da evedreboda isak RmerTsa colisa TKsisa rebekasTKis, rameTu berw iyo. da Seismina misi RmerTman da muclad-iRo colman misman, rebeka~ (dab. 25, 21). Tuki winaswargansazRvrulobiT abraamis STamomavloba isaakisgan unda gamravlebuliyo, maSin misi coli berwi ratom iyo? swored aqedan Cans, rom winaswargansazRvruloba locviT aResruleba, radgan imas, visac ab41


raamis STamomavloba unda gaemravlebina, Svilebi mxolod locviT mieca. petre: mamao, Seni sityvebiT saidumlo gamexsna da ukve araviTari eWvi aRar maSfoTebs. grigoli: Tu gsurs, im wmida mamaTa Sesaxeb giambob, romlebic tusciaSi cxovrobdnen, raTa icode rogori moRvaweebi iyvnen iq da TavianTi SemecnebiT rogor uaxlovdebodnen RmerTs. petre: guliTadad gTxov, miambo maT Sesaxeb. Tavi mecxre

bonifaci, Terentis episkoposi qalaq TerentSi episkoposad iyo vinme bonifaci, keTilmoRvawe kaci, romelic Tavisi cxovrebiT saepiskoposo kaTedras amSvenebda. mis Sesaxeb presviteri gavdenci miambobda, romelic amJamadac cocxalia. is bonifacis xelmZRvanelobiT izrdeboda da mis mier aRsrulebul saqmeTa mowme iyo, amitomac SeeZlo masze utyuari cnobebis mowodeba. Terentis eklesia im xanad ukidures SeWirvebas ganicdida (siRaribe keTili adamianebisTvis, rogorc wesi, simdablis mcvelia): misi saarsebo saxsari erTaderTi venaxi iyo. erTxel iseTi Zlieri setyva movida, rom mtevnebi mTel venaxSi aqa-iq SemorCa. rodesac amis Semdeg xsenebuli RmrTis mona, episkoposi bonifaci, venaxSi Sevida, yovladZlier RmerTs madloba Seswira imisTvis, rom ukiduresi gaWirvebis Jams mwuxareba mouvlina. rodesac yurZnis damwifebis dro dadga, episkoposma wesisamebr brZana mcveli dam42


dgariyo venaxSi da daavala, rac SeiZleba fxizlad edaraja. Semdeg Tavis SviliSvils, presviter konstantines ubrZana yvelaferi moemzadebina, rac RvinisTvis iyo saWiro, upirveles yovlisa ki, saepiskoposoSi moemzadebinaT WurWeli da kasrebi, romlebic winaswar gafises. amgvarma brZanebam presviteri SviliSvili gaaoca, mas ucnaurad eCvena: risTvis brZana episkoposma Rvinis WurWlis momzadeba, rodesac Rvino (yurZnis simciris gamo) TiTqmis ar unda dawuruliyo? magram ar gamoukiTxavs, ris gamo gaica amgvari brZaneba da yvelaferi Seasrula. amis Semdeg RmrTis saTno bonifaci venaxSi wavida, darCenili yurZnis mtevnebi dakrifa, sawnaxelSi Caawyo da yvelas ubrZana wasuliyvnen, mxolod mcirewlovan yrmasTan erTad darCa da ubrZana mas Casuliyo sawnaxelSi da mtevnebi daeWylita. yurZeni sakmaod cota iyo. rodesac mcireodeni wveni gamoiwura, RmrTis kacma sakuTari xeliT patara WurWelSi Caasxa da locva-kurTxeviT yvela momzadebul kasrsa da WurWelSi gaanawila, ise, rom zogierT maTganSi TiTqmis araferi esxa. amis Semdeg episkoposma presviters ubrZana glaxakebi moexmo. rogorc ki es brZaneba aRsrulda, sawnaxelSi imdeni Rvino aRmoCnda, rom upovarTa yvela WurWeli gaivso. rodesac maTi moTxovnileba dakmayofilda, wmindanma yrmas ubrZana sawnaxelidan amosuliyo; amis Semdeg marani daketa, Tavisi beWdiT dabeWda da saxlSi dabrunda. mesame dRes presviter konstantines uxmo, locva aRavlina da marani gaxsna. aRmoCnda, rom yvela WurWeli, romelSic episkoposma ramdenime wveTi yurZnis wveni Caasxa, RviniT piramde avsebuliyo 43


da cotac rom daegviana, marnis iataki RviniT daifareboda. maSin man presviteri mkacrad gaafrTxila, bonifacis sicocxleSi am saswaulis Sesaxeb aravisTvis eTqva. wmindans eSinoda, aRsrulebuli saswaulis gamo adamianTa mier ar gandidebuliyo, rac sulisTvis zianis momtani iqneboda. amgvarad, igi moZRvars baZavda, romelic sakuTari magaliTiT simdables gvaswavlida, rodesac mowafeebs amcno misi saswaulebis Sesaxeb aravisTvis eTqvaT, vidre `Ze kacisaĂ mkudreTiT aRdges~ (maT. 17, 9). petre: ramdenadac Sesaferisi SemTxveva momeca, msurs dagekiTxo, mamao, ratom aukrZala Cvenma mxsnelma or brmas, romelTac Tvali auxila, gaendoT vinmesTvis es saswauli, maT ki mTel qveyanas amcnes (maT. 9, 27-31)? nuTu mxolodSobilma Zem, mamisa da suli wmidis Tanasamaradisom, is ganizraxa, rac ar aRsruldeboda, anu ar esaubraT saswaulis Sesaxeb, romlis dafarvac SeuZlebeli iyo? grigoli: yovelives, rasac Cveni mxsneli mokvdav sxeulSi myofi aRasrulebda, imisTvis aRasrulebda, rom CvenTvis misabaZi magaliTi moeca, raTa Cven, Zalisaebr gavyolodiT mis nakvalevs da waborZikebis gareSe gagvevlo amqveyniuri cxovrebis gza. man saswauli aRasrula da misi gaxmaureba aukrZala, Tumca es SeuZlebeli iyo. amiT surda eCvenebina, rom Tuki RmrTis rCeulT surT mibaZon mis magaliTs da swavlebas, rodesac did saswauls aRasruleben, gulis siRrmeSi unda isurvon, rom es saqme dafaruli darCes, Tundac, maTi nebis sawinaaRmdegod, es saqme sxvaTa sasargeblod gacxad44


des. radgan, rogorc survili, rom udidesi saqmeebi darCes dafarulad, niSania udidesi simdablisa, aseve maTi gaxmaurebiT sargebels hpoveben sxvebi. amitom RmerTs eneba ara is, rom SeuZlebeli ram aRsrulebuliyo, aramed mxolod Cveni swavlebisTvis surda sakuTari magaliTiT eCvenebina, ra unda surdeT misi (saidumlo) sxeulis asoebs da ra SeiZleba ewinaaRmdegebodes maT survils. petre: sruliad gulsavse var, mamao, Seni ganmartebiT. grigoli: ramdenadac wmida bonifacis Sesaxeb daviwyeT saubari, mis mier aRsrulebuli kidev ramdenime saswauli msurs gadmogce. erTxel mowame prokules xsenebis dRe axlovdeboda. maSin TerentSi erTi saxelganTqmuli kaci, saxelad fortunate, cxovrobda. is mometebulad evedreboda Rirs bonifacis, rom sadResaswaulo RmrTismsaxurebis dasrulebis Semdeg, netari mowamis pativad, saxlSi swveoda da daeloca. RmrTis saTno mamam fortunates guliTad Txovnaze uari ver uTxra. amitom sadResaswaulo RmrTismsaxurebis dasrulebis Semdgom ewvia kidec saxlSi trapezis dros. magram vidre trapezis win locvas daasrulebda, saxlis karTan erTi kaci gamoCnda musikaluri instrumentebiT da winwila aaxmiana (zogierTebs aqvT amgvari Cveuleba, saWmeli musikis TanxlebiT miiRon). wmindani ukmayofilod usmenda musikis hangebs da Tqva: `hoi, kvdeba, kvdeba es ubeduri! movedi am sasiamovno trapezze da uflis dideba ver movaswari, rom man ukve daukra Tavisi simRera~. Semdeg daumata: `wadiT, siyvaruliT Ses45


TavazeT saWmel-sasmeli, magram icodeT, rom is mkvdaria~. marTlac, rodesac am sacodav kacs gautanes puri da Rvino da is ukan gabrunda, saxlis saxuravidan uzarmazari qva gadmovarda da Tavze daeca. is cocxalmkvdari aiyvanes da meore dRes, wmindanis winaswarmetyvelebis Tanaxmad, gamoeTxova sicocxles. dafiqrdi, sayvarelo petre, rogori keTilkrZaluli SiSi gvmarTebs wmindanTa mimarT, romelTa sulebSic cxadad mkvidrobs RmerTi! da rodesac risxviT aRivseba wmindani, visia es risxva, Tu ara imisi, vinc uxilavad mkvidrobs wmindanis sulSi? amitom miT ufro unda gveSinodes, rom marTali kaci ar ganvarisxoT, ramdenadac ueWvelia, rom mis gulSi marad mkvidrobs is, romelsac Tvisi nebisaebr yovelTvis ZaluZs Surisgeba. erTxel xsenebulma presviterma konstantinem, wmida bonifacis SviliSvilma, Tavisi cxeni Tormet drahkanad gayida, fuli zandukSi Cado da saqmis gamo sadRac gaemgzavra. swored am dros episkoposs saxlSi glaxakebma moakiTxes da evedrebodnen maT upovarebas Seweoda, magram RmrTis kacs araferi hqonda maTTvis rom mieca da Sewuxda, upovrebs xelcariels rom uSvebda. uceb gaaxsenda, rom misma SviliSvilma cxeni gayida da fuli zandukSi Cado. miuxedavad imisa, rom is saxlSi ar iyo, moZebna zanduki, wmida ganzraxvis aRsrulebis mizniT gatexa saketi, amoiRo Tormeti drahkani da Tavisi Sexedulebisamebr gauyo upovarT. rodesac konstantine dabrunda, naxa, rom zanduki gatexili iyo da Sig fuli aRar ido. Zlier ganrisxebulma xmamaRla iyvira: `aq yvela Tavis nebaze cxovrobs, marto me ara maqvs Cems ne46


baze cxovrebis ufleba!~ amis gagonebaze episkoposi da saepiskoposos mcxovrebni gamovidnen. wmindanma presviteris damSvideba scada, is ki yvirils ganagrZobda: `yvela mSvidad cxovrobs Sens monasterSi, marto me ar maZlev mosvenebas! damibrune fuli!~ damwuxrebuli episkoposi yovladwmida RmrTismSoblis taZarSi Sevida, Seimosa samRvdelo Sesamoseli, xelebi zecad aRapyro da yovladwmidas mimarT locva daiwyo, rom is Seweoda presviteris ugunuri mrisxanebis dacxromaSi. locvis dasrulebis Semdeg episkoposma Sesamoslis ubeSi Tormeti drahkani aRmoaCina, romlebic ise brwyinavdnen, TiTqos axali moWrili iyo. is maSinve ganrisxebul presviterTan dabrunda da daubruna fuli sityvebiT: `aha, Seni fuli, magram icode, siZunwis gamo Cemi sikvdilis Semdeg episkoposi ver gaxdebi!~ wmindanis sityvebidan Cans, rom presviteri am fuls episkoposobis survilis gamo agrovebda. wmindanis winaswarmetyveleba axda: konstantine presviteris xarisxSi aResrula. erTxel wmida bonifacis monasterSi ori guTi Semovida, isini ravenaSi miiCqarodnen. wmindanma maT patara WurWelSi Rvino Causxa, raTa gzaSi enugeSaT. am patara WurWelSi guTebs Rvino TviT ravenamde ar gamoleviaT. maT ramdenime dRe dahyves iq, Rvinos yoveldRe svamdnen da is ar iklebda. bolos imave gziT dabrundnen TerentSi wmindanTan, Rvinos yoveldRiurad svamdnen, magram WurWels sasmeli ar akldeboda: Rvino ki ar imatebda, aramed ar akldeboda. 47


axlaxan im mxaridan erTi moxuci klerikosi (samRvdelo dasis wevri) mewvia. ar SemiZlia ar gadmogce misi monaTxrobi wmida bonifacis Sesaxeb. erTxel wmindanma monastris baRSi naxa, rom mcenareebs Wia Seseoda, gansakuTrebiT bostneuli iyo ganadgurebuli. maSin man mimarTa WiaRuas: `saxeliTa ieso qristesiTa, gibrZaneb, datovo bostneuli da aRar gaanadguro~. WiaRua myisve sadRac ukvalod gaqra. es saswaulebi wmida bonifacim episkoposis xarisxSi myofma aRasrula, rodesac xarisxis madlTan erTad zneobrivadac waremateboda RmerTis winaSe, rac ar aris imdenad gasakviri, ramdenadac is saswaulebi, romelTac, rogorc is moxuci klerikosi mogviTxrobda, siyrmeSi aRasrulebda. im dros, rodesac is dedasTan erTad cxovrobda, xSirad saxlSi dabrunebuls samosi ar ecva, radgan sxvadasxva saxlSi stumrobisas, Tuki SiSvel glaxas naxavda, ixdida da aZlevda im imediT, rom TviT RmerTi, romlis TvalTa winaSe aRasrulebda sikeTes, miagebda mas. deda xSirad tuqsavda da sayvedurobda, ratom aZlevda sxvebs tansacmels, rodesac TviTonac Raribi iyo. erTxel is beRelSi Sevida, sadac mTeli wlis samyofi xorbali eguleboda da beReli carieli daxvda. mis vaJs xorbali glaxakebisTvis mieca. deda sasowarkveTilebam moicva da unugeSod atirda, rom sarCo mTeli weli aRar eqneboda. bonifacim dedis damSvideba scada, magram misi sityvebi arafers Sveloda. maSin man sTxova dedas gasuliyo beRlidan da RmrTis winaSe locvas mieca. ramdenime xnis Semdeg dedas mouxmo. beRelSi imaze meti xorbali aRmoCnda, vidre mas zamTrisTvis hqonda 48


gadanaxuli. deda gaocda am saswaulis xilvisas da yrmis locvis Zala rom Seicno, im dRidan xorblis gacemas TviTon aiZulebda. dedas yovelTvis hyavda saxlSi ramdenime Sinauri frinveli. maT mela SeeCvia. erTxel, rodesac yrma bonifaci SemoRobilSi iyo, sadac qaTmebi hyavdaT, melam mis Tvalwin moitaca erTi maTgani. yrma myisve eklesiaSi wavida da RmerTs mimarTa: `RmerTo, nuTu Sen gsurs, rom dedis mier momzadebuli saWmeli verc ki gavsinjo? is zrdis qaTmebs, mela ki gviWams!~ locvis dasrulebis Semdeg taZridan gamosuli xedavs: mela dabrunda da piriT motacebuli qaTami moiyvana; qaTams piri gauSva da bonifacis Tvalwin usulod daeca. petre: sakvirvelia, rogor aRasrulebs RmerTi msasoebelTa misTa vedrebas, TviT amgvar umniSvnelo sagnebTan dakavSirebiTac ki. grigoli: es yovelive, sayvarelo petre, Cveni yovladbrZeni Semoqmedis ganzraxviT aResruleba, raTa rodesac miviRebT mcireds, aRvzardoT CvenSi sasoeba, rom miviRebT umetessac. ubralo da RmrTismosavma yrmam ixila Tavisi gulwrfeli survilis aRsruleba da amiT unda mimxvdariyo, rogori kadniereba SeiZleba hqonoda RmerTis winaSe, roca umetess gamoiTxovda. petre: marTals brZaneb, mamao.

49


Tavi meaTe

tudertis episkoposi fortunate grigoli: imave qveyanaSi, qalaq tudertSi, episkoposad iyo vinme fortunate, romelic RmrTis saTnod cxovrobda. man RmerTisgan uCveulo niWi miiRo _ arawmida sulebs ganagdebda, zogjer misi locvis ZaliT eSmakTa mTeli legionebi tovebdnen maT mier Sepyrobil adamianebs. aseTive umtkicesi locvis meoxebiT ganagdebda is masze Tavdamsxmel eSmakTa mxedrobas. wmida fortunatesTan daaxloebuli iyo Cveni eklesiis defensori iuliane, romelic axlaxan romSi aResrula. swored misi monaTxrobi msurs gadmogce. iuliane, fortunatesTan siaxlovis gamo, xSirad mis mier aRsrulebul saqmeTa mowme xdeboda da iseTi saamo iyo wmindanis Sesaxeb misi mogonebebis mosmena, TiTqos mis bageTagan Tafli mowveTavda. erT didgvarovan qalbatons tusciis maxloblad hyavda rZali, romelic arcTu didi xnis win gahyva colad mis vaJs. erTxel dedamTilma is qmarTan erTad miiwvia, raTa erTad daswrebodnen wmida sebastianes taZris kurTxevas. RamiT rZalma Tavi ver Seikava qmarTan Tanacxovrebisagan. diliT am TavSeukaveblobis gamo sindisis Zlieri qenjna igrZno, magram Sercxva uari eTqva miwvevaze. amgvarad, ufro adamianTa mimarT pirmoTneobiT, vidre RmrTismoSiSebiT, dedamTilTan erTad taZris kurTxevaze gaemgzavra. rodesac taZarSi wmida mowame sebastianes wmida nawilebi SeabrZanes, rZals boroti suli ekveTa da yvelas Tvalwin tanjavda. taZris erT-erTma presviterma sakurTxevlidan 50


sindoni1 gamoitana da Sepyrobils daado, magram arawmida suli masac ekveTa. amas mowmobda presviteris daucxromeli Setevebi. dedakaci taZridan saxlSi gadaiyvanes. ZvelisZveli kacis mkvleli (eSmaki) mudmivad tanjavda mas. Sepyrobilis mSoblebma misadmi siyvaruliT (Tumca ara sulieri, aramed xorcieli siyvaruliT), yovelgvar saSualebas mimarTes, raTa ganekurnaT, bolos viRac eqimbaSebs mihgvares: TiTqosda surdaT, rom jadoqruli saSualebebiT xorcielad gaejansaRebinaT, magram sabolood warewymidaT misi suli. eqimbaSebma is mdinaresTan miiyvanes, wyalSi Caiyvanes da xangrZlivi Selocva daiwyes, rom misgan arawmida suli ganedevnaT. magram aRsrulda yovlisSemZle RmerTis gamoukvleveli gangebuleba: isini jadosnuri xelovnebiT misgan erTi demonis gandevnas cdilobdnen, magram qals eSmakTa mTeli legioni daeufla. amis Semdeg sneuli Zlier igvemeboda da ise gaSmagebiT yviroda, rogorc eSmakTa legionisgan iyo mosalodneli. raki ixiles TavianTi crurwmenis nayofi, sneulis mSoblebma urTierTSeTanxmebiT is episkopos fortunatesTan miiyvanes da mas miandes. mas uari ar uTqvams sneulis miRebaze da didxans, dRedaRam loculobda, gaaZliera locvebi imis gamo, rom cxadi iyo, erTi adamianisgan mTeli legioni unda ganedevna. ramdenime dRis Semdeg fortunatem is sruliad gankurnebuli gadasca mSoblebs, TiTqos manamde araferi awuxebda.

1

sindoni _ sudara, ardagi. 51


sxva dros am RmrTis saTno moRvawem aseve ganagdo arawmida suli erTi adamianisgan. dabindebisas, rodesac qalaqSi sruli simSvide sufevda, episkoposis mier gangdebulma arawmida sulma mwiris saxe miiRo, qalaqis quCebSi mimodioda da yviroda: `ai, ra miyo wmida episkoposma fortunatem! Tavisi saxlidan gaagdo mwiri! da aha, TavSesafars veZeb qalaqSi da ver mipovia!~ es xma moesma erT kacs, romelic saxlSi iyo da colTan da mcirewlovan vaJTan erTad buxarTan ijda. man gamohkiTxa mwirs, ra Caidina episkoposma, Tavis saxlSi miiwvia da gverdiT moisva. maT erTmaneTisTvis ramdenime sityvis Tqma moaswres da arawmida suli maspinZlis mcirewlovan vaJs ekveTa, cecxlSi Caagdo da daaxrCo. ubeduri mama maSinve mixvda, vin gaagdo episkoposma da Tavad saxlSi vin Seifara. petre: rogor, mamao, kacTmoZules SeeZlo mkvleloba Caedina imis saxlSi, vinc igi mwirad miiRo? grigoli: mravali ram, petre, Cven kargad gveCveneba, magram sinamdvileSi es ase ar aris imitom, rom keTili mizniT ar aResruleba. amitom brZanebs ufali saxarebaSi: `ukueTu Tuali Seni borot iyos, yoveli guami Seni bnel iyos~ (maT. 6, 23). Tuki moqmedebas arawmida mizani uZRvis win, maSin igi ukeTuri iqneba, kargadac rom gveCvenebodes. ase iyo am SemTxvevaSic: Semdgomma sasjelma cxadyo, rom saqme arawmida mizniT aResrula. vfiqrob, es adamiani, romelmac stumarTmoyvareobis gamo vaJi dakarga, daisaja imitom, rom keTili saqme ara RmrTismoSiSebiT, aramed episkoposis dakninebis mizniT gaakeTa. arseboben adamianebi, romlebic cdiloben keTi52


li saqme mxolod imitom gaakeTon, rom sxvebis sikeTe daknindes: maT axarebT ara sikeTis keTeba, aramed TavianTi saTnoebiT sxvisi damcireba. amitom, vfiqrob, rom adamiani, romelmac arawmida suls gauwia maspinZloba, ufro metad ampartavnebiT iyo aRZruli, vidre _ sikeTis qmnis surviliT; mas surda yvelas gaego, rom is saTnoebiT episkoposs aRemata, rom man Seiwynara is, vinc RmrTis saTno fortunatem gaaZeva. petre: sworad msjelob. Sedegi cxadyofs, rom safuZvlad am saqmes arawminda gulissityva edo. grigoli: erTxel amgvari ram moxda: erTma adamianma TvalisCinis dakargvis gamo wmindans mimarTa da miiRo kidec Sewevna. rogorc ki RmrTis kacma locva aRavlina da Tvalebze jvari gamosaxa, wyvdiadi mis TvalTagan maSinve gaifanta da mxedveloba aRudga. erTi meomris cxeni gaSmagda ise, rom ramdenime adamiani Zlivs akavebda da vinc miuaxlovdeboda, sastikad kbenda. bolos Sekres igi da wmida fortunates mihgvares. rogorc ki mas wmindanma jvari gadasaxa, misi siSmage sadRac gaqra da cxeni imaze ufro Tvinieri gaxda, vidre gaSmagebamde iyo. meomarma cxenis saswaulebrivi gankurneba rom ixila, gadawyvita is wmindanisTvis eCuqebina. wmindanma uari Tqva saCuqris miRebaze, magram radgan meomari daJinebiT sTxovda ar ugulvebeleyo misi saCuqari, wmindanma or ukiduresobas Soris Sualeduri amoirCia. man Seiwynara meomris Txovna, magram iqamde ar daTanxmda cxenis miRebaze, vidre misi safasuri ar gadaixada. wmindans ar undoda Semomwirvelis uariT Seuracxyofa 53


da siyvaruliT aRZrulma iyida misgan is, rac srulebiT ar sWirdeboda. ar SemiZlia ar giambo is, rac am wmindanis Sesaxeb Sevityve Tormetiode dRis win. CemTan erTi Raribi moxuci movida. radgan gansakuTrebiT miyvars saubari moxucebTan, sadauroba vkiTxe da Sevityve, rom qalaq tudertidan iyo. `miTxari, xom ar icnobdi episkopos fortunates?~ _ davekiTxe. `vicnobdi da Tan Zalian kargad~, _ mipasuxa moxucma. `miTxari, geTayva, _ ganvagrZobdi me, _ xom ar ici mis mier aRsrulebuli raime saswauli da aRmiwere es wmida kaci~. `is ar iyo Cveulebrivi adamiani, _ miTxra moxucma, _ rasac sTxovda yovlisSemZle RmerTs, yovelTvis usruldeboda. mxolod erT saswauls giambob, rac amwuTas momagonda. erTxel ravenaSi mimavalma guTebma qalaq tudertSi gaiares da qalaqis axlos mdebare soflidan ori biWuna gaitaces. rogorc ki amis Sesaxeb wmida fortunates amcnes, man dauyovnebliv uxmo guTebs. wmindanma mSvidad daiwyo maTTan saubari da cdilobda maTi sificxe alersiT daecxro. Semdeg daekiTxa: `ras isurvebT gamosasyidad im ori biWunas sanacvlod? me gamosasyids mogcemT, xolo Tqven, Cemdami keTilganwyobis niSnad, damibruneT yrmebi~. amaze guTma, romelic pirvelobda danarCenebs Soris, upasuxa: `gvTxove rac ginda, mzad varT SegisruloT Txovna, magram am biWebs aranairi gamosasyidis fasad ar dagibrunebT~. wmindani mSvidad daemuqra: `amaod aurveb mamas, Svilo Cemo, nu damamwuxreb, raTa usiamovno araferi SegemTxves~. magram guTma, gulqvaobis gamo, uari uTxra wmindans da wavida. meore 54


dRes, gamgzavrebis win, igive guTi kvlav mivida wmindanTan da man kvlav gaumeora Txovna, daebrunebina yrmebi. guTma isev iuara. `icode, gzaSi ubedureba SegemTxveva, radgan damamwuxre~, _ uTxra ukmayofilod wmindanma. guTma es sityvebic uyuradRebod datova, dabrunda saxlSi, sadac gaCerebuli iyo, biWunebi cxenze Sesva da amxanagebTan erTad gaamgzavra, TviTon ki cxeniT ukan gahyva. rodesac wmida pavles taZris siaxloves Caiara, misma cxenma waiborZika, mxedari Camovarda da fexi moitexa. is aiyvanes da ukan daabrunes. man maSinve gagzavna kaci yrmebis dasabruneblad da wmida fortunates sTxova Tavisi msaxuri gamoegzavna. rodesac msaxuri movida, sneulma, romelic adre uars acxadebda yrmebis dabrunebaze, myisve gadasca isini msaxurs sityvebiT: `wadi da uTxari Cems baton episkoposs: Sen ar akurTxe igi da aha, daSavda; daibrune yrmebi, romelTac iTxovdi da Seewie mas~. msaxurma dauyovnebliv mihgvara episkoposs yrmebi. netarma fortunatem mas nakurTxi wyali misca, raTa sneulisTvis esxurebina. msaxuri dabrunda guTTan da nakurTxi wyali apkura sxeulze. sakvirveli da miuwvdomeli saqme aResrula! rogorc ki wyali mtkivan adgilze esxura, sneuleba gaqra da Zvali Zveleburad gamTelda, ise, rom guTi myisve wamodga sarecelidan da gza ganagrZo, TiTqos araferi mosvloda. amgvarad, guTi, romelmac ar isurva wmindans damorCileboda da yrmebi fulis sanacvlod daebrunebina, saRmrTo sasjelma aiZula daebrunebina isini gamosasyidis gareSe~. garda am SemTxvevisa, moxucma wmida fortunates sxva saswaulebic miambo, magram radgan sulieri 55


rCevis misaRebad melodnen da Zalian gvian iyo, mas didxans ver movusmendi, Tumca, roca SesaZlebloba maqvs, mudam mzad var siamovnebiT vusmino monaTxrobs am wmindanis Sesaxeb. sxva stumrobis dros, moxucma wmida fortunates mier aRsrulebuli kidev ufro saocari saswauli miambo. `qalaq tudertSi, _ miTxra man, _ or xorciel dasTan erTad vinme markele cxovrobda, is patiosani kaci iyo. markele avad iyo da aRdgomis win, SabaTs saRamos aResrula. radgan sasaflao Sors iyo, is im dResve ver daasaflaves, magram rodesac dakrZalvis dro dadga, markeles debi, danakargiT damwuxrebulni, wmida fortunatesTan mividnen da cremliTa da sulTqmiT Seevedrnen: `viciT, rom mociqulTa msgavs saswaulebs axden: keTrovanT kurnav, brmebs TvalisCins ubruneb, _ modi da aRadgine mkvdreTiT Cveni Zma~. wmindanma maTi Zmis aRsrulebis Sesaxeb rom gaigo, atirda da debs uTxra: `wadiT, da nu iTxovT amas; yovelive yovlisSemZle RmerTis nebiT xdeba, misi winaaRdgoma aravis ZaluZs~. isini wavidnen, magram episkoposi maTi Zmis sikvdilis gamo kvlav damwuxrebuli iyo. momdevno dRes, kviras, gaTenebamde, igi ori msaxuris TanxlebiT micvalebulis saxlisken gaemarTa. rodesac miuaxlovda sarecels, sadac usulo gvami esvena, RmrTis mimarT locva daiwyo. locvis dasrulebis Semdeg micvalebulTan Camojda da xmadabla mimarTa: `Zmao, markele!~ miuxedavad imisa, rom Zalian xmadabla warmoTqva man es sityvebi, micvalebulma, TiTqos ZilSi Caesmao, Tvalebi gaaxila, episkoposs Sexeda da Tqva: `hoi, ra damemarTa, ra damemar56


Ta!~ _ `ra dagemarTa?~ _ daekiTxa episkoposi. `guSin CemTan orni movidnen da sxeulTan ganmaSores, erT mSvenier adgilze wamiyvanes, dRes ki erT-erTi maTgani isev movida CemTan da Tqva: `daabruneT isev iq, imitom, rom episkoposi fortunate eaxla mas saxlSi~. es Tqva da maSinve wamodga da amis Semdeg kidev didxans icocxla. ar unda vifiqroT, rom man dakarga is netareba, romelic pirveli sikvdilis Semdeg miiRo, radgan, Tuki is pirvel sikvdilamde saTnoeyofoda yovlisSemZle RmerTs, ueWvelia, wmindanis locvebiT gaZlierebuli, kidev ufro meti saTnoebiT icxovrebda mkvdreTiT aRdgomis Semdeg. magram rad gvinda bevri laparaki wmida fortunates RmrTis saTno cxovrebis Sesaxeb, rodesac Tvalwin misi uxrwneli nawilebi gvaqvs? rogorc sicocxleSi gandevnida is eSmakebs, yovelgvari sneulebisgan kurnavda imaT, vinc rwmeniT mimarTavda, imaves aRasrulebs sikvdilis Semdgom uxrwneli sxeuliT. _ Tumca, sayvarelo petre, unda davasrulo im wmindanTa saswaulebis Sesaxeb Txroba, romlebic valeriis olqSi cxovrobdnen, romelTa Sesaxebac momiTxrobda zemoT naxsenebi Rirsi fortunate. is amJamadac xSirad stumrobs CemTan, miambobs wmida moRvaweTa cxovrebebs da mudam sixaruls maniWebs.

57


Tavi meTerTmete

valeriis olqis mkvidri monazoni martiri valeriis provinciaSi cxovrobda vinme martiri, RmrTis saTno kaci, da ai, ra aRasrula man Tavisi siwmindis niSnad. erTxel masTan mcxovrebma Zmebma RumelSi puri Seacxves da masze jvris gamosaxva daaviwydaT. im mxareSi comze jvars gamosaxaven da amis gamo puri TiTqos oTxad aris gayofili. wmindani iqve iyo da SeniSna, rom purze jvari ar gamousaxavT. rodesac puri RumelSi moaTavses da naxSiriT da ferfliT dafares, wmindanma ikiTxa: `ratom ar gamosaxeT jvari?~ da myisve gadasaxa jvari comis mimarTulebiT. amis gamo purma ise daitkacuna, TiTqos cecxlma Tixis WurWeli gaxeTqa. rodesac Rumelidan puri gamoiRes, masze jvari iyo gamosaxuli, romelic gamoisaxa ara SexebiT, aramed _ rwmeniT. Tavi meTormete

imave olqis presviteri severosi imave olqSi aris interorinis xeoba, romelsac mdabioni interokrins uwodeben. masze aRmarTulia yovladwmida da maradqalwul mariamis taZari. am taZarSi presviterad iyo vinme severosi, romelic sakvirvel cxovrebas eweoda. erTxel presviters sTxoves saswrafod moenaxulebina erTi saxli, sadac momakvdavi ojaxis ufrosi iwva. is sTxovda mRvdels misuliyo, raTa sindisi ganewminda misTvis sinanulis saidumloTi, Sevedreboda RmerTs misi codvebis gamo da mSvidi aRsas58


ruli gamoeTxova. rodesac wargzavnilni mividnen, presviteri baRSi xeebs sxlavda da mTxovnelT dahpirda, rom dauyovnebliv wavidoda, magram, radgan cotaodeni saqme kidev hqonda darCenili, odnav Seyovnda, raTa dawyebuli saqme daesrulebina da Semdeg wavida sneulTan. gzaSi masTan misuli adamianebi Semoxvdnen da uTxres: `mamao, ratom daigviane? nuRar daSvrebi, avadmyofi gardaicvala~. amis gagonebaze presviters Zlier SeeSinda da sakuTar Tavs xmamaRla uwodebda avadmyofis mkvlels. acremlebuli mivida micvalebulis sarecelTan da sulTqmiT miwaze daemxo. rodesac is unugeSod tiroda, Tavs miwas axlida da Tavs idanaSaulebda avadmyofis sikvdilSi, uecrad micvalebulis suli sxeulSi dabrunda. iq myofebma (isini mravlad iyvnen) amis danaxvaze gakvirvebisgan Sehyvires da sixaruliT ufro meti itires, vidre manamde damwuxrebulni tirodnen. mkvdreTiT aRmdgars daekiTxnen: sad imyofeboda da rogor daubrunda suli? `viRac samma, _ Tqva man, _ gamoiyvana Cemi suli da wamiyvanes; maTi nestoebidan da bageebidan autaneli cecxli ifrqveoda. maT bneli adgilebi momatares; am dros mSvenieri garegnobis Wabuki Semogvxvda, romelmac Cems mxleblebs mimarTa: `daabruneT igi, imitom, rom mas cremliT iglovs presviteri severosi da RmerTma es suli mas mimadla am cremlebisTvis~. severosma es rom moismina, wamodga, gacocxlebuls sinanulis saidumlo ganumarta da RmerTs misTvis evedreboda. gacocxlebuli kaci Svidi dRis ganmavlobaSi sinanuliT warxocda Cadenil codvebs, xolo merve dRes sixaruliT miabara suli ufals. dafiqrdi, sayva59


relo petre, rogori siyvaruliT Seismina ufalma presviter severosis locva, rodesac misi mwuxared datoveba ar isurva. petre: WeSmaritad sakvirveli saqmea! aqamde msgavsi araferi msmenia. amboben, rom amJamad ukve aRar arian aseTi didi wmindanebi! grigoli: vfiqrob, sayvarelo petre, isini amJamadac mravlad arian. raki es moRvaweebi amgvar saswaulebs ar aRasruleben, ar unda vifiqroT, rom isini wmindanebi ar arian. cxovrebis Sesaxeb unda vimsjeloT ara garegnuli niSnebiT, aramed _ Rvawlis xarisxis mixedviT. mravalni Tumca saswaulebs ar aRasruleben, magram saswaulTmoqmed mamebs arafriT Camouvardebian. petre: miTxari, geTayva, rogor davrwmunde, rom isini, vinc saswaulebs ar aRasruleben, arafriT Camouvardebian maT aRmasrulebelT. grigoli: magaliTad, nuTu ar ici, rom mociqulebi petre da pavle mociqulTa Tavni arian? petre: vici da sruliad darwmunebuli var, rom, Tumca pavle mociqulTa Soris umciress uwodebda Tavs, magram man sxvebze umetesi iRvawa. grigoli: moigone: petre wyalze dadioda (maT. 14, 29), xolo pavles xomaldi daemsxvra zRvaSi (2 kor. 11, 25); erTsa da imave stiqiasTan mimarTebaSi _ pavlem xomaldiTac ki ver SeZlo curva, xolo petre wyalze ise dadioda, rogorc xmeleTze. gana cxadi ar aris: Tumca saswaulTa aRsrulebaSi erTnairi Zala ar gamouvleniaT, maTi damsaxureba RmerTis winaSe erTnairia. 60


petre: sruliad sakmarisia Seni ganmarteba. axla cxadad vxedav, rom cxovrebas unda Sexedo, da ara _ saswaulebs, magram, radgan saswaulebi wmida cxovrebas mowmobs, amitom gTxov, kidev miambo raime _ keTili magaliTebiT gamozarde Cemi mSieri suli. grigoli: Cveni gamomxsnelis sadideblad giambob wmida benediqtes zogierTi saswaulis Sesaxeb. axla Tavisufali dro ara maqvs da amis Sesaxeb sxva dros visaubroT.

61


wigni meore iyo erTi kaci, saxeliTa da madliT benediqte (rac niSnavs kurTxeuls). igi Rirseulad cxovrobda da gulis siwmindes siyrmidan icavda. zneobrivi siwmindiT Tavis wlovanebas aRemata da guls araviTar vnebas ar umonebda. es sofeli missave sacdurebTan erTad jer kidev amqveynad myofma moiZula, rogorc uxorcom, Tumca saSualeba hqonda Tavisuflad damtkbariyo amqveyniuri keTildReobiT. wmida benediqte didgvarovan mSobelTa Svili iyo nursiis olqidan, xolo romSi zogad mecnierebaTa Sesaswavlad iyo mibarebuli. rodesac mixvda, rom mecnierebaTa SeswavliT mravalni cdundebian, maSinve wamovida saswavleblidan, raTa swavlis Semdeg TviTonac ufskrulSi ar danTqmuliyo. amgvarad, miatova mecnierebaTa Seswavla, mSobelTa saxli da memkvidreobac datova, mxolod RmerTis samsaxuri isurva da TavSesafars savaneebSi eZiebda. Tumca mas mecnierebebi ar Seuswavlia, magram uswavleli brZeni iyo. zedmiwevniT ar vici misi cxovreba, is mciredi ki, rasac 62


giambob, misi oTxi mowafisgan Sevityve. eseni arian: konstantine, Rirseuli moRvawe, romelic monastris marTvis saqmeSi misi memkvidre gaxda; valentiniane, is mravali wlis manZilze lateranis monasters winamZRvrobda; simpliciosi, benediqtes Semdeg rigiT mesame winamZRvari mis zogadcxovrebulTa monasterSi; da honorati, romelic amJamadac winamZRvaria imave monasterSi, uwin ki Zmebs Soris iyo. Tavi pirveli

saswauli, romelic wmida benediqtem gatexil sacerze aRasrula rodesac benediqtem mecnierebaTa Seswavla miatova, gadawyvita udabnoSi ganmartoebuliyo. mas Tan gahyva aRmzrdeli, romelsac igi Zlier uyvarda. is damkvidrda adgilze, romelsac hqvia enfide, da mravali cnobili moRvawe, romelnic sulis gadarCenas gulmodgined eswrafodnen, masTan erTad dasaxlda, netari mociqulis, petres taZarTan. erTxel xsenebulma aRmzrdelma maxloblad mcxovreb dedakacebs saceri sTxova da magidaze daudevrad dado, ris gamoc is gadmovarda da Suaze gatyda. saxlSi dabrunebuli aRmzrdeli, saceri gatexili rom daxvda, mwared atirda. RmrTis moyvare da moSiS benediqtes atirebuli aRmzrdeli Seecoda, saceris nawilebi erTmaneTs miado da cremliT locva daiwyo. locvis dasrulebis Semdeg saceri ise gamTelda, rom bzaric arsad emCneoda. man aRmzrdeli alersiani sityvebiT daamSvida da gamTele63


buli saceri daubruna. am saswaulis ambavi mTel im mxares moedo da iq mcxovrebni imdenad gaakvirva, rom saceri eklesiis SesasvlelSi dakides, raTa SemsvlelT da gamomsvlelT scodnodaT, ra didi madli moixveWa monasterSi myofma yrma benediqtem. saceri mravali wlis manZilze yvelas Tvalwin iyo da TviT Cvens dromde, longobardebis Semosevamde taZris karTan ekida. magram benediqtem moisurva daeTmina amqveyniuri Wiri, vidre qeba esmina da amjobina uflisTvis SromiT moqancva, vidre adamianTa keTilganwyobiT Tavis mowoneba. is farulad gaeqca aRmzrdels da Sinagan udabnoSi ganmartoebul adgilze daemkvidra, romelsac hqvia subiako da romisgan ormoci miliT aris daSorebuli. iq uxvad aris civi da ankara wyaroebi. wyali farTo tbidan gamoedineba. rodesac benediqte gaiqca, gzaSi erTi monazoni, saxelad romanozi Sexvda. man gamohkiTxa saiT midioda da misi survili rom Seityo, ara marto misi saidumlo dafara, Seewia kidec _ samonazvno samoseli misca da Semdeg yovelive aucilebels awvdida. RmrTis kaci yvelaze viwro mRvimeSi daeyuda da sami wlis manZilze, romanozis garda, aravin icoda misi adgilsamyofeli. romanozi mRvimis siaxloves mdebare monasterSi cxovrobda, romelsac adeodati marTavda. igi winamZRvrisgan farulad benediqtes Tavisi kuTvnili puris nawils awvdida. mRvime maRal kldeze mdebareobda da radgan monastridan misasvleli gza ar iyo, romanozi purs kldidan gadmoSvebul grZel sabelze amagrebda. sabelze pawawina zaric iyo damagrebuli, romlis xma RmrTis kacs amcnobda, rodesac romanozi purs moitan64


da. benediqte zaris xmaze mRvimidan gamodioda da purs iRebda. erTxel kacTa modgmis uZvelesma mterma, erTis siyvarulisa da meoris nugeSis mimarT SuriT aRvsilma, sabels qva esrola, rodesac masze puri iyo mimagrebuli da gawyvita. romanozs arc amis Semdeg miutovebia benediqte da emsaxureboda mas, rogorc SeeZlo, magram male yovlisSemZle RmerTma ineba romanozs am Rvawlisgan Seesvena da benediqtes cxovrebiT ganeswavla adamianebi, raTa kelaptars yvelasTvis gaenaTebina, vinc RmrTis saxlSi imyofeba. erT presviters, romelic im adgilidan moSorebiT cxovrobda da saaRdgomod saWmels imzadebda, CvenebaSi RmerTi gamoecxada da uTxra: `SenTvis nugeSs imzadeb, Cemi mona ki ama da am adgilze SimSiliT kvdeba~. presviteri myisve adga da qristes aRdgomis brwyinvale dRes TavisTvis momzadebuli saWmliT im adgilisken gaeSura: gadaiara kldovani mTebi, maRali gorakebi, ufskrulebi da bolos mRvimeSi dayudebul RmrTis kacs miagno. locvis dasrulebis Semdeg isini Camosxdnen da akurTxevdnen yovlisSemZle RmerTs. damatkbobeli saubris Semdeg mosulma presviterma Tqva: `miviRoT sazrdeli, radgan dRes aRdgomaa~. wmida mamam miugo: `WeSmaritad _ aRdgomaa, imitom, rom Rirsi Seviqeni Seni xilvisa~. adamianTagan moSorebiT myofma benediqtem ar icoda, rom am dRes aRdgoma iyo; magram Rirsma presviterma kvlav daamowma sityvebiT: `WeSmaritad, dRes qristes brwyinvale aRdgomaa; marxva ar egebis, swored imisTvis var warmogzavnili, rom erTad miviRoT yovlisSemZle RmerTis mier boZebuli~. amgvarad, akurTxevdnen RmerTs da miiRes 65


sazrdeli, xolo rodesac guli ijeres saubriTa da sazrdeliT, presviteri Tavis eklesiaSi dabrunda. imave xanebSi mRvimeSi Sefaruli benediqte mwyemsebma aRmoaCines. Tavidan, buCqnarSi rom SeniSnes tyaviT Semosili, cxoveli egonaT, magram rodesac masSi RmrTis msaxuri Seicnes, TavianTi mxecuri zraxvebi misadmi TanalmobiT Secvales. amgvarad, misi saxeli cnobili gaxda. im droidan mravalni midiodnen mis sanaxavad, mihqondaT xorcieli sazrdo da mis bageTagan sulis macxovnebel sazrdels iRebdnen. Tavi meore

Zleuli xorcieli aRZvris Sesaxeb erTxel, rodesac wmida benediqte ganmartoebiT imyofeboda, macduri miuxda: saxis win patara Savi Citi ufrenda, romelsac xalxSi SaSvs eZaxian, da imdenad axlos trialebda mis win, wmida mamas rom moesurvebina, xeliT daWerasac SeZlebda, magram man jvari gamoisaxa da Citi gauCinarda. misi gauCinarebis Semdeg wmida mamas xorcis imgvari brZola daatyda, rogoric arasodes ugrZvnia. uecrad qali dainaxa, romelic avma sulma misi gonebis Tvals warmousaxa. mis danaxvaze RmrTis monas guli iseTi cecxliT aenTo, rom vnebis ali gulSi veRar daetia da vnebiT gatacebulma TiTqmis gadawyvita udabno daetovebina. magram, saRmrTo madliT, swrafad miapyro TvalTa xedva sakuTar Tavs da masSi aRmoaCina vnebis marcvali, gaixada samosi, fiWvis wiwvebsa da WinWarze SiSveli dawva da didxans iwva ase. mxolod mas 66


Semdeg adga, rodesac mTeli sxeuli daesera. sxeulis dawylulebiT man grZnobismieri kveTebani ganaqarva, radgan avxorcobis vneba moauZlura: amgvari sasjeliT garegani anTeba gamoiwvia da aRmofxvra is, rac SigniT iwvoda. amgvarad daZlia codva, radgan als adgili Seucvala. im droidan, rogorc Tavad uambobda mowafeebs, xorcis aRZvra masSi imdenad daiTrguna, rom msgavsi aRaraferi ugrZvnia. maSin mravalT datoves es sofeli da misi xelmZRvanelobiT moRvaweobas eswrafodnen. benediqte, biwieri aRZvrisagan Tavisufali, Rirseulad gaxda saTnoebebSi sxvaTa ganmswavleli. amitom brZana mosem (ricx. 8, 24-26), rom levitelni ocdaxuTi wlis asakidan Sedgomodnen msaxurebas da mxolod ormocdaaTi wlisani gamxdariyvnen samRvdelo WurWlis mcvelni. petre: gamoTqmuli azri nawilobriv cxadia, magram gTxov, ufro cxadad ganmimarto. grigoli: cnobilia, rom siWabukeSi xorcieli brZola mZafria, xolo ormocdaaTi wlis Semdeg sxeulis mxurvaleba cxreba; wmida WurWeli morwmuneTa gonebaa. rCeulni, rodesac jer kidev brZolaSi arian, aucilebelia, sxvas eqvemdebarebodnen da iSromon, morCilebiTa da RvawliT daiqancon; rodesac asakSi brZolis sificxe sustdeba, isini WurWlis mcvelni _ sulTa ganmswavlelni xdebian. petre: vaRiareb, momwons Seni msjeloba; radgan motanili azri ukve ganmimarte, gTxov, marTlis cxovrebis Sesaxeb dawyebuli saubari ganagrZo.

67


Tavi mesame

minis WurWeli, romelic jvris gamosaxviT daimsxvra grigoli: sacduris damarcxebis Semdeg RmrTis kacma, damuSavebuli miwis msgavsad, romelzec sarevelas amoZirkvaven, uxvad inayofiera da saTnoebani moimko. misi saxeli ganiTqva da uCveulo monazvnuri Rvawlis meoxebiT gandidda. Soriaxlos monasteri iyo, romlis winamZRvari aResrula. iq darCenili Zmebi Rirs benediqtesTan mividnen da gulmodgined evedrebodnen maTi winamZRvari gamxdariyo. is didxans ar Tanxmdeboda, uxsnida, rom Tavisi wesebiT mTel saZmos ver aamebda, magram maTi TxovniT Zleuli, daTanxmda. rodesac monasterSi mkacri ganweseba SemoiRo da uflebas aravis aZlevda TviTneburi qceviT monazvnobis gzidan marcxniv an marjvniv gadaexvia (rac xdeboda manamde), maSin ugunurebiT gaficxebulma Zmebma jer erTmaneTs dauwyes gakicxva imisTvis, rom aseTi mkacri winamZRvari moixmes, radgan maTi Tavisufali cxovrebis wesi mis wmida ganawess ar eTanxmeboda; Semdeg, rodesac naxes, rom is maT Tavisuflebas ar mianiWebda, xolo Cveulebebis daTmoba da damyayebuli gonebis axal sagnebze mipyroba eZnelebodaT, ramdenime maTganma gadawyvita mis sicocxleze xeli aRemarTaT _ moiTaTbires da RvinoSi Sxami Seuries. ai, ra mZimea saTno cxovreba im adamianebisTvis, visac zne wamxdari aqvs! samonastro Cveulebis Tanaxmad, locva-kurTxevisTvis winamZRvars minis WurWeli miarTves, romelSic es momakvdinebeli sasmeli esxa. wmida benediqtem jvari gadasaxa da WurWeli, romel68


sac didi xnis ganmavlobaSi iyenebdnen, ise daibzara, TiTqos wmida mamas masSi qva Caegdos. radgan WurWelma cxovrebis niSis gamosaxvas ver gauZlo, RmrTis kaci myisve mixvda, rom masSi momakvdinebeli sasmeli iyo. igi maSinve wamodga da Sekrebil Zmebs mxiaruli saxiT, guldamSvidebulma mimarTa: `Zmebo, yovlisSemZle RmerTma SegiwyaloT! risTvis moisurveT CemTvis amis gakeTeba? gana uwin ar giTxariT, rom Cemi Cveulebani Tqvensas ara hgavs? wadiT da Tqveni znis Sesaferi winamZRvari moiZieT, radgan amis Semdeg Tqveni winamZRvari veRar viqnebi~. wmindani Tavis sayvarel udabur adgils daubrunda da daiwyo cxovreba ganmartoebiT, sakuTar TavSi, yovlismxilveli RmerTis TvalTa winaSe. petre: kargad ver vxvdebi, ras niSnavs `daiwyo cxovreba sakuTar TavSi~. grigoli: wmida mosagres im adamianTa marTva momavalSic rom moesurvebina, romlebmac erTsulovnad SeiZules da misi cxovrebis wess sruliad ar eTanxmebodnen, SesaZloa mas mxneoba da simSvide daekarga da sakuTari Tavis Wvretas mokleboda. Semdeg imaTi gamousworeblobiT daqanculi, sakuTar Tavze naklebad izrunebda da albaT masac dakargavda da verc imaT SeiZenda. yovelTvis, gonebis Zlieri daZabulobis Semdeg Cven Cveni Tavidan gareT gavdivarT, igiveni vrCebiT, magram sakuTar TavSi aRar vimyofebiT. raki sakuTar Tavs ver vxedavT, gonebiT gareSe sagnebs Soris mimovalT. Cven ar vambobT, rom sakuTar TavSi iyo is adamiani, romelic wavida Sorsa sofelsa, mTeli qoneba gaflanga, Semdeg mojamagired daudga im qveynis moqalaqes, Rorebs um69


wyemsavda, uyurebda, rogor Wamdnen isini, TviTon ki SimSiliT kvdeboda. imis Semdeg, rodesac dakargul sikeTeze dafiqrda, masze weria: `moego raÁ Tavsa TÂssa, Tqua: raodenTa sasyidliT-dadginebulTa mamisa CemisaTa hmats puri~ (luk. 15, 17). Tavis TavTan rom yofiliyo, maSin rogor moegeboda `Tavsa Tvissa~? ai, ra azriT vTqvi am friad Rirseul moRvaweze (benediqteze), rom daiwyo cxovreba sakuTar TavSi. mouklebelad icavda Tavs da mudam uflis TvalTa winaSe vidoda, mudam gamoscdida Tavs, ukve aRarsad miaqcevda gonebis Tvals. petre: ras niSnavs is, rac wmida mociqul petres Sesaxeb aris dawerili, rodesac angelozma gamoiyvana sapyrobilidan: `petre moego gonebasa TÂssa da Tqua: aw uwyi WeSmaritad, rameTu moavlina RmerTman angelozi TÂsi da ganmarina me xelTagan herodesTa da yovlisagan molodebisa erisa mis huriaTasa~ (saqme 12, 11)? grigoli: sayvarelo petre, Cveni Tavis gareT orgvarad gavdivarT: an dacemuli gulissityviT Cvens Tavze ufro dabla veSvebiT, an Wvretis dros gardamosuli madliT Cvens Tavze zemoT vmaRldebiT. is adamiani, romelic Rorebs mwyemsavda, gonebis gareT ganvardniTa da uwminduri cxovrebiT Tavis Tavze qveviT iyo daSvebuli; xolo angelozis mier gamoyvanili da gonebiT aRtacebuli, gonebiT gareT ki iyo gasuli, magram Tavis Tavze zeviT iyo amaRlebuli. isini oriveni gons moegnen, rodesac erTSi, codvebis Cadenis Semdeg, sindisi ametyvelda, xolo meore _ Wvretis simaRlidan Cveul mdgomareobaSi dabrunda. amgvarad, Rirsma benediqtem udabnoSi sakuTar TavSi cxovreba daiwyo, radgan Tavs 70


Rrma gansjiT icavda, magram yovelTvis, rodesac Wvretis siyvaruls simaRleze ahyavda, is ueWvelia, Tavisi Tavis gareT iyo. petre: es asea, magram miTxari, geTayva, nuTu SeiZleboda Zmebis mitoveba, romelTa winamZRvroba Tavis Tavze aiRo? grigoli: me mgonia, sayvarelo petre, rom borot adamianTa erToblivi Semoteva keTilgonivrulad iq unda aitano, sadac ramdenime keTili adamiani mainc aris da Segewevian, xolo sadac keTil nayofs ar eli, iq zogjer zedmetia borotTaTvis gaweuli Zalisxmeva, gansakuTrebiT, Tu iseTi garemoebani arsebobs, romlebic Segeweva umjobesi nayofi Seswiro RmerTs. amgvarad, wmida mosagres visze unda ezruna, rodesac Seityo, rom yvelani erTsulovnad sdevnidnen? srulyofili moRvaweebi amgvarad xSirad iqcevian. rodesac xedaven, rom maTi Sroma unayofoa, sxva adgilze gadadian, sadac imedovneben nayofierad iRvawon. amitom im saxelovanma mosagrem (mociqulma pavlem), romelsac guli uTqumida ganslvad da qristes Tana yofad, romlisTvisac `cxoreba qriste ars, da sikudili _ SesaZinel~ (filip. 1, 23, 21), romelic ara mxolod Tavad eZebda tanjvas, aramed sxvebsac aRZravda, rom daeTminaT is, _ TviT man, damaskoSi devnisgan Tavi rom daeRwia, kedliT, sabliTa da godriT isargebla (saqme 9, 23-25) da farulad wasvla gadawyvita. nuTu mociqul pavles sikvdilis eSinoda, rodesac iesos siyvarulis gamo, rogorc TviTon amowmebs, sikvdili swyuroda (2 kor. 11, 22)? ara! aramed, rodesac ixila, rom im adgilze didi Sroma unda 71


gaewia da nayofi mcire iqneboda, sxva adgilze nayofieri SromisaTvis Tavi gadairCina. rogorc RmerTis mxne mebrZolma, patimrobaSi darCena ar isurva da wavida, rom brZolis veli moenaxa. amgvarad, Tuki yuradRebiT ismendi, albaT mixvdi, rom Rirsma benediqtem ara imdenad aq datova ganuswavlelad Zmebi, ramdenadac sxva adgilebSi aRadgina Zmebi sulieri sikvdilisgan. petre: marTals brZaneb da Sens sityvebs moyvanili magaliTic adasturebs. ganagrZe Txroba wmida mamis Sesaxeb. grigoli: im dros, rodesac wmindani mouklebelad izrdeboda saTnoebebsa da saswaulTa aRsrulebaSi, mis udabnoSi mravalni Seikribnen yovlisSemZle RmerTis samsaxurisTvis. benediqtem, yovlisSemZle ufal ieso qristes SewevniT, Tormeti monasteri aago, TiToeulSi Tormeti monazoni daasaxla da winamZRvrebi daudgina. TavisTan ki ramdenime monazoni datova, romelTaTvis umjobesad miaCnda misi TandaswrebiT aRzrdiliyvnen. maSin masTan TviT didebulebma da romaelma warCinebulebma daiwyes mosvla da Svilebs utovebdnen, raTa mas RmrTismoSiSebiT aRezarda isini. mas TavianTi Svilebi miabares: ekvicim _ mavri, da patricma tertulim _ plakidi, romlebic friad keTilsaimedoni iyvnen. maT Soris umcrosi _ mavri _ winamZRvris TanaSemwe gaxda, radganac keTili zniT gamoirCeoda, xolo plakidi _ ficxel moRvaweobas jer kidev sruliad yrma Seudga.

72


Tavi meoTxe

gonebagafantuli monazoni, romelic cxonebis gzas daubrunda wmida benediqtes mier agebuli monastrebidan erTerTSi, romelic Tavisi monastris siaxloves aago, iyo erTi monazoni, romelsac locvaze dgoma ar SeeZlo. rogorc ki Zmebi locvas Seudgebodnen, is gareT gadioda da gonebagafantuli raime miwiers da amaos akeTebda. winamZRvari xSirad arigebda da verafers rom ver gaxda, RmrTis kacs mihgvara, romelmac aseve mkacrad amxila is ugunurebisaTvis, magram monasterSi dabrunebis Semdeg monazoni RmrTis kacis swavlebas mxolod ori dRe morCilebda, mesame dRes ki kvlav Zvel Cveulebas daubrunda, locvis dros aqeT-iqiT daexeteboda. rodesac monastris winamZRvarma wmida mamas amis Sesaxeb moaxsena, man Tqva: `moval da Tavad gamovasworeb mas~. benediqte mivida monasterSi. daniSnul dros Zmebma fsalmuni igalobes da locva daiwyes. wmida kacma maSinve dainaxa, rom monazons, romelsac locvaze dgoma ar SeeZlo, Savi yrma tansacmlis kidiT eweoda. maSin man monastris winamZRvars, saxelad pompeanes da RmrTis msaxur mavrs Cumad uTxra: `nuTu ver xedavT, vis gahyavs es monazoni gareT?~ _ `ver vxedavT~, _ miuges maT. `vilocoT, _ Tqva man, _ rom Tqvenc dainaxoT, vis mihyveba is~. ori dRis locvis Semdeg monazonma mavrma dainaxa, xolo monastris winamZRvarma pompeanem ver SeZlo xilva. momdevno dRes, locvis dasrulebis Semdeg, RmrTis kacma moZebna monazoni, romelic krebulisgan gancalkevebiT idga da gulis sibrmavis gamo wkepla 73


uTavaza. im dRidan monazons Savi yrmisgan araviTari brZola aRar SeugrZvnia, uZravad idga locvaze. amgvarad, uZvelesma mterma ver SeZlo daufleboda mis gonebas da TiTqosda TviTon damarcxda wkepliT. Tavi mexuTe

wmida benediqtes locviT mTis mwvervalze, kldeSi aRmocenebuli wyaro wmida benediqtes mier agebul monasterTagan sami mTebis mwvervalebze mdebareobda da Zmebs Zalian uWirdaT yoveldRiurad wylisTvis tbaze siaruli. gansakuTrebiT Zneli da saSiSi iyo cicabo kldeze Camosvla. amitom samive monastris Zmebi erTad mividnen RmrTis mona benediqtesTan da uTxres: `gviZneldeba yoveldRiurad tbaze Camosvla wylis asavsebad; monastrebi am adgilebidan gadaitane~. man anugeSa isini, gauSva da imave RamiT yrma plakidisTan erTad, romelic ukve vaxseneT, mTis wverze avida da didxans iloca. locvis dasrulebis Semdeg adgili moniSna sami qviT da monasterSi iseve uCumrad dabrunda. meore dRes Zmebi isev mividnen masTan imave TxovniT, man ki uTxra: `wadiT da amotexeT is klde, romelzec sam, erTmaneTze dadebul qvas naxavT: yovlisSemZle RmerTs ZaluZs, rom am mwvervalzec aRmoacenos wyali, raTa gixsnaT aseT rTul gzaze siarulisagan~. isini miTiTebul kldeze avidnen _ iq ukve amosuliyo wyali. rodesac sagubari amoWres, is maSinve aivso wyliT, romelic uxvad moedineboda da amJamadac mTis mwvervalidan did nakadad moedineba. 74


Tavi meeqvse

celi, romelic wylis siRrmidan tars daubrunda sxva dros erTi suliT glaxaki (anu simdabliT Semosili) guTi movida monasterSi sacxovreblad. benediqtem is siyvaruliT miiRo. erTxel mas daavales celiT ekal-bardebisgan tbis napirze adgili gaewminda, sadac bostani unda gaeSenebinaT. guTma celi erT msxvil ekals mTeli ZaliT dascxo; igi tars moZvra da tbaSi Cavarda, is ki iseTi Rrma iyo, rom celis amoReba SeuZlebeli iyo. guTi aRelvebuli mieWra mavrs, mouTxro danakargis Sesaxeb da sinanuliT Tavs idanaSaulebda. mavrma yovelive maSinve RmrTis mona benediqtes moaxsena. is tbis napirisken gaemarTa, guTs tari gamoarTva da tbaSi CauSva. celi tbis fskeridan amotivtivda da tars TavisiT Camoecva. RmrTis monam miawoda celi guTs da uTxra: `imuSave da nu danaRvliandebi~. Tavi meSvide

wmida benediqtes mowafe mavri, romelmac wyaldawyal ise iara, rom TviTon ar icoda erT dRes Rirsi benediqte senakSi imyofeboda, xolo zemoT xsenebuli yrma plakidi tbaze wylis mosatanad wavida. man WurWeli wyalSi mouxerxeblad CauSva da TviTonac gadavarda. CavardnisTanave is dinebam napiridan isris satyorcn manZilze waiRo. senakSi myofma benediqtem maSinve Seicno es, dauyovnebliv mouxmo mavrs da uTxra: `Zmao mavr, gaiqeci _ wyalze wasuli yrma tbaSi Cavarda da dinebam ukve Sors waiRo~. sakvirveli, 75


mociqul petres droidan arnaxuli ram moxda! mavrma gamoiTxova da miiRo kidec locva-kurTxeva, winamZRvris brZanebisamebr gaiqca da im adgilamde, sadac yrma iyo, wyaldawyal miirbina. mas egona, rom miwaze midioda, CasWida mas xeli da ukan sirbiliTve dabrunda. rodesac fexiT miwas Seexo, gons moego, ukan miixeda da mixvda, rom wyalze mirboda. adre amaze ocnebac ar SeeZlo. igi momxdariT SeZrwunda. dabrunebisas winamZRvars yovelive mouTxro. Rirsma benediqtem momxdari miawera ara sakuTar damsaxurebas, aramed _ mis morCilebas, xolo mavri, piriqiT, mxolod winamZRvris kurTxevas miawerda da ambobda, rom amgvari saswaulis mizezi TviTon ar iyo, radgan sruliad gaucnobiereblad aRasrula. am friad saamo kamaTis dros, romelic ormxrivi simdabliT iyo ganmsWvaluli, isini wylidan amoyvanilma yrmam daazava. man Tqva: `rodesac wylidan amomiyvanes, Cems Tavze winamZRvris xaleni da TviT is davinaxe. wylidan man amomiyvana~. petre: udidesi saqmeebis Sesaxeb momiTxrob, es mravalTaTvis iqneba ganmswavleli. rac Semexeba me, rac ufro mets vigeb wmida mamis mier aRsrulebul saswaulebze, miT metis Setyobis survili maqvs. Tavi merve

rogor waiRo yvavma Sxamiani puri male is adgilebi xalxiT aivso, romlebic Cveni uflis, ieso qristes mimarT siyvaruliT iyvnen anTebulni: mravalni saero cxovrebas tovebdnen da gulis qeds 76


macxovris msubuq tvirTs udrekdnen. mankier adamianebs ar surT saTnoebis sikeTe da is sxvebSic sZulT. amave mizeziT mezoblad mdebare eklesiis presviterma florencim, Cveni ipodiakvnis, florencis papam, romelic uZvelesi mtris borotebiT iqna aRZruli, wmida mamis Rvawlis mibaZva daiwyo, akninebda mis namoqmedars da amiT misi naxvis msurvelTa dabrkolebas cdilobda. rodesac florencim naxa, rom benediqtes warmatebas win ver aRudgeboda, misma monasterma saxeli gaiTqva da misi didebis meoxebiT bevrma gamoaswora cxovreba, kidev ufro meti siZulviliT aenTo da gaborotda, radgan surda mas mieRo qeba, romelsac wmida mosagres aRuvlendnen, magram saqebari cxovreba ar surda. Tavisive siZulvilis wyvdiadiT dabrmavebuli iqamde mivida, rom yovlisSemZle RmrTis monas, viTomcda kurTxevisTvis, Sxamnarevi puri gaugzavna. RmrTis kacma igi madlobiT miiRo, magram purSi dafaruli Sxami misgan ar daifara. sadilobis dros masTan mezobeli tyidan yvavi mofrinavda da misi xelidan iRebda purs. rodesac yvavi Cveulebisamebr mofrinda, RmrTis kacma presviteris gamogzavnili puri daudo da ubrZana: `saxeliTa uflisa Cvenisa ieso qristesiTa, aiRe es puri da iseT adgilas waiRe, sadac adamiani ver naxavs~. yvavma niskarti gaaRo, frTebi gaSala, mis Tavze frenda aqeT-iqiT, Cxaoda da TiTqos cxadad ambobda, rom surs daemorCilos, magram brZanebis Sesruleba ar SeuZlia. RmrTis kaci kvlav da kvlav umeorebda: `aiRe, nu geSinia, waiRe da iq gadaagde, sadac veravin ipovis~. dayovnebis Semdeg yvavma puri aiRo, gafrinda da brZanebisamebr gadaagdo. 77


sami saaTis Semdeg is dabrunda da RmrTis kacis xelidan Cveuli puris natexi miiRo. Rirsma presviteris Canafiqri rom Seicno, is ufro metad Seecoda, vidre sakuTari Tavi. florencim moZRvris mokvla rom ver SeZlo, misi mowafeebis sulis warwymeda gadawyvita: im monastris baRSi, sadac benediqte cxovrobda, Svidi SiSveli qali gagzavna, raTa maT mowafeTa Tvalwin xelCakidebulT ecekvaT da maTSi boroti gulisTqmebi aReZraT. benediqtem isini Tavisi senakidan dainaxa da yrma mowafeebis dacemis SeeSinda. radgan amas mxolod misadmi mtrobad Tvlida, dauTmo siZulvils, moawesriga mis mier agebuli monastrebi, Zmebs winamZRvrebi daudgina, xolo TviTon ramdenime monazonTan erTad sxva adgilze gadavida. rogorc ki RmrTis kaci mdablad ganerida presviteris siZulvils, yovlisSemZle RmerTma sastikad dasaja es ukanaskneli. is saTburSi idga, rodesac Seityo benediqtes wasvlis Sesaxeb da Tavisi gamarjvebiT Zalian gaixara. am dros saTburi Caiqca (saxli ki uvneblad idga) da benediqtes mteri qveS moiyola. RmrTis kacis mowafe mavrma amis Sesaxeb maSinve acnoba Rirs benediqtes: `dabrundi, _ Seni mdevneli presviteri daiRupa~. RmrTis kaci benediqte mwared atirda rogorc mtris daRupvis gamo, aseve imisTvis, rom mtris sikvdilma misi mowafe gaaxara. mas sinanulis kanoni ganuwesa. petre: sakvirvel ambebs momiTxrob. kldidan wylis aRmoceneba magonebs moses (ricx. 20. 7-11); wylis siRrmidan amotitvtivebuli celi _ elises (4 mef. 6, 5-7); wyalze svla _ petres (maT. 14, 29); yvavis morCileba _ 78


ilias (3 mef. 17, 6); mtris sikvdilis datireba _ daviTs (2 mef. 1, 11; 18, 33). rogorc Cans, es moRvawe marTalTa suliT iyo aRvsili. grigoli: benediqte saRmrTo suliT iyo Semosili, romelic aRsrulebuli gamoxsnis saidumlos madliT yoveli rCeulis guls avsebs. masze ambobs ioane: `iyo naTeli WeSmariti, romeli gananaTlebs yovelsa kacsa, momavalsa soflad~ (ioan. 1, 9). maszevea dawerili: `savsebisagan misisa Cuen yovelTa moviReT~ (ioan. 1, 16). RmrTis kacni Zalas RmerTisgan iRebdnen, magram misi sxvisTvis gadacema ar SeeZloT. mxolod iman mianiWa Tavis erTgul mowafeebs Zala, vinc aRuTqva maT, rom Tavs miscemda mtrebs ionas niSnis mixedviT (maT. 12, 39), rodesac ampartavnebs Tavisi sikvdili uCvena, Rirsi gaxada isini maT Tvalwin mieRo igi. aseve mdabalTa Tvalwin aRdga mkvdreTiT, raTa pirvelT exilaT is, rac sZagdaT, xolo meoreT exilaT is, rac mowiwebiT uyvardaT. amdenad, ampartavnebi xedaven mxolod imas, rac aris Seuracxi sikvdilSi, xolo mdabalT sikvdilze xelmwifeba miecaT. petre: miTxari, amis Semdeg kidev sad cxovrobda es wmida moRvawe da ra saswaulebi aRasrula iq. grigoli: wmida mosagre adgilebis gamocvlisas mtrebs ar gaurboda. man amis Semdegac sastiki brZola daiTmina TviT borotebis momgonisagan, romelic cxadad aRudga win. monasteri, romelsac hqvia kasino, maRal mTaze iyo agebuli, kerZod, mis erT farTo borcvze; mTa mis zeviT kidev sam milze iyo aRmarTuli, TiTqos mwvervaliT varskvlavebisken iswrafoda. 79


mwvervalze uZvelesi bomoni idga, romelSic, Zveli warmarTebis Cveulebis mixedviT, ugunuri xalxi apolons scemda Tayvans. uSualod demonTa sakurTxevelTan tyis koromi iyo, sadac ugunur urwmunoTa brbo uricxv msxverpls swiravda. iq misulma wmindanma kerpi Semusra, samsxverplo daaqcia, tye gadawva da apolonis taZari wmida martinis taZrad aqcia, apolonis samsxverplos adgilze wmida ioanes taZari aago da iq misul xalxs daucxromeli qadagebiT WeSmariti rwmenisaken mouwodebda. magram uZvelesma mterma es mSvidad ver aitana: is ara farulad an ZilSi, aramed cxadad warmoudga wmida mamas da imdenad xmamaRla dastiroda Tavis danakargs, rom misi xma Zmebsac esmodaT, Tumca TvaliT ver xedavdnen. rogorc Semdeg wmindani mowafeebs mouTxrobda, kacis es sazareli mteri gacecxlebuli da pirdabCenili ekveTa, Tan cecxlovan Tvalebs ubrialebda. yvelas esmoda eSmakis sityvebi. jer wmida mamas mimarTa. rodesac man mters ar upasuxa, myisve misi Zageba daiwyo. radgan Zaxilze: `benediqte, benediqte!~ ver gaigona misgan pasuxi, myisve daiyvira: `wyeuli xar, da ara _ kurTxeuli, ra gaqvs CemTan saerTo?~ magram droulia sxva SemTxvevebi movigonoT, rodesac RmrTis monas es uZvelesi mteri ebrZoda. boroti wmindans xalisiT ucxadebda brZolas, magram uxalisod uTmobda gamarjvebas.

80


Tavi mecxre

wmindanis locviT aziduli qva erTxel am monastris Zmebi TavisTvis sacxovreblebs agebdnen; monastris SuagulSi ido qva, Zmebs SenobaSi misi Cayoleba hqondaT gadawyvetili. orma da samma misi aweva ver SeZlo. maT sxvebic SeurTdnen, magram qva ise uZravad ido, TiTqos miwaSi fesvebi hqonda gadgmuli. cxadi iyo, rom masze uZvelesi mteri ijda da amitom ver SeZlo misi daZvra mravali adamianis xelma. am winaaRmdegobis gamo sTxoves wmida mamas mosuliyo da locviT gaegdo eSmaki, raTa qvis daZvra SeZlebodaT. is movida, locva aRavlina, akurTxa Zmebi da maT qva iseTi siswrafiT aswies, TiTqos simZime arc hqonoda. Tavi meaTe

warmosaxviTi xanZari wmindanma ineba, rom iq, sadac qva ido, miwa gaeTxaraT. Zmebma sakmaod Rrma ormo gaTxares da iq spilenZis kerpi aRmoaCines. rogorc ki is puris sacxobSi Seagdes, myisve cecxli gamoCnda da monazonTa TvalSi TiTqos mTel Senobas moedo. rodesac yvelani wylisTvis gaiqcnen, raTa warmosaxviTi xanZari CaeqroT, xmaurze wmida mama gamovida. is ver xedavda xanZars, romelic Zmebs warmoudgaT, myisve locva aRavlina da cru xanZriT motyuebul Zmebs ubrZana Tvalebze jvari gamoesaxaT, raTa puris sacxobic uvnebeli exilaT da aRarc cecxlis enebi daenaxaT, romelic maT mterma moaCvena.

81


Tavi meTerTmete

monazoni, romelic Camoqceulma kedelma moiyola da wmida benediqtes locviT daubrunda sicocxle erTxel Zmebi monastris kedlebs amaRlebdnen, xolo wmida mama am dros senakSi loculobda. mas borotis mzraxveli mteri gamoecxada da Caagona momuSave ZmebTan gasuliyo. wmindanma myisve Zmebs amcno macnes piriT: `Zmebo, frTxilad imuSaveT, imitom, rom boroti suli mogixdebaT~. wargzavnils sityva ar hqonda damTavrebuli, rom borotma kedlis is nawili gadaaqcia, romelsac agebdnen da erTi monazonis morCils daeca. yvelani damwuxrdnen da Tavzardacemulni iyvnen ara kedlis gadmoqceviT, aramed _ Zmis sikvdiliT da mwared atirebulni maSinve mama benediqtesTan gaemarTnen, rom momxdari misTvis emcnoT. man ubrZana daSavebuli yrmis sxeuli masTan moesvenebinaT. is zeda samosSi Sexveuli miasvenes, radganac kedlis dacemis gamo Zvlebic ki Semusvrili hqonda. wmindanma brZana senakSi dafenil Wilofze daesvenebinaT, romelzec locvis dros dgeboda. Zmebs ubrZana, gasuliyvnen, kari Caketa da mxurvaled iloca. sakvirveli saqme aResrula! man myisve uvnebeli da janmrTeli gagzavna morCili imave samuSaos Sesasruleblad, anu ZmebTan erTad kedlis mSeneblobis dasasruleblad. ase iqna Sercxvenili uZvelesi mteri, romelsac surda benediqtesTvis yrmis daRupviT daecina.

82


Tavi meTormete

monazvnebi, romelTac sazrdeli senakis gareT miiRes wmida mosagres sxva niWebTan erTad RmerTisgan winaswarmetyvelebis niWic eboZa. is momavalze winaswarmetyvelebda da masTan myofebs mouTxrobda, Tu ra xdeboda maTgan moSorebiT. monastris ganwesebis Tanaxmad, monastris gareT raime saqmeze gasuli Zmebi arc saWmels iRebdnen da arc sasmels da am wess mkacrad icavdnen. erTxel morCilebis gamo monastridan gasul Zmebs Zlier SeagviandaT. maT Seityves, rom erTi RmrTismoSiSi dedakacis saxlTan imyofebodnen, masTan Sevidnen da saWmeli miiRes. monasterSi gvian dabrunebulebma mamisgan locva-kurTxeva iTxoves. is gamocdis mizniT daekiTxa: `sad WameT?~ maT miuges: `arsad~. amaze mamam miugo: `rad cruobT? gana ar SexvediT ama da am dedakacTan saxlSi? gana esa da es ar miiReT? gana amdeni sasmisi ar SesviT?~ amgvarad, rodesac Rirsma mamam dedakacis stumarTmoyvareobaze, saWmlis saxeobasa da sasmelis odenobaze mouTxro, maT yvelaferi daadastures, mis ferxTiT ZrwoliT davardnen da codva aRiares. man Secodeba maSinve miuteva da daariga, rom masTan aryofnis drosac iseve moqceuliyvnen, rogorc misi TandaswrebiT da scodnodaT, rom is suliT mudam maTTan aris.

83


Tavi mecamete

wmida mamam Seicno, rom monazon valentinianes Zmam gzaSi saWmeli miiRo monazon valentinianes, romelic ukve vaxseneT, hyavda Zma. is eriskaci iyo, friad RmrTismoyvare. mas wesad hqonda yovelwliurad gamgzavrebuliyo wmida benediqtes monasterSi, raTa RmrTis monis sityva moesmina da RviZli Zma moenaxulebina. is gzaSi arasodes iRebda saWmels. erTxel, rodesac monasterSi midioda, mas sxva adamianic daemgzavra, romelsac Tan sagzali mihqonda. ukve gviani iyo, rodesac am ukanasknelma Tqva: `Zmao, sazrdeli miviRoT, raTa gzaSi ar davuZlurdeT~. man ki miugo: `ara, Zmao, radgan Cveulebad maqvs mama benediqtesTan uzmo mivide~. amis gagonebaze Tanamgzavri droebiT dadumda, magram cotaodeni manZilis gavlis Semdeg kvlav arwmunebda mieRoT sazrdeli. is, vinc gadawyvita gza marxviT gaelia, ar Tanxmdeboda. Tanamgzavri isev dadumda da gadawyvita ramdenime xani Tavadac emarxula. Soreulma mogzaurobam isini daqanca, gzaSi mindori da wyaro SexvdaT, sadac dasvenebas SeZlebdnen. maSin Tanamgzavrma Tqva: `aha, wyalic aris, mindoric, saamo adgilic, davisvenoT, rom Semdeg gzis gagrZeleba SevZloT~. es sityvebi yurs eama, adgilma Tvali moxibla; valentinianes Zma mesame SeTavazebaze daTanxmda Tanamgzavrs da saWmeli miiRo. saRamoxans monasters miaRwia, Rirs benediqtes mieaxla da darigeba sTxova, magram wmida mamam maSinve imisTvis amxila, rac gzaSi Caidina: `rogor moxda, Zmao, rom veragma mterma, romelic Tanamgzavris piriT gesaubreboda, verc pirve84


lad gacduna da verc meored, magram mesamed gacduna da Tavisi survilisamebr dagamarcxa?~ rodesac mwirma Tavisi unebisyofoba Seicno, wmindanis ferxTiT davarda da miT umetes iglovda Tavis Secodebas da rcxvenoda, rom mama benediqtes Tvalwin Sescoda, miuxedavad misi iq aryofnisa. petre: vxedav, rom wmida mosagreSi elises Semecnebis suli iyo (4 mef. 5, 25-26), romelmac ise Seicno, ra Caidina misma mowafem misi aryofnis dros, TiTqos iq yofiliyo. Tavi meToTxmete

mefe totilas TvalTmaqcoba, romelic wmindanma amxila grigoli: dadumdi petre, radgan umetessac Seityob. guTebis Semosevis Jams mefe totilam gaigo, rom wmida mosagres winaswarmetyvelebis niWi hqonda. is monastrisken gaemarTa, mis Soriaxlos gaCerda da msaxuri gagzavna, rom wmindanisTvis misi mosvlis Sesaxeb ecnobebina. wmindanma SemouTvala misuliyo, Tavad ki mis Sesaxvedrad gaemzada. undoblobis gamo mefe gakadnierda gamoecada, marTlac hqonda Tu ara RmrTis kacs winaswarmetyvelebis niWi. erT-erT saWurvelTmtvirTvels, saxelad rigos, mefem Tavisi fexsacmeli Caacva, samefo samosiT Semosa da ubrZana wmindans rogorc mefe ise wardgomoda, Tan amalis sami wevri gaayola, kerZod, bulTi, roderiki da blindini. isini rigos aqeT-iqiT unda gahyolodnen, romelic RmrTis monis winaSe mefe 85


totilad unda warmdgariyo. garda amisa, sxva msaxurebi da saWurvelTmtvirTvelnic gaayola, raTa rogorc samoslis, aseve amalis mixedviTac namdvil mefes damsgavseboda. rodesac samosliTa da amaliT damSvenebuli rigo monasterSi Sevida, wmida mosagre myisve Camojda, daacada mosulT iseT manZilze miaxlovebodnen, rom misi xma gaegoT da SesZaxa: `ganiSore, Svilo Cemo, ganiSore, rac gitvirTavs, ar aris Seni~. rigo maSinve miwaze daemxo, igi SeZrwunda imis gamo, rom gakadnierda moetyuebina aseTi adamiani. yvela misi mxlebelic miwas ganerTxa. fexze wamodgomis Semdeg wmindanTan miaxloeba ver gabedes, dabrundnen TavianT mefesTan da SiSiT akankalebulebma uambes, benediqtem maTi sicrue rogor swrafad amxila. Tavi meTxuTmete

winaswarmetyveleba, romelic imave mefe totilasa da qalaq kanuziumis episkoposis mimarT gamoiTqva maSin totila wmida mamas Tavad eaxla. roca dainaxa, axlos misvla ver gabeda da miwaze daemxo. RmrTis kacma orjer da samjer uTxra: `wamodeqi~, magram is mis winaSe adgomas ver bedavda. maSin benediqte, ieso qristes mona, TviTon miuaxlovda miwaze garTxmul mefes, wamoayena, ujero saqmeTa gamo amxila da ramdenime sityviT momavali uwinaswarmetyvela. `mraval borotebas Cadixar, _ Tqva man, _ mravali borotebac Cagidenia, Tumca momavalSi moinanieb ukeTurebas. romSi Sexval, zRvas gadalaxav, cxra weli imefeb, magram meaTe wels mokvde86


bi~. am sityvebma mefe Zlier SeaSina, misgan locva gamoiTxova da mas Semdeg uklo sisastikes. ramdenime xanSi totila Tavs daesxa roms, Semdeg siciliaSi wavida, xolo mefobis meaTe wels, yovlisSemZle RmerTis nebiT, mefoba sicocxlesTan erTad dakarga. am RmrTis monasTan xSirad modioda kanuziumis eklesiis winamZRoli, romelic misi cxovrebis gamo benediqtes Zlier uyvarda. benediqtesTan saubarSi, mefe totilas Tavdasxmisa da romis daqcevis gamo, episkoposma Tqva: `es mefe qalaqs ise mospobs, rom iq veRaravin icxovrebs~. wmindanma miugo: `roms warmarTebi ki ar daaqceven, aramed saSineli qariSxlebis, Tavdasxmebisa da miwisZvrebis Sedegad TavisiT daiqceva~. am winaswarmetyvelebis saidumlo CvenTvis ukve dResaviT naTelia: Cveni TvaliT vxedavT am qalaqSi darRveul kedlebs, gadaqceul saxlebs, damxobil taZrebs, vxedavT TandaTan rogor iqceva nangrevebad Zveli Senobebi. es ambavi benediqtes mowafe honoratma miambo, romelmac amis Sesaxeb Seityo ara TviT wmindanisgan, aramed _ Zmebisgan. Tavi meTeqvsmete

demonisgan droebiT gaTavisuflebuli klerikosi imxanad qalaq akviniumis eklesiis klerikosi demonma Seipyro. am eklesiis winamZRoli, Rirsi konstanti, mas mowameTa saflavebTan gzavnida. magram wmida mowameebma misTvis janmrTelobis miniWeba ar inebes imis gamo, rom gamoCeniliyo, Tu rogori madli ganisvenebda benediqteze. klerikosi RmrTis mona benediqtesTan miiyvanes, 87


romelmac ieso qristesadmi aRvlenili locviT myisve gandevna Sepyrobili adamianisgan boroti suli. gankurnebuls man mcnebad daudo: `wadi, amieridan ar Wamo xorci da arasodes Seimoso samRvdelo xarisxi, Torem im dResve, rodesac gakadnierdebi da samRvdelo xarisxs Seimosav, kvlav eSmakis Zalauflebis qveS aRmoCndebi~. klerikosi gamojanmrTelebuli dabrunda da radgan axali sasjeli, rogorc wesi, aSinebs suls, erT xans icavda wmida mamis miTiTebas. wlebis Semdeg, rodesac masze ufrosebi amqveynidan gavidnen, man ganizraxa samRvdelo xarisxiT umcrosebze upiratesi gamxdariyo, RmrTis kacis sityvebi droTa ganmavlobaSi daiviwya da samRvdelo dass SeuerTda. eSmaki, romelmac adre datova igi, myisve daeufla da sikvdilamde tanjavda. petre: wmida benediqte, rogorc Cans, TviT saRmrTo saidumloebs swvdeboda, radgan ganWvrita, rom es klerikosi eSmakis xelT aRmoCndeboda, Tuki samRvdelo dasTan SeerTebiT gakadnierdeboda. grigoli: rogor ar ecodineboda saRmrTo saidumloni imas, vinc RmrTis mcnebebs icavda, radgan dawerilia: `xolo romeli Seeyos ufalsa, erT sul ars~ (1 kor. 6, 17). petre: Tuki is, vinc ufals Seeyofa, erT sul ars masTan, maSin igive didebuli mqadagebeli (mociquli pavle) ratom ambobs sxvagan: `vin cna gonebaĂ uflisaĂ ? anu vin Tana-mzraxval eyo mas?~ (rom. 11, 34). Seusabamod meCveneba, erT sul iyo vinmesTan da ver icna misi goneba. 88


grigoli: ramdenadac wmida mamebi RmerTs SeerTvian, cnoben RmerTis gonebas. radgan igive mociquli ambobs: `vin-me ukue icis kacman kacisaÁ, garna sulmanve kacisaman, romeli ars misTana? egreca RmrTisaÁ aravin icis, garna sulmanve RmrTisaman~ (1kor. 2, 11), da imis saCveneblad, rom icnobs RmerTs, ambobs: `Cuen suli ara amis soflisaÁ mogÂRebies, aramed suli igi, romel ars RmrTisagan~ (1 kor. 2, 12). da kidev: `romeli Tualman ara ixila, da yursa ara esma, da gulsa kacisasa ara mouÃda, romeli ganumzada RmerTman moyvareTa TÂsTa. xolo Cuen RmerTman gamogÂcxada sulisa mier TÂsisa~ (1 kor. 2, 9-10). petre: Tuki am mociquls RmerTis sulma saRmrTo saidumloni gamoucxada, maS rogorRa ambobs: `O, siRrme simdidrisa da sibrZnisa da mecnierebisa RmrTisaÁ! viTar gamouZiebel arian gankiTxvani misni da gamoukvlevel arian gzani misni!~ (rom. 11, 33). da am sityvebze sxva kiTxva miCndeba. wmida winaswarmetyveli daviTi ufals eubneba: `bagiTa CemiTa miuTxren yovelni samarTalni pirisa Senisani~ (fs. 118, 13). ratom amtkicebs wmida pavle, rom gamouZiebel arian gankiTxvani uflisani, rodesac daviTi mowmobs, rom ara marto icoda yovelni samarTalni uflisani, aramed miuTxrobda kidec Tavisi bageebiT. grigoli: orive kiTxvaze ukve gipasuxe mokled, rodesac giTxari: ramdenadac wmida moRvaweni RmerTs SeerTvian, maTTvis ucnobi ar aris uflis goneba, radgan yoveli, vinc saTnoebaTa gziT uflis mimdevaria, mas SeerTvis. magram, radgan xorciT arian damZimebulni, 89


ufalTan mouklebelad yofna ar ZaluZT. amitom, ramdenadac SeerTvian mas, imdenad ician RmerTis dafaruli gangeba; xolo ramdenadac ganeSorebian mas _ ar ician. radgan misi saidumlos wvdoma srulyofilad ar ZaluZT, mowmoben, rom gamoukvlevel arian gankiTxvani misni. radgan gonebiT SeerTvian mas, am erTobis gziT wmida werilis sityviT an saidumlo gamocxadebebis saSualebiT gulisxmayofen da Seicnoben saRmrTo gangebas da auwyeben sxvebsac. amgvarad, maT ar ician gangeba, romelzec TviT ufali daidumebs, xolo RmerTisgan nauwyebi ician. amitom, rodesac wmida winaswarmetyvelma daviTma Tqva: `bagiTa CemiTa miuTxren yovelni samarTalni~, iqve daumata: `pirisa Senisani~, TiTqosda amiT ambobs: is gangeba SevZeli Semecno da meuwyebina, romelTa Sesaxeb memcno Sens bageTagan, radgan imas, rasac ar ambob, ueWvelia farav Cveni Semecnebisgan. amitom winaswarmetyvelisa da mociqulis azrebi eTanxmeba urTierTs _ gamouZiebel arin gankiTxvani RmrTisani; magram, romelTac is gamoTqvams Tavisi bageebiT, exareba adamianTa piriT, radgan adamianebs SeuZliaT Seicnon mxolod is, rasac RmerTi gamoucxadebs, xolo dafaruls ver Seicnoben. petre: amgvarad, Cemi kiTxva Tavadve Seicavda pasuxs. miambe, geTayva, Tu kidev ici raime am mosagris saswaulTagan.

90


Tavi meCvidmete

winaswarmetyveleba monastris dangrevis Sesaxeb, romelic wmida mamam gamoTqva saxelovani kaci, saxelad Teoprobi, romelic benediqtes xelmZRvanelobiT cxovrobda, RmrTis saTno cxovrebis gamo misi udidesi ndobiT sargeblobda. erTxel benediqtes senakSi Sesul Teoprobs is mwared atirebuli daxvda. Teoprobi didxans idga da Sescqeroda wmida mama rogor Rvrida cremls, Tanac ara imgvars, rogorc Cveulebriv locvis dros Rvrida, aramed mtkivneulad iurvoda, da daekiTxa, ra iyo misi aseTi Wmunvis mizezi. RmrTis kacma myisve miugo: `es monasteri, romelic me avaSene da yovelive, rac ZmebisTvis aris momzadebuli, yovlisSemZle RmerTis gangebiT warmarTebis xelSi gadava. RmerTisgan isRa gamoviTxove, rom aq mcxovreb ZmaTa sulebi mommadlos~. es winaswarmetyveleba mxolod Teoprobma icoda. Cven vxedavT, rom axda igi, radgan viciT, monasteri longobardebma daaqcies. RamiT, rodesac Zmebs eZinaT, longobardebi monasterSi SeiWrnen; maT yvelaferi gaitaces, magram arc erTi adamiani ar wauyvaniaT: yovlisSemZle RmerTma aRasrula is, rac Tavis erTgul mona benediqtes aRuTqva, anu qoneba warmarTebs gaatana, xolo sulebi daifara. am SemTxvevaSi wmida benediqtesTan iseTive ram aRsrulda, rac erT dros mociqul pavlesTan (saqme 27, 22-44), romelsac zRvaze qariSxlis Semdeg RmerTma nugeSad TanamgzavrTa sicocxle mimadla, Tumca xomaldi tvirTTan erTad dainTqa. 91


Tavi meTvramete

gadamaluli WurWeli, romlis Sesaxeb wmida mamam suliT Seityo erTxel Cveni eqsilarati, romlis moqcevis Sesaxeb Tavadac ici, winamZRvarma ori Tixis WurWliT (romlebsac xalxi flakonebs uwodebs) Rvinis mosatanad gagzavna. man erTi moitana, meore ki gzaSi gadamala, magram wmida mamam, romlisTvisac mis aryofnaSi Cadenili saqcieli dafaruli ar rCeboda, motanili WurWeli madlobiT miiRo da mimavali yrma daariga: `gafrTxildi, Svilo Cemo, im WurWlidan, romelic gadamale, ar dalio, frTxilad daxare da naxav, SigniT ra aris~. RmrTis kacisgan is aRelvebuli gamovida da imis Sesamowmeblad, rac gaigona, wavida da WurWeli daxara, saidanac gveli gamosrialda. maSin yrma eqsilarati, mxilebuli imiT, rac naxa RvinoSi, Tavisive namoqmedariT SeZrwunda. Tavi mecxramete

damaluli xelsaxocebi, romelTa Sesaxeb wmida benediqtem Seityo monastris siaxloves erTi sofeli mdebareobda, sadac wmida benediqtem uamravi adamiani kerpTayvanismcemlobidan RmerTis rwmenaze moaqcia. iqve ramdenime wmida dedakaci cxovrobda. wmindani cdilobda sulieri sargeblobisTvis Zmebi maTTan xSirad gaegzavna. erTxel Cveulebriv gagzavna, magram gagzavnilma monazonma qadageba-swavlebis Semdeg, mowese dedebisgan saCuq92


rad xelsaxocebi miiRo da ubeSi damala. dabrunebisTanave RmrTis monam igi guliswyromiT amxila: `rogor Sevida uRirseba Sens wiaRSi?~ magram is TiTqosda gamoSterdao, daaviwyda, rac Caidina da ver mixvda, risTvis sayvedurobdnen. benediqtem uTxra: `nuTu ar viyavi iq, rodesac RmrTis mxevlebs xelsaxocebi gamoarTvi da ubeSi Caide?~ damnaSave myisve mis ferxTiT davarda, codva Seinana da ubeSi damaluli xelsaxocebi gadaagdo. Tavi meoce

monazvnis ampartavnuli gulisTqma, romelic wmida mamam Seicno erTxel, saRamoxans, Rirsi mama sazrdels iRebda, erT monazons xelSi kelaptari epyra da unaTebda. wmida mama miirTmevda, xolo is mis win kelaptriT xelSi idga da boroti sulis waqezebiT gulSi amgvarad fiqrobda: `vin aris is, rom mis winaSe vidge, man Wamos, me ki kelaptari meWiros da vemsaxuro?~ RmrTis kacma mas maSinve mxilebiT mimarTa: `gulze jvari gamoisaxe, Zmao, ras fiqrob? gamoisaxe jvari gulze~. myisve Zmebs mouxmo, ubrZana misTvis lampari CamoerTmiaT, TviT mas ki ubrZana daetovebina msaxureba da Tavis senakSi ganmartoebuliyo. Zmebis kiTxvaze, Tu ras fiqrobda is gulSi, man Tanamimdevrulad mouTxro, rogori ampartavnuli gulisTqma daeufla da wmida mamis winaaRmdeg gonebaSi ra sityvebs ambobda. maSin yvelasTvis cxadi Seiqna, rom Rirsi benediqtesgan dafaruli araferi rCeboda da mas idumali zraxvebic yurSi Caesmoda. 93


Tavi ocdameerTe

orasi sawyao fqvili, romelic SimSilobis dros wmida mosagris senakTan aRmoaCines erTxel kampaniis olqis im nawilSi SimSiloba mZvinvarebda da xalxi sanovagis did naklebobas ganicdida: TviT benediqtes monastersac aRar hqonda xorbali, puric TiTqmis gamoilia, trapezis dros ZmebisTvis xuTiode puri Zlivs moiZies. rodesac Rirsma mamam maTi mwuxareba SeniSna, Seecada mSvidi mxilebiT gamoesworebina maTi sulmokleoba da daemSvidebina dapirebiT: `rad SegiZrwundaT gulebi puris simciriT? marTalia, dRes cotaa, xval samagierod uxvad geqnebaT~. meore dRes misi senakis win tomrebiT orasi sawyao fqvili naxes: dRemde ucnobia, yovlisSemZle RmerTma es Semowiruloba visi xeliT gamougzavna. rodesac amis Sesaxeb Zmebma Seityves, RmerTs madloba aRuvlines da iswavles, siuxvis moklebis gamo TviT uqonlobis Jamsac ar Seorguldnen. petre: miTxari, geTayva, am RmrTis monaSi winaswar xedvis suli mouklebelad iyo, Tu mxolod drodadro aRivseboda misi goneba winaswarmetyvelebis suliT? grigoli: winaswarmetyvelebis suli, petre, winaswarmetyvelTa gonebas yovelTvis ar gananaTlebs. rogorc suliwmindis Sesaxeb aris dawerili: `sulsa vidreca unebn, qrin~ (ioan. 3, 8). unda vicodeT, rom is `qrin~ _ rodesac da ratomac inebebs. magaliTad, rodesac daviTma hkiTxa naTans (2 mef. 7, 3-17), SeZlebs Tu ara (daviTi) taZris agebas, naTanma jer dadebiTad upasuxa, xolo Semdeg uaryofiTad. rodesac elisem mtira94


li dedakaci dainaxa da misi tirilis mizezi ar icoda, yrmas, romelic mas tirils ukrZalavda, uTxra: `acade da nu etyK, rameTu tkivneul ars, da ufalman damala Cemgan da ara miTxra me~ (4 mef. 4, 27). am SemTxvevaSi yovlisSemZle RmerTi moqmedebs udidesi gulmowyalebiT: winaswarmetyvelebis suls zogjer aniWebs, zogjer mouRebs. am gziT winaswarmetyvelis gonebas aRamaRlebs da simdableSiac icavs, raTa sulis mosvlisas xedavdnen, RmerTi maTze ras aRasrulebs, xolo masTan ganSorebisas Seicnon, sakuTari Zalebis amara rogori uZlurni arian. petre: darwmunebuli var, marTlac isea, rogorc Sen amtkiceb. gTxov, miambe, Tu gagondeba kidev raime Rirsi benediqtes Sesaxeb. Tavi ocdameore

teracinis monastris ageba, rogorc amis Sesaxeb xilvaSi emcno wmida benediqtes grigoli: erTma RmrTismoSiSma kacma wmida benediqtes sTxova Tavisi mowafeebi waregzavna, raTa mis mamulSi, qalaq teracinis maxloblad monasteri aegoT. benediqte mis Txovnas daeTanxma, ramdenime Zma gagzavna da maT winamZRvari da misi moadgilec daudgina. gamgzavrebis win maT dahpirda: `wadiT, me ama da am dRes moval da giCvenebT, sad unda aagoT taZari, sad _ ZmaTa satrapezo, sad _ sastumro momsvlelTa misaRebad da sxva aucilebeli nagebobebi~. maT locva-kurTxeva miiRes, im adgilze gaemgzavrnen, daniSnul dRes mouTmen95


lad elodnen da monastris mSeneblobisTvis yovelive aucilebeli moamzades. daniSnuli dRis win, im RmrTis monas, romelic winamZRvrad iqna dadgenili da mis moadgiles, wmida mama ZilSi gamoecxada da zedmiwevniT mianiSna, sad ra unda aegoT. gaRviZebulebma nanaxi erTmaneTs gaandes, magram ZilSi nanaxs mTlad ver miendvnen da RmrTis kacs daelodnen, radgan igi mosvlas dahpirda. rodesac daniSnul dRes wmindani ar movida, damwuxrebulebi mividnen masTan da uTxres: `mamao, gelodiT, gvegona, rom dapirebisamebr moxvidodi da gviCvenebdi, sad ra unda agvego, magram ar moxvedi~. man upasuxa: `Zmebo, amas rad ambobT? nuTu dapirebisamebr ar movedi?~ kiTxvaze: `rodis moxvedi?~ _ man miugo: `nuTu orive Tqvengans ZilSi ar gamogecxadeT da adgilebi ar migiTiTeT? wadiT da rac gesmaT da ixileT, monastris Senoba imgvarad aageT~. maT es sityvebi didi gakvirvebiT moismines, xsenebul mamulSi dabrundnen da monastris yvela Senoba ise aages, rogorc ZilSi ixiles. petre: msurs vicode, rogor SeiZleboda momxdariyo, rom Zmebisgan Sors myof wmindans mZinareTaTvis miTiTeba mieca, rac maT ZilSi ixiles da esmaT. grigoli: petre, rad eWvob da gamoeZieb, Tu ragvarad aResrula es saqme? sruliad cxadia, rom suli bevrad ufro advilad gadaadgildeba, vidre sxeuli. wmida werilis damowmebiT ueWvelad viciT, rom iudeidan aRtacebuli winaswarmetyveli (ambakumi), uecrad daeSva qaldeaSi saWmliT xelSi (dan. 14, 33-39), romliTac winaswarmetyveli (danieli) asazrdova da Semdeg iseve 96


meyseulad iudeaSi aRmoCnda. amrigad, Tuki ambakums SeeZlo sxeuliT ase Sors gadaadgilebuliyo da wamisyofaSi saWmeli mietana winaswarmetyvelisTvis, ra gasakviria, Tuki benediqte iq mivida, sadac suliT iswrafoda da mZinare Zmebis sulebs uTxra is, rac saWiro iyo? rogorc iman sxeuliT miaRwia sxeulis gamosakvebad, ise aman _ sulierad, sulieri cxovrebis mosawyobad. petre: Senma sityvam, gamogitydebi, eWvi gamifanta, magram minda vicode, es mosagre Cveulebriv saubarSi rogori iyo? Tavi ocdamesame

ori enkratisi (monazoni dedebi), romlebic sikvdilis Semdgom wmida benediqtes mier evqaristiaze aRvlenili locviT eklesiis wiaRSi iqnen dabrunebulni grigoli: wmida benediqtes sruliad Cveulebrivi saubaric, petre, sulier Zalas moklebuli ar iyo: visi gulic RmerTisken iswrafoda, imis bageTagan gamosuli sityva amao arasodes yofila. Tuki odesme raimes daumtkiceblad gamoTqvamda, mxolod muqariT, maSinac ki misi sityva iseTi Zalmosili iyo, TiTqos gadaWriT gamoeTqvas, saboloo ganaCenis saxiT. magaliTad, misi monastris siaxloves ori warCinebuli RmrTismosavi enkratisi Tavissave saxlSi sulis cxonebisTvis iRvwoda. maT erTi RmrTismoSiSi kaci Seeweoda da sicocxlisTvis yovelive aucilebels awvdida. zogierT adamianSi warmomavloba sulmdablobas Sobs da Tavs mxolod imis 97


gamo ganidideben, rom TavianTi warmomavloba axsovT. xsenebulma dedebmac ena srulad ver moTokes, Tavs saTnoebis garegani safarveliT ifaravdnen da im RmrTismoSiS monas, romelic maT saarsebo saSualebebs awvdida, mouridebeli sityvebiT xSirad Seuracxyofdnen. is didxans iTmenda, magram Semdeg RmrTis kacs eaxla da uambo, dedebisgan ra Seuracxyofas iTmenda. wmindanma maT Sesaxeb es rom gaigo, maSinve SeuTvala: `enebi moizRudeT; Tuki ar gamoswordebiT, eklesiisgan gangkveTT~. gankveTis Sesaxeb man, cxadia, warmoTqva ara gadaWriT, aramed _ mxolod muqariT. qalwulebs nakli odnavadac ar gamousworebiaT, ramdenime dRis Semdeg ki aResrulnen da taZarSi dakrZales. rodesac im taZarSi liturgia aRevlineboda da diakvani warmoTqvamda sityvebs: `kaTakmevelno ganvediT~, _ im mowese dedebis aRmzrdeli qali, romelsac wesad hqonda maT saxelze uflis mimarT Sesawiravi gaeRo, xedavda, isini saflavebidan rogor dgebodnen da taZridan gadiodnen. ramdenime xilvis Semdeg aRmzrdels moagonda, Tu ra uTxra maT RmrTis kacma, rodesac cocxlebi iyvnen. maT eklesiasTan erToba aqvT CamorTmeuli, _ gadawyvita aRmzrdelma, _ radgan ar gamoaswores ena da zne. maSin damwuxrebulma qalma amis Sesaxeb RmrTis monas mouTxro. wmida benediqtem myisve sefiskveri misca da uTxra: `wadi, es sefiskveri ufals maTTvis Seswire da gankveTilebi aRar iqnebian~. rodesac es msxverpli Sewirul iqna da diakvanma kvlav Cveulebisamebr mouwoda, rom kaTakmevlebi taZridan gasuliyvnen, mowese dedebi gareT aRar gasulan. sruliad cxadad Cans, rom gankveTilni kaTak98


mevelTa ricxvSi iyvnen, vidre RmrTis monis meoxebiT ufalma eklesiasTan erTobis Rirsi ar gaxada. petre: sakvirvelia, jer kidev amqveynad, xrwnad xorcSi myofma Rirsma mamam, rogor gaxsna sulebi, romlebic ukve sxva, uxilav msjavrs iyvnen daqvemdebarebulni. grigoli: sayvarelo petre, nuTu xorcSi ar iyo is, visac esma aRTqma: `romeli Sehkra queyanasa zeda, krul iyos igi caTa Sina; da romeli ganhテピna queyanasa zeda, テピnil iyos igi caTa Sina~ (maT. 16, 19)? Sekvrasa da gaxsnaSi misi memkvidreni isini arian, vinc rwmenisa da keTilzneobriobis meoxebiT samRvdelo xelmwifebas iReben. miwier adamians amgvari saqmis aRsruleba rom SeZleboda, cisa da miwis Semoqmedi zecidan qveynad gardamoxda, _ xorcs TviT sulTa gansjac rom SeZleboda; RmerTma, romelmac xorcni Seisxna adamianTaTvis, igi amgvari madlis Rirsi gaxada, _ Cveni uZlureba maSin daiZlia, rodesac igi RmerTis Zlierebam Seimosa. petre: sityvis WeSmariteba saswaulis ZaliT marTldeba.

99


Tavi ocdameoTxe

yrma monazoni, romelsac dakrZalvis Semdeg miwa ganagdebda grigoli: erTxel yrma monazoni, romelsac mSoblebi zomaze metad uyvarda, maTTan gaemgzavra, magram monastridan kurTxevis gareSe gavida da im dResve, maTTan misvlisTanave, gardaicvala. is dakrZales, magram meore dRes misi sxeuli miwidan amogdebuli naxes. is kvlav dakrZales, magram momdevno dRes isev amogdebuli aRmoaCines. maSin dauyovnebliv wmida benediqtes mimarTes da cxare cremliT evedrebodnen, rom mas yrmisTvis Sendoba miemadlebina. wmida mamam zeTi akurTxa, misca da uTxra: `wadiT, es zeTi mkerdze daasxiT da amgvarad dakrZaleT~. rodesac maT brZaneba aRasrules, miwam sxeuli Seiwynara da aRar ganugdia. gulisxmayav, petre, es moRvawe ufal ieso qristesagan rogori madliT iyo mosili: imis sxeuls miwac ki ganagdebda, vinc Rirsi benediqtes brZaneba daarRvia. petre: cxadad vxedav da gakvirvebuli var. Tavi ocdamexuTe

monazoni, romelsac monastridan gasvlis Semdeg urCxuli Sexvda. grigoli: erTi monazoni gonebagafantulobam Seipyro da monasterSi cxovreba aRar surda. wmida mama gulmodgined Seagonebda da xSirad afrTxilebda, magram is arafriT Tanxmdeboda ZmobaSi darCeniliyo da gulisgamawvrilebeli TxovniT _ gaeSva monastridan _ 100


Rirs mamas imdenad Seawyina Tavi, rom ganrisxebulma ubrZana, wasuliyo. gavida Tu ara monastridan, monazons gzaze, pirispir, pirdaRebuli urCxuli Sexvda. man SeWma daupira, SeSinebulma monazonma ki xmamaRali yvirili morTo: `miSveleT, urCxuli SeWmas mipirebs~. Zmebma moirbines, magram urCxuli versad naxes, aTrTolebuli monazoni ki monasterSi daabrunes. man maSinve aRTqma dado, rom monastridan aRarasodes gavidoda da mtkiced Seasrula Tavisi aRTqma. amgvarad, wmindanis locviT, man urCxuli pirispir ixila, romelsac aqamde ise mihyveboda, rom ver xedavda. Tavi ocdameeqvse

keTrisgan gankurnebuli yrma vfiqrob, ar unda gavCumde imis Taobaze, rac gavige saxelganTqmuli mosagris, antonisgan, romelic miambobda, rom mamamiss yrma keTriT dauavadda, mas Tma gascvivda, xolo kani amoeburca da Cirqis grovas veRar faravda. mamam is wmida benediqtesTan gagzavna da yrma maSinve ganikurna. Tavi ocdameSvide

oqros monetebi, romlebic movalem saswaulebrivad aRmoaCina imasac gadmogcem, rasac benediqtes mowafe, saxelad peregrine, xSirad miambobda. erT patiosan kacs valebi daugrovda. man Tavis gadasarCenad erTaderTi saSualeba moifiqra _ wmindanTan misuliyo da eTqva, vali ro101


gor amZimebda. wavida monasterSi, moZebna igi da uambo, rogor iTxovda misgan mevale Tormet oqros. Rirsma mamam sawyali kaci tkbili sityviT daamSvida da uTxra: `ori dRis Semdeg modi, radgan amJamad araferi maqvs, rom mogce~. es ori dRe wmindanma Cveulebisamebr locvaSi gaatara. rodesac mesame dRes movale dabrunda, monastris sakuWnaosTan, sadac purs inaxavdnen, cameti oqro aRmoaCines. wmida mamam napovni fuli moatanina, brZana sawyali movalisTvis miecaT da uTxra, Tormeti mevalisTvis daebrunebina, erTi ki saWiroebisamebr TviTon gamoeyenebina. davubrundeT imas, rac wmida benediqtes mowafeebisgan Sevityve, romlebic wignis dasawyisSi vaxseneT. erT adamians mteri friad aWirvebda. is siZulviliT iqamde mivida, rom farulad sasmelSi Sxams urevda. Tumca Sxamma ver mokla, magram kani ise auWrelda, rom keTrians hgavda. magram RmrTis kacTan misvlisTanave gamojanmrTelda: is iyo mas benediqte Seexo, rom kanis siWrele myisve gaqra da Zveleburi ieri daubrunda. Tavi ocdamerve

minis WurWeli, romelic qvaze daenarcxa da ar daimsxvra im dros, rodesac kampaniis olqSi SimSiloba mZvinvarebda, wmindani yvelafers gaWirvebulebs urigebda, ise, rom sakuWnaoSi cotaodeni zeTis garda aRaraferi darCa, romelic minis WurWliT inaxeboda. maSin erTma ipodiakvanma, saxelad aRapitem, daJinebiT moiTxova, 102


rom cotaodeni zeTi misTvis miecaT. wmindanma, romelsac gadawyvetili hqonda miwaze yvelaferi gaeca, raTa zecaSi daeunjebina, brZana mTxovnelisTvis darCenili zeTi miecaT. sakuWnaos zedamxedvelma monazonma wmindanis miTiTeba Tumca gaigo, magram ar aRasrula. rodesac ramdenime xanSi mas hkiTxes, Seasrula Tu ara brZaneba, monazonma upasuxa, rom ar gasca zeTi, radgan mTxovnelisTvis rom mieca, danarCeni ZmebisTvis aRaraferi darCeboda. maSin ganrisxebulma wmida benediqtem sxvebs ubrZana, rom is WurWeli, romelSic cotaodeni zeTi iyo, fanjridan gadaegdoT, raTa monasterSi daumorCileblobis gamo araferi darCeniliyo. asec moiqcnen. im fanjris win cicabo, basri qvebiT mofenili flate iyo. minis WurWeli qvebze daenarcxa, magram uvnebeli darCa, arc zeTi daRvrila. wmindanma ubrZana amoetanaT WurWeli da radgan mTeli gadarCa, mTxovnelisTvis miecaT. maSin man ZmaTa krebulis winaSe amxila urCi monazoni undoblobisa da ampartavnebisaTvis. Tavi ocdamecxre

zeTiT avsebuli carieli kasri amgvari mxilebis Semdeg wmida benediqte ZmebTan erTad locvad dadga. im adgilas, sadac isini loculobdnen, idga carieli, Tavdaxuruli kasri. wmindani locvas ganagrZobda. am dros kasris saxuravi aiwia, radgan masSi zeTi aRmoCnda da moulodnelad mateba iwyo. kasrs saxuravi moxades, magram zeTma gadmosvla daiwyo da iatakze daiRvara. amis danaxvaze wmida benediqtem 103


Sewyvita locva da aRarc zeTi daRvrila iatakze. maSin urCi da urwmuno Zma kidev erTxel daariga, is ki am macxovnebeli Segonebis Semdeg darcxvenili idga, radgan Rirsma mamam saswauliT uCvena yovlisSemZle RmerTis Zala, ris Sesaxebac Tavis darigebebSi saubrobda. mas Semdeg aRaravis Sehqonda eWvi imis dapirebebSi, visac erT wuTSi TiTqmis carieli minis WurWlis sanacvlod zeTiT savse kasris mocema SeeZlo. Tavi ocdameaTe

demonisgan daxsnili monazoni erT dRes wmindani mTis mwvervalze agebul netari ioanes taZarSi midioda; gzad uZvelesi mteri Semoxvda cxenebis eqimis saxiT, Tan buki da samfexa (cxenebis Sesakravi iaraRi) mihqonda. wmindanma hkiTxa: `sad midixar?~ _ man upasuxa: `ZmebTan mivdivar, sasmeli unda mivce~. wmindani locvaze wavida, romlis dasrulebisTanave ukan dabrunda. borotma sulma ki erTi moxuci monazoni dainaxa, romelic wyals avsebda, myisve masSi Sevida, miwaze dasca da saSinlad awamebda. rodesac es locvidan dabrunebulma wmindanma dainaxa, monazons saxeSi msubuqad Semohkra da myisve ganagdo misgan boroti, romelmac masSi Sesvla gabeda. petre: msurs vicode, wmida benediqte amgvar saswaulebs yovelTvis locvis ZaliT aRasrulebda, Tu mxolod nebis gamovleniT. grigoli: imaT, vinc keTili saqmeebiT da gonebis siwmindiT maradis ufalTan arian, saWiroebis mixedviT Se104


uZliaT aRasrulon saswaulebi rogorc erTi, ise meore gziT. amgvarad, zogjer locviT aRasruleben, xolo zogjer _ Tavisi xelmwifebiT. wmida ioane maxarebeli gveubneba: `raodenTa-igi Seiwynares, mosca maT ĂƒelmwifebaĂ Svil RmrTisa yofad~ (ioan. 1, 12). Tuki arseboben iseTi adamianebi, romelTac xelmwifeba aqvT Svil RmrTisa yofad, maS rad aris gasakviri, rom aseTebs TavianTi xelmwifebiT ZaluZT aRasrulon saswaulebi? maT rom orgvarad ZaluZT aRasrulon saswaulebi, kargad adasturebs wmida mociqul petres magaliTi, romelmac gardacvlili tabiTa locviT mkvdreTiT aRadgina (saqme 9, 39-41), xolo cru anania da safira mxilebis gziT sikvdils gadasca (saqme 5, 1-10). ar aris naTqvami, rom is maTi mokvdinebisTvis loculobda, aramed mxolod maTi codva amxila. amgvarad, cxadia, rom wmindanebi saswaulebs TavianTi xelmwifebiT aRasruleben, zogjer ki _ locviT, rogorc petrem waarTva sicocxle ananias da safiras, xolo tabiTas locviT mianiWa igi. erTbaSad magondeba wmida benediqtes mier aRsrulebuli ori saswauli, romelTagan erTi uflisgan moniWebuli xelmwifebiT aRasrula, xolo meore _ locviT.

105


Tavi ocdameTerTmete

Sekruli glexi, romelic wmindanis SexedviT Rvedebisagan gaTavisuflda erTi guTi, saxelad cala, romelic arianul eress misdevda maTi mefis _ totilas dros, marTlmadidebeli eklesiis sasuliero moRvaweebis mimarT saSineli siZulviliT iyo aRvsili. Tuki romelime mRvdelmsaxurs an monazons Tvals mohkravda, is cocxali mas Tavs ver daaRwevda. erT dRes angarebiTa da avazakobiT aRZrulma guTma wameba dauwyo erT soflel kacs. wamebiT Zleulma guTs uTxra, rom Tavisi saunje RmrTis mona benediqtes misca, raTa dro moego da sicocxle gadaerCina, Tuki mtarvali mis sityvebs irwmunebda. calam misi wameba Sewyvita, xelebi sqeli RvedebiT Seukra da win gaigdo, rom glexs eCvenebina, vin iyo benediqte, romelsac saunje misca, xolo TviTon ukan cxeniT gahyva. soflelma kacma guTi wmida benediqtes monasterTan miiyvana. am dros wmindani monastris alayafis win ijda da kiTxulobda. glexi miubrunda calas da uTxra: `ai, es aris benediqte, romlis Sesaxeb giTxari~. gonebagaryvnilma da SeSlilma calam mrisxane mzera styorcna wmindans, egona masac sxvebiviT SeaSinebda da xmamaRla uyvira: `adeqi, adeqi, daubrune am kacs is, rac waarTvi~. mis xmaze wmida mamam sakiTxavs Tvali moswyvita, mas miapyro mzera da gvian SeniSna glexi, romelic iqve xelebSekruli idga. man rogorc ki mis Sekrul xelebs Sexeda, Rvedebma saswaulebrivad iseTi siswrafiT iwyes gaxsna, rom veraviTari adamianuri simkvircxle amas ver SeZlebda. rodesac Sekruli glexi wamSi gaTavi106


suflda, amgvari xelmwifebis ZaliT SeSinebuli guTi miwaze daemxo, Tavisi sastiki qedi moidrika wmindanis ferxTiT da Tavi mis locvas Sehvedra. wmindanma Zmebs mouxmo da ubrZana monasterSi SeeyvanaT igi kurTxevis misaRebad.1 rodesac cala isev masTan miiyvanes, Seagonebda daetevebina ugunuri sisastike. gulSemusvrilebiT mimaval guTs aRaraferi uTxovia glexisTvis, romelic wmindanma xelis Sexebis gareSe, mxolod SexedviT ganxsna sakrvelTagan. ai, ras niSnavs, sayvarelo petre, Cemi naTqvami, rom imaT, vinc yovlisSemZle RmerTs kadnierebiT emsaxureba, zogjer saswaulis aRsruleba Tavisi xelmwifebiTac ZaluZT. imas, vinc guTis mZvinvareba mjdomarem moaTviniera, xolo Rvedebi, romliTac udanaSaulo adamiani iyo Sekruli, mzeriT gaxsna, xelmwifeba hqonda imaze, rac aRasrula. es TviT saswaulis aRsrulebis siswrafiT daamowma. amasTan erTad giambob, Tu ra didi saswaulis aRsruleba SeeZlo mas locviT.

1

kurTxevaSi, rogorc Cans, aq igulisxmeba puri, romelsac monasterSi winamZRvari trapezis win akurTxebs an _ ubralod taZarSi nakurTxi puri. wmida benediqtem brZana cala, miuxedavad misi sisastikisa, samonastro Cveulebis Tanaxmad, nakurTxi puriT daepurebinaT, rogorc Cveulebriv umaspinZldebodnen gzad mimaval eriskacebs. 107


Tavi ocdameTormete

micvalebulis mkvdreTiT aRdgena erT dRes wmindani ZmebTan erTad mindorSi gavida samuSaod. im dros erTi glexi, romelic xeliT micvalebul Zes moasvenebda da mwared glovobda danakargs, monasters moadga da wmida benediqtes eZebda. rodesac uTxres, rom is ZmebTan erTad mindorSia, glexma Svilis cxedari monastris karibWesTan miawvina da damwuxrebuli Rirsi mamis saZebnelad gaemarTa. am dros wmindani ZmebTan erTad ukve brundeboda mindvridan. dainaxa Tu ara igi Svilmkvdarma kacma, xmamaRla ayvirda: `damibrune Cemi Svili, damibrune Cemi Svili!~ wmindanma uTxra: `nuTu me wagarTvi Svili?~ glexma upasuxa: `is mokvda. modi da mkvdreTiT aRadgine~. amis gagonebaze RmrTis mona Zlier damwuxrda da Tqva: `gaecaleT, Zmebo, gaecaleT; es Cveni saqme ar aris, aramed _ wmida mociqulebisa. rad gindaT iseTi tvirTi dagvakisroT, romlis zidvac ar ZalgviZs?~ magram is, visac ganuzomeli mwuxareba stanjavda, daucxromlad iTxovda Tavisas, ficiT irwmuneboda, rom ar wavidoda, Tu benediqte mis vaJs ar aRadgenda. amis Semdeg RmrTis monam hkiTxa: `sad aris is?~ kacma miugo: `aha, misi cxedari monastris alayafis win asvenia~. wmindani im adgils ZmebTan erTad miuaxlovda, muxli moidrika, yrmis cxedarze ganerTxa, gaimarTa, xelebi zecad aRapyro da iloca: `RmerTo, nu mihxedav codvaTa CemTa, aramed am adamianis rwmenas Seewie, romelic iTxovs mkvdreTiT aRvadgino misi Ze, da suli, romelsac SenTan mouxme, daabrune am sxeulSi~. is iyo locva daasrula, yrmis sxeuli 108


masSi sulis dabrunebis gamo mTlianad SeinjRra. yvela iq myofi xedavda, ra saocrad irxeoda da TrToda igi. Semdeg wmindanma yrmas xelze xeli mohkida, wamoayena da cocxali da janmrTeli mamas gadasca. cxadia, sayvarelo petre, rom mas ar hqonda xelmwifeba am saswaulis aRsrulebisa, aramed ganrTxmuli loculobda, raTa mis aRsasruleblad RmerTs Zala mieca. petre: cxadia, yovelives marTals ambob, radgan sityvas gamocdilebiT adastureb. magram miTxari, geTayva, yvela wmida mamas SeuZlia aRasrulos is, rac nebavs da yvelas eZleva is, rasac isurvebs? Tavi ocdamecamete

saswauli, romelic wmida benediqtes dam, sqolastikam, aRasrula grigoli: vin aris amqveynad pavleze aRmatebuli, romelic ufals samgzis evedra xorcTa sawertelisgan gaeTavisuflebina igi, Tumca sawadels ver ewia? amasTan dakavSirebiT saWirod mimaCnia Rirsi benediqtes Sesaxeb mogiTxro, radgan man ver aRasrula is, rac surda. wmindanis das, saxelad sqolastikas, romelic yovladZlieri RmrTisadmi adreuli siyrmidan iyo Sewiruli, Cveulebad hqonda weliwadSi erTxel benediqtesTan misuliyo. wmida mama mas monastris siaxloves mdgar saxlSi xvdeboda. erT dRes da Cveulebisamebr movida. wmindani mis sanaxavad ZmebTan erTad gamovida. dRe RmerTis didebaSi, wmida da amaRlebul saubarSi gaatares, xolo rodesac mosaRamovda, erTad itrapezes. isi109


ni jer kidev magidas usxdnen, saamo saubarSi dro Senelebuli eCvenebodaT. am dros wmida dedakacma benediqtes vedreba dauwyo: `nu damtoveb am RamiT; dilamde visaubroT zeciuri cxovrebis sixarulze~. man miugo: `dao, ras ambob? monastris gareT ver davrCebi~. am dros ca sruliad mowmendili iyo da erTi Rrublis naglejic arsad Canda. RmrTismoSiSma dedakacma Zmisgan uari rom gaigo, xelebi magidaze daawyo da yovladZlieri RmerTis mimarT locvisaTvis Tavi xelebze daxara. rodesac Tavi aswia, gaielva, Weqa-quxili atyda da iseTi kokispiruli wvima wamovida, rom verc benediqtem, verc masTan myofma Zmebma fexi ver moicvales iqidan, sadac isxdnen. amgvarad, RmrTismoSiSma dedakacma Tavis daxrisas uxvad daRvara cremli, romelmac mowmendili ca sawvimrad gadaaqcia da Tanac ara imgvarad, rom wvima locvidan ramdenime xanSi wamosuliyo, aramed locva da TqeSi imdenad erTdrouli iyo, rom rodesac Tavi wamoswia, ukve quxda da wvimda. wmida mosagrem rom ixila, wvimisa da Weqa-quxilis gamo monasterSi ver dabrundeboda, mwuxared daiCivla: `Segindos yovladZlierma RmerTma, es ra Caidine?~ dam ki miugo: `aha, Sen gTxove, magram ar ismine; Cems RmerTs SevTxove _ da man Seismina Cemi. Tuki SeZleb, gamodi gareT, me gamacile da monasterSi dabrundi~. magram es SeuZlebeli iyo da benediqte Tavisi nebis sawinaaRmdegod iq darCa. amgvarad, mTeli Rame ifxizles, sulier cxovrebaze isaubres da urTierTs aamebdnen. amitom vTqvi, rom iyo iseTi ram, rac mas surda, magram ver miiRo. Rirsi mamis gulissityvebidan gamomdinare cxadia, rom mas surda ca iseve 110


yofiliyo mowmendili, rogorc dasTan Sexvedris Jams iyo, magram misi survilis sawinaaRmdego ram moxda, dedakacis sulma yovlisSemZle RmerTis ZaliT saswauli aRasrula. gasakviri ar aris, rom im dros umetesis aRsruleba dedakacma SeZlo, romelsac Zmis xilva didi xnis manZilze surda, radgan wmida ioanes sityviT `RmerTi siyuaruli ars~ (1 ioan. 4, 16). am marTali msjavris mixedviT, umetesis aRsruleba iman SeZlo, visac meti siyvaruli hqonda. petre: gamogitydebi, Senma monaTxrobma damipyro. Tavi ocdameToTxmete

dis suli, romelic wmida benediqtem sxeulidan gasvlis Jams ixila grigoli: meore dRes Rirsi dedakaci Tavis senakSi dabrunda, wmida mama ki monasters daubrunda. sami dRis Semdeg monasterSi myofma benediqtem Tvalebi zecad aRapyro da Tavisi dis suli dainaxa, romelsac sxeuli daetovebina da mtredis saxiT zecad maRldeboda. wmindanma dis aseTi didebiT ganixara, yovladZlier RmerTs samadlobeli himnebi da Sesxmebi aRuvlina da amis Sesaxeb Zmebs acnoba. Semdeg isini gagzavna, raTa misi sxeuli monasterSi gadmoesvenebinaT da im saflavSi CaesvenebinaT, romelic TavisTvis hqonda momzadebuli. amgvarad, am moRvaweTa gonebani SeerTebuli iyo uflis mier da maTi sxeulebic erTad daimarxnen.

111


Tavi ocdameTxuTmete

mTeli qveyniereba, romelic wmindans Tvalwin warmoudga, da qalaq kapuis episkopos germanes sulis Sesaxeb kampaniis olqSi patric liberis mier agebuli monastris diakvani da winamZRvari, saxelad serbandi, wmida benediqtes monasters masTan saubris mizniT xSirad stumrobda. zeciur swavlebas es moRvawec uxvad warmoadenda da amgvarad, urTierTs maradiuli cxovrebis Sesaxeb tkbili saubrebiT aRavsebdnen da guliT zeciuri samSoblos sazrdels ixmevdnen, romliT tkboba srulad ar SeeZloT. rodesac Zilis dro dgeboda, monastris koSkis zeda nawilSi Rirsi benediqte adioda, xolo qveviT diakvani serbandi isvenebda. koSkis am or nawils kibe aerTebda. koSkTan mdebare sadgomSi maTi mowafeebi Tavsdebodnen. erTxel, rodesac Zmebs jer kidev eZinaT, benediqte SuaRamian locvaze dadga da yovlisSemZle RmerTis mimarT sarkmlis win loculobda. uecrad, SuaRamis sibneleSi, man naTeli ixila, romelic ise kaSkaSebda, rom Rame dReze ufro metad ganaTda. naTebas uaRresad saocari movlena mohyva: mTeli qveyniereba, rogorc Semdeg Tavad hyveboda, mis Tvalwin TiTqos mzis erT sxivSi moikriba. Rirsma mamam zeciuri naTlis sikaSkaSes yuradRebiT mihxeda da cecxlovan cialSi kapuis episkopos germanes suli ixila, romelsac angelozebi zecad miabrZanebdnen. wmindanma isurva saswaulis mxilveli sxvac yofiliyo da serbands xmamaRla mouxmo, misi saxeli orjer da samjer gaimeora. wmida mamis uCveulo Zaxilma serbandi myisve 112


gaaRviZa, zeviT avida, Sexeda da naTlis mxolod mciredi nawili ixila. saswaulma is gaaoca, wmindanma ki Tanamimdevrulad mouTxro, rac moxda da dauyovnebliv gagzavna brZaneba kasinos monasterSi RmrTismosav TeoprobesTan, romelsac daavala, imave RamiT qalaq kapuaSi vinme gaegzavna imis gasagebad, Tu ra daemarTa episkopos germanes da misTvis ecnobebina. wargzavnils episkoposi germane micvalebuli daxvda. rodesac gamoikiTxa, aRmoCnda, rom is swored im dros aResrula, rodesac wmida benediqtem zecad aRmavali ixila. petre: sakvirveli da friad gansacvifrebeli SemTxvevaa. magram sityvebi, rom benediqtes TvalTa winaSe mTeli qveyniereba mzis erT sxivSi moikriba, CemTvis gaugebaria, radgan msgavsi ram arsad aravis ganucdia; anu gonebiT ver vwvdebi, rogor SeiZleboda erT adamians mTeli qveyniereba exila. grigoli: mtkiced gwamdes, petre, is, razec gesaubrebi: Semoqmedis mWvreteli sulisTvis yoveli qmnileba mcirea. vinc Semoqmedis naTels Tund nawilobriv ixilavs, misTvis yoveli qmnileba knindeba imitom, rom Sinagani xedvis naTeli gonebis Tvalsawiers ganavrcobs da mas uflis madlis SewevniT imdenad ganfens, rom goneba samyaros zemoT aRitaceba; mWvretelis suli Tavis Tavzec maRldeba. xolo rodesac saRmrTo naTelSi Tavis Tavze maRla aRitaceba, im dros misi Zala mis qveviT myof samyaroze metad ganivrcoba da, rodesac qveviT yovelives Wvrets, xvdeba, raoden kninia is, rasac damcrobil mdgomareobaSi yofnisas ver Seicnobda. amgvarad, wmida mama, romelic cecxlovan sferos Sescqero113


da da TviT zecad aRmaval angelozebs xedavda, ueWvelia, amas ver ixilavda, Tu ara saRmrTo naTelSi myofi. ra aris gasakviri, Tuki Tvalwin mokrebil samyaros xedavda is, vinc gonebrivi naTliT aRtacebuli samyaros gareT imyofeboda? rodesac naTqvamia, rom samyaro mis TvalTa winaSe Semoikriba, es ar niSnavs, rom ca da dedamiwa erTgvarad SeikumSa, aramed es RmerTTan aRtacebuli mWvretelis sulis ganvrcobas niSnavs da am dros mas RmerTis mTeli qmnilebis xilva ZaluZs. amgvarad, xorciel TvalTa winaSe gabrwyinebul naTelSi iyo gonebis Sinagani naTeli, romelmac adamianisTvis umaRles sulier zRvarTan aRtacebul mWvretel suls uCvena, ra viwroa qveviT yovelive. petre: is, rom Sens naTqvams ver Cavwvdi, CemTvis sasargeblo aRmoCnda: Cemma miuxvedrelobam Seni saubris gagrZeleba gamoiwvia. radgan yovelive sruliad cxadad ganmimarte, gTxov davubrundeT Txrobis Tanamimdevrobas. Tavi ocdameTeqvsmete

benediqtes mier monazonTaTvis dawerili ganweseba grigoli: sayvarelo petre, am Rirsi mamis Sesaxeb kidev mravali ram msurda momeTxro, magram ramdenime saswauls vtoveb, radgan viswrafvi sxva mamaTa Rvawlis Sesaxeb giambo. Tumca msurs icode, rom amgvari saswaulebiT saxelganTqmuli moRvawe naTels Tavisi swavlebiTac hfenda. man monazonTaTvis ganweseba dawera, romelic sicxadiTa da sityvis sinatifiT gamoirCeva. visac 114


survili aqvs misi cxovrebis wesi ukeT gaicnos, am ganwesebiT yovelives gulisxmayofs, radgan wmindani verasgziT ver aswavlida imisgan gansxvavebuls, rasac TviTon aRasrulebda. Tavi ocdameCvidmete

benediqtes aRsasruli, romelic Zmebis winaSe TviTon iwinaswarmetyvela im wels, rodesac wmida benediqte unda aRsrulebuliyo, gardacvalebis dRis Sesaxeb masTan mcxovreb da agreTve moSorebiT myof ramdenime Zmas amcno. TanamcxovrebT gamoucxada dadumebuliyvnen amis Sesaxeb, xolo moSorebiT myofT amcno, Tu ra niSniT Seityobdnen, rodesac misi suli sxeuls datovebda. sikvdilamde eqvsi dRiT adre wmida benediqtem brZana samaris gaxsna. amis Semdeg mas cieba stanjavda. ramdenime dRis Semdeg uZlurebam imZlavra, meeqvse dRes mowafeebs ubrZana taZarSi waeyvanaT; iq uflis xorcisa da sisxlis ziarebiT aRsasrulisTvis moemzada, dauZlurebuli mowafeebs eyrdnoboda da xelapyrobiT mdgomma suli locvaSi ganuteva. im dRes mis or mowafes _ erTs monasterSi da meores monastridan Sors _ erTnairi xilva hqondaT. maT samosiT mofenili da uricxvi kandeliT ganaTebuli gza dainaxes, romelic monastridan aRmosavleTiT miemarTeboda da zecas uerTdeboda. TiToeuli maTganis winaSe zecidan elvare samosiT mosili kaci warmodga da ekiTxeboda, visi iyo es gza, romelsac isini xedavdnen. maT miuges, rom ar icodnen. `es aris gza, 115


romliTac RmrTis mier Seyvarebuli benediqte zecad aRvals~, _ miugo brwyinvale kacma. am niSnis mixedviT monastridan Sors myofi Zmebi mixvdnen, rom wmindani aResrula. wmida benediqte netar ioane naTlismcemlis taZarSi dakrZales, romelic apolonis darRveuli samsxverplos adgilze Tavad aago. mRvimeSi, sadac is adre cxovrobda, dRemde aResruleba saswaulebi imaTTvis, vinc am adgils rwmeniTa da locviT mieaxleba. Tavi ocdameTvramete

gonebaSeryeuli dedakaci, romelic mRvimeSi ganikurna giambob imas, rac axlaxan moxda. erT dedakacs goneba Seerya da dRe da Rame mTebsa da tye-RreSi daexeteboda. sadac moqanculobas igrZnobda, iq isvenebda. erT dRes didi xnis xetialiT daRlili netari mosagris, benediqtes mRvimeSi Sevida ise, rom verafers acnobierebda. diliT iqidan iseTi gonieri gamovida, TiTqos gonebaSeSlili arc arasdros yofiliyo. amis Semdeg sicocxlis bolomde sruliad janmrTeli iyo. petre: es xom ar niSnavs, rom wmida mowameni, rogorc zogjer maT saswaulebSi vxedavT, sxeulebiT nakleb qvelmoqmedebebs aRasruleben, vidre maT mier danatovari nivTebis meoxebiT da ufro did saswaulebs iq aRasruleben, sadac maTi wmida sxeulebi ar aris? grigoli: sadac wmindanTa sxeulebia dakrZaluli, ueWvelia, rom iq maT SeuZliaT aRasrulon udidesi saswaulebi, da es asec aris: vinc maT ganwmendili gonebiT 116


mieaxleba, maTze uricxvi saswauli aResruleba. magram radgan gonebiT umtkicarni SeiZleba Seorguldnen, _ SeuZliaT Tu ara mowameebs, usminon mvedrebelT iq, sadac ar imyofeba maTi sxeulebi, _ amitom aucilebelia, umetesi saswaulebi maT iq aRasrulon, sadac meryevi goneba maT myofobaSi daeWvdeba. xolo visi gonebac ganmtkicebulia ufalSi, aseTebi Tavisi rwmenis gamo qvelmoqmedebas miT umetes imsaxureben, radgan kargad ician, rom Tumca mowameTa sxeulebi aq ar imyofeba, magram isini mzad arian usminon maTdami mvedrebelT. TviT WeSmaritebam swored mowafeTa rwmenis gasaZliereblad warmoTqva: `ukueTu me ara warvide, nugeSinis-mcemeli igi ara movides Tquenda~ (ioan. 16, 7). Tuki cnobilia, rom suliwmida mudam mamisagan gamovals da Zeze ganisvenebs, ratom ambobs Ze _ wava imisTvis, rom movides suli, romelic Zes arasodes ganSorebia? radgan mowafeebs, romlebic sxeulSi myof ufals xedavdnen, surdaT marad exilaT is xorcieli TvaliT, amitom samarTlianad iTqva: `ukueTu me ara warvide, nugeSinis-mcemeli igi ara movides Tquenda~, anu ufro naTlad rom vTqvaT: `Tuki sxeuls ar davfarav, ver giCvenebT, rogori unda iyos siyvaruli sulis mimarT da Tuki Cems xilvas sxeulSi ar moakldebiT, Cemdami sulier siyvaruls verasodes iswavliT~. petre: Sens sityvebs sruliad veTanxmebi. grigoli: mcire xniT davdumdeT, raTa dumiliT sxva moRvaweTa saswaulebis TxrobisaTvis Zala movikriboT.

117


wigni mesame Tavi pirveli

polanis episkoposi pavlini me yuradReba im mamebis Rvawls mivapyari, vinc uaxloes warsulSi moRvaweobda da TiTqos sxva saxelganTqmul wmindanTa saqmeebi sruliad daviviwye, rogoric, magaliTad, polanis episkopos pavlinis mier aRsrulebuli saswauli iyo. is saTnoebebiT mraval, CemTvis cnobil wmindans aRemata. amitom Zvel wmindanTa Sesaxeb Txrobas ganvagrZob da SeZlebisdagvarad mokled gadmogcem. Cveulebriv, keTilmoRvawe kacTa saqmeebi, upirveles yovlisa, im adamianTaTvis xdeba cnobili, vinc maT miemsgavseba. Cveni berebisTvis, romlebic wmindanTa mimbaZvelni arian, polanis keTilmoRvawe episkoposis didebuli saxeli kargad aris cnobili. misi sakvirve118


li Rvawli maTTvis samagaliToa. amitom maT sruliad vendobi, TiTqos maTi monaTxrobi sakuTari TvaliT menaxos. rodesac italiaze vandalTa sastiki Semosevis Semdeg kampania sruliad ukacrieli gaxda da am qveynis mravali mcxovrebi afrikaSi waiyvanes, RmrTis mona pavlini Ratakebsa da tyveebs saepiskoposos qonebas uxvad urigebda. erTxel, rodesac mTxovnelTaTvis aRaraferi hqonda darCenili, masTan erTi qvrivi dedakaci mivida da uambo, rom vandalTa mefis siZem misi vaJi tyved waiyvana. qali RmrTis kacs evedreboda, misTvis gamosasyidi mieca, raTa misi Svilis batons, Tuki gamosasyidis miRebaze daTanxmdeboda, vaJi saxlSi daebrunebina. RmrTis kacma Zebna daiwyo, rom mTxovnelisTvis raime mieca, magram sakuTari Tavis garda araferi hqonda da uTxra: `araferi maqvs, rom mogce, wamiyvane da Tqvi, rom Seni mona var da Svili rom dagibrunon, mis nacvlad Cemi Tavi mieci monad~. dedakacma episkoposis sityvebi ufro dacinvad miiRo, vidre Tanalmobad. magram pavlinma, romelic mWevrmetyveli da saero mecnierebebSi friad ganswavluli kaci iyo, dedakaci swrafad daarwmuna Tavisi sityvebis WeSmaritebaSi, rom Svilis sanacvlod gamosasyidis saxiT episkoposi mieyvana. amgvarad, isini afrikaSi gaemgzavrnen. iq dedakacma vandalTa mefis siZe moZebna da sTxovda, misTvis Svili daebrunebina. amayma barbarosma, romelic droebiTi bednierebiT qedmaRlobda, ara Tu Txovnis Sesruleba, misi mosmenac ar isurva. maSin qvrivma uTxra: `monis sanacvlod am adamians dagitoveb, oRond Semiwyale _ damib119


rune dediserTa Svili~. barbarosma moxuc pavlins gadaxeda da hkiTxa, raime xeloba Tu icoda. `araviTari xeloba ar vici, _ miugo pavlinma, _ magram baRis movla SemiZlia~. barbaross eama, rom pavlini gamocdili mebaRe iyo da monad daitova, xolo qvriv dedakacs Tavisi vaJi daubruna. isini samSobloSi gaemgzavrnen, xolo pavlinma baRis movlas mihyo xeli. mefis siZe iq xSirad midioda, mebaRes kiTxvebs aZlevda da misi sibrZne Seicno. masTan saubari imdenad siamovnebda, rom amisTvis megobrebsa da nacnobebs xSirad tovebda. pavlins batonis sufrisTvis yoveldRiurad axali da surnelovani mwvanileuli mihqonda, dRiur sarCos miiRebda da isev saqmes ubrundeboda. sakmao xani gavida. erTxel pavlinma gulaxdil saubarSi batons uTxra: `vandalTa mefe Zalian male mokvdeba. Sen winaswar gmarTebs ifiqro, rogor moiqce da warmarTo samefo~. radgan batoni mefis keTilganwyobilebiT sargeblobda, misTvis arc daumalavs, rac brZeni mebaRisgan Seityo. mefem es rom gaigo, siZes uTxra: `msurs es adamiani, vis Sesaxebac miambob, TviTon vnaxo~. `mas, rogorc wesi, Cemi sufrisTvis axali mwvanili moaqvs, _ upasuxa siZem, pavlinis droebiTma batonma, _ vubrZaneb, rom mwvanili Sen mogitanos sadilze da mas amgvarad naxav~. asec moiqcnen. pavlinma mefes sadilze Tavis baRSi moweuli mwvanili miarTva. mefem dainaxa Tu ara pavlini, Zrwola daeufla, Tavis siZes mouxmo da saidumlo gaando: `am adamianma simarTle giTxra. wuxel vixile, rom sasamarTloSi mosamarTleebi Cems gasasamarTleblad Sekrebiliyvnen. maT Soris es adamianic (pavlini) iyo. maTi gadawyvetilebiT 120


maTraxi, romelic manamde mqonda, CamomerTva. hkiTxe vin aris, ar mgonia, rom ubralo adamiani iyos, rogorc garegnulad Cans~. mefis siZem pavlini moixmo da farulad daekiTxa, vin iyo. `Seni mona var, romelic qvrivis vaJis sanacvlod aiyvane~, _ upasuxa RmrTis kacma. magram batoni daJinebiT sTxovda eTqva, vin iyo is samSobloSi da amis Sesaxeb araerTxel hkiTxa. RmrTis monam veRar dafara da iZulebuli Seiqna gaemxila, rom episkoposi iyo. amis gagonebaze batons Zlier SeeSinda da pavlins mdablad sTxova, yovelive moeTxova, rac aucilebeli iqneboda samSobloSi pativiT mis dasabruneblad. `erTaderTi sikeTe SegiZlia gaakeTo CemTvis, _ uTxra RmrTis mona pavlinma, _ tyveobidan CemTan erTad yvela Cemi Tanamemamule gaaTavisufle~. Rirsi pavlinis survilis Sesasruleblad myisve mTel afrikaSi moZebnes tyveebi da masTan erTad puriT datvirTuli xomaldebiT gaamgzavres. ramdenime dRis Semdeg vandalTa mefe gardaicvala da maTraxi, romelic RmerTis daSvebiT hqonda micemuli morwmuneTa gansaswavlad, sxvas gadaeca. amgvarad, yovelive ise aResrula, rogorc yovlisSemZle RmrTis mona pavlinma iwinaswarmetyvela. man nebayoflobiT monoba itvirTa da mravali adamiani ixsna, radgan mas hbaZavda, vinc monis saxe Seimosa, raTa codvaTa monobisagan Cven gamovexseniT. misi mibaZviT, pavlini droebiT tyved iqmna, raTa momavalSi sxvebTan erTad Tavisufleba mieRo. petre: rodesac Sevityve cxovreba adamianisa, romlis mibaZva ar ZalmiZs, verafers vambob, mxolod SemiZlia vitiro. 121


grigoli: pavlinis aRsrulebis Sesaxeb werilobiTi cnobebi misma eklesiam Semoinaxa. is sneulebiT Zlier dauZlurda da rodesac aResruleboda, uecrad miwisZvra moxda. sneulis sareceli Seirya, saxli ki uZravad idga. yvela iq myofi uCveulo SiSma moicva. pavlinis wmida suli mis sxeuls eyreboda. is, rac pavlinis Sesaxeb giambe, ufro metad wmindanTa Sinagan saTnoebas warmoaCens, xolo axla garegan saswaulebs mogiTxrob, romlebic mravalTaTvis aris cnobili da iseTi RmrTismoSiSi adamianebisgan Sevityve, rom maT sityvebSi ar SemiZlia eWvi Sevitano. Tavi meore

wmida papi ioane erTxel, guTebis batonobis Jams, netari ioane _ romis eklesiis pirvelierarqi _ imperator iustiniane ufross eaxla. korinTos midamoebSi gzis gasagrZeleblad aucilebeli gaxda cxenis moZieba. amis Sesaxeb erTma didebulma gaigo, ioanes maSinve cxeni SesTavaza, mxolod erTi pirobiT, rom rogorc ki pirvelierarqi iseT adgils miaRwevda, sadac sxva cxenis Sovna iqneboda SesaZlebeli, es cxeni ukan unda daebrunebina, radganac is imdenad Tvinieri iyo, rom masze mudam misi coli mgzavrobda. ioanem rogorc ki miaRwia erT-erT dabas, misTvis sxva cxeni moiZies, pirveli ki ukanve gagzavnes. didebulis colma moindoma cxenze Sejdoma, magram ver moaxerxa: cxeni saSinlad xvixvinebda, aqeTiqiT awydeboda da SfoTavda, TiTqos ambobda, rom aRar 122


surs pirvelierarqis Semdeg dedakaci Seisvas. rodesac didebuli amas mixvda, umal brZana cxeni ioanesTvis miegvaraT da umorCilesad sTxovda, TavisTvis daetovebina igi, risi uflebac man masze mgzavrobiT moipova. berebi ioanes Sesaxeb kidev erT saswauls hyvebian. rodesac is konstantinopolis e. w. oqros karibWes uaxlovdeboda da uamravi xalxi Seegeba, man yvelas Tvalwin erT brmas xelis SexebiT TvalisCini daubruna da misi Tvalebidan wyvdiadi ganagdo. Tavi mesame

wmida papi aRapite ramdenime wlis Semdeg romis eklesiis pirvelierarq aRapites guTebis saqmesTan dakavSirebiT imperator iustinianesTan mouxda gamgzavreba. is ukve saberZneTSi imyofeboda, rodesac dauZlurebuli munji mihgvares. mas araTu laparaki, fexze wamodgomac ki ar SeeZlo. rodesac naTesavebma cremliT warudgines pirvelierarqs sneuli, RmrTis mona aRapite daekiTxa, hqondaT Tu ara mtkice rwmena imisa, rom sneuli ganikurneboda. maT mswrafl warmoTqves, rom mtkiced swamdaT, sneuli gamojanmrTeldeboda RmrTis ZaliTa da wmida mociqul petres SewevniT. netarma aRapitem myisve saRmrTo liturgia aRavlina da sneulisTvis gulmodgined iloca. saRmrTo liturgiis dasrulebis Semdeg taZridan gamovida, davrdomils xeli mohkida da iq myofTa Tvalwin fexze wamoayena, xolo rodesac qristes wmida xorcsa da sisxls aziara, damunjebuli ena myisve ganixsna. am 123


saswaulis mxilvelni, romelic wmida aRapitem RmerTis ZaliTa da wmida mociqul petres SewevniT aRasrula, gaocdnen: maT sulebs keTilkrZaluli SiSi daeufla, xolo cremli maT sixaruls gamoxatavda. Tavi meoTxe

mediolanis episkoposi daci imave imperatoris mefobis Jams mediolanis episkoposi daci sarwmunoebriv saqmeTa gamo konstantinopolSi gaemgzavra. korinTos rom miaRwia, dasasveneblad did saxls eZebda, sadac mxleblebTan erTad moTavsdeboda. TavSesafari didxans ver naxes. dacim Soridan erTi saxli SeniSna, romelic sakmaod didi iyo da brZana misTvis da mxleblebisTvis moemzadebinaT. magram qalaqis mcxovreblebma uTxres, rom am saxlSi dadgoma SeuZlebeli iyo, radgan iq ramdenime welia arawmida suli Casaxlebuliyo da amis gamo ukacrieli iyo. `am saxlSi swored imitom unda davsaxldeT, _ Tqva Rirsma dacim, _ rom iq arawmida sulia Casaxlebuli da aravis uSvebs~. is uZveles mterTan sabrZolvelad mSvidad Sevida. Ramis siwynareSi, rodesac RmrTis monas eZina, borotma sxvadasxva mxecis xmiT daiwyo yvirili: lomiviT Rrialebda, cxvariviT bRaoda, viriviT yroyinebda, gveliviT sisinebda, RoriviT Rrutunebda da TagviviT wripinebda. am xmebis gagonebaze dacis gaeRviZa, myisve wamodga da eSmaks xmamaRla mrisxaned mimarTa: `wyeulo, rac daimsaxure is dagemarTa; Sen, romelic iqadodi: CrdiloeTiT davidgam taxts da uzenaess mivemsgav124


sebi, ampartavnebis gamo Rorebsa da Tagvebs mimsgavsebixar da Sen, romelic gakadnierdi da RmerTis mimsgavseba isurve, axla sruliad Rirseulad cxovelebs baZav~. am sityvebis gagonebaze arawmida suli Tavisi uRirsebiT Sercxvenili iqna, radgan winaaRmdeg SemTxvevaSi saxls ar datovebda, sadac sxvadasxva sazarel saxes iRebda. amgvarad, mas Semdeg, rac im saxlSi WeSmariti morwmune Sevida, arawmida da cru suli iqidan myisve ganvarda da mas Semdeg iq qristianebi dasaxldnen. Tumca davtovoT Zveli dro da mogiTxrob, Tu ra moxda Cvens droSi. Tavi mexuTe

kanuzis episkoposi sabini ramdenime RmrTismoSiSi adamiani, romlebic mTel apuleis mxareSi iyvnen cnobilni, kanuzis episkopos sabinis Sesaxeb mogviTxroben (rac Soreul mxareebSic cnobili gaxda), rom man xandazmulobaSi TvalisCini dakarga da verafers xedavda. guTebis mefe totilam gaigo, rom mas winaswarmetyvelebis niWi hqonda, ar irwmuna da moisurva amaSi Tavad darwmunebuliyo. erTxel im mxareSi mgzavrobda, sadac sabini episkoposobda. RmrTis monam mefe trapezze miiwvia. rodesac sufrasTan unda damsxdariyvnen, mefem ar moisurva trapezis TavSi jdoma, aramed Rirs sabins marjveniT moujda. rodesac moaxlem sabins Rvinis sasmisi moarTva, mefem uCumrad gamoarTva da episkoposs TviTon miawoda, surda enaxa, winaswarmcnobelobis madliT Seityobda Tu 125


ara episkoposi, vin miawoda sasmisi. `am mTavris xelma icocxlos!~ _ Tqva RmrTis monam da sasmisi gamoarTva, Tumca ar uxilavs vin miawoda igi. wmindanis sityvebma mefe kidec Searcxvina, radgan misi urwmunoeba amxila da amave dros gaaxara, radgan is gacxadda, rasac RmrTis kacSi eZebda. RmrTismoSiSma sabinma Rrma moxucebulobamde icocxla. erT-erTi misi mTavardiakonTagani pativmoyvareobis gulisTqmiT iyo Sepyrobili da surda sabinis Semdeg saepiskoposo kaTedra daekavebina. man gadawyvita episkoposis sicocxle SxamiT Seewyvita, risTvisac Rvinismwde moisyida da daiyolia, rom sabinisTvis Sxamnarevi Rvino mierTmia. rodesac sadilobis dro dadga da episkoposi sufras miujda, mosyidulma msaxurma mTavardiakonis momzadebuli mowamluli sasmeli miarTva. `TviTon Sesvi is, rac momimzade~, _ uTxra mas RmrTismosavma episkoposma. msaxuri akankalda, radgan amxiles da gadawyvita Seesva Sxami da momkvdariyo, vidre ganzrax mkvlelobisTvis sasjels daqvemdebareboda. magram, rogorc ki sasmisi pirTan miitana, RmrTis monam SeaCera da uTxra: `ar dalio, momeci, me davlev. Sen ki wadi da vinc es Sxami mogca, imas uTxari, rom me Sevsvi, magram TviTon episkoposi ver gaxdeba~. man jvari gamoisaxa da sasmisi mSvidad Sesva. mTavardiakoni, romelic sul sxvagan imyofeboda, imave wams gardaicvala. TiTqos Sxami, romelic episkoposma Sesva, damnaSavis wiaRSi aRmoCnda, magram mTavardiakoni xilulma Sxamma ki ar mokla, aramed maradiuli msajulis winaSe misive borotebis Sxamma mouRo bolo. 126


petre: sakvirvelia da friad gansacvifrebeli Cvens droSi amgvari saqmeebi. TviT am wmindanis cxovrebis ganxilva gviCvenebs, rom SeuZlebelia ar gikvirdes mis mier aRsrulebul saqmeTa sidiade. Tavi meeqvse

narnis episkoposi kasi grigoli: ver davdumdebi, petre, imis Sesaxeb, rasac qalaq narnidan mosuli ramdenime adamiani adasturebs. aseve guTebis batonobis Jams ukve xsenebuli mefe totila qalaq narnSi yofnisas am qalaqis episkopos, RmrTismosav kass Sexvda. mas saxeze bunebrivi siwiTle dahkravda, magram mefe totilam ifiqra, rom es siwiTle bunebrivi ki ar iyo, aramed _ mudmivi memTvraleobis Sedegi da episkoposs Seuracxmyofelad eqceoda. maSin yovlisSemZle RmerTma, rom eCvenebina, rogor adamians Seuracxyofdnen, amgvari ram dauSva. narnis velze, mefis TandaswrebiT mTeli jaris Tvalwin, boroti suli mefis erT-erT saWurvelTmtvirTvels ekveTa da sastiki wameba dauwyo. mefis TandaswrebiT is RmrTismoSiS kass mihgvares. RmrTis monam locva aRavlina, jvari gamosaxa da boroti suli ganagdo, romelic SepyrobilTan aRarasodes dabrunebula. am droidan mefe RmrTis kacs guliTad pativs miagebda, romelsac aqamde, mxolod garegnobis gamo yovelgvari Seuracxyofis Rirsad Tvlida. rodesac mefem misi saTnoeba Seicno, aqamde amayi da sastiki suli moulba.

127


Tavi meSvide

fundis episkoposi andria rodesac did moRvaweTa saqmeebze mogiTxrob, mudam fundis episkopos andrias mimarT gamovlenili RmrTis saxiereba magondeba. amiT Cems mkiTxvelebs, vinc sxeuls TavSekavebiT wvrTnis, gansakuTrebiT vurCevdi ar gakadnierdnen dedakacis siaxloves cxovrebiT, radgan saSiSia, sulieri dacema ar moxdes imis gamo, rom dedakacis siaxlovisas codviani gulisTqma aRiZvreba. giambob utyuar ambavs, romlis mowmec im qveynis TiTqmis yoveli mcxovrebia. RmrTismosavi andrias cxovreba mravali saTnoebiT iyo aRsavse. is ubiwo cxovrebas mkacrad icavda. rodesac episkoposi gaxda, ar undoda mzrunveloba moeklo erTi enkratisisTvis, romelic uwin masTan cxovrobda da mtkiced darwmunebulma, rom isic masaviT siwmindes icavda, neba darTo masTan darCeniliyo. adamianTa uZvelesma mterma (eSmakma) moisurva esargebla amiT, raTa andrias sulSi sacduris SesaRwevad Sesasvleli gaeRo. episkoposis gonebas mudmivad warmoudgenda am dedakacis saxes da arawmida gulisTqmebi mas sarecelzec ar tovebda. erTxel erTma iudevelma, romelic romSi miemgzavreboda, apiaSi gaiara. rodesac fundis mTebs miaRwia, ukve saRamovdeboda da TavSesafari rom versad naxa, Tavi apolonis samsxverplos Seafara. eSmakTa sacxovrebelma SiSi mohgvara da pirjvari gamoisaxa, Tumca jvris Zala srulebiT ar swamda. Sua RamiT, rodesac Ramis siCume SiSs hgvrida da ar eZina, uecrad dainaxa, rom samsxverplosTan uamravi boroti suli movida, 128


romlebic TavianT mbrZanebels amalasaviT mohyvebodnen. is, vinc maT Soris mTavars hgavda, samsxverplos SuaSi dajda da yovel Tanmxlebs ekiTxeboda, Tu ras saqmianobda. mas ainteresebda, maTgan TiToeulma ramdeni boroteba Caidina. yoveli gamokiTxuli boroti suli hyveboda, keTilismoqmed adamianebs riTi acdunebda. Semdeg mis winaSe is wardga, vinc episkopos andrias mowese dedakacis saxis warmodgeniT xorciel brZolas aRuZravda. maTi mTavari am cnobas xarbad ismenda da yoveli wvrilmani mniSvnelovnad miaCnda, radganac boroti suli warmwymedeli dacemisaken wmida kacs misdrekda. amave dros sulma aRiara, rom jerjerobiT araferi gamouvida, garda imisa, rom guSin saRamos episkoposi aRZra, monazons vnebianad Sexeboda. maSin borotma sulma, kacTa modgmis uZvelesma mterma, mas darwmuneba dauwyo, dawyebuli saqme daesrulebina da pirvelobis palmis rtos dahpirda. iq myofma iudevelma es yovelive cxadad naxa, magram SiSis zari maSin daeca, rodesac mTavarma brZana gaegoT, vin gabeda maT samsxverploSi gaeTia Rame. boroti sulebi iudevels miuaxlovdnen, kargad daakvirdnen da naxes, rom is jvris niSiT iyo gareSemozRuduli da SeSinebulebma SesZaxes: `hoi, es carieli, dabeWdili WurWelia!~ am sityvebis Semdeg borot sulTa simravle gaqra. iudeveli myisve adga da episkoposTan gaeSura. is am dros taZarSi iyo. iudevelma mRvdelmTavari gverdze gaixmo da daekiTxa, gansakuTrebiT romeli brZola awuxebda. episkoposs Tqma erideboda. maSin iudevelma uTxra, rom is enkratisis mimarT arawmida siyvaruliT itanjeboda, magram epis129


koposi mainc ar gamotyda. amis Semdeg iudevelma uTxra: `ratom ar aRiareb imas, ris Sesaxebac gekiTxebi? guSin imgvari brZola ar gqonda, rom gakadnierdi da enkratiss vnebianad Seexe?~ am sityvebiT mxilebulma episkoposma mdablad aRiara yovelive, rasac aqamde jiutad uaryofda. iudevels surda misi siwminde dacemisagan exsna da mouTxro, rogor Seityo amis Sesaxeb borot sulTa krebaze. maSin episkoposi sinanuliTa da locviT miwaze daemxo da Tavisi sacxovreblidan ara marto is enkratisi ganiSora, aramed _ sxva morCili dedakacebic. apolonis samsxverplos adgilas man wmida mociqul andrias taZari aago da xorcieli brZolisagan sruliad gaTavisuflda. xolo iudeveli, romelmac amxila da Tavisi xilviT ixsna, maradiuli xsnis gzaze daayena, naTlisRebis wyalSi ganbana da wmida saidumloTa meoxebiT wmida eklesiis wiaRSi miiRo. amgvarad, am ebraelma sxvis xsnaze zrunviT xsna TavisTvisac moipova da yovlisSemZle RmerTma mas saTno cxovrebisaken swored imiT mouwoda, rac sxvisi saTnoebis dacvas emsaxura. petre: mosmenili SiSsa da sasoebas aRmiZravs. grigoli: mudam gvmarTebs vsasoebdeT RmerTis Cvendami mowyalebas da vZrwodeT Cveni uZlurebis gamo. aha, gavigeT, samoTxis kedari rogor Seirya, magram ver aRmoifxvra, raTa CvenSi, romlebic umtkicarni varT, misi ryevis gamo SiSi iSvas, da sasoeba _ misi simtkicis gamo.

130


Tavi merve

akviniumis episkoposi konstanci qalaq akviniumSi episkoposad iyo vinme konstanci, romelic RmrTismoSiSebiT cxovrobda. is cota xniT adre gardaicvala, vidre kaTedraze Cemi winamorbedi, netarxsenebuli papi ioane avidoda. vinc konstancis axlos icnobda, ambobs, rom mas winaswarmetyvelebis niWi hqonda. sxvaTa Soris, ai, ras gadmogvcemen TviTmxilvelebi, kacni marTalni da RmrTismoyvareni. konstancis aRsrulebis dRes, rodesac mis siaxloves uamravi damwuxrebuli adamiani idga, rogorc mosiyvarule mamis damkargavi Svilebi, ramdenime maTgani cremlmoreviT daekiTxa: `vin Segvicvlis Sens Tavs, mamao?~ _ `Cems Semdeg~, _ upasuxa winaswarmetyvelebiT konstancim, _ Tqveni episkoposi mexre iqneba, xolo imis Semdeg memaude. vai Sen, akvinium, rom es dRe mogelis!~ am winaswarmetyvelebis gamoTqmis Semdeg konstanci aResrula. marTlac, misi gardacvalebis Semdeg, samwyemso mzrunveloba eklesiaze misma diakvanma, andriam itvirTa, romelic erT dros cxenebis gamreki iyo. andrias gardacvalebis Semdeg episkoposis Rirseba ioanes ergo, romelic imave qalaqSi adre memaude iyo. ioanes mmarTvelobis xanaSi imdeni adamiani moisra barbarosTa maxviliT da JamianobiT, rom misi sikvdilis Semdeg aRaravin darCa Sesaferisi, rom episkoposad aerCiaT da an visTvis unda aerCiaT. amgvarad, RmrTis saTno mosagris winaswarmetyveleba, rom ori mosaydris Semdeg misi eklesia mwyemsis gareSe darCeboda, aRsrulda. 131


Tavi mecxre

lukis episkoposi frigdiane imasac giambob, Tu ra Sevityve oriode dRis win Rirsi benancisgan, romelic luniis episkoposi iyo. misi olqis mezoblad qalaq lukis eklesiaSi episkoposad saocrad saTno adamiani, vinme frigdiane iyo. im qveyanaSi mis mier aRsrulebuli metad uCveulo saswauli TiTqmis yvelas axsovs. mdinare abseri, romelic qalaq lukis galavnis siaxloves miedineba, wyaldidobis dros napirebidan xSirad gadmodioda, mindvrebs tboravda da naTesebs anadgurebda. im qveynis mcxovrebni zaraldebodnen da amis gamo cdilobdnen mdinaris dineba sxva adgilebisken miemarTaT, magram rogor ar daSvrnen, mdinares kalapoti ver Seucvales. maSin RmrTis mona frigdianem patara focxi gaakeTa, mdinaris napirze waiRo da ganmartoebiT locvis Semdeg mdinares ubrZana gahyoloda, TviTon ki focxiT gzas uCvenebda. mdinarem kalapoti datova da mas gahyva, is adgilebi ki, sadac adre miedineboda, sruliad amoSra. axali kalapoti im mimarTulebiT warmoiqmna, romelic RmrTis monam focxiT mianiSna. mas Semdeg mdinares naTesebisTvis araviTari ziani ar miuyenebia. Tavi meaTe

qalaq piaCencas episkoposi sabini imave Rirsma episkoposma benancim erTi saswaulis Sesaxeb miambo, romelic qalaq piaCencaSi aResrula. mas romis amJamindeli prefeqti ioanec adasturebs, alal132


marTali kaci, romelic daibada da aRizarda piaCencaSi, rogorc benancisac axsovs. am qalaqSi, rogorc amboben, episkoposad vinme sabini iyo, romelic sakvirvel cxovrebas eweoda. erTxel mas diakvanma amcno, rom mdinare po adidda, napirebidan gadmovida da eklesiis mindvrebi dafara. `wadi da mdinares uTxari, _ upasuxa RmrTismoSiSma sabinma, _ episkoposi gibrZanebs Sens kalapotSi morCilebiT dabrunde~. misi sityvebi diakvans uCveulod da sasacilod eCvena. maSin RmrTis monam gadamweri moixmo da ubrZana amgvari ram daewera: `ufal ieso qristes monis, sabinis brZaneba mdinare pos. saxeliTa uflisa Cvenisa ieso qristesiTa gibrZaneb am midamoebSi kalapotidan arasodes gadmoxvide da saeklesio mindvrebi ar gaanadguro~. `wadi da mdinareSi Caagde~, _ uTxra episkoposma. rogorc ki gadamwerma misi brZaneba Seasrula, mdinarem saeklesio mindvrebidan daixia, Tavis kalapots daubrunda da is adgilebi aRarasodes dautboravs. am SemTxvevaSi, rodesac iesos ZaliT wmindanis brZanebas TviT ugunuri stiqiac ki daemorCila, ra aris gamoxatuli, Tu ara daumorCilebel adamianTa sijiute? Tavi meTerTmete

populenis episkoposi qerboni Cvens droSi populenis episkoposma, RmrTismosavma qerbonma, cxovrebis siwmindiT saxeli gaiTqva. is gansakuTrebiT stumarTmoyvareobiT gamoirCeoda. erTxel man ucxo meomrebi Seifara da ulmobeli guTebis Tav133


dasxmisgan ixsna. rodesac guTebis usjulo mefe totilam amis Sesaxeb Seityo, ganrisxda da dauokebeli sisxlis Rvris surviliT aRZrulma, brZana episkoposi merulaSi, saepiskoposo qalaqidan rva miliT daSorebul samxedro banakSi mieyvanaT, raTa qerboni xalxis Tvalwin daTvebisTvis dasaglejad miegdoT. sanaxaobaze uamravi xalxi Seikriba, TviT usjulo mefec iq iyo, raTa episkoposis sikvdilis xilviT damtkbariyo. episkoposi SuagulSi daayenes da mis dasaglejad gaafTrebuli daTvi gamouSves. gulficxi totila gansakuTrebuli siamovnebiT eloda, am adamians daTvi rodis daglejda. gamZvinvarebuli da damSeuli mxeci galiidan episkoposisken gaqanda, magram uecrad, TiTqos daaviwyda Tavisi gaafTreba, Tavi dabla daxara, episkoposs miuaxlovda da fexebis lokva dauwyo, TiTqosda yvelas cxadad uCvenebda, rom am RmrTismoSiSi adamianis mimarT cxovelis guli adamianuri gaxda, xolo adamianTa gulebi, piriqiT, gamxecda. Sekrebilma xalxma gakvirveba da krZalva xmamaRali SeZaxilebiT gamoxata. TviT mefem, Tavisda uneburad, wmindanis mimarT krZalva igrZno, radgan, Tumca adre surda uRmerTod waerTmia misTvis sicocxle, amjerad saRmrTo gangebulebiT, cxovelis magaliTiT simSvideSi ganiswavla. am SemTxvevis ramdenime TviTmxilveli amJamadac cocxalia da isini adastureben, rac sxvebTan erTad ixiles. am wmindanis mier aRsrulebuli kidev erTi saswaulis Sesaxeb lionis episkoposi miambobda. populenis episkoposad yofnisas qerbonma brZana misTvis samare moemzadebinaT, magram italiaze longobardebis gama134


nadgurebeli Tavdasxmis dros qerboni kunZul elbaze gadasaxlda. rodesac mZime avadmyofobis gamo sikvdili mouaxlovda, man klerikosebsa da garSemomyofT ubrZana populenSi momzadebul samareSi daekrZalaT. `im qveyanas longobardebi Semoesivnen da mTlianad daikaves, _ uTxres mas, _ rogor gadavasvenoT Seni cxedari?~ `nurafris SegeSindebaT, _ Tqva episkoposma, _ iq Cemi cxedari uSiSrad gadaasveneT; magram ecadeT swrafad damasaflaoT da ukan maSinve, yovelgvari dayovnebis gareSe dabrundeT~. amgvarad, rodesac episkoposi gardaicvala, misi cxedari xomaldze moaTavses. zRvaze mogzaurobis dros caze Rrublebi mogrovda da kokispiruli wvima wamovida. TiTqos imis niSnad, Tu ra didi wmindanis neSti imyofeboda xomaldze, mTel gzaze, elbidan populenamde, Tormeti milis manZilze, xomalds wvimis erTi wveTic ar dascemia, rodesac is qariSxalsa da kokispirul wvimaSi micuravda. amgvarad, klerikosebma miaRwies populens, episkoposis cxedari miwas miabares da misi brZanebisamebr xomaldze dauyovnebliv dabrundnen. is iyo xomaldze avidnen, rom episkoposis saflavze longobardebis sastiki mTavari humariti mivida. amgvarad, episkoposis brZaneba, rom misi dasaflavebis Semdeg klerikosebi dauyovnebliv xomaldze dabrunebuliyvnen, gviCvenebs, rom mas winaswarmetyvelebis niWi hqonda mimadlebuli.

135


Tavi meTormete

utrikulas episkoposi fulgenci orad gayofili wvimis saswauli sxva RmrTismosav episkoposTanac aRsrulda. ai, ra gviambo erTma xandazmulma klerikosma (is amJamadac cocxalia) SemTxvevis Sesaxeb, romlis TviTmxilvelic Tavad iyo. mrisxane mefe totila utrikulas episkopos fulgencis mimarT saSinel ukmayofilebas gamoxatavda. erTxel, rodesac is am qveyanas jarTan erTad uaxlovdeboda, episkoposma mas klerikosTa xeliT ZRveni gaugzavna, raTa saCuqriT mainc moelbo misi sisastike, magram totilam ZRveni ugulebelyo da mrisxanebiT anTebulma meomrebs ubrZana, episkoposi daundoblad SeepyroT da gansasjelad misTvis waredginaT. guTebma, romlebic TavianTi mbrZaneblis davalebas asrulebdnen, episkoposi Seipyres, miwaze wre Semoxazes, SigniT fulgenci Caayenes da ubrZanes uZravad mdgariyo. guTebis tyveobaSi, mzis gulze itanjeboda RmrTis saTno mosagre. uecrad ielva, Weqaquxili atyda da iseTi kokispiruli wvima wamovida, rom wmindanis mcvelebma iq dgoma veRar SeZles. miuxedavad aseTi uCveulo wvimisa, arc erTi wveTi ar Cavardnila wreSi, sadac wmindani idga. rodesac es gulficx mefes moaxsenes, mis sastik gulSi episkoposisadmi Rrma pativiscemis grZnoba aRiZra, romlis daRupvac aseTi dauokebeli sisastikiT surda. amgvarad amdablebs RmerTi ampartavan xorciel gonebas, Tavis mSvid monebSi sakuTari Zalis saswaulebrivi gamovleniT. WeSmariteba (RmerTi), romelic Tavmdabal adamianebSi moqme136


debs, ase imorCilebs imaT, vinc mis mcnebaTa winaaRmdeg Tavs amayad aimaRlebs. Tavi mecamete

peruzis episkoposi herkulani axlaxan keTilmsaxuri episkoposi floridi erTi RirsSesaniSnavi saswaulis Sesaxeb miambobda. qalaq peruzis episkoposi, _ ambobda floridi, _ iyo uwmindesi herkulani, Cemi aRmzrdeli. is monasters iqamde winamZRvrobda, vidre episkoposis xarisxSi amaRlda. usjulo mefe totilas dros guTebis jars es qalaqi TiTqmis Svidi wlis ganmavlobaSi alyaSi hqonda moqceuli. mravali moqalaqe gaiqca, radgan SimSilobis atana aRar SeeZlo. Svidi wlis gasvlis Semdeg guTebma alyaSemortymuli qalaqi daipyres. maSin moalye jaris ufrosma mefes kaci gaugzavna, rom gaego, episkopossa da xalxs rogor mopyroboda. `episkoposis sxeulidan misi simaRlis Tasma gamoWeri da Semdeg Tavi mohkveTe, xolo qalaqis mcxovrebni maxviliT amowyvite~, _ SeuTvala totilam. jaris ufrosma RmrTismoyvare episkoposi qalaqis galavanze aiyvana, Tavi mohkveTa da amis Semdeg brZana misTvis tyavi gaeZroT, raTa misgan Tasma gamoeWraT, sxeuli ki galavnidan gadaegdoT. maSin zogierTma RmrTismosavma da gulSematkivarma adamianma episkoposis mokveTili Tavi sxeulTan dado da miwas miabara erTi yrmis cxedarTan erTad, romelic galavnis siaxloves aRmoaCines. ormocdRiani sisxlisRvris Semdeg mefe totilam ganacxada, rom im qalaqis mcxovreblebs, rom137


lebic sxvadasxva mxares mimoifantnen, uSiSrad SeeZloT qalaqSi dabruneba. alyis dros gaqceulma moqalaqeebma am uflebiT isargebles da uSiSrad iwyes dabruneba. maT TavianTi episkoposis saTno cxovreba axsovdaT da misi saflavis Zebna daiwyes, raTa mRvdelmTavris cxedari wmida mociqul petres taZarSi pativiT gadaesvenebinaT. rodesac misi saflavi gaTxares, naxes, rom yrmis cxedars, romelic episkoposTan erTad dakrZales, ormoci dRis Semdeg xrwna daewyo da matli exvia, xolo episkoposis sxeuli uxrwnelad esvena, TiTqos axali dakrZaluli iyo. umetes gakvirvebas is iwvevda, rom episkoposis Tavi sxeuls imdenad mtkiced Sezrdoda, TiTqos mokveTili arc yofiliyo. maxvilis kvalic arsad emCneoda. Semdeg is gadaabrunes, raTa enaxaT, wamebis niSnebi zurgze xom ar emCneoda, magram sxeuli sruliad uvnebeli aRmoCnda, TiTqos maxvili arc mihkareboda. petre: vis ar gaakvirvebs amgvari saswauli, romelic micvalebulze aResrula imisTvis, rom cocxlebma gulisxmayon. Tavi meToTxmete

RmrTis mona isaaki qalaq spoletos siaxloves, guTebis batonobis dasawyisidan TiTqmis dasrulebamde, cxovrobda vinme isaaki, RmrTismosavi kaci. mas mravalni icnoben, maT Soris aris keTilmsaxuri qalwuli grigoria, romelic amJamad romSi, yovladwmida da maradqalwul mariamis ta138


ZarTan cxovrobs. is siyrmeSi isaakma taZarSi Seifara, rodesac gaTxovebas upirebdnen. mas surda monazvnuri cxovreba daemarxa da RmrTis SewevniT SeZlo. imis gamo, rom miwier saqmros daemala, is Rirsi gaxda sasiZo zecaSi SeeZina. isaakis Sesaxeb aseve mravali ram Rirs mama elefTerTan saubarSi Sevityve. is isaaks axlos icnobda, xolo misi RmrTismoSiSeba mis monaTxrobs sarwmunos xdis. RmrTismosavi isaaki warmoSobiT italieli ar iyo, magram me mis mier italiaSi aRsrulebul saswaulTa Sesaxeb giambob. rodesac igi siriidan spoletoSi pirvelad Camovida, taZarSi Sevida da eklesiis msaxurT sTxova, neba daerToT imden xans eloca, ramdenic moesurveboda da RmrTismsaxurebis dros taZridan ar gaeZevebinaT. man mTeli dRe da Rame locvaSi gaatara, aseve ori momdevno dRe da Ramec daucxromelad loculobda. taZris erT-erTma msaxurTaganma, romelic ampartavnebis suliT iyo aRvsili, am SemTxveviT sargeblobis nacvlad, mxolod warsawymedeli vneba moimko. man wmindanis Sesaxeb xmamaRla da kadnierad daiwyo laparaki, rom is TvalTmaqci da matyuaraa, sxvebis winaSe Tavis mowoneba xangrZlivi locviT surs. Semdeg RmrTis monas mivarda da cema dauwyo, raTa taZridan, rogorc cru wmindani, Seuracxyofili gaegdo. magram uecrad mas boroti suli ekveTa, RmrTis kacis ferxTiT dasca da misi piriT ayvirda: `isaaki ganmdevnis me~. am ucxo adamianis saxeli aqamde aravin icoda. borotma sulma, romelic gahyviroda isaaki ganmdevniso, ganacxada misi 139


saxeli. RmrTis mona myisve Sepyrobilis sxeulze ganerTxa da boroti suli misgan gandevna. es ambavi mTel qalaqs maSinve moedo. mdabio da warCinebulma dedakacebma Tavi moiyares da TiToeuli cdilobda wmindani Tavis saxlSi miewvia. erTni mamuls sTavazobdnen, meoreni _ fuls, sxvebi kidev sxva Sewevnas, visac ra SeeZlo da evedrebodnen wmindans es yovelive monastris mosawyobad gamoeyenebina, magram RmrTis monam araferi miiRo, qalaqs gaecala, ganmartoebuli adgili moZebna da senaki aiSena. mravalni akiTxavdnen da misi magaliTiT maradiuli cxovrebis saZieblad aRZrulni RmrTis monas morCilebisa da xelmZRvanelobisaTvis Tavs andobdnen. mowafeebi mas xSirad sTxovdnen, marTalia, daJinebiT, magram _ simdabliT, rom monastris sargeblobisTvis Semowirulobebi mieRo, magram is upovarebas fxizlad icavda da mudam mtkiced pasuxobda, rom `vinc miwier saunjes eZebs, is monazoni ar aris~. is iseTive sifrTxiliT cdilobda upovareba daemarxa, rogorc mdidrebi cdiloben daicvan TavianTi xrwnadi simdidre. monasterSi misi cxovrebis dros xma misi winaswarmetyvelebis niWisa da udidesi saswaulebis Sesaxeb Soreul qveynebSi gavrcelda. erTxel, saRamoxans, man brZana monastris bostanSi ramdenime bari daetovebinaT: `amdeni da amdeni bari bostanSi datoveT da ukan saswarafod dabrundiT~, _ uTxra man mowafeebs. imave Rames locvisTvis amdgar Zmebs ubrZana: `muSakebisTvis SeWamandi moxarSeT, rom dilaadrian mzad iyos~. diliT ubrZana, SeWamandi bos140


tanSi waeRoT da ZmebTan erTad iq misuls imdeni muSaki daxvda, ramdeni baric misi brZanebiT iq datoves. isini qurdebi iyvnen. rodesac bostanSi Seiparnen, maTi ganzraxva, RmerTis zemoqmedebiT, Seicvala: barebi rom naxes, aiRes da RmrTis monis mosvlamde Seusveneblad muSaobdnen. maT daumuSaveblad darCenili miwa dabares. `gamarjobaT, Zmebo! ukve didi xania SromobT. droa, daisvenoT!~ _ uTxra maT RmrTis monam. Semdeg motanili SeWamandi SesTavaza, raTa momqancveli Sromis Semdeg enugeSaT. rodesac inugeSes, wmindanma uTxra: `borotebas nu CaidenT, rodesac raime dagWirdebaT, karebTan modiT, mSvidad iTxoveT da kurTxeviT miiRebT, xolo qurdobisgan Tavi SeikaveT~. Semdeg brZana, maTTvis rac SeiZleba bevri bostneuli miecaT. amgvarad, bostanSi boroti ganzraxviT misulni, Tavadac uvnebelni dabrundnen da gaweuli SromisaTvis uxvi jildoc miiRes. sxva dros isaaks mowyalebisaTvis ucxotomelebma miakiTxes, romelTac imdenad dafleTili da dakonkili samosi ecvaT, rom TiTqmis SiSvlebi iyvnen. maT wmindans samosi sTxoves, is ki mdumared usmenda. Semdeg erT-erTi mowafeTagani moixmo da farulad ubrZana: `wadi tyeSi, ama da am adgilas xis fuRuroSi tansacmels naxav da moitane~. mowafe wavida, xis fuRuro moZebna, tansacmeli amoiRo da moZRvars faruladve miutana. RmrTis saTno mosagrem tansacmeli naxevradSiSvel ucxotomelebs misca da uTxra: `TiTqmis SiSvlebi xarT, es tanisamosi gamomarTviT da CaicviT~. mTxovnelebma maSinve icnes tyeSi datovebuli TavianTi tansacmeli da Sercxvenilebi Zrwolam moicva. amgvarad, imaT, vinc 141


sicruiT sxvisi samosis mopoveba isurves, Sercxvenilebma Tavisive miiRes. erTxel erTi adamiani wmindanisgan locvas iTxovda da mas monis xeliT sanovagiT savse ori kalaTi gaugzavna. monam erTi kalaTi gzaSi gadamala, xolo meore RmrTis saTno mosagres miarTva da mas Tavisi patronis saTxovari moaxsena. RmrTis monam ZRveni siyvaruliT miiRo, madloba gadauxada da Tan uTxra: `gafrTxildi, rodesac gzaze gadamalul kalaTs aiReb: masSi gveli Cavida, amitom saSiSia, moulodneli Sexebis gamo ar gikbinos~. am sityvebma monas Zrwola mohgvara. erTi mxriv, uxaroda, rom sikvdils gadaurCa, xolo meore mxriv, danaRvlianda, magram sircxvili man ise aitana, rogorc macxovnebeli sasjeli. rodesac brundeboda, kalaTi frTxilad aiRo da rogorc RmrTis kacma uwinaswarmetyvela, masSi gveli aRmoCnda. amgvarad, es wmindani TavSekavebis saTnoebas, yovelive mswraflwarmavalis moZulebas da winaswarmetyvelebis niWs locvisadmi araCveulebriv gulmodginebas uerTebda. uCveulo mxolod erTi ram iyo: is zogjer imdenad mxiaruldeboda, vinc ar icnobda, verafriT daijerebda, rom udides saTnoebebs flobda. petre: gTxov, amixseni, es ras niSnavs? is amgvar mxiarulebas Tavisi nebiT eZleoda, Tu misi suli, romelic aseT saTnoebebs flobda, uneburad aRfrTovandeboda namdvili sixaruliT? grigoli: didebulia, petre, yovlisSemZle RmerTis gangebuleba. umTavresad, imgvarad xdeba, rom imaT, visac RmerTi umaRles sikeTes mihmadlebs, umciress mo142


aklebs, raTa maT sulebs mudam SeeZloT riTime Tavis damdableba, raTa, raki iswrafvian srulyofilebisaken da ver hpoveben, iRvwian imis mosapoveblad, rac ara aqvT da verc hpoveben sakuTari Sromis Sedegad, Tavi imiT ar ganididon, rac aqvT, aramed iswavlon, rom sakuTar TavSi mcire da umniSvnelo naklovanebaTa aRmofxvrac ki ar ZaluZT da TavisiT ar moupovebiaT umaRlesi srulyofilebani. swored amitom, rodesac RmerTma rCeuli eri aRTqmul miwaze Seiyvana, yoveli maTi mteri mosra, mxolod filistimelebi da qanaanelebi datova, radgan rogorc wmida werilSia naTqvami: `surda gamoecada israelianebi~ (msaj. 3, 4). amgvarad, rogorc ukve giTxari, ufali uSvebs, mcire nakli darCes imaTSi, visac udides srulyofilebas aniWebs, rom maT hqondeT sabrZolveli da ar aimaRlon Tavi Zlieri mtrebis damarcxebis Semdeg, rodesac jer kidev aSfoTeben ususuri mtrebi. ase sakvirvelad erTi da igive suli saTnoebebSic mtkicdeba da uZlurebiTac SeWirvebulia, raTa, rom ixilavs, erTi mxriv, keTilgangebulebas Tavis TavSi, xolo, meore mxriv, _ mouwyoblobas, ukmayofileba igrZnos imis gamo, rom ver ikmayofilebs miswrafebas moipovos misTvis miuwvdomeli sikeTe da simdabliT daicvas is, rac aqvs. magram gana sakvirvelia es adamianSi, rodesac TviT zecis moqalaqeTa nawili daeca, meore nawilma ki simtkice SeinarCuna da TanamoZmeTa ampartavnebiT dacemis mxilveli rCeul angelozTa sulebi umetesad ganmtkicdnen simdableSi. moklebam rogorc zecaSi moitana sargebloba, radgan misi rRveva misive maradiuli simtkicis safuZveli gaxda, yovel 143


sulSic aseve xdeba: umniSvnelo nakli, rogorc simdablis mcveli, mas udides SenaZenTaTvis ifaravs. petre: gulsavse var Seni ganmartebiT. Tavi meTxuTmete

RmrTis monani _ evtiqi da florenci grigoli: gadmogcem imas, rac Rirsi sanktulasgan Sevityve. is imave olqSi presviteri iyo. mis monaTxrobSi eWvi ar Segepareba, radgan misi RmrTismoSiSi da marTali cxovrebis Sesaxeb Senc ici. imave xanebSi nursiis olqis midamoebSi ori monazoni cxovrobda: evtiqi da florenci. evtiqi sulieri moSurneobiT gamoirCeoda da RmrTis saTno cxovreba mxurvaled uyvarda. misi umTavresi sazrunavi iyo, rac SeiZleba meti adamiani moeqcia saTnoebis gzaze. florenci ubralod cxovrobda. misi umTavresi saqmianoba locva iyo. erTxel maT siaxloves mdebare monasterSi winamZRvari gardaicvala. monastris Zmebma isurves mis adgilze evtiqi miewviaT. evtiqim maTi Txovna Seiwynara da monasters ramdenime weli xelmZRvanelobda, mowafeTa sulebs samonazvno cxovrebis mixedviT warmarTavda, magram mas ar undoda, rom senaki, sadac uwin cxovrobda, dacarielebuliyo da neba misca RmrTismoSiS florencis iq gadasuliyo. florenci erTxel yovlisSemZle RmerTs Seevedra, rom misTvis am adgilze dadgomisTvis ramenairi Sewevna warmoegzavna. locvis dasrulebis Semdeg wmindani senakidan gareT gavida da dainaxa, rom karis win daTvi idga, Tavi miwisken daexara, 144


moZraobiT arafers mxecurs ar avlenda da cxadad mianiSnebda, rom RmrTis kacTan morCilebis aRsasruleblad mivida. wmindanma es myisve Seicno. senaks oTxi-xuTi batkani ekuTvnoda, magram maT mwyemsi ar hyavdaT. `wadi, batknebi saZovarze gadene, _ uTxra wmindanma daTvs, _ xolo meeqvse Jamze maTTan erTad dabrundi~. mas Semdeg daTvi mudam mwyemsis movaleobas asrulebda da es sisxlismsmeli cxoveli cxvrebs mwyemsavda, romelTac manamde musrs avlebda. rodesac RmrTis mona marxulobda, maSin ubrZanebda daTvs mecxre Jamze dabrunebuliyo, danarCen dReebSi ki _ meeqvse Jamze. daTvic yovelTvis mas emorCileboda: rodesac dabrunebas mecxre Jamze ubrZanebda, meeqvseze arasodes brundeboda, xolo dabruneba Tu meeqvse Jamze hqonda nabrZanebi, mecxreze ar brundeboda. gavida xani da xma am saswaulis Sesaxeb Sors gavrcelda, magram uZvelesi mteri swored imiT cdilobs boroti adamianebi SuriT mowylas, riTic RmrTis saTno adamiani didebaSi waremateba. RmrTismoSiSi evtiqis oTxma mowafem Zlier SeiZula florenci imis gamo, rom man, ganmartoebiT mcxovrebma, imgvari saswaulebiT gaiTqva saxeli, rogorsac maTi moZRvari evtiqic ki ar aRasrulebda. SeiTqvnen da farulad daTvi moukles. rodesac florencisTan daniSnul dros daTvi ar dabrunda, wmindani Zlier aRelda, im saRamos eloda, xolo meore dRes daTvis saZebnelad gaemarTa da mkvdari ipova. gamoZiebis Semdeg Seityo, daTvi vinc moukla da mwared atirda, is ufro metad Zmebis gaborotebas iglovda, vidre _ daTvis mokvlas. RmrTismosavma evtiqim florenci miixmo da misTvis nu145


geSiscemas cdilobda, magram RmrTis monam, mwuxarebiT danaRvlianebulma, evtiqis TandaswrebiT Semdegi sityvebi warmoTqva: `mjera, rom yovlisSemZle RmerTi yvelas Tvalwin, jer kidev am cxovrebaSi miagebs maT borotebisTvis: maT mokles daTvi, romelsac maTTvis araferi dauSavebia~. am sityvebis kvaldakval RmerTis Surisgebamac ar daayovna. oTxive monazons, romlebmac daTvi mokles, imwamsve keTri SeeyaraT, sxeulebi daulpaT da mokvdnen. rodesac amgvari ram moxda, florenci Zlier SeSinda: mis mier warmoTqmulma ZmaTa gankiTxvam mas SiSi mohgvara. is mTeli cxovreba imis gamo glovobda, rom RmerTma Seismina misi _ sakuTar Tavs sastiks uwodebda da ZmaTa sikvdilSi adanaSaulebda. vfiqrob, yovlisSemZle RmerTma imisTvis dauSva aRsrulebuliyo amgvari ram, rom florencisTvis, uaRresad alalmarTali kacisTvis, eCvenebina _ TviT udidesi mwuxarebis Jamsac ki yovelTvis ar SeiZleba ase ganavrco sxvaTa gankiTxva. petre: nuTu ase mZimea gankiTxvis codva, rodesac mas mrisxanebis Jams warmovTqvamT? grigoli: rad unda amas kiTxva, rodesac jer kidev wmida mociquli pavle ambobda: `maginebelTa sasufeveli RmrTisaĂ ver daimkvidron~ (1 kor. 6, 10). amdenad, gansaje, ra mZimea es codva, romelic sasufevels ganaSorebs. petre: adamians ra moeweva, Tuki moyvass ganikiTxavs ara gaborotebiT, aramed enis SeukaveblobiT? grigoli: Tuki saSineli msajuli, sayvarelo petre, yoveli uqmi sityvisTvis ganikiTxavs, maSin boroti 146


sityvisTvis xom ufro metad mogvelis gankiTxva? amitom gansaje: Tuki yoveli uqmi sityvisTvis sasjels miviRebT, raoden ufro didi sasjeli mohyveba sityvas, romelic borotebiT gamoiTqmis? petre: geTanxmebi. grigoli: imave wmindanma imgvari ram aRasrula, ris Sesaxeb SeuZlebelia davdumde. rodesac florencis saxeli Soreul qveynebSi ganiTqva, wmindanTan Soridan erTi diakvani gamoemgzavra, raTa misgan locva gamoeTxova. wmindanis senakis siaxloves myofma, uamravi gveli dainaxa da SeSinebulma SesZaxa: `iloce, RmrTis monao!~ florenci senakidan gamovida, xelebi da Tvalebi zecisken aRapyro da RmerTs Seevedra, qvewarmavlebi Tavisi nebisaebr moespo. wmindanis vedrebisTanave mexi Camovarda da iq myofi yvela qvewarmavali daixoca. amis danaxvaze RmrTis monam SehRaRada: `RmerTo, Sen Semusre isini, magram vin gawmends aqaurobas maTgan?~ myisve, wmindanis mier locvis warmoTqmisTanave, uamravi Citi mofrinda, TiToeulma TiTo qvewarmavali aitaca da Sors waiRo. amgvarad, florencis senakis axlos midamo qvewarmavlebisagan sruliad gaiwminda. petre: ramdenad saTno da didi unda yofiliyo es wmindani, rom yovlisSemZle RmerTma misi locva ase swrafad Seismina! grigoli: yovlisSemZle RmerTis winaSe, romelic bunebiT wmidaa, sayvarelo petre, adamianis gulis siwmindesa da ubraloebas udidesi Zala aqvs. mxolod imis gamo, rom misi monebi miwier sazrunavebs ganudgnen, fuWsityvaoba ganagdes da ar uSveben, rom maTi sxeuli 147


codvebiT Seibilwos, maT locvas Zalze xSirad yvelas winaSe Seismens Semoqmedi, romelTanac (es wmida kacebi) daaxloebulni arian imiT, rom miemsgavsebian mas, rogorc es SesaZlebelia, siwmindiTa da ubraloebiT. Cven ki mudam adamianur sazrunavebSi veflobiT, uqmad vmetyvelebT, zogjer Zalian mavnes Tqmasac ar veridebiT. amitom Cveni sityva RmerTisgan imdenadvea daSorebuli, ramdenadac am qveyanas uaxlovdeba. mudmivi laparaki droebiTs migvajaWvavs da RmerTisgan gangvaSorebs. wmida esaia winaswarmetyvelma amgvari ram sakuTar TavSi samarTlianad amxila da Seinana; rodesac man ufali ZalTaY ixila, SesZaxa: `O ubadruksa me, rameTu Sekdemul var, rameTu kacad myofi da arawmidaTa bageTa mqonebeli~ (es. 6, 5). Semdeg ki daamata: `saSual erisa, arawmidaTa bageTa mqonebelisa, mkKdr var me~, da amiT ganmarta, uwminduri bage ratom hqonda. is bageTa uwmindurebis gamo wuxda, magram rodesac Tqva, rom uwmindur adamianebs Soris cxovrobs, gviCvena, Tu uwmindurebas vis daesesxa, radgan Zalian Znelia, rom miwierze saubarma goneba ar Sebilwos. Tavidan umniSvnelo Cveva CagviTrevs da Tavs uflebas vaZlevT cotaodeni visaubroT saero sakiTxebze. Semdeg ukve yovlad uRirs fuWsityvaobas erTgvari siamovnebiTac vagrZelebT, imdenad, rom bolos Tavs imisganac ki ver vixsniT, ris uflebasac sakuTar Tavs uwin gatacebis gamo, erTgvari SemwynareblobiT vaZlevdiT. amgvarad, uqmismetyvelebidan mavne sityvebis gamoTqmaze gadavdivarT, msubuqidan _ umZimesze da Cven mier gamoTqmul locvas ufali miT ufro naklebad Seismens, rac ufro metad Seibil148


weba is ugunuri uqmismetyvelebiT, radgan wmida werili ambobs: `vinc rjulis mosmenas yurs aridebs, misi locvac ki sibilwea~ (igav. 28, 9). ra aris imaSi gasakviri, Tuki RmerTamde Cveni locvebi gvian aRwevs, rodesac saRmrTo mcnebebis aRsrulebaSi Tavad vzarmacobT an sulac ar aRvasrulebT? an imaSi ra aris gasakviri, rom RmerTma florencis locva mswrafl Seismina, rodesac saRmrTo mcnebebs wmindani mudam yurad iRebda? petre: Seni ganmartebis sawinaaRmdegod verafers vityvi. grigoli: rac Seexeba evtiqis, florencis Tanamgzavrs saRmrTo asparezze, misi saxeli sikvdilis Semdgom aRsrulebuli saswaulebiT ganiTqva. misi Tanamoqalaqeebi uamrav saswauls mogviTxroben, magram gansakuTrebiT aRsaniSnavia saswauli, romelic yovlisSemZle RmerTis nebiT wmindanis samoslis saSualebiT mudmivad aResruleboda longobardebis dros. vinaidan im mxareSi gvalva xSiri iyo, wmindanis Tanamoqalaqeni erTad ikribebodnen da mis samosels RmerTis winaSe locviT aRamaRlebdnen da, rodesac locviTa da samosliT mindvrebSi dadiodnen, uecrad wvima wamovidoda da miwas arwyulebda. aqedan SeiZleba davaskvnaT, ra didi iyo wmindanis sulieri saTnoebani da damsaxureba, rom Semoqmedis risxvas mxolod misi samosis gamobrZaneba aCerebda.

149


Tavi meTeqvsmete

marsis mTis monazoni martini grigoli: arcTu didi xnis win kampaniis olqSi, marsis mTaze, ganmartoebiT cxovrobda vinme martini, kaci friad saTno. is wlebis manZilze viwro mRvimeSi iyo dayudebuli. Cveni axloblebidan mas mravalni icnobdnen, Cven Soris misi Rvawlis TviTmxilvelnic ki arian. mis Sesaxeb Cemi winamorbedi, netarxsenebuli papi pelagi da aseve mravali RmrTismoyvare adamiani miambobda. man xsenebuli mTis mRvimeSi dayudebisTanave saswauli aRasrula: kldem, romelic mRvimis siRrmeSi iyo, wyaro aRmoacena, romelic RmrTis monas imden wyals awvdida, ramdenic misTvis yoveldRiurad iyo aucilebeli. aqedan Cans, Tu rogor zrunavda yovlisSemZle ufali Tavis monaze, romlisTvisac Zveli drois msgavsad (ricx. 20. 7-11), udabnoSi wyali kldidan aRmoacena. uZvelesi mteri RmrTis monis saTnoebaTa mimarT SuriT aivso da Tavisi manqanebiT cdilobda igi mRvimidan gaeZevebina. amisTvis Tavis usayvarles cxovelSi, gvelSi Sevida da wmindans aSinebda. gveli ganmartoebul mosagresTan Sedioda da rodesac is loculobda, mis win wveboda. rodesac wmindani miwaze ganirTxmeboda, isic mis gverdiT iwva. wmindani yovelgvari SiSis gareSe xels an fexs pirTan miutanda da eubneboda: `Tuki kbenas gamibedav, me nebas gaZlev~. ase sami dRis ganmavlobaSi grZeldeboda. bolos, wmindanis simtkiciT damarcxebulma mterma mRvime RmuiliT datova: gveli mTis ferdobidan ufskrulSi gadaeSva, gzaze ki misi piridan gamosuli cecxli yvelafers wvavda. amgvarad, 150


RmrTis gangebiT, mTis ferdze mcenareTa gadawviT, eSmaki iZulebuli gaxda eCvenebina, misi mZleveli adamiani ra didi saTnoebiT iyo Semosili. gansaje, sulierebis ra maRal safexurze iyo es kaci, romelmac sami dRe gvelTan erTad uvneblad gaatara. petre: gismen da gaocebuli var. grigoli: am RmrTismosavma kacma dayudebis xans wesad daido aRarasodes exila dedakacis saxe, ara maTdami siZulvilis gamo, aramed eSinoda maTi xilviT cdunebaSi ar Cavardniliyo. erTma dedakacma Seityo amis Sesaxeb da urcxvad gakadnierda, mTaze, mRvimis SesasvlelTan asuliyo. wmindanma Soridanve dainaxa igi, samosiT Seicno, rom dedakaci iyo da locva daiwyo. miwaze dawva, saxe damala da am mdgomareobaSi iqamde iyo, vidre lodiniT gadaRlili urcxvi dedakaci mRvimis sarkmels ar moSorda. is mTidan CamosvlisTanave gardaicvala, riTic gancxadda, rom RmerTi Tavisi saTno moRvawis urcxvi kadnierebiT Seuracxyofis gamo Zlier ganrisxda. mravali morwmune adamiani wmindanTan locva-kurTxevis saTxovnelad midioda. wmindanis senakTan mimavali gza Zalian viwro da cicabo iyo. erTxel erT mcirewlovan yrmas fexi daucda da mTidan xeobaSi gadavarda. is imdenad Rrma iyo, rom mis ZirSi uzarmazari xeebi patara wnelebiviT moCanda. misi Tanamgzavrebi SeZrwundnen da im adgils eZebdnen, sadac SeiZleboda yrma Cavardniliyo. albaT arcerT maTgans imedi ar hqonda, rom mas cocxals da, miT umetes, uvnebels naxavda. magram yrma cocxali da sruliad uvnebeli naxes. 151


isini maSinve mixvdnen, rom is wmida martinis mier aRvlenili locvis Sedegad gadarCa. wmindanis mRvimis Tavze uzarmazari klde iyo gadmokidebuli, romelic mTas viwro yeliT uerTdeboda. misi mowyvetis saSiSroebis gamo wmindans yovel dRe gansacdeli eloda. erTxel vinme merkatori, saxelovani armentaris SviliSvili, soflelebTan erTad mTaze avida da RmrTis monas sTxova, mRvimidan gamosuliyo, raTa mTidan klde CamoegdoT da wmindans Tavis mRvimeSi uSiSrad ecxovra. RmrTis kaci amaze ar Tanxmdeboda, magram Semdeg neba misca merkators ise moqceuliyo, rogorc surda, TviTon ki mRvimis boloSi ganmartovda; Tumca ueWveli iyo, rom Camovardnili klde mRvimes Caaqcevda da masac moklavda. rodesac xalxi kldis momtvrevas Seudga da cdilobda wmindanisTvis araferi evno, maT Tvalwin sakvirveli ram aResrula. maT mier Camotexili klde mTidan TavisiT iseT manZilze gadavarda, rom mRvimes ar Sexebia da RmrTis mona sruliad uvnebeli darCa. visac ueWvelad swams, rom yovelive RmrTis gangebiT aResruleba, mixvdeba, rom aRwerili SemTxvevac RmerTis brZanebiT, angelozTa TanamonawileobiT moxda. rodesac martini mTaze daeyuda da misi mRvime jer daxSuli ar iyo, man fexebi rkinis jaWviT Seikra da misi bolo kldeze miamagra, rom imaze Sors ver wasuliyo, ris saSualebasac jaWvis sigrZe aZlevda. Rirsma benediqtem, romlis Sesaxeb wignis meore nawilSi mogaxseneT, amis Sesaxeb gaigo, mowafe gagzavna martinTan da SeuTvala: `Tuki RmrTis mona xar, gmarTebs Seikra ara 152


rkinis, aramed _ qristes siyvarulis xundebiT~. amis gagonebisTanave martinma borkilebi moixsna, magram maTgan gaTavisuflebis Semdegac fexi imaze Sors ar gadaudgams, vidre Seborkils SeeZlo. mas Semdeg, rac mRvimeSi daeyuda, masTan misvla daiwyes mowafeebma, romlebic mRvimesTan dasaxldnen. isini wyals Widan iRebdnen, magram Toki, romelzec WurWeli iyo mimagrebuli, xSirad uwydebodaT. amitom mowafeebma wmindans is jaWvi sTxoves, romliTac fexebi Seiborka da Toks gadaabes. amis Semdeg Toks wyalSi yoveldRiurad uSvebdnen, magram aRarasodes gamwydara, radgan wmindanis jaWvma mas rkinis simtkice mianiWa. petre: am saswaulTa smena sasixaruloa, radgan Zalian sakvirvelnia da miT ufro, rom axlaxan aRsruldnen. Tavi meCvidmete

argentaris mTis monazoni, romelmac micvalebuli mkvdreTiT aRadgina grigoli: Cvens droSi buqsentis eklesiaSi ipodiakvnad iyo vinme kvadragezimi. is avreliis olqSi TviTon mwyemsavda Tavis cxvrebs. am uaRresad marTalma kacma erTi saucxoo ambavi gagvando, romelic yvelasgan farulad aResrula. im dros, rodesac is cxvrebs mwyemsavda avreliis olqSi, argentaris mTaze erTi metad RmrTismosavi kaci cxovrobda, garegnobisa da cxovrebis wesis mixedviT monazoni. mas wesad hqonda yovel wels wmida mociqulTa Tavis, petres taZarSi misuli153


yo. maspinZlobas zemoT naxsenebi ipodiakoni kvadragezimi uwevda. misi saxli taZris siaxloves mdebareobda. erTxel, rodesac mas stumrad xsenebuli monazoni hyavda, erT mezoblad mcxovreb Rarib dedakacs qmari gardaecvala. man cxedari wesisamebr ganbana, Semosa da sudara gadaafara, magram saRamomde misi dakrZalva ver moaswro. daqvrivebulma dedakacma mTeli Rame micvalebulis cxedarTan tirilSi gaatara. gamudmebuli qviTiniT is TiTqosda naRvelis ganqarvebas cdilobda. ase Zalian didxans gagrZelda da dedakaci cremlebs ver ikavebda. misi mdgomareobiT SeZrulma RmrTis monam, romelic kvadragezimis saxlSi imyofeboda, maspinZels uTxra: `am dedakacis mwuxarebas suliT TanavugrZnob. adeqi da wavideT, vilocoT~. isini taZarSi wavidnen da locva daiwyes. xangrZlivi locvis Semdeg RmrTis monam kvadragezims sTxova Camoeloca (anu Sesabamisi damamTavrebeli locva warmoeTqva). Camolocvis Semdeg man wmida trapezis siaxloves mtveri moagrova da micvalebulis saxlisken gaemarTnen. monazonma iqac xangrZlivad iloca da uwindeliviT aRar uTxovia ipodiakvnisTvis Camoeloca, TviTon warmoTqva kurTxeva da myisve wamodga. marjvena xelSi mogrovili mtveri eyara, marcxeniT ki micvalebuls saxeze safeni gadaxada. dedakaci SeewinaaRmdega, radgan ar icoda ras apirebda. monazoni micvalebuls saxes mtveriT didxans uzelda, ris Semdegac mis sxeulSi suli dabrunda. man Tvalebi gaaxila da piri gaaRo, wamojda da TiTqos Rrma Zilisagan gamoiRviZao, gakvirvebiT uyurebda imas, rac mis garSemo xdeboda. gloviT gaTanguli dedakaci amis danaxvaze 154


mometebulad atirda. RmrTis mona arwmunebda damSvidebuliyo da dadumebuliyo. `Tu gkiTxaven, _ uTxra man, _ es rogor moxda, uTxari: ufalma ieso qristem Tavisi Zalis meoxebiT aRasrula~. amis Semdeg wavida da im mxareSi aRar gamoCenila, radgan warmaval didebas gaurboda da cdilobda am udidesi saswaulis damswre adamianebs am cxovrebaSi aRarasodes Sexvedroda. petre: ar vici sxvebi rogor fiqroben, magram me yovel saswaulze ufro aRmatebulad micvalebulis mkvdreTiT aRdgena mimaCnia, rodesac suli missave sxeuls ubrundeba. grigoli: Tuki saswaulis garegan mxares mivxedavT, maSin ueWvelia, asea. xolo Tu yuradRebas Sinagan mxares mivapyrobT, ra Tqma unda, codvili adamianis sityviT ganswavla da nugeSiscema ufro aRmatebulia, vidre micvalebulis mkvdreTiT aRdgena, radgan ukanasknel SemTxvevaSi sxeuli aRdgeba, romelic odesme isev gardaicvleba, pirvel SemTxvevaSi ki suli aRdgeba, romelic mowodebulia maradiuli sicocxlisaTvis. or magaliTs SemogTavazeb: Seni azriT, aRmatebuli saswauli romel maTganSi gamoCnda? lazare, romelic, ra Tqma unda, morwmune iyo, ufalma aRadgina sxeuliT, xolo savle _ suliT. mkvdreTiT aRdgomis Semdeg lazares saTnoebaTa Sesaxeb araferia naTqvami, magram, rac sulieri aRdgomis Semdeg pavles saTnoebaTa Sesaxeb wmida werilSia naTqvami, Cvens uZlur gonebas imis warmodgenac ki ar ZaluZs: kerZod, misi qadagebis Semdeg TviT yvelaze uwyalo sulebi saTnoebis gzaze eqceodnen; mas surda momkvdariyo im ZmebisTvis, romelTa sikvdiliT 155


uwin xarobda; wmida werili srulad icoda, magram Tavs umecars uwodebda da ambobda, araferi vici, garna xolo qriste da isica jvarcmulio; qristesTvis, romelsac moqcevamde maxviliT devnida, moqcevis Semdeg kverTxiT cemas sixaruliT iTmenda. is udidesia, rogorc mociquli, magram mowafeTa Soris Tavi udaresad miaCnda; is saidumloTa saxilvelad mesame caze iqna aRtacebuli, magram siyvaruliT aRZruli, gonebis Tvals miapyrobs saqorwino kavSirs da ambobs: qmrebma colebs jerovani siyvaruli miagon da agreTve _ colebma qmrebs; angelozebTan erTad Wvrets da amave dros fiqrobs da ganagebs monazonTa saqmeebs; uZlurebaSi xarobs da rodesac Seuracxyofen, misTvis qristea cxovreba da sikvdili _ SenaZeni; xorcSi myofi xorcs gareT cxovrobda. ai, rogor icxovra iman, vinc xorcieli cxovrebidan keTilmsaxuri cxovrebisaken moiqca! amgvarad, micvalebulis mkvdreTiT aRdgena xorcielad _ udaresi saswaulia, Tuki xorciel aRdgomas Tan sulieri aRdgomac ar axlavs, imgvarad, rom xiluli saswaulis meoxebiT adamiani Sinaganadac ise aRdges, rogorc WeSmaritebis gzaze moqcevis Semdeg xdeba. petre: adre mkvdris aRdgineba udides saswaulad mimaCnda, axla ki davrwmundi, rom cxonebis gzaze kacis moqceva bevrad ufro didi saqmea. gTxov, ganagrZe dawyebuli Txroba, rom Tavisufalma drom damoZRvris gareSe ar Caiaros.

156


Tavi meTvramete

monazoni benediqte grigoli: monasterSi CemTan erTad erTi Zma cxovrobda, romelic wmida werilSi friad ganswavluli iyo. is asakiT Cemze ufrosi iyo da mravali ram, rac ar vicodi, misgan SeviTvise. misi monaTxrobidan Sevityve, rom kampaniis olqSi, romidan ormoci milis daSorebiT, vinme benediqte cxovrobda. is asakis mixedviT yrma iyo, magram cxovrebis mixedviT _ moxucebuli da monazvnur aRTqmebs mkacrad imarxavda. totilas mefobis Jams is guTebma naxes da gadawyvites, Tavis senakTan erTad daewvaT. maT senaks cecxli SeunTes. cecxlma yvelaferi dawva senakis garSemo, magram senaks veraferi avno. guTebi kidev ufro gaborotdnen; Soriaxlos puris gamosacxobad anTebuli Rumeli dainaxes, monazoni senakidan gamoiyvanes, RumelSi Seagdes da Caketes, magram meore dRes is sruliad uvnebeli naxes, mis sxeuls cecxlma veraferi dauSava da samossac aranairi ziani ar misdgomia. petre: sami yrmis saswauli momagonda, romlebic odesRac RumelSi Seamwyvdies da uvnebelni darCnen. grigoli: es saswauli, rogorc me meCveneba, cota sxvagvarad aResrula. maSin sami yrma RumelSi xelfexSekrulni Seamwyvdies, meore dRes ki mefem naxa, rom isini RumelSi mimodiodnen da samosi sruliad uvnebeli hqondaT. aqedan SeiZleba gamovitanoT daskvna, rom cecxli, romelSic isini Caagdes, ar Seexo maT samoss, mxolod Toki dawva, anu erTsa da imave dros cecxli marTalT moemsaxura, maTi SewevnisTvis (Tokis dasawva157


vad) Zala SeinarCuna, xolo maT dasatanjad uZluri iyo. Tavi mecxramete

veronel mRvdelmowame zenonis taZari Zveli saswaulis msgavsi saswauli Cvens droSic aResrula, oRond sawinaaRmdego bunebis mqone stiqiaze. axlaxan tribunma ioanem am saswaulis Sesaxeb miambo. rogorc Tavad ambobs, amis Sesaxeb graf pronulfisgan Seityo, romelic mefe aTalariqsTan erTad imyofeboda iq, sadac es sakvirveli saswauli aResrula. `daaxloebiT xuTi wlis win, _ miambobda tribuni ioane, _ romSi mdinare tibri ise adidda, rom napirebidan gadmovida, qalaqis galavani gadalaxa da uzarmazari sivrce datbora. aseve veronaSic mdinare atezi adidda, napirebidan gadmovida da mRvdelmowame zenonis taZars miaRwia. miuxedavad imisa, rom taZris kari Ria iyo, wyali taZarSi ar Sesula. is TandaTan imatebda da taZris sarkmlebs miaRwia, romlebic TiTqmis taZris saxuravis qveS iyo. amgvarad, wyalma taZris kari gadaRoba da Txevadi stiqia qvis msgavs mtkice nivTierebad iqca. taZarSi uamravi xalxi iyo. rodesac wyalma taZari yoveli mxridan SemozRuda da iqidan gamosvla SeuZlebeli gaxda, taZarSi myofni SimSiliT sikvdilis SiSma moicva. isini taZris karTan midiodnen da wyals iRebdnen dasalevad, romelic rogorc vTqviT, taZris sarkmlebamde aRwevda da taZarSi ar Sesula. misi, rogorc wylis, aReba SeiZleboda, magram taZarSi wyaliviT ar iRvre158


boda; mowamis siwminde rom eCvenebina, taZris karis win SeCerda, moxmarebisTvis gamosadegi iyo, magram iqauroba ar datbora, TiTqos wyali ar iyo. amitom vTqvi, rom es saswauli im uZveles cecxlis saswauls hgavs, romelmac yrmaTa sakrvelni dawva, magram maT samoss ar Sexebia. petre: sakvirvelia Sen mier moTxrobili wmindanTa saqmeni da saocaria adamianis bunebrivi uZlurebisTvis. magram rodesac Sengan aseTi saocari saTnoebebis mqone kacTa Sesaxeb gavige, romlebic italiaSi axlaxan cxovrobdnen, msurs vicode: nuTu maT uZvelesi mteri Tavisi xrikebiT ar gamoscdida da rogor sZlevdnen mas? grigoli: mZime brZolis gareSe gamarjvebis gvirgvini ar moipoveba. gamarjvebulni ver gaxdebodnen, Tuki mtris manqanebas ar sZlevdnen. boroti suli Cvens gonebas, sityvebsa da moqmedebebs mudmivad Tan sdevs, raTa CvenSi imgvari ram moiZios, riTac Cvens gasamtyuneblad umaRlesi msajulis winaSe wardgeba. gsurs icode, Tu rogor aris is mudmivad Cvens siaxloves, rom mogvinadiros? Tavi meoce

stefane, valeriis olqis presviteri Cvenma Tanamedroveebma amgvari ram miambes: valeriis provinciaSi iyo presviteri, saxelad stefane. is keTilmsaxurebiT cxovrobda da Cveni diakvnisa da ekonomosis, bonifacis axlo naTesavi iyo. erTxel stefane mogzaurobidan saxlSi brundeboda da msaxurs dabneviT 159


uTxra: `eSmako, modi, fexze gamxade~. imwamsve fexsacmlis Tasmebma saocari siswrafiT da ZaliT iwyes gaxsna. cxadia, mas amisTvis moxmobili eSmaki daemorCila. amis danaxvaze presviteri SeSinda da xmamaRla ayvirda: `ganved, wyeulo, ganved: Sen ki ara, msaxurs vuTxari~. eSmaki myisve ganeSora da Tasmebi TiTqmis gaxsnili darCa. aqedan cxadia, Tuki uZvelesi mteri Cvens yovel garegan moqmedebas Tvals ase adevnebs, Cvens suls aTasgvar maxes rogori yuradRebiT daugebs! petre: Zalian Zneli da SiSis momgvrelia mtris manqanebaTa mimarT mudmivi yuradReba da mzadyofna. grigoli: Zneli ar iqneba, Tuki Tavis dacvas Cven TviTon ki ar SevudgebiT, aramed zeciur madls mivandobT da Tanac imgvarad, rom mis mfarvelobasTan erTad Cvenc, SeZlebisdagvarad, vifxizloT. rodesac mters sulidan ganvdevniT, maSin, RmerTis saxierebiT, umetes SemTxvevaSi, eSmaki ukve araTu saSiSi aRar aris, aramed Tavad imisi eSinia, vinc RmrTismsaxurebiT cxovrobs. Tavi ocdameerTe

enkratisi, romelmac erTi sityviT ixsna adamiani boroti sulisgan Semdegi ambavi TviTmxilvelisgan, ukve xsenebuli wmida elefTerisgan Sevityve. qalaq spoletoSi erT qalwuls, romelic warCinebuli ojaxis Svili iyo, mxurvale survili gauCnda angelozTa swori cxovrebiT ecxovra. mama cdilobda igi am gzaze daebrkolebina, 160


magram qaliSvili, misi nebis sawinaaRmdegod, monazvnad Sedga. amis gamo mamam memkvidreobis ufleba CamoarTva da mxolod patara mamulis meeqvsedi dautova. am enkratisTan sxva RmrTismosavma qalwulebmac iwyes misvla, romlebic misi magaliTiT iyvnen aRZrulni: isini Tavs RmerTs uZRvnidnen da qalwulebas icavdnen. erTxel enkratiss zemoT xsenebuli RmrTismosavi beri elefTeri saubrisa da damoZRvrisaTvis estumra. im dros, rodesac isini RmrTis sityvis Sesaxeb saubrobdnen, im mamulidan, romelic qalwuls mamam CamoarTva, glexi movida ZRveniT. mosvlisTanave mas boroti suli ekveTa, dasca da ise saSinlad awamebda, rom is xrialebda da bRaoda. maSin enkratisi wamodga da eSmaks mrisxane saxiT xmamaRla ubrZana: `ganved magisgan, wyeulo, ganved!~ eSmakma Sepyrobilis piriT myisve upasuxa: `amisgan rom ganvide, maSin viRaSi Sevide?~ iqve Rori midioda. `datove eg da RorSi Sedi~, _ ubrZana enkratisma. eSmakma adamiani myisve datova da miTiTebul RorSi Sevida, mokla da iqaurobas gaecala. petre: mainteresebs, SeiZleboda arawmida sulisTvis RorSi Sesvlis uflebis micema? grigoli: qristes mier aRsrulebuli saqmeebi kanoni unda iyos Cveni saqmianobisaTvis. TviT macxovars eSmakTa legionma, romelsac adamiani hyavda Sepyrobili, uTxra: `ukueTu ganguasxam Cuen, mibrZane Cuen mislvad koltsa mas RorTasa~ (maT. 8, 31). adamianidan gandevnis Semdeg macxovarma legions ufleba misca RorebSi Sesuliyo da isini zRvaSi daexrCo. aqedan cxadia, rom Tuki arawmida suls RmerTis daSvebis gareSe RorSic ki ar 161


SeuZlia Sesvla, miT umetes, misive miSvebis gareSe xelmiwfebas verc adamianze moipovebs. amgvarad, gvmarTebs xalisiT davemorCiloT imas, visac uneblieT morCileben mowinaaRmdegenic, raTa Cvens mtrebze imdenad gavZlierdeT, ramdenadac Cveni morCilebiT yovelTa SemoqmedTan viqnebiT axlos. ra aris gasakviri imaSi, Tuki RmrTis rCeulT mravali saswaulis aRsruleba jer kidev xorcSi yofnisas SeuZliaT, rodesac maTi Zvlebi rogorc cocxalni, uamrav saswauls aRasruleben. Tavi ocdameore

valeriis olqis presviteri, romelmac qurdi Tavis samaresTan SeaCera valeriis olqSi amgvari ram moxda, romlis Sesaxeb netarxsenebuli winamZRvari valentini miambobda. im olqSi erTi Rirseuli mRvdeli cxovrobda, romelic RmrTismsaxurebisa da saTnoebebisadmi daucxromel gulmodginebas iCenda da siwmindiT moRvaweobda. rodesac misi amqveynidan gasvlis Jami dadga, aResrula da taZris siaxloves dakrZales. iqve cxvris farexi iyo, xolo mRvdlis saflavi farexisken mimaval gzaze mdebareobda. erTxel, rodesac taZarSi RmrTismsaxureba aRevlineboda, viRac farexSi Seipara, cxvari aiyvana da saswrafod gamovida. rodesac RmrTis monis saflavs miaRwia, uecrad gaSeSda da nabiji veRar gadadga. man mxrebidan cxvari Camosva da undoda gaeSva, magram xelebi daeborka. sacodavi qurdi am mdgomareobaSi darCa: Tavis naqurdalTan erTad Seborkili. cxvris gaSveba 162


moisurva _ ver SeZlo, misi wayvana gadawyvita _ Zala ar hqonda. saocaria, qurdi, romelsac eSinoda cocxal adamianebs ar daenaxaT, micvalebulma daakava da TiTqos xel-fexi Seukreso, uZravad idga. diliT, msaxurebis dasrulebis Semdeg, klerikosebi taZridan gamovidnen da ras xedaven: ucnobi adamiani dgas batkniT xelSi. isini ver mixvdnen, cxvari man farexidan gamoiyvana, Tu TviTon moiyvana, magram damnaSavem danaSauli maSinve aRiara. yvelani gaocebulebi iyvnen imiT, rom RmrTis Zalam qurdi Tavisi nadavliTurT daakava. myisve misTvis locvas Seudgnen da wmindans Zlivs gamosTxoves, rom mtacebluri ganzraxviT mosuli adamiani Tavisi fexiT wasuliyo nadavlis gareSe. amgvarad, qurdi, romelic tyved didxans iyo, nadavlis gareSe gaTavisuflda. petre: aqedan Cans, rogori mosiyvarulea Cvens mimarT yovlisSemZle RmerTi, romelic aseT sakvirvel saswaulebs Cvens gamo aRasrulebs. Tavi ocdamesame

prenestis mTis winamZRvari da misi presviteri grigoli: qalaq prenestis siaxloves mTa mdebareobs, sadac aRmarTulia monasteri wmida mociqul petres taZriTurT. am monasterSi yofnisas iq mcxovrebi monazvnebisgan Semdegi saswaulis Sesaxeb gavige, romlis mowmeebic, maTive sityviT, Tavad iyvnen. am monastris winamZRvari Rirseul cxovrebas eweoda. masTan erTi monazoni cxovrobda, romelsac keTilmsaxur 163


cxovrebas Tavad aswavlida. rodesac naxa, rom monazoni RmrTismoSiSebaSi ganmtkicda, winamZRvrma uSuamdgomla, rom igi mRvdlad ekurTxebinaT. xeldasxmis Semdeg monazons gamocxadebiT emcno, rom aRsasruli uaxlovdeboda. amis gamo man winamZRvars nebarTva sTxova, rom TavisTvis saflavi moemzadebina. `me Senze adre movkvdebi, _ uTxra winamZRvarma, _ Tumca wadi da saflavi Seni nebisaebr moimzade~. monazoni wavida da saflavi moimzada. ramdenime dRis Semdeg sneulebiT gaTangulma moxucma winamZRvarma, romelic ukanasknel wuTebs iTvlida, Tavis mowafe xucess (presviters) ubrZana TavisTvis momzadebul saflavSi daekrZala. `Sen xom ici, _ upasuxa xucesma, _ rom mec male aRvesrulebi, saflavi ki orives erTad ver dagvitevs~. _ `ise moiqeci, rogorc giTxari, _ uTxra berma, _ Sens saflavSi orive movTavsdebiT~. beri gardaicvala da xucesis saflavSi dakrZales. amis Semdeg xucesmac sasicocxlo Zalebis mokleba igrZno da maleve aResrula. rodesac Zmebma misi cxedari saflavTan miasvenes da saflavi gaTxares, yvelam naxa, rom iq misi Casasvenebeli adgili ar iyo, radgan saflavi winamZRvris sxeuls ekava. im dros, rodesac Zmebi Relavdnen, Tu rogor daekrZalaT xucesi, erT-erTma maTganma SesZaxa: `mamao! rogorRa ambobdi, rom saflavi orives dagitevdaT?~ am SeZaxilis Semdeg, yvelas Tvalwin, winamZRvris sxeuli, romelic gulaRma esvena, gverdze gadabrunda da presviteris cxedrisTvis adgili gaaTavisufla. amgvarad, beris mier sicocxleSi warmoTqmuli winaswarmetyveleba, rom saflavSi orives cxedari moTavsdeboda, misi gardacvalebis Sem164


deg aRsrulda. es, rogorc ukve giTxari, qalaq prenestis maxloblad, wmida mociqul petres monasterSi moxda. gsurs icode, ra SeemTxvaT eklesiis mcvelebs qalaqSi, sadac mociqul petres wmida nawilebi ganisvenebs? petre: mainteresebs da guliTadad gTxov miambo. Tavi ocdameoTxe

mnaTe Teodore, romelic romSi, wmida mociqul petres taZarSi msaxurobda grigoli: zogierTi adamiani, vinc wmida mociqul petres taZris mcvel Teodores icnobda, amJamadac cocxalia. maT Teodorem SesaniSnavi ram uambo, rac Tavad gadaxda. _ erTxel, RamiT, is Cveulebrivze adre adga, raTa karTan dakidebuli sacecxluri gaewminda. rodesac is, Cveulebisamebr, xis kibeze idga sacecxluris qveS da mas asufTavebda, uecrad, mis zurgs ukan wmida mociquli petre TeTrSi Semosili gamocxadda da uTxra: `megobaro! ase adre risTvis adeqi?~ amis TqmisTanave mociquli uxilavi gaxda. Teodore iseTma SiSma moicva, rom mTeli sxeuli mouuZlurda da ramdenime dRe sawolidan ver dgeboda. wmida mociquls cxadad surda am gamocxadebiT eCvenebina, rom is mudam im adamianebTan aris, vinc mas emsaxureba da yovelives, rasac mis pativad aRasruleben, xedavs da dauyovnebliv sikeTiT miagebs.

165


petre: gamaoca ara imdenad mociqulis gamocxadebam, ramdenadac iman, rom misi mxilveli loginad Cavarda, Tumca manamde janmrTeli iyo. grigoli: rad gagikvirda, petre? ra aris amaSi gaugebari, rodesac winaswarmetyvelma danielmac, udidesi da saSineli xilvis aRweris Semdeg, romelmac Zrwola mohgvara, iqve ganagrZo: `da me, daniel, davwev da davsusten dReTa~ (8, 27). xorcs ar ZaluZs sulieris datevna. rodesac adamianis suli WvretisTvis xorcs gareT aRitaceba, xSirad misi xorcieli WurWeli uZlurdeba, radgan aseTi saboZvaris tvirTva ar SeuZlia. petre: Senma sityvebma yovelgvari eWvi gamifanta. Tavi ocdamexuTe

akonci, wmida mociqul petres imave taZris mnaTe grigoli: Cveni berebi mogviTxrobdnen, rom arcTu didi xnis win imave taZarSi mcvelad iyo vinme akonci, kaci friad patiosani da Tavmdabali. is RmerTs imgvari rwmeniT emsaxureboda, rom wmida mociqulma petrem misadmi keTilganwyoba xilulad gamoavlina. taZarTan erTi davrdomili gogona cxovrobda. is miwaze xelebiT daxoxavda, radgan sneulebis gamo fexebi ar emorCileboda. is wmida mociqul petres gankurnebas didxans evedreboda. erTxel, RamiT, CvenebaSi mociquli warmoudga da uTxra: `midi mnaTe akoncisTan, sTxove da kurnebas is moganiWebs~. gogonam Cveneba irwmuna, magram vin iyo mnaTe akonci ar icoda da amis gasagebad taZarSi aqeT-iqiT daxoxavda. uecrad is, visac eZebda, misken 166


TviTon gamoemarTa. `gevedrebi, mamao, _ SehRaRada sneulma, _ aq mcveli akonci vin aris?~ `akonci me var~, _ miugo man. _ `mwyemsma da mamam Cvenma, wmida mociqulma petrem, SenTan gamomgzavna, rom uZlurebisgan mixsna~. _ uTxra gogonam. _ `Tuki man gamoggzavna, wamodeqi~. am sityvebze akoncim bavSvs xeli mohkida da fexze wamoayena. gogonas sxeulSi yvela nervi da aso myisve ganmtkicda, ise, rom uZlurebis kvalic aRar darCenila. Tuki am taZarSi aRsrulebuli saswaulebis Sesaxeb movisurvebT saubars, maSin ueWvelia sxvas veRarafers mogiTxrob. amitom davubrundeT im mamebis Sesaxeb Txrobas, romlebmac italiaSi Tavisi cxovrebiT sul axlaxan gaiTqves saxeli. Tavi ocdameeqvse

gandegili mina grigoli: axlaxan samniis olqSi ganmartoebiT cxovrobda erTi RmrTis saTno kaci, saxelad mina. is aTiode wlis win aResrula; Cveni axloblebidan mas mravali icnobda. maTgan, vinc mis saqmeTa Sesaxeb gviambobda, aravis gamovyof. misi cxovrebis mowme imdeni adamiania, ramdenmac samniis olqis arseboba icis. mTeli misi qoneba ramdenime ska futkari iyo. erTxel romeliRac longobardma misi skebis moparva gadawyvita. minam amis gakeTeba sityvierad aukrZala. uecrad longobards boroti suli ekveTa da minas ferxTiT dasca. am SemTxvevis Semdeg minas saxeli ganiTqva rogorc im olqis 167


mcxovreblebs, aseve barbaros-longobardebs Soris da mis senakTan uSiSrad miaxloebas veRaravin bedavda. mezobeli tyidan xSirad daTvebi gamodiodnen da skidan Taflis amoRebas cdilobdnen, magram wmindani iWerda maT da scemda kverTxiT, romelic mudam Tan dahqonda. sazareli cxovelebi cemiT SeSinebulni RmuiliT garbodnen: isini maxvils ar ufrTxodnen ise, rogorc mis kverTxs. wmindans wesad hqonda: araferi hqonoda da amqveynad araferi moepovebina; siyvaruliT mosuli TiToeuli adamiani maradiuli cxovrebis damkvidrebis surviliT aRenTo, xolo isini, visi codviT dacemanic icoda, dauzareblad emxilebina da, rogorc misi mxurvale siyvaruli iTxovda, umkacresi sityviT moewyla. axlomaxlo mcxovreblebma wesad daides, wmindanisTvis yoveldRiurad morigeobiT sxvadasxva Sewiruleba gaegzavnaT, raTa mas mosulTaTvis mieca. erTxel erTma mdidarma kacma, karterim, romelic arawminda vnebiT iyo Sepyrobili, erTi mowese dedakaci (enkratisi) gaitaca da masze ukanonod iqorwina. rodesac es RmrTis kacma Seityo, karteri sxvebis piriT amxila. man danaSauli SiSiT aRiara, magram RmrTis kacTan misvla ver gabeda, rom misgan mkacri mxileba ar moesmina da sxvaTa SewirulobebTan erTad farulad ZRveni gaugzavna, raTa wmindans ucodinrad mieRo misi Senawiri. rodesac minas miarTves Sewirulobani, man saTiTaod daiwyo maTi gadarCeva. yvela saCuqari gadaawyo, karteris mier gamogzavnili ZRveni gamocxadebiT icno, zizRiT gadaagdo da Tqva: wadiT da mas uTxariT: `Sengan Semowirulobas ar vi168


Reb, radgan RmerTs ZRveni mostace da me migzavni!~ am sityvebma warmoaCina, rogor zedmiwevniT Seicnobda wmindani misgan Sors momxdars da yvela iq myofs didi SiSi mohgvara. petre: vfiqrob, xsenebul wmindanTagan mravalni mowameni gaxdebodnen, maSin devna rom yofiliyo. grigoli: mowameoba orgvari arsebobs, sayvarelo petre: erTi _ Sinagani, meore _ garegani. Tu devna ar aris, SeiZleba faruli mowameoba arsebobdes, rodesac suli mowameobisaTvis mzadyofniT aris anTebuli. mowameoba rom xiluli wamebis gareSec SesaZlebelia, es TviT ufalma saxarebaSi daadastura, rodesac zebedes Zeebs, romelnic gonebis uZlurebis gamo mas saukeTeso adgilebze dajdomas sTxovdnen, daekiTxa: `Zal-gica Sesumad sasumeli, romeli me megulebis Sesumad?~ xolo maT upasuxes: `Zal-gÂc~. maSin iesom miugo: `sasumeli same Cemi SesuaT... xolo dajdomaà marjueniT Cemsa da marcxeniT ara ars Cemi micemad~ (maT. 20, 22-23). ras gulisxmobs ufali sasmisSi, Tu ara _ wamebis Tass? Cven viciT, rom iakobma sicocxle mowamebrivad daasrula, xolo ioane maSin aResrula, rodesac eklesia devnas ar ganicdida. ueWvelia, rom mowameoba xiluli wamebis gareSec arsebobs, radgan devnis gareSe aRsrulebulze iTqva, rom uflis sasmiss Sesvams. Tumca imis kvleva rad gvinda, devnis dros mowameebi gaxdebodnen Tu ara Cem mier moxseniebuli mamebi, romlebsac mtris manqaneba mudmivad tanjavda da amqveynad TavianTi mtrebi uyvardaT, yovelgvar xorciel vnebas ebrZodnen da amgvarad TavianT suls sauflo msxverplad awrTobdnen 169


da mowameni mSvidobian droSi gaxdnen; Cvens droSic ki, TviT yvelaze ubralo eriskacni, romelTa gansakuTrebul gandidebaze TiTqos aravin fiqrobda, xelsayreli SemTxvevisTanave mowamebriv gvirgvinebs idgamdnen. Tavi ocdameSvide

ormoci glexi, romlebic longobardebma imis gamo daxoces, rom nakerpavis Wamaze uari Tqves magaliTad, TxuTmetiode wlis win, rogorc TviTmxilvelni mowmoben, ormoci glexi longobardebma daatyveves da nakerpavis Wamas aiZulebdnen. rodesac maT winaaRmdegoba gauwies da Sebilwul saWmels ar gaekarnen, longobardebi sikvdiliT daemuqrnen. magram tyveebi, romlebmac maradiuli cxovreba ufro metad Seiyvares, vidre amqveyniuri da warmavali, sarwmunoebis erTgulni darCnen da am simtkicis gamo yvelani daxoces. gana es adamianebi, romlebmac sikvdili amjobines, vidre akrZalulis WamiT Semoqmedi SeuracxeyoT, WeSmaritebisTvis namdvili mowameni ar iyvnen? Tavi ocdamerve

tyveebi, romlebic imisTvis daxoces, rom Txis Tavs ar sces Tayvani imave xanebSi longobardebs tyved sxva oTxasi adamianic hyavdaT. longobardebi eSmaks msxverplad Txis Tavs swiravdnen. msxverplSewirvis dros isini wreze darbodnen da ugunur simRerebs mRerodnen. TviTon 170


msxverpleSiwrva aRasrules da tyveebsac imaves aiZulebdnen. magram tyveTa umravlesobam amjobina sikvdiliT maradiuli cxovreba moepovebina, vidre kerpis TayvaniscemiT sicocxle SeenarCunebina. maT uRirsi brZanebis Sesrulebaze uari Tqves da Tavebi, romelTac Semoqmeds udrekdnen, qmnilebas ar moudrikes. amis gamo yovel maTgans, vinc monawileoba ar miiRo maT cdomilebaSi, ganrisxebulma mtrebma maxviliT Tavi mohkveTes. amgvarad, Tuki SemTxveviTi devnis dros mowamebrivi gvirgvini moipoves imaTac ki, vinc SesaZloa eklesiis mSvidobianobis dros farTo gziT vidodnen, ra gasakviria, rom devnis dros mowameni isini gamxdariyvnen, vinc mSvidobian droSic ki Tavs ar zogavdnen, gamudmebiT SeiWirvebdnen da mowameobis viwro gziT vidodnen? Tumca, rac rCeul mosagreebze vTqvi, ar SeiZleba ganvazogadoT, rogorc saerTo wesi, imitom, rom eklesiis aSkara devnis dros mravalma maTganma, vinc mSvidobian xanaSi sando ar Cans, SeiZleba mowameoba itvirTos da, piriqiT, vinc mSvidobian xans mtkice morwmuned gveCveneba, zogjer SiSis gamo iryeva. ueWvelad mwams, rom yvela Cem mier moxsenebul wmindans SeeZlo mowameoba etvirTa, _ es maTi aRsasrulidanac Cans. radgan isini, vis Sesaxebac cnobilia, rom sicocxlis bolomde faruli sulieri Rvawli mtkiced daimarxes, arc xiluli devnis SemTxvevaSi daecemodnen. petre: samarTlianad brZaneb, magram Cven, uRirsTa, mimarT gamoCenili RmrTis mowyaleba maocebs, romelic longobardebis sisastikes imgvarad zRudavs, rom imaTi 171


uwminduri samRvdeloeba, romelic erTi SexedviT Cvenze zeimobs, marTlmadidebel morwmuneebs ver sdevnis. Tavi ocdamecxre

dabrmavebuli ariozeli episkoposi grigoli: longobardebi amas mravaljer cdilobdnen, sayvarelo petre, magram maT borotebas RmerTi saswaulebrivad aCerebda. erT saswauls giambob, romlis Sesaxeb samiode dRis win bonifacisgan Sevityve, _ is Cemi monastris monazonia da manamde oTxi weli longobardebTan dayo. erTxel qalaq spoletoSi ariozeli longobardi episkoposi Cavida. mas taZari ar hqonda, sadac Tavis msaxurebas Caatarebda da qalaqis episkoposs taZari sTxova, raTa Tavisi eretikuli msaxureba aResrulebina. rodesac episkoposma gadaWriT uTxra uari, ariozeli daemuqra, rom meore dRes wmida mociqul pavles taZars ZaliT miitacebda. taZris mcvelma amis Sesaxeb rom gaigo, taZarSi mivida da kari urduliT Caketa. rodesac mosaRamovda, mcvelma kandelebi Caaqro, TviTon ki taZarSi miimala. ariozeli episkoposi Tavis xalxTan erTad gamTeniisas movida, raTa taZris kari gaetexa, magram uecrad, RmrTis ZaliT, yvela kari Seirya, kliteebi Sors gadacvivda da eklesiis yvela kari da urduli didi xmauriT gaixsna. zevidan naTeli gadmovida da Camqrali kandelebi aanTo; taZris mitacebis mizniT mosuli ariozeli dabrmavda da saxlSi sxvaTa daxmarebiT dabrunda. amis Sesaxeb im qveyanaSi myofma longobardebma rom Seityves, marTlmadi172


deblur taZrebSi Sesvlas veRar bedavdnen. amgvarad, rodesac wmida pavles taZarSi kandelebi ariozeli episkoposis gamo Caaqres, erTi da imave saswaulebrivi qmedebiT episkoposs TvalisCini waerTva da taZars sinaTle daubrunda. Tavi ocdameaTe

ariozelTa taZari romSi, romelic marTlmadidebelTaTvis ikurTxa arianuli eresis samxileblad imasac giambob, ra niSi aCvena saRmrTo saxierebam ori wlis win Cvens qalaqSi. es garemoebani nawilobriv cnobilia xalxisTvis, agreTve mRvdeli da taZris mnaTeebi, rogorc TviTmxilvelni da mowmeebi, adastureben. romis ubanSi, romelsac suburo hqvia, ariozelebs taZari hqondaT mitacebuli, romelic ori wlis manZilze umoqmedo iyo. marTlmadideblebma ganizraxes taZari marTlmadideblurad ekurTxebinaT da iq wmida sebastianesa da qalwulmowame aRaTias wmida nawilebi daebrZanebinaT. asec moiqcnen. uamravi xalxis TanxlebiTa da RmrTisadmi qebis himnTa galobiT isini taZarSi Sevidnen. sadResaswaulo wirvis dros xalxi simravlis gamo mWidrod idga. zogierTebi taZris gareT idgnen. uecrad maT igrZnes, rom fexebTan Rori daurbodaT. TiToeuli, vinc amas grZnobda, gverdiT mdgoms atyobinebda. Rori taZridan gareT gamovarda; yvela, vis fexebTanac man gaiara, gaocebuli iyo, isini Tumca grZnobdnen mis moZraobas, magram ver xedavdnen. RmrTis saxierebam es dauSva, raTa 173


yvelasTvis cxadi gamxdariyo, rom taZridan arawmida suli gavida. wirvis dasrulebis Semdeg yvelani wavidnen. imave Rames taZris saxuravze Zlieri xmauri gaisma, TiTqos iq viRac darboda. momdevno RamiT xmauri gaZlierda da bolos iseTi zanzari atyda, TiTqos taZari saZirkvelidan gadaadgildao. Semdeg siCume Camovarda da uZvelesi mtris SfoTi aRarafriT gamovlenila. am xmauriT gamoCnda, rom boroti suli iZulebuli gaxda is adgili daetovebina, romelsac didi xania dahpatroneboda. ramdenime dRis Semdeg, rodesac ca mowmendili iyo, cidan sakurTxevelze Rrubeli daeSva, safarveliviT gadaefara da taZari iseTi keTilsurnelebiTa da naTliT aivso, rom Ria karebSi SiSiT Sesvlas veravin bedavda. mRvdeli da mnaTeebi, aseve wirvaze misuli mrevli, saswaulis xilvisa da keTilsurnelebis SegrZnebis gamo taZarSi Sesvlas ver bedavdnen. meore dRes Camqrali kandelebi zecidan gadmosulma cecxlma aanTo. liturgiis dasrulebis Semdeg mnaTem kandelebi Caaqro, taZridan wavida da ukan dabrunebuls Camqrali kandelebi anTebuli daxvda. ifiqra, rom uyuradRebobis gamo anTebuli darCa, kandelebi isev Caaqro da taZari gulmodgined daketa. sami saaTis Semdeg dabrunebuls Camqrali kandelebi isev anTebuli daxvda: am cecxlma cxadad aCvena, rom taZarma sibnelidan naTelSi gadainacvla. petre: saocari saswaulebi, romelTa Sesaxeb miambob, mowmobs, rom Tumca did mwuxarebebSi vcxovrobT, magram Cvens Semoqmeds jer mTlad ar mivutovebivarT. 174


grigoli: ganzraxuli mqonda mxolod italiaSi momxdari ambebi meambna, magram arianuli eresis samxileblad, Tu gsurs, espaneTSi gadavinacvloT, iqidan ki afrikis gavliT italiaSi davbrundeT. Tavi ocdameTerTmete

vestguTebis mefe liuvihildis Ze, mefe herminihildi, romelic mamam kaTolike (sayovelTao, anu marTlmadidebluri) sarwmunoebis gamo mokla grigoli: espaneTidan Camosulebma miambes, rom axlaxan vestguTebis mefe liuvihildis Ze herminihildi italieli episkoposis, Rirsi leandris, qadagebiT, romelTanac erT dros xanmokle megobroba makavSirebda, arianuli eresidan kaTolike sarwmunoebaze moeqca. ariozeli mama Svilis mwvaleblobaSi dabrunebas cdilobda da amisTvis jildos aRuTqvamda, winaaRmdeg SemTxvevaSi sasjeliT aSinebda. magram, radgan Svili mtkiced pasuxobda, rom erTxel Secnobil WeSmarit sarwmunoebas arasodes datovebda, ganrisxebulma mamam mefobis ufleba da mamuli CamoarTva. Svilis sulieri simtkice verc amiT rom ver Searyia, mamam igi daatyveva, xelebsa da fexebze borkilebi daado da mravalricxovani dacva miuCina. borkilebdadebuli, ZaZebiT mosili ufliswuli herminihildi miwieri samefos amaoebaze fiqrobda da mTel Tavis sulier Zalisxmevas zeciuri samefosken mimarTavda. yovlisSemZle RmerTis winaSe warmoTqmul locvebSi Sewynarebas eZebda da warmavali qveynis didebas miT ufro moiZulebda, rac ufro 175


cxadi xdeboda misTvis, rom imqveynad Tavisufalic verafers waiRebda. aRdgomis win, RamiT, usjulo mamam Svils ariozeli episkoposi gaugzavna, raTa herminihildi maT uwmindur saidumlos misi xeliT ziareboda da mamis keTilganwyoba amgvarad moepovebina. RmerTis erTgulma yrmam ariozeli episkoposi Seasmina, misi usjuloeba amxila da gaagdo. Tumca gareganad Seborkili iwva, magram sulierad uaRresad mtkice iyo. rodesac episkoposi dabrunda, ariozeli mama ganrisxda da maSinve Tavisi mcvelebi gagzavna, rom RmerTis mtkice aRmsarebeli adgilzeve moeklaT, rac aRsrulda kidec. sapyrobileSi Sesulebma mas Tavi maxviliT mohkveTes da xorcieli sicocxle amgvarad mouswrafes: maT masSi is gangmires, rac mokluls Tavadac ugulebelyofili hqonda. misi WeSmariti didebis gamosaCenad RmerTma araerTi saswauli aRasrula. Ramis siCumeSi mefisa da mowamis sxeulTan (WeSmaritad _ mefisa, radgan mowame gaxda) fsalmunTa galoba ismoda. zogierTebi amboben, rom RamiT mis cxedarTan anTebuli kandelebi ixiles. usjulo da Svilis mkvlelma mamam Seinana da Tavisi saqcielis gamo wuxda, magram cxonebis damkvidreba ar isurva. Tumca Seicno, rom kaTolike (sayovelTao, marTlmadidebluri) sarwmunoeba WeSmaritia, magram qveSevrdomTa SiSiT ver gabeda misi miReba. rodesac sneulebis gamo mefes sikvdili miuaxlovda, episkopos leandrs, romelsac manamde devnida, Tavisi vaJi reharedi Caabara, romelic agreTve cdomilebaSi iyo da sTxova, Tavisi SegonebebiT iseTive cvlileba mo176


exdina masSi, rogoric mis ZmaSi moaxdina. am anderZis Semdeg is gardaicvala. misi gardacvalebis Semdeg mefe reharedi baZavda ara usjulo mamas, aramed _ mowame Zmas, arianuli eresidan TviTonac moeqca da Tavis samefoSi uflebas aravis aZlevda mieRo samxedro wodeba, vinc, rogorc uRirsi eretikosi, RmrTis sasufevlis mtrad rCeboda. man vestguTebi WeSmarit sarwmunoebaze moaqcia. ar aris gasakviri, rom mowamis Zma WeSmariti sarwmunoebis mqadagebeli gaxda. mas Zmis damsaxureba Seewia mravali adamiani moeyvana yovlisSemZle RmerTis eklesiis wiaRSi. am ambavSi yuradRebas is garemoeba imsaxurebs, rom araferi amis msgavsi ar moxdeboda, mefe herminihildi WeSmaritebisTvis rom ar momkvdariyo, rogorc dawerilia: `ukueTu ara marcuali ifqlisaĂ davardes queyanasa da mokudes, igi martoĂ xolo egos; xolo ukueTu mokudes, mravali nayofi gamoiRos~ (ioan. 12, 24). rogorc vxedavT, asoebSic igive aResruleba, rac TavSi (qristeSi). vestguTebisgan erTi mokvda, raTa mravalni gacocxlebuliyvnen: sulieri cxovrebis aRorZinebisTvis erTi marcvali sarwmunod daifla da udidesi yana aRmoacena. petre: saocari saqmeebia da sakvirvelia Cveni droisTvis!

177


Tavi ocdameTormete

afrikeli episkoposebi, romlebic Tavisuflad laparakobdnen miuxedavad imisa, rom barbarosma ariozelebma maT enebi amokveTes kaTolike sarwmunoebis dacvisaTvis grigoli: iustiniane avgustusis mefobis Jams, rodesac afrikaSi vandali ariozelebis mier kaTolike sarwmunoeba sastikad idevneboda, zogierTi episkoposi, romelic WeSmaritebas qeduxreli simtkiciT icavda, msjavrdebul iqna. sityviTa da saboZvariT maT rwmena rom ver Seacvlevines, vandalma mefem ganizraxa maTi simtkice wamebiT Seemusra. ubrZana maT dadumebuliyvnen, magram isini WeSmaritebas icavdnen da usjuloebis winaSe dadumeba ar surdaT, raTa dumiliT Tanxmoba ar gamoexataT. mefe ganrisxda da brZana maTTvis enebi amoekveTaT. magram, hoi saocrebav! mravali mama mowmobs, rom isini WeSmaritebas uenod iseve amowmebdnen, rogorc amas manamde enebiT iqmodnen. petre: sakvirveli da uaRresad saocari saqmea! grigoli: dausabamo mamis mxolodSobili Zis Sesaxeb dawerilia: `pirveliTgan iyo sityuaÁ da sityuaÁ igi iyo RmrTisa Tana, da RmerTi iyo sityuaÁ igi~ (ioan. 1, 1). mis Zlierebaze ki naTqvamia: `yovelive mis mier Seiqmna~ (ioan. 1, 3). ra aris gasakviri, petre, Tuki RmrTis sityva, romelmac ena Seqmna, maTSi uenod aRaRadda? petre: geTanxmebi, samarTliani SeniSvnaa. grigoli: is episkoposebi samSoblodan ganidevnen da konstantinopolSi gadavidnen. imxanad saeklesio saqme178


Ta gamo imperatorTan warmgzavnes. iq erT-erT episkoposs Sevxvdi, romelic adasturebda, rom sakuTari TvaliT naxa, maTi bageni uenod rogor metyvelebdnen. isini xmamaRla ambobdnen: `aha, vlaparakobT, Tumca enebi ara gvaqvs!~ misi TqmiT, msurvelebs SeeZloT enaxaT, rom Zirfesvianad amokveTili enebis nacvlad didi Rrmuli hqondaT yelSi da miuxedavad sicarielisa, sityvebs srulad gamoTqvamdnen. magram erT-erTi maTgani simdidres daemona da myisve dakarga saswaulebrivi niWi. yovlisSemZle RmerTma samarTlianad gansaja, radgan adamianma, romelmac xorcieli TavSekaveba miatova, xorcieli enis gareSe laparaki veRar SeZlo. _ es monaTxrobebi sakmarisia arianuli eresis samxileblad. axla saswaulebs davubrundeT, romlebic axlaxan aRsruldnen italiaSi. Tavi ocdamecamete

RmrTis mona elefTeri Cems mier zemoT moxseniebuli elefTeri, qalaq spoletos maxloblad mdebare wmida markoz maxareblis monastris winamZRvari, CemTan erTad didxans cxovrobda Cems qalaqis monasterSi, magram Tavis monasterSi aResrula. misi mowafeebi hyvebian, rom man locviT micvalebuli mkvdreTiT aRadgina. mas imgvari Tavmdabloba da gulSemusvrileba hqonda, rom aseTi mSvidi da ubralo adamianis TvalTagan warmodenili cremli RmerTis winaSe friad Zalmosili iyo. mis mier aRsrulebuli saswaulis Sesaxeb giambob, romelic sruli gulubraloebiT Tavad aRiara. 179


erTxel elefTers mgzavrobisas gzaSi SemoaRamda da, radgan Ramis gasaTevi arsad hqonda, dedaTa monasterSi Sevida. iq erTi mcirewlovani yrma hyavdaT, romelsac yovel Rame boroti suli stanjavda. monazvnebma miiRes RmrTis mona da sTxoves yrma RamiT TavisTan hyoloda. elefTeri daTanxmda da neba darTo yrmas Rame masTan gaeTia. diliT monazvnebi mzrunvelad daekiTxnen mamas, mibarebulma yrmam xom araferi avno. man gakvirvebiT upasuxa: `araferi~. maSin yrmis Sesaxeb auxsnes, rom boroti suli mas arc erTi RamiT ar tovebda da sTxoves, Tan waeyvana monasterSi, imitom, rom misi tanjvis yureba ukve aRar SeeZloT. beri daTanxmda da yrma Tan waiyvana. uZvelesi mteri masTan miaxloebas ver bedavda da beri suliT xarobda, rom yrma ixsna. `Zmebo, _ eubneboda is monastris Zmebs, _ iq eSmaki debs Seuracxyofda, magram rogorc ki yrma RmrTis monebTan movida, eSmaki masTan miaxloebas veRar bedavs~. am sityvebis warmoTqmis Semdeg eSmaki yrmas ZmaTa winaSe ekveTa da tanjva dauwyo. beri amis danaxvaze atirda. Zmebi mis damSvidebas didxans cdilobdnen. bolos maT uTxra: `vercerTi Tqvengani lukmas iqamde ver SeWams, vidre yrmisgan eSmaki ar ganidevneba~. ZmebTan erTad is locvas mieca: iqamde iloces, vidre yrma tanjvisagan ar ixsnes. kurneba imdenad srulyofili iyo, rom boroti suli masTan miaxloebiT aRarasodes gakadnierebula. petre: vfiqrob, bers gulSi mcireodeni ampartavneba Seepara da yovlisSemZle RmerTma amitom ineba saswaulis Tanamonawileni misi mowafeebic gamxdariyvnen. 180


grigoli: diax, marto man ver SeZlo aseTi didi saswauli etvirTa, ZmebTan gaziarebis Semdeg ki SeZlo. Cems Tavze gamomicdia, am adamianis locvas rogori Zala hqonda. rodesac jer kidev monasterSi vcxovrobdi, sasicocxlo Zalebis mokleba vigrZeni da xSiri avadmyofobis Sedegad sikvdilis piras aRmovCndi. Zmebs saWmliT rom ar movemaragebine, srulebiT davuZlurdebodi. aRdgoma dgeboda. did SabaTs, rodesac yvela, TviT mcirewlovani bavSvebic ki marxuloben, me marxva ar SemeZlo da mwuxarebisgan kidev ufro davuZlurdi, magram Cemma mwuxare sulma nugeSi maleve ipova. gadavwyvite RmrTis mona elefTeri samlocveloSi farulad momewvia da misTvis meTxova eloca, rom yovlisSemZle RmerTs im dRes marxvis dasacavad CemTvis Zala moeniWebina. rogorc ki samlocveloSi SevediT da mdablad vTxove, man cremliT locva daiwyo da xanmokle locvis Semdeg gavida, magram rodesac kurTxeva warmoTqva, yovelgvari azri saWmelisa da sneulebis Sesaxeb gamiqra. Zalian mikvirda, radgan vicodi rogori viyavi da rogori gavxdi _ rodesac uZlureba Cems suls exeboda, verafers vixsenebdi iqidan, rac uwin vicodi, xolo rodesac goneba samonastro saqmeebiT mqonda dakavebuli, sneuleba srulebiT maviwydeboda. rodesac, rogorc giTxari, Cems sneulebas movigonebdi da amave dros Tavs kargad vgrZnobdi, _ mikvirda, rom jer kidev uzmod viyavi. saRamos monasterSi dabrunebulma imgvari Zala vigrZeni, rom SemeZlo marxva meore dResac gamegrZelebina. amgvarad, Tumca imis mowme ar viyavi, 181


rasac beris Sesaxeb ambobdnen, magram Cems Tavze gamovcade, rom yovelive WeSmaritia. petre: Sen Tqvi, rom am adamians Rrma gulSemusvrileba hqonda. msurs srulad Sevicno cremlis Zala. gTxov, miTxari: ramdeni saxis gulSemusvrileba arsebobs? Tavi ocdameToTxmete

ramdeni saxis gulSemusvrileba arsebobs? grigoli: gulSemusvrileba, anu iseTi mdgomareoba, rodesac monanuli yovel Tavis codvas iglovs, ramdenime saxis arsebobs. ieremia monanulTa saxeliT amitom ambobs: `gardamosaqanelni wyalTani gardamoadinnes TualTa CemTa~ (god. ier. 3, 48). magram, umTavresad, gulis Semusvrileba aris orgvari: pirveli _ rodesac guli, romelsac RmerTi swyuria, SiSiT wuxs, meore ki _ rodesac siyvaruliT wuxs. pirvel SemTxvevaSi suls mware mwuxareba moicavs, rodesac Cadenil codvebs igonebs da eSinia, maT gamo maradiul satanjvels ar daeqvemdebaros, magram rodesac xangrZlivi mwuxareba da SfoTi am SiSs aRmofxvris, gamoxsnis winaTgrZnobis gamo sulSi erTgvari simSvide daisadgurebs, masSi aRinTeba siyvaruli zeciuri sixarulis mimarT da rogorc uwin tanjvis SiSiT wuxda, SemdegSi kidev ufro meti simwariT imas iglovs, rom sasufevelSi ar aris. suli angelozTa saxeebs, netar sulTa urTierTobasa da RmrTis xilvis maradiul didebulebas Wvrets da maradiuli keTildReobis moklebas ufro metad dastiris, vidre uwin iglovda maradiuli satanjveliT SeSi182


nebuli. amgvarad, SiSiT srul gulSemusvrilebas suli siyvaruliT gulSemusvrilebamde mihyavs. kargad aris es gadmocemuli am WeSmarit, wmida-istoriul moTxrobaSi: `(asqana) xma-yo karauliT. da hrqua mas qaleb: raY ars Senda? rqua mas asqana: momec me kurTxeuli, rameTu queyana CrdiloeTi momec me, momec aw sarwyavica. da misca mas qaleb sarwyavi zenaY da sarwyavi quenaY~ (isu nav. 15, 17-19). saxedarze mjdomare asqana _ ugunuri xorcieli miswrafebebiT gatacebul suls gamosaxavs. rogorc is sTxovs mamas wyalsatevebs oxvriT, Cvenc aseTive sulTqmiT unda gamoviTxovoT uflisgan cremli. radgan zogierTs WeSmaritebis dacvis niWi eboZa, zogs CagrulTa dacvis unari aqvs, zogi upovarT Seeweva, zogs moSurne sarwmunoeba aqvs, magram cremlis niWi jer kidev ara aqvT, amitom maT urwyavi da mSrali miwa aqvT da wyalsatevi esaWiroebaT. maT keTili saqmeebi moSurnedac rom aRasrulon, aucileblad sWirdebaT tanjvis SiSiT Tu caTa sasufevlis siyvaruliT daitiron Zveli codvebi. rogorc vTqviT, orgvari gulSemusvrileba arsebobs; mama aZlevs mas zemo da qvemo wyalsatevebs. suli daimkvidrebs zemo wyalsatevebs, rodesac caTa sasufevlis damkvidrebis survili mwuxarebis cremls aRuZravs. suli qvemo wyalsatevebs daimkvidrebs maSin, rodesac tiris jojoxeTuri satanjveliT SeZrwunebuli. Tumca jer gveZleva qvemo wyalsatevi, Semdeg ki _ zemo, magram, radgan siyvaruliT gulSemusvrileba RirsebiT ufro maRla dgas, amitom aucilebeli iyo jer zemo wyalsatevebi mogvexsenebina, xolo Semdeg _ qvemo. 183


petre: Seni ganmartebiT gulsavse var. magram mas Semdeg, rac Tqvi, Tu rogor srulyofilebas flobda elefTeri, minda vicode, amJamadac Tu arseboben amqveynad aseTi adamianebi. Tavi ocdameTxuTmete

amanci, tusciis olqis presviteri grigoli: tiburis eklesiis episkoposi floridi, romlis siwminde da simarTlismoyvareba cnobilia SenTvis, miambobda, rom mas erTi presviteri hyavda, saxelad amanci. is gansakuTrebuli ubraloebiT gamoirCeoda da, misi sityviT, imgvari niWi hqonda, rom mociqulTa msgavsad, avadmyofebs xelis dadebiT kurnavda da rac ar unda mZime yofiliyo avadmyofoba, misi SexebiT qreboda. amancis Sesaxeb is kidev amgvar saswauls miambobda: es moRvawe sadac mZvinvare qvewarmavals naxavda, jvris gadasaxviT klavda _ mas Signeuloba uskdeboda. Tu qvewarmavali soroSi daemaleboda, is soros jvars gadasaxavda da qvewarmavali iqidan myisve mkvdari gamohyavdaT. vcdilobdi amgvari Zalis mqone adamians Sevxvedrodi da rodesac is CemTan moiyvanes, movisurve ramdenime dRe saavadmyofoSi darCeniliyo, raTa gamoCeniliyo, hqonda Tu ara mas kurnebis niWi. danarCen avadmyofebs Soris erTi gonebaSeSlili avadmyofic iyo. erTxel avadmyofobis Semotevis dros is xmamaRla ayvirda da yvela iq myofi imgvarad Seawuxa, rom Zilis saSualebas ar aZlevda. rac erTisTvis cudi iyo, danarCenebisTvis kidev ufro uaresi aRmoC184


nda. pirvelad Rirsi floridisgan, romelic maSin presviterTan erTad iq imyofeboda, Semdeg ki avadmyofebis momvleli yrmisgan zedmiwevniT Sevityve, rom Rirsi presviteri wamodga sawolidan, gonebaSeSlil adamians uxmod miuaxlovda, xeli daasxa da locva daiwyo. rodesac avadmyofs mdgomareoba Seumsubuqda, Senobis zeda nawilSi mdebare samlocveloSi gadaiyvana, sadac misTvis kidev ufro meti mondomebiT iloca da Tavis sawolTan gamojanmrTelebuli daabruna. amis Semdeg mas aRar dauyviria da wamoZaxiliT aRaravin Seuwuxebia, gons moego da sxva avadmyofebs mdgomareobas aRar umZimebda. mxolod am erTi saswaulis mixedviT gvmarTebs yovelive marTebulad miviCnioT, rasac wmida elefTeris Sesaxeb ambobdnen. petre: didad ganmswavleli magaliTia _ aseTi didi saswaulTmoqmedi mamebi dedamiwaze ixilo da Sens TanamoqalaqeebSi zeciur ierusalims Wvretde. Tavi ocdameTeqvsmete

sirakuzis episkoposi maqsimiane grigoli: giambob saswauls, romlis aRsruleba yovlisSemZle RmerTma odesRac Tavis mona maqsimianze ineba, romelic amJamad sirakuzis episkoposia, adre ki Cemi monastris winamZRvari iyo. rodesac Cveni pirvelierarqis brZanebiT konstantinopolis sasaxleSi saeklesio apokrisiaris Tanamdebobas vasrulebdi, Cemdami keTilganwyobilebis gamo Rirsi maqsimiane ZmebTan erTad mestumra. rodesac is romSi, Cems monasterSi brundeboda, adriatikis zRvaze saSinel RelvaSi moyva da da185


narCen mgzavrebTan erTad, sruliad uCveulod da saswaulebrivad, sakuTar Tavze yovlisSemZle RmerTis risxva da wyaloba gamoscada. saSineli talRebi, romelsac qariSxali aRZravda, maT sikvdiliT emuqreboda: xomaldis saWe gatyda, anZa qarma moglija, ialqnebi wyalze micuravda da talRebma xomaldi mTlianad daaziana. napralebSi wyali Sevida da xomaldi zemo gembanamde ise aavso, rom xomaldi ki ar Canda wyalze, aramed wyali _ xomaldSi. maSin, xomaldSi myofni, ara Tu moaxloebuli, aramed cxadi da xiluli sikvdilis SiSiT, erTmaneTs gamoeTxovnen, uflis wmida xorcsa da sisxls eziarnen da TiToeuli RmerTs evedreboda, mowyalebiT mieRo maTi sulebi mas Semdeg, rac maT sxeulebs aseTi sazareli aRsasruli ganuCina. yovlisSemZle RmerTma, romelmac maT amgvari SiSi mohgvara, maTi sicocxle saswaulebrivad ixsna. piramde wyliT avsebuli xomaldi rva dRis ganmavlobaSi Tavisi gziT micuravda, mecxre dRes ki krotonis navsadgurs miuaxlovda. yvela, vinc xomaldze Rirs maqsimianesTan erTad iyo, sruliad uvneblad gadarCa. rogorc ki xomaldidan gadavidnen, is myisve fskerisken daeSva, TiTqos adamianTa gadasvlis Semdeg wona ki ar moaklda, aramed simsubuqe dakarga. wyliTa da xalxiT savse xomaldi zRvaze micuravda, xolo rodesac maqsimianem da misma Zmebma datoves igi, maT gareSe wyali veRar itvirTa. amiT yovlisSemZle RmerTma gviCvena, rom mas datvirTuli xomaldi Tavisi xeliT epyra, xolo rodesac xalxi gadavida da dacarielda, raRa saWiro iyo misi datoveba? 186


Tavi ocdameCvidmete

sanktula, nursiis olqis presviteri ormociode dRis win Sen CemTan RrmTismosavi presviteri sanktula naxe, romelic ukve vaxseneT. is nursiis provinciidan CemTan yovel wels modioda. sami dRis win iqidan erTi monazoni movida da samwuxaro ambavi _ sanktulas aRsruleba gvamcno. Tumca ucremlod ar ZalmiZs am Tavmdabali adamianis gaxseneba, magram amJamad uSiSrad SemiZlia giambo im saswaulebis Sesaxeb, romlebic misi mezobeli mRvdelmsaxurebisagan Sevityve, isini uaRresad simarTlismoyvareni da gulwrfelni arian. erTmaneTis mimarT keTilganwyobileba adamianebs gabedulebas matebs; mis Tavmdablobas xSirad vamarcxebdi da is Tavadac miambobda mis mier bolo dros aRsrulebul saswaulebs. erTxel longobardebi zeTisxils wuravdnen. sanktula, romelsac sasiamovno garegnoba da aseTive xasiaTi hqonda, maT carieli tikiT miuaxlovda, mSromelebs mxiaruli saxiT miesalma da ufro metad mbrZaneblurad, vidre TxovniT, SesTavaza misTvis tiki zeTiT aevsoT. longobardebi, romlebic mTeli dRe amaod daSvrnen (miuxedavad mTeli dRis wvalebisa, zeTi ver gamowures), gabrazdnen da Seuracxyofa dauwyes. maSin RmrTis kacma kidev ufro mxiaruli saxiT upasuxa: `iloceT CemTvis, auvseT sanktulas es tiki da is Tavs daganebebT~. amasobaSi longobardebi amao SromiTa da RmrTis kacis daJinebuli TxovniT ganrisxdnen da mas ufro metad Seuracxyofdnen. RmrTis kacma wyali moiTxova, yvelas Tvalwin akurTxa da sawurs Tavisi xeliT daasxa. kurTxevis ZaliT, sawuridan 187


myisve zeTi gadmovida da Tanac imdeni, rom aqamde amaod damaSvralma longobardebma yvela WurWeli aavses da RmrTis kacsac gauvses tiki. maT madloba imas Seswires, vinc zeTs maTgan iTxovda da Tavisi kurTxeviT is misca, rasac maTgan iTxovda. sxva dros, rodesac yvelgan Zlieri SimSiloba mZvinvarebda, longobardebma wmida mowame lavrentis taZari dawves. mis aRsadgenad RmrTis kacma mravali ostati da muSa moiwvia. yoveldRiurad maTi Sromis anazRaureba aucilebeli gaxda, magram radgan SimSiloba iyo, puri SemoeliaT. xelosnebs saWmlis simciris gamo Zala ar hqondaT, rom emuSavaT da purs daJinebiT iTxovdnen. RmrTis kaci garegnulad maT gamxnevebas cdilobda da danaklisis Sevsebas dahpirda, magram Sinaganad Zlier itanjeboda, radgan danapirebis asruleba SeuZlebeli iyo. rodesac aRelvebuli bolTas scemda, Rumels miuaxlovda, sadac cota xnis win mezobelma dedakacebma puri gamoacxves da SigniT Seixeda, rom enaxa maT puri xom ar darCaT. uecrad RumelSi uzarmazari da uCveulod TeTri puri dainaxa. man puri gamoiRo, magram muSebTan waReba ver gabeda, radgan ifiqra, Tu puri sxvisi iyo, sikeTis gakeTebis sababiT SeiZleboda codvaSi Cavardniliyo. amgvarad, man puri mezobel dedakacebTan waiRo, yvelas aCvena da ekiTxeboda, RumelSi xom ar darCaT. yovelma maTganma iuara. maSin RmrTis kaci muSebTan sixaruliT gaeSura erTi puriT, RmerTs madli Seswira da isini puris saWmelad miiwvia. rodesac Wames, wmindanma narCenebi moagrova da isini purze meti aRmoCnda. narCenebi maT meore dRes kidev SesTavaza, mag188


ram Wamis Semdeg mogrovili narCenebi isev SeTavazebulze meti aRmoCnda. amgvarad, aTi dRis ganmavlobaSi xelosnebi da muSebi yoveldRiurad erTi puriT ikvebebodnen da Wamis Semdeg narCenebi meore dRisTvis rCeboda, TiTqos sazrdeli mWamelTa pirSi mravldeboda. petre: saocari ambavia, uflis mier aRsrulebul saswauls magonebs. grigoli: TviT man, vinc xuTi puriT xuTi aTasi kaci ganaZRo, vinc pawawina marcvlidan samkalad uamrav nayofs gvaZlevs, vinc miwidan Tavad Tesls aRmoacenebs da yovelives arafrisagan qmnis, Tavisi monis saSualebiT erTi puriT mravali adamiani aqac man ganaZRo. magram Rirsi sanktulas garegani saqmeebi, romelTac RmrTis ZaliT aRasrulebda, sakvirvelad rom ar mogeCvenos, ismine, TviTon is imave Zalis meoxebiT Sinaganad rogori iyo. erTxel longobardebma erTi diakvani daatyveves, borkilebSi hyavdaT da bolos misi mokvla gadawyvites. saRamoxans sanktula longobardebTan mivida da diakvnis gaTavisufleba da misTvis sicocxlis SenarCuneba sTxova. maT uari uTxres. bolos sTxova misTvis miebarebinaT. `mogabarebT, _ uTxres longobardebma, _ magram im pirobiT, rom Tu gaiqceva, imis nacvlad Sen mogklavT~. RmrTis kaci sixaruliT daTanxmda da diakvani sakuTari pasuxismgeblobiT wamoiyvana. SuaRamiT, rodesac longobardebs eZinaT, man diakvani gaaRviZa da uTxra: `adeqi da swrafad gaiqeci. yovlisSemZle RmerTma gadagarCinos!~ diakvans sanktulas aRTqma axsovda da uTxra: `ver gaviqcevi, mamao, imitom, rom Sen mogklaven~, magram RmrTis kaci aiZulebda gaqceuliyo: 189


`adeqi da gaiqeci, yovlisSemZle RmerTi Segewios, me ki _ mis xelT var, isini ise momeqcevian, rasac is CemTvis dauSvebs~. diakvani gaiqca, xolo misi meurve, TiTqosda motyuebuli, marto darCa. meore dRes longobardebma tyve ukanve moiTxoves, magram RmrTismosavma presviterma miugo, rom diakvani gaiqca. `Sen ici, rac mogelis~, _ uTxres longobardebma. `vici~, _ upasuxa mtkiced RmrTis kacma. _`Sen keTili kaci xar, _ uTxra longobardma, _ wamebiT ar mogklavT. TviTon amoirCie, rogori sikvdili gsurs!~ `me RmerTis xelTa var, _ upasuxa wmindanma, _ imgvarad momkaliT, rogorc is CagagonebT~. maSin longobardebma erToblivad gadawyvites, misTvis Tavi moekveTaT, rom swrafad da naklebi tanjviT aRsrulebuliyo. im mxareSi myofi longobardebi sanktulas wmida cxovrebis gamo pativs scemdnen, magram uCveulod sastiki bunebis gamo Seikribnen, rom misi sikvdilis cqeriT damtkbariyvnen: TavianTi adgilebi daikaves, uZlieresTa Soris SearCies erT-erTi, romelic Tavis mokveTas erTi dartymiT SeZlebda da RmrTis kaci SuagulSi gamoiyvanes. SeiaraRebul adamianTa Soris myofma wmindanma Tavis iaraRs mimarTa _ man locvis neba iTxova. mas amis ufleba misces da sanktula locviT miwaze ganerTxa. ramdenime xanSi jalaTma fexi wahkra da ubrZana muxli moedrika da Tavi moexara. RmrTis mona adga, muxli moidrika da qedi moxara, magram gaSiSvlebul xmals rom Sexeda, rogorc amboben, xmamaRla warmoTqva: `wmidao ioane! Seakave igi!~ jalaTma Zlierad moiqnia xeli, rom misTvis daertya, magram xeli gauSeSda, verafriT dauSva Zirs da zeaRmar190


Tuli darCa. sasikvdilo ganaCenis sayureblad Sekrebilma xalxma RmrTis kacs qebisa da pativiscemis gamomxatveli alersiani SeZaxilebiT mimarTa, radgan cxadad ixila, ra wmida iyo is, vinc jalaTs xeli SeuCera. wmindani maTi TxovniT wamodga, magram rodesac jalaTisTvis xelis gankurneba sTxoves, uari uTxra: `misTvis ver viloceb, Tuki ar daificebs, rom am xeliT arc erT qristians aRar moklavs~. longobardi, romelic kvlav RmerTis winaaRmdeg aRmarTuli xeliT idga, samarcxvino mdgomareobiT iZulebuli Seiqna daefica, rom aRar moklavda qristianebs. maSin RmrTis monam Tqva: `dauSvi xeli~ da man maSinve dauSva. Semdeg wmindanma Tqva: `xmali qarqaSSi Caage~. manac maSinve Caago. longobardebma sanktulaSi didi wmindani rom Seicnes, rigrigobiT motacebul xarebsa da cxenebs sTavazobdnen, magram RmrTis kacma amgvari ZRvenis miRebaze uari Tqva da maTgan ukeTesi jildo gamoiTxova: `Tuki gsurT raime SemomwiroT, maSin Tqveni yvela tyve me momeciT, rom mizezi mqondes RmerTis winaSe TqvenTvis viloco ~. mas survili Seusrules: yvela tyve masTan erTad gaaTavisufles da amgvarad, RmrTis mowyalebiT, erTma, romelmac Tavi meore adamianisTvis gaswira, sikvdilisagan mravali ixsna. petre: sakvirveli ambavia! Tumca amis Sesaxeb mec msmenia, magram gamogitydebi, rodesac miamboben, kvlav yuradRebiT vismen. grigoli: sanktulas saswauli nu gagakvirvebs; Tuki SegiZlia, gansaje, is, vinc aseTi gulmarTali iyo da saTnoebis aseT maRal safexurze idga, riT aRiZvroda? 191


sad imyofeboda misi goneba, rodesac aseTi simtkiciT moyvasisTvis Tavis gawirva gadawyvita, ZmisTvis droebiTi sicocxlis gasaxangrZliveblad sakuTari sicocxle moiZula da maxvils qedi mouxara? mis guls rogori siyvarulis Zala aRafrTovanebda, rodesac ar SeSinda moyvasis sicocxle sakuTari sikvdiliT gamoesyida? WeSmaritad cnobilia, rom Rirsma sanktulam kargad kiTxvac ki ar icoda da sjuli wignebiT ar uswavlia, aramed vinaidan `aRmasrulebeli SjulisaÁ siyuaruli ars~ (rom. 13, 10), RmrTisa da moyvasis mimarT siyvaruliT man sjuli srulad aRasrula. rac ar uswavlia, masSi siyvaruliT cocxlobda da moqmedebda. man, visac SesaZloa arasodes waukiTxavs mxsnelis Sesaxeb mociqul ioanes sityvebi: `man suli TÂsi CuenTÂs dadva da Cuenca Tana-guac ZmaTaTÂs sulTa CuenTa dadebaÁ~ (1 ioan. 3, 16), ara sityviT, aramed saqmiT aCvena, rom icis mociqulis es maRali mcneba. Tu gnebavs, misi ganaTlebuli ucodinroba Cvens mecnierul codnas SevadaroT. sadac Cveni codna mkvdaria, iq misi Semecnebaa moqmedi. Cven saTnoebaTa Sesaxeb gulgrilad vsaubrobT da nayofier xeTa Soris TiTqos mxolod xilis surnels SevigrZnobT, magram maT gemos ver vigebT. man ki icoda, TviT saTnoebaTa nayofebiT rogor esargebla, Tumca sityvebiT maTi gakeTilsurneleba ar SeeZlo. petre: rogor fiqrob, mudmivad ratom iklebs saTnoebis moqmedTa raodenoba? ratom aris, rom iseT adamians, vinc mravalTa gansaswavlad unda cocxlobdes, srulebiT ver ipovi an sul ufro iSviaTad Sexvdebi? 192


grigoli: adamianTa biwierebis gamo keTilmsaxuri adamianebi gaiyvanebian maTgan da rodesac qveynierebis aRsasruli moaxlovdeba, rCeulni aRtacebul iqnebian, raTa bilwi araferi ixilon. amitom brZanebs winaswarmetyveli: `ixileT, viTar warwymda marTali da aravin moelis guliTa da kacni marTalni aRixumian, da aravin gulisxma-hyofs, rameTu pirisagan sicruisasa aRebul ars marTali~ (es. 57,1). da solomonic ambobs: `Jami qvaTa mimofantvisa da Jami maTi Segrovebisa~ (ekl. 3, 5). amitom, qveynierebis aRsasruli rac ufro axlovdeba, miT ufro aucilebelia zeciuri saxlisaTvis cocxali qvebis Segroveba, vidre Cveni ierusalimis Senoba Tavis zomas ar miaRwevs. Tumca gvwams, rom amqveynidan yvela rCeuli ar iqneba gayvanili da aq mxolod biwieri adamianebi ar darCebian, imitom, rom codvilebi arasodes Seinanebdnen, saTnoebis magaliTebi rom ar hqondeT, romlebic maT sulebs atyveveben. petre: amgvarad, amaod vwuxvar, rom saTnoebis moqmedTa ricxvi mcirdeba, rodesac vxedav, rom uRirsnic mravlad iRupebian.

193


Tavi ocdameTvramete

ferentis episkopos redemptis xilva grigoli: nu gikvirs, petre. SenTvis ferentis episkoposi redempti cnobili iyo, romelic Rirseulad cxovrobda da amqveynidan Svidiode wlis win gavida. rodesac jer kidev monasterSi vcxovrobdi, masTan axlo urTierToba mqonda da man Cemi TxovniT miambo, rom Cemi winamorbedis, pap ioane umcrosis dros qveynierebis aRsasrulis Sesaxeb emcno. amis Sesaxeb sxvebmac ician. man Semdegi ram miambo: erTxel, Cveulebisamebr, is Tavisi samwysos mosanaxuleblad iyo da wmida mowame evtiqis taZarTan SeCerda. saRamoxans brZana misTvis sareceli mowamis saflavTan moemzadebinaT da SromiT daqanculi mosasveneblad iq dawva. SuaRamemde Zil-RviZilSi iyo; daRliloba Zilisken izidavda, magram misi suli, TiTqos raRac simZimiT SeWirvebuli, mRviZarebda. amgvar mdgomareobaSi myofs wmida mowame evtiqi warmoudga da uTxra: `redempt, ar gZinavs?~ _ `ar mZinavs~, _ miugo man. `yovelgvari xorcielis aRsasruli axlovdeba, _ ganagrZobda wmindani, _ yovelgvari xorcielis aRsasruli axlovdeba, yovelgvari xorcielis aRsasruli axlovdeba!~ samgzis gameorebis Semdeg mowamis gamocxadeba, romelic redemptis sulier Tvals warmoudga, gaqra. RmrTis mona wamodga da cremliT locva daiwyo. male caze sazareli niSnebi gamoCnda. CrdiloeTis mxares cecxlovani isrebi da Subebi Canda. Semdeg TavianTi sacxovreblebidan sazareli longobardebi gamovidnen da Tavs dagvesxnen. auracxeli adamiani, rogorc TavTavebi mkis dros, Semusvrili iyo. qalaqebi 194


ukacrieli iyo, cixe-simagreebi _ dangreuli, soflebi _ mitovebuli, mindvrebi _ daumuSavebeli da gaudaburebuli, erTi mcxovrebic ki arsad Canda; iq, sadac uwin adamianebi saxlobdnen, veluri cxovelebi dasaxldnen. _ ar vici, sxvagan ra xdeba, magram iq, sadac Cven vcxovrobT, qveynierebis aRsasruli araTu axlos aris, aramed moiwia kidec. amitom CvenTvis aucilebelia maradiuli miT meti simtkiciT veZioT, rac ufro swrafad qreba warmavali. Cven es sofeli maSinac ki unda mogveZulebina, bednierebiT rom movexibleT, magram Tuki is amgvari WiriT ganigmireba, amgvari ubedurebiT iTrguneba, yoveldRiurad aseT gansacdels Sobs _ amiT ras gvaswavlis, Tu ara imas, rom ar gviyvardes? rCeul mosagreTa Rvawlis Sesaxeb kidev mravali ramis Txroba SeiZleba, magram amaze davdumdebi, radgan vCqarob sxva ram giambo. petre: SemimCnevia, rom wmida eklesiis wiaRSi imqveyniuri cxovrebis gamo mravalni arian daeWvebulni. amitom gTxov, gonebismieri gansjiT an magaliTebiT, romlebic mogagondeba, daeWvebulTa gansaswavlad aCveno, rom suli xorcTan erTad ar kvdeba. grigoli: es rTuli saqmea, gansakuTrebiT imisTvis, vinc dakavebulia da mxedvelobaSi sul sxva ram aqvs. magram Tuki arseboben adamianebi, romlebic sargebels ipovian, uyoymanod, ramdenadac RmrTis mowyaleba Semeweva, meoTxe wignSi vaCveneb, rom suli xorcieli sikvdilis Semdegac cocxlobs.

195


wigni meoTxe Tavi pirveli

xorciel adamianebs maradiuli da sulieri ar swamT, imitom, rom gamocdilebiT ar ician is, rac sulieris Sesaxeb smeniaT grigoli: kacobriobis pirvelmSobelma, romelmac Secodebis gamo samoTxiseuli netareba dakarga, sibrmavisa da gandevnis ubadrukeba itvirTa, romelSic amJamad Cvenc vimyofebiT. codvis gziT is sakuTari Tavidan ganvarda da ar SeuZlia zeciuri samSoblos is nayofi Seitkbos, romliTac adre tkbeboda. samoTxeSi adamiani TviT RmerTis sityvis mosmenas mieCvia; gulis siwmindisa da Wvretis simaRlis meoxebiT netari sulebis _ angelozebis garemocvaSi iyo; magram mas Semdeg, rac aq Camovarda, gonebrivi naTeli moaklda, romliTac avsebuli iyo. gangdebis sibneleSi misgan xorcielad SobilT Tumca gvesmis zeciuri samSoblos, misi moqalaqe196


ebis _ RmerTis angelozebis, angelozTa Tanamoqalaqeebis _ marTalTa da srulyofil sulTa Sesaxeb, magram radgan uxilavis Secnoba gamocdilebis gareSe SeuZlebelia, xorcieli adamianebi eWvoben, marTlac arsebobs Tu ara is, rasac xorcieli TvalebiT ver xedaven. ra Tqma unda, Cvens pirvelmSobelSi amgvari eWvi ar arsebobda; samoTxiseuli netarebis moklebis Semdeg mas SemorCa mogoneba imis Sesaxeb, rac dakarga, imitom, rom is nanaxi hqonda. xorcieli adamianebi ki ver SeigrZnoben imas, rac esmiT. maT sakuTari gamocdilebiT ar SeucvniaT is ise, rogorc pirvelmSobelma icoda, yovel SemTxvevaSi, Tundac _ rogorc warsuli. magaliTad, fexmZime dedakaci sapyrobileSi rom Seamwyvdion da Svili iq dabados, romelic iqve gaizrdeba da deda rom uambobdes mzis, mTvaris, varskvlavebisa da mindvrebis, caSi afrenil frinvelebisa da morbenali cxenebis Sesaxeb, bavSvi, romelic sapyrobileSi daibada da gaizarda da sibnelis meti amqveynad araferi unaxavs, albaT mosmenils ver daijerebs, imitom, rom sakuTari gamocdilebiT ar ecodineba. aseve arian adamianebi, romlebic TavianTi gandevnis sibneleSi iSvnen _ rodesac umaRlesi da uxilavi sagnebis Sesaxeb esmiT, ar sjeraT, marTlac arseboben Tu ara isini, imitom, rom mxolod umdables sagnebs icnoben, xilulT, romelTa Sorisac iSvnen. ai, amitom TviT xilulTa da uxilavTa Semoqmedi, mamis mxolodSobili Ze kacobriobis dasaxsnelad movida da gulebSi suliwmida warmogvigzavna, raTa mis mier gancxovelebulebma (sulierad gacocxlebulebma) virwmunoT is, rac gamocdilebiT ar viciT. amitom, ramde197


nadac miviRebT am suls, `romeli-igi ars windi mkÂdrobisa Cuenisaà ~ (efes. 1, 14), ukve uxilavis arsebobas aRar veWvobT, xolo vinc rwmenaSi ganmtkicebuli ar aris, ueWvelia, srulyofil adamianTa sityvebs unda endos, romlebmac suliwmidis meoxebiT uxilavi Seicnes. rogori ugunuri iqneboda sapyrobileSi aRzrdili yrma, Tuki dedis naambobs sinaTlis Sesaxeb sicrued mxolod imis gamo CaTvlida, rom TviTon araferi uxilavs, garda sapyrobilis wyvdiadisa. petre: veTanxmebi Sens naTqvams, magram visac uxilavis ar swams, is sruliad urwmunoa. xolo sruliad urwmuno imis rwmenas ki ar eZiebs, rac aeWvebs, aramed mis mtkicebulebas. Tavi meore

rwmena urwmunosac aqvs grigoli: Tamamad SemiZlia giTxra, rom rwmena urwmunosac aqvs. urwmunos rom daekiTxo, misi mama an deda vin aris, is uyoymanod gipasuxebs, rom esa da es. Semdeg rom hkiTxo, Tu icis rodis Caisaxa an Tu naxa Tavisi dabadeba, is aRiarebs, rom ar icis da ar unaxavs. Tumca sjera is, rac ar unaxavs, radgan mamasa da dedas uyoymanod asaxelebs. petre: gamogitydebi, aqamde ar vicodi, rom rwmena urwmunosac aqvs. grigoli: rwmena urwmunoTac aqvT, magram _ hoi, RmerTis rwmena rom hqondeT, maSin urwmunoni ar iqnebodnen! maT urwmunoebas swored is gansjis, rwmenisken 198


mxilebiT swored is mouwodebs, rom sakuTari xiluli sxeulis mimarT is swamT, rac ar uxilavT, xolo uxilavi ar swamT, romlis xilva xorcieli TvalebiT arc SeuZliaT. Tavi mesame

samgvari cocxali sulis Sesaxeb suli sxeulis sikvdilis Semdeg sicocxles rom ganagrZobs, amas morwmune goneba mowmobs. yovlisSemZle RmerTma samgvari cocxali suli Seqmna: erTi maTgani sxeulTan SeerTebuli ar aris; meore _ sxeulTanaa SeerTebuli, magram masTan erTad ar kvdeba; mesame _ sxeulTanaa SeerTebuli da masTan erTad kvdeba. suli, romelic sxeulTan araa SeerTebuli, aris angelozTa suli. suli, romelic sxeulTanaa SeerTebuli, magram masTan erTad ar kvdeba, adamianTa sulia; xolo suli, romelic sxeulTanaa SeerTebuli da masTan erTad kvdeba, aris cxovelTa suli. amgvarad, adamiani erTgvarad SuaSia moqceuli: angelozze _ qveviT da cxovelze _ zeviT. umaRlesTanac da umdablesTanac saerTo aqvs, anu sulis ukvdavebiT angelozs uaxlovdeba, sxeulis xrwnadobiT _ cxovels, manamde, sanam aRdgomis dideba TviT sxeulis xrwnadobas Sewyvets, rodesac sulTan SeerTebuli sxeuli saukunod iqneba daculi xrwnilebisagan iseve, rogorc sxeulTan SeerTebuli suli ukvdavia uflis madliT. amitom TviT gangdebulTa sxeuls (mkvdreTiT aRmdgars) tanjva ar gaanadgurebs. is maradiul tanjvaSi iarsebebs, raTa suliT da xorciT Sem199


codeni suliTa da xorciT maradiulad kvdebodnen da amave dros cocxlebi rCebodnen (yofierebis mixedviT). petre: morwmune gonebisTvis gasagebia is, rasac Sen ambob, magram, Tuki adamianTa da cxovelTa sulebs amgvarad ganasxvaveb, miTxari, geTayva, ras niSnavs solomonis sityvebi: `vTqvi Cems gulSi: ase gamocdis Turme RmerTi adamis ZeTa, raTa darwmundnen, rom TavisTavad pirutyvebi arian mxolod. radgan kacis da pirutyvis xvedri erTia~ (ekl. 3, 18-19). sakuTari azris zedmiwevniT gadmosacemad kidev ambobs: `erTis sikvdili meorisas hgavs da yvelas erTi suli udgas, kaci pirutyvze verafriT ver upiratesobs~ (3, 19). da Semdeg saerTo ganmartebisTvis daurTavs sityvebs: `yvelaferi amaoa, yovelive erT adgils miva; yvelaferi miwisganaa da yvelaferi miwad iqceva~ (3, 19-20). Tavi meoTxe

solomonis sityvebi: kacis da pirutyvis xvedri (aRsasruli) erTia grigoli: solomonis wigns, romelSic es sityvebi weria, hqvia eklesiaste. eklesiaste mqadagebels niSnavs. qadageba, Cveulebriv, azrs sTavazobs, romelic xalxis xmauriani krebulis mRelvarebas acxrobs. mqadageblis sityvebi mravalT Tanamoazred xdis, romlebic sxvadasxvagvarad fiqroben. mqadagebeli am wignsac imitom hqvia, rom masSi solomoni TiTqos im azrebs gaiTavisebs, rac mRelvare krebuls awuxebs, raTa maTi ganxilvis Semdeg is Tqvas, rasac gamoucdeli krebulic 200


Caswvdeba da daeTanxmeba. ramden azrsac ganxilvis dros wamoWris (mqadagebeli), TviTon imdenive gansxvavebul pirs warmoadgens. WeSmariti mqadagebeli TiTqos mRelvarebas gawvdili xeliT aCerebs da yvelas aiZulebs, erT azrs daeTanxmos; msgavsadve is wignis bolos ambobs: `[yvelam]1 movisminoT yvelafris Tavi da bolo: RvTisa geSinodes da daicavi mcnebani misni, radgan es aris kacis Tavi da Tavi~ (ekl. 12, 13). Tuki am wignSi gamoTqmul sityvaSi is mravalT ar warmoadgens, maSin yvelas risTvis mouwodebs, masTan erTad sityvis bolo moisminon? amgvarad, vinc wignis boloSi ambobs: `yvelam movisminoT~, is Tavad amowmebs, rom Tavis TavSi mraval pirs gulisxmobs da marto ar laparakobs. amitom am wignSi zogierTi azri mxolod gansaxilvelad aris gamoTqmuli, sxvebi _ gonebas akmayofileben; erTni ekuTvnian meryevi adamianis suls, romelic jer kidev amqveyniur siamovnebebSia Cafluli; sxvebi _ gonebasTan TanxmobiT mocemulia imisTvis, rom suli amgvari siamovnebebisgan ganvayenoT. amgvarad, am wignSi solomoni ambobs: `ai, sad vxedav me sikeTes, Sesafer saqmes; Wamos kacma, svas da ixaros Tavisi RvawliT am mzisqveSeTSi~ (ekl. 5, 17). ufro qveviT ki ganagrZobs: `tirilSi wasvla sjobs lxinSi wasvlas~ (ekl. 7, 2). Tuki Wama-sma aris kargi, maSin lxinSi wasvla ukeTesi unda iyos, vidre tirilSi. aqedan Cans, rom pirveli _ gonebiT umwifarTa saxeliT aris gamoTqmuli, xolo ukanas1

asea orginalSi, rogorc Cans laTinuri bibliis mixedviT. _ mTargmnelis SeniSvna. 201


kneli _ Tavisi srulyofili moZRvrebis saxeliT aqvs darTuli. raki gonivrul mizezebs warmogvidgens, is sargebelsac gviCvenebs, romelsac adamiani tirilSi hpovebs: `radgan iq aris bolo kacisa; cocxalma kacma yurad iRos~ (ekl. 7, 2), anu tirilSi yoveli adamianis aRsasrulia miTiTebuli da cocxali adamiani fiqrs iwyebs, Tu ra moelis. iqve weria: `ixare, yrmao, vidre norCi xar~ (ekl. 11, 9) da cota qvemoT urTavs: `bavSvobac da siymawvilec amaoa da warmavali~ (ekl. 11, 10). Tuki is, rogorc amaos, imas amxels, riskenac manamde mouwodebda, es cxadad gviCvenebs, rom pirveli sityvebi TiTqos miwieri adamianis saxeliT aris gamoTqmuli, xolo ukanaskneli _ daurTo WeSmaritebis ganCinebiT. amgvarad, miwier adamianTa siamovnebis gamoxatviT, romlebic sazrunavebs miscemian, gvamcnobs, rom kargia Wama-sma, Semdeg imaves, gonebis ganCinebiT, uaryofs sityvebiT, rom umjobesia tirilSi wasvla, vidre _ lxinSi. aseve, yrmis mxiarulebas siyrmeSi erTgvarad miwier adamianTa saxeliT gvTavazobs, xolo azris ganmartebis Semdeg, bavSvobasac da garTobasac amaos uwodebs. swored aseve, Cveni mqadagebeli gonebiT umwifarTa saxeliT gvTavazobs azrs, rodesac ambobs: `radgan kacis da pirutyvis xvedri erTia _ erTis sikvdili meorisas hgavs da yvelas erTi suli udgas, kaci pirutyvze verafriT ver upiratesobs, radgan yvelaferi amaoa~ (ekl. 3, 19), xolo gonebisagan sxva azrs gvTavazobs: `umetes ars brZeni ugunurisa, rameTu icis glaxakman slvaY winaSe cxovrebasa missa~ (ekl. 6, 8). amgvarad, is ambobs: `kaci pirutyvze verafriT ver upiratesobs~, 202


Semdeg ki TviTon ganmartavs, rom brZeni ara marto pirutyvs aRemateba, aramed _ ugunur adamiansac; kerZod, imiT, rom iqiT iswrafvis, sadac aris cxovreba. am sityvebiT is, upirveles yovlisa, gviCvenebs, rom adamianTa cxovreba aris ara aq, aramed _ sxvagan. aqedan cxadia, adamians aqvs raRac cxovelze meti imitom, rom cxoveli sikvdilis Semdeg ar cocxlobs, adamiani ki cxovrebas maSin iwyebs, rodesac sikvdilis meoxebiT sxeuli xilul cxovrebas asrulebs. kidev ufro qveviT is ambobs: `risi keTebis Zalac Seswevs Sens xelebs, akeTe; radgan arc saqme, arc safiqrali, codna an sibrZne ar gagyveba SaveTSi, sadac midixar~ (ekl. 9, 10). maS, rogorRa aqvT erTnairi bolo adamiansa da pirutyvs da erTnairi daniSnuleba _ erTsac da meoresac? adamians pirutyvze meti rogor ara aqvs, rodesac cxovelebi xorcieli sikvdilis Semdeg sicocxles wyveten, xolo adamianTa sulebi, borot saqmeTa gamo xorcieli sikvdilis Semdeg jojoxeTSi Casulni, TviT sikvdilis drosac ar kvdebian. amgvari sapirispiro azrebi gviCvenebs, rom WeSmariti mqadagebeli erTs meryevi miwieri adamianebis saxeliT ambobs, xolo meores _ sulieri WeSmaritebis saxeliT. petre: kargia, rom imis Sesaxeb gkiTxe, rac ar vicodi da zedmiwevniT Sevimecne. magram, gTxov, sulgrZeleba gamoiCine, Tuki mec, Cveni eklesiastes mibaZviT, arasrulyofilTa saxes Sevimos, rom imaTve meti sargebeli movutano, vidre Cemi piradi gamoZiebiT naxavdnen. grigoli: rogor ar mogiTmen sulgrZelad, rodesac Tavad iCen sulgrZelebas moyvasis uZlurebis mimarT, 203


rogorc mociquli pavle ambobs: `yovelTa veqmen yovlad, raĂ Ta yovelni vacxovnne~ (1 kor. 9, 22). radgan Sen siyvaruliT iwyaleb uZlurT, ufro met pativiscemas imsaxureb, imitom, rom saxelovan mqadagebels baZav. Tavi mexuTe

arsebobs Tu ara suli, Tuki sxeulidan gasvlis Jams misi xilva SeuZlebelia? petre: erTi Zmis aRsasruls daveswari. man uecrad, saubris dros suli ganuteva da uceb is, visac CemTan mosaubres vxedavdi, mkvdari vixile. mas suli aRmoxda Tu ara, ar daminaxavs da TiTqos Zalian Znelia imgvari arsebis arsebobis dajereba, romlis xilva aravis SeuZlia. grigoli: ra aris sakvirveli, petre, Tuki sxeulidan amomavali suli ver dainaxe, romelsac verc maSin xedav, rodesac SenSia? nuTu CemTan saubrisas mxolod imitom SegiZlia usulod Semracxo, rom CemSi Cemi sulis danaxva ar SegiZlia? sulis arseba uxilavia da sxeulidan iseve uxilavad gadis, rogorc uxilavad imyofeba masSi.

204


Tavi meeqvse

rogorc sxeulSi myofi sulis sicocxle Seicnoba asoTa moZraobiT, aseve wmindanis sxeulis sikvdilis Semdeg sulis sicocxle saswaulTa aRsrulebiT Seicnoba petre: sxeulSi myofi sulis sicocxlis Secnoba sxeulis moZraobiT SemiZlia, radgan sxeulSi rom suli ar iyos, sxeulis asoebi ver imoZravebdnen. sxeulis sikvdilis Semdeg sulis sicocxle rogori moZraobebiTa da moqmedebebiT SemiZlia Sevicno, raTa xiluli sagnebis mixedviT imisi yofiereba Sevicno, visi xilvac SeuZlebelia? grigoli: arcTu zedmiwevniT zust Sedarebas movixmob: rogorc sulis Zala acocxlebs da amoZravebs sxeuls, aseve RmerTis Zala aRavsebs yovel qmnilebas: zogierTs Tavisi sunTqviT acxovelebs, sxvebSi sicocxles Seeweva, xolo zogierTebs yofierebas maTTan yofniT aniWebs. radgan eWvi ar gepareba, rom arsebobs RmerTi _ Semoqmedi da warmmarTveli, romelic yovelives aRavsebs da moicavs, yoveliveze aRmatebuli da yovlis mpyrobelia, garSemouwereli da uxilavia, amitom arc is unda gaeWvebdes, rom mas uxilavi msaxurebi hyavs. xolo msaxurs Sehferis imas miemsgavsos, visac emsaxureba. amdenad, ueWvelia, rom uxilavs uxilavi msaxurebi msaxureben, romelTa arseboba gvwams. vin unda iyvnen es uxilavi msaxurebi, Tu ara wmida angelozebi da marTalTa sulebi? rogorc sxeulis moZraobis mxilveli umdablesis mixedviT masSi myofi sulis sicocxleze msjelob, aseve sxeulidan gasuli sulis sicocxleze 205


umaRlesis mixedviT unda imsjelo _ suli uxilavad cocxlobs, radgan valdebulia emsaxuros uxilav Semoqmeds. petre: yovelives samarTlianad brZaneb; magram imis rwmenas, risi xilvac xorcieli TvaliT SeuZlebelia, goneba ar eTanxmeba. grigoli: rodesac wmida mociquli pavle ambobs: `ars sarwmunoebaĂ mosavTa maT Zal, saqmeTa mamxilebel ara-xilulTa~ (ebr. 11, 1), migviTiTebs, rom imisi rwmena gvmarTebs, risi xilvac SeuZlebelia. eWvis swrafad gasafantad getyvi, rom xilulis danaxva uxilavis gareSe SeuZlebelia. ai, magaliTad, Seni xorcieli Tvali xedavs yovelive xorciels, magram is veraviTar xorciels ver dainaxavda, mis mxedvelobas usxeulo arseba rom ar ganapirobebdes. uxilavi goneba waarTvi da amao iqneba Tvalis gaxela, romelic manamde xedavda. sulma rom sxeuli datovos, Seni xorcieli Tvalebi ueWvelad daixuWeba. amgvarad, Tuki isini TavisiT xedavdnen, maSin sulis sxeulidan gansvlis Semdeg ratom veRarafers xedaven? aqedan gamoitane daskvna, rom yovelive xilulis danaxvac uxilavis meSveobiT aris SesaZlebeli. aseve warmovidginoT, rom saxli Sendeba, udides simZimeebs sweven, uzarmazari svetebi manqanebzea dayrdnobili: gekiTxebi, am saqmes vin asrulebs, xiluli sxeuli, romelic am simZimeebs amoZravebs, Tu uxilavi suli, romelic sxeuls acxovelebs? sxeuls uxilavi waarTvi da liTonis grovebi, romelTac amoZravebuls xedav, umoZrao gaxdeba. aqedan gvmarTebs gamovitanoT daskvna, rom xilul samyaroSi uxilavad moqmedi Zalis 206


gareSe araferi moewyoba. rogorc yovlisSemZle RmerTi uxilav arsebebs Tavisi sunTqviTa da ganmsWvalviT acxovelebs da amoZravebs, aseve xilul sxeulebs uxilavi arsebebi ganmsWvalaven, amoZraveben da acxoveleben. petre: gamogitydebi, am damamtkicebeli sabuTebiT Zleuls, mmarTebs yovelive xiluli (uxilavis gareSe) araraobad CavTvalo, Tumca aqamde uxilavis mimarT eWvs gamovTqvamdi, raki (rwmenaSi) uZlurT warmovadgendi. amgvarad, yovelives veTanxmebi, rac Sen Tqvi; amasTan, ramdenadac sxeulSi myofi sulis sicocxle sxeulis moZraobiT Seicnoba, amdenad xiluli movlenebis damowmebiT, sxeulis sikvdilis Semdeg sulis sicocxlis Sesaxeb msurs Sevityo. grigoli: Tuki am sakiTxis mimarT gansakuTrebuli siyvaruli gaqvs, mtkicebulebis moZebna Zneli ar aris. nuTu wmida mociqulebi da qristes mowameni amqveyniur cxovrebas moiZulebdnen da sikvdils miecemodnen, Tuki mtkice rwmena ar eqnebodaT, rom sulis sicocxle grZeldeba? Sen TviTon xom ambob, rom sxeulSi myofi sulis sicocxle sxeulis moZraobiT Seicnoba. isini, vinc Tavi sikvdils misca da swamdaT, rom suli sxeulis gardacvalebis Semdeg cocxlobs, yoveldRiurad saswaulebiT brwyinaven, maT sxeulebTan sneulni midian da kurnebas iReben; midian ficis damrRvevni da maT demonebi euflebian; midian Sepyrobilebi da Tavisufldebian (demonTagan); keTrovnebi iwmindebian; micvalebulebi mihyavT da mkvdreTiT aRdgebian. aqedan SegiZlia daaskvna, rom imaTi sulebi, romelTa sxeulebi aq aseT 207


saswaulebs axdenen, sadRac cxovroben. amgvarad, Tuki sxeulSi myofi sulis sicocxles sxeulis moZraobiT Seicnob, maSin ratom ar gsurs sulis sicocxle sxeulis gardacvalebis Semdeg TviT mkvdari ZvlebiT aRsrulebul saswaulebSi dainaxo? petre: am mtkicebulebas, romelic xiluli sagnebiT aRgvZravs virwmunoT uxilavi, verc erTi goneba win ver aRudgeba. Tavi meSvide

sulis sxeulidan gasvlis Sesaxeb grigoli: cota xnis win Sen Tqvi, rom ar ginaxavs, momakvdavma Zmam suli rogor ganuteva; amis mizezi is iyo, rom xorcieli TvaliT uxilavi arsebis xilva moisurve. mravalni, vinc gonebis Tvals wmida rwmeniTa da nayofieri locviT ganiwmenddnen, sxeulidan gasul suls xSirad xedavdnen. aucileblad mimaCnia giambo, rom sxeulidan amomavali suli uamravjer uxilavT da aseve _ imis Sesaxeb, rac TviTon momakvdavebs uxilavT sxeulidan gansvlis Jams, rom amiT uZluri goneba, romelic mtkicebebiT ver rwmundeba, magaliTebiT ganvamtkicoT. am krebulis meore wignSi ukve giambe, rom qalaq kapuadan moSorebiT myofma Rirsma benediqtem, mravali mowafis damowmebiT, am qalaqis episkoposis suli ixila, romelsac angelozebi cecxlovan sferoSi zecisken miabrZanebdnen. zecad aRmavali sulis xilvisas man gonebis ganvrcobili TvaliT mTeli qveyniereba ixila, 208


romelic mis TvalTa winaSe TiTqos mzis erT sxivSi moikriba. Tavi merve

monazon speciozis sulis gasvla wmida benediqtes mowafeTagan agreTve msmenia, rom ori cnobili mosagre, romelTac saero ganaTlebac hqondaT, RviZli Zmebi speciozi da grigoli, misi xelmZRvanelobiT wmida monazvnur cxovrebas Seudgnen. Rirsma mamam isini im monasterSi daamkvidra, romelic qalaq teracinis maxloblad aago. Zmebs erSi yofnisas didZali simdidre hqondaT, magram TavianTi sulis sacxovneblad yvelaferi glaxakebs dauriges, TviTon ki monasterSi damkvidrdnen. erT-erTi maTgani, speciozi, samonastro saqmeTa gamo qalaq kapuaSi iqna wargzavnili. erT dRes misi Zma, grigoli, ZmebTan erTad saerTo trapezs iziarebda. am dros gonebiT aRtacebulma Tavisi Zmis sxeulidan aRmomavali suli ixila. speciozi am dros misgan Sors imyofeboda. xilvis Sesaxeb man maSinve Zmebs uTxra, Tavad ki saswrafod gaeSura da Zma ukve dakrZaluli daxvda. is swored im dros aResrula, rodesac grigolma ixila. Tavi mecxre

erTi tusaRis sulis Sesaxeb rodesac jer kidev monasterSi vcxovrobdi, erTi RmrTismosavi da friad sarwmuno kaci miambobda, rom mogzaurebma, romlebic siciliidan romSi mimaval xo209


maldze imyofebodnen, xmelTaSua zRvaSi yofnisas erTi RmrTis monis suli ixiles, romelic zecad maRldeboda. is samniaSi iyo datyvevebuli. napirze gadasulebma ikiTxes, Tu ra moxda da Seityves, rom RmrTis mona swored im dRes aResrula, rodesac is zeciuri savaneebisken aRmavali ixiles. Tavi meaTe

winamZRvar spesis sulis gantevebis Sesaxeb jer kidev monasterSi yofnisas erTi Rirseuli kacisgan gavige, rasac amjerad giambob. is ambobda, rom Rirsma mamam, saxelad spesma, monasteri im adgilze aago, romelsac kample hqvia. is uZveles qalaq nursiisgan eqvsi miliT aris daSorebuli. yovlisSemZle da mowyale RmerTma es beri maradiuli tanjvisagan sasjeliT daifara da masze gamovlenil gangebulebaSi simkacrec aCvena da saxierebac: rogorc uwin misadmi siyvaruli sasjeliT aCvena, Semdeg _ sruli gankurnebiT gamoavlina. mTeli ormoci wlis manZilze is brma iyo da dRis sinaTle ar uxilavs. magram saRmrTo sasjelSi madli aravis miatovebs. mowyale mama, romelic sasjels mogvivlens, Semwynareblobasac rom ar iCendes, Cveni mouTmenlobis gamo CvenSi codvebs TviT codvebis gamosasworeblad movlenili sasjeli gaamravlebda. amgvarad, danaSaulis Semcirebis nacvlad, risi imedic unda gvqonoda, codva ufro gamravldeboda. RmerTma Cveni uZlurebani icis da sasjels mzrunvelobas uerTebs, TviT sasjelSi ki rCeuli Svilebis mimarT mowyaled samar210


Tliania, raTa momavalSi iseTebi gaxados, rom samarTlis mixedviT wyalobis Rirsni iyvnen. am SemTxvevaSic ase moxda: Rirsi mosagre wyvdiadiT dasaja, magram Sinagani naTeli misTvis arasodes mouklia; xorcieli sneulebis Jams, suliwmidis madliT, is gulismier nugeSs SeigrZnobda. rodesac sibrmavis ormoci weli gavida, RmerTma mas TvalisCini daubruna da moaxloebuli aRsasrulis Sesaxeb gamoucxada. magram manamde ubrZana garSemo mdebare monastrebSi sicocxlis sityva eqadaga, raTa Zmebis monaxulebisas gulismieri naTeli imas ganecxadebina, visac xorcieli xedva daubrunda. brZanebisadmi morCilebiT, berma ZmaTa kinoviebi (saerTo sacxovrebeli monastrebi) maSinve Semoiara da im cxovrebis wess qadagebda, romelic Tavad saqmiT Seiswavla. qadagebidan meTxuTmete dRes is Tavis monasterSi dabrunda. berma Zmebs mouwoda da uflis wmida xorcsa da sisxls eziara, Semdeg maTTan erTad fsalmunTa galoba daiwyo da galobis dros suli ufals miabara. yvela iq myofma ixila, misi bageebidan mtredi rogor gamofrinda, romelic maSinve, yvelas Tvalwin, taZris saxuravis Wrilidan zecisken gafrinda. sarwmunoa, rom mtredis saxiT misi suli gamocxadda, _ da amgvarad RmerTma aCvena, es moRvawe rogori ubraloebiT emsaxureboda.

211


Tavi meTerTmete

nursieli presviteris sulis gantevebis Sesaxeb ver davdumdebi im SemTxvevis gamo, romelic imave qalaq nursiaSi moxda. amis Sesaxeb Rirsi mosagre stefane miambobda. is axlaxan imave qalaqSi dakrZales da kargad vicnobdi. is miambobda, rom erTi presviteri misTvis mindobil eklesias udidesi RmrTismoSiSebiT marTavda. presviterad kurTxevis Semdeg mas coli mxolod rogorc da, ise uyvarda, magram mas rogorc mters, ise ufrTxoda: miaxloebis uflebas arasodes aZlevda da masTan col-qmruli kavSiri srulebiT gawyvita. wmida mosagreebs amgvari Tviseba aqvT: dauSvebeli samudamod rom aicdinon, isini dasaSvebsac ikrZalaven. swored amis gamo, meuRlisgan raime codvaSi rom ar Cavardniliyo, misgan aucilebel samsaxursac ar iRebda. am Rirsma presviterma amgvarad mravali weli icxovra, msaxurebidan meormoce wels sastiki ciebiT daavadda da sikvdilis piras aRmoCnda. rodesac misma meuRlem is momakvdavi da micvalebuliviT mwolare ixila, yuri nestoebTan miuaxlova da cdilobda Seetyo, cocxali iyo Tu ara. man es rom igrZno, Tumca ZlivsRa sunTqavda, Tavs Zala daatana da xmamaRla uTxra: `ganved, dedakaco, Cemgan, cecxli jer kidev cocxalia, waiRe Cala~. rodesac is gavida, TiTqos sasicocxlo Zalebis momateba igrZno da didi sixaruliT SesZaxa: `mSvidoba Tqvens mobrZanebas, batonebo! mSvidoba Tqvens mobrZanebas, batonebo; rogor RirsmyaviT mogenaxulebineT Tqveni mdabali mona?.. movdivar, movdivar, madlobeli var Tqveni, madlobeli~. man es sityvebi xmamaRla mra212


valgzis gaimeora; irgvliv Sekrebili axloblebi daekiTxnen, vis esaubreboda. momakvdavma maT gakvirvebiT miugo: `nuTu aq mosul wmida mociqulebs ver xedavT? nuTu mociqulTa TavT _ petresa da pavles ver amCnevT?~ Semdeg mociqulebs mimarTa da Tqva: `movdivar, movdivar~, _ da am sityvebiT suli ufals miabara. amgvarad, wmida mociqulebs gahyva da daamtkica, rom maT marTlac xedavda. marTalTa SemTxvevaSi xSirad xdeba, rom aRsasrulis dros winamorbed wmindanebs xedaven, raTa sikvdilis Sesaxeb mtanjveli fiqriT ar SeSindnen; imisTvis, rom xorcTa sakrveli umtkivneulod da uSiSrad ganiZarcvon, imJamad maTi gonebis Tvals zeciur moqalaqeTa dasi warmoudgeba. Tavi meTormete

qalaq reaTis episkopos probis sulis Sesaxeb ver davdumdebi imis Sesaxeb, rasac yovlisSemZle RmrTis mona probi (amJamad am qalaqSi renatad wodebuli monastris winamZRvari) sakuTari biZis, qalaq reaTis episkopos probis Sesaxeb miambobda. aRsasruli rom mouaxlovda, is mZimed daavadda. mamamisma, saxelad maqsimem, eqimebis mosayvanad yvelgan monebi dagzavna; imedi hqonda, rom isini mas gamoajanmrTelebdnen. magram mowveulma eqimebma pulsis mixedviT ganacxades, rom avadmyofi male gardaicvleboda. saRamoxans, rodesac sadilobis dro dadga, Rirsma episkoposma, garSemomyofTa janmrTelobaze zrunviT, sTxova maT mamamisTan erTad saepiskoposo Senobis zeda sarTulze asuliyvnen da esa213


dilaT. yvelani zeda sarTulze avidnen, masTan mxolod erTi yrma darCa, romelic, probis TqmiT, dResac cocxalia. sneulis sarecelTan myofma yrmam uecrad dainaxa: RmrTis monasTan ori TeTrSi Semosili kaci Semovida, romelTac saxeebi imdenad ubrwyinavdaT, rom samosis siTeTresac ki abnelebdnen. amgvari brwyinvalebiT Tavzardacemuli yrma xmamaRla ayvirda: `vina xarT?~ misi yviriliT aRelvebulma episkoposma probma mosulT Sexeda, icno isini da ayvirebuli yrmis damSvideba scada: `nu geSinia, Svilo Cemo, eseni wmida mowameebi _ iubenali da elefTeri _ arian, Cems wasayvanad movidnen~. yrmam aseTi gaugonari xilva ver daitia, gaiqca da episkoposis mamasa da eqimebs nanaxis Sesaxeb uTxra. isini maSinve qveviT Cavidnen, magram avadmyofi, romelic sul cota xnis win datoves, ukve gardacvlili daxvdaT. is imaT waiyvanes, romelTa xilvas iq myofma yrmam ver gauZlo. Tavi mecamete

RmerTis msaxur galas aRsasruli saWirod mimaCnia giambo imis Sesaxeb, rac gamoCenil da sando pirTagan gavige. guTebis dros am qalaqSi konsulisa da patricis _ simaqis asuli gala siyrmeSi gaaTxoves da erT weliwadSi daqvrivda. amqveyniuri siameni, simdidrec da axalgazrdobac mas meore qorwinebisken mouwodebda, magram man isurva qristesTan sulieri kavSiriT SeerTeba, romelic cremliT iwyeba da maradiuli sixaruliT mTavrdeba, vidre xorcieli qor214


winebis sakrveliT Sekruliyo, romelic yovelTvis sixaruliT iwyeba da cremliT mTavrdeba. rodesac galas sxeulSi cecxlovani gzneba SemoenTo, eqimebi arwmunebdnen, Tu ar daqorwindeboda, mometebuli simxurvalisgan, TviT bunebis winaaRmdegobis gamo, wveri amouvidoda (asec moxda SemdgomSi). magram wmida dedakacs garegnuli Seuxedaoba ar aSinebda, mTeli guliT zecieri siZe Seiyvara, romelic CvenSi Sinagan mSvenierebas eZiebs. amitom qmris gardacvalebisTanave saero samoseli ganiZarcva da yovlisSemZle RmerTis samsaxurs wmida mociqul petres taZarTan mdebare monasterSi Seudga. iq mravali wlis manZilze gulubraloebiTa da locviT mSvendeboda, upovrebs mowyalebas uxvad urigebda. rodesac yovlisSemZle RmerTma galas ganuCina Rvawlis sanacvlod maradiuli misagebeli mieRo, igi mkerdis kiboTi daavadda. RamiT mis sawolTan Cveulebriv ori kandeli enTo, radgan naTlis megobars ara marto sulieri, aramed nivTieri wyvdiadic sZulda. erTxel sneulebiT gaTanguli gala sawolze iwva, uecrad man Tavis sarecelTan wmida mociquli petre ixila, romelic kandelebs Soris idga. mas ar SeSinebia, piriqiT, siyvaruliT gambedaoba moikriba misalmebisTvis da hkiTxa: `batono Cemo, Semendo codvebi?~ mociqulma alersianad dauqnia Tavi da uTxra: `Segendo, wamodi~. galam, romelsac monasterSi gansakuTrebiT erTi enkratisi uyvarda, uTxra: `gevedrebi, CemTan erTad da benediqtac wamovides~. _ `ara, _ upasuxa mociqulma, _ SenTan erTad esa da es wamova, xolo is, romelzec Sen mTxov, camet dReSi gamogyveba~. am sityvebis Semdeg mociquli 215


uxilavi gaxda. galam maSinve monastris winamZRvari ixmo da uambo, rac ixila da gaigona. sami dRis Semdeg is im dasTan erTad dakrZales, romlis Sesaxebac mociqulma uTxra, xolo is da, romlis Sesaxeb Tavad iTxova, maT gzas cameti dRis Semdeg gaudga. es ambavi monasterSi dRemde axsovT da axalgazrda mowese qalwulebi ufrosi debisgan mosmenil ambavs iseTi zedmiwevniT gadmogcemen, TiTqos aseTi didi saswauli Tavad exiloT. Tavi meToTxmete

dambladacemul servulas aRsasruli unda aRiniSnos, rom rCeulTa sulebs sxeulidan gasvlis Jams xSirad tkbili zeciuri galoba esmiT da am galobiT damtkbarni, sxeulisagan sulis gayras ver grZnoben. rogorc maxsovs, saxarebis Sesaxeb saubrebSi vyvebodi, rom galereaSi, romelic netari klimentis taZarSi mimavalma mlocvelebma unda gaiaron, iyo vinme servula, romelic uTuod gaxsovs. is qonebiT Raribi iyo, magram damsaxurebebiT _ mdidari da didi xnis manZilze sneulebiT itanjeboda. misi cnoba imiT SeiZleboda, rom mTeli cxovreba dambladacemuli iyo, mas araTu dgoma, aramed sawolze wamoweva da jdoma, pirTan xelis mitana da meore gverdze gadabrunebac ar SeeZlo. mas deda da Zma uvlidnen; mowyalebas, romelsac aZlevdnen, maTive xeliT gascemda. mas wera-kiTxva arasodes uswavlia, magram biblia SeiZina da saavadmyofoSi masTan mosul RmrTismosav adamianebs wakiTxvas aiZu216


lebda. amgvarad, mTeli wmida werili daiswavla, Tumca, rogorc vTqviT, wera-kiTxvis ucodinari iyo. servula avadmyofobaSi dRisiT Tu RamiT RmerTs samadlobel himnebsa da sagaloblebs aRuvlenda. magram rodesac moaxlovda Jami, aseTi tanjvisaTvis misagebeli mieRo, misi sxeuli gamococxlda. sikvdilis moaxloveba rom igrZno, servulam mnaxvelebsa da saavadmyofoSi mcxovrebT sTxova wamomdgariyvnen da aRsasrulis molodinSi masTan erTad fsalmunebi egalobaT. magram sikvdilis wina galoba uecrad misma SeZaxilma Sewyvita. man Tqva: `gaCumdiT! nuTu ar gesmiT, rogori qeba aRevlineba zecaSi?~ swored im dros, rodesac man gulisyuri qebis sagalobels miapyro, romelic Sinaganad esmoda, misi wmida suli sxeuls gaeyara. misi gansvlis Jams iqaurobas iseTi keTilsurneleba moefina, rom iq myofebma gamouTqmeli sitkboeba SeigrZnes da amiT cxadad mixvdnen, rom qebis sagaloblebiT servulas suli zecaSi iqna miRebuli. am dros iq Cveni monazoni imyofeboda, romelic dResac cocxalia da tiriliT amowmebs, rom dakrZalvamde micvalebulis nestoebidan keTilsurneleba ifrqveoda. Tavi meTxuTmete

RmrTismsaxur romulas aRsasruli saxarebis Sesaxeb saubrebSi, rogorc maxsovs, erT ambavs giambobdi, romelic TviT saubris dros presviterma speciozma daadastura. es ambavi misTvisac cnobili iyo. im dros, rodesac monasterSi davmkvidrdi, 217


yovladwmida RmrTismSobel mariamis taZarTan erTi xnieri mowese dedakaci, saxelad redempta, cxovrobda. igi monazvnad am qalaqSi aRikveca da herundinas mowafe iyo, romelic mravali saTnoebiT iyo Semkuli da, rogorc amboben, meudabnoe cxovrebas prepestinis mTebSi eweoda. redemptas monazvnobaSi ori mowafe hyavda: erTi, saxelad romula, xolo meores, romelic amJamadac cocxalia, saxiT vicnob, magram misi saxeli ar vici. es sami dedakaci erT saxlSi Raribulad cxovrobda, magram saTnoebebiT mdidrebi iyvnen. romula, romelic vaxseneT, saTnoebebiT meore mowafes aRemateboda. is sakvirvelad momTmeni, uaRresad morCili, mdumare da gulmodgine mlocveli iyo. magram Zalian xSirad maT, visac adamianebi srulyofilad miiCneven, Semoqmedis TvalSi jer kidev aqvT nakli, iseve, rogorc gamoucdeli adamianebi xSirad dausrulebeli tvifris xilvisas mas vaqebT, rogorc dasrulebuls, mxatvari ki, Tumca Cveni qeba esmis, muSaobas ganagrZobs, rom daasrulos. romulasac msgavsi ram daemarTa. is daavadda sneulebiT, romelsac eqimebi damblas uwodeben. romula mravali wlis manZilze loginSi iwva da moZraoba TiTqmis ar SeeZlo, magram moTmineba amgvari tanjviTac ar daukargavs. piriqiT, sneuleba misTvis saTnoebaTa gamravlebis saSualebad iqca. igi rac ufro nakleb Zalas grZnobda, miT ufro gulmodgined loculobda. erT Rames man ukve xsenebul redemptas mouxmo, romelic orive mowafes sakuTari qaliSvilebiviT zrdida: `dedao, modi, dedao, modi aq~. redempta maSinve adga da meore mowafesTan erTad romulasken gaemarTa. am ambavs ori218


veni miambobdnen, garda amisa sxvebisganac gamigonia. Sua RamiT isini romulas sawolTan iyvnen. uecrad zecidan gadmosulma naTelma senaki gaanaTa da imgvarad brwyinavda, rom iq myofTa gulebi gamouTqmeli SiSiT aavso. rogorc Semdeg TviTon mogviTxrobdnen, maTi sxeulebi Zrwolam gaaSeSa da uZravad idgnen. Semdeg SariSuri gaisma, TiTqos adamianTa didi jgufi moZraobda. senakis karma ryeva daiwyo, TiTqos mravali Semomsvleli miawyda. sawolTan mdgomi dedebi grZnobdnen, rogorc TviTon ambobdnen, SemosulTa iq yofnas, magram didi SiSisa da sinaTlis gamo Tvalebi daxuWuli hqondaT da verafers xedavdnen. sinaTles araCveulebrivi keTilsurneleba mohyva da sasiamovno surnelma isini daamSvida. romulam alersiani xmiT daawynara aTrTolebuli redempta, romelic misi ganmswavleli iyo saTnoebebSi: `nu geSinia, dedao, jer ar vkvdebi~. man mravaljer gaimeora es sityvebi da zecidan gadmosuli sinaTlis sikaSkaSem TandaTan iklo, magram surneli darCa. ase ganvlo meore da mesame dRem, senakSi mofenili surneli kidev igrZnoboda. meoTxe RamiT man kvlav mouxmo winamZRvars, misi mosvlisas wmida ziareba iTxova da eziara. redempta da meore mowafe mis sawols ar Sordebodnen, _ uecrad misi senakis win mgalobelTa ori gundi gamwkrivda da rogorc mogviTxrobdnen, erTi dasi mamakacebis xmiT fsalmunebs galobda, xolo meore _ dedakacebis xmiT bans aZlevda. romulas senakis win zeciuri galobis Jams misi wmida suli gaTavisuflda xorcis sakrvelTagan. rodesac is zecad maRldeboda, mgalobelTa gundebi rac ufro zeviT miiwevdnen, fsalmunTa 219


galoba miT ufro sustad ismoda, vidre galobis xmac da keTilsurnelebac sabolood ar ganeSora iq myofTagan. Tavi meTeqvsmete

monazon Tarsilas aRsasruli zogjer sxeulidan gamomaval suls sanugeSod TviT cxovrebis momcemeli ecxadeba. imaves gavimeoreb, rac saxarebaze saubris dros ukve gadmogeci deidaCemis _ Tarsilas Sesaxeb. is ori danarCeni disgan daucxromeli locviT, sifxizliTa da TavSekavebiT gamoirCeoda da am saTnoebebis meoxebiT udides siwmindes miaRwia. mas ZilSi papaCemis papa, romis eklesiis winamZRvari feliqsi eCvena, maradiuli naTlis savane aCvena da uTxra: `modi, am naTlis savaneSi migiReb~. Tarsila maSinve ciebam Seipyro da sikvdilis piras aRmoCnda. rogorc warCinebul adamianTa aRsasrulis Jams naTesavTa sanugeSod bevri xalxi ikribeba, aseve Tarsilas aRsasrulis Jamsac mis sarecelTan Tavi mravalma adamianma moiyara. uecrad man zeviT aixeda, momavali ieso dainaxa da iq myofT xmamaRla uTxra: `gza mieciT, gza mieciT! ieso mobrZandeba!~ da maSinve, rogorc ki mzera gamocxadebul ufals miapyro, misma sulma sxeuli datova. uecrad saocari keTilsurneleba daifrqva, romelmac Tavisi sitkboebiT yvelas mianiSna, rom sitkboebis mizezi marTlac mobrZanda. rodesac mis sxeuls gasapatiosneblad samoseli gaxades, idayvebsa da muxlebze saSineli wanazardebi ixiles, romlebic aqlemis kuzebs hgavda, 220


risi mizezic locvis dros xangrZlivi muxlTa dreka iyo. micvalebulis sxeulma cxadyo, sicocxlis Jams misi suli mudmivad ras iqmoda. Tavi meCvidmete

yrma muzas aRsasruli ver davdumdebi imis Sesaxeb, rasac zemoT xsenebuli RmrTis mona probi Tavisi dis, mcirewlovani muzas Sesaxeb miambobda. erT Rames mas yovladwmida RmrTismSobeli, maradqalwuli mariami gamoecxada da TeTrebSi Semosili misi toli qalwulebi uCvena. muzam maTTan SeerTeba moisurva, magram ver gakadnierda. yovladwmida qalwuli mariami daekiTxa, maTTan SeerTeba da misi msaxureba xom ar surda. yrmam RmrTismSobels miugo: `msurs~, _ da misgan maSinve emcno, rom amieridan araferi bavSvuri da daufiqrebeli aRar Caedina, sicilisa da garTobisagan Tavi Seekavebina da ocdameaTe dRes mis samsaxureblad im qalwulTa Soris Seiracxeboda, romlebic ixila. am xilvis Semdeg yrma sruliad Seicvala, bavSvuri sicelqe miatova da cxovrebas mkacrad warmarTavda. misma amgvarma cvlilebam mSoblebi gaakvirva da mizezi hkiTxes. muzam uambo, rac mas RmrTismSobelma amcno, da gamoacxada, mis samsaxureblad romel dRes wardgeboda. ocdamexuTe dRes is avad gaxda. ocdameaTe dRes, rodesac misi aRsasruli moaxlovda, muzam misken momavali RmrTismSobeli im qalwulebTan erTad ixila, romlebic xilvaSi gamoecxadnen. RmrTismSoblis Zaxilze man Tvalebi krZalviT milula da xmamaRla upa221


suxa: `dedofalo Cemo, movdivar! dedofalo Cemo, movdivar!~ am sityvebiT suli ganuteva da umanko sxeulidan wmida qalwulebTan dasamkvidreblad gavida. petre: ramdenadac kacTa modgma uricxv codvebs aris damonebuli, vfiqrob, zeciuri ierusalimi umetesad mcirewlovani yrmebiTa da CvilebiT aris savse. Tavi meTvramete

zogierT yrmas mSoblebi cudi aRzrdiT caTa sasufevlis kars uketaven; RmrTis mgmobi yrmis Sesaxeb grigoli: marTalia, unda gvwamdes, rom CvilobaSi gardacvlili yvela monaTluli Cvili caTa sasufevelSi Sedis, magram isic sarwmunoa, rom mcirewlovan yrmaTagan, romelTac ukve laparaki SeuZliaT, caTa sasufevelSi yvelani ar Sedian. zogierT maTgans iq Sesasvlel kars cudi aRzrdiT mSoblebi uketaven. Cvens qalaqSi yvelasTvis cnobil erT adamians, samiode wlis win xuTi wlis vaJi hyavda, romelsac gadametebuli xorcieli siyvarulis gamo cudad zrdida. biWi, rogorc ki raime winaaRmdegoba Sexvdeboda, Cveulebis gamo (gamoTqmac ki miWirs), RmrTis saxels gmobda. sami wlis win is mZimed daavadda da sikvdilis piras mivida. rodesac mamas is xelSi hyavda, uecrad biWi zardacemuli aTrTolda, rogorc iq myofni mowmobdnen, radgan misken momavali boroti sulebi dainaxa, da ayvirda: `miSvele, mama, miSvele~. yvirilis dros man saxe miibruna, raTa maT mamis mkerdze damalvoda. mama 222


akankalebul Svils daekiTxa, ras xedavda. biWma upasuxa: `Cems wasayvanad Savi kacebi movidnen~. amis warmoTqmisTanave man RmerTis saxeli Seuracxyo da sulic ganuteva. yovlisSemZle RmerTs rom eCvenebina, Tu ratom mieca bavSvi aseT mtanjvelebs, dauSva momakvdavs is gaemeorebina, ris gamosworebasac mama mis sicocxleSi ar cdilobda; imitom dauSva, rom bavSvma mTeli cxovreba RmrTis gmobaSi gaatara da is sikvdilis winac gamoTqva, raTa mamamiss Tavisi Secodeba Seecno da daenaxa, rom mcirewlovani Svilis sulze ar zrunavda da geeniis cecxlisTvis arcTu mcire codvili aRzarda. magram es samwuxaro ambavi davtovoT da sanugeSos mivxedoT, rogorc dasawyisSi vakeTebdiT. Tavi mecxramete

RmrTismosavi mosagris, stefanes, aRsasruli zemoT naxsenebi probisa da sxva RmrTismosav kacTagan Sevityve is, rac msmenelT saxarebis Sesaxeb saubarSi Rirsi mamis, stefanes Sesaxeb movaxsene. am mamas, rogorc probi da sxva mowmeni gadmogvcemen, araferi SeuZenia amqveynad da arc araferi ebada, RmrTis gulisaTvis upovareba uyvarda. gansacdels yovelTvis moTminebiT itanda, saero Tavyrilobebs erideboda da mudam locva swyuroda. mis saTnoebaTagan erTis Sesaxeb giambob, romlis mixedviT SegiZlia danarCenzec imsjelo. erTxel man kaloze momkili xorblis TavTavebi waiRo, romelic sakuTari xeliT daTesa. am xorblis garda, Tavis sarCenad mas da mis mowafeebs mTeli wlis manZil223


ze araferi ebadaT. erTma borotma adamianma, romelic uZvelesma mterma waaqeza, xorbals kaloze cecxli waukida da dawva. sxvam es dainaxa da ambis saTqmelad RmrTis monasTan gaiqca. moyola rom daamTavra, bolos daamata: `vai, sawyalo stefane, es ra dagemarTa~. stefanem naTeli saxiTa da xmiT myisve miugo: `vai imas, vinc es Caidina; me ra damemarTa?~ am sityvebidan Cans, Tu saTnoebis ra maRal safexurze idga is, vinc mTeli wlis sarCo-sabadebels sulis simSvidiT kargavda da ufro metad codvis Camdeni ebraleboda, vidre _ sakuTari Tavi, Tumca misi codviT masac evno. is imas ar angariSobda, rac gareganad dakarga, aramed imas wuxda, rac damnaSavem Sinaganad dakarga. rodesac misi aRsasrulis dRe dadga, mravali adamiani Seikriba, raTa TavianTi sulebi dasalocad aseTi wmida kacis locvisTvis miendoT, romelic ukve amqveynidan gadioda. Sekrebilni misi sarecelis garSemo idgnen. zogierTi angelozebs xedavda, magram verafers ambobda, sxvebi verafers xedavdnen, magram yvela iq myofi iseTma Zlierma SiSma moicva, rom am wmida sulis gasvlis dros iq dgoma verc erTma ver SeZlo. cxadad icnoboda, Tu ra didi Zala miiqvamda momakvdavis suls, romlis gasvlas verc erTma mokvdavma ver gauZlo.

224


Tavi meoce

sulis damsaxureba zogjer cxadad gamoCndeba ara aRsasrulis Jams, aramed _ sikvdilis Semdeg imis codnac gvmarTebs, rom zogjer sulis damsaxurebani gancxaddeba ara aRsasrulis Jams, aramed sikvdilis Semdeg. magaliTad, wmida mowameni, romelTac usjuloTagan mravali tanjva daiTmines, TavianTi ZvlebiT niSebsa da saswaulebs yoveldRiurad aRasruleben. Tavi ocdameerTe

winamZRvar valentis ori monazoni valenti, romelic Rirseul cxovrebas eweoda, rogorc ici, Cemi monastris winamZRvari iyo, adre ki valeriis olqSi Tavis monasters winamZRvrobda. mZvinvare longobadebi maSin mis monasterSi miiWrnen da, rogorc Tavad miambobda, misi ori monazoni xeze CamoaxrCves. isini im dResve dakrZales. rodesac mosaRamovda, micvalebulTa sulebma im adgilze sruliad garkveviT da xmamaRla iwyes galoba, imdenad, rom TviT mkvlelebmac gaigones, Zalian gaukvirdaT da SeSindnen. es xmebi iq myof tyveebsac esmodaT da SemdgomSi moklulTa mier fsalmunTa galobas adasturebdnen. yovlisSemZle RmerTma SesaZloa am sulebis xmebi xorcieli smenisTvis misawvdomi imitom gaxada, rom jer kidev xorcSi myofT iswavlon _ Tuki RmerTs moemsaxurebian, sxeulis sikvdilis Semdegac WeSmariti cxovrebiT icxovreben. 225


Tavi ocdameore

iRumen suranis aRsasruli jer kidev monasterSi yofnisas zogierTi keTilmsaxuri kacisagan Sevityve, rom longobardebis Semosevis dros suris olqSi monastris winamZRvari surani iyo. is yvelafers, rac ki monasterSi hqondaT, masTan misul tyveebsa da longobardebisgan Tavis dasaRwevad gaqceulT aZlevda. man Tavisi da Zmebis samoseli, monastris maragi da rac baRSi hqondaT, mTlianad gasca da amgvarad, mTeli qoneba daariga. male amis Semdeg longobardebi movidnen, is Seipyres da oqro mosTxoves. rodesac man uTxra, rom araferi aRar aqvs, maT mezobel mTaze aiyvanes, sadac vrceli tye iyo. iq xis fuRuroSi erTi gaqceuli tyve imaleboda. am xis siaxloves longobardma saxelganTqmul mosagres Tavi maxviliT mohkveTa. rodesac misi sxeuli miwaze davarda, mTac da tyec myisve Sezanzarda. mTrTolvare miwa TiTqos gamoxatavda, rom mis udides siwmindes ver itevda. Tavi ocdamesame

marsiis eklesiis diakvnis aRsasruli marsiis olqSi erTi Rirseuli diakvani iyo. is longobardebma daatyveves. erT-erTma mas maxviliT Tavi mohkveTa, magram rodesac misi usulo sxeuli miwaze daeca, mkvlels arawmida suli daeufla, miwaze dasca da amiT aCvena, rom RmerTis megobris mkvleli RmerTis mtris xelT aRmoCnda.

226


petre: miTxari geTayva, yovlisSemZle RmerTi ratom uSvebs udidesi siwmindis mqone adamianebi aseTi sikvdiliT mokvdnen, romelTa siwmindes maTi sikvdilis Semdeg TviTonac aRar faravs? Tavi ocdameoTxe

beTilSi gagzavnili wmida mosagris aRsasruli grigoli: rodesac dawerilia: `marTali Tu aResrulos, gansuenebasa Sina iyos~ (sibrZ. 4,7), maS, rCeulTaTvis, romlebic, ueWvelia, maradiuli cxovrebisken iswrafvian, sastiki sikvdili ra zianis momtani SeiZleba iyos? SesaZloa mcire Secodebani maTac aqvT, romelTagan amgvari sikvdiliT unda ganiwmindon. amitom xdeba, rom gangdebulni marTlebze Zalauflebas iReben, vidre isini cocxlebi arian, magram maTi sikvdilis Semdeg mtrebs sisastikiT miegebaT, radgan TavianTi xelmwifebiT Seubraleblad isargebles. amgvarad, mkvleli, romelic miSvebuli iqna Rirsi diakvnis mimarT amgvari siSmage gamoeCina, vidre wmindani cocxali iyo, misi sikvdiliT gaxarebas ver moeswro. wmida werilic imaves mowmobs. samariaSi wargzavnilma kacma RmerTis mimarT daumorCilebloba gamoavlina _ gzaSi Wama, risTvisac is imave gzaze lomma mokla. magram iqve weria: `viri igi da lomi dga PorcTa misTa Tana, da ara Seaxo lomman man PorcTa maT kacisa mis RmrTisaTa da arca ganxeTqa viri igi~ (3 mef. 13, 28). aqedan Cans, rom daumorCileblobis codva TviT sikvdiliT ganiwminda: igive lomi, romelmac is mokla, micvalebuls ar miekara. mas 227


mokvlis neba micemuli hqonda, magram gvamis SeWmis ufleba ar hqonda. is, romelmac sicocxleSi Sescoda, daumorCileblobisTvis miRebuli sasjeliT sikvdilis Semdeg gamarTlda. amitom lomi, romelmac codvils sicocxle waarTva, ukve marTlis gvams icavda. petre: momwons, rasac Sen ambob, magram minda vicode, sxeulTa mkvdreTiT aRdgomamde marTalTa sulebi zecaSi Tu miiRebian? Tavi ocdamexuTe

miiRebian Tu ara zecaSi marTalTa sulebi sxeulTa mkvdreTiT aRdgomamde? grigoli: ^sruliad cxadia, rom srulyofil marTalTa sulebi, rogorc ki xorcTa sakrvels datoveben, zeciur savaneebSi mkvidrdebian, rogorc amis Sesaxeb Tavisi bagiT TviT WeSmariteba gvimowmebs: `sadaca Ãorci, munca orbebi Sekrbes~ (luk. 17, 37). sadac Cveni mxsneli sxeuliT imyofeba, ueWvelia, marTalTa sulebic iq ikribebian. aseve wmida pavlec ambobs: `guli metyÂs ganslvad da qristes Tana yofad~ (filip. 1, 23). amgvarad, visac ar eeWveba, rom qriste zecaSia, arc imas uaryofs, rom pavles suli zecaSia. is xorcTagan gansvlisa da zecaSi damkvidrebis Sesaxeb saubrobs: `uwyiT, viTarmed, ukueTu queyanisa ese saxli, sayofeli Cueni, dairRues, aRSenebuli RmrTisa mier maqus Cuen saxli ÃeliT-uqmneli saukunoÁ caTa Sina~ (2 kor. 5, 1). petre: amgvarad, Tuki marTalTa sulebi amJamad zecaSi mkvidroben, gansjis dRes Tavisi simarTlis sanacvlod ras miiReben? 228


grigoli: samsjavros dRes maTTvis misagebeli saswaulebrivad aRorZindeba: amJamad isini mxolod sulebiT netareben, xolo samsjavros Semdeg sxeulebiTac inetareben, romliTac RmrTis gulisaTvis tkivilebsa da gansacdelebs iTmendnen. maT amgvar didebaze dawerilia: `esreT meored daimkKdron queyanaY da sixaruli saukunoY~ (es. 61, 7). sayovelTao aRdgomis dRemde wmindanTa sulebis Sesaxeb dawerilia: `da mieca maT samoslebi spetakebi, da iTqua maTda mimarT, raĂ Ta ganisuenon mcired JamRa, vidremdis aResrulnen maT Tana monani da Zmani maTni~ (gamocx. 6, 11). amgvarad, Tuki maT amJamad spetaki samoslebi miiRes, samsjavros dRes ori samoseli eqnebaT: amJamad netarebas mxolod suliT ganicdian, maSin ki suliTa da xorciT inetareben. petre: geTanxmebi; isic minda vicode, momakvdavi adamianebi rogor winaswarmetyveleben? Tavi ocdameeqvse

rogor winaswarmetyveleben momakvdavi adamianebi? monazvnebi _ geronti da meleti da yrma armentari grigoli: zogjer sulebi TavianTi bunebrivi TvisebebiT dafaruls Seicnoben. zogjer sxeulidan gasuli sulebi momavals gamocxadebiT Seicnoben, xolo zogjer sikvdilamde cota xniT adre, zegardamo madliT STagonebulni, gonebis usxeulo TvaliT zeciur saidumloebebs xedaven. suli Tavisi bunebrivi TvisebebiT momavals rom Seicnobs, Semdegi SemTxvevidanac Cans. Cvens qalaqSi ori wlis win erTi advokati gardaicva229


la. mas ferdi dauavadda. aRsasrulamde cota xniT adre monas mouxmo da ubrZana misTvis tansacmeli moemzadebina. yrmam ifiqra, rom is bodavda da misi brZaneba ar Seasrula. maSin avadmyofi adga, Caicva da Tqva, rom apiis gziT netar qsistes taZarSi midis. ramdenime xanSi avadmyofobis gaZlierebis gamo is aResrula. gadawyvites, rom misi sxeuli prenestis gzaze, netari mowamis, ianuariusis taZarTan daekrZalaT, magram imaT, vinc mis cxedars miasvenebda, es gza eSoraT da moulodnelad apiis gziT wasvla gadawyvites. maT ar icodnen, man sikvdilis win ra Tqva da swored im taZarSi dakrZales, romelzec advokatma iwinasawrmetyvela. CvenTvis cnobilia, rom es adamiani saero saqmianobas misdevda da Tanac angarebiT iyo Sepyrobili; rogor SeZlebda igi winaswarmetyvelebas? cxadia, TviT misma sulma Tavisi bunebrivi TvisebebiT winaswar Seicno, rac mis cxedars moeloda. xolo imis Sesaxeb, Tu rogor igeben momakvdavebi momavals gamocxadebiT, SegviZlia imis mixedviT davaskvnaT, rac Cvens monasterSi moxda. aTiode wlis win Cems monasterSi erTi Zma, saxelad geronti, cxovrobda. is mZimed daavadda da erTxel, Rameul CvenebaSi, naTeli pirisaxis da brwyinvale samosiT Semosili kacebi ixila, romlebic zecidan monasterSi eSvebodnen. rodesac isini sneulis sawolTan wardgnen, erT-erTma maTganma Tqva: `Cven imisTvis varT warmogzavnilni, rom grigolis monastridan msaxurebisTvis zogierTi Zma waviyvanoT~; _ Semdeg meores mimarTa da daumata: _ `Caiwere: markele, valentiniane, agneli~. man sxvebic daasaxela, romlebic amJamad aRar 230


maxsovs. amis Semdeg kidev daumata: `esec Caiwere, romelic Cven Semogvcqeris~. xsenebulma Zmam moaxloebuli aRsasrulis Sesaxeb monastris Zmebs diliTve acnoba. ganacxada isic, rom Tavadac igive eloda. momdevno dRidan naxsenebi Zmebi im mimdevrobiT aResrulnen, rogorc Cawerilebi iyvnen. ukanasknelad is Zmac gardaicvala, romelmac Zmebis aRsasruli winaswar Seityo. sami wlis winandeli sikvdilianobis dros, rodesac es qalaqi sruliad gaukacrielda (590 w.), qalaq portis monasterSi iyo Zma, saxelad meleti, romelic yrmobaSi aRikveca, magram sakvirveli gulubraloeba da morCileba hqonda. is Tavisi angelozis dRes avad gaxda da sikvdilis piras aRmoCnda. qalaqis episkoposi, Rirsi feliqsi, romlisganac amis Sesaxeb gavige, sneulTan gaeSura, nugeSs scemda da amxnevebda, rom sikvdilis ar SeSineboda da RmerTis mowyalebis saxeliT mravali wlis sicocxles hpirdeboda, magram momakvdavma upasuxa, rom misi sarbieli dasrulebulia; Semdeg uambo, rogor gamoecxada mas Wabuki da werili gadasca sityvebiT: `gaxseni da waikiTxe~. avadmyofma, rogorc TviTon hyveboda, sakuTari Tavi da yvela, vinc xsenebuli episkoposis mier aRdgomis dResaswaulze moinaTla, oqros asoebiT Cawerili ixila. am weriliT meleti darwmunda, rom TviTonac da isinic am cxovrebidan male gavidodnen. asec moxda. is im dResve gardaicvala, xolo amis Semdeg yvela naTelRebuli mis gzas gahyva, ise, rom ramdenime dReSi arc erTi maTgani cocxali aRar iyo. aqedan cxadia, rom RmrTis am monam maTi saxelebi oqros 231


asoebiT Cawerili imitom ixila, rom isini maradiuli naTliT iqnen ganaTlebulni. rogorc imaT gamocxadebiT Seityves momavali, aseve zogjer momakvdavis suls zeciuri saidumloebani ara ZilSi, aramed cxadSi SeuZlia Seityos. Cemi monastris monazon amons kargad icnob. rodesac is jer kidev erSi iyo, Cveni qalaqis advokatis, valerianes qaliSvilze dainiSna. is advokatis samsaxuriT mudmivad sargeblobda, amitom mis saxlSi ra xdeboda, kargad icoda. ukve monasterSi cxovrebis dros miambobda, rom im sikvdilianobis Jams, romelmac patric narsis dros romi Zlier gaanadgura, xsenebul valerianes saxlSi erTi yrma, saxelad armentari iyo, romelic uCveulo siwrfeliTa da simdabliT iyo Semosili. rodesac igive seni advokatis saxlsac moedo, es yrmac daavadda da sikvdilis piras aRmoCnda. is iq myofTa Tvalwin gonebiT iqna aRtacebuli, Semdeg gons moego, Tavis batons uxmo da mouTxro: `zecaSi viyavi da Sevityve, am saxlSi vin gardaicvleba. es, esa da es aResrulebian, Sen nu geSinia, amJamad ar mokvdebi, xolo Cemi naTqvami rom simarTlea, imiT Seityob, rom enebze laparakis niWi momeca. Sen xom ici, berZnuli srulebiT ar vicodi, axla ki berZnulad davilaparakeb imisTvis, rom darwmunde _ yovel enaze laparakis niWi marTlac momeca~. maSin batoni berZnulad daelaparaka da man ise upasuxa, rom iq myofni gaocdnen. valerianes saxlSi bulgareli meafTiaqe cxovrobda. mas maSinve avadmyofTan mouxmes da sTxoves _ bulgarulad esaubra; italiaSi dabadebuli da gazrdili yrma ki ise pasuxobda, TiTqos TviTonac 232


bulgareli yofiliyo. yvela msmeneli gakvirvebuli iyo da am or enaze ametyvelebis Semdeg, romlebic manamde ar icoda, irwmunes yvelaferi, ris Semowmebasac ver SeZlebdnen. ori dRis Semdeg sikvdilis niSnebi gamoCnda, magram mesame dRes, ucnobi mizezebis gamo, yrmam xelebi da mxrebi kbilebiT daiglija da Semdeg suli ganuteva. amis Semdeg isinic male aResrulnen, viszec man iwinaswarmetyvela, magram saxlSi im seniT aravin gardacvlila, visi saxelic sneul yrmas ar dausaxelebia. petre: sazarelia, rom aseTi niWis mimRebi amgvari sasjeliT daisaja. grigoli: RmerTis dafaruli msjavri vin icis? rasac RmrTis msjavrSi gonebiT ver vwvdebiT, mis mimarT ufro metad Zrwola gvmarTebs, vidre _ Zieba. Tavi ocdameSvide

mmarTvel feliqsis aRsasruli radganac saubari momakvdavTa sulebze daviwyeT, romlebic bevr rames igeben winaswar, ver davdumdebi imis Sesaxeb, Tu ra gavige mravali mowmisagan qalaq centumcelis (amJamad Civita-vekia) mmarTvel Teofaneze. is mowyale, sikeTis aRsrulebaSi gulmodgine da gansakuTrebiT stumarTmoyvare adamiani iyo. qveynis marTvisas Teofane miwier da droebiT saqmeebs aRasrulebda, magram rogorc misi aRsasrulis Jams gairkva, amas movaleobis moxdis mizniT akeTebda da ara _ angarebiT. misi aRsasrulis moaxloebasTan erTad amindi Seicvala. misi meuRle mwared atirda da ambobda: `ra233


Ra vqna, rogor dagasaflao, rodesac uamindobis gamo saxlis zRurblis gadabijebac ki SeuZlebelia. man miugo: `nu tiri, rogorc ki movkvdebi, ca ganaTdeba~. is am sityvebis warmoTqmisTanave aResrula, xolo mis sikvdils amindis gamosworeba mohyva. am saswauls sxva saswaulebic axlda. sneuls xel-fexi nikrisis qariT hqonda dasiebuli da dawylulebuli da Cirqisgan yarda. rodesac gasapatiosneblad micvalebuls samosi gaxades, xelebic da fexebic sruliad janmrTeli hqonda, TiTqos Wrilobebi arasodes mihkareboda. Semdeg sasaflaoze gadaasvenes. misma meuRlem meoTxe dRes marmarilos qvis Secvla gadawyvita. rodesac qva aiRes, misi saflavidan iseTi keTilsurneleba amoifrqva, TiTqos misi xrwnadi sxeulidan WiaRuebis nacvlad nelsacxeblebi amodioda. zogierTni, (rwmenaSi) meryevni, romelTac amis Sesaxeb Cemgan gaiges, daeWvdnen. magram erTxel warCinebul kacTa krebulSi gaxldiT. iq swored is xelosnebi movidnen, romlebmac Teofanes saflavze qva gamocvales. isini CemTan TavianTi saqmis gamo movidnen. maSin maT im saswaulis Sesaxeb klerikosebis, warCinebuli kacebisa da xalxis TandaswrebiT vkiTxe. maT daadastures, rom saflavi keTilsurnelebiT saswaulebrivad iyo aRvsili. maT misi kubos Sesaxeb kidev ufro saocari ram Tqves, magram amis Sesaxeb Txroba did dros wagvarTmevs. petre: sakmarisia, Cemi cnobiswadili dakmayofilebulia, magram kidev erTi sakiTxi mainteresebs. Tuki, rogorc zemoT iTqva, wmindanTa sulebi zecaSi mkvidroben, maSin eWvsgareSea, codvilTa sulebi jojoxeTSi 234


arian. magram marTlac asea es Tu ara, ar vici, imitom, rom adamianuri gansja ar uSvebs, codvilTa sulebi sayovelTao samsjavromde jojoxeTSi daitanjon. Tavi ocdamerve

gvmarTebs virwmunoT, rom rogorc srulyofilTa sulebi zecaSi mkvidroben, aseve codvilTa sulebi sxeulTan gayris Semdeg jojoxeTSi mkvidrdebian grigoli: Tuki RmrTis saTno saubarma imaSi srulad dagarwmuna, rom marTalTa sulebi zecaSi mkvidroben, maSin imisi rwmenac gmarTebs, rom codvilTa sulebi jojoxeTs imkvidreben. maradiuli simarTlis msjavriT aucilebelia, rom marTlebi ididebodnen, xolo codvilebi daitanjon. rogorc rCeulni xaroben netarebiT, aseve unda gvjerodes, rom gankicxulni sikvdilis dRidan cecxlSi iwvian. petre: rogor warmovidginoT, rom nivTier cecxlSi univTo arseba iwvis?

235


Tavi ocdamecxre

rogor warmovidginoT, rom usxeulo sulebi nivTier cecxlSi arian Semwyvdeulni? grigoli: Tuki cocxali adamianis univTo suli nivTier sxeulSi arsebobs, maSin sikvdilis Semdeg univTo suls nivTieri cecxli ratom ver daipyrobs? 1 petre: cocxal arsebaSi univTo suli imitom arsebobs, rom is sxeuls ganacxovelebs. grigoli: Tuki, sayvarelo petre, univTo suls im sxeulSi SeuZlia iarsebos, romelsac ganacxovelebs, maSin sasjelis mosaxdelad ratom ver iarsebebs iq, sadac sikvdilia gamefebuli? Cven vamtkicebT, suli cecxlSi imisTvis aris, rom cecxlis danaxviTa da SegrZnebiT daitanjos. is swored am cecxlis xilviT itanjeba da swored imiT iwvis, rom Tavs cecxlSi xedavs. amgvarad, materialuri nivTiereba aramaterialur arsebas wvavs xiluli cecxlidan gamosuli tkivilis momgvreli, uxilavi mxurvalebiT, raTa nivTier cecxlSi usxeulo goneba usxeulo aliT itanjos. saxarebiseuli gadmocemis mixedviT SegviZlia davaskvnaT, rom suli ara marto cecxlis xilviT, aramed misi SegrZnebiTac itanjeba. saxarebis mixedviT, mdidari sikvdilis Sem1

wmida ioane damaskelis swavlebiT: `maSin mieces eSmaki da mis Tana Zalni misni da kaci igi maTi, romel ars anteqriste, uRmrToTa Tana da codvilTa cecxlsa saukunesa, ara nivTiersa, viTar-ese ars Cuen Soris myofi ese cecxli, aramed egeviTarsa, viTar uwyis RmerTman~ (`gardamocemaY ucilobeli marTlmadidebelTa sarwmunoebisaY~, Tavi 100, aRdgomisaTvis. efrem mciris Targm.). _ mTargmnelis SeniSvna. 236


deg jojoxeTSi aRmoCnda. misi sxeuli rom cecxlSi iyo Cagdebuli, misive sityvebidan Cans, rodesac abraams evedreba: `moavline lazare, raÁTa daawos mwuervali TiTisa misisaÁ wyalsa da ganmigrilos enaÁ Cemi, rameTu vitanjebi me aliTa amiT cexlisaÁTa~ (luk. 16, 24). amgvarad, Tuki Tavad WeSmariteba amowmebs, rom codvil mdidars cecxlSi tanjva hqonda misjili, maS, romeli gonieri adamiani uaryofs imas, rom codvilTa sulebi cecxlSi imyofebian? petre: marTalia, gonebis mixedviTac da WeSmaritebis damowmebiTac suli rwmenad aRiZvreba, magram rodesac goneba dafiqrdeba, kvlav uWirs dajereba. rogor SeiZleba usxeulo arseba nivTierma Zalam daipyros da tanjos? grigoli: mipasuxe, geTayva, zecidan gangdebuli sulebi usxeulod migaCnia Tu sxeulis mqoned? petre: suls sxeulis mqones romeli WkuaTmyofeli adamiani uwodebs? grigoli: geeniis cecxli univTod migaCnia Tu _ nivTierad? petre: ar meeWveba, rom geeniis cecxli nivTieria da sxeulebi masSi aucileblad daitanjebian. grigoli: ukanasknel dRes gankiTxulT TviT WeSmariteba etyvis: `warvediT... cecxlsa mas saukunesa, romeli ganmzadebul ars eSmakTaTÂs da angelozTa misTaTÂs~ (maT. 25, 41). amgvarad, Tuki eSmaksa da mis angelozebs, romlebic usxeuloni arian, nivTier cecxlSi tanjva aqvT misjili, gasakviri ra aris, Tuki nivTier tanjvas sulebi sxeulebTan SeerTebamde SeigrZnoben? 237


petre: WeSmariteba cxadia da amasTan dakavSirebiT goneba aRar unda eWvobdes. Tavi ocdameaTe

ariozeli mefe Teodorikes aRsasruli grigoli: radgan aseTi Zalisxmevis Sedegad irwmune, vfiqrob jildod sarwmunoeba gagimravlo da is giambo, rac sarwmuno adamianebisagan gavige. Svidi wlis win gardacvlili iuliane, meore apokrisiari romis eklesiisa (romelsac RmrTis nebiT vemsaxurebi), CemTan xSirad modioda, rodesac jer kidev monasterSi vcxovrobdi da, rogorc wesi, sulis margebel sagnebze mesaubreboda. erTxel man Semdegi ram miambo: `mefe Teodorikes mefobis Jams Cemi simamris mama siciliaSi mebaJis movaleobas asrulebda da ukve italiaSi brundeboda. misi xomaldi kunZul lipariss miadga. iq erTi meudabnoe cxovrobda, romelic udidesi saTnoebebiT iyo Semkuli. vidre mezRvaurebi xomaldis aRkazmulobas amzadebdnen, Cemi simamris mamam gadawyvita (TanamgzavrebTan erTad) RmrTis kaci moenaxulebina da misgan locvakurTxeva mieRo. wmindanma isini miiRo da saubarSi uTxra: `iciT, rom mefe Teodorike aResrula?~ mnaxvelebma maSinve miuges: `ara, Cven is cocxali davtoveT da mis Sesaxeb msgavsi araferi gvsmenia~. RmrTis monam kvlav uTxra: `marTla aResrula: guSin, cxra saaTze, SiSveli da xelebSekruli, papma ioanem da patricma simaqma waiyvanes da mezoblad mdebare vulkanis yelSi Caagdes~. amis gamgoneT is dRe zustad Caiweres da itali238


aSi dabrunebulebma Seityves, rom mefe Teodorike swored im dRes aResrula, rodesac RmrTis monas misi aRsasrulisa da sasjelis Sesaxeb ecnoba~. imis gamo, rom mefe Teodorikem papi ioane sapyrobileSi awama, xolo patrici simaqi maxviliT mokla, rogorc gamocxadebaSi gamoCnda, cecxlSi swored imaT Caagdes, vinc man am cxovrebaSi usamarTlod dasaja. Tavi ocdameTerTmete

reparatis aRsasruli im dros, rodesac ganmartoebis survili CemSi jer kidev axali aRZruli iyo, CemTan erTi pativcemuli moxuci, saxelad deusdediti, megobrobda, romelic Cveni qalaqis warCinebul moqalaqeTa megobaric iyo. man Semdegi ram miambo: guTebis dros erTi warCinebuli kaci (senatori), saxelad reparati, sikvdilis piras aRmoCnda. is micvalebuliviT xmawarTmeuli da gaSeSebuli didxans iwva. mis sanaxavad mosulebi da ojaxis wevrebi ukve rogorc micvalebuls, ise dastirodnen, magram is uecrad gamococxlda da motiralTa cremli gakvirvebam Secvala. man Tqva: `wmida mowame lavrentis taZarSi, romelsac misi aRmaSeneblis saxelis mixedviT damasi ewodeba, saswrafod mona gagzavneT, raTa Seityos da Cvenc gvacnobos, presviter tiburcis Tavs ra xdeba~. tiburci, rogorc amboben, maSin xorciel vnebebs emoneboda. misi cxovreba da zne im eklesiis amJamindel presviter florencis kargad axsovs. mona wavida, xolo reparatma gviambo, rac Seityo iq, sadac aRyvanil iqna: 239


`didi koconi iyo momzadebuli; presviteri tiburci cecxlTan miiyvanes da Sig Caagdes; Semdeg SeSa Semouwyves da cecxli aenTo. meore koconic mzaddeboda, romelic cas swvdeboda~. amis gamgone msmenelebma SesZaxes: `visTvis?~ magram reparati am sityvebis warmoTqmisTanave aResrula, xolo monas, romelic tiburcisTan gagzavnes, is micvalebuli daxvda. cxadia, reparati tanjvis adgilebze iqna miyvanili, ixila isini, sicocxles daubrunda, gvamcno da Semdeg aResrula. es CvenTvis moxda, raTa vidre am qveynad varT, ukeTur saqmeebs ganveSoroT. reparatma cecxlis momzadeba imitom ki ar naxa, rom jojoxeTSi SeSa iwvis, aramed cocxalTaTvis gasagebad rom gadmoeca, codvilTa tanjvis adgilze is ixila, riTac amqveynad mcxovrebni nivTier cecxls anTeben, raTa maT nacnob sagnebze TxrobiT is Seicnon, rac jer kidev ar ician. Tavi ocdameTormete

kurialis aRsasruli, romlis saflavic daiwva sirakuzis episkoposi, RmrTismoyvare maqsimiane, romelic romSi Cems monasters didxans winamZRvrobda, valeriis olqSi momxdar erT sazarel ambavs miambobda. iq erTi kuriali (romis kuriis wevri) did SabaTs naTlisRebis saidumloSi erT axalgazrda qalwuls naTliad daudga. saxlSi dabrunebulma Rvino uzomod dalia, Tavis naTluls sTxova im RamiT masTan darCeniliyo da imave RamiT (saTqmeladac ki saSinelia) ganxrwna igi. diliT, am uwmindurebis Cadenis Semdeg, abanoSi wa240


sasvlelad moemzada, TiTqos codvas wyali Camorecxda; daibana da SiSiT iwyo fiqri, eklesiaSi rogor wavidoda: aseT dRes (aRdgomas) eklesiaSi ar misuliyo _ xalxis rcxvenoda, wasuliyo da _ RmerTis sasjelis eSinoda. adamianTa winaSe sircxvilma sZlia da eklesiaSi wavida, magram SiSiTa da ZrwoliT idga, yovel wuTs eloda, rom arawminda suli ekveTeboda da wamebas xalxis winaSe dauwyebda, magram msgavsi ram wirvis ganmavlobaSi ar damarTnia. is gaxarebuli gamovida da ukve sruliad uzrunvelad eklesiaSi meore dResac wavida. is eklesiaSi amgvarad eqvsi dRe dadioda da fiqrobda, rom RmerTs an misi codva ar uxilavs, an mowyalebiT Seundo, magram meSvide dRes is moulodnelad mokvda da daasaflaves. didi xnis Semdeg, yvelas Tvalwin, misi saflavidan cecxli aRmoxda da mis Zvlebs iqamde wvavda, vidre kubo da masze dayrili miwac ar daiwva. amiT yovlisSemZle RmerTma aCvena, ra dReSi iyo saidumlod im adamianis suli, romlis sxeuli adamianTa Tvalwin cecxliT Seimusra. Cven ki, am ambis msmenelT, sazareli gakveTili mogvca, rogor itanjeba codvebis gamo cocxali da grZnobis mqone suli, Tuki amgvari cecxliT ugrZnobi Zvlebic ki iwvis. petre: msurs vicode, caTa sasufevelSi keTili adamianebi erTmaneTs Tu cnoben da jojoxeTSi borotebi _ borotebs?

241


Tavi ocdamecamete

Seicnoben Tu ara keTili adamianebi erTmaneTs caTa sasufevelSi da borotebi _ borotebs jojoxeTSi? grigoli: ufals am kiTxvaze dResaviT naTeli pasuxi aqvs mocemuli sityvebSi, romlebic ukve moviyvaneT. iq naTqvamia: `kaci vinme iyo mdidari da imoseboda ZoweuliTa da bisoniTa da ixarebda dRiTi-dRe brwyinvaled. glaxaki vinme iyo, saxeliT lazare, davrdomili winaSe bWeTa misTa da que Zureboda. da guli-etyoda ganZRebad namusrevisagan gardamocÂvnebulisa tablisagan mis mdidrisa. aramed ZaRlnica movidodes da hloSnides wylulsa mas missa~ (luk. 16, 19-21). Semdeg naTqvamia, rom `iyo sikudili glaxakisaÁ mis da miiyvana igi angelozTagan wiaRTa abrahamisTa. mokuda mdidarica igi da daefla. da jojoxeTs Sina aRixilna Tualni TÂsni, iyo raÁ igi tanjvasa Sina, da ixila abrahami SoriT da lazare wiaRTa misTa. da man Ãma-yo da Tqua: mamao abraham, Semiwyale me da moavline lazare, raÁTa daawos mwuervali TiTisa misisaÁ wyalsa da ganmigrilos enaÁ Cemi, rameTu vitanjebi me aliTa amiT cecxlisaÁTa. xolo abraham hrqua mas: Svilo, moiÃsene, rameTu miiRe keTili Seni cxorebasa Sensa, da lazare egreve msgavsad boroti. da aw esera aqa ese nugeSinis-cemul ars, xolo Sen itanjebi~ (luk. 16, 22-25). mdidars gadarCenis imedi ukve aRar aqvs da Tavis axloblebze zrunavs, rom iqneb isini mainc gadarCnen. is ambobs: `glocav Sen, mamao, miavline ege saxlsa mamisa Cemisasa, rameTu misxen xuTni Zmani, raÁTa auwyos maT, da ara moviden iginica adgilsa amas satanjvelisasa. hrqua mas abraham: hqonan mose da 242


winawarmetyuelni, maTi isminon~ (luk. 16, 28-29). am sityvebiT sruliad cxadi xdeba, rom keTilebi keTilebs Seicnoben da borotebi _ borotebs. abraams lazares Sesaxeb rom araferi scodnoda, satanjvelSi Cagdebul mdidarTan saubarSi mis warsul tanjvas ver axsenebda, rodesac ambobs, rom lazarem boroteba am cxovrebaSi daiTmina; da borotebic borotebs rom ar icnobdnen, maSin satanjvelSi Cagdebuli mdidari Tavis Zmebs, romlebic iq ar iyvnen, ar axsenebda: maT Sexvedris dros ratom ver icnobda, Tuki maTTvis xsovnis mixedviT evedreba? aq imis danaxvac SeiZleba, rac Sen ar gikiTxavs, kerZod, rom keTili adamianebi borotebs Seicnoben da borotebi _ keTilebs. abraamma mdidari icno, rodesac eubneba: `miiRe keTili Seni cxorebasa Sensa~. gangdebuli mdidari rCeul lazaresac cnobs, rodesac abraams evedreba is wargzavnos da saxeliT moixsenebs: `moavline lazare, raÁTa daawos mwuervali TiTisa misisaÁ wyalsa da ganmigrilos enaÁ Cemi~. am Secnobis gamo rogorc erTi, ise meore mxridan, misageblis sazomi izrdeba: keTilni ufro metad xaroben, rodesac maTTan erTad netarebaSi imaT xedaven, vinc uyvardaT. borotni, rodesac maTTan erTad isini itanjebian, vinc amqveynad uyvardaT, ara marto sakuTari, aramed imaTi tanjviTac itanjebian. rCeulTa Soris kidev ufro gasaocari ram xdeba: isini ara marto imaT Seicnoben, visac amqveynad icnobdnen, aramed im madlmosil adamianebsac nacnobebiviT Seicnoben, romlebic arasodes unaxavT. rodesac maradiul samkvidrebelSi Zvel mamebs ixilaven, maTTvis ucnobni ar darCebian, romelTac saq243


meebis mixedviT yovelTvis icnobdnen. Tuki iq, zogad naTelSi, TiToeuli Wvrets RmerTs, raRa SeiZleba iyos Seucnobi iq, sadac icnoben yovlismcnobels? Tavi ocdameToTxmete

RmrTismosavi kaci, romelmac sikvdilis Jams winaswarmetyvelebi ixila erTma Cvenma axlobelma kacma, romelic Rirseulad, RmrTismsaxurebiT cxovrobda da oTxi wlis win aResrula, sxva RmrTismosav kacTa damowmebiT, vinc mis aRsasruls daeswro, sikvdilis Jams winaswarmetyvelebi _ iona, ezekieli da danieli ixila, isini saxelebiT moixsenia da Tavisi batonebi uwoda. man masTan myofT winaswarmetyvelTa mosvlis Sesaxeb acnoba, Tavmdabluri gamoxedviT maT mimarT krZalva gamoxata da Semdeg suli RmerTs Sehvedra. aqedan sruliad cxadi xdeba, im uxrwnel cxovrebaSi rogori Semecneba iqneba, rodesac am kacma winaswarmetyvelni, romlebic TvaliT arasodes uxilavs, jer kidev xrwnad xorcSi yofnis dros Seicno.

244


Tavi ocdameTxuTmete

erTmaneTisTvis ucnob adamianTa sulebi, romelTac erTnairi sasjeli moeliT codvebisaTvis an erTnairi jildo _ saTnoebebisaTvis, cnoben erTmaneTs sikvdilis Jams; ioanesa da ursis, evmorfisa da stefanes aRsasruli Zalian xSirad momakvdavis suli imaTac ki cnobs, visTan erTadac, msgavsi codvebis an saTnoebebis gamo, momaval cxovrebaSi damkvidrdeba. Rirsi beris _ elefTeris monasterSi, romlis Sesaxeb wina wignSi bevri visaubre, misi RviZli Zma ioane cxovrobda, romelmac, misi sityvebis Tanaxmad, Zmebis winaSe Tavisi aRsasruli ormoci dRiT adre iwinaswarmetyvela. ioane Tavisi cxovrebis darCenil dReebs yoveldRiurad iTvlida da sikvdilamde sami dRiT adre daavadda. aRsasrulis win uflis wmida xorcsa da sisxls eziara, Semdeg Zmebs mouwoda da sTxova fsalmunebi egalobaT, TviTon ki antifoniT pasuxobda: `ganmixueniT me bWeni simarTlisani, Sevide maT Sina da auvaro ufalsa. ese ars bWe uflisaĂ , da marTalni Sevlenan mas Sina~ (fs. 117, 19-20). Zmebis galobis dros ioanem xmamaRla SesZaxa: `urs, modi~. amis gamoTqmisTanave man Tavisi miwieri cxovreba daasrula. Zmebs gaukvirdaT, radgan ar icodnen, vis mouxmo momakvdavma. misma sikvdilma monasters didi mwuxareba mohgvara. meoTxe dRes, samonastro saWiroebaTa gamo, Zmebi maTgan moSorebiT mdebare monasterSi gagzavnes. wargzavnilebma im monastris Zmebi didad damwuxrebulni ixiles. rodesac maT mwuxarebis mizezi hkiTxes, mo245


nazvnebma upasuxes: `monastris danakargs davtiriT: Cveni Zma, romlis cxovreba am monasterSi Cvens yofas ganamtkicebda, meoTxe dRea, rac amqveynidan gavida. mosulma Zmebma krZalviT ikiTxes misi saxeli, romlis pasuxad esmaT: `ursi~. rodesac misi aRsasrulis Jami zedmiwevniT gamoikiTxes, Seityves, rom ursi swored im dros aRsrulebuliyo, rodesac mas ioanem mouxmo. aqedan cxadia, rom micvalebulTa damsaxurebani erTnairi iyo da imaT, vinc erTdroulad aResrulnen, jildod mieniWaT erT adgilze damkvidreba. ver davdumdebi agreTve imis Sesaxeb, rac jer kidev eriskacobaSi mezoblebisagan gavige. maSin romSi, Cems saxlSi vcxovrobdi, romelic mamisgan memkvidreobiT mergo. Cems mezoblad erTi qvrivi dedakaci, saxelad gala, cxovrobda. mas axalgazrda vaJiSvili hyavda, saxelad evmorfi. maT Soriaxlos vinme stefane cxovrobda, romelic optionis1 movaleobas asrulebda. rodesac evmorfis aRsasruli axlovdeboda, monas mouxmo da amgvari ram ubrZana: `wadi Cqara da option stefanes uTxari, saswrafod movides, imitom, rom xomaldi mzad aris, romliTac siciliaSi unda gavemgzavroT~. monas egona, rom is bodavda da brZanebis aRsruleba arc ufiqria. maSin evmorfi daemuqra: `wadi da uTxari, rac dagabare, srulebiT ar vbodav~. mona wavida, magram Sua gzaze ucnobi Sexvda da hkiTxa: `saiT gagiwevia?~ monam miugo: `Cemma batonma option stefanesTan gamgzavna~.

1

ase erqva mxedarTmTavris movaleobis aRmasrulebels, agreTve asisTavis Semcvlels misi aryofnis SemTxvevaSi. 246


man uTxra: `me stefanesgan movdivar, is Cems iq yofnaSi aResrula~. mona dabrunda Tavis batonTan, magram is gardacvlili daxvda. amgvarad, Tuki monas ambis Semtyobi Sua gzaze Semoxvda, maSin ganvlili manZilis mixedviT SeiZleba davaskvnaT, rom gardacvlilebi amqveynidan erTsa da imave wuTs iqnen gayvanilni. petre: Seni monaTxrobi SemaZrwunebelia. magram miTxari, geTayva, momakvdavis suls xomaldi ratom warmoudga an ratom iwinaswarmetyvela, rom siciliaSi waiyvandnen? grigoli: suls etli ar sWirdeba, magram gasakviri ar aris, Tuki jer kidev xorcSi myof adamians is warmoudgeba, ris xilvasac xorcieli TvaliT mieCvia, raTa amgvarad mixvdes, rogori sulieri gza elis. momakvdavis mowmoba, rom mas siciliaSi waiyvandnen, SesaZloa imas niSnavdes, rom am kunZulebze, sxva adgilebisgan gansxvavebiT, vulkanis yelidan amofrqveuli cecxli codvilTa dasatanjad aris momzadebuli. vulkanis yeli, rogorc TviTmxilvelebi gadmogvcemen, yoveldRiurad izrdeba. ase rom, qveynis aRsasrulis moaxlovebasTan erTad, rac ufro meti codvili grovdeba iq, romelTac cecxlSi tanjva aqvT misjili, miT ufro farTovdeba tanjvis adgilebic.1 xolo imaSi, rom erTnairi 1

azri, rom gardacvlil codvilTa sulebi miwisqveSa cecxlSi itanjebian, pirvel saukuneebSi dasavleTSi sakmaod gavrcelebuli iyo. es azri aRmosavleTSic gvxvdeba (ix. mag. pruseli episkoposis, mRvdelmowame patrikiosis cxovreba. xs. 19 maiss). Tumca arc wmida werili da arc eklesiis moZRvreba am sakiTxze dazustebul swavlebas ar gamoTqvams. 247


saqmeebis mixedviT erTnairi xvedri ergebaT da erTnair adgilebs daimkvidreben rogorc rCeulni, aseve gangdebulni, WeSmaritebis mier gamoTqmuli sityvebi dagvarwmunebs, sakmao magaliTebi romc ar arsebobdes. qriste marTalTa mimarT brZanebs: `saxlsa mamisa Cemisasa savane mraval arian~ (ioan. 14, 2). maradiul cxovrebaSi misagebeli rom yvelasTvis erTnairi iyos, maSin savanec erTi iqneboda da ara _ mravali. amgvarad, mravali savane arsebobs, sadac keTilni xarisxebis mixedviT mkvidroben. damsaxurebebSi Tanaziarobis gamo isini erTad netareben da yoveli muSaki TiTo drahkans mainc miiRebs (maT. 20, 9); magram netarebani savaneebis mixedviT gansxvavdebian; erTia netareba, romliTac isini tkbebian, magram gansxvavebulia sazomi sxvadasxva damsaxurebisaTvis. ufali, rodesac samsjavros dReze gvamcnobs, brZanebs: `SekribeT pirvelad RuarZli igi da SekarT Zneulad, raĂ Ta daiwuas igi~ (maT. 13, 30), anu angelozebi RvarZls Znebad dasawvavad hkraven, e.i. erTnairebs erTnairi tanjvisTvis agroveben; magaliTad, ampartavnebi cecxlSi ampartavnebTan erTad iqnebian Cagdebulni; gancxromiTa da fufunebiT mcxovrebni _ TavisnairebTan erTad iqnebian, Zunwebi _ ZunwebTan erTad, matyuarebi _ Tavissave msgavsebTan, Surianebi _ SurianebTan, urwmunoni _ urwmunoebTan damkvidrdebian. rodesac angelozebi erTnairi codviT Semcodeebs tanjvis adgilebze anawileben da erTnair satanjvelSi agdeben, maSin, erTgvarad, TiTqos RvarZls Znebad cecxlSi Casagdebad hkraven. 248


petre: Cemi kiTxva srulad aris ganmartebuli, magram miTxari, geTayva, eg rogor aris, rom zogjer suli sxeulidan TiTqos gadis, Semdeg ki kvlav usicocxlo sxeulSi brundeba? Tavi ocdameTeqvsmete

sulebis Sesaxeb, romlebic TiTqos sxeulidan mxolod moCvenebiTad gadian; monazon petres gardacvaleba da gacocxleba, stefanes sikvdili da mkvdreTiT aRdgoma; erTi meomris xilva grigoli: es gasvla moCvenebiTi ki ar aris, petre, aramed gafrTxilebaa, Tuki yuradRebiT davakvirdebiT. RmerTi Tavisi saxierebiTa da gamouTqmeli mowyalebiT imgvarad awyobs, rom zogierTi adamiani WeSmariti sikvdilis Semdeg moulodnelad cocxldeba da SiSi eufleba nanaxi jojoxeTuri tanjvis gamo, romlis Sesaxeb gagonili ki hqonda, magram ar swamda. erTi ilirieli monazoni, romelic am qalaqSi CemTan erTad cxovrobda monasterSi, ambavs momiTxrobda, romelic erT iberiel monazon petres gadaxda. rodesac is ilirieli monazoni udabnoSi cxovrobda, romelsac evaza hqvia, masTan swored es petre dasaxlda da Tavis Sesaxeb amgvari ram uambo: udabnoSi wasvlamde, mZime avadmyofobis Semdeg, petre gardaicvala, magram sicocxle male daubrunda. man cecxliT aRvsili jojoxeTuri tanjvis uamravi adgili ixila, sadac ramdenime gamoCenili adamianic naxa. rodesac cecxlSi Casagdebad isic mihyavdaT, uecrad brwyinvale samosiT Semosili angelozi gamoCnda, ro249


melmac misi cecxlSi Cagdebis ufleba ar misca da petres uTxra: `dabrundi da yuradRebiT daufiqrdi, amis Semdeg rogor unda icxovro~. am sityvebis Semdeg micvalebuls sxeuli TandaTan gauTba, maradiuli sikvdilis Zilisgan gaiRviZa da mohyva, rac daemarTa. am sazareli ambis Semdeg is gamofxizlda da imgvari marxviTa da mRviZarebiT cxovrobda, romc araferi eTqva, TviT misi cxovreba acxadebda, rom jojoxeTuri tanjva ixila da SeZrwunebuli iyo. amgvarad, RmerTis saxierebam sikvdilis gziT ixsna is maradiuli sikvdilisgan. radgan adamianis guli zogjer mometebulad aris gauxeSebuli, keTilismyofeli gavlena TviT jojoxeTuri satanjvelis xilvasac ki ara aqvs. stefane, saxelganTqmuli kaci, romelsac kargad icnob, Cveulebriv, Tavis Tavze mogviTxrobda, rom raRac saqmis gamo konstantinopolSi Seyovnda, avad gaxda da gardaicvala. im dRes eqimi da nelsacxeblebis gamyidveli ver naxes, rom misi sxeuli gaekveTaT da balzamireba moexdinaT. sxeuli momdevno RamiTac ar daukrZalavT. stefane jojoxeTSi iqna Cayvanili da mravali iseTi ram naxa, rac manamde ar swamda. iq igi msajulTan miiyvanes, magram man ar miiRo da Tqva: `amis moyvana ki ar dagavaleT, aramed mWedel stepanesi~. is dauyovnebliv sxeulSi daabrunes, xolo stepane, romelic mis mezoblad cxovrobda, im wamsve gardaicvala. amgvarad, TviT stepanes sikvdilma daamtkica, rom stefanes mier gagonili sityvebi simarTles Seesabameboda. Sen ici, rom es stefane im Jamianobamde, romelmac Cveni qalaqi mosra, sami wliT adre gardaicvala. maSin 250


xorcieli TvaliTac ki Canda isrebi, romlebic zecidan eSveboda da yvelas sikvdiliT emuqreboda. Cvens qalaqSi erTi meomari im sneulebiT daavadda da gardaicvala. misi sxeuli usulod esvena, magram misi suli sxeulSi male dabrunda da garSemomyofT uambobda, Tu ra gadaxda. rogorc is ambobda, xidi ixila, romlis qveS Savi da burusiT moculi mdinare miedineboda da iqidan saSineli simyrale da Savi nisli amodioda. xids iqiT farTo, amwvanebuli mindori Canda, romelic surnelovani mcenareebiT iyo dafaruli. iq TeTrebSi mosil adamianTa krebuli moCanda. im adgilze iseTi keTilsurneleba iyo, rom TviT es keTilsurneleba kvebavda iq mcxovreb adamianebs. iq sxvadasxvagvari, sinaTliT aRvsili saxlebi idga. iqve idga saocrad lamazi saxli, romelic TiTqos oqros agurebiT iyo agebuli, magram visi iyo, ver Seityo. mdinaris pirzec idga saxlebi. zogierTSi simyrale da sibnele aRwevda, romelsac mdinare gamoscemda, sxvebSi ki _ ara. xidze gadamsvlels amgvari gansacdeli unda gadaelaxa: Tuki usjulo mis gadalaxvas moisurvebda, is mdinareSi vardeboda, xolo marTlebi, romelTac codva ar amZimebdaT, mSvenier mindorze Tavisuflad da uSiSrad gadadiodnen. man Tqva, rom iq ixila saeklesio Temis ufrosi petre, romelic oTxi wlis win aResrula. is am sazarel adgilze TavdaRma ekida da mZime borkilebiT iyo Sekruli. rodesac ikiTxa, amgvarad ris gamo itanjeboda, esma is, rac Cvenc, vinc mas vicnobdiT saeklesio TemSi, gvagondeba. kerZod, iTqva: `imitom itanjeba amgvarad, rom rodesac vinmes dasjas ubrZanebdnen, is ara imdenad movaleobas aRasrulebda, 251


ramdenadac mrisxanebis vnebiT aRZruli urtyamda~. es rom marTlac ase iyo, yvelam icis, vinc mas icnobda. iq kidev erTi ucxotomeli presviteri vixile, _ mogviTxrobda is, _ romelic xsenebul xidze iseTi gabedulebiT gadavida, rogori gulwrfelobiTac amqveynad cxovrobda. imave xidze icno man stefanec, romelic zemoT vaxseneT. rodesac stefanem xidze gadasvla moisurva, fexi daucda da welamde xids qveviT aRmoCnda, sadac mdinaridan sazareli garegnobis kacebi amodiodnen da fexiT qveviT eweodnen, xolo sxvebi, mSvenieri garegnobisani, TeTrebSi Semosilni, mxrebiT zeviT eweodnen. am brZolis dros, anu rodesac keTili sulebi zeviT eweodnen, xolo borotebi _ qveviT, am xilvis mxilveli sxeulSi dabrunda da araferi icoda, Semdeg stefanes ra daemarTa. im SemTxvevis mixedviT, rac stefanes SeemTxva, SeiZleba davaskvnaT, rom sicocxleSi masSi xorcieli ukeTureba mowyalebis saqmeebs ebrZoda. imis mixedviT, rom mas fexiT qveviT eweodnen, xolo mxrebiT zeviT, cxadia, rom mas mowyalebac uyvarda da srulad arc codvas ewinaaRmdegeboda. magram faruli gulissityvebis am brZolaSi romeli sZlevs, arc CvenTvis aris cnobili da arc imisTvis, vinc ixila da kvlav am cxovrebaSi dabrunda. mxolod is aris cxadi, rom stefanem arc jojoxeTis xilvis Semdeg gamoaswora cxovreba jerovnad da mravali wlis Semdeg (maradiul) sicocxlesa da sikvdils Soris axali brZolisaTvis gardaicvala. amiT imasac vigebT, rom jojoxeTuri satanjvelis xilva zogierTebisTvis sasargebloa, sxvebisTvis ki _ zianis momtani: erTni mas saSinelebis xilvis 252


Semdeg ufrTxian, sxvebi ki ufro mkacrad ganisjebian, rom ar isurves ukve nanaxi da maTTvis cnobili jojoxeTis satanjveli aecdinaT. petre: miTxari, geTayva, ras niSnavs, rom mSvenier adgilze oqros agurebiT agebuli saxli idga? sasacilod meCveneba imis dajereba, rom aseTi liTonebi im cxovrebaSic dagvWirdeba. Tavi ocdameCvidmete

ras niSnavs saxlis ageba mSvenier adgilze. deusdediti, romlis saxli, xilvis Tanaxmad, mxolod SabaTobiT Sendeboda. sodomelTa sasjelis Sesaxeb grigoli: ase vin ifiqrebs, Tu saR gonebazea? nanaxi cxadad gviCvenebs, aq rogor iRvwis is, visTvisac saxli Sendeba. vinc aq uxvi mowyalebebiT maradiuli naTlis jildos daimsaxurebs, ueWvelia, iq oqros saxls aigebs. imasac getyvi, rac adre gamomrCa: is meomari, romelmac Senobebi ixila, gviambobda, rom oqros agurebi saxlis asagebad moxucebsa da Wabukebs, qalwulebsa da yrmebs mohqondaT. aqedan cxadia, rom isini, vis mimarTac mwyalobelma siyvaruli gamoxata, iq misTvis saxls agebdnen. CvenTan axlos erTi RmrTismosavi xarazi, saxelad deusdediti cxovrobda. igi sxva kacma xilvaSi ase naxa: misTvis saxli Sendeboda, magram mSeneblebi mxolod SabaTobiT muSaobdnen. man, visac xilva hqonda, gamoZiebis Semdeg Seityo, rom deusdedits wesad hqonda yovel Sa253


baTs wmida petres taZarSi misuliyo da upovarTaTvis is mieca, rac kviris danarCen dReebSi saWmelisa da samosis SeZenis Semdeg rCeboda. amitom Canda, rom misi saxli mxolod SabaTobiT Sendeboda. petre: sakmaod Sevityve am sakiTxis Sesaxeb. magram, miTxari, geTayva, ratom aRwevda zogierT saxlSi myrali wyvdiadi, zogierTs ki ar exeboda? agreTve, romeli mdinare da xidi ixila gardacvlilma? grigoli: simboluri xilvebis mixedviT SegviZlia, sayvarelo petre, adamianTa damsaxurebani SevicnoT. meomarma marTlebi xidis gavliT mSvenier adgilze gadasulebi imitom ixila, rom `iwro ars bWe da saWirvel gzaĂ , romeli miiyvanebs cxorebasa~ (maT. 7, 14). qvemoT amyralebuli mdinare imitom ixila, rom amqveynidan jojoxeTSi yovedRiurad xorcieli vnebis simyrale Caedineba. myrali wyvdiadi zogierT saxlSi aRwevda, xolo zogierTebs _ ver exeboda: es niSnavs, rom arseboben adamianebi, romlebic mraval sikeTes akeTeben, magram warmosaxvebSi xorcieli sibilwiT tkbebian. myrali sibnele sruliad samarTlianad aRwevs imaT saxlebSi, visac aq xorcis surneli atkbobs. netarma iobma xorcieli tkboba surnelis saxiT ixila da gancxromaSi myof da gemoTmoyvare adamianze Semdegi sityvebi warmoTqva: `WiaRuebi atkbaruneben mas~ (iob. 24, 20). vinc guls xorcieli tkbobisgan srulebiT icavs, maT saxlebSi, eWvgareSea, simyrale ver aRwevs. isic unda aRvniSnoT, rom man myrali sibnele Cvens gansaswavlad ixila, radgan xorcieli tkboba maTdami damonebuli adamianis gonebas imdenad abnelebs, rom is WeSmariti 254


naTlis elvarebas veRar xedavs _ rac ufro bilwi siamovnebebiT aris dacemuli, misTvis umaRlesi sagnebi miT meti sibneliT arian moculi. petre: SeiZleba wmida werilis monaTxrobiT davadasturoT, rom xorciel adamianTa codvebi simyraliT isjeba? grigoli: SeiZleba. Sesaqmis wignidan viciT, rom `ufalman awKma sodomsa da gomorsa zeda wunwubaY da cecxli~ (dab. 19, 24), raTa am qalaqTa mcxovrebni cecxlsac daewva da gogirdis myral sunsac daetanja. isini xrwnadi sxeulis mimarT danaSaulebrivi siyvaruliT iwvodnen, amitomac cecxlisa da simyralisagan amowydnen, raTa TavianT sasjelSi SeecnoT, rom maradiul sikvdils Tavisive vnebebis simyraliT tkbobisaTvis miecnen. petre: vaRiareb, aRaraferi maqvs imis sawinaaRmdego, raSic aqamde eWvi Semqonda. Tavi ocdameTvramete

jer kidev sxeulSi myofi sulebi momaval sasjels nawilobriv xedaven; yrma Teodores Sesaxeb; qrisaorisa da ikonieli monazvnis aRsasruli grigoli: imis codnac gmarTebs, rom zogjer, jer kidev sxeulSi myofi sulebi, maTTvis gankuTvnil sasjels nawilobriv xedaven. es TviT maTi an msmenelTa swavlebisTvis xdeba. CemTan, monasterSi, erTi yrma dasaxlda. mas Tavisi Zma Teodorec mohyva, ufro gamouvali mdgomareobis gamo, vidre _ Tavisi nebiT. is friad 255


mousvenari iyo, Tuki vinme sulis xsnaze saubrobda, mosmena umZimda, radgan araTu sikeTis qmna, masze sityvis gagonebac ar SeeZlo. Teodore ficiT, mrisxanebiTa da dacinvebiT adasturebda, rom monazvnuri wmida cxovreba arasodes surda. Jamianobis dros, romelmac qalaqis mosaxleobis TiTqmis naxevari imsxverpla, isic daavadda da sikvdilis piras aRmoCnda. masTan Zmebi Seikribnen, rom mis aRsasruls locviT Sexvedrodnen. mas kidurebi ukve civi hqonda da macocxlebeli siTbo mxolod mkerdSi hqonda SerCenili. Zmebma misi aRsasrulis moaxloveba rom igrZnes, locva ufro gulmodgined daiwyes. uecrad man xmamaRali SeyvirebiT maT locva Seawyvetina: `gamecaleT, gamecaleT; urCxuls var micemuli SesaWmelad, magram Tqveni aq yofnis gamo ver mWams. Cemi Tavi ukve gadaylapa; mieciT saSualeba, rom metad aRar mawamos da rac unda, miyos. Tuki unda SemWamos, Tqven gamo rad unda Seyovndes?~ maSin Zmebma uTxres: `Zmao, ras ambob? pirjvari gamoisaxe~. magram man yviriliT upasuxa: `minda pirjvari gamovisaxo, magram misi qercli xels miSlis~. amis gamgone Zmebi miwaze ganerTxnen da mis dasaxsnelad locva kidev ufro mxurvaled, cremliT daiwyes. uecrad sneuli ukeT gaxda da xmamaRla SesZaxa: `madloba RmerTs! urCxuli, romelic SeWmas mipirebda, gaiqca. is Tqvenma locvam gandevna, aq dgoma veRar SeZlo. iloceT mxolod Cemi codvebis gamo, mzad var Sevinano da saero cxovreba sruliad davtovo~. amgvarad, adamians, romelsac kidurebi ukve civi hqonda, sicocxle daubrunda, radgan mTeli guliT RmerTisken moiqca. mas Semdeg man azrebi Seicvala, 256


gulSemusvrilebiT xangrZlivad iRvawa da misi suli sxeuls mxolod amis Semdeg gaeyara. piriqiT, qrisaori, rogorc zemoT naxsenebi probi gviambobda, Zalian mdidari iyo da imdenive mankiereba hqonda, ramdenic qoneba: qedmaRali da ampartavani iyo, xorciel vnebebs damonebuli, angari da xarbi, simdidris SeZenis surviliT Sepyrobili. RmerTma ganaCina misi bilwebisTvis bolo moeRo da xorcieli sneuleba mouvlina. qrisaori sikvdilis piras aRmoCnda da swored im dros, rodesac suli xorcs unda gahyroda, TvaliT Savi da sazareli sulebi ixila, romlebic mis winaSe idgnen da mzad iyvnen misi suli jojoxeTis sapyrobileSi Casagdebad amoetacaT. is aTrTolda, gafiTrda, xmamaRla iTxovda drois gaxangrZlivebas da ucnauri da SemaZrwunebeli xmiT eZaxda Svils, maqsimes, romelic me ukve monazoni vixile: `maqsime, gamoiqeci, SenTvis cudi araferi gamikeTebia, Semewie Seni rwmeniT~. SeSfoTebulma maqsimem maSinve moirbina; mTeli ojaxi Seikriba tiriliTa da ZrwoliT. borot sulebs, romelTagan is ase itanjeboda, isini ver xedavdnen, magram misi SfoTis mixedviT maTi iq yofna Seicnes. maTi Savi saxeebis xilviT SeZrwunebuli qrisaori sawolSi aqeTiqiT awydeboda. maT marcxena mxares gadabrunebulic xedavda da kedlisken miqceulic. ukiduresad SeWirvebulma maTgan gamoxsnis imedi dakarga da xmamaRla ayvirda: `Tundac dilamde macaleT! Tundac dilamde!~ magram suli swored am yvirilSi amoarTves. cxadia, rom es xilva iyo ara misTvis, aramed _ CvenTvis, raTa misma xilvam sargebloba Cven mogvitanos, radgan mas 257


xilvam ra sargebloba moutana, rodesac dros iTxovda da ar mieca? Cveni isavrieli presviteri aTanase sazarel ambavs gadmogvcems, romelic misi ikoniaSi msaxurobis dros moxda. iq aris galatelTa monasteri, romelSic erTi monazoni didi pativiscemiT sargeblobda. gareganad yvela qmedebiT is keTilis aRmasrulebeli da RmrTis moSiSi Canda, magram sinamdvileSi ise ar cxovrobda, rogorc erTi SexedviT gegoneboda. es misma aRsasrulma gamoaCina. Zmebs is Tavs mmarxvelad aCvenebda, magram Cvevis gamo farulad Wamda. Zmebma misi mankierebis Sesaxeb araferi icodnen. avadmyofobis gamo is sikvdilis piras aRmoCnda. aRsasrulis win man Zmebs uxmo. Zmebi misgan raime sanugeSosa da didebuls elodnen, radgan did mosagred miaCndaT, magram is SfoTiTa da TrTolviT unda gamomtydariyo, romeli mtris xelSi iyo Cavardnili sikvdilis win. momakvdavi ambobda: `rodesac Tqven gegonaT, rom TqvenTan erTad vmarxulobdi, farulad vWamdi, da aha, urCxulma unda SemWamos, romelmac kudiT fexebi Semikra, xolo Tavi pirSi Camiyo da suls mwovs!~ am sityvebis warmoTqmisas is aResrula. urCxuli, romelic man ixila, ar elodeboda, is sinanuliT misgan rodis gaTavisufldeboda. rogorc Cans, monazonma xilva mxolod msmenelTa sargeblobisaTvis ixila. man Tavi ver daaRwia mters, romelsac ase aSkarad emoneboda.

258


Tavi ocdamecxramete 1 petre Tqua: maswave ese, RmrTivganbrZnobilo mamao, ukueTu ars Semdgomad sikudilisa SendobaY codvaTaY. grigol Tqua: ufali Cueni saxarebasa Sina ityKs: `vidodeT, vidre naTeli gaqus~ (ioan. 12,35); da winawarmetyuelis mier ityKs: `Jamsa Sewynarebisasa vismine Seni da dResa cxorebisasa Segewie Sen~ (es. 49,8). amas sityuasa Targmnis wmidaY mociquli pavle da ityKs: `esera aw ars Jami igi Sewynarebuli, aw ars dRe igi cxorebisaY~ (2 kor. 6,2); da solomon ityKs: `ravdenca eZlos Pelsa Sensa saqmed, iqmode, raodenca Zal-gic, rameTu ara ars arca saqme, arca sibrZne, arca mecnierebaY jojoxeTs Sina~ (ekl. 9,10). amaT wamebaTagan da sxuaTa mravalTa sarwmuno ars da WeSmarit, viTarmed viTarca amier sofliT ganvides suli, egreTca wardgomad ars gankiTxvasa mas da verRara Pel-ewifebis Semdgomad amier ganslvisa sinanuli. garna ese iqmnebis mravliTa miT wyalobiTa RmrTisaYTa, romel locviTa da vedrebiTa amas sofelsa myofTa RmrTismoyuareTaTa iqmnebis SendobaY, ukueTu mciredni raYme cTomani aRsrulebulTani iyvnen da ara mZimeni codvani. rameTu gansruli igi sofliT verca didTa, verca mZimeTaRa codvaTa SemZlebel ars sinanulad. xolo locviTa aqa 1

Tanamedrove rusul gamocemaSi aRniSnulia, rom es Tavi amoRebulia, rogorc wmida grigol dioloRosis kerZo mosazreba, romelic SemdgomSi marTlmadidebelma eklesiam ar gaiziara. am Tavs vbeWdavT wmida efTvime aToneliseuli Targmanidan (xeln. A-121). wmida efTvimes teqsti marTlmadidebluri swavlebis Sesabamisad Seusworebia, gamoutovebia saeWvo adgilebi. _ mTargmn. Sen. 259


myofTaTa subuqTa cTomaTa Sendoba iqmnebis saxierebiTa uflisaYTa, da egreTve, ukueTu iyos kaci igi RmrTis msaxur da uZRodes keTilnica saqmeni, da amis saqmisa saxenica moswavebul arian. Tavi meormoce

diakvan pasxazis sulis Sesaxeb rodesac Wabuki viyav da saero samosiT vimosebodi, ufrosi adamianebisgan gavige, rom Cveni samociqulo saydris diakvani, pasxazi, romlisgan suliwmidis Sesaxeb naTliTa da WeSmaritebiT aRsavse wignebi gvaqvs, sakvirveli siwmindis, mowyale adamiani iyo. is sakuTar Tavze ar zrunavda da upovarT aZlevda sazrdos. pasxazi morwmuneebs Soris wamoWril mxurvale davaSi simaqisa da lavrentis gamo, romlebic pirvelierarqis taxtze unda aerCiaT, mxars ukanasknels uWerda. sxvaTa erTsulovani winaaRmdegobiT Zleuli, is sicocxlis bolomde Tavisi azris erTguli darCa, lavrenti uyvarda da upiratesobas mas aniWebda, romelic episkoposTa msjavrma eklesiis winamZRolobis Rirsi ar gaxada. pasxazi im dros aResrula, rodesac samociqulo saydars simaqi ganagebda. rodesac pasxazis cxedars miasvenebdnen, erTi Sepyrobili mis sudaras Seexo da maSinve ganikurna. didi xnis Semdeg, kapuis episkopos germanes, romelic zemoT vaxseneT, eqimebma sneulebisgan gansakurneblad angulianis sabanelSi ganbana urCies. sabanelSi Sesulma, diakvani pasxazi ixila, romelic iq idga da msaxurobda. germane misma iq yofnam metisme260


tad gaakvirva da daekiTxa, aseT saxelovan kacs aq ra gindao. pasxazim miugo: `dasjili imisTvis var, rom simaqis winaaRmdeg mxars lavrentis vuWerdi. gTxov, RmerTs CemTvis Seevedre; Seni locva Tu Sewynarebul iqna, aq mosuli veRar mixilav~. wmida germane misTvis gulSemusvrilebiT loculobda da ramdenime dRis Semdeg sabanelSi misulma diakvani pasxazi veRar naxa. man sikvdilis Semdeg SeZlo codvisgan ganwmendiliyo, imitom, rom scodavda ara borotebiT, aramed _ Secdomis gamo. unda gvwamdes, rom glaxakTa mimarT mowyalebiT pasxazim Sewyaleba maSin daimsaxura, rodesac aRarafris qmna aRar SeeZlo. petre: miTxari, am bolo dros sulebis Sesaxeb ratom gvecxadeba bevri ram, rac aqamde cnobili ar iyo, imdenad, rom am gamocxadebebiTa da niSebiT, rogorc Cans, Cvens winaSe momavali qveyana cxaddeba? Tavi ormocdameerTe

ratom gvecxadeba bolo dros sulebis Sesaxeb bevri ram, rac aqamde cnobili ar iyo? grigoli: es simarTlea. awindeli cxovreba rac ufro dasasruls uaxlovdeba, momavali cxovreba miT ufro axlobeli xdeba da miT ufro cxadi niSnebiT gvecxadeba. Tuki am cxovrebaSi erTmaneTis azrebs ver vxedavT, momavalSi ki erTmaneTs gulebSi CavxedavT, maS amJamindel cxovrebas ra unda vuwodoT, Tu ara _ wyvdiadi, xolo momavals ra davarqvaT, Tu ara _ dRe? magram, rogorc Ramisa da dRis gasayarze, mzis amosvlis win, 261


wyvdiadi da sinaTle erTgvarad erTimeoreSia areuli da warsuli Ramis narCens momavali dRis naTeli srulebiT STanTqavs, aseve im dros, rodesac amqveynis dasavali momavlis aRmosavals SeerTvis, amqveynis wyvdiadis narCens sulieri qveynis naTeli gafantavs. Tumca mraval rasme SevicnobT, rac imqveyniurs ekuTvnis, magram mas srulad imitom ver vwvdebiT, rom vWvretT, rogorc ciskris bindbundSi, mzis amosvlis win. petre: momwons Seni naazrevi. magram pasxazis, am wmida mosagris gamo, uneblieT kiTxva Cndeba: sikvdilis Semdeg dasjis adgilze rogor aRmoCnda amgvari mosagre, romlis sudaras eSmakeulisgan boroti sulis gandevnis Zala hqonda? grigoli: am SemTxvevaSi SegviZlia SevicnoT, ra mravalferovania yovlisSemZle RmerTis ganmgebloba. Tavisi msjavriT man amgvarad ganaCina: wmida mosagre pasxazs erTxans sasjeli codvebisTvis moewia da amave dros sikvdilis Semdeg sxeuliT saswaulebs im adamianTa Tvalwin aRasrulebda, vinc mis mier sicocxleSi aRsrulebuli keTili saqmeebi icoda, raTa imaTac, vinc mis keTil saqmeebs xedavda, misi mowyalebis Rirseba SeecnoT, xolo TviTon sasjelis gareSe ar darCeniliyo im codvis gamo, romelic codvad ar miaCnda da misgan cremliT ar ganiwminda. petre: Seni sityvebi avwon-davwone da Seni dasabuTebiT SiSi ara marto im codvebis gamo aRmeZra, romlebic vici, aramed imaT gamoc, romlebic ar Semicvnia. magram, miTxari, geTayva, ramdenadac cota xnis win dasjis ad262


gilebze gvqonda saubari, jojoxeTi sad unda vigulisxmoT, miwaze Tu miwis qveSeTSi? Tavi ormocdameore

sad unda vigulisxmoT jojoxeTi? grigoli: ver vkadnierdebi, daufiqreblobiT am sakiTxze raime gadaWriT vTqva. zogierTebs jojoxeTi dedamiwis garkveul nawilze miaCndaT, sxvebs miaCniaT, rom is miwisqveSeTSia. unda SevniSno, rom Tuki jojoxeTs qvesknels imitom vuwodebT, rom qveviT mdebareobs, maSin jojoxeTi dedamiwis mimarT iseTive mdebareobaSi aRmoCndeba, rogorc cis mimarT mdebareobs dedamiwa. SesaZloa fsalmunTmgalobeli amitom ambobs: `ixsen suli Cemi jojoxeTisagan quesknelisa~ (fs. 85, 13), raTa gviCvenos, rom dedamiwa erTgvarad zeda jojoxeTia, xolo dedamiwis qveviT aris qvesknelis jojoxeTi. am azrs ioane maxareblis sityvebic mowmobs, romelmac Svidi dabeWdili wigni ixila da arc caSi, arc dedamiwaze, arc qvesknelSi _ Rirseuli aravin gamoCnda, rom gaeRo wigni da aexsna beWedni: `da me vtirode friad~, _ ambobs igi (gamocx. 5, 4). Tumca Semdeg ambobs, rom wigni gaxsna `lomman Teslisgan iudaテ《a~. am wignSi ra unda igulisxmebodes, Tu ara wmida werili? es wigni caSi veravin gaxsna, anu angelozebma, veravin dedamiwaze, anu xorcSi myofma adamianebma, veravin qvesknelSi, anu verc sxeulebidan gasulma sulebma, _ uflis garda CvenTvis wmida werilis saidumloebebis gaxsna veravin SeZlo. rodesac naTqvamia, qvesknelSi Rirseuli vera263


vin moiZebna, wigni rom gaexsna, RmrTis sityvis sawinaaRmdegos verafers vxedav imaSi, rom jojoxeTi miwis qveS vigulsixmoT. petre: miTxari, geTayva, geeniis cecxli erTia, Tu ramdeni codvac arsebobs, imdeni sxvadasxvagvari cecxlia gamzadebuli? Tavi ormocdamesame

jojoxeTis cecxli erTia, Tu _ sxvadasxvagvari? grigoli: Tumca geeniis cecxli erTia, magram yvela codvils erTnairad ar dawvavs. iq sasjels TiToeuli codvis xarisxis mixedviT iseve moiwevs, rogorc amqveynad erTi mzis qveS vcxovrobT, magram mis siTbos yvela erTnairad ar SeigrZnobs: erTni ufro metad Tbebian, sxvebi _ naklebad. asevea iqac: erTsa da imave cecxlSi yvelasTvis tanjvis erTnairi xarisxi ar aris gamzadebuli. rasac aq sxeulTa gansxvaveba iwvevs, iq codvaTa gansxvaveba warmoSobs: Tumca cecxli yvela codvilisTvis erTia, magram TiToeul maTgans erTnairad ar dawvavs. petre: nuTu isini, vinc cecxlSi iqneba Cagdebuli, maradiulad daiwvebian,?

264


Tavi ormocdameoTxe

cecxlovan geeniaSi Cagdebuli codvilebi maradiulad daiwvebian? grigoli: WeSmaritad cxadia da ueWveli, rom rogorc marTalTa netareba iqneba dausrulebeli, aseve ukeTurTa tanjvas ar eqneba dasasruli, radgan Tavad WeSmariteba brZanebs: `da warviden eseni satanjvelsa saukunesa, xolo marTalni _ cxorebasa saukunesa~ (maT. 25, 46). petre: xom SeiZleba viRacam Tqvas: `RmerTi codvilebs maradiuli satanjveliT mxolod imitom emuqreba, rom codvis Cadenisagan SeaCeros~? grigoli: Tuki sicruea is, riTic RmerTi codvilebs usjuloebisagan gansaSoreblad emuqreba, maSin isic sicruea, rac man aRgviTqva imisTvis, rom siwmide SeviyvaroT, magram ugunuris garda amis Tqmas vin gabedavs? da Tuki is imiT gvemuqreba, rasac ar aRasrulebs, maSin manamde, vidre mas mowyaled vaRiarebT, matyuara unda vuwodoT (rac gamosaTqmeladac ki saSinelia). petre: minda vicode, marTlmsajulebas ramdenad eTanxmeba is, rom sasruli danaSaulisaTvis usasrulod unda itanjon? grigoli: eWvi samarTliani iqneboda, ganrisxebuli msajuli ara adamianTa gulebs, aramed mxolod saqmeebs rom ganixilavdes. usjuloTa codvebi imitom Sewyda, rom maTi sicocxle dasrulda. isini isurvebdnen, SesaZlebeli rom yofiliyo, usasrulod ecxovraT, raTa usasrulod codvaSi yofiliyvnen. vinc codvebs sicocxleSi arasodes ganSorebia, isini codvaSi mudmivad 265


darCenis survils amJRavneben. amdenad, udidesi msajulis mxriv samarTlianobaa, rom isini, vinc am cxovrebaSi codvebisgan ganSoreba arasodes isurva, maradiulad daitanjon. petre: magram marTali batoni gadaWarbebuli simkacriT arc erT erTgul monas ar sjis, mzakvari monis cemasac mxolod imisTvis brZanebs, rom misi mankierebani gamoasworos: mas gamosworebis imediT urtyamen. Tuki geeniis cecxlSi Cagdebuli usjuloni ar gamoswordebian, maSin maT maradiul dawvas ra mizani aqvs? grigoli: yovlisSemZle RmerTi, rogorc mowyale, marTal adamianebs sisastikis gareSe marTavs; magram, rogorc marTlmsajuli, usjuloTa maradiul tanjvas ar Sewyvets. usjuloni, romelTac maradiuli satanjveli ganesazRvraT, Tumca TavianTi usjuloebisaTvis isjebian, cecxlSi sxva mizniTac daiwvebian. yoveli marTali maTTvis RmerTis mier miniWebul netarebasac ixilavs da codvilTa tanjvasac, rasac Tavi daaRwies. rac ufro cxadad dainaxaven codvebis gamo aRZrul maradiul satanjvels, romelsac RmerTis SewevniT sZlies, miT metad SeigrZnoben, rom saRmrTo madlis maradiuli movaleni arian. petre: adamianebi, romlebic mtrebs cecxlSi xedaven da maTTvis ar loculoben, wmindanebad rogor SegviZlia CavTvaloT, radgan naTqvamia: `ulocevdiT maT, romelni gmZlavrobden Tquen~ (maT. 5, 44)? grigoli: mtrebisTvis maSin loculoben, rodesac maTi gulebis moqceva nayofieri sinanulisken SesaZlebelia da am moqceviT isini gadarCebian, radgan mtris266


Tvis sxva ra unda iTxovo, Tu ara is, rac mociqulma gvamcno: `mo-xolo Tu-sces maT ufalman sinanuli mecnierebad WeSmaritebisa, da ganifrTxian safrxisa misgan eSmakisa monadirebulTa maT mis mier nebisaebr misisa~ (2 tim. 2, 25-26)? codvilTaTvis maSin rogorRa unda vilocoT, rodesac maT aranairad ar ZaluZT TavianTi usjuloeba marTali saqmeebiT Secvalon? e.i. mizezi, Tu ratom ar iloceben maradiul satanjvelSi myofi adamianebisTvis, igive iqneba, ris gamoc amJamad ar loculoben eSmakisa da misi angelozebisaTvis, romelTac maradiuli tanjva aqvT misjili. ra aris amJamadac imis mizezi, rom wmindanebi ar loculoben urwmunoebasa da usjuloebaSi aRsrulebulTaTvis, Tu ara is, rom Seicnes isini, rogorc maradiuli tanjviT dasjilni da amitom ar surT amao locva aRavlinon marTali msajulis winaSe? Tuki marTlebi TavianT sicocxleSive, rodesac Tavs sasjelis Rirsad aRiareben, gardacvlil da gankiTxul usjuloebs ar TanaugrZnoben, uRmerToTa tanjvas miT ufro mkacrad maSin ganixilaven, rodesac, yovelgvari xorcieli vnebisagan gaTavisuflebulni, siwmindes kidev ufro mtkiced da sisavsiT SeiTviseben. yovladmarTali msajulis mier gamotanili ganaCeni maT suls imdenad eTanxmeba, rom nebas ar aZlevs misi maradiuli simarTlisagan gansxvavdebodes maTi Sexedulebani. petre: cxadi dasabuTebis winaaRmdeg verafers vityvi, magram Cems gonebas Semdegi kiTxva ipyrobs: suls ukvdavi ratom ewodeba, rodesac cnobilia, rom mas maradiul cecxlSi sikvdili aqvs misjili? 267


Tavi ormocdamexuTe

ratom ewodeba suls ukvdavi, rodesac cnobilia, rom mas sikvdili aqvs misjili? grigoli: rogorc sityvas `sicocxle~ aqvs ori mniSvneloba, aseve ori mniSvneloba aqvs sityvas `sikvdili~. sxva saqmea, rodesac saRmrTod vcxovrobT da sxva aris, rodesac mxolod rogorc qmnilebani an amqveynad Sobilni vcxovrobT, anu sxva aris icxovro netarebiT da sxva aris mxolod iarsebo. amitom suls SeiZleba vuwodoT mokvdavic da ukvdavic. suli mokvdavia, rodesac kargavs netarebiT cxovrebas; ukvdavia imitom, rom yofierebas arasodes kargavs, misi bunebisTvis damaxasiaTebel sicocxles ver ganudgeba. Tuki mas maradiuli sikvdili miesjeba, sasjels daqvemdebarebuli netar cxovrebas kargavs, magram yofierebas ar kargavs. aqedan gamomdinare, is sikvdils sikvdilis gareSe ganicdis, moklebas _ moklebis gareSe, aRsasruls _ aRsasrulis gareSe, raTa misi sikvdilic ukvdavi iyos da moklebac _ mouklebeli da dasasruli _ dausrulebeli. petre: vis ar SeaSinebs sikvdilis Jams aseTi gamoucnobi msjavri, rogoric ginda iyos misi saqmeebi, rodesac, Tumca icis, rasac akeTebs, magram ar icis, misi saqmeebi rogori zedmiwevniT gairCeva?

268


Tavi ormocdameeqvse

wmida moRvawe, romelic sikvdilis Jams Zrwoda grigoli: marTlac asea, petre, rogorc Sen ambob, magram momakvdavi marTlis suls TviT es SiSi ukve ganwmends, rogorc amas erTi wmida moRvawis Sesaxeb monaTxrobi adasturebs, romelic orives araerTxel gvsmenia. is Zrwoda sikvdilis Jams, magram aRsrulebis Semdeg mowafeebs TeTrebSi mosili eCvena da amiT aCvena, rom naTelSi iqna miRebuli. Tavi ormocdameSvide

zogierTs sikvdilis SiSis dasaZlevad gamocxadebani ganamtkicebs; monazonTa _ antonis, merulasa da ioanes Sesaxeb yovlisSemZle RmerTi mSfoTvare gonebas zogjer gamocxadebebiT winaswar ganamtkicebs, raTa sikvdilis ar eSinodes. monasterSi CemTan erTad Zma antoni cxovrobda. igi zeciuri mamulis netarebebisadmi swrafvas yovel cismare dRes uxvad daRvrili cremliT gamoxatavda. man wmida werili gansakuTrebuli mondomebiT da udidesi wyurviliT Seiswavla da masSi eZiebda ara Sesamecnebel sagnebs, aramed _ cremls gulis SemusvrilebisaTvis, raTa cremliT aRZruli goneba anTebuliyo da miwiers rom datovebda, mWvretelobiT zeciur mamulSi afreniliyo. erTxel antons Rameul CvenebaSi euwya: `moemzade da RmerTis brZanebiT gzas gaudeqi~. rodesac man Tqva, rom gasamgzavreblad mzad ar aris, pasuxad maSinve gaigona: `Tuki codvebs gulisxmob, isi269


ni Segendo~. magram pirveli Setyobinebis Semdeg is mainc Zlier SiSs ganicdida. momdevno RamiT kvlav igive emcno. xuTi dRis Semdeg is avad gaxda da gardaicvala Zmebis TandaswrebiT, romlebic dastirodnen da misTvis loculobdnen. imave monasterSi sxva Zma, merulac cxovrobda; is daucxromelad tiroda da loculobda, mis bageTagan amomavali fsalmunTa galoba mxolod sakvebis miRebisa da Zilis dros wydeboda. mas amgvari Rameuli Cveneba hqonda: zecidan mis Tavze TeTri yvavilebiT mownuli gvirgvini daeSva. amis Semdeg male dasneulda da mxiaruli suliT mSvidad aResrula. ToTxmeti dRis Semdeg, rodesac monastris amJamindelma winamZRvarma, petrem, misi saflavis siaxloves TavisTvis saflavis gaWra moisurva, merulas saflavidan imgvari keTilsurneleba SeigrZno, TiTqos iq yvela yvavilis surneleba SeekriboT. aqedan cxadi gaxda, rom misi Rameuli Cveneba WeSmariti iyo. imave monasterSi sxva, yrma monazoni ioanec iyo, romelsac bunebisgan mravali sikeTe hqonda mimadlebuli. is Tavis asaks aRemateboda gansjis unariT, simdabliT, kargi qceviTa da moRvaweobiT. rodesac ioane daavadda da sikvdilis piras aRmoCnda, Rameul CvenebaSi vinme beri eCvena, wkepla dahkra da uTxra: `wamodeqi, am sneulebiT ar mokvdebi, magram moemzade, imitom, rom aq didxans aRar iRvaweb~. amis Semdeg is maleve gamojanmrTelda, imis miuxedavad, rom eqimebs misi gadarCenis imedi aRar hqondaT. Tavisi gamocxadebis Sesaxeb man sxvebsac uambo da Tavisi asakisTvis Seufereblad, ro270


gorc ukve aRvniSne, RmerTs kidev ori weli emsaxura. am ambamde sami wliT adre erTi Zma aResrula da is monastris sasaflaoze davkrZaleT. rodesac sasaflaodan gamovediT, ioane, rogorc Semdeg gafiTrebuli da aTrTolebuli TviTon gviambobda, iq darCa da micvalebulma saflavidan mouxmo. am Zaxilma mas moaxloebuli aRsasruli amcno. aTi dRis Semdeg is avadmyofobiT gaTanguli xorcis sakrvelTagan gaTavisuflda. petre: minda vicode, Tvalyuri unda vadevno imas, rac Rameul CvenebaSi warmomidgeba? Tavi ormocdamerve

Tvalyuri unda vadevnoT Tu ara sizmrebs da ramdengvari sizmari arsebobs? grigoli: gmarTebs icode, petre, rom sulSi sizmreuli Cvenebani eqvsi mizeziT Semodian. zogjer sizmari kuWis sisavsis gamo warmoiSoba, zogjer, piriqiT, misi sicarielis gamo; zogjer _ eSmakis cdunebiT, zogjer _ zraxvebiT (fiqrebiT) da cdunebiT erTdroulad; zogjer _ gamocxadebiT, zogjer _ gulisTqmiTa da gamocxadebiT erTdroulad. pirveli ori saxis sizmreuli Cvenebani gamogvicdia, xolo danarCeni oTxi saxis magaliTebs wmida werili gvaZlevs. sizmreuli Cvenebani xSirad eSmakis sacduri rom ar iyos, maSin brZenkaci arasodes migviTiTebda amaze sityvebiT: `radgan mravalni acdunes sizmrebma da daecnen misi moimedeni~ (zir. 34, 7). agreTve: `nu ijadoqrebT da nu imkiTxavebT sizmrebiT~ (lev. 19, 26). am sityvebiT cxadad Cans, rom 271


unda veridoT sizmrebiT marCielobas. sizmrebi zogjer zraxvebisa da sacdurisagan erTdroulad rom ar modiodes, brZeni ar gvetyoda: `rogorc mravladaa sizmarSi ambebi, ise mravalsityvaa ugunuris naubari~ (ekl. 5, 2). zogjer sizmari idumali gamocxadebisagan rom ar iSvebodes, maSin iosebi Tavis upiratesobas Zmebis winaSe sizmarSi ver ixilavda (dab. 37); arc angelozi amcnobda ZilSi mariamis damwindvels yrmasTan erTad egvipteSi gaqceuliyo (maT. 2). agreTve, sizmari zogjer zraxvebisa da gamocxadebis erTobiT rom ar iSvebodes, maSin winaswarmetyveli danieli, nabuqodonosoris sizmarze msjelobisas, ar miuTiTebda, rom misi safuZveli fiqrebi iyo: `guliszraxvani Senni sawolsa Sensa zeda aRvides, raY jer-ars qmnad amaTsa Semdgomad da gamomcxadebelman saidumloTaman mauwyna me, romelTaY jer-ars qmnaY~ (dan. 2, 29). da iqve: `Sen, mefe, hxedevd, da, aha, xati erTi didi. da xati igi da Sesaxedavi misi saSinel mdgomare winaSe pirsa Sensa~ (dan. 2, 31). amgvarad, rodesac danieli sizmars krZalviT ganixilavs da ganmartavs, Tu romeli zraxvidan iSva, cxadad gviCvenebs, rom xSirad sizmari zraxvebidan da gamocxadebebidan erTdroulad momdinareobs. Tuki sizmrebi amgvarad gansxvavdebian, maSin cxadia, miT ufro naklebad unda vendoT maT, rac ufro Zneli Sesacnobia, Tu saidan momdinareoben. wmindanebi sacdursa da gamocxadebas Soris gansxvavebas erTgvarad Sinaganad SeigrZnoben, ganasxvaveben Cvenebis xmasa da saxes, gulisxmayofen keTili sulisgan ra eZlevaT da romelia eSmakis sacduri. Tuki goneba sizmrebis mimarT frTxili ar iqneba, 272


maSin macduri sulis mier mraval ocnebaSi Caefloba: is, rogorc wesi, mraval simarTles winaswarmetyvelebs, rom Semdeg suli sicruiT moicvas. Tavi ormocdamecxre

adamiani, romelsac sizmarSi xangrZlivi sicocxle aRuTqves, magram mokle xanSi aResrula arcTu didi xnis win Cvens erT Tanamoqalaqes, romelic sizmrebs endoboda, amgvari ram SeemTxva. mas sizmarSi xangrZlivi sicocxle aRuTqves. rodesac man didi simdidre moagrova, rom xangrZlivi cxovreba gaetarebina, moulodnelad gardaicvala da mTeli mamuli xeluxlebeli darCa, xolo Tan erTi keTili saqmec ver waiyola. Tavi ormocdameaTe

sasargebloa Tu ara micvalebulis sulisTvis sxeulis taZarSi dakrZalva? petre: maxsovs, vinc iyo is. magram is ganvixiloT, razec saubari daviwyeT. micvalebulis sulisTvis sargeblobis momtania Tu ara sxeulis taZarSi dakrZalva? grigoli: taZarSi dakrZalva im micvalebulebisTvis aris sasargeblo, romlebic didi codvebiT damZimebuli ar arian. maTi axloblebi yoveldRiurad am wmida adgilebSi (taZrebSi) ikribebian da gardacvlilTa saflavebis xilvisas ixseneben maT, maTTvis RmerTs evedrebian. piriqiT, Tuki taZarSi iseT adamians dak273


rZalaven, romelsac suli momakvdinebeli codvebiT aqvs damZimebuli, mas araTu codvebi ar Seendoba, aramed umetesad daisjeba. amis cxadad saCveneblad, axlaxan momxdar ambavs mokled giambob. Tavi ormocdameTerTmete

wmida lavrentis taZarSi dakrZaluli enkratisi, romelic taZris mcvels gamocxadebaSi naxevrad damwvari sxeuliT eCvena Rirseuli moRvawe, portuenis episkoposi feliqsi, romelic sabinis olqSi daibada da aRizarda, erTi enkratisis Sesaxeb gviambobda, romelic Tumca TavSekavebiT cxovrobda, magram kadnierebisa da amaodmetyvelebisagan enas ar ikrZalavda. is gardaicvala da taZarSi dakrZales. imave RamiT taZris mcvelma gamocxadebaSi ixila, rom is sakurTxevelTan miiyvanes da orad gaWres, romelTagan erTi nawili cecxlSi daiwva, xolo meore uvnebeli darCa. diliT man es xilva Zmebs uambo da is adgili aCvena, sadac enkratisi cecxlSi daiwva. sakurTxevlis win, marmariloze cecxlis kvali ise iyo darCenili, TiTqos es dedakaci iq nivTier cecxls daewvas. amgvarma xilvam cxadyo, rom wmida adgili sikvdilis Semdeg sasjelisgan Tavis daxsnaSi ar Seeweva imas, visac codvebi ar Seendo.

274


Tavi ormocdameTormete

patric valerianes dakrZalva CvenTvis cnobilia, Tu rogori RirsebiTa da simarTliT gamoirCeva saxelganTqmuli mosagre ioane, prefeqtebis nacvali romSi. is patric valerianes Sesaxeb miambobda, romelic qalaq briksSi gardaicvala. am qalaqis episkoposma safasuri aiRo da mis dasakrZalad taZarSi adgili gamoyo. valeriane sicocxlis bolomde codvil da uzneo cxovrebas eweoda da codvebis gamosworebaze ar zrunavda. dakrZalvis wina RamiT netari mowame favstiane, romlis taZarSi patricis dakrZalvas apirebdnen, taZris mcvels warmoudga da uTxra: `wadi da uTxari episkoposs, is myrali gvami, romelic aq daasvena, gadaagdos; Tuki amas ar aRasrulebs, ocdaaT dReSi TviTon mokvdeba~. mcvels episkoposisTvis amis Sesaxeb meore gamocxadebis Semdegac ki SeeSinda eTqva. ocdameaTe dRes episkoposi, romelic sruliad janmrTeli da saRsalamaTi iyo, RamiT dasaZineblad dawolili moulodnelad aResrula. Tavi ormocdamecamete

valentinis sxeulis Sesaxeb, romelic dakrZalvis Semdeg taZridan gamotanil iqna amJamadac cocxlebi arian Rirsi Zma, luniis episkoposi benanti da saxelovani kaci, ukeTilSobilesi da ndobis Rirsi liberiosi. isini genuaSi momxdar istorias gviambobdnen, romelsac, maTi TqmiT, maTi msaxurebi Seeswrnen. iq, rogorc isini amboben, mediolanis ek275


lesiis advokati valentini aResrula. is qarafSuta da yovelgvar vnebas damonebuli adamiani iyo. misi sxeuli netari mowamis, siras taZarSi dakrZales. SuaRamisas taZarSi xmebi gaisma, TiTqos viRacas agdebdnen. taZris mcvelebma am xmebis gagonebaze moirbines da ori sazareli suli ixiles, romlebic fexebSekrul valentins gareT miaTrevdnen. is xmamaRla yviroda da ibrZoda. SeSinebuli mcvelebi TavianT adgilebze dabrundnen. diliT kubo gaxsnes da iq misi cxedari aRar daxvdaT. mas Zebna eklesiis siaxloves dauwyes da sxva kuboSi miagnes; igi iseve iyo fexebSekruli, rogorc eSmakebma gaaTries. aqedan iswavle, petre, rom Tuki codvebiT damZimebuli adamianebi moyvasT aiZuleben, wmida adgilze dakrZalon, damatebiT kadnierebisTvisac daisjebian. maT wmida adgilebi ar ganwmends, ugunuri ampartavneba ki ufro met sasjels moutans. Tavi ormocdameToTxmete

taZarSi dakrZaluli mRebavis sxeuli iq veRar naxes aq mcxovrebi mravali mRebavi amowmebs imas, rac am qalaqSi moxda. erTi daxelovnebuli mRebavi gardaicvala da colma netari mowamis, ianuariusis taZarSi dakrZala, wmida lavrentis karibWis siaxloves. momdevno RamiT taZris mcvelma kubodan misi Zaxili gaigona: `viwvi, viwvi~. mcvels yvirili didxans esmoda da Semdeg micvalebulis cols Seatyobina. man moisurva enaxa, rogor mdgomareobaSi iyo micvalebulis sxeuli, rom276


lis suli amgvarad RaRadebda da qmris TanamSromlebi sanaxavad gagzavna. maT kubo gaxsnes da carieli naxes, TiTqos micvalebuli iq arc CaesvenebinoT, Tumca tansacmeli xeluxlebeli iyo da im ambis dasamowmeblad dRemde taZarSi inaxeba. aqedan SegviZlia mivxvdeT, rogor sasjels daeqvemdebara is, Tuki misi sxeulic ki taZridan ganagdes. amgvarad, wmida adgilebs uRirsad dakrZalulTaTvis ra sargebeli aqvs, Tuki maTi sxeulebi, RmrTis nebiT, iqidan ganidevneba? Tavi ormocdameTxuTmete

ram SeiZleba moutanos sargebloba micvalebulTa sulebs? centumceleli presviterisa da monazon iustis sulis Sesaxeb petre: ram SeiZleba moutanos sargebloba micvalebulTa sulebs? grigoli: Tuki Cadenili codvebi mZime araa da sikvdilis Semdeg SeiZleba Seendos, suls macxovnebeli msxverplSewirva sikvdilis Semdegac didad Seeweva;1 zogjer micvalebulTa sulebi amas Tavad iTxoven. es ambavi zemoT xsenebulma episkoposma feliqsma erTi metad Rirseuli presviterisgan gaigo, romelic ori wlis win jer kidev cocxali iyo, qalaq centumcelis siaxloves cxovrobda da tavraniaSi mdebare netari ioanes taZris winamZRvari iyo. presviters xorcieli sneulebis gamo Cvevad hqonda Tbil wyaroSi im adgilze ganba1

aqac da SemdgomSi igulisxmeba micvalebulTa moxsenieba saRmrTo liturgiaze. 277


niliyo, sadac yvelaze meti orTqli amodis. erTxel iq Sesuls, erTi ucxo kaci daxvda, romelic mzad iyo momsaxureboda: ucnobma fexze fexsacmeli gaxada, samosi CamoarTva, sabanelidan gamosvlisas pirsaxoci miawoda da yovelgvar samsaxurs sruli mzadyofniT asrulebda. amis Semdeg amgvari ram xSirad xdeboda. erTxel presviterma sabanelSi wasvlis win ifiqra: `im adamianis mimarT, romelic sabanelSi ase gulmodgined memsaxureba, mmarTebs umaduroba ar gamoviCino: ZRvnad raime unda mivarTva~. man ori sefiskveri aiRo da wavida. iq misulma is adamiani maSinve ipova da isic Cveulebisamebr emsaxura. ganbanvis Semdeg wasvla rom daapira, man im kacs sefiskverebi miarTva, Tan sTxova mirTmeuli ZRveni keTilganwyobiT da siyvaruliT mieRo. ucnobma presviters cremliT miugo: `mamao, ratom maZlev? es wmida puria, me ki misi Wama ar SemiZlia. Sen winaSe am adgilebis yofil mepatrones xedav. Cemi codvebis gamo sikvdilis Semdeg aq samsaxuri maqvs misjili. Tuki Cemi dasaCuqreba gsurs, es sefiskverebi yovlisSemZle RmerTs Cemi codvebisaTvis msxverplad Seswire. rodesac moxval da aq veRar mixilav, icode, RmerTma Seni locva Seismina~. am sityvebze is uxilavi gaxda, riTic gamoCnda, rom suli iyo. presviteri misTvis mTeli kvira cremliT loculobda, macxovnebel msxverpls yoveldRiurad swiravda da sabanelSi misulma is kaci iq veRar naxa. aqedan Cans, sulebisTvis usisxlo msxverplis Sewirva ramdenad sasargebloa, raki amas cocxalTagan TviTon sulebi iTxoven da niSnebs miuTiTeben, romliTac maTi codvebis Sendobas SevicnobT. 278


vfiqrob, arc imis Sesaxeb unda davdumde, rac samiode wlis win Cems monasterSi moxda. erTma monazonma, saxelad iustma, samkurnalo xelovneba kargad icoda. is memsaxureboda, rodesac monasterSi vcxovrobdi da sneulebisas yuradRebiT mmkurnalobda. rodesac Tavad daavadda da sikvdilis piras aRmoCnda, mas RviZli Zma, kopiozi emsaxureboda, romelic amJamad sarCos eqimobiT iZens. rodesac iustma sikvdilis moaxloveba igrZno, kopiozs uTxra, rom mas sami oqros moneta hqonda damaluli. es ZmaTagan dafaruli ar darCa. maT gulmodgined moiZies da oqros monetebi wamlebSi aRmoaCines. rodesac Zmis codvis Sesaxeb macnobes, romelic CvenTan erTad cxovrobda, es ambavi gulgrilad ver gadavitane, imitom, rom Cvens monasterSi mudam wesad iyo, Zmebs yvelaferi saziaro hqonodaT da sakuTrad raimes qona ekrZalebodaT. damwuxrebuli vfiqrobdi, rogor movqceuliyavi: Zmis codvaTa SendobisaTvis meloca, Tu danarCeni ZmebisTvis simkacris magaliTi meCvenebina? Cems mosaydre preciozs movuxme da vuTxari: `wadi da Zmebs ubrZane, momakvdavTan arc erTi maTgani ar mivides, rom aravis bageTagan manugeSebeli sityva ar gaigonos; rodesac sikvdilis moaxloebisas Zmebs mouxmobs, maSin RviZlma Zmam uTxras, rom Zmebma gadamaluli oqros monetebis gamo miatoves, raTa sinanulma misi suli Tundac sikvdilis Jams moicvas da mis mier Cadenili codvisagan ganwmindos. rodesac gardaicvleba, saZmo sasaflaoze ar dakrZaloT, aramed nagavsayrelze ormo amoTxareT, misi sxeuli Sig CaagdeT, misi oqros monetebi zed daadeT da erTxmad uTxariT: `vecxli ege Seni 279


SenTanave iyavn warsawymedelad Senda~ (saqme 8, 20) da Semdeg damarxeT~. amiT orgvari sargeblobis motana msurda: momakvdavisTvisac da cocxlad darCenilTaTvisac, raTa amgvar mware sikvdils momakvdavi codvisagan ganewminda, xolo Zmebi angarebisTvis amgvar sasjels msgavs codvaSi Cavardnisagan daecva. asec moxda. rodesac monazonma sikvdilis moaxloveba igrZno, Zmebs Sesabralisad uxmobda, raTa maTi locva gamoeTxova, magram maT masTan misvla da saubari ar surdaT. maSin RviZlma Zmam auxsna, ZmaTagan mitovebuli ratom iyo. man codvis gamo maSinve mwared amoigmina da am dros, gulSemusvrili aResrula. Semdeg ise dakrZales, rogorc vubrZane. misi amgvari sasjeliT SeSinebulma Zmebma, sxvadasxva umniSvnelo nivTebis gamotana daiwyes, romelTa qona nebadarTuli iyo. maT eSinodaT raime iseTi ar hqonodaT, risTvisac daisjebodnen. misi gardacvalebidan ocdaaTi dRis Semdeg gardacvlili Zmis gamo didma mwuxarebam momicva, misi sasjelis Sesaxeb vfiqrobdi da saSualebas veZebdi, rom satanjvelisgan gamomexsna. kvlav igive preciozi movixme da mwuxarebiT vuTxari: `Cveni gardacvlili Zma didi xania cecxlSi itanjeba. mis mimarT siyvaruli gamoviCinoT da Zalisaebr vecadoT satanjvelisgan gamovixsnaT. wadi da dReidan ocdaaTi dRis manZilze zedized misTvis msxverplSewirva aRasrule. dRe ar gamotovo ise, rom mis gamosaxsnelad macxovnebeli msxverpli ar Seswiro~. is maSinve wavida da brZanebis asruleba daiwyo. sxva saqmeebze zrunvis gamo ganvlili dReebi ar dagviTvlia. erT Rames gardacvlili RviZl Zmas, kopiozs, sizmarSi ga280


moecxada. kopiozma hkiTxa: `rogor xar, Zmao?~ micvalebulma miugo: `aqamde cudad viyavi, magram axla ukve kargad var, imitom, rom dRes veziare~. kopiozma Zmebs amis Sesaxeb dauyovnebliv mouTxro. maT dReebi gadaTvales da aRmoCnda, rom im dRes misTvis msxverpli ocdameaTejer Sewires. kopiozma ar icoda, Zmebi micvalebulis sulis saxsnelad ras akeTebdnen da arc Zmebma icodnen, kopiozs rogori Cveneba hqonda. xilvisa da msxverplSewirvis amgvari TanxvdomiT cxadad gamoCnda, rom macxovnebeli msxverplis meoxebiT micvalebuli Zma tanjvisagan gamoxsnil iqna. petre: sakvirvel da sanugeSo ambebs vismen. Tavi ormocdameTeqvsmete

narnis episkopos kasis cxovreba da aRsasruli grigoli: micvalebulTa sityvebi daviwyebas rom ar mieces, maT cocxalTa saqmeebi mowmoben. narnis episkoposi kasi, romelic Rirseul cxovrebas eweoda, RmerTs usisxlo msxverpls yoveldRiurad swiravda da evqaristiis aRsrulebisas cremls Rvrida. erTi Tavisi presviteris xilvis saSualebiT mas Semdegi ram emcno: `ise ganagrZe, rogorc iqm; igive aRasrule, rasac aRasruleb; fexs nu daacadeb da xels nu daayeneb; mociqulTa dResaswaulze CemTan iqnebi da jildos mogageb~. Svidi wlis Tavze, wmida mociqulTa dResaswaulze, man saRmrTo liturgia aRasrula, wmida saidumloebs eziara da amis Semdeg aResrula.

281


Tavi ormocdameCvidmete

mtrebis mier datyvevebuli kaci, romelsac misTvis aRsrulebuli msxverplSewirvis Semdeg borkilebi dascvivda; mesaWe baraki, romelic xomaldis daRupvisas usisxlo msxverplSewirvam ixsna gavigeT agreTve, rom erTi adamiani mtrebma tyved Caigdes da borkildadebuli hyavdaT. misi meuRle garkveul dReebSi misTvis wirvas ukveTavda. didi xnis Semdeg is dabrunda da cols uambo, rom zogjer igi borkilebisgan Tavisufldeboda. colma Seityo, rom es swored is dReebi iyo, rodesac misTvis wirva aResruleboda. amgvari ram sxva SemTxveviTac dasturdeba, romelic Svidi wlis win moxda. sarwmuno da RmrTismoSiSi adamianebi amJamadac amowmeben, rom panormis episkoposi aRaToni Cemi netarxsenebuli winamorbedis brZanebiT romSi gaemgzavra. gzaSi imdenad Zlieri qariSxali daatyda, rom zRvis Zlieri Relvis gamo gadarCenis imedi aRar hqonda. xomaldis mesaWe, saxelad baraki, romelic amJamad imave eklesiis klerikosia, xomaldis ukan navs marTavda. Toki gawyda da is navTan erTad talRebSi gauCinarda, xolo xomaldi, romelzec episkoposi imyofeboda, mravali xifaTis Semdeg talRebma kunZul ustikze gariya. sami dRis Semdeg episkoposma zRvaze navSi myofi mesaWe dainaxa, is mkvdari egona da damwuxrebulma gaakeTa is, rac micvalebuls yvelaze metad Seeweoda _ brZana yovlisSemZle RmerTisTvis mis saxelze usisxlo msxverpli SeewiraT, romlis dasrulebis Semdeg xomaldi moamzades da italiisken gacures. romis navsadgurSi Sesulma episkoposma iq mesaWe ixila, romelic daRupuli egona. moulodneli sixaruliT aRtace282


bulma mesaWes hkiTxa, zRvaze amdeni xani aseTi saSiSroebis pirispir rogor icxovra. mesaWem uambo, mRelvare talRebSi naviT rogor dacuravda, rogor curavda masSi, rodesac is wyliT ivseboda da rogor ijda navis fskerze, rodesac mas talRebi abrunebdnen. Semdeg ki Tanamimdevrulad uambo, saRmrTo gangebulebam rogor ixsna, rodesac amgvarad gatarebuli ramdenime dRe-Ramis Semdeg, SimSiliTa da SromiT sruliad dauZlurda. is dRemde hyveba Semdegs: `talRebTan brZolaSi sruliad davuZlurdi; uecrad Tavi imdenad damimZimda, rom veRar vgrZnobdi, meRviZa Tu meZina. da rodesac Suagul zRvaSi viyavi, viRac gamomecxada da SimSilis dasaokeblad puri momawoda. SevWame Tu ara, myisve movmagrdi. Soriaxlos gemi micuravda, romelmac saSiSi qariSxlisagan mixsna da napirze gamiyvana~. amis gagonebaze episkoposma dRe hkiTxa, rodesac es moxda da aRmoCnda, rom mesaWe im dRes gadarCa, rodesac kunZul ustikis presviteri yovlisSemZle RmerTs misTvis usisxlo msxverpls swiravda. petre: es ambavi siciliaSi yofnisas mec gavige. grigoli: mjera, rom cocxlebze, romelTac araferi ician, ase cxadad gamoxsna imitom aResruleba, rom usisxlo msxverplis SemwirvelT da maT, vinc misi Zala ar ician, uCvenos, micvalebulTa gamoxsnis saqmeSic rogori sargeblobis motana SeuZlia, Tuki maTi codvebi misatevebelia. garda amisa, imis codnac gmarTebs, rom wmida msxverplSewirvas sargebloba im micvalebulTaTvis moaqvs, romlebmac miwieri cxovrebiT daimsaxures, rom sikvdilis Semdeg sxvebis mier amqveynad maTTvis aRsrulebuli keTili saqmeebi SeeweodeT. 283


Tavi ormocdameTvramete

macxovnebeli msxverplis Zala da saidumlo mudam amgvarad unda vfiqrobdeT, rom bevrad usafrTxoa sikeTe sicocxleSi TviTon aRvasruloT, vidre gveimedebodes, rom mas sikvdilis Semdeg sxvisi xeliT aRvasrulebT. ufro sanetaroa gavideT amqveynidan Tavisufalni, vidre Sekrulebma veZioT Tavisufleba. amitom am soflis warmavalobas rac ufro cxadad vxedavT, miT ufro unda moviZuloT mTeli suliTa da guliT, RmerTs yoveldRiurad msxverplad qristes wmida xorcisa da sisxlis saidumlo da cremli SevwiroT, radgan maradiuli warwymedisagan sulis cxoneba erTaderTs am msxverpls SeuZlia; is CvenTvis mxolodSobili Zis sikvdils idumalad ganaaxlebs, romelic `aRdga mkudreTiT, arRara mokudes, da sikudili mis zeda arRara uflebdes~ (rom. 6, 9). Tumca ukvdavi da uxrwnelia, wmida evqaristiis saidumloSi CvenTvis kvalad ikvleba. radgan evqaristiaSi mis xorcs viRebT, misi sxeuli adamianTa sacxovneblad ganiyofeba, xolo misi sisxli ukve ara usjuloTa xelebze gadmodis, aramed morwmuneTa bageebSi Caedineba. gulisxmavyoT, rogoria saidumloeba, romelic Cveni cxonebisaTvis mxolodSobili Zis vnebas mudam gvagonebs. morwmuneTagan vis SeiZleba eWvi Seeparos, rom TviT msxverplSewirvis Jams mRvdlis RaRadze cani ganixsnebian, ieso qristes am saidumlos angelozTa dasebi eswrebian, miwieri zeciers uerTdeba da xilulTa da uxilavTa SeerTebiT didi erToba iqmneba? 284


Tavi ormocdamecxramete

gulis SemusvrilebisaTvis wmida saidumlos Sewirvis Jams da gonebis sifxizlisaTvis ziarebis Semdgom am saidumlos aRsrulebisas aucilebelia, gulis SemusvrilebiT RmerTs Tavi msxverplad SevwiroT, uflis vnebaTa saidumlos aRsrulebisas imis mimbaZvelni viyoT, rasac aRvasrulebT. es saidumlo mxolod maSin iqneba RmerTisTvis CvenTvis Sewiruli WeSmariti msxverpli, rodesac Cvens Tavs vaqcevT msxverplad. RmerTis wyalobiT wirvis Semdegac vecadoT, suli misi ZaliTa da simtkiciT davicvaT, raTa Semdgom amaoebam ar daauZluros, gulSi amao mediduroba ar Semogveparos da sulma daudevari qarafSutobiT ziarebis sargebeli ar dakargos. ana Rirsi gaxda mieRo is, rasac iTxovda, imitom, rom glovis Semdeg sulieri simtkice daicva. masze naTqvamia: `da piri misi arRara mwuxare iyo~ (1 mef. 1, 18). amitom RmerTs misi Txovna ar daviwyebia da saTxovari (Ze), romelic misTvis aseTi sasurveli iyo, ar moaklo. Tavi mesamoce

sxvaTa codvebis mitevebisTvis, rom Cvenc Segvendos Cveni codvebi imisi codnac gmarTebs, rom codvaTa mitevebas marTlad mxolod is iTxovs, vinc Tavis winaaRmdeg Cadenil codvebs miutevebs, radgan saxarebis mixedviT ZRveni iqamde ar Seiwireba, vidre sulidan mtroba ar ganidev285


neba: `ukueTu Seswirvide Sesawiravsa sakurTxevelsa zeda da mun mogeÃsenos Sen, viTarmed ZmaÁ Seni gul-ZÂr raÁme ars SenTÂs, dauteve Sesawiravi igi sakurTxevelsa mas da mived da daege pirvelad Zmasa Sensa da maSin moved da Sewire Sesawiravi Seni~ (maT. 5, 23-24). aqedan cxadia, rom Tuki SesawiravisTvis Secodeba migeteveba, raoden mZimea mtrobis codva, romlis gamo TviT Sesawiravi ar Seiwireba. amgvarad, moyvass suliT unda mivmarToT, ragind Cvengan Sors imyofebodes da Cvens mimarT rogori ganawyenebulic ar unda iyos, suliT davmorCildeT, simdabliTa da keTilganwyobiT guli movulboT, raTa Semoqmedmac, romelmac Cveni codvebisaTvis Sesawiravi unda Seiwiros, Segvindos, rodesac Cveni gulis amgvar keTilganwyobilebas ixilavs (maT. 18, 27). Cven WeSmaritebis sityviT ganviswavleT, romelic amowmebs, rom monas, romelsac batonis aTi aTasi talanti emarTa, sinanulis Semdeg misgan vali srulad Seendo, magram imisTvis, rom Tanamonas asi dinari ar Seundo, ebrZana mitevebuli vali srulad gadaexada. aqedan cxadad Cans, Tuki Cvens winaaRmdeg SemcodeT mTeli guliT ar mivutevebT, maSin Cvenc kvlav mogvTxoven imas, rac sinanulis Semdeg Segvendo. amgvarad, vidre jer kidev dro gvaqvs, vidre msajuli sulgrZelebs da Cveni gulebis gamomcdeli Cvens moqcevas elis, sastiki guli cremliT movilboT da moyvasis mimarT keTilganwyobilebiTa da siyvaruliT ganvewyoT. damajereblad SemiZlia vTqva, rom sikvdilis Semdeg Cveni sulis saoxad macxovnebeli msxverplis Sewirva aucilebeli aRar iqneba, Tuki sikvdilamde sakuTar Tavs RmrTisaTvis Sewirul msxverplad vaqcevT. 286


wigni dasabeWdad momzadda gamomcemloba `xarebaSi~

287


288


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.