საშიში ხეობები თბილისში - ადგილები დედაქალაქში, რომლებსაც ძლიერი წყალმოვარდნების დროს ნგრევა ემუქრება
თბილისის საზღვრებში მტკვრის შენაკადებს პერიოდულად წყალმოვარდნები ახასიათებს, რასაც არაერთხელ მოუტანია დედაქალაქისთვის დამანგრეველი შედეგები. გეოლოგებისა და ჰიდროლოგების მტკიცებით, 2015 წლის 13 ივნისის მსგავსი მოვლენების განმეორების რეალური საშიშროება კვლავ არსებობს. სპეციალისტების თქმით, კატასტროფული წყალმოვარდნების საფრთხის წინაშეა დედაქალაქის სხვა ხევებიც.
თბილისში მტკვრის შენაკადებზე მომხდარი ძლიერი წყალმოვარდნების შესახებ ისტორია მრავლად ინახავს ფაქტებს. წავკისის წყალზე 1902 და 1955 წლებში მომხდარმა წყალმოვარდნებმა მთლიანად გაანადგურა მდინარის შესართავთან მდებარე აბანოების უბანი. 1955 წლის წყალმოვარდნამ კი 100-მდე ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.
ადიდებულ მდინარე ვერეს 1924 წელსაც მოჰყვა მსხვერპლი. ძლიერმა წვიმამ აადიდა ღელეები, რამაც გამოიწვია უბედური შემთხვევა - სოფლიდან ჩამოსული გლეხები, რომლებიც ურმებით ღამის გასათევად იყვნენ დაბანაკებულნი, მოულოდნელად ღელედან მოვარდნილმა ნიაღვარმა ხარ-ურმებიანად გაიტაცა და მტკვარში ჩაიტანა.
-0:11 ამავე მდინარეზე 1963 წელს მომხდარმა წყალმოვარდნამ თბილისის ზოოლოგიური პარკის დიდი ნაწილი გაანადგურა. თბილისისათვის ასევე კატასტროფული შედეგების მომტანი აღმოჩნდა 1940 წლის 10 მაისს მტკვრის რამდენიმე შენაკადზე ერთდროულად მოსული ძლიერი წყალმოვარდნა. წყალმოვარდნებმა ორ ათეულზე მეტი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.
კატასტროფული წყალმოვარდნების საფრთხე თბილისში
არსამთავრობო ორგანიზაცია CENN-ის 2018 წლის კვლევაში - "კატასტროფული წყალმოვარდნების საფრთხე თბილისში" წარმოდგენილია მტკვრის ის შენაკადები, რომლებიც საფრთხისმატარებელია. თბილისის საზღვრებში მტკვარს რამდენიმე მდინარე უერთდება: კრწანისის წყალი, ლეღვთახევი, ვერე, დიღმისწყალი, გლდანისხევი, ხევძმარი, ორხევი და ა.შ. ამასთან, ქალაქში ათეულობით მშრალი ხევია, რომლებშიც წყალი მხოლოდ გადაუღებელი წვიმების დროს მოედინება.
CENN-ის კვლევაში ნათქვამია, რომ ადამიანის მოქმედებებმა, მათ შორის - მდინარის შენაკადების აუზებთან ტყეების გაჩეხვამ, კალაპოტისპირა ტერიტორიებზე ინტენსიურმა მშენებლობებმა და სხვა ფაქტორებმა, გაახშირა ძლიერი ნიაღვრების გადმოვარდნისა და გვირაბების შესასვლელებთან მდინარეების შეტბორვის შემთხვევები.
გეოლოგი ჭიჭიკო ჯანელიძე მიიჩნევს, რომ სხვადასხვა სახის ხელოვნური ჩარევების გამო, დღესღეობით თბილისში არსებულ არაერთ მდინარეზე უეცარი წყალმოვარდნების რეალური საფრთხე არსებობს, რამაც, შესაძლოა, კატასტროფული შედეგები მოიტანოს. გაგაცნობთ მდინარე მტკვრის იმ შენაკადების შესახებ ინფორმაციას, რომელიც CENN-ის კვლევის მიხედვით განსაკუთრებით საფრთხისშემცველია.
მდინარე წავკისისხევი
იგივე ლეღვთახევი, სამარხიხევი - მტკვრის მარჯვენა შენაკადია. სათავე აქვს უძოს მთაზე ზღ. დონიდან 1,200მ სიმაღლეზე, შესართავი - 385 მ-ზე, სიგრძე - 9 კმ. ახასიათებს ძლიერი წყალმოვარდნები.
მდინარის შესართავის მიმდებარე ტერიტორია ინტენსიურად არის ათვისებული სხვადასხვა დანიშნულების ნაგებობებითა და ქუჩების სავალი ნაწილით, რომელთა ქვეშ მოწყობილია 130 მ სიგრძის წყალქვეშა გვირაბი. CENN-ის კვლევაში ამ მდინარის შესახებ ვკითხულობთ:
"ძნელია მტკიცება, თავისუფლად გაატარებს თუ არა ეს გვირაბი ისეთი მოცულობის ხარჯს, როგორსაც ადგილი ჰქონდა ამ მდინარეზე 1955 წლის წყალმოვარდნის დროს. ამიტომ ძლიერი წყალმოვარდნების შემთხვევაში გვირაბისთავზე განლაგებული ნაგებობები კვლავ დაზიანებისა და ნგრევის რისკის ქვეშაა".
მდინარე კრწანისისხევი
იგივე დუქნისხევი, ტაბახმელასხევი - მტკვრის მარჯვენა შენაკადია. სათავე აქვს თრიალეთის ქედის ჩრდ.-აღმოს. ფერდობზე მდებარე ტაბახმელის გორაკბორცვიან ვაკეზე, ზღვის დონიდან 1,025-1,030 მ სიმაღლეზე. სიგრძე - 8.5 კმ.
შუა და ზემო წელში კრწანისისხევი გაედინება კანიონისებურ ხეობაში, ხოლო ქვემოწელში - თბილისის განაშენიანებულ ნაწილში, კრწანისში. ვახტანგ გორგასლის ქუჩიდან მტკვართან შეერთებამდე კრწანისისხევი დაახლოებით 0.5 კმ სიგრძის მიწისქვეშა გვირაბში გადის. გვირაბის თავსა და მიმდებარე ტერიტორიებზე განთავსებულია ავტოსადგური, საცხოვრებელი და საზოგადოებრივი დანიშნულების შენობები.
როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ვახტანგ გორგასლის ქუჩაზე მდინარის ხეობის გასწვრივ კრწანისისხევის ბუნებრივი ჰიდროდინამიკა დარღვეულია, რადგან მის კალაპოტში და მიმდებარე ჭალის ზედაპირზე სხვადასხვა ნაგებობებია აშენებული. მდინარის კალაპოტი ბეტონის კედლებით არის დავიწროებული და მოწყობილია წყალგამტარი გვირაბები, მათ თავზე დაშენებულია საცხოვრებელი სახლები და ნაგებობები. ამის გამო მდინარის წყალგამტარუნარიანობა შეზღუდულია.
აქედან გამომდინარე, ჰიდროლოგები და გეოლოგები შიშობენ, რომ არსებობს სერიოზული საფრთხე, ძლიერი წყალმოვარდნების დროს ეს შენობა-ნაგებობები დაინგრეს და განადგურდეს. ადგილობრივი მცხოვრებლები ამბობენ, რომ მდინარეზე საშუალო სიძლიერის წყალმოვარდნების დროსაც კი იქმნება მათი საცხოვრებელი სახლების დაზიანებისა და სრული ნგრევის საშიშროება.
მდინარე ავანაანთხევი
იგივე სოლალაკისწყალი - მტკვრის მარჯვენა მცირეწყლიანი შენაკადია. სათავე აქვს მთაწმინდის მთის ფერდობებზე.
ეს მდინარეც მიწისქვეშა გვირაბშია მოქცეული. მდინარის გვირაბი იწყება მთაწმინდის მთის ფერდობის ძირთან, ბოლო - აღმართის ქუჩის თავში და გადის ამაღლების, ლერმონტოვის, ლეონიძის ქუჩების, თავისუფლების მოედნის, პუშკინისა და ბარათაშვილის ქუჩების ქვეშ მდებარე გვირაბში. გვირაბის შესასვლელი ჭონქაძისა და მაყაშვილის ქუჩების გადაკვეთის ადგილზე მდებარეობს. აქედან ავანაანთხევი გვირაბში გავლით გადაკვეთს რუსთაველის გამზირს (რუსთაველის ძეგლთან) და ჯავახიშვილის ქუჩის სავალ ნაწილს და უერთდება მტკვარს.
ავანაანთხევის გვირაბის შესასვლელი სანახევროდ არის ამოქოლილი სხვადასხვა სახის ნარჩენებით, რის გამოც, როგორც კვლევაშია ნათქვამი, მან შეიძლება შეუფერხებლად ვერ გაატაროს თავსხმა წვიმების დროს წარმოქმნილი ნიაღვარი და დაიტბოროს ზემოთ აღნიშნული ქუჩების გვირაბის შესასვლელთან მიმდებარე ტერიტორიები.