Professional Documents
Culture Documents
ocdaxuT
tomad
2012
novelebi
tomi
V
gamomcemloba `saqarTvelos macne~
pan R ur i
redaqtori:
nana suxitaSvili
naTela Tuxareli
kompiuteruli
uzrunvelyofa: mavra bancuri
lia sulaqveliZe
* * *
ZelqvianSi yofnis ori dRis manZilze kita saluqvaZes samjer CamoarTves Cveneba kitam samjerve sxvadasxvanairad uambo gamomZiebels, Tu ra icoda sastumros
win vano mataraZesa da avtoinspeqtor wifurias Soris
`momxdari incidentis~ Taobaze.
winaswarmofiqrebulad ki ar scvlida Cvenebebs.
amaze arc ufiqria. ubralod, rac naxa, yvelafers ambobda, magram ratomRac Cveneba samivejer sxvadasxvanairi gamouvida.
vano mataraZe mxolod TxuTmeti dRiT Casves.
2. r. miSvelaZe. tomi IV
17
namus i s q udi
yvavilebis maRaziis kuTxeSi obobasaviT miyuCulma
mesaaTem darabebi rom CamouSva, noe kakabaZemac aalaga
Tavisi `duqani~ skami dakeca da sportlotos yuTi
iRliaSi amoiCara.
ra hqeni? uxalisod hkiTxa mesaaTem, yuTi CamoarTva da miwisZvraSi moxvedriliviT dalewili karadis
xaxaSi Seagdo.
ar yiduloben, aRar unda xalxs. aRarc Seni loto
undaT da aRarc lataria. uwin gegmas mainc vasrulebdi. axla esec aRaraa. ar geTamaSeba is kaci. ar latariobs SenTan da Zalaa?!
mesaaTem xma aRar gaiRo. am bolo dros sportlotos
bileTebis gamyidveli noe kakabaZe wuwuns mieCvia.
mTeli dRe xom aq viyinebi, saxlSi mival da mere iq
melis erTi panaSvidi.
rava?
gamwarebuli iqneba Cemi dedaberi. Sin Tu SemiSva,
aRarafers daveZeb. ise ki ar vamtyuneb, ravari dasajdomia civ RumelTan dilidan saRamomde.
ratom?!
ar momitana. es meSvided momatyua parmenia Tavsivam. ori kviraa SeSas vexvewebi, Tu ar mogaqvs, ras mpirdebi, Se kai kaco. tyvilad xom ar minda, fuls gaZlev es
oxeri da mudregi-meTqi.
SeSis imedze xar kidev, noe? dainteresda mesaaTe,
vinRa xmarobs SeSas axla, Se mamaganaTlebulo?
ra vqna, aba. qvanaxSirs ver miveCvie, suni aqvs, im
oxers. raRa sicives movuklavar da raRa gazs gamovuxuTivar.
navTis?
18
nafrontal quds varskvlavi karga xnis win aaZro, magram gamoxunebul qsovils xuTqimiani anabeWdi ufro
etyoboda.
Teatris gverdiT, parkis kolonebTan Sejguful
xalxs mohkra Tvali da iqiT gadauxvia.
xarxar-RorRoci rom moesma, apampulaveben albaT
viRacaso, gaifiqra da ukan dabruneba daapira, magram
cnobismoyvareobam sZlia da mozriale brbos Seeria.
am qalaqisaTvis uCveulo da gaugonari ram arc axla
xdeboda. leri iosebaSvilisTvis qudi waerTmiaT da
meZvelmanis Tavnesva biWi sam `mwvalebels~ Soris buzRuniTa da xvewniT mimodioda.
ucnobebi arc isini iyvnen. xarlampia gogavas, murTaz
cucqiriZes da kiWia uCaneiSvils mTeli qalaqi icnobda.
noes SetyobiT, leris qudiT moTamaSeni SezarxoSebulebi unda yofiliyvnen.
momeci, kiWia, Cemi qudi! leri iosebaSvili sicivisgan akankalebuli, gasavaTebuli idga ormocdaxuTiode
wlis kacis win, romelsac Savi, xelovnuri kravelisagan
Sekerili boxoxi eWira da uazrod icinoda.
kiWias yavisferi tyavis serTuki ecva. Savi, sqeli
warbebi da qvemoT Camovarcxnili SeTxelebuli WaRara
Tma or adgilas gaCexil Subls ufaravda. saSualoze
odnav dabali tanisa iyo. msxvili kiseri da bzikis nakbeniviT dasiebuli, wyalmankianiviT moyviTalo saxe
hqonda. uferuli, msxvili tuCebidan drodadro sazarlad gamoaCenda xalvaTad Calagebul, ToxiviT SavyviTel kbilebs.
boxoxis patronic ar iyo mTlad bavSvi, magram asaki, Wkuaze rom araferi vTqvaT, saberveliviT daberil TeTryirmiz loyebzec ar etyoboda. simsuqne ise
moreoda, rom fexsacmlis Tasmebs sxvis dauxmareblad
karg niZlavzec ver Seikravda. imodena Rababi edga nikaps qvemoT, rom perangis meoTxe Rils Tu daxedavda,
20
brbo axarxarda.
rodis mivatovebo, ra Tqva? sicilisagan cremls
Zlivs ikavebda kiWia.
uSafaTo kvireSi. momeci, murTazia, qudi Tvara,
waval ase saxlSi da naxe mere Sen! daemuqra qudis
wamrTmevs leri.
selaps rom Tavze sqeli, uxeSi Tma hqondes, murTaz
cucqiriZis tyupiscali gegonebodaT. selapis piri xom
ginaxavT, zustad iseTi piri hqonda da xmac selaps
miugavda. maRali iyo, uwarbo, waqisferi Tvalebi ise
borotad uelavda, msaxiobi rom yofiliyo, gangste
rebis da samSoblos gamyidvelebis rolebs ar moaci
lebdnen.
abRavlebuli leri iosebaSvili wres miawyda, magram
gaakaves.
ha, kargi, waiRe! uTxra murTazma da qudi gauwoda.
ar momcem Sen, matyueb. muStiT SeimSrala cremli
sisxlgamSralma.
ar gatyueb, ha, waiRe, dameRala xeli, sTxova
cucqiriZem.
gaxarebuli biWi xelebSi eca, magram veRar moaswro,
boxoxi xarlampisken gafrinda.
momeci Cemi qudi! sasowarkveTiT iyvira imeddakargulma biWma.
gadaSendi iqiT. nu gaawyale guli, Tvara gagayofieb im rkinebSi Tavs. Robe daanaxa murTazma. me
maqvs Seni qudi? gaige, visa aqvs da imas eRrije.
lerim xarlamps gaxeda da Tvalis daxamxamebaSi masTan miblayunda.
momeci, xarlampia, qudi!
romeli qudi? mzrunveli kacis ieriT hkiTxa xarlampma.
romelicxa gikavia xelSi, ar daibna leri.
22
CemTan ra ginda, noe biZia? meCxeri kbilebi gadmoeyara da gulisamrevad xiTxiTebda kiWia.
momeci Cemi qudi. nu aglaxaveb Cemze am xalxs, ar
var me Sengan magis Rirsi.
me wagarTvi qudi? vincxam wagarTva, imas mokiTxe.
Sen rom rame Cagabaros kacma, micem sxvas?
amasobaSi noe TandaTan ufro uaxlovdeboda kiWias
da roca gaifiqra, axla ki mivwvdebi quds da wavarTmevo, kiWiam mSvidad moisrola qudi murTazisken da naxtomgacudebul, xelebgaSveril noes xmamaRla hkiTxa:
ras Svrebi, noe biZia, loculob?
Senc amgenis Wkuis xar, murTaz?
axla noe murTaz cucqiriZesTan eZebda gzebs.
ara, me ufro Wkviani var amgenze. gaicina selapadamianma da brbodan ramdenime susti nervebis patronic aiyolia.
ar isrolo, gelaparakebi, momeci Cemi qudi!
murTazma qudi xelSi Seatriala.
varskvlavi gasaremonteblad xom ar migitania?!
noem icoda, visTanac hqonda saqme, magram seiris
moyvarulTa yoveli axarxareba xanjaliviT esoboda
gulmucelSi.
momeci qudi, girCevnia!
rehaniT rom gamogigzavno dilas, ar miiReb?
viTom gaixumra murTaz cucqiriZem.
erTxel mainc iyavi kaci, Se sawyalo! xma aukankalda moxucs. ra ginda am Zvel biWebs rom etorRialebi. vin xar, vin gamoggzavna, vis adgilze xar, ras
iboxeb xmas, xom xedav, ar gixdeba ZvelbiWobias TamaSi.
me damanebe, batono, Tavi. me wagarTvi qudi, a?!
murTazma qudi xarlamps esrola, midi da imas
elaparake. ar ginda CemTan maseTi laparaki, me aravis arafers vuSaveb. CemTvis var, nu damajeqiT yvela
Tavze. murTazis xmaSi sasowarkveTis simi aJRerda.
noe amasobaSi xarlampia gogavas daubrunda.
geyofaT awi... gevicineT xom? momeci axla qudi.
25
27
T ar j i mani
gadavrCiT? Caulaparaka ministrma levan xvedeliZem Tavis Tarjimans, gia yubusiZes, roca damswreTa
taSis grialSi tribunas moSorda da kulisebSi suli
moiTqva.
dRes ki. gauRima mTargmnelma.
sadac ginda gamomiyvane da aseT jamaaTSi nu gamomiyvan. saqmeze aq ver ilaparakeb, stumari xar. raRaca
ise xom unda Tqva, rom xalxs Tavi daaxsomo.
rasakvirvelia.
Sen warmoidgine, Tavmjdomarem Cemi gvari rom gamoacxada da rom wamovdeqi, erTi sityvac ar maxsovda,
ra unda meTqva.
xom giTxariT, sityvas winaswar gadaxedeT-meTqi.
gadavxede ki ara, mTeli Rame vizepirebdi, magram...
bavSvi ki aRara var. me mgonia, mainc movabi raRacas
Tavi.
kargi iyo, ara uSavda!
meti ra unda meTqva. Tumca sadRegrZelosaviT gamomivida, magram arc esaa swori, Cem win gamosulma procentebiT rom waiRo tvini.
ra Tqma unda, dawvrilebiT laparaks azri ara aqvs,
magram erTi unda SegniSnoT.
miTxari, aba! ministrma yurs xeli miaxmara.
dawyebisas ar gindaT es erTnairi frazebi. me mziuri raionidan Camovedi da mze CamogitaneTo, Tu daakvirdebiT, vinc samxreTidanaa, TiTqmis yvela ase iwyebs,
an mziur qveyanas axseneben pirvelad, an Tovlian-yinulian mwvervalebs.
mere es cudia?
cudi rodia, magram mziT gavakvirvebT Cven amaT?
Tqven ufro originaluri sityva SegferiT. sxvaTa So28
ris, mze da zRva, an Tovli da mwvane xodabuni Cveni damsaxureba sruliadac ar aris bunebis madlia. Tavi imiT
unda mogvqondes, rac Cven Segviqmnia, riTac sxvebisagan
gamovirCeviT.
swori xar.
me mgoni, arc is iyo saWiro, es amdeni xalxi Sin rom
dagvipatiJeT.
vixumre, Se kaco!
ixumreT. rasakvirvelia, magram xom naxeT, yvelas
gaoceba gamoexata saxeze. nu dagaviwydebaT, visi stumrebi varT: mumumiis kunZulebze bolo adamiani oTxmoci wlis winaT SeWames, ki, marTalia, axla kulturuli
ganviTarebis gzas adganan, magram iumoris grZnoba jer
kidev Sorsaa maTgan.
erTi sityviT, Sen ufro ici amaTi ambavi da roca
iseTs vityvi rames, ar Targmno, Tu kaci xar, gamotove.
gagiWrda Targmna?
sruliadac ara.
Cqara xom ar vlaparakobdi?
ara, batono.
yvelaferi Targmne?
TiTqmis. marto erTi adgili gamovtove, giTxraT
simarTle, gemidan rom Camovedi da Tqvens kldeebs
rom Sevxede, gulma reCxi miyoo, rom TqviT.
ratom?
`gulma reCxi miyo~ verafriT ver vTargmne.
ministrs gaecina.
marTla, ra saswauli ena gvaqvs. ras unda niSnavdes
axla es `gulma reCxi miyo~, verafriT ver Targmne, xom?
es sityvebi mumumiis enaze ki ara, me mgoni, arc erT
sxva enaze ar iTargmneba.
hoda, kargi giqnia, rom gamotove. xmamaRla rom
gaicines, raze gaicines, Tu gaxsovs?
scenaze xvlikma gairbina da reproduqtoris xaxaSi
SeZvra.
ar gamagiJo!
29
namdvilad.
kidev kargi, rom ar daminaxavs, Torem brinjiviT
davibneodi.
??
xvlikis meSinia Zalian. axla ra unda vqna. aq vidge?
ara. SebrZandiT axla prezidiumSi.
axla, am wuTas?
oratori rom daamTavrebs, taSis dros SebrZandiT
da mesame rigSi dajeqiT. a, im saTvaliani zangis gverdiT.
Sen sad iqnebi?
me aq dagelodebiT.
kargi, aba. Sors ar waxvide, gia, Tu kaci xar.
ara, batono.
roca marto darCa, gia yubusiZem erTxans kulisebSi
dahyo, mere daxveul kibes Camoyva da quCaSi gavida, mitingi jer ar damTavrdeba da Tvals wyals davalevinebo.
mumumiis dedaqalaqSi cxeloda.
quCaSi kantikuntad Tu gaivlida TeTr mitkalSi gaxveuli moqalaqe, romelsac Tavze wyliT savse uzarma
zari WurWeli edga.
giam pijaki gaixada, halstuxwaWeril yels cota Sveba
misca da magnoliis xes Seefara.
Tarjimani beds ar uCioda. marTalia, igi pirvelad
iyo sazRvargareT, magram mumumiis xalxis cxovrebis
Taobaze imdeni icoda, rom am uTavbolo qalaqSic umegzurod gaikvlevda gzas, Tavisufali dro rom hqonoda.
icoda giam, ra sapasuxismgeblo saqmisTvis ekida
xeli. am ucxo qveyanaSi ministris Tarjimnoba xumroba
saqme xom ar iyo.
yubusiZe ocdaaTs miRweuli, sandomiani saxis, welSi
moxrili, gamxdari, saTvaliani kaci gaxldaT. zustad
ise kinofilmebSi zedmiwevniT patiosani, magram odnav
dabneuli, Tavisi saqmis Rrmad mcodne, magram gaubedavi personaJebi rom gamohyavT.
inglisuri enisa da literaturis fakulteti daamTavra, magram karga xans iara umuSevrad, radganac im qa30
laqSi, sadac gia cxovrobda, yovelma meore kacma icoda inglisuri da Tu romelime enis mTargmneli sWir
debodaT, yvelaze naklebad es inglisuris specialisti
gaxldaT.
erTxans abiTurientebi amzada, magram male mixvda,
rom repetitoroba misi mowodeba ar iyo. oTxi mowafidan sams mainc codnis SeZena ki ara, misaReb gamocdebze
daxmareba undoda. gias ki es ar SeeZlo da romc SeZleboda, ar Cargavda Tavs am saeWvo da binZur saqmeSi.
repetitorobas Tavisi Sno da marifaTi unda.
samsaxuris saZebnelad instanciebSi amao xetialiT
daRlils, viRac RvTian-madlianma urCia, qalaqSi mumumiis enis mcodne aravinaa, iswavle es ena da purs gaWmevso.
Seqspiris enam ver miSvela da mumumiis ena ra xeirs
damayriso, xeli Caiqnia giam, magram roca im keTilma
kacma daaimeda: ra ginda, kaco, Sen oRond es ena iswavle
da samsaxurSi mowyobis pirobas me gaZlevo, yubusiZes
WkuaSi daujda, erTi wlis Tavze mumumiuri urTulesi
ena ise dasZlia, rom ara marto kiTxulobda da Targmnida, radiogadacemebsac usmenda da am ganviTarebadi
tomis dialeqtebSic gaiwafa ena.
mumumiis kunZulebTan urTierTobas didi momavali
uCanda da, erT mSvenier dRes, gia yubusiZe taSiskvriT
daniSnes kancelariis moxeled ki ara, mimoweris ganyofilebis stilistad ki ara, ministris Tarjimnad.
danarCens mkiTxveli ukve xvdeba.
ministri bavSviviT damjere da tkbili kacia. gias
niWs Zalian afasebs da mumumiis tomis Tavisebur xasiaTze Tavisi Tarjimnis azrebs angariSs uwevs.
xom xedavT, ra ufleba misca axalgazrda mTargmnels
rac ar mogewoneba, nu Targmnio.
Teatris Senobidan gamovida Tu ara, giam SeniSna, rom
viRac gamohyva. axla igi, Sav kostiumSi gamowyobili,
uzarmazari mumumieli Soriaxlo daabijebda Sewuxebuli saxiT xan Tarjimans Sescqeroda, xanac kiserze
ofls iwmendda TeTri cxvirsaxociT.
31
giam gauRima. es Rimili mumumielma gasaubrebis nebarTvad CaTvala, miuaxlovda da bodiSis moxdiT hkiTxa
gamosvlis mizezi.
Tarjimanma auxsna, gulis ukmarisoba maqvs da erTi
wuTiT gamovedi, haers gadavylapav da Sevbrundebio.
Tu sxva araferi gnebavT, SenobaSi yofna girCevniaT,
iq kondicirebuli haeria da grila kideco, morcxvad
auwya maspinZelma.
gias Sercxva. ra RmerTi gamiwyra. ufro damajerebeli mizezi rad ver movigoneo, Tavis Tavs gauwyra,
pijaki Caicva da Tavazian gamyols Sehyva parTenonis
stilze aSenebul, mumumiis operisa da baletis Teatris SenobaSi.
is iyo kulisebSi Sergo Tavi da Sefs gaxeda, rom sxdomis Tavmjdomare Wreli xilabandiT Tavwakruli,
dabali kaci wamodga da darbazs mitingis damTavreba
auwya.
taSis griali da fexebis bakuni karga xans ar damcxrala.
gia kulisebidan gascqeroda: mumumiis moqalaqeebs
araCveulebrivi sixaruli da kmayofileba exataT sa
xeze.
Tarjimans moeCvena, rom darbazs sxva rameze ufro
metad am gaWianurebuli da mosawyeni sxdomis damTavreba uxaroda.
gasasvlelebSi da parteris wina rigSi TeTrxelTaTmniani policielebi idgnen da darbazs idumali yuradRebiT aTvalierebdnen, raTa am aJiotaJsa da RriancelSi vinmes siyvaruliT scenisaken qva ar esrola.
prezidiumSi msxdomni saTiTaod, darbazisTvis zurgisuCveneblad, haerovani kocnis gzavniTa da yurebamde
RimiliT gamolagdnen kulisebSi.
ministrma gias uxmo da oTxad gakecili qaRaldi gadasca.
ra weria, erTi naxe.
giam ustari gaSala da CaikiTxa:
`batono ministro, saRamos Svid saaTze Tqven miwveuli brZandebiT mumumiis kulturisa da Savi metalurgiis ministrTan miRebaze~.
ki, magram, es xval ar iyo? Seicxada levan xvedeliZem.
programiT xval iyo gaTvaliswinebuli, Secvales
albaT.
romel saaTze?
Svidze.
es Cveni droiT romelia?
gias gaecina.
batono levan, Cveni droiTac Svidi saaTia.
ranairad?
xom giTxariT, Cvensa da amaT droSi gansxvaveba
ocdaoTxi saaTia. Cven ocdaoTxi saaTiT wina varT.
ministrma saaTze daixeda.
mze karga xnis gadasuli iyo da quCis orsaJeniani
Termometri mxolod ormocdacxra graduss uCvenebda,
roca ministri da Tarjimani bambukis xuTsarTuliani
saxlis kibes miuyvebodnen.
giam daTvala: grZel derefanSi erTimeoris miyolebiT Svidi kari gaiRo. TiToeul karTan miaxloebisas
ori frakiani mumumieli gamoxteboda, stumrebs Tavs
daukravdnen da Semdegi karis gasaRebad tyapatyupiT
garbodnen.
Tarjimans gaecina. laqiebs fexebze xis qoSebi ecvaT.
imisaTvis xom ara, grZel derefanSi maTs Tavawyvetil
doRs meti xmauri rom gamoewvia?
rogorc iqna, miaRwies kulturis da metalurgiis
ministris kabinetamde.
maspinZeli karSive SeegebaT. gias gaukvirda. mumumiis mTavrobis wevrs yviTeli abreSumis grZeli sarafani
ecva. wiTur, xuWuWa TmaSi lursmnisxela brWyviala
qinZisTavebi hqonda garWobili, xolo tuCebi xuTjer
ufro sqelic rom hqonoda, mainc ver dafaravda mis
janmrTelsa da basr kbilebs, avis mauwyeblad win gamoS-
32
3. r. miSvelaZe. tomi IV
33
* * *
gia yubusiZe mumumiidan dabrunebisTanave gaanTavisufles samsaxuridan. Tarjimani verafriT ver mixvda,
ra SeeSala mumumiis kunZulze Tavisi samsaxurebrivi
movaleobis Sesrulebisas.
Tu mkiTxvelic ver xvdeba, mainc aRar yofila saSveli da egaa.
37
gz a
iRbali ar ginda? am dedaberma weRan vagonis nomeri
mkiTxa, saTvale ar mivarga da ver vxedavo. im erTi
wuTis ganmavlobaSi, sanam kibeze amoCoCdeboda, moaswro eTqva CemTvis: dasTan viyavio ulgorodSi stumrad, qaliSvili gaaTxova da dabrunebis pur-marili gadaixadao. Cemma kacma Ramis morigeoba moimizeza da ar
wamovida. aRaraferi aRar uxaria, oRond saxlidan nu
gaiyvan da, ra ginda Seno. kaci ase daglaxavebuliyos,
ar minaxavso. avdeqi da marto wamovel, aba, ras vizamdio. tania Cvens xelSi gaizarda sanaxevrod, qorwilSi
ver wavedi da axla dabrunebisas Sevircxvendi Tavso?
bodiSi momixdia yvela am xnis qalis winaSe, magram,
samocis axlomaxlos rom eZaxian, im asakis qalbatonebs,
viRas davumalo da, bevri laparaki uyvarT, RvTis winaSe, Tu guldagul msmeneli SexvdaT. netav imas, vis
kupeSic Sen moxvdebi-meTqi da maincdamainc Cems kupeSi
ar aRmoCnda?
meTerTmete adgili Cemia, mecxre am dedabrisa,
daTvisqurqianma ymawvilma Semoixeda. iqneb codvas
CavdivarT, magram SezarxoSebuli namdvilad iyo. Cven
Tvis yuradRebac ar mouqcevia, zeda sawolze Sexta da
qurqgauxdelad daiZina, fSvinavs gemrielad. bednieri
kacia, aba, ra aris.
vagonrestoranSi mowamvlis Tavi ara maqvs. me Sen
getyvi, sufTa TefSze dasxmul wesier kerZs mogawvdian.
derefanSi gavide? ramden xans vidge mere fexze cxeniviT? sxva gza ara maqvs, unda vusmino. TiTqos sakulto
rituals asrulebdes, ra kargad ewyoba, rogor emzadeba
samusaifod, es dalocvili. leib-sabani gaSala, welze
38
aseve miebarebina RmerTisTvis suli. dasaflavebis mesame dRes, SuaRamisas mivedi saflavze, vitire da vitire,
mets ras gavukeTebdi, sxva ra SemeZlo.
es Cemi qmari aTi wliT umcrosia. ucolo biWi iyo,
me karga ormocs mitanebuli viyavi. gadamekida. saSveli
ar momca. Tu ar gamomyvebi, Tavs moviklavo. avdeqi da
gavyevi. gana miyvarda? xaTris gulisTvis gavyevi. Tavs
araferi moswios-meTqi, Semecoda da gavyevi. karga xans
iyo Wkvianad. am bolo dros auria, ki arafers aSavebs,
magram sma uyvars. es momgondawyevlili arayi ki iseTi
ramaa, mSobel mamas dagaviwyebs.
ori dRis wuTisofeli damrCa da RmerTs samduravs
rogor vkadrebdi, gavaCoCialebdi Cems wuTisofels, magram am bolo dros guli gamityda, Svilo. oTxi welia
saoperacioT maqvs Tvali. oTxi welia matyuebs Cveni
saavadmyofos mTavari eqimi. arada, Cemi Tvali ar icdis.
dRiTi dRe uaresdeba. oTxi wlis winaT rom gaekeTebinaT operacia, Cems beds ZaRli ar dahyefda. jer miZaxa:
ar gWirdeba operacia, TavisiT gaivliso. mere rigSi
unda Cadge, stacionarSi adgilebi ara gvaqvso. oTxi
wlis ganmavlobaSi aRar movida Cemi rigi? avdeqi da
raionis centrSi viCivle. me, omis monawiles, ase abuCad
migdeben, saavadmyofoSi adgili ver momiZebnes-meTqi.
raionis janmrTelobis ganyofilebis gamgem Cemi saCivari imasve gamougzavna, visac vuCiodi. xom gagigonia,
vis uCivi da batonsao, visTan Civi da batonTanao. mivedi: oh, Se ase da iseTo, saCivrebis wera damiwyeo? intrigani da damsmeni gaxdio? ra operacias da mkurnalobasac Sen mag CiviliT miaRwio, jalabSi daitrabaxeo.
principis gulisTvis ar gikeTeb operacias, urtyi Tavi
kedelso. nervebi momeSala, avkankaldi, me vTqvi, TavSi
sisxli ar Cameqces-meTqi da gavecale. is dRe da is dRe,
eqimTan aRar mivsulvar. ravarcxa iqneba, gavZleb, sanam
mTlad davbrmavdebode guli migrZnobs, male waviReb
44
* * *
gaTenebisas raRac usiamovno grZnobam gamomaRviZa,
perangis sayeloSi Cauvlia CemTvis xeli da manjRrevs.
wamovxti.
cudad var. bodiSs vixdi. paltos jibeSi validoli
maqvs! miTxra mileuli xmiT.
sinaTle avanTe, adamianis feri aRar adevs. validoli rom movuZebne, gavvardi da wyali movurbenine.
ar dalia. sunTqva uWirs. etyoba, wamalma ar imoqmeda.
Sublze da cxviris nestoebTan oflma gamoJona.
maja xelSi miWiravs, xelis zurgs vusres. ase Cems
cxovrebaSi ar davbneulvar.
nu geSiniaT, qalbatono.
jandabas Cemi Tavi. me imas vwuxvar, Tqven rom
SegawuxebTo. ar unda wamovsuliyavi, Cemi wowiali aRar
SeiZlebao.
mobodiSebis droa axla?
xeli rom gaucivda da sunTqvas mouxSira, vagonis
gamcilebelTan Sevvardi. ormetriani, zonzroxa qali
iyo.
mere ra vqna meo. matarebelze eqimi ar gvyavs, erT
saaTSi kalininskaiaSi viqnebiT da sanitarul samsaxurs
45
46
q vevr i
sidamon xerxaZe manqanis Rmuilma gamoaRviZa.
Tavi aswia. erTxans motoris guguns usmina da mere
kedlis saaTs Sexeda.
axalgaRviZebuli kaci xom ginaxavT, Zil-buranSi rom
aris da sagnebs yeyeCiviT didxans rom akvirdeba.
eqvsis naxevari iyo.
gadagiSenda gamomgonebeli. es maklda axla! dRes
kacad aRar vivargeb, me vTqvi, waviZineb pataras-Tqva!
manqanis xma cota xniT Sewyda da male, gaormagebuli,
zed yuris ZirSi gaisma.
Cems ezoSia, mgoni, es upatrono!
sidamonma Tasmebi wvivebTan Seikra da fexSiSvela
gamovida aivanze, sabargos cxvirs mohkra Tvali da
rodesac manqana Semobrunebisas Robis mesers miawva,
sidamoni aivnidan gadafrinda da yvirili morTo.
ou! ou! ras Svrebi, dageqca ojaxi! ar damRupa
kaci?! ar amomagdo?!
Soferma yvirili gaigona Tu RorRonjiviT mofarfate kaci SeniSna, Zravi gamorTo da gadmoxta. mongreuli Robe da gagiJebuli maspinZeli rom dainaxa,
isev kabinaSi Sexta, manqana ezos moaSora da damduRrul sidamons miuaxlovda.
TqmiT araferi uTqvams. doinjSemoyrili Sehyurebda
fexSiSvela glexs, saburavis mier gasresil yvavilebsa
da qliavis nergebs fexze rom ayenebda.
damnaSave rom dainaxa, sidamonma raRac Caibutbuta,
ori naxtomiT Sevarda samzadSi, iqedan namgalmomarjvebuli gamovarda Sofers win daudga.
ar unda wagacalos axla am namgliT kacma Tavi?!
stumari mixvda rom namgliani ar xumrobda da
moCvenebiTi simSvidiT miugo:
47
ra moxda, Se kai kaco, am dampal RobisTvis da oriode nergisTvis mklav? ZaliT xom ar miqnia, SemTxvevam
moitana.
ras hqvia SemTxveva! sidamons sibrazisagan adamis
vaSli aRma-daRma uxtoda da namgliani marjvena ukan
kalebda.
miTxari ramdenad giRirs es zarali da aginazRaureb, batono, yvelafers, gamqcevi xom ara var!
ras aminazRaureb, biWo Sen? am qliavs damirgav da
gamixareb Tavidan? iaponur georginas damiTesav da momirwyav dReSi orjer? zarali da oxroba ar moSorda,
vinc Sen manqana gando. Tu ar icodi, wayvana, gdebuliyavi saxlSi!
pirvelma eldam gaiara. Sofers ukve aRar eSinoda, magram yovel SemTxvevisaTvis ramdenjerme miixeda ukan,
Tu gamomekida, am Txrilze gadavxtebi da gaviqcevio.
jaxze gamosuli mozvrebiviT erTmaneTis pirispir
idgnen. sidamoni patara tanis iyo, samocs mitanebuli,
fexebgafarCxuli, nasxvisariviT srul perangSi Cakarguli safrTxobelas hgavda. axalamowverili mzis sxivi
elam TvalebSi urtyamda da wamwamebs kontuzianiviT axamxamebda. Soferi ormoci wlisa arc ki iqneboda. wakapiwebul saxeloebqveS msxvili, tatuirebuli mklavebi
uCanda. Savgvreman saxeze uZilobis kvali aCnda. doinji
arc maSin moucilebia, gamwarebuli sidamoni namglianad rom mieaxla da SeWma daupira.
ra eSveleba axla amas?! maspinZelma namgali waqceul Robes da gadaTqeril ezos miaSvira.
Sens mters daemarTa usaSvelo. ra iyo, Se kaco, daviangariSoT ager da gavswordeT. Sen rom dagmarToda
es ambavi, ras izamdi?
zaralze ar maqvs me saqme. saqme Sens siglaxezea.
ver mixvdi, aq rom ver moabrunebdi amxela maSinas?
ver movzome, momkali axla. Soferma gaicina.
dauZaxe mezoblebs, erT-or kacs, gavswordebiT da waval Cems gzaze.
48
4. r. miSvelaZe. tomi IV
49
* * *
ise Semoefcqvna dRe xelSi, ar gaugia.
laqaSebSi Ramem rom daibuda, maSin gaaxsenda, rom
mTeli dRis mSieri iyo.
Rilebianad dambal-dasvelebuli amovida wylidan, Ceq
mebi gaixada, da wyali gadmoRvara, Sarvali tanzeve gaiwura, bade daferTxa, mxarze gadaigdo da aRmarTs Seuyva.
ra Sors wamosula, am CamotexilSi mainc raRam Camoiyvana. am meCxerze ra gaaCerebs Tevzs. axla Tadas nasax51
Rames, yvirilis piras, Tu xval SuadRemde veraferi gavawye, meti me aRar mcalia. Cavutan am qvevrebs mamaCems
ukan da ravarcxa unda, ise hqmnas.
ras hqvia WalaSi gaaTev, amowyvetilebi ki ar varT.
sidamon xerxaZem bade Zaraze moisrola da kabinis
kari gamoaRo.
madlobeli var, Cemo biZia, mara ar ewyoba Cems
saqmes es ambavi. xval SuadRemde raRac unda viRono.
dajeqi, dajeqi, nu gamamwareb meorejer. ager am
Tevzs Sevawvevineb ojaxobas. vivaxSmebT da waxval Sens
gzaze, aba ras izam. ki aravin dagakavebs ZaliT.
ise kategoriulad iyo naTqvami, rom Soferi mixvda,
axla aq TavpatiJis gadebis adgili ar iyo.
...SuaRame karga xnis gadasuli iyo, Tamadam sayovlaTwmindo rom dalia da sufra damTavrebulad gamoacxada.
stumars sastumro oTaxSi gauSales logini, magram
iuara: Tu SeiZleba aivanze daviZineb, miCveuli varo.
mTvrali iyo, magram imis azri ki hqonda, aivanze davwvebi, ase ajobebs, nametani davlie da ar Sevrcxve Cems
maspinZlebTano.
bolo simRera xerxaZem da SveliZem aivanze Tqves xelixelgadaxveulebma. maT simReras etyoboda, fxizlebic
rom yofiliyvnen, Tqvens mosawons verc maSin imRerebdnen.
* * *
...dilauTenia gaburbusalebuli sidamoni aivanze rom
gamovida, saxtad darCa: stumris sawoli alagebuli iyo,
WiSkarTan manqana aRar idga, es kidev araferi msxlis
ZirSi, koindarze ulamazesi, narinjisferi, Svidkokiani
qvevri moCanda.
53
ur C i
xonis gadasaxvevTan wre daartya da stalinis quCas
gamouyva Tu ara, maSinve moesma:
gogia biZia!
moixeda, biWebi ugamyidvelo maRaziis win idgnen da
xels uqnevdnen.
ar mcalia axla, ufrosi gareTaa!
erT wuTs moiwi, saqme gvaqvs! ar moeSvnen biWebi.
troleibusma gabmuli sayviri misca da misalmebis
niSnad Soferma trotuarze aaxtuna es amodena manqana.
aseT xumrobas ver itanda gogia, mZRols muqaris niSnad muSti dauqnia da motocikleti daZra.
gogia ki ara grigoli erqva, magram naTlobis saxels karga xania aravin eZaxda. mTels qalaqSi `gogia
inspeqtoris~ saxeliT iyo cnobili. mexuTe weli gadioda, rac orwliani kursebi daamTavra da avtoinspeqciaSi daiwyo muSaoba. am xnis ganmavlobaSi mis samxreebs Tu araferi mimatebia, mizezi Tavad iyo: dRes rom
aTi kacis saqmes SeeWideboda da mwyobris win madlobas
gamoucxadebdnen, xval ise moiqceoda, an iseT saqmes
Caidenda, rom yvelafers wyalSi gadayrida. `araa inspeqtoroba Cemi saqmeo, aq sxvanairi kacia saWiro, nametani rbili var meo~, ityoda xandaxan, magram wasvliT ki, organodan wasvla arasodes ufiqria, etyoboda,
sxva saqmes mainc es erCivna.
qalaqis avtoinspeqciis qveganayofis umcros serJants
grigol abakelias, daTvis torebi da metriani beWebi
dahqonda. yofil moWidaves am bolo dros simsuqne moZaleboda da ki ar dadioda, dagoravda. tyavis Sarvali
da serTuki tanze askdeboda. wviv-barZaySi Tanabrad msxvil fexebs skafandrianiviT abijebda. majaze gamobmul
54
xan gaiparsavs, xan ase mouSvebs, xan ise aris erT wvalebaSi. babuaCemma Tavisi axali xelobiT qveyana aalaparaka.
maxsovs uSvelebeli rigi idga Cvens saxlTan. saidan ar
modiodnen cxeniT, fexiT, urmiT, ra mosakiTxi ar moh
qondaT. dadioda mTeli quTaisi maSin babuaCemis narCevi
ulvaSebiT. xalxs nervebi dauwynarda, babuaCemma ki xuTi
Svili gamozarda.
gogias erTi suli hqonda gaecina, magram Tavs ikavebda. verafriT ver mixvda, ratom uambo ufrosma babuamisis ambavi;
ratom mogiyevi axla es ambavi Tu ici Sen? hkiTxa
saldaZem da pasuxi rom ver miiRo, ganagrZo ratom
mogiyevi gogi, biZia da fulis Sovna aTasi gziT SeiZ
leba. im aTasi gzidan avtoinspeqtoroba yvelaze naklebsarfiani gzaa. es saqme Tu ar giyvars, tyvilad Tavs
gaiwvaleb.
`axla mainc ra davaSave, dagvianebiT ar damigviania,
Soferi aravin amiyvirebia, rom eCivla~ amaod cdilobda gogia gamoecno ufrosTan misi dabarebis mizezi.
rava mama abramis batkaniviT miyureb. ar ici viTom,
raze dagibare? an dawere gancxadeba da wadi, an imuSave,
Zmao, wesierad. qveyana Sen mogCerebia, avtoinspeqtori,
xom ici scenaze gamosuli kaciviTaa, daanebe am bavSvebs
Tavi. moiSore ramenairad. Sen ggonia sxvebs ar awuxeben? unda daubRviro erTxel da mere aRar mogekarebian. samma kacma mainc damireka dRes `gogia morigeobis saaTebSi motocikletiT bavSvebs daaseirnebso~,
meramdene SemTxvevaa axla es? Sen rom ggonia, veravin
miyurebso, maSin gxedaven swored. ratom gvWri Tavs,
aTasi lazRandara da oxeri dadis am qveyanaze. mere
Cemze guli nu dagwydeba, bavSvi aRara xar. me Cemi mxriv
gamifrTxilebixar da Seni saqme Sen ici. wadi axla...
morigem piri daaRo, raRac unda ekiTxa, magram gogias moRrublul saxes rom Sexeda, xeli Caiqnia.
umcrosma serJantma kibe ori naxtomiT CaaTava, Widan
58
59
yayani
sapnis qarxnis skverSi saqanela skamze sapnis gamSvebi
leo maxaTaZe ijda da mSvenieri qalebiT savse zRvis
plaJze fiqrobda. Tvalebi mielula, da fexebs arc ki
amoZravebda, rom ar gamorkveuliyo da lamazi fexebiT savse plaJidan sapnis qarxnis ezoSi ar gadmobargebuliyo. sxva dros am adgilas mjdomi leo maxaTaZe
TeTr spiloze ufro ifiqrebda, vidre zRvaze, magram
amJamad igi meagarakeTa sanukvar ocnebasTan yvelaze
axlos iyo. jibeSi dedaTa da bavSvTa pansionatis sagzuri da Svebulebis fuli edo. xvalidan igi ocdaoTxi
dRiT emSvidobeboda sapnis qarxnis specifikur, magram
adviladmisaCvev suns. leo maxaTaZe samocs miRweuli,
dabali, jansaRi mamakaci iyo, arasodes ar avadmyofobda. avadmyofoba mis sxeulze fexs ver moikidebda, radganac leos yvelaferi axlos hqonda; kidurebi
tanis Sesaferisad mokle, mxrebze pirdapir ukisrod
dadebuli, lamazi, meloti Tavi da kefaze saguldagulod awepebuli yurebi. leo erTiani, Sekruli kaci
iyo. mas yel-kiseri da weli arasodes ar atkivdeboda,
im ubralo mizezis gamo, rom es ori ukanaskneli saerTod ar gaaCnda. rac Seexeba saxads, maincdamainc arc
amis saSiSroeba emuqreboda, radganac sapnis gamSvebi
uaRresad faqizad da wesierad cxovrobda. am mizezTa
gamo axloblebi varaudobdnen, rom leos sul mcire asi
weli mainc unda ecxovra.
uecrad leo maxaTaZe saeWvod axvancalda. jer
jibeebi moiqeqa, mere saqaneladan Camoxta da balaxi
gadaqeqa. erTxans salaros jixurSi gauCinarda. iqedan
aqoSinebulma moirbina, erTxel kidev moiqeqa jibeebi,
erTxel kidev gadaqeqa balaxi, mere saTvale moixsna da
60
amfiTeatrSi, kargad, mSvenivrad. mTeli Jurnali taSis kvra iyo. raRacas dResaswaulobdnen, aRar maxsovs,
momeSala nervebi. egeb filmma mainc gaamarTlos-meTqi.
gaTavda Jurnali da es Cemi kneina meubneba: leo, me
am dilas uTo gamovrTe Tu gaxsovso? me ra vici, Sen
ar gaxsovs-meTqi? Cems perangebs auTavebda. mivaCerdiT
sulelebiviT erTmaneTs. mgoni gamovrTeo, patara xnis
mere miTxra. `mgonis~ moukvda patroni. `mgoni~ minda
axla mee? mtrisas xanZari. Seni racaa, kargi, daiwvas, magram sxvebs raRas emarTlebi. Cvens saxlSi oTxmocdaaTi
ojaxi cxovrobs. davtove Sorena kinoSi da gamoviZurwe
gareT. sad mixvalo, kariskacma momaZaxa. moval patara
xanSi, cotas gaviseirneb-meTqi, aba Sen ici, aba Sen icio,
momaZaxa. avadmyofi vegone da Sevecode albaT, ariqa,
taqsi, kidev kargi, axla taqsSi Tu Zalian ar gauWirda,
kaciSvili ar jdeba.
gareke, me vuTxari, mgoni saxli mewveba, uTo darCenia Cems Wkuis kolofs-meTqi. aSenda misi ojaxi, marTla
moumata siCqares. vzivar da SiSiT vkankaleb. aris albaT
Cvens saxlSi axla wivil-kivili. saswrafoebi da saxanZro
manqanebi, gagiJebuli mezoblebis yvirili maxaTaZeebma, maxaTaZeebma dagvRupes! Soridan rom Sevxede saxls,
cota davmSviddi, etyoba jer yvelafers ar modebia cecxli, mTlad daRupuli ar unda viyo-meTqi. sanam liftiT meaTe sarTulze avidodi, Cemi damemarTa. veci uTos
gamorTulia. gadavrCenilvarT. Camovedi, isev taqss
velodebi. taqsis fuls daveZeb? ise var gaxarebuli,
TiTqos es Cemi bina, Tavis yvelafrianad axla, am wuTSi,
eCuqebinos viRacas. bevri rom ar gavagrZelo, Sevedi
kinoSi, sibneleSi Zlivs movZebne Cemi coli. mayurebelTa saalerso sityvebs wavuyrue da is iyo gverdiT movujeqi, rom `dasasrulic~ gamoCnda. `nu idardeb, filmi
kapikad ar vargodao~, manugeSa Sorenam. es Cemi nervebis
gleja viTom araferi. axla meore: CamovdivarT kibeze.
rac me kino `sinemas~ kibeebze daSveba mezareba, gaakeTe
62
kibe qristianuli. Tavbru dagexveva win da ukan trialiT. qveda salons rom gamovcdiT, vasil amaSukelis biusti rom dgas, zustad im adgilas, fexi fexs gamovdevi
da cxviriT wavedi TavdaRmarTSi. Sorenam ikivla. ase
uxerxulad da gametebiT jer ar wavqceulvar. TiTqos
viRacam fexi Semiborka da rac Zali da Rone hqonda gadamagdo. mivfrinav da vfiqrob: `ras Svrebi axla? es ki
namdvilad boloa~. daveci. xelebi ki movaswari cementis
iataks, magram xelebi giSvelis?
vwevar, maSvelad gamoqceuli fexebis braguni mesmis.
ese igi cocxali var-meTqi da sanam Cemamde moaRwevdnen,
TviTon avdeqi, saswauliT gadavrCi. arc motexiloba,
araferi, cota muxlebi aviRlite da idayvi SemiSinda,
rac mTavaria, Tavi arafers mivartyi. Tqven warmoidgineT, saTvale or metrze gadavarda da isic mTeli
aRmoCnda. gasamdeba-meTqi da a, gasamda. ise agixdaT
yvelaferi kargi. portmani meWira xelSi, Cemi sabuTebi
mesapneTa kavSiris wignaki, piradobis mowmoba, sagzuri,
fuli, rac mqonda. dRes fuli rom aviRe, vTqvi patara
xans skverSi davjdebi-meTqi, esec Cemi sisulele, wadi
Turme saxlSi. rodis iyo, skverSi rom vijeqi. wyali
momwyurda. gazian wyals davlev-meTqi da nedleulis
sawyobTan rom avtomatebia, iq mivedi, Turme dalie
ubralo wyali, rodis iyo gazian wyalze rom suli mimdioda. avtomatebTan, rogorc Cans, xelcarieli mivedi,
es iqedan vici, rom kapikians veZebdi jibeSi da karga
xans ver vipove. ese igi portmani skverSi damrCa. davbrundi, isev im adgilas davjeqi da ase daaxloebiT naxe
vari saaTis mere gamaxsenda portmani. aqeT veci, iqeT
veci, mara Senc ar momikvde. Cemi wylis dalevaSi gaaqro
viRacam. davrCi ase usabuTod da ukapeikod.
sabuTebi araferia, yrud Cailaparaka mxarSavma, Txelcxvira Savtuxa biWma, dawer gancxadebas da
axals mogcemen, fulia saqme.
fuli ramdeni iyo? ikiTxa mesapne merab kvaxaZem.
63
64
5. r. miSvelaZe. t. IV
* * *
65
ra ambavia xuTi maneTi! qvabis sarqvelze Camomjdari sami qalidan erT-erTma daiZaxa.
visac ramdeni SeuZlia, visac rogor uRirs aq, Zalas aravin gvatans, daibna merabi.
axla ramdenic dakarga, imdens ver SevugrovebT.
am saamqroSi ormocdaxuTi kaci varT. qalebs rom Tavi
davaneboT, yvelam rom Tuman-Tumani davdoT, kai oTxasormocdaaTi maneTi gamova.
vuyidoT maSin erTi Jiguli da is iqneba. xelsayrel SemTxvevas xumara mesapne xelidan rogor gauSvebda.
yvela ki ar moitans. naxavT ager, orasamdec ver
movagrovebT ukan ar ixevda merabi.
Tumani nametania, cxra Tumans vRebulob, mets ki
ara me! gamoacxada axalgazrda kacma, romelsac Sublze bereti Camoefxata da TveSi marTla cxra Tumans
aZlevdnen.
ar dalev erT boTl koniaks da es iqneba. ra bevria,
Se kai kaco! merabs pasuxi TviTonve esiamovna, magram
ver warmoidgina ra xalxSi hqonda saqme da ra sityva
eloda.
Tu masea, or boTl koniaks ar davlev, da oc-oci
SevkriboT dasZaxa beretianma da muSebis xarxarSi bereti Seatriala.
mokled, ra vqnaT, gindaT am kacs davexmaroT Tu
ara? ilaji gauwyda merabs da gaifiqra, vin mavalebda,
ra xaTabalaSi Sevrgeo Tavi.
gvinda! gvinda! erTxmad daiZaxes.
aba movitanoT, xval diliT, ravarc vTqviT ise, da
CavabaroT vinmes. Camoweros sia erTma romelimem.
romelma?
vTqvaT, qalbatonma Suram.
ara, genacvale, me movitan Cem wil xuT maneTs da
CabarebiT sxvam Caibaros qva aagdo da Tavi SeuSvira
Sura kobaxiZem.
66
* * *
meore dRes merab kvaxaZe qaRald-kalmiT xelSi saamqros xan erT kuTxeSi gaielvebda da xan meoreSi. fuli
Zalian nela grovdeboda. zogierTi jer sias CamoarTmevda, maCvene aba ramdenma moitanao, mere cota xans
69
ager maqvs sia! meore cali gadavwere, yovel SemTxvevisaTvis! es ram afiqrebinaT! fulis gadamRunavs
vgavar mee? xval moSavdebian samsaxurSi da gavarkvev
yvelafers. modi, Tu kaci xar, Sen daureke leos amaRam
nu wava da im siianad xval movides.
kai kaco, salaparakod ar Rirs.
ra Tqvi?! galurjda merabi amas moviTmen mee?!
axlave Cem Tvalwin daureke, Tu Cemi sikvdili ar ginda!
orkapikiani moZebnes da telefonis jixurisaken wavidnen.
* * *
meore dRes yvelaferi gairkva. Sesvenebaze leo maxaTaZem waikiTxa sia da ikiTxa: xom aravin xarT SemTxveviT gamorCenilio. mere merab kvaxaZem waikiTxa Tavisi
sia, erTi sityviT, rogorc mosalodneli iyo, merabi
yvelaferSi swori aRmoCnda.
didi madloba daxmarebisaTvis, magram fuli ukve
visesxe da gTxovT am siiT yvelam ukan daibrunoTo,
Tqva leo maxaTaZem, fuli magidaze dado da gavida.
Cemda Tavad Tqvens gverdiT me awi veRar vimuSaveb,
sxva saamqroSi gadaval, an sul waval aqedano, mtkice
gadawyvetilebiT Tqva merab kvaxaZem da sapnis mxarSavs
mihyva.
axla Cven vikiTxoT mTel am ambavSi yvelaze meti
damnaSave kale CafiZe ar aris? kalea, daaWire enas kbili, iyavi SenTvis. raRaze umRvrev gul-mucels am isedac daRlil xalxs.
73
faT uSa
kibe jeiraniviT moxdenilma qalma Camoirbina. miwas
fexi daadga Tu ara, TiTqos balaxis sirbilem SeakrTo,
Sedga. daraia nikapqveS amoikeca. eSmakebiTa da sixaruliT savse TvalebSi simkacre Caiguba da ise, nela, Rirseulad gaabija, TiTqos araferi hqonda saerTo, imasTan, wuTis win kibeze kisristexiT rom Camorboda.
aivanze klubis gamge vano abakelia gadmodga da WiSkarSi gasuls daadevna:
faTuSa, moiwi erTi aqeT.
qali Sedga, TiTqos danaSaulze waaswreso. erT wams
gaunZrevlad idga SemkrTali SveliviT. mere mobrunda da aivnisaken welmowyvetiliviT wamovida. kibeze ar
asula. klubis gamges ezodanve hkiTxa.
ra iyo, vano?
sul damaviwyda mekiTxa, Senma qmarma Tu icis es
ambavi?
faTuSas gaecina angelozis ucodveli da sufTa siciliT.
icis.
mere?
ra mere?
SarSi araferSi gadamagdo, Tu qali xar, xom ici
Saliko vawaZis fxukiani Tavis ambavi.
ase geSinia?
SiSi ra SuaSia, xma daiboxa klubis gamgem ar ewyinos kacs. es Cemi coli koncertze rom gamogyavs, egeba
ar msiamovnebs meo. xom ici, kacia da guneba.
Sen magis javri nu gaqvs, pataraze qe axta pirvelad
mara, rom aRar moveSvi, CaTrevas Cayola arCia.
aba, xval rva saaTze, ravarc movilaparakeT.
74
ki, batono.
bavSvebs vis utoveb? aSkarad fexs iTrevda klubis
gamge, Torem, kacma rom Tqvas, raSi ainteresebda, vis
dautovebda xval saRamos bavSvebs faTuSa vawaZe.
dedamTils. araferi uWirs. erT saRamos mixedos
Tavis SviliSvilebs, me cxra weliwadia saxlidan fexi
ar gamomidgams.
umcrosi ra xnis gyavs?
wlis araa jer.
mere, gogo? moiRuSa klubis gamge.
Svid saaTze vaWmev da davaZineb. netavi magaze advili mosavleli is didi virebi iyvnen.
ZuZuze gyavs?
aba ras izams, sam-sami weliwadi swovdnen magis
ufrosi Zmebi. sisxli gamiSres, jiSi aqvT aseTi Turme.
kai aba. kargad iyavi. vano abakelia moajirs moSorda.
kargad, Cemo batono.
erTi sityviT, Salikos mxridan yvelaferi garkveulia.
rava gekadreba. aba Salikos umisod gavbedavdi koncertze gamosvlas?
vano abakelias wasvla mainc ar undoda.
ki mara, Sens dedamTils rom toveb bavSvebTan, TviTon ar unda koncertze wamosvla?
gadairie, Cemi mteri? sawyali Cemi mamamTilis mere
ager oci weli gavida, Savebi ar gauxdia.
aba, mSvidobiT axla, xvalamde.
faTuSa vawaZem Seatyo, rom gamge usaqmod enas
isvelebda da ise gaSorda klubis ezos, rogorc lamazma
qalebma ician xolme, roca TavianTi moxdenili tanisa
Tan eamayebaT da rcxveniaT kidec, radganac maTraxiviT
grZnoben zurgSi damiznebul utifar mzeras.
iqneb sisuleles sCadis? raRa dros faTuSas simReraa, oTxi Svilis dedam koncertisTvis da xalxis gasar75
Tobad sad moicalao, xom ar ityvis xalxi? Worikana dedakacebis ybaSi ar Cavardes, Salikos vinmem almacerad
ar Sexedos, Torem raRad unda mere sicocxle, bevri
ebrZola Tavs faTuSa. aTasjer gadawyvita da daiSala,
magram wlebis manZilze gulis kunWulSi miZinebul da
am bolo dros sabediswerod axmaurebul survils veRar
moeria, xelovnebis samsaxuris dauokebeli grZnobaa es
Tu Sinagani mowodeba amqveynad Tavisi saTqmeli marto
dedobiT ki ar Tqvas, simReriTac gaaocos dRes sofeli.
cxra wlis winaT daamTavra faTuSam kultmasobrivi
saswavlebeli. saswavleblis damTavreba da gaTxoveba
erTi iyo. sanam ojaxis uRels Seidgamda, xvalindeli
dRe sul sxvanairad esaxeboda, absoluturi smena, rbili, xaverdovani xma da estradis cnobil momReralTa
mibaZvis araCveulebrivi unari hqonda. saswavlebeli
yvelaze met imeds faTuSaze amyarebda, gavamxel da
xSirad dasizmrebia Tavi grZel kabaSi, gaCaxCaxebul,
uzarmazar scenaze `oreras~ biWebs Soris. murman nikuSaZem gitaraze dakvrac aswavla da saqalaqo koncertebze (deputatTan Sexvedra, sazeimo sxdoma, tungos plantaciebis veteran muSebTan Sexvedra, qalTa
emansipaciis dRe) xSirad gamodioda. faTuSas yvela
icnobda. yvela afasebda mis niWs da ufro metad mis
lamaz yvavilobas.
faTuSas gaTxoveba qalaqSi mexis gavardnasaviT gaisma.
Seiqmna erTi miTqma-moTqma. zogi ambobda, moitaces
da cxraklitulSi hyavTo, sxvani amtkicebdnen, amxanagma
gogom uRalata, viRac Sofers Seatova xelSi da daRupa sawyali gogoo, qalaqs pirs ver aukrav. arcaa gasamtyunari, quTaisis Tvali lamazi faTuSa gasaTxovrad
da dasakargavad aravis emeteboda. mere viRacam ambavi
moitana, okribel vawaZes gayolia Tavisi surviliT, simReras Tavi gaaneba da akvans uziso. es ukanaskneli xma
marTali iyo. Tumca, faTuSa Tavisi SemoqmedebiTi karieris ase ucbad damTavrebas ar eloda, magram Wkvianma
76
* * *
koncerti karga xania daiwyo.
mamalaZis pantomimaze xalxma taSiT Weri kinaRam Camoangria, TviT faTuSasac ki ecineboda, miuxedavad
imisa, rom es pantomima (kaci rom qliavis kurkas gadaylapavs da kuWi rom aeSleba) scenis ufro gamoCenili
ostatebis SesrulebiT aTasjer hqonda nanaxi sxvadasxva kulturis saxlis scenaze.
xandaxan fardas gaswevs da `parters~ aTvalierebs.
Saliko mesame rigSi zis gaqvavebuli, dana pirs ar
uxsnis. arc icinis da arc taSs ukravs.
`ra vqna, Cemo Saliko. aTasSi erTxel Cemic unda
gaigono. Cemi axirebac unda aitano. oTx vaJkacs xom
gizrdi. Tavs mirCevnixar da Sens Ralats sizmarSiac
ki ar gavifiqreb. ra moxda aseTi? ar gaWmev sircxvils,
nu geSinia. simRerisaTvis var gaCenili. niWis dakargva
RmerTis winaSe codvad iTvleba. aTasSi erTxel gamoval ase koncertze da Cems Wias gavaxareb. gaxseni warbi,
nu iRrublebi, Tu kaci xar~.
axla deisaZe da qavTaraZe icekveben qarTuls, mere
vaJa alxaziSvili waikiTxavs `bakurs~ da faTuSas jeria.
ra emarTeba am gitaras. gaitans derefanSi aawyobs,
Semoitans da mesame simi isev aSlilia.
etyoba xraxnia moJanguli da nel-nela iSvebs.
RmerTo gadamarCine!
ra RmerTi gamiwyreba, amaT mosawons rogor ver vimRereb, ra esmis axla amaT `ave mariis~ da `boSuri romansis~. aq ZiriTadad, sketCis moyvarulebi arian. ra
vqna axla, me Cemsas vecdebi da Tu ar daukraven taSs,
nu daukraven.
78
faTuSam derefani gairbina. marcxena karebidan Sevarda darbazSi. leilas dedamTils bavSvi gamoarTva,
gverdiT miujda, mkerdze Tavsafari Camoifara da aRnavlebul ToTos ZuZu CasCara pirSi.
ra Selocva gaaCumebda ase patara gvaramaZes!
`disciplinis damrRvevi~ damarcxebulia. koncerti
grZeldeba.
`mainc ra Ronieria es gasazrdeli. ZuZus patara
TiTebi SemoaWdo da sulmouTqmelad Tqlafavs. ar uWmeviaT dRes netavi araferi?~
faTuSam orjer scada moeSorebina bavSvi ZuZuze
da bebiamisisaTvis daebrunebina, magram bavSvma iseTi
bRavili morTo, rom mayureblebis wyromiT savse SeZaxilebi daimsaxura da faTuSam Tavi Caqindra.
`ar vicodi Cemi iRbali mee?~
babalikaSvilma bolo giri rom moisrola kulisebSi,
faTuSa akankalda, `axla me gamomacxadeben, gitara sad
mivCurTe netavi? bavSvs nela gamoucura ZuZu piridan da is iyo wamodgoma daapira, rom Roneze mosulma
gvaramaZeebis naSierma iqauroba gaayrua.
sad geCqareba faTuSa, Se qalo, gaaCume es bovSi, patara xans, RmerTi ara gwams?! moesma faTuSas viRacis
ukmayofilo xma.
ukan ar mouxedavs.
koncerti dasasruls uaxlovdeboda.
esTetikurad damtkbar mayurebelTa darbazSi erTaderTi ukmayofilo qali ijda.
faTuSas gulze aexutebina jiuti gvaramaZe da
Tavsafris boloTi cremlebs iwmendda.
ra atirebda?
80
n adia
telefonma mamlis mesame dayivlebaze dareka. daviT
isakaZe, misi coli da sidedri erTad Semocvivdnen telefonTan `axlave batono~ CasZaxa sidedrma, yurmili
dado da Tavisi oTaxisaken gaiqca. `vin undaT~ daadevna
colma, sidedrma SekiTxva upasuxod datova. es imas niSnavda, rom daviTs urekavdnen. im dReebSi daviTi sidedrs
xmas ara scemda, amitomac misi satelefono afrTxialeba
gulze Semoeyara, yurmili daaxeTqa da daiquxa: `xom vTqvi me, roca saxlSi var, telefonTan ar mivides, aravinmeTqi! ise, kacma rom gkiTxoT, avadmyofebi xarT da Zlivs
dadixarT orive! telefonTan Cempioni mexanZre ver migaswrebT sad sikvdilSi wavide! ar mecxovreba am Cems saxlSi
da egaa. aq Cemi araferi gadis. vis mivadge karze, sadme
wasasvleli mqondes Torem, TqvenTan gamCerebels gauTenda, Cemda Tavad, Savad da bnelad!~ daviTi xelmeore zaris
molodinSi sastumro oTaxSi bolTas scemda.
telefoni isev awkarunda. `gagimarjos, kargad, romeli xar? rasi namTvralevi, Tve-naxevaria xelSi Wiqa ar
amiRia, romeli xar? sidedrma momkla, Torem vicocxlebdi cota xans, romeli xar? Svids uklia TxuTmeti
wuTi, romeli xar? ra saqme gaqvs am dilauTenia, romeli xar? ra Cacma minda, aT wuTSi qveviT viqnebi, kaco,
ar ityvi romeli xar, romeli?.. Sen gadagiSenda Tavi,
ras dagvafeTe am sisxamze, ra ginda? kai xo, Camoval~.
SoTa deisaZe urekavda. saswrafo saqme maqvs da Zirs
Camodio.
sanam daviTi pirs daibanda da Caicvamda, SoTa ukve
mosuliyo da Tavisi kvamlisferi JiguliT WiSkarTan
elodeboda.
gamarjoba, xom mSvidobaa? daviTma manqanis kari
gamoaRo, mosasxamis kalTebi aikeca da Cajda.
6. r. miSvelaZe. t. IV
81
dawie aba manqana cota ukan, Torem Cven rom dagvinaxavs, SeiZleba Sercxves da dagvemalos.
SoTa deisaZem manqana ukan daswia da kaklis xes ise
moxerxebulad miayena, rom sergos WiSkari mSvenivrad
Canda, iqedan gamomsvleli ki eWvsac ver aiRebda, rom
xis qveS, JigulSi msxdomni misi stumrebi iyvnen.
lodini didxans ar dasWirdaT. sergo cincaZem WiSkari gaaRo da aqeT arc gamouxedavs, pirdapir wereTlis quCisaken gauyva gzas, gverdiT manqana rom daumuxruWes, arc maSin mouxedavs, Tavis fiqrebSi iyo.
sergo! kari gaaRo daviTma.
sergo SeCerda, minebTan daixara, jer daviTi icno,
mere SoTas moubrunda.
sad iyaviT am sisxamze, ra gindaT aq?! ise Tbilad
uTxra sergos, rom aq igulisxmeboda `gamarjobaT, rogora xarT, sad damekargeT, momwyinda uTqvenod, xom
araferi giWirTo~.
SoTam ukana kari gamoaRo.
dajeqi.
sergo Seyoymanda.
saiT midirxarT? me samsaxurSi magviandeba.
dajeqi, dajeqi migiyvanT!
sergom erTxel kidev saeWvod SeaTvaliera oriveni
da Cajda.
erTxans Cumad iyvnen.
manqana daiZra. SoTa sarkidan gaxedavda ukana savarelSi mobuzuls, sergom pirwmindad TeTri, gverdze
gadavarcxnili, lamazi Tmebi hqonda. gauparsavi iyo da
iqneb amis gamoc cota moberebuli Canda. TiTqos raRacas xvdebao, upeebdawiTlebul, waqisfer, farTo Tvalebs xan SoTas miapyrobda, xan daviTs. daviTs misken
arc gamouxedavs, quCas gahyurebda.
sergo, saqme gvaqvs SenTan xvneSiT daiwyo SoTam,
etyoboda Zalian uWirda saubris dawyeba. megobrebs
aseT Temaze arasodes ulaparakiaT.
84
macivars moukvda patroni, es kai xalxi rom gagicaniT, ar unda aRvniSnoT? sergo wamovides da ise
tyvilad dajdes, Cven Cveni vuTxraT erTmaneTs da rac
mogvixerxdeba, fxizlad daviSaloT.
kai aba, or-ori Wiqa, icodeT.
magdensac nu davlevT, batono.
saiT? geguTSi.
wamobrZandiT aba.
CaveteviT?
ki, ori win da oTxi ukan.
xuTiveni manqanisaken rom wamovidnen, sergo cincaZe
yvelafers mixvda, sarkeSi Tavis saxes mohkra Tvali da
gaucina.
im Rames gvianobamde sves. SuaRame gadasuli iyo,
erTmaneTi rom Zlivs aitanes sergos kibeebze.
yvelaze fxizeli SoTa Canda. derefanSi gaixmo SeZrwunebuli nadia, tuCze TiTi miido da mTvrali kacis
danjRreuli CurCuliT auwya:
sssu, axla Cxubi ar dauwyo. saqme kargadaa, dRes
mTeli dRe CvenTan iyo. piroba mogvca, aRar dalevs,
Cven, Cvenda Tavad, nabijze ar movSordebiT, saSvels
ar mivcemT. sergoia Cveni Zmaa. rava gavuWirvebT rames,
sadaa gasaloTebeli Zmakaci. magens sergoia cincaZe is
hgoniaT Sen arxeinad iyavi, ager varT Cven.
diliT saxaSesTan SoTam TviTon gaaCera manqana,
guSindel gamoyolilebs, Tu sadme samarTalia, TiTo
Wiqa mainc unda daeliaT.
im saRamos saxelosnos mSvidobianad gamoaRwies, modiT bazarSi gaviaroT da TiTo sazamTro gaviZRvanioT.
saxlSi, ravarc wesieri ojaxis kacebs gvekadrebao,
aiCema daviTma. bazarSi gavla sabediswero aRmoCnda,
sazamTros, muzianeli meliton deisaZe, SoTas alali
biZaSvili hyidda.
SenTan unda wamovsuliyaviT axla. ra? Sen ara svam,
am xalxma ra daaSava. avadmyofebi varT Cven yvela, TiTo
89
* * *
ori Tvis Semdeg gaqvavebuliviT ijda SuSabandSi da
ori aRelvebuli qalis laparaks ismenda. SoTa deisaZes da daviT isakaZis colebi saidumlod hxlebodnen.
`Seni Wirimeo, Seni imedi gvaqvso. Sen Tu ar gviSvele,
viRupebiTo. rogorme sergo unda daiyolio, rom Cvens
qmrebs Camoscildeso. rac yoveldRe magasTan siaruli
daiwyes, im dRis Semdeg fxizeli arc erTi ar gvinaxavso. Sen qali xar, Sen gagvigeb, nu Cadgeba sergo Cvens
codvaSio. Tu Cveni aq mosvlis ambavi Seityves, jvarze
gagvakraven oriveso~.
nadia xedavda am ori umweo qalis magidaze sacodavad dayril xelebs da araferze ar fiqrobda.
nadias ra SeeZlo.
am qalaqs Tavisi rkinis kanonebi hqonda.
90
pan aSvidi
valodia Semovida da gamoacxada:
Svidi saaTia, batono ukve, daiwyo xalxma mosvla!
Saosani qalebi erTbaSad wamoiSalnen da sastumro
oTaxSi gamolagdnen.
ojaxis mama kedlis gaswvriv yvavebiviT CamomsxdarT
fexdafex gamohyva. micvalebulisTvis arc ki Seuxedavs.
ase dajeqiT? ase iqnebiT? kai batono, magram Sen Tamara (valodias ufrosi qaliSvili) nametani kideSi xom
ar zixar? SuaSi ar unda ijde? dedaSeni ar adgeba da
aRar gaswavlis awi, SeniT unda mixvde yvelafers. kaci
rom Semova, erTbaSad nu aJRivldebiT yvela. saTiTaod itireT, ra vqnaT, ase moxda, mivida samive qaliSvils erTad moxvia xelebi dedaTqveni oTx dRes kidev
gveyoleba saxlSi, bavSvebo, da mere wava Tavis gzaze.
ZaZiT mosili Svilebis zluquns ver gauZlo, cxvirsaxociT cremli moiwminda, erTxel kidev Seavlo WirisufalTa ganlagebas Tvali da oTaxis kuTxeSi gaCerda.
panaSvidi daiwyo.
karis mezobeli kako WoRoSvili Semovida da valodias uCurCula:
momRerlebi Semogviyvano?
movidnen ukve?
ra xania aq arian.
Semoiyvane, kako, Tu kaci xar... Semoiyvane da sad
dasvam Sen axla magens.. gmadlobT mamia, genacvale... SuSabandSi? skamebi gautaneT da adgili gaunTavisufleT...
didi madloba, Cemo irakli... Tumca skamebi rad undaT,
fexze unda idgnen... erTi sityviT mixede Sen mag ambavs.
axla daiwyon pirdapir simRera? kakom Tvali
moWuta.
91
soflis maRaziaSi moxucis sargo fexsacmeli ver eSovaT da viRacas eTqva, ufrosi SviliSvilis (fexburTeli
iyo) fexsacmeli Caetevao, adgnen Turme da arc acxeles,
arc acies, oTxmocdaaTis berikacs axalTaxali bucebi
Caacves da ase sportulad gamowyobils istumrebdnen
im qveynad. sxvebs yuradReba ar miuqceviaT, valodiam
ki misken miSveril `Sipebs~ mohkra Tu ara Tvali homeruli xarxari atexa da amis gamo misi Tanakurseli sam
Tves ar elaparakeboda.
ram gaaxsena axla es?
sicili muclidan daewyo da sadacaa moedeboda,
bucebiani micvalebuli verafriT ver moicila TavalTagan. Tvalebze cxvirsaxoci aifara da abazanis oTaxisken gaiqca. saxeze civi wyali Seisxa, cota damSvidda,
sarkeSi Caixeda, mwuxare saxe miiRo da Tavis adgils
daubrunda.
panaSvidze momsvlelebs xels instinqturad uwvdis
da gazepirebuliviT erTsa da imaves CifCifebs: `gmadlobT, Cemo batono~, `xom xedavT, ra miqna faciam?..~
`daviRupe da daviqeci kaci~...
fiqriT ki isev Tavis fiqrebSia. yovel Semomsvlels
akvirdeba da sanam TanamgrZnobi stumari cxedars Semouvlis da Tvals miefareba, valodias fiqric miacilebs.
`klimenti marto wamosula. marTa veRar dadis albaT. mikvirs amden xansac rom icocxla. kibo ar iqneba,
Torem kibo amden xans ar acocxlebda. es axalgazrda
qali lavrosis rZalia, albaT, meore coli iTxova misma
biWma (am Cemebs ar daadgaT saSveli). gervasi araa ees?
rogor daberebula, ras damsgavsebia. es dRe melis mec
netavi? adamianisSvils Turme ver gaugeb verafers. a,
festveniZis biWi, amisgan Tu kaci dadgeboda, mamamissac
ar egona. qe Caxvda Wkuas! ise gamarjvda da gamoiCokna,
saxlis aSenebasac apirebs Turme~...
xandaxan Tanamecxedres gaxedavs da amoioxrebs. ve94
96
z ar i
dasasvenebel saxl `kometaSi~ Soreul qalaq daTveTidan inJineri Camovida. `kometaSi~ yvelani erTmaneTs icnobdnen, radganac wlebis ganmavlobaSi TiTqmis erTi da
igive moqalaqeni isvenebdnen. ormocdaaTs miRweul, warmosadeg, wiTur inJiners, Tan Tvrameti wlis moxdenili
qaliSvili Camohyva. damsvenebelTagan mamaSvili male
gamoirCa. jer erTi imitom, rom isini pirvelad iyvnen
`kometaSi~, meorec daTveTisTvis damaxasiaTebeli Tmisa
da saxis feris gamo, mesamec etyobodaT, rom Zalian
Sexmatkbilebuli mama-Svili unda yofiliyvnen, sul erTad dadiodnen xelgadaxveulni, Camosvlis meoTxe dRes
inJinerma zRvaSi Sescura da daixrCo. napiridan sul
raRac eqvsiode metrze erTi amotrialda da swrafad
CaiZira. qaliSvili am dros `kometas~ mTavar korpusSi
wylis dasalevad iyo wasuli. damsveneblebma yvelaferi
iRones, rac SeeZloT. mSvelelTa jgufma aTi wuTis
Semdeg ipova gvami. gvams ase dabejiTebiT imitom vambob, rom inJineri ukve mkvdari iyo da saaTian xelovnur
sunTqvas da `saswrafos~ nemsebs Sedegi ar mohyolia. am
yofaSi rom iyvnen, micvalebulis qaliSvili gamoCnda.
igi SegrovilTaken gamoiqca. damsveneblebi SeCqvifdnen.
inJinris moxdenili qaliSvili pirdapir maTken modioda.
visac susti nervebi hqonda, ver gauZlo am suraTs da
ukan daixia TiTqos raRac iazrao, nimfasaviT TmagaSlili gogona, ise energiulad da gafiTrebuli saxiT moabijebda, rogorc arabul an berZnul filmebSia. gegonebodaT sadacaa xelebs cisken aRapyrobs da saSinel kivils
amouSvebso. `jer, ase uceb nu etyviT, elda ar eces!~
moifiqra viRacam. sanam ubeduri kacis pirmSo wres gaarRvevda, erTma msuqanma qalma xeli staca, ganze gaiyvana
da gulmodgined auxsna `ar SegeSindes, mamaSeni cota
7. r. miSvelaZe. t. IV
97
***
zigfrid arvelaZe (qalaqSi zipritias saxeliT cnobili) `kometaSi~ SemTxveviT moxvda. WaWebma Seawuxa da
sairmis sagzuri iTxova, magram xoxbeTis meixveobis sabWoTa meurneobas am wels xelmZRvanelobam sairmis sagzuri ver gamouyo. raki sairmis sagzuriT ver `akmayofilebdnen (im adgilkomis xelmZRvanelTa termini gaxlavT), komisiam piri mTlad ar Seircxvina da `kometis~
sagzuri `gamouyo~ (esec iqauri terminia). `iyos maSin,
ar minda arc erTi, gul-sisxl-ZarRvebs ar vuCivi meo~,
amtkicebda zigfridi. `wadi, wadi, mamaCemsa aqvs cxoneba,
esec ar dakargo, `kometas~ gulisTvis xalxi Tavs iklavs.
erTxel vinc wavida, aRar meSveba `kometas~ garda aRaraferi undaTo~, auxsna adgilkomis Tavmjdomarem da
daiyolia.
xuTi dRea Camovida zigfridi da Tvali gaqcevisken
uWiravs. ver Seegua. ver isvenebs. oTaxSi viRac mSvildosan meirmesTan Seasaxles. meirmes wvrili Tvalebi aqvs
da smiT gaxexili yeli, saidanac usiamovno, CaxleCili
xma amodis. Camoujdeba zigfrids sawolze da Ramis sam
saaTamde SesCivis `coli mRalatobso. me rom irmebs
davsdev, sayvareli mohyavso saxlSi. darwmunebuli var
axla am wuTSi, im unamusos, Cems loginSi Tavisi kuro
uwevso. Sevcdi, ar unda wamovsuliyavio. me roca Sin
99
***
am ambis Semdeg ar gasula xuTi Tve da zigfrids mama
gardaecvala.
105
samocdaaTsgadacilebuli kaci iyo. uavadmyofod, CitiviT miicvala, diliT sawolSi mkvdari ipoves.
dekembris susxiani xuTSabaTi idga.
gasvenebis dRes zigfridis ezoSi teva aRar iyo. Saosani qalebi kubos irgvliv Semosxdomodnen da morigeobiT moTqvamdnen. zigfridi da misi Zmebi (da erTi-ori
axlo naTesavi) marcxniv, kedelTan Camwkrivebuliyvnen
xeldaWdeulni. samZimarze mosulT qviTiniT arTmevdnen
xels da Wiris gaziarebisTvis madlobas uxdidnen.
mokled rom vTqvaT, asaflavebdnen mamapapurad,
yovelgvari wes-adaTis dacviT.
zigfrids piri gauSra. Camowyda fexze. saSinlad
mos
wyurda. saaTs daxeda, eqvsi sruldeboda, `zustad
eqvsze ar gaasveneben, iqneb piris gasveleba movaswrovo~
gaifiqra da quCaSi gamovida, iqve, mesame saxlis pirvel
sarTulze sasadilo iyo.
micvalebulis gamosvenebis dro rom dadga, zigfridi
moiZies, kubos Svilebma unda mokidon pirvelad xelio,
viRacam Tqva: axlaxan sasadiloSi Sediodao. ori kaci
gaiqca. Sevardnen sasadiloSi da Tvals ar daujeres,
zigfrids qarvisferi blis kompotiT savse Wiqa eWira da
dinjad miirTmevda.
zipritia, mamaSens wuTi-wuTze gamoasveneben da Sen
aqana, kompots wrupav, Se kaco?
am wuTas, upasuxa zigfridma, magram Wiqa maSinve ki
ar dadga, kompoti bolomde dalia, qaRaldis xelsaxo
ciT tuCebi moiwminda da win wasulT gamoudga.
momeWra Tavi, raRa axla avitexe kompotis dalevao,
fiqrobda zigfridi da mamamisis kubosken gzas miikvlevda.
zigfrids cxovrebaSi pirvelad Sercxva sakuTari Tavisa.
106
spir idon i
rogorc mindoda, ise moewyo saqme, manqana qveviT,
gzis piras gavaCere (im aRmarTze misi amyvani ar viyavi)
da WiSkars mivadeqi Tu ara, spiridonis xmac Semomesma.
sanam vupasuxebdi, mimovixede, xma namdvilad misi
iyo. am xmas ra damaviwyebda, boxi, odnav CaxleCili, magram gasaocrad Zlieri, xafi xma hqonda spiridons. verafriT ver gavige, saidan meZaxda.
moiwi aqeT! yuris ZirSi Camesma uceb.
mivbrundi, biZia spiridoni Robes mosdgomoda, leR
vis foTlebSi Tavi gamoeyo. Subli xakisferi xilabandiT waekra da sabavSvo JurnalebSi erT dros gamocana-suraTebs rom xatavdnen (unda mogeZebna xeze
sad ijda monadire, romel totze imalebodnen ciyvi,
CxarTvi, sindiofala da farSavangi), daaxloebiT imas
hgavda mTeli es suraTi.
Tamazi var me, spiridon biZia, vaSakiZe, sosos Zma
kaci.
SemeSinda, vaiTu ver micnos-meTqi, mxolod erTxel
myavda nanaxi. SarSan, sosos dReoba TbilisSi gadauxada. TviTon gviTamada da am xnis kacma ise dagvaTro
biWebi, erTmaneTs Zlivs vcnobdiT.
xelebiT foTlebi gaswia, aiwia da gadmoxta, CemTan
moirbina, gadamexvia, xeli ar gauSvia, RobesTan mimarbenina, mofarebulSi morze damsva da TiTqos gulis
gaglejas apirebso, perangis Rilebi gayar-gamoyara.
glaxa ambavia, xom?
araferi iseTi, spiridon biZia, damSviddiT.
uecrad mis SiSvel fexebs davaCerdi. etyoba fexSiSvela Toxnida, Sarvali muxlebamde aekapiwa da muxlebTan
grZeli nifxvis TeTri Tasmebi ekida. arasodes minaxavs
107
sworia is kaci. patronic magisnairi xvadagi iqnebao, fiqrobs albaT. ara, biZia, me iq wamomsvleli ar
var!
gaasamarTleben da mere gvian iqneba! Cavilaparake
da cerad gavxede.
spiridon biZias saxe gaTeTreboda. Sav wverze nerviulad isvamda xels.
ra vuyo axla. gaasamarTleben da gaasamarTlon.
garicxaven! rogori mosawyobia mere Tavidan kaci
Cvens fakultetze, xom iciT Tqven?
garicxon, yvela ki araa sakacod gaCenili, me ver
damemdureba: me rac SemeZlo, yvelaferi gavukeTe, awi
Tavis Tavs daabralos.
rogor gekadrebaT, spiridon biZia, Svilia Tqveni.
ra vuyoT, patara marcxi mouvida. misi brali rom yofiliyo, kidev ho...
ra marcxi, biWo, patara marcxia ees?! me magis gulisaTvis aq miwaSi mivZvrebi, a, Cemi xelebi, ravaria dRe
da Rame gasworebuli maqvs, perangs vixdi da magas vugzavni, ar gyavs Svili, biZia, da ar ici, geyoleba da gaigeb.
awi aqeT var mosavleli da sapatrono. axla milicias
vsdio me? am xnis moviyare da miliciis karebi ar vici.
Svidi gagvzarda mamaCemma. magis meaTedi xelSewyoba ar
gvqonia arc erTs. ver wamoval, morCa da gaTavda! rac
iqneba, iqneba!
Svilia Tqveni, xma Camiwyda da esRa vTqvi, iqneb
mSobliurma grZnobam mainc moabrunos-meTqi.
ubeduri da qveynis Semawuxebeli arc Svili minda
da arc Ziri!
cota xans Cumad visxediT. vifiqre, am cxel gulze kamaTis gagrZeleba ar Rirs, dafiqrdeba da TviTon mixvdeba, rom wamosvla aucilebelia-meTqi, arc Sevmcdarvar.
Semodi, biZia, ezoSi, Sen ras gerCi, gavmwardi kaci
Tvara, SenTan saCxubari ra maqvs, madlobis meti ra
meTqmis. WiSkari gaaRo da xeliT daiWira, Tan Sesage110
beblad gamoqceul qaTmebs auqSia, xom aravin ginaxavs? SiSiT gaixeda saxlisken.
ara, im wuTis amosuli viyavi. Tqvens garda rogor
vetyodi vinmes.
qalebs araferi agrZnobino, Tu kaci xar. magenis
vai-viSis Tavi ara maqvs, tyvilad inerviuleben da moxmarebiTac verafers mogvexmarebian. ras etyvi, raze
Camovedi-Tqva, Tavi ki aRar muSaobs, es oxeri?
movifiqreb rames, yamirze gvgzavnian zafxulSi
da sosos gasanTavisufleblad dekans mamamisTan molaparakeba unda-Tqva, ase vityvi.
oo, magi mSvenieria, gaecina, raki dediserTaa
viTom, me SeveRmerTebi dekans, zafxulSi umagisod mosavals ver moviyvanT-Tqva. ase ajobebs, ki!
* * *
im Rames sufraze CamomeZina, ar vici, vin gamxada da
vin Camawvina loginSi. dilauTenia gamomeRviZa da pirvelad iataks movavle Tvali, xom ar Sevrcxvi kaci-meTqi.
kidev kargi, amjerad, Rvino dedis rZesaviT Semrgeboda,
cota Tavi mtkioda da yurebSi Suils vgrZnobdi. fexsacmelebSi fexi wavyavi da nifxav-perangisamara gamovedi aivanze, sagareod gamowyobili spiridoni boZs miyrdnobia da melodeba.
adeqi? xom ar gawyina, biZiko Rvinom? gulze wva
icis, meti araferi, Cveneburi Rvino cota mJave dgeba,
sxvamxriv wamalia.
qaTmis bulionma da guSindelma kuWmaWma gamomakeTa.
qveviT rom CamovediT da manqanis kars gasaRebi movarge,
spiridonis gakvirvebas sazRvari ar hqonda.
Senia manqana?
ara, spiridon biZia, vinaTxovre, biZaSvilma maTxova.
eWvianad Semomxeda. magram sxva ra gza hqonda, Cajda.
sanam adgilidan davZravdi, yovel SemTxvevisaTvis
mkiTxa:
111
ici wayvana?
nu geSiniaT, Tbilisamde mSvidobiT CagiyvanT.
me rais meSinia, biZia, me SiSi da amisTanaoba kai
xania gavaTave. axla Tqven unda geSinodeT. erT wamisaa
kaci. xom xedav, rava waago Cemma sulelma Tavi.
RmerTma magaze didi gasaWiri nu SegvamTxvios, xdeba, ras vizamT, ai, naxavT, CaxvalT Tqven, moelaparakebiT da yvelaferi rigze iqneba.
jer erTi, egeba arc mimiSvas im xalxma salaparakod
da meorec, wuxeli giTxari, imisi ar iyos, Cemo Tamaz,
Tu glaxa saqme aqvs Cadenili, Cemi imedi nu geqnebaT.
me Tavs ver gevibiTureb, SeiZleba iqiT davamatebino,
binZur saqmeze Rrejvas veravis davuwyeb.
raa binZuri, batono, axalgazrdobaSi ar giCxubiaT?
spiridoni gaCumda, manqana tinis xids qvemoT fons
mivayene.
xidze ver gaiyvan? miTxra.
romel xidze?
nikapiT maniSna.
am xidze ra gaiyvans manqanas?
ki, biZia, Tavisuflad gadis. aqeTobas wyalSi gamoxvedi?
diax?
ara, Sen ar momikvde. es Cveni wyali araa sando. asi
wlis mainc iqneba es xidi. aman arc remonti icis da
araferi. muxis morebiTaa gaWedili. marTalia, saurme
xidi hqvia, magram manqanebi Tavisuflad gadadian, midi
Tamamad, ar SegeSindes.
manqana movatriale da sanam xids gavlevdi, Cemi damemarTa.
erTxans vilaparakeT, mere spiridons CasTvlima da
mec aRar Sevawuxe. Sorapans gamovcdiT da sanam suramis
uReltexili daiwyeboda, samocdaaze dabla ar Camovsulvar. gza Tavisufali iyo da miverekebodi.
xandaxan gavxedavdi da vfiqrobdi: `amisTana mamebia,
yvelafers rom itanen. mamaCems rom Cemi daWeris ambavi
gaego, xeli aukankaldeboda, ena Cauvardeboda da wneva auwevda. TviTon gaxdeboda mosavleli, ra ostaturad iTamaSa wuxelis, am xnis kacma, gaxarebuli mamis
roli! simReriT da cekviT siqa amogvarTva. an ra energia aqvT, rogor uZleben. karga blomad davlieT da
araferi etyoboda. me ki ise gavsavaTdi, rom nikapis
Camosadebad magidaze adgili ver vipove. guSin ambavSi
CemTvis axali is iyo, rom spiridoni, cota ar iyos,
gulqva kacad meCvena. erTi piroba uaric miTxra wamosvlaze. amas Cems gulSi verasodes vapatieb. rogor?
Svils uWirdes da Sen raRaca bavSvuri siamayis Tu pativmoyvareobis gulisTvis uars ambobde Svelaze? ra
moasvenebda, ra daaZinebda axla rom ar wamosuliyo?
ara, etyoba, raRac pirvelyofili, veluri, mkacri jer
kidevaa SemorCenili soflelTa mSobliur grZnobaSi.
qalaqelebi am mxriv ufro mgrZnobiareni arian~. mere
oTaraanT qvrivi gamaxsenda da Cemi es ukanaskneli filosofiuri daskvna yiraze dadga. amasobaSi SroSis
bolo aRmarTze wyaros mivadeqiT da kacobriobisaTvis
am usargeblo fiqrebisagan Tavi gavinTavisufle.
am adgils maneTian bazars veZaxi. fulze gawuwkebuli bavSvebi manqanaSi gaCrian Wyint siminds, leRvs,
axal kakals, mJave kitrs, cxel mWadebs, Wyint yvels.
aq yvelaferi maneTi Rirs, ise aqvT jamebze gazomilganawilebuli da ise energiulad gahyvirian `maneTi,
biZia, maneTio~, rom SevaWrebas ver gabedav, da kidec
rom SeevaWro kapiks ar dagikleben. me Sen getyvi, ver
asaReben. raRac seriozuli unda Wirdes Sofers. am
adgils rom ar gaaCeros da, sxva Tu araferi, mJave kitriT mainc ar gaisvelos piri.
manqana gzidan gadavayene. spiridons tkbilad eZina da
aRar gavaRviZe. vaWrobiT guli rom vijere da lobiani
WadiT datvirTuli movbrundi, spiridoni manqanaSi aRar
damxvda, mwvane totebiT dawnul kalaTian or bavSvs win
dasdgomoda da raRacas xmamaRla uxsnida. mokamaTeTa
irgvliv swrafad Cndeboda cnobismoyvare mgzavrTa rka-
112
8. r. miSvelaZe. t. IV
113
115
mwv r T ne li
onisime lekvs wvrTnida.
gadaagdebda onisime joxs, daoTxili gaiqceoda, pirs
daavlebda, moarbeninebda, da mTqnarebisagan ybaatkivebul lekvs wina fexebTan daugdebda. lekvi idga da Tavisi lekvuri TvalebiT Sescqeroda, rogor gadaagdebda onisime joxs, mere rogor gaiqceoda daoTxili, raTa
piri daevlo da moerbeninebina.
onisime daiRala.
erTxel kidev gadaagdo joxi, erTxel kidev gaiqca
da, radgan oTxze dgoma veRar SeZlo, xoxviT moutana
Tavis erTaderT mowafes.
mowafe ki sruliad Cveulebrivi lekvi iyo da verafriT ver gaego, rom mas wvrTnidnen, raTa gadagdebuli joxis motana eswavlebinaT. lekvs ukvirda kidec; ra
saWiro iyo joxis gadagdeba, Tu isev ukan unda moetana.
onisimem erTxel kidev moisrola joxi da mudariT
savse TvalebiT lekvs Sexeda. onisime nanobda, rom lekvis gawvrTna daugvianda. igi fiqrobda, rom misi lekvi salekvo asaks male gadacdeboda da mere da mere
ufro gaZneldeboda misTvis gadagdebuli joxis motanis rTuli ileTebis swavleba; magram moxda saocreba:
lekvi joxisken gaiqca, piri daavlo, orfexze SeimarTa,
taatiT moutana sixarulisgan enaCavardnil patrons da
fexebTan daugdo.
mxolod ZaRlebis RmerTs ecodineboda, ratom Caidina misma umrwemesma lekvma yovelive es. nuTu sabolood
gatexa misi nebisyofa wvrTnis energiulma gakveTilebma? magram TvalsaCinoebis aqts onisime xom oTxze mdgari asrulebda; lekvma ratomRa daagdo Tavisi mama116
118
n adir ob a
svam?
ara, Sen?
arc erT wveTs...
miabijeben isini nacnobebiT savse quCaze. miabijeben
mowyenili saxeebiT, icqirebian odnav maRla da pirdapir. erTmaneTs imaSi hgvanan, rom daberil TvalTa
upeebSi orives keTili Rimili ukrTis, nikos uSvelebel kaSnes SigniT mouCans TeTri perangis gacveTili
sayelo. kotes gulmodgined daWmuWvnili pijakis gulisjibidan gaurkveveli feris cxvirsaxoci. saubroben rbili, xaverdovani, odnav xrinwiani, magram vaJkacuri baritoniT, nacnobebs siyvaruliT uRimian da gulisamaCuyebel salams aZleven, magram rodi uCerdebian.
midian mZime da grZeli nabijebiT, erTxelac ar gaixedaven maRaziebis kopwia vitrinebisaken. icqirebian win
da odnav maRla da amitomac saubris dros erTmaneTs
ar uyureben.
dainaxe? yovelTvis kote iwyebs.
vera.
lizam Cagviara.
ra mniSvneloba aqvs, Tavs ar abrunebs niko, magram
xmaSi etyoba, rom misTvis sulerTi ar aris, vin Caiara.
albaT dgas da gvicdis, mivbrundeT?
ara.
daberebula.
hoo?
midian Cumad, grZeli saqmiani nabijebiT. orives damamSvidebeli bunebriobis elfers aZlevs ukan, kiserSi
Casuli Tma da moSvebuli mxrebi. kotes eCveneba, rom
119
irgvliv aranormalurad Cqara da gulmodgined dadian. dadian seriozuli fusfusiT saocrad wvrilman
saqmeebze. da am zrunviT damuxtuli adamianebis fonze
ufro TvalSisacemi xdeba ori megobris Zaldautanebeli, mSvidi manerebi.
guli ras giSveba? siCumis eSinia kotes.
muSaobs.
`stuks~ ar gaZlevs xandaxan?
ra mniSvneloba aqvs.
ar unda dalio.
vici.
araferi ar unda dalio.
niko erTbaSad gaCerda da gvelnakbeniviT Semotrialda.
wuxelis... vwevar fxizeli buRalteriviT, ram unda
dagaZinos, miTxari. saaTi xom muSaobs, miTxari. cols
xom sZinavs, miTxari qveyana xom trialebs, miTxari. Cemma
qvislma mezobels uCivla sarecxis Toks mparavso... ram
unda dagaZinos, miTxari. wamovjeqi, aTasnairad amuSavda
tvini. yvelaferi ager movida; kiserSi momawva, gulSi
damiwyo faTuri da vifiqre vigudebi-meTqi. ase Cumad ar
gavgiJde-meTqi da viyvire, sxva ra unda meqna, miTxari?
am sityvebs niko xmis kankaliT ambobs, axvelebs da sam
TiTSi moqceuli daleuli sigareti tuCebisken miaqvs.
xom iyvire? karga xnis Semdeg ekiTxeba kote.
ki.
kargi giqnia.
Cemi coli meubneba am diliT, midi da rubenas eCxu
beo.
rubenas ra velaparako, miTxari? Zvlebs miwoniso.
me sakatlete xorcs veubnebi da is saborSes maZlevso,
ra gacinebs, miTxari. mivsuliyavi rubenasTan da meTqva: ruben, es qali Cemi colia, Tu kaci xar, Zvlebs nu
dauwoni-meTqi? mivsuliyavi, miTxari?
120
* * *
es iyo wina paraskevs. mTvrali moqalaqe, romelic
nikom da kotem saxlamde miaciles (da amiT vin icis,
ra xifaTs aaciles. idealur SemTxvevaSi mas gamosafxizlebelSi moxvedra mainc eloda), aRmoCnda lombardis
TanamSromeli, besarion Telia. besarioni mTel qalaqSi ganTqmuli monadire iyo da, Tumc im saRamos fexze
Zlivs idga, magram mainc moaxerxa kvira diliT nikosa
da kotes dapatiJeba kurdRelze sanadirod. dilis xuT
saaTze CemTan iyaviT, ar momatyuoT, sindiss gaficebTo,
daanamusa megobrebi besarionma. Sin rom brundebodnen,
nikos Tofis da kurdRlis xsenebaze ecineboda, magram
kotem, rogorc iqna daiyolia, mainc ar vsvamT, ra unda
vakeToT, modi wavideT, erTxel mainc vnaxoT nadiroba,
ficSi Casayoleblad mainc gveqnebao.
1976 wlis 11 seqtemberi idga. odnav SeTenebulze besarion Telia megobrebs WiSkarTan Seegeba. `vaJkacebi
Tqven yofilxarT, ar megona Tu moxvidodiTo, Seaqo
damwyebi monadireni, TiTo Tofi xelSi SeaCeCa, zurgCanTa moirgo, grZelyureba beberi pointeri mokle sabeliT daiWira da sadguris gzas daadga.
matarebliT mivdivarT? ise gaioca nikom, TiTqos
monadireTaTvis transportis saxes gadamwyveti mniSvneloba hqonda.
kie. TxuTmet wuTSi gadis axla foTi. ajameTamde
CavyvebiT da iqidan fexiT wavalT. wuxelis patara
wamowvima da dayrida mwyers, kurdRelic aris. sxvaTa
Soris, wina kviras wamoagdo aman, magram axlos misdevda ZaRli da ar vesrole, Sen mase modixar? nabijis
Seuneleblad hkiTxa besarionma kotes.
ho, rava ra uWirs?
kotes sagareod ecva Savi daWmuWvnili pijaki da
firma `sxvis~ mier gamoSvebuli uSvelebeli halstuxi.
122
varT, ormocdaxuTis gavxdi, me, axla ocdaor giorgobisTves. kote ufrosia Cemze ori wliT qoSiniT da
cota sayveduriTac uTxra nikom nadirobis trfials,
roca am ukanasknelma kidev erTxel mouwoda axalbeda
monadireebs nabijis aCqarebisken.
me raRa unda vTqva maSin. ormocdameTvrameteSi gadavdeqi.
Seni ambavi sxvaa. Sen am saqmes adgixar Seni dRe da
moswreba. Cven Tofi marto axal wels Tu gvisrolia
aivnidan. vis qonda nadirobis dro da Tavi. TiTo cisterna Rvino gvaqvs daleuli.
`suxoi zakonze~ arc me var mara, es nadiroba
Zaan mSvelis. muxls gavmarTav kaci. sufTa haers gadavylapav. Tvara daulevlad vin gagaCerebs.
svamT Tqvenc? gaioca kotem.
aba ras Svreba kveri daukra nikom monadiremaspinZels da amiT kotes agrZnobina `Senc ekiTxebi
raRa. amis daleva da Cveni daleva erTiao? Cven ro gadavabamT orTvians xandaxan, imis gamZlebia eso?~
sveli miwis suni cxvirSi uRitinebda mimavalT. niavi ar iZvroda. mze jerjerobiT ar ikbineboda, magram
etyoboda, rom dRes gvariani sicxe iqneboda.
arxze gadebul or morze pirvelad nikom gadaiara da
pirdapir Sua yanaSi ganmartoebiT mdgari cacxvisaken
gaemarTa. roca danarCenebi moaxlovdnen, niko piraRma
iwva balaxze da lurj, sufTa cas Sehyurebda.
balaxze kotec mowyvetiliviT daeSva. besarionma yurebidan birka Camoacila aqloSinebul ZaRls da
Cailaparaka, Seiklavs es birka am sawyals xelSi dRes.
ara da ise gemoianad exveva balanSi, rom vai dedas aZaxebinebs.
ZaRlma, TiTqos patronis sityvebs mixvdao, vaJkacurad aitana birkis gamoclis tkivilebi da xma ar
amouRia.
124
am laparakSi rom iyvnen, niko ukan gadaixara, wamoudgomlad miwvda cacxvis ZirSi dadgmul sanovages, axlos
moaCoCa da aryiT savse grafini amoiRo.
ras Svrebi?! elda eca besarions.
besarion, batono, Seevedra niko TiTo ylupi
ar gadavkraT?
rava gekadreba. nadirobis win daleva jer kacs ar
gaugia. Cadevi magi ukan da wavideT axla, dadgeba magis
droc.
nikoze am sityvebs didi gavlena ar mouxdenia. igi
mrgvlad moxarSul dedals gazeTs aclida da saTiTuris msgavs Wiqebs balaxebSi moxerxebulad dgamda.
axla Tu me var ufrosi damijereT. Tvara da wavideT saxlSi. arafriT ar gamova mag ambavi!
ra ar gamova? gulwrfelad ikiTxa nikom.
daleva.
vin svams mere? CaerTo kote ras uZaxi Sen besarion batono, dalevas? TiTo saTiTuriT Cveni dRevandeli nadirobis sadRegrZelo rom davlioT. patara
xasiaTze mevideT. dalevas eZaxi amas Sen?
me wavedi aba da, ravarc gindaT Tqven! yanisken
gaabija besarionma.
nikom da kotem erTmaneTs Sexedes.
nu gvizam amas, batono. Seni xaTriT da pativiscemiT, Tvara, mwyeri vnaxe damwvari da amodaguli. mwyris
sadevnad wamovidodiT Cven?
ar SeiZleba-Tqva gelaparakebiT. iaraRTan gvaqvs
saqme.
ra ar SeiZleba? saWiroze ufro miamitad ikiTxa
kotem.
daleva. mwyralad miugo besarionma da ganze
gaixeda.
vin svams mere? sma da ubedureba rom gvdomoda, aq
wamovidodiT? visac daleva uxaria, Savad eqces es dRe.
loToba da gadareva sxvisi mezareba.
126
dalieT, aba, TiTo ylupi da adeqiT. wamevida SuadRe. me wveTs ar gavsinjav tyvila. vficavar gamCens!
mtkiced ganacxada besarionma.
vin gasmevs kapls, batono besarion? gaecina nikos.
sadaa WiqebiT sasmeli kapli. Tu dagalevio dRes kapli, col-Svili gamiwydes.
dalieT da morCiT Cqara. wamevida SuadRe! xumrobis gunebaze sul ar Canda besarioni.
nikom saTiTuri gaavso da besarions gauwoda.
besarionma xelebi gaasavsava da zurgi Seaqcia.
batono besarion, winidan Semouara kotem rava
gekadrebaT, batono besarion, gamowvdil Wiqas mters
gamoarTmeven.
giTxariT, ar davlev-Tqva.
ras eZaxiT dalevas, gadavirevi axla, batono besarion, es erTi saTiTuri, ginda iqiT yofila, ginda aqeT.
amazea laparaki?
wesi araa, wesi!
dameRala xeli, batono besarion, lamis tiriliT
uTxra nikom.
besarioni gulmosuli Semobrunda. nikos Wiqa gamog
lija, Cven Sexvedras gaumarjoso, Tqva da gadahkra.
arayi magari gamodga. besarioni marjvena xeliT Wiqas
ubrunebda nikos, xolo marcxenas Ria pirTan maraosaviT iqnevda.
miayoleT raRaca, uTxra nikom da daasxa.
ar minda.
weitexe puri, Tvara dagwvavs, samnaxadia gauRima
kotem da Wiqas sami TiTi Seageba.
kotem maRla aixeda da sadRegrZelo daiwyo.
adamiani gunebaa meti araferi. ise, rom davukvirdeT, is Citi gvjobia, eger e, xis wverze rom zis.
`cxovreba gailamazeo~ omar xaiami ityoda. ra varT?
meti araferi. ra codva migviZRvis aseTi? vin dagvwyev127
axla male dagvewyeba siberis grZeli Rameebi. es yofila, racaa. Cven rom sxva ram gvegona cxovreba, a, es
yofila sul. axla qe viciT, axla qe vxvdebiT. bevrma
Cvenze uaresadac icxovra, imgenma raRa Tqvan maSin. ki,
marTalia, Cemganac bevri davakeli, mara arc Cemma wilma
iRbalma amayvava maincdamainc, ra movaswar? veraferi.
me Cems siberesac kargad vxedav. nu geSinia, aravin amitalaxebs kars, ager brZeni moxucia da Wkua vkiTxoTo.
Turme rac axalgazrda xar, igi berdebi. Wkuas aravin
gamogicvlis. mara, kaci imitom hqvia, rom imediT cocxlobs Turme, molodiniT udgia suli. raRaca kai moCans
iqeTa mxridan, raRaca kai gejRaneba. modi, Cvens xvales,
Cvens imedebs, Cvens molodins gaumarjos.
sadRegrZelos wyali ar gauvidoda. `genacvale sityvaSio~, Tqva kotem da dascala. besarionic aaRelva
am sadRegrZelom, sxva gza ar hqonda, usityvod dalia,
kbilebSi qaTmis frTa gamoisva da wamodga.
axla erTi Sen gviTxari, batono besarion. samobiTaa RmerTi. gviTxari, rac gagexardeba da mere, Tu
ginda, jojoxeTis karamde vdioT kurdRels. ase ar jobia? TvalebSi araCveulebrivi Suqi CaRvroda nikos.
besarionma ZaRls Zvali gadaugdo da Wiqas miwvda.
dabrZandiT.
ara, ase vityvi.
sadRegrZelos siCqare ar uyvars. dabrZandi da erTad avdgeT samive ar moeSva kote.
besarionma aseTi sadRegrZelo Tqva:
axla, am wuTSi sadRac gemis bolo ficars ebRauWeba saswauliT gadarCenili mezRvauri da kacma ar icis
daadgeba Tu ara saSveli. axla, am wuTSi, sadRac, ubeduri deda zis momakvdavi Svilis sasTumalTan da Tavisi
umweobis gamo ZuZus ixokavs, gaurkveveli molodiniT,
udidesi tkivilis TmeniT muStisxela Tvalebi WerisTvis miupyria mSobiare qals da kvnesis. axla, am wuTSi
128
9. r. miSvelaZe. t. IV
129
* * *
ajameTis baqans rom moadgnen, axali SeRamebuli iyo.
fexze Zlivs idgnen. drodadro erTmaneTs mklavebs
Seagebebdnen. ferxulis mocekvaveebiviT wres Sekravdnen (amiT erTmaneTsac amagrebdnen) da mRerodnen.
Tofebs mokideT xeli. aba he... erTad... cas doumizneT da gavisroloT samivem. aba he. sircxvilia,
sufTa Tofebs ver mivitan saxlSi. aba he... erTi, ori...
sami!..
ajameTis baqanze samma Tofma erTdroulad daigriala.
axlomaxlo aravin iyo, rom gakvirvebiT mainc gakvirveboda.
130
st um ar i
omar jejelavam jer WuWrutanaSi Seixeda da raki
darwmunda, rom kari Signidan iyo daketili, zaris
Rilaks TiTi daaWira. gverdiT mdgom Suaxangadacilebul gruzaTmian aTlets gauRima da Tvali Caukra.
Sin aris.
ras Svreba? dabneulad ikiTxa stumarma.
Sin aris-meTqi?
vin?
Cemi coli.
stumari damSvidda. omars moeCvena, rom karis gaReba
daugvianes da grZeli, gabmuli zari dareka.
romeli brZandebiT? moisma Signidan da qalbatonma kiram kari imxelaze gamoaRo, ra saSualebasac
rkinis mokle jaWvi aZlevda.
ra moxda, xanZaria? hkiTxa colma, abazanaSi viyavi Sesuli erTwams.
kaci maxlavs, gaaRe Cqara, saqmeze gadavida omari.
ui, Cemi sikvdili, axlave xalaTs movicvam! iyvira
kiram da gauCinarda.
rao, ras ambobs? dainteresda stumari.
axlave Caicvams da gaaRebs. bodiSs vixdiT Zalian
Silifad iyo. cxela, xom iciT... moibodiSa maspinZelma.
ara uSavs, ara uSavs. me vTqvi Cemi mosvla xom ar
ewyina-meTqi, Tqva gruzaTmianma aTletma, mxridan
zurgCanTa moixsna da xelSi daiWira.
TqvenTan koRoebi aris? hkiTxa stumarma omars
da gaexarda, rom sanam kars gauRebdnen, saubris aseTi
saintereso Tema moZebna.
saerTod ki, magram wels raRac naklebad Canan. ise,
nu geSiniaT, Cems cols, yovel SemTxvevisaTvis, fanjaraze marlas Camovafarebineb.
131
mobrZandiT, batono, mobrZandiT! karis gaRebisTanave iseTi gabadruli saxiT da daSaqruli xmiT (cota
ar iyos xmamaRla) Tqva qalbatonma kiram, rom ucnobs
jer SeeSinda, ra moxda netavio, pirvelad omars Sexeda
da ukan daixia, magram omarmac rom xelebi gaSala, Tavi
daxara da Sesasvlelisaken miuTiTa, etyoba kargadaa
saqmeo, ivarauda aTletma da didxans da gulmodgined
usvamda fexebs mavTulis badeze dafenil svel tomaras.
zurgCanTiT xelSi sastumro oTaxSi Sevida, maspinZeli
nametani ar Sevawuxovo, skamze SemouTavazeblad Camojda da zurgCanTa fexebSua Caido. omarma Zalian sTxova, Tu SeiZleba am zurgCanTas SemosasvlelSi davkideb,
xeli rom ar SegiSaloTo da stumaric daTanxmda. Semobrunebisas maspinZelma televizori CarTo, gruzaTmian
aTlets Tvali Caukra, erTi wuTiT gamanTavisufleT,
axlave yvelaferi iqnebao da raki stumari am ukanasknel Txovnas ver miuxvda, saxegabadruli gavarda samzareuloSi. iq ki Rimili elvissiswrafiT moicila da useriozulesi saxe miiRo.
mTeli saaTi TavdaRma idga, balaxze TavqveSxelamodebuli, ager zeviT, tbaze rom gamovelaparake, xma ar
gamca. vuyure kai xans da wavedi Cems gzaze. vxedav,
ager ar morbis? bodiSs vixdi batono, weRan xma rom ar
gageciT, mara iogis varjiSs roca vakeTeb, laparaki ar
SeiZlebao. ara uSavs, me vuTxari. Tu SeiZleba miTxariT
cisqveS muzeumi rom gaakeTes, ranairad mivide iqo. mosuli xarT da esaa, me vuTxari, mara axla daketilia,
eqvsi saaTia ukve da vinRa SegiSvebT awi-Tqva. amxela
kacma kinaRam itira, ar vicodi eqvsze rom iketeboda,
Torem viCqarebdio. Se kai kaco, gulSi vTqvi, erTi saaTi
TavdaRma rom ideqi, jer muzeumi genaxa da mere gekeTebia es iogi-meTqi, TiTqos mimixvdao, tyibulidan movdivar, matarebeli gvian Camovida, Tanac varjiSis gadaweva
ar SeiZleba, Torem dResve vaswrebdi daTvalierebaso.
133
qalbatoni kira sawol oTaxSi gavarda da fuli gamoitana. amasobaSi omars boTlebi Caelagebina da WuWrutanaSi stumars Sescqeroda. axla idga yvelaze rTuli momenti. omari boTlebiani baduriT xelSi ise unda gaparuliyo saxlidan, rom stumars ar daenaxa. kiram kari
odnav gamoaRo, maspinZeli kedels aekra da gamocdili
deteqtiviviT gaCoCda karebisaken. saxeluri frTxilad
gadaswia da wamSi ukve samSvidobos iyo. stumari televizors Tvals ar aSorebda, miuxedavad imisa, rom adgilobrivi diqtori laparakobda da gruzaTmian Savgvreman aTlets absoluturad araferi gaegeboda. rac mTavaria, stumars maspinZlis wasvla ar SeumCnevia. omari
male dabrunda. SeumCnevlad dabrunebis operaciamac
kargad Caiara.
qalbatoni kira coms zelda. xandaxan TiTqos raRac
gaaxsendao, TiTiT frTxilad gadaswevda fardas da
stumars Sexedavda. stumars Zirs daSvebuli kexiani arwiviseburi cxviri hqonda. daZarRvuli xelebi nikapqveS
amoedo da lomis majebidan Zala iRvreboda. neilonis
TeTri perangi askdeboda beWebze. farTo moxmarebis
maRaziaSi nayidi Zvelmoduri Sekerili bordosferi Salis Sarvali ecva da Sarvalze orferSi dawnuli qamari
ekeTa. fexze uwindebod ecva iaffasiani samamulo rezinis sportuli waRebi, romlis TeTri Tasmebi saguldagulod bantiseburad gaenaskva da fexis zurgze, iqeTaqeT, koxtad, Tanabrad gaenawilebina.
omari Rvinos boTlebidan patara keramikul doqSi
asxamda. igi samarTlianad fiqrobda, sufraze doqiT
mitanil Rvinos sxva eSxi da lazaTi aqvso.
mere? weRan dawyebuli saubari ganagrZo kiram.
me vTqvi, stumari kacia, kai saqmezea Camosuli, Seni
qveyana ainteresebs. zogs fexebze hkidia Seni muzeumi.
Camova da `SaSliks~ iZaxis maSinve. me vTqvi, wameviyvan
saxlSi da davelaparakebi cotas-Tqva, amis gafiqreba
da TviTon mkiTxa, Tu ici sastumroSi adgils viSovio?
135
rad gindaT, sastumro, me vuTxari, wamobrZandiT CemTanTqva. bavSvebi sofelSi myavs, aravin SegawuxebT, marto
varT saxlSi-Tqva. gaexarda, sxvaTa Soris, TavpatiJi ar
gaudvia, a, es iyo sul.
ra moxele varo?
ar mikiTxavs.
ra hqvia?
arc magi mikiTxavs, xom ici Sen!
ki mara, saxeli ar kiTxe kacs? aba `imano~ vuZaxoT
axla mTeli saRamo? ar ici mainc, araferi Sen ar ici.
jer me rom kari gagiReT, vin vgonivar awi. ar uTxari
colia-Tqva?
rogor ara.
magens ase uyvarT: unda warmadgino, gaacno Cemi
Tavi. meuRlea Cemi-Tqva. me Cems saxels vetyvi da iqneb
iman Tavisi saxeli miTxras. aba, he, gavediT.
kiram winsafari moixsna da sastumro oTaxSi Seabija,
stumarma misken wamosuli gaRimebuli col-qmari rom
dainaxa, etyoba raRac rituals asrulebeno da fexze
wamoxta.
gaicaniT, Cemi meuRlea! Tavazianad uTxra omarma
da marjvena xeliT qalbaton kiraze aniSna.
kira. xeli gauwoda da Tavi daukra diasaxlisma.
sasiamovnoa, sasiamovnoa, maspinZlis cols xeli
Ronivrad CamoarTva stumarma.
cota xans erTmaneTs RimiliT Sescqerodnen. vin icis
ramden xans iqnebodnen ase rom, mdgomareobidan gamosavali TviT kiras ar epova.
dabrZandiT, sTxova man stumars.
aTletma skami odnav ukan daswia da morCilad dajda.
col-qmari zurgSebrunebulad da RimilmouSoreblad dabrundnen samzareuloSi. stumris saxelis ga
gebis am xerxma ar gaWra.
ra vqna axla, sufraze rom davjdebiT mere vkiTxav,
ra mniSvneloba aqvs racxa hqvia. magens umetesobas TiTq136
isic mxolod Zroxis xorcs civad moxarSulso. eqvs saaTze uSaqro Cais vsvam kartofilis an naduRis RvezeliT
da eqvsi saaTis mere sakvebs ar vekarebio. magar sasmelebs ar vsvam, ar vewevi da Rames arasodes ar vaTenebo.
dawolili kiTxva TvalebisaTvis mavnebeliao. petitis
kiTxvis dros asprocentiani mxedvelobis patronebmac ki
odnavgamadidebeli saTvale `+05~ unda gaikeTono. Zili
energiis aRdgenis upirvelesi saSualebaao es da sxva
aTasi ram sasargeblo uambo abloTim im Rames maspinZlebs. RmerTma Seargos, madianad ivaxSma da daleviTac
kargad dalia, rom SezarxoSda, simRerac wamoiwyo, karga
xans wamowiTlebuli saxiT, xmamaRla martom imRera, mag
ram maspinZlebma mis xmas gasaRebi rom ver mouZebnes,
xeli Caiqnia da gaCumda.
vaxSamma, rogorc aseT SemTxvevaSi ityvian xolme,
gulTbil, megobrul atmosferoSi Caiara. roca dRiuri STabeWdilebebiT gadaRlilma stumarma pirvelad
Cahkida Tavi, omarma TvaliT aniSna da qalbatonma kiram sastumro oTaxSi logini gaSala. maspinZlebi mxarSi Seudgnen da stumari misTvis gankuTvnil sawolze
Camosves. sasTumalTan skami miuCoCes, skamze `borjomi~
da Wiqa daudges, sinaTle Cauqres da TviTon valmoxdilebi sawol oTaxSi gaikrifnen.
abloTi cota xans uazrod misCereboda gamorTul
televizors, mere swrafad gaixada da sabani Tavzec
waifara. cota xnis Semdeg sastumroSi omari Semovida.
sabanSi Cakarguli stumari ar daixrCoso, cxvirpiri
gamouCina, zewari zurgTan Seukeca da gavida.
gZinavs? karga xnis Semdeg hkiTxa kiram qmars.
ra iyo? omarmac ver daiZina.
mainc ucnauri kaci xar, rom giTxra gewyineba.
ra moxda? omari TavdaRma iwva da colisTvis
pasuxi rom gaeca, tuCebi gverdze sasacilod unda moeRrica, Tanac darwmunebuli iyo, rom am SuaRamegadasulze musaifis dro srulebiTac ar iyo.
138
frTxilad, fexakrefiT wamodga da sawoli oTaxis karebi yovel SemTxvevisaTvis, Signidan gadaketa.
diliT col-qmars adre gaeRviZa, magram kai xans ar
amdgaran, stumars karis Wrialze ar gaeRviZoso. cxra
dawyebuli iyo, kiram ramdenadac mouxerxda, SeumCnevlad rom SeaRo sastumro oTaxis kari, raSia saqme, rom
araferi ismiso. stumari sawolsa da servants Soris
kedelTan TavdaRma idga. man morcxvad gauRima diasaxliss, aqaoda bodiSs vixdi, rom aseT uxerxul pozaSi SemomiswariT, magram ra vqna, meti gza ara maqvso.
SecvliT ki, rac marTalia Tavisi sxeulis mdgomareoba ar Seucvlia. kiram bodiSi moixada da kari gaixura.
raki yvelaferi rigzea da stumaric kargad aris, ra
vqna, axla, rogorc gaexardeba, ise idgeso.
kiram axali xorci moarbenina. sukebi Sewva. guwindeli monarCenic SeaTbo-Sealamaza da gemrielad isauzmes. stumarma nasauzmevs omaris binis gulmodgined
daTvaliereba gadawyvita. omars samoTaxiani dabalWeriani sauwyebo bina axali miRebuli hqonda. abloTi
kmayofili darCa. ra sjobia calke binas, amdeni welia
yvaveTSi vcxovrob da izolirebul binas ver veRirse,
oTaxi maqvso. rogor msiamovnebs, rom Tqven aseTi
kargi ekonomiuri pirobebi gaqvTo, roca kacs biujeti saSualebas aZlevs, stumaric maSin uxaria, Torem
gauTvaliswinebeli xarjebi ojaxs welSi texavso. amaze
maspinZels gaecina da Tavis mxriv miugo, marTalia binas ara uSavs, magram quCis pirasaa da xmauri Zalian
gvawuxebso. stumars saxe gaunaTda, xmauris problema
ukve gadaiWrao, Tqva man. CvenTan, yvaveTSi, yvela maRaziaSi SeiZleba iyidoT yursacobi. es gaxlavT rbili,
xmaurgaumtari qaRaldi, ocdaToTxmeti kapiki Rirs
ormocdaaTi cali. dawolis dros SeiteneT yurebSi da
gareT bombic rom gavardes, ver gaigonebTo. col-qmars
gakvirveba da mudara erTad rom gamoexataT saxeze,
abloTma maSinve daumata: erT kviraSi yvaveTSi viqnebi.
140
* * *
amis Semdeg ori weli gavida.
momkla pirdapir am xmaurma, aRar var qali loginSi wamojda sisxam diliT qalbatoni kira Caketav
yvelafers da uhaeroba mogklavs, arada es gruxuni gagagiJebs. gadavcvaloT, gadavideT aqedan, Tundac amis naxevari bina iyos, oRond wynarad, Cems gemoze daviZino.
141
142
dar di
Tqveni romelia? hkiTxa karlo kiRuraZes bordosferTmianma, cisferTvaleba, lamazma qalma, romelsac
xelSi bavSvis mosasxami da botebi eWira.
kuTxeSi, skamTan rom dgas.
mwvaneSarvliani? ra koxta biWia!
ara, Wrelsvitriani.
karlo ise Relavda, rom arc ki SeumCnevia, rodis dajda es momxibvleli qali mis gverdiT. socdazRvevis
agenti uyuradRebo kaci ar iyo da sxva dros aseT SemTxvevas xelidan rogor gauSvebda; Tu ucnobi gulcivi aRmoCndeboda, karlo Tavisas mainc ecdeboda, magram axla
kiRuraZes sxva cecxli swvavda. pionerTa sasaxlis grZel
derefanSi, xis lurj merxze Camomjdar mSoblebs igi sxva
TvaliT ucqeroda. konkurenciis uZvelesi kanoni karlos
Tavis Tavze ase mwvaved arasodes gamoucdia. cekvis wreSi
Caweris msurveli bevri iyo. am patara angelozTagan qoreograf tristan manjgalaZes xelovnebisaTvis dabadebuli ramdenime bavSvi unda SeerCia.
Tqveni gogonaa Tu vaJi? ise, zrdilobisaTvis
hkiTxa karlom gverdiT mjdoms.
gogona, aba Tu gamoicnobT, romelia? Tvalebi
aaJuJuna qalma.
`gamiCnda saqmeo~, gaifiqra karlom da uxalisod
dauwyo darbazs Tvaliereba. ager dgas misi goCa, misi
imedi. saxlSi didi rom eCveneboda, aq am bavSvebSi, erTi
cicqna Cans. Tanac ra umweoa. sxvebi vercxliswyaliviT icvlian adgils, goCas ki Cauvlia skamisTvis xeli
da dgas. mamamisisken ise sawylad gamoixedavs xandaxan,
TiTqos TvalebiT eubneba: `Sen ra giTxra mamaCemo, sad
momiyvane, ra mWirda amgenis gamosacdeli meo~.
143
miRebiT usaTuod miiReben. goCasTana azriani da niWieri aq vin iqneba, netav Cqara damTavrdes es mZime wuTebi.
Sen waiyvane, kaci xar da yuradRebas mogaqceveno. zedac
vin giyurebs. mSoblebs SigniT ar gviSveben da araferi.
wamoeyvana TviTon. kaci romelia axla aq, Cem garda.
erTi sityviT, karlo kiRuraZe am axal ampluaSi Tavs
uxerxulad grZnobda.
ver mixvdiT? gamoafxizla cisferTvalebam. `netavi Sen, TamaSis xasiaTze xar~, gaifiqra karlom.
axlave, qalbatono, jer veZeb, biWia?
xom giTxariT, gogonaa gabutuli xmiT Seaxsena
lamazma dedikom.
oh, ukacravad, me biWebSi veZebdi, Tqveni Svili,
qalbatono, me Tu rame mesmis, es wiTelfexsacmliani
Citi unda iyos.
romeli? wiTelfexsacmliani iq oria, datkba qali.
win rom midis, bantiani.
sworia! taSi Semohkra qalma.
mSoblebma moixedes.
karlos Sercxva da Tavi Caqindra. gamosacnobi aq,
kacma rom Tqvas, ara iyo ra, gogona gaWrili vaSliviT
hgavda dedamiss.
darbazSi doli abragunda.
cnobismoyvare mSoblebi wamoxtnen da kars micvivdnen, magram wyalgadasxmuliviT ukanve gamotrialdnen
da TavianT adgilebs daubrundnen. karSi mdgomma qoreografis TanaSemwem Tavi gamohyo da gamoacxada: `mSoblebs vTxovT karTan nu gaCerdebiT, Torem iZulebuli
gavxdebiT SevwyvitoT konkursi. nu geSiniaT, niWs aravis davukargavT, CvenTvis yvela bavSvi erTia!~ TanaSem
wem pasuxismgebloba Tavis Tavze sul tyuilad aiRo,
tristan manjgalaZe mas bevrs arafers ekiTxeboda. am
mzardi qoreografis movaleoba gaxldaT karSi mdgariyo da aRtyinebuli mSoblebisaTvis gza gadaeRoba.
ra xdeba SigniT, qalbatono? miubrunda karlo
cisferTvaleba mzeTunaxavs, romelic es-es iyo, karze
144
10. r. miSvelaZe. t. IV
145
* * *
...Tavze dolCamoxeuli qoreografi, tristan manjgalaZe `milicia~, `milicias~ bRaviliT kibeze kisristexiT rom Carboda, mSoblebi saSinelma panikam
Seipyro. imdenad tristan manjgalaZe ar ecodebodaT,
ramdenadac konkursis CaSlis ambavi aSfoTebdaT.
guladuRebulma karlo kiRuraZem ki yvelas Tvalwin,
TiTqos uCveulo araferi Caedinos, auCqareblad Caacva
Tavis Svils da ukana gasasvleliT quCaSi gaiyvana.
misTvis axla sulerTi iyo, ra eloda am `xulignuri
saqcielisaTvis~. goCasTvis xeli magrad Caevlo da
ferwasul bavSvs TiTqmis ZaliT miaTrevda. goCas xeli
stkioda, magram Tavis axirebul mamas SiSiT verafers
eubneboda.
karlo kiRuraZes boRmisagan gul-muceli ewvoda.
149
guj u
guju maisuraZe alayafis karTan idga da RriWodan
mwvaneSi Camjdar, TeTr, oTxsarTulian Senobas Sehyurebda. gabarjRul Wadrebs Soris ras dainaxavdi. daketil
fanjrebs miRma kaciSvili ar WaWanebda. gujus cnobismoyvareoba hklavda. erTi suli hqonda gaego, ra xdeboda im saxlSi. naxevari weli male Sesruldeboda, rac
doborjginiZis quCaze es axali dawesebuleba gaCnda da
danamdvilebiT veravin uTxra gujus, ra dawesebuleba
iyo. dRes Sesvlac scada, pirdapir, uceremoniod SeaRo
WiSkari, magram jixuridan xakisferSarvliani, saTvaliani moxuci gamovida da saSvi mosTxova.
usaSvod ar SeiZleba?
ukan gabrunebas ar apirebda guju.
ara, batono. saidan brZandebiT?
am quCaze vcxovrob, mexuTe mosaxle var aqedan.
kariskaci damSvidda.
keTili da patiosani, magram usaSvod mainc ar SeiZleba.
saSvs vin iZleva? dainteresda guju.
direqtori, an moadgile. Tqven visTan mibrZandebiT?
CemTvis sulerTia. saqme ki araferi maqvs, ise mainteresebda, ra xdeba SigniT.
Se kaco, yurebiani, dabambuli qudis qveS kefa
moifxana darajma, farsagi ar megona? magis gasagebad
moxvedi am yiameTSi?
marTlac rom usiamo amindi iyo. Tebervali xvamleTSi
saerTod Tbili icis, magram, Tumca zamTris es bolo Tve
dReebs iTvlida, TviT zamTari ki gverdis Seqcevas ar
150
***
karikacma male daiviwya es axirebuli mTxovneli.
jer gazeTebi aTvaliera, mere cota wauZina kidec da
mzis Casvlas mtkaveliRa aklda, roca kvleviTi institu
tis bufetidan damlagebel qals Zexvi, puri da limonaTi
moatanina. Sav purs qerqi Semoacala (kbilebi Ralatobdnen), Zexvi wvrilad daWra, limonaTs Tavi uwya da sadilobas Seudga. iRmurZleboda sveneb-svenebiT, ugemurad.
1 ilinWa maxe.
153
dol-garmonis xma yuris ZirSi rom moesma, vin moclili qeifobs am yinvaSio, gaifiqra da fanjris daZonZili
farda gadaswia.
etli alayafis karTan gaCerda.
kofoze, meetlis gverdiT, gaxeTqili mTvrali guju
maisuraZe ijda. savarZelSi medole da megarmone mokalaTebuliyvnen.
`abada biWo almasxanaa
xan kaci xar, xan masxaraa!~ iWaWebodnen damkvrelebi. guju ki TiTqos caSi afrenas lamobso, orive xeliT
maRla iwevda da SigadaSig gasamxneveblad CaurTavda:
`rampata, rampata, rampata, rampata...~
gujum WiSkars rom Sexeda, kofodan iskupa da cxviris
gatexvas saswaulebrivad mxolod iman gadaarCina, rom
mTvrali iyo da sasxlaviviT ikeceboda.
gadaayene gverdze da fexi ar moicvalo, SeubRvira
meetles, wamiT Camovardnil siCumeSi TeTr saxls gauStera Tvali, medole-megarmone win gaigdo da dasWeqa:
SevediT! Sen daukar!
damkvrelebma gaubedavad gadaabijes zRurbls. ra
meti gza hqondaT, saTvalianma darajma, eseni ar xumrobeno, Wama Sewyvita, Tofs staca xeli da moqeifeTa
sameuls win gadaudga:
ar SeiZleba, miadgiT fexiTqva!
musikosebi Sedgnen da jiut damqiravebels sawylad
Seacqerdnen.
gujum Sublze xeli moisva. kariskacisken wabarbacda,
idayviT ganze gaswia da gametebulad CaaxvneSa:
gadaSendi iqiT!
damkvrelebs iqeT-aqeT CasWida sayeloSi xelebi, Cabnelebul derefanSi suli moiTqva, amayad gaxeda institutis Camqral talanebs da rac Zali da Rone hqonda
daiyvira:
Sen daukar, Tvara mevida viToJiri!
154
adgilkomis Sefi, pepelahalstuxiani, qosa mamakaci energiulad Seudga saqmes. jer damkvrelebTan mivida da
saCvenebeli TiTi cxvirwin gauqnia, magram damkvrelebma
TiTqosda usiamo suni ecaTo, maRla da Sors gaixedes.
mere gujus mivarda, verc muqariT gaawyo rame da verc
xvewna-mudariT.
institutis TanamSromlebi siciliT igudebodnen da
axla adgilkomis Tavmjdomares direqtoris risxva imdenad ar aSinebda, ramdenadac Tavis dakargul avtoritets stiroda.
bolos TviT `mTavri damnaSave~ moego gons. damkvrelebi karisken Seabruna, axla TviT gauZRva win, Wadris ZirSi erTi sapatio wrec Semoatara da musikis Seuwyvetlad etlisaken gaabija.
kvlavindeburad kofoze mokalaTda, dol-garmonis
ostatebi rbil savarZelSi Caasvena, xelebi aRapyro, WiSkars momdgar mecnierul personals moxeda da daiWeqa:
xeiri Tqvens saqmes. wavediT!
etli Tvals rom moefara, kvleviTi institutis direqtori telefons Caciebul darajs Tavs waadga:
rekavT?
ver gavedi verafriT, sad sikvdilSi gaikrifa
suyvela.
direqtorma yurmili gamoarTva da Tavis adgilas
dado.
ar Rirs. ar gvinda. nu gavaxmaurebT. bolos da bolos, ra dagviSava. qeifobda kaci, meti xom araferi.
ki, batono, ravarac Tqven gagexardebaT, darajma
Tofi, romelic ratomRac jer kidev muxlebs Soris edo,
kedelze Camohkida.
direqtori kibeze adioda da fiqrobda `netav
msoflios samarTlebriv kodeqsebSi Tu aris sadme iseTi
muxli, romelic amgvar situaciaSi damnaSavis dasjas iTvaliswinebs da Tu aris, ratom unda iyos~.
156
qveli
1980 wlis 18 ivniss, daaxloebiT ase TerTmet saaTze,
ermine saxamberiZis WiSkars Suaxansgadacilebuli, Savmosasxamiani kaci miadga. jer ezoSi gadaixeda da karga xans
uyura batis Wukebs, romlebic koindars cicqnidnen da
TavianT batur enaze Tavismomabezreblad yipyipebdnen,
mere mzis mxridan, kiserze tyavis saqaRalde miifara da
TiTqos Tavisive xmisa eSiniao, gaubedavad daiZaxa:
maspinZelo!
waqcevaze misuli, karmoRletili CeCmidan xuTiode
wlis TavburZgla biWi gamovida da WiSkarTan, ucnobis
Soriaxlos, uxmod gaCerda. sardafidan nifxvisamara kanWebCaSavebuli gogo gamoxoxda da biWs gverdiT daudga.
gogona didi-didi ori wliT iqneboda ufrosi Zmaze (ucnobma Zmad imitom miiCnia, rom bavSvebi gaWrili vaSliviT
hgavdnen erTmaneTs). yavriT daxurul saqaTmeze wiTuri,
Worfliani, aTiode wlis biWi gadmodga. erTxans Soridan zveravda ucnobs, mere katis nabijebiT moaxlovda
da SuaSi Cadga. samiveni karga xans undoblad, SiSnarevi
mzeriT, Tavidan fexebamde aTvalierebdnen Savmosasxamian kacs. bolos, ise rom ucnobisTvis Tvali ar moucilebiaT, samivem erTdroulad daiyvira:
dedaaa!
am Zaxilma ermine saxamberiZis meuRles pistis sxvenze mouswro. ZvelTaZveli skivri es-esaa amoasufTava
da Jangisgan SeWmul, mamapapur iaraRs sxvenze alagebda.
movdivar! kramitis RriWos gasZaxa, uSvelebel kaJian Tofs daeyrdno da sxvenidan Camoxta.
stumarma misken wamosuli, Tavwakruli, Tofiani qali
rom dainaxa, gaecina.
nu geSiniaT qalbatono, mteri ara var. iaraRs daakvirda, amis imedze xarT? raRa drois kaJiani Tofia!
157
rom gaxval, iqve, marjvniv, puris maRaziasTan mesame mosaxle var. mavnes da ubedurs vgavar mee?
uSangi gecodinebaT, aba Wedia. Cailaparaka pistim,
magram eWvis naperwklebi ar gamqrala misi Tvalebidan.
rogor ar vici, calTvala uSangi mequde. gogo
gaaTxova axla, erTi kviris win.
qvislad mekuTvnis uSangi. Cemi qmris gare mamidaSvilia, cotaTi damSvidda pisti, ar undodaT eg saqme.
ar arian maincdamainc kmayofili siZis. Camoxta da
bavSvebs SeuZaxa:
gadiT gareT, erTwamas!
bavSvebis mocileba arc ise ioli aRmoCnda. didi Cxu
bis da qaqanis Semdeg isini, marTlia, kars miRma aRmoCndnen, magram stumars araviTari garantia ar hqonda, rom
WuWurutanidan ar uTvalTvalebdnen.
aqeT moiwiT, qalbatono, bodiSs vixdi, Tqveni saxeli?
pisti, ojaxis diasaxlisma odnav gamoaCoCa Sezlongi.
giga xaCiZem tyavis saqaRalde gaSala, qaRaldis Sekvra
amoiRo, miixed-moixeda da gauwoda.
aq ori aTasi maneTia, qalbatono pisti.
pistim daufiqreblad gamoarTva.
daTvaleT Tu SeiZleba, fuls daTvla uyvars.
gauRima gigam.
saxamberiZis meuRle didxans, butbutiT, tuCebis cmacuniT, araCveulebrivi gulmodginebiT iTvlida. erTi
SeSla SeeSala. Tavidan daiwyo. ocdaxuTmaneTianebi da
Tumnianebi cal-calke daalaga Tvlis gasaadvileblad,
stumars muxlisTvis TiTebi SemoeWdo da Sehyurebda.
qals kexiani cxviri da fosoebSi RrmadCamjdari, waqisferi Tvalebi hqonda. Zveli, gacrecili Tavsafridan
(romelsac boloebze ratomRac Ruzebi exata) alag-alag
dauvarcxnelobisgan aCeCili Tma gamosCroda. fexze
yelwaWerili Ceqmebi ecva da mRelvarebisgan, pirwmindad
frCxilebmiWrili, uxeSi TiTebi ukankalebda.
159
Tvlas rom morCa, fuli isev im gazeTSi Seaxvia, leibis qveS saimedod SeCurTa, Tavsafari Sublze CamoiqaCa
da stumars miaCerda.
qalbatono pisti, gigas xma ukankalebda, es
fuli Tqvenia da moixmareT rogorc gagexardebaT. Cemi
ar iyos, arc Tqven yofilxarT maincdamainc xelmomarTuli. cotaTi mainc win wagwevT es fuli.
ar daijeroT, batono, mag ambavi. ori aTasi maneTi
uSvelis Cvens gaWirvebas? pisti ganze ixedeboda da
ise xmadabla da mRelvarebiT laparakobda, gegonebodaT, stumars hbaZavso, xuTi Svili rogori gasazrdelia dRes. Cven patiosani xalxi varT. rva weli vimuSave
abreSumsaqsovSi. rva weliwadi mduRareSi mewyo xelebi
da yaWs vfurcqnidi. a, naxeT ras hgavs Cemi xelebi. axla,
vimuSaveb ki ara, purze rom gaval, bavSvebs saxli Tavze
aqvT wamocmuli. Cemi qmaria da gecodinebaT, albaT, rac
avaria SeemTxva, manqanas aRar andoben da arasauwyeboSi
kariskacad muSaobs. ori aTasi maneTi ki, rasakvirvelia,
cotas Segveweva, magram gveyofa-meTqi rom giTxraT, ar
iqneba marTali. SexedeT, ras hgavs Cveni Weri? wvima rom
mova, sabanze gvasxams pirdapir.
gigam piri gaaRo da raRac surda eTqva, magram maspin
Zeli ise Cqara laparakobda, rom veRar gaawyvetina.
is avariac, gecodinebaT albaT, Cemi qmris brali ki
ar iyo. mager, kacxis gadasaxvevTan, aRmarTze gaaCera
manqana, TqvenTan bodiSi momixdia, Tavis kacur saqmeze
miefara xes erTwams da mogexsenebaT marcxis ambavi, manqana misiT dagorebula, es upatrono, da xramSi gadavardnila.
stumari wamodga, jibeSi xelebi Caiwyo da fanjarasTan mivida. Sav muyaosagan gamoWriliviT moCanda uknidan
misi sufTad gaparsuli, lamazi Tavi da kefaze awebebuli farTo yurebi.
gagikvirdebaT, albaT, qalbatono pisti, am fulis
ambavi. yrud gaisma oTaxSi.
pisti TavCaqindruli ijda da xmas ar iRebda. gigas
160
* * *
gadasaxlebidan rom dabrunda, ormocdasami wlis iyo.
isev muzeumSi daniSnes eqskursiaTmZRolad. mamapapeuli
oroTaxiani saxlic daubrunes. TiTqosda araferi momxdariyos. TiTqosda arc arsebobda is cxra jojoxeTuri
weli mis cxovrebaSi. Secdoma iyovo, uTxres da urCies,
maincdamainc aRar dainteresebuliyo im Secdomis mizezebiT. mama bavSvobaSive tvinis anTebiT daeRupa, deda
dapatimrebis meore wels. da-Zma ar hyavda. am gaRletil
saxlSi vin moviyvano, cota fuls davagroveb da cols
SevirTavo, imTaviTve gadawyvita. xelfasze gadarCenil
maneTebs patimris gakeTebul cxenisTavian yulabaSi yrida. ise Semoefcqvna wlebi xelSi, rom arc gaugia. guSinwin ormocdaTvrametis Sesrulda. SabaTi iyo, ijda SuSabandSi da saojaxo alboms aTvalierebda. nervebi moeSala. fotosuraTebze Tavis gaRimebul saxes rom daxedavda, egona, rom im gulubryvilo ymawvils aRaraferi
hqonda saerTo ormocdaTvrameti wlis giga xaCiZesTan,
gagulisebulma yulabas blagvi daniT waRijna Tavi da
iatakze gadmoapirqvava. ori aTas TerTmeti maneTi da
11. r. miSvelaZe. t. IV
161
do mequdem, irgvliv mimoixeda da xmas dauwia, saxamberiZeebi Cemi Soreblebi ki ar arian. ermines da me erTi
ZuZu gvaqvs nawovi.
ra mniSvneloba aqvs, magram ar minda qveyanam gaigos.
ar miyvars gaxmaurebuli saqme, giga fanjaras gadaeyuda da xelisgulze Caidnis wyali daisxa. uSangi wamoxta
da Caidani gamoarTva.
iyos, iyos, me TviTon... raze wuxdebi... didi madloba... maspinZelma pirisaxe SeimSrala, pijaki Caicva da
kirovis suraTs miSterebul mequdes gverdiT daujda.
rasakvirvelia, erTxel vTqvi imisi ar iyos... gaxmaurebuli saqme eSmakisaa... magram erTi kaci mainc gWirdeba am saqmeSi. marto gagiWirdeba... me ase vfiqrob, Cemi
WkuiT, uSangis xelebi barZayebSi Caewyo da gaqvavebuliviT ijda.
ra kaci?
Seniani... vinme... erTguli... uRalato... vTqvi misi
ar iyos.
xumrob, uSangi?
uSangim xma ar gasca.
rad minda kaci. me fuls ki ar vWri, Se kai adamianiSvilo!
uSangi Wedias arc am pasuxma Seucvala ieri. icoda,
rom maspinZeli ase advilad ar endoboda.
damijere, giga, Cemze erTgul kacs ver iSovi. ar
ginda CemTan maseTi laparaki.
ra laparaki! Sen xom srul Wkuaze xar, Tu Zma xar, am
diliT! gigas sibrazisagan civma oflma daasxa.
ra gayvirebs? uSangim WiSkrisken gaixeda, me
SenTvis geubnebi. rom Cavarde, xom unda gyavdes kaci...
Wirisufali vinme... peredaCis momtani. Tu ginda wilSic
ar gamoval, sam procentze viqnebi.
ra wili, ris wili... gigas WianWvelebma daurbines
sxeulze, yelSi burTiviT raRac moawva da TiTebi erTbaSad gaucivda, ra maqvs sawilo. Se kai kaco. Sen ici,
rom me is ori aTasi maneTi TxuTmeti weli vagrove?
165
vin mageni?
mTavroba.
ra SuaSia mTavroba?!
ki, axla ase iTqmis. kacis gadagdebaze advili araferia. ori aTasi maneTi mirCens xuT bavSvs?
Cemgan ra gnebavT, batono ermine? giga xaCiZes kefa
aewva da yurebma Suili dauwyo.
Sengan araferi. me imasTan maqvs saqme, vinc fuli
gamogatana. me, Se kai kaco, yru ki ara var, axla raki
Soferi var, ar mecodineba viTom am qveynis araferi? vin
suleli gaaCerebda siCqareSi Caugdeblad aRmarTze manqanas. siCqareSic iyo da xelis muxruWic amoWimuli mqonda,
iqve ar sweria eqspertis daskvnaSi? iRbalia yvelaferi
amqveyanaze. raRa me unda momsvloda maincdamainc.
Cemo ermine. me araferi ar vici. me mTavrobasTan
saqme ara maqvs. Cemi fuli mogitane da gaCuqe. Cemi nagrovebi fuli. ar giTxra meuRlem?
ki, batono, Cven ase gaugebrebi ki ar varT. gvesmis yvelafri, magram me imaze mwydeba guli, rom ratom,
kaco, sxvas uaresi emarTeba da axal manqanaze svamen. me
ra qva gavtexe. me TviTon gavaremontebdi. rama mTelia
da Zravasac araferi sWirs iseTi. radiatoria marto
gamosacvleli.
ratom. ratom... albaT, cota xans kariskacad gamuSaveben da mere mogcemen marTvis uflebas. TviTon
ician Tavis saqme. ki ar vici, rogoria wesi.
me raki axla am ori aTas maneTs damajeres, mageni
CemTvis sabuTebis dambruneblebi da saWis mndoblebi
aRar arian.
ratom ar gindaT gaigoT, am ori aTas maneTs aravisTan ara aqvs kavSiri. Cemi jibidan mogeciT. RmerTma
alalad mogaxmarTo.
erTs vityvi me. mcire pauzis Semdeg Tavi aswia
erminem.
brZaneT.
im ori aTas maneTs ar unda moyoloda rame sabuTi?
169
kvitancia, sityvaze, magaliTad? xeli araferze iyo mosaweri? isev Tqvensas ambobT?! gigas nervebi moeSala,
Tqven Cemi sikvdili xom ar gindaT. ra kvitancia. Cemi
jibis fuli mogarTviT. wadiT da ikiTxeT sadac gindaT!
ras miyviri, Tu Zma xar, Sen?! ermine wamodga TvalSi xom aravis vepataravebi aqana. jer wesierad gelaparakebiT da mere vikiTxavT, aba, ras vizamT. Cven gzac qe
viciT da kvalic. tyidan gamovardnili aravinaa dRes.
viro madlio, asea, xom, batono ermine? giga Zlivs
sunTqavda. nestoebi dabervoda da cxviri gaTeTreboda.
ki nu gwyinT, pirdapiri laparaki, Tqven, naswavl
xalxs. nervebi Cvenc gvaqvs. nu geSiniaT, angelozebi ara
xarT arc Tqven. me arafers aravis vabraleb, magram aris
SemTxvevebi, ar aris?
ra SemTxvevebi?
ra da oTxasi maneTi rom gamouyves kacs da orasi
momtanma rom gadaRuna. fuli mwarea. me Tqven ki arafers
gabralebT, magram garkveva unda yvelafers, ki ar gewyinoT. ZmebSic ki modis angariSi da Cven ra varT erTmaneTisTvis? araferi.
mibrZandiT da gaarkvieT, sadac gagexardebaT! gigam Tavisi xma ver icno. safeTqlis ZarRvebi uxtoda da
nestoebi daskdomaze hqonda.
kibeze rom daeSvnen, ermine SeCerda da sibneleSi cxviri yurTan miutana maspinZels.
erTi es miTxari. Cems cols icnobdi adre?
romel Sens cols?
romelsac miutane fuli. aba, sxva ar myavs me.
pistis?
ho.
ar vicnobdi, pirvelad vnaxe, giga xaCiZe mixvda,
saiTken gadaukakuna stumarma, ar grcxvenia, ermine?
kaci mgonixar Sen me.
vincaa Cven Soris kaci, imas gaarkveven, sadac adgilia. me kaci var Tu propka, aravis saqme araa magi.
araferi ar daimaleba qveyanaze, icode es... ar daimaleba
170
mis cols?
arc mis cols.
vin migaswavla erminesTan?
ar vicnob. quCaSi mimavals vkiTxe, Tu cxovrobs aq
vinme wvrilSviliani, xelmokle kaci-meTqi.
ras eZaxi xelmokles?
ermine saxamberiZisTana ojaxs.
rom mixvedi, misma colma TviTon giTxra gviWirs da
dagvexmareo?
ar uTqvams.
ar gviWirso giTxra?
me ar mikiTxavs.
aba? miixed-moixede, raki Seatyve, rom Werze Zvirfasi WaRi ar ekida, daaskveni, am ojaxs uWirso, SeukuSne
ori aTasi maneTi leibsqveS da gamoiqeci?
leibsqveS TviTon SekuSna. me xelSi miveci.
daTvala?
ki.
naCuqar fuls ra daTvla undoda. vTqvaT aTi maneTi
aklda, ar mokidebda xels?
ar vici.
arc im kacis saxe gaxsovs, vinc erminesTan migaswavla?
maxsovs.
?!
cxvirze meWeWi hqonda da cali ulvaSi mwvaned SeRebili.
me seriozuli kaci mgonixar, ras glaxaob.
ar davkvirvebivar... ra vici... xelmeored rom Sem
xvdes, SeiZleba vicno.
ratom uTxari, marto minda TqvenTan darCenao?
vis?
pistis.
ar mindoda, bavSvebs fuli daenaxaT.
madloba giTxra pistim?
ar uTqvams.
174
giga gaCumda. man CaTvala, rom am enaWartala ymawvilTan kamaTs azri ar hqonda. Tu rames mkiTxavs vupasuxeb,
Tu ara da viqnebi CemTviso.
stumari wamodga.
saerTo suraTi CemTvis naTelia. cota raRacebia
kidev dasazustebeli da SeiZleba CvenTan Semovlam mogiwioT erTxel. kargad brZandebodeT. Tqva man, kars
ukan kuTxeSi midgmuli patara, Savi Cemodani aiRo da
kibe msubuqad Cairbina.
ramdenadac weRan im kacis familiaruli toni ar moewona, imdenadve ar examuSa axla maspinZels misi uecari
gaucxoveba da `Tqvenobaze~ gadasvla.
* * *
Ramis sam saaTze TeTr xids wulukiZis baRis mxridan
kaci moadga.
qaris sisini da rionis Rriali erTmaneTSi ise areuliyo, rom sxvisas ki ara, sakuTar xmasac ver gaigonebdi.
qalaqi mitovebuls hgavda.
abanos karis Tavze bJutavda marto erTaderTi yviTeli naTura da iqve, asfaltze fexebwaSveril, Tavze
yabalaxCamofxatul, uTofo darajs eZina.
kaci didxans, Zalian didxans Cahyurebda rions.
mere welSi gaimarTa.
qudi moixada da gadaagdo.
swrafad miayola mosasxami, pijaki, halstuxic ki.
moajirs gadaabija da...
TiTqos viRacam daqaCao, Semotrialda, ukan gadmoiwia
da gadmoxta. Suaxidze gaiqca da karga xans ismoda sibneleSi misi fexebis takatuki.
is uxilavi Zala ar mogeSalos, Zvirfaso mkiTxvelo,
Seni cxovrebis yvelaze mZime wuTebSi...
176
l uiz a
axalgazrda ginekologi baxva kanTelaZe samsaxurSi
midioda. cvla oTxze ewyeboda. am erT saaTSi, iqneb benzinis Casxma movaswroo, elbaqiZis daRmarTze Cauxvia.
`iveriasTan~ gogonam gamoirbina gzaze da xeli dauqnia.
eqims nacnobi egona, jer sarkidan gaxeda, mere ukansvliT daZra manqana da gogonas cxvirwin daamuxruWa.
didad ar gaxarebia nacnobis gamoCena, benzinis Casxmas
veRar movaswreb, vin icis, sad cxovrobso. qaliSvilma
ukana kari rom gamoaRo da dajda, baxva darwmunda, rom
pirvelad xedavda, inana, ratom gavaCereo.
gamarjobaT.
gagimarjoT?! kiTxva gauria salamSi baxvam.
qaliSvili savarZelSi arxeinad mokalaTda da baxvas moeCvena rom daupatiJebelma mgzavrma sarkeSi enac
gamouyo. lamazi iyo. mrgvali muxlisTavebi, cisferi
Tvalebi da cisfradve amoRebili, maRali quTuToebi,
swori cxviri, pomadawasmuli vnebiani tuCebi da grZeli,
swori, yvrimalebze daSvebuli ferflisferi Tma hqonda, iaffasiani bukles Wreli palto da alublisferi
Ceqmebi ecva.
mapatieT, nacnobi saxe gaqvT da ki ver mogigoneT.
rogorc Cveulebrivad iwyeben xolme saubars ucnob
qaliSvilTan, baxvamac ise daiwyo.
araferic, me Tqven pirvelad gnaxeT. qaliSvilma,
cota ar iyos, yalbi keklucobiT upasuxa da gaucina.
raki asea, vicnobdeT erTmaneTs, baxva. baxvam marjvena xeli ukan gadaswia da gogonas muxlebze daado. _
luiza, _ baxvam Tavis xelSi qalis grili, rbili TiTebi
igrZno da mouWira.
`aragvTan~ maRla amouxvia da gmirTa moedans wre
daartya.
12. r. miSvelaZe. t. IV
177
* * *
sauzmis Semdeg murmanma xelSi mwvaneydiani saqaRalde
daiWira da kedelze mikrul mrgval sarkes gausworda.
luiza... me samsaxurSi gavvardebi. erTi-ori saaTi damagviandeba. Sen, Tu sadme gaxvide, gasaRebi, karTan rom fexsacmlis tiloa, imis qveS dade. saerTod...
yovel
Tvis mand vinaxav gasaRebs. vecdebi, ufro Cqara
davbrunde. SeiZleba saqme araferi damxvdes.
sarkeSi Tavis Tavs arc uyurebda, magram ar SeeZlo
Tvali gaesworebina da ise eTqva luizasaTvis is, rac
uTxra.
luiza ki ara, gulubryvilo bavSvic igrZnobda, rom
murmans tkivilamde surda, samsaxuridan dabrunebis Semdeg luiza kvlav Sin daxvedroda, RumelTan uxmod mimjdari da lodiniT daRlili.
188
ur o
vuZRvni aleqsandre ebanoiZes
apirebda sabuTebis Setanas. bilixoZem protestis niSnad sakonservo qarxanaSi daiwyo muSaoba, magram dampali
pamidvris sunze alergia daemarTa da eqimebis rCeviT
Tavi gaiTavisufla.
am xuTi wlis win, Semodgomaze, Tavis ezoSi yvela
xe amoZirkva da dafnis nergebi Cayara, ori wlisTavze
dafnam rom tani aiyara, safiCxiaze xma dairxa, dafnas
aRar ibareben, vatikanma uari gviTxrao. givim Wors ar
daujera, dakrifa, daaxmo da meeqvse weli Camodis, rac
ToTxmeti tomara dafna aivanze uwyvia. gagulisebulma
dafnac erTxel da samudamod amofesva Tavisi patara nakveTidan da am gziT gamdidrebis fiqric, rasakvirvelia,
samudamod daasamara.
imeds mainc ar kargavda. erTxel saxegabadruli dabrunda saxlSi da, vipove, rasac veZebdio, sarkeSi Tavis
Tavs axara. meore dResve sami qali daiqirava da saidumlo saxaWapure gaxsna. ori acxobda oTxkuTxed, iaponur
xaWapurebs, mesame TeTr xalaTSi gamowyobili, urikiT
quCa-quCa daatarebda da asaRebda. urika TviTon givim
SeWeda, lurjad SeReba da eWvi rom aravis aeRo; TeTri,
batifexuri asoebiT `sazkvebis gaerTianeba # 2~ waawera.
saxaWapurem gaamarTla. givi bilixoZem, cota ar iyos,
fexi wamoidga da welSi gaimarTa. arc fingans daubegravs da arc milicias Seuwuxebia. xaWapuris gamyidveli
qalis TeTr xalaTs da urikaze warwerils im qalaqSi
mcxovrebTaTvis damajereblobis magiuri Zala hqonda.
erT mSvenier dRes ormaneTiani yveli erTbaSad gaqra qalaq Zelqvianis maRaziebidan, bazris fasad yvelis SeZena
ki miwisqveSa artelis patronisTvis sarfiani saqme ar
gaxldaT da saxaWapurem arseboba Sewyvita.
operacia `xaWapuris~ kraxis Semdeg givi bilixoZem
erTxans usaqmod iara. misi maZiebeli goneba axal svlebs
eZebda gamdidrebis rTul gzaze da albaT kidev karga
xans ivlida usaqmod, im sabediswero dRes fostaSi rom
ar Seevlo da paliko cercvaZes ar Sexvedroda.
190
192
13. r. miSvelaZe. t. IV
193
zazam TiTqmis zustad Seasrula mwvrTnelis davaleba, magram amjerad ormocdaCvidmet nabijs ver gadaacila uro.
ar vargoda, datuqsa givi bilixoZem debiutanti
da Tavisi axsna-ganmartebiTa da pedagogiuri taqtiT
TviTonve kmayofili darCa.
bruni ar givarga. pirveli bruni nela unda gaakeTo, meoreze siCqares unda moumato. meorea mTavari.
Tu Seatyve, rom meore brunma sakmarisi inercia ar mogca, wadi mesamezec, ori triali dogma ki ar aris. uros
pirdapir nu uSveb. rac maRla wava, miT met traeqtorias
moxazavs.
ras izams? zaza sinauriZe rTul, ucxour terminebs SeCveuli ar iyo.
traeqtorias moxazavs, Sors gadavardeba.
mesmis, Tavi dauqnia zazam da wres miaSura.
Cems kamandas usmine mwvrTnelma xmas auwia, gaiswore xelebSi, amoisunTqe Tavisuflad, pirveli wre, ori
da sami, wavida!
givi bilixoZem Tvali mohkra, tarabuasaviT rom
datrialda misi aRsazrdeli da uecrad muclis areSi
saSineli tkivili igrZno. TiTqosda mexi daeca da gulmuceli Seungria.
sakaciT saswrafo daxmarebis manqanisaken rom miarbeninebdnen, gons movida, zaza sinauriZis aTletur, daZarRvul-daberil zurgs mohkra Tvali da mixvda, rac
sWirda. `im sifarTe stadionia, raRa mucelSi damimizna
am upatronom~ gaifiqra badros tyorcnis `specia
listma~, TavqveS marjvena xeli amoido da simwrisagan
tuCze ikbina: `ar mimarTlebs, morCa da gaTavda~.
198
TviTm kvl el ob a
Cxreka didxans ar gagrZelebula. Sav kostiumsa da
TeTr perangSi gamowyobil `operatorebs~ halstuxebic ki erTnairi ekeTaT. seriozuli saxeebiT daabijebdnen isini oTaxSi, da jimis moeCvena, rom sevdac ki
exataT saxeze. uxeSad ar iqceodnen. ujras rom gadmoapirqvavebdnen iatakze, erTs gadahkravdnen Tvals, gulmodgined Caalagebdnen isev da ujras Tavis adgilas rom
Seacurebdnen, samiveni erTad gamoxedavdnen maspinZels.
jimi mSvidad da gulgrilad Sehyurebda stumrebs. arc
maSin gatokebia warbi, qaRaldebis uTavbolo jRrdeSi ubis wignakebi da Zveli dRiurebi rom amoCxrikes,
TiTqos bodiSs ixdiano, mowafeebiviT garsSemoewyvnen
maspinZels da sTxoves, eseni unda gvaTxovoTo cota
xans. jimis araferi uTqvams. TviTonac ukvirda; iseTi
grZnoba daeufla, TiTqos es yovelive mas arc ki exeboda, TiTqosda SemTxveviT Semoeswro viRacis oTaxis
Cxrekas da axla zrdilobis gulisTvis idga karSi. `Tu
yvelaferi ase iwyeba, sul ar yofila Znelio~, gaifiqra,
roca Cxrekis oqmze xeli moawerines da xazgasmuli mowiwebiT sTxoves, marTalia cota gvian aris, magram erTi
saaTiT CvenTan unda wamobrZandeT, Serifi gibarebTo.
ise gamoewyo, rogorc eqskursiaze wasvlisas icoda.
xavsisferi sviteri, lajebSi tyavgamokerebuli jinsis
Sarvali da bukles Wreli pijaki Caicva. sabuTebi da oci
dolari Caido jibeSi. fexze maRalyeliani franguli
`Sibletebi~. gasvlisas sarkeSi Caixeda, Tma gadaivarcxna
da biWebs gauRima, Tu SeiZleba, gasaRebs mezobels davutoveb, vin icis, rodis davbrundebio.
orma biWma, mesames, halstuxmojorjalebul, grZel
xeleba policiels Sexeda.
199
mZRolis gverdiT mjdarma axalgazrda policielma mikrofons CasZaxa da uwarwero, Savi alayafis kari
meyvseulad gaiRo. mere didxans midioda manqana policiis Cabnelebul talanebSi. sapatimro jimis sxvagvarad
warmoedgina. mas egona, rom borkildadebuls mouwevda
gavla grZel derefanSi da iqeT-aqeT rkinis galiebs momdgar patimarTa misalmebebSi amayad Tavaweuli mividoda
Tavis saknamde. msgavsi araferi momxdara. mesame kibeze
Cadiodnen axla is da misi gamyoli da CamiCumic ar ismoda, kaciSvili ar SexvedriaT, avad dagmanul gisosebidan kvnesa raa, patimris erTi amooxvrac ki ar gaugonia.
jimis eCveneboda, rom es amodena policiis departamenti
carieli iyo da cota ar iyos rcxvenoda kidec Tavisi
Tanamgzavrisa, rom ase udroo dros aiZulebda masTan
erTad evlo ulifto SenobaSi aRma-daRma.
ser! pirtitvela policielma, rogorc iqna, xma
amoiRo.
jimim qamandnasroliviT moRrija kiseri.
mgoni, movediT, erT wuTs damelodeT, tyavgadakrul kars miawva.
jimi kedels mieyrdno, doinji gaikeTa da moclili
kaciviT fexic ki Seubijga sxeuls.
xuTiode wuTSi igi xanSiSesuli zangis winaSe ijda.
zangs jiut, xuWuWa TmaSi WaRara Sereoda. moklesaxeloebiani TeTri perangi da empaier bildingis gamosaxulebiani halstuxi ekeTa. gamxdari iyo da jimis moeCvena, rom zangisTvis sruliad uCveulo, wvrili majebi
hqonda.
me foklendi mqvia, uceremoniod daiwyo zangma,
roca martoni darCnen, wamodga, karada gamoaRo, `omi da
mSvidobaze~ ufro sqeltaniani wigni daiTria da magidaze daatyapuna, es ki Tqveni saqmea.
oho?! gaikvirva jimim, kargad gimuSavniaT.
minda icodeT, mister jim, rom ironia WiriviT
mZuls. am departamentSi me ufro didi Tanamdeboba mi201
sufelbisaTvis didi xania dawyebulia da yvela patiosani amerikelis valia, rogorc SeuZlia Seewios am brZolas ukeTesi cxovrebisaTvis.
cota xans Cumad iyvnen. zangi spilos Zvlis daniT frCxilebs iwmendda da Tan jimis gamWol mzeras ar acilebda. mere sabraldebo daskvnis wigni Suaze gaSala,
erTxans ikiTxa Tavisi sqeli tuCebis cmacuniT, erTbaSad daxura da marjvena xeli daado:
Tqven weRan `ideebi~ axseneT, iqneba ar mogwonT is
zneobriv-samarTlebrivi principebi Cvens kodeqsebsa da
amerikis konstituciaSi rom weria?
saqme imaSia, rom Teoriuli safuZveli urigo rodi
gvaqvs, magram eg yvelaferi qaRaldze darCa, Cven ki sxva
gziT wavediT.
mainc?
Cveni ubedurebis Tavi da Tavi swored eg aris. uprecendento daSoreba sityvasa da saqmes Soris.
?!
erTs gavyviriT da meores vakeTebT, amitomacaa,
rom, Tu xedavT, xelisuflebis warmomadgenlebi TandaTan marto rCebiT, masam karga xania zurgi SegaqciaT.
magram Cven xom msoflioSi Tavisuflebisa da demokratiis qveynis saxeliT varT cnobili.
amaze mxolod Tqven da Tqveni marionetebi gahyvirian. isinic mxolod maSin iwyeben glaxa ZaRliviT yefas, roca ospis wvens daudgamen. gulis siRrmeSi maTac
gaqcevaze uWiravT Tvali. brma unda iyo, rom ver xedavde, rogor mcirdeba dRiTidRe SeerTebuli Statebis
erTgulTa ricxvi?
mizezi?
jimis gaecina.
Tqven xom ar damciniT, mowyaleo xelmwifev, gana
mTeli saaTi mizezze ar gelaparakebiT?
eg zogadi msjelobaa. zogadad Tqma advilia.
isev konkretulad gnebavT? ki batono, polovCakebis
206
ojaxi cxovrobs vaSingtonSi. erT mSvenier dRes am ojaxma moisurva moskovSi gamgzavreba, e. i. samSobloSi dabruneba mudmiv sacxovreblad. Tqven rogor moiqeciT?
1980 wlis 13 ivliss polovCakebs mostaceT 17 wlis qaliSvili natalia da 12 wlis vaJi vladimeri. bavSvebis
motaceba sanqcionirebuli iyo amerikis SeerTebuli
Statebis oficialuri xelisuflebis, maT Soris saxelmwifo departamentis mier.
es Tqven rusul gazeTSi amoikiTxeT. eWvi ar dagebadaT am sensaciis sizusteSi?
sxvaTa Soris amaze rva agvistos msoflios ramdenime didma gazeTma dawera da unda gamogitydeT, arakomunisturma gazeTebmac.
roca amas ambobT, ratom ar fiqrobT or garemoebaze: jer erTi, Cven sayovelTao keTildReobis nanatri dReebi jer wina gvaqvs, meorec, gana ver xedavT,
adamianis sulis gajansaRebis gzaze momxdar gasaocar
Zvrebs. dRes xom mTeli msoflio laparakobs amerikuli
cxovrebis wesze.
o, mister foklend, jimma asanTis kolofi gaagora magidaze, netav, am problemas sul ar SexebodiT.
yvelaze advili dasamarcxebeli swored supermenze kamaTis dros xarT.
ratom?
alibis uqonlobis gamo. statistika Tu dainteresdeba; amerikis moqalaqeTa umetesoba biznesmenobs am
sityvis ukiduresi mniSvnelobiT, ese igi an TaRliTobs,
an iparavs, an Tavisi janmrTelobis sazianod zedmetad
tvirTavs Tavis tvinsa da kunTebs. gaxsovT, ra didis
ambiT gavyvirodiT axali amerikelis, supermenis aRzrdaze. modiT da ixileT Cveni aRzrdis produqti. abram
linkolni rom gacocxldes axla da gadaxedos SeerTebul StatebSi danaSaulobaTa zrdis nusxas, ueWvelad
Tavs moiklavda. sazogadoebis didi nawili rwmenaSeryeulia, xolo sagrZnobi nawili aSkara danaSaulobaTa
207
208
14. r. miSvelaZe. t. IV
209
maTi. magram Cveni policiis departamentis xelmZRvanelobis gadawyvetilebiT, mister foklendi daixara,
saidumlod unda gauwyoT, rom Cvens saubars amaRam
ocamde kaci xedavda da ismenda, Cveni policiis departamentis xelmZRvanelobis gadawyvetilebiT Tqveni
dapatimrebis orderi ZalaSi ar Seva. Tqven Tavisufali
xarT.
mister foklend, RvTis gulisaTvis! jimis xmaSi
mudara gaeria, aseT dasasruls igi akSarad ar eloda.
diax, ser, samwuxarod, me arafris Secvla ar
SemiZlia. Tqveni wregadasuli politikuri TavxedobisTvis daisjebiT gamcemis mantiiT. ZmaTa gamyidvelad
Tqveni gamocxadebisaTvis Cven ar vizrunebT, Tqvens gareT yofnas sazogadoeba TviTon monaTlavs jaSuSisa da
gamyidvelis saxeliT. Tqven Tavisufali xarT.
zangi Rilaks miswvda da mikrofons CasZaxa:
moqalaqe jimi Tomasi gaacileT, geTayva.
gamSrali, gafiTrebuli, sasowarkveTili moabijebda
dilis eqvs saaTze jimi kacTagan mitovebul quCaze, rogorc erTi vinme bogano da ambokari.
* * *
ar gasula ori kvirac am ambidan, niu-iorkis saRamos
gazeTis 1980 wlis 25 seqtembris nomerSi, meoTxe gverdze
aseTi gancxadeba daibeWda: `guSin Tavis sacxovrebel
saxlSi Tavi CamoixrCo ormocdaerTi wlis ucolo mama
kacma jimi Tomasma, romlis socialuri mdgomareoba da
saqmianoba policiis departamentis qveganyofilebisaTvis ucnobi iyo~.
210
m am a
giyvarTo? Tqvengan mainc ar velodi am SekiTxvas,
batono. ras hqvia, gviyvars. gviyvars ki ara, xandaxan,
rom davfiqrdebi, SiSi gamkravs gulSi Cems sakuTar
Svilebze metad xom ar miyvars-meTqi. mainc cudad
vTqvi Svilia, aba ra aris. rom moviyvane, im wuTidan Cem
winaSe ar damdgara kiTxva Cemi sisxli da xorci rom
ar aris-meTqi? Tqven ar gamogicdiaT, albaT, es grZnoba
da amitom mkiTxeT sakuTari Svilebi ufro giyvarT,
Tu omario. sxvisgan ar gamikvirdeboda es kiTxva. sxvam
SeiZleba ver gaigos, ver dainaxos. xom codos vambob, magram, me mgoni, imaTze ufro Tu miyvars, Torem naklebad
ara. simarTle giTxraT, Cemi colisa meSinoda, gansakuTrebiT imis Semdeg, rac ori biWi gagviCnda. erT dRes
ar gavaCerebdi saxlSi, odnavi sicivec rom egrZnobinebina. gadamkvdari dedaa. amas winaT avad gagvixda omari
da, iciT, ra miTxra nanulim (Cems cols hqvia)? xandaxan
iseTi Wkvianuri TvalebiT gadmomxedavs loginidan da
ise efereba Cems xels, ase mgonia icis, rom misi deda
ara var da gul-muceli mewviso. amas rom rame daemarTos, erT dRes ar vicocxleb Tavso. es raRac saswauli
grZnobaa, Tqven nu momikvdebiT. xandaxan gavujavrdebi
da mere sinanuliT piri miSreba. Cems Svilebs, rom ieSmakeben, yurs avaxev. mogexsenebaT, bavSvi imisia, rom xandaxan gagabrazebs, aba ra iqneba. omari rom daaSavebs,
gasalaxavad aRmarTuli xeli haerSive miSeSdeba. laparakic ar SemiZlia am sakiTxze, ase mgonia, ufleba ara maqvs
rom vcemo-meTqi. ramdenjerme wamomcda axlac, Tu daakvirdiT, Cemi Svilebi da omari-meTqi. rad unda iyos ase?
es xom sicruea. gulisamrevi sityvebia. Cemi Svilia, aba
211
guli SemekumSa. aris axla es Zukna dedobis Rirsi? dailoca, RmerTo, Seni samarTali.
oTaxi mivaTvalier-movaTvaliereT, ganagrZobda dedaberi, yvelaferi wauRia. asanTis Reric ar
dautovebia, gayva albaT masaviT mawanwalas, vin icis,
sad arian. sdie qars tramalze. a, batono, mogiyvane es
bavSvi, me bavSvebi rom mdomeboda, sakuTari meyoleboda.
ori dRea gadiad gadaviqeci. visac mivuyvane, aravin xeli
ar mokida. veravis Sevatove, CemsaviT Steri da gulubryvilo aravin aRmoCnda.
gatrialda da karisken gaiqca. gza gadavuWeri, ras
merCiTo, xmas auwia da mere isterika daemarTa; meyofa,
me rac mjijgneTo. me patiosani qali var, udanaSaulod
vijeqio. sanam unda msdevnideT, saflavis karamde xom
ar CamyvebiTo. kenigsbergis universitetis filosofiis
fakulteti maqvs friadze damTavrebuli. ra Tqveni xelwamosakravi qali varo. ra vuyoT, dRes rom aseT dReSi
var, sibereSi vis ra elis, aravin iciso.
Zlivs davamSvide, Tqven aravin gerCiT, ubralod, am
bavSvis dedis saxeli da gvari CagvawerineT-meTqi. gvari,
rasakvirvelia, ver gaixsena, Cven gvariTa da mamis saxeliT karga xania aRar mivmarTavT erTmaneTso. misamarTi CaviniSne. aqti Sevadgine, xeli movawerine da gavuSvi.
gavida Tu ara, bavSvs veci. pirze afarebuli WuWyiani
mitklis naxevi gadavuwie da davxede, ise ucodveli da
mSvidi ZiliT eZina, TiTqos romanovebis kanonieri memkvidre iyo da Tavze cxra momvlel-gadia dahfofinebda.
Rilaks TiTi davaWire, aravin gamomepasuxa. saaTs
davxede, tania, ra Tqma unda, wasuli iqneba. gareT gamovvardi da yvirili avtexe. miliciaSi Cven garda kaciSvili
ar WaWanebda. suleli morigec sadRac gaparuliyo.
SevSindi. ra vuyo axla am bavSvs? sxvaTa Soris pirvelad aviyvane maSin sami Tvis Cvili xelSi. ar damZraxoT,
bavSvis dakavebac ar vicodi. etyoba igrZno, tlanqma
215
sami Tvis bavSvi, kaco! Semodiodnen mezoblebi, zogi almacerad, RimiliT miyurebda, zogi efereboda da iZaxda,
ra janmrTeli biWia, buRasaviT ariso. buRobas me verafers vatyobdi, magram erTi ki iyo; im ori dRis ganmavlobaSi Tu vinmem mokida xeli imwamsve Cxavils iwyebda,
aviyvandi me da maSinve Cumdeboda. bolos, ise gaTamamda, davawvendi Tu ara sawolze, tirils morTavda. ase
davatarebdi gulze axutebuls oTaxis erTi kuTxidan
meoremde. Turme Cvils erTxel Tu Seavleb xels, mere
veRar moSordebi. Tanac, rom ici, Sens meti aravin hyavs,
umweo da upatronoa da ase mogeCvia. ra naxa CemSi aseTi,
vis mimamsgavsa netavi? aviyvandi Tu ara xelSi, sicils
iwyebda da Tavisi cisferi JuJuna TvalebiT cxvirze
makvirdeboda. es cxviri moewona Cemi, etyoba, didi rom
maqvs, imitom. xelebs gavuxsnidi Tu ara, cxvirze mtacebda da Zlivs vaSvebinebdi.
didxans vWoWmanobdi, gamemxila Tu ara Cemi mSoblebisTvis es ambavi. ar vicodi, ranairad Sexedavdnen. xom
maincaa raRac ucnauri imaSi, rom Seni erTaderTi biWi,
romelsac coli ara hyavs, erT mSvenier dRes gulze axutebuli SviliT mogadges karze. mTavari kinaRam damaviwyda aTi-TxuTmeti dRis Semdeg aRmaskoms dadgenileba
gamovatanine Svilad ayvanis Sesaxeb da am qveyanas SeeZina
patara moqalaqe omari kitas Ze miqelTaZe. Sevicvale
kaci, magram rogor Sevicvale, ar daijerebT. manamde,
Tu mizezs veZebdi, sad momekla dro da rac SeiZleba
gvian Sevsuliyavi Cems `bunagSi~, axla sul Sinisken mimiwevs guli. xandaxan SuadRisas gamoviqcevi, mZinares rom
davxedo da fumfula, marwyvissuniani xelebi davukocno. mezoblebi ver mcnoben. samsaxurs rom davamTavreb,
mklavze gadawvenil bavSvs karga daRamebamde davaseirneb tyis piras. ver warmoidgenT, rogori siamovnebiT vakeTebdi amas. Tu mowifulobisas CviliT moseirne mamebs
qalaCunebs veZaxdi, axla yvelaze Rirseul da vaJkacur
saqmed swored bavSviT xelSi seirnoba mimaCnda.
218
xuTi Tvis arc ki iyo, sarekelaSi rom Caviyvane. dedaCemma jer Seicxada, mere molba da bavSvi didi saCuqariviT
CamomarTva. erT saaTSi ise Seuyvarda, rom tanze gaxada
da yvelaferi Caukocna. Tanac xan omars akvirdeboda da
xan me. bolos daaskvna TiTebi, warbebi da tuCebi Seni
aqvso. mamaCemi Cumad ijda, arc SeSfoTeba gamouTqvams da
arc aRtaceba. bolos wamodga, TiTi damiqnia da rogorc
pataraobisas icoda CemTvis niSnis mogebiT miTxra, ai,
ra mosdevs, Svilo, marto cxovrebaso.
pirvelma eldam rom gaiara, oriveni davsvi da wvrilad
vuambe yvelaferi. Cemi Svili ar aris, dedamisi TvaliTac ar minaxavs-meTqi. Tqven ggoniaT, daijeres? ara
da ara. vis atyueb Seno, dedaCemma; Suaze gaWrili vaSliviT ggavso bavSvi. mere, simarTle giTxraT, sadRac,
gulis siRrmeSi gamexarda, rom bavSvi me mimamgvanes da
arc micdia uaryofa. gadavwyvite, rom Cems mSoblebs
es tyuili urCevnodaT. maTTvis ufro xelsayreli iyo
scodnodaT, rom TiTqos omari Cemi ymawviluri Secdomebis nayofi iyo.
mamaCemi maSinac avad iyo. kuWis kibo hqonda sawyals.
omaris moyvanidan erTi welic ar ucocxlia. sanaxevrod
sarekelaSi gaizarda. ise SeuyvardaT orives bavSvi, rom
kviraobiT aRar matandnen ukan. maxsovs, mamaCemi sami dRis
gardacvlili iyo, dasaflavebis dRes, diliT sastumro
oTaxSi Tavis samudamo sasaxleSi (iqave iyos) CavasveneT,
Tadarigis dasaWerad meore oTaxSi gavediT da bavSvi rom
moviZieT, aRarsad Canda. sastumroSi gamovediT da Wirisuflebs kinaRam sicili agvityda. omari kuboze abob
Rebuliyo, micvalebuls gulze dajdomoda da loyebze
xels utyapunebda, Tanac saqmianad titinebda, adeqi,
babu, adeqio. cremli madgeba yovelTvis am suraTs rom
gavixseneb. mapatieT, batono.
mamaCemis sikvdilis mere ufro gamiWirda. dedaCemic
ver iyo kargad. Cems diasaxlissac ki araferi ugrZno219
binebia, magram, vatyobdi, bavSvi Zalian Rlida. sam wlamdea Tua sapatrono da sadavidarabo. Tvals rom erT
wuTsac ver moaSoreb. Tanac dro gadioda ori wlis
bavSvebi axla ambavs yvebian. deda unda gamoCeniliyo.
sxva gza ar mqonda, coli unda SemerTo.
arc mTlad advili yofila nanatri gogos SerTva Cems
mdgomareobaSi. maSvalTan saqmis daWera bavSvobidanve
mZulda, ara da me TviTon visac mivadeqi da bavSvi myavsmeTqi avuxseni (damalvas ra azri hqonda), yvelam maSinaTve cxviri aibzua da zurgi Semaqcia. Tu bavSvi gyavs, me
raRad gindivar, dedamisi moiyvaneo, aseTi pasuxiT gamomistumra erTma. mokle Wkuis rom iqneba adamianis Svili.
nanulisTan cota Wkvianad moviqeci, jer flirtaoba davuwye, Tavi Sevayvare da qorwilis dRe rom unda
dagveniSna, maSin gavumxile Cemi `nakli~. yuradRebiT momismina sxvaTa Soris. sxvebiviT ar Semxtar-Semotrialebula. mere itira. raRa me Seviqeni aseTi ubedurio, bolos (vuyvardi, ra eqna!) damTanxmda, mivacile saxlamde.
adamiani Sen yofilxar-meTqi, davukocne Tvalebi Tavis WiSkarTan. meore dRes samsaxurSi momadga. Tvalebi
dawiTlebuli hqonda mTeli dRis namtiralevi. `kitao,
tiriliT miTxra, Cven Soris yvelaferi damTavrdao. warmoudgenlad miyvarxar, magram Cveni qorwili ar
Sedgebao~.
`ratom-meTqi~.
ratomao da Cemebs rom gavumxile (ded-mamis garda
erTi TavzexelaRebuli Zma hyavda), qva aagdes da Tavi
SeuSvireso. ra gagviWirda, SuSabandSi gazrdili Cveni
erTaderTi qaliSvili Svilian kacs ar gavatanoT colado. miuyvanos (Tu misi araa) bavSvi patrons, an Caabaros
sadac saWiroa da mere gvTxovos Seni xelio.
avwon-davwone yvelaferi. Cemi saSveli aRar yofilameTqi. ra qva gavtexe aseTi, nuTu aravinaa-meTqi Cemi
gamgebi am qveyanaze. arada unda gamogitydeT, nanuli
220
222
am kl eb i
xelmocaruli monadireni rogor ar minaxavs, magram
Cven rom dRes dagvemarTa, aseTi ram, rac Tofi aviRe,
sxvisganac ar gamigonia. ianvari iwureboda. Tu rodesmea,
swored axlaa ixvebis gadafrenis, kakbebisa da gnolxoxobis dro. dilis eqvs saaTze ukve WalaSi viyaviT me
da Cemi megobari gogi nayofia. sanam mze amovidoda, WyantobSi, tbis piras vudarajeT ixvebs, mere Wala moviareT da serebsac SevuyeviT. qedani raa, eul qedansac ar
gadaufrenia Cvens Tavze. cnobismoyvared kisermoRrecil melasac ar gauxazavs horizonti. kodalas kakunic
ar gagvigonia. mkvdruli siCumeo, rom ityvian, swored is
sufevs irgvliv. sanam SemeZlo, vaCume, magram nadirobis
imedi rom davkargeT, mouSva ena gogim da gauTaveblad
laparakobs, mTasa da bars edeba. tyuilia, ybedi munjma
daRalao, rac mtkvari gamovtopeT da gaRma gamovediT,
sityva ar miTqvams misTvis, magram arc daRla etyoba da
enazec Wali ar mohkidebia.
raSia saqme? frinvelis Wiri xom ar gaCnda netav,
wina kviras am droisTvis Svid-Svidi kakabi gvekida, ambobs gogi da birkebiT savse, enagaqaful pointers ukan
abrunebs. pointeri oriode wres dagvartyams da mere
isev gauwveba xvlikisfer Walas. etyoba, TviTonac SeZrwunebulia, rom mze sadacaa daeSveba da jer Tofic ar
gagvisvria.
wina kviras yovelTvis mets klaven. wuwuni gameria
xmaSi.
nu damimwuTxdi, gogi mxarze xels madebs, xdeba.
axla marjvniv SevyveT kvadacis buCqebs. iq rom rame ar
iyos, ar SeiZleba.
223
vi muSaobs. tumboebis gamayruebelma wivilma tanze bususebad damayara, TiTqosda Cemi nervebis fandurs uxeSad da gametebiT aJRrialebs viRac. gazeTebiT moCiTul
ficrulSi SevediT. xis taxti, zed dacrecili nabadi da
WuWyiani dabambuli, magidaze gamxmari Savi puri, sami
Tavi niori da naxevar boTlamde arayi, Tu naxevradSemoxveuli etiketis mixedviT vimsjelebT.
maspinZelo! Wers asZaxa gogim.
vin dagikargavs, vis eZeb.
Camojeqi. aqve iqneba gasuli. tumboebis mitovebis
ufleba ara aqvT. gogim skami gamomiCoCa, dabambuli
serTuki ganze gaswia da narze Camojda.
lodini didxans ar dagvWirda. karma daiWriala da
Tavze wagvadga maCvisfer svitrze usaxeloebo frenCmosxmuli, nifxvisamara tanmorCili kaci. gruza WaRara
TmiT, Savgvremani, saxenayvavilari, cxvirze gardigardmo naxevradRia iariT. Cveni danaxva ar gakvirvebia.
gamarjobaT ufrosebo, SemogvRima da kuTxeSi
mowiwebiT gaCerda abxodze xarT? raRac ar mecnobiT.
monadireebi varT, gogim kuTxeSi miyudebul Tofebze miuTiTa.
oo, saxe gaebadra, yvelaze kargi xalxi. ra inadireT?
veraferi.
diliT aqeT CaiareT?
ara, gardabnidan movediT.
imitomac ar maxsovxarT. rom damenaxeT, ar girCevdiT
dRes nadirobas. ori dRe sawvrTneli varjiSi hqondaT.
gayruebuli iyo aqauroba. ra frinveli gaCerdeboda.
kidec imitom, niSnismogebiT Semomxeda gogim.
mec ar gamikvirda? frinveli raa, misi narktenic
versad davlandeT, CavurTe.
wamodga, fanjris rafaze gaqonil, welSi gamoyvanil
Wiqas miswvda, aryiT naxevramde gaavso da momawoda.
224
15. r. miSvelaZe. t. IV
225
ase auyeviT, saTibi rom iwyeba, iq dahkariT da qvemoT CamohyeviT. marcxniv, bambukebSi am diliT iyvnen viRacebi. saTibebTan dRes aravin damilandavs.
madloba movaxseneT da biliks davadeqiT. bades gogi
moaTrevs, me Ceqmebi daviiRliave. Cveni beberi pointeri
gakvirvebuli mogvyveba.
lerwmianSi daveSviT. gogim Ceqmebi welze Seikra da
SeCqafunda. naWaobarSi wyali aabuJbuJa, badis zonari
mklavze daixvia, tyviis girCi pirSi Caido, `alee, hop~
daiZaxa da daiqnia. badem iqve, mis fexebTan moadina Cxlapani. gogim seriozuli saxiT daqaCa Toki, bades xeli
Caavlo, napirze gamoitana da Cxreka dauwyo. risi Tevzi,
ra Tevzi. pirveli aTi `srola~ vacale, mere nervebma
mimtyuna.
esaa badis srola vicio?!
es sxvanairi badea. wina kviras Cven TviTon gvqonda
bade. bokuCavas gamovarTviT.
wina kviras?!
hkiTxe CxeiZes Tu ginda.
mere ver gicno Joram?
maSin sxva morigeobda.
gogi Setrialda da isev gaWyapunda wyalSi, ZaRlma
Tvali gaayola da zarmacad Sehyefa.
Sen makldi axla, SeuRrina gogim.
Zalianac sworia es ZaRli. rac ar ici, nu Seepotinebio,
geubneba.
gogim ramdenjerme kidev mounacvla bades xeli, me napiridan Zveleburad eqidnur qaTinaurs vesvri da moTminebis fiala sacaa amevseba.
ra hqeniT?!
viwrod grexil bambukebSi Joram Semohyo Tavi.
ukan samxedroformiani, Suaxansgadacilebuli, petre
pirvelisulvaSa, Rababiani kaci udgas.
aba, Cems bedze isrole?! gogis CasZaxa Joram.
228
* * *
geniosia galaktioni, `gacrecili ca~ ram aTqmevina.
marTlac rom gacrecilia axla ca da RrubelTa nafleTebSi uCumrad daipareba Seciebuli mTvare.
Ramis aTi saaTia. koconis sinaTle saxeSi gvir
tyams,
tbis piras vzivarT oTxni da vqeifobT. moxarSul
Tevzs yinvaSi oxSivari asdis, ornaxadma Zvlebi gagviTbo. Joras ra damaviwyebs. aseT kacebs xSirad rodi Sexvdebi. jer iyo SeRamebamde wylidan ar amosula. sasroli badiT rom araferi gamouvida, mosasmeli bade moaZunZula. WyantobSi selapiviT xtoda, bades mousvamda,
Tevzs napirze isroda da sanam Cven sibneleSi xels vafaTurebdiT, isev wyals miarRvevda. erT adgilas ver mozoma, mxrebamde wyalSi aRmoCnda da Tavidan-fexebamde
galumpuli ganagrZobda Tevzaobas. vexveweT, vemudareT;
gacivdebi, nu dagvadeb Sens codoso, magram yursac ar
229
vemduri Cems Tavs, rom icodeT. marTalia, erTi SexedviT ubeduri vCanvar, magram Cemi Tavi Zalian miyvars.
ukisrebeli ar mikisria. rom iciT is, arasodes mimicia.
boRmiTa da SeuracxyofiT guli ar gamiglejia. ranairi
kaci var iciT? mapatieT, Cems Tavze rom vlaparakob,
saxvaliod da sagaisod arafers rom ar itovebs. Citebi
varT am qveyanaze, Citebi da vinc es ar icis, veraa misi
saqme kargad. SeiZleba kargi araferi Camidenia dRemde,
magram yvelaferi gulis ZaxiliT mikeTebia. me damnaSave
kacs meZaxian am qveynad da var kidec damnaSave, ar dagimalavT, magram axla cota mTvrali var da imitom geubnebiT, Tu vinmes vawyenine Cemi saqcieliT, mxolod im
dros, roca sxva gza ar iyo; an iyo da me ver vxedavdi.
gamogicdiaT xandaxan aseTi wuTi? axla Tu am wuTSi es
ar gavakeTe, guli gamiskdeba yumbarasaviT. axla fiqris
dro aRar aris, an ase unda qna, an unda mokvde. Cems
sikvdils, etyoba, dedalic zis Cems arsebaSi, yovelTvis
sxvisi varCie, Cemi gulis gaxeTqvas, sxvisi. axla Tqven
gansajeT, ra kaci var. erTSi unda mendoT, col-Svils
gaficebT, sxvanairad moqceva rom SemeZlos, guls gareT
cxovreba rom SemeZlos, bednieri kaci viqnebi, magram ar
SemiZlia da momkali Tu ginda.
ar ginda axla eg ambavi, batoni givi ganze ixedeba.
mesamejer var axla nasamarTlevi, ganagrZobs
Jora, pirvelad rom damiWires, Teqvsmeti wlis biWi
viyavi. araferi iseTi. Cems Zmakacs scemda viRac ucnobi.
maSin ucnobi iyo CemTvis. rad gindaT, vin iyo, ra mniSvneloba aqvs. ormetrian axmaxs mougdia fexqveS es Cemi
Zmakaci da wixlebiT scems. ra iqneboda galeuli meaTe
klaseli biWi. xan aqedan mivudeqi im devs, xan iqidan.
vexvewe, vitire, orjer imnairad mkra xeli, rom yiraze
gadamatara, Zlivs wamodgeba Tavpirdasisxlianebuli es
Cemi klaseli, or nabijs gadaadgams sawyali ganze, mivardeba, daartyams da daagdebs. mokled klavs ra. mere
231
233
v i s i i yo gz a . . .
lifti rom gaCerda, kacma Tavi gamoyo da miixedmoixeda.
gamodi.
maRalfexeba, xuWuWTmiani qali katis nabijebiT moSorda lifts da kacs miaCerda.
kacma gauRima.
ar gagikvirdes, cnobismoyvare mezoblebi myavs.
kars gasaRebi moargo da qali win gaatara.
Sedi.
qali pirdapir sastumro oTaxSi Sevida da `mecxre
talRas~ miaCerda.
kacma karadas miaSura. gaixada. beWebze xalaTi moigdo,
qals SeumCnevlad miuaxlovda da mxarze Camoado Tavi.
mogwons?
qalma ar upasuxa.
kaci sawol oTaxSi gavida, colis Wreli sarafani
gamoitana da skamze gadahkida.
gaixade, es Caicvi, cxela.
qalma kaba gaSala, erTxans uyura tanis rweviT, mere
erTbaSad gadaaqnia Tavi.
ar momergeba, didia.
kacma gaicina.
me Tu rame mesmis, Sen da Cemi coli erTi zomisa
unda iyoT.
qali savarZelSi CaeSva.
arc fexze gaixdi? Sen magivrad me miwuxs guli am
lursmnis quslebze rom dgaxar.
qalma ganze gaixeda.
fexze gavixdidi. oRond Seni rame momitane, Zalian
gTxov.
Cemi?
234
ho.
ai, amdeni aRar mifiqria. ici, ra SeSinebuli Tvalebi
gqonda, liftidan rom gamoixede?
kacma welze gadasdo xeli.
_ ginda? gakoceb am mezoblebis Tvalwin.
ar minda. Tormeti wlis Tavze amxela msxverpls nu
gaiReb.
nunu!
kargi, kargi... ici, ra, ratom momiyvane aq?
mindoda, genaxa, sad mZinavs, rogor vcxovrob.
marTali xar. saocrad mainteresebda. sul sxvanairad
mqonda warmodgenili Seni bina. sawoli oTaxi miCvene ra?
kaci gauZRva.
Cumad idgnen da abreSumis mwvane zewargadafarebul
sawolebs dahyurebdnen.
kaci gamoerkva. skamze Camojda da windebis gaxda daiwyo.
ara. ara, Zalian gTxov...
qali mklavebze isvamda xels da sasowarkveTili saxe
hqonda.
ra dagemarTa? kacma xalaTis qamari Seikra.
sad ar vyofilvarT me da Sen. vis oTaxs ar mimayene.
mgoni, Senc aRar gaxsovs, magram ase ucxod arsad migrZvnia Tavi.
ar miyvars, xom ici, Seni sentimentaloba.
ara, goCa, dedas geficebi, ar SemiZlia. ase mgonia,
saSinel danaSauls Cavdivar, ase mgonia, kedlebidan aTasi Tvali micqeris. es kedeli ase iyo Tavidan karadisTvis Seweuli?
Zalian gainteresebs? kacma oTaxSi gaiar-gamoiara,
Cven gamovangrieT.
vin Tqven?
me. yvelam ase gaakeTa. amodena adgili cdeboda.
karadac zustad Caetia.
236
es Sena xar?
ho.
ara ggavs. vin dagxata?
parizSi, monmartrze, quCis mxatvarma erT boTl koniakad.
ra sainteresoa, didxans gxatavda?
loTi iyo, xelebi ukankalebda.
TvalebiT ggavs, ici? marto TvalebiT.
maSin ufro mgavda. eg aTi wlis winaa daxatuli, rac
dro gadis, ufro vSordebi.
Cems TvalSi Sen sul ar Secvlilxar.
Sens TvalSi... axla me ormoci wlisa var.
dedaa?! gaioca qalma, ormoci... bavSvobaSi ra
bevri megona.
bevria.
araferic. Sen ormoci wlisa jer ara xar. ocdaxuT
oqtombers Sesruldebi. sami Tvis Semdeg.
didi SeRavaTi.
albomi ara gaqvT? qalma magididan saTvale aiRo,
gaikeTa da swrafadve moixsna.
ra albomi?
saojaxo, fotoalbomi.
mgoni ki iyo, sadRac.
gexvewebi, moZebne.
Tu gogis gadaurCa.
celqia?
gadareuli. WaRze ava, rom miuSva, ufrosebic ar
aklebdnen xels, magram es nametania.
kaci magidis ujrebs erTimeoris miyolebiT aRebda.
ara uSavs, daWkviandeba, amooxvriT, grZeli pauzebiT Tqva qalma da albomi muxlebze daido.
es vin aris?
kaci skamis zurgs daeyrdno.
babuaCemia.
samxaraZe?
239
240
16. r. miSvelaZe. t. IV
241
ar Wams?
Tu ar mieZale, lukmas ar Caidebs pirSi. feric ar
momwons raRaca.
nu geSinia.
jafariZeebTan wyali xom ar CagiSvia?
ara, kacma gaicina, ar gikvirs?
yvelaze metad magis meSinoda.
sad sadilobdi?
restoranSi.
kuWis moqmedeba rogori gaqvs?
inglisur marils vsvamdi xandaxan.
gSvelis?
Zalian.
ar SeiZlebao eqimma xom giTxra, nu miaCvev organizmso.
kaci gaCumda da sarke Seatriala, rom ukan momavali
manqanebi ukeT daenaxa.
wiTelia! ar gaxvide! iyvira qalma.
gvian iyo. pirdapir mimavalma taqsma signaliT iqauroba gaayrua.
Zvel kinostudias rom gacdnen, kacma siCqare gamocvala.
ra kargad dagyavda uwin. sul gagivida Tavs, usayvedura qalma.
Cemi gza iyo, kacma Tavze gadausva xeli, SegeSinda?
erTxelac iqneba...
nu geSinia.
elbaqiZis daRmarTze mze wveboda, Tbilisuri mwveli,
magram mtvriani da benzinissuniani mze.
243
J ur nali s ti
quTaiseli brZandebiT?
ki, batono, Tqven?
mivlinebiT mivdivar.
xom karg saqmeze?
ki, kargze, rasakvirvelia. abreSumsaqsovSi erTi qali
muSaobs, ubis wignaki amoiRo da Caixeda, kvirkvelia,
gecodinebaT albaT.
ara, ar gamigia.
gmirobazea wardgenili. narkvevi unda davwero.
narkvevi kargia, kargi dagemarTos. moisvenebT jer
Tu?
brZandebodeT, brZandebodeT. matarebelSi ase advilad mainc ver viZineb. ra meCqareba.
quTaisisken xSirad albaT.
axla meored mivdivar.
?!
pirvelad am oci wlis win viyavi.
tanmorCili kacia, saxenayvavilari. marjvenaze cera
TiTi aklia. fexsacmel-talavari bodiS-bodiS gaixada,
gulmodgined dakeca kostiumi da maRla Seawyo. sportuli piJamo Caicva da fexebi flostebSi wahyo. xelCanTidan ori boTli ludi amoiRo. magidis qveS lursmans Camohkra da gamomiwoda.
gmadlobT.
piri gaisvele, Tu kaci xar, meore boTlic gaxsna da miiyuda `borjomi~ gawyda ratomRac, wamladac
versad iSovi. raSia netav saqme?
moTxovnileba gaizarda.
debeti Semcirdao?
244
daficebuli mqonda, quTaisSi ar wamovsuliyavi mivlinebiT, magram dro Turme yvelafers hkurnavs.
ratom, Cemo batono, ra gawyenineT quTaislebma?
muTaqiT zurgi gaimagra, fexi-fexze gadaido da daiwyo:
am oci wlis win me quTaisSi saqme dammarTes, ra
lamazadac ar unda mogiyve, mainc ar daijereb, ai, marTla quTaisuri rom hqvia, iseTi ki ara, siglaxis meti rom
araferia xandaxan Sig, niWierad mofiqrebuli oini ici
ras hqvia? Tan rom gwyins da Tanac gixaria. gSurs kidec
im kacisa, vinc es oini giyo. axali damTavrebuli mqonda universiteti da pirdapir `komunistSi~ gamanawiles.
ukeTess ras inatrebs axalgazrda Jurnalisti. imiT daviwye, riTac sxvebi amTavreben. ramxela gamocdileba da
cxovrebis codna ginda kacs, rom Cveni sefe-gazeTis dRiuri muSis tvirTi gaswio. iumori mexerxeboda, cota ar
iyos, da feletonistoba daviwye. xuTi Tu eqvsi feletoni maqvs gamoqveynebuli `komunistSi~, ca qudad ar mimaCnia da dedamiwa qalamnad, qveynis gasworebas vfiqrob.
ocdaoTxi wlis biWi viyavi. maSin Tavi didi megona, axla
rom vuyureb, ra aris ocdaoTxi wlis biWi! ymawvilia da
meti araferi. redaqtorma (cxonebuli saldaZe iyo maSin redaqtori) damiZaxa da anonimuri werili wamikiTxa.
quTaisis sakonservo qarxanaSi danaSaulobani xdeba, `levi
saqoneli~ mzaddeba, murabis magivrad kompots abareben,
Saqars iparaven da dRisiT-mzisiT jibes isqelebeno, ucnobi werda. aRarc maxsovs axla kargad, konkretuli gvarebic iyo CamoTvlili. erTi sityviT, karga msuye anonimuri
werili gaxldaT. Cvens redaqtors saerTod ar uyvarda
anonimuri werilebi, magram es baraTi saministros mier
iyo kontrolze ayvanili da sxva gza ar gvqonda, unda
gamogveZia. aba, Sen icio, saldaZem cxonebulma. gambedaoba da sindis-namusi ar gaklia, gafrTxildi, mwikvli
araferi mogekaros, Saqris qurdebi yvelanairad mogidgebian, imedi maqvs, Tavs ar Seircxveno. gafrTxileba mind246
tunave, Cqara rom gavmSraliyav, da im xisken wavedi, sadac tansacmeli mewyo. Cems Tanamgzavrebs manqanis oTxive kari gaeRoT da melodebodnen. balaxs fexebi avusvdavusvi da fexsacmels davuwye Zebna. sadaa Cemi fexsacmelebi. balaxebSi xels rom vafaTurebdi, kvernaZe da
CimakaZe wamomadgnen Tavze. xom mSvidobaao, mkiTxes.
fexsacmeli mompara viRacam-meTqi. SeuZlebeliao!
erTxmad iyvires da ormetrian kameCiskisera miliciels
xeli dauqnies. milicieli ori naxtomiT CvenTan gaCnda
da saqmes rom gaecno, sakonservo qarxnis ufrosebs usayvedura: aqve isxediT da qurdi rogor gamogeparaTo.
gavSri kaci. ras izam, Tavs zeviT Zala araa. milicielma
ZaRls moviyvano da gzisken gaiqca. kvernaZem gazeTis qaRaldze Suaze gaxleCili pamidorebi daawyo da sxvisi
xmiT miTxra: cota mainc danayrdiT SimSiliT guli ar
wagivideTo. vin mokida xeli pamidors da Sav purs. dana
pirs ar mixsnis. CimakaZem Tavisi ormocdaoTxi nomeri
tufli SemomTavaza, sastiki uari vtkice. fexSiSvela
Cavjeqi manqanaSi da sastumroSi wayvana vTxove maspinZlebs. mTeli gza swuxdnen, es ra sircxvili vWameT; es
ra dagvemarTao. Tqveni didsulovnebis imedi gvaqvs, am
mcire wyenas ar ayveT da Cvens qalaqs cudi TvaliT ar
SexedoTo. xan erTi ambobda amas da xan meore. simwris
ofli gamdioda, manqanidan rom gadmovedi da qaRaldebiT savse CanTiT xelSi fexSiSveli avuyevi sastumro
`quTaisis~ marmarilos kibeebs. kidev kargi, Teqis faCuCebi mqonda oTaxSi sasiarulod da meSvela. im faCuCebiT Camovedi TbilisSi. sadgurze, albaT, giJad mimiCnies, radganac taqsi urigod damiTmes da mZRolma kinaRam fulic ki ar gamomarTva.
mere? cnobismoyvareobam ise amitana, rom xelebi
damibuJda, amiT damTavrda yvelaferi? araferi gacnobaT miliciam?
damacade. mTavari wina gvaqvs. Camovedi TbilisSi
da vfiqrob, marTalia danaSauls wyali ar gauva da Ci251
makaZe-kvernaZe unda amoiZirkvos, magram xom ar ifiqreben Cemi feletonis gmirebi, rom me, gaqurdviT gagulisebuli kaci vwer amas-meTqi. arsebobs aseTi grZnoba,
damerwmuneT. mamlayinwa biWi var, vaJkacobaze vdeb Tavs.
mere ra vuyoT, gamqurdes, xom ar ifiqrebs vinme, rom me,
saerTod, quTaisze var gamwyrali-meTqi. da Tqven rogor ggoniaT! ar davwere feletoni. redaqtors axsnaganmartebiTi baraTi vaaxle, anonimur werilSi motanili
faqtebi ar dadasturda-meTqi. erT Tves eWvis TvaliT
miyurebda saldaZe. xedavT, ra xdeba qveyanaze? rom ar
gavequrdeT, is feletoni usaTuod daiwereboda da CimakaZe-kvernaZes yuriT dahkidebdnen.
Tqven rogor fiqrobT, marTla `pacnebma~ gagZarcves? viyvire.
rom aRar macliT? gaecina, sami Tvis Semdeg kvernaZe mestumra TbilisSi, Cemi fexsacmeli, saaTi da fuli
damibruna da miTxra: daixsome biZia, cud rameze ufro
advili gasakeTebeli araferia am qveyanaze. karg saqmeze
geWiros Tvali, kacobis niSani es ariso. Sen yoCaRi biWi
yofilxar, magram arc Cven varT lafiT gamomcxvario.
awi dagvianebulia feletonis gamoqveyneba da imitom
geaxeliTo. sxvanairad ver mogideqiT da Sens vaJkacobaze viTamaSeTo. vicodiT, Senxela biWebi Tavmoyvareobas
Zvirad afasebT da namusze SegagdeT. ar gviwyino, Teqis faCuCebiT rom CamogiyvaneT TbilisSio. sxva drosac
SevxvdebiT erTmaneTs da dagarwmunebT, rom cudi xalxi
ar varTo. xma rom xmaa, ar gamiRia, madlobac ar miTqvams, xeli CamomarTva da kibeze daeSva. axlac Tvalwin
midgas ofliT dacvaruli misi saxe; morcxvi Rimili da
didi Sinagani Relvis macne Tvalebi. ormocdaaT wlamde
arc ki iqneboda kvernaZe maSin.
252
t vir Ti
vuZRvni revaz TabukaSvils
maqvs pativi mogaxsenoT, rom araTu Tqvens monamorCils, Cemi gvaris verc erT warmomadgenels ver ixilavT
vaWrukana-kontrabandistis rolSi, ramaz TayaSvili
welSi gaimarTa.
sabaJos moxeles aSkarad Seetyo, rom ewyina. arc mgzavris amayi kilo moewona da arc imis SesaZlebloba, rom
kuboSi marTla SeiZleboda micvalebuli yofiliyo.
gafrTxilebT, sanam am oTaxSi mesame piri ar aris,
SegviZlia erTmaneTs vendoT, roca Cxrekas daviwyebT,
Tundac umniSvnelo sabaJo cuRlutobisTvis umkacresad daisjebiT.
mesmis.
Cinovnikma magidasTan miirbina da zari aaJRaruna.
Cxreka didxans gagrZelda.
jer ramazi daayenes oTaxis SuagulSi da sTxoves
yvelaferi gaexada.
kvarT-sawmerTulis amara, fexSiSveli idga civ iatakze
taxtis aznauri da magidis gaswvriv, kedelze, vittes
lamaz portrets Sescqeroda.
rom ityvian, safistone jibianad gaCxrikes, lanCasac
ki utyapunes CaquCi.
mere Cemodani gadmoapirqvaves da saeWvo iqac rom
veraferi ipoves, guldawyvetilma poruCikma xelebi
gaiferTxa da ubrZana, Caecva da Cemodanic Caelagebina.
jeri kuboze midga.
fanjaras mimdgar ramazs didxans esmoda spilenZis
zaris rekva. kubos moxvedrili CaquCis eqo didxans wrialebda oTaxSi da, sahaero sarkmlidan gamZvrali, Sors,
horizontTan, TeTri eklesiis gumbaTze iSleboda.
erTaderTxel moixeda da aseT suraTs waawyda: sabaJos virTxisTava ufrosi taburetze Semdgariyo da
Tavaxdil kuboSi lupiT ixedeboda.
ramazi Sezara am sanaxaobam. micvalebulis winaSe Tavi
damnaSaved igrZno, civ minas SubliT mieyrdno da sanam
ar uxmes, ar Semobrunebula.
256
17. r. miSvelaZe. t. IV
257
vin aris gansvenebuli?! sabaJos moxele batis frTas CuqurTmian samelneSi wamdauwum asvelebda da raRacas werda.
meTeqvsmete saukunis qarTveli moRvawea, mamuka
uflisaSvili, mSvidad miugo ramazma.
sad iyo damarxuli?
veneciaSi.
ratom?
ramazma SekiTxva ver gaigo.
rogor moxvda-meTqi veneciaSi?
ver getyviT. me piradad misi biografiidan cota ram
vici. saeklesio gamokvlevebs da sagaloblebs werda. simarTle giTxraT, arc vicodi, Tu italiaSi iyo damarxuli. erT misioners SemTxveviT wamocda, aq, sxvaTa Soris,
bokaCios meoTxe wyal-quCaze qarTveli kacis saflaviao. davinteresdi, xuTi dRe velode zRvis ukuqcevas. wyalma rom daiklo, jvari gamoCnda. jvarze, qvemoT
firfita iyo gakruli da `mamuka uflisaSvili~ ewera.
mamuka uflisaSvilis saxeli yvela Cemma Tanamemamulem
icis. raki samSobloSi misi gadasvenebis ganzraxva Cavide
gulSi, ar moveSvi. Cemi saqmeebi ganze gadavde da Sevebi.
nebarTvis misaRebad romis papTan misvlac damWirda, bolos, rogorc xedavT, yvelaferi kargad damTavrda.
ra naTesauri kavSiri gaqvT micvalebulTan?! etyoboda, ramazis mier moTxrobilma ambavma sabaJos moxele
sruliadac ar daainteresa.
me... ramazma xelisguli moisrisa, araferi.
maS, ra mizniT moasvenebT cxedars?
ubralod, qarTveli kacia da...
rogor! imperiis sazRvris damcveli fexze wamodga. dadixarT ase evropaSi qarTvelebi da Tu sadme
qarTvelis saflavs naxavT, amoTxriT da samSobloSi miarbeninebT? kargi garTobaa, Cemma mzem!
es ubralo qarTveli ar gaxlavT, ramazs sibra258
* * *
sauwyebo saqmeTa vice-gubernators rauS fon traubenbergs dilidanve moeSxama guneba. roca TanaSemwem moaxsena, kvlav ramaz TayaSvili geaxlaT da audiencias dabejiTebiT moiTxovso, xelebi gaasavsava da Cinovniks
mudariT savse Tvalebi SeanaTa.
uTxariT, rom ara var.
TanaSemwes gaecina.
icis, Tqveno maRalkeTilSobilebav, etlidan gadmosvlisas daginaxaT. dResac aq daaRamebs. iqneb ajobebs, miiRoT da moiSoroT.
259
Cemi gawvaleba ra angariSSi Casagdebia, Tqveno maRalkeTilSobilebav, Cems adgilze yvela ase moiqceoda.
axla Tqveni SewevniT, am Zvirfas neSts saTanado pativiscema da dakrZalva unda.
vice-gubernators ar esiamovna, rom ase Cqara alaverds misken gadavidnen.
rasakvirvelia, rasakvirvelia... kerZod ra gaqvT
mxedvelobaSi?
ori mTavari sakiTxi: Tqveno maRalkeTilSobilebav:
saidan gamovasvenoT da sad daikrZalos.
me ra SuaSi var? es ukve aRar iyo traubenbergiseuli eSmakobiT naTqvami. vice-gubernatorma wyena ver
damala da wamodga, Tumca iqve scada avyiad wamosrolili sityvis gamosworeba me, rac SemiZlia. erTi sityviT, Tqveni xmali da Cemi kiseri...
ramaz TayaSvili mixvda, rom gaiZvera moxele fons
eZebda da gza gadauWra:
mogexsenebaT, dakrZalvisa da qorwinebis sakiTxebi
uSualod Tqvens kompetenciaSi Sedis.
saerTod ki... rasakvirvelia... magram es kerZo SemTxveva gaxlavT... es ubralo dakrZalva ar aris... simarTle
giTxraT, CemTvis es sruliad moulodneli iyo...
??
roca aseTi saqme gadawyviteT, unda SegeTanxmebinaT, rom ityvian, saqmis kursSi unda yofiliyo qalaqis
departamenti. Tqven faqtis winaSe dagvayeneT. es mTlad
kargi ver aris, vice-gubernatori wyenas ver malavda.
marTali brZandebiT, Tqveno maRalkeTilSobilebav,
magram me xom winaswar ar vicodi. iqve italiaSi SemTxveviT gavige. mogexsenebaT, SeTanxmebis da moTaTbirebis
dro ar iyo. axla, avad Tu kargad, saqmis naxevari gakeTebulia. ukandasaxevi gza ara gvaqvs. micvalebuli
miwas unda mivabaroT.
saqmec isaa, mowyaleo xelmwifev, rom ukandasaxevi
261
aRar gvaqvs. amas sxvanairi gansja-dafiqreba unda. dakrZalvam saSiSi formebi rom miiRos?! xalxs isedac buntisken uWiravs Tvali. wumwumis alic sakmarisia da demonstraciad gadaiqceva Tqveni uflisaSvilis dakrZalva,
mere Tqven ganze dadgebiT, pasuxs ki me magebineben.
oriveni sdumdnen.
dayovneba iqneb uaresi iyos am saqmisaTvis, Tqveno maRalkeTilSobilebav. garwmunebT, dakrZalvas saSiSi mimarTuleba ar miecema. qalaqi daitirebs Tavis
wminapars. iqneb ukeTesic iyos. samasi wlis cxedarTan
gamarTuli panaSvidi saeWvo pirebsac ki samiode dRiT
daaviwyebs ekonomiuri da politikuri brZolis saqmes.
Tqven mxedvelobidan erTi ram grCebaT. samagierod
erovnul grZnobebs gaaRvivebs. nacionaluri droSebis
frials mohyvebian. ar gaxsovT, ra amazrzeni ambebi mohyva daviT erisTavis balagans? maSinac ase umtkicebdnen,
Turme, gubernators, eTnografiuli speqtaklia, umtkivneulod Caivliso.
ramazi darwmunda, rom gamoqeqil vice-gubernators
gza-kvali ver aubnia da ukanasknel xerxs mimarTa.
dayovneba SeiZleba damRupveli aRmoCndes-meTqi,
Tqveno maRalkeTilSobilebav. mTelma qalaqma icis, rom
kubo Cems saxlSia. mesame dRea, yovel saRamos Cems WiSkarTan ucnobebs vxedav. rac dro gadis, emateba xalxi.
Cems saxlTan demonstracias gamarTvas, sjobs, dakrZalvas saxelmwifoebrivi xasiaTi mivceT. romelime dawesebulebis Senobidan gamovasvenoT. policiasac meti saSualeba eqneba wesrigis dacvis.
Tqven mainc romel uwyebebze fiqrobT? yrud
ikiTxa vice-gubernatorma.
yaflan sarajovis pansionatidan, an keTilSobilTa
saqvelmoqmedo sakrebulos Senobidan gamovasvenoT,
politikisgan Tavisufali uwyebebia.
vice-prezidenti fexze wamodga.
262
batono TayaSvilo, uflebas gaZlevT, Tqveni Sexedulebisamebr imoqmedoT. Cveni saubari ar Semdgara.
Tqven CemTan ar yofilxarT da arc araviTari Tanxmoba
momicia. ase ajobebs. me am saqmidan ganze gavdgebi. Tqven
TviTon moelaparakeT yaflan sarajovs.
magram is uTqvenod, rasakvirvelia, ar gadawyvets.
ver gabedavs.
es ukve sxva saqmea. roca TviT reqtori daayenebs
sakiTxs Cem winaSe, Sevecdebi, xeli ar SevuSalo. oRond
ceremoniali ar unda gaSordes saeklesio moRvawis dakrZalvis farglebs. saSiSi recidivebis SemTxvevaSi pirad pasuxismgeblobas Tqven gakisrebT.
vemsaxurebiT imperias! gmadlobT, Tqveno maRal
tliakeTilSobilebav. ramaz TayaSvili wamodga.
`oberflidi vinme xar, magram ar gadgia kargi dRe.
sadac Seni daikvexno, iq Cemic ar dagaviwydes. sami dRe
sisxli gamiSre, magram mainc mogimwyvdie kuTxeSi. Sengan swored es nebarTva mindoda. awi me vici~, fiqrobda
komersanti da qalaqis departamentis noxian kibeze misi
asakisaTvis sakmaod mCated Camorboda.
yaflan sarajovi, tandabali, cisferTvaleba, udrood
gamelotebuli, axalgazrda msuqani kaci ramaz TayaSvils
derefanSi Sexvda. cal xelSi ganieri Savi CanTa eWira,
xolo meoreSi wignebis Sekvra. dainaxa Tu ara ramazi,
tvirTiani xelebi maRla aswia, momicade erT wuTso,
sTxova, fanjris rafasTan miirbina, bargi zed daawyo da
komersantisaken gamofrinda. ise didxans ikravda gulSi
yaflani stumars, rom derefanSi maT irgvliv cnobismoyvareTa wre Seikra.
SenTan var stumrad! Zlivs moaxerxa ramazma da
yurSi CasZaxa gulaCuyebul maspinZels.
aba visTan iqnebi. magas laparaki unda? viRacas
fanjris rafaze miuTiTa, welze xeli moxvia da kabinetidan waiyvana.
263
TviTon aTi wlis biWi viyavi, magram Cemi ufrosi Zma qaixosro elizbaroviC amilaxvari Seiwires. misi saflavic
ki dagvekarga.
marSalma isev aifara cxvirsaxoci da tiriliT guli
rom ijera, komersanti mis kabinetSi aRar iyo.
`Sen mainc ram dagabeCava. Sen mainc risa geSinia. Sen
mainc ram dagibnela ase goneba. cali fexi samareSi gidgas. erTxel mainc moiqeci vaJkacurad, erTxel mainc
gaimarTe welSi, Se ubeduro. raRa Cintemlakebs eli
kidev, xval da zeg oTxi kacis wasaRebi xar. am Sens or
ukanasknel paraskevSi mainc iyavi kaci~. fiqrobda gulamomjdari ramaz TayaSvili da galavinskze gamSrali
miabijebda.
amasobaSi erTi Tve gavida.
ramazi yoveldRe gadioda saxlidan da saRamoTi
pirdaRrejili brundeboda.
mTelma qalaqma icoda, rom fotosaqmis komersants
erTi Tvea Sin edga kubo mamuka uflisaSvilis neStiT da
damarxvis nebarTvisTavis ver mieRwia.
amis Taobaze gazeTebSi cnobac daibeWda. mamuka
uflisaSvilis damarxvis xelSemwyobi sazogadoebac
Seiqmna, magram saqmes dasasruli ar uCanda. adioda da
Camodioda ramazi qalaqis sxvadasxva departamentis kibeebze. mas yvelgan sixaruliT xvdebodnen, gulSi ikravdnen, gmirad acxadebdnen, magram rogorc ki TayaSvili
dakrZalvaze Camoagdebda sityvas, yvelani TofnakraviviT gaurbodnen. aravin aRmoCnda, rom katisTvis eJvani
Seeba.
da bolos sasowarkveTili komersanti saxelmwifo saTaTbiros Tavmjdomaris pirveli moadgilis da mefisnacvlis rwmunebulis kars miadga.
ar egona, Tu rwmunebulTan moxvedra ase advili iyo.
TiTqos mis mosvlas elodneno, TanaSemwes gvari uTxra
Tu ara, moxelem Tavazianad miacila maRal, tyavgadakrul karebamde da gaocebul ramazs RimiliT auwya.
267
* * *
arc am saubars mohyolia Sedegi.
bolos drom gaitana Tavisi.
daumarxavi mkvdris Wirisufali eri yalyze Sedga.
kars momdgari saxalxo amboxebiT SeSinebuli mTavroba iZulebuli gaxda dakrZalvis neba daerTo policiis
gaZlierebuli meTvalyureobis qveS.
...mamuka uflisaSvilis dakrZalvas zRva xalxi daeswro.
269
wi li
kacma qoSiniT amoirbina kibe. grZeli derefnis pirvelsave kars eca, magram ar SeuSves. meore karisken gaiwia,
iqac ubodiSod gadauRobes gza. bolos, uimedod awrialebuli, viRacam SeaCera:
Tqveni mosawvevi?
kacma mosawvevi gauwoda. maRalma, saTvalianma, saguldagulod Tmagadavarcxnilma axalgazrdam auCqareblad gaSala mosawvevi, mere stumars axed-daxeda da
Tavi gadaaqnia.
ratom agvianebT, momyeviT.
Zlivs eweoda. maincdamainc axla amouvarda fexsacmlis Tasma. yuradRebas ar miaqcevda, magram fexi daadga
da kinaRam gaiSota laqisagan aprialebul iatakze. saTvaliani bolo karTan RimiliT ucdida.
SediT da dabrZandiT. ormocdamerve rigia Tqveni,
mecxre adgili. fexakrefiT SediT. moicaT. mosawvevi
aiReT. ar dakargoT, Torem saRamos sxdomaze aRar SemogiSveben.
bodiS-bodiSiT gaikvlia gza. kidev kargi, savarZlebs
Soris gasasvleli farTo iyo. Tavis adgils miagno da
amoisunTqa. axla SeeZlo mSvidad yofiliyo. tribunasTan dabali, meloti kaci idga da gulmodgined kiTxulobda. orive xeliT tribunas CasWideboda da mxolod
maSin gauSvebda xels, roca moxseneba unda gadaefurcla, an Cai moesva. mosvamda Tu ara Cais momxsenebeli,
kulisebidan moxdenili gogona wamovidoda, tanis rxeviT aivlida sam safexurs, naklul Wiqas waiRebda oriode wuTSi kvlav gamoCndeboda savse WiqiT xelSi. kacs
moeCvena, rom mTeli darbazi swored im gogonas gamoCenas elodeboda.
270
roca darwmunda, rom misi dagvianeba darbazSi aravis Seutyvia, cota ar iyos, gamxiarulda kidec. sayuremimRebs dawvda da Tavze Camoimxo, magram mimRebi xmas
ar iRebda da gaukvirda, sxvebs rom didi ambiT ekeTaT
yurze da momxsenebels ise Sehyurebdnen, rom Tvalsac
ar axamxamebdnen. sayure-mimRebi Tavis adgilas daabruna, magram veRar daamagra da braguniT daeca iatakze.
mapatieT, qarTulad uTxra gverdiT mjdom qals,
romelmac xmaurze moixeda da axal Semosuls mwyralad
Sexeda. qalma araferi upasuxa, mas swori lamazi cxviri, pomadiT SeRebili Txeli tuCebi hqonda da xelebi
mowafesaviT ewyo tyavis Sav xelCanTaze. tyavisave alublisferi Ceqmebi ecva, wiTel sviterze Tagvisferi Sarfi
moexura.
xeli SegiSaleT mosmenaSi, ara, qalbatono? kacma
xelmeored scada bodiSis moxda.
qalma ori TiTiT tuCis boloebi moiwminda da gauRima.
ara uSavs. pirvelad xarT?
diax. kacma pasuxi ar daaxana. ratomRac egona, rom
yvelani pirvelad iyvnen.
me SarSanac mqonda bedniereba, qalma xelCanTas
cali xeli aacala da kacs Sexeda. kacma gverdze gaixeda.
kedlis sarkeSi Tavis Tavs gauRima. lomis fafariviT
sqeli da uxeSi Tma hqonda, agurisferi kostiumi ecva da
`gelaTis~ perangze neilonis Savi halstuxi ekeTa. Tma
ranairad gamCeCviao, wailaparaka da jibidan savarcxeli
amoiRo, magram qalma kategoriulad wasCurCula:
aq ar daivarcxnoT, sircxvilia.
savarcxels suli Seubera da jibeSi Caido.
erTxans win icqirebodnen.
kacs moswyinda, qalisken gadaixara da tuCebi yurTan
miutana:
romel saaTamde unda vijdeT?
271
qalma moixeda da raki darwmunda, seriozulad ekiTxebodnen, isev Camoisva tuCze ori TiTi.
adre mogwyeniaT. or saaTamde aqedan gasvlaze nu
ifiqrebT. orze Sesvenebas gamoacxadeben. dRis wesrigis
damtkicebaze ar yofilxarT?
ara, dabejiTebiT miugo kacma da iseTi gamometyveleba miiRo, rom qals hgoneboda, afsus, rom dRis
wesrigis damtkicebaze ar iyo, Torem es iseTi jeeli
Cans, usaTuod raime cvlilebas Seitandao.
or saaTamde moxseneba iqneba, mere sasadilo Sesveneba erTi saaTi. samze kamaTi daiwyeba.
ra daiwyeba? kacma yurs xeli moaxmara.
kamaTi hqvia. gamovlen da yvela TavTavis sityvas
waikiTxavs. momxsenebelma saaT-naxevari moiTxova.
bevria. CaurTo kacma.
kamaTis monawileebs naxevari saaTi miecaT, gancxa
debisaTvis xuTi wuTi.
cotaa. Tqva kacma da gaecina.
Semosvlis dros xom gatardiT registraciaSi?
raSi? kacma isev moaxmara yurs xeli.
Tu aCvene vinmes Seni mosawvevi?
ra Tqma unda. kacs maRali, saTvaliani, saguldagulod gadavarcxnilTmiani axalgazrda moagonda, romelmac darbazSi Semoiyvana.
isini tribunas Sescqerodnen da Tan moxerxebulad,
cali ybiT saubrobdnen, am frazis anatomiuri da ara
idiomuri mniSvnelobiT.
kurdRelma rac iZina, is ixtunao, Cemzea naTqvami,
kaci CurCuls miCveuli ar iyo da yeli uSreboda. wuxelis jer TviTmfrinavma daigviana.
ratom `225-s~ ar gamoyeviT?
ver vaswrebdi. matarebeli dilis Svid saaTze Camodis. Cemi saqme ise iyo, rom guSinwin ver Camovidodi
TbilisSi. `225~ rom gamofrinda, daiketa aeroporti da
saRamos rva saaTamde gvayuryutes.
272
18. r. miSvelaZe. t. IV
273
277
male molisfer `volgaSi~ isxdnen da safiCxiis quCebSi miqrodnen. `Tqven albaT, SeamCnieT, rom aeroporti
CvenTan zed qalaqis SuagulSiao~, rogorc iqna miaxvedra maspinZelma damtvreul-dalewili inglisuriT. songi mixvda mis gasaWirs da gamosavali ipova `rusulad
brZaneT, rusuli vicio~. mTakacs gulze moeSva da rusulze gadavida, magram male gairkva, rom inglisurze
bevrad ukeTesad arc rusuli icoda. yovel SemTxvevaSi
stumars gaagebina: `dimitri mqvian, SinaurobaSi mituSas
meZaxiano, sasiamovnoa Tqveni Camosvla Cvens qalaqSio.
safiCxias stumari odiTgan uyvardao. marTalia, sami
dRe Zalian cotaa, magram Tqveni aq yofnis programa ise
davgegmeT, rom ukmayofilo ar darCebiT da ZiriTadad
yvelafers giCvenebTo. Tavi rom ar mogawyinoT, yoveldRe sxvadasxva maspinZeli geyolebaT, ase gadawyvita
Cvenma direqtorma. xan erTi dawesebulebis stumari
iqnebiT da xan meorisao. jer erTi, sxvadasxva adamianebTan SexvedriT qalaqis xasiaTsac ukeT gaecnobiT da
meorec, mowyenisTvis dro aRar dagrCebaTo~.
moklexeleba, Tavsiva mZRolma qudis SigniT Tma
moiqeqa da Cailaparaka:
`naZvebSi?~
ara! meti ar iciT biWo, Tqven? datuqsa mZRoli
mituSam, stumar kacs pirdapir restoranSi unda ukra
Tavi? Sennairebia, Tavs rom Wrian safiCxias. jer sastumroSi miviyvanoT; davabinavoT, mere bagratis taZari
davaTvalierebinoT. amas daWirdeba saaT-naxevari. amasobaSi `naZvebic~ gaiReba da mere mivayenoT restorans.
mZRols araferi uTqvams, mituSam ki stumars bodiSi
mouxada. gvapatieT sawvavis Sesaxeb vmsjelobdiT, mZRolma rusuli ar icis kargad da iZulebuli var, qarTulad velaparakoo.
sawvavi Wirs TqvenTanac? wamiT moabruna Tavi
songma.
279
songi icinoda.
ar vici, Zalian marilian xumrobad miiCnia kacis uneblie Secdoma, Tu egona, Tu ar gavicine, erovnuli
folkloris upativcemulobaSi CamomarTmeveno da imitom icinoda.
kibeze rom Carbodnen, maspinZelma bodiSi moixada
dagvianebisaTvis, ivliane mqviao, wyaljomardobis sadguris ufrosi gaxlavarTo. Zalian gagvexarda Tqveni
Camosvla; safiCxiisTvis stumari, vinc ar unda iyos igi,
umaRlesi kaciao.
`vilisSi~ xuTni isxdnen. Cemi TanamSromlebia, Sen rom
gagexardeba, iseTi biWebiao, ivlianem. CaiCoC-CamoiCoCes da rogorc iqna, Caaties manqanaSi ivliane da ucxo
stumari.
jer kulturuli programa da Semdeg sauzme xom?
megobrulad dahkra songs mxarze xeli ivlianem.
ra Tqma unda, ra Tqma unda, SehRima songma Tavisi
farTo, win wamosuli kbilebiT.
roca `vilisma~ uqimerionis aRmarTi RmuiliT aaTava
da bagratis taZris rkinis karTan SeCerda, songs TvalT
daubnelda.
mwuxare saxiT gadmovida manqanidan, laslasiT gadadga
ramdenime nabiji, rom ar waqceuliyo, moajirs mieyrdno
da bagratis taZris TiTqmis Caqceul gumbaTs Sexeda.
wyaljomardobis sadguris xuTi TanamSromeli swor
xazze gaewyo, xolo ivlianem stumars xelkavi gamosdo
da taZris ezoSi TiTqmis ZaliT SeaTria.
songi jibeSi xelCawyobili idga da Tavis TeTr fexsacmelebs dascqeroda.
ar ainteresebs araferi, am ojaxqors, karga xnis
Semdeg gasZaxa ivlianem biWebs.
Cven mogvwons, Cveni romaa imitom ivliane, Torem ra
aqvs axla gadasarevi da dasafeTebeli am dangreul kedlebs, Tqva im xuTidan erT-erTma.
285
286
x it ia
SarSan parizSi gaxldiT turistad. ocdaxuTi kaci iyo
Cvens jgufSi da rom mkiTxoT axla, yvelaze metad vin
dagamaxsovrdaTo, xitia daSnians davasaxeleb, sxvebisgan
didad gamorCeuli vinme ar gegonoT. axal parkSi, SesasvlelTan, marjvniv rom tiria, iq muSaobs. momenatreba
xandaxan da mival. Semxedavs Tu ara, autydeba sicili. me
Cemsas vicini, is Tavisas. ase sicil-siciliT CavexveviT
erTmaneTs. `SeisveneT patara, xom xedavT, kacs velaparakebio~, SeubRvers Tofmomarjvebul biWebs da isev gamicinebs. `ar wavideT, xitia, parizSi?!~ vekiTxebi da vcdilob tuCebs Tavi movuyaro. `ra minda parizSi? parizSi
ar var dRe da Rame? parizi, Torem tyvilad gaWmeven
moxrakuls!~ mudam erTnair pasuxs maZlevs da meCxer yviTel kbilebs dasaTvlelad miwvdis. `ratom? ar mogewona
parizi, xitia?~ vcdilob davseriozulde. `ra Wirs Cemi
dasawuni, magram rom irevian parizi, parizio, imnairic
araferia, kacma rom Tqvas, rava ityvi Sen?~ me pasuxad vicini, xitias Cems sicilze ecineba da avtobusis gaCerebisken rom momacilebs, uecrad Sedgeba da SiSiT mkiTxavs:
`rodis gamoivli axla? ar daikargo, Tu Zma xar~. `moval, xitia, moval, aba xeiri naxe~, xels varTmev. `kargad
meyole kargad~, gaCerebasTan dgas da icinis.
parizSi wasvlamde ar vicnobdi. simarTle giTxraT,
matarebelSi rom SevgrovdiT da Cven-Cvens kupeSi
gavnawildiT, maincdamainc TvalSi ar momivida. arc Cacmuloba momewona misi da arc sityva-pasuxi. maRal, gamxdar xitias viwro Sarvali da balaxisferi mokle pijaki
ecva. pijakis SigniT Savi satinis axaluxi uCanda da Tavze
kravelis boxoxi exura. fexze yviTeli lakis daWrili
tuflebi rom ar scmoda, Cveni saukunis aTiani wlebis
287
duqnis abridan Camosuli gegonebodaT. Cems kupeSi moxvda. `parizSi modixarT xom Tqvenco~, arc gamarjoba,
arc ambavi-xabari, gagigonia?! Seagdo maRla oTxkuTxiv
rkinebiani, patara Cemodani da gavida. SuaRamisas mobrunda mTvrali. `Cven bodiSio~, gvanugeSa, Sexta maRla
Tavis narze da moskovSi Casvlamde arc gadmobrunebula.
RmerTo Segcode da gavifiqre, vin SearCia saparizod, ra
unda amas parizSi. Tavis moWris mets ra xeirs dagvayris
amnairi `persona~ sazRvargareT-meTqi; magram axla rom
vfiqrob, xitias gareSe mosawyeni iqneboda Cveni mogzauroba; xitiam Taviseburi Sno da elferi misca Cvens
jgufs da axla parizuli STabeWdilebebi rom nel-nela
iSleba Cemi mexsierebidan, xitias vera da ver velevi.
xom giTxariT, Cemi saqmeebis Semyure, kaci xandaxan
movicli, mival tirSi, xitias xmis gasagonad da misi farTod moRebuli piris dasanaxavad. xitia xmiT ki ar icinis,
pirs daaRebs marto da Tvalebi iseTi bednierebiT ubrwyinavs, rom marto xitias gacinebuli saxis fotosuraTi
rom ganaxaT, Tqven TviTonve ityviT kaci, romelsac
aseTi sicili SeuZlia, ar SeiZleba cudi kaci iyoso. me
mgoni, xitias uxaria Sen rom icini da imitom icinis, Torem ara mgonia sicilis sagani ase xSirad eZleodes. ise
iumoris didi grZnoba aqvs, rogorc WomelTa umetesobas.
moskovs rom vuaxlovdebodiT, Cemodani gaxsna, erTi
boTli koniaki dadga magidaze da sami cali xurmis Ciri,
koniakiT Txis rqis yanwi gaapipina da momawoda. ar vsvammeTqi. bevri xvewniTac rom verafers miaRwia da yanwi
ver SemomaCeCa xelSi, uecrad moiwyina da mkiTxa: `aba,
fxizels ra ginda moskovSio~. yanwi TviTon gadahkra, miyura, miyura da Tvalebi eSmakurad aucimcimda. vatyob,
sicils ybebiT ikavebs. `ra moxda, ar SeiZleba kaci avad
iyos? ra aris aq dasacini-meTqi~, avimrize. `ara batono,
erTi anekdoti gamaxsenda da imaze vicinio~. `ra anekdoti-meTqi~, `ra da kacma rom baqos bileTi aiRo da
tyibulis matarebelSi Cajda, iciT eso?~ `ara-meTqi~.
288
19. r. miSvelaZe. t. IV
289
292
ezeki, Cven seriozulad unda movilaparakoT. savlem magidas Semouara da win daujda.
ki, batono.
ar ginda, ar gWirdeba es ambavi, ezeki, Sen, ar aris
axla imis dro.
risi dro? ezekim gaifiqra. mTlad xom ar gaviabdle Tavio.
vilaparakoT gulaxdilad, Tu Zma xar. miamitobis
TamaSi minda axla mee?
pirdapir miTxari, raSia saqme da mec pirdapir gagcem pasuxs.
saamqros krebaze gamosulxar, pauzis Semdeg amoRerRa savlem.
gamovedi.
mere? savlem sigarets Tavi mousrisa da asanTi
gaatkacuna.
ra mere?
sworad moiqeci?
ezekis gaecina.
ormocdaaTi wlis kaci var, savle, me da, pirvelad
vTqvi simarTle.
rogor ambob magas, ar grcxvenia mainc? aba, dafiqrdi. ormocdaaTi wlis kaci aqamde sicruiT vcxovrobdio, es gindoda geTqva? mere ar imasxaraveb Sens Tavs
amiT, wyalSi ar yri mTels Sens namoqmedars? aris axla
amis saWiroeba?
savle, sworad gamige, Tu Zma xar, me viRacas ki ar
vbaZav, rasac Cemi sindisi mkarnaxobs imas vakeTeb.
Tavi davaneboT imas, rom marTali ara xar. rogor
fiqrob, dagvianebuli ar aris? axla rom akvintildi,
Sen ar iyavi, mTeli cxovreba amas, amas da amas taSs
rom ukravdio, ar getyvian? axla ra bzikma gikbinao, ar
getyvian? mTel Sens cxovrebas ar dagideben magaliTad?
vin metyvis?
294
299
alali
vin miTxra, ki aRar maxsovs, mgoni, Sen miTxari: mTeli cxovreba yvelasTan marTali Tu ilaparake, Senze
sawyali aravin iqneba duniazeo. xandaxan sicruec uxdeba saqmeso. ra vici, Seni Wirime, me ar gamomdis mag
Wkuaze siaruli. maSin tyuilsac ise unda xmarobde xanjlad, rogorc marTals. mTeli cxovreba bewvis xidze
unda iaro da an gagimarTlebs, an ara. aTasnairi unaris
kaci ibadeba am qveyanaze. zogierTi udabnoSi qviSas gayidis da zogis bambac Cxrialebs. warmoidgine, erT mSvenier dRes yvelani gulwrfelni viyoT, yvelam simarTliT gavzomoT da gavWraT. pirSi vuTxraT erTmaneTs,
visac ra ekuTvnis, mtrisas, qveyana aireva. adamians Zili
da mosveneba daekargeba. meored mosvla rasac hqvia, is
dadgeba swored. ramdeni saukune daWirda gamoqvabulis
kacs, Tavis grZnobebis SeniRbva da tyuili rom eswavla.
sicrue kulturuli adamianis Tvisebaa, Torem veluri,
gamigonia, rom mokla, tyuils ver getyviso. ar SeuZlia,
mis tvinSi araa sicruis adgili da ra ginda uTxra. me
an Zalian adre var dabadebuli, an Zalian gvian. ar damijereb, ar gamomdis, sxva vifiqro da sxva vilaparako. imwuTas Semetyoba. ra vici, im Cemi codviT savse mamaCemma
gamzarda ase Tu aseTad gavCndi qveyanaze. ase mgonia, Tu
rame vieSmake, mTeli dunia gaigebs-meTqi, axla gamiCnda
eWvis Wia, Torem yovelTvis yvelasi mjeroda. ranairad
SeiZleba-meTqi, vambobdi, kaci TvalebSi giyurebdes da
gatyuebdes-meTqi. ise, gulubryvilod da sulelurad
monaTlaven, Torem, kaci is unda iyo, rac xar. ratom
unda iTvlebodes nametani gulwrfeloba siStered? erT
patara ambavs mogiyvebi. erTxel vicrue Cems cxovrebaSi
da ra damemarTa: mwyris xeze Sejdomisa ar iyos. mome300
aba, raki Tqven gyvarebiaT, aq axlo parkia. parkis boloSi Walaa, romelsac bulbulebis Walas eZaxian, wamodi,
Tu kaci xar da, erTad davtkbeT bulbulis galobiTo.
ras etyvi. kaci bulbulebis WalaSi gepatiJeba... mivatove Cemi proeqti da gavyevi.
kalatozi uZaxe Sen, xelebi im ojaxaSnebuls niCbebiviT hqonda, magram bulbulis galobis giJi yofila,
vifiqrebdi odesme? ori saaTi gatrunuli ijda morze
da usmenda. mec msiamovnebda, rad unda laparaki, magram
ori saaTis mosasmeni araferi mgonia bulbulis galobaSi. miT umetes, rom sul oTxnairi melodia aqvs bulbuls da gafuWebuli patefoniviT imeorebs erTsa da
imaves. me imdenad bulbulis galobam ki ar gamaoca, aramed simSvidem, irgvliv rom idga. WalaSi iseTi siwynare
iyo da imgvari idilia sufevda, TiTqos miwisZvra ki ara,
wvimac arasodes mosuliyos am SemogarenSi.
yoveldRe daTqmuliviT makiTxavs eqvs saaTze mansuri da bulbulebis WalaSi mivyavar. pativs gcems kaci,
unda raRaciT gasiamovnos, ra sjobia amas, magram Cemi
saqme, giTxari, misi ar iyos, sxvanairadaa. bulbulis mosasmenad mcalia? proeqti saCqarod unda davamTavro da
movusva saxlSi, dangreuli lombardi RamiT mosvenebas
ar maZlevs.
dRe TaTbirze varT, saRamosken gamoviqcevi saxlSi da
movimarjveb Tu ara saxazavs, mansuri damikakunebs. bulbulis galoba yelSi amomivida, magram raki Sevtope, ukan
veRar vixev, mrcxvenia.
bolos gadavwyvite, yels Sevixvev da rom mova, vetyvi,
avad gavxdi da dRes uCemod mogiwevs bulbulTa koncertis mosmena-meTqi.
asec moviqeci.
kari rom gavuRe da yelSexveuli daminaxa, waxda kaci,
feri ecvala; ra mogivida, guSin mSvenivrad iyavi da ase
uceb ra qva gecao.
304
20. r. miSvelaZe. t. IV
305
306
dal aq i
yinulis Tvaluwvdenel mindorze erTaderTi Savi
wertili moCans. Tvalma iqiT gamityua. ori dRis win minskis zRva lurjad livlivebda. guSin saRamoTi mouWira
yinvam da napirebi SeuTeTra. ar megona erT RameSi yinuli Tu dafaravda amodena wyals. kaSkaSa mzeze TvalismomWrelad elvarebs Tovli. horizontze eulad moCans
buzistola Savi wertili. ra unda iyos? jer gaubedavad
Sevdgi mindorze fexi. yinulis simagreSi dasarwmuneblad erTi orjer Sevxti kidec, mere sayelo aviwie da
wavedi.
givliaT yinulis zRvaze?
Txeli fifqiT dafarul yinulze fexi gisxltebaT,
qari yurebSi wivis. sicivem kriWa SegikraT, irgvliv gaqvavebuli talRebi da wyalqveSa dinebebiT alag-alag
daxazuli yinulis veli Cans.
daaxloebiT erTi kilometri rom gaviare, Savi wertili xis kunZad momeCvena da ukan dabrunebas vapirebdi,
cotac da, davrwmundi, rom yinulze kaci ijda. axla
naTlad vxedav brezentis zurgs, xelebsac amoZravebs.
ki, namdvilad meTevzea.
Tavze rom wavadeqi, mxolod maSin gamomxeda, salamze
ise ugemurad mipasuxa, TiTqos guli hqonda cnobismoyvareTagan gawyalebuli am ukacriel velze.
raRac xasiaTze vera xarT, ar modis? vkiTxe da
Cvargadafarebul badurasTan Cavimuxle.
badura Tovlze gadmoapirqvava, xuTiode cicqna svia
asxmartalda yinulze.
a, esaa Cemi nadavli. ar ekareba. axali yinulia da
arc Rirs jer Tevzaoba.
axali yinuli?
307
ver veguebi. ver vitan. axalgazrdobaSic ar mitarebia. xelTaTmani roca macvia, ase mqonia, xelebi Cemi ar
aris-meTqi.
Cem cxvirwin ormoSi tivtiva aTamaSda. kaci ankess daswvda da wamSi Savzurgiani loqo asxmartalda yinulze.
or mtkavelze meti iqneboda.
oho, Cavardi, lamazo? bavSviviT gaixara ras izam,
aseTia cxovreba. piridan ankesi gamoacala da yinulze
moisrola, kargi fexi gqoniaT, axla me momibrunda.
ankesi isev gaawyo da xelebi daiorTqla.
is Cemi Zmakaci, mkrtiCiani-meTqi rom giTxari, Svidjer daiWra. orjer me mivaTrie hospitalSi, icinoda,
ai, vis ar eSinoda sikvdilis. axla vaskvni, Tu sikvdilisa
ar geSinia, ara giSavs. mTavaria, sikvdilis SiSi daTrguno. Cveni aseuli ordenosania. sxvaTa Soris, ocdaaTniRa
davrCiT. daTqmuli gvaqvs da yovel weliwads vikribebiT
kurskSi. kurskis brZolaSi Cveni aseulidan ormocdaaTi
daiRupa. SarSan da wels ar wavsulvar. mosawvevs da werils migzavnian, magram ar mivdivar. guli ar mimiwevs da
momkali...
ratom?
iciT, ra? jer erTi, pirvelad rom SevikribeT 1968
wels, marTalia, erTmaneTs CavexvieT da vitireT, magram
kmayofili arc maSin davrCenilvar. Cemi talik-talika
biWebis nacvlad bebrebs Sevxvdi. daberebula xalxi,
kaco. me maT arc vicnobdi. isini sul sxvani iyvnen, me ki
isev iqa var, im dReebiT vcxovrob. es ybadasivebuli gamZRari `yofilebi~ guls mtkenen. meorec, yovel Sekrebaze
sias wagvikiTxaven da gamogvicxadeben, wina Sekrebidan am
Sekrebamde Cvens rigebs esa da es gamoakldao. kargi ra,
damanebe Tavi. ras damCxavi yvaviviT. TiTo-orola yovel
weliwads midis im qveynad. cecxlis wvimas gadaurCa kaci
da ager Tavis loginSi mSvidad kvdeba infarqtiT, hipertoniiT, kiboTi. ar vici, bevrs suli misdis, zeimze viyavio, amayad gamogicxadebs. me ki amgvari zeim-Sexvedre310
kiTxvisas hitlerelTa mTavari mxecebis suraTebs xSirad gviCvenebdnen. yvelaze mZime wuTebi iyo Cems cxovrebaSi. im dRem gamanaxevra kaci. jer erTi, vRelavdi, ar
wamarTvas samarTebeli da yelSi ar gamoisvas-meTqi, Sublze ofli wurwuriT Camomdioda. arc erT maTgans xma ar
amouRia. papeni Savwarbeba, gamxdari kaci iyo. doinjSemoyrili ijda da Wers Sescqeroda. xandaxan nikaps maRla
swevda, mexmareboda, rac SeeZlo. parsvas rom movrCi da
odekoloni vasxure, saxe daeRmiWa da xelisgulebi erTmaneTs gausva, mivuxvdi, krems mTxovda. nain-meTqi, bodiSi movuxade, gaiRima da TiTi damiqnia. noirati ufro
ampartavani Canda. arc ki ganZreula. nikapi Sevardnili
hqonda, verafriT ver mivudeqi, bolos gavbede, movkide
TmaSi xeli da Tavi gadavuwie. damyva. parsvis Semdeg
makrateli movimarjve. kiserze Tmas Sevusworeb-meTqi,
magram xeli amiqnia, ar mindao, ar ginda da nu ginda,
jandabas Seni Tavi-meTqi.
Cemi Tavi rkinis nervebis kacad warmomedgina, magram
kinaRam Sevrcxvi kaci. noirats rom vparsavdi, xatini
gamaxsenda. iciT xatini? ra Tqma unda, gecodinebaT. patara sofeli iyo minskTan. 1943 wlis 22 marts germanelebma
mTeli sofeli erT ficrulSi Serekes. 149 kaci, aqedan 75
bavSvi. ficruls cecxli waukides da manam ar moSordnen,
sanam asormocdacxra sicocxle ferflad ar iqca. ganwirulTa kivili Turme cas swvdeboda. Tu cecxlmodebuli
gareT gamovardeboda, jalaTebi kondaxis cemiT ukanve
abrunebdnen. mTels sofelSi erTaderTi kaci gadarCa
iosif kaminski. adrianad tyeSi gasuliyo da gadarCa.
swored xatini gamaxsenda, noirats rom vparsavdi.
swored maSin momiSvira loya morCilad faSistma oberkanibalma. Tvalebi davxuWe. tuCze vikbine. ukanaskneli
Zal-Rone movikribe da parsva rom davamTavre, TvalT damibnelda. aRarc ki maxsovs, xeli CamovarTvi Tu ara Cems
ucxo `klientebs~. erTi ki damamaxsovrda, maTi madlierebiT aRsavse saxeebi da Tavazianad naTqvami `danke Soon~.
313
* * *
ukan vbrundebi...
napiri axlos moCans da sadacaa fexs Sevdgam miwaze.
sadacaa dasruldeba yinulis zRva.
rom movixedo, davinaxav tramalze Sav wertils,
guljavrian meTevzes da kriala caSi kvamlad asul mis
usaSvelo dards.
314
m ay val a
gudamayars rom Camovcdi, gvarianad momSivda da TiTqos
miwam piri uyoo, Cems jinaze restorani ki ara, patara
fardulic versad davlande, piri rom gamesvelebina.
moTmineba rom gadamewura, swored maSin, sofel samebasTan sagzao niSanze daxatul dana-Cangals movkari
Tvali da sixarulisagan guli SemifrTxialda.
`ar gauSva~, didi lurji asoebiT ewera restornis
CuqurTmebiani kibis gaswvriv gakrul abraze. saxeli, verafers ityvi, kargi SeurCeviaT.
manqana davayene, qurqi movixure da restornis kari
rom SevaRe, guneba gamifuWda. koba vaSaZis naxelaviT
lamazad moxatul-moWedil darbazSi kaciSvili ar WaWanebda. mebufete movZebne da uceremoniod vkiTxe:
gaqvT rame?
Tof-iaraRze da tyvia-wamalze mkvdari gyavarT da
ise, am restornidan qudze kaci gamovalT, Tu gaWirda.
daufiqreblad, yoCaRad mipasuxa gamxdarma, sqelulvaSa
mebufetem, Tan farTo tuCebSi darxeul Rimils Zlivs
amagrebda.
momewona misi xumroba, magram qaragmebis Tavi maqvs
axla me?
saWmels gekiTxebi.
batono, saWmeli gveqneba, aba, ki ar vglaxaobT es amdeni xalxi aqana, minareTis sarkmeliviT viwro da TaRovan fanjarasTan SequCuli oficiantebisken xeli gaiSvira.
aba Sen ici, sad davjde?
dabrZandiT, batono, sadac Tqven gagexardebaT da
am wuTSi mogarTmevT yvelafers. Tqven imnairi kaci CanxarT, rom Tqveni gulisTvis gaqceul irems movwveli.
315
lev da cota xans manqanaSi gamoviZineb-meTqi, magram ar gamomivida, ruli ar momekida. erTxans magnitofoni CavrTe,
iqneb simReram guljavri gadamyaros-meTqi, rom veRar movisvene. manqana davkete da fexiT avuyevi aRmarTs. cota
xanSi esec momwyinda, Tavqve daveSvi da isev restorans mivakiTxe, isev im ubedur dedaberze vfiqrob. Tu ar gavige,
vin aris da ra qalia, aqedan wamsvleli ara var.
ambis ambavi kacma ar unda daijeroso, naTqvamia. me
TviTon vestumrebi. mebufetem jer eWvis TvaliT Semomxeda, rom ar daviSale, RvTisavars uxmo.
Sors raid iqnebis, axlos ars, wyarosTan marjvniv
aiReT. sul pirdapir iareT, safixvnos miadgebiT, iq Con
bebreb sxedan, iq daayenebT manqanas, iqedan kilometr
aRar aris.
ava Cemi manqana? manqanisken mivuTiTe.
raid ver avals. gzebi kargia. aqedan sul sam kilometr iqnebis mayvalais saxlamde!
TiTqos axla dafiqrdao, amxed-damxeda da RimiliT
miTxra:
mayvalais naTesav xaraa?
Tavi gavaqnie.
suraTi unda gadauRo? isev gaecina. pasuxi aRar
gamicia, kibeze daveSvi da sanam manqanas davZravdi, kako
festveniZes da RvTisavars Tvali ar moucilebiaT.
sofels rom gamovcdi, karga xans viare, sanam mayvalas saxlamde mivaRwevdi. xevis piras calkerZ dasaxlebula. mogexsenebaT mTiuluri sofeli, mijriT miwyobili
saxlebiT, arc soflis erT muStad yofnis mizezs gavaxseneb ganaTlebul mkiTxvels. vin iyo netav am dedabris
winapari, Tems rom gandgomia da calke gasula, winaparimeTqi imitom vambob, rom ZvelTaZveli qvitkiris saxli
udgas fiqaliT naSeni. fiqaliTve Semoragul ezos WiSkari ar hkidia. maspinZelo-meTqi, daviZaxe Tu ara, Cemken oTxi ZaRli gamoiqca. dganan da zarmacad miyefen.
318
moicila, salamze ar mipasuxa, samzadSi gavarda da maSinve gamotrialda. xelebs gamuruli CvriT iwmendda da
Tvals ar macilebda.
ramdenime uwyinari fraza kidev movaxsene da roca
sabolood davrwmundi, rom yurSi srulebiT ar esmoda, ubis wignaki amoviRe da davuwere: `rad ginda amdeni
ZaRli da kata, qalbatono?~ qaRaldi amovxie da gavuwode. gamomarTva, magram ar dauxedavs, xelis gamowvdisTanave mipasuxa:
kiTxva ar vici.
Cems cxovrebaSi es erTi qalic gamoucnob arsebad
darCeboda, rom TviTonve ar alaparakebuliyo:
`rai gikvirs, Svilosan? Cem sibere gikviran Tu am
ZaRl-katam SegafiqrianasT? esenic rom ara mhyavdnen,
cocxliv samareSi viqnebodi. rai ars saxli ukacod da
mTai ubalaxod. Cem sazrunav esenia. zamTarSi eseni miTboben gayinul Zvlebsa, zafxulSi eseni maZlebineben ufskero dReebsa. Cemi ena esmiTye, bRartebiviT mijereben.
sxvagan Tu monaxam ZaRleb da kateb asre dan-Zmurad hyofiliyvan? erTimeores ar awyenineben. asre gamizrdia da
imitom. yvelaferi gazrdai yofila. ubeduri mayvalai.
giJi nu gegonebav. ucxoT CanxarT, es ambav nu gagikvirdebisT. RmerTis nebai ars yolifern. am xelebma Svid Svil
gazardis, arc erTi ar SemarCinis kacma da RmerTma, RmerTma da kacma, dailocos orTaves samarTli. qmari im omSi
momikvdis. wavrida, aRarc werili, aRarc xabari, ukanac
ar mauxedavs. samocdaaTi welia mas ukan. tyvias rom ar
maekla, axla Tavis sikvdiliTac mkvdar iqnebodis. sam
Svil im omSi davkargis, meoTxes cxen daugorda gudamayarTan, kviris Tavze mis col mSobiarobas gadahyvis. mexuTe saxadma amoswyvitis col-nagramianad. meeqvse alpinisteb gzas aswavlidis da swavlebaCi ise gaerTvis, yinul
Cautydis gergetis kalTazed. ocdaaTi welia veravin
mamiZebnis, vai mis dedas. nabolara Zmakacis qorwils gadahyvis. mas ukan oc gazafxul iqnebis, gaigonebdiT ken-
320
21. r. miSvelaZe. t. IV
321
ub r aloni ?!
qalaq bagrateulSi samocdaaTamde saSualo skolaa
da arc erTi rvawliani. ormocdamexuTe saSualo skolis
direqtori, ukanasknel dromde, gaxldaT Tedo SariqaZe.
oci weli direqtorobda skolas da axlac am Tanamdebobaze iqneboda, iseT seriozul mizezs rom ar SeeSala
xeli, rogoric gaxlavT gardacvaleba. Tedo SariqaZe miokardis infarqtma imsxverpla. ar iyo didi xnis,
ormocdaaTs SarSan gadaSorda. miuxedavad imisa, rom
infarqti saukunis yvelaze moduri daavadebaa, Tedos
sikvdili yvelas gaukvirda. raRa skolaSi, Tavis kabinetSi, gauskda guli maincdamainco, xSirad gaigonebdiT qalaq bagrateulSi, gansakuTrebiT, Tedos gardacvalebis pirvel kviras. cnobismoyvare nacnobebs
aviwydebodaT, rom infarqti ufro xSirad meWarxleebs
bostanSi emarTebaT, meqiseebs abanoSi, xolo lokomotivis memanqaneebs gaqanebul matarebelSi. amitom, logika Tu sadmea, Tedo SariqaZes, Tu sainfarqtod hyavda
RmerTs ganwiruli, swored skolaSi, Tavis kabnetSi,
unda wvevoda es saSineli seni. magram raki umizezod
araferi xdeba, Tedos sikvdilis mizezsac dauwyes Zebna da amazec erTi miTqma-moTqma atyda. ra ar iTqva;
aqaoda, reviziam auwewa nervebio, aqaoda, jildoze iyo
wardgenili da uari uTxreso, aqaoda, ufrosi qaliSvili qmars gaSorda, imas dardobdao... xom iciT, qveyana
Wrelia. viRacam gakvriT isic Tqva: Zmebma kakauriZeebma SeuracxyofisaTvis sasamarTloSi uCivles da ukeTes SemTxvevaSi moxsniT mainc moxsnidnen samsaxuridan,
mowafis mSoblebTan utaqto damokidebulebisaTviso.
es mizezi qalaqma yvelaze nakleb daijera; jer erTi,
Tedo SariqaZe SaqariviT tkbili kaci iyo da mSobels
322
kako da goCa kakaureiZeebi isxdnen erTmaneTisgan sakmaod daSorebiT. direqtoris danaxvisTanave oriveni
wamodgnen da karga xans erTmaneTs epatiJebodnen kabinetis karTan. Tedom Wilofis qudi rom Camohkida da
farda gadaswia, Zmebi ukve magidas Semosxdomodnen.
batono Tedo, kakom daiwyo. saCoTiro saqmeze
varT mosuli da unda gagvigo.
araviTari saCoTiro araa es. CaurTo goCam.
me vuTxra, Tu Sen etyvi. mere amazec ar momdo Sari.
daiwye, aba Sen! kakom Zmas Sexeda.
me ra daviwyo. CemTvis yvelaferi garkveulia. Sen
momiyvane aq da Sen daiwye. goCam, rogorc gulismosvlis dros icoda, ganze gaixeda.
batono Tedo, me micnobdiT Tqven adre? hkiTxa
kakom.
ara.
Cemze dagirekaT, gTxovaT vinmem rame?
ara.
zRapars nu mohyvebi axla. rac gvainteresebs hkiTxe
da wavideT. ar calia am kacs CvenTvis. goCa TiTebis
tkacuns mohyva.
Cemi bavSvi Tamar kakauriZe visTan aris Caricxuli,
batono Tedo? kakos xmaSi tirili igrZnoboda. etyoboda, umZimda direqtorTan am sakiTxze saubari.
magas ki nu ekiTxebi, Tavidan visTan iyo-Tqva, ase
hkiTxe. cxarobda goCa.
Tavidan visTan CaricxeT Cemi bavSvi, pativcemulo
Tedo?
kvaSalTan. Tedos nestoebi gauTeTrda.
goCas baxva?
wulaZesTan.
xom ar momxdara aseTi ram, batono Tedo, miuxedavad Tqveni 12 ivnisis rezoluciisa, goCas biWi kvaSalis
jgufSi aRmoCnda da Cemi gogo wulaZesTan?
ar momxdara.
335
TuTiyuSiviT nu elaparakebi. Sen ase hkiTxe: me movedi Tu ara goCas bavSvi kvaSalidan wulaZis jgufSi gada
gayvanine Tu ara-Tqo da amiT damTavrdeba yvelaferi,
kidev erTxel Caeria saubarSi goCa.
direqtors TvalT daubnelda. TiTqos isari gaurWeso, beWis qvemoT zurgi aewva da TiTqos yelSi xels
uWeren da unda oriode sityvis Tqma moaswroso, iyvira:
Cems mosaklavad moxvediT?! gadiT oriveni aqedan!
Semircxvenia Tqveni Zmoba, Tqveni kacoba, Tqveni adamianoba. Tqve glaxis Wirebo, Tqven!
savarZelSi mowyvetiT CaeSva da guli SeuRonda. kakauriZeebi gafiTrebulni gamocvivdnen direqtoris
kabinetidan da mdivan gogonas daubares civi wyali
Seutane Sens fsix direqtorso.
gasaocari ram mere moxda: Zmebma kako da goCa kakauriZeebma ormocdamexuTe skolis direqtors Tedo
SariqaZes sasamarTloSi uCivles Tavis kabinetSi, samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas, Cven, saTxovnelad miRebaze misul mSoblebs, Seuracxyofa mogvayenao.
seqtemberma ise gaiara, rom Tedo SariqaZe yovel meore dRes samoqalaqo saqmeTa gamomZieblis win ijda da
Cvenebebs aZlevda.
saqme sasamarTlomde ar misula. xuT oqtombers Tedo
SariqaZe Tavis kabinetSi ipoves orive parkuWis (wina da
ukana) infarqtsagan gulgaglejili. saswrafos eqimma
dainaxa Tu ara sulTmobrZavi, karSive Tqva infarqtia.
raki duJi morevia aRaraferi uSveliso.
Cemi saqme rom iyos, sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi
mivcemdi da rogorc mkvlelebs sajarod gavasamarTlebdi Zmebs kako da goCa kakauriZeebs, qalbaton tasos da
qvrivi veras gogos ormocdamexuTe skolaSi saqmeTa
mmarTvelad rom muSaobs.
336
ar ul i
dRes metismeti momivida. aTas cxraas xuTi-Svidi
wlebis sacenzuro komitetis masalebma gamiyolia da Cais
dalevac gadamaviwyda. axla SimSilisgan Tavbru mesxmis
da fexebze dolabebi mkidia. mainc ra ucnauri dro iyo.
visac ranairad gaexardeboda, ise uberavda. kapiki iyo
pirovnebis fasi. presis Tavisuflebao, moatyua mefem
xalxi da zogma daijera kidec, rom nikolozis mTavroba
xandaxan sikeTis qmnis xasiaTzec dadgeboda. gancxadebebia arqivSi, siciliT mokvdebiT. kacma wera-kiTxva
Zlivs icis da gazeTis gamocemis nebarTvas iTxovs. sam
weliwadSi ormocamde gazeTi da Jurnali gamosula maSin
goWouraSi. sakuTari organo maqvso da visac visi Jini
sWirda, imas lanZRavda. aseTi faqtebicaa: gazeTSi SaviT
TeTrze dabeWdilia, mavani da mavani pirovneba gardaicvala, panaSvidi ama da am dResaa, gamosveneba am ricxvSi gansvenebulis binidano. `gansvenebuli~ ki am cnobis
dabeWdvis dros saR-salamaTia (Tu gazeTis gamosvlis
mere ar gauskda sibraziT guli). sastumroSi misvla,
Wadi da yveli, mwvane xaxvi da amolesili lobio mTlad
mirCevnia axla yvelafers, magram sadaa. `komunis~ gverdiT, salobieSi, lobio aqvT, magram Wads vin mogitans.
sastumros restoranSi sami dRis gamomcxvar Wads gagixerxeben, magram rad ginda, lobio ara aqvT meniuSi. marRanias bufetSi Wadi da lobio Tu Seaxvedre erTmaneTs,
yvels mogarTmeven imnairs, rom airwinaRiT unda Wamo,
ise yars. erTi sityviT, cudadaa cxovreba awyobili.
axal gazeTebs viyidi, saqababeSi cxel xarCos SevWam da
sasTumals movZebni. Tu ar wavuZine erTi saaTi mainc,
xval kacad ar vivargeb.
22. r. miSvelaZe. t. IV
337
mara sofels sxva gemo aqvs, sofelSi rom neSoSi gamomcxvar Wads arekav kecidan, imis suni sxvaa.
geguTis quCa TandaTan daviwrovda, asfalts jer, mTvaris suraTze rom minaxavs, iseTi ormoebi daetyo da
qalaqs gavcdiT Tu ara, manqana ise gadaxta miwayrilze,
arc ki gvigrZvnia-meTqi, rom vamtkico, tyuili iqneba.
gzis gaswvriv, Cven pirdapir vefxisfer katas SavdrunCiani nagazi mosdevs. etyoba, seriozuli Seuracxyofa
miayenes; ZaRli yefiT iklebs iqaurobas da Tu kbilebSi
moigdo damnaSave, karg dRes ar daayris. kata qurdiviT
uxmaurod da msubuqad garbis. katis eSmakoba naxeT; manqanas rom miuaxlovda, elvis siswrafiT ganze gaxta da
gza gadaWra. ZaRlma aRar gariska, Sedga da transportis
gavlas daeloda. awi, miT umetes, sibrazisagan akankalebuli muria Tavxedi katis damwevi aRar aris.
sakiresTan gamiCere erTi, Cveni Zma.
ladom gadasvla moaswro, qarma wamoweuli mtveri
erTgulad Semogvaxvia.
male mobrunda, axalgamomcxvari puris damaTrobeli
suni Semohyva. Rilaki amoswia, ukana kari gamoaRo da ori
`buxanka~ savarZlis Tavze moisrola.
araferi mikiTxavs, manqana rom daiZra, TviTon alaparakda.
waviRoT mainc, egeba arc ki iqnes axali puri saxlSi.
xom ici, Tu stumars ar elis qali, Tones ar gaaxurebs.
vinRa acxobs purs axla Sin. ormoci kapiki unda amxela
buxankas. waxval da iyidi. comis mozelvad da wvalebad
ar Rirs. Cven ToneSi qaTmebi ibudreben mSvenier kargad.
ToneSi gamomcxvars mainc sxva gemo aqvs.
icocxle-Tqva, sxva gemo aqvs, ar ginda magaze
laparaki, mara gemo maSina aqvs, cxlad rom SeWam, Tvara,
rom gacivdeba da galigvdeba, mere erTia yvela. gaaCere
Sen, imano, erT wamas!
manqana mowyvetiT Sedga. Cven gverdiT erTi xelisgawvdenaze xis magida dgas. magidaze arwiviscxvirebiani,
340
sad cxovrob?
naqiravebSi.
sofelSi vinRa darCa?
Cem garda yvela iqaa: dedaCemi daberda Zalian
sawyali, Cemi coli da sami gogo myavs umcrosi wels
amTavrebs. yvelas Tavisi saqme da gasaWiri aqvs. gogoebi
ver gavaTxove da amis fiqrma mTlad weiRo mTavari suli.
cota xans vdumdiT. manqana gulisgamawyaleblad mixtunavda oRroCoRroze, uecrad ladom xeli momiWira
mklavze da TiTqos aRsarebas ambobso, nervuli CurCuliT daiwyo.
mizezia, rac giTxari, yvelaferi. ar daijero. ra
sikvdilad minda pensia? yvelas ver etyvi kaci. ici ratom
gaviqeci? momwyinda, cota xans kidev rom davrCeniliyav,
SeiZleba, qvis srola damewyo. sul SenTvis, kaco, sul
SenTvis? gamagebine rodemdis? erTi dRe mainc ar mekuTvnis mee? gamagebine, ra vali maqvs aseTi, mTeli cxovreba
rom ver gadavixade? yvelaferi Sen, yvelaferi SenTvis?..
hoda gaviqeci, ver gavuZeli da gaviqeci. bevrs SeiZleba
sisuleled moeCvenos, Senc albaT ase gegoneba, Wkviani
xandaxan sulelia, mara suleli arasodes ar aris Wkviani. oTxi periodi aqvs Turme mamakacis cxovrebas. ase
Sevatyve me, Cemi dakvirvebiT: pirveli axalgazrda rom
xar da guli gimReris, rasac mokideb xels, bdRvirs rom
gaaden, maSin mkvidrdebi. maSin aSeneb saxls, budes iwyob
da gadaRma gadaxedvac aRar ginda, meore periodi, Cemo
gaioz, maSin iwyeba, roca pirvelad gestumreba mowyena
da patara Seni ezos gareTac gadaixedav Sinac geweva
guli da gareTac. mesame periodia Sin rom veRar Cerdebi, aRaraferi rom aRar ginda Sinaurebis, am cxovrebas
sisuleled rom CaTvli da siberisgan gaqcevas rom moindomeb, suli gareT rom geqaCeba. sxva cxovreba rom geZaxis. aseT dros kacebi cols toveben da sxvas irTaven.
me amis vaJkacoba ara maqvs, amitom wavedi da CemTvis var
344
345
mTxovneli
uCveulo SemTxveva meti raRa iqneba: gamomZiebel rezo
xamaSuriZis kabinetSi kaci Sevida da dapatimreba iTxova!
Soferi xar? hkiTxa rezom da, sanam ucnobi upasuxebda, sawer-kalami da qaRaldi daudo win, sasikvdilod daSavda?
ara, batono! mTxovnels daRlili, gawamebuli saxe
hqonda, wamwamebs arc ki axamxamebda, gamomZiebels didi,
Taflisferi TvalebiT monusxuliviT Sehyurebda, xelSi Camqrali sigareti eWira, marjvena saCvenebeli TiTi
aklda, ormocdaaT wlamde iqneboda, Tu Sesaxedaobis
mixedviT vimsjelebdiT. arc kaci momiklavs da arc
aravin momdevs mosaklavad, adgilmrewvelobaSi vmuSaob,
Wadrianis gzaze.
?!
SeiZleba, ar iciT, gadasaxvevTan, iqve marcxniv patara saamqroa...
ras akeTebT?
hamakebs.
kai dagemarTos! Sennairi Segnebuli damnaSaveebi
rom gvyavdes, raRa gviWirs, magram dapatimreba ase xom
araa?! saqme gauZnela gamomZiebelma, raRac sabuTi
unda gvqondes. mere me momTxoven pasuxs! mova sanqcia
da Tavis droze gavakeTebT yvelafers! levi dagiWires?
ara, pativcemulo! Tqveni saxeli?
rezo!
revaz batono, aravis ar SevumowmebivarT. yvelaferi
mSvidadaa, magram daviRale, meti aRar SemiZlia, ar SeiZleba, CamsvaT?
346
oriode sityviT getyviT Tavidan bolomde Cems ambavs da Tqven TviTon gansajeT: sami wlis win im adgilas, sadac giTxariT, gaixsna hamakebis saamqro. me gamge
viyavi da var axlac. erTi moangariSe da Svidi muSa myavda, ori wlis ganmavlobaSi arc erTi hamaki ar moqsovila CvenTan.
aba?!
ki, gegmebs vasrulebdiT, premiasac viRebdiT xandaxan. gazeTSic ewera Cveni gvarebi, magram faqtobrivad
arafers vakeTebdiT. erTaderTi naxevradmoqsovili hamaki gvekida abris gverdiT. es iyo da es, meti hamaki ori
wlis ganmavlobaSi TvaliTac ar minaxavs.
mza produqcias ar abarebdiT?
ara, batono! es yvelaferi qaRaldze keTdeboda,
vwer
diT angariSs, amdeni da imdeni hamakis Cabarebis
Sesaxeb, miReba-Cabarebis aqts werda sawyobi da maRaziebidan mogvdioda cnobebi imis Taobaze, rom Cveni
hamakebi gaiyida. gegmas vasrulebdiT Cvenc da maRaziebic. navaWrs viyofdiT da yvelaferi kargad midioda.
sahamake Zafs Sav bazarze vyiddiT, saTevzao badeebis
ostatebze. Zafi kargad fasobs. imiT vistumrebdiT
xarjebs.
muSebi?
Svidi kaci myavda gaformebuli. modiodnen Tvis bolos patiosnad, uwyisze xels awerdnen, xelfass iRebdnen
da midiodnen.
arafers ar ambobdnen?
vin suleli amoiRebs xmas, batono, TveSi as oc maneTs pensiasaviT Tu dauniSnav da arafers ar gaakeTebineb?!
mere?
ori weli ase vimuSaveT, Cveni saamqro erT-erTi mowinave saamqro iyo raionSi! simarTle giTxraT, nametani
gaxmaurebac ar mindoda, amitom suraTis gadasaRebad
348
mosul korespondents fuls mivcemdi da ezodanve vabrunebdi ukan. es erTi welia, Cemi dasaklavi dana me
TviTonve gamovCxrike.
ranairad?
SemomiCnda SarSan Cemi moangariSe, wilSi myavda,
rasakvirvelia: xom ici, axla ra droa, koka wyals yovelTvis ar moitans, avamuSavoT es dazgebi da marTla
daviwyoT hamakebis qsova, levi saqonels davamzadebT
da ase ufro saimedoao.
Turme viRupebi, gayiduli vyavar TxasaviT. gavmarTeT saamqro da es mesame Tvea, hamakebs vqsovT. ar gagiWirdebaT mixvedra, yvelas Tavisi unda da Cvenc erTiori kapiki xom unda dagvrCes?! gava ezodan leviT datvirTuli manqana, daiWeren! movardeba moangariSe, ariqa,
daviRupeTo! saqmis Cafarcxva sakmaod Zviri gvijdeba.
ase xdeba sistematurad, es sami Tvea, gavtyavdi kaci.
rac viSove am or weliwadSi, Semomafcqvnes xelSi da
damtoves mSralze. Turme, nu ityviT, Cemi moangariSe,
es gaTaxsirebuli, TviTon migebs xafangs: gava Tu ara
manqana, telefonis zars miayolebs, esa da es nomeri
manqana levi saqonliT modis da daiWireTo! axla mivxvdi, saubedurod, magram raRa drosia, me qe gavkotrdi
kaci!
mere, ver gaagde moangariSe?! gaocda gamomZiebeli.
vera, revaz batono! moangariSes awi veRar gaagdeb!
isea CarTuli saqmeebSi, rom misi gamoyvana aRar SeiZleba! isev me unda Cavjde!
dagiWiroT faqtze?! ase vqnaT, aba, fuli davnomroT
da yvela erTad CavyaroT maSin moangariSec, Soferic
da Senc!..
ara, kaco! me imaTi Cayra ki ar minda. es saqme rom
daviwyoT, ise Rrmad da Sors wavalT, imdeni vinme Caereva gverdidan, rom sananeblad SegeqmnebaT! me marto
349
vjdebi. rame anonimuri werili SevadginoT, SemamowmeT, viTom erTi mkvdari suli damiWireT saamqroSi,
an, viTom, piradi sargeblobisaTvis erTi hamaki waviRe usasyidlod saxlSi. erTi sityviT, rame samwliani,
xuTzec Tanaxma var. iqneb jobda, sul sxva saqme Segvedgina?.. vTqvaT xulignobis, an gaupatiurebis mcdelobis?! gaecina mTxovnels da saocrad TeTri,
janmrTeli kbilebi gaaelva. es ukanaskneli nametani
iqneba, ar Semefereba, xmas dauwia da gamomZiebels
CurCuliT uTxra: unda gaisarjoT da dRes an xval
unda damapatimroT! tyuilad ki ar minda, pativs gcemT!
samagiero Cemze iqneba!
rezo xamaSuriZem oci weli imuSava prokuraturaSi da
aseT gaiZverasTan jer ar hqonia saqme.
`ra moxda, netav. aq raRac sxva ambavia! es kaci aseTi miamiti Citic ar Cans! gavyve? vaiTu, SantaJzea?! ar
gavyve, SeiZleba, sxvasTan mivides da sul gafuWdes saqme!
arada xom SeiZleba, marTals ambobdes! SeiZleba viTom
marTali iyos es yvelaferi?! SeiZleba, marTla undodes
Cajdoma? maSin sxvebs ratom afarebs xels? an ra xelis
dafarebaa, CemTan ukve yvelaferi Tqva. xvalisTvis rom
davibaro? vaiTu, eWvi aiRos da aRar movides? ase pirdapiri ver Cavsvam, ufleba ara maqvs...~
sabuTi gaqvT rame?
ucnobma pasporti da piradobis mowmoba gauwoda.
yvelaferi wesrigSi iyo.
gamomZiebeli Sehyurebda ucnaur damnaSaves da ver gadaewyvita, rogor moqceuliyo...
meore dRes, braldebas rom ecnoboda, damnaSave iRimeboda: `kargia, kargad mogifiqrebiaT! SigadaSig CaurTavda igi, teqnikuri usafrTxoebis wesebis ugulebelyofisa da ori hamakis datacebisaTvis rom maZlevT pasuxisgebaSi. ra tyuilad CausvamT kacio, mTeli qalaqi
Cemze ilaparakebs. Tu mets verafers umtkicebdnen,
350
351
laZe orma ambavma gaaxara; jer erTi, gia ukve aRar tiroda da da, meorec, igi gulSi Caexutebina da Tavze xels
nazad usvamda sxva vinme ki ara eTer Wkuaseli.
aRar mived-movedebi da barem aqve gavumJRavneb cnobiswadiliT dainteresebul mkiTxvels, raSia saqme.
levan kukulaZe trest `gamwvanebaSi~ ufros gammwvaneblad muSaobs, dekoratiuli memcenareobis fakulteti
aqvs damTavrebuli. arc kia, me mgoni, saWiro misi ganaTlebis da socialuri mdgomareobis dawvrilebiTi
daxasiaTeba. igi damsvenebelia, morCa da gaTavda. damsveneblebi ki bevri ramiT hgvanan erTmaneTs: yvelani
araCveulebrivad mxiarulni arian da im barobaze gamoCenil lamaz qalebs Tvalebs uprawaven.
gammwvanebeli saSualo tanisaa. uimedod moswrebul
Rips Tu mxedvelobaSi ar miviRebT, lamazi, proporciuli tani aqvs. siarulis dros marcxena beWi odnav daSvebuli aqvs. ormocsmitanebuli gaxlavT, safeTqlebTan
WaRara Sehparvia, tuCebze gadmomxobili sqeli ulvaSi
aqvs da Tvinieri, Taflisferi Tvalebi.
`Sromis uflebaSi~, es sami dRea, rac eTer Wkuaseli
gamoCnda. `siqstis madona~ vis ar ginaxavT, swored imas
hgavda, or umniSvnelo garemoebas mxedvelobaSi Tu ar
miviRebdiT: Tavisi pirmSo xelSi ki ar eWira, gverdiT
mohyveboda, radganac xelSi asayvanad misi kaxa sakmaod
didi iyo - rva wlis mainc iqneboda. meorec, arc TviT
qalbatoni eTeri iyo rafaelis Sedevrze gamosaxuli
gogonas xnisa. eTer Wkuaseli, Tu uxerxuli ar aris ase
dakonkreteba, ocdaaT wlamde iqneboda.
gamoCnda eTeri dasasvenebel saxlSi da Seicvala irgvliv yvelaferi. interesi mieca cxovrebas. mamakacebi
sportuli piJamoebiT aRar Camodiodnen sasadiloSi.
razec ar unda daewyoT saubari Wadris ZirSi Sekrebil
damsveneblebs, bolos romelime maTgani ganxeTqilebis
vaSliviT gamoagorebda eTer Wkuaselis saxels da Cveu-
352
23. r. miSvelaZe. t. IV
mome nti
353
xarT, es rom Cemgan geswavlebodeTo. erT wamsaa marcxio, daagdo da avadmyofis patronebs madlobis saTqmelad daRebuli pirebi Seatova.
gias male CaeZina. eTeri bavSvs sasTumalTan ejda da
Sublze nazad usvamda xels, levani ki oTaxSi mimodioda. karga xnis mere fanjarasTan mivida, Semotrialda da
yelgamSrali kacis xmiT amoRerRa:
eTer!
ra iyo? Wkuaselis qals misken ar gauxedavs.
gZulvar me Sen?
vin giTxra? eTerma Rimili daumala, me arvinac
ara mZuls.
aba, ra moxda, Se qalo.
raze meubnebi? gaimiamita Tavi eTerma.
miyvarxar, am erT bavSvs geficebi, warmoudgenlad
miyvarxar.
kargi axla, levan, eTeri gasaocrad mSvidi xmiT,
TiTqosda Soridan laparakobda, magis Tqmis adgilia
axla aq? xom giTxari erTxel ukve pasuxi. Sen ar micnob
me, levan. raki qmargacilebuli var, maincdamainc unda
movityuo Tavi, Se kaco? Sen ver warmoidgen, rogor
daviRale, da rogor gadaveCvie yvelafris dajerebas.
oTxmoci wlis beberi mgonia Cemi Tavi. Sens ayolas da
TanagrZnobas Zlieri qali unda. me arc gambedaoba maqvs
samagiso da arc Zala, Tu kaci xar, tyuilad nu gaiwvaleb Tavs. amoiRe eg fiqri gulidan.
levans meti araferi uTqvams.
gvian saRamoTi saswrafoTive dabrundnen `Sromis
uflebaSi~.
damsvenebelTa sapatio yarauls Camouares da levanis
nomerSi Sevidnen. eTerma bavSvs Sarval-perangi gaxada,
xel-fexi dabana da daawvina. daaZina. cxra gadasuli iyo,
roca maspinZels daemSvidoba; waval axla, Cems xuligans
mivxedavo, levans gauRima da gavida. raki yvelafers ase
357
dawvrilebiT vyvebi, barem imasac mogaxsenebT, rom gasvlisas levanma xeli CamoarTva, daqaCa, gulze miikra da
yvrimalebi daukocna. qalma moxerxebulad gainTavisufla Tavi da karSi gauCinarda.
derefanSi gamosvlisas eTers SeaJrJola. damsveneblebi usityvod idgnen levanis karTan da TiTqos Wkuaselis
qalis gamosvlas elodnen.
SuaRame gadasuli iyo, roca levanis karze frTxilad
daakakunes. gamwvanebis trestis TanamSromeli tansacmlianad wamowoliliyo da `daTa TuTaSxias~ kiTxulobda.
rogor aris? karSi eTeri idga. ufro lamazi da
daujerebeli, vidre sami saaTis win iyo.
ver aris kargad, SfoTavs, Semodi. levanma aSkarad
icrua. bavSvs Rrma, tkbili ZiliT eZina.
eTeri Sevida.
* * *
Wori mainc gavrcelda.
meore dRes navaxSmevs nafrontal dekorator-gamformebels, samoci wlis loyebRaJRaJa qvrivs, trifona
saldaZes damsveneblebi `dom otdixas masxaras~ rom
eZaxdnen, televizorTan muxlebze daesva kaxa da sxvaTa gasagonad xmamaRla CasZaxoda:
me ver damartyi, biZia, is qva TavSi?! me ver damartyi?!
damsveneblebi gulianad xiTxiTebdnen.
358
R or is r Z e
gazafxulis Tbili saRamo iyo.
zamTriT daRlili moqalaqeebi Teatris moedanze gadigamodiodnen. daTvisxeleba, zorba milicieli, romelsac
samxreebzec ki orTqli asdioda, gafuWebuli patefoniviT wamdauwum erTsa da imaves gaiZaxoda: `yvelaferi
ubeduri Tqven unda gamoigonoT? sad ginaxavT, romel
qalaqSi ginaxavT, Sua moedanze dadiodes xalxi. es gadasasvleli risTvisaa, Tu iciT, daxazuli?!~...
`xalxs~ misi mSvenivrad esmoda, TanaugrZnobdnen
kidec, magram mainc Sua moedanze arCevdnen gadasvlas.
gzis Semoklebis mizniT ki ara, am qalaqSi mcxovrebT
arsad eCqarebodaT. uadgilo adgilas gadasvliT isini
TavianT suverenulobas amJRavnebdnen da saswaulebrivad
SemorCenil pativmoyvareobasac ikmayofilebdnen. aqaoda, xom mainc ar gaviareT ise, rogorc sxvebs surdaTo.
originalobis gamoCena am qalaqSi mcxovrebTa ganuyreli Tviseba iyo. milicielmac mSvenivrad icoda, visTan
hqonda saqme da nervebs ar iSlida. skolidan biliardis saTamaSod gamoparul biWs Tu wautyapunebda TavSi
xandaxan: `Sen mainc iswavle wesieri siaruli. amgens ras
uyureb Seno~. magram esec iSviaTad xdeboda, radganac
skolidan biliardis saTamaSod gamoparuli biWebi, rogorc cnobilia, milicielze ufro swrafad darbian.
erTi imis turad gadamaqcia, im kacs ra fiqrebi
awuxebs, ra moxelea, an vin urCens col-Svils da momkla
Tu ginda, avtobusis gaCerebaze TavisTvis Cailaparaka
manjuriul yaidaze Sekeril plaSianma, WaRara kacma, simaRles ZiriTadad JirafiviT grZeli kiseri rom aZlevda.
romel kacs? gulgrilad hkiTxa sakvebis kaloriulobis sakvlevi-samecniero institutis aspirantma
SoTa qvaTaZem.
359
Tu Zma xar, ar damimalo: ai, dilas rom mixvalT samsaxurSi, ras akeTebT, Tu Zma xar. ranairia Tqveni muSaoba?
Sromebs vwerT, vkiTxulobT, cdebs vayenebT, vangariSobT.
ras angariSobT
me, magaliTad, rZis Semadgenlobas vikvlev sxvadasxva sakvebis pirobebSi. zogierTi rZes rom uyurebs, TeTria da morCa da gaTavda. sinamdvileSi Zroxam ionja
Tu Wama, sxvanairi rZe aqvs. Cala sxvanairi.
erTi, Tu kaci xar, ramdeni welia mawuxebs es da
visac vuTxari, sacinlad amigdo: Roris rZe aris Seswavlili?
SoTas gaecina.
or bavSvs vficav, Tu vxumrobde, biZia, moqalaqes
imdenad seriozuli gamometyveleba hqonda, rom SoTam
axlos miiwia, yvelafris rZes iyenebs adamiani xom
sworia?! Zroxis rZe, cxenis rZe, aqlemis rZe, cxvris rZe,
Txis rZe da ra vici. Roris rZe Tu gamoiyeneba rameSi?
an ranairi rZe aqvs Rors e, goWebi rom cxvirpirs amtvreven erTmaneTs? egeba, gamosadegia rameSi. egeba yveli
amodis imisTana, rom Semircxvenia kameCis yveli. wavedi,
kargad iyavi!
Jirafiskisriani gaiqca da mgzavrebiT gaWedil, karebRia avtobuss Seaxta.
SoTas Roris rZis Seswavlis Sesaxeb ucnobis naTqvami
jer xumroba egona, mere enaaqavebuli kacis fantaziis
nayofi, bolos, kargad rom awon-dawona, WkuaSi daujda.
ise gaitaca Roris rZeze fiqrma, rom gadawyvita, avtobuss ar dalodeboda da fexiT wasuliyo Sin.
`marTlacda, wakiTxviTac arsad wamikiTxavs Roris
rZeze gamokvleva. Citis rZes ityvis qarTveli kaci (Citis rZe xom sinamdvileSi ar arsebobs), Roris rZe ki arasodes uxsenebia. raSia saqme? iqneb marTla Zvirfasi Sed361
vin icis, iqneb momparos idea, an, ukeTes SemTxvevaSi, Tanaavtoroba mainc SemomTavazoso da konkretulad upasuxa:
goWebisaTvis.
meore dRes SoTa qvaTaZem aikida Tavisi aparatebi da
xurmoubnisken gaemgzavra.
mTel duniaze rom gvalva iyos, meRorebis fermis SukaSi talaxi mainc ar gamoileva da uimedod amogangluli miadga aspiranti fermis kars. gamges ar gakvirvebia
SoTas Camosvla, arc mivlinebis mizans gauocebia igi.
gamgem icoda, rom mecnierebi ucnauri xalxia da ra saqmezec ar unda mosuliyvnen xeli unda Seewyo.
Roris rZis mopoveba ioli rodi aRmoCnda.
ormocdaSvidi deda Roridan verc erTi ver daiTanxmes sawveli aparatis SeerTebaze.
aspiranti, meRoreebi da TviT fermis gamgec ori saaTis ganmavlobaSi enagadmogdebulni dasdevdnen nezvebs,
magram amaod.
xelisgulze dayrili rkoTi, xvewniTa da mudariT
Tuki axlos moityuebdnen deda Rors, es ukanaskneli
undoblad Sexedavda ucnaurad atrokebul fermis personals da wamiT Sedgeboda, magram rogorc ki aparati
gaCxakundeboda, nezvi saSineli WyvitiniT gamoxatavda
protests da Zalis poziciaze gadasuli xelidan usxlteboda meRoreebs.
daiRalnen Rorebic da maTi mdevrebic. rogorc iqna,
miimwyvdies kuTxeSi erTi warmosadegi nezvi Tormeti
goWis deda.
moferebiT, dayvavebiT, Tavze sayrelad miwodebuli
rkoTi rogorc iqna gaaCers, gatexes misi nebisyofa.
sawveli aparati rom SeuerTes, nezvma Wama Sewyvita
da aRrutunda, Wyvirili ar dauwyia, Tqven iciT da
Tqvenma kacobam, Tu raime ubedurebas ar SemamTxvevTo,
ismoda mis Tvinier RrutunSi.
363
sawveli aparatis garda deda Rors SeuerTes sanerwyve mili, gulis kardioaparti, sekreciis jirkvlebis
wnevis gamzomi, Sardsadinari mili, Termometri.
wuTiT yvela gairinda.
aspiranti usazRvrod bednieri iyo, eqsperimenti iwyeboda.
da swored am dros moxda gauTvaliswinebeli ram: veeberTela nezvs siamovnebisagan Tvlema moeria, Rrutuni
Sewyvita, saeWvod ayiravda, jer marjvniv, kedlisken gadaixara, mere gadaifiqra da mowyvetiT daeca aparatsinjara-Termometrebs, msxvrevisa da tkarcalis xmaze
SeSinda da rezinisa Tu minis milebis nawyvet-namtvrevebi Tan gaiyola.
...nirwamxdari, gunebamoSlili aspiranti mdumared
miarRvevda talaxs avtobusis gaCerebisaken. ukan meRoreobis fermis TanamSromelTa sevdiani procesia mohyveboda.
SoTa qvaTaZisTvis axla ki naTeli gaxldaT, Tu ratom
iyo aqamde Roris rZe Seuswavleli.
364
n un u
ara, Cemo daia, ara xar marTali. Sen Tu ase guli
ixeTqe, raRad ginda rame. nu geSinia, saflavSi aravin
Cagyveba. yvela monaxavs Tavis gzas. eubneboda nunu
baRaTuria Tavis Tanaklasels eTer manjaviZes, romelic TxuTmeti welia ar unaxavs da ager, sruliad SemTxveviT, bazarSi waawyda.
marTalia, orives sanovagiT datvirTuli CanTebi eWiraT da saubris dros xelidan xelSi gadahqondaT (arc
dro hqondaT maincdamainc Tavze sayrelad), magram bazris gamosasvlelTan, afTiaqis kuTxeSi midgnen da am
saaT-naxevris win dawyebuli saubris damTavrebas Seecadnen.
qalebi im asakisani iyvnen, yvelaze lamazi asaki rom
hqvia da balzaki rom did imedebs amyarebs. provinciuli
qalaqis pirobaze sakmaod modurad ecvaT. nunus sagazafxulo, Savi tyavis plaSCi da `saboebi~, eTers jinsis sistemis grZeli mosasxami da yavisferi Ceqmebi, Sesuqebul fexebze Zlivs rom eteoda.
Tanaklaselebi gacilebiT ufro momxibvlelni iqnebodnen, aT-aTi kiloTi naklebi wona rom hqonodaT, mag
ram maTi uerTgulesi Rababisa da pirTamde savse CanTebis Semyure advilad daaskvnidi, rom dietiT Tavs didad ar iwuxebdnen.
nunu maRali iyo. SavTvalwarba. mzedakrul loyebze puris marcvlisxela xalebi aCnda sam-oTx adgilas,
tuCebi sisxlisferi pomadiT SeeReba da laparakis dros
`s-s~ inglisuri `th-s~ msgavsad warmoTqvamda.
eTeri saSualo tanis, mkerdsavse qali gaxldaT. saxe
Savgvremani, Tma ferflisferi hqonda. odnav kexiani
lamazi cxviriT da amoburculi tuCebiT botiCelis
365
romeliRac madonas emgvaneboda, Cvidmeti wlis rom yofiliyo da tanze Semotmasnili, gazafxulis yvavilebiT
dawinwkluli kaba rom scmoda.
eTer manjaviZes saxeze ganuzomeli mwuxarebis kvali
etyoboda da ise gafacicebiT usmenda mosaubres, TiTqos
Tanaklaselis sityvebs misi momavlisaTvis gadamwyveti
mniSvneloba hqonda.
mkiTxvelis dros da nervebs rom ar vufrTxildebodeT da gaWianurebis moyvaruli mwerlis xvedris gaziarebisa rom ar gveSinodes, daviwyebdiT Tavidan, Tu
rogor Sexvdnen es ori amxanagi bazarSi. Tavdapirvelad
rogor gauWirdaT erTmaneTis cnoba. ramdeni ram Tqves
manamde, sanam eTeri amoioxrebda da nunu baRaTurias
gaagebinebda amazrzen ambavs imis Sesaxeb, rom qmari Ralatobs da amnair sicocxles sikvdili urCevnia.
Cveni novela roca iwyeba, qalbaton eTers damTavrebuli aqvs Tavisi samgloviaro monologi da sityvas nunu
iRebs. nunus movaleoba arcTu iolia, raime saimedo da
xelCasaWidi uTxras megobars, guli gaukeTos, imedis
sxivi mohfinos da cxovrebisaken Semoabrunos.
ase gadareva rava SeiZleba. gekadreba axla Sen es ambavi umaRlesi ganaTlebis qals? gulTan ar miitano-Tqva
rom giTxra, Znelia, sawyeni rava araa, magram arc asea
saqme, Sen rom ggonia. yovel meore gaTxovil qals sWirs es
ambavi, aq nunum miixed-moixeda da megobars saidumlod,
yurSi CasCurCula, gawyda kacebis sinsila. ase yofila
es cxovreba da ras izam axla. Sen Seni Tavi unda aiyvano
xelSi da Rirseba ar unda dakargo. ras hqvia, RmerTo
ki momkali, gavwewav, sadac Semxvdebao, qerZafs Sevasxam
TvalebSio. samsaxurSi mivuvardebi da qveyanas movdeb magis bozobis ambavso. imas mainc ar rcxvenia arafris, rom
rcxvenodes, Sen ggonia izams? rava fiqrob, axla SenTvis
kargi iqneba, Tavs Tu ver Seikaveb? ara, Cemo daia, jer
erTi, qveyana gaigebs, isini Tavisas mainc ar moiSlian da
366
Sen qe darCebi gamoWenebuli am qveyanaze, meorec, SeiZleba, Sen rom iqeT erTs etyvi, aqeT ori uaresi giTxras.
mesamec, gamarjvebuli mainc is darCeba. etyoba, SiSi aqvs
Cemi, etyoba, raRacas warmovadgen, raki ase gawiwmatebulao. cxvirs maRla aswevs da TviTon daiwyebs xalxSi
laparaks, ra vqna, vuyvarvar magis qmars da eTeris gulisTvis xom ar gadavikargebi am qalaqidano. ar ici
ra qveyanaSi vcxovrobT? quTaisSi kenWs ver gadaabruneb,
mezoblebma ver gaigon. ki ara piriqiT. Sen viTom araferi
ara ici, Sen viTom arafrad ar Tvli. zogierTma gaxeleba
icis, mova da viTom SenTvis kargi unda, ra vqna, Cemo
kargo, ase da ase laparakobs xalxi da mixede Sens qmarso. icode, Seni pirveli mteri is aris. amnair aramkiTxes
mousmine da civi wyali gadaasxi. vin mogiwvia Cem damrigeblad Sen-Tqva. moclili xalxi ras bJuturobs, ra vici
me-Tqva. Tu qali xar, meorejer ar momitano aseTi ena da
ar gamacino gemoze-Tqva. me Cemi ojaxi maqvs da Cemi mtermoyvare vici, ramdeni usaqmo gombio iqneba, imaze viSli
axla nervebs-Tqva. mainc ram gaTqmevina, qerZafs Sevasxam
TvalebSio. oqrosaviT bavSvebi gyolia. imgenis sacodaobaSi idgam fexs? yvelafers rom Tavi daanebo, giCivlebs
(magnairebs risi rcxveniaT), quCaSi Seuracxyofa momayenao da iqonie mere miliciasTan saqme. rom icode, arc
Sens qmars dausoben Tavze xels. sad muSaobs?
aRmaskomSi.
hoda, gamarjoba Seni. Rupav Seni bavSvebis mamas?
me Sen getyvi, ar eZeben mizezs, vin ranairad gaafuWon
da vis ra Sari mosdon. garyvnilebas ewevao da qe dagisvamen Sens qmars saxlSi. anda, ukeTes SemTxvevaSi, iq
damTavrdeba magis kariera. win wawevaze veRar ifiqrebs.
yvela am saqmes akeTebs Cum-Cumad, mara yvela Sen qmarze
ufro patiosani aRmoCndeba. patara Tu SeekamaTa vinmes,
maSinve wamosZaxeben, Sen Sens gaubedurebul yofaqcevas
mixede da Cveni Wkuis swavlebas daanebe Tavio.
367
368
24. r. miSvelaZe. t. IV
369
* * *
am saubridan erTi welic ki ar iyo gasuli, rom
narouSvilebis ojaxSi sazareli ambavi datrialda. nunu
baRaTuriam Tavi CamoixrCo.
arc werili dautovebia, rogorc qmar-Svili amtkicebda, arc raime konkretuli sababi hqonia wina dReebSi wonasworobis dakargvis ki ara, Tundac ubralo
aRelvebisa.
amitomac nunus TviTmkvlelobis mizezi mTeli qalaqisaTvis ucnobi darCa.
Tumca werili rom daetovebina, SeiZleba arc is yofiliyo erTaderTi da sando wyaro nunus am qveynidan
wasvlis mizezis dasadgenad.
adamianebi gulwrfelni zogjer TavianT ukanasknel
striqonebSic ar arian.
371
sevda
Semodgomispiri.
wvimiani, uamuri sveli Rame.
Tormets karga xania gadaSorda.
mecxre masivis mikrodasaxleba `saamuri cxovrebis~
centralur quCaze me-5a korpusis pirveli sarTuli axladgaxsnil sasursaTo maRazias uWiravs. am maRaziis daluqul karTan zis Ramis daraji makar maxaTaZe. vedroSi cecxli unTia, fexebSua tulis sistemis orvazniani
`centralka~ udevs da xelebs iTbobs. xandaxan Tavs awevs
da marcxena mxares gaixedavs. marcxena mxares qsovilebis
maRazia `Tina vaSlovanelia~. makari am maRaziasac darajobs. ormag xelfass iRebs da yovelRame morigeobs.
arasauwyebo dacvis ufrosobam es gamonaklisi imitom
dauSva, rom, mogexsenebaT, Ramis darajebi Wirs.
darajs cecxlis aTinaTi TiTebs uwiTlebs da saxe
ze ecema. SexedvisTanave mis saxeze uxeS TeTr ulvaSs
SeniSnavT. mejRanis xelebiviT farToTiTeba da arwivis WvangebiviT damskdar-daRarul xelebs erTmaneTze
ise Ronivrad usvams, rom cecxlis tkacatkucze ufro
makaris gamomSrali xelebis xraSuni ismis. saTvale
cxvirze Camoscurebia da Camovardnaze aqvs. kacma rom
Tqvas, rad unda am SuaRamisas saTvale?
sinaTlis wreSi viRac Semovida.
makarma Tavi aswia. mis win maRali, yabalaxiani moxuci
dgas.
gamarjoba!
darajma salamze ugemurad upasuxa: `vinme Zilgate
xili iqneba. ena eqaveba albaT da guls gamiwyalebs axla
gauTavebeli lailaiT~, _ gaifiqra man.
cecxli davinaxe da aqeT wamovedi. sxva eSxi aqvs
cecxls mainc. makari usityvod wamodga. Tofi kedels
372
daiqceva, Tavbeds gawyevlinebs. ar Wamo da saidumlo qalTagans, ra axlobelic ar unda iyos Seni, ar gaumxilo.
bolos mosawyenia yvelaferi, xom ici Sen, aRar gamodioda
Cemgan ukve. goRad davjeqi. qurdebs vzrdidi, vaJkacobas,
amtanobas, gatanas vaswavlidi. axla rom yvela pacana Tavis Tavs qurds eZaxis, ase ki araa saqme. patiosani qurdis
saxels damsaxureba da gafrTxileba unda. ise gavzarde
Cemi biWi, rom Cemi saqmianobis Sesaxeb araferi gaugia. axlac ar icis, raze vijeqi. ra saTqmelia axla yvelaferi
es, kaci Tavis siglaxes ar unda yvebodes, mara me rasac
vakeTebdi, patiosnad vakeTebdi da Cemi vaJkacobisaTvis
Crdili arasodes mimiyenebia.
Turme yvelaferi cvTeba, yvelaferi daviwyebas eZleva. me ki ara, qveyanas azanzarebda xalxi da imaTi xsenebac
aRaraa dRes. bednierebaa Turme, kaci rac xar, imad rom
mokvdebi. me axla rom movkvde, sxva kacad movkvdebi. qalaqis am Soreul gareubanSi Cem satirladac aravin mova.
bevri ver gaigebs. yvela ki ar kiTxulobs am Sens gazeTs.
am masivis am korpusSi samocdaaTs gadaSorebuli viRac
beberi gardaicvalao, ase gavardeba Cven kvartalSi xma.
ar sjobda amas, iq movmkvdariyavi Cems saqmeze, an cixeSi
movekali vinmes?
ezo, Cemo batono, patara ezo. ra yofila, kaco, misi
fasi. saRamoze kamaTlis aqeT gamomgorebels rom ver
iSovi, cxovrebaa is cxovreba? yvela Tavis binaSia Sebudrul-SeyuJuli. veraze, axla, qarvaslebi arc iq mqonda,
magram Camoxvidodi ezoSi, kacs daelaparakebodi, Sensas
etyodi, misas getyoda, ra varT meti, aba, Cven? xorci
ar iWmeva Cveni da Zvali. vuare am rvasarTulian saxls
irgvliv, arc ezo, arc dasajdomi arsad. binaSi Sesvla
sxva saqmea. daukakuno unda kacs, Seawuxo, miwi-mowio.
egeba ar exaliseba Seni stumroba. stumroba hqvia, kacs
rom miadgebi saxlSi. yvela TavisTvis CumaTobs axla da
yvela raRacas CirTifirTobs. yvelaze kai is iyo veraze,
Cemo batono, rom vicnobdiT yvela erTmaneTs da Cveni ulvaSi, namusis qudi gvexura yvelas. aq ise wamoga376
378
n em si
saRamos cxra saaTi, ha da ha, roca kaligrafisti vasil
menabde meoTxe sadarbazoSi Sevida da liftis Rilaks
TiTi daaWira.
qariani amindi idga da vasils yovel SemTxvevisaTvis
sawvimari moexura, Tumca igi iqve, meore sadarbazoSi,
cxovrobda da operaciis warmatebiT dagvirgvinebis SemTxvevaSic ki fexiT ociode nabijis gavla Tu mouwevda.
karg saqmeze ar midioda kaligrafisti vasil menab
de. saxlmmarTveli beno saldaZe unda gaelanZRa. unda
gaelanZRa qaragmulad ki ara, gadakruli frazebiT ki
ara (nawyeni adamianebi andazebs rom ucvlian erTmaneTs),
unda gaelanZRa ukanaskneli sityvebiT. am gadawyvetilebamde erTbaSad ar misula. wlebis ganmavlobaSi grovdeboda risxva kaligrafistis gulSi, magram moTminebis
fiala piramde maSin aevso, roca guSin diliT, kantoraSi
misuls, mdivanma gogonam moaxsena: Tqvens cnobas saxl
mmarTvelma xeli ar moawerao. ukanonos iTxovda rames menabde? Tqvenc ar momikvdeT. sWirdeboda cnoba
sacxovrebeli adgilidan, rom urTierTdaxmarebis salarodan fuli mieRo. vTqvaT, urTierTdaxmarebis salaro
arafer SuaSi yofiliyo, ise ar unda miecaT kacisaTvis
cnoba sacxovrebeli adgilidan? miT umetes, rom saqme
karis mezobels exeboda. saxlmmarTvelic xom am as samocbinian aTsarTulian saxlSi cxovrobda. ra iyo, ras
anerviulebda sakuTari sidedrisagan am isedac gamwarebul menabdes? ar iyo kargi kaci beno, ver davmalav.
saxlSia? hkiTxa benos meuRles da iataks daCere
bulma, vin icis, meramdened gaimeora saxlmmarTvelisaTvis misaxleli pirveli fraza (`ra ginda, ras merCi, Se
379
aTasi ubeduri dadis am qveyanaze. ra xeli aqvs SenTan miqel-gabriels jer? kai kacs rom ar daetakos,
RvTis piridan gadavardnili cotaa? anzor fxalaZe
iseTi eqstaziT laparakobda, rom vasilma da besarionma
eWviT gadmoxedes.
eh, Cemo anzor, vin gifasebs kai kacobas! xom gagigonia, mwifes esrodnen da mkvaxe cviodao. miqel-gabriels
rom sia uWiravs xelSi, im siaSi kai da glaxa erTmaneTis
gverdzea moqceuli. Rirsebis mixedviT ki araa dalagebuli wamsvlel-damrComi, SeiSno benom Tavisi mdgomareoba.
alfavitzea albaT, sityva SeaSvela vasil menabdem.
ra iyo mainc, ra dagemarTa, rom dagvixeTqe gulebi?
Sors gautia santeqnikosma.
orze movrCi dRes TaTbirs. marto rom davrCi, me
vTqvi, gazeTebs gadavxedav-Tqva. sanerviulo, kacma rom
Tqvas, arc TaTbirze iyo rame da gazeTSi xom yvelafer
kai weria. am adgilas, yurebis gaswvriv, kefa amtkivda.
cudad medo albaT baliSze wuxel Tavi-meTqi. sanam Cais
Semoitandnen, yurebma Suili damiwyo da mere aRaraferi
maxsovs...
mesamed yveboda avadmyofobis ambavs beno, da rom
daamTavra, gaifiqra, cota unda Sevkveco, Torem, rogorc Cans, dRes bevri mnaxveli mova da ase dawvrilebiT
Tu vuambe yvelas, wnevis aweva maSin naxeo.
***
liftis kabina rom daeSva, samivem TiTqmis erTdroulad amoixvneSa. mdumared Sescqerodnen erTmaneTs. xmis
amoReba arc erTs ar surda, radganac cal-calke yvelas
egona, rom danarCeni ori saCxubrad ki ara, marTla avadmyofis sanaxavad iyo misuli.
da gulSi samives rcxvenoda. ratom? ris gamo? amisaT383
384
t kivil i
kapiton cercvaZes marilebi daugrovda. roca es diagnozi dausves, ukve gvian iyo. avadmyofoba, rom ityvian, Zval-rbilSi hqonda gamjdari. arasworma mkurnalobam CixSi moaqcia Tqveni senio, ganucxada eqimma da aba,
amaze ufro naTels da sanugeSos eqimi ras getyvis. ver
mixeda droze Tavs qalaq patrigeTis delfinariumis
statistikosma kapiton cercvaZem. am xuTi wlis win majebis tkivili rom igrZno da mxrebi daumZimda, qarebiao
uTxres da mTeli weliwadi moxarSuli dafnis wvens svamda, mere idayvis moxra da TiTebis gaSla-mokecvac rom
gauWirda, viRacam uTxra: saxsrebi gaqvs gacivebulio.
wamalic aswavles asi cali vazis foToli unda xarSo
erT vedro wyalSi, sanam wyali naxevramde ar daduRdeba, naxarSs TiTo kovzi Tafli unda daumato da dReSi
samjer Wamis win dalioo. esec ar dauklia. bolos, moJamuli iqnebio da Sealocvina kidec, magram araferma
uSvela. am xuTi wlis ganmavlobaSi mxolod eqimbaSebis
da mkiTxavebis imedze iyo es seriozuli kacio? ikiTxavs
sruliad samarTlianad nawyeni mkiTxveli. mTlad esec
ar yofila saqme. paralelurad kapitoni ubnis eqimTanac
dadioda, `urodans~ svamda. ubnis eqimi yoveli gasinjvisas aimedebda, xom xedav, ukeTesad xar, im kviraSi ase
iyavio? xom iciT, eqimis tyuilsac magiuri Zala aqvs.
kapitoni is erTi dRe, marTlac kargad grZnobda Tavs,
magram meore dRes yvela saxsari erTad rom etyoda
uars, Tavbeds iwyevlida, ubnis eqimis mimarTac usiamovno fiqrebi gahkravda gulSi, magram statistikosi
moridebuli kaci iyo da raionis poliklinikas yoveldRe xom ver Seawuxebda.
fenjgires Teslis naxarSmac rom ar uSvela, erTbaSad
gautyda guli medicinaze da avadmyofobas minebda. eq25. r. miSvelaZe. t. IV
385
me?
diax.
ara uSavs. nametani adre meRviZeba am bolo dros.
albaT adre wvebiT dasaZineblad.
adre ki... rasakvirvelia. ra vakeTo aba. kapitonma
droze igrZno, rom qeraTmiani ar usmenda. elvis siswrafiT werda da Tan butbutebda Tavisi fermkrTali,
magram vnebiani tuCebiT.
wera rom daamTavra, anketa CaikiTxa da moxucs gulmodgined Sexeda:
marilebi gawuxebT ara?
diax, Zalian. kapitonma gadajvaredinebuli xelebi
mxrebze daiwyo. ase ufro Tbilad iyo.
batono vasil, Tqveni avadmyofia! gasZaxa qeraTmianma meoTxe magidasTan mjdom wripina kacs, romelsac
mklavebi yasabiviT waekapiwebina da didi, wiTeli halstuxi xalaTSi rom ver daetia, magidaze gaefina. vasileqimi Tavmotvlepili gaxldaT, lamazi yurebi kefaze
aswepeboda da ase patara rom ar yofiliyo, erTi suleluri franguli filmis ybadaRebul gmirs emgvaneboda.
gvari? dajdoma ar acala `fantomasma~ avadmyofs.
cercvaZe.
sadauri cercvaZe brZandebiT?
imereli. cercvaZeebi saerTod baRdaTidan varT.
ra gawuxebT?
marilebis dagroveba maqvs.
sxva?
ra sxva, es cotaa viTom?! gawyra kapitoni.
cotaa Tu bevri, amas Cven gavarkvevT, marilebis
garda sxva raime organuli daavadeba ara gaqvT xom?
ra saocrad hgavda es kaci niRabs.
ara.
aba, erTi axlos moiwiT. moswieT skami kidev ufro.
a, ase... momeciT marjvena xeli. ase gtkivaT? eqimma ise
391
swrafad, karates ileTiT mouxara kapitons mklavi idayvSi, rom moxucma kinaRam Sehkivla.
ki! cota nela, Se mamacxonebulo.
marcxena xeli atrialeT majaSi.
kapitonma scada.
ufro Rrmad, ufro energiulad.
kaia, kai dagemarTos, magram SemiZlia?
ras grZnobT axla? eqimma marjvena xeli gamouwia
da majas Ronivrad daawva.
kapitons simwrisagan saxe daeRrija da xeli gamoswia.
TiTqos daniT mWriano xorcs.
marilebma aseTi tkivili rom ar icis? niRabma
gaiRima da foladis brWyviala kbilebi kapitons saxeSi
SeanaTa.
aba, rogori tkivili icis? gamoajavra kapitonma.
rogori da yru tkivili. TiTqos Zvalze raRac
gawvebao.
yru tkivilia Tu smeniani, me qe mklavs raRaca da.
sasikvdilo am wuTSi Tqven araferi gWirT. daamSvida eqimma aba, muxlSi moxareT fexi.
kapitonma ifiqra, me TviTon movindomeb, Torem amis
ambavi rom vici, fexs momtexavso da marcxena fexi jer
gamarTa da mere ise swrafad daiqnia, rom Zvlebma RrWiali daiwyo.
igrZeniT rame?
tkivilis meti veraferi. xom gaigoneT?
ra? hkiTxa eqimma.
Zvlis xma.
aba, Tavidan gaSaleT da moRuneT fexi. eqimma muxlisTavs yuri miuaxlova.
kapitonma kidev erTxel ivaJkaca.
marcxena muxlSi marilebis mcire wanazardi marTlac SeiniSneba, daeTanxma eqimi da weras Seudga.
392
ionoze unda migexeda saqmisaTvis, Torem aq rom moxvedi, imedi gadawuruli unda gqonoda. mageni erTmaneTis
kolegebi da megobrebi arian. rogor fiqrob axla Sen,
erTmaneTs gaamtyuneben da Sen mogidgebian? ar daijero!
saraiono komisiis daskvnis gauqmeba ici ra aris? im eqi
mebs sayvedurebi unda Camourigon da komisia arakompetenturad miiCnion. vin izams amas Seni gulisaTvis.
kapitons am sityvebis mTqmelisken arc gauxedavs.
gaCumda ki da moajirsdayrdnobili, kibeze sveneb-sve
nebiT daeSva.
erT kviras saxlidan ar gamosula. paraskevs bazarSi
dedamisis naqoni sedlo gaitana da pirvelive muStars
Svid Tumnad mihyida. karga xans ver Seelia im sedlos gasayidad, magram bolos daaskvna, ra relikviazea laparaki, roca kacs SimSili meliso. delfinariumSi mibrunebisa rcxvenoda, pensiisTvis brZola ki uazrod miiCnia. ise
gautexa guli komisiebma.
am saRamos `veCerni patrigeTs~ rom aTvalierebda,
erTma azrma gauelva gonebaSi da marilebiani kaci skamidan kinaRam wamofrinda: Tumca saxsrebi jojoxeTurad
stkioda, xeljoxis trialiT daabijebda oTaxSi da butbutebda, venacvale RmerTs, mTlad usaxsrod ar gaswiravs mis gaCenils am qveyanazeo. mere magidas miujda da
saanagriSo CoTqi aaCxakuna. angariSs rom morCa, fanjara
gamoaRo da Subli civ niavs miuSvira. cota xnis Semdeg
SeaJrJola da fanjara mixura. erTi wamiT isev gamoaRo
da wyvdiads gasZaxa:
araferi minda Tqveni! TveSi sam maneTad vicxovreb!
ranairad icxovrebda TveSi sam maneTad cocxali kaci?
ra idea daebada aseTi kapitons, Cvenc gagviziareo, suli
misdis albaT, mkiTxvels.
kapitonis aRmoCena aseTi gaxldaT: `veCerni patrigeTi~
yovel dRe beWdavs samgloviaro gancxadebebs. saSualod
dReSi Svid mkvdars mainc asaflaveben am qalaqSi. Svididan
395
* * *
...qalaq patrigeTSi dasaflavebis TiTqmis yovel ceremonialze SexvdebodiT kapiton cercvaZes. xan panaSvidze momsvlelTa Sesvla-gamosvlas awesrigebda, xan sefis
gaSlas xelmZRvanelobda, Tu es yvelaferi mogvarebuli
iyo, idga TavisTvis CrdilSi da Tvlemda.
avkargiani kaciao, ambobdnen masze patrigeTSi, WirSi
kacis dafaseba da gverdiT amodgoma iciso.
pirvel xanebSi rcxvenoda yovel gasvenebaze gamoCena,
mere mieCvia da ukanasknel gzaze gacileba misi cxovrebis
azrad iqca.
marilebi Zveleburad awuxebda, magram imdenad sulerTi iyo misTvis sikvdilica da sicocxlec, rom tkivils
arad agdebda da, xom mogexsenebaT, avadmyofoba swored
maSinaa damarcxebuli, roca mis daviwyebas iwyeben.
396
m eSuSe
saxeli Tqveni, batono?
robinzoni.
robinzon Cemo, ki ar megona, ase Cqara Tu moxvidodi, dRes arc ki gelodi, giTxra simarTle.
mec SemTxveviT Seviare kantoraSi. wesiT ar mekuTvnoda mosvla, dilidan sxvagan viyavi ganawilebuli. iRbali gqoniaT, ganacxadi magidaze ido, waval, vin icis,
rogor uWirs kacs-meTqi.
agaSena RmerTma.
mina gaqvT? yovel SemTxvevisTvis erTi furceli
wamoviRe; samocdaaTi-asoczea, gveyofa?
mogvrCeba kidec. bavSvma Camitexa SuSabandis mina da
gaviyine kaci. iqeT unda gavideT, nu ixdi, nu ixdi, Se
kaco, fexze, iataki mosawmendia mainc.
robinzonma, saSualo tanis, daujereblad inteleq
tualuri Sublisa da Txlad Separsuli ulvaSis pat
ronma meSuSem fexze gaixada, mina iRliaSi amoiCara da
maspinZels mihyva.
ki ar vici, ra hqvia am Tqvens xelobas qarTulad.
enawylianobda ostatis droulad mosvliT gaxarebuli soso managaZe, `minis ostati~, `meminave~, `memine~,
`ministi~, `minis gamomWreli~, `minis Camsmeli~. erTi sityviT, ranairad Camewera gancxadebaSi, ar vicodi. bolos `meSuSe~ varCie.
`stekolSCiki~, ubralod da gasagebad, ase gveZaxis
yvela. erT wuTas es skami damiWire, zomas aviReb.
ratom stekolSCiki, Se kaco, wyena gaeria xmaSi
`saqnavTis~ #3 saZiebo brigadis mTavar mburRavs da soliviT CamoTlil nikapze xeli Camoisva.
robinzons xma ar gaucia. skamidan mardad Camoxta, metriani dakeca da Zveli, saxeloebgacveTili, iaffasiani
bukles pijakis jibeSi Caido. mina kedels frTxilad mo397
acila da magidaze dado. sosos grZeli saxazavi moaZebnina, almasi daaZro da sanam minas dausvamda, SeCerda.
daixara da magidas iribad gaxeda. mere almasi isev gulisjibeSi Caibruna da maspinZels miubrunda:
ar gamova.
ra ar gamova? sasowarkveTili saxe miiRo mburRavma.
ar gaiWreba. ufro swori magida ara gaqvT?
sawer magidaze rom scado? Cems kabinetSi gavideT.
robinzonma mina amoiRliava da maspinZels mihyva.
sosos kabinetSi kargad Senaxuli mtvris nacnobi suni
idga.
wignebi sam kedelze Weramde akrul karadebSi rom ver
dateuliyo, magidaze da iatakze daexvavebinaT.
ra moxele kaci brZandebi? wignebs Tvals ar aSorebda meSuSe.
me TviTon mburRavi var. es wignebi mamaCemisaa. maswavlebeli iyo. wlisTavi im Tvis ocdarvaSi gvqonda.
ram mokla?
kibom.
mokled es kibo surdosaviTaa modebuli, es balanamosawyveti.
balanamosawyveti uZaxe, qe moeria medicinas da.
rava?
ver gauges veraferi. zogi amas abralebs da zogi
imas. zogi iZaxis virusuliao, zogi amtkicebs TviTnabadiao. mokled, jerjerobiT kibos mkurnaloba mkiTxaobis
donezea. Tumca marto me erTi Svidjer mainc wamikiTxavs gazeTSi werili saTauriT `kibo damarcxebulia!~
meti ar iqna Cemi mteri.
danaa erTaderTi. operacia da misi jani. isic, mtrisas da avisas, Tu dagvianebuli ar aris. metastazebi rom
moedeba, mere aRar Svelis araferi.
upovian magas muRams. eqimoba win midis. Wleqis momrevi Tu rame iqneboda, ar egonaT am ormoc-ormocdaaTi
wlis winaT. erTi aq momikide xeli. qvemoT gauSvi, ar
unda. Sen marto saxazavi damimagre, kargia, gauSvi. aRar
minda meti. aba, vnaxoT ra hqna?
398
400
26. r. miSvelaZe. t. IV
401
Cvens sofels meSuSe ar hyavda da saCxerel rus `mestekloves~ merjevSi fexi ar amoucda. modi, viyidi am
minas da amoval erTxel da samudamod baliSiani fanjris sircxvilidan-meTqi. asec moviqeci. iRblad Cveni
kolmeurneobis manqana Semxvda, Sevjeqi Cemi SuSianad da
iala! yvirilas rom gamovcdiT da wereTlebis wisqvils
mivuaxlovdiT, maSin gamaxsenda, rom me minis Wris inCi-binCi ar vicodi da kidec rom mcodnoda, riTi unda
gameWra? Sevwuxdi Zalian, amasobaSi Cems gadasaxvevs mivuaxlovdiT, Zaraze xeli davatyapune. mZRolis TanaSemwes mina mivaCeCe, manqanidan gadavxti da cecxli ar
wamekida? mina gamityda. ise ugergilod Camomawoda boTe
TanaSemwem, rom xelSi veRar movimarjve, mkerdze Camomisrialda da gatyda. ra vqna axla, wamxdar saqmes SelocviT ver uSveli, jibe moviCxrike, Svidi maneTi kidev
CamrCenia, gavbrundi fexiT saCxereSi, viyide xelmeored
SuSa da almasic. SuSam sami maneTi gaWra im fulobaze da
almasi or-naxevari Rirda maSin. manqanas ar vende. fexiT
gamovyevi merjevis gzas. kai xela aRmarTia, magram arc
ki gamigia, ise amoviare. gzaSi oTxi-xuTi Cvensofleli
biWi ametorRiala, didi mcodnesaviT uxmod amoviare
kibe. ravarc im maRaziis noqarma maswavla, sworze davde
SuSa, sakeravi manqanis metrianiT samjer gavzome, almasi Ronivrad gavusvi. magidis kideze Camovadebine Tavi
da Camovkari. gaiWra! Cems sixaruls sazRvari ar hqonda,
soflis Tvalwin me, robizona daleulma (ase meZaxdnen,
tanad patara rom viyavi) mina gavWeri da araTu gavWeri,
Cavsvi kidec. yvelaze metad sircxvilis meSinoda. xom
ici Teqvsmeti wlis lawirakis ambavi, axla vfiqrob, me
rom maSin is SuSa ver gameWra da gamtexoda, axla, albaT,
meSuSe ar viqnebodi. bedi hqvia, aba, ra hqvia axla amas?
Turme jer sada xar. mTavari saqme axla iwyeba, im dResve,
mze kai xnis gadasuli iyo, Cvens ezoSi mamaCemis ZuZumte
Tedo sabanaZe rom Semovida. ra unda-meTqi, gamikvirda,
mamaCemis sikvdilis Semdeg Tedos Cvens ojaxSi fexi ar
daudgams. dedaCemi gaixmo da Cem gasagonad uTxra, Sens
402
404
m er e?
yurmilSi sidedris xrinwiani xma gaisma:
gismenT.
vaJa var. gadaeciT Tqvens qaliSvils, bakurianSi mivdivar Tormeti dRiT da bavSvs waviyvan; gamoawyos Tbilad. sacvali Caulagos da xval CamouSvas liftiT, dilis cxra saaTze.
moica, saxlSia, vkiTxav.
ra kiTxva unda.
moeCvena, rom saukunem ganvlo, sanam isev gaagonebdnen.
alo.
ho.
vaJa, Svilo. ver mouvli Sen baTus. gagicivdeba,
TviTonac gawvaldeba da bavSvsac gaawvalebso. ra vici...
rogorc ginda...
Cems gawvalebas nu daeZebT, qalbatono, Tqven. gadaeciT Tqvens qaliSvils, rogorc vTqvi, ise gaakeTos.
nametans nu izamT. mTlad xom ar unda gadameCvios bavSvi.
pasuxs ar daeloda, yurmili dado.
oTxi welia, rac cols gaSorda. am xnis ganmavlobaSi
Serigebaze arc ufiqria. Rrmadaa darwmunebuli, rom
maTi qorwineba Secdoma iyo. konkretul mizezs verc dagisaxelebT. Caalaga Cemodani da wamovida. cols arc gakvirvebia. TiTqos asec unda momxdariyo. ise iyo momzadebuli es dRe maTi urTierTobiT, rom sxvanair dasasruls
arc elodnen. ar uyvarda. SeuRlebis pirvelsave kviraSi
igrZno, rom ar uyvarda. sami weli uZaliandeboda Tavs.
iqneb rogorme guli gadamisxvaferdeso, magram amaod.
am saxlSi misTvis yvelaferi ucxo iyo. wavida swored
maSin, roca darCena aRar SeeZlo. mTel qveyanas rom
405
nacarqeqia?
ara, namcecas ambavi.
vaJa iwyebs `namcecas~ ambavs. iq devebs moiSveliebs,
uCinmaCinis quds, jadosnur sarkes, gveleSaps. TviTonve
ukvirs, ra kargi mezRapre yofila.
eg sxvanairi namcecas ambavia.
sxvanairia, magram xom kargia?
ki. mere, dediko?
mamiko.
mere, mamiko?
`mamiko~. vaJas saocari siTbo eRvreba sxeulSi. Tvalze cremli adgeba. TvalSi ki ara, cremli yelTan efskvneba da xmaSi ereva.
da vaJa yveba cxraTavian devze, qvesknelSi Cavardnil namcecaze, mZinare mzeTunaxavze, beber jadoqarze,
ruli ereva da sityvebs uazrod isvris, Cerdeba da miayuradebs, CaeZina?
mere, mami?
SuaRamisas gaeRviZa. bavSvs daxeda. baTus uSfoTveli
ZiliT eZina. gulze edo TeTri funCula xeli, xolo meoreTi baliSis wvers CasWideboda. sabani gauswora. mere
adga da didxans dascqeroda mZinares.
`ra var me amisTvis? netav, Tu gaizrdeba iseT kacad,
rom Cemi esmodes? ratom aris ase uxerxulad qveyana mowyobili? vdgavar axla Cemi Svilis winaSe da Cemi
saqcielisTvis patiebas viTxov? magram me xom sxvanairad
ar SemeZlo da ratom unda xdebodes ase?~
meore dRes Txilamurebi uyida da sam dReSi ise Seaswavla, rom baTu `Sua koxtadan~ Tavisuflad eSveboda.
win mama mosrialebda. ukan eqvsi wlis Svili mohyveboda, fexebgafarCxuli, Tvalebgafacicebuli, damjere.
Cerdebodnen da mama-Svils Sescqerodnen RimiliT.
grZnobda, rogor Senatrodnen. `mamac aseTi undao~,
erTxel yuri mohkra, zurgs ukan viRacam Cailaparaka.
ra male miilia Tormeti dRe.
411
* * *
cxrasarTulian, Calisfer saxlTan `Jiguli~ gaCerda.
qurqiani kaci gadmovida. manqanas Semouara. kari gamoaRo, eqvsiode wlis biWi frTxilad gadmosva, sabarguli gaxsna, uSvelebeli CanTa da Txilamurebi amoiRo,
Txilamurebi mxarze daado bavSvs, CanTa xelSi daaWerina.
liftis Rilaks wvdebi?
ki.
aba, kargad iyavi. me male moval.
skolaSi Tu saxlSi?
skolaSi.
daukocna Tvalebi, Subli, cxviri, loyebi, mziT garujuli patara TiTebic daukocna.
manqana rom daiZra, biWma xeli dauqnia da rac xma
hqonda, daawia:
kargad iyavi, mamiko!
biWi mZimed miaTrevda CanTas da Txilamurebs liftis
kabinisaken. TvalSi cremli ubrwyinavda.
412
ivlianem ver gaixsena stumari, magram ar SeimCnia. saerTod ofciantebs uyvarT, roca nacnobebTan aqvT saqme.
ramdeni xarT? oficianti saqmeze gadavida, Sampanuri ar gvaqvs, aqedanve geubnebi.
arc vaJas aqvs TavisTvis? Sewuxda kuka.
axla, rom iyos, uars getyvi Seen? `nafareuli~ gvaqvs
kargi Camosxma, wuxelis moitanes. gegmas ver vasrulebT
da mogvayara trestma, Tvara sadaa axla `nafareuli~.
iyos, ra vqnaT aba? kuxnaSi?
kupats SevawvevinebT, ena gvaqvs cxlad moxarSuli,
nivriT, xbos mwvads SegaSvelebT da wiwils, Cemo batono,
kaixela wiwilebia, ori geyofaT oTx kacs.
erTi sityviT, Sen ici. rac saukeTeso gaqvs, unda
mogvayaro. xom ici, kukaia eZgveraZe valSi ar dagrCeba.
ar ginda laparaki.
sad davjdeT?
sadac gagexardebaT.
aivanze rom gavideT?
ajobebs, mara qaria da, ra gindaT, salfeTqs da Wiqas
ar gagiCerebT magidaze. eger dabrZandiT, kuTxeSi, fanjrebs gavaRebineb da ventilacias CavrTavT. ki, magram...
eseni waSavdebian axla male. xom xedav, miRebuli
yavs oTxive ufals.
movdivarT aba da, Sen ici. sauzme rac gaqvT saukeTeso.
jonjoli gvaqvs, sulguni, tarxuna, ise mwvanili,
fxaleuli, `borjomi~ limonaTi, `borjomi~ Tumca gaTavda. `nabeRlavia~ kargi civi! me, magaliTad, `nabeRlavi~
mirCevnia `borjoms~ am bolo dros gansakuTrebiT.
aba, he, Seni imedi maqvs. ar momWra Tavi, kuka
gatrialda, magram maSinve Semobrunda, rac mTavaria,
qe damaviwyda. angariSi-Tqva, rom getyvi, Sen Soridanve
rac SeiZleba xmamaRla dagviZaxe: kukaia eZgveraZes vin
gamoarTmevs fuls quTaisSi-Tqva! rac SeiZleba xmamaRla, gesmis? Cemi colis Zma maxlavs, tyaCirelia, egeba
qe icnob, Tavisi ori ZmakaciT mewvia Tbilisidan. minda,
patara Tavi gamoviCino, qe gesmis mag ambavi Sen.
414
wausvleloba. sicxea imnairi, rom yurebianad ofli gamdis, mara qe vzivar Cakostum-Cagalstukebuli, ravarc
vici. codvas ver vityvi, gvarianad mivrekavdi. rkinigzas
rom gacdebi, sanam xidamde mixvidode, marjniv, saaguresTan idga. motocikli gvimraSi daemala. serJanti iyo, axalgazrda, ase Seni xnis tutuci iqneboda, raWvels miaTiTa da RimiliT daayola, SemCneuli maqvs, Seni xnis
biWebi tutucebi arian umetesoba. ar gadmovdivar manqanidan. cota xans idga da ikadra wamosvla. Tqveni sabuTebi,
amxanago, mwyralad rom majaxa, arc vacie, arc vacxele:
erTs getyvi, Cemo biZia, me vuTxari, ramdeni gradusi iqneba axla, me vuTxari, ormocamdeao. hoda, am ormoc gradus
sicxeSi rom manqanaSi kaci kostum-galstukiT Cajdeba, an
Tanamdebobis kaci iqneba, an giJi, ara var swori? me vuTxari. Sen, kai biWi Canxar da me mgonia arc erTTan gawyobs
jajguri da arc meoresTan, me vuTxari. gaecina; swori
brZanebaa, batono, amnair sityvas aRar unda axla JiJini,
wadiT da mosaxvevebSi mainc dauwieT siCqares, TqvenTvis
geubnebiTo. a, ase iyo es ambavi.
biWebi sicils ver ikavebdnen. ferxulis mocekvaveebiviT mxarCaxveulni aRtacebiT Sehyurebdnen cxovrebisagan gamoWeknil oficiants, romelic maTs TvalSi brZenic iyo da iRblianic. ivlianec grZnobda am mowiwebas da
saubris eSxSi Sedioda.
ar unda aCqarde. aTasnairad unda awon-dawono sityvac da saqmec. dauWeriaT, xom ici, Salikianis gogos
momtaceblebi. dRes Tqva viRacam, mgoni Sen ambobdi,
ukisro, TavburZgla biWs miaTiTa, Tvrameti wlis gogo
rava momatyuebs. Tu meti ar ici, ras itaceb qals. egde
saxlSi da gagirigebs vinme Sennair Calxanas. ucolod
axla kaci ar darCeba, Tu colis SerTva unda rasakvirvelia, Torem, Tu ar unda, yamar qalebis laSqarSi rom
SeuSva, ucolod gamova iqedanac. uTqvams im gogos, Seni
ara varo? sad gageqcevi awio, mimiyvane Cems saxlSi da
meore dRes, ravarc wesi da rigia wamomiyvane saxlidano.
rad ginda Sen monatacebi colis patronis saxeli. Cemi
mosatacebeli ra gWirs, am almasiviT biWso. motyuebula
416
27. r. miSvelaZe. t. IV
417
* * *
da Tvlemda.
vin iyo is kaci? vaJam Tvalebi gaaxila, moxedviT
ki ar mouxedavs.
romeli kaci?
Sen rom gamomigzavne.
rava, ra iyo?
gamepara.
kai, Tu kaci xar? vaJas gaocebisagan gaecina kidec.
Sen ar miTxari, mousmineo? cremli axrCobda ivlianes, Womeli varo, eZgveraZe. me vTqvi vaJas Zmakacia-Tqva.
ara, kaco. pirvelad vnaxe Cems cxovrebaSi. Semovida
da gamarjoba, vaJao, ras vetyodi. Tu Zma xar, oficianti gamifrTxile, karga momemsaxuros, sapativcemo xalxi
maxlavso, meti araferi minda Senio. is iyo giTxari; am
kacs mousmine-Tqva, uars vetyodi? marTla gagepara?
Svilebs gaficeb.
gamepara romelia, sul me maZaxebia: ar minda fuli,
batono, kukaia eZgveraZes fuls rava gadavaxdevineb-Tqva.
vaJa Wyoniam erTbaSad moiwyina.
rava ver mivxvdiT me da Sen magas. fuls vin Civis,
Tavis mosaWreli saqme dagvemarTa. xval mTel quTaiss
ecodineba.
Sen ega Tqvi.
aqaurs ar hgavda. me, magaliTad, arsad Semxvedria.
oriveni Cumad isxdnen. restornis direqtoris kabinetSi haermwmendis sisiniRa ismoda. bolos isev vaJa Wyonia alaparakda:
ara uSavs, Cemo ivliane, ise Cven Soris darCes da
magrad gagvacura. amnairi ram arc sxvisgan gamigonia. aba,
rava ginda. moutyuebeli Cemi mteri iqna. Seumcdari RmerTic araa. Sen ar motyuvdi, is ar motyuvda, ra qnas aba am
xalxma. aferistsac Tavisi xeloba aqvs. quTaisia, biZia, es...
419
mgz av r i
murTaz Wabukians samfa gazeTSi saguldagulod SefuTuli goWi muxlebze edo da Tvlemda.
movediT, batono, SeanjRria taqsis mZRolma.
sad? Tavi aswia murTazma da alkoholiT gatanjuli, gonebabrmobili saxe uazrod mimoatara.
sadguri ar miTxariT? mZRols farTo yurebi
hqonda da bolivieli menejeris qudi exura.
ki... sadguri... aba. TbilisSi mivdivar amaRam. ase a,
ravarc var axla. es goWi mimaqvs Cems baRanasTan... mTvrali var patara... geubnebi, ar var mTvrali-Tqva? stumrebi myavda. axlac iq arian, ijdnen da iqeifon... purmarili Tavze sayrelada aqvT... me TbilisSi mivdivar...
gogo swavlobs Cemi iqana, meoreze gadavida wrouls,
Svilebis sadRegrZelo rom Tqva Tamadam... me vTqvi. CemTvis vTqvi gulSi: egeba qe Sia Cems bavSvs axla-Tqva.
araferi araa sasacilo aqana. xom SeiZleba mSieri dawva
amaRam, moukvda mamamisi imas... hoda, a, movkide am goWs
xeli da wamovedi. bevri iWuWyuna Cemma colma, magram
rai mere. wadio rom eTqva, egeba arc wavsuliyavi. ar
waxvideo rom miTxra, imitom mivdivar, asea es...
farToyureba mZRolma am laparakSi salarosTan miiyvana gulCvili mama da rvakaciani rigis bolos kedels
miayuda.
wavedi axla me, fulis molodinSi kefa moifxana
taqsistma.
wadi da Wkvianad iare. fuls ar gakadreb quTaisel
kacs. gesmis? kibeze Camaval imeddakargul mZRols
mTeli darbazis gasagonad CasZaxa: fuls ar gakadreb,
afuWebs fuli kacs!
420
maRali iyo, momcro tanis kalaTburTeli xom ginaxavT, swored iseTi tani hqonda. momcro kalaTburTeli
ki, Cemze ukeT mogexsenebaT, 185 sm simaRlisa mainc aris.
Sevardnili muceli da zangiviT wvrili xel-fexi hqonda.
saxezec lamazi iqneboda, cota nikaps rom ar eRalata.
nikapi hqonda piratis nikapiviT grZeli da oTxkuTxedi.
wvril ulvaSs itovebda tuCebze odnav gadasuls, swored
ise, espanur da meqsikur filmebSi moarSiye kabaleroebs
rom aqvT xolme. amitom Rimili Svenoda da Tu icinoda,
keTili, cisferi TvalebiTac icinoda. tanze arcTu koxtad morgebuli polonuri jinsi ecva da moklesaxeloeba
wiTel-lurjujredebiani perangi, romelic ise Zalian
uxdeboda, arc ki daijerebT, rom gaerTianeba `gelaTis~
Sekerili iyo.
meToTxmete vagoni iqve axlos gaCerda. murTaz Wabukianma ar iCqara. acala `Semadgenlobas~ bolomde
damuxruWeba, sigarets moukida, moswia da matareblis
wasvlis niSani rom misces, marjvenaTi goWi saimedod
CabRuja, marcxenaTi ki daZruli matareblis saxelurs
miwvda.
adgili Tqveni? vagonis gamcilebelma Tmagawewilma zonzroxa qalma Tambaqosagan dayviTlebuli ToxiviT
kbilebi gaaelva.
mesame, SeuRrina mgzavrma, vagonis kibeze fexi kargad moirgo da daeWvebul konduqtors bileTi cxvirwin
gauqnia.
xuTiode wuTis Semdeg igi Tavis kupeSi iyo da piraRmamwolare mkerdze WaRaramoreul umsuqnes kacs
elaparakeboda.
ra vqna, Cemo biZia, me. cirkis adgili rom iyos, dagiTmobdi, ar vuyurebdi am jRanaobas erTi dRe da eg iqneboda. mara mTeli Rame fexze gavCerdebi-Tqva rom giTxra,
tyuili iqneba. fxizelic rom viyo, ase vizamdi amas.
narze Zlivsdateuli kaci mSvidad da mowyenilad usmenda. kupis sxva mgzavrebi kamaTSi ar ereodnen.
422
* * *
dilis TerTmet saaTze Tbilisis vagzalSi nela Semodioda qvanaxSiriT datvirTuli, mosawyenad grZeli
sabargo matarebeli.
ukedlebo vagonebi tkacuniT miirweodnen.
meSvide vagonis TavSi, xanZarsawinaaRmdego plakatze daxatul, damwvar xesaviT idga Tavidan-fexebamde
gamuruli kaci, romelsac kargad Tu daakvirdebodiT,
xelSi, gulTan, gazeTebSemoZarcvuli, kbilebianad gaSavebuli goWi eWira.
kaci fiqrobda im WeSmaritebaze, romelic karga xania
amoxsnes filosofosebma:
`cxovreba maSin aris kargi, roca kargad cxovrob~.
426
n ab ij i
ar gewyinos, Cemo daia, Seni bralia, rac gWirs. dedaSenis kbila viqnebi da me ar vityvi axla magas, Se
qalo. RmerTma im Wkuaze nu damayenos da Cems Svilebs
da SviliSvilebs enacvalos Cemi Tavi, samocdarva wlis
var da xvalve gavTxovdebi, me rom me var. Sen ram gagitexa guli? awi raRa droisaao? ras hqvia, raRa droisaa.
ki, marTalia, saukeTeso wlebi fuWad gaqvs dakarguli.
fuWi kakali, xom ici, arc Tagvs argia da arc kacsao,
magram SenTvis jer yvelaferi gvian araa. ar gaikaro eg
bneli fiqri TavSi. saerTod, Svilo, aravisTvis araferi
arasodes araa gvian. Tu suli gTxovs da guneba gaqvs.
RmerTo ki momkali, ras hqvia, ver gaTxovdi. aravin ar
miTxras mindoda, Zalian vecade, magram ver gavTxovdio. tyuilia, mogonilia eg ambavi. ar vargixarT, dediko, ara. Tqven siglaxes mere iRbals gadaabralebT. ase
mewera, albaTo. ra gewera? ki ar gewera, ar moindome.
ar mideq-modeqi, patara xeli SegeSala da dayare farxmali. ar unda laparaki yvelas gvinda ise gavTxovdeT, rogorc gvinda, magram, Tu ar gamodis ise? Tu ar
gagimarTla? Tu ver aawyve, rogorc Sen gindoda? gaTavda CemTvis yvelaferi, awi aRar gavTxovdebio, unda
wauwve cxovrebas gasaTelavad da sajiriTod? siyvarulio, Sen ambob, mjera marto erTi ram, did siyvaruls
ewirebian msxverplad, ki, rogor ara. raki ver moxerxda,
ver damTavrda yvelaferi sasurvelad,, qali susti arsebaa mainc, rac ar unda vixtunoT Cven, da didi siyvaruliT Sepyrobili qali Tavisi am grZnobis erTgul monad
rCeba bolomde. es mesmis, aseTi qalebi iSviaTze iSviaTni arian. magram Sen sxvas meubnebi; aravin Semiyvarda,
deida, da davrCi amitom gauTxovario. ras hqvia, aravin
Segiyvarda da darCi gauTxovari. ese igi susti adamiani
427
xar. nu gewyineba da SeiZleba cota egoistic. didi siyvaruli SeiZleba RvTis boZebuli niWi iyos, magram, Tu
ar movida es didi siyvaruli CemTan, daviTxaro Tvali
da ar gavTxovde? siyvaruli, Svilo xan qorwinebamde
modis (da es ukeTesia) da xan qorwinebis Semdegac, magram Sen ar Seerkine cxovrebas; riski ar gaswie, zixar
fanjarasTan da siyvarulis mosvlas elodebi. qe mogayvira amasobaSi ormocma welma. ra aris ici? bevri angeloziviT gogo minaxavs `saqmroebis~ Sewuxebuli da mere
gauTxovrad darCenili. xandaxan qveynis ukeTess veZebT
da imaze ki ar vfiqrobT, im qveynis ukeTess qveynis ukeTesi rom Seefereba. dagvinaoWda saxe da wuniaobas mainc
ver veSvebiT. imas cxviri aqvs grZeli, imas kiseri aqvs
mokle, imis kbilebi ar momewona, imas gauuTavebeli perangi ecva. ra iyo, ra moxda. cota saRadac unda SevxedoT
cxovrebas. Cven araferi nakli gvaqvs? kacia bolos da
bolos. gamofenaze xom ar gagyavs, gasayidad xom ar ginda. RvTis gaCenili kacia. hqondes, mere ra kiseri, es
oxeri, mokle, daiqca qveyana? ara varT marTali, Svilo,
ara, mizez-mizez dos marili akliao. nakls mariam RvTisSobels vupovi ramdensac ginda, yinwvisis angeloss
daiwunebs amrezili da cxvirabzuebuli kaci. saqme isaa,
mogewonos. saqme isaa gadawyvetis Tavi gqondes, CitiviT or dRes vcxovrobT am qveyanaze. ras velodebiT,
aRar damTavrda rCeva-rCeva? aRar daibada Cveni mosawoni? Segiyoliebs bedis Zieba da ise dagaberebs, rom ukan
moxedvas ver moaswreb. gagkravs bjRals wuTisofeli
da sarkis SegeSindeba. erT dRes icis siberem moxtoma. xandaxan erT dReSi berdeba kaci. samidRemCiod arc
qmari gaCenila am qveyanaze da arc Svili. guli mikvdeba,
Sennairi mSvenieri qali rom metyvis, ver gavTxovdio.
ar miwyino da cota ar iyos vbrazdebi kidec masze. me
vin mkiTxavs sxvis saqmeSi Carevas-meTqi, vambob, magram,
etyoba, mTlad keTili adamiani ar aris, didi warmodgena
aqvs Tavis Tavze. aravin miiCnia Rirsad da amitom iqca
Sinaberad-meTqi. yovelTvis amis Tqma codvaa, Svilo.
428
rogorc sakuTar Zmas (me Zma ar momca RmerTma) Cavexutebi gulSi da vtiri. aba, raia meti dedmamiSvili. erTad gavizardeT. fexburTs vTamaSobdiT ezoSi mecxreklaseli gogo rom viyavi maSinac. meCxubeboda dedaCemi:
Sexede Sens Tavs, amxela Zroxa rom daagoreb amxela t-s
da burTs dasdev suleli marguSasaviTo. axtajana gogo
viyavi, mokled rom vTqva. axtajana, magram uzakveli,
uboroto. biWuri xasiaTi mqonda da Tanac iseTi alali
da gulubryvilo gaxldiT, rom mamaCemi TavSi irtyamda
xels, ra eSveleba, ra gaaTxovebs amaso. mamaCemis SiSi
(Wkviani kaci iyo cxonebuli) kinaRam ar gamarTlda? ise
gamifrinda wlebi xelidan, verc ki SevamCnie. `ra meCqareba, ra meCqarebas~ ZaxiliT ocdarva weliwadma momikakuna karze. me isev patara gogo mgonia Cemi Tavi. dolo
Txas rqebi ar amouvida da Tavi sul Tikani egonao, isea
Cemi saqme. hai iqeT, hai aqeT da rom movixede, es Cemi
kbila gogoebi daojaxebulan, am Cemi quCis biWebs coli
mouyvaniaT da qe arian mSvenivrad. me yvelas gamxarebeli, yvelas mayari da xelismomkide, yvela qorwilis
damamSvenebeli vrCebi ase. sxvisma maziarebelma Tavi ver
iziarao, ar gagigonia? me vTqvi, ra qva gavtexe amisTana. axla rom davfiqrdebi seriozulad salaparakod
aravin mosula. RliciniT, icocxle, yvela geRlicineba,
mara rai mere. ase ar gamova, vuTxari Cems Tavs, raRaca
unda iRono, Torem mere gvian iqneba. vakisubanSi, Cveni quCis boloSi, rkinigzas rom gadaxval, sanam saavadmyofosTan mixvidode, iqve marcxniv oTar WumburiZe
cxovrobs. ded-mama obCaSi hyavda, TviTon dagiravebuli
hqonda erTi oTaxi da pedinstitutSi muSaobda. axali
damTavrebuli hqonda da iqve daetovebiaT asistents Tu
raRacas eZaxian is iyo maSin. sinauriZis gogos qorwilSi Sevxvdi. gamxdari, gamxdari, cxvirSi landi gadioda. saxeloebze gacrecili kostumi ecva da aqaoda mainc
asistenti varo, halstuxi ekeTa. ar hqonda metis saSualeba, ra eqneboda patiosan asistents maSin, jer axla
rai aqvs. saSualo tanis iyo, pataras fexsac uCioda,
430
432
q ur di
SenTan movedi, Cemo imano, sxva gza ara maqvs, Torem ar
Segawuxebdi. Cemnairi Semwuxebeli Sen, vici, ar gaklia,
Tavi gaqvs albaT mobezrebuli, magram ra vqna RobeSi
gakvetebuli goWi xom ginaxavs, verc iqeT rom gadis da
ukanac veRar brundeba. swored im dReSi var. damesivnen
da mjijgnian. raiaRmaskomma momxsna, saolqo komitetma
aRmadgina am ori Tvis win. kidev miCivla viRacam da axla
kolegiaze gadis Cemi sakiTxi. dRes viyavi dabarebuli,
proeqti SeudgeniaT iseTi, moxsnas vin Civis, organoSi
muSaoba aekrZalos saerTodo. Sen qveyana gicnobs da
qveyana pativs gcems. unda mimegzavno ministrTan, momisminos, samarTlianad ganWvritos am Cems saqmes da Tu
marTla damnaSave var, vin mamaZaRli, xmas vin amoiRebs.
vici, momCivans Tavi yovelTvis marTali hgonia. magram
mogiyvebi werilad yvelafers da Sen gansaje. Tu Sematyo, rom moxsnis da gagdebis Rirsi var, pirSi miTxari,
gavCumdebi da waval, im sam bavSvs vficavar, Sensas davijereb, sxvisas ara.
qurds naqurdaliT xelSi rom daiWeren, or weliwads
aZleven cixes, qurds rom Seuracxyofa miayeno, samidan
rva wlamde gaxexineben, Sav dafaze gagakraven da qveynis samasxarod gagxdian. ki, ar davmalav, Cvens Sorisac
bevri viria, magram ase SeiZleba? SeiZleba, kaco, mters
isari eWiros da Sen ficari dagakaon xelSi? miliciis
ufrosad vmuSaobdi sasireTSi, qveganyofileba mebara,
oTx sofels vemsaxurebodi. viyavi CemTvis. Serlok holmsi me ar var, qe ici da arc pretenzia mqonda didi, Sens
patara saqmes Tu kargad gaakeTeb, esec raRacas niSnavs.
yovel SemTxvevaSi Tavmoyvare kaci zedmetad ar Tvli
Tavs da saxelmwifom rom codna da diplomi mogca, nawi28. r. miSvelaZe. t. IV
433
438
im edo
samsaxuris Sovnaze advili raa qalaq balaxvanSi, magram imedo farcvanias maincdamainc wunmdeblis adgili undoda da maincdamainc koton-windebis fabrikaSi.
xolo windebis fabrikaSi, sadac saCqarod sWirdebodaT
mqsovelebi, xarazebi da Ramis darajebic ki, raRac iRblad, wunmdeblis yvela Tanamdeboba dakavebuli iyo.
egec Cemi bediao, iZaxda imedo farcvania, rad mindoda oTxi weli swavla da sarTav-satrikotaJo saswavleblis warCinebiT damTavrebao, me rom mqsovelis an xarazis adgils viTxovde, maSin wunmdeblis adgili Tavisuflad iqnebodao. CemTvis gawydeba yvelaferi. araferi
ar mekuTvnis am qveyanazeo, ise vatyob Cems cxovrebas
meo. davicdi, batono, magram sanam vicado, dedaCemis
pensiaze sanam vicxovro amxela kacmao.
adamianebs maSin evsebaT moTminebis fiala da maSin anebeben lodins Tavs, roca maTi nanatris asrulebamde
daTvlili saaTebi rCeba. Cveni gmiri ki ufro jiuti
aRmoCnda, vidre koton-windebis fabrikis kadrebis ganyofilebaSi fiqrobdnen. imedo farcvaniam icada, icada
da Tavisi gaitana. guSin daiwera umcrosi wunmdeblis
Tanamdebobaze misi daniSvnis brZaneba da dRes pirvelad
midis samsaxurSi saguldagulod gamowyobili.
mkacri Tma didis rudunebiT Suaze gayofili, momwvano-moyviTalo gardavamavali feris kostiumi Sarvals rom garkveviT amCnevia ori xazi (Zveli da axali
ganauTavebi). lurjminebiani mzis saTvale Sroma-gasworebis koloniis mier seriozulad gamoSvebuli. wiTeli neilonis halstuxi da neilonisve TeTri perangi.
maRalqusliani da sqellanCiani tuflebi gaerTianeba
`balaxvanis iberiis~ samodelo nawarmi es rac Seexeba
439
Smidtis quCa sakiresTan araa? hkiTxa imedom gverdiT mjdoms da pasuxs arc ki daeloda, jinsians miubrunda Tqven oTx nomers unda gayolodiT, es avtobusi sxvagan midis.
aaaaa! daizmuvla ymawvilma, mere enayurze xeli
miido da haerSi SeaTamaSa (e. i. ara martor ver vlaparakob, yurSic ar mesmiso).
munjia, xom xedav, ar esmis Cveni ena magas! aRmoaCina imedos gverdiT mjdomma.
wunmdebeli Sewuxda.
ra vuyo axla, rogor gavagebino Smidtis quCas eZebs
da am avtobuss bolomde Tu Cayva, sul daibneva. oTx nomerze unda dajde, oTxze! damarcvliT CasZaxa imedom.
aaaaa! naRvlianad amoxeda munjma da isev daifara
xeli yurze da enaze.
ise geigona Senma damawyevarma, rogorc magas esmis.
arada ra mSvenieri biWia, ram daayrua netavi es ubeduri.
Cailaparaka viRacam ukana rigidan.
ram daayrua da gamCenma, upasuxes mas.
vai Sens dedas, ubedurs Seicxada martoskamze Seskupebulma fumfula konduqtorma qalma.
ubeduri ki ara, magaze bednieri kaci araa. me Tu
mesmis aTasi oxroba yoveldRe, imitomaa win Cemi saqme,
ukbilod ixumra viRacam.
oTxi! oTxi! oTxi TiTi aCvena imedom munjs.
aaaaa! jinsians etyoboda, rom ariTmetikis anbansac
sustad icnobda.
imedom saaTze daixeda da mtkice gadawyvetilebiT
wamodga.
wamodi! gauRima munjs da gasasvlelisaken gaemarTa.
pirvelive gaCerebaze Cavidnen. imedom xeli mohkida
da patara bavSviviT gadaiyvana quCaze. ratomRac miiCnia, rom yru-munji advilad SeiZleboda cota brmac yofiliyo.
443
rogor moixedavda. ase egona, TiTqos danianma jibgirma sicocxle aCuqa. gulSi cota madlieric ki iyo misi,
halstuxis SeWras Tu mxedvelobaSi ar miviRebT, cudad
ar momeqcao.
rasakvirvelia, daagvianda, saamqros gamge silibistro
xaraZe, tandabali, elami kaci, romelsac Tavis tanTan
SedarebiT araCveulebrivad Zlieri xma hqonda, karTan
elodeboda.
es xar sul? esaa Seni piroba? wadi Zmao, Sen Sars
gadamkideb raRacas! Seni gulisTvis smena ver gavuSvi
saxlSi! gaaTie aba Sen, ravari gasaTevia Rame!
silibistro biZia...
ki, silibistro mqvia.
banditi damesxa Tavze!!
raao? axla magas vWam mee? sad iyo, biWo, banditi am
cxra saaTze?
a naxe, galstuki SemaWra! imedom Suaze gaWrili
halstuxi amoiRo.
silibistro xaraZis sicilma iqauroba gaayrua, magram,
rogorc icoda, uecrad moguda sicili.
ar xarT qristiani?! miSveleT, Tvara Semomakvdeba
es kaci. cota Wkvianurs mainc movigonebdi rames. tyvilSic ara gaqvs Sno, Se upatrono? yaCaRi damesxa dRisiTmzisiT avtobusSio, vin dagijerebs magas. axla meore
sayvedurs gaZlev. kidev erTi dagvianeba da Seni duxi ar
vnaxo aq! saamqros xelmZRvaneli ar xumrobda.
mesame dRes, eqvs saaTze, imedom aseTi gadawyvetilebiT gaiRviZa: babuaCemi eqvTime farcvania rom adges
saflavidan da kikviZis ZeglTan doinjSemoyrili damxvdes, xelis CamosarTmevadac ar gavuCerdebio. faTerks
rom ar gadaveyaro, sasaflaoze gadavirben da marqsis
moedanTan alageze gadavxtebio. imedos saxls CrdilodasavleTiT oRaskuras sasaflao esazRvreboda.
alageze gadaxta da Releze gadebul morze rom gadioda, Zirs, TeTr kenWebSi ku SeniSna, etyoboda sasaflaos
445
446
en uq i
es ambavi im saukuneSi ar momxdara da rasakvirvelia, arc papaCems uambnia CemTvis. andro kezevaZe rom
aRmaskoms Tavmjdomareobda, ager a, guSin iyo. enuqi
tyablaZeze ki me ra unda giTxraT, magodena msaxiobi
qalaq kvaisaSi ki ara, dedaqalaqSiac bevri ar meguleba.
xma rom dairxa, kezevaZem, Turme, enuqis aseTi saqme damarTao, gameorebis ki ara, gagonebis gveSinoda maSin. Cems
naTqvamad axlac nu etyviT. axla monkavSiris Tavmjdomarea da raRaca erTi turis licencia mergeba weliwadSi, imazec uars metyvis, gamiyidis da uyare mere kakali.
enuqi tyablaZem ocdaxuTi weli moaTia jaWvis xidTan,
mkerav jiqias TerTmetmetrian oTaxSi mdgmurad. sami
bavSvi iqve gamozarda. axlac iq iqneboda, kezevaZe rom
ar gadaeyvanaT da jiqias bina quCis gafarToebaSi rom
ar moyoliliyo. ra Cemi daxasiaTeba unda, Cemze kargad
iciT yvelam, buneba aqvs aseTi enuqis. mokali da Tavis
saqmeze nu miiyvan sadme, Tavis gasaWirs aravis SesCivlebs. sxvisTvis, icocxle, wyalSi Cadgeba, mogexsenebaT,
qveyana awuxebs. qalaqSi tyablaZisTana saxels da gamavlobas bevri ver daikvexis. yvelas patroni da qomagi
enuqia. TviTon ki naqiravebSi gaatara TiTqmis mTeli
cxovreba. am axalma Tavmjdomarem (aSenda misi ojaxi)
daibara da pirdapir uTxra Turme, gavige, rom ubinao
brZanebulxarT, sadac daadebT xels, iq mogarTmevT binas xvalveo. godognis dasaxlebaSi ki ar gauSva, aqve,
centrSi misca samoTaxiani bina. ise iyo enuqi ubinaobiT
ilajgawyvetili, rom arc godoganze ityoda uars. magram
samarTali iqneboda ees? am kvaisas Seswira kacma mTeli
sicocxle da jani, vin gaCerda Cvens TeatrSi, cota niWi
vinc Seatyo Tavis Tavs? dahkravda fexs da gadavidoda
TbilisSi enuqic da warmoidgine axla, ra iqneboda Cveni
447
kezevaZes, Torem Teatri ar exateboda maincdamainc gulze, amitomac Caiqnia xeli da sami dRis mere aRmaskomma taSis grialSi miakuTvna enuqi tyablaZes cekavSiris Tavmjdomaris gamonacvali bina sairmis quCaze. Sen ggonia, amiT
damTavrda yvelaferi? ara, Cemo kargo, amiT yvelaferi
daiwyo, damigde kargad yuri.
midis meore dRes gaxarebuli msaxiobi Tavis axalmiRebul binaSi. akakunebs, ise yovel SemTxvevisaTvis. karis
gaRebas ar ugvianeben. SemosasvlelSi akvani dgas. sastumro oTaxidan bavSvebis Jivil-xivili ismis. mobrZandiT, batono, stumari RvTisaao, epatiJeba `maspinZeli~
ocdaaTiode wlis saxenayvavilari kaci. misi coli skams
wmenda-wmendiT moarbeninebs. gaivl-gamoivlis enuqi Tavis binaSi da bolos amooxvriT etyvis xeldaWdeul damxvdurebs enuqi tyablaZe var meo. viciT, batono, vin ar
gicnobT Tqveno, erTmaneTs aswrebs col-qmari. es bina
me momca guSin aRmaskomma da rogor iqneba Cemi saqmeo,
mRelvarebisagan piri uSreba msaxiobs. viciT, batono,
es ambavic cnobilia, CvenTviso, tiriliT ambobs colqmari, andro kezevaZis ojaxi daaqcia RmerTma. rva welia gvatyuebs, TavSesafaric ki ar gagvaCnia, sami bavSviT
oTaxsac aravin gvaqiravebs. ra gveqna, ra wyalSi gadavcveniliyaviT, avdeqiT da CavidineT es uRirsi saqme. wuxelis
SuaRameze gavtexeT kari da SemovcvivdiT am binaSi. Tqven
yvelafers ver getyviT, batono, roca iqneba, gairkveva
Cveni simarTle. axla, Tu CadgebiT Cvens codvaSi da am
sami ToTo bavSviT gagvyriT quCaSi, Tqvens kiserze iyos
Cveni codva, Tu ara da Cven vikiTxoT, Torem Tqven saxelovani kaci xarT, xvalve mogiZebnian sxva binaso.
ra unda eqna tyablaZes? sami bavSvis gareT gamgdebi
iyo enuqi? gamotrialda da miadga isev Tavmjdomares; Tu
kaci xar, codvas nu SemamTxvev, angeloziviT xalxi cxovrobs im binaSi, Cemze patara bavSvebi hyavT, am siciveSi
sad wavlen, iqneb sxva bina momceT rogormeo. ras hqvia
sxva binao?! yasidad daiquxa Turme kezevaZem. axlave miliciis ZaliT gamovyri gareT mag aramzadebso.. enuqis
448
29. r. miSvelaZe. t. IV
449
455
yv av e b i
SuazamTaria
mze es-esaa Tvals moefara da xvamlis wverze ca mewamulad SeiReba, mnaTobis CasvenebiT qveyanas siTbos mxriv
araferi daklebia, mTeli dRe agzavnida almacer sxivebs,
magram yinvas vera mouxerxa, eg aris, mze rom anaTebs caze,
mainc raRaca imedia, Torem sxva mxriv ra unda gaawyos
maRlakis usaSvelo qarTan da uRmerTo yinvasTan, xatsac
rom fexis apkebs waayinavs.
tyispira WalaSi, ZeZvsa da qacvs Tagvisfrad rom mouWamia, jvariviT aRmarTul gamxmar Txmelaze ori yvavi moCans. yvavebs zamTarSi erTad yofna uyvarT, magram amjerad
axlomaxlo sxva yvavebi ar Canan. raSia saqme, ver getyviT.
am dalocvil bunebaSi tyupi yvavilebic ar hgvanan
zustad erTmaneTs. es yvavebi ki, arc meti arc naklebi,
col-qmari gaxlavan, kargad rom daakvirdebiT, mama yvavi
gacilebiT ufro didia dedaze. Ronieri frTebi kurtaniviT mouCans zurgze da neka Wvangze oriT meti naWdevi
aqvs, vidre soflis dedaberiviT galeul deda yvavs, qaris yovel daqrolebaze nacrisferi bolo maRla rom aeweva da totze Tavs Zlivs ikavebs.
dRe ise miilia, rom yoveldRiuri sazrunaviT garTul
yvavebs erTmaneTisTvis sityvac ar uTqvamT. ra unda eTqvaT? romeli axalyoilni eseni myvanan, oras ormocdaTerTmeti weli axlaxan, rva enkenisTves Sesrulda, rac
daqorwindnen. barem aqve gavamxel, rom mama yvavisaTvis
es mesame qorwineba gaxldaT. pirveli ori meuRle meTvramete saukunis pirvelsave dekadaSi daexoca saxadiT.
istoriis mcodne mkiTxvels ecodineba, osmalebis mier
dapyrobil quTaisSi Savi Wiri rom gaCnda. Jamma maSin
osmaloTa (Savi Wiris SemomtanTa) garda udanaSaulo qarTvelic bevri imsxverpla da politkisagan sruliad Tavisufal yvavebsac daria xeli.
456
459
pe pe
Txas msubuqad ecva: rqebs Soris mwvane xaverdis CaCi,
zurgze TasmebiT Sebmuli, mkerdze Camofenili vercxlisferi medalioni, ukana tani, yoveli SemTxvevisaTvis,
yviTeli tyavis qamriT hqonda akruli da oTxive fexze,
CliqebTan, wiTelfoCiani zonrebi mamlis dezebiviT
uCanda.
qveviT, msaxiobTa samyofloSi, tabloze warwera
`gawvrTnili Txa~ rom ainTo, evgeni lolaZem erTgul
pirutyvs wverSi mokida xeli, viwro gvirabiT maRla aiyvana da maneJis SesasvlelTan, kuTxeSi midga.
akrobatebma ludmila xorotovam da sergei kostuCenkom TavianTi nomeri daamTavres da isini orkestris
grialSi haerovani kocnebiTa da tanis msubuqi rxeviT
kulisebSi gavidnen. axla Turqmeni mojiriTeebi Segrialdebian maneJze. evgenim Txas kiserze xeli moxvia da
mucelze miikra. ver iqna, ver mieCvia, nestoebdaberili,
arabuli ulayebis danaxvaze Txas usiamovnod gaaJrJolebs xolme. mojiriTeTa kvals klounebi Sehyvebian,
amasobaSi statistebi maneJze taburets, viwro ficarnagsa da aluminis rgols Seitanen da diqtori egzaltirebuli yviriliT CasZaxebs mikrofons: `saukunis saswauli!
gawvrTnili Txa! cirkis xelovanTa meSvide respublikuri festivalis laureati evgeni lolaZe!~
klounebis mirgulinisa da adamias gamoCenam axlac
ovacia gamoiwvia. gansakuTrebiT bavvSebs, moxucebs da
milicielebs uyvarT isini. sanam cirkSi daiwyebda samsaxurs, evgeni klounebze maincdamainc maRali warmodgenisa rodi gaxldaT. patara, magram ZvelTaZvel qalaqSi, sadac igi gaizarda, `klouni~ salanZRav sityvad
iTvleboda. axla ki, Tu vinmesTan Zmakacobs evgeni lolaZe am xalxmraval TeatrSi, swored rom klounebTan.
460
464
30. r. miSvelaZe. t. IV
465
xuTjer taburetze Sextoma, Se kai qalo? xaTris gulisTvis wyalSi Cadgeba kaci. rom mTxovo, loms Sevuyof xaxaSi Tavs da Sen rgolSi gaxtomaze meubnebi uars?
Seucvleli aravin varT am qveyanaze. me Sen getyvi, guls
aiCuyebs dardiT da Tavs dadebs vinme Cveni gulisTvis.
dagviTxoven cirkidan da marTalic iqnebian. vin Seginaxavs tyuilad. aba, meti aRar manerviulo, Tu RmerTi
gwams. erT saaTSi isev maneJze viqnebiT, sircxvili ar
maWamo, icode. es sakocneli piri salanZRavad ar miqcio.
rogorc icodi, yvelaferi, kargad, lamazad, ise gaakeTe
da me vici Seni pativiscema. gesmis Cemi?~
pepe mdumared Sehyurebda fiWvis xeze SeyuJul beRurebs, romlebic TavianT beRurul enaze gauTaveblad
JivJivebdnen da qaris gadmogdebuli pawawkintela puris
namcecebisTvis SigadaSig erTmaneTs Tavpirs alewavdnen.
orkestris diriJors Seagvianda da sanaxaoba cota
mogvianebiT daiwyo. qveviT, samxeceSi, miuxedavad damlagebelTa gulmodgine mcdelobisa, Sardisa da oflis
sulisSemxuTavi suni idga da evgenim Txa adreve aiyvana
maRla. adgilkomis Tavmjdomaris kabinets miayena da
saTvalian liders Txova Tu Zma xar, cota xans aq iqneba; nu geSinia, arafers pirs ar axlebs, ar Segawuxebso.
cirkis nacadi msaxiobi evgeni lolaZe ise Relavda, rogorc maSin, am xuTi wlis win, pirvelad rom Sedga fexi
maneJze. gaixsena Tavisi gauxareli bavSvoba. deda romelic ar axsovda, radgan mis mSobiarobas gadahyva da
gamzrdeli deida siyrmidanve mSobeli mamis siZulvils
rom unergavda. marTalia, mama didi pativiscemis Rirsi
ar iyo (axali col-Svili hyavda da evgenis iSviaTad moikiTxavda), magram ymawvils igi mainc uyvarda im ridiani
da nazi siyvaruliT, rogorc mowiful biWebs TavianTi
urCi, mkacri mamebi uyvarT xolme. mere pedagogiur institutSi misaRebi gamocdebis oTxi koSmaruli weli da
burTul-sakisrebis qarxanaSi staJis gulisTvis kurierad
muSaoba, sainJinro-pedagogiuri fakultetis saRamos
ganyofilebis studentis dramatizmiT savse cxovreba da
466
saxelmwifo komisiis alersiani Tavmjdomare, sixarulisgan pirgaxeuls Sromis maswavleblis diplomi pirvelma
rom miuloca. naucbaTevi qorwineba; samsaxuris Zebnisgan
gawamebuli lolaZe troleibusSi SemTxveviT gadaawyda
mis Tanakursels, gamxdar-galeul, bejiTsa da muyaiT gogos nino saluqvaZes. gairkva, rom ninoc amaod tkepnida
sxvadasxva soliduri dawesebulebis kibeebs samuSaos saZebnelad, sul samad sami gaCereba dasWirdaT axalgazrdebs mosalaparakeblad da iseTi seriozuli problemis
gadasawyvetad, zogierT Cems nacnobs mTeli cxovreba rom
ver gadauwyvetia. meoTxe gaCerebaze, troleibusidan Casvlisas, col-qmroba gadawyvetili hqondaT. sofeli, mamapapeuli fanCaturi da buxris piras gatarebuli tkbili
saRamoebi evgenisTvis kinaRam savalalod rom damTavrda.
meZroxeobis fermis instruqtor-meqanizatorad Svidiode Tvis daniSnuli iyo evgeni, mwyemsTa saerTo krebaze
fermis gamgis maqinaciebi rom amxila. erTi kviris Semdeg raionma lolaZis kvalifikacia da muSaobis xarisxi
Seamowma, rogorc soflis meurneobis araspecialisti da
`molaybe~, im dResve gaanTavisufles da saqme prokuraturas rom ar gadasces, imisTvis sul madloba aZaxebines.
da bolos, pepe! batis Wukebisken gaSveril wknelze rom
gadaxta da imedgadawuruli col-qmari isev qalaqisken
rom Semoabruna.
mogonebebis oci wuTi Tvalis daxamxamebaSi gavida.
Tavisi rTuli, inteleqtualuri saqmiT garTuli adgilkomis TavmjdomarisTvis madlobac ki ar uTqvams, Txa
kulisebisken gamoarbenina da programis wamyvanma `saukunis saswauli~ rom gamoacxada, evgeni da misi kolega,
rom ityvian, tramplinze idgnen. meSvide respublikuri
festivalis laureatma kulisebs Tvali moavlo. dainteresebul pirTa simravle cudad eniSna da Sublze civma oflma daasxa. klavdia leTodians gverdiT samxatvro
sabWos is wevri edga, guSinwin akrobatma ela xmelnickaiam sajarod rom galanZRa, patiosan qals maviwroebs da
sayvarlobas mTavazobso; saxanZro inventaris kuTxeSi
467
kloun adamias SeSfoTebul saxes waawyda. adamiam gauRima da Tvali Caukra. `RmerTo, miSvele~, Cailaparaka evgenim, pepes zurgze msubuqad dahkra xeli da orkestris
grialSi scenaze ubednieresi kacis ieriT Sefrinda.
Txam maneJis rkali Cveulebrivze ufro swrafad Semoirbina, viwro ficarnagidan moxdenilad Sexta taburetze, magram Savfrakiani mwvrTneli aluminis rgoliT
xelSi rom Semotrialda, pirutyvi skamze aRar daxvda.
evgenis cremli moawva yelSi. orkestrs aniSna, erTxel
kidev daukariTo. Txa maneJze Semoabruna, nervebi, rogorc SeZlo, daioka da nomris gameoreba scada, magram
amjerad amaod gaisarja. pepe araTu ar gadaxta, taburetsac ar gaekara, maneJs Semourbina Tu ara, evgenisTvis zedac ar Seuxedavs, kulisebisken oTxiT gaeqana.
aRar axsovs, rogor mivida Tavis sagrimioro oTaxamde.
gaixada da moisrola fraki, vazeliniani bambiT swrafad
Seiwminda saxe da daRvremilma gaiara cirkis msaxiobebiT
savse vestibiuli. kaciSvils sityva ar uTqvams. reJisorinspeqtori klavdia leTodiani karSi SeefeTa, magram am
taqtianma qalma gverdze gaixeda, aqaoda, ver SevamCnieo.
orSabaTs, Tu raime sagangebo SemTxveva ar moxda, sabWoTa kavSirSi cirki isvenebs.
msaxiobebi qalaqgareT mieSurebian da TavianT sabostne
miwis nakveTebze CirTifirToben, cirkis mTavari reJisori
da adgilkomis Tavmjdomare aqtivis krebas eswrebian,
xolo gawvrTnili cxovelebi, wina TaTebze Tavdayrdnobilebi, TavianT met-naklebad aqoTebul galiebSi Tvlemen.
evgeni lolaZes sabostne nakveTi ar gaaCnda da romc
hqonoda, am orSabaTs mainc ar wavidoda, radganac, pepes
gadamkide, friad gaurkvevel mdgomareobaSi iyo.
ar icoda, ras uqadda bedi saaTiviT awyobil mis
cxovrebas.
Sin ver moisvena. meuRlisTvis guSindeli ambavi ar
gaumxelia. nino SeSfoTdeboda, iTavcemebda da saqmes
mainc ver uSvelida.
rom Caicva da karisken gaemarTa, colma mxolod Tva468
472
q ar i, q ar i, q ar i...
SezarxoSebul kacs rom Zalad seriozuli saxe aqvs,
gamwyrali kacis niRbiT rom faravs simTravles, cudi
sityva aravin mkadroso da irgvliv myofT zedac rom
ar uyurebs, xom ginaxavT? swored aseTi saxiT Semovida sinaTlis wreSi maRali, cxvirpaWua, qera, gamxdari
kaci da Soriaxlo, Tavisufal SezlongTan gaCerda. Cem
gverdiT mzes mificxebuli, iaponurqudiani kacis xanSiSesulma colma Tadarigi daiWira; qmris nifxavs staca
xeli da Sezlongze moisrola. aqaoda, nuras ukacravad,
orive sawoli dakavebuli gvaqvso.
zRvaze, rasakvirvelia, teva ar iyo.
axalmosuli yuradRebas aravis aqcevda, gaqvavebuli
saxiT zRvas Sescqeroda, iRliaSi amoCrili, gazeTSi gaxveuli nivTi erTgulad eWira, xelebi mkerdTan Caemwyvdia da pirmokumuli, fexebgafarCxuli (niavze lerwamiviT qanaoba rom ar daewyo) saimedod idga.
karga xnis Semdeg Sezlongs erTi moxeda. pretenziuli
kaci ar gaxldaT da xis naris Zebna ar dauwyia, sadac
idga, iqve gaixada, gaxdis dros zRvas Tvals ar acilebda, uwesrigod miyril tansacmels ramdenime kenWi daado
da zRvisken gaswia, mxrebSi ise iyo awuruli, rom beWebi
Tavs lamis ascilebodnen, gasafrenad gamzadebul miminos hgavda, raRac Caibutbuta, erTbaSad moswyda adgils
da wyalSi Sedgafunda, etyoba grili zRva esiamovna, aseTi mxaruli mxolod didi mdinaris piras dabadebulebma
ician. igi sportuli TvalsazrisiT didi veraferi Svilia, magram sanaxavad brasis stilze ufro lamazi gaxlavT.
guSin mTeli dRe wvimda. zRva jerac ar damcxrala,
mosamkali purisxela talRebs moagorebs da TeTri qafiT mouwyenlad feravs napirs.
473
mo-qa-la-qe mowodebis simaRleze unda iyo, kacma gazonis yvavili mowyvita, kacma wiTel Suqze gaiara, kacma
avtobusSi gaabola, kacma bairaRs iqeT gascura daiqca
qveyana! Sen maSinve milicias unda acnobo, aba ra. es Seni
mo-qa-la-qeob-ri-vi valia!
ki magram, Tqven... sityvebs eZebda Cemi mezobeli.
valodia! kategoriuli toniT uTxra meuRlem
da iaponurqudiani maSinve dadumda. didi xnis erTad
cxovrebis Semdeg cold-qmars Soris Cndeba gagebinebis
axali saSualeba, romelsac pirobiTad miniSnebiTi ena
SeiZleba davarqvaT, es ena mxolod da mxolod colqmars esmis. aq sityvas sxvadasxva mniSvneloba aqvs, igi
xSirad mTel frazasac ki gamoxatavs. magaliTad, am SemTxvevaSi colis mier kategoriulad naTqvami `valodia~
albaT niSnavda: `ras elaparakebi, xom xedav mTvralia,
Cxubi da kamaTi gvinda axla Cven? adeqi da gaeride. rom
aRar daginaxavs, sxvas dauwyebs Wkuis darigebas, mTvralia axla eg da xom xedav, ena eqaveba~.
sanam mTvrali qaqanebda, valodia SeumCnevlad gaipara
da Cven ukan, erTaderT Tavisufal sawolze TavdaRma
gaiSota.
karga xans ilaparaka `romantikis moyvarulma~ moqalaqem, CemTviso, gaparul Tanamosaubres umtkicebda,
zRva sul sxva ramea, Sen amas ver mixvdebio. sami aTasi
kilometridan imitom ki ar Camovsulvar, wyalSi Sesvlas Sen miSlideo. mamasisxlad maqvs nayidi es zRva. es
siamovneba, amaTsaviT (Cvenken moaTiTa) naqurdali fuliT ki ar Camovsulvaro. eseni mSvidad imitom wvanan
mxarTeZoze, rom arsad eCqarebaT, me ki dRes ukanaskneli Tumniani davaxurdave da xval Tu ar movusvi aqedan,
SimSili meliso, daxede Cems xelebs da darwmundebi, ra
kaci var meo.
magram `xelebze damxedavi~ adgilze rom ar aRmoCnda,
kaci mimino erTbaSad dadumda, sasowarkveTiT mimoixeda, wamoxta da yavisfer zurgebs Seeria. male ipova
475
am aTaskacian plaJze usaSvelod bevrni xarT Tqven, bevrni xarT da Zalianac gvaviwrovebT. amogvivediT yelSi
ukve, simarTle Tu ginda, es aris!..
Cadi batono, asemc giqnia, ise `gibanavia~ rom Seni
burdRa ver epovoT! moTminebis fiala aevso valodias.
valodia! dauyvira colma.
valodiam iaponuri qudi moixada, kenWebze moisrola,
fexsacmelebs wvda da cols uCurCula:
Caicvi! wavideT aqedan.
mTvrali moqalaqe kvlav qaqanebda, col-qmari misi
qadagebis akompanementze gamalebiT icvamda, gasasvlelamde misdia lurji zRvis moyvarulma TiTqmis sirbiliT mimavalT, karTan gametebiT raRac CasZaxa orives,
pasuxad meuRleni erTbaSad Semotrialdnen da aramkiTxe
damrigebels ena gamouyves.
cota xans umiznod ijda valodiac Sezlongze da
zRvas gahyurebda, bolos wamodga, fexze Caicva, tansacmeli iRliaSi amoiCara da plaJs Cauyva. midioda welSi
waxrili, barbaciT, magram jiutad da saqmianad.
*
sami saaTis Semdeg isev gamoCnda.
neptunis dResaswaulis aurzaurSi moxvedriliyo,
oTx `zRvis lomze~ amxedrebuli `ura, uras~ yviriliT
moarRvevda napirs.
ukan cisferi taxtrevaniT wverosani neptuni mohyavdaT.
irgvliv sirinozebi, orfexa meduzebi, zRvis angelozebi da eSmakebi daSliginebdnen.
477
asarCevi
panRuri................................................................................... 5
namusis qudi......................................................................... 18
Tarjimani............................................................................. 28
gza......................................................................................... 38
qvevri.................................................................................... 47
urCi....................................................................................... 54
yayani..................................................................................... 60
faTuSa.................................................................................. 74
nadia...................................................................................... 81
panaSvidi............................................................................... 91
zari....................................................................................... 97
spiridoni........................................................................... 107
mwvrTneli.......................................................................... 116
nadiroba............................................................................. 119
stumari............................................................................... 131
dardi.................................................................................. 143
guju................................................................................... 150
qveli................................................................................... 157
luiza.................................................................................. 177
uro..................................................................................... 189
TviTmkvleloba.................................................................. 199
mama...................................................................................... 211
amklebi................................................................................ 223
visi iyo gza........................................................................ 234
Jurnalisti........................................................................ 244
tvirTi................................................................................ 253
wili..................................................................................... 270
bagratis taZari................................................................. 278
478
xitia.................................................................................... 287
galiaSi rom gagzarde....................................................... 293
alali.................................................................................. 300
dalaqi................................................................................. 307
mayvala................................................................................ 315
ubraloni?!......................................................................... 322
aruli.................................................................................. 337
mTxovneli........................................................................... 346
momenti............................................................................... 352
Roris rZe........................................................................... 359
nunu..................................................................................... 365
sevda................................................................................... 372
nemsi.................................................................................... 379
tkivili............................................................................... 385
meSuSe.................................................................................. 397
mere?................................................................................... 405
quTaisia, biZia, es.............................................................. 413
mgzavri............................................................................... 420
nabiji.................................................................................. 427
qurdi.................................................................................. 433
imedo................................................................................... 439
enuqi.................................................................................... 447
yvavebi................................................................................. 456
pepe...................................................................................... 460
qari, qari, qari.................................................................. 473
479
25
IV
2012
480