You are on page 1of 1954

`abriSam~

qalebze laparakobdnen, ucnaur qalebze, pirSeukrav WrilobasaviT mt-


kivneul xsovnas rom utoveben mamakacebs. moxuci mwerali laparakobda,
mTlad TeTrTmiani, magram jerac isev mxrebsavse, mkvidrad Sekruli, en-
ergiulad moRimari:
_ volgaze vmogzaurobdi, yazanidan astraxanamde. iyo aseTi sanukvari
droc Cems cxovrebaSi, aviRebdi Tavs da mivdiodi, saiTac guli gamiwevda!..
Tan ocdaaTi wlisac gaxldiT, ocdaaTisa! ukve astraxanSi viyavi Casuli.
axla rom vufiqrdebi, TviTonve aRar mjera raRaceebi. bazarSi gavedi, dax-
lebi iyo grZeli, grZeli, gadauxuravi, da im daxlebze dagrovili hqondaT
damarilebuli, gamxmari Tevzebi. mivedi erTTan da davafasebine. rusebi
iazs eZasian, karga mozrdili Tevzebi; sami maneTio da me gavikvirve, _ i, sam
maneTad xom TbilisSic viSovni-meTqi! _ ras iSovni sam maneTad, kiloso?
diaR, kilos-meTqi! _ es mTeli grova Rirs sami maneTi, Tu marTla myidveli
xar, ordaaTSauradac mogcemo.
tarani kidev, imaTeburad _ vobla, ra Rirda iciT? _ aese, kanafze asxmu-
li asi cali _ gamxmari, knatuna, TiTo cidaze didebi, _ xuTi maneTi. rogo-
ria?! is grova rad mindoda, iazebisa, tarani ki viyide. dakidebuli mqonda
majaze grZlad, vqerqavdi da vaknawunebdi mzesumzirasaviT. gasaocaria, kaco,
is xmeli, Zalze xmeli tarani sul ar gawyurebs wyals! piriqiT.
mivedi turbazaSi, mivaCxarune is asxmula, xan vis vTavazob, xan vis. davi-
naxe erTi ucnauri gogoc. im gogom wina dResve mimtaca Tvali. yirgizi iyo,
uiguri, yazaxi?! _ yvelaferi varo, _ igudeboda siciliT. Savi xuWuWi Tma
veeba gundad edga Tavze, TviTonac Savi iyo, mTlad Savi da Tvalebi hqon-
da... axla roma vTqva: „didi~, „Savad brdRviala~, warmoidgenT daaxloebiT
Sav kaxel gogos... ara, sul sxvanairi Tvalebi hqonda. TeTri wreebidan
gamoRudRudebuli namdvili Savi nakverCxlebi. kbilebic, im Savs, TeTrebi,
TeTrebi, rogorTac lamazad wvetianebi da TiTqosda uamravic. Tvalebis
sigizgize marto saxeze ki ara, sxeulzec gadasdioda da, ki ar dadioda, cecx-
lis aliviT daborialobda. jer grZladaxeuli wvrili zurgieli gavu-
wode taranisa, mere daviwye axalis gafcqvna. gamomarTva, imanac frCxilebiT
ki ar daiwyo, daiWira TaviT, dauSina Zelskamis rkinis fexs, mere boloTic
daiWira da axla iqidan dauSina, erTi aarTva piri kans da saocrad sufTad
gaaZro wamSi, vaknatunebdiT im tarans, mivdiodiT da Tan raRacebs vratrateb-
diT. erTi rame damamaxsovrda im ratratidan. _ Tqvenao, qarTvelebs, col-
Svilianebs, marTla yvelas gyavT sayvarlebio?! me, ra Tqma unda, xelebi
1
gavasavsave, _ ras ambobT-meTqi! _ maS, aba ra aris, ratom ar macilebT
guSindels aqeT Tvalsao?! daviwye Cveulebrivi sisuleleebi _ SenisTana
gogo, col-Svils ki ara, Tavsac daakargvinebs-meTqi kacs, e. i. an me momWrian
Tavs an me movaWri-meTqi sxvas; me gadamkargaven oqros sabadoebSi, Sen ki
isev ase itkrcialeb xan aq, xan iq.
autyda sicili. migizgizebda Tvalebs da mikaSkaSebda kbilebs. fexT ecva
raRac qalamnebiviT. didad Camosxmuli fexebi ar hqonda, magram iseTi uc-
nauri vnebiT moadgamda nabijebs, cudad gaxdebodi. kidev ra iyo, iciT?! saR-
amovdeboda da misi burbura Tmidan TiTqos Zalian wvrili naperwklebi
adioda maRla.
TviTonac ar vicodiT, saiT mivdiodiT. mivuyvebodiT mdinaris napirs.
xan dacilebulni, xan miaxloebulni erTmaneTTan. SevediT xSir verxvnar-
Si. didi verxvebi iyo, mZirisken bnelad daxrilni. iq, TiTqos SemkrTalebs,
xeli-xels gvqonda Cakidebuli. movwie, gamiZalianda, magram mainc vakoce.
vakoce ise, Tavi ar gauCerebia, aqeT-iqiT aqnevda, Tan sul icinoda, da im
sicilSi davinaxe, rom ori biWi amoimarTa balaxebidan, mere mesamec. samive
Zalian finTi viRacebi, brtyeli samxedro qamrebi rom aqvT xolme gadak-
idebuli mxariRliv, im qamrebiT da CeqmebiT rom ician Cxubi. miixeda gogo-
mac, gameSva, biWebi cudi RimiliT daiZrnen Cvenken, magram iseTi rame gaake-
Ta gogom, biWebi gaCerdnen, gaSterdnen.
ra gaakeTa, iciT? kata ara, albaT focxveri, anda jiqi rom aimarTeba da
daiWyaneba msxverplze dasacemad brWyalebgafarCxuli, ai, egre aRimarTa
da kbilebis kraWuniTa da SiSiniT raRac uyvira, me mgoni, TaTrulad. momki-
da xeli da wamomiyvana ukan, TviTon iseve afofrilma, aSiSinebulma. idgnen
is biWebi da veRar gadmoedgaT fexi.
axla warmoidgineT, ramdeni kocnis survili dagebadeba aseTi Tavgada-
savlis Semdeg, miT umetes, rom mklavzec gyavs mokruli gogo Tavisi grili,
mkvrivi mxriT! magram aq ukve pirvel cdazeve gamafrTxila, _ Sen ukve naxe,
me qali ki ara, qaji var, amitom gTxov, moiqeci Zalian dafiqrebulad, Torem
me iZulebuli gavxdebi, Senc gaCveno is, rac im xulignebma dainaxes CemSio.
aman mTlad gamaxela, mZlavrad movwie, maSin man jer gaRimebulma gamikapu-
na kbilebi da gaafarTova, gaafarTova Tvalebi; me sicili amityda; maSin
man xelebic aswia, gaunaTda mokauWebuli frCxilebi. me viTom isev sicilSi
Cavatare Cemi damorCileba, grZlad CamovuSvi xelebi. magram gulis gulSi
mainc Sevfiqriandi, _ vin iyo es gogo, marTlac ra sulieri iyo!.. ase damor-
Cilebuli vejeqi gverdiT, mdinaris pirasve, Cvens bazasTan, xis Zalian gani-
er kibeze, ukve mTvarian RameSi; is laparakobda, me vusmendi; wylis iqiT
2
Savad idgnen verxvebi da wnorebi, maT qveS sul sufTa sila iyo, iq axla
enTo koconi, viRac landebi tokavdnen im koconTan, wyalSi kankalebda
namgala mTvare, is Cemi qaji kidev, cdilobda, mTlad gavegiJebine, miyvebo-
da daujerebelze daujerebel raRacebs: ceilonze Tu okeaniis romeliRac
kunZulze qali gulTmisani xdeba Semdegnairado. wava mTlad marto jun-
glebSi, Seva uZvelesi taZris daburul-nangrevebSi, gaSiSvldeba mTlianad
da gaCerdeba qandakebasaviT uZravad. gamocurdeba nangrevebidan veeba
mamri gveli, Semoexveva qals, exveva nel-nela da adis maRla-maRla, Tan
uWers da uWers. ava sul maRla, iq frTxilad daadebs qals tuCebze pirs. ho,
moefereba ZuZuebzeco...
uceb mosxlteba, davardeba niaTgamoclili, fexiT rom Sesdge, aRar gain-
Zreva. qali kidev, amis Semdeg gulTmisani xdebao, miyveboda raRac grZ-
neul obobebzec, romelTa TvalebSi Caxedva sisxls uCerebs adamians
ZarRvebSio. da bolos gamityda, _ mec gulTmisani varo, mxolod me dabade-
bidanveo, aio, me vici, rom Seni coli Worfliani qalia, Tirkmlebi stkiva,
Sen is ar giyvars, erTi gogo gagiCina gaWirvebiT, mets veRar gaaCens, tan-
jvaa Seni masTan yofna, magram patiosani kaci xar da yvelafers iTmen,
itano. me es CavTvale, _ CvenTan ramdenime qarTvelic iyo, imaT icodnen
Cemi asaval-dasavali, albaT imaT uambes-meTqi da vicinodi. rom vSorde-
bodiT, maSin kidev vcade, mekocna, magram axla is moimizeza, fuio, ra sisule-
lea, orives Tevziani tuCebi gvaqvso, sxva droisTvis gadavdoT eg saqmeo,
fuio, fuio da gaiqca.
sxva droisTvis gadavdoT eg saqmeo. gesmiT?!..
meore dRes ganbanili, gaspetakebuli da dalagebuli gamobrwyinda.
TeTri Txeli Sarvali ecva da TeTrive biWuri perangi. Tmac davarcxnili
hqonda, Tumca ra savarcxeli davarcxnida im Tmas! kevs ReWavda da ise ma-
gra ReWavda, me mtkioda imis magivrad ybebi. maRali biWi mohyveboda gver-
diT, isic yazaxi Tu... dediT rusi. daminaxa gogom, gamobuSta kevi Cemsken,
gamobuSta da _ tkac! autyda sicili. tuCebi dawiTlebuli hqonda.
_ Cven taZris sanaxavad mivdivarT. maRlidan unda gadmovxedoT qalaqs,
Senc wamoxvalo? gana kiTxva undoda? amovudeqi gverdiT. xom warmogid-
geniaT, ori ucxo mamri da maT Soris lamazi, vnebiani Zu! Tan erTi mamri, is
biWi, ocis iqneba, an ocdaerTis, maRalia, nedli, cota pirRiac. me ufro idio-
tad vgrZnob Tavs. gogo kidev xan me momibrundeba, xan imas. gamobuStavs
kevs da tkac! icinis, icinis.
Sevarda wignebis maRaziaSi. ise arCevda wignebs, kartoTekas rom gada-
hkraven xolme TiTebs buRaltrebi, uceb Sexta gaxarebuli. amoiRo erTi
3
wigni. es iyo amerikeli mxatvris rafael soieris albomi. Caiyo Sarvlis
jibeSi xeli, fuli me mivawode gamyidvels, Tavi gadaikla, arao, araviTar
SemTxvevaSio. me mainc Cemsas vcdilobdi. maSin Tvalebi daadida da kbile-
bi aakapuna. me sicili wamskda, sicili waskda yazax biWsac. iyida is wigni.
mec mindoda, magram, _ es erTiRa aqvTo, _ miTxra niSnis mogebiT, marTlac, is
erTi aRmoaCndaT. wamoiRo mkerdTan mixutebuli, arc TviTon gaSala, arc
Cven mogvca gadasaSlelad, _ eg mereo, CvenTan rom dabrundebiTo _ me enis
wverze daviWire saTqmeli, _ mere xom sxva saqme gvaqvs... momibrunda da
gamafrTxileblad aswia TiTi. me gavSterdi.
mivediT Zvel cixe-simagresTan, astraxanis kremlTan. dRes cixe-simagre
muzeumia. raRac sicive modioda galavanSi Cadgmul Crdilour wowola
koSkebidan, sicive da sevda.
bileTebi aviReT, SevediT. taZari daketili aRmoCnda, aRdgeniT samuSaoebs
awarmoebeno. me movyevi Cveni ubeduri mefeebis vaxtang meeqvsisa da Teimu-
raz meoris ambebi. guldasmiT mismenda. mere amtexa, nuTu ver unda gavaRe-
binoTo! mivdeqi, movdeqi, veraferi gavawyve. kvira dRe iyo, gasaRebis mqone
veravin aRmovaCine. davkmayofildiT samrekloze asvliT. is samreklo erTi
umaRlesTagania, vgoneb, mTel sabWoTa kavSirSi. iqac rigi idga, cot-cotas
uSvebdnen zeviT. rogorc iqna avediT. Cveni qaji gogo sul win migviZRoda,
garboda, maRla, gumbaTis qveS, sadac zarebic ekida, erTmaneTs eWuWkeboda
xalxi. yvela cdilobda moajirTan midgomas. iqidan sul Canda mTeli qalaqi.
iqiT _ didi volga, swori, swori, gaprialebuli, zed _ saocari xidi, qvemoT
_ volgis ganStoebani, deltis dasawyisi. aRmosavleTiT da CrdiloeTiT
kidev, _ qalaqis iqiT, unapiro tramalebis ruxi uZravi burusi.
me viRac ori qarTveli SemefeTa, TevzeulisTvis iyvnen Camosulni, auSves
maslaaTi, Zlivs gamovSordi. gamovSordi da vxedav: SeSfoTebulia xalxi,
is Cveni qaji gogo gadasulia moajirs iqiT, marto cali xeliT aris CaW-
idebuli moajiris Tavs, gadaweulia, ayelyelavebuli da iqidan cdilobs
gumbaTis Ziris moxatulobis danaxvas, ver xedavs. daminaxa me. _ momeci
xeli, sul cotac, sul cotac da davinaxavo!.. is nedli yazaxi biWi aqeT aris
gaCerebuli wignamoRliavebuli, _ pirdaRebuli. _ sxvebsac Tavzari aqvT
dacemuli, is qaji kidev alersiani dimiliT, _ momeci xeli, momeci xelio!
niavi uburburebs Tmas. ratomRac xelze davixede da egre gavxevdi. ho, gavx-
evdi, es iq vigrZeni pirvelad. gamixevda enac. erTi es gavigone, _ milicias
dauZaxeT! milicias dauZaxeTo! is Cveni qaji ki icinis samocdaTxuTmeti me-
trisa Tu ufro met simaRleze, caSi. vin miakarebs xels! yvela ukan iwevs. _
ex, Tqven, gmiro xalxoo! _ da gabrazebuli modga moajirTan, gadmoekida da
4
msubuqad gadmoxta SigniT, gadmosaxtomad gadmokidebuls, perangis grZlad
Caxsnili sayelodan mTlad gamouCnda mkerdi, monacrisfro, mospilenZis-
fro ZirxvenebiviT wamogrZelebuli ori Tavmsxvili mZuZu, TiTqosda gamo-
wovili, gamowovili... fui, ris warmodgena aRar SeuZlia adamians, Tanac, ra
sicxadiT.
iqve ar ukravs xeli. im dRes kidev ramdenjerme gamomibrdRviala Tvale-
bi da gamomikapuna kbilebi, meore dResac. magram ukve Soridan, es manZili
sul matulobda, matulobda da bolos mTlad gavqriT, sxvadasxva mxares,
isic, mec, is pirdaRebuli nedli biWic...
bevrjer davapire am ambis dawera, magram Cveni kritikosebis SiSiT ver
gavbede. me, barel kacs, oriode raRac maqvs dawerili mTebzec. Semdgnen da
rogor Semdgnen wina CliqebiT im mTebSi dabadebuli kritikosebi! _ abr-
Zandes pativcemuli avtori (es „pativcemuli~ ar gamorCebaT arcerT SemTx-
vevaSi), kargad gaecnos iqaurobas, amoiwmindos romantiuli burusi Tval-
ebidan da mere vnaxoT, rogor lamazad, amaRlebulad moeCveneba iqauri
yvelaferio! fSavelebze da xevsurebze rom es dRe damayares kritikosebma,
warmoidgineT, ra momelis, im qaj gogoze rom davwero rame, romlisac isic
ar vici, yirgizi iyo, uiguri Tu yazaxi... Tu marTla yvela erTad, rogorc is
ambobda siciliT.
oi, sul damaviwyda! saxeli ra erqva, iciT?! abriSam-abreSuma! gesmiT? _
ab-re-Su-ma!
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`adami da eva~ (samagido rveulebidan)

me veSvebodi lafianxevis riye-riye, isini amodiodnen am riyeze qve-


modan _ kaci, qali da bavSvi, samiveni SiSvlebi, garujulni, mzis sxivebiT
gabrwyinebulni (amis gamo Tu ver SevamCnie, rom kacsa da qals sabanaod
ecvaT). kaci iyo maRali, mxrebganieri, dakunTuli. grZlad moSvebuli Txe-
li Tma odnav utokavda qvidan qvaze xtomisas. qalic iyo maRali, isic mxre-
bganieri, welwvrili, Zlivs emCneoda TeZoebis sisqe. samagierod, mkerdi
hqonda Ronivrad gamoberili. masac utokavda xSiri, mxrebze dafenili Tma.
Tmaca da mkerdic. qali da bavSvi ukan rCebodnen. qali ixreboda, fexis
guls isinjavda. kaci miubrundeboda, raRacas eubneboda. qals eRimeboda.
mivida kaci, daswvda Caxril qals da msubuqad aiyvana. patara bavSvi dedis
asxmartalebuli fexebisken iSverda xelebs...
5
riyis aqeT-iqiT wamomarTuli iyo didi, mwvaned abolqvili xeebi. xeeb-
is maRla idgnen TeTri qula Rrublebi, mze akaSkaSebda yvelafers pirve-
lyofili sicxoveliT...
cotaze atara kacma qali da dasva. qali qvaze dajda TiTqos sabolood
niaTgamoclili. mivida bavSvi da miexuta dedas, mkerdze miado Tavi. kaci
idga da siciliT gabrwyinebuli dahyurebda orives maRlidan.
riyis iqiT, beberi muxebis koromidan, TiTqos RvTis samsxverplodan,
amodioda maRali cisferi kvamli...
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`adidebuli mdinaris xmebi~


...Zleva mec daTrgunvad me satanisa...
rusTaveli
Sio... ra ucnauri morCileba JRers am saxelSi, ara?!.. Sio patarobidanve
astronomobaze ocnebobda. xarbad kiTxulobda amdargTan miaxloebul
popularul wignebs da RamRamobiT didxans Sehyurebda xolme varskvlave-
bian cas. magram, samwuxarod, swored im dros, gamocdebi rom unda Caebare-
bina universitetSi, mis isedac umamo ojaxs ubedureba daatyda. aTi Tvis
winaT qalaqSi gaTxovil das, marines, meuRle daeRupa da Zalian cudad
gaxda. xel-fexi dadunebuli hqonda, umTavresad TvalebgaSterebuli iwva,
saWmels aZalebdnen da ver Wamda, cremlebi axrCobda. Tve-naxevarSi gogo-
na eyola. marinec da gogonac samSobiarodanve sofelSi wamoiyvanes. ma-
rine ukve Tavs ebrZoda, sawuxars uZaliandeboda, magram gverdze mjdomi
mainc sWirdeboda. omi axali damTavrebuli·iyo, qveyanas isev uWirda, miT
umetes _ umamo ojaxebs, amitom adga Sio da mdinaris gaRma sofelSi, didi
sarwyavi sistemis mSeneblobaze daiwyo muSaoba. patara sawyobi ebara _
rusebi rom `kladovaias~ eZaxian. mTavari sawyobidan Tavisi ganyofileb-
is muSebisTvis gamohqonda mavTulebi, eleqtrogamtarebi, armatura, lurs-
mani, qanCebi, WanWikebi da aTasi aseTi ram. modiodnen muSebi, mohqondaT
ufrosi meqanikosis xelmowerili „moTxovnebi~, miiRebdnen, rac sWirdebo-
daT da wavidodnen. Sios, umTavresad, diliT hqonda saqme, mere iSviaTadRa
Semovidoda vinme, ijda TavisTvis da kiTxulobda wignebs.
gaRma soflamde xuTi kilometri iyo. am gzas Sio yovel dila-saRamos
gadioda. marto is ki ara, bevri· Tanasoflelic. SemodgomisTvis, Camow-
mendil, dapataravebul mdinareze ficris xids agebdnen, gazafxulze mdinare
diddeboda, xidi mihqonda. im dRidan fexiT uxdebodaT wyalSi ·siaruli.
6
Tu wyali Zalian didi iyo, da ixdidnen Sarvlebs, Semoixvevdnen yelze, gam-
wkrivdebodnen sam-samni, oTx-oTxni, da egre, erTmaneTs CaWidebulni brZoliT,
yiJiniT gadiodnen gaRma.
mSeneblobaze puri cxveboda, mTavari ki es iyo im dros. Sios yoveld-
Riurad mohqonda puri ojaxisaTvis. o, ra bedniereba iyo es, RmerTo! ama-
ragebda brinjiTac, makaroniTac. xandaxan ki xorcis yidvasac axerxebda.
dedas da das Sio mxsnelad miaCndaT, zed dahkankalebdnen. TviTon Sio
Zalian mxned grZnobda Tavs. gamorCeviT maSin, Tu didad avdrobda. Tana-
soflelebis umetesoba aseT amindSi Sin rCeboda. Sio aravis uyurebda,
marto midioda. uSxapunebda wvima, qarbuqi ukravda sunTqvas. Sios Ceqmebi
ecva, Ceqmebi, dabambuli Sarvali da aseTive qurTuki. qudic Tbili exura.
qudidan mainc iCenda marjvniv wasuli wablisferi Tmis boloebs. qurTukze
qamari hqonda SemoWerili da mkvrivad Sekruls, eRimeboda, qarbuqTan rom
zogjer verafers xdeboda. ra amxnevebda kidev, _ ufrosi rom dainaxavda
da SemkrTali Seikravda· warbebs, _ mainc gamoxvedi, biWoo?! magram xdebo-
da erTi ramac. amasac aSkarad xedavda Sio _ patara, mTlad pawawina war-
matebebiT kmayofildeboda. astronomoba, veeba teleskopTan dgoma da iqidan
varskvlavTa saocar samyaroSi Wvreta TandaTan gverdze iwevda. gverdze
iwevda didi aRmoCenebis sixaruli, didi, gabrwyinebuli auditoriebi, sadac
moridebiT gaCerdeboda TviTon... auditoria ki... isic ki eCveneboda, rom,
Tumca jer mxolod Tvrameti wlisa iyo, aRar izrdeboda. meored rom dad-
ga gamocdebis dro, mSeneblobaze iseTi cxare dReebi iyo, fiqradac ar gauv-
lia sawyobis mitoveba. es ki ara, TviTon mihqonda muSebTan, visac ra dasWird-
eboda. Semodgomac mSrali dadga, mSvidi·zamTaric uTovlo, erTferovani,
mosawyeni. marTalia, erTi-orjer moferfla, cota Tovlic dado, magram
maSinve aiRo. aRar uxdeboda stiqionebTan brZola. aman suli ufro metad
dauCiava. sawyobis Tagvunad eCveneboda Tavi (presac xom dReniadag mRrR-
nelebs uwodebda sawyobSi momuSaveebs); micucundeboda, mocucundeboda,
yvelafers wesierad akeTebda, magram... eCveneboda, rom deda da dac ki raRac
arasasiamovno sibraluliT uyurebdnen ukve.
da, ai, erT dRes, aprilis dasawyisSi, moxda saocreba. sami dRis gadauRe-
beli wvimebis Semdeg mdinare adidda. adidda, rogorc diddeba xolme mdina-
reebi as weliwadSi erTxel. gaTenebisas sofelSi movida didi xivilgugu-
ni, tyis civi miwis niavi da suni. rom gaTenda, sofelma dainaa, moSavo-moyvi-
Talo wyali mTel Walas mosdeboda. guguni TiTqos miwis gulidan amo-
dioda, wylis daWavlebul zedapirze ki motivtivebdnen xeebi da buCqebi,
Sambi da ficrebi. Caatara tvyruSul Robeze mdgari sacodavad dafeTebuli
7
kurdReli. patarpatara, qar-wvimaSi gaxveul kunZulebadRa Canda Sua wy-
alSi darCenili, axalamwvanebuli didi verxvebi da wnorebi. im kunZulebs
afrialebuli foTlebiviT dastrialebdnen kaWkaWebi da yvavebi. odnavRa
scrida, magram yvelaferi gaJRenTili iyo civi sisveliT. am sisveleebSi
fTilebiviT iyo gagrZelebuli, gawelili TeTri nislebi.
gaRma gamsvlelTa didma nawilma sixaruliTac ki misca Zils Tavi. mx-
olod ramdenime kaci modga wylis napiras, isinic am saocrebis axlodan
sayureblad. uyurebdnen gaveSebul, TiTqmis mTel kilometrze gazimzime-
bul wyals da iqnevdnen Tavebs. aqedan xom uyurebda mdinares sofeli, iqidan-
ac, gaRma soflidanac, goraks gadmoefina qali da kaci. marto Siom daiwyo
gaxda (dedisa da disTvis ase hqonda naTqvami, manqanas Cavyvebi rkinigzis
xidamde da ise gavalo), Siosac waesivnen, _ Sen xom ar gagiJdi, biWoo, giJis
meti am wyalSi, vin Sebedavso. _ Sio iRimeboda, _ unda gavide, jer erTi _
sawyobi daketilia, gasaRebi Cems mets aravisa aqvs, meorec _ CaTqmuli maqvs,
unda gavideo.
_ ra CaTqmuli, rasa laparakob, Wkuaze xar Senao?!
_ ver gadamaTqmevinebTo.
gaixada, trusebis amara darCa. Ceqmebi tansacmelSi gaaxvia, kargad dagr-
exili tirifis wneliT Sekra, SefuTa. erTi dagrexili wneli trusebzec
SemoiWira, tansacmels qamari gauyara, mxariRliv gadaikida, xnieri glexka-
ci waswvda, egre mainc nu, Sviloo. aio, _ wvrili Tokis nawyveti amoiRo, _ am
mxarzec moide, Torem egre tansacmels qveS mogiqcevs wyali da gagtanjav-
so. TviTonve gauyara Toki tansacmels, TviTonve mosdo Sios marjvena
mxarzec, Seukra. Siom madloba gadauxada, Sexta, SeTamaSda. tansacmeli axla
ukve kargad hqonda damjdari mxrebs Sua. _ nuo, biWo, nu sulelob, biWoo! _
isev eubnebodnen, magram Sio RimiliT ikeTebda guls, _ age im xeebTan mivcur-
debi, mand davisveneb, mere qvemoT davisveneb kidev, age, wnorebSi, da iqidan
raRaa, oriode mosmao. RimiliT wavida zemoT. _ an gaval, an... saTqmels ar
amTavrebda. avida karga zemoT. nakadi SearCia, TviTon rom waiRebda
Suagulisken. gaCerda. uyurebda napirTan aqafebul, Savadareul wyals, am-
oiRo peSviT, jer akoca wyals, raRaca uTxra CurCuliT, mere mkerdze da
mklavebze waisva. erTxelac gaicina, _ RmerToo, _ da Sevida wyalSi. raRac
sul sxvanairi moeCvena es wyali, raRac sxvanairad civi, TiTqos xorkliani,
wvril, Sav nayarSi areuli. cota ki SekrTa, magram maSinve Tavs gauwyra, _
dedloba ar iyoso! jer xtunva-xtunviT mihyveboda wyals, TiTqos agore-
bul qvidan qvaze xteboda, mere, mkerdamde Sesuli, wawva, mSvidi ZaRluriT
wavida. dasvelebuli tansacmeli mZimed daawva, ukve igrZno, ra sikeTec gauwia
8
moxucma. wyali tansacmels ver arTmevda. mZimed ki awveboda zemodan. ma-
gram tansacmels ver arTmevda. swrafad Seuvida sxeulis SigniT sicive.
yelze xom yinulis salte exaxuneboda, RawvisTavebzedac TiTqos civi nem-
sebiT Cxvletdnen. Savadazneqil veeba talRebs miaxloebulma, Cayo Tavi
wyalSi da aCqarebuli mklavuriT Seutia. waiRes talRebma maRla, aabur-
Taves ramdenjerme, aqac Seuqanda guli, magram talRebs gacdenili, damSvid-
da. isev ZaRlurze gadavida, eniT iwmendda Slammodebul kbilebs. ukvirda
_ Slami Zalian gemrieli iyo. esec raRacnairad aimedebda, xalxis yiJina
moesma, miixeda, ativtivebuli xe uaxlovdeboda, dauSina Cqari mklavuri
wyals, xe Cascda, wavida. napirze darCenilebi isev xelebs iqnevdnen. Siomac
isev mklavuri mousva. TviTon wyalma Seitana erTi verxvis totebSi, saSineli
ZaliT miaxeTqa Zirze. muxlebidan safeTqlebSi eca tkivili. gabruvda Tu
gabuJda. mere goneba gadaewminda. Soridan advili Canda verxvze asvla, aq
gauWirda, wyali gaToSil sxeuls ar anebebda, arc sveli verxvi uSvebda
maRla. wylisa da verxvis totebis Sxrials TqorSi dawiokebuli kaWkaWeb-
isa da yvavebis Cxavili uerTdeboda. muxlebi da mkerdi daegaza, mainc asc-
da wyals. mTeli sxeuliT miekro qvemoT gadaxril, aZagZagebuli verxvis
msxvil tots. mraval adgilas gapobili wyali Tavbrudamxvevi siswrafiT
mihqroda. Tvalebi daxuWa. toti ufro civi eCveneboda, vidre wyali. Tqo-
riani mZime niavi xom nariviT uSxepavda sxeuls. veRar iCerebda kbilebis
kapuns· vvRarc tansacmlisan zurgSi Camavali wyali gaTavda. _ es verxvi
rom waiqces! _ amis gafiqrebam gamoafxizla, aaCqara. _ dedloba ar iyoso!
totze aimarTa, idga, napirze mdgarT xels uqnevda da iZaxda, _ eee!.. _ moesma
xalxis yiJinac. Camoiwia dabla, wavarda wyalSi, CaiZira, amoyelyelavda,
aqeT-iqiT aqanebda svel Tavs, mere giJuri siswrafiT mousva mklavebi,
wnorebs ar unda Cascdenoda, iqac unda Seesvena, win aRar iyureboda, TaviT,
mklavebiT, fexebiT miiswrafoda wnorebisaken. aixeda da Tavzari daeca,
wnorebamde veRar aRwevda, wnorebi zemoT micuravdnen, amaoRa iyo gaC-
qarebuli mosma, wyals minebebuliRa atokebda TiTqosda urmis konkilebiviT
dakidebul fexebs, xelebSiRa hqonda SerCenili cotaodeni Zala, xelebi ar
uSvebdnen sxeuls Zirs. napiri Sors iyo. Semoseuli hqonda talRebi, Cqerale-
bi, satrialoebi, yiJinebda yvela Tavisi xmiT. cremlebi wamouvida. da TiTqos
am cremlebma gaaTces, Rone Semates, erTxelac gaibrZola TaviT, xelebiT,
fexebiT.
suli Seugu·bda. aixeda. napiri isev Sors iyo. sxeuli wylis siRrmisken
iwevda _ viRupebi! aha, Seni!.. _ da mihyva wyals. muxlebiT wamoedo miwas.
TiTqos denma dahkra, wamoiwia, wamoimarTa, wyals mkerdiTac ki ascda. isic
9
dainaxa, viRacebi xelebgamowvdilni modiodnen wyalSi, ver gaZlo, isev
waiqca·mowyvetilebsaviT amoZravebda xelebs. viRaca CaeWida mklavSi, _ nu
geSinia! nu geSiniao! _ wamoswies. sxvac Seudga. fexebs miaTrevda miwaze.
gadarCenili iyo. _ xeli gamiSviTo! _ ar gauSves. ukve eRimeboda Tavis
uZlurebaze. viRacam sila stkica ybaSi. daaWyita Tvalebi. misi ufrosi iyo.
Siom gaucina. _ davagviane? gamiSviT xeli, xalxo!
mdinare da mTebi TandaTan naTdebodnen Tbili, keTili sinaTliT.

Sio astronomi gaxda. veeba teleskopiT uyurebda xolme Soreul galaq-


tikebs, romle·bic Zalian waagavdnen adidebuli mdinaris satrialoebs.
iqidan Sios xmebic mosdioda, adidebuli mdinarisa da aboJirebuli suldg-
mulebis xmebi. icoda, rom es cdomileba iyo. TvalebdaxuWuli scildeboda
teleskops. TvalebdaxuWuli scildeboda xolme·Sio amxanagesac, roca isi-
ni WaWyans iwyebdnen rameze. amxanagebi ambobdnen, _ ai, ras niSnavs glexuri,
mSvidi sisxlio! Sio nikaps isresda da arafers ambobda.
`mTvaris asuli~, 1987

`avadmyofoba~

esac avadmyofobaa, avadmyofobidan modis, siSmagemde rom minda, TeTrx-


evze gelaparako am sawolidan, martom, CrdiloeTis am did, uTavbolo qalaq-
Si.
es xevi Cvens zemoT aris, soflidan xuT kilometrze. Camoedineba mTa
cividan. TeTrad Camoxvewili flateebidan. modis, tyeebs Soris, Camodis
namonastralamde _ yviTel, uwesrigod dakbilul nangrevebamde, da iq uerT-
deba iors. wyali moTeTroa weliwadis TiTqmis yovel dros /TeTri fla-
teebis miwa swrafad ixsneba Sig/, magram sufTaa, civi, janmrTeli. umTavre-
sad imodena modis, indauri gasWyopavs fexiT. magram riye aqvs iorze didi,
didlodebiani. ivridan rom gaxedav, zRvasaviT aris wamosuli is riye. Sen-
sken. lodianebSi, SigadaSig, TeTri gubeebi dgas, zogi pirgadamxmari, kidee-
baprexil kuTxian TefSebad datexili; zogi jerac cimcima, mawoniviT. didi
sifrTxilea saWiro am riyeze, xmelma talaxma motyueba icis, daadgam fexs
im TefSebiviT magar natexebs da waxvalT qvemoT-qvemoT, SeiZleba saqam-
remdec ki CabrZandeT talaxSi. kidev ara uSavs, Tu im dros mzea, garecxav
gasarecxs. gadaafen kecebiviT gaxurebul qvebs, anda napiris buCqebs. Senc.
iq Cacucqdebi gasaxuxavad, xuWalobis saTamaSod mzesTan. magram TeTrxevma
marto mze ar icis. icis xelierTpirad gaTeTrebuli, gadanacrisferebuli
10
cac, janRic, didi da mousvenari janRebic. vmjdarvar da miyurebia, rogor
moiweven mkerdebis berviT, ferebis cvalebadobiT rogor Camodian bolqv-
bolqvad zemodanac, Seiyrebian, gabevrdebian mere isev Sordebian erTma-
neTs. svelebs toveben qvebs, buCqebs, tyes. tyeSi wiTeli nawvimariviT aris
xolme gafenili mwife Sindi. setyvasaviT urevia Sig maJalo da panta. dab-
la balaxia, jer isev mwvane, maRali. xan vin vedroianebi gadadian riyeze
didi sifrTxiliT, gadaZaxilebiT, xan vin. Zerebmac ki ician sad unda itri-
alon _ maRla. ician CamoZaxilebic _ kiu! kiu! Cxikvebi xom saTiTaod aR-
ricxaven riyeze gadmosulebT, tyeebSi SesulebT. riye Camoiyolebs tyeebis
Zir-Zir wminda, civ wylebsac. tyidan xevs dafiqrebulebi dahyureben bevris
mnaxveli bumberazi muxebi. tyeSi Rrmad aris Sesuli riyis suni.
saocari sayurebelia, rogor diddeba xolme Cveni TeTrxevi. veeba brezen-
tebi rom gqondes da imaT moagorebdes moTeTro Txelwyali. is brezente-
bi savsea nariyiT, qvebiT, xmas gamoscemen TiTqos aTobiT buldozeri er-
Tad modiso Taeqveze, gadaeSvebian mZime zaTqaniT iorSi da ganTavisufle-
buli nariyebi bavSvuri sixaruliT miawydebian aqeT-iqiT. Tan ki wvims,
wvims...
modian adamianebi aq, namonastralSi, salocavad da mTlad ubralod,
gasaxaradac, aaboleben, aagizgizeben did cecxlebs. warmarTebiviT xele-
bgawvdilan im cecxlebisaken. axarebT ferflebic ki, kvamlebs rom miaqvT
cisken. wamova cecxlebSi Tovlic. Tovli xom xtunaobasac moiTxovs, ve-
drebasTan erTad, ar Sewydes, ar gadaiRos Tova.
Tovli da yviTeli foTlebi erTad efinebian xolme riyes riyesac, foT-
lebsac, Tovlis naglejebsac, tyesac erTad gadaaTeTrebs Wirxli. zamTro-
biT, did yinvebSi, TeTrxevsac hyinavs. wyali yinulebis qveSidanRa iZleva
sust xmas. magram am yinulebSic daadgam fexs gaufrTxileblad sadme da
tkacanTan erTad sasiamovnod rbilad waxval qvemoT, qvemoT...
ai, ra memarTeba, ra aris Cemi avadmyofoba, keTilo, ukve qvemoT svla
siamovnebs Cems sxeuls. egeTi svlac ki, im TeTrxevSi, sqel lafSi, TviT
yinvaSi...
magram me ara, me. ai, ase rom maqvs gadaSlili mklavebi gulaRma mwo-
liares. es ratom maqvs, iciT, ase? vebRauWebi xevis lodebs da xelmisawvden
buCqebs. TviT mayvlis buCqebs, sisxlebi gamdis TiTebidan. me es sisxlebi
Svebasa mgvris.
1988 w
`mnaTobi~ #7, 1990; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

11
`avlabreli bebrebi~

daZvelebuli aivani. saRamo. dabla mtkvari mitboravs, moajirTan joxze


gamxmarxelebCamowyobili beberi rostoma zis. dapataravebul Tavze yure-
bamde Camofxatuli kintouri qudi axuravs. uceb daixreba, saxe daemanWeba
da _ vihii! _ iseTs daaceminebs. fanjara caxcaxs daiwyebs.
_ RvTis cecxli da zed baqos navTi, Tu cota Tavi Seikavo! _ gamosZaxebs
oTaxidan salesaviviT galeuli coli makrine.
_ wadi, Se uzmos mataoco, Sena...
_ mataocebis Zmasa vxedav.
SvilTaSvils, ·meoTxeklasel makunas, werisTvis Tavi daunebebia da
Tvalebgabrwyinebuli ikriWeba. makrine uTos daayiravebs da makunas ekiTx-
eba.
_ ginda, vatiro?
_ aba,·midi!
mTvarian Rames Zili Cemi mkrTalia,
usiyvarulod guli Cemi mkvdaria...
sasiamovno·xmiT wamoiwyebs baiaTs makrine.
rostomas TiTqos WianWvelebi Seacocdneno beWebze ikavebs Tavs, ikavebs
da bolos mainc wamouva cremlebi Rvarad. makuna malulad iWvriteba fanj-
ridan.
_ daiwyo?
makuna Tavs uqnevs didedas.
_ taS-darine sada gyavs, rostom? ar ginda, erTxel kidev gadagaZvrina
imis akoSkaSi?! _ amasac wamRerebiT ambobs makrine.
_ wadi Seni anCisxatis maimuni... cxvirsaxoci mapovnine, Torem finTaT
mefxaneba xelisguli...
_ cxvirsaxocs gapovnineb, cxvirsaxocs rogor ar gapovnineb, Se sawya-
lo rostom.
metexis mxridan radios xma modis:
Cito, Citunia,
laJvardTvala ia,
SenTvis momicia es guli...
rostomas cxvirsaxoci uTaxTaxebs muWaSi.
_ ar aiRes am maimaxebma qveyana!
`mTvaris asuli~, 1987

12
`avRaneTSi _ patara tbis piras~

SesaZlebelia, es ambavic namdvilad ase moxda. SesaZlebelia, Cvenma xalxma


SeTxza, misma keTilma gulma.
avRaneTSi ruseTis didi armia ebrZoda avRanelTave mojanyeebs. am
mojanyeebs sabWoTa kavSirTan damegobrebuli mTavrobis damxoba undod-
aT. Cveni jari ki am mTavrobas icavda. yovlad sastiki, sisxlismRvreli
brZolebi grZeldeboda wlobiT.
„ruseTis armia“ _ ase avRanelebi uwodebdnen Cvens jars, magram am armi-
aSi iyvnen ukrainelebis, belorusebis, uzbekebis, tajikebis, qarTvelTa, azer-
baijanelTa, somexTa da kidev bevri sxva xalxebis Svilebi. bevri qarTveli
Wabuki daiRupa, bevri Camoasvenes Tunuqis kuboebiT TavianT samSobloSi,
bevri mTlad ukvalod gaqra.
erTi Cveni nawili, raRac swrafi reagirebisa Tu gadanacvlebis aseuli,
gaudabnoebuli tafobis patara mlaSe tbis maxloblad italieli arqeol-
ogebis mier danatovar barakebSi dabinavebuliyo. tansacmelgaxunebuli,
gamxdari, gaSavebul saxeebze kangadaqerclili jariskacebi bevri ebrZolebi-
naT mTebSi, bevri avRaneli mojanye CaexocinebinaT, magram Tavadac ise iyvnen
SeTxelebulni, gawamebulni, niaTgamoclilni, sardlobam im saxifaTo adg-
ilebSi sxva nawilebi Caayena, ganaxevrebul aseuls ki neba mieca, barSi Casu-
liyvnen, suli moeTqvaT, Sevsebuliyvnen.
ukve vTqvi zemoT, patara mlaSe tbis maxloblad idgnen. ibandnen, irecx-
ebodnen, i parsebodnen,sawolebze eZinaT. adgili lodebiani iyo, lodeb-
is iqiT, grZeli, xrioki qedi gawoliliyo. napirebSambiani tba raRac momwv-
ano mware marilad iyo qceuli, mxolod SuaSi cimcimebda lurjad. iq, im
silurjeSi, dacuravdnen yelwvrili grZelniskarta frinvelebi, lodebi
tbaSic eyara. lodebze xandaxan qorebi sxdebodnen, TiTqos sul sabrZolve-
lad wavidulni win. dil-dilaobiT torolebic dacancalebdnen. afrinde-
bodnen maRla, Zalian maRla, TiTqmis mudmivad mowmendil caSi, wkrialebd-
nen, im xriok, lodebian qveyanas dahxarodnen. Sebindebisas tbis piras gaiv-
lida xolme Cafiqrebuli melac.
naSuadRevs, ufro Cven rom vityviT, nasamxrevs, erT veeba lodTan erTi
SavTvala jariskacic gamodioda. es jariskaci qarTveli iyo, Tbiliseli,
qarxnis muSis Svili; meore kursidan wamoyvanili jarSi. dajdeboda im
lodis SeRrmavebulSi, datkepnil Tivaze, gaSlida wigns da kiTxulobda.
rac ar unda sicxe yofiliyo, am dros, lodis am mxares, mainc sigrile iyo.
13
Tu wigns ar kiTxulobda, tbas gahyurebda, aTamaSebda kenWebs. Subli da
Savi Tvalebi sul sevdiani hqonda. zogjer patara bloknotSi iwerda raRa-
cebsac.
erTxel, wignTan erTad, Sededebuli rZis kolofic moitana. jer kiTxu-
lobda, mere kolofis saxuravi danis wveriT CaWra, TiTqmis wre moxaza,
saxuravi ukan gadakeca, kovzic amoiRo, xalaTis kalTiT gawminda da yviT-
el tkbil rZes neba-neba Seeqca. kolofi Caanaxevra, cota Seisvena, kovzi
kolofSi Catova, saxuravi win gadmoswia, wignis kiTxva daiwyo _ cota xanSi
isev aiRo kolofi, oriode kovzis amoRebis Semdeg, kovzi kargad galoka,
bloknotis qaRaldi Semoaxvia, kolofi qvemoT gadaagdo da isev kiTxvas
Seudga. karga xans kiTxulobda. roca wigns Tvali moacila, gasaocari rame
dainaxa: mtkavelze cota grZeli, gvelis oTxi yavisferi wiwili mis gadag-
debul kolofs daseoda. Tavebs SigniT yofdnen, kolofs atokebdnen, axmau-
rebdnen. uyura, uyura jariskacma da gaeRima. gvelis wiwilebi ukve maRla
swevdnen Tavebs. ise asavsavebdnen, TiTqos wamic da simReras daiwyebdnen.
Caixedavdnen kolofSi, magram Tavebs Sig aRar yofdnen. uTuod dainaxes
jariskacic. oTxive Tvalebis cimcimiT iyureboda misken. jariskacs aqac
gaeRima. gvelis wiwilebi xSiri lodebisaken wavidnen _ xalisianad, welis
Cqar-Cqari rxeviT.
meore dRes isev movida jariskaci did lodTan, isev moitana wigni da
Sededebuli rZis kolofi. kolofis Tavi CaWra, kargad akeca saxuravi, SeWa-
ma cota, mere, rom ar daRvriliyo is rZe, TviTon Caitana qvemoT, wina dRes
mokrialebul kolofTan, amobrunda lodTan, gaSala wigni, daiwyo kiTxva,
magram, etyoboda, didad veRar udebda guls. qvemoT, kolofisaken miurboda
Tvali.
gvelis wiwilebi kvlav gamoCndnen. wina dResTan SedarebiT ufro yoC-
aRobdnen. gadaaqcies kolofi, gaagores, yvela erTad miZvreboda Sig.
gamolokes kolofi, moasufTaves miwac. mere yelyelaobdnen da asavsavebd-
nen Tavebs, uyurebdnen qvaSi qvasaviT gaCerebul saxegabrwyinebul biWs.
mere wavidnen.
mesame dResac ase gaakeTa biWma, meoTxe dResac, oRond meoTxe dRes cota
mogvianebiT, Subistaris simaRleze rom idga dedamiwasTan mze. isev mocin-
cildnen gvelis wiwilebi, isev inadimes, isev iyelyelaves, isev uyurebdnen
biWs, wavidnen, gauCinardnen.
gaRimebuli jariskaci lods daeyuda mxriT, TavqveS wigni daido, iyo
jer Tvalebgaxelili, fiqriani, mere CaeZina.
rom gaeRviZa, Sebindebuliyo odnav, unda wamomdgariyo, ver wamodga.
14
ori veeba gveli, ori Tavbrtyeli, kiserTan JabogaSlili, dakreWili same-
fo kobra, misgan sul raRac xuT mtkavelze iyo aRmarTuli. jariskaci lods
awveboda beWebiT, suTqvasac ikavebda. gatokdeboda odnav da gvelebi wamo-
iwevdnen win, anaTebdnen TeTri kbilebiT da gizgiza TvalebiT emuqrebod-
nen wiTeli, oradgayofili, grZlad moTaxTaxe Zlieri nestrebiT. ase daRam-
da. aseT wamebSi, _ gaWirvebiT sunTqvaSi, _ gaiara Ramem. gaTenebisas TiTqos
madlierebiT dauqnies gvelebma Tavebi biWs da wavidnen, miaRraWunebdnen
kenWebsa da qvebs. sadRac ukve iZaxda romeliRac Citi.
Zlivas, Zlivas wamodga biWi. Zlivas adgamda nabijebs. barbacebda
mTvraliviT. mivida barakebTan. ukve gaTenebuli iyo TeTrad. saSineleba
naxa SigniT. mucelgafatrulni, yelgamoRadrulni eyarnen misi aseulis
jariskacebi. TvalT daubnelda, Cajda. Tavs veRar eweoda maRla. mTlad
TeTri gaxdomoda Tma. roca, bolos, kedels miaWira kefa, maSinac ver amou-
vida yelidan xma. Rvarad ki Camosdioda cremli.
am ambavs sxvanairadac mogiyvenian sxvebi, magram mizani mainc erTi eqne-
ba yvelas _ rogor gadaarCines keTili gulisTvis gvelebma biWi.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`alaznis monatreba~ (samagido rveulebidan)


Canaweri JeleznovodskSi,

Camovida CvenTan, saqarTveloSi, dasavleT germaneli mwerali manfred


boSi. waviyvaneT kaxeTSi, vaCveneT alaverdi. didi sibejiTiT vuxsnidiT,
romel saukuneSi iyo aSenebuli taZari, ra mniSvneloba hqonda wminda gior-
gis kults saqarTvelosTvis, rogor gadaizarda sakulto dResaswauli
alaverdoba Tavisebur mosavlis dResaswaulSi, rogor zeimobdnen am dRes
qristianebTan erTad kavkasionis mTebidan Camosuli mahmadianebi, umego-
brdebodnen erTmaneTs, da bolos, rogor vzrunavT siZveleTa dacva-rest-
avraciaze ukanasknel wlebSi.
boSi, ormoc wels mitanebuli saxefiqriani kaci, guldasmiT gvismenda,
sqel bloknotSi wvrilad iwerda TavisTvis sayuradRebo cnobebs da Tvi-
Tonac gvekiTxeboda, ai, magaliTad, aseT rameebs: morwmuneni viyaviT Tu
ara TviTon Cven, misi maspinZlebi. Tu qriste ar gvwamda, sxva vin gvwamda,
xom ar iyo gatacebuli Cveni axalgazrdoba budizmiT. Cven ise mivugebdiT,
arc morwmuneebi gamovCeniliyaviT, arc gavarvarebuli aTeistebi. rac Se-
exeba budizms da axalgazrdobas, aqa-iq CvenSic iCenen misadmi garkveul
15
interesso. boSma esec Caiwera xazgasmiT.
taZris ezodan gamosuls, viRacam aCuqa kargi TuSuri qudi. maSinve daix-
ura, Zalian mouxda Sav xuWuWa wverians. didi madloba gadagvixada yvelaf-
risaTvis, CavsxediT manqanebSi, daviZariT (ruispirSi sadilad gveloda erTi
kolmeurnis ojaxi), da ai, aq gaaxsenda stumars, _ artur laists uweria, Tu
alazani mTvarian Rames ar naxe, nu ityvi, rom kaxeTi minaxavso... im wamsve
SevaCereT manqana. axla mTvaris gadabrunebaa, tyuilad davelodebiT Rames,
mzian alazans ki axlave naxavT-meTqi. mivbrundiT da daveSviT alaznisaken.
mivuaxlovdiT Walas, daviwyeT aRtacebiT „miyvarxar, tkbilo kaxeTo, dido
alaznis Walao“. idgnen didebuli verxvebi, wnorebi, murynebi, niavi efere-
boda qoCrebze, mivadeqiT xids da SemkrTalma mZRolma xidis yurTanve
SeaCera manqana. xidi mziT gaqaTqaTebul riyeze gadadioda, wyali aRar iyo,
aRar moitboreboda, aRar mozviadobda alazani. Cvensken kbodis ZirsRa
miliklikebda patara lurji nawkreti, erTgan tbordeboda, is tbori mziT
gaxuxuli biWebiT iyo savse, SeSfoTebuli kivkiviT garbodnen wyligoWebi
qvebze, qvemoT, sul qvemoT, raRacas exveodnen yvavebi, suni idga sidampleSep-
aruli Tevzebisa...
Sewuxebulebma avuxseniT stumars, rom didi gvalvebis gamo alazani
mTlad sarwyav arxebSi iyo gaSvebuli, stumari gamtknarebuli idga, xan
aRma gaxedavda alaznis riyes, xan daRma. mere erTi gaiRima da ubralod
Tqva:
_ meoce saukunis dasasruli! aRaravisa aqvs ufleba, Tavis nebaze sia-
rulisa, arc adamianebs, arc wylebs, yvelani ase! _ jibeebTan CaiWima xelebi,
mibrunda da Cajda manqanaSi. kars rom vketavdi, momeCvena, rom cotac da
cremli wamouvidoda boSs.
............
TiTqmis Tve gavida im dRidan da wuxel aq, JeleznovodskSi, damesizmra
alazani _ gavsebuliyo mTeli riye misi Zalian Rrma, mZime, civi da moyo-
mralo feris zimzima wyliT. wyali Seswvdenoda xeebis xSirfoTlian totebs
da is xeebi, TeTri verxvebi, gaxarebuli Ronieri qalebiviT alaRlaRebd-
nen mklavebs Sig. loqoebiviT dgafunobdnen RurRulebi da satrialoebi.
didi SmaSuri da Jivil-xivili SesdgomodaT Sambian napirebs. haeri iyo
datetkili, teniT savse, daburusebulic ki, magram wyals mainc mohqonda
Rrublis nafleTebi da mzis brtyeli, TaxTaxa aTinaTebi...
me veZaxi Sors TeTrad gaCerebul boSs, magram boSi uZravad idga.
`patara biWi golgoTaze~ 1989

16
`alersi SiSianobis dros~

iyo qalaqis ganapira ubani, iyo gorakze rbilad CaRrmavebuli adgili,


iyo zamTrispiris simwvane im CaRrmavebis fskerze, iyo TrTvili, iyvnen Cit-
batonebi romlebic dafrTxnen mSvenieri qalisa da kacis mosvliT, iyo qal-
kacuri alersi _ TiTqos mwvaneze gagorebuli ori uCveulo cxoveli da-
kortnas upirebda erTmaneTs, da iyo uCinari sayovelTao SiSi, Cayinuli
uZrav haerSi.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`amovardnili furclidan~ (samagido rveulebidan)

rodesac Cems sofelSi mivdivar, rac ar unda gadaudebeli saqme mqondes,


mainc gamovnaxav erT saaTs imisaTvis, rom Tundac SeRamebulze Cavide ivris
WalebSi, anda, sul ubralod, gavyve venaxebSi mimaval gzas. CemTvis sruliad
ara aqvs mniSvneloba, ranairi amindi iqneba, an ra sanaxebi Semomekvris
irgvliv. mTavari isaa, rom marto viyo da aravin SemiSalos xeli, Tvali
vadevno yvelafers, rac ki Cems gverdiT xdeba. adamianuri Sexedulebebis
sxvadasxva poziciebidan Cemi saqcieli, albaT, ganixileba sxvadasxvanairad.
erTni saqebrad CamiTvlian mas, ityvian, rom me buneba miyvars, me Zvirad
Rirebulad mimaCnia igi, vufrTxildebi, da aqedan gamomdinare _ ukidures
SemTxvevaSi Tu Caviden cuds. meoreni damZraxaven. isini Tavisebur anaq-
ronizmad CamiTvlian „bunebisken ltolvas“, Semagoneben, rom adamianTa
Soris umweobis mets verafers igrZnobs is, visac gadametebuli imedi aqvs
garemyarisa. magram CemTvis mTavari mainc Cemi azria _ amas arc ki SeiZle-
ba azri daerqvas _ CemTvis mTavaria im momentSi CemSi gamefebuli. TiTqos
uazrobaa, Cemi sulieri Tu fizikuri raoba emorCileba erT raRac Seucno-
bel, nel musikas. igi sadRac Cemi mexsierebis uSores kunWulebidan wamova
win da wamiRebs iqiT, saiTac ki qariviT ganefineba. CemTvis araviTari gamor-
Ceuli mniSvneloba ara aqvs orRobeSi Tu WalaSi SemCneul qvebs. isini
mxolod qvebia. aseve, araviTar gamorCeuls ar vxedav imaSi, rom ivris
wyali es aris „mSobliuri wyali“. ara, isic wyalia da meti araferi. arav-
iTar gamorCeuls ar vxedav TviT iqaur adamianebSi, Cemi mSobliuri sof-
lis adamianebSi. magram, miuxedavad yovelive amisa, rodesac maT vnaxav, saR-
amos, Zilispirulze, meufleba ufro konkretuli damokidebulebani maT-
17
dami, vidre manamde vgrZnobdi. zogi kmayofilebas momgvris, zogi gamaRiz-
ianebs, magram rogorc erTi, aseve meore damokidebulebac iqneba materi-
aluri saganiviT TvalsaCino, da es TvalsaCinoeba, saca saWiroa, im adg-
ilebSi nervebs gamomiWedavs, anda, piriqiT, momidunebs. maSin me CemSi davi-
naxav Senobas, romelic mkvidr safuZvelze dgas, da SiSi ar dameufleba
waqcevisa.

`ana kalandaZe~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

ana kalandaZeze vfiqrob. gadmoviReb mis naCuqar TeTr wigns, vkiTxu-


lob, garindebuli vdgavar.
es saocrebaa: wigni savsea cvris wveTebiT, kenWebiT, yvavilebiT, lodeb-
iT, mTebiT, tyeebiT, sasaxleebiT; aravin dadis iq suldaclili; STagoneb-
ulni moiweven win bibliidan wamosulebi, fiqrebiT savse TvalebiT gam-
oiyurebian elinTa Zelni, STagonebuli wamodgeba didi tanjuli daviTi.
sevda amZimebs sacekvaod gasul napoleons. yanebSi, saTibebSi, saZovrebze
fuTfuTeben kolxni, iberni. amayad sweven Tavebs veluri cxenebi, rqamZime
kameCebi; maT maRla dganan SeWirvebuli muqi Rrublebi. aris qal-kacuri
ltolva karvebSi, vigvamebSi, dagmanul senakebSi _ sulTqmad qceuli tuCebi,
TiTebi, amoziduli maxvilebidan amonasxleti Suqni, manqanebSeseuli, mavTule-
bgadaxlarTuli, moasfaltebuli quCebi, saxlni simartoveSi, orkestri, daira...
gasaocaria: yovelive amis Semqmneli aq aris, Cvens axlos, Cvens gverdiT.
cxovrobs betonirebul, mravalsarTulian saxlSi, zogjer gamodis aivan-
zec, dadis samsaxurSi, Tavs xris, iRimeba, Rimilsve agebebs yvela. zis samuSao
magidasTan, Cascqeris magidisken xeliT daweul foTliants. mal-male
Seikravs Subls. nuTu yvelaferi gakeTebulia am marjveniT?! xeli rbili,
TiTebi TiTqos frTxilni striqonebTan...
me ar var masTan axlomyofi. me igi vnaxe misi gamoCenis pirveli wlis
dasasruls mweralTa kavSiris saaqto darbazSi, tribunasTan mdgari. pat-
ara iyo, Tma SeWrili hqonda. kabis sayelo _ TiTqos moswavluri. Sem-
wuxrebuli kiTxulobda leqss _ susti xmiT, sadRac adamianebis zemoT, erT
wertils miCerebuli. rodesac gamobrunda, emaleboda taSis parpaSs, uTuod
malavda cremlsac viRacebis zurgebis ukan.
gvian, samocian wlebSi, warmadgines masTan, ar uTqvams araferi. Tvalebma
damtoves kmayofili. vnaxulobdi merec, umTavresad aseTs, mdumares. TiTqos-
da, mimorialebdnen mis irgvliv kacebic, qalebic. uaxlovdebodnen erTma-
18
neTs, scildebodnen. igi TiTebis neli awev-daweviT marTavda am svlas.
moskovSi, mweralTa kavSiris meeqvse yrilobis dros (1976 w.) sixaruls
vgrZnobdi misi siaxloviT. ana marto iyo, eridebodnen mis simaRles Tu...
mowyenili ijda xolme sastumros bufetis magidasTan, laparakobda TiTqos
daTvlili sityvebiT. Seikiknida sul cotas, sul cotas. me rom gavikvirve,
xelebis gaSliT Caicina Tavis sisruleze. Semosasvlelisaken mzeragadata-
nils, xSirad umuqdeboda saxe.
davaTvaliereT panorama „borodino“, Sescqeroda yvelafers mSvidad,
xandaxan Tu ityoda ukmayofilo rames. maxsovs: „bagrationi ar uyvardaT
aqaurebs, saflavidan amoagdes sacodavi“... wamovediT, TiTqos vcdilobdiT,
male gamovcilebodiT iqaurobas...
viyaviT mxatvar viqtor popkovis sikvdilis Semdgom pirvel gamofenaze.
iq SekumSuli xeliT yelTan ekava cxvirsaxoci.
arcerTxel ar gadauwevia, Tundac mcireze, guleuli navli. Tu aSfoTeb-
da qveynis didTa saqmeebi, swrafad CaiCurCulebda ramdenime mokle, mTr-
Tol frazas: „sazizRrebi, sazizRrebi! RmerTis kalTaSi warmoudgeniaT Tavi!“
erTxel, TbilisSi, raRac banketidan mobrunebulni, erT manqanaSi movx-
vdiT. CvenTan iyo murman lebaniZe, kidev... veRar momigonebia. qalbaton
anas, SedarebiT saxenaTels, Sin mivacilebdiT. me, cota Semsubuqebulma sas-
meliT, mis saameblad vTqvi:
_ ar uWirs xolme bibliidan wamosul qalbaton anas am labirinTebSi
Sinamde misvla?
Semomxeda grZeli da gamafrTxilebeli SemoxedviT, amoswia TiTebaWim-
uli xelic...
vxvdebodi Cvens kavSirSi. gamouyvaniaT tribunazec, mogviwodebda wy-
narad, oriode sityviT, imedSi eWvSetanilis saxiT Camovidoda darbazSi.
vnaxe biWvinTaSic, Tavis naTesav qalTan erTad Camosuli Cvens saxlSi _
„litfondSi“. aSkarad gauxarda. mec, ra Tqma unda, visaubreT cota xans _
rogor momwonda iqauroba, damsveneblebi. davTqviT: xSirad SevxvdebodiT
erTmaneTs, magram SemdgomSi isini iSviaTad tovebdnen TavianT „naxevrad
luqss“.
oqtomberi iyo, kargi amindebi. yvelani wylis piras iyvnen gafenilni.
gamodiodnen ana da misi naTesavi qalic. isini iyvnen Cacmulebi, sxdebodnen
CrdilSi. saRamoobiT nela, TiTqos nabijebis TvliT, qviSisken daxrilni,
miuyvebodnen sanapiros. Cerdebodnen, idgnen, raRac mkacri dafiqrebiT
gahyurebdnen zRvas.
erTxel vnaxe: qari iyo, ukve cioda. ana da misi naTesavi qali mxrebiT
19
mihkvrodnen erTmaneTs. zRva Relavda, mRvrie wyali sul axlos midioda
maTTan. maT meti aravin iyo im napirze...
da isev wigni: qalebi _ muxlebze mdgarni axalakokolavebul safla-
vebTan, Tavdaxrilni. kacebi _ mwkrivad, xeldadebulni xmlebze, maTi Se-
myure yvavebi, yornebi, ZaRli...
daxuruli maqvs wigni. modis da midis, modis da midis grZeli, yru, sevdi-
ani xma: _ dee-daa! dee-da!..
xmis qvemoT raRac TrTis _ vrceli, vrceli, muqi _ mdelo Tu tba, Tu
sulac _ gamkvrivebuli fiqri qalis didron, keTil TvalebSi. Savi frin-
velebi gaCerebulan mis maRla uZravad frTebgaSlilni.
xma modis, midis, modis, midis:
_ dee-daa! dee-daa! dee-daa!...

Rame. male daiwyeba gaTeneba


gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`ana kalandaZeze~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

batoni lavrosi kalandaZe Cveni mamebis Taobas miekuTvneboda, qalba-


toni ana kalandaZe _ Cvens Taobas ekuTvnis.
maxsovs: ormocdaaTiani wlebis bolos Cveni Taobis erTma mweralma
da kritikosma, rogorc ityvian, brjRali gausva anas leqsebs. batoni lavro-
si winaRudga am kritikoss, da naxeT, ra mSvenivrad:
„ai, Tqven ixilavT ana kalandaZis leqsebs, dabeWdils Jurnal „mnaTo-
bis“ gasuli wlis #6-sa da 11-Si, da sakmaod bevr sayvedurs ambobT poetis
misamarTiT. mTavari am sayvedurTagan aris is, TiTqos poeti miscemia bunebis
uqm Wvretas, bunebis gancdas uadamianod, da bolos, aseTia Tqveni ganaCeni:
„...orive axali cikli poetisa _ ori ukiduresobaa. Tu afxazeTze daweril
ciklSi Warbobs egzotika, kameruloba da mxatvruli forma lamazia, magram
civi, rogorc marmarilo, fSav xevsureTze daweril leqsebSi, piriqiT, gax-
alxurebisaken, sisadavisaken swrafvas poeti xalxuri poeziis da vaJas
leqsebis imitaciamde miuyvania“.
es sakmaod mZime sayveduria da, vfiqrobT, sakmaodac umarTebulo.
ana kalandaZe metad Taviseburi niWis poetia: igi araviTar SemTxvevaSi
ar aris poeti _ imitatori, sxvas rom Tavi davaneboT, ana kalandaZes TiTq-
mis ganumeoreblad Taviseburi da mZafri SegrZneba aqvs enis fenomenisa,
20
enis poeturi ZarRvisa. ra kargad, ra lamazad aris moqneuli qarTuli
Tundac ai, am erT strofSi:
„cxra wyaro gadaviareT,
pirmziTi, napirmziTari...
Senebr qali ar minaxavs,
arc gzebi eseviTari“.
Cemi azriT, mravali kargi da sxvadasxvagvari poetebis krebulSi, rasac
Cven veltviT, anas SeuZlia daikavos Tavisi gansakuTrebuli adgili. ana
kalandaZes ar axasiaTebs leqsis keTeba xelovnurad, gamoZalulad. igi
metad emociuri bunebis poetia. amitom Tqveni mtkiceba, TiTqos anas leqse-
bis forma civi iyos, rogorc marmarilo, moklebulia yovelgvar safuZv-
els. albaT, es SemTxveviT mohyva Tqvens kalmis wvers _ „lamazsityvaobis“
gulisaTvis.
axla arsebiTad.
vecadoT vilaparakoT ubralod, yovelgvari winaswar aRebuli sqemeb-
is gareSe, Torem zogjer xdeba xolme, kalams rom movkidebT xels, survili
gi pyrobs, raRac metad mniSvnelovani vTqvaT, magar-magar sityvebs veZebT
da namdvilad ki arc Tu ise mniSvnelovani ram gamogvdis.
Tqven ana kalandaZes arsebiTad TiTqmis yvela leqss uwunebT, maT Soris
leqsebs _ „Rrublebi“ da „zedazenis tyeebze cimcimebs venera“, _ uwunebT
imitom, TiTqos maT „filosofiaSi“ cota ramaa „axali“, rom „poeti kvlav
astronomiul samyaroSia“, iSviaTad Canan adamianebi, yofa cxovreba“.
jer erTi, sakiTxavia: gana ase savaldebuloa yvela leqsSi yofa-cx-
ovreba? adamiani ki, rasakvirvelia, adamiani unda Candes! magram rogor?
poeziaSi adamiani SeiZleba gviCvenon personificirebuladac, e. i. rogorc
personaJi, da adamianur TvisebaTa meSveobiTac. magaliTad, ra aris cudi
imaSi, rom adamians garemomcveli bunebis suraTebi uRviZeben fantazias,
aRuZraven sxvadasxva warmodgenas, sxvadasxva emociasa da ganwyobilebas?
Cven ki vfiqrobT, cudi swored is iqneboda, rom adamiani gaSeSebuliyo
am suraTebis winaSe da araferi ganecada, araferi warmoesaxa. yoveli di-
adi da amaRlebuli poeziaSi, saerTod mwerlobaSi, mxolod did adamianur
vnebaTa da grZnobaTa duRilSia nawrTobi.
vnaxoT, mainc ras warmoadgens leqsi „Rrublebi“?
„maT gadaiares ca piramidebis,
xeTa da midia...
zRapruli urartu,
qarTuli mindvrebi,
21
kvlav saiT midian?
ramdeni mwvervali gadavles
uklebliv,
kvlav fexqveS raoden
mwvervalebs iTvlian Rrublebi...
kvlav saiT midian
Rrublebi?
ra vici... midian“.
modiT, nu vixmarT aq magar sityvas „filosofias“, Tundac winwklebSi.
aris aq ueWvelad Taviseburi da Rrma poeturi Secnoba samyaros usazRvroe-
bisa, aris adamianuri gancda, intensiuri gancda bunebis dausrulebeli _
sicocxlisa da moZraobisa. aseTi gancda met-naklebad yvela adamianisaTvis
aris damaxasiaTebeli. msgavsi ram, albaT, yvela normalur adamians ganuc-
dia, magram zustad ase aravis uTqvams. am leqsSic siaxle swored poeturi
fantaziis sicxovelsa da gancdis intensiurobaSia. ratom ar unda iqonios
keTilmyofeli gavlena gancdisa da poeturi xilvis am Zalam Cems grZnobaze,
Cems sasicocxlo energiaze?“
dameTaxmebiT, rom marTlac mSvenieri dacvaa poetisa kritikosis mier.
Cven ganebivrebulni ar viyaviT ufrosTa mxridan aseTi gamosarClebe-
biT, piriqiT ufro iyo.
Cven didad vamayobdiT da uRrmesi madlierebis gamomxatveli TvalebiT
SevyurebdiT baton lavrosis. baton lavrosisac kmayofilebis mqrqali
Rimili efineboda Txel tuCebze.
me visurvebdi, erTmaneTiT siamayis msgavsi Rimilebi arasodes mohkle-
bodes Cvens mwerlobas, mcireTac da didTac.
· 15. V. 87.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`ana kalandaZes~ (`sixarulis wvima~, ciklidan _ ardaviwyeba)

SeiZleba mTlad asec ar iyo, magram me ase maxsovs ormocdaeqvsis zafx-


ulis dasawyisis erTi mSvenieri dRe. Cems sofelSi viyavi, Cveni Walis ve-
naxis didi kaklis qveS, Tan siminds vrwyavdi, Tan wigns vkiTxulobdi. gada-
vidodi simindebSi, davukadebdi wyals, movbrundebodi kakalTan da aviReb-
di wigns. CaxCaxa mzeSi iyo CayuCebuli kakalic, simindebic, vazebic, kakalze,
maRla, brtyel-brtyel foTlebs Soris aTinaTebad gabneul mzis sxivebSi,
22
xandaxan gafaTqundebodnen da „biWo gogias“ amoiZaxebdnen molaRurebi.
bilikze gadairbenda xvliki. gadairbina erTxelac erTma xvlikma da davi-
naxe _ modis Cemi amxanagi SoTa, raRac CaTqmuli RimiliT eRimeba, movida,
gaCerda, jibidan dakecili qaRaldi amoiRo, dajda, qaRaldi gaSala, daiwyo
kiTxva:
„me lamazi megobari myavda,
TvalJuJuna, wablisferi TmebiT...
erTxel mtredma moutana frTebi,
damtova da Rrublebs gahyva cada.“
maSin SoTac leqsebs werda da mec. Tavgzaabneuli vusmendi. veRar movi-
Tmine, gamovglije qaRaldi da kidev ufro Tavgzaabneuli davrCi. es iyo
ucbad legendad qceuli ana kalandaZis leqsebi, gadawerili lamazi xeliT,
rva Tu aTi leqsi erTad. SoTasTvis aRar daminebebia, me vkiTxulobdi,
TiTo leqss ramdenjerme. SoTa miyurebda da mekiTxeboda,
_ rogoria, ha?
_ auuh! _ viZaxdi me da kefas vuraxunebdi kaklis zros. mere avdeqi. axla
ukve calkeul striqonebze, calkeul Tqmebze gamovTqvamdiT Cvens aRtace-
bas:
`dgaxar quCaSi ganapiras,
vardebs hyidi...
_ Cemo kargo. arabi xar?
_ iezidi~.
da viyaviT bednierni. TiTqos uSoresi da uwmindesi warsulidan Semo-
suli iyo sixarulis wvima da kiskasiT gadagvdioda Tavze. mere im didi,
arqauli kaklis qveS muxlmoyriT Seisva axalmosuli didi poetis sadRegr-
Zelo. maRlidan „amins“ CamoiZaxodnen molaRurebi.
mas Semdeg kidev bevrjer vmdgarvar anas mier gadmovlenil sixarulis
wvimaSi..
dRes, roca mTeli Cveni qveyana locavs Tavis sayvarel poets, mec am
sityvebs SevuerTeb qveynis xmas _ amin! amin! amin!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`anderZi~
daviT gonjilaSvils
amas, rasac me axla vwer, TqvenTvis ara vwer, Cemo Svilebo. Tqvena, verc
biWebsa da verc qalebs, cocxalma kacma ver SegasmineT, rac me gulisguliT
23
mindoda, da am faratina qaRaldze dawerili ras SegasmenT. amas vwer Cemi
SvilTaSvilebisa da imaTi SvilebisaTvis. icodnen esa, rac me unda davwe-
ro, da Tu gamoadgebaT rameSi, xom kargi, Tu arada, anderZs kaci arc mouklavs,
arc daungreviao, arc me damaklebs amis dawera rames, _ arc me, arc Tqvena,
aravisa, _ iyos, xarjs ar mogTxovT da baJs, ise ki, erTi patara saTxovari
maqvs da es mainc unda amisruloT: nu miagdebT am Cems dawerils nagvis
gasayoleblad, SeinaxeT, ai, Tundac sinaTlis gadasaxadis qviTrebs rom in-
axavT xolme, iqa, an sinaTlis qviTrebTan, an arada, ymawvilebis niSnebis
furclebTan. sxva Tu araferi, madlia, kacs rom survils ausrulebT da
Tanac _ iqneb RmerTic aris, ra viciT, imasTan misvlisasac xom yvelas gvWird-
eba cotaodeni ram xelis tvirTad.
daviwyeb imis moTxrobiT, rom qarTveli var, fSaveli, qarTvelebi myav-
da dedaca da mamac, mama _ gojelaSvili, deda _ foTolaSvili. mamaCemis
mama, imedaT gamixardi vaJa-fSavelas eZmakaceboda Turme. mamaCemi meubne-
boda xolme, vaJa Senc unda gaxsovdes, ranairad ar gaxsovs, balRo, Cveni
saxlis ukan xTisos wifelTan ro niSani davsviT, Cven dawolilebi vis-
rodiT, me, mamaCemi da Cemi dedis Zma, vaJam kidev egreve jdomelam rom
gauSvira Tofi da aiRo is niSanio! pataraobisas viZaxdi, rogor ara, sul
wvrilad maxsovs-meTqi, magram exla gamogitydebiT, es dRe ar maxsovs. eg
yvelaferi mamaCemisa da Cemi biZebis naTqvamebidana maqvs damaxsovrebu-
li. me marto ra maxsovs namdvilad: vaJa-fSavela rom mokvda, maSin ukve
xuTi wlisaze cota metisa viyavi da age, exla axali gomuri rom Cadges
Cvenebma, mand sabZeli gvqonda; mamaCemi im sabZlidan cota moSorebiT idga,
etyoba, iman moitana is ambavi, papa kidev sabZlidan gamodioda, kevri gamo-
hqonda. rom aiRo da daaxeTqa is kevri vaJa-fSavelas sikvdilis gagoneba-
ze, kevri Suaze gadai po, kaJebi aqeT-iqiT gacvivda.
didedoCemi, fxiklianT qali, vaJa-fSavelas dedis naTesavi iyo. vaJas
rom aRwerili hyavs dedamisi, sacodavi gulis qali, isic zed iseTi xasiaTi-
sa iyo. sadme gzaze Sexvedril gaWirvebulebs itirebda Sina, CvenTan, _ vai, me
Tvaldamdgars, ra eSvelebaT im sacodavebsao! sanTels daanTebda da RvTis-
Sobels Seexveweboda, _ RvTiSobelo, Sen ZuZuebs Semovevedrebi, _ egre ico-
da Sexvewna, _ uSvele im Cveni codvebisTvis gadadebulebsao. gveli rom
enaxa welgadawyvetili, aiyvanda da ubeSi Caisvamda. is gveli kidev ar uk-
benda. icoda fanduris dakvra da leqsebis Tqma. is rom fandurs daukravda,
daukravda da mere zed leqss ityoda „netavin, mTao, maRalo, Camogaqciva
qariTao“. qvis guli unda gqonoda, rom cremli ar wamogsvloda Tvalidan.
fanduri da leqsebis Tqma Cemma papidam _ mariammac icoda, magram im fx-
24
iklianT momwiTuro qalTan veravin movidoda, verc mariami, verc vinme
sxva.
mamaCemi gaboc, gabrieli, Zalian niWieri kaci iyo, orklasiani skola
hqonda damTavrebuli aqa, CvenTan, TianeTSi, magram imisi marto rusuli
dawerili rom gaCvenaT, gesiamovnebaT. isic ukravda fandurs da isic mRe-
roda leqsebs. daidebda kiserze siamayiT xels, _ me da vaJas gviWidavia,
xumrobiT, ra Tqma undao, aem qedze dResac vigrZnob xolme imis TiTebsao.
gaicinebda da sul sikeTis Suqs gadmohfenda yvelas. me rom davvaJkacdi,
bevrjer uTqvamT qalebs, _ mamaSeni mzesaviT kaci iyo, Sen ram CamogRrubla,
balRoo. ori suraTi gvqonda, erTi, dedaCemi da isaa, Cemma dam waiRo da
saxli rom daewvaT, is suraTic iq Caiwva. meore, Tofiani, mTlad gayviTlda,
magram Tu daukvirdebi, mainc mixvdebi, ra vaJkaci dgas, rogor iyureba, anda
rogor uWiravs Tofi. xelis mtevani hqonda, _ daiWerda ai ese, ori TiTiT,
kakals, Camohkravda kvesiviT im magar xelis mtevans da mogawvdida gatex-
ils. ociani wlebis gaugebrobis dros erT Tavgasul miliciels gaafara
saxeSi, daiWires, gamoiqca cixidan da im gamoqcevisas SemoakvdaT mdevrebs.
TxuTmeti wlisa rom gamxdara, amosula aq, mTaSi, erTi episkoposi. ar
vici, danamdvilebiT ra saqmeze iyo amosuli. ise ki, varaudiT, _ xelmwife-
imperatori apirebda im xanebSi CamobrZanebas, imisTvis emzadebodnen, amza-
debdnen xalxs, zogs amRerebdnen, zogs aTamaSebdnen, mRvdlebi wirvebs da
paraklisebs ixdidnen. is episkoposic am saqmeze unda yofiliyo amosuli.
rom gaugonia mamaCemis simRera, papaCemisaTvis uTqvams, gamixardisTvis,
momeciT es balRi, me waviyvan qalaqSi, gavzrdi, kacad vaqcevo. gamixardis
uari uTqvams, magas vera, eg aq unda gaizardos, mTaSi, sxvebic myavs, arc isini
mRerian naklebad, imaTgan romeli gnebavT, waiyvaneTo, magram episkoposs
kidev isini ar moundomebia.
Tvrameti wlisa yofila, mamaCemze vlaparakob isev, aqaur lesniCs, sa-
tyeos ufross, tyismcvelad rom auyvania. papas es ki gaxarebia, papasac,
mamaCemsac. kargi cxeni, kargi Tofi, kargi magari mklavi, wera-kiTxvac saucxoo,
da meti raRa unda undodes tyismcvels! dadioda da daanaTebda Tvalebs
Cvens daburulebSi, dRisiT iyo Tu RamiT. sanam omi ar daiwyo, pirveli omi,
sul tyismcvelad muSaobda, omamdec da omis Semdegac. im ubedurebasac tye-
Si gadaeyara, daRupvis mizezi rom gauxda. dResac bevrs axsovs imisi lar-
samarTali. ara yofila kaci, umarTebulod ahxirebodes rameze, piriqiT,
xalxs sul amas elaparakeboda, tye Tqvenia, Tqveni mosafrTxilebeli, Tqvens
STamomavlobas marto saxlebi da saqoneli ki ar dasWirdeba, tyec imaTi
qonebaa, Tqven TviTonve unda mouaroT am qonebaso.
25
cxraas cxra welSi, _ aTSi me var dabadebuli, _ laSaroba dRes, dedaCems
Sexvedria. dedaCemi ityoda xolme, netav ra moewona Cemi, qari rom damib-
eravda, Cavjdebodi da balaxebs veWidebodi, ar wamiRos-meTqi. daminaxa,
erTianad ganaTda, gaSala xeli, wamoiRo is sinaTle da madli, movida CemTan
da momiTamaSa. me sul caxcaxi daviwye, wminda giorgiviT iyo sawyali, davi-
wie ukan, magram damiWires sxva qalebma, mkres qimunjebi da gamagdes wina.
raRa unda meqna, gavSale mec xelebi. dambrunavs ese, sul ganaTebuli, da iqve,
im wreSive meubneba, Sen Cemi unda gaxde, qalo! Sen Cemi coli unda gaxde,
qaloo! maSin ki CavRune Tavi, Sevvardi qalebSi da davimale. magram sad
gindoda, rom damalodi imis Tvalebsa! saiTac wavedi da Sevbrundi, iqiTken
damxvda. Tan sul Cems gasagonad mReroda: „me, Senma dawunebulma, yeins ar
mivce salamio“. rom daRamda, TiTqos miwidan amomivida gverdze, _ unda
wamomyveo, amaRamveo, aqedanveo. me guli gamiskda kinaRam. maSin daiCoqa,
daado miwas xeli da, laSaris jvarze viZlevi fics, Sen coli, me qmario!
adre ras vifiqrebdi, egeT rames Tu gavbedavdi, ra viyavi, Cvidmeti wlisa
unda gavmxdariyavi im Semodgomas, magram raRaca Semomidga RvTis Zalasav-
iT, araferi miTqvams, marto xeli davade xelze. mainc mixvda, rom jojox-
eTSic wavyvebodi imwuTas. wavida, gaqra. mere, rom gadavida SuaRame, _ ume-
tesobas sZinavs, mTvralebiRa xavian aqa-iq, zognic cecxlebTan arian mixux-
ulni, _ gamapara Cumad, CavediT dabla, TelianebTan, dagvxvda iq focxveranT
lego ori dasadavebuli cxeniT, TviTonac cxenze ijda, Camoxda, Semsves erT
cxenze me, Sesxdnen TviTonac, Camiyenes SuaSi da wavediT WenebiT, gadamiyv-
anes kaxeTSi, axmetas iqiT, matanSi.
Zneli dro iyo eseTi rameebisaTvis is dro. akvnebSive hqondaT CaTqmu-
li Cveni bedi Cvens mSoblebs. amis darRveva?! aqeT Cvenebi arian azavTe-
bulebi, foTolaani, aJRrialeben Tof-iaraRs, iqiT kidev imaTebi, gojelaani,
gojelaanic Cvens dasacavad ki ara, piriqiT, isinic Cvens muqaraSi, da aris
erTi gagani da gniasi. pirqve wevs Cemi mamamTili, Cemi dedamTili tiris.
da-Zmani erTmaneTs aRar uyureben saxeSi. xuT Tves viyaviT im matanSi egre.
iyo kacebis gagzavn-gamogzavna, Cxubebi, daWra, saklavis kvla, qeifi da sma.
TviTon sulmnaTi vaJa-fSavelac ki Caeria Cvens saqmeSi, imisma Svilma le-
vanma orjer gvnaxa matanSi, Caeria lesniCic, Zalian kargi kaci, da bolos,
xuTi Tvis Tavze Cagvidgnen lego da JulakaT mixeili Tavsa da bolos da
CamovediT miwasCaCerebulebi. jvari iqve gvqonda dawerili, kaxeTSi. mainc
ise gvivlida SoriSors xalxi, TiTqos sakvirvelebani viyaviT rame. gabri-
elis ra! _ me magonebdnen ras aRara da ras aRar, magram mainc gavZeli,
cremli ra aris, cremli ar Camomvardnia Tvalidan.
26
TavisTan ar migviRo gamixardim, arc araferi mogvca. arc iman, arc mamaCem-
ma. TviTonac ar indoma imaTi rame gabrielma. davsaxldiT aqa, dilijnebis
Zvel sadgurSi, cariel-tarielni. is Zveli sadguric lesniCma mogvixerxa,
Zalian uyvarda gabrieli, fulic ki misca sesxad, rom raRac-raRaceebi eyi-
da CemTvis. movidoda, moi pareboda xolme Cemi dedamTili, mogvitanda Cu-
mad, risac ki winsafris qveS SeeZlo damalva, itirebda, daswyevlida gamix-
ardis,mis xasiaTs,da gai pareboda Cumadve. Cumad modiodnen gabrielis da-
Zmebic, imaTac malulad mohqondaT wvril-wvrili raRaceebi. da viyaviT
CvenTvis, yvelasgan Sors. erT versze macxovrebeli ar iyo aravin. gabrie-
li rom Sinidan gavidoda, gavuyridi kars urduls da vijeqi cixeSi gamom-
wyvdeuliviT. zamTarSi meSinoda Zalian. su qarebi da didi Tovlebi iyo
xolme im wlebSi. nadiri etaneboda sofels. berikaanT pirdapir saxlSi
CauvardaT mgeli, skolidan ociode nabijze, da sul CamoiRo kedlebidan
xaliCebi da xalebi. is mgeli lado berikaSvilma mokla, _ kargma vaJkacma,
monadirem... vijeqi, vugdebdi yurs qaris xvivilsa da nadiris ymuilsa da
wkmutuns, _ es verxvebi maSinve idga, maSin ufro bevri, _ da macaxcaxebda
SiSisagan.
raRa dedaCemis naTqvami! me rom wamovizarde da skolaSi daviwye siaruli,
aqeT maSinac ara cxovrobda aravin. am erTversian gzaze marto ar miSveb-
da deda. daiWerda grZel joxs, momWidebda xels da momyveboda gverdze
xan muxlamde TovlSi, xan qarbuqSi, aqedanac, iqidanac. viyaviT xolme gada-
TeTrebulebi da dabuxulebi, magram bedis usayvedurod itanda dedaCemi
yvelafers. mamaCemi xom _ ise gaicinebda, TiTqos oqroTi savse kidobans
gadaxada saxuravi Tavis col-SvilTano, momiqcevdnen SuaSi me, da imaT six-
alises, imaT Tvalebis brwyinvas ara Seedreboda qveyanaze.
me gavCenilvar da, _ Zalian kargi balRi vyofilvar Turme,_ papaCems
sizmari unaxavs: wminda giorgis uTqvams, adeq, is balRi Sen Caigore kal-
TaSi, Torem am maxvils xom xedavo! wamosula meore dResve gamixardi,
mourekia wyvili gamosaqvneli zaqi, Cavugorebivar kalTaSi. is zaqebi xom
mogvca, mamaCemis iorRa cimbiris wyluliT mokvda, gazafxulze Waki cxenic
mogvgvara. dardobda Turme mamaCemi, magram raRas izamda! zaqebi gamou-
qvnia, sadac rom didi naloebi iyo, imeebs ubamdao, _ bevrs axsovda. uremic
gaumarTavs. yvelaferi icoda, yvelaferi gamouvidoda xelidan. TvlebiRa
hqonoda dasarkini, imasac, im darkinvasac im dReebSi apirebdao, da, ai, ra
gadaxda im dReebSi. es aris mTavari, amisTvis vyvebi mTel am ambavs.
zis Turme erT saRamos Tavis Wakze mamaCemi, modis Jebotas mxridan, da
Semoxvda ori xevsuri, cota mTvralebi, cota zedmetad SeTamamebulebi, kar-
27
gi vaJkacebi, karg cxenebze msxdarni; auxed-dauxedes mamaCems Wakze, _ maSin
saTakilod iyo miCneuli vaJkacis Wakze jdoma, _ gascdnen cotaze da ga-
mosZaxes iqidan tkbilad, _ cota frTxilad atare, vaJo, kldeSi ar CagCexos
sadmeo! swyenia mamaCems, mibrunebia da uTqvams, _ Cemi cxeni myavdes, vin vis
CaCexavda, naxavdiTo. Semdgaran is xevsurebi. _ sad aris, sada gyavs Seni
cxenio? xom ar etyoda mamaCemi, myavda da momikvdao, ar aris esec vaJkaco-
bis pasuxi, _ sxvasa hyavs, kviris Tavs aq iqneba, maSina mnaxeT da gaCvenebTo!
dainteresebulan xevsurebi, xom iciT magaTi xasiaTi, kargi cxenis sanaxavad
sad ar wavlen, ras ar moimoqmedeben, _ gnaxavT, gnaxavTo! ukiTxavT vinaoba
erTmaneTisTvis da wasulan iseve, sicil-siciliTa. egre amreziT ician yureba
yvelasi xevsurebma, miT ufro fSavlebisa.
gagikvirdebaT mamaCemis naTqvami, magram rac uTxra sabolood marTa-
li uTxra xevsurebs. erT araba cxens evaWreboda erT aragvispirels _
Savi iyo, mkerdganieri, mwevariviT tanwvrili da yurebpatara. mec kargad
maxsovs, didxansa hyavda mere is cxeni. beravda da beravda nestoebs, afofineb-
da Tvalebs da Txrida wina fexiT miwas. mosula im xevsurebidan wamosuli
mamaCemi dedaCemTan, misjdomia gverdiT, gadauxedavs Taviseburad, RimiliT
da uTqvams: erTi rame unda gavakeTo, iqneba cota giJuric, magram Tu giy-
varvar,Subli ar Seikrao. gascinebia dedaCems,_ TaTrebSi xom ar gvi pireb
gayidvas, Sen Tu Segergeba, exlave gamovkrav boxCasao. auyvania mamaCems
Cemianad, Semoutarebia wre, dausvams gaxarebuls da wasula imave Rames,
gaTenebisas, aragvispirSi. miucia im cxenSi is axalgamoqvnili uReli kameCi
Tavisi urmiT, rkinebsac meve gadagikrav Tvlebzeo, xuTi cxvari, _ xuTive
Wedila, da aTi kodic puri. mokled, rac ki ram ebada ojaxSi. gadmouyvania,
daubams, damjdara da uyurebda Turme sul RimiliT. misjdomia gaxarebu-
li dedaCemic gverdiT, isxdnen ese da uyurebdnen damtkbarni im cxens. mere
wamodgao gabrieli, _ ambobda dedaCemi, _ axsna aRviri latans, msubuqad
gadaevlo im arabas, gavida qvemoT, ivrisken, da gaaWena da gamoaWena Cems
dasanaxad. kargi jdoma icoda sulmaRalma. me arc minaxavs egre mjdomeli
sxva. daixreboda marcxena mxriT unagirze, idayvi TiTqmis kotaze hqonda
dadebuli, marjvena xeli kidev, SublTan hqonda waSverili, da egre, mimi-
nosaviT wagverdebuli miaWenebda da yurSi CasZaxoda cxens, alersiTa Tu
qebiT:
_ hau! hau! hau!
Camiqrola egre gacinebulma, saxeganaTebulma, amomiqrola, amoagdo am
SemaRlebulze grialiTa, Camoxta, Semomitara irgvliv ramdenimejer amay-
ad, daaba da isev momijda gverdiT.
28
movidnen da movidnen arabas sanaxavad soflidan, yvelasa hqonda gag-
onili, rac iyo micemuli imaSi. moswondaT, aqebdnen, mainc ukmayofilod
amwklatunebdnen tuCebs, _ nwah! mainc cxenia, cidan Camosuli raSi xom ar
ariso! zogi, kidev ufro meti, wvivebsac uwunebda, wvrili aqvso Zalian. gab-
riels ainunSiac ar mosdioda aravisi sityva, idga xolme da Sehyurebda,
Sescicinebda, swmendda, uurvebda, ealerseboda arabas. qeris meti araferi
miucia erT kviras, imasac odnav moSuSuls aZlevda, zusti wyviT. miuSvebda,
aWenebda erTxans da mere isev banda da wmendda, elaparakeboda da eal-
erseboda.
imis eSxiT mec ufro Sevuyvardio, ityoda xolme CaRimebiT dedaCemi.
kviris Tavze ki gamoCndnen is xevsurebi, winaswar galaRebulebi, gama-
rjvebulni. naxes araba. erTma muqma Rrubelma ki gadauaraT saxeze, magram
isic ar SeimCnies. exla mamaCemi iyo Turme aRzevebuli da mokled da civad
mouWra, _ gavalT, SevejibrebiT, Tu Tqven gamiswrebT, Tqven waiyvanT Cems
cxens, romelic pirveli gamiswrobs, isa, Tu gagiswariT, me unda damrCes
Tqveni orive cxeni, CamoxvalT da waxvalTo.
cota ki Sefiqrianebulan xevsurebi, magram ris xevsurebi iqnebodnen,
ukan rom daexiaT. cxeni cxenia, magram zedmjdomzedac xom aris saqme, fSave-
li ras gvajobebso, CaurtyamT xeli.
wauyvaniaT Suakacebad berikaSvili, zemoT rom vaxsene, lado, JulakaT
mixeili, da kidev mesame, es mesame, aRar maxsovs. gasulan exla rom bogiri
ari qusnos wyalze, mand baRebi da bostnebi ar iyo maSin, gza ki midioda,
narbili, swori, erwosken. dauTqvamT erTi verxvi, gaaWenebdnen, im verxvs
Semouvlidnen da movidodnen isev bogirTan. xevsurebs jer kargad dau-
TvalierebiaT is gza verxvamde, mere mosulan, TiTo arayi Camourigebia
berikaSvils, gadauweriaT pirjvari, Semsxdaran samiveni, berikaSvils Tofi
hqonia wamoRebuli, dauclia is Tofi da wasulan xevsurebi yiJiniT, mamaCe-
mi kidev Tavis Cumi hau-haus ZaxiliT. jer xevsurebi sad iyvnen, rom mamaSe-
ni ukan moaWenebda arabaso. imdenze gamouswro, ymawvili daiRleboda im
manZilis garbeniTo, _ uTqvams CemTvis TviTon berikaSvil lados. sityvis
uTqmelad, Tavdauxrelad Camoxdnen cxenebidan xevsurebi, moxades unagire-
bi, aikides zurgze da daadgnen gzas mamaCemis sicil-sicilSi. magram cotaze
rom wasulan, wamoswevia mamaCemi da iseve siciliT uTqvams: _ geyofaT
Tqvenca da meca, mobrundiT, Cemi stumrebi xarTo. xevsurebi xom brazianebi
arian, _ arao, maTxovarni xom ar ggonivarTo, _ gauklavT Tavi. maSin mama-
Cemi azavTebula, codva ar daidoT, yeli ar gamomaWrevinoT kacso! mobruneb-
ulan xevsurebi. wamouyvania Sin isinic, Suakacebic, dedaCems ukve mzaTa hqo-
29
nia sufra. damsxdaran kargad uqeifiaT, siciliTa, leqsebiTa, simRerebiTa,
mere Seusxams TavTavianT cxenebze da gauSvia samudamod daZmakacebulebi.
im Rames cota SevSindi kideca, _ ambobda dedaCemi, _ iseTi iyo gabrieli,
vifiqre marTlac wminda giorgi xom ar aris da kacad ar aris mosuli
CemTan-meTqi.
ai, es ambavi unda icodes mTelma Cvenma modgmam. me eg minaxavda frontz-
ec ki, eg minaxavs dResac, ar SeiZleba magan ar uSvelos Cems SvilTaSvilebs
da imaT Svilebs, roca, vTqvaT, dainaxaven, rom TagvebiviT gafacicebulni
miarbenineben patara kacebi TavTavianT soroebisken amqveyniur sagzals.
erTxel, eg ambavi mec maxsovs, sizmariviT gauqra araba mamaCems, mopares,
cxadia. mamaCemma Tavis Zmakacebs Seatyobina, wavidnen xevsurebi, mTa-bari
Seajeres,i poves araba da mohgvares.
sxva ra maqvs saTqmeli, mimxvedri aqamde TqmuliTac mixvdeba yvelafers.
kargad iyaviT da gwyalobdeT, gfaravdeT Cveni winaprebis madli.
`patara biWi golgoTaze~, 1989)

`aniko da vaniko~

anikoc sofelSi daibada, vanikoc, erT sofelSi. orives mSoblebi glex-


ebi iyvnen. anikos mSoblebi _ zemoubnelebi, mesaqonleebi, puris momyvanebi.
anikos mama ityoda xolme, _ es dro rom dagvidga, oTxmoci suli marto
msxvilfexa saqoneli gvyavda, Rori, cxvari da Txa kidev sxvao. saxli mainc
aTapapuri edgaT, miwis iatakiani. sanam aniko ar wamoizarda da buzRuniT
ar aiklo mSoblebi, ficari ar aRirses im iataks. sul cocxi da sveli tilo
eWira xolme anikos. _ kargi, gogo, nu gascviTe da Caalpe mag sveli tiloTi
eg ficrebio, _ eubneboda deda. aniko mainc Tavisas ganagrZobda. mama-biZebs,
meurmeebs, menaxireebs, TiTo kalaTa talaxi SemohqondaT TiTo Semosvla-
ze, _ ar movwmindoo? isini SigniT ezidebian talaxs, me gareTo, da aniko
gvida, recxavda, wmendda. marto iataki ki ara, yvelaferi dawkrialebuli
hqonda. deda diliT Caidebda erT purs CanTaSi, Caiyrida nivris ramdenime
kbils da wavidoda kolmeurneobaSi. ojaxi mTlad anikos imedze iyo. ker-
Zebsac is akeTebda, umcros da-Zmazec mas eWira Tvali. is rom sarecxs Cahy-
rida, zogi ori qali ver moereoda imdens. skolaSic iseTi gaspetakebuli
dadioda, SeuZlebelia, Tvali ar gageyolebinaT. Tan ra siaruli icoda!
gegonebodaT, didebulebis mejlisze aris dapatiJebulio. swavliTac Zalian
kargad swavlobda, sul TiTiT saCvenebeli iyo. raionidan Semowmebaze gad-
30
mosulebs, pirvel rigSi, anikos warudgendnen xolme, cota grZeli saxe hqonda,
cota mZime nikapi, Torem ulamazesi gogo iqneboda, TeTric, tankenaric da
tuC-kbilgawyobilic.
vanikos mSoblebi, qvemoubneli mevenaxeebi da mexileebi, ufro gamosul
xalxad iTvlebodnen. vanikos mamas imdennairi da imdeni xili edga, tono-
biT hkrefdnen. amden xils marto Sin xom ar moixmarebdnen, qalaqSi hyid-
nen. xan vanikos mama dadioda bazarSi, xan deda. Zirnayar xilsac ki fulad
aqcevdnen. saxli kargi edgaT, orsarTuliani, dabla marniT. ezoc kargad
hqondaT gamarTuli, maRla _ Talari, dabla _ yvavilebis kvlebi. vanikoc
didad mcdeli biWi iyo, niWieric. skolaSi niutonas eZaxdnen. raionidan
Semowmebaze gadmosulebs vanikosac pirvel rigSi warudgendnen xolme
skolis pirveli pioneri da mere komkavSirelic is iyo.
anikos da vanikos amitom ufro CauvardaT erTmaneTi gulSi. mecxre
klasSive yvelam icoda, rom erTmaneTi uyvardaT, Tavi mainc mtkiced eWiraT.
saSualo daamTavres, TbilisSi wavidnen. vaniko sainJinroze moewyo, aniko
ekonomiurze. xSirad xvdebodnen erTmaneTs, xSirad iyvnen erTadac marto-
ni, magram oTxi weliwadi umwikvlod atares Seyvarebulis tvirTi. mexuTe
kursze SeuRldnen. qalaqSi darCnen. samsaxurebSic TiTiT saCveneblebi
iyvnen. male binac miiRes ori qaliSvilic SeeZinaT, isinic kargebi, janmr-
Telxni, mere gamrjelni. zrdidnen qaliSvilebs da xarobdnen. erTi qaliS-
vili raionSi gahyva karg biWs, partiul muSaks, meore TavianTTan hyavdaT,
qaliSvilic da mere _ siZec, ori SviliSvilic. siZec ekonomisti iyo. fuls
isic Soulobda.
vanikos sul awinaurebdnen. aRarc ki undodaT efiqraT, ra bednierebi
iyvnen. bolos vaniko mmarTveli gaxades. anikos am dros asakmac Seuwyo
xeli da pensiaze gavida. yvelam mouwona es, _ gekuTvniso. iyavi axla Sin
da datkbi Seni mSvenieri ojaxis yurebiTo. isic tkbeboda, gamorCeviT qm-
riT. jer xom adrec gapewenikebuls uSvebda Sinidan, axla gaaaTkeca yura-
dReba. vaniko yoveldRiurad, TviT did sicxeebSic ki, pijakSi unda yofil-
iyo gamowyobili da halstusic unda hqonoda waWerili. aniko TviTon ac-
mevda pijaks, halstuxsac TviTon ukeTebda, mzakvanZian halstuxs. mtvris
erTi namcecis gulisaTvis kibidan amoabrunebda. uxaxunebda jagriss, us-
worebda xan kalTas, xan sayelos. _ kargio, qalo, kargio! _ veRar iTmenda
vaniko. _ Sen mamakaci xar, Sen ra _ cudad rom gqondes raime! Cemze ityvian,
coli sada hyavs Tvalebdasavsebio. da uvlida irgvliv aniko da xan sad
gahkravda jagriss, xan sad.
gansakuTrebiT didi Sroma moiTxova am saqmem, manqana rom gamouyves
31
vanikos, Casvamda aniko pijakgaspetakebul qmars manqanaSi, mobrundeboda
qmari saRamos da aRar Seexedeboda. mTlad SemoWmuWnuli hqonda yvelaferi.
cdilobda vaniko, welgamarTuli mjdariyo manqanaSi, sazurguls ar mihyude-
boda, magram rodemdis! an daaviwydeboda es, an xels Caiqnevda gawamebuli,
da eldanacemiviT umweod CamouSvebda xelebs saRamos aniko. _ egre da-
diodi mTel dRes, arao?! ubrazdeboda vaniko, _ damanebe Tavi, damanebe Tav-
io! magram aniko Tavs ar anebebda, uuTovebda, usworebda, uwmendavda. erTx-
el Cacmulsac ki daado mxarze sveli tilo da cxeli uTo. vanikom rogor-
Rac cudad gaiqnia xeli da uTo anikos moxvda ybaSi. anikom ar ikivla,
kedelTan ki Cavarda. Tvalebi gadatrialebuli hqonda, ybidan sisxli sdio-
da; vaniko gaxevebuli idga.
aseve gaxevebuli idga xolme vaniko saavadmyofoSi. anikos yba gastexo-
da. rogorRac uxerxulad moZraobdnen qaliSvili da siZec.
vanikom cols uToTi Caungria ybao, es iyo mizezi, Tu sxva ram, vaniko
CamoaqveiTes, mis adgilas sxva dasves, manqana imas gadauloces. mere, cota
xanSi, vaniko kidev CamoaqveiTes, mere... amasobaSi sapensio asakic wamoeSve-
la da Tavisufali moqalaqe gaxda.
axla ukve moxucebulebi arian anikoc da vanikoc, arc erTi ki ar aris
dauZlurebuli. quCaSi gamodian Zalian gaspetakebulni, dauTovebulni, dau-
Tovebulni... sadRa unda daeWmuWnos vanikos pijakis kalTebi! midian xe-
lmklaviT, iseTi sifrTxiliT, TiTqos SuSisebi iyvnen da damsxvrevis eSin-
iaTo. didi xania, apaties erTmaneTs yvelaferi. anikos yba cotaTi aqvs
moqceuli, vanikos _ Tvalebi daZabuli, TiTqos raRac Zalian mniSvnelo-
vani ramis danaxva hqondes ganzraxuli. midian, midian. xandaxan raRacebs
eCurCulebian erTmaneTs. erTi gadauCurCulebs, meore gadmouCurCulebs
da mere oriveni TanxmobiT aqneven Tavebs...
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`apareka~ (samagido rveulebidan)

_ me xevsur aparekas vedeqi. im aparekam Zaan magari laparaki icoda.


Caidebda erT gunjala wekos da ReWavda, kai lukma rom gedos, egre hqonda
yba gamoberili, miabrunebda Tavs, gaawitebda eiq, ai, mobrundeboda da iseT-
sas getyoda, meti rom aRar SeiZleboda.
erTxel miTxra, siciveSi, TovlSi, _ Tovls kaci ar daudvnia, kaci ki Tov-
ls suyovelTvis adnobso. momuWa Tovli, mouWira xeli, gaadno da mere
32
siciliT gamomiSvira, _ sadRaa Tovli, gaqra, emagan rogor unda SegaSi-
noso! mivbrundi da wavedi Tivebis CamosaTrevad.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`aragvi wminda wyalia~

paraskevs, dilis cxris naxevrisTvis, troleibuss vucdidi Cveni saxlis


qvemoT. paraskevi grZelsaxianTa dRea. uTuod Tqvenc geqnebaT SemCneuli:
erT dRes lamazebi gamodian quCaSi, meore dRes ulamazoebi. paraskevi gr-
ZelsaxianTa, grZelnikapianTa dRea, orSabaTi didcxvirianebisa, trolei-
busSi da metroSi sul didcxvirianebi sxedan, Caqindruli aqvT Tavebi da
TiTo boTli zeTi mainc CamouvaT TiTo didi cxviridan. samSabaTi lamaze-
bisaa, biWebic lamazebi gamodian, gogoebic. oTxSabaTi _ ise ra, zogs lamazs
Sexvdebi, zogs ulamazos. xuTSabaTi isev lamazebisaa, SabaTi da kvirac. cxa-
dia, yvelaze ugunebod orSabaT dilas var, mere _ paraskev dilas. miT ufro,
Tu amindi cudia, im paraskevs ki janRi iyo, seqtembris iSviaTi janRi, RamiT
moewvima, asfalti isev sveli iyo. cud amindSi transportsac uWirs. Cvens
qvemoT bugelebdaSvebuli troleibusi gverdze mieyenebinaT. gaCerebasTan
asamde kaci nerviulobda. biWebi TiTqmis Sua quCaSi uwevdnen xelebs man-
qanebs. manqanianebi an medidurad gauvlidnen win, an Zveli drois vaWrebiv-
iT isawylebdnen Tavs, aqve mivdivarTo. Tu romelime biWi moaxerxebda
wasvlas, sxvebi guldawyvetilni miadevnebdnen Tvals. xan qali kiTxulob-
da saaTs, xan kaci. cxras ukve oci wuTi uklda. rogorc iqna, troleibusi
gamoCnda, magram rom moaxlovda, yvelas sasowarkveTa dagveufla. ise iyo
gaWedili xalxiT, ise ekidnen ukana karSi biWebi, mZRolma sul ar gaaCera
CvenTan. kidev kargi, meore troleibusi fexdafex mohyva. iman gaaCera, viRa-
cebi Camovidnen, viRacebi avidnen, avidnen ki ara, SeiWednen dakidebulebSi.
mesame troleibusSi mec Sevecade asvlas. ukana karidan win gamoviqeci, win-
idan ukan. iq dakidebulma biWebma gamomiwodes xelebi. rogorc iqna, movi-
kide fexi, viRacis uxeS pijaks vexaxunebodi saxiT. Tavs maRla vwevdi
haerSemoklebuli TevziviT. troleibusi daiZra da qalis kivili atyda.
yvirili atexes sxvebmac, _ ee, ee! rogor davinaxe, ar vici. troleibusis wina
karSi bavSvis Tvalebgadmokakluli Tavi da xeli iyo gamoyofili. im xels
waqceuli qali Cahfrenoda da qals troleibusi miaTrevda. mec kivili
amomxda, saxe biWebSi Cavmale, biWebi Caxtnen, troleibusi gaCerda, mec Cavxti.
troleibusis kari gaiRo, aTiode wlis saxeSeSlilma biWma xalxidan pat-
33
ara violinos bude gamoglija.
_ bebo! bebo! _ iZaxda sacodavad.
qali wamoayenes, gminavda, bavSvs mainc mTeli ZaliT Caexvia. xelebiT
usinjavda tanmrTelobas.
_ aqa var, bebo! aqa var, bebo! _ iZaxda biWi.
troleibusis mZRolma safeTqelTan miido muSti, sarkmels moscilda,
troleibusi daZra. qalma daadevna:
mxecebo, nadirebo!..
me misi fetris qudi meWira da cxvirsaxociT vuwmenddi. rogorc Sevi-
Zel, gavwminde. mivawode ori xeliT. amomxeda. arasodes, arasodes damavi-
wydeba misi Tvalebi.
_ mxecebi! pirutyvebi!
mec veRar vikavebdi cremls.
mere qali da patara biWi qvemoT wavidnen. qali koWlobiT midioda,
biWsac TiTqos wvril fexebSi Zala gamoleoda.
_ damTavrda! _ momkida viRacam mklavSi xeli. gacecxlebulma mivixede.
Temuri miRimoda briyvulad. imasac dagrZelebuli saxe hqonda, ufro Tavisi
wveriT.
_ mxecebi, nadirebi! _ veubnebodi Temurs.
Temuri isev miRimoda briyvulad.

***
diliT iq, troleibusis gaCerebasTan, mtkiced gadavwyvite, _ qveyniere-
bis umweoebTaTvis arasodes mimematebina Cemi umweoebi, e. i. bavSvebi. uxe-
Sad Camovicile Temuris xeli. isic gadavwyvite, SevSvebodi sisuleleebis
Caweras yoveldRiurad, magram im Rames iseTi sizmari vnaxe, im sizmarma
raRacebi momTxova Tavis Zafze asasxmeli.
warmoidgineT raRac mibundovanebuli yvavilovani veli. rogor iyo
mibundovanebuli, iciT? Soridan rom vxedavT xolme gazafxulis uceb wa-
mosul wvimas, yvavilebi TrTodnen, erTmaneTs awydebodnen SeSfoTebulni.
Cemi sawoli im velSi idga, yvavilebas maRla. mexura raRac Txeli ze-
wari. uberavda qari da im zewris warTmevas cdilobda, me ar vanebebdi,
vebRauWebodi xelebiT, viWerdi muxlebiT. cotac da veRar gavuZlebdi, mi-
Canda SemaSfoTebeli siSiSvleni. vxaodi, mSvelels veZaxdi, magram amaod.
yvavilebis ZirebSi damdgariyvnen zazunebis msgavsi arsebebi, miyurebdnen
priala TvalebiT, gacinebuli pirebiT. da viTom zazunebi ki ara, adamianebi
iyvnen, saZaglebi, gverdebdaberilebi. zewars ki ukve marTmevda qari. yurebSi
34
mtkioda xaviliT, _ miSveleT! miSveleT! wamomjdars marto mkerdTanRa mqon-
da mibRujuli zewari da davinaxe, rom, Turme qari ki ar marTmevda Cems
zewars, kuziani dedaberi Cahfrenoda klanWebiviT xmeli xelebiT, is eweo-
da Ronivrad da Tan icinoda, akaSkaSebda erTaderT Rojs.
_ miSveleT!.. miS...
da amoCnda lomi. rogori lomi, iciT? Zalian yoCaRi, agizgizebuli. gaC-
erda Tavaweuli, gadmosaxtomad Seziduli, kuzianma gacinebulma dedaberma
raRac siTxeSi Cayo momuwuli TiTebi, mere maRla awia da tkac! tkac! tkac!
samjer Seawuwa im loms. loms dvrini aRmoxra, kamara Sehkra, dedaberi
afrialebda Cems zewars, lomma gadmouara im zewars, zazuna kacunebi mii-
malnen, vxedavdi Cemken daSvebul lomis veeba TaTebs da... kivilSi gameRvi-
Za.
sabangadaxdili, ofliT gaRvaruli viweqi da vkankalebdi. jer sabani
movnaxe, gavexvie, sabnis SigniTac mTel sigrZeze CaviWime perangi. xan davx-
uWavdi, xan gavaxeldi Tvalebs. TeTri Suqi idga Seminul karSi, Tendeboda.
rodis, rodis Camiwynarda guli, SemaSra oflic. marto dvriniRa mesmoda
lomisa, TaxTaxiT eSvebodnen maRlidan veeba TaTebic. avdeqi, gavedi abaza-
naSi, movuSvi onkani. videqi onkanis bakanze orive xeliT dabjenili, mere
SevuSvire wyals xeli, Tvalwin damidga kuziani dedabris momuwuli klanWi,
iqve CavRvare wyali da samjer vTqvi:
_ wyalo, Sen waiRe Cemi sizmari! wyalo, Sen waiRe Cemi sizmari! wyalo, Sen
waiRe...
TiTqos imisic ki meSinoda, sarkeSi ar damenaxa Tavi. davinaxe. Tma
gawewili, Tvalebi dadidebuli, Camuqebuli, tuCebic muqi. gamwyrali wavedi
Cemi sawolisken, davweqi, nikapamde aviwie sabani, gamwyrali avyurebdi Wers,
vwyrebodi, ase rom momSala raRac sizmarma. Semovida saaTis xma. Svidis
naxevari iyo. ufro gulmodgined da brazianad gavexvie sabanSi, Tvalebi
davxuWe. Tavi vaiZule, dameZina. CameZina kidec da im Zil-RviZilSi isev
Camesma lomis sazeimo dRvrini. TiTqos Cemi oTaxis erTi kuTxidan meor-
isken gaakeTa naxtomic. Tvalebi davaWyite. ris lomi, ra lomi! viyavi ase.
isev wavifare sabani, axla Tavzedac ki. mesmoda, rogor airivnen quCaSi
manqanebi, rogor gaCerda da daiZra troleibusi, rogor gaWaxunda misi
bugeli. bolos _ SeSfoTebuli signali, saburavebis daZabuli RrWiali,
jaxani da damsxvreuli minebis wkriali.
wamovvardi, xalaTi movixure da aivanze gavedi.
isev Txeli janRi iyo, isev mcired nawvimari. TviTmcleli da „Jiguli~
SexeTqebodnen erTmaneTs. „JigulTan~ daxril SavebiT Semosil qals xeli
35
Sublze hqonda midebuli. mZRolebi jer TavianT manqanebs aTvalierebdnen,
mere dueliantis nabijebiT miuaxlovdnen erTmaneTs.
_ geZina, Se kai kaco? _ ambobda TviTmclelidan wamosuli cota xnieri
mZRoli.
_ Sen geZina, Se dampalo, sad modixar, sad mi pove am dacarielebul
quCebSi,
_ dampali rom ar iyo, magas ityvi? me gi pove, Tu Sena, acabaca rom
dagirbis ruli!
_ gogi! gogi! _ iZanda SavebiT Semosili qali.
axalgazrda mZRols gaSlili TiTebi mihqonda Sexnierebuli mZRolis
TvalebTan.
_ me amogTxri mag acabaca Tvalebs.
_ visa, visa, Sen is xo ara ggonivar.
dedaCemi amomidga gverdiT.
_ ra moxda?
_ manqanebi daejaxnen erTmaneTs.
mZRolebi erTmaneTs miswvdnen.
_ dedas...
sxva manqanebic gaCerdnen.
dedam ZaliT Semiyvana Sin.
_ morigdebian uSenod.
isev davweqi, yurs vugdebdi quCis xmaurs, avtoinspeqciac movida, cota
xans auwies xmebs, mere CaCumdnen. isev momeria ruli. Semovida deda, me viT-
om meZina.
_ maiko, gZinavs?
_ xo.
_ Sen xom ar waxvidodi rZeze? cxeli wyali modis, iqneb movaswro da
gavrecxo cota rame.
me kargi gogo var, dedis damjeri, yvelas damjeri, ra Tqma unda, waval.
_ maSin adeqi. SabaTia da rigi iqneba dRes.
sabani gadavagde, avdeqi.
_ cudad xom ara xar? _ SemkrTali SemekiTxa deda.
_ ara,
deda isev SemkrTali miyurebda, arafers ki ambobda. ase icis dedam, al-
baT, yvela dedam. arafers ambobs da am ar TqmaSi ibereba wuxiliT. me
mkerdTawn mivaWire xeli.
_ amoisunTqe, qalo!
36
_ cudi feri gadevs.
_ cudi ara, isa.

***
o, es rZis rigebi! SedarebiT mSvidi rigebi! umTavresad xnieri qalebi da
kacebi _ saocrad mSvidad mdgarni, SeiZleba Taviseburi tkbobiTac ki.
xnierebs xom Zalian cota Zili hyofniT (mec, sxvaTa Soris, amitom meZaxian
erTxel daberebuls, mere isev gaaxalgazrdavebuls), eRviZebaT xnierebs
adre, Zalian adre. ai parebian loginidan, sxvebi rom ar gaaRviZon. kidev
ufro frTxiloben, boTlebi ar gauCxakundeT, fexakrefiT gamodian gareT
da mere SvebiT dgebian rigSi, sufTa haerze, Tan dganan, Tan maslaaToben
erTmaneTs Soris. es aris maTTvis mTeli dRis, SeiZleba metic, sulieri
sazrdo. me Semomyureben xolme kmayofilebic da gaocebulebic. erTma beb-
iam erTxel pirdapir mkiTxa: _ nu damimalav, bebia, cxviris operacia gvinda
gaukeToT SviliSvils da Sen vin gagikeTa, miTxario, me rom vuTxari, aseTi
cxviriT davibade-meTqi, ar damijera, _ ah, ar Tqva magio! kidev kargi, sxva
dedaberi gamomeqomaga, _ ratom, ratom aseTi cxvirebic gvaqvs qarTvel
qalebso! Tavis Tavsac gulisxmobda...
o, ra kargebi arian Cveni lamazi mosuci qalebi. axalgazrdobaSi rom
kapasebi iyvnen, Zalian kapasebic, moxucebulobaSi tkbebian kenweros blebiviT.
mivedi mec, morCilad gavuCerdi bolo qals ukan. ki vikiTxe, rogorc
wesia, vin iyo bolo. vdgavarT ase, CagrZelebuli CanTebiT, wynarad. magram
ar gasula xuTi wuTi da viRacam trotuarTan moayena „moskviCi~, gadmovi-
da mucliani kaci, mivida pirdapir magidasTan, urigod iRebda aSkarad.
maSin wavida rigidan dabali, Slapiani kaci, gadauRoba win· xeli, momesma
misi xmac, gamyidvels eubneboda:
_ araviTar SemTxvevaSi! araviTar SemTxvevaSi!
gamyidvelma erTi es Tqva:
_ eqspeditori roa!
_ ar vici me araviTari eqspeditori, eqspeditorebi ki ara, akademikose-
bi dganan aq.
muclianma kacma xeli Zirs daawevina.
_ wadi, Sen saqmes mixede Sena!
_ Zalaze xar, Zalaze? _ gacxarda Slapiani.
_ var, var.
_ nuTu ar gesmiT, nuTu ar gesmiT Tqven! _ moubrunda rigs Slapiani. me
kvamlSi gavexvie TiTqos. Slapiani Cemi esTetikis leqtori iyo. rigSi md-
37
garTa umetesoba TavisTvis tokavda da putunebda raRacas, me CanTa erTi
xelidan meoreSi gadavitane, mindoda gamebeda, ver gavbede.
_ Tfuu! xalxi ki ara! _ mibrunda Slapiani da sul gaiqca rigidan,
mivvardi magidasTan, davavle mucliani kacis or boTls xeli da gava-
gore nabarze, kidev aviRe ori boTli. muclianma mklavSi mtaca xeli, Tvalebi
gadmobrunebaze hqonda. ·
_ ro gagisvri Sena!
_ gamiSvi xeli!
damiqnia. moulodnelad magrad, mtkivneulad. maSin ki wamovida erTi
samxedro da erTic maRali qali.
_ sada ggonia Sen Tavi! _ Cagvidga samxedro.
muclianma kacma xeli gamiSva da Tavisi boTlebisken wavida. is ukve
sacodavi iyo, usinaTlosaviT ewvdeboda boTlebs. me wavedi da Cemi CanTa
aviRe. samxedro da maRali qalic kmayofilebi daubrundnen rigs. boTlebs
rom miwyobda gamyidveli, vgrZnobdi, cdilobda, pativi eca, xurdebic gulm-
odgined momca. rom wamovedi momesma:
_ Tanac egeTi lamazi..,
me ki ise movdiodi, TiTqos krazanebi mexveodnen kiserTan. xuTi Tu
eqvsi safexuriRa mqonda asavleli Cvens sarTulamde da gavCerdi. CanTa
Zirs davdgi TiTqos mTlad dauZlurebulma. Cvenidan usiamovno xmauri
gamodioda. deda eCxubeboda Cems Zmas. es ToTxmeti wlis biWi namdvilad
imisTvis aris movlenili qveyanaze, wuTiT simSvide ar Camovardes Cvens
ojaxSi. ai, magaliTad, gazqurasTan dgas, raRac sadgiss uxurebs wvers, wy-
narad RiRinebs. uceb iyvirebs, _ gvadelupaa! gvadalaxaraa! imodena xmiT
iyvirebs, mzada var, rac ki xelT momxvdeba, vesrolo. is ikriWeba da imeo-
rebs, _ gvadelupaa! gvadalaxaraa!
frTxilad davaWire zaris Rilaks xeli.
_ ar gagiSveb! dRes ukve aRar gagiSveb egre, rom davixocoT oriveni
aqve! _ iZaxda deda.
videqi da velodi, aravin miRebda. me nervebi mawydeba ase dgomisas. isev
davaWire Rilaks TiTi.
dedam gamiRo, aRelvebulma, awiTlebulma.
Tamazi Cemsken zurgmoqceuli idga, CanTa skamze edo, raRac didxans ukir-
kitebda sakets.
_ uTxari, Senc uTxari, _ Semomexvewa deda, _ cota mainc SemaWrevinos,
sul cota.
Tamazma mzakvrulad moixeda, yurTan CamoSlili grZeli Tma loyasTan
38
uTrToda.
_ Tamaz, _ daviwye me, _ aba, momxede, ara grcxvenia Seni sityvisa? xom
vaJkacurad Segvpirdi, diliT SeviWrio.
Tamazma isev mzakvrulad momxeda.
_ netavi ki moketo Sen mand!
me boTlebiani CanTa iatakze davdgi da divanze davjeqi gaumweoebuli.
Zalian mindoda Camebegva, Camebegva. Tan mainc raRac macinebda gulisgul-
Si.
Tamazma Tavisi CanTa amoiRliaiva da gezad daiwyo svla karisken. gaal-
masebuli deda karTan idga.
_ an Sen Cagcxob am makratels, an me gamovisvam yelSi.
Tamazi jer miuaxlovda dedas, mere ukan ukan daiwyo daxeva.
_ modi, momexmare, damaWerine es samiwe!
me gavtydi.
_ gauSvi, deda, gauSvi!
_ sad gavuSva, sad, egre maimuni!
Tamazi isev ukan-ukan ixevda, deda mihyveboda, Tamazma cru moZraoba gaa-
keTa, dedas gausxlta, karis gaReba wamiT gauWirda, deda miswvda, Cascxo
makratliani xeli, ra Tqma unda, mxolod xeli, TiTebi etkina, Tamazma gaaRo
kari da ise moijaxuna, baTqaSis namsxvrevebi dacvivda iatakze.
_ gasvla da aRar dabruneba! wasvla da aRar mosvla Seni!
dedam makrateli pianinoze dado da iqve dajda qancgawyvetili.
_ isev damirekavs magisi damrigebeli da ra vuTxra, ra TavSi qva vixa-
lo, aRar vici.
gamovida mama, yurebidan dagorgolebuli qaRaldebi gamoiRo.
_ damTavrda omi?
dedas arc Seuxedavs, me Sevxede. me zizRiT ara, Sinagani RimiliT. ti pia
egeTi. ai, tranzistoric CarTo. SemWknari qali mReroda.
Cemo dilis varskvlavo,
Cemo dilis siov...
muxlebSoris xelebmoqceuli Sevyurebdi xan dedas, xan mamas, meSinoda,
xarxari ar amtexoda.
_ me Caval magis damrigebelTan, deda, me movelaparakebi.
_ ras moelaparakebi, ras.
_ magis damrigebels me Zalian vuyvarvar,
daireka zari, gavaRe.
sabavSvo baRelis miamitobiT idga Cemi mezobeli, Cemi kbila dea da
39
ukanali or mtkavelze hqonda gaprexili.
sabavSvo baReliviT Tqva:
_ dedama, nemsi ar daaviwydes maikoso,
_ gamoxarSuli gaqvT Sprici? _ aSkarad mkacrad vkiTxe.
_ ki, ki.
_ daviban xelebs da Camoval. Semodi.
_ ara. gelodebiT.
dea mokrZalebiT adgamda fexebs kibis safexurebze, xelic patara bavS-
viviT hqonda ganze gaweuli. raRac gamorCeuli sinarnariT Cahqonda Sar-
valSi gamoprexili ukanali.
_ ra undoda? _ gamwyralma ikiTxa dedam.
_ nemsi.
_ Tu morCebi Senze gapirovnebul farTobs am weliwadSi. _ Tvalebi
auJuJunda mamas da Ronivrad CakbiCa stafilo.
me dedas gavxede. deda rZis boTlebs sclida qvabSi.
me xelebi davibane da dabla Cavedi.
Zvirfasi muxis kari. inkrustirebuli yviTeli liTonis firfita. Sig-
niT WaRebi. mokled _ fulis mkeTeblis bina. Sprici movamzade. vbrZane:
_ swrafad! swrafad!
patiebis momudare RimiliT ikrefda Taliko deida kabisa da perangis
kalTebs. sacodavad waCaCunda sawolisaken.
_ ra vuTxra me deas, rom aseTi ugergiloa yvelferSi.
_ ar SemiZlia, va! ar SemiZlia! _ Tavs gverdze abrunebda dea.
Taliko deida nerviulad ebRauWeboda sawols.
quCaSi saSineli RmuiliT gavarda motocikli, meore motocikli, mesame.
dea kars eca.
_ moica, Se ar gasaSvebo, SiSveli vwevar! _ amoigmina Taliko deidam. me
nemsi amovacale da mSvidad CavuWime perangisa da kabis kalTebi.
dea moajirze iyo gadayudebuli. Caiqroles meeqvse da meSvide moto-
ciklebmac. imaTi CaCumeba iyo da axla Cveni ezodan amovida manqanis SeS-
foTebuli pi pini. gadaxedva arc iyo saWiro. mklavebdakapiwebuli dodika
signalizacias ucvlida Tavis aTi wlis „moskviCs~. CaaCumebda,isev aapi pineb-
da. me rom visauzme da dabla Cavedi,erTxelac gaaba manqanam grZeli pi pi-
ni. daminaxa dodikam, amoswia maRla zeTiani xelebi.
_ su cota xans, maiko, su cota xans da me wagiyvan.
_ ara, gmadlob, meCqareba _ meTqi, dodik.
_ moica, moica. .
40
_ ara, dodik, _ movbrundi me, _ daveCvevi da codva var mere.
_ merec gatareb, maia. _ daketa kapoti.
_ ara.
uceb verc daqoqa, isev axada kapoti.
Cvens saxls rom quCis mxridan Semovuare, iq wamomewia dedaCemis xma.
_ maia! maia! waiRe bebiaSenis wamlebi?
_ waviRe, ki.
axla deda miyurebda TiTqos daeWvebuli. gadavirbine quCa, mivuswari
gaCerebul troleibuss da winidan avedi. SabaTi dRe rom iyo, xalxic cota
iyo. ukana salarosTan viRac veeba Tmagawewili kaci idga, muSuri garegno-
bis, Tanac raRaciT entoni kuiniviT kaci, qanaobda da cisken muStaSverili
mTeli vagonis gasagonad qadagebda:
_ Cven yvelani WuWyianebi da binZurebi varT! Cven yvelas imdeni WuWyi da
codva gvawevs kiserze, jojoxeTis qvabSi Casayrelebi da mosaxarSebi varT.
aTi wlis qvemoT rac arian bavSvebi, rva wlisa, ara, aTi wlisa, isini unda
gaiyvano calke kunZulze, Cvengan Zalian Sors, rom marto isini gadarCnen
sufTad, su Tavidan daawyebino cxovreba, Cven kideva, didebi, Cagvyaro qafqafa
sodian wyalSi da mogvirio.
mgzavrebs siamovnebiT eRimebodaT. meRimeboda mec.
kacma pirdapir SemomanaTa didi, briala Tvalebi. me, ra Tqma unda, davx-
are Tavi. SeumCnevladac Sevbrundi gverdze. magram wamovida is kaci bar-
gan-barganiT, movida CemTan da mibrZana:
_ amoixede Sen!
meti ra gza mqonda. avixede. imodena kacs aSkarad aeria is veeberTela
Tvalebi, ukan daiwia.
_ Sen ara, Sen ver gagimeteb cecxlisa da qvabisTvis.
didi, WuWyiani xeli Cems maRla gaatar-gamoatara qoriviT, TiTqos un-
doda, Tavze daedo, magram ver gabeda, maSin Caixara, gaicina didkbilebiani
piriT da mudariT gamomiwia yeli.
_ modi, ra vqnaT, ici? Sen im patarebis dedofloba ikisre. Sen iseTi
Tvalebi da cxviri gaqvs, modi, Sen im kunZulze gayvanili patarebis dedof-
loba ikisre. Sen yvelani dagemorCilebian, suyvelani. uari ar gamagono. me,
xom ici, vinca var. uari ar gamagono, im sufTa da wminda patarebis dedofa-
li iyavi. ar gagigonebs vinme da me aqa var.
gulze daibaguna xeli.
mgzavrebi icinodnen. me TiTqos nemsebiT mCxvletdnen. meti ra gza mqon-
da, Sevpirdi.
41
_ viqnebi, batono, Tu mag pativs damdebT, viqnebi, batono!
Tanac nel-nela miviwevdi karisken, troleibusi rom gaCerda, maSinve ar
Cavedi, cota Sevicade da mere, _ naxvamdis, me aq Cavdivar-meTqi, _ da swrafad
Cavedi. kari daixura, troleibusi wavida, mesmoda im kacis Zaxili:
_ trusixa! trusixa!
meaTed gamaxsenda wuxandeli sizmari, lomis dvrini, maRlidan wamosu-
li veeba TaTebi. ZlivsRa vCerdebodi fexze. kidev kargi, male movida me-
ore troleibusi. im troleibusSi xalvaTobac iyo da simSvidec. iman mimiy-
vana universitetamde. esTetikis leqcias unda davswrebodi. Sevedi audi-
toriaSi da davjeqi. gamaxsenda bebias wamlebi rom mqonda CanTaSi, erTi
pentalgini amoviRe, mSralad gadavylape, yeli saSinlad damwva. iseTi JivJivi
iyo irgvliv, yurebze xelebs vifarebdi da Tvalebs vxuWavdi.

***
kaTedraze is kaci idga, rZis rigi rom miatova dilas, didi Tavi hqonda,
Txemdabrtyelebuli, didi yurebi. Savi, gadaqnili warbebi, saxe da Tvalebi
_ daRlili. rom laparakobda, TiTqos raRac Sinagan tkivils emorCilebo-
da, Semoutevda tkivili da aenTeboda, auwevda xmas. amboben, rom sul sx-
vanairi iyoo ramdenime wlis win _ energiuli, cocxali.
axla igi laparakobda esTetikis raRac sam saxeze: arsebobs, Turme, es-
Tetikuri pirdapir sinamdvileSi, cxovrebaSi, meore _ subieqtur esTetikuri
e. i. cnobierebiseuli, da mesame _ xelovneba, romelic warmoadgens subieq-
turisa da obieqturis nazavs, erTianobas.
Zalian mindoda, magram mainc ver vusmendi. mxolod erTma rusulma ci-
tatam mimtaca yuri. me vikiTxe, _ ukacravad, rogor pativcemulo leqtoro-
meTqi, da kalami movimarjve. man gaimeora: Íå âåðþ ÿ òåëåãàì ïîäâîçÿùèì
õëåá ÷åëîâå÷åñòâó... áåç íðàâñòâåííîãî îñíîâàíèÿ. gaimeora iseTi aqcent-
iT, ofli daasxa Sublze. cxvirsaxoci amoiRo da Sublze rbili midebiT
imSralebda im ofls. me vijeqi da raRac mani pulaciebs vakeTebdi CemTvis.
pativcemuli leqtori gavaxvie biWebisa da gogoebis JivilSi, motocikleb-
is RmuilSi, muxruWebis RrWialSi da boTlebis WaxaWuxSi. leqtori lapara-
kobda, erTxans jiutad uZlebda am gniass, TvalebSeSfoTebuli, meqanikurad
ybebamuSavebuli. mere ixedeboda aqeT-iqiT, iwevda fexiswverebze. uceb aswia
xelebi, Caixara, Sewva, SeiWyuna kaTedraSi, samjer gamoafurTxa Cvenken da
Camala Tavi. aris ase, Tavze xelebwafarebuli. quslebmocveTili fexsac-
melebis Zirebi saprotesto transparantebiviT aqvs moSverili Cvensken.
fexsacmlis es Zirebi izrdeba, izrdeba, bolos mTel ekrans ikavebs. Caket-
42
ili gvaqvs im kacamde misasvleli gza.
leqtoris meuRle, _ dabali, daudevrad Cacmuli da davarcxnili, ybeb-
abususebuli qali, _ wyevliT misdevs or biWs, cametisas da TerTmetisas.
_ Tqven damiwydiT! orive erT dRes CagalageT kuboSi!
biWebi meore oTaxSi Secvivdnen da Signidan mxrebiT moawvebian kars.
leqtoris meuRle cdilobs, SeaRos kari, magram verafers xdeba,
_ Tqven aRar gagiTendeT xvalindeli dRe!
samzareuloSi, gazquraze, qvabidan gadmodis aduRebuli rZe. leqtoris
meuRle uberavs, uberavs magram amaod. damwvari rZis koriantelSi exveva.
_ ox! ox! ox!
axalgaRviZebuliviT davubrundi arsebuls. leqtori isev kaTedraze
idga, TiTqos raRaca cudis molodiniT mimoatarebda Tvalebs auditoria-
Si. laparakobda hegelze.
daireka zari. studentebi maSinve wamoiSalnen. leqtorma did, SeZvele-
bul portfelSi Seawyo wignebi da qaRaldebi, dinjad daketa da gulgrili
gamometyvelebiT wavida karisken. me CanTa gadavikide, magrad mivikari
idayviT gverdze da giJuri gadawyvetilebiT gavedevne ukan. derefanSi
gasulma leqtorma Cemi gamorCeuli nabijebis xmaze moixeda, me SevkrTi,
SevCerdi. leqtori isev wavida, isev male moixeda. ZlivsRa vsunTqavdi, vuRi-
modi.
_ Tqven kargi, Zalian kargi iyaviT dRes.
leqtoric aSkarad Secba. gverdze gaixeda, magram mainc raRac Sinagani
bednierebis SuqiT gaunaTda saxe.
_ ra TqviT? _ Seamowma yuriT gagonili, Tanac kidev amxed-damxeda
swrafad.
_ Tqven Zalian kargi brZandebiT, kargi brZandebodiT dilasac, rZis
rigSi.
TiTqos sila stkiceso, Tvalebi Cauqra da yba ise moeqca, uTuod ikivl-
ebda.
me bodiSiviT raRaca vTqvi, ukan daviwie da mere gaviqeci, sapirfareSo-
Si Sevvardi da iq daviwye kefis kedelze mirtyma. momdioda cremlic. Sem-
omexvivnen gogoebi.
_ ra aris, ra moxda, ra dagemarTa?
me verafers vambobdi, garda erTi sityvisa:
_ vai, vai, vai!
erTma sqelma gogom sigaretis kolofi momitana saxesTan.
_ mowie.
43
gamiWirda, magram mainc amoviRe erTi sigareti, _ arc momiwevia, arca
vwev, _ namdvili mweveliviT waviSvire sigareti tuCebiTa da ori TiTiT,
momikides, _ movqaCe, amityda xvela, gogoebi mxrebze mityapunebdnen da, _
alalio, _ damZaxodnen. me meored da mesamedac movqaCe, mere gadavagde,
Tvalebi movibane, SevimSrale. viyurebodi sarkeSic da iq vkiTxulobdi, _
ra Wiri dameZgera, ra?! mezareboda Cemi Tavi.
_ Tfu! Tfu! Tfu!

***
ezoSi gasuls Cveuli moridebulobiT wamomewia Temuri. mesmoda misi
yoveli frTxili nabijis xma, misi sunTqvac ki, vgrZnobdi mis Rimilsac, ma-
gram gangeb ar vixedebodi. arc is meZaxda. rodis-rodis momkida xeli
zustad im adgilas, muclianma eqspeditorma rom matkina rZis rigSi, me mT-
lad viSlebi Temuris am gadametebuli moridebulobis gamo, mivubrundi da,
CemTvisac ki moulodnelad, sila vtkice ybaSi.
_ e, e, i! _ moisma raRaca xmebi.
Temuri Tavzardacemuli, pirdaRebuli Semomyurebda. iseTi araCveu-
lebrivi, iseTi kargi da keTili iyo am pozaSi, me sicili amityda da mofer-
eba davuwye loyaze.
_ eg, ici, ratom? ai, egeTi rom xar, namdvili papaSeni Sio, wverebiani Sio.
Temurma iq, Tavis wverTan daiWira Cemi TiTebi.
_ gavi parso?
_ Tu ginda, gai parse, Tu ginda, ara. Sen mainc Siod darCebi. Sio! Sio!
axla orive xeliT eWira Cemi xeli, xelebi didebi hqonda, mSrali da
Tbili, alersiani, miRimoda da cotaRa uklda, cremlebi wamouvidoda.
_ Sen sxva viRacaze xar gabrazebuli, maiko. miTxari, vin gabrazebs da
neknebs gamovacli saTiTaod.
_ oh! oh! oh!
_ maSin wamodi, cota Sampanuri davlioT.
_ ara.
_ ginda, kidev gamartyi, ginda, davwvebi da gamiar-gamomiare, rogorc gin-
da.
_ sxva dros.
_ maiko!
me taqsi gavaCerebine. Temuri ar miSvebda.
_ maiko, rogorc Cemi da...
uu, am sityvebze kidev mindoda, gameWaxunebina sila, magram aq ukve aRar
44
SeiZleboda.
_ ara, Temo, wamlebi unda mivutano bebias.
_ mec rom wamovide?
_ ara, Seni Wirime.
taqsis mZRoli TavSekavebuli boRmiT uyurebda Temuris veeba xelebs.
_ maia!
_ ara, naxvamdis!
_ naxvamdis. Sen dRes gasagiJeblad kargi xar.
kari mivijaxune.
_ Sin mival Tu ara, maSinve Cavixedav sarkeSi.
Temuri daRrubluli, danaRvlianebuli idga. qalaqeli cnobili durg-
lis SviliSvili, saTuTad momvleli patara baRisa TavianTi saxlis win,
ucxos hgavda, nacnobi quCebis damkargav ucxos.
kidev erTxel, es ukve meramdened, gamaxsenda wuxandeli sizmari. Tvale-
bi davxuWe. mZRoli mekiTxeboda.
_ saiT?
_ naxalovka. TeleTis quCa.
mZRolma TiTqosda samadlod CarTo taqsometri da manqana daZra. qur-
Tukis kalTebi win wamoviRe, CanTa muxlebze davide.
quCis piras mdgarma mamakacma agviwia xeli, Cemodani eWira· mis ukan
xelbaduriani qali idga. mZRolma manqana gaaCera.
_ sadguramde xom ver wagviyvan? _ ikiTxa kacma damtvreuli rusuliT.
mZRolma me momxeda,
_ SeiZleba?
_ ra Tqma unda.
kacma qals badura gamoarTva da manqanaSi SemouSva.
TviTonac Cajda qSeniT, Cemodani da badura muxlebze daiwyo. kacic Rrmad
sunTqavda da qalic.
_ wavsuliyaviT avtobusiT, ra taqsebi moindome aqa?! _ ebuzRuneboda
qali kacs osurad.
me bavSvobis sami weliwadi javaSi maqvs gatarebuli, mSvenivrad vra-
tratebdi osurad, axlac SemiZlia cota ram.
_ kai erTi, _ gauiola kacma.
_ naxe, ramdenia dawerili aqamde da imdeni gadauxade, rasac aqedan daw-
ers.
_ imdens gadavuxdi. _ daeTanxma kaci.
_ vnaxoT erTxel Tu mainc gamoiCen Snos.
45
me taqsometrs davxede, 42 kapiki ewera, qali isev Seagonebda kacs.
_ Sen am qarTvelebs ras uyureb, eseni niCbebiT xvetaven fuls, raSi unda
misce zedmeti, Cven vin ras gvaZlevs zedmets.
sadgurTan gavCerdiT. sul raRac 40 kapiki damateboda adre dawerils.
_ iqiT mainc gaeCerebina, _ gabrazebuli Cavida qali.
mamakacma mZRols maneTiani misca. mZRolma gulgrilad Caido maneTiani,
kari moketa da manqana daZra. me mainc movaswari da davinaxe, rogor Seaf-
urTxa qalma kacs.
_ ra rjulis xalxi iyo?
_ ar vici. _ aviCeCe mxrebi.
mamidaCemis mwvane alayafTan rom gavaCerebine manqana, 2 maneTi da 26
kapiki iyo dawerili. gadavedi da mZRols sammaneTiani mivawode. iman Cemi
fulic gulgrilad waiRo jibisken.
_ xurda damibruneT. _ vuTxari me.
gaugebrobis gamometyvelebiT amomxeda, daiwyo jibeebis Cxrekva, xan
pijakis jibeebisa, xan Sarvlisa. kapik-kapik moagrova TeTri da Savi fule-
bi.
_ aha, ormocdarva kapikze meti ara maqvs... Cven bodiSi.
_ is ormocdarva kapiki gamovarTvi, manqanis kari mivkete da cotaze
gamocilebulma vTqvi:
_ yvelaferi Sen, Sens ojaxs.
saSinel Zalas vgrZnobdi.
manqana RrWialiT gavarda.

***
aqauroba namdvil sofels hgavs. sofelSic ar minaxavs amdeni TuTa, xurma
da talavrebi. saxlebic _ Sesaferisad patarebi, SiferiTa da kramitiT gada-
xurulebi, SuSabandianebi, ezoebSi onkanebi udgaT. me miyvars ezos onkanidan
wyali rom moliklikebs.
kacis xeli aklia mamidas talavers, Seuwamlavia, xarixebCamomtvreuli.
kacebis saqme rTulad aris Cvens modgmaSi. bebia ocdaxuTi wlisa daqvriv-
da, mamida _ocdaoTxis, me ocisa var jer, Cemi mamidaSvili Tina _ ocdasamis.
Tinac gauTxovaria.
es fiqriRa mindoda! ar damikakunebia, kari ise SevaRe. bebia marto damx-
vda. gazeTs kiTxulobda. _ bebo genacvalos Senao! _ gadado gazeTi, moixsna
saTvale da xelebgaSlili wamovida Cemken. vis hgavs mamaCemi! bebia maRali
qalia. makoca da momefera mSrali fafuki loyiT. gamiswora Tma _ mere
46
damwia ukan da miyurebda.
_ Cemo lamazo! Cemo daxatulo!
_ kai, axla!
_ ki, TvalisCino, ki. Zalian lamazi xar da unda icode es. zogi lamazia,
magram ise galevs mTel Tavis sicocxles, verasodes ver mixvdeba amas da
aris sul ubedurad.
_ apah!
_ ki, bebia, ki.
qurTuki gavixade da sakidarze davkide. bebiam TeZosTan momkida Sar-
vilze xeli.
_ nametani viwro ara gaqvs es Sarvali, bebo? cota gamogeSva, qarTveli
gogo xar da uxerxulia ase, Svilo.
_ gamovuSveb.
_ cota mainc, bebo, cota.
_ Sen sxvebi unda naxo.
_ nu uyureb Sen sxvebs. Sen sxva ara xar.
sonatina klavesinisaTvis!
axla me vakoce bebos, Cemi CanTa gavxseni, wamlebi amoviRe da magidaze
davuwye.
_ es hemitoni, es pentalgini, esec fxvnilebi. rac gamowerili gqonda,
yvelaferia aq da meti aRar gavigono Sengan _ es wamali minda, is wamali
minda...
bebom orive xeli daado wamlebs, TiTqos efereboda, Tan icinoda. ra
saocrad icinian, RmerTo, moxucebi, ra saocari siTboTi da yovlismpatiebe-
li siyvaruliT!
_ mets aRar SegawuxebT, genacvale, mets aRar... _ am Tves, im Tvesac.
_ aba, Sen ici! xom sul magas geubnebian, rom Senzedac bevri ram aris
damokidebuli. Sen Tu ijeqi·da marto es ifiqre, ai, axla unda wamomiaros
tkivilma, ai axla... rom ar gtkiodes araferi, mainc agtkiva.
_ aRar vifiqreb, bebia, aRar. _ siciliT, raRac umweo kankaliT waiRo
wamlebi Tavisi yuTisaken. _ xom gSia, borSi gvaqvs kargi, axali xorciT,
mamidaSenma aiRo guSin, borSi da uzbekuri flavi, Tinikos gakeTebuli.
_ Tinac muSaobs dRes?
_ Tinac, mamidaSenic.
fessacmelebi gavixade, divanze davweqi, gaviWime, gulze xelebi davikrife.
uh, am dros Sopenis samgloviaro marSi.
_ cotas davisveneb da mere vWim.
47
_ kargi, rogorc ginda, dagaxureb rames da daisvene, ramden xansac ginda.
_ naqsovi sabani moitana, gulze dakrefili xelebi aqeT-iqiT gadamiyara.
_ ra sisulelea es!
damaxura, fexebTan amomikeca.
_ paltoc dagaxuro Cemi, ar Segcivdes.
_ ara, ras ambob.
me xelebi isev gulze davikrife, oRond axla sabnis qveS. msiamovnebda...
sikvdili.
_ mSvenieri siwynarea TqvenTan,
_ ki, CvenTan siwynarea.
gareT Citic JRurtulebda,
_ ra Citia, rom galobs?
_ WinWraqaa, suleli.
_ gaumarjos sulelebs.
_ ra Tqvi?
_ me mZinavs...
bebia samzareuloSi gavida fexakrefiT, frTxilad, frTxilad moixura
kari.
saidanRac mamlis yivilic momwvda.
_ sulebis daraji.
uceb jaxajuxiT, burZayiT, zaTquniT Caiara raRac didma manqanam, mere
gaisma zaris rekva, menagveebi movidnen, mere Caiara kidev didma manqanam.
Tvalebi gavaxile, davxuWe. kaTedraze atokda Cemi leqtori, xelebi aswia
misma ybebabususebulma colma. gadavarundi da mTvikunte. mainc ar momeka-
ra Zili. avdeqi. bebiam gamoixeda Cems xmaurze.
_ ra aris? rad adeqi?
_ morCa, davisvene ukve.
_ ra dasvenebaa, oci wuTi ar iqneba gasuli.
_ oci wuTiT horizontaluri mdgomareoba sruliad sakmarisia Tanam-
edrove adamianis dasasveneblad.
bebia Tavs aqnevda sinanuliT.
_ daibane xelebi da mogitan saWmels, Tbilia ukve.
...vxvrepavdi borSs da Tan bebias vugdebdi yurs, romelic „wesierad~
akerebda Cems qurTuks Rils.
_ unda gaTxovde, bebo. Sen Wkviani gogo xar da unda gaTxovde droze da
kargad. ar ayve viRacebis sisuleleebs. kacisa, bebia, fexiT Semotanili tal-
axic ki Zvirfasia ojaxisaTvis. me ocdaxuTis davqvrivdi, sami Svili gavzarde,
48
mere ra dros, da es Cemze ukeTesad bevrma ar unda icodes amqveynad. ai,
sacodavi mamidaSeni, wvalobs, wvalobs... unda gaTxoviliyo goderZis Sem-
degac.
me mindoda mekiTxa, _ mec rom maTi bedi mqonoda? magram aRar vkiTxe,
daveTanxme.
_ ueWvelad gavTxovdebi, bebo.
_ sityvas nu mitrizaveb.
_ rogor gekadrebaT, qalbatono mariam.
_ sufraJistka qalebze sazizRarni aravin arian cxovrebaSi.
_ vina?
_ sufraJistka qalebi, yovelnairad Tavisufal cxovrebas rom iTxoven.
_ me eg ar vicodi.
bebia gamomcdelad miyurebda, aswia qurTuki da Tqva:
_ esac uwesobaa, Sen rom icode, dakankurebuli RiliT rom dadis axal-
gazrda gogo.
_ axla me Sevyurebdi bebias. me igi momwonda _ tuCebi Seviwminde, mivedi,
davucucqdi win, xelebi muxlebze Camovawye.
_ miTxari, namdvil qalurad, sayvareli arasodes gyolia, bebo?
iseTi sila mtkica, iatakze davjeqi.
migiRiaT aseTi siamovnebis sila? ukeTess verafers igemebT qveyanaze.

***
mere movdiodi sofluri elferis quCaSi, gamoSuqebuliyo mze, Zalian
sasiamovno, yviTeli mze, msiamovnebda fexiT siaruli.
erT mwvane meserTan, didi TuTis totebis qveS, sofluradve, morze, Cam-
wkrivebuliyo sami biWi da mzesumziris CenCos Sors gafurTxebaSi ejibre-
bodnen erTmaneTs. me rom daminaxes, erTi wamodga, Caibertya Sarvlis uka-
na ube da dabla msxdarT ubrZana;
_ wamodeqiT, debilebo, zrdilobis natamali aRar SegrCaT SublSi?
is oric wamodga, imaTac Caisves xeli Sarvlis ukana ubeebze da sapatio
yaraulebiviT gaiWimnen erTmaneTis gverdiT,
_ Tavisuflad. _ vuTxari me.
biWebma erTmaneTs Sexedes gakvirvebiT, me mivdiodi tkbili sasowarkve-
Tis nabijiT.
_ vaa, ra jigaria, to!
_ moica, Cveni iqneba vinme.
erTma mainc damadevna.
49
_ win gigdia Cemi guli, daartyi fexi,
ar mimixedavs, magram vgrZnobdi, rogor iSverda xels biWi,
kargad vxdebodi aSkarad. magram ubnis mTavar quCaze gasuls samglov-
iaro procesiam gadamiketa gza,
modioda muSa xalxi, moasvenebdnen CixtikopiT Tavdaxurul Rrmad mox-
ucebul qals, dudukiT, doliT. niavi atokebda kubodan amoweul leCaqs.
micvalebuli sanTlisgan gakeTebuls hgavda, mSvidi iyo, lamazic ki. qviTineb-
da duduki, oxravda doli.
Cems gverdiT gaCerebulma moxucma kacma, _ Canda muSa iyo isic, _ qudi
moixada, orive xeliT daiWira win da xmamaRla Tqva.
_ wadi, Cemo dao, wadi da daisvene axla.
me cremli veRar Sevikave, cxvirsaxoci mivitane TvalebTan. moxuci kaci
axla me momibrunda.
_ itire, Cemo Svilo, itire. cremli didi madlia amisTana dros.
sirbiliT gadmovWeri quCa.
Cveni saxlis kibeze Camorboda patara biWi leqso.
_ semiWka ar ginda?
_ mzesumzira.
Caiyo jibeSi xeli da, Cemi pasuxisTvis aRar daucdia, muWaSi Camiyara
jer isev Tbili mzesumzira.
Cveni kari ratomRac Ria damxvda. SesasvlelSi, sakidarze, ucxo sawvima-
ri da qalis kargi sazafxulo palto ekida.
samzareuloSi deda daxriliyo da CanTaSi boTlebs awyobda. gauxarda
Cemi danaxva.
_ ui, ra kargia, rom moxvedi, dea unda gamegzavna axla. _ miTxra CurCu-
liT, Tan safeTqelze xels idebda. raRacas igonebda.
_ ho, mdogvs Tu iSovi.
_ vin arian? _ kidev ufro Cumad vikiTxe me.
_ gogatiSvilebi, JuJunas qorwilSi rom revolvers srolulobda.
_ isroda. L!
_ moica ra!
_ dedam ocdaxuTmaneTiani momca.
_ Zexvi, Rvino... Rvino amoitane eqvsi boTli „kaxeTi~, iosebas hqonia,
abazs mets Rebulobs boTlze, miaSave. Rvino, erTi kilo Zexvi, naxevarfab-
rikatebSi Tu kupati iyos, erTi kilo kupati, mdogvi da oric puri.
_ Tamazi sad aris?
_ WirSi da moubrunebelSi. maWaraZesTan waeTra, ra xania.
50
fuli qurTukis patara jibeSi Cavide.
_ mand sad ideb, ar amogvardes da ar dagvRupo, egaa Cveni fuli sul.
_ xeliT meWireba.
CanTa aviRe da, sanam gareT gavidodi, RriWoSi gavapare Tvali.
kargad napativebi, nikapmokle, mxiaruli saxis muqi mamakaci muxlebze
xelebdabjenili ijda da icinoda, maSinve Tvalwin damidga.
qorwili soflad. klarneti da doli „Salaxos~ ukraven. sofleli gogo
da biWi buqniT uvlian wres, sxva gogoebi da biWebi, bavSvebic, areulad
utyapuneben taSs.
gavardeba revolveri _ erTxel, meored, mesamed.
Savi „volga~ avtoritetulad moiwevs win, `volgidan xelia cisken awv-
dili, kidev gavardeba revolveri.
_ gogatiSvili movida! gogatiSvili!
gogatiSvili priala sawvimars miafrialebs, zogs xels arTmevs, zogs
hkocnis, amalasaviT mihyvebian gaxarebulebi ukan.
klarneti da doli axla binaSi agrZeleben „Salaxos~. gogatiSvili da
patarZlis mdade cekvaven. zogi skamze Semdgara da ise iyureba maRlidan.
utaSuneben mTeli ZaliT. mdade TavdaxriT, siciliT gadis wridan. gogatiS-
vili ocdaxuTmaneTians miadebs Sublze medoles da quds daaxuravs, aseve
ukeTebs meklarnetes. medole ficxdeba. TviTonac buqnavs.

***
damlagebelma qalma CanTaSi Cawyobili savse boTlebi momawoda, iose-
bam Zexvi amiwona da veeba qaRaldSi gamixvia.
is rom xurdisTvis daixara, me qaRalds naxevari movaxie, daxlze davde
da xelisgulebiT gavaswore.
ioseba gamoyeyeCebuli miyurebda.
me xurda jibeSi Caviyare, CanTa aviRe da karisaken wavedi.
_ ra gqvian, gogo, Sen? _ damadevna iosebam.
_ julieta.
_ vah!
keklucTa nabijiT gamovedi maRaziidan.
mere vijeqi pianinosTan da mec „Salaxos~ vukravdi. mama da gogatiS-
vili cekvavdnen, mama _ ise ra! gogatiSvili azartiT. siberisken mixrili,
damrgvalebuli da danazebuli gogatiSvilis meuRle, dedaCemi, dea da Tali-
ko deida mxiarulad atyapunebdnen taSs.
Tamazi Tavisi oTaxis karSi idga da iqidan iyureboda _ isic gaRreWili,
51
meCxerkbilebiani.
me vumatebdi da vumatebdi temps.
mamaCemma erTic Cabuqna da iatakze Cajda siciliT,
_ bravo! _ Taliko deidam daiZaxa „bravo~.
gogatiSvili erT xans marto ganagrZobda cekvas, mama viTomda welnat-
keni adga, dedas simkacris naperwklebi uelavda TvalebSi, gogatiSvili
CemTan movida da Tavze makoca.
oqro gogo xar, bajaRlo oqro magram quCaSi mainc ar Semxvde egre,
Tvalebze TmaCamofxatuli, me nu Semxvdebi da ise, Sen ici... ·nurc Sena, mand
rom imalebi, _ mimarTa axla deas, _ Senc Cemiani xar, dReis Semdeg me nu
SemxvdebiT Tvalebze TmebCamofxatulni.
deam daimorcxva, daimorcxva, aRar icoda, sad mihqonda Tavi.
_ ai, xom geubnebi sul! _ Caulaparaka Taliko deidamac.
gogatiSvilic rom dajda, Taliko deidam xeli gaapara deasken da ukan
wamohkra.
_ dajeqi sworad.
...bolos yvelani fexze videqiT. mamaCemi aSkarad qanaobda gogatiSvili
laparakobda Wiqaaweuli:
_ me venacvale am ojaxs, me venacvale im madls, romelic am ojaxSi tri-
alebs, me venacvale im silamazes, romelic aq aris gamefebuli, _ dalia.
mamamac dalia,
_ aRar dacalo, fexze ZlivsRa dgaxar. _ eubneboda deda.
mamam mainc dacala,
gogatiSvili da mama xangrZlivad hkocnidnen erTmaneTs. gogatiSvilis
meuRle da dedaCemi xom xelebSi udnebodnen erTmaneTs. RmerTo, ra di-
mili hqonda orives! pawawasaviT damorcxvebuli dea CemTan idga da mxriT
mexaxuneboda mxarze. Tamazi stumrebis motanil torts Wamda ukve.
me da dea sufras valagebdiT, deda da Taliko deida WurWels recxavd-
nen. daireka zari. me gavaRe.
Semovida abuzuli leqso, ukan deda mosdevda.
_ momkaliT, ase gvian rom gawuxebT, magram meti gza ara gvaqvs, maiko,
genacvale, xval diliT midis maswavlebelTan da erTxel mainc, erTxel
mainc Seumowme, Tu rame eSleba.
me Tavze davade xeli leqsos, leqsom jiutad gaaqnia.
_ dajeqi, daukari!
leqso mivida, pianinosTan dajda, TiTqosda gaWirvebiT gadaSala note-
bi, xelebi grZlad CauSva dabla,
52
_ daiwye biWo! _ wamoiwia dedam.
leqsom daiwyo Cerni.
me Tan sufras valagebdi, Tan SeniSvnebs vaZlevdi:
_ rbilad! rbilad!
mivedi, majaSi xeli movkide da movadunebine.
_ ase, xom xedav, ase.
...sul bolos mama sapirfareSodan gamovida da Tavisi oTaxisken wavi-
da. dedam miTxra, _ Sen mixede, cudad ar gaxdeso. me xelebi gadaviwminde da
mamasTan wavedi. mama sawer magidasTan ijda, xelebi Tavze hqonda Semowyo-
bili da furclebad daSlil samuSaos dahyurebda.
amomxeda.
_ mTvralo! mTvralo! _ gabrazeba davuwye me.
mama alersiani TvalebiT miyurebda da ecineboda.
_ beite menia bespoSCadno!
patara Seyovnebis Semdeg ki Tqva:
_ Tu ici Sen, risTvis iyvnen eg patiosani gvamebi?
mxrebi aviCeCe.
_ movidnen da piri gvikiTxes. im qalis diswulisTvis moswonxarT, Tur-
me, „genialuri biWisTvis~ aqvs bina, hyavs manqana, muSaobs ukve xelmZRvanel
samuSaoze. Tu Seyvarebuli ara hyavso, Senze, Tu iseTi Seyvarebuli ara
hyavso, gavakeToT es keTili saqmeo.
me Temuri gamaxsenda, Tavisi moSterebuli TvalebiT.
_ Sen ra uTxari?
_ me kefa movifxane.
_ dedam?
_ dedam odnav aiCeCa mxrebi.
_ mainc rogor gavakeToTo eg saqme?
_ gavacnoT erTmaneTio, gaiarono...
_ idiotebi.
_ egeTi sityvebi ar iyos, stumrebze egeTi sityvebi ar iyos!
_ idiotebi. _ vimeorebdi me.
mama wamodga, trelaJTan mivida, wiTeli ZafiT gadakruli paketi moitana
da gaxsna. Sig iyo Cais TefSis odena, kargad moxatuli Tasi. mamam Tasi
amoabruna, vercxliao. xelSi wonida da isev Cascqeroda amobrunebuls, sufTa
vercxliao.
damarcxebulebis RimiliT vuyurebdiT erTmaneTs.
mamam nerviulad akrifa telefonis nomeri, me ukve vicodi visTanac re-
53
kavda. gavida.
_ sad jandabaSi iyavi dakarguli?! gadarCi maimunis perangis Cacmas. me?
me frantiviTa var gamowyobili yelamde, baboCkiT. xom ar gavsuliyaviT
xval sadme? Tu ar gaviwminde cota, ase mgonia, qoni da zinTi damaxrCobs...
Sena, me da, wamoxval CvenTan, maiko?
_ sada?
_ sadme, ra vici.
_ wamoval, Zalian sixaruliTac.
_ me Sena da maiko didi sixaruliT, salomes Tema aqvs dasamTavrebeli,
dRevandeli dRec gaucda. meeWveba seirnobisTvis moicalos. gnaxeT gasuqe-
buli, mamam yurmili dado, sayelo gaiReRa.
_ gaaReT ra fanjrebi! ase mgonia, vigudebi. papirosis namwvebi da ferf-
li moaSoreT pirvel rigSi.
divanze gadawva.
_ TqvenTan bodiSi.
_ aba, aba, egre ara, xom ici, egre ar dagaZinebT.
mama yels miwevs,
_ sul cota xani .
_ ara, ara, adeqi.
adga, xelebi Sarvalze gaisva,
_ WuWyiani xom ara var marTla?
vfiqrob: rom gahyoloda, mSvenieri msaxiobi iqneboda mama. studento-
bisas, pirvel kursze, gorkis klubSi Tu sadRac uTamaSia speqtaklebSi, msax-
iobi mama!...

***
gulaRma viweqi da bebiaze vfiqrobdi: nuTu marTla, marTla...
muxlebze mdgari vexvewebodi:
_ mapatie, bebo, mapatie.
bebia gaqvavebuliviT ijda.
_ mapatie, bebo, raRac Wkuaze gadasuliviTa var dRes.
bebia isev gaqvavebuliviT ijda.
autaneli morCilebiT iRimeboda ybaze xelmidebuli Temuri.
Jurnali medo gulze. movisrole da kedels mivaxeTqe. Semovida deda.
_ ra iyo? _ ikiTxa SeSfoTebulma,
_ araferi, Jurnali damivarda.
dedam gaxeda kedelTan dapirqvavebul Jurnals, mere me Semomxeda da
54
gavida, magram maSinve Semobrunda. xelSi makrateli eWira.
_ mZinares unda SevaWra.
axla me Sevxede dedas mZime sayveduriT. aSkarad aibna:
_ aba, maS ra vqna, rogor moviqce!
_ me SevaWrevineb, me waval orSabaTs magis damrigebelTan, Sen nu raa,
deda, Sen nu!
deda mTlad gaumweoebuli idga. me wamoviwie.
_ modi, gakoco! modi ra!
deda wamovida.
mere Cems sawolze ijda, me vuyvebodi Cems sizmars, deda mainca da mainc
ar SeSfoTebula sizmriT.
_ bebias ar mouyevi?
_ ara.
_ bebiasTvis unda geTqva da is agixsnida yvelafers. Tumca ra, beberi
qalis ambavi dResve agixda...
imasac gaecina, mec:
_ lomi kidev.., mogeaxleba romelime mutruki da eg iqneba, sxva ra.
_ ii!
me isev warmomidga ybaze xelmidebuli Temuri. saocrad cxadad momesma
lomis dvrinic. Tvalebi davxuWe.
vinc ra unda Tqvas da me ki ase meCveneba: uamrav xlarTebad rom xata-
ven adamianebs Tanamedrove modernisti mxatvrebi, Zalian marTlebi arian,
saSinlad marTlebi!

***
diliT sarkeSi vuyurebdi raRacnairad gamoSterebul Cems sifaTs da
vambobdi:
_ davaWer dRes enaze kbils da viqnebi sul Cumad.
Cumad Cavujeqi lado biZias Tavis Zvel „moskviCSi~. mama ukan dajda,
mamam iq isurva. raRacas facurobda lado biZia, _ is sul facurobs da
kefis fxaniT fiqrobs. aman Tu daafrTxo qalebi misgan, _ rogorc iqna,
movida, miujda saWes, _ qamari gadmoigde mxarzeo, _ TviTonac, mosaCvene-
blad, marcxena mxridan marjvena jibesTan Caigdo qamris ena, gaiWima:
_ wavediT.
_ me ukve wasuli var, _ Tqva ukana sazurguls miwolilma da Tvalebmi-
lululma mamam.
_ xelidan _ ki, didi xania.
55
o, es Cveneburi eniT kenwlaoba!
_ Tamazi mainc ratom ar wamoiyvaneT?
_ gogos dabadebis dRezea wasasvleli xuTi saaTisTvis.
_ ukve daewyo egeTi rameebi?
_ Sen dagaswrebs colis moyvanas,
_ me _ ki.
eRimeboda lado biZiasac, magram mSvidi ar iyo es Rimili, yovel axlo
gamovlil manqanas adevnebda:
_ qaji xar, Seni... rqiani.
_ Sen manqanaze vin dagsva, nekers unda kortnide soflis boloSi.
_ gamoixede, gamoqliavebulo!
_ pativcemulo, _ SeniSna mamam, _ mandilosani giziT gverdiT.
_ mandilosani Tu jinsosani?
_ dRes sul erTia.
_ Cven bodiSi, _ momibrunda lado biZia me,
cota xnis mere ki:
_ Sen rodis gvaCveneb sasiZos?
_ SabaTs.
saWe aeria, Semomxeda mkacrad,
_ Sen xom ici, tyuilebi ar miyvars,
_ arc me.
gaiWima, mTeli ZaliT daawva gazs., mamam simRera wamoiwyo.
vaJsa rom coli maundes,
fandursa dauamdeba,
qalsa rom qmari maundes,
San jalabT gauJavdeba.
lado biZiam sasowarkveTiT daRuna Tavi,
_ Tu ar gaCumdebi, Cadi,
mama gaCumda.
_ sufrasTan kidev ho, _ me momibrunda lado biZia, _ aq, amisTana moZraoba-
Si SeiZleba Cemi ganerviuleba?
_ erTi Sena gvyavxar sarajiSvili.
_ SenTan SedarebiT, biWo?!.,
me mamas mivxede, Tvalebmilululi netarebda.
_ rogor Tqvi, mama? leqsad miTxari marto.
mamam nel-nela Tqva, zemoT rac Cavwere.
_ genialuria.
56
gagvaCeres. avtoinspeqtorma xeli aswia SublTan.
_ Tqveni dokumentebi. _ wamoixara fanjarasTan.
lado biZiam mSvidad miawoda dokumentebi, inspeqtorma qamars mohkida
xeli, daaCxaruna da mravalmniSvnelovnad mogvaCerda.
_ axla avixseni. _ Tqva lado biZiam.
Tqvenca, qaliSvilo?
_ me ara, me ase mqonda Tavidanve.
_ gmadlobT.
lado biZia manqanidan gadavida.
inspeqtorma jer winidan Sexeda manqanas, mere ukan wavida. lado biZiac
gahyva. iq raRacas laparakobdnen. inspeqtorma dokumentebi daxura. co-
taze win wamovida da Tqva:
_ bavSvebs nu aswavliT tyuils.
lado biZiam madloba gadauxada da saWes miujda.
_ ra TafliviT biZaa, _ vTqvi me.
lado biZiam gamwyralma momxeda.
_ daimaxsovre, rom sami maneTi gmarTebs.
mamaCems gancxromiT gaeRima.
nataxtaridan sul swored gaiWima gza.
mamam iTxova da Woportis xidTan migviyvana lado biZiam. mama gadavida,
lado biZia Sefiqrianebuli uyurebda.
_ cudad xom ara xar?
mamam Tavi gaaqnia. mec gadavedi, mec gavyevi ukan.
_ cudada xar?
_ ara-meTqi, aki giTxariT.
erT xans daSterebuli dahyurebda dawmendil, dapataravebul aragvs,
mere saxeloebi aikapiwa da xelebi wyalSi Cayo TiTqmis idayvamde.
_ Cayavi Senc. _ momibrunda me.
mec CaviCoqe da xelebi wyalSi Cavyavi. wyali sasiamovnod civi iyo,
alersiani. dabla, fskerze, patara kenWebic ki Canda. mama ambobda.
_ aragvi wminda wyalia. aqedan sisufTave da sijansaRe unda Semovides
CvenSi.
lado biZia jer ironiuli RimiliT gviyurebda, mere isic movida da
imanac Cayo xelebi.
_ sanam gagibuJdebaT! _ gvaswavlida mama.
_ poetebi xarT mTeli ojaxi. _ ecineboda lado biZias.
_ povetebi. _ Tqva mamam.
57
yvelani karg gunebaze davdeqiT. did gzaze amovbrundiT. kinokadrebiv-
iT meCveneboda gzispirebi. qalsa da kacs joxis cemiT mihyavdaT fexze
TokebSebmuli talaxiani Rori. arabiviT Savi da maRali papa bednieri
RimiliT svamda saxedarze patara gatikul biWs. meore papa qoqavda daZ-
velebul, daWeWyil motocikls, romlis navSi idga rqebdagresili yoCi. baReb-
Si jer isev esxaT vaSlebs. meseris Ziras dominos TamaSobdnen biWebi. yve-
lafer amas ki maRlidan edga raRac sufTa, naTeli TeTri oRrublebi.
TeTri RrublebiT iyo dafaruli ananuris cac. sazeimod iyo mixatuli
zed taZris gumbaTi da cixis qongurebi. Cven vaTvalierebdiT naRvlian
kedlebs, xels vadebdiT zed. mama TiTqos TavisTvis, magram nerviuli ag-
znebiT, sityvebis tkepniT laparakobda:
_ Cveni didebuli istoriis erTi samaxsovro furceli... Seityo mTeli
ojaxiT TbilisSi myofma SanSem, erisTavma qsnisam, darbevas upirebdnen
yizilbaSebi. ahyara col-Svili, gaapara qalaqidan RamiT. mTeli Rame iares
qalrZalma da bavSvebma, dilisTvis amoaRwies mTebamde. aq ukve samSvido-
bo iyo. yizilbaSebs yovelTvis eSinodaT mTebisa. magram ltolvilebs
swored aq daatydaT ubedureba. sanadirod gamosulma aragvis erisTavma
uTruTma Sei pyro yvelani,qal-rZali Sebilwa,maTi sawmerTulebi droSe-
biviT gahkida aq mdgari xis cixidan, Semdeg ki SanSes col-Svili sparselebs
Caabara. Tavzardacemulma SanSem lekebi daiqirava, ananurs Semoewyo, aiRo
da xis cixeSi Seketili uTruTi Tavisi col-SviliT cecxls misca. dResac
ki esmiT, Turme, ananurelebs qalebisa da bavSvebis sazareli kivili. SanSe?
SanSe·guldaarxeinebuli uSverda xelebs cecxls...
es ambavi vicodi, magram mainc amiforiaqda nervebi.
lado biZia bavSviviT atyapunebda xelebs taZarSi, akustikas usinjavda.
mere amRerda kidec:
_ ufaloo! ufaloo!
Tan mec maniSnebda, amyevio. me Tavi gavaqnie.
mamac Sevida. da uceb SevamCnieT: sakurTxevlis sibneleSi wamodga Savi,
SaviTmosili qali. xelebi umweod hqonda daSvebuli, umweod iyureboda
Cvenken, sanTlisfrad ubrwyinavda Tvalebi da cremliT sveli Rawvebi...
aSkarad gamogvdevna im qalma taZridan.
bolos mimdgari viyavi cixis sarkmelTan da viyurebodi dabla.
damexva Tavbru da daviwie ukan,
isev wavedi win.
axlac ki mburZglavs imis warmodgena,
cixis ezoSi zrialiT garbodnen bokverebiviT mkvrivi, xelSubebSemarTu-
58
li patara biWebi da gogoebi.
_ aaa!., mwvdeboda maTi gamwarebuli xmebi. gatyorcnili xelSubebi kedels
exlebodnen da ukan cvivdebodnen umweod. bavSvebi daCoqilebi idgnen.
ZuZusTavebi amtkivda cudad, jvaredinad davifare xelebi. mec CaviCoqe.
_ loculob, gogo? _ wamomadga Tavs lado biZia, igrZno ar iyo saWiro
Cems yofaSi Careva. usinaTlosaviT Camovdiodi daxveul kibeze.

***
lado biZia simReris gunebaze iyo. Zrava CarTo, waiRiRina:
xinkals gaWmevT imisTanas,
rom CaatanT TiTebs Tana.
_ ar aris Caketili Seni kari, _ gaafrTxila mama.
_ vah! _ moijaxuna kari mamam.
_ gmadlob!
xelebi muxlebze mewyo da ise gavyurebdi gzas.
_ cudada xar Sen? _ me mkiTxa lado biZiam.
_ ara.
_ aba, mogewyina bebrebSi?
_ raze matyobT?
_ sul gaCumebuli xar. Sen xom ici, araferia mudam Cumad myof qalze
uaresi. qali Tu ar WikWikebs da galobs, ise ra qalia.
_ didi gamocdileba aqvs mag sakiTxSi, daujere, _ miTxra TiTqosda ukve
mTvlemare mamam.
_ netav am boRmis gudas Sin rogor aCerebT an dedaSeni, an Sen! _ lado
biZiam braziT gadarTo siCqare.
sasadiloSi Sesvla iyo da garmonic gaswies:
bevrma drom Camagiara,
aegeTma ki ar rosa,
gagaxvrevinebs sikvdili,
_ vaJo, sakuTar galosa.
mTieli biWebi qeifobdnen, qalaqurad Cacmuli mTlad axalgazrda mTie-
li biWebi. ori magida SeeerTebinaT, rvani iyvnen medole-megarmonesTan
erTad. kidev _ erT kuTxeSi sami xnieri kaci ijda, maTlafaSi purCayril
wvnians Wamdnen, qudebi exuraT. danarCeni magidebi carieli iyo.
_ naxeT, reebs mRerian! _ kmayofilebiT. iRimeboda lado biZia da Tan
amorCeul magidas amowmebda, xom ar yanyalebso, _ mogismeniaT sxvagan ege-
Ti rameebi?
59
yvelas siamovnebis Rimili gadagvdioda saxeze.
me damsves moqeifeebisken gverdSeqceviT, mama da lado biZia ki bufe-
tisken wavidnen.
isev gamovarCie sityvebi simReridan;
Suqs bneli SesWams, vards Wia,
kacis guls _ javris iara...
moulodnelad swrafad moitanes yvelaferi mamam da lado biZiam. ludi
_ mamaCemisTvis, limonaTi _ CemTvis da lado biZiasTvis, da xinkali blo-
mad, Tanac gaxuxuli xinkali. lado biZia mTlad gaxarebuli iyo, ase rom
gaumarTlda.
_ berwi Zroxisa, cota Rorissorcgareuli gaxuxuli xinkali, erekle
mefes rom uyvarda! aba, miirTviT!
SemomTavaza me. aviRe ori TiTiT.
_ ori xeliT, orive xeliT!
SevaSvele meore xelic,
_ uu! _ iZaxda mama.
_ daxura yvelaferi,
_ aba ra, arian mTaSi xinklis didostatebi.
isev gasagonad Caawyo sityvebi medolem,
mova sikvdili ueno,
erT wamSi agvyris iaraRs,
Cven ras waviRebT qveynidan,
sxvas ara wauRiara...
_ rogoria? _ axla simReras gvaxarbebda lado biZia.
_ eg mTlad giJebisaa. _ xinkalSi ambobda mama.
wamovida Sindisfersviteriani axalgazrda, oci-ocdaerTi wlis, maRali
da pirTxeli, Savi, SavqoCriani, grZelxeleba, cota fexmorbilebuli.
_ erTi wuTiT SegawuxebT. _ da pasuxisTvis aRar daucdia, Cvens magi-
dasTan dajda. xan mamas uyurebda, xan lado biZias.
lado biZia jer mkacrad uyurebda, mere xinkali SesTavaza.
_ miirTvi da gismenT.
_ madlobeli.
isev uyurebda xan erTs, xan meores, bolos Tqva:
_ am zafxuls gamocdebze brZandebodiT oriveni, ara?
lado biZiam da mamam erTmaneTs gadaxedes.
_ ki, viyaviT.
kidev erTi biWi movida, is lurjsviteriani, zemodan raRac frenCgadac-
60
muli. Cvens magidasTan mjdars CaeWida, Tavisken gaqaCa.
_ wamo, ra, wamo, Sen genacvale!
_ moica, _ mklavis gaqneviT gaaSvebina xeli CvenTan mjdomma. wadi, Sen
dajeqi Sen adgilas.
me wamoviwie.
_ moicaT, Cemo dao, xuligani ki ara var, oriode sityva maTqmevineT
adamians adamianebTan.
mamam xeli momkida da damsva. medolem axali simRera daiwyo:
Camowvnen Savni Rrubelni,
TeTrisa Tovlis mTovari,
vahme, ra yrolni modian,
lamazi qalis mTxovarni...
Cvens magidasTan mjdarma biWma xeli maRla aswia da mkacrad daiZaxa.
_ gaCumdiT mand cota xansa.
mere isev Cven mogvibrunda.
_ miirTviT, miirTviT, Wamas nu SewyvetT.
mamam axali xinkali aiRo, mec maniSna, aiReo.
_ Tqven, _ TiTi miiSvira biWma lado biZiasken, _ Tqven damiwereT samiani,
Zalian gexveweT, magram mainc damiwereT samiani da iman gadawyvita Cemi
bedi, ver movxvdi, Tqven obieqturi iyaviT saocrad. obieqturi iyaviT iq, im
momentSi, magram ai, axla, ai aq gekiTxebiT, rogorc adamiani, adamians, kaci
kacs, nuTu egre xarT mowyvetili cxovrebas, rom ar iciT, sul ar iciT, sad
ra xdeba da rogor xdeba? nuTu ar iciT, rom fuliani Ziebi, Tqven rom
gparaven, me rom mparaven, yvelas rom paraven, aTasnair repetitorebs ax-
veven TavianT. Svilebs da fulidan gasuli codniT Wyirpamen pirveli
klasidan umaRlesSi mowyobamde. Tqveni mtkice obieqturobiT xom im fuliani
biZebis dasacavad kravT jaWviviT magar wres da CemisTana kacs, ai, Cemnair
xelebian kacs, _ gamoSala xmel-xmeli, Savi, didi, Zlieri xelebi, _ aemnair
xelebian kacs ar aWaWanebT im jaWvis SigniTa. Tqven xom mayuTbazebis mx-
areze xarT, Tqven obieqturobiT, nuTu ar iciT Tqven es?!
lado biZia mosaCvenebeli gulgrilobiT svamda limonaTs. mere ambob-
da:
_ Tqvens asakSi, ymawvilo, kacma isic unda icodes, sad ra toniT aris
saWiro laparaki,
_ bodiSi, yvelasTan bodiSi, ai, xmas mTlad vidableb da ise gekiTxebiT,
iciT-meTqi Tu ara, rom Tqveni obieqturobiT mparavebsa da mZarcvelebs
exmarebiT xSirad. ·
61
_ sul erTia, Cven mainc codnas vicavT.
_ moica, _ SeaCera mama lado biZiam, _ Cven gamocdebis periodSi gamo-
mJRavnebul codnas vicavT. kacobriobas jer ar Seuqmnia iseTi manqana,
gaarkvios, rogora aqvs miRebuli abiturients es codna, repetitorebis meS-
veobiT, Tu piradi garjilobiT.
_ magas manqana raT unda,·magas kacoba unda.
lado biZia wamodga.
_ dabrZandiT, _ wamoiwia biWmac, _ me Cxubs ar vapireb da nurc Tqven
ifiqrebT sxva rames. amazedac did, uzarmazar bodiSs movixdi, ris uflebac
miveci Tavs, magram bolomde mainc unda vTqva Cemi saTqmeli. geTanxmebiT,
batonebo, Tqvenc giWirT, Tqven codnis Sesamowmebeli manqana ara gaqvT da
sxva, magram, modiT erT rameze SevTanxmdeT, roca damafiqreblad gviWirs
yvelas, swored maSin nu vaCvenebT udardeli ymawvilebis niRbebs sxvebs. ·
ibrunda da wavida.
lado biZia da mama gamtknarebulebi idgnen erTxans. mere lado biZiam
xelsawmendi daagdo da biWis sufrisken daapira wasvla, magram me gadavud-
eqi win.
_ kargiT ra, lado biZia! mTvralia saSineli! mTvralebi arian suyvela-
ni.
medolem simRera wamoiwyo;
dedas raT unda mravali,
erT ujobs daRurblebuli...
movida lurjsviteriani biWi.
_ apatieT ra, apatieT, Tqven genacvaleT, Tu rame gawyeninaT. dRes magas
yvelam unda vapatioT! magas rom gogo uyvarda, sxvaze gaTxovda.
mamas SvebiT gaeRima da aseve SvebiT Cahkida xeli lado biZias.
wamovediT. me maxsendeboda winaRamis Cemi sizmari, mesmoda lomis dvrini,
ananuris cixis galavanTan daCoqili bavSvebis qviTqviTi, raRacnairad
areuliyo cac, da meCveneboda rom sicxes maZlevda..,

***
_ Cveni inteligentoba! _ igesleboda lado biZia, _ viRac lawiraks viRa-
ca kaxpa gauTxovda da me unda vylapo damamSvidebeli abebi.
_ nela iare, Tu Zma xar, _ gaafrTxila mamam.
xmas aRar viRebdiT arcerTi. lado biZias mainc swrafad mihyavda man-
qana.
Camdgariyo saxeSeSfoTebuli sofleli qali gzaSi da orive. xeli aewia
62
maRla.
_ es giJiRa maklda!
_ gaaCere, iqneba ra uWirs.
lado biZiam mJaved mixeda mamas da manqana gaaCera.
_ Tqven genacvaleT, Tqveni muxlebis Wirime, patara biWi gvyavs avad da
iqneba wagviyvanoT.
_ sad aris biWi?
_ aq aris, ai, am saxlSi.
_ gamoiyvaneT.
qali ZaxiliT wavida, _ gulqano! gulqano! gamoiyvaneT, gogoo!
saxlis dabliTa derefanSi fusfusi atyda, TxuTmetiode wlis gogos
gulTan mixutebuli bavSvi mohyavda, meore gogos, ufro pataras, gatikuli
CanTa mohqonda.
CavisxiT qali da bavSvi. me mamas Sevucvale adgili. daviZariT. es iyo
wlinaxevris didTvaleba biWi, sul naqsovebSi Seborblili _ sviterSi, Sar-
valSi, qudSi.
_ paraskevs unda Camosuliyvnen amisi ded-mama, idarda Tu ra ari, ar
vici, ocdacxrameti misca sicxe, _ dahfofinebda qali.
_ eqims ar aCveneT? _ vkiTxe me.
_ sad ari Cven sofelSi eqimi, eqimi ara, Wiria Cveni TavisTvis.
_ modi CemTan! _ veubnebodi biWs. is didi priala da naRvliani TvalebiT
Semomyurebda. _ modi CemTan!
_ ar mova, egeTi xasiaTi aqvs, aravisTan ar midis.
TavTan SedarebiT xelebi patara hqonda, patara da yviTeli. Tvalebi _
miusafrobis sevdiT savse.
_ patarav! patarav! kargo!
movkide cxel xelebze xelebi, Sevatyupe, vakoce.
biWi atirda.
_ ara, bebo genacvalos, ara! kargi deidaa esa.
biWi ukve braziani TvalebiT Semomyurebda. mere mieZina.
TbilisSi cota moewvima. mainc axalgazrdobiT iyo savse mTavari quCe-
bi. brbod idgnen kinoTeatris win. maT zemoT _ reklama, revolvergawvdili
qali. indoeTi Tu meqsika? daurideblad gadagvirbines xeli-xel Cakide-
bulma gogom da biWma. lado biZiam daamuxruWa.
_ es kretinebiRa makldnen?! _ amoiZaxa umweod.
gogosa da biWs arc ki gamouxediaT Cvensken.
sadRac arsenalTan avediT.
63
biWs mSvidad eZina bebias kalTaSi.
gavCerdiT patara, saxeldaxelod aqoxmaxebul saxlebs Soris, ficris
gadazneqil meserTan.

kidev erTi tkivili mTel sxeulSi _ qalma fulis gadaxda moindoma,


_ nu wuxdebiT, qalbatono. _ yrud Tqva lado biZiam.
me xom xelebic davuWire.
_ ra vici, ra vici. ise var dabneuli... Tqven genacvaleT, aTasad Segema-
toT, Tu rame dagakeliT dResa.
mec Cavyevi qals _ CanTa me mimqonda. qali isev iloceboda. fexiT SeaRo
alayafi, SevediT. Semorkaluli iyo patara SuSabandebiT ezo. qalma aqac
fexiT miakakuna erT karze.
_ gamogvxedeT!
kari gaaRo Tavwaxveulma Cemi xnis gogom.
_ vaime!
_ nu SegeSindeba, sZinavs.
_ raT CamoxvediT?
_ ai, is gamoarTvi,
gogo momesalma da CanTa CamomarTva.
_ mobrZandiT saxlSi, saxlSi SemobrZandiT.
_ ara. melian. kargad brZandebodeT. kargad gyavdeT eg kargi biWi.
Semovbrundi, gamoviqeci. Tan momdevda qalis locva:
_ gaixare da gamravldi. sikeTe nu gamoulios Tqvens ojaxebsa da modg-
mas.

***
lado biZiam morCilebis niSnad Tavdaxrilma gaaCera CvenTan manqana.
RimiliT vuyurebdiT erTmaneTs.
_ egec Cveni ganwmenda da gadaxaliseba!
_ aba, aba! _ xelebi gadafSvnita mamam. _ amodi ra, erTad vivaxSmoT.
_ ara.
_ amodiT ra, gexvewebiT, lado biZia.
_ ara.
_ maSin didi madlobeli Cven.
_ ra brZanebaa, batono.
_ naxvamdis. _ RawvisTavze vakoce lado biZias, _ nu nerviulobT.
_ arafersac ar vnerviulob. raki Sen makoce, sanerviulo raRa maqvs.
64
haerovani kocnac gamomigzavna da xeli maRla aswia.
_ bax! bax! bax!
Semoabruna manqana da uceb gaaxsenda.
_ e, e! SabaTs! —
me xeli avuwie:
_ aucilebliv.
mere mamas movekide mklavze.
_ rogor mecodeba.
mamam Semomxeda.
_ Seni Sesacodi ra aqvs.
_ sul martooba gamouWvivis Tvalebidan, maSinac ki, roca icinis.
_ geCveneba, Sen jer patara xar da bevri rame geCveneba.
_ marTla, mama?
_ aba ra!
TiTqmis erTi simaRlisani videqiT erTad.
...Tamazs mTeli xmiTa hqonda CarTuli magnitofoni. frTxilad SevaRe
misi oTaxis kari,
ori biWi da sami gogona!
yvelani ToTxmeti wlisani.
gogonebi dawkepili sapatarZloebiviT isxdnen erTmaneTis gverdiT da
miamiturad axamxamebdnen Tvalebs. me rom daminaxes, Seatyupes wvrili, ma-
Rali kanWebi. biWebmac gamiRimes. Tamazma safeTqelTan gaatkacuna TiTebi.
Tma isev CamogrZelebuli hqonda yurebTan.
bodiSi movixade da kari frTxilad davxure.
dedas saTvale gaekeTebina da. qaRaldebs Cahkirkitebda. mivedi, vakoce.
_ kargi dro gaatareT?
_ genialuri.
dedam daRlili xeliT dado kalami magidaze. Semovida damorcxvebuli
dea.
_ moxvedi, maiko?
_ rogorca mxedav.
deas gaukvirda,
maTvalierebda dadidebuli TvalebiT.
_ ra mSvenivrad mogkidebia mze.
_ sad iyo, gogo, dRes mze.
_ mze ar iyo?!
sxeulis raRac nawiliviT movicile qurTuki da sakidarze davkide. erTx-
65
ans mec vekidebodi im qurTuks.

********

minaweri ori kviris Semdeg

orSabaTs mTlad aWrili viyavi domxaliviT, TiTqos maRali sicxec ki


mqonda, magram orjer gavizome da arcerTxel ar aRmomaCnda. adgoma ar
mindoda, wavixuravdi Tavzedac sabans, TiTqos ukve meZina, magram gavaxeldi
Tvals da TxuTmeti wuTi Zlivas iyo gasuli. trialebdnen, brunavdnen Cems
irgvliv: Cemi is sizmari, maRlidan wamosuli didi TaTebi, universiteti,
ananuri, xelSubiani da mere qviTqviTiT Camuxluli bavSvebi. idga Sindis-
fersviteriani Savi mkacri biWi, maRla wasuli kelaptariviT, Cven kidev
viwevdiT da viwevdiT dabla, Semomparpalebdnen mZime sevdiT savse Tvale-
bi patara biWisa, lado biZiasi. wamovjdebodi, raRac moZraobebi mewyeboda
yurebSi, isev davwvebodi. umweobiT da kaeSniT mqonda gaTanguli kidurebi.
kaeSani kidurebSi!..
da Camomiyalibda azri, ah, ara, daiwyo SemoCoCeba azrma: viRac mWirde-
boda xelis gamomwvdeli, aucileblad mWirdeboda, rogorc usinaTlos, qu-
Caze gadamavals. me bevri quCa Tu aseTi raRacebi unda gadamevlo sivrce-
Si. mafrTxobda, makankalebda es azri, Tan mainc vuRimodi, vuRimodi xan
TvalebdaxuWuli, xan tuCzekbilebdaWerili. lekiviT viCvevdi am azrs...
meores arada, mesame dRes, amgvari RimiliT vijeqi Temuris gverdiT
universitetis baRSi, qvemoT. viyavi msubuqi da rbili, rbili abreSumiviT.
Temuric iyo mSvidi, yuradRebiani raRac imediT mivsebda guls misi es simS-
vide, yuradRebianoba. me vlaparakobdi, sityvebi modiodnen TavisTavad:
_ Sen Cemi nu geSinia, Temur. me mTlad iseTi ara var, rogoric Sen
ggonivar. me sxvebTan SedarebiT cota metad var dabneuli, magram erTi ram
Zalian mtkiced vici. me qali var..,
_ kargi qali, maia.
_ me qali var da bevri unda avitano, Temur. me imaze metic ki unda
avitano, vidre samoTxidan gamodevnilma evam. erTi Svilis Cveni drois
moTxovnilebiT gazrdac ki...
_ aba, aba!
_ moica. da Sen rasa gTxov axla. roca Sens gverdiT gamiWirdes da
cotaze CamogrCe... _ aq unda meTqva saidanRac CarCenili gulisamrevi...·
Tuki Cemi Tvalebis boloebze axali naoWebi SeamCnio, SeCerdi da im naoWe-
66
bze rbilad gadamisvi xeli. _ magram RmerTma damifara, es ukve aRar vTqvi.
Cemi saTqmeli davamTavre siyvebiT; _ SabaTs, saRamos, me mimyavxar CvenebT-
an.
_ SabaTs saRamos? _ aSkarad wamoiwia Temurma.
_ ho, SabaTs saRamos. Cvenebi Zalian ubralo, upretenzio xalxia.
Temuri aSkarad SfoTavda, wrialebda.
_ me jer eg ar SemiZlia, maia. me jer mag bolo nabijis gadadgma ar
SemiZlia. ara maqvs saSualeba arc materialuri, arc ekonomiuri. arc me
maqvs magisi saSualeba, arc Cems ojaxs, Cems debs. me tyuilis Tqma ar Semi-
Zlia, maia. viyvneT jer-jerobiT iseve, rogorc viyaviT aqamde. orjer, ara,
samjer mikocnia sul, ara? viyvneT jer-jerobiT aseve...
me avdeqi.
_ yovelTvis vgrZnobdi, rom laCari iyavi.
wamovedi. rogor wamovedi, Tqven ufro warmoidgenT. me aRaraferi aRar
maxsovs im gzisa.
mTel kviras ar avmdgarvar loginidan. macaxcaxebda yovelgvari fiqri
da odnav gamorCeuli xma. wuTiT Tu wamomwevdnen, brunavda, trialebda
Cems irgvliv yvelaferi. veRar vikavebdi Tavs da pirze viWerdi xelebs.
gamtknarebulebi miyurebdnen eqimebi.
axla magidasTan vjdebi. kalamsac viWer. masmeven stugerons da raRa-
cebs kidev. ise mZafrad aRara, magram, Tu maRla avixede, daiwyebs qanaobas
Weri.
wavide Cavyo aragvis wyalSi xelebi? uu, ukve civa.
`mnaTobi~ #2, 1989; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`araCveulebrivi sinaTle~

Cveni samdinaro gemi „qirurgi viSnevski“ volga-donis arxis rabebSi


micuravda. mmvenieri saRamo iyo, mzis Casvla: mgzavrebi kaiutebidan gareT
gamofeniliyvnen da adamianis xeliT gakeTebul zRapruli nagebobis
muSaobas adevnebdnen Tvals.
ai, ra xdeboda am nagebobebSi: gemi uzarmazar Ria alayafSi Sevidoda da
rabis kedels ferdiT miadgeboda. iungebi, ymawvili mezlvaurebi, kedelSi
Catanebul veeba tivtiva bokonebs msxvil Tokebs mosdebdnen da gems zed
miabamdnen. gemis ukan Ria alayafi nel-nela, uxmaurod Caiketeboda. aiwev-
da wylis done. aswevda gemsac da roca momdevno rabis wylis dones ga-
67
uTanabrdeboda. alayafi axla win gaiReboda, bokonebidan moxsnili gemi im
rabSi Securdeboda da iq yvelaferi Tavidan daiwyeboda alayafis daketv-
ac, wylis SemoWrac da gemis zem-zemoT awevac.
gemze, Cvens garda, ucxoeli turistebic iyvnen: germanelebi, ungrelebi,
franggebi. imaTac stalingradi daeTvalierebinaT, naomar qalaqs Zalian
mZime STabeWdileba daetovebina da jerac isev dadardianebulebi gamoiyure-
bodnen.
meoTxi rabSi rom SevdiodiT, gemze uCveulo CoCqoli atyda. yvelani.
win garbodnen, yvelani wyalSi iyurebodnen; iq Turme TeTri mtredi Ca-
vardniliyi da iRrCoboda.
sabralo frinveli!
frTebaTaxTaxebuli, ayelyelavebuli. pirdaRebuli ebrZoda rabSi SemoW-
ril boboqari wylis TuxTuxa talRebs, magram verafers xdeboda; talRebi
napirTan misvlis saSualebas ar aZlevdnen. Tundac misuliyo, betonis
aTmetrian gali pul kidelze ra fexis mosakids i povida. daiRala, Zala
mTlad gamoelia, marto sasowarkveTil TavsRa swevda maRla, ylapavda da
ylapavda wyals. talRebi xan aqeT miagdebdnen, xan iqiT.
_ uSveleT! gadaarCineT! _ iZaxdnen mraval enaze. garbodnen, gamorbod-
nen, efeTebodnen qalebis cremlian Tvalebs.
da ai, aq, am CoCqolSi damamSvideblad gaisma kapitnis xma:
_ iungebo! _ igi ruporiT laparakobda, _ yvelaferi iRoneT, rom mtre-
di ar daiRrCos!
iungebi gacviv-gamocvivdnen, grZeli Woki moarbenines, erT iungas mxre-
bze Toki mosdes, beWebze gadaujvaredines, mezRvauruli yulfiT Sekres, ge-
mis moajirs iqiT gadauSves da Woki miawodes. iunga haerSi waizida (Camo-
varda siCume), miuSves TokiT. isev waizida (axla Toki mraval xels eWira).
miawvidina Wokis wveri ukve mTlad daosebul mtredamde, miacura gemTan,
Caekida Zirs da amoiyvana.
xalxSi Svebis amoZaxilma ifeTqa, umetesobam taSic ki Semohkra. yvelas
undoda, gadarCenili mtredi axlodan enaxa, yvelani iungebs miexvivnen. ma-
gram mtredi ukve iungebs aRar hyavdaT, is lamaz, gaxarebul frang qaliS-
vils eWira. loyaze ixutebda da TiTqos SeSinebulisas ulocavda, raRacebs
eCurCuleboda. roca CurCuls morCa, sakinZe gaixsna, mtredi ubeSi Caisva.
zemodan sasoebiT daafara gamxdari, grZelTiTebiani xelebi, mimoixeda da
gaRimebulma daiZaxa:
_ viv la vi (gaumarjos sicocxles):
_ viv le kapiten! (gaumarjos kapitans!)
68
frangebic, germanelebic. ungrelebic, rusebic da qarTvelebic ganaTebu-
li iyvnen araCveulebrivi sinaTliT. am sinaTleSi yvelani Zalian lamaze-
bi Candnen.
`dila~, #5, 1974 ; 2005 wlis `saqarTvelos macnes~ gamocemaSi, me-5
tomSi, gamoqveynda saTauriT - `gaumarjos sicocxles!~

`artisti~

1942 wlis oqtomberi iyo, oqtombris bolo. erTad viyaviT me da deda


TbilisSi. dedam Tunuqis Rumeli iyida, Zlivs-ZlivobiT Segrovebuli fu-
liT sirajxanis Tavqveze. Rumeli momcro zomisa iyo, me amovide iRliaSi,
me momqonda. gamvlel-gamomvlelni RimiliT gviyurebdnen, ramdenimem xom
aSkaradac gagvagona, _ qveyana ingreva da amaT uyureT, ra uyidniaTo. dedam
waiborZika, raRac wyevla Tqva miwas CaCerebulma. amovediT maRla, avla-
barSi. aq gangaSi atyda, awivldnen sirenebi, Cven erT maRaziaSi SevcvivdiT,
gavarda zedized, sxvadasxva mxares, sazenito zarbaznebi. yumbarebis namsx-
vrevebi setyvasaviT aWaxunda saxuravebze. mowmendil caze, maRla, viRacam
dainaxa, iman sxvas daanaxva: mSvidad miiwevda win germanuli bombdamSeni
„iunkers 89“. Cveni sazenito zarbaznebis Wurvebi, etyobodaT, iqamde ver
adiodnen, mrgval-mrgval kvamlebs sakmaod dabla stovebdnen. dedam tir-
ili daiwyo, igi raRacnairi SiSiT uyurebda Rumels. arada ise iyo
dafleTili Zveli Rumeli sofelSi, Sig cecxli aRar dainTeboda. isev awiv-
ldnen sirenebi, gangaSi damTavrda. erTi biWi xelisguliT moarbeninebda
sazenitos namsxvrevebs. dedam Tavad dauwyo sakuTar Tavs Segoneba: _ saa-
qaos viqnebiT Tu saiqios, siTbo da sinaTle nu mogvaklos RmerTmao.
wvalebiT, jajRaniT gavediT tramvaiT mfrinavebis saxlTan. iqidan zemoT
avediT, manqanebs rom eloda xalxi. bedma gagviRima. mezobelma soflelebma
wagviyvanes kiriani „tonanaxevrianiT“. Cavida mze da Cvenc mivediT Sina.
Rumeli davdgiT, venaxebidan gadmotanili dampali Wigoebi da vazis Zirebi
SevukeTeT. sasiamovnod daTba. dedam gaimeora: _ RmerTo, nurc saaqaos
mogvakleb siTbosa da sinaTles, nurc saiqioSio. uxaroda bebiasac. uxaro-
daT Cvens patara Zmasa da daikosac, erTi moridebuli fiqri mainc edgaT
TvalebSi, _ maS ori sawowni kamfeti mainc aRar iyo qalaqSi, rom is moget-
anaTo... deda moefera patarebs, bebiam amoiRo qvedatanis jibidan mSvenieri
CamiCis CurCxela, gadatexa samad da dagviriga SviliSvilebs. Rumeli raRa-
cas mxiarulobda, sul ferad ferad naperwklebs yrida sanaTuridan. me
69
vuyvebodi Cvens patarebs germanuli TviTmfrinavis ambavs Tbilisis Tavze.
bavSvebi Tvalebad iyvnen qceulni.
RamiT moiRrubla, meore dRe sul nisliani iyo, xan sad vRijnidi SeSas,
xan sad. mesame dRes kaci movida Cveni sabWodan, iTbobda xelebs Rumelze da
laparakobda mamaCemze: _ ara, is iseTi kacia, is cocxalia, elizbars ra tyvia
unda miekaros, kacoo! me mamas mamsgavsebda. Teqvsmeti wlisa xom xar, unda
amoxvide dResve sabWoSi. Seni tolebi da Senze didebic iq arian axlac.
CrdiloeT kavkasiidan saqoneli moudiT CvenTan, kaxeTis boloebSi, Siraq-
Si. im saqonels wesieri movla sWirdeba, gvWirdeba Cvena, sWirdeba qveyanas.
meore dilas, gaTenebisas, TiTo mWadi CavigdeT abgebSi, koleqtivis dan-
jRreuliT agvrekes Cven, samni, sofel sasadilosTan, iqiT, koWbaanis gadmo-
saxedTan. sxvebi sxva adgilebSi Casxes. CvenTvisa... raRac grZeli mitovebu-
li farduli iyo koleqtivisa. Sig sul cecxli enTo, xan vin dastrialebda,
xan vin. Tofebi mogvces, saswavlo SaSxanebi, gaquculebi, Jangianebi. dagvayenes
iq, gorebis viwro gasasvlelSi. iq iyvnen tanjuli saxis fSavlebi, osebi,
ori Cveneburic. iyvnen raisabWos xalxic, _ kedeliviTo. kedeliviT magrad
unda vmdgariyaviT yvelani. CrdiloeTidan momaval saqonelSi daavadeba
„Turquli“ iyo gavrcelebuli. es „Turquli“ Cvens gzebsa da gzispirebsac
rom ar mosdeboda, saqonels kreolinisxsnarian ormoSi atarebdnen, mere
priala samkurnalo kuprs usvamdnen Cliqebze, CliqebSoris, pirSiac da ise
nabrZolebs uSvebdnen Tavqve. es didad rTuli saqme ar iyo. saqonelidan-
ac, _ SedarebiT asatani raodenoba Tu idga rigSi, _ gvexmarebodnen maTi
mwyemsebi, kidev viRac maTi Tanmxlebi partizanebi. aRar vicodiT, riT gveg-
rZnobinebina madloba erTmaneTisaTvis. magram RamiT, moulodnelad, imde-
ni cxvar-Zroxa mozRvavda zemodan, ivris im mkacr xev-xev; iseTi xmauri
atyda, _ ra kreolinio, ra kuprio, omi sakuTari TvalebiT unaxavTo! erTx-
ans ki vuZlebdiT, daviTxuneniT, gamogvecala WyiviliT xmebi; mogvawva da
mogvawva saqoneli, trialiT, zmuiliT, axla ukve mwyemsebmac daaZres xan-
jlebi, da raRa unda gveqna, gaangries Cveni karantinis niSnebi, waigdes fex-
qveS, adidebul mdinaresaviT ekveTnen gomboris xevs, mainc videqiT raRa-
cis darajebad _ mSivrebi, svelebi, Seciebulebi. kidev kargi, rom fardul-
idan, cecxli rom enTo, Semwvari kuJan-kuJani simindis taroebi mogvitanes
da mogvasulieres. moexarSaT yaCaRebisaTvis warTmeuli cxvaric, misma
xorcma xom mTlad gagvimagra muxlebi. vicodiT, magram mainc waramara
gvimeorebdnen: tyeSi gasul biWebs unda eridoT, wuTiT ar SeiZleba yura-
dRebis modunebao. gansakuTrebiT Cveni miliciis ufrosi, lamazi vaJkaci
gamrekeli abrialebda Tvalebs. mamlis meore yivili CamrCa mexsierebaSi,
70
mere Cavmjdariyavi xesTan, mimexutebina Tofi da damZineboda egre, gaTeneb-
isas orma aSkarad germanulma TviTmfrinavma gaakeTa Cvens zemoT rkali,
amaze xom sul cecxli moikida gamrekelma. daaZro mauzeri, aSverili hqon-
da cisken. viRaceebma Tofebi esroles TviTmfrinavebs. gamrekelmac gauSva
ori tyvia. cxeni hyavda _ niSa, qurana, welwvrili, gediskisera, Tvalebdidi,
mraval emirs da begTa-begs darCeboda zed Tvali.
Ramis nawvimari Tendeboda da naTdeboda nislebis zlazvniT. mTeli is
imodena tafobi, koWbaanis gadmosaxedi, or-or kilometrze meti sigrZe-
siganeze, saqoneliT iyo savse, talaxiani cxvrebiT, talaxiani ZroxebiT, xbore-
biT. zemoTve unda Tqmuliyo esa, saqoneli pirs veRarafers hkidebda im
tafobze, erTmaneTs erCodnen, tlinkebs urtyamdnen, bRaodnen, iyefebodnen
daRlili ZaRlebi. kidev kargi, rom mTebma mainc amoswies nislebidan Tave-
bi da mziT brwyinavdnen axla. aman Tu imoqmeda saqonelze, Cawynarebul
mdinaresaviT midioda qvemoT...
gavarda dambaCa _ erTxel, meored. zemodan, boWormis mxridan Camo-
maval gzaze, cxenosnebi Camovidnen. win Cveni miliciis ufrosi gamrekeli
modioda, mas mohyveboda... TiTqosda kinoao, _ SavCoxiani, wiTelgulispir-
iani, jvaredin savazneebSi Camjdari ulamazesi vaJkaci. Savi lamazi boxoxi
exura, TeTri yabalaxi ukan hqonda gaziduli, axali karabini xelSi eWira,
RimiliT dahfofineboda cxens. miTxres Tu ara misi saxeli da gvari, sam-
udamod damamaxsovrda; gulbaaT... xom iyo aseTi saxelis didi. msmeli...
mgelikauri, `gamanadgurebeli batalionis“ ufrosi, meTauri. mosuli iyo
Tavisi xuTi kaciT, unda dagvxmarebodnen yvelaferSi, ufro _ yaCaRebis
winaaRmdeg brZolaSi. Canda, fardulSi gafrTxilebulebi iyvnen, stumreb-
mac da maspinZlebmac cxenebi gareT daabes, Robis latnebze. gamrekeli qv-
abs dastrialebda. mgelikauri TiTqos scenaze idga, aqeT-iqidan amosdgo-
modnen razmelebi, isinic Coxianebi. gamrekelma da mzareulma mitrom cecx-
lis irgvliv Semorigebul kunZebze mii patiJes stumrebi. dasxdnen Cvenebic.
me da erTic Cveneburi biWi vemsaxurebodiT yvelas. mivarTviT mitros nax-
elavi, namdvili cxvris yaurma, iyo puric, rac mTavaria, iyo Rvinoc _ wiTel-
ic, TeTric. wiTeli Cemi soflidan. Wiqebi gvqonda cota, sami Tu oTxi cali,
gamrekeli brZaneblobda, is Txoulobda, yvelas daelia bolomde. dasclid-
nen, mogvawodebdnen Cven da Cven wamSi vubrunebdiT savses. gulbaaT mge-
likauri ucnaurad lamazad ijda, ucnaurad lamazad Wamda. qudmoxdils odnav
uTrToda mkvrivi Savi Tma. sadRegrZeloebs moridebiT ambobdnen, TiTqos
eSiniaT, mterma ar gaigonos Cveni sityvebio. xandaxan gamrekeli Tu auwev-
da xmas. maSinac mgelikauris kacebi TiTqosda kiTxvis niSniT gadaxedavd-
71
nen erTmaneTs.
yvelam daimata xorci, gulbaaTmac. isev Camoatares Wiqebi _ Cveni winapre-
bis, maTi Tofebis, xmlebis; bolos viRacam Conguri gamoiRo, aSkarad nerv-
iulad daukra:
stalino, dido belado,
vefxvo Sen sali kldisao,
egre uyvarxar qveyanas,
rogorc rom mama Svilsao.
stumrebi iTxovdnen, gulbaaTisTvis miecaT Conguri. gulbaaTma, jer
rogorc wesi, Sors daiWira Tavi, mere gamoarTva Conguri damkvrels. daukra
TviTon, gaiSala mxrebSi. xom lamazi iyo, ciuri raindi daixata TiTqos.
daiwyo simRerac, ra simRera?
wamoval sanadiroda,
jixvebs dauwyeb Werasa;
Samavxvdi devebisasa
vai-vaglaxsa, mRerasa,
axal-zal mauyvanavis.
aqorwinebdnen berasa.
mReroda, acinebda msmenelebs. devebisa rom daamTavra, Tavi ar daanebes,
kidev imRera siyvarulisa, isic kargi leqsi, mokle. yvelani SecvlilebiviT
iyvnen, maSin gamrekelma cidis sigrZe simindis TeTri taro momca, agera,
aqeT bogiri rom aris Cangreuli, imis moajirze dasvi, rogorc rom moax-
erxo. bedad moajirs erTi lursmani gverdze hqonda gamoSverili, is lurs-
mani avkece zemoT, taro qeCeCiT wamovage zed da amayad gavxede Cems namuSe-
vars. gamrekelic kmayofili darCa, ise brwyinavda taro. pirvelma TviTon
isrola karabinidan, mere erTma stumarmac ver Seikava Tavi, imanac aacdina.
mesameT gulbaaTma aswia Tofi RimiliT, rogorc rom ijda, iqidana. rbi-
lad waiRo sasxleti Tavisken, xma da simindis taro gaqra.
gadairia gamrekeli. isev airCia axla cota oqrosferi taro, isev me
gamiSva, iseve davsvi, rogorc is pirveli. ver gaartyes verc gamrekelma,
verc misma moadgilem, verc stumarma erTma. maSin gulbaaTma erTxelac
gauSvira Tofi da erTxelac gaaqro taro moajiridan. sul cecxlebs yri-
da gamrekeli. gavige misi naTqvamic: _ am artistma Cvrebad ar gvaqcia yve-
la?! gulbaaTma Conguri aiRo, daukra, daukra, daukra, isev daamRera viRac
mterzeda, romelmac ar icis, visTana aqvs saqme, CvenTan. movercxlili xanja-
li ekida. cekvis ramdenime ileTi gaakeTa ConguriT xelSi, _ gviyureT, ger-
manelebo, daskdiT, daifatreniT yvelanio, Conguri sxvas gadasca, gamovida
72
fardulidan, Sejda cxenze, Sesxdnen misi razmelebic, gamrekelic, da wavid-
nen. gamrekelma Cven dagvtova yvelas imedad. Cven viRimebodiT da marTla
viyaviT mzad. metad aRar minaxavs im midamoebSi gulbaaTi. mec gamomiSves
male.
weliwadi iqneboda gasuli, TbilisSi, malaknebis bazarSi, SesasvlelTanve
dawolil kasrebze gamomwvevad idga savse Wiqebi. erTi axovani kaci waswv-
da marcxena xeliT erT Wiqas. me guli gadamiqanda. es gulbaaTi iyo. mar-
jvena xeli idayvis qvemoT aRar hqonda. mivvardi, movkide xeli naxevar
marjvenaSi. gakvirvebuli damyurebda zemodan. marcxena xelSi savse Wiqa
uyanyalebda.
_ Tqven gulbaaTi ara xarT? didi msroleli, didi momRerali?
_ ra ici Sena?
_ me gnaxeT SarSan _ SavCoxiani, CaxCaxa wiTelgulispiriani. koWbaanTan
saqoneli rom moedineboda... ra aris, ra dagemarTaT?
_ orma Tvem momiwia frontze, _ Wiqa xelSi Camido, TviTon sxva Wiqa
aiRo. _ aegre sufTad wamacala naRmma.
me Wiqa kasrze davdgi, gamovbrundi, gamoviqeci, ar mindoda daenaxa Cemi
cremlebi.
_ ehe, hei! _ mesmoda misi xma, _ ise... erTi JurnalisTvis viyaviT Cacmulni
ise.
ormocdaSvidi weliwadia gasuli mas Semdeg. rogorc rom liTonis qan-
dakeba egre dgas gulbaaTi _ marcxena xeliT Wiqaaweuli, xalaTis marjve-
na saxelos wveri qamarSi aqvs Catanebuli, Rvino eRvreba, icinis, icinis...
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`artisti~ (samagido rveulebidan)


samxedro mecadineobaze varT, gldanSi, samasi kaci mainc, sul Tbiliseli
Tadarigis oficrebi. Semodis Cven Soris, velze gafantul xalxs Soris, kidev
erTi manqana, siciviT erTmaneTs mikruli biWebiT, Cerdeba. erTi didyureba
SavulvaSiani jeili Sewuxebuli gamoeyofa sxvebs da viTomc didi sifrTxil-
iT gadmoiZaxebs:
– biWo, qarTvelebi Tu xarT vinme, xma gagveT! Tqvenebi varT Cvenca.
amaze naTeli suraTi tyvedmyofi qarTveli kacisa, jer ar Semxvedria
sadme. ramdenic gamaxsendeba, giJurad mecineba misi esoden srulyofilad
warmodgenis gamo.

73
`arqaika~

adre aq, am venaxebSi, bumberazi kaklebi idga. yvela kakals Tavisi saxe-
li erqva: berebianT kakali, fexSvelaanT kakali. qariaanT kakali, zaqaraanT
kakali, Cveni oqruaanT kakali da sxva. idgnen, rogorc spiloebi cxvrebSi,
esxdnen kenweroebze gunebamZime yvavebi, amTqnarebdnen, sTvlemdnen, _ ar-
saidan emuqrebodaT safrTxe. dahkidebdnen SigniTSigan, orkapa wvril
totebze, maxarobela biWogogiebi budeebs, dasCekdnen bartyebs, aqanavebdnen,
arwevdnen da xalisiani patarZlebiviT gadasZaxebdnen erTmaneTs: „naTli-
jalabo! ra gnebavT! erTi puri gvasesxeT! inebeT!“ SikrikebiviT mirikrike-
bdnen da morikrikebdnen xidan xeze Citbatonebi, WriWinebdnen mudam uCi-
nari WriWinebi. zamTrobiT kidev, siciveebSi da nislebSi, mofrindebodnen
ucxo, did-didi frinvelebi, _ Savebi, qoxebiviT daRunulebi, _ dasxdebodnen
Cumad, isxdnen, Cumadve afrindebodnen da wavidodnen.
kunapet RameebSi kaklebis qveS Tavs iyridnen Winkebi da majlajunebi,
godebdnen saukunovan sagodebels Wotebi, qveyanas aSinebdnen mikiotebi.
zogjer estumrebodaT xolme mexic, _ Waaxo! _ daiZaxebda zafxulis giJmaJ
wvimaSi da aabolebda romelime maTgans, daayenebda tusisa da gogirdis
suns. dauberavda qari da daiwyebdnen guguns, _ zRvasaviT Relavdnen da
mimoiqceodnen. isedac muqni, sicxeSi ufro metad muqdebodnen. dablidan
rom axedavdi, TiTqos taZariao, _ Camobinduli, grili, _ adioda totidan
toti, midioda maRla, maRali cisken, aqa-iq Tu gamoiWiatebda mze.
is kaklebi Zalian uyvarda mTel qveyanas, didebsac da patarebsac. imaT
qveS xelsaqmobdnen, imaT qveS isvenebdnen, TamaSobdnen da qeifobdnen. dah-
klavdnen cxvars an Txas, Camohkidebdnen miwamde daweul totze, daanTebd-
nen cecxls, dasxdebodnen mwvaneze da gadadioda jami da Wiqa.
narTvlevis nawvimarze xom maT qveS gavlas ara sjobda ra. eyara bro-
la-brola kaklebi, jer isev nedlebi, CatyviulebiviT mZimeebi, TeTrlebniane-
bi.
CaRrmavebulebSi, sqlad dagebul foTlebSi, nedl kaklebs i povidi
gazafxulzec ki. hqondaT idumaliani xvrelebi, nuJrebi, fuRuroebi. yivanax-
velian bavSvs Tu imaT fesvebSi gaaZvrendi, ukeTes wamals aRar inatrebdi.
did vaJkacobas Cemulobdnen maTi mbertyavebi.
sanam isini cocxlobdnen, cocxlobdnen zRaprebic: amiranisa, devebisa,
mfrinavi raSebisa, uCinmaCinis qudisa, mzis asulisa, irmis Svilisa. TavisiT
ibadeboda survili gunduri, didi, gagrZelebuli simRerebisa, da imRerebo-
74
da kidec.
omis Semdeg yvela saxeliani xe moWres. imaT adgilze, axla, xom xedavT,
wvril-wvrili, facifuca xeebi xaroben: vaSlebi, msxlebi, atmebi, qliavebi, _
sul namyenebi. xeebsa da xeebs Soris bostneulia Carigebuli. yvavian, isxa-
men, mwifdebian, JivJiveben, fuli SeaqvT ojaxebSi.
ho, erTi kakaliRa darCa, aqedan ara Cans, zaqaraanTi, _ am mxridanac tote-
baWrili, im mxridanac, aqeTa momijnavemac aaWra, iqiTa momijnavemac, da qari
rom dauberavs, rogor xmas gamoscems, ici, _ fCxxii!..
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`arqaika-II~ (samagido rveulebidan)

qalaqis am ubans beberi mTa adgas Tavs, alag buCqnariani, alag flatee-
biani, xavsebiani. xandaxan nislebic aris xolme mimopentili zed.
mTis Ziras Zveli saxlebia. mkvidrad nagebi, qvis vardebiT da girlian-
debiT Semkuli. maT xuroTmoZRvrebs uTuod wvrTnidnen evropeli umka-
cresi maswavleblebi. amaod cdilobdnen im maswavlebelTa pirquSobis
gadaSlas dRevandeli mRebavebi. mudmivad gril quCebSic Zveleburi xeebi
dgas _ cacxvebi, nekerCxlebi, Telebi. Telebi xmebian. cacxvebsac uWirT, neker-
Cxlebsac, mwvane foTlebs Soris, mTlad udrood, yviTeli foTlebic Tr-
Tian. magram xeebi mainc lamazebi arian sevdismomgvreli natifi silamaziT.
trotuarebs rwyaven da sufTad gvian am ubnisve mkvidrni, qurTi mee-
zoveebi, kacebi yalionis bolebiT, qalebi nairferi kabebis rxeviT. mimodis
raRacnairad Zveli yaidis xalxic, TviT patarebic ki. gogonebs acviaT gr-
Zeli, TiTqosda fexebis Semborkavi kabebi, biWebs, umTavresad, grZelsaxe-
loebiani TeTri qaTqaTa perangebi...
da roca is ornic gamoCndebian quCaSi, is Zveleburad TmaSeTvriluli
qali da kaci, lamazni da Zlierni, geCvenebaT, rom quCa inabeba maTi mayure-
beli, geCvenebaT, rom nabijs aneleben yvelani. qali mtkiced moadgams
nabijebs maRali Ronieri fexebiT, moanaTebs TeTri sayeloTi, TeTrive savse
Tlili yeliT, Tvalebis JuJuniT, sruli CaRi tuCebiT, romelnic cdiloben
Seakavon mSvenieri Rimili, akaveben kidec, magram bolomde vera, mainc gamoe-
JonebaT odnav daCrdilul boloebze. mamakacsac unda, SeaCeros WaRara
jiuti qoCoris TrTolva, ver aCerebs. Tvalebi TiTqos kargaven Zalas,
morCilad elian yvelafers. frTxili TavdaxriT, frTxili RimiliT mie-
salmebian da gascdebian erTmaneTs, da roca gascdebian, aSkarad igrZnoba,
75
rom ganimuxteba quCac.
uTuod qalic fiqrobs da kacic, rom erTmaneTisTvis arian darCenilni
qveyanaze. marto isini ki ara, sxvebic amas fiqroben, vinc ki erTmaneTis
siaxloves dainaxavs maT. magram Zveleburi quCa da saxlebi fiqroben sx-
vanairad... isini fiqroben, rom ase unda iyvnen, cal-calke, qali TavisTvis,
kaci TavisTvis. amitom arian esoden kargni, lamazebi, amitom cdiloben, iyvnen
yovelTvis Rirseulni, Zlierni, araferi SeemCniaT erTimeoris gulis-
gasatexi.
qali Sin naRvliani SeCerdeba xolme sarkesTan. warmoidgineT, kacic da
roca isini ase dganan, saxlebic mkvidrad dganan, xeebic.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`arwivi~

...CemTan mofrinda.
me viyavi yvelaze martosuli, yvelaze mitovebuli amqveynad (bednieri
xarT, Tu aseTi fiqri ar daguflebiaT arasodes), aRar vWirdebodi aRaravis
_ aRarc meuRles, aRarc Svilebs, aRarc megobrebs. gamovidodi saxlidan
(saxli sxvisi iyo, me is naqiravebi mqonda, rom or Tves sofluri haeriT
esunTqaT Cem cols, Svilebs da SvilTaSvilebs), gamovidodi jer isev bnel-
Si, siberisaken midrekili, Tmadauvarcxneli, gaflaSulkedebaTreuli, mivjde-
bi da meseris Ziras, miveyrdnobodi nagverdul ficrebs da gulxeldakre-
fili Sevcqerodi cas _ iqidanRa movelodi Svelas.
Cems Tvalwin fusfusebda, _ Tavis gasakeTebels akeTebda ca _ Tanda-
TanobiT, erTmaneTis miyolebiT aqrobda varskvlavebs. rogorc rom tbori,
ubes ivsebda silurjiT da siTeTriT, galiclicdeboda kidiT kidemde da
mere gauRebda mzes kars, JriamuliT, kiskisiT Semodiodnen mzis pirveli
sxivebi.
me ar vTxovdi cas arafers, Cemi daRlili sxeuli Txoulobda masTan
yofnas, masSi galxvobas, rogorc lxveboda silurje da siTeTre.
is ki TavisTvis akeTebda sakeTebels. gaavarvarebda mzes, mere dedami-
was, _ kvnesodnen xeebi da adamianebi papanaqebaSi (albaT, ase iyo saWiro),
miwis siRrmeebSi eZebda TavSesafars wyali, _ kargad moijerebda guls
qveynierebis wamebiT da amis Semdeg Zlivs Seicvlida saxes sigrilisa da
sibnelis Sesaxvedrad.
mTel qveyanaze, vgoneb, pirveli gamovdiodi gareT da amitom Tu SemamC-
76
nia. mamCnevda yoveldRe, jer isev blante sibneleSi, meseris Ziras mikarg-
uls, gulxeldakrefils, misken mudariT Tvalebapyrobils.
da gamogzavna CemTan is _ arwivi.
pirvelad rom davinaxe, mamin sul ar vicodi, axlac darwmunebiT ar vici,
Zera iyo, yajari Tu arwivi. mindoda arwivi yofiliyo da ase vuwode.
frTebgaSeSebuli modioda wowola mTis mxridan (im wowola mTaze
patara eklesiis nangrevi dgas), ca iyo lurjad gamtknarebuli, daZabuli,
sul male unda gaeRo kari mzisTvis. TiTqosda erTad modiodnen Cemken
wowola mTa da arwivi. wowola mTa cis lurj fonze gaCerda, arwivi mov-
ida CemTan, Cems maRla mSvidad Semoxaza wre, mosalmebis niSnad, aswia mxari
da daiqnia, aswia da daiqnia, mere gaaSeSa frTebi da isev SeZoxaxa mtkice
wre.
me saxlSi Sevvardi, gamovitane durbindi da imiT davuwye mzera. gr-
Zlad gaWimuli frTebis marjvena boloSi erTi didi Savi bumbuli aklda.
mSvidi da amayi, Tvalebdauxamxameblad damyurebda maRlidan. araviTari
Zaldataneba! TiTqos wriulad mbrunav haers mihyveboda TviTon gaCerebu-
li. ramdenjerme rom moxaza wre, odnav, sul odnav SeRuna frTa, wamovida
dabla-dabla, gezad, rkals gamoyolili; izrdeboda da izrdeboda Savad
dasirmuli misi lega mkerdi; nela aswia Tavi da SuSxunasaviT avarda maR-
la. kidev gaakeTa ase, kidev. kidev, _ TiTqos dacemisa da amaRlebis gakveTils
maZlevda, _ mere frTebgaSeSebuli isev mihyva wres da, samjer rom Semoi-
ara, wavida, mxriT gaxaza wowola mTis nangrevi, gauCinarda... me ukve fexzemd-
gari gavyurebdi misi dakargvis gzas, da maSinve vigrZeni, rom SedarebiT
Ronivrad vebjinebodi miwas.
saRamos, mze rom Cavida da kvlav gamtknarda ca, arwivi isev mofrinda
CemTan, axla ufro mSvidi, dauZabavi da sivrcis Semtkbobi, araviTar yura-
dRebas ar aqcevda gundad dadevnebul namgalebs da mercxlebs. isini Tvi-
Ton mixvdnen, unda gasclodnen da gaecalnen kidec. arwivma itriala Cems
maRla, miyurebda imgvaradve daSterebuli TvalebiT, _ erTi-orjer SeRuna
frTebi, erTi-orjer daeSva da SuSxunasaviT avarda maRla, gaaswora mxre-
bi da wavida gauCinarda wowola mTis ukan.
mofrinda mesamedac, meore dRis dilas.
maRla TiTqos haeri Relavda, Relavda Tu miRunul-moRunuli iyo, ar-
wivs mxrebis Senacvleba uxdeboda, xan erT mxars waiRebda win, xan meores.
rogorRac gulgriladac iyureboda dabla, Semoxazuli wreebic aRar iyo
winandeburad zusti. samagierod, ramdenjerac daqanda, imdenjer axlos mov-
ida miwasTan; da roca aiWra erTxelac da gamarTa, gaWima mxrebi, zedizedi
77
Weqa avarda misken; uceb Sewyvita winsvla, gadabrunda haerSi da CvariviT
trial-trialiT wamovida Zirs. me gaviqeci Zveli sasaflaos ZeZvebisken,
sadac is CaeSva.
iq SevefeTe saxegaxrebul kacs, romelsac orluliani Tofi saflavis
qvaze mieyudebina da jerac isev mebrZoli frinvels maRla swevda, mTel
sigrZeze uqaCavda frTebs...
_ ratom qeni eg?! _ vkiTxe im kacs da gulTan midebuli xeli CamovuSvi.
_ ra eqeni? _ Semomxeda RimiliT.
_ ratom mokali?!
_ ver vitan, vinme rom damparpaSebs Tavze, TviTon RmerTic rom iyos!
me ukve vicnobdi am kacs. wina Tves Tbilisidan wamomiyvana sakuTari
„volgiT“, saSineli siswrafiT.. maSin ver itanda, vinme rom midioda mis win;
wina kviras bazarSi vnaxe, eZebda iseT sazamTros, yvelaze didi, yvelaze
didi rom iqneboda mTel bazarSi. vicnobdi mis meuRlesac _ yvelaze maRla
Tavaweul qals mTel agarakze.
uceb adgils movwydi, xeli davtace Tofs, daviqnie saflavis qvisken, da
SemaSfoTeblad swrafad vigrZeni rogor damsubuqda kondaxi.
arwivs umweod dahkideboda Tavi mkerdze.
`Tebro~, 1983

`asi wlis papa mefis sanaxavad midis~

marTla iqneboda asis, baxtrionis gmiris zezva gafrindaulis naTluli


iyo, saxelic misi erqva _ zezva. Svilis Svilis Svilis Svilebi hyavda. siaru-
li uWirda, magram mainc gamodioda gareT. mijdeboda kedelTan da iyo.
mividoda vinme, Caucucqdeboda win da axarebda, _ isev gaumarjvnia, papa, ba-
toniSvil ereklesa, CauJuJnia lekebi zaqaTlis qvemoT. _ ahaha! _ ityoda
papa da welSi imarTeboda, saxe unaTdeboda. mere da, mere wamodgomac daaw-
yo, welSi gaWimvac, xmaliviT SemarTavda xolme joxsac RvinobisTvis bo-
los, sawylebis zafxulis Tbil dReebSi, TelavSi wasvlac moiTxova. Svile-
bi saqonelSi iWvnen, SviliSvilebma gabedes, daRvinebulma vaJkacebma, giorgim
da CaRom. TimTima Waki Seukazmes, Sesves. giorgi marcxena fexs uWerda, Tan
uzangs umarjvebda, CaRo saqamriT eweoda dablidan, Waki idga, kunTs ar
atokebda. patarZlebi icinodnen Cumad, erTmaneTs mofarebulni, jalabi
murmurebda Ria karidan Tvalis moCrdilviT gamomzirali, _ gasulelda
da gadabenteravda mTlianad! papa ki gaimarTa unagirze, Zval-tyavad qceu-
78
li, yvrimalebamomjdari wiTeli saxe daumSvidda, Coxis kalTebi da grZe-
li xanjali gaiswora.
_ Tqvenc SesxediT, _ ubrZana SviliSvilebs. TimTima Wakma axla ki daiw-
yo ezos Semovla. papac ar uWerda Tavs. giorgi da CaRo colebisken iyure-
bodnen, SublSekvriT aniSnebdnen, nu gecinebaTo. isinic Sesxdnen cxenebze,
papa win gauSves, TviTon aqeT-iqidan mihyvnen, cota CamorCeniT. giorgis da
CaRos Tofebic ekidaT, CaRos cxens _ savse xurjinic. nabdebi xom samives
hqondaT unagirs ukan dakruli.
_ axlos daudeqiT, biWo! _ iZaxda dideda, _ gadmogivardebaT eg ber-
bexreki.
papam erTi mixeda, araferi ki uTqvams.
_ ha, Sena! _ cxens Seuwyra.
cxeni cotaze waCaqCakda. papa unagirze iryeoda. SviliSvilebi mzad iyvnen,
mTlad axlos mihyvebodnen. papas saxe mTlad daewminda. Rrmad wasul cxel
Tvalebs TiTqmis ar axamxamebda. TaTaraiZeebi Semoxvdnen, Zmebi, gaukvir-
daT, papa rom cxenze dainaxes, _ saiT, saiTo! _ daiZaxes. viTomc ver gaigona
papam. _ Telavs, Telavso! _ miuges giorgim da CaRom. _ kai mayariviT ara
ziso? Rimils miayolebdnen TaTaraiZeebi. mere sxvebic Sexvdnen, yvelas
axarebda, papa rom cxenze ijda, Tan yinCadac rom eWira Tavi. undodaT, isic
gaegoT, raze midioda Telavs, magram giorgim da CaRomac ki ar icodnen esa,
Sinac araferi uTqvams papas, garda amisa, _ ise ar minda movkvde, Telavs ar
avide erTxelaco. axlac yurs iyruebda, marto win iyureboda gaSterebu-
li. giorgi da CaRo kvlav axlo-axlos mihyvebodnen cxenebze rweviT, imaTac
sul Rimili efinaT saxeze.
maragiani dRe ahyvaT, mSvidi, miburusebuli. ivlidnen erTxans da daex-
maureboda giorgi papas, _ rogora xar, xom kargada xar? papas aSkarad
swyinda aseTi SekiTxva, marto gverdze gamoixedavda. gaivlidnen cotasac
da isev: _ Tu daiRale, davisvenoT, Tu ginda, cxendacxen davisvenoT, papa
amaze ki gamoixavlebda, _ iyuCeT da iareT, balReboo. giorgi da CaRo erT-
maneTs SehRimebdnen gawbilebulebi, kidev ufro CamorCebodxen papas. papa
sul win da odnav maRla iyo miCerebuli, giorgi da CaRo mal-male ixede-
bodnen aqeT-iqiT, Tofebs isworebdnen mxrebze.
Semodgomis wvrili wvimebis Semdeg isev amwvanebuliyo mdeloebi, mwv-
aned RaRanebdnen jejilebic, xeebs ki aqa-iqRa SerCenodaT wiTel-yviTeli
foTlebi, kunlebi da CitikomSebiRa gamoiyurebodnen mxiarulad, alaznis
piras kidev _ qacvebi. iq dabal buCqebs simwvanec dahkravdaT, didi tanWre-
li verxvebi ki SiSvlebi idgnen, buCqebSi CxarTvebi wri pinebdnen. cxenebs
79
floqvebi svel lamSi eflobodaT. papa cdilobda, verxvebis kenweroebi-
sTvisac ki aewvdina Tvali. pirveli, fSa rom SexvdaT, giorgim dauZaxa:
_ mainT ara, papav. ·
papam cxeni SeaCera.
_ aba?
_ qveviT unda gavideT, geges saTibebTan.
_ iq raTa, balRo?
_ iq Zalian Txelia.
_ aqeT, Zvel fonSi?
_ mand daRrmavebulia,
_ gana rogor aris daRrmavebuli?!
_ taxtamde SemoswvdebaT cxenebs. me gamomyeviTo, _ giorgim. win is wav-
ida, mere papa mihyva, mere CaRo.
gavidnen mSvidi licliciT mimaval wyalTan. wyali Zalian iyo dakle-
buli, aq _ gaSlilic, SuaSi mogrZo kunZulic hqonda, wyrTis siRrmeze wvrili
kenWebic Canda.
_ aba, exla unda iyoCaRo, papav!
_ gazafxulze gavdi-gamovdiodi, balRo.
_ gaxvidodi, gaxvidodi, _ Rimili Seikava giorgim, _ Sen win wadi, CaRo!
CaRom cxeni yoCaRad Seiyvana wyalSi, papa CaRos mihyva, giorgi qvemoT
mxridan misdevda, orjer TimTimas aRvirsac miswia. es papamac iwyina da
TimTimamac.
_ gaiwi. muclamdec ar moswvdeba.
cxenebi dadidebuli TvalebiT dahyurebdnen wyals, TiTqos sunavdnen
kidevac, Sua talRebSi muclamde Casxdnen, papam ucbad aswia fexebi, ukan gada-
qanda, giorgim ·xeli SeaSvela, magram papas boxoxi mainc gadauvar-da da
wyalma waiRo. giorgi boxoxs daedevna, cxeni ferdebamde Seadgafuna wyal-
Si da Zlivs daiWira, papas cxeni CaRos mihyavda aRviriT, ukve gadiodnen
napirze. papas Txeli msubuqi Tma aswewoda, Zalian gauxarda qudis danaxva.
_ ai, gagaxara RmerTma. Zaan gimarjvnia, balRo!
CaRoc mxiarulad iRimeboda.
papam boxoxi dabertya, Coxis kalTiTac gamoamSrala, daixura, magrad
Camoiwia.
wyals rom waeRo, unda gavarunebuliyaviT, uquod xom ver vivlidi, va-
Jno!.
_ Cems quds mogcemdi, papav.
_ Sena?·
80
_ me ra... xeli Caiqnia giorgim.
_ ara, Svilo... e, Senc sul dasveldi, Cadi, gaiwure mainc windebi.
_ ra gawurva unda, papav!
_ muceli agtkivdeba,
_ nu geSinia.
papa ukmayofilod uyurebda giorgis...
alaverds rom miuaxlovdnen, papam es brZana:
_ unda davqveiTdeT.
_ raTa, kaco, papav? ·
_ rogora, raTa!
papam uzangebidan fexebi gamoiRo. giorgis aRaraferi uTqvams, Camoxta,
SeeSvela. CaRoc Camoxta. iwerda pirjvars da ise miuZRoda cxens papa. idga
alaverdi _ didi, TeTri, maRali. mkveTrad iyo mixatuli misi jvari caze.
Sesasvlels rom gaupirdapirdnen, papa gaCerda, SevideT, vilocoTo.
_ cxenebTan Sen darCi. _ ubrZana papam CaRos. mainc SiSianoba iyo, cx-
enebs egre ver dastovebdnen galavnis gareT. CaRom aRvirebi CamoarTva.
wavida papa, waCaCunda, cotac da xanjlis buniks miwas wamosdebda. galavnis
SigniTac daiwyes pirjvris wera. mere sanTlebi iyides, sakviraod gaRadRade-
bul sakurTxevelTan daanTes. giorgim gaigona sityvebi:
_ wmindao giorgiv! Sen gaamarjvebine Cvens xalxsa, Cvens mefesa!
daiCoqes.
_ atotebul cxenze mjdari wminda giorgi SubiT awveboda urCxuls.
suni idga sasiamovno. dafacicebulni dafratunobdnen eklesiis msaxurni,
wirvisTvis emzadebodnen.
papa da giorgi rom gamovidnen, CaRo SeuSves taZarSi. imanac daanTo
sanTlebi, imanac iloca. mere cotaze kidev wavidnen fexiT da iq Sesxdnen
cxenebze. midiodnen did velSi, ajejilebul aneulebSi. papam rogorRac
qanaoba daiwyo cxenze. davisvenoTo, giorgim. jer iuara papam, mere dasTanxm-
da. giorgim cxens nabadi axsna, gzis iqiT gaSala, waiyvanes papa da im nabadze
dasves. papa gaSterebuli iyo. ·
_ daweqi, daweqio.
_ arao. _ ar dawva papa. cudi feri edo, molurjo-mowiTalo, Tvalebic
ufro, metad wasvloda ukan. sunTqva uWirda, axvelebda.
_ Rvino CamomisxiT cota.
giorgim xurjini gaxsna, swrafad gaavso patara yanwi wiTeli RviniT,
SoTic amoiRo.
_ puri ar minda.
81
papam xelis kankaliT dacala yanwi.
_ Tqvenc dalieT.
giorgim da CaRomac dalies TiTo yanwi. puric miatanes cota.
iyvnen im did velSi da didi cis qveS is samni, sami cxeniT. dagolil
buCqebze daxtodnen kaWkaWebi, Telavis mxares kidev, caSi, ireodnen Wily-
vavebi, male mouvida feri papas, gaeRima.
_ aq rom movmkvdariyav!
_ kide xom ar ginda. _ yanwze aniSna giorgim.
arao, _ isev gaiRima papam.
cota xansac iyvnen. '
_ wavideT exla. _ Tqva papam.
_ cudad ar gaxde isev.
_ ara. magra var.
uSveles papas, Sesves cxenze. TviTonac Sesxdnen, neli nabijebiT auyvnen
gzas. moaxlovda TeTri giorgi, jer imas sTxoves Sewevna, Semdeg iyalTos
RvTaebas, bolos TelavSic Sevidnen,
kvira dRis TelavSi mileTis xalxi ireoda, urmebic, xar-kameCic, cxenebi,
cxvrebi... yvelgan Tiva eyara, yvelgan raRacas facifucobdnen, mxolod du-
qnebidan gamodioda mSvidi kvamli da mwvadis saamo suni. or-sam „adgilas
dudukic ukravda. dadiodnen darTuli qalebic.
papa aqac xSirad iwerda pirjvars. mefis sasaxle rom gamoCnda, daqveiTeba
brZana. miCaCunobda da isev pirjvars iwerda. sasaxlis galavnis Ziras
cxenebi iyvnen gamwkrivebulni. aqac iyo urmebi, aq umetesad Cardaxianebi.
urmebs Soris dacancalebdnen bavSvebi, naRvliani TvalebiT iyurebodnen
SaviTmosili qalebi.
galavanis karTan, SemaRlebulze ori Tofosani idga. papam giorgis da
CaRos xeliT aniSna, aq gaCerdiTo, TviTon wavida karis mcvelebisken,
mcvelebma erTmaneTisken gadadges TiTo nabiji.
_ batoniSvilis naxva minda.
mcvelebi TiTqos verc xedavdnen, misi naTqvami xom sul ar gaugoniaT.
_ mefis naxva minda, ereklesi. _ auwia papam xmas,
erTma mcvelma xmis amouReblad odnav auqnia Tofis kondaxi, Seayole
aqedano.
_ zezva gafrindaulis naTluli var, mefis papis mcveli, _ ufro Zala
daatana xmas papam.
mcvelebi odnav gamococxlonen.
_ visi?
82
_ mefis papis mcveli.
_ mere?
_ batoniSvilis naxva minda, mefe ereklesi,
_ ra ginda mefisgan?
_ Tavi unda movuxaro.
mcvelebma erTmaneTs Sexedes kiTxviT.
_ rogora?
_ Tavi unda movuxaro pativiT.
mcvelebma isev kiTxviT Sexedes erTmaneTs, odnav gaiwies da cerad daac-
qerdnen bebers,
_ Sen vina xar roma?
axla ki auvarvarda saxe papas.
_ aki giTxariT... egec ar iyos _ kaci var, adamiani.
_ ee! mefe aiq ari, ai.. lekis mTisken gaiqnia xeli cota ufro asakovanma
mcvelma.
_ dRes xom kviraa?
_ kvira da SabaTi icis lekma?!
papa erTxansac idga, mere SviliSvilebTan mibrunda.
_ unda davicadoT.
papam aRviri CamoarTva, CaRos, cxens TviTon wauZRva. midioda, miqanaob-
da da raRacas miCurCulebda. mivida erT beber ifanTan. iq gaCerda. iq
daabes cxenebi, xurjini da nabdebi Camoxsnes. nabdebi Zirs gaSales. puri,
xorci da yveli amoalages. papas puri ar gautexia, isev erTi patara yanwi
Rvino dalia, yvels waacicqna cota erT xans ijda, gaSterebuli iyureboda,
mere wamowola ineba. giorgim Tavisi nabadic waaxura fexebTan. jer iuara
papam, mere mainc daitova. giorgi cxenebis TivisTvis wavida. CaRo idga,
TiTqos papas hyaraulobda.
egre SeRamda. bevri uremi wavida. miwyda WriWini da gadaZaxil-gad-
moZaxilebic. aqa-iq Tu gamoCndeboda kaci Savad. sasaxlis SesasvlelTan
farnebi aanTes. mcvelebad axla sxvebi dadgnen. nestiani sicive wamovida.
giorgi da CaRo erT nabadSi iyvnen SeyuJulni. da uceb _ dgriali moisma,
ori mxedari amovarda aRmarTze, maTraxebi win hqondaT wamowvdili, yvi-
rodnen:
_ gza! gza!..
mere maT sxva mxedrebi mohyvnen.
giorgi da CaRo papas ecnen.
_ gaiRviZe, papa, gaiRviZe!
83
amaod atokebdnen, papas samudamo ZiliT dasZineboda.
mefe modioda. giorgim da CaRom maSinve icnes is. gediviT kisermoRunul
cxenze ijda, mTlad axalgazrda, laRi, pirRimiliani. ukan mTeli razmi mos-
Revda iaraRi brWyvialiT, aseve laRi mxedrebisa.
giorgim da CaRom papas Tavi anebes da daiCoqes. orivem Rrmad daxara
Tavi, mefes arc ki mouxedia maTken. is win iyureboda, sadRac zaric darekes.
ZgrialiT gaiRo galavnis kari.
giorgi da CaRo isev muxlebze idgnen, aSkarad CamosdiodaT cremli.
papa gulaRma iwva, xelebaqeT-iqiTgaWimuli, nikapi odnav maRla aewia, _
farnebidan Tu swvdeboda Suqi, _ Ramisa da nabdebis siSaveSi saamo naTeli
efina saxeze.
`ciskari~ #2, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989)

`afrena~

papaCemi Tadeozi Tbiliseli iyo, mRvdeli. me misi Zalian cota ram max-
sovs, mowiTuro Tma hqonda, kargad Camozrdoda muceli. mividoda mama, eambo-
reboda mxrebze, xelebze. papa Semoawyobda xelebs ybebze, mamaCemi mucelze
adebda yurs da Tavs ikavebda, siciliT ar CabJirebuliyo. gvqonda kidev
aseTi dokumentic, gacemuli anCisxatis eklesiis mier: Tadeozi, dediTac da
mamiTac qarTveli, daibada 1870 wels, moinaTla 1871 wels, naTloba miiRo
orma episkoposma _ kandelakma da epitaSvilmao. orbelianTa ubanSi vcxov-
robdiT, erToTaxian binaSi, magram oTaxi didi iyo. yvelani Tavisuflad
vsunTqavdiT.
mama literaturis maswavlebeli iyo, is sxva skolaSi dadioda, Cven sxva-
Si _ me da Cemi umcrosi da. am kacis xsenebisas, vinc ki icnobda, naRveli
CaudgebodaT xolme TvalebSi, magram im wuxils maleve mohyveba Rimilic.
mamaCems didi, naTeli Tvalebi hqonda, odnav molurjo. yvelafers ise
uyurebda, TiTqos raRac oinisaTvis sWirdeboda. Zalian uyvarda Zveli
rusuli, ukve akrZaluli wignebis sqeli, Zvirfasi qaRaldebi. Tan Tvals
avlebda, Tan saTamaSoebs akeTebda bavSvebisaTvis. bavSvTa saTamaSoebs
sxvebic akeTebdnen. mamaCemi Tavisi gamogonebuli qolgebiT iyo cnobili.
mavTulis wre, cal mxares saxeluriT. gansakuTrebiT kargi iyo aseTi qol-
ga CaxCaxa mzeSi. mTavari iyo moTminebis Rimiliani unari _ Tbilisur qu-
Cebs xom winaswar hqondaT daRebuli piri sicilisaTvis. erTma msxvilma,
melotma, Cvens ubnebSi popularulma yasabma aRtaceba gamoTqva avTandil-
84
is Tavs zemoT gaSlili qolgis gamo: _ ei, inteligento, Cemi rCevaa, saiqi-
oSic mag qolgiT mibrZandeT! mamaCemma msxvil yasabs qolga Tavze Camoac-
va. diliT cota danestianebuli qaRaldi advilad aixa, yasabs winsafariviT
(sadorblesaviT) gaukeTda. gamouSva Tavisi msxvili xelebi napatiebi lekv-
ebiviT, xan marjvena iyo win, xan marcxena, magram amanac ver gamoiRo sasur-
veli Sedegi, mamaCemi iyo swrafi, idumal iogTa mowafe, oriode wuTSi mt-
kvris gaRmidan iqnevda xelebs. yasabs isev winsafariviT ekeTa qolga.
meores vityvi, kidev ufro uaress: erTmaneTze gadabmul magrad gaber-
il or sahaero buStze gamoxatuli iyo erTi da igive yasabi Tavisi Cuqur-
TmasaviT gamoyvanili tuCebiT. yvelani scnobdnen, visac erTxel mainc enaxa
yasabi. buStebi niavze trialebdnen, erTmaneTs exlebodnen da gamodioda,
rom erTmaneTs hkocnidnen. atyda sicili da mere Tofebis srolac, magram
amaod, maRla, etyoboda, ufro Zlieri niavi iyo, xan aqeT mohqonda buStebi,
xan iqiT, egre daikargnen buStebi RrublebSi.
xidTan gamoCnda mTlad gawiTlebuli yasabi. mamaCemi aq marTla daim-
ala, naZaladevSi avida biZaSvilTan, saybedod, saRlabucod.
saRamos yasabs muceli stkioda, fexebi cxel wyalSi hqonda Cayrili,
Tvalebs bletavda, Cqar-Cqara axamxamebda. mama da biZaCemi ki kurkuriT
svamdnen biZaCemis ezos „sabatono“ yurZnis yviTel Rvinos. es Rvino Cven
ar gvaTrobso. iqneb asec iyo. marTlac, mxolod moxasiaTebulni iyvnen
cotaTi. biZaCemi iZaxda: _ gamiSviT, me davuzelav Cemi fexebiT yasabs mucelso.
biZaCems, erTi es vici, ormocdaxuTi zoma fexscmeli undoda. gauSveb egeT
kacs samSvidobo reisebSi? imaTac ar gauSves.
sad hqonda Cvens ojaxs saagarako fulebi. aviyrebodiT da avidodiT
dedaCemis sofelSi, burianSi. mamaCems winaswar hqonda xolme dalagebuli
saRumele SeSebi, zafxulis dila-saRamos Wrida xolme welzeviT SiSveli.
erT saaTSi ise daTbeboda sqelkedlebian soflur oTaxSi, ukeTes siTbos
veRar inatrebdi. erTi-orjer gaivlida mama soflis mTavar gzaze, ukanmo-
brunebuls mohyvebodnen kacebic, ZaRlebic, dasxdebodnen Cveni saxlis da-
bali Weris qveS. saidan Cndeboda sufraze sxvadasxvanairi saWmelebi, sxva-
dasxva feris Rvinoebi... 11-12 wlisa viyavi, da mainc vatyobdi, rom mama sas-
mels keTilad xmarobda. sxvebsac ar unaxavT fexareuli mTvrali, enis
mwvalebeli. saxiT ki sinaTleebs ikrebda antenasaviT...
Cvens taxtze gulaRma mwoliare mama raRac sabralobeli RimiliT lapar-
akobda, _ metrze meti aqvs sisqe am kedlebs, ra rkinis cxaurebi aqvs or
fanjaras, ori rkinis urduli kidev kars... TiTqos sizmris naxevarsibnele-
Si, egre dadiodnen lekebi Cems gonebriv sibneleSi. dRisiT, guligul
85
SuadRisiT, odnav gadavcdebodiT sabZelebis gadasaxeds, da astexdnen
wiokobas qalebi: _ gana mTlad morCa, wagtaceben lekebi xels da xmasac ar
amogaRebineben, ise mogacileben aqaurobas. erTi fiqri momyveboda ai, aqam-
dis, omis Semdegac, _ megona, rom lekebi oTxzedac mSvenivrad dadiodnen _
patarebic, didebic.
mamas Zalian uyvarda saeklesio dReebi, wagviyvanda Cven, balRebs, da
gvatarebda mSobliur xevebSi da cis qveS. gvelaparakeboda dedamiwis uZ-
veles warsulze, istoriaze, Zeglebze, balaxebze, naTesebze. mama yvavilebis
gvirgvins daadgamda Cemze umcros das.
erTi axali weliwadi iyo Taviseburi mkacri dResaswauli, xmas ver au-
wevdi Sens nebaze, didi iyavi Tu patara. naZvis xe gvedga, saTamaSoebs nel-
nela vkidebdiT, mamaCemi TviTon akeTebda saTamaSoebs _ kacunebs, daTunie-
bs, cxenebs, Zroxebs, sul Tavaweulebs, casTan molaparakeebs. bevrs mouwevda
Cvensken guli...
ai, amoabruna mamaCemma Cemsken didi, naTeli Tvalebi! Rimilic edga, sev-
dac edga. sul makankalebda aseTi Cvenebebis naxva. me veubnebodi TiTqos
ukve cas:
_ mSvidad, mamaCemo, mSvidad!
meSvide klasSi viyavi, zamTris ardadagebze Camosuli soflad. mTel Cvens
ojaxTan erTad. CvenTan iyo Tbiliseli biZac, badria. CamogviCoqa am uCveu-
lo kacma badriamo, rom icodeT, ra mogeliT xval, axali wlis sapatias mwver-
valze Sexvedra. aseTi bednierebi, Tqven rom iqnebiT xval, Zalian cotani,
TiTebze CamosaTvlelni iqnebian qveyanaze. mamaCemi TiTqos cudad gaxda, Ca-
jda da iataks daebjina xelebiT. badria biZia mivida, CaiCoqa da raRac uCur-
Cula yurSi. mamas gaeRima da wamodga. vekiTxebodiT vin ras, vin ras. mamas
veRar icnobdiT, Tavs Runavda, an gaaqan-gamoaqanebda, iRimeboda ki...
mamas ar undoda didad gaxmaurebuliyo Cveni ambavi. meore dResac SeT-
qmulTa saxeebiT vxvdebodiT erTmaneTs. wowola sakatia mTlad axlosaa
Cvengan, sworgverdebian piramidad aRmarTula uzarmazari mTebis fonze.
tye TiTqmis ar aris dRes, wvrili buCqnaria, isic Txeli, mTlad wverze
Tovli ido. es aravis ukvirda, mTaze asvla. mTis wverze nangrevebia. „wmin-
da mariami“ hqvia. Zvelad, zafxulobiT, Rameebsac aTenebdnen am salocavSi,
magram zamTarSi?.. didi, Tbili mze iyo. mze mtkavelze maRla idga jerac
yvelani rom avediT, avxvancaldiT mTis wverze. dainTo didi cecxli (SeSa
mamas da badria biZias moezidaT wina dRes). iseTi haeri iyo (Tovli TiTq-
mis sul gamdnariyo mTis wverzec) gveCveneboda, rom gavSlidiT xelebs da
gavfrindebodiT. im mxares, saidanac TiTqmis mudmivad uberavda niavi, brezen-
86
ti gaWimes. gaiSala naucbaTevi sufrac. lamazi iyo es naucbaTevi sufrac
saaxalwlo nakeTobebiT: gozinayiT, CurCxelebiT, goWiT, indauriT, qaTme-
biT, sanTlebiT, ar gvaklda arc musika. gvqonda sazRvargareTuli patefo-
ni. SegveZlo, ra xmebic mogvewoneboda, im xmaze gagvefina msoflios cno-
bili simRerebi. gza, raRac mudmivi daZabuloba, haeri gvizidavda yvelas.,
miT umetes, rom iseTi kaci iwyebda Tamadobas, rogorc badria biZia iyo.
naxeT, ra xdeba qveyanazeo! marTlac, tafobis didi nawili mowiTalo iyo,
saxlebidan gamosuli sinaTleebi xom SeuCerebliv gviJuJunebdnen Tvalebs.
dablidan gvwvdeboda sxvadasxvanairi simRerebis xmebi. imRera badria bi-
Ziamac, mamamac, dedamac. vimRereT Cvenc, visac rogor SegveZlo. erTi saaTi-
Ra, erTi da unda mobrZanebuliyo axali weli. Tamada cdilobda, Rrma Sin-
aarsisa da farTod gaSlili sadRegrZeloebi eTqva. dablidan ukve amod-
ioda Tofebis xmebic. Cvenebi, ratomRac, jer Tavebs ikavebdnen Tofebis sia-
xlovisagan. bolos qvemoT mTlad xSiri srola atyda, Cvenebmac gamoiRes
Tofebi. rogorc ki radioSi gamocxadda, mobrZanda axali welio, isroles,
Cvenebmac isroles, badria biZias colisZmam da Cvenma karis mezobelma
elizbarma.
mama da badria biZia ganapirdnen da raRacisaTvis Cacucqdnen, asanTs
awvalebdnen, uqrebodaT, bolos gaumarTldaT, aagizgiza naperwklebis bRu-
ja asanTma, aiwia im naperwklebis bRujam, gaizarda, gaizarda da sixaruliT
gaiTqvifa haerSi. swored iqidan, is rom Seimala, wamovidnen raRaca plas-
tikuri Savi frinvelebi, imaT aiwies jer zemoT, mere daeSvnen qvemoT da
gauCinardnen. mamam didi Wiqa gaavso da aswia: _ keTili iyos, axalo welo,
Tqveni mobrZaneba CvenTvis, Cveni qveynisaTvis, mogetanos janmrTeloba, simx-
neve... isev isrodnen Tofebs irgvliv, Cven dabla, da am acabaca srolaSi,
yayanSi gamovarda cecxlovani grZeli raRaca, eca niavis mxridan Cadgmul
brezents, gafliTa da nafleTebis koriantelSi ganagrZo gza. mamam iyvira,
_ eg, venaxebs rom setyvisagan icaven, is raketa iyo, grZel, swor Wokze rom
aris awyobili. mama gadawva da xelebiT daifara saxe, gvegona, cxare crem-
liT tiroda, magram wamoxta, gaicina da Camouara cekviT wre. deda gaiwvia,
deda ar gahyva, badria biZias colma auba mxari... TiTqos erTianad moSivnoda
yvelas, davsxediT da vWameT. msmelebma sves. ukve moskovSiac daiwyo axali
weli, da ori miliciis formaSi gamowyobili kaci SemogvierTda Cven, kanf-
etebi gadmogvifines sakuTari jibeebidan, sul icinodnen, _ ra iyo, Tqven
rogor fiqrobT, Tqveni brezenti rom gaxia? Cvenebmac siciliT miuges, _
ega setyvis sawinaaRmdego raketebia, magram CvenTan katebsac gaaseirneben
xolme haerSi. miliciis tansacmlianebi kidev ufro gulianad icinodnen,
87
svamdnen... svamdnen Cveni ucnauri ojaxis, kargi ojaxis sadRegrZeloebs.
iSviaTobaa dedamiwaze aseTi siaxlove RmerTTano. erTi uCveulo ramac
xdeboda, aSkarad kidev ufro Tbeboda. vayridiT SeSas kocons, cecxlis alSi
xelebwareulni vybedobdiT SvebiT.
ra Tqma unda, yvelaferi ase adviladac ar iyo: bebiaCems guli cudad
gauxda, axla ukve xel-fexi ucivdeboda. Ramis sam saaTze aviyareniT, wam-
ovediT. bebia ayvanili mohyavdaT mamas da badria biZias. Tavebs iklavdnen
miliciis tansacmlianebic _ Cvenc mogveciT bebia, Cvenc vatarebTo, magram
mamam da badria biZiam ar misces amisi ufleba.
soflis saxlSiac gavagrZeleT puroba, sma... ramdenime Cvenianma ise gava-
TeneT, Tvali ar mogvixuWavs. TiTqos kino iyo, Tanac feradi, yiodnen mam-
lebi, iyefebodnen ZaRlebi. modiodnen CvenTan saaxalwlo mosakiTxavebi-
Tac. giJebiviT swrafad trialebdnen deda, bicola, biZia. mama, Tamada
freskasaviT daxatuliyo kedelze. mamas ardadagebis damTavreba aRar
acales, sami dRis Semdeg wavida TbilisSi. miuyvaniaT sadRac, SeuyvaniaT
SigniT da SigniT. erTi es axsovT, sul gaWimuli midiodao. es iyo da es,
mere aRar unaxavT, weli iyo 1936, dgeboda 1937.
ra vicodi me maSin, Tormeti wlis biWma, mere gamagebines _ Sinsaxko-
melebma sazRvagareTis agentebTan saidumlo molaparakebad CauTvales
mamas sakatis wverze axali wlis Sexvedra. badria biZia sul Rmuoda. oTxi
wlis Semdeg, omi rom daiwyo im wels, erTi ambavic movida mamaze. Turme
gasafren aparats akeTebda saidumlod, taigaSi viRacas gaucia, dauwiokebi-
aT, mamaCems xerxs adebdnen Turme kiserze. Cven xom maSin Tamamad verafers
vambobdiT versad. Cumad naTqvami ki, zogs rogor gahqonda, zogs rogor.
axla rom vyvebi mamaze aseT raRaceebs, isev meSinia, Tavs viyoCaReb, mxre-
bis gaSlas vcdilobs, magram mainc, meSinia, ase mgonia, mag SiSiTa var dabade-
buli, mag SiSiTve unda wavide ama qveynidanac. Tqven uamisod gacxovraT,
didxans, didxans. didi guliT gilocavT momaval axal wels yvelas.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`axal binaSi~ (samagido rveulebidan)

lifti ar muSaobs. frTxilad, fexis wverebis frTxili SexebiT avdivar


kibeze. erTi suli maqvs, rodis avaRwev Cems sarTulamde. makrTobs silis
namcecebis xraSunic ki. ai, avaRwie. axla isRa mrCeba, swrafad gavaRo kari.
kari jiutobs. mainc male vaReb. Sevdivar SigniT, movixurav da jaWviTac
88
vketav. frTxilad vixdi sawvimars, frTxilad vdeb CanTas magidaze, frTx-
ilad viReb qaRaldebs da kalmebs. vjdebi skamze. axlaRa vxvdebi, sinaTle
rom ar kmara. avdgebi, avanTeb naTuras, isev vubrundebi magidas.
TiTqos Cemi kalmis qaRaldze Sexebas elodneno, aqeT-iqidan atydeba jaxuni,
kakuni, xriali, RrWiali. am xmebs TavianTi binebis keTilmowyobisTvis da-
qiravebul laSqars gamoacemineben mezoblebi, magram me mgonia, es Cems dasaw-
erze monadireebi modian, mokiJineben marekebi, moisvrian msrolelebi.
`Tebro~, 1983

`axmetelis gakveTilebi~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

axmetelma qarTuli amaRlebuli suli, qarTuli gmiruli temperamenti


warmoaCina scenidan. es didi zeimic iyo Cveni da didi saqmec. adamianebi
cdilobdnen ise ecxovraT, rogorc axmetelis gmirebi cxovrobdnen. me samoci
wlisa var da maxsovs maSindeli xmebi Tbilisis quCebSi: ,,lamarais isev
Sindisferi Tmai aqvs, larSi/ isev Sindisferi“. cdilobdnen is temperamen-
ti gamoeCinaT, axmetelis gmirebs rom hqondaT _ moZraobdnen mkvircxlad,
tanSemarTulni, saxeSTagonebulni. im xanebSi gaCndnen qarTvelebSi uamr-
avi anzorebi, lamarebi, zairebi. Tu vinmes xelovnebis namdvili saqme gaukeTe-
bia, es pirvel rigSi axmetelze iTqmis.
axmeteli moulodnelad moswyvites am diad saqmes. mZime farda CamoeS-
va misi namdvilad erovnuli dasis winaSe. magram gavida wlebi da axmete-
li mainc dabrunda, dabrunda, rogorc brundeba xolme, adre Tu gvian, yvela
simarTle qveyanaze. dRes Cveni eri misi dabadebis 100 wlisTavs zeimobs,
zeimobs didis ambiT _ vambobT uamrav amaRlebul sityvas, erTmaneTs veji-
brebiT axmetelis amamaRlebeli epiTetebis moZebnaSi, yoveli Cvengani cdi-
lobs unarisa da niWierebis gamovlinebas tribunaze, magram gulisgulSi
Tu CavixedavT, es yvelaferi darCeba xmad mRaRadeblisad udabnosa Sina, Tu
dRes raRac nawili mainc ar CavidgiT yovelma Cvenganma im sulisa, im tem-
peramentisa da Zalisa, radac axmetelis suli da energiaa cnobili. Seupovro-
ba simarTlisaTvis brZolaSi, SemarTebuloba yovelgvari saqveyno saqmis
keTebaSi, rainduli TavSekavebuloba da mSvenierebisaken mZafri swrafva _
es iyo axmetelis gakveTilebi da raRac nawilSi mainc unda vicxovroT am
gakveTilebiT. ai, maSin iqneba axmeteli namdvilad ukvdavi, ai, maSin iqneba
gamarTlebuli eris es garja, eris es zeimi da sixaruli.
15.I.87 w. anaga
89
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`bavSvobis ubani~ (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

sad gaswvdeba bavSvis Tvali did sofels. qvemoubniT, Cveni da papaanT


patara ubniT, Tavdeboda Cemi Tvalsawieri.
Cveni ubani naxevrad mainc sxvadasxva mxridan mosuli qarTvelebiT iyo
dasaxlebuli. Cvens saxls ukan edga raWveli beriZis saxli; iqidan oc nabijze
cxovrobda senakeli megreli sigua; siguas mere, baRs iqiT, imereli qve-
laZe; mere _ isev beriZe, beriZeebis qvemoT _ qarumiZeebi. es iyo, albaT,
mTavari mizezi, rom partikularizmma verasodes moikida fexi Cems gulSi,
kidev is, rom SedarebiT naklebad vuqcevdiT kaxurad. maxsovs, rogor mis-
worebda xolme bebia, _ „bijo“ ki ara „biWoo“, „SaWama“ ki ara, „SeWamao“ da
sxva.
saxlebs Soris Robeebi ar iyo, vis ezoSic mogvesurvileboda, iq gavaC-
aRebdiT TamaSs. vTmaSobdiT: laxts, wreburTs, Toneobas, grZelvirs, qeri-
Wamiobas, Cilikaobas, xuWalaobas, salaobas, kaklaobas, koWaobas, WurWlaobas...
axla meRimeba: im TamaSebSi Zalian vgavdiT patara cxovelebisa da frin-
velebis gundebs. vWaWyanebdiT da vJivJivebdiT. iseve gundad gadavdiodiT
erTi adgilidan meoreze. yvelas Tvalwin viyaviT da Cven Tvalwinve xde-
boda yvelaferi. erTi koWli gvyavda, koWli da xeltakvia, vaWari. Cascecx-
lavda cotas da gasZaxebda ubans: _ mSivrebo! Ratlakunebo! qali Tu ityoda,
isic TavisTvis: _ ai, miwa davayare Sens fuls da cxovrebasaco. kacebs eRime-
bodaT. vaWari yvelaze monjRreul saxlSi cxovrobda.
Zalian mniSvnelovnad, TavmowonebiT gaivlida uremi. midioda da miar-
bilebda saxres meurme. iseTi xmiT dagviyvirebda patarebs, _ gaecaTo, bi-
Woo! _ wams gacqafulni gavdgebodiT aqeT-iqiTa. avtomobili xom... umTavre-
sad mamaCemTan modiodnen avtomobilebiT, misi RmuiliT Semosvla ubanSi
xom mTeli zeimi iyo, movdevdiT yiJiniT ukan. didebs viTom mowyinebis
RimiliT eRimebodaT, magram mainc misken gaurbodaT Tvali. maxsovs, ra
ambavi atexa mezobelTan stumrad myofma xevsurma dedaberma kriala „for-
dis“ danaxvisas. wiokobiT Sevarda karSi, mere akankalebulma gamoaRo
cotaze da iqidan swyevlida „axtanobilis“ gamomgonebel-gamkeTebels.
moitandnen romelime ezoSi SeSas an Wigos. Cven, patarebi, sapatio yaraul-
ad videqiT da vuyurebdiT maT Camoclas. SeSis TiToeul naWers tyis idu-
malebac mohyveboda Tan. mTeli netareba iyo morze gadajdoma da TiTebis
Cayofa xavsSi.
90
daiwyebdnen Wigoebis gasufTaveba-gaCekvas da Cvenc gavyavdiT saqmeSi _
TiTo-TiTo Wigos vawvdidiT mCekavebs. Tan gvekiTxebodnen, _ aba, eg ra xe
ariso. bevri vicodiT: rcxila, ifni, qorafi, Svindi, Svindanwla. bevri ara:
WanWyata, xeWrela, Trimli, uTxovari. Zalian kargad maxsovs meqvabianT san-
dros _ maRali, dinji kacis muSaoba. TiTqmis aTeTrebda yvela Wigos, mere
Cekavda zemodan, grZlad, sufTad. waldi hqonda _ almasi. man icoda xolme,
sandro Ziam, Cveni gamokiTxva, romeli Wigo ra xeao, da, Tu ar vicodiT _
karnaxic, es aris da daixsomeTo.
kargi iyo Tivebis motanac. TivaSi erTxel mainc mogviwevda gadakotri-
aleba. iqac gvaswavlidnen: es prasa balaxia, es Tagvisyana, es SavTava, es
sosanio da sxva. didebuli sanaxavi iyo kargad dadgmuli didi bululi.
did bululsac sandro Zia dgamda xolme. sxvebi aqeT-iqiT awvdidnen Tivas,
sandro Zia adreve dasobili maRali Wokis irgvliv anawilebda Tanabrad.
wverze rom avidoda, iq TokiT iyo mibmuli Wokze, morCeboda, moamrgvaleb-
da wvers, daorpirebuli TokiT Camovidoda uremze.
sofelSi pirveli kameCebi hyavda megrel siguas. uremic magari hqonda
gamarTuli da, Tu is moitanda Tivas, sxvisi ori uremi gamovidoda. lamazi
iyo xorblebis gafenac ezoSi. im xorblebTan, CrdilSi, ueWvelad ijda vinme;
Tan xelsaqmes akeTebda, Tan grZeli joxiT beRurebs, qaTmebs, ixvebs da batebs
afrTxobda. didi gakvirvebiT swevdnen xolme batebi Tavebs maRla, TiTqos
sul ver mimxvdariyvnen, ratom ar uSvebdnen xorbalTan. amgvari ramee-
bidan Tu modis Tqma, _ „batistvinao“.
marnebSic Cabudebuli iyo idumalebani. TviT Cveni marani _ bneli Tax-
CebiT, qilebiT, sawnaxliT, Zveli qvevrebiT _ yovelTvis fexs Semanelebinebda
karTan. Tu kari moxuruli iyo da mainc unda gameRo, vaRebdi uceb da yur-
Tamde.
papaanT maranSi makrTobda dedaboZis Tavxeze dakidebuli Tevzissuni-
ani grZeli sxeulebi, boloebze rom gamWvirvale qaRaldebi hqondaT Semox-
veuli da is qaRaldebi sanaxevrod qoniT iyo savse. Turme, zuTxis zur-
gielebi makrTobda, kidev _ sawnaxelis baqanze gabebRvili TuSuri yvelis
mudam sveli gudebi. kidev _ didi muqi qvamarilebi maT gverdiT.
ra Tqma unda, iyo gaWirvebebic, magram is gaWirvebebi iseT adgilebSi
iyo miyunWulebi, bavSvuri Tvali Znelad rom Caswvdeboda iqamde.
mamaCemis ojaxs jer kidev zafxulis dasawyisisaTvis aRar hqonda xolme
Rvino. momcemdnen xeladas; damifurTxebdnen miwaze, aba, sanam es dafurTx-
ebuli gaSreba, aq unda iyoo, da gamagzavnidnen papaanTa. gza iqneba didi,
didi eqvsasi metri. Suagzaze, wyarosTan, yovelTvis iyvnen kacebi. daminax-
91
avdnen savse xeladiT momavals da astexdnen Zaxils, _ biWo, biWo! gasdis,
Svilo, xeladas gasdis ZirSio! undodaT, gavbriyvebuliyavi da xelada amome-
brunebina, magram ar vbriyvdebodi, gameRimeboda da fexs avaCqarebdi. _ ai,
naxav, rasac miitan Sinao, _ damadevnebdnen, magram Sin savse mimqonda.
Cveni ubani iorTan yvelaze axlomyofi ubani iyo. bebia miyveboda xolme:
ai, aqveo, Cven dablao, venaxebi rom aris axla, uwin didi Waobiani Walebi
iyoo. rom Tendeboda, erTi ambavi gahqondaT xoxbebs, wivwivebdnen imaTi
wiwilebic. erTxel Rori davkargeT, gvegona, mglebma SeWames, magram Tvis
Tavze gamoCnda Svidi damuxlukebuli goWiTa. etyoboda, is xani sul im
WalebSi hqonda gatarebuli, Torem erTi adamiani mainc rogor ar dainaxa-
vda an Tavad Rorsa, an goWebsa.
ar undodaT eRiarebinaT, magram zemoT, jerac isev xeluxleblad dar-
Cenili Waobiani Walidan, Cems pataraobasac amodioda erTi ali Ram_RamobiT
CvenTan. adioda meqvabianT TuTaze da iqidan eZaxda Cvens karis mezobels:
_ biZin! biZin! gauvardeboda biZina ginebiTa da culis trialiT, daemalebo-
da ali, meore Rames ki isev eZaxda... wiTeliao, wiTelTmagaSlilio, _ sa-
sowarkveTili ambobda biZina. da vin icis, riT damTavrdeboda es ambavi,
mamaCems rom rusuli SaSxana ar eTxovebina biZinasaTvis. im SaSxanis sami
tyvia zedized uquxa biZinam als. alma iwivla Turme, daigrixa, gaqra. mokv-
liT ar vici, magram mZimed rom davWeri, naRdiao, _ ambobda biZina.
saSinlad ki gadauxada es alma. patara, sami wlis gogona wauqcia ezoSi,
safeTqeli daaxlevina qvaze da veRar uSveles veraferi.
biZina gaqvavebuli ijda.
ra maxsovs kidev im xanebisa TvalsaCino da mniSvnelovani... mTliani
koleqtivizaciis dasawyisi, janyi anu „ketaoba“ Cvens sofelSi. Semazrzeni
xmebi zemodan; soflis centridan, romelzedac krTeboda, mousvenrobda
saqonelic ki. bebias da dedas eSinodaT, ar amogvwyvitono (mama erT_erTi
moTave iyo koleqtivizaciisa). dagvavles xeli bavSvebs da wagviyvanes pap-
aanTa. sasoflo qvafenils rom gadavdiodiT, wyarosTan Jateli fSaveli
modioda zemodan, boxoxi exura, safqvavebgadakidebul cxens mouZRveboda,
moakankurebda grZel xanjals da iZaxda:
_ oh_oh_oh, sisxli daiRvreba, sisxlio.
marTlac daiRvara sisxli, erTi kaci mokles. dabegves da Tavebi
daumtvries mravals.
mama megobarma gadaarCina. rom miswvdnen, im megobarma tabureti Camo-
adga Tavze...

92
sad gaswvdeba bavSvis Tvali did sofels. qvemoubniT, Cveni da papaanT
patara ubniT, Tavdeboda Cemi Tvalsawieri.
Cveni ubani naxevrad mainc sxvadasxva mxridan mosuli qarTvelebiT iyo
dasaxlebuli. Cvens saxls ukan edga raWveli beriZis saxli; iqidan oc nabijze
cxovrobda senakeli megreli sigua; siguas mere, baRs iqiT, imereli qve-
laZe; mere _ isev beriZe, beriZeebis qvemoT _ qarumiZeebi. es iyo, albaT,
mTavari mizezi, rom partikularizmma verasodes moikida fexi Cems gulSi,
kidev is, rom SedarebiT naklebad vuqcevdiT kaxurad. maxsovs, rogor mis-
worebda xolme bebia, _ „bijo“ ki ara „biWoo“, „SaWama“ ki ara, „SeWamao“ da
sxva.
saxlebs Soris Robeebi ar iyo, vis ezoSic mogvesurvileboda, iq gavaC-
aRebdiT TamaSs. vTmaSobdiT: laxts, wreburTs, Toneobas, grZelvirs, qeri-
Wamiobas, Cilikaobas, xuWalaobas, salaobas, kaklaobas, koWaobas, WurWlaobas...
axla meRimeba: im TamaSebSi Zalian vgavdiT patara cxovelebisa da frin-
velebis gundebs. vWaWyanebdiT da vJivJivebdiT. iseve gundad gadavdiodiT
erTi adgilidan meoreze. yvelas Tvalwin viyaviT da Cven Tvalwinve xde-
boda yvelaferi. erTi koWli gvyavda, koWli da xeltakvia, vaWari. Cascecx-
lavda cotas da gasZaxebda ubans: _ mSivrebo! Ratlakunebo! qali Tu ityoda,
isic TavisTvis: _ ai, miwa davayare Sens fuls da cxovrebasaco. kacebs eRime-
bodaT. vaWari yvelaze monjRreul saxlSi cxovrobda.
Zalian mniSvnelovnad, TavmowonebiT gaivlida uremi. midioda da miar-
bilebda saxres meurme. iseTi xmiT dagviyvirebda patarebs, _ gaecaTo, bi-
Woo! _ wams gacqafulni gavdgebodiT aqeT-iqiTa. avtomobili xom... umTavre-
sad mamaCemTan modiodnen avtomobilebiT, misi RmuiliT Semosvla ubanSi
xom mTeli zeimi iyo, movdevdiT yiJiniT ukan. didebs viTom mowyinebis
RimiliT eRimebodaT, magram mainc misken gaurbodaT Tvali. maxsovs, ra
ambavi atexa mezobelTan stumrad myofma xevsurma dedaberma kriala „for-
dis“ danaxvisas. wiokobiT Sevarda karSi, mere akankalebulma gamoaRo
cotaze da iqidan swyevlida „axtanobilis“ gamomgonebel_gamkeTebels.
moitandnen romelime ezoSi SeSas an Wigos. Cven, patarebi, sapatio yaraul-
ad videqiT da vuyurebdiT maT Camoclas. SeSis TiToeul naWers tyis idu-
malebac mohyveboda Tan. mTeli netareba iyo morze gadajdoma da TiTebis
Cayofa xavsSi.
daiwyebdnen Wigoebis gasufTaveba-gaCekvas da Cvenc gavyavdiT saqmeSi _
TiTo-TiTo Wigos vawvdidiT mCekavebs. Tan gvekiTxebodnen, _ aba, eg ra xe
ariso. bevri vicodiT: rcxila, ifni, qorafi, Svindi, Svindanwla. bevri ara:
WanWyata, xeWrela, Trimli, uTxovari. Zalian kargad maxsovs meqvabianT san-
93
dros _ maRali, dinji kacis muSaoba. TiTqmis aTeTrebda yvela Wigos, mere
Cekavda zemodan, grZlad, sufTad. waldi hqonda _ almasi. man icoda xolme,
sandro Ziam, Cveni gamokiTxva, romeli Wigo ra xeao, da, Tu ar vicodiT _
karnaxic, es aris da daixsomeTo.
kargi iyo Tivebis motanac. TivaSi erTxel mainc mogviwevda gadakotri-
aleba. iqac gvaswavlidnen: es prasa balaxia, es Tagvisyana, es SavTava, es
sosanio da sxva. didebuli sanaxavi iyo kargad dadgmuli didi bululi.
did bululsac sandro Zia dgamda xolme. sxvebi aqeT-iqiT awvdidnen Tivas,
sandro Zia adreve dasobili maRali Wokis irgvliv anawilebda Tanabrad.
wverze rom avidoda, iq TokiT iyo mibmuli Wokze, morCeboda, moamrgvaleb-
da wvers, daorpirebuli TokiT Camovidoda uremze.
sofelSi pirveli kameCebi hyavda megrel siguas. uremic magari hqonda
gamarTuli da, Tu is moitanda Tivas, sxvisi ori uremi gamovidoda. lamazi
iyo xorblebis gafenac ezoSi. im xorblebTan, CrdilSi, ueWvelad ijda vinme;
Tan xelsaqmes akeTebda, Tan grZeli joxiT beRurebs, qaTmebs, ixvebs da batebs
afrTxobda. didi gakvirvebiT swevdnen xolme batebi Tavebs maRla, TiTqos
sul ver mimxvdariyvnen, ratom ar uSvebdnen xorbalTan. amgvari ramee-
bidan Tu modis Tqma, _ „batistvinao“.
marnebSic Cabudebuli iyo idumalebani. TviT Cveni marani _ bneli Tax-
CebiT, qilebiT, sawnaxliT, Zveli qvevrebiT _ yovelTvis fexs Semanelebinebda
karTan. Tu kari moxuruli iyo da mainc unda gameRo, vaRebdi uceb da yur-
Tamde.
papaanT maranSi makrTobda dedaboZis Tavxeze dakidebuli Tevzissuni-
ani grZeli sxeulebi, boloebze rom gamWvirvale qaRaldebi hqondaT Semox-
veuli da is qaRaldebi sanaxevrod qoniT iyo savse. Turme, zuTxis zur-
gielebi makrTobda, kidev _ sawnaxelis baqanze gabebRvili TuSuri yvelis
mudam sveli gudebi. kidev _ didi muqi qvamarilebi maT gverdiT.
ra Tqma unda, iyo gaWirvebebic, magram is gaWirvebebi iseT adgilebSi
iyo miyunWulebi, bavSvuri Tvali Znelad rom Caswvdeboda iqamde.
mamaCemis ojaxs jer kidev zafxulis dasawyisisaTvis aRar hqonda xolme
Rvino. momcemdnen xeladas; damifurTxebdnen miwaze, aba, sanam es dafurTx-
ebuli gaSreba, aq unda iyoo, da gamagzavnidnen papaanTa. gza iqneba didi,
didi eqvsasi metri. Suagzaze, wyarosTan, yovelTvis iyvnen kacebi. daminax-
avdnen savse xeladiT momavals da astexdnen Zaxils, _ biWo, biWo! gasdis,
Svilo, xeladas gasdis ZirSio! undodaT, gavbriyvebuliyavi da xelada amome-
brunebina, magram ar vbriyvdebodi, gameRimeboda da fexs avaCqarebdi. _ ai,
naxav, rasac miitan Sinao, _ damadevnebdnen, magram Sin savse mimqonda.
94
Cveni ubani iorTan yvelaze axlomyofi ubani iyo. bebia miyveboda xolme:
ai, aqveo, Cven dablao, venaxebi rom aris axla, uwin didi Waobiani Walebi
iyoo. rom Tendeboda, erTi ambavi gahqondaT xoxbebs, wivwivebdnen imaTi
wiwilebic. erTxel Rori davkargeT, gvegona, mglebma SeWames, magram Tvis
Tavze gamoCnda Svidi damuxlukebuli goWiTa. etyoboda, is xani sul im
WalebSi hqonda gatarebuli, Torem erTi adamiani mainc rogor ar dainaxa-
vda an Tavad Rorsa, an goWebsa.
ar undodaT eRiarebinaT, magram zemoT, jerac isev xeluxleblad dar-
Cenili Waobiani Walidan, Cems pataraobasac amodioda erTi ali Ram_RamobiT
CvenTan. adioda meqvabianT TuTaze da iqidan eZaxda Cvens karis mezobels:
_ biZin! biZin! gauvardeboda biZina ginebiTa da culis trialiT, daemalebo-
da ali, meore Rames ki isev eZaxda... wiTeliao, wiTelTmagaSlilio, _ sa-
sowarkveTili ambobda biZina. da vin icis, riT damTavrdeboda es ambavi,
mamaCems rom rusuli SaSxana ar eTxovebina biZinasaTvis. im SaSxanis sami
tyvia zedized uquxa biZinam als. alma iwivla Turme, daigrixa, gaqra. mokv-
liT ar vici, magram mZimed rom davWeri, naRdiao, _ ambobda biZina.
saSinlad ki gadauxada es alma. patara, sami wlis gogona wauqcia ezoSi,
safeTqeli daaxlevina qvaze da veRar uSveles veraferi.
biZina gaqvavebuli ijda.
ra maxsovs kidev im xanebisa TvalsaCino da mniSvnelovani... mTliani
koleqtivizaciis dasawyisi, janyi anu „ketaoba“ Cvens sofelSi. Semazrzeni
xmebi zemodan; soflis centridan, romelzedac krTeboda, mousvenrobda
saqonelic ki. bebias da dedas eSinodaT, ar amogvwyvitono (mama erT_erTi
moTave iyo koleqtivizaciisa). dagvavles xeli bavSvebs da wagviyvanes pap-
aanTa. sasoflo qvafenils rom gadavdiodiT, wyarosTan Jateli fSaveli
modioda zemodan, boxoxi exura, safqvavebgadakidebul cxens mouZRveboda,
moakankurebda grZel xanjals da iZaxda:
_ oh_oh_oh, sisxli daiRvreba, sisxlio.
marTlac daiRvara sisxli, erTi kaci mokles. dabegves da Tavebi
daumtvries mravals.
mama megobarma gadaarCina. rom miswvdnen, im megobarma tabureti Camo-
adga Tavze...
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`baTuri~ (ixileT agreTve _ `malxazi~)

95
baTuric sofelSi cxovrobs, pirvel klasSi dadis. skolaSi wasasvle-
lad rom emzadeba, jer saWmelebs Caawyobs CanTaSi, _ purs, yvels, vaSlebs, _
mere wignebs da tveulebs CaWyunavs. iseTi wiTeli, daberili loyebi aqvs,
vinc ki Sexedavs, yvelas uxaria, _ uh, Seni Wirime, biWoo! _ yvela im loyebze
uTaTunebs xels. baTuris Tavisi loyebi ar uyvars, magram amis gamo Wamas
ver mouklebs, miT umetes, zamTari rom moaxlovdeba da Roris mwvadoba
daiwyeba. Roris mwvadis suns Soridanve icnobs, gamoiqceva da, jer Sewva
sad aris, is ukve magidasTan zis.
zamTarSi, yinvebSi, yvelani Sin Seibudnen, patarebic da didebic, baTuri
ki yoCaRad daapotebs xan baRSi, xan _ xevSi, xanac xmel anwlianSi. mSvild-
isari aqvs, im mSvild-isriT Citebs dasdevs, miepareba mokuzuli, sunTqvaSek-
ruli esvris isars, Citi gafrindeba, isari kidev sadRac maRal balaxebSi an
CirgvebSi Caikargeba. dadis im balaxebSi baTuri, daablarjunebs CirgvebSi,
xeliT eweva aqeT-iqiT, wixlebiT qelavs, isars daeZebs, Znelia isris povna,
magram bolos maic poulobs.
Cumad getyviT yurSi, _ jer arc erTi Citi ar mouklavs, magram imedi
didi aqvs, dRes Tu ver mokla, xval moklavs, xvalac Tu vera _ zeg aucile-
blad moklavs, da ase gadis dReebi, kvireebi da Tveebic ki.
dekemberSi erTi ambavi gadaxda. es ambavi calke moyolad Rirs.
baTuris mamas, elizbars, baRSi Tivis bululi edga. Wirxlebi rom daiw-
yo, is bululi efrema Zias misca. efrema Zia Tavisi „ziliT" movida, zed
RobesTan moayena. TviTon manqanis Zaraze avida, fiwali moimarjva, mama
kidev dablidan awvdida Tivas. mTeli is didi bululi erT gzobaze daudes.
daqoqa efrema Ziam manqana da wavida. saocari iyo! Tiva Zaridan erT mxare-
sac gareT iyo gadmosuli, meore mxaresac, magram mainc ar ibneoda.
darCa Robis aqeT mrgvali, Savi nabululari, im nabulularze Citebi
modiodnen, _ bevrni, bevrni, „aTasni“ (ase ambobda baTuri), balaxis Teslebs
kenkavdnen. aba, imden CitTan mSvild-isriT ras gaxdeboda! gamoitana marnidan
didi lasti, daayuda nabulularze, Seuyena joxi, joxs sarecxis Toki gamo-
aba _ grZeli, grZeli, magram is Toki mainc ver miswvda saqaTmemde, sadac
baTuri unda damaluliyo. maSin ra moigona! moagora erTi Zveli, Zirga-
mocveTili godori, Tokis bolo Sig SeaZvrina, TviTonac mig SeZvra da
iqidan dauwyo Citebs TvalTvali. cota xanSi esec ar ikmara, _ godori
idayvebs da muxlebsa mtkenso, _ gamoitana mamis Zveli palto, gaago godor-
Si, wawva zed rbilad da axla ukve RimiliT ganagrZo TvalTvali, _ es ra
yoCaRi da moxerxebuli biWi varo.
Citebi ki mofrindebodnen Robeze da isxdnen. xan sabulularisken iyu-
96
rubodxen, xan godrisaken. radacebsac gadasZaxodnen erTmaneTs, _ Jiv-Jiv!
daiZaxebda erTi, _ Jiv-Jiv-Jiv! _ miugebda meore. gadafrindebodnen erTi
adgilidan meoreze, Zirs ki, lastTan, verc erTi ver bedavda Camofrinas.
arada, sacaa daRamdeba. dekemberSi xom Zalian Cqara Ramdeba skolis Sem-
deg!
daiRala baTuri, daeRala kiseri da weli, etkina idayvebic, dawva gv-
vrdze, TavqveS xeli amoido, ase viqnebi da ase vuyureb Citebso. Citebi mainc
ar Camodiodnen nabulularze. magram mere, bevri, bevri Citi Camofrinda
erTad. daiwyes kenkva. daxtodnin, erTmaneTs axtebodnen, frTebs maRla sw-
evdnen, marcevlebi yelSi eCxirebodaT, mainc ylapavdnen. mozida Toki ba-
Turim, gamohkra. wamovida lasti, daemxo, daemxo da baTuric CitebTan er-
Tad moiyola. aris uamrav farTxala, frTebfarTxuna CitebSi baTuri, xe-
lebs miadevnebs, exeba, maT siTbos grZnobs, Tan ukve lastis qeeS ki aRar
arian, oTaxia, Citebic oTaxSi irevian, bevrni, bevrni, maTi Jriamuli uWedavs
yurebs, mifrinaven Citebi maRla, baTuric mihyveba, isic mifrinavs da...
_ aq aris, aq ariso! _ daiZaxa viRacam da gaqrnen Citebi, gaqra oTaxic.
_ Cemi Citebi! Cemi Citebi! _ swevda xelebs maRla baTuri, magram maRla
bneli, varskvlavebiani cis meti aRaraferi iyo. baTuri mamas eWira xelSi.
xom mixvdiT, rac moxda?
meore dRes ukve mTel sofelSi yvebodnen: baTuriso, fxikelaSvilebis
patara baTuriso, baRSi godorSi dasZinebia, uZebniaT, gvian Ramisas Zlivs
upoviaT. rom upoviaT, Wirxli pqonia dadebuli zedao, magram gana gaciebu-
la, ubralo surdoc ki ar Sexvedriao.
imas ra gaaciebs, qalo, mezurnesaviT aqvs daberili loyebio! _ ambobd-
nin erTni.
_ kargi mWamelia da imitomao, _ umatebdnen meoreni.
toli biWebi, tolebic da cota didebic, Tavs Runavdnen da moridebiT
eRimebodaT baTuris danaxvisas. gogoebi icinodnen uxmod, igudebodnen
siciliT. magram baTuri im dRidan kidev ufro gulmodginid iwyobs CanTa-
Si saWmelebs. Caawyobs _ yvels, purs, vaSlebs, mere CaWyunavs wignebsa da
reeulebs, aiRebs im CanTas da mSvidad midis skolisaken.
erTxel dam wasZaxa, _ mZinarao! _ da maRla idga, aivanze, baTuri dabla,
ezoSi.
iS wamsee zrialiT Camoimsxira fanjris mina.
amis Semdeg aRaravis gaubedia mZinaras daZaxeba.
advili xom ar aris, isic zamTarSi, fanjris minebis Casma.
`dila~ #3, 1978; am moTxrobis sxva varianti daibeWda gamomcemloba
97
`saqarTvelos macne~, 2010, t.5-Si saTauriT `malxazi~

`baia~

baiam icis, rom yvavilis saxeli hqvia. is yvavili, baia, yviTelia, mkvriv-
furclebiani, mwvane balaxebSi sul mzesaviT brwyinavs. baia rom daiyvavilebs,
ese igi, yviTeli gvirgvinebi CamoeSleba, muxudoze cota msxvili ekliani
kaklebiRa rCeba. Zvelad am kaklebiT „cxvirs itexdnen“. ras hqvia, „cxvirs
itexdnen“?! ai, ras: Tu vinmes sisxli wamoawveboda saxeze, dRevandeli si-
tyvebiT rom vTqvaT, Tu vinmes wneva auwevda, moswyvetda baias eklian kakals
mogrZo yunwianad, Seiyofda nestoSi, dairtyamda zemodan xels, wamoigde-
binebda sisxls da wneva moeSveboda. amitom baia_yvavils cxviris satex-
elasac uwodebdnen. baia_gogos, ratomRac, es cxviris satexelobac moswon-
da. miva, gaCerdeba sarkesTan da akvirdeba sakuTar Tavs. Subli, cxviri,
RawvisTavebi, nikapi da mxrebi baiasac mzisfrad ubrwyinavs. xandaxan
Tvalebic ubrwyinavs, magram Tvalebi, umTavresad, naRvliani da miburuse-
buli aqvs, TiTqos sul axla, ai, axla utiriao, TiTqos sadRac raRaca stkiva
da im tkivils ayuradebso. wamwamebi xom ar aris misi eklebi?
gaaCerebs Tina maswavlebeli baias da ekiTxeba, _ baia, ratom gaqvs egeTi
naRvliani Tvalebi? miTxari, ra gawuxebs. _ baia pataraa, Tina maswavlebe-
li _ didi, axovani qali, mkerdamdec vera swvdeba baia. pasuxi rom gasces,
baiam maRla unda aswios Tavi, is ki dabla xris, wiTldeba da Tvalebsac
xuWavs. maSin Tina maswavlebeli loyebze Semoawyobs xelebs, TviTon Caixreba
da aawevinebs Tavs. baia iZulebulia, Tvalebic gaaxilos da gaiRimos kidec.
iRimeba, magram Tina maswavlebeli mainc eubneba, _ raRaca gawuxebs da ar
ambob, baia. _ baia mxrebs wuravs da isev Tavis CaRunvas cdilobs. Tina
maswavlebeli loyas miadebs safeTqelTan, erTs mouCeCavs Tmas, _ gaiqecio,
_ da SeeSveba. baia ar garbis. neli nabijiT gadgeba ukan, mieyudeba kedels
da aris umTavresad ase, kedelze gaSlilxelebmiwyobili, mal-male xuWavs
Tvalebs, ase ukeTesad aRidgens Tina maswavleblis xelebisa da loyis sa-
siamovno siTbos, surnelebas.
bavSvebi TamaSoben _ xtian, ZiZgilaoben. gogonebi winwamoweuli xelis-
gulebis erTmaneTze mityapunebiT iTvlian: _ ana, bana, nica, rusebis balni-
ca... zogjer baiac Caereva amgvar TamaSSi, magram TamaSSi maSinve Camoereva
fiqric, _ mama cudi hyavs, loTi, nervuli, aseTi mamis xelSi dedac daavadmy-
ofebulia, sacodavi, TviTonac sacodavia baia, sul raRac uTrTis sxeulSi,
98
ra TamaSi unda gamouvides kargad aseT sacodavs. amitom male, TiTqos
Zala gamoeliao, TiTqos mobezrdao, midgeba isev kedelTan da isev zed
miawyobs gaSlil xelebs.
zars rom darekaven, pirveli baia garbis klasisken. dajdeba merxze, dai-
wyobs win xelebs da aris ase, yuradRebadqceuli. Tu wigns akiTxebs Tina
maswavlebeli, yoCaRad kiTxulobs, Tu aTxrobinebs, maSin uWirs, sityvebs
male ver poulobs, umweod ixedeba aqeT-iqiT. Tina maswavlebeli atyobs,
rom Zalian wuxs baia, da dasvams, Tavze moferebiT gadausvams xels, kargi,
baia, kargio. baiam icis, kargad rom ver moyva mosaTxrobi, Tavs dawevs da
wiTldeba. am dros rom vinmem qvemodan amoxedos TvalebSi, Tvalebi crem-
lebiT aqvs savse.
baia diliT yvelaze adre modis xolme skolaSi. sxva bavSvebs sul
darTul_dakazmuli dedebi mohyvebian, xels ar uSveben, sanam klasSi ar
Sevlen bavSvebi. baia marto Camoirbens maRal saxlebs Soris Camomaval
jerac mouasfaltebel biliks. mxolod erTxel uxdeba samanqano gzis
gadmokveTa. iq gaCerdeba, kargad mimoixedavs, darwmundeba, rom manqana
araferi modis, da maSin gadmoirbens aqeT. aqeT ukve skolis mavTulis
Robe iwyeba, gamohyveba im Robes Zir_Zir da sirbiliT amova skolis kibeze.
Tina maswavlebeli xSirad baias utovebs klasis gasaRebs, baia kars gaaRebs,
CanTas merxSi Sedebs. Tu mSvidi dRea, fanjrebsac daaRebs. icis, rogor iRe-
ba fanjrebi. misdgams skams, ava zed, razas jer maRla aswevs, mere marjvniv
gadaxris, mere Tavisken gamoswevs Ronivrad da gaiReba. fanjrebis gaRebis
Semdeg Cvars CamoiRebs dafidan, wava, garecxavs, gawuravs, moitans da gul-
dagul Seudgeba dafis gaprialebas.
amasobaSi sxva bavSvebic movlen, bavSvebic, maTi dakazmuli dedebic. ba-
ias is dedebic eferebian: _ Sen ukve aqa xar, baia? ra yoCaRi gogo xar, ra
yoCaRi! _ baias sxva bavSvebi gamostaceben Cvars, isini agrZeleben dafis
wmendas, baia Secbunebuli dgas. dajdeba merxze, iqidan adevnebs bavSvebs
Tvals.
xandaxan, SabaTobiT, dedac mohyveba skolaSi. baias guli ekumSeba. icis,
rom dedas sam saaTamde ar dauZinia, sami saaTisTvis dabrunda mTvrali
mama. dedas adgomis Tavic aRar hqonda dilas, Tanac meramdene adgilas
ikemsavda kolgots! baiam isic icis, rom axla dedas mets aRaravis acvia
bailonis kaba, im kabis kalTac rogorRac gverdze midis, xan deda isworebs,
xan baia usworebs. gareTa kibes amoivlian Tu ara, miubrundeba dedas baia:
_ wadi, dediko, axla Sen!
_ Tina maswavlebeli ara vnaxo?
99
baia verafers ambobs. amova maRla dedac. baias klasSi SeuSvebs, TviTon
derefnis fanjarasTan dadgeba. baia mal-male gaixedavs xolme dedisken,
magram malulad. modian darTul_dakazmuli sxva dedebi, Tamamebi, bedniere-
bi. baias eCveneba, rom deda nerviulobs, tuCebs ikvnets. bolos mova Tina
maswavlebelic. Tina maswavlebelTan xom sul pataravdeba deda, xan sul
ver ambobs sityvebs, xan erTmaneTs miayris amousunTqebliv. Tina maswavle-
beli amSvidebs dedas, mklavze alersiT uTaTunebs xels. dedas eRimeba da
wiTldeba. mere wava gaRimebuli, gaxarebuli, magram aSkarad iseTi nabije-
biT, baias sul eSinia, ar waiqces.
baia klasis gasaRebs ubrunebs Tina maswavlebels. Tina maswavlebeli
yoCaRad eubneba baias:
_ ra oqro gogo xar! ra mSvenieri deda gyavs!
baias TiTqos Tavbru exveva am sityvebze. dairekeba zari. bavSvebi
Tav_TavianT adgilebze dasxdebian. daiwyeba gakveTili. Tina maswavlebe-
li lamazad gadmoSlis lamazi xeliT Jurnals.
baias uyvars gakveTilis dawyeba. simSvidea, siwynare. garedan Semodis
romeliRaca patara Citis Zaxili: _ „vis! vis! vis!“ vis hkiTxavs netav Tina
maswavlebeli gakveTils? baiam yvela gakveTili icis, magram mainc urCevnia,
sxvas hkiTxos.
sul bolo zaris darekvas xom aRtacebiT xvdeba yvela bavSvi! mxolod
baia awyobs CanTaSi wignebs nel-nela. nela Caicvams paltos, nela moixvevs
mosaxvevs. neli nabijiT gauyveba derefans, gava gareT, cincxal haerze. iq
cota xniT Sedgeba, sunTqavs, sunTqavs, aqeT-iqiT iyureba, mere Zalian daR-
liliviT auyveba Sinisaken amaval aRmarTs. im aRmarTzedac ramdenjerme
Cerdeba. gaCerdeba da naRvliani TvalebiT gadahyurebs dabla mSvidad
gaSlil veeba qalaqs. isev ganagrZobs gzas. xom ase ar unda iyos, ara? ma-
gram mainc ase fiqrobs: netav grZeli, cota ufro grZeli iyoso Sinisaken
mimavali aRmarTi...
`mTvaris asuli~, 1987

`barisken mofrinavs jafara~

gamoxta WinWraqa, Sejda askilis xmel totze da, TiTqos Tavs Zlivs ikaveb-
so, wavarda win da gadmoqanda ukan, wavarda win da gadmoqanda ukan. Tan
did ambavSi iyo,frTebs aTaxTaxebda da wri pinebda. mis maRla,askilisave
nedl totebze, xmeli balaxebi ekida, viRacas Tiva Camoetarebina. mofrinda
100
RobesTan ori wivwivac, erTi atamze dajda, meore vaSlze, pawaw-pawawa nax-
tomebiT miiwevdnen zeviT, tots xan aqedan moeqceodnen, xan iqidan, Tavs xan
erT gverdze gadaswevdnen, xan meoreze. kvirtebs aTvalierebdnen, raRacas
eZebdnen, wivwivebdnen. CxaviliT, frTebis zanti qneviT gadaiara jafaram.
wivwivebi SekrTnen, gainabnen, mere isev daiwyes wivwivi da xtoma. erTi
moxrukul xmel foTols daekida da aqanavda, raRac amokenka, maRlidan
Caxeda, Caukirkita da gafrinda.
ruSi wyali idga, Sig lobios xmel bwkalSemoxveuli rcxilis sari egdo.
biZina Cakuntda, sari amoiRo, lobio gaacala, sveli xeli jibeSi Caiwminda
da sari msxlis Zirze miayuda. msxlis iqiT nabostnarSi, qondari edga. isic
gamxmariyo. frTxilad daadga fexi afuebul, nestian miwas, qondars wveri
waawyvita, saCvenebeli da ceri TiTiT mosrisa da cxvirTan miitana; qond-
ris suni uyvarda. odoJReri lobio, civi, TeTri Rvino da axlad gamomcx-
vari rbili puri mounda. dana amoiRo, Sabiamnisfer kombostos ZirebSi
gadavida, iq viRacis cxens evlo, erTi Ziri moglija, gaTala, Cvil gulze
daiyvana da frTxilad CakbiCa. piri mSrali hqonda da Zalian esiamovna.
SarSan namynobi xidisTauri atmisTvis toti CamoeCexaT, frTxilad SeaWra
is toti da Camoxlewil adgilas magrad gazelili talaxi wausva. „xodalas
ambebia, magas Tu i brutiani cxenis gaSveba ar movaSlevine, ar iqneba!“
vazic Camowmendiliyo, oriode gaSavebuli kufxali da rqasa da rqas
Sua CaWedili xmeli foToliRa moCanda muqad. „neta nasetyvi xom ar daaCn-
da?“ plans auyva, ixreboda da rqebs akvirdeboda. ara, nasetyvi TiTqmis ar
etyoboda, feradac kargi iyo, mowiTalo, kvirtic axlo-axlo hqonda. ramd-
enjerme Cajda da Seberebul vazis Zirs ZonZebiviT dakidebuli tyavi Semo-
afSvnita. alag-alag mavTuli cota daSvebuliyo, xeli mosWida da Seatoka.
miwaze garTxmuli erTi pamidori isev nedli iyo. fexi mouxvda da saamo
suni dadga _ gazafxulis dilisa, CiTils rom rgaven xolme. iqve, Zurwa
balaxSi, ramdenime mwvane nayofic egdo, _ prialebi, molurjo-momwvanoni.
kitris natamalic ki gamqraliyo, aqa-iq vazis ZirebSi Tu iyo CarCenili
Tixisfrad gamxmari, daxlaknuli Rivi da foToli. samagierod, nanivralSi
niori gaRivebuliyo. cidaze iyo amosuli.
uceb raRac mbrwyinavi sagani dainaxa bilikTan, zemodan gadmofarebuli
jer isev mwvane balaxebis qveS. Semovla daezara, mavTulebSi gaZvra da
naxa, dana iyo, Tavisi dana, Tamazam rom daukarga zafxulSi. iseve gaxsnili
egdo. nales adgilas da mSvildze Jangi mohkideboda, tari sveliviT iyo,
civi. bilikis iqiT Camaval ruSi kenWi moZebna da Jangis gacla daiwyo. Tan
kenWs danas uxaxunebda, Tan aRma-aRma adioda da Tanac venaxs uyurebda.
101
„wels atams ar esxa da totad iqca. vaSlsac kargad moaqvs. ca da Rrubeli
Tu mSvidi Sexvda, SuSabands gavakeTeb, cotas biWisTvisac gadavdeb“.
venaxis TavSi jer betonis saSabiamne jini hqonda da mere, kidev ufro
zemoT, beqobze, walmiT daxuruli qoxi. jins araferi efara. Sig wyali Camd-
gariyo da foTlebic Campaliyo blomad. iqve, margilze, tolCa ekida, atmis
or tots Soris qalis neilonis winda gadmocurebuliyo _ Seudarebeli
ram Sabiamnis gasawurad, _ da nazad gaSliliyo Sav zroze. erTi ki Caixeda
jinSi da mere qoxTan avida, qoxs iqiT sakartofile hqonda, imas iqiT ki
ukve ZeZvmodebuli gora iwyeboda, romlis kortoxzec, Sav muxebs Soris,
patara salocavi idga. mis irgvliv ramdenime Zveli saflavic iyo.
im mxares cas piri moequfra, tyiani mTebic RrublebSi iyo gaxveuli, aq
ki, qoxTan, mze anaTebda, mzeze brwyinavda qvemoT, venaxis bolos, saxlebis
axalSeRebili saxuravebi. aqa-iq kvamli amodioda.
daRla igrZno da qoxSi Sevida, lastiT gamarTul taxtze dajda. yve-
laferi Zveleburad daxvda. Tavxeze wverwatexili namgali iyo gadadebu-
li, gayviTlebul gazeTis qaRaldSi marili iyo gaxveuli, kuTxeSi ekida
venaxis Sewamvlis dros Casacmeli WuWyiani, bambebgamoCenCili qurTuki, iqve
iyo miyudebuli pirwamtvreuli sura. magram biZinas mainc miusafrad mo-
eCvena qoxi, _ SeiZleba marto imis gamoc, rom taxtze Tiva aRar iyo gagebu-
li. „vin daayenebda. ian-ian dadian TivisTvis!“ Tanac cioda da sicivisa da
nestis suni idga. maSin adga da gareT gamovida. erTxans aqedanac venaxs
gadahyurebda, siamovnebda, rom misi venaxi xSiri Canda, ufro jansaRi, mowi-
Talo ferisa Canda sxva venaxebs Soris. mere qoxis gverdze, zafxulSi dar-
Ceul lobios CeCqze dajda, jer idayvs daeyrdno da cota gadaixara, mere
kidev cota, da bolos, raki qoxis kalTa daxvda misayrdnobad, palto mux-
lebze Semoixvia da mTlianad miwva, Tvalebi milula.
mze Tbilad, Zalian Tbilad da sasiamovnod edga saxeze, simSvide gaujda
ZarRvebSi, dagemovnebiT sunTqavda mzedakruli balaxisa da wamlis suniT
gaJRenTil haers, qudi Tvalebze Camoiwia da CasTvlima.
Tvali rom gaaxila, erTi veeba axalgazrda kaci dasdgomoda Tavze. es
swored is miwaze argasaSvebi xodala iyo, romelic weRan axsena. aRmarTis
mxridan idga, TiTebgaprialebul rkinis fiwals dahyrdnoboda da iRriWe-
boda.
_ e, azizo, didi xania, rac adeqi?
biZina wamojda da gverdze gadavardnili qudi daixura. cota Sescivno-
da. aseve, jdomelam hkiTxa:
_ sada hyofilxar?
102
_ erTi aTi kona ZeZvi movWeri age iqa.
biZinas uceb cxenis navali gaaxsenda.
_ biWo, ra ginda, rato dagidis gaSvebuli is Seni brutiani cxeni?!
_ sadRa myav cxeni, maimuno.
_ aba, ra uyai?
xodala Cacucqda, daWmuWnili sigaretis kolofi amoiZro da raRac
qveSqveSa RimiliT Tqva:
_ mitas mivyide.
_ romel mitas?
_ jandagaanTi, Tvramet Tumnad.
_ ara, marTla?!
_ marTla, maS!
_ ma visi cxenis navalia qvemoT, Cem nakombostarSi?
_ ar vici, gena, Cemi Tveze metia mitasa hyav. gamohxadeT arayi?
_ rodis unda gamomexada, es sami dRea, rac avdeqi.
_ Zalian dagigdo, ai. exla rogora xar, ver dalev erT Wiqas, ro rame
iyos?
_ Tu kargia, rato ar davlev, ra!
_ i, imisa, ai, mwvane ro Cavyare calke.
_ mogivida rame?
xodalam sigareti moqaCa, axlos miiwia da TiTqmis yurSi uTxra:
_ oTxi godori.
_ ras ambob! dakavebuli xom ara gqonda jera!
_ ara, kaco, nekze, ai, mtevnebi. wamo, kurdRelica myav mokluli.
_ rodis mohkali?
_ guSin saRamos.
_ iq xo ara, me ro wagiyvane SarSan.
_ ara, iq erTad wavideT, Tovls rom Camohyris, _ xodalam cas axeda. _
gamovxadoT aryebi da wavideT.
_ Senc gamosaxdeli gaq?
xodalam viTomda daimorcxva.
_ gamosaxdeli maq, maS!
_ ai, gagixma eg ocdaSvidkiloiani gogra, ras uyurebdi aqamde!
_ erTi magisi fer-xorcica: _ xodalam isev cas axeda. _ ar unda dawo-
liliyav egre, ro Segaqcios, finTia Zalian.
_ nu geSinian, arc egrea saqme. barva rodis daviwyoT?
_ me CemdaTavad, Tebervlamde xelismxlebeli ara var arafrisa.
103
_ Tu kai amindebi daiWira?
_ sabostnebi davubaroT dedakacebs da eyofaT. exla, Cemo Zmao, cota
qoni movikraT daTvebiviTa, Torem mere xo ici, gazafxuli... miTumetes Sena.
Sen Zalian dagigdo... exla Sen unda sWamo da sva. sWamo da sva. Tu Sin ara
gaq, Zmao, vaxSami Cemze iyos, roca ginda.
biZinam axeda da erTsac gaecina da meoresac. midiodnen venaxebis Tavze,
erTi didi, tyiskaciviT qeCoaweuli, mxarze fiwalgadebuli, meore _ patara,
gamxdari, grZeli, yavisferi paltos jibeebSi xelebCawyobili. ca sqeli
RrublebiT dafaruliyo, susti zena niavi qroda, cota xanSi wvimis wveTebic
moitana da xmel balaxebSi aafaCuna. xodala mobrunda da gaiRriWa.
_ Cqara xo ar gatareb, ha?
_ kargi, kargi! _ SeuRrina biZinam. _ ese ro wamovediT, Tinas ar gavage-
bino?
_ biWi gavgzavnoT, biWi iq ar ari!
_ ras sCadis, swavlobs?
_ ra vici, magis mamis sulica... SemWames magis maswavleblebma.
_ daTac egre ar ari? SeimRvrnen dasaduReblad da imitoma.
jafaras Cxavili SemoesmaT. aixedes. didi, Wreli jafara mZimed mofri-
navda barisaken. gaRma goraze naxiri gamoeba. sxvadasxva feris dinji Zrox-
ebi nela eSvebodnen soflisaken. sofelSi kvamlebi gaxSirebuliyo.
`barisken mifrinavs jafara~, 1974

`batoni, batoni konstantine~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

Cems ymawvilobaSi, TxuTmetidan ocdaxuT wlamde mainc, sami wigni miy-


varda gaugonari siyvaruliT: mopasanis „funTuSa“ (Tedo saxokias Targ-
mani), dodes „werilebi Cemi wisqvilidan“ (geronti qiqoZis Targmani) da
konstantine gamsaxurdias „mTvaris motacebis“ mesame kari. me ukve qalaqSi
vswavlobdi, es wignebi ki soflad iyo, iq mixaroda maTi arseboba. „fun-
TuSa“ biZaCemis, dedis Zmis ojaxs ekuTvnoda, maTi bambukis patara etaJeris
SuaSi ido, Zvel saxelmZRvaneloebsa da raRac sabuRaltro wignebs Soris.
„werilebi Cemi wisqvilidan“ soflis samkiTxveloSi inaxeboda, vfiqrob,
Cems meti Tavs aravin imtvrevda im wignze. „mTvaris motaceba“ ki, elene
axvledianis ilustraciebiT, Cven gvqonda, Cvens ojaxs. 1937 wels, mama rom
waiyvanes, uTqvamT, Tqveni wignebi sul unda moisposo, _ da dedam da bebiam
ori Tone wignebi dawves. „mTvaris motaceba“ rogor gadarCa, ar vici.
104
qalaqSic vkiTxulobdi, ra Tqma unda, magram sofelSi kiTxva mainc sul
sxva iyo. vkiTxulobdi baRSi, xaliCaze wamogorebuli, vkiTxulobdi venaxSi,
veeba kaklis Zirs miyrdnobili, damqonda saTevzaod damavalsac, iq nerveb-
is dasawyvetad; qvebSi Camagrebul ankess mal-male gahkravdnen xolme Tev-
zebi, iZulebuli viyavi wigni damemxo, magram mainc uzarmazar siamovnebas
vgrZnobdi amgvari fragmentuli kiTxviTac. vkiTxulobdi xmamaRlac, vize-
pirebdi momxibvlel adgilebs, ai, magaliTad aseTs: „ah, parizelebo, roca
mailanis mgosani Tqvensas movida, raTa Tavisi mireilisaTvis parizi eCvene-
bina, da roca es Saqtasi dainaxeT, qalaqur tanisamosSi gamowyobili, gaxam-
ebuli sayeloTi da didi qudiT, romelic mas iseve awuxebda, rogorc misi
dideba, Tqven ifiqreT, es aris mistralio... ara, es igi ar iyo. _ mixvdiT, ara,
dodes rom vkiTxulob _ „poet mistrals“. _ qveyanaze mxolod erTi mis-
tralia, es isaa, romelsac warsul kvira dRes davxede mis sofelSi; mas
fetris qudi gverdze moegdo, qurTuki Caecva uJiletod, welze wiTeli kata-
lonuri sartyeli Semoertya da... elinTa mwyemsiviT moxdenili, jibeebSi
xelebCawyobili, dadioda didi nabijebiT da leqsebs Txzavda...“
ukve mec vwerdi, moTxrobebsac, leqsebsac, Tanac imdenad bevrs, mrcxveno-
da, amdenis wera sad gagonila-meTqi. mainc mewereboda. ocnebad mqonda
qceuli cocxal poetebTan Sexvedra, SiSian ocnebad _ konstantine gamsaxu-
rdias ubralo xilvac ki. Cemi Taobis axalgazrdebi veTayvanebodiT mas,
vewafebodiT masze damaval legendarul ambebs. magaliTad aseTs: zugdid-
is raikomis mdivani isaak Jvania, samegrelos avtonomiisaTvis rom facu-
robda viRaceebTan erTad, kedels miakra da mucelze miabjina xanjalio.
aseTsac: aravis ar miscems gaRlabucebis uflebasac ki, duelSi gaiwvevs
Seuracxmyofelso. ranairad aRar myavda warmodgenili misi nawerebis
mixedviT batoni konstantine! pirvel rigSi _ diriJoriviT, romelmac erT-
maneTis winaaRmdeg daZra ori didi civilizacia, axali da Zveli, axalma
waleka keTili Zveli, yvelaferi caxcaxebda Cumi qviTiniT... misi pirovneb-
is konkretuli gancda ki dakavSirebulia omTan, zamTarTan.
es iyo omianobis ukanaskneli zamTari. me isev qarxanaSi vmuSaobdi. Sa-
baT Rames Camosuli sofelSi, kviris naSuadRevs vbrundebodi qalaqSi. ise-
dac kargad dadebul Tovls, dilidanve emateboda da emateboda brtyeli,
mSrali fifqebi. im TovlSi viare sadguramde _ ficris CemodniT mxarze.
mTlad damisvelda fexebi, magram mainc karg gunebaze viyavi, radgan iSviaTi
mSvidi, lamazi Tova iyo. Cveni sadguridan („iori“) vagonis tamburiT mgza-
vrobazec ki madloba unda geTqva RmerTisaTvis. im dRes ki, raRac bedad,
vagonSiac SeviWyune. Tbiloda SigniT da SigniT, da rac mTavaria... pirvel-
105
Si ara, sadac me gavCerdi, meore kupeSi _ erTi Zalian saintereso Sesaxedao-
bis mamakaci ijda. wablisferi Tbili qurTuki da aseTive Sarvali ecva.
ucxod iyo daxvewili Cveni matareblisaTvis, _ Txelsaxiani, gaparsuli
sufTad, mudmivad amayad momzirali rogorRac maRlidan. Semoseodnen im
mamakacs boSebi, qalebic, kacebic. usinjavdnen marcxena xelis SuaTiTze ga-
keTebul Tvlian beWeds. gamoTqvamdnen kmayofilebas, aRtacebas. mamakaci
siciliT miugebda rusulad. boSebic elaparakebodnen rusulad. mamakacis
Tavs maRla qanaobda budeSi Cadebuli Tofi. kidev ufro srulad rom dav-
inaxoT: matarebeli nela midis ukve Semuqebul xvavriel TovaSi, uSuSo
fanjrebidan SigiTac Semodian areuli fifqebi, bevri uyurebs boSebs da
saintereso mamakacs. boSebi ukve xarxareben, gulianad icinis mamakacic, mis
Tavs maRla qanaobs budeSi Cadebuli Tofi. boSebi beWdis gayidvas sTx-
oven mamakacs, mamakaci uarobs. saxumaro wyromac exateba saxeze. me ukve
raRac memarTeba: darwmunebuli var konstantine gamsaxurdiaa es mamakaci.
kidev ori Tvalis gamobmas vnatrob. mamakaci amoiRebs papirosis kolofs,
pirvel rigSi sTavazobs boSebs, pirveli beberi boSa qali aabolebs tuCe-
bis Cqari, Cqari cmacuniT, da am dros atydeba CoCqoli. _ revizori, revizo-
rio. me iZulebuli gavxdi, wavsuliyavi tamburisaken, gana marto me _ ram-
denime kaci. meore vagonis tamburSi mtaces xeli, da darCa Cemi konstantine
gamsaxurdia iq, boSebTan, me...
meore SemTxvevac mqonda komunarebis baRTan, homeopaTiuri afTiaqis
gadaswvriv. idga ZaRluri amindi, JinJRli, talaxi, burusi, ufro bindi. da ai,
aseT amindSi, bindSi, galaktion tabiZe ijda baRis mZime meseris betonis
bordiurze, Canda nasvami iyo, scxeloda. Zvirfasi nacrisferi palto gada-
eReRa da leninis ordeni mouCanda. raRacnairi umweobiT hqonda Cakidebu-
li xelebi miwisaken. Tavs edga marcxena xelis mesers CaWidebuli giorgi
quCiSvili, maRali, gamxdari, isic nasvami. cota moSorebiT ki papiross ukideb-
da kargad Cacmuli Slapiani kaci. viRacam Tqva, eg gamsaxurdiaao. wavedi,
SeumCnevlad mivuaxlovdi. ara, im kacs ar hgavda, me rom matarebelSi vnaxe.
kidev momesma _ mesame konstantine gamsaxurdiaao. quCiSvilma wvalebiT
wamoayena galaktioni, Slapianma manqana gaaCerebina. Casxdnen, wavidnen,
gzaareuliviT videqi erT xans.
sul pirvelad rom kowia uwoda erTma Cvenma teqnikumis maswavlebel-
ma baton konstantines, maswavlebelTa da moswavleTa patara wreSi, Tavzari
dameca. axla vfiqrob: qarTvelebs gviyvars sidideTa CvenTvis sasiamovno
zomamde dapataraveba. is maswavlebelic literatori iyo, leqsebis patara
wignic minaxavs misi. da ai, _ kowiao! ver iqna da veRar mivibrune guli im
106
maswavleblisaken. aseve damemarTa batoni konstantines Zeglis naxvisas
TbilisSi. moqandakes nametani gambedaoba gamouCenia mwerlis winaSe. zem-
oT ukve vTqvi, aseTi SeTamamebis uflebas aravis miscemda batoni konstan-
tine. mas SesaSur doneze SeeZlo TavisTvis saWiro interesebis dacva.
pirvelad rom namdvilad vnaxe, Semodgoma idga, wiTlad brdRvialebd-
nen mamadaviTis Trimlebi, Tbilisi savse iyo tkbili mziT. batoni konstan-
tine SemobrZanda rusTavelze, dRevandeli mecnierebaTa akademiis Seno-
basTan. Cemma megobarma, romelic radiokomitetSi muSaobda da ara erTx-
el uTqvams, piradad vicnob gamsaxurdiaso, xmamaRlac ki iyvira, _ konstan-
tine gamsaxurdia! me eleTmeleTi momivida. batoni konstantine Cvensken
modioda. ar iyo didi, mxrebiT rom wamoeRo mTeli quCa, arc ecva ise, Sori-
dan rom gamorCeuliyo yvelasagan. saSualo simaRlis, gapewil kostiumi-
ani, SlapiT, halstuxiT, TavdaWeriT, namdvilad waagavda ucxoels. nabijeb-
sac maTsaviT mtkiced miadgamda. bevri scnobda, aRtacebuli TvalebiT xvde-
boda da acilebda. Cemma megobarma moixada qudi, miwaze gageba moindoma
TiTqos. baton konstantines odnavi gakvirveba gamoexata saxeze, mere odnav
daxara Tavi. cotaze rom gagvcda, ukan gavyeviT. me Cems megobars vuyvebodi
kaxeTis matareblis ambavs. axla sabolood mjeroda, maSin baton konstan-
tines umgzavria im matarebliT. komunarebis baRTan ara, is Slapiani kaci
viRac sxva iyo.
„zaria vostokas“ Senobamde vdieT. o, rogor saxarbielod mihqonda
mxrebi, rogor Rirseulad esalmeboda nacnobebs! „zaria vostokas“ Senoba-
Si Sevida. raRa unda gveqna. cota xans ki vitrialeT iq mdgari Telis qveS,
mere gamovbrundiT.
SemdegSi ukve mweralTa kavSiris wevrs, ridiT momismenia batoni kon-
stantines iSviaTi, magram Zalian samaxsovro saubrebi axalgazrdebTan:
mwerali yovelnairad unda Zlevdes sakuTar Tavso. Cemi TiTqmis mudmivi
wona 64 kilogramia. advili ar aris am wonis SenarCuneba Cveni xelobis
kacebisTvis. Cemi mudmivi ulufaa: naxevari Careqi Rvino, wiTeli Rvino, da
erTi boTli borjomi. saWmelic Zalian cota. weris dros daundobeli var,
axlo ar unda momekaros aravin. arian _ advilad ewerebaT, me ara, me
brZoliT vwer. ver vitan uzustobebs. axla rom ase xmaurobs germaneli
remarki, magisi erTi adrindeli wigni maTargmnines. sadac ki Sevatyobdi,
iadvilebda saqmes, daundoblad vwaldavdi da vumatebdi kidec raRaceebs.
evropelebs axla namdvili didi epikosi aRara hyavT.
erTxel movismine cota ucnauri ramac: cecxlmsroleli iaraRis gareSe
ver vZleb. sul ase mgonia, aTasgvari vigindara myavs Wkuaze mosayvani da
107
maTTan urTierToba uiaraRod ar Rirs. damabezReben, gamomiZaxeben, sadac
jer ars, an TviTonve mobrZandebian CemTan, iaraRi gqoniaTo. maqvs-meTqi,
batono, davudeb magidaze. CamomarTmeven. davarekineb. damibruneben, momaw-
erineben xels da mzrunvelobasac gamoiCenen Cemdami, damarigeben: dambaCac
isvris weliwadSi erTxel TavisiT, batono konstantineo...
maxsovs kargi, Zalian kargi Suqic: „cameti wlis xar da Seni tyvea WaRara
gulis zmaneba avi“... am striqonebs abrunebdnen mwerlebi „mnaTobis“ re-
daqciis derefanSi, gmirTa moedanze, Tovlian dRes, kvlavac rom Tovda...
wamiT SeCerda batoni konstantinec, erTi es Tqva, _ cameti wlis gogonas
giJur silamazes Tu ver grZnob, poetic ara xaro, _ da saxeganaTebuli wav-
ida.
yvelaze momxibvleli mainc tribunaze iyo... rac ar unda samSvidobo
Temaze elaparaka, mis frazas moqneuli maxvilis ieri dahkravda. me maxs-
ovs misi rusuli gamosvlac viqtor Sklovskis winaaRmdeg, am ukanasknelma
rom „didostatis marjvena“ gaakritika Jurnal „znamias“ furclebze. pi-
radad me im dros Zalian cota ram vicodi Sklovskize. albaT amitom ufro
meCveneboda, rom Sklovski wia-wia mihqonda qors. magram marto me ar unda
momCveneboda ase, darbazi ZlivsRa Cerdeboda adgilze.
wlebis Semdeg viqtor Sklovski gavicani yirimSi, gamacno somexma mw-
eralma garegin sevuncma. me vaJas „rCeuli nawerebi“ meWira, 1936 wels
gamocemuli geronti qoqiZis redaqtorobiT. Sklovski dainteresda ras
vkiTxulobdi, gamomarTva wigni, gadaSala Cemi xeliT Cakrul vaJas por-
tretze da Tqva: À ÿ áûë íà ðîäèíå ýòîãî ïîýòà! da Tumca ukve vicodi, rom
Sklovski yofili moWidave iyo, imdenad ar mesiamovna es „Ýòîãî ïîýòà“ _
erTxelac davuTme sawiawiod qors.
baton konstantines uyvarda Tqmebi: „trilogia“, „tetralogia“, „tomeule-
bi“. am sityvebSi igi gulisxmobda Semoqmedis dauokebel Zalas, romelmac
aTqmevina firdousis, me vqsov xaliCas, kide-gani rom ar gaaCniao. uyvarda
sityva „Studirebac“. sanam amisi da amis uflebas miscemde Tavs, tomeulebi
unda gqondes Studirebuli, Tanac ramdenime enazeo. TiTqosda mowiwebiT,
mokrZalebiT ambobda sityvebs: „folianti“, „palimfsesti“. palimfsestze
xom saocari rame aqvs naTqvami „mTvaris motacebaSi“. „Zvirfaso Tamar!
gaxsovs, saqarTvelos muzeumSi rom giCvene palimfsesti. palimfsesti ise-
Ti etratia, romelzedac raRac wauweriaT, mere es wauSliaT, sxva wauweri-
aT. aseT etrats sinaTleze rom gaxedav, Zvelsac SeamCnev da axalsac. ase,
Cemo Zvirfaso, aseTi palimfsestia Cveni sulic. viRac modis, awers da Slis,
awers da Slis“.
108
TaraS emxvaris mier Tamar SarvaSiZisadmi minaweri es werili TiTqmis
mTlianad vicodi zepirad. „viRacas avtobusze agviandeba“ rom davwere, iq
gamoviyene werilis aq motanili fragmenti. ramdenime wlis Semdeg ungreTSi
gamosces qarTuli moTxrobebis krebuli. mSvenivrad gamocemuli am wign-
is ydaze Tavisebur sareklamo nimuSad aris gamotanili es amonaweri.
Zalian Sors da CemTvis SeumCnevel ganedebSi Segviyvans amgvari zoga-
di msjelobani. me ki saTanado Zalas ver vgrZnob iq siarulisaTvis. me
isic meCveneba, rom Cveni mkiTxvelebisa da literatorebis udidesi nawili
„mTvaris motacebaSic“ ki ver bedavs Rrmad Sesvlas. es igavmiuwvdomeli
mSvenebis wigni dResac elis Tavis robert piris da rual amundsens. me
mxolod patara pirad mogonebebs vwer baton konstantineze.
fexburTis dRe iyo. Cveni „dinamo“ da moskovis „dinamo“ TamaSobdnen.
rusTavelze revaz jafariZe Semxvda. _ getyoba, arc Sen midixar stadionze,
wavideT CemTan, mivusxdeT televizors, Tan TamaSs vuyuroT, Tan TiTo boT-
li raWuli aleqsandrouli davlioTo. criati amindi iyo, raRaciT gulis
damamZimebeli. wavyevi. avediT engelsis quCaze.
revazis meuRle Sin ar dagvixvda, jer ar dabrunebuliyo samsaxuridan.
Tavad Cven movixabakeT raRaceebi, CamovasxiT is aleqsandrouli bocidan,
davsxediT, fexburTic daiwyo da Cvenc tkbilad SevudeqiT erTmaneTisa da
qveynierebis dalocvas. Tu revazi karg gunebazea, masTan yofnas xom araferi
sjobs! wamoviwyebdi raime „seriozuls“ da autydeboda sicili, _ kaxuri
filosofiis gakveTilio! me mas dRevandel „kniaz raCinskis“ veZaxdi.
amasobaSi revazis meuRle, qalbatoni qeTevanic mobrZanda. Seicxada, ra
sufra gaqvT eso. swrafad miswi-moswia raRaceebi, swrafad Segvimko dawuneb-
uli sufra, TviTonac SemogvierTda da amgvarad gamSvenierebulebma gan-
vagrZeT sma.
moskovelebs movugeT, vgoneb oriT erTi, me da revazma or-ori boTli
davlieT da uceb revazma Tqva, _ axla wavideT da Cemi didi megobari kons-
tantine gamsaxurdia vnaxoTo. me viuxerxule, qalbatonma qeTevanmac ar
gvirCia, magram revazma ar daiSala, _ araferia uxerxuli, Zalian gaixarebs,
Rvino sul ar gvetyoba arc me da arc Senao. me isev vyoymanobdi, _ wamodi,
Sen gicnobso. ranairi cnoba unda yofiliyo. erTxel dawera, otia iose-
lians da revaz inaniSvils aRaraviTari axalgazrduli SeRavaTebi aRar
unda mieceTo. es iyo da es. mainc momtexa revazma, qalbaton qeTevansac
moulba saxe. davlieT sayvelawmindao da wavediT.
Sebindebuli iyo, kolxur koSkTan rom CamovediT taqsidan. revazma
alayafis karis zars daaWira TiTi. sadRac ayefda ZaRli. mere mogvesma
109
nacnobi xma, _ vin brZandebiT, batonoo! _ revaz jafariZe da revaz inaniS-
vili, batono konstantineo. _ Tamamad miugo revazma. _ ooo! wamovida aSkarad
nasiamovnebi maspinZeli, gagviRo alayafis kari, Segvi patiJa kolxTaTvis
damaxasiaTebeli guliTadobiT, _ ra kargebi xarT, ra mSvenierebio. gamo-
rCeviT momefera me. wagviZRva, SegviZRva saxlSi, CaxCaxa sinaTleSi.
batoni konstantines siaxlove xom jerac isev gvaTrTolebda Cven. aRar
vicodi, saiT wameRo xelebi da Tvalebi. rogorc SemeZlo, vefarebodi re-
vazs, magram batonma konstantinem male gagvaTavisufla am daZabulobisa-
gan. warmogvidgina umSvenieresi mwevari, _ amas icnobso, _ revazze, _ mofer-
ebas Rebulobs yvelasagano. me loyiT movefere loyaze.
revazi bevrjer iyo namyofi aq. me damaTvalierebina batonma konstan-
tinem kabineti. SeCerda mZime, grZel, veeba magidasTan. _ mwerals, rac Sei-
Zleba, didi magida unda hqondes, miT ufro istoriul Temebze momuSave
mwerals. gavSli wignebs, qaRaldebs, rogorc meomrebs brZolis velze, Ta-
vad vimyofebi ai, iq... mimiyvana muxis ZelSi amokveTil sabrZanebelTan (Tu
ar vcdebi, magidac da es sabrZanebelic Tbilisis vagonSemkeTebelma qarx-
anam gaukeTa saCuqrad), SemobrZanda batoni konstantines meuRle qalbato-
ni miranda, umSvenieresi RimiliT gamogviwoda xeli. _ aba, miranda, mogvi-
tane, ris motanac SegiZlia, Cemi dawuruli tfilisuriT unda gavumaspiZlde
am Zvirfas ymawvilebso. batoni konstantinec waexmara qalbaton mirandas,
TviTon moitana mwnili da mozrdili mowiTalo doqiT Tavisi saamayo
tfilisuri. dagvsxa, dagvijda win da gvimaspinZla, namdvili maRali wris
xnieri kolxi rom umaspinZlebs stumrebs. TiTqos sagangebod cdilobda,
araferi Sestyoboda imisa, Tavzardamcemad rom gveCveneboda tribunaze
dgomisas. tkbilad, alersiT gvTavazobda xan ras, xan ras. TviTon sul cot-
as svamda, _ moxuci kaci gaxlavarT da unda mepatioso, _ Cven gvaTamamebda,
Tan gvekiTxeboda, _ rogoriao tfilisuri? Cven cisken veweodiT xelebs.
movida sxva stumric, vgoneb, naTesavi kaci. masac mieaxla konstantine, moefera,
gagvacno, dagvisva gverdiT. visxediT da vilocebodiT, vlocavdiT umTavre-
sad, Cvens qveyanas, Cven xalxs, winaprebs, momavals. me rogor gavbedavdi
raimes gabedulad Tqmas, Zvlebi miyuyunebda siamovnebisagan.
am sitkboebaSi mainc Taviseburad gvmoZRvravda batoni konstantine.
gvibrZanebda, vyofiliyaviT Sromismoyvareni, gulmarTalni, Seupovarni
erovnuli Tu sakuTari Rirsebis dacvisas. Siga da Sig misi xma mainc daikrav-
da foladis JReradobas, dahkvesavda naperwklebs didi, uamravi ramis metyve-
li Tvalebic, magram bolomde mainc pirRimilian, stumris siamovnebisaTvis
garjil maspinZlad rCeboda.
110
moxda ise, rom batoni konstantines umSvenieresi mwevari me momekedla.
Camidebda kalTaSi Tavs da iyo ase, Tvalebmilululi. baton konstantines
aSkarad siamovnebda es, _ xom giTxariT, eg ai, egeTi moyvarulia stumrisa.
samagierod, ezos ZaRli gvyavs gulRrZo. gaavdeba da veRarafers xedavs.
erTxel ormocdaxuTi Wriloba miayena Cemi zviadis inglisuris maswav-
lebelso.
me meRimeboda, vealersebodi mwevars da vgoneb, orjer mainc vTqvi, rom
is ZaRli me ar mikbenda. samwuxarod, aravis mouqcevia yuradReba am naTq-
vamisaTvis.
marTla ki Semwevda raRaca Zali amgvari qadilisa. biZaCem estates, de-
dis Zmas, „funTuSa“ rom hqonda saxlSi, xan rom mzareulobda da xan mwyem-
sobda mTaSi, arc erTi ZaRli ar erCoda qveyanaze. gauCerdeboda, miaSterd-
eboda TvalebSi, miealerseboda da samtrod gamoqanebuli ZaRli megobru-
lad dauwyebda laqucs. mec avitexe ymawvilobidanve, mec vakeTebdi ase, mec
ar merCodnen ZaRlebi.
viyaviT erT xansac baton konstantinesTan, mere ramdenjerme vaniSneT
me da revazma erTmaneTs _ wasvlis dro iyo. avdeqiT, davloceT gamsaxur-
diebis ojaxi dididan pataramde, erTxelac aRvavlineT locva camde bato-
ni konstantinesaTvis, madloba gadavuxadeT mSvenieri maspinZlobisaTvis
da wamovediT. gamogvacila batonma konstantinem, _ ra moxda, ratom aCq-
ardiT aseo! etyoba, movdiodiT xmauriT, gaavda ezos ZaRli, Zgriali gahqonda
mis jaWvsa da mavTuls. me veambore baton konstantines, _ ar SeSfoTdeT,
cotas moveferebi mag ZaRls-meTqi, da uceb wavedi misken, im ZaRlisaken
alersiT, _ cuga! cuga! cuga! batoni konstantine momwvda, miyvira, _ ras CadiT,
ymawvilo! gamobrundiT, ymawvilo! revazmac damqaCa ukan, magram me ar daviS-
ale Cemi. mivdiodi Rimilad qceuli, ZaRlis Tvalebs anTebuli TvalebiT
CaSterebuli, _ cuga! cuga! cuga! _ da ZaRli CaCumda, jer gakvirveba Caudga
TvalebSi, mere siTbo da sinaTleebi. me mTlad davdni da davilie, _ sayva-
relo, kargo, mSveniero! gaaqan-gamoaqana kudi. ukve mTlad axlos viyavi, _
Seni Wirime! Sen Semogevle! Cajda, daiwyo mxrebisa da kudis TamaSi. mec
davucucqdi win, miviwie sul axlos, Semovawye xelebi yurebze...
batoni konstantine da revazi xmas veRar iRebdnen. avdeqi, davemSvidobe
ZaRls, didi, didi bodiSi movuxade gamtknarebul baton konstantines, gacecx-
elebul revazsac da wamovedi. revazi Cems daTrobas miawerda yvelafers,
me vicinodi...
siciliT vigonebT xolme am ambavs revazi da me, siciliTa da SiSiani
sinanuliT, radgan, vin icis, rogor SevuSfoTe da vatkine guli im saRamos
111
baton konstantines. erT xans ver vbedavdi, mere mainc gavbede mweralTa
kavSirSi, mivedi da didi, didi bodiSi movuxade. batoni konstantine keTili
RimiliT miqnevda TiTs, _ egeTi rame aRar gaakeToT aRarasodeso. me vTqvi,
_ iciT, me marTla ar mkbens arc erTi ZaRli qveyanaze. _ sulerTiao. da
marTali aRmoCnda... Tu saSualeba momecemoda, kvlav „vimegobrebdi“ ZaRlebs,
sanam erTxel, sofelSi, mezoblis Tvalebareuli ZaRli ar damacxra pirda-
pir yelSi, Tanac ZaRli, romlis win dReSi ramdenjerme miwevda gavla.
kidev orjer mqonda bedniereba, CemTvis Rirsaxsovari ramdenime wuTi
gametarebina batoni konstantines winaSe.
pirveli iyo kinostudiaSi. batoni konstantine eswreboda samxatvro
sabWos sxdomas, romelic ganixilavda „didostatis marjvenis“ mixedviT
gakeTebul scenars. sxdoma mimdinareobda Zveli kinostudiis mTavar
saproeqcio darbazSi. batoni konstantine Cveuli sidiadiT, magram CvenTvis
uCveulo gulisyuriT usmenda yovel gamomsvlels. misi uamravi ramis metyve-
li Tvalebi TiTqosda aRtacebasac ki gamoxatavda. man mxolod erTi rep-
likis ufleba misca Tavs. roca erT-erTma mandilosanma moiTxova, damdg-
melebma mainc yvelaferi unda gaakeTon, raTa filmi ar aRmoCndes gany-
enebuli da bolomde gaugebari Cveni TanamedroveebisaTviso, batonma kon-
stantinem brZana: „ox, es rapuli Sexedulebani Tanamedroveobaze! Tavis
droze xom gagviSres sisxli rappelebma TavianTi lenCi Tanamedroveobis
loliaviT, Cans, dResac ar gavTavisuflebulvarT maTgano. mandilosani
gawiTla, saxe satirladac ki aeria. batoni konstantine maSinve moefera.
mere, saboloo sityvaSi, moefera yvelas, didi madloba gadagvixada garji-
saTvis, raic dagvWirda scenaris wasakiTxavad da am darbazSi droulad
mobrZanebisaTvis, da aRgviTqva, dReidan Tqvens erTgul megobrad migule-
To yvelam.
sxdomaze Cemi saTqmeli warmovTqvi mec. ZiriTadad: rom „didostatis“
dadgmiT keTdeboda didi erovnuli saqme, rom batoni konstantines mobr-
Zaneba kinoSi gvafrTovanebda, gvaZlierebda am dargis kadris muSakebs da
Tavs valdebulad vgrZnobdiT, Seupovrad gveSroma filmis Rirseulad
dadgmisaTvis. sxdoma rom damTavrda da baton konstantines mivyvebodiT
jgufurad, gamomarCia me, momikiTxa, madloba gadamixada sityvisaTvis. SeC-
erda, miixed-moixeda. amiT gvagrZnobina, wuTier ganmartoebas moiTxovda,
mimayena kedelTan da miTxra:
_ papaTqvenis xnisa ara, magram mamaTqvenis xnis uTuod viqnebi da, rasac
axla getyviT, mekuTvnis rom giTxraT. ar momwonxarT, ar gekadrebaT amg-
vari Cacma. Tqven araferi ar gigavT mwerals. motocikletisti ufro eg-
112
onebiT yvelas, vidre mwerali. mwerali ki mwerals unda hgavdes. es auci-
lebelia, aucilebeli.
me mecva Zalian sqeli Salis svitri, jinsis viwro, gaxexili Sarvali da
Cexoslovakiuri samTo fexsacmeli, TiTo rom kilos mainc iwonida, isic
mSrali.
majaze momiWira xeli: _ ar unda gewyinoT Cemgvan amgvari gafrTxile-
bao.
me ar mwyenia. albaT, advili misaxvedria, ratomac, piriqiT siamayiT
aRvivse.
meored meliq-azarcianis saxlis qveS moTavsebuli maRaziis karebTan
SevefeTe. Suazafxuli iyo, Tbilisuri sicxe. moklesaxeloebiani perangi da
isev gaxexili jinsis Sarvali mecva, gamaCera batonma konstantinem, miyureb-
da mkacrad, Tan TiTqos imis SexsenebisaTvisac, ra sisulele mqonda Cadeni-
li mis winaSe.
_ me Tqven erTxel ukve gagafrTxileT, mwerlisaTvis ukadrisad ic-
vamT-meTqi. kinaRam zed SemogaxieT, maSindeli Tqveni jvaloebi. axla uares
dReSi xarT. dagiSvlepiaT es banjgvliani mklavebi, midixarT, metris sigan-
eze miiqnevT aqeT-iqiT, gamogiCeniaT Wi pic... Cems zviadsac sul vebrZvi
amaze... nuTu erTi wesieri kostiumi ara gaqvT, nuTu aseTi Znelia ataroT
is kostiumi?! Tu ar gaqvT, miTxariT, axlave wavideT da Sevakerineb Cems
mkeravs, Cemgan saCuqrad, oRond eg banjgvlebi damaleT. ar gekadrebaT
karg mwerals maggvari ganTavsufleba, ara.
„karg mweralso“ da aman xom mTlad damSala. raRaceebi movbode, sofelSi
viyavi, iqidan movdivar, Cems sofleSic ara, amxanagis nakveTSi. didi madlo-
ba gadavuxade SemoTavazebuli saCuqrisaTvis, kostiumi maqvs da Cavicmev-
meTqi...
TviTon ecva Txeli, gapewili, zoliani kostiumi, odnav moyviTalo per-
angiT, ekeTa Sindisferi halstuxi.
erTxelac damiqnia TiTi da davSordiT.
meuRlisa da qaliSvilis gardacvalebis Semdeg sul marto dadioda,
marto svamda koniaks sastumro „Tbilisis“ kafeSi. erTxel mivbede, miveax-
le quCaSi. iseTi Seuvali sevdiT Semomxeda, gacla vamjobine. wavida marto,
aSkarad Zalian marto, Tanac ukve moxucis dabali nabijebiT...
moxucis dabali nabijebiT batoni konstantine.
1989 weli, Tebervali
(gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5)

113
`batono aleqsi! megobrebo!~ (ciklidan _ ardaviwyeba)
sityva warmoTqmuli al. goguasTan Sexvedrisas

ori Tve xdeba, Cemi gulis romeliRac kunWulSi momxdari areulobis


mowesrigebas vcdilobT me da eqimebi. miweren abebs, vSoulob gavleniani
keTilismyoflebis meSveobiT, vRebulob dilas, SuadRes, saRamoTi, magram,
eqimebis azriT, es abebi wyalSi gadayrilad unda CaiTvalos, Tuki guls
xels ar Sevuwyob egreTwodebuli sasiamovno emociebiTac, _ gulic Cveu-
lebrivi mokvdavebiviT yofila, uyvars Turme siamovnebani, ejavreba usiam-
ovnebebi da, aqedan gamomdinare, misma naklisianma patronebma bevr rameze
unda vTqvaT uari, maT Soris amaRelvebel paeqrobebzec da diskusiebzec.
magram, rodesac Tqveni Semoqmedebis irgvliv gamarTul saubarSi monawi-
leobis miReba mTxoves, batono aleqsi, uyoymanod davTanxmdi. ukve vicnob-
di Tqvens erT moTxrobas (,,ager, Svidi qvis iqiT“), romelmac sasiamovnod
Camafiqra Tavis droze, imedi aRmeZra, kidev da kidev miviRebdi CemTvis
esoden saWiro emociebs, wavikiTxe Tqveni, albaT, ukve adreulad CasaTvle-
li moTxrobebi Sesulni meri niJaraZis mier qarTulad mSvenivrad Targ-
mnil wignSi „TeTri cxeni“ da ai, dResac sasiamovno ganwyobilebebiT vdga-
var am tribunaze.
Cven erTi xelobis kacni varT, batono aleqsi! Cvens xelobas, yvelas
moexseneba, sxva xelobebisgan gamorCeviT, erTi mniSvnelovani Tavisebure-
ba axasiaTebs, _ ori erTnairi, Tundac umaRlesi xarisxis sagnidan Tu
nivTidan, erTi ukve saWiro aRar aris, ubralod zedmetia, kidev uaresi, –
arc varga. es iwvevs Cvens wreebSi mraval uxerxulobas, qiSpobas, daka-
dakas, sigiJemde misul individualizms, egocentrizms, sazogadoebis dabneu-
lobas – vis mxares dadges is. magram Cveni xelobis kacTac aerTianebs,
megobrebs, TanamebrZolebad xdis erTi sazogado ram. amas zogjer reli-
gias uwodeben, zogjer ideologias, zogjer meTods da zogjer sul marti-
vad _ Sexedulebas, e. i. rogori TvaliT uyurebs esa Tu is subieqti garem-
yars, kidev ufro martivad – rogori guli aqvs mas. SeiZleba vcdebi, Sei-
Zleba TqvenTvis es mainca da mainc sasiamovnoc ar aRmoCndes, anda Tqveni
Semoqmedebis kidev ufro Rrmadgacnobis Semdeg sul sxva ram vifiqro, mag-
ram dResdReobiT, im moTxrobebze dayrdnobiT, rasac me vicnob, Cemda sasia-
movnod vfiqrob, rom me da Tqven, Tqven da Cemi megobrebi, erTi rwmenis,
erTnairi Sexedulebebis, erTnairi gulis xalxi varT; vici, amis Tqma da
maSinve ibadeba kiTxva: gana sabWoTa literaturaSic arsebobs mweralTa
114
Tundac aseTi gamijvna? arsebobs. ai, ras vkiTxulobT erTi Zalian, Zalian
cnobili mwerlis moTxrobaSi: ukve SeWarmagebuli erTi meTauri aTvali-
erebs naomar vels. daxocilebi zogni sangris win wvanan, zogni sangarSi,
zogni sangris ukan. „misTvis rom ekiTxaT (mwerlis idealisaTvis _ meTau-
risTvis) mamacebs calke damarxavda da laCrebs calke, dae, rogorc sicocx-
leSi, ise sikvdilis Semdegac erTmaneTisgan SoriSors yofiliyvnen“. da
iciT vis sTvlis meTauri laCrebad? 18-19 wlis biWebs, visac gamwarebuli
brZolis dros mxolod ramdenime nabiji gadaedga ukan. xsenebuli mwer-
alic sabWoTa mweralia da mec. sabWoTa mwerlebad davrCebiT oriveni,
magram Cveni megobroba aragulwrfeli iqneba. es imitom, rom brZolis velze
me moviqceodi ise, rogorc iqcevian Cveulebrivad, erTad viglovebdi sang-
ris win, sangarSi da sangris ukan daxocil 18-19 wlis biWebs. haji murati
uyveba loris-meliqovs: aqa da aq rom Samilis xalxma Semomitia, SemeSinda
da rac Zali da Rone mqonda, movkurcxleo. loris-meliqovs ukvirs: me ki
megona, Tqven arasodes arafrisa SegeSindebodaTo. mere aRar meSinoda,
mere es sircxvili maxsendeboda da aRar meSinodao, _ miugebs haji murati.
loris-meliqovisa da haji muratis saubars tolstoi wers, me meCveneba,
rom tolstoim ukeTesad icis adamianTa yadri, vidre zemoT xsenebulma
mweralma. esec ar iyos, aRzrdasac xom aqvs mniSvneloba? me gazrdili var
moymisa da vefxvis ubrwyinvalesi leqsiT (gana SeiZleba epiTetis gareSe
axseno es leqsi?), vaJa fSavelas „stumar-maspinZliT“, „aluda qeTelauriT“.
marjvenas ar sWris mucalsa,
ityoda codva ario,
vaJkaco, Cemgan moklulo,
RmerTma gacocxlos mkvdario.
mklavzedac gebas marjvena,
Senzed alali ario,
Sen xel Sen gulzed damiwdes,
numc xarobs qajis kario,
kargi gyolia gamdeli,
RmerT gidRegrZelos gvario!
sigrZiv gahxura nabadi,
zed gadaadva fario.
amgvari SexedulebiTve waval am qveynidan. da ai, rodesac vkiTxulob:
rasima, alali axalgazrda kaci, gulmosuli Tavis ojaxSi gazrdil xelmZR-
vanel muSak Simaze, mainc brundeba Sin da maspinZlobas swevs. rodesac vkiTx-
ulob, rogor ganiaraRdnen usindiso buRaltris winaSe ori aboboqrebu-
115
li moxuci _ xampiri da xajiRuaTiri, TviTonve SercxvaT maT sazianod
mimarTuli uxamsobisa, me uflebas vaZlev da Tqvens megobars vuwodeb Tavs.
Tqveni Txrobis kilo, batono aleqsi, Tqvens mier Seqmnili samyaro, Tqvens
mier SemuSavebuli wesrigi mafiqrebinebs, rom Tqven erTi imaTgani brZan-
debiT, romlebsac miznad dausaxavT _ win aRudgnen, nabij-nabij misdion
adamians _ momxmarebels da malimal Seagonon mas:
momxmarebelo! es adamiania! es wyalia! es xea! es balaxia, _ es haeria da
sxva. yofis sul mciredi mouwyoblobiT _ SeSfoTebul da moxveWis, dagro-
vebis cieb-cxelebiT Sepyrobil adamians _ momxmarebels xSirad aviwydeba
_ es anbanuri WeSmaritebani. es daviwyeba ki saSinel perspeqtivebs qmnis.
bolo xanebSi iSviaTad Semomwolia esoden Rrma sevda, rogoric Semo-
mawva Tqveni moTxrobis „ager, Svidi qvis iqiT“ kiTxvisas. adamianebs swamdaT,
da albaT asec iyo, mdinare Svidi qvis iqiT wmdebao. Tqven, moskovis umaRles
saswavlebelSi ganaTlebamiRebuli, uTuod SesaniSnavad garkveuli mavne
qimikalebis arsebobaSi qveyanaze, rogori Semazrzeni ironiiT imeorebT:
„mdinare Svidi qvis iqiT wmdeba“. mere raa, Tu dinamitebiTa da xelyumbare-
biT fleTen morevebs, omia da imitom“, „omia da imitom“, damTavrdeba omi,
daisvenebs mdinarec. is xom Svidi qvis iqiTve wmdeba?! daisvena ki?
Cveni didi winapari vaJa fSavela godebda:
„ram Semqmna adamianad,
ratom ar moved wvimada...
gavixarebdi, mTa-barsa
odes vnaxavdi mwvaneda,
morwyulsa Cemis ofliTa
yvavilebs Sin da gareTa~.
es gulubryvilo panTeizmi ar aris. gulubryvilo panTeizmi ar aris
Tqveni TeTri cxenis siyvaruli, biWisa da ZaRlis siyvaruli, avadmyofi
biWis Tavganwiruli brZola oragulis gadarCenisaTvis. es aris Cveni xalxis
Zval-rbilSi gamjdari didi, keTili sibrZne. xazs vusvam _ keTili sibrZne
mSvidia ferdobebs Sefenili Tqvens mier daxatuli soflebi, magram es
nebieri simSvide ar aris, es aris garjiT, brZoliT, TavgamodebiT Seqmnili
simSvide: aqac uWirT (ra niSandoblivia, rom guli awuxebs mTiani soflis
kolmeurneobis Tavmjdomares!), aqac Relavs ama qveynis vnebani, _ viRac
gulnamcecaa, viRac gulgrili, viRac gulboroti. uWirT ugzoobiT, uxidobiT,
zogjer uwinamZRolodac, magram mainc grZnob, rom dadixar mtkice sulieri
kulturis, keTilSobiluri tradiciebis mqone miwaze, qveynaSi, da Tu ar gam-
didrdebi ramiT, gaRaribebuli ar gamoxval aqedan. Tqveni marTlmsaju-
116
lebis maxvili ar TrTis, rodesac igi am qveynisaTvis avismqmnelTa Tavebs
zemoTaa aRmarTuli (SesaniSnavia finaluri scena moTxrobisa „ager, Svidi
qvis iqiT“). mivesalmebi ulamazes afxazeTs, mis amay SvilT! Tavs vxri maTi
cxovrebis gulmarTali mematianeebis _ mwerlebis winaSe. Tavs vxri Tqve-
ni, batono aleqsi, niWisa da kacobis winaSe. gviguleT megobrad da Zmad!
***
me kvlavac mcire formis moTxrobebs davwer. mcire formebi ki, kazmul-
sityvaobaSi, iSviaTad igegmeba winaswar (winaswar dagegmili Temebi umete-
sad usisxlxorco nakeTobani gamodis), isini – patara moTxrobebi, poeturi
novelebi – raRac aRmoCenebis, raRac Taviseburis, gamorCeulis SemCnevebis
Sedegad ibadeba. da anderseni ambobda: CemTvis mesris yoveli ficaric ki
calke zRapariao. me ver gavkadnierdebi da amas ver gavimeoreb, magram
amas ki vityvi, rom yoveli daTrTviluli baRi, yoveli axali Txrili, rom-
lis gverdze awyvia Savad molaplape milebi, yoveli gasamgzavreblad gamza-
debuli avtobusi, raRac ambavs mkarnaxobs, werisTvis ganmawyobs. mere sadRac
viRac Semobrundeba da uCveulod gaubrwyindeba saxe, mere sadRac SeSfoTe-
biT Seirxevian buCqis kenweroebi, daakakuneben rkinaze, anda daiZaxebs vi-
Rac da dailandeba moTxroba.
Cemi naTqvami bunebrivad badebs kiTxvas: xom ar iqneba es gzadagza aR-
mocenebuli „nawarmoebebi“ usagnoni da „Sori-Sori“. ara, ara mgonia. maT
gaaerTianebs erTi didi ram _ siyvaruli, _ qveynis siyvaruli, xalxis siyv-
aruli, yovelive mSobliuris siyvaruli. es grZnoba gzadagza ar ibadeba,
mama-papidan unda gadmogeces, Tvalis gaxelis pirveli dReebidanve unda
genergebodes. me ki am mxariv didad madlieri var Cemianebis, Cemi mezoblebis,
Cemi xalxis. Tu rame keTili gamaCnia, maTi Rvawlia. axla, rogorc SemiZlia
(mxolod mondomebiT, mxurvale guliT) ise vcdilob am amagis gadaxdas.
SemoqmedebiTi mivlinebidan, romelic me momeca, Zalian bevrs moveli, _
bevrs vnaxav, bevrs gavigoneb. mTavaria _ meyos unari, rac gasakeTebeli
maqvs, gavakeTo ise, sakadrisi aRmoCndes Cveni qveynis sazeimo dReebisaTvis,
didi oqtombris samoci wlisTavisaTvis.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`baRaTera~ (samagido rveulebidan)

_ aRar unda wasuliyo, _ ambobda giorgi, baridan amosuli Zmadnafci.


_ weraa yvelaferi, _ miugebda barbaciT mimavali baRaTera.
117
_ nametani eTamaSeboda sikvdils, _ Tavisas ganagrZobda giorgi.
_ weraa yvelaferi, _ Taevisaze idga baRaTera.
_ ra wera, ris wera! _ gacecxlda giorgi.
_ weraa, vaJo, wera.
_ wera ara, dardubala.
_ nu ityvi egre, nu.
baRaTera cotazec gabarganda, marjvena TeZosTan Seiyo xeli, Zlivs
ZlivobiT amoaZro legaferdakruli „nagani“, miitana safeTqelTan, _ „aeq
sami tyviaao“, _ marcxena xelis ori TiTiT Camoabruna barabani da gamouS-
ala fexi. gaisma civi tkacani da mere baRaTeras xiTxiTi.
giorgim kankliT CamoiRo Tvalebze afarebuli xelebi.
baRaTera midioda, mibarbacebda da mixiTxiTebda.
_ weraa, wera,
giorgic mihyva, fexebdarbilebuli, dapataravebuli, ucebgaTeTrebuli.
_ codva arafrisa ar ici, Se kai kaco?! codva arafrisa ar ici?!
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`baRi~ (samagido rveulebidan)

baRi lamazia gazafxulze, xexili rom yvavis; ufro lamazia Semodgomaze,


foTlrbi rom cviva.
gazafxulze baRi xmaurobs, Semodgomaze mqrqali dumiliT dums.
`Tebro~, 1983

`beberi klde~

esac beberi kldis mwvervali! Tavisuflad vsunTqavT. qvemodan ise Can-


da, TiTqos aqauroba wminda balaxiT yofiliyos Semosili. bevrjer dami-
naxavs, rogor idga aq kiserZidawvdili Savi, gamxdari cxeni, rac imas moas-
wavebda, rom gulianad sZovda. sinamdvile ki sul sxvanairi aRmoCnda. es
iyo kldis wvrili namsxvrevebiT dafaruli, SuaSi odnav CaRunuli vakobi,
romelzedac balaxi Zalian Txlad idga da rac idga, isic _ uxeSi, gakaWaWe-
buli.
patara biWuna da kidev ufro patara finia win gacvivdnen. biWunas xele-
bi maRla hqonda aweuli da ise garboda, TiTqos cotac, da wavardeboda
118
pirqve da mkerdiT waxvetavda naSals: finia xusxusiT misdevda. mxolod
kudi da yurebi uyanyalebda; zogjer momxedavda, naxavda, rom me CamorCeni-
li viyavi, Semomiyefda da isev biWunas daedevneboda.
dabalSi rom Cavidnen, gaCerdnen. uceb moifiqres, pirdapir ki ara, marcxniv
Semobrunebulebs unda ganegrZoT gza; Semobrundnen da kldis pirisaken
gaiqcnen. kldis piras misuli, Tavi odnav win hqondaT waweuli, _ gakvirve-
bulni iyurebodnen dabla, sadac didi qveyana iyo: soflebi, baR-venaxebi,
Releebi, gzebi; iq yvelaferi tokavda. iryeoda, miiswrafvoda, micuravda,
TrToda da rom Tvalebi ar agvWreleboda, davsxediT. dajda, ukana fexebze,
finiac.
dablidan axla, albaT, ase vCandiT, marcxnidan marjvniv: jer me _ didi,
mere biWuna _ patara, mere finia _ sul patara. dagvinaxavda gzadmimavali
vinme da gaukvirdeboda, netav ras akeTeben iqao, da verafriT warmoidgen-
da, rom Cven TviTon ar vicodiT, ras vakeTebdiT iq, visxediT da saamo
surnelebisgan gabruebulebiviT viyurebodiT Zirs.
mere biWunam qva monaxa da frTxilad daagora did sigrZeze wasul da
TandaTan bologaganierebul SuroSi. wavida qva. jer nel-nela, mere aC-
qarda, mere sul gadairia _ xtunaoba iwyo. finiam yefa morTo.
mogvewona es sanaxaoba. kidev movZebneT qvebi, Tanac ufro didebi. dav-
agoreT. amaT ufro didi siamovneba mogvaniWes, ufro Cqara garbodnen da
ufro Ronivrad xtodnen da ai, uceb, biWunas xelSi kramitis natexi davunaxe.
es iyo xelisgulisodena mowiTalo-momwvano natexi.
guldamZimebuli vixedebodi aqeT-iqiT.
mosaxdeni moxda. galavanSemovlebuli maRali kldis wveri abolda.
kvamls maRla-maRla misdevdnen naperwklebi da Savi wertilebi, brunavd-
nen, borialobdnen saSemodgomod gadaTeTrebul caSi, mere farfatiT brun-
debodnen miwisken. kldis Ziras xmlebgaSiSvlebuli meomrebi idgnen da
raRac gamZafrebuli molodiniT Sehyurebdnen im kvamls. farebi daSvebu-
li hqondaT, marto xmlebiRa ukankalebdaT daRlil xelebSi.
da ai, maRla, galavanze, kaci amobobRda. im kacs galavnis iqidan burTi
ram moawodes. kacma burTi ori xeliT aswia maRla, myivani xma amouSva,
lajebSi gaitara da mere aseTive myivani xmiT gadmoagdo SuroSi. wamovi-
da burTi jer xtunva-xtunviT, mere gorviT da ufro swrafad, mere isev
xtunva-xtunviT. meomrebma gza gadauRobes, xelebi SeuSvires da... es iyo
Tavi, mamakacis gasisxlianebuli, simaRleebdaCeCqvili Tavi.
galavanze Semomdgar kacs erTi Tavic amoawodes. man kvlav maRla aswia
ori xeliT, kvlav gaitara lajebSi, myivani xma amouSva da gadmoagdo SuroSi.
119
wamovida is Tavic, modioda jer xtunva-xtunviT, mere gorviT da ufro
swrafad, raRac aiyolia kvamliviT, Savad; Camouqrola foTolgacvenil ZeZvs.
ZeZvis totebi SexaTqudnen, axla meore ZeZvs, am ZeZvis totebic SeSfoTebu-
li Seawydnen erTmaneTs, da Tavi gaCerda, baduraSi Cagdebuli burTiviT
Camoekida Surospira ZeZvis mZimed daRunul tots.
dabla gaCerebul meomrebs sinanulis gminva aRmoxdaT.
es iyo grZelTmiani qalis gasisxlianebuli Tavi.

***
mosaxdeni moxda. galavanSemomsxvreuli beberi kldis _ wveri odnav
bolavda.
_ aman, aman, aman! _ amosdevda kvamls sparsuli xma.
ijda kldis piras Calmiani Txawvera moxuci, zurgsukan sazamTros
grovasaviT akokolebul gasisxlianebuli Tavebidan TiTebis cecebiT iReb-
da TiTo-TiTos da netarebiT TvalebmiJuruli agorebda SuroSi. Tavebi
midiodnen gorva-gorviT, jer nela, mere Cqara, mere xtunva xtunviT, dabo-
los, gamwarebuli naxtomiT uCinardebodnen buwvnarSi, dabla.
_ aman, aman, aman! _ kvlav amosdevda kvamls sparsuli xma.
Txawvera moxuci netarebiT TvalebmiJuruli agorebda Tavebs SuroSi.
man mxolod erTxel gadaixeda dabla SeSfoTebiT, gorva-gorviT wasulma
Tavma ZeZvs Cauqrola Suros piras, ZeZvis totebi SexaTqundnen. Tavi mainc
ganagrZobda gorvas, mere meore ZeZvis totebi Seaskdnen erTmaneTs, da Tavi
gaCerda. axla igi baduraSi Cadebuli burTiviT Cahkidebda daRunul ZeZ-
vis tots da mZimed qanaobda haerSi.
_ es iyo grZelTmiani qalis lamazi patara Tavi. Txawvera moxucma zizRiT
gaafurTxa gverdze da sxva Tavs gadaswvda.
_ aa, aman, aman, aman! _ kvlav amosdevda kldis wverze zeasul kvamls spar-
suli xma.

***
biWunam da finiam ar icodnen, odesRac grZelTmiani qalis gasisxlianeb-
uli Tavi rom ekida am Surospira ZeZvze, amitom arc erTs ar undoda aqedan
wasvla. me ki SeSfoTebulma davixie ukan. vakobze kidev vi pove kramitebis
da Tixis WurWlis ramdenime natexi. biWuna da finia darbodnen, erTmaneTs
dasdevdnen. me, maTi momlodine, CaRrmavebul adgilSi Cavweqi, viweqi Cemi
keTili winaprebis ConCxebs Soris da meCveneboda, rom biWuna da finia Cems
irgvliv spiralurad zeamaval gzas asdevdnen. meCveneboda, rom es gza mi-
120
uyveboda ConCxebis neknebs. biWuna da finia am neknebze arbodnen _ erTi
Tavwawvdili, TiTqos cotac da wavardeboda xelebgafarCxuli; meore _
kudisa da yurebis yanyaliT, gamometyvelebiT, romelsac ara aqvs sxva ieri,
garda usityvo morCilebisa.
xelisgulebs frTxilad vadebdi miwas. TiTis wverebi Cumi TrTolviT
uvlidnen raRac saamo siglues.

***
tyve qarTveli qali taxtze iwva gulaRma, majebSi waWerili TokiT xe-
lebi taxtis mTel siganeze hqonda gadaWimuli. Toki taxtqveS iyo Sekruli.
taxtis TavTan vercxliT moWedili zanduki. _ zed momcro Tasi, Tasze _
zeTis liflifa. liflifas susti Suqi qalis yelsa da loyas efineba. yeli
odnav Sesuqebuli, sufTa, mitkaliviT TeTri, lamazi cxviris mTrTolavi
nesto, da am siTeTres _ Savi, mZimed migragnil-mogragnili Tma fonad.
nela-nela uaxlovdeba lurjad gadaprialebuli daZarRvuli Txemi da
ganze gaweuli didi yurebi qalis saxes, falangasaviT gafarCxuli xeli _
gaWeqil ZuZus.

***
TofnakraviviT wamovvardi. glud amoburculi sagani riyis qva aRmoCn-
da, riyis qva am maRali kldis wverze!
biWuna da finia mxiarulad gamorbodnen Cemsken _ Zalian patarebi didi
cis fonze. iqve idga CamoSavebuli mZime Rrubeli. me is Rrubeli movimizeze
da Cqari nabijiT daviwye Camosvla kldidan. ukan biWuna medga. finia xan
biWunas mohyveboda, xanac win gavardeboda. ferdobis naSali iyo. fexis
mikarebisTanave Svavdeboda da garbodnen wvril-wvrili kenWebi da qvebi
ymawviluri JivJiviT.
es mtrisgan dawiokebuli bavSvebi garbodnen sasowarkveTili JivJiv-
iT.

***
sul Zirs rom CavediT, Zveli saaguris naSTs wavawydiT, miwidan ramden-
ime rkina iyo amoCrili, iqve egdo ayiravebuli vagoneti. aq SevCerdiT da
dasasveneblad davsxediT. me frTxilad Sevbrundi beberi kldisken da mis
wvers avxede. wveri unagiriviT azneqiliyo caze. mis qvemoT, jer odnav
SeRunul da mere sufTad CamoSvavebul kalTaze lodebis erTi wyeba ga-
dioda _ Taroze meCxerad Sewyobili wignebisa, Tu raRac giganturi cxove-
121
lis kbilebis msgavsad. es lodebi TeTrad gamoiyureboda kldis saerTo
silurjeze. da momeCvena, rom beberi icinoda, beberi klde icinoda meCxeri
kbilebiT.
maRla, mwvervalze ki qori mofreniliyo da gabezrebuli iraoTi das-
trialebda Cvens naterfalebs.

****
beber kldeze rom avdiodiT, biWunam wvrili, konusurad gagrexili lamazi
lokokinebi mokrifa _ mZivad avasxam da dedikos vaCuqebo. Cven is lokok-
inebi mkvdrebi gvegona maSin. RamiT ki, jamSi Cayrilebs, siTbo rom egrZnoT,
amosuliyvnen da mTels oTaxs mosdebodnen Cumi, Cumi cocviT.
- Cven gvixaroda:
_ ras gadavrCiT, biWo! _ veubnebodiT biWunas, _ rom agvesxa, daekida
dedas, wasuliyo, vTqvaT, TeatrSi, da iq aTasnair morTul-mokazmul xalxSi
gaRviZebodaT lokokinebs! ras gadavrCiT, biWo!
ar mindoda, am ambavSic beberi kldis raRac idumali Zala damenaxa.
isedac, gadioda dReebi. da klde kvlav icinoda, icinoda Tavisi meCxeri,
magram jerac basri kbilebiT.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`beberi mimino~

wavida papa tyeSi, adre wavida, mzis amosvlamde. Cven rom sasauzmod
davsxediT, dabrunda kidec. kibesTan daayuda erTad Sekruli oTxi Zalian
grZeli Wigo. eseni xalxebiao, kaklis sabertyebio. sad ar vibRote, sad ar
viZvrine da mainc vi poveo. rogorebiao?! Cven xom gvikvirda,patarebs,me da
Cem Zmas, Cveni mama da biZa ufro gaocebiT ahyurebdnen xalxebis wverebs.
papam xalxebi miwaze daawvina. sam adgilas hqonda mavTulebiT Sekruli,
sam adgilas kidev gadaaxvia mavTuli, mzeze aRar daibricebiano. gaitana
saxlis ukan da kedlis Ziras mido, aq male daxmebian, damsubuqdebiano.
or kviraSi xalxebi, marTlac, daxmnen, damsubuqdnen. amasobaSi Cveni didi
kakalic dasabertyi gaxda, daiSaSra, daskda wengoebi. qari rom wamouberav-
da, brola-brola kaklebi totebze rakarukiT cvioda Zirs.
SabaTs papam Tqva, _ xval kakali davber tyoTo. dedam ikiTxa, _ vin unda
dabertyoso? papa ijda, sadgisiT da nemsiT fexsacmels mikerebda. TiTqos
ver gaigona, dedam ra ikiTxa; verc papam, verc Cvenma mama-biZam, _ isini televi-
122
zors uyurebdnen. dedam gaimeora, _ vin unda dabertyos kakalio? mamam da
biZam erTi Sexedes erTmaneTs da isev televizors miaCerdnen. papam CaiR-
ima, _ me davbertyav, sxva vinao?! bebiam qvabis xexvas Tavi aneba, _ daetie Sen
Zirsa! ager kikolikis biWi, isa bertyavs sanaxevrod. rac kakali _ Camova,
naxevari TviTon, naxevari patrons. mivaSavoT naxevari da dabertyos imano.
_ xom ar gagiJda is kikolikis biWio! _ wamoiZaxes mamam da biZam. _ maSin
Tqven dabertyeT, Sviloo, _ Tqva RimiliT papam. mamam da biZam isev erTma-
neTs Sexedes da gamwyralni Sebrundnen televizorisaken. papa Ronivrad
daawva sadgiss. bebiamac ufro Ronivrad ganagrZo qvabis xexva. deda ambob-
da, TiTqos TavisTvis, _ sulac nu davbertyavT, Camovides egre Zirs da waiR-
wamoiRon Rorebma aqeT-iqiTao.
gaTenda mziani dila. me skolaSi ar unda wavsuliyavi. deda Semovida, _
swrafad adeqiT, kakalsa vbertyavTo. _ vina bertyavs? _ vikiTxe me. vinao
da papao. swrafad CavicviT da kaklisken gaviqeciT. mamaCemi da biZaCemi
raRac gadaudebel saqmeze wasuliyvnen raionSi. papa ijda cisken veeba
toteba gragnili kaklis qveS da mamaCemis kedebs icvamda, _ eseni rezinisaa,
totebs kargad moebRauWebiano. bebias vedro da joxi eWira, _ tyuiladRa
ggonia, isev isa xar, rac iyavio!.. papas gaecina, _ mainc mimino var, beberi
miminoo. papam marto kibe miidga kaklis Zirze. avida, aitana ori xalxa,
erTi Zalian grZeli, meore cota mokle. nel-nela, bebruli mozomilobiT
miiwevda maRla, mihqonda xalxebic. daayudebda totebs Soris, avidoda maR-
la da aitanda xalxebsac. avida sul maRla.
_ sadRa miZvrebi, kacoo! _ nerviulobda warbebTan xelmidebuli bebia.
_ kosmosSio! _ CamoiZaxa papam.
_ gagiqra xasiaTio! _ unugeSod CamouSva xeli bebiam.
papam ki moimagra kenweros totebSi fexebi, mihyuda zurgic erT tots,
aswia grZeli xalxa, erTi daiZaxa, _ mSvidobaSi, bednierebaSi wlevandeli
mosavalio! _ da dascxo xalxa. wamovidnen xrialiTa da totebze rakaru-
kiT kaklebi. kidev dascxo, kidev! setyvaseburi xmauriT modiodnen brola-
brola kaklebi, farfat-farfatiT _ foTlebi. Caiara gzaze mezobelma kacma,
SeCerda gaocebuli, _ ar Camovarde kacoo! _ nu geSinia, nuo! _ anugeSa papam
da ufro da ufro gametebiT dauSina xalxa. cota Cawynardeboda, grZel
xalxs totebSi gaxidavda, mokles gamoiRebda da im mokle xalxiT maxlo-
bel totebs bertyavda. kaklis qveS koWebamde daego wvril-wvrili totebi
da foTlebi. me davuZaxe, _ totebs nu amtvrev, pa, totebs nu amtvrev! _ egre
undao, - Sviloo, kakali rac ufro daibegreba, ufro kargad daisxamso! _ da
isev dascxo da dascxo xalxa. erTi totidan Camococdeboda, meoreze avi-
123
doda da axla iq astexda xaTquns. bebia da deda maRla-maRla yurebiT
qeqavdnen foTlebs. mamaCemi da biZaCemi rom raionidan dabrundnen, papa
ukve Zirs iyo. mamac gawyra da biZac, _ Sen Seni mainc ar daiSale, arao?! _
wyromiTve miketes manqanis karebi. papam kedebi daixada da Tavisi Savi
fexsacmelebi Caicva. erTi es gasZaxa Svilebs, _ modiT, akrifeT mainco! _
Senao! Senao!.. _ Tavebs iqnevdnen mama da biZa. mamam manqanas kapoti axada,
biZaCemi Sin Sevida. papam ki, gaRimebulma, zonarebic Seikra da isic Cacucqda,
imanac daiwyo foTlebis qeqva.
deda da bebia ukve mxiarulad axmaurebdnen vedroebs, mxiarulad
vkrefdiT me da Cemi patara Zmac. Cemi patara Zma i povida erT kakals da
Caugdebda dedas vedroSi, i povida kidev erTs da imasac sixaruliT Caugdeb-
da vedroSi.
papa aqebda, _ ai, yoCaRo, ai yoCaR, biWoo! avimarTebodi mec welSi, vuyurebdi
papas da meRimeboda. is marTla miminos hgavda _ Txeli, mokauWebuli cx-
viriT, winwamoweuli warbebiT, axla miwaze uxerxulad mbobRav miminos.
da mainc _ mindoda, rom mec papas davmsgavsebodi... ra Tqma unda, roca
gavizrde bodi, roca davberdebodi.
`dila~ #12, 1987

`beberi yvavi da me~

zamTari. dila. vbrunWdebi lisis tbidan, sadac savarjiSod davdivar;


Semometotebian SviliSvilebi:
_ sad iyavi?
_ lisis tbaze.
_ mogviyevi, ra naxe.
_ ra vnaxe? ra vnaxe?..
raRacidan raRac unda SevTxza.
_ ra vnaxe da... zis erTi beberi yvavi xmeli fiWvis wverze. weraqviviT
mZime niskarti aqvs, nestoebidan gafarCxuli WaRara ulvaSebi gamosCria da
miyurebs elami, dabletili TvalebiT. me gavrbivar, masaviT beberi, mTlad
TmagaTeTrebuli. hgonia, rom axla gavCerdebi, axla gavCerdebi, ar gavCer-
di, gakvirvebiT daaRo piri, aswia frTebi da...
_ vaa! vaa! vaa! _ daiZaxa aRtacebulma.
biWebs uxariaT.
_ kidev ra!
124
_ sxva raRa, kaco?!
_ isev eg. Sen rogor·garbodi da yvavi rogor iZaxda.
_ me gavrbodi _ beberi, TeTrTmiani, im beber yvavs ki ukvirda da iZaxda
aRtacebiT:
_ vaa! vaa! vaa!
male Cvens saxlSi mxolod esRa ismoda:
_ vaa! vaa! vaa!
beberi yvavi mxrebwamoweuli ijda xmeli fiWvis kenweroze da naRvelis-
agan daelmebuli TvalebiT dascqeroda miwas.
`mTvaris asuli~, 1987

`bebia da SviliSvili~

b e b i a: xvalo venaxi gavToxnoTo, metyoda sulnaTeli papaSeni, Semom-


Rimebda, mec SevuRimilebdi da amiT veubnebodiT mTel Cvens saTqmels erT-
maneTs. ras veubnebodiT axla! is meubneboda, Sen rom ici, ise moemzadeo. me
veubnebodi, mzaTa var biWo-meTqi. riT unda vyofiliyavi mzaTa? unda movrTu-
liyavi. ho, ho, erTi lamazi CiTis kaba mqonda, nekerCxlis patara, wiTel-
yviTel foTlebdayrili, gulispirze Svindisfer zolgavlebuli, welSi
gamoyvanili. is kaba unda Camecva da imisave mosaxvevi unda momexvia. emag
kaba-mosaxvevSi rom gxedav, TafliviT tkbili raRac Camdis sulSio. gaiRvi-
Zebda dila-bindbundSi, mec gamaRviZebda alersiT, damyurebda saxeganaTe-
buli, didi rom pataras daaCerdeba, Tan sibraluliT, Tanac siamayiT, _ ade-
qi, genao, adeqio. mec wamovjdebodi, marTla patarasaviT, Tvalebis fSvnetiT,
Ziliani RimiliT, Cavicvamdi, me Sen getyvi an koresti damWirdeboda, an Tun-
dac lifi, erTmaneTs davusxamdiT _ wyals, jer me davusxamdi, bolo tolCas
rom Cavuclidi,ganze viwevdi,magram mainc moaswrebda da wki purtiT Semo-
mawuwebda yel-pirze civ wveTebs. me wavjgvlemavdi. Tan mesiamovneboda,
Tan mainc wavjgv lemavdi. davibandiT xel-pirs da wavidodiT venaxSi. imas
didi, grZeltariani Toxi mohqonda _ galesili, gaalmasebuli, _ Toxi da
orxeladianiT Rvino. iseTi laRi siaruli icoda, xelmwifis Svili gegone-
boda. me kidev patara skamiTa da koxta kalaTiT mivdiodi. kalaTaSi mewyo
cota ram wasaxemsebeli da Cemi xelsaqme. mimiyvanda, me damsvamda rigSi,
vazsa da vazs Sua, dasawyisidan, ociode, nabijze, TviTon daiwyebda Toxnas da
ranair Toxnas! netavi ori Tvali kidev momca, rom magisTvis mayurebinao.
simRera ar icoda, magram yvelaferi umReroda _ Toxic, mxar-mklavic tuC-
125
kbilic. gamomxedavda egre gacinebuli, mec gavucinebdi, Cemi saqmiT garTu-
li, ana vqsovdi, ana vqargavdi, da ufro gaxalisdeboda, _ da-da-da-dao, _
ufro Tavmomwoneobda. moaxlovdeboda, movidoda sul sicil-siciliT, Sem-
omiToxnida aqeT-iqidanac da mere CaiCoqeboda Cems muxlTan, _ rogori.
biWi varo. kargi, kargi-meTqi maS, makoce, rom ufro gavkargdeo. me vakoceb-
di, erTs vakocebdi, davavlebdi xels skams, gaviqceodi, davjdebodi axal
manZilze da axla iqidan gamouRimilebdi. miuyurebda gadabadruli sicil-
iT, mere erTs moiwafebda xeladas, isev foTlebiT daugmanavda pirs da isev
wamousvamda Toxs, wamousvamda da gafrTiandeboda, sul elvad aqcevda
Toxsac. movidoda iqac egre ToxnaToxniT, Cems axal sabrZaneblomde, isev
CamomiCoqebda, isev metyoda, rogori biWi var, makoceo da me kidev vakoceb-
di. sanam saToxni hqonda, sul win vejeqi, sul erTmaneTis SeRimilebaSi
viyaviT da imis ga keTebul saqmes rom vinme naxavda, ar ijerebda. erTi
kaci sami kacisas akeTebda. namuSevrebic erTad movdiodiT Sin.
S v i l i S v i l i: me gverdiT davudgebi Cems qmars da mec imis
gverdiT vToxni, Tundac dilidan saRamomde, Tundac Seusvenebliv.
b e b i a: egac vici Svilo, egrec gvicdia. egre bevrs gaakeTebT, magram
verc Sen dainaxav imis namdvil silamazes, verc kidev _ is Sensas. erTmane-
Tis silamazis danaxva ki yvelaze didi qonebaa col-qmrobaSi, colisTvisac
da qmrisTvisac.
pirs rom iban, zemodan qvemoT ki ar unda Camoisva, qvemodan zemoT unda
aisva xelebi!
`Tebro~, 1983

`bebia mariami~ (gazafxuli)

daberda bebia mariami, Zalian daberda. xan muxlebi awuxebs, xan weli, xan
guli. dadgeba noemberi da gamohketavs saxlSi. umetesad wevs, gverdiT uw-
yvia sxvadasxvanairi wamlebii, TefSze dapirqvavebuli kovzi da gaWrili
vaSli an msxali. Tu wamodgeba, Rumelis axlos datrialebs. iseTi sifrTxil-
iT dadis, TiTqos sadRac unda gai paros da ar unda, vinmem gaigoso. miva
fanjarasTan, gaswevs fardas, iyureba gareT da TavisTvis laparakobs: _
ambara wamoibura, wvima mova. ialnoze TeTri Rrublebi wamosxdnen, qari
amovardeba. irtyas TavSi. gulabi ar dagvices dabla, kramiti ar gadagvi-
yaros saxlidan! xexils misZravs-mosZravs, WiaRuas daayrevinebs. es' yvave-
bi da jafarebi tyuilad ar mofrinaven barisken. pewinac tyuilad ar is-
vams TaTs marcxena yurze. Tovli mogviva, Svilebo, Tovli... _ da, marTlac,
126
Tu dilaa, saRamos daiwyebs ferflvas, Tu saRamoa da, diliT ukve gadaTe-
Trebuli daxvdebaT midamo.
Tovli Zalian aSinebs bebia mariams: _ ee, ise adre daiwyo es zamTari,
amas ki veRar gavatano. aba, Tadarigianad iyaviT, Svilebo-o, _ rogorRac
mimRerebiT eubneba Svilsa da rZals, _ fqvili da SeSa ar gamoilioT. ra
viciT, ra amindebi SegeswroT (ar ambobs, magram gulisxmobs _ me rom movkvde-
bio). Tu SeSa da puri geqnebaT, sxva nurafrisa SegeSindebaT. saklavs Cemi
Zma gadmoiyvans Woportidano.
yoveli axali zamTari wina wlis zamTarze didad eCveneba. Cems pata-
raobas icoda aseo. rom dasdebda giorgobisTveSi, aprilamde aRar aiReb-
da Tovlsao. wleulac ase iqneba namdvilad. dagviviwya mzem. adamianisTvis
ki pirveli wamali mzea, mzem Tu ar abarga avadmyofoba, marto wamali veras
uzamso. gaiWimeba, gaiborjReba zamTari. iwvimebs, iTovlebs, iqroleben qarebi.
mravaljer Semovlen didebi da patarebi svelebi, TovliT gadabardnile-
bi, qarisgan saxeaSuSxulebi da amokuzulebi. mravali Rame gagrZeldeba
usaSvelod, mraval mamals Caexliweba xma imaTi gaTenebisTvis. magram gax-
afxuli mainc mova. mze Zalas moikrebs, burusebs mimohfantavs. daiwyeben
wivwivebi Zaxils _ mwife, mwifeo! gadmoifrens mwvane kodala kivkiviT _
dari, dario! dascviva loluebi saxuravebs, Camoiwkriteba kriala wveTebic.
mxiarulad aJRurtuldebian gunebagaZaRlebuli beRurebic. wiTlad dae-
bereba kvirtebi fanjarasTan momdgar nuSs. jer yoCivardebs moitanen bavS-
vebi, mere Terosa da furisulebs, mere Svindis totebs, mere iebs, venaxis
boloSi dakrefil lurj iebs. moaxlovdeba da moaxlovdeba mze. CaaTbobs,
Caamyudroebs aivans da bebia mariamic gabedavs da gava aivanze. iyureba
maRlidan, moajirTan mimdgari, aTvalierebs ezos da viRacebs uwyreba: _ eg
samTiTi sad dagigdiaT, ymawvilebma rom rame itkinon?! wumpes ver dau-
ruebT gomuris wina?! ZaRls erTi iRlia namja ver moutaneT, raze wevs eg
sacodavi! boRrav! boRrav! _ Seswkmutunebs, Sescicinebs boRra dablidan.
gava kidev ramdenime dRe da aSreba miwa, afuvdeba, asurneldeba. saRamo
xanze SaSvi daiwyebs galobas. wamojdeba maRali kaklis kenweroze _ mSvi-
dad, ocnebaSi wasuliviT, da galobs da galobs. SaSvis galoba sabolood
daarwmunebs bebia mariams, rom zamTari gavida, TviTonac gaatana im zamTars
da kidev erT gaxafxuls daeswro. or-sam dResac aivnidan uTvalTvalebs
casa da miwas, mere erT dRes skolidan dabrunebul bavSvebs baRCaSi dax-
vdeba. rogor SeZlo, rogor moaswro, _ daufocxavs, dausufTavebia baRi
Ziri-Zirobamde. grova-grova udgas xmeli foTlebi, Camocvenili totebi,
gogris Rivebi, kaWaWebi. bavSvebs rom dainaxavs, _ asanTi gamoitaneT, Sviloo.
127
bavSvebic sixaruliT gamoarbenineben asanTs da facifuciT miukideben im
grovebs. burbureben ramdenime adgilas Wiakokonebi, adis msubuqi, sadafis-
feri kvamli, ixlarTebian isa da daweuli mzis sxivebi xeebis totebSi. axte-
bian Wiakokonebs bavSvebi, JivJiveben, kiskiseben. focxis tarxe dayrdnobili
bebia mariami Tadarigs aZlevs _ aqedan wamouareTo, iqidan moukideTo,
cota auCeCeTo. kaklis kenwerodan ki qveyanas dahgalobs SaSvi.
Camoivlian mezoblebi, dainaxaven bebia mariams da xalisianad gadmosZa-
xeben Robis iqidan: _ rogora xar, mariamo, rogor! gmadlobT, genacvaleT,
gmadlobT. Tavad xom kargad gikiTxoT? _ miugebs bebia mariami. _ mainc
veravin dagaswro, ara, baRis dasufTaveba?! _ ee, aba, ra vqna, genacvaleT, mets
raRas gamovrCebi Cem jansa. _ yoCaRad iyavi, yoCaRado! _ daemSvidobebian
mezoblebi da TviTonac raRac idumali imediT aevsebaT guli.
kidev oriode dRec, da bebia mariami im dasufTavebuli, damarmarebuli
baRis Robis ZirebSi dahkrefs qorfa, qorfa WinWars, daarCevs iqve, msxlis
Ziras, myudroSi mimjdari, garecxavs, Sesdgams cecxlze da pirveli is
gaumaspinZldeba axali wlis pirveli mosavliT ojjaxs.
`Sori TeTri mwvervali, 1979 w; pirvelad gamoqveynda krebulSi
`barisken mifrinavs jafara~ 1974 wels saTauriT _ `gazafxuli~

`bebias Segonebani~

bebia akvanSi Semagonebda, _ Cumad, Cumad, Torem qoniani Savi kata mova
da wagiyvanso. saSinelebaa Savi kata, miT umetes _ qoniani. erTxel, ukve
joxis cxenze gadamjdarma, Zveli saxlis saxuravze davinaxe, rbili, Tanac
Ronieri nabijebiT midioda da raRacnairi muqariT miiqnevda Tavs. kidev
kargi, rom bebia axlos iyo da mis kalTas movefare acaxcaxebuli!
joxis cxenze gadamjdarsve, venaxis bilikisken rom mimiwevda patara
guli, _ is biliki Sedioda daburul xilnarSi, xeebze isxdnen sxvadasxva
feris lamazi Citebi da galobdnen, _ joxis cxenze gadamjdars da uceb
SeCerebuls, bebia maSinebda TavglejelebiT. gahyvebodi biliks, waxvidodi,
waxvidodi da aRmoCndebodi venaxis bolos. venaxis boloSi, kunlianebSi
da CalianebSi, isxdnen is Tavglejelebi, kbilebdakreWili cxrabewva baja-
jRanebi. kunlianebi SemdgomSi movCxrike, kvalic ki ver aRmovaCine Tav-
glejelebisa. darCa Caliani WaobiRa. iq mudam raRacebi kvnesodnen,
ymuyunebdnen. Cala maRali iyo, Waobi _ saflobi. kbilebdakreWili cxrabe-
wva Tavglejelebi namdvilad iq iyvnen Cakuntebulni. iqidan gamocurda
128
erTxel oqros sayureebiani didi gveli. wiokiT gaviqeci isev bebiasaken.
bebiam damamSvida locviT, _ gulo, nu SegeSindeba, gulo, Cajeq alagasa...
gulo, nu SegeSindeba, gulo, Cajeq alagasao...
mere bebia maSinebda eSmakebiT, qajebiT. Sebinddeboda Tu ara, Sin unda
gaqceuliyavi, Torem eSmaki macdunebda, gamityuebda. gadaiqceoda patara
batknad anda nukrad. Camirbenda gverdze, me gavedevnebodi, batkani an nukri
arc gameqceoda, arc dameWerineboda, virbendiT egre, mere eSmaki isev eS-
makad gadaiqceoda, mtacebda xels, wamomigdebda zurgze da gamaZugZugebda
Tavis SvilebTan. eSmakis Svilebi kidev, eSmakunebi, amagdebdnen rqebiT, gad-
amagdebdnen da gadmomagdebdnen, gadamagdebdnen da gadmomagdebdnen... qaj-
ma Ritini icoda. qaji giRitinebda, giRitinebda da egre RitiniT dagaosebda,
mogklavda.
ukve biWobaSi Sesuls, mdinareze gaCveuls, SeZrwunebuli saxiT mafrTx-
ilebda bebia, _ wylidan ali ar amdevneboda! ali SiSveli, patara lamazi
qali iyo. koWebamde dasTrevda oqrosferi Tma. im TmaSi xan gaexveoda, xan
gamoCndeboda. Tu agedevneboda, saxels dagiZaxebda, miixedavdi, dainaxavdi
sul oqrosfrad ganaTebuls, gamogiCenda marto gizgiza Tvalebs da vaSli-
sodena ZuZuebs, da ise gizgiza Tvalebi da vaSlisodena ZuZuebi ise migiz-
idavdnen, rogorc magniti izidavs rkinas. migikravda, gagaxvevda TmaSi da
obobasagan sisxlgamoclil buzsaviT gamxmars gi povnidnen erTi kviris
Semdeg.
cota xanic da Rimiliani SiSiT meCurCuleboda bebia, _ qals unda ufrTx-
ilde, Svilo, boloqanqalasaviT mosiarule qals! colis moyvanas rom daa-
pireb, kargad daakvirdi, idayvmwyvetma da WrelTvalebianma qalmac ar Se-
mogaparos Tavi. idayvmwyveti da WrelTvalebiani qali gacivdeba yinulis
loluasaviT, gaeyineba Tvalebic da Senc gagToSavs, sul mobRunZuls ga-
tarebs oTxfexsaviT.
meSinoda qalisac.
sul bolos ki, roca erTxel kolmeurneobis brigadirs veCxube, ai, ra
Semagona bebiam, _ adamians, Svilo, erTi yvelaze saSineli mteri hyavs da
imis dasamorCileblad ocdaTormeti burji mogvca RmerTma. xom mixvdi,
romel mterze geubnebi, magan daRupa mamaSeni, biZaSeni da papaSeni, isic ar
viciT, sad Caayrevina Zvlebio.
ver mivxvdi-meTqi, vera...
am Segonebis mere bebia male mokvda...
Cemi ocdaTormeti burji xelierTpirad daamxo cingam.
sabralo bebia!
129
ra lamaz samyaros miqmnida Tavisi SegonebebiT: ra lamazebi iyvnen
qoniani katebi, cxrabewva, kbilebdakreWili Tavglejelebi, qajebi, eSmakebi,
alebi, boloqanqalasaviT mosiarule, TviT yinulis loluasaviT gaciebu-
li qalebic ki... ra lamazi iyo ocdaTormeti TeTri burji, maT Soris mom-
wyvdeuli Cveni usaSinlesi mtriT.
sabralo, sabralo bebia!
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`bebia _ Cemi mze~ (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

pirvelad ar vwer masze. Cemi moTxrobebis ramdenime pasaJi miZRvnilia


misadmi, magram mxolod dRes meZleva saSualeba, vuyuro mas, ara rogorc
moTxrobebis personaJs, aramed Cveulebriv Cems maxlobel adamians.
rogorc am Canawerebis dasawyisSive mogaxseneT, Cemi dabadebis Semdeg
deda cudad gamxdara, sul guli misdioda Turme. me bebias vebare, is mivl-
ida, is damatarebda sxvaTa ZuZus mosawovebladac. ocdaori wlis viyavi,
bebia rom gardaicvala, magram zustad ar maxsovs, saxis nakvTebiT rogori
iyo. is iyo, saerTod bebia. TalxebiT Semosili (mis kabebs yovelTvis asd-
ioda buxris kvamlisa da damwvari rZis suni), Zvel qarTulad zrdili, tk-
bili, Tbili, imediani. saca is iyo, mec iq viyavi, saca me, bebiac iqa. Tu fexze
idga, kalTaze viyavi mikruli, Tu ijda, kalTaSi vijeqi.
gavidoda baRCaSi da venaxSi samuSaod da mec Tan mivyavdi. me damaxur-
ebda wverebwakvanZuli cxvirsaxocis quds, TviTon daiwyebda xaxvis margv-
las, an pamidoris axvevas da, _ gamomarTvi namargli da bilikze dayareo,
momawode saxvevio, kidev momawode saxvevio, _ saqmeSi gavyavdi. me maxareb-
da es, Sin najafari kaciviT vbrundebodi. bebia ki Tan mamuSavebda, Tan mixs-
nida, ra ras warmoadgenda adamianisaTvis. damamaxsovrda kartofilze
Tqmuli: adre, Svilo, CvenSiac da sxvaganac xSirad icoda SimSiloba, Camodge-
boda ramdenime kviras Zlieri gvalva, moswvamda, mofSrukavda yvavilobi-
sas pureuls da daimSeoda qveyana. magram mas Semdeg, rac kartofili Semoi-
tanes amerikidan, upuroba ise veRar awuxebs adamianebs, kartofili did
sicxeebs aswrebs, mawevrobiT ki didad ar Camouvardeba purs. Tan didi
mosavalic iciso.
gaielvebda Cvengan samxreTiT, samgoris gaswvriv da gaeRimeboda be-
bias: RmerTo, RmerTo, javaxeTisken wvims, saqarTvelos puri ar gauWirde-
bao. vin icis, ra droidan iyo wamosuli es rwmena!
130
aiRebda zafxulis sicxeSi kitrs, waaWrida Tavs, da im wanaWers momakrav-
da Sublze, mere naTalsac momakravda cxvirze, safeTqlebze, nikapze, TviTonac
miikravda naTalebs, Tan kitrs geaxlebodiT, Tan im sijansaRis ceremoni-
aliT vtkbebodiT.
maWmevda vazis pwkalebs, mayvlis Zalian norC ylortebs, yintorasa da
sxva xilis wakulaks.
axlac xom didi Tavi maqvs da pataraobisas mTlad didi mqonia. erTxel
erT ucxo kacs uTqvams bebiasaTvis: es biWi an geniosi gamova, an oligofre-
nio. bebias im wuTSi ver gaugia, ras niSnavda oligofreni, mere, rom uTq-
vamT, gacecxlebula, _ daubrmavdes Tvalebi, Cemi biWis Tvalebis patrons
oligofrenobisa ra Seatyoo. es rom gavige, mec daviwye Tavmowoneba Cemi
TvalebiT, vaxamxamebdi da vaxamxamebdi. axla amaze Seiwuxa bebiam guli, _
vaimeo, ra gemarTebao, TavSiSveli rom dadixar mzeSi, magitomao.
wlisa rom gavmxdarvar, _ winaT CvenSi aseTi rwmena hqondaT, _ dausvi-
var, SemouyriaT irgvliv sxvadasxva xelobis iaraRebi: koWebiani saangari-
So, waldi, sadgisi, astami, kalami, nali, xerxi da kidev sxva raRacebi. rasac
pirvelad mohkidebda bavSvi xels, im xelobis kaci gamovidoda. bebia mety-
oda xolme, Seno kalams daswvdi maSinveo. ara mjera, erTi wlis bavSvma,
koWebiani saangariSos gverdiT, kalams waatanos xeli, magram egre iyoo,
daudasturebia dedasac, da mec, meti raRa Zalaa, vujereb.
wera-kiTxva Zalian pataras maswavla bebiam. es sul kargad maxsovs,
wera_kiTxvac maswavla da daTvlac. daTvla marto qarTulad ki ara, rusu-
lad da TaTruladac. gamorCeulad msiamovnebda es TaTruli daTvla.
erTxel mamidaCemis mulis qmari, menSevikuri mTavrobis fosta_telegrafis
naministrali daviT WiabriSvili iyo CvenTan stumrad. rom naxa, reebi vi-
codi, modi, saaTis cnobasac gaswavlio. daibjina msxvili, korZebiani xel-
joxi, daixara da damiwyo axsna _ ra rogorc iyo Cvens enian saaTze, saamu-
rad rom gahqonda tik-taki. Cans, ise naTlad amixsna yvelaferi, is dRe iyo
da saaTis cnobac vicodi.
Tu JinJRlavda, ra Tqma unda, zafxulSi, bebia da me visxediT aivanze da
gadavyurebdiT qveyanas. me taxtze mqonda akrefili fexebi da raime Tbilic
wafarebuli zed. Cven win da zemoT saxlebi ar iyo. win iyo Canisluli
didi ivris Wala, zemoT _ sul venaxebi. im WalaSi, venaxebsa da gorakebSi
idumalebiT gamoirCeoda ori mTa, erTi ambara, mwoliare kacis kexiani
cxviriviT amomarTuli maRla, meore _ ialno, didi ialno.
bebia miyveboda bibliur ambebs: rogor waxda qveyniereba, marTals rom
aRar ambobda aRaravin, rogor ubrZana ufalma noes, aego kidobani... aago
131
kidobani noem _ uzarmazari, uzarmazari, Seiyvana Sig yoveli cxovelisa da
frinvelis dedal_mamali. daiwyo warRvna. kameCi darCeniliyo gareT. _
noe! noe! noe! _ iZaxda sabraloblad. Seiyvana kidobanSi kameCic noem. gagr-
Zelda warRvna ormoci dRe da Rame... mTeli sxeuliT ganvicdidi am ambebs,
vexutebodi bebias...
bebia maswavlida Zalian karg leqsebsac: „vardma gasZaxa bulbulsa, eg
baRi damicaleo, gana sxva baRi ar aris, ra CemTvis moicaleo“, anda: „mzeo,
amodi, amodi, nu efarebi gorasa, sicives kaci mouklavs, ager, sawyali, goravsa“,
anda: „netamc ar CagZineboda, Cito nibliav, narzeda, wamogiqrolebs alali,
wagiRebs maRal mTazeda“. es maRali mTa _ ialno iyo. iq mihqondaT ala-
lebs nibliebi, iq fantavdnen maT naz bumbulebs. CamojanRul, CamoRamebul
ialnoze daabotebdnen didi, wiTelpiriani daTvebi, isxdnen Casafrebulni
maRla Tavaweuli mglebi, xrovad garbodnen mCxavana turebi. zogjer ture-
bi modiodnen CvenTanac, Cveni kaklis qveS, iq astexdnen kivils da gaagiJebd-
nen ZaRlebs...
yoveli daZinebis win me vityodi leqss: „davwvebi, dameZineba, pirjvari
damewereba, cxra xati, cxra angelozi sul TaviT damesveneba“, bebia gadam-
saxavda pirjvars: „RmerTo, Sen daswere Seni wyalobis jvari“, _ da mS-
vidad dameZineboda.
Tu ramdenad viyavi SekveTili bebiasTan, amasTan dakavSirebiT erT am-
bavs movyvebi. ciebiT daSinebuli xaSmelebi, visac ra SeeZloT, zafxulobiT,
erTi_ori TviT mezobel soflebSi gadadiodnen. erTxel mamam da biZaCem-
ma, dedis Zmam, Cagvsxes mTeli ori ojaxi did furgonSi, CatvirTes ukan
loginebic da wagviyvanes muxrovanSi, bavSvebi haers gamoicvlian da gaka-
Jdebiano. biZaCemi iq muSaobda, rusis ojaxSi ekava patara saxlis zeda sarTu-
li.
me momewona es mgzavroba: iorSi gasvla, yanebsa da saTibebs Soris siaru-
li, CadablebulSi patara lurji tba, mere kldeebi, muxnari tye. muxrovanSi,
sanam didebi purobdnen (erTi rusi mal_mal yviroda, _ gaumardJos!), Cven,
patarebi davrbodiT, vimalebodiT veeba ZirxvenebSi, mec vicinodi sxvebTan
erTad, magram, rom daRamda, qalebma loginebis gaSla daiwyes, me tirili
avtexe _ bebosTan minda, bebosTan minda-meTqi. damaWanWyara dedam, moixsna
qamari mamam, magram ara da ara, ar gavCumdi, _ aq ar daviZineb, bebiasTan
minda-meTqi.
maSin movida biZaCemi, _ moicaT, xalxo, ar gadavrioT ymawvilio. Seaba
furgonSi cxenebi, Caago rbili Tiva, Camsva, wamoiRo priala rusuli SaSx-
anac da im gvian vaxSmobas, saerTo CoCqolSi, wamomiyvana xaSmSi. kidev kar-
132
gi, rom mTvare anaTebda, Torem im dros arcTu uxifaTo iyo iorSi gasvla.
biZaCemma, Cems gasamxneveblad, samjer isrola SaSxana, samjerve sul Seajera
mTebi, mere TviTon wauZRva win cxenebs wyalSi, ise gavediT gaRma da SuaRami-
sas mihgvara Tavisi didTava SviliSvili bebias. rom gavfrialdi da mivex-
ute kalTaze, ase mgonia, im kalTazeve mimeZina iseve.
dausrulebliv SemiZlia laparaki bebiaze, magram aq jerjerobiT kma-
ra.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`bebruli saxeli _ mzexa~

me ar vucvli saxels qals, romelTan Sexvedris ambavsac axla mogiyve-


biT, amitom, gasagebi mizezebis gamo, nu damasaxelebinebT sofels, sadac es
Sexvedra moxda. vityvi mxolod, rom mTis erTi pawawina sofeli iyo ivris
zedawelSi, sul TxuTmetiode komli, isic SemaRlebul tyeSi gafantuli, sam-
anqano gzidan Sors, TiTqmis rva kilometrze. soflis SuaSi, xevSi, TeTri,
Cqeralebiani nakaduli Camodioda. is nakaduli iseTi sufTa iyo, SegeZlo,
pirdapir daswafebodi. soflis zemoT mosaxleoba ar iyo da fiqri ar
gqonda, gabinZurebuli iqneboda rameTi. marto viyavi Casuli... Tu asuli?
modiT, nurc imas mkiTxavT, risTvis viyavi iq, ras vakeTebdi. xom SeiZleba,
xom aqvs ormoci wlis kacs amis ufleba, Semodgomaze, Svebulebis dros, wav-
ides da iyos, sadac mas unda, Tundac dilidan saRamomde gulaRma mwoliare?!
adamianebi varT, xandaxan aseTi rameebic gvWirdeba, da mec ase viyavi, sul
viweqi fiqrebSi wasuli, Tu ar viweqi, soflis SemogarenSi davexetebodi.
iqac xSiradv Cerdebodi an vjdebodi da iqac vfiqrobdi. seqtemberi iyo,
Sindebi mwifda, Tanac imdeni, gadavwyvite, TbilisSi wasvlis wina dRes erT
vedros mainc movkrefdi da Cvenebs wavuRebdi. da marTlac, roca vTqvi,
xval mivdivar-meTqi, gamovarTvi saxlis patrons vedro da avedi Sindi-
anebSi. me is adgilebi ukve kargad vicodi. gaTenebamde qari uberavda.
gaTenebisas Cadga, moiRrubla, mTebis wverebi nislebSi iyo Sekarguli. mainc
uCqareblad Sevudeqi krefas. ufro _ morCevas. magram jer vedros nasa-
medic ar mqonda mokrefili, wvima wamovida. erT xans ar vepuebodi, krefas
ganvagrZobdi, mere, rom dauSva da dauSva, gaviqeci, patara velSi gavedi, im
velis piras Zveli, mitovebuli gomuri iyo, im gomurs Sevafare Tavi. ise
iyo gafarRalavebuli da gamoqaruli iqauroba, saqonlis sunic ki aRar
idga. Sevedi da mivjeqi mimyudroebulSi. vedroc iqve davidgi. wvima ki ar
133
iRebda, piriqiT, ufro da ufro umatebda. vijeqi da gaviyurebodi gareT. Tu
dahkvirvebixarT, wvimamac ase icis, buxris cecxlsaviT, _ Tu mSralidan uyureb,
veRar moswyvet Tvals, Camodioda wvima swored, rac imis niSania, male ar
gadaiRebs, qanaobdnen aTiode nabijze mdgari jansaRi nekerCxlis foTle-
bi. da ra davinaxe im nekerCxlis totebqveS! Semovarda wiTelqurTukiani
gogo, lurji Sarvali acvia, Tavze mosaxvevi aqvs wakruli, imasac vedro
uWiravs, erTi axeda nekerCxals qvemodan, Canda, iqac RapaRupiT Camodioda
wveTebi, gamoiqca Cemken, Semovarda gomurSi gawuwuli, daminaxa, SekrTa, Sedga,
mec raRacnairad SevkrTi, wamovdeqi, gabruneba daapira, magram mere gaiRi-
ma.
_ me gicnobT Tqven. TqvenTan ar SemeSindeba.
_ ratom? _ uneburad gameRima mec.
ki ar Tqva, Cemi mezoblis stumari xarTo an aseTi raRac, mxrebi aiCeCa
isev RimiliT.
Tavad me ar miyvars, SemTxveviT gadayril qalebze rom ityvian xolme
kacebi, aseTi da aseTi iyo, imisTana lamazi meore aRar Semxvedria aRaras-
odeso, magram ra vqna, is uCveulo garemo Tu iyo damnaSave, mec aseTi ram
unda vTqva. wlisa... ra vici, Tvrametis iyo, ocisa, ocdaorisa, ar vici. arc
tanadobaze vityvi arafers. msubuqi iyo da cota maRali. mTieli qalebis
tanis nakvTebze xom saerTodac ar laparakoben arafers, yvelani mokleb-
ulni arian barul sisavses, hai, hai, ZuZuebze Tqvan _ vaSlebi uwyviao ubeSio,
magram saxe... saxe hqonda Txeli, fermkrTali da Tvalebi... moulodnelad
didi, mrgvalebi, gizgiza. tuCebic... bunebrivad wiTeli, kbilebi wvrili, Caw-
ikwikebuli. Tan saxesveli. sisvelisgan laplapa. verc is imarTeboda bo-
lomde gomurSi, verc me, imasac Sindi moekrifa, imas Cemze cota, da me vuTx-
ari:
_ xom sjobia, rom davsxdeT?
me pirdapir miwaze davjeqi, iman mimoixeda, ar dajda, Cacucqda, beWebiT
morebs mieyuda, sveli Tavsaxvevi moixsna, mSrali boloebi saxeze moisva,
moulodneladve mokled SeWrili sqeli Savi Tma Seatoka.
_ gamiara tvinamdis. _ TiTebs iyofda maRlidan TmaSi. _ me Tqveni sax-
elic vici.
_ marTla? _ maSin Tqveni saxelic miTxariT.
raRac ugemurad SeiWmuxna cxviri.
_ mzexa.
_ ratom egre aTvalwunebiT?
orni varT mzexebi, Cemi dideda da me, didedas uxdeba mzexa.
134
_ Tqvena?
_ me ara,
_ ratom?
_ bebruli saxelia. an ara da...
_ an ara da ra?
_ mexiviT qals unda erqvas.
imasac gaecina da mec.
_ lia girCevniaT? lia, Tea, Taia?
_ ma ra!
mosaxvevs muxlebze iWimavda. muxlebi wvrili hqonda, TiTqmis wvetiani,
_ swavlobT?
_ ara. sadRa vswavlob!
_ aba?
_ vzivar da gaTxovebas veli.
_ Tqvenc lodini gWirdebaT?
_ kargiT ra!..
oi, ranairi iyo misi sayveduriani gamoxedva!
me xeli avuwie damorCilebis niSnad.
gareT ki Camodioda da Camodioda wvima. esac xom asea, aseTi Sexvedreb-
is dros, ara da ar unda gadaiRos wvimam, rom gogo da biWi didxans darCnen
erTad, magram geficebiT, iq namdvilad wvimda, Tanac isev sworad, uqarod da
visxediT. gomurSi es orni, ara me vijeqi, is isev Cacucquli iyo da xelis-
gulebiT amSralebda svel Tavsaxvevs muxlebze, wvril muxlisTavebze. Cemken
gamoxedvis erideboda. iyureboda an Zirs, an gareT. xan daxan Tu gamoixe-
davda gaubedavad da... am gamoxedvam mibiZga, mainc codvilia adamianis suli,
vifiqre, iqneb erTi atacebuli gogoa, iqneb sagangebod miTvalTvalebda,
iqneb swored CemTan aris mosuli, Tan misi Tvalebisa da tuCebis patroni!
rom ar gavbedo, codva Cemze darCeba, wvimamac ufro moumata am yoymanSi da
gavbede:
_ mzexa, bedi gwamT?
cota dadarajda, magram mainc dajerebulma momigo;
_ mwams.
_ ram Segvyara Cven aq erTad, egeTi lamazi Sena da...
SeimarTa.
_ Tan es wvimac ratom ar iRebs?
wamodga, mosaxvevi CamuWa.
mec wamovdeqi.
135
_ ar momiaxlovde!
_ RmerTi gagviwyreba, mzexa. RmerTi ar gvapatiebs... _ viZaxdi soflis
scenis tragikosiviT.
_ ar momiaxlovde, Torem...
me vifiqre, _ ra Torem? Tu Cemi miaxloeba ar unda, raRas dgas. gaiqces,
gana wvima raa?! marTlac, ise idga, TiTqos Cemskenac ki apirebda wamosvlas.
_ mxolod erTi kocna, am mTebis, am wvimis samaxsovrod...
da mivetane.
erTi es vigrZeni, rom mSvildiviT gadaRunuli wvrili, magari weli hqon-
da, erTi esa Tqva Tavukangadaweulma:
_ kaci megona es yroli...
da civad amivida qvemodan zemoT raRac mklavSi, imdenad civad, is mklavi
damidunda, mzexa gamisxlta da gavarda gareT. xom ar meCveneba-meTqi, yoy-
maniT vqanaobdi. xelSi wvetiani dana eWira. mklavic gamixurda da vnaxe
rom mze mokidebul TiTebze sisxli Camomdioda. cotazec wavida ukan-ukan
da iqidan miyvira.
_ Cemi vedro gadmodgi da gaiwie iqiT!
reebi aRar Tqmula Cvens qalebze dasabamidan dRemde, magram amgvari
rame arc wamikiTxavs, arc gamigonia, Tvalebi mSvidi hqonda, is didi, gizgiza
Tvalebi, mSvidi. dakvirvebuli. TiTqos imas akvirdeboda, xom kargad ga-
vukeTe Cemi gasakeTebelio. marto Tma aburZgnoda cota.
daWrili xeliT aviRe vedro, Sig Cavde Zirs davardnili yvavilebiani
Tavsaxvevi, gavdgi gomuris gareT wamovedi ukan da mivjeqi gomuris ukana
kedelTan gaRimebuli. aiRo vedro da wavida im wvimaSi ukanmouxedavad.
meca mqonda dana. SemoviWeri maisuris bolo, Sevacale Sinds xmeli xav-
si, movsrise, daviyare Wrilobaze sqlad, davade zemodan ramdenime pirad
dakecili cxvirsaxoci da Sevikari maisuris naxeviT. Sindis xmeli xavsis
uebrobac WrilobisTvis mTaSi maqvs naswavli. mivjeqi isev gomuris siR-
rmeSi da vijeqi iq mSvidad, saocaria. arc meSinoda, _ xom SeiZleboda, wa-
suliyo gogo da qveyana daeca CemTvis Tavze, _ arc meSinoda, arc cud gunebaze
viyavi, piriqiT sul meRimeboda.
sanam wvimam ar gadaiRo, arc wamovedi. maspinZelTan vTqvi, toti Camomi-
tyda da Canakafze Camovage-meTqi mklavi. meore dRisTvis ki aRar damic-
dia. naSuadRevze mze gamovida, miwa swrafad aaSro da avibarge qalaqisaken.
esac gasaocaria, esac bedi iyo namdvilad. me rom Tavqve mivdiodi, mzexa
bilikze Camovida xevis marjvena mxridan. Sarvali ki ecva, magram qurTuki
gaexada. grZei wvrili mklavebi mxrebamde SiSveli hqonda. daminaxa da
136
SeCerda. me zurgCanTa mekida da imiT Tu mixvda, rom soflidan sul miv-
diodi. jer idga isev mSvidi, xelebwindawyobili. mere erTi xeli mxramde
aswia da iq gaatoka TiTebi raRacnairad umweod da aseve umweod gaiRima.
mec is daWrili xeli avuwie, Tan meorec SevaSvele idayvTan, mec gavuRime.
arc erTs ar amogviRia xma, ise davSordiT erTmaneTs.
sami wlis Semdeg TianeTSi Sevxvdi, mucelgaberils, saxeze mqrqalWor-
flgadayrils, magram axla ufro lamazs _ sruls, ferebiT, SqebiT gamdide-
buls. dinjad modioda, amayad, gonivrad.
_ gaTxovdiT? _ erTi es vkiTxe.
_ es meorea. _ RimiliT daxara Tvalebi.
da wavida, iseve dinjad, amayad.
me sigarets vukidebdi.
da uceb _ TiTqos raRacas fexi wamohkra. zurgidanac ki SevamCnie, rogor
gawiTlda, gawiTlda...
tyeSi rom vyofiliyaviT sadme, Rrials movrTavdi...
axla Tqven ganagrZeT im mzexaze fiqri, kalmis advilad mowri pineno,
me mgonia, Rirs, me damqanca amodena weram.
`ciskari~ #2, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989)

`bednieri mTa~ _ ixileT `zamTris zRapari~.

`bednieri Semoqmedi~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


ixileT agreTve `mZime, madliani marjvena~ (demna Sengelaia)

igi dinjad dadis, magram misTvis ucxoa impozanturi Tavaweuloba da


mibundovaneba. yovelTvis win aris waziduli, _ raRacas eZebs, raRacas akvird-
eba, raRacas ayuradebs. Tvalebi umetesad moWutuli aqvs, xan ucivdeba da
maxvili uxdeba nemsis wverebiviT, xan ucimcimebs araCveulebrivi alersi-
ani sinaTliT.
sul sxvaa, rodesac mrisxanebs. maSin is akademiur tribunaze mdgaric ki
romantikosebis daxatul meamboxes emsgavseba. saxe ebureba Caqufruli Rru-
beliT, haerSi gaSlil marjvena xels xSirad aSvelebs marcxenasac. mrisxa-
nebs umcires uxamsobasTan SexvedrisTanave. zaravs da wonasworobas aka-
rgvinebs siyalbe, farisevloba, gansakuTrebiT _ kokobzikoba, kokobzikoba
xelovnebaSi, cxovrebaSi. qarTlis xriokebSi da mSvid velebSi davaJkace-
137
buls, sxvagvarad aaborgebs xolme egrisuli ficxeli sisxli. guram asaTi-
anTan saubarSi moridebiT aqvs naTqvami, _ me nerviulad vwero. uTuod
moerida eTqva, _ mwvelad, vnebianad, dammuxtvelad vwero.
Cexovze wamikiTxavs: misi CurCulic ki Sors ismiso. demna Sengelaias
SemoqmedebiTi samyaros yvelaze ufro gamorCeul niSnad me JReradoba,
JReradobis polifoniuroba mimaCnia. sakmarisia miuaxlovdeT am samyaros
da maSinve aivsebiT xmebiT. ai, ra saocrad iwyeba erTi moTxroba („yaza-
vaTi“): „CrdiloeTiT velebi, aRmosavleTiT velebi, dasavleTiTac, oRond
samxreTiT kavkasioni TeTr afrebad aSliliyo da misi davakebuli kalTe-
bi Tvalgadauwvdenel tramalebs daRlili talRebiviT etlaSunebodnen“.
mTebis kalTebi tramalebs etlaSunebodnen: brwyinvale naxatis garda, aq
didi musikacaa. amgvari musikis fonze amodis demna Sengelaias wignebSi
warmoCinebuli mTeli garemyari, _ iryeva da WraWunobs Waobi, uzarmazari
muceliviT TimTimebs da fSvinavs zRva, kvnesis, krusunebs mZime zarbaznebis
borblebiT CaWyletili miwa, zuzunebs gvalva da kruxiviT ifofreba, kriax-
obs TviT mzec. bgerwera erTiorad aZlierebs eqspresias, - „ndgra modis,
ndgra-a!.. xabarda-a! xabarda-a!... ndgrrr! ndgrrr!“ demna Sengelaia ubrwy-
invalesi mcodnea literaturuli dasalierebis _ kodebis, finalebis _ keTe-
bisa:
„...kodmanisa da karsnis viwroebidan diRmis velze gadaqneuli (metive)
erTsac laRad dasWyivlebda, _ Tbilisma amoanaTa, fuZe SeiZra cisao, _ da
ganTiadis nislSi acurebuli, mziT daferili qalaqi Tavis cisferi, WrelaWru-
lad naxaratebi aivnebiT, mTawmindiTa da xilis baRebiT tivs yelamde Se-
moadgeboda“.... „sadRac turebmac Seicxades da maT kivilSi mouTmenlobis-
agan isedac gawvrilebuli guli sul gawvrilda“....
Tavisi saqmis laRad mflobeli ostati, erTnairi simZafriT ganicdis
uzarmazar sivrceebsac da erTi wveTis CavardniT SeSfoTebul pawawina
kunWulebsac. demna Sengelaia TviTmxilveli da monawilea didi, diadi soc-
ialuri gardatexebisa. man Tavis SemoqmedebaSi yaWis ZafiviT amozida da
bolomde gaitana siaxlisa da sinaTlis ZarRvi, misi sxeulisa da sulis
ganuyofeli nawilia sqemebiTa da cnobarebiT amovsebuli Tanamedroveo-
ba, magram, amis gverdiT, igi vnebianad ganicdis saukuneTa siRrmeebidan fes-
vwamoRebuli mravali eTikuri kategoriis keTilSobilurobasac. swored
aq, am saukuneebriv keTilSobilur kategoriebTan Sexebisasaa igi iseTi, rac
vaJa-fSavelas aTqmevinebda: „arc-ra tanT macvia, arc fexTa“... da mainc, –
„mTlad me mekuTvnis qveyanao“. aq aris demna Sengelaia namdvili mCxibavi,
gulTmisani da jadoqari. igi yiJiniT moavlens naxevrad warmarT mord-
138
uebs, ZiZebs, abragebs, yaraCoxelebs, oqrosxelebian ostatebs, miwis yurismgde-
blebs, da Cven RrublebiviT viJRinTebiT maTi sulis ZaxiliT. modian da
mogvZaxian: panisTvalebiani brZeni baTa, stumris maRmerTebeli TamSuR
danelia, Svilobilis siyvaruliT gadareuli toCi konjaria, ndgra _ sima-
rTlis gzajvaredinze doinjiT mdgari yaraCoxeli, saurjulosken xmal-
gawvdili orbeliani, bibliuri saxis kolmeurne taia cava da mravalni
sxvani. es Zaxili, ai, ukve naxevar saukuneze metia, ismis da ar cxreba.
demna Sengelaia ukve oTxmoci wlisaa. igi bednieri Semoqmedia qarTvelma
xalxma gaugo da daafasa kidec _ mas akademikosoba mieniWa, magram misi
bednierebis wyarosTvalad me mainc is xmebi mimaCnia, romelzedac es-esaa
vlaparakobdiT, da romelsac dRes TviTonve ismens Tavis xalxTan erTad.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`bekeko~

_ ox-ox-xo-xo! ra Seamko mamaSenma Tavisi qarxana! ra Seamko! _ eubnebo-


da patara Tamunias Zia amirani. _ ise gamodis, TiTqo magaT qarxnis mets
sayviri aravis ar hqondes. ise gamodis, TiTqo mekarec marto magaT hyavT,
moxarSuls rom gicnobs, qudi kefaze rom aqvs mogdebuli da, Tu gaabraze,
mtvris koriantels rom daayenebs im qudiT. ise gamodis, rom magaTi Carx-
ebic sxvanairia, CaquCebic, burRebic da gazebic! _ erTi hkiTxe! cekvac xom ar
ician magaTma gazebma?! erTe hkiTxe! ra unda gi pasuxos, verafersac ver
gi pasuxebs. gazi _ yvelgan gazia. magram xalxi,xalxi sxvaa!.. ai,Cven, eleqt-
rosadguris mSeneblebi, Cven sxva xalxi varT! Cven ici, reebi varT?! ager, im
mTas xom xedav, mamadaviTs rom eZaxian, Cven rom movindomoT, daveZgerebiT
aqeT-iqidan, gavxvretT da Sens sadRegrZelos, rom Sen kargi, Wkviani gogona
gaizardo, Sig mTis SuagulSi davlevT. aba! ase viciT! Cven rom movindomoT,
_ mtkvars... zRva xom ginaxavs, ibanave kidec ara?! eg zRva rogor gaCnda Tu
ici! Cven gavaCineT. avdeqiT da mdinare iors aqeT vukariT Tavi. kldeebis
qveS gamovaZvrineT, xevebze gadmovafrineT da mand CamovabrZaneT Sens ga-
saxarad. Cven rom movindomoT, mtkvarsac SevabrunebT. aba! aseTebi varT
eleqtrosadgurebis mSeneblebi.
Sen ggonia, qarxana Cven ki ara gvaqvs?! Zalian cdebi. imodena qarxanas
ara, rogoric mamaSenisaa, magram patara qarxanas, sadac Carxebica dgas da
dazgebic, Cven pirdapir tyeSi CavdgamT xolme _ Sig bulbulebisa da SaSve-
bis samflobeloSi. moCuxCuxebs nakaduli iqve, galoben bulbulebi da us-
tvenen SaSvebi. zed saxelosnos win gagixsnian maxlobeli soflelebi nor-
139
Ci rtoebeT pirgadakrul kalaTebs da amoalageben: sernelovan gulabebs,
lamazad dakreWil moxarmul simindebs, welSi gamoyvanil kitrebs, Cam-
rgvalebul pamidorebs. xandaxan batebi Semoyayandebian, gamoyeyeCebuli
batebi da musikosebiviT daZabulni usmenen Zravebis zuzuns. xandaxan Txe-
bic Semovlen, bak-buk! bak-buk! da gaCerdebian gaocebulni _ wverebcancarani,
rqebmoRerebulni. mekare, mamaSeni rom ase Zalian aqebda, arca gvWirdeba!
Cven sxvanaTri xalxi varT. _ idgnen is Txebi da gviyuron, ras gviSlian!
xa-xa-xa! am Txebma erTi ambavi gamaxsenes.
erTi moangariSe gvyavs, Zalian kargi qali. maRalia da susti. rom Seu-
bero, waiqceva. magram iseTi guli aqvs, iseTi guli, cecxlSi Cavardnas ar
daveridebiT misTvis. qmari am sami wlis winaT gardaecvala. deda hyavs da
Senodena gogona, neli.
Sesvenebis dros, sadils rom movrCebiT, davsxdebiT Cveni xalxi xan
myudroze, xan RumelTan, vaknawunebT mzesumziras da erTmaneTs vuziarebT
av-kargs. es amas ambobs, is _ imas. amas es sWirdeba, imas _ is.
erTxel ase visxediT saxelosnos win: me, is Cveni moangariSe Tamari,
doroSenkko, maWaraSvili da kidev... mgoni, lafauri iyo, ai, Sen rom joxze
asxmuli marwyvi Camogitana, is.
doroSenko raRacas yveboda, Cven vicinodiT. Tamari ki ijda da joxiT
Zirs raRaceebs xazavda. mere Tavisdauneburad wamoiwyo: aRar vici, ra vqna,
ra wyalSi Cavvarde, gogo arafers ar Wamso.
_ rogor Tu ar Wams! _ gavocdiT Cven. ·
_ ar Wams. rac ar unda gavukeTo, ar Wams. davadgebiT me da deda, ZaliT
davaRebinebT pirs, kovzs CavCriT, magram araferi gamodis, tiris, wixlebs
ikvrevineba, Tmebs iglejs... rom miuSva, erT Wiqa Caize gadaivlis, an isic ar
gaaxsendeba.
Cven erTmaneTs gadavxedeT. Cven iseTi xalxi varT, es eleqtrosadgure-
bis mSeneblebi, erT vinmes rom rame uWirs, ase gvgonia, yvela CvenTagans
uWirdes. xmamaRla ar gvikiTxavs, magram TvalebiT mainc gamovelaparakeT
erTmaneTs.
_ ra vqnaT, riT vuSveloT am Cvens Tamars?
erTxans Cafiqrebuli visxediT. mere maWaraSvilma kefa moifxana, qudi
Sublze wamoiwia, CaeRima da Tqva:
_ me momiyvane. Sen... Sen Tu ara, dedaSens uTxari da xval TerTmeti
saaTisaTvis aq momiyvanos, pirdapir saxelosnoSi.
_ ra gamova amiT? _ axla ki xmamaRla vkiTxeT Cven.
_ naxavT, rac gamova, _ Tqva maWaraSvilma, kidev Caicina, win wamoweuli
140
qudi axla kefaze moigdo da wamodga, _ Tqven aq momiyvaneT! ·
aba, Tamars raRa eTqmoda! Tu kaci hpirdeboda giSvelio, isic eleqtro-
sadgurebis mSenebeli, imedi unda hqonoda, rom raRacas uSvelida.
da ai, meore dRes TviTon Tamarma moiyvana is wunia. pak-puk! pak-puk! _
Semobakunda TikaniviT TviTonac Tikans hgavs, sayvarel Tikans _ gaocebu-
li, warbebaprexili. Semovida Tu ara, TiTqo sinaTl·e Semoitanao, _ yvelas
saxe gagvinaTa. maWaraSvilma zeTiani xelebi CvriT Seiwminda, Cven Tvali
Cagvikra da win daucucqda.
_ bee! _ daukikina TxasaviT.
gogonam jer warbebi Sekra, mere gaeRima.
_ ra gqvia?
_ neli.
_ Tu bekeko?
_ ara, neli·
_ bekekos ki gavxar! xom giyvars patara bekekoebi?
nelim Tavi dauqnia.
_ aba, bekeko gerqvas.
SeiZleba sxvisgan swyenoda patara nelis. sawyenicaa _ lamaz, oqrosT-
mian gogonas rom Txis saxels dagarqmeven, magram maWaraSvili iseTi kacia,
iseTi siyvaruliT ubrwyinavs Tvalebi, misgan araferi ar gewyineba. neli-
mac mxolod gaicina, da im dRidan daerqva da daerqva bekeko.
_ ici, risTvis dagibareT? _ daiwyo isev maWaraSvilma. _ Cveni saxelos-
no Zalian CamorCa, gegmas ver vasrulebT, aRar viciT, ra vqnaT. imisaTvis
dagibareT rom mogvexmaro. Tvla xom ici!
_ asamde.
_ auh, ai es Zalian kargia. maS, aba modi CemTan. ai, am qanCebs xom xedav,
dajeqi da nela-nela gadamiTvale.
maWaraSvili Carxs miubrunda. bekeko Cacucqda da im axalTaxali, kria-
la qanCebis gadaTvla daiwyo.
dedamisi SoriRan uyurebda da iRimeboda, viRimebodiT Cvenc. maWaraS-
vili ki Tvals gvikravda, WkuiT iyaviTo.
cota xanSi bekeko qanCebis gadaTvlas morCa.
_ ormocdacxra aris! _ wamoiZaxa sixaruliT.
_ Zalian kargi. aba, exla esenic miumate da gadmomiTvale !
bekekom rogorRac undod Sexeda.
_ ho, weRan xom gadamiTvale, axla gadmomiTvale.
bekekos gaeRima da isev Cajda, is gadaTvlili qanCebi axla gadmoTvala,
141
TerTmetic miumata da samoci gamouvida.
mere maWaraSvelma karada daalagebina, mere... mere sayvirmac ikivla _
SeisveneT, isadileTo!
_ aba, axla xelebi davibanoT! _ Tqva maWaraSvilma.
_ viSromeT _ cota ramec SevWamoT.
xelebi daibanes.
_ momexmare erTi, es gazeTi gavSaloT. Sen wadi, Tamar, Cven viciT Cveni
saqmisa.
_ xo, dediko, xo.
gazeTi gaSales.
_ aba, axla CamovsxdeT da CanTaSi ra gvaqvs, vnaxoT.
maWaraSvilma sakidlidan grZeli CanTa Camoxsna da win daedga.
_ es ra aris? es marili yofila mxolod. davdoT aq, gamodgeba. es? es,
aba, vnaxoT.
bekeko kisers igrZelebda, CanTaSi undoda Caxedva, magram maWaraSvili
gangeb ise iWerda, rom ver moaxerxa.
_ es rZe yofila. rogor uyureb! Sen ubralo Zroxis rZe xom ar ggonia!
xevsurulisaa, isic kudvardasi. ar dagilevia aseTi rZe? ara? auh, ra ari,
rom icode, isic kudvardasi, jer iyos ase! erTi sxva ramec vnaxoT! es... _
maWaraSvili karga xans afaTurebda xels CanTaSi da bolos sami kvercxi
amoiRo. _ es bajuja qaTmis kvercxebi, qors rom Tvali gamosTxara, im baju-
jasi... es kidev _ taxis xorci. Sinaurisa ki ara, gareuli taxis xorci, ai,
amodena eSmvebi hqonda, ai! aba, naxe ra gemo aqvs! aba, naxe!..
maWaraSvilma mozrdili naWeri mouWra, puric miawoda, romelic agreTve
ubralo puri ki ar iyo, aramed TviT as aTi wlis papa gigolas moyvanili...
TveTonac saguldagulod dautrialda am patara sufras da mSromeli ka-
cis sadilobac gaCaRda.
dazgaze isxdnen, gemrielad Seeqceodnen da Tan saubrobdnen.
_ vinc Sromobs, _ eubneboda bekekos maWaraSvili, _ vinc Sromobs, is
energias xarjavs. vinc energ... ar ici, ra aris energia? Zalaa. vinc energias
xarjavs, imas kargi Wama unda, rom is danaxarji ainazRauros. rad asxamen,
Tu ici, benzins manqanaSi. aba, rad asxamen! ar ici? rada da, imitom, rom sawvavi
hqondes da motori aamuSaos.
rogorc ki sawvavi gauTavdeba. imwuTSive gaCerdeba.
adamianic asea. rogorc ki saWmeli Semoakldeba, Sromas veRar SeZlebs.
adamiani kidev, Tu ar Sromobs, arc adamiani iqneba. vinc bevrs Wams, didi
Ronec aqvs, visac didi Rone aqvs, bevrsac imuSavebs.
142
am laparakSi bekekom is xorcis naWeri mTlianad gaaTava. maWaraSvilma
axla bajuja qaTmis kvercxi miawoda da Tanac daatana:
_ aba, kvercxis gemos gageba Tu ginda! damirtyi! gadmoabrune!
kvercxebs xevsuruli kudvarda Zroxis rZe daayoles, rZes loyawiTeli
vaSli.. sufra aalages, xelebi daibanes, gareT gavidnen, kompresorebi... ai,
SekumSul haers rom awvdis gvirabebs... kompresorebi daaTvalieres da
sayviric auSves: samuSaos SeudeqiTo.
Tamarma rom Tavisi gogo naxa, veRar moiTmina da wamoiZaxa: ·
_ Wame rame?
_ Wamao! _ gaikvirva maWaraSvilma. _ ra, ar Wams xolme, Tu... —
bekekom Tavi CaRuna.
_ ar Wams xolme? iqneb ubralo rameebs aZlev! taxis xorcs da kudvarda
Zroxis rZes vin daiwunebs! vin iqneba qveyanaze iseTi, rom isini daiwunos.
gana ar mogewona?
bekekom kmayofilebiT daaqnia Tavi.
_ am saRamosve gamogigzavniT: xorcsac, kudvarda Zroxis rZesac da ba-
juja qaTmis kvercxebsac; ar vnaxoT, rom ubralo rame daaZalo! ar vnax-
oT!..
_ am dRis Semdeg bekeko yoveldRe midioda saxelosnoSi.
_ hak-puk! pak-puk! _ Semobakundeboda TikaniviT.
_ moxvedi, bekeko!_ davuZaxebdiT Cven.
is Tavs dagviqnevda da ise gagviRimebda, TiTqos gveubneboda _ vici,
siyvaruliT meZaxiT bekekos, Torem sxvanairad rom meZaxdeT, erT ambavs
dagawevdiTo.
dedasTan ar Cerdeboda. sul saxelosnoSi trialebda: gvida, alagebda,
asufTavebda. amisTvis _ es mohqonda, imisTvis _ is... xolo maSin, roca sayvirs
aaxmaurebdnen, maWaraSvilTan da dedasTan erTad gemrielad Seeqceoda:
xan gareuli taxis xorcs, xan astraxanSi daWeril Tevzs, xan muxis fuRu-
rodan amoRebul Tafls da xanac papa gigolas baRSi mokrefil vaSlebs.
kudvarda Zroxis rZis gareSe xom arc erTi·sadilis damTavreba ar Sei-
Zleboda.
erT kviraSi Seetyo. gasuqda gayoCaRda, kidev ufro galamazda _ sul
cecxli scvivoda Tvalebidan. axla rom naxo, skolaSi roca midis, sul imaze
rCebaT Tvali! maS!
aseTebi varT Cven, eleqtrosadgurebis mSeneblebi!
iqneba mixvdi kidec, rom is rZe... marto rZe ki ara, TiTqmis yvelaferi
Cveulebrivi iyo. magram xom geubnebi, Cven, eleqtrosadguris mSeneblebi,
143
sul sxva xalxi varT, rogorc ki rame Cvens xelSi gaivlis, imwuTSive sx-
vanairad iqceva, imwuTSive badals veRar mouZebni!
ara, me imas ki ar geubnebi, TiTqos mamaSenis qarxana mTlad ar vargodes!
mamaSenis qarxanac kargia, magram eleqtrosadguris mSenebloba mainc sx-
vaa. Sen rom gaizrdebi, Cemo Tamunia, Sen rom didi gogona gaizrdebi, ueWve-
lad hidroinJineri unda gaxde. hidroinJineri raRa aris? gaswavlian, is-
wavli, roca gaizrdebi. axla ki Caxti da ager is yava gamocale! aba, yoCaRad!
1956 w
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~,1958

`beJana~ (ciklidan _ Cemi wyal-Walis xmebi)


ixile agreTve: `dedaboZi~, `mevele~ da `mTibavebi~.

_ Sena da beJana iqnebiT, _ meubneba brigadiri sxapasxupiT da Tan Tvali


gaqcevaze uWiravs, _ beJanas taWka aqvs. dasxediT da imiT adiT. samTiTi
waiRe, meti araferi ar ginda.
_ rogor davabululoT?
_ rogor, rogor daabululoT?! patar-patara bululebs dasdgamT da
mere... beJanam icis. beJana iq ar iqneba? Sen ar daigviano! sacaa is gamova
kidec. sawyobTan dagicdis. aba, midi, nuRara dgaxar egre!
me kibeze avrbivar, brigadiri ki Tavqve eSveba da fafxaWelaanT ZaRls
wixliT igeriebs. ZaRli ar erideba. maSin brigadiri quds ixdis da mZime
kepis Cartymas upirebs...
abgaSi purebs, yvels, winaswar gavsebul boTlsa da Wiqas vawyob. TaliS
xaxvsa da adreula qliavsac vyri. minda wignic waviRo, ver gadamiwyvetia,
isev vtoveb. gomuridan samTiTi gamomaqvs da Cqari nabijiT mivdivar.
fafxaWelaanT ZaRli mec metaneba, magram male mcnobs da darcxvenili,
kudamoZuebuli momyveba ukan.
sawyobTan kolmeurneebi irevian. zogni manqanaSi sxdebian, zogs wre
Seukravs da raRac sja-baasSi arian. bibilaSvili laparakobs, unda, rom
yvelas kargad gaagebinos Tavisi naTqvami da xan erTs miubrundeba, xan
meores. isini Tavebs uqneven da xandaxan CaurTaven.
_ ma, kaco, ma, egrea!
beJana gzaze dgas Tavisi „taWkiT“. xelnebs miswolia da gzis gadaRma,
sadalaqos win, Camomsxdari biWebs elazRandareba.
_ TiTo qvis gacveTaSi ramdeni SromadRe gewerebaT, ha? dakreWilo, Sen
144
ki yvelaze meti geqneba gamomuSavebuli, ai!
dakreWils Tavisi amfsonebi quds Camoafxateben da icinian. beJana mamC-
nevs.
_ modi, biWo ra patarZaliviT moseirnob!
vwiTldebi, fexi mereva. aqeT-iqiT ar vixedebi, magram vgrZnob, rom yvel-
ani me miyureben _ qalaqSi gazrdili biWi mindorSi mivdivar samuSaod!
jer samTiTs avdeb orTvalaze da mere me avdivar. viRac siciliT iZax-
is Soridan:
_ uSveleT, fexi dauWiT, biWo!
beJana cxens sZravs da im viRacas saxres uqnevs.
_ ai, maimuno! elises kalos ar gigav eg gasiebuli Tavi!
didi xmauriTa da jayjayiT vtovebT iqaurobas. samWedlos rom gavcdebiT,
zemoTa orRobidan momaval brigadirs vamCnevT. isic dagvinaxavs, gamo-
saqcevad emzadeba da gviyviris...
_ mand Tu adre morCeT... biWebo!.. mand Tu adre morCeT, sendros velSi
gadadiT! gaigeT?
_ sendros velidan sadRa gadavideT, Tu isic adre movrCiT? _ dacinviT
ekiTxeba beJana.
brigadiri kiTxvis kilos uxvdeba, nabijs anelebs.
_ boRmav! boRmav! _ raRac Taviseburi alersiT eubneba beJanas da mere
uceb feTqdeba, _ raRasa dgaxarT, e! gana eg giTxariT, dadeqiT-meTqi?!
beJana icinis, sadaves iqnevs da mTeli xmiT iZaxis:
_ haCu, Saliko!
brigadirs ki Saliko hqvia.
isev yuriswamRebi jayjayi, isev beJanas gamkivani xma _ TiTqos wyalgaR-
ma eZaxodes vinmes:
_ lamazi biZaSvili rogora gyavs, aCakune?
_ dagisxa dediam Sabiamani, cingliano?!
da ai sofelsac gavcdiT, xreSmoyril didi gzidan ewerSi gadavdivarT.
gza aq rbilia, cota svelic. orTvala uxmaurod midis da pirvel xanebSi
meCoTireba kidec es cvlileba. ase mgonia, yvelaferi damunjda, Cvenc davmu-
njdiT, davyruvdiT.
_ bevria dasabululebeli? _ vekiTxebi beJanas mxolod imitom, rom
xmis amoReba minda.
beJana sadaves wina Walze hkidebs, cxens Tavis nebaze uSvebs da Cvenken
brundeba.
_ bevri ki ara... TamaSobiT movrCebiT.
145
kunZiviT Sekruli ocdasami wlis biWia, TuSuri qudi zed Sublze miuko-
sebia, xalaTis sayelo guliskovzamde CauReRavs da mZlavrad sunTqavs.
_ exla meramdene kursze xar? _ mekiTxeba da raRac SeparviT eRimeba.
sul ase eRimeba, TiTqos gamkilavi saidumlo icodes Senze.
_ meoTxeze gadavedi. Sena, Sen aRara swavlob?
_ rogor ara _ celvas, Toxnas, mkas. Zaan niWi gamomaCnda ameebSi. haCu,
Se Tavmkvdaro! _ miubrunda cxens.
me mecineba.
_ dauswrebelze mainc ver moewye?
_ am zamTars vabarebdi da oriani gamakres qarTul weraSi.
gza xevis pir-pir midis, Wlebs veWidebi, _ emand Sig ar gadagvyaros-
meTqi.
_ vina? amana? am cxens xalisi aRara aqvs Cveni buRalteriviTa, Torem
Wkua... WkuiT profesoria namdvili. ha, nu gemkvleleba! haCu!
yana-yana mivdivarT. erTi ambavi aqvT torolebsa da mwyerCitebs. maR-
la, saocrad maRla aweula mowmendili ca. puri hyvavis da iseTi suni dgas,
sunTqva Seekvris SeuCvevel kacs.
tyiani qedi TiTqo Cvensken modis, ukve misi sigrilis lamuns vgrZnob
saxeze.
buCqnari.
mayvliani, kunelebi.
kunelebze _ awri pinebuli mwyerCitebi.
Semdeg muxebi, Savcxrilebi _ namdvili tye.
ustvenen aTasgvari pawawina Citebi. WaxWaxiT frTxeba gzispiridan SaS-
vi. SaSvs Cxikvi aZlevs bans, Cxikvs _ Cxikvi. tyis binadarni erTmaneTs aty-
obineben Cvens misvlas.
orTvaladan Camovdivar, aRmarTia, cxeni cariels Zlivs miaTrevs, vS-
veliT, beJana saxres ututurebs:
_ midi! ha, haCu!
cxeni xvneSis, darkinuli Tvlebi qvebze sxlteba da RraWaRruWi gaaqvs.
cxeni cotas Seisvenebs da isev iZagreba. beJanac SesWyivis:
_ ha, midi, haCu!
aRmarTi Tavdeba. cxenic da Cvenc aCqarebiT vsunTqavT. cxens ferdebi
didi saberveliviT ebereba da efukeba.
Zirs tyea. tyes tafobi mosdevs. tafobze Zveli monasteri dgas, iqiT isev
tyeebia da mTebi, mere kidev mTebi.
_ auu!.. _ TiTqos ukanasknel mwvervalebs minda mivawvdino xma.
146
beJanas Cveulebrivad qveS-qveS eRimeba. me vibnevi da ar vici saiT mova-
rido Tvali.
_ modi, dajeqi! _ miyvavebs da orTvalaze maniSnebs.
avdivarT da TavdaRmarTze veSvebiT. muxebsa da rcxilebs Cvens maRla
TaRi SeukravT. mze WuWrutanebidan imzireba, xavsze cvari cimcimebs, grila.
TavdaRmarTs CavaTavebT da vakeze gavdivarT. orTvala aRar xmaurobs,
Cvenc Cumad varT, magram kidev ufro meti siCume minda, siCume...
gadavWriT talaxian Reles, avlevT erT patara aRmarTsac, gavZvrebiT
Cvens maRla TaRgadadgmul rcxilnarSi, gadavWriT erT vels, mere meores,
da bolos _ naTibic!
_ ai, es aris, _ meubneba beJana da saxriT wres xazavs cxenis zurgTan.
mozrdili velia. oTxi-xuTi heqtari... SeiZleba metic. me TvaliT ras
gavzomav! grZel-grZel zolebad awyvia oriode dRis win manqaniT naTibi
balaxi, SigadaSig patar-patara buCqebi Cans...
Crdildid muxas virCevT, orTvalas iq vayenebT da CamovdivarT.
aqac erT ambavSi arian mwyerCitebi. aqac TvalSeuwvdenel simaRlezea
ca. aqac mZafri surneleba qris _ marwyvisa da pitnis, Wnari balaxisa da
anisulis.
beJana orTvalidan cxens xsnis, wina fexebze borkils adebs da saZovrad
uSvebs.
_ xom ar mogSivda? _ mekiTxeba Cveuli RimiliT.
_ ras ambob, axla ar wamovediT?
_ ra vici... _ eRimeba ufro saidumlo ieriT. _ maS, vaxsenoT RmerTi?
_ vaxsenoT.
samTiTebs viRebT da viwyebT. erT lesurs is adgeba, meores me. zemodan
gaxurebul balaxs qveSidan lurji feri dahkravs. avwevT da saamo sur-
neleba gvabruebs. SevagrovebT ramdenime qalams _ avabululebT, sxva lesurs
gavyvebiT. Tumca mze acxunebs, Tumca ofli saxes mwvavs _ mainc siamovnebas
vgrZnob. miT umetes, Tu samTiTs balaxi mosdevs, safxokn-saZebni ara maqvs.
wamdauwum ukan vixedebi da mikvirs _ ramdeni damibululebia-meTqi. roca
erTmaneTs davuaxlovdebiT, beJana yovelTvis erTsa da imaves mekiTxeba:
_ xom ar daiRale? xom ar dagcxa?
mixvdebiT, ra gamometyvelebac aqvs am dros. Tundac daRlili viyo, Tun-
dac mcxelodes, ra maTqmevinebs. mis dasanaxavad ufro vcdilob xelmarjve-
obis gamoCenas. beJanas moswons.
_ wava zogi qalaqSi da, rom Camova, Caidebs pirSi papiross, Caiwyobs
jibeebSi xelebs da dgas. dedebs aparatebi hkidiaT zurgze, venaxs wamlaven,
147
isini ki ese dganan.
me arafers ar veubnebi. ra unda vuTxra?
_ erTi Tavmjdomared mqna ra cota xans! kai oblad gazrdili ifnis
saxre da magaTi jani! iseTi lekuri davavlevino, diRmidan morbodnen sayure-
blad.
me vicini.
isev davSordebiT, mere isev SevxvdebiT da beJana isev mekiTxeba:
_ xom ar daiRale? xom ar dagcxa? puri xom ar mogSivda?
me isev vuarob, magram Cems Tavs rom gavutyde, siamovnebiT Seveqcevi
xmela pursac ki.
_ wyali? wyali rom ar wamoviReT?
_ wyali rad gvindoda? iseT wyarosTan wagiyvan, rom dedamiwis zurgze
meore egeTi vera naxo! gwyuria?
_ ara, magram...
_ aqvea, ager! TiTs iSvers lurjad abolqvil xeebisaken, _ Tu gwyuria,
gadadi! Tu ara da, cotac vimuSaoT da mere davisvenoT kidec.
_ egre ajobebs.
ufro ficxad vutevT. xuTi Tu eqvsi bululis dadgmas kidev vaswrebT
da beJana meZaxis:
_ SabaS! wavideT, davisvenoT.
ofls viwmend da mzes Sevyureb. mze saSuadReozea wamosuli, cas varvari
gaaqvs. Citebis xma aRar ismis, WriWinebi WriWineben gacxarebulni...
majebi damZimebuli maqvs, fexebi ki piriqiT _ TiTqos TavisTavad mic-
uraven haerSi.
jer orTvalasTan mivdivarT _ abgebs vikidebT. mere beJana cxens iWers,
borkils xsnis, kiserze Toks abams da Tan mohyavs.
gadavWriT keciviT gaxurebul mindors, SevereviT im lurjad abolqvil
xeebSi da xevSi CavdivarT. xevSi xavsisa da xmeli foTlebis rbili leibia
Cagebuli. Zirs lodebi Cans, didi lodebi. im lodebidan wyali mowanwkarebs,
viRac madlians patara, lafnis Rari daudvia da liklikiT gamodis. iqve
tbori dgas. tbors cxeni ewafeba, Cven ki RarTan viCoqebiT, abgidan Wiqas
viReb da vavseb.
_ rogoria? _ mekiTxeba beJana.
yinuliviT civma wyalma safeTqlebi amatkiva, sityvis Tqmas veRar vax-
erxeb. cera TiTiT vaCveneb _ kargia-meTqi. kidev vsvam. beJanas eRimeba da
marigebs:
_ daRlilze bevrs nu dalev, saWmels veRar SeWam.
148
foTlebisa da xavsis rbil sagebze gazeTs Slis, kartofilian purebsa
da kombostos foTlebSi gaxveul lurj-lurj murwa Tevzebs awyobs.
_ vin daiWira? _ vekiTxebi me.
_ Cemi Zma iWers xolme, patara. is iWers, me vWam! hi-hi-hi...
mec Cems avla-didebas vfen. boTlis danaxva da beJanas saxe ubrwyindeba,
gamomarTmevs, sinaTleze gahyurebs, aWanWyarebs.
_ uh, vinc Sen mogisxa!..
erTmaneTs vTavazobT lukmis gatexvas. beJana texs, Rvinosac visxamT.
_ RmerTo, siciliT iZaxis beJana, _ mamalsac nu daayivleb, saca es ar aris,
venacvale amis momsxmelis dabrecil Zirsa! _ svams da _ oho-ho-ohoo _
aqebs, _ darejana didedas dayenebulia, ara? etyoba! hai, ra Zvelia...
axla me viReb sadRegrZelos da RmerTsa da bunebas vexvewebi, rom ca da
Rrubeli daamSvidos, arc nami gamolios am Cvens miwaze da arc mze, mSromel
kacs marjvenaSi Zala misces da mSvidobaSi moaxmaros Tavis ofliTa da
SavdReobiT monagari.
beJana drouli kaciviT mawevs:
–amin, gisminos! gagimarjos!
aRar iRimis, Subli SeuWmuxnavs da Ronivrad muSaobs ybebiT.
meore Wiqas ufro vutkbebiT da enavwylianobT. mesameze da meoTxeze
xom aRsarebebs vambobT.
_ me erTi sawyali biWi var... _ mandobs beJana.
_ me ai, es carieli Zvlebi... _ suls vuxsni Cemi mxridan.
mere boTli icleba, gazeTze yvelis patara naWeri, xaxvi da ramdenime
qliaviRa rCeba. qvemoT cxeni TavCaRunuli dgas. Cven ferdobze mivwvebiT
da TvalmoWutulni SevyurebT narinjisfer foTlebSi gabardRul mzes;
SevyurebT da ukve aRar viciT _ ra vTqvaT, riT gamovxatoT Cveni siamovne-
ba.
_ es dRe sikvdilamde mexsomeba! _ vambob mTeli guliT, mTeli amo-
sunTqviT.
_ beJana wamoiwevs, gakvirvebiT damyurebs.
_ rogora sTqvi?
_ es dRe ar damaviwydeba-meTqi.
ecineba.
_ ra gacinebs?
_ SarSan aq gogoebi myavda _ Cemi biZaSvili nana d imisi stumari _
ciuri, maSinac balaxs vabululebdiT da im ciurim Tqva egre: _ es dRe
sikvdilamde ar damaviwydebao. Tqven, qalaqelebi, raRaciT Zalian hgavx-
149
arT erTmaneTs, gogoebi da biWebi...
_ eho, _ da xelebgadaSlili gadawveba gulaRma... minda raRac vkiTxo,
magram mas ukve sZinavs, janiani biWis arxeini ZiliT sZinavs.
me Tvalebs vxuWav da Tavi ise miWiravs, TiTqos daZinebas vapirebde.
magram xevSi sigrilea, sinestea. me gaciebis meSinia da es SiSi Zils ar
makarebs, Cemi momavlis samyaroSi damaborialebs.
iq bevri lurjad abolqvili xe dgas, bevri wyaro moCuxCuxebs, bevri
balaxia, bevri haeri, bevri aseTi, beJanasaviT jan-RoniT savse biWi, da rac
mTavaria, bevri lamazi gogona, romlebsac sikvdilamde axsovT mindorSi
gatarebuli erTi mziani dRe.
dafiqrebuli dgas beJanas beberi cxenic...
`wveTebi foTlebze~, 1962; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1
amave gamocemis me-5 tomSi es moTxroba Setanilia saTauriT -
`lurjad abolqvil xeebs qveS~

`berikaci avtobusis gaCerebasTan~

_ ras ambob, e, rasa! eg adgili zogzogebiviT igre ki ara maq naSovni! age,
Svilo da Zmao, is xalxi isev cocxalia da hkiTxeT: age yruv svimana, dab-
Zande, ZalaT kniazi, evgena mRvdeli... me da Cemi Zma ro gagvyares, eg adgili
imas ergo. imas argunes da axla! manda kalo hqonda. mere Cemi Zma ro
mokvda, aba, Cem Zmiswulebs ra SeeZloT, patarebi iyvnen, daTia xuTi wlisa,
sonka ufro patara, i gogo kidena su patara. akvanSi ewvaT. xoda, aeg yruv
svimana movida, TiTon yruv svimana, ZalaT kniazi da evgena mRvdeli movid-
nen da Sen unda dahmarxoo, miTxres. age xo cocxlebi arian erTica da
meorenica, unda dahmarxoo, da me namduravad viyavi Tu rac viyavi, me mag-
isTvin ar damixednia. ori kodi puri, su sasianos puri, puri, puri ro Svin-
dis marcvali pirdapira, aegre Cemi xeliT gavavse da gadavutane. erTi
Wedilaca, age Zmao, isic xo cocxalia. mgeliWamiaanT mixa, magas gamogarTvi
da davukali. Rvino kidena, Svidi Cafi Rvino! cotaa, ha, cotaa?! age is xalxi
cocxalia, gana daixocnen; 'dabZande, ZalaT kniazi, evgena mRvdeli. imaSi
margunes i damarxvis xarjSi, zogierTebiviT igre ki ara maq naSovni eg
adgili! midiT da hkiTxeT. age aq arian: dabZande, yruv svimana,ZalaT kniazi...
biWo, igre ki ar ari, rogorc Tqven arakunebT aqa!
`ciskari~#4,1968; `saRamo xanis Canawerebi~

`bexas sikvdili~
150
Sehyefe, yurSav, tialo,
Sen Savi patronisao.
an gaigonebs mecxvare,
an monadire mTisao, _
kldesa vkidivar maRalsa,
fur-berwis qalamniTao.
xalxuri
I
zamTris Zilmileuli mziT ganaTebul derefanSi, axalmorecxil filaqan-
ze, patara lados Caumuxlavs. Sinmoqsovili wowola wiTeli qudi hxuravs,
Tbili Sarfi aqvs moxveuli, mezRvaurul yaidaze Sekerili palto acvia.
sicivisagan dalilavebul marjvenaSi CaquCi uWiravs, marcxeniT lursmnebs
wvers unerwyvavs da danjRreul cigas akowiwebs.
mis win, daglejil Wilofze gawolila bexa _ beberi ZaRli. ukana fexebi
marjvniv wamouyria, winani win gauwvdia da Wkviani TvalebiT Sescqeris
xelebSi lados. gazebi dacveTili aqvs, bunukebi dakoStebuli, daSaSruli.
wevs da gaqucul-gawvrilebul kuds nel-nela daacurebs aqeT-iqiT.
kari iReba. lados deda mayvala gamodis.
lado qveS-qveS gaxedavs, bexa ki wamoiwevs, wamoiyunteba.
mayvala aqandazs moiqnevs, nagavs Tovlze mimoabnevs, doinjs Semoidgams
da lados waadgeba.
_ ratom ar gesmis, „adamiani rom gelaparakeba? mag sveli fexebiT sad
unda waxvide?
lado yuradRebas ar aqcevs, lursmans: asworebs. uceb CaquCs gaagdebs,
xelebs gaasavsavebs da Sehyvirebs:
_ uh, uh, gamiWire ra...
bexa ukve fexzea da wrialebs.
lado daZeZkil TiTs muxlebSoris moiqcevs da cdilobs ar atirdes,
magram ori cremli mainc CamoJonavs xSiri wamwamebidan.
_ axia Senze! _ niSns miugebs deda. aqandazs iqve, taxtqve Seagdebs da
wyromiT moixuravs kars.
bexas kiseri daugrZelebia da xelebze·sunavs lados. lado idayvs gah-
kravs. bexa Caimuxlebs, kuds gametebiT dauSens filaqans da isev miuaxlovebs
cxvirs.
_ momwydi-meTqi, ZaRlo! _ biWi yuris ZirSi wixls hkravs. ZaRli gada-
gordeba, filaqans mofxaWnis da wkmutuniT adgeba. lados aRar uyurebs.
TiTqos sinanuliT aqnevs Tavs. mere iZagreba, ibertyeba da mtvris korian-
151
tels ayenebs.
_ fuh, Seni!
lado cigas moiTrevs, erTxel ki Sexedavs kar-fanjaras da gabrunCuli,
gaquruSebuli Cadis Zirs.
bexa nawyenia, magram mainc mihyveba. TiTqos eklebisa eSiniao, ise adgams
pirvelad Tovlze fexs.
TuTis xes zaqi eqeqeba. bexas rom dainaxavs, drunCs miwaze adebs, Tvale-
bi udiddeba. sanagveze qaTmebi qoTqoTeben, safiCxidan gaocebiT gadmoiyure-
bian beRurebi.
Sukebi aWrelebulia. Tovli da talaxi erTmaneTSi areula. urmis na-
kvalevSi torolebi dagogaven. indaurebs Tavi erTad mouyriaT da ifx-
orebian, kavkaveben. dolaanT solomana farajas ixdis da sarkesaviT gapri-
alebul culs fxas usinjavs.
wyarosTan gadabexrekebuli cxenebi dganan, zurgnaiarevi saxedari dan-
greuli kedlidan gadmoSveril walmis konas ewvdeba. viRac dabal, Casuqe-
bul kacs uzarmazar lodze Custebi gamoufenia gasayidad, TviTon TuTuns
eweva da mzes mis·Cerebia.
mze burusSi exveva. burusSi exvevian mTebic.
sadRac viRac iZaxis, saidanRac patefonis xma modis.

II
SeCerdnen.
win Zveli cixe-koSki da galavania.
galavnis Crdili wisqvilis arxze Camaval viwro gzas efineba. gza
gali pulia. yoveldRe modis soflis biWbuWoba da cigaobs. saRamoobiT
arxidan wyals ezidebian da gzas asxamen. ufrosebi javroben, ramdenjerme
saxreebiTac daifrines, magram biWebi ar iSlian.
gzis iqiT, beqobze, kolmeurneobis marania. or mxriv derefnebi aqvs.
rogorc ki mze miadgeba, biWebi iq iyrian Tavs. TamaSoben qeriWamiaobas da
koWaobas, kaklaobas da WurWlaobas... marnis daraji, calfexa basa, yasidad
utevs. biWebma ician es da sicilad ar hyofniT imisi tatani. is ki ara, xan
imasac CaiTreven TamaSSi. da ai, maSin datrialdeba xolme seiri! basa
yovelTvis agebs, nerviulobs. ise xavis, TiTqos wyalgaRma mdgar xalxs
eCxubebodes.
zogni ganze gamdgaran, moTamaSeebs uyureben da wesrigs icaven.
_ qimebSi nu scem, e. maimuno!
_ swored aagde!
152
_ xels nu atan, nibla!
waWaWyandebian erTi bewo rameze, moiRereben muStebs, da erTmaneTs sTx-
oven:
_ gamartyi ra, gamartyi, ra biWi xar!
_ erTi Sena mtkice!
_ gtkicam, biWo!
_ visa?! visa?! dagaviwyda, skolis ukan rom gabRunave?
_ Sen mabRunave, biWo?
_ ho, me.
_ mtyuans!
_ egre!
gaSvelebaze aravin ar fiqrobs. piriqiT, aqezeben:
_ ras geubneba!
_ emagan eg miTxras?!
_ Citis gulic ar moiTmens.
xandaxan miubrundeba moCxubari wamqezebels da, Tu TvalSi mouvida,
waubasilebs. axla imaT Soris imarTeba gawev-gamoweva, qvis triali, ZiZ-
gili.
magram dRes derefanSi ar TamaSoben, arc aravin cigaobs.
or jgufad gayofilan. iqiTubnelebi marnis gverdze damdgaran, aqeTub-
nelebi koSks amohfarebian. cigebi erTad dauxorebiaT, zogs paltoc iqve
miugdia, gundebs akeTeben da aris erTi muqara da qadili.
iqiTubnelebs Wreli finia wamouyenebiaT. bexas rom dainaxavs, wkav-wkaviT
morbis, utevs, zed axteba. bexa amTqnarebs, mere kuds gauqicinebs da wina fexs
maRla aswevs.
finia axla mxiarulad urbens gars.
bexa gaugordeba, qeCoSi pirs daavlebs da finias yiraze gadaatarebs.
uceb yvirili ismis.
_ moemzadeT! moemzadeT!
ZaRlebi wamosxdebian, yurebs cqveten.
bexa lados eZebs.
lados ciga sadRac miugdia, qudi jibeSi CauCria, paltos kalTaSi gun-
debs iwyobs da icinis.
_ mzada xarT? _ iZaxis qSuvi, gedevanas biWi. cali xeliT gundebiT savse
fafaxi uWiravs, meores iorTqlavs, xandaxan iqiTubnelebs gaxedavs, muSts
uCvenebs da emuqreba:
_ damacadeT! gaCvenebT seirs!
153
Tan Tavis biWebs arigebs:
_ gundebs gaufrTxildiT! patarebo, Tqven ukan mogvyeviT. Tu tyvia-wama-
li dagvaklda, Tqven unda mogvaSveloT.
_ nu geSinia, midi, gagviZex!
_ aba, maS, momyeviT. frTxilad, jer ar esroloT.
welSi iRunebian da xevSi Cadian.
iqiTubnelebic aCoCqoldnen.
_ mouSviT! _ modis imaTi xma.
mainc siCumea. erTmaneTs efarebian.
bexa lados misdevs, xan win gavardeba, finiac yefs, did ambavSia.
qSuvi gzaze adis, cxviris wverze majas gaisvams da Tavis biWebs miubrun-
deba:
_ aba, mivcxoT! cecxli!
jer adgilidan uSenen, aqeT-iqiT xtian. magram ai, qSuvi quds ixuravs,
ori gundaRa SerCenia.
_ momyeviT, vaSa!
_ vaSa!.. _ ismis sapasuxod da ieriSze gadadian.
lados fexi gausxlta, Sarfi mosZvra.
_ bexa! bexa!
bexa iqvea.
Sarfs yelze Semoaxvevs, gundebs imarjvebs da garbis.
_ vaSa! vaSa! _ gadadis Zaxili.
dairivnen. axla ukve Ronezea saqme.
_ ar gauSva!
_ CaCxia gageqcaT!
_ amirana movida!
_ qmuvs erideT!
gaxurda mogverdi, kisruli da Suakauri. vin dagidevs, talaxiT isvrebi-
an Tu wunwuxSi cvivian.
_ midiT, nu geSiniaT!
zogs waqcevasac ar akmareben, TovliT uvseben kisers.
ladom ori biWi dasca da mesames daetana.
_ damnebdi!
_ daweq!
basa Robeze Semdgara da iqidan dasWyivis: ·
_ qSuvs uSveleT! ramdeni exveviT, Tqve oxrebo! dascxe, qmuo! ladiko, ar
gajobos!
154
SoTa magrad dgas, magram lados mogverds mainc ver gauZlo da yiraze
gadaiara.
_ u, Seni! _ qvas ewvdeba SoTa.
_ e, e, qva ar iyos! _ Wyivis basa. _ qva daagde, Se uxeirov!
SoTas aRara esmis ra, lados misdevs.
_ bexa, eci!
amis daZaxeba da bexa mobrundeb iyalyeba.
SoTa qvas bexas esvris, TviTon ki garbis.
sxvebic garbian. iqiTubnelebi ukan ixeven. qSuvs xma Caxlewia da mainc
mTeli ZaliT Cxavis:
_ midiT! davZariT, biWebo!
erTi sveli gunda basasac moxvda da futkarnacemiviT daatriala, yavar-
jnebi daaqnevina.
_ hai, Tqve ZaRlis lekvebo! miSvele, CaCxi! orRobe ar dasTmoT!
magram qSuvis biWebs veRar aCereben, ezoebSi SeiWrnen.
aivnebze qalebi gamoefinen, icinian, aqezeben.
magram gvianRaa!
qSuvis biWebi imarjveben.
qSuvs iqiTubnelebis meTauris, CaCxias qudi sarze wamougia da dro-
SasaviT moaqvs. mohyavT tyveebi. moaTreven nadavls: cigebs, oCofexebs...
marnis derefanSi ikribebian da samarTals aCenen. mosamarTle basaa.
godorze Seskupebula, yavarjnebi lajebSi Cauwyvia da xelis aweviT mbrZa-
neblobs.
bexa meTvalyured dgas.

III
binddeba.
lado Sin midis, ugulod miaTrevs cigas.
Seyinul Sarvlis totebs xragaxrugi gaudis, welSi moxrilia da yure-
bze paltos sayelo wamoufarebia.
ukan yelze Sarfmoxveuli bexa mohyveba, cali fexiT koWlobs.
kolmeurneebic brundebian, sofelSi xmauri matulobs.
mayvala salafavs amzbdebs da oxSivarSia gaxveuli. ori qaTami xeleb-
Si uvardeba.
_ aqSa, Tqve upatronoebo!
cigis xrigini esmis da welSi swordeba.
lado Semodis.
155
_ ai, Sen gaqri, aha! ra dReSi xar, biWo! Sarfi ra uyavi?
bexac Semoituzeba.
_ gaqriT, oriveni gaqriT! axi ar aris, rom namsxvrevebad giqcio eg ciga?
_ maSa! _ SeubRvers lado. bexas Sarfs xsnis, cigas beRlis Tavze Seagdebs.
_ erTi rame agtkivdes da, Tu Sin gagaCero, qali ar merqvas.
lado kars moixuravs. mayvalas taSti gomurisken miaqvs. gomuridan
orTqli da saqonlis suni gamovardeba.
_ emuu! _ bRavis boCola.
miwas ki yinva aSmaSurebs. beRurebi bululebSi moZvrebian. skvinCa Cit-
ebi Robeze sxedan da naRvlianad iZaxian:
_ skvinC! skvinC!
alayafs lados mama, Saqro SemoaRebs. mxarze bari udevs, iRliaSi _ xme-
li sarebi. wengoSi SeRebil windebze wvril-wvrili loluebi dahkidebia.
gomurTan Cerdeba.
_ romeli xar mand? xbo mokled daabi, Zroxas ar miswvdes.
mere bari maranSi Seaqvs, ramdenime sars gadaamtvrevs da lados exmau-
reba:
_ gamodi, biWo, es xmelebi Seitane, gayinuli var adamianiSvili.
TviTon culs aiRebs da baRCisken midis.
irgvliv _
culebis kakuni.
xSir-xSiri kvamli...
binddeba.
civi burusi SuSis mtveriviT wkarunobs xis totebze.
bexa kibis qveS miWuWkula, lokokinasaviT moRunula da sTvlems.·
iqve, axlos, Tagvi raRacas acodvilebs, oTaxidan ritmuli xaxunis xma
ismis _ Saqro culs Tu lesavs, Rumels Tu tafas swmenden.
sadRac Cxiri tydeba. bexa dafeTebuli wamovardeba da baRCisken yefiT
utevs.
baRCaSi Savad alanZuli xeebi dganan.
bexa ·axla nawyvet-nawyvetad yefs, TiTqos viRacas afrTxilebs, aqa varo.
gamobrundeba da Seyinul Tovls moamtvrevs.
elnaTura CauqriaT. patara lampis Suqi gamoimzireba fanjrebidan. —
yinavs. yinavs.
bexa Culs asworebs da isev ikrunCxeba.
Tagvic isev CuCunebs. roca haeri mxars Seicvlis, wisqvilis xmauri moaqvs.
sadRac motori feTqavs. sadRac, zemoubanSi, sxva ZaRlebi cxaroben.
156
erTi yvinCila udrood yivis.
sofeli Zils eZleva. ·

IV
Tendeba.
ca mowmendilia. kalaayrili siniviT aWrelebuli mTvare qedis zergs
efareba. viRac kars aRebs. viRac CabJirebiT axvelebs. bRunZela sonka tye-
Si mii pareba.
bexa derefanSi trialebs.
yovelTvis, rogorc ki inaTebs, lado wignis kiTxvas iwyebs, ise xmamaRla
kiTxulobs, TiTqos viRacas eCxubebao. xandaxan CaamRerebs, muTaqas eWidav-
eba:
_ trani-nuni, trani-nuni...
mere Rumels aaboleben. mayvala nacars gamosdgams derefanSi. qaTmebs
gamouSvebs, sakenks dauyris. Saqro bars amoiiRliavebs, mzis amosvlamde
baRCaSi muSaobs, Camouvlis brigadiri, TiTo arays erTad gadahkraven, waix-
emseben, siciliT daemSvidobebian mayvalas da saRamomde midian.
dRes ki... Tendeba, magram CamiCumi ar ismis.
ai, mayvala gamovida, _ daRvremilia, _ Tavsafari waukravs. qaTmebs uw-
yreba. marnis gasaRebs nerviulad awvalebs.
Saqroc mobuzula. TiTqos ufro gaSavebula. dgas da colis sityvas
elodeba.
_ eqimTan unda waxvide, _ eubneba mayvala. _ sicxe ormoci aqvs-Tqo.
_ eex, unda misdges da...
_ me gamiqra Tavi, rom guSin im gasatialebel sacuraoze gavuSvi.
ra moxda? _ fiqrobs bexa.
kata xatula marnis sanaTurSi miZvreba. CiCaxvdaberili qaTmebi niska-
rtebs iwmenden. axmaxi mamali cali frTiT miwas fxoWnis, meore maRla auS-
veria da retdasxmuliviT brunavs. skvinCa Citebi gadarCenas ulocaven
erTmaneTs. ra moxda?
ratomRac ver isvenebs bexa.
uceb zaris xma moedeba sofels, _ moswavleebs uxmoben.
gaismis Zaxili:
_ sola!
_ ar modixar, vaxto?
_ ciso!
_ ladiko!
157
ori biWi Semorbis. bexa wkmutuniT egebeba.
_ ladiko!
_ lado.
pasuxi ar aris.
erTmaneTs Sexedaven, warbebi gakvirvebiT eZgibebaT.
_ ladiko!
bolos Saqro gamoixedavs.
_ modiT, biWebo, wevs, sicxe aqvs.
_ i!
biWebi mxarze bawriT Camokidebul CanTebs isworeben da Sin Sedian.
bexac cdilobs karSi gaZromas, magram ar uSveben. oTaxSi raRacas lapara-
koben. lado axvelebs.
biWebi daRvremilebi gamodian.
_ vetyviT, vetyviT, _ hpirdebian mayvalas.
_ bodiSi, rom me TviTon ver amovedi-Tqo.
_ ar dagvaviwydeba.
aRmosavleTi wiTlad SeRebila. Rrublis pawawina fTilebi lurj tat-
nobs Seglesia.
Saqros axali palto Caucvams, gaprialebul Ceqmebs mZime-mZimed mi-
aWraWunebs.
lado ki Sinidan fexs ar icvlis. xmasac ar iRebs, marto axvelebs da
axvelebs.
...SuadRes portfeliani msuqani kaci modis. Zveli Sliapa kefaze mohqce-
via da saTvale ubrWyvialebs.
es eqimia. im saxlis suni moitana, sadac TeTrxalaTiani qalebi muSaoben
da Taroebi qilebiT aris gamotenili.
bexa utevs, is ki quds uxdis, tuCebi bavSviviT wamouSveria da uyvavebs:
_ mw! mw!
Saqro gamovardeba.
_ hai, Se Tavmkvdaro! gadi, daikarge aqedan!
bexa kuds amoiZuebs da gverd-gverdze iyureba. cota xans beRelTan
trialebs. mere isev derefanSi adis, TiTqos viRacas emalebao _ aZurwulia,
kiserCaZvrenili. nel-nela miuaxloedeba kars da cxvirs zRerblTan mii-
tans.
SigniT raRacas aCxakuneben, raRacas aWriWineben, fexakrefiT dadian. Cur-
Culeben.
ai, eqimmac amoiRo xma:
158
_ Rrmad isunTqe, risi geSinia, kaco!
lado qSinavs. ·
_ aba, piri daaRe!
_ aa!·
uSvele, bexa!
bexa kars eZgereba da afxaWunebs.
_ gadirie, ZaRlo? _ SeSinebuli gamoixedavs Saqro. bexa fexebSi uvard-
eba wkmutunebs.
_ daikarge, ZaRlo!
bexa ukan-ukan ixevs da isev wkmutunebs.
Sin isev raRacas aCkaxuneben.

V
eqimi wavida.
wavidnen biWebi da gogoebic, romlebmac saRamo xans moiyares Tavi.
bneli Rame Camowva.
haeri ar iZvris. yvelaferi damZimebulia. fanjrebidan gamosrolil
Suqze nisli izmoreba, boJirobs.
bexa kars ar scildeba. Cacucqula da smenad aris qceuli.
ai, SuaRamec xdeba, sinaTles ki ar aqroben, Rumelic isev bolavs. cxadia·,
RviZavT. maS, ram gaaCumaT ase?
bexa adgeba, oriode nabijs gaivlis, mova da isev karwin moiyris ferxT.
xandaxan susti krusuni esmis.
Seikravs sunTqvas, unda, rom kidev sxva ramec gaigonos,
magram es xmac ekargeba.
yurebs gaapartyunebs, awkmutundeba.
ra xdeba mis irgvliv?! ra uWirs mis sayvarel biWs?!
atotdeba, fexebs fanjris CarCoze Seawyobs, kisers daigrZelebs. magram
minebs fardebi aqvs Camofarebuli, araferi ar Cans.
ai, kidev esmis: _ uhu! uhu! uhou!
lado axvelebs.
_ vai guli, dedav!
lado iZaxis.
bexa kars ekveTeba, afxaWunebs, wkavwkavebs. da, rom veras gaxdeba, dayunt-
deba, cxvirs cisken aiSvers da gulsaklavad gaabams:
_ auu...
_ auu... auuu..
159
kari xmauriT iReba bexa adgils moswydeba da atotebuli ekveTeba zurg-
gaSuqebul Saqros.
Saqro raRacas amoiZaxebs, ukan wabarbacdeba. mere xels moiqnevs da
alaplapebuli najaxis piri elvis siswrafiT moxazavs wres.
bexa ybebiT enarcxeba filaqanze. TiTqos buzankali SesZromiao, _ brunavs,
brunavs, kbilebs akapunebs. mere Zirs gadaxoxdeba, saTivisaken midis. ai, mi-
aRwia kidec, magram aq muxli eWreba, waiCoqebs, cxvirs buodoSi Cahyofs da
ase rCeba!
Saqro culs dahyurebs da ambobs·
_ mgoni, Semomakvda.
_ ras ambob, kaco! _ SemfoTebuli iZaxis mayvala.
_ ai, sisxli.
_ uime!
_ bexa! bexa! sakuTari Tavi amoiWama.
_ ras ambob, kaco! bexa!
mezoblis ZaRli iyefeba, mamalsac gauRviZia da yivis.
_ yiyliyo!..
_ bexa! bexa!
siwynarea. RiaddarCenili karidan gamoWril Suqze nisli izmoreba,
boJirobs. karSi Tvalcremliani lado dgas sacvlebis amara...
_ bexa!
1949-56 ww
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958)
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`behemoTi~

qalaqis Cakvamluli gulidan sufTa haerisken midiodnen, erTmaneTs


mikrulni, Tavaweulni. bindisfer sust niavs Tovlis msubuqi fifqebi mohq-
onda da saxeSi ayrida.
_ meramdene iyo es Seni misvla, _ RimiliT ekiTxeboda nino.
_ Tvla aqvs gana?.. _ Tamazma mTisken gaixeda. _ modi, ginda, kus tbaze
avideT?
_ rogorc Sen ityvi.
_ maSin Cqara, xedav, vagoni ukve modis.
Tamazma ninos xeli idayvs zemoT mohkida da ase gaiqcnen, Tovlis fifqe-
bi axla ufro mal-male ecemodaT saxeze, Tvalebsac mal-male axamxamebd-
160
nen. gaiqceodnen ramdenime nabijs da SeCerdebodnen. _ nino SeCerdeboda, _
Sexedavdnen erTmaneTs, gaecinebodaT da isev gaiqceodnen. tyuilad ki irb-
ines! sabagiro gzis wiTeli vagoneti carieli ekida Sav, moprialebul gvarle-
bze da mowyenili qanaobda,
_ nuTu aRar wava? _ Sewuxebuli xmiT ikiTxa ninom.
_ wava, rogor ar wava, _ daanugeSa memanqanem da jixurSi Sevida.
_ xalxi rom ar aris?
_ zeviT arian, isini xom unda Camovidnen?
nino Tamazs mieyrdno da qvemodan SehRima. ramdenime fifqi zedized
daeca saxeze da imanac zedized daaxamxama Tvalebi.
_ mere, rom mixvedi behemoTTan?
_ xo, mivedi da vdgavar. mdivani gogo gacxarebuli beWdavs, Tan TiTqos
cxviriT kiTxulobs. bolos, roca daiRala da welSi gasworda, mkiTxa: be-
hemoTi (ki) gnebavT? SebrZandiT! mivedi karTan, gadavabrune gasaRebi, _ ar
iReba. vajajgureb-vajajgureb, ar iReba. maSin mdivanma gogom erTxelac
aswia Tavi, _ gadaatrialeT marcxniv! _ gadavatriale marcxniv da gaiRo. aq
yvelaferi ukuRma aris-meTqi, _ vTqvi xmamaRla. mdivanma gogom SeTqmuliv-
iT amomRima, movixade qudi da Sevedi. erTi qali karTan Semxvda. gamodio-
da, meore, axalgazrda, magidasTan ijda, win Savi safule edo da zed sagul-
dagulod daqnili, damuSavebuli TiTebi ewyo. behemoTi (ki) _ es oriaTas
kilogramiani sapatio gvami _ ancobs, kmayofilebiT icinis: _ gagiWirda
karis gaReba, ara, xom gagiWirda?
_ CasxediT, ratom ara sxdebiT! _ daiZaxa memanqanem.
Tamazma abaziani Caudo xelSi da vagonetSi Sevidnen. vagonetma ufro
sagrZnoblad daiwyo qanaoba. sxva aravin ar amosula. gaisma zaris xma,
erTxel, meored, mesamed da vagoneti daiZra. Tamazs Subli minaze hqonda
mibjenili da icinoda:
- naxe, ra sasiamovnoa. _ Tovlis fifqebi ki ara, gabrazebuli krazanebi
mesevian da ver mkbenen,
_ ara grcxvenia, fu! gana SeiZleba Cvens qalaqSi Tovlis fifqebi kraza-
nebs Seadaros adamianma? codoni ar arian?!
_ mapatie. axla ninomac miabjina Subli minas da imanac sicili daiwyo.
vagoneti ki swrafad mifrinavda bindsa da burusSi gaxveuli xeebis kenwe-
roebis maRla, mere _ xrioki, aqa iq balaxmodebuli, aCiCqnili ferdobis
maRla, mere _ boliviT garTxuli buwknaris maRla, mere svlas uklo. zvi-
adad Sevida dakidebul ficarnagTa Soris, Setortmanda da gaCerda.
marjvena ficarnagze sami Camsvleli idga, sayeloebwamoweulni, abuzu-
161
lni. nino da Tamazi gadmovidnen. maSinve igrZnes haeris sxvaoba. aq is
ufro civi iyo, ufro mkvrivi, Tovlis fifqebic ufro xSir-xSirad eyrebo-
daT saxeze, sayeloebi imaTac wamoiwies, kibes ahyvnen da moedanze avidnen.
_ zRapars ar hgavs. gayinuli tba da es Tovli! _ Tqva ninom.
_ zRaparsac da udabur planetasac.
_ sadac adamianebi iyvnen da samudamod wavidnen, ara? Sexeda skamebs.
Camuqebul uzarmazar ormoSi, nisliviT TeTrad Cawolili tbis piras,
ori carieli Zelskami idga. tbas mTa dahyurebda, Savi, simkvrivedakarguli,
TxemiT bindsa da buruss Sereuli, da im mTidan aqamde (moednamde) kosmo-
suri civi sicariele savse iyo taatiT, rweviT momavali fifqebis milion-
ebiT. nino da Tamazi erTmaneTs miekvrnen da nel-nela dauyvnen daRmarTs.
miwa aq ukve TeTrad iyo moferflili, fifqebi uxmaurod ecemodnen erTma-
neTs. mxolod fexis xma ismoda, xreSia ferdobze dacurebuli fexis xma...
_ aba, Tu metyvi, ris suni dgas aq? _ ikiTxa ninom.
_ sveli qvis. _ sveli qvis da Tovlis.
_ marTalia, xom ici, Tovls Tavisi suni aqvs, auh, ra kargi suni aqvs
Tovls. ra kargia, rom gamaxsene. sadRac aq restorania, dRes rom fuli
moeca behemoTs... dRes rom fuli moeca, im restoranSi SevidodiT (oox,
behemoTebo.).
_ Tamaz, modi, ici ra, sxva droisTvis gadavdoT behemoTze laparaki, xval-
isTvis an zegisTvis... dabla rom viqnebiT, qalaqSi. fiqric, Torem, ici ra,
Tovlis suns veRar vigrZnobT.
Tamazma xelebi cisken aswia da mlocveliviT butbutiT daiwyo qvemoT-
qvemoT Casvla. mere SeCerda da Semobrunda. xelebi axla ganze hqonda
gaweuli, nino gaiqca da marjvena xelis qveS gauZvra, Tamazi daixara da
qvebsa da balaxebs Soris dauwyo Zebna.
mere midiodnen isev erTmaneTs mixutebulni, TiTqos nabijebis TvliT,
Cumad. Camodioda Tovlis fifqebi... wynarad, uSfoTvelad, Cadioda rcxil-
is totebSi, xmel balaxebSi. wamiT pawawa TeTri naTurebiviT ainTebodnen
Sav talaxze, gaqrebodnen. zogi fifqi maRlac rCeboda, xis totebze. fifqebi
daasxdnen ninos mosaxvevs, mxrebs, Tamazsac. midiodnen, axla ukve TiTqos
mii parebodnen sadRac im qveyniurisken, magram Zneli iyo gageba am qvey-
anas ufrTxodnen, Tu im qveyanaSi ar undodaT xmauriT Sesvla. uceb eulma
turam daikivla maRla, burusSi dakargul mTaze. ninom mRelvarebiT mouW-
ira xeli mklavze Tamazs. daikivla turam meoredac, mesamedac, meoTxedac.
mere ki gaCumda da gaCumda. amaod idgnen da elodnen mis xmas acaxcaxeb-
ulni. fexis wverebze aweulni, pirvelad Tamazi moeSva:
162
_ sul male Tovlis sunic da turis kivilic behemoTis neba-survils
daemorCileba. maSin... maSin raRa gveSveleba Cven?
_ ver Seeswreba, vera, vera! _ bavSvuri sijiutiT daiZaxa ninom.
_ vin aRudgeba win? me xom, Senis azriT, yvelaze kargi Tu ara, kargi
mainc... mec ki arafers vambob da...
sastiki dumili Camovarda. dumili, romelSiac samarTebeliviT amazrz-
enad bzinavda Tamazis Rimili. ninos yvirili mounda. magram droze mixvda,
rom mTlad iseTi dumili ar iyo, rogoric pirvelad moeCvena: xis totebsa
da xmel balaxebSi Tovlis fifqebi xmaurobdnen, Srialebdnen, da man mx-
olod esRa Tqva:
_ gavbrundeT ukan.
kus tbis uzarmazari ormo uaresad CaSavebuliyo.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`bzifis SesarTavi~ (samagido rveulebidan)

seqtembris naxevaria. umSvenieresi dro zRvis sanapirosTvis. magram


guSinwin uceb gadabrunda zRva, ocdaoridan rva gradusze davida wylis
temperatura. SeSfoTebulni iCeCaven mxrebs Camosulebic, aqaurebic. televi-
ziac ver gveubneba raime sanugeSos.
Tumca mze anaTebs, wyalSi ar Caisvleba. mZime civi niavi modis iqidan
xmeleTze, da gadavwyvite, wavide zeviT, bzifis SesarTavTan. marjvena xeliT
mivibjen bzis joxs, marcxeniT miWiravs „ßïîíñêàÿ ïîýçèÿ“... amgvari mogza-
urobisas leqsebs araferi sjobs, miT ufro Cinur da iaponur klasikur
leqsebs. midixar ukacriel rbil qviSian gzaze, zRva feTqavs, amoikiTxav
swrafad: „Íèùèé íà ïóòè! Ëåòîì âñå åãî ïîêðîâ _ íåáî è çåìëÿ“. raRac
agwevs mxrebSi, gageRimeba da waxvalo.
zogi literatori gmobs amgvar kiTxvas. CemTvis, piriqiT, tkbobaa. xolo
Tu ramdenime wuTiT vCerdebi CrdilSi, Tuki mivweqi kidec idayvze dayrd-
nobili, es ukve mTeli gancxromaa.
ar megona, Tu ase Sors aRmoCndeboda bzifi. meCveneboda, rom misi Se-
sarTavi aqve iyo Cveni dasasvenebeli saxlidan, _ mzeSi mTvlemare veeba
Wreli Zroxebis, gadaxurebuli didi veluri leRvebis, rus mosaxleTa mon-
greuli Robeebis, sasaflaos da raRac kuStad mdumare betonis kuburi nage-
bobis iqiT, magram mivdiodi da ar iqna da ar gamoCnda bzifi.
iyvnen „veluri damsveneblebi“, umTavresad qalebi, mzes mificxebulebi
163
CaRrmavebebSi, sadac ver swvdebodaT zRvis civi niavi, zarmacad aaxeldnen
Tvalebs Cemi nabijebis xmaze, aseve zarmacad misTvlemdnen. iyo mTlad SiS-
veli bebiac, mTeli drednouti yureSi, aqeT-iqiT gadawolili darbilebu-
li qocoebiT, imanac zarmacad gadaifara zewari, _ TiTqos bJirdebodnen
siciliT mis maxloblad verxvebis foTlebi. iyo qali da bavSvi; saniadago
biusthalteriani gamxdari Suaxnis qali da eqvsiode wlis galurjebuli
biWi. cecxli daenToT nariyebiT, gaxarebuli urbenda SiSveli biWi irgv-
liv; iyvnen mucliani Ziebic, aq rom inelebdnen maxlobel restornebSi
CanTqmul xorceuls. iyo didi verxvebi,evkali ptebi,mTeli gogenuri dabu-
ruloba da mwvane simuqe. iyo mTian horizontze da zRvaze damdgari mkvri-
vad dabolqvili civi Rrublebic. iyo fexdaudgmeli qviSiani Walac, wiTe-
li tirifebi rom lelis sixSiriT amoyriliyo miwidan (iqac iyo ganabuli
erTi veeba kangadaqerclili wiTuri qali), da bolos, rogorc iqna, isic
gamoCnda, SesarTavi. TiTqos uceb gaCerda yovelgvari mRelvareba. gavCer-
di mec da isev vuyurebdi amdeni xnis nanatrs.
ara, gaCerebuli ar iyo yvelaferi. xmeleTidan marcxniv tokavda TiTqos
kristalebad qceuli, wyalSi gauxsneli Sabiamnisferi zRva, zRva Tavdeboda
RrublebiT, Rrublebs daefaraT mzec. zRvidan xangamoSvebiT modiodnen
grZeli, grZeli talRebi. is talRebi awvebodnen bzifis bacad momwvano
wyals. win veRar midioda mdinare, iweoda aqeT-iqiT da qmnida zRvis mTel
ubes, oRond ara zRvisfers, moTeTros da mSvids, da Semzaraoba _ iwvnen am
mSvid, moTeTro ubeSi gazafxulis wyaldidobisas zemodan CamoTreuli
aseulobiT „damxrCvali“ Savi xeebi, totebiT zRvisken, fesvebiT TiTqos isev
mTebisken miswrafebulni, zed esxdnen uamravi, uTvalavi Toliebi, gaCume-
bulebi, daRonebulebi, haeric muqdeboda TandaTan, da davjeqi, TvalebmoWutu-
li viyurebodi aqeT-iqiT, TiTqos meSinoda, erTad ver davitevdi amden
rames Tvalebgaxelili.
marTlac, iyo ubis aqeT-iqiT CayuCebuli gubeebi, xavsebiT, albaT, bayaye-
biT, lifsitebiTac, iyo axalgaSiSvlebuli saflobebi, qafi, alag momwvano,
alag TeTri, bevri qafi. magram yvelaferze batonobda mainc „damxrCvali
xeebi“. Savad gafarCxuli fesvebiT mTebisaken miswrafebulni, TiTqos grZe-
li TmebiT zRvas micemulni...
da bunebrivia, warmomidga, rom maRalWvintian Sav navs Semoiyvanen Sav
xeebSi ucxoelebi. Toliebi isev sxedan da duman. mayvalianebidan gamov-
len dalalebiani kolxebi, dganan, iyurebian. viRac daiZaxebs raRacas. apri-
aldeba liToni da aiSlebian xmauriT Toliebi...
Semcivda, Semcivda uZravad mjdars.
164
wamovedi.
mal-male viyurebodi, devniliviT ukan.
RamiT amityda fiqri: raRac uceb wamovedi SesarTavidan, raRacebi damr-
Ca unaxavi, SeumCneveli, magram me ukve aRar wavidodi iq, panikuri SiSi maqvs
pirvelaRqmulis dakargvisa. isev „ßïîíñêàÿ ïîýçèÿ“ gadavSale. male gameR-
ima kidec, „Íàä ðó÷üåì âåñü äåíü ëîâèò, ëîâèò ñòðåêîçà ñîáñòâåííóþ òåíü“.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`bibo~

bibo patara biWia. pataraa, aba, maS, ra aris, jer xuTi wlisac ar gamxdara!
grZeli Ramis perangi acvia da ise sZinavs. gadaixdis sabans da gdia sabere
kitriviT arxeinad sabangadaxdili. Zalian ki swyins xolme, vinme rom etyvis,
patara xaro. patara, me ki ara, Cveni robizonaao. robizona viRaa? bibos
biZaSvili. sul raRac cxra Tu aTi TviT umcrosia biboze, magram bibo ise
eqceva, rogorc namdvil dids Sehferis. arigebs: ase da ase moiqecio. mfarvel-
obs kidec _ bibos SiSiT verc erTi biWi cuds veras gaubedavs robizonas.
Tu mainc gaubedes? maSin bibo erTs Rrmad CaisunTqavs, loyebs daberavs da
baybaydeviviT daabrialebs Tvalebs. baybaydeviviT Tvalebmobriale biWs
ki, aba, vin unda daudges win!
zogierT uxeiros ki ara hgavs, mosvenebas rom ar aZleven dedas da
bebias. saWmelia, ZaliT unda CasCaro am uxeiroebs, Zilia da... dawvebian da
daiwyeben Cxavils: zRapari miambeT, Torem ise ar daviZinebo.
bibo didiviT miujdeba magidas, TviTonve aifarebs xelsawmends gulze,
marjvena xelSi did kovzs daiWers, marcxenaSi _ did purs da dinjad, saqmi-
anad Seudgeba Wamas. kerZs rom gaaTavebs, axla Cais moiTxovs, Caisac wynar-
ad, dagemovnebiT dalevs, moiwmends tuCebs, _ agaSenoTo, _ ityvis namdvili
kaciviT da wamodgeba.
Ramea. deda sakerav manqanas uzis. bebia sabans aliandagebs, _ priala
nemsiT marTlac liandagiviT swori xazebi gahyavs sabnis erTi kuTxidan
meoremde.
_ xom araferi gWirdebaTo! _ ikiTxavs bibo.
_ Seni kargad yofna da gaxarebao, _ miugeben deda da bebia, _ daweq axla
da daiZineo.
bibo did, damrgvalebul mucelze aisvams da daisvams xels, loyebs
gamoberavs, _ ar uyvars, ase, patarasaviT rom ealersebian deda da bebia.
165
cota xans bazura katas miujdeba. bazura, aqamde rom arxeinad iwva Rumelis
qveS, bibos miaxloebisTanave wamodgeba da nela gaZvreba Rumelis iqiTa
mxares.
_ Wkviani biWia es Cveni bibo, _ ityvis xolme bazura, _ magram ra vicio,
mainc biWiao, vin aris Tavdebi, rom erT dRes Sig ZirSi ar momaWras kudi
Tavisi waldunaTio?! amitomao, _ ityvis xolme bazura, _ isev gaclas vam-
jobinebo.
SeZvreba taxtis qveS, moikunteba koxtad, TaTs TavqveS amoidebs da axla
iq ganagrZobs Zilsa da krutuns.
bibo ki daamTqnarebs. es imis niSania, rom imasac eZineba. magram ise ar
daiZinebs, erTxel kidev ar gavides gareT da erTxel kidev ar gaxedos
gzas, aba, mamaCemi xom ar modiso. mamamisi, Saqro, Soferia. uzarmazari „zili“
dahyavs da xan mTeli kviraobiT midis Sors, yizlarSi. axlac yizlarSia da
mis molodinSi Tvali gzaze awydeba bibos. gadgeba aivanze da Semoiyris
doinjs. Zirs Cabnelebuli ivris didi Walaa, im Walis iqiT _ walmiani
gora, im goraze ki Saragza miiklakneba da zed cicinaTelebiviT micocaven
manqanebi.
_ netav mamaCemis manqana, ager, is iyos, ager! _ ityvis bibo xan erTze, xan
meoreze, magram manqanebi Walisken ar uxveven. isini zemoT, gomborisken
midian da bibos guli swydeba.
_ ehehei! _ daadevnebs vaJkacur Zaxils, _ ehehe!
magram iqidan ki ar Rebulobs pasuxs, mezobeli saxlidan daexmaureba
viRac:
_ ehehei, bibo!
es robizonaa, patara robizona. isic aivanze gamodis da didi xnis unax-
aviviT xelebaweuli, gaxarebuli eZaxis bibos:
_ bibooo! bibooo!..
bibos ar uyvars, sxva vinme rom ereva mis amgvar ocnebebSi, magram robi-
zona pataraa, jer Wkua ara aqvs, amitom mxolod keTili moxuciviT tuqsavs:
_ raRa dros Seni RviZilia, biWo, wadi, daweqi axlave!
da robizonas Sin Sesvlas aRar daucdis, TviTon Sebrundeba Sin, dinjad
gaixdis tansacmels, koxtad daawyobs erT adgilas, dawveba da daiZinebs.
gaTenebas jer bevri aklia, rom erTi piroba maSin gaiRviZebs. dedas da
bebias sZinavT. ecodeba, ar unda, Seawuxos. wevs gatvrenili, aparpalebs im
didron Tvalebs da icdis, iqneb TavisiT gaiRviZono, magram TavisiT ar
iRviZeben da rodemde iqneba ase, kacs puri Sia!
_ bebo! _ gadasZaxebs Cumad.
166
_ rao, Semogevle! _ imwamsve gamoepasuxeba bebia.
_ karaqiani puri momitane ra, cota!
miutans bebia karga mozrdil karaqian purs. ilukmeba bibo da Tan
fiqrobs... uu, raze aRar fiqrobs. ramdeni ramaa am qveyanaze safiqrali! mama
jer ar dabrunebula yizlaridan. im sigrZe gzaa, aqeT Savi kldeebi, iqiT
ufskrulebi da fafarayrili Tergi, euh! _ fafarayrili Tergi! haerSi kidev
nislebia gakidebuli. Tanac aTasi mTvrali Soferi dadis, aTasi zvavia, aTa-
si oxrobaa... mama kidev ficxia, sul Cqarobs. netav ra eCqareba! roca nela
midixar, gana maSin ufro kargad ara Cans yvelaferi?! mermiss Senc wagiy-
vano. euh, ra iqneba! netav marTla moereva daTikaanT ZaRli Cvensas? erTi
komSze unda gamovcado Cemi walduna, komSi magariao... ilukmeba, ilukmeba
bibo, fiqrobs, fiqrobs da CaeZineba ase.
roca xelaxla gaiRviZebs, ukve qveyanasac RviZavs. deda kolmeurneoba-
Sia wasuli. bebia maranSi abraxunebs raRacas. veeberTela mze aivnis boZsa
da boZs Sua gaCerebula da bibos elodeba. biboc gadis fexSiSvela, Tvalebis
fSvnetiT. axla iqiT is veeberTela mzea aivnis boZsa da boZs Sua, aqeT _
bibo. erTxans jiuti botebiviT aTvaliereben erTmaneTs. mere bibo mxars
Seaqcevs, _ me Seni ayola ras gamomadgebao, _ tansacmels Caicvams wvalebiT,
xvneSiT, magram gmiruli sijiutiT. fexsacmelsac Seikravs da nel-nela Cava
kibeze.
mze mainc Tavs ar anebebs. misdevs da icinis mxiarulad. ratom ar iqneba
mxiaruli ra! aiwevs ase, aiwevs da mere arxeinad Cagordeba walmianis ukan.
bibos ki ramdeni saqme aqvs mosagvarebeli: saqaTmeSi unda SeZvres da nax-
os, dado Tu ara kvercxi qoCora dedalma. ZaRli unda waiyvanos da daTi-
kaanT ZaRls aCxubos. waldunac xom unda gamoscados komSze?! guSin amwe
moitanes skolis mSeneblobaze, dRes mainc ar unda naxos, rogor muSaobs is
amwe? Tanac... janRiviT Semoxvevia es fiqri gulze: mama jerac ar dabruneb-
ula yizlaridan. eeh, mama jerac ar dabrunebula yizlaridan.
_ bibos gaumarjos, bibos! _ esalmebian mezoblebi.
_ gagimarjoT.
_ rogora xar, kaco, bibo!
_ guli dardiani maqvs.
_ raTa, kaco, raTa!
_ mamaCemi yizlarSia da...
_ mova, kaco, magaze ra gadardebs.
_ ra vici, gzaa, aTasi mTvrali daexeteba, zvavia, aTasi oxrobaa.
_ ox_o_xo! ra xar, kaco, ra xar! _ gaikvirveben mezoblebi da mxrebis
167
CeCviT wavlen, _ ra aris es, ra ucnauri ymawviliao, kacoo, ra gamova netav
magisganao!
_ ra unda gamovide da Soferio, _ eubneba yvelas bibo.
_ aba, Sen ici, aba, Sen icio! _ uxariaT mezoblebs...
uxariaT, radgan ician, rom, Tu gamova, misgan gamova dinji, Wkviani Sof-
eri. Cagsvams manqanaSi, gatarebs sul wynarad, sul wynarad. SeiZleba, Sori
gziTac mogataros cota, magram Sin mainc mSvidobiT migiyvans yovelTvis.
es ki mTavaria. aseTi dinji, Wkviani Sofrebi esaWiroeba qveynierebas. da
locaven yvelani:
_ gaizarde, SerCi Sens ded_mamasao.
biboc izrdeba da izrdeba. amayad daabijebs am did, Ronier dedamiwaze
da jerjerobiT, sanam mTlad didi gaizrdebodes, sanam Soferi gaxdebodes,
Tavis bavSvur saqmeebs agvarebs xvneSiT, gmiruli sijiutiT.
Tan dahyveba misi megobari mzec.
`dila~, 1963, #4; `sad cxovrobs mezRapre, 1970

`bindSi~

rom SeuRldnen, gogo rom Tvrameti wlis iyo, biWi _ ocdaoTxis, _ jer
isev Tavmosawoneblad rom iTvleboda im xanebSi siRaribe, _ naqiraveb
cicqna oTaxSi cxovrobdnen da jariskacur viwro sawolze iwvnen. maSin is
sawoli farTodac ki eCvenebodaT, SeeZloT, yvelasTvis daedasturebinaT,
marTalia, moyvaruli col qmari culis tarzedac tkbilad daiZinebso.
bavSvi rom SeeZinaT, qmarma kedlisken gadainacvla, colma _ sawolis
napirisken, coli RamiT ramdenjerme iRviZebda, bavSvs ZuZus aZlevda, safenebs
ucvlida. bavSvi rom wamoezardaT, „bina miiRes“. axla ukve bavSvs calke
oTaxSi eZina, TviTon col-qmarsac calke oTaxSi, cal-calke sawolebSi. Tu
erTad dawvebodnen... Tumca arc qali gavsebula, arc kaci, aSkarad veRar
eteodnen erT sawolSi. ganapirdebodnen Tav TavisTvis, gaexveodnen sab-
nebSi da zurgmiqceulebs eZinaT tkbilad.
rom Sexnierdnen, qalic rom gaWaRaravda da kacic, xan qali ver iTbobda
fexebs, xan _ kaci. xan qali xedavda cud sizmrebs, xan kaci. gadadiodnen
erTmaneTTan da Serigebuli SeTqmulebiviT xelCakidebulni iZinebdnen
isev erTad. rom daberdnen, erTi sawolic ki isev ganivrad eCvenebodaT
ori sulisaTvis. zedized waixuravdnen or sabans, _ erTSi sul sciodaT,
sul kankalebdnen... kidev isic eCvenebodaT, rom yovel RamiT pataravde-
168
bodnen, pataravdebodnen da erT Rames, mTlad dapataravebulni, gaqrebod-
nen. magram saocari iyo, TviTonac ukvirdaT, SiSiT ar elodnen am Rames.
TiTqos patara bavSvebi yofiliyvnen, kidev erTxel gabutulni, zurgSeqceu-
lni, da mxolod bindiT SemkrTalni gaubedavad uwvdidnen akankalebul
xels zurgs ukan erTmaneTs.
`mTvaris asuli~, 1987

`biWebi~

burusi iwva _ daniT gaiWreboda.


_ valikoo! valoo! _ gzidan eZaxda valikos giga.
gaiRo dabla oTaxis kari, gamovida valiko, loya gamoberili hqonda,
ybas amuSavebda. nikapis aqneviT ikiTxa, ra gindao.
_ ar gavrekoT?
valikom lukma gadaylapa.
_ burusi roa, biWo?
_ burusma dari icis. Tovli wamova da ukeTesi.
_ raTa ukeTesi?
_ daTbeba.
_ wadi, maS, gamoreke.
_ ar malodino.
_ ara, ara. or lukmasac SevWam da movdivar.
_ culic ar dagaviwydes.
_ ho.
wavida giga, xnieri kaciviT miibjenda joxs, miafxlakunebda rezinis
Ceqmebs. dabambuli qurTukis kalTebi muxlamde scemda. SeaRo kutikari,
safxeks fexi Camousva, avida maRla, boZidan abga Camoxsna, naxevari Tonis
puri Cado, erTi Tavi niori; Cayara aTiode kakalic, gaaxvia yvelis patara
naWeric, isic abgaSi Camala. Tan kibeze Cadioda, Tan abgas ikidebda. gaaRo
boslis kari, gamoreka xuTi Txa, ori deda cxvari, erTi Zroxa, erTic boCo-
la. aiRo saCexidan culi, laRad gaido mxarze da saqonels joxiT wam-
ouara:
_ Ciieeh! Cih! aqs! aqs! deedo, ded!
Txebi yoCaRad miqivqivebdnen, TavdaRunul, muceldaberil cxvrebs TiTqos
Zlivs imagrebdnen wvrili fexebi, boCola da Zroxa mSvidad miabijebdnen,
miaRraWunebdnen moxreSil gzas. gigam Soridanve atexa menaxirulad:
169
_ gamoreke, e, gamoreke!
gamovarda Sinidan valiko, isic abgas isworebda, mere qudic ga iswora,
win daiwia, joxs miswvda.
_ Civeh! Cih! geeC!
gaiRo alayafi, pirvelad Tvalebdacecebuli Txebi gamocvivdnen gzaze,
mere ori xbo, mere sami cxvari.
_ Zroxa ar mogyavs, biWo?
_ ara, Zalian ari moweuli, SeiZleba dResac moigos.
_ moigos ra, iq ar viqnebiT?!
_ ra vici, arao da, nu.
daries saqoneli erTmaneTSi. valikosac Tbili qurTuki da rezinis
Ceqmebi ecva. mxarze gaprialebuli culi edo. rom gaiqceoda, TeZosTan gaber-
ili abga uxtoda, modga winidan wiTeli „Jiguli“, daiwyo pi pini, Txebi da
cxvrebi uxalisod uTmobdnen gzas. biWebi facurobdnen:
_ ram gagaStera, abueto! deedo, ded!
manqanidan qalaqeli lamazi qalebi iyurebodnen da siamovnebiT eRime-
bodaT.
gavida saqoneli soflidan, gaiares xidic. gigam Tavi dauara saqonels,
Carekes qvemoT, riyisken. CaTqrialdnen ferdobze Txebi, Cafaxfaxdnen cx-
vrebi. frTxilad, fexdaWimulebi Cavidnen Zroxa da boColebic. iares riye-
riye, _ qvebi sveli iyo, _ gavidnen gaZovil, gasufTavebul WalaSi. aqa-iqRa
RinRilebda xmeli Zirtkbila, Waliscocxa, nari da vardkaWaWa. imaT Tu
waakvnetdnen Zroxa da boColebi wverebs. buCqebic Semokortnilebi iyo,
Semomrgvalebulebi. Txebi ukana fexebze dgebodnen da ise wvdebodnen nek-
ers. nekeric aRarsad Canda, msxvil totebs aclidnen qerqs. marto cxvrebi
miacmacunebdnen mSvidad tuCebs miwaze garTxmul klanWa balaxSi. Sevidnen
verxvianebSi. ramdenime verxvi Zirs egdo _ dalewili, gaqerqil gasacoda-
vebuli. biWebi muStris TvaliT aTvalierebdnen fexze mdgarT. im verxvebs
kvirtebi dahberodaT, TiTqos cotac da gamomwvandebodnen Rivebi. erT
ZirsufTa verxvTan SeCerdnen.
_ rogoria? _ RimiliT ascqeroda giga.
_ kargisaa. _ gaeRima valikosac.
_ midi! Sen mandedan, me aqedan!
moixsnes abgebi, gaixades qurTukebi, gadaiwies ukan qudebi, dai furTxes
xelebze.
_ wavidaa! erTi erTi mxridan ujaxunebda culs, meore meore mxridan.
_ heh! heh! heh!
170
male maRla-maRla daiwyes yureba. dascemdnen culs da aixedav dnen
maRla.
_ axla Sen gadi iqiT, Senken wamova! _ daiZaxa gigam.
valiko Sublze oflis wmendiT gaecala verxvs. gigam ufro gametebiT
dauSina culi. daiwyo caxcaxi verxvma. ufro gacxarda giga, Tan sul maRla
iyureboda. umata caxcaxs verxvmac. bolos wavida WrialiT, wavida da _
vuho! _ daeca Zirs, Semoilewa qveSmoyolili totebi. giga da valiko gamar-
jvebis RimiliT dahyurebdnen. mere msxvil totebs misdgnen. kafavdnen, gan-
ze gahqondaT.
_ exla movrekoT.
wamouares saqonels, morekes. gaixares Txebma, gaxalisdnen Zroxa da
boColebic, kvnetdnen, tkveravdnen msxvili kvirtebiT gaxorxlil totebs.
momwvano duJiT usveldebodaT ybebi. cxvrebiRa dahfrutunobdnen balaxs.
giga da valiko axla sxva verxvs misdgnen. is iyo gadaaqcies isic da
viRac grZelwvera kaci dainaxes. sul axlos mosul burusSi idga. daZvele-
buli Savi Slapa exura, yisinis abga ekida. xelebi win Cadgmul joxze ewyo,
ucnauri daSterebiT iyureboda. biWebma SemkrTalebma gadaxedes erTman-
eTs. kaci wamovida, wveri ucaxcaxebda, Tvalebi uelavda. waqceul verxvze
dajda, biWebs uTxra.
_ modiT aq.
biWebi yoymanobdnen.
_ CaicviT Tbilebi da modiT aq.
biWebma culebi Zirs daawyves, qurTukebi Caicves, Sefiqrianebu lebi mivid-
nen kacTan.
_ dasxediT Tqvenc aqa. _ kacma verxvze daudo xeli.
biWebi frTxilad dasxdnen.
_ romel klasSi xarT?
_ meeqvseSi.
_ ardadegebi gaqvT?
_ diax, ardadegebi.
kaci erTxans Cumad uyurebda, mere ikiTxa:
_ napoleoni gagigoniaT?
_ rogor ara.
_ napoleoni rom sabolood damarcxda, wminda elenes kunZulze gada-
asaxles. iciT, sad aris wminda elenes kunZuli?
biWebma veraferi Tqves.
_ atlantis okeaneSi. pirvelad im kunZuls portugalielebi waawydnen.
171
oTxasi wlis winaT. mTeli kunZuli Zvirfasi abanozis xeebiT iyo dafaru-
li. portugalielebma ramdenime Txa da Rori datoves da ise wavidnen, _
iqneb mere gaWirvebulma mezRvaurebma moinadirono. Txebi gamravldnen,
imdenad gamravldnen, sul gadaWames yvelaferi. napoleoni rom miiyvanes
iq rvaas TxuTmetSi, SiSveli kldeebiRa daxvda, SiSveli kldeebi da qari.
idga xelebukanSemowyobili napoleoni im SiSvel kldebze da gahyurebda
zRvas... Txebma gadaWames mTeli kunZuli kreta, TurqeTis tyeebi, siria, li-
bani, venesuela, axali zelandia, kunZuli galapagosi. Txebi afarToeben sa-
haris udabnos. mere rogor, rom icodeT! weliwadSi kilometris siswrafiT.
aT weliwadSi _ aTi kilometri! as weliwadSi _ asi kilometri! rogoria?
tyeebi rom ispoba, wylebic Sreba, marto patara wylebi ki ara, mdinareebic.
indoeTSi didi mdinare iyo erTi, sarasvati, is mTlianad daSra. Txebi far-
exSi unda gvyavdes. farexSi rom gvyavdes, ra unda vaWamoT, ara? ra unda
vaWamoT, ra unda vaWamoT Txebs.
kaci wamodga, usinaTlosaviT eZebda joxs, i pova. xan biWebs uyurebda,
xan Txebs, romlebic ukana fexebze idgnen, winani maRla aewiaT, verxvis totebs
ewvdebodnen, gamoixedavdnen _ TiTqos tu Cebis cmacuniT imuqrebodnen.
_ yovel SemTxvevaSi, aswliani verxvebi ara. aswliani mSvenieri verxve-
bi ara, biWebo. es ar SeiZleba. es rogor SeiZleba, kaco!
da wavida. midioda, miiqnevda joxs da raRacas midudunebda.
uceb mobrunda.
_ Tqven yoCaRi biWebi xarT, TviTon mixvdebiT, rogorc unda moiqceT.
daRuna Tavi da Seeria buruss.
giga da valiko gamtknarebulebi idgnen. mere erTmaneTs Sexedes.
_ vin iyo, e, giJi iyo? _ frTxili RimiliT ikiTxa valikom.
gigam mxrebi aiCeCa. imasac gaeRima.
culebi aiRes, idgnen, iqiT iyurebodnen, saiTac kaci wavida. iq axla mSvi-
di burusi iwva.
_ giJi iyo, ma ra iyo! _ isev Tqva valikom.
qurTuki gaiZro, culi waqceuli verxvis msxvil totebs dauSina. aseve
moiqca gigac.
da uceb wamovida Tovli, Cqari, TiTqosda gabrazebuli Tovli, jer fan-
telebis koriantelad, mere raRac naglejebad. biWebi cota xans ki RimiliT
ahyurebdnen cas, mere Camobnelda da Camobnelda; cxvrebi abRavldnen, biWe-
bi SiSma aitana, wamourbines saqonels, gairekes. gajavrdna arca sWirdebo-
daT. garbodnen Txebi, daretianebulebiviT misdevdnen cxvrebi, Cqarobdnen
boColebi da Zroxac, yoveli mxridan eseodnen Tovlis nafleTebi. cxvrebs
172
ukve sqlad edoT Tovli zurgze.
xidis yuresTan valikos mama aleqsandre CamoeSvelaT, _ Cqara, biWo,
Cqara, es ra xdeba, kacoo!.. sirbiliT misdevdnen aleqsandres biWebi da daose-
bulebiviT uyvebodnen moxuci kacis ambavs, _ es Tovlic, namdvilad, im kacma
wamoaSeninao! aleqsandre icinoda, biWebmac gaicines, magram TvalebSi mainc
SiSi edgaT.
_ ho, ho, giJebiviT rom arian, imaT yvelaferi SeuZliaT.
im dRes didi, Zalian didi Tovli dado.
biWebi SeSinebulebi iyurebodnen gareT. iTova RamiTac.
gaTenda Tu ara, erTmaneTisaken wavidnen, xelebaweulni miarRvevdnen
Tovls.
erTad msxdarni saidumlod SeTqmulebs hgvandnen, _ TiTqos ar ecine-
bodaT da ZaliT icinodnen raRacebze.
`mTvaris asuli~, 1987

`biWi~

Cveni quCa sabWos quCas kveTs. sakmaod farToa, am mxaresac xeebi aqvs
Carigebuli, im mxaresac. aqeTac patar-patara saxlebia, iqiTac. aprilSi mw-
vane foTlebis saburvelSi exveva, oqtombridan wiTel-yviTel fers amjobin-
ebs. RirsSesaniSnavs rom etyvian, aseTi ram ki ar aris. erTi moxuci gamod-
ioRa xolme, gamoitanda dasakec skams, dajdeboda alayafTan da bavSvuri
gancvifrebiT adevnebda Tvals amvlel-Camvlels. foToli rom Camovard-
niliyo, adgeboda, aiRebda da TeZoaTreuli waxanxaldeboda urnisaken,
romelic bare oci nabijis siSoreze dgas. sadamdec ki xeli mTuwvdeboda,
rwyavda, gvida, xis Zirebs CiCqnida. avivlidi, imaze vfiqrobdi: es ra ucnau-
ri kacia-meTqi. Camovivlidi da, Tundac ar damenaxa, mainc is damidgeboda
Tvalwin. magram es winaT iyo. axla erTi eqimi ufro iqcevs Cems yurad-
Rebas. is ai, xudadovis tyesTan rom poliklinikaa, iq muSaobs. universitet-
Si mimavals, yovelTvis erT adgilas mxvdeboda. modioda, TiTqo mTeli
quCa Tan moaqvso _ marcxena xeliT porTfels moaqnevs, marjveniT Sever-
cxlil yavarjens moaTamaSebs. momiaxlovdeboda, yavarjens iRliaSi am-
oidebda, saTvales Seisworebda, da Tavidan fexebamde amaTval-CamaTva-
lierebda, rodesac gamcdeboda, momxedavda da Tavs aqnevda.
erTxel, is iyo, yavarjeni iRliisaken wyaiRo da brax Zirs! davaswari da
mivawode.
173
_ Tqven reJimiT muSaobT? _ momesma mosalodneli madlobis nacvlad.
_ diax-meTqi.
_ sasiamovnoa, friad sasiamovno.
sami TiTi mohkida Sliapas, maRla awia da gza ganagrZo.
amis Semdeg salamze salmiT mpasuxobda. sxva mxriv ki niri ar Sescvlia.
isev farTo nabijiT mohyveboda trotuars, isev erT adgilze mxvdeboda,
isev dakvirvebiT maTvalierebda.
·magram praqtikaze rom unda wavsuliyavi, imis wina dRes... imis wina dRes
dilis xuT saaTze gavvardi sofelSi. mindoda pirvelsave tramvais kaxe-
Tis gzatkecilamde gavyolodi, iq romelime gzadmimaval manqanas `movbmo-
di~, Cavsuliyavi da isev male gamovbrunebuliyavi.
_ tyuilad aCqarebulxar, _ Zmiswulo, _ miTxra gaCerebasTan moCaliCe
meisrem, _ tranvai grafikiT muSaobs. eqvss manam ocdaxuTi minut ar daak-
ldeba, fexismomdgmeli ar aris.
_ ee.... _ daviwye buzRuni.
erTi Semomxeda. rkinis Ceki aiRo. Rariani relsidan miwis amoyras Seud-
ga. gauyva, gamouyva, papiross moukida da momibrunda.
_ gonebivrda xalxi. kacisSvils aRarc Zveli dro axsovs, aRarc omi.
erT wuTs aRar icdian. moyvebian Cvens lanZRvas: aseTebi xarT da iseTe-
bio. rogorebi varT? ara vmuSaobT? gulxeldakrefili vsxedvarT? Tu
faTerakze ityvi rames da, faTeraki, tranvais ki ara, yvelas uweria.
karga xans Cioda. TiTs inerwyvavda da iribad wverwamwvar papiross
adebda. saaTis didi isari rom Svidians miuaxlovda, gzas gaxeda, gaeRima da
miTxra:
_ aba, modis Tu ara! xom modis, ras gvemduriT, Svilosa.
exla mec gameRima. ase alalmarTlad gataroT-meTqi, da RrWialiT
Camomdgar tramvaiSi avedi.
vagoni carieli iyo. konduqtori Tavis adgilze sTvlemda. is iyo
daviZariT da, Zaxili Semomesma:
_ vatman! vatman!
megona is meisre iyo, zars Camovkari. magram karebSi qali gamoCnda. mas
mamakaci Sveloda amosvlas. wamovidnen siciliTa da tortmaniT, Cems win
dasxdnen, kacma jibeze moisva xeli da RimiliT wamoiwia.
_ dila mSvidobisa!
_ mSvidoba mogceT!
vumzerdi da ver damejerebina, rom is Cemi nacnobi eqimi iyo. aRarc
joxi, aRarc porTfeli. qceviTac raRac ar asvenebs, tokavs. xan qals Sexe-
174
davs, romelmac ver iqna da ver gauswora qaRaldis Tavsafari CanTas, xan _
me, xan fanjaraSi gayofs Tavs.
_ ra moxda? _ isev iman mkiTxa: _ raze garjilxarT ase adre?
vuTxari _ razec virjebodi.
Semaqo da Cvens sofelze gamomkiTxa: rogori haeri iyo, venaxebi gvqon-
da Tu ara da sxva. ·
Tqvena, batono, Tqven raRaze SewuxebulxarT-meTqi _ vkiTxe axla me.
_ SevwuxebulvarT?
qals gadaxeda, gaeRima, ·saTvale gaimagra da win wamoiwia.
_ papa gavxdi.
_ marTla? momilocavs! biWia Tu...
_ ra Tqma unda, biWi.
_ bednieri kaci gagizardoT!
_ gmadlobT.
_ gmadlobT, _ momigo qalmac, romelic, rogorc iyo, moewyo.
_ guSin, sadilobisas, _ eRimeboda „papas~, _ dagorda puris naWeri Tabaxi-
dan, dagorda da, pupluz! koWiviT wamojda. aba, stumari modis, ·stumario.
puri rom ase dajdeba, uTuod stumari mova. Tu mosvlaa _ bargiani mov-
ides-meTqi. aviRe da zed didi naWeri davade _ esec wesia. magram sadilobi-
sas kidev araferi!·vaxSmobisas unda genaxaT! vaxSmobisasac dajda. da mere,
iciT, rogor? ai ase, ai! daviwyeT marCieloba _ visi mosvla iyo mosalodne-
li: Cemi Zmis, am qalbatonis diswulis, qvislis, Tu sidedris... am ambavSi
varT da, rZals feri wauvida. aba, Cqara! manqana! gamovaqaneT da, yvelaze
sanatreli stumari ar mobrZanda!
_ gagizardoT, _ gagizardoT!
_ xom vityviT, Svili yvela Sviliao, _ aRar cxreboda „papa~, _ damZraxe
da ra vqna! gogo rom yofiliyo, ase ar gamexardeboda. ah! ase rogor gamex-
ardeboda!
_ mTeli Rame ar sZinebia, _ RimiliT CaerTo qalma.
_ ZiliT ki meZina, magram...
_ ra geZina _ aRar gaaTave „ha biWo da ha biWo!~
_ Sen? Sena?.. es raa?
tramvai baRis win gaCerda.
_ Cven xom aq CavdivarT, medea! CanTa, CanTa momeci. naxvamdis, keTili
mgzavroba. me exla biWs...
zaris wkrialSi ukanaskneli sityvebi veRar gavigone, magram erTxel
kidev davadevne:
175
_ bednieri kaci gagizardoT, bednieri! ·
davinaxe, rogor daiviwya mamakacis vali zrdilma eqimma, anu „papam~,
rogor gaaswro qals da pirveli Sevida samSobiaros WiSkarSi. Semdeg
tramvaim naZvebi Camomifara win.

***
praqtikaze or Tves davyavi, amas ardadegebi mohyva da oqtombris
pirvelisTvis Zlivs Camovedi. Camovedi da, meore dResve Sevxvdi Cems nac-
nob eqims. magram iq ki ara, sadac winaT vxvdebodiT, qvemoT, sabWos quCis
SesayarTan. es im wuTSive SevamCnieT meca da imanac.
_ Cven aq ar vxvdebodiT, ara? _ meubmeboda is da RimiliT iyureboda
aqeT-iqiT. _ me cota davagviane! _ biWi rogor gyavT-meTqi·
_ biWi? kitriviTaa. sul cmukavs. sul maRla-maRla iwevs. maggvari bavS-
vis mnaxveli ara var. ukve TefSic gagvitexa.
saaTs daxeda da zeviT gaiwia.
_ bodiSi, me...
_ arafris, arafris.
qudi momixada da aCqarebuli nabijiT Seuyva aRmarTs.
meore dRes kidev ufro qvemoT SevxvdiT. Semdeg... Tumca raRa gavagrZe-
lo! gadioda xani da sul ufro da ufro qvemoT vxvdebodiT. SevxvdebodiT,
gavicinebdiT da amiT veubnebodiT erTmaneTs, rom reJimi gverRveoda. dRes
ki... dRes sadgurTan SevefeTe ·taqsisTvis dafacurebuls. rom daminaxa, Cveu-
lebriv, saTvalis Sesasworeblad waiRo xeli. magram cxviris meti ara dax-
vda ra. am jibeze daiyra, im jibeze _ gaSra kaci. aRar icoda, ra eqna.
mere gaecina, movida, mxarze momiTaTuna.
_ xom zxedavT, ras miSvreba is maimuni biWi! ukve saTvalec damrCa, aRar
vici, ra vqna·Tvalebs gaaxels Tu ara, ikriWeba, RuRunebs, metitineba. mec...
veRar vcildebi da, an, xom xedavT?.. Tqven me nuRar miyurebT.
Tqven Tqveneburad. ganagrZeT. me...
xeli Caaqnia. kidev gaecina, mTeli muWi mohkida Sliapas, aswia da, Tumca
trotuari eqvs kacsac gaatarebda erTad, mainc sagangebod damiTmo gza.
1956 w.
`mnaTobi~ #9, 1956; `megobrebisadmi minaweri werilebidan~,1958

`biWi malxazi~

176
bevri kargi sofeli minaxavs. vici, rom qveyanaze kidev ufro kargi sof-
lebi iqneba, magram Cvens sofelze ukeTesi mainc arsad ar meguleba. is arc
haeriT aris ganTqmuli, arc wylebiT, arc tyeebiT. oTxive mxridan mindvre-
bi akravs da es mindvrebia misi simSvenierec, simdidrec. gazafxulze maT
qvena niavi svel-svel Rrublebs daafens, Semdeg taatiT waiRebs Crdiloe-
Tisaken. mis nakvalevze daCndebian gacinebuli balaxebi, almasdafrqveuli
jejilebi, gawuwuli RiRiloebi. afrindebian torolebi maRla, maRla, mo-
hyvebian mzisa da dedamiwis qebas. movlen gugulebi da Zexvis wverebze
aqanavebulni gaabamen kafe-kafes...
zafxulSi, TiTqos dadinjdeba yvelaferi. oqrosfrad aliclicdeba mzis
Suqi TavTavebze, Camodgeba almuri, zantad aWriWindebian WriWinebi, gamobo-
bRdebian bunagebidan kombainebi da or kviraSi xorblis mTebad aqceven
yanebs. Semodgomaze isev Rrublebi amocurdeba samxreTidan, isev amwvande-
ba mdeloebi, isev gamoaWyeten Tvalebs nagvianevi RiRiloebi da mere uceb
zamTaric mova. mova xvaviani Tovli _ sasiamovnod rom gadapentavs xolme
dedamiwas, aguzguzdeba Rumelebi da zecaSi asul kvamls simRera ahyveba
Tan: zamTaro, _ zamTario...
bevri kargi biWi minaxavs, vici, rom qveyanaze kidev ufro kargi biWebi
iqnebian, magram, me rom mkiTxoT, Cems megobar malxazze ukeTesi biWi arsad
ar meguleba. erTi ubralo biWia, gamxdari, gamxdari. qera Tma orad TavisTa-
vad eyofa. iseTi Tvalebi aqvs _ yovelTvis aRtacebuli ggonia, TiTqos es-
es aris saidanRac Camofrinda, pirvelad xedavs am lamaz qveynierebas da
kargi da kargi STabeWdilebebiT savse, sityvis Tqmas veRar axerxebso. is
rom gakveTilis moyolas daiwyebs _ ggonia guli unda amoatanos Tanao.
yovel sityvas raRac siZlieriT warmoTqvams, xmamaRla ki ara, raRac Tavise-
buri siZlieriT; TiTqos imasac geubnebodes _ es aseTi kargia, aseTi auci-
lebelia amisi codna da rogor ar unda vicodeTo.
Cvens sofels xevi auSnoebs. is arc xevia. odesRac wyals udenia, mere
damSrala. axla gazafxulze Tu Camoirbenen niaRvrebi, gamoitanen dalaqe-
bi naparss da dayrian, dasWirdeba nagvis ezodan gatana vinmes da miadgeba
isev xevs...
malxazs es aqvs cudi. moirbens CemTan, CamWidebs xels da mimarbeninebs _
wamo, ra gaCvenoo. gamiyvans, vTqvaT, venaxebis boloze da gzis piras amoTxril
wyaros maCvenebs. _ es me amovTxare, Senc icode, rom sxvam ar daiCemos. xom
kargia? gamoivlian mindvridan momavali daRlili kolmeurneebi, guls
gaigrileben, isiamovneben, ikiTxaven _ vin gaakeTa im xelmadlianmao, da
daerqmeva malxazis wyaro.
177
erTi sityviT, arafris gakeTeba ar surs, Tuki saxels ar SesZens.
xevSi nagvis damyrelebs ara erTxel veCxube.
malxazsac veubnebi, ar varga ase, yvelafers rom Sens saxels arqmev-
meTqi.
xevSi nagavs isev yrian.
malxazi Tavisas ar iSlis.

***
amaswinaT gaxarebulma moirbina CemTan. CamWida xeli da wamiyvana. mivdev,
xmisamouReblad CavediT xevSi, mgonia axladdayril nagavs maCvenebs da
saCxubrad amRerRavs. magram ara, xevis pirze akaciebi Caurgavs. gana erTi
da ori? ocamde.
_ xom kargia? _ aRtacebiT Semomyurebs TvalebSi. _ akacia iseTi xea,
ueWvelad ixarebs. sul ramdenime weliwadSi daizrdebian kidec, gaSlian
totebs, gaiCenen Crdilebs. Seefarebian sicxiT Sewuxebuli gamvlelebi, ikiTx-
aven, vin darga ase koxtad, mwkrivSi, etyvian Cems saxels da daerqmeva malx-
azis akaciebi.
_ xom ar aris cudi? _ rogor unda vuTxra, cudia-meTqi!
mainc raRaca mwyvets guls. sul ramdenime saaTSi oTxi biWi Caatara
CemsaviT, aCvena is akaciebi, auxsna _ amitom da amitom davrgeo. Tanac daan-
amusa: icodeT da mere ar gadaTqvaT, rom Cemi dargulia da ara sxvisi.
gaiara erTma dRem, meorem da... mesame dilas daRvremili modis. ra iyo-
meTqi, vekiTxebi.
is miwyebs mtkicebas: rom qveyana boroti adamianebiT aris savse, rom
maT, am borot adamianebs, sxvisi saxeli yovelTvis SurT; daungries wyaro,
wyalSi Caagdes xidi, romelic man gado arxze, moukles TeTri mtredi da
axla is akaciebic dauglijes, xevSi rom dargo am ramodenime dRis win.
_ xom ar aris kargi ambavi? _ rogor unda vuTxra, kargad uqniaT-meTqi?
mainc, gamovtydebi, raRac mesiamovna gunebaSi.
movkide xeli, waviyvane dudaanT Toneze, sadac mTeli ubnis biWebi iyri-
an xolme Tavs, da gamovacxade:
_ xval me da malxazi xevis pirze akaciebs vrgavT. vin wamova CvenTan
erTad?
Tqven ggoniaT metis Tqma undaT?! .
_ me, me, me... _ gaisma yoveli mxridan.
_ maSin dilaze dagiZaxebT da barebi wamoiReT!
diliT mTeli ubnis biWebi wavediT. dagvinaxes sxva ubnelebmac da, Txa
178
Txaze naklebi mgelma SeWamos, Tqvenze mets Cven davrgavTo, gamoifinen bare-
biT. oci ki ara, orasamde Ziri CavrgeT. wyalic davusxiT, kidevac davusx-
amT. akacia iseTi xea, ueWvelad ixarebs. daglejiT, vin daglejs _ mTelma
soflis biWebma davrgeT. ukve kokrebic gamoitana; sul male es kokrebi
ylortebad iqceva, Semdeg mZlavr totebad aiSleba caSi. gamoivlian ucxo
mgzavrebi, Seisveneben imaT CrdilSi, Tvals mimoavleben aqaurobas, gaao-
cebT es mSvenieri xeivani da isinic ityvian: bevri kargi sofeli gvinaxavs,
viciT, rom qveyanaze kidev ufro kargi soflebi iqneba, magram am sofelze
ukeTesi sofeli mainc arsad ar gvegulebao.
gaicnoben malxazs, moismenen mis saubars, gaigeben, ras laparakoben sxve-
bi masze da, marto me ki ara, isinic ityvian: bevri kargi biWi gvinaxavs, viciT
rom qveyanaze kidev ufro kargi biWebi iqnebian, magram am malxazze ukeTesi
biWi mainc arsad ar gvegulebao.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`bodbisxeveli nalbandi~
(scenari erTnawiliani dokumenturi filmisTvis~

kaxeTi. sofeli bodbisxevi. dila.


Tanamedrove kargadgamarTuli saxlis WiSkridan gamodis Cia tanis kaci
_ soso WabaSvili.
mezobels miesalmeba.
_ rogora xar, kaco. rogor?
_ exla aRara miSavs ra.
_ kargad iyavi, kargad!
soso dinji nabijiT dauyveba Tavqves.
midis, dilis salams arigebs.
gaCerdeba grZel, fardulis ti pis SenobasTan. Senobis irgvliv _ sameur-
neo manqanebi, rkinebi, mavTulis gorglebi, didi mura ZaRli kudis qiciniT
etmasneba fexebze.
soso jibes moifaTurebs, gasaRebs amoiRebs da klites gaaRebs. WrialiT
gamoswevs kars, Sedis SigniT, aanTebs sinaTles. cota xans Camojdeba grZel
skamze, aqeT-iqiT iyureba, mere adgeba, kuTxeSi dakidebul feStamals (winsa-
fars) Camoxsnis, aifarebs, jibeSi CarCenil xmel purs karSiCamdgar ZaRls
miugdebs, vedros aiRebs da gareT gadis.
Semobrundeba qvanaxSiriT savse vedroTi. naxSirs quraze dayris, iatak-
179
idan grZel saarmature rkinas aiRebs, saxarato dazgaSi amagrebs.
karSi Cadgeba maRali kacis silueti.
_ soso, Sena xar, biWo?
_ gogias gaumarjos. _ miubrundeba soso.
_ aki or kviraze adre samuSaoze ar gaxvideo, eqimma?
_ ra vici, guli aRar miZlebs Sina.
_ cota xanic unda darCeniliyavi, kaco.
_ ee, magaTi, rodemdina?!
gogiac feStamals aifarebs.
_ maSin, qura Sen gaaxure, mag rkinas me davWri.
soso naxSirze navTs daasxams, cecxls miscems, meqanikur sabervels Car-
Tavs.
gogia rkinas mokle-mokle naWrebad Wris.
samWedloSi Semodis ramdenime kacic.
esalmebian mWedlebs, gaCerdebian, uyureben imaT saqmianobas.
soso da gogia rkinis naWrebs marwuxebiT Seaxveven RvelfSi. sanam isi-
ni iq gavarvardeba, erTi Toxis tarSi rkinis sols svams, meore _ dazgaze
raRac WanWiks uWris metraqtores.
amaT qvemoT culebis kakuns iwyeben durglebi. rkinis naWrebi TeTrad
varvardeba.
gamoiRebs soso erT naWers marwuxiT, grdemlze dadebs, aiRebs kvers da
dahkravs. gogia uros daubagunebs. urtyamen ritmulad, moRunaven naxevarmT-
varesaviT, isev urtyamen. im rkinas kvlav RadarSi Seaxveven da sxva rkinis
naWers gamoiReben. imasac iseve daamuSaveben, imasac RvelfSi daabruneben
da pirvels gamoiReben, daxvretaven saxvretelaTi, auRunaven kopebs da
Caagdeben wylian vedroSi. vedrodan SxiviliT amovardeba orTqli da
swrafad gaqreba.
cxenis nalebs akeTeben _ swrafad da moxdenilad.
qvemoT durglebi urmis Tvals ejajgurebian.
durglebisa Tu mWedlebis momlodine biWebi dominos aWaxuneben.
Savi mura xan visTan midis, xan visTan.
soso Tan muSaobs, Tan elaparakeba grdemlTan mimdgar qalaquri gar-
egnobis biWs:
_ es rusuli nalia, rusuli nali hqvian, ufro magaria, vidre qarTuli.
qarTuli nali brtyelia, Txeli rkinis, gluvi, su swore. es nali ufro uZlebs
Tanamedrove moasfaltebul gzebs, arca si pams, rogorc Zveli, qarTuli.
gamosWedaven erT nalsac da imasac Caagdeben vedroSi.
180
_ esa virisaa. _ RimiliT iwyeben patara nalis Wedvas, _ exla saxedaric
inaleba, ZvelaTac inaleboda albaT. ai, ra aris Tqmuli:
„Seni Wirime Senia,
jibes gaisvi xelia,
an amoiRe maneTi,
an uzalTuni Wrelia,
nu amoiReb Saursa,
viris naliviT brtyelia“.
uros bagunSi da kveris kakunSi ismis:
_ vakeTebT yvelafersa. Toxebsa, barebsa, culebsa, yvelafersa. sakviraod
kideva _ nalebsaca. kviras bazrobaze vnalbandobT. ra vqnaT, egeca sWirde-
ba xalxsa.
muSaoben soso da gogia, ukve ofli gadasdiT Sublze da im ofls daR-
unulebi iwmendaven feStamliT.
viRacas orjamianiT xinkali Semoaqvs da iZaxis. _ modiT, biWo, sanam
gacivdeba! - sxedan erTad, mWdlebic, durglebic, dakorZili xelebiT iReben
xinklebs da winwaxrilni gemrielad Seeqcevian, boTliT iwafeben erTni
luds, meoreni _ limonaTs. mere TiTo sigaretsac gaaboleben. mere kvlav
ganagrZoben Tav-Tavian saqmes.
mWedlebi grdemls awkrialeben, durglebi, qvemoT, culebs akakuneben.
samWedlos ezoSi Semodian da gadian manqanebi.
saRamo xanze soso daRlili, magram kmayofili kacis nabijiT brundeba
Sin.
Sin brundeba soflis saqonelic.
mZRolebi upi pineben gulgrilad, fexauCqareblad mimaval Zroxebs.
diliT ki, jer isev uTenia, aRar icnoba bodbisxevi. mTavari gzebi gaWed-
ilia xalxiT, manqanebiT, orTvalebiT, saqonliT. dgas erTi yayani da Wyvitin-
pi pini. iwyeba cnobili „bodbisxevis sakvirao bazroba“.
daxlebze gamofenilia sofluri ragindara _ xili, bostneuli, SoTebi,
yveli, zeTi, windebi da sxva.
fardulebis win frialebs tansacmeli.
miwaze gamofenilia sxvadasxvanairi WurWeli, rkina-kaveuli.
SemoRobils gareT, xevSi, iyideba Zroxebi, cxvrebi, Rorebi, cxenebi.
dgas dayiravebuli taWkebi.
did-didi qvevrebi.
soso WabaSvili nalbandobs.
jambaziviT swrafad da mozomilad moZraobs.
181
uyurebs raRacis momlodine xalxi.
erT cxens gauSvebs da meoris danalvas iwyebs.
TviTon wamoiRebs cxenis kiserze gamobmul Toks, ukana fexSi mosdebs,
fexs auwevs, mardad gadaaxvevs, cxenis patrons daaWerinebs fexsac da Toksac,
cxenis patroni muxls udgams cxenis fexs, soso gaziT swrafad aaglejs
floqvidan Zvel nals. mere aiRebs Cliqis safxeks, asufTavebs floqvis siR-
rmeebs. mere Cliqis saTleliT Tlis floqvis wanazardebs. amoarCevs nals,
daadebs floqvze, dahkravs CaquCiT yairs (nalis lursmans), meore mxares
gasul wvers gaziT waaWris, im gazs axla wanaWer yairs miabjens, dahkravs
ramdenjerme CaquCs, wanaWers floqvSi Caubrunebs Tavs da axal yairs imar-
jvebs. erT floqvs rom morCeba, _ daakravs nals, Semoalamazebs saTleliT,
_ meore floqvs iwyebs. im cxensac gauSvebs da axla sxva cxeni mohyavT,
axali gaxednili, dafeTebuli, daudevari. amas frTxilad unda daWedva.
frTxilad mosdeben fexze Toks, frTxilad, saxis ukan miqceviT, uWiravs pat-
rons. soso kaliasaviT swrafad xtis. gamoswevs gaziT Zvel nals,. gamoiqnevs
cxeni fexs da gaxteba soso ukan. dahkravs CaquCs, isev gamoiqnevs fexs cxeni
da isev gaxteba soso ukan. xalxi amxnevebs.
_ nu geSinian, kaco!
soso ukmayofilod gaxedavs xalxs.
_ aba, modi Sen dadeqi aqa!
cxeni sul TrTis da tokavs, drogamoSvebiT xvixvinebs kidec. magram
soso mainc dasWedavs, ofls moiwmends da cxens miadevnebs:
_ wadi exla da ixtune!
moayeneben mowyenil saxedars.
amas ukve RimiliT, dasvenebuli ganwyobilebiT Wedavs soso _ patara
nalebiT, patar-patara yairebiT.
mayureblebic RimiliT adevneben Tvals. _ Tqven e mag cxenis daWedva
gikvirT, _ laparakobs soso, magram eg ra ari kameCis daWedvasTan Sedare-
biT. winaT, xar-kameCi rom iyo, kai Ronier kameCs xan oTxi xuTi kaci Zlivs
vaqcevdiT da viWerdiT. exla ra! exla eseniRa dagvrCa dasanalad _ cxenebi
da saxedrebi!
viris wina Cliqs ukanasknelad dahkravs CaquCs da gauSvebs.
_ wadi, mSvidobaSi!
viri uxerxuli nabijiT mihyveba patrons. mayureblebic RimiliT mia-
devneben.
_ mSvidobaSi! mSvidobaSi! soso CaquCsa da gazs iaraRebis yuTSi Cayris,
mzes axedavs da doinjSemodgmuli gaCerdeba.
182
_ damTavrda cirki! wadiT, daiSaleniT exla! _ eubneba mayurebel xalxs.
xalxi RimiliT iSleba.
soso iaraRebis yuTze Camojdeba da sigarets gaabolebs kmayofili.
bazari ki gugunebs, CoCqolebs, bavSvebi moaWyvitineben buStian sapi pi-
noebs. soso sigarets abolebs da axal muStars elis, magram muStari aRar
aris.
_ ai, sul es aris Cemi dRevandeli saqme. SuadRea da morCa. winaTa xSirbin-
damde ver varTmevdiT Tavs! exla wavideT Sina. meca da Tqvenca. _ aiRebs
iaraRebis yuTs, _ erTs kidev mimoixedavs da midis.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`boTa~

boTa ZaRlia. yurebi da kudi pataraobisas dauWriaT, wablisfer balan-


ze mura feri gadahkravs, cxvir-piri Savi aqvs, Tvalebic, TaTebic.
boTas patroni, uxeiro daTa, ruseTSia wasuli, bevri fuli unda iSovos
da manqana iyidos. daTas deda, avadmyofi, gunebagawyalebuli qali, iqneb
arc ki aWmevs boTas. boTa daRonebuli, azuzuli gamodgeba xolme gzis pi-
ras, xandaxan Tu Seutevs ucxo Rorebs da batebs, isic uxalisod, Cumi RreniT,
oriode gverduli naxtomiT.
saRamoobiT, ukve SebindebulSi, gabedavs da martod darCenili maswavl-
eblebis ezoSi gadmodis. jerac isev axalgazrda maswavleblebi, coli da
qmari, aivanze vaxSmoben. boTa mova, gaCerdeba samsafexurian kibesTan. ga-
uvardeba maswavleblebis TeTri, banjgvliani finia caga, uyefs da Tevzis
fxebiviT wvetian kbilebs uCvenebs, magram boTas ar eSinia. is, ubralod
ojaxis ridiT ixevs ukan. Tavdaxrili, mxrebawuruli Cava WiSkarTan, axla
iqidan iyureba. caga iqac uyefs da ar asvenebs, boTa mSvidad dgas. bolos
cagas yefa bezrdeba, aivnisken morbis, boTac nel-nela moiwevs saxlisken.
dadgeba da mowiTalo, sasowarkveTiT savse Tvalebs TiTqmis aRar atoke-
bs. caga kvlav eWaWyaneba. qali Cangals TefSze dadebs da ambobs:
_ ar SemiZlia am ZaRlis Sexedva, ra naRvliani Tvalebi aqvs. gauwyrebi-
an cagas, gamoagdeben. boTa madlierebiT aqicinebs kudis narCens, mTeli
sxeuliT tokavs, gautanen saWmels, boTas moridebulobisgan Zvlebi adneba,
ar icis, Tvalebi saiT waiRos. maswavleblebis naterfalsac ki efereba, nel-
nela Runavs fexebs, wveba, ybebsac miwaze debs, mere Wams, _ TavSekavebiT, mag-
ram mainc Cqar-Cqara. Wamas rom morCeba, isev aivnisaken iyureba. isev raRac
183
mtanjveli mudariT aqvs savse Tvalebi.
_ aRar SemiZlia meti! _ wamodgeba qali, _ xom vaWameT, raRa unda?
_ xmis gacema unda, mofereba.
kaci ezoSi Cadis, _ boTa! boTao! _ xels aiqnevs da TiTebs Seatkacunebs.
boTa gadaireva, xan axteba da kacs maRla aweul xelSi ewvdeba, xan Caemx-
oba, xan Caemxoba da fexsacmelebs ulokavs.
_ vai, sacodavo! _ iZaxis qali, _ waiyvaneT egec erTxel sanadirod, ra
moxdeba?
_ qofakia, sanadirod ra unda!
eWviani gaugebrobiT trialebs da yefs cuga.
................
kacs boTa sanadirod ar wauyvania, magram SeiCvia ki. sadac ar unda
Sexvedroda, Tavze xels gadausvamda, moikiTxavda:
_ rogora xar? ar Camovida Seni uxeiro patroni?
boTas TiTqos sityvasityviT esmoda kacis naTqvami. cdilobda, yoCaRad
sCveneboda: Sexteboda, Seetoteboda, irgvliv Semourbenda siamovnebis wk-
mutuniT. Suqiani, mxiaruli uxdeboda Tvalebi, magram mainc moridebuloba
etyoboda, malimal ise Sexedavda, TiTqos ekiTxeboda, xom araferi gada-
vaWarbeo.
SeeCvia da daumegobrda cagac, ise TamaSobdnen xolme, moxucisa da pat-
ara bavSvis TamaSi rom ginaxavT.
................
erT kvira dRes ki boTa yefiT Semovarda maswavleblebis ezoSi, yef-
iTve Semoirbina wre da wavida, isev Semovarda, isev Semoirbina wre da
wavida.
kacma RimiliT Tqva:
_ namdvilad is uxeiro Camovida.
da, marTlac, sul male gamoCnda daTa.
_ rogora xarT, mezoblebo! _ iRriWeboda kefaze xelebSemodebuli, _
xom kargad! xom kargad gyavT balRebi, saqoneli, qaTmebi, Sinaurebi, gareulebi!
_ ai, daiRupe Sen! _ axeda sarecxis taStze daxrilma qalma, daTas tolma
da masTan erTad gazrdilma, _ iSove manqanis fuli?
_ viSove da viyide kidec. manqanac viyide da ori kevica. aha, erTi Sena!
daTam jibidan cisfer qaRaldSi gaxveuli kevi amoiRo da ezoSi gadmo-
afriala. qalma moaswro da haerSive daiWira siciliT.
_ didi madlobeli! kidev kargi, dabrundi mainc, marto emag ZaRlis cod-
viT aRar viyaviT.
184
boTa daTas gverdiT edga, _ TiTqos ucbad gazrdili, gaRonierebuli,
gaamayebuli.
_ ui, amas Semoevlos Cemi Tavi! _ daixara da kiserze Semoxvia xeli.
boTa sixaruliT awkmuntunda, aitota da mxrebze Camoawyo TaTebi.
................
mere wavidnen, mzemimdgari ficris mesers gahyvnen, _ daTa kefis fxaniT,
RreWiT, boTa _ TamaS-TamaSiT.
is uxeiro, uqnara, danjRreuli daTac da is sacodavi kudmoWrili boTac,
oriveni, raRaciT Zalian kargebi iyvnen.
doinjSemodgmulma qalma Tqva:
_ iih! netav Cvenc SegveZlos eseTi gaxareba.
kacs joxze dana daucda da karga Rrmad aiTala saCvenebeli TiTi.
qals es ar daunaxavs, RimiliT gaReWa kevi da sarecxi CaWeWya.
kaci saxegabrwyinebuli dahyurebda miwisken wveT-wveTad Camaval sisx-
ls.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`boigari~

„ _ ar Sarcxve, fSaveloo, ar wabarbacde, fexi arafers wmohkra, ar waiq-


ceo, _ Tavis Tavs eubneboda boigari da tyruSulis margilze mibmul cxeni-
sken midioda. giorgi, boigaris naTlimama, moTamaSesaviT cisken xelaweuli,
mReroda, _ visac mauklavs, is mahklavso. misi jalaboba, deda, coli da ori
qaliSvili, saxlis win Carigebuliyvnen gaRimebulni. boigaric ahyva gior-
gis, _ visac mauklavs, is mahklavso, magram ise ar gamosdioda, rogorc gior-
gis, Tavidan iwyebda, _ visac mauklavso, giorgi kidev ukve sxva sityvebs
ambobda, nadirsa Savis tyisasao. arc erTma ar icoda am erTi taepis meti da,
boigari: rom „Savis tyisas“ ambobda, giorgi sul Tavidan moakakanebda. _
visac. mauklavs, visac. mauklavso...
cxenTan giorgis Cvidmeti wlis biWi idga, unagiri mucelTan eWira orive
xeliT da, ukan gadazneqils, eRimeboda Tu Cumad kuWkuWebda TavisTvis.
` _ bebrebs nu dagvcini, vaJoo, _ dauZaxa. boigarma, _ nu dagvcini bebrebs,
Zmiswulo, da erT rames getyvio.
biWma ufro farTod daaRo didkbilebiani piri.
_ daiwi Cemkena, _ boigarma biWs qudze xeli mosdo, Tavi daaxrevina da
yurSi uTxra, _ erTxelac iqneba, _ Senc magekakveba es sqeli kiseri, _ Sevse-
185
bul kiserze xeli dahkra, unagiri CamoarTva, swrafad daadga cxens uceb
gayoCaRda, Ronivrad amouWima garsakrebi, dabalTa, axsna aRviri margil-
idan, _ ha, ar gamabrazoo, _ gaafrTxila lagamis miwodebisas cxeni, cxenma ar
gaabraza, lagami Caido, simagre mousinija kbilebiT, boigarma aRviric gada-
utara yurebis zemodan da axlaRa mixeda giorgis. giorgis, xelada mker-
damde hqonda aweuli da Wiqas avsebda, naxevars Zirs Rvrida. jalaboba
moaxloebuliyo. gogoebi, Tina da mzia, mxrebiT erTmaneTs mihyudebodnen,
Tavi Tavze miedoT da ucimcimebdaT, uJikJikebdaT cisferi SuqiT Tvalebi.
_ ar marcxve, boigaroo, _ isev uTxra boigarma Tavis Tavs, fexebi Ronivrad
gadga, welSi gaimarTa. giorgis biWi, kaklis sabertyiviT grZeli, pirRia,
mainc maRlidan dahyurebda. giorgim Wiqa miaCeCa boigars, _ es erTica, Seni
naswavli sakarTano. kar-ze rom Camo-gia-roo, gamaixede gareTao, _ waamR-
era ukve Caxlewili xmiT. boigarma Wiqa Camoariga, giorgis xom eRvreboda
Rvino, boigarmac araferi daaklo upatrono mkvdrebs, _ rasac madli aqvs,
yvelaferi swyalobdes am ojaxso, _ giorgis jalabobisken iSverda Wiqas,
uceb dacala, miubruna Wiqa giorgis. unagiris kexs waewoda, fexi aswia, fexs
xelic SeaSvela,uzangi ver i pova, movarda giorgis biWi, iman apovnina, _
hai, beCavo boigaroo, _ aiwia gadajda unagirze da qudi aixada, Tavs maRla
daatriala. giorgi Wiqas ali pli pebda. _ su yvelas genacvaleT,su yvelas
anaweri iyos naTlia boigario! _ kargado! kargado! _ xelebs uqnevdnen
qalebi, da amohkra cxens quslebi boigarma. cxeni adgilidanve dafrTxa da
wavida dafeTebuli WenebiT gamouRavRavdnen ZaRlebi. _ eheu, fSaveli var,
fSavelio, _ dasWyioda boigari im ZaRlebs, CaiTqarun-Caizayuna ubnis or-
Robe, Cavida sasoflo gzaze da iq ufro gaaWena cxeni. Robis ZirebSi gada-
diodnen gzaze momavalni da RimiliT acilebdnen fSavels.
gavida soflidan WenebiT boigari, daadga venaxebis gzas. iq pirvelsave
mayvlianTan Camoxta,gai parasaviT mayvlianis ukan, gaCerda,Tan aqeT-iqiT
iyureboda. gaRimebuli, kmayofili dabrunda cxenTan. cxeni mayvlianis Zir-
Si axalamobzinebul balaxs wiwknida, karga xans umizna fexi uzangs, mainc
ver moaxvedra, maSin Tqva, _ cota gaiare, vaJo, muxli gageSlebao, _ cxens win
wauZRva, midioda, mibarganaobda, xan maRla aixedavda, xanac venaxebs akvird-
eboda, _ yvelaferi ekeTileboda, yvelaferi elamazeboda venaxebic mTebic,
zed gadmomdgari TeTri Rrublebic, Casasvlelad Caxrili mzis sxivebic, _
esec rom ar iyos, es Zmoba, es naTelmironoba, erTmaneTTan gulis gaxsna,
sul Sav Rrubelgadafarebuli iqneboda Cveni sicocxleo. esec rom ar iyos,
am dalocvili vazis nawuri, ra gaaZlebinebda qveyanaze kacsa. midioda, guli
siTboTi hqonda savse uyurebda venaxebs da cremli adgeboda Tvalebze, _
186
Tqven Zirebs enacvalos boigari, ra koxtebi xarT, ra patarebi da ra koxte-
bi!
zogi venaxi gaesxlaT, umetesoba gausxlavi iyo. _ ra kurdRlebiviT cqvi-
tada xarT daskupebulebi! mere JiJmati yvavilebic dainaxa, TeTrebi, cisfer-
Tvalebi, _ uTqvenod xom silamazec aRar iqneboda, Tqve furusulas deboo,
Tqve iis biZaSvileboo, mere naxa erTi venaxi gasxlulic iyo, dakavebulic.
es ar esiamovna boigars _ arc is, rom daRunulebi, dabRunZulebi iyvnen
vazebi, arc is, rom raRac mrgval saWyetelebs iyvnen damsgavsebulebi. _ vin
dagbRunZaT, vin dagasacodavaT, Cemo gamxarebleboo, Tqveen egre dgoma
rogor gekadrebaTo, Tqven amayad welSi gaSlilebi unda idgeTo. cxeni
gzispira qliavze miaba, mZime, mokauWebuli sasxlava dana amoiRo, _ me Tqven
egre dabRunZulebs ver giyurebTo, _ misdga im dakavebul vazebs da erTim-
eoris miyolebiT dauwyo axsna. zogi vazi sayelavis aWris Semdegac ver
iSleboda welSi, imas TviTon boigari exmareboda, asworebda, uxaroda welSi
gamarTulebs rom uyurebda, _ egre, egre amayad ideqiT, Tqven genacvaloT
Tqveni boigari, is aravis daaCagvrinebs Tqven Tavso!
da Zalian, Zalian ewyina, Torem ki ar stkenia ise, Wigo rom dahkra Tvale-
bareulma jerac isev jeilma kacma.. Cajda da sasowarTmeulma axeda qve-
modan.
`Tebro~, 1983

`bunCo da xvliki~

bunCo patara finiaa. dabali fexebi da grZeli yurebi aqvs, iseTi grZeli,
rom, roca garbis, yurebs miwaze miaTrevs.
erTxel es bunCo venaxSi waviyvane. Zalian gaixara. balaxebSi daxtoda,
kaliebsa da peplebs dasdevda da yefda da yefda...
uceb erTi mwvane xvliki dainaxa. is xvliki myudroSi gamosuliyo da
mzeze Tbeboda. bunCos ar moewona, dauyefa. xvlikma Tvalebi dauparpala
da gaiqca. ZaRli gamoudga. xvlikma ifiqra _ damewevao, komSis xeze Sexta
da sul maRla acocda.
bunCo qvemodan uyefda, xvliki SeSinebuli iyureboda. mere bunComac
axoxeba daiwyo. xvlikma kidev ufro maRla aiwia, wvril totze gavida da
ukan moixeda.
bunCoc mihyva, mihyva da im wvril tots gadaawva. totma qanaoba daiwyo.
xvlikma ifiqra, Cemi saqme cudad ariso, da gadmoxta, Zirxvenis foTOls
rbilad daeca, erTi gadakotrialda da balaxebSi miimala.
187
bunCo, Sehyefa:
Senze naklebi riTi varo. _ da isic gadmoxta.
gadmoxta da iseTi bragvani moiRo Zirs, rom ZlivsRa wamodga koWlo-
biT, wkavwkaviT.
_ av, av, av!..
xvliki ukve cxra mTas iqiT iyo.
`dila~, 1960

`budruganaSi~
„saucxoo Tanamdebobaa —
iyo adamiani qveyanaze~
m. gorki
dabal-dabalia nikala, Cadgmuli, WaRara aRar eTqmis, gaTeTrebulia da
eg aris! Zvalmsxvilsa da kldis·natexiviT magars xelebi gatusul rcxilis
Wolokebs miugavs. fexT saguldagulod amosxmuli, koxtad Wventebamokau-
Webuli qalamnebi acvia. ri psis Sav Sarvalze Ria feris sakerebeli ise
ostaturad aqvs Cagviristebuli, ar SeiZleba marjvena ar dauloco dedakacs,
romlis naxelavic isaa, wamofafrul warbebs qvemodan almacerad rom ga-
mogxedavs, geCveneba, TiTqo qoxidan iyurebao.
zis centraluri sawyobis alayafTan Cadgmul sayaraulo budruganis
win, an sakabele koWazea Seskupebuli, eficxeba mzes da sTvlems. Tavs akant-
urebs.
magram beberi ar aris?! kurdReliviT mZinarec ki xedavs. kargi biWi xar
da rame gaitane unebarTvod! imwamSive gamofxizldeba, Tvals dagaSterebs
da dinjad getyvis:
_ Sen, e, amxanago, ar ici, rom egre ar varga!
unda gabrunde da saSvi gamoarTva sawyobis gamges, Torem ise aijagreba,
ise moiquruSebs saxes, TiTqo mexad unda gaskdeso. bebuTic hkidia! gaubede
erTi sityvis Sebruneba!
Sin marto Tavisi ukbilo dedabris anabara rodia, rva suli axvevia.
erTi esaa, rom mamakacebs (mamazecieri gauwyres hitlers!), mamakacebs inak-
lisebs, Torem sxva mxriv ara uWirs ra. iseTi rZlebis patronia, Zvele-
burad rom vTqvaT, civ qvaze daasaxleben adamians. erTi kolmeurneobis
sanimuSo... ara, es Sors wagviyvans. sjobs mokled movWraT, is ambavi giam-
boT, ris Tqmac gumanSi maqvs. ·
is-is iyo aprili dadga. miwa jer isev sveli iyo, xolo xevebs Tovlic
188
ki SemoenaxaT. mze mxiarulobda da mis sixaruls dedamiwac aeyoliebina.
momskdariyo enZela da furusula mzvareebSi. erTi ambavi gaudiodaT fr-
invelebs. wivwivebdnen beRurebi, galobdnen SaSvebi. sabalaxod gamosuli
nazamTralbalanCamoZenZili cxenebi erTmaneTs ynosavdnen da mimorbod-
nen. maTac gazafxuli Tu axarebdaT, Torem aba sakuntruSo ra hqondaT am
tyruSuliviT okrobokroferdebian jaglagebs!
nikala xom namdvil gancxromaSi iyo. balRiviT iqnevda fexebs da RiR-
inebda:
`Tu ginda _ gavaTeneb
mTel Rames civ qvazeda,
mainc saRi avdgebi,
mtris jibriT, dilazeda~.
sawyobSi siwynare sufevda. mtvirTavebi saqmis molodinSi ficris grove-
bze pirqve iwvnen da zurgebs iTbobdnen. kata, romelsac eSmakma uwyis ra-
tom eZaxdnen CerCils (albaT gadametebuli simsuqnisa da cbierebis gamo),
damtvreul magidaze wamoskupebuliyo da pirs ibanda; nikalas TavRejeja
mamali „abikac~ wynarad daabijebda.
cnobilia, rom darajebs yvelaze ufro male SeuZliaT ucxo kacis, anda
raime ucxo sanaxaobis SemCneva. axlac ase moxda. Caiara Tu ara Saragzaze, e.
i. sawyobis alayafis win, yavarjnebze dayrdnobilma, kalTebSemoWmuWnil
mokle farajaSi gaxveulma kacma, nikalam gunebaSi Tqva: es ucxo vinmea, aqauri
muSa ar unda iyoso. am kacis CavliT, ra Tqma unda, araferi ar Seicvleboda.
mze isev mxiarulad icinoda, mtvirTavebic isev uZravad iwvnen. katac piris
banvas ganagrZobda... magram roca aiara, da Semdeg isev Camoiara, nikala
Sewrialda.
_ ra unda undodes?
im kacs Sewuxebuli saxe hqonda, wveri moeSva da, roca fexebs erTi nabijiT
win gaaTrevda, ise iRrijeboda, ityodi, didi tkivili awuxebso. nikalamac es
gaifiqra; gaifiqra, magram adgilidan ar daZrula, mxolod Tvali gaayola
SeSfoTebiT, maSin ki, roca xeibarma isev aiara da Tan Tvalebi sawyobisken
darCa, veRar moiTmina da gasZaxa:
_ ras eZeb, biWo!
xeibari SeCerda, orive yavarjeni erT iRliaSi amoiwyo da cxviri moi-
wminda, araferi ar uTqvams, alayafs moadga, kars yavarjeni daajaxa, gaaRo
da xmeli bambukis raxaruxiT SigniT gadmovida. nikala wamodga. xeibarma
„gamarjoba~ Tqva da, yovelgvari bodiSisa da nebarTvis gargme, morze Camoj-
da. yavarjnebi gverdiT dailaga saTuTad, TiTqo eSinia, emand rame ar vat-
189
kinoo.
·nikala daurideblad aTvalierebda.
ormociode wlis kaci iqneboda, kexiani cxviri hqonda da loyebi siga-
mxdrisagan Cascvivnoda. galurjebul tuCebs malimal ikvnetda.
mainc marilianad gamoiyureboda. saqme isaa, rom qaliviT lamazi Tvalebi
raRac sinaTliTa da siTboTi aRvseboda.
pirvelSi, cxadia, nikala hkiTxavda _ sadauri xaro da aseTi da aseTi...
isic adga da RiWiniT, magram dauzareblad uambo: mariamjvreli var, gigas
meZaxian, sami Svili myavs da dedisa da colis patroni varo.
mere sityva Tavis gaWirvebaze Camoagdo.
_ aba ra dagimalo, Ziakaco, _ ambobda gulistkiviliT, _ xandaxan vfiqrob,
netavi momkla da momaSora qveyanas, rom zedmet bargad ar. vawve-meTqi.
sxvas kidev ar uWirs ra. ai, swavla rom, mqondes, an xeloba vicode, an vaWro-
ba SemeZlos, kidev kargi... magram miwis muSam ra unda qnas, Ziakaco? Toxna
me aRar SemiZlia da barva. guTneuls ver gavyvebi da tyeSi veRar waval...
gaCumda. yavarjens miswvda da wvaleba dauwyo, mere, raki nikalam hkiTxa,
raze dagemarTa aseTi rameo, mxrebi aiCeCa.
_ ra vici, Ziakaco! damgrila, Tu ra aris, ar vici. eqimebi raRacas eZaxian,
damisivda muxlebi ai, ase da, jer xom tkivzlebma gamtanja, axla esa mklavs,
rom xesaviT gamiqvavda, wamalic aRaras mSvelis. wyaltuboSi viyavi, axta-
lazec viyavi, magram... es aris, tkivilebi aRar mawuxebs, danarCeni ai, esa var,
raca var.
Sewuxda nikala.
_ vaime, vaime, ra dros Seni egeebia, jer ymawvili xar, _ gaaqnia Tavi
sinanuliT. magram ra SeeZlo, ras uSvelida. adga, papirosi ·amoiRo da
SesTavaza. xeibarma madloba gadauxada, aRar vewevio. asanTi ki aRmoaCnda.
nikalam masraSi gayrili Toki da foladis naWeri jibeSive Caabruna, asan-
Ti gahkra da papirosi aabola.
xeibari Tavisas ganagrZobda.
_ axla aqeT wamovexete, iqneb rameSi gamovdge-meTqi. amboben, didi muSax-
eli gvWirdebao! yaraulad xom vivargeb, Ziakaco, davdgebi, axla, ra vuyoT!
_ yarauladac ivargeb ·da... naCalikadac, _ Seaguliana nikalam, _ moin-
dome, Torema...
papirosi gaxvretili aRmoCnda, bolo waaxia, sifrifana sakerebeli daa-
do da uCvevi kaciviT waiSvira tuCebi. mere es hkiTxa:
_ sad apireb dadgomas?
xeibars, TiTqo danaSaulze waaswreso, ena auborZikda:
190
_ ara, ara, amas ise vambob, Torema... ufrosi vnaxe da ase miTxra: Zalian
guliT minda, rom dagexmaroo, magram saSeno saqmeebze sxvebi gviyeniao, imaTac
sxva araferi SeuZliaTo... mainc, sanam Sin wavidode, Camoviare, iqneb guli
gadavayolo-meTqi. Tanac miTxres _ yaraulebi aq, am sawyobSi Tu endomeba-
To.
_ aaq, _ gaagrZela nikalam, _ oTxni varT da meti aRarc aris saWiro...
biWo, buzistolad mainc veRara mxedav? eg qaRaldi rom me unda Camabaro,
ar ici? _ dautatana alayafisken mimaval axalgazrdas. mere isev xeibars
miubrunda:
_ Znelia, Svilo, Zneli jer marto siaruli Tqvi.
kidev karga xans ilaparakes, magram axla Cveulebriv rameebze _ rogor-
icaa: amindi, gzebi, saqonlisa da puris mazanda mariamjvarSi da aseTebi.
SuadRisas, zari rom Camorekes, sxvebTan erTad is xeibaric adga da kare-
bisaken gaemarTa·
_ keTili mgzavroba! _ esRa uTxra nikalam da, roca dires sawyobis
gamgemac gadaalaja, kars urduli gaugdo, budruganaSi Sevida, dajda, iataks
daaCerda.
katis Rnavilma gamoarykvia. kaCxidan abga Camoxsna, puris naWeri am-
oiRo, bolSi gamosul qaSays „gasatialebeli kenCxo~ waacala da sadilo-
bas Seudga.
***
saRamo xanze wvima wamovida da pirvelad iquxa am wels. Tan iseTi si-
cive moitana zena niavma, rom nikala iZulebuli gaxda, cecxli daenTo. miex-
uxa Rumels da arc ki gaugia, rogor CamoRamda. erTxel ki gaixeda gareT,
mavTulze mibmul ZaRls gaexmaura da isev Sin Sebrunda.
uTuod gamogicdiaT: SegemTxveva xifaTi rame, imwuTSi arafrad ar miiC-
nev, RamiT ki, rogorc ki saSualeba mogecema ganmartoebiT fiqrisa, Tr-
Tolva agitans _ es ra momivida, ise rom momsvlodao da sxva. nikalasac
ase daemarTa. TviTonac ar icoda, ratom Seujda TavSi im xeibris loyeb-
mimxmari saxe, keTili Tvalebi.
_ ra unda qnas, ha? _ measejer ekiTxeboda sakuTar Tavs. _ ai, wava Sin,
Selayundeba Tavis ezo-yureSi da Cveulebriv rodi gaaxarebs iqauroba.
rac unda mxiarulad Sexvdes coli, mainc moeCveneba, rom ukmayofilod mx-
vdebao. guli etkineba, saTqmels veRar ityvis da dafaruli cremlebi daaxr-
Cobs. mis lukmas gemo daekargeba, Zilic wamebad gadaeqceva da RviZilic.
uqmad mjdomi kacisTvis xom marTlac ar aris adgili am qveyanaze! kidev
ufro uaresad gaxmeba da gaZvaltyavdeba. ra unda qnas, ha? SeiZleba, araferi
191
ar akldes, saWmelic hqondes, sasmelic da Casacmel-dasaxuric, magram guli
rom aRar eqneba Zveleburi, xma rom aRar eqneba amayi? ra unda qnas, ha?
Rumeli gugunebda. Tu kaci daayurebda, gaigonebda, rogor krutunebda
kata, rogor daagorebda iatakqveS raRacas mousvenari Tagvi da rogor
Camodioda saxuravidan wvima wkrial-wkrialiT.
_ ra unda qnas, ha? _ aRar misca saSveli am kiTxvam nikalas. _ dajdeba
da filebsa da kovzebs dauwyebs Tlas?! amiT ginda icxovro? ara, amiT ver
icxovreb.
nikala dinji kaci iyo, magari nervebi hqonda. magram axla gulze xe-
Tqavda Tagvis usasrulo wrial-fxaWuni. Tagvze gamwyralma katas uWira
wixli da aaRnavla. cota xans TiTqo siCume Camovarda. mere isev aCoCqol-
da saTagveTi, isev wauyrua katam da isev awrialda nikalac. tyapuWs xeli
daavlo, gareT gavarda da erTxans xesaviT idga.
wvima Srialebda Robeze, samWedloSi burburebda qura, wamdauwum aba-
gunebdnen uros. mainc xmamaRlad moeCvena sakuTari xma.
_ ioseb! ioseb! _ iZaxda aCqarebiT.
gzis meore mxares raRac aWriWinda, raRacam lawani moiRo da mere ad-
amianis xvelac moisma. gamoCnda ioseba, „xavana ioseba“, xe-tyis yarauli, ma-
Rali, jargamovlili kaci, romelsac, misi TqmiT, mTeli dedamiwa gardi-
gardmo gadaebilikebina. Tavze tolis nafxrewi gadaefarebina da dakuzu-
li modioda.
_ ra iyo, ra gayvirebs, kaco! _ Zlivs miswvda misi xma nikalas. da nikalam
raRac mikib-mokiba, raRac „ auria~. ioseba verafers ver miuxvda. mxolod
is gaigo, rom viRac iyoo, samsaxurs Txoulobdao, SuadRisas wavidao.
_ mere da Sen ra gawuxebs, gamagebine, kaco!
nikalas ewyina, rogor Tu ver mimixvdao, erTi axeda bnelSi atuzul
axmaxs, fuio _ Tqva da gamobrunda. is iyo karebs miatana rom, isev motrial-
da. ioseba isev Sua gzaze idga.
adre ver vifiqre-meTqi, gesmis? adre rom momefiqrebina, im kacs ar gavu-
Svebdi, Cems adgils davuTmobdi. me mtvirTavadac gamovdgebi, an arada
saqonels xom movuvli.
mainc gamoTayvanebuliviT Sehyurebda ioseba, wvimas erideboda da iZuZge-
boda. Zlivs gabeda da erTxel kidev hkiTxa:
_ Cemgan, Cemgan raRa gindoda?
_ eSmaki da dozana. werili damiwere-meTqi, ar giTxari? damiwere-meTqi
mariamjvarSi giga, giga... gi...
idga kiserwagrZelebuli, cxvirwawvdili, TiTqo raRacas iynosavso, idga
192
da TiTiT xazavda asoebs, magram ra asoebs? es arc TviTon icoda.
_ gvari! _ SemkrTalma ikiTxa bolos.
iosebas ena ar dauZravs. maSin nikala mobrunda da WonWoxSi Wyapa-
WyupiT gamoiqca Tavisi budruganisken.
_ sawyali, _ waiduduna iosebam da imanac Tavis budruganas·miaSura, ma-
gram isev miswvda nikalas xma, isev eZaxda.
SeCerda da mesers mieyuda.
_ ici, ras getyvi? _ ambobda moxuci. _ mainc damiwere. Cvenebs miswere,
rom xval mariamjvarSi mivdivar da dardi ar gqondeT-Tqo. werils, emand
norieli biWi muSaobs da imas gavatan Sin.
1950 w.
`pirveli moTxrobebi~, 1953
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958

`bRukebi~

wavediT bebriWalaSi Rorebis sayidlad. me var da eg ari, eg bRuki, es


orni mivdivarT.
me aTi Tumani mimaqvs, magas kidev _ Tormeti, sul Tavisi janis xaltura.
sami dRe TaTaraSvilisaTvis uSvelnia, ukalatoznia, _ es oTxTumannaxevari,
ori dRe CxebianisTvis, _ eg sami Tumani, ori dRe bairaRisTvis da erTi
dRec longinozisTvis. gauxvevia fuli dedakacis xilabandSi, welze aqvs
Semokruli, xalaTs qveSidan, zemodan kidev Toki aqvs SemoWerili Svid Tu
rva pirad. Tanac buSlati acvia. ai, _ Tovlia, Ceqmebi da buSlatebi gvacvia,
da is buSlati aeqa scems bRuks, muxls qvemoT. atyda, ginda Tu ara, fexiT
wavideTo. ra ario, biWo, ra gza ario! xo iciT, rogori xuxuniTac icis siaruli.
wamiyvana, mivdivar am TovlSi, win mimiZRvis. wamogvewia jambazis biWi, dasxedi-
To, gveubneba, eg kidev uarzea, kaco, _ arao, manqana rad gvindao! gamouRrina
jambazis biWma, _ e, bneloo! dajeqio!
da maSin Zlivs ikadra. avbobRdiT zeda. me kabinis ukan Cavikunte, ega _
dgas, niaviT igrilebs saxes, da egre Cagvreka xidamde, TviTon qveviT daux-
via jambazis biWma, wisqvilisken, Cven kidev gzaze Camogvsxa, xidis cota aqeT.
CamovediT, axla im gzaze mivdivarT da ver isvenebs bRuki, sul amas gaiZa-
xis: _ gadavuxdi, Rvinos davalevineb, xo ici, rogori Rvinoca maqvso! mec
dasturs vaZlev didis ambiT: _ unda gadavuxadoT-meTqi, maSa! exla Tu ara,
Semodgomaze, Txle_WaWa rom daiwmindeba, TiTo Careqa unda davalevinoT,
193
ekuTvnis-meTqi.
_ eeo, maimunoo! _ oxeria, xo iciT, mimixvda, magram isev Taviszea: _ me Cemi
janis dauxarjavad aravisi araferi mindao. sul janze iyureba, kaco! aba
Sen ici-meTqi, da gavediT kidec egre, am laparakSi, bebriWalaSi!
xom giTxariT, _ Tovlia! Tovlia, magram axalwlis wina dReebia da mainc
kargi bazrobaa. Rorebica hyavT da sxva saqonelic blomad! dedakacebica
dganan, SalebSi gaxveulebi, daxlebTan. xelebs iorTqlaven. aqa_iq cecx-
lebic anTia. sxedan gzis mikviria xalxi im cecxlebTan da svamen.
avuareT, CamovuareT Rorebs, erTi davafasebineT, meore. xan erTsa vfx-
anT, xan _ meores. erTi fSavelia, naxevari kolti Rori hyavs, _ didi abga
hkidia, im abgaSi rko uyria, amoiRebs muWiT da gadauyris, TviTon kombalzea
dayrdnobili, Cahyofs aegre Rrmad xels, amoiRebs rkos da gadauyris. Rorebi
kidev aTqlafuneben. im fSavlis erT nakeratals daadga Tvali bRukma. Sa-
via, finTad mayurebeli. ai, eSvebi, qafi gadmosdis piridan. jagari aqvs _
mtkavel-naxevari. me viyide, erTi paldoeli dedakacisagan viyide, Sin gaz-
rdili, Wkviani, koxta, woniT. kilo maneTad. maSin egre iyo. fSavelic woni-
Ta hyidis, magram bRukma ara qna, me wona ar vicio! fSaveli TxuTmet Tumans
afasebs im nakeratals, _ didia, kaco, _ bRuki aTs aZlevs. wava, viTom daikargeba,
rkineulobis maRaziaSi Seva, iqidan iyureba cali TvaliT, gamova da isev
aTs aZlevs. fSaveli eubneba, avwonoTo, sxvebic eubnebian, awoneT, kacoo.
bRuki mainc Tavis sityvazea, _ wonis xorci rom mindodes, gzis pirebzec
bevri hkidiao. wava, daikargeba, mobrundeba da xuT maneTs waumatebs. iwva-
la, is fSavelic awvala, xalxic Seawuxa, mayurebeli xalxi, da bolos motexa,
TerTmet Tumnad misca fSavelma: xoloTo, manqaniT unda waiyvanoo, egre
ver waiyvano, egre Zneliao.
bRuki arafers eubneba. dauTvala is TerTmeti Tumani, erTi TumaniRa
darCa, isic gaaxvia im xilabandSi, Semoikra welze. Toki roma aqvs wamoRe-
buli, magari, preJisa, gaukeTa im Toks yulfi. marto verao, marto ver waiy-
vano, kaco, eubneba fSaveli. xalxic eubneba. am bRukma kideva, gaukeTa Toks
yulfi, erTi Cumad uTxra _ quci, qucio, _ da, rogor iyo, kaco, rogor mosdo
is Toki mxar_iRliv! _ mosdo, Semoaxvia, gakvanZa da Tokis meore bolo
brtyel qamarze gamoiba. xalxi eubneba, nu egre, mand mainc nuRar ibam, biWo,
araferi gatkinoso, magram bRukma ar daiSala, gaikvanZa iqac da gaujavrda
nakeratals Robidan amoZrobili joxiT, gamoacila sxva Rorebs. mTeli
bazari magas uyurebs. ari erTi `waiyvans~, `ver waiyvans~. Tqven arxeinad
iyaviTo, _ iRriWeba bRuki. _ wadi Sen winao, _ me meubneba. gamovigde win me
Cemi Rori. Cemi Wkviania, kaco _ `nu~ da `nwu~ ara sWirdeba, egre modis,
194
momyveba egec, modis is nakeratalic. ras eubneba, ra vici, ise ki eCurCuleba
raRacebs. gakvirvebuli uyurebs mTeli bazari. amovediT maRla. gamovediT
xidze da davuxvieT qvemoT, meurneobis venaxebisken. axla win eg midis, kaco,
bRuki, xelze gazrdili batkaniviT miaxusxusebs joxiT im nakeratals. mo-
vediT, sayaraulo rom aris, imasTan da im sayaraulosTan pirvelad dadga
_ nakeratalic dadga. bRukic. daisvenoso, qari amoiRoso. is aris, unda ga-
vuswro kidec Cemi WkvianiT da, rom ar gavupirdapirdi... is nakeratali
dgas, pirs iqafebs, rogorRac ugunebod ixedeba aqeT-iqiT... rom gadavupirda-
pirdi, erTi _ Ruko! _ im nakeratalma, mibrunda da, rom gahkra, am bRuks eiq
gadauvarda qudi, ai, qudica, joxica. cotaze ki gahyva sirbiliTa da mere
waiqca, kaco! jer isev Tovlia, fexi curavs, is waqceuli kidev ras moeWideba!
mirbis nakeratali da miaqvs bRuki, miaTrevs nalosaviT. naxa am Cemma Wkvi-
anma, im Rorma egreo da hkra fxaWi Cemmac. Cemma kidev aqeT, Sig venaxSi,
Tanac gardigardmo. gavixlarTeT vazebSi. var erT `quci_qucSi~ da balnisa
da dingis krulvaSi da, roma mgonia, bazarSi hyavs miTreuli im nakeratals
bRuki, gavixede da axla aqeT ar moaTrevs?! Cafrenilia Tokze, xmas ar iRebs
da moaTrevs! qva rom daxvdes rame, tvins Seasxmevinebs zeda, magas kidev,
bRuks, viTomc araferi, Tvalebi aqvs, TiTqos mamidas elodebao. _ qudio,
biWoo! _ erTi es daiZaxa da Caatara nakeratalma da waiRo. me Cemi sada-
rdeli maqvs, me Cemi Roris moWkvianebaSi var, ra mequdeba, kaco! erTi planidan
gamovaZvren, meoreSi mivardeba, sul damagaza yvelaferi, da isev ar mesmis:
_ qudio, biWo, qudio! _ moubrunebia nakeratals bRuki da isev Tavqve
miaTrevs, bazrisken. dainaxa Cemma Rorma da gahyva isic imis gzas. guli
miskdeba, kaco, mgonia, aRar ari bRuki, gacvda. eg kidev qvemodan mamSvidebs:
_ nu geSinian, daiRlebian, dadgebiano, me egeT bezarze var, cotac da ga-
vuSveb Cem Rors, eg kidev _ daiRlebian, dadgebiano. me mimarbeninebs Cemi
Rori, magas miaTrevs nakeratali, da egre agviyvanes did gzamde. aq ki Sefiqri-
anda bRuki, wahyva Toks, daimokla, daimokla, waswvda ukana fexSi. iwyina
nakeratalma, dabRunavda. ar minda mivxedo, kaco! erTi rom gausvas eSvi,
gaarRvevs calpiri nakeriviT, eg kidev, bRuki, nu geSiniano! waiRo nakeratalma,
Caatara isev. mec, rogorc iqna, movabrune Cemi Rori. da rom mivdivar, dakar-
guli myavs isini Tvalidana, gavixedoT da ar modis RreWiT?
_ ra uyavi-meTqi, biWo, Rorsa.
_ davabio, ise, rogorc dauTovebulio.
i povna qudic, dabertya, gaaswora, daixura da gamomyva.
nakeratali kakalze hyavda mibmuli, koxtad, mSvidad axsna, gaujavrda da
wavida. midis nakeratali dafiqrebuli, daRonebuli, misdevs Cemi Roric.
195
modis es bRuki da iRriWeba TavisTvis.
_ xom geubnebodi, irbens, irbens da dadgeba-meTqi. dadga Tu ara Cveni
vanuasaviTa! imanac irbina, irbina, xan baqoSi iyo, xan ruseTSi, xan zaqaTalaSi,
mere movida da dadga: egrea!
marnebTan rom SeviqaqaneT, xalaTi aiwia, cota mewveba, albaT gamekawrao.
ris gakawruli, kaco, lilaSi gavlebuliviT iyo dalurjebuli, mainc iRri-
Weboda:
_ davdo cecxlze did_didi mwvadebio, xelad gamivliso!
da dado, axali wlis wina dRes, TovlSi, yiameTSi pirdapir ezoSi enToT
didi cecxli da yvelas Tav_Tavisi Samfuri eWira, bRuksac, Svilebsac, col-
sac. me Sen getyvi, gaucivdeba romelime! col_Svilic egeTebi hyavs, Tvals
ver daaxamxameben, fiwali rom atako, sul patarebi ki arian, bRukebi. Tan
simRerac ician, _ `CavuxteT da CavuxteTo~... ara, Zmao, RmerTma nu qnas, egeni
vinmes Cauxtnen!
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`gaga mwyemsi~

gazafxulis mziani dilaa. mindvrebi da qedebi mwvaned bibinebs, gza ki


TeTrad moCans. gzaze cxvris fara midis, mtvers ayenebs. cxvrebs mwyemsebi
mTisaken mierekebian. faras vaci miuZRvis. is yvelaze didi Txaa. grZel
balans miwaze miaTrevs, erTmaneTze gadajvaredinebuli didi Savi rqebi ki
amayad auwvdia cisken.
vacs axalgazrda botebi misdeven. botebis mere uTvalavi dedacxvari
da batkani midis. maT rqebdagrexili veeberTela yoCebi mihyvebian. sul
bolos ki mowyenili saxedrebi miabijeben. xurjinebi aqvT gadakidebuli.
xurjinebSi susti batknebi sxedan, Tavi maRla amouyviaT da cnobismoyvare
bavSvebiviT aceceben Tvalebs.
zog mwyemss kombali gaudvia mxarze, zogs jinjilebiani Solti uWiravs
da malimal aWaxunebs _ CamorCenil cxvrebs aCqarebs. mwyemsebs ZaRlebic
Svelian. isini fxizlad uvlian faras irgvliv, abrWyvialeben ucabedad ga-
keTebul basr Canglebs da xandaxan Sehyefaven.
ai, fara sofels miadga. ezoebidan soflis ZaRlebi gamocvivdnen. da-
erivnen erTmaneTs faris ZaRlebi da isini. atyda wewva-glejva, Wyivili.
_ almasav aqeT! farexa, Se samglev! gamoswi aqeT.
dedacxvrebi da batknebi SeSinebuli awydebian aqeT iqiT. yoCebic aCqa-
196
reben fexs, saxedrebic iqneven wixlebs. mxolod vaci ar imCnevs arafers.
erTxel moixedavs ukan da Tavis gzas ganagrZobs dinjad.
mTeli sofeli gzis piras efineba. biWebi TavTavianT ZaRlebs erekebian,
amSvideben. gogonebi aRtacebiT aTvaliereben batknebs.
_ ager ra lamazia yavisferi.
_ ager ufro lamazi, niSa.
patara gagac gzis piras dgas. Tavze mecxvaruli boxoxi hxuravs, xelSi
kombali uWiravs da ibRvireba. mamamisic mwyemsia. is erTi kviris winaT
wavida mTaSi. bevri exvewa gaga, magram ar waiyvana. exla dgas amayad, ibRvireba
da mwyemsebi rom miuaxlovdebian, eZaxis.
_ mec wamiyvaneT ra, Zia! mwyemsebi moxedaven da eRimebaT.
_ sada, biWo!
_ mTaSi. mwyemsebi xarxareben.
_ jer gaizarde da maSin wagiyvanT, Svilo, jer gaizarde!
gaga uaresad ibRvireba, lamis cremlebic waskdes. icdis, sanam ukanaskne-
li mwyemsic moefarebodes orRobes, da mere Sin midis. gomuris kars gamo-
aRebs, Tavis or Rabua batkans gamouSvebs, win gairekavs da namdvili mwyem-
siviT SeuZaxebs:
_ a, _ si, he! a-he!
arekavs sakaloe goraze, gauSvebs norCi balaxis saZovrad. TviTon yve-
laze maRal adgils moZebnis, kombals daibjens, quds ukan gadaiwevs da
iyureba Sors, Sors, saiTac mamamisi wavida, saiTac kolmeurneobis didi
farebi midian.
iqiT exla Rrublebi wvanan. im RrublebSi is mSvenivrad xedavs kldee-
bze Camoqaful CanCqerebs, moyaSyaSe arwivebs, abutbutebul daTvebs da xev-
Si ganabul mglebs.
_ eex, ar varga pataraoba, ara! _ ityvis TavisTvis da CanTidan amoiRebs
veeberTela purs!
dgas da ilukmeba Zalaze.
27/XII. 57 w.
`dila~ #3, 1958; gamomcemloba`saqarTvelos macne~, 2007, t.5

`gadasavalze~

miTxres _ lamazi stumari Camovidao. oci wlis vayavi, siyvaruli mw-


yuroda da, ra Tqma unda, am ambavma damainteresa. avdeqi da maSinve wyalze
197
gaviqeci. vibanave, xel-piri gavixexe, oriode bewvi mqonda ybebze _ isic
Camovi parse, sufTad Cavicvi da zeviT wavedi. iq, zeviT, baRi iyo. baRSi
gogo-biWebi viyriRiT Tavs. visxediT grZel skamebze da Cven Cvens Wias
vaxarebdiT: xan moSlil telefonobas vTamaSobdiT, xan gaWoraobas. ufro
xSirad ki an erTmaneTs davcinodiT, an RoniTa da WkuiT vtrabaxobdiT. Tu
axalgazrda vinme Camovidoda, ueWvelad aqeT unda gamoetarebinaT.
aRar maxsovs vina da vin damxvdnen. davjeqi da, aravisTvis araferi ar
miTqvams, cda daviwye _ erTi vnaxoT, rogoria is stumari-meTqi. saRamovde-
boda, mTeli soflis axalgazrdoba saseirnod iyo gamosuli. gaiares amaT,
imaT. movida es, wavida is... da ai ciala modis _ yvelas megobari da yve-
lasTan Sinaurulad SelazRandarebuli, _ CasWidebia erT maRal, sust gog-
onas da Cvensken eweva. as gogona ukan rCeba, raRacas exveweba da xels
aSvebinebs. rom veras gaxda, danebda, dinji gamometyveleba miiRo, balaxi
mowyvita da Reros wiwkna dauwyo. rom moaxlovdnen, mecnaura. vigone, vigone
da ver movigone, sad menaxa.
cialam is jer sxvebs gaacno. xolo bolos CemTan movida da miTxra:
icnobde, Cemi Zmis colis biZaSviliao. me isev imas efiqrobdi _ sad minax-
avs-meTqi, rom im gogonim xeli gamomiwoda. CamovarTvi, vagrZeni, rom TiTebi
grili hqonda, da TiTqo aman gamaxsena: mTawmindaze myavda nanaxi.
gamocdebis dros iq davdiodi samecadinod. erTxel, fenikuloriT rom
veSvebodi, es gogona Cems win dajda. aseTive TeTri kaba ecva, xelebi muxle-
bze hqonda dawyobili da maSinac raRac balaxi eWira.·pirvelad ulamazod
momeCvena _ metismetad iyo gamxdari, _ magram Semdeg, roca davakvirdi, Zalian
momewona. jer erTi, rom Tvalebi hqonda wynari, mosiyvarule, meorec, nia-
vma rom Tma win wamouwewa, ise moxdenilad gadaiwia ukan, TiTqo viRac
didi msaxiobi yofiliyos!
mere, Cvidmet welze mets ki ar miscemdi!
axla, rogorc ki es gavixsene, imwuTSive vuTxari _ ase da ase iyo-meTqi.
gaeRima, Tmisken xeli waiRo, magra·TiTqo danaSauls mixvdao, swrafad Cam-
oiRo, gawiTlda da morcxvad momigo:
_ aq ra, ase advili saSovaria komplimentebi?
me davifice, rom es komplimenti ar iyo, da adgili SevTavaze. iman cial-
as gadaxeda _ davsxdeT Tu arao. da raki naxa, ciala ukve damjdariyo,
madloba gadamixada, dajda, kaba gaiswora da isev me momibrunda. me Zirs
movikece da mtkiceba daviwye _ skamze jdomas balaxebze jdoma sjobs-meT-
qi. is dameTanxma. mxolod SeniSna:
_ magram Tqven SiSvel miwaze zixarT!
198
_ esaa SiSveli miwa? _ ramdenime xmeli balaxis Ziri movfxokne da
vuCvene.
aman gaacina, mere mirCia:
_ ar gacivdeT.
me trabaxs movyevi:
_ ee, amisTana rameebi minaxavs!..
movabi _ sad wyalSi davsvelebulvar, sad Rame miTevia, sad ukvalavi
Tovli mikvalavs da misi gulisyuri im saRamos me davisakuTre. isic ise
mismenda, TiTqo raRac STamagonebeli ambebi momeTxros. acivda, SiSvel
mklavze ekali daayara. xan gaeRimeboda, xan SiSi Caudgeboda im wynar Tvaleb-
Si, fexi ki mainc ar moucvlia.
roca sxvebi wamoiSalnen da iZulebuli gavxdiT, Cvenc avmdgariyaviT, me
imisi mxolod is vicodi, rom eTeri erqva da ucxo enaTa institutSai Cae-
barebina misaRebi gamocdebi. iman ki mTeli ·Cemi Tavgadasavali icoda _
dawyebuli bavSvobidan, damTavrebuli im ukanaskneli dRiT.
_ wamoxvalT mayvalze? _ vekiTxebodi bolos. _ dRisiT uTuod mogwy-
indebaT. wamodiT, Cven mivdivarT: me, ciala, lili, andro _ ager is bajbaja
Zmakaci...
RimiliT damiqnia Tavi, mklavze xeli aisva da cialas gahyva. oriode
nabiji rom gaiares, momxeda, me isev iq videqi da momeCvena, rom gamiRima.
es Rimili, ekaldayrili SiSveli mklavebi da wynari, mosiyvarule Tvale-
bi mTel Rames mezmaneboda.
meore dRes ki mayvalze viyaviT.
TeTrwinwklebiani wiTele CiTis kaba ecva. bedneeri gamometyveleba
hqonda, is wynari Tvalebi mometebuli siyvaruliT ubrwyinavda. magram
TiTqmes mTel dRes sdumda. ruebze da Txrilebze gadaxtoma sxvebze metad
uZneldeboda, sxvebi kiodnen, wikvinebdnen. is ki qveda tuCs ikvnetda da xmas
ar iRebda. cdilobda CemTan axlos yofiliyo. CemTvis esmena. esmina Tavise-
burad, saocrad. mec meti ra mindoda, vuyvebodi aTas rames, vuTxazavdi sa-
siamovno tyuilebsac...
da mainc mxolod meoTxe dRes gavbede amisi Tqma, rac yovel Cems sity-
vas win uswrebda da uTqmeli ki mrCeboda.
soflas ganapiras, patara gorakze visxediT. irgvliv sxva aravin iyo.
naxirmac Caiara. cotac da, bindi Camowveboda. misi ori grili, saTuTi TiTi
me meWira.
_ eTer! _ vuTxare Cumad.
Semomxeda. rogoriRac morCili, ndobiT aRsavse TvalebiT Semomxeda.
199
odnav ukan gadaiwia, im xelze, romliTac misi TiTebi meWira, aTrTolebu-
li meore xeli damado da meTxra:
_ modi, nurafers nu metyvi!
me SevkrTi.
_ saidan ici, ra unda giTxra?
_ vici.
_ mere?
Rimi da Crdili erTmaneTSie aeria.
_ mere araferi.
me misi xelebi gulTan mivitane da davukocne...
..ase daiwyo Cemi cxovrebis ubednieresi dReebi. erTmaneTs yovel saRa-
mos vxvdebodiT. davinaxavdiT da, rac ar unda Sors vyofiliyaviT, mainc
vagrZnobinebdiT erTmaneTs, _ rom gvixaroda. davimartoxelebdiT Tavs
da erTimeoris fiqrebis amocnobiT vtkbebodiT.·
TbilisSic ase gagrZelda. Svidi saaTi gaxdeboda Tu ara, veris bazris
gadaswvriv, gastronomTan videqi. is belinskis quCiT Camodioda. sibnelec
rom yofiliyo, mainc Soridanve vcnobdi. modioda swrafad, axali, lamazi
paltos jibeebSi xelebCawyobili, uquslo fexsacmlis msubuqi tyapa-tyupiT.
niavic rom ar yofiliyo, Tma mainc etalReboda. mTlad axlo movidoda,
Tvalebs TvalebTan momitanda da RimiliT mkiTxavda:
_ didxans galodine?
me saaTs davxedavdi. TiTqmis yovelTvis TxuTmeti-oci wuTi iyo gasu-
li, magram mainc vetyodi:
_ ara, mxolod xuTi wuTi.
rusTavelis prospeqts saopero Teatris mxareze mivyvebodiT. „intur-
istTan~ sasaxlisaken gadavidodiT, Cvens sayvarel Telebis xeivans gaviv-
lidiT da ukan vbrundebodiT.
fuli yovelTvis cota gvqonda. kino-Teatrebis afiSebs rom gavuvlid-
iT, erTmaneTs gadavxedavdiT.
is metyoda:
_ me xuTi maneTi maqvs. xom ar gamogvadgeba rameSi?
_ xuTi maneTi? erTi magdeni mec maqvs. Cven mTeli simdidre gvqonia!..
im wuTSive vbrundebodiT da bileTebis rigSi vdgebodiT.
darbazSic xelmklaviT visxediT. Tan films vuyurebdiT da Tan TiTe-
biT erTmaneTs vesaubrebodiT.
_ aT saaTze Sin vacilebdi, avyvebodiT belanskis quCas, avidodiT zeviT
da SevCerdebodiT ficrul alayafTan, romelsac nalis moyvanilobis Wrili
200
hqonda datanebuli. Tu alayafi Ria ar ayo, eTeri am WrilSi xels gadayof-
da, razas axsnida da mere me momibrundeboda. am dros yovelTvis iRimebo-
da, magram mainc guldawyvetilad gamoiyureboda.·
me vakocebdi da TiTqmis sirbiliT veSvebodi Tavqve...
Sin leqsebs vwerdi. ra Tqma unda, umetesi maTgani STagonebuli iyo mis
imier, an mimarTuli iyo misdami, magram rodesac vukiTxavdi, iseve ismenda,
rogorc yvelafers, rasac me vuyvebodi. es mwyinda. gemovnebis naklovanebas
vwamebdi. oriodejer uxeSadac gavexumre:
_ iseTi gamometyvelebiT mismen, TiTqo bavSvi iyo, fotografi rom eub-
neba _ ai cotavc moiTmine da Citi gamofrindebao.·
amaze damTmoblad gaecina, Tavi mkerdze momayrdno da arafere ar uTq-
vams.
is, saerTod, Zalian cotas laharakobda. me maxsovs misi yvelaze ufro
xangrZlivi saubari. es seqtembris bolos iyo. Sxapuna wvimam gadaiara da
mere araCveulebrivad naTeli, sufTa, surnelovani amindi dadga, Cven sana-
piroze mivdiodiT da is meubneboda:
_ netav es gza gagrZeldes, gagrZeldes, gagrZeldes... Cven mivdiodeT ase,
aqeT-iqiT yanebi iyos. yanebSi mwyrebi WukWukobdnen, saxli sadRac kor-
toxze gvedgas. sad minaxavs, RmerTo Cemo, aseTi saxli! zustad ki maxsovs.
dabla mindvrebia, oqrosferi yana livlivebs, im kortoxze ki ifnebi dgas,
didi, lurjad moxasxase. saxli pataraa _ TeTri, erTsarTuliani, wiTlad
SeRebili TunuqiT gadaxuruli. win baRCaa, baRCaSi yvavilebi, bevri, sxva-
dasxvanairi yvavilebi. me adre avdgebi. adre, balaxebSi rom namia gagebu-
li. movkref im yvavilebs, lamaz-lamaz rtoebs, balaxebs da rodesac sauzmeze
dagiZaxeb, magidaze uzarmazar Taiguls dagaxvedreb...
Cven maswavleblebi viqnebodiT. me samSoblos siyvarulsa da sulgr-
Zelobas vaswavlidi soflel alalTvalebian gogonebsa da biWebs, is _
ucxo enas. mere, roca davberdebodiT, vaqnebodiT wynari, sayvareli moxuce-
bi, veyvarebodiT Cvens aRzrdilebs. isini mogvakiTxavdnen, movidodnen mTa-
Ta wiaRSi momuSave inJinrebi, Soreuli curvis mezRvaurebi, mecnierebi,
mogviyvebodnen TavTavianT ambebs da Cven movusmendiT.
es xom misi stiqia iyo _ mosmena!
magram semestris miweruls Cveni bedniereba gaibzara. poeziis macdur
gzaze damdgarma ramdeneme saganSi CaTvla ver miviRe da sul mivatove
saswavlebeli, gogonebi metad gulisyurianebi arian. swrafad Seityo es
ambavi da mkiTxa, marTali iyo, Tu ara. marTalia-meTqi.
cremlebi moeria da xmis kankaliT Tqva:
201
_ Cemi bralia, me did dros garTmevdi.
me amazec namdvili pasuxi gaveci, e. i. vuTxari, rom is arafer SuaSi ar
iyo, rom me didi xania survili aRar mqonda Tavi gramatikiT gamomelaye-
bina.
_ ki magram, aba sxvas ras gaakeTeb?
_ arafers. viqnebi Cveulebrivi ubralo adamiani...
aq ki vicrue., ufro sworad _ ver gavbede meTqva: poeti viqnebi-meTqi.
magram am sityvebmac ki SeaSines. SeCerda da didxans miyurebda gamt-
knarebuli. me mewyina, radgan vxedavdi, rom mxars ar miWerda.
_ Sen nu geSinia, _ vuTxari viTomc dasamSvideblad, umaRlesis damTavreba
arafers ar niSnavs. mTavaria, TviTon vargode. me, qvismTleli rom viyo,
mainc kargad Seginaxav. Tqven, qalebs xom mxolod es gainteresebT, kargi
Casacmeli, kargi bina da... ·
cremlebi waskda. Sebrunda da wavida. me ar gamovdevnebivar... —
es TiTqo Cveulebrivi damdureba iyo. male isev SevrigdiT, magram misi
wynari Tvalebidan is SiSi, CemTvis esoden autaneli SiSi, mainc ver gavdevne.
is aRar mekiTxeboda, ris gakeTebas vapirebdi momavalSi, magram yovel wam-
Si ki velodi amas, meCveneboda, rom ai axla, ai axla mkiTxavs, Camomyveba
ZiriZirobamde da gamoaaSkaravebs Cems namdvil saxes, romelic raRaciT me
TviTon ar momwonda.
amas gavurbodi. gavurbodi yovelgvar gankiTxvas, saidanac ar unda mo-
suliyo igi _ misi, Tu amxanagebis mxridan, da daviwye gaqceva TviT
eTerisaganac·pirvelad ramdenjerme vicrue, avad viyavi da amitom ver gnaxe-
meTqi. mere aRarc Tavis marTlebas vcdilobdi. Tu Sexvedra iyo, nasvami
vxvdebodi.
is teiroda. es kidev ufro maRizianebda.
davSordiT, SevrigdiT. isev davSordeT, isev SevrigdiT. da bolos sam-
udamod gavwireT erTmaneTi.
me ufro Tavganwiruli TanamgrZnobeli viSovne. davqorwinda. bavSvi
meyola. poeziam imedi ver gamimarTla da isev studentobas davubrundi.
isic gaTxovda.
quCaSi vxvdebodiT. davenaxavdi Soridan da, Tu meore mxares ver mova-
swrebdi gadasvlas, devniliviT avuvlidi gverds. meCveneboda, rom daRre-
cili fexsacmelebi mecva, Sarvali uSnod iyo gamoberili muxlebTan da ar
mindoda es mas SeemCnia.
xolo Tu amxanagebTan viyavi, udardelad vxarxarebdi. mindoda
megrZnobinebina: ai, Sen uarmyavi, magram me uSenod ufro bednieri var-meT-
202
qi.
isic ar unda yofiliyo Cemze ukeTes mdgomareobaSi. ori weli gavida,
rac miTxres gaTxovdao, da isev qaliSvilobis droindeli palto ecva, isev
gamxdari iyo, gafermkrTalebuli...
magram masac is surda, rom angariSSi mogebul metoqed mCveneboda. da
isic bednier adamians TamaSobda.
da ai, amaswinaT kvlav SevxvdiT. es maSin iyo, bavSvi rom avad myavda.
araferi ase ar maSfoTebs, rogorc misi avadmyofoba: welSi veRar vima-
rTebi, xmas veRar viReb, daretianebulivT davdivar...
eqimma wamlebi gamomiwera da afTiaqSi gaviqeci. erTSi ar iyo, meoreSi
rigi damxvda.
vikiTxe _ bolo vin aris-meTqi. momibrunda da, mec SevkrTi da isic. iq
raimes gasaTamaSebeli adgili ar iyo. arc Zala Segvwevda saamiso da man
mxolod erTi nabiji gadadga gverdze. me esec ver movaxerxe.
wvimiani dRe iyo. Tavze moxveuli kaSne da paltos mxrebi dasveleboda.
dapataravebuliyo. galurjebuliyo. CemTvis odesRac saTayvano TvalebSi
umweoba da sevda Casdgomoda.
me ufro metad viyavi sveli. me kaloSebic ar mecva. mcioda. ·
man iqiTa mxares daiwyo mzera, TiTqo maSvels eZebso. me ki gaSterebu-
li videqi da aTaxTaxebuli gulis daokebas vcdilobdi. ·
me is meyvarda. ar vici rogor, ranairad, visze metnaklebad, magram miy-
varda. guli metanjeboda, ase rom vxedavdi. da aman gamabedina:
_ raze SewuxebulxarT, eTer?
SiSiT Semomxeda. megona, ver gaigo Cemi kiTxva. magram, sanam gavumeoreb-
di, yrud momigo:
_ bavSvi myavs avad, Tqven?
_ mec bavSvis wamlebisTvis var.
mindoda kidev sxva ramec meTqva. mindoda menugeSebina, megrZnobinebina,
rom me igi kvlav miyvarda, Zalian miyvarda, rom me misTvis yovelTvis
kargi mindoda. magram sxva verafris Tqma veRar movaxerxe. arc imas uTq-
vams rame, fuli gadaixada, erTxel momxeda da wavida _ mobuzuli, Crdiliv-
iT uRimRamo.
...mas Semdeg, roca vxvdebi, aRar gavrbuvar. me vxdebi is rac var, im fiqriT,
rasac saerTod vfiqrob masze.
isic wynarad Camivlis gverdze, sevdianad Semomxedavs da odnav damikravs
Tavs.
me mivxedav da momeCveneba, rom Cven ukve xnieri adamianebi varT. gvinax-
203
avs es, gamogvicdia is, gadagvitania aTasi rame. da axla vdgavarT sadRac
gadasavalze daguldawyvetilni gavyurebT Cvens mier gamovlil gzas.
1956 w
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958)

`gadatrialeba~
mcxeTa Sors aris. saiqio _ axlos.
Savi, brge, daxrili, gorilasaviT pirquSi... jagara, SejanRuli WaRariT.
samecniero biblioTekis patara, sustfexebian magidaze mZimed awyobs msx-
vil, balnian majebs. dabrecili, SemaSfoTeblad deformirebuli TiTebiT
uxeSad Slis wignis Txel furclebs, _ wigni gecodeba, _ TiTqosda mTeli
ori saaTiT igubebs haers mkerdSi, kiTxulobs da wers zustad or saaTs.
ori saaTis Semdeg adgeba, saTvales moixsnis, samive RiliT Seikravs ruxi
pijakis kalTebs, xelebs ukan Semoiwyobs da iatakis WraWuniT gadis dere-
fanSi. iq, derefanSi, SublSeWmuxnili da Tvalebmrisxane, dafiqrebuli mi-
uyveba wiTelzolebian mwvane jejims. derefnis bolos, Seminul stendTan,
sadac saqarTvelos istoriuli Zeglebis fotosuraTebia gamofenili, cota
xniT SeCerdeba, minasTan cxvirmitanili CaaSterdeba xan erT suraTs, xan
meores, gamoscildeba, kvlav xelebukanSemowyobili, tuCebatokebuli, midis
derefnis meore bolosken, _ ase scems bolTas, _ TxuTmeti wuTis Semdeg
dabrundeba darbazSi, xmauriT gamoswevs skams, dajdeba, gaikeTebs saTvales
da kvlav TiTqos ori saaTiT haerCagubebuli ixreba wignebisken.
wignebi _ Zvelebi, axlebi, didebi, patarebi. qarTuli, rusuli, sparsuli,
germanuli. maT gverdiT _ rveulze momcro zomis qaRaldebi. qaRaldebze
_ TiTbris wvrili, pastiani kalami. muWaSi Cakarguli im kalmiT wvril-
wvrilad, erTmaneTze mijriT iwers raRacebs, avlebs xazebs, zogjer or-or
xazs erTad, ·zogjer kbilebis kraWuniTac axlomaxlo msxdarni SemkrTalni
iyurebian misken.
perangi _ yovelTvis sufTa, piri _ gaparsuli, mainc geCvenebaT, rom...
albaT, metismeti uxeSi kanisa da siSavis gamo.
sam saaTze erTi saaTiT isvenebs. gadis iqve, biblioTekis sasadiloSi.
daxlSi mdgari axalgazrda qali ridiTa da Serbilebuli gamometyvelebiT
uwonis samas gram purs, maTlafas piramde uliclicebs wvnianiT, Wams mZimed
maTlafaSi CaSterebuli. carieli maTlafa da kovzi TviTonve miaqvs samre-
cxaosken. naxevar saaTs, mkacr yinvaSic ki, TiTqmis uZravad dgas qvis ri-
kulebian aivanze, dascqeris quCas, sadac naxevrad gamxmaran, gaSavebulan
204
kenweroebwamtvreuli cacxvebi, mimodian sxvadasxva garegnobis da gamoxed-
vis adamianebi. oTx saaTze isev darbazSi Sedis. isev kiTxulobs, wers gvi-
anobamde, biblioTekis daketvamde.
amboben, rom Tormeti weliwadi „agarakze“ aqvs gatarebuli. cols ar
moucdia, arc sxva SeurTavs, cotac da, gadatrialebas moaxdens qarTul is-
toriografiaSi, Tu, ra Tqma unda, simarTle...
magram erT dRes moulodnelad daarRvevs reJims. pirvelis naxevarze,
maSin, rodesac darbazi yovelTvis savsea da buzis gafrenis xmas gaigonebs
kaci, xmauriT adgeba, gadis magidebis win, xelebs, Cveulebisamebr, ukan Semoi-
wyobs, mtkice, dabejiTebuli nabijebiT gaivlis, gamoivlis, Tan eRimeba, cota
xanSi aqirqirdeba kidec, marjvena xels gaSlis, wignebiT savse karadebs
Semoatarebs da paTetikurad warmoTqvams:
_ eseni karadebi nu ggoniaT! eseni saknebia! Sig aTasobiT adamianebis
sulebia damwyvdeuli, Cven gamomZieblebi varT, saTiTaod gamogvyavs sule-
bi iqidan da jvaredin dakiTxvas vuwyobT.
xelebs isev ukan Semoidebs da gaxarebul wava.
SeCoCqolebul biblioTekar qalebs rom gaupirispirdeba, Tavis gada-
qneviT da RimiliT gvetyvis:
_ eseni zedamxedvelebi arian. brwyinvaled floben TavianT saqmes. bis-
tree! bistree.
SeCerdeba.
_ Cven!...
xels maRla aswevs, gadaiqniqeba ukan, moegrixeba kiseri, gadmoekarkleba
Tvalebi, daecema, erTs RRmad amoioxrebs da...
roca saswrafo daxmarebis muSakebi moirbenen, ukve mkvdari xvdebaT.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`gazafxuli~

„dilis“ TanamSromlebi Jurnalis saaprilo nomers vamzadebT!


aprilis nomris momzadebas ra didi ambavi·unda'_ zamTari wavida, yve-
laferi yvavis, moRonierebueli nakadulebi da mdinareebi modian, moimRe-
rian. Citebis JivJivia irgvliv. oriode dRe da mercxlebic mofrindebian
samxreTidan. sad iyvnen, ra naxes, ra gadaitanes, Tan ra gatacebiT SeuZliaT
Txroba, yelaRerilebs, frTebodnavSezidudebs...
magram advili iyo es winaT, I989 wlis aprilamde, axla ki 1991 welia.
205
Cveni wignis Taroze devs didi, Savi, priala wigni _ yuaze TeTrad aris
dabeWdili, ydaze _ wiTlad, TiTqos sisxliT _ `9 aprili“. ydaze Zalian
simpaTiur qals sanTlebi unTia da TiTebiT umyudroebs, niavma ar Cau-
qros. qali Semawuxeblad aris Cafiqrebuli...
SigniT, wignis forsacze adamianTa dadumebuli zRva dgas. adamianebis
fonze marcxniv droSebia aweuli, aqeT, marjvena mxares ki niCbebia _ wiTe-
li, Savi da TeTri veeba niCbebi _ mdumared momlodineni brZanebebisa.
wignis Smuctitulze dabeWdilia ilias xelnaweri:
`Cemo kargo qveyana, razed mogiwyenia?
awmyo Tu ara gvwyalobs, momavali Cvenia~.
leqsis dabla ki gamomcemloba ,,meranis“ simboloa _ Tavawyvetili raSi,
Smuctitulis meore gverdze vkiTxulobT: „am wignis mogebidan 350 aTasi
maneTi moxmardeba saqvelmoqmedo saqmes. da iciT, ra aris es saqvelmoqme-
do saqme? qvemo qarTlsa da javaxeTSi mravalSviliani qarTuli ojaxebi-
saTvis saxlebis SeZena.
es wigni eZRvneba 1989 wlis 9 aprils. dRes, romelic „mravaltanjul
saqarTvelos sulsa da sxeuls samudamod daaCnda kidev erT mZime Wrilo-
bad“.
aq dabeWdilia werilebi glovisa 9 aprils daRupulTa gamo, werilebi
Ra leqsebi TavzardacemulTa...
mere wignSi fotomasalebi modis:
ai, lenini Tbilisis mTavar moedanze. lenini piedestalze dgas. xeli
wina aqvs gaSvyrili, mis fexebTan TiTqos gaficrul tankebsa da javSanoeb-
sac wina aqvT gawvdili zarbaznebi,
mere _ xalxis zRva, sul pirvel planze ki Cvenken zurgiT, _ rusuli
mxrebi. rusuli mtkice samxedro mundiri da, rac mTavaria, yalibis mrgval-
ciani, magari samxedro kepi... es Cumi suraTic Zalian bevris mTqmelia. aris
kidec erTi Zalian dasamaxsovrebeli foto: ori mTlad ymawvili jarisk-
aci _ Znelia Tqva, ra rjulisa arian, lamazebi ki arian, Zalian. erTi raRac
SemaRlebasTan zis, meore win wamosula, dgas, marjvena xelSi rezinis xe-
lketi uWiravs, daSvebuli zuCiviT raRac axuravs, TiTqos `smenaze~ dgas da
iseTi auwereli sevdiT iyureba, ginda miwa gagiskdes.
mere ki mojanyeni, erTmaneTSi areulni, lozungebiT: `damoukidebloba
saqarTvelos~, `saqarTvelo _ qarTvelebs~ da sxva... mere javSnosnebi; mere
_ daxocilebi... mere mgloviare qarTvelebi, yvavilebiT mofenili moedani,
klasikurad mtirali TeTrTmiani qalebi; da bolos, Sesaficad maRla ama-
rTuli muStebi. rkinis rom ggonia kaci, cremlebi Camosdis Rvarad. daaf-
206
rialeben droSebs, mowodebebs, viRac erTs aginebs yvvela... aginebs ruse-
Tis imperias, romelmac gamouSva sisxlis dasaRvrelad imperiis mier
gawvrTnili jariskacebi. imaT daRvares 9 aprils Cveni sisxli, daRvares
xelebSi fariTa da galesili niCbebiT. isini ki, visi sisxlic daiRvara, daiR-
upnen xmamaRla naTqvami sityvebisaTvis: „Tavisufleba“, „damoukidebloba“,
„kacTmoyvareoba...
amitom aRar gamodis aprilSi Tavisufali sunTqva...
dRes Cven, qarTvelebma, did mizans mivaRwieT, erovnuli parlamenti Sevq-
meniT. es yvelas eamayeba, maT Soris, mec, magram warTmeuli sunTqva yvelas
jer Tan sdevs.
vaJa-fSavelas aqvs aseTi ram Tavis nawerebSi: „upirveles yovlisa, suli
unda grZnobdes bednierebas. monoba sikvdilia, Tavisufleba ki _ sicocxle
da bedniereba“. vaJa-fSavelas es sityvebi hqonia devizad radiosadgur
„Tavisuflebis“ qarTul gadmocemebs.
Savi didi wigni wiTeli sisxliani warweriT `9 aprili~...
am wignis mixedviT da kidev sxva masalebiT giambobT, bavSvebo, „dilis“
am nomerSi, 9 aprilze, mraval gansacdels gadarCenili saqarTvelos ukv-
dav sulze, saqarTvelos imedianobaze, RvTivkurTxeulobaze, simaRleze!..
`dila~ #4, 1991; sxva moTxroba amave saxeliT - ixile `bebia mariami~

`gazafxulis piris naTeli suraTi~

TeTri, fafuki nislebi movidnen. daTba da Tovlma swrafad daiwyo dnoba,


mTnl Rames wveTavda saxlebis saxuravebidan. diliTac nisli iwva, oRond
axla _ Txeli, mTrTolvare mze rom SemomaRlda, isic gaifanta. myudroeba-
Si miwas oxSivari auvida. Citebi erT ambavSi iyvnen. wivwivebi aivnis moa-
jirze sxdebodnen da Sin SeiZaxodnen, _ mwife, mwifeo. bavSvebi mxiarulad
miWyapunobdnen svel Saraze.
gamovida gomuridan Tebrole dekeuli, gamohyva deda, muceldamZimebu-
li nisla. Tebrolem ezo gadaiara, safiCxis qveS Sevida, maRla ewvdeboda,
verafers iseTs ver miswvda. nisla cota xans idga mzeSi. pirs atokebda,
mere saxlis ukan gavida. Tebrolec gahyva. saxlis ukan, CrdilSi, sul cota
TovliRa ido. im Tovlis iqiT gubeebCamdgari saurme gadioda, gzis iqiT
SemoRobilebi iwyeboda, SemoRobilebis iqiT _ didi, grZeli naxnavi. mze
ise momZlavrebuliyo, naxnavsac oxSivari edga. im oxSivarSi Citebis gundi
mifrinavda.
207
nisla saurmis iqiT gadavida da Robis Zirebs gauyva. Tebrolec gaedev-
na. nisla aqa-iq darCenil xmel nacarqaTamebTan Cerdeboda, wverebs ako-
rtnida. Tebrole TiTqos ucdida da arc ucdida. naxavs jejilebi mosdev-
da. Tebrlem im jejils dauwyo wiwkna. mowiwknida, mowiwknida da moixe-
davda koWebamde miwaSi Cafluli. nisla zemoT wavida. iq, zemoT, jejilis
piras, namjis didi ZirgamoWmuli zvini idga. im zvinis ukan sami Savi akacia
gadarCeniliyyo. axla zed yvavebi isxdnen. Camofrindebodnen Zirs, yanyal-
yanyaliT dadiodnen jejilSi, raRacebs eZebdnen. isev Sefrindebodnen aka-
ciebze, niskarts da klanWebs iwmendnen. nisla namjis zvins miadga, tuCmou-
Sorebliv Wamda. xoxnida, Tavs waramara iqnevda Tebrolec. mze aq Zalian
sasiamovnod aTbunebda. Camofrinda erTi momcro yvavi, mivida TebrolesTan
da Sehyurebda gverdze Tavgadaxrili. Tebrolec miaCerda, dauqSutuna. yvavi
afrinda da cota nirSecvlili dajda zvinze. axla iqidan dahyurebda nis-
las da Tebroles. mifrinda erTi didi, frTebze bumbulebawewili yvavic.
pirveli yvavis gverdze dajda da imanac dabla daiwyo yureba. Tebrole
namjis Rerebs TiTqos TvaliT Wamda. yvavebi Caixarnen, Cadabldnen, Tavi-
anT klanWebs daefarnen ubeebiT. mze ufro da ufro aTbunebda. nisla gaifer-
da. Tebrole wavidoda, gavidoda zvins iqiT, mowiwknida, mowiwknida je-
jils da isev movidoda, gverdiT daudgeboda dedas. nisla idga, icoxnebo-
da da Tvalebs lulavda. mere CamoCenCil namjaze dawva, dawva Tebrolec,
ferdi dedas mihyuda. iwvnen da icoxnebodnen. Tebrole Tavs mainc xSirad
iqnevda, arc buzebi iyvnen, arc qinqlebi, TiTqos mainc imaT erekeboda. zvin-
ze rom yvavebi isxdnen, imaT namdvilad eZinaT.
gamovida soflidan ori ZaRlic, erTimeores gaurbodnen, eweodnen, zed
axtebodnen, isev garbodnen da ukan brundebodnen. gamovida daliandage-
bulqurTukiani qalic, gaCerda, aqeT-iqiT iyureboda. wamovida, rezinis didi
Ceqmebi Zlivs mohqonda. movida namjis zvinTan, yvavebi afrindnen da aka-
ciaze gadasxdnen. sxva yvavebi isev iqiT, jejilSi dadiodnen. nisla da
Tebrole wamodgnen. qalma erTi es uTxra:
_ Tu daginaxaT estatem, maSin naxavT Tqvena!
nisla da Tebrole zvinis meore mxares gavidnen. qali gaCerda, siTbo
esiamovna. zvins beWebiT miawva, qurTuki gadaiReRa, mosaxvevi ukan gadaiwia.
idga TvalebdaxuWuli da iRimeboda. mze xom mTlad ukaSkaSebda saxes. mere
miwidan avardnili oxSivari mzes aswvda, Suqi gaucriata. maSinve sigrile
movida. qalma mosaxvevi isev win wamoiwia, qurTukis qveda Rilkilo Seib-
nia,nislas da Tebroles wamouara,akaciebTan patara joxi i pova, im jox-
iT gareka soflisken. mierekeboda da Tan elaparakeboda:
208
_ egre Calpeba eg namja da moyidviTac ar mogyidian.
nisla fiqrebSi iyo wasuli, Tebrole Tavis qneviT milayunebda. sax-
lebTan mividnen, erTi sxva qalic gamovida, isic did Ceqmebs moaTrevda.
_ Cemebic iqiT xom ar arian, gogoo!
_ arao, arao.
nisla da Tebrole ezoSi aRar daayena qalma, gomurSi Selala, kari
gadauraza. wamovida da kibisZira safxekze daiwyo Ceqmebis fxeka. maRla,
kibis Tavze, cametiode wlis gogo gamodga, nel-nela Camouyva kibes. mokle-
saxeloebiani dawinwkluli kaba ecva, mkerdTan pawawinebad wamoswvetebo-
da. axalgaRviZebuliviT axamxamebda Tvalebs.
_ rogor modixar, sulelo, rogor?! _ SeuZaxa qalma, _ zafxuli xom ara
ggonia Sena!
gogo SeCerda da ukmayofilod gaxeda sofels. qalma safxeks erTxelac
Camousva fexi.
_ vera xedav, ramodena talaxi momyva? Sebrundi axlave Sina. aravin
daginaxos, masxrad agigdebs qveyana.
_ merikosTan mivdivar, ra ginda!
_ meriko da teriko ar vici me.
gogo Cumi buzRuniT mibrunda da grZeli, swori fexebiT maRla avida.
qalic mihyva, Ceqmebi karTan datova, Sin windebis amara Sevida, qurTuki
gaixada da RumelTan Cacucqda. ukeTebda SeSas da Tan laparakobda:
_ amisTana amindSi civdeba yvelaze advilad adamiani. Sens paltos
Zaliana swunob, magram cotac, Svilo, cotac, gava es zamTari da im zamTrisTvis
axals giyidi, wiTels.
fanjarasTan mdgari gabutuli gogo wyromiT mobrunda. mere isev ga-
reT daiwyo yureba. wazida tuCebi win, wazida da tuCebi da cxviri frTx-
ilad miado minas.
`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989)

`gamosalmeba~

...maisSi sul wvimda. diliT nisli iyo xolme, welSi veRar imarTebod-
nen sisveliT damZimebuli xSirfoTliani totebi. SuadRisTvis gamoiSuqeb-
da, sixaruliT gabrwyindeboda ca da dedamiwa, iZaxdnen molaRurebi. nasa-
mxrevs isev moiRrubleboda, wamovidoda xSiri, Tanabari wvima. vijeqi da
vuyurebdi venaxebidan buzRuniT Sinmobrunebul mezoblebs.
209
Cemi meseris ZirSi sami mSvenieri qamasoko amovida. frTxilad movWeri,
gavasufTave, gavfcqveni, tafaze Sevwvi da im sokoebiT visadile. cot-cota
soko, bevr-bevri puri! puri sasadilodan gadmomaqvs. Talxi fqvilisagan
aris gamomcxvari. rom gaWri, safuvris momJavo suni dahkravs. es suni me
Zalian momwons.
aprilSi, xexilis ayvavebamde, nargizebi ayvavdnen. maisis dasawyisSi _
titebi. titebi ornairi midgas _ wiTeli, CaxCaxa, da meore _ lurjxaliane-
bi. nargizebic da titebic Zalian lamazad tokaven qarSi. sasiamovnod yria
xolme maTi furclebic Sav miwaze. ivlisSi, foTlebi rom CamoefSvnebaT,
patara bariT amoviReb bolqvebs, parkiT Sevinaxav sigrileSi, oqtomberSi
isev kvlebSi davrgav. agvistos bolomde ayvavdeba uamravi astra. me maTi
Relvac miyvars.
nawvimarze gamodian xolme lokokinebi. Sen igrZnob amas _ aweuli aqvT
anteniani Tavebi maRla da TiTqos raRac musikas ismenen. mxvdeba agreTve
baRis mSvenieri ankarac, kriala, tyis satacurisferi. is miwaze wevs xolme,
miwaze Tavdadebuli, miwis xmas Tu ismens. modis yviTelniskarta SaSvic,
skup-skupiT daivlis Cemi yvavilebis kvlebs. wamohkravs, Cahkravs niskarts
xan aq, xan _ iq, isev wava, waskupkupdeba Tavaweuli, isic smenad aris qceuli
dila-saRamos, zis sinaTlis boZis wverze (warmogidgenia, SaSvi sinaTlis
boZis wverze?!) da galobs. galoben bulbulebi Cveni xevis azRvavebul sim-
wvaneSi. naSuaRamevs maRla, gorakze, torolebi gadasZaxian erTmaneTs.
gaTenebis bindbundSive iRviZebs mercxalic. „beri cxonda, beri cxonda“...
daiwyebs JikJiks, saamur simSvides hfens qveyanas. mercxali Cveni yofis naw-
ilia. ai, ra Caiwera aprilSi: _ „dRes ukve cametia, aprilis cameti. mesame-
meoTxe dRea, cxela. mainc ar Canan mercxlebi. ras unda mieweros maTi dagvi-
aneba? ayvavda tyemlebic“. da mere, imave saRamos Canaweri: „tyuilad vSiSobdi.
dResve, cametSi, jer SoSiebi mofrindnen da mezoblis saxlis saxuravze
daiwyes stvena, mere mzis Casvlisas, sami mercxalic davinaxe, laRad sri-
alebdnen naglej-nagleji Rrublebis qvemoT. mercxlebi mocartis musikas
mandomeben“.
Cemi oTaxis ukana fanjara sul mudam Ria maqvs. iq miwa SemaRlebulia.
fanjris aqeT-iqiT buCqgadasuli iasamnebi dgas, iasamnebis win _ vardebi.
vardebi sadacaa ayvavdebian, wiTlad iRimebian msxvili kokrebi. iasamnebis
SuaSi da ukan mzesumzirebia amosuli, erT TveSi mzeebiviT SemoanaTeben
CemTan. wuxel isev iwvima, es-esaa mzem gamoaSuqa. zis im mzeSi mzesumzirebs
Soris Wreli, gulTeTri kata da filosofosis simtkiciT Semomyurebs
TvalebSi. wava, daikargeba, mere isev Semomyurebs TvalebSi.
210
maisSi CemTan, oTaxSi, WianWvelebi iyvnen da wavidnen. axla Tavaxdilic
rom datovo tkbili rame, arc erTi aRar ekareba.
iasamnebTan rom vardebi midgas, SemoToxnisas mozrdili toti momity-
da. Toxi momixvda da momityda. Svidi pirgaxsnili kokori wapirqvavda
umweo gamometyvelebiT. aviRe is toti, wamoviRe, qilaSi Cavdgi, wyali Ca-
vusxi. kokrebi TandaTan ixsnebian, Cems magidasTan mjdars ukve maTi sur-
neleba mwvdeba.
simindi gavToxne. rac gadavabnie, erTi ar momcdara. gamonaxSiri or
gzobad gamovitane da mezoblis Zroxas davuyare. rogor menatreba, Zroxa
mec myavdes!
kartofilic gavToxne, gavToxne da davubulule kidevac. kartofils
kolorados xoWo aqvs Seseuli. sxedan foTlebze, did-didi Wiamaiebi rom
ginaxavs, iseTebi, zolianebi, da TiTqos sTvlemen. sinamdvileSi, gamudmebiT
amuSaveben ybebs, Tan kvercxebiTac itenebian da erT dRes TiTo es mTv-
lemare xoWo aseulobiT memkvidres mouvlens mzisqveSeTs. amitom, saTi-
Taod viWer da vspob. pamidorsac Sevudgi Wogo, saris lobiosac. lobio
aexvia, sadacaa daisxams, pamidoric SigadaSig yvavis.
simindis gamonapiras, dasavleTisken, isev mzesumzirebi maqvs Carigebu-
li. SarSan jafarebma SemiWames, marlebi amoakari da veRar SeWameno. ii,
modi da SefuTe marlebiT mzesumzirebi!.. guSinwin valikos mivexmare, imis
kartofils davubululeT. valikom ar icoda, me rom ormxriv vxmarob Toxs.
gakvirvebuli miyurebda. eqvsze daviwyeT da pirvel saaTamde movrCiT.
wamosvla davapire, magram ar gamomiSves, arc valikom, arc misma colma.
daWres mSvenivrad Senaxuli lori da yveli, moitanes qorfa nivrebi da
mwvanili, Sewves erbokvercxi. me cotas vsvamdi. samlitriani doqi mainc ise
Camogvecala, verc ki gavigeT. sul karg sadRegrZeloebs vambobdiT. me erTi
sadRegrZelo ase vTqvi: imaT gaumarjoT, visTvisac vardebs da yvavilebs
vzrdiT-meTqi. vimRereT kidec. valiko mReroda da me bans vaZlevdi:
erTi varale,
ori varale,
sami varale,
oTxi varale.
egre _ rva varalemde _ mere isev Tavidan:
erTi varale,
ori varale...
wamovedi, nabadSi gavexvie da ise daviZine aivnis taxtze. daiwyo wvima.
mere gadaiRo. RamiT mTvare amovida. uCveulod feradovani SuqiT anaTeb-
211
da naglej-naglej Rrubels. isev gareT viyavi, nabadSi gaxveuli, da vuyurebdi
im mTvaresa da Sav goras, zed gadavlebul Sav ZeZvnars.
Öâåòû _ âåñíîé,
Êóêóøêà _ ëåòîì,
Îñåíüþ _ ëóíà,
Õîëîäíûé, ÷èñòûé ñíåã çèìîé.
ase iyo da ase iqneba kvlavac.
dilas vardebs mivxede. erTi namdvilad avad aris, Sexnierebuli mare-
la, gafiTrebulia, gayviTlebuli. cota rkinis Sabiamani mqonda, is gavxseni
da is mivasxure funjiT. Tan vcdilobdi, gadaxsnil kokrebs ar moxvedro-
da wveTi. rkinis Sabiamani Zalian momwavlelia.
vardebi bevri midgas. daiwyeben ayvavebas da dekembramde yvavian, foT-
lebi kidev Tebervlamdec ki SerCebaT xolme mwvaned. yvelaze lamazi de-
kemberSia vardi _ baRi rom mTlianad TeTrad SeiWirxleba da wiTlad
rom brdRvialebs im siTeTreSi Tundac erTi axalgaxsnili kokori. kidev
ra xdeba xolme maSin! TavdaviwyebiT galoben WinWraqebi da gulwiTelebi.
erT ornitologs vkiTxe _ ra unda uxarodes WinWraqebs da gulwiTelebs
yinvaSi. im sacodavebs hgoniaTo, xexili yvavis, gazafxuli dgebao. magram ar
mjera.
SeSa movitane, tyeSi gza gahyavT, kafaven. iq avWeri da mezobels movata-
nine TviTmcleliT. „druJbiT“ davaxerxineb, davawyob. Cems baRSi Tovli
didxans devs xolme. vardebs im TovlSi kenweroebi Zlivs uCanT. gamaqvs
puris namcecebi da vyri Tovlze, modian Citebi _ beRurebi, skvinCebi, wiv-
wivebi, _ kenkaven. me minTia Rumeli, patara skami da vzivar. adre musikas
vusmendi, axla aRar vusmen. wignebic didi xania, xeluxleblad miwyvia. gameRvi-
Zeba SuaRamisas, avanTeb Ramis naTuras, vwevar, xandaxan sigiJe wamomivlis,
mTlad aSkarad gavigoneb Sens xmas, _ wadi aqedan, sul wadi! _ xanac mo-
meCveneba, rom kedlis iqiT viRac dgas da frTxilad, Zalian frTxilad
ketavs Tofis sakets. maSin swrafad vtaceb xels sasTumalTan miyudebul
Cems Tofs. miWiravs CabRujuli. misi lulebis sicive mamSvidebs. ase var.
mere meZineba.
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`gamSvelebeli~

biWebi skolidan modiodnen. raRacaze Cxubi mouvidaT. moxada erTma


212
meores qudi da Zirs dauxeTqa. axla is miswvda, sxvax mieSvela; waZiZgild-
avdnen, airivnen... vin dagidevs mtyuans Tu marTals, _ gaudis baTqa-buTqi
miwaze danarcxebul qudebs.
uceb erTi biWi dasxlta. daedevnen, magram is Robis Ziras migdebul
lodze Sexta, qudze Semowyobili celebi SemuSta da daiZaxa:
_ ar gabedoT!
TiTqo miwa iZrao, yvelani erT adgilze gaSeSdnen. mere Tav-TavianTi
qudebi monaxes, dabertyes da darcxvenilebma xmisamouReblad ganagrZes
gza.
ra moxda?
qvaze mdgar biWunas omSi daRupuli mamis gaxunebuli pilotura qudi
exura.
`dila~, #6, 1956

`gangaSi~

ninom Tavidanve igrZno, gogi rom gunebaze ver iyo. moifucavda pirs,
Seiyrida gafarCxul TiTebs TmaSi, dalagebis magivrad TiTqos sagangebod
aiwewavda, axlos ar ikarebda savarcxelgawvdil dedas. Sin iyo, gabutuliv-
iT kiTxulobda, gareT gavidoda, iqidanac aseTsave gunebaze brundeboda.
sul cota rameze uRrenda patara Tinikos. uaresad iRrineboda kiTxvaze, _
cudada xar, biWo? bolos, meoTxe dRes gatyda, _ direqtori gibarebs, xval
ukve aRar damiSveben gakveTilebzeo.
ninom jer xma ver amoiRo, sifiTre daefina saxeze, mere wamouvida crem-
li, _ Sen unda momkla. Sen unda daanelo sabolood Cveni ojaxio. Sewuxe-
buli Tiniko xan dedas Sehyurebda, xan gogis. gogim kari gaijaxuna, gareT
gavarda, Tinikom dedas Semoxvia xelebi.
daRamda. gogi ar brundeboda. es ukve nervebs awyvetda ninos, _ sad iyo,
visTan iyo. aTasi juris naZirala usafrdeba am asakis biWebs, kacic da qal-
ic. gogisac xom uyvarda yvelafris idumalebis burusSi gaxveva oflis
sunSi areulma iaffasiani sunamos sunma dahkra, cecxli waekida sxeulze,
xelisgulebi miiWira safeTqlebze, saabazanoSi Sevida, wyali mouSva, svel
TiTebs isvamda yurisZirebSi. gogi dabrunda dedisTvis ar Seuxedavs. ni-
nos gadawyvetili hqonda, araferi eTqva, mainc ver Seikava Tavi, _ iCqare,
iCqare, aravin dagaswros Cveni mospobao. gogis puris qvabisTvisac ki ar
auxdia, logini gaiSala, dawva, kedlisken gadabrunda. Suqi Caaqreo, nino
213
cota xansac idga, biWs dahyurebda, mere Suqi Caaqro.
diliT gogim uceb dalia Cai, mere fanjarasTan midga da iq ucdida, ro-
dis daamTavrebda Wamas Tiniko. Tiniko did lukmebs idebda, Zlivs ylapav-
da. isic Cqara adga. gogim Tiniko win gauSva da skolaSi wavidnen.
ninom im dRes naSuadRevamde ver naxa Tavisi direqtori. naSuadRevsac
raRac areuli moeCvena. mainc Sevida da sTxova, _ xval dilas ori saaTiT
gaeTavisuflebina samsaxuridan. direqtori uyuradRebod usmenda. _ kargi,
kargio. gareT gamosul ninos Tavi sZulda, eCveneboda rom direqtorTan
cindaliviT knaoda.
samsaxuridan dabrunebuls, biWic Sin daxvda da gogoc. oriveni Tav-
TavisTvis isxdnen da wignebs kiTxulobdnen, _ naSuadRevamde ar moeTra
Cemi direqtori, dagiSves dRes gakveTilebzeo? gogim TiTqos „ho“ waibur-
tyuna. Tinikom CanTa, CamoarTva, cdilobda raRaceebSi waxmareboda.
dedac Camosuliyo soflidan. ninom disa da diswulebis ambavi ikiTxa.
deda Sewuxebuli mouyva, siZe axali samuSaodanac wamosuliyo, zis da gaboRme-
buli svamso. das ramdenjerme hqonia RviZlis Seteva, bavSvebic waramara
avadmyofobeno, damZimebuli guli uaresad daumZimda ninos, raRac meqani-
kurad saqmianobda samzareuloSi, mere bavSvebis tansacmeli mohyavda wes-
rigSi, RamiT cxeli wyalic movida. Tiniko dabana, daawvina gogic adre daw-
va. umZimda, magram TviTonac ibanava. TiTqos banaobam ufro daufrTxo Zili.
braziT fiqrobda meuRleze, asec ki eCveneboda, rom ZaliT moikla Tavi da
yvelaferi ninos Seatova, Svilebic, yvelaferi. Tavi ar hqonda, ar mouwmen-
dia cremli. gatanjuls CaeZina.
diliT gogim dedasTan erTad ar moindoma skolaSi wasvla. direq-
tors aT saaTamde veravin naxavs kabinetSio. Tiniko ki waiyvana da wavida.
ninosac didxans aRar dauyovnebia, TviTonac Caicva, Sewuxebuli idga sarke-
sTan, dResac, guSindeliviT, raRac eCveneboda Tavis saxeSi sacodavuri, sx-
eulSic Semawuxebel modunebas grZnobda.
Tavis TavTan gajibrebuli gavida gareT, _ rac mosasvleli iyo, dae,
mosuliyo! Ronivrad hqonda SemoWerili qamari sawvimarze. iseTi ZaliT
miabijebda, muxlebTan tkivili igrZno. jer aTi ar iyo, magram direqtori
kabinetSi daxvda, mdivani gogo Sevida da moaxsena.
_ mibrZandiT! _ kari Ria datova gamobrunebulma mdivanma gogom.
nino Sevida. sami nabiji gadadga. gaCerda.
wlebisgan morRveulma direqtorma mZimed wamoiwia.
_ mobrZandiT, dabrZandiT. _ gamoweul skamze aniSna.
nino dajda, CanTa muxlebze daido.
214
isev Semovida mRivani gogo. _ Tvauri movides CemTano, _ direqtorma.
Tvauri gogis damrigebeli iyo. gogo unda gasuliyo, magram mobrunda.
_ Tvauri xom profkavSirebSi gauSviT...
direqtorma Tvalebi daxuWa da isev gaaxila.
_ kargi.
direqtori magidaze dawyobil balnian xelebs dahyurebda.
_ Tqven nino gqviaT.
_ nino, diax.
_ albaT, gecodinebaT kidec, razed SegawuxeT.
_ araferi ar vici, batono daviT.
_ nu RelavT, arc araferi unda iyos iseTi, magram erTad unda vizrunoT
bavSvze. saxlSi rogor iqceva?
nino direqtors SeaCerda.
__ ra TvalsazrisiT?
_ ucnauri gamoxdomebi Tu aqvs.
_ rogor, ucnauri?
_ ai, Tu yviris moulodnelad.
ninos usiamovnod daudunda fexebi.
_ Tu yviris an amoZaxebebi aqvs, roca sxvebi Cumad arian.
_ yviriliT ara, ise, roca gaizmoreba, anda maRla aswevs xelebs, maSin
icis xmebis amoSveba.
_ ese igi, saxlSic iqceva ase.
_ rogorc giTxariT.
_ aq ukve mesame maswavlebelma iCivla amaze. zis Cumad, TiTqos yuradRe-
badqceuli, da uceb, _ uu! mogexsenebaT, rasac gamoiwvevs es xmebi bavSvebSi.
TiTqmis iSleba gakveTili.
ninom aq ukve veRar Seikava Tavi da tirili daiwyo. Zlivs amoiRo cx-
virsaxoci CanTidan.
direqtorma Rilaks daaWira TiTi. isev Semovida mdivani gogo.
_ gamrekeli momiyvane mecxre klasidan,
· mdivani wavida.
nino isev cremls iwmendda.
_ swavliTac, ukve orebsac iRebs. erTad unda viRonoT rame. iqneb eqimic
iyos saWiro, nevropaTologi.
_ ninos qviTini waskda.
_ dawynardiT, dawynardiT....
mdivani gogo dabrunda.
215
_ gamrekeli ar aris. dRes sul ar mosula.
_ ai, _ Tqva direqtorma, _ sul gadavida yovelgvar sazRvrebs. Tqven
damSviddiT, qalbatono. erTad vimoqmedoT, avwon-davwonoT, araferi ar
aris SemaSfoTebeli, TviT eqimic...
_ yvelas mivmarTavT, batono.
nino wamodga.
_ dabrZandiT, dabrZandiT, damSviddiT.
_ ara, me Tu SeiZleba, waval.
_ damSviddiT. aseTi sagangaSoc ar unda iyos araferi.
_ damSvidebuli var, batono, Tu SeiZleba, waval.
_ wabrZandiT, ra Tqma unda, Cven ki gvapatieT, Cvenc sxva saSualeba ra
gvaqvs! Cvenc, ai...
direqtoric fexze idga. xelebi umweod hqonda gaSlili.
nino kabinetidan gamovida, tualetSi Sevida. xuTiode wuTSi TvalebSem-
Sralebuli, TavSekavebuli iyo. mdivani gogo derefanSi idga da Sewuxebu-
li iyureboda. ninom masac mouxada bodiSi.
skolidan gamosuls, TiTqos moulodnelad gaciebuli haeri daxvda.
noembris Sua ricxvebi ki iyo, jer isev Tbiloda. quCaSi, ormociode nabijze
gogis mohkra Tvali. jer pirdapir midioda, mere auxvia, CanTa (rbili der-
matinis saqaRalde) ukan eWira orive xeliT, nino rom skolis ezoSi Sevida,
maSin SeamCnia, rom didi verxvis ukan viRac biWi idga. axla mixvda, rom is
gogi unda yofiliyo. verxvs yviTeli foTlebi scvioda. ar dauZaxa, ainter-
esebda, sad wavidoda, ras moimoqmedebda.
gogi prospeqtze avida. CanTa marcxena iRliaSi gadaitana, TiTqos TiTe-
bis erTmaneTze gakvriTac ki miiTvlida nabijebs. puris maRaziasTan gaC-
erda, plakats uyurebda, romelzedac didi xelebiT momyudroebuli TavTavi
exata, qvemoT ki ewera „gavufrTxildeT purs, puri Cveni simdidrea“. gogi
kargad xatavda, nino ver mimxvdariyo, ram miiqcia plakatSi misi yuradReba,
gogi wavida, sakonditro maRaziaSi Sebrunda, wylis gamyidvelTan jibidan
fuli amoiRo, daxlze dado, limonis wvenze daakakuna TiTi. TeTrxalaTiani
sqeli qali raRac mtruli TvalebiT uyurebda gogis, roca mas gamxdari
TiTebiT eWira Wiqa tuCebTan. ninos isev wamoawva cremli.
gogim Wiqa gaacura daxlze, gareT gamovida da mtkvrisaken dauxvia. isev
rogorRac arxeinulad midioda, almacerad TavaRerili, TiTqos nabijebis
TvliT. mimodiodnen mSvenieri gogoebi. gogis aravisTvis miuqcevia yura-
dReba. samkervalosTan gaCerda, iyureboda SigniT, manqanaze daxrili qaleb-
isken. isev wavida. sayofacxovrebo moxmarebis saxelosnosTanac gaCerda.
216
iqac raRacas akvirdeboda.
gogi rom gaCerdeboda, nino iZulebuli iyo, maRaziaSi Sesuliyo. iqidan
adevnebda Tvals. iWerda maRaziis daxlidarTa daeWvebul mzerasac, kidev
kargi, rom gogi didxans ar Cerdeboda, isev wavida mtkvrisakes. xidis yur-
Tan sirbiliT gadaWra manqanebiT gavsebuli quCa. xidze gaCerda da moa-
jirTan fexiswverebze aweuli iyureboda dabla. ninos reCxi uyo gulma,
kinaRam ar gaiqca misken. magram gogi droze moscilda moajirs da avto-
busebis sadgurisken Cabrunda. sadgurSi ise Sehyurebda avtobusebs, TiTqos
viRac nacnobs eZebda, aravin aRmoCnda aseTi. isev mtkvarTan Cavida, isev
iyureboda moajiridan dabla, iqidan wasulma nabiji aaCqara, gmirTa moed-
nisken gadaWra sanapiro, iq fexi isev Seanela. ninoc TiTqmis gaCerda, amoudga
viRaca Savi „volgiT“, qalaqgareT epatiJeboda, Tan „fantastikur“ alerss
hpirdeboda. ninos cecxli moedo. aeCqarebina fexi, gogis daeweoda. maSin
miubrunda im Savs da TviTonve gaukvirda, iseTi ZaliT uTxra, _ waeTrie,
Torem qveyanas Camogaxev Tavze! Savma Seagina da wavida. wuTic ar gasula
da axla mTlad lawiraki viRaca gamohyva gverdiT. ramdeni wliT iqnebo-
da ufrosi gogize?! _ qalbatono! esoden mSveniero qalbatono!.. aq sakmari-
si aRmoCnda adaministraciuli toni, _ qalbatons mogcem me Sen, lawirako!
lawiraki gaqra.
gogi miwisqveSa gadasasvlelSi Cavida. ninoc Cahyva. gogim zooparkis
SesasvlelTan bileTi aiRo da SigniT Sevida. ninomac aiRo bileTi, didi
sifrTxiliT mihyveboda ukan. uyurebda cxovelebs biWi da eRimeboda, raRa-
cac gadaugdo daTvebs Tvalebs uSterebda. fituliviT uZravad damjdar
Wots, eWyaneboda. bevri ar uvlia volierebTan, xevisken wavida, daRmarTi
Cairbina. iq, patara veres piras, did xeebs Soris jerac SemorCenili iyo
xasxasa simwvane. im simwvanidanac gadavida. silaze gaagdo CanTa, dajda,
jer ise Cascqeroda saSemodgomod dawmendil wyals, romelsac yviTeli
foTlebi mohqonda, mere saxeloebi aikapiwa, daiCoqa, xelebi wyalSi Cayo,
moSavo lami amoiRo orive muWiT, uRimoda im lams, mere siamovnebiT isvam-
da mklavebze.
ninos Sezara, veRar moiTmina da misken gaiqca.
_ ras akeTeb, ras!
gogis jer gaocebisgan piri Ria darCa, mere gaiRima xelebi wyalSi Cayo
da gaalaRlaRa.
_ ras akeTeb, ras! _ nino Caixara, Tavi Zlivs Seikava kinaRam waiqca,
gogic wamodga.
_ rbili silaa, sasiamovno.
217
_ aqauroba xom sibinZuriT aris savse!
-_ aqauroba? _ gogim gakvirvebiT mimoixeda, _ ratom? es xom wyalia,
mdinare.
_ Wiri rom geces da gagitanos, imitom. _ cremlebi wamoskda ninos. _ ra
gemarTeba, ra!
_ ra unda memarTebodes?
_ ratom yviri gakveTilze. visi ra imedi gaqvs, ra!
mamaSenma ukve gaaswro am qveynidan.
_ kargi erTi da, rasa vyviri!
_ aba, raze gamadegenerata dRes direqtorma? ratom hgonia mTel sko-
las, rom Sen samkurnalo xar?
_ araferi samkurnalo ara var, orjer amoviRe xma, metjer xom ara?!
_ orjer, Tu samjer, degenerato?
_ nu, samjer.
_ ra gayvirebs mere, kretino?
gogis gaeRima. gamomcdelad gamoxeda dedas. uceb SeimarTa.
_ ai, ra.. giTxra?
_ miTxari, gamaxare.
_ kargi ra, deda.
nino kankalebda.
_ miTxari.
gogim win daiWira CanTa, magidasaviT horizontalurad.
_ ai, me vzivar magidasTan. CemTvis var, CemTvis vdardob. avixedav uceb
da maswavleblis TvalebSic swored im dards davinaxav, me rom mawvalebs
im wams; maswavleblis TvalebSi ufro did dards, uzarmazars, romelic casac
ki dafaravs Cems win.. da meve visjisakuTar Tavs, ase rom vxedav raRaceebs...
_ rogor isji, ra dardisTvis.
_ kargi deda, ra!.. fiqrebSi... mivagoreb did, Cemze maRal, gundasaviT ra-
Racas, avixedav, win midgas swored iseTive mTeli mTa, mTlianad daufaravs
ca, vdgavar, aRar vici, ra vqna rogorc sizmarSi, da... mere Cems Tavs me visji,
ra gindaT?!
SeumCnevlad amosuliyvnen Walidan.
_ ho, is gundebi ruxi ferisaa, moSavo..,
nino gaCerda, umweod qanaobda,
_ ratom miyureb egre?
_ aqve ginda, rom Camiqcio sisxli, ara?
_ kargi ra, deda!
218
_ kidev, kidev!
gogim nayinis gamyidveli dainaxa.
_ nayini unda giyido. „eskimo“ xom giyvars?
_ gaCerdi!
gogi ukve mirboda. nayinis gamyidvels daWmuWnuli maneTiani misca, ori
„eskimo“ gamoarTva, raRaca xurdebi jibeSi Caiyara da sazeimo nabijebiT
wamovida dedisken.
_ damcini kidec, ara?
gogim waiwia, dedas safeTqelTan akoca. ·
_ kargi ra! _ ucnauri alersiT Sehyurebda.
ZaliT gamoaSlevina xeli, ZaliT Caudo „eskimo“, TiTebi moaWerina. nino
Zelskamze dajda, nayinic skamze dado. cxvirsaxoci amoiRo, kankalis Sekave-
bas cdilobda.
_ eg fuli mainc saidan gqonda?
_ bebiam momca guSin.
_ gunebaze mSvenierze xar. qveyana Cven dagvcinis, Sen kreWva-RreWviT
egebebi amas.
_ kargi ra, deda, kargi, gogi daucucqda, _ Seni aq danaxva gamixarda. ar
unda gamxareboda? direqtorma Tavis Svils mixedos, yeyets...
gogi raRacas yveboda direqtoris Svilze.
nino SiSiT savse TvalebiT uyurebda. guli cudad uxdeboda. TiTqos
igrZno gogim es. nayini gadaufcqvna, ZaliT moakbeCina.
....................
....................
sul bolos troleibusis gaCerebasTan idgnen.
isev gogi laparakobda, Cqara.
_ wadi Sen axla samsaxurSi. nuraferi gafiqrebs ra, deda...
nino Tvals ar aSorebda, Svilis yoveli sityva TiTqos pirvelad esmo-
da, yoveli fraza Zabavda, raRac SiSisken eweoda. gabruebuli iyo. dabuJebu-
lic, verafriT garkveuliyo, mainc ra xdeboda, ra unda momxdariyo maT
Tavs.
_ Tinikos me waviyvan da saxlSi waval. Sen.. ise vgiJdebi, rogor gamomy-
evi ukan, rom veraferi vigrZeni, ver daginaxe amodena gzaze. Sen, ici, skot-
lend iardic ki agiyvanda samsaxurSi.
_ vina?
_ skotlend iardi. saxlSi getyvi.
troleibusi gaCerda. gogim dedas xeli SeaSvela da asvla gauadvila,
219
troleibusi daiZra. kari daiketa. nino skamis sazurguls waswvda, gaswor-
da, cdilobda, magrad mdgariyo, ar eqanava. _ `ratom gavuSvi marto!~
eCveneboda, rom yvelaferi yanyalebda, saxlebic ki gareT. kidev kargi,
rom erTi skami Tavisufali iyo, wavida, dajda, mainc yvelaferi yanyalebda,
ZagZagebda, TiTqos wamic da raRac gangaSi atydeboda. Tvalebi daxuWa. uare-
sad air-dairia, yvelaferi. isev gaaxila. troleibusi idga. idgnen saxlebic,
xeebic, boZebic, magram mainc eCveneboda, rom ai, „erTi“ da gangaSi atydebo-
da.
skamis magari sazurgulis imedi hqonda, ukanidan is daicavda. winidan..
amagrebda odnav wamoxril yels, aqvavebda erTmaneTSi CaWedil TiTebs,
TiTqmis aRar axamxamebda Tvalebs...
`ciskari~ #7, 1988; `patara biWi golgoTaze~, 1989)

`gandegili~

klde, sadac es gandegili yofila dayudebuli, axla saavtomobilo gza-


sTan axlos aris, daaxloebiT erTi kilometris manZilze. gzidan is kargad
Cans, wasulia maRla, Tivis bululiviT wowolad, moSavo-mowiTalo ferisa,
aqeT-iqidan xeebi asdevs, zogi xe gadmokidebulia kidec kldeze, zed wverze
ori didi totebSeTxelebuli muxa adgas. gzidan imasac dainaxavT, rom kldeSi
Savi patara oTxkuTxi sarkmelia gamoWrili, im sarkmlis qvemoT, odnav
marcxniv, xeliT naSenebi kedlis naSTic gamoirCeva, kldesTan SedarebiT
naTeli ferisa, cota Znelia dRes iq asvla, magram mondomebuli gamvlelic
ki, Tu mTlad muxlsusti ar aris, advilad ava.
kedeli gavlebuli aqvs patara, mogrZo baqans. am baqnis CrdiloeTi
mxari ebjineba kldis did gamonabers, masac mTlianad qvas. am qvaSi gamoW-
rilia TiTqmis kacis simaRle kari. kariT SedixarT senakSi. senaki bneli
ar aris, karidan da sarkmlidan sakmao sinaTle Semodis.
senakis farTobi aTi-Tormeti kvadratuli metri iqneba, maRalia, TaRo-
vani WeriT, iatakad did-didi fiqalebia mogebuli. kedlebi da Weri gajiT
aris galesili, dRes sanaxevrod CamoSlili gajiT. nalesi mxolod sarkm-
lis maRlaRaa SemorCenili dauzianeblad da im nalesTan erTad _ macx-
ovris gacrecili freskac. macxovari zis, marcxena xeli win aqvs wamoweuli
da im xelSi saswori uWiravs.
erTi Cemi megobari xelovnebaTmcodnis azriT, es freska meToTxmete
saukunemde unda iyos daxatuli. SemdgomSi, dazianebuli, meTeqvsmete sauku-
220
nis bolos unda iyos aRdgenili, ferebCamagrebuli kaxT batonis aleqsan-
dres brZanebiT ruseTidan Camoyvanili mxatvrebis mier. macxovars Tvalebi
aqvs daTxrili. es ukve, _ eWvi aravis epareba, _ Cveni saukunis ocian wlebSi
aris namoqmedari.
kldis Ziri tyiania, dResac xSirtyiani. maRlidan rom gadmoxedavT xe-
ebs, ise gauxlarTavT varjebi erTmaneTSi, iseTi xSirfoTlebiania es varjebi,
mxolod gamocdili kaci mixvdeba, rom im xeebis qveS xevia, Rele. iq dResac
wyali miiwureba, gazafxulobiT wamodidebuli, xmauriani, zafxulSi da Se-
modgomaze dawuruli, wminda, mTlad uxmo. xavsmodebul lodebSi da didi
xeebis fesvebSi wyali alag-alag gubdeba. ramdenjerac me im RelesTan Cav-
sulvar, gubeebTan lamazi frinveli alkuni daminaxavs, alkuni pawawkin-
tela lifsitebiT ikvebeba. Cavkvirvebivar tborebs, miZebnia, magram dRes
maT Tevzisa araferi etyobaT. aqaurebis TqmiT ki, adre, Tundac ai, am bolo
did omamdeo, am wyalSi Tevzi iyoo, wvrili, magram Zalian gemrieli Tevz-
io.
xSiri xeebi Tavisebur sibneles hfenen Reles, gubeebs ufro Savi feri
dahkravT, vidre lurji. rogorc unda cxelodes, aq grila, wylispiras didx-
ans mjdars, SegcivdebaT kidec.
kldeSi gamoqvabuls uaxloes sofelSi mama raJdens uwodeben. ras unda
niSnavdes es mama raJdeni, _ raJden pirvelmowamis saxelzea gamokveTili
senaki, mis mosaxsenieblad, Tu romelime gandegils an bers erqva raJdeni,
romelmac an senakis gamokveTa daiwyo, anda SemdgomSi aq moRvaweobiT
gaiTqva saxeli, _ ver davadgine. soflelebs ar axsovT, Teqvsmet agvistos,
raJden pirvelmowamis mosaxseniebel dRes, raime dReoba gamarTuliyos
gamoqvabulTan. arc gandegilTan Tu berebTan dakavSirebuli raime ambavi
icis aravin. CemTvis xelmisawvdomi werilobiTi wyaroebic sduman, Tumca...
umjobesia simarTlis Tqma, arc mainca da mainc Tavi gadamiklavs wignebSi
kirkitiT, radgan me imTaviTve erTi ambavi mqonda mosmenili (es ki wigne-
bidan ar unda modiodes) da, miuxedavad imisa, rom dRes es ambavi, rogorc
ityvian, caSia Camokidebuli, mainc is ufro mizidavs gamoqvabuliani kldis-
aken, gonebis TvaliTac „iqiT gadasuli, sul im ambavSi vbrunav.
es ambavi erTma fSavelma dedaberma momiTxro jerac isev mTlad axal-
gazrdas, zustadac maxsovs, aTas cxraas ormocdaSvid wels. vfiqrob, esec
saintereso unda iyos, sad moxda es da rogor.
seqtembris Zalian cxeli dRe iyo. TianeTidan sabargo manqaniT mov-
diodiT, bevrni, aTi-Tormeti kaci da qali. kacebi win videqiT, manqanis kabi-
nas CaWidebulebi, qalebi skamebad gadebul or ficarze isxdnen Cvens ukan,
221
im adgils rom mivuaxlovdiT, sadac gamoqvabuliani kldea, xelebgaSlili
kaci gadagvidga win, gaCerdiTo da gavCerdiT. gzaze asfalts agebdnen. erT
monakveTze, mosaxvevSi, ormocdaaTiode metris sigrZeze, ukve gudroni iyo
dasxmuli da axla im gudrTns muSebi xreSs ayridnen niCbebiT. xreSi gzis
orive mxares kokolebad edgaT. iqiT mSenebeli manqanebi icdidnen. yovel
Cvengans xom TiTqmis yovelTvis sadRac mieCqareba, sadRac agviandeba, miT
ufro, gzaze mdgars?!
avtexeT wuwuni da bedis gmoba, avirieniT. da ai, maSin patara tanis cocx-
alTvalebianma fSavelma dedaberma Tavsaxvevis sworebiT Tqva:
_ kargiT axla, ho! age is klde mainc ar gadmogvyurebdes maRlidana.
misi naTqvamisTvis TiTqmis aravis miuqcevia yuradReba. gaCerebul man-
qanaze saSinlad cxeloda, yvela dabla Cadioda, Crdilisken. mec Cavxti, fSav-
el dedabersac vuSvele Camosvla da Tan vkiTxe, _ mere ro eg klde maRl-
idan gadmogvyurebs-meTqi? erTi Semomxeda. im WroRa cocxali TvalebiT, _
rac magas unaxavs, Svilo, rac magas unaxavso, _ gzis iqiT gadavida, Cajda
rcxilis CrdilSi, mwvaneze, fexebi sworad gamoSala, CaiWima grZeli kabis
kalTa da muxlebze xelebdawyobilma miambo.
mas Semdeg ormoci weliwadia gasuli, Zalian gviania, sinanuli, ratom im
dResve ar Caviwere misi naambobi, magram axla imasac ar davmalav, rom
aRarc mainca da mainc vnanob. saqme is aris, rom am ormoci wlis ganmavlo-
baSi imdenjer viyavi gamoqvabulSi, imdennairad maqvs dedabrix naambobi im
midamoebs mizmanebuli, Sebrun-Semobrunebuli, TandaTan waiSala zRvrebi
dedabris naTqvamsa da Cems mier warmodgenilTa Soris, da dRes ukve ambis
Cemeul mtkice variants vyvebi. am variantsve gTavazobT axlac.

Znelia, iTqvas Tundac is, romeli saukune unda yofiliyo maSin. _ TaTrebi
rom iyvneno, _ dedaberma. romeli TaTrebi? monRolebi, sparsebi, osmale-
bi? dedaberi ver erkveoda.
_ finTi TaTrebi, kaco! _ Tqva rogorRac wyromiT da es iyo sul. gamo-
qvabulSi gandegili cxovrobda. raRa Tqma unda, axlomaxlos arc sofeli
iyo, arc gza. meCveneba, rom maSin mzec ki ar anaTebda am midamoebs. gamovi-
doda gandegili jer isev bindbundSi gareT, gaCerdeboda gulxeldakre-
fili, idga, damwuxrebuli TvalebiT gadahyurebda qveyanas. esac meCveneba,
rom im xeobaSi, mziT rom ivseba. xolme axla, maSin sul nislebi iwva, ruxi,
uZravi nislebi. uZravad idga gandegilic _ jerac ymawvili, xSiri dalal-
wveriT, wels zeviT SiSveli. Zlier, xmel, garujul sxeulze muqariT esxda
msxvili ZarRvebi da kunTebi. dasdioda wvimac, Camosdioda wveTebi, rogorc
222
kldes, magram is isev idga, isev mwuxare TvalebiT gadahyurebda qveyanas.
bolos, moaTavebda am TiTqosda savaldebulo rituals, Cavidoda dabla
xevSi, Caiyolebda ZvelisZvel Tungs, daibanda pirs, mxar-mklavs, gaavsebda
Tungs da amovidoda senakSi. aq aiRebda weraqvs da misdgeboda kldes. klde
iseTi advili saWreli ar iyo, rogorc ufliscixeSia, anda garejSi; cecx-
lebs afrqvevda weraqvi. brwyinavda, Relavda gandegilis ofliT gaRvaru-
li sxeuli. ase maSvralobda mTel dReebs, kvireebs, Tveebs, zafxulsa da
zamTars, gamovidoda sulis mosaTqmelad, idga, gulxeldakrefili, gadahyureb-
da damwuxrebul qveyanas, Semdeg isev ebrZoda kldes, sul Cumi, weraqvis
kvnesa-bagunSi sunTqvaCakarguli.
ikvebeboda balaxeuliT da RvinoSi Cambali xmeli puriT. imiTac mxo-
lod orjer dReSi. TiTqos maSinac yelSi ar gadasdioda lukma. Wamad
damjdari, gaifenda win puris nafxvenebs, moCveuli hyavda Citebi, mofrin
debodnen is Citebi, kenkavdnen nafxvenebs, sawyluri madlieri TvalebiT
Sehyurebdnen gandegils, uyurebda gandegilic da isic didi sevdiTa da
madlierebiT uqnevda Tavs.
dabla, xevSi, moCveuli hyavda lamazi Svlebi. zamTarSi, TovlSi, modiod-
nen is Svlebi, gandegils yovelTvis hqonda maTTvis sasusnavi, daidebda im
sasusnavs xelisgulze da ise aWmevda Svlebs. gazafxulze ewvelinebodnen
furebi, eTamaSebodnen nukrebi.
xandaxan, RamiT, yelamde gaxveuli daZonZil flasSi, Cadioda uaxloes
soflebSi. ra uaxloesi iyo es soflebic! mTel Rames ivlida da axalgaTeneb-
ulze moirTxavda fexs moedanze. ijda flasis saxeloebSi xelebSemaluli,
muxlebamde TavdaRunuli, win koka da pirgaReRili guda edga. modiodnen
didebi da patarebi, ufro _ patarebi, mohqondaT gasakiTxi, puri da Rvino.
Rvinos kokaSi usxamdnen, puris natexebs gudaSi uyridnen. yvelam ise icoda,
rom yruc iyo, munjic da raRaciT Sepyrobili giJic. maflobis niSnad Tavs
uqnevda didebs, patarebs Tu SeanaTebda Tvalebs. patarebs Tavi ise eWiraT,
TiTqos ar eSinodaT misi, magram mainc eSinodaT. xelis kankaliT usxamd-
nen Rvinos kokaSi, naxevars Rvridnen. gandegili rom Tavs Seatokebda,
Seerxeoda mxrebze dayrili xSiri dalalebi, patarebi frTxebodnen, gar-
bodnen da aRelvebulebi, magram mainc kmayofilni udgebodnen win Soriax-
los gaCerebul didebs. didebi icinodnen.
modiodnen qalebic. isini qirdavdnen da amunaTebdnen, _ vina xar, ube-
duro, saidan xar, ra Savma wyalma gadagiaraT Sena da Sens modgmas egreo.
maTTan gandegils mTlad miwamde mihqonda Tavi. _ amoixede, qveyanas daanaxe
eg dasamiwebeli Tvalebio, _ kidev ufro uTamamdebodnen qalebi, bavSvebs
223
hqondaT naTqvami, _ Cven amogvxeda da tirodao; erT fexSemxmar gogosac, _
me rom mivdivar, tiris xolmeo, magram ZaliTac rom aexedebinaT, maSinac
Tvalebs xuWavda, sazari uZlureba da morCileba gamoexateboda xolme sax-
eze.
rogorc ukve iTqva, qveyanaze TaTroba iyo. TaTrebi sul cxenebiT dadi-
odnen yinCad. zogi maTganic midioda gandegilTan, akvirdeboda, miawvebo-
da maTraxis tariT, wahkravda Ronivrad. gadavardeboda gandegili, SeS-
foTebuli daaRebda pirs, SeezarebodaT TaTrebs, _ fuo! _ da wavidodnen
ginebiT.
sanam ar daRamdeboda, ar adgeboda. daRamdeboda, gaWirvebiT gadaikidebda
gudas, TiTqos Zlivs aacilebda kokasac miwas da walaCundeboda Tavis gza-
ze. isev mTel Rames ivlida, cota xniT iZinebda da mere, flasgadagdebuli,
sul sxvad gamodioda senakidan. gulxelebdakrefili, mwuxare da Tanac
mrisxane TvalebiT gadaxedavda qveyanas. am rituals morCenili, isev mis
dgeboda kldes, gaafTrebuli texda, afarToebda senaks magram ramdenad
unda gaefarTovebina foladiviT qvaSi! goj-gojad, cida-cidad, mainc ar eu-
fleboda sasowarkveTa. qveynis mayurebeli, gulSi Tu ambobda Tavis loc-
vas. iSviaTad gadaiwerda pirjvars.
erTxel. erT Rames, soflidan Tavis sayudrisken momaval gandegils, _
koka da guda mxarze hqonda dakidebuli wneliT, koka win, guda ukan, _ SeS-
foTeba daeufla raRac, TiTqos viRaca mohyveboda fexdafex. gaCerdeboda,
ixedeboda aqeT-iqiT, verafers iseTs ver SeamCnevda da ganagrZobda gzas.
Ramec uCveulo iyo. jer niavi brunavda, mkvrivi, TiTqmis sveli, xan erT
mxares mihqonda xeebis Savi kenweroebi, xan meore mxares, xan erTi mxridan
movidoda grZeli Sriali, xan meore mxridan. ireodnen caSi mZime Rrublebic,
damfrTxalebiviT gamoiWiatebdnen varskvlavebi da gaqrebodnen.
ahyva mikiotic, mohkioda xelmarcxniv, Seferdoebul tye-tye... mere nia-
vic Cadga, mikiotic gaCumda. cudi, daZabuli siCume Camovarda. TiTqos sunTq-
vac gaWirda. Tavis senakTan axlo misuls ca gaunaTda, yinulebiT aCxoril
zamTris zRvas daemsgavsa, gaTeneba ki jer ar iyo. advilad avida gande-
gili am civ sinaTleSi kldeze. Sevida senakSi, moixsna koka da guda, dajda.
misi dajdoma iyo da daiWeqa, Camovarda mexi, erTi, meorec, da wamovida
setyva, namdvili qvis setyva. WaxWaxi gahqonda kldes, aiSalnen wiokobiT
tyis frinvelebi, magram maTi xma male CainTqa saerTo xmaurSi, saqveyno
gugunsa da ZagZagSi.
„meored mosvlaa? _ kiTxulobda gandegili. _ Tu meored mosvlaa, mo-
vides, droa~.
224
eCveneboda, rom unapiro guguni da TrTolva zRvebisa da okeaneebis xma
iyo. cotac, sul cotac da maTi Savi talRebi mZimed Camoskdeboda cidan.
uyurebda cas, raRac SeyovnebiT iwerda pirjvars. gadaiwera erTxel, meo-
red da Zaxilic moesma, kacis xma:
_ ooo!.. oooo!.. _ viRac iZaxda dablidan.
gandegilma flasi wamoigdo Tavze da kldes dauyva, setyva regvavda,
setyvis marcvlebze fexi ucurdeboda, exleboda kldes, mainc Cavida, CaaRwia
Ziramde. iq erTi xis qveS viRac miyunWuliyo da is yviroda:
_ beeroo!... _ beeroo!...
gandegilma xeli mohkida, Seaqana, nu geSiniaTo, me momyevio, kacma jer
ukan gaiwia SeSinebulma, mere mihyva, forTxviT, ZaxiliT, _ aqa, aqeTa, _ avid-
nen maRla. _ oh-ohohoo! _ mosdevda gandegils kaci da Sevidnen, Seefarnen
senaks.
ca ngrevas ganagrZobda, kldes nabuqiviT asdioda setyva.
gandegils gamokiTxva ar dauwyia, vin iyo kaci da ra undoda aq. gande-
gili dajda, TiTqosda isev Soreul guguns miugdo yuri daZabulma, is kaci
ki senakis karTan idga, gareT ixedeboda da bavSvurad niSns ugebda avdars
_ Camoskdi, Camoemxe axla!
xSir-xSirad anaTebda elva. ·iboboqra cam, CamoiRo setyvam ukanaskneli
foTlebic xeebidan, namdvili zamTari dadga, setyvis siTeTrem da ganTiad-
ma senakSic SemoaRwia da naxa gandegilma, rom ucnaurad Tavwowola da
wvrilTvaleba qosa kaci dacucqebuliyo mis win. gawuwuls, Seciebuls, mainc
eRimeboda, gadaxara Tavi gverdze, SeaCerda wvrili Tvalebis kidev ufro
miJurviT da daiwyo tkbilad, metismetad tkbilad:
_ me vicodi, rom Sen arc yru iyavi da arc munji. me es Tavidanve vicodi.
me Sen giTvalTvalebdi da TandaTan vxvdebodi: roca raRaca mtkivneuls
getyodnen, mxrebs Zalauneburad maRla swevdi, Tavs ufro Runavdi da daxuWul
Tvalebsac uaresad xuWavdi. maSasadame, yvelaferi gesmoda. me imas ufro
male mivxvdi, rom Sen arc munji iyavi. munjebs moZravi, mTrToli tuCebi
aqvT, Sen ki tuCebi gaqvavebulebi gqonda, maSinac ki, roca TaTrebi gadaga-
qcevdnen da piri viTom umweod grCeboda Ria. me Wkviani var, Wkviani da
alali.
gandegili mSvidad usmenda.
_ me imasac getyvi, rasac aravin getyoda qveyanaze. me nabrZanebi maqvs,
gamogyolodi Sen da gamego, sad cxovrob, ras akeTeb da visi vina xar. TaTre-
bi eWvoben, rom Sen viRaceebis mstovari xar, _ SeTqmuli qarTvelebisa.
gandegili isev mSvidad usmenda. qosac RimiliTve ganagrZobda;
225
_ me axla yvelaferi vici. Sen dRes aravisi araferi xar.
gandegils axla ki TiTqos Crdili daadga saxeze.
_ nu gwyins, Sen dRes marto Seni Tavisa xar. fufunebaSi gazrdils, me
egec vici, mdabioebs arasodes mouvaT egeTi rameebi TavSi; agixirebia Sle-
gurad _ sulisa da xorcis ganwmenda, sulisa da xorcis gamowrToba... raRac
ver SesZeli erTxel, jer isev bavSvma, ver gaakeTe, rogorc Sen gindoda, da
Tavs iklav mas Semdeg, saxiobob, yvelafris atanas swavlob. magram viRas
sWirdeba aseTi rameebi Cvens droSi?!
_ me da Cems RmerTs. _ civad Tqva gandegilma.
_ romel RmerTs? ai, imas? _ qosam gareT gaiSvira xeli, _ gaWirvebul,
gaubedurebul qveyanas rom kidev es setyva mouvlina da daregva, dalewa
yvelaferi? zamTari rom moiyvana am Sua maisSi?
_ Sen mogivlina ufalma eg setyva.
_ romelma ufalma? Sen ici, rom me ori ufali myavs da metad mSvenivra-
dac vgrZnob Tavs?! Sen ici, rom iesoc Cemia da muhamedic?! me imqveyniuri
sasufevelic ganaRdebuli maqvs. Tu ki iesosTan mimiwevs misvla gansakiTx-
avad, amayad avwev Tavs da vuCveneb mironcxebul Subls, xolo Tu muhamad-
Tan, gavilajebi da davanaxveb, risi danaCvac mas surs. iesom Tu momivlina
setyva, muhamadi sad iyo. Tu iesom ajoba muhamads?! amisTvis ajoba, rom
aTiaTasobiT udanaSaulosTvis, ucodvelisaTvis waerTmia wvalebiT mop-
ovebuli lukma?!
gandegils TiTqos aRar esmoda qosa kacisa.
_ setyvam gadaiRo, aRarca wvims, _ karisken gaswia xeli.
_ waval. me waval, magram wasvlis win mainc getyvi: gijobs daanebo Tavi
sisuleles. moiqec ise, rogorc yvelani iqcevian. TaTrebi kidev... TaTrebic
xalxia. TaTris gogoebsac yvelaferi iseTive aqvT, rogorc Cvens gogoebs.
TaTris gogoebs ufro mkvrivi da cxeli ZuZuebic ki aqvT. Tuki kaci xar...
gandegili gareT gavida da gulxeli daikrifa. axla is kerpas hgavda.
qosac gahyva.
_ isic amoigde Tavidan, viTom qarTvelebi raimes vizamT kidev...
gandegili isev uZravad idga.
maSin qosa kacma erTic gaicina da wavida, cocva-cocviT da xiTxiTiT
dauyva kldes.
gandegili erTxansac idga ase, SublSekruli gadahyurebda gadaTeTre-
bul gorebsa da velebs, foTolgacvenil, gasacodavebul tyeebs, _ mosTqvam-
da dabla adidebuli Rele; mere senakSi Sevida, weraqvi aiRo, gamwarebulma
dauSina kldes, magram cota xanSi TiTqos niaTi gamoelia, weraqvi daagdo,
226
dajda, xelebi Tavze Semoiwyo. uceb wamoxta, sawoli Tivis qveSidan maxvili
gamoiRo da kldeze daeSva, dacurda, daxrialda. TovliviT sqlad dadebul
setyvaze yoveli nafexuri aRbeWdiliyo wasulisa....
SuadRisiT, Wamad damjdarma, gaifina win puris namcecebi: zamTariviT
iyo, Citebi axla ufro unda mofreniliyvnen, _ magram arcerTi aRar mofre-
nila. sadRac dabla iZaxdnen sabralod, masTan ki arcerTi Citi aRar mof-
renila.
maSin gandegili isev Sevida senakSi, gadaikida guda, aiRo Tungi da kveri,
Cavida kldidan Zirs. iq erT qvaze amokveTa: „ubeduri _ Seewiros Tavi~.
Tungi da kveri iqve datova, qva waiRo, Cadga im eSmakis ubeduris saflavSi,
wavida da aRarasdros dabrunebula ukan.
darCa senaki naxevrad gamoTxrili.
axla rom Camosworebulia yvela kedeli? Camosworebuli, galesili da
moxatulic? _ SevekiTxe fSavel dedakacs.
_ hyofilxar?! _ gaukvirda dedabers. _ eg mere sxvebma Camoaswores.
Zvel droSi bevrni iyvnen egre atexilebi. mokvdeboda erTi da imis adgi-
las movidoda meore. Caidebdnen gulSi rames da sityvaze aRar gadavidod-
nen. zogi xmasac ki ar amoiRebda wlobiT. xalxi mainc pativsa scemda, raRa-
ceebs swavlobdnen egeTi adamianebisgan.
_ is qva, is warweriani qvac aris sadme?
_ erTi Senca, warweriani qva ki ara, ramis eklesiebsac Semoacalon
perangebi, qvas daayenebdnen aqamde? iyo da aRar aris, fafu!.

gza gaxsniliyo, yvelani wamoiSalnen. Cvenc avdeqiT. im qvasTan Turme


marTla yofila dagrovebuli TaTris ocdaaTi Tavi. Tavisi TvaliT unax-
avs bevrsa. mere is Tavebic gamqralan.
manqanaze avediT, daviZariT. axlac Tvalwin midgas fSaveli dedaberi
TiTqosda gamaRlebuli, gaaxalgazrdavebuli iyureboda aqeT-iqiT.
`literaturuli saqarTvelo~ 1987, #28; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`ganTavisufleba~

siminds vToxnidi. wyali Semomaklda. Toxi davayude, maTara aviRe da


wyaroze wavedi.
wyaro zemoT iyo, saTibebs iqiT. biliks rom mivuyvebodi, kus gadaveyare,
_ am kus SviliSvilebs mivgvri-meTqi. aviyvane. jer Seimala, mere farCxavda
227
da asavsavebda fexebs, magram amaod _ xelidan ver meSveboda. sakmaod mZi-
mec iyo. _ rad minda, rom ase vataro-meTqi. sufTa adgilas zurgze davawv-
ine, _ ku xom TviTon ver gadabrundeboda, _ Camovivli da waviyvandi.
mivedi wyarosTan. wyali davlie, xel-piri davibane, gavgrildi, _ maTar-
ac gavavse da ukan wamovedi. sadac ku davtove, im adgilas meore kuc davin-
axe, zurgze amobrunebul kusTan misuliyo, fexebgafarCxuli da kiserwa-
wvdili uyurebda. erTi vnaxo ras izamen-meTqi. gavCerdi, vuyureb. zurgze
amobrunebuli ku fexebs da Tavs asavsavebs. meore ku mivida, Tavi Seawvdina
wina fexis saxsarze, daiZaba, Seatotda im fexze. zurgze amobrunebulma kum
gadmoiwia Ronivrad, gadmobrunda, erTi mimoixeda da gaCqarebuli gadavi-
da balaxianSi. mihyva meore kuc, midiodnen erTmaneTis gverdiT, aRma-aRma,
Tan TiTqos aRelvebulni milaparakobdnen, miatokebdnen balaxebs.
ise momewonnen, RimiliTa da xelis cisken aweviT davemSvidobe.
_ keTilad gevloT!
dRe iyo naTeli ivnisisa.
kunwuli kenweroze mwyerCita ijda da maRlidan dagvgalobda yvelas.
`mTvaris asuli~, 1987

`ganTavisuflebuli wyali~

baRSi mili gaskda. ganTavisuflebuli wyali gaxarebul Sadrevnad av-


arda caSi; undoda, wasuliyo maRla, Zalian maRla, magram Zala ar eyo, wveT-
ebad daiSala da niaTgamoclili daenarcxa miwas. miwam xvrepa dauwyo, ma-
gram wveTebi ar danebdnen, gagordnen, gamogordnen, SeerTdnen, qvebSoris
gaZvrnen, TavdaRmarTi i poves da daeSvnen. es wveTebi ki ara, patara
nakaduli iyo. Cairbina mwvaniani ferdobi, ormo ram daxvda, Cavida im or-
moSi, aqeT eca, iqiT eca. gasasvleli ver i pova. datrialda adgilze,
mokrifa Calabula, moitivtiva, daabzriala mwyobrad, miyoliebiT. itriala,
itriala, gabevrda, gaibera, ormo gaavso, gadaskda da isev Tavqve daeSva.
mirbis, miCuxCuxebs. SeZvra sqel, Cabnelebul mayvlianSi. mayvliani Tavdidi,
fiqria gojilebiT iyo savse. am tomis gojilebi, ai, ukve mesame aTaswleuli
midis, sxedan, Subli erTmaneTSi CaxlarTul TiTebze aqvT dayrdnobili,
raRacas fiqroben, fiqroben da aravis ki ar eubnebian, ras fiqroben. viRa-
cam daiZaxa, _ hariqa, wyali movida, Tavs uSveleTo, _ wamocvivdnen, ecnen
mayvlis Zirebs, Camoekidnen zed da axla iq ganagrZes fiqri. hkidian Tav-
dayira, odnav qanaoben da dros ar kargaven _ fiqroben, fiqroben... wyali
228
ki aqeT awydeba, iqiT awydeba da gzas miikvlevs. xmeli foTlebi viSviSeben,
kvnesian. ai, gavida mayvlianidanac, qvian ferdobs waadga, ar SeCerebula, ar
mouxedavs, pirdapir gadaeSva. askdeboda qvebs, imsxvreoda Sxefebad, itote-
boda, erTdeboda, isev itoteboda, Cavida sul Zirs... da iq, sul Zirs, mwvane
tbori daxvda _ didi, xavsmodebuli, CaZinebuli tbori. Seexo Tu ara, tbors
gaeRviZa, piri daaRo, Caisruta _ oho-ho-hoo! _ isrutavs da isrutavs, Tan
TimTimebs siamovnebiT.
movidnen baRSi moseirne mama da misi yanCela, cxvir-cqvita gogona. gog-
onam dainaxa:
_ uyure, mama, nakaduli!
_ oo, _ Tqva mamam da gabrwyinebuli TvalebiT miaCerda nakaduls. mere
gamobrunda, xmeli verxvi dainaxa, jibis dana amoiRo, im verxvs uara, bolos
xmeli qerqi aaZro, Rari gamoTala. Tan sul iZaxda:
_ Cven axla magas, Cven axla magas...
Rari ferdobze qvasa da qvas Sua gaamagra, wyals daurua da sindiyiviT
mZime, lurjma nakadma msxvili, TaxTaxa rkalis moxazva daiwyo haerSi.
gogonac icinoda da mamac.
isini rom wavidnen, axla sxvebi movidnen: mama, deda da ori biWi.
biWebma Rari dainaxes:
_ uyure, mamiko, uyure!
_ oo, _ Tqva im mamamac. axlos mividnen, xelebi SeuSvires. xelisgulebze
sasiamovnod uRitinebdaT Raridan gadmomavali nakadi.
_ gamodiT aqeT, ar dasveldeT, fexebi ar daisvaroT! _ SfoTavda deda.
magram mamam da biWebma ar daujeres.
_ modiT, iciT, ra? iciT, ra vqnaT Cven?! _ iZaxda mama da aqeT-iqiT iyure-
boda, raRacas eZebda. mere gaaxsenda. CanTidan vaSli da dana amoiRo, vaSls
Tavi mohkveTa da SeWama, boloc mohkveTa da isic SeWama, Cakuntda, pawawina
solebi daTala, is solebi TavbolowakveTil vaSlSi Caaso (wisqvilis
borbliseburad), gauyara swori, swori joxi, mere gamoWra ori Tavkapa
bowkinti, Raridan gadmomaval nakads aqeT-iqidan daudga, zed borbliani
joxi gadaado da _ wavida!.. _ Raridan gadmomavali wyali borblis solebs
ecemoda, borbali bzrialebda da Sxefebs maRla-maRla isroda.
yvelani icinodnen: mamac, dedac. bavSvebi xom icinodnen da icinodnen!
mere isini wavidnen.
movida saRamo.
mayvlis Zirebze Camokidebuli Tavdidi gojilebi darwmundnen, rom
warRvna ar iyo. Camovidnen miwaze, dahyvnen napir-napir wyals, Sublze xe-
229
lSemodebulni, _ „erTi vnaxoT, sad midis, ras akeTebso, „_ dahyvnen da...
Rari da borbali dainaxes. maSin cal xels meorec miaSveles SublTan.
uyurebdnen da did fiqrSi iyvnen: mxolod lamazi raRac iyo es, Tu sasarge-
bloc. magram sanam yvelaze brZeni gojilac ki raimes gadawyvetda, wlebi
unda gasuliyo... isev erTma patara, mTlad uWkuo gojilam isazra. wyalSi
Secura, borbals moekida da ahyva. adis da Cadis, adis da Cadis, Tan sul
kiskisebs. im erTs meore patara gojila mihyva, meores mesame... isinic
Camoekidnen borbals. wyals uWirs, magram mainc atrialebs, asdeven da Cas-
deven, asdeven da Casdeven.
am uWkuo gojilebis ded-mama ki napirze dgas da brazobs:
_ gesmiT Tqven, Tu ara! axlave gamoeTrieT mandedan! gesmiT, Tu ara!
uWkuo gojilebTan erTad mTel Rames sxivebiT eTamaSeboda wyalsa da
borbals naRvliani mTvare.…
roca gaTenda, gaxeTqil milTan mivida Savi, moRuSuli kaci. ficris
yuTidan nel-nela amoawyo rkinis iaraRebi. im adgils, sadac gaxarebul
Sadrevnad scemda ganTavisuflebuli wyali, jer rezinis sqeli tylapi daa-
do, mere rkinis salte SemouWira da wyali milSi Caketa. ferdobze mimava-
li nakaduli cota xans kidev feTqavda gadaWrili ZarRviviT, mere dawvril-
da, dawvrilda da gaqra. gaCerda borbalic. Tavdidi, fiqria gojilebi ukve
mayvlianebSi Semaluliyvnen, mTvarec wasuliyo. verxvis qerqis Raridan
erTxans kidev Camodioda wkriala wveTebi, mere isinic Sewyda...
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`garindeba~ (samagido rveulebidan)

lurj caSi Savad SeWrila didi oTxkuTxa lodi, magram es lodi ar


aris. sqeli, maRali galavnis naSTia, flatis piras momdgari. flate Camo-
dis, xorxebad CamoiWreba dabla, ormocdaaTi metris siRrmeze mainc. aqa-iq
Zlivs mosWidebian balaxebi, Savi yoranic zis kldis fxaze, moazrovnis kuS-
ti gamoxedviT dasCerebia qveyanas. TiTqos sacdelad afrindeba, xazgasmu-
li sizarmaciT, sizviadiT miuyveba flatis Sua wels.
dabla, flatis ZirSi, xeebia, tye _ nagvalvi muxebi, rcxilebi, nekerCxlebi,
Sindebi. im xeebis qveS kldis moyviTalo naSalia gagebuli. Camodis is
tyec, Camodian xeebi TiTqos muxlebSi CaxriT, modian Cemamdis, balaxian
platomdis. me muxis Ziras vzivar, muxisa da mis totebSi SexlarTuli rcx-
ilis CrdilSi. muxa axalgazrdaa, totebsac ki momwvano feri dahkravT, rcx-
230
ilasac ar ayria siberis TrTvilisferi xavsi. seqtemberi dgeba da ken-
weros foTlebi ukve yviTlad cimcimeben naTurebiviT. oriode dRis winaT
viRacas SindisTvis CamouWria totebi, am totebis foTlebi axla Camwuxre-
bulni Cascqerian miwas. aqvea askili, oriode SeTeTrebuli nayofiT. zed
Cemi orkapi joxi maqvs miyudebuli. iqiT ZeZvnaria, ZeZvis farebi dairis
fifanurebiviT TrTian. me raRac rkinis yuTi maqvs moTreuli, garindebu-
li vzivar...
Cemidan, platodan, qvemoTac Cadian xeebi da buCqebi. mere iqidan Zirs
vardeba flate, vardeba iorSi. iori Cqrolavs, misi xma xan amodis Cemamde,
xan ara. me fexebi riyis qvebSi da kenWebSi midgas. qvebze, aSkarad, zRvis
mwerebi da niJarebia daqvavebuli. zRvis mwerebi da niJarebi am simaRleze?!.
odesRac, uu, sul odesRac, es mTa zRvis fskeri iyo... wuTiT gakrTeba is
zRva, ruxi da janRiani, ruxi talRebi exlebian janRs, yaSyaSiT gadmodis im
talRebze TiTqos mTlad sveli wiTelpirdaRebuli veeba frinveli, wyl-
idan xerxebiviT amoCrilan raRac arsebaTa niskartebi.
Cems ferxTiTve yria Tixis WurWlis namsxvrevebi, minisac. sul maRla,
galavnis naSTis iqiT, salocavia _ patara, iavarqmnili. am salocavs dResac
exvewebian janmrTelobas, bednierebas _ avadmyofebi, xeibrebi. mere naRv-
liani TvalebiT Cascqerian jamebs da Wiqebs.
Cemidan or mtkavelze, muxis norC totze, gzas gasdgomia sevdiani Savi
pawawa Wia. fexebs Zlivs miarevs sevdiT, saidan modis, sad midis, rodis miva
daTqmul adgilas?! an saerTod Tu miva! mivCerebivar da nel-nela me gad-
momdis misi saxsrebis simyife da tkivili sxeulSi.
mofrindeba bolocecxla Sindze,_ wrii p!wrii p!aTaxTaxebs ganze gaweul
frTebs, _ rao, patarav? raRacas meubnebi aSkarad, magram ras?! Semomibrunebs
zurgs, gafrindeba. mec axla magondeba zurgi, mivabjen muxas, ase Ronivrad
var. ase aqaurobis mflobeliviT var. magram mere vxvdebi, rom raRac SeS-
foTeba mainc deniviT Semodis CemSi. xelSi bloknoti da kalami miWiravs.
orives gavuSveb xels. bloknoti qoxiviT gaCaCxuli dgeba miwaze, fanqars
odnav gamouyvia wveri iqidan, TiTqos gamoZroma unda... me garindebuli
mflobeli var...
sadRac vakowiweb sityvebs: „Tu wvima wamovida... Zveli ficruli saRorea...
didi narebis iqiT... Tu wvima wamovida, im saRoreSi Seval...“
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`gaumarjos sicocxles!~ _ ixile `araCveulebrivi sinaTle~


231
`gaxarebuli mze~

me minda, am siberis karibWidan naTlad daganaxoT, rogori mze iyo Cems


bavSvobaSi. Tqvenc SemewieT, ymawvilebo!
maSin iyo maisis didi gaxarebuli mze mwvane jansaRi qveynierebis Tavze,
sixaruliT avarvarebuli Cveni qedis Tavze. mbrwyinavi mTrToli nisliv-
iT asdioda yvavilovan mdeloebs. mxolod Walispira veeba kaklebi gam-
oiyurebodnen muqad, kidev ufro muqad _ maTi didi Crdilebi. maT maRla
CaxCaxa momReral naperwklebiviT ireodnen molaRurebi da Citbatonebi.
amaod gveZaxda ferdobis Tavze gamomdgari bebia gagrZelebuli xmiT:
_ rezikoo! valikoo! zalikoo!..
Cven pasuxs ar vaZlevdiT.
Cvenc gaxarebul mzeSi videqiT wisqvilis arxis mdoris piras, Camwkrive-
bulni. Tan vTevzaobdiT, Tan TvalebdaxuWulni vnetarebdiT. Tvalebi rom
daxuWuli gaqvs, ukeTesic kia mdoreSi Tevzaobisas, sul odnavi Setokeba
ankesisa da maSinve Jruanteli gadmogiva TiTebidan sxeulSi. maisis gax-
arebuli mziT netareba xom TiTqmis ar SeiZleba sxvanairad.
ra Tqma unda, Tvalebsac vaxeldiT, Tanac mal-male.
gavaxile erTxelac da davinaxe: Cven zemoT msubuqi orTvala etli gamo-
dis wyalSi, gamovida, gaCerda da iqidan mZimed Camoxta mamaCemi. misi ga-
Rimebuli amxanagi maRla darCa.
mamam xakis xalaTze SemoWerili qamari Semoixsna, orad akeca, TiTqos
siaruli uWirda CeqmebiT. Cemi Zma da biZaSvilebi dafrTxnen, qvemoT daeS-
vnen, me ankesic ki ar amomiRia wylidan, sul ki vuyurebdi mamas, mis gaRime-
bul amxanagsac. rac ufro miaxlovdeboda mama, miT ufro upataravdeboda
Tvalebi. bolos mwvave wertilebad eqca.
_ ratom ar agonebT, bebia rom geZaxiT?
me isev wylisken mqonda gawvdili ankesi, xedviT ki rogorRac cudad
aZabul Ceqmebs vxedavdi.
_ aravisi ar gesmiT araferi, ara?!
gamovarda qamris mZime bolo da SiSveli kanWis zemoT, mosaxarSi mikbi-
na gveliviT.
TiTqosda erTad acvivdnen ZaxiliT molaRurebi, Citbatonebi, torole-
bi.
axla ki gaviqeci, magram iqiT ki ara, Cemi Zma da biZaSvilebi rom gaiqcnen,
232
mdore gavtope, gavarRvie da arxis iqiTa napirze gavenTe soflisaken, mx-
olod esRa davinaxe, rogor hqonda ganaTebuli piri mamas amxanags da
rogor mihqonda mamas xalaTis kalTebi ukan...
ankesi maRla mqonda aweuli da ise gavrbodi. wisqvilis gamosaCenTan,
Robes rom movefare, gavizniqe da qamris nakbens davxede. mTeli kanWi wiT-
lad mqonda SeRebili, frCxilis sigrZeze gaxeTqili kani feTqavda da iqidan
muqi da muqi sisxli amomdioda. araferi mqonda, riT unda Semexvia! arc
aravin iyo axlos. gzidan gadavedi, mravalZarRvebi davkrife da imiT gavi-
wminde Tu uaresad gaviTxune fexi. ankesi avaxvie da misi taris bjeniT da
koWlobiT wavedi. wisqvilTan Tamaza Semxvda, wverikmazaSvili, gadairia,
ise moewona Cemi Wriloba, ra koxtad amodis sisxlio, magram mainc Semixvia.
rogor axla! aaZro TuTis tots grZeli lafani, damado imanac mravalZarRve-
bi, zemodan kulmuxos didi rbili foToli da gadamixvia im lafniT. axla
ukve marTla vkoWlobdi. Tamazas Sevecode da TavianT namyen balze damp-
atiJa. TviTon avida balze, sul msxvilebsa da kunwul-kunwulebs mikrefda
da Zirs miyrida. mec, namdvili avadmyofiviT, Sewuxebuli saxiT vWamdi. Tan
fexs Zlivs mivadgamdi.
blidan wamosulebs gigilo Segvxvda, Savi. iyo sxva gigiloc, wiTeli.
Savma gigilom mamamisis saagureze wagviyvana, saagurec kargi ram iyo. jer
xom sul lamaz-lamazad ewyo gamouwvavi agurebi, mere idga erTi didi
kasri, didi latani hqonda gamoSverili, im latanze didi gamxdari cxeni
iyo gamobmuli, Tvalebze aqeT-iqidan, tyavebi hqonda afarebuli. cxeni wreebs
uvlida, kasrSi raRacnairi niCbebi brunavda da saagure talaxi izileboda.
gigilos mamasac Sevecode koWli. ginda, cxenze Segsvao? arc Cemi pasux-
isTvis daucdia, arc cxeni SeuCerebia, damavlo veeba xelebi da egreve gad-
amsva. mec vtrialebdi cxenTan erTad da mecineboda, miyurebda gigilos
mama da masac eRimeboda didi kbilebiT. daavlo xelebi da ukan momisva
Tamazac. cxeni TiTqos sul arafers grZnobda.
amasobaSi ki gigilos dedac movida, qmars sadili moutana. Cvenc dagvsx-
es, jamebSi mawoni dagvisxes, xis kovzebi da puris mozrdili natexebi mogvc-
es. mawonic da puric Zalian gemrieli iyo: gigilos dedam lafani Semxsna
da ZonZiT gadamixvia fexi, sisxli, ra Tqma unda, aRar mdioda, mal-male ki
meCaCeboda is ZonZi.
saaguredan sabanaod wavediT. Sen ar ibanaoo, biWebma, me mainc Sevixseni
ZonZi da ise vibanave. Wriloba gamexsna, isev sisxli wamomivida, Tamaza gaiqca,
axali mravalZarRvebi moitana da isev TviTon Semixvia.
ar mindoda, magram naSuadRevs mainc mivedi Sin. ankesi davmale, Cumad
233
avedi maRla da Cumad wavweqi bebias taxtze. etyoba, maSinve CamZineboda.
roca gamoverkvie, bebia eubneboda dedas, naxe, erTi naxe, ra dReSi aqvs fex-
io. saxvevi Camweoda da Wrilobidan sisxli wamomsvloda, dedac miwyrebo-
da, bebiac, magram me xmas ar viRebdi. aryiani safeni damades. aq ki gavakraWune
kbilebi, cremlic wamomivida, ori, magram is cremlebi arc dedas daunaxavs,
arc bebias.
isev CameZina, axla ukve sufTa, gril loginSi, raRac Rrmad meZina. mainc
uceb gameRviZa: sabani fexTan gadaxdili mqonda, idga mamaCemi, bebia ki ujav-
rdeboda, giJi xar, gadareuli, ymawvilis egre gameteba SeiZlebao?!
ai, aq iyo yvelaze Zneli cremlis Sekaveba, miT ufro, rom mama xmas ar
iRebda, gaguduliviT idga. dedamac wyromiT daiZaxa raRaca Soridan. me
isev Tavs vebrZodi, ar avtirebuliyavi.
dilas, Cemda gasaocrad, gvian gameRviZa. Cemi Zma da biZaSvilebi amd-
gariyvnen, ar Candnen. koWlobiT gavedi aivanze. mama orTvalaSi cxens abam-
da. isev Sin Sebruneba davapire, magram mamam damiZaxa. gavCerdi, frTxilad
gavixede misken. mamas, mZime kacs, raRac msubuqad eRimeboda.
_ rogora xar? _ mkiTxa.
_ kargad.
_ magrad iyavi, magrad! _ da orTvalazec RimiliT avida.
mec meRimeboda.
axla mTavari iyo, Zma da biZaSvilebi momeZebna. ezoSi Cavedi. Sevxede
kargad amomaRlebul mzes. is xom mTlad gaxarebuli miyurebda, aseT mzeSi
ras ar aitans kaci, da mec gamarTulma gavabije gzaze.
Tqvenc SegimCneviaT TqveniT gaxarebuli mze, ymawvilebo?
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`gaxseneba Ramura papisa~

dilas, qarSi, wodoreTis avtobusis gaCerebasTan, farajiani glexkaci


davinaxe. TuSuri qudi exura, TeTri Tma-wveri hqonda, Savi Sarvlis totebi
TeTr windebSi Caetana, qars moridebuli, akaciis Zirs efareboda..
dRes, mTel dRes, Cems bavSvobaSi var.
ialnos da uZosac sul Cemi bavSvobis zamTrispiris Rrublebi adgas.
qari mebrZvis da isic warsulisaken mabrunebs.
iqiT myudroa, myudro...

234
papaCems erTi koxtadCadgmuli Zmakaci hyavda, eqvTime erqva, yvelani ki
Ramuras eZaxdnen.
rada hqvia-meTqi Ramura, vkiTxe erTxel papas. imitomao, romao, Sinidan-
ac sul Rame icis gasvla, dabrunebiTac lampebis kai gaxurebisas brunde-
bao. Toxnis, baravs. fiCxsa sWris Tu scelavs, sul egre _ diliT gauTene-
belze mixuxunebs saqmeze, dabinddeba, erT pirobasac amouweven lampebs da
maSin Zlivs Semoabijebs sofelSio.
Cven, bavSvebi, eqvTime papas rom vetyodiT, is ase gveubneboda: Ramura
papa damiZaxeT, Svilebo, Torem eqvTimeoba ar mesmiso. Ramura papa movidao,
Ramura papa, da isic, daikuzeboda, gaSlida xelebs frTebiviT, daiqnevda,
daiqnevda, gamoqandeboda da gagvigordeboda taxtze fexebTan, _ ki ar move-
di, movfrindio. davasxdebodiT gulze Tu zurgze (rogor maxsovs _ sul
mzis da Tivis suni hqonda!), _ vaime, kaco, giorgio, damesxnen Seni lekvebio.
viTom adgoma undoda da ver dgeboda. gviyurebdnen papa da bebia-Zaluebi
da siamovnebiT eRimebodaT. papa xom gvaqezebda kidec, _ midiT, midiT, Ca-
TeTqveTo. Cvenc vbubnidiT da vTeTqvavdiT.
dagvijdeboda da dagviwyebda ucnaur laparaks.
_ ififis xorci giWamiaT?
_ ara.
_ yiyliyuyulasi?
_ ara.
_ faxifuxulasi? _ ara.
_ wamodiT, CemTan iyaviT da sul ififisa da faxifuxulas xorcs gaWmev-
To.
wagviyvana erTxel, mogvitana erT orjamianSi CaWrili lori, mogvca
maxobeliani puris natexebic da gviTxra, wvrili naWrebi ififisaa, saSua-
loebi yiyliyuyulasi, didebi kidev faxifuxulasi. aba, miirTviT da TqviT,
egeTi gemrieli rameebi TqvenTan Tu giWamiaTo. vWamdiT, iqve vaRiarebdiT,
aseTi gemrieli rameebi CvenTan ar gviWamiao. maS, Tu egrea, axla angeloz-
ebis limonaTic daayoleTo. civ wyalSi ramdenime wveT badags CagviwveT-
ebda da imasac didi tkbobiT davlevdiT.
idga misi meuRle, patara alersiani qali mzexaTuni, Semodebuli hqonda
ybaze xeli da icinoda TavisTvis. erTi Svili hyavdaT, jaridan raRac
gasamxedroebul saswavlebelSi gadasuli. _ wavides imisio... ityoda xolme
Ramura papa. _ TavisTvis dakargulad Tvlida. SviliSvilebi enatreboda.
_ darCebiT CvenTan? iqnebiT Cvenebio? daveTanxmeT, rom imaTebi viqnebodiT,
magram, rogorc ki mze Cavida da bindma dahkra cota, maSinve Sinisken gamov-
235
zuzundiT. jibeebi tyis TxilebiTa da Svindis kerkiT gvqonda savse.
meCveneboda, rom me yvelaze metad vuyvardi qmarsac da colsac. iqneb
marTla asec iyo. erTxel, Semodgomaze, qalebi rom saCurCxle nigozs arCevd-
nen, movida patara mzexaTuni, mogvitana Txilebi da tyis mwife panta. Ramura
papa sad aris-meTqi? mzexaTunma yurSi miCurCula RimiliT, _ nuravis nu
etyvi, codoa, da laxankaSi midevs, valbob, unda gavrecxoo. me eWviT Sevxede.
_ ara gjerao? araferi miTqvams, magram mainc mixvda, ara mjeroda. _ ai,
davalbob dRes, gavrecxav amaRam, xval gavkideb, gavaSrob, mova da Sen TviT-
on hkiTxeo.
Ramura papa marTlac meore saRamos gamoCnda. modioda da eSmakurad
iRimeboda SeTeTrebul ulvaSebSi. movida, gaCerda. sufTa, axaldauTovebu-
li xalaT-Sarvali ecva, Sarvlis totebi TeTr windebSi hqonda Catanebu-
li. _ marTla gagrecxa mzexaTun bebom-meTqi? miixed-moixeda, naxa, rom sxva
aravin gvigdebda yurs da Camoixara. _ giTxra im beberma? me aviwure. _
cudi saqme damemarTa, Svilo, cudi. mrcxvenia. Sen mainc nu Semiyri qveyanas.
Sematyo, Zalian mindoda gamego, ra cudi saqme daemarTa egeTi. damijda, _
modi axloso, Sen aravisTan ara sTqva da Sen getyvio. guSin dilaso, uTene-
belzeo, pantaze wavedio. mamlis mesame dayivlebas aRar davucade da wave-
dio. erTi panta maqvs Segulebuli, msxvili, msxvili, tkbili. mivedi im pan-
tasTan, davde godrula Zirs, pantaze unda avide, davbertyo, davixade fexT,
movebRauWe dros, avedi totebis gasayarTan, faCuni Semomesma maRlidan,
avixede da ra davinaxeo! daTvi galajula totidan totze da me Camomyurebs.
me SiSisagan kbilebi davkriWe da avakakune. imas egona, es Cems SeWmas apirebso,
_ baio! SeeSinda da ro CamouSva SiSisgan rac mucelSi hqonda, monelebuli,
Tu mounelebeli Tavidan fexiswverebamde CamoviTxupneo. me aqeT Camovv-
ardi, daTvma iqiT moadina bragva, me aqeT gamoviqeci, iman iqiT daguza. tyeSi
wyali sad aris, su zed Semaxma is daTvis avladideba da Camalbobda mzexa
Tuni laxankaSi, aba, ras mizamdao.
gaocebuli vuvlidi irgvliv. _ xom aravisTan ityvi, eg rom damemarTa,
ha? eg rom Tqva, xalxSi Tavi momeWreba da raRad ginda TavmoWrili Ramu-
ra papao. _ ara, ar vityvi-meTqi. _ daificeo. _ deda momikvdes, ai, kiWi-kiWi
qva da rkinac-meTqi _ moita nekio. mivawode neki, iman Tavisi neki gamomdo,
gavwi-gamovwieT da ficiT viyaviT Sekrulni. es fici ar gamitexia didxans.
Semxvdeboda da mkiTxavda, _ ha, rogoa ficis saqmeo. me ajgimul cers vuCveneb-
di. _ cotac macale da erT saidumlosac getyvio. am saidumlom ufro dam-
afacica... magram misi Tqma veRar moaswro, qalaqSi wamomiyvanes. erTi es
vici: im zamTars tyidan brundeboda Turme, viris taWkas mosdevnebia gver-
236
diT, ciebula, farajis sayelo yurebze hqonia wamofarebuli. sofels rom
moaxloebia, manqana wamoswevia. iqidan naTesav kacs gadmouyvia Tavi da
ukiTxavs. _ aqauri xar, kacoo? _ aqauri varo. _ eqvTime rogor aris, Ramu-
ra rom hqviano. Ramuras swyenia, naTesavs rom ver ucvnia, da gaumaimunebia:
_ Ramura mokvdao. _ ras ambob, kacoo! _ ho, wina kviras ormocic gadauxa-
deso. _ vaime, Zmaoo! _ Semoukravs TavSi xeli naTesavs. misula ase, zariT,
mzexaTunTan. mzexaTuns kidev hgonebia, namdvilad tyeSi rame daemarTa Ra-
muraso, imasac wauSenia TavSi. arian, Turme, am dReSi da SemoRreWila Ramu-
rac wynari „CoS CoSis“ ZaxiliTa. im Rames bevri dauleviaT da is iyoo... im
bevris dalevas abralebdnen. saaxalwlod Svili gamoscxadebia coliT, erTi
yazarmasaviT veeba qera qaliTa, daunaxavs Ramuras da Cakrefila, veRar
moubrunebiaT.
Cvenamde rom es ambavi movida, qalaqis ganapiras vcxovrobdiT, xuda-
dovis tyesTan, iq davrbodiT xolme balRebi. amityda tirili. momefernen.
Tavi vimarTle, tyeSi fexi vitkine-meTqi. TerTmeti wlis viyavi, sruli TerT-
metisac ara.
mzexaTuni axlac cocxalia, mTlad daleuli, magram kvlavac cocxalTvale-
ba. rom daminaxavs, isev bavSviviT momefereba xolme amodena kacs, _ moxvedi,
genacvale, Svilo, modio, mnaxeo, vnaxav, damidgams araysa da xils. me Ramura
papis mosagonebels davlev. Ramura papa Savi CarCodan miyurebs. TuSuri
qudi axuravs, TeTri Tma marjvniv aqvs waRebuli mSvidad, TeTr ulvaSebSi
ecineba. wveric TeTrad etyoba. Svili kvlavac Sors aris, Zalian Sors.
roca wamoval, mzexaTuni, Zveleburad, Txilebs da Svindis kerks Camiyris
jibeSi. movdivar da movaCxaruneb im Txilebs. vRonierdebi, rom Ramura
papa odesRac mainc arsebobda qveyanaze...

ukve bindi wveba, ialnoze da uZoze iseva dganan Cemi bavSvobis zamT-
rispiris Rrublebi. is kaci kidev, dilas rom vnaxe wodoreTis avtobusis
gaCerebasTan, albaT Tbil RumelTan zis, xelebi cecxlisTvis miuSveria da
im xelebze imasac Tivis suni asdis.
`mTvaris asuli~, 1987

`gedebi~ (samagido rveulebidan)

praRa. misi cnobili hradi. samefo sasaxleebis da taZrebis oqrocur-


vili Spilebi da jvrebi amayad SeWrilan caSi.
237
wvrilad wvims. am sevdian wvimaSi: vardisferi taZris umSvenieresi sam-
reklos Ziras kidev ufro sevdiani adamianebi mokrZalebiT modian patara
Savi xeebis skverSi Cadgmul rusul ubralo obeliskTan (SeuRebavi cemen-
ti, metrnaxevari _ simaRliT), Cerdebian, xnieri mamakacebi ixdian qudebsac...
obeliskze warwera: „praRis ganTavisuflebisaTvis daRupuli jariskaci
beliakovi“, gulsaklavi da Tanac amaRlebuli ambavi.
germanelebi praRidan gandevnes. uricxvi iyo daxocili, daWrili. aq, am
moedanze, monastris SenobebSi lazareTi iyo gamarTuli. lazareTSi mSve-
nieri Wabuki beliakovi kvdeboda. erTaderTi Sveba misTvis musika iyo. es
musika samreklodan Camoesmoda, roca iq saaTi darekavda. beliakovma su-
lis amosvlisas iTxova: aqve daemarxaT sadme, marad rom esmina samreklos
mSvenieri xmebi. damarxes. magram mis gverdiT sxvebic daimarxnen, bevrni,
aqauroba namdvil sasaflaod iqca.
roca damSvidda yvelaferi da SeiZles, sasaflao gadaitanes. mxolod
beliakovis saflavs ar axles xeli. is isev aqa wevs, xeebis qveS...
videqi da vlocavdi keTil adamianebs, vinc es gaakeTa.
da saocreba!
mofrinaven gedebi, TxuTmetni mainc, erTad, TeTrebi da fantastiurni rux
caSi!
grZlad wawvdili kisrebiT, mdumared, mwyobrad, frTebis neli, melodi-
uri rxeviT gadauares swored vardisferi taZris samreklos, swored ma-
Sin Sesrulda Tormeti, daiwyo musika, daireka Tormetjer, isev gagrZelda
musika.
gedebi ki mifrinavdnen da mifrinavdnen.
raze ras Seatyob, magram gedebma raRac moitanes kargi, raRac kargi
mihqondaT iqiT da iqiTac...
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`gvalvis dasasruli~

wels xili ver davbare. barvis dro rom iyo, samsaxuridan ruseTSi
gamgzavnes. iq TiTqmis mTel Tves davrCi. iqidan dabrunebuli, saavadmyo-
foSi viweqi.. mere eqimebi qalaqgareT ar miSvebdnen. ivlisi dadga da maSin
Zlivs Camovxede aqaurobas. baRi balaxs da Sambs aevso. Sig rom Sevedi,
Wyimis wverebs xeli ver Sevuwvdine. mezoblebi meubnebodnen, _ sada xar,
kaco, codo ar aris es Seni xexilio?! _ codoa, codo, _ veTanxmebodi me da
238
sibraluliT Sevyurebdi TiTqos sagangebod dadumebul xeebs. atmebs da
qliavebs ar esxaT, _ yinvam yvavilSi mouswro da mofSrukao. arc gargars
esxa, arc alublebs, arc TefSa vaSlebs. samagierod, msxali da kexura vaSle-
bi sul Sexorxlili iyo, kexura vaSlebi, komSa vaSlebi da kitranebi. Camo-
vitane sxvenidan celi, gavumagre yua, avufxave salesaviT piri, mivdeqi im
balaxsa da Sambs, ZirisZirobamde gavcele, gavaSandake. papanaqeba dRe iyo,
naTibi saRamomde CaWkna. im saRamos ara da meore saRamos gadavabrune,
mesame saRamos bululadac davdgi. mivdeqi maSinve bariT, Semovubare at-
mebs, mere msxlebs, vbare meore dResac. mezoblebi meubnebodnen, _ exla raRa
dros barvaa kaco, am papanaqebaSi balaxic ki ar unda gageTiba, balaxi nest-
sa da sigriles inaxavso. me saqmes viiolebdi, _ nesti da sigrile kidevac
iqneba, gaavdardeba-meTqi. _·Sens pirs Saqari, Sens pirs Saqario. me imedi-
anad Sevyurebdi Cvens cas. amindis biuroc gvaimedebda, _ sul cvalebadi
moRrubluloba da el-Weqiani wvimebi iqnebao. SesaZlebelia, sxva adgileb-
Si marTlac elavda da Weqda, Sxapuna wvimebic modioda, CvenTan ki cvari ar
Camovardnila, Rrubelic ki aRar Cndeboda. gavida ase erTi kvira, meore
kvira. iseTi sicxeebi iyo, moxucebi ambobdnen, amisTana rames ar Sevswrebi-
varTo. amoiwureboda Tu ara mze, maSinve aRar Seexedeboda. SuadRisas xom,
miwaze rom kvercxi dagedo, Seiwveboda. _ sarwyavi wyali zemoubnelebsac
ara hyofnidaT, Cvenamde vin CamoaRwevinebda! _ miwa daskda, gzebi amtverda.
mindvridan uaresi ambebi mohqondaT, iq imodenad daeRo miwas piri, kameCs
Cauvardeba fexio. dRe ar gavidoda rom zemoubanSi wiokoba ar atexiliyo,
wiokoba da Toxebis jaxajuxi. mere ambobdnen: amas Tavi gautexes, imas fex-
ebi Semoamtvries, is ruSi Cades da wixliT Cazileso. gavidodi da gaumweo-
ebuli Sevyurebdi Cems xexils. ra unda meSvela?! pirvelad atmebma moiwy-
ines, dausorsoldaT foToli, mere msxlebi da vaSlebic danaRvliandnen,
nacrisferi daedoT, scvivodaT da scvivodaT daWianebuli, umwifari nay-
ofi. miwa Cemi xeebis qveSac daskda, Sig xvlikebi imalebodnen. ukanaskneli
gubeebic amoSra dabla, xevSi. wiodnen boloqanqalebi. unugeSobam moicva
sofeli, _ qalaqSi uaresiao, qalaqSi xalxs guli misdis sicxisaganao. sxva
qveynebSi xom _ TurqeTSi, magaliTad, ormocdaxuTi gradusi iyo CrdilSio,
amerikaSi xalxi iJlitebao. _ eliaze Camomvlelebi mainc iyvnen, _ ambobd-
nen xnierebi, _ Zvelado, Sviloo, CamovivlidiT eliaze, dagvqonda uban-uban
safrTxobelasaviT gamarTuli kaci, Tan vmderodiT, _ aRar gvinda goraxi,
RmerTo mogvec talaxi, _ gamohqondaT wyali saxlebidan, asxamdnen im gam-
arTul kacs, imasac asxamdnen, Cvenc gvasxamdnen, sul davilumpebodiT Tav-
iT-fexamde, elia, Weqa-quxilis RmerTi, Seismenda xalxis vedrebas da dauS-
239
vebda wvimas. axla viRas sjera amisi, moxucebs kidev sadRa SeuZliaT wyliT
galumpva da ise siaruli!LSebuduli iyo Sin mTeli sofeli. ZaRli aRar
gamodioda gzaze. gzis asfalti dadna da sul imis suni idga: WriWinebi rom
WriWinebi arian, isinic ki ar iRebdnen xmas, arc WriWinebi, arc frinvelebi.
dila-saRamos Tu gamocodvildeboda xalxi gareT, maSinac sxva salapara-
ko aRar hqondiT, _ es ra RvTis wyroma dagvatyda, es ra aris Cvens Tavso,
Wirnaxulis SemyureT pirvelad kitrze Caaqnevina xeli gvalvam, mere _
gogrebze, mere lobioze. lobio ise aiSrita, sami marcvali erTi marcvalis
wona ver gamovidoda. Wala gayviTlda. simindi RanRalebda, papirosiviT
hqonda daxveuli foTlebi, imaTic ki, vinc morwya. vinc morwva, imaTi bost-
neuli ufro moiSuSao. guli damZimebuli mqonda, magram me mainc dabejiTe-
biT vanugeSebdi mezoblebs, _ nu geSiniaT, mTiani qveyanaa Cveni qveyana, egre
ar gacuddeba kavkasioni, Cveni samyofi Rrubeli veRar moikribos-meTqi. _
Sens pirs, Saqari, Sens pirs Saqario! avadmyofoba ar gaCndes da bostneuls
vin Civiso! oriode dRec da agvistoc dadgeboda. agvistoSi riRas imedi
unda gvqondeso! da ai, zed ocdaaT ivliss amovida, mSvidobis bairaRiviT
erTi TeTri mkvrivi Rrubeli ialnos mxridan,·im Rrubels sxva Rrublebi
amohyvnen, amoizardnen, amoigragnen, wamovidnen, gadmoefarnen TiTqmis mTel
cas, alag TeTrad, alag muqad, gaiklakna elva, iquxa, kidev iquxa. _ RmerTo
RmerToo! _ sasoebiT ahyurebda Rrublebs xalxi. SeSfoTdnen kiskisiT
mosriale mercxlebi da namgalebi, daiwies dabla, Camocvivda msxvili wveTebi,
dadga mtvrisa da avdris suni, magram daubera saidanRac uceb movardnilma
qarma, daayena mtvris korianteli, SeaxeTq-SemoaxeTqa erTmaneTs xexili,
miyar-moyara Rrublebi da kvlav gamoanaTa mzem. _ fuu! _ ukmayofilod
buzRunebda xalxi, me saqrolav-ZaRlo, _ „lanZRavdnen~ qars, _ raRa exla
moginda amovardna! _ saRamos ukve mTlianad mokalul cis pirSi Cadioda
mze.
meore dRec mziani gaTenda, Rrublebis WaWaneba ar iyo arsad. naqaralze
mze uaresad swvavda. magram erTma moxucma miTxra, _ raRaca finTad ikbine-
ba mzeo. _ sul ase ar ikbineba-meTqi, kaco, mTel Tves?! arao, dRes sxvanairad
ikbinebao, iqneba gaavdrdeso. me cas Sevxede da gavicine, magram naSuadRevs,
cota xniT Tvalwatyuebuli rom gamovedi gareT, gavixede da davinaxe, rom
aRmosavleTidan amoziduliyo TiTqosda erTi mziT gabrwyinebuli veeba
yinulovani mTa. gaizarda kidev ufro is mTa, gaizarda Cems Tvalwin, gamoekve-
Ta yinulis veeba CaquCebi, gamoqvabulebi, jurRmulebi, mziT gabrwyinebuli
gvirgvinebi. alaplapebda, abrWyvialebda dasavleTisken gadaxrili mze mTel
im gigants da ase gegoneboda, cotac da mTamsvlelebic gamoCndebodnen mis
240
oqrosfrad gadagluebul mwvervalebze: mTaamsvlelebi _ ara, magram qorebi
Tu Zerebi mainc gamoCndnen. dastrialebdnen mwvervalebs Tavze, iwevdnen
dabla, xan muqdebodnen, xan TeTrdebodnen, xan oqrosfrad gaibrwyinebdnen.
mTeli ubani gareT iyo gamofenili da im Rrubels uyurebRa·_ wvimis·ar
aris, gvalvisaa, _ ambobdnen erTni. _ ras ambobT, rasa, marto wvimisa ki ara,
setyvisac nu gSurs, _ nerviulobdnen meoreni, _ magis Sav Zirs ver uyurebT?
Rrublis CaSavebuli Ziric swrafad diddeboda. male zedized ganaTda da
ganaTda iq, moisma zarbaznebis xmasaviT, _ baax! _ baax! _ mesamed, meoTxed,
mexuTed. _ age, _ setyvis sawinaaRmdego raketebsac isvrian! _ gamarjve-
bulebi iZaxdnen wvimisa da setyvis mewinaswarmetyveleni. marTlacda
dauSines da dauSines civs iqidan raketebi. Rrubeli _ giganti ki, TiTqos am
xmam ufro gamoafxizlao, Cvens Tvalwin adondgolda, Camoicila oqros-
feri brwyinva, wamovida da wamovida, gadmoefara TiTqmis mTel cas. mkvrivi
iyo da dagragnili, TiTqos aTasobiT ruxi gveleSapi Cahgrexia erTmaneT-
so. gaitruna, mTlad gaisusa miwa. mimoifantnen frinvelebi. raRac idumali
grili niavi movida samxreTidan, muqad atokebda SeyviTlebul balaxebs. _
RmerTo! RmerTo! _ pirjvars iwerdnen Sefiqrianebuli xnieri qalebi, _
RmerTo, Sen daamSvide es ca da Rrubelio! Camoikida muqi svetebi gorebis
iqiT, bnelSi. ivlva da iWeqa, ielva da iWeqa. WaxWaxiT CaiCexa sadRac WalaSi
mexi. atacebuli foTlebiviT airivnen qorebi da Zerebi. SeSinebulebma mi-
aSures saxlebs adamianebmac. gamkvrivda grilid moTaxTaxe bunti haeri.
da ai, gvesmis, _ tkap-tkap! tkap—tkup! _ · gvalvisaa, gvalvisa! _ sasowarkveTi-
lad ismoda kidev da uceb dauSva. wamouSina wvimis brtyeli wveTebi da
setyvis marcvlebi erTad. _ siyrmis Svilebo! siyrmis Svilebo! _ atyda Zax-
ili. gacvivdnen gareT siyrmis Svilebi, patarebic, didebic, Caiyares setyvis
marcvlebi ubeSi. (siyrmis Svili rom setyvis marcvlebs ubeSi Caiyris, set-
yva gawyaldebao), gavida Sua gzaze lelika, mklavebad da kanWebad qceuli
TxuTmeti wlis gogo, iyrida setyvis marcelebs xalvaTad mdgar ubeSi da
RimiliT ahyurebda cas, sxeebic cas uyurebRnen, _ RmerTo! RmerTo! gavarda
Cveni soflis bolodanac raketa, mihyva SxiviliT meore da TiTqos es iyo
niSanio, Camoskda da Rvarad Camovida ca. erT wuTSi daikarga yvelaferi,
mTebic, gaRma ubnis alvisxeebic, cisken siciliT saxeabrunebuli lelikac.
marto saxlTan axlos mdgari xeebiRa Canda, isinic Zirs xridnen totebs
wvimis simZimis qveS, TiTqos miwaSi undodaT Casvla. miwas talaxSi areuli
wylis korianteli edga, erTmaneTs awydebodnen balaxebi, TqliSiniT modio-
da Cqerebi kramitebidan, sawvimari milebi rom veRar atarebda imodena
wyals, kedlebze Camodioda Rvar-Rvarad. patara bavSvebi aivnebidanac ki
241
gaikrifnen, Seibudnen Sin da iqidan, moxurul fanjrebTan momdgarni, iyure-
bodnen SeSinebulni. ise bneloda, sinaTleebic ki CarTes. TiTqos saxlebic
ki TaxTaxebdnen da dgandgarebdnen.·dedakacebma saswrafod daanTes sanTle-
bi, CaiCoqes da gaCqarebulni iwerdnen pirjvars. setyvas aRar urevda, mar-
to wvimaRa modioda, magram sad iyo amdeni wyali caSi! datborda, damorev-
da dablobebi. raketebis jaxunSi da Weqa-quxilSi wamiT SeisunTqavda, Sec-
otavdeboda wvima, mere isev wamovidoda. erTi ramdenjerme rom ase gaake-
Ta, bolos dauSva Tanabrad da ase iwvima da iwvima. iwvima mTel im saRamos,
gaivso sigriliTa da nestiT yoveli kuTxe-kunWuli. gvianvaxSmobas gada-
iRo, wkriala varskvlavebi gamoWiatda, magram naSuaRamevs isev dauSva xSirad
da Tanabrad. iwvima gaTenebamdis. gaTenebisas Sewyda, Rrublebic daiglija,
gaifantnen zogni saiT, zogni saiT. TeTri nislebiRa darCnen mTebze, mTebis
ubeebSi da lurji tyeebis Tavze, didi da patara erTmaneTs SehRimoda, _ es
ra iyo, es ra RvTis wyaloba iyo, xalxoo. zogis guli mainc ver moego
wvimas, _ exla raRa, exla gind iyos, gind arao. patarebi cdilogdnen,·gaetopaT
ezoebSi damdgari gubeebi. quxiliT modioda mRvrie, magram sasiamovno sunis
wyali xevSi. Sevedi gaRvarul baRSi, aviRe Wigo da im Wigos wveriT davuwye
miwas sinjva _ aba, sadamde aqvs gavlili-meTqi. mezoblebma sicili damaya-
res. _ eg, ici, sadamde iqneba wasulio?! marTlac Rrmad iyo wasuli sisvele.
gamococxlebuli, gamoyoCaRebuli iyo yvela xe, foTlebze ekidaT uamravi
msxvili wveTi da mzem rom gamoanaTa, im wveTebma brWyvial-ciali daiwyes.
gamovedi isev gzaze, gavCerdi da siamovnebiT vuyurebdi xan orTqlavard-
nil miwas, xan firuzisfer cas. _ xom geubnebodiT, _ gavZaxodi mezoblebs, _
xom geubnebodiT, Cveni mTebi Tavisas izamen-meTqi, xom qnes, rogorebi arian,
ha?! _ kargebi, kargebi! _ eRimebodaT mezoblebs, _ cota ki wamogvikakunes,
cota ki SegvaSines, magram mere Segvibrales sawyali xalxi, amoisunTqa mi-
wam!
im saRamos kvlavac moiRrubla da wamovida wynari da mZime wvima, im
saRamosac, meore saRamosac da TiTqmis mTel kviras. dila-SuadRe mziani
iyo, dRis miwurulSi daiwyeboda wvima, iwvimebda kargad, Ronivrad, gadai-
Rebda SuaRamisas, gamokamkamdebodnen varskvlavebi. agvistos Svids mere
Zlivs Camodga namdvili mziani dReebi, magram axla ukve qarvaSeparuli mze
iyo, Semodgomisken mixrili, alersiani mze. agvistos cxrametSi xom feri-
cvalobac dgeboda. fericvaloba Rames mTaSi wyalSi yinuli Cavardebao.
amas ki sigrile mohyveba xolme barad. dRisiT SeiZleba isev cxelodes,
RamiT mainc grila. dilas, rom adgebi, nami TrTviliviT aris gagebuli
balaxebze.
242
Cema baRSi meored movida balaxi, es ukve _ Semodgomis rbili, lorTqo
balaxi. Seferianebuli vaSlebi da msxlebi. axla amLgril balaxebSi cvio-
da. avdgebodi adre, Sevidodi baRSi, videqi im naamian balaxebSi da sixaru-
liT davyurebdi Zirsgagebul vaSlebsa da msxlebs. me maT xeluxleblad
vtovebdi. mwvane, wiTeli da yviTeli ferebi Zalian lamazi iyo erTad.
`Tebro~, 1983

`gvebralebodes kodalebic~

gadmoifrenen zamTarSi kodalebi kivkiviT. aba, papas hkiTxe, ras iZaxian-


Tqo kodalebi, papa, am dros? _ dario, dario. magaTac dari enatrebaT, mag
sawylebso, _ mogigebT papa.
ratom enatrebaT dari, ratom arian sawylebi kodalebi?
ai, ratom.
budoben kodalebi Rrma da Tbil fuRuroSi. fuRuro wminda, rbili bal-
axebiT aqvT mogebuli. Sefrindebian orni, dedal-mamali, Caxrian fexebs,
miexutebian erTmaneTs da arian Tbilad. magram rodemde iqnebian ase? _
moSivdebaT da gamofrindebian gareT. gareT ki zamTaria, Tovlia, yinavs...
zafxulSic bevrs wvaloben kodalebi. zafxulSi bartyebs zrdian. bar-
tyebs pirebi sul Ria aqvT. CauSviT, ramdeni matlic gnebavT im Ria pirebSi,
gadasanslaven umal. magram zafxulis siTboebSi xeebis WiaRua Rrma xvre-
lebidan maRlaa amosuli, umTavresad, xis Txeli qerqiRa faravT. sakmari-
sia, cotaze aglijos is Txeli qerqi kodalam, uceb aRmoaCens ramdensame
matls erTad. midi mere da sansle anda moaswari bartyebTan mizidva...
zafxulSi haerSic iWeren kodalebi mwerebs. zamTris yinvebSi ki sxvaa.
zamTris yinvebSi xeebis WiaRua Zalian Rrmad aris CamZvrali xvrelebSi.
Tan yvelas mZime ZilquSiT sZinavs. jer unda akakuno, akakuno, rom Wiam
gaiRviZos da misma CuCunma gagagebinos, is iq aris, amaod ar Cagivlis gar-
ja. mere unda misdge da mTeli ZaliT uxaTquno niskarti.
rogor unda uxaTquno, iciT? yovel gartymaze ybebi da safeTqlebi unda
getkinos. zogjer dilidan saRamomde mogiwevs brZola da im dros CaaRw-
ev matlamde, mTlad gadaognebuli rom xar, Wamis Tavic aRar gaqvs... kidev
kargi, Tu yinva mSvidia. saSinelebaa qariani yinva. qari kodalas xeze ar
aCerebs. ebRauWeba klanWebiT xes, ebjineba magari boloTic. aZreba, ebuxeba
fexebi, Tavkiseri gaxurebuli aqvs muSaobisgan, fexebi ki uSeSdeba, cotac da
veRar Seikavebs Tavs. afrindeba, dafarfatebs, dafarfatebs da mere isev
Sewyvetil saqmes daubrundeba. gabrazebulia xezec da matlzec. ufro Ro-
243
nivrad uxaTqunebs niskarts. zogjer ise Rrmad amoRrutnis xes, Sig mTli-
anad Cadis, boloc ki aRar mouCans Savad. zamTris saRamos daqanculni, ni-
aTgamoclilni ubrundebian kodalebi TavianT fuRuros. aRar undaT erT-
maneTis Sexedva. guli TiTqos safeTqlebTan hqondeT, iq feTqavs guli... da
stkivaT, stkivaT Tavi. daawvebian ubiT damZral fexebs, iTboben. mere, ro-
dis-rodis, mihyudeben mtkivan Tavebs erTmaneTs, da arian ase, Tvaldaxu-
Wulni. guli ki ganagrZobs feTqvas.
diliT isev gamofrindebian gareT. _ dari, dario, _ ixvewebian kivkiviT.
mere kvlav midgebian xeebs da uxaTquneben niskartebs.
da, iciT, kidev ra? _ Tu rogorRac areulad mofrinavs romelime koda-
la, Turme nu ityviT, es aris erT-erTi niSani imisa, rom sabralos tvini
aqvs Seryeuli xeze niskartis gadametebuli ZaliT cemisagan.
riT mTavrdeba xolme es tvinis Seryeva, Cven ar viciT.
ecodinebaT, albaT, beber, fuRuroian xeebs.
`dila~ #3, 1986; `patara biWi golgoTaze, 1989

`gveli~

ivnisia, TibaTves rom eZaxdnen Zvelad. mze qaCals Tavsa swvavs, magram
jer isev dilaa da CrdilebSi sasiamovnod grila. im CrdilebSi rom SiS-
veli fexebiT Sexval, aRarsad ginda wasvla, cota xniT gadawolas xom ara-
feri ajobebs, magram me saqmeze mivdivar, pamidvrebisTvis Wigo unda movWra,
jiqur mivdivar Walis gzaze. Walis gzasac Crdili afenia naxevramde, Tanac
lamia, odnav notio, da Ronivrad vadgam fexebs.
gadamirbenen da gadmomirbenen xvlikebi, buCqebSi uxmod daZvrebian bul-
bulebi, isini dRisiT sul duman, cnobismoyvare TvalebiT ki Semogxedaven,
gagacileben kidec. qacvis wverebze Tavaweuli yaraulebiviT sxedan RaJoe-
bi, Zveleburi yuaSavi, galeuli da mainc almasiviT mWreli waldi ukve xel-
Si miWiravs. TiTqosda imas mivimZRoleb win.
gzidan gadavdivar. Sarvlis totebs bolomde vikarwaxeb. viwyeb did
WaobSi Sesvlas. Calac Cemze maRalia, dgnalebi xom, SigniT da SigniT, caSi
arian asulni. Tan iseTi xSiria yvelaferi, TiTqos brZolaSi iyo. yovel-
nairad unda ibrZolo TaviT, waldiT, mxrebiT, idayvebiT. fexi muxlamde
midis, dabla da dabla ufro grilia miwa, civic ki. jer cotani arian koRoe-
bi, magram SeiZleba amitom ufro, kamikaZeTa TavganwirviT mesxmian Tavs.
awewil_dawewilia maTi frTebi da fexebi Cems mklavebze. waldis erTi
Cartyma da rbilad gadawveba dgnali, isev erTi Cartyma da midis mis gver-
244
diT meore.
moWrilebi SedarebiT mkvriv adgilas gamaqvs. iq vagroveb. isev Sevdi-
var RrmebSi, vWri. roca vidroveb, gasxepas viwyeb. o, rogor icis Tavisi
saqme waldma! aq sul erTmaneTs exutebian wvrili totebi. erTmaneTze vaw-
yob TiTqmis gaTeTrebul Wigoebsac. ar vTvli. Tvla ra sakadrisia! Tval-
iTac mSvenivrad vatyob, ramdens waviReb. erTxelac Sevdivar tevrSi, mi-
varRvev, vWri. sakmarisia! morCa! da swored maSin davinaxav yvelaze sworad
asuls. mivtopav, imasac vWri. gamomaqvs. gavsxepav. axla rbili wnelebiRa
maqvs mosaZebni. imaTac vpoulob, frTxilad vgrex. frTxilad Sevukrav Tavsa
da bolos Wigoebs. davayeneb fexze konas, avwev, davkrav Zirs. gaTanabrdebi-
an wamowvdili wverebi. axla erTic mokle xelketi mxarze qvemodan amo-
sadebad. imasac vWri, walds welTan gavirWob qamarSi. Seviwmend ofls Sub-
lze, Sevxedav moCaxCaxe mzes, Cavixrebi, frTxilad davuSveb konas mxarze,
avdgebi, qvemodan amovudeb xelkets da TiTqmis sirbiliT davadgebi Sini-
sken gzas. kona mZimea, cotaTi mRunavs, cotaTi miZagZagebs fexebsac.
fexebi ki, TiTqos Ceqmebi mcmodes, ise maqvs amovlebuli talaxSi. tal-
axi swrafad xmeba, kanWebze miWers, viTmen, veRar viTmen, konas davayudeb, vifS-
vnet, cotaTi mainc visufTaveb kanWebs, isev vikideb konas, isev miviCqari, TiTq-
mis mivrbivar Sinisaken.
rom SemekiTxoT, ratom? mxrebs aviCeCav. albaT, imitom, rom Tormeti
wlisa var, Tormeti wlisebs yvelaferi eCqarebaT, miT umetes biWebs, miT
umetes, Tu mZime kona gawevs, Tan wyalic gwyuria, wyaro ki axlos aris, fSis
pira kbodesTan.
da aha, is kbodec. TaviT davuSveb Wigoebs, mere vawven kidec, imaTac dais-
venon. dasaWer bartysaviT vadgavar wyaros, wyaro ki didia, didi taStis
tola, cotaze Crdili adgas, danarCenze mze. laplapebs, TrTis. civi xom!.. ar
vicav araviTar wess, egreve vemxobi, mTel saxes Cavyof wyalSi, mere viwevi,
vsvam. Tvalebi xedaven fskeris sxvadasxva sididisa da feris qvebs, kenWebs,
TiTqos isinic TrTian, marTla TrTian, aSkarad amoiwia qvamac, mere meo-
remac, kenWebi aqeT-iqiT garbian, mTlad abuntdebian qvebi, awiokdebian ken-
Webi da maT Soris amoiRuneba veeberTela mcuravis Wreli moyavisfro
weli. dahqnevs is weli, me qvamortymuli bayayiviT gadavvardebi ukan. ro-
dis gamoviZre waldi?! orive xeliT maqvs CabRujuli. wyaros ankara, Tax-
Taxa zedapirze ki amova, Tavs amoimaRlebs oqros sayureebiani didebuli
gveli; TiTqos cekvavs kidec, Semomyurebs me, me qvebs davwvdebi, avimarTebi,
is ukve aRar Cans, rac SeiZleba, didsa da did qvebs vadgafuneb wyaroSi,
wyali aimRvreva, talaxiviT xdeba. mxolod erTxel momeCveneba gvelis Wreli,
245
mbrwyinavi weli. isev vadgafuneb qvebs. mere velodebi wylis dawmendas.
wyali iwmindeba, magram mcuravi aRarsad Cans, amaod daveZeb balaxebSi, qvebSi.
axlaRa maxsendeba gamofurTxva, vifurTxebi, vifurTxebi, avdivar kbodis
zemoT, iq virecxav wminda wyliT pirs, saxeloebiT viwmendav tuCebs. xeleb-
is SemowyobiT vayuradeb mucels, vmSviddebi, vmSviddebi. walds gavirWob
welSi. mSvidad mivdivar, avdivar Sin. iq sabolood davagdeb konas, gaviz-
niqebi, avmaRldebi da var amaRlebuli, maRlidan mayurebeli...…
erTi esRa mqonda safiqrali, meTqva Tu ara es ambavi sxvebisTvis, dam-
ijerebdnen Tu ara. ver moviTmine, gavedi biWebSi da vTqvi. ki gadaafurTx-
es aqeT-iqiT, magram Tvalebi iseTi hqondaT, damcinodnen aSkarad. isev davi-
wye ufro meti gznebiT, zed Cems TvalebTan, zed Cems tuCebTan, aese... kidev
ufro damcinavi Tvalebi gauxdaT biWebs.
eSmakebsac dautaciaT-meTqi biWebis daburZgnuli Tavebi! amas xom sul,
sul ar damijerebdnen, magram CemTvis mainc is iyo mTavari, rasac axla
vityvi.
im dRidan gavxdi Zalian keTili, mSvidi, Zlieri. diliT rom avizmore-
bodi, uCveulo moqnilobas, simkvrivesa da Zalas vgrZnobdi kidurebSi, sx-
eulSi.
gavidodi da siamovnebiT davudgebodi ase azneqili gaxarebul mzes...
yovlismxilvelic aris mze.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`gviani Semodgoma kaxeTSi~ (kinonovela)

avtobusi savsea, sxedan kaxelebi da yvelani me miyureben, me sawvimari


marcxena mklavze maqvs gadakidebuli, portfelic im xelSi gadamaqvs, pi-
jakis guljibidan bileTs amoviReb, jer im bileTs vaTvaliereb, mere avto-
busis erTaderT Tavisufal adgils. win araferi weria, vuTvaliereb sazu-
rgulis ukana mxaresac, arc iq weria araferi. vekiTxebi veeba, gabebRvil
kacs, romelsac skamis ori adgilidan erT-naxevari ukavia.
_ Tqveni romeli nomeria?
_ aTi.
_ es TerTmeti iqneba?
_ ho, aTis mere TerTmetia.
veeba kaci wamiT amomxedavs da mere isev win gaixedavs gaSeSebuliviT.
kalTaSi boxCa rom udevs, zed xelebi uwyvia. ai, xelebi. didebi, msuqani, ma-
246
gram uTuod Zalian Ronieric. me RimiliT Sevdeb maRla, badurian sabar-
gulSi, portfels, mere _ frTxilad dakecil sawvimars da vjdebi. kaci miw-
evas cdilobs, araferi gamosdis. naxevrad vzivar, magram, Tqma ra saWiroa,
ar vimCnev.
amodis Savi, msxvili mZRoli. jer qaRaldebSi iyureba, mere mgzavrebs
gadaavlebs Tvals.
_ dagTvaloT?
_ servizi rom ar dagakldes? _ wina mgzavris kefasTan Cailaparakebs
viRac axalgazrda.
mZRoli Tvalebs Wutavs.
_ ra sTqvi Sen manda, rogora?
_ naTliaCems ukudo CoCori gauCina laziko saxedarma da imis dardSi
var, lafSi rom Caeflas, ra qnas?
isev wina mgzavris kefasTan ambobs axalgazrda.
mZRoli quds aiwevs Sublidan.
_ aba, aq miyure, _ miiWers TiTs Sublze. mere TiTs aiRebs da im adgils
TeTri wertili darCeba natyviariviT.
biWi gakvirvebulia.
_ va? Tqven georginTan xom ara xarT namuSevari.
_ eg ar ginda ra, sada var namuSevari da rogor.
mZRoli jdeba. uceb aamuSavebs Zravas. manqana burZays iwyebs. cotac da
gadmovvardebi skamidan.
_ iqneba cotaTi mainc mogewiaT, „Zia!
_ rkinisaa. _ idayvs ubragunebs manqanis gverds msxvili kaci. isev win
iyureba mSvidad. me wina sazurguls veWidebi orive xeliT, manqanis burZays
ritmulad avdev da Cavdev.

***
o, es Semodgomis gzebi!
mSvidi, momwvano feri dahkravs mtkvars wiTlad brialeben gargrebi,
Wermebi da alublebi navTluRSi: dafeTebulni gadarbian gadasasvlelze
dedaberi da bavSvi. mkacri TvalebiT gviyurebs motocikletTan gaCerebu-
li avtoinspeqtori. „Jigulim“ „Jigulis~ Tu daartya, _ dueliantis nabije-
biT uaxlovdeba ori Ri piani kaci, veeba simkarmzidi ZlivsZlivobiT Se-
brundeba gasaxvevSi, caze grialiT amodis veeba „tu-157; Tavdaxrilebi dga-
nan varkeTilis tirifebi, me kurdReliviT vfxizlob. yovel Casaxlels mux-
lebdaZabuli vxvdebi gverdze mjdari msxvili kaci mSvidad moxsnis:
247
_ mamaCemi ufro msxvili iyo, papaCemi kideva... is kidev ufro msxvili
yofila. me godoras meZaxian, imas sawnaxela rqmevia, Cvens Tavads imereTSi
wauyvania Rvinis sasmelad. imerlebTan Sesajibreblad, ra! xoda, rom unda
wasuliyo Turme. repeticiisaTvis, daswafebi samsapalnian, aTas xuTas litri-
an savse qvevrs da erT mtkavelze dauyvania,
_ vaa!
_ ho, Cauyvania Tavads imereTSi da mTeli imereTi gaukvirvebia. me imas-
Tan SedarebiT ra var! biWebic didebi myavs.
_ gagizardoT!
_ gazrdilebi arian, erTs sami Svili hyavs, meores _ oTxi gogo, Sen ra
xelobis kaci xar Tavada?
_ me, iciT, mweraliviT... mwerali gaxlavarT.
_ mwerali? _ kaci Semomxedavs, _ iyavi, Svilo, iyavi.

***
daiwyo napuralebi, aneulis jejilebi, wynarad wagluebuli mravalgore-
bi. martoxeebi, cxvrebi, grZel joxiani mecxvareebi _ ukan adevnebuli mowyeni-
li ZaRlebiT.
_ bodbeSi xom aivli. Svilo. wamRerebiT ekiTxeba erTi dedaberi mZRols.
_ ara. _ mokled upasuxebs mZRoli.
_ ras ambob biWo, marTla ar aivli? _ ekiTxeba axla mzisa da jafisagan
damdnari patara. cisferTvalebiani kaci.
_ ara-meTqi.
_ i, marTla ar aivli, biWo? _ kiTxulobs mesamec.
_ vTqvi, ar avivli-meTqi da rogor ggoniaT, sityvaze gadaval exla? _
brazianad yviris mZRoli.
_ swori xazis gamtarebelia aCkebianiviT, _ winmjdomis kefasTan ambobs
axalgazrda.
mZRoli kisers moRrejavs.
_ Sen manda, Subli xom gaCvene weRana?!
_ ho, ho, _ Tavs CaRunavs axalgazrda.
_ ar maCvenebino meoreda,

***
SevdivarT nislSi, wvriladac wvims, gzaze wonwoxebi dgas. mZRoli „SeniS-
vnebs urigebs amvlel-Camvleli manqanebis mZRolebs.
_ nela, feTxumo!
248
_ CirgvebSi gazrdilo!
_ Sen manqanaze vin dagsva! Sen nekers unda hkortnide soflis boloebze.
vCerdebiT. win manqanebi gaCxirulan. viRaca viRacas uyviris, _ brma
xar, biWo? viRaca win garbis, viRaca winidan ukan morbis, Cveni mZRoli kars
gaaRebs da tribunidan gadamdgariviT gadasZaxis.
_ CarCiT SuagzaSi komunizmis mSeneblebiviTa...
isaa, unda daviZraT da, viRaca abraxunebs gametebiT garedan. mZRoli
kars gaaRebs.
_ ra iyoT, mogdeven?
_ ara, kaco. Sen rom daginaxeT, avReldiT.
avtobusSi amosuli mTvaresaviT ganaTebuli axalgazrda kaci mgzav rebs
gadaxedavs, mZRoli cerad Sehyurebs da manqanas Zravs. oric sxva amovida,
is oric msxvili. daJinJRilebuli. axla erTmaneTze arian mixorxlilni
samiveni.
_ mideqiT axla ukan. nu damadgeTbiT yvelani Tavzeda? _ Sewuxebuli
moRrejavs kisers mZRoli.
_ yvelani rogor daveteviT, kaco?
_ sad ar daeteviT?
_ Tavze, kaco.
mZRoli amoxedavs. es axalamosulebi masze msxvilebi arian. SeuSvebs
saWes xelebs.
_ vah, kaco, gamagebineT ra dRea dResa, ra yvelas samarTebeliviT gaqvT
galesili enebi!
samni ukan iweven. erTi qali wuwunebs:
_ daTvi xar, ra xar, ra dedis Svili.
_ age, Cemze msxvili ukan ar gizis? _ Cemi ra gikvirT?!
_ me Sen simsxosTan ra saqme maqvs.
_ aba.
_ fexze damadeqi.
_ vai, me Casaqolsa! mere magaze metad ver amogaWyivle, deida?!
_ mgzavrebi icinian, icinis dazaralebuli qalic. vicini mec. mZRoli iw-
ers.
_ RmerTo, mSvidobiT mimiyvane col-SvilTan.
naxnavebi, didi lamazi xeebi, nisli.

***
avtobusi raionul qalaqSia gaCerebuli, viRacebi Cadian jmajuniT, nerv-
249
iulobiT. mZRoli fexze dgas, TiTqos iTvlis, Tan moZRvravs:
_ nela, nu ifuWebT nervebsa.
mec fexxe vdgavar. sabargulidan portfelsa da sawvimarsLviReb.
_ Tqvenc aq CadixarT. pativcemulo? _ mekiTxeba mTvaresaviT ganaTebu-
li gogia, qals rom fexi daadga weRan.
_ Cavdivar.
_ Tqven xom aqauri ara xarT!
_ ara, stumrad mivdivar.
_ amaTTana, kaco?! _ Tavs miabrunebs, viTom siciliT igudeba. mere moixe-
davs. _ saWmel-sasmeli Tu gaqvT wamoRebuli.
me meRimeba.
mSiers mohklaven. _ gogia Zmakacebs gadahyurebs dasturis molodinSi.
_ ho, ho, mohklaven. _ Tavebs uqneven Zmakacebi.
_ ai, ra! _ mklavze meqaCeba gogia. _ es samni xom Cvena varT. meoTxe kaci
gvWirdeba. koxtad rom mivusxdeT sufras.
_ didi madlobeli, didi! _ Tavs vuqnev uaris niSnad.
_ dafiqrdi dagvaTvaliere _ mafrTxilebs gogias Zmakaci.
_ ho, kargad Semogvxede. _- quds ixdis mesamec.
_ dafiqreba ar unda, _ mokled Wris gogia, _ marto erTi iseTi sadRegr-
Zelo vici...
_ icis, icis! _ dasturs aZleven Zmakacebi.
_ didi madlobeli, sxva dros! _ Tavs vukrav da karisken mivdivar.
_ bodiSis moxdiTa, magram scdebiT. Seni saqmisa Sen ici, magram scdebi
amaTTan stumrada? _ cers gareT iSvers gogia, Cems adgilze jdeba, Tavs
CaRunavs, viTomcda Zalian dadardianebuli.
_ scdebi, Zaliana scdebi! _ madevneben gogias Zmakacebi.
me xelebs maRla vwev da ise Cavdivar avtobusidan.

***
portfeli marjvena xeliT mikavia, sawvimari marcxena mklavze maqvs
gadakidebuli da moedans avdev.
Cveulebrivi raionuli centri moasfaltebuli moedniT, ramdenime aseve
moasfaltebuli quCiT. moednis irgvliv _ maRaziebi, saxelosnoebi. saxelos-
noebTan kacebi, lazRandara biWebi, maRaziisken mimavali qalebi. maRazie-
bidan gamosuli qalebi...
modis ori TmamoSvebuli, farfara Sarvliani biWi. mzesumziras mohfq-
vamen. uceb erTi mobrundeba, mova CemTan da mtkiced mekiTxeba:
250
_ ratom mzesumziras ara sWamT?
me gaugebroba mexateba saxeze. yoveli SemTxvevisaTvis mainc vekiTxebi:
_ rogor brZaneT?
_ ratom mzesumziras ar miirTmevT?
_ savaldebuloa?
_ ar iciT?
biWi Sarvlis jibidan mTel bRuja mzesumziras amoiRebs da pijakis jibeSi
miyris.
_ mzesumzira unda sWamoT,
momorebiT gaCerebuli biWi mSvidi TvalebiT miyurebs. Cemgan wasuli
biWi gverdiT amoudgeba da, viTomc araTeri, Ceeulebriv wavlen.
me portfeli marcxena xelmi gadamaqvs. mzesumziras viReb da wina
kbilebiT frTxilad vknet. araferi! ugemrielesi mzesumziraa. siamovnebiT
vacmacuneb tuCebs, erTxelac vixedebi Cemgan wasuli biWebisaken. imaT sxva
biWebi SeugrTdebian. wynarad dganan.
Camoivlis cxenis sazidriani menavTe.
mere borblebmorTuli velosi pediani biWi, mere dabali, Caburvakebu-
li kaci. saCvenebel TiTze dakidebuli cxvris barkali moaqvs.
_ ukacravad, raisabWo sad aris, xom ver gvetyviT?
_ ra sabWoo?
_ raionuli sabWo.
kaci aqeT-iqiT iyureba,
_ raikomi?
_ raisabWo.
kaci trotuarze mdgar kacebs eZaxis.
_ biWo, raisabWo raikomSia, ara?
_ romeli sabWo?
_ raisabWo, yruo.
kacebi erTmaneTs gadaxedaven.
_ ho. po. raikomSia.
kaci cxvris barkals marcxena saCvenebel TiTze gadaitans, marjvenas
Sarvalze gadaisv-gadmoisvams.
_ ager rom axval, maRazia rom Tavdeba, im maRaziis iqiT asaxvevia, iq rom
auxvev, erTi didi saxlia gadmomdgari, im saxlSia yvelaferi.
kaci fexidan iwyebs da Tavamde maTvalierebs.
me madlobas vuxdi da mivdivar.
Camoivlis 9-10 wlis biWi.
251
_ semiCka ara gaqvs? _ mekiTxeba pirdapir,
me mzesumziras amoviReb da muWaSi vuyri.
biWi arc Semomxedavs, ise midis.
ukan patara ZaRli misdevs.
raicentris administraciul SenobaSi TiTqosda kaciSvili ar aris.
mivdivar, TiTqos Cemive nabijebis xma makrTobdes. vkiTxulob karebTan
gakeTebul abrebs. tuCebis cmacuniT vimeoreb gvarebs, bolos vpoulob.
rasac veZeb. portfeli isee
me-7 gv. aklia

_ me marto moTxrobebs vwer.


_ uh, maS is sxva maxsovs, kaco? - bednieri xalxi xarT mwerlebi, werT da
werT.
_ ki, ki. _ RimiliT mivuge me.
_ Cven riT SegviZlia gemsaxuroT?
_ iciT ra, me mainteresebs... ai, rTveli xom damTavrda, rogor cxovroben
saqmemoTavebuli kolmeurneoebi, axalgazrdebi.
_ mowinave kolmeurneebi.
_ ara. magas mniSvneloba ara aqvs, saerTod, ufro axalgazrdebi, saWmel-
ic rom aqvT da sasmelic.
_ siamovnebiT, siamovnebiT gagacnobT yvelafers. Cven Zalian saintereso
xalxi gvyavs. aba, dRes raRa iqneba da xval dilidan... Ramis gasaTevi xom
gaqvT? _ ara jer. sastumroSi vapireb.
_ sastumro..
energiuli ganyofilebis gamge uwadinod aiRebs telefonis yurmils.
akrefs nomrebs.
_ sastumroa? robizoni xar? rostiaSvili gelaparakebi. robizon, mwer-
alTa kavSiridan aris Camosuli amxanagi. moica, ras auwie xmas, saerToSi
ara.
ganyofilebis gamge raRac wyromiT gaswevs yurmils ganze. _ saerTo
Si...
_ iciT, batono, me sawerebi maqvs.
ganyofilebis gamge isev miidebs yurmils.
_ biWo, gesmis?! sawerebi eqneba kacs. ar aris, TbilisSia wasuli, mweral-
Ta kavSiridan, xom giTxari. Cvenze unda daweros werili, _ Cems samivline-
bo baraTs asworebs da Sig ixedeba. _ giorgiberiZe, gvaria es orive sityva.
Sen, ici ra, nametani uflebebs nu aZlev Tavs. mweralTa kavSiridan. xom ar
252
dahyruvdi? ro mova, dagirekavs.
ganyofilebis gamge omgadaxdiliviT dadebs yurmils da dardianad
gamiRimebs.
_ axla sastumroSi wabrZandiT. daisveneT da xval dilas, rva saaTidan
Tqvens gankargulebaSi varT. dilas Tavmjdomarec aq iqneba.
me vdgebi. ganyofilebis gamge samivlinebo baraTs miwvdis, ixedeba Sig
da gunebaSi imeorebs Cems gvars _ „giorgiberiZe...“
_ sastumro zemoT aris, ara?
_ aqve, baRis TavSi. TeTri Senoba rom dgas, is aris.
_ keTilad.
_ keTilad.
energiulad marTmevs xels, karamde macilebs.
me quds vixurav da gamosamSvidobeblad Zalian maRla vewevi xels.

***
nebieri turistis nabijiT vuaxlovdebi sastumros.
„alazani“, „Àëàçàíè“ _ aweria kars zemoT gamokidebuli eleqtronis
TeTr buStebs. mTavar kibesTan samTvliani motocikli dgas. mis navSi rqeb-
dagrexili yoCi gaCerebula, mZimed aqanebs Tavs. mivdivar. yoCs Sublze
vadeb xels da RimiliT vusinjav kisris simagres.
_ gaanebe Tavi, biWo! _ meZaxis motociklisken momavali milicieli da
Tan Tvali veeba „platformebian“, miniqvedatanian gogoze rCeba. gogos
Rumelis ori axali mili miaqvs. TiTqos celqobiT mihyvebian ukan asfal-
tze niavisagan atacebuli foTlebi.
_ romlisaa? _ mamakacurad CaTqmuli RimiliT mekiTxeba milicieli.
me mxrebs viCeCav.
_ ar vici, me aqauri ar gaxlavarT.

gagrZeleba mecxre gverdidan

`gzaze~

rogorc ki b-s gadaxeda, levans umal mxiaruli mewisqvile vaso konk-


ilaSvili gaaxsenda, romelmac gasul wels umaspinZla. da radgan wvimda
da s-mde, sadac igi midioda, aTiode kilometri kidev iyo darCenili, gadaw-
253
yvita _ Ramis gasaTevad isev am keTil kacTan Sebrunebuliyo. xeobaSi gardi-
gardmo gaxidul qedisyelSi mdgars didxans aRar gaugrZelebia fiqri imis
Sesaxeb, Tu ramdenad saWiroa Cveni tyeebis oqtomberSi naxva, raTa namdvi-
li warmodgena iqonio tyis silamazeze; Tu ramdenad saWiroa, agreTve, wvimiT
pirdabanili mTebis movla, _ iseTi mTebis, rogorebic mis winaSe idgnen
_aTasferad aWrelebulni, nisliT moCiTulni, wynari, _ zurgCanTa aikida
da TavdaRmarTze daeSva. miuxedavad imisa, rom gza axla ukve soflis bo-
los gasdevda, pirispir arc aq Sexvedria vinme. arc boColebma miaqcies
yuradReba, iqve, gzispira nasimindarSi zantad rom wiwknidnen aqa-iq Semor-
Cenil Zurwa balaxs, arc banjgvliani, kuda qofaki gamoxmaurebia, mxolod
erTma lafSi amovlebulma, kuzlara deda-Rorma miacila wisqvilamde yure-
bis partyapurtyiT, darbaisluri RrutuniT, magram esec sananurad darCa;
mTeli gzis manZilze wesierad momavali Rrutunia wisqvilis derefanSi
Sesuls sawvimris kalaTaSi swvda da gaaCera. levani misi Wyvitinidan mixv-
da, rom aqamde mocilebis gasamrjelos iTxovda. magram, radgan maT amis
Sesaxeb araviTari xelSekruleba ar hqoniaT daRebuli, levanma Rors Ceqmis
danaluli wveri uTavaza dingSi da ubodiSod datova.
wisqvilSi sakmaod blomad aRmoCndnen rogorc kacebi, ise qalebic. isi-
ni gars Semoxveodnen saswors, erTmaneTs swonidnen da icinodnen. levani
rom SeniSnes, yvelam misken ibruna piri da aSkara mouTmenlobiT daiwyes
lodini, Tu ras etyoda igi.
levanma, rogorc wesi, jer gamarjoba uTxra, razedac Cveulebrivadac
upasuxes, Semdeg ki mewisqvile ikiTxa.
_ mewisqvile? _ ratomRac gaikvirva erTma.
_ diax, mewisqvile.
yvela Seatyobda, rom maincdamainc didi xalisiT ar kisrulobdnen meg-
zurobas, magram erTi maTgani mainc wauZRva mezobeli oTaxisaken. levani
Sebrunda da maSin mixvda, Tu ratom xdeboda ase.
_ raionidanaa!..
_ finganidan iqneba.
advili warmosadgenia, ra gunebaze dadgeboda, roca vaso konkilaSvil-
is nacvlad viRac ucnobze miuTiTes _ai, mewisqvile es gaxlavTo.
magidasTan TuSurqudiani, WaRara kaci ijda. win kideebSemocveTili dav-
Tari edo da raRacas werda.
SemosulTa naTqvams yuri mohkra Tu ara, wamodga.
_ gamarjoba.
_ gagimarjos.
254
_ raSia saqme, vaso aq aRar muSaobs Tu...
mewisqvilem levanis sityvis damTavrebas aRar moucada, skams xeli wamo-
hkra da SesTavaza:
_ Camojeq, namgzavri xar, getyoba.
da sanam kuTxeSi miyril SeSas daiRliavebda, buxarTan miitanda, Rvelfs
gaqeqavda da berviT guls ijerebda, uambo, Tu rogor gaitaca konkilaSv-
ili samgoris arxze muSaobam, sadac igi kolmeurneobam erTi kviriT gagza-
vna, rogor moiTxova mSeneblobis damTavrebamde iq daetovebinaT da
rogori warmatebiT ganagrZobs Sromas dResac.
ra unda eqna levans _ gabrunebuliyo da gza ganegrZo? mogexsenebaT:
Rame, talaxi, wvima da tye-Rre...
wuxili daetyo saxeze da mewisqvilec Sewuxda:
_ Tu iseTi saqme gaqvT... xmas mivawvdenT.
levans gaecina da gulaxdilad uambo yvelaferi.
_ hai dedasa! _ Tavi gaaqnia mewisqvilem, _ gamodis, rom am sofelSi
marto konkilaSvili yofila kaci. amerikaSi xom ara xar, Svilo. Cvens qvey-
anaSi vis unda miukakuno, rom kari ar gagiRos.
_ avTandil! _ gadaiZaxa xalxisken. mere mibrunda da davTarSi raRacas
dauwyo Zebna.
_ iqneba Tqvena gqondeT sufTa qaRaldi?
levanma ubis wignaki gauwoda.
mewisqvilem guljibidan fanqari amoiRo, wignaki magidaze dado, zed
proteziani marjvena xeli daaWira da wera daiwyo.
karebSi Tormet-cameti wlis biWi Semovida. iqve axlos Sedga, zurgiT
kedels mieyrdno da qveS-qveS daiwyo mzera. svimonam (ase eZaxdnen mewi-
sqviles) wera daamTavra, wignaki patrons daubruna, biWs mouxmo, oTxad
dakecili qaRaldi xelSi Caudo da TvalebSi Caxeda:
_ es werili naTelas miutane. icode, kacs gayoleb.
_ am balRs gahyeviT. Cemsas migiyvanT. mec, ai am nakraulebs Camovfqvav
da vaxSmad iqa var. Tu kargad ver dagixvdebiT, siTbo da simSrale mainc
gveqneba.
iuara, magram qarTvel kacs gana ase advilad daiyolieb? esec ar iyos,
mogexsenebaT, qalis xseneba da mere am saxelis „naTela“ raRac saamo fiqrs
aRuZravs xolme axalgazrda kacs. umal gaaxsendeba romelime romani Tu
moTxroba, sadac qalaqeli mgzavri soflis myudro wiaRSi xvdeba mSvenier
qalwuls, ibmeba siyvarulis qseli da mravali aseTi... levanic axalgazrda
iyo da... gaSordnen.
255
ukve sakmaod Sebindebuliyo. wvimasac emata.
_ saiT unda wavideT? _mimarTa levanma Tavis patara megzurs.
_ me momye, _ miugo megzurma mkvircxlad, paltos sayelo aiwia da der-
efnidan gavida.
orRobes misdevdnen, koWebamde talaxSi miabijebdnen. RavRaviT egebe-
bodnen da acilebdnen ZaRlebi. xandaxan bindSi alanduli Senobis kars
Camoabnelebda mamakacis ganieri mxrebi, gamoustvenda an gauwyreboda
ZaRlebs. esenic miexeTqebodnen, moexeTqebodnen da mxolod maSin anebebd-
nen Tavs, roca Semcvlelad gamouCndebodaT sxvebi.
_ ar mivediT? _kiTxulobda levani.
_ ai, axla mivalT. da es „axla“ naxevar saaTs mainc gagrZelda.
SeCerdnen ZeZvis RobiT SemozRudul ezosTan, romlis siRrmeSi ori
ganaTebuli fanjara Canda.
_ naTela!
fanjrisa da fanjris Suac gamoiWra Suqi.
_ vina xar? _ moisma qalis wkriala xma. levans gulSi gahkenwla.
_ modiT, _ miubrunda ymawvili levans. WiSkari SeaRo, aivanTan mivida
da qals raRaca uTxra. igi mkvircxlad Setrialda Sin, magram ramdenime
wamis Semdeg isev swrafad gamovida gareT.
_ mobrZandiT, _ Camoegeba kibeze. levani mihyva, aivani gaiares da Sin
Sevidnen.
es iyo lamfiT ganaTebuli sakmaod didi oTaxi. xelmarcxniv magida
idga, Semdeg _ taxti, Zveleburi taxti _ aTi kacis sawoli. xelmarjvniv isev
taxti, sami savse sacalo, ramdenime skami da buxari.
buxarTan mTlad gaTeTrebuli moxuci ijda.
am ukanasknels garda, yvelam xeli CamoarTva levans. gaecno: svimonis
meuRle Tekles, qals naTelas da umcros vaJs Saqros. wamodga ki moxuci.
_ vera gxedavT! _ wasCurCula naTelam levans. levani eaxla, xelze xeli
mouWira da miesalma.
_ RmerTma gagimarjos, Svilo! _ miugo xixiniT moxucma.
ar dainteresebula stumris vinaobiT, xvneSiT dajda da Tavi Cakida.
Tekle meore oTaxSi gavida, Saqroc mas gahyva, naTelac... magram ara, naTela
imave wams mobrunda.
_ momeciT sawvimari da qudi. levani gaSterebuli idga da fiqrobda
winaTgrZnobaze, romelic masSi naTelas xsenebam dabada. am winaTgrZnobis
pirveli nawili ukve asrulebuli iyo.
mis win idga Tvrametiode wlis qaliSvili, kirkati, loyebwiTeli, cqri-
256
ala.
_ bodiSi, erTi wuTiT! _ naTelam sawvimari da qudi kaCxaze Camokida.
kostiumis amara darCenili levani buxarma miizida da imitom, rom rogorme
daerRvia dumili, Seaqo rcxilis SeSa, tkacuniT rom iwvoda.
_ ra cecxli icis dalocvilma. mere Tu mzvareSia gazrdili.
_ mzvareSi gazrdil rcxilas SeSa ver Seedreba, _ daudastura moxucma.
_ amboben, pantasac ara uWirs rao...
_ xo, pantac kargia.
etyoboda, umZimda laparaki moxucs. moibodiSa, xelisfaTuriT avida
taxtze da muTaqaze miwva.
naTelac Semobrunda, muguzlebi Seaswora da buxris kides mieyrdno.
_ ramdeni wlisaa papaTqveni? _ hkiTxa xmadaweviT levanma.
_ danamdvilebiT arc Cven viciT. batonymoba rom gadavarda, mSvenivrad
maxsovso.
_ bednieri...
levani papiross eZaleboda, naTela ki sakuTari Tmis alersiT iyo garTu-
li. levans izidavda gogonas TiTebSi cocxal arsebasaviT aTrTolebuli
Wavli, ase egona, unetares siTbos agrZnobinebda igi, magram TiTqo miuxvda
naTela, nawnavi ukan gadaigdo, skamze Camojda, xelebi muxlebs Semoxvia da
ase, umanko bavSvis uangaro RimiliT, Sexeda pirdapir.
_ Tqven Tbilisidan mobrZandebiT, ara?
_ diax, Tbilisidan.
_ swavlobT?
_ arc mag bednierebasa var moklebuli.
_ maS, swavlobT.
_ ra Tqma unda.
_ universitetSi xom ara?
_ universitetSi.
aq xelebi muxlebs gauSva, gulTan miitana da warbebi aZgiba. misi mcired
SemaRlebuli mkerdi SesamCnevad iZvroda.
_ maS Cemi Zma gecnobebaT, beJani. levanma RimiliT aRiara:
_ ara, ar vicnob.
ewyina, mere raRac sZlia sakuTar TavSi:
_ misi amxanagi, gigla gafrindaSvili?
ra unda eTqva, rom esiamovnebia? tyuils ver etyoda. ara da _ Tvalebad
iyo qceuli.
_ ar meZleva saSualeba movigo Tqveni guli.
257
naTelas gaecina.
_ gulis mogeba ra SuaSia? es ise... _ Tavi daxara, xelebi isev muxlebs
Semoxvia da cecxls Caacqerda.
_ universitetSi xuTi aTasze meti kaci swavlobs... _ Tavs imarTlebda
levani.
naTela ar usmenda, sxva fiqrSi iyo wasuli.
_ Cemi Zma zarmacia, _ daiwyo TavisTvis, _ werils ver daawerinebs ad-
amiani, Tveze metia araferi ar viciT maTi. arc giglam moiwera...
da mouTxro, Tu rogor moxvda gigla maT ojaxSi. gasul wels, zamTris
ardadegebze, beJans Camoeyvana sanadirod.
_ biZaCemi ganTqmuli monadirea. Cemi Zmac nadirobs xolme, magram didi
cuRlutia. gigla ki... beJanis ambavi rom icoda biZaCemma, eWvis TvaliT uyureb-
da imasac.
_ giglas ki ara, imis Tofs uyurebda eWvis TvaliT. _ waarTva sityva
Saqrom.
_ Sen ra ici, Se Winka?! _ Seuwyra naTela.
_ rogor ar vici, aq ar viyavi? _axla ukve morcxvad _ alaparakda Saqro.
_ ra Tqma unda, rom Sen ufro gecodineba, _ dauyvava levanma, _ vaJkaci
xar da unda icode kidec.
_ vici, vici, _ daiwyo man, _ giglas axali Tofi hqonda, calluliani, Teq-
vsmeti kalibri...
_ yoCaR, biWo! saidan ici amdeni ram?...
_ magis mets ras gaigebs biZaCemisagan. sul nadirobaze aqvT laparaki.
_ aba, maS SensaviT sul wignebze xom ar vilaparakebT. biZaCemma, _ miu-
brunda levans, _ giglas Tofze ase Tqva: wadi, saqaTmeSi gade, qandarad
gamogadgebao. giglas ewyina, magram ra unda eqna. kaci vargodes, Torem
marto iaraRi bevrs arafers niSnavso. Tanac imisi „zaueri“ arafrad ar
Caagdo _ magas Cveni „tulka“ mirCevniao. amaze biZaCemi gaibuta. meore
dRes uari Tqva nadirobaze. vai-vaglaxiT daiTanxmes. waiyvana es Cveni biW-
ebi da yurebi dauxvrita dacinviT: studentebma nadirobisa ra iciT! Tofi
ra Tqveni saqmea _ kalamze gaqvT SeCveuli xelio. imuqrebodnen es Cveni
biWebi da aki ausrules kidec. orjer esrola biZaCemma Svels, orjerve
daacila. esrola giglam da, venacvale marjvenaSi, Sig mkerdSi gaartya tyvia.
fexic ver waedga, ise waqceuliyo. unda genaxaT biZaCemis sicxare _ me davW-
eri da magan aiRoo. nadirs ki erTi natyviari hqonda.
meore oTaxidan, sadac uTuod magida iSleboda, Tekles xma moisma:
_ erT wuTs aq modi, Zabri damiWire, Svilo.
258
Saqrom xeli xels Semohkra da gaiqca.
_ cocxali ymawvilia! _ Tvali gaayola levanma.
_ Winkaa namdvili. giglasac Zalian moswons, roca werils gvwers, pirv-
el rigSi magas kiTxulobs.
levanma Seatyo, rom naTela mTeli Tavisi arsebiT moiTxovda giglaze
saubars, bevrnairad Seecada daebrkolebina, magram amaod. qali ki ara, abri-
alebuli CiraRdani idga mis win da sinaTles hfenda yvelafers. mxolod
levanis adrindel imeds efineboda Crdili.
... albaT, kidev didxans gagrZeldeboda amgvari saubari, Tekle rom ar
Careuliyo:
_ aqeT mobrZandiT, ukve sakmaod Tbila.
es oTaxi wina oTaxze patara iyo. samagierod aq ufro meti aveji ewyo.
oTaxis SuagulSi qaTqaTa sufriT dafaruli magida idga _ brolis
grafiniT, moxatuli WiqiT. xilis vazebiT da xoragiT savse sainebiT. ni-
keliT daferil rkinis or sawols Sirma efara. iqve mrgvali magida idga,
Semdeg _ karada da wignebis Taro. isev sawoli, didi sarke da yvavilebiani
qarTuli xaliCa. aq ukve Tunuqis Rumeli iyo gamarTuli da aqeT-iqidan
venuri skamebi edga.
Rumeli gugunebda. Semousxdnen da, rogorc aseT dros viciT xolme, le-
vanma suraTebis alboms wamoavlo xeli. pirvelsave gverdze waawyda imas,
rasac gaurboda. es iyo mozrdili foto, damzadebuli vinme gaiozis mier
TbilisSi.
_ Cemi azriT, es unda iyos gafrindaSvili.
_ gamoicaniT. _ RimiliT miugo naTelam, suraTi CamoarTva da daacqer-
da.
_ axla maxsendeba, _ ganagrZobda levani _ giglas Sevxvedrivar. fiz-
kulturelic aris, rogorc vici.
_ diax, diax, _ naTela skamze Sesworda da suraTi angariSmiucemlad
miixuta mkerdze. _ aq rom iyo, ai, iqiT rom sacaloebia, xom naxeT _ wisqvil-
Si mihqondaT, TiToSi cxra fuTze meti Cadis. mama marjvena xels ver xmar-
obs, verc beJanma aikida, giglam ki... o, rogor aitaca! yvela gaaoca.
surda, erTxel kidev daexeda suraTisaTvis, xelebi gamoSala; da mxol-
od axla mixvda, rom mkerdze hqonda mixutebuli. SemkrTalma mimoixeda da
levanis daZabul mzeras rom waawyda, ailewa, ena veRar daZra, suraTi civad
daubruna. im wuTSi levani sabolood darwmunda, rom gogonas Tvalebs,
almurmodebul Rawvebsa da bageebs anaTebda ara lamfis Suqi, aramed cecx-
li, romelic gulSi inTeba xolme. albomi daxura da saubari rom sxva
259
saganze gadaetana, Tarodan wigni gadmoiRo.
es iyo bernarden de sen-pieris warmtaci moTxroba „poli da virJini“.
gaSala. Tavfurcelze gakruli xeliT ewera: „naTelas giglasagan“. wigni
umalve adgils daubruna da Cumad moscilda Taros. aRarafrisTvis aRar
wauvlia xeli. egona, yvela nivTi, sulieri Tu usulo sagani, laparakobda
giglas Sesaxeb, haeric ki misi sulTqmiT iyo gaJRenTili. gana SeiZleboda
raime imedi hqonoda kidev? sabednierod, simonam mouswro. faraja gaiZro,
xelebi gadaibana da Tavmomwoned wamovida misken.
_ mobrZandiT, dagviloceT kera!
da levani pirvelad aq, am wuTSi mixvda, Tu ratom afasebdnen adamianebi
Rvinos.
`pirveli moTxrobebi~, 1953

`gza kaleidoskopiisken~

Sebindebisas isev naZvebis koromTan SevxvdiT. es koromi soflis napi-


ras iyo. saagarako sezonis dros, saRamo xanze, xalxs ver itevda xolme,
axla ki, seqtembris ukanasknel ricxvebSi, Cvens meti aRaravin dadioda. Cvenc
gamonapira ficris ubralo skamze vsxdebodiT. aqedan anwlmodebuli fer-
dobi Cadioda. Zirs, samociode metriT dabla, isev naZvnari iyo. naZvnarSi,
lurjad dawinwklul veeba lodebs Soris, broliviT TeTri nakaduli
miedineboda, nakaduls iqiT mTa moCanda _ isic naZvnariT Semosili, TiTqos
Sveulad aRmarTuli.
saRamoobiT is mTa Savi tuSiT daxatuls hgavda xolme, gansakuTrebiT
misi aweul-daweuli da dakbiluli Txemi. es imis gamo xdeboda, rom mze mis
ukan Cadioda, mowmendil cas didxans anaTebnda qvemodan oqrosfrad, mTa
ki CrdilSi rCeboda.
Cems megobars TeTr, grZel fexebze natis Savi Custebi ecva, mxrebze maren-
gosferi Jaketi moexura (axla is Jaketic Savad Canda), beWebamde talRebad
CaSvebul sqel Tmaze Savi xaverdis bafTi hqonda gadaWerili, da rodesac
amomxedavda, meCveneboda, rom marto misi Tvalebi ki ara, gamxdari saxe da
maRali saluqi yelic fosforul naTebas gamoscemda. mis siaxloves mudam
amaze vfiqrobdi, ra gasaocari Tvalebi da kani aqvs-meTqi magram laparak-
iT, sul sxva rameebs velaparakebodi. saqme isaa, rom mas mZime, sazareli
Seuracxyofa miayena mamakacma, romelic Zalian uyvarda. amis gamo „sisule-
le“ Caidina. ramdenime Tve iwva, Zlivs wamodga da axla aRaraferi sjero-
260
da adamianTa keTili urTierTobisa.
erTaderTi ram, razedac yuradRebis SeCereba SeeZlo, es iyo ,„buneba~
rogorc Cven ubralod vuwodebT xolme mTebs, tyeebs, mdinareebs da balax-
ebs. adre Zalian mxiaruli, axla gamudmebiT dumda da mxolod Tvalebis
gamometyvelebiT gagrZnobinebda, ra siamovnebda, anda ra aRizianebda.
me skandinaviis qveynebidan axali dabrunebuli viyavi da iqaur ambebs
vuyvebodi. velaparakebodi civ, ankara tbaze da Sig Tavdayira Caxatul
fiWvebsa da TeTr Rrublebze; TiTqos saguldagulod garecxil wiTelkrami-
tian saxlebze, mSvidad, TavianT nebaze mobalaxe Zroxebze, iisfer fiorde-
bze da meTevzeebis patara, WraWuna gemebze, romlebic yuryumala ixvebiviT
adi-Cadian CrdiloeTis zRvis saSinel talRebSi.
meTevzeebze laparakiT me imasac ki mivaRwie rom sakuTari mosazreba
gamovTqva maTze. rodesac avuwerdi, rogor Semodiodnen isini yureSi,
rogori mSvidi, naTeli saxiT adgebodnen dedamiwas, rogori kmayofilebiT
gadmohqondaT napirze veeberTela TevzebiT savse kalaTebi, man TiTqos
TavisTvis Tqva:
_ isini mTel dRes sikvdilis xaxaSi trialeben da dro aRar rCebaT
sakuTari ablabudebis mosaqsovsd.
misma xmam Zalian gamaxara, magram sityvebs rom Cavukvirdi, Sevwuxdi.
ablabudebSi, cxadia, sxvebis dasaTrgunav qselebs gulisxmobda. Cveni aq
yofnis ganmavlobaSi pirvelad Sevexe Tmaze xeliT. mindoda meTqva, rom
saWiro ar iyo aseTi Sexedulebebis gavrceleba yvelaze, rom TviT Cvens
axlosac SeeZlo moeZebia naTeli, jansaRi oazisebi; TviTonac raRac molo-
diniT SemomaCerda, magram marcxena mklavze raRacis Sexeba vigrZeni da
SemkrTalma mivixede iqiT.
skamis boloze patara biWi ijda. sibneleSi mxolod is gamoirCeoda,
rom didi mrgvali Tavi da winwamoweuli didi yurebi hqonda; kidev _
wvril, Zalian wvril fexebze ganieri sandlebi ecva. ucnaurad abrWyvi-
alebda TeTri rgolebiT garSemortymul Tvalisgugebs da iRimeboda, ma-
gram kbilebi ar mouCanda, TiTqos Camocvenili hqonda.
imdenad moulodneli iyo misi aq, am dros gamoCena, rom kankalma ami-
tana. ver gamebeda, amewia xeli, Sevxebodi da gamego, namdvili biWi iyo Tu
moCveneba. erTic vnaxoT, mis adgilas sicariele damxvedroda?!..
gaWirvebiT Sevbrundi Cemi megobrisken da davinaxe, rom isic daaxloe-
biT Cemnairi fiqriT iyo Sepyrobili. aman gons momago. magram sanam me
movimoqmedebdi rames, biWma Seatoka Tavi da raRac CifCifa xmiT ikiTxa:
_ mere?
261
_ ra mere?
_ mere ras akeTeben meTevzeebi?
mivxvdi rom Cemi nalaparakevi hqonda mosmenili. aman uceb damarwmuna,
Cveulebriv bavSvTan mqonda saqme da xalisiT ganvagrZe:
_ mere? mere gadaikideben mxarze TavianT brezentis qurTukebs, Caiwy-
oben jibeebSi did-did dawiTlebul xelebs da maRalyeliani rezinis Ceqme-
bis fxlakafxlukiT TavTavianTi saxlebisken wavlen. midian or-ori, sam-
sami. quCis piras ayudebuli axalgazrdebi ridiT uTmoben gzas. Sevlen
amoCemebul barSi, moiqeqaven jibeebs da _ tyap! tyup! _ gamyidvelis daxlze
norvegiuli kronebi. daleven TiTo kaTxa surnelovan luds, xelisaweviT
gamoemSvidobebian gamyidvels da isev wavlen. maTi TeTri saxlebi To-
liebiviT miyuJulan Calurjebuli kldeebis kalTebze. Sin bavSvebi elian:
patara iensebi, henrikebi, nilsebi, magdebi, herdebi, ingebi da izabelebi. isini
yvelani sayvarlebi arian, magram yvelaze meti siyvaruliT mainc mTlad
patarebi sargebloben, rogorc CvenTan. hoda, aiyvanen im mTlad patarebs
maRla, sul maRla. sweven patarebi gaxarebul xelebs. ismis gamamxnevebeli
SeZaxilebi. xolo Tu Wers miawvdines funCula TiTebis Tundac sul, sul
wverebi, iseTi ambavi atydeba, TiTqos im patarebs baybaydevebi daemarcxe-
binoT...
es rom vTqvi, xeli gaviwode da biWs mrgval Tavze davade. Tavi, albaT,
aTiode dRis winaT gadaexotraT da axla Tmis yoveli Reri lursmaniviT
iCxvliteboda.
_ mere? _ isev SemekiTxa biWi da Tavi gamomacala.
_ mere raRa? daibanen xel-pirs, kisersa da mxrebs, SeimSraleben magari
pirsaxociT. deda sufras gaSlis, wesierad Semosxdebian bavSvebi. dajdebi-
an meTevzeebic da daiwyeben Ronier Wamas. Zalian uyvarT mwnilebi _ ki-
tris mwnili, pamidvris mwnili...
biWs saxe gaebadra. me SevCerdi.
_ mere? mere raRas akeTeben? _ aRar meSveboda biWi. '
simarTle giTxraT, ukve momwyinda es ucnauri angariSgeba da Cems me-
gobars mivxede mudaris TvaliT. magram Cems megobars kmayofili, gaxare-
buli gamometyveleba hqonda da im wamsve ganvagrZe.'
_ mere Caicvamen sufTad da gamovlen gareT. midian quCaSi sul erTad:
mama, deda da bavSvebi. haeri rogoria, iciT, namdvili cisferi. mtvers ver-
sad naxav. aqeT maRali, Cabnelebuli mTaa, iqiT _ alaplapebuli zRva. zRvis
napirebze Suqurebi afaxureben Tvalebs. meTevzeebs da maT bavSvebs Zalian
uyvarT kino. gansakuTrebiT, roca CvenisTana xiliT savse qveynebs aCveneben.
262
naxaven am qveynebs, mxiarul xasiaTze dabrundebian Sin da daiZineben.
_ mere?
es ukve metismeti iyo da gabrazebiT Cavilaparake:
_ mere raRa! mere wvanan da sZinavT. sizmrad daibRotebian kinoSi nanax
atmebsa da msxlebze. zRva ki tokavs da tokavs.
etyoba, Sematyo es gaRizianeba, xelebiT muxlebs daebjina, Tavi daxara
da fexebi aaqanava. me isev Cems megobars mivxede. isic aseve, raRac morC-
ilad ijda. TiTqos masac undoda, ganmegrZo Txroba, magram ver Semoebeda
amisi Tqma. gameRima da gavifiqre, oRond Sen gesiamovnos da Tundac dilam-
de vilaparakeb-meTqi. magram uceb biWi wamoxta, Cems win Cacucqda, raRac
brWyviala winwkali amoqeqa miwidan, erTxans aTvaliera da mere imedgacrue-
bulma moisrola.
_ ra iyo? _ vkiTxe me.
_ cicinaTela megona da SuSa yofila.
isev ase, Cacucquli ijda. TeTri rgolebiT garSemortymuli brWyviala
TvalebiT Semomcqeroda da Zalian hgavda... romeliRac Ramis frinvels. es
ar mesiamovna. Sublze xeli mivade, odnav vubiZge da ukan gadavagde. man
fexebi aiqnia, kiskisiT gadagorda anwlebisken da sibneles Seeria. SemeSin-
da, emand ferdobze ar dagordes-meTqi da wamovxti, davedevne. magram sanam
me mivwvdebodi, TviTon wamodga da haerSi qanaobiT mkiTxa.
_ kaleidoskopiaSic yofilxar?
_ raSi? _ ver gavige pirveli sityva.
_ ka-le-i-dos-kopiaSi.
_ kaleidoskopia raRa aris?
_ qalaqi.
_ ra qalaqi, sad? _ biWi mibrunda da Cvens win aRmarTuli Savi mTis
wverebisken gaiSvira xeli.
_ ai, iq, im mTis iqiT, mere kidev iqiT, mere kidev iqiT.
mivxvdi, rom raRac Taviseburi ambavi icoda da axla me davuwye gamok-
iTxva.
_ Sen TviTon Tu yofilxar im kale-i-doskopiaSi?
_ Cemi Zma iyo.
_ mere rao, Senma Zmam.
_ Rame, me rom dameZina, aiRo farani da wavida. Cveni farani. ginaxavs?
Ramura rom axatia SuSaze. midis tyeSi, farani maRla aweuli uWiravs da
tink-tank! _ farani qanaobs. xeebze daTvebi sxedan da iyurebian _ bee!.. me-
liebi buCqebSi miZvrebian da grZel kudebs Zlivs miaTreven. mglebi... _ uu!
263
_ briala Tvalebs xuWaven. maRlidan wkap-wkup! _ wveTebi cviva. Zirs tkac-
tkuc! _ xmeli wkirebi imtvreva. mTis wverze rom avida, iq iciT, iq ici ra
aris saWiro? Zalian, Zalian unda CaisunTqo, mere uceb amoisunTqav, gaSli
xelebsa da fexebs, daiqnev CitiviT da waxval. midixar, mifrinav _ tiiuu!.
tiiuu! _ rogorc ZilSi. ca sul wiTelia, Senc wiTeli xar, kaleidoskopiac
wiTelia. rogori wiTeli, ici, broweulis yvaviliviT oRond gamWvirvale.
saxlebic aseTebi dgas. miartyam ai ase wki purts da wkrim-wkrim-wkrim! _
WiqasaviT. gogoebi da biWebic wiTlebi arian, gamWvirvaleebi. imaTac miar-
tyam wki purts da wkrim-wkrim! _ ecinebaT. iqneven Tavebs da ki ar dadian,
dasrialeben. wiuu... wiu... moednebze wiTeli milicionerebi dganan. imaTac
rom miartya wki purti, _ wkrim-wkrim! magram milicioneris wki purtis
mirtyma ar SeiZleba. mixval wyarosTan daaWer TiTs da Wuu! _ tkbili wiTeli
wyali, ramdenic ginda.
am ambavSi rom iyo, ese igi, raRac ucnauri xmebisa da moZraobebis kori-
antels ayenebda, viRac masze ufro maRali biWi swvda zeaweul xelSi da
Tavisken Seabruna.
_ me gaswavli Sen Wuus!
patara biWi gaCumda. xelis gaTavisuflebas cdilobda. mere uceb wixle-
bi dauSina did biWs.
_ gamiSvi, gamiSvi!
_ mogklavs deda, mogklavs! _ eubneboda didi biWi.
me mivedi, gavaSvele da did biWs vkiTxe:
_ Zmebi xarT?
didma biWma Tavi damiqnia. patara _ xels xelze isvamda.
_ Sen iyavi kaleidoskopiaSi?
did biWs gaeRima. patara dainteresebuli TvalebiT miaCerda.
_ iyavi? _ gavumeore kiTxva.
didi biWi isev iRimeboda da sdumda.
Sevatyve, ar undoda simarTle eTqva umcrosi Zmis TandaswrebiT, amitom
moveSvi. erTsac Tavze movkide xeli, meoresac, axlo miviyvane, Tavebi erT-
maneTze mivadebine, SerigdiT da mousviT-meTqi Sinisken. gaicines, didma bi-
Wma xeli CasWida pataras da wavidnen.
pataram ramdenjerme moixeda, magram ukve Sors iyo da ver varCevdi,
iRimeboda Tu ras Svreboda. Tavis mobrunebis SemCneva ki advili iyo, rad-
gan aqeT-iqiT gaSverili yurebi Tu aRar Canda, maSasadame, Cvens danaxvas
cdilobda.
Cemi megobari isev skamze ijda. fexebi erTmaneTze hqonda gadadebuli,
264
xelebi muxlze ewyo da Tiqos yurs ugdebda sibneleSi gauCinarebul biWe-
bis fexis xmas. gverdiT rom mivujeqi, kidev karga xans iyo ase. bolos
xelebiT skams daebjina, Rrmad amoisunTqa, momibrunda da raRac tkivil-
gareuli RimiliT miTxra:
_ rom meTxova, didi ar vici, magram patara biWi ueWvelad wamiyvanda ka-
le-i-doskopiaSi, ara?
me gavuRime da xasiaTis gasasworeblad vuTxari:
_ ki, wagiyvanda.
_ magram patara rom TviTonac ar yofila iq da gza ar icis?
_ eg iseTi biWia, mainc gaignebs.
_ mec ase mgonia.
_ aba ra!
_ Tanac, aravis awyeninebs, ara?
_ aba ra!
Cemi megobari gadmoixara da jer xelebi damawyo mxrebze, mere Tavic
dado zed. Tmis ramdenime Reri momeRitina saxeze. amiT vigrZeni, rom niavi
daiZra. xelis cecebiT movZebne ukangadacurebuli misi Jaketi da frTx-
ilad wamovaxure mxarze.
`ciskari~ #3, 1966; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`gzis gasabruni~

rogorc didebuli neli samgloviaro melodia, ise Semodis CemSi ty-


isken mimavali gizis viwro gasabruni, zed gadmokidebuli msxmoiare kune-
li, yviTlad gabrwyinebuli misi ramdenime foToli, kunlis qveS grili
xavsi, kbodis win pawawina gube, gubis piras Semodgomis mzes miyuCebuli
TvalebdaxuWuli bayayi.
Cemgan ki taatiT midian lurj caze idumal TeTr striqonebad gadaWim-
uli „irmis nasunTqebi“...
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`giglia~ (ciklidan _ `Cemi sawyali siyvaruli~)

poeti giglia (gasagebi mizezebis gamo me mis namdvil saxelsac ki ar


vwer) fSavSi daibada. mama, kolmeurneobis moangariSe, omSi daiRupa. dedam
265
gazarda, samZivarma. is gazarda da kidev misi ori umcrosi da _ nino da
darejani. nino ocdaerTi wlisa gardaicvala. Seyvarebulma biWma uRalata,
swrafad momqmedi Wleqi Seeyara da veRaraferi uSveles, sanTeliviT Cail-
ia da Caqra. „yvelaze didi naWrilobevi im dRisa maqvs gulzeo~, _ ityvis
xolme giglia. Tu Rvinos svams, Semoiwyobs Tavze damuStul xelebs da ise
Cahyurebs CaboRmili Wiqas. darejani qedSia gaTxovili, janmagari qalia,
Svilebica hyavs, oTxi Svili, da ukve erTi SviliSvilic.·giglia darejans
Tavis damtirebels eZaxis, _ „Sen maxareb, Sen rom damitireb lamazadao~.
darejani brazobs, _ „nu ityvi egre xolme, biWo, Torem ar vici Tu ras
vizamo. uwinamc miwam amomivsos es Tvalebi, vidre me Senze cremli Camom-
dindeso~. giglia icinis da zviadobs, _ „maSin memsaxureo~. _ „ratom ar
gemsaxurebi, wamlad dagede, qaTami dagikla Tu indaurio~. _ „qaTamic da
indauricao~. _ „qaTamsac dagiklam, indaursac da, xval rom kaci Camova,
xbosac imaT mivayolebo~. giglia uyurebs da xarobs, _ darejanic ormocs
aris gadacilebuli, magram isev Ronieria da kargi _ tuC-kbil gawyobili,
xalisiani.
gigliam Svidwliani skola Tavis sofelSi daamTavra. erT saklaso oTax-
Si ori jgufi ijda xolme, didebisa da patarebisa. didebs rom zepiri hqon-
daT, patarebi werdnen, anda _ piriqiT. xan ris maswavlebeli ara hyavdaT,
xan risa. gakveTilebi xSirad ucdebodaT. balRebsac es undodaT, balReb-
sac, gigliasac. Ronivrad Camorekavdnen gamosvlis zars da giglia sir-
biliT midioda Sinisken. amohyrida naWris abgidan saxelmZRvaneloebs, Cadeb-
da Sig sakiTxav wigns, mere cota purs; cota pursa da cota gamxmar yvels,
gairekavda saxlis ukan mobalaxe Zroxasa da xbos, kidev _ sam cxvars, erT
Txas, imis tyup ciknebs, arekavda serze, kai balaxebSi, TviTon ijda, wigns
kiTxulobda, an wigns kiTxulobda, an fiCxs agrovebda, saqoneli ki sZovda.
SvidwledSive zepirad icoda vaJa-fSavelas xuTi poema: „gogoTuri da af-
Sina~, „aluda qeTelauri~, „stumar-maspinZeli~, „baxtrioni~, „gvelismWame-
li~, xuTi poema icoda zepirad da ramdenime moTxroba, maT Soris: „mTani
maRalni~, „xmeli wifeli~, „mTis wyaro~. vaJas leqsi „kai yma~ misi cxovreb-
is~ wesdeba iyo. swavlobda da kacobda _ mklavmagrobda, sityva-pasuxsac
ufiqrdeboda. SvidwledSive daiwyo sakuTari leqsebis wera. erTi misi
imdroindeli leqsi _ „imedi~ _ duSeTis raionul gazeTSi, daibeWda. ai, is
leqsi:
aragvi vnaxe · damdnari,
qvebze Zlivs gadadioda,
muxasa, totborjRliansa,
266
xmeli foTlebi scvioda,
Camomdnariyvnen wyaronic,
imaT fskers mtveri sdirda..,
Sevxede mTebis wverebsa,
iq janRi mimodioda,
eTqvi, _ gadamirCa qveyana,
guli amaod mtkioda.
giglias aragvi Zalian uyvarda da dResac Zalian uyvars. sadac da ra
drosac ar unda Seeyaros, miva da xelebs Cahyofs Sig. ase sjera,@rom iqidan,
arageis wylidan, sijanmrTele da Zala maRla asdis sxeulSi. ramdeni wli-
isa unda yofiliyo, rom saRamoobiT or ankess Cahkidebda _ is ankesebi
dedis Zmam aCuqa _ diliT mtkavelis sigrZe kalmaxebs daiWerda da im kal-
maxebis damorCileba uZneldeboda, „me aragvis qviSiT var Cakirulio~, _
eubneba xolme giglia qalaqel amxanagebs. ymawvilkacobisas, rogorc po-
ets, „aragvelis~ darqmeva undoda, magram ratomRac ver gabeda.
@aragvi misi ojaxis Semwec iyo. is rom adiddeboda da nariys moitanda,
im sariys TiTqmis naxevar weliwads swvavdnen. ezidebodnen dedabudianad
_ dedac, gigliac da debic. gigliac patara iyo, debi ufro patarebi. mex-
sierebaSi samudamod CarCa Sesasveneblad Seyovnebuli, sifrifana TeZoe-
bze xemixutebuli, mzeze TvalebmiWutuli patara gogoebi. amaze, am SeSis mz-
idav patara debze, mSvenieri leqsic aqvs dawerili. es leqsi misi leqsebis
pirvel krebulSia Sesuli da maRali Sefasebac miiRo, rogorc mkiTxvel-
megobrebis, aseve kritikis mxridan.
Svidwledis damTavrebis Semdeg giglia mamidam waiyvana duSeTSi da
swavla iq gaagrZelebina. giglia iqac kargad swavlobda, mTeli skolis
TvalsaCino moswavle iyo, Widaobda kidec, morbenlobda kidec. leqsebs
xom TiTqmis yoveldRe werda da xan raionuli gazeTis redaqciaSi mihqon-
da, xanac TbilisSi gzavnida. raionulma gazeTma sam weliwadSi Tormeti
leqsi daubeWda, Tbilisurma presam ki _ mxolod ori, isic „norCma leninel-
ma~.
SabaT-kviras duSeTidan Sin adioda, _ oi, ra Zneli iyo maSin es gza, _ da
Sin irjeboda. yvelaferSi xelgamomavali biWi iyo, saxl-karic kargad hqonda
movlili da saxnav-sabaric. gogoebic Zalian ubamdnen mxars. simindic blo-
mad mohyavdaT, kartofilic, lobioc da xilic. Zroxac isev hyavdaT, Zroxac
da cxvrebic. marto Txebi aRar iyolia dedamisma, _ nargavebs mifuWeben eg
eSmakis Toxumisanio. giglia scelavda xolme, debi abululebdnen. xandaxan
isinic waetanebodnen xolme cels, magram giglia wyreboda, me Cems dedasa
267
da debs cels ar avaRebinebo. RamiT saTibSive rCeboda, Teqis ZvelaSi gax-
veuli, mTlad marto _ dilas adre rom daewyo celva. gauTenebelze daiw-
yebda da xSirbindisas Zlivs moasvenebda mxar-mklavs. Semodgomaze yuTe-
biTa da tomrebiT Cahqonda Tavisi samyofi sursaTi da metic mamidasTan.
mamidasac didad exmareboda, ezoSi arafers dastovebda ise _ upatrono
rom sTqmoda. cxeni ara hyavdaT, TviTon acurebda didTovlobas Tivebs.
dedasa da debs gigliaze amosdiodaT mze.
saSualo saswavlebeli rom daamTavra, erTi piroba egeTi fiqri hqon-
da, _ davrCebi Cems SinaSi, Cems fSavSi, viqnebi, Tan vwer, Tan saxl-kars da
saxnav-sabars movuvlio. magram dedam da debma Tavi gadaikles, _ Tu marT-
la Cveni kargad yofna ginda, _ umaRlesSi Sedi, Sens niWs gza miecio. Causxd-
nen debi erTi aqedan, meore iqidan, sul muxlebi daukocnes, _ Cven ra safiqre-
belni varT, genacvaleT, Sen Sens did gzaze wadio. Caiwyo gigliam erT fic-
ris yviTel CemodanSi xuTi mWadnarevi puri, ori boTli Svindis arayi,
erTi patara kveri yveli, erTi parkic gawuruli mawoni, kombostos foT-
lebSi gaxveuli grilad, da Camovida TbilisSi. martom iara da martom
Caabara gamocdebi universitetSi, filologiis fakultetze. iseTi laRi iyo,
laRad metyveli. rom gamomcdelebs uxarodaT misi maRali niSnis dawera.
gamocdebidanve fakultetis Sinaur kacad iqca. „laRo fSaveloo~, _ etyod-
nen xolme leqtorebi.
sacxovrisi studqalaqSi misces. iqac, studqalaqSic, Canda, gamoirCeoda.
aramarto studqalaqSi da universitetSi, ormocdaaTiani wlebis verel·
da rusTavelel axalgazrdebs bevrs axsovs igi _ zamTrobiT bewvCabruneb-
uli cxvris tyapuWi da Ceqmebi ecva, xalaTis sakinZe siciveSic grZlad hqon-
da Caxsnili, sul TeTri kbilebisa da gizgiza Tvalebis Suqi edga saxeze.
universitetSi ukve namdvil poetad iTvleboda. marTlac karg leqsebs
werda _ ZarRvmagrebs, vaJkacuri sulisas. jer marto es ori striqoni rad
Rirs _ „saca rom Cems xalxs uWirdes, me damdeT gzad da xidadao~. ubeWda-
vdnen kidec, scenidanac kargad kiTxulobda, odnav fSavur kiloze. roca ki
raime saRamo imarTeboda da mis gvars gamoacxadebdnen, leqss waikiTxavso,
darbazSi sasiamovno CurCuli gadaivlida. gogoebs Tvalebi ubrwyinav-
daT. mis daubeWdav leqsebs ubis wignakebSi iwerdnen da mere sxvebsac aw-
erinebdnen. ardadegebze da grZel uqmeebze isev fSavs miaSurebda xolme,
SabaT-kvirasac xSirad Sin iyo. Tavis saxl-kars xom hpatronobda da axmi-
anebda, mezobel-mokeTeebsac xels awvdenda. mezobel-mokeTeebSi, yvelasTan
naTeli saxiT miesvleboda.
mexuTe kursze rom gadavida, leqsebis patara krebuli gamouces, es is
268
krebulia, zemoT rom vaxseneT, patara debze dawerili mSvenieri leqsi rom
aris Setanili. krebuli male gaiyida. kritika kargad Sexvda. gigliam, im
drois studentur kvalobaze, karga fuli aiRo. oTxi Zmakaci dapatiJa, mere
mivida SuqiasTan, mcxeTel cinara, bejiT gogosTan, _ Suqia ori kersiT ukan
iyo gigliaze, _ mohkida xeli da ahgvara dedasa da debs, _ es Cemi coli
ariso. gaognebuli deda da debi Suqias pirvelad fexebze miaCerdnen _
Suqias wvrili da arcTu maincadamainc Camoqnili fexebi hqonda _ wamiT
fiqrianma Crdilma gadauaraT saxeze, mere gaixares, hkocnidnen da ualer-
sebdnen Suqias giglias debi. _ „Cemo Sviloo~, _ uTxra dedam, samZivarma, da
im dRidan SvilebSi aRar gamourCevia dedamTils rZali. rZalic xelsw-
rafobda da enatkbilogda pativsa, scemda dedamTilsa da mulebs. sakuTar
dasaviT iglova sul raRac erT weliwadSi gardacvlili nino.
TviTon gigliac ufro gayoCaRda colis SerTvis dRidan. brwyinvale
sadi plomo naSromi dawera _ „qalTa saxeebi vaJa-fSavelas Semoqmedeba-
Si~, saxelmwifo gamocdebic xuTebze Caabara, magram moxda ise, rom mainc ver
„gaanawiles~. or weliwadze meti umuSevrad iara. xan sajaro biblioTeka-
Si ijda dilidan saRamomdis, xanac redaqciidan redaqciebSi dadioda, Tavis
leqsebs „hpatronobda~. axla, avtobiografias rom wers xolme, am periods
ase uwodebs _ „vcxovrobdi literaturuli SromiT~, anda _ „veweodi lit-
eraturul saqmianobas~. mere erTi gamomcemlobis madlianma direqtorma
TavisTan miiRo samsaxurSi, jer gamomSvebad, weliwadi imuSava am Tanamde-
bobaze, weliwadis Semdeg ki _ umcros redaqtorad.
giglia rom umcros redaqtorad dainiSna,im TveSi Suqiamac aiRo di plo-
mi. ukve wlis biWi hyavdaT. Suqiam SedarebiT advilad iSova samsaxuri,
profsaswavlebelSi moewyo literaturis maswavleblad, mcire ganakveTze,
magram didi imediT, rom SemdgomSi „saaTebs gauzrdidnen“. cxovrobdnen
myudrod, Suqias mamis naqiraveb oTaxSi, naZaladevis zemoT. xan erTi miar-
beninebda xolme sabavSvo baRSi biWs, xan meore keTili RimiliT xvdebod-
nen mezoblebi. im binaSi yofnisasve, naZaladevis zemoT, SeeZinaT kidev ori
bavSvi, jer isev biWi, mere gogona. gigliam deda Camoiyvana qalaqSi. sabra-
lo samZivars Zalian uWirda aqauri haeriT sunTqva, RamiT iatakze eZina
uadgilobis gamo, magram mainc iTmenda. Suqias mama moukvda, mcxeTis binaSi
marto dedinacvali darCa. giglia Rameebs aTqnebda wignebze Tavdaxrili.
axla ukve cotas werda da bevrs kiTxulobda. gadaiyvanes redaqtoradac.
rogorc saqmis pativismcemeli kaci, cdilobda koreqtuli yofiliyo Cacma-
daxurviTac, qceviTac. ecva Savi kostumi da TeTri, qaTqaTa perangi, ekeTa
mtkiced SekvanZuli halstuxi, mis magidas iSviaTad naxavdiT cariels, sul
269
xelnawerebSi iyo CaRrmavebuli, sigaretis mosawevad Tu gavidoda dere-
fanSi, anda fanjarasTan midgeboda pijakis marcxena jibeSi xelCayofili.
gamovida giglias leqsebis meore krebuli. ramdenime amxanagma uTxra, _
„ra leqsebia, biWo, ra leqsebio!~ daibeWda ori Tu sami recenziac, recenzen-
tebmac Seaqes, uwodebdnen didi mTebis, sicocxlisa da kacurobis momRerals.
miiRes mweralTa kavSiris wevrad, misces jer oroTaxiani gamonacvali bina,
Semdeg samoTaxianic ki, oRond mesame. masivSi. bavSvebs, iseve rogorc yvela
bavSvs Cvens qalaqSi, atarebRnen musikaze, ucxo enebis Sesaswavlad, pioner-
Ta sasaxleSi. Suqia imaT gzaze iyo gagebuli. ara marto is, zogjer mux-
lebdaRlili samZivaric ki acilebda xan erTs, xan meores. giglia dadioda
bazarSi, poliklinikaSi, maRaziebSi, rZis rigSi. kviraobiT balRebs
daaseirnebda qalaqgareTac. xangrZlivad uwevda rigSi dgoma redaqtore-
bisa da gamomcemlobebis direqtorebis karebTanac. bavSvebi gaizardnen.
biWebi ugemurad iReWebodnen, ugemurad ReWavdnen saWmelsac, gakveTileb-
sac. giglias eCveneboda, rom imaT aravin da araferi uyvardaT qveyanaze.
gamovida giglias mesame, meoTxe da mexuTe wignebic. yoveli wignis gamos-
vlisas ori-sami amxanagi etyoda, _ „ra leqsebia, biWo, ra leqsebio~. rome-
lime Jurnalis bolo gverdze daibeWdeboda patara recenziac, _ isev aqebd-
nen mis simtkices, mxurvale vaJkacur guls. ufrosma biWma daamTavra saSua-
lo skola. gigliam xe da qva CamofxoWna frCxilebiT. moawyo umaRlesSi.
meore biWmac daamTavra, pirvel wels vera, magram meore wels isic moawyo,
isic filologiurze. gogona jer mecxre klasSia, kargad ukravs pianinoze.
giglias sruliad gauTeTrda Tma, raRac molurjod, monacrisfrod dae-
tetka saxe. erT·dros sul jiutad momzirali, umetesad Tavdaxrili da
dafiqrebuli dadis. aRaravis ubrwyindeba Tvalebi misi danaxvisas. axla
sxvebi arian, sxvebi movidnen. TiTqosda saqmisagan dapataravebul Suqiasac
ki xSirad aviwydeba misi arseboba. giglias mainc mSvidad uWiravs Tavi,
dinjad, moridebulad mogesalmeba da wava. winaTac xom cotas laparakob-
da da axla mTeli dReebi sdums. Cauqroblad eweva sigarets. vviqrobdi,
rom mTeli misi poeturi enTuziazmi moxmarda cxovrebiseul sworad aRi-
arebul gzamde miRwevas, Sedga im gzaze, Semoiyena Svilebic da meti raRa, _
aseTia, bolos da bolos, bedi bavSvobidan sakuTari Zvlebis mxarjavi ka-
cisa. magram uecrad gamoirkva sruliad sxva rame. aq ukeTesia, Cemi monaTxro-
bi werilobiTi sabuTiT Sevcvalo.
am ramdenime dRis winaT mweralTa kavSirSi Semovida giglias meuRlis
xelmowerili gancxadeba:
„pativcemulo Tavmjdomarev!
270
rogorc CvenTvis cnobili gaxda, Tqvens saxelze Semosulia Cveni me-
zoblebis gancxadeba imis Sesaxeb, rom Cemi meuRle aris alkoholiki, romel-
ic saSinlad svams da am smis Semdeg saxanZro kibiT adis saxlis saxuravze
da iq iseT xmebs gamoscems, rogoriTac daZinebis saSualebas ar aZlevs
aravis. Cveni mezoblebi TqvenTan Civian imis gamo, rom Cven, arc me da arc
Cemi meuRle, ar mivmarTavT am mZime daavadebis sawinaaRmdego araviTar
saSualebas, riTac varRvevT adamianTa erTadcxovrebis elementarul
normebs, da Tqven gTxoven RonisZiebis miRebas.
pativcemulo Tavmjdomarev, merwmuneT me, cxrameti wlis staJis mqone
pedagogs, literators, romelic var, agreTve, yvelaze axlomdgomi pirovne-
ba Cems meuRlesTan, igi, Cemi meuRle, ar aris araviTari alkoholiki da arc
raimeSi aranormaluri, e. i. Sizofreniki da sxva. is aris mxolod saTuTi
sulis adamiani, romelic adre izrdeboda mTaSi, laRi bunebis wiaRSi, da
axla Tanamedrove did qalaqSi xangrZlivad cxovrebisa da poetur sity-
vasTan mudmivi Widilis gamo mxolod gaRizianebuli aqvs nervebi. es gaRi-
zianeba gamoixateba SemdegSi, magaliTad: 1. eCveneba, rom mTeli sicocxle
akeTebda codvian saqmes, sityvebs, rogorc frinvelebs, aWrida frTebs, da
radganac veRar axerxebdnen gafrenas, sxvebis dasanaxad, muWaSi momwyvde-
ulebs TviTon styorcnida mTeli Zal-RoniT Sors, 2. eCveneba, rom, upirve-
les yovlisa, Cven, ojaxis wevrebi; veWidebiT, vuborkavT fexebs _ maSin, roca,
piriqiT, Cven yvelaferSi vexmarebiT, _ da ar vaZlevT saSualebas, rogorc
bavSvobaSi, SeuerTdes balaxebsa da xeebs. 3. eCveneba, rom TviTon veRaravis
aSvelebs xels, sul sxvebi exmarebian da valebSi Caiflo. vali aqvs yvelasi,
Tqvenic, romelic daexmareT binis miRebaSi, oroTaxianis samoTaxianze ga-
dacvlaSi, gamomcemlobis direqtorisac, romelmac oci wlis winaT miiRo
samsaxurSi, gamomcemlobis yvela muSakisa, romlebic monawileobas iRebd-
nen misi leqsebis wignakebis gamocemaSi, vali aqvs am wignakebis recenzente-
bisa, stambis muSakebisa, kidev, yvelaze didi vali, vinc gvexmarebodnen Cveni
bavSvebis umaRlesSi mowyobaSi, vali aqvs yvelasi, visac ki, vTqvaT, erTi
patara cnoba mainc miucia, Tundac iseTi, rom igi namdvilad cxovrobs ama
da am adgilas, vali aqvs dedisac, Cemic ki, sakuTari meuRlisa, ver ixdis,
eCveneba, rom veRarc verasodes gadaixdis, Zalian mtkivneulad ganicdis am
movlenas, da rodesac aseTi tkivili metismetad mZlavrad wamouvlis, sak-
marisia dalios erTi Wiqa Rvino an erTi boTli ludi, rom maSinve jer
uceb gamxiaruldeba, Semdeg ki Semoawveba Wmunva, adis Cveni bolo sarTul-
idan kidev ufro maRla, saxlis saxuravze, jdeba iq, gahyurebs Soreul mTebs
da gamoscems im xmebs, romlebzedac Civian mezoblebi, Tanac ise, rom es xmebi,
271
raRac Cumi ymuili da SigadaSig amoZaxilebi _ hei! hei! _ TviTon arasodes
ar esmis. samsaxuris saaTebSi, rogorc cnobilia, wveTsac ki ar svams.
ai, aseTia saqmis namdvili viTareba. bevr rameSi da mTavarSi damnaSavea
Cveni sazogadoebis erTi nawili, romelic bolo xanebSi, iseve rogorc bur-
Juaziuli sazogadoeba, yvelafers zomavs fuliT da pativiscemiT.
axla gTxovT, Suamdgomloba gagviwioT da romelime gamomcemlobaSi
gegmaSi SeataninoT misi, Cemi meuRlis, leqsebis krebuli 10 (aTi) saavtoro
formis odenobiT. es didi, humanuri xelis gawvda iqneba Cemi meuRlis,
rogorc poeturi samyaros, aseve fizikuri sijanmrTelis SenarCunebisaTvis~.
erTtomeuli, 1981

`gimnasturiani kaci~

didi xania, Tvals vadevneb am kacs. cxovrobs Cvens zemoT omis Semdgom
wlebSi dasaxlebul gorakze. ar vici, saidan aris Camosuli. pirvelad rom
gamoCnda, vgoneb ormocda Svidi weli iyo, samxreebmoxsnili gimnastura
ecva. es imaze metyvelebda, axali demobilizebuli unda yofiliyo armiidan,
magram demobilizebulTaTvis damaxasiaTebeli siamayiT ar iqceoda. Cemi
yuradReba imiT ufro mii pyro, rom yovel saRamos, daaxloebiT erT
dros, Cveni binis iqiT gaCerebuli tramvais ukana baqanze atydeboda CoC-
qoli, viRacebi wyrebodnen, erTmaneTs ujikavebdnen, gamoinapirebdnen am
gimnasturian kacs. esec, es gimnasturiani, jerac isev axalgazrda, beWebganieri,
mSvidad Camoitanda mazuTiani Spalis naxevars, gaidebda mxarze, romelze-
dac winaswar daifenda Savad gapoxil muSambas, marjvena xelSi daiWerda
msxvilad naqsov baduraSi Cadebul or did Sav purs da dinjad Seuyveboda
gorakis gzas.
gorakze naucbaTevad aSenebuli patar-patara saxlebi idga, saxlebi arcki,
qoxebi, zogi toliT iyo gadaxuruli, zogi SiferiT, zogi sxvadasxva zomisa
da moyvanilobis TunuqiT. ezoebic, visac riT moexerxebina, imiT hqondaT
SemoRobili, _ mavTulebiT, wvril-wvrili ficrebiT, liTondammuSavebeli
qarxnidan gamotanili narCenebiT. ezoebSi edgaT jer isev norCi nergebi
da Cvenidan sul Canda, romel ezoSi ramdeni adamiani trialebda, romel
ezoSi ra keTdeboda. Canda im gimnasturiani kacis ezoc. iq oTxi bavSvi,
erTi qali da erTic dedaberi trialebda. bavSvebi skolaSi dadiodnen,
dilaadrian gaikrifebodnen xolme ezodan, qali qoxSi fusfusebda, deda-
beric exmareboda, magram xSirad dedaberi gareT ijda, mzeSi, qoxis wina
kedelTan. miitanda muxlze idayviT dabjenil xels TvalebTan da iyo. ase.
272
gimnasturiani kaci rom ezoSi Sevidoda, bavSvebi gamoegebebodnen, CamoarT-
mevdnen purebs, Searbeninebdnen Sin. gimnasturiani kaci ki Spals sxva Spal-
ze daagdebda da dedabers gverdiT miujdeboda. isxdnen oriveni wynarad,
gadascqerodnen qalaqs. SeiZleba sulac ar laparakobdnen, anda lapara-
kobdnen Zalian Cumad. mere isinic Sediodnen Sin. ainTeboda erTaderTi
naTura.
gimnasturianma kacma erTxel Zalian SemaSfoTa Tavisi saqcieliT. tram-
vaidan Camosuls, gamxdari mawanwala ZaRli miuaxlovda, TiTqmis miado
cxviri baduraSi Cadebul purebs. gimnasturiani kaci Spalis asakideblad
iyo Caxrili, ZaRls brazianad gauqnia wixli da iseTi vinmes kerZi uwoda,
axlo-maxlo myofni, vinc ki misi sityvebi gaigona, zogi saiT gaiZurwa, zogi
saiTa. marto erTi patara saTvaliani kaci auxta, _ „ra ambavSi xar Sen!
reebs bodav Sen!..“ gimnasturianma kacma ki Spali mxarze Seido da uaresi
ram Tqva, _ im patara kacsac da Tavisi saxeliT Tavzardamcem kacsac iseT
adgilas usurva SeZroma, romlis xsenebac SeSfoTebas iwvevs yovelgvar
sazogadoebaSi. patara kaci xtunaobiT da xelebis qneviT misdevda, gimnas-
turiani ki, rogorc ZaRls, ise gauqnevda xolme fexs.
vifiqre, oriode dRe da gimnasturiani kaci samudamod moSordeboda
Cvens midamoebs, magram ase ar moxda, gimnasturiani kaci isev Cveulebriv
dadioda Tavis gzaze, patara kaci ki metad aRar daminaxavs arsad. mgonia, is
imdenad aRelda im saRamos, im adgilamdec ver miaRwevda, sadac jer ars
misvla aseT viTarebaSi, mivida Sin da.., an iqneb Sinamdec ver miaRwia, gzazeve
gauskda guli.
ormocdaaTiani wlebis bolos gimnasturianma kacma (raRa Tqma unda,
mas ukve gimnastura aRar ecva, magram CemTvis bolomde es saxeli SerCa)
iseve, rogorc sxvebma gorakze, qoxs jer cal mxares miadga raRac. mere
meore mxares, mere winac gamoumata da saxuravic aswia maRla. muSaobaSi
ukve dazrdili Svilebic exmarebodnen. ezos xeebic daizardnen, iqauroba
dabures da aRaraferi Canda, ra xdeboda ezoSi. marto imasRa vxedavdi,
rogor mohqonda xolme gimnasturian kacs isev naxevari Spali da purebi _
axla ukve bevri, xan da xan xuTi Tu eqvsi erTad.
mere da mere gimnasturianma kacma Spalebis zidvasac aneba Tavi. marto
purebiani baduriT auyveboda xolme aRmarTs. jer gaWaRaravda, Semdeg
mTlad gaTeTrda. welSic moixara, albaT imdeni Spalebis zidviT. sul
vfiqrobdi, _ ra aris, ratomaa, rom puri isev mas moaqvs, amodena ojaxis
patrons? aZlevs vinme, ufasod gamoaqvs saidanme?! _ magram ver mivxvdi.
marcxena xeli rom gauTavisuflda, imiT zogjer meore CanTasac ikavebda.
273
im CanTidan moCanda: kartofili, kombosto, xaxvi, pamidori, mwvanili. mere
uceb mTlad Semsubuqdnen misi CanTebi. bolos iqamde mivida saqme, rom erTi
puriRa mihqonda saxlSi, isic rvaasgramiani, gasaocari ra unda iyos _ Svilebi
daizardnen, TavTavianT bunagebSi ganapirdnen. dedaberi mokvda. darCnen
coli da TviTon. colic xnieri, TviTonac. ara Cans, Torem albaT erTad
sxedan xolme da erTad gadahyureben qalaqs. gasaocari is aris, miuxeda-
vad yovelive zemoTqmulisa, gimnasturiani kaci iseve mSvidi TvalebiT mi-
uyveba Tavis aRmarTs, rogorc ocdaaTi wlis winaT. mxolod erTxel vnaxe
sxvanairi _ trotuaris napirze ijda da miwas CaSterebuli iRimeboda
TavisTvis.
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`glexkacis coli~ (samagido rveulebidan)

_ Walidan vbrundebodi, Sebindebuli iyo sarwyav arxs mivuyvebodi na-


pir-napir. raRac Wyapuni Semomesma gavixede da davinaxe: arxze gadmoxril
fSatebis qveS, mTlad Cabnelebul adgilis, amoiwia wylidan SiSvelma TeTrma,
Zalian TeTrma qalma, miisv-moisva xelebi ZuZuebze da isee CaeSva Sig, waliv-
livda. sxva gza ar mqonda d, Cavaxvele. qali SekrTa. Caiwia Rrmad ukan-ukan
miiuunWa fSatebis ZioSi, marto TaviRa uCanda wylidan. damiZaxa: _ gaiare.
me xmiT vicani, vinc iyo. gaviare, wavedi, vera da ver damejerebina, im xmis
batroni aseTi TeTri Tu iqneboda, aseTi TeTri da Camosxmuli glexkacis
coli iyo, patara, gamxdari, usaxur tansacmelsa da mosaxeevSi Cakarguli,
sul TavdaRunuli mSromuli. am dRis SemReg, roca mxvdeboda, aSkarad im-
orcxvebda, piri gverdze mihqonda, magram Tan isic meCveneboda, rom raRac
siamayiTac swevda maRla Tavs.
`Tebro~, 1983

`gminva~ (samagido rveulebidan)

_ avaii! _ amoigminebs Svilebmkvdari qarTveli dedaberi da uceb aSKara


xdeba, rogor Seiqmna miTi eqoze. Savi samosis qveS aRaraferia darCenili
garda am gminvisa.
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

274
`gogona _ Rame rom Seuyvarda~
(`gogona, romelsac Seuyvarda Rame~)

isic TiTqmis Cveulebrivi patara gogona iyo, gamxdari da aqeT-iqiT


gaprexilnawnavebiani. mxolod zeaweulwamwamebiani cisferi Tvalebi cota
ufro farTod hqonda gaxelili, vidre sxva gogonebs aqvT, da yvelafers
cota ufro sxvanairad xedavda, vidre Cven.
ai, magaliTad, rodesac Cven baRSi mivdivarT da xes SevxedavT, davinax-
avT, rom xe an uZravad dgas, an arada mis mwvane foTlebs niavi aSrialebs;
an hyvavis, an is_isaa, kokrebi gamoaqvs. is gogona ki xedavda, rom xis foT-
lebs niavi ki ar aSrialebs, yunwebSi uRitinebs da foTlebi xtian, xiTxiTe-
ben, lamis guli wauvideT xiTxiTisagan; is xedavda, rom xe ubralod ki ar
hyvavis, yoveli kvirti ToTo bavSviviT iRviZebs, Tvalebs ifSvnets, izmore-
ba da _ tkac! _ RimiliT ubrwyindeba saxe.
gogonas kidev isic SeeZlo, rom Tvalebi daexuWa da ufro meti ram
daenaxa, vidre Tvalxiluli xedavda. Tvalxiluli Tavis oTaxs, Tavisi quC-
is saxlebs, areul_dareul manqanebs, adamianebs da maRaziebs xedavda, ma-
gram, rodesac Tvalebs daxuWavda _ uu! _ maSin aTas ucnaur rames dainaxav-
da. dainaxavda ukidegano lurj okeanes, romelsac qaTqaTaialqnebiani gemi
miapobda simReriT (ialqnebi mRerodnen); dainaxavda mzis sxivebiT savse
uRran tyes, romelSic aTasnairi feris Citebi dafrinavdnen da yvela Tavis
xmaze eZaxda erTmaneTs; dainaxavda maRal, Subis wverebiviT alesil mTebs,
romelTa mwvervalebidan mwvervalebze yelmoRerebuli jixvebi gadaqrod-
nen SxiviliT...
erT zafxuls es gogona dedam da mamam agarakze waiyvanes. agaraki Sors
iyo. Casxdnen matarebelSi, iares, iares; matareblidan Camovidnen, avtobus-
Si gadasxdnen; isev iares, iares, da bolos, rogorc iyo, mividnen.
sanam gogonas am agarakze wamoiyvandnen, manam is sul Tavis did qalaq-
Si cxovrobda. did qalaqebSi xom asea: rogorc ki Rame daapirebs mosvlas,
aanTeben milion elnaTuras da ar SemouSveben. am qalaqSic ase iyo: daa-
pirebda Rame mosvlas, aanTebdnen milion elnaTuras da daaxevinebdnen
ukan. namdvili Rame qalaqelebs arc ki unaxavT. gogonasac ar enaxa da,
sanam qalaqSi cxovrobda, Ramis arc siyvarulze ufiqria, arc siZulvilze.
uyvarda sibnele, ese igi, rodesac sinaTles gamorTavda, _ maSin mas Tvaleb-
is daxuWvac ar undoda, iwva da ise xedavda aTasnair suraTs, uyvarda aseTi
sibnele, magram Ramisa arc siyvarulze ufiqria, arc siZulvilze.
275
da, ai, gogona ukve agarakzea. Camodian avtobusidan da ras xedavs, agar-
aki tyeSia, patara lamazi xis saxli, romelic gogonas mamas dauqiravebia,
veeba Savi naZvebis qveS dgas. ra Tqma unda, naZvebi sinamdvileSi mwvaneebia,
magram RamiT xom yvelaferi Savad Cans _ xeebic, wyalic da cac! _ aq ki ukve
Ramea, namdvili Rame, dabrunebula naxiri, daCumebulan frinvelebi, mimwy-
dara adamianebis fexis xmac. caze milioni didi CaxCaxa varskvlavi anTia
da isiniRa krutuneben:
_ kru, kru, kru!..
ra Tqma unda, es varskvlavebi ki ara, WriWinebi, kaliebi da sxva raRac
aseTi mwerebi krutuneben, magram gogonas ase eCveneba!.. deda da mama fus-
fuseben, bargs Sin ezidebian, Cemodnebs xsnian, oTaxs awyoben, gogona ki ai-
vanze dgas, farTod gaxelili Tvalebi ufro farTod aqvs gaxelili, Tanac
ubrwyinavs, ubrwyinavs, Sescqeris did, CaxCaxa varskvlavebs da eCveneba, rom
varskvlavebi krutuneben, fisunebiviT Jutaven Tvalebs da ucinian Cum_Cumad.
dRisiT sicxe yofila. totebdaosebuli naZvebi suls iTqvamen da erTma-
neTs ekiTxebian CurCuliT, rogor gadaitanes dRevandeli sicxe, xom araferi
giWirTo. arc erT naZvs araferi uWirda da siamovnebiT izmorebodnen,
adiodnen maRla, izrdebodnen. ai, aivanze gadmomdgari gogona SeamCnies.
_ ra kargi gogonaa! ra lamazi gogonaa! _ aRtacebiT gadauCurCuleben
erTmaneTs. _ o, ra lamazi gogonaa! SexedeT, SexedeT!
gogona ki isev varskvlavebis mzeriTaa garTuli, isev im xmebs ugdebs
yurs:
_ kru, kru kru!..
mere aivnidan ezoSic Cadis. unda, rom ufro meti varskvlavi dainaxos.
gaSlis wvril, grZel mklavebs, datrialdeba da _ uu!.. _ milioni varskv-
lavic Tan mihyveba brunviTa da siciliT.
da uceb cas erTi varskvlavi moswyda. wamovida elviseburi siswrafiT,
gaizarda, gaizarda da mTlad didi, didi, CaxCaxa, sul axlos, Savi naZvebis
kenweroebis iqiT gauCinarda. gogona im naZvebisaken gaiqca. is varskvlavi
ise axlos Cavarda, rom ueWvelad i povis! warmogidgeniaT, ra bednieri
iqneba, Tu im varskvlavs i povis! xandaxan fexi ucurdeba rbil, sasiam-
ovno da surnelovan xavsze, waiforxilebs, magram isev male gaimarTeba da
mirbis, mirbis. farTod gaxelili Tvalebi kidev ufro farTod aqvs gaxe-
lili, kidev ufro metad ubrwyinavs. sul cotac, sul cotac! varskvlavi aq
Tu ara, ai, im buCqis ukan mainc iqneba; aq Tu ara, ai, im buCqis ukan mainc iqneba
aucileblad. warmogidgeniaT, ra bednierebaa varskvlavis povna! SeCerdeba,
miixed_moixedavs da isev garbis xeebis Savad alandul Zirebs Soris...
276
veeba naZvebi da muxebi aqac aRtacebiT eCurCulebian erTmaneTs:
_ patara lamaz gogonas Ramisa ar eSinia... patara lamaz gogonas lamazi
kaba acvia, lamazad aqvs dawnuli Tma! aba, frTxilad, kaba ar davuxioT, nawnave-
bi ar davuSaloT!
da veeba naZvebi da muxebi SeumCnevlad sweven totebs, rom gogonas kaba
ar dauxion, nawnavebi ar dauSalon. aqeT-iqiT iwevian buCqebic. gogona ki
garbis, garbis...
magram gana rodemde SeZlebda sirbils! daiRala da SeCerda. unugeSod
ixedeboda aqeT-iqiT. iyo Savi xeebi, Savi buCqebi, varskvlavi ki ar Canda
arsad. da mixvda,rom verc verasodes i povida. saSinlad daswyda guli. xom
SeiZleboda, rom epova? o, ra bednieri iqneboda maSin! axla ki... cremlebiT
aevso farTod gaxelili didi cisferi Tvalebi.
es dainaxes naZvebma, es dainaxes fiWvebma, es dainaxa TviT maradnaRv-
lianma Ramemac... Rame aqamde uxmod adevnebda Tvals. igi moxibluli iyo am
lamazi gogonaTi, romelsac sruliad ar eSinoda misi, da, ai, axla, roca
gogonas cremlebiT aevso Tvalebi, dabali, alersiani xmiT Tqva:
_ nu tiri, patara lamazo gogonav, Sen im varskvlavs ver i povi. im
varskvlavs veravin ver i povis. is Sors,zRvaSi CaeSva,uzarmazarma naTel-
Tevzam daiWira da ukve Tavisi Svilebis gasarTobad miaqvs. magram Sen
amaze guli ar unda dagwydes. aba, daakvirdi, ramdeni lamazi ramaa Sens
irgvliv. aba, daakvirdi, aixede maRla!
gogonam mimoixeda, mere Tavi maRla aswia da didi, farTod gaxelili
Tvalebi isev siamovnebiT gaubrwyinda.
maRla, uzarmazari xmeli fiWvis dagragnil totebs Soris, didi yviTeli
mTvare amosuliyo, im xmeli fiWvis totidan totze mxiaruli ciyvebi xtod-
nen da ise moCanda, TiTqos ciyvebi mTvares axtebodnen zemodan. gadaxtebo-
da erTi da _ tkrc!.. _ gaprexili kudiT naperwklebis mTel grovas gaiy-
olebda, gadaxteboda meore _ tkrc!.. _ da imasac naperwklebis grova mi-
hyveboda Tan.
uceb ciyvebma gogona dainaxes, SeSfoTebiT gadaustvines erTmaneTs da
yvelani erT totze gamwkrivdnen. sxedan ase mwkrivad da gaocebuli
TvalebiT misCerebian gogonas. gogonam xeli maRla aswia, lamazad dauqnia
TiTebi salmis niSnad da gauRima kidevac. aman ciyvebi gaaxara. imaTac stven-
iTa da Tavis qneviT misces salami da mere isev totidan totze xtunaoba
ganagrZes; Tan axla ufro gulmodgined xtodnen, xtodnen da haerSic kot-
rialobdnen siciliT, radgan undodaT, lamazi gogonasaTvis eCvenebinaT, ai,
rogori yoCaRebi varTo.
277
sanam gogona maRla iyureboda da ciyvebis TamaSs adevnebda Tvals, cic-
inaTelebis mTeli gundi mofrinda da mis irgvliv daiwyes frena. zogni
aqeT-iqiT gaprexil nawnavebzedac daasxdnen _ mwkrivad, mZiviviT lamazad.
da, warmoidgineT axla: irgvliv cicinaTelebis mTeli gundi uvlis da yove-
li cicinaTela Tavis wres xazavs, nawnavebzedac cicinaTelebi gamwkrivebia,
farTod gaxelili Tvalebi sixaruliT ubrwyinavs da grZeli, wvrili
mklavebi TiTqos gasafrenad aqvs gaSlili!..
Rames TviTonve moswons Tavisi saqcieli, keTilad eRimeba da kidev ufro
lamazi ramis mogonebas cdilobs.
_ axla win wadi, ager, im buCqebSi gaiare, _ alersiT eubneba gogonas. da
gogonac midis, midis da cicinaTelebis mTeli gundic Tan mihyveba. buCqebi
totebs aqeT-iqiT sweven, rom lamaz gogonas lamazi kaba ar dauxion, lamazi
nawnavebi ar dauSalon, romlebzedac mZivebiviT gamwkrivebulan cicinaTele-
bi. gadis buCqebis iqiT da aRtacebuli Cerdeba kamkama tbis piras. tba var-
skvlavebiTa da oqros TevzebiT aris savse. oqros Tevzebi sul maRla
amodian, nel-nela amoZraveben layuCebs, gaocebulebi Sescqerian gogonas,
mere sixaruliT xtebian haerSi da tkiciniT cvivdebian talRebSi. talReb-
Si mTvarec anTia, didi, aTaxTaxebuli mTvare.
_ midi axlos! _ alersiT eubneba gogonas Rame. da gogonac frTxilad
midis tbis piras, waixreba, Caixedavs Sig da dainaxavs cicinaTelebis mZive-
biT Semkul, Tavis aqeT-iqiT gaprexil nawnavebs; dainaxavs gvirgvins, romelic
agreTve cicinaTelebs daudgamT, dainaxavs farTod gaxelil Tavis Tvalebs...
uceb es farTod gaxelili Tvalebi ufro metad ufarTovdeba: wyalSi
qorbuda iremi Cans. aswevs Tavs da is iremic aixedavs maRla. aRtacebulebi
Sescqerian erTmaneTs. irems oqros rqebi aqvs, Tvalebi dilis haeriviT
ubrwyinavs. gogona xels gauwvdis da iremi modis, neli nabijiT modis, mova
sul axlos da gril drunCs Seaxebs TiTebze. gogona Sublze xels Camous-
vams. sul axlos miiwevs, tuCebs TvalebTan miutans da lamaz TvalebSi koc-
nis. mere kiserze xels Semoxvevs, loyiT exuteba ybaze. iremi Tvalebs lu-
lavs, odnavRa atokebs mousvenar yurebs. cicinaTelebi axla irmis rqebSi
trialeben da TiTqos isinic raRacas eCurCulebian erTmaneTs. Cu!.. sadRac
sul axlos bulbuli wamoiwyebs sagalobels, viRac icinis. siamovnebiT ici-
nis. es maradnaRvliani Ramea. maradnaRvliani Rame tkbeba lamazi patara
gogonas mzeriT, romelsac ar ejavreba igi, ar eSinia misi...
magram iremi uceb yurebs ascqvets, TvalebSi wuxili Caudgeba.
_ me unda gaviqce, adamianebi modian! _ eubneba gogonas da ori naxtomiT
Seereva tyes. sanamde tyeSi Seimalebodes mTlianad, erTxelac moixedavs,
278
moixedavs da gogona SeamCnevs, rom Tvalebi ganSorebis sevdiT aqvs savse.
_ Cvenc unda davimaloT! _ eubnebian gogonas cicinaTelebic da isinic
erTimeoris miyolebiT Seerevian tyes.
gaCumda bulbulic. dabla_dabla midian Tevzebic.
adamianebi axlovdebian, sul axlodan ismis maTi xma:
_ ouuu!
_ mec unda dagtovo, lamazo patara gogonav. xom arasodes SegeSindeba
Cemi? _ sevdiani alersiT eCurCuleba Rame da nel-nela iwevs ukan. mis
adgilze ki Semodis farnebis Suqi, sxvadasxvanairi xmebi, dedisa da mamis
SeSfoTebuli Zaxili:
_ Teauu!..
_ aqa var! _ ubralod, mSvidad upasuxebs gogona da buCqebidan gadis.
buCqebi totebs isworeben da cdiloben, aRar gatokdnen. maT win, erTmaneTs
mixutebul balaxebze, did_didi mbrwyinavi wveTebia dabneuli da gogona
xvdeba, rom es Ramis cremlebia, es misgan wasuli danaRvlianebuli Ramis
cremlebia.
_ me miyvarxar Sen, Ramev!
aRmoxda Zaxili, Zaxili aRtacebisa Tu SeSfoTebisa, magram sul axlos
mosul adamianTaganac ki arc erTs ar gaugonia misi xma.
im Rames mTel agarakze TiTqmis aravis sZinebia. yvelas ainteresebda
gogonas naxva, romelic tyeSi daikarga da ZlivZlivobiT i poves. yvelas
undoda gaego, ratom wavida gogona ise Sors, tyeSi, da eSinoda Tu ara iq.
magram gogona arafers ambobda; didi, farTod gaxelili cisferi Tvalebi
cremlebiT hqonda savse da arafers ambobda. icoda, rom Tundac eTqva,
risTvisac wavida tyeSi da rac naxa iq, mainc ar daujerebdnen. is xom mar-
Tlac cota sxvanairad xedavda sxvebTan SedarebiT! Sen sul ase ucnaurad
geCveneba yvelaferio, _ da ar daujerebdnen.
es ki Zalian, Zalian cudia, roca Sen raime gjera da sxvebi ar gijereben.
`ciskari~ #8, 1962; `sad cxovrobs mezRapre~, 1970;
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`gombori~ (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

Cemi bavSvobis egzotikur samyaros gvirgvinad adgas sofeli gombori.


zemoTac mogaxseneT, xaSmSi cieba icoda, muxrovanSi da gomborSi _ ara.
erTic da meorec mSvenieri saagarako adgilebia da garekaxelTagan, visac
279
ki amis saSualeba hqonda, aq atarebdnen zafxulis or-sam Tves. me oTxi
zafxuli maqvs gomborSi gatarebuli. mivdiodiT xolme urmiT an furgon-
iT. kacebi mogvyvebodnen cxenebiT, gomboramde unda gagvevlo ujarma, mere
paldo, mere oTaraanT kari, sasadilo, askilauri da bolos diliT adre
gasulni xaSmidan, mosaRamovebulze Zlivas mivaRwevdiT gombors.
gza aq marTlac umSvenieresi iyo, kargad moxreSili Telavis samxedro
gza, aqeT-iqidan tyiani mTebiT, cixe-koSkebiT, eklesiebiT, wyaroebiT. ra Tqma
unda, wyaroebTan vCerdebodiT, erT wyarosTan didxansac _ iq vsadilob-
diT, rom ar davmSeuliyaviT Zalian, mere isev ganvagrZobdiT gzas. Zalian
aRtacebulni viyaviT askilauris wyaroTi. aavsebdnen didebi Wiqas da
uyurebdnen, rogor iorTqleboda Wiqa ramdenime wamSi. ar vici, dRes veRar
aRmidgenia, ra adgilas iyo is wyaro.
gomborSi umTavresad rusebi cxovrobdnen da Cvenc maTTan vrCebodiT.
odiTganve, rac rusis jarma Cvens miwaze moikida fexi, ase xdeboda: daikavebda
jaris esa Tu is nawili ama Tu im karg adgils, aaSenebdnen yazarmebs, idgnen
Sig, mere, samsaxuris dasasrulisas, zogni aRar isurvebdnen samSobloSi
dabrunebas, iqve, nawilTan saxldebodnen da ase iqmneboda rusuli sofle-
bi.
gombors SuaSi Rele Caudis _ gomborula. ori zafxuli wyals gamoRma
maqvs gatarebuli, ori zafxuli wyals gaRma, eklesiis iqiT, vinme Wanturie-
bis saxlSi. es saxli idga mwvanian SemaRlebaze, romlis ferdobebi amoty-
evebuli iyo didi xeebiT _ didi wiflebiT, muxebiT, qorafebiT. wyals gamoRma
xrioki iyo, idga umTavresad akaciebi. im akaciebSi budobdnen Citbatonebi.
adioda gza sasaflaosaken, sasaflaoze yoveli mxridan Canda lamazi gogonas
marmarilos qandakeba. SeuZlebelia, guli ar SegkumSodaT misi danaxvisas.
sasaflaos iqiT gza gadadioda yanebSi. o, bevri yana minaxavs, magram
iseTi janmrTeli, maRali da TavTavebdamZimebuli, rogoric aq icoda, iSvi-
aTad. es iyo Wvavi, rusebis usayvarlesi marcvleuli. yanebi Tavdeboda
tyeebiT, tyeebSi bevri iyo marwyvi da mayvali. rusi gogo-biWebi sul im
marwyvsa da mayvals iyvnen gaseulni. gomboris STabeWdilebiT maqvs daw-
erili ori moTxroba „Zaxili mTaSi“ da „SuSis namsxvrevi“, kidev sxvebic...
kviraobiT gomborSi imarTeboda didi bazroba. Camodiodnen fSavlebi,
xevsurebi, osebi. gadmodiodnen, ra Tqma unda, SigniT kaxeTidanac. iyo xmau-
ri da yatyati. patarebs gamorCeulad gvizidavdnen xevsurebi, Wrel-Wreli
mZime samoseliT, xmlebiT, farebiT. gahyididnen gasayids, albaT, ZiriTadad,
erbosa da karaqs. dalevdnen iqve, bazarSi, Rvinos, Sexurdebodnen, SezarxoS-
debodnen, daTvrebodnen da saRamo xanze gaimarTeboda keWnaoba. erTi aT
280
wyvilze meti utevda erTmaneTs, idga xmlebisa da farebis jaxajuxi, naperw-
klebis yra, Zaxilebi, _ „ass“, „ar as!“ gasdiodaT sisxli xelebidan da saxid-
anac. xSirad miliciac veRar axerxebda imaT dawynarebas. miiwevdnen erT-
maneTze, aelvarebdnen Tvalebsa da xmlebs. Tu mexsiereba ar mRalatobs,
zogs jaWvis perangic ecva da muzaradic exura.
Cvens ufrosebTan megobrobdnen xevsuri kacebic da qalebic. Cvens aRt-
acebas iwvevdnen laparakiTac. da ai, esac aris imis mizezi, rom dRemde didi
siyvaruli da pativiscema maqvs mTis xalxebisa.
gomborSive, invalidebis saxlSi, imarTeboda gasarTobi saRamoebi _
TamaSobani, cekvebi. am saRamoebs suls udgamdnen laRi, lamazi qali klava
da usinaTlo musikosi simoni. klava cekvavda dauRalavad, simoni ukravda,
razec vin inebebda. iyo bufetic, kinoc. maxsovs, erT filmSi iWerdnen uzarmaz-
ar Tevzebs. Tevzebi ibrZodnen, angrevdnen gembanze yvelafers: iWerdnen
kidev Tevzebs ucnaurad: mdinare savse iyo Tevzebis zurgebiT, Sig micurav-
da grZeli wvrili navi, Sig idga kaci orpiri SubiT, Cahkravda im Subs
Tevzsa da amoaTrevda navze, Tu ar vcdebi, iqve vnaxe pirvelad „javSnosani
potiomkini“. iqidan dawyebuli sul Cemken iyo moSverili zarbaznebis
lulebis mkacri Savi tuCebi.
Cveni saxlis patronebs davyavdiT samkalSic. es Zalian kargi sayurebe-
li iyo. umTavresad qalebi mkidnen maRal, mZime Wvavs da iyo mxiaruleba,
kiskisi.
gomborSive Segvatyobines mamidaCemis gardacvaleba. cxadia, maSinve
wamovediT. saxlSi rom SevediT, sadac mamida esvena, me xmamaRali, isteriu-
li tirili amityda. Semomexvivnen qalebi, _ nuoo, Svilo, egre ar ginda,
Sviloo, magram me fexis tkivili movimizeze da iseve ganvagrZobdi tirils.
mamida Zalian kargi gvyavda, ucnaurad guliani mofereba icoda. qmari adreve
hyavda gardacvlili. Cemi mamidaSvilebi darCnen sruliad oblad.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`gojilebis eqimi~

wlevandeli zafxulis sicxeebi gaxsovs, Cemi avadmyofobis ambavic gaxs-


ovs, miuxedavad erTisa da meorisa agvistos naxevarmi mainc davadeqi Cems
sayvarel gzas _ ivris xeobis marjvena napirs, kviracxovlis goridan ze-
moT. dilis aTis naxevari iyo, magram ise cxeloda, lurj kldeebs rom
Cavdevdi, TiTqos cecxlze miyudebul veeba kecebs mivuyvebodi ZirZir. dab-
281
la, kidev ufro uaresi sicxis molodiniT Cayursul WalaSi, verxvebic ki ar
atokebdnen foTlebs, arc verxvebi arc Trimlebi. Citebi da WriWinebic ar
iRebdnen xmas, xvlikebic ar gadarb-gadmorbodnen bilikze. mainc jiutad
mivabijebdi zemoT da zemoT. gaviare ukve Seferianebuli nayofiT toteb-
damZimebuli askilebi, xuWuWa cxratyavebi, sicxisagan Sewuxebuli di foTol-
gacvenili kunlianebi, gadavWeri xevidan wamosuli TeTrad gadamxmari naR-
varali da mivuaxlovdi Walis rcxilian tyewvrils. Soridanve SevniSne_
mwvane rcxilebSi wiTlad RudRudebdnen Semwifebuli CitivaSlebi. gavC-
qardi, gavxalisdi me maTTan mivdiodi, CitivaSlebTan. mivedi, nacnob adami-
anebsaviT mivesalme, _ gnaxeT mSvidobiT! mSvidobiT iyvnen. iseTi jansaRi,
mglis safantis simsxo vaSlebi esxaT, iseT lamaz kufxlebad da kunwulebad
gamokidebuliyvnen rcxilebsa da Svindanwlebs moris, balaxebSi Cavjeqi
da iqidan guyurebdi TvalebmoWutuli, ra mSvenivrebi xarT, ra saocrebi!
aris xolme wlebi, sul ar asxia CitivaSlebs, anda dainacreba _ gawvrilde-
ba, ganacrisferdeba nayofi, zedve Seaxmeba da gaqreba. wels gulsaxarad
esxa, Tanac, rogorc ukve vTqvi, jansaRi, RudRuda kufxlebi da kunwulebi, da
ferad iyo _ eniT gamouxatavi ferisa. isini arc wiTlebi iyo, rogorebadac
Soridan Canda, arc alisfrebi, arc mTis narinjebis ferisa. Seurie es mTis
narinjisa da kidev... mwife unabisferi erTmaneTs da, Tu ar vcdebi, unda
gamovides CitivaSlas miaxloebiTi feri. magram mTavari es ar aris, mTa-
vari is aris, rom yoveli marcvali, msgavsi pawawina mandarinisa, ufro zus-
tad _pawawa TefSa vaSlisa, gafacicebul suldgmulad'gamoiyureboda kun-
wulebidan. qinZisTavebiviT swori, wiTlad galaquli eklebi da qalis
frCxilebiviT daqnili molurjo foTlebic mkvircxl mcvelebad Semos-
dgomodnen aqeT-iqidan. _ Tqven gagaxaraT RmerTma! iqidan avdeqi da sxva
CitivaSlebis sanaxavad wavedi. vnaxe ufro bevri da ufro mSvenivrebic.
gamorCeviT _ im tyewvrilSi Camdgari didi verxvebis CrdilebSi. wavedi
kidev ufro zemoT, gadavadeqi mTebidan gamovakebul damcxral, dawmindav-
ebul iors, mis lodebian Senakads _ lafian xevs. davlie civi, gemrieli
wyali, romelic gamoCqefs Cveni wyalsadenis msxvili, dacvaruli milidan,
gavigrile xel-mklavi da Subli, davloce is wyalic, gamomyvanic, gamovb-
rundi, gavxseni dana da frTxil-frTxilad, SerCeviT SevaWeri zogi swori,
zogic ucnaurad dakvranCxuli kufxal-kunwulebiani totebi CitivaSlebs.
me maT wylian qilebSi vawyob xolme da didxans sZleben ferucvlelad,
TiTqmis Tveze mets. mewvie rodisme agvistos meore naxevarSi da Seni TvaliT
naxav iaponur cnobil Taigulebze aranakleb silamazes.
tyis Crdilebidan gamosuls, kidev ufro damcxa, yurebi damigubda. erTi
282
piroba vinane kidec, _ ra aris, ra axirebaa, an dilas wamovsuliyavi, Zalian
adre, anda saRamos, gvian. magram sinanuli aRarafers Sveloda. unda mevlo
da movdiodi _ TavdaRunuli, mzes Sejibrebuli.
Camosuliyo soflis naxiri ivris piras, varvara botorSi, ukve daeliaT
wyali da axla yvela Zroxa garindebuli idga, yvela erTnairi uniaTobiT
iqnevda kuds. garindebuli idga maT Soris ori muqi wnoric. im wnorebis
zemoT _ tyiani wowola mTa, im mTis zemoT _ TeTri mkvrivi Rrubeli.
_ sad iyav, kaco! _ damiZaxa wnorqveS wawolilma menaxirem. sasacilod
ar eyofoda, rom meTqva, CitivaSlebis sanaxavad-meTqi. ·
_ arsad, aeq! _ mivuge es ori sityva da ufro gamovCqardi, axla totebze
ar CamZieboda.
gajiqebulma amovWeri lurji kldeebi amovedi maRla, ZlivsRa viTqvam-
di suls, magram ar Semisvenia, svla sjobda, da SeuCerebliv CaveSvi dabalSi,
venaxebis bolos.
_ iq, venaxebis bolos, ivris Txel totSi ori „Jiguli“ idga. irgvliv
qalebi, kacebi da bavSvebi exvivnen. kacebi manqanebs recxavdnen. qalebic
exmarebodnen. bavSvebi da ymawvili gogoebi kiskisiTa da SeZaxilebiT dato-
pavdnen wyalSi. rom mivuaxlovdi, gogoebma Tvali daadges Cemi totebis
Taiguls. jer erTi gamovida wylidan da aRtacebiT gaSala xelebi.
_ dedaa!
mere ornic movidnen Cqari nabijiT.
_ ra aris, ra hqvia mag mcenares?
_ CitivaSla.
_ sad mokrifeT?
_ zemoT, ai, im kldeebis iqiT.
_ manqana miudgeba?
_ ara, manqana ver miudgeba.
_ Êàêàÿ ïðåëåñòü! ar gayidiT?
_ ratomac ara.
_ rogor?
_ TiTo toti _ TiTo kocna.
_ ase iafad?
_ ufro iafadac, Tundac simbolur kocnad.
_ ratom simbolur? ·
samive Cqroli RimiliT miwvdida xels, samives miveci TiTo lamazi toti.
_ me mzad var.
_ mec.
283
_ Tqven unda gvakocoT Tu Cven?
_ ra Tqma unda me. _ xeli tuCebTan mivitane da samjer vakoce im xels,
mere maRla avwie.
_ ra keTili xarT! vin xarT?
_ gojilebis eqimi.
ver mixvdnen, ra iyo es „gojilebis eqimi“, magram mainc Tqves:
_ deda, ra kargia! aseTi iyaviT ra mudam.
_ vecdebi.
cotaze gamovcdi da erTxelac mivxede. gogonebs amayi sikekluciT mi-
hqondaT CitivaSlas totebi. uyurebdnen kacebi da qalebi da eRimebodaT.
Sin rom mivedi, dilandeli damdureba gadaaviwydaT dedas da meuRles.
imaTac sixarulis RimiliT CamomarTves Cemi Taiguli. isinic aRtacebiT
Sehyurebdnen, _ ra mSvenierebaa, ra sicocxleo! maSinve Caayenes wyali da
Caawyves... jerjerobiT larnakebi ara gvaqvs da _ minis qilebSi. swored am
konservis odnav momwvano qilaSi mdgari CitivaSlaa iaponur Taigulze
lamazi.
mere wamovweqi. miuxedavad sicxisa, miuxedavad daRlilobisa, karga xania,
aseTi bednieri simSvidiT ar umuSavia Cems guls.
`Tebro~, 1983

`grZeli dRe~

kostumi im saRamos Cavicvi. manamde xalaTi mecva xolme, guljibeebiani,


welze brtyeli qamriT SemokvarTuli. xandaxan CaSvebulsac vatarebdi. maSin
qamars ukanasknel Sesakravze vkravdi da mxariRliv vikidebdi. Sarvali
galife miyvarda. Zveleburi galife ki ara, Zalze gaberili rom aris _
axal modaze Sekerili, swor Sarvals rom uaxlovdeba. Tu Ceqmebi mecva,
xom kargi, Tu ara da abreSumis Wrel windebs ise aviWimavdi wvivebze, dakuTx-
ul Wvintebian wuRebs ise gaviwyobdi _ naxvad Rirda. magram dedaCemi Ca-
momekida da kostumi mayidvina! Rvinis fuli rom gamovitaneT wertidan,
ZaliT wamiyvana „univermaRSi~. meore sarTulze avediT da mza tansacmlis
ganyofilebasTan gavCerdiT. aba, airCie, Tu biWi xar! erTi da ori rom iyos,
kidev xo, _ asobiT kostumia gamofenili, ra unda hqna!.. gamyidvelma (xom ici,
ranairebi arian es gamyidvelebi!), amxed-damxeda, da sanam me vetyodi rames,
TviTon gadmomiRo erTi CvenebianT CoCrisferi raRac:
_ ai, saSeno. zed Sens tanzea Sekerilio.
284
cotas gawyda, Sig cxvirSi ar vaxale. me, Cemo Zmao, marTalia, TuSuri
qudi mxuravs, magram, rom gamiWirdes, Slapasac mSvenivrad movixmar. arc
qvawvia vinme var. am wlis mosavliT „moskviCic~ unda viyido. Tu iyos, iyos!
romelic yvelaze Zviri Rirda, swored is gadmovaRebine. ise damadga, TiTqo
sagangebod CemTvis yofiliyos damzadebuli.
xalaTic kargi viyide (fexsacmelebi adre mqonda nayidi _ yavisferi,
luqsis), halstuxebsac Cavuare, erT-ors xelic wavavle, magram yidva ver
gavbede, ra vici, ratom! ver gavbede kia da...
sanamde aneulis xvnas ar movrCiT, xeli ar gamiyvia kostumSi. aneulebis
xvna ki karga xans gagvigrZelda,
wasul kviras Zlivs movaxerxe gamowyoba. me xom mixaroda _ dedaCemi
da Cemi umcrosi da, Tina, uares dReSi iyvnen. gansakuTrebiT Tina. sul kiserze
mekideboda. Tma damvarcxna, duxi damasxura da, im sulelma, fexsacmelebi
Tavisi cxvirsaxocviT gadamiwminda. guli momivida, wavuTaqe kidec, magram
isev male SevrigdiT. erTad vixedebodiT sarkeSi da vicinodiT. mixaroda.
mixaroda, rom aseTi kargi daiko myavda da, Turme nu ityviT, Zmac kargi
vyolivar Cems daikos.
kibeze ise Camaciles, TiTqo moskovSi macilebdnen. dedaCemi Sua ezoSi
gaCerda da iqidan damiwyo mzera. Tina ki karga manZilze gamomyva, Zlivs
moviSore.
ar vici, Tqvenc gigrZvniaT Tu ara aseTi ram, Saraze rom gavedi, xalxSi
rom gaverie, iseT dReSi Cavvardi, TiTqo scenaze aveyvane sityvis saTqmelad.
sul almuri momedo, nabiji ameria. sadalaqos win Camomsxdar biWebTan
vapirebdi gaCerebas, magram imodena Tvalebi daaWyites, misalmebac Zlivs
movaxerxe, maRaziisken wavborialdi.
maRazia daketili damxvda. cota xans sabWoSi vitriale, mere fosta mov-
inaxule, magram arc aq damidga guli.
ase megona, Cemi kostumis Tvalierebis mets aRarafers ar akeTebdnen,
avdeqi da samkiTxveloSi Sevedi.
kargi samkiTxvelo gvaqvs, farTofanjrebiani, wignebiT savse. sxva dros
erTmaneTs ar acdian Jurnal-gazeTebis kiTxvas, im dRes ki marto margo
damxvda, samkiTxvelos gamge. larnakebSi wyali gamoecvala da Sig axla-
dmokrefil yvavilebs awyobda.
_ raSia saqme? _ vkiTxe gakvirvebiT.
_ mSvidobaSi axali kostumi, daqorwinebaSi!
_ ·xalxi sad aris?
_ mSvenieri kostumia. ai es momwons _ SromaSic rom kargi iqnebi da
285
gamosvliTac rom kargad gamoxval.
_ aravin ar yofila?
_ zogs veras Seasmen...
elaparake ramdenic ginda! sanam Tavis saTqmels mTlianad ar Camofqvavs,
pasuxs ver miiReb.
xo, es sxvaTaSoris, aTiode wuTis win „mTeli jari~ yofila. viRacas
burTi moutania, klubis gamgisaTvis bade gamourTmeviaT da saTamaSod
wasulan.
burTis xsenebaze xelisgulebi amqavda, magram Sevecade Tavi Semekavebi-
na, gazeTebs wavwvdi.
_ sul amaze veCxubebi sandros, Caicvi, wesierad gadi-meTqi! is ki am Sua
zafxulSi, am sicxe-papanaqebaSic kerzis Ceqmebs, daaTreis saqmianiao...
rkinis Tavi unda gebas, rom aseT mosaubres gauZlo:
ubodiSod davtove.
sadRa unda wavsuliyavi? isev sasporto moednisaken gavwie.
frenburTis kargi moTamaSis saxeli maqvs gavardnili. daminaxes Tu
ara, ciloba Seqmnes _ ara Cvens mxareze iTamaSe, ara Cvens mxarezeo. Tan
kostums. milocavdnen. mere gogoebi iyvnen umetesni, isic·Cvenubneli meti-
Crebi: nazi, niniko, rusudani, naTela... mxolod ori iyo zemo·ubneli. erTi
fexsacmels isworebda, meore ki, qeTino, ai is, arCevnebis dRes kantoris win
rom vacekve da guli damwyvita (rogor ar damwydeboda, zed ar Semouxe-
davs), boZs mihyudeboda da ise miyurebda, TiTqo raRaca gamometacos xel-
idan.
ici, ra damemarTa, es rom davinaxe? davretiandi, kostumi gaviZre (ras ar
gavixdidi, ise meCoTireboda, rogorc gamouqnel mozvers uReli), iqve, Ro-
bis ZirSi Camwkrivebul patara biWebs Cavabare da, Cveni gogoebis jibrze, im
zemoubnelebs amovudeqi gverdSi.
daviwyoT-meTqi.
da daviwyeT.
meubnebian, araCveulebrivad TamaSobdio. ar vici, marTalia Tu ara. me
mxolod is vici, rom Cems gverdiT qeTino idga, Savi qvedatani ecva, TeTri
xalaTi, TeTri fexsacmelebi. mis qera TmebSi TiTqo dneboda Camavali mzis
sxivebi da, rodesac burTs nela, sul nela gadavisrodi misken, Rimils mage-
bebda, odnav aiwevda fexiswverebze, msubuqad aiqnevda xorblisfer srul
mklavebs da idayvTan, odnav kandaSaSrul idayvTan, aCndeboda ori patara,
saTuTi foso...
sul es iyo...
286
iqidan rom wamovediT, arc maSin momxdara didi araferi.
bogirze visxediT, ca varskvlavebiT iyo moWedili, susti niavi atokebda
caSi alandul alvebis kenweroebs, dabla wyali tlaSunobda, me vlapara-
kobdi da sxvebi mismendnen. mismenda qeTinoc:
_ mindorSi RamisTevas ra sjobs! mere Tu sadme maRal adgilze gixdeba
yofna. gaiSale Wanari balaxi blomad, daweqi ai ase gulaRma, da ucqire
varskvlavebs _ kr... kr...
ganSorebisas wkriala xmiT gadmogvZaxa: „Rame mSvidobisa, megobrebo~,
da mkvircxlad airbina beqi. me verafris Tqma ver ·movaswari.
„Zili nebisa, Cemo, Cemo~... vimeorebRi gunebaSi.
es iyo da es.
orSabaTs daiZaxes: aba, simindis saToxnadao da wamovedi kidec..
arc aq, am mindroSi, Secvlila bevri rame.
iseve Tendeba, rogorc winaT. jer sadRac mwyerCita gaiRviZebs, mere
torola aiWreba caSi, traqtoris Zravi aaxmaurebs midamos. axmaurdeba
bina. adgeba xalxi, gamoifineba Cardaxis win, mTqnarebiT, TiTqo umizno bo-
rialiT.
SxapuniT, didi xmauriT davibanT pirs, Tu arayi gvaqvs, TiTo ylups gada-
vkravT, amoviiRliavebT Toxebs da CavalT dabla, simindSi. daviwyebT da
ofli rom mogvaskdeba, pirvel daRlas rom vigrZnobT, SevdgebiT. am dros,
TiTqo piri aqvT Sekrulio, yvelaferi dgeba.
mToxneli Tonze daeyrdnoba, mcelavi _ celze. mexre apeurebs mousin-
javs mozvrebs. traqtoristi kapots axdis traqtors, Citebic ki Seswyveten
WikWiks.
ra xdeba?
_ mze amodis _ didi, wiTeli mze. isrutavs, TiTqo Tavisken eweva azur-
muxtebul dedamiwaze gadaglesil buruss. aCens erTimeoreze gadagrexil
tyian mTebs, kortoxebze wamoskupebul ZvelisZvel cixe-koSkebs, lamaz
soflebs, yanebs, baR-venaxebs, rkinigzas, sadgurs...
umzer da veRar ZRebi mzeriT. siamayiT gevseba guli, rom aseTi kargi,
aseTi didebulia Seni mSobliuri miwa. mezobels gadaxedav da geameba. isic
SensaviT fiqrobs, masac SensaviT gabrwyinebia Tvalebi. Ronivrad moiqnev
Toxs da Senda uneburad wamoiwyeb simReras. da gana marto Sen _ mTeli
mindori amRerdeba.
ase iyo SarSan, SarSanwin, imis winac. mTel or kviras ar gavdiodiT
sofelSi da arc arafers vnaRvlobdiT.
axla... sxvebisaTvis axlac asea. marto me damemarTa raRac, SeiZleba ava-
287
dac viyo... jer sami dRec ki ar gasula, rac aq var da, ase mgonia, sami weli-
wadi iyos gasuli, sul soflisaken gamirbis Tvali.
Sarman zurabs davcinodi _ „Stereba“ gWirs-meTqi, yovel dila-saRamos
sirbiliT gadioda amodena gzas, aqedan Cvens soflamde (aTi kilometria).
wels iqneba me gamixdes saimisod saqme. „Stereba~ ukve mWirs. ufro sworad
_ Toxis yovel moqnevas qeTinos Rimili sdevs, yoveli kargi simindi isaa
Cems warmodgenaSi. me nela, sul nela gadavisvri burTs, is odnav aiwevs
fexiswverebze, msubuqad aiqnevs xorblisfer mklavebs da idayvTan, kan-
damaSrul idayvTan, aCndeba ori patara, saTuTi foso.
_ ram gagaStera, biWo! _ momwvdeba zurabis xma da vfxizldebi. yvelaferi
moCveneba yofila! irgvliv mxolod simindis zRva Relavs.
gagulisebuli veZgerebi miwas. vbrdRvni, koriantels vayeneb, cofianiv-
iT vbrunav.
_ zurabs ra uWirs! Tamrom daixsna gaWirvebidan, aRmricxvelad Caewera
Cvens brigadaSi, agitatoric is aris, savele gazeTis redaqtoric. arc Toxs
xmarobs urigod! erTmaneTis xalisiT sami kacis saqmes akeTeben isa da
zurabi.
...magram iqneba arc qeTino ·mi pirebs urigo rames? iqneb marto kostumi
ar moswonebia Cemi, rogorc amas zurabi brZanebs! iqneb kostumi arafer
SuaSi ar aris?! gageba unda yvelafers.
ra iqneba, rom wavide da gavigo? viTom ver movaxerxeb? unda movax-
erxo. jer ori saaTia? saRamos waval. aucileblad waval.
mainc rogor gagrZelda es dRe, ha?!
1952 w.
`pirveli moTxrobebi~, 1953:
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958

`grZeli, seriozuli gza~ (samagido rveulebidan)

aTi welia mas Semdeg.


ivrispira WalaSi, korZianebis Caswvriv, me da Cemi biWebi gadaveyareT
zemodan momaval cxvris faras. moTqrialebda, moamtverebda miwas namTevi
saqoneli, moustvendnen, mosWyiodnen garujuli mwyemsebi. moZunZulebdnen
ZaRlebi, maTgan gamonapirebulad ki _ deda, ZuZuebCamoZagruli Zukna, oTxi
boTvera, seriozuli lekviT. lekvebs yvelaferi seriozuli da mniSvnelo-
vani hqondaT _ did-didi TaTebi, msxvil-msxvili kanWebi, fumfula kudebi,
288
Savi cxvirebi, Cafiqrebuli Tvalebi da gasavleli grZeli gza deda didad
kmayofili Canda Svilebis garegnobiT da TavdaWeriT, TiTqos nimnismoge-
biTac ki gamogvxeda Cven, kacsa da mis Svilebs, da wavida da waiyola is
lekvebi xmisamouReblad, deduri umaRlesi netarebiT.
aTi welia mas Semdeg.
magram isini isev midian da midian arc daizrdebian arc daiRlebian, ar
gaTavdeba maTi gasavleli grZeli, seriozuli gza.
`ciskari~ #1, 1974, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`gubazi~

gubazi mexuTeklaseli biWia, man ukve icis, rom mefuri saxeli hqvia. isic
icis, rom iyo gubaz pirveli da iyo gubaz meorec.
gvaric damafiqrebeli aqvs _ medroSiSvili. damafiqrebelia, medroSis,
ese igi, jars rom droSiT miuZRvoda win, imisi STamomavalia gubazi, Tu
xelosnisa, droSebs rom akeTebs. yovel SemTxvevaSi, mamam araferi icis
amisa, _ ra vicio! ra vicio! droSa micvalebulebis gasvenebebzedac mihqon-
daT winao.
damafiqrebelia erTi garemoebac. erTxel troleibusiT rom midiod-
nen deda da gubazi, erTma maRalma, Zalian kargi Sesaxedaobis xnierma kacma
Tqva:
_ am biWs mefuri siamayis borcvebi aqvs Sublxeo, _ da ori TiTi miutana
gubazs warbsa da warbs Sua. deda aRelda, gaeRima da gawiTlda, qurTukis
sayelos sworeba dauwyo gubazs. gubazi ki, ramdenjerac sarkesTan miva im
dRis Semdeg, sul im siamayis borcvebs akvirdeba. xan erTze daiWers TiTs,
xan meoreze. TviTon Zalian siamovnebs, ase rom aqvs, maswavleblebi kidev
ver itanen. maTematikis maswavlebeli ver itans da meorec _ rusulis mas-
wavlebeli. orianis dawera rom undaT, SeSfoTebulni ekiTxebian gubazs:
_ ras wamouSvi rqebiviT eg kopebi? aha, kalami da Sen TviTon Caiwere,
rac gekuTvnis.
gubazi uZravad dgas, mTlad SeumCnevlad gaixedavs
warbebs qveSidan. maswavlebeli erTxelac etyvis, _ aha, kalamio! magram
gubazi isev uZravad dgas. maSin isev TviTon Cauweren im orians da dajdo-
mis uflebasac miscemen gubazs. gubazi dajdeba, da gasaocaria, guliscemas
mTel sxeulSi grZnobs. ugdebs yurs im guliscemas, _ dag--dag! dag-dag! da
odnav eRimeba. SeamCnevs maswavlebeli am Rimils da uaresad moiSlis moS-
289
lil nervebs:
_ Caidine gmiruli saqme da kmayofilebiT geRimeba, ara?
gubazi merxs miuaxlovebs Tavs, TviTon verca grZnobs, rogor atokebs
aqeT-iqiT:
_ aba, axla merxs gaukeTe ciklovka Seni kopebiTo.
amaze xom marTla gaeRimeba gubazs. kidev kargi, rom zari arsebobs qvey-
nad. rogorc iqneba, isic dairekeba. acvivdebian bavSvebi, aJivJivdebian. gamou-
vlis romelime pranWia gogo gubazs, _ mobrZandiT da Tqveni xeliT Caiw-
ereT xuTiani, batono gubaz! _ ityvis msaxiobiviT. gogos xels ar axlebs,
magram biWmac Tu uTxra aseTi rame, _ mokle xuki icis, krivis erTi ileTi,
mokle da swrafi dartyma, _ im dartymas miiRebs biWi da, iSviaTad, rom
gameoreba dasWirdes, maSinve sxva sityvebze gadava, gabrecili da satirlad
gamxadebuli: _ xumroba ar ici? xma aravin ar unda gagces?
im dros ukve gubazic nanobs, ratom gaartya ase. marto darCenili,kidev
ufro met sinanuls grZnobs, magram martoobaSi, amasac adgens: oriania mizezi
yvelafrisa. orianis miRebaSi ki bolomde ver gaamtyuneb gubazs.
gubazi fiqrobs: ojaxuri pirobebi maqvs Zalian cudio. or weliwadze
metia, samoTaxian binaSi gadmovidnen: or weliwadze metia, axal skolaSic
dadian. gubazi dadis da gaiozi, gaiozi mesame klasSia. bina aris saSinlad
nakeTebi. fanjris rafebi TabaSirisa aqvs. jer Semosaxlebulebic ar iyvnen,
daxeTqili iyo is TabaSiri, miekarebi odnav da cviva TeTri mtveri da
namcecebi. abrecil-dabrecilia parketi. amocvenili aqac, iqac, imis iqiTac.
SeiZleba ise wamohkra fexi, Tavi SeaxeTqo kedels. Spaleria naxevrad mik-
ruli, naxevrad mifenili kedlebze. im mifenilze Sendauneburad migepareba
TiTi, gayof meore mxares. jer rafidan Camoyril mtverze ra ambavs texen,
SpalerSi TiTis gayofaze mTlad giJdeba deda. SeuZlia imdeni scemos gubazs
da gaiozs, TviT patara Teasac ki, sanam xeli ar daeRleba. daeRleba xeli,
deda iqiT miesveneba, bavSvebi aqeT miiWuWkebian RnaviliT. _ kedlidan gam-
oiwiT, kedlidan gamoiwiT! _ mainc moaxerxebs da iyvirebs deda. mova mamac,
is TiTqmis yovel saRamos cotaTi mainc nasvamia. bavSvebze gabrazebuli
deda qmars dauwyebs wyevlas, _ Sen Cagiskdes eg muceli, Sen rom Sens mucels
ar ayride yvelafers, rafebs mainc gamovcvlidiT, Tbilisur Spalers mainc
gavakravdiTo. Sen unda Cagiskdes eg mucelio. mama amaze iseTi ginebiT
miugebs, bavSvebi Tvalebs xuWaven da mxrebi yurebTan miaqvT. _ Sens gvarso,
Sens gvarso _ ufro gaalmasdeba deda. mamas dedas yelTan miaqvs xelebi,
aSkarad, daRrCobasac ki hpirdeba. wamoxanxaldeba bebia, dedis sacodavi
deda, Cadgeba col-qmris SuaSi. mama fexs uRerebs bebiasac, _ gaiwi iqiT,
290
Torem glewe wixli da dagSale Senc anasTan erTado. axla bebias auvard-
eba sacodavi tirili da caxcaxi. bavSvebi mas Semoexvevian. gubazs wyali
moaqvs WiqiT. mama lojiaSi waegdeba da iq amouSvebs xvrinvas. diliT im
dros midis samuSaoze, bavSvebs rom jer isev sZinavT.
dedam ver iqna da ver iSova samsaxuri. arada, mamis 150 maneTma da bebias
pensiis 48 maneTma ra qnan? yvelas Wama unda, Cacma, daxurva, saqveyno urT-
ierTobanic, erTni kvdebian, meoreni qorwindebian, mesameni dabadebis dReebs
ixdian. yvelgan fulia saWiro. mamis 150 maneTi da bebias pensiis 4z maneTi
ras izamen? mama sul yviris, _ qurdoba ar SemiZlia, qurdoba ar SemiZliao!
dedac, _ Tqveni mona var, iatakis sawmend tilod qceulio... kidev kargi, rom
sofeli aqvT. soflidan CamoaqvT lobio, kartofili, pamidori, xili, sasme-
li.
gubazi yvelaze ufrosia da-Zmebs Soris, yvelaze metad ganicdis am Cxu-
bebs. _ kargiTo kargiTo _ iyvirebs isic. mama qimunjs hkravs, gubazi kedels
miawydeba, wava, miva fanjarasTan, iq tiris qveda tuCis kbeniT. mobrundeba,
miva akankalebuli dedasTan. verafers eubneba, magram deda mainc agrZnobin-
ebs, rom siamovnebs mklavze Tavis mideba. modian gaiozi da Teac. deda am
dros ukve sxvanairi cremlebiT tiris, bolos ikiTxavs, _ iswavleT
gakveTilebio? _ viswavleTo! viswavleTo! _ magram ra swavlaa, aseTi swav-
la, rusuls rom erTxelac ver waikiTxavs xmamaRla?! ara da am saSineleba-
Si guli uars ambobs xmamaRla wakiTxvaze. ver waikiTxavs gubazi xmamaRla
da orianic iqve dgas, gakveTilis dasawyisSive. nerviulobs gubazi, kumSavs
da Slis xelebs. cotaTi wahkravs gaiozs. gaiozi aseve upasuxebs, cotas dau-
matebs gubazi, gaiozi pirs daaRebs, _ dedas maSinve mzad aqvs, _ damiwydiT!
oriveni damiwydiT erT dRes!
arc gubazma, arc gaiozma da arc patara Team ar icis, _ eg saWmeli ar
minda, me magas ar SevWamo da sxva. rasac miutanen, Wamen. Ronivradac arian.
Tuki xandaxan guliscemas grZnobs gubazi mTels sxeulSi, amaze eRimeba da
eg aris. dedisTvisac ar uTqvams. esRa uklia dedas, eqimebTan arbeninos da
amazec daixarjos fuli.
patara, sul patara dabadebis dReebs uxdian xolme, oTxi-xuTi kacisaTvis.
amiTac didad xaroben bavSvebi. roca stumari hyavT, dedac karg gunebazea,
mamac, bebiac.
gubazi ukve TviTon dadis, gaiozic mas dahyavs skolaSi. mxolod erTx-
el unda gadaWran quCa, iqac kargad miixed-moixedavs gubazi da ise gadava,
gaiozs xels ar gauSvebs, sanam sul ar gadavlen. deda kviraSi orjer Tu
ara, erTxel mainc modis skolaSi, maswavleblebs ekiTxeba Tavisi Svilebis
291
ambebs. gaiozs aravin uCivis, gubazs ki, erTi Tu aqebs, meore mTlad qvis qveS
udebs binas, _ raRaciT aris Sepyrobili, TiTqos imasac ki ver igebs, ar
Sesdis yurebSi, rasac ai, im wamSi eubneba maswavlebeli, wamoSvebuli aqvs
kopebio...
auvardeba dedas tirili. gadgeba ganze gubazi da iqidan iyureba warbe-
bqveSidan. aRar unda Sin mosvla. ramdenjer gadauwyvetia kidec, waval, sul
movSordebi aqaurobas, romelime mSeneblobaze daviwyeb muSaobas: Zvel
dros Cemze patarebic muSaobdneno. magram gadawyvetileba gadawyvetile-
bad rCeba. jer xom dedisagan miiRebs, rogorc aris dakanonebuli, axla
deda mamas etyvis misi warmatebebis ambavs. mama brtyel qamars moixsnis, _
ginda, degenerato, aem balTiT gagixeTqo Tavio?! balTas ar aartyams, ma-
gram TavSi mainc cud elvasa da tkivils igrZnobs gubazi.
ezoSi rom CauSveben, gubazi da gaiozi saxlis ukan gavlen. iq, kldis
Tavze, mSenebare saxlis narCenebi aris Camoyrili. jer isedac kargia klde
xmeli balaxebiT, lodebidan gamonaJoni wveTebiT, maRla graklis buCqe-
biT. axla es saxlis narCenebi! ficrebis namtvrevebi, tilos naxevebi, mavTulebi,
rkinebi! daZvrebian biWebi im nagavSi. ficris namtvrevebisgan gaakeTeben
xmlebs, ebrZvian erTmaneTs. rogor, ranairad da mainc WuWyiandebian. axla
amis gamo daatydebaT wyevlaTa zRva, magram amas uZleben.
xandaxan raRac Ronieri, aRmtaci azrebi eufleba xolme gubazs: viswav-
li, viswavli gakveTilebs, vutireb yofas yvelas. marTlac swavlobs, swav-
lobs, zepirobs. maswavleblebs naTeli efinebaT saxeze. gamorCeuli naTe-
li _ istoriis maswavlebels. istoria Zalian uyvars gubazs. mSvenieri
wignic aqvs, „Cveni samSoblos matiane“, feradi suraTebiT.
erTxelac... aq ukve miWirs Txroba.. TiTqmis zepirad iswavla amacaxcax-
ebeli gakveTili ,,didgoris brZola~. amayad warmoTqvamda TariRs _ 1121
weli, 12 agvisto! selCukTa 300-aTasiani da daviT aRmaSeneblis 56-aTasiani
armiebi sabrZolod dadgnen erTmaneTis pirispir. daviTma sityviT mimar-
Ta Tavis laSqars:
_ eha, meomrebo! samSoblos dasacavad Tu TavganwirviT vibrZolebT, mters
advilad davamarcxebT. erTs girCevT: Cven yvelam Zlier RmerTs aRTqma
mivceT, rom misi siyvarulisaTvis am brZolis velze davixocebiT da ar
gaviqceviT...
Tendeboda, nislebi iZrodnen.
da am gaTenebisas moxda saocreba, daviTis mxedrobas gamoeyo 200 gulzex-
elebdakrefili kaci da egre wavida mtrisaken. selCukTa sardlebs egonaT,
es daRunuli meomrebi tyved bardebodnen da daubrkolebliv SeuSves Ta-
292
vianT banakSi. Cvenma meomrebma ki erTi ikivles da iseTi moulodneli
cecxli daanTes xmlebisa, selCukebi airdairivnen. am dros daviTis laSqaric
moaskda.
gubazi rom amas kiTxulobda da yveboda, Tavi im oras meomarTa Soris
warmoedgina. iRuneboda, Tvalebs xuWavda da jiquri nabijebiT miiwevda
win, _ hka magaTo! _ da viTom aSiSvlebda xmalsac...
meore dRes, daiwyo Tu ara meoTxe, istoriis gakveTili, gubazma iseTi
siTamamiT aswia xeli, _ me mkiTxeT, maswavlebeloo, _ maswavleblma gaxare-
bulma Tqva, _ aba, gvesaubre didgoris brZolaze, medroSiSvilo. gubazi wa-
modga, daiwyo:
_ saqarTvelos gaZlierebam didad Seawuxa amierkavkasiis musulmanuri
saxelmwifoebi. maT TxovniT mimarTes TurqeTis sulTans...
am dros gaiRo kari da direqtori Semovida. bavSvebi adgnen. direqto-
rma xeliT aniSna, dasxediTo. yvela dajda, gubazis meti. aRelvebulma is-
toriis maswavlebelma didi TavaziT miiRo direqtori, cota metad Sesuqe-
buli saxenaTeli kaci, skami miarTva, direqtori dajda, brZana _ ganegrZoT
gakveTili. maswavlebelma gubazs uTxra, _ aba, medroSiSvilo, ganagrZeo.
_ aa, udroSo medroSiSvili irjebao?! _ moesma direqtoris xmac gubazs.
bavSvebma gaicines, gubazi wamoenTo, ganagrZo, magram ukve borZikiT: weli
iyoo 1121, dRe agvistos 12.
selCukTa 300 aTasi meomari saqarTvelos gasanadgureblad, mTlianad
mosaspobad moadga. moiwevda laSqari win TrialeTis mTebiT, daviT aRma-
Senebeli Tavisi 56-aTasiani jariT. gubazi TiTqos raRaca moSavo-mowiTa-
lo veeba milSi midioda, esmoda gulisa Tu dafdafebis mZafri dgriali, es
dgriali Tu ar awevinebda Tavs maRla, arc muxlebs aSlevinebda bolom-
de... da im adgilas rom mivida TxrobiT, rogor gamoeyo qarTvelTa laSqars
200 meomari rogor wavidnen mtrisaken, midiodneno, ai, ase, _ mTeli ZaliT
gavida merxidan, Tavi uaresad daRuna, xelebi gulze daikrifa, Tvalebi dax-
uWa da im meomrebiviT wavida.. klasi axarxarda, gubazi gons moego, gamoiqca,
merxze dajda. xarxarebda direqtoric, ecineboda awiTlebul, areul mas-
wavlebelsac.
_ daasrule, medroSiSvilo, daasruleo, magram gubazi aRar amdgara. Cayo
xelebSi saxe da ase iyo sul, xan merxze damxobili, xan cota wamoweuli.
uaresad dgrialebdnen guli da dafdafebi mTel sxeulSi. orjer mivida
maswavlebeli, CamoaRebina. xelebi saxidan, magram gubazma xeli staca Can-
Tas da, aravisTvis ar daucdia, klasidan gavarda. gaiozisakenac ki ar wasu-
la. TiTqosda mTeli skolis xarxarSi gadaWra ezo. gadaWra quCac, oriod
293
nabiji da iqiT trotuarze unda asuliyo, da swored iq daejaxa raRac, tro-
tuaris Ziras miagdo. erTi es dainaxa, rogor miqrialebda qvemoT misi
CanTa, meti aRaraferi axsovs.
cxadia, manqana daejaxa.
saavadmyofoSi moiyvanes gons. mama mis sawolTan CaCoqiliyo da tiro-
da. dedas xom gawewili hqonda Tma da Camogazuli saxe. atirda gubazic.
undoda, dedisken waewia xeli, ver aswia.
ori Tvis Semdeg daubrunda skolas ori patara yavarjniT. gamxdari
ar iyo, magram feri mainc sxvanairi edo, moTeTro da odnav momwvano. mefu-
ri siamayis borcvebi TiTqos ufro gazrdoda. merxze rom ijda, Cveulebrivi
gubazi iyo, magram CanTas rom aikidebda da yavarjnebs dayrdnobili wavi-
doda, bavSvebi SiSCamdgari TvalebiT uyurebdnen. axla gaiozi ucdida xolme
klasis karTan. Tu vinme gamoelaparakeboda, ridi etyoboda im gamomla-
parakebels xmaSi. gubazsac iseTi rame ekiTxeboda TvalebSi didebs rom
gamoukrTiT xolme, _ vici, yvelaferi vici meo, _ da mSvidad ganagrZobda
gzas. ·
sul eferebodnen maswavleblebi, Sinac _ TiTqosda dawynarebulni gam-
oiyurebodnen yvelani.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`guga da buba~

cxovroben Cvens qalaqSi, saburTaloze, Zmebi _ guga da buba. axla guga


rva wlisaa, buba Svidisa. guga meore klasSi dadis, buba pirvelSi. orive
dedas dahyavs skolaSi. guga marjvena mxares amoudgeba xolme dedas, buba
marcxena mxares. midian ase samni da biWebi enas ar aCereben wamiT. aTasi
ram ainteresebT, aTiaTasi.
_ deda, aswevs iaponuri amwekrani aTsarTulian saxls Tavisi macxovre-
blebiT? _ kiTxulobs guga.
buba pasuxs ar acdis dedas, is ufro aRelvebuli kiTxulobs:
_ troleibusi da avtobusi rom daejaxnen mTeli ZaliT erTmaneTs,
romeli gadabrundeba pirvelad, troleibusi Tu avtobusi?
dedas unda, rom yurebze xelebi miifaros, magram xelebi gakavebuli
aqvs. amitom, Tvalebs daxuWavs, fexebs xmauriT gadaadgams da ambobs.
_ ar vici, ar vici, me egeTi sisuleleebi ar vici!
biWebi ahyureben da Tan dananebiT, Tanac faruli siamayiT eRimebaT.
294
skolaSi gugas klasic meore sarTulzea, bubasic, mxolod erTi deref-
nis TavSia, meore boloSi.
erTxel mTeli ambavi atyda skolaSi. gugam erT mesameklasel biWs ise-
Ti Semoscxo, ortotad wamoadina cxviridan sisxli. SeaTries guga samasw-
avlebloSi, umetesoba Tavxeds, xuligans eZaxda. magram, vinc ki gaigebda,
ratomac Semoscxo mesameklasel biWs, yvela gugas amarTlebda.
adamianebi varT da gugasac adamianuri ram dasWirda, _ moiwiT axlos,
yurSi getyviT _ sapirfareSo. mesameklaseli biWi ki mivida da dauwyo
xelis kvra, Cagdeba unda gugasi. gugam, rogorc iqna, Seikra Sarvali, gadmov-
ida SemaRlebidan, gaizniqa ukan, gamoaqana iqidan marjvena muSti da es gamo-
qaneba imiT damTavrda, rom gulaRma gadavardnil mesameklasel biWs or-
totad wamouvida cxviridan sisxli. TviTon guga im dartymamdec tiroda,
dartymis Semdeg xom TiTqmis aRrialda. bubam ki veraferic ver gaigo
derefnis meore boloSi. sxvebma uambes Zmis ambavi. buba giJdeboda _ TviT-
onac ratom ar Semoscxo im mesameklasels. gugas gverdiT rom midioda,
sul iWimeboda, undoda yvelasTvis egrZnobinebina, rom Zalian Ronieri
iyo. mesameklaseli biWi TagviviT emalebodaT.
gugasac xatva uyvars, bubasac. guga sul sportsmenebs, romael jariska-
cebs da germanel raindebs xatavs, buba _ omebs. gugas naxatebi mSvidia.
mkveTrxazebiani. bubas naxatebi yovelTvis koriantelebs hgavs. im korian-
telebSi Zlivas gamoarCev tankebs, TviTmfrinavebs, raketebs, zarbaznebs, Tan
xatavs buba oms, Tan axmovanebs, _ tra-ta-ta! _ tatanebs tyviamfrqvevi. _ Wuu!
Wuu! Wuu! _ mihqrian raketebi. _ baax-baax-baax! _ feTqdebian zarbaznis Wurve-
bi. guga erTxans iTmens am xmaurs, wynarad eubneba bubas, _ gaCumdio, yurebi
nu waiReo. bubas ar esmis gugas naTqvami, ufro auwevs xmas, _ Wuu! Wuu! baax!
baax! maSin guga gadmoereva, daacxreba bubas da gadaagorebs iatakze. iatakze
didi fardagia dafenili, ibrZvian Zmebi, xan erTia Zirs, xan meore, xan erTis
kvnesa-xriali ismis, xan meoris; gamoenTebaT deda, dauSens cocxis tars, cocxis
tari mwvavea, buba sapirfareSoSi Seaswrebs, guga saabazanoSi. deda iwyev-
leba. buba iwyebs gmirul sabrZolo simReras:
yvelas vspobT, yvelas vspobT,
Zlierni, Zlierni,
Zlierni, bednierni...
guga gadasZaxis: _ kretino! debilo! Wkuamogrexilo!
magram didxans arasodes grZeldeba aseTi SuRlebi, cota xans arian
cal-calke, erTi erT kuTxeSi mecadineobs, meore meore kuTxeSi. xan erT-
Tan miva deda, xan meoresTan, mere kvlav erTad sxedan, erTad ageben raRac
295
rkinebisagan rkinis maRal saxls da Tan icinian, bJirdebian siciliT. guga
saocrad kargad baZavs debilebs, kretinebs, dedikoebis doylapia Svilebs,
bubas kidev meti ra unda, TiTis Cvenebaze rom ecineba xolme, gadagordeba
da abakunebs fexebs CabJirebuli.
Cxubi Cxubia da amgvari siciliTac yovelTvis ar axareben mSoblebs,
miT umetes _ RamiT. midi da gaige, romelia mTavari damnaSave! erT oTaxSi
wvanan, erTmaneTis pirdapir. guga rom debilebs da kretinebs baZavs, buba
mucels gamoberavs da zed xelebs daiwyobs luarsabiviT. jer daewyebaT
fxakuni, mere xiTxiTi, bolos giJuri amoZaxilebic. cotac da SeiZleba sul
nafotebad iqcnen sawolebi.
Semovardeba am drosac deda, ara marto deda, zogjer mamac Tavisi brtye-
li qamriT. biWebi SeZvrebian sabnebis qveS, dautyapunebs sabanze deda cocx-
is tars, mama brtyel qamars, magram es datyapuneba TiTqmis ar iTvleba,
sabanqveS ver atans. Sebudul, gatvrenil biWebs aseve eZinebaT. isev Semova
deda, is axla sabnebs amouwevs biWebs, cxvirebs gamoayofinebs gareT. Tan
eRimeba, Tan CurCuliT efereba, _ Tqveni Wirime, Tqveni, Tqven dagenacvloT
Tqveni deda! xdeba xolme, rom am dros romelime biWsac gaeRimeba.
SinaurobaSi cota gayofilni arian, guga ufro dedisaa, buba mamisa. mama
zogjer Rvinos svams, nasvami mama dedas auxirdeba, _ bavSvebs nu swyevli, nu
scemo, kretinebs da degeneratebs nu eZaxi, kretinebi da degeneratebi Tqvens
naTesaobaSi moikiTxeo. deda atirdeba. guga ver bedavs da buba emuqreba
mamas, _ gavizrdebi da maSin naxav, rogorRa waeCxubebi dedaso! mama Tavze
daadebs xels da wki purtsac daartyams, buba wiTldeba da boRmiT sivdeba,
ibereba. am dros Zalian mtrulad uyurebs mamas.
oi, es rogor dagvaviwyda! guga da buba rom waiCxubebian, xom ise Cans,
dasaklavad gaimeteben erTmaneTso, gamoenTebaT deda da, Tu gugas miimw-
yvdevs, buba exveweba, _ me mceme, dediko, magas Tavi gaanebe da me mceme, dedi-
koo. Tu bubas unda mouwios Rrialma, maSin gugas aqvs gaweuli yeli _ me
mceme, genacvale, dedao!
skolaSic Zalian kargi saxeli aqvT Zmebs, xuTosnebic arian da Zalian
wesierebic, ezoSic pirveloben _ Camovidnen alaliZeebi, aba, mixedeT, an
rogor sufTad acviaT, an ra wesierad iqceviano, _ amboben mezoblebi. Tu
saseirnod midian dedasTan erTad, SeuZlebelia dainaxo da ar daloco
modgma, romelsac isini ekuTvnian.
da ai, ra moxda am mSvenier ojaxSi erTxel.
Zveli axali wlis meore dRes gugam rogorRac moiwyina. dedam ramden-
jerme miado Sublze xeli da hkiTxa _ vaime, sicxe xom ara gaqvs Senao? _
296
sicxe arao! _ agdebiT Tqva gugam. magram xuTi saaTisTvis Termometri Caudes
da ocdaCvidmeti gradusi da xuTi xazi hqonda. axlave unda dawveo. magram
guga jiutobda, _ arao, arao. dabneleba rom daiwyo, kidev gausinjes sicxe,
ocdaTvrameti hqonda, cota ufro metic. maSin ki saswrafod Caawvines lo-
ginSi. buba kidev gaafrTxiles, axlos aRar mosuliyo gugasTan, magram guga
axla ukve mSvenier gunebaze iyo, ecineboda. bubas kidev ra gafrTxileba
daiWerda, idga da, TviTonac gacinebuli, gverdiT xexavda gugas sawols.
gamoagdebdnen, isev masTan iyo.
diliT isev hqonda sicxe gugas, guldawyvetili buba marto wavida sko-
laSi. gakveTilebze sul daRrubluli ijda. meri maswavlebelmac SeamC-
nia es da hkiTxa, _ ra aris, ratoma xar raRac ugunebod, bubao? bubam uTxra,
_ Cemi Zma avad aris, sicxe aqvso! _ kargad iqneba, kaco, magaze ra gadardebso!
_ ra vicio! _ bubam. meri maswavlebelma alersiT Seuswora qoCori bubas.
buba rom skolidan dabrunda, ufro maRali sicxe hqonda gugas, gauxar-
da bubas danaxva. buba mivida da ucnaurad Wreli saSleli misca, _ es Senao.
_ Sen TviTon gaqvso? me ar mindao. gugas Wreli saSlelic gauxarda. deda
ki isev Cxubobda da gugasTan axlos misvlis uflebas ar aZlevda bubas,
Senc avad gaxdebio. bubas avad gaxdomisa ar eSinoda. roca Zmebi erTad
iyvnen avad, uxarodaT kidec. iwvnen erTmaneTis pirdapir da reebs ar lapar-
akobdnen, raze ar icinodnen! gugas axla is ainteresebda, ra iyo skolaSi
dRes, ra moxda. buba fexebTan gauCerda da iqidan mouyva, _ viRacam koxtad
gaxveuli virTagva moitana da xan vis Seugdes merxSi, xan vis, bolos bos-
toRanaSvils staces xeli da is SeaTries samaswavlebloSi. bostoRanaS-
vili kidev, Senc ici, erTi dedali vinmea, uTuod Sarvali Caisvela SiSiTo.
gugas gulianad ecineboda, mere guga xatavda da axali saSleliT amayad
Slida.
amasobaSi ki eqimic movida. yvelani gakankulni Sehyurebdnen, rogor
sinjavda igi gugas, usmina fonendoskopiT, ukakuna zurgze, kovziT daaRebina
piri da ise Caxeda yelSi, orjer TiTi dauqnia Soriaxlos gaCerebul bubas.
bolos Tqva, _ jer iseTi araferi Cans, magram Zalian frTxilad unda viyoT,
yovelives davakvirdeT, dilas Cveni eqTani mova da sisxls auRebs TiTi-
danao. guga mtrulad gamoxedavda xolme eqims.
eqimi rom midioda, buba gaafrTxila, Sen moeride, avadmyofTan axlos nu
mixval xolmeo. buba dahpirda, ase vizamo, magram saaTic ar gasula da isev
gugas sawolTan idga.
im Rames gugas ocdacxrameti gradusi hqonda sicxe, raRacebs lapara-
kobda sicxeSi, _ brtyelio, brtyelio, kudio, wiTelio, Wrelio. mere uaresi
297
SfoTva daiwyo. kidev kargi, gafrTxilebulebi iyvnen, Tu ase moxdes, ka-
tabalaxas wveTebi mieciT, ramdeni wlisac aris, imdeni wveTio. daalevines
katabalaxas wveTebi, esiamovna gugas, tuCebs ilokavda, mere male damSvidda,
male CaeZina kidec.
diliT gugas isev eZina, eqTani qali rom movida. gaaRviZes guga. mixvda,
rasac upirebdnen, tirili daiwyo, _ eeo, dedaloo, _ mamam, _ TiTidan sisx-
lis aRebaze vina tiriso. gaiRviZa bubamac _ Tu gindaT magas nu auRebT, me
amiReT, me ar vitirebo. aman imoqmeda: ise aiRo eqTanma sisxli, xma ar amouRia
gugas. yvela kmayofili iyo. marto sisxli ki ar waiRo eqTanma, waiRo
qaRaldSi gaxveuli patara boTlic. ar gasula sami saaTi da atyda karze
SemaSfoTebeli zaris rekva, Semovidnen: is eqimi, guSin rom iyo, da kidev
ori sxva, qalebi. moitanes raRac qaRaldebi, _ ai, naxeTo, naxeTo, TiTiT
uCvenebdnen dedas, _ yvela niSani aqvs botkinis daavadebiso. dedam xelebi
saxeze miifara, cremli wamouvida, eqimma damSvideba dauwyo, _ saavadmyofo-
Si gacilebiT ukeTesia, ra Sedarebaa, saavadmyofos aTasi saSualeba aqvs,
Tanac _ Tqvenc iq iqnebiTo. gugam aqac tirili morTo, magram isic daawy-
nares, _ nu geSinia, marto deda ki ar iqneba SenTan, Cvenc yovel dRe movalT,
saTamaSoebs mogitanTo. Caacves. ayvanili waiyvanes. buba TavisTvis tiro-
da. guga rom karTan miiyvanes, gaiqca, mamas mklavi daawevina da samjer
saCqarod akoca gugas, gugas areuli RimiliT gaeRima, TiTqmis yvelani
gahyvnen gareT, saswrafo daxmarebis manqanamde. manqana ezoSi idga, qari
uberavda, Tan Tovlic modioda. sxva dros aRtacebulni Sexvdebodnen aseT
Tovls.
imave dRes bebia Camovida soflidan, dedis deda. axla samni iyvnen saxl-
Si: buba, mama da bebia. mama diliT midioda samsaxurSi da saRamos brunde-
boda Sin. smas Tavi aneba, smas da gvian dabrunebas saxlSi. bebia akeTebda
saWmelebs. im saWmelebs awyobdnen CanTaSi da mama midioda saavadmyofoSi.
mama diliTac midioda, saRamosac. saRamos, Tu mSvidi amindi iyo, bubac mi-
hyavda.
deda da guga iseT palataSi iyvnen, aswevda mama bubas da Seaxedebda
fanjaraSi. dedasac uxaroda bubas danaxva, gugasac. guga loginidan uRi-
moda da xels sasacilod uqnevda. bubac uqnevda xels, kocnebs ugzavnida
dedasac da gugasac. kargad iyaviT, kargado! kargad viqnebiTo, _ hpirdebo-
da gugac. magram gugas gamojanmrTelebis saqme maincadamainc kargad ar
midioda. piriqiT, kviraze meti iyo gasuli saavadmyofoSi miyvanidan da
maSin aRmoaCnda orive filtvis anTeba. iwva sacodavi biWi, sawolTan edga
raRac danadgari, im danadgaridan Camodioda rezinis milebi, im milebidan
298
raRac wamals uSvebdnen mklavis ZarRvebSi. da es grZeldeboda didxans,
didxans. bubas mTeli sxeuli stkioda imis danaxvisas. tiroda, mama Zlivs
awynarebda.
deda gaxda, gafiTrda, Tvalebi CauwiTlda. TiTqos sul kankalebda da
bubas danaxvisas, kankalebda da loculobda. mamac sul gawamawiaSi iyo,
sul wamlebis saSovnelad darboda. eqimebi anugeSebdnen, nu geSiniaT, yve-
laferi kargad iqnebao, magram imaTac raRac sevda da SiSi emCneodaT Tvaleb-
Si. SeSinebuli iyureboda xolme sabnidan gugac. Tvalebi imasac ukve sx-
vanairi hqonda, usiamovnod laplapa, xSirad ubrazdeboda dedasac, eqimeb-
sac, daiwyebda fexebis qnevas, gadaagdebda sabans. deda daiCoqebda da ise
exveweboda, _ Seni Wirime, guga! Sens Tvalebs enacvalos deda! ase exveweboda
xSirad Wamisasac. guga kedlisken gadabrundeboda da tiroda.
erT nislian saRamosac waiyvana saavadmyofoSi mamam buba. movida Tu
ara fanjarasTan deda, bubam maSinve igrZno, guga ar iyo kargad. deda Tan
tiroda, Tan rusulad elaparakeboda mamas, mamasac wamouvida cremli.
cxvirsaxocs rom iRebda, maSin daxeda bubas, _ amiyvaneo, Semaxedeo, _ rom
eqaCeboda. aiyvana, Seaxeda fanjaraSi. guga TaviT fexamde sabanSi iyo gax-
veuli da marto Tvalebi mouCanda. is Tvalebi TiTqos Sors iyo, Zalian
Sors, bubamac tirili daiwyo.
Zalian dadardianebulebi dabrundnen Sin. mama amxanagTan wavida raRac
wamlisTvis, bebiam aWama, gaWirvebiT aWama bubas vaxSami, gakveTilebi momza-
debuli hqonda, erTxans uyurebda televizorSi raRac zRapars, TviTon
bubas mobezrda is zRapari, gamorTo televizori, iboriala bubam oblad.
bebiam logini gauSala, daawvina, TviTonac TaviT daujda, wigni gadaSala,
buba wamdauwum ekiTxeboda bebias, xom kargad iqneba gugao? _ kargado,
Svilo, kargado! magram bubas isev Zalian dadardianebuli Tvalebi hqonda.
bebiam kiTxva daiwyo, buba Cumad iyo, magram ar usmenda, is sul gugaze fiqrob-
da. ra iyo, ratom hqonda iseTi Tvalebi am saRamos?! bebias jdomelas daeZ-
ina, Rrmad fSvinavda, buba erTxans iwva, mere frTxilad wamodga, gadmovida
loginidan, wina oTaxSi Camqrali sinaTle ar aunTia, araferi Caucvia, qu-
Cidan Semosul SuqSi mivida servantTan. iq, erT kuTxeSi sanTlebi inaxebo-
da. im sanTlebidan SabaT saRamos or-or cals anTebda xolme deda. Tvi-
Tonac ori sanTeli gamoiRo, samzareulodan asanTi gamoitana, lojiis mag-
idasTan mivida, iq rkinis didi saferfle ido, am saferfleze amagrebda
xolme anTebul sanTlebs deda. TviTonac moukida, gaulRo boloc, iwvala,
mainc miaweba sanTeli saferfleze, miaweba meorec, gadaiwera pirjvari da
daiwyo locva:
299
_ RmerTo, RmerTo, genacvale Sen, uSvele Cems Zmas gugas, gamoajanmrTele,
kargad mimyofe. guga Zalian kargi biWia, guga oqros biWia, is yvelas uyvars,
maswavlebelsac Zalian uyvars. RmerTo, RmerTo, genacvale, Seni Wirime, ga-
moajanmrTele Cemi guga!..
xelebi magidaze daawyo, zed nikapi daado da ase uyurebda sanTlebis
parpals, Tan mal-male imeorebda gunebaSi, _ RmerTo, RmerTo, kargad mimy-
ofe Cemi guga!..
raRac SuqSi Sevida, raRac siTboSi Sevida. kargi iyo iq, o, Zalian kargi.
viRacam ki yviriliT dastaca xeli da aitaca maRla, yviroda buba, garbod-
nen, gamorbodnen. miarbeninebdnen vedroebiT wyals, mware boli Semodio-
da mezobelTanac, sadac buba ijda da akankalebuli bebia ukocnida fexebs.
Semovida mamac, isic akankalebuli, sveli. imanac dauwyo kocna. buba tiroda,
mama ekiTxeboda:
_ ras akeTebdi, ras?
buba isev tiroda, magram mainc Tqva:
_ gugasTvis vloculobdi, RmerTs vexvewebodi...
yvelani gaocebulni iyven, zogierTi didi pirjvarsac iwerda, _ ra aris,
ra bedma daabruna badri swored im droso! badri cota nasvami iyo.
TavianTTan rom dabrundnen, iqauroba bolis, sisvelisa da plastmasis
suniT iyo savse. magida, romelzec sanTlebi daanTo bubam, amomwvari iyo
didi taStis odenad. buba mixvda, ra xifaTsac gadaurCa. dadidebuli
TvalebiT iyureboda Tavisi loginidan sveli lojiisaken. rodis-rodis
daeZina aTasnairi fiqrebiT savses.
diliT skolaSi wasasvlelad ar gauRviZebiaT. diliT naxes, rom erT
adgilas qoCori Setrusuli hqonda bubas.
imave dRes ki ukeTesad gaxda guga, meore dRes kidev ufro ukeTesad,
mesame dRes mTlad kargad. sul male ki janmrTeli, gaxarebuli daubrunda
ojaxs.
magram sanTlebis danTebis ambavi aq ar damTavrebula. dedac gamoiZax-
es skolaSi da mamac. marto deda wavida. dauwyes dedas samaswavlebloSi
sastiki kicxva, ver zrdiT Tqven bavSvebs, rogorc saWiroa, unergavT crur-
wmenebs, cru Sexedulebebs, da xom naxeT, kinaRam emsxverpla am Sexedule-
bebs Tqvenive bavSvio. dedam ver imarTla Tavi, tiroda da TiTqos eTanxme-
boda yvelas.
rac Seexeba bubas: bubas im dReebidan sxva TvaliT uyurebda didi da
patara, erTmaneTs ujikavebdnen quCaSi, _ ager is biWi, rom loculobda da
kinaRam daiwvao. cota Tavs Runavda quCaSi buba, magram misTvis mTavari
300
sxva iyo. mTavari iyo, guga rom kargad hyavda, gverdiT hyavda da xana Cxu-
bobdnen, xan kidev erTad icinodnen Zveleburad.
TandaTanobiT, TandaTanobiT da fiqrebSiac ki sul aRar eSinoda sxve-
bisTvis saSineli im Ramisa bubas.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`guTnis salesavi~

ra axsovda papas yvelaze kargad Tavisi bavSvobidan? ra da, pirvelad


rom waiyvanes guTanze mexred.
rogorc yvelaze patara, yvelaze Tvinieri da gamwevi xarebis uRelze
dasves; rogorc yvelaze wkriala xmis mqone, amReres da amReres orovela;
xolo SuadRisas, saqoneli rom gamouSves, TiTo jami korkoti SeWames, TiTo
mowafeba wyali dalies kokidan da aqeT-iqiT miwvnen Tvalis mosatyue-
blad. dauZaxa papas moxucma guTnisdedam mokauWebuli TiTiT.
_ modi aq, Svilo, Sen yvelaze yoCaRi xar! _ misca erTi didi, mogrZo qva
da Tavze xeli gadausva, _ ager, qvemoT, obol TelasTan rom guTneulia
gamoSvebuli, xom xedav? Cadi da es guTnis salesavi imaT guTnisdedas mie-
ci. naTxovari gvaqvs da sircxvilia, droze rom ar davubrunoTo.
papa marTla Zalian yoCaRi biWi iyo. Seido is qva mxarze da sul sir-
bil-sirbiliT Cautana obol TelasTan gamoSvebuli guTneulis guTnisde-
das. im guTnisdedam qva CamoarTva, gadaatriala, gadmoatriala, waZinebuli
mexreebi gaaRviZa, imaTac aCvena da hkiTxa:
_ gana es Cveni guTnis salesaviao?
mexreebma xelebi gaasavsaves, ara, ara da arao.
maSin is qva isev mxarze Seudo papas obol TelasTan gamoSvebuli guT-
neulis guTnisdedam da uTxra:
_ Sen, Svilo, getyoba, kargi biWi xar, magram im Tqvens wuwk guTnisdedas
ase uTxari, egeTebi ar iyos, es Cemi salesavi ar aris da arc miviReb, me rac
mogeci, is gamomigzavne-Tqo.
autana papam is qva TavianT guTnisdedas da danabarebic gadasca. guT-
nisdeda Sewuxda, Tavis mexreebs mouxmo da gamoikiTxa:
_ gana es salesavi ar gvqonda wamoRebuli? vaso, Sen ar gamoarTvio?
vasom kefis fxana daiwyo, daircxvina:
_ ara, eg ar aris. is, ager, iqiT, ZeZvis ZirSi maqvs Senaxulio.
wavida da ufro didi qva moitana.
301
_ ai, wauRe da miaSave im arsacxonebelsao.
Seido papam is didi qvac mxarze, ar imCnevs, rom mZimea, gairbina ramden-
ime nabiji welSi gaRunulma da atyda uceb erTi sicil-xarxari. mibrunda
papa da rasa xedavs: zogi mexre miwaze goravs, zogs orive xeliT uWiravs
muceli, guTnisdeda ki Tavisi mokauWebuli TiTiT eZaxis:
_ daagde, Svilo, eg qva da amodi aq.
daagdo is qva papam da avida zeviT. axarxarebuli mexreebi gars Semoex-
vivnen. guTnisdedam mxarze xeli gadasdo da daariga:
_ Zalian yoCaRi biWi xar da dReis amas iqiT cota fxizlad iyavi. unda
icode, rom guTans salesaviT ar lesaveno.
mec maxsovs, Cems pataraobas, me da papa rom soflis salayboze gavdiodiT,
iq erTi mTlad gaTeTrebuli, joxze dayrdnobili moxuci maSinve amas hkiTx-
avda xolme papas:
_ biWo, giorgi, apirebT Tu ara Sena da is Seni wuwki guTnisdeda Cemi
salesavis dabrunebaso.
papaCemic, is papac da sxva papebic icinodnen, Tavebs aqanqalebdnen, jox-
ebs abakunebdnen da cremlian Tvalebs xelis zurgebiT iwmenddnen.
_ eh, netav im dros, netav im dros, arsena Ziao, _ ambobda papa da Tavze
moferebiT misvamda xels.
`dila~ #3, 1971; Sori TeTri mwvervali, 1979

`guram rCeuliSvilTan~

megobrebi ara vyofilvarT, arc axlo amxanagebi, piriqiT, aSkarad


gvi pirispirdeboda Cveni Taobis mwerlebs _ gabedulebiT, silaRiT, xel-
gaSlilobiT.
mas da mis megobrebs SeeZloT fulobana eTamaSaT saopero Teatris
wina kedelze _ fuls rom kedels miartyam da vicis yvelaze Sors gadavar-
deba, is rom aris mogebuli. SeeZloT, _ Cemi TvaliT minaxavs esac, _ rusTave-
lis gamzirze sazeimo siamayiT CaetarebinaT sul patara Cokina, is Cokinac
amayad yurebaWimuli da yoCaRad fexgaSlili, pakuna.
sadac ar unda mdgariyo, wamogyveboda STabeWdileba, rom rogorRac
zemodan dahyurebda Tbiliss.
Cveni nacnoboba erlom axvledianis SuamdgomlobiT daiwyo. me marjan-
iSvilis moedanTan vcxovrobdi, erlomi kamos quCaze, velodramis gver-
diT. xSirad mivdiodi xolme masTan. erlomis patara oTaxi bude iyo moka-
302
maTeTa. raze aRar gvikamaTia iq. erlomTan modioda xolme guramic, Cvens
kamaTs SemouerTdeboda RimiliT, xumrob-xumrobiT; SeeZlo, ra sakiTxic
ar unda yofiliyo, qilikiT eTqva bevri Wkvianuri ram. Caixsnida da Seikrav-
da xalaTis sakinZes. minaxavs, saubrisas, rogor ixdida da isev icvamda Tavis
sayvarel qurTuksac. agznebuli iyo xan riT, xan riT. magaliTad, erTi Zalian
rigiTi rusuli filmi „qaliSvili gitariT“ ukve oTxjer enaxa, mexuTed
Cvenc wagviyvana. icinoda ise gulianad, dainteresebulni iyurebodnen aqeT-
iqiTidan. xan svamda (Tavad me ar minaxavs gadametebiT msmeli), xan wveT
sasmels ar ikarebda. maSin is CacmiTac sxvanairad icvamda _ sufTad, orig-
inalurad. giJdeboda maRalyeliani fexsacmelisaTvis, Cineli saldaTebis
baTinkebs „rCeulkebic“ ki daerqva, muSaobiT xom, muSaobda „mxeciviT“, ga-
reT ar gamovidoda mTel kviras.
erTi xanoba gatacebuli iyo orTaWalis CaixanebiT. au, ra Caia! ra ti-
pebi arian Calagebulni! Zveli da axali. aSverili aqvT aorTqlebuli Tef-
Sebi am ors Sua da arian egreo!
erTxel, am saCaiebiT gatacebis dReebSi, erTmaneTs SevxvdiT wignis pa-
latis dabliTa vestibiulSi. masTan iyo sarkastuli inteligentis gareg-
nobis TiTqmis Sua xnis kaci. gamacno, _ batono SoTa dedabriSvili, Sio
aragvispirelis vaJio! dedabriSvilma xeli CamomarTva, gadaatrial-gad-
moatriala Cemi xeli da Tqva, _ namdvili glexuri wiTeli xelia. leqsebze
ar gaisarjoT, araferi gamogivaT. _ proza? _ proza SeiZleba, mogonebebi
soflis cxovrebidano.
movida erlom axvledianic. guramma xelaweviT Tqva:
_ mivdivarT Cais dasalevad orTaWalaSi, Wrel abanosTan.
noembris bolos nawvimari iyo, kargi sigrile igrZnoboda, ra sasiam-
ovno iqneboda axla cxeli Cai. ymawviluri xalisiT mogvyveboda batoni
SoTac. man erTxelac gaamaxvila yuradReba Cems garegnobaze, _ tuCebic ara
gaqvT mwerlisa... nikapico...
gurami marTali aRmoCnda. marto iqaurobis naxvac ki Rirda iq Casasv-
lelad. nafleTi nislebi xan dafaravda, xan gamoaCenda nariyalas. leRvTax-
evis gaRma, Taboris gorebi, daJangebuliviT iyo gadawinwkluli wiTel-
yviTeli ferebiT. pirdabaniliviT cocxlad iyurebodnen zemoT wasuli
abanoTubnis saxlebi.
guramma metexis gadmoRma gadakocna viRac milicieli. milicieli gax-
arebuli iyo guramis mayurebeli. bodiSobda, ymawviliviT awiTlebuli, posts
ver mivatovebo. guramma erTxelac akoca.
saCaie iyo iqve, Zveli abanoebis dasawyisSi _ grZeli, barakulad Sekru-
303
li, lurjad SeRebili. SigniT ufro igrZnoboda misi sidide. miuxedavad am
sididisa, gamovsebuli iyo xalxiT. idga sastiki buRi, orTqli da kvamli
areuli erTmaneTSi. TavSi, sadac veeba samovrebi duRda, sapatio adgilas,
Zveli yaidis mahmadianebi isxdnen _ zogi fafaxiT, zogi TavSiSveli, Tav-
gadaxotrili, ofliT gadacvaruli. iyo ramdenime TavdakeWnilic, erTi
mTlad wiTelWrilobianic. eweodnen yalions, an gazeTis qaRaldSi gax-
veul magar wekos. svamdnen gamoyvanili WiqebiT da TefSebiT muq, magar
Cais, TiToorola sityvas Tu ityodnen, imasac TiTqos mxolod TavisTvis.
im jgufidanac gamounaTes yviTeli didi kbilebiT gurams. gurami mivi-
da, xeli CamoarTva orsa Tu sams, momtanebs dauZaxa _ Cems angariSSi ga-
umaspinZldiT amaTo. yonaRebi icinodnen Tavis qneviT da xelis maRla
aweviT.
iyvnen qalebic, ufro xnierebi, didSalmoxveulebi, daxrilebi, muqebi. isinic
unaTebdnen kbilebiT gurams.
gurami gvimaspinZldeboda Cvenc. siamayiT gviwyobdnen Wiqebs axalgazrda
momtanebi. TiTqos ar SeiZleboda, magram guramma mainc saidanRac gaaCina
koniaki, baton SoTas dasdo pativi. batonma SoTam moferebiT mohkida xeli
koniakis boTls.
vsvamdiT im marTlac mSvenier Cais da mikvirda guramis SemCnevebis
sizuste: marto tokaveno Zvelsa da axals Soris. TiTqos marTla eqsponate-
biviT iyvnen Cawyobilni. gabrwyindeboda esa Tu is ofliani Tavi, anda im
Tavebs zemodan gadawvdili Savi xmeli xeli, uceb avidoda wvrili da mkvrivi
TeTri kvamlic, erT Tavs ahyveboda ori-sami sxvac, maT adgils ikavebdnen
sxvebi.
saCaies bolosaken yayanebda da icinoda biWbuWoba, saCaies TavSi ki ufro
da ufro ijanRebodnen beberi mahmadianebi.
_ imas Sexede, ramsigrZed iSvers tuCebs! is naxe, ra Tavia da da ra yurebi!
meore, meore, cali warbi rom ara aqvs sruliad.
Semovida ori qarTveli axalgazrda kaci, inteligenturi garegnobis,
Canda _ cota nasvamnic. gurami icnes, batoni SoTac.
_ tkbebiT siflitikebis romantikiT? _ Cagvsisina erTma xiTxiTiT. gurams
cudma simkacrem wamouara TvalebSi.
cota xansac viyaviT da avdeqiT, wamovediT, sadRac mieCqareboda er-
loms.
isev ireodnen nariyalaze nislebi, isev sveli iyo saxlebis saxuravebi.
fexiT amovuyeviT leseliZis quCas leninis moednamde. mxolod erlomi
dagvSorda, romeliRac avtobuss gahyva. gurams ainteresebda yvelaferi:
304
somexTa eklesia, sinagoga, sioni, jvaris mama, maRaziebic _ TiTqos xelierT-
pirad sakomisioebi. araferi ki ar gviyidia ar erTs. egre amovediT moedan-
ze.
maSindel „pasaJTan“ kedels miyudebuli tiroda sofleli xnieri qali.
exveoda xalxi, ekiTxebdnen raRaceebs, brazobdnen. gamoirkva: Svidi Tumani
hqonia sacodavs (fulis Zveli kursiT) da amoucliaT. kapiki aRar darCen-
oda, rom Sin mainc dabrunebuliyo.
gurami sul cota xans idgaa da uyurebda mtiral qals. mere sxvebi mis-
wi-moswia, qudi moixada, aswia maRla, lamazma, axovanma Semoatara wred:
_ keTil Tbiliselebs vTxovT, daexmarnon soflel dedas!_ TviTon xuT-
maneTiani Caagdo qudSi, _ keTilo Tbiliselebo, daexmareT Cvens gaWirve-
bul soflel dedas, usindiso jibgirebma rom amoacales ukanaskneli kapike-
bic.
Rimil-RimiliT, TiTqosda TamaSiT, sxvebmac wvril-wvrili, magram qaRal-
dis fulebi. orma sqelma Ziam Tumnianebic. xnierma soflela qalma tirils
umata, Cakuntda. guramma idrova, fuli daTvala, cxra Tumnamde gamovida. is
fuli dedabers Caudo muWebSi, erTi akoca mosaxvevze, zemodan, aswia xeli
da daiZaxa:
_ madloba, madloba, keTilo Tbiliselebo!
da wavida _ Cqari nabijiT, TiTqos Cven davaviwydiT.
mobrunda:
_ ar SemiZlia sacodavebis dalocvis atana.
viRac kaci dainaxa, quCaze gadamavali uadgilo adgilas, im kacs wamoewia,
xelkavi gamosdo da gahyva, TiTbosda Zalian saqmiani saubriT win waxrili...
SeiZleba misi zurgi maSin arc iyo esoden Sefiqrianebuli, magram dRes
mainc Zalian kaeSnianad vxedav.
1989
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`guram rCeuliSvili~

guram rCeuliSvili mwerali iyo. is mTlad axalgazrda daiRupa. ocdaeqv-


si wlisa. magram imdeni da iseTi kargi moTxrobebis da piesebis dawera
moaswro, dRes didi mwerali hqvia. Tu misi wigni CagivardaT xelSi, uTuod
waikiTxeT: „usaxelo ufliscixeli“, „alaverdoba“, „baTareka WinWarauli“,
„naTela“ da sxva moTxrobebi. Tqven TviTon mixvdebiT, ra sainteresoa, rac
305
ki mas dauweria.
guramis mama, mixeili, soflis meurneobis didad ganswavluli special-
isti, omis dros TuSebTan, qvemo alvanSi muSaobda, ojaxic iq hyavda da
gurami soflis skolaSi dadioda, mesame klasSi. SemdegSi didi siyvarul-
iT igonebda xolme gurami im wels.
gurams Zalian uyvarda amxanagebi. amxanagebsac Zalian uyvardaT gurami
_ lamazi, TmaxuWuWa yoCaRi biWi, romelic araferSi ukan ar rCeboda aravis,
arc swavlaSi, arc WidaobaSi da arc celqobaSi. Tan arc imas cdilobda,
Zalian gamorCeuliyo maTgan. namdvili qalaquri saskolo CanTa hqonda,
brWyviala saketiani, magram imisTvis xeli ar moukidia, dedas sTxova, naWris
CanTa Seekera, iseTi naWris CanTa, rogorebic sxva biWebs hqondaT. dedam
Seukera, Caawyo guramma wignebi Sig, gadaikida mxariRliv da xelebTavisu-
fali gaiqca skolisken. Tavisufali xelebi ki rasac niSnavs biWisTvis, Tqven
TviTon mogexsenebaT, _ ZaRli gamogekideba, marjved dauSen qvebs, vinme
wamogetorRialeba, imasac ecemi mxarSi da saqamreSi, xolo Tu Tovlia, ma-
Sin xom mTlad ukeTesi! gaakeTe gundebi da xan aqeT dauSine mtrebs, xan
iqiT.
CacmiTac ise icmevda gurami, rogorc amxanagebs ecvaT. daZvelebuli
Sarvali da aseTive xalaTi. magram qalamnebi ar hqonda, Seexvewa mamas.
mamam gaiRima, meore dResve moiyvana erTi moxuci TuSi. im TuSma guramis
patara fexs moazoma xaris tyavi, iqve dajda, xeldaxel amousxa lamazi, Wvin-
tamokauWebuli qalamnebi da Caacva. gurami cas swvdeboda sixaruliT. qala-
mans xom biWisTvis fexsacmeli ar sjobs. sul vera grZnob, fexze Tu rame
gacvia, arc gagexdeba, _ ginda gavard-gamovardi da ginda yiraze dadeqi.
erTxel ki gurams axali Sarvali uyides. Zalian kargi Sarvali iyo,
maudisa. magram guramma ar Caicva. _ arao, ar Cavicmevo. arc ambobda, ratom.
ikoxeboda da Sarvlis danaxvac ar undoda. arada Zveli Zalian Selaxuli
iyo. bolos, rogorc iqna, dedas gautyda, _ Cems amxanagebs yvelas ukan sak-
erebeldadebuli Sarvlebi acviaT, mec sakerebeli damideT da maSin Cavic-
mevo. deda miuxvda gurams. adga, xeluxlebel ukanubeze daudo sakereblebi,
_ mainc daenana axali Sarvlis amoWra. guramma rom naxa, isev iuara, mainc
ar Cavicmevo. amoWeri da ise daade sakereblebio. deda iZulebuli gaxda,
amoeWra axali Sarvali da ise daedo sakereblebi, Tanac odnav sxva feris
sakreblebi. maSin ki Caicva guramma, gamovida gareT, mofarebulSi midga,
miWmuWn-moWmuWna, miwiani xelic ausv-dausva, „daaZvela“ da ise gaiqca amx-
anagebTan. amxanagebs arc ki SeumCneviaT, axali Sarvali rom ecva. gurami
bednieri iyo.
306
didobisasac aseTi iyo gurami _ megobrebisTvis Tavdadebuli. daRupvi-
Tac amis gamo daiRupa, aRelvebul zRvaSi Sevida sxvebis dasaxmareblad,
veeba talRam betonis namsxvrevze dasca, goni dakarga da daiRrCo. magram
Cven ase vambobT, _ is mainc cocxalia, cocxalia, radgan cocxloben is fiqre-
bi da azrebi, romlebic mas hqonda. is fiqrebi da azrebi ki Zalian Zvirfa-
sia qveynad namdvilkacuri arsebobisTvis. amitom adamianebi arasodes daivi-
wyeben maT.
quCaSi rom ubralod Cacmul, mamacad Tavaweul gonier biWebs davinaxav,
me maTSi guram rCeuliSvilis keTilad mborgav sulis nawilakebs vxedav.
TiTqos maTTan erTad guramic moabijebs _ saxenaTeli, nabijRonieri...
`dila~ #9, 1985; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`dabruneba~

qali fexis sawmend tilos asworebda da gaocebis RimiliT ahyurebda.


_ ratom Camoxvedi ase adre?
_ gewyina?
qalma sayveduriT axeda, kacma nakluli zurgCanTa miawoda, _ mand zR-
martli da tyis sxvadasxva xilia, _ tiloze fexebis wmendas Seudga.
qalma RimiliT SeaTvaliera CanTa, samzareuloSi gaitana, ori xeliT
aswia da magidaze dado. kaci Semovida, qurTuki gaixada, sakidarze dahkida,
erTxelac daixeda fexebze.
_ iq didi talaxi iyo. guSin da guSinwin... sul wvimda. aqa?
_ aqac wamowvima cota.
_ flostebi sad aris?
_ axlave... · –
qalma saabazanos karTan Caimuxla, abazanis qveS xeli Seyo, flostebi
gamoiRo da kacs win dauwyo. kacma zonrebi Seixsna, fexsacmelebi daixada
da flostebi aiTria.
_ rogora Tbila aq! eh, sxvaganac kargia, magram Sin mainc yvelafers
sjobia. Sen ra, cudad iyavi?
_ raze matyob?
_ gatyob. cudad iyavi, ara?
_ ise, rogorc yovelTvis. _ qalma sauToebeli magididan TeTreuli
aiRo da plastmasis kalaTaSi CaWyuna..
_ ar SeiZleba Tqveni marto datoveba.
307
_ kai axla!
_ ho, ho. bavSvebi rogor arian?
_ ara uSavT.
_ xom ar gabrazeben?
qalma mxrebi aiCeCa.
_ ise.
_ gaTavda. amis Semdeg vebmebi Cems paloze da vitrialeb im palos irgv-
liv.
_ nu daiwyeb xolme raRacebs.
_ ras daviwyeb. aba, Semomxede! _ qalma Sexeda. '
_ ver matyob, ramsisqe gavxdi?
qalma erTxelac Sexeda da uTxra:
_ piriqiT, gamxdari xar.
_ ase geCveneba, gasaparsi rom var. me xom vgrZnob, ai. _ kacma xelebi
Semoiwyo gverdebze da aaqanava.
_ ginda, jer ibanave da mere isauzme.
_ Tuki mag sikeTes izamT!
qalma Sembraleblurad gauRima, meore oTaxSi gavida, garderobis kari
gamoaRo da im kars moefara. kaci Jurnalebis magidaze dawyobil gazeTebs
aTvalierebda.
_ am patiosani gvamis sikvdili iqve gavige. ·
qalma pirsaxoci da sacvlebi gamoitana. kacma gazeTSi moTavsebuli sam-
gloviaro gancxadeba da suraTi aCvena.
_ hoo?
_ ra ambavia, ramdenni acxadeben. Cveni debili almasxanic awers xels?
_ ki.
_ ratom RmerTi ar gaicinebs.
kacma gazeTi dado, qals mxrebze xelebi daawyo.
_ es erTic, es erTi sisulelec mapatieT da morCa.
_ ra sisulele.
_ dakargva.
_ oRond kargad iyavi da yvelani yvelafers avitanT.
_ me genialurad var. ai, vibanaveb, gavi parsebi da naxav!
_ qalma gauxsneli saponic moutana _ `Ðóññêèé ëåñ“.
kacma sapons daxeda da xeli yelTan miido.
_ aqamde var, ai, tyiT. samjer viyavi sanavoze. ici, ra tye yofila im sima-
Rleze? adre me ase megona, rom siberisagan dakorZebuli da daxavsebuli
308
xeebi iqneboda. kelaptrebiviT ki dganan, _ sul wiflebi. wiflebi, Tamelebi
da Savrcxilebi. rom gaxedav _ sasiamovnod anaTeben yvelani. patara Savi
korZi Tu aqvs romelimes, Soridanve Cans. miwac sul sufTaa, xmeli foT-
lebia dagebuli da im foTlebmi brZami da xaris Cliqaa amosuli. brZami
xom gaxsovs _ „efina natyviarSia lega safevi brZamisa“...
kaci zurgCanTasTan mivida, jibe gauxsna da balaxebis bRujebi amoiRo.
_ ai, es aris brZami, es nazi, mokide xeli! es kidev quCia, quCi Sen adrec
gaCvene, es xaris Cliqa, es... amas uyure!
kacma zurgCanTis meore jibec gaxsna.
_ es kidev zRarbaa.
qali kacis windebs erTmaneTSi axvevda da sevdiani RimiliT uyurebda
balaxebs.
_ es marTla saocaria, _ Tqva qalma zRarbaze.
_ aman yvavilebi icis _ velur mixakebs mimsgavsebuli, grZelyunwa, pir-
isferi yvavilebi, isea xolme, TiTqos viRacas CaurWvia Sigao. '
kacma zurgCanTas piri Sexsna, orive xeli Cayo Sig da peSviT amoiRo
erTmaneTmi areuli zRmartli, kvrinCxi, Tameli da askili.
_ yvelaferi areulia, magram, me mgoni, ase sjobia. wiwiboc aris calke,
patara parkiT. wiwibos moxla unda.
qalma peSviT gamowvdil xils xelebi SeuSvira, muxlebSic Caixara, Tu
daebneoda, kalTaSi Cascvivnoda. magram ar daebna.
xili mkerdTan miitana da axla isic kmayofili dapyurebda.
_ bevria, _ siamayiT Seatoka kacma CanTa. _ mezoblebsac gavutanT.
qalma erTi zRmartli amoirCia da'CakbiCa. zRmartls simwife aklda,
cota mwklarte iyo, magram mainc eama... ses
_ tyisa mainc sxva aris. bazarSi rom iyideba, namyeni, is kartofiRiviTaa.
_ aba, ra!
kaci pirsaxocs da sacvlebs daswvda, uceb mobrunda da qals Sublze
akoca.
_ naxvamdis. me xelad vibanaveb.
_ vedroSi agveRo cxeli wyali, uceb ar Segviwydes.
_ ar Sewydeba. unda gjerodes, rom ar Sewydeba da ar Sewydeba.
qalma urwmunod gamobusxa qveda tuCi da Tavi gaaqnia.
kaci erTxelac mobrunda da Tqva:
_ Zalian, Zalian bevri raRacebi maqvs saTqmeli da, ar ici, rogor vityvi.
_ samuSao? samuSaos Tu morCi?
_ ara, aba rodis. magram exla aq davamTavreb male.
309
kacma onkani mouSva. gaisma usiamovno frutuni.
_ Sewyvetila.
_ ar gadamrio!
_ ki.
kacma meore onkani moumva.
orive Sewyvetila _ cxelic da civic.
_ warmogidgesi.?! Sen rom Semoxvedi, modioda.
qali samzareulos onkanTan mivida da iman is mouSva.
_ fui, Tqveni!
kacma pirsaxoci da sacvlebi divanze dayara da daqanculiviT dajda.
_ yovelgvarma rwmenam dakarga Tavisi Zala, garda erTisa. ratom ufro
Camovedi ase adre, ici? dRisiT vitandi uTqvenobas, RamiTac vitandi, sanam
meRviZa. merideba amisi Tqma, mamakaci var, merideba, magram, Sen Tu ar giTx-
ari, viRas vuTxra. mRviZari yvelafers vitan, yvelafris gakeTebas vaiZuleb
Tavs, magram cota xom mainc unda daiZinos kacma. daviZinebdi da sul meCvene-
boda, sizmrebSi, viRacebi dasamarxi myavda. xan sawyali mamida, xan biZaCemi,
xanac sxvebi. erT Rames ori mkvdari myavda dasamarxi erTad. rogoria
ori gaWimuli kubos erTad naxva! Tan me viyavi pasuxismgebeli, me meZaxdnen,
me unda damemarxa oriveni, ver vaswrebdi, davrbodi, xalxTan vrcxvebodi
da vitanjebodi, vyvirodi. cocxlebs kidev uRalatebs qarTveli kaci da
mkvdrebs?! rogoria, midi da ramemi uRalate yvelaze umweoebs, mkvdrebs.
qali SiSCamdgar Tvalebs aridebda. roca mainc Sexeda, gauRima da gaui-
ola.
_ erTi Senc! ager im gaxeTxe agixda.
_ ara, Zmao, aRarsada var wamsvleli. vebmebi CemTvis Casmul paloze da
vitrialeb im palos irgvliv. aravisa aqvs ufleba, Tavisi TavisTvis raRac
gamorCeuli pirobebi Seiqmnas, rasac ar unda akeTebdes...
qali gverdiT miujda, frTxilad ausva xeli loyaze...
_ aim zRarbasaviT iCxvlitebi. adeqi,gai parse!
`ciskari~ #5, 1978, `Tebro~, 1983

`dagezebuli isrebis tevrSi~ (samagido rveuliebdan)

amas mravaljer vxedav:


ruxi ca gafarTxula rux dedamiwaze, ruxad wvims, ruxi mTa gaafTrebu-
li uSens rux isrebs akankalebul grZel vels, da im isrebSi Seupovrad
310
TavdaRunulebi miabijeben ruxi razmelebi. midian es razmelebi areul-
dareulni, areul-dareuli iaraRebiT, raRac simZimeebic miaqvT (albaT Set-
evisTvis aris saWiro), zogs zurgiT, zogs gulze mixutebiT. grgvinavs, yovel
wuTSi grgvinavs, isrebi aerTianeben miwasa da cas, ZlivsRa Cans razmi am
isrebSi, magram arc erTi razmeli wamiT ar anelebs nabijs, mxolod win!
mxolod win dagezebuli, gaborotebuli isrebis tevrSi...
o, ramden sardals aRmoxdeba: didebulia! didebuli!..
sinamdvileSi, omis dros Soreul mindvrebSi RamedgomiT momuSave
kolmeurne qalebi miibrZvian, miiswrafvian Sinisaken.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`dagvianebuli rekviemi~

nasadilevs ezoSi gavediT. mziT gaxurebuli TeTri miwa qvevrebis


narecxi wyliT moerwyaT da Rvinis suni idga. ninos biZa, msxvili, meloti,
spilenZisferi kaci, tirifis wnels grexda Ra godrebs yurs ukeTebda. Cven
rom dagvinaxa, welSi gaimarTa, waldi wnelis foTlian totebs gahkra (totebi
rbilad Camocvivda Zirs), maja Sublze gaisva da, mziTa da RimiliT gabrwy-
inebulma, Zalian xmamaRla mkiTxa:
_ rogor mogwons, siZev, Cveni yofacxovreba,
me jer namdvili siZe ar viyavi da gavwiTldi, uaresad gawiTlda ninoc.
biZamisma ki Cems pasuxs aRar daucada, waldi marnisken gaiSvira:
_ aemand, TaxCis ZirSi, xuTsapalniani qvevria didi xnis auxdeli, Tu kar-
gi fexi gaqvs. memris eg unda gavavsoT.
_ Tqven ar mouaroT da fexs daabraleT, _ Tqva amrezilma ninom.
_ raTa, Svilo, Cven venaxebs movla ar aklia. davbareT, orjer gavTox-
neT, xuTjer Sabiamani davasxiT, samjer movrwyeT, gogirdi, gafurCqvna, axve-
vada meti raRa... magram cam da Rrubelmac Tu xeli ar Segiwyo, ramdenic
ginda uare da eloliave.
me vuTxari, rom kargi fexi maqvs da mermis xuTsapalnians ueWvelad
gaavsebT-meTqi. amaxe xelebi gaSala, genacvalos giorgis Tavio. godori
wamoaqcia, zed marcxena fexi Semodga da axla ase ganagrZo:
_ ho, genacvale, gavavsoT saferaviT. mere gadaviRoT erTi koxtad da
vsvaT da vsvaT. venaxi xom naxe. Crdilebi blomad! wamovuwveT da vsvaT da
vsvaT.
me vuTxari, rom venaxi jer ar menaxa Ra axla swored imis sanaxavad
311
mivdiodiT.
_ wadiT, Svilo. wadiT. naxe, daaTvaliere. araferi ki ar ieSmakoT iqa,
irgvliv xalxia!
nino waferdebul mesers iqiT gasuliyo da iq micdida. me rom gavedi,
darcxveniT Semomxeda da gaecina:
_ unda mieCvio aqaur sityva-pasuxs. _ mzemokidebuli SiSveli grZeli
mklavi aswia da wnelis Robis iqiT gadaiSvira. _ uyure, ager is kaklis
Ziria. aq sxva araferi idga am didi kaklis meti, arc es vaSlebi, arc es
atmebi arc pamidori da yvavilebi. marto balba iyo. dabali, Zalian xasxasa,
grili balba. gavSlidiT xaliCas, wamovgordebodiT zed da viyaviT ase. me
Savi, Savi, _ wvrili TiTebi loyebze Camoisva, mere tuCebs zemoT gamofarCxa
eSvebiviT, _ ai, aseT kbilebiani. kakalze molaRurebi budobdnen. rogor
kargad maxsovs, rom icode; bebia wigns gvikiTxavs, me ki vwevar da maRla
viyurebi, mziT abrWyvialebul foTlebs Sevcqeri. TrTian is foTlebi da
TrTian mzis sxivebic. im foTlebsa da sxivebs Soris ki qisasaviT kidia
molaRuris bude, Sig deda molaRure zis, isic mzisferi da isic aqanavebuli.
qanaobs da xandaxan mowyenilobisgan Tu amoiZaxebs: _ naTlijalabo! _ ra
gnebavT?! _ gamosZaxebs meore mxridan sxva molaRuri, _ erTi puri gvas-
esxe!..
fexis wverebze aweuls momuWuli xeli tuCebze hqonda midebuli da ruk-
rukiT, wamRerebiT iZaxda molaRurebis „sityvebs“. me Tavi gverdze gada-
vwie da ise vuyurebdi, TiTqos kargi suraTi yofiliyos gamofenaze, SemamC-
nia. gaCumda, xelebi ukan Semoiwyo da ganawyenebuli kiloTi mkiTxa:
_ ratom miyureb egre?
CemTvis aq yvelaferi ucxo iyo da gasakviri ar aris mZafrad SemegrZno
sagnebi, maTi ferebi da xmebi. im dros, roca nino mekiTxeboda, ratom miyureb
egreo, is Robeze gadmokidebul gogris foTlebTan idga, foTlebi didi
iyo, xasxasa, uZravi. msiamovnebda, rom am foTlebis naz, ekaldayril Re-
roebSi Warbad idga odnav momwaro, sufTa, grili wveni. msiamovnebda, rom
ninos SiSvel kidurebs garsSemovleboda ZagZaga eleqtruli Suqi, misi
tuCebi savse iyo idumali SarbaTiT, misi molurjo-moSavo Tma msusxavi
simxurvaliT, da erTi suli mqonda, menaxa igi am foTlebSi (gogrebis, Zirx-
venebis, balbebisa da mravalZarRvebis gril foTlebSi) gulaRma mwoliare,
lurji, mkvrivi cisaken mkerdazneqili. man uTuod igrZno es da saxe aeria.
_·aba. TqvenTan rogor amboben, rogor iZaxian molaRurebi?
me gameRima da vuTxari, rom molaRurebi CvenTanac swored ase iZaxdnen,
oRond. samwuxarod, ara aseTi saamo xmiT, rogoric mas hqonda. maSin man
312
kvlav gamoidara, gogris foTols waswvda, mowyvita, damuWa, daagundava, odnav
ukan daiwia da mTeli ZaliT mesrola. me is foToli haerSi daviWire da
ukanve davubrune, magram mas xeli aRar auwevia, foToli baRSi gadavarda.
baRSi, axalgazrda atmebsa da vaSlebs Soris, mwvaned azavTebuli pami-
dori idga. zogi mwifda, zogic axlad iyo Seferili. Robis ZirebSi, gogris
foTlebis maRla, zafranebi da georginebi yvaoda, maT maRla ki yviTeli
mzis SuqSi, qinqlebisa da koRoebis gundi ireoda, romelic Zalian magoneb-
da matareblis fanjarasTan aboJirebul nisls.
mere venaxebSi mivdiodiT. aq venaxebic Taviseburi iyo _ Sesaruli, xSi-
ri, atmebgareuli. alag-alag, venaxis kuTxeebSi, komSebi da kaklebic amobo-
lqviliyo. gamosuliyvnen bilikis piras dabal-dabali, kurdRlebiviT cqvi-
tad daskupebuli saferavi vazebi, da viTomc araferi sinamdvileSi ki gulm-
odgined cdilobdnen Savi mtevnebis SabiamniT aforajebuli foTlebiT
dafarvas. venaxebi iSleboda Sors, CrdiloeTisaken, mziT gadaxrukuli da-
bali seris gayolebiT bolos moCanda ramdenime swori alvis xe, im alvis
xeebis ukan ki _ lurji tyiani mTebi. ninom Tqva, im lurji mTebis ukan
naZvebi dgaso. amas ise ambobda, TiTqos iqauri yoveli naZvi saaxalwlo
saCuqrebiT yofiliyos morTuli. Turme iqve ucxovria gasaocar xalxs _
xevsurebs, xevsur gogonebs wiTeli Tma da cisferi Tvalebi hqoniaT, biWebi
Turme dResac aSkarad atareben TeZosTavTan dakidebul swor xmlebs, cerze
ki ukeTiaT kidev ufro saSineli iaraRi _ Rajia.
_ rogori yurZeni giyvars, TeTri Tu Savi? _ mkiTxa uceb TvalebSi
SemoSterebulma.
me mxrebi aviCeCe.
_ maSin me mogiwyvet. _ venaxSi gadaxta da sami Savi mtevani gamoitana.
ori me momca. _ Tavkveria, naxe, ra gemo aqvs!
es iyo utkbilesi da ugemrielesi yurZeni.
_ ase unda Wamo, ase locvas hgavs. _ yurZeni maRla hqonda aweuli da
rbilad gaRebuli piriT ewvdeboda dablidan. marcvlebmocilebuli klerti
tuCebs usvelebda. tuCebi ubrwyinavd. ubrwyinavda da Cems sicocxleSi pirve-
lad mivxvdi, rom locva lamazi iyo, rom SeiZleba, adamianebs swored es
silamaze izidavda saRmrTo ceremonialis Sesasruleblad, rom SeiZleba,
isini TavianT mierve Seqmnili mSvenierebis winaSe iyridnen muxlT...
biliki ferdobs gadaadga da SevCerRiT, ferdobi atyevebuli xiliT iyo
savse. erTmaneTs Caxveodnen: qliavebi alublebi, Txilebi, kunlebi, Svinde-
bi. maT qveS, nestian sibneleSi, uTuod gancxromiT cxovrobdnen nazi, meoc-
nebe lokokinebi. yaCaRebiviT daSliginobdnen gunebaficxi mindvris Tagve-
313
bi, xandaxan graciozulad gaiklakneboda ankarac. maT maRla, am atyevebuli
xilis maRla caSi asuliyvnen fSavuri bululebiviT awowolebuli blebi.
niavi ar iZvroda, magram maTi msubuqi foTlebi mainc liclicebdnen dam-
amSvideblad.
_ CavideT qveviT, iqac Cveni venaxia. _ Tqva ninom da, Cemi pasuxisTvis
aRar daucdia, ferdobze daeSva. xelebi mkerdTan hqonda aweuli da, rogorc
ki romelime xes miuaxlovdeboda, Tavis Sesakaveblad, wamiT waswvdeboda,
inercia Cemken Semoabrunebda, gamicinebda da isev daeqaneboda. gadavaxt-
tiT patara rus, romelSic Zalian wminda wyali miedineboda mdored, TiTq-
mis SeumCnevlad, _ wyalSi Calebi da niaxurismagvari mcenareebi idga, na-
pirebi savse iyo bayayebiT _ isini tyapatyupiT Cacvivdnen ruSi, _ Cavirbi-
neT erTi patara mwvaniani ferdobic da „Walis venaxebSi“ CavediT.
aq vazs xili, simindi da bostneuli sWarbobda. xexilqveS eTibnaT kidec,
_ patar-patara kvirtebad idga wvimisgan Camuqebuli Tiva. xaxvi amoeRoT,
simindi xmobaSi iyo. gaviareT is „Walis venaxebic“, fericvalebiT gadaTe-
Trebuli, odesRac gadaxnuli velic; totebdaTenTili wnorebis cimcima
verxvebis da vercxlisfrad Sefifquli katafSatebis Walac, _ mwifda mayva-
li, Seferiliyo askili _ gavediT vrcel, swor, TeTr riyeze da, mzisgan
TvalebmoWrilni Tu almurdamdgari udaburi sivrciT SemkrTalni, SevC-
erdiT. ori rameRa iyo Cvens win _ mze da qvebi, qvebi, qvebi. xmac aRar
aRwevda araviTari suldgmulisa. ninom Cemken moiwia, xelze xeli momkida.
me momeCvena, rom axalganTavisuflebuli patimrebiviT viyurebodiT aqeT-
iqiT, ninom ki muxlebi CaRuna, Cadablda, qvemodan morCilad SemomRima da
es Tqva:
_ adam da eva samoTxidan gamodevnilni, _ mere gamwia, win gamiZRva, _ nu
geSinia, adam, Cveni wyalic vnaxoT da gavbrundeT.
me am sityvebamde mxolod gabruebuli viyavi moWarbebuli STabeWdile-
bebiT, am sityvebma ki ucnaurad Semaforiaqes ratom axsenebda ase xSirad
Cvens wreebSi rogorRac tabudadebul ambebs es ocdaori wlis qaliSvili?
sufrasTan rom visxediT, maSinac puris natexi dauvarda. aiRo, akoca, frTx-
ili SeberviT moacila mtveri da ise daido win. cota xans viTmine da mere
vkiTxe, oRond odnav Serbilebulad:
_ saidan ici aseTi raRaceebi.
_ rogori?
_ locva, puris kocna, adami, eva.
_ me xom bebias gazrdili var! _ momigo Taviseburi siamayiT.
me Semwynareblis RimiliT gavuRime, magram guligulSi mainc xinji Camy-
314
va, meCveneboda, rom raRaciT ar iyo kargi, is rom bebias hyavda gazrdili;
meCveneboda, rom sadRac mis axlos, TiTqos kvnesas ikavebeno, kankalebda
erTmaneTSi TiTebCawnuli da maRla aweuli ori dedabruli xeli...
sanam mdinaresTan mividodiT, qvebze vualiviT gaSlil xmel saponelebs
Soris, ramdenjerme Sevecade, Tavidan momeSorebina es azri, magram amao
gamodga Cemi yovelgvari cda, maSinac da Semdegac. garegnulad ki, ra Tqma
unda. arafers vimCnevdi. oqrosfrad dawmendili mdinare abreSumis yaWiv-
iT rbilad gadmodioda qvebze. Cvens zemoT ori toti erTmaneTs erTvoda,
CvenTan ki morevi iyo _ didi, laplapa. morevis SuagulSi nel-nela ibur-
cebodnen talRebi, amoiburcebodnen da gaqrebodnen, amoiburcebodnen da
gaqrebodnen, wvrilad mokenWil napirTan ki ritmuli yanyaliT qvemoT-
qvemoT midiodnen wvrili yviTeli foTlebi, damxrCvali futkrebi da TeTri,
TeTri qafi.
me tanT gaviZre da trusis amara gadavvardi wyalSi. wyalma amoigmina,
dafeTebuli talRebi TavganwirviT miawydnen napirs, gadauares kenWebsa
da qvebs, gamoqandnen ukan, isev gaqandnen. davinaxe, rogor gadaizniqa kbo-
deze Camomjdari nino, mere isic davinaxe, rogor adga. me vbrunavdi, vcdi-
lobdi dinebas ar waveRe, vicinodi, gaSlili xelebiT mkerdSi vixutebdi im
alersian wyals, CavyvinTavdi, wavidodi Zir-Zir, TiTis wverebs rbilad
movucacunebdi fskers. xmauriT amovvardebodi maRla da roca erTxelac
ase amovvardi, davinaxe, rom kbodeze mdgar ninos lurji, TeTraddawinwk-
luli kaba aRar ecva. is idga Cemken zurgmoqceuli, _ wvrili, wvrili, namd-
vili xorblisferi, beWis Zvlebamomjdari, da Tavdaxrili isworebda Savi
satinis lifs. mere nel-nela Semobrunda, xelebi mkerdze gadaijvaredina,
gaiRima Tavisi didi, Savi, mbrwyinavi TvalebiT, Camovida kbodeze da Rimil-
iTve Camoyo grZeli, mbzinavi fexi wyalSi. modioda mkerdze xelebgadaj-
varedinebuli. wyalma rom trusi dausvela, xelebi Cemken gamoiwoda, me
mivwvdi im xelebSi, mivitace, da misi sveli, mofomflovebuli lifis qveS
dabali, magram mkvrivi ZuZuebi SevigrZeni...
maSin Cven tuCebze vemTxvieT erTmaneTs, Tvalebi davxuWeT da wyals
miveceniT. wyalma wagviRo da rbilad gagvitana morevis boloSi. maSin
Cven isev avediT zeviT, isev vemTxvieT tuCebiT erTmaneTs, isev davxuWeT
Tvalebi da miveceniT wyals. wyalma wagviRo da isev rbilad gagvitana
morevis boloSi. maSin Cven siciliT isev da isev... magram wyalmac isev da
iseg rbilad gagvitana morevis boloSi.
da maSin ninom locvasaviT Tqva:
_ Cveni wyalic Tanaxmaa, rom Seni viyo. me Seni viqnebi sikvdilamde.
315
da maSin erTxel kidev momeCvena, rom mis axlos, TiTqos kvnesas ikave-
beno, kankalebda erTmaneTSi TiTebCawnuli da maRla aweuli ori dedab-
ruli xeli.
***
saSvidnoembrod viqorwineT, es iyo aTas cxraas ormoci wlis noemberi.
ormocdaerTSi omi daiwyo. pirvelsave dReebSi wavedi. ormocdaorSi dam-
Wres da tyved Cavvardi, ormocdaToTxmetSi Zlivs davbrundi Sin, Tbilis-
Si. ukve vicodi, rom is cocxali aRar iyo. me da dedaCemi avediT sasa-
flaoze. modioda dedaCemi da motiroda: ZaliT moikla, Svilo, Tavi, Wama
magan ar icoda da Zili, rac Sen waxvedi, gacinebuli ar unaxavs araviso.
sawyal mamaCems yvelaferi gaeyida da mis saflavze Zegli daedga. es
iyo Raribuli, betoniT naZerwi qvaze damxobili qali, romelic Tavidan
fexebamde mosasxamSi iyo gaxveuli da mxolod erTmaneTSi TiTebCawnuli
da kankaliT maRla aweuli dedabruli xelebi hqonda SiSveli...
`ciskari~ #3, 1970; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

daviT gaCeCilaZe

daviTi dasavleTidan iyo, imereli, sofel RoreSaSi dabadebuli. xmel-


xmeli, momaRlo tani odnav win hqonda waziduli, albaT, asakovnebis gamo,
cxviri _ namdvilqarTuli, Txeli, wamaxuli, patara kexiT. ferad muqi eTqme-
boda. Tvalebi hqonda didi, zRvisferdakruli, cota wamoberili.
umSvenieresi naTqvami iyo dakavSirebuli mis axalgazrdobasTan. Tbili-
sis sadguridan gamosula matarebels Camoyolilis ieriT, magram xelcar-
ieli. nacnobebi Sexvedrian, moukiTxavT, imereTidan movbrZandebio. ubar-
god. kacoo?! ara, bargi, ager, diqtators moaqvso.
im dros axali damyarebuli iyo proletariatis diqtatura da ra STabe-
Wdilebas datovebda tvirTqveS mobRunZuli muSa, advilad misaxvedria.
daviTma icoda guliani sicili, sicili da Txroba. xom erovnul saunjes
ganekuTvneba mis mier soflidan Camotanili mamis ambavi? mamamisi, aleqsi,
kalaTs wnavda, Turme, Semodgomis Camogubebul, zunzlian amindSi. gadmosu-
la, amobrZanebula aivanze mezobeli, gaRimebuli, gamedidurebuli kaci, _ ra
iyo, biWo, ram gagaxara aseo, _ ukiTxavs aleqsis. _ Senc unda gagaxaroo,
keTilioo, setyvas gadauregavs mTeli kaxeTi, wels Cvens Rvinoebs karg
fasad gavyidiTo. aleqsi wamomxtara. wneli ucxunebia im mezoblisaTvis,
gaugdia. gamovardnila aleqsis coli, _ ra qeni, kaco, eg Seno! _ Sewuxebul
316
aleqsis Zlivs amouTqvams saTqmeli:
_ kaxeTi dausetyvavs, saqarTvelos guli da eg gaxarebulia, eg lenCi,
Cvens mwuTxe Rvinoebs wels karg fasad gavyidiTo.
mec var TviTmxilveli batoni daviTis mTxrobelobiTi unarisa. qviSx-
eTSi mimavalni SevxvdiT erTmaneTs matarebelSi. Tbilad mimiRo _ xom
kargado? _ kargad-meTqi. _ eRimeboda da TiTqos im Rimilis Sekavebas
cdilobda:
_ erTma poetma mTxova (damisaxela gvaric), brZeni kaci xar, daTiko, mas-
wavle gaWirvebuls, cotaodeni fuli sad SeiZleba gavakeToo. vaswavle.
Zmao, dilis eqvsis naxevarze adeqi, gadadi rusTavelze da gadmodi. gadadi
da gadmodi, gadasvlac maneTi Rirs, gadmosvlac. aTjer gadasvla-gadmosv-
la da Sen ki geyofa oci maneTi, meti ra ginda-meTqi.
jarimis fasis SenarCuneba hqonda mxedvelobaSi!
xaSuramde moqceulni viyaviT msmenelTa wreSi. zogi rogor idga, zogi
rogor iyo CayunWuli, aRtacebis gamometyveleba ki arc erTs ar moscilebia
bolomdis. daviTi yveboda Tavisi yrmobis ambebs, studentur ambebs, mere
mwerlursac _ yvelafers moxdenilad, iumoriT.
damamaxsovrda erTi ambavic.
_ quTaisidan TbilisSi CamovediT raJden gvetaZe da me, swavlis gagr-
Zelebas vapirebdiT umaRlesSi. cnobebi gvqonda orives, rom viyaviT
uRaribesi ojaxis Svilebi. am cnobebiT migviRes glexTa sasaxleSi, vaxSam-
ic gvaWames, dilis sauzmec. friad kmayofilni, gamedidurebulni mivdivarT
rusTavelze da me veubnebi raJdens, _ modi, Zamiko raJden, aqvea es aleqsan-
dres baRi, CavideT, iqneb gogoebic gamogveWira, saCveno, kargebi. Semcbari
miyurebs raJdeni, _ ufulod, biWo?! vis rad vundivarT ufuloebi, biWoo?! _
uRaribesobis cnobebi Tu gvaqvs, beWdianebi, romlebiTac saxelmwifo binas
gvaZlevs, gvaWmevs, gvasauzmebs, mere ra CaiT! gogoebma ufro ar unda gagvima-
rTon xeli am cnobebis patronebs?! aiwia welSi raJdeni. da kidev kargi,
swored im dros orma milicielma ori biWi amoiyvana baRis mxridan ze-
moT...
icinoda daviTi, siciliT, siyvaruliT locavdnen Semokrebilni.
mweralTa kavSirSic momismenia misTvis. aq igi uTavresad daboRmili
iyo saqveyno viTarebaTa gamo. aq mas TiTqos yelSi uWerdnen, nerviulad
aswevda da dauSvebda momuStul marjvenas. wamovidoda, gamoscildeboda
tribunas, yvelasaTvis zurgSeqceuls, sigaretiRa rCeboda xelmosakidad.
TandaTan dausivda yeli. aSkarad hqonda gamoberili, xma CaxleCili.
saxis feri CaSavebuli. rom moikiTxavdi, unugeSod Caiqnevda xels. _ eh,
317
magaTi, magaTio! mainc xvdebodi, vis saZraxavad iyo Tqmuli es.
erTxel, odnav mobindebulSi, maCablis quCaze SevxvdiT. wamoweuli hqonda
muqi sawvimaris sayelo. xma kidev _ ufro Caxlewili, Tvalebi _ aparpare-
buli. _ wyalTa mimoRvra gamodis Cemi mkurnalobidano! _ uceb viRaca kaci
dainaxa, dauZaxa, _ valeri! _ is kaci SekrTa, SeCerda. daviTma xeli momkida,
axlos mimiyvana masTan.
_ gamarjoba, Seni!
kacma gaubedavad gamouwoda xeli. xnieri iyo, didi Savi qudi exura.
ukankalebda xeli. marto xeli ki ara, ukankalebda Tavic. daviTma uTxra:
_ es iseTi mweralia, unda icodes Seni ubedurebis ambavi.
kaci Sewrialda, gacla daapira. magram daviTma ar gauSva.
_ aman unda icodes. aman ueWvelad unda icodes. uTxra oriode sityviT.
kacma SemomanaTa moZagZage, priala Tvalebi, raRac Cangreuli, aqeT-iqiT
mimowyvetili xmiT Tqva:
_ Svili mogvikla, meuRles da me, Tormeti wlis biWi, berias jalaTma.
TqviTo, TqviTo, rom es bavSvi mainc SeinarCunoTo. ra meTqva, batono, ra
vicodi! an Cems meuRles ra unda eTqva. ubedurs... da gavarda... gavarda
tyvia da Cveni biWic xmis amouRebliv Caikeca, CqefiT mosdioda Sublidan
naTeli sisxli...
kaci mibrunda da gaiqca _ Savi, xelebgaweuli, muxlebCaRunuli. daviTma
Rrmad CaisunTqa da amoisunTqa, kisers awvalebda. mis mxarze Tavmibje-
nils Sublze dameca misi cremli.
didxans aRar ucocxlia. kuboSi iwva mkacri. mis leqsebSi aris erTi
aseTi adgili:
gana momkles... guzguzebda cecxli caTamdi
da mindorSi yvav-yornebis Tvalwin gavTavdi...
ara, isev cocxali var, bedo Tavxedo,
isev minda Cems mSobliur zecas gavxedo...
Tu xedavda rames, procesis monawileebis maRla aweuli, uTuod mxolod
cas xedavda. netav rogorad eCveneboda es mSobliuri ca maSin...
Rame, 3 saaTi
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`daviTis xmali~

weli iyo aTas oras ormocdaaTi, Tve _ qristesSobis, dekemberi, wvimi-


318
ani SeRameba, wvimaSi Tovlsac urevda.
sami ToTxmet_Txutmeti wlis biWi fexakrebiT gadioda sofel rcxilas-
Tan. sxva dros, albaT, RavRaviT Sexvedebodnen da gaacilebdnen biWebs ZaRle-
bi, axla ki arcerTi ar iRebda xmas. qveynad monRoloba iyo, monRolebi
TviTon dasdevdnen ZaRlebs, dgrialiTa da `qxous~ amoZaxiliT daaZgerebd-
nen Subs, meore mxridanac SemoeSvelebodnen SubiT, haerSive glejdnen
wver_mokauWebuli danebiT da mere jer isev sisxlgamdinare xorcs wvde-
bodnen wvetiani kbilebiT.
win waTe midioda, yvelaze tanadi da Ronieri, mere _ sezari, waTes er-
woeli mamidaSvili, bolos _ beqa _ TerTmeti TviT umcrosi Zma waTesi.
samives mokle mxartyavi ecva, dabali, grZelbewviani, boxoxebi exuraT, waTe
joxsac miibjenda berikaciviT.
orRobe daRmarTs gadaadga, TiTqos cotac ganaTda, Savi janRebiviT
amoCnden xeebi dabla, mkvrivma niavma patara wylis Cxrialic moitana. frTx-
ilad daiwyes Tavqve Casvla, molinWyul Tixnarze qalamani Zalian curav-
da.
uceb gaRmidan cxenebis xma moisma. biWebi jer gaicqafnen, mere gzis iqiT
buCqebs ecnen, xvlikebiviT SeZvrnen SigniT da Cakuntnen, CaiyuCnen. monRol-
Ta sami mxedari Camodioda xevis iqiTa ferdze. cxenebi rom wyalSi SemoW-
yapundnen, frutuni morTes, SeCerdnen. monRolebma raRac daiZaxes, _ aih! aih!
_ biWebi erTmaneTs CaeWidnen. xedavdnen, rogor idgnen monRolebi ukve
erTmaneTisTvis zurgSeqceulni da rogor elavdnen haerSi maTi Subis wvere-
bi. monRolebma erTxelac iyvires, _ aih! aih! _ am yvirils daadevnes, _ daR,
daR, daR! _ TiTqos viRacas aqezebdnen dasadevneblad. biWebi erTmaneTs
miekvrnen, cdilobdnen, arc esunTqaT. maSin monRolebi aSkarad ukmayofilod
ajujRundnen, cxenebi daZres, sul axlos uares biWebs RurRutiT. qvebze cx-
enebis floqvebis RraWaRruWiT, maRla avidnen da orRobeSi Seikargnen.
biWebi Svebis RimiliT gamoZvrnen buCqebidan. idgnen, sanam cxenebis fex-
is xma sul ar miwyda, mere Cauyvnen daRmarTs, Cavidnen riyeze, did-did
lodebze gadaxtomiT gadavidnen Cxriala wyalze, aiares ferdi da aRma
auyvnen xevis napirs. aq Txeli, dabali mwknari iyo, wvima da Tovli pirda-
pir saxeSi eyrebodaT. waTe mal-male ixedeboda ukan, Tvalis TeTr gugebs
da TeTr kbilebs SeanaTebda cotaze CamorCenil mamidaSvils. sezarsac
eRimeboda mis Rimilze,
_ xom ar daiRale? _ Cumad hkiTxavda waTe.
_ wadi, iare, _ Cumadve miugebda sezari.
da buwknari gaTavda.
319
veli ram iyo, patara, Secerebuli, axla ukve TxelTovlgafenili. maRla
_ siSave, dabla _ im Tovlis mqrqali siTeTre. mere _ latnebis Robe, lat-
nebis iqiT _ Savxeebgadavlebuli Savi kldis Ziras, cecxlis susti Suqi.
Suqs maRla _ qvemod daqanebuli kvamlis TeTri bRujebi...
waTe latnebSi gaZvra, gahyvnen sezari da beqac. magram waTem isini iqve
gaaCera, _ Tqven aq moicadeT! _ TviTon wavida ukve sibnelidan gamorCeuli
miwuris derefnisken. miadga Suqs qvemoT karTan, daakakuna frTxilad, mere
ufro Ronivrad. viRac axavlda SigniT. _ waTe var, agabo papa, waTe! _ xmis
daweviT Sehxavla waTemac. kari axmaurda, aWrialda, waTem xeli dauqnia
biWebs, karSi TeTri moxuci idga, TiTqos karsa da wirTxlSoris gaWedili.
gaiwia ukan. gaatara jer sezari da beqa, mere waTe. kari daxura. xis msxvili
urduli gauyara, wavida karisken waRunuli, muguzlebi Seatoka, erTmaneTze
Seawyo. alma xalisianad aiwia.
_ modiT,moaxlovdiT,_ mii patiJa biWebi cecxlTan. waTem da beqam ubee-
bidan kvercxebi amoiRes, kerasTan mdgar dabal tablaze daawyves. oci kvercxi
mainc iqneboda.
_ eg raRad gindodaT? _ Tvalebi moeWuta moxucs.
_ dideda darejanma gamogvatana.
_ rogor aris sacodavi darejani?
_ dadis, daxanxalebs.
_ kargi qalia darejani. es viRasia, romlisa? _ saxeSi SeaCerda sezars.
_ mamida xoraSanis, erwoSi rom iyo gaTxovili.
_ mere? _ dadarajda moxuci.
waTem sezars Sexeda. uWirda Tqma, magram bolos mainc Tqva:
_ monRolebma Tavi moakvlevines mamidas.
_ vaime, lamazo, keTilo xoreSano _ moxucma wverze moikida xeli. vai,
qalo, ra qalo!.. _ TiTqos miwaze eZebda raRacas. isev amoxeda biWebs. ax-
laRa mixvda, uxerxulad rom idgnen biWebi, erT kunZs wamohkra xeli. _
dasxediT, dasxediT. vai, sacodavo xoreSano...
biWebi kunZebze, dasxden. boxoxebi gverdiT moiwyves. gaZlierebulma
cecxlma swrafad aadina orTqli muxlebze. sezari moridebiT avlebda Tvals
miwurs. sul axlos eri boZi idga, erTze ekida zuCi, fari, mSvildi da cari-
eli kaparWi, meoreze _ didi mZime tyapuWi. tyapuWi egdo wneliT Semownul
TivaCagebul jirkzec. dabali kari gadioda ukan, sibneleSi. im karis aqeT-
iqiT didi godrebi idga. kedelSi gamoWrili iyo Taxebi. moxuci iq mivida,
iq borialebda butbutiT, wamoiRo mowiTalo Tixis jamfila, Svindis kerkia,
SeeqeciTo. sezars Caudga muxlebSi, Tan hkiTxa, rogora gqvia Seno. biWma ise
320
gaubedavad Tqva Tavisi saxeli, moxucma ver gaigo.
_ rogor?
_ sezar! sezar! _ waTem daiZaxa.
_ sezar... _ Tavze xeli daido moxucma. amoaxeda, _ SeeqeciT, Svilebo,
SeeqeciT.
pirvelma waTem Cayo xeli jamfilaSi.
_ mixvdebodi, risTvisac moviyvaneT, agabo papa.
_ hou!
_ mamac aRara hyavs. aravin aRar hyavs, Cvens meti. Zlivs moaRwia Cvenam-
disac. aqac ver aris kargad. Wamis Zalic ara aqvs.
_ vaime, Svilebo, viame Cvens dResa…
_ Sen unda uSvelo, agabo papa.
_ weraqviT xom ar aris samtvrevi?
waTes Caecina.
_ ara.
_ daviTis ambebi gaugonia?
_ gaugonia _ RimiliT miubrunda waTe sezars.
sezarma morcxvad CaRuna Tavi.
_ gaugonia.
_ aba, erwuxis omisa!
_ erwuxis omisa, sezar!
_ sezars misCerebodnen yvelani _ moxucic, waTec, beqac.
sezarma Tvali Camoatara, erTxelac gawiTlda da TiTqos cecxls uTxra:
_ karavSi rom dabrunda mefe... sartyeli rom Semoixsna jaWvis perang-
isa, dakoltebuli sisxli Camouvida dgrialiT. majidan iRliaSi Casuli.
_ xom gjera?
_ aba, rogor!
_ monRolTa vaJkacobaze raRas ityvi, mogwons Tu ara? _ moxucic dajda,
axla dablidan uyurebda sezars.
sezari aSkarad Secba. amaze ukve veRaraferi Tqva. maSin moxucma TviTon
daiwyo:
_ magari vaJkacebi arian monRolebi, Tavis gamwiravni. xmals ufro met
fass adeben, vidre sakuTar Tavs, egrea, egre! Cven Cveni xorci gvirCevnia
yvelafers.
sezari gaSterebuli ijda. moxucma xeli gauwoda.
_ momeci Seni xeli.
sezarma miawoda. moxucma xeli TiTqos awona, Tavi gaaqnia ukmayofilod.
321
_ xom sWirdeba? _ aRar icdida waTe.
_ sWirdeba, yvelas gvWirdeba.
_ maSin moitane.
moxucma beqadan daiwyo, jer imas Sexeda TvalebSi, mere sezars, mere waTes.
isev Tavidan daiwyo. cecxlSi muguzlebi Seatoka.
_ gadiT yvelani gareTa. adgnen biWebi da wavidnen karisken, waTem gamo-
aZro kars urduli, gavidnen.
_ wesi egeTia, _ Tqva waTem.
aTiode nabijze gascdnen derafans. sezars da beqasac mqrqalad eRime-
bodaT. axla ukve brtyeli fantelebiT Tovda. sibneleSi TeTrad gamoCnda
utyeo SemaRlebebi. aswevdnen Tavs da gaxurebul saxeze adnebodaT fan-
telebi. waTem idrova da isev is wauZRva karisken biWebs. imanac ki ise
Seabija karSi, TiTqos raRacis Camongrevisa eSinoda. tablaze, TiTqmis mTel
sigrZeze, tarmooqruli kaSkaSa xmali ido. vada jvrad hqonda gamoyvani-
li. taris bolo _ niskartodnavdaRebul, briala wiTelTvalian arwivis
Tavad. moxuci iqiT edga, TavTiT, waTe aCqarda, tablasTan Caimuxla, gadai-
wia, xmals tarze emTxvia, gaiwia muxlebiT, emTxvia beqac. waTem xeliT daswia
sezari, imanac Caimuxla da isic emTxvia xmals. moxucs xelebi daekrifa
gulze. biWebi isev Camuxlulebi idgnen. moxuci xmals daswvda, odnav gail-
aja, maRla aswia, uyurebda xmals da qadagiviT laparakobda:
_ Cemi papis papa Teqvsmeti wlisa wauyvania biZas, dediZmas, didgoris
omSi. xom ici didgoris omisac, sezar? axla gvWirdeba erTi didgoric, axla...
marto Subi sWeria Cems papis papas. rom SebrZanebula es papis papa omSi,
rom uZgerebia Subi didi TaTrisTvis, rom auwevia da unda gadmoagdos
cxenidan, gadamtydara Subi tarSi, gadamtydara da... _ gamomarTvio! _ dau-
quxnia viRacas, pirdapir xelSi miucia es xmali. Cems papis papas isic daunaxavs,
wamsve sxva xmali rom miuwodebiaT im mquxarxmianisTvis, da wasula da
Sesula grigaliviT is mquxarxmiani xSir omSi Tavisi TanmxlebebiT... Cems
papis papas frTebi gamousxia. isic gaWrila, magram im mquxarxmians veRar
miaxloebia…
moxuci idga da TiTqos mTeli sxeuliT anaTebda. anaTebda zeaziduli
xmliT. biWebic amdgariyvnen da isinic sasoebiT ahyurebdnen xmals. moxuc-
ma brZana:
_ gaixados sezarma.
waTec miubrunda sezars.
_ gaixade.
sezarma jer mxartyavi daagdo Zirs, mere Coxa, mere perangi.
322
_ moaxlovdi!
sezari mxrebis gaSlas cdilobda, magram TiTqos laviwebi ar uSvebdnen,
_ Sav_yviTeli feri dahkravda gamxdar sxeulze.
_ aswie Tavi maRla! moxucma jer gardigadmo gadaado civi xmali mker-
dze, mere sigrZeze, mkerdidan maRla.
_ akoce!
sezarma xmals akoca.
_ aRavse! aRavse! aRavse!
moxucma samjer gaimeora ase, samjer akoca sezarmac xmals, da bolos es
gaigona:
_ sulo daviTisav!
mTlad bolos ki:
_ Caicvi!
sezari gabruebuli daswvda perangs.
is rom icmevda, gabrdRvialebul waTes eWira zeaziduli xmali. mere
beqas. mere TviTonac, sezars. xmali mZime iyo, magram Tan TiTqos maRlac
eweoda mpyrobels.
_ Rirs iyavT! Rirs! _ SesZaxoda moxuci.
mere gamoarTva sezars xmali. isev gaCerda Ronivrad, isev aswia maRla,
TiTqos erTxelac Seamowma, rogor kaSkaSebda, _ xmali ase TeTr, lurj da
wiTel Suqs gamoscemda, _ da Tqva:
_ gadiT axla gareT, gadiT da wadiT Sina!
biWebi uwadinod wailalnen karisken. gareT rom gavidnen, isev waTem
ganmarta:
_ ar unda vinmem icodes, sad inaxeba xmali.
Tovli moxSirebuliyo, axla ukve namdvilad bardnida. nel-nela dauyvnen
daRmarTs. sezari mklavebs ganze eweoda da TiTebs xan mokumSavda, xan gaSl-
ida. xarbad isunTqavda notio haers. aSkarad grZnobda, rom mkerdic gaud-
idda, aumaRlda, fexebi xom mTlad damsubuqeboda, TiTqos xelebis erTi
daqneva da, rogorc sizmarSi unaxavs, moswydeboda miwas, afrindeboda maR-
la. waTe xom midioda da midioda Ronivrad. bednier Tvalebs moanaTebda
beqac.
wyalze rom gadavidnen da aRmarTs Seuyvnen, cxenis fexis xma moesmaT
soflis mxridan. waTem aniSna da swrafad miiyunWnen Robisken. isev monRo-
li modioda, Subiani. zuCis aqeT-iqiT meliis kudebiviT dahkankurebda be-
wvebi. isic raRacas moRurRurebda TavisTvis. Cascda biWebs, Caidabla da...
uceb sezari adgils moswyda, Cadablebul cxens focxveriviT Seaxta, mon-
323
Rolma erTi amoiymuyuna da sezarmac da monRolmac xriali morTes qvebze,
cxeni qveviT gavarda, waTe da beqa Tavze waadgnen miwaze dacemulT. waTes
daRerebuli eWira joxi. sezari wamodga, _ gaviqceTo! _ gaiqca. magram wa-
Tem daiWira.
_ mandeT ara, wyal_wyal!
mibrundnen, wyal_wyal gaiqcnen, aRma. karga manZili rom gaiares, waTem
maSin hkiTxa sezars:
_ dana wamoiRe?
_ ara, yelSi Cavutove im ZaRls.
_ unda wamogeRo.
_ wavide?
_ ara. aRara.
aRma iares mamlis meore yivilamde. meore yivilisas mTis patara sofels
miadgnen. es waTes da beqas dediZmis sofeli iyo. TiTqos maSinve dasTbaT.
meore dRis saRamos, pirvel bindisasve, qvemoT wiTlad gaSuqda mow-
mendili ca gorebs Soris. biWebi Tovlian beqobze idgnen da gamtknare-
bulni uyurebdnen im siwiTles. sezars cremlic Camosdioda RapaRupiT, _
Cemi bralia yvelaferio. arc waTes, arc beqas da rac maT CamoRamebul
dediZmas araferi uTqvamT samduravisa. mxolod nania Zalua icemda mux-
lebze xelebs. sezari mainc tiroda. diliT ki saxlSi aRar daxvdaT. moi-
kiTxes, Tovlze darCenil nafexurebs gahyvnen. did manZilze ar dasWirebi-
aT wasvla. velobis piras beberi muxis qveda totze ekida xeleb odnav
ganze gaweuli, gaSeSebuli.
monRolebma wina dRes, qristesSobisTvis pirvelTovlobas mosres, gad-
abuges didi sofeli rcxilisi.
`mTvaris asuli~, 1987

`daTvebi~

wesi aseTi iyo: win dedas unda evlo, belebi ki ukan mihyolodnen. mag-
ram mTis gadasaxeds rom miuaxlovdnen, belebma veRar moiTmines da win
gacvivdnen, ·erTi vnaxoT, ra xdeba iq, mTis ukan, aseTi Suqi rom amodiso.
deda gawyra, Tavs iqnevda da qSutunebda, jirkebsac waswvda, undoda, moeg-
lija da Tavneba belebisaTvis esrola. belebi SeCerdnen, Sefiqrianebuli
TvalebiT miaCerdnen dedas. naxes, rom arc erTi jirki ar mohyva xelT, da
isev gaiqcnen. deda ukana fexebze dadga, winani haerSi gafarCxa da Cumi
324
wkmutuniTRa gamoxatavda ukmayofilebas.
belebi ukve mTis wverze iyvnen. yelyelaobdnen, cxvirs maRla swevdnen,
Savadgabarduli xis totebis ukan raRac sinaTlis garCevas cdilobdnen.
ver SeZles da maSin xeebs ecnen. swrafad abobRdnen zed, TaTebiT gaswi-
gamoswies foTlebi da siamovnebisagan piri Ria darCaT. iqiTa mTidan mTv-
are amosuliyo, gverdCamoTlili mTvare. mTasa da mTas Sua naTesebi Canda,
naTesebs Soris ki... hoo, naTesebs Soris adamianebis sacxovreblebi iyo
gafantuli. es ar moewonaT belebs, usiamovnod SeiSmuSnen da dabneuli
gamometyvelebiT Camoxedes dedas.
deda cxvirze TaTs isvamda, etyoboda, raRac mwerisa Tu namcecis moc-
ilebas cdilobda. roca moicila, jer erT bels Sexeda, mere meores, gamw-
yralma dauqsutuna, _ Zirs CamoeTrieT axlaveo. belebma Camoxoxeba daiw-
yes. sul dabla rom Camovidnen, mudaris TvaliT gamoxedes dedas, _ xom ar
gvcemo. dedam TiTqos es Tqva, jer magisTvis ar mcaliao. belebma SoriRan
mouares da ukan mousxdnen. morCilad isxdnen da sunTqviTac ki frTxilad
sunTqavdnen.
deda raRacas marCielobda. drunCs xan maRla swevja, xan miwas adebda,
xan Rrmad sunTqavda da xanac enas awklapunebda. am ambavs rom morCa, belebs
mrisxaned moxeda _ fexi ar moicvaloT adgilidano. beber muxaze abobRda,
TaTiT Tvalebi moiCrdila, didxans iyureboda qvemoT da axla iq mar-
Cielobda. bolos, etyoba, kmayofili darCa mdgomareobiT. muxidan Camobo-
bRda. belebs erTi aniSna, momyeviTo, da ferRobs Cauyva. iseTi sifrTxiliT
midioda, xmeli foTlebic ki ar SmaSurobda misi veeba TaTebis qveS. belebic
frTxilobdnen, magram mainc xan tots gatexRnen, xan qva daugordebodaT, xan
ki TviTonac dacurdebodnen da SeSinebul Tvalebs miaWyetdnen dedas.
mTisZira patara velSi erTxelac SeCerdnen. dedam aqac daiwyo marCi-
eloba _ cxviris aqeT-iqiT triali, Rrmad sunTqva da enis wklapuni. mere,
etyoba, mtkice gadawyvetileba miiRo, sofels aerida da gezad, Soridan mov-
liT daeSva Zlivs gasagonad aCurCulebuli Relisken.
haeri aq mwife xilis surnelebiT iyo gaJRenTili. es Tu ara, SeiZleba
ager is xe mainc tkbili nayofiT iyos daxunZluli. belebi daxarbebulebi
iyurebodnen aqeT-iqiT, magram deda TavauReblad ganagrZobda gzas da iZu-
lebulni iyvnen, maTac bejiTad evloT. ai, fexqveS Waobmac daiwyo WyapaWyu-
pi. dedam moixeda da gaafrTxila, wynarad iareTo. Cavidnen wnorebiTa da
murynebiT daburul RelesTan. deda SeCerda. mere alag-alag aprialebul
wyals daswvda, ramdenjerme amouqnia rbili, wiTeli ena, Tavi aswia. belebic
wyalze iyvnen waxrilni, aCqarebiT uqnevdnen patara mousvenar enebs. ismo-
325
da susti wklapuni. am xmam kidev erTxel miaxed-moaxeda deda. mimoixeda
da gaocda. Relis piras, didi, TiTqos sagangebod SesufTavebuli xeebis
qveS, patara wisqvili idga. deda daTvma icoda, rogoric iyo adamianebis
bunagi, icoda, agreTve, futkrebis sacxovrebelic, magram amisTana raRacas
pirvelad xedavda. Sefiqrianebulma gadaxeda belebs. isinic gakvirvebule-
bi iyurebodnen wisqvilisaken. aq momicadeTo, da TviTon frTxili nabijiT,
kisris wagrZelebiT wavida iqiT. Zalian undoda gaego, ra iyo, ras akeTeb-
da es xuxula aq. erTic vnaxoT, TafliT iyos savse?! Taflis gaxsenebaze
nabijs auCqara. mivida, miuaxlovda, gamoixeda belebisken. belebi erTman-
eTs mihkvrodnen da SiSSereuli cnobismoyvareobiT iyurebodnen dedis-
ken. dedas gambedaoba Semata maTma yuradRebam. mivida wisqvilTan sul
axlos, sul axlos. drunCi maRla aswia. iseTi saamo suni gamodioda im
xuxulidan, zeda tuCi aWima, Rojebi gamoaCina.
xuxula xisa iyo, Zeluri. zemodan xavsiani yavari hqonda gadaxuruli,
qveS ki wylis gube edga deda daTvi. jer pawawina sarkmels miaCerda, atot-
da, SigniT Seixeda. iq, SigniT, cecxli ar enTo da xmas aravin iRebda. maSasa-
dame, arc safrTxe iyo mosalodneli, aseve atotebuli miadga Zelur kedels
da drunCi sarkmelSi Seyo. fqvilis sasiamovno sunma ise gaaRiziana, Seeca-
da, sarkmeli Seengria, magram Zeluri kedeli magari aRmoCnda, Zvrac ki ver
uyo. maSin dabla Camovida da xuxulas Semouara. yovel gojs aTvaliereb-
da da sunavda, yovel pawawina xvrelSi TaTs yofda da sinjavda, SeiZlebo-
da Tu ara gamongreva. bolos kars miadga. karsa da kedelSoris darCenil
RriWoSi TaTi advilad Seetia. erTxans ficars Tavisken eweoda. mere TaTi
zem-zemoT autara _ iqneb ufro moxerxebulad gamovwioo. da, ai, saswauli!
RriWoze gadaxiduli roki aiwia da kari susti WrialiT gaiRo. am Wrialma
cota SeakrTo. ukan daixia da belebs gaxeda. belebic axlo misuliyvnen,
magram isev mityupebulebi isxdnen da isev SiSmoreuli cnobismoyvareo-
biT uyurebdnen dedas. dedam belebs xma ar gasca da isev kars miaCerda.
raki im karma xma aRar amoiRo, frTxili nabijiT gadavida zRurblze da
axla SigniT mimoixeda.
SigniT mTlad uCveulo raRac daxvda. erTi wowola ska haerSi iyo
Camokidebuli, mis qveS xisrkalSemovlebuli mrgvali veeba qva ido, qvis
dabla ki _ ficrisave yuTi. sasiamovno suni am mowyobilobebs asdioda.
marto maT ki ara, yvelafers.
deda daTvma ena frTxilad gausva TovliviT TeTrad dadebul fqvilis
surnelovan mtvers. Zalian egemriela. aCqarebiT daiwyo tleka. ufro da
ufro gemrieli moeCvena. belebi sul gadaaviwyda. ra dros belebze fiqri
326
iyo, roca mrgvali qvis irgvliv fqvili TaTiT sabRoWi aRmoCnda. qvas zed
gadaeblota. is wowola skasaviT raRaca wamoedo qeCoSi. gabrazebulma
axeda. aiwia, ukana fexebze dadga da Sig Caixeda. carieli iyo. TaTi Cayo.
mainc carieli iyo. maSin Ronivrad moswia, molewa da kedlisken gadaago-
ra.
axla ukve galaRebuli dautrialda qvas. magram qvas rkali hqonda Se-
movlebuli, arc is aZlevda Tavisufali moZraobis saSualebas. axla imas
daeWida, liwiniT Semoacala is iyo kedlisTvis unda Seenarcxebina rkalis
namsxvrevebi, rom belebi dainaxa. isinic SigniT Semosuliyvnen da gaCqare-
biT tlekdnen Zelebze TovliviT dadebul fqvilis mtvers. erTi dauqSutu-
na. belebma Tavi aswies, _ aba, deda ras gvetyviso, magram dedamac ar icoda,
ra unda eTqva, da isev Tavis saqmes dautrialda.
qvis irgvliv imdeni iyo gemrieli fqvili, SeeZlo mSvidad eWama, magram
mainc Cqarobda. belebic iq amoxoxdnen da imaTac daiwyes TaTebiTa da
eniT gacxarebuli tleka. miawva da orive Zirs gadayara. belebi awkmutu-
ndnen, deda maSinRa moego gons. belebi axlos mouSva. SemoasufTaves, Sem-
olokes is veeberTela qva. deda daTvs imedi hqonda, qvis qveS ufro blo-
mad iqneboda fqvili. TaTebi amosdo, daiZaba, amoixvneSa, cota daZra, magram
ver gadaagdo. maSin xelaxla daeWida, mTeli Zal-Rone daZaba, aswia da Zirs
gadauSva. qvam iseTi raxvani moiRo, kinaRam Weri Tavzxe daecaT.
cota xans maRla iyurebodnen SeSinebulebi. mere isev samuclavs ecnen.
samwuxarod, qvis qveS bevri araferi aRmoCnda. amitom axla sxvadasxva
joxebsa da Sverilebs misdgnen. jer lokavdnen. mere, iqneb meti sasusnavi
davtyuoTo, uwyrebodnen, amtvrevdnen. roca SigniT aRa· raferi darCa dasage-
movnebeli da xelwamosasmeli, gareT gamovidnen.
gareT xuxulas ayiravebuli sveli Rari uerTdeboda. im Rars maRla
raRac mowyobiloba hqonda. im mowyobilobas wyali exleboda, gverdze
uxvevda da iqiT gadaCxrialebda. deda daTvma im mowyobilobis Semowme-
bac ganizraxa: raRaca daswia, raRac aaWriala, raRac amoaZro da... wyali
qSuiliT gaiqca RarSi, eca xuxulas, xuxula gacocxlda, aZagZagda. cotac da,
saSinel ambavs daawevda daTunebs. gaSeSebuli daTunebi erTxans gons ver
movidnen, ra unda eqnaT. mere hkres fxaWi da gaiqcnen.
eCvenebodaT, rom gabrazebuli xuxula didxans, didxans misdevda ukan.
sofelSi ki, ai, ra saubari hqondaT im saRamos erT dedabers da welSi
moxril TeTrwvera mewisqviles.
d e d a b e r i: bevri ki araa, zosime Cemo, ori baTmani iqneba sul.
TeTrwvera mewisqvile samfexa skams sTavazobda dedabers da Tan wy-
327
narad, imediani RimiliT miugebda.
m e w i s q v i l e: axla raRa aqneba, sidoni-qalbatono, da, iWiatebs Tu ara,
waval! rogor gekadrebaT! dafquli iguleT! saaTiviT maqvs awyobili! muSaobs,
muSaobs, rom... dabrZanebuliyaviT, qalbatono sidoni!
sadRac soflis bolos ZaRlebi cxarobdnen raRacaze.
`sad cxovrobs mezRapre~ 1970;
Jurnal `dilaSi 1967 wels gamoqveynda saTauriT `wisqvilis akleba~

`daTia da gogia~

vinc ki CemTan yofila, Cems oTaxSi, yvela SeamCnevda fanqriT daxatul


patara banian saxls (Cemi ymawviluri cda grafikaSi), romelsac derefnis
boZebad Tavkapiani mrude xeebi aqvs Sedgmuli, Tavxedac aseTive mrude xe
udevs, ubralo ficrebisagan Sekruli kari aqvs Camobmuli, erTi TaxCasaviT
CaSavebuli fanjara aqvs datanebuli, dakbiluli lodebi uswormasworod
asulan kuTxeebSi... am baniani saxlis naSTi SarSanwindlamde kidev idga
Cvens mezoblad, sofelSi, SarSanwin daangries, koWebi da odnav mainc gamo-
sadegi qvisa Tu xis masala _ aqeT, axal saxls moaxmares, lami, wnelebi da
gamxmari gaji maxlobel xevSi Cayares.
axali saxli didic aris, lamazic, Sig Cemi moyvaruli da keTilismyofe-
li adamianebic cxovroben, magram roca ki aqeT momixdeba gavla, anda gonebis
Tvalwin gamielvebs es adgili, yovelTis Zveli, baniani saxli magondeba,
imas dahbrunavs Cemi fiqri, iqa var xolme xSirad sizmradac _ radgan am
saxlSi maqvs gatarebuli Cemi bavSvobis bevri lamazi dRe, am saxlSi cx-
ovrobdnen daTia da gogia, Cemi ufrosi megobrebi.
daTia da gogia!
rom SemeZlos, am or obol Zmaze musikas davwerdi, Znelad, rom sxva
ramiT srulad gamoixatos jer kidev ocdaxuTi wlis winaT nawyvet-naw-
yvet xmebad da cimcima ferebad qceuli maTi amqveyniuri cxovreba, magram
raki musikis daweras sagangebo codna sWirdeba, me ki am codniT Zalian
movikoWleb, isev sityvierebas mivmarTav, Tanac sityvierebis formas, romel-
sac ubralo Txrobas vuwodebT, da umTavresad megobrul saubarSi viy-
enebT Cveni grZnobebis gadmosacemad.
imedi maqvs, esec miRebul iqnas im sanTlad, raic unda damenTo maTi
sulebis mosaxsenieblad, morwmune rom vyofiliyavi.
daTia ufrosi iyo, tanad cota dabali, beWebganieri, mudam raRacis maZe-
328
bari, mudam saqmiT garTuli. gogia zemodan dahyurebda xolme,Tanac gezad,
RimiliT. venaxi Cvens gverdiT hqondaT, ajagul-aCalvebuli ferdobis Tavze.
ferdobis SuagulSi Waobi iyo. im WaobSi ganuwyvetliv raRaceebi WraWunebd-
nen, buybuyebdnen, kvnesodnen. jer gaTenebuli ar iyo, rom Zmebi venaxSi iyvnen.
ranairi amindic ar unda mdgariyo, irgvliv mainc Semouvlidnen. dadiod-
nen gazafxulisa Tu Semodgomis wvril, gagrZelebul wvimaSi aCrdilebiv-
iT, gadaadgebodnen ferdobs, raRacas fiqrobdnen, angariSobdnen, gegmavd-
nen. Zirs sveli Wala iyo, sveli katawnorebi, verxvebi, imas iqiT, wvimis qveS
CayuCebuli iori. venaxSi, vazebSoris, namyeni atmebi hqondaT Carigebuli.
erT zamTars ki, wivwivebis xmebiT aRsavse susxian dilas, ferdobsac mis-
dgnene. daTia misdga. gogia pirvelad rogorRac ugunebod exmareboda, mere
isic muSaobis eSxSi Sevida, aRiRinda kidec. daTia kmayofili iyo.
buCqnari gakafes, Caliani gatuses. TavboloSekruli fiCxi maRla amozides,
Robis ZirSi lamazad miawyves, moitanes grZel-grZeli barebi, daidga TiT-
om TiTo wyliT savse vedro, barebs Sig asvelebdnen, ise iRebdnen miyolebiT.
Waobs Rrma, dakuTxuli arxebi daaWres. daiZra am arxebSi aqeT-iqidan Camona-
Juri oqrosferi wyali da saamurad aliklikda TavdaRmarTebSi. mTel
sofels moedo maTi namuSevris ambavi. vinc axlomaxlo gaivlida, is xom
modioda sanaxavad, zogni sagangebodac Camodiodnen zemoubnidan. ukvir-
daT da aqebdnen. daTia aiolebda, araferia iseTio. gogia iRriWeboda: wy-
als xom amovadgmevineT ena, cota xanSi naxavT, beltebi raRas izameno. ise-
Ti saxiT midiodnen mnaxvelebi, TiTqos jadosnobis mowmeni gamxdariyvnen
uneburad.
male yinvebi daiWira, mere wvima, qari da mze Seenacvla erTmaneTs, na-
bari Caiwva, CaiSala. maSin daTiam vaSlisa da msxlis namyenebi iSova da, sad
ra mouxdeboda im ferdobs, ise Cayara. gogiam kidev boloze, wisqvilis
arxis piras, alvis xeebi gaamwkriva. amaze waiCxubnen. daTia uwyreboda: _
gesmis, ras sCadixar, magaT xom xexils dauCrdiles, netav ra eSmakad ginda,
xilad gahyidi, Tu qvevrebs dagivsebeno, ha? _ gogia alvis xes Ziridan Ri-
miliT aayolebda Tvals da caSi SeaCerebda mzeras: _ ee, ras ambob, niavi
rom wamouberavs da daiwyebs Srials e, iq, caSi, is naklebia? niavi rom
wamouberavs saRamo xanze, gadmoxrian kenweroebs da daiwyeben Srials, is
naklebia? _ tutuci xar, tutuci! _ iZaxda daTia, magram gogia am sityvebsac
auRelveblad itanda: _ yvelani rom Wkvianebi viyoT, maSin xom ufros-um-
crosoba aRar iqnebodao! _ fu, Tarsoo! _ brazobda daTia. gogia ki Tavis
saqmes ganagrZobda RiRiniT.
alvis xeebma uklebliv ixares. yvelam icoda, rom gogias darguli iyo
329
da „gogias Srialebs“ eZaxdnen. magram gogias marto alvis xeebi ki ar
edga Tavisi, iqve, ferdobis pirebSi datovebuli hqonda ifnebi, Telebi da
wnorebi. es xeebic ise Seewalda, Seeyelyelavebina, erTi SexedviT, verc ki
icnobdiT. wasulebi iyvnen maRla, maRla da iq patara qoCrebi hqondaT
datovebuli. Camouvlida gogia, Sescqeroda siamovnebiT da RiRinebda. mx-
olod ramdenime sityvas gamohkveTda xolme am RiRinSi: „daanduri, qond-
ari, WinWari da balba“... ra iyo es sityvebi, ra leqsis nawili iyo, ra misam-
Reri, ar vici. amayad, Taviseburi zviadi RimiliT ki daasrulebda xolme:
„daanduri, qondari, WinWari da balba!“ mowyvetiT dasvamda wertils da
gadmogvxedavda, rogori biWi varo. Cven siyvaruliT gvecineboda.
ferdobi rom gatexes, im weliwads didi mosavali mouvidaT, gansakuTre-
biT simindi da kitri. kitri, kitri, rom unaxavi gaxdeboda kaci! xan daTia
ezideboda qalaqSi, xan gogia. saRamos taxtze moikecavdnen da fuls iq iTv-
lidnen. daTiam sanefo Ceqmebi, lurji galife da TeTri abreSumis xalaTi
iyida. mTel dRes jafaSi myofi, saRamos sufTad Caicvamda da sofelSi gavi-
doda. gogia ki ubans iSviaTad gascdeboda. gogia qalamnebs, lurji satinis
xalaTs da TuSur quds araferSi gascvlida. qalamani ori wyvili hqonda,
saSinao _ Roris balniani tyavisa, da sagareo _ TeTrebi, TeTri kopiT
amosxmulebi, fanjafinebiT morTuli da zomierWvintianebi, verc mTlad
uWvinto qalamans itanda da verc Zalian WvintamokauWebuls, _ Wvintia mTe-
li lazaTi qalamnisa, qalamnis Wvintze Seatyob, patroni ra kaciao. icoda
Congurebis Tla. dakvra xom, raRa Tqma unda, oRond, usimRerod. xandaxan
Tavis akviatebul saRiRinos Tu aayolebda, isic dakvris dasasruls. imisi
gaTlili Congurebi dResac aqvT sofelSi, sul mTlad moxatuli da moCu-
qurTmebuli. gamovidoda saRamo xanze, dajdeboda Robis Ziras, qvaze, gada-
xrida qoCora Tavs marcxniv da Cahkravda, Cautkbeboda axalgaTlil Con-
gurs. xalxi ambobda, kaciviT alaparakebs eg RmerTZaRlio. gogoebs Zalian
uyvardaT.
zamTari rom moaxlovdeboda, Canislul-Calurjebuli mTebisken moux-
Sirebda yurebas: _ cotac da, wiTelkakbebi mofrindebiano. wiTelkakbebs
skvinCebs eZaxda. Camohyrida Tovls (sadRaa axla iseTi Tovli?!), mofrin-
debodnen is wiTelkakbebi, gund-gundad gadiodnen saaryedan saaryeze. go-
gia lasts gamarTavda, gaqeqavda Tovls, dayrida nakmazs da visxediT maT
fanjarasTan, taxtze, gatvrenilebi. Camodiodnen fifqebi da im fifqebTan
erTad is wiTelkakbebic. dReSi xan TxuTmet-ocs viWerdiT. daTia gabum-
blavda, Sewvavda, Sebrawavda da vqeifobdiT.
daTias naRdi saqme uyvarda. gogias aTasgvari raRac ocnebebi utri-
330
alebda, naRd saqmesac raRac burusSi xvevda. Cveni ukanaskneli Sexvedrac
aseTi iyo. Cacucquliyo kunZTan da samiode mtkavelis sigrZe ficars
aSalaSinebda. mivedi da axlos mivucucqdi: ras akeTeb-meTqi. SalaSini si-
brtyiv miitana tuCebTan, eSmakurad gaubrwyinda Tvalebi da CurCuliT
miTxra, _ jer ar iTqmiso. aman, ra Tqma unda, ufro damainteresa. davuwye
xvewna: ras akeTeb-meTqi. da bolos rodis-rodis CamCurCula yurSi: _ ma-
tarebels vmarTav! gavmarToT, gavuSvaT wisqvilis wylis piras da iaros
aRma-daRma, _ Cuq-Cuq-Cuq! aRma da daRma! rogori iqneba, ha? wisqvilis wylis
piras lamazad gakverili biliki gadioda, zed kaklis xeebi da fSatebi iyo
gadmoburuli. _ marTali matarebeli? Casajdomi? _ maS, saTamaSod mcalia
meo? is ficari rom gaaSalaSina, gaaswora, xeli Tavze damado da miTxra: _
exla Sen Sin wadi, me ki zeviT waval, vintebi unda gavamarTino mWedelso.
SalaSini TaxCaSi Sedo, qamari Semoixsna, xalaTis kalTebi Camoibertya, isev
Semoikra, xalaTi win gaitkica, ukan naoWebi Camoiswora da wavida _ koxta,
werweta, Tavaweuli, msubuqi nabijiT. swored am dros daTiac gamoCnda.
Roris saWmeli RiWi hqonda amoRliavebuli. etyoboda, daRlili iyo. _ sad
mixvalo? _ dauZaxa gogias. _ CaxCax mefesTan, qali unda vTxovoo! _ RreWiT
gamosZaxa gogiam da gza ganagrZo mzeSi, TiTqos haer-haer siaruliT. da-
Tia amobuzRunebuli dautrialda miwas.
meore Tu mesame dRes omi daiwyo. daTiac waiyvanes da gogiac. male
daTiac daiRupa da gogiac. Zveli baniani saxli (me rom maqvs daxatuli)
Camoingra. maTma sxva sofelSi gaTxovilma da omianobis mere Sinmobruneb-
ulma dam axali saxlis aSeneba daiwyo. venaxSi jiSiani atmebi daxma, Sambma
SeWama is namyenebic, daTiam rom Cayara ferdobSi. dasWres, akuw-dakuwes da
dawves gogias Srialebic, ifnebic, Telebic, mxolod orad ori alvis xea
gadarCenili. magram Cven, visac ki rogorRac gulze gveba es ori oboli Zma,
Tuki maTi venaxisaken movxvdebodiT, ar SeiZleba erTxel mainc ar avxe-
doT am alvis xeebs. avxedavT xolme da gveCveneba, rom cis is naWeri uam-
ravi kenweroebiT aris savse, saidanRac Cabinduli niavi modis, maRla-maR-
la wasuli kenweroebi rbilad gadmoxrilan naRvlisferi miwisaken, mida-
mo maTi foTlebis idumali CurCuliT aris Sepyrobili, da yovelive amas
oboli Zmebis Cvenken moswrafebuli sulebi sCadian.
CvenTvis es didi, Zalian didi ram aris. Tavs Seuracxyofilad ki vgrZnobT,
vinmem rom gvTxovos am „ramis“ axsna.
`ciskari~ #4, 1968; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

331
`damalobana niavTan~

ukan darCenili qalaqidan radios xma swvdeboda, daRebuli iyo aTaso-


biT piri: qalebis, dedabrebis, bavSvebis; Zlierebi, daRlilebi, umweoebi, da
yvela erTad evedreboda ufals, Seemsubuqebina satanjvelis tvirTi.
maT win, am usxeulo pirebis win, ijda udabnogamovlili, daqanculi, uflad-
wodebuli kaci, muxlebze ewyo gaSavrkinebuli xelebi da dadardianebuli
dascqeroda Tavis SiSvel fexebs.
mdelo ki, sadac is midioda, wabilwuli iyo qalaqidan gamotanili nagviT:
daeTqvaraT manqanis zeTi, daexorebinaT mSeneblobis narCenebi, mimoefan-
taT saojaxo Zvelmanebi. fiWvis patara, dauZlurebul nergze niavi aqanavebda
dedakacis didi zomis dafxrewil windas, fexebSi eblandeboda mavTulebi,
salteebi rezinisa da plastikatis CamonaWrebi, magram, miuxedavad yovelive
amisa, mdelo mainc lamazi iyo da TavdaviwyebiT miscemoda gamravlebis
zeims. SemaRlebulze JriamuliT mimorbodnen yayaCoebi da melikudebi.
yelyelaobdnen, keklucobdnen, i patiJebdnen RerodaCeCqvili, welgada-
mtvreuli yvavilebic ki. ireodnen futkrebi, peplebi, krazanebi. idga Cumi
CuCuni, CurCuli, tutuni, kvnesa.
„adamianis yvaviloba? rogor ibereba kvirtobidan rZis gadmonTqevam-
de ZuZuni qalis, rogor TrTian da mRerian mosasvlelis mosvlis sur-
viliT bageni misni?!“
midioda da eCveneboda, rom Taviseburi salmiT xvdebodnen xeebis ken-
weroebze da maRali Zabvis eleqtroxazebze aqanavebuli kvirionebi, yapy-
apebi. xan emaleboda, xan balaxebis wver-wver gaurboda niavi.
da uceb _ yulfiviT ayiravda da kanWSi rbilad moxvda raRac. SekrTa,
ganze gaxta da ise daacqerda abzindamodebul miwas.
nekis sisxo Crdilisferi gveli Tavs asavsavebda da Savi pawawina eniT
raRacas eZebda haerSi. wvrili, Camuqebuli bolo gamwarebiT ixlakneboda
da kenWebs aqeT-iqiT yrida. daxlaknili bolos zemoT, TiTqmis SuawelSi,
wiTlad moCanda CaCqleTili xorci, da im xorciT gveli TiTqos miwaze
iyo dabmuli.
„fu, ra cudad damidgams fexi“.
daixara da axlodan daiwyo yureba. gvelma ufro gametebiT gaasavsava
Tavi, TiTqos undoda, Tvalebi moeridebina kacisTvis, ufro Cqar-Cqara dai-
wyo eniT haerSi raRacis Zebna.
„sacodavi. sabralo“.
mSvidad, wiwilas rom iyvanen, ise waiRo xeli, gvelma gaiwia, gaecala
332
kidec cotaze, mihyva TviTonac, maSin gvelma sasowarkveTiT gadmoiqnia Tavi
da saCvenebeli TiTis zemoT, mosaxarTan daakvda. tkivili TiTqmis ar ugrZ-
vnia, iman ufro Sezara, xelis gaqnevisas ekaliviT rom gamoedo raRac gaS-
terebuli dasCereboda akankalebul marjvenas, sisxli patara burTule-
bad amodioda da mere or wvril zolad eSveboda qvemoT.
„ra saocaria! gvelma mikbina, maincdamainc me mikbina“.
iseT Seusabamobad eCveneboda es ambavi, eRimeboda.
„maS, visTvis unda ekbina, sulelo, Sen giyvars egeni“.
nakbenis zemoT magrad moiWira marcxena xeli, _ iq TiTqos cxel haers
uberavdnen, _ da daxrili, tragikosi msaxiobiviT gaRimebuli dauyva daR-
marTs.
radio gaCumebuliyo, gaCumebuli eloda milioniani qalaqi. axla is
marto masRa xedavda _ rux usasrulo gigants; mZimed Cawolils or mTas
Soris. midioda misken, mihqonda gasivebuli, gaberili xeli, da eCveneboda,
rom zed unda Sesdgomoda im gigants, TviTonac uCveulod didi, TviTonac
giganti _ Tan ase daxrili, tragikosi msaxiobiviT gaRimebuli...
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978)

`damrigebeli~

Cveni skolis gverdze gora iyo. im goraze bevri saintereso ambavi


xdeboda. erTxel ZaRlebis mTeli xrova movida, pirdapir Cven win daiwyes
saZaglobis Cadena. Cven vWyiodiT, muStebs vuqnevdiT, isini mainc Tavisas
ganagrZobdnen.
Semovida damrigebeli, fermkrTali, tanswori qali, SemoanaTa TeTrad
dafenili sayeloTi da TiTqos gaCerebuli Savi TvalebiT. Cven Cvens adg-
ilebze davsxediT, cali Tvali isev ZaRlebisaken gagvirboda. damrigebel-
mac gaixeda, Secba, magram, TiTqos araferi daunaxavso, mSvidad miujda magi-
das, mSvidad amoikiTxa sia, mSvidad daiwyo mowafeebis gaZaxeba oTxni ga-
iZaxa, sams „ori“ dauwera, erTs _ „sami“. orebi rom miiRes, isini Cumad iyvnen,
samis mimRebi tiroda, is friadosani gogo iyo, mSoblebic kargi hyavda, pio-
neruli yelsaxvevi yovelTvis abreSumisa ekeTa, damrigebelma mkacrad uTxra,
_ nu zluquneb, swavla aris saWiroo. gogo ufro xmamaRla azluqunda. maSin
damrigebelma xeli mohkida, derefanSi gaiyvana da uTxra: _ tirils rom
morCebi, mere Semodio. gogo sul aRar Semosula. gareT ZaRlebi saZaglo-
bas ganagrZobdnen. goraze Cveni skolis daraji avida, ZaRlebs ficris na-
333
texiT daeria. zogi ZaRli gaiqca, moSorebiT dadga da iqidan iyureboda,
zogi wixlis Cazelasac ki ar grZnobda. darajs viRaca kacic aeSvela. ZaRlebi
wkavwkavebdnen, skola Cumad iyo. damrigebeli gakveTils xsnida. mgonia,
aravis araferi gaugia. zaris darekvamde maswavlebelma esec Tqva: _ dRe-
idan binebSi Camovlas viwyeb, Tqveni ojaxuri pirobebi unda Seviswavlo,
Tu romelimes moswavlis kuTxe wesrigSi ara gaqvT, saswrafod moawes-
rigeTo.
moswavlis kuTxe yvelas unda gvqonoda. im kuTxeSi patara magida unda
mdgariyo. kedelze gakruli unda yofiliyo beladebis suraTebi, qvemoT
gakveTilebis cxrili, sul qvemoT _ moswavlis dRis reJimi. iqve CvenTvis
unda gvqonoda sufTa pirsaxoci, kbilebis saxexi jagrisi da fxvnili.
me Tavzari damca damrigeblis naTqvamma. mTeli Cveni. ojaxi erT
kldesmikrul patara qoxSi cxovrobda, rva kvadratul metrSi, isic aras-
rul rva kvadratul metrSi. xuTni viyaviT: deda, bebia, Cemi da, Cemi Zma da
me. erTi „kuSetka“ gvedga, erTi uzurgo „atamanka“, erTi magida. magidis qveS
_ skivri, aqeT, karisken _ „tumboCka“, kars ukan _ navTqura. me. da Cemi Zma
erTad viZinebdiT, deda da Cemi da _ erTad. bebia Zirs iZinebda, iatakze.
iataki miwis pirad iyo. Tu didi wvima wamovidoda, wyali Sin Semogvdioda.
iataki rom dasveldeboda, maSin bebias magidaze eZina. magida patara iyo,
magram arc bebia iyo didi, miT ufro, Tu ki moikunteboda.
bebias erTi boxCa hqonda, ,atamankis“ ukana kuTxeSi edo, boxCaSi Cix-
tikopi da leCaq-baRdadi iyo gamoxveuli. iqve ido Zveleburi sqelfur-
cliani rveuli, cisfrad daxazuli, cisferive klaknilebiT areebgamoyo-
fili. rveulSi. sakuTari xeliT hqonda Cawerili revoluciuri leqsebi:
„aRsdeq, SromiTa daRdasmulo“, „Savi Rrublebi Tavs gvexvevian“, „zurgi va-
qcioT Zvel adaT-wesebs“, ,me var arsena jorjiaSvili, me movaSore `qvey-
anas Wiri“ da sxva. am rveulSive ewyo gamxmari, gasifrifanebuli iebi. im
iebs xels veravin axlebda, TviTonac mokrZalebiT, xelis kankaliT gada-
debda xolme erTi gverdidan meoreze. Cveni bavSvebs rveulebi da wignebi
fanjris rafaze iyo akokolavebuli.
deda samuSaoze dadioda, bavSvebs bebia gvivlida. yvelani adre vdge-
bodiT. bebia me momataninebda purs, Sav purs, „TviTon gaakeTebda lobio-
SeWamands, an uxorco sups, an tyuil CixirTmas... da viyaviT mSvidad, tkbi-
lad. CvenTan aravin Cxubobda, amas ratom ar Wam an gakveTilebs ratom ar
amxadebo...
„Tqveni ojaxuri pirobebi unda Seviswavloo“, da Sin welmowyvetiliv-
iT davbrundi. ugemurad, Rizianad SevWame cota ram da wavedi, davikarge,
334
xudadovis tyis piras avborialdi. iq. yovelTvis iyvnen Cemi toli biWebi.
mwvanianze xan fexburTs vTamaSobdiT, xan laxts, xan koWaobas da xanac kak-
laobas. SigniT, tyeSi, didi biWebi Cahkuntebodnen CvenTvis saSinel TamaSs
_ yomars. zogjer viRac qvemodan amosuli qali da kacic ealersebodnen
erTmaneTs. Cven Cumad veparebodiT da Tvalebdadidebulni vuyurebdiT.
sanam kargad ar daRamda, qvemoT aRar gadamixedavs, _ ar mindoda, dam-
rigebels Sin davxvedrodi. meore dResac aseve, _ movedi skolidan da davi-
karge. merec, mTel kviras, daRamdeboda da maSin Zlivs gavbedavdi Sin Ses-
vlas.
gadareuli iyo bebia, xmadabla, magram cudad mwyevlida deda. me qvasav-
iT vdumdi. bebia imuqreboda, _ amoval im Sen skolaSi da wvrilad movax-
seneb maswavleblebs Seni xelidan wasvlis ambavso. magram bebias skolaSi
amosvla ar dasWirda. damrigebeli TviTon ewvia. me, ra Tqma unda, Sin ar
davxvdi. biWebi im dRes mlaSe tbebze viyaviT. damsxdaran bebia da damrige-
beli, karga xans ulaparakiaT. me rom davbrundi, damrigebeli axali wasu-
li iyo. bebiam Svebamicemulma miTxra, _ movaxsene, rogorc saWiro iyo, Sens
damrigebels yvelaferio. me arc amaze amomiRia xma. moRuSuli mivujeqi
magidas, SevWame Cemi SesaWmeli, mere ariTmetika davwere, mere _ qarTuli, da
adre davweqi. im Rames 'samjer gameRviZa. mamlebis yivili mesmoda, mkerdSi
sul raRac mwiwknida. meore dRes Tavs veRar vwevdi gakveTilebze. dam-
rigebeli rom Semovida, maSin xom mindoda, miwaSi CavmZvraliyavi, TiTqos
kidec mcioda, makankalebda. gaiZaxa sxvebi. Tan imaT usmenda, Tan merxebs
Soris mimodioda, me samjer amiara gverdiT. erTxel SeCerda, Tavi amawev-
ina da TiTqmis CurCuliT miTxra, _ aswie Tavi, Sen Zalian kargi bebia gyav-
so.
ori dRis Semdeg ki damiZaxas, navTiT savse bidoni momca, _ es bidoni
CvenTan miitaneo. me veraferi vTqvi, magram mainc mixvda, saxli rom ar
vicodi. maswavla, ager ase waxval, ager aseo da wavedi. advilad vi pove,
mivitane bidoni. Sin damrigeblis deda da umcrosi da damxvdnen. bidoni
CamomarTves. _ Semodi, Semodio, _ damrigeblis dedam, da TiTqmis ZaliT
Semiyvana Sin. ori vaSli momca. me sul TavCaRunuli videqi, magram mainc
mivxvdi, rom maTi oTaxi Cvens oTaxze patara iyo, maRali, magram patara.
damrigeblis da dabneuli, saxeareuli angeloziviT iyo mimdgari erT kuTx-
eSi.
wamovedi. vaSlis Wama ar mindoda. mere mainc frTxilad CavkbiCe. Tavs
vikavebdi, magram erTi mware cremli mainc moviwminde majiT... im dlidan
damrigebeli Zalian Semiyvarda. vatyobdi, imasac vuyvardi. erTxel Tavze-
335
dac damado. xeli da miTxra, _ Tma SeikriWe, egre ar gixdebao. me maSin
Tormeti wlisa viyavi. is (mere gavige) ocdaSvidisa yofila. Zalian sufTad,
spetakad icvamda. siaruli ki lamazi icoda, TiTqos sul raRacas usmenda
iSviaTad, Zalian iSviaTad Tu gaiRimebda. raRacnairi sqeli, magram haero-
vani Tma hqonda, kiserTan sworad waWrili. erTxel davinaxe, rogor sta-
cebda quCaSi im Tmas da kabis kalTebs qari. damrigebeli erTi xeliT Tmas
iWerda, meore xeliT _ kabis kalTebs, da icinoda... imgvari mSvenieri si-
cili mere aRar minaxavs qveyanaze.
`mTvaris asuli~, 1987

`damSvideba~

im daTvs trosis maryuJi mucelSi wasWeroda. me rom mivedi, albaT, ori


dRis gabmuli mainc iyo, _ iqauroba sul daelewa, daeRrRna; miwa, xe, xis
qerqi, balaxi da daTvis lega bewvi erTmaneTSi iyo areuli, azelili. iwva
sveli, _ im kviras cidan wveTi ar Camovardnila, maSasadame, simwris ofliT
sveli, gatalaxianebuli, _ Tavi wina TaTebSi Caeyo da, kargi vaJkaci rom
itirebs Cagudulad, ise zluqunebda.
Cemi miaxloveba mainc swrafad gaigo. moixeda, Sexta, SebRavla, trosma
ar gauSva da ukan gadmovarda.
me Tofi momarjvebuli meWira. ukangadmovardnilma qvemodanve amomxe-
da, wamodga, gaqcevas aRar Secdila, wina TaTebi maRla aswia da ase darCa. _
SiSi ki ara, welismomwyveti naRveli edga TvalebSi.
vuyvire, Tofi mivumizne, mindoda, mibrunebuliyo da ise mesrola.
iman ki ra qna, iciT, _ caxcaxiT Camoswia TaTebi da Tvalebze aifara.
wuTiT Sevyoymandi, mere vesrole.
srolamde es vifiqre: „magisi maryuJidan gamoxsna SeuZlebelia, Tu ase
mivatoveb, uaresi _ wamebiT amoxdeba suli; srolis Semdeg xmamaRla vTqvi,
_ ras vizamT, kacni varT!~
da xelaT davimSvide Tavi.
ciskari #3, 1976

`damxasiaTebeli~

avtobusi kaxeTidan modis. zis erTi mTvaresaviT ganaTebuli kaci da


336
mTeli qveynis gasagonad laparakobs:
_ me Cemi colisa isic ar vici, ra feris Tvalebi aqvs. rac Cemi coli
gaxda, saxeSi ar Seuxedinebia. dgas, TavdaRunuli dgas, dadis da, TavdaRunu-
li dadis.
_ erTad xoma swevxarT, kaco!? _ kiTxulobs viRaca winidan.
_ maSin kideva bnela. gaTenebas kide is ar acdis. rac ar unda vecado da
adre avdge, is ukve fexzea da an RumelSi aqvs wamoyofili cxviri da uber-
avs, an arada, cxens miuZRvis Custebis wverebze yurebiT, wyaroze mihyavs.
Wamis drosac, Cven rom dagvsxams, jamebze gadmogviRebs kerZs, isa, daimklavebs
da _ qvabSi! wamousvams puris natexs da isev qvabSi CaSterebuli SesWams.
wamousvams da SesWams. rasac rom kovzi veRar mosdebs pirs, is ari imisi
sazrdo da marCenali. ormocdaxuTi wlisaa, woniT kideva _ ori indauri
mZime gamova imaze. laparaki ar icis, marto erTxel gavigone imisi mas-
laaTi. Zalian mTvrali mivedi, su talaxSi bobRviT, gamixda guli cudad. is
kidev _ mibrunda da midis. sad mixval-meTqi, dedakaco, vuyviri. dambade-
bliaanTa unda gadavide da viri unda vTxovo, Sen xom xels veravin mogkidebs,
virs unda gamogiba fexebiT da ise agaTrio sasaflaozeo. Cemi cxeni biZaS-
vilsa hyavda wayvanili. amis Tqma iyo da, TofdacemulsaviT gamovxizldi.
wamovdeqi da avuRe Cesti. rom ar gamomfxizleboda, raca Tqva, izamda kidec,
me Sen getyvi, gadaxedva-gadmoxedvas daiwyebda gzaSi, vinme gamoelaparake-
boda da gadaaTqmevinebda! TavdaRunuli, rasac ityvis, aasrulebs kidec. mere
fSaveli! uCemod ori xanjali mainc eqneba damaluli sadme. gogo Zalian
lamazi gvyavs, visi wyalobiT, ra vici!
SavTavsafriani dedaberi:
_ ai, finTo, finTo, damxasiaTebelo!
_ eg raRas niSnavs, dedi, damxasiaTebloba? _ vkiTxulob me.
_ rasa da, sul rom sxvebs axasiaTebs da yvelafers amrudebs, aukuRmar-
Tebs.
mTvaresaviT ganaTebuli kaci ufro naTdeba da TiTqos maRla-maRlac
ki iwevs.
_ imdeni Svela me, ramdensac swores vlaparakobde!
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`darajebi~

...me aqac marto var, Tanac dRe da Rame wvims. movrCebi saqmes, Cavicvam
sawvimars, mWidrod Semovixvev kaSnes da gavdivar fareT. qar-wvima saxeSi
337
mcems, magram ar mawuxebs, piriqiT, raRac, albaT, mxolod mamakacTaTvis gasageb
siamovnebas vgrZnob. ase vivli parkamde. Sen, vici, ginaxavs es parki. karg
amindSi bevrni dadian xolme misi beberi xeebis sanaxavad, beberi xeebis,
beberi SaSvebisa da kodalebis sanaxavad. wvimaSi iSviaTad Tu dainaxav
vinmes. aqa-iqRa TrTian yviTeli foTlebi, danarCenebi sul Zirs aris gage-
buli. saRamoobiT, elnaTuris Suqze, wvimaSi Tovlsac urevs. gavivli parks,
aval patara barSi, iq erTi ubralo rkinis Rumeli dgas, mili gareT aqvs
gayofili, win SeSis naWrebi uyria, xuravs, xuravs, niavi mimoaqanebs minebis
iqiT kvamls. davjdebi fanjarasTan, davukveTav, rac aqvT (ra unda hqondeT
aq?!), Tanac boTl Rvinos da gavcqeri mZimed dawolil janRs, im janRSi
Semalul mTebs. sami Wiqa da me ukve iqa var, im janRsa da mTebSi.
uamravi TeTri fifqi ireva mTasa da mTas Sua. gaWaRaravebulia Savi
fiWvnari. erTi bardidan gamorbis da meore bardisken skup-skupiT mirbis
zurgdasvelebuli kurdReli, Tovls ayrevinebs TavCaRunul balaxebs, mi-
aRwevs meore bardamde, iq dacucqdeba Sav simSraleSi, Semobrundeba haerisken,
dafiqrebuli ahyurebs cas da mere nel-nela wveba Tavissave Tbil TaTe-
bze. Tova ki maRldeba da matulobs, matulobs. fifqebi axlos Camouvlian
cami SeWril mwvervalebs, zogi fifqi iq rCeba, mwvervalze, misi martoobis
samkaulad, umetesoba ki qvemoT da qvemoT modis. efrqvevian xeebs da bal-
axebs, esevian si piT naSen kedlebs, dnebian maT siTboSi. dRisiTac ki,
naSuadRevze, wkavwkaveben turebi, RamiT qaris Suils mohyvebian idumali
Zalebi, yurSi CagZaxeben viRacani Tu raRacani, _ uu! uu! _ cdilob Seaswro im
Zalebs saxlSi, saxlSi _ anTia cecxli. sxedan Talx SuqSi qali da kaci. kaci
awvalebs Congurs, qali _ saCeCels. dabla, boselSi, Zroxebi da cxvrebi
raRacas efuCunebian Tivas. bavSvebi ar arian sofelSi, albaT, arc unda
iyvnen. sofelSi darCenilebi darajoben. sdarajoben winaparTa mier aR-
marTul uxilav Zeglebs. ra Zeglebia es? ai, kaci iwyebs da xmamaRali ZaxiliT
gars uvlis erT maTgans.
yofilan Zmadnaficni. daujerebelia TiTqos, magram me maTi fotosura-
Ti minaxavs _ Zveli, yavisferi. dgas ori SeTofiaraRebuli vaJkaci _ lama-
zebi, amayni. ise iyurebian, TiTqos wamic da gadmoerevian yiJiniT Senken.
erTs rqmevia maTe, meores gege. maTesac da gegesac SehyvarebiaT erTi lamazi
qali _ lamazi, ciskariviT. maTem rom gaigo, gegesac uyvarso is qali, daayu-
da Tofi da moikla Tavi. gegemac _ gaigo maTes Tavis mokvlis mizezi, daayu-
da imanac Tofi da moikla Tavi. qalma vera, qali ver moeria Tavs, magram
aRaravis ki aRar gahyolia aRarasodes oTxmoci wlisac ki midioda maTes
da geges saflavebze, unTebda sanTlebs da tiroda Cumi, sacodavi tiriliT.
338
mere isic mokvda.
kaci gaCumdeba, CaRunavs Tavs da isev Congurs dauwyebs wvalebas. misi
CaCoqili coli, vin icis, meramdened iwmendavs cremls. Rame awveba bnel
fanjaras me raRas vsCadi garindebiT mdgari mTasa da mTas Sua?
vdgavar da damdis Tovli.
`Tebro~, 1983

`darejani~

darejani Cveni naTesavi iyo. omis wina wlebSi, Zneladsaxsenebel dros,


karze dakakuneba rom afrTxobda ojaxebs, CvenTan mouxSira siaruls. Cemi
mama-biZa ukve wayvanili iyo. deda TvalebgaSterebuli saqmianobda xolme.
darejans Tu dainaxavda, mxolod maSin gadaefineboda saxeze naTeli.
darejani didi qali megona, _ tanad didi iyo, didad momzirali, Roni-
eri. erTxel ezoSi wnoris mxsvili Ziri egdo, orma kacma wvalebiT Camoag-
do wina dRes urmidan, gamoiara darejanma, _ ra Sariani xevsuriviT aris es
mori gaxidulio, _ Caixara, amosdo mxrebamde SiSveli mklavebi, auwia Tavi,
naxevari wre Semoaxazvina, mere meore Tavi auwia, da ase miitana Robis
Ziramde. saxtad darCa Cveni mezobeli megarmone. darejanma ki marto keTil-
ad gaiRima. rac ar unda ekeTebina, sul ase keTilad eRimeboda.
gvianSemodgomas, noembris bolos, wvimebSi, didxans rCeboda xolme Cven-
Tan. Zalian xelgamomavali qali iyo, an qsovda, an keravda, an qargavda, yve-
lafers CakirkitebiT, CatkbobiT akeTebda, magram yvelaze metad matylis
CeCva uyvarda. ijda Zirs, iatakze, fexebgamoSlili, odnav wamoxrili, edga
win saCeCeli da TiTqos qveyanas aCvenebda, _ ai, ra SeuZliaT Cems xelebso,
_ Setyupebulebs gametebiT daiqnevda saCeClis wverisken da mere mSvidad
miafrenda aqeT-iqiT. Cven, Cemi da-Zmebi, yvelani patarebi, gavumwkrivdebodiT
win, aRtacebuli SevyurebdiT da vTxovdiT, Tan zRaparic eambna, Cvenca vTx-
ovdiT da dedac. darejans didi xvewna-mudara ar sWirdeboda, aswevda Tavs,
gadaxrida odnav gverdze, gamoaCenda savse TeTr yels. gaiRimebda da daiwy-
ebda, _ iyo da ara iyo ra, iyo erTi kaci da dedakaci...
Cven suls gavnabavdiT, darejani ki yveboda, TiTqos TavisqneviT mRero-
da, xmas matylis CeCvas ayolebda da, uxaroda, rom zRaparic kargad gamos-
dioda da malimal gadmogviJuJunebda Tvalebs.
Sevecdebi giamboT misi erTi zRapari. es zRapari darejansac gamorCeviT
uyvarda, Cvenca, patarebs. Tan igi, amgvarad naambobi, mere aRarsad momisme-
339
nia, arc momismenia, arc wamikiTxavs.
iyo erTi Raribi deda-Svili. dahqsovda deda Wrel-Wrel windebs, waiReb-
da Svili qalaqSi, gahyidda bazarSi, iyidda purs da cxovrobdnen ese, Tavi-
anTTvis.
midis erTxel biWi qalaqSi, windebi miaqvs, gaixedavs da dainaxavs: Caubi-
aT Toki lekvisaTvis qalaqis biWebs, moaTreven, undaT daaxrCon. gadaudge-
ba win Cveni biWi, _ emag lekvs nu daaxrCobT da ai, windebi, am windebs mogcemTo.
misca windebi, gamoarTva lekvi, amoisva ubeSi da wamoiyvana Sin.
_ neta ra gvelekveboda, Sviloo! _ Suwuxda biWis deda, magram raRa unda
eqna, daqsova isev windebi, waiRo biWma qalaqSi, midis, gaixeda da rasa xedavs
axla: katis knuts moaTreven qalaqeli biWebi, isic unda daaxrCon. gada-
udgeba win Cveni biWi, _ emag knuts nu daaxrCobT da ai, windebi, am windebs
mogcemTo. misca windebi, gamoarTva knuti, amoisva ubeSi da wamoiyvana Sin.
_ knutiRa gvaklda, Sviloo?! _ amazec Sewuxda biWis deda, magram raRa
unda eqna, daqsova isev windebi, waiRo biWma qalaqSi, midis, gaixeda da axla
rasa hxedavs kidev: gvelis wloki dauWeriaT qalaqis biWebs, unda Caaqvaon.
gadaudgeba win Cveni biWi, _ emag wloks nu mohklavT da ai, windebi, am wind-
ebsac mogcemTo. misca windebi, aiyvana is wlokic, amoisva ubeSi da wamoiyva-
na isic Sin.
gzaze, marto rom darCnen, amoiRo xma gvelis wlokma, adamianis enaze
eubneba: me veraferSi gamogadgebi, Zmaoo, mimiyvane ama da am xevSi, Cems ded-
mamasTan, did simdidres mogcemeno. did simdidres mogcemen, magram araferi
aiRo erTi patara, namis wveTiviT wkriala Tvalis metio. miiyvana biWma
wloki xevSi. xevia _ Rrma da Caidumalebuli. gamocurda ori didi gveli,
dainaxes dakarguli Svili, Cahylapaven da amouSveben isev, Cahylapaven da
amouSveben isev. waiyvanes biWi, Seiyvanes gamoqvabulSi, SesTavazes, ra ginda
Tvalo da gulo, _ oqro ginda Tu vercxli, brilianti ginda Tu margaliti,
magram biWma araferi aiRo. maSin gamoiRo dedagvelma enis Ziridan namis
wveTiviT wkriala Tvali da misca. biWma is Tvali ki gamoarTva. wamovida
da wamoiRo Sin.
ra Tvali iyo, rogor ityviT, natvris Tvali? ara. egeTi Tvali, _ rom
inatro da sasaxle sasaxleze dagidgas, arca yofila da arc iqneba. isa
imedis Tvali iyo marto. is rom kacsa hqonda, guli da jani savse hqonda, is
rom Sin eguleboda, yvelgan gamarjvebuli gamodioda. amiT daidga biWma
saxlebi, amiT iSova qoneba, SeirTo lamazi da kargi qali. cxovrobda bedni-
erad _ isic, dedamisic, colic da Tavis kata da ZaRlic.
Camoiara erTxel erTma finTma vaWarma, Camoatara ucxo-ucxo savaWro.
340
biWi Sin ar iyo. gavida imisi coli, raRac-raRacebis yidva unda, magram fuli
xelze ara aqvs. vaWari eubneba, TiTqos sizmarSi enaxos, _ patara Tvali rom
gaqvT ama da am adgilas, debas rasa rCebiT, gamoitane da airCie, rac ki
guliT gindao. ar icis qalma ra Tvalia is Tvali, qmars ara aqvs naTqvami.
gamoutana da misca, airCia zogi tanisTvis, zogi fexisTvis, wavida vaWari,
gaCqarda, daikarga.
dabrunda Sin biWi, gaigo, rac colma saqme qna da dajda, daRonda. daiwyo
colma sayvedurebi da tirili. biWma ki waiyvana kata da ZaRli da wavida im
vaWris saZebnelad. sad unda moZebnos? bevri iara, qveyana Semoiara da bolos
mainc miagno vaWris kvals, gahyva, zRvas miadga. didi, swori zRvaa, im zRvaSi
kunZulia, im kunZulze sasaxlea asuli, vaWari im sasaxleSi cxovrobs. dgan-
an da uyureben kata, ZaRli da biWi. ra unda qnan! katam uTxra biWs: _ me
curva ar vici, ZaRlma Semisvas, gamiyvanos kunZulze da mere me vici da Cemma
katobamao. Seisva ZaRlma kata, Securda zRvaSi, icura, icura da gaiyvana kun-
Zulze. dRisiT araferi SeiZleboda. erT qvas amoefarnen da daRamebas
daucades. kargad rom daRamda, SuaRame gaxda, gadaZvra kata sasaxleSi, vaWars
is imedis Tvali enis qveS edo da ise eZina, daiWira katam Tagvi, amouvlo
kudi saZmreSi, mivida, miutana vaWars cxvirTan da SeuCuCxuna Tagvis kudiT
nestoSi. daacemina, vaWars, wamouvarda is Tvali, dastaca katam piri da hkra
fxaWi, wamoiRo.
ZaRli gareT ucdida, atyda, _ ginda Tu ara, Tvali me momeci, me unda
waviRoo. bevri euara, bevri exvewa kata, _ wyalSi rames dainaxav, dahyefav
da gagivardebao, magram ZaRli ar moeSva da bolos mainc misca. Seisva
ZaRlma kata, modian, mocuraven zRvaSi, gauaraT win erTma didma naTelTevzam,
daaviwyda ZaRls, pirSi rom imedis Tvali edo, daaviwyda katis gafrTxile-
bac, dahyefa, gamouvarda is Tvali da wavida Zir-Zir...
kinaRam Tvalebi amosCiCqna ZaRls katam, magram amiT saqmes raRa eSvel-
eboda. Semoiwyo Tavze xelebi imedgadawurulma biWma da gamobrunda ukan,
gamohyva damnaSave ZaRlic, mohyveba Soriaxlos, su TavCaRunuli, kata ki
zRvis napiras darCa da iyo iq. meTevzeebi rom Tevzs gamoitandnen da gamo-
Signavdnen, is sul im SigneulSi iqeqeboda, daberda, mTlad gailia jafiT da
bolos mainc i povna dakarguli Tvali. wamoiRo gaxarebulma da miutana
imedgadawurul patrons.
cxovrobdnen im dRidan isev bednierad _ biWic, dedamisic, biWis colic
da misi kata da ZaRlic.
alalmarTloba arasodes daikargeba, kargebo, Wkvianebo, mamaTqvenic
dabrundeba, biZaTqvenic, yvelani dabrundebian, vinc marTlebi arian.
341
omis wina wels, Semodgomaze, darejani gaTxovda, kaxeTSi waiyvanes, Cven-
Tan ase ician, _ qorwiliao, qorwiliao da bavSvebi fanjrebidan uyureben
meqorwileebs. me ratomRac merideboda, magram bolos mainc mec Sevixede.
darejani da kaxeli nefe wiTeli xaliCis fonze isxdnen, darejans Sublze
cimcima Tvlebiani wvrili Cixti edga, leCaq-baRdadi exura. oqrosfrad
mbzinvi baRdadi nikapqveS rbilad hqonda gabantuli. arc manamde da arc
mere me aravin minaxavs iseTi lamazi, rogoric im Rames darejani iyo. saerT-
odac iSviaToba gaxda darejanis msgavsi qali. tansruli, Ronieri, loye-
bRaJRaJa, mamidasaviT keTilTvalebiani qalebi jer kidev maSinve, omis winac
aRar iyo modaSi. Tavs maSinac aRaravin ixuravda, aRarc leCaq-baRdads
xmarobdnen. vin iyo, vin morTo darejani ise, ar vici. im Rames Turme cxrameti
wlisac gamxdariyo.
qorwilis rva Tvis Tavze darejanis qmari omSi waiyvanes da aRar dabr-
unebula. darejans biWi gauCnda...
Semdgomi ambebi Tqvenc gecodinebaT. qarTveli qvrivi qalis cxovrebis
gza odiTganve dawvrilebiT aris cnobili da Tqven yvelaferi gecodinebaT
darejanisa.
`ciskari~ #6, 1977; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`dafiqreba~
Turme marto me ki
ar SemarTeba ase...
aba, es werili waikiTxe.
didi xnis ambavia. maSin bevri-bevri Tormeti wlis vyofiliyavi. biWebSi
vTamaSobdi. deda movida da miTxra: mamaSenma _ am wuTSive CemTan amocxa-
ddeso. mama navTiT, sahniT, mariliT da CiT-CuTiT vaWrobda soflis moedanze.
xSirad mibarebda xolme _ xan Sin, xan duqanSi. me fexaTreviT da RrejiT
vanebebdi TamaSs Tavs. mivdiodi, Soriaxlo gavuCerdebodi da TavCaRunu-
li vucdidi, ras metyoda. is, saWiro iyo Tu ara, xSiri xmarebiT gaqonil-
gapoxil saangariSos moimarjvebda, uhu _ uhuo, _ Caiwmindavda yels da
metyoda;
_ axlo moiwi, ai aq gaCerdi...
me kidev ufro mivuaxlovdebodi. maSin Tavidan fexebamde damaTvaliereb-
da, saangariSos yvela koWs erT mxareze mihyrida, salok TiTs tuCze Cam-
oisvamda da maRla aswevda. ·
_ ramdeni wlisa xar exla?
342
_ Tormetis, _ mivugebdi Tavauwevlad.
_ Tormetis, ara? ees... Tormeti, _ gamoagdebda jer erT koWs, Semdeg ors
erTad _ es Tormeti. me ramdeni wlisa viyavi, vasila borks rom vudeqi
mojamagired? cxrisa, ara? ees... cxra.
pirvelad gamosul kops ukan gaagdebda, momdevno ors ki _ erTs kidev
daumatebda.
_ mTeli sami wliTa xar didi. ras akeTeb mere? arafers. marto gareT
sirbili ici! yvelas Sen unda ahyve. WamiT ki CvenTan Wam, samjer Wam. erTxel
diliT...
isev iwyebda koWebis gamocurebas, xolo axla ukve saTiTaod, nela-nela.
_ es erTxel diliT, erTxel SuadRisiT, _ erTxel saRamoTi. fexsacmeli
ar giZlebs, tansacmeli ar giZlebs... Senodena aravis araferi ar sWirdeba.
mere? meaTedis nafasuri Tu Semogaqvs! aba, aswi Tavi, Semomxede. Semogaqvs?
ar Semogaqvs.
saangariSos aayiravebda, xelebs ukan Semoiwyobda, gaivl-gamoivlida
da darigebas damiwyebda:
_ RmerTma Tqva: ofliTa SeniTa moi pove lukma Senio. Seni saWmeli
TviTon Sen unda iSovnoo. Soulob? ara Soulob: raTa mere? imas ver
ityvi, patara varo. Senodenebi kvercxSi wivian...
me am sityvebze yovelTvis Tavs vimtvrevdi: rogor, ranairad unda awiv-
ldes adamiani, Cemi toli iqneba, Tu Cemze patara, kvercxSi... is ki, TiTqo
raRac tkivili awuxebso, warbebs Wmuxnida, qSinavda gaCumdeboda cota xans,
mere isev wamoiwyebda:
_ cxovreba eseTia. cxovrebis muRams gageba unda...
da gana marto me marigebda ase! _ dedasac. gansakuTrebiT maSin, Tu bebia
gvewveoda.
_ Sen, dedakaco, fiqri ar ici. maincadamainc me unda maTqmevino. puri
mamasisxlad gaxda, Cai ufro Zviria, Saqari kidev ufro Zviri. me kidev vber-
debi, ar ki vjeeldebi, rom umaspinZldebi, angariSi icode...
aseTi darigebis Semdeg deda uxmod tiroda _ gadasdebda Tavs da muSaob-
da da muSaobda... erTi Sens davaJkacebas momasuroo, ityoda natvriT. ma-
gram arc es ausrulda. TxuTmeti wlisa viyavi, rom piridan sisxli waskda,
or dRes iwva da nel-nela, TiTqos myeudro adgilze danTebuli cecxli
inavlebao, Caqra... .
...rogorc giTxariT, mamam duqanSi damibara. meSinoda, emand laxtSi gaw-
yvetili qamari ar SemamCniosmeTqi, magram gadavrCi. erTi ki SemomibRvira
da oTxad gakecili qaRaldi momaCeCa:
343
_ gaRma ubanSi gadi, Sav isakasTan, mieci es werili da, ras getyvis, pasuxi
momitane.
_ saxli rom ar vici?
_ ar ·vici! _ gamomajavra, viTom Cems xmaze. _ Se mamacxonebulo, kavkavSi
xom ara ggzavni. ena risTvis gaqvs, ver ikiTxav, ha? ·
naxevarma sofelmac ar icoda wera-kiTxva, magram mamaCemi yvelas wer-
iliT axsenebda valis gadaxdis saWiroebas: qaRalds sxva Zala aqvso. Tu
waikiTxavda movale, xom waikiTxavda, Tu ara da, TviTon gamocxaddeboda
duqanSi. maSin mamaCemi werils ukan gamoarTmevda, waukiTxavda da sagul-
dagulod Seinaxavda, rogorc sabuTs.
isaka _ Savi, _ uzarmazari kaci, zamTrobiT CvenTan muSaobda. baravda,
nakels ezideboda venaxSi. sufrasTanac ki ar iRebda xmas. sul dafiqrebu-
li iyo.
yovelTvis raRac emarTa mamaCemis.
vicvodi, am weriliT vals sTxovda. es ar msiamovnebda, magram kaloebi,
riye da nawisqvilaris eweri unda gamevlo. maSasadame, mTeli mogzauroba
miwevda. Sin gaviqeci, mxarze wina dRes gaTlili kombali gavide da gzas
gavudeqi.
cas kriali gahqonda, mze sasiamovnod ikbineboda. iZaxdnen molaRurebi
da JivJivebdnen wvril-wvrili Citebi. xeebi uZravad idgnen, Sevyurebdi
ayelyelavebul alvis xeebs da meCveneboda, rom isini sadRac mimalul nia-
vs daeZebdnen.
sibaanT kaloze batebi davafrTxe, xaxutaanT sabZelTan xvliki movkali,
riyeze xom mTeli ambavi gadamxda.
ori kameCi iwva gubeSi. jer isec miyvars imaTi gamoxedva da qmetuni.
axla aseTi ramac davinaxe! Sesjdomia erT kameCs rqasa da rqas Sua gaber-
ili bayayi da _ yua! yua!
_ aqSa! a bayaya!
araferi gamodis.
maSin kameCs ferdSi qvebi davuSine. vesrole erTi _ yuric ar Seuber-
tyavT arc kameCs, arc bayays. vesrole meore _ mxolod odnav gaaqnia kameC-
ma Tavi. vesrole mesame, muSta qva, da wamoiwia fSvinviT. dgeba. is bayayic
adis maRla-maRla; gakvirvebiT iyureba xan Zirs, xan aqeT-iqiT. mere naxa,
rom saxumrod aRar hqonda saqme da iskupa im simaRlidan.
jer isev amaze vicinodi, rom xmauri momesma. riyispira flateze Txebi
Camorbodnen. moagorebdnen momZvleul korCxlebs da qvebs, moapartyunebd-
nen jiqnebs.
344
ukan mwyemsi. biWebi mosdevdnen yviriliT:
_ Ci, he-he-he!
daminaxes, damiZaxes, gamomarTves kombali. xan erTma atriala, xan meo-
rem. vxedavdi, rom arafriT ar CamorCeboda imaT komblebs, magram mainc
sicili daayares.
_ es ra aris! es ra kombalia, Sibaqsa hgavs! an, kombali eseTi unda, ai, _ da
TavianTi gabolili komblebi gamomiwodes, _ ro Semosdo, rkina unda dafS-
vnas. Seni izams amas? isemc ras getyvi. eg Sibaqia, Zmao, aha, mJauna Wame!
Seedave visac ginda. Senze dids, Senze metis mcodnes, mwyems biWebs ki, dRe
da Rame mindorSi rom yrian, TavianTi ori TvaliT rom unaxavT mgelkace-
bi da alebi, mainc ver daarwmuneb, rom Sen marTali xar da isini mtyuani. e.i.
Sen meti ici da imaT cota. gamoarTvi, rasac gaZleven da wadi.
mJauna jibeSi Caviyare, dawunebuli kombali yavarjeniviT davibjine da
ewers Sevyevi.
nawisqvilaris bolos moxuci kaci Semxvda. mivesalme. is damaSterda da
mkiTxa:
_ visi xar, patarav?
vuTxari _ visic viyavi.
_ o... _ aRmoxda ratomRac da Crdilma gadauara saxeze,·mere mainc gamiR-
ima:
_ ramodena kaci gamxdarxar! me TiTisodena maxsovdi. saiT gagiwevia.
_ isakasTan mivdivar. ai, Sav isakas rom eZaxian. saxli ki ar vici.
moxuci isev moiRrubla. Tavi ise daaqnia, sinanuls rom gamoxataven xolme,
da saxre gaiSvira.
_ agera, Svilo, ager! mesame ezo aqedan. dauZaxe da gagagoneben.
madloba gadavuxade da ezoebis TvalierebiT gavwie.
ai is ezoc, ·moxucma rom maswavla;·ori gadaRrecili boZi dgas alayafad.
erTze Zirgavardnili qilaa wamocmuli, meoreze _ cxenis gamxmari kenCxo.
Robe gadaumtvreviaT, ezoSi nakeli yria da qaTmebi qeqaven. iqvea
TvalebdaZrobili uremi, kevri, fiwlebi da margilebi. iq ki, sadac SemaRle-
ba iwyeba, miwuri saxlia Cadgmuli. ukanidan rom wamoadge, azradac ar mo-
giva, Tu ojaxs adgaxar Tavze.
didi xmiT daviZaxe: isaka Zia-meTqi.
TeTr Tavsafriani qali gamovida, saxeze mimdgar mzes xeli SeuSvira da
erTxans ase miyura.
me kidev daviZaxe.
maSin wamovida _ isev xelmoCrdilebuli, fostlebis·frastuniT momiax-
345
lovda da nabijs auCqara.
_ ui, Tavs Semovevle, vin mosula qa! moda, Svilo. modi!
undoda xeli CaeWida da ise waveyvane, magram comiani aRmoaCnda. ukan
Seabruna da sityvieri patiJi ganagrZo.
_ mobrZandi, Svilo, mobrZandi.
_ mimiZRoda afusfusebuli, momibrundeboda da nawyvet-nawyvetad meub-
neboda:
_ isaka fiCxzea. aqve, serze avidnen gogo da is aqamde unda Camosuliyvnen
kidec. Semodi, SemobrZandi.
kombali gareT mivayude, Sin Sevedi da werili gavuwode.
_ dajeqi, Svilo...
tabureti damidga. werili gamomarTva da karebisaken wavida.
Tqven uTuod mixvdiT, rogori unda yofiliyo es oTaxi. taxti, saRebav-
gadaclili puris karada, dakeWnili magida...
Tvalis movlebac ver movaswari, rom ezoSi Semosulma isakam xvneSiT
daagdo fiCxis veeberTela kona. mas aTiode wlis gogona mohyva, aTreuli
ori Tu sami toti imanac Sua ezoSi datova da ZaxiliT gamoiqca:
_ wyali mwyuria, dedi!
daminaxa, Sercxva, SeCerda.
Sevatye, arc mamamiss esiamovna Cemi danaxva, magram ras izamda! xeli gam-
omiwoda. xeli didi hqonda, xorkliani.
araferi ar ukiTxavs, colTan mivida, werili. gamoarTva, gadaatrial-
gadmoatriala, daubruna da TvaliT aniSna _ waikiTxeo.
coli rom kiTxulobda, is dedaboZiviT idga da gaburZgnul wvers TiTe-
biT ivarcxnida.
alaparakdnen Cumad, naRvlianad. mere qalma auwia xmas:
_ maS, ra vqnaT? aqamdec rom gvadrova, ar gikvirs?
isev gamoarTva isakam werili. esev gadaatrial-gadmoatriala.
_ sad viSovi axla...
_ unda viSovoT!
_ sada-meTqi, dedakaco!
_ sadac ar unda iyos, TavSi qva unda· vixalo, unda moviSoroT da Seni
fexi... qalma me momxeda da xmas dauwia.
isaka karga xans fiqrobda. mere Tqva:
_ mRvdelTan me veRar mival, erTxelac damiTxova. Tu egnate mimegzav-
na... aba, waval.
_ Tavi daRuna da ise gavida. misma meuRlem ki gogonas xeli mohkida da
346
Tan gaiyola. daibana xelebi. amoiRo skivridan qeris puri, ori xis jami.
daasxa mawoni, Semouwyo xis kovzebi da gviTxra:
_ moidiT, mawoni WameT.
mivediT da magidas SemovusxediT. me aqedan, gogona iqidan. daviwyeT
xmisamouReblad tlekva. xandaxan SevxedavdiT erTmaneTs, is mtrulad, me
dabneuli... vwuxvar, rom uxerxeuloba Semovitane am ojaxSi.
ai isakac dabrunda, Zlivs moaTrevs fexebs.
_ ra giTxra? _ karebSive miageba colma.
_ egnates TviTonac hmarTebia.
_ aqamde ver gagabertyine yuri da axla...
isakam yba moiqcia da ise Sexeda.
_ Sena? Sena! _ Tavi gaaqnia qalma da mosaxvevis bolo waiRo Tvalebi-
saken.
_ cota Cauwi, dedakaco, Torem isec bezarsa var mosuli.
_ mudam ase Camakmedineb xolme xmasa da imitom aris, rom sikeTeSi amogv-
dos suli,
_ daaye, dedakaco!
_ Sen unda Cagaskdes eg muceli, rom ara gadagrCa ra Seusmeli...
_ gaCumdi-meTqi, dedakaco.
_ Sen rom...
isaka moirRva, taburets xeli dastaca da cols esrola. gaisma ficrebis
raxaruxi da raRacis wkriali. wamiT Camobnelda kari da mere isev ganaT-
da.
_ deda! deda! _ daikivla gogonam da taxtTan Cakecil dedisaken gaiqca.
me wamovxti. mere gareT gavvardi, kombals xeli wamovavle da mTeli
ZalRoniT gaviqeci Sinisaken. is mainc SevamCnie, rom isaka urmis Wlebs Cas-
Wideboda, Subli kofosTvis daeWirebina da veeberTela mxrebi ukankaleb-
da.
saRamos muxlmoyrili vexvewebodi mamas:
_ mama, Cemo sayvarelo mamilo, apatie, nu gamoarTmev im fuls. isini ise-
Ti Raribebi arian. iseTi Raribebi... mama, Cemo sayvarelo mamilo, apatie,
aCuqe da me gadavixdi, roca gavizrdebi, ·mama, Sen bevri fulebi gaqvs...
saangariSos aCxakunebda da yurs ar migdebda. an SeiZleba mismenda kidec,
magram ainunSic ar mosdioda Cemi sityvebi. maSin ki, roca gaigona _ bevri
fulebi gaqvso _ denTiviT afeTqda.
_ xma Caiwyvite, ZaRlis lekvo, ras ratrateb!
_ mama, me, me maCuqe! _ waviwie misken.
347
_ ai Sen!
Zlierma silam kuTxeSi mimagdo. kidev da kidev momxvda kiserSi, magram
ar avtirebulvar. piriqiT, wamovdeqi, kbilebi kbilebs davaWire da gamom-
wvevad mivaCerdi.
_ dedakaco! _ daiRriala da xelis zurgi gaSmagebiT gaisva tuCebze. _
momaSor·es lawiraki, ar Semomakvdes.
deda Semovarda. ar vici, waiqca Tu TviTon moiyara muxli, xelebi momx-
via da SemomRaRada:
_ wamodi, Svilo, wamodi!
ukan miuxedavad gavediT im oTaxidan da aRarasodes aRar davbruneb-
ulvarT _ aRarc me, aRarc dedaCemi.

...dRes sasoflo-sameurneo gamofenas vaTvalierebdi. xorblis uxvi


mosavlis ostatebs rom Cavuare, WaRaraSereuli qalis suraTma miiqcia Cemi
yuradReba: socialisturi Sromis gmiris niSani ubrwyinavda, TeTri saye-
lo faqizad gadmoekeca Sav kabaze da Tvalebi hqonda nacnobi, Zalian
nacnobi.·wavikiTxe gvari, saxeli, mamis saxeli, sofeli, saidanac is iyo da
eldasaviT raRac meca _ zemoT monaTxrobi ambavi gamaxsenda. imwamsve gam-
ovbrundi, sirbiliT amovedi Sin da wera daviwye. saTqmeli TiTqmis
damTavrebuli mqonda da maSin damebada kiTxva: ratom gwerT? nuTu mxo-
lod imitom, rom giTxraT: es Tqven xarT, is gogona, romelsac esodeni
mwuxareba mivayene ormoci wlis winaT! ki magram, gana sxvanairad SemeZlo
warmomedgina Tqveni gza, ufro sworad, Cveni gza?! ratom gwerT? ratom?
vzivar es ormocdamecamete weliwadSi gadamdgari polkovniki da, ukve meram-
dene saaTia, amao veZeb pasuxs.
1956 w.
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958

`daRla~

zis didi, totebdazneqili Wermis qveS, Zirxvenebisa da kulmuxos farTo


foTlebs Soris, ukve xnieri, TmaSeTrTviluli mamakaci, da rogorc sanuk-
var musikas, ise ismens nayofTa cvenis kantikunt xmebs.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

348
`deda~

dedaze me iseTi ra unda vTqva, magram Cemi mosayoli mainc unda movyve.
SarSan, gvian Semodgomaze, noemberSi, Cems sofelSi Cavedi. damxvda sacod-
avi dedaCemi _ TiTebdamWknari, majebdawvrilebuli. mainc miRimoda da ise
meubneboda, _ xan vwevar, Svilo, xan ai, ase davracracebo.
viyavi erT Rames da erT dRes _ TiTqos ezo-yoris mowesrigebiT garTu-
li, sinamdvileSi raRac codviT Sewuxebuli. meore saRamos, ukve Sebinde-
bulze, wamovedi.
Cveni rkinigzis sadguramde oTx kilometramde gza aris, sul Tavqve-
Tavqve, aqedan kidev aRmarTi. gamimarTa dedaCemma Zveleburi farani, aminTo,
_ sadgurSi rom Caxval, morigesTan datove da vinmes amovatanineb mereo.
daviwye me sicili, _ ra farani minda, deda, ormoci weliwadia, am gzaze davdivar,
sul qva_qva vici-meTqi yvelaferi. _ arao, Sviloo, axla sul Secvlilia,
sad ras akeTeben, sad raso, Tan molinWyulia, fexi curavso. bevri mexvewa,
magram ar wamoviRe is farani. gamomacila ki karga manZilze, sanam didi
daRmarTi ar daiwyeboda. momyveboda im wkvaramSi, minaTebda gzas da Tan
sul marigebda dedurad. did daRmarTTan TviTonve SeCerda, aswia farani
cotaze, _ waiRe, Sviloo, _ Semexvewa erTxelac. me gadavkocne RimiliT _
wadi-meTqi axla! _ mivabrune, TiTqos gabrunda, wavida kidec, mivixede da
dgas isev, maRla uWiravs farani, meore xelic SeuSvelebia. _ wadi-meTqi,
wadi! gabrunda, wavida. me Tavqve daveSvi. zurgCanTa mkidia, TiTqmis mivrbi-
var, mivixedav ukan da ramdensac mivixedav, im wkvaramSi is farnis Suqi isev
erT adgilas dgas, albaT, meCveneba-meTqi, gavCerdebi, vakvirdebi, Suqi mainc
ar iZvris.
_ de-daa! de-daa!
araviTari Cqami! niavi saxeSi mcems, Cemi xma iqamde ver aRwevs.
ise Cavedi sadgurSi, ise avedi matarebelSi, is Suqi mxolod pataravde-
boda da ar iZvroda. vuyurebdi vagonis fanjridanac da vwyrebodi dedeb-
is sijiuteze.
is ki iyo da is _ cocxali aRar minaxavs dedaCemi. dekembris TeqvsmetSi,
RamiT, TerTmet saaTze, uwvalebliv daelia suli da damrCa am farnis Suqi
samudamo dardad.

ratom idga iq, im aRmarTis Tavze, sibneleSi da siciveSi imden xans? nuTu
marTla imas fiqrobda, rom cotaTi mainc minaTebda farniT gzas?! nuTu
egona, cudi rom rame momweoda, uTuod miswvdeboda qvemodan xma?! Tu su-
349
lac cudad gaxda, Cajda, veRar wamodga da iyo ase, _ faranze dayrdnobili?!
kidev uaresi _ samudamod xom ar meTxoveboda im farniT?!
davunTeb xolme sanTels, daviCoqeb, magram verafers vSveli Cems dards...
`mTvaris asuli~, 1987

`deda arwivi~

omamde ifnari namdvili sofeli iyo, samocdaaTze meti komli cxovrob-


da. patara skolac hqondaT da kolmeurneobac. omis Semdeg, ufro samocian
wlebSi, ifnarelebma TandaTan barSi iwyes Casvla. jer skola gauqmda, mere
_ kolmeurneoba. xuTi komli, romelTac ifnari ar eTmobaT, Relianis ko-
lmeurneobis wevrebad iTvlebian. saxlebis didi nawili miuxedaobiT dain-
gra, meore nawili patronebma daangries, masalad Cazides barSi, axla didi-
didi oci saxliRa daiTvaloT saxuravmTeli.
zafxulobiT saagarakod, jer kidev amodis xolme aTi-Tormeti komli.
zogi agvistos bolomde rCeba, zogi oqtombris naxevramde. oqtombris bo-
losTvis xom, rogorc ki pirveli Tovli gabrwyindeba mwvervalebze, yvel-
ani wavlen. noemberSi kidev SeiZleba gamoCndes manqana an dafacicebuli
oriode kaci, xan baridan amoaqvT zamTris gasawvdeni sarCo, xan ifnaridan
miaqvT tyesa da miwas gamorCenili cotaodeni ram. noembris bolos, did
talaxobas gzebze, xuTi komli mTlad marto rCeba.
am xuTi komlidan sams bavSvebi ara hyavT (maTi didi Svilebic barSi
gabneulan zogni sad, zogni sad), ori komlisani kidev patarebi arian, jer
skola ar uwevT. darCeba marto es xuTi komli, daiwyeba gabmuli wvimebi,
mere Tovli, Tovli xom... dasdebs giorgobis axlo dReebSi da, rogorc
Zvelad ityodnen, giorgobis Tvis Tovls matli gauCndebao, ramdenjerme
ki aaWrelebs midamos mze, magram bolomde Tovls aprilis aTamde Zlivs
aiRebs.
dRisiT, umTavresad, Tav-TavianT saxlebSi arian ifnarelebi, saRamos ki
erTmaneTTan gadadian mezoblebi, gugunebs Tunuqis Rumeli, _ SeSa ar uWirT,
tye zedve akravs sofels, _ qalebi arTaven da qsoven, bavSvebi TamaSoben,
kacebi Ji pitaurs svamen nel-nela xandaxan waumReren kidec.
oTx ojaxs kacebi udganan saTaveSi, devis cali yuriT damWerebi ara,
magram mainc kacebi, mxolod erTi ojaxia ukaco. am ojaxis kaci: zurabi,
meqanizatori, traqtoriT gadavarda kldeSi da daiRupa. is traqtori dResac
kldis Ziras gdia, zurabis coli kidev, manana, dResac SavebiT Semosili oc-
350
daSvidi wlis tanTxeli, ficxi qvrivi, marto uZRveba ojaxs. ori Svili hyavs,
dedasaviT mwvaneTvalebiani ori gogona _ cisana da dali. manana ambobs, me
aqaurobas zurabs ver movuSlio. ise uyvarda aqauroba zurabs, am ezo-yures
rogor movuSlio! magram is ufro safiqrebeli unda iyos, barSi Casvlisa
eSinia. xelisgammarTavi naTesav-mokeTe aravina hyavs, ara da, marto, ori
patara gogonaTi, wadi da Cadi amodena axorxocebul qveyanaSi. ifnarSi
TavisTvis aris. cisana xuTi wlisaa, dali kidev samis. sul bartyebiviT
Sehyureben dedas saxeSi da xelebSi. gaiqcevian pataraze da wagordebian
balaxebSi.
ori Zroxa hyavs mananas, imaTi namatiT _ ori xboTi, rva cxvari, oTxi
Txa, ori Rori, qaTmebi, indaurebi, erTic _ didi ZaRli, dadRa. dadRa saxlis
kibesTan abia msxvili jaWviT. is rom iyefeba, xma mTidan mTaSi gadis, karto-
fili mohyavs sakarmidamoSi, simindi, lobio, cota vaSlic, qliavic. TviTona
baravs da Toxnis, TviTonve scelavs, celvaSi qali ver ajobebs mananas, cels
mokle-mokled iqnevs, magram swrafad da mozomilad, lamazadac ki. Sav sa-
moss celvaSic ar icvlis. oflianoba ra aris, ar vicio. mwvane, balaxisferi
Tvalebi roma aqvs, imitomo. kidev imitomo, kolotebiviT mZime ZuZuebis
mimowyveta rom ar uxdeba aqeT-iqiTo. manana im mwvane Tvalebis CaJuJunebiT
icinis da ambobs, _ menacvalnen is kolotebiviT ZuZuebianebio, roca Cemebi
sxvas gavugzavno mosawoveblad, maSina TqviTo. marTalia, erT gogosac mTeli
weliwadi awova da meoresac.
sanam acivdeba da gza Seikvreba, beCav Zmas daixmarebs, or tana xbos, or-
sam cxvars da erT kargad nasuq Rors damzadebas Caabarebs. aRebuli fu-
liT samoss da sam-oTx tomara fqvils yidulobs, kidev _ burRulebs, navTs,
wamlebs da aseT wvrilmanebs. manqaniT aataninebs ifnarSi vinmes, da mere,
movides zamTari, mananas didad ar eSinia zamTrisa. arc TviTon icis avad-
myofoba, arc bavSvebma. piriqiT, sxvebs Tu rame uWirT, manana exmareba. wne-
vis gamzomavic is aris da nemsis gamkeTebelic. xom patarebi arian cisana
da dali, sul wki pze dganan, dedis Tqmas elian, ra gavakeToTo. mananac
etyvis, _ sufra gaSaleTo, aalageTo, jam-WurWeli darecxeTo. TeTreulsac
ki recxaven, dedis win Camdgarni da taStSi Camklavebulni. matylis dawew-
va? iseTi gulmodginebiT wewaven xolme matyls pawawina xelebiT, gaocebu-
li darCebiT.
sofelma erTi ramec icis mananasi, sasTumalTan zurabis orluliani
Tofi aqvs dayudebuli, sofelma isic icis, mosaCveneblad ara dgas is Tofi
iq. SarSan, zafxulSi, xalxmravlobas, SuaRamisas viRacam gaubeda martod
darCenil qvrivs, _ manana mSvenieroo, _ da ukana sarkmels dauwyo wvaleba;
351
mananam bavSvebi gaaRviZa, ar SeSindeT, Tofi unda visroloo, da iseTi uquxa
im viRacas pirdapir SuSaSi, sxva dros cudad aRaravis gamouxedia misken.
manana ambobda, _ gverdze davuWire cota, magram winwkal-winwkali sisxle-
bi mainca vnaxe. momendomebina, gavigebdi vinc iyo, magram imas is SuSis namsx-
vrevebic eyofao. karteCebi esrole, gogoo?! _ aba, maS rao!
SarSanve, zamTris piras, erTi ambavic gadaxda.
amovida noembris bolos ifnarSi ucnobi qalaqeli kaci. manana ikiTxa,
miaswavles, gaocebulni miadevnebdnen Tvals. _ maspinZeloo! maspinZeloo!
_ gavida manana, kaci RobesTan idga. yurebakecili patara kepi exura, mona-
dirisa Tu sportsmenis tansacmeli ecva, didi zurgCanTa ekida. mananam maS-
inve SeamCnia, rom Sua xnisac ar iyo da Tma mTlad SesTrTviloda safeT-
qlebTan. ucnaurad Sinauruli TvalebiT morCilad iyureboda,
mananam dadRas xma Caawyvetina,mosuli ezoSi Semoi patiJa. kacma mananas
dauwebav konvertSi Cadebuli werili misca. barSi Casuli mezobeli swer-
da, gediauri: „manan! am werilis momtans, Zalian karg kacs, Cveni saxlis gasaRebi
mieci, erTxans Cvens saxlSi eg icxovrebs. xom kargada xar? balRebi rogo-
ra gyavs. Cven kargada varT“. kaci iseve, zurgCanTamouxsneli Caucucqda
cisanas da dalis, es ra dedoflebiviTa xarTo, ra mSvenierebi xarTo. moix-
sna zurgCanTa, Cayo xeli da Zvirfasi kamfetebis mTeli parki misca, mananam
iuara, amdeni ra ariso, bavSvebmac iuares, magram kacma mainc dautova.
mananam gasaRebi Camoarbenina, TviTon gadauZRva gediaurebis ezoSi, Tvi-
Tonve gaaRo kari. kacs giorgi erqva. Semovida Tu ara giorgi oTaxSi,
wyali ikiTxa, wyali saidan mogaqvTo. mananam miaswavla, ager aqve, Cveni
saxlis iqiT, milidan Camodiso. mananam cocxsac daavlo xeli, oTaxi mtvri-
ania, gamovgvio, magram giorgim ar daaneba, meo, me TviTon davgvio. maSin
mananam gogoebs xeli wamosdo, wamovida da wamoilala Sin.
Sin kidev waikiTxa werili. gaocebuli iyo, ra unda undodes, razea amo-
suli es giorgio. Tan rogora hgavs viRacas, kinoSi nanax Tu... nacnob viRa-
caso. malmale gaurboda Tvali gediaurebis ezosken. xeebs foTlebi xeli-
erTpirad gascvenodaT, sul Canda gediaurebis ezo-kari kenWebianad.
giorgim qurTuki gaixada, kokiT da vedroTi wyali moitana, cimcimiT
mohqonda, Tanac Cqara. gamogava oTasi, dagava aivanic. gamoitana erTi xeli
logini, moajirze, gadmokida. SeSa daWra. Zalian yoCaRad Wrida. sviteric
ki gaixada da maisuris anabara muSaobda. ise uxaTqunebda culs, TiTqos
wlobiT umuSavia SeSis mWrelado. Tma SublTan SeTxelebuli hqonda, WaRara
mkerizedac asCenoda cota.
avida kvamli gediaurebis sakvamuridan. TiTqos saerTodac daTba.
352
bavSvebsac sul im kacisken eWiraT Tvali, midgebodnen moajirTan, erTi
maRlidan iyureboda, meore rikulebs Soris. SeamCnia kacma. gaucina. gadaj-
varedinebul xelebs ise iqnevda, aSkarad amas ambobda, movdivar, arwiviviT
movfrinav Tqvenkeno. gogoebs Tan sicili autydaT, Tan SeeSindaT da Secvivd-
nen Sin. axla iq idgnen fanjarasTan, gamozogviT Wamdnen kamfetebs. lamaz
gasaxvev qaRaldebs asworebdnen, suraTebians calke awyobdnen, _ zogs aqlemi
exata, zogs mamali, zogs yayaCoebi, _ vercxlis qaRaldebs kidev calke.
rom daRamda, _ janRic wamovida da male daRamda, _ stumarma lampa
aanTo. mananam icoda, gediaurebs blomad darCaT navTi. Sebindebisas ca-
ZikiZis coli gadmovida, Zvlis yaisnaRi iTxova, ukve icoda ucxo stumris
ambavi, rac ar icoda, _ rogor datrialda ojaxSi, _ isic daumata da wavida
gaCqarebiT, yvelas gaagebinebda imav saRamos yvelafers, Tavis mxrivac dau-
matebda cot-cotas.
mananac raRac gaxalisebas grZnobda. gogonebs simindi daubota. patarebi
muWa-muWa Wamdnen, orive ybiT axramunebdnen. mananac, _ viTom mec muWa-muWa
vWamo, _ or-sam cals Caidebda da isic didis ambiT axramunebda. zurabis
daRupvis Semdeg, sarkes erideboda, im dRes ki, ramdenjerac gareT gavida,
imdenjer Caixeda da Savi, funjebis zemoT Sav yvavilebgamwkrivebuli
qiSmiris TavSali Seiswora. saRamosac Caixeda sarkeSi, TavSali rom moix-
ada. Tma daivarcxna, ar moewona jiuti Tma, gafSekil-gamofSekilad eCvene-
boda.
daawvina gogonebi, daujda iqve, wigni gadaSala da naxevarqaTamas zRa-
pari waukiTxa. midioda mefeze gamwyrali naxevarqaTama, jer mela Caylapa
gabrazebulma,mere mgeli,mere daTvi,mere zRva Sexvri pa, fexebi ar damis-
veldeso, miadga mefis sasaxles, amouSva is zRva da waaRebina sasaxlec, mefec,
misi kariskacebic da jar-jamaaTic. Zalian kargad kiTxulobda manana, yve-
la cxovels Taviseburad baZavda _ melas wvrili xmiT, mgels _ xaviliT,
daTvs _ bubuniT, naxevarqaTamas kidev mTlad umweo wri piniT. gogoebi
aRtacebulni usmendnen. kidevo, kidevo! _ ixvewebodnen. manana wavida, kamo-
dis gverdidan Tofi gamoiRo, Tavisi sawolis sasTumalTan daiyuda. go-
goebma icodnen, rom Tofis xelis xleba ar SeiZleboda. isini isev ixvewe-
bodnen, _ erTxelac wagvikiTxe naxevarqaTamasi, dedao. dajda manana da
erTxelac waukiTxa. _ erTxelaco, erTxelaco! magram mananam xeli aswia, _
aba, axla Zilis mamidebTano, gadabrundiTo! gadabrundnen gogonebi da
daiZines. mananam kidev didi qvabi gadmodga Rumelidan, wyali gadaanela,
spilenZis didi taSti moitana, kaba gaixada, taStTan CaiCoqa, perangis samxree-
bic aqeT-iqiT Caiwia da Tavis banas Seudga. uyurebda Tavis oqrosfer, pat-
353
ara, Cawvetebul ZuZuebs da upatrono bartyebsaviT ecodeboda.
wylis gadasaRvrelad rom gavida gareT, Cacmuli, Tavze TbilSalmox-
veuli, gediaurebis fanjara isev ganaTebuli iyo. janRi xeobebSi Catkep-
niliyo, uamravi gaxarebuli varskvlavi CaxCaxebda, gaTenebisas uTuod gah-
kirCxlavda. kibis Ziras dabmulma dadRam meoTxe safexuramde amoirbina.
kuds aqicinebda, jaWvs aCxarunebda. mananam uTxra:
_ damSviddi, dadRa!'
TerTmeti xdeboda, TviTonac rom dawva. ar iqna da ar eZineboda. da-
banili sxeuli TiTqos leibze ucurTeboda. bolos, rogorc iqna, daeZina.
sizmarSi naxa: viRac kacebi movidnen, Tofi sada gaqvs, Tofi unda waviRoTo.
mananas ar undoda Tofis micema, ra Tofi, ris Tofio! maSin erTi kaci ax-
aldabanil TmaSi waswvda da moiqnia. mananam moaswro da saxeSi Sexeda.
kaci ki ara, qali iyo, aCxabaCxa kbilebiani qali... SeSinebuls gaeRviZa, Tofs
gadaswvda da xeli cota xans SeaCera civ lulebze. Tmis Zirebic stkioda.
ra Wirma damasizmra is oxrobao. Sali cota moifomflova. isev CaeZina.
isev movidnen is kacebi. is kaci Tu qali, TmaSi rom waswvda mananas, kamodis-
ken wavida, manana SeSinebuli mihyva. iyurebodnen komodsa da kedels Soris
darCenil viwro siSaveSi. iq stumari ijda, giorgi. Zalian mSvidi, didi
keTili Tvalebi hqonda, TiTqos axla Rimiliani cremlebiT savsec. isev
gaeRviZa mananas. ar aris kargi ambavi Cems Tavso. eg kacic raRac faTeraki-
ani kaci iqneba, aba, ra unda martos am dros aqao! isev ZilSi wavida.
diliT ki, stumari rom dainaxa, iseTi naTeli, keTilad gaxsnili saxe
hqonda im stumars, sizmari aRarafrad CaTvala, miT ufro, kvira dRe iyo,
kviraZalis sizmari ki an wuTisaa, an sicruiso, da guli gadaewminda xali-
siT Seudga bavSvebis Cacmas.
stumari tyeSi avida. mTel dRes ismoda misi culis xma oTxi gudura
CamoaTria. meore dResac ase, sul SeSas ezideboda. mere wvima wamovida.
mTebis wverebi SeWaRaravda, iq Tovli modioda.
manana rom Zroxebs mowvelida, erTi isev kargad iwveleboda, meore _
cotas, _ rZes aaduRebda, erT boTls gaavsebda da cisanas gaatanda, _ wadi,
genacvale, giorgi biZas miutaneo, giorgi kars ar ketavda. Sinac rom ar
yofiliyo, cisana kars SeaRebda, boTls magidaze Sesdgamda, da gamoiqceoda.
giorgim didi madloba gadauxada mananas, _ ase yovel dRe Tu aviReb, Cain-
iSneT da bolos erTad gadagixdiTo.
_ ras brZanebT, rZeSio?! _ gaikvirva mananam.
_ aba!
_ imdens iwvelian jerac, aRar vici, sad waviRoo.
354
naxa giorgim, SeSas rom Wrida manana. moridebiT sTxova, _ me dagiWriTo.
mananam iuara, _ arao. magram mere mainc misca culi. giorgim imdeni SeSa
daWra, orkviras eyofodaT. mananam SeamCnia, culis tari gasisxlianebuli
iyo. im dRisiT ara, magram meore dRes mainc hkiTxa, _ vaime, guSin xeli
gaiWeriTo? giorgis isev keTilad, Tan raRac bavSvuri darcxveniT gaeRi-
ma, arao, culma cota mixama, gamivliso.
_ malamo, maqvs Zalian kargio, uTxra mananam.
_ arao, araT, msiamovnebs kidevac, ase rom maqvs, ramdeni xania, TiTic ar
gamiWriao.
mananas Zalian esiamovna giorgis pasuxi. zurabmac ase icoda, raimes rom
gaiWrida, sul ecineboda, TiTqosda axarebda sisxlis dakargva.
wvimian dRes giorgi naklebad Canda. manana cisanas Tavis Sals moaxvev-
da gulze gadaujvaredinebda, ukan SeukvanZavda da ise gaatanda rZes. mx-
iarulad mobrunebul cisanas mxiaruladve ekiTxeboda, _ ras akeTebda gior-
gi biZiao? cisana mxrebs iCeCavda, wigni eWirao.
erTxel giorgim cisanas ori saTamaSo gamoatana, xis ori jambazi. es
jambazebi gamirCadgmul or joxs Soris orad gabmul Zafebze ekidnen, xel-
fexi mowyvetilebiviT hqondaT. joxebs boloze xels rom mouWerdi, jamba-
zebi tlinkvas iwyebdnen. xan orive fexiT Camoekidebodnen Zafze, xan cali
fexiT, xan yirazec dgebodnen. kotrialiT xom _ waRma-ukuRma kotrialobd-
nen. gogonebis sixaruls sazRvari ar hqonda. jambazebiT mananac kargad
erToboda, aTamaSebda da icinoda, icinodnen ulvaSagrexili jambazebic.
giorgim bavSvebs gaukeTa patara, kacis mtkavelis sigrZe akvnebic. am
akvnebiT xom kidev ufro gaixares gogonebma, dedofalebi hyavdaT, Caawv-
endnen akvanSi, daafarebdnen lamaz nakuwebs, arwevdnen da dasZaxodnen, _
nana-nana-nanasao.
gadavidoda mezoblebSi manana da yvela giorgis ambavs ekiTxeboda.
mananac yvelas eubneboda, _ raRac iSviaTi gamrjeli, xalisiani da RvTisn-
ieri kaciao.
_ mciva, mcivao, SenTan damakunteo, magasac xom ·ar geubneba, gogo! _ iRri-
Weboda caZikiZis coli.
mananam zizRiT gaxeda.
_ ra iyo, ras aicxvire, RvTisnieri kaci rom gaaTbo, eg ra, cudi saqmeao?!
_ Sen gaaTbe, Sena gaqvs did-didi CiCiebio.
rom gamoidara, isev gareT daiwyo siaruli giorgim. gediaurebis Robe
mifexvil-mofexvili iyo, wavida, ZeZvi moWra, Camozida, sul droSebiviT azid-
uli mohqonda rkinis fiwaliT konebi. Robe Seavso, gaaswora, gaalamaza.
355
mananas raRac momTenTavi sevdac edga sxeulSi, waiyvana bavSvebi jer isev
talaxSi, avidnen sasaflaoze, nagvianevi wvril-wvrili Semodgomura yvavile-
bi autanes zurabs. uyurebda manana qvaze daxatul, gaRimebul zurabs da
tiroda. bavSvebic atirdnen. _ Tqven nuo, Tqven nuo, mamas ewyineba Tqveni
tirilio, _ moxvia xelebi da wamoiyvana ase xelebmoxveulebi.
im saRamos caZikiZe da osiZe estumrnen giorgis, _ maS, ar unda vicnob-
deT, kaco, erTmaneTsao! sasmelic miiyoles, Sindis Ji pitauri, osiZis gamo-
xdili neba-neba. dasxdnen, mananam kartofilis cxeli xinklebi da norCi
Cadunis mwnili gadaaSvela. gaixares kacebma. meore dRes isev barbacebda
caZikiZe da iZaxoda, _ eg ra kaci yofila eg giorgi, ra enis patroni, su
xeliT gveWira muclebio. giorgi ramdenjerme dainaxes aivanze gaStere-
biT mdgari.
imave dRes patara dali dagorda kibeze. mananam iseTi daikivla, giorgi
dafeTebuli movarda. CabJirebulma dalim suli moiTqva, sul male ki kreWac
daiwyo. giorgis gulTan edo xeli, Tavis gaqneviT da RimiliT Tqva:
_ yovelTvis ase gadagarCinos RmerTma, Cemo dao!
mananam madloba gadauxada. iseTi kargi, namdvilad TanamgrZnobeli
Tvalebi hqonda giorgis, mananas caZikiZis colis naTqvami gaaxsenda, gaw-
iTlda, magram marTla mounda rogorRac gaeTbo es martoobaSi dabori-
alebuli kaci.
im dRes ara, meore dRes ara da mesame dRes, _ raRac avadmyofurad abu-
zulic rom moeCvena mananas giorgi, _ criat, civ amindSi, talaxSi amosvrili
„niva“ amovida ifnarSi. jer qvemoT gaCerda, mZRoli raRacas elaparakebo-
da osiZes, mere wamovida da gediaurebis ezos moadga, sami biWi gadmovida,
ufro _ axalgazrda kacebi, maRlebi, dafiqrebulebi. giorgi aivanze idga.
axedes, arcerTs ar ganaTebia saxe, mZime nabijebiT avidwen kibeze. giorgic
isev dafiqrebuli Sexvda. orma xeli CamoarTva, erTma ara. is erTi gior-
gis hgavda. oriode sityva Tqves aivanze da mere SigniT Sevidnen. raRac
usiamovno dumili dasadgurda irgvliv.
TxuTmetiode wuTis Semdeg isev gamovidnen. giorgis qurTuki ecva, qudi
exura, misi zurgCanTa erT biWs mohqonda. dafiqrebuli nabijebiTve Camo-
uyvnen kibes. giorgim gasaRebi gadmoutana mananas. bavSvebic gareT iyvnen,
kibisZirSi, isinic Tu grZnobdnen, rom raRac arasasiamovno xdeboda, iqve
idga yuradRebadqceuli dadRac. mananam giorgis gasaRebi gamoarTva da
hkiTxa:
_ cudi moxda rame?
_ iseTi araferi. colma raRac... aRar daamTavra giorgim. gamxdariviT
356
iyo, saxe minacrebuli, Tvalebi mainc didi hqonda da kargi. wamiT yoymanob-
da, mere mqrqalad gaeRima.
_ ramdeni xania, meuRle rac dageRupa, manana?
_ sami gaxdeba gazafxulze.
_ Savebi rodemde unda ataro, rodemdea wesi?
manana gawiTlda, mxrebi aiCeCa da araferi Tqva.
_ axla rasac getyvi, vici, RvTis winaSe vcodav, magram, rom ara vTqva, ar
SemiZlia. eg Savi TavSali saocrad gixdeba, eg TavSali saocrad mamSvideb-
da me da, albaT, bevrs amSvidebs kidev. _ uTuod sxva raRacebis Tqmac undo-
da giorgis, magram aqac gaCumda. erTxelac gaiRima da mere gogonebs miubr-
unda, modiT, patarebo, CemTano. gogonebma Tavebi daRunes, fexi ar moucvli-
aT. maSin giorgi mivida, erTsac Tavze akoca, meoresac, xeli aswia gamosamS-
vidobeblad, _ gmadlobT yvelafrisaTvis keTilo dao! _ da wavida, manqana-
Si Cajda, manqana maSinve daiZra.
manana idga, idga, manqanas uyurebda, qvemoT rom eSveboda, mere manqana
beqs moefara. mananam bavSvebs xeli moxvia da maRla aiyvana, Sin Sevida Tu
ara, fexdafex mihyva caZikiZis colic. cacikiZis colma Sewuxebulma Tqva!
_ raT wavida egeTi cudad, gogo, es Seni giorgi?
_ Cemi?
_ meci axla pirSi!
manana xmas ar iRebda, brazianad uCinCxalebda Canelebul Rumels.
_ Sena, gogo, ra vqna, marTla xo ar waiximankle rame im giorgisTana? |
_ ar gamalanZRvino Tavi, darov!
erTi suli hqonda, male wasuliyo caZikiZis coli. is ki laparakobda
da laparakobda. mananas mxolod ramdenime sityva eniSna misi nalapar-
akevidan: „namdvilad araqali coli hyavs mag kacsa, wirpliani, tylarWia,
uqnara“. caZikiZis colis ratrati ra dasajerebeli iyo, magram TviTonac
sul amas fiqrobda. camZikiZis coli rom wavida, bavSvebi aqeT-iqiT Semosxa
RumelTan, erTsac Tavze akoca, meoresac, sul caZikiZis colis sityvebi ki
uwioda yurSi: „araqali“, „wirpliani“, „tylarWia“. araqalebi, wirplianebi,
tylarWiebi da naxevrad mkvdari uqnarebi unda amoswyvito qveyanaze, saku-
Tari faSvebi rom ver daaqvT da kacebs SehRnavian yovel nabijzeo.
es sityvebi xmamaRlac ki Tqva, roca Tofi mihqonda sasTumlisken. ix-
senebda giorgis gamoCenis pirveli Ramis sizmars, ukvirda, _ ra iyo es, ra
winaswari grZnoba iyoo. Tvalwin edga kamodisa da kedlis viwro sibne-
leSi Camaluli giorgis maSindeli da dilandeli Tvalebi. o, erTi magisi
araqali tylarWia coli maTrevina TmebiT, colic da, Tu qaliSvili hyavs,
357
isico. trialebda da trialebda loginSi.
meore dResac areuli iyo. magram meore dRes, bavSvebi rom dabla CauS-
va, mzeSi, mainc mivida sarkesTan. mwvane, balaxisferi Tvalebi Camuqeboda,
Savi TavSalis boloebi magrad hqonda SemoWerili yelze. TavSali marT-
la uxdeboda, miT ufro dRes, gafermkrTalebul saxeze. imdeni ikvnita tuCe-
bi guSin da wuxel, axla dawiTlebuli hqonda, SeSupebulebic ki. cotaze
gamoCenili Tmis boloebi Rrmad Seiwia TavSalis SigniT. aRar movixdio
am TavSals, sanam.. ra sanam? SekrTa. yurebze xelebSemowyobili wavida
karisken. yurebi isev camikiZis colis sityvebs imeorebdnen, TiTebiT grZnob-
da, rom yurebic lamazi hqonda, lamazi da mkvrivi. Ronivrad miadgamda mkvriv
fexebs.
cisana da dali dadRas elaparakebodnen dabla.
manana kibisTavze gaCerda, winwaxrili, marjvena xeliT moajirs dayrd-
nobili. civi niavi uberavda saxeSi. da TiTqos pirvelad aq igrZno, bavSve-
bi rom Zalian uyvarda, Zalian da sevdianad uyvarda: pirveladve igrZno, aq,
mTlad aSkarad, ase winwaxrili, deda arwivs rom hgavda, mxrebSi yovlis
wamlekavi Zala edga da mzad iyo, saSineli ZaliT dascxromoda Tundac
mTel qveyanas.

midian mas Semdeg Tveebi.


xan Zvlebis texvamde iRleba manana, xan sevda uRunavs mxrebs, magram
gaaxsendeba zamTrispiris es niaviani dRe da swrafad ubrundeba simxneve
da mSveniereba saxeSi mTel sxeulSi.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`dedaberi-1~ (samagido rveulebidan)

marto Cemi mziTvis TeTreuli rom daawyves, amaTi stoli, am sacodaveb-


isa, waiqca.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`dedaberi-2~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

_ qalisTvis, Svilo, Seuxedaoba kidev ar aris iseTi ubedureba, rogorc


uniWoba. uniWo qali Tavis sicocxleSi ver iswavlis verc qsovas, verc ker-
vas, verc rigiani kerZis gakeTebas, verc verafer qalurs. mTeli sicocxle
358
ki sul sxvebze iqneba gabutuli, TiTqosda isini iyvnen damnaSaveni mis
umaqnisobaSi.
`mTvaris asuli~, 1987

`dedaberi da mwerloba~

vici, momabezrebeli gaxda mitovebul soflebSi CarCenili dedaberze


laparaki, vici, aRaravis aRelvebs maTi gminviTi moTqma, qalaqSi gadaxvewili
Svilebi da SviliSvilebi Cvensken aRar iyurebiano, magram me mainc unda
giamboT erTi aseTi dedabris ambavi, ufro Tqven, kinoSi da literaturaSi
Sejgufebulo kalmosnebo, Zmebo da debo...
es dedaberi ivris xeobis patara sofelSi vnaxe, Cemi erTi moklemetra-
Jiani kinoscenaris gadasaReb adgilebs rom veZebdiT. jgufi dabla darCa,
me avedi maRla. ijda dedaberi aivanebdaWrelebuli mSvenieri orsarTul-
iani saxlis dabliTa patara kibeze, ecva mamakacis saxeloebakecili Zveli
moyavisfro pijaki, gamxdari xelebiTa da nikapiT dahyrdnoboda winCadgmul
joxs da aprilis Tbil mzesa da futkrebis sasiamovno putunSi, eZina, sTv-
lemda Tu fiqradqceuli iyureboda daujrul Tavsafars qvemodan. rogor
mivuaxlovdi, rogor gadavuRe suraTi, veraferi gaigo. maSin Cavaxvele. amaze
swrafad amoixeda da usinaTlosaviT, magram mkafio xmiT ikiTxa, romeli
xaro. me vuTxari, rom stumari viyavi. zurabisagana xar gamogzavnilio? ara,
zurabs ar gamovugzavnivar, CemiT movedi-meTqi.
_ mobrZandi, Svilo keTilo, mobrZandio, _ wamodga, gverdze gadga da
kibisken gza damigdo, _ maRla abrZandiTo.
me madloba gadavuxade SepatiJebisaTvis, Tqveni lamazi saxli maintere-
sebs, dided, gadavuReb suraTebs da waval-meTqi. gaikvirva, _ raRa sasura-
Tea es Cemze beberio?! _ aris-meTqi, dided, minda kinodanac gadmoxedos
qveyanas. _ iio! _ joxi miitana loyasTan, _ maSin me mainc aval cota xniT
maRlao. _ abrZandiT da erTi wuTiT moajirTan gaCerdiT, minda suraTSi
Tqvenc gamoCndeT-meTqi. _ iio! raRa drois Cemi suraTia am kuzianis da
daRrejilisa, suraTebi lamazebs unda gadauRoT, agera, Cvenebsa hyavT aTi
wlis angeloziviT gogo, imas gadauReT, da sanam me rames vetyodi, risTvis
mWirdeboda misi dgoma moajirTan, Zalian yoCaRad avida kibeze da iqidan
gadaiZaxa fSavur kiloze:
_ eTeroo! eTeroo!
mesamed aRar dasWirvebia daZaxeba, is aTi wlis angeloziviT eTeri ga-
moCnda, nukriviT TvalebdafeTebulma amoirbina aRmarTi, me rom daminaxa,
359
gaCerda da iqidan daexmaura dedabers, _ ra ginda, marTa beboo.
dedaberma TiTqos mxolod mis gasagonad Tqva, _ aq modi, aqa. suraTi
unda gadagiRoso. eTerma uxerxulobis RimiliT momiara, rogorc ki SeeZ-
lo Sors, da mere uceb airbina kibe.
me rom suraTebs vuRebdi jer mainc dedabers, mere eTers, mere sxva da
sxva detalebs saxlisas, Zvel gomurs, sasimindes, dedabers aivnis magidaze
boTli da Wiqebi daedga. iqve iyo, rogorc rom wesi, puri, yveli, nigozi,
RanZili, _ nu gviukadrisebT, aqauroba dagviloceTo, _ Semomevedra dedab-
eri. meti ra gza iyo, mivedi. ar davmjdarvar, iseve davloce dedaberi, davu-
loce fuZis angelozi, ezo, yore, modgma, gasagisi. vusurve, rom marto ara-
sodes darCeniliyo. _ arao, ras ambobo, marto ratoma, bevrni myvanano.
eTers dauwyo Zebna, eTeri Soridan agizgizebda Tvalebs. Wiqa meoredac
Semivso, im kargi Ji pitauriT, da rogorc aseT viTarebaSi gveCvevia, Tana-
grZnobiani wuxiliT vuTxari, _ bevrni gyvanan da mainc marto brZandebiT,
ara? zurabi vin aris, is sadRa aris, dedo?
aSkarad gaukvirda, zurabs rom ar vicnobdi. ganTqmuli falavani damis-
axela. mere siamovnebiT Semomcina da siamayiT miTxra:
_ Cemia, Cemi SviliSvili, Cem mklavze gazrdili, sul sxvadasxva qveynebSi
dadis. rusebSic yvela waaqcia, TaTrebSic yvela waaqcia, germanelebSic,
amerikaSic da exla imis iqiTac midis. imasac hyavs Svilebi, gogoca da biWic,
rogorc margalitebi.
uimaTod mainc rogor sZlebT-meTqi, avikviate es Cveneuli gadidWire-
buli martooba da gausaZlisoba.
_ gasaZlebi ra maqvs, ra vqnao! sul CemianebSi ara var? zogi mkvdari
myavs, zogi cocxali. sasaflaoc aqvea, ager, gadaswvriv, aval da velaparake-
bi danatrulebulTa. es gogo xom Cemia, egre icis, axlos ar mova sufrasT-
ana, Cemebi arian magiTebic, es xeebic ki xmis gamcemebad me myavs. meoreca...
magas ra sjobia, Svilo, Seni Svilebi da SviliSvilebi metsa da met manZi-
lze rom gadaswvdebian qveyanas. aba, is qalia kargi, Svilebs rom imas mosTx-
ovs, me momiareT, me migurgureTo, da im Svilebs xavsi moekidebaT Camosasv-
enebeli yuWebiviTa, Cveni kramitebiviTa?! dedis siamaye is aris, TviTon rom
iqneba Camosasvenebeli yunWada da misi modgma kidev Ronivrad iqneba gafe-
nili qveyanaze. roca romelime mobrundeba daRlili, deda Sin unda dax-
vdes, masac, mis stumarsac. manam cocxalia, deda Sin unda dauxvdes Tavisebsa,
da roca mokvdeba, damarxviTac TavisianebSi unda daimarxos, rom imis Svilebs,
SviliSvilebs dasafiqrebeli adgili hqondeT. dedis saflavze unda daf-
iqrdnen xolme yvelani.
360
vai, ra uferulad gadmogcemT im ubralo fSaveli dedabris naubars,
TiTqos saidanRac zRaprulidan rom modioda misi xma!
_ wamomyevio! _ SemiZRva oTaxSi joxis bjeniT, sinaTle CarTo, joxi
kedelze mikrul fotosuraTebTan miitana, _ ai, Cemi zurabi! is caSi fexebaS-
verili kidev TaTaria. aqaca. Cemi zurabi es aris, es fexebaSverili kidev
germanelia. kuziani var da daWyanuli, magram me Sesacodebeli araferi
maqvs. ai, Cemi sisxlisa da xorcis Zalebi! _ erTxel kidev Semoatara da
siamayiT miakakuna joxi suraTebTan.
davuWire is joxiani xeli, xmeli, daZarRvuli, civi da zed vakoce, _ mad-
loba-meTqi am marjvenas!
wyromiT gadmomiqnia joxi.
_ fih! xelze ar akoco aravisa, vinc ar unda iyos. finTia, Tavi rom sxvis
xelze aqvs daRunuli kacsa.
karis wirTxals akruli patara eTeri icinoda TavisTvis, igudeboda
siciliT.
kidev mivsebda Wiqas dedaberi. me aRar miveci ufleba. cisken awvdili
madlieri xelebiT vemSvidobebodi dedabers, gogonas, yvelafers...
dRe iyo mziani, mSvidi, keTili.
tyian mTebs jer ver moreoda simwvane. velebi ki mwvane iyo, daxasxase-
buli mwvane. yviTlad yvaodnen Svindebi, TeTrad _ tyemlebi, qliavebi, da-
zuzunebdnen, daputunebdnen futkrebi.
saxlis xavsiani kramitebidan amayad iyureboda ori yviTeli boloqan-
qala.
RimiliT veSvebodi CvenebTan. TiTqmis xmamaRla vambobdi mqrolav, Tax-
Taxa abdaubdebs _ dReisaTvis raRac aseT azrad Camo... Camosacodavebuls:
_ mwerlis siamaye am ivrispireli dedabris siamayes hgavs. rogorc ar
unda vTqvaT, mwerali mainc Sinmjdomelia, saweri magidis mona, yunWada hyu-
davs Tavis oTaxSi. aqvs dedabris mier augadxsenebuli diacis cdomilebac
_ kalTaze mixuxuli oriode TayvanismcemeliT kmayofileba. magram namd-
vili mwerlis namdvili siamaye, am ivrispireli dedabris ar iyos, qveyanaze
Sorsa da Sors gawvdenili misi sulia, misi Zalaa. netavi am mwerals, rom-
lis wignsac brZolisa Tu Sromis frontze winmimavals unaxaven ubeSi. ne-
tavi im mwerals, vis wignsac Tvalcremliani usworeben furclebs sadRac
wamebulni. netavi Cven yvelas, Tuki Cveni dedebi, saflavebidanac ki ver
dagvinaxaven cudad Tavdaxrilebs sxvaTa xelebze...
gagburZglavs amgvari rameebidan gakeTebuli daskvnebi, _ ra sibrtyee-
bi ar exaxunebian da gadahkveT-gadmohkveTen erTmaneTs, Tanac sxvagan ki
361
ara, SenSi, SaravandediviT Semoxveul Sens sakuTar sulSi, ufro ki cotaTi
zemoT _ Sens sakuTar saazrovno kunWulSi...
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`dedaboZi~ (ciklidan _ Cemi wyal-Walis xmebi)


ixile agreTve: `beJana~, `mevele~ da `mTibavebi~

„e Cem cols gaumarjos _ Cemi ojaxis dedaboZsa“.


kaxeli kacis sadRegrZelodan
gadabmul estates tura sonkam dauZaxa, saTqmeli miReWa, moReWa da bo-
los, mainc isa Tqva, rasac estate moeloda:
_ ra vqna, genacvale, estate, ar mindoda Semewuxebine, magrama... biWi jarSi
mihyavT da ai... qeri ro wamaiRe, imisi fuli...
estate mowyenili dahyurebda da lurji winsafriT xelebs imSralebda.
aba sxva ra eTqmoda! xvalisTvis giSovio da tura sonka wavida, TiTo arayzec
ar Sehyva, meCqarebao, genacvale, estate, da wavida.
is iyo SoSiaSvilebis mesers miefara da WiSkarSi estates meuRle mag-
dac gamovida. xelSi qafqiri eWira da gamexebuli uaxlovdeboda qmars.
_ rao mag turama!
_ qeris fulio.
_ ai, mexi ki davaTxliSe magasac da magis waruka colsac! eg ari, Svid
noembramdi dagacdiTo!
_ Sen ici, ras getyvi?
_ rasa?! ar geubnebodi, ro i kruxis palo ar maasvenebs-meTqi!
_ wadi, Sen Sens saqmes mixede!
_ mouxedavSi ki wavides da mousavleTSi, aha!
magdam cali xeliT miayara qoqola gzas da mere qafqirmomarjvebuli
gadavida ezoSi. midioda, mixusxusebda. erTi mtkaveli qali iyo, Savi, Savi _
saduRris ZiriviTa. estate ki im simaRle, TiTqos marTlacda gadabmuli,
gadakvanZili.
qvis kibe aiares da aivanze avidnen.
magdam buxarSi danTebul cecxls muguzlebi Seuswora, aTuxTuxebul
spilenZis qvabs saxuravi gadaxada da qafqiri amouria. estate qeCagada-
farebul taxtze dajda, xelisgulebiT kideze daawva.
_ Rvinos waviReb xval bazarSi.
_ romels? _ moabruna orTqliT awiTlebuli saxe magdam da Tvalze
362
xelis zurgi gaisva.
_ romeli gvaqvs gadaRebuli, wiTelsa.
_ egreve, gaukeTeblad?
_ ma rodis iyo, rom me vakeTebdi.
_ ar akeTebdi da ris muSa xar Seni wuTisofeli?!
_ ris muSa var?
_ viris muSa xar da mainc vera gagigia ra Sena! age, amosawyveti ZiZ-
ilaani, Cveni naxevari ar mosvliaT SarSan da dganan da yvityviteben: es
vuyideT Cven rZalsa da is vuyideTo!
_ waxval, wamoxval da ecemi isev ZiZilaanT rZalsa.
_ imitoma, roma Sen Tu TvalebdaxuWulma iare, verc rZals moewevi da
verc qalsa.
_ Seni eg lai-lai! arTilulu-CarTilulu! wyali gaaTbe, xuTvedriani
unda waviRo, garecxva dasWirdeba.
magdam qafqiri jer qvabs amouria da mere estates dauqnia.
_ egre me Rvinos ar gagatan, ara!
_ Sen, ici, ras getyvi! _ muqariT moxeda estatem.
_ rac ginda, is miTxari da egre ki ar gagatan.
estatem yuri ar aTxova, ezoSi Cavida da orTvalas Semouara. orTva-
lis kofo gaxeTqili hqonda. gazi da mavTuli gamoitana, kofos qanCi mos-
do, WiWilaqic gamocvala, mosarTavebic gasinja, raRac gakvanZa, raRac Caak-
era, cxens balaxi dauyara da isev aivanze abrunda. magdas qvabi gadmoedga
da cecxlis enebi haers eTamaSebodnen.
_ rato ara sdgam wyalsa?
_ imitoma.
_ ratoma?
_ imitoma, roma egre mag Rvinos aRar gagatan, ara!
_ Sen, ra vqna, raRaca joxis cxenze xar Semjdari, ai!
_ egre mag Rvinos ar gagatan, gaige, ar gagatan!
estatem iqve kuTxeSi mdgar wyliT savse vedros xeli daavlo da cecx-
lze Sedga.
_ egre idges, Torema, me, xom ici...
_ rac ginda qeni da Sen Tu mag Rvinos egre waiReb, naxav.
_ xom ar gadairie, dedakaco?
_ gadareuli Sena xar, rom qveynisa araferi gesmis.
_ fui Tqveni!.. _ mibrund-mobrunda estate, axed-Caxeda cols, ena veRar
moabruna, isev Zirs Casvla amjobina.
363
jer maranSi aborialda, mere Rors Warxlis foToli miuyara, mobrunda
da rasa xedavs: ori xeliT CasWidebia magda vedros da cecxlidan gad-
modgmas upirebs.
_ ras Cadi, dedakaco!
_ cecxli me mWirdeba jera, me!
estate gacecxlebuli avarda.
_ Sen xatis Rvino xo ara gaq daleuli dResa!
_ Sen gaq xatis Rvino daleuli, Sena!
magda boZTan midga, saxe moiRrica da mosaxvevis yuri TvalebTan mii-
tana.
_ hai dideba SenTvis, RmerTo, aha! _ estate vedros daswvda da, wyali
Tumca jer odnavac ar iyo SemTbari, mainc marnisken waiRo.
iq didxans da brazianad aWanWyarebda Savad molaplape kasrs. mere, Se-
bindebisas, sabWoSi wavida cnobis asaRebad, mere zezeurad waivaxSma da daw-
va. diliT ki uTenia ai para _ dedakacis Sars avcdebio. magram is iyo qvevrs
sarqveli moxada, kasrs Zabri moargo da spilenZis Tungi moimarjva, rom
maranSi gaalmasebuli magda Semovida.
_ gaayole rame, geubnebi!
_ momcildi aqedan.
_ gaayole rame, Torem ar vici, ras vizam!
_ damekarge aqedan.
_ gaayole, gaayole!
estates moTminebis Zafi gauwyda.
_ damekarge, Torem sul oxrad davarCen am Rvinosac da aqaurobasac, _
Tungi maRla aswia, qvevris pirs daumizna da erTxelac daiZaxa:
damekarge!
magdam axla ki ikadra da daixia.
_ Sen gagiqres xasiaTi, aha!
estatem Tungi zeTmogdebul qvevrSi CauSva, gaavso, dawkreta acala da
ZabrSi gadaayirava. mixrotinebda sqeli, surnelovani Rvino da wiTel duJs
idebda kasris pirze. pirvel Tungs meore mohyva, meores _ mesame, mesames _
mexuTe da meaTe... da roca derefanSi momurmure magdam isev Semobeda ma-
ranSi Semobruneba, kasri ukve savse iyo da estate Zabrs bertyavda.
_ ai, rac Sen qveyanas ver moewio, rac Sen kai kacobis ZebniT veraferi
kargi i povno...
estatem sacobi monaxa, tilo Semoaxvia, kasrs daaWeda da Semrigeblur
kiloze Tqva:
364
_ modi, Sen amiwie!
magda isev Soriaxlos trialebda da TavisTvis tutunebda.
maSin estate marto daeWida kasrs.
_ moica, axla weli ar moiwyvito da sul ar daiyeno eg Tvalebi!..
magdam xeli gaaSvebina. mere erTi mxridan iman aswia, meore mxridan
estatem, cimcim gaitanes gareT kasri da orTvalaze daudes.
estatem Tavlidan cxeni gamoiyvana, Seaba da iqve mlocveliviT gaCere-
bul magdas miubrunda isev:
_ abga da qudi Camomitane!
_ saWmeli? axla imaze Semoixarje, rac aiRo.
_ abgaSi Cade ori puri da cota yveli. meti ar minda.
magda maRla avida da abga da qudi „CamouSva“.
_ xarazTan gadadi da, Cemi Custebi rom aris, gamoarTvi. brigadelma Tu
Camoiaros, uTxari, bazarSia-Tqo. fuli dagvWirda da bazarSia-Tqo.
magdam qoqola miayara:
_ ai, Sen rom magiT fulebs maitan!..
_ me vici ega!
_ rom icode, SenTvisac kargia. romeli WkvaTamyofeli gahyidis exla
egeT Rvinosa!..
es sityvebi estates aRar gaugonia. orTvalaze abobRda da kofoze daj-
da. cxenma igrZno, rom patroni moewyo da daiZra. magram estatem sadaves
moswia da magdas gadmosZaxa:
_ Tu biWi movides, maRla rom msxalia, maranSi CamoitaneT. waixmare, nu
dadis egre gare-gare.
_ ra Sioc Sena xar, is Svilebi gyavs. emag Rvinos bazarSi gaitans kaci?!
estatem sadave aiqnia, cxeni gzas daadga da orTvala jayjayiT gaiyola.
magdam ki WiSkari daxura, Sua ezomde movida da iq gaCerda. damarcxebu-
lad, daCagrulad grZnobda Tavs. cremli ereoda. icremleboda da Tan
dudunebda:
_ raze vixeTqav gulsa da raze vSavdReob me oxeri?! vin damadgams oqros
matursa? yvela Tavisi Tavis qeifze dadis _ qmaric da Svilica. wyalsac
wauRia aqauroba.
Tan mainc qaTmebs sakenks uyrida, variebs boloebs aglejda _ uSnod
aqvT dagrZelebulio, mezoblis dedals dahkioda _ ucxo qSa, ucxo qSao! da
mere safiCxeze wkirebs amtvrevda, rom rac SeiZleba male gaeCaRebina bux-
arSi cecxli...
`barisken mifrinavs jafara~, 1974
365
`deda da mama~ (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

dedaCemi Tamari mamulaSvilebis qali iyo, isic xaSmeli, isic qvemoubne-


li. mamamiss, giorgis, zemoT ukve vTqvi, metsaxelad litriZirs, sami Svili
hyavda, ori vaJi da dedaCemi, yvelaze umcrosi. am giorgi papas eZRvneba Cemi
moTxroba „zamTarSi“, mis bavSvobas _ „qari rom uberavda da Tan Tovlis
fifqebi mohqonda“. es bolo moTxroba mTlianad dokumenturi ar aris.
amas bednieri dasasruli aqvs (ase mindoda damTavrebuliyo moTxroba
bavSvebisaTvis), sinamdvileSi ki patara da daeRupa. erTxel gacxelebuli
iyo, gavarvarebuli. me, cxra wlisam, sul cota xniT davtove marto, biWebSi
gavedi xmis amosaRebad, da rom davbrundi, gaciebuli damxvdao, cremlebi ki
isev edga Ria TvlebSio.
moiWerda papa xels Sublze, daxuWavda Tvalebs.
ded-mamiT obols, imdennairi gaWirveba hqonda gadatanili bavSvobaSi,
aT kacs eyofoda xasiaTis gaZaRlebisaTvis. patara dac rom momikvda da
mTlad marto davrCi Cvens qoxSi, me da erTi Cemi amxanagi, isic ded-mamiT
oboli, wminda giorgis eklesiaSi gadavsaxldiT. iq erTi patara minaSeni
iyo, iq viyaviT mobRunZulebi. modiodnen eklesiaSi da mogvikiTxavdnen
xolme vin riT, vin riT.
erTxel, erT Weqa-quxilian Rames, naTeli sizmari vnaxe: daiWeqa cam, gairRva
Rrublebi, gamobrZanda wminda giorgi _ TeTr cxenze, maRali SubiT _ dama-
dga Tavze da mkiTxa mkacrad: qoneba ginda Tu janmrTelobao. me maciebda,
sul cudad viyavi, qonebas ra TavSi vixlidi, janmrTeloba-meTqi. asruld-
eso! aswia Subi da wavida, Seeria Rrublebs. amxanagma rom gaiRviZa da sizm-
ari vuambe, Cxubi damiwyo, carieli janmrTeloba ras gamogiyris, qoneba
unda geTxovao. magram im dRidan Cemi bedis borbalma sul waRma iwyo
triali. wamiyvana soflis „borCikma“ (albaT gadasaxadebis amkrefma), dambana,
Camacva, SviliviT momiara, _ me xom cecxlis kaloSi Cavdgebodi, imas rom
eTqva, _ bolos saqmeSic gamiyvana da bebiaTqvenic iman maTxovnina, Cveni
sofio. bebia goniaSvilebis qali iyo, nayvavilari saxisa, magram saocrad
mxne.
sofios sakmaod didi mamuli mohyva mziTvad. papac dauRleli iyo, bebi-
ac, sazrisianobac ar akldaT da bolos iseTi Zlieri ojaxi hqondaT, es
dro rom dadga, gaakulakes. kidev kargio, viRac did kacs aqebda papa (esac
naTqvami maqvs moTxrobaSi „zamTarSi“), im kacma gadamarCinao. ocdaCvidm-
366
etSi mainc daiWires samocdacxra wlisa da aqve, navTluRis boloze dax-
vrites.
ai, am Zlieri ojaxis naninanatri qaliSvili iyo dedaCemi, qalaqSic nasw-
avli, TviT axal gimnaziaSi (axlandeli universitetis SenobaSi), wignebis
moyvaruli. rasac deda ityoda, maTi ojaxisaTvis kanoni iyo. gimnaziaSic
didxans ar uswavlia. omi iyo, Zalian Wirda, Tan ucxo ojaxSi iyo mibarebu-
li da, erTxel rom papaCemi Casula, gamohyolia, sabolood dabrunebula
Tavis sofelSi. aq ukve hyvarebia mamaCemi. me cameti wlisa viyavi, rom gada-
virieT, mamaTqveni kidev Teqvsmetiso. Tu rogori iyo es siyvaruli, Tval-
naTliv Cans aqedan: mTel dRes rom erTad vyofiliyaviT, saRamos isev
werilebs vwerdiT erTmaneTso. xan vis atandnen Turme am werilebs, xan
vis. raRa Tqma unda, qveyanas moedo es ambavi. papa, bebia da dedaCemis Zmebi
giJdebodnen Turme. mamaCems, kote inaniSvils, mamiT obols CvilbavSvob-
idanve dangreuli, darbeuli ojaxis Svils (Zveli valis marto sargebel-
Si rom mihqondaT 3-4 sapalne Rvino), erTi Zmisa da ori dis patrons, araferi
rom ar gaaCnda mkvircxli gonebisa da Zalian lamazi Rimilis meti, rome-
li ojaxi inatrebda siZed, miT ufro egeTi Zlieri ojaxi, rogoric papaCe-
misa iyo, magram dedam Tavisi gaitana. oRond ar dagviWleqdeso da SeauR-
les. deda Teqvsmeti wlisa yofila maSin, mama cxrametisa. bednierebic viyaviT
Zaliano. axali cxovreba movida. mama pirvel komkavSirelTagani gaxda,
male partiulic, xan ra kursebze gzavnidnen, xan ra, da bolos imas miaRwia,
rom mTeli soflis Tavkaci gaxda. mowiwebiT Sehyurebda TviTon papaCem-
ic. minaxavs ojaxis saamayo suraTi. malaqia toroSeliZe da ramdenime ax-
algazrda, maT Soris mamaCemi. maxsovs revolveric, naCuqari sergo orjoni-
kiZis Zmis, papulia orjonikiZis mier. tarze hqonda amokveTili warwera.
37-Si mama rom daapatimres, suraTic waiRes, revolveric da kidev bevri ram,
_ TviT dedaCemisa da mamaCemis adreuli, naxevrad bavSvuri sasiyvarulo
werilebi. gadasaxlebidan erT xans mogvdioda werilebi. am werilebiT
sul erTs Segvagonebda, _ me komunisti var, komunistad movkvdebi, komuni-
stebad unda daizardneT Tqvencao. es ki ras niSnavda maSin, _ jer xalxs,
mere Seno. ormocdaorSi werilebi Sewyda. 1956 wels reabilitacia miviReT.
xom ician naTesavebma brZnoba, mamaCemzec _ ase da ase rom moqceuliyo,
vin axlebda magas xelso, magram deda mainc arasodes ambobda raime saaugos
mamaze. piriqiT, etyoba, sul imis saxes dahfofinebda fiqrebSi. Semogvisxam-
da Svilebs saRamoobiT, an siminds vfxvnidiT, an matyls vwewavdiT da gviyve-
boda TavianTi siyvarulis ambebs. dResac, sul cxadad vxedav erT im ambav-
Tagans: damTavrda saSobao ardadegebi, qalaqSi mivyavar didis ambiT Cvenebs.
367
Tovlia, gadabardnila yvelaferi. moCardaxul, moTbilul uremSi vsxedv-
arT: dedaCemi, dedaCemis dis muli (is iyo qalaqeli qali, imasTan viyavi
ojaxad) da me _ gabuebuli, gadrunCuli. mamaCemi xarebs miuZRvis win. qvem-
oT gzaze mivdivarT, venaxebSi, isev Tovs, bardnis, gadaTeTrebulia mamaCemic,
xarebic. gavixede da rasa vxedav: kote ar gadmoxta gzaze?! Tofi uWiravs
ori xeliT; nadirobs. marto erTi SevxedeT erTmaneTs da, venaxebidan aRar
gavsulvarT, avitkie muceli, vaime, vkvdebi-meTqi, vaime, gavTavdi-meTqi. gada-
iria mamaCemi, moabruna xarebi, mimiyvanes Sin, Camayrevines fexebi cxel wy-
alSi, damides cxeli aguric, damalevines xarTuTis murabiani Cai, saRamos
ki avi pare, avedi zeviT da Sevxvdi gabrwyinebul mamaTqvens.
esac adre maqvs naTqvami. deda, sanam avadmyofoba darevda xels, Sesani-
Snavi mTxrobeli iyo, Tanac Zalian Taviseburi: TiTqos mSralad metyveli.
im siyvarulis ambebs xom yveboda wertilidan wertilamde, mere zRaprebs
uyveboda SviliSvilebs. Tvalebi gadmocvenaze damrCa, ori Zmis, giJisa da
Wkvianis zRapari rom mouyva kotes: „_ avida giJi Zma pantazeo, dahkravs
fexs, xrialiT modis panta, Txebi da cxvrebi xan aqeT miawydebian SiSiT, xan
iqiT, marto erT Txas Camoego rqaze panta; Camovida giJi, Sen aqeT ideqio,
gaiyvana is rqaze pantaCamogebuli Txa calke, danarCenebs kidev misdga, am-
oidebs muxlqveS da gamosWris yels, stacebs xels, daabjens zed muxls da
gamosWris yels“... erTi sityviT, yovelgvar moZraobas dainaxavda kaci.
mkacri da Tavisi TaviT SemosazRvruli qali ki iyo. iSviaTad mcinari,
iSviaTad gasuli ubnis salayboze saRamoobiT. Cems da-Zmaze verafers vi-
tyvi, ufro Zmaze, is yvelaze patara iyo, Tanac xSirad avadmyofobda da imas
xSirad efereboda xolme, me ki, ase meCvena, rom gavWaRaravdi. maSin momkida
orive xeli Tavze, _ vaime, Svilo, ra adre miWaRaravdebio, mimixuta da im
WaRaraze makoca. veraviTar saRlabuco sityvas ver vityodiT masTan. arc
TviTon icoda Cveni wyevla. Tu Zalian gabrazdeboda, erTs amas gvetyoda _
„mama gicxondaT“... Tan ukve vicodiT, rom „cxoneba“, „cxovrebasac“ niSnavda.
jansul Carkvianma erTxel televiziaSi Tqva, rezo inaniSvilis deda, Turme
kargunaxavebs eZaxis gauTxovar qalebso. eg naTqvami dedisTvis ar gagvimx-
elia, rom gaego, Zalian iwyenda. SesaniSnavad kiTxulobda „vefxistyaosans“
_ Zveleburad, wamRerebiT, tkbilad. arasodes damaviwydeba misi wakiTxuli
„elisoc“. TiTqos cocxlebi gelaparakebiano. sibereSi, roca moicala, yve-
la gazeTs kiTxulobda Tavidan bolomdis. bevrjer is macnobebda, sad ra
ewera CemTvis saintereso. Cems dawerilebsac xSirad mas vukiTxavdi. didad
arasodes Sevuqivar, magram misi keTili, kmayofili gamoxedvac ki did Zalas
maZlevda. erTxel ise moxda, rom rusulidan Cems mier Targmnili moTxroba
368
xelmouwerlad gamoqveynda. dedas daewyo am moTxrobis kiTxva da mkiTxa,
Seni gasworebuli xom ar ariso? me saxtad davrCi.
mamaze erTi esac unda vTqva: soflis Svilad Tu grZnobda Tavs _
gullaRi iyo, pirdapiri, Seupovari, mudam saxegaxsnili. misi axlobeli qalebi,
anda kargad mcnobni, xSirad metyodnen xolme, _ vaime, Svilo, mama ra lamazi
gyavdaT da Sen vis daemsgavseo. inaniSvilebs ori mTavari geni gvaqvs _
Savebi da TeTrebi. Savebi zaqaraanTebSi sWarbobs, TeTrebi _ inaniSvileb-
Si. mama TeTri iyo, misi Zma giorgi Savi. Svilebi Savebi gamovediT, misi
SviliSvilebi _ erTi TeTri, meore Savi, Cemi SviliSvilebic, _ erTi TeTri,
meore Savi.
ocdaTeqvsmeti wlis iyo mama, rom mogvaciles. Tumca, ra mogvaciles,
rodis iyo is CvenTan, diliT Zalze adre midioda saqmeze da Rame gvian
brundeboda. CvenTan, marto ojaxis wevrebTan, ar dajdeboda puris saWm-
elad, ueWvelad romelime amxanags daaZaxebinebda da win daisvamda. me sul
ridiT viyavi masTan. sami-oTxi wlis vyofilvar, gadmouRia Tofi da mo-
umiznebia xumrobiT, _ gesroloo? me erTi wamovwiTlebulvar da wamovWimi-
var, mesrole-meTqi. mamas cremlebi wamosvlia.
esac ukve maqvs naTqvami: erTxel bavSvebi patara qoxs vakeTebdiT. boZ-
ebis Casma gviWirda, gamoiara mamam amxanagTan erTad, gamogvarTva is boZe-
bi _ Wigoebi, daawva Ronivrad da Casva. is dRe iyo da sul meamayeboda
imisi Rone.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`deda mariami~

TiTqos gvirabSi mivdiodeT, xelmarjvnivac Camuqebuli foTlebiT gam-


ovsebuli tyea, xelmarcxnivac. foTlebs cac SeukravT Cvens maRla, bunti,
Segubebuli haeri nestis suniTaa damZimebuli, _ nestis, sokos, Zirxvenebisa
da neSompalas suniT; Citebi JivJiveben; erTmaneTs gadasZaxian, gafacicebu-
li daZvrebian, zogi frens kidec CrdilebiviT rbilad axazul totebs Soris;
wamiwam kidev muqdeba yvelaferi...
da uceb is Citebic daCumdnen, TiTqos alalma CamouqrolaTo, TavTavi-
anT adgilze gaisusnen. es imis niSani iyo, rom dRe gasrulda, gareTac Camob-
neleba daiwyo; xuTi-aTi wuTis ganmavlobaSi mxolod erTma SaSvmaRa dai-
wri pina,erTi buCqidan meoreSi gaZvra _ skup-skupiT,foTlebis faCafuCiT;
tyem sunTqva Seikra, Tavisi Rameuli saqmeebisaTvis moemzada. Tu SevCerde-
369
bodiT, ukve krualebis xmac ki gvesmoda, magram Cven amas aRar SevuSfoTebi-
varT, sofeli axlos iyo _ ZaRli iyefeboda, sadRac xbo bRaoda, zogjer
yiJinac aRwevda..
marTlac, tye gaTavda da bindgadakruli grili, Seferadebuli SemoRo-
bilebi daiwyo. am SemoRobilebSi kartofili, simindi da aqa-iq mzesumzirac
idga; SigadaSig damrgvalebuli, CaSavebuli xeebic CayuCebuliyvnen
yaraulebiviT; sadRac viwroSi wyali CamoCxrialebda, patara wyali. TiTqos
iqidan modioda niavi, romelsac mohqonda sveli lamisa da axali nakelis
suni; yvela da yvelaferi, sulier-usulo, moqceuli viyaviT erT sufTa,
molurjo-monacrisfro uZravi cis qveS; da kidev ufro davmSviddiT, mxrebSi
gaviSaleT da Tavaweulebi, gaxalisebulni miveceniT gzas...
magram ar wavsulvarT tyidan did manZilze, rom win odnav xelmarjvniv,
tyruSuli Robe alawunda. oriv SevCerdiT, meca da gioc, da uneburad mivi-
wieT erTmaneTisaken. Robeze, Savad TavCaqindruli mzesumzirebis maRla,
viRac samkuTxad ganaskvul Tavsaxveviani axalgazrda qali Semodga, cali
xeli maRla aswia da mere bragvaniT Camoxta Zirs.
_ romeli xar mand? _ dauZaxa giom.
qalma cota xans xma ar gagvca, raRacas eZebda, Tu isworebda, mere wamov-
ida, anwlebi gamoarRvia da fSaur kiloze TviTon gvkiTxa:
_ Tavad Tqven romlebi xarT?
isev giom uTxra, rom qalaqelebi viyaviT.
_ ui, ratom RmerTi ar momklavs! _ gaecina wynarad, Tan Custi gaixada da
kanWze Semoikra, _ xom ar SegeSindaT?
_ SegveSinda, aba, ar SegveSinda?
_ emand wyalze CavalT, SesvamT da gadagivliso.
_ Cven ki Cveni dagvemarTa da... _ adidWirebda gio.
_ kargia, kargi, xmaze getyoba, raic dagemarTa.
am datevaze Cvenc gagvecina, maSin is mTlad axlos movida, saxeSi Se-
mogvxeda jer me, mere gios.
_ ui, marTla ucxoni ara hyofilxarT?!
da ganze gadga Sekavebuli RimiliT.
_ mapatieT, Sinaurulad rom gelaparakebodiT!
ase, am Sekavebuli RimiliT da Taviseburi ridiT mogvyveboda gverdze,
gzis napir-napir, TiTqos horizonts miSterebuli. magram mainc male vi-
grZeniT, TandaTan rogor gaimarTa welSi da sazeimo adgili miuCina Tavis
isedac TvalsaCino qalur nakvTebs.
_ TviTon ar geSinia, rom marto daxval am dros? _ ekiTxeboda gio.
370
_ ris unda meSinodes! _ mogvxeda amayi gakvirvebiT, _ aq Cven mezobel-
naTesavebi varT sula.
_ gadmovardnili mglebisa?
cota xans gviyura gverdulad, damcinavi RimiliT, mere muqariT daiqnia
Tavi:
_ gadmovardnilebs is ujobT, gzaze ifiqron, Torem...
_ Torem, ra?
_ TavmTelebi ver daubrundebian dediloebs.
_ vaimee! _ gaagrZela giom.
_ xo, xo! _ bavSvuri dabejiTebiT gaimeora qalma da Cven mivxvdiT, rom
is kidev ufro axalgazrda iyo, vidre Tavidan gvegona. midioda da rogor-
Rac jibriani sizviadiT mihqonda gaWedili mkerdi; im mkerdTan aweuli
marcxena xeliT CabRujuli eWira fesvebianad daglejili mwvane xaxvi;
cdilobda, Cvenken nakleb emzira da ise gaeca pasuxi Cvens kiTxvebze, _ ic-
nobda Tu ara gabriels, xinCakaSvils, Cvens Zmakacs, kargad hyavda Tu ara im
gabriels jalaboba da sxva, _ magram xandaxan mainc SemouCerdeboda Tva-
li, naxavda, rom atacebuli viyaviT oriveni, meca da gioc, da maSin wamiT
TiTqos nabiji eSleboda, Zaguna nabiji, TiTqos boJirs iwyebda magnituri
veliviT farTod Semovlebuli misi mdedruli muxti; maSin is an Tavsafa-
rs waswvdeboda, an arada, Tavsafars SigniT _ Tmas.
_ qmari gyavs? _ eTamameboda gio.
_ qmaric myavs da tyupi biWica...
_ auh!
_ ra iyo?
_ yoCaR, dao.
da cota xnis Semdeg:
_ qmari Tu giyvars?
wamis raRac umcires nawilSi warmovidgine, rogor xmas gamoscemda gios
mziT gatkicinebuli yba am siCumeSi, magram qalma rbilad CaiRima da es
Tqva:
_ Cemi Tavi Semoevlos imas.
Sav xevSi, Sav wyalze, Sav qvebs Soris, erTi CaxriT garecxa xaxvi, gaalaR-
laRa ramdenjerme, daiqnia, dawkrita da mere jiqur asWra Senotivebuli
aRmarTi.
aqedan ukve sofelic iwyeboda, saxlebSi eleqtronaTurebi enTo. qali
axla mal-male iyureboda Cvenken da gamarjvebulis ieriT abrwyinebda
Tvalebs, bolos erT saxlTan SeCerda da daiZaxa:
371
_ gabrielo!
_ heheu! _ gamosZaxes iqidan.
_ Sina hyudavxar? stumrebi mogividnen, gamohxede.
_ Sena xar, mariamo?
_ xou. kargad iyaviT, gadmovardnilo mgleboo. _ gagvicina, Tavi dagviqnia
da wavida winwaxrili. ratomRac aq fexs auCqara, TiTqmis gaiqca.
Cven videqiT da RimiliT gavyurebdiT mis gzas. xeebs zemoT amolandu-
li orsarTuliani saxlis WriWina kibeze dinjad Camodioda Cveni studen-
tobisdroindeli megobari gabrieli, ukve wvrilSvili kaci.

***
magram me erTxel kidev vnaxe mariami.
dilas rom avdeqi, is iyo Tendeboda. ezoSi, riyis qviT nagebi gomuris
gverdze, moCvenebasaviT uZravad idga mucelCazneqili murasa Zroxa, iqve,
ZeZvis RobesTan, TvalebdaxuWuli iwva wiTeli xbo. gomuris Tavze SemWknari
leli iyo gafenili, baRSi alubali mwifda, vaSlebs da otur qliavebs sxmis-
gan totebi dazneqodaT. is totebi Zalian Savad gamoiyureboda, Canda, sve-
li iyo. baRis boloze gza gadioda, gzis piras, patara moedanTan, talaxSi
naTrevi wiflis grZeli morebi eyara; dabalSi, xeebs Soris, ori saxli
moCanda, Rariani kramitiT daxuruli; sul qvemoT ki TeTri nisli iwva. is
nisli napirebSi TandaTan Txeldeboda da ablabudasaviT iyo gabmuli be-
qidan beqze, xis kenwerodan _ xis kenweroze. mxolod maRali mTebis
balaxovani mwvervalebi iyo ganbanilebiviT cincxali da sufTa. etyoboda,
balaxi iq jer isev lorTqo iyo, odnav narinjisferisa, da gegonebodaT,
mkvdris mze dasdgomiaT zedo.
baRSi, kartofilebidan, nacara qaTami gamoZvra da biliks dahyva qaT-
muri layuna nabijiT, kurtumis aqeT-iqiT qneviT. niskarts xan bilikis erT
mxares Cahkravda, xan meores.
es iyo erTaderTi moZravi arseba im veeberTela mTebsa da cas Soris.
da mec, sxvebi rom ar gameRviZebina, fexakrefiT Cavedi Zirs.
Cveni maspinZlis Robis iqiT, dasavleT mxares, nakaduli Camodioda. is
eSveboda sadRac zemodan, tbordeboda, isev ikargeboda. gavedi erT-erT
tborTan da SevkrTi: Sig Sua wyalSi mariami idga, wiTeli, TeTrad dawinwk-
luli kaba TeZoebamde aekeca, wamoixreboda, Rrmad Cayofda mzemokidebul
priala xelebs aTaxTaxebul WavlebSi, dgafuniT Seisxamda oqrosferidan
vardisferSi gadamaval msxvil barZayebze da mere xelebis dawoliT Cai-
wuravda nel-nela. gaSlili Savi Tma cal mxares CamoSloda da, roca Zalian
372
ixreboda, im Tmis boloebs wyali mialivlivebda.
uceb ca sazarelma Rmuilma gaapo. aRmosavleTidan SubiviT wamaxuli
TviTmfrinavi amovarda da wamSi daikarga. caze darCa misi kvamlisa Tu
orTqlis grZeli TeTri zoli...
mariami muxlebSi odnav CaRunuliyo, sveli, mtevnebdawiTlebuli xele-
bi umweod Caekida Zirs, tuCebi gaxsnoda da SiSiT gadidebuli TvalebiT
iyureboda maRla. TeTri, veeba ZuZuebi CanCqerebiviT CamosZagroda Zirs,
zed lomis bokverebiviT ekida tyupi Sav-wiTeli biWi da nel-nela atoke-
bdnen fexebs.

***
TeTri SiSveli ZuZuebi da zed dakidebuli bavSvebi maSin, ra Tqma unda,
Cemi warmosaxvis nayofi iyo, magram gadis wlebi da, TviT Cemda gasaocrad,
TandaTan ase meCveneba, TiTqos swored es maSindeli warmosaxviTi suraTi
yofiliyos namdvili, sxva danarCeni ki, _ tyis bindi, moWikWike Citebi, axal-
gazrda qali Robeze da sxva, _ TviTon ar vici, rodis an ris mixedviT Sekow-
iwda Cemi cxovrebis burusiT mosil gzaze.
`ciskari~ #4, 1969; `saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`dedamdinareze~

_ Cemi sofeli mdinare ivris marcxena napiras mdebareobs, qedis fer-


dzea Sefenili gagrZelebiT. Cveni saxli sul qvemoT dgas. pirdapir iors
gadahyurebs.
iori _ Cveni deda-mdinare! bavSvobidanve vicodiT, rom igi borbalos
maRali mTis kalTebze iRebda saTaves, iqve iRebda saTaves alazanic. miedine-
bodnen _ erTi gare kaxeTSi, meore SigniT kaxeTSi, _ gamyofad edgaT civ
gomboris qedi, _ gadiodnen saqarTvelos sazRvrebis iqiT, azerbaijanis
teritoriaze, iq erTmaneTs uerTdebodnen, SeerTebulni CanCqerad Caquxd-
nen silianSi da sul male mSvidad SeerTodnen mtkvars. dRes iorsac da
alazansac mingeCauris veeba wyalsacavi nTqavs cal-calke.
zogadad Tu vityviT, iors didi wyloba Zveladac ar eTqmoda, magram
CvenTvis, mis irgvliv mdebare soflebisaTvis, sakmaod didi iyo. sanam sofel
sarTiWalasTan samanqano xidi aSendeboda, fonebiT gadi-gamodiodnen av-
tomobilebi da urmebi. fonebi kidev mTis mdinareebSi dRes aq aris, xval ki,
373
vin icis, saiT daaRros Tavi! amitom didi xmauri iyo xolme Cvens qvemoT
urmebis yovel gasvla-gamosvlaze (aq saavtomobilo gza ar iyo), _ xii-oo!
Tfe-Tfe! aqeT, biWo, aqeT! zemoTa! zemoTa! gazafxulze aseTi gasvla-gamosvle-
bi wydeboda, xSirad zafxulSic Wirda. SeSinebulni daiwyebdnen Zaxils, _
giorgi! poxro! giorgii!.. _ biZaCems eZaxdnen.
biZaCems giorgis wylis blaRoCini erqva. CaeSveleboda gaWirvebulebs,
gasayvans gaiyvanda, gamosayvans gamoiyvanda, zogjer iZaxdnen RamiTac, biZa-
Cems rom gulisZiliT eZina, maSin. daiwyebda buzRunsa da ginebas, magram
mainc wavidoda, RamiT umTavresad sacvlis amara. uSvelida gaWirvebulebs.
erTxel, maxsovs, viRacas saarye yanwi mieca. biZaCemi Tan brazobda, _
arayi da amiTo! ise ra madli aqvs, Tu Suqic ar gadis Sigao! _ Tan icinoda, _
wyalSi gayvanis qira momceso.
CavidodiT Tu ara dabla, venaxebis boloebze, didi fSa iyo, SemTxveviTi
fSa ki ara, wels rom aq aris da mermis sul gaqreba, Zalian didi xnisa,
beberi fSa. napirebi mTlad mwvaniT hqonda Semosili _ xavsiT, leliT,
WiliT, xeebiT. _ mdoreebi hqonda, kacs zogan saqamremdec ki Semoswvdebo-
da. is mdoreebi TevziT iyo savse. wminda, ankara wyali da is imodena Tevzi!
miirxeoda erTi qaravani iqiT, meore aqeT. dinjad, dafiqrebiT amuSavebd-
nen layuCebs did-didi Tevzebi. isini yovelTvis axlos iyvnen Camuqebul
adgilebTan, erTi bolos moqneva da Seikargebodnen mkvriv silurjeSi.
talaxiani xeli rom Cagebana, im SemRvreulsac ki lifsitebi Semoexveodnen.
iyvnen uamravi bayayebic, maTi sajaro koncertebi imarTeboda gazafxulze
da zafxulis piras. es iyo grandiozuli zeimi.
iyvnen wylis Tagvebic, Wreli, lamazi mcuravebic, cimcimiT rom iklakne-
bodnen mzis sxivebze wminda wyalSi. iyvnen wavebic ki. bevrjer daminaxavs
molurjo wavi TeTri TevziT pirSi.
beberi fSa Cveni samoTxe iyo, bavSvebisa. visxediT mwvanian napirze, gada-
Sverili gvqonda ankesebi da viWerdiT patar-patara nafota Tevzebs. am
Tevzebs wiTeli frTisZirebi hqondaT. zogjer wamoedeboda xolme
mozrdili Wanaric. maSin xom Cvens sixaruls sazRvari aRar hqonda. fSaSi
Tevzaobdnen didebic _ xolexiT, dasaqSevi badiT. Cadgamdnen viwroSi koko-
zasaviT gagrZelebul bades, dauqSevdnen Tevzebs zemodan karga grZeli
WolokiT, sul aamRvrevdnen, aamtutebdnen wyals da zogi dafeTebuli Tevzi
badeSi amohyofda Tavs. xolexs msxvili Tvlebi hqonda, patar-patara Tev-
zebi Sediodnen da gadiodnen. didebi vera. minaxavs, imdeni dauWeriaT, dab-
la misTrevdaT boloebi grZel wnelze asxmul Tevzebs.
fSas daurideblad vsvamdiT. saca gvindoda, iq wavemxobodiT da Cavyob-
374
diT tuCebs Sig. fSa iyo sanetaro sabanaoc Cveni, patarebisa. es, fSis iqiT
Wala iyo, verxvebis, qacvebis, wnorebis, murynebisa da ilRunebis Wala. Wala-
Si bevri iyo kurdReli. zamTrobiT iyo meZebrebis yefa da monadireTa
Zaxili, _ nah! nah! nah! bevri iyo sxvadasxvagvari frinvelic, yvelaze xSirad
SegxvdebodaT kenweroebze wamomsxdari jixvelebi, bulbulebi ar Candnen,
isini sul daburulebs etanebian, magram saRamoobiT bayayebis koncertebs
uerTdebodnen maTi koncertebic. isini Tavisebur didebas eubnebodnen
bunebas.
Semodgomaze WalaSi mofrindebodnen CxarTvebis gundebi, imdenni er-
Tad, RrublebiviT gadadiodnen erTi adgilidan meoreze.
Walas gaivlidiT da daiwyeboda didi, TeTri, qviani riye. axla sadRaa
iq cxvris farebiviT adgilebi! msxvili qva sul akrifes, manqanebs aazidines
da saxlebis saZirkvlebi amoayvanines sadaurebma aRara! riye TiTqosda
TrToda kidevac maSin. midgafdgafebda, mixuoda totebad daSlili iori.
Tu erTad midioda sadme, iq xma mZime hqonda, sadRac siRrmeebidan amomava-
li, zimzimi da laplapi gahqonda zedapirs. aseT adgilebSi Znelad SegiS-
vebda wyali, mkvrivi iyo, Seuvali, wamSi wagarTmevda fexebs. dakivkivebdnen
napirebze wylis frinvelebi. TamaSobda didi mze wylis talRebSi.
weliwadSi ramdenjerme icoda iorma adidebac. es ukve qveynierebis
wylebis zeimi iyo. daifareboda mTeli riye da Txeli Walebi tyis surne-
liani mRvrie wyliT. idga xmauri _ gabmuli, xan erT mxares waRebuli, ga-
Zlierebuli niavisagan, xan meore mxares. SemkrTalni ireodnen caSi Zere-
bi da qorebi. mohqonda wyals xeebi, buCqebi, tyis nalewi. minaxavs did morze
gafarTxuli kurdRelic. xan aq, xan iq, Sors, TiTqos feTqdeboda raRacebi,
caSi wasuli Sxefebi mravalferad iSleboda mzeSi.
Tu lafiani xevi adiddeboda TeTrad, sqel talaxad, dagubebuli borgviT,
gamoifineboda mdinaresTan sofeli. iWerdnen talaxiT layuCeb da Tvale-
bamovsebul Tevzebs. mere ramdeni iyo aseTi Tevzi! buCosaviT grovdeboda
satrialoebSi. iseTi sqeli iyo lafiani xevis talaxi, xels rom Cahyofdi,
xelTaTmaniviT amogqonda ukan.
yvelaze didi xmauri icoda xorxebis yviTelma wyalma, didi xmauri da
didi nariyic. jer SiSCamdgari TvalebiT dahyurebda xalxi, mere, klebas
rom daiwyebda, Seeseodnen nariys. miaTrevdnen, Cexavdnen, agrovebdnen, mi-
hqondaT urmebiT. wvrili nariyi xom mTel weliwads iyo. dila saRamos
dainaxavdiT savse tomarawamokidebul qalebsa da bavSvebs, es wvrili msubuqi
nariyi mihqondaT saxeldaxelo cecxlebisaTvis _ ufro rZis wamosaduRe-
blad...
375
adidebuli iori zogjer scodavda kidec. gvinaxavs damxrCvali saqone-
li. erTxel, mTlad gagiJebulma, CamoiRo fSavlebis Zveli sasaflaos fer-
di, burjebi miungria kaxeTis gzatkecilis xids, wyalma zemodan gadauara
rkinigzis xidsac.
iori mozrdili biWebis savane iyo zafxulobiT. aRmovaCendiT yvelaze
Rrma da sasiamovnod napirmomdorebul morevs, _ yvelaze maRal biWsac ki
ver unda amoewvdina xeli Suidan, _ da mTeli sofeli iq viyaviT dilidan
saRamomde. xom vbanaobdiT da vixutebodiT mzeSi, iqve viklavdiT SimSil-
sac xmeli puriT da ramdenime kvniwi nioriT. vicodiT erTi ramac _ cxel
talaxSi wola. aseTi talaxebi blomad iyo lafiani xevis wyalobiT. Cav-
iZirebodiT Sig, marto Tavi gvqonda amoyofili maRla. aravis uTqvams ase
moiqeciTo, CveniT. vigrZnobdiT cota sicives wyalSi da vecemodiT axla
cxel qviSas. oqrosfer cxel qviSebs xom Zebna ar undoda. rkina Sig ar
egdo da plastmasa. maisidan seqtembris naxevramde grZeldeboda ase. ara-
bebs vgavdiT, Tanac TiTqmis yvela biWi gamxdari, Tvalebmoelvare.
iori izidavda sxvadasxva juris meankeseebs, mebadureebs.
daalajebdnen qalaqeli Slapianebi. gvian Semodgomas da zamTarSi uam-
ravs iWerdnen oCxis Tevzebs. bolo xanebSi Zalian gavrcelda Zveli xm-
lebiT Tevzaobac RamiT. avdevdiT wylis totebs, maSxalebiT vunaTebdiT
fskers da TiTis tola Tevzic ar gamogvrCeboda mxedvelobidan. davinax-
avdiT CxiriviT gaWimuls, an odnav gatokebuls, davkravdiT xmals da iSvi-
aTad, rom dartyma gagvcudebodes, maSinve amobrundeboda gulaRma.
iori rwyavda da asuldgmulebda (dResac asea) Cvens baR-venaxebs. gamor-
Ceulad bazriani da gemrieli icis ivris wyalma kitri, pamidori, mwvanili.
Cveneburi saferavi xom saqveynod aris gasaxelebuli. ivris madlia Cveni
didi saxlebic, gamarTul-gawyobili ezoebic.
ra tkbilad vcxovrobdiT iori da Cven!
marto misgan Tqmuli nana rad Rirda RamiT!

***
axla iSviaTad, rom iorTan midiodes vinme. aT Tves dawyvetilia, Tbili-
sisa da sionis wyalsacavebs avsebs. mxolod zafxulis or Tves modis. isic
saSineli civi, sionis Rrma wyalsacavis Ziridan gamomdinare. Zalian giJi
Tu Seva sabanaod Sig. riyeze da WalaSi ageben betonis TevzsaSenebs, raRac
did saxlebs. ayril-dayrilia yvelaferi. Tu „gamoSvebuli ar aris“, wyali
TiTqmis ara Cans qvebSi. Zalian unda daZabo smena, WalaSi mainc rom gaigono
misi xma. magram raRa xmaa es xma? Cumi, Cagubebuli kvnesa. kvnesa gvaklia
376
Cven?
vdgavarT xolme Zveli moyvarulni ivrisa, naRvlianebi davyurebT maR-
lidan. vinme Seswrebia aseT rames adre? ubralo, facifuca adamianebi gam-
oviglovT mdinares, deda mdinares. araferi ki ar viciT jer am glovis
wesisa da rigisa...
1988 w.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`dedao, dao, siyvarulo~


Tedo beqiSvils

naSuaRamevis oTxis naxevari. qarTvelTa ukanaskneli sofeli darial-


Si. movardisfro kldeebi, Savi mkacri Crdilebi. didi CaxCaxa mTvare mow-
mendil caze.
aseuli wlebia, es sofeli gzad devs. vis aRar auvlia da Camouvlia am
gziT: imperatorebs, mefeebs, sardlebs, mefe poetebs; maTTan erTad _ mZar-
cvelebs, mkvlelebs, qurdebs, naZiralebs. yoveli maTganis suli Taviseburad
lokavda am kedlebsa da kldeebs. aSlila sofeli, wasula, sxvebi mosulan,
magram isev qarTvelebi mosulan. erTi SexedviTve etyoba qarTuloba saxl-
ebs, Robeebs, saqon-sayolsac ki. mTvaris sinaTleSi mSvidad, Ronivrad sxedan
ukana fexebze didi TeTri nagazebi, namdvili Zveleburi cxvris nagazebi _
be-bera da loma. keTili ndobiT Semogvyureben mTlad ucxoebsac (es imit-
om, rom CvenSi, erT maT mokeTes, ase surs), maTi patroni ki, pirvel daZaxeba-
zeve gamoRviZebuli axalgazrda qvrivi, gamxdari, msubuqi, TvalebnaTeli
qali, TiTqos fexze ayenebs, abuntebs mTel aqaurobasac:
_ vai, momikvda Tavi! vai, Tu didxans galodineT. axlaxans CameZina, me
beCavs, mobrZandiT da dabrZandiT! _ yurTamde aRebs saxlis orive kars. _
mobrZandiT, genacvaleT! Senc moi patiJe, biWo! _ mklavze eqaCeba Cvens
megobars, vaJiSvilis naTlias (vaJiSvilebs Ronivrad sZinavT), _ rZe maqvs
Zalian kargi da axalgamomcxvari puri. dabrZandiT! CamoisveneT! _ aqeT-
iqiT eweva skamebs. swrafad gamoaqvs magidaze didi qiliT rZe da Sindamcx-
vari sefiskverebiviT purebi. swrafad avsebs Wiqebs,
Cveni megobari uyveboda, ra ambavic iyo Cvens Tavs, _ bavSvi rom gvyavda
amaswinaT TqvenTan, is gamxdara avad JeleznovodskSi, operacias ukeTeben,
es papaa biWisa, es bebia.
_ vai, ras meubnebiT! vai, ratom ar damidgeba Tvali! is kargi, is torola!
377
ratomRa waiyvaneT aqedana, ratoma! xom Zalian moewona aqauroba, es Cveni
kldeebi, Cveni saxlebi, Cveni myefrebi. rogor exuteboda ybebze xan erTs da
xan meores. esenic ra dReSi iyvnen, raT waiyvaneT aqedana, xom gexveweT,
yofiliyo CemTan dedianaTa da naxavdiT, rogor dagaxvedrebdiT loyeb-
davaSlebulsa kargi rZiTa da kargi puriTa. rogor gauSviT is imodena
qveyanaSi, qali qals rom vera scnobs da kaci kacsa momgvareT, aq momgvareT
is cudi, is maimuni. biWebi dahpirdnen, devTan wagiyvanT da ar SegeSindebao?
ar SemeSindeba, arao. Sen Semogevle, biWo! oi, raT gagataneT! oi, ZaliT raT
ar davitove aqa! kidev miirTviT, kideva, genacvaleT!
Cven Rimilian, magram mtkice uarze varT. Cven didi gza gvaqvs gasavle-
li. Cveni megobari ekiTxeba, _ maS, arafers mabareb, sula? _ arafers, arafers.
maS, wavediTo. uzarmazar madlobas vuxdiT. raisTvisao, raisTvisao! manqa-
naSi vsxdebiT.
wamoxrilia Cvensken; nu SegeSindebaT, nu! guli kargs meubneba, kargad
iqneba wadiT da momgvareT biWi aqa!
Cven mivdivarT da is rCeba. jer aweuli aqvs umweod xelebi, mere dauSv-
ebs da kalTaze iwyobs. ramdenime nabijze gamodevnebuli nagazebi, kmay-
ofilebi brundebian masTan. Tavze dahnaTiT didi brdRviala mTvare.
sadacaa gamiskdeba safeTqlebi, _ visa hgavs es qali, vis? gagiJebiT hgavs
viRacas da verafriT ki mivmxvdarvar, vis..,
....................
ori kviris Semdeg, Jeleznovodskidan bednierad gamobrunebulebma, Ri-
miliT mivgvareT naoperacievi biWi. amjerad dRe iyo, SuadRe, da yvelaferi
TiTqos gamadidebel SuSaSi Canda. TiTqos narbeni, Talx, gaxunebul bamba-
ziis xalaTSi gaxveuli, gaxarebuli mlocvelis saxiT Caixara TrTolviT
Semoawyo xelebi biWs beWebze, miixuta. beberam da lomam Tavebi CaRunes da
erTi iqiT wavida, meore aqeT, TiTqos moeridaT, cremli ar daenaxa vinmes
maT TvalebSi.
da ai, maSin viRacam mikarnaxa aSkarad: _ eg ariso, ho, Cveni damdnari
maradiuli deda, CvenTvis Tavdadebuli maradiuli da, Cveni maradiuli siy-
varuli. eg akowiwebs Tavisi mTrTolvare TiTebiT avkacobisagan dasan-
grevad ganwirul qveyanas iloceT magisTvis da magisi modgmisaTvis... qal-
ma xelebis swrafi moWeriT Seumowma biWs sxeulis simrTele da axla ukve
patara fardulis patara Sav karSi SeiCqaroda daxrili. atyda iq qaTmebis
kriaxi da friaTi. CaCumdnen qaTmebi da isev momesma xma: _ Segvibrundebian
Cveni bedis varskvlavebi, sul sxvebi movlen am miwaze, magram eg, eqosaviT
usxeulod mainc marad iarsebebs Cvens mTebSi, Cvens kldeebSi, Semaluli
378
gamoqvabulebSi, exebSi, napralebSi, mudmivad daZabuli Cveni daZaxebis molo-
dinSi, da vinc pirveli moxvideT, pirvelad dauZaxeT magas _ dedao, dao,
siyvarulo!..
Cumad, CurCuliT mikarnaxa im viRacam es. mec Cumad geubnebiT yovelives.
vin icis, ra aris CaTqmuli am siCumeSi!
qali daxrili gamodioda fardulidan. da TiTqos ukve gamoqvabulis
siSavidan moanaTebda mocisfro, momwvano Tvalebs,
`literaturuli saqarTvelo~, 1987, #7;`patara biWi golgoTaze~, 1989

`dedebi~

zafxulis dilaa. mze jer ar amosula. soflis wyarosTan xelkokiani


qalebi da naxirSi gasareki Zroxebi dganan. Zroxebi gulgrilad icoxnebi-
an, qalebi milidan nekis simsxod Camomaval wyals misCerebian.
modis erTi Suaxnis qalic _ gamxdari, gasneulebuli, SavyviTeli. patara
pirwamtvreul suras lodze miayudebs:
_ dila mSvidobisa, qalebo-o! _ ityvis gagrZelebiT, lodze dajdeba da
mosaxvevis boloebs CamoiSlis, TiTqos dascxomodes.
_ mSvidoba mogces, gagimarjos. rogora xar, anano! _ miugeben aqeT-iqidan.
_ kargad, genacvale, kargad.
qali mosaxvevs ukan gadaiwevs da SeWaRaravebul Tmas damWknari xelis-
gulebiT isworebs safeTqlebTan.
_ modi, Sen aavse, anano!
_ ara, rasa brZanebT, qa, me sad meCqareba, Sin vina myavs. biWi iyo da, gaTeneb-
isasve wavida.
_ iyo, qalo?
_ iyo, deda enacvalos. gasuqebulia, davaJkacebuli, yelgavsebuli. ai, be-
Webi! xalaTSi ar eteva. cota xanic, dedi, cota xanic da mere sul SenTan
viqnebio. saxls davadgaT, wiTeli JeStiT gadavxuroT, ezoc kargad SemovRo-
boTo. mxrebamde verc ki vwvdebi, deda enacvalos imasa. davsvi, fexebi dava-
banine. broli, qalo, broli! mamaCemsa hqonda swored egeTi fexebi. Cavux-
ale kvercxebi, sul axalTaxali kvercxebi, erboSi, imisTvisa maqvs Senaxuli
sakuTrad. Senao, dedio, Sen unda sWamoo, me damidga. TiTon momitexa puric,
me ara mSiao. me Sen SimSilis qveynidan xom ar ggonivar mosulio. ecinebo-
da, sul TeTri sikeTis vardebi gadasdioda saxeze. dadis, mal-male gada-
isvams xels qoCorze. darCi-meTqi, deda genacvalos, Svilo, CavWide xeli. ai,
379
majebi, or xels Zlivs Semouwvden, qalo. arao, dedio, rom ar wavide, ar
SeiZlebao. egre ki ar aris, iqac didi saqme mabariao. ZaliT gamaSvebina
xeli im jiutma. gamaSvebina xeli da wavida sicil-siciliT. netav Sens de-
dasao, ityodiT.
qalebi bedaven da bolomde ver gaubedavT misken gaxedva. milTan rom
Cacucqula da wyals suras umarjvebs, is Cahbutbutebs SemRvreul gubes.
_ vai, Se sacodavo, Sena.
aavsebs suras, tilos sacobs gaukeTebs, daiwvens mxarze da midis Cumi
duduniT:
_ Se sacodavo, Se gamwarebulo.
....................
....................
erTni midian, meoreni modian.
_ axalmosulebi ridiT, SoriSor uvlian qvaze Camomjdar ananos da
SeSinebulebi uyureben gverdidan.
_ rogora xar, anano, rogor! _ gamoereva gambedavi vinme.
_ kargad, qalebo, kargad.
_ iyo Seni biWi?
_ iyo, deda enacvalos, iyo. _ isworebs da isworebs SeWaRaravebul Tmas
anano. _ iyo da isev wavida. male sul erTad viqnebiTo. movalo da sul
erTad viqnebiTo. saxls davadgaTo, wiTeli JeStiT gadavxuroT. gasuqebu-
la. davaJkacebula. ai, mxar-beWi, xalaTSi ar eteva. netavi Sens dedaso, ityvi.
_ midi, aavse, Seni jeria, qalo, anano!
_ Tqven aavseT, genacvaleT, Tqven aavseT. me sad meCqareba. biWi Tu mova,
saRamomde ar mova. Tqven aavseT, keTilebo, kacebi gelodebian Sina.
qalebi kokebs da surebs avseben, Sewuxebulni uqceven gverds ananos da
midian da miduduneben:
_ Se sawyalo! Se sacodavo!
_ magis qmarma ar gaixaros magis codviTa!
_ dedis gulis gamCeno! dedis gulisa!
_ aavseT, genacvaleT, Tqven aavseT. me jer ar meCqareba. vijdebi aq, davi-
wvi sicxiT Sina. _ yvelas uTmobs anano da Tan isworebs Tmas SublTan,
safeTqlebTan, xandaxan sakinZesTanac dainiavebs xels.
qalebi ki modian da midian. yvela ananoze milaparakobs.
....................
_ amas winaT eqimTan vnaxe, qalo. Cven Wkuaze gadasuli gvgonia da ici
ras eubneboda eqimsa? Zilis wamali momeci, Zilis wamali momeci, Torem
380
aRar meZineba, biWs veRar vxedav da viRupebio. tiroda, tiroda, sul Txilis
simsxo cremli Camosdioda.
_ dedis gulis gamCeni, dedis gulis gamCeni unda daiwvas qveyanazeda.
_ eeh!
mZime dumili eufleba yvelas.
`ciskari~ #5, 1973; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`dedis leqsi~

gaiRo uceb kari, Semofrialda tankenari vardisferi qali, vardisferi


tansacmliT, vardisferive saxiT, agizgizebuli TvalebiT.
_ gamarjobaT! _ daiZaxa sixaruliT.
mec sixaruliT wamovudeqi fexze.
_ ai, me TqvenTan var!
_ didad msiamovnebs...
_ me bednieri deda var, Cemi aTi wlis biWi sul xuTebze swavlobs, eqvse-
bzec. meca da Cems biWsac mSvidoba gvWirdeba qveyanaze. biWs jer ra SeuZlia!
me ki yvelgan vibrZvi, dagvexmareT Tqvenc. mwerlobis mesveurni, me grZeli,
brwyinvale leqsi maqvs dawerili mSvidobaze. damexmareT, gamgzavneT Jeneva-
Si, sadac yvela qveynis di plomatebi TaTbiroben, me gamoval scenaze,
iqidan wavikiTxav Cems leqss, dedis leqss, me saucxood vkiTxulob, me yvela
dedis saxeliT vkiTxulob, da naxavT, rom yvela uceb moaweren xels mSvid-
obaze. Cemi silamaze...
xelebi gaSala.
_ SemomxedeT, xom gasaocrad lamazi var, Tqvenc xom mogwonvarT aseTi
qali da deda! Cemi silamaze da Cemi wakiTxuli leqsi suyvelas uceb Semo-
abrunebs mSvidobisaken!
_ Tavi aswia:
me, ulamazesi deda qveyanaze,
da Cemi ulamazesi biWuna,
gazrdili am ulamazesi...
xeli ubeSi Caiyo, wvalebiT amoswia, amoaCina...
kergtalurjebuli, umweo....
Sepyrobili TagviviT SiSiT gaTanguli TiTebs Soris...
TiTqos awvdida marTlac mTel msoflios.
....................
381
orma Sexnierebulma qalma SeSfoTebulebma SemoaxeTqes kari.
`mTvaris asuli~, 1987

`dedofala~

papaCemi rom axalgazrda iyo, qveynad jer isev Tavadobdnen Tavadebi.


erT Tavads papasTvis Svilic ki mounaTlavs, mamidaCemi. papa amiT Zalian
amayobda da bednier dReebSi TavadTan ZRveni mihqonda xolme. bevri ki
araferi! erTi mamali indauri, ori qaTami, erTi qoTani tyis Tafli, erTi
kalaTi fiCxuli Tevzi da erTic goWi an batkani. Tavadic Zalian kmayofili
iyo, aseTi kargi naTlimama rom hyavda, da isic saCuqrebiT istumrebda papas,
Tanac ubralo saCuqrebiT ki ara (aba, mamali indauri da fiCxuli Tevzi ra
saxsenebelia imaTTan!) qalaquri da xandaxan TviT sazvargareTuli saCu-
qrebiTac.
erTxel, magaliTad, riT daasaCuqra, iciT? franguli, anu rogorc maSin
ityodnen, franciculi dedofalaTi. marTalia, im dedofalas cali fexi ga-
datexili hqonda, cxviri kidev viRacas moekvnita, magram, samagigrod, roca
mamida mklavze gadaiwvenda, dedofala erTs amoikrusunebda, wynarad daxu-
Wavda cisfer, mSvenier Tvalebs da iqve Sens Tvalwin daiZinebda.
Turme mTelma sofelma Cvens ezoSi moiyara Tavi. saTiTaod midiodnen
taxtze dabrZanebul mamidasTan da isic didis ambiT uCvenebda im dedofa-
las. gadaiwvenda mklavze, amoakrusunebda, daaxuWinebda Tvalebs da mere
mZinares mowiwebiT usworebda atlasis kabas da abreSumiviT rbil Tmas.
_ ui, qa, daswyevla RmerTma, ras aRar gaakeTeben is gasawyveti francuze-
bio! _ ukvirda didsa da pataras.
uxnavianT ninuam ki tirilic daiwyo:
_ maS, RmerTi ara swamT, qa, i TavadiaanTa?! _ maS, eg ymawvili aqamde egre
fexmotexili da cxvirdaSavebuli unda hyoTodaTo.
auria rZeSi Wuqyiani bamba da kiri, SuadRemde begva waldis yuiT is
bamba da kiri, gaakeTa kowiwi da dedofalas fexi da cxviri gaumTela,
_ exla eg kmawvilic moiseenebs da mecao.
papaCemi kidev sofelSmi yinCad dadioda. misalmebisas Tanasofleli
glexebi quds ise uxdidnen, TiTqos imasac Tavaduri raRaca scxebodes. xan-
daxan TviTon boqaulic ki gauRimebda. boqaulis Rimili ki ras niSnavda,
iciT? sami Ramis tkbil Zils mainca. tkbili Zili ki maSinac Zalian hyvare-
biaT Cveneburebs.
`dila~, #3, 1972
382
`dedoflis gasaxleba~

iqneb iciT kidec es ambavi, qarTl-kaxeTis ukanaskneli mefis, erekles


vaJis, giorgi XII-is ojaxSi rom moxda.
1803 weli idga, qarTl-kaxeTis ruseTTan mierTebis mesame weli. samego-
bro xelSekruleba, anu traqtati, romelic 1783 wels giorgievskSi daido
Cvensa da rusebs Soris, faratina qaRaldad iqca. rusebi mkacr mbrZaneble-
bad Camodgnen. mefe giorgi cocxali aRar iyo, qveynis saTaveSi mTavar-
marTebeli cicianovi ijda. mefis ojaxs, mis modgmas mbrZaneblebi TavianT
qveyanaSi asaxlebdnen. didi Relva iyo Cvens xalxSi, didi kbilTa RrWena.
giorgi mefis meuRlem, qvrivma dedofalma mariamma (Svidi Svili hyavda
_ ori qali, xuTi vaJi) jer kidev wina wels miarTva ruseTis Sinagan saqme-
Ta minastrs Txovna: `raTa sneuleba da ZuZus mwovneloba SvilTa CemTa
daadges erTsa mtkice hazrsa anu sikvdilsa Tu anu sicocxlesa zeda, maSin
iyavn nebisamebr Tqvensa~, ese igi, ZuZumwovari da sneuli Cemi SvilebisTvis
an sikvdili iyos an sicocxle da maSin aRasruleT neba-survili TqveniTo.
Txovnas gauyuCdnen. yoveli SemTxvevaSi, maSin ar gausaxlebiaT, magram
erTma arakacma, ioseb kalatoziSvilma, dedofali mTavarmarTebel ci-
cianovTan daabezRa: xevsureTs apirebs gaparvas. isic ki vici, qalaqis romeli
karidan unda gavidnen _ avlabris karidano.
cicianovma general sergei lazarevs daavala dedoflis Sepyroba da
mTeli ojaxis gasaxleba. 1803 wlis 19 aprils, dilis 6 saaTze, lazarevi,
ramdenime oficrisa da jariskacTa oceulis TanxlebiT, giorgi mefis sasax-
leSi mivida. sasaxlis ori sacodavi mcveli adgilze gakankes, gaaqvaves.
dedoflis saZile oTaxmi SeiWrnen, dedofals rigianad Cacmac ki ar acales.
Tarjimanma mTavarmarTeblis brZaneba waukiTxa. dedofalma uari ganacxa-
da, _ me ar vemorCilebi cicianovis brZanebaso, lazarevi gacecxlda. dedo-
fali uaresad. ar ki utiria. maSin lazarevma oTaxSi Tarjimani _ kvartir-
maisteri surokovi datova, _ mSvidad moelaprake dedofalso. TviTon,
oficrebis TanxlebiT, gareT gavida.
Tarjimani dedofals miuaxlovda. Turme dedoflis Svilebi, gabrieli
da Tamari (gabrieli 14, Tamari 13 wlisa) dedasTan Semosuliyvnen, dedisak-
en wamosuli Tarjimani rom dainaxes, gabrielma xanjali iZro, Tamarmac
gamoiRo ubidan dana, dedofals win daudgnen da iyvires: _ Cven aravis
mivcemT uflebas, xeli axlon dedas! Tanekvrodnen zurgebiT mariams. isev
iZaxdnen: _ `Cven aravis mivcemT uflebas, xeli axlon dedas!
383
yvirilze lazarevi da oficrebi Semocvivdnen. gabrieli maTken gaeqana
xanjliT, Tamaric. oficrebma xmlebi gaaSiSvles, biWic da gogoc swrafad
gaakaves, iaraRi aarTves. generali lazarevi TviTon uaxlovdeboda dedo-
fals raRaceebis yviriliT. _ dedofali klanWebgamoSlili arwiviviT idga.
lazarevma· viTomcda yuidan mouqnia xmali, magram dedofali daiWra. ded-
ofalma xanjali gamoitaca muTaqis qveSidan da mucelSi Seuyara lazarevs.
oficrebic xmlebiT miesivnen dedofals. igi sawolze avarda. win hqonda
gamowvdili sisxliani xanjali. misi meore Wriloba oficer kaWkaWovs
braldeba. daWres mesamedac _ marcxena xelis zurgSi. dedofals xanjali
gauvarda da sawolze Caikeca. sawolidan CamoaTries. gulwasuli iyo, rigi-
anad arc ki mousulierebiaT, sabanze daawvines da gareT gaitanes, miayoles
Sepyrobili gabrieli da Tamaric.
sabanSi gaxveuli dedofali radac did yuTSi Cades, yuTi jariskacebma
waiRes. jariskacebs TaTula eqimi wamoewiaT, yuTi CamoaRebina, dedofals
Wrilobebi Seuxvia, Tan acnoba, lazarevi mokvdao. dedofals mkacr saxeze
araferi dastyobia. Rrmad amoisunTqes gabrielma da Tamarma, romlebic
isev jariskacebs eWiraT. sxva da-Zmebic gamoeyvanaT, isinic jariskacebs
mohyavdaT ukan. dedofali aswies da isev yuTiT waiRes. Svilebic miadevnes.
qveynierebaze Zalian cota iqneboda bavSvTa mSvenieri Tvalebi, romelTac
msgavsi svla enaxoT sakuTari dedisa. Tamari xom tiroda, gabrielsac sve-
li hqonda Tvalebi, quCis aqeT-iqiT CoCqoli iyo, morbodnen, raRaceebs
yvirodnen, jariskacebTan misvlas mainc vera bedavRnen. metexis cixidan
zarbaznebi iyurebodnen.
mariam dedofali Svilebianad ruseTSi gadaasaxles, kurskis guberniis
belgorodis dedaTa monasterSi hyavdaT patimrad.
`dila~, #5, 1990

`deduleTis gza~

Zlivs mogiswari da dagiWire _ kinaRam wyals ar Semoerie. wagiyvane


ufro Sors, ufro guldasmiT dagarige, guldasmiT da mkacrad, _ Sen ukve
didi kaci xar, ra aris aseTi gaugonroba, rogorc ar unda gesmodes, rom
erT wuTSi gamogiyvan dedasac! Sen kvlav dameTanxme _ fexs ar moicvlidi,
magram gamovbrundi Tu ara da Semovedi wyalSi, Sen mimoixede, TiTqos Seg-
eSinda martoobisa da maSinve gamoeqane Cemken. aqac Zlivs mogiswari, wyal-
Si rom ar Semogetopa.
384
meti gza ar iyo, Segisvi mxarze, isev dedasTan gamogiyvane. dagtoveT
axla am napirze. mec dagarige, dedamac _ rom araferi iyo saSiSi, rom erT
wuTSi SenTan gavCndebodi. Senc dagveTanxme, darCebodi fexs ar moicvli-
di. aviyvane deda, Sevedi wyalSi da Sen isev gamogvyevi im wamsve ukan. maSin
dedas vuTxari, rom Sen aeyvane. dedam gakvirvebuli Semomxeda. _ aiyvane-
meTqi! _ gavumeore. agiyvana Sefiqrianebulma. me dagwvdiT iseve, orives
erTad, agitaceT da egre, sam sarTulad, siciliT, SeZaxilebiT gavediT gaR-
ma.
uzomo iyo Seni sixaruli, Senic da Cemic, rom me es SevZeli, rom me Ro-
nieri viyavi. _ kidev! kidev! kidev! _ iZaxdi Sen. _ ra kidev? _ kidev gagviyv-
ane ra! kidev gagviyvane!
me jer kidev axalgazrda viyavi da, miuxedavad dedaSenis wyromisa, kidev
gagiyvaneT da kidev gamogiyvaneT im civ wyalSi...
xnieri saxenaRvliani kaci weras Sewyvets da fanjaras aSterdeba.
gareT qariani dRea, Tan qaria, Tan wvims, wvimaSi Tolvsac urevs.
xnieri, saxenaRvliani kaci marcxena xels Seubjens damZimebul Subls.
`Tebro~, 1983

`deduna~

sarkmelTan mjdarma dedunam Tavi aswia. mTeli xeoba nestisfrad Cabun-


tebuliyo, wvimac modioda, _ moSavo, almaceri. SemoRobilebTan osuraul-
Ta rZali gaSlil xelebs aqanavebda da cxvrebs moerekeboda. WuWyiani cx-
vrebi Tavaweulni mogogavdnen, xan erTmaneTs uaxlovdebodnen, xan iSle-
bodnen. gamouvarda gaweriZeTa qofaki, cxvrebi jer erTmaneTs ecnen, mere
aqeT-iqiT gacvivdnen. osuraulTa rZali qvas daswvda da qofaks esrola.
qofaki axta, qva aicdina da raRac sayvedurismagvari yefiTa da Tavis qnev-
iT daixia ukan. SeSfoTebuli cxvrebi isev SequCdnen. osuraulTa rZali
raRacebs iZaxda da ise moerekeboda ukve yoreebs Soris.
mere mdinaris iqiT, nazvavze, kaci gamoCnda, patara, Tanac _ TiTqos Crdili.
sirbiliT gamoiara wvimisgan alaplapebuli biliki, sirbiliTve CamoWra
balaxiani ferdobi, xidzedac gamovida da xidis yurSi gaCerda. is rom iq
idga da soflisken iyureboda, riyidan dedunas mama amovida, cxens mouZRo-
da, im kacs miuaxlovda, raRaca uTxra, cxensgamobmuli Toki daimokla, kacm-
ac raRaca upasuxa, mere oriveni, mamac da is kacic, wamovidnen. nel-nela
modiodnen, cxenic kiserdagrZelebuli mohyveboda. wvimam mouxSira da nabiji
385
aaCqares. SemoRobilebSi rom Sevidnen, deduna mixvda, _ is patara kaci biWi
iyo, didi qurTukis sayelo yurebze hqonda wamoweuli, xelebi jibeebSi
Caewyo.
dedunam wignSi windis Cxiri Cado, daxura, iqve, sarkmlis rafaze datova
da puris Skafisken wamovida. Skafze sarke idga. oTaxSi imdenad dabneleb-
uliyo, sarkeSi rigianad araferi Canda. aiRo, fanjarasTan mivida da iq
Caixeda. Tan sarkeSi iyureboda, Tan _ gareT. mama da biWi saxlebs Semoef-
arnen. deduna xan ikoxeboda da tuCebs busxavda, xan Tvalebs abrwyinebda.
sarke Sorsac gaswia da isec Caixeda. win CamoSlili da warbebTan isev
zemoT aRunuli Tma gaiswora, xelisguliT daitkepna, sarke Skafzeve dadga
da RumelTan Cacucqda, muguzlebi Seatoka, SeSa Seumata. dablidan mamam dauZa-
xa. wamodga, gaxunebul naqsov Sarvalze gadmokecili kaba CaiWima da gareT
gavida.
gareT wvima Srialebda. mama da biWi ezoSi Semosuliyvnen. biWi isev
qurTukis jibeebSi xelebCawyobili idga. moridebiT amoswia sveli Tavi,
wamiT amoanaTa Tvalebi da maSinve dedunas mamisken gaixeda. dedunas mamas
cxeni sadgomisken mihyavda da Tan iZaxda, _ waldi gadmomigde, gogoo. wal-
di iqve, kedelze, iyo miyudebuli. dedunam aiRo, ar gadaugdo, kibe Cairbina
da ise miawoda. mamam biWs uTxra, adi maRla, Svilo, nuRara sveldebio. ded-
unam da biWma erTmaneTs Sexedes. biWi dedunaze patara iyo, albaT, sami-
oTxi wliTac, aTisa an TerTmetisa. dedunamac sTxova, _ amodi maRla, Zmisav,
Zalian wvimso. TviTon daiwyo kibeze asvla, magram biWs fexi ar moucvlia.
idga TavCaRunuli da TiTqos raRac xmebs usmenda. dedunas mamam Cardaxi-
dan fuCeCis kona gamoitana, waldiT dakepa, cxens Seutana, sadgomis kari
gamoketa, biWisken wamovida, _ ratom maRla ar axvedi, ratom sveldebio.
biWma rogorRac sabraloblad gadaswia Tavi da, _ waval meo, _ amoTqva.
mamas gaukvirda, _ sad waxval, biWoo! _ waval meo, Cem gzazeo. mamam mxarze
xeli Semosdo, gaaxeda, _ aim goramde ver mixval, rom dagiRamdebao. biWs
siamaye aexata saxeze, _ me arafrisa meSiniao. _ Sen arafrisa geSinia, magram
mglebsac rom ar eSiniaT Senio?! orivem gaiRima. dedunam Ria kari daaxved-
ra. biWs ar Seuxedavs, ise amovida kibeze, ise Sevida Sin, iqac talaxSerCenil
fexsacmelze iyureboda. dedunam miufera: _ ara uSavs, Zmisav, ara uSavso.
biWma qurTuki gaixada, dedunam CamoarTva. dedunas mama iZaxda: _ RmerTma
stumari gamogvigzavna, SegviZlia gamaspinZleba, Tu arao?! rogor ar Segvi-
Zlia, rogor ar SegviZliao! _ RimiliT dafacurda deduna. mama da biWi
Rumels miusxdnen, mama Tan muguzlebs atokebda, Tan biWs elaparakeboda.
deduna Skafidan TefSebs iRebda, xaxvs Wrida, Rumelze dadgmul tafas erb-
386
os usvamda. biWs xelebi Sarvlis jibeebSi Caewyo da dedunas mamas ise
upasuxebda. papas da didedas gauzrdiaT, internatis meoTxe klasSi yofila,
Zalian cudi sizmrebi unaxavs, namdvilad saxlis saxuravi CaengraTo, rom
ar avide, ar avxedo, ar SeiZlebao. CaRuna Tavi da iyo ase. Tma isev sveli
hqonda, didi, Txeli yurebi gaswiTleboda, iseTi sabralobeli ieri hqonda,
dedunas Zval-rbili daewva, _ ratom ar movkvdebio! _ Tan brazobda, _ ra
dambla Semeyara, ratom Cqara ar vakeTeb, rasac vakeTebo. mamac daRonebu-
li ijda. _ lampa aanTe, bnelao. _ dedunam lampac aanTo. erbo-xaWoc daw-
iTlda. mwnilic amoiRo. _ aba, mobrZandiTo, _ da mama da biWi magidasTan
mividnen. Wamdnen, isev nel-nela laparakobdnen, deduna ki uyurebda da
uyurebda.
biWs xmeli, Ronieri xelebi hqonda, magram Wamis dros odnav ukankaleb-
da, orjer lukmac ki dauvarda da Zalian Sewuxda.
mamam Tqva: _ gaTendeba, aminds SevxedavT da ise viqmT, rogorc kargi
iqnebao. _ biWma aRaraferi upasuxa.
movida osurauli, RreWiT Semoabota, dajda, _ arayi mogvitane, gogoo! _
iman brZana. _ mogvitaneo, _ gadmohRima mamamac. Caukirkitda osurauli
biWs, imanac gamohkiTxa, ra da rogor. imanac sinanuliT iqnia Tavi. dalies
mamam da osuraulma arayi, kidev dalies, erTxel kidev dalies, osuraulma
Conguri mosTxova dedunas. afxakuna, afxakuna, raRac iduduna. biWi ijda,
aRarca Wamda, aRarca laparakobda, xan osurauls Sexedavda, xan dedunas
mamas. odnav gaeRimeboda osuraulis amoZaxilze, _ hai, beCavo, osurauloo!
da, roca mexuTed Tu meeqvsedac dalies arayi, osurauli wamodga, daemSvi-
doba, gavida da wavida wvimian RameSi. _ gauSale logini biWs, daRlilia,
daisvenoso, _ Tqva dedunas mamam.
dedunam gauSala. TviTon SkafTan Cacucqda, SigniT iyureboda, raRacebs
asworebda, aCxakunebda, roca mobrunda, biWi ukve iwva da kedlisken iyo
gadabrunebuli. misi tansacmeli sevdis momgvrelad ewyo skamze.
cota xanSi dedunas mamac dawva. deduna ki RumelTan dajda, lampa meore
taburetze daidga, Cauwia da wignis kiTxva daiwyo. uCveulod kargad grZnob-
da Tavs. eCveneboda, rom am saxlis WerqveS mZinareebs is awvdida simSvide-
sa da siTbos da maT eZinaT, eZinaT tkbilad.
deduna Zalian gvian dawva.
rom gaiRviZa, Sercxva. mamac amdgariyo da biWic. mama ambobda, _ ra Tov-
li mosula es oxerio, magramao, _ mxarze xeli daado biWs, _ Sen nu SegeSin-
debao, Cemi yaraCa Ronieriao. adeqi, gogo, cota rame gvaWame, mivdivarTo.
deduna ukve amdgariyo. swrafad daibana piri. biWi axalanTebul RumelT-
387
an idga da milze adebda TiTiswverebs. mama cxenis mosarTavs akerebda
fanjarasTan.
dedunam xiwiwi gaacxela. isev amoiRo mwnili, daayena Caic. biWi sul
idga da idga, arc erTxel ar gamouxedavs dedunasken.
mere dasxdnen, Wames, Caic dalies. mamam dedunas uTxra, _ me naSuadRevam-
de movbrundebio. _ gavidnen karSi. biWma mxolod aq moxeda dedunas, _
gmadlobo, naxvamdiso! _ maSinve mibrunda, raRacas wamohkra fexi, waiborZi-
ka, gasworda da sirbiliT Cahyva dedunas mamas kibeze.
midamo gadaTeTrebuli iyo, kidevac Tovda. Sejda dedunas mama cxenze,
Semoujda biWi ukan. gavidnen ezodan da wavidnen. wavidnen TovlSi gaer-
Tianebul nislSi. deduna aivnis boZTan idga, scioda, magram Sin ar Sedioda.
es iyo sul.
dedunas mamam biWi Tavis papas da didedas ahgvara. iq viRacam uTxra,
dardi nuRar geqneba, biWs internatSi me Cavabarebo. gaSales sufra da ded-
unas mama naSuadRevs ki ara, karga SeRamebulze Zlivs Camovida Sin.
wlebia gasuli mas Semdeg. deduna kidev ufro gaizarda, axla ukve namd-
vili qalia. ar icis, sad aris is biWi, magram guligulSi iseTi fiqri aqvs,
TiTqos masac hyavs qveyanaze Svili Tu Zma, romelic, Tuki dedunas gauWird-
eba, gaiwevs, gamgeldeba, sul zed Semoifxrews samoss.
RmerTo, nu mouSli am fiqrs!
deduna kargi qalia.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978; (`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`didTava biWi da cisferTvala gogona~

Tokze sarecxi Sreboda. Tokis qveS patara, didTava biWi idga da Tvals
adevnebda, rogor beravda, maRla eweoda da atkacunebda niavi qaTqaTa ze-
wrebs. gamoiara erTma SavTvala gogonam da imanac yureba dauwyo zewrebs,
gamoiara meorem _ WrelTvala gogonam _ da imanac yureba dauwyo ze-
wrebs. gamoiara mesamem _ patara cisferTvala gogonam _ da imanac yureba
dauwyo biWs, gogonebs da zewrebs. maSin biWi mobrunda da RimiliT ikiTxa:
_ iciT, aq ra xdeba? niavi ambobs...
_ rao?! _ gakvirvebiT wamoiZaxes SavTvala da WrelTvala gogonebma,
erTmaneTs gadaxedes, mere didTava biWi da patara, cisferTvala gogonac
aaTval-CaaTvalieres, aq Cveni adgili ar ariso, da Tav-TavianT gzaze
mokurcxles.
388
darCnen martoni patara didTava biWi da cisferTvala gogona.
_ niavi ambobs... _ ganagrZo biWma. _ sad aris is lamazi xelebi, roml-
ebmac ase gagaqaTqaTaTo. zewrebi dedas eZaxian, gamodi da uCvene niavs Seni
lamazi xelebio. dedas ar scalia. Tavisi lamazi xelebiT axla is WurWels
recxavs, mere mtvrebs daswmends, mere sadilis keTebas Seudgeba...
patara, cisferTvala gogonam malulad gamoSala Tavisi sifrifana xe-
lebi, daxeda da swrafad damala zurgs ukan. erTxans ase idgnen gogonac da
biWic, Cumad. mere gogonam biWs hkiTxa:
_ ra gqvia?
_ adami.
_ me rom gavizrdebi, mec lamazi xelebi meqneba, adam. viyo SenTan?
_ iyavi.
da daiwyo didi, didi megobroba da gagrZelda didxans, didxans, sanam
nisliviT ar gaTeTrdnen is gogonac da is biWic.
`dila~ #9, 1968

`didebi~
...maswavleT, rogor movkla
Cemi sevda.
W. lomTaTiZe
(mxolod am qalsRa erqva mTel qalaqSi es Zveleburi saxeli ana)
_ SenTvis „van gogi“ maqvs, drezdenis gamocema. Tu aRarc gaxsovs, sadac
vcxovrob, _ ambobda nani (sxvaTa Soris) da ukve meramdened mihqonda marcx-
ena warbTan odnav SemWknari, uniaTo xelis zurgi. me Sevpirdi, rom ueWve-
lad vewveodi, xval ara, zeg ara, magram kviramde aucileblad vewveodi.
nanim damcinavad Semomxeda, amiT maniSna, rom yvelaferi icoda, mainc mad-
loba gadamixada da avtobusSi avida. me cota xans kidev videqi gaCere-
basTan da mere gamovbrundi. orSabaTi iyo, erTi im saZagel orSabaTTa-
gani, rodesac cxovrebas axleburad viwyebT _ im xanebSi sul meCveneboda,
rom Cems irgvliv yvela Taviseburad tyuoda da gulaZrZnili, gaRizianeb-
uli, vcdilobdi, sxvebs davmsgavsebodi, gaqvavebuli SubliTa da mxrebiT
mivwolodi dabrkolebebs, _ da kmayofilebac ki vigrZeni, rom vicrue. nan-
isTan aRarasodes vapirebdi wasvlas. Tuki SevZlebdi, sxvebsac aravis Sevx-
vdebodi, visTanac oficialuri urTierToba ar mqonda; vimuSavebdi dil-
idan saRamomde, maTematikuri sizustiT Sevasrulebdi samsaxurebriv mova-
leobas, saRamos, damatebiTi SemosavlisaTvis, vTargmnidi CemTvis saZagel,
389
magram sxvebisTvis albaT saWiro wignebs, da viqnebodi ase, CemTvis, damoukide-
beli, rogorebadac meCvenebodnen Zlierni ama qveynisani.
magram ar gasula aTiode dRe da, martoobiT da ugemuri qar-wvimiT
TavSebezrebuli, gazunzluli ZaRliviT vibertyebodi im saxlis sadarba-
zoSi, sadac ana cxovrobda. saxli Zveli iyo, baTqaSdamskdari. kibisTavidan
sacodavad iyurebodnen loyebdaberili, damaxinjebuli kupidonebi. erTi
piroba, gamobrunebac ki davapire, magram... gareT wvimda, Sin valis qaRaldiviT
ardasanaxavi samuSao melodeboda, da davreke. moisma yovelTvis uxerxu-
lobiT mosili „vin aris?“ me vTqvi kidev ufro Znelad saTqmeli „me var“.
amas mohyva aCqarebuli „axlave“, mere Cqari nabijebi, raRac xrigini, raRac
qaRaldebis SmaSuni da ramdenime wamSi saxegabrwyinebuli ana ukve Ria
karSi idga. axaldabanili Tma mwvaned daujruli TavsaxveviT Seekra, wamow-
iTlebuli loyebi TiTqos sveli hqonda da orTqli asdioda. rbilad, iro-
niuli ceremonialiT daixara da gaSlili xeliT Semi patiJa.
me is ar momwonda, ar momwonda misi ,,nukris Tvalebi“ da patara „gaban-
tuli~ tuCebi. nervebs miSlida, rom, sakmaod uniWo, ratomRac ekedleboda
musiks da mxatvrobas. magram mainc mxarze xelmoxveuli mivyvebodi gver-
diT da veubnebodi, rom amgvari procedurebis Semdeg, rogoric aris Tavis
dabanva da sxva, qals unda ekrZalebodes mamakacTan gamoCena. is icinoda
da bavSviviT dabejiTebuli ambobda vagifis leqss „abanodan momavali
qarTveli qali“. pirveli strofi bolomde Tqva, mere SeeSala, igona, igona,
ver moigona da gaecina.
_ saerTod, pirvel strofSi amboben TavianT saTqmels poetebi, mere ise
ra...
sawvimari gamomarTva da savarZeli SemomTavaza. me ar davmjdarvar.
videqi da kedlebs vaTvalierebdi. es iyo Tanamedrove Tbiliseli wignieri
axalgazrda qalis zogadad naZerwi saxe: Sopeni da vaJa fSavela, baxi da
Sagali, leonardo da vinCi da Weduri xelovnebis saZaglobebi, prokofievi
da xevsuruli Sibi. erTmaneTs miwyobili wignis yuebi: Tomas mani, gogeni,
kamiu, kafka, guram rCeuliSvili, hese.
_ „sami megobari“ ra uyavi? _ vkiTxe oTaxSi Semobrunebul anas...
gamiRima Taviseburi patiebis grZnobiT da araferi uTqvams. me viTom
gulwrfelad movikiTxe is wigni. maSin man Sublze momado wvrili, civi,
wylis suniani TiTi da miTxra:
_ me ra maqvs magnairebidan, ici? „moli pul gzaze.
orivem gavicineT, TiTqos erTmaneTs sabolood gavugeT da davsxediT.
isic savarZelSi Cajda, xelebi saxelurebze gamoWima da sayveduriani ga-
390
mometyvelebiT SemomaCerda. me papirosi amoviRe da ufleba viTxove, movw-
ev-meTqi. man patara gogonasaviT aWima warbebi. Subli daeRara. o, ramden
xazad daeRara Subli. cota xans vilaparakeT Cveulebrivi sayvedurebiT
da Tavis marTlebiT, rogor moxda rom vewvie da sxva. mere mardad wamod-
ga, patara nabijebiT mivida minian dabal karadasTan.
_ ici, me raRac koniaki maqvs, aTapapis drois, magram ar gafuWdeboda,
ara? Tu piriqiT, rac ufro didi xnisaa, mgoni, ukeTesia?
TiTqmis savse „varcixe“ gamoiRo.
_ Zalian uvargisi xom ar aris? nu damcini, ra! Sokoladi da.. iqneb gSia!
gSia? me, ici, sam wuTSi gavakeTeb raRacas. sam wuTSi. aba daifice. o, Tqven
biWebi dedas tyuilad ar daificavT.
rodesac Wiqebic gamoiRo da Sevseba daiwyo, ise axlos dadga CemTan,
vifiqre, droa xeli movxvio-meTqi, magram amjerad davagviane Wiqebi Seavso
da qancmileuliviT CaeSva savarZelSi.
_ ginda fanjaras gavaReb? an sinaTles avanTeb. dalie, ratom ar svam? me
vTqva sadRegrZelo? bednierebs gaumarjos, ubedurebs _ miwa da Savi qva
gulze! ratom miyureb egre. me sulac ara var ubeduri. ginda kidev davlio.
me, ici, jerac ar micnob Sen. me...
erTxelac Seavso Wiqebi. amjeradac, Cems gasakvirveblad, sulmouTqmelad
dacala. xolo, roca mesamed aiRo boTli da xelsawmendebisTvis wamodga,
me karadisaken aRar gavuSvi. nela Semovxvie xelebi welze da muxlze davisvi.
_ Cven ukve didebi varT, ana, _ vuTxari da vakoce.
da TiTqos raRac moulodneloba yofiliyos _ rbili, magram Tbili,
tkbili tuCebi hqonda! wamiT SeveSvi da ukan davwie. awiTlebuli loyebi
nel-nela usveldeboda cremliT.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`didi dali~

...aq, am kuTxeSi, viRac uCinari geniosebi dadian, nemsis wveriT eZeben Ta-
vianT saZebars, gadis xani da patara borcvebze kordebze, koromebSi TiTqos-
Ra uceb amoCndebian gasamterebeli silamazis patar-patara saxlebi. am sax-
lebis oTaxebis ricxvi, dablac da maRlac, iSviaTad aRemateba oTxs. Sig
cxovroben kolxebi: welwvrili, beWebfarTo, saxeTxeli kaci, misi Rirseu-
li Tanamocxedre, ori-sami bavSvi, zezeurad Semxmari Tavsafriani dedaberi
da zogjer TeTrwvermoSvebuli, tkbilmoubari, yalionis bolSi gaxveuli
391
berikacic.
Soridan es saxlebi mwvane fonze wiTeli, cisferi da iasamnisferi Zafe-
biT amoqargul naxats mogagonebT, axlodan, pirvel yovlisa, surneleba
SegaCerebT maTi. gansakuTrebiT diliT. diliT am saxlebis kramitian sax-
uravebs asdis soflis wyaroze Tixis doqiT mowvdili wylis suni, xis aivnebs
_ sakmevelis suni, xolo ezo savsea pawawina nazi mcenaris, ombalos, pitnisa
da cecxlze gadmosuli rZis suniT.
aq ise geCveneba, TiTqos yvelani imisaTvis cxovroben, aagon es saxlebi,
Semoavlon gamvlelTa Tvalis gasaxari Robeebi, xeli Seuwyon xeebisa da
mcenareebis zrdas, da mere, sakuTari sicocxlis zamTris dadgomisas, gauCi-
nardnen balaxebiviT.
wuTisofels aqac wuTisofeli hqvia, adamians, am wuTisoflis stumars,
aqac wuTisoflis stumars eZaxian, magram es sulac ar uSliT xels _ iyvnen
xalisianni, mkvircxlni; Sromisgan Tavisufal dros siyvaruliT gadahxvi-
on xeli erTmaneTs, misxdnen miyudroebulSi ramdenime kaci erTad, svan
msubuqi, amodsasmeli RviCo da ilxinon gaTenebamde. aqaurebSi didad fa-
sobs kazmuli sityva _ sadRegrZelo, sxartula, zma, gamorCeviT _ leqsi. am
xalxma ramdenime SesaniSnavi poeti misca msoflios, magram es imas ar niS-
navs, TiTqos gamedidurebuliyvnen da sul aseT poetur simaRleebs moiTx-
ovdnen yvela leqsis mTxzvelisgan. ara. isini pativs scemen „mcdelebsac“,
ese igi, imaT, vinc alali guliT laparakoben TavianT satkivarsa Tu six-
arulze, da keTilsindisierad cdiloben, daamsgavson TavianTi naTqvami
leqss.
xdeba xolme (iseve. rogorc yvelgan. Cvens qveyanaSi) aqac iwveven didi
qalaqidan romelime saxelmoxvebil poets. gamova is poeti „klubis“ scenaze,
sxvadasxva ubnebidan, sxvadasxva soflebidan mosul glexobas da „adgilo-
briv inteligencias“ waukiTxavs umetesad miamitur azrebs, magaliTad: „mzea,
yvavilebi iSleba, saxlebis sakvamurebidan nel-nela adis kvamlebi maRla,
o, ra lamazia samSoblo Cveni!“ an: „nawvimar daRmarTze Camorbian boCole-
bi, romlebic manqanam daafrTxo. maTs dafeTebul TvalebSi vkiTxulob
saukunis sadardels“. anda: „sevdiania sasaflao Semodgomasa da zamTarSi,
o, ufro zamTarSi, roca qvebze pirgadayinuli civi Tovli devs. qari qris,
da cdilobs, miRrecil-moRrecili jvrebidan gadayaros SimSiliTa da su-
lis tkiviliT aCxavlebuli yvavebi“.
darbazSi myofT mainc kmayofilebsaviT uWiravT Tavi. isini jer taSis-
cemiT gadauxdian madlobas poets, mere gamoiyvanen sakuTar bavSvebs, stum-
ris pativsacemad acekveben, amRereben, naTeli Tvalebis gizgiziT imaTac
392
waakiTxeben zogs poetis, zogsac sakuTar leqsebs, mere ramdenime Tavkaci
poets waiyvans sagangebod gawyobil sufraze, da axla iq, RviniT savse Wiqe-
biTa da yanwebiT xelSi, gagrZeldeba „klubSi“ dawyebuli kazmulsityvao-
bis saRamo.
poetis amgvar urTierTobas xalxTan Tavisi saxelic hqvia _ „Sexvedra“,
ese igi, poeti xvdeba Tavis mkiTxvelebs, Tanamemamuleebs. me Zalian mom-
wons es, „Sexvedrebi“, da rogorc ki erTxel erTma Cemma megobarma miTxra,
minda Seni dabadebis ormocdaaTi wlisTavis aRsaniSnavi saRamo gadagixa-
doo, maSinve davTanmdi.
yvelaferi zustad ise moxda, rogorc es-esaa aRvwereT (mxolod gamoms-
vlelTa monacvleobis mcireodeni gansxvavebiT). jer gamovida Cemi me-
gobari, saSualo skolis direqtori, da vrceli moxseneba waikiTxa `Cems
cxovrebasa da Semoqmedebaze~. miwoda me xalxis wiaRidan'amosuli mebrZoli
momRerali. mere gamovidnen maswavleblebi da Wirnaxulis moyvanis os-
tatebi, „momesalmnen“, misurves didxans sicocxle da „SemoqmedebiTi war-
matebani. mere bavSvebma waikiTxes Cemi da Cemdami moZRvnili sakuTari
leqsebi; gamovedi mec. mec wavikiTxe ramdenime leqsi, davpirdi darbazs,
rom vgulebodi maTi sabrZrolo rigebis avangardSi, Tu ki, ra Tqma unda, am
mSvidobismoyvare xalxs aseTi ram dasWirdeboda, bolos „moswavleTa
ZalebiT“ gaimarTa koncerti.
imRera gundma, icekves gogonebma da biWebma erTad, gaiTamaSes pawawina
sketCic, fizkulturis maswavlebelma gamoiyvana tanmovarjiSeni da akro-
batebi, fizikis maswavlebelma mxiarulTa da sazrianTa jgufi...
yvelani kmayofilni viyaviT; stumrebic, ese igi, me, da maspinZlebic _
didebic da patarebic.
koncertis dros me vijeqi darbazis pirvel rigSi, fexi fexze mqonda
gadadebuli da yvelafers iseTi gatacebiT vuyurebdi, TiTqos warmtac, araam-
qveyniuri xmebiT aRsavse feerias gaevlos Cvens win. magram am feeriaSi
mainc iyo erTi nazi cisferi xazi, romelmac yvelaze metad mii pyro Cemi
yuradReba. am xazs qmnida biWurad mokled TmaSeWrili susti, qera gogona.
man leqsic waikiTxa, imRera kidec, icekva kidec, ivarjiSa kidec, sketCis gaTa-
maSebaSic miiRo monawileoba aseTi mravalferovaneba arc sxva bavSvebi-
saTvis iyo ucxo, miT ufro gogonebisTvis, magram is imdenad mSvidad. Zaldau-
taneblad da Tanac raRac mqrqali naRveliT akeTebda yvelafers, SeuZle-
beli iyo, ar gamogecalkevebinaT.
pirveli leqsi rom waikiTxa, ufro zustad _ leqsis wasakiTxavad rom
gamovida, scenaze gaCerda da, sanam daiwyebda, xelis zurgi gaisva Sublze,
393
maSinve gavifiqre, es gogona Cemi scenaris mixedviT gadasaRebi filmis per-
sonaJad gamogvadgeba-meTqi. is scenari is-is iyo „warmoebaSi unda CaSve-
buliyo“ da swored TerTmet-Tormeti wlis gogona gvWirdeboda. roca
icekva, maSin xom ukve sabolood davrwmundi, filmis gmiri napovni gvyavda.
es azri iqve gavuziare Cems megobars da sxva maspinZlebs. maspinZlebi
erTi piroba TiTqos Secbnen, mere mxari amibes, kio, SesaniSnavi gogonaao,
yeelaferSi mowinaveao. xazva-xatvis maswavlebelma _ gogonas naTesavma
__ iTava, me movagvareb am saqmes, aqve, am saRamosveo. magram moxda ise, rom
is maswavlebeli sadRac gaagzavnes, sanam dabrunda, koncertic damTavrda,
xalxi daiSala da gogonasTan da mis mSobelTan Sexvedra meore dRisTvis
gadaido, _ xvalac am Tvisaa, ra gveCqarebao!
saRamos Semdgomi nawilic ise Catarda, rogorc zemoT gvaqvs aRwerili.
gaiSala grZeli, xoragiT dazvinuli sufra, Semousxdnen sul rCeuli, sasia-
movno adamianebi. iTqva lamazi, Wkvianuri sadRegrZeloebi, zmebi, simRerebi,
da maisis navaxSmevi mTvaris Suqze da mamlebis yivilSi waved-wamovediT
mosasveneblad.
dilas, me da Cems megobars jer
isev gveZina, rom xazva-xatvis maswavlebeli gamogvecxada. es iyo, erTi
im energiiT savse axalgazrdaTagani, romlebsac, dafasTan gasulT, yovelTvis
carci efSxvnebaT xelSi, sofelSi uimaTod ar keTdeba araferi da moswav-
leebSi fizikuri RoniT ufro arian popularulni, vidre pedagogiuri un-
ariT. sanam Cven avdgebodiT,pirs davibandiT, gavi parsebodiT da gamovew-
yobodiT, is sul oTaxis SuaSi iRga da Tavis veeba xelebs zurgs ukan mala-
vda.
arasodes ar damaviwydeba is dila. gaTenebisas cota wamoewvima, sil-
nari gza sveli iyo, sveli iyo ferad-feradi meserebi, zed gadmokidebuli
vardebi, xexilis jansaRi foTlebi, saxlebis kramitebi. avdiodiT aRmarT-
aRmarT da dablidan, mwvane xeobis siRrmidan Tan amogvdevda TeTri, TeTri,
sufTa nisli.
xatva-xazvis maswavlebeli TiTqos da sasxvaTaSorisod ambobda:
_ cota ucnauri qalia dedamisi, sul sami Tve icxovra qmarTan. axla
kolmeurneobaSi muSaobs ToxiT, bariT...
me Semogarenis WvretiT viyavi garTuli da gogonas dedaze saubari am
mcire cnobaze Sors ar wasula.
TviTon gogona ki loginSi dagvxvda. ara, ar eZina. am dros sofelSi
aRaravis sZinavs. sicxe hqonda. veeba qaTqaTa baliSze miwolili, nikapamde
sabanaWimuli, kidev ufro patara Canda, vidre namdvilad iyo, sicxiTa da
394
simorcxviT awiTlebuls, sifrifana nestoebi uTrToda, magram Tvalebi
mSvidi hqonda. Tvalebi imdenad mSvidi hqonda, meCveneboda, rom sul ar
axamxamebda.
Cven raRac-raRacebs vekiTxebodiT _ romeli sagani uyvarda ufro metad,
romeli kinosuraTi moswonda da sxva, _ is tuCebs busxavda, gaubedavad
aCenda Cawikwikebul kbilebs da TiTqmis CurCuliT gvi pasuxebda. roca
vuTxari, ras ityoda, TviTon rom gadagveRo filmSi, mxrebi aiCeCa.
_ Tu deda ityvis!. Tu dedas surs!.. me yvelafers gavakeTeb dedasTvis.
dedamisi tanswori, saxemSrali qali, xan CvenTan iyo, xan samzareuloSi
gazquras dastrialebda. is marTlac „cota ucnaur“ STabeWdilebas toveb-
da. jer erTi, Toxze momuSave, raRaciT didqalaqels hgavda, didi qalaqis
artistuli sazogadoebidan gamonapirebulsac ki, meorec _ Zalian cotas
laparakobda.
gogonam gulistkiviliani RimiliT gagvando:
_ mxolod erTi ram ver SevZeli: waramara sicxe maqvs. magram me amasac
SevZleb, me da deda SevZlebT. sicxeebi aRar meqneba.
misi sawoli fanjarasTan idga. fanjara Ria iyo, da TiTqos oTaxSi Se-
mosasvlelad iWvritebodnen TagunebiviT gaburZgnuli komSis axladgamok-
vanZili nayofebi. gogonas orive xeliT eWira nikapTan aWimuli sabani da
meCveneboda, rom cotac da, rogorc scenas _ farda, ise dafaravda es sabani
mis mSvid, RimiliT movarayebul sevdian Tvalebs.
dedam „mizanSewonilad“ CaTvala _ misi gogona kinoSi gadaeRoT. „dali
gaakeTebs, rasac Tqven daavalebT“. patara mrgval magidaze mtkice xeliT
gaawyo lamazi sufra. maswavlebels sTxova, gagvmaspinZleboda. maswavle-
belic gagvimaspinZlda _ xalisiT, saqmis codniT. vadRegrZeleT ojaxi, di-
asaxlisi, maTi gogona, maTi momavali, da wamovediT imediT, rom sul male
TbilisSi SevxvdebodiT.
magram gogona TbilisSi ar CamouyvaniaT. mas xangrZlivi mkurnaloba
dasWirda maRalmTian, naZvnariT Semosil agarakze. orjer movikiTxe wer-
iliT. pirvel werilze dedam mi pasuxa. matyobinebda, rom mis gogonas
sicxeebi aRar hqonda, moikeTa, feri mouvida da moRonierda. meoreze ki
TviTon dalim momwera.
es aris namdvili bavSvuri werili.
upirveles yovlisa, did madlobas mixdis . yuradRebisaTvis, momikiTx-
avs, rogor var, rogor arian Cemi ojaxis wevrebi, rogor midis filmis
gadaRebis saqme, misurvebs warmatebas mec da im msaxiobsac, romelsac mis
magivrad aiyvanen. Tavisi mxridan macnobebs, rom sul kargad aris, dedac
395
kargad aris, mokled amiwers sanatoriumis midamoebs _ lurj mTebs, xav-
sian naZvebs, xmaura nakaduls, im nakadulSi „amomsxdar“ lodebs, da bolos
miwerili aqvs leqsis magvari raRac _ maRali, tanwerweta lamazi asoebiT,
TiTqos mxatvrul weraSi savarjiSod:
didi mze,
Ridi mTvare,
didi dedamiwa,
didi nislebi,
didi dardi.
amis qvemoT kidev aris erTi striqoni _ „didi dali“, am striqonSi
sityva „didi“ weria ramdenjerme gadaxazuli „pataras“ zemoT. ese igi, jer
yofila „patara dali“, mere raRac mosazrebiT „patara“ gadauSlia da mis
adgilas dauweria „didi“.
sabolood miviReT:
didi mze,
Ridi mTvare,
didi dedamiwa,
didi nislebi,
didi dardi,
didi dali...
sul dabla, werilis marjvena kuTxeSi, daxatulia biWurad mokled TmaSe-
Wrili patara gogonas Tavi, Tvalebad da cxvirad sami Savi wertili aqvs
dasmuli, piri TiTqmis yurebamde aqvs arkaluli, icinis, icinis da misi si-
cilisagan raRac gulisgamxarebeli sinaTle efineba mTel werils.
`ciskari~ #5, 1973; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`didi zamTari~

didi zamTaria, didi Tovli devs, didi Rame iwyeba. cis Sav kabadonze
veeberTela mrgvali mTvare dgas da gaocebis RimiliT dascqeris yinvis
Txel burusSi gaxveul tyes.
tye ki marTlac saocaria am RamiT, cisken mudariT totebawvdili maRa-
li xeebi aseve gameSebulan. SeWirxlulan Ziridan kenweroebamde. totebze
Sexorxlili nemsebiviT wvrili yinulis kristalebi milionnairad anaTe-
ben, brwyinaven. haeric am brwyinvalebiT da idumali cimcimiT aris savse.
magram araviTar suldgmuls·ar izidavs amgvari mSveniereba tyisa. mgleb-
396
sac ki versad Sexvdebi, sul rom daiaro kidiT kidemde es amodena tye.
daviwyebiaT SimSili, Rrmad SemZvralan soroebSi, mokuntulan, cxviri lajeb-
Si SeuyviaT da ZilburanSi myofni swyevlian yinvas:
_ mogikvda momgoni! gagfatros da gagglijos Cvenma gamCenma! ·
rom SeeZloT, xeebic ki mimofantavdnen TavianT lamaz samkaulebs da
miwaSi CaZvrebodnen, anda miatovebdnen aqaurobas da Tbili qveynisken wav-
idodnen, sul Tav-piris mtvreviT gaiqceodnen (o, ra kargi sanaxavi iqnebo-
da gaqceuli xeebi!), magram araferi SeuZliaT moTminebis meti da iTmenen.
cisken mudariT auwvdiaT totebi da iTmenen.
maS es vin aris, vin midis, vin misrialebs TxilamurebiT am gaqvavebul
samefoSi?! mxariRliv orluliani Tofi aqvs gadakidebuli, magram mona-
dire ar unda iyos. monadires an ZaRli unda mohyvebodes Soriaxlos, an
arada, savazne da gaprialebuli tyavis CanTa mainc unda hqondes! lamazad
uqcevs mxars xis Zirebsa da buCqebs. xandaxan SeCerdeba, Tbil quds kefaze
gadaiwevs, RimiliT mimoixedavs aqeT-iqiT, garinddeba, yurs miugdebs raRa-
cas. CamiCumi ar aris arsad. is ki, TiTqos didebuli musika moisminao. kmay-
ofilebiT gaaqnevs Tavs, Ronivrad dahkravs joxebs gayinul Tovlze da
swrafad gavardeba win, win ki, tyis siRrmeSi, patara qoxi gamoCndeba, patara
Suqi gamokrTis sarkmlidan. am qoxSi tyis mcveli cxovrobs, jan-RoniT
savse, dinji, saxenaTeli kaci. Cans, es ucnobi masTan midis.
da ai, marTlac, ukanaskneli xis Crdilebic gadaWra, patara TeTr velSi
gavida da Sedga. tyis mcvelis qoxamde ormociode nabijiRa iqneba. dgas da
aqeT-iqiT iyureba gulaCqrolebuli, mere casac axedavs RimiliT. o, aq ca
gaxsnilia! sagrZnoblad SemoumaRlebia mTvares, momravlebulan varskv-
lavebic. magram TiTqos isinic gauTangavs yinvas, anaTeben kia, magram ar
cimcimeben mxiarulad, rogorc es zafxulSi ician xolme.
_ ehehei, maspinZelo! _ iZaxis ucnobi.
Zaxilze ZaRlebi gamoepasuxebian RavRaviT, gaiWrialebs qoxis kari,
odnav moxrili gamova tyismcveli, jan-RoniT savse, dinji, saxenaTeli kaci.
_ oo!
_ Zmas sicocxle da gamarjveba! _ ismis sixarulis amoZaxilebi. gadaex-
vevian, daiweven ukan, gaicineben, isev gadaexvevian da moWidaveebiviT Seajan-
jRareben erTmaneTs. mere stumari Txilamurebs ixsnis da yvelani xorxociT
Sedian Sin, kacebica da alersiT kudaqicinebuli, awkmutunebuli ZaRlebic.
aq, am patara oTaxSi, navTis lampa Ra Tunuqis Rumeli zeimoben (me Sen
getyvi, SeSas ver iSovis jan-RoniT savse tyis mcveli!), mSvidad hkidia irmis
rqaze SaSxana da savazne, iqvea maTarac. Zirs yria xafangebi, culebi da solebi.
397
Tbila, Tbila, dgas cecxlisa da gaxuxuli puris saamo suni, ismis imediani
RuRuni ferdgawiTlebuli Rumelisa da aRarafriT aRar igrZnoba, ra amba-
via gareT.
magram gareT xom araferi Secvlila! kvlav cisken mudariT tote-
bawvdilni dganan gakirCxluli, gaSeSebuli xeebi, kvlav mkvdruli dumili
da umoZraobaa gamefebuli mTel tyeSi. erTaderTi mTvarea, romlis mixed-
viTac SegiZlia Tqma, rom dro mainc midis. mTvare nel-nela moiwevs maRla,
ai, gadascda kidec cis umaRles wertils, aqedan ukve daRmarTi iwyeba. euh,
sadRac Sors, Zalian Sors daiyivles mamlebmac.
tyismcvelis qoxSi ki isev sinaTle anTia. isev gugunebs Rumeli, namore-
bze sxedan stumar-maspinZeli, Rumelis gverdiT, SuaSi tabureti udgaT, im
tabeuretze uwyviaT gaxuxuli puri, xaxvi niori, marili da lori. aavseben
erTnaxadi aryiT patara naTal Wiqas, dalocaven balaxebs, xeebs, casa da
Rrubels, dasclian da Ronivrad daaWaxuneben taburetze.
jan-RoniT savse kacia maspinZeli, magram, etyoba, arc stumari unda iyos
susti. garujuli saxe sufTad aqvs gaparsuli, sportuli sqeli sviteri, sqe-
li qsovilisave Sarvali da saTxilamuro baTinkebi acvia, odnav SeTxele-
buli swori Tma daudevrad CamoSlia Sublze. xelebi aqvs daZarRvuli,
dawiTlebuli, mtkice. raRac ubralod, muSakacis codniTa da guldadebiT
fcqvnis xaxvs. igoneben warsuls: bavSvobas, skolas, jars. netav im dReso,
xuTmaneTiani rom vi poveT, kanfeti rom viyideT da TvliT gaviyaviTo! ne-
tav im dReso, orosani gogo kargad rom mohyva gakveTils, Cven kedelSi
Cxirebi SevurWeT da sandro maswavlebelma kuTxeSi dagvayenao. netav im
dReso!.. Tan icinian gulianad. gars uvlian ZaRlebi, xan erTs Caudeben kal-
TaSi Tavs, xan meores. isinic eferebian, xels usvamen, lukmas awvdian da,
roca meoredac SemoesmebaT mamlis yivili, wamodgeba stumari, Wiqas maRla
aswevs, _ es mamlebs gaumarjos, romlebic arasodes ar Ralatoben TavianT
valdebulebaso! _ gaicineben, daleven, erTxel kidev daawyoben mxrebze
Ronier xelebs, erTxelac SeajanjRareben moWidaveebiviT erTmaneTs mere
Semoicvamen qurTukebs, gadaikideben Tofebs, TavdaRunulni gamovlen ga-
reT da xvneSiT, barganiT moirgeben Txilamurebs.
ra yinva, ris yinva! moWarbebuli energiis oxSivari asdiT saxeze. siam-
ovnebis RimiliT ixedebian aqeT-iqiT, maRla.
_ auh, sad wasula mTvare?
midian, miezayebian gakirCxlul. gaqvavebul tyeSi. TamaSiT mihyvebian
ZaRlebi. xandaxan gametebiT moiqneven joxebs. gacvivdebian win, _ aba, vin
vis gaaswrebso! Sors ismis Txilamurebis qveS aWrialebuli Tovlis xma,
398
kidev ufro Sors _ gadaZaxilebisa da sicilis xma.
da roca gaixsneba tye da zemodan gadaxedaven Txel burusSi CaZirul
brtyel gorebs, magrad CamoarTmeven erTmaneTs xels, stumari cotaze wava,
iq maRla aswevs Txilamurebis joxebs, gamoaCens TeTr kbilebs. tyismcvel-
ic joxebis maRla aweviTa da RimiliT upasuxebs, da stumari Tavbrudamx-
vevi siswrafiT daeSveba ferdobze, Tan gaiyolebs Tovlis koriantels.
tyis mcveli erTxans kidev iq dgas da RimiliT gahyurebs wasulis gzas.
mere daewruwunebs ZaRlebs da gamobrundeba ukan, Tavisi tyisken.
xeebi TiTqos gaocebuli gaCerebulan ·tyis piras, _·vin aris eg kaci, ras
dadis am udroo dros, roca qveyanaze TiTqmis yvelas sZinavs, sZinavT Tbil
oTaxebSi, Tbil loginebSi?
tyis mcvels erTxel kidev eRimeba da daufaravi siamayiT ambobs:
_ eg Cemi megobari poetia mamaci poeti nuTu ver mixvdiT, rom Tqvens
sanaxavad iyo da axla iq, Tbil loginebSi mZinare adamianebTan miaqvs Tqveni
silamazis ambavi?
xeebi daircxvenen, rogor ver unda mivmxvdariyaviT amaso, SeimmuSnebian
da midamos moefineba wvrili, wvrili yinulebis mtvrivis xma.
Cven amas niavis gamoRviZebas veZaxiT.
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`didi mzis WaSnagiri~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


ixileT agreTve _ `ori Sexvedrac giorgi leoniZesTan~

rasac axla wagikiTxavT, mogonebania, usiuJeto da ukompozicio, magram


mZafrad gancdili Tavis droze da gulzenabami dResac.
samocian wlebSi erT popularul gamomcemlobaSi momixda muSaoba. es
gamomcemloba sxva aseTive dawesebulebebiT iyo garemoculi.
gamomcemlobebis saqmianobani, amas Tqmac ar unda, saaTebiviT aris awyo-
bili, magram xandaxan, TiTqosda iqaur muSakTa erTferovani yofis wuTi-
eri gabrwyinebis mizniT, mainc gamotyvreboda xolme kuriozebi. erT-erTi
gamomcemlobis erT-erTi direqtori, vTqvaT, uceb moiTxovda, arc erTi aso
kalmiT ar CaesworebinaT wignebis dednebSi, redaqtori valdebuli iyo,
manqanaze amoebeWdinebina calkeuli sityvebi, TviT calkeuli asoebic ki,
mere makratliT daeWra es sityvebi da asoebi da weboTi Caewebebina ded-
nebSi. meore direqtori akrZalavda romelime sityvis xmarebas. Cems dros
aikrZala, magaliTad, sityvebi _ „specialuri“ da „romelic“. „specialuris“
399
magivrad unda gvexmara „sagangebo“, TviT maSinac ki, roca saqme gvqonda
„speckursTan“ anda „specsamosTan“. „×åëîâåê, êîòîðûé ñìååòñÿ“ unda
gveTargmna... rogor unda gveTargmna es saqveynod cnobili saTauri?
„romelic“ xom akrZaluli iyo? „mocinari kaci“? Tavad gansajeT, rogoria
es „mocinari“. erTi direqtori Tavis qveSevrdomebs cxridan pirvel saaTa-
mde sakuTari xeliT uketavda derefnis karebs, meores hqonda viTomcda
partiis cekaSi Sedgenili sia, romeli mwerlisaTvis ramdeni unda mieca
honorari, erTi direqtori... ara, ukacravad, moadgile sawarmoo nawilSi,
qaRaldis dazogvis mizniT, poetebs eCxubeboda, ratom werT aseT grZel
leqsebs, rom meore gverdze sWirdeba gadatanao. erT direqtors SemoRe-
buli hqonda _ TviT ramdenjerme gamocemuli nawarmoebic ki sarecenziod
unda gadascemoda romelime literators, amas werilobiTi recenzia _ daskv-
na unda warmoedgina am mravaljer gamocemul wignze (es novatoruli me-
Todi farTod gamoiyeneba dResac), da mxolod amis Semdeg daiwyebdnen
saredaqcio muSaobas.
1966 w. ivnisis erT naSuadRevs, daaxloebiT oTx saaTze, Cveni gamomcem-
lobis cudad Cabnelebul da dacarielebul derefanSi monumentiviT md-
gari batoni giorgi davinaxe. idga da, TiTqos im sibneliTa da sicarieliT
Sewuxebuls veRar gadaewyvita, saiT wasuliyo. miveaxle da Cemi samsaxuri
SevTavaze. batoma giorgim raRac uCveulo mSrali xmiT mkiTxa _ mTavari
redaqtori romel oTaxSi ziso. gavyevi da vaCvene. _ modi Senac aqao, _
oTaxSi mec Semiyvana. batonma giorgim im mTavar redaqtors uTxara: me
leoniZe var, Cemi poema „samgori“ maqvs warmodgenili TqvenTan gamosace-
mad da ras upirebTo. mTavarma redaqtorma moaxsena, sarecenziod gvaqvs
gadacemuli mavan da mavan poetisaTvis (ar minda am poetis gvaris gamoTqma,
imas ki vityvi, rom gauWirdeba leoniZis muxlamde awvdenac ki) warmogvidgens
igi werilobiT recenzia-daskvnas da maSin mogaxsenebT zust pasuxso. bato-
ni giorgi Secba: _ eg poema ramdenjermea dabeWdili, Targmnilic kia, raRa
drois magisi recenzirebaao. mTavarma redaqtorma moridebulad, magram
mtkiced mosWra: Cvens gamomcemlobaSi aseTi wesiao. batonma giorgim erTi
Sexeda, gamovida oTaxidan da gareT miafurTxa eSmaks _ ra sisuleles
aRar moismens adamianis yurio. iseTi sevdiani iyo, TiTqos erTi sasowar-
kveTiT CaesunTqa, gaevso mkerdi haeriT da im haeris amoRebas aRar apirebda.
sanam davSordebodiT, mainc wamomdo xeli, _ xoma swer, Sen Cemi falavani
xar, ar Semarcxvino, Sens sofelze were, Sens nacnob soflelebze. is moTxroba
ar momwons Seni, gogoze roa (mivxvdi, mxedvelobaSi hqonda „viRacas avto-
busze agviandeba“), ar ginda egeTi rameebi. naxavT erT memanqane gogos da
400
daiwyebT imisagan margarita goties gakeTebas. ar ginda egeTi rameebio.
Tan laparakobda, Tan Sefiqrianebuli aTvalierebda derefnis bindsa da
sicarieles. me SevTavaze, im recenzentad gamoyofil poetTan me waval da
gagigebT poemis ambavs-meTqi, magram iuara, _ ara, ras ambobo, _ da wavida.
dabla manqana ucdida.
samiode dRis Semdeg kidev erTxel vnaxe _ mweralTa kavSiris Sesasvl-
elSi. damiZaxa, mimiaxlova da miTxra: xom ar gewyina, is gogoze dawerili
moTxroba rom dagiwune. ar gewyinos, mamis tola kaci var, iqneba sworic
ara var, magram Cemi xnis kacisgan ar unda gewyinos. were, bevri were da
razedac ginda, imaze wereo. isev raRac uCveulod sevdiani iyo, isev miburane-
buli. wavida. metad aRar minaxavs. im saSinel cxel zafxulSi samudamod
gahyva „dedasTan mimaval mzes“.
roca am ukanasknel gzaze mivacilebdiT, bevri laparaki iyo leoniZis
Semoqmedebis adgilze literaturul samyaroSi. erTni _ amaT ganvakuTvneb
superinteleqtualuri poeziis Soreul aRmsareblebs _ mis leqsebs da
moTxrobebs ar aZlevdnen adgils Tanamedrove msoflio literaturuli
standartebis gverdiT. gasakviric ara _ maT mSobliuri araferi swamT.
meoreni _ erovnuli sawyisebidan amomdinareni _ eweodnen ganuzomlad
maRla, imdenad maRla, rom iqidan ZlivsRa moCanda Cveni poeziis sxva mwver-
valebi. mesameni _ ufro frTxilni, wonasworobis dacvis moyvarulni _
iZleodnen SedarebiT umtkivneulo Sefasebas: giorgi leoniZe mxolod
giorgi leoniZea, is aris Seucvleli erTeuli, da swored esaa misi damsax-
urebao. yvela amaT me Sevagebebdi kidev erT gansazRvrebas _ giorgi le-
oniZe _ didi mzis qarTveli WaSnagiri, romelsac gasaSmagebeli sisruliT
hqonda Secnobili... „saganTa gemo“.
am gansazRvrebaSi sityvaTa ukanaskneli dawyvileba ekuTvnis iaponel
poets isikava takubokus. igi wers:
„Tuki mkiTxaven, ra ariso Wmunva, naRveli,
me vupasuxeb _ rom esaa saganTa gemo“.
takubokus, tuberkulioziT avadmyofs, am qveynidan male wamsvleli ka-
cis fiqrebiT Sepyrobils, mZime naRvels hgvrida es saganTa gemo. giorgi
leoniZes, janmagar patarZeulelTa cisferTvala naSiers _ sixaruls. 1947
wlis dekembris erT TovlWyapian dRes mweralTa saxlis meore sarTulis
erT kuTxeSi videqi da svimon wveravas velodebodi. holSi, savarZlebSi,
sxvadasxva asakis da TavdaWeris mwerlebi isxdnen. erT maTgans vicnobdi
kidec _ es iyo sergo kldiaSvili. uceb dabla raRaca yru xmauri atyda,
mere kibes amouyva Zlieri fexis xma, da amovida veeba vaJkaci _ yarayulis
401
rux qudiani, mSvenier axal paltoSi gamowyobili, sisaRisa da silaRis
almuravardnili. amovakebulma kidv ufro mZlavrad daabaguna fexi da,
mwerlebisaken wamosulma, bubuna xmiT daiZaxa:
_ movedi poeziis marSali! generlebo, smena! Tovs, ras CamogtiriT cx-
vir-pirio.
es iyo batoni giorgi. mxolod mas SeZlo eseviTari rixiani sixaruliT
Sehgebeboda bunebis Cveulebriv movlenas.
daukvirdiT, rogor TrTis sisavsiT, ra SuqiT aris garemoculi mis mier
SemoTavazebuli Tovlic, wvimac, broweulebic, yanac, Ramec, zambaxebic, mglebic,
irmebic, kameCebic, xeebic... da yvelaferi, rasac qveyniereba hqvia.
„mosaRamovda,
xvadi mglebi dasxdnen Savada,
lukmas xleCaven damklavebiTa,
Rvinian jamSi nargiziviT mTvare Cavarda,
ivseba zeca varskvlavebiTa“.
nimuSebis motanas rom gavyveT, mTeli wignebis amowera dagvWirdeba,
rogorc poeziisa, ise prozisa, erTi ki unda iTqvas daskvnasaviT: igi, batoni
giorgi, TiTqosda yvelafers, sufTa, mZlavr xelisgulze idebda, eweoda maRla,
aqedan is uyurebda sagans Tavisi miJuruli gizgiza TvalebiT, iqidan _ mze,
da aRtacebuli iyo erTica da meorec, leoniZec da mzec, rom qveyanaze sa-
gani igi arsebobda aseTad.
1966 wlis cxeli zafxulis zemoT naxseneb dReebSi uTuod iwyeboda
CvenTvis idumali metamorfoza _ mze i patiJebda Tavis did WaSnagars Cveni
gonebisTvalis samzeris miRma. gamomcemlobis derefnisa da mweralTa sax-
lis Sesasvlelis CanaRvlianebul bindsa da sicarieleSi raRac ilandebo-
da am Seucnobadi samyaros elferisa. didi WaSnagari idga fiqriani da
haers midarajebuli beravda nestoebs. bolos igi gabedulad gahyva mzis
gzas.
me ase mgonia, me ase mjera.
magram mainc sayveduriT vavseb xolme Cems beds _ ratom gamxada im
wuTebis esoden mortoeuli, esoden axlosmzirali mowme...
1978
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`didi sevda~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

402
marina cvetaevas uTqvams ana axmatovaze: am qalSi raRac aris angelozis,
raRac arwiviso. me meCveneboda, rom geronti qiqoZe loms hgavda, Tvalebm-
iJurul, kopebSekrul loms, xolo Tu mxrebze palto hqonda moxuruli,
maSin farvanas, did farvanas.
me jer ar viyavi dabadebuli, is rom ukve evropidan dabrunda. im drois
mogonebebisa da fotosuraTebis meSveobiT warmovidgen xolme _ axal-
gazrdobidanve raRac ridis momgvrels. SeiZleba, arc ki swevda TuTuns. me
mainc ase vxedav, dinjad gadahqonda marcxena mklavze xeljoxi da ise anT-
ebda asanTs papirosis mosakideblad. misi fexsacmeli iyo magari, kostiumic
mtkice, Slapac, rac mTavaria _ mtkice Tavis dgoma da kefa. laparakobda
mozomilad, azris zustad da mtkiced gamomxatveli frazebiT. imdroindel
nawerebSi ufro Cans misi qarTuli temperamenti. evropaSi gatarebuli
aTwleuli Tavisas sTxovs. guls uwiwknis samSoblo qveynis yovelnair
umweobis gamovlineba, gamorCeulad _ azrovnebaSi.
1914 weli. misi sityvebi: „saRi azrovneba yovelTvis gansazRvruli, naT-
lad gamokveTili enis terminebSi yalibdeba. dRevandeli qarTveloba ki
ar xmarobs aseT gansazRvrul eras, amitom misi azrovneba uformo da uene-
rgioa. gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, rom dRes ar arsebobs Zlieri,
farTo masStabis qarTuli azrovneba. ioane petriwis, SoTa rusTavelis,
vaxtang meeqvsis da daviT guramiSvilis memkvidreebi iSviaTad scildebian
pawia eskizebs, miniaturebs da kupletebs, da uzomod itanjebian, roca raime
SemTxveva maTgan met gonebriv energias moiTxovs“.
sul erTi wliT adre iyo gardacvlili arCil jorjaZe, sami wlis mere
ki amqveynidan wava kita abaSiZe.
da mainc, araferia gasakviri am sityvebSi. axalgazrda erudits umaRle-
si TaRebis Sesawvdenad aqvs xelebi awvdili. wlebi ki aris Semzaravi _
mdrtvinavi, sisxliani, areul-dareuli. geronti qiqoZe Tavis SeSfoTebul
xalxSi dgas. misi saqmianoba nimuSia qarTuli niWierebisa da evropuli
pedantizmisa. 21-22 wlebSi sruliad saqarTvelos miwaTmoqmedebis saxalxo
komisris moadgiled vxedavT. kiTxulobs leqciebs universitetSi. mas ukve
Seqmnili aqvs bevri ram. piradad scnobebia, SeiZleba, uamxanagia kidec stalin-
Tan. magram am garemoebas arasodes Seusxams msubuqi frTebi. igi yovelTvis
didi profesionalis TavdaxriT ganagrZobda Sromas.
wels ver vazusteb, rodis vnaxe pirvelad, 1946-Si Tu 47-Si. yovel SemTx-
vevaSi, me ukve wakiTxuli mqonda misi ramdenime werili da umSvenieresi
Targmanebi: „wigni tristanisa da izoldasi“, stendalis „wiTeli da Savi“,
da rac mTavari iyo CemTvis, alfons dodes „werilebi Cemi wisqvilidan“. am
403
wignis mTeli pasaJebic ki vicodi zepiraad. me mas axlac aRtacebiT aviReb
xolme xelSi. brwyinavs da tkrcialebs aq qarTuli... viTarca yvavilovani
mdelo mwvelad vnebiani mzis qveS...
movelodi, rom am wignebis CvenTvis mboZebeli, aRvsili iqneboda mSvidi
kmayofilebiT mainc. magram batoni geronti ubralod ijda mweralTa kav-
Siris baRSi, Zelskamis sazurgulze mklavgadadebuli da raRac uceb Sesam-
Cnevi sevdiT elaparakeboda pavle ingoroyvas. karga xans vuyurebdi Sep-
arviT, karga xans laparakobdnen isinic. batoni pavle cota ficxad, batoni
geronti isev dinjad, sevdianad.
kidev ufro mtkivneulad maqvs CarCenili 1957 weli, aprilis dasasru-
li. Jurnal „ciskris“ pirveli nomris gamosvlis momlodine axalgazrde-
bi Tavzardacemulebi mivcvivdiT mweralTa kavSirSi. RamiT Tavi Camoixr-
Co didi literaturuli momavlis mqone Cvenma megobarma karlo qilarj-
anma. es ambavi vacnobeT baton gerontis. batoni geronti amjeradac kavS-
iris baRSi ijda. igi kargad icnobda karlo qilarjians, didad afasebda
mis mTargmnelobiT niWs. _ uh, uh, es ra miTxariTo! _ miido Sublze xeli,
isedac naRvlianma, mZimed Cakida Tavi. mere amoixeda, _ mSvenieri biWi iyo,
eg rogor hqnao! _ miubrunda, vgoneb, daviT suliaSvils, da ase gaCerda,
TiTqos raRac erT wertils miCerebuli. momeCvena, rom mis TvalebSi axalma
eldam didad ver amoangria Zveli sevdis gluvi da mtknari zedapiri...
mesame suraTic aseTi maxsovs, es ukve kavSiris biblioTekidan. iq isxd-
nen orni, didi magidis kuTxesTan, batoni geronti da kvlavac batoni pavle
ingoroyva. batoni geronti laparakobda raRac ojaxur sawuxarze, _ Zalian,
Zalian metkina gulio, _ saxeze iWerda xels, da isev didi sevda, didi dar-
di...
maSin sul mikvirda es didi sevda, didi dardi kacis TvalebSi, romelsac
dawerili hqonda: „erovneba, ena da esTetikuri kultura“, „literatura da
erovnuli enegia“, „ena da erovnuli energia“, „cxovreba da zneobrivi ide-
ali“, da kidev mravali umSvenieresi traqtatuli qmnileba... magram gamox-
da xani, wlebi, aTwleulebi, da mxolod axla Tu SemiZlia Tqma daskvnasav-
iT: is iyo didi kaci, didi niWis, didi sulieri simarTlis kaci. simarTle ki
umTavresad sevdiani dadis Cvens codvil dedamiwaze. Tu gaicinebs, imasac
wamiT, imasac Taviseburi sevdis gareviT.
Cvens STamomavlebSi mainc ulxinos geronti qiqoZis diad, naTel suls!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

404
`didi qalaqis Svili~

literaturis, xelovnebis da arqiteqturis dargis saxelmwifo premieb-


is komitetis mier mxatvari dimitri erisTavic aris gamocxadebuli 1989
wlis laureatobis kandidatad. me mivesalmebi am faqts, madlierebiT vxri
Tavs komitetis wevrTa winaSe da Cems azrs werilobiTac gamovTqvam say-
varel Semoqmedze.
dimitri erisTavi didi qalaqis Svilia. imdeni rame icis, imdeni aqvs
wakiTxuli, iseTi eruditis poziciebidan kamaTobs, xandaxan gafiqrebinebs,
sxvaganac xom ar aris swavlamiRebuli, magram ara, _ Tbilisi, aqauri ojaxi,
skola... amiT ifargleba misi ganswavlulobis are.
deda... dRes ukve sanatreli Zveli yaidis wignieri, ucxo enebis mcodne
mandilosani, Tamar qarTveliSvili... dai Zalian cnobili amerikeli avia-
konstruqtorisa. gamudmebiT miyuradebulia, raze metyveleben patara dim-
itris nabijebi. mama... dimitri erisTavs aqvs grafikuli seria „mSromele-
bi“, am seriaSi _ erTi suraTi „mecnieri“. ubralo ficris Taroebze wignebia,
wignebi sxvadasxva enaze; mecnieri patara, fexebsust magidasTan zis (aseT
magidebTan umTavresad msuquq sauzmes miirTmeven SeZlebulni), welSia
moxrili, axlos aqvs mitanili saxe wignTan, dRisiT unTia Ramis naTura, mis
fexebTan sZinavs katas. Tumca oficialurad suraTs marto „mecnieri“ hqvia,
ukve bevrma icis, rom es aris dimitris mamis, batoni vaxtangis portreti. es
kaci, garda Tavisi profesiisa, iyo mSvenieri pedagogi, _ xatavda kidec, Targ-
mnida inglisuridan, qarTulidan inglisuradac. moskovma batoni vaxtangis
Targmani gamosca, konstantine gamsaxurdias „didostatis marjvena“.
dimitri pataraobidanve dahyavdaT ucxo enis Sesaswavlad, musikis Sesas-
wavladac (cota xans) da, rac mTavaria, sportze. ra daaviwyebs mis skolelebs,
rogor gaWima yira botanikuri baRis xevze gadamavali xidis moajirze
dimam; anda xuTsarTuliani saxlis aivnis moajirze! amgvar rameTa afi-
Sirebaze brazobs. asea, albaT,mxolod axla kidev kargi, rom male gadauv-
lis xolme sibraze.
dimitri erisTavs damTavrebuli aqvs Tbilisis samxatvro akademia. misi
maswavlebeli iyo brwyinvale sergo qobulaZe. masze dimitri yovelTvis
laRad, magram uRrmesi pativiscemiT laparakobs. sadi plomo Sromad au-
rCevia anatol fransis moTxrobis „krenkebilis“ ilustraciebi, romlebic
dResac didi interesiT ikiTxeba ukve didi mxatvris SemoqmedebaSi. gasao-
caria ilustraciebis koloriti, TiTqosda utrilo sdgomodes gverdiT,
gasaocarni arian personaJebi, _ Tan zeaweulni siamayiT, rom isini pari-
405
zelebi arian, Tan groteskulnic, yovel SemTxvevaSi, Cven vxedavT adamianebs,
romlebmac ukve moaxdines erTi revolucia da cxvirSi irtyes, mzad arian
moaxdinon meore revoluciac da kidev irtyan cxvirSi. moxuci memwvanile
xom _ es Raribuli parizis mudmivi Tanamdevia.
dimitri erisTavis profesiul yofaSi bevri ram aris buntaruli, ma-
gram TiTqmis yovelTvis sabolood keTili sulis mamakacad dgas. Seg-
rZneba sakuTari srulfasovnebisa, fizikuri da fsiqologiuri srulfas-
ovnebisa, dimitri erisTavs sixarulad aRaqmevinebs mSobliur qveyanas, ufro
zustad _ qalaqs. „klasobana“, „iebis gamyidveli“, „sabavSvo baRi“, „velosi-
pedistebi“, „dila“, „laRiZis wylebi“ da sxva amgvarebi ulamazesi sicocx-
lis himnebia. ra sufTani arian, ra janmrTelni, ra momxibvlelni patarebi.
bednierebaa, roca adamiani ase dainaxavs cxovrebas, da bednierni arian isinic,
vinc aseTi TvaliT iqnen danaxulni mxatvris mier. am suraTebSi jer ar
igrZnoba ekologiuri janRic.
xandaxan gagivlis fiqrad: swored erisTavTa saukuneobiT nagvemi sisx-
li xom ar iyo saWiro, rom aseTad danaxuliyo saqarTvelo, misi maradiu-
li jejili _ gogoebi, biWebi, Semdeg daqalebulnic, davaJkacebulnic, magram,
meve vpasuxob: ara, aq mainc aRzrdaa ganmsazRvreli, skola, sadac TiTqosda
daReWil dogmebs aswavlian, magram mainc aswavlian aucilebels. meore _
wignieri samyaro, romelic gars ertymis TiTqmis yvelgan... zemonaTqvami
gvarovnuloba rom yofiliyo ganmsazRvreli, Zalian Znelad, rom erTi
TematikisaTvis, erTi siyvarulisaTvis advilad daeRwia Tavi, dimitri
erisTavi ki mudam ZiebaSia, kamertonuli mZafri SegrZnebiT SeigrZnobs
axals. dilis yvavilebis sinaziTa da simSvenieriT mTrTol serias ufro
dafiqrebulTa, cxovrebiT pirvel daRdasmulTa saxeebi scvlian. am cikls
ganekuTvneba: „stadionze“, „dila gareubanSi“, „kamaTi“, „gazafxuli“. aqve iwyeba
mkacri groteskuli seriac. uzarmazari, janmrTeli totebiT cas Sebjenili
xis Ziras sxedan patara mamakacebi da qalebi. suraTs hqvia „saubari“, da
geRimeba: xe _ TiTqmis maradiuloba, adamianebi da maTi saubrebi _ viTarca
niavi... movlen da wavlen, movlen da wavlen. aqvea „tiri“, Sensken momizneb-
uli TofebiT, ukan warwera: „ó÷èñü ìåòêî ñòðåëÿòü“, Semdeg _ saxinkle, mu-
clebad qceuli axalgazrdebi, uamravi daclili kaTxebi, xinklebis gorebi.
TiTqos asrulebs am serias „gazeTebis kioskTan“. rigSi dganan sawylebi,
dafiqrebulebi, damwuxrebulebi. maT win garbis patara moswavle, Ronivrad
miiqnevs CanTas, aSkaraa _ cxovreba foriaqiania, rigSi mdgarni ki gadaS-
terebamde Caketilan TavianT ocnebebSi, iqneb dRes mainc uTxran gazeTebma
gaWirvebisagan damxsneli, cxovrebis Semamsubuqebeli ram.
406
me ukve vaxsene grafikuli seria „mSromelebi“. SeiZleba Tamamad iTq-
vas: sabWoTa mxatvrobaSi uamravma vinmem Seasxa xotba Sromas, sabWoTa
adamianebis aRfrTovanebul Sromas, bevrma am SromiT daTrgunulnic gamox-
ata, magram iSviaTia aseTi ram _ RvTis Tvali da siyvaruli dastrialeben
dimitri erisTavis mSromelebs, iSviaTia, rom sxvaganac Tan sdevdes ciuri
melodia suraTebs, „mSromelebs“ ki mudam Tan sdevs. CavukvirdeT: „xarazs“,
„feiqar qals“, „meezoves“, „mlesavs“, „mzesumziris gamyidvels“, „mwonav qals“.
ai, sad Cans Zalian aSkarad, rom dimitri erisTavi RviZli, Rirseuli Svilia
Tavisi didi qalaqisa, tkivili stkiva misi da sixaruli axarebs. mere ise,
erTeulebs rom ebedebaT qveynad.
da kidev erTi mZlavri nakadi mxatvris Ziebisa, brZolisa: es aris Tan-
amedroveTa portretebi _ qalTa, mamakacTa.
jer kidev adre 60-iani wlebis dasawyisSi dimitri erisTavma Seqmna
ori grafikuli portreti: manana gedevaniSvili da naTela erisTavi. ra
Tqma unda, mas adrec hqonda am Janris namuSevrebi. magram es ori namuSe-
vari sul sxvanairad gaJRerda qarTul sazogadoebriobaSi, da ara marto
qarTulSi. mas Semdeg dimitri erisTavs ar hqonia personaluri gamofena,
sadac es ori portreti Zveleburad ar izidavdes mayurebels.
didi formatis qaRaldi TiTqosda damuSavebulia nemsis wveriT, ul-
amazesi qaliSvili, manana, Txeli pirisaxiT, ukan Sekruli xSiri TmiT, Cven-
sken Semobrunebuli uCveulod lamazi TvalebiT, TiTqosda kiTxulobs, ekuTv-
nis ase gaCereba Tu ara. Sen geRimeba, mzad xar, xelebi aswio maRla, qveyanas
gaawvdino Seni xma, _ yvelaferi gekuTvnis Sen!
aseTive samaxsovro portretia naTela erisTavisac. naTelas sul cota
metad aqvs gamoCenili mxrebi, samagierod, Tmis yoveli bewvi Catkepnili
aqvs varcxnilobaSi, masac Semoubrunebia Tvalebi Cvensken, da TiTqos miRe-
buli aqvs saboloo gadawyvetileba _ es me var, e.i. mzad aris bevri ram
SeiZlos bevrTaTvis.
rogorc pirveli, ise es meore portreti Tavisebur simboloebadac ki
iqcen Tbilisuri portretuli koleqciebisaTvis. mxatvari Zalian frTx-
ilad umatebs axal namuSevrebs, magram mainc umatebs: marine qarcivaZe, inesa
isakaZe, marine maWavariani, iza orjonikiZe, manana Sengelaia da sxvebi. Ti-
Toeul am portretze bevri SeiZleba laparaki, sad, romel StrixTan ras
fiqrobda mxatvari, rogor gamouvida sinamdvileSi. uamravi saintereso
ramis amokiTxvac SeiZleba maT TvalebSi, magram Cven sxva portretebic
gvainteresebs, mamakacTa portretebi. umTavresad am cikliT dainteresebu-
lan premiaze wardginebis drosac, Cvenc mTel Cvens SesaZleblobebs warvmar-
407
TavT maTken.
erTi ram unda iTqvas Tavidanve: dimitri eisTavi umTavresad xelo-
vanT xatavs. amaSi dagvarwmunebs ubralo CamoTvlac ki _ Wabua amirejibi,
mwerali; karlo kalaZe, poeti; mirian abulaZe, mwerali; rezo amaSukeli,
poeti; oTar WilaZe, poeti; givi gegeWkori, poeti; mixeil loxvicki,mewarli;
vaxtang jalaRania, musikosi; gia eZgveraZe, mxatvari; iza orjonokiZe,poeti;
dinara nodia, mxatvari; gia badriZe, msaxiobi.
mxatvari didad ar aris nayoymanevi arc maneris arCevisas _ qaRaldi,
fanqari, tuSi, pasteli anda Txeli guaSi. mTavari modelis nakvTebia. misi
sulia. am mxriv ki TiTqos raRac arqaulTanac gvaqvs saqme. romSi, vatikan-
Si, Camwkrivebulia Zveli imperatorebis biusti-portretebi. es biustebi,
cnobilia, uaRresi sizustiT gadmogvcemen modelebs, sul sxvadasxvaa yvela
imperatori, magram saerTo ansamblSi, gasocaria, yvela TiTqos mainc hgavs
erTmaneTs da es imitom, rom mxatvramde, moqandakemde didi romi muSaobda
maTze, maT fizikur da sulier Camoyalibebaze.
dimitri erisTavis portretebzec aseTi ram iTqmis. isini Tbiliseli
moqalaqeni arian. maTSi winaparTa pulsacia igrZnoba, lamazebs, amayT, qed-
maRlurad aumarTavT Wkvianuri Tavebi. erTi gafiqreba gafiqrebinebs: „ase
sWirs saqarTvelosas, didebulT Tunda mcireTa, azavTdebian, ityvian: uCe-
mod vin imRereTao?“ magram sinamdvileSi sxvaa, eseni fizikuri da sulieri
wvrTnagavlili Tanamedroveni arian, yoveli maTganis ybebi damuxtulia
daZabulobisagan, yoveli maTganis Tvalebi gamoaSuqebs Zalas, raic savalde-
buloa gaiRos qeynisaTvis, misi sikeTisaTvis. TviT karlo kalaZis por-
tretic ki, romelic erTi SexedviT garantuasac ki gvagonebs, _ Sublis naoWe-
biT, siamayis borcvebiT, mkacri TvalebiT samSoblo qveynis bediT SeWirve-
buli mamakacia. is TavganwirviT ibrZolebs misTvis.
ra saocari ganwyobaa daWerili jerac isev axalgazrda poetebis _ oTar
WilaZis, givi gegeWkoris da iza orjonikiZis saxeebSi. isini ise dganan,
rogorc wmindanobis gzaze Semdgari monastris morCilebi. xar maTTan da
siamayis grZnoba geufleba. Tu ers aseTi Svilebi hyavs, yovelTvis saime-
dod gamoiyureba misi momavali.
dimitri erisTavi, gavimeoreb _ didi qalaqis Svili _ trfialia kinosic,
presisac, wignieri samyarosic. misi naxatebis mixedviT aris dadgmuli umS-
venieresi filmebi: „araCveulebrivi gamofena“, „giorgobisTve“, „iyo SaSvi
mgalobeli“, da kidev raze laparakobs xolme siamovnebiT, 1957 wlidan, e.i.
Jurnal „ciskris“ daarsebis dRidan, ar daubeWdavs axalgazrda avtors am
JurnalSi moTxrobebi, rom isini Cemi dasuraTebuli ar iyoso. gamorCeviT
408
amayobs imiT, rom me viyavio pirveli ilustratori guram rCeuliSvil-
isao. mis mier gakeTebuli wignebidan me gamovarCevdi Sarl de kosteris
„til ulenSpigels“ da Seqspiris „hamlets“. am wignebSi saerTaSoriso
klasia gabatonebuli. yvelaferi imdenad cxadia, ganmartebebs TiTqos aRarc
moiTxovs. piriqiT, hamletis mqrqali Rimili Sen mogyveba Sens saqmeebSi
Semwed.
da bolos, ucnauri movlena _ „kacia adamiani?!“ siyvaruli da siZul-
vili erTsadaimave dros. mogvwons ilia WavWavaZis maTraxis Waxuni, mud-
mivi Tvlema rom mainc daurRvios Zveli fardagiviT mdidari koloritis
mqone TaTqariZeebs, magram amave dros SeSfoTebuli fiqrob, nuTu marTla
aris Cvens erSi lpobis iseTi aSkara kerebi, rogorebic TaTqariZeebi ari-
an. amitom aris, rom yovelives, raic ki „kacia adamians“ exeba, gafacicebuli
yuradRebiT vxvdebiT. aseTi gafacicebiT SevxvdiT dimitri erisTavis il-
ustraciebsac. nawili am ilustraciebisa 70-iani wlebis dasawyisSi aris
Seqmnili, meore nawili _ bolo wlebSi. es ukve Taviseburi SekveTaa _
berlinSi unda gamovides „kacia adamiani“ germanul enaze, feradi ilus-
traciebiT, da am saqmisaTvis yvelaferi Tavidan gaakeTa dimitrim. vis aRar
dausuraTebia es moTxroba! dimitri erisTavi mainc iCens inteleqtualur
gabedulebas da asuraTebs Taviseburad. gansakuTrebul yuradRebas i py-
robs feradi ilustraciebi. pirveli, rac am ilustraciebma axlos misvli-
sas mafiqrebina, esaa is, rom isini daxatulia qveyanaSi, romelSic xSiria
firuzisferi ca, bevria TuTa da alubali, bevria mocvi da marwyvi, mraval-
gvari foTlovani tyeebi. isev sasaciloni arian darejani da luarsabi,
isev Zlivs dalayuneben msuqnebi, tandamaxinjebulebi, magram roca isini
TavianTi saxlis aivnis moajirTan sxedan da jerac Zilisagan Sewuxebule-
bi gadmoscqerian qveyanas, maT lamazi Tvalebic ki aqvT, WiqebiT xelSi _
isev darejani da luarsabi, _ ra ndobiT, ra siyvaruliT Sehyureben erTma-
neTs! kubodan gadmomzirali luarsabi? moCardaxuli uremi gzaze? dimi-
tri erisTavisaTvis darejanisa da luarsabis samyaro marto wumpe da
saflobi ar aris. yvelaferi misi samSoblo saqarTveloc aris, da sadac
Cven patarebi vicinodiT xolme, axla tirilsac ki gvandomebs mxatvari.
imedi gvaqvs, germaneli mkiTxvelebic kargad SeigrZnoben amas.
vin SeamCnia, vin gamoarCia portretebi da „kacia adamianis“ ilustra-
ciebi da waradgina premiis mosapoveblad? didi madloba ekuTvnis Cvenis
mxridan mas. dimitri erisTavi yoveldRiurad Taviseburad ibrZvis, uaR-
resad saintereso sanaxaobaa misi saxelosno, da Tu mainc da mainc ar feT-
deba regaliebisaTvis, jildoebisaTvis, piriqiT, Riziandeba kidec, epatios
409
am dReebSi molbertTan gajiutebuli dgoma, mRelvared zurgmoqceuls Cven-
sken.
1989
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`diRmis boloze~
m. W-s naambobi
Zveli dro. gazafxuli. diRmis boloebi. nazamTrali miwa jer isev rux-
ia. Tbila ki. mze anaTebs.
gzaze gamoCndeba urmebis qaravani. zed RviniT savse rumbebi awyvia da
mZimed moTimTimeben. win batoni mouZRvis, kanWmaRal cxenze zis, buxris qudi
hxuravs. gza grZelia da TiTqos yvelani sTvlemen, meurmeebica da batoni-
ca.
erT adgilas veeba tanis glexi amoCndeba, quds moixdis da Tavdaxrili
dgas. batoni SeamCnevs, cxens cota Seacekvebs da glexs gadmosZaxebs:
_ gamarjoba, gigolav!
_ RmerTma gadRegrZelos, batono..
_ rogora xar, gigolav, xo magra svam iseva.
_ iyos rame batono, Torema...
_ mainc ramdenis daleva SegiZlia kideva.
_ ramdensac mamawvdian, batono!.
_ mainc, kaco, mainc!
_ aegre, rumbs movaxrevineb wina fexebsa.
batoni urmebs miubrundeba da maTraxis aweviT aniSnebs, gaaCereTo.
_ daaye, biWo, daaye! _ gadadis meurmeebis xma.
daayeneben urmebs.
_ ai, esec rumbi da esec Sena!
_ rasa brZaneb, Seni Wirime!
_ ho, dalev da Segergos, daleulica da es rumbica.
_ marTla brZaneb, Seni Wirime?
_ ai, xalxi, xalxi aq ar ari?!
meurmeebi win moiweven, iSmuSnebian, eRimebaT.
_ raki egrea, pirjvari gadamawerineT marto.
gigola pirjvars gadaiwers da uremze adis.
meurmeebi im urems Semoexvevian, urmis patroni rumbs pirs uTavisu-
flebs. gigola miujdeba. batoni cxenidan uyurebs da maTraxis tariT ifx-
410
ans safeTqels.
gigola muSaobs. erTs amoisunTqebs da isev rumbis pirs ubrundeba, Tan
Tvalebamotrialebuli uyurebs fexebs. fexebi moColfotdebian. erTsac
Seisvenebs, erTxelac daewafeba da mere win gawvdili marjveniT saTiTaod
gadakecavs im fexebs.
_ gaamos! gaamos! _ icinian meurmeebi.
batoni cxens acekvebs da maTraxs xan CamoSlis, xan aikecavs. _ devi hyo-
filxar, gigolav, Woportelo, miabrune urmebi da Sin autane eg rumbi.
_ rasa brZaneb, Seni Wirime!
_ ho, ho.
gigola urmidan aRar Camodis, quds ixdis da gaRimebuli, gabebRvili
zis.
sxva meurmeebi siamovnebis yiJiniT acileben.
_ devo! uZirov! gardanqeSano!
gigola isev iRimeba da quds iqnevs.
_ dRegrZeloba did batons!
batoni erTxelac mobrundeba.
_ dReis swors imereli stumrebi meyoleba da Tu vinmem gadoba, tyviiT
gagixvretam mag xodala Tavsa.
_ rasa brZaneb, Seni Wirime, ramdensac mamawvdian imdens davlev. mere mec
gadaval alaverdsa.
_ hoda, daixsome!
_ davixsomeb, batono.
batoni cxens maTraxs amoswyvets da gaaWenebs.
meurmeebi Tavebs miiqneven. ·
_ es ra qna, kaco! giJia, arc giJia, Wkviania da arc Wkviania mTeli rumbi,
kaco, mTeli rumbi!
qaravani wava, dapataravdeba. gzidan gverdze gadaxveuli erTi uremi ki
aRmarTze adis, adis. zed ori kaci uzis. erTi isev xels miiqnevs haerSi.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`doqi~ (samagido rveulebidan)

imereTis saxelganTqmuli SroSuli doqi wamoviRe, _ didi, oclitriani.


Cavedi avtobusiT CvenTan. Cveneburebi saxarazos kedelTan dganan Camw-
yrivebulebi.
411
_ ra aris, kaco, rezo, ega!
_ imeruli doqia! _ siamayiT avwie maRla.
gamomarTves, awon-dawones, Semoutyapunes xeli. Caxedes, mzesac miuSvires
Ziri.
_ gaua! _ Tqva erTma.
_ gaua! _ daudastura meorem.
_ raki Tqven ityviT, _ mewyina me, _ SroSulia, is ki ar aris.
_ gaua kia da...
_ gaua naRdad, _ daudastures sxvebmac.
mivedi wyarosTan, Sevudgi doqi, gavavse amovwie da gasdis fSxrialiT.
icinodnen Cveneburebi. erTmaneTs eyudebodnen siciliT.
_ ma imerlebi kargs gamaatandnen rames?!
_ aba, kaco!
ufro tkbilad CakuWkuWdnen, ufro didi netarebis naTelma gadauaraT
saxeze.
ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`d...s naambobi~ (samagido rveulebidan)

_- bolSevikebi rom modiodnen, ropelic ki cota SeZlebuli ojaxi iyo,


tyeSi gaixizna. vinc darCa, isic did-patarianad Sin iyo Sebuduli axalgar-
xda gogoebs bebrulad Caacves da damures, cudi aravin araferi autexoso.
marto mTlad Raribebi, arafris mqoneni dadiodnen Tamamad. Sesuliyo Taf-
lo, Slaguna meRoris coli, megarmones saxlSi, gamoetana garmoni, daat-
lapunebda SiSveli fexebiT im Tebervlis talaxSi, aWyvitinebda garmons
da Tanac viTom rusulad buqnaobda:
_ davai, davai, davaio!
–=- davai. davai, davaio'
ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`dumili gzaSi~

axla ukve veRar momigonebia, aTas cxraasormocdaeqvsi wlis bolo


ricxvebi iyo, Tu aTas cxraas ormocdaSvidi wlis dasawyisi. is ki kargad
maxsovs, rom kvira dRe iyo, pirveli kursis studenti viyavi, studentTa qalaq-
412
Si vcxovrobdi da, radgan TbilisSi jer isev sasursaTo baraTebiT iZle-
odnen pursa da sxva saWmelebs, yovel kvira dRes ficris erTi yviTeli
CemodniT simindis fqvils, lobios, xils da aseT rameebs vezidebodi xolme
soflidan. albaT, gagikvirdeba, gana amdens ras Wamdi, rom yovel kvira
dRes ezidebodio! sakvirveli araferia, Zmisav. omianobisa da omis momdevno
wlebSi yvelas saocari mada gvqonda. erTxel, magaliTad erTi mTeli fur-
nis puri Camivarda xelSi. cxeli furnis puri, ra Tqma unda furnis puri,
sul cota, ori kilogrami mainc iqneboda. davjeqi da, rogor ggonia, ram-
dens davtovebdi vaxSmisaTvis? namcecic ki ar damitovebia. ai, aseTi mada
gvqonda maSin! Tumca, rac marTalia, marTalia, amas araviTari kavSiri ara
aqvs imasTan, rac me unda giamboT.
kargad is maxsovs-meTqi, rom kvira dRe iyo. isic maxsovs, rom didi Tov-
li ido. Cemi soflidan rkinigzis sadguramde ki rva Tu cxra kilometri
unda gamevlo.
axla sul sxvaa. axla cxra kilometrs fexiT vinRa gaivlis, roca amdeni
manqanaa. maSin ki yvela gaRioda _ qalic da kacic, beberica da axalgazrdac.
me axalgazrda viyavi da, miuxedavad imisa, rom Tovli TiTqmis muxlamde
mwvdeboda da mxarzedac is ficris fuTiani Cemodani mqonda Sedgmuli, mainc
yoCaRad mivabijebdi.
Cemi soflidan sadguramde aseTi gzaa: jer Cveni venaxebis orRobeebs
unda Cahyve, mere velSi gaxvide, sadac ramdenime grZeli TeTri Senoba dgas
mecxoveleobis meurneobisa, mere bebriWalaSi Sexvide da am uSnod dagr-
Zelebul sofelsac rom gaivli, sadguric gamoCndeba erT kilometrze. dgas
trial mindorSi martodmarto, TeTrad aris SeRebili, Tunuqis wiTeli
saxuravi axuravs.. Tumca Cven arc sadguri gvWirdeba amJamad.
ficris fuTiani yviTeli Cemodani mxarze maqvs Sedgmuli, Sarvlis totebi
windebSi maqvs Catanebuli da ukvalav TovlSi _ Slap-Slup, Slap-Slup, _
mivdivar da mivabuqeb.
haeri sufTaa, sufTa, rogorc es mxolod TovlSi icis xolme. nislia
Camowolili, skvinCa Citi Tu wamoimaxebs sadRac: skvinC-skvinCo. siwynarea.
is iyo, velSi gavedi da TeTr saxlebs gavupirdapirdi, rom vxedav, im
saxlebis mxridan nislian ferdobze viRac eSveba _ dabali, yunculiT mo-
mavali viRac. gamikvirda, es ra uCveulod dabali kacia, Tan ra ucnaurad
modis, erTi axlodan vnaxoT, vin aris meTqi, _ gavCerdi da cda daviwye,
magram kaci ki ara biWi aRmoCnda _ iuri kolpakovi Tormeti wlis iyo.
Teqis Ceqmebi da mokle Savi palto ecva, kurdRlis tyavgamokerebuli Tbili
qudi exura, zurgze CanTa hqonda wamokidebuli, zxeaprexili cxviri sicivis-
413
agan gaswiTleboda, TiTqmis morboda da fxvier Tovls SadrevnebiviT
moabuqebda. ai, sul axlos movida paltos jibeebSi xelebCawyobili, Se-
momyurebs da ecineba.
_ ras icini-meTqi, _ vkiTxe.
_ Tqven beri xarTo?
am sityvebze, cota ar iyos, damcxa da wamovwiTldi kidec.
saqme isaa, rom me maSin ukve leqsebs vwerdi, Tavi poeti megona da ar
vici, ratom vfiqrobdi ase, raki poeti var da sxvebi ar arian poetebi, raRaciT
xom unda ganvsxvavdebode-meTqi am sxvebisagan! amis gamo Tma TiTqmis mxre-
bamde mqonda Camozrdili, erTi raRac grZeli Savi palto mecva, TbilisSic
ki TuSuri nabdis qudi mexura da marTlac bers vgavdi. Tormeti wlis
iuris albaT suraTSi enaxa beri an gaegona sadme didebisagan. da, ai, dami-
naxa Tu ara, gauxarda da im wuTSive mkiTxa, marTla beri viyavi Tu ara. me,
ra Tqma unda, darcxvenas male vZlie, udardeli gamometyveleba miviRe da
mivuge, rom beri ki ara, giorgi saakaZe var-meTqi. magram, iciT, ra mi pa-
suxa?
_ giorgi saakaZe meCvidmete saukuneSi cxovrobda da TurqeTSi mokle-
so.
Rimili gakvirvebiT Semecvala. mivxvdi, rom cota sxvanair biWTan mqon-
da saqme, aseTi xumrobebi ar gamomadgeboda, da ramdenime wuTis Semdeg
seriozulad vkiTxe, romel klasSi iyo da axla sad midioda.
_ mexuTeSi var, bebriWalaSi vswavlob da axla skolaSi mivdivaro.
es rom Tqva, kidev avxed-davxede.
bebriWalamde sam' kilometrze meti iyo. SeZlebda Tu ara am manZilis
gavlas aseT TovlSi? avxed-davxede da davrwmundi, rom SeZlebda. ise yo-
CaRad miabijebda da miabuqebda Tovls, iseTi cocxali Tvalebi da fxizeli
zeaprexili cxviri hqonda, rom ueWvelad SeZlebda. mere erTxel gasvlas
ki ara, gasvlas, gamosvlas da vin icis, kidev ras aRara.
mivdivarT, mxardamxar mivabijebT bebriWalelebis venaxebis orRobeeb-
Si da xan is mekiTxeba, xan me.
_ Tqven Wyanteli xarT? _ mekiTxeba is.
_ Wyanteli var.
_ Wyante ras niSnavs?
avuxseni, rasac niSnavda.
_ mere ratom hqvia Tqvens sofels ase?
_ Sen sad daibade? _ Sevubrune kiTxva.
_ gomelSi.
414
_ ratom hqvia Tqvens qalaqs gomeli?
amomxeda da gaecina:
_ eg vici·
rogorc ki es Tqva, imwamSive mivxvdi, rom is iseTi biWi iyo, namdvilad
ecodineboda, ratom erqva maTs qalaqs gomeli, da me Cemi daviwye:
_ Tuki asea, mec vici. albaT, Cveni soflis adgilas uwin Wyante-Waobi iyo
da amis gamo daerqva ase!
amiT swrafad SevTanxmdiT, rom adamianebi tyuilubralod arafers
arqmeven saxels, da isev megobrulad ganvagrZeT gza. cota manZili rom
gaviareT, axla es vkiTxe:
_ romeli sagani giyvars yvelaze metad?
_ gramatika. gramatika da musika. Tumca musikas ar gvaswavlian, ubral-
od gvamRereben xolme. magram simRerac gvicdeba an arada damrigebeli
ariTmetikas gvitarebs xolme.
_ musika da romeli? _ vikiTxe daeWvebulma.
_ gramatika.
me isev avxed-davxede. Cemken aRar iyureboda, magram isev yoCaRad modioda,
isev yoCaRad moabuqebda Tovls. gaugonar ambavs ki meubneboda. Cems sic-
ocxleSi pirvelad vxedavdi adamians, pirvelad mesmoda, rom vinmes, isic
mexuTe klasSi, gramatika emjobinebinos, vTqvaT, bunebismetyvelebis, ariTme-
tikis an istoriisaTvis. TviTon me ori rame mejavreboda bavSvobaSi _
Tevzis qoni da gramatika. da, ai, Zmisav, modis axla Cem gverdiT Tormeti
wlis biWi da, viTomc araferi, gramatika ki uyvars yvela saganze metad.
imwuTSive mivaxale: Cems sicocxleSi pirvels Sen gxedav, romelsac gra-
matika ase uyvars-meTqi.
_ iciT, ra? _ daiwyo raRac Secvlili xmiT, yrud, _ me deda myavda... deda
da ufrosi Zma borisi.
–- mere?
_ deda maswavlebeli iyo, gramatikis maswavlebeli, ara, marto grama-
tikisa ki ara, literaturis maswavlebelic, magram gramatika uyvarda. Cems
Zmas ki ejavreboda. mere deda aswavlida TviTon! xom aris xolme ase, Tvi-
Ton dedebi rom aswavlian? TviTon deda aswavlida da sul samebi hqonda.
nawyvet-nawyvet, sityvebis ylapviT laparakobda, Cemken arc erTxel ar
gamouxedavs.
_ mere? _ veRar viTmendi me.
_ mere deda Cveni qalaqis dabombvis dros daiRupa, Zmac daiRupa... da
axla...
415
am „axla“ sityvis Semdeg aRarc imas uTqvams araferi da aRarc me mi-
kiTxavs. xmis amouRebliv gaviareT mTel kilometrze meti...
erTi gafiqreba gavifiqre, modi, imasac vkiTxav, musika raRad giyvars-
meTqi magram imwamsve SiSma amitana, vaiTu am kiTxvazedac mZime, guldasaw-
yveti pasuxi moeca. da isev uxmod ganvagrZe gza ratomRac misken gaxedvisac
ki merideboda.
bebriWalaSi rom SevediT, xalxSi rom gaverieT, maSin Zlivs vkiTxe, aq,
saqarTveloSi rogor moxvdi da axla visTan xar-meTqi.
_ mamasTan. mama aq muSaobs, meurneobaSi. me da mama varT. mama meurneo-
bis buRalteria.
cota xanSi viRac biWebi wamogvewivnen da dauZaxes _ salami, iurkao, _
magram iuri marto xelis aweviT miesalma da isev me gamomyva mxardamxar.
skola gzis piras iyo. ai, mis farTod gaRebul alayafTanac mivediT.
iZulebulni viyaviT, erTmaneTs davSorebodiT. me es ar mindoda, etyoboda,
arc iuris undoda. jibeSi senkeviCis moTxrobebi medo, „ianko musikosi“ da
sxva kargi moTxrobebi. amoviRe da miveci, es Cveni Sexvedris mosagone-
blad gqondes-meTqi. wavuwere kidec ase, Tanac piroba davdeT, Tuki saSu-
aleba mogvecemoda, aucileblad gvenaxa erTmaneTi.
magram mas Semdeg mTeli TxuTmeti weliwadi gavida da aRarsad Sevx-
vedrivar. etyoba, mamamisi im meurneobidan male sxvagan gadaiyvanes. iuric
Tan waiyvana da es Sexvedra tkbil mogonebadRa damrCa. gamaxsendeba is
Tovliani dRe, Cemi yviTeli Cemodani, grZeli Tma, grZeli Savi palto; gam-
axsendeba, rogori gamometyvelebiT mekiTxeboda iuri, beri viyavi Tu ara.
daviwyeb mxiarul kiloze am ambis moyolas da, roca iqamde mival, Tu rat-
om uyvarda iuris gramatika, aq vgrZnob, rom raRacas vafuWeb, raRacas ise
ver vambob, rogorc maSin iyo Tqmuli. megobrebic xvdebian amas da meub-
nebian, eg ambavi dawere, moyoliT kargad ver hyvebio. bevrjer davapire da
axla Zliv-ZlivobiT movaxerxe. magram, vin icis, movaxerxe ki?!
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`dRevandeli dRis es wuTebi~ - ixile `fasanauri~

`dRe TebervalSi~
„Tuki mkiTxaven, _ ra ariso Wmunva, naRveli,
me vupasuxeb, rom esaa saganTa gamo“.
416
naSuaRamevis sam saaTze gameRviZa. quCidan Semosuli Suqi krToda da
TaxTaxebda. cota da Soreuli Sxuilic moaxlovda. kar-fanjaram zriali
daiwyo. wamovxti, farda gavwie. caze mowiTalo Rrublebi ireodnen, xeebi
totebs iqnevdnen, sadRac saxuravidan aglejili Tunuqic raxunobda. „fuu,
Tu aseTi qari iqna, aRarsada varT wamsvlelni“. davweqi da iseTi ganwyo-
bilebiT CameZina _ Sin vrCebodi. magram rvis naxevarze sul sxva suraTi
damxvda. qari Camdgariyo, caze Rrublis nasaxic ki aRar Canda. swrafad
Cavicvi,piri gavi parse,cota wavixemse da rva saaTze ukve troleibuss vuc-
didi. cxris TxuTmet wuTze me da Tengizi sadgurSi unda SevxvedrodiT
erTmaneTs. mTavari es iyo xolme, aqamde mogveRwia... aqedan, saiTac unda
wavsuliyaviT, yvelgan ca iyo da miwa. „Cven samyof sakenks“ udabnoSic ki
vi povidiT.
zustad cxris TxuTmet wuTze sadguris win viyavi. Tengizma, Cveulebi-
samebr, cota daigviana. mis mosvlamde sabileTo salaroebTan mimovdiodi
da mravalWirgamovlili samTo qurTukiT viwonebdi Tavs. male Tengizic
gamoCnda:
_ sad xar, kaco, gagvaswro matarebelma! _ davuZaxe me, magram is arxeinad
iRimeboda. Turme mas marSruti ukve moefiqrebina _ sadgur grakalSi Cam-
ovxdebodiT, iqidan xovlemde manqanas gavyvebodiT, xovledan mTas gada-
vivlidiT, TeZmis xeobas CavuyvebodiT da kaspis sadguriT ukan gamovbrun-
debodiT. erTi eg iyo, grakalamde cxinvalis matarebliT unda wavsuliyav-
iT. is ki aTis naxevarze gadioda...
_ miT ukeTesi CvenTvis! _ Tqva Tengizma, _ manamde bazarSi CavideT da
aqve viyidoT ramerumeebi!
bazarSi TiTqos Semodgoma iyo: grova-grova ewyo vaSlebi da msxlebi,
yurZeni da forToxali, mwvanili da wiTeli boloki. yvelafers xasxasa,
mimzidveli feri hqonda. es albaT imitom, rom ojaxisTvis ar vyidulob-
diT arafers (maSin fasebi amuqebs xolme ferebs). zurgCanTaSi monadiru-
li Zexvi da raRac namcxvari gvqonda. amas davumateT erTi kilo guruli
nacara vaSli, orasi grami namdvili TuSuri yveli (es CemTvis), asi grami
Camwnilebuli zeTisxili (es TengizisTvis), erTi boTli yurZnis wveni da...
meti raRa unda undodes veladgasul kacs?!
mSvidad, xumroba-xumrobiT avediT matarebelSi. vagoni ukve savse iyo.
mgzavrebi, TiTqos didi bedniereba xvdaT wilad, aq rom SemoaRwieso, Ri-
miliT Sehyurebdnen erTmaneTs. viRaceebi kiskisebdnen kidec. marto Cveni
mezobeli osis patara biWuna iWmuxnida warbebs. rva Tvisa iyo. qera, swori
417
Tma daudevrad CamoSloda Sublze, loyebi mezurnesaviT dahberoda. ijda
vagonis kedelsmikrul magidaze, dafiqrebuli, metismetad dafiqrebuli
gaiyureboda gareT, xandaxan moixedavda SublSeWmuxnuli, _ ra iyo, ra am-
bavSi xarTo, magram raki naxavda xalxi Tavisas ganagrZobda, _ TavSi qva
gixliaTo, _ da isev gareT daiwyebda yurebas.
gareT ki marTlac bevri ram iyo saintereso. SeSinebuli garbodnen
saxlebi da oqrosfrad movarayebul kenweroebiani xeebi, Savi laplapa
boZebi da ferad-feradi meserebi. boZebze Rabua CitebiviT Camomwkrivebu-
liyvnen TeTri izolatorebi. neli TaxTaxiT adi-Camodiodnen grZladgaW-
imuli mavTulebi. Sexvdebodnen erTmaneTs, TiTqos akocebdnen da erTi
maRla avardeboda, meore dabla daiwevda damorcxvebuli. manqanebi dare-
tianebulebiviT efarebodnen Senobebs da gormaxebs.
cota xanSi mTvrali jeilebic amoCdnen romeliRac baqanze. naxav, Ten-
giz, Tu Cvens vagonSi ar amovidnen-meTqi. da marTlac, daiZra matarebeli
da, _ „su genacvaleT! xo araferi gawyenineT!“ _ sami erTmaneTze miyudebu-
li sofleli biWi tortmaniT wamovida Cvensken. magram isinic daSaqrul
xasiaTze iyvnen. „bodiSiTa“ da „genacvaleTi“ agvavses. jibeebi Wrel-Wru-
la kamfetebiT hqondaT savse. iRebdnen da qaliSvilebsa da bavSvebs urigebd-
nen. erT SavTavsafrian bebiasac misces. is bebia gadakocnes kidec. _ „tkbi-
lo, tkbiloo!“ _ iZaxes karga xans da mere meore vagonSi gailalnen simRe-
riT.
imaTi wasvla iyo da suraTebis munji gamyidveli Semovida. Savi saqaRal-
de iluzionistis simarjviT gaxsna da mgzavrebs cxvirwin Camoutara: rob-
ert teilori da vivien li, Jerar fili pi da simona siniore, Jan gabeni da
jina lolobrijida. mgzavrebma kisrebi daigrZeles, gaeRimaT kidec, magram
es patiebis Rimili ufro iyo, vidre kmayofilebisa. maSin munjs gamomwve-
vad aucimcimda Tvalebi, saqaRalde daxura, mkerdis jibidan Cvensken
moswrafebuli, xelebgaSlili robertino loretis suraTebi amoiRo da
kartebiviT gaSala, _ arc amas iyidiTo? _ gvaniSna mediduri JestiT. da
gaimarjva. yvelam siamovnebiT iyida. xnierebic ki ise Sescicinebdnen am
italiel biWunas, TiTqos didi xnis unaxavi sakuTari SviliSvili yofiliy-
os. darwmunebuli var, im wuTSi yvelaze cudi smenis patronsac ki aSkarad
Caesmoda misi cisgaxsnasaviT wkriala xma.
osis patara biWunas moswyinda qveynierebis idumalebaze fiqri da daiZ-
ina. fanjrebSi sinaTlem imata. ra Tqma unda, es ufro imis brali iyo, rom
sadRac Sors, burusSi gaxveuli mze maRla-maRla iwevda, magram Tavisebur
gavlenas mtkvris xeobis gaSla-gafarToebasac axdenda. muxaTgverdis, mcx-
418
eTisa da armazis Savi kldeebis nacvlad fanjaraSi kaspis nacara zegnebi
Semodioda. TrialeTis kalTebze Tovlic ido. Tovli iyo albaT ufro
dablac, tyeebSi.
_ es metexi da amis Semdeg grakali iqnebao!
viRaceebi aibargnen, karTan migrovdnen. erTmaneTs afrTxilebdnen: „aba,
vinZlo avtobusSi movaswroT asvlao“. Cvenc sxvebs amovudeqiT. matare-
belma svlas uklo da gaCerda. yvelani patara Senobebisken garbodnen.
Cvenc gaviqeciT, magram ukve gvian iyo. avtobusze veRar avediT. veRar mov-
igeT verc kerZo manqanebis gadabrinjul mepatroneTa guli. dagvrCa er-
TaderTi gza _ tendgadafarebuli gaxunebuli „51-iT“. avediT. Tan Tavs
vinugeSebdiT, es sxvebs sjobs, xalvaTad vivliTo, magram aqac imdeni xalxi
amovida, axlomdgomTa kefebisa da cxvirebis mets verafers vxedavdiT. kidev
kargi, rom am kefebisa da cxvirebis yureba Rirda. erT sqelkiseras, jagar-
aTmians, CitisbudesaviT patara qudi miekosebina, meores lega fafaxi Camoefx-
atebina, mesames da meoTxes _ xanSi Sesul, gaSavrkinebul qalebs _ loyebi
gahqrobodaT da marto Txeli, mokauWebuli cxvirebi da giSris mZivebiviT
brWyviala TvalebiRa SerCenodaT saxeze. ucnauri cnobismoyvareobiT ace-
cebdnen am Tvalebs. kacebis xumrobaze iRimebodnen. cali xeliT manqanis
Zaras ebRauWebodnen, meoreTi baduraSi Cawyobil qalaqur purebs aCerebd-
nen viRacis tomaraze.
_ TqvenSi ra, upurobaa, deida? _ vkiTxe Cems gverdiT mdgar qals.
_ ara, Svilo, guSin ver gamovacxe da...
_ mere amdeni ra ambavia?!
_ bevria? _ gaeRima keTilad, _ igeTi mglebi elodebian, Svilo, am purebs,
saRamomde eyofaT Tu ara, egec ar vici.
Cven gagvecina. misma mezobelma qalma ki daumowma.
_ xo, xo, marTalia, mglebiviT qmar-Svili hyav.
RmerTma kidev ufro kargi mada misceT-meTqi da soflis ambebis gamok-
iTxva davuwyeT. xovle didi sofeliao, xevi Camoudiso, xexmeli hqviao, ufro
xevxmeli unda iyos, magram imTaviTve egre veZaxiT da exla raRas vuSveli-
To. am zafxuls im xevs gaRma geologebi Txridnen da naqalaqaric i pove-
so.
saburavebi ise Wylapunobdnen talaxSi, namdvilad ukve axlos viyaviT
sofelTan. gavwi-gamovwie gafxrewili tendi, gavixede. marTlac sofelia! _
xelmarcxniv ruxi mTis ferdobs Sehfenia. swori, riyisqvisferi kramitiT
daxuruli saxlebi TiTqos saguldagulod dausufTavebiaTo. SigadaSig
ZeZvis Robeebi, TuTebi, qliavebi, vaSlebi da Tivis bululebi moCans. adis
419
maRali kvamli. mzeze qaTqaTebs gasaSrobad gafenili sarecxi.
manqana Cerdeba...
_ aba, daloi! _ iZaxis viRac.
jibeebs iqeqaven, fuls imarjveben da Cadian - zogi CabobRebiT, zogi
skupiT da „hoplas“ ZaxiliT. aris sicili:
_ wvrilSvili ar daaoblo, sandro!
Cvenc CavdivarT, es ori ucxo amden momsvlelTa da damxvdurTa Soris.
Tavgadaprialebuli mZRoli zedac ar gviyurebs, ise gvarTmevs fuls, _ iqiT,
gzis piras ayudebulebs elaparakeba raRacas. CanTas vikideb da talaxian
gzas mivyvebiT aRma. talaxi ki ara, wunwuxia. sanam Sarvlis totebi dagves-
vrebodes, manam unda CavitanoT windebSi. vitanT _ me TeTri Razlis wind-
ebSi, Tengizi _ nacrisferebSi. axla ukve mTlad ucxoni varT. ase viRa da-
dis Cvens droSi! mainc siamovnebiT mivabijebT. amindia, ukeTess ver in-
atreb! amindi da siwynare. rogorc yvelgan, soflebSi, aqac myudroSi ga-
momdgaran xeljoxiani berikacebi. dabal yoreze, gamwkrivebulan axal-
gazrdebic. erTs yveli gamoutania gasayidad, naxevari Tavi lurj qvama-
rilSi nadebi yveli, da im naxevar Tav yvels amosdgomia Svidi qarTleli
epikosi. dganan, dahyrdnobian joxebs da dinjad, sityvebis dagemovnebiT
uyvebian erTmaneTs raRacebs.
iqve axlos, maRaziaa. SevdivarT da RimiliT vaTvalierebT Taroebs.
caluRi da avSara, Toki da jaWvi, fexsacmeli da tansacmeli, wignebi da parfi-
umeria. sunic Taviseburi dgas _ kupris, sveli aguris da Sabiamnis. noqari
saidanRac icnobs Tengizs. guli swydeba, rom „Cveni sakadrisi saqoneli“
ara aqvs. magram Cven vanugeSebT _ zenadrisSi gadasasvleli gza gvaswavle
da meti araferi gvindao. samwuxarod, es gza imasac ar scodnia. maRazias
stovebs, gasayid yvelTan Sekrebil epikosebTan midis, imaT ekiTxeba _ aes
jeilebi zenadrisSi rogor unda gadavidneno. epikosebi TiTqos iRviZe-
ben. yvela erTad cdilobs agvixsnas. migvaswavlos. iSveren dakoJrebul
xelebsa da bolomosvril joxebs, erTmaneTs uwyrebian... Cven did, did mad-
lobas vuxdiT da mivdivarT.
gaTxrebi, am zafxuls rom uwarmoebiaT „geologebs“ (aq ase ician, rom
isini geologebi iyvnen da ara arqeologebi), gaRmaa. Cven iq ver movaswrebT
gasvlas. esec ar iyos, sxva rameebi ufro gvainteresebs, vidre antikuri
epoqis nagebobaTa naSTebi, kerZod _ mze da am mzis qveS gayuCebuli dedami-
wis nazamTrali zurgi.
erT tinis qviT aSenebul saxlTan, patara fexebiT motkepnil moedanze,
gogo-biWebi TamaSoben. dagvinaxaven da maswavleblis winaSe damorcxvebu-
420
li moswavleebiviT dauSveben xelebs, mxolod Tvalebi ucimcimebT sxva-
dasxvaferad. cotas rom gamovcdebiT, erTi gadaulaparakebs meores: _ ma-
gaTa, mamaloi hqondaT gasayidio. amis Tqmaa da astexen yiJinas:
_ mamalo! mamaloi!
_ aRara gaqvT, Zia, mamaloi?
Cven vuciniT. vnanobT, rom marTla ara gvaqvs „mamaloi“. karga man-
Zilze wamosulebs gvaxsendeba: „vaSli xom gvqonda! dagverigebina vaSlebi“,
magram mibruneba aRar Rirs. im vaSlebs Cven viRebT da iseTi siciliT
vkbeCT, TiTqos mogveparos vinmesTvis.
ukve soflis TavSi varT. aq kolmeurneobis mesaqonleobis fermaa. Suaze
xevi Camoudis. xarixebiT Semokavebul saCixebSi Caruxebuli fuCeCis zvine-
bi dgas. zvinis ZirSi didi, banjgvliani ZaRlebi miwolilan. iqiT naxnave-
bia. Cans aq Zlieri qarebi icis. naxnavebidan Tovli da wminda miwaa wamoRe-
buli da xevSia gadmoyrili. Tovli imsisqed devs, albaT aprilamde ar
gadneba. xevis pirs aRma-aRma avdevT. dasavleTisken lurji, CamoTovlili
mTebi moCans, tyian ubeebSi patar-patara bednieri soflebi SeyuJulan. didi,
fiqradqceuli naZvebi ifaraven maT avi qarebisa da avi xmebisagan. dabla
sul naxnavebia, dasufTavebuli, damarmarebuli naxnavebi _ nacara, moyviTa-
lo, ruxi, moruxo da alag-alag moSavo.
xSir-xSirad vCerdebiT da Rrmad visunTqavT mziTa da xmeli balaxis
surnelebiT aRvsebul haers. aq, mTis Ziras, es beRurasferi Tbili klanWa
balaxia modebuli. maRla tyewvrili iwyeba. im tyewvrilSi Tovlic devs.
erTi suli gvaqvs, im Tovls rodis mivaRwevT.
uceb midamos SeaTrTolebs bavSvis wkriala xma _ aa! ee! soflis or-
Robeebidan da tyruSulebs zemodan gadmokiskisdebian patara gogo-biWebi,
Tormetni mainc iqnebian. albaT eqvsidan aT wlamde. Carbian xevSi, mere
iqidan naxnavebisken gaiSlebian. naxnavis sufTa, moyviTalo fons lamazad
daaCndeba maTi wiTeli, cisferi da mwvane tansacmeli. Tan moZraoben, dar-
bian da am ferebis saerTo gama kaleidoskopuri siswrafiT icvleba.
qvemoT, naxnavebSoris midian didebic _ qali da kaci, mere erTi cxenos-
anic, _ Savebi, sworxazovnad mavalni, albaT TavTavianT fiqrSi Caflulni.
Tvals gavadevnebT amaTac da TiTqos pirvelad Cven aRmogveCinos, sixaru-
liT vaskvniT: _ adamians dedamiwaze Tavisi fexebiT daaxloebiT iseTive
xazebi gahyavs, rogorc xeliT qaRaldze. ai, sad aris safuZveli im TiTqos-
da uazro mrudeebisa, romliTac avseben xolme eqvsi-Svidi wlis bavSvebi
TavianT „sajRabn rveulebs!“ wadi da hkiTxe: _ ras xmauroben, tokaven da
xtian. saiT miiswrafian? xtebian namqerebSi, erTmaneTs saxeSi ayrian xorx-
421
oSela Tovls, ibobRebian xevispira kldeebze, gamarjvebulebi Slian xe-
lebs, yivian sixaruliT...
TviTeul maTganSi SeiZleba rual amundsenisa da aleqsandre jafariZ-
is mojibre zis. magram ai iqiT, saeWvod TavCaRunuli rom midian is dideba,
imaTi gveSinia. isini rom axlos iyvnen amgvari sirbilis uflebasac ki ar
miscemen. ekiTxebaT Tu ara, erTs mainc dahkivleben civi xmiT: _ ra ambavSi
xarT, biWoo! xolo Tu oTxkedelSua daixelTes, yurebs gamouWedaven
gasawvrTnel miminoebiviT: _ es ar SeiZleba, is ar SeiZleba; es unda gaigono,
is unda gaakeToo; da aT-TxuTmet weliwadSi sabolood Camoayalibeben
rux, Cum, TavCaRunul arsebebad...
_ irbineT da iyvireT, bavSvebo, iqneb cota xmiT mainc CaaxSoT Cveni avi
fiqrebi Tqvenze!
ai, saocreba! TiTqos gaegoT es sityvebi! adian sufTa, gadamrgvalebul
kortoxze, dganan lurj cis fonze wiTlad, yviTlad, mwvaned; muqariT iqn-
even xelebs da gviyvirian:
_ ee, qurdebo! mawanwalebo! gindaT mogvitacoT? ver mogarTviT, eee!
Cven xevSi mivdivarT. aq wyals udenia, axla gayinulia da am yinuls
Tovli aqvs mofrqveuli zemodan. mivubrundebiT, Cvenc maRla vwevT xelebs,
Cven _ aRtacebiT: _ „vaax, ra kargebi xarT!“ _ amiTac rom veras vagebinebT,
Tengizi Tovlmodebul yinulze joxiT uxatavs sayvarlad dacqvetil Sv-
lis nukrebs da meliebs, Cokinebsa da maTsaviT xelebgafarCxul balRebs.
magram, etyoba, aqidan ar Cans es naxatebi. erTma bavSvma „ucenzuro“ sityvac
ki gamogvigzavna saxsovrad. imas waswvdnen, wahkres, gauwyrnen. imwamsve
mogvesma: _ „bodiSi, Zia!“ _ jer erTis xma, mere yvelasi erTad: _ „bodiSi,
didi bodiSi, Zia!“ Cven Tavs maRla gadaWdobili xelebiT vaniSneT, rom
Serigebuli viyaviT, da xevis gasabrunSi SevediT.
xevi aq viwroa. aqeT-iqidan nestiani cicabo kldeebi Semosdgomian. es
kldeebi aefarnen bavSvebs, mere mzesac. CaxrialebSi aburbuSebuli yinuli
veRar uZlebs Cvens simZimes, imsxvreva da tkacuniT, xraSaxruSiT ivseba iqau-
roba. etyoba, am xmas ugdebda yurs kldidan Camoxvavebul rbil miwaze
miwolili Teqvsmet-Cvidmeti wlis Savgvremani lamazi biWi. majis simsxo
nedli rcxilebis gudura veeba lodze miuyudebia. TviTon wevs dalian-
dagebul qurTukiani, yuradRebadqceul Tvalebiani; dagvinaxavs, jer
gaukvirdeba, mere arxein gamometyvelebas miiRebs. Cven gamarjvebas veub-
nebiT, is gvpasuxobs drouli glexiviT: _ „gaagimarjoT!“ xom swored mivdi-
varT zenadrisisken-meTqi, swored midixarTo da muWaSi damaluli papiro-
si aabola.
422
kidev gvxvdebian gudurebiani biWebi, ufro patarebi, samni erTad. amaT
gudurebisaTvis wnelebi CaubiaT da ise moaTreven. cxadia, tyismcvelis eS-
iniaT. arc ucxo kacebis danaxva siamovnebT maincdamainc, warbebqveSidan
gamogvxedaven malulad, rom gagvcdebian, fexs aCqareben, erTmaneTs uswreben.
mivyvebiT gudurebis naTrevs, avdivarT maRla, kidev ufro maRla. cotac
da xevi gverdze gvrCeba. iqiT mowiTalo lodebiani, mziTgaxunebuli, maRa-
li mTaa, zemodan qorebi dastrialeben, aqeT _ tyewvriliT Semosili fer-
dobi. SigniT Tovli devs, raRacas iZaxis Wreli, Wreli skvinCa. kvirtebi
dahberiaT, sacaa dauskdebaT, jagmuxasa da uzans, Sindsa da ifans. Tovli
bilikzec devs, male ukvalavic WriWinebs, gvsiamovnebs. ai, mzec. mis sxivebs
ise vuSver saxes, TiTqos pirvelad dagvenaxos wlebis Semdeg. win ukve nax-
navebicaa. mzvareebi amSrala, dablobebi ki svelia. Cans, aq dResa Tu guSin
damdnara Tovli. mZafrad gvcems neSompalas suni...
sanam naxnavebTan mividodiT, moxuci glexi Segvxvda _ ori CamoZenZili
viriTa da lega, grZelbalana ZaRliT. fiCxi moeWra da patara orTvalaze
dadebas apirebda am mziT gabrwyinebul tyewvrilis piras. virebi zustad
TavianTfer balaxs wiwknidnen, ZaRli Cven gviyurebda da xandaxan patrons
Sexedavda _ davyefo Tu arao. moxucma xeli warbebTan miitana da ise dagvi-
wyo yureba. Cven Cveni gzisa vkiTxeT. ese, xelmarjvniv mouareT em naxnavsao.
daviwyeT Semovla. Zalian grZeli naxnavi iyo, mogvbezrda, davadeT Tavi da
wavediT naxnav-naxnav. roca sofels gadavxedeT, davsxediT.
zenadrisi patara, mwiri sofelia, bevri-bevri ocdaaTi Tu ormoci ko-
mli. saxlebi sduman, rogorc sakuTari sakvamuridan amomavali kvamli. jer
mxolod oTxisnaxevaria da qvemodan, gzaze, ukve nel-nela amodis soflis
naxiri.
vsxedvarT, zemodan gadavcqeriT am patara sofels da TeZmis xeobas.
ager Wyopiani, erTawminda, axalqalaqi, gariyula. vxsniT Cvens zurgCanTas,
vitexavT purs da xmamaRla vfiqrobT. Tengizsac uyvars aseTi soflebi da
mec. vTqvaT, amoxvedi da dasaxldi aq, ras izam, ras gaakeTeb? an, kargi suraT-
iviT, gana ramden xans geyofa samzerad es xrioki gormaxebi da Txel bu-
rusSi gakarguli velebi! Sen kidev xo, Seni jalaboba?! Znelia, Zneli, aseT
rameebze pasuxis gacema. amitom nel-nela vikravT Cvens guda-nabads da isev
gzas vadgebiT. gzas ki ara, cicaboebs, qvaRorRian klde-Rreebs CavdevT da
ise miviswrafiT TeZmisaken. xandaxan vCerdebiT da kecebiviT gamTbar fla-
teebs veyudebiT. agurisfer mTas axla Sabiamnisferi xalebi aaCnda. es raRac
mineralia uTuod.
CavdivarT Zirs da Zirs. iseT orwoxebSi moveqceviT, aq ueWvelad iqneba
423
eqo. vcdiT: _ eee! _ eee! gamogvZaxeben kldeebi. isev vcdiT: _ gamarjoba, eqo!
_ aaaa! _ gamogvepasuxebian kldeebi.
ra aris es? sul ubralo raRac, haeris talRis moZraoba. magram raoden
safiqrals da saocnebars aZlevs adamians! iqneb marTlac sabralobeli
asulis sevdiani suli gvepasuxeba am mTrTolvare xmiT?!
bolos es xevebic Tavdeba. gaiSleba sivrce da imatebs Suqi. dasavleTidan
amoimarTeba drois cnobili cixe. ukan lurji, burusCamofarebuli mTebi
aqvs fonad. mzis sxivebic mohbjenia iqidan SuSebiviT da erTiorad didebu-
lad ikveTeba haerSi.
xelmarcxniv, mTis Ziras, samiode saxlia gamonapirebuli. gamodis erTidan
wiTelkabiani qali, gadadis beqobze. vin icis, rogoria sinamdvileSi. aqedan
ki lamaz tanbaraqian dedakacad Cans. kidev mouyveba ori (axla ukve Sind-
isfrad Semosili) qali TeZmis iqiTa napirs. lamazia lurj caze axatuli
mwvervalebi, lamazia xeebi, Tovli, Citebi, yvavilebi, magram uadamianod, ufro
sworad _ uqalod, arafers ara aqvs madli... is SindisfradSemosili qale-
bi karga xans miuyvebian jer riyes, mere Camonacrul kbodes. mere gamoiv-
lis SezarxoSebuli mxedari. modis da moezayeba kudganaskvul lurjaze.
nalebs tkacatkuci gaudis qvebze.
TeZami pataraa. muxlamde Zlivs moswvdeba kacs. haiharad Sesxepili
ortota naZvi devs xidad da imiT gadavdivarT iqiTa mxares. Wyopiani aqedan
Zalian lamazia, pirdapir scenas hgavs _ veeba zvinebiT, TiTqos erTmaneT-
Tan saWukWukod misuli saxlebiT, zemodan gadmomdgari xeebiT. qveviT, ve-
naxebis boloze, sami SeSiT datvirTuli orTvala gadis TeZamSi. ukan mi-
hyvebaT kuddaSvebuli Savi ZaRli. erTxans ver bedavs wyalSi Sesvlas, mere
Securdeba, waviviT wagrZelebuli gaivlis livliva talRebs, gava napirze
da iq ibertyeba, xalisiani xtunviT daedevneba patronebs.
mze ki Cadis. mze Cadis da Cveni gzac dasasruls uaxlovdeba. sadacaa
axalqalaqSic SevalT. Tengizi melaparakeba TarxniaanT sasaxleze, romelic
maRlidan gadmogvyurebs misken mimavlebs. ai, Ziridanac SevyurebT. kibe
mongreuli aqvs, mongreuli aqvs aivanic, svetebic. mxolod erTi darbazidanRa
gamosWvivis adrindeli dideba, _ ferad-feradi sarkeebiT mooWvili kedlebi
da Weri. sircxvili Cven, rom aseTi nagebobebi davukargeT STamomavlo-
bas...
axalqalaqi Cveulebriv raionul centrs hgavs. erTi egaa, sxvebTan Se-
darebiT aq aris metad guldasawyveti dawesebulebebi: invalid bavSvTa da
invalid qalTa TavSesafrebi. o, RmerTo, ra daaSaves am patarebma saamiso.
an Cven ratom gvsji esoden mkacrad, rom Cveni warmodgenis ukanasknel
424
kunWulsac ki pirTamde avseb qimeruli saxeebiTa da araamqveyniuri xme-
biT?! mze Casulia. sadacaa bindic unda Camowves. vsxdebiT avtobusSi, Caviv-
liT metexs, gavalT mtkvargaRma, iq taqsze davsxdebiT da kaspis sadguridan
matarebels mivyvebiT Tbilisisaken.
vagoni savsea mTvralebiT, yayaniT, papirosis kvamliTa da borblebis
guguniT. magram aq mainc yvelani mgzavrebi varT, mindobili varT erT ganu-
zomeli siswrafiT mimaval Zalaze, da es grZnoba gvaaxlovebs, gvamWidrovebs,
xalisianad vuxsniT guls erTmaneTs.
qalaqi gvxvdeba civi cisferi Tvalebis xamxamiT. midian, modian, brunaven,
trialeben, ikargebian, Cndebian _ adamianebi, manqanebi, boZebi, mavTulebi,
liandagebi. xalxiT gaWedil troleibusSi, Cvens win, qali ebuzRuneba kacs,
kaci ZlivsZlivobiT ikavebs Tavs. cotas gavivliT da SeSfoTebuli aifarebs
pirze xels. ismis wivil-kivili, vagoni ivseba sazizRari suniT. erTmaneTSi
ireva qalis cremliani Tvalebi, axiTxiTebuli saxeebi, gafarCxuli xele-
bi...
Sin Cems patara biWunas ocdacxrameti aqvs sicxe. daZmarebulni, dadux-
Wirebulni sxedan Cemi meuRle, dedaCemi, Cemi mezoblebi...
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`edemis baRSi~

marwyva jer Teqvsmetis ar iyo. me Cvidmetisa unda gavmxdariyavi de-


kemberSi. xom aris saxeli _ mayvalac. romel mayvalasTan gviZebnia may-
valTan msgavseba? marwyva ki raRaceebiT marTla hgavda marwyvs, Tanac
Zalian. saxeze da mxrebze eyara wvrili da mkrTali Worfli.
Tmac hqonda ucnauri _ mkvrivi, quCuCa da mowiTalo. kabasac icmevda Ria
wiTels, moyviTalod dawinwkluls. kanWebzedac eyara Worfli. tuCebi hqonda
grZeli, winwamokrefili. roca icinoda, TiTqos TeTrad Jriamulobdnen
misi kbilebi.
me Cvidmetis viyavi TiTqmis. tilos fexsacmlis Ziri Cemi xeliT mqonda
mibmuli spilenZis mavTuliT. ra Tqma unda, rogorc ki SemeZlo, vmalavdi
amas. mecva tilosive Sarvali, tilosive xalaTi, moklesaxeloebiani. aq ukve...
mal-male mimqonda xeli nikapTan. gaxeTqvas upirebda mzemokidebuli kun-
Ti saxelos, mal-male viWerdi marwyvas dainteresebul gamoxedvasac, cimci-
mebdnen, JikJikebdnen misi Tvalebi.
me kutkari gavaRe da ceremonialurad vTxove SebrZanebuliyo venaxSi.
425
_ venaxSi? _ gaukvirda mas, radganac irgvliv xexili Canda mxolod.
_ ki, venaxSi. qvemoT sul venaxia.
pirvelad iyo CvenTan, Tanac ra dros! guligul SuadRes, agvistos bo-
los guligul SuadRes, aravin rom ar Cndeba saxlebis derefnebSic ki, mil-
ionobiT WriWina da kidev maTi mebanebi rom dauflebian qveyanas. mze rom
mTel cazea _ odnav, sul odnav yviTeli ferisa 19 agvistos Semdeg.
xalisiT vaCvenebdi marwyvas daberil gogrebs, maT CamomWknar, CamomC-
varul foTlebs. marwyva Seawuxa im foTlebma. _ ii, nu gafiqrebs! saRa-
mosTvis gamococxldebian da mere rogor, ici?! gamococxldebian kitris
foTlebic, me gadavedi naTesSi, ori mTlad qorfa kitri movwyvite Crdil-
Si. mivarTvi marwyvas. ra Tqma unda, mxolod erTi aiRo, imasac, miixedavda
gverdze da ise kbeCda. miviyvane Camwkrivebul msxlebTan. vaCvene, rogor
etyoboda xuTives sanamyene Zirebis sxvaoba, es Zirebi ufro msxvilebi iyo.
_ ici, ramdeni wlisani arian es msxlebi? gamovTvaloT. bebiaCems aqvs
naTqvami. papaSeni rom mokvdao, 1901 wels, aT-aTi wlisebi iyvnen maSin es
msxlebio. e. i. 901-dan dRemde _ ormocdaaTi, iqiTac aTi, samoci, da mainc
rogor dganan, ara?!
me xelebi Semovawyve Tavidan meore msxals: _ Cemi usayvarlesi gulabi!
qarTuli gulabi! gulabTa mefe! Sexede rogor anaTeben oriode SemorCe-
nilni!
wamSi avvardi zemoT. movwyvite mwife, yviTeli, isic CrdilSi. _ aba, Tu
daiWer-meTqi. marwvam amomiSvira xelebic da saxec, daiWira. kidev movw-
yvite, kidev ufro mwife da yviTeli, isic daiWira. me kideva.. me Tvali movkari
mis ubeSi... isinic Worflianebi iyvnen kalmaxebiviT. kidev da kidev movw-
yvite da Cavuyare. erTi ar gaSvebia. qarTuli gulabidan gadavedi borba-
la msxalze, iqidanac Cavuyare yviTlebi da loyawiTlebi. iWerda sul mar-
jved. sufTa balaxze damaxvedra lamazad CaxCaxani. me vaswavlidi, rogor
unda iWamos qarTuli gulabi, araferi rom ar darCes, yunwis meti. Tan ameeb-
sac vuxsnidi, _ bolona msxali sagvianoa, zamTrisa, sul TavSi ki _ saadreo,
suniani. eg suniani, naxevari limona msxalia. zamTarSi magas xili ar Seed-
reba. msxali xom aris, yviTeli da wvniani, gulSi gemo aqvs namdvili limo-
nis, mJave da gemrieli limonis. aRar ki mravldeba. ramdeni namyeni ar
gavakeTeT da arc erTma ar ixara...
mklavebze gvqonda msxlebi dalagebuli da ise mivdiodiT vazebisaken.
CvenSi asea, adre mainc sul ase iyo, vazebSi gvedga atmebi. RimiliT amo-
varCie erTi mkvrivCrdiliani, Zlieri, movitane gogrisa da kulmuxos foT-
lebi, gavfine sufrasaviT, im foTlebze davawye msxlebi. swrafad movitane
426
atmebic _ sapobi, saxravi, TeTri, wiTeli, wiTelloya goruli, leRv-atamac
ki... _ ra ariso, visTvis ginda amdenio! _ iZaxda marwyva. me mainc momqonda.
movitane wiTeli qliavi _ papas xilic, msxvili, brdRviala Svindebic. marw-
yvasTvis movitane Wigvis saCeki kunZic, davude kargad, davabrZane. ostat-
urad gaRuna fexebi gverdze. xan me Semomxedavda cxviris SeWmuxvniT, Ri-
miliT, xan aseve sayveduriT xils. me misi fexebis gaxrisas gamaxsenda Cemi
fexsacmeli, Zirmikerebuli spilenZis mavTuliT. amiara siwiTlem, amityda
nerviuli sicili, da im sicilSi movuyevi marwyvas: _ ai, aq, Cven rom varT
axla, es atami rom iyo Cveni simaRlis, cerze sul cotaTi msxvili, Tovlian
zamTarSi cxeni SeWames mglebma. aqauroba sul yviTlad da wiTlad iyo
SeRebili, vazebi nalewi, es atamic gadamtvreuli, najijgni. aravis ar gvego-
na rom isev gaixarebda. gaixara. Tan rogori gaxda. Sexede, pirvelia, pirve-
li. gamorCeuli saxelic hqvia _ namglevi, namglevi atami.
_ da Sen es xili namglevi atmis qveS ginda maWamo mainc da mainc? _
Tvalebi seriozulad daudidda, wamodga, _ araviTar SemTxvevaSi, araviTar
SemTxvevaSi...
me vicinodi, raRa dros namglevobaa, aT weliwadze metia gasuli mas
Semdeg, ramdenjer aris gadabaruli, gadaToxnili.
_ arao, gadavideT ager iq, _ TviTon amoarCia didi keTili sapobi atmis
Crdili. iqac davfine gogrisa da kulmuxos foTlebi. gadavitaneT xilic.
gadavitane misi sabrZanebeli kunZic. me mainc sul mecineboda da gaugebro-
bis niSnad vaqanavebdi Tavs.
_ nu gecineba, mgels, mglisas, namglevs yvelafers unda eridos adamiani.
Sevatyve, namglevi atmis qveS namyof xilsac sxvanairi TvaliT dahyurebda
ukve. gaviqeci, movitane da movitane atmebic, papas xilic, gamaxsenda tyemlis
fuRuroSi Senaxuli danac _ sufTa da mWreli, mainc gavasufTave patara
gograSi aTjer metjer CasobiT. gavufcqveni frTxilad lamazi gulabi, mi-
varTvi, kidev gavufcqveni, kidev mivarTvi, kidev. ecineboda da dedofaliviT
qedmaRlurad Wamda.
me TaTrulad viyavi mokecili, kargad vajeqi zemodan Cems fexsacmelebs,
vamayobdi am mokecvis unariT. vuyvebodi, rogor vnaxe erTxel, ukve Sebin-
debulSi, papaCemis venaxis saurmeze TaTari yonaRis locva, namazi. cecxli
enTo iqve, mTvarec RudRudebda maRla. TaTari iyo wiTeli, wiTeli wveriT,
wiTeli piriT da iseT saSinelebad momeCvena, sirbiliT, gulxeTqebiT am-
ovvardi Sin.
marwyva xelisgulebiT asufTavebda msxvil, wiTel papas xils. mere vuyve-
bodi akademikos pavlovze, romelic Cvens droSi, sabWoTa wyobilebaSi, aSkar-
427
ad iwerda pirjvars eklesiasTan gavlisas. mere _ rogor iwva erTxel, ai,
aseT CrdilSi abraam linkolni, amerikis yvelaze saxelganTqmuli prezi-
denti, ara, jer prezidenti ara, ubralo kaci, tyis mWrels rom eZaxda Tavis
Tavs. ganaTlebuli _ ki, nakiTxi. iwva ase CrdilSi, mividnen da uTxres prez-
identad unda agirCioTo. Tqven xom ar gagiJdiTo. auxsnes. vaime, vaime, Tu
Cems qveyanas ise uWirs, prezidentobas ki ara, rasac mibrZanebT yvelafers
gavakeTebo. saocari prezidenti iyo, monobis winaaRmdegi, msaxiobma ki mok-
la, TeatrSi.
marwyva jer ar iyo Teqvsmeti wlis. is sul marwyviviT RudRudebda im
SuadRis sicxeSi. ukve Sebezrebuli miRobavda xels, aRarao, aRar minda
aRaraferio. TiTqosda raRaceebi daaklda misi Tvalebisa da kbilebis
zeimsac. wamoiRo da meore mxares gaawyo varvara kanWebi.
me videqi ukve muxlebze. amovarCie didi da lamazi sapobi atami. gavfc-
qveni. gadavxexe, SevTavaze. fiqrad ki esa mqonda: momekida xeli xelze, mo-
mezida Cemsken da mekocna. davuWire kidec xeli, magram kocna ar gamodga
advili, miT umetes _ kunZze mjdarisa. kunZi wams gadabrunda, patara amoiZa-
xa, SeSfoTebulma daifara kabis kalTebze xelebi. wamodga. iseve gaSeSda
vazebisaken miSterebuli, mec iqiT gavixede da, _ dedaCemi! _ ramdenime pami-
dori miexutebina gulze da TiTqos mxolod Tavisi fiqriT midioda vaze-
bis rigSi.
TiTis Sexeba da atirdeboda marwyva. mec sadRac dabla mimqonda mxrebi
RimiliT. uzarmazari mze CaxCaxebda, isic Cumi siciliT. deda midioda
moCvenebasaviT. dedas marto me vyavdi. mama rom daiRupa wlisa vyofilvar
mxolod. mas Semdeg...
marwyvam aRar ineba moxda, arc xilis aReba. mec davtove iqve, kalaTs
movitan da imiT waviReb-meTqi. sxva gza Cven ar gvqonda, Cvens ezoze unda
gagvevlo. marwyva Tavs TiTqmis aRar wevda maRla. mal-male isworebda
kabas. ezoSi mainc aswia Tavi da gorozadac ki gaiara. ras Seatyobdi, ris-
gan iyo awiTlebuli im mzeSi, papanaqebaSi, deda rom damenaxa, gavacnobdi.
deda ar Canda. cotaze gavacile. mere erTimeores davemSvidobeT. ukan davb-
rundi. axla ki Sevxvdi dedas. pamidvrebi daefcqvna, daeWra da Rumelisken
mihqonda, sul odnav gamiRima.
_ ra marwyviviT gogoa, ra hqvia?
_ marwyva.
TiTqos SekrTa.
_ ara, marTla?
_ marTla.
428
_ Tbiliselia?
_ Tbiliseli.
_ dideba SenTvis, ufalo.
me aRar CavZiebivar, ratom adidebda deda ufals.
Cayara daWrili pamidori qvabSi, iqidan amovardnil orTqls saxes
aridebda, kovzs ise urevda, erTxelac gaiRima da ase Tqva:
_ marwyvi saadreo xilia Zalian.
aq ki vkiTxe ukve gabrazebulma:
_ rad ambob, viTom, mag araksa?
_ male moindomebs gaTxovebas.
_ ee! _ movbrundi, zurgi Sevaqcie.
is atmebi da msxlebi, is xili, im atmis Crdilidan aRar wamomiRia. im
Rames uceb gaavdarda, mere gaaba, is atmebi da xili iq Calpa.
gavida wlebi, aTeuli wlebi.
namglevi atami gaxma. gaxmnen sxva atmebic. oriode ZiriRa RonRilobs,
isic tyemlis saZireebze damynobilebi. vazs vuvli, zeda var gadamkvdari es
inJineri kaci. vazi garegnulad mainc yoCaRad Cans. gavivli namglev at-
mebTan (am bolo wlebamde iyo Ziri) da ar SeiZleba ar gamaxsendes marwy-
va.
ra mze iyo maSin, ramdeni ram iyo Cvens irgvliv im CaxCaxa mziT, badagiT,
sitkboebiT, sixaruliT savse. yoveli mcenare da misi nayofi Cven gvepatiJe-
boda RimiliT TavisTan.
da ras vfiqrob me axla: Cans, yoveli adamiani erTxel mainc unda aR-
moCndes edemis baRSi. me da marwyva erTad viyaviT im baRSi, sul raRac
erTi saaTiT, magram mainc.. icis es marwyvamac, Tu ara, ar vici. gasqelebulia,
ferumareuli. ramdenjerac vnaxe, ise iRimeboda, TiTqos imanac icodes ra-
Raca, me ara.. edemis baRebi ki mainc aris yvelgan, TviT am umkacres qveyana-
Si.
10.V.89.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`eva~

aq sibnele iyo, magram abeli mainc kargad arCevda: WiSkars miyrdno-


bili eva Rrmad sunTqavda. mere muxlebze dafarebul CanTas cali xeli
SeuSva, frTxilad daido winwamoweul beretze da cota xnis dumilis Sem-
429
deg Tqva:
_ erTi ram unda gkiTxo!
_ ori mkiTxe.
evam Tavi daxara. qvemodan amoxeda.
_ ara, axla ara.
_ aba, rodis?
evam cota xans kidev uyura ase.
_ xval. naxvamdis.
mibrunda da gaiqca.
meore saRamos abeli beber nekerCxalTan ucdida. eva cxris naxevarze
unda gamosuliyo saswavleblidan, sadac, abelis warmodgeniT, sul sofle-
li gogoebi swavlobdnen. SesasvlelSic beberi TuSi ijda, Savi, anaforasaviT
grZeli palto ecva, xakis maRalrkaliani qudi exura ormociani wlebis
kolmeurneobis TavmjdomaresaviT. cxris ocdaxuT wuTze yavisfrad gada-
prialebuli taburetidan adgeboda, gverdze Tavgadaxrili SeaCerdeboda
saaTs da menavTeebis TiTbris zars aiRebda. ase iqneboda is xuTi wuTi,
TiTqos raRac locvas ambobso gulSi, gaxdeboda zustad cxris naxevari,
zars Tavs maRla aswevda da iq, Tavs maRla, darekavda. abels aTi-Tormeti
wuTiRa unda ecada, magram esec did drod eCveneboda. nel-nela uSvebda
papirosis bols da amvlel-CamvlelT uTvalTvalebda. zamTrispiris quCa
sibneliT da Txeli burusiT iyo savse. naTurebi bJutavdnen da im mbJutav,
mowiTalo SuqSi mikrobebiviT ireodnen Tqoris wveTebi. kuTxidan mTvra-
li kaci gamovida, ramdenime nabiji TiTqos mondomebiT gamoiflatuna, mere
Sedga. qudi moixada, mkerdze miido da simRera daiwyo:
Âåðíèñü, òåáÿ ëþáîâü çîâåò, âåðíèñü...
im mTvral kacs meore mTvrali kaci gamohyva. rom dainaxa, pirveli
mReroda, miepara, ramdenjerme gadaqan-gadmoqanda, fexi moiqnia da mTeli
ZaliT amoscxo. pirvelma mTvralma sajdomze qudi miifara da gaiqca, Tan
sul ukan-ukan iyureboda. meore mTvrali icinoda da ise milayunobda.
abels rom daupirispirda, yvirili morTo:
_ iiu, tenor! pervi liubovnik!
mere isic gaiqca.
imaTi wasvla iyo da, axla Savi wyvili moaxlovda. Tavwvrili, mxreb-
ganieri biWi patara gogonasken daxriliyo da muqariT eubneboda:
_ me, xo ici, giJi var, torolebs avafren da mamaSenis samsaxurSi Cavsxam.
mere iviSviSeT Senca da dedaSenmac.
gogonam SeparviT gamoxeda abels da RimiliT Tqva:
430
_ suleli xar.
mere quCa gadaWra Wrelma katam, mere aiara marcxena xelze xerxCamok-
idebulma kacma.
da zaric daireka.
abelma dainaxa, rogor amoZravdnen saswavleblis yviTel fanjrebSi
Savi landebi. mere ukve gaSuqebul kibezec Camoifinnen _ TiTqos moulod-
nelad dapataravebulni sicivis Sexvedris molodinSi, martosulebi, rom-
lebic sadRac Sors miiCqarodnen, sadac unda damaluliyvnen TavianTi mar-
toobiT, unda ganTavisuflebuliyvnen am martoobisagan. bolos evac gamoCnda,
ruxi bereti isev ise exura _ odnav gverdze daxrili da winwamoweuli, Savi,
mokle palto ukanasknel Rilamde hqonda Sekruli. abels eCveneboda, rom
ocdaaTian wlebSi es palto dedamisis unda yofiliyo, mere ufros das ecva
Taviseburad gadakeTebuli, mere, samemkvidreo uflebiT, evas gadmoeca, xoSo-
rad naqsovi sqeli Sali, albaT recxvis gamo, sasiamovnod darbilebuliyo
da bzinavda. pewi mainc ar dahkargoda. sayelodan odnav amosweoda gazis
wiTeli Sarfi. marcxena, TaTmanian xelSi, CanTa ekava, marjvena, SiSveli xeli,
odnav ganze hqonda gaweuli da TiTqos haers ebjinebao, ise Camodioda _
raRac kmayofilebiT savse, Tavaweuli.
abels am sofleli gogonasi sami ram moswonda gamorCeviT. pirvel
yovlisa, ra Tqma unda, jansaRi, mkvrivi tani, meore _ bibliuri saxeli eva
(TviTonac xom bibliuri saxeli erqva _ abel) da mesame _ Tvalebi, mrgva-
li, mTvaresaviT bakmovlebuli; damWknari balaxisferi, pirvelyofili siw-
mindiT gamoSuqebuli. xSirad SeuniSnavs, rogor gaocebas iwvevda es Tvalebi
quCaSi. zogi utifradac ki brundeboda, axla zurgidan amowmebda am Tvalebis
patrons da Tumca am mxridan gansakuTrebuls verafers xedavdnen, mainc
siamovnebis Rimili ar SordebodaT saxidan. dae, yofiliyo ase! abelma, jer
isev axalgazrdam, magram bevrgan navalma da bevris mnaxvelma kacma, ukve
kargad icoda, ra SiSic dastrialebda yovelgvar zedmetad TvalsaCinos
veeberTela skebSi, romlebsac „Tanamedrove qalaqebi“ hqvia. mas tvirTad
evas Tvalebic sakmaod mZimed eCveneboda, xolo sagzlad... is ukve mis si-
jansaRes da simkvrivesac imyofinebda!
„netav mainc ra aqvs sakiTxavi?“ _ aTasi raRac ifiqra da aTasmave,
rogorc patara bavSvis kiTxvam, Rimili mohgvara...
eva ise modioda, Soridan mayurebeli verafers SeamCnevda, abels icnob-
da Tu ara. axlos mosulma sul cota kidev gamoswia marjvena xeli, abelma
Tavisi xeli Seageba da ase, xelixelCakidebulni wavidnen qvemoT. saxeSi
Tqoris wvrili, uCinari wveTebi efrqveodaT. abeli efereboda evas civ,
431
patara, odnav daSaSrul xels da cdilobda ar gamohparvoda misi saxis
mTlianad umniSvnelo cvlilebac ki. eva, rogorc weRan kibeze, axlac Tavaweu-
li midioda, magram abelma mainc Seatyo, rom weRandel kmayofilebas raRac
Crdili daadga.
Cavidnen moedanze, mTavari quCisken gauxvies, iq, trotuaris kuTxeSi, didi
TuTa idga, cali msxvili toti moxerxili hqonda, mainc mSvenieri xe iyo,
evas Zalian uyvarda. erTxel, zafxulSi mTeli naxevari saaTi uyurebda,
rogor ZiZgnidnen mis WroRa nayofs mawanwala, WuWyiani beRurebi. erTx-
elac „mTvare iyo gaxlarTuli“ (es evas sityvebia) caze badesaviT gafenil
mis totebSi ...axla arc beRurebi isxdnen, arc mTvare Canda, magram evam
mainc aswia, misalmebis niSnad, CanTiani xeli. mere abeli axlos miiyvana,
TviTon zros mieyuda, TiTqos daRlilia da suls iTqvamso, saxe moabruna
da RimiliT Tqva:
_ roca Zalian, Zalian momenatreba Cemi sofeli, am TuTasTan movdivar.
mivadeb ai ase, loyas da mgonia, iqa var, iqauri suni momdis, Cveni baRisa.
erTxel erTi qali movida da mkiTxa: cudad xom ara xarT, qaliSvilo?
erTxel ki ara, sxva drosac ukiTxavT, yovelTvis, rogorc ki Seni sulis
Zaxils ahyvebi, iseTi aRara xar, rogoric sxvebs undixar, da yvela gekiTx-
eba: cudad xom ara xar? cudad xom ara xarT, qaliSvilo? miTxariT, nu
dageridebaT, me dedaTqvenis xnis var, me mamaTqvenis xnis...
TuTas moscilda da abeli win gaswia. abeli Cumad iyo. TvalmouSore-
blad Sehyurebda saxeSi da eRimeboda. eva ki, aSkara iyo, kvlav nervulob-
da.
_ Senc ar mkiTxo, axla, cudad xom ara xaro, Torem gavgiJdebi.
_ ara, me arafers gkiTxav. _ miugo abelma. _ me Sens kiTxvas veli.
_ xoo? maS wamodi.
evam abeli Cqari nabijiT waiyvana da patara skverSi SeuZRva. skveri
mTlad carieli iyo. balaxebSi xmeli foTlebi eyara da im foTlebze
Tqoris wveTebi brwyinavda. abels arc aq amouRia xma. maSin evam rkinis
boZTan miiyvana _ yvelaze naTel, naTel adgilas _ Semobrunda, CanTa orive
xeliT daiWira win, muxlebTan, da Tqva:
_ me mindoda, sinaTleSi, did sinaTleSi mekiTxa da Senc am sinaTleSi
gepasuxa (pauza), sxvisTvisac Tu gikocnia ase (kvlav pauza), rogorc me...
abelma Seatyo, evas meti Zala aRar hqonda, misi uTuod didxans namzade-
bi scena damTavrda. axla is mxolod cxrameti wlis lamazi sofleli gog-
onaRa iyo, romelsac wvimis wveTebis suni asdioda loyebze. abels rom
simarTle eTqva... mas uamravi vinmesgan hqonda gagonili, rom aseTi simar-
432
Tle araviTar SemTxvevaSi ar unda uTxras qals, unda icruo, rac SeiZleba
unaklod unda icruo, TviTon im qalis sasikeTod... da man Tvali TvalSi
gauyara evas da icrua:
_ ara. arasodes.
_ meficebi?
_ geficebi.
evasTvis imasac ki ar hqonda mniSvneloba, ras eficeboda abeli.
maSin mas Tvalebi cremliT aevso da tuCebis TrTolviT Tqva (cdilob-
da Tavi ar daexara):
_ me samjer makoces, samjerve mTlad ucnobma biWebma, quCaSi. Tu ginda
mapatie, Tu ginda, ara...
abels Jruantelma gauara fexebSi, saocari sicxadiT igrZno, ra gemoc
hqonda evas tuCebs, da dajda, pirdapir kvlis kideze dajda.
ijda ase da raRac gaurkveveli gamometyvelebiT Sehyurebda qvemodan
evas, romelic kvlav cdilobda, Tavi ar daexara Zirs. mere abels nel-nela
gaeRima,kvalze xeli moafaTura,goraxi i pova,gaiqnia da tuis buCqSi Caag-
do. buCqis ramdenime toti SeSfoTebiT Seirxa da isev male gaCerda.
`barisken mifrinavs jafara~, 1974

`eTeri~

am soflidan yvelani wavidnen, zogni qalaqSi, zognic aqve axlos, baris


soflebSi. marTalia, aTiode saxli jer isev saxuravmTeli dgas, magram
sami saxlis mets yvelas mZime boqlomi adevs, mxolod sami saxlidan amo-
dis xolme dila_saRamos kvamli, im sami saxlidanac orSi wlebisagan
aCrdilebad qceuli dedabrebi cxovroben, gamovlen da mwuxared daixate-
bian derefnis kedelze, xan warbebTan udevT akankalebuli xeli, xan yurs
ukan; gamudmebiT viRacas elian, exmaurebian yovel patara Cqams:
_ biWo, gogo, xom aravina xarT mand?
daberebulan maTi baRis xeebic _ niavi aqanavebs WianaWam qerqebs, balax-
ebSi yria wiTeli vaSlebi, daCamiCebuli Savi WanWuri. dampala, Cafexvila
Robis latnebi, Zurwa da nari mosdebia bilikebs. ezoSi dadis martoobiT
gadayruebuli ZaRli, sami Tu oTxi qaTami, erTi ZurwaSexorxlili Txa, xe-
ebze modian TiTqosda dakarguli Citbatonebi.
mxolod mesame saxls etyoba kacis xeli. jer isev nedli rcxilis wneliT
SemoRobilia maRali saCexe, Sig cxvrebi bRavian, moTreulia xerxiT moW-
433
rili ori veeba wifeli, beberi pantis Zirze mikrulia axlad dakluli
Txis rqebi, baRi gadaCiCqnilia bariT, _ es_esaa odnav svelSi amouRiaT
kartofili. saxlisken midis fexiT gazekili biliki, dabali kibis ZirSi,
safxekTan, datovebulia fexis talaxi. dadian batebi, indaurebi. kedlebze
gakrulia plakatebi: „davicvaT tye xanZrisagan“, „mivceT samSoblos meti
da meti xorci“, „vTesoT simindi kvadratul_budobrivad“. saxlSi cxovroben
mama, deda da aTi wlis gogo eTeri.
mama tyismcvelia, deda dabla, meZroxeobis fermaSi muSaobs, eTeri meoTxe
klasSi swavlobs. rogorc yvela qarTveli gogo, isic morcxvia da ufro-
sebTan yovelTvis Tavdaxrili dgas. am dros misi cisferi Tvalebi xan
erT mxares eZeben gasaqcevs, xan meore mxares. kargad damrgvalebuli loyebi
wiTlad aqvs SeSaSruli, kidev ufro wiTel xelebs zurgs ukan malavs.
eTeri rom adgeba, deda ukve fermaSia wasuli. SiSveli fexebiT aiTrevs
rezinis Ceqmebs, ezoSi gaivl_gamoivlis, daxedavs indaurebs da batebs, Cai-
Wvriteba saCexeSic _ batkani xom ar moigo romelime cxvarma. derefnis
boZze dakidebul pirsabanze daibans xel_pirs, SeimSralebs, Caicvams, gamoew-
yoba saskolod, Caiyris cxel rZeSi purs, Tan Wams, Tan qvabze miyudebul
wignSi iyureba. morCeba Wamas, CanTaSi Caawyobs wignebs, puris natexs, vaSlebs,
Caicvams wiTel mokle paltosac, moixvevs mosaxvevs, aikidebs CanTas da
wava skolaSi.
skolac dablaa, meore sofelSi, gakveTilebi aT saaTze ewyebaT! sanam iq
Cava, tyea, Tav_Tavqve Camavali, SewiTlebuli, foTlebSeTxelebuli.
midis, dilis cincxal haerSi TiTqos cxviriT miikvlevs gzas, miabuqebs
Camoxvavebul aTasi feris foTlebs, waswvdeba wiTlad aRudRudebul kunels,
pawawa xmaurzedac ki krTeba, dadidebuli TvalebiT iyureba aqeT-iqiT. xan-
daxan mirbis kidec, miifexveba, miafaxfaxebs CanTas. vinc ki Sexvdeba, yvela
gaRimebuli egebeba,
_ midixar, eTer qalo, skolaSio? eTeri mxolod Tavs uqnevs da ufro
bejiTad miadgams nabijebs.
sofelSi Casuls zogjer Tu daemgzavreba romelime moswavle. umete-
sad mainc marto midis. Cava xevSi. iq, did lodebs Soris, moCqrialebs lur-
ji mTis wyali, im wyals orjer amohkravs xels, Sesvams cotas da mere
cisken mi pyrobili TvalebiT daiwyebs aRmarTze asvlas.
aRmarTi arc ki aqvs aTavebuli, gamoCndeba skolac _ dabali, qarT-
ulkramitiani, grZeli, SeTeTrebuli Senoba. sofluri derefnis boZze kid-
ia TiTbris mozrdili zari, zed aweria: „wmindao giorgi, Semwe meyav me
uRirssa winaSe RmrTisa“. ezoSi dgas lamazad asuli cacxvi, iqve _ muxis
434
boZebSi gayrili savarjiSo RerZi, cacxvis qveS _ grZeli ficris skami.
eTeri gulmodgined iwmends fexebs safxekad dagdebul didi guTnis
saxnisze. mere derefanSi Sedis. derefnis kedelze Camwkrivebulia TeTr
materiaze yavisferi saRebaviT daxatuli gadaxunebuli, gadacrecili su-
raTebi _ akaki wereTeli (safeTqelTan mitanili lamazi xeliT),
vaJa_fSavela, daniel WonqaZe, egnate ninoSvili, Sio aragvispireli da eka-
terine gabaSvili. eTeri moridebiT gaivlis im suraTebis qveS da dainter-
esebuli SeaRebs klasis kars.
SigniT jer aravin aris. dgas mxolod xuTi carieli merxi (jgufSi cx-
rani arian), erTic Tunuqis daJanguli Rumeli.
eTeri rom CanTas moixsnis, maSin SemoaRebs kars didTava, dafeTebuli
biWi.
_ toye! _ salamiviT Seagebebs eTeri. biWi arafers ambobs, iRimeba.
klasis kedelze dabeWdili suraTi kidia. xea ayvavebuli, xis iqiT traq-
tori xnavs, naxnavs gundad dastrialeben frinvelebi. qveS miwerili aqvs
„gazafxuli“.
skolis iqiT moCans Zveli, dangreuli eklesia. nangrevis wverSi afuyuli,
dardiani ruxi mtredi zis. eTeri wigns gadaSlis da tuCebis cmacuniT am-
oikiTxavs:
„CineTSi, rogorc ici, Cinelebi cxovroben, imperatoric Cineli hyavT“.
tuCebi Ria rCeba, saxeze siamovnebis Suqi efineba. mamamisi zemoT, did
tyeSi daabotebs da xeebs yaraulobs _ unebarTvod aravin moWras.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`elisabedi~ (samagido rveulebidan)

naSvidnoembrevs stumari movida, ucxo tomis kaci, tajiki, mis SvilTan


erTad gadasaxlebaSi TiTqmis aT weliwads myofi. Svilma Zalian gaixara,
wlobiT mtanjveli iSiasic ki daiviwya, mezoblebs dauZaxa, vaJiSvilebi gver-
diT moisxa da didi qeifi gamarTa. elisabedi cota SeuZlod iyo, Tavbru
exveoda da xelebi ukankalebda, magram moqeifeebs ar moscilebia. xan magi-
das uvlida irgvlii, skamis sazurguls eyrdnoboda da sufras aTvalierebda,
_ aba, xom araferi akliao (marto rZlisa da patarZlebis imedze ver dadge-
boda), _ xanac RumelTan ijda, patara dabal skamze, muxlebze xelebdawyo-
bili, welSi gamarTuli, da iqidan iZleoda SeniSvnebs: _ cota mZimed, Svilo,
cudi araferi ifiqros mag ucxo kacma, cota mZimed Ra mozomilad, Svile-
435
boo. Svilsa Ra SviliSvilebs, ukve karga xnis daRvinebul vaJkacebs, maincad-
amainc ar siamovnebdaT es SeniSvnebi, magram arafers ar agrZnobinebdnen.
piriqiT, aRtacebulni iyvnen misi simxneviT (sul male, giorgobis meore
dRes, oTxmocdaTxuTmeti wlisa unda gamxdariyo) da xan erTi moxvevda
xels da miixutebda, xan meore. stumari xom uyurebda da tiroda. _ Cemi
deda, Cemi dedao, _ iZaxda qarTulad.
SuaRame iqneboda, rom kidev erTxel Camoicala orxeladiani. mayvala
patarZals dauZaxes, Rvino mogvaSveleo. mayvala patarZali ymawvils aZineb-
da, meore patarZali, Taliko, rveulebis gasasworeblad gasuliyo bolo
oTaxSi. rZali kidev mayals dastrialebda aivanze. elisabedi wamodga, me
momeciT, me amovitano. es iseTi Cveuli saqme iyo misTvis, aravis ar Seucxa-
debia, ara, Sen arao. aiRo orxeladiani, waCaCunda, Cavida kibeze, daigviana da
Svili gabrazda, _ wadiT, CaxedeT, is dedaberi rom Cavida maranSi, orx-
eladiani xom ar gautydao. wavida rZali, buzRuniT, Cqari nabijiT, _ netavi
eg Tavis adgilas dadgebodeso! Sevida maranSi da morTo kivili: _ miSve-
leT, miSveleTo!
elisabedi CuqurTmebian dedaboZTan Cakrefiliyo, Semoxveoda gaSave-
buli, najafi xelebiT, Tavic zed miedo, mihxuteboda da ase amosvloda suli.
...............
...............
esoden iSviaTi sikvdili mxolod imiT aRiniSna, rom qelexma naSUaRame-
vamde gastana da bolos Cagubebuli `TeTro batoc~ imReres axloblebma.
an ki sxvanairad rogor unda aRniSnuliyo qarTveli qalebis qveyanaSi.
`ciskari~ #1, 1974;, `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`erekle mefe da ananureli ulamazoebi~

krwanisis omSi damarcxebulma erekle mefem, ramdenime TanmxlebTan


erTad, aragvis xeobas Seafara Tavi. dResac aravin icis, sad imyofeboda sam
dRes, meoTxe dRes ki ananuris cixeSi gamoCnda. es gamoCenac idumalebiT
iyo moculi. mxolod cixis burjebze umates guSagebs, malimal mimoqrod-
nen TavdaRunuli mdumare mxedrebi, soflebSi CurCuliTa da viSviSiT gada-
dioda xan erTi ambavi, xan meore, dedakacebi muxlebSi icemdnen xelebs, mxre-
bacaxcaxebulni Tvalebze ifarebdnen mosaxvevis boloebs.
naSuadRevs raRac CoCqoli atyda cixis ezoSi. mecixovneebs viRac
camet_ToTxmeti wlis biWi SeepyroT, karisken eweodnen, magram biWi ar neb-
436
deboda, wixlebs isroda, ikbineboda da yviroda:
_ mefesTan mimiSviT, didi saqme maqvs, mefesTan mimiSviT!
mecixovneebi pirze xels afarebdnen, waaqcies, zogi fexebSi CaeWida, zogi
xelebSi, aswies, ase waiRes. biWi mainc ibrZoda da yviroda:
_ dido mefeo! dido mefeo!
am CoCqolsa da aurzaurSi koWlobiT, magram Cqari nabijiT Semovida
cixisTavi. marcxena xeli kiserze hqonda dakidebuli qalis mandiliT. me-
cixovneebma rom dainaxes, gaCerdnen, biWi Zirs daswies, xeli mainc ar gauS-
viaT.
_ ra ambavia, ra moxda? _ ikiTxa cixisTavma.
_ mefesTan mimiSviTo, dilas aqeTia, afTariviT uvlis cixes. gavagdeT,
vcemeT, mainc gadmobobRda galavanze, _ miugo erTma mecixovnem.
miwaze gulaRma gakavebulma biWma amoibrZola, Tavi ver gaiTavisufla
da dablidan amoimudara:
_ mimiSviT, Tqveni Wirime, didi saqme maqvs, qveynisTvis saWiro saqme.
cixisTavma veraferi Tqva, Tvali koSkisken gaeqca. iqidan TiTqos viRa-
cam raRac niSani misca, cixisTavma Tavi dauqnia da mecixovneebs ubrZana:
_ gauSviT xeli!
mecixovneebma biWs xeli gauSves. biWi wamodga, Sarvali miiw_moiwia, mtveri
Caibertya.
erTma mecixovnem daZenZili nabdis qudi miawoda.
_ sadauri xar? _ hkiTxa cixisTavma.
_ aqauri.
_ romlisa.
_ mzevarisa.
_ ra ginda mefesTan?
_ piradad unda movaxseno.
_ gaCxrikeT.
mecixovneebi ecnen da Cxreka dauwyes. biWi xelebaweuli idga da moT-
minebiT icdida.
marto xelisgulisodena qeris xmiadis natexi da nivris ori kbili
amouRes jibidan.
isic maSinve daubrunes.
_ wamomyevi.
biWma erTxelac gaiswora daZenZili Sarvali da cixisTavs gahyva. daba-
li iyo, ganieri, rogorRac gan_ganze mihqonda mZime, daSaSruli SiSveli
fexebi. gaiares grili kedlebiT SemozRuduli labirinTi, avidnen kibeebze
437
da erT kars miadgnen. im kars aqeT_iqidan Tofiani mcvelebi edgnen. cix-
isTavma biWi aq datova da TviTon SigniT Sevida. gaRebul karSi biWma dide-
buli ieris moxuci dainaxa, gumanma uTxra, mefe es unda yofiliyo. gaiwia,
magram mcvelebma ar gauSves, Tofebi gadauRobes.
_ gamoatareT! _ moisma cixisTavis xma.
biWi karSi Sevida. cixisTavma mxarze xeli mosdo, cotaze ase wahyva da
mere gverdze gadga.
raRacisaTvis taxtisken daxrili moxuci mefe biWisken Semobrunda, nel-
nela aiwia, gasworda, biWma saxeSi Sexeda, fexi aeria, CaiCoqa da ase, muxlebze
CaCoqili, acremlebuli wavida mefisken. mefe Sewuxda, TviTon wamovida bi-
Wisken, mxrebSi xelebi mohkida, wamoayena. biWi cdilobda, magram tirili
ver Seekavebina. mefemac ramdenjerme umweod daaxamxama Tvalebi, magram es
Tvalebi miCveulni iyvnen msgavs sanaxaobebs da swrafadve daibrunes simt-
kice.
_ damSviddi, nurafrisa geSinia, Svilo, _ Tqva mefem wynari, bzargareuli
xmiT.
_ me arafrisa meSinia, mefev.
_ aba, ra giWirs, ram Segawuxa, Svilo?
_ TaTrebi ar unda mogvreodnen, dido mefev, TaTrebi Cveni momrevebi
ar arian!
moxucma mefem Sublze xelis zurgi aisva, TiTqos Camowewili Tma aiwia
maRla.
_ mdidrebi gRalatoben, mefev! _ biWma Ronivrad SekumSuli xorkliani
mjiRi nikapTan miitana, _ mdidrebs ratom endobi, dido mefev! mdidari lamazia,
mdidars Sin qoneba rCeba, Zvirfasi rameebi rCeba. gaWirvebaSi mtersac mis-
cems da TviTonac eyofa. mdidari brZolaSi Tavs rad dasdebs! omSi Cven
unda wagviyvano, oblebi, uqonlebi, ulamazoebi, gaWirvebaSi gamoCeCqvilebi.
qveynis imediT Cvena vcxovrobT. Cven, vin ras unda movufrTxildeT! aba,
Semomxede, sxvebic Cemnairebi arian, qvidan gamotexili qajebi da eSmakebi!
Cven Wrilobebi ver dagvamaxinjebs, piriqiT, mogvixdeba kidec. gagviZexi,
mefev, Cven gagviZexi! asamde obols, qvriv_oxris Svils, komblianebs, me gam-
oviyvan marto! gagviZexi, mefev, da Seni TvaliT naxav, Cveni momrevi aravin
aris qveyanaze. Svidi kombliani aqve micdis, cixis ZirSi.
mefem erTxel kidev aisva Sublze xeli da taxtze dajda. biWisTvis Tva-
li ar mouSorebia, xeli axla muxlze edo, moiWerda muxlze da gaSlida,
moiWerda da gaSlida...
_ SegiZlia, isinic moiyvano?
438
_ komblebianad?
_ komblebianad.
_ exlave.
biWi mibrunda da jiquri nabijiT wavida, magram uceb Sedga da abneulma
mimoixeda. Turme kars ascdenoda. bedad cixisTavma mouswro, _ aqeT, mze-
varis biWoo, _ da win wauZRva.
***
ar gasula naxevari saaTi da, cixisTavi da mzevaris biWi kuStad ga-
momziral, ajagrul, afxoril komblebian biWebs SemouZRvnen darbazSi. axla
mzevaris biWsac gatusuli, bevri xmarebisagan gaprialebuli, veebaTaviani
Svindis kombali eWira. cixisTavma amjeradac gverdze gaiwia da biWebs ani-
Sna, aq gaCerdiTo. biWebi Sejgufdnen, erTmaneTisken miiwies, erTmaneTis
zurgebs amoefarnen da komblebi moridebiT Caiyudes SiSvel, gauxeSebul
fexebs Soris.
mefe wamovida, neli nabijiT moaxlovda da mzevaris biWs RimiliT hkiTxa:
_ eseni arian Seni ulamazoebi?
_ eseni, dido mefev. am komblebiT, visac gindaT, imas gaumklavdebian.
biWebi uaresad daikoxnen, Setokdnen da qveS-qveS gamoixedes mefisken.
mefem yvela biWs xeli CamoarTva, cota ukan daiwia, uyura, uyura da gulSi
gamdnar tyviasaviT CaeRvenTa:
„sacodavi qveynis sacodavi Svilebi...“ xmamaRla ki es Tqva mSvidad, day-
vavebiT:
_ sul male dagiZaxebT, biWebo. mahmadians erTianad unda vazRvevinoT
Cveni sisxli. axla mdivani CagwerT da Tqven_Tqvens saxlebSi wadiT. roca
saWiro iqneba, dagiZaxebT, roca dro dadgeba, maSinve dagiZaxebT.
_ oRond, mdidrebis gverdiT ar davdgebiT! _ wamoiZaxa mzevaris biWma.
_ ara, Tqveni razmi calke idgeba! _ mefem xeli maRla aswia.
cixisTavi win wamovida da biWebs aniSna, wasvlis droao. mzevaris biWma
misi mklavis zemodan erTxel kidev dauZaxa mefes:
_ Cven_Cveni komblebiT unda wamovideT.
_ Tqven_Tqveni komblebiT, ra Tqma unda, _ miugo mefem.
***
gaiares gadaxrili mziT ganaTebuli cixis ezo, gverdze gaiyoles
grZel_grZeli Crdilebi da mere nel-nela Cavidnen bnel labirinTSi,
TiTqos samudamod Caefarnen miwas.
oTxmoci wlis Semdeg ki ananurze gamavali samxedro gzis piras xSirad
idga xolme veebaTavian kombalze dayrdnobili mTlad gadaTeTrebuli
439
usinaTlo moxuci, romelic yovel zemoTamvlels ekiTxeboda, damZaxebeli
xom ara xar qalaqidano. vinc moxucs ar icnobda, ver xvdeboda, vin damZax-
ebeli unda yofiliyo, magram vinc icnobda, etyoda, _ ara, damZaxebeli ara
var, mzevaris biWoo, _ da TavCaRunuli, sevdaSemowolili ganagrZobda gzas.
moxucs qinTa-qinTad qceuli axaluxis jibis pirze sami rusuli Zveli
medali ekida _ gamurul qvaze daRvenTili wminda sanTlis ferisa.
`dila~, #2, 1973; `Sori TeTri mwvervali~, 1979

`erTi boTli Sampanuri~ (ciklidan _ mZime fexsacmelebi)


ixileT agreTve _ `cudi sizmari~ da `mZime fexsacmelebi~

qarma daubera. paltos kalTebi aufriala da TiTqos Semoabzriala


kidec, Caixara, marjvena xeliT afrialebul kalTebs isworebda, marcxena
kefaze hqonda Semodebuli _ qars Tma ar gaewewa. erTi gamoxedva ase, dabl-
idan gamoixeda da gaeRima... jumbers egona, daminaxa da me miRimiso. magram
ar daunaxavs. gadasasvlelisaken wavida. _ Cqara-Cqara, patara nabijebiT.
undoda quCa gadaeWra. marcxena mxridan didi cisferi avtobusi modioda.
troutaris napirze SeCerda da qars isev zurgi Seaqcia. axla sworad idga,
swor, maRal fexebze. cal xels jibeSi iyofda, cali isev kefaze hqonda Se-
modebuli. qari mainc glejda Tmis ramdensame Wavls, parpaliT mohqonda
win da Sav talRebad utlaSunebda loyebze...
rac „xeli moaweres“, ase aRarsad Sexvedrian erTmaneTs. lamaras leqcie-
bi sam saaTze umTavrdeboda da mere sul Sin iyo. jumbers zaris darekvis
eSinoda. SeiZleba imwams lamaras mduRare wyliT savse qvabi sWeroda! is
im qvabs daagdebda, karis gasaRebad gamoiqceoda, patara bavSviviT Camoekide-
boda kiserze, zedized akocebda da mere gaaxsendeboda, rom orive fexi
dafufquli hqonda. madloba ufals _ jerjerobiT yovelTvis iseT dros
rekavda, roca lamaras cxeli wyliT savse qvabi ar eWira... dadiodnen kino-
Si. TeatrSic iyvnen ori dRis win. ase ki, quCaSi, rac xeli moaweres pirve-
lad xvdebodnen erTmaneTs. uyurebda jumberi da uxaroda. ise uxaroda,
TiTqos mTel weliwads ar hyoloda nanaxi. didi, Zlieri nabijebiT wamoewia
Sua quCaSi, wvril, nacnob mklavze ukanidan mohkida xeli da nela gamoswia
Tavisken. lamara SekrTa, moixeda da „vaimeo“, ise daiZaxa, TiTqos es undoda
eTqva: _ „axla raRa unda vqna me?“ uceb moagonda, fexis wverebze aiwia,
loyaze akoca, kidev unda ekocna. tramvai uaxlovdebodaT. liandagi gada-
Wres da qars gahyvnen... gahyvnen da gaeqcnen... lamara jumbers majaze xels
440
uWerda da gamomwvevi RimiliT Sescqeroda, aba, gatkine Tu arao, magram
jumberi arafers ar imCnevda da lamara Sedga, viho, Rrmad amoisunTqa da
siciliT Tqva:
_ aRar SemiZlia meti! saidan gaCndi ase uceb?
_ me sul giyurebdi _ qarma palto rom agifriala, Sen ro daixare da
cali xeliT paltos isworebdi, calic kefaze gqonda Semodebuli _ Tma ar
amewewoso. ici, ra kargad gamoixede da gaiRime maSin? ai ase, Tavdaxrilma.
_ ox!
_ xo, yvelafers geficebi, megona, daminaxe... ki magram, sad mivdivarT aqeT?
lamaram mimoixeda da sicili waskda.
_ gamovcdenilvarT.
_ ra gindoda?
_ puri unda viyido da... ici, jubo, xom mapatieb? dRes raRac kreba gvqon-
da, am wuTas davbrundi da sadili... xom mapatieb?
lamara SiSCamdgari TvalebiT Sescqeroda da jumbers guli etkina.
_ gana odesme momicia am sityvebis mizezi?
_ ara, ara, esec mapatie, es sityvebic. maneTi gvaqvs. katletebi viyidoT
naxevarfabrikatebis maRaziaSi da iolad wavideT am saRamos.
–fuli me maqvs.
_ ra, xelfasi aiRe?
_ ara, amxanagma momca xuTi maneTi.
_ isesxe?
_ imas emarTa adre.
_ ratom gamoarTvi mere?
_ ar momeSva. esec ar iyos, ar vici, romeli ufro cudia, argamorTmeva
Tu gamorTmeva.
_ magas ki marTals ambob. orive cudia _ gamorTmevac da argamorTme-
vac. saerTodac, ra mosagoni iyo fuli! rac me maqvs, esec gveyofa.
lamaram paltos jibidan CaWmuWnuli maneTiani amoiRo da jumbers xel-
Si Caudo. jumberma ar gamoarTva.
_ gqondes Sen.
_ me rad minda?
_ ar vici. gqondes. xom mainc unda davaxurdao? xuTmaneTiania Cemi.
naxevarfabrikatebis maRaziaSi grZeli da Cumi rigi iyo. rigi nela iZ-
vroda, an ufro sworad _ TiTqmis ar iZvroda. lamaras wvrili civi TiTe-
bi hqonda da jumberi Tavisi paltos jibeSi uTbobda. lamara mxriT miyrd-
noboda mklavze da, roca jibeSi TiTebi ver ugebdnen erTmaneTs, maSin is
441
qvemodan axedavda jumbers da gabrwyinebuli TvalebiT aZlevda pasuxs.
_ ratom mixaria ase? _ CurCulebda lamara.
_ me?! TiTqos mTeli weliwadi ar myolode nanaxi. Sen rom qars uZali-
andebodi, me idiotiviT videqi da viRriWebodi sixaruliT._ warmoidgine
didi xniTa varT daSorebuli da ase vxvdebiT sadRac Sors, Sors...
_ maSin...
jumberma sityva gawyvita da Tvali daxlisken gaeqca. mere lamaras moxeda,
misi Txeli, gacrecili palto CaaTvaliera da saxe Caumuqda, qveda tuCis
kvneta daiwyo.
lamara yvelafers mixvda, magram mainc ikiTxa:
_ ra iyo, ra moxda?
_ araferi.
_ rogor araferi?
_ ara, ise... _ gaecina jumbers. _ ra eRireba ai iseTi qurqi?
_ rogori?
_ ai, im sqel qals rom acvia, win.
_ ega? _ gaeRima lamaras, _ colis TveobiT butiaoba da qmris gulis
manki, SeiZleba infarqtic.
_ CvenTvis?
_ vin CvenTvis?
_ Sen rom gqondes.
_ me magas arc Cavicvam.
_ ratom, viTom?
_ ase mgonia, egeT qurqSi mec egeTi gamovCndebi. mirCevnia tomara mec-
vas da egeTi ki ar viyo.
_ Sen mainc geqneba egeTi qurqi da iqnebi kidev ufro lamazi.
_ saidan aris eg monologi?
_ axla vTxzav.
_ Sen ici, ras getyvi? magisTana rameebze fiqrs Tavi daanebe da kargad
ikvebe. me ase meCveneba, rom samsaxurSi Sen mTel dRes arafers Wam.
_ aba suliwminda marCens?
_ eg ar vici. is kia, rom Sen Sinac cotas Wam. rasac Sen Wam, bavSvs ar eyofa,
patara bavSvs.
_ ginda, rom bevri, bevri vWamo xolme da mere ai aseTi gavxde _ samtres-
tis boCkasaviT?
_ minda.
lamaras cuRluti bavSviviT eRimeboda. jumberma TiTebze magrad mou-
442
Wira xeli da Tavisken miizida. lamara mihyva _ axla mklavebi cdilobdnen
erTmaneTisTvis gaegebinebinaT, rasac TiToeuli grZnobda.
_ ra aris, cota mardad, kaco! _ iyvira uceb jumberma.
lamara SekrTa, gawiTlda.
_ ar gadamrio!...
_ xo!
_ ra gayvirebs?
_ aba ma ra!
viRacebi iRimebodnen. jumbersac gaeRima. naxevari kilo katleti aa-
wonines da mere jumberi sasmelebis ganyofilebisken wavida.
_ raRa ginda?
jumberma CurCuliT uTxra:
_ Seni sadRegrZelo unda davlio dRes.
_ oho!
_ Sen iseTi kargi xar, me ar vici, ra unda gavakeTo meti. viyidi erT
boTl Sampanurs, davlev Sens sadRegrZelos da mere gkocni da gkocni.
_ eg uSampanurodac SeiZleba.
_ ara, SampanuriT sxvaa.
raRac uxaroda gamyidvel qals, roca igi qaRaldSi uxvevda boTls. sia-
movnebiT gaiRima iqiT orma gogonamac, raRac gadaulaparakes erTmaneTs.
_ ase mgonia, yvela gvatyobs, axalSeuRlebulni rom varT.
_ ex, magaTi!
_ vaime, gadamrev Sen dRes.
_ aba ma ra, ras Semogvyureben idiotebiviT.
quCaSi ki isev qari qroda. isev garbodnen avtomobilebi da yurebze
sayeloebwamoweuli xalxi. idga telefonis minebCamtvreuli jixuri, jix-
uris gverdiT _ qurTi meezove. is qurTi meezove abolebda papiross da
sardlis gamometyvelebiT gadascqeroda quCas.
_ Sexede erTi! TiTqos am meezoves ebrZanebinos qarisTvis da qaric
hgvis gaCqarebiT.
_ ra SuaSi arian poetebi! ai, vis unda uyvardes qari da wvima!
_ Sen ega Tqvi da... gaxsovs, lamri, aq rom Semxvdi erTxel? me maSin ukve
gagiJebiT miyvardi, Sen araferi icodi.
_ es me miyvardi gagiJebiT da Sen ki araferi icodi. me ufro adre
miyvardi. me, ici, rodis miyvardi? uZoze rom wagviyvanes universitetidan.
es Cemma amxanagma gogoebmac ician. Sen, ra Tqma unda, sul ar gexsomeba, me
maSin pirvel kursze viyavi, gzis piras vijeqi da fexsacmelSi amosul lurs-
443
mans qviT vZewkavdi. Sen moxvedi, fexsacmeli da qva gamomarTvi, lursmani
CamiZeZke da waxvedi. ise waxvedi, zed ar Semogixedavs. me ki ukve miyvardi.
me universitetSi gxedavdi xolme TeTri, TeTri xalaTiT rom dadiodi da
ukve gagiJebiT miyvardi.
_ marTali xar. me maSin ar Semomixedavs, magram es imitom, rom me ukve
miyvardi da rogorRac meSinoda Seni. me ufro adre miyvardi. Sen es ar
gexsomeba. marto viyavi kinoSi. sada, ici? oficerTa saxlSi. Sena da Seni
dediko moxvediT da Cems gverdiT dasxediT. deda _ Cemken, Sen _ iqiT. Sen
maSin msxvilad naqsovi TeTrzoliani wiTeli sviteri gecva da iseTi lamazi
iyavi, dedaSens aSkarad eSinoda, ise Semogyurebdnen yvelani. mTeli seansi
ar ganZreulxar. arc iqiT gagixedavs, arc _ Cemken. me ki sul Sen giyurebdi.
ici, ra kargad maxsovs, rogoric iyavi maSin? sul Tvalwin medga mere, ai, es
cisferi wvrili ZarRvi safeTqelze da kidev... tuCebi...
_ Cven rom movediT, me da deda, Sen ukve Sens adglze ijeqi. marto ijeqi.
wamodeqi da Tavazianad gagvatare. win deda midioda, mere _ me. pirvelad
ver SemamCnie da me maSin giyurebdi. Cven, gogoebs, roca vinme mogvwonda,
mogvwonda imis gamo, rom is romelime kinomsaxiobs hgavda. Sen aravis ar
hgavdi da mainc ise momewone, kinaRam gavgiJdi. Sen didi megone. Zalian
didi. me ki meaTe klasis mowafe viyavi da meSinoda Senken moxedvis.
_ marTla gaxsovs eg?
_ xom xedav.
_ eg rom dedaSens gaego, albaT, migtyepavda, ara?
_ me mainc ar vitirebdi, radgan ukve miyvardi da vifiqrebdi, rom SenTvis
vwiravdi Tavs...
kibeze aravin SexvedriaT. kari gaaRes. patara, Cabnelebul derefanSi
Sevidnen da cecxlis enebiviT Cumad Caexvivnen erTmaneTs. hkocnidnen da
TiTebiT daeZebdnen erTmaneTis mxrebze raRac Seucnobels. suli Seexu-
TaT. lamaram Tavi gaiTavisufla, kedels mieyuda, icinoda da xelis zurgiT
icilebda Camowewil Tmas.
jumberma nayidebi karadaze Seawyo, bavSviviT aiyvana, fexiT SeaRo Sida
oTaxis kari da iq didxans daatarebda ase; uxaroda, Ronieri rom iyo da
didxans daatarebda ase.
_ rodesac SenTan var xolme, minda cxvir-piri davunayo yvelas, visac ki
qalze cudi ram uTqvams odesme.
_ Seqspirsac? „araraobav, dedakaci unda gerqvas Sen“...
_ eg gabrazebuli hamletis sityvebia. Seqspirma „romeo da julietac“
dawera. me im „geniosebze“ vambob, ludis kaTxas rom ukiTxaven xolme
444
filosofiis leqciebs, da kidev im raindebze, gverdebi rom aqvT dasiebuli
usaqmurad wolisagan. magaTi mogonilia mowyena, daxarjva, amowurva, gamofit-
va da aTasi amgvari maimunoba. magaT unda urtyas kacma pirdapir xaxaSi.
_ Sen arasodes mogwyindebi?
_ eg ar vici, magram, Tundac ase moxdes aTi, oci, ocdaaTi wlis Semdeg, Sen
amas ver gaigeb, radgan ase iqneba saWiro.
_ visTvis iqneba saWiro?
_ CemTvis, SenTvis, Cveni SvilebisTvis, sxvebisTvis.
_ qalebic xom arian aseTebi! me rom daviwyo geniosoba da momwyinde, me
momeCveno amowurulad, daclilad!
_ me mainc ase moviqcevi.
_ rogor ase? mcem?
_ eg ar vici. imas ki vgrZnob, rom kbilebi damacvdeboda kraWuniT.
lamaras sicili waskda.
_ ra gacinebs?
_ warmovidgine _ dadixar gabrazebuli, akraWuneb kbilebs, kbilebi gicvde-
ba, multfilmebSi rom xdeba xolme, iseTi siswrafiT: mere rCebi mTlad
ukbilod da me gimzadeb did qvabSi, Romis kardalaSi, RerRilis fafas. oi,
Sen xom axlac gSia _ Cven ki Sampanuric gvaqvs...
_ ara mSia, magram Rvino mainc unda davlio. dajeqi ase, cota xans.
jumberma boTli Semoitana da karadidan ori Txeli Cais Wiqa gamoiRo.
_ Sampanurs brolis maRalfexiani Wiqebi uxdeba, magram Cven warmovid-
genT, rom es swored is Wiqebia da... Cven xom genialuri ostatebi varT
warmodgenebisa...
_ warmodgenilia! midi! ara, me momeci, me gavxsni!
lamara wvrili, nervulad moZravi TiTebiT ewvaleboda boTls da sunTq-
vas ikavebda, wiTldeboda, kankalebda. bolos sacobi zeimiT Seaskda Wers
da gaxarebulma Rvinom da qalma erTad atexes kiskisi.
_ vaSaa!
_ Sen gagimarjos!
_ Sen myavde kargad!
Wiqa Wiqaze miajaxunes, erTmaneTs akoces da dalies.
jumberma rom Wiqa Zirs dauSva, lamara isev svamda. Tavi ukan hqonda
gadaweuli. Tvalebs lulavda da nel-nela, RimiliT svamda. WiqaSi Rvino
sul cota darCa. maRla aswia, gaxeda, isev moiwafa, RimiliT dacala da Tqva:
_ me unda davTvre. dRes Tebervalia, oci Tebervali. dRes pirvelad
Sevxvdi quCaSi Cems... Cems qmars. me bednieri var. davTvrebi Cems sicocxle-
445
Si pirvelad da am dRes davimaxsovreb, rogorc kocnas, ai aseT gagrZele-
bul kocnas...
_ Sen ukeTesad axerxeb nafiqralis Tqmas. rac Sen Tqvi, eg me maSin unda
meTqva, rodesac Rvinos vyidulobdiT, magram ver movaxerxe da sul sxva
raRac vTqvi. quCaSi me daginaxe pirvelad. me vxedavdi, rogor dagibera
qarma, rogor agifriala paltos kalTebi, rogor gamoixede dablidan da
rogor gaiRime. me winaT sxvac bevri minaxavs ase. magram is sxva iyo. dRes
pirvelad vigrZeni, rom is sxva iyo. is mxolod lamazi suraTis danaxva iyo
da meti araferi. is iyo sxva samyaros. sxva lamazad mocimcime varskvlavis
danaxva da meti araferi. ra iyo, ras warmoadgenda igi sinamdvileSi _
amaze unda mefiqra, Tavi memtvria. dRes ki Cems mier aRmoCenili da
yovelmxriv Secnobili... fu, Secnobili ki ara... dRes me Cemi sakuTari samya-
ro davinaxe uamrav Soridan mocimcime samyaroebs Soris da uCveulo
simSvide Camidga ZarRvebSi. marto sixaruli ki ara, didi simSvidec, romel-
ic esoden saWiroa... davlioT kidev.
_ ara, Tqvi, Tqvi! risTvisaa saWiro simSvide?
_ ar vici. magis Tqmas, vatyob, cxra CemisTana Tavi unda. ra gamaxsenda,
ici? rembrandti... rembrandts rom aqvs daxatuli Tavisi Tavi da Tavisi
meuRle ase, CvensaviT. oRond isini swored lamazi, maRalfexiani brolis
WiqebiT svamen Rvinos.
_ samagierod, Cven TviTon ukeTesebi varT. rembrandti im suraTSi msu-
qani, xorcdamZimebuli mamakacia, Sen ki...
_ moica, moica... davlioT. yvelas gaumarjos. yvelas, vinc ar unda iyos
da sadac ar unda iyos, romlebic aseT Sexvedras izeimeben... brolis maRa-
li WiqebiT iqneba es, Tu ubralo WiqebiT.
erTmaneTs akoces. Wiqebi gamocales da isev akoces. mere isev dalies.
mere lamara mTvrals TamaSobda da icinoda. icinoda da laparakobda
nawyvet-nawyvetad, buranSi myofiviT:
_ me bednieri var... ar aris Cems irgvliv arc kedlebi, arc iataki, arc
Weri... aris mxolod sxivebi. sul sxivebi... Tbili, mxurvale, oqrosferi sx-
ivebi... me am sxivebSi vwevar... es sxivebi Sena xar... me minda ase movkvde... me
minda am sxivebSi movkvde... Tundac ai axla... ai am wuTs. damawvine loginze.
Sen daiRale... damawvine...
jumberi RimiliT wamodga, sabani gadaswia da sawolze daawvina. lama-
ras Tvalebi daxuWuli hqonda. ZlivZlivobiT gaaxila, gkocnio, Tu makoceo
_ aniSna tuCebiT da CaeZina aseve, gaRimebuls. jumberma fexsacmelebi daxa-
da, sabani wamoafara da TviTon daujda patara skamze...
446
uceb moeCvena, rom maT garda oTaxSi sxva viRac iyo da SeSinebulma
mimoixeda. kedelze Zveleburi Savi saaTi ekida da beberi buRalteriviT
gamwyrali angariSobda raRacas. uyurebda im saaTs da eRimeboda. magram
mainc veRar daeSoSminebina guli.
_ ai, Cemi didi simSvide... risa SemeSinda ase? qurdisa, Tu imisa, rom sxvas
ar gaegona Cveni nalaparakevi?.. ratom gavurbivarT moyvaruli gulis
gamoCenas sxvebis TandaswrebiT?.. ratom gavurbivarT sakuTar siyvarulze
laparaks sxvebTan?..
mTis Cabnelebul xeobidan rom amodian xolme nislebi _ ise amodiod-
nen fiqrebi saidanRac da pirTamde avsebdnen patara oTaxis myudroebas.
`wveTebi foTlebze~, 1962; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`esac sizmari~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

saRamos mwuxrSi, xSirad Semomdgar Sav WalaSi, Sav maRal simindebSi,


saSineli xmauriT, jglaTajguTiT mimoiqceoda spiloTa da martorqaTa
Savi laSqari. qSuodnen, xrialebdnen, lewavdnen yvelafers. adamianebi vi-
malebodiT CaRrmavebebSi. iqac ZagZagebda miwa. idga veeba, xSirtoteba cada-
gragnili Cveni Walis venaxis kakali da awydeboda aqeT-iqiT, gaveSebuli
ieriebda qariSxalsa da nadirT. igiRa iyo erTaderTi Cveni imedi, Cvens
magivrad is ibrZoda, is SehbRaoda maRla RmerTs.
`mTvaris asuli~, 1987

`eSmakebi~ (qali swers qals)

meCveneba, rom aqauroba sul garindebulia. garindebulni dganan mTebi,


fiWvnarebi, si piTnaSeni saxlebi. gamovlen TuSebi gareT, kaci iqneba Tu
qali, axedaven cas da an iqve saxlis win miuyuCdebian mzes, an arada dinjad
gadaadgebian ferdobis Tavs. an dganan, an sxedan da ise gaiyurebian sadRac.
erTi ZaRlia, didi, bombora, sul auCqareblad moaruli, dafiqrebuli. ·isic
ki _ gaCerda da Tvalebmilululi gadascqeris xeobas.
bavSvebi cotani arian. vinc arian, imaTac didebiviT uWiravT Tavi. ai,
guSin: ijda ori patara gogona veeba lodze, Svid-Svidi wlisani, TavianT
asakTanac tanmomcroni, qsovdnen Wrel windebs da misCerebodnen mTebs, Tavs
rom wavadeqi, mSvidi RimiliT amomxedes dablidan, mSvidad ganagrZobdnen
qsovas. vkiTxe, skolaSi dadixarT-meTqi? rogor momiges, ici? pirvelebSi
447
viyaviT da meorebSi gadavediTo.
aq TiTqos niavic ki ar icis. nisli ablabudebiviT aris gabmuli xis
totebSi. dil-dilobiT, cecxli rom ainTeba, sworad, Tanazomierad adis
xolme ali da kvamli maRla. Citebic ar arRveven saerTo simSvides, Cad-
ablebuli saTibidan modis, vgoneb, xis bayayis xma: Raak! Raak! Raak, sul dab-
la, maRal balaxebSi tboria oriode metris sigane, magram Rrma da wminda,
wminda. Sig erTi didi, mdumare kalmaxi cxovrobs, modis xolme erTi TiTqos-
da imqveynad gadasuli dedaberi, miujdeba tbors da puris namcecebs uyris
kalmaxs. kalmaxic dinjad, TiTqos nebieri zmorebiT Wams.
saRamoobiT soflis moedanze, bexvneze, gamodis, vinc ki sofelSia. mis-
xdebian jerac isev Tbil kedelTan qalebi, CaWuWkulebi, pirRimilianebi, da
qsoven, qsoven. kacebi calke dganan, cota moSorebiT. an dganan, an wamogore-
bulni arian mwvaneze, aboleben sigaretebs da mSvidad, dumilis ritmdaur-
Rvevlad laparakoben raRacebs. mere TiTqosda autaxeli gaxdeba es garin-
deba, qalebi qimunjebiT wamoagdeben romelime qals, _ iih! _ Caibertyavs
kalTas is qali, wava TuSuri wacuqcuqebiT, gamoitans garmons, mijdeba isev
kedelTan, Caidebs garmons kalTaSi da gaswevs nel-nela, Rimilis gayolebiT,
yoveli bgeris yurisgdebiT. erTxans ese ukravs, smenadqceuli, mere aima-
rTeba welSi, odnav gverdze gadaxris Tavs da daiwyebs mReras sufTa, wkri-
ala xmiT, _ „ra lamazia TuSeTii!!. imRerebs, rom Zalian lamazia TuSeTi _
mTebi, nislebi, CanCqerebi, ferdobebi, zed Sefenili cxvrebi, joxs dayrdno-
bili mecxvareebi. Tbili maTrobela gaujdeba yvelas ZarRvebSi. mere imR-
erebs siyvarulisasac, _ mal-male nu gamoCndebi, biWo, Torem gagvigeben
siyvaruls, dagvaSoreben da TovliviT. dagvadnobeno. mere, momRerali amisa,
uceb gadava sacekvaoze. adgeba pirvelad patara biWi, gaSlis xelebs, Camou-
vlis wres xel-fexis CaxveviT, siamayiT. gamoiwvevs cota Tavisze dids, mere
is didi _ Tavisze dids. ecekveba qalic qals, raRa Tqma unda, qali da kacic
erTmaneTs. aris gamacocxlebeli SeZaxilebi, sicili. moswyindebaT Tu
gauTavdebaT esac, cekvac, da isev momRerlisa da garmonis xmis madls miece-
mian yvelani:
nu waxval, kargo stumaro,
nu ityvi, waval, wavalo,
Tu waxval, Tan wamiyvane,
Seni var, gana sxva varo.
xom xvdebi, rac unda yofiliyo stumari TuSi qalisTvis, romlis samyo-
feli weliwadSi Svidi TviT mainc mowyvetili iyo garesamyaros. am karCake-
tilobis sevda dRemde mohyvebaT TuS qalebsac da kacebsac. „nu waxval,
448
kargo stumaroo“, da netarebiT gascqerian mTebis Tovlian wverebs...
mere muqad Caitetkebian is mwvervalebi. mere varskvlavebiT gamoivseba
gumbaTiviT aRunuli Savi ca. gamoitans moxuci qali nabads, mzrunvelad
moaxvevs sifrifana mxrebian, siyvaruliT Tvalebmoxamxame gogonas. gogo-
na iwureba, TiTqos unda, rom cariel sulad iqces im nabdis qveS...
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
Cven rom CamovfrindiT, sofelSi leki stumrebi gvyavso! _ maSinve es
gvaxares vertmfrinavTan Semogebebulma bavSvebma, _ biWia da gogoo, ali
da fatma, ali Tvrametisa, fatma _ Teqvsmetis. pataraobidanve hyvarebiaT
erTmaneTi, _ Tbili: emmakuri siciliT ecinebodaT bavSvebs, _ col-qmrobis
ufleba ar miuciaT mSoblebs, Zalian braziani, Zveleburi mSoblebi hyoli-
aT, CaukidiaT xeli-xels, auRiaT Tavi da gadmosulan aq, CeenTan, qarTveleb-
Si.
aq, Turme, jerac isev Tovli ido lilo-Wrilod, zemodanac Tovda areu-
li TovlhyapiT. dasvelebulebi, sicivisagan abuzulebi, dapataravebulebi
mosdgomian sofels. darejans miuRia pirvelad, imas gauTbia da umaspin-
Zlebia. mere yvelani vmaspinZlobTo. fatma lamaziao, lekuri lamazi JinJi-
loebiT aqvs dafaruli gulio, RamRamobiT mReriso, gareT siaruls eride-
ba, ali ki Cveni meurneobis saqonels uvlis, ali sul CvenTan aris, sul
tkbilad xiTxiTebso.
me miyvars lekeTi, bevri mivlia magaT mTis aulebSi, adre Cemi naSrom-
isTvis rom. masalebs vkrebdi, bevrjer momnatrebia magaTi bilikebi, wyaroebi,
xmebi. cnobiswadilma amitana, _ rodis vnaxavdi am lamazi JinJiloebiT gul-
dafarul lamaz fatmasa da xiTxiTa alis...
ali meore dResve vnaxe. gamovida, rogorc TuSebi gamodian xolme, bex-
vneze. isic dadga kefazequdgadaweuli, udardelad yelgamoCenili. auSva
da auSva sigaretis kvamli maRla. mocekvaveebs isic taSs ukravda TiTebgr-
Zeli wiTeli xelebiT. daikavebda sigarets kbilebiT da taSi, taSio! ecekva
kidec. erT patara biWs, sicil-siciliT, xumrobiT. me rom gamacvnes, daimorcxva,
gawiTlda, fexi fexs miadga da morCilebiT daxara Tavi.
_ me Sens sofelSi vyofilvar-meTqi, _ vuTxari.
_ marTlao?! _ kidev ufro auwiTlda saxe.
_ soflis Tavze didi lodi rom iyo gadmokidebuli, is lodi kidev Tu
arismeTqi.
_ kidev aris, kidev ariso, _ momigebda SewrialebulRimiliani.
_ wisqvili rom iyo, CanCqeris aqeT, is wisqvili?
449
_ is wisqvilic.
_ wyaro meCeTis win? svi
_ is wyaroc.
gabeda da vaJkacurad SemomTavaza sigareti, mec aviRe, movukideT da
gavaboleT, iman _ sadRac Cemi Tmis wverebis axlomaxlo mzeriT.
_ Seni meuRle ratom ar gamodis-meTqi CvenTan?
_ ercxvineba cotao.
_ ratom, ratom?
_ jer axali patarZalia da imitom. _ Tan icinoda, Tan nel-nela ixevda
ukan.
_ Sen onda gamoiyvano, codvaa martodmarto.
_ ar vici, Tu moisurvebs, gamoviyvan.
wavida laRi, bednieri. magram meore dRes isev marto moadga bexvnes,
Cadga kacebSi da aabola sigareti sigaretze. me Sevexmiane, fatma ratom ar
gamoiyvane-meTqi, ali? aiCeCa mxrebi, CaRuna Tavi da awiTlebulma daiwyo
tokva.
diliT me wavedi, me da Cemi maspinZeli nado. waviReT cota mosakiTxi:
karaqi, yveli, wina dRidan SemorCenili xinkali, Cemi sunamo, kbilis pasta
„binaka“. eseTi viziti sruliad bunebrivad iTvleba aq, mTaSi. fatma marto
dagvxvda maTTvis daTmobil patara sufTa oTaxSi, TiTqos ukve nacnobi,
tanwvrili, maRalSubliani, kbilebCawikwikebuli. JinJiloebi ar ekeTa. erTx-
ans SemkrTali afaxunebda Tvalebs, TiTqos xelebsac malavda. mere datri-
alda, gamoiRo puri da jerac isev Tbili rZe. rZe dagvisxa, TviTonac daisxa.
moitana da magidaze dadga Tixis qilaSi Cawyobili sosanebi da RiRiloe-
bi. gaacxela xinkalic, aaduRa Caic, bodiSebiT, bodiSebiT. geaxeliT da dav-
lieT yvelaferi, Rimil-RimiliT, erTmaneTis yurebiT. fatma mxolod kiTx-
vebze gvi pasuxebda erTi an ori sityviT. Tu rame gWirdebodes, Tu rame
mogindes, Cven aqa varTo, nurafrisa mogeridebao, nadom, da wamovediT. ga-
mogvacila fatmam gzamde. iq gaCerda, lamazad aswia susti xeli. uceb, _ erTi
wamiTo! _ avarda saxlSi, Camoarbenina ori gulis qinZisTavi, yubaCuri qin-
ZisTavebi, Cven gamovurbodiT, magram mainc _ erTi me gamikeTa, erTi nados.
ecva cisferi, cisferi Txeli kaba, msubuqi qera Tma oqrosfrad ubrwyi-
navda mxeze.
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
im saRamos ara da meore saRamos bexvneze damxvda fatma. qalebs SuaSi
CaesvaT. cota cioda, abreSumis TeTri Tavsaxvevi hqonda moxveuli, kacis
450
did tyapuWSi iyo Sebuduli da TiTqos marto Tvalebi da TeTri kbilebi-
Ra mouCanda _ Tvalebi, kbilebi da marTlac lamazi JinJiloebis lalis-
feri Tvlebi. me rom daminaxa, wamoiwia, gaRimebulma damikra Tavi da darcx-
venil mowafesaviT dajda. me mivedi, Cavujeqi win da gamovkiTxe, rogor iyo,
xom ar scioda. _ arao, arao, kargada varo, _ momigebda Tvalebgabrwyineb-
uli, Tan alisken iyureboda, TiTqos imisgan daxmarebas eloda. ali ki ka-
cebSi idga, kidev ufro laRi da mxiaruli. aiwevda grZelderefnian quds da
daiwevda, aiwevda da daiwevda. qalebi da gogonebi elaparakebodnen, Sesci-
cinebdnen fatmas. fatma qalurad nebivrobda, aJuJunebda Tvalebs, aqaTqaTebda
kbilebs. wavida nado, gamoitana garmoni, _ lelas dauZaxeTo, lelas! sad
jandabaSiao lela! movida lela, jiquri, rogoriRac jibriani nabijebiT.
is ukve icnobda fatmas, daucucqda win, miefera, miealersa, rogora xaro,
yoCaRad unda iyoo. dajda, Caudo garmoni kalTaSi nadom, moirgo mxrebze
Tasmebi lelam, gaswia, aamRera da aayola laRad: „netav frinvelad maqcia,
Sensken gadmovyve niavsao“. aRtacebuli Sescqeroda fatma. daamTavra erTi
simRera lelam, daiwyo meore, martodmavali mwyemsisa. kidev ufro aRtace-
buli Sescqeroda fatma. is meore simRerac rom daamTavra lelam, alim
fatmas lekurad raRac uTxra. fatma SeiSmuSna, aSkarad gavigeT _ arao,
arao. alim xmas auwia, warbebic Sehkra, axla ukve brZanebda. mieciT garmo-
nio. gamoswia wvrili mklavebi fatmam, Caido garmoni kalTaSi, rogorc
iqna, moido Tasma mxarze, TiTqos eZebda da veRar poulobda TiTebis adg-
ils klavimebze, _ hao, nu dagvxoceo, _ icinoda ali. gaswia garmoni gaubeda-
vad fatmam, daukra _ margalitebi wavidnen, wawkrialdnen saRamos siCumeSi.
ali siciliT wyreboda, mbrZaneblobda. maSin aiRo fatmam Tavi maRla, dax-
uWa Tvalebi da waamRera. ra waamRera, rom SemeZlos gadmocema! sad hqonda,
sad itevda es erTibewo, sifrifana gogo imodena sevdas, lamaz qalur sev-
das _ dis sevdas, colis sevdas, dedis sevdas. rogor axerxebda Teqvsmeti
wlis gogo yovelive amis brZeni qalis simSvidiTa da yuCi, xaverdovani
xmiT Tqmas!
ai, lah-lah-la-la lai...
Sewuxebuli cxenebiviT atokdnen kacebi iqiT.
morCa, Tvalebi gaaxila. garmoni RimiliTa da dauZlurebuli mklave-
biT gamoswia win. _ kidev kidev, _ vexvewebodiT Cven. arao, Seibuda tyapuWSi.
dauCoqa lelam, daaRunina Tavi, akoca Sublze, mere xelebze. fatma gamwyra-
li eweoda xelebs ukan. netarebdnen, frTonavdnen kacebi. ali manugeSe-
blad iZaxda raRacebs da icinoda. sTxova imanac, kidev imRereo. magram
fatmam mainc ar qna. aRar mReroda aRarc lela. iyo Camuxluli da Sesc-
451
qeroda fatmas. bolos lelas TviTon fatmam sTxova, emRera, vedrebiT sTx-
ova. _ eha, Sens Semdeg Cemi simRerao!. ugemuri gamometyvelebiT gadaigdo
garmonis Tasma lelam. ugemuri gamometyvelebiT auyv-dauyva TiTebiT
klaviSebs, mere Caqra, TiTqos Caikarga sadRac da iqidan, im saidanRac daiw-
yo:
vaime, Cemo dedao,
ra janRi mawecs zedao,
Cemi sakinZis Rilebi
madneba zedixedao...
es iyo qmaryofa moSlili qalis moTqma. qarSi, delgmaSi, sibneleSi ma-
mis saxlisken momavali qalis moTqma, romelsac sakinZis Rilebs udnobda
Rvarad Camomavali cremli.
bevri Cveni momRerali qalisTvis momismenia, Cemo dao, magram im saRa-
mos lelam yvelani mospo. me marto fatmasRa vuyurebdi. CaWidebuli hqon-
da tyapuWis saxeloSi orive xeli, SemoeWdo yelze, TiTqos sicive aZagZa-
gebda, uZagZagebda Tvalebic. morCa lela. TviTonac amoiZro suli da Cvenc
amogvicariela sasuleTi. fatmam ki, ici? gadaagdo tyapuWi ukan, wamodga da
wavida bexvneze qalaqel gogosaviT nabijgaSlili, amayi. aTiod nabijze
wasuli, mobrunda da raRac sityvebi daiZaxa. autyda xarxari alis. mere
gviTargmna: eSmakiao, lela eSmakiao. da Caikarga bexvnes iqiT fatma. lela
ki ijda da marTla eSmakiviT akreWda kbilebs, _ magan damaswroo, me unda
meTqva magisTvis, me ver gavubede da magan damaswroo.
kacebi Tavgzaabneulebi borialebdnen erTmaneTSi.
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
im Rames TiTqmis ar meZina. Sen ici, razec vifiqrebdi im simRerebis Sem-
deg. diliT TiTqmis uTenia avdeqi. gavedi gadasaxedTan da ucnauri ram
davinaxe: mwvanian ferdobze migoravda erTmaneTs Caxveuli qali da kaci.
kaci ruxi, qali _ cisferi, cisferi. igores, igores, Cagordnen dabla; iq
gaCerdnen, iyvnen iqac Caxveulni erTxans, mere wamosxdxen, erTmaneTs Se-
hyurebdnen da icinodnen.
kaci iyo ali, qali _ fatma.
miwaze Cveni arseboba Tu Rirs, albaT, aseTi sanaxaobebisaTvis Rirs, Cemo
sayvarelo dao!
`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`vano~
452
sabavSvo baRis vestibiulSi grZel skamze ijda da Tavis biWunas eloda.
didi, mZime xelebi sawvimris jibeebSi Caewyo, skamis sazurgulas miswolo-
da da gaprialebul muxis parkets CasCereboda. parketis erT filas ori
nuJri hqonda. es nuJrebi saTvales hgavda, SuaSi bolomokauWebuli xazi
Camoudioda da is xazic patara nuJriT Tavdeboda. es qveda nuJri zedga-
moWrili uRvaSebi iyo, Tanac misi mezoblis ulvaSebi. erTxel am mezobel-
ma ase uTxra: Sen, Cemo vano, patiosani ki ara, mSiSara xar da imitom ver
Soulob bevr fulso. maSin vanom, imis sabuTad, rom mSimara ar iyo, sasaci-
lo ram Tqva: me SemiZlia SiSveli xeliT gveli daviWiro, me SemiZlia, rac
ar unda avi ZaRli iyos, xelSi aviyvano. amaze mezobelma, gzaabneul bavSvs
rom dauyvaveben, TiTqmis ise dauyvava: egeTi simamace, Cemo vano, dRes sakma-
risi aRar aris, axla adamianis ar unda geSinodes, Torem gveli da ZaRli...
gveli da ZaRli ra saxsenebelia adamianTano. mezobeli uxeirod akokole-
buli kaci iyo, vanos rom daekra, xuxulasaviT daSlida. erTi suli hqonda,
miefurTxebina mainc, aq, am parketze gamoxatul ulvamSebze mainc, magram esec
arSeiZleboda da nerviulad atokebda TiTebs.
uceb meore sarTulidan skup-skupiT Camovida msuqani pepelasaviT
morTuli da mxrebSeziduli patara gogona. jer Soridan uyurebda vanos.
mere balerinas patara nabijebiT moirbina win gauCerda da keklucad hkiTxa:
_ vin gnebavT?
_ mixo. _ miugo canom.
_ vin mixo?
_ CeZi biWi.
_ ra „gvaria?
_ buWyiaSvili.
_ buWyiaSvili? _ gaecina gogonas. _ eg rogori gvaria?
_ ar mogwons?
_ ara.
_ TviTon ra gvari xar?
_ gagua.
_ gagua jobia buWyiaSvils?
_ ki. msaxiobi gagua Cemi biZiaa, elene gagua Cemi mamidaa, abesalom gaguac
Cemi biZiaa. Cemi dediko musikis maswavlebelia, Cemi bebia _ cirkis ufrosi,
Cemi mamida _ televizorebis 'ufrosi, abesalom gagua _ univermaRis ufro-
si. Cven sul ufrosi naTesavebi gvyavs. Cven yvelaferi bevri gvaqvs.
_ ra yvelaferi gaqvT bevri?
453
_ aveji, tansacmeli, WurWeli...
_ rad gindaT bevri aveji da bevri WurWeli?
_ i! aba stumari rom mogviva?
_ mere ra, movides ra!
_ aba Tqven rogor cxovrobT?
_ ise, ubralod, erTi didi fardagi gvaqvs, gavSliT Zirs da vkotria-
lobT yvelani _ mec, mixoc, mamukac, Cveni dedikoc da, Tu stumari mogviva,
isic Cven xis jamebi gvaqvs, xis kovzebi _kak-kuk, kak-kuk!
'_ aveji sul ara gaqvT?
_ nw, sul ara gvaqvs, aveji rom gvqondes, rogorRa viTamaSebdiT?!
_ ras veRar iTamaSebdiT?
_ frenburTs, oTurmas, daWerobanas.
gogonam funCula xeliT qveda tuCis sresa daiwyo, vano ki ganagrZobda.
_ Cven tansacmelic iseTi gvaqvs, sadac ·ginda, Cajeqi. ai, naxe!
vano iatakze Cajda, gogonas gaucina da isev skams daubrunda.
_ xom kargia?
_ diax. _ dauqnia gogonam Tavi da odnavi Seyovnebis Semdeg moridebiT
ikiTxa:
_ arc manqana gyavT?
_ manqana rad gvinda, Cven sul fexiT davdivarT. davmwkrivdebiT da
mivdivarT, mindor-mindor, tye-tye, mTa-mTa. manqanaSi rom zixar, ra unda
dainaxo? balaxebSi Camalul, Tvalebdakusul kalias dainaxav? vardisfer-
cxviriani patara Taguniebis Widaobas dainaxav? pirdaRebul kisergaRan-
Ralebul mwyris bartyebs dainaxav? balaxis yurSi CaZinebul wvimis wveTs
dainaxav?
_ Cqara rom midixar?
_ Cven arsad gveCqareba, Cven aseTi xalxi varT, arsad ar gveCqareba.
gogona mTlad gamterda, cotac da moiglejda qveda tuCs. vanom pawia
xelSi xeli mohkida da CamoaRebina:
_ ra ginda, ratom awvaleb mag tuCs? rame dagiSava?
am dros mixo gamovarda da Soridanve daiZaxa:
_ wavideT. mamaCemo?
_ wavideT.
vano wamodga. gogona axla ukve qvemodan Sescqeroda, Tvalebi sevdiT
hqonda savse.
_ wamiyvaneT TqvenTan?
_ ki, rogor ar wagiyvanT. _ miugo vanom, _ axla maRla adi, xval ki
454
usaTuod wagiyvanT.
***
gogona didxans gascqeroda gverdigverd mimaval mama-Svils. mamas mokle,
gaxunebuli, boloSemoWmuWnuli sawvimari ecva. maRali iyo, didi, ganieri
beWebiT uZravad mi pqonda lamazi Tavi. Svili TeZomdec ki ver swvdeboda.
midiodnen da milaparakobdnen:
_ mama, `volga~ rom mogcen, „volga, buldogi da germanuli avtomati,
romels airCevdi?
_ vin iZleva?
_ ara, ise, rom iyos: „volga“, buldogi da avtomati, romels airCevdi?
_ ra Tqma 'unda „volgas“.
_ ii, Senca xar, ra! me avtomats, dagixvdebodi da manqanasac wagarTmevdi
da buldogsac.
Svilma xeli gamostaca, cotaze gairbina, Semobrunda da, TiTqos marTlac
avtomati sWerodes, dauyvira.
_ hende hoh!
vanom morCilad aswia xelebi maRla.
`ciskari~ #4, 1968; `saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`vaSli~ (samagido rveulebidan)

erTi yinula vaSli gvedga zeviTvenaxis gvvrdaSi. didi iyo, Zalian jan-
saRi, magram ar isxamda. bebiaCemi meubneboda xolme, _ kaci xar, axalweli-
wads umZraxi unda gaxvide, culi mouRero, moWriT daemuqro da daisxamso.
me, ra Tqma unda, sicilad ar myofnida es ambavi da arc vasrulebdi. bolos
erTxel, erT axalweliwad dRes, aviRe dilaadrian culi, Cavedi im vaSlTan,
movuRere da samjer vuTxari:
_ daisxi, Torem mogWri-meTqi.
im weliwads daisxa, sul totebi emtvreoda. merec isxamda. culis moRe-
reba aRar sWirdeboda. dResac mecineba am ambavze.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`vaSlis baRi~

ukve Semkvrivebuli bindi daswolia vaSlis baRs, dRisiT am baRSi, toteb-


daRunuli xeebis qveS, celiT sufTad mosworebul, moTanabrebul mwvaneze,
455
seqtembris mzis yviTeli aTinaTebi iyo dafenili, _ yviTeli aTinaTebi, naa-
drevad dawiTlebuli Wiani vaSlebi da naadrevadve Camocvivnuli mziT
Sexrukuli foTlebi. mainc igrZnoboda, rom im yviTeli aTinaTebisa da
xmeli foTlebis qveS miwa notio iyo da sasiamovnod grili, daxtodnen
totidan totze wivwivebi... axla, wynar sibneleSi (wynarad krutuneben kru-
alebi, _ krru! krru! kruu!) baRis Tavidan elnaTuris CaxCaxa Suqi Semodis
da vaSlebis foTlebi da maT qveS sworadgaSlili mwvaniani kidev ufro
xasxasad gamoiyureba, vidre dRisiT, erTi eg aris, am SuqSi axlarTul-Cax-
larTula idumali ieris Crdilebic, TiTqos cotac da es Crdilebi samtrod
daerevian erTmaneTs.
iqve, baRis TavSi, orsarTuliani saxlis qveda, umoajiro derefanSi,
fardaggadafarebul taxtze, winwamoxrili zis jerac isev Tvaladi, pir-
badri qali da, netarebis sxivebiT ganaTebuli, arwevs Zvelebur, moxarate-
bul akvans. gadian da gamodian, ritmulad Cxakunoben kakilebi. taxtis gver-
diT mdgar magidaze orluliani Tofi dauSlia safeTqlebSeWaRaravebul
janian kacs, lulebs zumbiT wmends da drogamoSvebiT gaxedavs xolme im
lulebs sinaTleSi. qali wamRerebiT ambobs:
_ wadiT, wadiT, yvelani wadiT axla! Cemma oqrobiWma unda daiZinos, Cemma
oqroTi savse kidobanma unda daiZinos, Cemma briliantebiT savse kidoban-
ma unda daiZinos, Cemma gulis gulma, Cemma sulis sulma, Cemma sixarulis
sixarulma unda daiZinos. davenacvle da daveferfle me amas, wamlad dave-
naye da malamod davede me amas, Cems mzis sixarulis biWs, Cems margalitis
kiWebian biWs, Cems brolis kiWebian biWs. wadiT axla yvelani, Cemma bakunam
unda daiZinos, Cemma bakakunam unda daiZinos, wadi Sen, meliav, kudagrZeliav,
Senc wadi turav, turikelav, yurebdacqvetilo, msunago, Cemma bakakunam unda
daiZinos, TqvenTvis aRar scalia. Senc wadi, auav, Cems bakakunas puri aRar
uWiravs, kakanSi wevs, unda daiZinos. Senc wadi, fisov, maimuno fisov, yveli-
pariav, cxviri rom dagidaRa bebom. axlos mosvla ar gabedo, daTvo, daTu-
niav, bajbajav, arc Sena _ mgelo, pirdaRebulo, saZagelo. axlosac ar moxvi-
deT Cems bakunasTan, Torem bakunas papas didi Tofi aqvs, axla TqvenTvis
swmends, aprialebs, did tyviebs Cadebs lulebSi da, Tu axlos moxvediT,
gesvriT da gadagakotrialebT yiraze, daTvo, daTuniav da mgelo, saZagelo.
ukve Ramea da yvelani Tqven-Tqvens saxlebSi wadiT, Tqven-Tqvens bunagebSi
wadiT. Cemma bakakunam unda daiZinos da Tqvenc daiZineT. nana, nana, meliav
da turav, nana, nana, auav da fisov. wadiT yvelani Tqven-Tqvens SvilebTan da
nana qeniT, miuweqiT Tqven-Tqvens Svilebs da nana qeniT. bakakunam ukve daiZina,
amas venacvale me, am Wkvians, am goniers, am sixaruls, Cemi yvelaze lamazi
456
dRis gaTenebas. Seni margalitis kiWebis Wirime, Seni! axla daiZine, damale
eg kiWebi da diliT isev gamoabrwyine, sixarulo, daiZine mSvidad, daiZine
Tbilad, daiZine tkbilad. Tqven wadiT, meliav da turav, auav, fisov da daTu-
niav, Tqven wadiT da nanina movides Tavisi mamidebiT. Tqvenc modiT, Tqvenc
gepatiJebaT Cemi bakuna, Zilis tkbilo stumrebo, Wrelo, Wrelo sizmrebo,
Wrelo xekakunav da bolomakratela mercxalo, Cito, Citbatonav, lamazo
molaRuro, oqrosfero biWo-gogiav, tkbilad mgalobelo bulbulo, tkbi-
lad ugalobeT da tkbilad urukrukeT Cems bakakunasa, dausxediT aqeT-
iqidan da ugalobeT da urukrukeT tkbilad. is gaCvenebT Tavis brol-
almasis kiWebsa, sixarulis kiWebsa. Tqven aCveneT Tqveni lamazi frTebi.
Tqven kidev wadiT, wadiT aqedan Tqvens SvilebTan, mgelo da daTuniav, turav
da melakudav, auav da fisov! Senc gaCumdi mand, Woto, Wotuniav, Torem papas
SenTvisac aqvs tyvia. Senc gaCumdi, Woto!
_ kargi, qalo! _ wamoiZaxebs gaRimebuli kaci, _ me dameZinos lamis aris!
_ Senc daiZine, papav, _ wamRerebiTve ganagrZobs qali, _ daiZine, rom
diliT adre adge. xvalac rom ar damifqva is simindi, ar vici, Tu ras vizam.
nayidi fqvilis fafa rodemde vaWamo Cems bakunas, vin icis, sad eyaraT is
simindi. wadi, papav, da Cveni simindi dafqvi. mere qalaqSic wadi da bakakunas
deda da mama mouyvane.
_ movuyvano, Torem... _ kaci axla awyobil Tofs miumiznebs naTuras, _
erTs saaTs vera sZleben uSvilod.
_ gaCumdi, gaCumdi, papav!
_ ra gavCumde!
_ gaCumdi, gaCumdi.
kaci Tofs Zirs dauSvebs, kedelze miayudebs, mxrebs SeaTamaSebs da Roni-
er TiTebs gaavarjiSebs.
mTvares raRacisa moeuxerxuleba da RrublebSi Seimaleba.
Wotic gaCumdeba.
aqamde sad iyo mTvare?
amasobaSi isic amosuliyo mTidan.
`Tebro~, 1983

`venaxi~

dreiZec daberda, daavadmyofda, venaxs veRar uvlida. veRarc TviTon


uvlida, veRarc coli. pirvel weliwads vazs mtevani gauTxelda, nacari gauCn-
457
da. meore weliwads rqa veRar daisrula, mesame weliwads dakutda, didi
nawili ganeka. evedreboda qalaqSi mcxovreb Svils, _ modi, Svilo, SabaT-
kviras mainc modi da cota xeli wamaxmare, Torem amovarda eg upatrono;
risTvis viwvale da viSavdReve, Sen ar gWirdeba, nu gWirdeba, iqneb Seni
Svilebi ra gunebaze dadgnen, iqneb magaT daWirdeT da guli aqeT moibrunono.
Svili fuls ugzavnida, muSas mieci da gaakeTebineo. dreiZes cecxli ekide-
boda, _ muSiT gakeTebul venaxs ra madli da baraqa unda hqondeso, Tan
fulic enaneboda. dReSi TxuTmet maneTze nakleb batiburdRlaanT gverd-
gamoxlarTuli biWic ki ara muSaobda, xarjic Seni unda yofiliyo, Tan
rogori xarji! diliT _ an kai moxarSuli lori, an Tevzeuli; SuadRes _ an
qaTami, an ZRomaze xorci, Tan erTi xelada Rvinoc; saRamos isev kargi su-
fra, Tan axla Rvino, ramdensac muSa dalevda! lobio sircxvili iyo, vaxSmi-
dan dauTroblad muSis gaSvebac sircxvili iyo. arayi xom, saerTod, arc
araferSi Caigdeboda. uarayod angariSobdnen TiTebze dreiZe da misi
meuRle da mainc qveynis dasasruli gamosdiodaT. muSa dReSi sam Tumanze
meti jdeboda, batiburdRlaanT gverdgamoxlarTuli, jarSi rom ar waiyv-
anes gonebrivi sisustis gamo, profesorze mets Rebulobda. magis oxrobac
iyos, sulac aRar vaxleb xelso! _ mravaljer gadawyvita dreiZem, magram es
sityva verc erTxel ver aasrula. miwa Tavisken eweoda, umweo ymawviliviT
eweoda, da dreiZec akeTebda, vainaCrobiT, magram mainc akeTebda. vazi rom
ganeka, sul gminviT datrialda, Tavidan bolomde daabarina, oci Tumani
marto fulad daujda. simindi da lobio daTesa, fexis mosavals mainc gam-
ovrCebio. imis orjer gaToxnasac rva Tumnamde dasWirda, lobio aiSrita,
ori kodi Zlivs gamovida, gaWime-gafxriwe, kodi lobio sami Tumani Rirda.
simindma kargi taro gaikeTa, TviTon moamtvries, dreiZem da nucam, colma.
Tormeti godori gauvso, magram ra ginda, ra! marcvlad bevri-bevri aTi
kodi damdgariyo. kods xom TxuTmet maneTze metad ver gahyidda. daZmare-
buli dadioda axla venaxidan godrebis amomtanis saSovnelad. manqana ver
udgeboda, cxenis taWkiT unda amoetana. erTTan mivida _ Tvali hqonda ga-
texili, meoresTan mivida _ cxens fexi hqonda naRrZobi. bolos iSova _
wori, cxen-taWkiT macxovrebeli, meRored namyofi, tyisa da mindvris qurdi,
isedac xelmrudi. magram meti ra gza hqonda! mezoblis meaTeklaseli biWi
waiyvana godris amwevad. wavidnen. dreiZe godors mxolod efacureboda,
wori, is meaTeklaseli da nuca udebdnen. daudes. sam gzad amoitana worma,
oTx-oTxi godori TiTo gzobaze. SuadRis ori saaTisTvis wori ukve Tavis-
ufali iyo. gauSales sufra _ oTxmaneTiani xorciT, SvidmaneTiani yveliT,
Tavankari RviniT. dajda wori da moilxina (meaTeklaselma biWma Tavi
458
gadaikla ar movida sufraze), erT xeladaze meti gamoscala, dreiZemac tkicina
Tumniani daudo win. worma daxeda, Tumnians xeli gahkra, _ es ra ario!
dreiZem xeli dauWira, _ unda aiRoo. _ unda aviRo da ramdenio, godors
ori maneTi undao! iqiT nucas eca pirkata, aqeT _ dreiZes. _ ras ambob, biWoo!
_ ra, ras vambob, _ TiTqos sruliad gamofxizlda wori, _ batiburdRlaanT
murdali oc maneTs iRebdes da Cven orni, me da Cemi cxeni, aRara vRivarT
amdenio! gzaze inspeqtori rom dgas da dReSi aT Tumans fuls ar eZaxis, me
da Cemma cxenma raRa davaSaveTo! wavida dreiZe, isesxa ToTxmeti maneTic
misca. worma inamusa. oTxi maneTi ukan daubruna. nuca maranSi Casuliyo da
iqa tiroda. wori burtyun-burtyuniT midioda.
erTi kviris Semdeg dreiZe fuCeCis mosaWrelad Cavida venaxSi. uyura
im fuCeCs, arc im dRes mouWira, arc meore dRes da arc mere. _ ras sCadi,
kaco, ratom im fuCeCs sxvas mainc ar moaWrevinebo, _ SeuZaxebda xan vina da
xan vin, magram dreiZe raRacas ise Cumad ityoda, verafers igebdnen. Sevida
saqoneli venaxSi, Calewa fuCeCi, Cazeka, Caanadgura. dreiZe iqiT aRar iyure-
boda. zamTaric dadga. magis oxrobac iyoso! imis imediRa hqonda, mokvdebo-
da da amiT damTavrdeboda yvelaferi. marTlac, Zalian gaxda, dailia, dap-
ataravda da gayviTlda. kvirtis gamosvlamde sami Tve kidev iyo. didi-
didi, isic sam TvesRa hyofnoda satkivarsa da boRmas. ijda sarkmelTan da
Sehyurebda SejanRianebul gorebs. nuca ecodeboda. is sawyali wamdauwum
tiroda, magram nuca mainc SedarebiT yoCaRad iyo. yoCaRadac unda yofil-
iyo, saqmisTvis egre jobda.
xandaxan baRSi gasul dreiZes dampali foTlebis suni miuvidoda, gaC-
erdeboda, daeyrdnoboda joxs da idga ase, Tavdaxrili, _ viRacisa rcxven-
oda, viRacis winaSe bodiSi hqonda mosaxdeli. vin iyo is viRaca, TviTonac
ar icoda. erTi kia, zogjer xmamaRla SeuZaxebda:
_ magis oxrobac iyos!
Sebrundeboda Sin, dajdeboda da ijda. raRac Semazrzeni guguniT ax-
lovdeboda gazafxuli. kankalebda dreiZe, ciebiansaviT ukawkawebda kbilebi.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978;

`venecia~

veneciaSi milanidan CavediT, paduas gavliT. milanis taZris, melanqo-


liuri `la-skalas~ da jotos ucnaurad Tvalebmocimcime freskebis Semdeg
TiTqos ufro Cveul garemoSi unda movxvedriliyaviT (ramdeni ram _ wagi-
459
kiTxavs veneciaze!), magram davagvianeT, Tu ukve saRamovdeboda. saRamos
dasawyisi ki arsad ar aris stabiluri, arc zRvaze, arc xmeleTze, miT ufro
_ veneciaSi, amitom gveCveneboda, rom raRac zRaprul qalaqSi movxvdiT,
aRmosavlur zRaprul qalaqSi.
Cveni turistuli avtobusi gaCerebuli iyo moedanze. dasavleTisken jer
kidev igrZnoboda dRis dasasrulis lurji Suqi, mTeli moedani Semorka-
luli iyo uamravi savaWro jixurebiT, TiToeuli maTgani TrToda, Semogvci-
cinebda aTasi feris wvrili naTuriT, minis xveulebiT. ismoda wynari sasiy-
varulo musika. gaognebulebi viyurebodiT aqeT-iqiT.
gvelodnen, wagviZRvnen, wagviyvanes. gadagvatares patara, TiTqosda saTam-
aSo, amoRunuli xidi, gvatares nazad ganaTebuli grili xeebis qveS, gagviyv-
anes lurjad laplapa, uZravi arxis napiras. im arxs mivuyvebodiT cota
xans, mere isev gadavediT xidze.
sul vcdilobdiT, ar dagverRvia ferebis, xazebisa da xmebis aq gamefebu-
li harmonia...
dagvabinaves ZvelisZvel, brWyviala sastumroSi. aqac ar gtovebda gaoc-
eba, rom es xdeboda Tanamedrove evropul did qalaqSi. amdeni oqro da
patiosani Tvlebi! samefo karze gazrdil sabasac aocebda es italiuri komf-
orti. sastumros wina kedels, dabla, mongreuli hqonda baTqaSi, moCanda
wiTeli, Camomtvreuli agurebi. es, Turme, stumrebs miaqvT aguris patar-
patara natexebi suvenirebad. gabadrulebi gvxvdebodnen metrdotelebi.
kibeze Camodiodnen Cinur-iaponuri modgmis ulamazesi qalebi. iseTi nazi
da araamqveyniuri iyo maTi samoselis moxatuloba, brwyinva, TiTqos wami,
daiqnevdnen frTebs da gafrindebodnen peplebiviT.
hemingueim „Seni ganuyreli dResaswauli“ uwoda parizs. me ar vyofil-
var parizSi. nuTu is ufro ganuwyvetliv zeimobs veneciasTan SedarebiT?!
veneciaSi, sakurorto kunZulebze, manqanebi ar daiarebian. arc patara arx-
ebs awuxeben yovel wuTs navebi. aq akrZalulia axali saxlebis agebac. Tu
quCa ar xmaurobs, e.i. ar aris savse savaWroebiT da maT mier mowyobili
gamofenebiT, Tu mxatvrebi ar xataven groSian portretebs, daCoqili gogone-
bi da biWebi ar aCxaruneben sakuTari xeliT nakeTeb suvenirebs, _ is quCac
ki isea gaCerebuli, TiTqos wuTiRa, morCeba dasvenebas da isev Caebmeba
saerTo sazeimo ferxulSi. xmaurian quCebSi ki, pirvel yovlisa, TvalSi
gecema iq moarulTa siWrele: sxvadasxvagvari warmomavloba _ TeTrebi,
zangebi, yviTelkanianebi; jujebi, bumberazebi; TeTrdolbandianebi, wiTel-
dolbandianebi; farfaraSarvlianebi, Ceqmebianebi, SiSvelfexebianebi; dadian,
dacucuneben, daaboteben. daaJRrialeben samkaulebs, da anaTeben kbilebiTa
460
da TvalebiT. rakraka italiuri nakaduliviT brunavs sxvadasxvanairad
anjRreul xmebSi. sicilic ufro advilad aRwevs Tavs labirinTebs.
wminda markozis taZarTan xom, jer uamravi qandakeba SehbRavis zecas,
acvivnilni taZris saxuravze _ gumbaTebze, Spilebze. saocarni arian es qand-
akebebi, gamorCeviT, RamiT. TiTqos sul cotac da qandakebebi marTla aste-
xen bRavils. moedani xom, _ didi, cal mxares gaxsnili, zRvisken, _ moedani
irweva da raRac feradovan sizmariviT.
pirdapir qvafenilze did wred damsxdaran 15-16 wlis frangi gogo-
biWebi, mRerian TavianT enaze, ritmulad irwevian, ritmulad gadaaqvT erT-
maneTSi sxvadasxvanairi boTlebi da sxvadasxvanairad idgamen tuCebze. iqiT,
caSi wasul, maxviliviT zarian samreklos ZirSi, mRerian, giJoben Tavad
italielebi. umetesoba ukravs ucnaur instrumentze. me gaocebuli davyureb
Cvenebur di pli pitos,18-19 wlis gauparsavi biWi zed acekvebs joxebs. Cven,
Cvenma turistulma jgufma, an samblis wevrebs dauriga samkerde niSnebi
„moskovi-80“, e.i. moskovi rom 1980 wels iqneboda olimpiuri qalaqi. madli-
erebiT gabrwyinebulma gogoebma da biWebma, Cvenda gasaxarad, daiwyes
revoluciuri simRera „bandera rosa“, Cvenc avyeviT, Tan taSiT. da uceb,
pirvelive strofis dasasruls, misamReri: „viva franko, viva duCe, viva mao,
pinoCetio“. avorTqldiT.
moedani ki isev irweoda sizmareul zRvasaviT. zemodan dagvfarfatebd-
nen, dagvtkrcialebdnen mtredebis gundebi. zeimSi monawileobdnen uamravi
magidebi, skamebi, TefSebi, Wiqebi, boTlebi, boTlebi... da yvelgan ferebi, aTa-
snairi ferebi, romelTa Soris sruliad sxvadasxva xar TiTqos. gavimeo-
reb: Tu quCa carielia, isic ki mogvagonebs zeimiT daRlil ganmartoebuls,
romelic isvenebs, isvenebs siamovnebiT Tvalebmilululi.
ase iyo mTel Cveneul sam dRes, ukeTesad iqneboda Cvens Semdeg, radgan
dgeboda namdvili gazafxuli, mere zafxuli, mere xaverdovani Semodgoma, _
sul xmelTaSuazRvis droebi.
mesame Rames, TerTmeti saaTisTvis, orni vbrundebodiT sastumroSi _
sevdianebi, daRlilebi. mivuyvebodiT Sesasveneblad CayuCebul quCas. ufu-
lobis borkildadebulebs lurji RameRa gvimsubuqebda daTenTil frTebs.
Cvens marcxniv iyo Savi, uZravi arxi, marjvniv Zveleburi lamazi Senobebi,
da rogor aRmoCnda ori bavSvi, gogona da biWi, 6-7 wlisani, Cvens win, ar
vici. midiodnen, SuqSi mikuntruSobdnen da milaparakobdnen rusulad. ukan
mihyveboda xelCanTiani qali. Cven gavixareT, gamolaparakeba rom SegveZ-
lo bavSvebTan, waviwieT maTken, xelebgaSlilebma, mosafereblad.
_ Cvenebi xarT, patarebo, sabWoTa kavSiridan?
461
aq mogvesma qalis Semzaravi xma:
_ ara, ara, Cven sabWoTa kavSiridan ar varT.
qali ukve gadahfareboda bavSvebs da Tvalebi gadmocvenaze hqonda.
_ ra moxda mere? _ abneulebma vikiTxeT Cven.
_ wadiT, Torem viyvireb. Cven sabWoTa kavSirTo ara varT.
_ bodiSi... gvapatieT...
wavediT. erTxel Zlivas mivixedeT ukan.
bavSvebi da qali isev iq idgnen. qali gaxsnilSi CanTaSi raRacas eZebda.
....................
is viwro quCa gaTavda. venecia kvlav zeimobda. Ramis caSi adioda rbili,
lamazi Suqebi da xmebi. karg, Wkvianur RimilSi iyo gaxveuli yvelaferi.
RamiT cota mowvima. dilas, gaTenebisas, SaSvma iwyo galoba Cems fanjarasTan.
frTxilad gavwie farda. SaSvi svel, qarTulRarian kramitebze ijda, nazad
uTaxTaxebda yviTeli niskarti.
- aqeT, xSir foTlebSi, ukve yvaoda glicinia.
1978 w. aprili
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6

`vercxlisferi bebia~

geTanxmebiT, geTanxmebiT!
bebiebze wera yelSi aqvs mobjenili qarTul mwerlobas. Tavad me araer-
Ti kankaliT dawerili moTxroba da moTxrobis pasaJi mimiZRvnia misTvis,
magram es, razedac axla me vapireb nervebis wyvetas, imdenad Cveulebriv
ambad gamoiyureba, aravin daiwyebs raRacebis CaTqmas, amitom siuJeturi
zigzagebis uqonlobas pirdapir mivyavarT gulciv mkiTxvelebamdis. nu
vkrTebiT, gulcivi mkiTxvelebi zog SemTxvevaSi ufro saWironi arian mw-
erlisaTvis, vidre gulCvili mkiTxvelebi. gavuZloT unda gulciv mkiTx-
velebs, maTi Tvalebis civ laplaps. bevr SemTxvevaSi swored isini gamodi-
an marTalni, is gulcivni...
bebia patara tanis qali iyo. mamamisi, sofelSi cucquras saxeliT cno-
bili kacic, patara tanis yofila.
Tavadi Tedo ColoyaSvili Tavis rTvlebSi ramdenime soflis axal-
gazrdobas epatiJeboda. dReSi Turme 30 kapiks iZleoda, 30 kapiki ra iyo,
magram Turme fulSi ar yofila saqme. mTavari iyo biWoba, aCvenebdnen qala-
qidan Camosul lamaz stumar qalebs. ColoyaSvili mxolod cucquras aZlev-
462
da 60 kapiks, es imitom, rom cucqura, rac ar unda didi da didad savse godori
yofiliyo, martoka ikidebda, amwevi ara sWirdeboda.
oblobaSi gazrdili cucqura 9-10 wlis asakSi misi gamzrdelis (Tu Sem-
fareblis) zborSCikis gomurSi iZinebda, godorze. godorze imitom, rom
nametan Rrma Zils ar miscemoda, gatokdeboda cotas da Zirs egdo, fxizel
biWs yvelaferi kargad amaxsovrdeboda, _ romeli cxeni rogor idga, rogor
nerviulobda, romeli xari rogor beravda mucels da mere rogor utevda
rqebiT meores.
cucqura Widaobda dReobebSi. mis gamosvlebs didi kmayofilebiT xvde-
boda xalxi, gamarjvebuli, cisken xelebawvdili cucqura lamazi RimiliT
midioda Tavis tansacmlisaken. qaquca ColoyaSvili rom gamoCnda, mis razmSi
daZvreboda cucqurac. `erTxel Cems cxenTan mdgars mkiTxa, aaxtebi xelis
erTi dakvriT Sens cxenso. me gameRima, maSin qaqucam dahkra xeli cxens
welze da zemodan gadaevloo, ramdenime dRes cudi raRacis mWameliviT
davdiodi. uamravi daxvrites, qaquca gadarCa, sazRvargareT gaiqca, _ cuc-
quram _ me ki wylis nawuriviT daviJurebodi qveyanazeo~. magram rodemde
iqneboda ase, 1936 wels, didi sifrTxiliT staces xeli, cucquras ecineboda.
sul ori Tu sami Tve ejdaT sagubernios cixeSi, gaiyvanes iqidan Ramis or
saaTze, mtkvris WalaSi daxvrites oc sxva mamakacTan erTad. bebos ar uy-
varda am ambebze laparaki, mas erTi aseTi Tqma uyvarda, _ papaTqvenma uez-
dis naCalniks aWama erTi iseTi sila, gulaRma amobrunda bayayiviT, deda
Seeginebia cucqurasTvis rusulad.
omi rom daiwyo, me ToTxmetis viyavi, Cemi Zma cametis, ise viyaviT miCveulni
barsa da niCbebs, Suris TvalebiT gviyurebda yvela.
Cven Walis venaxebi gvqonda, mamaCemma Tavisi wili koleqtivs misca, koleq-
tivma traqtori moiyvana, mouvlelobiT abeCxrebuli partala vazi amo-
yares, xili Cayares, sul jiSiani msxlebi, aleqsandrouli, senJermenebi, gogra
msxlebi. koleqtivmac Tavi ver gamoiCina im msxlebis movliT. omis dros
xom ukan-ukan wavida saqmeebi. msxlebs viRac qosa hpatronobda, iseT Tvalebs
gvibrialebda, Tavzari gvecemoda. Zalian, Zalian rom gagviWirda, kolmeur-
neobis Tavmjdomarem, ufleba mogvca Cveni venaxis bolo, CaTavqvevebuli
mayvlian fSatiani gamogveyenebina. bebia gvedga gverdiT, raRaciT vercxl-
isferi bebia. isic iRebda barsa da walds, me da Cemi Zma xom giJebiviT
viyaviT, jer davwviT mayvliani, mere gavkafeT narCenebi, gavitaneT aqeT-
iqiT, Semodgomasve davbareT. sakvirveli iyo, mayvliani kargi sabaravi
aRmoCnda. im weliwads kartofili da simindi davTeseT. iseTi mosavali
moviyvaneT, sagangebod modiodnen sanaxavad. goWebiviT eyarnen amoRebuli
463
kartofilebi simindebs Soris. meore weliwads Waliskenac gavumateT bo-
los, iq simindma gagvaxara. mTavari iyo Toxi, Toxi kidev Cven ar gvezare-
boda. gabrwyinebuli gviyurebda vercxlisferi bebia. im weliwads iori
Zlier adidda, Cvens simindebamde sul cotaRa darCa, aTiode metri da warecx-
avda Cvens siminds. bebia tiroda, foladisferi gaxdomoda saxe, swori maRa-
li cxviri. bolos gamogvicxada, damcveli arxi unda gavuTxaroT zemo mx-
ares Cvens nakveTso. me da Cemma Zmam erTxelac gavigiJeT Tavi. movitaneT
weraqvi da niCbebic. vmuSaobdiT gatacebiT, TiTqos warRvna iyo mosalod-
neli da raRacas vupirispirebdiT mas. iseTi arxi gaviyvaneT, saqamremde
gvwvdeboda TiTqmis. bebias aRar vaZlevdiT uflebas arxSi Camdgariyo da
niCbiT eyara miwa, is gamoyveboda xolme ayrili miwis Tavs, idga moyviTa-
lo bebia miwaze grZeli Savi kabiT, gafiTrebuli saxiTa da xelebiT, ras
aRar gvimzadebda saWmelad: Sindis SeWamands, Rolos SeWamands, kvrinCxis
SeWamandsac ki. gvaxarebda axali tyemlis SeWamandiT, romelsac CvenSi Wri-
antels eZaxian. miswreba iyo misi mosma cxel dRes. gvimaspinZldeboda saqon-
lis koptongareuli purebiT. iq erTad iyvnen puri, simindi da koptoni.
axla aRar vici, ra gemo iyo omisdroindeli is gemo. yovel SemTxvevisa-
Tvis gvaTavisuflebda raRac mZime tvirTisgan. vmuSaobdiT Seuferxeblad.
Cvens namuSevars ufro da ufro mimzidveli feri edeboda. bebia mohyvebo-
da amoyrili miwis Tavs, Tavisi Savi kabiT da monacrisfero, vercxlisfer-
uli saxiT is Zalian waagavda ZvelberZnul qalRmerTs. am grZnobam xom
pirdapir agvanTo. vin riT ar gvaSinebda, magram yurs aravis vugdebdiT.
didi-didi samiode dRis samuSaoRa gvqonda darCenili da gadavadge-
bodiT fSanis patara kbodes. bebiam Camogvitana kartofilis xinklebi, kar-
gad Senelebuli, jer isev Tbili, surnelovani. CanTa Cvens didi verxvis
totze ekida. bebia Cveulebisamebr wamouyva amoyrili miwis Tavs. modioda
da naxevrad simReriT gveubneboda:
_ Tqven genacvaloT Tqveni bebo! Tqveni mtkice TiTebi weraqvis magier
daiWeren kartofilis xinklebs. modiT axla verxvis CrdilSi da CamovsxdeT
Zveleburada. dReebi, dReebi da omic apirebda damTavrebas.
_ sasimRerodaca gaqvT saqme ara? _ mogvesma am dros Cveni brigadiris
goderZis xma, amovarda miwayrilis Tavze, aqeT-iqidan mohyvebodnen orni.
_ Cven Tqvena, mesabliSvilebsa, simindisTvis dagiTmeT is mayvliani, Tqven
kideva aq, akofebi agigiaT, strategiuli mniSvnelobisa.
_ ra akofi, goderZi, ra strategia, _ ewyina bebos. _ es adidebuli ivris
wylis asaridebeli arxia. ase akeTebdnen Cveni winaprebi jer kidev ori
aTasi wlis winaT.
464
_ Zvelad ras akeTebdnen, ra ukeTebiaT, Cveni saqme ar aris. gamovgzavni
buldozers da gadavasworebineb Zveleburada! vin mogcaT ufleba amodena
naxazebi arsebobdes mxolod TqvenTvis, mxolod TqvenTvis.
_ ar gadamrio, goderZi! amodena oms gavuZeliT goderZi da axla amov-
aZroT suli?!
Cvenc, me da Cemi Zmac, amovediT Txrilidan, bebiam kartofilis xinklebi
SesTavaza goderZis, CrdilSi zeviTa venaxis sufTa TeTri Rvino kideva...
_ Sen ra, su daafrine JuJa?! axlave, axlave mivdivar buldozerTan da
vaqoqineb!
_ goderZi! goderZi!
Cvenc vexvewebodiT, Cemi Zmac, patara, tiriliTa, magram ar mobrundnen,
wavidnen.
Cagvimwares sadili mTlianad. dagvimZimes Cveni gakeTebulisken gaxed-
vis ufleba. Cven aRarc meore dRes gvimuSavia, aRarc mesames... meoTxe dRes
raionSi wamiyvanes, raionidan TbilisSi, Tbilisidan taSkentSi. Tvec ar
iyo gasuli, _ bebia mogikvda da Camodi, pativi dasdeo. sawyali bebia kidev
ufro dapataravebuliyo, feri sul Sescvloda, sul wminda sanTlis feri
iyo, anaTebda maRali, sufTa cxviriT. davinaxe da vakoce im cxvirxe. cxviri
civi hqonda, me SevkrTi, yvelani Cven gviyurebdnen, samxedro Ceqmebi mecva,
Ceqmebi meubnebodnen _ gaviqceTo. me viTom ar mesmoda maTi naTqvami. kidev
kargia, goderZi ar Canda...
26. IV. 91. Tbilisi.
gamomcemloba`saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`verxvi~ (samagido rveulebidan)

saavadmyofodan unugeSo mdgomareobiT gamowerili wamovedi da mive-


di am saxlSi, am beberi verxvis qveS. vzivar xan fanjarasTan, xanac verxvis
ZIrs miyrdnobili _ jibeebSi xelebCawyobili, mTlad beds minebebuli da
yurs vugdeb Cemis sisxlisa da qveynierebis CuCuns.
verxvis wvril-wvril totebs jer isev zamTarSi daeberaTkvirtebi, mere
im kvirtebidan mwvane Rivebi amoCndnen, mere foTlebi amoiSalnen, mere im
foTlebma tkrciali daiwyes, mere is foTlebi gayviTldnen da nel-nela
daiwyes cvena.
me mainc mSvidad vzivar, mSvidad miwyvia jibeebSi xelebi da mSvidad
vuyureb ukanaskneli foTlebis Camocvenasac.
465
`Tebro~, 1983

`viRacas avtobusze agviandeba~

avtobusma frTxilad gaiara sxva avtobusebs Soris, Tavisufali adgili


monaxa da gaCerda. elene adga, sawvimris sayelo da qamari Seiswora, daWmu-
Wnul kalTebze ramdenjerme Caisva xeli, CanTa aiRo, Seicada, sanam sxvebi
Cavidodnen da mere TviTonac Cavida. aq wvima sul ar yofiliyo, Rrmad
CaisunTqa da siamovnebiT mimoixeda. „ra kargia asfalti, sinaTle, sisufTave!..
TbilisSi rom ar iyos?!“
mkerdSi raRac sCxvletda. ase sCxvletda gzazec, marto gzaze ki ara, gu-
Sinac, guSinwinac da ori kviris winaTac. „nuTu guli mtkiva? suleli var!
mtkiva da mtkiodes, axla?!“
mezobel col-qmars, elizbarsa da daros, bevri bargi hqondaT, isini taqss
elodebodnen. elenem moibodiSa, RimiliT daemSvidoba da elbaqiZis aR-
marTisaken wavida. oriode nabiji rom gaiara, mixvda _ rogorRac ulaza-
Tod midioda. CanTa marcxena mxares gadaikida, xelebi sawvimris jibeebSi
Caiwyo da nabiji Seicvala. midioda Tavdaxrili, TiTqos sakuTari fexsac-
melebis cqeriT iyo garTuli, xandaxan aixedavda da maSin... raRaciT grZnobda,
rom Tvalebi lamazi hqonda _ daRlili, grZeli wamwamebiT damZimebuli,
sadRac siRrmidan gamoSuqebuli.
elbaqiZis aRmarTis dasawyisSi erTi wamiT Sedga. jer aRmarTs gaxeda,
romelic bindSi Tu burusSi gaxveuli naTurebiT iyo ganaTebuli, Semdeg _
xids. „waval fexiT, iqneb gzaSic Semxvdes“. fexsacmelebze daixeda, sawvimris
daWmuWnul kalTaze isev Caisva xeli. „Tma uaresad meqneba. troleibusSi
eTbileba. siTbos araferi ar sjobs. sinaTles kidev. tramvaiSi yovelTvis
civa. gansakuTrebiT omis dros. nuTu marTla ise saZaglad cioda omis
dros? Tu gveCveneboda?“
aRmarTis dasawyisSi gaCereba ar iyo. mtkvrisaken gabrunda, xidze gavi-
da da troleibuss wignis palatis svetebiani sasaxlis win dauwyo cda.
qalaqis es nawili mSvidad sunTqavda, moZraobda, brunavda: „ra kargia, sig-
nalis micema rom akrZales“. sasaxlis maRla, CaSavebul caze cisferi SuqiT
ewera: „SeiZineT da ikiTxeT wignebi. wigni codnis wyaroa“. iqve viTomc
gadaSlili wigni iyo daxatuli, viTom im wignSic raRac ewera. „viRas sWird-
eba TbilisSi aseTi warwerebi? miT umetes, RamiT, roca bavSvebs sZinavT? ra
dajdeboda mag warweris gakeTeba? gana marto magis?.. ra moxdeba _ erT
466
dRes vinmem aseTi warwera rom gamohkidos „Sen ei, wynarad! frTxilad
daabije fexi dedamiwas, radgan, vin icis, eg mtveri Sens ferxTa qveS iqneba
mzeTunaxavi qalis mSvenieri Tvalebisa da warmtaci tanis naSTia... dadgeba
aTasi muclizelia, daaRebs pirs da... „Zlivs mobarbacebs mTvrali yayaCo,
omar xaiam!.. ra ucnauri asociaciebis poetia eg qali?!“
gaCerebasTan sxvebic icdidnen _ ori moswavle gogona da erTi ded-
aberi. mere erTi biWic movida. Savi kostiumi, maRalquslebiani mokasinebi
da saSinlad myvirala, wiTel-yviTelzolebiani windebi ecva, gogonebi aaTva-
liera, eleneskenac gamoixeda, Subli SeiWmuxna, marcxena xeli kedels miab-
jina, marjvena drogamoSvebiT mihqonda tuCebTan da sigarets abolebda.
moqaCavda, gaabolebda da gaafurTxebda; isev moqaCavda, gaabolebda da
gaafurTxebda. „rom vicnobde, silas gavawnavdi Sig tuCebSi, an zed Semovax-
evdi im gapewil pijaks, albaT, egec awonebs Tavs romelime lamaz gogonas,
gogonas ki ara, vin icis aTas gogonas, fuh!“
biWs troleibusis gaCerebisTvis aRar daucdia, Seaxta da im wamsve ukan
gadga. avidnen moswavle gogonebic. bolos elenec avida. troleibusSi mar-
Tla Tbiloda da sasiamovno sinaTle iyo. mgzavrebi Cumad isxdnen. „ratom
sxedan ase Cumad?“ konduqtorma qalma gaaba:
_ miiReT bileTebi! SeiZineT bileTebi! axalgazrdav, SeiZineT bileTi!..
magram male isic gaCumda.
„sul ase rom iyos, qalaqi da... siwynare, siwynare...“
elenes gverdiT dabali, msuqani kaci ijda. TiTebi mokle hqonda, funCu-
la. „Tbiliss“ kiTxulobda. „Tbiliss“ sxvebic kiTxulobdnen. „gazeTi varo,
aman daikvexos. ori saaTiT adre dgebian amisaTvis rigSi. ratom sofelSi
ar modis? arc skola Rebulobs, arc samkiTxvelo. „naxeT axali filmi _
„romauli ardadegebi“. ras niSnavs romauli ardadegebi? male _ „gamo-
sacdeli dro“, gamwyrali kaci, raRac beWdiani mowmoba. es, vici, rac iqneba.
CvenTan ra gadis netav?
msuqanma kacma gazeTi dakeca da jibeSi CaiWmuWna fSvinviT: „ra saSinelebaa
_ kameCiviT fSvinavs. Tumca... ratom vambobT xolme ase? kameCi arasodes ar
fSvinavs saZaglad, adamianis fSvinva ki sazizRrobaa. kameCi ucnauri, say-
vareli cxovelia. ra sevdiani, kargi Tvalebi aqvs! vis uweria _ kargi Tvalebi
aqvso kameCs? mgoni, gamsaxurdias. xo, gamsaxurdiam icis xolme ase: arabia
Tamars gavdao, Tu Tamari arabias... „Zvirfaso Tamar! gaxsovs, saqarTvelos
muzeumSi rom giCvene palimfsestebi. Sen im dRes uyuradRebod mismendi.
palimfsesti iseTi etratia, romelzedac odesRac raRac wauweriaT, mere is
wauSliaT, sxva wauweriaT. aseT etrats sinaTleSi rom gaxedav, Zvelsac
467
SeamCnev da axalsac... aseTi palimfsestia Cveni sulic. viRac modis, awers
da Slis, awers da Slis...“ o, rogor kargad mikiTxavda sulxani! ra daemar-
Ta axla, ratom aRar uyvars es didebuli mwerali?!
gaocda _ amodena gzaze rom amis metad ar gaxsenebia. aq unda Casuliyo
kidec. „rom ver vnaxo, sadme rom iyos wasuli! ra sisulelea. movkvdebi da
amiT gaTavdeba yvelaferi. netav marTla Tu SeiZleba sikvdili aseTi ra-
mis gamo? nuTu aravis ar uweria sadme?.. me mainc movkvdebi“.
troleibusidan mineraluri wylebis maRaziasTan Camovida. aq gavlac
ki Wirda. kovbouri mZime nabijebi, Savi kostiumebi, Ria feris Cinuri sawvim-
rebi, sicili, papirosebi. mokle, feradi paltoebi, briJit bardosaviT
SekreWili Tmebi, SeRebili Tmebi, grZeli, wvrilqusla fexsacmelebi, Wadrebis
totebze SexunZluli beRurebi, neilonis ugamWvirvalesi windebi, maRali
fexebi, Sindisferi lamazi fexsacmelebi...
„ara, fexsacmeli yvela gogonas kargi unda ecvas. marto axali ki ara,
kargic, lamazi, ai aseTi. Tumca am gogonas TviTon fexebic lamazi aqvs. ras
unda Seadaros kacma, rasaviT modis! iremiviT? mere rogor modis iremi? me
eg ufro ar vici. ar ecodineba arc aq moseirneTa oTxmocdacxramet pro-
cents... qalaqSi lamazi fexebi bevrs aqvs... sofelSi _ iSviaTad. nargiza
saamaSvilze Tu ityvian CvenTan. isic daamTavrebs wels da... maTiko xuTs
ar dauwers. sacodavi maTiko... SeiZleba swored amis gamoc ver itans, rom
nargizas iseTi lamazi fexebi aqvs, maTikos ki... arc me maqvs lamazi fexebi,
magram maTikosnairi muTaqebisagan RmerTma damifaros. fexebi _ polo-
nelebis Jurnal „filmSi!“
oficerTa saxlis kinodarbazSi „didi karuzo“ gadioda, ZerJinskis klub-
Si _ induri filmi „axali deli“.
„yvela induri filmi raj kapuris gadaReba mgonia. indoeTi ki... o, ra
saocari simSvidiTaa naTqvami indoeTSi: balaxis valia, rac ki Zali da
Rone aqvs, Seisrutos fesvebSi gamosakvebi wveni, raTa Tavis adgilze bal-
axad amoizardos. igi ar cdilobs baniangis xed gadaiqces da amis gamo
dedamiwa momxibvleli mwvaniT imoseba. ra cudia, rom aseT rameebs yovel
dRe ar vaswavliT am originalurobisaTvis dafeTebul gogo-biWebs“.
besikis quCaze Suqic naklebi iyo da xalxic. ZerJinskis klubTan kidev
trialebda ociode kaci, mere TiTqmis aRarvin ar iyo _ xeebisa da maTi
aCrdilebis meti. CanTa isev marcxena mxarze hqonda gadakidebuli da ase
midioda aRmarTze _ Tavdaxrili, jibeebSi xelebCawyobili.
„Tina Sin ar iqneba. dRes SabaTia. netav rames Tu aswavlis is tutrucana
klavdia isaevna. Tumca ra! iqneb mec egeTi gavxde magis xnis. vin icis! zis
468
aTeul wlobiT marto da...“
kuTxidan orni gamovidnen. TiTqmis morbodnen TavdaRmarTze. elenem
Soridanve icno.
„ai bednieri col-qmari. rogori kmayofili gamometyvelebiT modian,
RmerTo Cemo! magaTTvis axla sxva aravin arsebobs. SeiZleba ise Camiaron
gverdze, rom arc ki Semomxedon. Tu ase moxda, me xmas ar amoviReb. gauSvi,
iyvnen ase kargad erTmaneTSi Caxveulni“.
magram zazam moixeda. is iyo, unda gascdenodnen da zazam moixeda:
_ o, elene! _ amoiZaxa gakvirvebiT.
_ uime! _ swrafad amoiRo paltos jibeebidan xelebi lilim. moexvia,
akoca da erTxans ase idgnen _ loya loyaze midebulni. zazas elenes mar-
jvena xelis TiTebi ekava da RimiliT dascqeroda fexebze.
_ Ceqmebi aRar gacvia?
_ iq davtove.
_ marTla Ceqmebi gacvia xolme? _ SiSiT gaudidda Tvalebi lilis.
_ aba, maS rogor!
_ ar gamagiJo! didi, mZime Ceqmebi?
_ aba, maS ra! sofelia, talaxi.
_ mere ar giWirs Treva? _ Sewuxda lili.
_ muSas qiraobs imisTvis calke.
_ kaiT ra, ara grcxveniaT?
zaza xarxarebda.
_ ra bulki rama xar, gagiJdebi.
elene uyvavebda, rogorc patara bavSvs.
_ lili, lili...
lili ki wiTldeboda da xan zazas miubrundeboda, xan elenes:
_ kargiT ra! kargiT!
_ kargi axla, zaza! _ Tqva elenem. _ rogora xarT, ra ambebia qveyanaze.
naTela rogor aris?
_ ar ici? gayva merabs. im SabaTs moaweres xeli.
_ xoo?
_ ar gikvirs mere? ra yvelaferSi ucnauri xar, gadasarevia. merabs Wkviani
gahyveboda vinme?
_ gana naTela ambobs, rom Wkviani varo?!
lilim aRtacebiT Sexeda, mere loyiT loyaze miexuta:
_ klasikuri ti pi xar pirdapir! _ uceb CanTa gamoswia. _ e, axla modix-
ar?
469
elenem Tavi dauqnia.
_ gadasarevia, ra naxe im sofelSi. Sen, iq rom Caberde, albaT imazec ar
ityvi uars.
_ SeiZleba.
_ barem gahyevi erT fermis gamge vinmes, an traqtorists da eg iqneba...
_ egac SeiZleba. ratom ara, viTom?!
_ wiwaka xar... CvenTan rom ar moxvide, xmas aRar gagcem. xval saxlSi
viqnebiT. ici, ra suraTi gaakeTa zazam? ai!
_ xoo, zaza?
_ laparakobs ra!
_ magan, xom ici, yvelaferze ase unda Tqvas. gadareulia qobulaZe.
_ vecdebi, ginaxuloT. axla gaiqeciT, sadRac gagviandebaT, gatyobT.
_ mamidaCemi unda vnaxoT.
_ nunuka?
_ xo, nunuka.
_ mokiTxva gadaeciT Cemgan.
gaecinaT da ase siciliTa da xelisaweviT daSordnen.
_ xval geliT! _ kidev erTxel moubrunda lili.
_ vecdebi...
cota xans uyurebda da mere isev aRmarTs auyva.
„ra kargia aseTi miamitoba. miamitoba, Tu simsubuqe, ase mgonia, surnelo-
vani fumfula bewvi mimisv-momisveso yelze da loyebze. yovel SemTxvevaSi,
biWebs mainc Zalian unda moswondeT. sad zaza da sad eg. magram... esma uare-
sia. esmas xuTi wignic ar eqneba bolomde wakiTxuli... rogor ar miTxres
araferi! mekiTxa, ra moxdeboda. ubralod _ aq iyo Tu ara. aq rom ar iyos!
movkvdebi da eg iqneba. mxolod damanaxva, meti araferi minda. mxolod
damanaxva, momakidebina xelze xeli da gamaSvebinon imave wams... mival axla
Sin, gamovicvli kabas da waval. xom mixvdebian, rom axla Camovedi da maS-
inve masTan gaviqeci? ara, am saRamos moviTmen. adre daviZineb da xval
waval. raRacnairi qalia dedamisi. verafers ver gaugeb _ kargia Tu cudi.
vin icis, isev arafers ar akeTebs da dadis mTeli dRe. esmasac es unda:
atare aqeT-iqiT da acine... netav is suraTi Tu daamTavra mainc... ra saSine-
li yinva iyo ormocdaTxuTmet Tu ormocdaTeqvsmet wels! ai, zed aq damisx-
lta fexi. mere mTeli Tve trabaxobda, ra marjved damiWira. saerTodac
uyvars trabaxi. Tumca ver gaigeb _ trabaxobs Tu dascinis sakuTar Tavs.
mTeli Cveni axalgazrdoba asea! Cveni maswavleblebis gamoklebiT... oho!
isev qeifis samzadisi! gana ramdeni dabadebis dRe da dReoba aqvT am ala-
470
viZeebs! ra eRireba netav es amodena saxli? Cven erTi fanjris CarCos
gamocvla xuTasi maneTi dagvijda. amas, albaT, xuTasi aTasi maneTi mainc
dasWirdeboda. wadi da eZaxe ramdenic ginda _ xinklebis gamyidveli“.
quCis naTuris qveS saaTs daxeda. rva sruldeboda.
„SeiZleba Tina ukve Sinac aris. Tumca Sin ra daayenebs. isic SabaT saR-
amos! eTerisTan iqneba, kinoSi waalajunebdnen. Sin rom mivuswro, kinoSi
mec waval. sxvaTa Soris, sofelSi ufro meti filmebi gadis. iq yoveldRe
axal-axali suraTi moaqvT. magram iq nanaxi filmi!... vin aCuqaT netav is
zewari ekranad rom aqvT? imxela sofelia, imodena Semosavali aqvs kinos
da erTi rigiani ekrani ver gaukeTebiaT. gaxmovaneba xom... aqac isev Zvele-
buradaa yvelaferi! alayafis kari isev Camovardnilia. Tengizze loqo jeeli
meore Tu iqneba qveyanaze! dedikos Tengiziko! netav ra qalma unda akocos
mag doylapias. dilazeve gamovitan CaquCsa da lursmnebs da me gavakeTeb
am alayafs. ai xalxi _ Zia gurgeni da soniCka. sxedan da svamen Cais. Svili
magaT ar awuxebT da Ziri. marTla, netav olias rogora hyavs patara gogo?
deda, albaT melis, deda yovel SabaTs melis... Cven es kibe ver gamogvicv-
lia amden komls da xinklebis gamyidveli alaviZe sasaxles iSenebs da
weliwadSi ormocdaaT nadims ixdis...“
Zirs, pirvel sarTulze, viRac gamovida. nabijze icno.
„margoa, es ki ar aris, atyavebs sawyal mamamiss da Zmebs“.
karze daakakuna.
„sabralo dedaCemi. xvalve unda vuyido Tbili fexsacmelebi. Tinas per-
angs vuyidi da dedas Tbil fexsacmelebs. etyoba, muxlebi isev astkivda.
rogor modis! ra vqna, rogor movaxerxo, rom wyaltuboSi waviyvano erTi
ori kviriT? axla ise Relavs, veRar moaxerxebs gasaRebis gadatrialebas“.
_ elene xar?
_ xo, me var. nu Cqarob. cota Zirs daswie da ise gadaatriale.
_ gatialdes, aha...
kari gaiRo.
_ genacvalos deda, Svilo.
deda nikapamdec ver swvdeboda. TviTon daixara da akocnina. „axla dai-
wyebs, ai ukve...“ marcxena ZuZus zemoT Tbili sisvele igrZno. „ukve mouSva
cremli“. Tavi aawevina, gaucina da gauwyra.
_ ra gatirebs, qalo, movedi, xom ar mivdivar sadme.
_ deda mogikvdes Sen. rogora xar gayinuli...
_ gayinuli ki ara, is moigone axla! kargi gaCumdi, qalo, ra maqvs satira-
li. Tina sad aris?
471
_ Tina axla gavida, eTerisTan. iq Tu gidgas feCi?
_ feCic midgas da Rumelic. es ra aris, rodis gadaiRes?
_ Svid noembers gadauRia erT amxanags da mere gaadidebines.
_ Tina ar aris kargad. am matrakveca cialas ra aqvs is xelSi?
_ Cxakunaa, eTeris kidev batibuti uWiravs muWiT. Tan batibuts Wamen da
imitom arian egre gamosuli.
elenem CanTa magidaze dado. sawvimari gaixada, sarkeSi Caixeda da xe-
lebis dasabanad wavida samzareuloSi.
_ moica, mag pirsaxocze ar Seiwmindo, sufTas mogcem. _ daedevna deda.
_ muxlebi isev agtkivda, ara?
_ ise, cota.
dedas iaffasiani bambis Savi windebi ecva. fexebi elenes gamonacval
Cakecil CustebSi hqonda wadgmuli.
_ xom geubnebi, rom matylis windebi iyide da Caicvi-meTqi.
_ ara mtkiva, genacvalos deda, es ai, saRamoobiT, cota.
_ vici me.
wyali mouSva da kofTa gadaiZro.
„nuTu qarTveli qalis meti sxva vinme daTrgunavs sakuTar Tavs ase?
warmodgenac ki ar SemiZlia _ deda Tu axalgazrda iyo odesme; Tu iyo
dro, roca qaluri vnebiT icmevda windebs da es venebdaganierebuli, usic-
ocxlo fexebi Zvirfasi iyo sxva vinmesTvisac. suraTi ra _ me TviTon unda
maxsovdes Cemze patara xnis. me ki sul aseTi maxsovs. sul recxva, sul sadili,
sul iatakis wmenda, sul daRlili...“
onkani daketa, pirsaxoci aiRo da sarkesTan mivida.
„Cems mets aRaravis ara aqvs Tma ase. rogora var gamxdari, RmerTo
Cemo, SeeSindeba adamians! Tvalebi? ra TavSi vixli netav Tvalebs. is sxva
saukuneebi iyo, TvalebiT rom afasebdnen qals. axla _ zurgidan... araferi
ar minda, Cemi Tavi damanaxva sivrceSi. rogor davdivar, rogor gamov-
iyurebi sxvebs Soris. rogor viRimebi, rogor vlaparakob, vWam... ra sur-
nelebas afrqvevda lili! vardis zeTi yofila yvelaze Zvirfasi. erTi litri
vardis zeTi erT kilogramamde oqro Rirs, Turme. me am „novaia zarias“
ver gavcdi...“
sarkeSi deda Cadga moridebiT.
_ Tamriko rogor aris?
_ kargad, Svilo.
_ deida iyo erevanSi?
_ iyo, magram veraferi ver Camoitana, uTos meti.
472
_ ratom?
_ araferi ar yofila iseTi.
_ me rom geubnebodiT, Tqven ar gjerodaT.
elenem savarcxeli dado da xalaTi Semoicva.
_ sufi gvaqvs, Svilo, cxeli.
_ sufi ki ara, rac ginda, is iyos. saSinlad momSivda. ratom araferi ar
viyide, rom amoviare?!
_ xelfasi aiRe?
_ xo.
_ ra unda geyidna, kargi mwnili gvaqvs. Sen rom giyvars _ stafiloTi da
dafnis foTliT.
_ rac ginda, is iyos. xval gavakeToT kargi sadili. marto xom ar SevWam?
Senc dajeqi.
_ Cven axla visadileT, genacvale, me da Tinam.
_ mere ra! kidev SeWame cota. Sen dajeqi, me movitan. iseTi kargi sawvnee-
bia ocdaxuT maneTad, ar damaviwyoT, xval viyidi. olias gogo rogora
hyavs?
_ kargad, ise iRriWeba maimuni... Sen gkiTxulobs xolme. Semova da dage-
Zebs. Zalian uyvarxar.
_ vinme xom ar yofila Cemi amxanagebidan?..
gulma bagabugi dauwyo; moeCvena, rom dedamac gaigona es xma.
_ zaira iyo da raRac wigni waiRo. Tinam misca.
_ Cemi wignebidan?
_ xo, mgoni.
_ ras waiRebda netav? remarks, albaT, ara, remarki aq aris. ex... imas ise
vaxsovar, rogorc me... vin vTqva... winaT aTasSi erTxel mainc Semoivlida
xolme da axla... axla ukve is ucnauri qurTukic ecmeba. uxdeba ki. Tumca
imas yvelaferi uxdeba _ Zvelic da axalic, Cveulebrivic da ucnauric. ra
gaauTovebs Cems sawvimars.
sufra gaawyo. mere taxtze dajda, fexebi aikeca da zed Sali Semoixvia.
kovzi nel-nela mihqonda orTqlmodebul wvenTan, Tvali uSterdeboda.
fiqrebi modiodnen mbrunavi laqebiviT, sxvadasxva feris laqebiviT. cimci-
mebdnen bindSi Tu burusSi gaxveuli naTurebi, raRacas dardobda deda.
mxiarulad icinodnen zaza da lili, caxcaxebdnen Spalerakruli Zveli
kedlebi...
„aseT saxlebs, Cveni bina rom aris, unda miuyeno buldozerebi da pirda-
pir mtkvarSi! vin icis, vin aaSena da rodis! vinc ra unda Tqvas da me ki
473
milionjer mirCevnia saburTaloze rom aSeneben, TeTri, TeTri saxlebi...
ra damemarTeboda _ rom Semovsuliyavi da aq damxvedroda? erTxel rom
damxvda, abanodan rom movedi da is aq damxvda. maSin... ra iqneba, rom axla
daakakunos? movaxerxebdi wamodgomas? movaxerxeb, me iseTi baiyuSi var,
movaxerxeb. me yvelafers movaxerxeb, garda... ar gadaireva, rom vuTxra
erT dRes _ miyvarxar-meTqi? ra gamova aqedan? cota xans gawiTldeba, mere
damadebs Tavze xels, damaSterdeba, SeiZleba makocos kidec, rogorc ufrosebi
hkocnian patarebs raRac danaSaulis patiebis niSnad, da es iqneba sul, sam-
udamod davkargav da es iqneba, esmam rom gaigos! fuh, movyevi raRa...“
„SarSan kidev momwera orjer, wels...“
deda raRac werilze ekiTxeboda _ miiRe Tu arao. elenes araviTari
werili ar miuRia.
„SarSan kidev momwera orjer, wels...“
_ boria mTxovda Sens misamarTs.
_ aba, boria!
_ patara boria, volskebisa. ueWvelad movwero.
_ sad wavida, ro?
_ jarSi waiyvanes.
_ ras melaparakebi. amxelaa gana?
_ cxrametis xdeboda da waiyvanes.
_ kargi biWia. imisi da? Seurigda qmars, Tu isev Sin uziT?
_ Seurigda ki ara, iseTi Cxubi mouvidaT valodias da imis qmars, kinaRam
daxoces erTmaneTi.
_ eg valodiac aris, raRa! modi, ici ra, _ axali fardebi viyidoT da eseni
win gavakeToT, SuSabandSi.
_ fardebi ki ara, Svilo, Sen erTi Tbili jempri iyide, Cemi pensiidan
dagimateb, oRond iyide. Tinas lifebi Camoutana Cexoslovakiidan, leila
rom yavs amxanagi, da erTi Sen mogca. sadRac aqvs Senaxuli.
_ mere Tinas lifi me gamomadgeba?
_ Seni pataraa... sviterebze da amisTana rameebzea kargi Casacmeli. rez-
iniviTaa raRac.
„vin daijerebs, rom mamakacis xeli ar mihkarebia Cems ZuZus? ocdaSvidi
wlisa ki unda gavxde sacaa. gana ara maqvs saamayo? ox-o-xo!..“
_ radio xom ar gafuWda, ratom ar muSaobs?
_ ara, me gamovrTe. raRacas yatyatebda da... ginda CavrTo?
_ ara, me CavrTav.
„msaxiobis cxovreba...“ msubuqi musika. netav Tavdapirvelad romelma
474
WkvaTamyofelma Tqva es? WkvaTamyofelma. Tu marTlac Wkvianma? ramden
tutrucanas aZlevs marto es saxelwodeba cxviris aprexis sababs. ramdeni
idioti usmens patiebis RimiliT Strauss imis gamo, rom simsubuqis moy-
varulad ar CaTvalon sxvebma. ficrisa unda iyos adamiani, rom esa da „gazafx-
ulis xmebi“ ar giyvardes. ficris, an didi baiyuSi. me xom baiyuSi var? Cems
amxanagebSi yvelaze didi baiyuSi me var. yvelani amas amboben. weRan lil-
imac xom miTxra... lilis uTuod ar eyvareba Strausi. sulxans ki uyvars.
iman miTxra _ vagners Strausi did, did kompozitorad miaCniao. ra iqneba,
RmerTo, Cemi rom iyos? ara, Cemi ki ara, vgrZnobde xolme, rom is meore
oTaxSi muSaobs da me aqeT viyo. is muSaobdes ai, ise, rogorc xandaxan icis
xolme _ wvergauparsavi, xalaTCamoCeCili... ar minda araferi, mis sunTqvas
vgrZnobde axlos. damiZaxos da wyali mivutano. dalevs da Ronier xelis
zurgs gaisvams tuCebze. Tunda TavisTan nurc SemiSvebs. patara mxevaliviT
daviZineb mis karTan da Cemze bednieri adamiani ar iqneba qveyanaze. netav
Sin Tu iqneba axla? ara, dRes rom ara vnaxo, movkvdebi“...
Sali gadaagdo, wamodga da sicxianiviT daiwyo aqeT-iqiT yureba.
_ uTo CarTe, sawvimari unda gaviuToo.
_ ra, midixar sadme? raRa dros wasvlaa, Svilo, aTi daiwyo. „Tundac
Tormeti iyos, Tundac pirveli...“
_ lilisTan unda mivsuliyavi cxraze. melodebian. Tumca nu CarTav, ar
unda gauToeba, Tbili kaba momeci. isini gamomacileben _ lili da zaza. aqve
cxovroben...
„movkvdebi rom vera vnaxo. vinc ra unda, is Tqvas... movkvdebi, rom ar
vnaxo, movkvdebi, movkvdebi...“
xelebi ukankalebda, fexi uaresad, roca windis Cacma daiwyo. SeSinebuli
uyurebda deda da imasac xelebi uTrToda, wingamowvdili eWira kaba da
xelebi uTrToda.
„aseTi scenebiRa aklda am sabralos. mapatie, deda. me aravisTvis araferi
miTxovnia arasodes. pirvels Sen gTxov da mapatie, deda. me rom namdvili
baiyuSi viyo, axla vetyodi, yvelafers vetyodi. ise vetyodi, rogorc matyl-
is windebze veubnebodi. magram
tyuilad virwmuneb Tavs _ TiTqos rame SemeZlos. mec iseTive wirpli-
ani dedakaci var, rogorc milionobiT sxva. rom movindomo kidec, ver vi-
tyvi, cremlebi amomaxrCobs manamde...“
_ mapatie, marto rom gtoveb, sul male moval. me Tinas movuswreb. raRac
unda maCvenon. vnaxav da wamoval imwuTSive.
dedas araferi uTqvams. dedas gakvirvebuli, SeSinebuli Tvalebi hqon-
475
da da naZaladevad iRimeboda.
_ wadi, Svilo, sadac ginda, iq wadi.
kibe Cairbina. Zirs, ezos onkanze, margo raRacas recxavda.
moixeda da gauRima.
_ ox, ó÷èòåëüíèöà, rogora xar? axla Camoxvedi?
_ axla Camovedi, genacvale, margo, ukacravad, meCqareba. xom kargad xarT?
mama rogor aris? saavadmyofoSi xom ar dawva?
_ ara, jerjerobiT Tavs ikavebs.
_ kargad iyaviT, margo, genacvale, ukacravad, ase Soridan rom gkiTxu-
lobT!
„aTis naxevari. aT saaTamde mival. aT saaTamde arc araferi uWirs, rom
mivide. raRacas movigoneb, raRac mizezs movigoneb gzaze. rogori gakvirve-
buli Tvalebi hqonda dedas! vin icis, ras ar fiqrobs axla. me ki suleliv-
iT gavrbivar. ase ar SeiZleba, ase rom gavrbivar. vinmem rom daminaxos,
ueWvelad gamaCerebs da mkiTxavs _ cudi xom araferi moxdao. amis Tavi
ara maqvs... dedamiss ufro ar gamoepareba araferi. saerTod, mag xnis qalebs
araferi ar gamoeparebaT. mival da vTxov, rom... ras sTxov, ras moifiqreb
ase swrafad! ratom ar aris Cems adgilze sxva? ai, Tundac esma. esmas, albaT,
Tormet saaTzedac ar daerideba misvla. iseT miamitur gamometyvelebas
miiRebs, ise lamazad daircxvens, rom imas Tormet saaTzedac ar daerideba
karze dakakuneba...“
prospeqtze xalxi SeTxelebuliyo. aRar mirboda, magram mainc Cqara
midioda.
„RmerTo, ra iqneba, rom quCaSi Semxvdes. ramdenjer minatria ase _ Semx-
vdes-meTqi da Semxvedria, ra iqneba, rom axlac Semxvdes, RmerTo... Sin Tua,
esmac iq iqneba. dRes SabaTia. ara, tyuilad mivrbivar. dRes SabaTia da esma
sadme waiyvanda. viRac amxanags an dabadebis dRe eqneba, an qorwili, an... esma
uimisod ver gasZlebs, isic SabaT saRamos... me isic ver gavige _ TbilisSia
Tu ara saerTod. Tu akidebuli aqvs rukzaki da daexeteba sadRac mTebSi.
imas xom am dros uyvars siaruli, roca modasayolili mogzaurebi ar xvde-
bian yovel nabijze... miT umetes _ mzisgan cxvirgadatyavebuli wikvina qale-
bi... _ laRiZis wylebTan zauri idga da viRac biWebs xelebis SliT elapar-
akeboda. _ davuZaxeb da vkiTxav _ xom ar daunaxavs. davuZaxeb da vkiTxav.
rom mkiTxos, rad gindao? saqme maqvs-meTqi. ar gaukvirdeba? me maT
ojaxSi Sinaurad mTvlian da quCaSi ki vkiTxulob. vetyvi, rom saxlSi viyavi
da Sin ar damxvda. vetyvi, rom...“
_ zaur!
476
zaurma ver gaigona.
_ zaur!
viRac biWma moaxeda _ geZaxiano.
zauri mobrunda da xelebaweuli wamovida.
_ amas vis xedavs Cemi Tvalebi... _ maRlidan daswvda, Tavi gadauwia da
Sublze akoca. _ rogora gvyavxar, kargo gogo?
_ kargad. nasvami xar?
_ ara, iras Tavs geficebi. modi, ici ra _ TiTo Wiqa Sampanuri, ai, im
matrabazebis jibrze! Sen, Tu ginda, marto wyali dalie, oRond Camomyevi.
_ ara, genacvale, zaur, ar mcalia. ici ra? sulxani xom ar daginaxavs
aqeT?
_ Sin ar aris?
_ Sin?
elenes tyuili unda eTqva.
_ Sin? _ gaimeora angariSmiucemlad.
_ xo, axla gamoviare da Sin iyvnen yvelani: esma, imisi amxanagi, ai, wiTelT-
miani gogo roa, mercia Tu mirca... sulxani im wiTelTmians xatavs da esma,
ra gogo, dastovebs martoebs?!.
_ xoo? maSin waval, maSin Sin vnaxav, saqme maqvs, ici!
_ me ar SemiZlia? miTxari, eliko, jigaro, Cemi Tavi mogikvdes _ ginda
axlave vcemo vinmes? Sen miTxari da ginda samsa vcemo erTad.
_ Sen mag cemas Tavi daanebe, Torem... gana patara biWi xar kidev.
_ qveyana murtali ti pebiT aris savse, eliko, jigaro. frCxilisodenas
arafers ar gagikeTeben, jibeSi dingi Tu ar Cagiyves. Sen Wkviani xar da es
Cemze kargad ici. imaTTan laparaki ar SeiZleba. imaT _ im dingSi pirda-
pir!..
_ fuh, aryiT xar gaJRenTili!
_ ara, Cemi Tavi mogikvdes. iras geficebi.
_ kai, kai gelodebian. raRacas uyvebodi. midi, mouyevi.
_ wavidnen, magaTi. unda gagacilo.
_ ra gacileba minda, aqve ar aris?
_ maRla ver amoval, dablamde ki migacileb. axla viyavi da gamomagdes
pirdapir. iras geficebi, gamomagdes. deida ninom gamomagdo.
_ ar minda, genacvale, zaur, wadi, amxanagebi gicdian.
ramdenime nabiji Cqara gaiara. mere nabijs uklo. mere SeCerda da mo-
brunda kidec, magram isev win wavida.
„ai vin var me, zauri Cemi gulisaTvis Tundac sam kacs scems erTad. zazac
477
scems sam kacs. sulxani _ albaT ufro mets. mere movlen da gamomeWimebian
gamarjvebuli mowafeebis saxiT. me darigebas davuwyeb, rom ase ar SeiZle-
ba, rom sxvanairad unda moiqcnen. isini sityvis Semoubruneblad momisme-
nen. gaakeTeben kidec, rasac vityvi. aRar iCxubeben. aRar daTvrebian. Tu
sadme laparaki Camovarda, ityvian, rom Wkviani, Zalian Wkviani gogo var da
morCa, amiT Tavdeba yvelaferi. ar maxsovs, rom vinme gamTamamebodes da
Tundac mklavze moekidos xeli sxvagvarad, mamakaci rom mohkidebs qals.
zauri xom mTvrali iyo, mainc rogorma SiSma gaurbina TvalebSi, Sublze
rom mkocnida. ra daemarTa am biWs? sul svams, sul svams, rogor uyvars da!
rogor efereba xolme, rogor dayavs! isic rogor aris gaamayebuli amiT!
zauris daa, zauri sul imas ificavs! me rom myavdes egeTi ufrosi Zma, imas
yvelafers vetyodi. ra kargia, dids, Zliers rom umxel rames. Tumca me
dardi momklavda. me rom menaxa TiTqmis yoveldRe ase mTvrali, me dardi
momklavda. ra daemarTa am biWs? rogor uyvars yvelas da... visi jibriT
iqceva ase: „jigaro“, „dingSi“ „matrabazebi...“ sadRa jandabaSi miveTrevi
netav. aqve gadaval meore mxares da davbrundebi. nel-nela davbrundebi.
an da ratom? dedas xom vuTxari, male davbrundebi-meTqi. aval troleibus-
Si da...“
troleibusSi kidev erTxel igrZno siTbo da sinaTle. mgzavrebi weRan-
deliviT Cumad iyvnen, TiTqos erT rames Caefiqrebina yvelani.
„mival axla, davlev Cais da daviZineb. Tu ar dameZina, avageb ocnebis
sasaxles, mere avafeTqeb, davamsxvrev. amtkivdeba Tavi. erTs wavutireb da
amiT morCeba yvelaferi“.
troleibusSi asvlisTanave lenCiviT SeaCerda viRac moutexavSlapiani
mamakaci da mere Tvali aRar mouSorebia wamiT.
„ai saCemo. ra Slapa xuravs! ra halstuxi ukeTia! davniZlavdebi, rom
docenti mainc iqneba, Tu profesori ara. davniZlavdeT? amasac CemsaviT
eyvareba msjeloba, darigeba, movlenebis gaanalizeba da daskvnebis gamot-
ana. davniZlavdeT?“
Tavs Zala daatana, odnav gadaiwia mamakacisken da RimiliT hkiTxa:
_ ukacravad, Tqven pativcemuli porfiri ar brZandebiT? mamakaci aSkarad
SekrTa, TiTqos akankalda kidec.
_ ra brZaneT, qalbatono?
_ Tqven pativcemuli porfiri ar brZandebiT?
_ ara, qalbatono, mapatieT, me iustines meZaxdnen dRemde, dReis Semdeg ki
hi-hi-hi... _ mamakacma xeli aswia, TiTebi SeaTamaSa da TiTqos im TiTebs
gaucina, _ dReis Semdeg ki, ar vici.
478
_ ui, RmerTo momkali. erTi leqtori gvyavda gadasamzadebel kursebze
da imas migamsgavseT. maSin iciT, ulvaSebi da patara wveric hqonda nikapze.
vifiqre, gauparsavs da albaT imitom veRar vcnob-meTqi. Tanac xuTi welia
gasuli mis Semdeg.
mamakacma nikapze Camoisva TiTebi da isev gaicina.
_ ara, qalbatono, leqtori ki gaxlavarT, magram ara porfiri, aramed
iustine...
„aha, xom giTxari!“
_ araferia, xdeba xolme, _ datkba mamakaci, _ erTxel me soWSi gaxldiT
da uaresi ram damemarTa...
„aha, xom giTxari“ axla daiwyebs da, rom miuSva, dilamde imsjelebs ase.
samarcxvino boZze gaakravs mTels kacobriobas, mere miva Sin da erT am-
bavs daawevs cols _ oxraxuSi quTaisuris nacvlad soRanluRisa giyidi-
ao!..“
mamakacma raRac ambavi daamTavra da sxva daiwyo.
_ is ki ara da, sasiamovno mogonebad damrCeba es Sexvedra. Tqven iseTi
kargi, Wkviani Tvalebi...
„kai, kai, geyofa, batono severiane, Tu silibistro“.
_ ukacravad, me aq Cavdivar, mapatieT.
Zlivs SesZlo gaRimeba. wamodga da karisken wavida.
_ mapatieT!
_ ax, ras brZanebT! _ wamodga mamakacic, _ mec Camovdivar. gagacilebT...
bednierad...
_ ara, gmadlobT, kargad brZandebodeT!
„ Tu axla ar Camomexsneba, aqve avutexav rames am degenerats“.
troleibusidan mTavrobis sasaxlesTan Camovida da ukan gamobrunda.
mamakacic fexdafex daedevna Cinuri Zvirfasi makintoSis frialiT.
_ iciT, qaliSvilo...
elene SeCerda da miubrunda. sxeuliT igrZno, rogori amazrzeni zizRi
CaeRvara TvalebSi.
_ gmadlobT, me Tqveni gacileba ar minda, iustine Tu serapion.
iustine Tu serapioni eldanacemiviT idga. aTiode nabijiT rom gamosc-
da, maSin moesma:
_ ux, Seni...
„Seni da erTic meti...“ gaaxsenda, patara biWebma rom ician xolme. gaax-
senda da gaeRima. „ra kargebi arian patara biWebi! gaxval? gamova? wadi
Seni! Seni da erTic meti. sulxanma axlac ki ase icis _ wavides magis! ex
479
magis!.. mere dawveba gulaRma da veeba mklavebs TavqveS amoiwyobs. saberve-
liviT asdis da Casdis mkerdi. ra kargia, rom papiross ar swevs. aleqsan-
dre makedonelze uweria, mgoni, plutarqes. albaT aseTi keTilSobili kani
hqonda aleqsandres. ra suleli var, RmerTo Cemo. sad mivrbodi, rom mivr-
bodi! vin iyo is ubeduri ti pi! is iyo ubeduri, Tu me? aqac aTze iwyeba
ukanaskneli seansi. ukve gvianaa. mival, davwvebi da daviZineb. Tina dabrun-
deboda. Tinas mivuSveb da ilaparakos ramdenic unda. me Sen getyvi ar
eqneba salaparako! Tundac klavdia isaevnaze. neta Tu icis im sacodavma
klavdia isaevnam, rasac es gogonebi laparakoben: Îí áûë âûñîê, ñòðîåí è
ýëåãàíòåí, êàê Ïå÷îðèí! netav marTla Tu hyavda aseTi qmari. apah! peCor-
ins vin gavs, ici? leri. Tumca ra Sedarebaa, leris zazac sjobs. zaza namd-
vili qarTveli vaJkacia. sulxani xom... ra kargebi arian, roca zaza da sulxani
modian xolme erTad! rogor uyureben gogoebi! sulxans is WaRara uxdeba.
mere feri aqvs _ ianvarSic ki zRvidan dabrunebuli gegoneba. bakurianSic
aranakleb Savdeba kaci. sofelSic. Caacvi aba TeTri qaTqaTa xalaTi da
viwrototebiani Sarvali malxazs da mere naxav! beJanic lamazi biWi dadge-
ba. ar ki swavlobs. saerTod, didebi naklebadRa swavloben. patarebi arian
kargebi, bartyebiviT pirdaRebuli rom Semogyureben da didi, didi TvalebiT
gTxoven rame miawodo...“
aRmarTze ramdenjerme moixeda ukan. mere daRla igrZno. es esiamovna.
„severiane Tu iustine. mainc ra Tqva, ra mqviao? severiane. ara, iustine,
iustine... me ra vkiTxe? pativcemulo porfiri. fuh Seni! mainc ram momagona
pativcemulo porfiri. rom scodnoda, ra mizniT vekiTxebodi, ras mizamda
netav? axi ki iyo Cemze yvelaferi. ram gadamria? mival axla da daviZineb!..
zaurisTvis rom ar mekiTxa! o, elene, rodis Camoxvedi, rogora xar, rodis
midixar, rogor swavloben Seni mowafeebi, rogori amindebia sofelSi, ar
moimate cota mainc, naxe Tu ara „didi karuzo“, xo genialuria lanca... mere
dajdeboda sulxani da daiwyebda Cems xatvas. damixatavda marto Tvaleb-
sa da tuCebs. esma ki sul imoZravebda, imoZravebda da ixmaurebda. RmerTo
Cemo, ar minaxavs da TiTqos ukve gamoWedili maqvs yurebi imis kiskisiTa
da ratratiT. ra tani aqvs! ai marTla tani! lolobrijida da mere eg, Tu
jer eg da mere lolobrijida? mere rogor dadis! vis ar gadarevs! aba me
vici siaruli, ai! TiTqos niutonis binoms viyvande gzaze. Tina Sin iqneba
ukve“.
alayafis zemoT, beber nekerCxalTan Savi wyvili idga. albaT elene
dainaxes _ nekerCxals moefarnen.
„netav Tu hkocnian axla. Tina rom iyos! ara, Tinas vicnobdi. Tinas, rac
480
ar unda bnelSi idges, mainc vicnobdi. netav damanaxva, rogor hkocnian, lama-
zebi arian Tu ara. ramdenjer eyoleba nakocni esma! auh! Sen esmasi Tqvi...
esma,albaT rogorc ki pawawina saSualebas i povis,sul hkocnis da hkocnis.
saaxalwlod xelsac moaweren. qorwilSi me ar viqnebi, ra Tqma unda. ver
movaxerxeb Camosvlas soflidan. me mere mival. mivutan brolis larnake-
bs da torts. vakoceb erTsac da meoresac. vetyvi, rom ibednieron, tkbilad
Seaberdnen erTmaneTs. kidev vetyvi, rom an aqamde raRas ucdidnen netav.
aqamde biWic unda hyolodaT wesiT... mere SeuZlod viqnebi da isini Semoiv-
lian CvenTan. esmas ecmeba ganieri palto da uquslo fexsacmelebi. mere
erTi wlis Semdeg vnaxav. mere ori wlis Semdeg. bavSvs daaZaxebineben mami-
das. me vaCuqeb Cukovskis „moidodirs“ da kidev mivutan Tofs an manqanas.
esmas vTxov, rom gavaseirneb-meTqi cotas. esma metyvis, rom bavSvs axla
Zilis dro aqvs, saseirnod mere, sxva dros: sulxani isev damixatavs fan-
qris sami mosmiT Tvalebsa da tuCebs, damcinebs Cveulebriv da... me meqneba
WaRara, WaRara Tma...“
kari Tinam gauRo. Seicada, sanam gaigebda rogor xasiaTze iyo elene.
elenem gaucina da maSin ganaTda, axmaurda, aqoTqoTda yvelaferi:
_ sayvarelo! lamazo! Wkviano!
_ kargi, ar damaxrCo.
Tina patara bavSviviT miarbeninebda SigniT oTaxisaken da isev exveoda,
hkocnida. ise magrad uWerda Ronier mklavebs, rom egona Zvlebi uWaxWaxeb-
da.
„ai vis vuyvarvar me. ra Ronieria. RmerTo Cemo!„ Tinas biWebic ki ver
moerevian“.
_ rogor gasuqebulxar, ra aris! ramdeni kilo xar!
_ kargi erTi _ gawiTlda Tina.
_ ramdeni kilo xar, Tqvi.
_ samocdaeqvsi.
_ dedu! raRa andersoni da raRa Sen! or weliwadSi albaT asi gaxdebi.
_ asi ki ara! vvarjiSob, ici rogor?
_ tenisze dadixar isev?
_ xo.
_ curvaze iare-meTqi, xom giTxari. curvisTanad araferi uxdeba qals.
„aha, isev! wavida darigebani, brZnuli azrebi, vai, Se CerCeto Sen!“
_ moaTqmevine suli, Svilo, _ RimiliT eubneboda deda Tinas.
_ dajdes ro. ai ase dajeqi da me ase giyureb. dajeqi da ise melaparake,
rac ginda.
481
elene taxtze dajda. fexebi maRla aikeca da zed kabis kalTa gadmoi-
fara. Tina win daujda, imanac fexebi aikeca, tuCebis boloebze ceri da saCvene-
beli TiTebi Camoisva _ viTom Worikana sofleli dedakaci varo da kaxur
kiloze daiwyo:
_ aba qa, rogora xar, qmar-Svili rogora gyavs; indaurebi, Wukebi!
elenes ecineboda, magram mainc amgvarsave kiloze miugebda:
_ kargad, genacvalos Cemi Tavi, Tino, kargad, cota Wukebi damebernen,
qalo, Torema...
_ Tvali, qa, Tvali ician. Tvals gikramda vinme, mkiTxavi unda naxo, elene,
mkiTxavi. naTluxSi yofila erTi miwagasaxeTqi gogo, gasaTxovari, qa, qal-
iSvili! reebs laparakobs, reebs laparakobs, roma, gaagiJebs adamians Tur-
me.
_ weRanac morboda erTi; im naTluxeli mkiTxavis gagiJebuli Tu iyo is
sacodavi!
axla dedac icinoda da cremlebs iwmendda Tvalebidan
_ SegaCvena RmerTma, Tina, Sen, kargi rama Sena xar! raRas ar moigonebs...
_ Sena, qa, Sen rogorRa gyavs i Seni buzikis maswavlebeli klavdia isae-
vnai.
_ Tvali ki gamosZvres, mexi ki davaTxliSe im tutrucana TavSi, romanis
wera dauwyia! mival da mikiTxavs: Îí áûë âûñîê, ñòðîåí è ýëåãàíòåí, êàê
Ïå÷îðèí...
TinasTan ar SeiZleboda fiqri, TinasTan elenec mxiaruli, kiskisa qal-
iSvili iyo, Tu, ra Tqma unda, Tina ar aWarbebda da elene ar uwyreboda.
Tinas elenes wyromis eSinoda. elenes ridi dedasac ki hqonda _ TiTqos is
yofiliyos ojaxis ufrosi. TiTqos ki ara, namdvilad elene iyo ojaxis
ufrosi. uimisod arafers ar akeTebdnen, arafers ar yidulobdnen...
Tormet saaTze dawvnen. Tina patara bavSviviT atrialebda Tvalebs _
viTom atirebas apirebda. elenes ecineboda. mere, viTomcda wyromiT uTxra
_ modi, daweqio. Tina gamoiqca SiSveli fexebis tyapuniT da bavSviviT
Seugorda sabanSi. iwvnen gulaRma da icinodnen. Tina aTas raRacas igoneb-
da. CurCuliT eubneboda elenes da elene icinoda, ise icinoda, kinaRam guli
ar misdioda.
_ kargi, Svilo, geyofaT! _ SeSinebuli ambobda deda.
dedas yvelafris eSinoda. gansakuTrebiT sicilis. sicilis yvelas eSin-
ia... gaicinebs qarTveli kaci cota mets da imwuTSive eldasaviT dahkravs _
vaime, cudad ar amixdeso.
pirvel saaTze Tina Tavis loginSi gadavida. amoido funCula xeli
482
wiTeli loyis qveS da maSinve daeZina. elenemac scada daZineba, magram amaod
brunavda da xuWavda Tvalebs...
„sul rom ver vnaxo... ara, ar movkvdebi... amisTana ramis gamo aravin ar
momkvdara da arc Sen mokvdebi... sxva kidev SeiZleba, Sen ki ar mokvdebi.
iseTi baiyuSi xar, vinmes unaxaoba mogklavs Sen! sikvdili ki ara, im mware
tkiviliT raRacasac ki aRara vgrZnob, weRan rom vgrZnobdi. ukve ise var,
Tundac gakveTilze gamiSvi axlav. Tinam? Tinas brali ar aris marto. is
Savi wyvili rom davinaxe nekerCxalTan, maSinac ase viyavi. gogo Cveni ubne-
li iqneboda. vin icis, Tinaze patarac iyo. Tumca raRa pataraa _ Tina oc-
dasamis unda gaxdes sacaa. patara ki Cvidmeti wlisac aRaraa. siyvaruli
magaT asakSi ician, Torem me ise maqvs gasqelebuli kani da nervebi _ vinmes
siyvaruli amaTrTolebs axla? apah! var marto im Cems sqelkedlebian oTaxSi,
gareT wvims, talaxia. fiqris sagani xom unda gqondes rame! xoda, vigoneb
raRacas _ rom ver vnaxo, movkvdebi. Cems asakSi mainc aRaravin ar mokvdeba
vinmes unaxaobiT. Cai xom dalie, xom daweqi, axla daiZine, rom dilaze axali
energiiT Seudge saqmeebs. ramdeni rame gaqvs gasakeTebeli! perangi Tinas,
Tbili fexsacmelebi da matylis windebi _ dedas, savarjiSoebi _ bavSvebs.
bazarSi, abanoSi... ai, Seni cxovrebis Tavi da bolo. Tvalyuri adevne, rom ar
gagicivdes, avad ar gagixdes aravin, Sen irbine maRaziebSi da bazarSi, rom
ar dageRalos aravin, Sen recxe, Sen akeTe... yovelTvis gamaxvilebuli gqondes
yuri: ar gamogeparos siyalbe, sicrue, sisaZagle. amxile da aRzarde moyva-
si Seni. dasxi bavSvebi da ameorebine xmamaRla _ Èìåíèòåëüíûé _ êòî?
÷òî? Ðîäèòåëüíûé _ êîãî? ÷åãî? mere Tinas eyoleba bavSvi. Tinas ZuZue-
bis patroni didxans ver darCeba ubavSvod. eyoleba patara bantiani gogo-
na da amiT mTlad dagvirgvindeba yvelaferi. me ki ara, sami CemisTana ar
mosWarbdeba momvlelad patara bavSvs...“
erTxelac gadabrunda kedlisken da maSin igrZno, rom baliSi sveli
iyo. maSin igrZno, rom cremli sdioda. cremli ki ara, dneboda misi isedac
damdnari sxeuli da wveT-wveTad Cadioda baliSSi.
„rodemde veyofi ase!..“
SeeSinda xmamaRla ar atirebuliyo da sabani waifara Tavze. mere sulx-
ani movida, Tavisi moklesaxeloebiani xalaTiTa da gaReRili mkerdiT. elene
wuxda: axla noemberia, zogs ukve palto acvia da sulxani ki am moklesaxe-
loebiani xalaTiT dadis, dadis, daalajebs oTaxSi da icinis. zedac ar
uyurebs elenes, raRacas yveba, icinis da daalajebs oTaxSi. mere aiRebs
wignsa da furcels. furcels wignze dasdebs, dajdeba da daiwyebs elenes
xatvas. zed arc ki uyurebs, ise daxatavs Tvalebsa da tuCebs da qveS miuw-
483
ers: „Cemi melanqoliuri megobari“, „mkacri maswavlebeli“, „Wkviani qaliS-
vili...“ aTasjer rom daxatos, aTas sxvadasxva warweras gaukeTebs da yve-
la warweris Semdeg sicili autydeba ueWvelad... mere bavSvebi airivnen da
aJivJivdnen. mere Tina iSiSvlebda veeba marcxena ZuZus. mere viTom perang-
is amara midioda quCaSi TviTon da ar iyo dasamali arsad. misdevda sulx-
ani, icinoda da uzomod grZeltariani funjiT wiTel saRebavebs zol-zolad
usvamda zurgze _ zemodan qvemoT, zemodan qvemoT... saRebavi civi iyo ba-
liSSi CaJonili cremliviT da gaeRviZa.
gaeRviZa da gaukvirda. fanjaraSi ukve dilis sinaTle idga. jer egona,
rom sofelSi iyo da gareT wvimda, uTuod wvimda, radgan wels TiTqmis
mTeli Semodgoma wvimebi modioda... mere yvelaferi uceb gaaxsenda.
„ra suleli var, RmerTo Cemo, ra iyo, ra ambavi daviwie wuxel?! sad
mivrbodi SuaRamisas? kidev kargi, rom zauri Semxvda. ra vuqeni im sacodav
ti ps troleibusSi! Tanac leqtori varo. kidev Semxvdes sadme da micnos!ex,
micnos da micnos! mainc ra kargia dRe. gansakuTrebiT dila, mziani dila!
dRes sulxansac vnaxav. dRes ubralod, sul ubralod vnaxav. sizmarSic xom
vnaxe! dRes vnaxav. damxatavs, mimiwers axal rames da eg iqneba da eg! ratom?
makocebs kidec. makocebs Sublze, Wkvian Sublze, rogorc TviTon icis Tqma...“
Tinasac gaeRviZa da maSinve misken gamoiqca siciliT. kankaliT miuwva
gverdze da sabani nikapamde aiWima orive xeliT.
_ ra naxe sizmarSi?
_ ra da, Sen gnaxe. viTom bavSvi gyavda da ZuZu unda migeca.
_ kai ra!
_ Sen Tavs geficebi. surdo Segxvdeba, gaufrTxildi. _ Tinam ramdenjer-
me mZlavrad SeisunTqa cxviriT.
_ surdo ukve maqvs.
_ axla mec gadamdeb.
_ waval maSin...
_ ara, ara, iweqi. me da Sen wavideT dRes bazarSi.
_ xelfasi aiRe? mec aviRe sti pendia. vqeifobT.
_ ginda, sacivi gavakeToT, kargi?
_ gavakeToT.
_ romeli saaTia?
_ aTi wuTi uklia cxras.
_ auh, SuadRe wamosula. avdgeT Cqara.
elenem sabani gadaigdo da wamojda.
_ me ra vnaxe sizmarSi ici? _ wamoiwia Tinamac.
484
_ vici, rasac naxavdi.
elenem xelebi muxlebqveS amoiwyo, fexebi daWima, ukangadaweulma gaay-
ola Tvali da gauxarda.
„fexebi arc iseTi cudi maqvs, cota rom gavsuqde...“
Tina icinoda.
_ ra iyo, ra gacinebs?
_ me ra vnaxe sizmarSi, ici? viTom Cvens klavdia isaevnas gaSlili hqon-
da Tavisi kremebi. me kidev finia viyavi da im kremebs vutlekavdi eniT.
elenes xarxari auvarda.
_ giJi xar, gadareuli.
_ ici, erT krems rogori gemo hqonda? Sen rom ar giyvars raRac namcx-
vari roa, „zefiri“.
_ fuh, gaCumdi axla!
_ yvelas geficebi.
_ geyofa, kargi!
_ rom gameRviZa, sul ukan vixedebodi _ kudi xom ara maqvs-meTqi kidev.
elene xalaTs icvamda da xarxarebda.
_ kargi-meTqi, Tina!
... mere idga xismoajirian Zvelebur aivanze, xeliT isworebda Tmas da
ucxo, lamaz adgilas moxvedrili bavSviviT ixedeboda aqeT-iqiT.
ca mowmendili iyo, haeri civi da sufTa, raRac orTqliviT nisli das-
dgomoda Tbiliss da am nislSi, sadRac navTluRisaken, uZravad idga didi
wiTeli mze.
ezo sveli iyo _ TiTqos mourwyavTo. qoTanSi Cadgmuli yvavili gamodga
mzeSi deida nadiam da, maRla ar amouxedavs, ise Sebrunda Sin. mere oliam
gamoitana qmris Savi kostiumi gasawmendad.
„sacodavi olia. marto kaba ki ara aqvs daWmuWnuli _ TiTqos TviTonac
daWmuWnulia, daReWili. Cemze sami wliT Tu iqneba didi da ukve sul sapnis
suni asdis, sapnisa da sarecxis suni. movla ar unda oTx bavSvs? rogor
cudad yavda patara gogo...“
_ olia, gamarjoba?
_ ox, gamarjoba, eliCka, rogora xar, lamazo? ratom ver gavigeT, rodis
Camoxvedi?
_ guSin saRamos Camovedi. Tqven rogora xarT? qeTino ukve kargad
gyoliaT. ybayura hqonda marTla?
_ ybayura da mere ra rTul formebSi! vgiJdebodiT, Tirkmlebze ar emo-
qmeda.
485
_ axla sada gyavs, rom aqaurobas ar iklebs Taviseburad?
_ dedaCemma waiyvana guSin.
ezoSi Zia gurgeni gamovida. xelSi CanTa eWira, etyoboda, bazarSi midio-
da. gaCerda da Tvalebze xeli moiCrdila.
_ o, eliCka, gamarjoba Seni! rava xar, gogo, daxval isev cariel-tarieli?
_ ra vqna, biZia gurgen, ZaliT xom ver daviWer vinmes?
_ aba rogor, biZi! daWeriT ara, magram racxa qe unda iRono Senc. jer
cota qoni unda moikra. ra aris, TiTqos arafers ar gaWmevdnen. mere erTs
Tvali unda CauCxakuno _ me Sen getyvi, ar gaqvs lamazi Tvalebi, meores
gaucino, mesames kidev racxa aseTi da bolos qe gabedavs amdenSi erTi
romelime.
_ magasac Taviseburi Sno unda, biZia gurgen.
_ Sno, Torem, _ xmas dauwia biZia gurgenma, _ Sno, Torem didi Snoiani
naxe es Cveni marguSa. xelsaxocebiviT rom icvlis kavalerebs. Sen rom
SegiZlia, biZi, imdeni konstantine dadeSqelians ar SeeZlo, mgoni, magram ar
ginda qorwili gvaWamo da egaa. aba ra, gawyda biWebi amodena qveyanaze?
_ magisi Sesaferisi marTla roa gawyvetili, gawyda axlandeli biWebis
saxsenebeli! _ braziT gadmoiZaxa oliam.
_ Sesafer-Seufereblobis droa axla? wevides kaci rogorme iolad da
esaa, Torem... Tornis purs xom ar damabareb, nadia!
_ vinaa, rom elaparakebodi, _ amoixeda deida nadiam. _ eliCka xar?
veRar gicani, gogo. rogor xar. ar mosuqdi cota mainc?
„yvelam es unda mkiTxos, dedas da Tinas garda. imaT eSiniaT, eSiniaT ki
ara, ar undaT, rom guli matkinon“.
_ eTeri rogor aris, deida nadia, bavSvi xom ar SeeZina jer?
_ dRe-dReze velodebiT, genacvale, eliCka, da varT erT gulxeTqebaSi!
_ gulgasaxeTqi ra aris qalaq adgilas?
_ daiwyevlos qalis gaCenis dRe, Svilo, ra ici, rogor Sebrundeba. mere
cilebi hqonda, xom gaxsovs.
„namdvili italiuri kino. oRroCoRrod mokirwyluli ezo, mongreuli
onkani, aCxorili aivnebi, bargi-barxana, sarecxi, tansacmeli... yvelas Tavisi
saqme aqvs, yvelas Tavisi dardi awuxebs, yvela Tavisi arSiniT zomavs da
sWris. olia biWebs swyevlis, radgan magisi da miatova qmarma, Zia gurgeni
xumrobis xasiaTzea yovelTvis _ Svili magas ar awuxebs da Ziri. deida
nadia isev gulxeTqebaSia eTeris gamo: jer iyo da, swavlaze ixeTqavda
guls, mere _ cuds aravis gadaeyaroso, axla _ rogor moimSobiarebso;
marguSa ukve qalaqSi daalajunebs albaT; me ki wuxandeli maimunobis Sem-
486
deg Subls vigrileb! raRac manqanas igonebeno _ moindomeb da gaigeb yve-
la sxva adamianis azrs. gagiJebulia xalxi... “
Tinac aivanze gamosuliyo da viRacis mtreds biWiviT ustvenda. mtredi
amayad midi-modioda Tunuqis saxuravze da xandaxan RuRunebda. Tina axla
puris namcecebs uyrida. bolos, rom veras gaxda da mtredi ver moityua,
iatakis sawmendi joxi auqnia, mtredi afrinda da frTebis tkacuniT Sem-
ouara gaSiSvlebul alvebs. alvebze beRurebi isxdnen. isini gaocebuli
TvalebiT SeaCerdnen mtreds.
_ movideT bazridan da mere davlioT Cai, xom?
_ cota ram SegeWamaT, Svilo.
_ male movalT, deda, TerTmeti saaTisaTvis maRaziebSi varT wasasvle-
li.
elene dajda da windis Cacma daiwyo.
_ ex, esec aris raRa! sadamde wamivida Tvali! gavixado axla?
_ erTi Senc, _ xeli aiqnia Tinam, _ daamagre, rom metad ar wavides da
morCa. viTom quCaSi wagivida, viTom vera xedav, eSmakma waiRos magisi ga-
momSvebis Tavi.
_ qarxnis Ri piani direqtoris Tavi. meored vicmevdi dRes.
_ direqtoris uamravi windebis patroni coli. mgoni ramdeni aqvs, ara?
_ ver moaswreb sxva rameze fiqrs da isev windebi gaqvs sayideli.
_ aba, Tqveneburad ar daaniavoT eg fuli. ramdeni rame gvWirdeba, xom
iciT!..
dedam kibemde miacila. Carbodnen kibeze da saxeSi scemdaT sufTa haeri.
alayafTan elenes isev gaaxsenda Camovardnili kari.
_ Tengizi sad aris, is loqo. es kari mainc ver unda gaamagros?
_ Tengizi rigaSia, Sejibrze.
_ magis patrons! egec pirvel adgils aravis dauTmobs, mgoni.
_ daseirnobs kia da...
_ iseirnos. Tumca ra _ magaTia qveyana.
quCa gadarecxili iyo. mTeli kvira gabmiT wvimda da mxolod am uka-
nasknel or dRes daiWira dari. xeebis totebi mzis sxivebiT iyo movaraye-
buli da im sxivebs Tu eTamaSebodnen _ xtodnen, JivJivebdnen beRurebi.
kvira rom iyo, albaT amis gamo _ vinc ki xvdeboda, yvelas kmayofili, das-
venebuli saxe hqonda. xvdebodaT ki ufro xnieri xalxi. axalgazrdebs, albaT
isev eZinaT. „axalgazrdebi SuadRisas gamovlen, biWebi gai parsaven pirs,
gamoewyobian Sav gapewil kostiumebSi da gamovlen. teva aRar iqneba
rusTavelze“.
487
_ romel bazarSi wavideT, ici? veraze. iq iafobaa xolme SedarebiT.
Tanac rusTavelze mominda gavla...
„imaT quCas gavuvli, iqneb Semxvdes kidec, xandaxan is dadis purze“.
_ wuxel sad iyavi, aba?
_ lilisTan Sevedi cota xans, saqme mqonda.
_ fexiT wavideT?
_ ra, gezareba?
_ Sen ar daiRalo, Torem...
_ apah!
„ratom vuTxari, lilisTan viyavi-meTqi wuxel? dedas ar Sexvdeba, ma-
gram Tina imdens datantalebs am qalaqSi, gadaeyreba sadme da lili sayve-
durs daabarebs _ ratom ar Semogviarao. Tina etyvis, rom... avurie da eg
aris. dRes marTla unda Sevuaro lilis. sulxani rodis vnaxo? marTla
ise xom ver waval, rom ar vnaxo? ara, is guSin iyo... guSin mainc winaswar ar
mqonda ganzraxuli naxva. dRes sxvaa. dResac rom... ra sisulelea, pirvel
saaTze mival. yvelafers vificav, vnaxav da wamoval. aT wuTs arc ki vuyureb
da wamoval. esec meyofa mTel Tves!
_ „didi karuzo“ naxe? _ ekiTxeba Tina.
_ ise ra, soflurad.
_ rogor soflurad.
_ iseTi radio gvaqvs, tenori mReris Tu bani, ver gaarCev.
_ ginda, dRes kidev vnaxoT? ra kaia, ara, mario? ai, furgonze rom wevs da
wiTeli yelsaxvevi ukeTia. deda, ras mReris radamess da kavaradosis! ra
qalia is marta! sul ar gavs amerikels, ara?
_ is axlandel qals ki ar TamaSobs.
_ mainc, rac ar unda iyos... „romauli ardadegebi“ yofila, ici, ra kargia?
vin TamaSobs, ici? odri hepberni, nataSas rom TamaSobda „omsa da mSvi-
dobaSi“.
_ es „hamleti“?
_ mag „hamletze“ yaraRajelebi dadian marto.
_ vin arian yaraRajelebi?
_ cotaa. e, marTla sulxani da esma Semxvdnen guSinwin. vuTxari _ Sei-
Zleba kviras Camovides-meTqi, Senze.
_ xoo?
meti araferi ar uTqvams elenes. Cumad gaixeda imaTi quCisken. quCaSi
aravin ar iyo. sabargo manqana miraxraxebda da mere bavSvi gadmovida
erTi WiSkridan.
488
_ usindiso sulxani. erTxel aRar Semouvlia CvenTan, rac maSin iyo,
agvistoSi, Sen rom gagacileT. yavs gamoWerili im tupiaCka esmas da daa-
tarebs, saiTac unda.
„gaCumdes, Torem raRac damemarTeba axla“.
_ Sen remarkis „nasesxeb sicocxles“ xom ver miSovi?
_ ingas aqvs, mgoni, dResve ginda? giSovi. viyavi pikaizenze, maSin rom
gwerdi. ise ra! ra kargad imRera pisom, ici? magram mere mario lanca vnax-
eT kinoSi da... guSinwin ai aq biWebi idgnen da erTi ici ras eubneboda
meores? wadi, wadi, mamaSens imis fuli ara aqvs, dusti iyidos da tilebi
daiyrevinos, manqana ara, torola!
_ fuh, yovelgvar sisaZagles rom Sen unda mohkra yuri. ratom me ar
mesmis xolme aseTi rameebi, sainteresoa.
_ Sen ise midixar, gabrazebuliviT... kokteili rom davlieT? _ visTan?
_ gogoebma. me eTerim da cialam. imdeni vicineT, kinaRam ar gamogvreka
momtanma qalma.
_ Sena da is Seni tutrucana amxanagebi gadaeyrebiT rames da maSin nax-
avT.
_ ras unda gadaveyaroT, dila iyo, TerTmeti saaTi. Cvens meti aravin ar
ijda kafeSi.
_ mere saRamosac SexvalT.
_ saRamos ara... ra unda viyidoT axla?
_ pirvel yovlisa yvavilebi. Sexede im qrizanTemebs!
_ ai es TeTrebi. ra Rirs, biZajan?
_ Tina!
Tinam tuCebi moikvnita da gawiTlda, Tavi CaRuna.
_ ai, es eqvsi cali.
_ sami maneTi TqvenisTana kargi bariSnebisaTvis.
_ wamodi aqeT. jer qaTami viyidoT. kidev ici ra _ karalioki. Tumca
ras gaigeb, romelia karalioki, romeli xurma.
...bazris yayani, ferebi da suni quCaSic mihyvebodaT.
„romeli saaTia? Tormetis aTi wuTi. waiRos eseni Tinam da me Sevivli
barem. arc ise adrea. Tu Sin yofnaa, axla ufro iqneba saxlSi“.
_ waxval Sen, Tina?
_ sad waval, qalo!
_ Cajeqi troleibusSi da wadi Sin. me sulxanTan Sevivli erTi wuTiT
da moval.
_ aq dagicdi.
489
_ aba, ideqi axla! wadi da mec moval axlave.
_ kai, batono, ar daigviano da... mainc ar dagxvdeba saxlSi. „ux, Se... ra
saZageli ena aqvs am bavSvs“.
_ ra ici Sen?
_ uTenia miadgeboda esma da waiyvanda sadme.
_ Sen ici, ras getyvi? im esmas Tavi daanebe. ra Seni saqmea, rom moyevi
enatartala dedakaciviT. meored aRar gagigo, gaige?
_ xo da...
_ kargi axla! ai, modis troleibusi, Cajeqi da wadi! mec axlave moval.
Tina troleibusSi gabutuli avida, fanjridan gamoixeda da maSin gauRi-
ma Serigebis niSnad. troleibusi daiZra. elenem Rrmad amoisunTqa.
„Tu axla Sin damxvda, mere yovelTvis imediT Sevxedav Cems beds. vnaxav
da wamoval imwamSive. movimizezeb rames da wamoval imwamSive. rom ga-
momyves? ara, vetyvi, rom abanoSi var wasasvleli. oRondac Sin damxvdes
axla. ra vuTxra, dedamisi rom iyos marto? ra sisulelea. sulxanis naxva
minda da damxvdeba kidec. Tu Zalian, Zalian moindomeb rames, Zalian, Zalian
_ ueWvelad Segisruldeba. oi, ratom ar gagecineba, RmerTo! aTas cxraas
ormocdacxrameti wlis ocdaeqvs noembers welSi moxrili midis qaliS-
vili vaJis sanaxavad. naxavs erTi wuTiT da mere kmayofili iqneba mTel
Tves. siyvaruliT moekideba saqmes, kolegebs, mezoblebs... im erTi Tvis Sem-
deg isev naxavs erTi wuTiT da kmayofili iqneba kidev erT Tves... mere...
mere aRar vici. me jer es mWirdeba mxolod. maCveneT erTi wuTiT da waiy-
vaneT maSinve. daarqviT amas, rac Tqven gindodeT, is. me ki erTi wuTiT
maCveneT da waiyvaneT maSinve. Tqveni iyos didi-didi siameni ama qveynis. me
marto es pawawina survili amisruleT. daarqviT amas, rac Tqven gindaT, is,
oRond es pawawina survili amisruleT axla...“
xeli mkerdze edo da ise adioda kibeze. mkerdSi raRac sCxvletda, rogorc
guSin, guSinwin da erTi Tvis winaTac.
„albaT es Cxvleta miSvelis, roca dro iqneba. es Cxvleta namdvilad
miSvelis. RmerTo!“
TeTr Rilaks TiTi daaWira. sadRac SigniT SeSfoTebiT daizriala zar-
ma. mere moisma nabijebis xma, qoSebiani qalis nabijebis xma.
_ vin aris?
„sulxani Sin araa! etyoba _ sulxani Sin araa“. magram ukve gvian iyo.
deida nino meored ekiTxeboda.
_ vin aris?
_ me var, deida nino, elene.
490
_ aba elene!
_ elene...
_ ui, veRar gicani...
kari gaiRo da saxegabrwyinebulma deida ninom wiTlad SeRebili msx-
vili tuCebi civad daado elenes gaxurebul loyas.
_ rogora xar, Svilo, genacvale, sada xar, erTxel aRar Semoivli. isev
sofelSi xar?
_ sofelSi var, deida nino.
_ veraferi mogixerxa biZaSenma, rom gadmoeyvane aq?
_ ar vici, deida nino, arc me vcdilvar da arc is matans maincdamainc
Zalas.
_ aba, iq xom ar unda Caberde ase! iqidan Camosulebi ZaliT veRar gahyavT
aqedan da Sen ra... Caize damewvie, genacvale, elene, vijeqi axla marto da...
vaso mivlinebaSia, sulxani... kaxeTSi wavidnen gogo-biWebi dilas, uTenia,
esmas manqaniT. rogor dayavs mag qajs, rom gaCvena...
„gamagrdi, baiyuSo, axla gamagrdi da mere TavSi qva irtyi, Tu gindodes.
axla ki gamagrdi, gaicine, gaiRime mainc“.
iRimeboda da cdilobda Tvalic ki gaesworebina deida ninosTvis...
_ esma mSvenieri gogoa, deida nino.
_ asec aRar SeiZleba, Svilo. dRe magaT aRar gaaCniaT da Rame. jer
erTi bewo rame sWirdeba xolme xalxs da amaT xom... SemWames pirdapir _ es
ase, is ise. erTni miqeben da camde ahyavT. meoreni, xom ici, sulxans meti
ekuTvniso. me mesmis yvelaferi, genacvale, elene, magas Tu Wkviani vinme ar
Sexvda colad, verafers veRar gaakeTebs. magram eh, ra vici, genacvale, ra
aris adamianis bedi. raRa daaSorebs axla magaT! moiyvane-meTqi, veubnebi.
rac magas gadaekida, veRarafers seriozulad veRar kidebs xels. vin aRar
gamofina da ra suraTebi aRar, axla xom axalgazrdebis gamofena iyo. ma-
gan? dRes-xval, dRes-xval da erTi suraTi ar yofila magisi. visze nak-
lebia mere. qveyanas rom pirze akeria: mirzaSvili, oniani, erisTavi!.. ara
aqvs Cems Svils Wkua da ra vqna!
roca deida nino amas ambobda, elenes moeCvena, rom rogorRac muStris
TvaliT gadmoxeda ramdenjerme. aman mTlad daawyvita nervebi.
„waval axla. avdgebi da waval. arc suraTebs vnaxav. ise avdgebi da
waval“.
_ muraba mainc miirTvi, genacvale, an namcxvari... cota damewva imaT faT-
ifuTSi, magram me mgoni mainc ara uSavs.
_ gmadlobT, deida nino, axla visauzme, naxevari saaTi ar iqneba.
491
_ marto lamazad kocna ar aris saqme, genacvale. sulxanisTana kacs sx-
vanairi qali unda amoudges mxarSi.
„Senc Tqvi rame, baiyuSo, Sen xom swored aseTi brZnuli azrebi giyvars,
Tqvi“.
_ me axla waval, deida nino. Tina melodeba, uamravi saqme maqvs dRes.
_ darCeniliyavi genacvale, marto var, gvelaparaka cota.
_ sasiamovnoa TqvenTan saubari, magram, xom iciT... erTi dRiTa var Camo-
suli, dilas uTenia unda wavide, Svid saaTze. minda movaswro yvelaferi.
sulxans... mindoda menaxa reebi gaakeTa am bolo xanebSi, magram ar minda
uimisod. ar uyvars, roca uimisod mis rameebs axleben xels.
_ ui, ras ambob, ara grcxvenia, elene? mobrZandi, genacvale, Senc ki ar
gexeba aseTi ram, modi, genacvale, da daaTvaliere, rac gindodes.
_ ara, gmadlobT, Semdeg iyos, mere rom Camoval, kargad brZandebodeT,
sulxans uTxariT, rom...
deida ninom yurTamde gaaRo sulxanis oTaxis kari. iqidan yviTeli
Suqi daefina elenes. pirvelad karadaze dadgmul maRal larnakSi Cawyo-
bil isrebs mohkra Tvali _ es isrebi xevsureTidan Camoitana sulxanma.
mere suni igrZno _ zeTis saRebavebisa Tu sulxanis suni. skams jer xeliT
daeyrdno, Semdeg dajda. karsiqiTa kedeli suraTebiT iyo dafaruli. am
suraTebidan raRac RmerTkacuri qedmaRlobiT iyurebodnen axovani va-
Jkacebi da qalebi. isini mayurebelTa winaSe TiTqos sagangebod hfendnen
uCveulod ganviTarebul kidurebs.
„yvelani xatavdnen mamakacebis aseT veeba mxar-mklavs, maRal sqel kisrebs
da saocrad patara Tavebs _ sulxanic, zazac, gogic da Tengizic... yvelani
xataven qalis aseT grZel, Zlier fexebs, moqnil welsa da win wazidul
xorcsavse tuCebs _ sulxanic, zazac, gogic da Tengizic... yvelani cdiloben
TviTonve daemsgavson sakuTar qmnilebebs: icmeven maTebr uxeS svitrebs,
sqellanCa mZime fexsacmelebs, varjiSoben, yoveldRe eberebaT mxar-mklavi
da uxariaT, rom Tundac naxevari santimetriT maRlidan daxedon sxvebs.
yvelani emzadebian raRac WidilisaTvis da uxariaT, rom iqnebian sxvebze
ufro Zlierni... siZliere ki... es mxdalebs, eCvenebaT ase. siZliere ara-
sodes ar yofila damokidebuli marto Ronier mxar-mklavze. anda, ra aris
siZliere, saerTod?.. balaxi ar cdilobs baniangis xed gadaiqces da amis
gamo dedamiwa momxibvleli mwvaniT imoseba. nuTu Tagori susti iyo?.. wadi,
momwydi axla aqedan. filosofia mere...“
skams isev daeyrdno sazurgeze da Zlivs gaimarTa welSi.
_ ara, deida nino, SemdegisaTvis, roca sulxani Sin iqneba.
492
_ mobrZandi, genacvale, naxe, rac gindodes.
_ Semdeg, deida nino, me axla waval. sulxani, albaT, gvian dabrundeba.
uTxariT _ nu zarmacobs. didi madloba, kargad brZandebodeT...
_ kargad, Svilo, kargad! ukacravad, rom...
kibeze kargad Cavida. egona, quCaSi gavidoda da iq daecemoda. magram
ara, arc iq dacemula. egona, troleibusSi mainc veRar avidoda, magram avi-
da. bileTic aiRo da dajda kidec. CamosvliTac iq Camovida, sadac unda
Camosuliyo. mere imsigrZe besikis aRmarTic aiara, mere laparakobda kidec,
Wamda kidec, eRimeboda da icinoda kidec. mere maRaziebSic dahyveboda de-
dasa da Tinas. iyida savarjiSoebi bavSvebisaTvis, Tbili fexsacmelebi de-
disTvis, perangi _ TinasTvis. perangi kargadac gasinja _ Tvali ar iyos
wasuli sadme. mxolod kinoze Tqva uari. cota Tavi mtkivao da adre dawva.
cxra saaTze dawva. egona, ZilSi gaTavdeboda yvelaferi. magram ar sZinebia...
dilas ki, Svids oci wuTi aklda _ ukve avtobusSi ijda. avtobusSi oTxi Tu
xuTi sxva mgzavric ijda. cioda da sawvimris Txel kalTebs muxlebze ix-
vevda, ar Semcivdeso. sakinZesac ikravda da Tmasac isworebda... mere Svidic
gaxda. avtobusi daiZra. gareT isev bneloda. erTi aayola Tvali elba-
qiZis aRmarTs. iq, bnelSi, viRac morboda, sportsmenis grZeli nabijebiT
viRac morboda. „sawyali, rogor morbis. albaT romelime avtobusze daagvi-
anda“, _ es gaifiqra da mere civ minas mieyrdno safeTqliT. mieyrdno da
gauxarda. ase naklebad stkioda Tavi. moscildeboda cota xniT da mieyrd-
noboda isev, mieyrdnoboda da uxaroda _ ase naklebad stkioda Tavi, uxar-
oda, ramdenime wuTiT mainc rom sxvaze araferze fiqrobda da naklebad
stkioda Tavi.
`mnaTobi~ #1, 1961; `wveTebi foTlebze~, 1962

„zamTari“

papaCemi Zveli yaidis kaci iyo. axla aseTebs iSviaTad SexvdebiT! wera-
kiTxva xaris beWze eswavlebinaT, ori duqani ki hqonda: erTi zemoT, sof-
lis SuagulSi, „milis wyaro“ rom aris, imis ukan; meore kidev qvemoT _
martyof-noriosken mimavali gzis piras, wisqvilis gaswvriv.
venaxebic hqonda, „yarabulaxi“ _ didi grZeli venaxi, da „Tokebi“ _ pat-
ara, magram movlili, Tavmosawonebeli. „es dro rom dadga“ (rogorc adre
ityodnen xolme), duqnebi daaketines da kinaRam gaakulakes, magram RmerTma
acxonoso, _ viRac did kacze ambobda, _ iman gadamarCinao. darCa venaxebis
493
anabara, jani ar aklda, piriqiT, Widaobda kidec; Toxsa da barze xom zed
iyo Sezrdili. kolmeurneobaSi Sevida. brali uTaurisa da uqnarasi, Torem
me civ qvazedac vicxovrebo. marTla kargad cxovrobda. gazafxulsa da
zafxulSi Sromobda, xSirbindamde Sin ar Sevidoda. gvian Semodgomasa da
zamTarSi ki ijda magidasTan, win Savi xelada da Tixis patara jami edga,
svamda saferavis surnelovan wvens da sadRegrZeloebiTa da megobarTan
saubriT soflisa da kacis urTierTobis sakiTxis garkvevas cdilobda.
saxli didi hqonda _ orsarTuliani, SuSabandiTa da rikulebiani aivniT
gamarTuli, magram yvela oTaxs marnis momijnave Zveleburi darbazi er-
Cia. darbazSi aguris filaqani ego da muxis sqeli dedaboZi idga. is ded-
aboZi ojaxis matianis magivrobas eweoda, zed ewera: vin rodis daibada, vin
rodis gardaicvala, vin rodis monaTles...
aqeT, marnis mxares, erTi kedlidan meoremde, fardaggadafarebuli tax-
ti iyo gagrZelebuli. is taxti Cven gvekuTvnoda, Cven gadavdiodiT yira-
yiras, bavSvebi. Tu ca Camoiqceoda da veravis daZaxebas ver moaxerxebda,
Tanamosufreebad papa Cven dagvsxamda. mWreli sasxlavi dana hqonda, civad
moxarSul xorcs grZel-grZel naWrebad dagviTlida. aiRebda danis wver-
iT, gaaTimTimebda, gaikvirvebda _ ox-o-xo, ra naWeria, vinc amas SeWams, namd-
vilad moWidave gaxdebao. moWidaveoba yvelas gvindoda. Tanac Zalian mogv-
wonda misi daniT daWrili xorci da me da Cemi biZaSvilebi erTmaneTs
vejibrebodiT, vin ufro mets SeWamda. papas es Zalian axarebda da dagviZax-
ebda:
_ egre, genacvaleT, ai, egre, Tqveni Wirime, gaizardeT da gaumravldiT
papasao.
oblobaSi iyo gazrdili, magram Cacma-daxurvis pews, glexkacis kvalo-
baze, sakmao Ralas uxdida. karg vaJkacs tanisamosic kargi unda ecvas, Sesaf-
erisio. sofelSi ise ar gavidoda, dariCinisferi qulaja da Savad gapri-
alebuli Ceqmebi ar Caecva, sarkesTan ar misuliyo da mokled SekreWili
TeTri wveri patara makratliT ar Semoekvercxa.
TuSuri qudi exura, alaverdobas nayidi. mxrebze TeTr yabalaxsac gada-
igdebda. welSi gamarTuli midioda, ulvaSebSi da TvalebSi sinaTle ucim-
cimebda. o, es sinaTle maSin unda genaxaT, roca is „zamTars“ daiwyebda.
„zamTari“ gagiJebiT uyvarda. „zamTris“ karg mTqmelebs qarTlidan moi-
patiJebda. RmerTi agrerigad ar axsendeboda, magram yvelaze metad Cveni
soflis mRvdels megobrobda. es imitom, rom mRvdels SesaniSnavi gundi
hyavda da TviTonac gasaocari mobane iyo, gasaocari mobane da kaklebis
mbertyavi. soflis yvelaze did kaklebs imas abertyinebdnen.
494
garda „zamTrisa“, papas kidev uyvarda: „mravalJamier“, „SaSvi-kakabi“,
„Cakrulo“, „berikaci var“, „guSin Svidni gurjanelni“, „Cveni maspinZlis
sasaxle“ da oriode aseTi. sxva danarCens saRlabucos da sabiWbuWo simR-
erebs eZaxda.
es yvelaferi, rac aqamde vTqvi, zogi dedaCemisa da biZaCemis naambobe-
bidan vici, zogi ram me TviTon minaxavs, magram nanaxidanac ki verc erTs
ver gamogirCevT, romeli rodis moxda, ra dRes. mxolod erTi saRamo max-
sovs Zalian kargad, Sobis wina saRamo.
ehehei, xval Soba unda gaTendes. serebi nislSi Sekargulan. nisli xex-
ilis totebzec iZenZeba, xorxoSelasaviT mkvriv Tovlis fifqebs uSens, sa-
dacaa, Tovli miwazec moikidebs fexs, gomuris bani gadaTeTrebula kidec.
binddeba. sibnele da nisli erTmaneTSi ireva.
yvelani Sina varT, dabla, Zvelebur darbazSi. papac Sin aris. Tavisi
mWreli sasxlavi daniT im dRisiT dakluli Roris xorcs abasturmebs. be-
bia, dedaCemi da Cemi Zaluebic did samzadisSi arian. RumelTan trialeben,
swvaven, xarSaven. Rumels gverdebi gaswiTlebia da ise cxela, kari Ria gva-
qvs. karSi Cveni didi, banjgvliani samura Cawolila da drogamoSvebiT
nerwyvs ylapavs, tuCebs ilokavs. Cven, bavSvebi, taxtze varT axorxocebulni.
viciT, rom aliloze unda Camoiaron, da Tvalebi gareT gagvirbis.
marTlac, is-is iyo Sebindda da wamovida mezoblebis mxridan turebis
wkavwkaviviT: „he! he! he!“ mere Cvens ezoSic SemoCoCqoldnen sul patara
biWebi, xelSi did-didi komblebi eWiraT, mamebisa Tu Zmebis farajebi ecvaT,
boxoxi qudebi exuraT. agaSenoT, agaSenoT sulmouTqmelad CaaCixrixes:
aqa Rori daklulao,
nayelari Cveniao...
bebiam xorci, purebi da xili gautana. faTifuTiT Cayares maRali mebar-
gule biWis xurjinSi da gacvivdnen sxva ezosken, TiTqos eSiniaT, sxvebma ar
migvaswrono. SeiZleba marTlac ase iyo, radgan cota xnis mere sxvebi mov-
idnen, ufro didebi. imaTac imReres _ TavianTeburad, viTom ufro dinjad.
imaTac gautanes xorci, purebi da xili; damatebiT _ Rvinoc. isinic wavidnen
_ ezo-ezo, simRer-simReriT. TandaTan miwyda imaTi xmebic. daRamda kargad.
dawynarda yvelaferi, TiTqos daiZina sofelma; Tovlis fifqebiRa Tama-
Soben fanjridan gasul Suqze. miwa mTlianad TeTrad aris dafaruli.
Cven Zili mogveria, gagviSales kidec, _ iqve, taxtze, oTxive biWs erTmane-
Tis gverdi-gverd. vicelqeT loginSi, davSoSmindiT, Ziliswina ocnebebSiRa
varT da... ezos boloSi, alayafis karze raRac rakaruki atyda, mere _ agaS-
enoT, agaSenoTo, _ daiZaxes viRacebma wynarad. papam bebias uTxra: _ isini
495
movidneno? bebia karTan mivida, gaixeda, mobrunda da Cumad Tqva: _ ho, isini
ariano. Cven loginidan wamovcvidiT da fanjaras veciT. aravin ar gagvwy-
romia. pirvelad veraferi davinaxeT, mere TandaTan gavarCieT: aTamde Savi
landi SequCuliyo da raRacas bWobdnen. mere gamocalkevebuli, xelaweuli
mRvdeli vicaniT _ maRali, grZelanaforiani, mxrebze dalalebCamoSlili.
mRvdeli gaSeSebuliviT idga, sxvebic gaSeSdnen. mRvdelma xeli TiTqos
rbilad Camousva haers da viRacam sufTa, mSvenieri xmiT daiwyo:
ocdaxuTsa ama Tvesa
qriste iSva beTlemsao...
pirvels meore ahyva, ufro sworad _ meore xmam daiwyo da axla pirv-
el xmas mihqonda leqsi. es xmebi ise gansxvavdeboda Cven mier aqamde mos-
menili simRerebisagan, rom gakvirvebisa da aRtacebisagan Tvalebdadide-
bulebma papas mivxedeT. papa dedaboZs mihyrdnoboda, Tavi daexara, ulv-
aSebSi da TvalebSi nacnobi sinaTle Casdgomoda. bebia, dedaCemi da Zalu-
aCemebic gaSeSebulebiviT idgnen da imaTac Tvalebi ubrwyinavdaT. simR-
era rom CaTavda, bebiam da Zaluebma afusfuseba ganizraxes, magram papam
xeliT aniSna _ Cumado da isev adgilze gaqvavdnen. Cven aqamde vCurCulebdiT
mainc da, es rom vnaxeT, sunTqvac ki SevikariT _ netavi ra unda moxdeso.
gareTac iseTi siCume Camovarda, TiTqos iq myofni moCvenebebi yofiliyvnen
da gamqraliyvnen. da ai, am siCumeSi, romelsac, albaT, Tovlis fifqebis Sa-
riSuri Tu arRvevda gareT, nel-nela gaiba kvlav is sufTa, mSvenieri xma,
romelmac alilo daiwyo. magram axla „zamTars“ iwyebda:
zamTariao, hee, harulalo...
zamTari vardsa daaWknobs,
furcelni Camocvivao...
mas Semdeg bare ocdaaTi weliwadia gasuli. ra Tqma unda, am xnis ganmav-
lobaSi kidev bevrjer momismenia es simRera da uTuod ukeTesad Tqmulic,
magram, rogorc ar unda asrulebdnen da sadac ar unda viyo _ sufrasTan
iqneba Tu gaCiraRdnebul TeatrSi _ me mainc is „zamTari“ mesmis, im zam-
Tris RameSi Camdgari landebi midganan Tvalwin.
ise CaaTaves mTeli simRera, TiTqos ar undodaT bzari ram daeCinaT im
keTili saRamos yovlismomcveli simSvidisaTvis. es simSvide raRac didi,
didi imedebiT gvivsebda bavSvur patara gulebs da gaxarebulni Sevyureb-
diT xan erTmaneTs, xan Cvenebs. papa isev dedaboZze iyo miyudebuli, isev
ubrwyinavda ulvaSebi da Tvalebi, magram axla TvalebSi cremlebic edga;
kidev meti _ etyoboda, cremlis ramdenime kurcxals yavisferi loyebi
CamoexazaT da qvemoT, ulvaSebSi CamZvraliyvnen. mere dainaxa, rom dere-
496
fanSi mRvdeli da erTi koxta axalgazrda biWi amovidnen; baRdadi amoiRo
da saxeze miisv-moisva. movelodiT, rom mRvdeli locvas da aseT raRacebs
mohyveboda, magram man farTod, sixaruliT gaiRima, axalgazrda biWs beWe-
bze xeli moxvia, win wamoayena da guguna xmiT daiZaxa:
_ rogoria, ha! rogoria!
papam baRdadi aRelvebuli xeliT CaiWmuWna qamarSi, biWTan mivida, mxre-
bze xelebi daawyo, TvalebSi CaaSterda da jvaredinad gadakocna. esec ar
akmara, mibrunda, Cxidan axalTaxali TeTri yabalaxi CamoiRo, im axalgazr-
da biWs Semoaxvia yelze, totebi ukan gadauyara da maSinRa Tqva:
_ es saCuqari ar gegonos, Svilo. Sen rom masiamovne, mec minda cota
ramiT gadagixado. Rorebi xom ara varT! adamianebs, salafavs garda, xan
tkbili sityva gvWirdeba, xan tkbili xma.
amasobaSi ki derefanSi mTeli gundi amolagebuliyo da karidan gasul
sinaTleze aelvarebdnen Tvalebsa da kbilebs.

***
ai, ase damamaxsovrda is Sobiswina saRamo, bevrjerac miambnia xan visTvis,
xan visTvis. papaCemis sityvebi, romelsac me gansakuTrebul mniSvnelobas
vaZlev, zogs patiebis gamomxatvel Rimils hgvris xolme da lamis Tavze-
dac ki momiTaTunon xeli. magram me mainc, roca axla Cems nawerebSi rames
mixdian, Tu is saRamo da is sityvebi gamaxsenda, ise mwared aRar meCveneba im
fuliT SeZenili lukma.
`ciskari~ #3, 1966; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`zamTari mTaSi~

noembris bolo iyo. tyeSi xeebis umetesobas foTlebi dascvenoda. bal-


axebi ki aqa-iq mainc mwvaned gamoiyureboda.
or dRes gabmiT wvimda, wvimda zamTrispiris wvrili wvimiT. Tan raRac
mZime, civi niavic modioda. mesame dRes gamoidara. ca moiwminda, mTebis wvereb-
mac janRi gadaiyares da yvelas xmamaRla aRmozxda:
_ Tovli! Tovli mosula!
utyeo mwvervalebi TeTrad gadaspetakebuliyo, cota dabla, tyianebi,
SeWaRaravebuliyo. mze rom cota momZlavrda, xeebze SerCenilma · foT-
lebmac cvena daiwyes. wynari wkapawkupiT cvioda wiwiboebic wiflebidan,
ufro meti xmauriT _ rkoebi muxebidan.
497
im dRis dadgomas mainc mxiarulad Sexvdnen frinvelebi. skvinCebi
Camocvenil yviTel foTlebSi daabijebdnen da sakenks uniskartebdnen, wiv-
wivebi futuroebs dahkidebodnen, bolocecxlebi cnobiswadiliT TrTod-
nen, WinWraqebi gamomartoebuli xeebis kenweroebze isxdnen da gatacebiT
galobdnen.
SemoimaRla meRorem utyeo borcvze, Seeria jagara Rorebis kolti tyes,
gemrielad miaTqafunebdnen rkoebs, wiwiboebs, pantas da maJalos. meRore
dasZaxoda, _ geeuu!.. geeuu!.. Rorebi am xmaze Tavebs maRla swevdnen, da-
ayuradebdnen da mere isev gemriel TqafaTqufs ganagrZobdnen.
gamovida fuRurodan kargad Casuqebuli babRana Tagvic, mzem Tvalebi
mosWra, daxuWa da gaaxila, daxuWa da gaaxila. ijda da kmayofilebiT iSver-
da mzisken cxvirs. mere xidan Camovida, cotaze svel foTlebze gaiqca, mere
gzis piris kbodis mSral Zirs gahyva. im kbodis Zirze sul fesvebi iyo
gadmogrexili. midioda babRana wminda naSalze, fexebi miwaSi efloboda.
iara, iara. isev svel foTlebze gadavida. iq ramdenime wiwibo gawiwkna.
Sescivda. ukana fexebze Cajda, winani iRliebSi amoiwyo. ramdenjerme Seis-
runta. gamobrunda, isev Tavis fuRuroSi avida, cota xans SigniT iyo naxev-
rad miwolili, dafiqrebuli, mere isev gareT gamovida, dajda fuRuros
piras, mzes sveli muceli miuSvira, Tvalebi daxuWa.
is dRe sul mowmendili daRamda. kargad arc ki iyo daRamebuli, daTov-
lili mwvervalebiRan didi, mrgvali mTvare amovida. mwvervalebs oqros
feri daedoT. mTvare TiTqos dadidebuli TvalebiT dascqeroda dedami-
was. niavi axlac modioda, axla SeumCneveli, magram ufro civi. SuaRamisTvis
is niavic Cadga.
mTvare gaTenebamde Cavida, erTxans Camobnelda, mere gaTenda. gaTenda
da saocari sanaxaobani gadaiSala. mTeli dedamiwa gadaWirxluli iyo.
mindvrebi TeTrad brwyinavda. xeebic TeTri totebiT Seswvdenodnen cas.
TeTrad brwyinavdnen Camocvenili foTlebic.
im dRes kidev ufro didi Jriamuli atexes frinvelebma. wivwivebi frTebis
faTqaliT iZaxdnen: _ `zamTaria! zamTaria! _ skvinCebic CasZaxodnen foT-
lebs: _ yinvaa, yinvaa! bolocecxlebi aSkarad caxcaxebdnen zamTris SiSiT.
ho, marTla, SaSvebi dagvaviwyda! isini TiTqos sagangebod mifrinavdnen ga-
kirCxlul xSir totebSi da yinulis wvril nemsebs wvimasaviT afrqvevdnen
dedamiwas. WinWraqebi kidev ufro gatacebiTac ki galobdnen, vidre wina
dRes. Wkviani skvinCebi ambobdnen, _ gazafxulis yvaviloba hgoniaT mag sulel
WinWraqebs da imitom arian ase mxiarulado.
gamovida fuRurodan babRana Tagvic. axla midamos siTeTrem mosWra
498
Tvalebi. daxuWa, gaaxila, daxuWa, gaaxila. sizmariviT lamazi iyo yvelaferi,
iseTi lamazi iyo, cota rom ar gaevlo, ar SeeZlo. Camovida xidan, gaiqca
Wirxlmodebul foTlebze, sadac fexs daadgamda, im adgilas wamsve dneboda
Wirxli. gauyva guSindel gzasac, kbodis Ziras irbina, irbina. erTi didi
mwife Sindi gacucna, mere wiwiboebic gafqva. daaZra fexebi, cxviric. gamoiq-
ca. avida xeze, Sevida fuRuroSi, iq rbil balaxebSi da xavsebSi Cawva, CaTba,
CasTvlima. gamoaWyita Tvali, gamovida fuRuros piras. ijda, gaiyureboda
TiTqos Tvlemamoreuli.
_ zamTari movida, zamTari! _ dasZaxa wivwivam.
gamofxizlda. male isev TvlemaSi wavida.
_ yinvaa, yinva! _ gadaufrina skvinCam.
_ Senc aqa xar?! Senc aqa xar?! _ gaikvirva SaSvma.
babRana Sewuxebuli axamxamebda Tvalebs, mibrunda, erTic gamoixeda.
_ Tqven iCivleT, qarixvetiebo! Tqven iCivleT, xtuniebo!
wavida, Rrmad SeZvra fuRuroSi, gaexvia balaxebSi, CaTba.
_ Citebma iCivlon, Citebs eSinodeT zamTrisa, CemTan tkbili Zili modis.
fuRuroSi Tavze sayrelad hqonda zamTris sarCo.
_ tkbili Zili modis.. modi... alalo... al... modi...
ukve eZina.
oriode dReSi didi Tovlic movida, magram es ukve babRanas aRar unax-
avs. mas tkbilad, tkbilad eZina...
`dila~ #1, 1987; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`zamTari mTaSi~

mTaSi qarbuqi boboqrobda, janRisa da Tovlis korianteli idga, or


nabijze araferi Canda.
sami jixvi, _ erTi vaci da ori Suni, _ exSi iwva, iqve iyo gafuyuli SurTx-
ic, qvaze Camomjdariyo da sTvlemda.
qari exSi ar Semodioda, is sadRac maRla xvioda da exis Tavidan xvriS
Tovls yrida. exis SesasvlelSi Tovli gagrZelebul xvavad idga.
xandaxan romelime Suni wamodgeboda, qvebze aqa-iq SerCenil mRiers
aswiwknida. maSin SurTxic iRviZebda, Camofrindeboda, jixvis nawolSi iqeqe-
boda, mere jixvi isev Tavis adgilxe wveboda, SurTxic qvaze Sefrindeboda.
saRamo xanze qari cota CayuCda, haeri daiwminda. vaci wamodga, exis pi-
ras gavida. qari axla TiTqos mTebis gulSiRa gminavda. vaci fexebdaWimu-
499
li idga, Tavs maRla swevda, xan erT mxares gadaxrida, xan _ meore mxares.
Sunebi yurebdalursulebi uyurebdnen. vacma daifrutuna, Tavi daiqnia da
wina fexi Tovls ramdenjerme amohkra. Sunebic wamodgnen, isinic exis pir-
Si gavidnen. SurTxic gamofrinda, Tovlze dajda, qari aqanavebda da sustad,
nawyvet-nawyvetad stvenda. vaci TovliT Calesil ferdobs Cahyva. xan frTx-
ilad, Tovlis sunviT midioda, xan mixtoda, muclamde ifloboda. kvaldakval
misdevdnen Sunebic. Tovlis pir-pir mifrinavda SurTxic. roca qari wamou-
beravda, Zirs jdeboda da bargan-barganiT gamorboda. jixvebi frutunebd-
nen, erTmaneTs efarebodnen da aqeT-iqiT ixedebodnen.
Zalian ar dabnelebula. unagira mwvervalis ukanidan badri mTvare
amovida da axla cisartyelasaviT aferadebul Rrublis naglejebSi gar-
boda. siSaveebi da sinaTleebi Tovlian ferdobebzedac gadarbodnen, jan-
Ri da Tovlis korianteli dablaRa idga. jixvebi iqiT midiodnen. Tu Tov-
li Rrma iyo, mTis Txems Casdevdnen Txemze qars Tovli mTlianad gadaexve-
ta, samagierod, qari awuxebdaT. Cereb-CerebiT, Tavis gverdze moqceviT Ca-
diodnen. SurTxi qvemoT, SedarebiT myudroSi mofarfatebda.
tyewvrils rom miuaxlovdnen, SeCerdnen. vacma Tavi maRla aswia, idga
ase, mere daiRuna da wavida. mihyvnen Sunebic. tyeSi kidev erTxel SeCerd-
nen. smenad iyvnen qceulni. qari xeebis kenweroebSi xmaurobda. vaci nekers
waswvda da Tavis daqneviT mokvnita. daqimiTebulni waepotinnen totebs
Sunebic. mokvnetdnen nekers, aswevdnen Tavs da Cqar-Cqara atokebdnen ybebs.
Tan Wamdnen, Tan qvemoT-qvemoT midiodnen. SurTxic mihyveboda. xis msx-
vili totebis gasayarSi jdeboda. ijda, qars erideboda da naxevrad mZ-
inare sdarajobda jixvebs. zogjer xeebis kenweroebidan raRacebi cvioda.
jixvebi yovel patara ucxo xmaurze krTebodnen, ybebi uCerdebodaT. roca
darwmundebodnen, saSiSi araferi iyo, isev nekeris kvnetas ganagrZobdnen.
Cavidnen sul dabla, gayinul wyalTan. aq, wylis napirebze, gaToSili,
magram jerac isev simwvaneSerCenili balaxebi xvdebodaT. am balaxebs xar-
bad Wamdnen. erT gauyinav ubeSi wyalic dalies. wyali SurTxmac dalia.
mTvare rom saSuaRameoze amovida, ferdebamovsebulebi iyvnen. vaci Sam-
bianSi Sevida da Caimuxla. Caimuxles Sunebmac. iwvnen, icoxnebodnen, Tvale-
bi daxuWuli hqondaT.
qari ki mTlad Cadga. xeobis siRrmidan mamlebis yivilma da ZaRlebis
yefam amoaRwia. pirvelad SurTxi afratunda da stvena daiwyo. jixvebic
wamodgnen da Sambidan gamovidnen. ar damfrTxalan. erTxans Tavaweulebi
idgnen da ayuradebdnen. mere isev Zova da nekeris kvneta daiwyes. axla
ukve zem-zemoT midiodnen.
500
mTvare jer isev maRla idga, tyidan rom gavidnen. nel-nela, mSvidad
adiodnen Tovlian ferdobebze. Tu SeCerdebodnen, kldis CrdilSi dge-
bodnen. qvemoT, sadRac CakargulSi, mamlebi mesamed yiodnen. mamlebis yivilze
SurTxic stvenda. magram es SeSfoTebuli stvena ar iyo. jixvebi wynarad
icoxnebodnen. gaTenebisas ukve exSi iyvnen. cota xans trialebdnen, kldes
exaxunebodnens, mere dawvnen. SuaSi vaci iwva, aqeT-iqidan Sunebi ewvnen, samive
erTmaneTs exuteboda.
SurTxsac Tavis adgilze eZina.
gaTenda. amovida didi, CaxCaxa mzxe. vaci wamodga, exis piras gavida. ca
erTianad gadawmendiliyo, dawmendiliyo burusebic mTebis ubeebSi. mTebis
is mxare, romelsac mzis sxivebi ecemoda, vardisfrad brwyinavda. vardis-
feri iyo susxiani, kamkama, sul odnav mTrToli haeric. gamovidnen Sunebic.
idgnen, Tvalebi daxuWuli hqondaT da cxvirs uSverdnen mzes. gamofrinda
SurTxic, mijda lodis ZirSi, isic mzisken Sebrunda, jer erTi frTa awia,
gaiswora niskartiT, mere _ meore frTa, mere Caiwia, CayuCda, imanac Tvalebi
daxuWa, mxolod vaci aqanebda nel-nela veebarqebian Tavs. is TiTqos mzis
sxivebs eTamaSeboda. mzis sxivebi misi rqebis rgolebze arbodnen da Camor-
bodnen, arbodnen da Camorbodnen.
gaspetakebul dedamiwaze saamo simSvide idga.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`zamTarSi, saRamoobiT~

zamTarSi, saRamoobiT, venaxebsa da WalebSi atydeba xolme gauwafavi


yurisTvis TiTqmis SeumCneveli SmaSur-faCuni. ase geCveneba, TiTqos sibn-
ele modiodes xmel foTlebsa da balaxebze rbili, rbili TaTebiT. sinamd-
vileSi _ Citebi ibudeben; isini miZvrebian bardebSi, jagebSi, bululebSi,
fuRuroebSi. sxedan iq mTel grZel Rames, abuzulebi, msubuqebi _ winwkal
mfeTqav siTbod yinvaSi, qarSi, _ daxuWuli aqvT pawawina Tvalebi _ fiqroben
dardianad.
raze ifiqreben patara Citunebi?
Tovlian civ RameSi, albaT, mzian dReze. gaTendeba, ganaTdeba...
mova naavadmyofari mze da mzrunveli dedis frTasaviT gadaefareba
yvela gaWirvebuls Tavisi Tbili, alersiani sxivebiT.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

501
`zamTris dila~

me ar daminaxavs rogor aikrifa sibnele, _ atokebda Tu ara gaSiSvle-


buli xeebis totebs kvamliviT amdinari miwidan, iSmuSnebodnen Tu ara misi
simZimisagan ganTavisuflebuli daRunuli xmeli balaxebi.
xeebi axla gaSterebulebi dganan, gaSterebulebi SeCerebulan lerwmis
foTlebi arsis napiras, gaSterebuli devs yinuladqceuli Tovlis nafle-
Ti maT qveS.
dafrinaven umsubuqesi wiwkanebi _ erTi xis ambavi miaqvT meoresTan,
erTi totis ambavi _ meoresTan, niskarts zed adeben, CasCurCuleben, Tr-
TolviT uvlian irgvliv, eferebian Tbili mkerdiT da alersiani pawawina
brWyalebiT...
balaxebSi xtunviT gamodis gulgorozi SaSvic. Tavaweuli mTlad smen-
ad aris qceuli _ uTuod surs, wvrilad gaigos, ras eCurCulebian xeebs
wiwkanebi.
Semofrindeba aTaxTaxebuli bolocecxlac _ sxva ambebis momtani, sul
sxva mxridan. wamiT yuCdebian yvelani, SaSvic, wiwkanebic, _ Sefiqrianebule-
bi Tu gadaxedaven xolme erTmaneTs. bolocecxla win izideba, kankalebs,
Zlivs amosTqvams saTqmels. gafrindeba, wava. wiwkanebi isev daiwyeben xi-
dan xeze, totidan totze frenas, SaSvic isev Tavaweuli mixtis balaxebSi. _
arxis napiras, bilikze, gamoCndeba kaci. modis, moaZagunebs muxlebs, avad-
alaplapebuli culi aqvs gadebuli (mxarze, raRac SemaSfoTebeli gadaw-
yvetilebiT moatokebs tuCebs.
kacma...
ara, es ukve sxva ambavia, sxva fiqrebis wyaro.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`zamTris zRapari~

maRali, sevdiani mTis Ziras daburuli tye iyo. tyeSi Svlebi da irmebi
danavardobdnen, tyis piras ki xis patara saxli idga da Sig kaci da dedaka-
ci cxovrobdnen.
kacs Tevdore erqva, dedakacs _ efemia. orive Rrmad moxuci iyo, orive _
gadaTeTrebuli, dapataravebuli, saxeCamyudroebuli. gaakeTebdnen Tujis
Sav qvabSi fafas an lobios SeWamands, miujdeboda erTi aqedan, meore iqidan,
502
gadmoiRebdnen Tixis jamebze, moimarjvebdnen bzis kovzebs da icmucnebod-
nen bebrulad. sxva yvelafers, rasac ki Tvalmaxaras da gemriels iSovid-
nen, SviliSvilebs unaxavdnen.
SviliSvili ki ori hyavdaT. isini, dedasTan erTad, Cvens lamaz, sayvarel
TbilisSi cxovrobdnen.
rodesac gugulebi da molaRurebi mofrindebodnen, roca bali SewiTlde-
boda da mindvrebs marwyvis surneleba moefineboda, soflis fostalioni,
kafandara saba, Releze gadebul ficris xidze xelebgaSlili gamovidoda,
aRmarTs qaqaniT amoirbenda da Cvens moxucebs cisfer konvertSi Cadebul
werils miutanda. werilSi ewera, rom maT SviliSvilebs, darejansa da
avTandils, isini, papa da bebia, Zalian uyvardaT, swavliT sul xuTianebze
swavlobdnen, ukve ardadegebi daswyebodaT da momaval kviras Camosvla-
sac apirebdnen.
_ gaixare Cveni gaxarebisTvisa!
es wuTi iyo da, tyispira saxli TiTqos Tvalebs ifSvnetda da iRviZebda.
efemia, romelic, Cveulebriv, oTxad iyo mokuzuli, welSi swordeboda da
mzes uRimoda: gaige, Cemi kudraWa darejani da avTandili unda Camovid-
neno. Tevdore papas nabiji umagrdeboda da wver-ulvaSze naTeli adgebo-
da. Rors RiWi emateboda, qaTmebs _ sakenki, fanjrebs _ Suqi da ezos _
sisufTave.
moxucebma icodnen, rom maTi darejani da avTandili im mwvane matarebels
unda Camoeyvana, qvemoT, mdinaris ayolebaze rom gaivlida xolme da kvam-
lis TeTr nafleTebs gadaapentavda lurjad abolqvil verxvebsa da mux-
ebs. da, ai, rogorc ki idrovebdnen, Tevdore papa mxarze abgas gadaikidebda,
Sindis grZel joxs daiWerda da TeTrad moelvare sadgurisken gaswevda.
efemia bebia ki ijda da gzas gahyurebda.
pirvel dRes araferi, meore dResac araferi... da Tu mesame dResac mar-
to dabrundeboda Tevdore papa, tyispira saxli kvlav CamoiRuSeboda. Rori
Wyioda, qaTmebi kriaxobdnen, wiwilebi wivwivebdnen, ezoSi niavi erTmaneTSi
urevda Calasa da bumbulebs da SeWamandic, Tujis Sav qvabSi gakeTebuli da
ukve magidaze Semodgmuli SeWamandic, xSirad xeluxlebeli civdeboda.
magram, unda iTqvas, rom ase cota xans grZeldeboda. mwvane matarebels
erT dRes Cveni moxucebis SviliSvilebic mohyavda, kiviliT afrTxilebda
Tevdore papas, aba, Camibarebia da Tqven iciT, rogorc mouvliTo. da iwye-
boda lamazi, mxiaruli dReebi.
kudraWa darejani bebias exmareboda: hgvida, saxls alagebda, qaTmebs
sakenks uyrida, Tan sul mReroda. avTandili Tevdore papas dasdevda: tye-
503
Si wavidoda, tyeSi mihyveboda, mindorSi wavidoda, mindorSi axlda; masTan
erTad Sromobda, ofls Rvrida da Tan wamdauwum ekiTxeboda: rogor iyo,
papa, vake tyeSi daTvi rom Segxvda? rogor iyo, iremi rom sikvdils gada-
arCine? rogor iyo, aRzevans rom waxvediT?.. da Tevdore papac, es bevris
mnaxveli da kargi moqarTule kaci, didi ambiT daiwyebda: ee, Svilo, eg gr-
Zeli ambavia, eg, Tu ar davsxediT, ise ar iTqmis. dajdeboda da yovel sity-
vas aneulis guTaniviT gasWimavda, gaagrZelebda. ise gamodioda, TiTqos
imas rom daTvi enaxa, imisTana daTvs dedamiwis zurgze sxva veRar naxavda;
TiTqos aRzevani somxeTSi ki ara, sadRac avstraliaSi Tu iaponiaSi yofil-
iyos. avTandili pirdaRebuli usmenda. magram xandaxan asec momxdara, roca,
vTqvaT, saRamoobiT lobios arCevdnen derefanSi, avTandils misZinebia,
Tevdore papa ki hyveba da hyveba: _ aq es Segvxvda da iq isao... da bolos
amasac daurTavda:
_ maaS, egre ki iyo, Cemo biWoo.
es dReebi yvelas uyvarda, papa-bebiasac da SviliSvilebsac.
magram, rogorc ukve giTxariT, es zafxulSi xdeboda xolme, is ambavi ki,
axla rom unda giamboT, zamTarSi moxda. maSin didi Tovli ido, sevdian
mTas Savi Rrubeli moxveoda. tyispira saxlidan kvamli adioda maRla, maR-
la, sworad, da ise moCanda Soridan, TiTqos cidan msxvili sabeliT Camoukid-
iaTo. Tevdore papas da efemia bebias mezoblebTan gadasvlac ki uWirdaT.
isxdnen mTel dRes RumelTan, uficxebdnen xelebs da fiqrobdnen. fiqrobd-
nen Tav-TavianTTvis, fiqrobdnen xmamaRla: rogori iyo darejani sul pat-
ara da rogori iqneba, roca gasaTxovari gaxdeba; ra gaakeTa avTandilma
SarSan Tu SarSanwin da ras gaakeTebs, roca umaRlessac daamTavrebs.
xandaxan wakinklavdebodnen:
_ mTlad gadahyruvdi, dedakaco! _ uwydeboda moTminebis Zafi Tevdore
papas.
_ Sena, Sena, _ wiwmatobda bebia efemia. _ maS, egre gaxsovs? maS, darejani
iyo, kokas rom yuri mostexa?
_ darejani iyo.
_ darejani ki ara, avTandili, avTandili! is aris xelmankiani. maSa, maSa,
Cemi darejani! darejans sul cecxli gasdis xelebidana.
_ darejani iyo, geubnebi. maSin me da avTandili Sin sul ar vyofilvarT,
qulaanT ReleSi ZeZvsa vWridiT.
kidev kargi, rom Rame male modioda, _ lbili, saidumlo CurCul-Sri-
aliT aRsavse Rame. ikamaTebdnen, ikamaTebdnen da miwvebodnen. gareT ki,
gamovidodnen tyidan turebi, dayuntdebodnen tyispira saxlis Soriaxlos
504
da gaabamdnen kivils onavari ymawviliviT.
da, ai, erT dilasac Cveulebrivad gaTenda.
gamodga Tevdore papa derefanSi, Sexeda cas da Rrmad SeisunTqa sisxami,
civi haeri. gamohyva efemia bebia da imanac mosaxvevis sworebiTa da saxeze
xelis mosmiT moavlo Tvali midamos. mere Tevdore papam saRore gamoa-
Ro, efemia bebiam ki qaTmebi gamouSva. lamaz-lamazi dedlebi da variebi
muclamde iflobodnen TovlSi.
_ ju, ju, ju, ju! _ iZaxda bebia efemia da Tan iTvlida: _ es qoCora, es
nacara, es yeltitvela, es Rabua, es bajuja, cancara... ara, es cancara ar aris,
ju, ju, ju! es qoCora aq aris, es yeltitvela, bajuja, nacara, Rabua... cancara
ar aris! gesmis, kaco, cancara ar aris.
movida Tevdore papac, cali xeli muxlze daibjina da caliT Tvla dai-
wyo:
_ es nacara aq aris, es bajuja, es qoCora, Rabua, yeltitvela... marTalia,
cancara ar aris. saRamos aq iyo?
_ aq iyo, aq. sul kalTaSi mifrindeboda. ju, ju, ju! es qoCora, es yeltitvela,
es bajuja... cancara ki ar aris da ar aris!
Seixeda Tevdore papam saqaTmeSi, gamobrunda, Semouara wnelis kedels
da, eriha!
_ aq modi, fefo, Cqara aq modi! daxe, daxe, ra namuSevaria, erTi daxe!
saqaTmis ukana kedlis qveS Savi xvreli iyo, axalTaxali xvreli, sveli
miwa jerac ar daefara Tovls. mis maxloblad ki bumbulebi eyara, sawyali
cancaras bumbulebi.
_ ui, damidga Tvali da momikvda Tavi! ui, ui, ui! _ icemda muxlebze xels
efemia bebia da xan aqedan mouvlida xvrels, xan iqidan. _ uyure im wupaks, im
wupaks, im gasatialebels!
Tevdore papa ki Rimils Zlivs ikavebda.
_ Zaan namuSevaria, me da Cemma RmerTma. Zaan uyoCaRnia im qaTibdal-
ocvilsa!
_ reebs mied-moedebi, kaco! kvals mainc mihyev, iqneb daagdo sadme.
_ ee, melia rom motacebul qaTams daagdebs, maSin berad kurTxevac ar
unda gagikvirdes misi, _ Tqva Tevdore papam da kefa moifxana, magram nakva-
levs mainc gahyva.
ra Tqma unda, bumbulebis meti vera naxa ra. xelcarieli dabrunda, is
xvreli amoqola, Tovli Camoibertya da meuRlis damSvidebas Seudga:
_ kargi axla, Tavs xom ar gadavayolebT im erT qaTamsa!
bebia efemia didxans ar dawynarebula.
505
_ erTi Tvec ar aris, rac moiqca. ymawvilebisaTvis vagrovebdi kvercx-
ebs da misi imedi mqonda. jiSiani iyo, yoveldRe sdebda. amouwyda saxsene-
beli imis wamRebs, tyvia Wamos imis SeWmamde...
is dRe ase, amgvar laparakSi daRamda, is Ramec mSvidobianad gaTenda.
magram meore Ramesac isev gamouTxara meliam saqaTmes Ziri da axla baju-
ja waiRo. bajujas yeltitvela miayola.
ai, maSin ki marTla cecxli moikida efemia bebiam. gaRma ubanSi gadioda
misi viSviSi. Tevdore papas raRa unda eqna?! adga, sofel-qveyanaSi gavida
da daiCivla: xalxo, jamaaTo, erTma wupakma meliam qaTmebi gagviwyo, dagv-
anela, xelcariels gvsxams, rame maswavleT, rame miSveleTo.
aRar Tovda. mzes gamoeWvrita da xalxi sadalaqos win, myudroSi Se-
groviliyo. Tevdore papam es rom Tqva, yvelam misken miiwia, yvelam yur-
Tasmena gaimaxvila. gaiges, rac awuxebda, da daiwyes bWoba da ra daiwyes!
erTi urCevda _ somberas mozvrisodena ZaRli waeyvana da iq daeba, meore
Tavis Tofs sTavazobda, mesame dariSxaniT mowamvlis azrs edga, meoTxe
xafangs amjobinebda.
_ xafangs araferi sjobia, Tevdore! xalxno, damijereT, xafangs araferi
sjobia! ambobda WanWle giorgi. _ rac me imiT meliebi da turebi damiWeria!
SarSanwin mgelic xom daviWire! siko, xo Seni TvaliTa naxe!
_ vnaxe, maS! _ rogorRac ugunebod daudastura sikom.
_ xo, damijere, Tevdore, damijere, xafangebi maqvs iseTi, sul kewkewi
gaaqvT. axla Zalasac ar dagatan! Tuki sxva rame girCevnia, Sen ici da im
Senma meliam.
bevri ifiqra Tevdore papam, bevri ifxana kefa da bolos gadawyvita:
_ me Tofis Tavi ara maqvs. dariSxania da, vaiTu sxva rame movwamlo da
xaTabala gamixdes. isev xafangi ajobebs. giorgi, Svilo, miSvele, barem Senve
miSvele, Sens gaxarebasa.
_ giSveli, ratomac ar giSveli! _ miugo giorgim da amayad gadaxeda
xalxs, Cemma Wkuam xom ajoba Tqvensaso.
maSinve wamovidnen da saqmes Seudgnen.
sami xafangi moamzades, erTi saqaTmesTan dauges, meore gadamtvreul
Robis ZirSi Camales, mesame tyisken mimaval bilikze gadaxides. nakvalevi
waSales da dawyebul saqmes Ziri dauloces. arays svamdnen, mwnils atand-
nen, did ambavSi iyvnen.
efemia bebia Tavs evleboda da pirze xels ifarebda, eRimeboda.
_ erTi im gasatialeblis javri amomyareT da dalieT, ramdenic gindaT,
imdeni dalieT. kideva gvaqvs.
506
Tevdore papa bavSviviT gaxalisda. sul imas natrobda, erTi Cemi
avTandili aq iyos, rom Tavisi TvaliT naxos es ambavio. da, radgan avTandili
aq ar iyo, cdilobda, yvelaferi kargad daemaxsovrebina, rom Semdeg
dawvrilebiT eambna: rogor naxes erT dilas saqaTmis Ziri gamoTxrili,
rogor ganmeorda ase ramdenjerme, rogor dauges iman da WanWle giorgim
xafangebi da, amas winaswar umatebda, rogor waadga xafangSi gabmul melaku-
das da rogor amounaya is wupaki cxvir-piri.
da, ai, kvlav daRamda. mere kvlav gaTenda. ara, jer kargad ar iyo gaTeneb-
uli, rom Tevdore papa adga, tanT Caicva, yabalaxi moixvia, xelSi didi joxi
daiWira da xafangebis dasaxedavad wavida.
midis, axlad mosul Tovls mihkvalavs da guli uCqrolavs, iqneba gabmu-
li melia Tu ara. gulis asaCqarebeli TiTqos araferia, magram mainc ase
mosdis, midis da guli _ dag-dug! dag-dug!
mivida saqaTmesTan _ araferi ara Cans iseTi. gadavida baRSi _ arc
gadamtvreul RobesTan aris rame. gauyva tyisken mimaval biliks... aqeT-
iqiT gadmowvdili ZeZvis buCqebi daubardnia, siCumea, siCume. kvlav Tovs...
gauyva, gauyva da... Soridanve xedavs, kamkama Tovlze patara kunZiviT raRac
gdia. miuaxlovda da, biWos! is kunZi Setokda, Setokda da... ai, guliscema aq
unda genaxaT! melia iyo, Tavisi grZeli kudiT, wvetiani cxviriTa da ac-
qvetili yurebiT.
jer aseT azrs daadga, unda gavbrunde da qveyana Sevyaroo. magram mere
isev axlos misvlis survilma dasZlia. joxi SeimaRla, mivida da Tavs daadga.
_ drasti! gamarjoba!
marjvena wina fexiT gabmuli melia xtoda, aqeT-iqiT awydeboda. Tev-
dore papas wynari xma rom moesma, axeda, daircxvina da Tavi CaRuna.
_ gaebi? axla, rogor movrigdeT, ha, Semomxede, kaco!
magram melias aRar Seuxedavs.
maSin Tevdore papa TviTon Cacucqda da TvalebSi CaaSterda.
_ ratom arafers ar ambob, kaco! ra uyavi Cveni qaTmebi!
melia ZigZigebda.
_ erTi Cemi avTandili aq unda iyos, rom... _ ras izamda avTandili, aq
rom iyos? joxs gamoarTmevda da Tavs gauxeTqavda am sawyal, datanjul,
SeSinebul cxovels? am biWs ise Zalian uyvarda meliebis, turebis, daTvebi-
sa da TviT avi mglebis ambebic ki... ar icoda Tevdore papam, ras izamda misi
avTandili.
muxlebma veRar gauZlo, TovlSi Cajda da joxi fexebSua Caiyuda.
_ ha, Zmakaco!
507
cdilobda, rame saxumaro eTqva, Tundac, ai, iseTi, rogoric pirvelad Tqva,
rogor movrigdeTo, magram raRaca ar uSvebda.
Sehyurebda melias da isev fiqrobda:
ras izamda netav mis adgilas avTandili, anda rogor moewoneba, rom
uambobs: _ mivedi da „drasti“ vuTxari, mere aviRe da keti davuSvi TavSio.
raRac ar iyo kargi, lamazi, vaJkacuri am ambavSi.
da uceb mixvda, rac unda gaekeTebina.
_ Sen eg fexis momtvrevac geyofa sasjelad, qaTmebs veRar miekarebi...
joxi daagdo, qurqi gaixada, axalgazrduli simardiT gadaafara melias,
TviTonac zed daawva, xafangis rkalebi gadaswia, melias molewili fexi
amougdo da adga. qurqi Tovlze gacurda da farTxali daiwyo. merme me-
liam Tavi daaRwia, gaZvra, erTi moixeda da axali Tovlis koriantelSi
daikarga.
Tevdore papa ki idga da eRimeboda. erTdroulad ramdenime suraTs
xedavda. xedavda fexmomtvreuli meliis ojaxs, afuTfuTebul, awkmutuneb-
ul lekvebs; xedavda Tavis avTandils, mxiaruls, bedniers, kmayofils am
ambis aseTi dasasruliT; xedavda Tavis meuRles _ wuTiT gamwyrals, Sem-
deg ki isev male gunebamobrunebuls...
da is Tovlis fifqebi, is sevdiani mTa, is SeWaRaravebuli tye da caSi
kvamlis sabeliT Camokidebuli saxli eCveneboda uCveulod lamazad, uCveu-
lod bednierad, da grZnobda, arasodes ase ar sdomebia sicocxle, rogorc
axla, roca yvelaferi es Tavisi sayvareli SviliSvilisTvis unda eambna.
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958;
1960 wlis gamocemaSi am moTxrobas hqvia `bednieri mTa~

`zamTris patara iluziebi~

I
soflis skolaSi rom vswavlobdi, Zalian adre viRviZebdi. loginidanve
mivwvdebodi fanjaras, fardas gavwevdi da Tu bneloda, wigns aviRebdi, isev
CavTbundebodi da im wignis kiTxvas viwyebdi.
Cems ded-mamas da da-Zmebs sxva oTaxebSi eZinaT. marto bebias ver av-
aswrebdi xolme verasodes. me rom gaviRviZebdi, bebia ukve fexzec iyo da
Rumelic gagugunebuli hqonda.
Zalian kargi iyo gaTenebis xanis siwynare, im siwynareSi mamlebis yivili,
ZaRlis yefa, Rumelis guguni da wignis kiTxva.
508
erTxel, erT kvira dRes, skolaSi ar unda wavsuliyavi, magram mainc adre
gameRviZa. gavaxile Tvali: lampa anTebulia, Rumeli gugunebs, magram mom-
eCvena, rom kidev xdeboda raRac. gavwie farda, gavixede gareT da sixaru-
liT gadavkotrialdi loginze. Tovli mosuliyo, kvlavac Tovda.
vicmev tansacmels da isev meCveneba, rom sxva raRacac xdeba. ra? ra?
vera vxvdebi. mivedi RumelTan, davjeqi dabal skamze, fexsacmeli unda Cav-
icva da vxedav: RumelqveS TeTri tilo aqvs gadafarebuli raRacas. avwie
is tilo da Tvalebs ar vujereb, CurCxelebi! bevri, bevri, TeTrad daSaqrule-
bi! pirdaRebuli var, aRar vici, ra vqna. swored am dros Semovida bebia.
_ ra bednieri dRea, bebo! _ SevZaxe aRtacebiT, _ gareT Tovli, aq kidev
amdeni CurCxela!
bebias gaeRima. erTi CurCxela amomirCia, sxvebs isev tilo waafara da
darigebiT miTxra:
_ cota Canotivebula, Svilo, namdvili bednieri dReebisTvis rom ar
dagviobdes, unda gavaSroTo.
me fexT Cavicvi, CurCxela CavkbiCe da gareT gavvardi. gareT gaTenebu-
lia, mainc mibundovanebulia yvelaferi: xeebis totebi _ Sefumfluli, daba-
rdnili, dabla daxrili Tovlis simZimisagan. Cumad, nel-nela Camodian
fifqebi. movxvete moajirze Tovli, davagundave da gavisrole baRisken. ar
vici, am gundam daafrTxo, Tu TviTon afrinda, _ WaxWaxiT, Savad wavida SaSvi,
frTis wverebiT Tu Seexo totebs, CamoiSala, CamoSvavda Tovli. afrinda
lamazi skvinCac, Sejda Wermis xmel rokze, mibrunda, mobrunda da daiZaxa:
_ skvinC! skvinC!
Cavedi Zirs. viyurebodi caSi. maxarebda _ rogor Camodiodnen, rogor
moiswrafodnen Cemken fifqebi. gaxarebuli vkbeCdi tkbil CurCxelasac. Cem
Tvalwin, TiTqosda mxolod CemTvis dgeboda sayvareli zamTari. magram
vigrZeni, rom kidev xdeboda sxva raRacac. videqi. viyurebodi xan maRla,
xan aqeT-iqiT, vfiqrobdi.
bolos mivxvdi, _ uceb gavzrdiliyavi mTeli erTi wliTac. magram cota
xanSi isev momeCvena, rom kidev xdeboda sxva raRacac, Tanac kargi raRac.
ra? ra? amaze fiqriT gavatare is dRe. nafiqri maqvs Semdegac, sxva Tovlo-
bas. vfiqrob da ver mivmxvdarvar dResac. vdgavar xolme TovaSi, vgrZnob,
rom raRacac xdeba, garda xilulisa da SegrZnobilisa, Tanac kargi raRac,
magram ra _ arsaidan ar aris pasuxi.

II
zamTris Rame iyo. marto viyavi. Seucnobeli gangaSi maSinebda. guli
509
veRar uZlebda am SiSs. meCveneboda, rom CemTvis aRar gaTendeboda is Rame,
magram gaTenda. fanjaraSi davinaxe, Tovda, bardnida. avdeqi. nel-nela Cav-
icvi. qudi davixure, paltos sayelo wamoviwie da gareT gavedi. haeri si-
civiTa da Tovlis suniT iyo gaJRenTili. Cavedi baRSi. vCerdebodi da
xarbad vsunTqavdi. gavuyevi TovliT gadaspetakebul biliks. mindoda, baR-
is boloSi gavsuliyavi da iqidan erTxel kidev, iqneb ukanasknelad, gada-
mexeda xeobisaTvis.
baRis bolodan gverda iwyeboda. gadavadeqi im gverdas. mTeli xeoba
nisliTa da Camomavali fantelebiT iyo amovsebuli. Tan fantelebi Camo-
diodnen Savad. im siSaveSi da fantelebis Cem qvemoT svlaSic iyo raRac
SemaSfoTebeli. TiTqos saboloo TavganwirviT vuSverdi Tovls saxes.
male aRar vicodi, cremlebs viwmenddi, Tu Tovlis nadnobs. gadavedi Ca-
mtvreul Robeze. wavedi gverdas TavTav, mivuaxlovdi did, beber vaSls. is
vaSli xeobisken aris waxrili, TiTqos haerSi Zlivs gaCerebuli. totebi
TovliT aqvs damsxvilebuli, damZimebuli, mis ZirSi Savad moCans sacri-
sodena miwa, miwac ara, sveli Savi foTlebi, im Sav foTlebSi ki _ ori lamazi
Citbatona. odnav gafuyulan. gaxedaven cas, uyureben fifqebis miriadebs, mere
daiwyeben foTlebis qeqvas, raRacebis kenkvas. yrud mesmis: kurkureben, eruk-
rukebian erTmaneTs.
TiTqos xelaxla davinaxe yvelaferi.
qveyniereba aris didi, Tovlis fifqebis mTeli okeane Camodis maRl-
idan, okeanesaviT gaswolia nisli dedamiwas. xeebic arian raRacnairad
didebi, jer cisken wasulni, mere daRunulebi, meca var didi. yvelani erTad
avad davdgomivarT or pawawina Citbatonas. Citbatonebi ki, Wrelebi, wiT-
lad cimcimani, wynarad, auRelveblad eZeben raRacebs Sav foTlebSi, arad
agdeben qveynierebis sidides da simkacres.
gavbrazdi Cems Tavze. vuwode laCari, guldedali, Tanac xmamaRla, _ mokvdi,
Tu sasikvdile xar, Se...
Citbatonebi gaCerdnen. Wkviani TvalebiT momaSterdnen. vuyure, vuyure
da gavuRime. es iyo Cem gadasarCenad movlenili Rimili qveyanaze. Citba-
tonebma kmayofilebiT Tqves:
_ aba, rogor! aba, rogor!
da kvlav SeuSfoTeblad ganagrZes Savi foTlebis qeqva.
`mTvaris asuli~, 1987

`zamTris piri~ (samagido rveulebidan)


510
_ mival da davjdebi. isic dajdeba, Cemsken gverdmoqceuli. qsovs. me
vdumvar, isic sdums. bolos, me mainc vambob raRacas, is qsovs, TiTebi si-
braziTa aqvs damuxtuli. me isev vityvi raRacas. is isev qsovs. me erTxelac
vityvi Cemsas. is nerviulad ixvevs TiTebze Zafs da mere isev qsovs. TiTebi
xmeli aqvs, mTrToli da civi, tuCebic civi, civi...
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`zamTrispiris bindi~

_ exla Cveni kaklis xisa momiyevi, mama! '


_ romeli kaklis xisa?
_ Walis venaxSi rom dgas.
_ imisi xom mogiyevi!
_ kidev momiyevi.
_ kargi, Svilo, kargi. sabans nu ixdi da kidev mogiyvebi. eg Cveni kaklis
xe samasi wlis iqneba. magisi toli am midamoze sxva araferi dgas. gazafx-
ulze mwvane kokrebs gamoitans, mere isini brtyel-brtyel foTlebad iqce-
va.
_ yvavilebi?
_ xo, yvavilebsac gamoisxams. matlebiviT grZel-grZel yvavilebs. mere
is yvavilebic nayofad iqceva.
_ kaklebad?
_ xo, kaklebad. is kaklebi damsxvildebian, lenjoSi aRar daetevian len-
jo SemoaskdebaT. maSin aviReb grZel xalas, aval zed da, ro davkrav, xrr!
wamova Zirs.
_ Cven kidev movkrefavT, ara?
_ xo, Svilo, Tqven mohkrefavT. Semodgomaze kakals foTlebi gauyviTlde-
ba, mere dascviva...
_ ciyvi? ciyvi rom dagaviwyda?
_ xo, erT totze fuRuro aqvs da im fuRuroSi ciyvi cxovrobs, patara,
kudaprexili ciyvi. gamova fuRurodan, daskupdeba ukana fexebze da fit! fit!
ujavrdeba Citebs.
_ raT ujavrdeba, mama?
_ es kaklis xe sul Cemia da Tqven nu sxdebiT zedao.
_ mere Citebi gafrindebian xolme?
511
_ Citbatonebi gafrindebian xolme, molaRurebi ki _ ara. molaRurebi
gamouqroleben CxaviliT, ciyvs SeeSindeba da fuRuroSi Sevardeba dafeTe-
buli.
_ hi-hi-hi.. fxawa-fxuwiT, mamiko?
_ xo, fxawa-fxuwiT.
_ pi-hi-hi...
_ sabani, Svilo, sabans nu ixdi!
_ is ciyvi exlac iq aris, mama?
_ xo, exla iq iqneba, maS, aba sad unda wasuliyo sxvagan! exla sul fuRu-
roSi zis da kaklebs axramunebs.
_ ara sciva, mamiko?
_ eg xo ici. fuRuro xavsiTa da rbili balaxiT aqvs savse, Tan TviTonac
Tbili qurqi acvia, ra Seaciebs!
_ hi-hi-hi! kaklis xes?
_ kaklis xes, ra?
_ kaklis xesac ara sciva?
_ kaklis xes sciva, magram iTmens. ras izams, sciva, magram iTmens. marto
qari roa, maSin icis babani. uberavs qari da ababanebs.
_ ratom iTmens, mamiko, kaklis xe?
_ Tovli uyvars, Svilo. uxaria, qaTibiviT rom Semoevleba totebze. Tan
rom bardnis, bardnis... fifqebs axali ambebi moaqvT.
_ ra ambebi, mamiko? ·
_ aba, TeTrwveriani zamTari modis da yoCaRad iyaviTo...
_ hi-hi-hi.. Tovli mec miyvars, mamiko. rodis mova Tovli?
_ male, Svilo, SeiZleba amaRamac movides. ca isea moRrubluli, SeiZleba
amaRam movides.
_ Tovli rom mova, kaklis xis sanaxavad wamiyvan, mama?
_ kaklis xes ra naxva unda, Svilo?
_ ai, Tovli rom mova da qaTibiviT Semoevleba totebze... qaTibi ra aris,
mama?
_ qaTibi qaTibia, Svilo. ai, boa, qalebi rom ikeTeben xolme paltos
sayeloze. ai, aniko deidas rom aqvs.
_ xoo... wamiyvan, mama?
_ wagiyvan, Svilo, Tuki ginda ratomac ar wagiyvan. Sen kargad iyavi da,
sadac ginda, iq wagiyvan.
_ ciyvsac maCveneb?
_ ciyvsac gaCveneb, maS. Sen exla daiZine da mere yvelafers gaCveneb.
512
_ mama, isev miTxari ra ciyvisa.
_ exla ar giTxari, Svilo?!
_ kidev miTxari.
_ kargi, kargi. nu ixdi da getyvi. kudi ai ase aqvs aprexili, gamova fuRu-
rodan, daskupdeba ukana fexebze da fit! fit! ujavrdeba Citebs.
_ hi-hi-hi... kaklis xe?
_ kaklis xe dgas da Seyurebs cas. elodeba, Tovli rodis mova.
_ rodis mova, mamiko, Tovli?
_ xom giTxari, Svilo, SeiZleba amaRamac movides _ ca isea moRrubluli.
_ deda, mamiko?
_ dedac sul male mova da kamfetebs mogitans.
_ Sokoladsa?
_ Sokoladsac mogitans, genacvale.
_ kata rom axatia?
_ xo, kata rom axatia. exla daiZine, Svilo.
_ Tovli rom mova, cigas gamikeTeb, mamiko?
_ cigasac gagikeTeb da marxilsac.
_ kaklis xis sanaxavadac wamiyvan?
_ xo, Svilo, wagiyvan. Sen exla daiZine!
_ ro daviZineb da gaviRviZeb, Tovli iqneba mosuli, mamiko?
_ xo, Svilo, amaRam mova.
_ deda?
_ deda exla mova. SeiZleba modis kidec. aba gavixedo.
mama dgeba. fexi dabuJebia da fanjrisken koWlob-koWlobiT midis.
_ ar modis, mamiko?
_ jer ara. cota xanic da mova.
_ mec gamaxede ra gareT.
_ ar SeiZleba, Svilo, Sen fufua gaqvs.
_ maSin ar daviZineb. ai...
_ sabani! sabani! aba, rasa Svrebi! moica gagaxedeb. eex...
mama sabnianad iyvans da fanjarasTan mihyavs.
_ aha, esec gaixede. exla xom daiZineb.
_ is visi Roria, mama?
_ elizbaraanTi.
_ is SeSa vin moitana?
_ elizbaras mamam. exla xom daiZineb?
_ Tovli rom mova, gamaRviZeb xo?
513
_ gagaRviZeb, gagaRviZeb.
mama isev frTxilad awvens.
_ ar momatyuilo, ai.
_ ara, genacvale, Sen tkbilad daiZine!
_ amomige sabani!
_ aha, genacvale! daiZine tkbilad. nana-nana-nanina, vardov naninao.
bavSvi Tvalebs xuWavs da TiTqmis imave wuTs iZinebs. mama kidev erTxel
usworebs sabans, Tan raRac saalerso sityvebs CurCulebs... aivnidan fexis
xma ismis, aRelvebuli deda Semodis. aCqarebiT awyobs wignebs da rveulebs
magidaze.
_ rogor aris?
_ exla daiZina. me eseTi bavSvis mnaxveli ara var. reebs melaparakebo-
da, yuri rom gegdo!..
_ enacvalos deda. sicxe xom ar gagisinjia.
_ ara, magram, etyoba, dauwia.
_ enacvalos deda.
deda sawolTan midis da is Taviseburad usworebs sabans.
bavSvs mSvidad sZinavs. da uTuod kudaprexil ciyvsa da lamazad mofar-
fate Tovlis fantelebs xedavs, rom eRimeba, vardi gadasdis pirze.
dedasa da mamas sixarulis cremlebiT ubrwyinavT Tvalebi.
oTaxSi nel-nela Semodis zamTrispiris lbili, lbili bindi...
`wveTebi foTlebze~, 1962

`zamTrispiris sevda~ (samagido rveulebidan)

zamTrispiris burusian dRes oTxi TeTri veeba frinveli uxmaurod


mofrinda da baRis boloSi, foTolgacvenil kakalze dajda. isxdnen, rogorc
bavSvis naxatSi, xesTan SedarebiT uzomod didebi, nacrisferSi SeJRenTili
TeTri akvareliviT, daRlilebi Tu sagonebelSi Cacvivnulni. SeSinebule-
bi uyurebdnen Robis ZirebSi Semaluli qaTmebi.
gamovarda kedlis iqidan Cemi maswavlebeli, akankalebuli xeliT Caaw-
yo gadaxsnil TofSi vaznebi,Cai para orRobiT da yvelaferi daazanzarebi-
na wyvil gasrolas, magram frinvelTagan arc erTi ar Camovardnila, TiTqos
arc SeSfoTebulan, gaSales farTo, grZeli, Zlieri frTebi da TandaTano-
biT Seerivnen buruss _ ra Seucnoblobidanac movidnen, isev im Seucnoblo-
baSive Seikargnen.
514
maswavlebeli _ janmagari, mWevrmetyvelebiT ganTqmuli kaci, _ mrgval
safants abralebda, mrgvalma safantma ver gauara TivTikso. me ki, aTi wli-
sas, mcenareebidan da cxovelebidan jer kidev sulgamoumijnav bavSvs, Zalian
mikvirda, rogor ambobda amas: rogor SeiZleba mokla qveynidan qveynad
moxetiale zamTrispiris ulamazesi sevda!
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`zamTris tba~

zamTris tba (qalaqis maxloblad) mitovebul samlocvelos hgavs.


zamTris dReebSi qalaqelTa umetesoba gareT aRar dadis. isini fiqroben,
rom buneba lamazia mxolod maSin, roca is sicocxliT aris savse. sicocx-
les ki eZaxian simwvanes: mwvane balaxebs, mwvane buCqebs, mwvane xeebs, da
kidev, _ Tbil wyals, romelSic banaoba SeiZleba. zamTris criat, TiTqos
uZrav dReebSi didi morwmuneniRa dadian tbaze. qalaqelTa umetesoba, Tuki
samsaxurSi ar arian, televizorTan sxedan, gverdiT uwyviaT sasusnavebi.
gadaswvdebian im sasusnavebs, wamiTac ki ar moacileben Tvals televizoris
ekrans, da gamudmebiT atokeben tuCebsa da ybebs.
zamTris criat, moRuSul dReebSi tbis wyali gamdnar tyvias hgavs, uZravi,
uZravi, ava, sul bolos misi zedapiridan aikrifeba, bindi da burusi. axlos
moiweven mTebi. utyeo mTebi am dros sul ruxebia, ruxebi da gafiTrebulni,
gaSterebulni. is mTebi Zleuli laSqris droSebiviT Cakidebulan tbaSi.
Tavdayira Cakidebulan tbaSi TeTri xeebic. TeTr xeebze Savi naRvliani
Citebi sxedan da abuzuli mxrebiT elaparakebian cas. ca ufro naRvliania
da jer ar icis, ras izams.
Cacucqulan kldian napirze yvelaze didi morwmuneni, meankeseni, CauSvi-
aT ankesebi tbaSi da mavedrebelTa TvalebiT Cascqerian wyals. wyali sul
odnav, sul odnav krTis, magram esec sakmarisia morwmuneTaTvis, rom sjero-
deT _ misgan sasurvel pasuxs miiReben.
qalaqidan mosasvlelSi gulaRma yria cisferi, TeTrad danomrili navebi,
isini mogagoneben usicocxlo, daberil... ara, ficris navmisadgomis piras
damdgara paltos jibeebSi xelebCawyobili, dafiqrebuli Suaxnis kaci, Zvel
droSi ase mdgar kacze ifiqrebdiT, rom Tavis dasaxrCobad iyo mosuli.
Zlivs gaaTena Rame, TviTon ki ar movida, viRacam Tu raRacam moiyvana aq,
axla Tavis dasaxrCobad idga da ukanasknelad tkbeboda samyaros sil-
amaziT, wyalSi Cakidebuli mTebisa da xeebis silamaziT, ubralo, gaurandavi
515
ficrebis silamaziT. Caixreba, aiRebs ficrebze dagdebul gadatexil notio
lerwams, cxvirTan miaqvs da sunavs. sanam is im gadatexil lerwams sunavs,
sasporto moedanTan sirbiliT gamodian orni _ dablebi, fexebmokleebi,
didmuclianebi, isini, mTlad aSkaraa, gaurbian siberes, siZabunes. Suaxnis
dafiqrebuli kaci gaxedavs, xelSi isev is gadatexili lerwami uWiravs. Tan
kacebs uyurebs da Tan, ratomRac, ase fiqrobs: „egeni am mxares ar unda
gaqceuliyvnen“. aba? Suaxnis dafiqrebuli kaci sul odnav aiCeCavs mxrebs.
ar icis, romel mxares unda gaqceuliyvnen, magram es icis, rom am mxares
gaqceviT kacebs araferi gamouvaT.
modis sxva kacic. aRlumze gamoyvanili cxeniviT moadgams nabijebs, TiTq-
mis muclamde aaqvs muxlebi da mere ise uSvebs Zirs. Suaxnis dafiqrebuli
kaci amazec Tavis safiqrals fiqrobs. is fiqrobs, rom aq cirki ar aris da
aravis sWirdeba siarulis dros muxlebis TiTqmis muclamde atana, suler-
Tia, aravin dagikravs taSs.
raki Suaxnis kaci ase fiqrobs, ara, is Tavs ar daixrCobs. arca Rirs
Tavis daxrCoba. sakmarisia, aqeT-iqiT mimoxedva SesZlo da uamrav rames
dainaxav iseTs, romelTa gulisaTvis mainc unda darCe qveyanaze.
daRlili gamometyvelebis gamxdari beRura Cinur vazaSi wyals svams.
irgvliv amodena wyalia, is mainc aq svams, Tanac wvalebiT. wayiravdeba win
da kinaRam vardeba Sig. dalevs, Seatok-Semoatokebs mxrebs da gafrindeba.
saiTac is gafrindeba, iqidan skvinCebis patara gundi mofrinavs, beRura
dabla daiwevs da skvinCebs maRla gadaatarebs. beRuras Zirs ki xmeli, uZravi
lerwmebidan nel-neli curviT gamodian ixvebi, Soridan ise Canan, TiTqos
Savebi iyvnen. Sav elfers, albaT, wyali da ca aZleven. sinamdvileSi _ mamal
amay ixvebs sosanisfrad ubrwyinavT mkerdi, yviTeli fexebi aqvT, Wreli,
Wreli frTebi. mamlebic da dedlebic mocuraven erTad, erTi mimarTulebiT,
TiTqos mTlad gaurjelad, TavisiT, yoveli maTgani ukan moiyolebs wylis
mqrqal, grZel samkuTxeds. maT ukan, TiTqos maT gamosajavreblad, amoxteba
laplapiT gadaRunuli Tevzi da mZimed moadens wyalze tyapans. Suaxnis
dafiqrebuli kaci fiqrobs: „ixvebma Zalian kargad ician, saiT unda gacurdnen.
Tevzmac kargad icis, rodis unda amoxtes da vis daanaxos Tavisi brWyviala
ferdebi, Cven adamianebma, ar viciT“.
modian qali da kacic, jer isev axalgazrdebi, TiTqos TeatrSi wasasvle-
lad gamowyobilebi, isini im manqanidan arian gadmosulni, tbis barierTan
rom gaCerebula. amaTsas ver gaigeb verafers, qalic daRonebulia, kacic,
xeli xels ki aqvT Cakidebuli, mivlen, cota xans gaCerdebian tbis napirze,
iyurebian wyalSi, Tu eubnebian kidev raRacebs?! kacs xeli TiTebidan qalis
516
mklavze aaqvs, qali mxriT miekvreba mxarze. ar ki civa. navmisadgomze md-
gari kaci Sewuxebuli gamometyvelebiT uyurebs. axla mas ise eCveneba, rom
sulac ar aris saWiro mxrebis aseTi siaxlove qalsa da kacs Soris. axal-
gazrda kaci da qali TiTqos nabijebis TvliT miuyvebian tbis napirs, iqiT,
iqiT.
ra moxda, saidan gaCnda tbaSi sami xmeli foToli? niavi arsad aris,
tbac ar moZraobs. maS ratom miiweven nel-nela, magram jiutad tbis siR-
rmisaken? mainT gsurT? wadiT, iareT egre, mSveniero foTlebo!
modian biWebi, SeZaxilebiT, SekivlebebiT daagoreben burTs. modian
mSoblebi da patara bavSvebic. deda, mama da sami wlis Cabudnuli biWi. deda,
mama da sami wlisave lamazi gogona. bavSvebi qanaoben saqanelaze, cxenebze,
aqlemebze, brunaven rkinis dolabiT, mSoblebi uyureben RimiliTa da siamay-
iT. sxvebis bavSvebi amas ver SesZleben! mere bavSvebi mirbian tbasTan. gafac-
icebulni iyurebian wyalSi, TiTqosda gabrazebulni isvrian Sig qvebs. sia-
movnebis yiJina aRmoxdebaT, Tuki wyali Rrmad amoixvneSebs da maRla ais-
vris Sxefebs. bavSvebi axla muWa-muWa ayrian xreSs. wyali SeTaxTaxdeba da
mSviddeba maleve.
TeTri xeebis ukan daRonebuli dgas sacodavi Savi patara poni. Tvale-
bi daxuWuli aqvs. midian bavSvebi, ixrebian da cdiloben qvemodan Sexedon
TvalebSi. uTuod ponis naRvelis danaxva undaT patarebs.
fexburTis moTamaSenic modian wyalTan. iReben peSvebiT, isxamen gaSiS-
vlebul mklavebze.
modis niavic, mere _ qaric. tbis zedapiri daimtvreva mraval, mraval
namsxvrevad. nerviulad atokeben sanapiros kenWebs talRebi.
swrafad wavlen yvelani: fexburTelebic. bavSviani mSoblebic, saTeatrod
gamowyobili axalgazrda kaci da qalic, meankesenic. wava navmisadgomis
wverodan Suaxnis dafiqrebuli kacic, afrialebuli paltos kalTebis da-
farebas cdilobs muxlebze. miva sabileTo salaros gverdiT gamarTul
grZel skamTan, dajdeba, miiwevs jixuris ficrebisaken, miekvreba mxriT. mo-
dis da modis tyviisferi qari, modian foTlebic, trial-trialiT, tkapatk-
upiT, fxokial-fxokialiT, cvivian tbaSic, magram iq, damsxvreul, aCoCqole-
bul wyalSi aRar Canan. aRar Canan, albaT, imis gamoc, rom raRac moulod-
nelad bneldeba, bneldeba.
tba axla namdvilad mTlad mitovebul, avdriT miwaaCeCil samlocve-
los hgavs.
am samlocvelos sdarajobs ficruli jixuris kedelTan miyunWuli Suax-
nis saxefiqriani kaci.
517
`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`zari kaxeTSi~ (samagido rveulebidan)

TeTrad gadafifqul Savi adamianebis brbos daRunuli Tavebis maRla


cimcimiT moaqvs TeTri kubo, romelSic wevs tragikulad daRupuli or-
moci wlis lamazi fermkrTali qali. Zveleburi WiSkris win gamomdgara
joxze dayrdnobili, qudmoxdili, daleuli, damumiavebuli berikaci da Se-
maZrwunebeli xmiT iZaxis:
_ eg rogor moUdixar, gogo?!
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`zafxulis lurji saRamo~

karadas moefara da Tmis Camovarcxna daiwyo. me mxolod maRla aweul


da SigniT gadaRunul mis SiSvel mklavs vxedavdi. ivarcxnida nela, Tana-
zomierad, TiTqos raRac sakralur ceremonials asrulebda. savarcxeli
safuleSi Cado, safule _ kaCxaze dakidebul wiTel xelCanTaSi, kidev erTx-
el axeda saaTs, _ aTi Sesrulda, _ davTarze daxril ufros qals majaze
xelis dadebiT daemSvidoba da ukana karisken wavida. mec avdeqi, Cemi wigne-
bi portfelSi Cavawye da gareT gamovedi. nela mivdiodi zafxulis bindis
silurjeSi. wamomewia rbili nabijebiT, CemTan SedarebiT, dabali, dabali,
mSvidi. magiJebda misi moZraobis es mudmivi sirbile da sizuste. meCvenebo-
da, rom Tavis sicocxleSi, _ ormocs, albaT, gadacilebuli iyo, _ erTi mou-
zomeli moZraoba ar eqneboda gakeTebuli. Tvalebic mSvidi hqonda, mS-
vidad yuradRebiani. meCveneboda, rom alersSi iqneboda cecxlis aliviT
ucdomeli. mivubrundi da vkiTxe, _ daiRaleT? _ Tavi damiqnia RimiliT.
grZel wiTel CanTas sadacaa wamosdebda miwas. baRs rom mivuaxlovdiT,
gavubede, _ modiT, erTad vivaxSmoT. Tqvenc xom marto xarT, mec!.. _ Semomxe-
da Tan sevdiani, Tanac alersiani TvalebiT. TiTqos Cacinebac ki undoda.
_ ara, me daRlili var.
_ ukeTesad daisvenebT.
_ ara, gmadlobT, me saerToda var daRlili.
gavCerdi. isic gaCerda samiode nabijze. raRac imedi gamonaTda, rbilad
aswia lamazad Camoqnili xeli, TiTebi damiqnia, _ Cao!.. _ gemudarebiT... _
518
isev eRimeboda da Tvalebs maridebda. _ Cao! _ mec xom Tqven... Tqven xom
matyobT, rogorc miyvarxarT...
_ Rrubelma gadauara saxeze. mere aiqnia Tavi, gaunaTda Tvalebi. TiTqos-
da axla mainc unda gascineboda. _ ara, me Zalian, Zaliana var daRlili, sad
SemiZlia egeTi rameebi!.. _ mibrunda da wavida. axla meCveneboda, rom wamic,
wamic da, waskdeboda qviTini, magram msgavsi araferi gamigonia, kuTxes moe-
fara TavdaRunuli, mxrebSic odnav moxrili.
me videqi, videqi da mere baRSi marto Sevedi. baRSi, did xeebze, Ramis
frinvelebi faCuniT exutebodnen erTmaneTs.
`mTvaris asuli~, 1987

`zeimi sxvenSi~

_ moaqvT, biWebo, moaqvT!


ra mohqondaT, an vin iZaxda amas, ar ikiTxavT? kakliT savse veeba toma-
ra mohqondaT papa solomons da bebia salomes sxvenSi asatanad, _ „moaqvT,
moaqvTo“, _ amas kidev Tagvebi iZaxdnen, romlebic im sxvenSi cxovrobdnen
da axla erT WuWrutanasTan Tavmoyrilni gafacicebiT Cascqerodnen ezoSi
momaval papas da bebias.
_ ox-oxo! ramodena tomaraa! _ iZaxda Tagvi buZga. _ baraqa! baraqa! Rmer-
To, xeli moumarTe Cvens papasa da bebias!
_ ha, bebo, yoCaRad, yoCaRad!
bebia salomes tomrisTvis pirSi Caevlo orive xeli, papa solomoni
yurebiviT gamocqvetili boloebidan eweoda da vai-viSiT, erTmaneTis qe-
zebiT, _ aba he, aba heo, _ derefnisaken modiodnen.
derefanSi tomara dadges, magram is iyo xeli SeuSves, rom tomara gada-
iqca da kaklebma Cxriali moiRes.
am xmaze Tagvebs kbilebi aukawkawdaT, tuCebi aacmacunes da nerwyvi ga-
daylapes.
_ ox-oxo! ra kakalia! ra zariviT xma aqvs! ra guli eqneba! _ iZaxdnen da
erT adgilze veRar Cerdebodnen, micucunebdnen, mocucunebdnen, erTmaneTs
axtebodnen, wruwunebdnen, _ Cqara, raRas ucdiT, xalxo! Cqara, papa solomon,
amoitaneT baremo.
papa solomoni da bebia salome ki ar Cqarobdnen. tomara isev fexze
daayenes, amoixvneSes da dasasveneblad Casxdnen.
_ wels es kakali blomad mogvivida, Zalian gavaxarebT Cvens SviliS-
519
vilebs! bevri gozinayi eqnebaT! _ ambobda papa solomoni.
_ CurCxelebi? CurCxelebs aRara sTvli? anda marto CurCxelebi? raRa
ar keTdeba nigvzisa?!
_ enacvalos papa Cvens avTandilsa. rom Caval qalaqSi Cemi Wreli xur-
jiniTa da CavuCxrialeb jibeSi!
_ Cqara, xalxno! _ veRar iTmendnen Tagvebi.
bolos papa solomoni wamodga, kedelze kibe miayuda, zed abobRda da
sxvenSi aZvra. iq, sxvenSi, kavi moZebna, im kavze kalaTi Camohkida da Zirs
darCenil bebias Caawoda. bebiam kalaTi kakliT gaavso, papam kavi aswia,
kalaTi maRla aitana da sxvenis SuagulSi wamoapirqvava.
aman xom mTlad gadaria Tagvebi.
_ euh, euh! _ iZaxdnen kbilebis kawkawiT.
papa solomoni rom kibisken mibrunda, cacxana Tagvma meti veRar moiT-
mina.
_ mivdivar, biWebo!
_ sad midixar, dadeqi, ram gagagiJa?!
_ gamiSviT, xalxno, risa geSiniaT?!
cacxana gausxlta aqeT-iqidan dabRauWebul Tagvebs, gavarda, dastaca erT
kakals piri da gamoiqca.
_ vax! ox! _ aRmoxdaT Tagvebs da cacxanas daedevnen, _ erTi gvaCvene,
rogori kakaliao. _ magram cacxana koWebs Soris mirboda da javrobda, _
me ras momdevT, e, oxrebo, wadiT, Tqven TviTon ecadeTo!
Tagvebi gamobrundnen da isev papa solomons dauwyes TvalTvali. papa
solomoni amoitanda savse kalaTs, dasclida sxvenis SuagulSi da gaSlida
kalosaviT. amoitanda da dasclida.
male tomarac daicala. papa solomonma kaklis grovas irgvliv Sem-
ouara, Semoamrgvala, zemodanac gadaaswora da Zirs Cavida.
Cavidao, da axla ki yvela Tagvi erTad gamovarda samalavidan. jer
TiTo-TiTo kakali moitaces da gaiqcnen. mere gons movidnen, _ TiTo-TiTos
ras mivarbeninebT, gana sul Cveni ar ariso?! _ isev gamocvivdnen da zed
grovaze daiwyes kotriali. Wama viRas axsovda! icinodnen, buqnaobdnen, erT-
maneTs ebRlarZunebodnen da xmamaRla gaiZaxodnen:
_ gaumarjos papa solomonsa da bebia salomes! baraqa imaT saxl-kars!
aavsos, aaSenos, amravlos, gaumarjos!
papa solomoni da bebia salome ki isev derefanSi isxdnen, isev imas
laparakobdnen, rogor gaaxarebdnen TavianT SviliSvilebs brola-brola
kakliT, da ar icodnen, rom im kakliT Tavdapirvelad Tagvebi xarobdnen
520
da axla isini mTeli qveynis gasagonad locavdnen am keTil moxucebs.
_ gaumarjos papa solomonsa da bebia salomes! baraqa imaT saxl-karsa,
romelic Cveni saxl-karic aris, baraqa! dideba Semodgomas! gaumarjos papa
solomonsa da bebia salomes! gaumarjos!
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`zmaneba~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

sadRac maRla, rkinis moajirTan vzivar, zedgadayudebuli, da vkbeC purs.


Camivarda erTi namceci, wavida, wavida da daeca Slapian kacs. erTi amomxe-
da im kacma. wamovida, amovida maRla, momiaxlovda daZabuli mzeriT, uceb
wamoiRo xeli da Sublze momakra qvis Txeli natexi, _ ai, es medali gekuTv-
nis Seno. me moviSore is natexi. vuyureb kacs, vatyob rom umweo fexebze
dgas, magram Tavs vikaveb da moferebiTac ki veubnebi, _ puris namceci dage-
caT, batono, mxolod puris namceci... me setyvaSi mivlia da imiT vyofilvar
gaxarebuli, beWebs da Tav-pirs rom miwkepavdnen setyvis marcvlebi.. Tqven
ra iseTi spetaki suli gidgaT mag sxeulSi, puris namcecis dacema rom Seu-
racxgyofT?!. Slapiani mejRaneba da midis, pataravdeba, pataravdeba Tanda-
Tan. me isev puri mikavia moajirTan, magram CakbeCas veRar vbedav. is TiTqos
ukve qvaa, mZime da magari qva...
`mTvaris asuli~, 1987

`zmaneba~ (samagido rveulebidan)

Cems sofelSi var, Cems ezoSi Ramea, raRacnairad mqrqalad bneli, uZravi.
Cabnelebulia Cveni saxli, vyviri. xmas aravin mcems. araferi iZvris. isev
vyviri. isev aravin mcems xmas, araferi iZvris. movdivar SiSis JruanteliT.
Cabnelebulia mezoblis saxlic, meore mezoblisac, irgvliv yvelasi. ca aris
civad naTeli, uZravi _ varskvlavebi. da vxedav, zemodan modian bebrebi:
bebiaCemi nino, dedamisi kato, daTias da gogias deda nato. samiveni usinaT-
loni, uZlurni, haerSi xelebis cecebiT. modian Cemsken, moqanaoben sacoda-
vad. samives piri aqvs Ria. albaT, meZaxian. me araferi mesmis, me araferi
mesmis...
`patara biWi golgoTaze~, 1989

521
`zooparkSi~

zooparkSi mivdivarT. ori patara biWi, _ erTi xuTi wlisa, meore oTx-
isa da _ me. biWebs vaxuravT Tbil qudebs. Tebervlis boloa, mziani dRe,
magram mainc civa. movaxvevT kaSneebsac, yeli rom ar gaucivdeT. yvela RiliT
SevukravT paltoebs. CabRujuli maqvs maTi patara xelebi muWebSi, rom kibeze
ar gameqcnen, ar da gordnen. _ moicaT! moicaT! _ xels ar vuSveb ezoSic; iq,
saxlis CrdilSi, Zveli yinulia da SeiZleba daecnen. xels ar vuSveb arc
trotuarze, SeiZleba quCaze gadairbinon an erTmaneTs xeli hkran, trotu-
aridan Zirs gadaagdon, iq ki manqana manqanas mosdevs. kidev ufro magrad
miWiravs gadasasvlelze. gadasasvlelze isinic frTxiloben, SemkrTali
TiknebiviT aceceben Tvalebs, mibakuneben xan win, xan ukan _ ukan. CoCqoliT
avdivarT avtobusSi. iqac ar vuSveb xelebs, avtobusi aqeT-iqiT gvaxeTqebs
da arc patarebs indobs. patarebs TiTqos sulic ugubT, iyurebian maRla,
didebis Tavebs maRla. Suaxnis ZaZiTmosili naRvliani qali dauTmobs adg-
ils. _ brZandebodeT! brZandebodeT! _ biWebi ki ukve sxdebian, maSinve Se-
brundebian fanjrisken. muxlebze dganan, gafarCxuli xelebiT mihyrdnobi-
an minas, dafacicebulni. iyurebian gareT. me vdgebi ise, maTi fexsacmlebis
mtvrianma Zirebma mgzavrebi ar dasvaron. xandaxan amomxedaven, naxaven, rom
iqve var, gamicineben da isev gareT iyurebian. _ bazari! didi saxli! sportis
sasaxle! _ mixaria _ maTi mayurebeli mgzavrebis Tvalebi sikeTes gamoaSu-
qeben. madlierebis Ri miliT mimyavs karisken. _ aq CavdivarT. _ veubnebi
mZRols. mZRoli, mzadyofnis niSnad, maRla aswevs xels. CavediT. isev xeleb-
Si Ronivrad Cafrenils mimyavs zooparkis karisken. bileTebs aviReb. biWe-
bi SeSinebuli TvalebiT uyureben kontrolior qals, vaiTu ar SegviSvas.
SegviSva. biWebi Tavisuflad amoisunTqaven. aq ukve xelebsac vuSveb. garbi-
an. _ tkap-tkap-tkap! _ asfaltze.
Cven gvyavs Cveni sayvareli cxovelebi da frinvelebi. eseni arian: se-
lapebi, daTvebi, TavdaRunuli, darcxvenili tura, meliebi _ Sinau rulad
rom grZnoben Tavs galiaSi da Zveli nacnobebiviT Semogvyureben Tvaleb-
Si. kidev _ Woti, gaSterebuli, didTvalebgaCerebuli, yurebdacqvetili Woti.
biWebic aWyeten Tvalebs, safeTqlebs zemoT ewevian TiTebs da iq atokeben
yurebiviT. Wots TiTqos ukvirs, Tanac ar ukvirs, zis da isev Tvalebdauxam-
xameblad akvirdeba patarebs. kidev gvyavs mTis arwivi, svavze gacilebiT
patara, magram erTi datevebiT orad rom gahglejs svavs. kidev _ cal fexze
mdgari mudam mTvlemare yanCa. magram gvyavs yvelaze, yvelaze sayvareli
522
cxovelebic. isini cxovroben zemoT, xriokze, gancalkevebiT, betonis kedlebiT
SemozRudul sadgomSi. im sadgoms rkinismanebiani mZime kari aqvs. Cveni
yvelaze sayvareli cxovelebi sul im karTan dganan, Savebi, miwasTan ybebmi-
axloebulebi: mama kameCi (ase veZaxiT Cven), deda kameCi da zaqi. sxva damT-
varieleblebi iSviaTad Tu modian maTTan; an modian da maSinve ukan brun-
debian, _ „kameCebi ician“.
Cven swrafad CamovuvliT sxva cxovelebs. mere biWebi gaiqcevian: faT-
afuTiT, erTmaneTis gaswrebiT aivlian aRmarTs, micvivdebian kamerebTan,
mival mec, gavCerdebiT, Rrmad vsunTqavT da vuRimiT. _ rogora xarT? _
kameCebi xmas ar iReben, Savad dganan da gviyureben. _ kargad xarT? _ kame-
Cebi isev ar iReben xmas, arc inZrevian, gviyureben. Cven iqve, narCenebis sa-
yarze, vagrovebT sufTa Tivas, rkinis manebs Soris vuwvdiT Cven-Cvens bRujebs.
kameCebi gvarTmeven, didi, priala drunCebiT gvelamunebian xelebze, amoZrave-
ben ybebs, amoZraveben yurebsac. gagviTavdeba Tiva. SevyurebT patiebis mTx-
ovneli RimiliT, isinic gviyureben, gamwkrivebulni _ mama kameCi, deda kame-
Ci da zaqi. mwuxareba ar aris, ra gamometyvelebiTac isini gviyureben, _
brWyviala cremlebiT aqvT savse Tvalebi. sixarulia? arc eg. maS, raa?
uceb CvenSi yvelaze patara iZaxis:
_ kameCebsac vuyvarvarT! kameCebsac vuyvarvarT!
me Cavixrebi, biWebs mxrebze Semoexvev xelebs, varT ase, aqeT _ Cven, iqiT
_ kameCebi, Savad damdgarni, miwasTan ybebmiaxloebulebi. me vambob: rom
SeiZlebodes da vinme gadagviRebdes suraTs, ai, ase, erTmaneTs miCerebulT,
erTdroulad rom Candes Cveni Tvalebic, kameCebis Tvalebic... es iqneboda
tragikulad ganSorebul da mere kvlav Sexvedril ojaxis wevrTa yvelaze
didi suraTi qveynierebaze!
Cveni papispapani mesaqonle da puris momyvani glexebi yofilan kaxeTSi.
`mTvaris asuli~, 1987

`zRva~

me maSin jer isev axalgazrda viyavi. isini ufro axalgazrdebi iyvnen _


is axalSeuRlebuli col-qmari, borisi da lana. zRva ki, zRva maSInac aseTi
iyo _ swori, Tvaluwvdeni, gulgrili.
diliT sasadiloSi vxedavdiT. boriss lurji reituzi da ri psis kubok-
ruli xalaTi ecva, lanas _ narinjis·feri sarafani. borisi tanscmelSi ar
eteoda _ sayelo gadaeReRa, saxeloebi aekapiwebina. lana, piriqiT, iseTi
susti iyo, TiTqos tanze arc ki exeboda TviT is welSi gamoyvanili kaba.
523
kerZebis rigSi oriv erTad dgeboda: borisi did mklavebs gulze daiw-
yobda da ase idga. lana baraTebs awvalebda _ tuCebTan mihqonda, kuTxeebs
akvnetda; xandaxan moixedavda da cisferi TvalebiT darbazs raRac gulga-
saxar Suqs gadmoatarebda. Tu rigi grZeli iyo, iRleboda, boriss mklavze
eyrdnoboda. borisi Tavze xels adebda da uxmod efereboda.
sasadilo magidis erT kuTxes ikavebdnen xolme _ ise, rom axlo-ax-
losac yofiliyvnen da erTmaneTisTvisac ecqiraT. borisi maspinZlobda _
mZimed, Tavazianad. lanas siamovnebiT uJuJundeboda Tvalebi da madlobas
uxdida. sxva ara gagvigonia ra maTgan. TiTqos erTmaneTisTvis is-is iyo
yvela kargi saTqmeli eTqvaT, erTic bednieri iyo, meorec, eSinodaT, vai Tu
axla cudi ram wamogvcdeso da sityvZunwobdnen, TiTqmis ar laparakobd-
nen.
sauzmis Semdeg zRvisaken midiodnen, Tan plastmasis wiTeli CanTa, Ci-
nuri qolga da Wreli pirsaxoci mihqondaT. gzis piras, meseris CrdilSi
sofleli dedakacebi isxdnen da xils yiddnen. SeCerdebodnen da siciliT
evaWrebodnen. dedakacebi xalisiT urCevdnen CayviTlebul gulabebs da
moxarSul simindebs.
zRva wynari iyo, mziT gavarvarebuli. mxolod sanapiros qviSnarTan
moCanda gagrZelebuli, CuxCuxa talRebi. sanapirosTanve Wyupalaobdnen
damsveneblebi.
erTi lodi hqondaT amoCemebuli _ im lodTan ixdidnen.
borisi dgafuniT vardeboda wyalSi da xelgaunZrevlad midioda aTiode
metrze. lana napirze idga da RimiliT adevnebda Tvals. borisi wylidan
Tavs amohyofda, xmauriT amoiTqvamda suls da eZaxda gadmoxtio. lana ver
bedavda, frTxilad uaxlovdeboda wvrili lamazi fexebiT wyals. ecemoda
talRa da Sehkivlebda:
_ a,· ah!
_ xa_xa_xa! _ xarxarebda borisi.
lanas viTom swyinda da gabutuli jdeboda napirze. maSin borisi gamo-
dioda, aiyvanda patara bavSviviT da mihyavda ase, sanam wyali yelamde
moswvdeboda. lana kiskisebda, kiserze ekideboda.
mere wyals isic eCveoda, borisi qvemodan iWerda, is xelebgaSlili iwva
da qanaobda.
wyalSi aTiode wuTs dahyofdnen, mere gamodiodnen, silaze wvebodnen,
Tavebs qolgiT iCrdilebdnen da wigns kiTxulobdnen. borisi kiTxulob-
da dabali, duduna xmiT, lana gaRimebuli usmenda da xandaxan awiTlebul
mxrebze xels isvamda.
524
SuadRisas isev sasadiloSi vxvdebodiT, mzis Casvlisas _ isev zRvaze,
saRamos _ sacekvao moedanze, sadac ubralod, moxdenilad trialebdnen wy-
nari valsis xmaze. navaxSmevs ki, Tu mTvare anaTebda _ kidev erTxel zRvaze,
zRvis sanapiroze...
isxdnen da gascqerodnen mTvaris sxivebiT ganaTebul molaplape sivrces.
lanas borisis mkerdze edo Tavi, borisi xelisfaTuriT poulobda kenWebs
da cdilobda is kenWebi gadaegdo Sors, Sors, zRvis siRrmeSi...
es iyo da es. magram mTeli dasasvenebeli saxli mainc am wyvils Sesc-
qeroda gafacicebuli.
me ar vici, ras fiqrobdnen sxvebi maT Sesaxeb. me mxolod saxeebs vxedav-
di maTsas da·meCveneboda, rom isini bavSvebs hgavdnen, saTamaSoebis maRazi-
is vitrinasTan gaCerebul bavSvebs.
Cven ki, me da Cemi megobrebi: maqsim gorkiseburulvaSebiani moxuci in-
Jineri da Svidi Svilis mama ekonomisti gaixaraSvili... Cven sul erTad
viyaviT. erTad vsadilobdiT, erTad vbanaobdiT, erTad vuyurebdiT am
wyvils, vabolebdiT uzomod bevr papiross, _ xandaxan mTeli xuTi TiTiT
vifxandiT kefas. fiqriT ki, arc Cven gvifiqria bevri ram. ubralod _ gvsia-
movnebRa am wyvilis qveyanaze arseboba, vumzerdiT, vabolebdiT papirosebs,
mTeli xuTi TiTiT vifxandiT kefas da arc erTi ar vambobdiT arafers...
me mainc axalgazrda viyavi, yovelTvis raRacas veWvobdi da daveZebdi.
_ ex, gava dro da... _ wamoviwye erTxel. mindoda meTqva: gava dro da am
Cvens karg borissa da lanasac gauxundebaT es bednieri gamometyveleba-
meTqi. magram moxucma inJinerma, TiTqos TeatrSi vyofiliyaviT da Cems
naTqvams xeli SeeSalos, mkacrad Semomxeda da sityva gamawyvetina. gaix-
araSvilma xom TiTebic ki daico yurebSi.
maSin esRa gavifiqre: „aravis ar siamovnebs cxovrebiseul sibrZned miC-
neul filosofiis daZonZili saxelmZRvanelos gamudmebiT qeqva~. sadRac
gamexarda. gavCumdi. papiross movukide da moxerxebulad movewye.
vijeqiT, vabolebdiT papirosebs, xandaxan mTeli xuTi TiTiT vifxandiT
kefas da arc erTi ar vambobdiT arafers,·TiTqos sanaxaobis dasasruls
velodiT.
magram is sanaxaobac dasrulda: borisi da lana wavidnen. Cven didxans
mivdevdiT avtobuss, uazrod vyvirodiT da xelebs viqnevdiT... mere maqsim
gorkiseburulvaSebiani moxuci inJineri qalaqSi gai para, ugrZnoblad
daTvra da miliciis samorigeoSi gaTena Rame, _ gaixaraSvili riwaze mima-
val eqskursantebs·gahyva, me kbili amtkivda da pirqve mwoliarem gavatare
is dRe.
525
TqmiT isev araferi ar gviTqvams...
cxadia, maT Sesaxeb.
zRva xmaurobda mTel sam dRes da mere wvima wamovida _ Semodgomis
wvrili, civi, gadauRebeli wvima...
`wveTebi foTlebze~, 1962

`zRvis piras~

wvims. civa. gadafarebulSi kaci da qali sxedan abuzuli dums. kaci lapar-
akobs.
_ aq yvela egre eCveneba. yvelas eCveneba, marto rom darCes, SeiZLeba
gagiJdes. wvimac ese icis. wvims, wvims, wvims. zRvac sul eseTia, burusdawo-
lili da mgminavi.
erTxel kinaRam mec gavgiJdi. vivlidi, viyialebdi marto (aRar mindoda
kolegebis xmis gagoneba), visadilebdi, davlevdi, davwvebodi. TviTon ver
getyodi, meZina Tu meRviZa. avdgebodi, gamovidodi aq, am napirze, videqi, vus-
mendi wvimasa da zRvas, davbrundebodi oTaxSi, aviRebdi kalams, araferi
gamomdioda, ver vwerdi. imasac ki ver vwerdi, rac mawuxebda, razedac vfiqrob-
di _ CemTvis, gulis gadasayoleblad.
RamiT xom sul veRar viZinebdi. meseodnen cudi da cudi mogonebebi.
viweqi da xmamaRla viTvlidi. sadRac mqonda wakiTxuli, Tu ar geZineba,
unda sTvalo da dageZinebao. vTvli di, vTvlidi, aTasze mets davTvlidi,
ese-eqvsas samocdaCvidmeti, eqvsas samocdaTvrameti... mainc ar meZineboda.
vgrZnob di, an unda gavgiJebuliyavi, an Tavi unda damexrCo. Sin dabruneba
uaresi iyo maSin CemTvis.
avdeqi erT Rames, Camovedi dabla, gvian, oTxis naxevarze. didi qali iyo
erTi, qmris magivrad morigeobda xolme, ganieri, Teqis Ceqmebiani, daZvele-
bul mZime tyapuWSi CaWedili. gaigo, samorigeo budruganis win rom gamov-
iare, gamomyva. Turme imasac ar eZineboda. videqiT ai, iq, sibneleSi, zRvas
miCerebulebi, maSin es gadafarebuli ar iyo, _ vlapara kobdiT. is melapar-
akeboda, tyapuWis jibeebSi xelebCayofili, ra Zneli iyo cxovreba: avadmyo-
fi qmari, galoTebuli Svilebi, kapasi rZali. mec mekiTxeboda amgvar raRa-
cebs, mec Tavs vuqnevdi, veTanxmebodi. moumata da moumata wvimam. Sematoka,
mTlad dasveldebiTo, wamodiTo. Semiyvana Tavis budruganaSi. marto
eleqtro qura enTo. mainc SemamCnia, rom mTeli sxeuliT vkankalebdi, mo-
mkida xelebi xelebze, ra patara xelebi gaqvT, rogor gagyiniaT, rogor
gikankalebTo. damiwyo TiTebis gaTboba daorTqlviT, Seiyo tyapuWs Signi-
526
Tac, ubeSi. mere damiwyo kocna majebze, deda rom ukocnis Tavis patara
Svils, ise. majebze sisvelec vigrZeni. cremlebi. sxeuli hqonda Cakarguli
uamrav TbilebSi...
mere viweqi gulaRma, veweodi sigarets. is qsovda, daxrili, eleqtro
quris Suqze, Tan miyveboda raRac grZel, gauTavebel zRapars, da ese CameZi-
na tkbilad.
abuzulma qalma kacs Sexeda da brZenis TvalebiT gauRima.
`Tebro~, 1983

`Tavadi vidgenSteini~
(ixileT agreTve _ `frTxebian yvavebi dambaCis xmaze~)

Tavadi vidgenSteini, ruseTis imperatoris axlo naTesavi, samegrelos


ukanaskneli mTavris dis paSa dadianis vaJiSvili, Tbilisidan peterburgs
miemgzavreboda matarebliT. am axalgazrda kacs, ukve mefis adutants, bavSv-
oba deduleTSi hqonda gatarebuli. moswavleobis wlebSic, ardadegebze,
xSirad Camodioda samegreloSi. icoda rogorc megruli, aseve qarTuli.
gawafuli iyo naxevrad veluri cxenebis WenebaSi, cxenidan srolaSi, cxen-
burTis TamaSSi. mis manerebSi umal SeamCnevdiT megrul temperaments, ro-
melsac erTvoda germanuli simtkice da TavSekavebuloba. kavkasielio Soris,
gamorCeviT _ naTesaobaSi, Tavi eWira rogorc erT Cveulebriv zrdil
megrel ymawvils. icvamda Coxas, qarTul uZiroebs, ixuravda megrul fafax-
sac.
axlac, matarebelSi, ase ecva _ mwife Sindisferi qilebiani Cerqezuli
Coxa, pirisferi axaluxi, movercxlili lekverTxebiT Sekruli uZiroebi.
ekida spilosZvlistariani sada, magram natifad nakeTebi xanjali. SesaSur-
ad aRnagi, welSi krazanasaviT wvrili, Tavisi sxeulis saamod mflobeli, an
wigns kiTxulobda kupeSi, an arada, vagonis derefnis fanjarasTan SemarTul
CaxmaxiviT mdgari, mSvidad gaiyureboda gareT. iSviaTad rom vinmeTi dain-
tereseba Sestyoboda saxeze, Tumca ki verc imas ityodiT, yuradRebis gareSe
daetovebina vinme. Zaldautanebeli TavazianobiT gaatarebda xolme vagonSi
gamvlel-gamovlelT. gamolaparakebis msurvelTac mqrqali RimiliT us-
menda, odnav xrida Tavs, miugebda umTavresad SekiTxvebze. da Tu grZnobda,
raRac ar xdeboda ise, rogorc amas wesi da rigi moiTxovda, odnav gverdze
gadahqonda naRvliani mzera.
matarebeli rom baqoSi gaCerda, vagonSi gafaSfaSebuli qali da misi
527
Tanmxlebi Suaxansgadacilebuli generali amovidnen. generlis TavdaWer-
am, misma mbrZaneblurma kilom, vidgenSteini miaxvedra, es erTi im general-
Tagani iyo, romlebsac brZolebSi saamayo dauridebloba samoqalaqo cx-
ovrebaSic gamosdevdaT. iyvnen qedmaRalni, yvelafris mcodneni da yove-
lives SemZleni. generalic maSinve mixvda maRali sazogadoebis warmomad-
geneli rom edga vidgenSteinis saxiT. morCilebiT ara, magram Semfaseblis
poziT daxara Tavi, vidgenSteinmac Tavis daxriT upasuxa. generlis Tanmx-
lebma qalma, sanam bargs Seitandnen kupeSi mebarguli da vagonis gamcile-
beli, orjer pirdapir saxeSi SeabrdRviala didi, aRmosavlurad wyliani
Tvalebi, mere generalic da qalic Sevidnen, Seiketnen kupeSi da meore dRis
aT saaTamde gareT aRar gamouxediaT arc erTs. vidgenSteini kmayofili
iyo im wyvilis gancalkevebiT. ver itanda moSilifebulT, gaSinaurebulT
_ verc kacebs, miT ufro samxedroebs, da verc qalebs, ranairi momxibvlelnic
ar unda yofiliyvnen isini. TviTonac kupeSi Sevida, wigni aiRo da fanjar-
asTan mjdarma daiwyo kiTxva.
meore dRis aT saaTze generalic gamovida derefanSi da misi Tanmxle-
bi qalic, Tanac zustad ise, risi danaxvac mudam aRizianebda vidgenSteins.
TviTon vidgenSteini yovelTvis eqvs saaTze dgeboda, maSinve ibanda pirs,
icvamda da davarcxnil-gaspetakebuli gamodioda gareT. Tmadauvarcxnel
generals ki aRmosavluri mZime xalaTi ecva, aRmosavlur xalaTSi iyo gax
veuli misi Tanmxlebi qalic, erT RameSi sagrZnoblad Secvlili, daberebu-
lic ki. kmayofilebiT gabrwyinebuli saxiT iyurebodnen xan fanjaraSi, xan
aqeT-iqiT. generali sasacilo raRacebs eCurCuleboda qals, qali pirze
xels ifarebda da ise icinoda, xandaxan ki esac ar Sveloda, vagonis kedlisken
mibrundeboda pirzexelmifarebuli da welSi ixreboda, Tavs mxrebSi rgav|da.
generali brwyinavda. vidgenSteini Tvals aridebda, magram mainc SeamCnia,
rom TavSeukavebeli siciliT daxril qals generalma uadgilo adgilas
amouwkapuna xeli _ gaimarTeo. qalma SemkrTalma gamoixeda vidgenStein-
isaken. vidgenSteini sfinqsiviT mSvidad idga da gareT gaiyureboda. qali
mainc Sevarda kupeSi. generali erT xans zurgiT iyo miyudebuli fanjaraze
da RimiliT iyureboda naxevrad Ria kupisaken, mere rogorRac morbilebu-
li nabijebiT wamovida vidgenSteinisken, odnav daxara Tavi da ise gascda,
derefnis bolosken daapira wasvla. vidgenSteinma xmadabla gaadevna:
_ ukeTesi xom ar iqneboda meti TavSekavebulobiT moqceuliyaviT, gen-
eralo?
generali gaCerda, gakvirvebiT Sexeda vidgenSteins.
_ es rogor?
528
_ me mamakaci vdgavar Tqvens gverdiT.
generalma kidev erTi nabiji gadmodga vidgenSteinisaken. jer saxeSi
Sexeda, mere qvemoT Caatara mzera.
_ mamakaci? _ mkrexelad gaeRima. vidgenSteinma mowyvetiT stkica sila.
_ pirvelsave sadgurze CavalT da vesvriT erTmaneTs.
generalma erTi Camoisva xeli ybaze da Tqva:
_ me lobovi var, tyvias tyviaSi vsvam.
_ miT ukeTesi TqvenTvis.
_ me Tqven ueWvelad mogklavT.
generalma safeTqelTan aswia xeli.
_ Cemi sekundanti vagonis gamcilebeli iqneba.
vidgenSteini kupeSi Sevida da kari moixura.

rostovis iqiT, sadgur a...-s ukan, TovliviT waferflil pawawina gay-


inul guburebze dabneulobisagan afarfatebulma vagonis gamcilebelma da
kidev erTma patara vaWris garegnobis kacma erTmaneTs Seucvales dambaCe-
bi. mere im adgilidan oc-oci nabiji gadaTvales aqeTac da iqiTac, dambaCe-
bi vidgenSteins da generals gadasces. generali da vidgenSteini erTma
neTisken daiZrnen, dambaCebi maRla SemarTuli eWiraT, _ mesroleT, _ gaC-
erda vidgenSteini. generalma isrola, vidgenSteini Setortmanda, marcxena
xeli mkerdTan miitana, davarda, magram ar waqceula, ijda. jdomulam aswia
dambaCa. generals marcxena mxari hqonda winwamoweuli, idga. vidgenStein-
ma isrola, generals qudi gadaugorda. vidgenSteini idayvebze gadawva. „mo-
hkles, mohkles“, _ yvirodnen viRacebi. vidgenSteins Seusxdnen da mxrebidan
aswies, sadguris mosacdel darbazSi Seiyvanes. vidgenSteinma sawer-kalami
moiTxova. Sindisfer Coxas sulac ar etyoboda sisxli, mxolod qvemoT
stovebda sisxlian kvals. viRacam moutana qaRaldic da kalamic. vidgen-
Steinma qaRaldi muxlze daido da iq dawera: „Zvirfaso nik! yvelaferi
wesis farglebSi moxda. Cemi ukanaskneli Txovnaa, ar daisajos gener...~
xeli daudunda, mere Zirs Caucurda, viRacis xelebs mieyrdno. generalic
mosacdel darbazSi idga. misi Tanmxlebi qali mundiris sayeloSi Cahfren-
oda da TiTqos mis gamofxizlebas cdilobda.
3.VIII. 84. ujarma
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.6

`Tavmjdomare~ (Canawerebi samagido rveulebidan)


529
_ xo ici, rogorc aris wylis saqme CvenTan. yvelam sakuTrad gaiyvana,
wyali kideva klebulobs da klebulobs. xandaxan kviraobiT veRar adis
zemoubanSi. gamobmuli maqvs ZaRlis yba, vRavRaveb, _ nu gaqvT moSvebuli
onkanebi, dagajarimebT, pasuxisgebaSi migcemT, magram vin migdebs yurs! dRisi-
Tac rom daketili mogaCvenon, Cem suns daiyrian xolme Soridanve, RamiT
mouSveben sul bolomdis da midis xevSi TqrialiT. raTa axla, ar ikiTxav?
ro Camocivdes, ro gamovidnen, SeuSviron Wiqa da civi dalion. erTi Wiqa
wylisaTvis as vedro wyalsa Rvrian, mets. erTmaneTs verafers eubnebian,
ar undaT, rom erTmaneTs awyeninon da momadgebian me, _ Tavmjdomare xar,
Tu ra Cemi fexebi xaro! marto me kidev romel erTs mivwvdebi, kaco! gavir-
glavebuli xalxi xo gavirglavebulia, aliaanT beberi xo ici, marto TiTon-
Raa Sin, Tanac TiTonac naxevari aSmuSkaa darCenili, onkani uyenia, ai, duim-
naxevriani. Cavivli, mouTqrialebs wyali, mival, me davketav, vetyvi, bebo,
sofels wyali uWirs, ze moubnelebs wveT-wveTi enatrebaT, nu gaq gamudme-
biT moSvebuli-meTqi! giyurebs aese, odnavgaRreWili, arc xom geubneba, arc
aras. amovivli da, rasa vxedav, isev mouTqrialebs, Tanac ufro metada. da-
vuketav isev, axla davemuqrebi kidec, dagajarimeb-meTqi. isev ara fers am-
bobs, arc araferi etyoba saxeze. Camovivli naSuadRevze da isev mouTqri-
alebs. axSic avuyvirdi, _ Sen-meTqi, mamaimuneb-meTqi?! maSin ras meubneba, gaige?!
milSi roa damwyvdeuli wyali, mecodeba Svilo, codoa, wyalio! gesmis, kaco!
me ara var-meTqi codo, dRe daRame rom viyefebi-meTqi, bebo?! Sen Sesacodi
ra gaq, mSvenivrada gaq gadamrgvalebuli kiserio! oTxmocisaze metisaa, kaco,
tvini kidev _ fii!.. saiTa aqvs miRrecili, gaigeb! verc daajarimeb, saqme saqmeze
rom midges _ Cemi sami Svili magisTvisa wvanan ruseTis mindvrebSio? _
auparpaldeba Tvalebi... gamovbrundi da wamovedi sakuTari Tavis wyevli-
Ta, meti ra unda meqna...
ZaRlada var qceuli da ZaRladac aravin magdebs. kiseri kideva _ ra,
dabadebiTve maq egre, aba, dedaCemsa hkiTxeT, Tunda deidaCemsa, Tunda Zalu-
aCemebsa...
`mTvaris asuli~, 1987

`Taflobis Tve~

_ nan, erTi ram unda giTxra da ar gamibrazde.


_ gana me gibrazdebi xolme?
_ ara, magram... es namdvilad gagabrazebs da Tavi Seikave.
530
_ iseTi ra unda Tqva?!
_ karga xania, erTi raRaca aRmovaCine.
_ xo, Tqvi axla.
_ ar arsebobs ulamazo qali.. Tu is gulaRma wevs. gulaRma mwoliare
yvela qali lamazia.
_ saidan ici Sen „yvela?“
_ xom giTxari, ar gabrazde-meTqi?
_ xoda, saidan ici „yvela?“
_ kargi axla!
_ miTxari, barem bolomde miTxari!
_ RmerTo, ra suleli gogo xar!
_ namdvilad suleli var.
nanim sabani nikapamde aiwia, Tvalebi cremlebiT aevso. idayvze wamoweul
givis SeSfoTebiT eRimeboda, mere gabeda:
Sublze wamowewil TmaSi TiTebi Seuyara da gverdze gadauwia. nanim
Tavi gaaqnia. cremlebma priala xazebi Camoavles safeTqlebze.
_ kargi axla, nan! me xom winaswar gTxove, ar gabrazde-meTqi?
_ matyuara!
_ kargi axla!
_ yvelani matyuarebi xarT.
_ vin yvelani?
_ yvela kacebi.
givis imediT gaubrwyinda saxe. wamojda.
_ aba, Sen saidanRa ici „yvela“, gana sxvebmac mogatyues CemsaviT?
_ idioto!
_ miTxari, me ar gagibrazdebi.
_ sulelo!
_ miTxari, miTxari. vin „yvelam“ mogatyua CemsaviT? nanim sabnidan xeli
amoiqnia da loyaSi gahkra.
_ ai, Sen!
givim gaixara.
_ miTxari ra!
nanas nel-nela moeria Rimili.
uceb givim xelebi maRla aswia:
_ nan, me erTi ramec aRmovaCine!
_ moSordi, Seni aRmoCenebiT.
_ ara, ara, esac unda giTxra. qali yvelaze lamazi, yvelaze lamazi, yve-
531
laze lamazi rodis aris, ici? roca gulaRma wevs, Tvalebi cremlebiT aqvs
savse da Tan icinis, icinis...
_ suleli!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`Tbili wvima~ (scenari samnawiliani mxatvruli filmisTvis)

gogi, ymawvili kaci, 22-23 wlis, halstuxs auTovebs.


gaauTova, gaiqnia ramdenjerme haerSi, romgagrilebuliyo Tu gamSraliyo,
mivida sarkesTan, halstuxi gaikeTa (ZlivsZliobiT gamoiyvana yulfi), pera-
ngis sayelo gaiswora da skamis sazurgulze dakidebuli pijaki Semoicva.
saguldagulod akvirdeboda sakuTar Tavs. Tma ori xeliT daitkepna.
sauToeblidan lamazad dakecili ori cxvirsaxoci aiRo, erTi pijakis gul-
jibeSi Caido, meore _ Sarvlis jibeSi. aiRo fulic, ori daZvelebuli mane-
Tiani da erTic abaziani. qaRaldis fulebi bloknotSi Cado, abaziani pij-
akis gverdiT jibeSi Caido da karisken wavida.
kari sul raRac sam nabijze iyo.
oTaxic iyo patara, patara. erT kedelze ekida Tofdabjenili vaJa-vSave-
las didi suraTi. iqve Jurnalidan amoWrili gacinebuli sofi loreni.

***
gogi quCaSi midis. gazafxulis Tbili dRea. erTxans xelebi pijakis jibeeb-
Si aqvs Cawyobili, mere amoiRebs, cdilobs, lamazad iaros. moesmis Citebis
WikWiki, mere SaSvis galoba. nabijs Seanelebs, xeebs ahyurebs, dainaxavs
mgalobel SaSvs. siamovnebis Rimili gadauvlis saxeze. dgas da uyurebs.
SaSvi lamazad Caaxvevs sagalobels. gogi taSs daukravs. viRac dabali sqe-
li qali SeSindeba da trotuaridan quCaSi gadava. SeSinebuli uyurebs gogis,
gogi SaSvs gamosamSvidobeblad uqnevs xels.

***
gogi kvlav midis, miseirnobs quCaSi.
sayvaviledan moxuci patara qali gamodis. penuariviT palto acvia, ZafiT-
naqsovi Zveleburi Savi Slapa axuravs. TiTqmis miwaze moafxakunebs fexebs,
SavxelTaTmaniani xelebiT sami mixaki ukavia da kmayofilebis RimiliT
dascqeris. gogi da moxuci qali erTmaneTs SeefeTebian. gogi gverdze gaiw-
evs, qalic iqiT gaiwevs. gogisac gaecineba, qalsac. gogi maRlidan dascqeris
532
mis mixakebs.
_ SesaniSnavi mixakebia, SesaniSnavi! _ ambobs moxuci qali, _ SediT, uyideT
Tqvens gogonas.
gogi dgas da icinis. _ gogona rom ara myavs?
_ isemc ras getyvi! Sedi, Sedi!
gogi xels Subls zemoT aswevs da sayvavileSi Sedis. midis daxlTan.
TiTo mixaki 90 kapiki Rirs. gamyidveli qali saqsovs skamze dadebs da
wamodgeba.
_ ra mogarTvaT.
gogi kefas ifxans erTi TiTiT, Tan eRimeba. amoiRebs bloknots. ise ga-
moaZvrens maneTians, gamyidvelma qalma misi avladideba ar dainaxos, da
didisambiT ityvis.
_ momeciT erTi mixaki. yvelaze kargi.
gamyidveli qali RimiliT urCevs yvelze karg mixaks. _ mere eZebs xurd-
asac, gauwvdis aTkapikians.
_ rogor gekadrebaT! _ ambobs gogi, _ gmadlobT! _ Tavs daxris da gamo-
dis gareT.
mixaki jer yoCaRad miaqvs. RimiliT acileben qaliSvilebi.
mere zurgs ukan amoifarebs da ise midis.

***
ismis milicielis sastvenis xma.
prospeqtze gadmorbis ori gogo. ukanmouxedavad Secvivdebian fexsac-
melebis maRaziaSi. gogic fexsacmelebis maRaziaSi Sedis. gogoebi kedels
amohfarebian da icinian. gogi SeaTvalierebs. arc erTi ar moewoneba da
viTomcda axla fexsacmelebiT aris dainteresebuli. mixaki isev zurgs ukan
ukavia.
uceb miixedavs.
dermatingadakrul Sav savarZelSi sami-oTxi wlis gogona zis da tir-
is. aqeT-iqidan sanovagiT savse ori CanTa udgas. patara xelebiT im badur-
as CasWidebia. viRac xnieri qali awynarebs. gogona ki dedas eZaxis. xnieri
qali gogonas gamoscildeba. gogi midis, daixreba, cxvirze saCvenebel TiTs
daadebs, swrafad aiRebs da Sewuxebuli uberavs TiTs, TiTqos Zalian
daswvodes.
_ ra aris, rogor gagcxelebia cxviri tirilisgan. _ miubrundeba gogo-
nas. _ nakverCxaliviTa gaqvs, fuu! fuu!
_ araferic! _ iZaxis gogona.
533
_ Sen TviTon naxe.
_ araferic!
_ ese igi, ar gjera?
_ ara!
_ Sen iqneb isic ar gjera, rom me kinomsaxiobi var.
gogona pasuxs cota daagvianebs, gogis aTvalierebs, mere isev braziT:
_ araferic.
_ ara?
_ ara.
gogi zurgsukan amofarebul mixaks gauwvdis:
_ xedav? ra aris es?
_ mixaki.
_ yoCaR, magram vin dadis quCaSi erTi cali mixakiT. an mezRapre, an
kinomsaxiobi. me mezRapre ara var, wveri ara maqvs, maSasadame, msaxiobi var,
kinomsaxiobi. me Senc msaxiobi megone _ patara msaxiobi. gadasarevi Tma
gaqvs, gadasarevi Tvalebi. Sen ki zixar da tiri. ii! aha, gamomarTvi.
gogona mixaks gamoarTmevs. Tvalebze paltos saxelos daisvams.
_ me TiTi mtkiva. aba Sen gtkiodes?
_ ra TiTi?
_ fexis.
gogona mixaks patara kalaTaSi Caidebs, daixreba, mere _ SeeSindeba mix-
aki ar gamifuWdeso, TmaSi gaiyris, reituzis tots aiwevs, wiTel windas wa-
iZrobs. marcxena fexis cera TiTze simindis marcvlis simsxo bebera azis.
_ aba Sen gqondes es bebera!
_ oo!
_ aba Sena gqondes, kargia?
_ uu!
gogona beberaze TiTs daiWers da isev wamouva cremli.
gogi dgas da viTomc raRaca jadosnur locvas ambobs.
_ aCuCuli-daCuCuli-gaCeCili-dafuWuli, dafufuli-dafuSuli...
gogona dainteresebuli Sehyurebs. Tan mixaks gamoiRebs Tmidan.
bedad, gogonas deda modis, win Caudgeba gogis, gogona dedas xeliT gver-
dze swevs, deda moixedavs, moibodiSebs da isev gogonas miubrundeba. gogi
dgas, dainteresebulia, ra moxdeba.
_ vin mogca es? _ xels mohkidebs qali mixaks.
gogona TiTs gamoiSvers gogisken.
qali isev moixedavs. mere isev gogonas miubrundeba.
534
_ sazizRrebi! aferistebi! rogorme Caicvi, dediko, saxlamde, rogorme
dediko!
_ vera! vera! _ marcxena fexs marjvena fexis ukan malavs gogona, da ixre-
ba, sxeuliTac gadaefareba fexebs.
_ deda, ra vqna, ra wyalSi Cavvarde!
qali axla iseTi umweo gamometyvelebiT amoixedavs, SeuZlebelia dax-
mareba ar SeeTavazebina gogis. _ maCveneT me! _ xels gauwvdis patara, wiTe-
li fexsacmelebisken.
_ qali fexsacmelebs awvdis.
_ naxeT, gasinjeT, ramodena nakeci aqvs SigniT, nuTu amis Cacma SeiZleba?
gogi fexscmelSi or TiTs Sehyofs da RimiliT eZebs nakecs. kmayofili
daiqnevs Tavs. sabavSvo ganyofilebis daxlTan midis, gamyidvel qals fex-
sacmelebs gauwvdis da rac SeiZleba mSvidad eubneba.
_ ratom ar ucvliT momxmarebels am fexsacmelebs. xom xedavT, rom
aSkara wundasadebi saqonelia. naxeT, SeyaviT xeli.
_ ici, raa?! _ agdebuli kiloTi gamouRrens qali, _ Seni advokatoba
aravis ar sWirdeba aq!
gogi Sublze xels Camoisvams. exla is civia, civi.
_ Tanaxmad aTascxraas samocdaToTxmeti wlis ocdaeqvsi aprilis dad-
genilebisa, maRaziebi valdebulni arian ukan daibrunon wundasadebi saqone-
li im SemTxvevaSic ki, roca isini ukve ganaxmarianebulia. maRazia, Tavis
mxriv, saqonels ukan ubrunebs qarxanas. amave dadgenilebaSi xazgasmiT isicaa
aRniSnuli _ sagangebo yuradReba mieqces vaWrobis muSakTa TavdaWerilo-
bas momxmarebelTa winaSe. Tu Tqven ukanonobad migaCniaT amaSi rame, mibrZ-
aneT da me Sevecdebi Tqveni winadadeba mivitano, sadac jer ars.
gogi bloknots amoiRebs, bloknotidan maneTiani gamovardeba da kidev
kargi, daxlze ar ecema. maneTians aiRebs, jibeSi CaiWmuWnis da fanqars imar-
jvebs.
_ mibrZaneT Tqveni gvari.
gamyidveli qali sabraloblad aris dabneuli. niaTwarTmeuli gada-
iqnevs xelebs.
_ age direqtori da Tqven! me damanebeT Tavi.
gabutuli dajdeba skamze.
_ sad aris direqtori?
_ sawyobis gverdze, ezos mxridan.
gogi deda-SvilTan midis. deda Sewuxebuli Sescqeris. patara qalia, gamx-
dari, TvalebSfofina.
535
gogona daarxeinebula. mixaki keklucad ukavia ori TiTiT da mowiweb-
iT miaqvs odnav zeaweul patara cxvirTan.
gogis rom dainaxavs, gaiRimebs.
_ wavediT direqtorTan! _ ambobs gogi. gogonas aiyvans da mxarze Seis-
vams.
_ ar gindaT, daanebeT Tavi. ar gindaT, Tqveni Wirime, _ ixveweba qali. _
ara var magaTi oTxi maneTis maTxovari.
_ ras brZanebT! wamomyeviT, wamomyeviT!
qali CanTebs aiRebs da ukan gahyveba. Tan imeorebs:
_ SeeSviT ra, ara Rirs magaTTan laparaki.
patara gogona zeimobs, gareT cas ahyurebs da mixaksac cisken swevs.
gogi muxliT SeaRebs kars. ixreba da ise Sehyavs gogona.
direqtori, xnieri, natanji saxiskaci gakvirvebuli Sehyurebs. gverdiT
meloti paltogadaReRili sqeli kaci uzis. xan im kacs gadaxedavs, xan gog-
onas da gogis. Semodis CanTebiani qalic. gogi gogonas magidis kideze
Camosvams.
_ raSia saqme?
_ gamarjobaT.
_ gagimarjoT. raSia saqme?
gogi gogonas wiTel windas waaZrobs, quslSi xels mohkidebs da bebe-
rian TiTs uCvenebs direqtors.
_ es TiTi da bebera!
gogi axla fexsacmelebs gauwvdis.
_ SeyaviT xeli. ara, TiTi SeyaviT. es xom aSkarad wundasadebi saqone-
lia! nuTu ar arsebobs saSualeba, rom gamogvicvaloT. Tqveni gamyidvele-
bi... _ gogi xels maRla aswevs da haerSi frenas gamoxatavs.
direqtori Tavs ukan gadaswevs, kedels miebjineba kefiT, Tvalebs daxu-
Wavs. aris erT xans ase. mere wamodgeba, koWlobiT gaivlis ramdenime nabijs
da ferdzexelmoWerili gaiZaxebs kars iqiT.
_ alioSa!
meloti kaci gogonas fexze efereba.
Semova gamxdari, grZelpijakiani kaci. brioliniT gaprialebuli grZe-
li Tma ukan aqvs gadakrefili. mileul saxeze TiTqos brtyeli Savi ulv-
aSebis meti araferi hqondes. xelebs ukan Semoiwyobs.
_ gismenT, batono giorgi.
direqtori Tavis skams ubrundeba. isic moefereba patara fexze gogo-
nas.
536
_ gtkiva, babua? oi, oi, oi! ar itiro, babua. Cven axlave.
alioSas fexsacmelebi gauwoda. _ mouZebneT yvelaze lamazi wyvili da
gamoucvaleT.
alioSam fexsacmelebi gadaatrial-gadmoatriala.
_ ganaxmarianebuli romaa, batono giorgi?
_ gaugzavneT qarxanas. gaugzavneT, gesmiT? esenic gaugzavneT, im qalma
rom datova, isinic, guSindelic. yvela gaugzavneT. me TviTon waval, me TviTon
waviReb, magaTi... ukacravad, qalbatono!
direqtori braziT gamoswevs ujras, sigarets amoiRebs, Tavs mousresavs
da moukidebs.
meloti sqeli kaci isev mucelwamoweuli zis, xan erTs uyurebs, xan me-
ores. gamgebi kacis ganwyobilebiT aqanebs Tavs.
gogi isev mxarze Seisvams bavSvs da alioSas aniSnebs gagviZexio. alioSa
mainca da mainc gaxarebuli ar unda iyos, magram meti ra gza aqvs.
_ winidan mobrZandiT! _ ambobs civad. '
_ gmadlobT! gmadlobT! _ amboben qali da gogi.
direqtors xvela astexia da kedlisken Sebrunebula.
gareTgamosuli gogi zurgSi „branws“ ukeTebs alioSas. qali SeamCnevs
da mxrebSi Tavs Cargavs.

***
alioSa TviTon amoarCevs fexsacmelebs.
gogi da qali gogonas savarZelSi svamen da cdiloben, fexsacmeli Caac-
van, magram gogona uarzea.
_ vera! vera! _ iZaxis is.
gogi da gogonas deda erTmaneTs Sexedaven Sefiqrianebulebi.
_ aba, scade, scade! Sen xom yoCaRi gogo xar! _ kvlav Caixreba gogi.
_ pirvelad getkineba, dediko, marto pirvelad. mere gagivlis da Sin
sxva rameebs Cagacmev.
gogona jiutad aqnevs Tavs, arafris gagoneba ar unda.
_ ra mouvida bavSvs, _ kiTxuloben qalebi.
_ Tqveni bavSvia? Zvelebi CaacviT.
deda Sewuxebuli uxsnis.
_ rom moukvdeT Tavi! Zvelebi gadavyareT.
_ sad gadayareT, iq iqneba isev.
_ vnaxeT, aRar aris.
_ waiyvaneT ise, ra moxda?
537
_ codvaa, ras atirebT bavSvs.
gogi bavSvs aiyvans. _ wavediT, bavSvs me wamoviyvan.
_ ras brZanebT, ara, ara. amazedac didi bodiSi, ase rom SegawuxeT.
_ ra Sewuxebaa.
gogis gogona ukve mxarze uzis. dedamisi xan vis wamoedeba, xan vis Tavi-
si badurebiT.
_ RmerTo, RmerTo! _ iZaxis is... ra sisulele momivida. troleibusis
gaCerebamde, batono, avtobusamde da mere Cven wavalT.
gogona mxiarulad miiqnevs fexebs da keklucad ynosavs mixaks.

***
gogis avtobusSi ahyavs gogona. amodis dedamisic. kidev ufro dapat-
aravebulia madlierebis grZnobiT. xan Sewuxebulia, Sewuxebuli, xan eRime-
ba.
_ rogori madlobeli var...
_ aba, naxvamdis da yoCaRad. _ gogonas eubneba gogi.
gogona mixaks kalTaSi Caidebs da xelebs gamouwvdis.
_ gakoco!
gogi daixreba RimiliT, gogona hkocnis, gogic hkocnis. amasobaSi avto-
busis karebi iketeba, avtobusi midis. gogi qals bileTsac uRebs. bileTs
gogona gamoarTmevs.
_ me, me momeci. rki gogi pirvelsave gaCerebaze Cadis.
_ axla kidev naxvamdis! sul kargad! sul kargad!
Zirs Casuls uceb raRaca axsendeba. Zlivs SeiWedeba _ isev avtobusSi,
ukana karSi.
_ bodiSi, ukacravad! ukacravad Tqveni Wirime, _ miiwevs win.
gogona dainaxavs da aRtacebiT gaubrwyindeba Tvalebi:
_ deda! deda! _ TiTs iSvers gogisken.
pirvelad dedasac aRtacebiT gaunaTdeba saxe. mere Sewuxdeba, ar icis,
ra Tqvas. gogi ambobs:
_ mTlad gamovSterdi. es avtobusi xom pirdapir Sin ar migiyvanT! xom
raRac manZili unda gaiaroT fexiT. Tanac ukve wvims.
qali locvasaviT warmoTqvams.
_ RmerTo momkali! RmerTo momkali!
wamodgeba.
_ dabrZandiT!
_ rasa brZanebT.
538
_ dabrZandiT. dabrZandiT... _ dabneuli imeorebs qali.
gogi iRimeba. frTxilad mohkidebs qals majaze xels da svams.
qalma aRar icis, saiT waiRos Tvalebi.
_ sul axlos varT gaCerebidan, sul axlos.
gogona mixaks ucacunebs cxvirTan. qali xeliT iSorebs. gogona isev
ucacunebs. qals ecineba. gogonas axla gogis cxvirisken miaqvs mixaki.
gogi daixreba da cxvirze daadebs TiTs.
_ ai, axla rogori civi gaqvs, roca ara tiri.
_ araferic.
_ nu daijereb.
_ araferic.
_ Seni nebaa, nu daijereb.
gogona amjerad TviTonac daidebs TiTs cxvirze.
_ xom civi gaqvs?
gogona Tavs daiqnevs RimiliT.
_ aba ra! me maSinac marTali viyavi, roca geubnebodi, cxeli gaqvs-meTqi.
_ Ronierica xar?
_ maSa!
_ vefxvs moerevi?
_ vefxvsac da lomsac.
_ aba, mklavi maCvene.
gogi moRunul mklavs aCvenebs.
gogona xels dahkravs da icinis, icinis.
dedac icinis moridebuli, gawiTlebuli.
avtobusi ki midis, midis. wvims.

***
qalaqis axali ubani.
avtobusi Cerdeba.
wvims.
Camodian.
gogis gogona pijakis kalTebSi Seufarebia.
gogonas deda win uswrebs gogis.
is TiTqmis mirbis. xandaxan Tu moixedavs ukan, Tan Sewuxebuli, Tan ga-
Rimebuli.
gogona mxiarulad iWyiteba gogis pijakis kalTebidan.
qali rvasarTuliani saxlis sadarbazoSi Seva. ramdenime safexurs aiv-
539
lis da CanTebs Zirs awyobs. svel Tmaze daisvams xels. gogic amova kibeze
da gogonas Zirs dasvams. mere isev aiyvans...
_ filaqani civia!
_ momeciT me.
_ qali gamoarTmevs bavSvs. _ amobrZandiT CvenTan, Cemi meuRlec Sin
gaxlavT.
_ ara, gmadlobT. kargad brZandebodeT.
gogi pijaks isworebs, Rilebs Seikravs.
_ gakoco!
gogi daixreba da gogonas hkocnis.
_ bednieri qali gaizarde xaTuTa! gogonac hkocnis.
_ didi, didi madloba RmerTma gadagixadoT sikeTe!
qali mTlad daleulia madlierebis grZnobiT.
gogi kibeze Camodis.
gogi miixedavs.
qali dgas, sevdiani, Zalian sevdiani aqvs Tvalebi.
gogi xels aswevs maRla.
_ yoCaRad! yoCaRad!
gadis wvimaSi.
qalic Cadis kibeze da sadarbazos karSi Camdgari gahyurebs gogis.
gogona xels uqnevs.
qals sevdiani, Zalian sevdiani aqvs Tvalebi.
gogi saxlis kuTxes efareba.
wvims. wvims.
gogi Zirs dagdebul mixaks dainaxavs.
aiRebs, dgas, fiqrobs RimiliT. gabrundeba. sadarbazo ukve carielia.
mixaks safosto yuTis karis RriWoSi CaarWobs da isev wava wvimaSi.
gogi saxes uSvers wvimas.

***
gogonas dedis flostebi auTrevia, kars ZlivZlivobiT gamoaRebs,
flostebis tyapatyupiT Camodis kibeze. naRvliani Tvalebi aqvs, raRacas
eZebs. dainaxavs. fostis yuTidan mixaks amoiRebs da gaxarebuli mityapunobs
maRla-maRla.
gamomcemloba`saqarTvelos macne~, 2007, t.5
ixileT agreTve `civi wvima~ krebulSi `cisferi gorgali~, 1968

540
`Tebro~

Tebros sofeli TianeTs zemoT aris, artnis zemoTac. isic mdinare iors
gadahyurebs. sanam deda cocxali hyavda, _ mesame klasSi iyo rom moukvda, _
Tebroc bednieri iyo. Semojdeboda xolme xis kenweroze da mReroda, ded-
is sikvdilis Semdeg xvalindel dReze fiqri ahyva, _ sul eSinoda, ra iqneb-
oda xval da xvalis iqiT, mamamisma, xegeCa kacma, baris da culis muSam, wl-
isTavi gadauxada Tu ara cols, meore coli moiyvana _ mxrebwvrili idayvmw-
veti da TvalWreli qali. dedinacvali cudad ar eqceoda Tebros, zRapreb-
Si rom Tqmula, imis mimsgavsebulic ki araferi ugrZnobinebia gerisTvis,
magram Tebros mainc mal-male mihqonda xeli gulTan. eCveneboda, rom xan
upataravdeboda isedac patara guli, uwvrildeboda gulis sakidari Zafi,
xan ki, piriqiT, ise usivdeboda, saguleSi aRar eteoda da sul cota xanSi
sasunTqsac ki gadauketavda. Zalian, Zalian iSviaTad, magram Tebro mainc
ityvis xolme sevdiani RimiliT: arc cema maxsovs Cemi dedinacvlisagan, arc
finTi wyevla, magram dedinacvali rom sxva aris da deda sxva amas Tundac
imiTa vgrZnobdi _ roca dedinacvali mabanebda, wyals ise maqivlebda, suls
veRar viTqvamdi da vosdebodio.
Tebros sofeli dResac pataraa da bavSvebi dResac mezobeli soflis
skolaSi dadian, Tebromac im mezobel sofelSi daamTavra rva klasi. iseTi
koxta gogo dadga _ tanmorCili, magram koxta, welSi gamoyvanili, tuC-kbil-
gawyobili, _ mamamiss maSinve mouvidnen Tebros mTxovnelebi. mamamisic, es
xegeCa kaci, kmayofili darCa RimiliT isvamda ulvaSebze xels da Tavgada-
gdebiT ambobda, _ cota, dagvacadeT, xalxoo. es cota _ Semodgomamde dacda
iyo. bedad Tu saubedurod, Camovida qalaqSi gaTxovili Tebros deida, _
ra dros amis gaTxovebaze laparakia, dabnelebuleboo, _ Cahkida Tebros
xeli, waiyvana TavisTan TbilisSi, samkervalo saswavlebelSi moawyo da
binaSmiac Caiwera droebiT. deidas erTi patara oTaxi da patara SuSaban-
di hqonda lotkinis goraze, im goris ferdobSi. Tebro imasTan ver icx-
ovrebda, isedac viwrod iyvnen, _ ori SviliT, msmeli qmriT, _ da sanam samk-
ervalo saswavlebelSi swavlobda, saerTo sacxovrebelSi cxovrobda.
sofels TiTqmis mTlianad moswyda. sti pendia hqonda da Tavis Tavs Tvi-
Ton irCenda. TveSi erTxel Tu wavidoda, isic imitom, rom iqauri wyal_Wala
da Tavisi naxevari da-Zma moenatreboda. iqneboda erT dRes, didi_didi or
dRes, da mere isev wamovidoda. gamoatandnen patara xelCanTiT cota xilsa
da erT qila mawons. isic Zalian emZimeboda, CanTa sul fexze exleboda,
541
xSirad gadahqonda erTi xelidan meoreSi, da Tu dafiqrdeboda, Zirsac ki
sdgamda. deidasTanac iSviaTad dadioda, _ deidas Tavis msmel qmarTan
usiamovneba hqonda da iq misvla wuxilis mets arafers hgvrida.
saswavlebeli rom daamTavra Tebrom, erTma keTilma maswavlebelma
qalma samsaxuric uSova da binac. aris dRemde iq _ samsaxurSic, binaSic.
dilis cxra saaTisTvis midis samkervalo saamqroSi, mTel dRes bavSvebis
tansacmels keravs, saRamos eqvsi saaTisaTvis Tavisufldeba da maSinve Sin
midis. ratomRac aqamde ver mieCvia qalaqis CoCqols, sul siwynare unda,
sul sadRac miyunWva, saamqroSic kuTxeSia miyunWuli Tavisi sakeravi man-
qaniT, _ es „Sina“ aiq aris, ai, veZisis mTis Ziras. jer troleibusiT mgza-
vrobs viRac didebis zurgebsa da mxrebs Soris Cakarguli. mere trolei-
busis gzidan kidev karga manZilis gavla uxdeba fexiT. marto Tebros sad
SeeZlo kerZo binaSi qiris gadaxda. keTilma maswavlebelma qalma erTi
sxva gogoc Seuamxanaga, marexi, isic qarxnis muma, is mTlad oboli. marexis
sofelic mTaSia, aragvis piras. Tebroc ocdaxuT maneTs ixdis TveSi, _ mar-
exic... erTic Cauweravia am binaSi, meorec. Tan rogori binaa _ naxevarsa-
rdafs rom ityvian, sul rva kvadratuli metri, fanjris TiTqmis naxevaric
rom miwis qvemoT modis. im fanjarazec erTTavad farda unda hqondeT
Camofarebuli. sakmarisia, gaswion gverdze mzisa da sinaTlis SemosaSvebad,
maSinve vinme daixateba maT pirdapir. zogi utifari rkinis cxaursac ki
moadgeba da daiwyebs murdal RreWvas. biWebs kidev ara uSavT ra, xandixan
SeWarmagebuli kacebic ki kadruloben amisTana rameebs. isini viTom SemTx-
veviT yovndebian gogoebis fanjris pirdapir, maluli miniSnebebiT eubne-
bian: an Sin SemogviSviT, an gareT gamodiTo, fulsac ki aCveneben. Tebro da
marexi gabrazebuli gasweven fardas. dasxdebian, _ erTi Tavis sawolze,
meore Tavisze, _ uyureben erTmaneTs da simwriT icinian: ramdennairi gare-
wriT aris savse es qveyanao!
marexi yoCaRia Tebro uSno. marexs biWuri ginebac ki SeuZlia. kinoSi
rom wavlen da viRaca maimunebi aekidebian, marexi im maimunebsac aginebs _
TavisTvis mxolod Tebros gasagonad, magram dagemovnebiT. Tebro wiTldeba
mis ginebaze: gawyvite xma, gogoo. marexi ki icinis, icinis. Tebros xom kargi
kbilebi aqvs, marexs ukeTesi. aTasSi erTxel an muskomediis TeatrSi dadi-
an, an filarmoniaSi. danarCen dros sxedan da arian Sin. ezoSi mal-male
gasvlisac ki eridebaT. onkani da sapirfareSo, _ ai maTi gza. iqac ise mid-
ian, ar undaT xma gamoaceminon fexs, saxlis patroni qalisa eridebaT, rcx-
veniaT. es imitom, rom erTTavad ugviandebaT qiris gadaxda. zamTarSi da
avdarSi ufro kargad grZnoben Tavs, arc gareT eZaxiT araferi, arc gare-
542
dan SigniT awuxebT araferi, Tu didi wvima ar aris da Sxefebi ar swvdeba
fanjaras. wvanan Tav_TavianT sawolebze, da kiTxuloben wignebs. rac saeS-
mako, anda gulisgamkenwlavi rame weria wignSi, xmamaRla ukiTxaven erTma-
neTs zamTrobiT eleqtroqura unTiaT gamudmebiT, zed aguri udevT. zogjer
Semosdgamen tafasac, daaxlian mzesumziras, zis erTi im quris aqeT, meore _
iqiT, aknawuneben surnelovan mzesumziras da hyvebian TavianTi soflebis
ambebs, miwadasayreli biWebis ambebs. erTis sofelic Zalian kargia, meorisac
erTSic did_didi kaklebi dgas, meoreSic. erTganac, kaklebis qveS, gvian
Semodgomamde icis mwvane balaxi, meoreganac. wamogordi da iyavi cas miCere-
buli! erTsac kargi biWi hyvarebia, meoresac, magram im biWebs Tvalebi brma
pqoniaT, sxvebi dausvamT colebad _ finTebi, warukebi. marexs Seyvarebuli
exlac hyavs. ufro sworad, marexi erT biWs uyvars, marexs kidev _ ise ra!
Tanac is biWi cota msmelia, cota debili. amitom marexi sul dakargul
siyvaruls mihglovis. ohoo, xom asea, me kidev ar vkargav imedsao. marexis
exlandeli Seyvarebulic im qarxnis muSaa, sadac TviTon muSaobs. aio, mova-
groveb cotaoden fuls, movaweroT xeli da erTi_ori kviriT sadme wavi-
deTo. sul am sadme wasvlaze ocnebobs. marexi tuCebs pruwavs. or_samjer
is biWi gogoebis binaSic movida, moutana Sokoladiani torti da movida.
Tebros biWi modebilod ar moeCvena. sawyali gulisa Canda, didi xelebisa
da sawyali gulisa. cota nasvami ki iyo. sul Tmaze isvamda zemodan qvemoT
marjvena Ronier xels. Tebroc acina da marexic. biWic soflidan iyo Camo-
suli da Tavisi soflis sasacilo xalxis ambebs hyveboda, marto sxvebisas
ki ara, _ mamaCems hopla hqviao, dedaCemi koleqtivis manqanidan gadauvarda
da hopla miaZaxao. gaigo qofakma saxlis patronma, is biWi rom or_samjer
iyo, Sevida gogoebTan da mkacrad uTxra: Tqven Tu aq bozxanis gaxsnas
mi pirebT, dResve aibargeT aqedanao. mas mere is biWic aRar mosula.
marexi Tebrosac umalavs, magram Tebro mainc gumaniTa grZnobs, rom
marexi da is biWi kocnaoben, Tan ise kocnaoben, meore dRes marexi Cum_Cumad
isinjavs ubes. dainaxavs amas Tebro da mTlad ganmartoeba moundeba, dawveba
Tavis sawolze, waixuravs paltos, gadabrundeba kedlisken da moikunteba,
moibRunZeba.
marexs arafris eSinia, TavaRebulma icis siaruli. arc Tebros eSenia
maincdamainc bevri ramis, magram mainc Tavdaxrilma icis siaruli. Semodgo-
maze, erT Rrublian dRes, _ im diliT gamoitana saxlis patronma iatakis
sawmendi joxi, dauSina yviTelfoTlebian Werams: Tu Camoyraa, erTbaSad
Camoyare foTlebi, sada maqvs yoveldRe magaTi gvis Tavio, da Tebros Zalian
daswyda guli, _ Semodgomis im, dRes saamqroSi kreba hqondaT, is kreba
543
gvian damTavrda, mere troleibusic ar muSaobda, quCaSic bneloda, gagari-
nis moednidan erTi biWi ahyva, jer raRac sisaZagleebs eubneboda, mere
ucbad swvda, miitaca, daacxra sasmeliT ayrolebuli piriT. Tebrom iseTi
gaulawuna saxeSi, biWi wabarbacda, magram Tebros xeli mainc ar gauSva da
iseve, dabarbacebulma, mouqnia muSti. Tebros xmeli muSti marcxena warbSi
moxvda. warbi gauskda. Tebrom ikivla. viRaceebmac ikivles. biWi gaiqca, Te_
brom im Rames ZlivsZlivobiT Seiwyvita sisxli.
samuSaoze Tqva: sibneleSi waviqeci da raRacas davkari warbio. swyevli-
da, swyevlida, sul wyvil_wyvilad awyobda miwaSi quCebis Cambneleblebs,
magram grZnobda, rom maincdamainc mtkiced aravin ujerebda, isedac,
Tavdaxrili mTlad Tavdaxrili gaxda. quCaSi momavali tuCebsac ki malavs.
es zamTaric gaiba, gaiborjRa. sul civa, sul Wyapia. sofelSic veRarcerTx-
el moaxerxa wasvla. Tan uamindobis, Tanac imis gamo, rom mosamsaxure qa-
lia xelcarieli xom ar Cauva Tavis naxevar da-Zmas. marexic, rom ityvian,
cali fexiTRaa masTan, _ oriode Tve, didi_didi samiode Tve, da waiyvans
Seyvarebuli biWi. Tebro eubneba marexs: Sen rom wagiyvans Seni qmari; mec
wamiyvaneT TqvenTan, moaxled dagidgebiTo. marexi icinis, icinis. mere etyvis:
cota moica, gogo, da SenTvisac gamovardeba erTi kldis natexio. Tebro
gapobil warbze miidebs xels: aqamde ar gamovarda aravin da axla riRas
imedi unda mqondeso. _ ras ambobo, _ anugeSebs marexi, _ eg gixdeba kidecao.
Tebro mainc saSinlad TvalnaTliv xedavs sakuTar simartoves, martoobis
haersac ki Tavis irgvliv,da ciebismagvari JrJolva i pyrobs: keTili mas-
wavlebeli qalic aRar aris aq, baTumSi gadasaxlda. samSoblo sofelic
aRar eZaxis TavisTan. etyoba, samudamod gauukuRmarTda guli. sasTumal-
Tan udgas patara flakonebiT kordiamini da katabalaxas wveTebi. axla
saamqros axali ufrosi, binZuri kaci, mosvlisTanave rom wasZaxa: _ Senao,
ra vqnao, TbilisSi ratom ara xar Cawerilio, _ eRlabuceba, eZaleba. rogorc
ki patara saSualeba miecema, aucileblad xels Seavlebs, simkvrives usin-
javs. Tebro emuqreba: raikomSi giCivlebo. _ oh, oh, nuo, nuo, _ viTomc SiSiT
kankalebs saamqros ufrosi. kidev uaresi _ ubnis inspeqtoris yuramdec
miaRwia, Cauweravebi rom cxovroben es sofleli gogoebi, da kvira ar gava,
ar moukakunos fanjaraze da ar ikiTxos RreWiT: aba, gagasaxloT, Tu... mets
arafers ambobs, magram gogoebi xvdebian, gagasaxloT, Tu hkisrulobT rame-
sao. gogoebi aibuzebian _ cotac, cotac dagvacadeTo, _ eubneba yoCaRi mar-
exi. Tebros urCevnia miwa gauskdes da Tan Caitanos. erTxel inspeqtorma
xeli miuaxlova warbTan da uTxra: Sena amiT kai ambavSi ara xar dajil-
doebulio.
544
gadaswyvets Tebro: modi, Cavicvam rkinis qalamnebs, daviWer xelSi rki-
nis joxs, rogorme mivaRwev mTlad ufrosebamde da sul wvrilad vetyvi
Cems ambavs, vetyvi, rom arc ojaxi meweva Cemi soflisaken, arc xeloba. vetyvi,
rom dilidan saRamomde vzivar, patara sayvarel bavSvebs vukerav
lamaz_lamaz tansacmels da am adamians nuTu erTi Tagvis samyofi kuTxe
ar mekuTvnis Cvens qalaqSi, Cvens dedaqalaqSi, Tu esac dedinacvali ar
aris CemTviso. sxvebsac eubneba amas Tebro. es sxvebi yurs ugdeben da eRime-
baT, ise eRimebaT, ukanasknel wveTamde uwuraven imedis wyals. amitomac
aris rom misi gadawyvetileba dRemde mxolod gadawyvetilebad rCeba.
erTi cudi kidev es aris: albaT mudmivi jdomis gamo _ suqdeba. Tan
tandabali gogoa, Tan suqdeba. boloxanebSi kidev, samuSaozec da Sinac, xSirad
mTlad umizezod cremliT evseba Tvalebi. es erTi mxriv kargia, ufro ul-
amazdeba isedac lamazi Tvalebi, magram vin ixreba da vin uyurebs qvemodan
am silamazes? aravin.
acvia (marti axla daiwyo da albaT kidev erT Tves ivlis quCaSi ase)
Cveni naqsovi molurjo feris tvidis palto, romlis kalTebi siarulis
dros exsneba da xeli win xSirad moaqvs maT SesaerTeblad. fexT _ ruxi,
yavisferi tyaviT gawyobili sqelZiriani fexsacmeli, ukve pewdakarguli,
moZulebulic ki Tebros mier. axuravs Razlis Sin naqsovi qudi, isic moruxo
da yavisferzolebCamoyolebuli. saxis yvelaze gamorCuli niSasi ukve iciT,
rogorc ar unda SeiniRbos, mainc etyoba, rom marcxena warbi orad aqvs
gapobili. odnav Semuqebul saulvaSeze marjvena mxares mouCans patara
xalic. Zalian iSviaTad eRimeba, magram, roca iRimeba, maSinac qveda tuCs
kbilebs aWers da Rrmad Runavs Tavs.
tansruloba ukve paltomic etyoba, gamorCeviT _ mkerdis sisrule. amas
TviTonac grZnobs da, quCaSi rom midis, sul cdilobs, rogorme SigniT Seiz-
idos is winwamoxiduli mkerdi.
dahRimebs trotuaris piras amobzinebul balaxebs, magram im wamsve
TiTqos raRac samwuxaro ambavi gaaxsendeba da adrindeburad mienacreba
saxe.
`Tebro~, 1983

`Tevzebi~

Cavida gabro Zia Walivenaxis xilnarSi, Caitana xmarebiT pirgaleuli


celi. gafxavebuli, gaalmasebuli iyo is celi. mainc amoiRo abgidan sale-
savi, gausv-gamousva pirze. abga msxalze dakida. daiwyo mokle-mokle moqn-
545
evebiT celva, mere da mere gaSala mklavi. SuadRemde daagvevina, daamar-
marebina mTeli is xilnari cels. cota daisvena, Tan isev cels lesavda
sveneb-svenebaSi, CamoiRo abga da wavida.
dRe iyo varvara. saRamomde naTibi gaxma. meore diliT me da bebiam
gadavabruneT is naTibi. mesame dRes, saSuadReosTvis, davabululeT. oTxi
bululi davdgiT _ maRali, surnelovani bululebi. bebiam Tqva, axla mor-
wyva unda xexils, saRamosTvis wyali gadmouSvio. barem axla gadmovuSveb-
meTqi. axla ara, Zalian cxela, Rame idinos, Ramis morwyvas araferi sjob-
so. mezareboda saRamos venaxSi Camosvla, arxSi Cadgoma, tlapoebis zela.
saRamos gogo-biWebSi sjobda. magram Caiwvera mze da mainc Cavedi. gada-
vuSvi wyali. wavida TqrialiT is sufTa, Tbili wyali Camavali mzisken.
Cqeralebad da mbrwyinav Sxefebad daeSva TavdaRmarTSi. davtove aseve.
arc daxramvisa meSinoda, arc boloSi gasvlisa. gasuliyo da evlo Wala-
Wala saTaTreTamde! avedi Sin, Cavicvi sufTad da gavyevi saRamos gzas.
jer isev gogo-biWebSi viyavi, rom tyisken daiquxa. daiquxa kidev. daiZra
civi niavic. Cvenc wamogvwvda kantikunti wveTebi. daviSaleT.
CvenTan wvima ar mosula, tyisken ki karga xans elavda da quxda. viyavi
gatvrenili sabanSi, vusmendi im quxils. Tan miyvarda quxili, Tan cota meS-
inoda. gamaRviZa bebiam, _ adeqi, Svilo, wyals Caxedeo. me ase megona, is iyo
CameZina. mainc avdeqi, aviRe niCabi, fexSiSvelive wavedi. miwa grili iyo,
ybebze taos mayrida. gadavxede sarwyav arxs ferdodan. SemRvreuliyo,
SeyviTlebuliyo, metad aCqarebulic molivlivebda mwvaneebSi. Cems nak-
adulsac Sescvloda xma, griali gahqonda. naxva rad undoda, gasuli iqne-
boda boloSi. magram mainc Cavedi, Cavuyevi civi, yviTeli wyliT gaWi p-
Wi pebul biliks. gascdenoda, vgoneb,saTaTreTsac ki. amovedi saxevebelTan,
Cavde ficari, mivbelte, CavaCume nakaduli. magram saidanRac mainc mii pa-
reboda wyali. sanam is adgilic vi pove da isic amovlese, dab lidan farT-
xal-CxapCxapi Semomesma. gamixarda, wyals Tevzi gadahyoloda. xdeboda
xolme ase, zogjer mTel asxmula Tevzs vkrefdiT. ar avCqarebulvar. sad
raRa wamividoda! kargad movaswore Cabeltilebi, gavrecxe talaxiani niCa-
bic da mxolod amis Semdeg Cavedi xilnarSi. yviTeli wyali TiTqmis
Cawretiliyo, wina dReebSi gaTibuli balaxi im erT Rames gamwvanebuliyo,
gaRaRanebuliyo. da im simwvaneSi ra dainaxes Cemma Tvalebma: xtoda, far-
Txalebda, brwyinavda, elavda uamravi Tevzi. xan erT Tevzs vecemodi, xan
meores. mere gavCerdi gaRimebuli. cidaze grZeli Wanrebis mTeli qaravani
iyo gadmosxletili Cvenken...
mas Semdeg didi xania gasuli. mainc xSirad vxedav xolme sizmrad: aris
546
Cemi Walivenaxis mwvane, arian is mofarTxale, moxtunave Tevzebi. elaven,
brywinaven wiTladac ki, magram davacxrebi, daviWer da aRmoCndeba, rom Tevzi
morbilebulia, lpobaSeparuli.
rac ufro xanSi Sevdivar, Tevzebi ufro da ufro rbilebi, mucelCawy-
alebulebi rCebian xelSi. amas winaT ki iseTi damplebi SemomrCnen, TiTebi
Sig Caeflo da, rom gavSale, sul dasvrili mqonda xelebi majebamde. vico-
di, sizmari iyo yvelaferi, magram isic vicodi, rom viRaca sagangebod maCveneb-
da am sizmars, umweo viyavi im mCveneblis winaSe da Rvarad Camomdioda
cremli.
`mTvaris asuli~, 1987

`TeTri perangi~ (Tbilisuri fantasmagoriebi)

es ase moxda: TeTri, TeTri perangi Caicva, waiRo TeTri da Savzolebi-


ani Sindisferi droSa. midioda amayi, lamazi. mis Ronier xelebSi uxaroda
droSas...
SesaZlebelia, legendac aris, Cvens qalaqSi Seqmnili. bevrs gaugonia,
bevrma icis. Cvens droSic iqmneba legendebi, anekdotebis gverdiT.
Tvrameti wlis iyo, Tbiliseli, Tbiliseli ded-mamiT, papiT, bebiiT. sax-
elad erqva... me ase vici, gvaram. guram ki ara, gvaram. am saxels raRac mo-
hyveboda Zveli _ varam gagelis, monRolTa winaaRmdeg koxtasTavze SeTq-
mulTa wevris, misi uCinari sulis.
es suli aCerebda akvanSi. mSvidad ewyo artaxebis qveS funCula xelebi,
muqi lurji TvalebiT misCereboda fanjridan Semosul Suqs, nel-nela atoke-
bda tuCebs, enas. lokavda im Suqs. nel-nela modioda raRac damZabavi ZaliT,
_ aa! aa! aa! _ muWavda da Slida artaxebis qveS xelebs, ibrZoda TaviTa da
mxrebiT. akvans efareboda gabrwyinebuli deda, kefis qveS Seucurebda odnav
gril, alersian TiTebs, tuCebze daadebda ori TiTiT daWeril kerts _ Tbils,
tkbils. sadRac iyunWeboda varam gagelis suli.
mere wamomdgars, xelebgaSlils, moqanaves suli umagrebda muxlebs. pa-
tara, vardisferi TiTebiT asinjebda kedlebis simagres. magari iyo didi
karadac, karic. karze SeiZleboda dabraxunebac. igi iReboda, mis adgilas
dgeboda sinaTle, didi sinaTle...
mere dadioda gareTac. o, aq haeri iyo, didi ca. brwyinavda saocari mze.
miiwevda TiTgawvdili misken, ar uSvebdnen. roca gauSves, _ wadi, wadio! _
ukve mixvedrili iyo, ar arsebobda mzesTan misasvleli gza.
547
iyo saxlebi, zviadad asulni maRla, mravalTvalebiani. Sig iyvnen adami-
anebi, kacebi, qalebi, bavSvebi. bavSvebi gamorbodnen saxlebis karebidan, uax-
lovdebodnen gvarams _ frTxilad, frTxili RimiliT. aswavlidnen xtun-
vas, miwis Txras, Senebas. atarebinebdnen rkinis patara manqanebs. manqana
TviTonac hqonda. mainc sxvebisa ainteresebda. deda sxva bavSvebis dedebT-
an idga, isini RimiliT uyurebdnen Svilebs. iRimeboda varam gagelis su-
lic.
mere iyo sabavSvo baRi, bevri, bevri bavSvi. sul trialebdnen erT oTax-
Si. ukve Cxubobda. gogonebis Tmebisken eweoda xeli. aqac gahyavdaT gareT,
aqac darbodnen, CiCqnidnen, miwas ayridnen erTmaneTs. gvarami dgeboda ga-
jgimuli. maxloblad aRar idga deda. zeaweuli xeliT dadioda aRmzrde-
li qali.
mere iyo skola, gakveTilebi, gakveTilebi. musika. germanuli. germanu-
lis maswavlebeli robotiviT mkacrad aRebda pirs. misi Tvalebidan iyure-
boda varam gagelis gabrwyinebuli suli. mere wignebi, daundoblad gasmu-
li xazebi. isev _ gakveTilebi, mZime, saZageli gakveTilebi. dedis Segoneba, _
Cven ara gvaqvs repetitorebTan Seni mosamzadebeli fuli! Sewuxebuli mama,
Zlivas gaRimebuli xandaxan swavlobda, amarcxebda im civad gafarTxul
gakveTilebs. kmayofili iyo varam gagelis sulic.
_ ar gnaxoT, gamocdebze gamomyveT vinme! ar gahyolian. Caabara, moxvda,
lamazad Camodioda universitetis kibeze, lamazad gaRimebuli.
Seiyvara mTebi, maRla myinvarebiT, dabla lodianebiT, wylebiT, qviSebiT,
tanadi balaxebiT. saubrebs marTavda kldeebTan, zedmikruli. kldeebi uS-
vebdnen. adioda sul maRla, epotineboda casac.
amxanagebi uyurebdnen SiSiani TvalebiT, aseve SiSiT, magram alersiT _
gogonebi. gogonebTan xSirad isresda safeTqlebs, TiTqos Casartymelad
Runavda Tavs.
ver itanda gamwkrivebul Ceqmebs, galifeebs, bnelmwvane zuCebs, yoveli
gzis dasasruls rom idgnen mWidrod, mkacrad. raRac ezideboda, _ garda
gagelis sulisa, _ isic damjdariyo SiSveli, misTvisac waesvaT Ceqmebianebs
Tafli, daxveuli hyoloda futkrebi, krazanebi, buzebi, qinqla.
da moxda saocreba, adga, aimarTa sabrZolvelad qveyana. yvela moiTxo-
vda, yvela yviroda _ damoukidebloba, Tavisufleba Cvens tanjul samSob-
los. afrialebdnen aTwleulobiT gadamalul TeTr da Savzolebian Sind-
isfer droSebs. gvarammac gamarTa aseTi droSa. aRar dauSales arc dedam,
arc mamam. deda, piriqiT, exmareboda manqanaze kervisas. TeTri, TeTri per-
angic gaarecxina dedas. gaauTovebina, Caicva tkiciniT. lamazi iyo uCveu-
548
lod. iRimeboda varam gagelis sulic. jer daxveuli mihqonda droSa, mere
gaSala, misi Ronieri mklavebi axarebdnen droSas, sul TrToda, parpaleb-
da. cdilobda yofiliyo sul win, sul win. gamoirCeoda biWis TeTri peran-
gi da Sindisferi droSa.
da moxda isic, ris molodinic hqondaT. mWidro mwkrivebi Ceqmebisa, zu-
Cebisa, maT Soris _ tankebi. xalxma auwia xmas: _ „dro mo-dis ga-mar-jve-
bisa..“ „stoi! razaidis!~ aravin SeCerebula. tankebma isroles maRla. airivnen
Ceqmebi. bevri daibna, gaiqcnen, gamoiqcnen. gvarami midioda, maRla da maRla
mihqonda droSa. ejajgurebodnen, arTmevdnen droSas. mZimed daeca kefaSi
raRac. miixeda. axla SublSi daeca kidev uaresi Tvalebze Tbilad Camoedi-
na sisxli. wavida qvemoT, zol-zolad dauyva TeTr perangs. daeca. mkerd-
Tan ixutebda droSis tars.
mere iwva gulaRma. aravin Secdila, usulo lamaxzisTvis gamoecalaT is
droSa.
qveyis gminvSSi wminda wyaliviT moiJureboda umSvenieresi gogonas
sityvebi gvaramis kubosTan:
_ me gaval Sindisferi droSiT da TeTri, TeTri perangiT, mzia. Tu mo-
mkles, lamazi unda viyo mkvdaric. SexedeT, rogori lamazia kuboSic.
yoveli mTxrobeli Taviseburad alamazebs gvarams.
me _ ase. sad aris, sad tiris varam gagelis suli?
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`TeTri yanCa~

«I»
gogi, meeqvseklaseli fermkrTali, maRali biWi, baRSi Sevida. baRi daT-
ovlili iyo, Tanac isev Tovda: mSrali, msubuqi fifqebi uwesrigod boria-
lobdnen burusian haerSi. gazonebs Soris jer aravis gaevlo.
gogis xelebi paltos jibeebSi Caeyo. nikapze lurji fumfula kaSne
Semoexvia, maRalyelian Sav fexsacmelebs frTxilad adgamda Tovlze da
kaklis murabasaviT priala TvalebiT aqeT-iqiT iyureboda. fifqebi ece-
modnen fetris rux kepze, mxrebze, saxeloebze. zogi gordeboda da miwaze
dadebul Tovls uerTdeboda, zogi zedve rCeboda. Tovli mxolod wiwvo-
vani xeebis qveS ar ido, iq migrexil_mogrexili xmeli foTlebi da nemse-
biviT wamaxuli wiwvebi eyara. axla is foTlebi da wiwvebi Savad gamoiyure-
boda. yvelafers mowyenilobis ieri dahkravda, quCidan Semosuli avtomo-
549
bilebis xmaursac ki.
uceb gogi Sedga da Tavi win waswia, raRacas daakvirda. xelebi jibidan
amoiRo, ramdenime nabiji kidev ufro frTxilad gadadga, isev gaCerda, isev
raRacas daakvirda da saxe TandaTan gaunaTda. erTi gabardRuli Savi fi-
Wvis ZirSi, mrgvalad moxazul Sav miwaze, maRalfexeba TeTri yanCa idga,
Tavi beWebze daedo, vardisferi niskarti win wamoeSvira da sTvlemda. gogim
qvas dauwyo Zebna. i pova gazonebis piras gayolebuli tuiebis ZirSi,erTi
ar ikmara, meore da mesamec moZebna, frTxilad, fexiswverebze siaruliT
yanCas gverdidan wamouara da, aTiode nabijze rom miuaxlovda, qva mTeli
ZaliT esrola. qva jer funjiviT daSvebul wiwvebs moxvda, mere fiWvis
Zirs da, ukan gadmovardnili, xtunva_xtunviT Segorda TovlSi. yanCa win
wavarda, kiseri daigrZela, frTebi miwaze waaTria, ramdenime nabiji gair-
bina da isev SeCerda, wvril, usaSvelod awowil fexebze umweod qanaobda.
gogimac ramdenime nabiji wadga win da axla meore qva esrola. meores
mesamec miayola, magram verc erTi ver moartya. yanCa aflatunda, Tovli
aaforiaqa da tuiebis RobeSi SeiyuJa. gogi mixvda, yanCa ver frinavda. kvalSi
gadaxta. xelebi fexburTelTa mekaresaviT aswia mkerdTan, ukanaskneli
nabijebi sul frTxilad, frTxilad wadga da, roca darwmunda, ukve miswvde-
boda, uceb wavarda TovlSi. yanCa afaTqunda, gogim xelebSi misi civi, sveli
bumbuli igrZno, imasac mixvda, yanCam niskarti ramdenjerme dahkra majaze,
magram xelebi aRar gauSva. aseve, TovlSi mwoliarem moiqcia yanCis orive
fexi da erTi frTa marcxena xelSi, wamodga da axla afaTqunebul meore
frTaSi waswvda. yanCa niskarts scemda, magram imdenad uniaTod, rom sul
ar stkioda. meore frTac rom dauWira, gaxarebuli gaiqca Sinisaken. yanCa
Zalian msubuqi aRmoCnda Tavis tanTan SedarebiT. gogi SeCerda da beWebi
mousinja: xelSi mxolod tyavgadakruli wvrili Zvlebi moxvda, guli etki-
na, magram maSinve gadawyvita, rom kargad aWmevda da male moaRonierebda.

«II»
gogi dRiurebs werda da amis Semdeg, umjobesia, misi Canawerebidan gav-
igoT, ra daemarTa im TeTr yanCas. ai, ra Cawera imave saRamos, Cvidmet
ianvars, gogim: „biWebi Zlivs gavreke. jer erTi, yvelas talaxiani da sveli
fexebi Semoaqvs Sin, deda ki meubneba, mere Sen moswmendav iatakso, meorec,
yurTasmena aRar aris imaTi yayaniT; yvelas unda, yanCas xeli mohkidos,
aiyvanos. me ar vuSveb. maSin Cacucqdebian da pirdapir TvalebSi Sehyureben.
gelas ki hkra Sig SublSi is grZeli niskarti!.. kidev kargi, Tvali ar ga-
mosTxara. zogi rogor eZaxda, zogi rogor: yan_yan! Ca_Ca! _ wer_wero, da
550
vin icis, rogor aRara. mama rom movida, saxelis darqmevaSi is mogvexmara.
Cven kargi veraferi movifiqreT. dedam Tqva, TeTra davarqvaTo, magram
„TeTra“ Zneli dasaZaxebelia. mamam gvirCia: ubralod, yanCas „yan“ Camoac-
ileT da mSvenieri saxeli „Ca“ dagrCebaTo. amaze gela atyda: „Ca“ xom
pirvelad me movigone, me ar veZaxdi, Ca_Caso?!“ Sen eZaxdi da Seni mogonili
iyoso, _ daeTanxma mama. gela cas moewia sixaruliT. rac marTalia, marTa-
lia, „Ca“ kargi saxelia. Ca! Ca! SegiZlia melodiac ki aawyo. gasaocaria, Cems
Cas mdinaris pirebisa da Tevzis suni asdis. meti adgili ara gvaqvs da
samzareuloSi, magidis qveS davabiT. idga sul daRonebuli, arc ki inZreo-
da. TvalebSi Zalian didi gulgriloba exateboda. TiTqos misTvis yve-
laferi amao yofiliyos, datyvevebac da ardatyvevebac. Tu Zalian ar Sea-
wuxebdnen, niskartsac ki ar gaatokebda. magram biWebi rom wavidnen, sao-
cari ram moxda. Cam macivarze Sedgmuli akvariumi dainaxa, romelSic me da
gelas ori oqros Tevzi gvyavs. Sig wyalmcenareebic aris, feradi kenWebic,
niJarebic. wamovida Ca, daigrZela kiseri, daigrZela da _ Cxink! _ minis
kedels, _ Cxink! Cxink! _ xan aqedan urtyams niskarts, xan iqidan, Tevzebis
daWera unda. Tevzebi dafrTxnen, daborialdnen. gadavirieT suyvelani, aba,
im Tevzebs xom ver SevaWmevdi, TiToSi oTxmoci kapiki maqvs micemuli, Tan
yovelTvis ki ar iSoveba! akvariums gazeTebi CamovafareT, Torem Ca arc
TviTon moisvenebda da arc Tevzebs moasvenebda. taStiT wyali davudgiT,
Sig purisgulebi da xorcis pawawina naWrebi CavuyareT, magram Cam piri
arafers ar axlo. mamam Tqva: qafSia Tevzi unda movutanoT, imas SeWamso.
wavediT, sul SemoviareT Tevzis maRaziebi, magram qafSia ver viSoveT. maSin
TavwaWrili virTevza viyideT. patar_patara nakuwebad davuWeriT da ise
miveciT, magram arc is SeWama Cam. mama ambobs, moSivdeba da SeWamso. sakvirve-
lia, rogorc ki Sebindda, Cam Tavi frTis qveS amoido da daiZina. sZinavs
dgomelas, verafers Seatyob, Tavi saerTod Tu aqvs. ai, axlac gavedi samza-
reuloSi, TerTmetis naxevarze, dgas magidis qveS qandakebasaviT uZravi da
sZinavs. rogor moxvda am Sua qalaqSi, saidan gadmovarda, ra mtacebels
dausxlta, _ ra unda gaigo! mama ambobs, mTavaria, daisvenoso. daisvenos.
Tvrameti ianvari: wuxel sul Caze vfiqrobdi. mZinaresac ki Tvalwin
sul is medga. sizmarSi vnaxe, gamfrenoda. dadioda Cvens sofelTan, ivris
WalebSi, WaobebSi, Cayofda Tavs wyalSi, daiWerda Tevzs, aswevda kisers maR-
la, Tevzs gadaylapavda da eSmakurad Camikravda Tvals. gaTenebuli ar
iyo, rom wamovxti, gavedi samzareuloSi da davxede. isev ise uZravad idga,
frTisqveS Tavamodebuli, da TiTqos arc sunTqavda. kargad rom gaTenda,
maSin gamoyo Tavi, gaizmora, cali fexi gverdze gaswia da kvlav gaSterda.
551
TvalebSi isev gulgrili gamometyveleba edga. Tevzis naWrebi wylian taStSi
Cavuyare, is gajijgnili virTevzac mivutane niskartTan, magram piri mainc
arafers axlo. gela davarige, ar ewvalebina. Tumca darigeba zedmeti iyo,
imas Cemze naklebad ar uyvars. skolaSi botanikis maswavlebels vuambe, Ca
rom myavda, Tan vkiTxe, ra unda vaWamo-meTqi. bayayebs da Tagvebs geaxlebaT
didi siamovnebiTo. ori saTaguri davuge sakuWnaoSi, iq Tagvebi blomad
arian, Tu daviWire, gveSveleba.
cxrameti ianvari: ori wruwuna daviWire. Cavuyare taStSi. eca, erTic
imwamsve gadaylapa, meorec. magram saocari ram moxda, yelSi gaeCxira, ver
Caylapa verc erTi, verc meore. umweod aWyetda Tvalebs da niskarts xan
iqiT miiRebda, xan aqeT. bolos ukanve amoiRo Tagvebi da daRvremili gaC-
erda. meored arc ucdia gadaylapva. mesame dRea, mSieria. gadavwyviteT, ai-
vanze gagveyvana da iq dagvesva, samzareuloSi gazis suni Tu awuxebso. gaviy-
vaneT. taStic iq davudgiT. xan yurZeni davuyareT, xan vaSlis naWrebi da
nafcqvenebi, mainc arafers miekara.
oci ianvari: Cam dResac araferi Wama. dgas gaSterebuli. yvelafris
mimarT gulgrili. ar viciT, ra unda vqnaT.
ocdaerTi ianvari: arc dRes Wama Cam araferi. erTaderTi isRa dagvr-
Cenia, cocxali Tevzebi mivceT, oqros Tevzebi, magram dedac gawyra da mamac:
Tqven giJebi xom ara xarT, TiTo oTxmoci kapiki Rirs, magas ki dReSi aTi
cali ar eyofa, mTelma ojaxma unda viSimSiloT, eg rom gamovkveboTo. gela
tiris. mec metireba. ra vqnaT, ar viciT. Tanac Tovs. yinvaa, am dilas civi
qaric iyo. Cemi Ca ki dgas da fiqrobs gulgrilad, TiTqos ar unda, rom
Sewuxebulad gveCvenos.
ocdaori ianvari: Ca isev ar Wams. gvindoda, ZaliT Cagveylapebina Tevzis
naWrebi, niskarti gavuReT da yelSi TiTiT CavteneT, magram ar qna, ukanve
amoiRo. zogi ras gvirCevs, zogi ras, magram araferi Svelis, Cas Tvalebi
raRacnairad cudad SeemRvra.
ocdasami ianvari: Cas isev araferi uWamia. deda da mama brazoben, Tqven
Tu magas gadayeviT, oxradac darCenila mTeli safrinveleTio. meSinia, Cu-
mad ar gauSvan.
ocdaxuTi ianvari: dRes Ca me TviTon waviyvane da, sadac daviWire, isev
iq davsvi. an TviTon Seecdeba rames, an iqneb iseTma vinmem waiyvanos, romelsac
cocxali TevzebiT gamokveba SeeZleba. yovel SemTxvevaSi, ar gvindoda, Cvens
xelSi momkvdariyo. gela tiroda, dedac Sewuxebuli iyo, mamac, me xom...
zooparki mainc gvqondes am Cvens uxeiro qalaqSi, iq Cavabarebdi. SevaWeri
kanafis nawyveti fexze, davsvi fiWvis qveS da wamovedi. gelac wamoviyvane.
552
me ukan aRar mimixedavs. gela iyureboda. erTi saaTic ar gasula. gulma
aRar momiTmina da Cavedi. Cemi Ca iq aRar iyo. sul Semoviare baRi, aRarsad
iyo. albaT, vinmem Tu waiyvana. netav iseTma vinmem mainc Tu waiyvana, cocxa-
li TevzebiT gamokveba SeeZlos! iqneb gafrinda kidec. ar vici“.

«III»
gavida ianvari, dadga Tebervali, magram zamTari mainc grZeldeboda, xan
Tovda, xan civi qari uberavda da yinavda, da mxolod xandaxan Tu gamoi-
Wvriteboda burusidan zamTris Zalmileuli mze. ise Canda, Ca TiTqos yve-
las daaviwyda, daaviwyda patara gelas da TviT gogisac ki. magram, sinamd-
vileSi, ase ar iyo. skolaSi, Sin, sawer magidasTan Tu loginSi, gogi xSirad
fiqrobda Caze. gaixsenebda da gulze maSinve mZime sevda Semoawveboda.
bevri fuli rom hqonodaT da cocxali TevzebiT ekvebaT, Ca isev maTTan
iqneboda. netavi im ojaxs Tu mainc aqvs amis saSualeba, visTanac Ca maTs
Semdeg moxvda. Tu gafrinda da Tavis wyal_Walas daubrunda?! sul eCvene-
boda, rom kargad ver moiqca. verc is moiqca kargad, verc deda da verc mama.
gelas ra unda eqna, gela pataraa. gogi mas araviTar brals ar sdebda.
erTxel sizmarSi naxa: Ca Tavis Walebs dabruneboda. es isev ivris is
Walebi iyo, Cvidmet ianvars rom naxa sizmarSi. Ca dinjad, gabrwyinebuli
TvalebiT modioda misken, Tavis grZel, kriala fexebs nel-nela swevda
maRla da nel-nelave uSvebda wyalSi. mouaxlovda. Tvalebi zed TvalebT-
an miutana da gogim uceb dainaxa, rom es yanCasi ki ara, gelas Tvalebi iyo,
didi, Tbili, sayvareli Tvalebi. da gamoeRviZa.
gareT Tovda, oTaxSi TeTri sinaTle Semodioda. gogim gelas gadaxeda.
is arxeinad iwva, marjvena xeli loyis qveS amoedo da odnav pirgaRebuls
eZina. gogi gadaiwia da Sublze akoca. mere sabanSi gaexvia da daiZina, ma-
gram ZilSi isev Walebs, Waobebs, zedapirgaprialebul gubeebs da TeTrad
gaelvebul yanCis zurgs xedavda.
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`TeTrcxviriani da Savcxviriani~

ciyvi xom ginaxavs, daxatuli xom mainc ginaxavs? aba, maS avdgeT da pirda-
pir is ambavi daviwyoT, romelic ciyvebis erT ojaxs gadaxda.
ciyvebis es ojaxi erTi saagarako soflis maxlobel tyeSi, beberi muxis
fuRuroSi cxovrobda, oTxni iyvnen: deda, mama da oric Svili _ ori patara
553
ciyvunia_biWunia.
ciyvebis enaze am ciyvunia_biWuniebs CvenTvis Zalian Znelad dasamaxs-
ovrebeli saxelebi erqvaT, raRac aseTi _ pih_pah_pa da puh_pah_ha. magram,
radgan es sityvebi adamianebis enaze, ubralod, TeTrcxvirians da Savcxvir-
ians niSnavs, amitom avdgeT da TeTrcxvirian da Savcxvirian
ciyvunia_biWuniebad movixsenioT xolme. miT umetes, rom Cveni ambisTvis
TiTqmis araviTari mniSvneloba ara aqvs, es saxelebi erqmeodaT Tu sxva.
maS ase, cxovrobda oTxi ciyvi saagarako soflis maxlobel tyeSi. ga-
Tendeboda, amovidoda didi wiTeli mze da deda fexisgulebze RitiniT ga-
moaRviZebda Tavis sayvarel Svilebs, Tavis TeTrcxvirians da Savcxviri-
ans. TeTrcxviriani da Savcxviriani fexebs iqnevdnen, Tvalebze TaTebs if-
arebdnen, ezarebodaT adgoma, magram bolos mainc wamosxdebodnen. icodnen,
deda jer gvefereba, mere ki, Tu gavabrazeT, ZaliT wamogvyris da TiTo-
TiTosac magrad migvartyams kudis ZirSio, moifSvnetdnen Tvalebs, gadmov-
idodnen sawolidan da dedis Tqmas aRar daucdidnen, iqve, maTi fuRuros
qvemoT, totsa da tots Sua Camdgar wkriala wyalze Cavidodnen, daibandnen
TaTebsa da pirs,kudsac gai pewavdnen, yurebsac. Tu deda ar Canda, erTma-
neTsac SeaSxefebdnen wveTebs da gaxalisebulni airbendnen Sin.
_ deda, aba, Semogvxede, rogori lamazebi varTo.
dedas Tavisi Svilebi, Tavisi sayvareli TeTrcxviriani da Savcxviriani,
pirdaubanelebic Zalian lamazebad eCveneboda, magram ra Sedareba iyo! pird-
abanilebi aTasjer ufro lamazebi Candnen, bednieri RimiliT akocebda
erTsac, meoresac da mere TiTo Txilisguls gadmouRebda, dasxediT da
wesierad isauzmeTo.
TeTrcxviriani da Savcxviriani lamazad Cacucqdebodnen, aknawunebdnen
Txilis gemriel guls da, Tu namceci dauvardebodaT Zirs, eniT TaTs dais-
velebdnen, namcecs zemodan daaWerdnen da ase TaTze mikruls gaaqanebdnen
pirisken.
sauzmis Semdeg ciyvunia_biWuniebs neba eZleodaT, iqve, fuRuros axlos
eTamaSaT; mxolod fuRuros axlos, radgan, Sors rom wasuliyvnen, SeiZle-
ba qors, miminos an Zeras daenaxa da maSin, Tqvens mters, maT rom dRe daadge-
bodaT! deda verc ki bedavda imis Tqmas, ra dRec daadgeboda mis patara
ciyvunia_biWuniebs. daiwyebda:
_ Svileboo, Sors ar waxvideT, Torem qori an Zera daginaxavTo da…aq
Sewyvetda sityvas, orives mkerdSi Caikravda, gaakankalebda da bolos,
rodis_rodis, amasRa ityoda _ uwinamc dRe gamiqres, sanam me magas vnax-
avdeo. _ Svilebic, ciyvunia_biWuniebi, grZnobdnen, rom Sors wasvlas Sei-
554
Zleba marTla raRac didi saSiSroeba mohyoloda da arsad ar midiodnen,
iqve, fuRurosTan TamaSobdnen. arc maSin wasulan Sors, roca is saSineli
ambavi gadaxdaT, ris moyolasac me vapireb. maSin, es ki ara, fuRurodanac ar
apirebdnen gamosvlas, magram faTeraki riRas faTeraki iqneba, Tuki iq ar
wamogido fexi, sadac sul ar eli?!
mama dilaadrianad wasuliyo sanadirod. dedam kidev, _ avadmyofi naTe-
savi unda vnaxoo, Svilebo, gareT ar gaxvideT, Sin iTamaSeT, Tu mogSivdeT, ai,
es Txilebi WameT, Tqven xom Cemi sayvareli ciyvunia_biWuniebi xarTo, Tqve-
ni imedi maqvso, _ Cailaga pawawina kalaTaSi nobaT_mosakiTxi da isic wav-
ida. Cveni patara ciyvunia_biWuniebi ki martoni darCnen.
isini sxva drosac yofilan martoni, amitom arc gastirebian dedas, arc
buzRuni dauwyiaT. cota xans fuRuros karTan isxdnen da natrobdnen.
TeTrcxviriani natrobda:
_ netavi erTi dRiT arwivad maqcia, rom miminoebs da qorebs sul bdRvi-
ri gavacaloo. Savcxvirianma kidev inatra:
_ netavi TviTmfrinavi viyo, o, rogori xma aqvs, Seni arwivi ra aris
imasTanao! _ da radgan arc erTi gaxda arwivi da arc meore _ TviTmfri-
navi, Sebrundnen Sin, amoarCies erTi mrgvali, yvelaze mrgvali Txili da
xan erTi daartyamda fexs, xan meore, mokled, zedgamoWrili Cveneburi fex-
burTi gaaCaRes.
arc es iyo saSiSi, es yvelaferi xom fuRuroSi xdeboda! magram cota rom
daiRalnen da dasasveneblad Camosxdnen, dablidan, maTi beberi muxis Ziri-
dan, raRac ucnauri xma SemoesmaT. ciyvunia_biWuniebs bevrnairi xma smeno-
daT tyeSi. smenodaT adamianebis laparaki, Roris Rrutuni, daTvis burdRu-
ni, turis wkavwkavi da, vin icis, kidev ra aRara, magramaseTi xma namdvilad
pirvelad esmodaT:
_ xxx_xxx_xxx...…
ra Tqma unda, maSinve dedis sityvebi gaaxsendaT _ Sors ar waxvideT,
Svilebo, uwinamc dRe gamqrobia, Sors rom iyoT da qorma daginaxoTo, ma-
gram isini xom fuRuroSi iyvnen!
ra eqnaT, rogor unda moeTminaT, rom gadaxedviT mainc ar gadaexedaT
Zirs!
da, ai, cota ki iyoymanes da mere frTxili nabijiT wavidnen fuRuros
pirisaken. xma marTlac maTi muxis Ziridan amodioda:
_ xxx_xxx_xxx...
karTan dawvnen, SiSiT gadaxedes erTmaneTs, ukanaskneli gojebi cocviT
gaiares, daigrZeles kiseri, Caixedes Zirs da ra dainaxes: erTi veeberTela,
555
ucnauri kaci! wiTelzoliani tansacmeli acvia, Camjdara balaxebSi, moswo-
lia kisriT muxas, amohbervia uSvelebuli muceli, sZinavs da xvrinavs:
_ xxx_xxx_xxx...
rogorc ukve giTxariT, es muxa saagarako soflis maxlobel tyeSi idga.
ciyvebi xSirad xedavdnen xeebSoris moseirne adamianebs da maTi arc gar-
egnoba ukvirdaT, arc xma, magram adamianic aris da adamianic. ciyvunia-biWu-
niebi aseT veeberTela adamiansac pirvelad xedavdnen, aseTi xmac pirve-
lad esmodaT da, rac mTavaria (aman sxva yvelaferi daaviwyaT), arc erT
adamians ar hqonia aseTi Tavi, rogorc am kacs hqonda. warmogidgeniaT,
erTi bewvi ra aris, erT bewvsac ki ver aRmouCendiT zed. iyo mTliani,
mrgvlad gadaWimuli kani da is kani ise brwyinavda, ise brwyinavda SuaSi,
TiTqos sarkea da Sig mze iWvritebao.
_ es ranairi Tavi aqvs, ee! _ gakvirvebisagan pirdaRebulma gadaxeda
TeTrcxvirianma Savcxvirians.
_ uTavoa, _ Tqva Savcxvirianma.
_ uTavo rogor SeiZleba! Tavi ki aqvs, magram sxvanairi Tavi aqvs.
es iyo da es. pirvelad gaukvirdaT, gaecinaT, erTmaneTs gauziares Tavi-
anTi azri da isev SigniT Sebrundnen, magram dablidan amomavali xma wuTiT
ar aZlevda mosvenebas, is ki ara, TandaTan ufro Zlierdeboda da xrials
ukve raRac traxtraxismagvari bgerebic emateboda. aRar SeiZleboda metis
atana da ficxi xasiaTis Savcxvirianma Tqva:
_ gavagdoT aqedan.
_ rogor unda gavagdoT? _ gaukvirda TeTrcxvirians.
_ me vici, rogorc. aiRe erTi Txili da gamomyevi ukan.
daswvdnen pawawina kbilebiT TiTo-TiTo Txils, gauZRva win Savcxviri-
ani TeTrcxvirians, gacocdnen im totze, saidanac marjved SeiZleboda dam-
izneba, aq Txilebi wina TaTebiT daiWires. daumizna Savcxvirianma _ erTi,
ori, samio da isrola. Txili bzrial_bzrialiT wavida qvemoT, priala
Tavs gverdze Cauara da balaxebSi Cavarda.
_ uux! _ CurCuliT amoiZaxa guldawyvetilma Savcxvirianma, _ eg a s cda ,
momeci Seni Txili!
_ Sen ratom unda mogce?! _ iuara TeTrcxvirianma. _ Senze naklebi miza-
ni vici? gamatare!
_ momeci, Sen aacden!
magrad moxuWa cali Tvali TeTrcxvirianma, daumizna, gaisrola da _ pax!
_ moprialebul Tavze dacemuli Txili erTi metris simaRleze mainc amox-
ta ukan. isic dainaxes, rogor SekrTa da Tavze xelic moisva mZinare kacma.
556
Semdeg ki ukve fuRuroSi isxdnen da muxlebi ukankalebdaT mRelvarebisa-
gan. xmis amoRebas veRar axerxebda verc erTi.
_ rom amovides? _ Tqva bolos SeSinebulma TeTrcxvirianma.
_ aqa?! _ dacinviT CaeRima Savcxvirians, _ adamians brWyalebis magier
raRacnairi kuTxiani fexebi aqvs, xeze rogor amova?!
_ netav wavida?
_ wavidoda, maS ras izamda! u, rogor moartyi, biWo?!
magram am laparakSi iyvnen, rom _ _ xxx_xxx_xxx... _ isev SemoesmaT xvr-
inva dablidan.
_ ee! _ gakvirvebiT Sexedes erTmaneTs ciyvunia_biWuniebma, axla ukve
gabedulad miscvivdnen fuRuros pirTan, gadaixedes Zirs da gakvirvebu-
li gamometyveleba RimiliT SeecvalaT.
kaci isev ise arxeinad moswoloda muxas, isev ise ubrwyinavda motitv-
lebuli Tavi da ise xvrinavda, TiTqos araferic ar momxdariyos
qveyanaze.
_ wamodi, axla kaklebi vesroloT!
_ deda rom gagvijavrdes? kaklebi, xom ici, stumrisTvis aqvs Senaxuli.
_ deda ras gaigebs, uTvalavia sakuWnaoSi! wamodi, wamodi. _ TiTqmis
ZaliT waiyvana Savcxvirianma TeTrcxviriani.
gadaZvrnen sakuWnaoSi, TiTo-TiTo kakali amoirCies da kvlav im totze
gacocdnen, saidanac weRan isrodnen Txilebs.
kacs ki sZinavs da xvrinavs. Tanac lamazad uprialebs Tavi. ra icis, rom
Savcxviriani kakals umiznebs.
daumizna, sunTqva Seikra, isrola da _ paax! _ iseTi xma gaisma tyeSi,
TiTqos didi xmeli toti gamtydariyos. aseT xmas sul ar moelodnen pa-
tara ciyvunia-biWuniebi. verc imas warmoidgendnen, rom imodena kaci ise
swrafad wamoxteboda fexze. amitom TeTrcxvirians ki ar usrolia kakali,
ubralod, SiSisagan gauvarda. magram moxda saswauli da _ paax! _ is kakal-
ic SublSi daeca dafeTebul kacs, romelic kinkrixoze xels isvamda, maRla
iyureboda da gamwarebuli yviroda:
_ hai, Tqve veranebo! hai, Tqve gasatialeblebo! me Tqven giCvenebT, me
Tqven magram, bedad, swored am dros mocvivdnen deda da mama.
isini gzaze Sexvedrodnen erTmaneTs. Tvali mohkres, rogor moxvda
TeTrcxvirianis TaTebidan gaSvebuli kakali melot kacs SublSi, rogor
Sehyvira, mere rogor daixada fexT, rogor moebRauWa maT beber muxas da
xvneSiT, muqariT daiwyo zemoT amoxoxeba;
gulgaxeTqilni Secvivdnen fuRuroSi, arc mourtyamT ciyvunia-biWunieb-
557
isTvis, arc araferi uTqvamT, dastaces kisrebSi piri, ai ise, rogorc kata
daavlebs xolme Tavis knutebs, gamocvivdnen fuRurodan, fxaWafxuWiT gair-
bines muxis totebi, gadaxtnen wifelze, wiflidan meore wifelze, iqidan kidev
sxva xeebze da iq, TavianTi fuRurodan Sors, gulgaxeTqilebma, muxlebacax-
caxebulebma, ZlivZlivobiT amoiRes xma.
_ ris Rirsi xarT axla Tqven?! ha, ris Rirsi xarT, Tqven TviTonve TqviT!
patara ciyvunia_biWuniebma piri daaRes, magram veraferi ver Tqves da
sabralobeli Rnavili amouSves.
saRamos, mze rom Cavida da Savi bindi Camowva tyeSi, maSin Zlivs gabeda
TavinTi fuRuros sanaxavad wasvla mama ciyvma. wavida da samwuxaro ambavi
moutana gamtknarebul col_Svils: Cveni fuRuro im kacs sul qvebiT amou-
Wediao. ra unda eqnaT, TeTrcxviriani da Savcxviriani erTxelac aRnavld-
nen sabraloblad da darCnen im Rames yvelani gareT, siciveSi. mezoblebT-
an mividodnen, magram rogor unda eTqvaT, aseTi uWkuo Svilebi gvyavs, amaT
gamo davrCiT gareTo. tyuilis Tqma ki ar undodaT, deda da mama wesieri
ciyvebi iyvnen da Tavis dReSi ar ambobdnen tyuils.
kidev kargi, rom im Rames wvima ar mosula.
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`Tengiz mirzaSvili~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

_ `giorgi leoniZis „natvris xis“ pirveli gamocemis naxatebi gamakeTe-


bines „nakadulSi“. damibara erT dRes giorgim, zis, aSkarad etyoba, ukmay-
ofiloa, _ es rogori gamogsvlia, kaco, Cemi sofelio! patarZeuli ayvavebu-
lia, Sen ki mTlad mwiri, gadaxriokebuli dagixatavs! erTxelac daxeda ydas,
_ ara, eseTi ar aris Cemi sofelio! me veraferi vuTxari. gavida ramdenime
dRe, isev Semxvda, gamiRima, damiyvava, _ ici ra, Tengiz, Senc marTali xar. su
xom ayvavebuli ar iqneba sofeli, xriokic xom aris xolme, ara, zamTrisa da
gaxafxulis piras! ar gewyinos, kargi mxatvari xaro.
mainc ar meubneboda bolomde raRacas~.
`mTvaris asuli~, 1987

`TiTebi rom cdiloben damalvas~


saavadmyofo. Tve da aTi dRea aq var.
qalbatono cira, dRes Tqvens wamalze var,
558
RmerTma gabednieroT.
r. inaniSvili.
21.II.90
sicxiani vuzivar magidas, wamiT gabrwyindeba yvelaferi, awkrialdebian
wvrili zanzalakebi, daxarbebuli vsunTqav... mere isev nel-nela iwyeba moR-
rublva.
es iyo jer kidev maSin, mwerlebisa da mkiTxvelebis organizebuli Sex-
vedrebi kargi ganwyobilebebiT rom mTavrdeboda xolme. mkiTxvelebic,
ufro zustad _ msmenelebic, karg gunebaze iyvnen, mwerlebic.
me, erT-erTi aseTi Sexvedris monawile, fexiT davuyevi daRmarTs fi-
larmoniis patara darbazidan varazisxevisaken. marto ar viyavi, erTi
Tanakurseli qali momyveboda da erTic misi megobris Svili, 17 wlis gog-
ona, romelic, Cemi Tanakurselis azriT, mSvenier leqsebs werda.
Tqma amisa, rom gogona mSvenier leqsebs werda da kargi iqneboda, me
momesmina, Tundac aseve, siarulis dros... Tqma amisi da Tovlis wamosvla
erTi iyo. mere rogori Tovlisa! milionobiT fafuki fifqi aCqarebuli
trial-trialiT rom eSveboda miwisken. zamTari jer mxolod iwyeboda,
Tovls „aravisTvis Seebezrebina Tavi da quCa gaxarebuli adamianebis xme-
biT iyo savse. oriode wuTSi Tovliani karnavalis monawileebs davems-
gavseT. mxrebi kidev gauZlebda aseT rames, qaliSvilis SiSveli Tavi? si-
ciliT ibertyavda mokle Tmas. maSin amoviRe mTlad uxmari cxvirsaxoci, _
didi cisferi, muqi lurji zolebiT, _ movaxvie Tavsaxvevad da boloebi
nikapTan Sevukari. ise mouxda, iseTi kargi iyo am cisferi cxvirsaxocidan
gamomzirali misi mocisfro Tvalebi da zeaweuli, awiTlebuli patara cx-
viri, cas vexvewebodi, Tovli ar gadaeRo. magram cam ar Seismina Cemi mu-
dara. gadaiRo, Tanac uceb, gogonam cxvirsaxoci moixsna da daxaTrebuli
RimiliT miTxra:
_ aseTi sveli rogor dagibrunoT?
_ nurc damibrunebT, arc unda damibrunoT.
_ ui, ras brZanebT! cxvirsaxocma Sejavreba icis.
_ momeciT xuTi kapiki da yvelaferi rigze iqneba.
_ ara, ara.
cxvirsaxoci Tanakurselma qalma gamomarTva, dakeca, dakeca, datkepna
xelisgulebiT da ise gamomiwoda.
_ zarali _ zarali iyos, barem mogvismine erTi-ori patara leqsic.
_ kargiT ra! _ wiTldeboda gogona.
_ vismen, didi gulisyuriT vismen, _ SevCerdi. TiTo-orola fifqiRa Camo-
559
dioda ukve gaSavebuli trotuarebis zemoT, xeebi SeWrelebuli iyo, da gog-
onam xelebis ukan gataniT Tqva: salami Tqven, mSveniero fantelebo, Cven
sixaruliT gxvdebiT, magram Tqveni silamaziT, Tqveni umankoebiT, da wam-
ierebaSi gaqrobiT, ra gakveTilebs gvaZlevT Cven, adamianebs?!
_ oo! _ vTqvi me.
gogonam kidev erTi leqsi Tqva: _ ram gvikarnaxa, sad viswavleT, sax-
lebisa da quCebis ase gawyoba, saxlebi dganan, quCebic dganan, xeebic dganan
morCilad. mxolod Cven davrbivarT, Cvena da Cveni manqanebi, SemaSfoTebe-
li uZraobis amosavsebad. Tavi Cems Tanakursels vuTxari, gogona CemTan
moeyvanaT, redaqciaSi.
_ TviTonve mova, luiza yoCaRia.
_ keTili da patiosani! Zalian kargi piri uCans Tqven leqsebs.
gogona kidev ufro awiTlebuli iyo, Zlivas gamomiwoda gamosamSvido-
beblad xeli. isini vakisaken wavidnen, me _ saburTalosaken.
gavida ramdenime Tve, ukve gazafxulda. gogona CemTan ar mosula.
vfiqrobdi, rom im Sexvedris Semdeg gulma aRar gamouwia Cemken. magram
erTxel, Sesvenebisas, Cems megobarTan erTad rom Camovedi dabla, gogona
pirispir SemefeTa,Tumca sul sxvanairad ecva,_ jinsis Sarvali da ri psis
qurTuki, _ me is maSinve vicani. Turme CemTan iyo mosuli, redaqciaSi apirebda
amosvlas, Sevfiqriandi: me da Cems megobars ganzraxuli gvqonda quCa gada-
gveWra da maxlobel axalgaxsnil barSi xinkali dagvegemovnebina. frTx-
ilad SevTavaze, xom ar gamoiRebda mowyalebas da daamSvenebda Cvens mcire
trapezs sul ramdenime wuTiT?! wamiT Seyoymanda, mere gamogvyva.
Cemi megobari poeti iyo, ukve cnobili, Tavmomwone poeti. roca vuTxari,
luiza mSvenier leqsebs wers-meTqi, SevediT barSi, aviReT xinklebi, koniaki.
Cven Wiqebi SevivseT im koniakiT, luizasac davusxiT, ra Tqma unda, simbolu-
rad. davlieT... luizas ecineboda, imanac Seaxo tuCebi Wiqas. Cemma megobar-
ma pirvelsave Wiqas moayola leqsi _ viTom xumrobiT, viTom agdebulad...
magram mainc gatacebiT usmenda luiza. cnobilia, rogor leqsebsac amboben
xolme poetebi aseT dros. pirvelad: poetze ubeduri da Tanac bednieri
kaci ar dadis qveyanaze. warmovTqviT meore sadRegrZeloc, Cven davlieT,
luizamac dalia axla ukve cota meti. Cemi megobari ambobda xan Tavis leqsebs,
xan sxvisas. luiza Tvalebad iyo qceuli. da Cemma megobarma rom daiwyo:
„Cven vigonebdiT goties gmir qals, qaliSvils, lamazs madlen de mopens,
romlis wkriala da udardel xmas romantiuli JRera mimofens“, luiza
uceb amaRlda, miubrunda darbazs da moulodneli Zlieri xmiT gadasZaxa:
_ Cumad, Cumad, debilebo, kretinebo!
560
me ar Sevswrebivar haerSi afeTqebul bombs aseT adgilebSi. albaT, amaze
meti siCume ar Camovardeboda afeTqebis Semdeg. yvelani Cvensken iyvnen
Semobrunebulni. luizam Cems megobars uTxra:
_ ganagrZeT.
Cems megobars namdvili Tavzari hqonda dacemuli. luiza isev sTxovda:
_ ganagrZeT. ganagrZeT ra!
Cemma megobarma xeli mohkida gogonas da baris karisaken waiyvana.
gavyevi mec. gareT gasulma luizam Cems megobars uTxra:
_ Tqvenc laCari xarT, rogorc im darbazSi yvela?
Cemma megobarma erTi Semomxeda, luizas mklavi SemomaCeCa, Tavad mi-
brunda da Cqari nabijiT migvatova.
luizas areuli Tvalebi axla me momCerebodnen.
_ Tqvenc mTlad caxcaxebT SiSiT. Tqvenc wadiT, _ Seecada Cemi xeli
moecilebina mklavidan, _ yvelani wadiT, SeZveriT... Tqvens sawolebs...
miliciis oficeri gviyurebda arasasiamovno TvaliT. bedze taqsi movi-
da, gavaCerebine, Cavsvi, mec gverdiT mivujeqi da mZRols vuTxari:
_ vake! _ gamaxsenda pirveli Sexvedrisas vakisaken rom wavidnen.
_ saiT mivdivarT? _ ikiTxa luizam.
_ vakeSi ar cxovrobT? gaecina.
_ ara. _ aba? _ vakeSi CvenisTanebs ra undaT? orTaWalaSi.
_ movbrundeT?
_ mxrebi aiCeCa.
movabrunebine manqana, luiza ijda xelebgadaSvebuli, cudad gaRimebuli.
_ partkomia Tqveni megobari samsaxurSi?
_ kidec rom iyos?!
_ me vxedav rogori SeSinebuli yveba Cvens ambavs.
_ nu viqnebiT nametani mkacri.
_ Tqvenc, ufalo Cemo, mimiyvaneT abanoTubanSi da Tqvenc Tavisufali
brZandebiT. an... gnebavT, aqve CamomsviT. aqve Camoval. gaaCereT! gaaCereT
ra! xeliT Seexo mZRolis mxars. mZRolma svla Seanela. ar gavaCerebine,
CavediT abanoTubanSi, taqsi iq gavuSvi. luiza win gamiZRva, erTmaneTze gad-
momdgari patar-patara saxlebi, patara ezoebi. mosaxleoba _ umTavresad
muslimanebi. erT patara ezoSi qalebi wewavdnen matyls. dainteresebul,
gamwyral Tvalebs mogvadevnebdnen luizas da me. luiza mivida erT kar-
Tan. daketili daxvda. viRaca gogom TaTrulad dauZaxa raRac, luizam xeli
aswia.
_ Zalian, cudia, daketiliao, _ miTxra me.
561
_ wamlis gamyidvelia?
_ auh, ybebi gicaxcaxebT SiSiT... ara. grZneuli gogo... is unda naxoT,
moyoliT verafers dainaxavT.
gamovbrundiT, CamovediT dabla, mivediT mtkvarTan, moajirs , dayrdno-
bilebi gadavyurebdiT gazafxulze adidebul, Sesqelebul wyals.
_ ra kargia, ra naRdi, _ Tqva wyalze. gakvirvebiT SevaCerdi.
_ daukvirdiT. modis, moaqvs, rogorc TviTon unda, Zlieri mxrebi.
_ Sen unda genaxa winaT, dagubebuli rom ar iyo da lodebSi iWreboda,
ager zemoT.
_ axlac mSvenierebaa, im mxrebSic...
_ wamikiTxeT Tqveni romelime leqsi.
_ ara, dRes ara. dRes... sufTa giJi ggonivarT ara?
_ piriqiT.
_ rogor, piriqiT? Wkviani?
_ gabrazebuli... Tumca vin aRar aris gabrazebuli axla.
_ iciT, arc mTvrali var, arc mag sibraziT tvinareuli, magram zogjer
mainc.. nuTu Tqvenc ar gemarTebaT ase, zogjer mainc ar geCvenebaT, rom
ugunureba, umecreba trialebs, ireva, xora-bora gadadis erTmaneTze, da nuTu
ar mogindebaT yvirili, gaCerdiT, ugunurebo, debilebo, kretinebo!
tirili autyda.
_ wamiyvaneT eliaze.
gavaCerebine manqana, CavsxediT, avediT eliaze. CamomarTva xeli, didi
madlobao, didi bodiSi, Sin ver gepatiJebiTo. mibrunda, cotac da Wermebic
ayvavdeboda am ubanSi.
wlebi gavida im dRis Semdeg. luiza aRarsad Semxvedria. wlebis Semdeg
Semxvda. erTi xeliT patara gamxdari biWis xels CasWideboda. _ biWi Tavisken
eweoda, _ meores pirze ifarebda, kbilebi hqonda saSinlad dazianebuli.
gamxdari iyo, gayviTlebuli. aSkarad raRacis Tqma undoda CemTvis. bavSvi
eweoda imdenad Ronivrad, Tqmis saSualeba ar misca. wavidnen Cqara, TiTqos
viRaceebisgan devnilni.
me videqi...
mindoda dameyvira, magram ar vicodi _ ra.
momeCvena, Tu marTla ase iyo _ TiTebi cdilobdnen damalvas.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`Tina da sandro~

562
daexva, daexva Tinas Tavbru da... rom ar waqceuliyo, fexi ganze gadga.
aqeT-iqiT gaweuli xelebiT TiTqos haers eyrdnoboda. wavida ase, taat-
taatiT, RimiliT, erTi didi vazis ZirSi mijda, miiyunWa, Tavi foTlian rqebs
miayrdno, Tvalebi milula. fexis ZarRvebi ufeTqavda da Tavbru isev esx-
moda. „aq rom movkvde!~ sandro mounda, marjvena mxares Tavdaxrili, CaR-
imebuli, kunTebgabrwyinebuli. Tvalebi gaaxila. ukidegano venaxSi ijda.
cac ukidegano da kriala iyo. sul axlos futkrebi Tu krazanebi ireodnen
da bzuodnen. isev daxuWa Tvalebi. isev mounda sandro. „Senca xar, ra!~ _
Tqva Cumad, unugeSod.
Crdilis iqiT darCenil SiSvel kanWebze mze hkbenda, wamoaRo fexebi,
CrdilSi Semotanas Seecada, ver moaxerxa, sayveduriT gaxeda mzes. Custebi
waiZro, gamtvrianebuli mokle TiTebi aamoZrava. gaxurebul fexisgulebze
SeumCnevelma niavma daubera da odnavi Sveba igrZno.
_ Tina! _ dauZaxa mananam.
_ Tinam xma ar gasca.
_ Tina! ar gesmis, gogo!
Tinam isev ar gasca xma.
mananam Wilis qudi daiwia, wamovida, ixreboda da vazis Zirebisken iyure-
boda. mziT gaSuqebul foTlebsa da Sav Zirebs Soris Tinas TeTraddawin-
wkluli lurji kaba gamoCnda. manana gamoiqca, saxvevs akecil winsafarSi
itenida.
_ ra iyo, gogo, cudad xom ara xar? _ rqebi gaswia da vazis rigs zemodan
gadmoeyuda.
_ ara. _ mowyenili TvalebiT axeda Tinam.
_ aba!
_ ise, davjeqi cota xniTa,
manana mavTulebs Soris gamoZvra da win daucucqda. jer gaxurebul
msxvil kanWebze daado xeli, mere maja gamoarTva, pulsi gausinja.
_ cudada xar? me ras mimalav!
Tinas Tavbru aRar esxmoda, magram iseT gunebaze iyo, cudad yofna er-
Cia. ufro metad mirbilda, ufro metad daunaRvlianda Tvalebi, sakinZeze
xeli. moikida, gulispiriT dainiava.
manana Sewuxebuli uyurebda.
_ pulsi cudi ara gaqvs. wyali mogitano?
_ ara. modi, Tu da xar, es oxroba gamixseni. _ Tina wamoixara da xelebi
ukan waiRo.
manana wamodga, xeli odnav nestian zurgSi Cauyo da lifi gauxsna.
563
_ vih, gagaxara RmerTma! _ Tqva Tinam da lifi sul Caiwia CamZimebuli
ZuZuebidan.
_ wyalsac mogitan, risa gerideba!
_ ra vici, ra Wiri Semidga, Tavbru damexva da TiTqos sul wamerTva xel-
fexi. _ niaTwarTmeul xels kabis qveS gulTan itkapunebda Tina.
_ exlave mogitan wyals.
manana korCxlebze barganiT gaiqca. cali xeliT saxveviani winsafari
ekava, cals ganze miiqnevda.
Tina uyurebda, euxerxuleboda Tavisi cudadyofnis gaWirdideba, magram
Tan iqve guls ikeTebda: „ratomac ara! vis vaWmevineb netav Cem jansa!~ vazis
Zirs mixeda, msxvili Ronieri Ziri iyo, _ nakleb gamokuzuli mxridan miawva,
mosaxvevi jer kefasTan gadaiwia, mere sul moixsna. Savi datkepnili Tmis
boloebi kefisken aiCeCa.
mananam tolCiT wyali moacimcima.
_ dalie cot-cota.
_ Tinam tolCa CamoarTva, cota mosva, rac darCa, muWaSi isxamda da xan
gavarvarebul kanWebze isvamda, xan saxeze, xanac ZuZuebze. kabis gulispirs
lurji laqebi daaCnda.
manana muxlebze idga.
_ xo mogeca Sveba?
· _ RmerTma gagaxaros. wneva maqvs, ra ari, ar vici.
_ unda gaazomino.
_ gavazoine ninas maisSi da, minimaluri gaqvs aweulio· saxvevi momeci
cota.
_ ijeqi, qalo, amis patronic Caxma, ra gesaxveveba!
_ ii, me rom Cem leSs avyve!..
_ ijeqi cota xans mainc. xom ar gadairie. _ ZaliT dasva wamoweuli
Tina mananam.
_ Tina! TinaTino! _ daiZaxa brigadirma.
_ xmis Cawyveta! _ TiTqmis erTad Tqves Tinam da mananam.
_ Tina! manan! _ isev iZaxda brigadiri.
_ kuboSi Cadeba! miwis dayra!
_ manan, yruo! manan! _ xmaSi brazi emateboda brigadirs.
_ aqa varT, aqa! _ wamodga manana.
brigadiri ormociode metris iqiT gamoZvra rigidan _ didi, win-
wamoxrili, TvalebdaWyetili. sicxisgan galeqebuli moafxakunebda korCx-
lebze Ceqmebs.
564
_ rasa mamaZaRlobT manda?
_ mamaZaRlica xar da mamaayrolebulic, _ Tqva Cumad mananam. xmamaRla
ki es daiZaxa:
_ Tina gaxda cudad.
_ cudze xom araferze dajda, ha! _ gaiRriWa da laSCamovardnili yba
gverdze moeqca brigadirs.
_ Seni coli dajdes SanTze da mounelebelze.
Tinam wamoiwia da xeli kabis gulispirze miifara.
brigadiri movida, isev iRriWeboda.
_ ra iyo, gogo! _ Tvali aatara Tinas kanWebidan zemoT.
_ wadi, moSordi aqedan, _ gauTamamda brigadirs manana.
brigadirma ukan daixia, Tvals ar aSorebda Tinas.
_ Seni fer-xorcis patroni da cudada?!
_ wadi, kaco, dagvanebe Tavi!
brigadiri cotaze wavida da isev RimiliT mobrunda.
_ Tu iseTi dagWirdeT rame, nurafrisa nu mogeridebaT.
qalebma erTmaneTs Sexedes gamtknarebulebma da araferi uTxres. kidev
cotaze rom wavida brigadiri, Tinam maSin Tqva:
_ Sen gamWvartlul cols moaxmare eg Roris dingi.
brigadirma erTxelac daiZaxa:
_ gogo, manan! Tu gindaT, daicadeT manqanis mosvlamde manda, Tu gindaT,
waiyvane eg avadmyofi da wadiT Sina. Tqvengan mainc araferi saxeiro ar
gamodneba.
_ wavideT? _ hkiTxa mananam Tinas.
Tinam pasuxad sul sxva ram Tqva:
_ maS erTxel da samudamod ar unda amovuqoloT magas eg myrali piri?!
_ Tqva lacabiZis colma krebaze Tqven xom sul vard-yvavilebi amogdi-
To, _ Tavmjdomarem, da amiT damTavrda yvelaferi.
_ magaTi amowyveta iyos, yvelasi erTad, aha!
Tinam iqiT gaixeda, saiTac brigadiri wavida, brigadiri aRar Canda.
_ modi, Sens gaxarebas isev Semikari esa.
Tinam lifi ZuZuebze moirgo.
manana fexze idga.
_ ormocze metisa xom xar, ara?
_ ormocdaerTisa. ra iyo?
_ ra vici, me ram Camiwyala es mkerdi.
_ ii, netavi Sena! _ Sinagani kmayofilebiT Tqva Tinam. _ muxli da mklavi
565
miWrides, Torem raRa TavSi vixli ZuZuebs. Sen Cemze patara ara xar?
_ raRa patara, ormocisa mec unda gavxde seqtemberSi mec wamogyvebi,
wavideT.
_ ara, ras ambob. xval ar unda gamovide samuSaod, kitri maqvs wasaRebi
qalaqSi, isedac damiberda da mag miwaSi CasarCenis salaparako ar minda
gavxde.
_ dakrefili gaqvs?
_ saRamoze davkrefav. ·
_ maSin mec wamoval. meca maqvs kitrica da cota atamica.
_ wamodi.
_ seiranas manqanas gavyveT?
_ xo, mand Camova, wyarosTan, aTi saaTisTvis da oTx saaTze wavalT.
momeci saxvevi, cotac wavicodviloT.
mananam sayvederiT Tu mudariT Sexeda.
_ ras ambob! ijeqi Sena.
_ moita, moita, aRaraferi miSavs.
mananam winsafridan saxvevi amoiRo da misca. Tina w avida, asaxvev vaz-
Tan Cakuntda, zedized, Ronivrad gamoglija zedmeti azonayari. adga, Seaca-
la namxrevic, mavTulebze miakra ganze wasuli rqebi.
manana momdevno rigTan iyo waxrili. Tinas Seebrala es keTili gulis
Zalian gamxdari gogo, wvrilad rom CamoSveboda TviT naoWasxmuli kaba
TeZoebze. mananas uxeiro qmari hyavda, xelTupyari, loTi.
sadRac Soridan moisma jer manqanis xma, mere brigadiris Zaxili.
_ sad moxval, sada, e, brmav, tvinSebrunebulo!
maRla, kalisferi cidan gamovidnen krutuna kvirionebi. trialebdnen
venaxebis Tavze, iwevdnen dabla, iWerdnen raRac mwerebs da frTebis gaC-
qarebuli qneviT cdilobdnen gundidan ganapirebas.
Tina da manana Tvalebze xelmoCrdilebulebi ahyurebdnen im kvirion-
ebs.
_ ramden futkars Casanslaven es gasatialeblebi! —
mananam ori qva moZebna da kakuni atexa, kvirionebs afrTxobda, qvebis
kakuni ismoda aqeT-iqidanac.
Tinas eRimeboda.
kvirionebma itriales, itriales da TviTon wavidnen soflisken.
Tinam da mananam erT saaTs kidev imuSaves, Tinam nel-nela, mowyenilma,
mananam _ yoCaRad, raRac jibrianad. xandaxan Tu gamosZaxebda Tinas:
_ rogora xar?
566
_ kargad! kargad! _ miugebda Tina, magram Tan xmaSi iseT kilos urevda,
mananas ar unda efiqra _ marTla mTlad kargad ariso.
dajeqi, daisvene xolme, _ urCevda manana.
_ aki visveneb. nel-nela mogdev!
mze kidev cidaze iyo, manqana rom movida. gamodga lafana gogia safex-
urze da daiZaxa gangeb gawvrilebuli dedabruli xmiT:
_ qalebo, qveynis Wrelo Tvalebo! aba, Sinisken, Svilebsa sWirdebiT, qm-
rebsa sWirdebiT.
Camoxta safexuridan, arxTan gavida da talaxiani kitri wyalSi gaalaR-
laRa.
Tinam da. mananam darCenili saxvevi, sadac iyvnen, iqve miyares, winsafre-
bi moixsnes, dabertyes da maTi kecva-kecviT manqanisken gamoCqardnen. man-
qanaSi Svidi qali sxva ijda. Tina erTxans gverdiT mihyveboda mananas, mere
gaaxsenda, rom cudad iyo da CamorCa. fexi Seanela mananamac.
_ CqaraT, qa, ra axalamdgari patarZlebiviT moseirnobT.
_ cudad aris qali, ra iyoT! _ asZaxa mananam.
mananas sityvebze Tinam nabijs umata. manqanaze msxdari qalebi axla
mdumared iyurebodnen. laliaSvili qeTua wamodga, Zaris boloSi gamovi-
da, Tinas xeli CamoaSvela da yoCaRad aiyvana.
_ ra mogivida, qalo!
_ ra vici, Wiri da jandaba Cemi TavisTvis. wneva maqvs, ra maqvs, ar vici.
mananasTvisac mibrunda qeTua, magram mananas mixmareba ar dasWirvebia,
TviTon amovida.
_ sxva aravin ar aris aqa? _ ikiTxa kitriT pirgamotenilma lafana
gogiam.
_ TelasTan arian, TelasTan iqnebian.
_ eg xo vici.
gogia kabinaSi Sevida da manqana daZra.
Tina da manana gverdigverd isxdnen. Tinas exla sxvebi ekiTxebodnen, ra
dagemarTa, rogor gaxdi cudado.
_ araferi, _ iiolebda Tina, _ Tavbru damesxa da xelfexi wamerTva cota
xniT.
_ wneva geqneba, wneva, _ uyvirodnen qalebi manqanis jayjaySi, mzes unda
erido. ramdeni wlisa xar, gogo!
_ ormcdaerTisa.
_ droa, ukve droa. wneva geqneba.
_ ii, magis... _ isev iiolebda Tina.
567
eqvsi qalic TelasTan amovida. ukan gamobrundnen. samni, Tina da manana
rom muSaobdnen imis cota iqiT daxvdnen. Soridanve daiwyes yayani:
_ gvtovebdi, e, maimuno, lazRandar?! _ xelebs uqnevdnen mZRols.
_ rato xma ar amoiReT, rom vyvirodi! ras iyaviT Canabulebi, ra saqmiT
iyaviT garTulebi?!
_ ai, Caxmi! _ qoqola miayares qalebma, _ amasTan laparaki SeiZleba?!
is samic amoiyvanes. did gzasTan brigadiri idga. Tina rom manqanaze
dainaxa, gaikvirva.
_ ar waxvedi Sena? ar waxvediT Tqvena? xo giTxariT, wadiT-meTqi, manan!
_ i, netavi erTi Senca.
_ ra vici, kaco, codo ar davido-meTqi magisi qmrisa.
Tinas gverdulad CaeRima.
_ exla wagviyvane droiT, Sinac saqmeebi gvaqvs! _ uTxra mananam.
_ exlave, gena, exlave.
brigadiri gaCqarebuli Cajda kabinaSi da manqanam mtveri aiyola xreS-
moyril gzaze.
Tinas ukve sxvebi ekiTxebodnen, rogor iyo, rogor gaxdi cudad, isev ise
xar, Tu gadagiarao. Tan Tinas ugdebdnen yurs, Tan TavianT gasaWirisasac
ambobdnen, _ mayvalac gamxdariyo cudad. mayvalac, angelinac da nazikoc.
swyevlidnen mzes.
_ aRar ki Cacxra da Cagrilda oxrad dasarCeni da...
swyevlidnen qalis beds da gaCenis saaTsac.
_ qali ra gasaCeni iyo. qali da Savi qva erTad arian Zruli dedis
mucelSi.
Tinas gaecina.
_ kargiT, qa, me Zalian mSvenivrada var. ai, kitris dakrefac unda movaswro
dabindebamde, amaRam kidev qalaqSic unda waviRo. _ welSi gaimarTa, Rrmad
CaisunTqa da saxegabrwyinebulma mimoixeda. axla marTla kargad iyo. kar-
gadac iyo, lamazic iyo _ TvalebSi xaverdovnebaSenarCunebuli, tuCebmkvrivi.
_ kargad gamyofos RmerTma, _ Tqva erTma sevdianad miSterebulma qal-
ma.
_ suleli xom ara xar Sena! _ gauwyra meore.
_ ii, Tqvenca!..
sofelSi Sesuli manqana ramdenjerme gaCerda. Cadiodnen qalebi _ or-
ori, TiTo-TiTo, sami-oTxi erTad. Camovidnen Tina da mananac.
_ davkrifo meca, maSa? _ kidev erTxel ikiTxa mananam.
_ dakrife, xo. wyarosTan SevxvdeT. aT saaTze iq viqnebi. Senc im droisTvis
568
gadmodi, rom „mere cota waZinebac movaswroT.
manana gaiqca. Tinac Sinisken gamoCqarda.
Sin marto gogo daxvda, pirqve dawoliliyo derefnis taxtze, mTel si-
grZeze gamoeSala Zlieri SiSveli fexebi da wigns kiTxulobda.
Tinam kabaze xeli mohkida da Camouwia. gogom SemkrTalma moxeda.
_ biWi sad aris?
_ me ra vici, _ ukve aRar amouxedavs gogos.
_ adeqi, kitris dakrefa miSvele, movaswroT, Torem daRamdeba sadacaa.
_ me kitrisa ra vici, qalo!
_ ra ar ici?
_ kitris dakrefa.
_ ara gacodinaT ra mamazecierma. Tu xeli ar axleT rames, araferi
gecodinebaT Tqvens sicocxleSi. eyareniT egre da iyaviT. ai, dResac cudad
gavxdi mindorSi.
gogo axla ki wamojda.
_ ra dagemarTa!
_ Wiri Cemi TavisTvisa.
Tinam ori tomara moZebna, winsafari isev Semoikra da venaxisken gaC-
qarda.·
_ moica, wamoval, maca.
Tinam araferi uTxra.
_ me ra wamoviRo?
_ winsafari rame wamoiRe Seni.
gogom winsafars dauwyo Zebna. rodis-rodis i pova. Zveli fexsacmele-
bi aiTria, kibeze Camobakunda da venaxis bilikze gavida. Tavis asakTan Se-
darebiT (TxuTmetisa xdeboda) didi iyo, dedis kvalobaze wasuli _ ferx-
orciani, Tanac ufro maRali. midioda da daudevrad mihqonda is Zlieri,
varvara fexebi.
mze Cavida. venaxebSi grili simSvide Camodga. Tina gafacicebuli eweo-
da kitris foTlebs aqeT-iqiT, krefda, brazobda:
_ daberda da gaoxrda. gaoxrdes da gatialdes magaTi saxl-kari. ·
gogoc gadavida kitrSi, imanac frTxilad gadasw-gadmoswia foTlebi.
_ cota roma aqvs Separuli siyviTle, iseTebic davkrifo? SeyviTle-
bulebi da dabrecilebi.
_ dakrife, yvelanairi dakrife.
gogom didi, Tavze siyviTleCamoyolebuli kitri mowyvita da dedas
daanaxva.
569
_ ai, eseTebi. .
_ ho, iyos egeTebic. mxolod cota mardad, Camobneldeba sadacaa.
gogoc·gafacicda.
aivsebdnen akalTavebul winsafrebs, gadavidodnen bilikze, iq tomrebSi
Casclidnen da isev kitrSi brundebodnen. gogo Sewuxebuli isvamda dasus-
xul kanWebxe· xels, magram xmamaRla arafers ambobda, dabnelda da morCnen
kidec. orive tomara TiTqmis piramde gaivso. Tinam gogo Sin gagzavna, wadi,
naxe, valiko Tu Camosulia, gamovides, gatanaSi mogvexmaroso. TviTon isev
kitrSi gadavida da erTxel kidev auar-Cauara rigebs. gogom cota daigvi-
ana, _ wyarosTanac ki gadavedi da valiko versad vnaxeo.
_ modi, amiwi maSin me! _ Tqva Tinam.
_ gadavyoT, qalo, da nawil-nawil gadavitanoT.
_ magisi droa exla?
marTlac kargad iyo Camobnelebuli.
_ maSin me amiwie, me gavitan.
_ Sen ara, isa. Cemi xom Zalian madlobeli var,_ axla Sen ikide meSokebi,
Tinam tomaras piri mouxvia, gogo mivida, Caixara.
_ Tan cudad yofilxar dResa.
_ amiwi, nuRa magvianeb. ·
Tinam Ronivrad Seaqana tomara, gogom Ziridan auwia, Tinam muxli Cax-
ara da tomara zurgze moigdo. erTi Seqaneba Seqanda, mere nabiji gamarTa
da Cqar-Cqara wavida bilikze. TiTqos gaganierebuli iyo, gabrtyelebuli.
gogo uyurebda da eRimeboda. mere daRonda. mivida meore tomarasTan, mou-
grixa piri imanac Ronivrad, miaTria bilikis ·napirTan, TviTon dabalSi
Cadga, CaiRuna, tomara. gadmoaqnia da yoCaRad wamoikida, yoCaRad avida maRla.
sul sirbiliT mihqonda. saxls rom miuaxlovda, Tina SeefeTa.
_ kargiT ra! kargiT! _ daiZaxa Tinam. gamoiqca, ukan amoudga da tomara
auwia. gogom iuara, _ damanebe Tavi, ra Seni aweva mindao, magram Tinam xeli
ar gauSva, ase orma miitana tomara derefnamde da iq kedelTan midges.
derefanSi sinaTle enTo. Tina irgvliv uvlida awiTlebul gogos da eub-
neboda:
_ aqedanve Tu wauweqi meSokebsa da godrebs, mTel Sen sicocxleSi veR-
ar moicileb. eg magas exerxebao da, Sinauri iqneba, Tu gareuli, yvela Sen
agkidebs.
_ ra aris, qalo, es CemTvis, _ tomaras xeli wamohkra gogom, _ me exla
gaqSuebul kameCs daviWer rqebiT.
miswvda dedas, welze Semoxvia xelebi, maRla aswia.
570
_ damsvi, Se argasaSvebo!
Tina Zlivs gausxlta. icinoda da tkbilad uyurebda gogos.
_ daiWer Sen gulis gaganierebas da aTas oxrobas.
gogo moWidavesaviT gamomwvevad uyurebda, iRuneboda.
_ kargi, ara mcalia RlabucisaTvis.
Tinam tomara iatakze wamoamxo, Cakuntda. gogo daixara da yurisZirSi
akoca.
_ fuh! _ moiSora Tinam, _ WuWyiani var, Se ar gasaqrobo!
movida gogoc, Caimuxla _ gabrwyinebuli TvalebiT. amoxedavda xolme
dedas, qveda tuCs kbilebiT awvalebda _ „gasaTxovaria es maimuni~. Tinas
raRac usiamovno grZnoba daeufla.
_ cudad xom ar gaxdi? _ hkiTxa Sefiqrianebulma gogom.
_ ara.
sul saTiTaod gadaarCies orive tomara _ dabrecili, anu naxunagi kitri
da cota gayviTlebulebi _ calke, samwniled, Sin mosaxmarad, _ kargi kidev
_ calke, gasayidad. gasayidma kitrma erTi tomara gaavso da meore nax-
evrobaze. moyara. gaaTanabres.
_ Wama ar ginda, qalo? _ hkiTxa Tinas gogom.
_ Tu rame gaqvs, gamoitane, manam me xelebs daviban.
Tinam tomrebs kanafiT moukra piri. midga pirsabanTan. sapniT daibana
xelebi, saxezedac moisva wyali.
gogos kamiani axali kartofili gaekeTebina.
Tina magidasTan dajda, kerZi gadmoiRo, puri moitexa.
_ Sena? Sen ara Wam?
_ me exlaxan vWame.
_ ici, ras getyvi Sena?
_ rasa.
_ mag sisuleleebs Tavi daanebe.
_ ra sisuleleebs, qalo!
_ ai, mag gaxdomebsa da raRaca eSmakobebs.
_ vWame, Sen Tavs geficebi.
Tinam gamomcdelad Sexeda. gogos Tvali ar dauxamxamebia.
_ dagisustdeba filtvebi da naxav mere Sen.
gogom TefSi gamoitana.
_ vWame, magram Seni xaTriT kidev SevWam cotas.
qvabs saxuravi axada, sami kartofili amoiRo da dedis pirdapir dajda.
Tina Cqara Wamda, is _ nel-nela, Tan sul dedas uyurebda.
571
_ rogor gaxdi cudad?!
_ ra vici, Tavbru damexva da xel-fexi damidunda.
_ mere, xval axla bazarSi unda idge mTel dRes?!
_ ma ra vqna, gavafuWo? ori aTasi maneTi marto Seni momzadebisTvis
rom gvWirdeba?!
_ Camovidoda mamaCemi da is waiRebda.
_ rodis Camova, ra ici! eg kidev naxevarze meti damsxvilebulia, raRa
fasi unda hqondes magas! Sen isa qeni _ biWi monaxe, rom wyaromde mainc iman
gadmomitanos eg meSokebi.
_ gadmovides TviTon is manqana, ra moxdeba?!
_ ar gadmova, isea gayvizinebuli eg fexebdabrecili seirana, ar gadmova.
dgas raikomis mdivaniviT da bargi rom gsresavdes, xels zurgidan ar gam-
oiRebs.
_ ar moxmardes magodena fuli, rasac eg iRebs.
gogo wamodga.
_ waval, aba, me, zeviTac vikiTxav.
_ wadi, mxolod droiT Camodi, Senc ar daikargo.
gogom sayveduriT mixeda.
Tinamac daamTavra Wama _ gazi _ aanTo, qeTliT wyali dadga, sufra aal-
aga, gadarCeuli naxunagi kitri kalaTaSi Cayara da maranSi Seitana. maran-
Si moesma Zaxili:
_ nargiz! nargiz!
mezoblis gogom rZe moitana. Tinam gamoarTva da madloba gadauxada.
sakidridan mominanqrebuli qvabi CamoiRo, rZe im qvabSi Caasxa da asaduRe-
blad dadga. sanam rZe aduRdeboda, SigniT oTaxSi Sevida, sinaTle CarTo
da garderobis sarkesTan midga, axlos miiwia. gaSavebuli iyo, saxis wvril-
naoWebCamuqebuli. „amowydnen da amoibgnen~·_ daswyevla viRacani. gamovi-
da, gazidan qeTli gadmodga, rZemac amoiwia. taxtis qveSidan aluminis taSti
gamoacura. taStSi biWis ori perangi iyo Cambali, cxeli wyali Caumata da
WeWyva dauwyo.
mobrunda gogoc.
_ valiko da biWebi Tevzze wasulan maSxalebiT. vin icis, rodis movlen.
_ mousavleTSi wavides, sul sufTa-sufTa perangebi ki unda.
_ moica me _ gavrecxav. _ wamoswvda gogo, _ aq ar iyo, Tu gamrecxavi
iyavi?!
_ gamodi, me gavrecxav, magas ra unda.
_ midi, Sen TefSebi darecxe.
572
_ egeTi jibriani rom xar, imitoma xar egre.
_ rogora?
_ cudad rom xdebi xolme.
Tinam aTvalwunebiT gamoxeda.
_ manqana xom ar iyo mosuli wyarosTan?
_ ara.
Tinam perangebi garecxa da boZebSoris gabmul mavTulze gafina.
aTs ukve gadacdenili iyo. wavida, wyarosTan gadavida. seirana mosuli
iyo. zogni dabargebuliyvnen kidec. imaT SvebiT eRimebodaT. wamovida Cqari
nabijiT Sin. erTi tomara TviTon aikida, meores gogom wamousva xeli.
gadaitanes manqanasTan. kacebi qvebze isxdnen da sigaretebiT anaTebdnen.
arc Tinas uTxovia xeli wamaSveleTo, arc isini garjilan. maRla Tina
avida, gogom qvemodan aswia da ise aitanes manqanaze tomrebi. Tinam pirve-
li tomara sxva bargTan midga, meore zed daado. Seamowma, xom ar tokavda.
orive tomara magrad idga. Camovida manqanidan da seiranas hkiTxa:
_ romelze gaxval, seiran?
_ rogorc ari, ra! oTxi rom. gaxdeba, daviZvrebi! sul ega gaq?
_ eg ari sula.
_ niSani xom gidev meSokebze?
_ saxelebi miweria.
_ Sena Tina gqvian, ara?
_ xo, Tina.
_ wadi exla, Tina, daiZine tkbilad ·da oTxis naxevarze aq iyavi.
wamovida deda-Svili.
_ modi, wyals gadavivleb.
_ me dagisxam.
_ Tu mag sikeTes izam?!
didi qvabiT Sedges gazquraze wyali. sanam is wyali gaTbeboda, Tinam
maRviZara saaTi daqoqa, samze daayena, sufTa TeTreuli moimzada. mere, wya-
li rom gaTba, maranSi, dedaboZis iqiT, spilenZis didi taSti dadga. wyali
gaanela.
_ modi, aba! _ dauZaxa gogos.
qvabi maranSi Seitanes.
gogom tolCa aiRo.
Tinam kari mixura, gadaraza. tanT gaixada, taStSi gadavida, yels qvemoTa
da muxlebs zemoT TeTri iyo, TeTri. kanic axalgazrdulad gadastkecoda.
mxolod muceli hqonda cotaTi wamozrdili da savse ZuZuebis kertebi
573
dagrZelebuli, gamkvrivebuli.
_ Tavsac daiban? _ hkiTxa gogom,
_ daviban. raki xarjia, xarji iyos.
_ ar gascivde.
_ damasxi. sad aris sicive.
Tina Cakuntda, Tma win wamoiSala.
gogom wyali daasxa.
_ vui! _ daiZaxa wylis pirvel dasxmaze Tinam da weli Sezniqa. mere da
mere Sveba igrZno.
_ gagaxara RmerTma!
Tinam saponi aiRo da Tavze miisv-moisva. beWebi da weli nargizam gaux-
exa. wyali rom Tavdeboda, TeZoze xeli dautyapuna da uTxra:
_ daTvi mWle da Sen msuqani! daTvi mWle da Sen msuqani!
_ me kidev simsuqne mWirdeba, gogo?!
_ ras ambob, kuklasaviTa xar. did, priala kuklasaviT.
_ ii! _ aSkarad esiamovna Tinas. mainc Semoiwyo barZayze xelebi, _ ai, am
CiCias uyure!
_ araferic, aba, rogor ginda!
kmayofili mSraldeboda Tina didi, xaoiani pirsaxociT.
gogo wylebs Rvrida. Tinam erTxelac daloca.
_ Sen gaixare da gamravldi!
neilonis sacvali da perangi Caicva. axla Tavs marTla ise grZnobda,
TiTqos sul axalgazrda yofiliyos. Wrel xalaTSi gaxveuli gamovida
marnidan. _ Tavze wiTeli mosaxvevi hqonda wakruli. gogos wigni aeRo.
_ maSin me davwvebi, Svilo, iqneba cota wavatyuo Tvali.
_ daweqi, aba ra!
wavida Tina, sawols cisferi· gadasafarebeli gadaxada, sabani aswia da
Sewva.
_ ui, RmerTo!
logini sasiamovnod grili iyo. sabanSi yelamde gaexvia. maSinve Tvalebi
daxuWa. erTxans imaze fiqrobda, Tavisi cudad yofna rom gaazviada. mere
sandro mounda, misi magari xeli welze. magram sandro „jandabaSi~ iyo
dakarguli. baliSi amoswia, loyaze miixuta da ase CaeZina.
valiko rom dabrunda, gaeRviZa.
_ nela, dedasa sZinavs, ar gaaRviZo. _ Cumad eubneboda nargiza, _ qalaqSi
midis amaRam.
_ qalaqSi ra unda? _ ikiTxa valikom.
574
_ kitri miaqvs gasayidad.
_ ii!
_ ra i! aba, egre gafuWdes?!
qvabis saxuravma gamosca xma.
Tinas isev CaeZina.
sams, albaT, aTiode wuTi uklda, rom TavisiT gaeRviZa. cota xans iwva da
siCumes ugdebda yurs. raRacnairad carieli iyo usandrood saxli. wamod-
ga. saaTma swored maSin dareka. waswvda, Rilaks TiTi daaWira. sibneleSi
Caicva. Jaketic Semoicva kabaze. Tmas xeli Seuyara. iZulebuli iyo, sinaTle
aenTo. aanTo. sarkesTan mivida, daivarcxna, mqrqali, mqrqali pomadac gada-
isva tuCebze, sxva mosaxvevi aiRo, imiT waikra Tma ukan. CanTa da badura
monaxa, dakeca, gazeTSi gaaxvia. „aba, kargad iyaviT, genacvaleTo~. _ Tqva
TavisTvis da gareT gavida.
ca varskvlavebiT iyo moWedili, magram mainc bneloda. maRalqusliani
fexsacmelebi ecva da miwas akvirdeboda, frTxilad midioda. mainc gaigo
RaRaniZeebis ZaRlma, oriodejer amoiyefa, daiyivla mamalmac.
wyarosTan misuls, xalxi ukve iq daxvda. „gamarjoba~ Tqva. midioda ax-
los, saxeSi uyurebda, ainteresebda, vin iyvnen.
_ manana ar mosula?
_ aqa var, aqa, amodi! _ daiZaxa manqanidan mananam.
Tina manqanasTan mivida, mananam xeli CamoaSvela da ise avida.
_ modi, ai, aq davsxdeT.
mananam xelgauSveblad miiyvana grZel skamTan. dasxdnen. win waiwies.
etyoboda, mananasac ebanava, vardis wylis suni hqonda.
_ Tina xar, gogo? _ ikiTxa viRaca qalma manqanis siRrmidan.
_ ho, Tina var, saSiko.
_ Sen raRa mogaqvs, gogo?
_ ii, cotaodeni kitri.
_ givargaT, gogo?
_ ra gvivarga, meore dakrefaa es da mesamed daikrifeba Tu ara, aRar
vici, ise aqvs foToli daxacruli da daxrukuli.
_ Cvensasac, gena, Cvensac.
_ amodena raketebis baxabuxs ar SeuZlia?!
_ ho, ho, magisi bralia namdvilad, magisi momgoni dajdes carieli, rogorc
Cvena gvsxams cariels.
manana mxriT miekra Tinas.
_ civa, ara, cota?
575
_ xo. Ram-RamobiT jer isev grila.
Tinas aRar eZineboda, magram mainc Tvalebi daxuWa.
amovida takvia daTa. xelebis cecebiT ikiTxa:
_ aq vina sxedxarT?
_ me var, _ miugo Tinam.
_ Tina xar?
_ ho.
_ SeiZleba, Sen gverdiT davjde?
Tinas ar undoda, mis gverdiT damjdariyo takvia daTa, magram uars xom
ver etyoda!
_ dajeqi.
takvia daTa jer mocilebiT ijda. mere sxvebic rom amovidnen, moiwia da
Tinas moekra.
Tinas ugemurad gaaJrJola, magram ra unda eqna! isev mananas mieWuWka da
isev Tvalebi daxuWa. xalxi manqanis daZvramde yayanebda, manqana daiZra da
TandaTan yvela gaCumda. Tina naxevrad mTvlemare Tu fxizeli ijda mTel
gzaze. CasaxlelebSi mometebulad exleboRa daTa. „fuh Seni!~ ambobda Tina
gunebaSi da Tan, ratomRac, sandroze brazobda.
qalaqSi rom Sevidnen, kargad inaTa. Tinam manqanis gaCerebas aRar daucada,
adga, Tvalis gadakvriTac ki ar gauxedavs takvia daTasken, Tavis tomrebT-
an mibarganda, nakrauli gaaswora da iqve darCa, tomaraze xelebmokidebu-
li. manqanam didi gzidan marcxniv Cauxvia, rkinigzis xidqveS gaZvra, tram-
vais xazze gavida da aTiode wuTs qvebze jayjayis Semdeg navTlulis baz-
arTan gaCerda.
_ aba, daloi! _ daiZana qvemodan seiranam.
umetesoba ukve fexze iRga, CaeWidnen Tav-Tavis bargs. modgnen bazris
mtvirTavebic. tayvia daTa uyviroda im mtvirTavebs:
_ me ras SemomyurebT, age, dedakacebsa hkiTxeT.
_ ar gindaT Svela, dedakacebo?
_ moSordiT aqedan, aq raRa Svela gvinda, amogvitania, Catanas veRar
movaxerxebT?!
marTlac, yoCaRad irjebodnen qalebi, ejajgurebodnen, moaTrevdnen
yuTebsa da tomrebs, erTni Zirs idgnen, meoreni maRlidan awvdidnen. saSi-
ko gaubrazda mtvirTavebs:
_ wadiT, Tqve gasawyvetebo, ras SemogvyurebT pirdaRebulebi!
_ ra iyo, ras iwyevlebi! _ Tqva erTma muSam da yvelani gverdze gadgnen.
··Tinam da mananamac erTmaneTs uSveles. bargi Camozides, erT grovad daaw-
576
yves da seiranasTan angariSis gasasworeblad mividnen.
seiranam nakraulebic tomrebad CaTvala da imaSic TiTo maneTi moiTx-
ova. nakraulebSic maneTi, or vedroSic maneTi.
_ ras ambob, seiran, pirvelad xom ara varT am gzaze.
_ me pirvelada var ro?!
_ nakraulze aTi Sauri ar iyo?
_ maneTi! _ mtkiced Tqva seiranam.
Tinam da mananam erTmaneTs Sexedes.
_ unda mivaSavoT, ra vqnaT! _ Cumad uTxra, Tinam mananas.
_ sam maneTze meti ara maqvs, qa. magas rom sami maneTi mivce, Cekisa da
sasworis fuli aRar damrCeba.
_ me maqvs, nu geSinia. :
Tinam ubidan cxvirsaxoci amoiRo, gaxsna da seiranas sammaneTiani misca
_ ori maneTi tomrebisa, maneTic Tavisi, Tavisi mgzavrobisa.
misca sammaneTiani manananamac Tan mainc Tavis bargs dahyurebda _ erT
nakraulas da or vedros.
_ emaSi, qa, emaSi ori maneTi!
_ kargi, nuRara brazob. dRes SabaTia, atams karg fasad gahyidi, _ amS-
videbda Tina.
seiranam yvelasgan akrifa fuli. daTvala, jibeSi Caido, _ aba, kargad
iyaviT saRamomdeo, _ Cajda manqanaSi da wavida. darCnen Camosulebi Tav-
Tavis bargTan, quCaSi. sxvebic bevrni iyvnen, sxvasoflelebi, zogi bargze
miwoliliyo da Tvlemda, zogi ijda, zogi mimodioda. bazari Svid saaTze
gaiReboda. manamde arc Ceki iyideboda, arc SigniT uSvebdnen aravis. Tina
da manana fexze iRdgnen. yuTic araferi hqondaT, rom imaze Camomsxdariyvnen.
saSikom mii patiJa,_ modiT,gogo,CamosxediTo,magram iuares. zurgs uqcevd-
nen niavs da TavisTvis laparakobdnen. manana meveles swyevlida.
_ magas amouwydes komloba, magis meti vina, qalo! romeli qurdi mivida
da su kargebi arCia aqa-iq. Tvalebi, rom daubnelo adamians, TiTqos Tval-
ibi dahbnelebiao, ise idga mTeli atami.
Tina eTanxmeboda.
_ ki, ki, magis meti qurdi aRar awuxebs Cvens venaxebs.
_ Tavmjdomares unda daeyaros miwa rom eg gauSva wleulaca.
_ imasac asargeblebs da imitoma.
_ aba, ris interesi aqvs maSa!
movidnen meezoveebi. mohyvnen quCas zemodan, egreve, mourwyavs dauwyes
didi cocxebiT gva. niavi imaTi mxridan modioda da mtvers pirdapir baz-
577
arTan Segrovil xalxs da bargs ayrida.
_ morwyeT, Tqve jandamwvrebo! _ uyvirodnen qalebi.
_ lailai! lailai! _ gamoajavres meezoveebma.
marto es ki ara, kedlis Ziriskenac moiTxoves bargis miweva.
amaze ukve yvelani ayayandnen.
_ midi! midi! _ jiutobdnen meezoveebi.
zogi marTla CaeWida Tavis bargs da kedlisken waaTria.
Tina magrad daudga.
_ xom ar gadairieT Tqvena! iqneba ra ginaxiaT!
_ ra gvinaxia! Tqven Tqveni saqmea, Cven _ Cveni!
_ mere adamianebi aRara xarT! ·
_ Tqven ara xarT adamianebi? Cveni saqmes gakeTeba ar unda? Tqven da-
gaoT aqauroba?
_ aba, aq ra aris dasagveli!
erTi sxvagneburi didi kaci iyo miwolili Tavis bargze, iman dauZaxa
iqidanve.
_ ar gadmomiyvanoT manda!
meezoveebma gaxedes da viTom qalebs dauTmes.
_ ai, Tqveni xaTriTa! _ wavidnen da dauyvnen qvemoT-qvemoT quCas.
gaiRo salaroebi. yvelas rigi hqonda dakavebuli, magram yvela erTad
miawyda. TiTo Cekis meti ar gaicemoda, da iseTi CoCqoli atyda, TiTqos
eSinodaT, mTlad uCekod ar davrCeTo.
erTmaneTis Tavs zemodan awvdidnen fulsa da kolmeurnis wignaks. Tinam
mananas maneTiani misca da isinic im WeWyvaSi moeqcnen, Tan Tvali bargisken
hqondaT.
_ ra iyo, xalxo, _ iZaxda xan vina da xan vin, _ xalxi ara xarT? daiwiT
cota ukan.
_ magram ukan aravin iwevda. mosaxvevgadamZvrali, Tmagawewili gamovi-
da Tina rigidan.
_ gaiJuJeniT, kargi adamianoba Tqvena gaqvT!
gaiRo bazris karic. gamovidnen axla sxva muSebi rkinis urikebiT. imaTac
TiTo gzobaze TiTo maneTi undodaT. umetesoba uars eubneboda daxmareb-
is Tavazze.
_ Sen aq iyavi, _ fTxra mananas Tinam, _ me waviReb pirvelad, me daviWer
adgils, Sen es meSoki amiwie!
aikida Tinam tomara da waiRo Cqar-Cqari nabijiT. maleve mobrunda, _
kargi adgili davikaveo. waiRo axla meore. mere mananas bargi waiRes _
578
vedroebi Tinam, nakrauli mananam. mananac kmayofili darCa adgiliT.
_ sasworze me waval, _ Tqva mananam.
_ kargi, wadi, mxolod ori winsafari gamoarTvi.
sasworis da winsafrebis fulic Tinam misca.
sanam manana dabrundeboda, Tinam kitri daxlze amoawyo, wvrilsa da
qorfebs calke alagebda, msxvilebs _ calke.
Camoiares myidvelebma Tu mazandis gamgebebma, daafasebines.
_ es maneTnaxevari, es maneTi.
aravin SevaWrebia, Caiares imaT da wavidnen. moitana mananam saswori,
aifares winsafrebi. exla ukve guldaarxeinebulebi iyvnen. orive erTma-
neTs SehRimoda.
_ rogor gixdeba, qa, eg mosaxvevi da eg winsafaric! _ eubneboda manana
Tinas.
_ Senc gixdeba, komkavSirel gamyidvels hgavxar.
mananam cxviri SeiWmuxna.
gaivso bazari gamyidvelebiTac da myidvelebiTac. daacxuna mzemac.
_ ivris wminda wyliT morwyuli! inebeT ivris kamkama wyliT morwyuli
kitri!
es sityvebi izidavda, Tu Tinas Sesaxedaoba, bevrni Cerdezodnen, kitrSi
xelebs urevdnen, afasebinebdnen, arCevdnen _ yvelas arCeva undoda. zogi
SehRimoda Tinas, _ naklebad ar iqneba, Cemo dao? zogs ukvirda, _ ra ambavia
maneTnaxevari, uqmdeba fuli Tu ra ariso! umetesoba Tavis fass sTavazobda,
_ maneTs, maneTsa da erT abazs, maneTsa da ormoc kapiksac ki. magram Tina
magrad idga, _ es maneTnaxevari, maneTad kidev, ai, esao.
movida erTi gaoxrebulic, naklul tikWorasaviT dafukuli, tuCebgad-
mobrunebuli, viTomc erTi TavCaRunuli. samjer ikiTxa:
_ msxvili sjobia Tu wvrili, ha, qalo. msxvili sjobia, Tu wvrili. ratom
arafers ambob?
Tina ise daibna, marTla veraferi uTxra maSin manana gadmoeSvela:
_ Sena, aem girs xom xedav!
_ giJebi xarT, vina xarT! _ viTom Zalian gaikvirva im gaoxrebulma,
_ mowydi aqedan, Torem gaCvenebT, ra giJebica varT!
_ uux! _ muqariT gadaiqnia Tavi gaoxrebulma da wavida.
_ Tfu! _ exlaRa miadevna Tinam.
modiodnen yvelaferze gaRizianebulebic, Zalian eZvirebodaT kitric,
atamic. uwodebdnen Tinas da mananas spekulantebs, CarCebs, sawyali xalxis
myvlefavebs.
579
_ xuTi maneTi daafase, ufro male gamdidrdebi!
Tina amaT advilad umklavdeboda.
_ mdidarsac mexi davayare da Raribsac. ·
_ Raribebs raRaTa, Raribebma ra daaSaves!
_ Raribs imitom, rom xelis gaZvra ezareba. xelis gamtokebeli adamiani
exla Raribi raRaT unda iyos!
_ ee! _ uqnevdnen SublTan xels, _ Sen rom rame gesmodes!
_ Cemi wili yvelaferi mesmis.
cxra saaTi iqneboda, rom muStari rogorRac Secotavda. Tinam Tqva, _
SimSiliT xom ar unda davixocoT, waval, Zexvsa da purs viyidi, cota wavix-
emsoTo mananam Tavisi wili fulis micema daapira, maneTianisa.
_ moica, ras sulelob!
wavida Tina, orasi grami Zexvi da erTi ocdaaTkapikiani peri iyida, Zex-
vic daaWrevina, peric. moitana, gaSales qaRaldi daxlze da daiwyes Wama.
Tan Wamdnen, Tan vaWrobdnen.
movida erTi jgufi qalebisa. win xanSiSesuli qali mouZRodaT _ mok-
led TmaSeWrili, ybebganieri, Savi, kaciviT boxi xmiT molaparake.
_ Tqveni dokumentebio! _ mosTxova Tinas da mananas.
_ ra dokumentebi? _ hkiTxa Tisnam.
_ vina xarT, gaqvT Tu ara ufleba sakolmeurneo bazarSi vaWrobisa.
_ Tqven TviTon vina xarT, _ yoCaRad daudga Tina, _ yvelas ki ara aqvs
ufleba, egeTi rameebis moTxovnisa.
im qalma raRac mowmoba amoiRo da isev jibeSi Caido.
Tina aSkarad nerviulobda. ubidan kolmeurnis wignaki amoiRo da aCve-
na.
_ Sena? _ miubrunda qali mananas.
_ me sasworze maqvs datovebuli.
_ erTada xarT? _ aniSna Tinaze.
_ erTad.
qalma Tinas wignaki gadaSala da Tqva:
_ ormoci kac-dRec ara gaqvs gamomuSavebuli. imitoma gaqvs damrgvale-
buli eg mklavebi,
wignaki TiTqmis miugdo Tinas da isic da sxva qalebic daxlebs qvemoT
dauyvnen.
Tinas cremlebi mosdgomoda. karga xnis dumilis Semdeg ZlivsRa Tqva:
_ Sen ikvnese da iWleqe! raki kolmeurne var, Wleqiani unda viyo aucile-
blad? ·
580
saWmlisTvis xeli aRar uxlia, vinc ki kitrs afasebinebda, yvelas wy-
romiT miugebda:
_ es maneTnaxevari, es maneTi.
axla ukve aRaravis arCevinebda, orive xels daadebda grovas da Tavis
gaqneviT ambobda:
_ rac aris, eg aris. egre rom arCioT yvelam, sad wava.
_ sad wava, valSi Cavardebi?
_ wamodiT, Tqven waiRuneT im mzeSi da naxavT.
_ ee, Zalian ar getyoba?!
Tina pirvelad xom ar iyo bazarSi da ukvirda.
_ ra Tvali damadges am amosaZiravebma!
_ rac kargi kitri hqonda, is SuadRemde gayida, magram SeyviTlebul-
Seberebulebs aRaravin ekareboda. dauklo fasi, samoc kapikze · Camovida,
mainc didxans dasWirda dgoma.
bolos viRaca movida, aT Saurobaze miiZwona sul, mananamac aTSauroba-
ze misca. mananam vedroebi erTmaneTSi Cadga, _ atami sul karg fasad gayida,
sam maneTad da ordaaTSaurad, Cacucqdnen daxlis ukan, fuli daiTvales,
kargad gamokres cxvirsaxocebSi, isev ubeSi Caides, saswori Caabares, tom-
rebi da vedroebi saSikos miabares da qalaqSi gavidnen. Tina ambobda, iqne-
ba TiTo wyvili Culqi mainc viyidoTo.
jer oTxi saaTi xdeboda. xan erT maRaziaSi Sevidnen, xan meoreSi, Culqe-
bi. iyo, magram arc sazRvargareTuli, arc _ ocdasami zoma. Casxdnen tram-
vaiSi da avlabris univermaRSi gavidnen. arc iqa hqondaT. erTma qalma
uTxra, axal univermaRSiao, Cavidnen metroSi, sicil-siciliT, erTmaneTis
qezebiT, amovidnen rusTavelze.
axal univermaRSi marTla hqondaT „dederonis~ Culqebi. Tinam ori
wyvili aiRo, mananam _ erTi. iyides ·kidev TiTo minis grafini, Tavisi TiTo
WiqiT, iafad, or-or maneTad da oc kapikad. iyides sarecxi fxvnili „ainac~,
TiTo „nedec~. badurebi gatenes da bazarSi dabrundnen. saSikos imdeni
panta hqonda darCenili, etyoboda, dRes ver morCeboda gayidvas. isev gavid-
nen maRaziebSi, puri iyides, Tinam oTxi puri, mananam _ xuTi, imas meti hyavda
mWamlebi. puris maRaziidan rom gamodiodnen, erT glex qals yveli mo-
hqonda. sad aiReo, hkiTxes. age, aqve, rom gauxvevT da maRaziaa, exla daiwyes
gayidva, didi rigi ar ariso. gaiqcnen Tina da manana, karga mozrdili rigi
daxvdaT, magram mainc dadgnen naxevar saaTze metxans idgnen da or-ori
kilo yveli aiRes. mets ar iZleodnen. amiTac didad kmayofilebi darCnen.
dabrundnen saSikosTan da iqac gaixares. saSiko pantas morCeniliyo, er-
581
Tianad ·miewona viRacisTvis „TiTqmis muqTad~. saSikom rom yveli dainaxa,
erTi ambavi daawia, maS Tqven xalxi xarT, maS CemTvis ar unda Segetyobine-
binaT, rom arigebdneno!
_ rogor, qalo, imodena panta gqonda gasayidi!
_ Cavabarebdi mec vinmes da mec davdgebodi. dRes ra, Tqveni bargis yarau-
li ara var sula?!
_ wadi, exla dadeqi, gana ar mogiwevs, bargTan Cven viqnebiT, _ uTxra
Tinam.
wavida facifuciT saSiko. Tina da manana ki imis cariel yuTebze dasxd-
nen. itexdnen purs da nel-nela Wamdnen, yvelisTvis xeli ar uxliaT. daiw-
yes sastvenebis stvena „bazarnikebma~, _ aba, morCiT, bazari iketebao. elod-
nen cota xansac Tina da manana saSikos, raki ara da ar gamoCnda, aiConCxles
imisi yuTebic, Tavisi vedroebi da tomrebic da gareT gavidnen, iq daiwyes
cda. bolos, rogorc iyo, saSikoc gamoCnda, imas erT kiloze meti ver aeRo.
_ miwa davayare amaT! Tavdeba da TiTo kiloze meti ar misceTo! maS,
Tavidanve ar unda SegetyobinebinaT, Tqven wils xo me ar wamoviRebdi! _
kidev erTxel usayvedura Tinas da mananas.
Tinasac swyinda, mananasac, magram Cumad iyvnen. aiRo samivem Tav-Tavisi
bargi, wavidnen sadgurisken, sadac seirana modioda xolme, da iq dabargd-
nen, dasxdnen. sxvebic iq iyvnen _ zogi kmayofili, zogi ukmayofilo, zogi
nayidebiT, zogi Tavisi carieli yuTebis amara. vin ras ambobda, vin ras.
movida seiranac. rogorc yovelTvis, axlac mxiarul gunebaze iyo.
_ ha, rogora myavxarT, xom ar izaraleT romelimema!
gadmoxsna manqanis ukana borti, waesivnen qalebi; qalebic, kacebic. ayares
yuTebi, vedroebi. avidnen TviTonac, dasxdnen. „sazizRari~ takvia daTa ara
Canda. _ „miwam uyos piri~, _ gaifiqra Tinam. dilas ufro cotani iyvnen,
axla zemoubnelebic damatebodnen. daiZrnen da wamovidnen. lomaSvilebis
rZali, didi, roxroxa, xumara qali, yvelas gasagonad hyveboda:
_ movida erTi gaoxrebuli, finTi, da ras mekiTxeba, iciT, qalo, ai, msx-
vili kargia Tu wvrili, msxvili sjobia, Tu wvrilio, viTom kitrze.
Tinam ara, magram mananam wamoiZaxa:
_ CvenTanac iyo is gafuWebuli!
_ mere Tqven romeli uTxariT, Tqven rogorebi girCevniaT?
ifxriwebodnen siciliT qalebic da kacebic.
binddeboda, sofelSi rom Sevidnen. zogi sad ,„Camoyara~ seiranam, zogi
sad. bolos Tina da mananac Camovidnen.
_ kargad iyavi, qalo! —
582
_ kargad, kargad! _ da erTi iqiT wavida, meore aqeT wamovida. modioda
Cabnelebul quCaSi Tina, zurgze tomara ekida, exla imaSi ewyo „ainebic~,
purebic, yvelic _ naRvliani Cahyurebda miwas da fiqrobda, _ „neta movida
sandro Tu ara, neta mova, Tu ara, xval xom kviraa! Tavisi ezo rom gamoCnda,
nabiji Seanela, maRlac Suqi enTo da dablac. daakvirda da xis totebSi
dainaxa: derefnis win sandro da valiko idgnen, sandro wels zemoT gaSiS-
vlebuliyo, valiko suriT wyals usxamda, da priala mxar-mklavs abanineb-
da.
Tina raRacnairad uceb modunda. wavida TiTqmis barbaciT, WiSkari Sea-
Ro da gaCerda. sandrom gamoxeda da daiZaxa:
_ oo, vinc movida, gaumarjos!
_ mSvidoba Sens gamoCenas! _ sabraloblad gaeRima Tinasac. tomara Cam-
oiRo da iqve, balaxebSi Cadga. mosaxvevi ukan gadaiwia.
sandrom moajiridan pirsaxoci aiRo, saxeze Camoisva da Taviseburad
gverdze gadaxrilma, gverdze CaRimebulma daiZaxa
_ modi, qalo, an makoce, an gakoco!
Tina wamovida, jer biWs Sexeda, valikos, romelic gaRreWili idga, mere
TiTiswverebze aiwia da svel loyaze akoca, tuCebis bolos.
sandromac biWs mixeda.
_ mideq cota, Se mamaZaRlo, ras Semogvyureb pirdadRebuli!
valiko fxukuniT mitrialda.
sandrom Tinas beWebze Semoawyo xelebi, miizida da jer Seblze akoca,
mere qvemoT _ yelisa da ybis Tbil SesayarSi.
kibis Tavze gaRimebuli nargizac gadmodga.

gvian, SuaRamisas, erTad rom iwvnen, Tina gulaCuyebuli eubneboda san-


dros:
_ raRaca Wiri midgeba. sul meCveneba, rom martodmarto var, biWic sxva-
gan ari, gogoc. Sen xom sul sxvagan xar.
_ sibere modis, Tina, sibere!
_ aRar gagiSveb im saveraneSi. arc fuli minda, arc araferi.
sandrom Tinas patara Tavi mxarsa da loyas Soris moiqcia.
_ stiri, qalo? eriha!
Tinas slukuni auvarda.
_ vaime, ra vqna! vaime, ra vuSvelo Cems daCagrul Tinikosa!
`ciskari~ #10, 1979; erTtomeuli, 1981

583
`Tiniko~

...im Rames sastumroSi unda davrCeniliyavi da gza meore dRis TerTmet


saaTze gamegrZelebina, mwerda Cemi megobari inJineri, _ Sevedi Tu ara nom-
erSi, maSinve. fanjara gamovaRe, cota xans iq videqi da perangis sayeloTi
viniavebdi, mere perangi gavixade, divanze gadavweqi da xelebi TavqveS am-
oviwye. ise viyavi moTenTili, uTuod imwuTsve CameZineboda, magram mSioda
da gadavwyvite, restoranSi Caval, visadileb da mere agrilebamde gulmS-
vidad viZineb-meTqi.
mogexseneba, ra ganwyobilebac sufevs xolme saolqo qalaqebis sastum-
roebSi zafxulobiT, agvistoSi, isic naSuadRevis oTx saaTze. siCumea, haeri
gaJRenTilia navTisa Tu mowamluli benzinis suniT.
holis erT kuTxeSi, zeTis ferebiT daxatuli ulazaTo peizaJis qveS,
Calisfer sawer magidasTan, sTvlems TeTrxalaTiani moxuci qali. mopirda-
pire kedelze zantad gadi-gamodis saaTis mZime, TiTbris qanqara. xandaxan
aseve zantad aiwevs da daiwevs romelime fardis aprialebuli wvero...
TiTqmis asevea amave sastumroebis restornebiSic, mxolod im gansxvave-
biT, rom aq mebufetis daxlze SeiZleba Rritinebdes laquca ventilatori,
samzareulodan modiodes Semwvari xorcis suni da kidev _ SesaZloa gem-
saxurebodes koxta, cocxali oficianti qali.
yvelaferi zustad ase damxvda: ventilatoric, _ Semwvari xorcis sunic
da lamazi oficiantic. movZebne SedarebiT grili adgili da mivujeqi mag-
idas. darbazSi, Cems garda, ori Tu sami kaci iyo, isinic cal-calke isxdnen.
oficianti qali maSinve wamovida adgilis dedis rbili, ganebivrebuli
nabijiT, xelebi winsafris jibeSi Caiyo, Tavi odnav gverdze gadaswia, Tvalebi
aaJuJuna da _ „ras gvibrZanebTo“, mkiTxa. me vuTxari, rom im kategoriis
xalxs ar vekuTvnodi, romlebic brZanebebs iZlevian, me imiTac didad kmay-
ofili viyavi, rom bedma esoden mSvenier qalTan gamolaparakebis saSua-
leba momca; me mxolod vTxovdi, am SexvedriT gamowveuli sixarulis aR-
saniSnavad, moetana erTi boTli civi „gurjaani“, kitri, pamidori da xbos
mwvadi; da bolos: Tavs namdvil samoTxeSi vigrZnobdi, Tuki moaxerxebda
da isic Cems maxloblad Camojdeboda sadme. ukanasknel Txovnaze uari
miTxra, aseTi rameebi akrZaluli gvaqvso, erTxelac aaJuJuna wylisferi
keTili Tvalebi da samzareulosken wavida isev im nebieri nabijiT, qaluri
formebis naparavi rxeviT.
me Wiqidan qaRaldis xelsawmendi amoviRe, gavSale da zed avtokalmiT
584
im oficianti qalis profilis xatva daviwye. es Zalian advili saqme iyo:
patara, mkvircxlad zeaprexili cxviri, patara, TiTqosda zedmetad gamober-
ili tuCebi, patara, lamazad momrgvalebuli nikapi da sakmaod TvalsaCino
nazi Rababi... magram ramdenjerac movxaze, imdenjerve ver davamsgavse. maS-
in xelsawmendi sul davWmuWne da darbazi movaTvaliere.
aRmoCnda, rom Cems pirdapir, restornis meore kedelTan viRac sain-
tereso garegnobis qali ijda. xniT albaT ocdaTxuTmetidan ormoc wlam-
de iqneboda. priala Savi Tvalebi, ase gegoneboda, warbebamde fisis naRven-
TiviT zol-zolad Camosul Tmis boloebze ekida. wlis am droisaTvis
uCveulod TeTrs, ybebi Selurjeboda, SigniT Sezneqoda. mxrebamde SiSveli
gamxdari xelebiT fexiani Wiqa ekava (ai, ise, cxel Caize rom iTboben xolme.
TiTebs), erTmaneTze gadadebul Zvalmsxvil fexebze siaxlis pewdakarguli,
magram xmarebaSi raRac gulsaklav silamazeSeZenili TeTri tuflebi ecva,
erT tuflze lanCa cotaTi arRveoda, roca sasmeli unda moesva (me vgoneb,
luds svamda), magidisaken mTeli taniT ixreboda, Wiqas ki sul odnav swevda
maRla.
rogorc ukve vTqvi, Cems pirdapir ijda, Zalianac rom ar mndomeboda,
Tuki Tavs avwevdi, unda Semexeda, da vumzerdi kidec. magram ucnauroba iyo:
Tumca pirvelad momeCvena, misi Tvalebis uZravi laplapis mizezi Cemi da
oficianti qalis ugemuri arSiyi iyo, gavida ramdenime wuTi da sabolood
imasac ki ver mivxvdi, SemamCnia Tu ara. TiTqosda Tmis boloebze dakidebu-
li mrgvali Savi Tvalebi isev uZravad ulaplapebda, erTmaneTze gadadebu-
li Zvalmsxvili fexebic isev uxerxulad gamoeSala.
uceb momeCvena, rom es qali mecnoboda. erTi piroba ase vfiqrobdi, Tbi-
liseli iqneba da yvela Tbilisels xom erTmaneTi nacnobebi gvgonia-meT-
qi. magram cota xanSi kidev ufro SesaSfoTebeli ram aRmovaCine: es qali
mTlad axlobeli iyo. gamaxsenda misi tkivilgareuli Rimili, misi mxrebis
da Tmis suni _ erTmaneTs Senacvlebuli sunamosi da raRac wamlis suni,
misi xelis gamowvda... magram Tan mainc ucxo iyo da am „aRmoCena“-„im-
edgacruebebma“ erTianad momSala.
oficiantma sufra gamiwyo. maSinve Rvino davisxi da davlie. vcdilobdi,
Tavisuflad da lamazad meWama, magram araferi gamomdioda. sul meCvenebo
da, rom raRac zizRian areSi viyavi moqceuli, tuCebi mezinTeboda, perangze
qonis wveTebi mecemoda.
boTlSi Rvino jer isev naxevramde idga, rom avdeqi, fuli gadavixade da
wamovedi. ukve Camoyalibebuli mqonda erTi azri: es saintereso qali uTuod
am sastumroSi gaCerebuli, saRamos Sevxvdebi, gamovecnaurebi da maSin vetyvi,
585
rom restoranSi vnaxe, rom is iq, restoranSi, imdenad kargi iyo, imdenad
TavisTavadi _ danaSaulad miviCnie, mis martoobaSi Careva. maSin miviCnie
ase. amjerad ki... erTi sityviT, saRamos gamovasworebdi imas, rac aq, restoran-
Si gavafuWe.
avbrundi nomerSi, gavixade da davweqi, magram ar iqna da aRar dameZina.
gadavikiTxe wina dReebis daWmuWnuli gazeTebi, mere Cemi e. w. saqmiani
qaRaldebi da, bolos, rodis-rodis CamTvlima. ar vici, ramdeni xani gavida
amgvar TvlemaSi, rom raRac yvirilma da CoCqolma gamomaRviZa. es yvir-
ili ezodan amodioda. wamovxti da gadavixede. viRac TeTrxalaTiani daba-
li qali sastumros kedlis Ziras garboda, kuTxesTan Seuxvia. mere ofi-
cianti qalic gaiqca iqiT, magram sanam isic kuTxesTan Seuxvevda, iqidan adre
gaqceuli qali gamovida, kedels mieyuda da Sublze xeli miido. oficiantma
raRac hkiTxa, imanac xeli pirTan miitana da kuTxes moefara. swrafad Cav-
icvi, gza-gza wavyavi tuflebSi fexi da Zirs Cavirbine. oficianti qali resto-
ranisken. brundeboda. xelebi loyebze hqonda Semowyobili da tiroda. mis
ukan viRac ori kaci modioda, erTi Sarvals ibertyavda, meore cxvirsaxoc-
iT xels. iwmendda.
oficianti qali gavaCere da vkiTxe, ra moxda-meTqi.
gaognebulma Semomxeda, micno, ufro RapaRupiT wamouvida cremli da
Cqar-Cqara daiwyo:
_ Tqvenc xom naxeT, CvenTan rom qali iyo, axla, SavTmiani, aseTi, _ xeli
Sublze daisva, _ lamazi qali. fanjridan gadmovarda, meoTxe sarTulidan.
sastumros kuTxidan kidev da kidev gamodiodnen qalebi da kacebi. sad
iyo adre amdeni xalxi! oficianti cremlebis wmendiT ganagrZobda:
_ ukve waiyvanes. saavadmyofoSi. magram raRa azri aqvs, mkvdari iyo.
Tavi hqonda gaxeTqili. vin raRas uSvelis. mkvdari iyo.
videqi da xmas veRar viRebdi. mere quCaSi gavvardi, pirvelsave manqanas
veci, Sevexvewe, saavadmyofoSi wamiyvane-meTqi. albaT, iseTi saxe mqonda, uaris
Tqma ar SeiZleboda, wamiyvana. magram sanam kiTxva-kiTxviT saoperacio
oTaxs mivaRwevdi, yvelaferi gaTavebuliyo. saxeze ofldamskdari da wver-
gauparsavi eqimi gabrazebuli gamovida da karTan gaCerebul xnier ma-
makacs uTxra:
_ gardaicvala.
xnierma mamakacma Calis daZvelebuli Sliapa mar jvena xelidan marcx-
enaSi gadaitana da erTi es amoxda:
_ vaax!
me kedels miveyude. ukve vicodi, vin iyo is qali. TxuTmeti wlis winaT,
586
dekembris erT civ dilas, gaTenebisas, rZis rigSi mdgari, Cemda unebu rad
vusmendi ori sabralobeli garegnobis qals. erTi, Cemken zurgSemobruneb-
uli, uyveboda meores: „deda enacvalos Cems Tinikos, auwonavi oqroa. ise
amTavrebs umaRless, jer maRalqusliani fexsacmeli ar scmia. yvelafers
TviTon ikeravs, buzRalteri ra aris, buzRaltersac ki“. kargad rom gaTen-
da, TviT Tinikoc movida _ SavTvala, morcxvi, lamazi gogona. xelSi wignebiT
savse moswavlis CanTa ekava. dedas gasaRebi misca. „ra Wame, Svilo! Wame rame,
Svilo?“ _ Sewuxda dedamisi. Tinam tkivilga reuli RimiliT gaiRima, _
vWame, dedao, da wavida. marTlac Calisferi dabalqusliani fexsacmeli ecva,
grZeli Tma hqonda, msxvil nawnavad dawnuli, paltoSi mkerdi sul ar ety-
oboda.
axla is saoperacio oTaxidan gamohqondaT, gorgolaWebian maRal
sakaceze iwva, mTel sigrZeze sudara waefarebinaT. mivedi da sudara avwie.
namdvilad is iyo, Tiniko. sanitrebma damities da isev kedels miveyude.
sakacis ukan layuniT modioda viRac gulgrili, sqeli, xandazmuli dedaka-
ci da mokauWebulTi Tebze dakidebuli mohqonda Tinikos TeTri maRal
qusliani tuflebi. marjvena tufls marto lanCa ki ar arRveoda cotaTi,
nakiduric Caxeoda da TeTri koWisZafiT gaekera gauwafav xels...
`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`TmagaTeTrebuli qali rusTavelis prospeqtze~


mayvala mrevliSvils
_ leqsebi ar miyvars, _ Tqva kargad Cacmulma lamazma banovanma da
gamyidvelis mier SeTavazebuli patara wigni civad gaswia ukan.
_ maS rogor zrdiT bavSvebs? _ miubrunda TmagaTeTrebuli saxemSvidi
qali.
_ Zalian kargad.
_ RmerTi SegewioT.
TmagaTeTrebulma qalma daxlze dadebul Sav CanTas parkiviT moukra
piri, mkerdTan miixuta, _ marcxena mxares, _ da wavida. modioda rusTavelis
gazirze, fexebdaRlili, mainc welSi gamarTuli, TiTqos yvelasa da yvelaf-
ris mimarT gulgrili, mxolod is mkerdze mixutebuli CanTa ekava magrad,
uamrav gamvlelTa borialSi gamorCeviT mesmoda misi fexsacmelebis nax-
evrad dabali, msxvili quslebis pakapuki. oqtomberi iyo, minazebuli fere-
bis Tve, da meCveneboda, rom im iaf fasiani Savi CanTiT Cveni bavSvobis
leqsebi mohqonda im qals. arc dabeWdili iyo is leqsebi, arc xeliT gada-
587
werili, patara TagunebiviT Tu wiwilebiviT isxdnen yuCad, erTmaneTs mix-
utebulni da mxolod xandaxan afuTfuTdebodnen raRaciT Sewuxebulni.
me vfiqrobdi.
wamojdomas SeZlebda Tu ara bavSvi, xelisgulze wriulad uRitinebd-
nen da eubnebodnen:
bolia, bolia,
xbo wiTelia,
aman dakla (moukecavdnen neks).
aman gaatyava (araTiTs),
aman daWra (Sua TiTs),
aman moxarSa (salok TiTs),
aman kidev Sesansla (cers),
vcemoT, vcemoT berikacsa!
da siciliT scemdnen cerze.
imave xanebSi saTqmelT ganekuTvneboda kidev ufro ucnauri leqsi:
yvavo, yvavo, yvanCalao,
dedaSeni damxrCvalao,
wasula, uZebniao,
misula unaxiao, ·
unaxiao, uciniao,
ulxeniao da frr!
amas mosdevda mamis muxlze gadamjdarisa:
aCu, aCu, cxeno,
Se kudmosaWrelo,
jer qeri ar giWamia,
saiT gagaWeno.
mere:
kikli, kikli kibesa,
rostomianT cixesa,
zed kurdReli wamomjdara,
awkapunebs yurebsa.
mere gamosajavreblebi: butiasi, mtiralasi.
mtirala, mtirala,
xborebs Camogilalav,
Tu xborebi ar ginda,
Rorebs Camogilalav.
yvela amaT gverdiT mohyveboda Selocvebi:
588
gamovida Savi kaci, _
Savis cxeniTa, Savis iaraRiTa,
gamovida TeTri kaci, _
TeTris cxeniTa, TeTris iaraRiTa,
gamovida wiTeli kaci, _
wiTelis cxeniTa, wiTelis iaraReTa.
....................
....................
Sinaurisasa, gareulisasa,
Savgvremanisasa, TeTrgvremanisasa,
maRlisasa, dablisasa.
iswavleboda, ras ambobs mercxali:
beri cxonda, beri cxonda,
ymawvilebi _ Jlit!
radgan budes uSliT. _
aRar dauSaloT _ mitom.
ra aris naTqvami torolaze:
torolas mainc ar movklav,
bevric rom mqondes wamali,
sawyali Ramis mexrisa
is aris kargi mamali.
ra aris naTqvami kaWkaWze da yvavze:
kaWkaWma uTxra yvavsao,
Cavardi gulisxmasao,
kaci rom daikuzeba,
SenTvis aiRebs qvasao.
ra unda uTxra, kaWkaWi rom dagZaxebs Tavze:
Sens pirs _ Saqari, Sens pirs _ Saqari,
kargi ambavi, kargi ambavi!
sami-oTxi wlis bavSvi Sedioda leqsad moTxrobili ambebis samyaroSi:
sawyali mela Cioda,
ar momivida Zilia,
erTsa saqaTmes mivagen,
gamovuTxare Ziria...

kurdRelma Tqva, CirgvSi vzivar,


vervin mova Cemzedao,
589
gavixede serzedao,
batoni zis cxenzedao...
yvelam icoda saTuTi lirikis uSesaniSnavesi nimuSi:
netamc ar dagZineboda,
Cito, nibliav, narzeda,
wamogiqrolebs alali,
wagiRebs maRal mTazeda.
calke iyo gamoyofili leqsebi weliwadis droebze da bunebis movle-
nebze:
gazafxuli dadgao,
xeSi wyali Cadgao,
Citma Cioramao,
saZirkveli gadgao.

mzeo amodi, amodi,


nu efarebi gorasa,
sicives kaci mouklavs,
ager, sawyali goravsa.

cisartyelav, daginaxe,
Sen yviTeli, me wiTeli.

qusi, quxi magara,


Cemi weli magara.
leqsi gafrenil varskvlavze:
Sen wadi, me ar wamoval,
Cemi aravin wamova.
uamravi gamocana, enis gasatexi, gaTvlebi.
iwilo, biwilo,
SroSana, gvritino,
alxo, malxo,
Citma gnaxos...
eseni mihqonda Savi, iaffasiani CanTiT rusTavelis gamzirze mimaval
TmagaTeTrebul, saxemSvid qals. da leqsebi cocxali arsebebiviT krTod-
nen qalaqis xmaurze.

II
590
_ ieremos leqsi Tu iciT? _ vkiTxe me. _ gogi Turmanaulma rom gamo-
aqveyna.
_ aba?
_ erTi sabralo kaci yofila fSavSi _ ieremo. dadioda Camoxeul-Camo-
glejili, sxvebis xelebSi Semyure. rom mokvda, sofelma damarxa. mivida
erTi moxuci qali, daiCoqa da daatira saflavs:
mahkvdia, beCavo ieremo,
dasdeva siRaribis joxi,
miwanimc dailocebian,
SiSvelni dagimalnes sorcni.
trotuaris piras qvis skamebi iyo. :
_ davsxdeT erTi wuTiT.
TiTqos sulis moTqmas veRar axerxebda. ·
_ gamimeoreT kidev.
_ kidev ra!
kidev gavumeore.
_ auuh! ra giJi unda iyo, rom ega Tqva!
da gaicina, gaicina TiTqos simwariT, gagrZelebiT.

misma sicilma uceb waleka aTasi banovani (talRebSi ireoda maTi SiSve-
li mxar-mklavi), romlebsac leqsebi ar uyvardaT...
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`Tovla

mas Semdeg, rac mTis am patara sofelSi didi sarwyavi arxis saTave
nagebobis mSenebloba daiwyo, qaliSvilebis patronebma mosveneba dakarg-
es; saiTac ar unda mibrunebuliyvnen, yvelgan mziT damwvari, daZarRvuli,
mxiaruli biWebi ikriWebodnen. zogi durgali iyo, zogi kalatozi, zogi mear-
mature, zogi mZRoli, zogi meeqskavatore da, vin mosTvlis, kidev vin aRara.
qaliSvilebma Sinaur saqmeebze guli aicrues, Tu ki rames akeTebdnen, maSi-
nac Tvali gzisken gaurbodaT, aba, vin aivlis da vin Camoivliso. moafacfa-
cebdnen gasakeTebels, gadaicvamdnen sagareo kabas, wayofdnen SiSvel fex-
ebs maRalquslian tuflebSi, swrafad Camoivarcxnidnen Tmas, pomadasac ki
waicxebdnen _ mqrqalad, gaubedavad da gakivkivdebodnen did gzaze. sad
591
unda wasuliyvnen, _ an romelime amxanagTan, an ara da soflidan ganapire-
bul bostanSi, magram iseTi gamometyvelebiT miabijebdnen, TiTqos raRac
rTuli saqmis mosagvareblad iyvnen dabarebulni.
gzaze ki, ar gaivlida xuTi wuTi da CamoiburZayebda gaxunebuli, danjR-
reuli TviTmcleli, gadmoyofda mtvrian Tavs kbilebaqaTqaTebuli mZRo-
li da savaldebulo salamiviT gadmoiZaxebda: _ `Sen ki genacvale, gogo,
mag gavla-gamovlaSi~. gogos fexebSi TiTqos cecxlis ali gaurbenda, nabiji
aereoda. SemkrTali mivardeboda Robesken, erTs kuStad gaxedavda mZRols,
_ „mexi ki dagartyio“, _ da roca marto darCeboda, isev nabijgamarTuli.
sxeulis yoveli CakvTis sasiamovno SegrZnebiT ganagrZobda gzas.
adgilobrivi biWebi erT xans ezos ZaRlebiviT uRrendnen Camosulebs
da xSirad ZiZgilaobdnen kidec; am ZiZgilaobidan yvelani Tav-pir dasisx-
lianebuli gamodiodnen; mere imaTac mSeneblobaze daiwyes muSaoba, Camo-
sulebs dauZmakacdnen da maTTan erTad mSvidobianad inawilebdnen gogoe-
bis Rimilsa Tu kopebSekrul mzeras.
sofelma garegnuli ieric uceb meicvala. mTeli erTi mxare, nakalovre-
bi da nasabZlarebi, TeTrma korpusebma, barakebma da kotejebma daikaves.
didi gza gaaganieres da asfalti moasxes, aqeT-iqidan boZebi Caumwkrives, im
boZebze naTurebi dahkides; soflurma yavrianma saxuravebma iklo, Tunuq-
ma da Siferma imata, saxuravebze teleantenebi amoimarTa; maRaziebi gaaRes,
axali klubi aaSenes, Sig ori saproeqcio aparati dadges, da axla TiTqmis
aRaraviTari gansxvaveba aRar iyo qalaqursa da aqaur kinos Soris. yovel
saRamos axali filmi mohqondaT, darbazic sul savse iyo pirvel xanebSi
calke Cajgufebuli aqaurebiT calke _ CamosulebiT, mere es sazRvaric
dairRva. rusebma sacekvao oTaxic ki moawyves. marTalia adgilobrivi
gogoebi am cekvebSi ar monawileobdnen, _ ubralo mizezis gamo, evropuli
cekvebi ar icodnen, _ magram biWebi mainca d mainc didad ar dagidevdnen
cekvis ucodinrobas da xSirad naxavdiT sasaciloR molayuneT, gogosTan
zomaze metad mikruls _ TiTqos waqcevis eSinia da gogos saSvelad eWide-
bao.
am kinom da cekvebma xom sul Tavgza aubnies sabralo mSoblebs. kinoSi
wasvlaze rogor unda eTqvaT uari axalgazrda gogo-biWebisaTvis, da arc
eubnebodnen, magram mTavari sxva iyo: kinoSi mivdivarTo da, ra icodnen,
sad midiodnen? yovel saRamos xom ukan ar gahyvebodnen, yovel saRamos
xom TviTonac kinoSi ar isxdebodnen, anda gareT ar daelodebodnen daw-
yebidan damTavrebamde?! ramdenime gogo gaTxovda, ramdenime biWma Camosu-
li gogo moiyvana colad, da cota xnis winandeli patriarqalurad CaR-
592
rmavebuli sofeli internacionalur mikrocentrad iqca. qarTul sxvadasxva
kilokavebs rom Tavi davaneboT, mis orRobeebSi ismoda: azerbaijanuli,
somxuri, berZnuli, osuri da, rac mTavaria, rusuli. araviTari garTuleba!
araviTari moulodneli da mZimed asatani sazrunavi ar momatebia sofels.
piriqiT yvelafriT igrZnoboda, rom cxovreba gaadvilda da safuariviT
amodioda da amodioda.

magram yvela xom erTi bedis ar aris!


soflis ganapiras, nakalovrebis maxloblad, cxovrobda erTi Cumi, uwy-
inari col-qmari _ eqvTime da mzexa. eqvTime adgilobrivi mkvidri iyo,
gaumravlebeli gvarisa, mzexa _ xevsuri, sofel TeTrwylebidan, isic oblad
gazrdili. oriveni sul saqmeSi iyvnen TavCargulni. eqvTime satyeo meur-
neobaSi muSaobda. xan sad aTxrevinebdnen ormoebs, xan sad. mzexa kolmeur-
neobis Zroxebs uvlida _ aWmevda, swvelavda, asufTavebda. ori Svili hyav-
daT. erTi vaJi, tarieli, ocdaerTi wlisa, im xanebSi savaldebulo samxedro
samsaxurSi gawveuli. meore _ qali, Tovla, Tvrameti wlisa. es Tovla rva
klasis damTavrebamde Tavis sofelSi swavlobda, rva klasis damTavrebis
Semdeg mamidam waiyvana TianeTSi da saSualo skola iq daamoavrebina.
zafxulSi universitetSic abarebda, magram istoriis weriT gamocdaSi sami-
ani miiRo, qulebi aRar eyo da Sin dabrunda _ kargad movemzadebi da axla
mermis vcdi bedso. gzazec ki, avtobusSi istoriis wigns kiTxulobda: vin
iyo sviatoslavi, rogor mokles is paWanikebma, rogor gamoTales misi Tavis
qalidan fiala da rogor svamda im fialiT paWanikebis beladi Rvinos da
sxva.
Sin, Tavis sofelSi, gaxurebuli mSenebloba daxvda. eqvTimes, jer isev
zamTarSi, erT patara oTaxSi, mdgmuri daeyenebina, _ ocdaeqvsi Tu ocdaSvi-
di wlis ymawvili kaci, TviTmclelis mZRoli, saxelad boCo. martoobiT
gamoyruebul eqvTimes da mzexas es boCo SviliviT SesTvisebodaT. „TiTqos
Cems tariels vuyureb, qaloo“ _ ityoda xolme eqvTime. TiTqmis sul er-
Tad vaxSmobdnen, mere erTad isxdnen RumelTan, xan gogris Tesls xalavd-
nen zed, xanac mzesumziras, da mxolod dasaZineblad gadioda mdgmuri Tavis
oTaxSi.
boCoc did pativs scemda eqvTimes da mzexas, mamobil-dedobils eZaxda,
da rogorc ki samuSaodan dabrundeboda, misi xeli ar gaCerdeboda. ezoSi
nakelis gora idga, sul TviTon daudo Tavis TviTmclelze da mdinaris
piras, bostanSi Cazida. mSeneblobaze monarCeni ficrebi moitana, gomurs
daZvelebuli Cala gadaxada, ficrebiT gadaxura, toli gadaafara. ezoSi
593
eqvTimes axali Tonis CadgmaSi mieSvela. SeSa mozida, _ sul did-didi morebi,
„druJba“ xerxi moitana, daxerxa, daapo da wyobisad daalaga. ra gindoda,
rom imis xelidan ar gamosuliyo! Tu mzexas ar ecala, Zroxasac ki is swve-
lavda.
Tovla rom Sin dabrunda, maSin xom sul naperwklebi aadina yvelafers.
eqeTime waiyvana, xreSi mozida. cementic aSovnina da ezos, gzis gxares, beto-
nis yore gaukeTa. Tovla jer 'moridan uyurebda am daudgromel kacs,
yovel mis gamoxedvaze Tvalebs afaxurebda da loyebze wiTeli feri gada-
uvlida xolme, mere TandaTan mieCvia. piris dabanisas xelebze wyals usx-
amda,da Tu boCo vinmes moiyvanda stumrad,Rvinis an Ji pitauris dasalevad,
diasaxlisiviT emsaxureboda: salaTas da erbokvercxs ukeTebda, mwnili
mohqonda da zogjer, cota xniT, magidasTanac ki jdeboda. eg ki iyo, boCos
stumris TandaswrebiT saWmels xels ar daakarebda. boCo daikos eZaxda.
mxolod SemTvrali Tu gabedavda da mxrebze xels moxvevda, _ Sen Cemi
patara da xar, Tu vinme gawyeninebs, me mawyeninebs. Cemi wyenineba ki yvelas
Zviri daujdebao; Tovla, isedac dabali (boCos iRliamde Zlivs swvdebo-
da), mTlad ileoda da aRar icoda, Tavi saiT waeRo. bunebiTac Zalian morcxvi
iyo, _ imisic ki rcxvenoda, cota Soreuli vinme Tovlas rom dauZaxebda.
ara da namdvilad Tovla erqva, Tanac es saxeli Zalian moswonda, mis gar-
egnobasac udgeboda _ TeTri, TeTri iyo, pirmrgvali, yvrimalebganieri, qera
Tma da aRmosavlelTaTvis damaxasiaTebeli grZladgaWrili wylisferi
Tvalebi hqonda. koWdabali, odnav msxvili, rbilad monakvTuli fexebi ise
msubuqad mihqonda, TiTqos miwas arc ki exebao mxolod wamwamebi hqonda
Savi, SeRebiliviT. mTeli Semodgoma erTad gaatares.
zamTris piri rom dadga, maSin xom miTumetes _ sul daaaxlova Rumelma.
am xnis ganmavlobaSi boCo orjer iyo soxumSi ukan rom dabrunda, sul-
genebi, karaliokebi da mandarinebi Camoitana. dabadebis dReze, ocdasam
dekembers, Tovlas mSvenieri saCuqari moarTva _ inglisuri TeTri svit-
eri. Tovlam im Rames imRera. aiRo Conguri, dabal xmaze aaRuRuna da aw-
iTlebulma, Tavdaxrilma daamRera:
Zmao, am TvalTa naTelo,
Zmao, saxe gaqvs mzisao,
vin mogca simSveniere,
SvidTa varskvlavTa cisao,
giyvarde, momigonebde,
damtirebelo disaoþ
am simReram boCo adgilidan wamoagdo da eqvTimes papis naqoni, TiTq-
594
mis litriani jixvis rqa meored daaclevina.
martodarCenili eqvTime da mzexa mravaljer aCurCulebulan, _ „es gogo
da biWi... netamc ar iqneba, netamco.“ Tan mainc erTi ambavi afiqrebdaT, soxumi
qveynis bolos hqondaT warmodgenili, Cven iq ver CavalT da davkargavT
am erTaderT gogoso.
magram es natvrasa da yoymanSi warmodgenili dRe mainc dadga. galur-
jebuli, tuCebdakvetili Tovla kedels mieyuda da dedas ganucxada _ fexm-
Zimed varo, dedam marto qoqola miayara, _ gaqri, gaqrio, age is iq da aq Sen,
TavSi qva irtyiT da, rogorc gindodeT. ise moiqeciTo. magram guligulSi
raRaciT nasiamovnebi darCa _ bolos da bolos yvelaferi xom mainc iqiT
midioda, rac TviTonac surda! Svils zurgi Seaqcia da oTaxidan gavida.
im Rames eqvTime da boCo martoni isxdnen boCos oTaxSi, boCos Tavi
CaeRuna da xmas ar iRebda. bolos, TiTqos raRac tvirTi gadaigdoo, wamod-
ga da Tqva:
_ ver dagifaseT amagi. ver moviqeci kargad, magram yvelafers me gam-
ovasworebo.
ase moilaparakes: erT kviraSi boCo soxumSi wavidoda, mSoblebs Cam-
oiyvanda da Tovlas daniSnavda. eqvTime damSvidda. ojaxSic siwynare Cam-
ovarda. marto Tovla erideboda yvelas TiTqosda sadRac kunWulebSi da
avejis ukan imaleboda. '
erTi kviris Semdeg boCo marTlac wavida. Tovla fanjarasTan idga,
kedelsmofarebuli uyurebda da cremli Camosdioda. boCos mzexa acileb-
da, _ keTilad gamgzavroT, Svilo, aba, vinZlo, ar daigvianoTo. manqana rom
daiZra, eqvTime ezos boloSi maSin gamoCnda, xevidan amovida, _ keTilad,
keTilado! _ imanac xeli dauqnia. boCom manqana did gzaze gaiyvana da mesa-
me siCqareze gadarTo. manqana swrafad wavida. boCos gverdiT amxanagi
ejda, rkinigzis sadguridan manqana misTvis unda gamoetanebina.
Tebervali iyo, magram iseTi Tbili dReebi daiWira, mzvareebSi Svindebi
ayvavda. Tovla ezoSi Tu gaivlida, isic CrdiliviT uxmod. ezos gareT
aRarsad gasula. „sul mecadineobs da mecadineobso“, _ ambobda mzexa. Tan
Cumad mTel ojaxs Tvali gzisken eWira. gavida erTi kvira, aTi dRe, ori
kvira, sami kvira. Tovla simwriT xuWavda Tvalebs da loyebze cremlebi
Camosdioda, _ namdvilad raRac SeemTxva. waval, moviZieb, movnaxav, Tu uWirs,
Tavze davadgebio. magram eqvTime da mzexa anugeSebdnen: _ soxumi mcxeTasTan
nu ggonia, sulelo, zRvasTan aris. Tanac, ise xom ver Camovlen, ojaxia, momza-
deba dasWirdebaT. Cven aq rom vlaparakobT, marto egre ar aris, Sin gari-
gebuli saqme gareT ar gamodgebao. gavida kidev ramdenime dRe da martis
595
erT burusian dilas mezoblis qali amovida aivanze: qaao, boCos colia
Camosuli ymawviliT da, sad aris boCo, ra vuTxraTo. gavida kidev ramden-
ime wuTi da meore mezobelma qalma is qalic moiyvana _ maRali, wvrili,
cxvirwawvetili, kurdRlis bewvis sayeloSi saxeCamaluli. erT xelSi pat-
ara Cemodani eWira, meoreSi _ sakvoiaJi. gverdiT oTxi-xuTi wlis fer-
mkrTali biWi edga. imasac dedasaviT wawvetebuli cxviri hqonda, etyoboda,
Sescivnoda da saulvaSe sigrZeze Camosveleboda.
mzexa Sin Sevida. kari moixura, taxtze dajda da muxlebze xelebis cema
daiwyo. eqvTime tyeSi iyo wasuli, Tovla karis ukan mikunWuliyo, ciebi-
aniviT _ caxcaxebda kedels kefas urtyamda.
_ deda mogikvdes, Svilo, deda! _ amoigmina mzexam.
_ Tavs ar vicocxleb, Tavs ar vicocxleb! _ qviTiniT miugo Tovlam, kari
gamoglija, gareT gavarda da kibeze daeSva.
ezoSi mdgarma qalma da bavSvma gverdze miiwies ridiT. Tovlam mx-
olod erTi Sexeda, waborZikda da mere xevisken gaiqca mzexa fexdafex mis-
devda da misZaxoda, _ ar damRupo, Tovla, ar damRupo, Svilo, ar damRupoo!
mezoblebic daedevnen, magram Tvrameti wlis gogos veravin daewia. Tavian-
Ti TvaliT dainaxes. rogor miaRwia kldis piramde, rogor gauTavda miwa
fexqveS, da rogor wavida Zirs, TiTqos haeris fxoWniT. xevSi lodebi eyara,
lodebs Soris SemRvreuli wyali miedineboda da iqidan araviTari xma ar
amosula.
boCos meuRle imave dRes gabrunRa. boCo Turme im Tves soxumSi sul ar
yofila. sabralo Tovlas dakrZalvaze uamravma xalxma moiyara Tavi. yve-
laze mets imaze laparakobdnen, _ deda, xevsuris qali, ara tiris Svilsao.
marTlac ase iyo. mzexa pirmokumuli ijda da TvalebgaSterebuli dahyureb-
da Tovlas. marto amas Tu ityoda xolme xandaxan, wamRerebiT: _ Sen Cemi
tirili arafrad Caagde. Cemi sikvdilisTvis mayurebine da mec ar gitireb,
ai, egreo!
sudara gadafarebul Tovlas gatexil Sublzec TeTri efara da TiTqos
eZina. jerac isev savse, mitkaliviT gadaqaTqaTebul saxeze patara nestoeb-
is Crdili da Savi wamwamebi aCnda mkveTrad, wamwamebi _ raRac ucxo frin-
velis nakvaleviviT.
sasaflaosken rom mihqondaT, cimcim, maRla-maRla, mSeneblobaze erTma
fSavelma biWma, mearmaturem. dazgislen waRebuli rkina ukanve isrola da
Tqva:
_ ase icis areul-dareulma xalxmao.
magram masTan SeWaRaravebuli brigadiri mivida, _ Sen ras girCev, ici,
596
filosofosobas Tavi daanebe _ da is gadagdebuli rkina TviTon SeaCeCa
xelSi.
fSaveli biWic morCilad wavida dazgisken.
`barisken mifrinavs jafara~, 1974; erTtomeuli, 1981

`Tovli~

ramdenime dRe ganuwyvetliv JinJRlavda. dadga kvira. mama kolmeur-


neobaSi ar wasula. diliT gomuri daxveta. mec iq viyavi, Cveni murac. WuWnia
xom sul iq iyo!
WuWnias boColas veZaxdiT. es imitom, rom WuWyians hgavda. mxolod Cliqebi,
Tvalebi da drunCi hqonda laplapa Savi. me purs vaWmevdi xolme da Zalian
vuyvardi. mivedi da win davucucqdi, Rababze xeli gamovusvi, mivealerse:
_ fuCina, Cemo fuCina!
is jer Tavs maRla swevda da Tvalebs lulavda, mere gamoyo sveli,
xaoiani ena da rbilad momisva loyaze.
_ Sexede, mama, mkocnis-meTqi.
mamam gamogvxeda, gaeRima da Tqva:
_ orive maimunebi xarT, Senca da Seni WuWniaco.
gomuris daxvetas rom movrCiT, bululidan Tivis gamoglejva daviwy-
eT. mamam SubiviT wamaxuli sagleji me momca, TviTon ki xeliT glejda. is
Tiva dasufTavebul bagaSi CavyareT. furdedosTvis bevri, WuWniasTvis cota.
WuWnias me kidev davumate _ codvaa-meTqi. magram mamam isev furdedos mih-
kerZa.
_ WuWniasTvis, Svilo, egec metia, fexiT gaafuWebs, magas rZeo.
gomuri gadavrazeT, mamam xelSi amiyvana, _ fexebi gaSale, Sarvalze tal-
axi ar wamisvao, _ gadaaWyapuna Tavisi didi CeqmebiT awunwuxebuli ezo da
marnis derefanSi damsva. derefanSi afuyuli qaTmebi Segroviliyvnen. me
gavqandi, Sevvardi Sig SuaSi da davawioke. etyobodaT, Zalian ezarebodaT
wvimaSi gasvla, magram mainc gacvivdnen didis kakaniTa da wyromiT. iq mura
dauxvdaT, afuo da atyda erTi vai-viSi.
mamam jer muras dahyvira, mere me momibrunda. _ meti Wkua ara gaqvs
magodena biWs, ha?
_ abao, abao! _ kvers ukravda boxi xmiT wiTeli mamali.
mivxvdiT, rom kargi ram ar CavidineT, da iqiT mura aiZurwa, aqeT _ me.
mura kibes amoefara, me xelebi jibeebSi Caviwye, kedels miveyude da Tav-
597
CaRunuli gavCerdi.
mamam culi aiRo da SeSis Cexvas Seudga. Tan buzRunebda.
_ gamouvida qomagi! raRa qnas, qaTmebma rom dauCagron Zmakaci!
amas muraze ambobda da me msiamovnebda. Cum-Cumad meRimeboda kidec.
mere venaxebis mxridan frTebis wyvetil-wyvetili qneviT skvinCa Cite-
bi wamovidnen da beberi kaklis kenweroze dasxdnen. kaklis kenweroebi
nislSi Zlivs Canda, Citebi da Wiani kaklebi TiTqos haerSi iyvnen gaCere-
buli. _ uux, rato Surduli ara maqvs-meTqi. mamam gaigona da miTxra: `Tov-
li rom mova, Surduls maSin gagikeTebo~. `rodis mova-meTqi Tovli?~ `movao,
ra geCqarebao~. daCexili SeSa mklavebze daiwyo, mec vuSvele, ramdenime
naWeri mec aviRe, maRla avediT da aivanze davyareT. mama pirisabnisken
mibrunda, me ki fexsacmelebi davixade, kari zaTqaniT gavaRe da Rumelis
gverdiT dafenil xaliCaze gadavkotrialdi.
deda sufras awyobda, SekrTa. mere aiRo xis didi kovzi, sityva ar uTq-
vams, mwvda da rakv! _ Sig TavSi. `rasa mcem-meTqi!~ `Rumels rom scemodi da
eg qafqafa rZe gadmogsxmodao?!~ jer mec Sevfiqriandi, mere gameRima. `xom
ar gadmomsxmia-meTqi~ da... kidev erTxel gadavkotrialdi xaliCaze.
_ dideba SenTvis, ufaloo, _ da im kovzs isev unda moeRo rakvani Cems
Tavze, magram mamam Semogviswro.
_ ra iyo, ra omi gaqvTo!
dedam erTiaTad gaaWirdida Cemi saqcieli.
_ biWoo, _ Tqva mamam, _ aba, momxede, ra ambavi gaqvs Senao! Tan iseTi
naperwklebi aucimcimda TvalebSi, veRar moviTmine, gavqandi da kiserze
Camovekide. kiseri msxvili da civi hqonda. _ aba, dagxri-meTqi?! _ Zvrac ver
vuqeni. maSin dedam xeli Caaqnia da Tqva:
_ SeCvendiT Tqven, mamaca da Svilic, kargi xalxi Tqvena xarT. modiT,
puri WameT, rom axla sxva saqme maqvs gasakeTebelio.
mamam TvaliT maniSna, axla ki droa Tavs vuSveloTo. xelebi damabanina,
TviTonve gamiwminda, skami gamiswora da magidas mivusxediT. me purCayri-
li rZe damidges, mamas _ lobio da Rvino. dedamac lobio daisxa. mama
xeliT Wamda. waaglejda mozrdil natexs Tonis rbil purs, wamousvamda
lobios da gaaqanebda pirisken. Ronivrad ReWavda da Tan sul amas iZaxda:
_ oh, oh-o, yvelaferi kargia, magram lobios araferi sjobs, lobios
araferi sjobso.
xangamoSvebiT Wiqasac aswevda, gagvimarjoso, erTs amas ityoda, dascli-
da da dadgamda magidaze. TviTonve gaivsebda, cota xnis mere isev aswevda,
gagvimarjoso, dasclida da dadgamda magidaze.
598
sauzmes rom movrCiT, dedam saqme gamogviCina _ eleqtrouTo rom aris
gadamwvari, is gamikeTeTo. gamoitana mamam uTo da Tavisi saxraxnisiani
dana, dajda RumelTan, gamoSala grZeli, grZeli fexebi da daviwyeT Cx-
irkedeloba. mama mijavrdeboda, xeli arafers axloo, magram me mainc viRebdi
pawawina WanWikebs da qanCebs _ erTmaneTs vargebdi, erTmaneTis gverdiT
vawyobdi. mere mamam Snurs cota waaWra da is momca. uTos raRacebi gauke-
Ta, aawyo, CarTo da gabadrulma gasZaxa dedas:
_ naxe, ra biWebi varT, rogor muSaobso.
_ ufro kargi biWebi iqnebiT, _ Tqva RimiliT dedam, _ karadis saketsac
Tu gamikeTebTo.
_ gavakeToTo? _ mkiTxa mamam.
_ gavakeToT-meTqi.
maSin mivusxediT karadas, karga xans vuCxikineT da isic gavakeTeT.
_ rogori biWebi varTo?! _ isev hkiTxa mamam dedas.
_ Zalian kargi biWebi xarT, _ RimiliT gviTxra dedam, _ magram ufro
kargi biWebi iqnebiT, sxvenidan erTi vedro simindi rom CamoitanoT da
dafxvnaTo.
_ ox-o-xo! ra qali xaro! _ Tqva mamam, magram vedro mainc moZebna. Sen
Zirs ideqio, _ miTxra me, _ me ki maRla aval da kaviT Camogawvdio. me ar
vqeni, `mec maRla minda~-meTqi. jer uarze iyo, mere amiyvana.
sxvenSi aqeT kakali iyo gafenili, iqiT _ wiTeli vaSlebi. aq simindi
idga gorad, iq _ gogrebi. xarixebze kidev _ xaxvis galebi, nivris galebi,
nuSis parkebi, Txilis parkebi. magram me yvelaze metad Zirs gadaxedva maint-
eresebda. lisze avbobRdi, fexis wverebze aviwie da gadavixede. oo, midian
Sors saxlebis saxuravebi da nislSi ikargebian. nislSi ikargebian kakl-
isa da alvisxeebis kenweroebic. mTebi ar Cans, magram vici, rom iq axla svel,
gamxmar balaxebSi gazunzluli meliebi da turebi dayuntebulan da Tvale-
bdaWyetili iyurebian Cvenken. wvima ki modis da modis.
mamam vedro gaavso da damiZaxa, CavideTo. mama, Sen genacvale, botela
simindi wamoiRe-meTqi. mamas gaecina. mere simindebSi ori ekala taro amo-
arCia, jer me Camiyvana kibeze, Semdeg vedros kavi mosdo da Zirs Camomawo-
da. me kavi movxseni da vedro Treva-TreviT waviRe Sinisken. magram ram-
denime taro gadmomivarda. sanam imaT movkrefavdi, mamac wamomewia. vedro
CamomarTva da iman Seitana Sin.
_ axlao? _ hkiTxa doinjSemodgmulma dedas.
dedam gagviRima da gviTxra:
_ axla RumelTan dasxediT Tbilad da dafxveniTo.
599
_ eexo, _ amoioxra RimiliT mamam. me avxti da davxti: jer simindi davabo-
toT-meTqi. Tan is da Tan iso.
mamam qvabi CamoiRo, Zirze cota qoni moscxo, Rumelze dadga, gaaficxa da
Sig ekala taroebi Cafxvna.
_ aba, sanam dabotdeba, manam veceT da Cveni dasafxvneli davfxvnaTo.
veciT da daviwyeT. vfxvniT da Tan mal-male qvabs CavyurebT. mama yurebSi
xels mohkidebs SeajanWyarebs, wriulad mouqcevs. datrialda Semwvari si-
mindis suni.
_ qeCeCebi, qeCeCebi mivaSveloTo!
mivaSveleT Rumels xmeli qeCeCebi, abrialda cecxli da tkac! _ amoxta
pirveli TeTradgadakuWuWebuli boti.
_ saxuravio! _ daiZaxa mamam. davxureT saxuravi da atyda baTqabuTqi,
fxakuni, wkapawkupi. me sixaruliT aRar viyavi. mamasac uxaroda, marjved
atrialebda cecxlis alze qvabs. dedasac ecineboda _ SeCvendiT Tqvenao.
da roca qvabSi xmauri Sewyda, mamam gamomxeda eSmakurad. frTxilad, frTx-
ilad aswia saxuravi, maniSna, Caixedeo, Cavixede da rasa vxedav _ qvabi savsea
batibutiT. vaSa-meTqi da yiras gadavedi xaliCaze. movartyi fexi vedros,
waiqca, taroebi aqeT-iqiT ecnen. gamomenTo deda.
_ cetebo, gadareuleboo!
magram mama gadaudga win, siciliT exveweboda, es erTic gvapatie, es er-
Tic gvapatie da batibuts gaWmevTo.
_ momSordiT Tqveni batibutianad, _ brazobda deda, magram mama ar eSve-
boda, batibuts aCvenebda _ naxe, rogoriao. da swored maSin ifeTqa rome-
liRac marcvalma ZirSi, aTiode sxea amoitana maRla da iatakze mimofanta.
mama da me imaT mivetaneT. dedam ki _ Tqvena ggavT Tqveni batibuticao, _
gaicina da imanac, Caimuxla xaliCaze. mivedi da mxarze miveglasune katasav-
iT, vakoce kidec. momSordio. magram ukve Serigebuli viyaviT. me da mama
muWa-muWa vWamdiT, dedasac veubnebodi, _ muWiT, deda, muWiT. magram deda TiTo-
TiTos iRebda da Tan sul amas iZaxda.
_ amisTvis mcalia axla?!
_ dRes kviraa, daisveneo, _ eubneboda mama.
_ Tqvens xelSi CemTvis arc kviraa, arc orSabaTio.
cota SeWama, wamodga da sakeravs miujda. me da mamam ki sul gavaTaveT
batibuti. kuWuWic mivayoleT. mere moRonierebulebma, davfxveniT simindi,
qeCeCebi Rumelis qveS SevyareT, vedro gareT gavitaneT.
dedam uTxra mamas:
_ raki egeTi kargi biWi xar, barem wyalic gadmogvitane wyarodano.
600
`mec wamoval-meTqi~. `sada, biWo, am talaxSio!~ _ gaikvirva mamam. dedam
kidev sila maCvena _ ai, Senao. Caicva Ceqmebi da qurTuki mamam, aiRo kokebi
da wavida.
velodebiT. sad aris! daiwyo dedam buzRuni: Tqven araferze gaigzavnebi-
To. mec mamas mimayola. mec ise vgrZnobdi Tavs, TiTqos marTla damnaSave
vyofiliyavi. bolos, rogorc iyo, mama gamoCnda. kokebi gareT dadga, Ceqme-
bi da qurTukic iqve gaixada, RimiliT Semovida da dedas Tvali Caukra.
_ devs xom ara hqonda daWerili wyaroo, _ hkiTxa dedam.
_ ara, Saliko Rvinos iRebda da iman damiZaxao.
_ CaicviT maimunis perangebi?
_ ara. or-ori Wiqa davlieTo.
dajda mama da daiwyo qeba:
_ mag dardaks Tu egeTi Rvino eqneboda, ar megona. ra Rvino aqvs, cecxls
rom miasxa, moekideba.
mere uceb gaaxsenda:
_ marTla, wuxel vano mexveweboda, gadmodiTo. iseTi kitris mwnili
davxarjeT, qarTl-kaxeTSi badals ver mouZebniTo. xom ar vwveodiT, ha?
_ sawveulebod mcalia me? _ ikiTxa dedam ukmayofilo xmiT.
me erTi ambavi daviwie _ wavideT-meTqi. deda momibrunda: _ Sen is
girCevnia, waxvide da daiZinoo. magram mama wamodga, Semoiyara doinji da
RimiliT uTxra dedas:
_ raTa xar egeTi dedakaci? rad gejavreba stumari?
dedam gaikvirva: _ me mejavreba?
_ Sena, Sen. _ miadga mama, _ sxvasTan rom gezareba misvla, eg imisaa, nurc
CemTan moxvalTo.
deda gabrazda: _ me rom Cemi Tavis qeifze viaro, saqmes vin gamikeTebso.
mama mivida, mxrebze xeli moxvia.
_ saqmec gakeTdeba. erTi kvira dRe, mTeli dRec ara, marto saRamo, kacma
TavisTvis rogor ver unda gamoimetos! davberdebiT, davixocebiT. ade, Ca-
icvi, wavideTo.
deda mainc uarze iyo. xan es moimizeza, xan is. xan ras miubrunda, xan ras.
magram mama ar moeSva da imanac gaiRima bolos. erTi patara vedro wiTe-
li vaSlebiT gagvavsebina _ pepela Zalos uyvarso, CavicviT paltoebi, mamam
kiserze Semisva, gaviketeT alayafis kari da wavediT.
miaWyapunebda mama talaxs Tavisi didi CeqmebiT. wvimda wvrili wvimiT.
vinc Segvxvdeboda, yvela gvekiTxeboda:
_ saiT, saiT amgzavrebulxarTo.
601
_ mivdivarT, cota an puri dagvezogos Sin, an SeSao. _ miugebda mama.
_ Zveli xar, Zvelio. _ dagvadevnebdnen ukan, mokleebze, ezo-ezo da qvemo
mxridan mivediT vano ZiaanTa.
vano Zia ezoSi dagvxvda. wiflis veeba morSi soli Caesva, axla uros tars
umagrebda. is iyo, uro unda moeqnia da Cvenc dagvinaxa.
_ oo, gamogrekeso? _ gvkiTxa siciliT.
dedam da mamamac gaicines. mamam uTxra:
_ Tqvens imedzeRa varT, Tu migviRebTo.
_ dedakacs Tu ara vkiTxe, ise verafers getyviT. dedakacoo! _ SeuZaxa
maRla.
yvelam iqiT daviwyeT yureba. gaiRo kari da pepela Zalom gamoixeda.
gamoanaTa Savi didi Tvalebi da TeTri kbilebi.
_ es vin mwvevia, qao, venacvaleo, da daiwyo botebis Cacma. magram dedam
dauZaxa. iyav, iyav, mand. ar amovalTo! mamaCemmac kibisken gaalaja.
vano Ziam damiyvira:
_ Camoxe, Se mamaZaRlo, kibezec xom cxenianad ar axvalo!
me gamecina da mamas Camovusxlti. mwvda pepela Zalo da damiwyo kocna.
Tan meubneboda: ra maqvs SenTvis, ra maqvs, rom icodeo. amarbenina kibeze,
gamiyvana iqiT oTaxSi da firficris koxta „zisi“ momca _ qalaqidan mogi-
taneo. me gaxarebuli gamovvardi. gareT da mamas davuZaxe, _ Sexede, ra
maqvs-meTqi. mamam gaikvirva, vano Zias ki viTom Zalian ewyina, _ eg Cemia, Sen
rad aiRe, me vTamaSob xolmeo. yvelam gavicineT. mere isini isev mors miu-
brundnen.
mama raRacas irwmuneboda da uros ewvdeboda. magram vano Zia ar anebeb-
da. uro derefanSi miagdo da mama maRla amoiyvana.
_ qalo, civao! _ daiZaxa vano Ziam.
pepela Zalom SeSa SeukeTa Rumels. mama Sewuxda.
_ ras sCadiT. nu daaqcevT ojaxs axla Cveni gulisaTvis. cota gaufrTx-
ildiT emag SeSas. sxva drosac gamodgeba, jer zamTari win ariso.
pepela Zalom RimiliT uTxra:
_ Tqven ra, ukve SeSis wyva da wonac daiwyeTo.
_ Cven raTa. _ Tqva isev mamam. _ Seni qmris sityvaze vambob. amodena kaci
cariel mwnilze dampatiJao.
_ keTili guliT mitanili mwnili dasayvedrebel zaqs ara sjobiao?!
_ Tanac mwnili da ra mwnili! _ CaurTo vano Ziamac. _ aq rom CakbeC,
moskovSi nerwyvi mouvaTo.
_ reebi xarT es uSviloebi, yvelaferi Tqveni rogor aris kargi!
602
_ egrea da ra vqnaTo.
me taxtxe movikalaTe. manqanas davatarebdi da xan aqeT gverdidan
vuyurebdi, xan iqidan. mamam da vano Ziam nardi gaaCaRes. pepela Zalo da
dedaCemi ki datrialdnen da xeldaxel gaawyves sufra: mrgvalad moxarSu-
li qaTami, lamaz naWrebad daTlili xorci, yveli, mwvanili, saweblebi... mama
Tan kamaTlebs aWanWyarebda da Tan viTomc Zalian ukvirda:
_ biWos, amaT daxeT, reebi SesZlebiaTo.
sul bolos is ganTqmuli mwnilic Semodges magidaze. mama gadaswvda
erT TiTistola kitrs, gakbiCa, daigemovna da me momibrunda:
_ aba, biWo, fanjridan gaixede, ylapaven nerwyvs moskovelebi?
me fanjaras veci, gavixede da vuTxari:
_ uu, sul TevzebiviT alamuneben tuCebs!
vano Zias gaecina da Tqva:
_ erTi am virisTavs daxeT, axlave mamis gzas ar dasdgomiao.
mamas ki gauxarda.
_ maSa, Cvenc viciT raRacebio.
nardi daxures da sufras miusxdnen. me SuaSi Camisves. _ kaci xar, Senc
CvenTan unda ijdeo. dedac dajda. mxolod pepela Zalo trialebda kidev
cota xans, mere isic movida. daviwyeT qeifi. mama axla yvelafers aqebda. _
es reebi SegZlebiaTo. Rvinoc ki Seuqo vano Zias. vano Zia amiT Zalian
kmayofili darCa. xelada maRla aswia da daiZaxa:
_ wveTi, wveTi rom ara aqvs, imitomao!
ra Tqma unda, wyals gulisxmobda.
mama da vano Zia bevrs svamdnen, pepela Zalo da deda _ cot-cotas, wrup-
wrupiT. me ki erTi Wiqa davcale. mere isev taxtze gadavedi da manqanas
davuwye fereba.
mamam da vano Ziam pepela Zalos dauwyes xvewna, _ erTi rame dagviwye ra,
erTi patara rame dagviwyeo. pepela Zalo uarobda. mere Tavi maRla aswia
da mSvenieri xmiT daiwyo:
gafrindi, Savo mercxalo,
gahyev alaznis pirsao...
pepela Zalos deda ahyva, dedas _ vano Zia da mama. me muTaqaze mivweqi
da ise vugdebdi yurs. bevri simRera imReres. sul bolos _ „rac unda
bevri mawamoT, mainc viqnebi qarTvelio“. da am simReraze CamZineboda.
roca gameRviZa, sufridan aSliliyvnen. yvelani me mexveodnen, mefere-
bodnen. Zia vano mucelSi miRitinebda: _ gaiRviZe, e, dedaloo. palto xom
Camacves, zemodan Salic momaxvies, SemfuTes, xelSi amiyvanes. mamam amiyvana.
603
_ agaSenoTo, didi madlobao, Rame mSvidobisao, _ da gamovediT aivanze.
_ i, gaixedeT, gaixedeT! _ daiZaxa vano Ziam.
_ uime, qalo!
_ ehaa!
uceb gamovfxizldi. Sali gadaviZre da rasa vxedav: Tovli modis.
_ vaSa Tovli modis.
kar-fanjridan gamosul Suqze erTmaneTs mosdeven, ewevian uswreben mil-
ionobiT brtyeli, fafuki fifqebi. saxlebis saxuravebi gadaTeTrebulia,
RobisZirebic, moajiric.
_ RmerTo, dagvaswari mraval am dros, _ saxegabrwyinebuli iZaxdnen
deda da pepela Zalo.
_ magdeni Zroxa, magdeni cxvari, magdeni gogo-biWi! _ daiZaxa mamam.
vano Ziam ki moajirze dadebul Tovls xeli wamousva, zed gadmogvayara
da dagvloca:
_ egre TeTrad damiberdiT yvelanio.
moajirs mec wavwvdi. patara gunda gavakeTe, magram, sanam Zirs CavidodiT,
gamidna. vcdilobdi, fifqebi mainc dameWira, _ xelebs maRla vwevdi, aqeT-
iqiT vepotinebodi, magram ras daiWer! SexebisTanave dnebodnen.
mainc kmayofili viyavi. kmayofilni iyvnen dedaca da mamac. mama Ronivrad
miabijebda, Tan RiRinebda; da rom ufro Ronivrad gaebijebina, kiserze Semis-
va. dedac cdilobda, ar CamogvrCenoda. marcxena mklavze exuteboda mamas,
dablidan Semogvxaroda da misi kargi, keTili Tvalebi axla ukve TmaSi
gabneul fifqebSoris brwyinavda.
Zmebo, ra iyo esoden mtkice maSin _ mamaCemis mxrebi Tu TviTon dedami-
wa?!
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`Tovlis TeTri Suqi~

cota nela viaroT, raRac sisuleleebi mitrialebs TavSi da, Tu ar giTx-


ari, davixrCobi. ise var mombali, larnakSi rom CamiSvan, fesvebs gavitan,
fesvebs da yvavilebs. ese memarTeba xandaxan RvinoSi. RvinoSi, Semodgomis
burusSi da pirvel TovlSi. ara, RmerTi, saxareba, leqsi ar damiweria. mikvirs
ki, xom ici! Sen jvars iwerdi im Rames, meri, meri, im Rames mag TvalTa kvdo-
ma... saocari xalxia poetebi... gadamagde da damkarge, rogorc Cerqezma isa-
ri.. erTxel ra wavikiTxe, ici? qali werda, _ Cemi ZuZuebi gamudmebiT imeo-
reben Seni xelebis CaRrmavebebso. moica, ar ginda ra, Tu Zma xar! ager im
604
aivans Sexede, saRebavayrils, dazneqils. mand Cemi rusulis maswavlebeli
cxovrobda, manana giorgevna, uSvilZirod daberebuli, raRac keTilSobileb-
is saswavlebeldamTavrebuli. egre icoda franguli, rogorc me da Sena
vlaparakobT qarTuls. qmari hyolia, oficeri, damaluli hqonda imisi su-
raTi, erTxel maCvena, namdvili qarTveli biWi, pirTxeli, amayi, ocdaxuTi
wlisa daRupula baTumSi. mere vin aRar Txoulobda Turme, kai qali yofi-
la, kargi iyo moxucebulobaSic, maRali, welgamarTuli, magram aRar gaTx-
ovila, _ nu gaviwydebaT, rom me qarTveli qali varo! Cven, mowafeebs, Zalian
gviyvarda. skolaSi xom gvaswavlida, gakveTilebis Semdeg mis saxlSic dav-
diodiT, xan lotos gveTamaSeboda, xan dominos, xandaxan xinkalsac vakeTeb-
diT erTad. Tan ese viyaviT, Tan sul rusulad gvelaparakeboda. daixsome-
To, yurebSi gaiyareTo, rusuli Zalian kargad unda icodeTo. Cvenc magra
vcdilobdiT, Tu rame SemiZlia dRes _ manana giorgevnas wyalobiT. samoc-
dasamSi Tu samocdaoTxSi mokvda sawyali. kaciSvili ar hyavda damtirebe-
li _ Cveni, yofili mowafeebis meti, magram rac marTalia, marTalia, Zalian
kargad davmarxeT, Zalian lamazi sufrac gavSaleT. ra daetovebina anderZad,
ici? Zveli kamodis qveda ujraSi xmali hqonda, is xmali CamataneTo. Cava-
taneT. davadeT gulze da xelebi zed davawyobineT. mamisa iyo, papisa Tu
qmrisa, ar vici. SeiZleba, qmrisa iyo, SeiZleba mamisa, ar vici. ise tirodnen
Cveni gogoebi... moica, gasagebia, Sen arc gemaswavlebleba, arc gexmleba, ma-
gram damigde yuri, raze giyvebi yvelafer amas.
ormocdaoris es droa, dekemberi, pirveli Tovlia mosuli. germanele-
bi emand arian ai, kavkasionis gadaRma, magram aq siwynarea, ufro meti siw-
ynare, vidre exlaa. ra exla, kaco, vin dadioda gareT, an vinc dadioda, vin
ixmaurebda! aqa-iq Tua gatexili Tovli. me cota xnis SvebulebiT var Camo-
suli. xom ici, rac damemarTa pirvelad? damamTavrebines baqoSi eqvsTviani
skola, gamikeTes sayelos aqeT-iqidan TiTo mwvane kubiki da gamiSves
frontze, wina xazze. magram Tergs ar viyaviT gacilebulni, dagvesxnen ger-
manelebis TviTmfrinavebi da ria-ria waiRes Cveni eSeloni. me marcxena
kanWi gamiglija yumbaris namsxvrevma. imodena sisxli mqonda dakarguli,
TvaliT veRar vxedavdi. amwies, damdes sakaceze da wamomiyvanes ukan. jer
savele hospitalSi viweqi, mere _ maxaCyalaSi Tve-naxevris Tavze Zlivs
aviRe yavarjnebi. erTi madliani kaci iyo, mTavari eqimi, adga da mTeli
TviT gamomiSva Sin. Camovedi aq, maSin mamaCemi isev aq muSaobda, qvemoT
vcxovrobdiT, xidTan, saxelmwifo binaSi. gaxarebulebi arian Cvenebi, me ki
dana pirs ar mixsnis, gareT ar gamovdivar, oci wlisa var da mrcxvenia.
aqedan rom mivdiodi, yvelas amas veubnebodi, _ an movkvdebi, an gmirad
605
davbrundebi-meTqi. erTi tyvia ra aris, erTi tyviac ki ver vesrole ger-
manelebs, pirvelmave yumbaram Camfexva da damamarcxa. viyavi oTxi Tu xuTi
dRe Sin, Zalian momewyina. avdeqi, aviRe yavarjnebi da wavedi manana gior-
gevnasTan. aeseTi Tovlia, rogorc exla, da TiTqos Tbila. farajaze ma-
grad maqvs SemoWerili brtyeli qamari, cal fexze Ceqma macvia, calze _
kaloSi, is naiarevi kanWic Tbilad maqvs Seborblili dedaCemis qiSmiris
SaliT. jer Sali maxvevia, mere _ tolaRi. ormocdaTeqvsmeti kilo Zlivsa
var. msubuqad, magram frTxilad mivdivar. avedi manana giorgevnasTan, Sin
damxvda. xom ici, omi rac iyo, weliwad-naxevari Zalian Sestyoboda, rogor-
Rac ganacrisferebuliyo, saxiTac, TmiTac. _ moi malCiko, da itira. xels
madebda fexze, gtkivao? _ mekiTxeboda SeSfoTebuli, Sewuxebuli. ara-meTqi,
_ vicinodi me. maSin ra qna, ici? pirjvari gadaiwera. xom xvdebi, rac iyo
pirjvris gadawera maswavleblisTvis im dros! iwerda pirjvars da, me rom
araferi gamego, frangulad ambobda raRacebs. swored dRes momitanes SeSao,
SeukeTa Rumels, razmelebi rom iyvnen, xom gaxsovT, imaT moetanaT SeSa, isic
yofil Tavis mowafeebs. meo gogra maqvso, modi, is gogra movxarSoTo. me,
ra Tqma unda, viuare, nuraferze SewuxdebiT-meTqi, magram SemomibRvira. gam-
oiRo didi, yviTeli xokera gogra karadis ukanidan, moZebna saTulic. meti
raRa gza mqonda, saTuli me gamovarTvi, Zveli gazeTi gavSaleT Zirs, gogra
zed davdeT, CaviCoqe da is iyo erTxel davkari saTuli, rom karze viRacam
daakakuna. wavida manana giorgevna, gaaRo, gaiRima, Semodio. Semovida gogo,
patara gogo, ToTxmet-TxuTmeti wlisa. SegimCnevia qera kaxelebi? _ rogor-
Rac farTonakvTebianebi, gluvni, wylisferTvalebianebi, warbebgadaxuneb-
ulebi. rusebi arian _ rusebi ar arian arada, cxviri aprexili aqvT, rom
icinian, Tvalebi TiTqmis exuWebaT da wvriladRa gamoukrTiT mbrwyinavi,
bacadmbrwyinavi Suqi. eso Cemi Zveli moswavleao, es ki _ axalio, _ gagvac-
no manana giorgevnam erTmaneTi. magram gogo imdenad patara momeCvena,
arc fexze avmdgarvar da arc xeli CamomirTmevia. sul odnav aviwie, ise
davukari Tavi da gametebiT davcxe gogras saTuli. su maxsovs: ruxi qurqi
ecva, kurdRlisa, majebgaxexili, dapataravebuli. swrafad gaixada is qurqi,
moixada Sinmoqsovili TeTri qudic, wamovida da Tamamad Caimuxla Cems win,
Tvalebs manaTebs, ainteresebs, ras da rogor vakeTeb. me vuTxari, winidan
Camomcloda. Camomecala, gverdze gadavida, iseve, muxlebiT. me gogras vku-
wav, is ki miyurebs da raRacebs mekiTxeba. ras mekiTxeba erTs, ici? _ ax-
lodan Tu ginaxavT germanelebi, cocxlebio. meores kidev, saxeSeWmuxnili,
_ Zalian getkinaT, roca daiWeriTo? saerTod, qalebi xSirad kiTxulobd-
nen amas. Zneli misaxvedri ar aris, rogor vupasuxebdi an erTze, an meoreze.
606
didi vinme baiyuSi mgonia Cemi Tavi da samowyalod vugdeb an hos, an aras.
iman ki, aRar icis, saidan momiaros. moxala gogris Tesli, gadmoyara rveulze
da momitana, gamiSala win. gamoiRo arayi da xili manana giorgevnam, Tvi-
Tonac dalia, _ ifaravdes yvela Cvens jariskacs Cveni xalxis madlio, _ mec
damalevina, sadRegrZelo im gogosac aTqmevina, mxolod RimiliT gaafrTx-
ila, ki ar dalioo! magram gogom sadRegrZeloc Tqva da is erTi Wiqac
gamocala. manana giorgevna gadairia, _ ra aris es, ra hqenio! maSin gogo
wamodga _ gawiTlebuli, gawiTlebuli _ mets nuRar gamiwyrebiT da leqss
vityvio. wavida ukan-ukan, midga kedelTan, xelebi win daiwyo, muxlebis ze-
moT, da patara bavSvebi rom leqss amboben xolme, Tanac naZaladevi miami-
tobiT, ai, ise Tqva: ucxo kacTano me Zalian morcxvi varo, gverdiT rogor
davuwvebio, ser! meo, dedamo, lamazi kaba Semikerao, xom daiWmuWneba, xom gafu-
Wdebao, Tqven rom momexveviTo, ser! Semodgoma gavida, gava zamTaric, dadge-
ba gazafxulio, gazafxulze ukve didi viqnebi da modi, maSin wamiyvaneo, ser!
erTi ingliseli poetia _ imisi leqsi! wamovida da dajda. Cven, ra unda
gveqna, taSi davukariT, manana giorgevnamac da mec, magram guligulSi ar
msiamovnebs misi sibejiTe, Tanac gavige, skolis direqtoris Svilia, im we-
liwads Tbilisidan gadmosuli. kidev Tqva erTi leqsi, is ukve Cveni, xalx-
uri, is mec vici zepirad: „gana laRi var, rom vmReri, gulisa dardsa viqarvi,
vinac Cems ityvis, laRia, CemsaviT laRimc is ari, Zmasac maukvlen lekebi,
mamas _ nasroli isari, anamc maukvlen naZmobsa, arc Zmaze nakleb is ari“. es
xevsuri Tu fSaveli qalis kiloTi Tqva, dajda da ijda TiTqosda marTla
dardiani, RimiliT. Tma mouCeCa manana giorgevnam, akoca. moixarSa gogra,
gareT gavdgiT, rom gacivebuliyo, mSvenieri gogra gamodga, dResac ki maxs-
ovs imisi gemo. giaxeliT is gograc da wamovdeqi wamosasvlelad. manana
giorgevnam gviTxra, Tqven erTi gza gaqvT, erTad wadiTo. davemSvidobeT
da wamovediT.
ukve Ramdeba, Tovs, erTad movdivarT da is melaparakeba sul me Se-
momyurebs Tovlis TeTr Suqze da melaparakeba: kavkasionis wverebze
TiTqos elvaa, ise ganaTdeba xolme, es marTla zarbaznebis cecxlis Su-
qiao? me mxrebs viCeCav. sul eSinia, ar waviqce, mekiTxeba, _ iRliebs xom ar
gtkenT yavarjnebio? mivediT maT saxlamde, me kidev unda ganvagrZo gza.
gagacilebTo, da miyurebs xan yavarjnebze, xan pirdapir TvalebSi, vecodebi
aSkarad. gamiwyda moTmineba, gadavdgi win yavarjnebi, mivubrundi da veub-
nebi: _ gaiqe axla Sin! Tan aSkarad ise, balRebs rom eubnebian didebi. erTic
Semomxeda, gakvirvebulma, SemkrTalma, mibrunda, ar gaqceula, magram iseTi
nabijebiT wavida, WraWuni daiwyo Tovlma. mec wamovedi Cemi gziT. is Sve-
607
buleba rom damimTavrda, isev gamgzavnes frontze. rodis davbrundi, eg
ukve Senc ici.
mas mere erTxel vnaxe am aTi wlis winaT. sakvirvelia, maSinve vicani.
soxumis matarebels vxvdebodi da im matarebliT Camovida, _ ici, rogori
qali! avaza rom warmoidgino mzis almurSi _ SublSekruli da zviadi! win
miurbodnen bokverebi _ mkvrivi, garujuli, yoCaRi biWebi.
TviTonac mze hqonda mokidebuli yavisfrad.
Tfu! mTeli Cemi axalgazrdoba gmirobaze meocnebem, gamomcnaurebac ki
ver gavbede, verc gamomcnaureba, verc gamoCena...
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`Tovlis kaci~

guSin, Camoburusebul naSuadRevs, _ burusi rom gaiWreboda, Cndeboda


tyiani qedebis SeWaRaravebuli mwvervalebi, _ Camovedi aq, Cems patara, mi-
tovebul qoxSi, daRlili, mxrebdaRunuli, im imediT, rom soflurma. myudroe-
bam iqneb cotaTi mainc momifonos gulze, romelzedac, ai, ukve mTeli Tvea,
TiTqosda marwuxebs miWeren viRacani. guSin, ianvris camets, aqa-iqRa ido
dekembris bolos mosuli Tovli, _ maT Soris Cems ezoSi, CemTan _ fexdau-
karebeli, gadamtkiculi, gaspetakebuli dacarielebuli iyo Saragza da
orRobe, gadayinuli, gaqvavebuli _ gubeebad damdgari talaxi, ZaRlebic ki
sadRac saTvlemebSi iyvnen SemZvralni, sakvamurebze Zlivs SeatyobdiT sax-
lebs sicocxles, da mainc frTxil-frTxilad, qurduli fexakrefiT vapireb-
di Cveni orRobis gavlas, _ aq, am dros, mamakacs yovel nabijze Casafrebuli
hyavs xelada da Wiqa, _ magram Cemma patara mezoblebma, patara da-Zmam, le-
likam da berdom, · mainc daminaxes, mocvivdnen fanjarasTan, moebjinnen xe-
lisgulebiT da TiTqos cxvirebiTa da SublebiT atexes kakuni. me gavucine,
Tavi davuxare, gaSlili xelic avwie safeTqelTan da davuqnie... erTi cx-
ovelis saTakilo yuriviT. isine gascildnen fanjaras, karis jaxuniT
gamocvivdnen derefanSi, xelebukanSemowyobilebma, uxerxulad gaCerebulebma
daiZaxes, _ gamarjoba! _ da TiTqmis uklebliv damanaxes brtyeli, TeTri
savaSle kbilebi. mec SevCerdi, _ gagimarjoT, _ vuTxari xmamaRla, mere mo-
vikiTxe: rogor iyvnen, rogora hyavdaT ded-mama, papa da betia, orianebi,
samianebi, CurCxelebi, kaklebi, Tagvebi, erTmaneTs mieyudnen kuWkuWiT: _ kargad!
kargad!
_ kargad gyavdnen, dasuqebulebi!
_ orianebic? '
608
_ aba, mam rogor?!
erTxel kidev mieyudnen erTmaneTs.
_ didxans unda darCeT? _ mkiTxa damorcxvebiT lelikam.
_ didxans! didxans!
da wamovedi, Semovedi Cems danaRvlianebul ezo-yureSi, _ qoxis muq fonze
farfatebdnen euli, mokrZalebuli fifqebi, lelika da berdo ki isev dere-
fanSi idgnen da axla gabrwyinebuli TvalebiT minaTebdnen gzas.
qoxSi Semosulma Ronivrad davabraxune fexebi. SeSindnen, gaiqcnen, kun-
WulebSi miibuznen sxvenSi mojiriTe Tagvebi. SeSa daWrili mqonda, _ davW-
eri ori Tvis winaT, roca ukanasknelad viyavi aq, _ SevukeTe Rumels, mivasxi
navTi da miveci cecxli. daiwyo Rumelma guguni, me ki CanTidan amovalage
sanovage da wignebi, movitane wyali, davdgi Caidani Rumelze, davidgi pat-
ara skami, jer Rumels miveficxe da wavixemse cota, mere aviRe wigni, Zveli,
Zvelad dawerili zRapari, _ uTuod aseT dros, zamTarSi, roca gareT xeeb-
is totebSi tkacunobda yinva, mwerali ki ijda buxarTan da werda, _ ra
saocari siyvaruliT uyvarda patara, lamaz gogonas Tavisi Zmebi, ra jo-
joxeTSi ar gavida maTi gulisTvis. drogamoSvebiT kiTxvas Tavs vanebeb-
di da viyurebodi fanjaraSi, fanjris iqiT kvlav nisliT iyo CamomZimebu-
li haeri, kvlav Camodioda euli fifqebi, magram axla ufro xSirad. Cemken
zurgmoqceuli ori maRali saxli civad idga erTmaneTis gverdiT, arc
erTidan ar amodioda kvamli, erTidanac qalaqSi arian gaxvewilebi, meore-
danac, _ ganayofi Zmebi. saxlebis ZirSi, nabdisodenad darCenil TovlSi,
yoCaRobda ukve kvirtebdaberili iasamani; mofrinda im iasamanze Wreli,
bumbulabuebuli skvinCa da ijda uZravad, dafiqrebuli.
mere daRamda, xSiri Tovli wamovida, derefnis naTura CavrTe da siam-
ovnebiT vuyurebdi facifuciT Camomaval fifqebs, CamiCumic ki aRar ismoda
arsad. Tu Zalian davayurebdi, mxolod maSin gavarCevdi Relis likliks
xevSi, Cemi qoxi TiTqos kunZulze idga, Zlivs moJonavda Cemamde sxva sax-
lebis Suqi burusSi.
kvlav SevukeTe SeSa Rumels, kvlav aviRe wigni, xmamaRla daviwye kiTxva:
„saRamos darkinul sanaTurTan gedis frTa atylaSunda: es sul umcrosi
Zma iyo, iman i povna sayvareli da gogona sixarulisgan aqviTinda“... gabed-
avdnen sxvenSi, gadaicunculebdnen Tagvebi, davubraxunebdi fexs da gayuCde-
bodnen adgilzeve. xan xmis aweviT, xanac Cumad raRacas miyveboda Rumeli, me
verafers vugebdi da vuRimodi. ukve vgrZnobdi, TandaTan rom miSvebdnen
marwuxebs gulidan. SuaRamemde mainc vkiTxulobdi da vfiqrobdi. SuaRami-
sas, Tormet saaTze, davweqi, Canelda Rumeli. gabedes da kvlav daiwyes cun-
609
culi Tagvebma sxvenSi, magram ukve aRaraferi damibraxunebia, piriqiT, msia-
movnebda kidevac maTi cunculi da kaklebis gorial-goriali. msiamovneb-
da, agreTve, ZaRlebis Soreuli yefa da mamlebis yivili. sofelSi xom am
dros TiTqmis yvelas sZinavs, _ eZinebodaT, ra Tqma unda, lelikas da ber-
dosac, _ daviZine mec.
diliT ki, rom gameRviZa, uCveulo TeTri SuqiT iyo oTaxi savse.·saaTi _
cxra xdeboda. samsaxurSi dagvianebulsaviT daviwye Cacma, _ wlebi gadio-
da da am dromde aRar mZinebia. fanjridan Canda, rogor dabardniliyo
saxlebis saxuravebi, Robeebi, erTmaneTSi gadaxlarTuli da Zirs daRunu-
li totebi. fexsacmlis zonrebi ar Semikravs, ise gavedi, gavdeqi derefanSi,
_ TiTqos gamaRlebuli, gaRonivrebuli.
zed Cemi qoxis win, xuTiod nabijze, Tovlis kaci idga, Tavze patara go-
drula exura, joxi hqonda dabjenili da, marcxena xeliT doinjSemodgmu-
li, Savi TvalebiTa da Savad axazuli piriT micinoda, mis ukan viTomcda
damalulebi iyvnen lelika da berdo, lelika aTi wlis, berdo _ rva wlisa
da Svidi Tvis. aRar iyo aRarc Ramis kunZuli, aRarc imis iqiTa qveyana. me
patarebis idumalebiT mosil samefoSi viyavi mi patiJebuli, _ dae, sxvebma
iaron sxva qveynebSi, _ am samefos mkvidrni ki, rogorc mogexsenebaT, ara-
sodes laparakoben gulze!
`ciskari~ #5, 1978; `Tebro~, 1983

`ToTiaurebis kunZuli~

I
aris erTi patara wyali, ZaRluaanT xevi. aravin icis, vin iyvnen es ZaRlu-
aani, sad cxovrobdnen, rodis, raRa maincdamainc maTi saxeli daerqva amsi-
grZe wyals, romelic ramdenime sofels gaivlis, magram erTi cxadia, sulac
rom aRar iyvnen qveyanaze ZaRluaani, maTi saxeli samaradJamod iarsebebs
am xevis wyalobiT.
modis es ZaRluaanT xevi maRali mTidan. jer im mTis Ziris patara sofels
Camouvlis gverdiT, mere meore sofels CamosWris TiTqmis Suaze, iqidan
gamosuls, usaxelo xevi SeerTvis, amis Semdeg ki, ufro gazrdili, moRo-
nierebuli, ZvelsofelSi Semodis. ZvelsofelSi erT adgilas orad iyofa,
patara klde hyofs orad. erTi toti marjvniv wava, meore _ marcxniv. gaiv-
lian asiode metrs da isev SeerTdebian. am totebSoris lamazi kunZulia
darCenili, romelzedac aTadan-babadan ToTiaurebi cxovroben da asec eZa-
610
xian _ ToTiaurebis kunZuli.
rac me Tavi maxsovs, kunZulis patroni xoxona ToTiauri iyo. kar-mida-
mo sul SemoRobili hqonda: ezo _ ficris mesriT, ezos qvemoT, daburuli
xilnari _ ZeZvis RobiT.
ezoSi, wylis marjvena totTan, veeba verxvi dgas. is verxvi, albaT, kidev
ufro didi xnisa iqneba, vidre daZvelebuli, TaRovansarkmlebiani saxli.
zroze ori kaci Zlivs Semouwvdens xels. asulia verxvuli sijmuxiT, kan-
daSaSruli da nuJrebdayrili. cxeniani kacis xelSesawvdenze gatotvilia
aqeT-iqiT, totebis didi nawili gadmoxrilia wylisken da, miuxedavad imisa,
rom bevri toti xmeli aqvs, mainc bumberazulad gamoiyureba, bumberazulad
da jansaRad.
sicxeSi, saRamoobiT, verxvis Ziras jdomas araferi sjobs. ToTiaur
xoxonas mesers aqeT, wyalze gadmokidebul kbodesTan, Zelskami hqonda gam-
arTuli. gamovidodnen isa da misi „kneina“ TavTuxa da dasxdebodnen kox-
tad. ToTiaurs joxi hqonda Cadgmuli win, najafari didi xelebi zed ewyo.
dafiqrebuli dahyurebda wyals, misi „kneina“ TavTuxa ki arTavda, abzri-
alebda TiTistars qaSanuris jamSi da Tavze maRla mihqonda matylis fTi-
la.
_ gamodiT, xalxno, ubanSio! _ xan vin gasZaxebda, xan vin, magram ToTiau-
rebi verxvis Ziridan fexs ar icvlidnen. _ maSa! wewiko Tamaras ratratSi
gavcvli am wylis rukruks da Cemi verxvis Srialso! _ ityoda xoxona da,
didi-didi, joxisTvis gadaenacvlebina adgili.
marTlac, zafxulis sicxeebSi xom kargi iyo verxvis Ziras meserTan jdoma,
Semodgomas da gazafxulzedac ar iyo naklebi. modgeboda mSvenieri mzis-
guli, Tbebodnen im mzisgulze da TiTqos yurs ugdebdnen _ gazafxulze
futkrebis putuns (mTeli soflis futkrebi sul im verxvidan ezidebodnen
sadindgle Ralas), Semodgomaze ki _ yviTeli foTlebis Camocvenis tkapat-
kups.
zamTarSi, Tovli rom mova, maSin xom mTlad lamazia ToTiaurebis verx-
vi. Seifumfleba xan WirxliT, xan fafuki TovliT da, farTod gadaSlili,
dagumbaTebuli, totebZirsCamowvdili, iseT simSvides amefebs irgvliv, sul
ginda, Cumad ilaparako, _ vaiTu Cemma xmam Wirxli da Tovli Camoyaroso.
da mainc erTi gamorCeuli ram icoda verxvma _ Woti. jer kidev adre
gazafxulis Sebindebulze mofrindeboda (Tu iqve cxovrobda, verxvze, rome-
liRac fuRuroSi, da fuRurodan amodioda), Sebindebulzeve daiwyebda da,
sanam meore dilas kargad ar modRevdeboda, gaiZaxoda:
_ Woot! Woot! Woot!
611
zafxulSi ToTiaurebis kunZulze bavSvebic gamoCndebodnen xolme. isi-
ni mSoblebs, ToTiaurebis Svilebs, qalaqidan CamohyavdaT. iyvnen erT-or
Tves, moaxlovdeboda seqtemberi da wavidodnen. rCebodnen isev martoni
ToTiauri xoxona da imisi coli TavTuxa.
ToTiauri TiTqos sul gabrazebuli iyo. gabrazebulive muSaobda da im
sibrazeSi marcxena Tvali avad eWuteboda. TavTuxasac sul raRac awuxeb-
da. dadioda da TavisTvis dalaparakobda: _ CaqriT, CaiqoleT! _ viRacebs
da raRacebs aqrobda da hqolavda. iyo kunZulze kidev erTi sulieric (is
rogor dagvaviwydeba!), didi bombora ZaRli, farexa. gamovidodnen ToTiau-
rebi saRamo xanze mesers gareT, dasxdebodnen Zelskamze, isxdnen, dauwvebo-
daT iqve, fexebTan, mowyenili farexa; Cascqeroda wyals ToTiauri, arTav-
da matyls TavTuxa, Tvlemda Tu Rrma fiqrebSi iyo farexa, ijda verxvis
romeliRac totze Woti da iZaxda gamozomilad:
_ Woot! Woot! Woot!

II
erT zamTars ToTiaurma gareT gamosvlas uklo. TavTuxa Tu gadmovi-
doda mezoblebSi. _ rogor aris ToTiaurio? _ ekiTxebodnen mezoblebi. _
ar laparakobso, _ ubralod ityoda TavTuxa. _ ratom, qalo, ratomo? _
albaT, egre urCevniao. _ isesxebda TavTuxa an navTs, an safuars da wavido-
da.
ToTiaurTanac gadadiodnen xandaxan mnaxvelebi. ToTiauri taxtze iyo
wamowolili. mnaxvelebTan wamojdeboda, raRac umweod Camohkidebda tax-
tidan Razliswindebian fexebs, dauwyebdnen gamxnevebas, _ ha, ra iyo, kaco,
qali xom aravin Cagivarda gulSi am sikeTis xanso! _ ToTiauri ZalisZal-
ad gaiRimebda: _ me ar SemiZlia, qalo, Sen daalevine Rvino stumarso. gamou-
wyobda TavTuxa stumars nigozs, mwnils, yvels, Rvinos. TviTonve dausxamda
Rvinos, sadRegrZelosac ityoda. stumari svamda, ToTiauri marto tuCebs
adebda Wiqas, es iyo da es. maisis damdegs ki, erT wvimian Rames, daiZina
ToTiaurma da aRar gauRviZia.
_ es sacodavi, es sacodavio, _ dastiroda TavTuxa, _ maS, erTi mainc ar
unda amoeoxra sulis amosvlisas, rom gamego da mimexednao! magram qva
kaci iyo da qvasaviT Cumad wavidao. giyvarda, ToTiauro, siCume da iyav
exla egre samudamod Cumado.
damarxes ToTiauri didis pativiT Svilebma da naTesavebma. didZali
xalxi Camovida qalaqidan. aTvalierebdnen ToTiaurebis kunZuls da ukvir-
daT, _ vih, ra mSvenierebaao! am adgils CaeWideT, gaufrTxildiTo, _ eubne-
612
bodnen ToTiaurebis Svilebs. _ gavufrTxildebiTo, _ hpirdebodnen To-
Tiaurebis Svilebi. magram erTi kviris mere mainc yvelani qalaqSi
gaikrifnen, darCnen kunZulze TavTuxa _ CaSavebuli, Canacrebuli, farexa _
kidev ufro mowyenili, verxvze kidev _ Woti. aRarc TavTuxa iRebda xmas,
farexa xom Cumad iyo, SuaRamisas Tu amoiyefebda erTi-orjer, marto Woti
ganagrZobda Tavisas: _ Woot! Woot! _ iZaxda dRisiTac ki.
daugdo yuri erTxel TavTuxam, TiTqos pirvelad esmoda, _ Woot! Woot!
Woot! _ cudad eniSna es dRis Zaxili. _ ToTiauri xom amoiWame, raRa ginda
Cvengan, Se TvalebdasaTxrelo. eZeba verxvze Woti, ver i pova. im dRes ara,
ori dRis mere ki veRar moiTmina da maRaziasTan gavida. maRaziasTan, said-
anRac mogorebul qvebze, biWebi isxdnen, sigaretebs eweodnen. daibjina Tav-
Tuxam joxi (axla ukve TavTuxas eWira ToTiauris joxi) da Seexvewa bi-
Webs:
_ biWebo, Svilebo, Tqvens gaxarebas, lamis gamagiJos Wotma. wamodiT, mo-
mikaliT, dRisiTac ki iZaxis is TvalebdasaTxreli. xom amoiWama ToTiauri,
exla raRa unda Cvengano!
biWebma erTmaneTs gadaxedes. ade, biWo, Sen gahyevio, _ xan erTs wahkres
qimunji, xan meores. erTma Tqva, vaznebi ara maqvso, meorem _ Cem Tofs Caxm-
axi aqvs gafuWebulio. bolos wamodga wiTuri SoTa RimiliT, gamoitana
Sinidan calpiri „centralka“. wahyvnen sxva biWebic. TavTuxa win miuZRviT.
gadavidnen kunZulze. binddeba. eZeba wiTurma SoTam Woti, eZebes sxvebmac.
Wotma TiTqos raRac igrZnoo, gaCumda. gaCumdnen biWebic. mere isev amoiZa-
xa Wotma: _ Woot! Wooto! _ da im xmaze uquxa wiTurma SoTam. wamovida
verxvidan trial-trialiT foTlebi da im foTlebSoris _ erTi didi foT-
oli Tu ramdenime foToli erTad. ecnen biWebi, aswies maRla da daiZaxes:
_ aris! aris!
yvelas undoda, xelSi daeWira sacodavi Woti _ momCvarebuli, TavCamo-
vardnili. aCvenes TavTuxasac _ amoiWame Seni Tavio?! _ niSni miugo Tav-
Tuxam. xeli ki ar axlo. Sevida Sin, gamoitana boTli da Wiqa, _ modiT, TiTo
arayi dalieT, ToTiauris Sesandobario! wiTurma SoTam dalia, sxvebma ara.
wavidnen, waxorxocdnen, Woti imaT waiRes. wiTuri SoTa yelmoRerebuli
midioda.
_ egre vesrole, kaco, endeze, da rogor Camovardao! _ ukvirda TviTonve,
_ albaT, eg iyo mag Wotis weracao.
didma biWebma patara biWebs misces Woti. patara biWebma gaaqcies, patara
gogoebs aCvenes, _ sawyali, sacodavio! _ iZaxdnen gogoebi da vis darCa
bolos Woti, ar vici.
613
III
darCnen TavTuxa da farexa mTlad martoni. iyvnen qaTmebic, indaurebic,
iyo katac, magram isini TavianTTvis cxovrobdnen, TavianTi sazrunavi hqon-
daT. im Rames ara, meore Rames ara da mesame Rames raRaca daemarTa Tav-
Tuxas. TiTqos dayruvda, TiTqos adre uxilavi saaTi muSaobda, dros aRni-
Snavda, raRacebsac elaparakeboda TavTuxas, da uceb gaCerda. gaCumda. jer
ver mixvda TavTuxa, ra xdeboda. wavida, wneva gaazomina, wneva kargi hqonda.
mainc veRar iyo adrindeburad. xom ara vgiJdebi am siberis Jamso. eCvene-
boda, rom sofelic gamoyruvda. CaeZineboda, gaeRviZeboda uceb da iyo ase,
TvalebdaWyetili. isresda yurebsa da safeTqlebs. esmoda sakuTari gulis-
cema, garedan Semosuli wylis rukruki, verxvis Cumi Srialic, raRac xma ki
aklda. bolos mixvda, Woti aRar iZaxda, Wotis Zaxili undoda. adga da miawy-
evla, _ Tvalic gamosTxria da gamoeTxara kidecao. gadaigdo gulidan imaze
fiqri. magram cota xanSi darwmunda, rom isev Wotis xma undoda, imas elo-
deboda. maSin es Tqva, _ es ra vqeni, ra Cavidineo. gaTenebisas Zlivs CaeZina
dadardianebuls.
im dRes ara da, meore dRes gavida ubanSi. mivida maRaziasTan gamwkrive-
bul biWebTan, daeyrdno joxs da daiwyo:
_ biWo, SoTa, neta raT mogakvlevine is Woti! mTlad gamovyruvdi. erTi
xmis gamcemi isa myolia da isic me moviSoreo.
biWebma sicili daiwyes. wiTurma SoTam uTxra:
_ TavTuxa Zalo, metikianT babe waiyvane, Sesvi verxvze da iman iZaxoso.
metikianT babes „Wots“ eZaxian metsaxelad.
_ SeCvendiT Tqvenao, _ SeaCvena TavTuxam biWebi da wamovida. mohyvebo-
da mowyenili farexac gverdze. ahyurebda TavTuxa verxvs. imasac usayve-
dura: _ ra iyo, ra dagemarTa, rogor ver damale is patara frinvelio.
verxvi gamtknarebuli idga.
erT Rames ki, sTvlemda da TiTqos sizmarSi gaigona:
_ Woot! Woot! Woot!..
gaaxila Tvali, gafacicda.
_ Woot! Woot! _ iZaxda Woti namdvilad verxvidan.
Zalian bneloda, mainc aiRo joxi, gavida gareT, gaCerda kibis Tavze.
amoudga maSinve gverdiT farexa.
_ Woot! Woot! Woot!.. _ iZaxda Woti verxvidan.
TiTqos muxlebi daurbilda TavTuxas. iqve, kibis zeda safexurze Cajda.
farexamac Caikeca ukana fexebi mis gverdiT. uberavda neli niavi, frTxilad
614
aSrialebda verxvis foTlebs da iyvnen ase, erTad, bnelSi: TavTuxa, farexa,
verxvi da Woti. Woti iZaxoda:
_ Woot! Woot! Woot!
ho, marTla, iqve mirukrukebda wyalic, marcxena toti ZaRluaanT xevisa.
mnaTobi #1, 1984

`ToTia Camovida~

ToTia Camovida. oTx Tveze metia, rac sofelSi aRar yofila da dRes
Camovida. es oTxi Tve sul qalaqSi iyo, skolaSi dadioda, anabanasa da
mimateba-gamoklebas swavlobda.
aqedan rom mihyavdaT, maSin, is-is iyo, oqrosfrad ifereboda Sindebi,
axla ki zamTaria, marTalia, Tovli ar devs, magram or-sam dReSi, albaT, isic
mova. tyuilad rodi uberavs civi qvenaqari, miagverdelebs nasimindrebSi
wiowiod damaval qaTmebs, balans uwewavs gamxmar, yurebdacqvetil xborebs.
moxucebi amboben: es qari Cadgeba da Tovli movao. netamc ar iqneba! netamc!
qari rom xandaxan mZlavrad wamouberavs, gaSiSvlebuli xeebi SeSineb-
ulebiviT acaxcaxeben totebs, magram ToTia sxva biWia! yoCaRad, welSi gama-
rTuli, Tavaweuli zis cxenze. cxens mZime xurjinic hkidia, kiseri dahgr-
Zelebia, nestoebi dahbervia, didi xmiT qSinavs da jiquri nabijiT amosdevs
aRmarTs. morCilad mohyveba ToTias biZas, romelsac aRviri marcxena xe-
lze gadauxvevia da ise miuZRvis win.
zemodan, aRmarTis Tavidan, ToTias Zmakacebi Camorbian: nugzara, baxa,
givia da vaJa. moapartyuneben Tbili qudebis yurebs, moaCxakuneben saSurd-
ule kenWebs, romlebiTac jibeebi aqvT savse, da Tan, ra Tqma unda, yvirian.
qars seri-ser miaqvs maTi xma:
_ ToTia Camovida!.. ee, Too-Tii!.. Too-Tii!..
sul ramdenime nabijiRa, axla Sexvdebian da gadaexvevian erTmaneTs, ma-
gram swored am ramdenime nabijze SeCerdnen gaxarebulni, awiTlebul-
aqoTqoTebulni. ToTias biZam dauyvira:
_ cxens maecaT, gverdze gadadiT, biWoo! _ cxenma win gauara ymuyuniT,
ToTiamac win gauara, iman maRla-maRla, unagirze wamoWimulma. ToTiam gauRi-
ma da gawiTlda, TviTonac gauRimes da gawiTldnen. da amiT damTavrda am
didxans nanatri Sexvedris ceremoniali. ToTia cxeniT ganagrZobda gzas,
biWebi kidev fexdafex mihyvebodnen _ saSurdule kenWebis Cxaka-CxukiT, Tbili
qudebis yurebis partyuniT. jer arc erTma ar icoda, ra eTqvaT, ra gaekeTe-
615
binaT.
maT bedze, sawyobis Robis iqidan maxaraanT mziam amoyo Tavi, amoanaTa
didi Savi Tvalebi da mere kbilebic gamoaCina, nafota kbilebi. biWebs TiTqos
onavari kata an ZaRli daenaxoT, _ imas daxeT, im kvrinCxaso, _ daiZaxa yve-
lam erTad _ givimac, nugzarmac, vaJamac da baxamac, _ daswvdnen goraxebs da
welSi moxrilni gaqandnen misken.
mziam, TiTqos didi Savi peplebi sxdomodes Tvalis upeebSi, ise daafax-
ura wamwamebi, Robes Caefara da isic welSi moxrili gaiqca Robis Zir-Zir.
nasrol goraxebs wnelebSi gahqonda WaxaWuxi da Tan biWebis kiskisic misd-
evda:
_ ii, es kvrinCxa! sadac ara mgonia, iq amohyofs Tavsa!
sanam Sin mividodnen, orjer meti gaxdnen. JivJiviT, siciliTa da bRlarZ-
abRlurZiT Secvivdnen alayafSi. aq ki ToTiamac ineba cxenidan CamobrZa-
neba.
_ ui, Tavs SemovevleTo, ui, davenacvleTo, _ gamorbodnen Zaluebi. gamo-
tustusda didedac. RimiliTa da ZaxiliT, _ hai, Se qalaqelo kintuav, Senao, _
wamovida gabro papac, gadadioda ToTia mkerdidan mkerdze, mklavidan
mklavebSi, hkocnidnen, dahgurgurebdnen, leqso Ziam xom, sofelSi simaRliT
ganTqmulma leqso Ziam, „caSic aafrina“, aswia maRla, Zalian maRla, mere
kiserze Semoisva da ase Semoatara ezo.
_ wavideT sanadirod? _ qoCorSi ejajgureboda ToTia, _ wavideT san-
adirod?
_ wavideT, maS, wavideT.
_ exlave wavideT!
_ i, an puris Wama ar ginda, an cota dasveneba?!
_ ar minda, ara! _ asavsavebda fexebs ToTia.
_ dajeqi, gviTxari rame, biWoo! deda rogor aris, ager, Zaluam ra mogi-
tana, aba, Seni knuti naxe, ramodena gaxdao, eubnebodnen aqeT-iqidan, magram
ToTia mainc Tavisas ar iSlida, ebRauWeboda leqso Zias da isev imas gaiZa-
xoda: sanadirod wavideT, sanadirod wavideTo.
raRas izamdnen! ToTiasTvis, ojaxis sayvareli biWisTvis, oTxi Tve rom
aq ar yofila, aba, uari rogor unda eTqvaT rameze!
_ ee! xaTabala xaro, SenTvis veraferi uswavlebiaT skolaSio, _ xeli
Caiqnia leqso Ziam, gaicines ToTias Zmakacebmac da, sanam isini kanfetebs
miiRebdnen, romlebsac dideda arigebda xurjinidan, leqso Ziam gamoitana
orluliani Tofi, Semoikra savazne, daiWires TiTo didi puris natexi, TiTo
didi yvelis naWeri da wavidnen sanadirod CxarTvebze da SaSvebze: ahyvnen
616
ekalbardebiT daburul Cxriala Reles qvidan qvaze xtomiT, kenWebis Cx-
akaCxukiT. ToTias Zmakacebic ukan misdevdnen nugzara, baxa, givia, vaJa da
kidev sxvebi. maTgan moSorebiT ki, ise, rom biWebs ar daenaxaT, miituzeboda,
mii pareboda maxaraanT mzia. Tvalis upeebSi TiTqos isev Savi peplebi es-
xdnen, magram axla peplebi mxolod maSin iqnevdnen frTebs, roca mzia uc-
bad Cerdeboda anda rameze krTeboda.
didxans sdia mziam ase SoriSors, SeumCnevlad, mere, tye rom gaxSirda
(SeeSinda Tu), jer mal-male daiwyo aqeT-iqiT yureba, bolos Sedga, marjve-
na xeli tuCebTan miitana da gamobrunda, xan nela modioda, xan morboda,
saqusleCakecili fexsacmeli exdeboda, iCoqebda, icvamda, isworebda da isev
morboda, amovida ToTiaanT alayafTan da iq Camojda, muxlebze paltos
kalTebi Semoixvia, xelebi iRliebSi amoiwyo. uberavda qari, uwewavda Tmas,
ekiTxebodnen amvlel-Camvlelni, ras iyinebi, gogo, aqao, is ki ijda da ijda...
ijda manamde, sanam biWebi ar gamoCndnen. biWebi rom gamoCndnen, wamoxta
da gaiqca.
imden xalxs, leqso Zias, ToTiasa da mis Zmakacebs, mxolod erTi SaSvi
moeklaT. is SaSvic ToTias eWira. magram biWebi mainc gaxarebulni iyvnen,
TiTqos qorbuda iremi mouklavTo, modiodnen da moyayanebdnen:
_ SevwvaT da viqeifoTo!
_ viqeifoT, maS!
_ vin gahbumblavs da gaakeTebso!
_ vinao, vinao da mziao!
_ mzia, mzia! _ iZaxdnen iqiT, saiTac maxaraani cxovrobdnen, magram mziam
iqve, ToTiaanT Robis ukan amoyo Tavi da gaicina. Tanac peplis frTebiviT
daafaxura is Savi wamwamebi.
biWebs kvlav gaukvirdaT misi danaxva: _ ii, amas naxeT, sada yofilao,
magram goraxebisTvis aRar dauvliaT xeli, piriqiT, gaucines da mziac gabrwy-
inebuli wamovida maTken.
SaSvi ToTiam mas gadasca, ise ki, rom zed ar Seuxedavs, mxolod, eg iyo,
cota gawiTlda, cota...
sul male saTonesTan dainTo cecxli, aSiSxinda Samfurze wamogebuli
SaSvi. nugzaram loris naWeri moarbenina, baxam yveli, ToTiam qalaquri
Tevzi, sxvam kidev mwnili. Semousxdnen cecxls da gaCaRda qeifi. qeifobd-
nen vaJkacuri xmauriTa da siciliT. mere, bindi rom wamoepara sofels,
Citmac Tavisi bude iciso, ToTias Zmakacebi mTvraluri borial-borialiT
wavidnen Tav-TavianTi saxlebisaken da cecxlTan mTlad martoni darCnen
ToTia da mzia. ToTia didiviT CxiriT awvalebda nakverCxlebs, ise, viTomc
617
sasxvaTaSorisod hyveboda qalaqis ambebs, skolis ambebs, da ver amCnevda,
rogori bednieri gamometyvelebiT SehRimoda, Sescicinebda mzia.
da kidev kargi, rom ukve bindi iyo, qaric wriulad aborialebda kvamls
da ToTia ver amCnevda, rogori bednieri gamometyvelebiT SehRimoda, Sesci-
cinebda mzia, Torem es rom daenaxa, xom gaagdebda? gaagdebda, maS! da mzia
darCeboda marto, marto... Tvalis upeebSi Camsxdari Tavisi Savi, didroni
peplebis amara.
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970; `Sori TeTri mwvervali~, 1979

`Tojinebi~ (samagido rveulebidan)

sionis avtobuss mivyvebodi, adgili ar mqonda da fexze videqi.


ijda erTi ToTxmet-TxuTmeti wlis qalwulebrivad Sevsebuli qera
gogona, yaisnaRiT qsovda pawawina lurj jemprs da umSvenieresi mSvidi
RimiliT elaparakeboda gverdze mjdoms _ studenturi asakis Tmajagara
biWs, Canda naTesavs:
_ sioni maRalzea da civa. Tbili rameebi Tu ar movuqsove da ar Cavacvi,
gamicivdebian. xelaT ician gaciveba, daawyebinebT xvelasa da cxikins. mere
nabanebelze. wuxel oriveni vabanave, davRvriWe. Tmebic SevuRebe. Sexede,
axla dedas da amaT erTi feris Tmebi aqvT xom hgvanan kidec dedas? vin
ityvis, rom misi SviliSvilebi ar arian?!
kalTaSi ewva ori ucxod lamazi Tojina, orives Tvalebi daxuWuli hqonda,
zemodan efaraT saTuTad nakeri atlasis patara sabani.
biWma wamoiRo gamxdari xeli da erT Tojinas Tmaze moefera, cali cis-
feri Tvali gaaxelina, gogonam biWs xelze xeli dahkra.
_ gauSvi, ar gamiRviZo, Zlivs CaeZinaT.
iqiT, skamebis meore rigSi gogpnas deda ijda _ jer isev axalgazrda,
mokledTmaSeWrili, eleganturad TavdaWerili qali. eRimeboda, ecineboda.
gogonam gaxeda da alersiani sayveduriT uTxra:
_ nu icini, bebo, Sen mand!
gaxsna ZafebiTa da sxvadasxva feris nakuwebiT savse xelCanTa. Sig wignic
ido. Tvals ar davujere, waviwie win.
Ìàðñåëü Ïðóñò, “ ïîèñêàõ óòðà÷åííåîãî âðåìåíè”
_ wagikiTxavs? _ aCvena biWs wigni.
biWma Tavi gadaaqnia,
_ unda waikiTxo. qlibad xom ar unda darCe Seni wuTisofeli.
618
mqrqali cisferi Zafi amoarCia, gamoumala wveri, daasamkeca, daado Tavis
naqsov pawawina jemprs.
_ xom mouxdeba amferi zoli?
_ hkiTxa biWs.
biWma mxrebi aiCeCa.
_ Sen arasodes araferi ici.
moewyo moxerxebulad da mSvidi mibejiTebiT, RimiliT ganagrZo qsova.
`Tebro~, 1983

`TuTaze~

_ Tqvi, kaco, ris gerideba!


_ risa merideba ra! mosaridi ra ari!
_ hoda, Tqvi!
_ aki vambob kidec!
yvela siamovnebiT iRimis. etyoba, yvelam icis es ambavi. mainc Jruan-
teliT elian dawyebas. uSanga ki zozinobs.
_ daRamdeboda da im TuTasTan viyavi. _ ambobs bolos.
_ xa-xa-xa!
uSanga iRuSeba.
_ ra gacinebT?
_ araferi, araferi, midi, ganagrZe.
uSanga xeliT, raRacas eZebs da amrezili ganagrZobs:
_ daRamdeboda da im TuTasTan viyavi. yoresa da saxls Sua idga _ didi,
Savad alanZuli. yoresa da saxls Sua idga da, Cemda sabednierod, erTi
toti aqeT hqonda gadmoSverili. yoreze avbobRdebodi, im tots Sevaxtebo-
di da zed moveqceodi.
_ ZaRli ara hyavdaT?
_ arc ZaRli, arc iseTi mezobeli. imaTi kidev visi umda mSineboda! im
orsarTulian saxlSi sami suli cxovrobda. ori gadayruebuli moxuci da
erTic is _ qalaqidan gamogzavnili, koxta, TavmaRali maswavlebeli gogo.
_ maRali Tavi hqonda?
_ kargi axla, cignis xvedas rom migigavs eg gogra!
_ xa-xa-xa!
_ marto siaruliT gadarevda kacsa. Cveni gogoebi, xom iciT, rogorc
dadian. aese, ai, batebiviT milayuneben... maRalqusliani mWidrod nakeri fex-
619
sacmelebi ecva. patara, patara_patara mtkice nabijebs adgamda. moixedavda,
Sehyrida warbebs, swrafad ityoda gamarjobas da isev midioda, midioda ki
ara, mibrZandeboda. mialivlivebda qera, bulula Tmas.
_ xo-xo-xo...
uSanga Tavs iwonebs:
_ Tvalebi hqonda... rogor giTxraT. ai, mindoda rom Camexeda, magram
apah! verasodes ver movaxerxe. yovelTvis gezad da sadRac Sors iyurebo-
da. Tan, TiTqo mze uWvritinebso, aJuJunebda da aJuJunebda.
_ ox_xo_xo, _ isev uwoneben naTqvams.
uSangas eRimeba.
_ mis gzas viyavi gadagebuli. skolaSi miRioda _ vuTvalTvalebdi, modio-
da _ viTomc SemTxveviT vxvdebodi. klubSi, samkiTxveloSi, maRaziaSi da...
mainc vera vZRebodi yurebiT. daRamdeboda da TuTasTan viyavi, avidodi da
saaTobiT vijeqi galursuli imis fanjrisaken gawvdil totze. farda fan-
jris qveda naxevars hqonda Camofarebuli da, lampa rom enTo, oTaxSi yve-
laferi Canda.
_ ras akeTebda?
_ damacaT axla, ra unda gaekeTebina, wignebs kiTxulobda, recxavda, saW-
mels imzadebda, Tmebs ivarcxnida, sarkeSi iyureboda.
_ mere Sen ra gemateboda im TuTaze jdomiT?
_ exla ukve aRar maxsovs, maSin ki namdvilad getyodiT... miyvarda. da...
_ xa_xa_xa!
_ ra iyoT axla!
_ Tqvi Cqara, isa Tqvi!
uSangas isev eRimeba da aqeT-iqiT ixedeba _ iseTi vinme xom ar ariso.
_ SabaTsaRamo iyo.
_ daaye eg gasatialebeli skami, riT veRar moukide mag papaSenis yavar-
jensa, kargad gviTxari, Tu Zma xar!
_ getyviT, kargad getyviT, SabaTsaRamo iyo-meTqi. avedi da davjeqi im
amoCemebul totze. is Sin ara Canda, magram kari Ria daetovebiza da mivxvdi,
rom male movidoda. marTlac, xuTi wuTic ar gasula da Semovida. spilen-
Zis didi taSti Semoitana. mere oSxivarmodebuli vedro moayola, mere
saponi da savarcxeli.
_ dajeqi, biWo, ra dagemarTa!
_ aq raRac iseTi ambavia-meTqi da, marTali giTxraT, wamosvla davapire.
_ i!
_ yvelafers geficebiT, miyvarda-meTqi, ara gjeraT?
620
_ mere xom mainc darCi.
_ davrCi.
_ skami daaye, maimuno!
_ wyali gaanela. karebi gadaketa, lampas odnav Cauwia da taburetze
dajda. mainc Cans. jer Custebi gaixada. mere fexi fexze Semoido, kaza gaRai-
wia.
_ xo_xo_xo...
_ rezinebi waiZro da Culqebis gaxdas Seudga. muqi Culqebi ecva. nel-
nela, frTxil_frTxilad acilebda TeTr, gatikul, rbil fexs... daixada. adga.
kabis kalTebs orive xeli mohkida, odnav CaiRuna muxlebSi, aigrixa da aiZro.
buzis gafrenas gaigoneb, magram viRac mainc iZaxis:
_ moicaT, ra dagemarTaT!
kabas perangi miayola. xelebi zurgsukan Seabruna, swrafad Seixsna Savi
lifis Rilebi da TiTqos Sercxva, Tu SeeSinda _ xelebi mkerdze aifara.
daiwia, cerebi wvril wels Caayolaa da... xmauric momesma.
_ fuh Seni! maSinve miixede?
_ mivixede, maS, magram pirvelad veraferi ver davinaxe; fSvinva_fSutuni
ki mesmoda. mere, vnaxoT, is toti Seirxa, romelzec me vijeqi. davakvirdi da
davinaxe: viRaca mobobRavs im totze, romelzedac me vzivar... Tqven axla
gecinebaT da me ki maSin TiTqmis davdamblavdi, ZlivsZliobiT mivixede
fanjrisaken, vnaxe, rom ukve dediSobilaa, taStSi Cadis da aman gonebac dami-
bruna da Zalac. gavswordi, magrad, CaveWide totebs da marjvena fexi gavi-
Tavisufle.
is viRaca ki brmasaviT mobobRavs. sadacaa unda damejaxos. erTi amomxe-
da, ra vici, daminaxa Tu ara, piri daaRo da Cavcxe kidec wixli. megona qvasaviT
wavidoda Zirs, magram xmac ar amouRia, SefarTxalda da Semomitia. me wix-
li davumeore. is wamomwvda da... Slap Zirs. cota xans gavuZeli, ar Cavvar-
di, magram rodemde gavuZleb! is viRaca fexebze myavs mobRauWebuli da haerSi
vqanaobT. gavuSvi xeli da gavadineT zRarTani orivem. gaiges bebrebma,
gamocvivdnen _ hai, · hui da is iqiT gaiqca, me aqeT gamoviqeci...
_ xi_xi_xi. xa_xa_xa...
_ ver gaige vin iyo? _ kiTxulobs viRac.
_ rogor vera, xo iciT!
_ Tqvi, mainca Tqvi.
mesame dRea da, vnaxoT, am zautaanT solikos dauWeria joxi da
xanxal_xanxaliT modis, Tan cxviri gadaRletili aqvs. eg ra mogsvlia-
meTqi. ra vici, kaco, sasimindeSi avdiodi, kibe damicurda da gadmovvardio.
621
Sen raRa mogsvliao. mec yavarjeni meWira. me im Cemma mgliskerZma mercx-
alam gadmomagdo-meTqi.
_ bolos xom mainc gamoutydiT erTmaneTs?
gamovutydiT maS. Cvenma maswavlebelma im fanjaras lurji farda Camo-
afara. male ki sulac wavida. gamovutydebodiT, maS raRa dagvrCenoda meti...
gamovutydiT...
`ciskari~ #1, 1958

`TuSeTis mTebSi~ (samagido rveulebidan)

TuSeTis mTebSi, xriok miwaze gulaRma vgdivar cxenisgan naTrevi, daCeC-


qvili, TvalebSi sisxlCadedebuli da SevRimi CemTan Camuxlul, xelebaTax-
Taxebul atirebul wiTel dedabers.
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`ia~

quCaSi cxra wlis saxemSvidi gogona midis. zurgze saskolo CanTa hkid-
ia, xelebi mercxlisferi xaverdis paltos jibeebSi Cauyvia, mercxlisferive
bereti hxuravs, _ odnav didi, odnav gverdze da Tanac Zirs daweuli. marcx-
ena warbi marjvenaze cota ufro metad aqvs aWimuli, magram ar emCneva, _
Sublze sworad Camovarcxnili baci wablisferi Tma ise dabla aqvs SeW-
rili, warbebi Sig emaleba. marto warbebi ki ara, geCveneba, rom didi keTi-
li TvalebiTac Tmis wverebs aris amofarebuli, Tmis wverebsa da Zirs-
daweuli beretis kides, da sul ase, am Tmis wverebsa da beretis kides amo-
farebuli iyureba. SeiZleba arc geCvenebodes, SeiZleba es marTlac ase
iyos. am gogonas kaci hyavs gadarCenili, Tanac Cveni xalxis sayvareli
msaxiobi, da uTuod erideba aTasobiT cnobismoyvareTa Semoxedvas.
saxeli? saxeli _ ia.
SarSan, zafxulis ardadegebze, ivlisis aTidan agvistos ocamde, ia dei-
dasTan iyo TuSeTSi, sofel SenaqoSi. deida maTikos qmari TuSia, TuSebi
hyavs Svilebic _ darejani da zezva. Telavidan vertmfrinaviT gafrindnen,
omalodan Senaqomde sul fexiT iares, SenaqoSi Zvel, Zalian Zvel saxlSi
dabinavdnen.
is saxli _ isic da sxva saxlebic _ Savi, TxladdaxeTqili fiqaliT iyo
aSenebuli, saxuravadac brtyeli fiqalebi hqonda dafarebuli da mzeze ise
622
brwyinavda, foladisa gegoneboda. soflis mosaxleobis umetesi nawili
baridan saagarakod iyo amosuli. mTel dRes an Joloze da mocvze dadi-
odnen, an arada isxdnen, laparakobdnen da did mTebsa da xeobebs gadahyu-
rebdnen. saRamoobiT gamoitandnen garmons, misxdebodnen Tbili kedlis
ZirSi, patara, mwvanian moedanze, _ bexvneze, _ qalebi qsovdnen, kacebi eweod-
nen sigaretebs; ukravdnen, mRerodnen, cekvavdnen; maRlidan ki edgaT gumbaT-
iviT aziduli, varskvlavebiT moWedili, Savi, idumalebiT aRvsili ca.
erT dRes sofelSi kinogadamRebi jgufi Camovida. jgufs msaxiobebic
Camohyvnen, maT Soris isic _ cnobili, yvelas sayvareli msaxiobi. roli
hqonda aseTi, _ ecva didi, mZime Ceqmebi da brezentis daWmuWnuli qurTuki,
wver-ulvaSi moeSva, Tmac lomis fafariviT edga.
kinogadamRebebic da msaxiobebic dilaadrian, jer isev uTenia, mwyem-
sebTan adiodnen, maTTan erTad raRac films iRebdnen, saRamoobiT ki, ukve
Sebindebulze, isinic moedanze gamodiodnen, Casxdebodnen TuSebSi da maT
stumrebSi, usmendnen momRerlebs, taSs ukravdnen mocekvaveebs yvelani Zalian
kargad iyvnen.
_ mxolod cnobili msaxiobi iqceoda ucnaurad. ambobdnen, rom yovelTvis
mTvrali iyo. Tu taSs ukravda, ukravda gamZafrebiT, didi, daZarRvuli xe-
lebis baTquniT. gadaxteboda wreSi, TviTonac Camouvlida romelime bal-
RTan erTad, _ xelebis SliT, Ceqmebis bragabrugiT, xaviliT, amoZaxilebiT.
mere ijda, isev taSs scemda, isev iZaxda: _ midi! midi!
xandaxan, roca gadaRebebi ar hqondaT, idga mTis Txemze, xelebi kefaze
hqonda Semowyobili da ise sunTqavda, TiTqos mTeli qveynis haeris Ca-
sunTqva hqonda gadawyvetili. qalebi raRacas, CurCulebdnen, qalebic da
kacebic, yvelas Zalian ecodeboda, qalebs cremlic ki mosdiodaT.
pirvelad msaxiobma ia sxva gogoebSi Camdgari SeamCnia. msaxiobi cekvavda,
Ceqmebs abragunebda, gaugebar sityvebs iZaxda. sxva gogonebi taSs ukravd-
nen da icinodnen. taSs ukravdnen da icinodnen qalebic, kacebic. ia ki idga,
Sewuxebuli ikvnetda tuCebs da miwas Cascqeroda. uceb Tavze xelis Sexeba
igrZno da aixeda. mis win gaocebuli msaxiobi idga, TeTri kbilebiT an-
aTebda. TandaTanobiT mTeli saxec gaunaTda, dabla daiwia da Tqva:
_ Sen aq ram amogiyvana?
ias muxlebi daudunda.
_ ra gqvia? _ ekiTxeboda msaxiobi.
_ ia, _ Zlivs amoTqva iam.
_ Se marTla iav! am simaRleze ram amogiyvana, ha?
vahme, ra sabralo aris
623
ia, mosuli mTazeda,
beCavs daazrobs sicive,
an elvas dahkravs Tavzeda.
ias cremlebma daswva Tvalebi.
_ ar itiro! _ daiZaxa msaxiobma, _ ar itiro, Torem sul ria-ria waviReb
am qveyanas!
iam ar itira, gaiRima.
_ ai, egre! _ daiZaxa xelis aweviT. _ aba, me Semomxede!
gaSala xelebi, mZime Ceqmebi ramdenjerme Caabraguna miwaze da iseve
xelebgaSlili, siciliTa Tu xaviliT wavida, gors Caefara, sadRac qvemoT
Cawva pirqve.
meore ambavi SuadRisas moxda. maSin yvelas eZina, deidasac da deidaS-
vilebsac. ias Zalian ejavreboda es dro, qalaqSic da aqac. is arasodes
iZinebda. ijda gareT da did Wrel ZaRls jabus elaparakeboda:
_ Subli didi! _ TiTs aWerda Sublze, _ yurebi didi, Tvalebi didi. Wkua?
Wkua kidev patara.
ZaRli alersiT Sehyurebda, undoda dawvrilebiT gaego, rasac gogona
eubneboda, ver igebda da fumfula kuds naRvlianad aqanebda.
gzaze msaxiobi gamoCnda, modioda, moqanaobda. irgvliv mis meti aravin
iyo, marto WriWinebisa da kaliebis xma ismoda. uceb wamoiborZika, ori-sami
nabiji TiTqos sirbiliT gamoiara, mere Cajda, xelebiT miwas daeyrdno.
ia wamoxta, msaxiobisken gaiqca, jabum erTi amoiyefa da isic daedevna.
msaxiobi TvalebdaxuWuli ijda, molurjo feri edo, nawyvet-nawyvetad,
slukuniT sunTqavda. iam Caimuxla, xelze xeli daado, Seatoka:
_ cudad brZandebiT?
msaxiobma Tvalebi gaaxila, jer civad, uazrod iyureboda, mere Tvaleb-
Si siTbo Caudga, gaubrwyinda, es brwyinvaleba saxezedac gadaedo, sxeulze-
dac.
_ oo, ia!
_ cudad brZandebiT?
_ didi bodiSi SenTan, ia! moica, me exla... me exlave smenaze dagidgebi!
Rrmad CaisunTqa, xelebs daawva, wamoiwia, wamodga. iac exmareboda. msax-
iobi ukve maRlidan dascqeroda.
_ guli gawuxebT?
msaxiobi SekrTa. mere ucebve damSvidda, gaiRima.
_ i-a- Tqva damarcvliT da Tavze xeli daado. _ ias uTxariT lamazsa,
mova da SegWams... ara, ara, xeli unda gamiSva!
624
ramdenime nabiji gaiara. mobrunda.
_ didi madlobeli, ia!
Tavi daxara, wavida, aRmarTi aiara, saxls moefara, isev gamoCnda, mere
meore saxls. moefara.
ia da ZaRli erTad idgnen da Sewuxebulni uyurebdnen.
roca kinogadamRebebi saqmes morCnen da vertmfrinaviT unda gafre-
niliyvnen, msaxiobma iqve, mindorSi mowyvita ramdenime cisferi yvavili _
RiRiloebi, mivida sxvebTan erTad _ maT gasacileblad gamosul iasTan,
Cacucqda, miawoda da uTxra:
_ me Sen gadamarCine, ia. didxans iyavi qveyanaze egeTi da kidev bevri,
bevri gadaarCine xolme, xom?
msaxiobi mTvrali aRar iyo.
vertmfrinavi guguniT eSveboda. ias niavma saxeze Tma gaublanda da ve-
raferi Tqva.
sxva gogonebi icinodnen.
iam iq veraferi Tqva, magram mas Semdeg Tavis gulSi xSirad imeorebs:
visac ar unda gauWirdes, yvelas davexmarebio; cota euxerxuleba amis
gamJRavnebisa, amitom efareba Sublze Camoweul Tmis wverebsa da beretis
kides, magram sxeuli ver faravs TvalebiT dafaruls _ swori, maRali fex-
ebiT Ronivrad, amayad dadis.
msaxiobma rom yvavilebi miarTva, wignSi uwyvia, amoiRebs, dahyurebs, su-
navs, isev Caawyobs da mere uTuod sarkesTan miva.
sarkesTan SublSekruli dgas.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`iagora~ (samagido rveulebidan)

iyo erTi beberi iagora kirovis baRSi _ dapataravebuli, daleuli


Tbiliseli. im iagoram Tqva:
_ sandro kandelaki da SaSo vereli Camovidodnen xolme CemTan, Cem
duqanSi, da Sauriani TxlaSOis daleva eridebodaT. samkapikiansa svamdnen,
exla fexebdabrecili galostika Seva zakusoCniaSi da dvesti damisxio, as
grams ara kadrulobs. raRa Wkua unda hqondes Cven xalxs, an Wkua, an TavdaW-
era. ginaxavTRa kacurad gavlili kaci? su yanyal-yanyaliT dadian. afsus,
winaT rom Segxvdeboda da Tavs mogixrida nacnobi!
miido mkerdze xeli, mokrZalebiT, ceremoniulad daxara Tavi da mere
625
wavida, viTomda welgamarTuli.
`ciskari~ #1, 1981: `Tebro~, 1983,

`ia da lia~

arc erTi ar gaTxovila. daberdnen sul imaze dafacicebulni, raime es-


iamovnebinaT erTmaneTisaTvis. samsaxurSi rom dadiodnen, maSin kidev xvde-
bodnen sxvebs, pensiaze gasulni mTlad martoni darCnen, marto erTmaneTis
mayurebelni. didi-didi, xelixel CaWidebulni gasuliyvnen TavianTi pat-
ara moednamde, gamobrundebodnen iqidan da iyvnen sul Sin.
Zalian uyvardaT, rom Sebinddeboda. Sebinddeboda da aRarc sxvebi da-
diodnen gareT. gaiwyobdnen moridebul vaxSams, daidgamdnen Zveeli, Zvele-
buri boTliT rogorc wesi, locavdnen ojaxs, Sendobas eubnebodnen winaprebs,
mere marto amasRa ambobdnen: _ Sen gagimarjos, ia! _ Sen gagimarjos, lia! _
bolos aRarc amasa ambobdnen, aiRebdnen Wiqas, ayanyalebdnen haerSi da ici-
nodnen, icinodnen kuWkuWiT. SigdaSig momuWuli xelis zurgebiT iwmendnen
im sicilis cremlebs. mere aRarc iwmendnen...
`mTvaris asuli~, 1987

`ialno~

ialno mTa aris saguramos qedis dasasrulSi, TiTqmis ivris piramde


misuli. dabla tyiania, muqi. Sua kalTaze, im tyianSi, ori didi veli aqvs, mere
isev tyea. is tye rom gaTavdeba, alpuri mdeloebiT Semosili mwvervalebi
iwyeba. Cemi soflidan sam wverad moCans. aqeT-iqiT dabali wverebia, SuaSi
_ maRali. is ara marto Cemi soflidan moCans, moCans Cemi meuRlis sof-
liRanac, mamadaviTidanac da, warmoidgineT, veZisidanac ki, sadac amJamad
vcxovrob.
me ialno Zalian miyvars. uyvarda Cems mama-papasac. _ Cveni ialnoo, _
ityodnen xolme. uyvarda, uTuod, maT· mama-papasac. vaxuSti batoniSvili,
meTvramete saukuneSi mcxovrebi Ridi qarTveli geografosi, TiTqosda al-
ersiT, `ialonis~ anu alionis mTas uwodebs. alionze, mze rom amosvlas
daiwyebs, pirveli sxivebi am mTas ecemao. marTlac! amoiwvereba Tu ara mze
aRmosavleTidan, sasiamovnod gaanaTebs ialnos wverebs. mere dgas mTel
dRes ase gabrwyinebuli! dasamaxsovreblad lamazia _ pirvelad rom Sei-
626
moseba odnav oqrosferdakruli qorfa balaxiT, da kidev _ pirveli Tov-
li rom mova. pirveli Tovli oqtomberSi moRis xolme. dabla tyeebi jer
isev aTasfrad aris aWrelebuli, ialnos wverebi ki TeTrad qaTqaTebs. cac
Zalian lurji icis xolme mis ukan da ukeTes samzers veRar inatrebs ad-
amiani.
ialno brZeni mrCevelia glexkacobisa. dainaxaven fTilebad dawyobil
TeTr Rrublebs mis wverze da daiwyeben qoTqoTs, _ qars apirebs, aba, cota
xeli wamaxmareT, mwife gulabi damakrefineT, Zirs ar damiceso. Zvelad xom
araviTar saqmes ar daiwyebdnen, ialnosTvis rom ar SeexedaT, _ arc kalos
CaSlidnen, arc xorbals gahfendnen gasaxmobad da arc tyeSi an mindorSi
wavidodnen. qaris niSanze xom ukve mogaxseneT, _ Tu mZime Rrubeli qvemo
velebsac hfaravs, uTuod wvima mova. sanam Tovli TeTr nafleTebad kidev
devs wverebze, Wirnaxulis Tesvis droa: simindisa, lobiosi, kitris. aikrifeba
is TeTri nafleTebic da venaxis pirvel Sewamvlas iwyeben. wahferflavs
Tovli Semodgomaze da aCqardebian zamTris saTadarigod.
CvenTan, Cvens soflebSi, rogorc mTel kaxeTSi, setyva xSirad icis, ma-
gram ialnos mxridan _ arasodes. setyvis aqeT-iqiT damgzavni mTa civia.
ialno keTilia. is saamo gril niavs uberavs xolme cxel dReebSi. zeviT,
mwvervalebTan, kolmeurneobebis Zroxa ahyavT xolme menaxireebs. im menax-
ireebs ramdenjerme unaxavT, didi sicxis Semdeg, mTvarian RamiT, daTvi rom
asula Txemze. zis xolme, kacoo. miSverili aqvs mkerdi da grildeba Crdi-
loeTidan wamosuli niaviTo.
esec Zalian lamazia, _ Rame romaa da cecxli Cans ialnoze. ici, _ menax-
ireebi arian, wamowolilni arian im cecxlTan nabdebze da laparakoben
aTas rames, Ramis Sesafers. kidev, iciT, ra? _ Tova rom iwyeba, Txeli Tova.
maSin mTeli mTa naz, TeTr _ vualSi exveva xolme, simkvrives kargavs da
ocnebiT warmodgenils hgavs.
Cems ymawvilbiWobidan wlevandlamde sul vyoymanobdi, avsuliyavi Tu
ara ialnos wverze. raRac mizidavda da raRac makavebda. mizidavda, rogorc,
albaT, yvelas, sakuTari SesaZleblobis gamomJRavneba, _ avidodi da Zli-
erad vigrZnobdi Tavs, magram iqve makavebda meore fiqri, _ me xom is miy-
vars, ratom unda dakamciro, ratom unda davadga Cemi fexsacmlis uxeSi
qusli mis amaysa da keTil mwvervalebs?! Tanac, _ SesaZlebeli iyo, sulac
damekarga, damekarga, rogorc erTiani, mTliani silamaze, maRali azri, da
SemrCenoda danawevrebuli sanaxebi, _ calkeuli xeebi, calkeuli buCqebi,
xramebi, balasebi, qvebi da sxva.
wina kviras, oTxSi, _ es oTxi dekemberi arasodes damaviwydeba, _ ujar-
627
mas meCvena ucnauri sizmari: videqi ialnos erT velobSi, marto, martoobiT
SemkrTali, da vxedavdi, rom foTolgacvivnuli xSiri maRali xeebis iqiT,
mTvaris SuqSi, vrubelis paniviT xjda veeba, SiSveli beberi kaci, qviTinebda
da mis qviTinze caxcaxebdnen xeebis kenweroebi, _ zed Tavs Zlivs ikavebdnen
frTebCamofafxuli Savi frinvelebi.
gaTenebuli jer ar iyo, _ avdeqi, Cavicvi, aviRe Tofi da davadeqi ialnos
gzas. ise vCqarobdi, TiTqos sizmrad nanaxi beberi kacis Svela mqonda gan-
zraxuli. jer isev sibneleSi wamomewia borblebiani traqtori, gavyevi imas
avalianT saydramde, iq ukve gaTenda kidec, _ mTeli xeobebi WirxliTa da
yinvis burusiT iyo savse, dabla Wirxli, maRla _ kvamliviT burusi. Camovx-
ti traqtoridan da Severie tyes. mivdiodi sul aRma. aRma, Semogarenis
gafacicebuli TvalTvaliT, yoveli umniSvnelo Cqamis yurisgdebiT, sizm-
rad nanax xeebsa da berikacs mimsgavsebuli niSnebis ZebniT, magram ase ave-
di aqa-iq TovlSerCenil, xmeli quCiT gadaruxebul mwvervalze, didxans
araferze Semvardnia guli.
mwvervalze ki damxvda saocreba: is iyo avimaRle, saxeze civi winwklebiT
momaRdga bunti CrdiloeTis ca, da gavexvie idumal gurgerSi. am gurgurs
TiTqos ialnos guli gamoscemda sadRac qvemoT, Cemi fexebis qveS. gaissna
sul patarad Cems zurgs ukan Rrubeli, kalosodenad daedga mwvervals mze,
misi brWyviala sxivebi da CrdiloeTidan momqrolavi civi winwklebi cic-
inaTelebiviT airivnen erTmaneTSi, me xan TaxTaxa mzis svetsa·vxedavdi
RimiliT, xanac Camrisxanebuli CrdiloeTisken viyurebodi. wamoiRo, amouSva
gulidan ialnom is dagubebuli xma, _ ohohohoo! _ miawyvit–moawyvita
aqeT-iqiT, _ xviviliT, kenweroebis xaTqaxuTqiT gamoatara ukana mxris da-
koJril, WirxliT gaWaRaravebul beber fiWvnarSi da janRis tylaSuna na-
fleTebad da nemsebiviT Cxvletana namqerad gadamatara Tofze dayude-
buls, me am xvivilsac, saxeze tylamunsac da nemsebis Cxvletasac RimiliT
Sevxvdi. maSin ialnom sul ufro Ronivrad da Ronivrad gaimeora igive, _
ohohohohoo! _ TviTonac Ronierma, didma, marto mTad·ka ara, imedian sizvi-
aded mdgarma qveyanaze. me mainc vuRimodi. maSin am gurgurSi da mRelvare
baSi maCvena gayinul Tovlze gadmomavali mglebis totyia nafexurebi, _
mze ki idga da mxiarulobda, _ kidev _ Savi qorebi, uceb gamoyofilni janRi-
dan, bolos _ pawawina yviTeli·nagvianevi Tu naadrevi yvavili xmel balax-
ebSi. daviwye sxva yvavilebis Zebnac,cota xanSi vi pove aTiodec,da mxolod
maSin movwyvite erTi. Camovedi, Camovidable im yvavilis fereb-ferebiTa
da isev RimiliT, da Caqra mze.
***
628
axla, mTeli kviris Semdeg, ialno isev iseTia, rogoric yovelTvis iyo.
asev mSvidad da keTilad dagvyurebs saxlebsa da adamianebs, TiTqosda
ufro mSvidad da keTiladac, magram me, TviT am simSvideSic, gamudmebiT
mesmis misi xvivili da Cagubebuli gminva, gamudmebiT vxedav SemfoTebul
WaRara fiWvnars, mglebis Zlier nafexurebs pirSeyinul Tovlze, SiSvel,
aqviTinebul beber kacs maRali xeebis iqiT, Sav qorebs...· yovelive amas
vurev mTvarisa Tu mzis Suqian namqerSi, vumateb Tavaweuli mglebis ymuils,
damsxvreuli yinulis CaxaCuxs, zemodan vadeb pawawina yviTel yvavils da,
rogorc Zenwi milioneri Tavis TvalmargalitebSi, vnetarob da vemuqrebi
kidec viRacebs.
sizmari ki, SesaZlebelia, Turme cxra wlis merec ki auxdes kacs. ·
`ciskari~ #5, 1978; erTtomeuli, 1981

`idilia~

ladom kvartaluri premia aiRo. sanam uwyisi win ar daudes, sanam mola-
rem fuli ar dauTvala, ar sjeroda, rom am fuls miiRebda. ar sjeroda,
radgan, _ premiebi gvekuTvniso, _ zafxulis sicxeebSi iTqva, iqidan mokide-
buli, im zafxulis sicxeebidan, sul esmoda, axla fuli ara gvaqvs, premia
momaval kviras iqnebao, _ da es momavali kvira oqtombris bolos Zlivs
dadga. magram jandabas, iyos rame da, roca ginda, maSin iyoso, _ ambobdnen
mSromelebi, _ ladomac marto salaros winkari gamoiara rogorRac areu-
li nabijiT, fuls ubis jibeSi idebda, mere mxrebSi gaiSala, uxerxulobisa-
gan ganTavisuflda.
kibis Tavze Tengizi fridoni da gaga idgnen, SeTqmulTa gamometyvelebiT
laparakobdnen. lado rom dainaxes, dauZaxes. lado mivida. wamo, diRomSi
avideTo. ladom ukan daixia. _ gamosworebis gzaze var damdgari da Tavi
gamanebeTo. _ Sen yovelTvis gamosworebuli ar iyavio?! _ miaSterda fri-
doni. _ sanimuSo unda gavxdeo.
_ rom egreve migakran sapatio dafaze, ara?
_ lursmani ar iSoveba, marifaTiano, iqneb Sen iSovo da profkavSirSi
moitano!
lado mibrunda da kibeze daeSva.
_ sanimuSod gaiWimebi kuboSi! _ moesma maRlidan.
_ Sen CaTqvirebuli angelosebi wagiyvanen kocna-kocniT pirdapir caSi!
_ ladom qudi mouxada, _ naxvamdis! _ quds daxeda, orive xeliT daixura da
629
gareT gavida.
gareT Semodgomis miburusebuli dRe iwureboda, SeumCnevlad Tqorav-
da, sinestisagan gadaSavebul asfaltze yviTeli foTlebi eyara, xeze skvin-
Ca ijda da mowyenili iZaxda. lados undoda skvinCa daenaxa, xes Semouara,
ver dainaxa, mainc saxeganaTebuli gadavida trotuaridan, manqanebs xels
uwevda. erTma patara biWma gauCera. lado Caujda, _ saburTalos bazarTan
mimiyvaneo. biWma gareka. ladom uTxra, _ gonSCiki xom ara xaro. biWs gaeRi-
ma da siswrafes umata.
bazris win manqanebis zRva idga. biWma Tqva, _ bodiSi, iqiT ver gavaCere-
bo. _ rasa bodiSobo! _ ladom maneTiani misca. biWma madloba gadauxada da
maSinve bazris karebTan areuli xalxisaken daiwyo yureba. ladom quCa
gadairbina, taqsis rigSi gaCerebul mezoblebs, axalgazrda keTil col-
qmars, qudis haerSi aweviT miesalma da xalxs Seeria. sxeulSi sasiamovno
Zalas da simsubuqes grZnobda. Tavi amayad eWira. ori celofanis parki
iyida, TiToSi sami Sauri misca, xilis rigs Cauara, leRvis fasi ikiTxa. ori
maneTi Rirda. _ qveynis boloao? _ exla iwyebao, _ miugo leRvis patronma.
lados gaecina.
_ jer xorci! _ Tqva xmamaRla da gadaxurulSi Sevida. daxlebs umTavre-
sad qalebi miseodnen. axali xorci iyo, Tanac blomad, Tanac burvakis, _ ra
Rirs burvakis xorcio? _ hkiTxa daxlidar qals. daxlidarma eWviT amoxe-
da, _ ar ici? _ ratom meCxubebiT? _ gauRima ladom. _ aba, maS ar ici, xorci
raca Rirs? _ burvakisac ori maneTi, kaco?! _ gaukvirda lados, _ ma ratom
ar yidulois es xalxi? _ feri ar moswonT, _ ii, es faris burvakebia, pa-
tivcemulebo, qarTuli burvakebi, jagrianebi! qalebi unRo RimiliT uyurebd-
nen, _ xuTi kilo SeiZleba? _ aTi inebeT! _ daxlidarma qalma feSxo Cam-
oiRo. erTma qaliSvilma axlaRa Tqva, _ jer Cven vdgavarT, batonos lado
ukan gadga, mibrZandiT, genacvale! magram daxlidarma xuTi kilo awona da
qalebis maRla gadmoawoda, laTom aTmaneTiani misca, yvelas madloba gada-
uxada, wamovida, xorci Tavisufal daxlze dado, daaTvaliera, Zalian kargi
xorci iyo, erT kacs sTxova, parkis piris gawevaSi mixmareboda, kaci miexma-
ra, xorci parkSi Cades, _ agaSenoTo _ da xilis rigebSi dabrunda. ori
kilo aleqsandres msxali iyida, ori kilogrami yurZeni. fuli ar enanebo-
da, premia TiTqos napovni iyo, mivida, is ormaneTiani leRvic aawonina, bolok-
ic aiRo, mwvanileulic, ZlivsRa iWerda gatikul parkebs. isev kerZo manqana
gaaCerebina, isev maneTi misca sami gaCerebis manZilze. kibeze Cqari, Ro-
nieri nabijiT avida da kars fexis wveriT miukakuna, _ gamiReTo! meuRlem
gakvirvebulma gauRo, gakvirvebuli uyurebda xelebSi, ra ambavia es? _ nan-
630
adireviao. _ mainc, kacoo? _ premia aviRe, premiao!
gamocvivdnen bavSvebi, ori biWi. da erTi gogo. _ mamas premia auRiao!
parkebis dadeba aRar acales, dauwyes CiTva, _ aho, uho! _ iZaxdnen mowonebis
niSnad. deda eubneboda, _ moicaT, jer xili ar WamoT, jer xili ar WamoTo!
_ cota, deda, cota! _ da, marTlac, cotas Wamdnen, _ TiTo msxals, TiTo kufxal
yurmens, or-or leRvs.
ladom Tqva, _ eg xorci egreve, mTlianad unda SevwvaT gazquraSi. meuRlem
moxeda, _ Semwvari ra unda gagvixdeso! _ muqTia, xvalac SegviZlia viyidoT!
bavSvebi, ra Tqma unda mamis mxareze dadgnen, _ maSin Sen mouare, Sen ici
egeTi rameebio. _ ki, batono, Sen mwvanils mixedeo.
ladom tansacmeli gamoicvala, saxeloebi daikapiwa, mWreli dana moZeb-
na, meore danaze asi pa, xorcs kani gadaafxika, gaasufTava, garecxa, Tan
bavSvebs elaparakeboda, _ ubralo xorci ar gegonoT, faris Rorisaa, rko-
Ti da wiwiboTi gazrdilisao. bavSvebi imasRa kiTxulobdnen, _ male Sei-
wvebao? _ maleo, sul maleo. ladom xorci gazquraSi Sedga, xelebi daibana,
SeimSrala. meuRles mwvanili gaerCia, gaerecxa, axla did jamze awyobda.
lamazad. brwyinavda sveli boloki.
lado wavida, divanze dajda, fexebi aikrifa, TaTrulad moikeca, xelebi
muxlebze daiwyo, jer yinCad iyureboda, mere Tavi marjvniv gadaxara da
baiaTi gaaba:
Rrubeli modis, wvimas apirobs,
Sexe, monadire rogor nadirobs...
kacma sakvebi moutana qalsa da bavSvebs! bavSvebic TaTrulad ikecavd-
nen fexebs iatakze da siciliT Sehyurebdnen mamas.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`ivane~ (samagido rveulebidan)

mokvda moxuci petre. ivane, misi Zmakaci, misi kbila, mSvidad dahyrdnobia
joxs da mSvidi TvalebiT uyurebs axalgazrdebis tirilsa da qoTqoTs.
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`ivris WalebSi~

me aqauri var, am wyal-Walis mkvidri.


631
patara rom viyavi, bebiaCemi, oqruaanT nino, xSirad miyveboda: aqao, Sviloo,
Cveni saxlis win, gaTenebisas xoxbebis kriaxi ismodao.
Cven dabla, asiode metris iqiT, gauvali Sambi da buwknari yofila. erTxel
Turme make Rori dakarges, yvelas egona, nadirma SeWamao, gavida TiTqmis
Tve da damuslukebuli goWebiT ki dabrunda Sin. erTxel Turme papaCemi
ivane (es papa Svilebsac ar axsovdaT) qalaqidan brundeboda, urmis Tvalma
yinuli Caamtvria iorze da im yinulqveSidan sam fuTze meti Tevzi amoiRes
papaCemma da Cvenma mezobelma gafriZem. erTxelac, zamTarSi, mglebma ZaRlebi
dafliTes ager aqve, sadac axla ezos msxlebi gvidgas. erTxelac iremi
Semovarda monadireTagan devnili da Robe gadaangria mkerdiTo.
raRa bebiaCemis naambobi, me TviTon maxsovs: mariSaulaanT venaxis bo-
loSi, lelian WaobSi, adamianisTvis SeuRweveli adgilebi iyo da im adg-
ilebSi aTasgvar fantastur arsebebs vasaxlebdiT Cveni bavSvuri gonebiT.
omis wina wlebSi, 39-40 wels, me da Cemi megobari, udrood gardacvlili
giorgi koSoriZe,aseT fexdaudgmel adgilebs vi pyrobdiT. sul dagazuli
gvqonda saxe da xelebi. erTxel Sua WalaSi iseT Caburuls mivaRwieT, sibn-
elem da sidamplis sunma SegvakrTo, ar daviwamloTo da dafeTebulebi
gamovcvivdiT ukan. TaTrebis WalaSi, mTel ayolebaze, veeberTela verxvebi
idga, SeiZleba aTaswlovanebic ki. iorze da mis ankara fSebze arafers vi-
tyvi, wisqvilis arxic ki savse iyo TevziT. venaxSi rom wyals gadavuSveb-
diT mosarwyavad, wyrTis sigrZe Wanrebi gadasdevnen da dawyvetisas faTqa
-fuTqi gahqondaT vazebsa da simindSi. Cvens wnorze, tyis ayolebaze, koda-
la budobda. kaWkaWebi xom (ra moxda, ratom miatoves kaWkaWebma ivris Wale-
bi?) yovel did qacvze akokolavebdnen budeebs. amovusxamdiT bartyebs da
vzrdidiT Sin, vaswavlidiT laparaks. Walis venaxebSi lobio da kombosto
gadaZovili iyo kurdRlebisagan. Tovli rom movidoda bavSvebis jiuti
xeliT naCxapnebiviT iyo areuli erTmaneTSi maTi nafexurebi. mTvarianSi
turebi gamodiodnen ezos kakalTan da kiodnen, kotrialobdnen. gamudme-
biT ismoda ivris xivili, qarian amindSi _ verxvebisa da murynebis Suili.
iori gvamaragebda saucxoo SeSiT _ nariyiT. Cems kbila biWebs aravis gvax-
sovda, rodis viswavleT curva. vbanaobdiT ankara sabanaoebSi, viweqiT wminda
silaSi, vixuxebodiT, vixrukebodiT mzeSi. pawawina natexebad vinawilebdiT
romelime Cvenganis jibeSi Camxmar purs da vWamdiT ugemrieles namcxvarze
gemrielad.
daiwyo omi, oms aRdgeniTi periodis wlebi mohyva da dadga dRe, roca
es didebuli ivris Walebi _ Cveni Wala, Sua Wala, TaTrebis Wala da xevs
zemoTa Wala TiTqmis mTlianad ganadgurda.
632
Zneli ar aris mizezebis daZebna, ramac Walebi gaanadgura. sofelSi jan-
magari mamakacebi aRar iyvnen, Soreul did tyeebSi veRar midiodnen gama-
rTuli urmebiT da furgonebiT. qalebi da bavSvebi Walebs misdgnen: aq
iWreboda yvelaferi: SeSac, Wigoc, fiCxic, jaljic da wnelic. omis wlebSive
gadawves, gakafes, yamiri gatexes da Wirnaxuli daTeses naklebqvianebSi. Cemi
TvaliT minaxavs kidev ufro gulisdamwyveti suraTi: sofel oTaraanT
karis gaswvriv mwyemsi biWebi Wridnen da Tovlze aqcevdnen mSvenier, Sin-
dis simsxod kvirtebdaberil verxvebs... mxolod imisTvis, rom Txebs neke-
rad ekortnaT. yovelive , amas ormocdaaTian wlebSi isic daerTo, rom
iori TiTqmis mTlianad Tbilisis zRvisken gadaugdes. gazafxulze, wyaldi-
dobisas, ase Tu ise, kidev ivseboda misi kalapoti wyliT, zafxulSi ki fexT-
gauxdelad, qvebze xtomiT, gadavdiodiT zed. samudamod Camoiwkrita da CamoS-
ra ivris CaCxriala totebi da lifsitebiT savse mosarkuli fSebi. fexi
amoikveTes am mxareSi wylis nadir-frinvelma _ wavma da dinjad mofla-
Sune yanCam. wylisgoWa Tu gaikivkivebda xandaxan, isic SemkrTali, SeSfoTeb-
uli. mdinaris kalapotidanac ki amoikrifa yoveli momsxo qva saxlebis
saSenad. mtveri asdioda mraval naWaobars. TvalnaTlivi xdeboda zogier-
Ti mecnieris wyalgadamwuravi azri, TiTqosda miwa daiRala, niadagi kvdomas
iwyebs da sul raRac sami aTeuli wlis Semdeg sayovelTao SimSili moicavda
dedamiwas.
magram gavida kidev wlebi da TvalnaTlivi sxva rame gaxda. miwa jer
kidev Ronieria, Ronieria haeric _ Wala isev wamoizarda, atyda, aiyara, gada-
ibura. Cveni venaxis boloebidan dawyebuli lafian xevamde, iqidan kidev
zemoT da zemoT, tyian mTebs Soris, cas etotinebian verxvebi da wnorebi,
murynebi da qacvebi, kunlebi da ilRunebi, mdgnalebi da tirifebi. gabmulan,
gaxlarTulan maT Soris Rvedkecebi, usurvazebi, mayvali, RiWa. WinWrob adg-
ilebSi amozrdilia leli da Wili, lerwami da batikbila. tborebi gadafa-
rulia wyalmcenareebiT. SarSanwin, did Tovlobas, isev vnaxe ruseTidan
gadmofrenili CxarTvebisa da jijRebis did-didi gundebi. Savi RrublebiviT
gadadiodnen erTi Walidan meoreSi, eseodnen qacvebs (es xom swored is xea
rusebi îáëåïèõà-s rom eZaxian da am bolo xanebSi amdens laparakoben
misi nayofis samkurnalo Tvisebebze). esevian, kortnian, xaroben. qacvis xom
mTeli zRvaa aq, Tan rogori dasxma icis dalocvilma! SarSan noemberSi,
sul aqve, venaxis bolos, nasimindarSi SxrialiT amomifrinda wyvili xoxo-
bi, maSxalebiviT aiWrnen caSi da mere axlove Casxdnen isev nasimindarSi.
yovel nabijze kuTaven da WaxWaxeben SaSvebi. Cemi mezobeli antonaanT so-
sia, romelic pirveli Cavida Walis venaxSi saxlis asaSeneblad, dabejiTe-
633
biT irwmuneba focxverebis frutuni mesmis Ram-RamobiT Sambianebidano.
kvlav momravlda kurdRelic. kvlav ismis zamTris pirebSi meZebrebis yefa
da monadireTa gadaZaxili.
ar aris Zneli dasaZebni arc am zrdisa da aRorZinebis mizezic. esaa
mSvidoba, mSvidoba da keTilgoniereba adamianisa, keTilgoniereba da gaZl-
iereba qveynisa. sadRa sWirdeba imdeni SeSa-saTbobi gaziT momaragebul
sofels, an ara da Wigo mavTulgabmul venaxs, an wneli, an fiCxi, an jalji
SesaRobad. moisvena miwam, saSualeba mieca emuSava guldadinjebiT, da wamo-
iRo Tavisi saocrebebi _ mcenareuli samyaro. adamianebmac SeaSveles xeli
_ auges wyalsatevebi, romelic regulacias ukeTebs mdinaris momatebas,
daklebas, gaiyvanes arxebi, saca miwas ugviandeboda, TviTon Carges swrafad
mzardi alvebi (mTeli TaTrebis Wala am alvebiT aris savse, TaTrebis
Walac da mariSuliaanT venaxis bolos naWaobrebi). da ai dRes, sam noem-
bers, Semodgomis mSvenier, CayuCebul naSuadRevs swored mariSuliaanT
bolos, naWaobarSi momixda gavla. RmerTo, ra lamazi iyo qveyana! ca lurji,
lurji, spetaki TovliT gadalesil ialnos mwvervalebis fonze kelaptre-
biviT anaTebdnen tanwerweti, xelierTpirad gayviTlebuli alvebi.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`imedi~

_ Tqven es ambebi aq ar gjeraT, eleqtroniT gaCiraRdnebul, gakriale-


bul Tbil oTaxSi, magram sakmarisia aRmoCndeT siberiT tandakoJrili
muxebis tevrSi, _ foTlis Camovardna rom ismis Soridan, nislic ki rom
SmaSuniT edeba kenweroebs, _ da maSinve daijerebT yvelafers.
_ SegiZliaT, yuri aTxovoT foTlis Camovardnis xmas tyeSi?
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`imedis Citebi~

fanjris rafaze ori beRura ijda, dedali da mamali, isini akakunebdnen


minaze da yuradRebis momlodine TvalebiT iyurebodnen oTaxSi. qeTevans
gaeRima, puris natexi aiRo, muWaSi wvrilad Caifxvna, fanjara gamoaRo da
nafxvenebi gagrZelebiT dayara rafaze. fanjrisken rom midioda, beRurebi
afrindnen, asayvaveblad wiTladgamokvirtul nuSis dabliTa totze Sesxd-
634
nen da axla iqidan iyurebodnen cnobismoyvareobiT. qeTevans isev gaeRima.
_ modiT, WameTo, _ fanjara mixura, wamovida, taxtze dajda da Cais sma ga-
nagrZo. Tan Cais svamda, Tan sul fanjrisken iyureboda.
beRurebi mofrindnen, jer ramdenjerme gamoixedes oTaxisken, mere nafx-
venebis kenkva daiwyes. pirvelad Cqar-Cqara kenkavdnen, SemdegSi _ nela.
aiRebdnen namcecebs, uWirdaT gadaylapva, yels Wimavdnen, aqeT-iqiT iyure-
bodnen TiTqos mSvelels uxmobdnen. mofrinda wimfefec (wivwiva), beRureb-
ma ukmayofilod dauJivJives, wamfefe afrinda, magram fanjris rafazeve dajda
da saswrafod gadaylapa ramdenime namceci.
qeTevani isev wamodga, _ Citebic afrindnen, jer wimfefe, mere _ beRurebi,
_ Rumelidan qeTli aiRo da Cai gadaicxela. dajda Tu ara, Citebi isev
mofrindnen. mamal beRuras boloze ramdenime bumbuli aklda, brZolaga-
datanilad gamoiyureboda. uceb yvela Citi erTad afrinda. fanjaras
mkveTri cisferi Suqi moadga. qeTevani erTxans ver mixvda, ra Suqi iyo,
SemkrTalma wamoiwia. laplapa cisferi manqana modioda nel-nela, uxmod,
sul axlos movida, rogorRac zomaze metad. didi da farebbriala, TiTqmis
kedels moadga da iq gaCerda. _ vin aris, netavo, _ Taviseburi mRelvarebiT
fiqrobda qeTevani.
manqanis kari gaiRo, mokle qurTukiani kaci gadmovida, fanjrisken gam-
oixeda da qeTevani axlaRa mixvda, rom abesalomi iyo _ deda genacvalos,
Sviloo, _ orive xeli gadaisva Tmaze, kars miswvda, gamoaRo, abesalomi ukve
karTan idga da eRimeboda. qeTevanma fexiswverebze aiwia, abesalomi daix-
ara da akoces erTmaneTs.
_ deda genacvalos Sen!
_ rogora xar, rogor? _ beWebze xels uTaTunebda abesalomi.
_ me ra miSavs, Tqven iyaviT kargad, Svilebo, da me araferi miSavs. bavS-
vebi rogor arian, Tina?
_ bavSvebic kargad arian, Tinac. Seni dardi gvaqvs, erTi es aris. Sen xom
magra xar?
_ · Cemi nuraferi gadardebT, genacvaleT. biWi rogor aris, cudad xom
aRar gamxdara kidev?
_ cudad ki ara, bakurianSic iyo.
_ gogoebi?
_ gogoebic kargad arian.
_ es manqana? manqana visia?
_ visi unda iyos, _ gaeRima abesaloms, _ Cemia, Cemi sakuTari.
qeTevani daibna, gauxarda kidec da arc gauxarda.
635
_ ras ambob, biWo!
_ ra ras vambob, Rirsi ara var, Tu ra aris?
_ rodis gamoiyvane?
_ meore kvirac aris, metic.
_ RmerTma mSvidobaSi mogaxmaros, Svilo, janis simrTeleSi, bedniereba-
Si, magisi Rirsica xar da metisac, magram valebSi CaiflobodiT, Svilo.
_ araviTari vali, mec sufTa var da egec.
abesalomi manqanisken wavida, kari gamoaRo.
_ modi, Cajeqi.
qeTevani mivida, RimiliT Seixeda SigniT.
_ mogwons?
qeTevanma mxolod Tavi dauqnia, moridebiT waiRo gaSlili xeli da
savarZelze gadakrul Rvinisfer flanels gausv-gamousva.
_ radioca aqvs?
_ radioc, yvelaferi.
abesalomma patara tranzistori CarTo. viRac qali mReroda, mec alu-
blebi, mec alublebi miyvarda mxolodo.
_ Zvel droSi Tamar mefesac ki ar eqneboda eseTi rame, Tan evlo mSralad
da koxtad, Tan simRerebisTvis esmina.
_ aba, ra! Cajeqi, Cajeqi! _ xeli mohkida abesalomma.
qeTevanma ukan daiwia.
_ mSvidobaSi, bednierebami ra kargi sunica dgas Sig. bavSvebi gaixarebd-
nen Zalian.
_ su yiraze dganan.
_ dideda enacvaloT!
_ Cajeqi, qalo, dagekvebos. _ isev eweoda abesalomi.
_ moica, raRa bebrebi unda daikvebo!
_ nu ici Sen am bebrobaze laparaki, ra dros Seni bebrobaa.
_ ii, Svilo! '
abesalomi aRar misZalebia, manqanis kari mixura da oTaxSi Sevida. pat-
ara oTaxi TiTqos kidev ufro dapataravda. qeTevani RumelTan Cacucqda,
Rvelfi gaqeqa, SeSa SeukeTa,
_ sul aqa xar Camobargebuli?
_ aba ra vqna, maRla ra gaaTbobs. vijeqi exla da Caisa vsvamdi, Citebi
mofrindnen. me Caisa vsvamdi, Citebi namcecebs kenkavdnen. egeni myavs xmis
gamcemebi.
abesalomma qurTuki gaixada, RimiliT dahyurebda fanjris rafas, sadac
636
isev eyara puris nafxvenebi. qurTuki qeTevanma CamoarTva.
_ esec exla iyide? _ xelSi swonida qeTevani.
_ ho.
_ kargia. geSieba, ara, Svilo? ?
_ ara, araferi minda.
_ erbokvercxs Segiwvam xelad...
_ araferi ar minda, erTi saaTic ar iqneba, xaSi giaxeli. TelavSi viyavi,
iqidan movdivar, _ abesalomi taxtze dajda daRliliviT.
_ TelavSi, raze?
_ patara saqme mqonda institutSi.
_ wuxel iq iyavi?
_· wuxel, ki...
_ Tamila xom ara naxe?
_ ara, ver movaxerxe. xom ici Cveni xalxisa, rom damsves, pirvel saaTam-
de verafriT avexie skams.
_ dalie?
_ cota. Zalian cota.
_ ar unda dalio, genacvalos deda, exla sul aRar unda dalio. erTi
samoci aTasi xom mainc eRireba eg manqana?
_ samoci ara, sul rva.
_ eg axal fulze.
_ aba, Zvel fulze viRa iZleva rames. ar unda daiviwyoT eg Zveli fuli?
_ iih, ra vici, oTxmoci, oTxmoci aTasi. ician ki fasi. xom valebSi Cai-
flobodiT yelamde.
_ ara-meTqi, aki giTxari, mec sufTa var da egec.
_ ra vici, Svilo, sami didi Svilis patroni, isic qalaq adsgilas...
_ kai ra, dedi, mecnierma kacma rom manqana iyidos Cven droSi, gasakvirve-
lia? memwvanileebi yiduloben.
_ isini did fuls akeTeben.
_ Cvenc, dedi, Cvenc. Tinas xelfasi yvelafrad gvyofnis _ saWmelad, sas-
melad, Casacmelad, dasaxuravad. Cemsas kidev salaroSi vinaxavT.
qeTevanma guldawyvetiT Sexeda.
_ ar gadagiyvanes ufros TanamSromlad?
_ ara, magram exla sul male gadamiyvanen.
qeTevanma aRaraferi Tqva. ufro da ufro aSkarad Caudga dardi Tvaleb-
Si. abesalomi wamovida, cota xans cecxls mieficxa.
_ uh, ra kargia cecxli!
637
_ Cai mainc dagelia.
_ araferi minda-meTqi, nu Semawuxeb Seneburad. me, ai, aqve wamovwvebi
cota xniT, xaSma moTenTa icis, Tvals wavatyueb da waval, bodiSs gixdi, rom
veraferi mogitane. _ abesalomi isev taxtisken wavida.
_ ra unda momitano Senze ukeTesi, Sens naxvaze ukeTesi, wamoweqi, am Sals
dagxurav.
abesalomma erTxelac gaixeda fanjaraSi, fexsacmelebi gaixada, taxtze
miwva da kedlisken gadabrunda. qeTevanma Tavisi Tbili Sali waaxura, _ ra
kargia, _ Tqva abesalomma. qeTevanma fexebic dauTbuna paltoTi. _ ra kar-
gia, _ kidev Tqva abesalomma da TiTqmis maSinve CaeZina.
qeTevani idga. jer undoda, sufra aelagebina, kovzi TefSze gauwkarunda
da Tavi mianeba. frTxilad mivida fanjarasTan, mxrebabuzuli uyurebda
manqanas, _ raRac SemaSfoTeblad Tvalebgaciebul arsebad eCveneboda, Cit-
ebic Sefiqrianebuli uyurebdnen nuSis totebidan. frTxiladve, abesalo-
misken mzeriT, gamoaRo kari, derefanSi gavida, gaCerda da axla iqidan uyureb-
da manqanas, mere irgvlivac Semofara. Zalian sufTa nakeTebi iyo, Ronivrad,
gabatonebiT idga miwaze.
rva aTasi! ramdeni Tvis xelfasia rva aTasi, kacma rom sxva rameSi ar
daxarjos? ormocdaaTi Tvisa. ramdeni weliwadia ormocdaaTi Tve? oTx
weliwadze meti. vaime, Tanac kilo xorci ramdeni maneTi Rirs bazarSi? _
CaumZimda da CaumZimda guli, muxlebdauZlurebuli avida kibeze. es iyo
Zveleburi kibe, rikulebiani, odesRac cisfrad SeRebili. saxlic Zveli iyo,
isic rikulebian aivniani, TaRovani fanjrebiT, mRvdlebi da soflis SeZle-
bulebi rom aSenebdnen Zvel droSi. TiTbris saxelurs daawva, Sevida Sig-
niT, civadmibindul oTaxSi sinaTle CarTo. ganaTda: ori sawoli, saTavi-
TurTan ficris fafebi rom hqonda Cadgmuli da zed tbaSi mcuravi gedebi
iyo daxatuli; erTi kaklis xis tansacmlis maRali karada; erTi ovaluri
patara magida fanjris gverdiT, zed _ sarke. erTi bambukis etaJeri, wignebiT
savse da erTic sasadilo didi magida SuaSi. am magidis Tavze CamoSvebuli
iyo Zveleburi lampis mooqruli WaRi da eleqtronaTura iqidan anaTeb-
da. kedlebidan iyurebodnen Tavdaxuruli qalebi da xanjalze xelebdawy-
obili kacebi. mxolod oTaxis aRmosavleTi kuTxe iyo Tavisufali. iq, zem-
oT, patara saxate iyo gamarTuli, aqeT-iqidan bzis xmeli totebi hqonda
Semowyobili. qeTevani xatis win gaCerda, samjer gadaiwera pirjvari, mere,
xelebi mkerdze daiwyo da saocrad mowyale cisferTvalebian axalgazrda
dedas Seevedra: ·
_ RvTismSobelo dedav, Sen daifare Cemi modgma da sisxli! ukadrisi
638
araferi akadrebino, Seni ubisa da kalTis Wirime! Cveni mama-papis saxelis
Semrcxveneli araferi akadrebino, Cveno wamebulo dedav! mieci Zali tkivi-
lis da gaWirvexis atanisa, oqroTi cdunebis Zlevisa nu gaaWuWyianebineb
suls, nurc xelebs! RvismSobelo dedav, Seni mavedrebeli iyo Cemi mama-papa,
Seni mavedrebeli var me, ukadrisi araferi akadrebino Cems modgmasa da
sisxls, daifare Seni keTili kalTiT... -
cremli RvarRvariT Camosdioda loyebze.

***
qveviT rom Cavida, abesaloms isev eZina. miuxedavad imisa, rom axla fan-
jara sanaxevrod amoevso cisfrad priala Tvalebgayinul manqanas, mainc
mofrindnen beRurebi, beRurebic da wimfefeebic. beRurebi ukve samni iyvnen,
wimfefeebi _ orni. xuTive Citi mSvidad kenkavda puris namcecebs da kmay-
ofilebis gamometyvelebiT iyureboda oTaxSi. qeTevans imedis keTilma
Suqma gaunaTa suli.
`Tebro~, 1983

`inglisuri sadazvervo skola~

nasadilevs siaruliT ar unda datvirToT organizmi, _ amas CagvCiCineben


yovel sanatoriumSi. me gadavikideb patara, msubuq monadirul CanTas, davi-
Wer xelSi simZimis SemagrZnobel bzis joxs da gavdivar sanatoriumis ez-
odan. iqve, gzis iqiT tbaa. seqtembris boloa, wynari dReebi, tba sul kamkam-
ebs sarkesaviT; amoxtebian Tevzebi, erTmaneTisken wavlen wylis wreebi,
amovardeba zogjer didi Tevzic, aRelvebuli wyali WylapuniT awydeba na-
pirebs. dacuraven ixvebic, Seqan-Semoqandebian isinic, mere isev ganagrZoben
TavianT saamayo gzas.
mTavari gzidan mec gadavdivar velSi. gza midis aq sawkreti arxis na-
pir-napir. velebi sqeli balaxiT aris dafaruli, manqanebi dadian, Tibaven,
kuwaven, ukanmomyol avtomobilebs uyrian ZarebSi. Tu kargad datvirTuli
avtomobili gagivlis gverdze, miwisZvras grZnob. magram me ukve aRar mak-
virvebs es, mTeli es didi velebi naWaobaria, Zirs, ramdenime metris qvemoT,
axlac wyalia, tba. didi simZimis dawolisas miwa tokavs. frTebis caxcaxiT
afrindebian mwyrebi. qvemoT, naTibSi, dadian miminoebiani monadireni. Tu
miuaxlovdebi maT, miminoebi didi Tvalebis braziani parpariT SemogaSter-
debian ucnobs. balaxebSi daZvrebian meZebari ZaRlebi, isini amoafrenen
639
mwyrebs, monadireni miuSveben miminoebs, Znelad, rom miminos gausxltes mw-
yeri. Caagdebs mwyers balaxebSi, monadireni da ZaRlebi garbian maTken.
mimino farTxavs frTebs, is ukve miCveulia, rom mwyeri unda waarTvan. gor-
ozad iyurebian ZaRlebi, is Tmobs...
gzidan bilikze gadasulia invalidis, fexebmokveTili mamakacis patara
manqana. mamakacs orluliani Tofi uWiravs. is im mwyrebze nadirobs, axlo
rom gaufrenen mas da mis manqanas. miminoebiT monadireni amgvar uflebas
ar miscemen aravis, magram ufexo kacTan ra qnan?!
ufexo kaci icinis. _ me aq yarauli var, Tu vinmes ekuTvnis mwyeri, me
mekuTvnis jer. omSi davkarge es orive fexi. Svilebica myavs, SviliSvilebic.
SviliSvilebisaTvis kargia mwyris xorci. me, TavSi rom mcemo, ver SevWam.
monadireoba ki miyvars. uceb isrola orjer. mwyeri ganagrZobda frenas.
_ Soria! Sorio! _ swrafad gamocvala vaznebi lulebSi.
gzaze wamomewevian da gamiswreben gogoebi, biWebi. isinic tyeSi midian,
Tan miaqvT boTlebi, raRac-raRac misataneblebic. arxSi wyals gadavlebu-
li aqvs moyavisfro xavsi, iqiT napiras atexilia anwli, anwls ukve krefen.
aqeT napiras, advilad misawvdenze, aqa-iqRa RimRamobs bedad gadarCenili
mtevnebi. xavsian wyalze fexebgaCaCxuli gaCerebulan ficxi bayayebi. gaTi-
bulebSi balaxoben Wreli Zroxebi, maT zemoT trialeben TiTqos yvelaf-
riT TavSebezrebuli Zerebi, saerTod, am dros, nasadilevs, TiTqos moduneb-
ulia, gazarmacebulia yvelaferi.
swori saTibebi mibjenilia goris mwvane Zirebs, im Zirebidan iwyeba
tyeebi. Zirebzeve gadis didi, dabetonebuli arxi. arxSi axla wyali Zalian
cotaa. Zalian wminda, irevian cidis sigrZeze Tevzebi. arxs aqeT-iqiT mi-
uyveba apatriaqebuli anwlebi. ise asxia, ise mwifs, erT sofels eyofa saaryed
(ra Tqma unda, Zveli dro rom iyos da anwlis arayi Rimils ar gvrides
msmelebs). aris erTi kenkrac _ wiTeli, wiTeli, saocrad wiTeli wveniT. es
SeiZleba gamoyenebuli iqnes saukeTeso saRebavad. mere ramdeni gvWirdeba
Cven wiTeli feri.
arxze gadadebulia ori grZeli mori, zed dakrobilia mklavis simsxo
naWrebi _ imave muxis, nekerCxlis, rcxilis. xids ase, metris simaRleze gas-
devs moajirad msxvili, daWimuli mavTuli. me ar mWirdeba mavTulze dayrd-
noba, gavdivar ise, xelebaweulic ki. xids iqiT, ukve tyeSi, nadimobs gogo-
biWebis patara kompania. isini siciliT miyurebdnen me, Turme natrobdnen
mebanava arxSi, xididan Tavdayira wasuls. es ar avusrule. amitom mTava-
zoben arays, es mainc miviRo maTi mxridan. me vlocav, _ es tyeebi mudam
mimzidvelad Srialebdes maTTvis. tyeSi gaismodes qarTuli, naxevari Wiqa
640
Sevsvi, meti ara. didi madloba Sevwire da avedi tyeSi.
es ucnauri tyea, sul maRali xeebi _ maRali muxebi, rcxilebi, nekerCxle-
bi, ifnebi, Tamelebi. maRla aqvT Sekruli totebiT da foTlebiT ca. dabla,
TiTqos Ronieri xeebis imediT, balaxoben Zroxebi, kameCebi, xborebi. fexi
ara aqvT asaCqarebeli. waqceulia zexmeli xeebi, iSviaTi SeSebi Rumlebis-
aTvis, buxrebisaTvis. magram aqedan gatana an Zalian mkacrad aris akrZal-
uli, an miudgomelia gamwevi ZalebisTvis. waqceuli xeebi Camosajdomad
mepatiJebian TavisTan. vjdebi muxaze, vasveneb fexebs mindvris sicxis Sem-
deg. aviyurebi maRla, saerTo sicxeSi CauTvlemiaT yvavebs: umetesobas am
bebrebisa daavadebuli aqvT RviZli. kodala akakunebs mainc, Tanac erTi
ara, meorec. ca saocaria, ra avadmyofobaa aseTi, am jan-RoniT savse xeebs
Zirs rom SemoaWams irgvliv, dahberavs mere cota qari da es ZirgamoWmuli
xe WaxaniT, RraWaRruWiT CamoiCexeba xeebSi, Camoileweba totebic maTi. wiv-
wivebi foTlebis ukan raRaceebs eZeben gafacicebulni. marto damavali,
dafiqrebuli skvinCebi gverdze Tavgadaweulni Semogvyureben pirdapir
TvalebSi. msubuqi, haerovani boloqanqalebi nel-nela daseirnobdnen kame-
Cebis zurgebze. gegoneboda, xeebs Soris gafantul Zroxebs patroni ar hyavda
aravin.
davisvene, avdeqi, wavedi zeviT da zeviT. iq ufro didi da maRali xeebi
iyo. iyo muxa iSviaTi msxvili, swori, maRali, xuTi metris simaRlis futur-
oiani. is futuro ise iyo Camorecxili wvimebisagan, priali gahqonda kedlebs.
Sevedi futuroSi, vsunavdi tyiur sasiamovno suns. yurs vadebdi gasufTave-
bul kedels. maRlidan Tu dablidan, miwidan, yurTan Tavs iyrida raRac
CuCuni, raRacaze moTqma _ grZlad, Cumad, sevdianad. gamovedi futurodan,
avyurebdi kenweros. kenwero jer mwvane hqonda, da me viloce, mwvaned dar-
Ceniliyo didxans, didxans. davinaxe yvavic, romelic dafiqrebuli damyurebda
maRlidan.
daiwyo lianebi. ivris WalebSi bavSvobagatarebuls, RvedkecebSi naZroms,
didad ar unda gavekvirvebine lianebs, magram aqaurebi... auh, jer xeebi sad
iyo wasuli marto, mere zed lianebi, zogi oc metrze aWimuli sayrdenebis
gareSe. da roca mivxvdi, ra mcenare iyo es liana... ho, iyo usurvazebic, ufro
tanbewvianebi, vidre is meoreni, Zlierni... da roca mivxvdi, rom oc metrze
iyo asuli vazi, uZvelesi kolxuri jiSi, esxa maRla, mwifda, Rmuili mominda.
dablac unda sxmoda kaxeTidan mosuli stumrisTvis. magram amao iqneboda
es Rmuili. vazi _ misi rqebi, giSergareuli mtevnebi lamazad brwyinavda
cis lurj tatnobze. yofilan aqaurebi, romlebic adian iq, maRla, krefen
mwife mtevnebs, Rvino gamodis cota, magram iSviaTad gemrieli... aqaurobas
641
vakavSirebdi Zvel kolxeTTan, dawnuls, daxlarTuls, caSi asuls, mtrebi-
sTvis gzis abnevs.
erT CadablebulSi gamodioda wyaro, civi, ankara. ori muWa movsvi, avedi
cota maRla da gavCerdi. ori axalgazrda iyo, erTs WaRara hqonda gareu-
li cota. is WaRara adioda Zalian maRal vazze, gadakiduli hqonda bam-
bukis kalaTa da Toki. dabla mdgari biWi umarjvebda Toks da SigadaSig
amoZaxilebiT amxnevebda maRla amavals. WaRarianma ucnauri simsubuqiT
aaTava vazis lopri Ziri, gaifarTxa totebSi, dakida kalaTa da daiwyo
yurZnis krefa. Zalian swrafad krefda, uSvebda patara kalaTs dabla, dab-
la myofi kalaTs acarielebda godorSi, isev uSvebda maRla. me aRar mind-
oda aRarsad wasvla. dabla mdgars gamovelaparake, daxmarebac SevTavaze
Tuki _ SevZlebdi rames, dabla mdgars gaecina, _ im maRla asuls ver daex-
mareba veravino. eg tyved CauvardaT germanelebs, sul patara biWi. tyveo-
bidan daixsnes ingliselebma, _ moefernen, mouares, daamTavrebines Spiona-
Jis skola, saidan aRar hyavdaT moyvanili maswavleblebi. enebs swavlobs
ucnaurad swrafad. egeT kedlebze dadis, piri Ria rCeba xalxs.
CvenTan Semogzavnes Cumad, TavianTi saqmeebi unda ekeTebinaT. aq aRiara
danaSauli, Cabarda Cekas. mainc 25 weliwadi misces. sul Svidi weliwadia
gareT rom aris.
_ movida! movida! _ iZaxda maRliTa. modioda kalaTi. Cven daviWireT,
CavcaleT godorSi. rom Camovida is maRla myofic, areul-dareuli vuyureb-
di. saxe hqonda lamazi, magram nakuWni, cisfer Tvalebs sul dacinviT acimci-
mebda. gadaxunebuli iyo mzisgan, sakvirveli iyo WaRara, _ qarTvels aRarc
hgavda. xeli rom momawoda, rkina Camido TiTqos. madloba gadavuxade
orives, davuloce momavali, wamovedi... magram...
_ ram damawerina es ambavi amdeni xnis Semdeg. me kidev ramdenjerme
viyavi zemoTnaxseneb sanatoriumSi, magram tyis im siRrmeebisaken sadac
lianebia, usurvazebi, Rvedkecebi, namdvili vazebi, aRar meweoda guli. ingli-
suri sadazvervo skola, nebiT Tu uneblieT, CvenTan ukeTebda TavianT Sesa-
Zleblobebs demonstracias. raRac arasasiamovno suni asdioda yovelive
amas.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`isev bebia da SviliSvili~ (ioram qemerteliZes)


ixile afreTve _ `bebia da SviliSvili~

642
_ meca myavs bebia, mamaCemis deda, lamazi, lamazi, myud roSi danTebuli
sanTeliviT. axlac, oTxmoci wlisas, sul sikeTiT ucimcimebs Tvalebi. cx-
ovrobs soflad, Cvens Zvel saxlSi. cxovroben kidev, im qarTuli kramitiT
daxurul saxlSi, didi kaklis, didi TuTis da didi leRvebis qveS, beberi,
yurebdaWrili ZaRli almasa (sul TavisTvis sTvlems), amayi kata zozia,
ramdenime qaTami da erTic jaWviT dabmuli Rori. mohyavs bebias, ra Tqma
unda, mamaCemis daxmarebiT, simindi, lobio, gogrebi, niori, xaxvi, ucxo suneli,
zafrana, wiwaka... vaSlebi, msxlebi da komSebi TavisTavad, kidev _ broweule-
bi. wvimian Semodgomas broweulebi daskdeba xolme da wvril wvril foT-
lebSi brdRvialeben lalis Tvlebis grovebiviT.
rac papa gardaicvala, bebias fexi aRarsad gaudgams. vexvewebiT xolme,
wamodi, bebo, zamTarSi mainc CvenTan iyavi, qalaqSi, gazafxuldeba da Camogiy-
vanT isevo, magram arao, sul uarzea. swored zamTarSia Cemi aq yofna saWiro,
sanam cocxali var, Cvens fanjrebSi sinaTle ar unda Caqreso. aris xolme
Sebuduli zamTrobiT dabla, patara samzad oTaxSi. zamTrobiT papaCemis
suraTic iq Camoaqvs (papas ulvaSze xeli ukidia da ise iyureba). Tovs, yin-
vaa, qarbuqia, bebia ki zis fanjarasTan, an arTavs, an qsovs, da gamoiyureba
gareT. RmerTma uSveloT, mezoblebi gvyanan kargebi, modian bebiasTan, isin-
ic masTan xelsaqmoben, laparakoben salaparakos, arToben, erTobian. mar-
to erTaderTxel, me rom coli moviyvane, gabeda da CamobrZanda qalaqSi.
rogor moaxerxa, gasaocaria. Camoitana kalaTebi savseebi, pirgadakerile-
bi. dawnuli didi boca _ Rvino. arayi, yvelaferi, da SabaT dilas, Cven rom
isev viweqiT, marto mamaCemi iyo wasuli bazarSi, Tavs wamogvadga yvelas.
atyda erTi ambavi, _ bebo Camovida, beboo! SemovexvieT didian patarianad.
bebom kidev moixada Tbili qiSmiris TavSali, gaixsna dugmebiT Sekruli
badrijnisferi xaverdis palto. paltos gaxdaSi Cemi meuRle miexmara, pa-
tarZali. gaxada, awon-dawona xelSi da aRtacebulma Tqva:
_ es ra stilni palto gqoniaT, beboo.
gaecina bebos da uTxra:
_ gaCuqeb, genacvale, qudebad mainc gamogadgebaTo.
_ ah, ah, arao!
magram bebias sityva namdvili sityvaa, aCuqa. im paltos axla Cemi meuRlis
palto hqvia. davsviT, Caujda muxlebTan Cemi da, davusxediT zogni aqedan,
zogni iqidan. xelebiT gavuTbeT gamSrali, gamSrali, civi TiTebi. gamov-
kiTxeT, rogorc wesia, ra rogor iyo Cvens so felSi. isic mogviyva: megona,
ubeduri iasonis dakrZalvaze mainc CamoxvidodiT, qveyana iyo, magram tyui-
lad damawyda Tvalebi gzazeo. im iasons cxrameti wlis biWi mouyva avari-
643
aSi, daeRupa, imis Semdeg galoTda, yinulze waqceuliyo, sacodavi, daekra
qvisTvis kefa da iqve amosvloda suli. mere mogviyva, rogor Camosuliyo
Cvens mezobel sofelSi zvavi, madloba ufalso, marto erTi boseli waiRo
Zroxian-xboianado. kidev mogviyva erTi mezoblis ambavic. mSeneblobaze
rom daeRupa qmari, _ simkarma daiyola gauxareli, _ da pensias ar uniS-
navdnen. wasula is mezobeli, ori bavSvi sWeria xelSi, erTi aqeT, meore _
iqiT, da ise misula zeviT, mTlad ufrosobaSi. iq gaurCeviaT saqme, sami kaci
daupatimrebiaT, im mSeneblobis moTaveebi, Cveni mezoblisTvis kidev, pensi-
ac xom dauniSniaT, saxli hqonia dasamTavrebeli, im saxlis damTavrebac
dauvaldebulebiaT mSeneblobisaTvis. Cvenc Cvensas vuambobdiT, Cven vuTx-
ariT, rom Cems meuRles biZa axali gardacvlili hyavda, amitom qorwils
wlisTavis gadaxdamde ver movaxerxebdiT. ra uSavso, Sviloo, ra uSavso, _
Tavze efereboda Cems meuRles, saiTac wavidoda, Tvals sul imas miayoleb-
da. damxara da CamCurCula yurSi: _ fexebi iseTi aqvs, gulic keTili eqnebao.
_ ra ici, bebo, fexebiT ra unda Seatyo-meTqi. _ Cumado, Cumado, _ ufro dam-
wia Zirs, _ maS, meti raRa vicio. ar gagisuqdes kio, egeTi gulis qalebi male
suqdebiano. me vicine, vicine.
amasobaSi mamaCemic dabrunda bazridan. is rogor gaixarebda, gasagebia.
atyda rekva da gadaZaxili naTesav-mokeTeebSi. gavSaleT sauzmis sufra,
sauzmes sadili mohyva aulageblad, sadils _ vaxSami. gvesva bebia dedo-
faliviT, isic ijda da RimiliT, magram didi dakvirvebiT adevnebda yvelas
da yvelafers Tvals.
meore dRes, ese igi, kviras, CavacviT bebias da gaviyvane gareT. Zalian
ainteresebda metro, erTi maCveneT im miwisqveSeTSi ra xdebao. Cemi meuRlec
unda wamogvyoloda, magram imas kbili astkivda da nacnob kbilis eqimTan
waiyvanes. metroc vaCvene bebias, sisufTave da sinaTle moewona Zalian,
rusTavelzec gavaseirne fexiT, sul Cven gviyurebdnen gamvlel-gamomvlelni,
taqsSic Cavsvi, orTaWalaSi Caviyvane, orTaWalidan mTawmindazec avediT.
sul cdilobda, welgamarTuli yofiliyo. gaxedavda quCasa da saxlebs,
uyurebda, uyurebda da mere _ me Semomxedavda rogorRac TiTqos Soridan.
mTawmindidan sabagiro gziT Camoviyvane, ar SeSinebula sulac, gliase dava-
levine, moewona, da im dros davbrundiT Sin, sufras rom awyobdnen Cvenebi.
mobrZanebuliyvnen Cemi sidedr-simamri, sidedr-simamri da sidedris mamac,
Zveli Tanamdebobis piri. siyvaruliT gaicnes, erTmaneTi. moikiTxes, rogorc
wesia. imaTac aambobines soflis ambebi bebias. mivusxediT magidas. bebia
zis welSi gamarTuli. Cemi sidedris mama ekiTxeba, Zveli Tanamdebobis
piri, romlis azriT, naTura rom gikidia saxlSi, misi wyalobaa, ara, marto
644
misi ara, magram misic, da ai, es kaci gekiTxeba: xom mogewonaT Cveni ganaxle-
buli qalaqio. gaeRima bebias, ufro gasworda welSi da Tqva:
_ iih, qalaqi aRarc ki maxsovs: me Cemi SviliSvili mainteresebda, eg
mainteresebda, rogor dadioda am qalaqis xalxSi, sul magas vuyurebdi da
RmerTs madlobas vwiravdi! egeTi lamazi da keTilad metyveli TiTqmis
aravin Semxvedria mTel dRes. quCaSi kidev isea CamomTbari, amaRam Tovli
movao.
gavixedeT diliT da marTla Tovli ido saxlebis saxuravebze.
Cemi sidedr-simamri ara, magram sidedris mama mainc cota amrezili wav-
ida Cvengan. imas gamorCeviT ar movwonvar, Cemi wveri xom agiJebs.
bebia kidev _ ufro welgamarTuli dadioda meore dRes.
jer ar uTqvams, magram, vatyob, wveri rom maqvs moSvebuli, moswons.
`Tebro~, 1983

`istoriuli cnobebi afxazeTis Sesaxeb~

gamoCenili qarTveli mecnieris p. ingoroyvas naSromSi „giorgi mer-


Cule“ (1954 w.), romelSic Sejamebuli da dazustebulia kavkasiis probleme-
bze momuSave mecnierTa i. javaxiSvilis, n. maris, s. janaSias da sxvaTa mTeli
Taobis miRwevebi, dadginda Semdegi:
1. afxazeTs saqarTvelosTan ori aTas welze meti xnis saerTo istoria
aqvs.
2. afxazeTi saqarTvelosTan ganuyoflad iyo dakavSirebuli ara mx-
olod istoriulad, politikurad da kulturulad, aramed eTnikuradac.
saxeldobr dgindeba, rom afxazeTis teritoria rogorc antikur xanaSi,
ise saSualo saukuneebSi dasaxlebuli iyo qarTuli tomebiT. uZvelesi aba-
zgebi (afxazebi) da afxazeTSi mosaxle sxva tomobrivi jgufebi (abSilebi,
mosinikebi, sanixebi) qarTuli warmoSobis da qarTvelur dialeqtze molapa-
rake iseTive qarTveluri tomebi iyvnen, rogorc dasavleT saqarTvelos
sxva tomebi: imerlebi, gurulebi, megrelebi da svanebi.
rogorc cnobilia, afxazeTSi mosaxle qarTvelma tomebma TvalsaCino
roli Seasrules qarTuli saxelmwifoebriobis CamoyalibebaSi, ris gamoc
saSualo saukuneebSi qarTuli saxelmwifos oficialur nomenklaturaSi,
qarTuli tomebis CamoTvlisas, afxazebi pirvelni moixseniebodnen (afxaz-
ni, qarTvelni, ranni, kaxni). swored imitom, rom afxazebi qarTul tomebs
warmoadgendnen, saSualo saukuneebSi saxelwodeba afxazeTi ixmareboda
645
ara mxolod viwro gagebiT _ rogorc soxumis mxare (Tanamedrove afxaze-
Ti), aramed farTe mniSvnelobiTac, rogorc „dasavleT saqarTvelo“, iseve,
rogorc SemdgomSi „imereTad“, garda sakuTriv imereTisa, moixsenieboda
mTeli dasavleT saqarTveloc guriis, samegrelos, svaneTisa da afxazeTis
CaTvliT. amasTanave unda aRiniSnos, rom qarTuli ena, romelic rogorc
antikur xanaSi, ise saSualo saukuneebSi afxazeTis mosaxleobis mSobliur
enas warmoadgenda, aRbeWdilia kulturis ZeglTa mravalricxovan warw-
erebSi, rogoricaa magaliTad, Zveli qarTuli xuroTmoZRvrebis monumen-
tur qmnilebaTa _ lixnis, biWvinTis, bediis, drandis, moqvis, besleTis xidis,
Wlous axlad aRmoCenili da sxva warwerebi.
3. rogorc cnobilia, Sua da axali saukuneebis mijnaze – qarTuli sax-
elmwifoebriobis dacemis epoqaSi _ saqarTvelos mTel rig raionebSi mim-
dinareobs CrdiloeTis mTiel tomTa nawilobrivi Camosaxleba. ase magal-
iTad: qarTlSi, goris midamoebSi, saxldebian osebi, aRmosavleT kaxeTSi _
lekebi, avarielebi da waxurebi. aseTive nawilobrivi Camosaxleba moxda
afxazeTSic. Tanac afxazeTSi Camosaxlda ara ucxo eTnikuri jgufi, aramed
qarTvelebis uaxloesi monaTesave tomi Cerqezuli modgmisa, romelic Seer-
wya afxazeTis ZiriTad qarTvel mosaxleobas. es Sereuli qarTul-Cerqe-
zuli jgufi TavisTavs uwodebs „afsuas“, xolo qarTvelTa Soris isini
cnobilni arian Zveli qarTuli saxelwodebiT „afxazebi“, rameTu saxloben
istoriulad qarTul provinciaSi – afxazeTSi da warmoSobiT ZiriTadad
igive qarTvelebi arian (razedac miuTiTebs is garemoebac, rom maT dRemde
ZiriTadad SeinarCunes Zvel-qarTuli gvarebi).
„afsuas“ enas, rogorc es damtkicebulia p. Waraias, n. maris, i. javaxiSvi-
lis, s. janaSias, q. lomTaTiZis da sxvaTa naSromebSi, qarTul enasTan aqvs
genetikuri naTesaoba.
dasasrul aRvniSnavT, rom gavrcelebis are qarTuli enisa, romelic
odiTganve, aTaswleulTa manZilze, afxazeTis mosaxleobis mSobliur enas
warmoadgenda, Semcirda gansakuTrebiT XVII-XVIII saukuneebSi _ qarTuli
saxelmwifoebriobis dacemis epoqaSi.
rogorc qarTul, rusul, dasavleT-evropul da Turqul wyaroebze
dayrdnobiT dgindeba, jer kidev XVII saukunis 50-iani wlebisaTvis qarTu-
li ena mosaxleobis mSobliur enas warmoadgneda da farTod iyo gavrcel-
ebuli afxazeTis Semdeg raionebSi: galis raioni (mTlianad), oCamCiris
raionSi (mTlianad), gulrifSis da soxumis raionebis dablob nawilebSi,
gudauTis raionis aRmosavleT naxevarSi – axali aTonis da sakuTriv gudau-
Tis seqtoris CaTvliT.
646
ixile vaxuSti bagrationis „aRwera samefosi saqarTveloisa“, evlia
Celebis cnobebi _ 1641 weli. me-17 saukunis rusuli wyaroebi _ Ïîñîëüñòâî
äüÿêà Ôåäîòà Åëãèíà è ñâÿù. Ïàâëà Çàõàðüåâà â Äàëüÿíñêóþ çåìëþ 1639-
1640 ãã. Ñ.Áåëîêóðîâ. Ìàòåðèàëû äëÿ ðóññêîé èìïåðèè, 1888 ã. dasav-
leTevropel avtorTa cnobebi: lui granJie _ 1615 wlisa, patri ioane, ar-
qanjelo lamberti _ XVII saukunis 50-iani wlebi.
ufro dawvrilebiT ixileT p. ingoroyvas „giorgi merCule“, gv. 144-188,
kerZod, gv. 132-133.
4. am mokle istoriuli cnobis bolos aRvniSnavT afxazeTis mosaxleo-
bis dRevandel eTnografiul Semadgenlobas: afxazeTis assr-Si dReisaTvis
afxazur enaze (e. i. „afsuas“ enaze laparakobs 60 000-mde kaci (ukanaskneli
1939 wlis aRweriT, 56 197) aq Sedis orenovani mosaxleobac. sakuTriv
qarTvelebi (qarTul enaze molaparake) afxazeTis assr-Si 150 000 kacze
metia.
1955 w.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`ixvi~

matarebeli Tbiliss rom gascda, patara sadgurTan SeCerda, ikivla da


SiSiniT ganagrZo gza.
mesame vagonSi tyavisqurTukiani monadire Sevida. mas xelSi narmiT
Tavmokruli kalaTi eWira da kupeSi myof mgzavrebs mimarTa:
_ SeiZleba?
_ mobrZandiT, batono! _ miiw-moiwies mamakacebma.
monadire Sevida. budeSi Cadebuli Tofi da Savad gapoxili CanTa kauW-
ze Camokida, kalaTi merxis qveS Sedga, qurTuki gaixsna, jibidan saaTi am-
oiRo da is iyo saxuravi axada, rom erTi yiyin-farTxali atyda. Turme
monadires Tavmokruli kalaTiT cocxali ixvi mihyavda. aman yvela daain-
teresa.
_ Sinauria Tu gareuli? _ sad migyavT?
_ es mZaxebeli ixvia, Tqva WaRara mamakacma. _ rodesac monadireebi
tbaze nadiroben, aseT ixvebs napirze abamen. TviTon lelianSi imalebian
da Tofmomarjvebulni icdiana gadmoivlis gundi, dainaxavs, rom maTi Zmebi
arxeinad curaven tbaze da isinic daeSvebian yiyiniT. monadireebsac meti
ra undaT! buh! buh! da Camohyrian pantapuntiT. xom asea, Zmao?
_ asea, magram es ixvi magisaTvis ar mimyavs, miugo monadirem.
647
_ aba? _ unda gavuSva.
_ sad? ratom?
monadirem aforiaqebul frinvels kalaTidan Tavi amoayofina.
_ es ixvi am oriode kviris winaT davWeri jandaris tbaze. rom ityvian
_ cxvirwinidano, swored ise amifrinda. srola Zlivs movaxerxe. wamovida,
wamovida da SambSi gaixlarTa. jer vifiqre, movklav-meTqi. magram vnaxe,
rom mxolod frTis wveri hqonda wamtvreuli da sxva azrs davadeqi, modi,
cocxlad waviyvan, movarCen, iqneb rameSi gamomadges-meTqi. ai, Tqven rom
brZanebdiT, iseT rameSi.
wamoviyvane Sin. aq vmuSaob gzis ostatad. patara biWi myavs, sami wlis,
gundasaviT mrgvali. sixaruliT cas daewia. me darigeba davuwye:
_ es ixvi avad aris, Svilo. ai, frTidan sisxli mosdis, nu awvaleb, codoa.
magram ras gaagoneb! roca Sin viyavi, kidev ara uWirda, erideboda. wavi-
dodi samuSaod da mTeli ubnis gogo-biWebs daaxvevda; saxli auSenes, rbili
sabudari dauges, ormo amouTxares da wyliT gauliclices.
am gubeSi Tu nebiT ar Cadioda, ZaliT aseirnebdnen, zurgze awvebodnen
da frTebs uWerdnen. ixvi farTxalebda da yvelas swuwavda. me mxolod
meRimeboda.
magram amas winaT iseTi ambavi moxda, rom gadavwyvite, es ixvi gavuSva...
axla amitom mivdivar.
_ ratom, ra moxda aseTi? _ ra moxda da... aivanze vijeqi, gazeTs vaTva-
lierebdi. uceb yiyini Semomesma, ucnauri yiyini, _ namdvili vai-viSi! vifiqre,
is maimuni biWi ixvs awvalebs-meTqi. wamovxti, baRSi Sevirbine da aRar maxs-
ovs, viyvire, Tu enis daZvrac ver movaxerxe. uTuod viyvire, radgan Tvalis
daxamxamebaSi mezoblebiT gaivso iqauroba.
_ ra iyo iseTi, ra? _ erTxmad SeekiTxnen mgzavrebi.
_ gveli. didi, ruxi, Sxamiani gveli nel-nela miizlazneboda ixvis gubesTan,
ukan Cemi jumberi misdevda, aRtacebiT iZaxda: didi Wia! didi Wiao. da cdi-
lobda boloSi etacna xeli. ixvi xedavda amas da yiyinebda; ifaTreboda,
aqeT-iqiT awydeba. biWs xeli davtace, gamovaqcie.
_ gveli?
_ imas vCiodi? wavida, RobeSi SeZvra, rogorc ki davrwmundi, rom bavSvi
uvnebeli iyo, ixvisaken gaveqane, aviyvane da ise davuwye kocna, rogorc Cemi
Svilis mxsnel adamians davkocnidi. es rom ar yofiliyo, amas rom yiyini
ar daewyo, ras gavigebdi! waavlebda biWi xels im wyeuls da daviRupebod
axla mimyavs, saidanac wamoviyvane, iq unda gavuSva. Tofzec xeli amiRia. sul
vanebeb nadirobas Tavs!
648
_ gekuTvnis, Zmao, gekuTvnis, _ daudastures mgzavrebma da daumates:
_ aba, erTi kargad Segvaxede mag ixvs!
monadirem kalaTi win wamoswia. ixvma aqeT-iqiT mimoixeda da, TiTqos
esalmebao, ramdenjerme wamoiZaxa:
_ yvit-yvit! yvit-yvit!
`dila~, #9, 1957

`kalaTebi~

ivris didi Wala. qacvebi, verxvebi, murynebi, wnorebi, katawnorebi, tir-


ifebi. mdinaris sufTa niavi ealerseba maT foTlebs...
Camodiodnen Tbilisidan Semodgomaze da adian ga zafxulze, sanam kvirte-
bi daibereboda, qurTebi, Cven rom kruebs veZaxdiT, Seeseodnen Walas gada-
Zaxil-gadmoZaxiliT, Wridnen uamrav wnels. mere isxdnen saxuravCamongreu-
li sawyobis derefanSi (aq CrdiloeTis kedelSi iyo buxaric), wnavdnen
kalaTebs, xaxlebs, patara lamaz laxtebs, wnavdnen uCveulo gatacebiT, swrafad,
erTmaneTTan SejibriT. kruuli kalaTebiT Tavs iwonebdnen venaxebSi mi-
mavalni, qalaqSi mimavalnic...
ojaxi ar iyo, rom kruebis naxelavi ar hqonodaT Sin. biZaCemi giorgis
(metsaxelad _ poxros) dauRalavi muxlisa da tkbili midgomis wyalobiT
maTac da Cvenc ulamazesi kalaTebi gvqonda. gamorCeviT _ didebi, feradad
asulni Ziridan maRla, TandaTan gaganierebulni, iq, maRla, wnulis pirgada-
qnilni, Ronivrad gadaxveulni, CaWapnulni, Ronieri yurebiT. biZaCemi iWime-
boda, _ es TeTri balic ukve mwifso (biZaCemi im blebis qveS iZinebda RamiT),
gavavsoT es gazafxulze dawnuli kalaTebi _ msxvilebiTa, ferianebiTa, Cav-
itanoT qalaqSi da imaTi gulebi iq gavaxaroT, Cveni gulebi aqa, imaTi mocemu-
li fulebiTa. marto kalaTebi moizidavs muStars.
da ai, erT dilas, jerac bindbundSi, biZaCemsa da me savse kalaTebi gved-
va mxarze, _ kargad gadakruli marliT, marlis SigniT foTlebi iyo gafeni-
li, _ mgluri nabijiT miveSurebodiT rkinigzis sadgurisken. Cvenidan sad-
guramde Svid (oh, es jadosnuri Svidi!) kilometrze meti iyo. mainc yoCaRad
CavediT, yoCaRad aviReT bileTebi, movida matarebelic, iq asvlazedac viyo-
CaReT da sul raRac ori saaTi, ukve TbilisSi viyaviT. CamovediT navTluRSi.
biZaCemi marTali aRmoCnda, yvelani Cvens mSvenier kalaTebs uyurebdnen.
agvaRebines bazarSi Sesasvleli qaRaldebi: TiTo sam maneTad. SevediT, vnax-
eT Tavisufali adgilebic daxlebze. davidgiT kalaTebi win. gadavxadeT
649
gadaWimuli marlebi, gadavwieT blis zemodan gafenili foTlebic. balia,
TrTis pirdapir, magram saswori rom ara gvaqvs, kaco! sasworis fuli arc
me mqonda, arc biZaCems. ramdenime kilos mezoblebs avawoninebdiT, mere
saswors Cvenc gamovitandiT. vdgavarT, aqac vyoCaRobT, vaqebT Cvens
savaWroebs _ ra kalaTebia! ra balia, Zveleburi, TafliviT! moixedavdnen,
dagvafasebinebdnen RimiliT, gemos gausinjavdnen or-sam marcvals da wav-
idodnen.
jer Tumans vafasebdiT kiloSi, mere rva maneTs, mere xuT maneTs. ori
kilogrami gaiyida Cemisa, kilo biZaCemisa. aduRda, aqoTqoTda biZaCemi, _
aq am balisa ra ician, eseni sul qarxnis xalxia, pirSi sul rkinis gemo
udgaT... wamo, avlabarSi avideT, avlabari sxva aris, Zveli xalxia, yvelaf-
ris mcodne. wavideT im avlabarSi.
kidev kargi, rom tramvai iyo, axlo migviyvana bazarTan. gadagvaxdevines
iqac Sesasvleli. videqiT aqac, vepatiJebodiT muStrebs. gamoxedavdnen Tbi-
lad kalaTebs da eg iyo da eg. or-ori kiloTi Tu SevimsubuqeT tvirTi.
sxva gamyidvelebsac ar hqondaT gaxarebuli Tvalebi. isev aqoTqoTda bi-
ZaCemi: CavideT dabla, moedanSi, ar gagvaxed-gamogvaxedeben, egreve dagvedeba
muStari. me vyoymanobdi, magram mainc damiTanxma biZaCemma. SevidgiT kalaTe-
bi mxrebze da daveSviT sirajxanis Tavqveze. SuadRe gadadioda, cecxli eki-
da yvelafers. Zlivas gavediT mtkvris xidze. Zlivs mivaRwieT moednis
daxlebamdis, magram daxlebTan saCveno adgilebi ar iyo. Zirs davdgiT
kalaTebi. miwaze. saswors iq vin gvaTxovebda. biZaCemma Tixis jami iyida,
dautrialda kalaTebs im jamiT. _ aba, ivrispiruli! aba, nakurTxi wylisa!
ialnos niavis naalersebi! sam maneTs afasebda pirvelad jam bals. evaWrnen,
ejajRannen, maneTze Camovidnen. mze ukve daixara TrialeTisken. gauSva bi-
ZaCemma jami maneTad. mec mivatyupe Cemi kalaTac biZaCemisas, mec maneTad
vaZlevdi jam bals. TiTqos xma gavida, gavrcelda blis iafobisa, dagvesia
muStari da sul male orive kalaTa carieli iyo. nerviuli siciliT vuyureb-
diT biZaCemi da me erTmaneTs. daviTvaleT Cveni Semosavali. samocdaeqvsi
maneTi biZaCems aRmoaCnda, samocdarva _ me. viyideT erTi Savi puri oc
maneTad, _ omi aRar iyo, magram jer isev arsebobda baraTebi, Tumani biZa-
Cemma dado, Tumani me. viyideT erTi kargad mozrdili damarilebuli qaSayic.
_ aq arao, _ biZaCemma, _ saCvenoSi roca viqnebiT, iqa vWamoTo, gemrielado.
avediT avlabarSi. iqidan gavyeviT tramvais navTluRSi. navTluRidan avediT
kaxeTis gzatkecileze, iq iyvnen xolme sxva wamsvlelebic. davsxediT balax-
ebze, gavfcqveniT Tevzi, gavxieT Suaze. vWamdiT, gvixaroda, ugemrielesi iyo.
ukve vrCebodiT Wamas, xels vuwevdiT gamovlil saCveno manqanebs. erTma
650
gagviCera, karga win „rogorc ician.“ sam-sami Tumani gvTxova wayvanisa
TiTos. biZaCemi Sexta da Semotrialda, _ Senao, marsidan xom ara xar Camo-
sulio. frontze daRupuli Svilebis patrons _ sami Tumani ormoci kilome-
tris tarebaSio?! ijRaneboda mZRoli, bolos, rogorc iqna, Tuman-Tumanze
dagveTanxma. _ ega, xoo, Tumani wesic ariso, _ biZaCemma, _ unda davwvdeT
kalaTebs, romlebic ukan gvewyo Wamis dros. magram sad aris kalaTebi?!
aRar iyo arc erTi. avzavdiT, aqeT veciT, iqiT, ra dagikargavs, ras eZeb?!
rkinigzeli iyo erTi, iman uTxra biZaCems, _ qurTi biWebi giJdebodnen im
kalaTebisTvis, namdvilad imaT waiwymides sulebio. _ rodisao, kaco, rod-
iso? _ Tqven rom maslaaTSi iyaviT SoferTanao! _ vaxo! vaxo! biZaCemma, niaT
gamoclili Cajda. sadacaa Cavidoda mze. isev gzis piras videqiT, isev viS-
verdiT xelebs. bolos erTmac gaaCera didad naTeTqvi samtoniani. imanac
Tumani gvTxova TiTos. manqanis naTeTqvobas dagidevdiT?! SeveSvele biZa-
Cems, avediT maRla, biZaCemi kabinis ukan Cajda, daiZra manqana, biZaCemi am-
Rerda:
vimRereb yvelas jibriTa,
vimRereb Zveleburada,
dardsa da TavSi sacemsa
ar gavuxdebi purada...
ori vaJiSvili, rogorc zemoTac vTqviT, qerCSi Cauwvines germanelebma.
Sin hyavda debili gogona, gaSterebulTvalebiani, ueno. coli, koWli qali,
wyevliT garTuli mTel dRes. vuyurebdi biZaCems da aseTi suraTi medga
Tvalwin: ZaluaCemi iwyevleboda, ifaTreboda. biZaCemma SeSis saWrel kunZze
dado laplapa polonuri yeliani tuflebi, dahkra mWreli waldi da gada-
Wra Suaze. mere gaSala qiSmiris xalaTi. jibeebiani, kargad Sekerili, gada-
grixa swrafad, xalaTic dado kunZze da dascxo waldi. xelwaldiani axla
ZaluaCemisken iyureboda, _ modi, gagagdebino Tavi Senc am kunZzeo. Zaluam
raRac Caimwara da wavida marnisaken. viRac qalis siyvaruls swamebdnen
biZaCems.
ra moeloda qalaqmovlils... rogor Sexvdeboda dRes saRamos coli,
ra momeloda mec?! ar mindoda amaze fiqri. biZaCemi mReroda:
celcudao da colcudao.
mTibelo veRaraiso,
cellamazo da collamazo,
mTibelo namxrevmSveniero.
axla ukve mec biZaCems vejeqi gverdiT, vcdilobdi avyolodi mis simR-
eras, TiTqos raRacebs vCxvletdi aqeT-iqiT Cemi wvrili xmiT. manqanac gvi-
651
wyobda xels, agvyrida maRla da dagviSvebda, agvyrida maRla da dagviSveb-
da... es kargi iyo _ maRla da dabla, maRla da dabla...
4.VIII.90. likani
`mnaTobi~ #11, 1990; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`kalatozi~

patara, galeuli berikaci, kalatozi, ufro _ yofili kalatozi, maCerebs


quCaSi, Cems Zvel ubanSi, kukiasTan, mkocnis, meubneba, rom misma SviliSvilebma
sul zepirad ician Cemi „bi...bi.., bibo“, „ToTia rom Camovida da gogo daxvda,
Tvalebpepela gogo, Savi, jigriani gogo“, da mere xmis daweviT mandobs
erT saidumlos:
_ karqi qarTveli xar da gagexardeba. Cvenma biWebma, xelosnebma: kuzian
kolam _ xarazma, meyvavile giguam, yasabma drigam, me... isini Sen ar gecnobeba,
magram ai, biWebi, karqi qarTvelebi... xuT-xuTi Tumani CamovediT da Cvens
das, Cvens saxelovan das, anabajis, saflavze qva davdeT, Zveleburi qva, Cu-
qurTmebiT, SendobiT. exla, roca ki erTad puris Wama gvinda, cot-cota raRa-
cebs vyidulobT, mivdivarT, im qvaze vSliT sufras, aqeT-iqidan Cvena vsxed-
varT sanTlebiviT, SuaSi is saxelnaTeli qali gviwevs da aegre vsvamT. iq
TiTlibazoba ar gagiva, folorc sityvas ver ityvi. sanTeliviT unda ijde
da Seni sityvac sanTlis aliviT Tanazomierad adiodes. es murdali wuTi-
sofeli rom Tavs mogvabezrebs, iq mivdivarT da aegre varT. Sen unda wagiy-
vano, erTxel Senc unda wagiyvano da Seni TvaliT gaCveno, Tanac Seni sityva
unda gaTqmevino. biWebsac gauxardebaT da im Cvens saxelovan dasac. karqi
qarTvelebi vis ar gauxardeba, Svilo!
mibrundeba da wava. verafris gamokiTxvas ver vaxerxeb, ufro sworad _
arafris gamokiTxva ar minda. erTic vnaxoT da, tyuili aRmoCndes mTeli es
qvis dadebis ambavi?!
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978; gamomcemloba palitra L, 2012, t.3

`kata da me~

Sevedi baRSi. davjeqi didi Wermis qveS, davinaxe wiTlad dazolili mz-
isferi kata.
es kata winadRes movida CemTan, jerac isev knuti, daxvewili, msubuqi.
652
mTel dRes CemTan darCa, xan fanjris rafaze Semoskupebuli da Cemken moCer-
ebuli, xanac sawolebis qveS amayad moaruli. Ramec CemTan eZina, Cems saw-
olze. moxveuli iyo koxtad da kudi cxvirze hqonda mifarebuli. TiTqos
undoda, me mis sunTqvasac ki ar Sevewuxebine. wynarad, gabmulad krutuneb-
da. axla vaSlebs Soris, mwvaneSi miabijebda. miabijebda Seyovnebuli Tv-
liT _ eeerTi, ooori... da ase. isedac grZeli, odnav Tavaweuli, kidev ufro
gagrZelebuliyo. fexs maRla swevda, rom balaxebisTvis ar wamoedo, ar
gaetokebina, aswevda ase da frTxilad CauSvebda. mis irgvliv patara TeTri
peplebi dafarfatebdnen. is yuradRebas ar aqcevda, raRacas epareboda, kidev
ufro Seanela nabiji, gaCerda, Cadablda, kudi balaxebSi CauSva. axla isku-
pebs-meTqi, da, marTlac, iskupa, datotvil fericvalas daaxta. iqidan SeS-
foTebuli frTaxatula pepela afrinda, katam kidev iskupa, kinaRam miswvda
brWyalebiT frTaxatulas. frTaxatulam maRla aiwia, kata gawbilebuli
darCa, maRla iyureboda da raRacas fiqrobda. mere rogorRac gaubedavad
moixeda, xom aravin miyurebdao, me daminaxa, Secba, gaSterda. ainteresebda,
davcinodi Tu ara. me meRimeboda, xmadabla, Zalian xmadabla daiknavla,
TiTqos meubneboda, ra moxda, eg erTi pepela wamividao. me isev meRimeboda,
maSin cota xansac miyura da aSkarad ugunebod gabrunda. cota ufro daude-
vrad, magram ufro lamazad midioda. yoveli nakvTi miumReroda. gaCerda,
momxeda, me isev meRimeboda. maSin Subli Seikra, Tvalebi moWuta, skup-sk-
upiT wavida, bolo naxtomiT vaSlis Zirs Seaxta, qarboriasaviT swrafad
avarda kenweroze, momagrda iq, Cemken iyureboda, knaoda, _ Semomxde, iqneb
ese Senc gaakeToo! me viTom verc vxedavdi, CemTvis vqirqirebdi. maSin
Camovida, wamovida Cemken. modioda isev imgvari siaruliT, sxeulis yoveli
nakvTis mReriT. gaCerda, Semomknavla, _ axla mainc miyure kargado, _ gamo-
qanda, Seaxta Wermis Zirs da Tvalis daxamxmebSi zemodan moeqca kenweros,
iqidan Camomxeda da Camomknavla, _ gaakeTeb Sen egreo? me sicili amityda.
_ vera, fiso, magas ver gavakeTeb-meTqi. _ aba, maS raRa gacinebso. Camovida
rbilad, uxmaurod, movida sul axlos da TvalebSi Semomxeda, _ arasodes
ar dascino sxvas, es uwesobaa. _ ara-meTqi, fiso, _ moferebiT gavusvi xeli.
bewvi hqonda Tbili da nazi. fexze momeyuda, uceb gaicqafa, didi wiTeli
pepela dainaxa. is pepela kulmuxos foTolze dajda. kata wavida Crdiliv-
iT Cumad, gaCerda, CaiRuna da iskupa. es iyo didebuli naxtomi! moisma kul-
muxos foTlis Caxevis xma. kata wina fexebTan atokebda Tavs. mere gaCerda,
mobrunda, pepela piriT ekava, movida CemTan, pepela win damido, mitrialda
da wavida. me taSi davukari, gakvirvebulma moixeda. ver gaigo, ras niSnavda
es taSi, da zviadad ganagrZo Tavisi gza.
653
`dila~, #4, 1983

`kata wvimaSi~

RamiT isev wvimda. katas imedi hqonda, dilamde gadaiRebda, magram dil-
iT ufro dauSva, _ amRerda niaRvari saxlis gverdze. kata moajirze Sexta,
boZTan miiyunWa da iqidan iyureboda gareT. kramitebidan brWyviala msx-
vil Zafebad Camodioda wyali, iqiT da iqiT wvrildeboda, meseris boloSi
ukve nisliviT iyo dafaruli mTebi.
kedlis kuTxidan msuqani, beWebdamrgvalebuli Wreli Rori gamobayun-
da xvneSiT, raRacis dudRuniT dauyva ezos. Rorebis naTqvams xom veravin
gaigebs rigianad. miT ufro, msuqani Rorebis naTqvams, _ sul miwas elepar-
akebian; midioda Wreli Roric, viTomcda araferi, rom awvimda, milapara-
kobda TavisTvis da saca fexs daadgamda, Sav ormos tovebda. is ormo male
wyliT ivseboda.
wamoubera niavma, wvimis wveTebi katas miawvdina; kata SekrTa, iatakze
gadmoxta, mwyralad Sehfrutuna cas, mere taxtqveS SeZvra, dajda, cxvir-pirze
ramdenjerme moisva TaTi,ulvaSebi gadai pewa.
gamovida oTaxidan qali, gazqura aanTo, zed qeTli dadga. katas Sioda,
mivida qalTan, Sehknavla, gaiara, fexze gaexaxuna, qalma yuradReba ar miaq-
cia. gamoiara, gamoexaxuna. qalma meore fexi wahkra, kedelTan miagdo. katam
sayveduriT amoxeda, amohknavla.
_ zmuki! _ miugo qalma.
katam isev daiknavla.
_ zmuknaxevari!
gamovida namZinarevi biWi, RimiliT ikiTxa:
_ eg naxevari raRaa?
_ Seni wilia, Sengan aris ganebivrebuli.
kata biWTan mivida. biWi Cakuntda, miefera. kata gailursa. krutuni daiw-
yo. biWma wina TaTebSi mohkida xelebi, aitaca da haerSi datrialda. kata
Sewuxda, guli yelSi moebjina, xma ver amoiRo. qali gamoeqomaga, _ ras
uSvrebi, Se urjuloo! biWma kata dasva. kata barbaciT wavida da taxtis qveS
SeZvra. mTeli sxeuli ukankalebda, Zalian gabrazebuli iyo, _ biWzec, Tavis
Tavzec, ra suleli var, ras gavyuCdio, magram biWma rom piri daibana, magi-
das miujda da alersiT dauZaxa:
_ nabo! nabulav!
654
kata mainc wavida misken, ise ki, rom maRla ar auxedavs. biWma yvelis
naWeri misca, Tan fexiT miefera, _ rbilad, alersiT usvamda kanWs xan Tavze,
xan gverdebze. katas guli moubrunda. axla man gausva Tavi da mxari biWs
fexze.
amovida dablidan bebia, amoitana qvabiT rZe. moajiris karTanve dato-
va didi Ceqmebi, dauwyo lanZRva wvimas. katas rZe Zalian undoda, ver moiT-
mina, magidaze axta, qvabs irgvliv Semouara; aq ukve bebia gauwyra, _ ui, Se
Tavmkvdaro. CamoSavdi exlave! _ wamousva xeli da Zirs gadmoagdo. biWs
Seecoda, _ ra iyo, rasa scemTo! _ motexa karaqiani puri da misca katas. katam
jer karaqi aloka, mere puri SeWama. kidev undoda karaqiani puri, knavili-
Ta da sabralobeli TvalebiT sTxova biWs, magram aRar misca. rZec cecx-
lze Sedges. bebia isev dabla Cavida. biWma CanTaSi wignebi Caiwyo, palto
Caicva, qudi daixura da skolaSi wavida. aivanze qali da kataRa darCnen.
rZe aduRda. qalma qvabi gadmodga, cota xans TavRia edga. mere saxuravi
daaxura, zed filTaqva daado, katas ar aexada. qalic Zirs Cavida.
darCa kata mTlad marto. aRar Sioda. ramdenjerme Sewuxebulma axeda
wvimian cas, itriala, iboriala, kedlis Zirebi suna, bolos daswia kudi Zirs,
TaTiT miawva Riad darCenil kars, SeaRo da oTaxSi Sevida. iq patara sa-
wolSi patara gogonas eZina. axta im sawolze, monaxa patara gogonas pat-
ara fexebi, miuwva im fexebTan, Semoerkala irgvliv da ase morkalulma
wamoiwyo wynari gurgura simRera, _ amgvar simRerebs kata Zilis win umR-
eroda xolme gogonas da sakuTar Tavs.
Zili kargi iyo, gansakuTrebiT _ patara gogonas patara fexebTan Zili.
ZilSi yvela da yvelaferi kargi iyo; TviT gulisgamawvrilebeli wvimac
ki. dae, ewvima da ewvima! katam icoda, gaiRviZebda erTxelac da caSi wvimis
nacvlad Tbili mze iqneboda, mze aaSrobda qveyanas, kata avidoda saxlis
saravze da gaizmoreboda bednierebisgan.
imas xom araferi sjobs, roca Sen maRla xar, veeba dedamiwa ki Zirs
aris.
amitom mReroda wynarad:
cam icis grZeli wvima,
me da gogonam _ Zili.
Zili ajobebs wvimas,
yvelafers sjobia odnav Tbili rZe.
amitom aWyetda xandaxan SeSinebuliviT Tvalebs da mere nazi wiTeli
eniT ilokavda tuCebs.
`dila~, #1, 1977
655
`kacebi~

gogia xevs gamoRma cxovrobs, baxa _ xevs gaRma. piriqiTac SeiZleba


iTqvas, xevs gamoRma baxa cxovrobs, xevs gaRma _ gogia, es imazea damokidebu-
li, vis mxareze davdgebiT, baxaanTi Tu gogiaanTi, magram raki Cven arc
baxaanT mxareze varT damdgomni da arc gogiaanTi, modiT, ase ganvsazRvroT:
wignis furclis marcxena mxareze gogia cxovrobs, marjvena mxareze ki _
baxa. oriveni pirvel klasSi dadian, erT merxze sxedan, erTnair did wi-
Tel CanTebs daaTreven da _ TavidaTavi es aris _ erTmaneTi ZmebiviT
uyvarT. imaTi mamebic megobrebi arian, imaTi dedebic. Turme nu ityviT, imaTac
erTad uswavliaT da erT merxzedac ki msxdaran: mamebi _ erTad, dedebi
kidev _ erTad.
erTxel baxas dedam qalaqSi wasvla gadawyvita.
gogias dedam Tqva: _ baxas deda qalaqSi midis, modi, barem mec waval da
raRac_raRacebi rom gvaqvs sayideli, viyidio. Caicves sul Zvirfasebi da
lamazebi _ kaba iyo, winda iyo, fexsacmeli iyo, _ daivarcxnes da koxtad
daiyenes Tma, daixures TivTikis TeTri, fumfula qudebi, tuCebic SeiRebes
odnav, Casxdnen avtobusSi da wavidnen.
darCnen avtobusis gaCerebasTan gogia da baxa martoni, gadrunCulebi,
dakoxilebi. zoziniT gamobrundnen, sul gzisken rCebodaT Tvali. erTxans
erTad iTamaSes, mere, saRamom rom moatana, TavTavianT saxlebSi wavidnen,
Camosxdnen kibeebze da dauwyes mamebs lodini. ai, mamebic gamoCndnen. mx-
arze grZeltara, priala barebi gaedoT, kolmeurneobis venaxidan brunde-
bodnen. barebi saxlis derefanSi, kedelze miayudes.
_ wavida dedaSeni? _ ikiTxa gogias mamam.
_ ho, wavida, _ miugo gogiam.
_ ra ari, wavida dedaSeni qalaqSi? _ ikiTxa baxas mamamac.
_ wavida, maS ra! _ miugo baxam.
gogias mamam SeSa daWra, Rumeli gaaxura da oTaxSi gaiar_gamoiara.
baxas mamamac gaaxura Rumeli da imanac gaiara_gamoiara. mere fanjrebTan
midgnen. gareT nisli da wvrili wvima wamosuliyo.
_ ra gavakeToT, ha? _ Tqva gogias mamam.
_ ra vici, _ miugo gogiam.
_ ase viyoT axla Cvena? _ daiCivla baxas mamam.
_ aba, ra vqnaT! _ mxrebi aiCeCa baxam.
656
_ wadi, baxas mamas dauZaxe, mamama, Cvensa gadmodi_Tqo, _ uTxra gogias
mamamisma.
_ baxac wamovides?
_ wamovides, maS!
swored am dros baxasac ase eubneboda mamamisi:
_ wadi, gogias mamas uTxari, axlave Cvensa gadmodi_Tqo.
_ gogiac wamovides?
_ wamovides, aba, Sin ra unda gaakeTos!
wamoxta sixaruliT baxa. Camoirbina TavpirismtvreviT kibe gogiam. ris
wvima, ris nisli! sul sirbiliT midian da, ai, zed Sua gzaze, xevSi, _ es raRa
xevia, wvrili kenWebiT mofenili swori riyea da meti araferi, _ zed Sua
gzaze, am riyeze Sexvdnen erTmaneTs.
_ i! _ gaukvirda gogias.
_ e! _ piri daaRo baxam.
_ sad mixval? _ ikiTxa gogiam.
_ Sen sadRa mixval?
_ me TqvenTan, mamaCemma, mamaSeni Cvensa gadmovideso, baxac wamoiyvanoso.
_ mec TqvenTan movdiodi, mamaCemmaca, mamaSeni Cvensa gadmovideso, gogi-
acao.
gaecinaT, ase erTnairad rom hqondaT danabarebi, da TavTavianTi sax-
lebisaken gabrundnen.
_ xom etyvi mamaSens? _ dauZaxa gogiam.
_ vetyvi, _ Tavi dauqnia baxam. _ Sena?
_ mec vetyvi.
mamebs Zalian gaukvirdaT, ase male rom dabrundnen.
_ ariyavi, biWo? _ikiTxa gogias mamam.
_ baxa Semxvda gzaze, _ gaeRima gogias.
_ mere?
uTxra gogiam, rac daebarebina baxasTvis mamamiss, baxamac aseve _ rac
daebarebina gogiasTvis mamamiss.
_ Tfuio! _ wamoiZaxa gogias mamam. _ me xom giTxari, is gadmovides-
meTqi. wadi axlave da egre uTxari, Sen gadmodi_Tqo, gesmis?!
_ Tfuio! _ brazobda baxas mamac. _ me xom giTxari, biWo, is gadmov-
ides-meTqi. wadi da uTxari, Sen gadmodi-Tqo.
_ gogiac wamoiyvanos, ara?
_ ho, ho, gogiac wamoiyvanos.
Camoirbines kibeebi gogiam da baxam. modian, sul morbian da isev Sua
657
gzaze Sexvdnen erTmaneTs.
_ i! _ isev gaukvirda gogias.
_ e! _ isev daaRo piri baxam.
_ rao?
_ Sen raRao?
_ me ver gadmoval, mamaSeni gadmovideso, mamaCemma.
_ mamaCemmaca, mamaSeni gadmovideso.
cota xans adgilze qanaobdnen da iRriWebodnen, mere nel-nela daiZrnen
TavTavianTi saxlebisaken.
_ xom etyvi mamaSens?
_ Senc xom etyvi?
_ vetyvi, maS!
mamebi kidev ufro gakvirvebulebi daxvdnen.
_ ar iyavi, biWo? _ ikiTxa gogias mamam.
gogias gaecina:
_ baxa Semxvda da… mamaCemmao, me ver gadmovalo, mamaSeni gadmovideso.
baxamac aseve, siciliT moaxsena mamas yvelaferi.
_ fuio! _ wamoiZaxa gogias mamam.
_ Tqven arsad ara xarT gasagzavnio, _ Tqva baxas mamam. moigdo dalian-
dagebuli qurTuki mxrebze, daixura mrgvali TuSuri qudi da gamovida ga-
reT. baxac, raRa Tqma unda, ukan daedevna. modian, modian da Sua gzaze gogias
da mamamiss Sexvdnen.
_ ratom ar mosdiodi, ha? _ hkiTxa baxas mamam gogias mamas.
_ Sen ratom aRar mosdiodi?
_ biWo, _ Tavi gverdze gadaswia baxas mamam, _ raRa Seni wyalwyala Rvin-
iT gaviWyi poT,Cemi kargisa davlioT,ara sjobia?
_ xa_xa_xa! _ icinis gogias mama. _ Cemi Rvinoa wyalwyala? Cemi? wamo,
Zmao, wyalwyala gerCivnos Sens Warxlis wvniT gasqelebulsa.
_ oi! _ Tavs iqnevs muqariT baxas mama.
_ ra oi! _ welSi imarTeba gogias mama.
_ maS, biWo, Seni wyalwyala sjobia Cemsasa? ratom ar icini, RmerTo!
_ xelebs cisken iwvdis baxas mama.
_ gaicine ra, marTla gaicine, RmerTo! _ yels uwevs gogias mamac cas.
RmerTis magier biWebi icinian da erTmaneTs eyudebian kuWkuWiT.
_ xom daulevia Seni Rvinisa brigadirs! _ mTlad axlos midis gogias
mamasTan baxas mama.
_ daulevia.
658
_ Cemic xom daulevia. age, aq ar aris? mivideT da vkiTxoT. viszec imana
Tqvas, imisi sjobdes.
_ sjobdes.
xeli xels Cahkres, erTmaneTs Tvali TvalSi gauyares da brigadiris
saxlisaken gaalajes. midian, sul fSnatafSnuti gaaqvs imaTi Ceqmebis qveS
kenWebs. biWebi Zlivs misdeven.
_ lado!
_ hau!
_ vladimero!
_ hohou!
_ gamoixede erTi gareT.
_ movdivar.
brigadiri kombostos mwnilis WamiT gamodis aivanze.
_ ra iyo, ra moxda?
_ ra moxda da, Tqvi Sena.
_ ai, ra _ visi Rvino sjobia, Cemi Tu amisi wyalwyala? _ aRar icdis
baxas mama.
_ Seni Tu visi?
_ amisi, kaco, amisi wyalwyala.
_ arc Seni varga da arc magisi. Rvino Cemia kargi. ai, Rvino!
brigadirma TiTebi gailoka da mere ceri zemoT aprixa. _ aba, amodiT,
naxeT!
_ minaxavs, rac aris, _ ambobs gogias mama.
_ mec minaxavs.
_ rodisa! _ Tvalebs wkuravs brigadiri.
_ am winaze ar davlieT, arays rom xdidi TeduasTan?!
_ ii, isa, samaWred rom mqonda dakrefili, imisa iyo. is ra saxsenebelia,
amodiT, aba, exla naxeT namdvili dedaRvino.
gogias mama da baxas mama erTmaneTs uyureben.
_ vnaxoT, biWo?
_ vnaxoT, ra!
_ amodiT, amodiT.
_ aba, maS, adi.
_ midi, Sen gamiZex.
gogias mama da baxas mama aivanze avidnen. iq didi Savi ZaRli woliliyo.
brigadirma wixli mouqnia, ZaRlma kibeze Camoirbina da Soriaxlos gaC-
erebuli biWebisaken gamoiqca.
659
biWebma Tav_TavianTi saxlebisaken mokurcxles. dasxdnen ukve Cabnele-
bul aivanze _ mobuzulebi, yurebze paltos sayelowamoweulebi, da dauwyes
mamebs lodini. ucdidnen da fiqrobdnen: eex, kargebi arian mamebi, Ronivre-
bi, mxiarulebi _ arc leqsis arcodnaze gagibrazdebian, arc talaxiani fex-
ebiT Sin Sebotebaze moiSlian nervebs dedebiviT, magram, rac marTalia, mar-
Talia, amaTi anabara, mamebis anabara rom dastovo qveyniereba, albaT, Tvalsa
da xels Sua daefuSebaT yvelaferi, Tanac ise, rom verafers SeamCneven, da
Tundac SeamCnion, arc amaze Sewuxdebian didad; amitom iyo, rom mamebis
mosasvlel gzaze ufro xSirad TivTikis TeTri fumfulaqudiani dedebi
Cndebodnen, tkbilad, lamazad iRimebodnen pomadiT odnav SewiTlebuli
tuCebiT da aseve RimiliT uCinardebodnen sibneleSi.
`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

„kaci“

kaci ugunebod iyo. serze avida, fiCxis didi kona Sekra, CamoaTria, mainc
ugunebod iyo. Toxi aiRo, cidaze amosuli kartofili gaToxna mainc ugune-
bod iyo. sofel-qveyanaSi gavida, sxva kacebSi Cajda, sami sigareti moswia,
mainc ugunebod iyo. adre dawva, ar daeZina. itriala, itriala, adga, brezen-
tis Sarvali, brezentis qurTuki da rezinis Ceqmebi Caicva, savazne Semoikra,
qudi daixura, kedlidan orluliani Tofi Camoxsna da tyeSi wavida. iara,
ibRota ganTiadis svel bindSi, ofli Camoidina. mzis amosvlisas focxveri
wamouxta, elvasaviT gaiklakna ablabudebad gabmul sxivebSi orjer esro-
la. pirvel srolazeve focxveri RrubeliviT SeikumSa da daeca, magram
meoredac usrola. maSin focxvers kvnesa aRmoxda, sazarlad gaakankala,
Tavi ukan gaswia, TeTri kbilebi gamoaCina da ase darCa. kacma ki Tofi
gadaxsna carieli vaznebi amoiRo, lulebSi, Cabera, savseebi Caawyo.
wkmutuni raRac Semoesma. mibrunRa, mobrunda, buCqi gadaswia, gaocebuli
Sedga. focxveris ori patara lekvi bartyebiviT aRebdnen wiTel pirs, abri-
alebdnen Tvalebs da uRrendnen. kacma Tofi miuSvira. lekvebi isev iseTiee
Tvalebis brialiT uyurebdnen, isev uRrendnen. maSin kacs gaeRima, axlos
mivida, Tofis luliT SeuRitina. lekvebi miikuntnen, sabraloblad awkmu-
tundnen. maSin kacma Tofi buCqze miayuda, qurTuki gaixada, Zirs gafina, jer
erT lekvs mokida qeCoSe xeli, aiyvana da qurTukze dasva, mere –- meores, da
isic gverdze miusva. qurTuki boRCasaviT gamokra. dedafocxvers oTxive
fexi qamriT erTad Seukra, mklavi gauyara, zurgze wamoikida boRCadgamok-
660
ruli qurTuki marcxena xeliT aiRo. marjvenaSi Tofi daiWira da welSi
moxrili daadga gzas. dedafocxvers RiaddarCenili piridan sisxli sdio-
da da kacs Sarvlis ukana ubes wiTlad uRebavda. magram kaci amas yura-
dRebas ar aWcevda. xandaxan SeCerdeboda, qurTukSi afuTfuTebul lekvebs
dahRimebda. xelze sisvele igrZno, amanac Rimili mohgvara. midioda da
Tofiani xeliT iwmendda Sublidan ofls.
uceb lawani moesma, Tavis mibrunebac ver moaswro, rom maRlidan raRa-
ca daeca da miwaze waabRava. magram kaci ar daibna Tofi kondaxiT moiqnia,
Tavqveze dagorda, gawva da orjer daaquxa. axali naxtomisaTvis Semzade-
buli mamali focxveri miwas daaskda da balaxebs dauwyo gleja. kaci wa-
modga. beWi moisinja. CamobdRvnili hqonda da sisxli sdioda. cxvirsaxoci
amoiRo, oTxad gakeca, zed daido. idga da siamovnebis RimiliT dahyurebda
mamal focxvers, romelic jer kidev kankalebda. mere TofSi vaznebi gamocv-
ala, cali xeliT TavTan miuSvira da esrola. focxveri jer moikunta, mere
gaiWima da ase darCa. TviTon dajda, Tofi gverdze moido, mxarze dadebuli
cxvirsaxoci moicila, naxa, rom sisxliT iyo gaJRenTili da Tavi daaqnia.
cxvirsaxoci xelaxla dakeca da isev daido. sigareti amoiRo, moukida da
gaabola. mesame napasi rom daartya, adga, dedafocxveri da qurTukSi gamok-
ruli lekvebi dabla Camoitana, mamafocxverTan daawyo, isev dajda, qurTu-
ki cotaze gaixsna, lekvebi amoaxeda, TiTiT dauwyo gaRizianeba. lekvebi
pirs aRebdnen da cdilobdnen TiTSi waswvdomodnen. erTi swvda kidec,
wowvna dauwyo. kacs eRitineboda da mxiarulad icinoda. mere mxridan cx-
virsaxoci erTxel kidev moicila, naxa, rom sisxlis dena TiTqmis Sesw-
yvetoda. „dana amoiRo, Caimuxla da focxverebis gatyavebas Seudga. xandax-
an wamodgeboda, wels gamarTavda, lekvebs 'dahRimebda. erTxel mivida da
TiTi kidev SesTavaza, magram piri aRar uxliaT. Sewuxebuli TvalebiT iyure-
bodnen da sabraloblad krusunebdnen.
orive focxveri rom gaatyava, tyavebi erTad Sekra, saR mxarze gadaikida,
marcxena xelSi isev boRCadgamokruli qurTuki daiWira, marjvenaSi _ Tofi
da 'gaxalisebuli nabijiT wavida Sinisken.
saRamos kaci soflis moedanze ijda, irgvliv sxva kacebisa da biWbuWo-
bis brbo exvia. kaci mxars iSiSvlebda, xan erTs miuSverda Camogazul adg-
ils, xan meores da Tan jadosnuri mezRapris ieriT yveboda:
_ movdivar da uceb law! Tavis mobrunebac ver movaswari da raRaca
dameca. me aqeTa vgdivar, dedafocxveri iqiT, lekvebi-kidev iqiT, moviqnie
kondaxi...
kacic, sxva kacebic Ra biWbuWobac yvelani Zalian karg xasiaTze iyvnen.
661
`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

„kaci da qali“

Tebervlis civi, qariani wvimis Semdeg (qari kvlavac qris), saRamo xans
svel bindSi, rbilad gadagluebuli gorakis ferdobs nel-nela asdevs bal-
anCamoZenZili gamxdari mela. wava, CrdiliviT uxmod gaZvreba CaSavebul
ZeZvebsa da uro balaxis bRujebs Soris, SeCerdeba, azuzuli moxedavs qarsa
da horizontze daxvavebul amRerebul Rrublebs, uwadinod daaRebs pirs
da amoixavlebs:
_ bha!
wava, qari waagverdelebs, gaZvreba ZeZvebs Soris, isev SeCerdeba, isev
moixedavs da moixavlebs sabraloblad:
_ bhaa! bhaa!
kaci da qali erTamenTs mihkvrian da sunTqvaSekrulni uyureben.
kacma Tqva:
_ Sia.
_ oh, ras ambob! _ ukmayofiloa qali, _ martoa da guneba stkiva.
`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`kaxeTi~

Zveli, keTili dro, avtobusebiT rom davdiodiT umTavresad.


avtobusidan var Camosuli, ori oc-oc litriani Semownuli boca mi-
Wiravs da ver gadamiwyvetia, vikiTxo Tu ara: ori kvira iqneba, Rvino wav-
iRe Tbiliseli amxanagis mamisgan, dalaqisgan, is amxanagi sadRac gadaikar-
ga, me vabruneb bocebs, da ar minda Tavs gavutyde, nuTu iseTi nasvami viyavi,
rom dalaqianT asaxvevi ver davimaxsovre.
didi gzis iqiT, axali, magram Zveli kaxuri wyobiT naSenebi kedlis Ziras,
grZel skamze, biWebi sxedan. samiode biWi daRvinebulia, najafi ierisa, —
xelebdamZimebuli, amdenive, Tu cota meti _ nedlebi, wvrilkiserebi. Tvale-
bi aqvT yvelas _ dacinvis signalebi, Tan Cemsken momarTuli.
vZlie yoymans da vkiTxe:
_ dalaqTan rogor unda avide?
_ romelTan? ZaRlTodeni arian dalaqebi axla.
662
_ zauris mamasTan.
_ mxatvar zaurisa?
_ ki, ki, mxatvrisa.
_ Rvino xom ar ginda iyido?
ara, amaswinaT viyide da es bocebi minda davubruno.
_ rogori gagatana? _ cnobiswadiliT ucimcimebs Tvalebi TmaSeTxele-
bul, sayeloCaReRil, kunZiviT Zlier, daRvinebul biWs, SeiZleba 30 wlisaze
metisasac.
_ kargi, kargi, _ bejiTad mivuge me.
_ tkbili iyo, ara? kargi dasalevi.
_ tkbili ratoma, kargi dasalevi _ ki.
_ meore dilas cxvirze ar iWerdiT xelebs, saWmlis danaxvaze.
_ ara, kaco, kargi Rvino iyo.
_ maSina, gamodis, rom Rvinos mcnobeli xar.
_ ratomac ara, ra! papa mevenaxe myavda. mamac sul venaxSi wvalobda.
_ sada, romel sofelSi?
vuTxari romeli iyo Cemi sofeli.
_ maS, rom dagidgan aqeT namaimunari, maimunebisa, iqiT kargi, RvTisx-
eldadebuli, namaimunars gverdze gaswev da RvTisxeldadebuls airCev, ara?
_ avirCev.
biWi wamodga, CemTan movida, bocebi CamomarTva, rkinis WiSkarSi Seitana,
iqve daawyo. isev movida CemTan, xeli gamomiwoda, Zlieri glexuri xeli: _
me vaso mqvian, Sena? guguli?! kai saxelia. gugu! gugu! cota xniT SemobrZandi
Cems ojaxSia.
erTi gavxede skamze darCenil biWebs, yvela Taviseburad anaTebda
Tvalebs. Tan noemberi iyo, nislebiT iyo amovsebuli kaxeTi. nisli bevrs
abedvinebs kacs. Sevbrundi WiSkrisaken.
_ mibrZandi! mibrZandi! _ momayola skamze darCenilma meore daRvineb-
ulma biWma, cota mwiTurma, cisfer, dakaklulTvalebianma, _ cxvirze da yelze
Worfldayrilma.
_ meCqareba, xalxo, naxevar saaTSi avtobusi gava.
_ ii, avtobusi... gava, mova, gava, mova... mobrZandi.
vgme eSmaki, gavyevi, gavediT WiSkarSi.
_ agrafin! _ SesZaxa meore sarTulze vasom, _ agrafin, yruo!
_ ra ginda, ra! _ aivnidan gadmoixeda gamxdarma, gafiTreb·ulma qalma,
ufro gogom.
_ puri, yveli, xorcic roa mand... _ stumari mewvia qalaqidan.
663
qalma Tavi damikra. mec Tavis dakvriT mivesalme. qali gavarda. me vaso
wamiZRva win.
_ ratom awuxebT ojaxs... mec sxvasTan misasvleli var;
didi saxlis dabliTa derefanSi gaurindavi ficrebi iyo gawyobili,
Zveleburi aguris svetebis nacvlad meore sarTuls cementis msxvili milebi
hqonda Seyenebuli.
_ Cven bodiSi ra, saxli vera gvaq Tqven sakadrisad gamarTuli, magram...
Cven bodiSi.
mZime kari SeaRo, sinaTle CarTo, maranSi Sevida. maranic iyo didi, es
ukve Zveleburi, agurSemowyobili qvevrispirebiT, SuaboZiT, TaxCebiT, mar-
nis mowyobilobebiT·koWebze ekida yurZnis jagnebi, msxlis jagnebi. erT
kedelTan Savi karada iyo midgmuli, zed pamidorebi ewyo. vasom pamidore-
bi kedlis ken miswia.
_ dabrZandi, _ momawoda skami.
me siciliT davjeqi.
_ yvelaze didi qvevri ramdeniani gaqvT?
_ oTxiani, oTxsapalniani, ese igi, oriaTas samas litriani. ara, ara
erTica gvaqvs, xuTiani. magram rac es dro dadga, aRar auxdia aravis.
Semovida qali, TabaxiT Semoitana SoTebi, TuSuri yveli, maTlafiT xaS-
lama, mwvanili. kidev momesalma, _ ukacravado, Skafis Tavs gadmovasufTave-
bo, gadmoasufTava, gaakriala. karadidan gamoawyo TefSebi, Wiqebi, dana-Can-
gali. TabaxiT motanils daumata nivris mwnili, pamidvris mwnili, dagvi-
recxa lamazi pamidorebic.
_ ra ici esao, maranSi stumris miRebao, _ sayvedurobda qmars.
amasobaSi ki Rvino amoiRo vasom, raRac saamo sosanisfrad brwyinavda
xelada.
_ es unda damiWaSniko, axali venaxisaa.
_ saferavia?
_ Zveleburi saferavi, mogrZo marcvliani, _ wi pwawvrili.
Wiqebi Seavso, didi, orasgramiani Tlili Wiqebi, netarebiT dadga xela-
da karadaze. WiqebSi idga WiaferjaWviani, mdidrulad mbrwyinavi namdvilkax-
uri.
qali SeumCnevlad gasuliyo.
_ aba, Rvinis mcnobeli xar da pirveli Rvino wlevnadel kaxeTSi! magram
jer lukma. aba, jer lukma!
gamomiwoda SoTi, wavatexe wveri, momawoda yvelic, mere xaSlamac. xaS-
lama Tbilic ki iyo isev. aswia vasom Wiqa da, _ Cven gagvimarjoso, kacebi
664
gvrqmeodes, kacebad davxociliyaviTo, _ dalia, mec davlie.
me ufro nel-nela, dagemovnebiT, Tanac bolomde ara. Semomyurebda dafac-
icebuli.
_ rogoria?
_ RmerTebs daelevaT marto.
_ RmerTebs da Cvena, _ Caicina siamovnebiT.
xorci SemomTavaza.
_ bodiSi sufris simcirezeda... Tumca ki Rvinosa, karg Rvinosa, gulaxdi-
lad getyvi, arca sWirdeba meti. pirveli Wiqa Ziramdina! damaclevina. isev
gamivso sasiamovno dawkrialebiT. CuCuni ram momesma, mivixede, karSi is
mwiTuri biWi idga, gareT, skamze rom davtoveT, ori Tu samic sxva edga ukan.
mwiTurs yurebamde hqonda gaxsnili piri.
_ kargia, ara, pirveli Rvinoa mTel kaxeTSi, _ mkiTxa me.
_ SesaniSnavi!
me vasos vuyurebdi, Semosulebze vaniSne:
_ iqneb egenica...
vasom xeli aswia, mwiTurma erTic Tqva:
_ sam Wiqaze meti ar dalio, mere me maqvs saqme.
_ ohoho, saqme! _ Tqva vasom.
mivxvdi, rom raRac xlarTebSi Sevyavdi kaxelebs. davlieT meore Wiqac;
mesamec. pirdapir wamovida mwiTuri, momkida xeli; amayena, wamiZRva. Sevxede
vasos. arc vaso gasZalianebia. piriqiT, Seaguliana kidevac:
_ waiyvane, waiyvneo! _ dagvadevna.
_ me zosa mqvia, Sena? ho, gugula.
gadamiyvana gzis iqiT, SemiRo rkinis lurji kari.
_ ai, pativcemulo gugul, es aris Cemi saxli, me mgonia, Tavi Wers ver unda
Seartyas stumarma, ara?
Zveli naSenebi saxli iyo, maRali WerebiT, qvis boZebiT, rkinebiT fan-
jrebze. zosamac qals gasZaxa:
_ mayval! mayval!
aqac gamoixeda gogom.
_ Camogvitane ramerumeebi, stumari momivida qalaqidana.
zosac maranSi SemiZRva. es marani ufro namuSevari iyo, _ mocementebuli,
qvevrispirebi feradaddatovebuli. dedaboZTan aq magida idga, sami skami
hqonda Semowyobili.
Rimil-RimiliT, skamebze ceremonialuri SeberviT damsva, damabrZana
zosam. aqac male gaCnda qali. esac bambaziis xalaTiani, esac gamxdari da
665
swrafi. aqac dalagda sufraze SoTebi, yveli, moxarSuli lori, Semwvari
kartofili, mwnilebi, nigozi.
mwiTurma zosamac TiTqos raRaca saritualo locviT amoiRo qvevri-
dan Rvino, Ziri mouwminda da amayad dadga xelada magidaze.
_ aba, zosime papas cota kenWianisa.
_ nel-nela Seavso imanac saferaviT Wiqebi. idgnen es Wiqebi Wiaferis-
jaWvSemovlebulebi, aSkarad cota ufro muqebi, vidre vasosi.
zosam loriT damawyebina. iSviaTi lori iyo, bolSi gamoyvanili. mima-
tanebina kartofilic.
Cawmindos lukmam, rac Casawmendia.
aiRo Wiqa, aswia mxarze odnav maRla.
_ amis madls gaumarjos, Rvinis madls, aman gadaatanina qarTvelebs
TaTroba da koleqtivizacia.
me Sefiqrianebuli RimiliT mimovixede. karSi vaso idga, mis ukanac Candnen
viRaceebi.
_ sadRegrZelo mainc ar unda geTqva, Seni? _ daiZaxa vasom. _ beberi
dedakacebic magas amboben mTel kaxeTSi.
_ ra xdeba, xalxo, Tqvenc mobrZandiT.
_ ara, ara, egrea saWiroo!
aviRe Wiqa. _ amin-meTqi, meti araferi da davlie. meore Wiqac male dam-
alevina zosam da maSin SemekiTxa:
_ rogoria, ha!
_ auh! _ cisken avwie xelebi, _ RmerTebis sasmelia esac.
_ egre ara, visi sjobia, im qaClisa Tu Cemi?

_ orive kargia, orive RmerTebis sasmelia.


_ egre ara, an isa, an esa.
_ vera, magis mTqmeli ukve veRara var.
axlo moiwia da miCurCula.
_ Cumada. Cumad mainca.
_ verc Cumad vityvi. orive Rvino gasaocaria.
_ ee, Senca gjavrebia simarTle Cven mTavrobasaviTa, arc iqiT, arc aqeT.
arc mwvadi, arc Samfuri. dalevT dalaqis Rvinosac da mainc kmayofilebi
xarT.
_ kargiT ra, xalxo, arc dalaqis Rvino iyo naklebi.
zosa ukve mesame Wiqas mawvdida. Seyoymanda, magram mainc momawoda, is
mesamec davcale da mSvidad wamodga zosa.
666
_ exla gagiSvebT dalaqTana.
ukve ise viyavi gunebaaweuli, erTi vifiqre, xom ar gavgiJebuliyavi im
dalaqisTvisa. magram zosa mSvidad mimiZRoda karisken. iq vasom gamomiwo-
da xeli, momitana Tavi sul axlosa, _ xo ari pirveli Cemi? me wamoviZaxe, _
kargiT ra, nu matyavebT cocxlada. xeli ar gauSvia, ise gadmomiyvana rkinis
karidana, gadmomiyvana gzazedac. Cemi bocebi WiSkris gareT ewyo. iqve idga
dalaqi, icinoda. jer gadamkocna. mere gamiyara xeli da wamiyvana.
_ u, me amaTi sisxli da xorci. _ moiqnevda Tavs.
erTi mivixede. idgnen is vaso, zosa, sxva biWebic, yurebamde dasWimodaT
pirebi.
me xeli avwie, kidev davemSvidobe xelisqneviTa.
raRaca daiZaxes, ver ki gavige ra. ho, agrafinac imaTTan idga.
Cven aRmarTs SevudeqiT. erTi boca dalaqs eWira, erTi boca me. orive
Ronivrad miviqnevdiT im bocebs!
dalaqi ijRaneboda:
_ ro gaCvena, ras ugavT venaxebi, mTvrali kacebiviT midi-modian vazebi
aqeT-iqiTa...
da mainc, axla rom davfiqrdebi xolme, Tavs vekiTxebi, ra iyo, tkbili
sizmari xom ar iyo yovelive esac?!

kaxeTi. noemberi. 1961.


gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`kaxeTis matarebeli~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

kaxeTis matarebeli ocdaaTiani wlebidan maxsovs. rva Tu cxra vagoni


or Savad laplapa orTqlmavals eba. miuxedavad amisa, Tormeti saaTi Tu
meti sWirdeboda Telavamde, Casvlas. erTxel „niangSi“ aseTi xumroba iyo
dabeWdili. kaxeTis matareblis gverdiT windis qsoviT midis dedaberi,
orTqlmavlis memanqane eZaxis, _ amodi, dedi, fexiT rad midixaro! _ ara,
Svilo, cota meCqarebao.
matareblis es neli svla, ra Tqma unda, cudi iyo, magram, erTi kargi ram
ki hqonda amas. dinji, Tadarigiani kaxelebi midi-modiodnen sagzliT _
pur-mariliT, RviniT. gaiSleboda kupeSi sufra _ mrgvalad moxarSuli
dedlebi, TuSuri yveli, SoTebi da, rac mTavaria, mironiviT Rvino! erT kupe-
Si moxvedrili adamianebi ecnobodnen erTmaneTs (ara marto erTi kupisa).
667
iyo TavdaWeriloba, Tavazi, siamtkbiloba. kacebi svamdnen, mRerodnen kidec
dabalze, maTi meore naxevrebi ki freskebiviT iyvnen mikankulni da sikeTis
Rimils arigebdnen aqeT-iqiT.
Cven, garekaxelebi, im dros avdiodiT matarebelSi, roca sufrebi ukve
Semxiarulebuli iyo, amitom didi enTuziazmiT gvxvdebodnen, gvepatiJebod-
nen. ar vici, ratom, ase mgonia, sul Semodgomasa da zamTarSi vmgzavrobdiT.
gareT an wvimda an Tovli modioda (rkinigzas gayolebuli hqonda Tovl-
sacavi meserebi da xSiri iyo laparaki nabuqebze), vagonebSi Tbiloda, xalx-
ic CamTbari iyo da, Cven rom Seciebulebs dagvinaxavdnen, aRar icodnen
rogor mogvferebodnen, riTi ecaT pativi. ivris sadguridan Tbilisamde
Cveni kacebic aswrebdnen SezarxoSebas, welSi gamarTvas.
CvenTvis, bavSvebisTvis, Zalian saocari iyo _ matarebeli navTluRis
sadguridan rom gavidoda da, kldeebSi moqceuli, borblebiT zars rekavda
_ nav! nav! nav! es iyo TbilisSi Sesvlis niSani. iq yovelTvis bneloda kidec
da es sibnele da zaris rekva idumal sazeimo elfers aZlevda matareblis
svlas. aq ki sabolood aiSlebodnen kaxelebi. vagonSic da dablac, baqanze,
iyo gamoTxovebani, pirze kocna, Sexvedrebis daTqma... da mere yvelas, didsac
da patarasac, nTqavda qalaqi...
axla eleqtromatarebeli samsaaTnaxevarSi Cadis TelavSi.
`mTvaris asuli~, 1987

`kaxelebi~

wvanan kaxelebi bodbis boloze, saxeldaxelod, moxoxmikebul fanCaturSi,


SuadRea, cxela, sTvlemen. gzis iqiT kinogadamRebi jgufi raRacas codvi-
lobs. reJisori mxatvars eTaTbireba, operatori msxvil kitrs Wams, gamna-
Teblebi daniwverobanas TamaSoben, msaxiobebi namjis zvinis ZirSi mimsxda-
ran da anekdotebs amboben. zvins qvemoT, marjvnivac da marcxnivac, horizo-
ntamde, sul samkali yanaa, erT adgilas Savi kombaini daibobReba. erT adg-
ilas TeTri cxeni dgas, kaxelebs kinogadaRebebis uTavbolo fusfusic mosw-
yeniaT, wvanan fanCaturSi da sTvlemen...
dasavleTidan velSi manqana Semodis, gamoibams grZel, Zalian grZel
mtvris kuds, mova fanCaturTan, gaCerdeba. saRebavgadaclili wylis sazidi
cisterna, muguzaliviT gaxuxuli mZRoli jer kinos xalxisken gadahyofs
Tavs da TeTr kbilebs uCvenebs, mere fanCaturisaken gadmoixedavs da gad-
moiZaxebs:
_ modiT, civi wyali CamoisxiT, biWo!
668
kaxelebi wamomxarTeZovdebian, erTmaneTs Sexedaven.
_ valiko! _ gadaswvdeba ioseba brigadiri yvelaze umcross, _ ade, sura
waiRe da gaavse. valiko wamodgeba, Cakecil Custebs amoiwevs, suras aiRebs
da manqanisaken wava. midis da Tan suraSi CarCenil wyals miaqcevs. miva
manqanasTan, amoudgams onkans suras, mouSvebs xraxns, mouSvebs da gaocebu-
li rCeba. wyali ar modis.
_ e, ukuRmarTebis angelozo, _ Tavs gahyofs mZRolisaken.
_ ra iyo, biWo! _ gvaWame?
_ moica, ras ambob! _ kabinis kars gamoaRebs mZRoli, cisternaze abobRde-
ba, saxuravs axdis da gullaRi siciliT ikiTxavs:
_ modis?
valiko ukve gawuwula da axla TqliSiniT momaval wyals suras gver-
didan udgams, Tan xraxns atrialebs.
_ ukuRmarTi ukuRmarTia, saca unda iyos!
fanCaturSi wamomxarTeZoebuli kaxelebic icinian. mere daTa kiTxu-
lobs:
_ raTa qna viTom egre, ha!
_ egre icis.
ram icis, ras ambob! _ gabrazdeba daTa.
_ egre icis, ho, pirvelad ar Camodis xolme.
_ Sen TavSi menSevikebis kreba xom ara gaqvs, ram icis egre?!
_ cisternam.
_ ra cisternam, e, aba ras ambob! _ Caereva miako.
_ rama da, wylis cisternam, rZisamac, gaugebaro! _ xmas auwevs ioseba.
_ Sena xar gaugebari, ras ambob, aba! _ axlo moiwia mixakom.
_ ra ras vambob, e, CirgvebSi gazrdilo, aba boTli aiRe, gaavse, gaali-
clice, mere pirze xeli daaWire da Ziri gauxvrite, gauva? Zabri mainc ar
ginaxavs, saZabreTSi gamorCeulo, rom Caasxam, Caasxam da sasunTqi Seekvreba,
xom gaxvretilia is Zabri, ratom ar gasdis?!
valiko iosebas wina dgas, sura ori xeliT uWiravs lajebSi. daTa Secbun-
deba, ratom ver unda mivxvedriliyavi amdenso, mixako iRlias gamoifxans.
gamarjvebuli ioseba ki isev kiTxulobs:
_ ratom ar gasdis Zabrs, ha!
_ em Cem fexebs, Tu ar gasdis, _ ityvis kola, wapirqvavdeba da xelebs
Sublis qveS amoiwyobs, _ magaze damidga dardi!
cisterna ukve sadRac qvemoT miamtverebs gzas. kinogadamReb jgufSi isev
TaTbiroben. operatori meore kitrs wmends Sarvalze. kaxelebi fanCatur-
669
Si wvanan, SuadRea, cxela, cxela, sTvlemen...

`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`kaxuri saSuaRameo~ (samagido rveulebidan)

axla ki namdvili kaxuriT gagimaspinZldebiT, saSuaRameo kaxuriT, roca


ukve aSlilni arian qal-balRni darCenilT Camowyvetili aqT sakinZis
Rilebi da aRaravin indobs aRaravis. cota mwklartea es kaxuri, Zneli
dasalevi, _ Cven bodiSi, batono, Cven didi bodiSi, _ saxeze ar Semogvexedeba
smis dros, magram Troba kargi aqvs, tkbilad giJmaJuri da Tu gnebavT, rom
dawvrilebiT gagvicnoT, bolomde unda mogvyveT. Tqvenc moxalvaTdiT.
Tqvenc gaixseniT sayelo. cota metad gavatokoT enac, Torem dagviJangda
pirSi. dRegrZeli iyos Cveni qarTuli! am qarTulisTvis axla, Tuki garji-
loba SeiZleba daerqvas Cves saqciels _ xan viTom rom vgrZnobT, xan viT-
om rom vsulelobT, da sxvebis dasanaxavad mainc gemrielad mivReWavT am
wuTisoflis ugemur lukmas.
ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`kedeli~

akaki wereTeli sxvitorSi iyo, Tavis samSoblo sofelSi. oqtomberi


iwureboda, wvrili wvimebis, msubuqi nislebisa da wiTel-yviTeli ferebis
Tve. xandaxan notio niavic wamouberavda, xilnaris foTlebs dabla hyrida
da mere cdilobda, miwa-miwa waeRo.
akaki uTenia dgeboda. bebruli faTuriT aanTebda lampas, miujdeboda
samuSao magidas da xan Sublze xelmibjenili kiTxulobda, xanac odnav gver-
dze gadaxrili werda.
magida fanjarasTan edga. zed wignebi, qaRaldebi, sawer-kalami, gaxsnili
konvertebi, patara dana da qinZisTavebi ewyo. fanjridan mTis ferdobi
moCanda. mTas maRla muxnari gadavleboda, qvemoT da qvemoT ki rcxilis
buCqebi iyo gafantuli. im buCqebSi, jer isev gaTenebis bindSi, anda zemodan
sacecebCamowvdil nislSi, Txebi gamoCndebodnen. dadiodnen, daqivqivebd-
nen, ukana fexebze Semdgarni ewvdebodnen rcxilis norC ylortebs, TiTqos
viRacis daZaxilze ixedebodnen, tuCebs gaCqarebiT acmacunebdnen. gaivlid-
670
nen gamxdari, dafiqrebuli boColebic. gairbenda Soltiani biWic. ahyve-
bodnen aRma amaval biliks welSi waldgarWobili sxva biWebic, kacebic,
zogjer TavsafriT piraxveuli qalebic. cota xanSi, oTxad moRunulebi, fer-
dobze Camoatarebdnen SeSis gudurebs, CamoaTrevdnen fiCxs, anda toteb-
Sesxepil mozrdil xeebs. zemodan momavlebi yvelani morbodnen, aqeT-iqiT
ar ixedebodnen, cdilobdnen, rac SeiZleba Cqara CahfareboRnen buCqnarebs
da beqobebs.
biWebis umetesoba fexSiSveli iyo, Sarvlis totebi aekarwaxebinaT da
daurideblad „mosusxurebdnen~ xmel, eklian balaxebSi.
uyurebda moxucebuli, motexili poeti, TiTqos mas CxeletdneC eklebi,
Tanac fexebSi ki ara, gulSi, da guli ekumSeboda, ewureboda, uTavdeboda
tkiviliT.
Semovidoda mouravi kowia, salams ityoda, idga, Coxis qilebze isvamda
xels, mere isic gaixedavda fanjaraSi da mohyveboda wuwuns:
_ gakafes, batono, yvelaferi. aTi-TxuTmeti weliwadi da xe aRar darCe-
ba, sicxeSi rom Tavi Seafaros Sewuxebulma kacma. sul daixrameba es fer-
dobebi, niaRvrebi waiRebs yanebs, utyeod raRa qarTuli sofeli iqneba Cve-
ni sofeli...
akaki morCilad miapyrobda daRlil, dasustebul Tvalebs.
_ unda avuxsnaT, kowia TviTon glexobas unda SevagnebinoT es garemoe-
ba.
_ vuxsni, batono, sul magas vuCiCineb yoveldRe, magram vinRaa axla Cveni
damjeri! ridi aRara aqvT da SiSi. glexs kidev, batono, Tu SiSi ara aqvs
ramis, ra daakavebs sxva! erTi rom erT xes moWris, meore samis moWras
cdilobs, ar unda, sul mcireze CamorCes mezobels.
akaki adgeboda, xeljoxs aiRebda da bolTis cemas iwyebda did, sevdian
oTaxSi.
_ Znelia, kowia, Zalian Zneli, magram Cven mainc Cveni unda SevecadoT,
Cvenca da glexebic.
kowia dasturs aZlevda, _ ki, batonoo, ra Tqma unda, batonoo, _ mere isev
Tavis samiznes umiznebda.
_ wyalSi qvas ar datoveben xelSeuvlebels. Tu rame daZres, Sin miaqvT
yvelaferi. amas winaT TiTisodena bavSvi rezins aWrida etlis borbals,
bebias Wirdeba, bReris wamali unda gaakeToso. erTi sarekeli glexi RamiT
xidis yuris qvebs glejda...
akaki gaCerdeboda, joxs orive xeliT daebjineboda da dainteresebuli
Sehyurebda kowias. sul male iseTi saxe uxdeboda, aSkarad Canda, fiqriT
671
ukve sadRac iyo gadasaxlebuli.
maSin kowiac Cumdeboda da fexakrefiT gadioda gareT.
Sekribes soflis Tavkacebi, gauSales sufra, dasxdnen, isaubres _ Sinau-
rulad, naTesavurad, mamaSvilurad. yvela Sewuxebuli iyo. utyeod raRa
sofeli iqneba Cveni sofelio. piroba dades, axlomaxlo arc erT jansaR
xes aRar moWridnen, magram sami dRec ar gasula, isev Camoatares biWebma da
qalebma nedli gudurebi. erTma qvrivma qalma kinaRam frCxilebiT amoko-
rtna Tvalebi kowias. Semovida kowia, guli yelSi hqonda mobjenili:
- arao maTraxi da, a! SexedeT, batono, SexedeT!
Camodioda ferdobze ori patara, sacodavi biWi, xeluRelisTvis gamoe-
baT axalmoWrili, grZeli, sufTa latani da moaTrevdnen, moarbeninebdnen.
akaki gamtknarebuli idga. mere Tqva:
_ cxeni SemikazmeT! ·
Seukazmes dis, anas wynari, Ronieri cxeni, Sejda, nela gavida WiSkarSi,
nela auyva mTis ferdobs. wamoewia kowiac, xan marjvnidan amoudgeboda, xan
_ marcxnidan, xSirad axsenebda maTraxs.
miubrunda akaki:
_ nu momdev, marto minda viyoo.
kowia SeCerda.
akakim marto ganagrZo gza, marto gadavida mTis iqiT.
naSuadRevs dabrunebuli kidev ufro daberebuli da motexili Canda.
ganawyenebuli kowia raRacebs ekiTxeboda. akaki ar pasuxobda. avida maR-
la, saWmelze uari Tqva, dawva, kedlisken gadabrunda. kedelze xaliCa iyo
gakruli. ukvirda, ra xeli, ra mondomeba akeTebda xaliCis saTiTao yulfs,
sul sxvadasxva feris uzustes figurebs.
meore dRes ki fanjara naxevrad amoaSenebina garedan.
axla magidasTan mjdari moxuci poeti, Seulesav kedels, mTis Tavze ga-
davlebul Camuqebul muxnars da mowyenil casRa xedavda.
Tu simSrale iyo, Cadioda baRSi. dadioda landiviT Cumad. gaCerdeboda,
iyureboda maRla, dascqeroda miwas. miwaze niavi awvalebda ukve gamxmar,
damsubuqebul foTlebs, _ cdilobda daeZra, ver Zravda. poeti niavs xel-
joxiT exmareboda foTlebs joxis wvers ahkravda, niavi gaixarebda, foT-
lebs ramdenime nabijze waafrialebda.
poets damcinavad eRimeboda.
mere isev dafiqrebuli idga.
Sexedavda naxevrad amoSenebul fanjaras kowia da gaugebrobis niSnad
gaSlida xelebs.
672
`dila~, #12, 1976; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`keTili beberi buebi~

rasac axla giambob, zRapari ar aris, Tumca, SesaZloa, zRapradac CaTva-


lo.
iyo ori bu, Zalian beberi da sabralobeli bu. Svilebi aRar uCndebo-
daT, isxdnen veeba muxis fuRuroSi da an eZinaT, an arada, TavianT ubedure-
baze buzRunebdnen: _ Su-bu! _ Su-bu! bu! bu! _ raRaa Cveni sicocxle, risTvisRa
varsebobT qveyanazeo.
roca Sebinddeboda, fafxuriT, aqeT-iqiT qanaobiT mividodnen fuRuros
piras, gadaixedavdnen dabla, ramdenjerme Rrmad CaisunTqavdnen sufTa haers,
frTebs Seatokebdnen, gaswev-gamoswevdnen da mere erTmaneTis miyolebiT
gamofrindebodnen gareT.
_ Su-bu! _ Su-bu! _ mZimed dafarfaSebdnen tyiT SemozRudul velebSi da
ewerebSi agizgizebuli yviTeli TvalebiT eZebdnen Tagvebs. xan miwaze
jdebodnen, xan isev afrindebodnen; Tuki TiTo Tagvs mainc moinadirebdnen,
amiTac didad kmayofilni iyvnen, _ bebrebs xom Zalian cota saWMeli hy-
ofniT, buebsac da adamianebsac! _ gaTenebisas dabrundebodnen TavianT fu-
RuroSi da isxdnen da isxdnen, _ an eZinaT, erTmaneTisTvis zurgSeqceulebs,
an arada, ZiliTac gulgadaleulebi, isev TavianT ubedobaze iwyebdnen
buzRuns.
_ Su-bu-bu! _ Su-bu-bu!
magram erT saRamos maT cxovrebaSi moxda axali ambavi.
is iyo, beberi buebi fuRurodan unda gamofreniliyvnen, rom uCveulo
xma SemoesmaT. gaixedes gareT, gadaswies didi, Zalian advilad moZravi
Tavebi, Caixedes Zirs da ras xedaven: mTlad patara baeSvi, Zalian lamazi
patara bavSvi, _ rom verc ki gaarCve, biWia Tu gogo, _ Semosula tyeSi, dgas
muxis Ziras, xmel foTlebSi da balaxebSi, funCula xelebi TvalebTan miu-
tania da tiris, tiris.
beberma buebma erTmaneTs Sexedes, _ am bavSvs aq ra undao, _ magram
radganac arc erTma icoda es da arc meorem. isev Zirs daiwyes yureba.
itira patara bavSvma, daiRala tiriliT, daiwyo qanaoba, Cajda balaxebSi,
iqac itira, Camoucvivda xelebi muxlebze, Cakida Tavi, Cawva balaxebSi, moikunta,
isedac patara, mTlad dapataravda da im tirilsa da slukunSi CaeZina.
beberi buebi erTmaneTs uyurebdnen gizgiza yviTeli TvalebiT, ra vqnaT,
673
rogor moviqceTo.
_ Sescivdeba. _ Tqva deda bum.
_ Sescivdeba. _ miugo mama bum.
_ RamRamobiT axla ukve Zalian civa.
_ marTalia, RamRamobiT Zalian civa.
_ gaTenebisTvis SeiZleba TrTvilic ki dados.
_ SeiZleba, namdvilad dadebs.
_ maSin xom mTlad gaiyineba?
_ gaiyineba, gaiyineba, _ orjer gaimeora mama bum.
_ mere ra mSvenieri bavSvia.
_ patara yvela mSvenieria.
_ magasac xom deda eyoleba.
_ dedac eyoleba da mamac.
_ CavfrindeT da frTebi gadavafaroT.
_ gadavafaroT, gadavafaroT.
fuRurodan gamofrindnen, erTi-orjer Semouares wred, _ Su-bu! Su-bu! _
dasZaxodnen mZInare bavSvs, frTebi sul axlos mihqondaT, maTi niavi Tmas
ucaxcaxebda, magram bavSvi ar gatokebula. maSin erTi win Caujda, meore _
ukan _ veeberTelebi, Tvalebalaplapebulebi, mTlad yuradRebadqceulni,
iqac ramdenjerme gaimeores: _ Su-bu! Su-bu! da raki bavSvma arc axla Seato-
ka araferi, frTxilad, aqeT-iqiT gadawev-gadmoweviT miuaxlovdnen, gaSales
didi, msubuqi, Tbili frTebi, bavSvs mTel sigrZeze gadaafares da ase gaSeS-
dnen.
ho. ra mSvenieri sanaxavebi iyvnen erTmaneTisTvis yba-yba midgmuli ori
Tvalebgizgiza bu da maTi frTebis qveS mZinare bavSvi.
amovida mTvare, amohyva muxebisa da rcxilebis erTmaneTSi gadaxlarTul
totebs, balaxebs jer cvris wvril-wvrili wveTebi daekida, mere is wveTebi
TandaTanobiT gamkvrivdnen. acivda, acivda, iqve, sul axlos, daxtodnen ciyvebi,
dacunculebdnen Tagvebi da dedofalebi, sadRac amoixafxafa afTarmac. ma-
gram buebi mainc gaSeSebulebi isxdnen. isini amayadTavaRerilebi gadas-
cemdnen TavianTi sxeulis siTbos patara, Zalian patara lamaz bavSvs. pa-
tarebs xom RamRamobiT yvelas sWirdeba siTbo, _ buebsac, adamianebsac!
gaTenebisas tyeSi xmauri atyda. moisma ZaRlebisa da Tofebis xmebi.
buebma erTxans ki iTmines, magram mere veRar gauZles SiSs, afrindnen da
muxis fuRuros Seafares Tavi.
mocvivdnen ZaRlebi, atexes yefa, moirbines adamianebmac, moanaTes farne-
bi, CaiCoqes bavSvTan, iyvnen ase... mere aiyvanes xelSi, dauwyes kocna, xelebiT
674
usinjavdnen sxeuls, ukvirdaT, Tbili rom iyo... cisken iyurebodnen, RMerTs
swiravdnen madlobas. beberi buebisken ki aravis amouxedavs.
beberi buebi TavianT fuRuroSi isxdnen. xan tyis siRrmisken mimaval
adamianebs uyurebdnen, xan erTmaneTs Sexedavdnen. roca yvelani gauCinardnen,
fuRuroSi CaRrmavdnen, krusuniT, mxrebis aweviT Seuqcies zurgi erTmaneTs,
Caiwies, Caiwies, Tavi mxrebSi Carges, sanam CaiZinebdnen Cveulebisamebr
abuzRundnen:
_ Su-bu! _ Su-bu! _ raRaa Cveni sicocxleo.
magram Zalian male gaCumdnen, Semobrundnen, gverdi gverds mihyudes,
Tavi _ Tavs da ase CaiZines.
`dila~, #10, 1974

`keTili miwa~

dRes oqtombris ocdaaTia, mziani dRe, ocda-xuTSi ki Zalze mokirCxla.


diliT rom avdeqiT, TiTqos Txeli Tovli mosuliyo, mqrqali lurji bu-
rusic idga. qalebi ambobdnen, kidev kargi, kidev kargi, rom vaSlebis dakre-
fa movaswariTo. mainc gaCqarebulni facifucobdnen, _ kartofili da gogrebi
daTbunes, sxvenSi gafenili vaSli yuTebSi Caawyves. rodis moaswres mof-
rena, _ baRi lamazi skvinCebiT aivso. imaTi mosvla uxarodaT Tu ra iyo,
erT ambavSi iyvnen WinWraqebi. sxva dros sul Robe-Robe mZromebi, isxdnen
gamocalkevebul rokebze da gatacebiT galobdnen. mzem rom SemoimaRla
da daTba, xeebidan foTlebma iwyes cvena. kaklis qveS gavCerdi da Tvalebi
davxuWe. iseTi tkapatkupi ismoda, TiTqos wvima modiso, sinamdvileSi _
foTlebi cviodnen. saRamomde TiTqmis yvela xe gaSiSvlda, marto erTi
patara vaSliRa idga mwvaned. papam Tqva: _ erTi uyureT magasa, kai yinvag-
amZle vaJkaci unda dadgeso! _ moagora taWkis wina Tvali. mWedlisTvis
salte gadaekvrevinebina. Tan moagorebda, Tan raRacnairad iRimeboda _
xval xom kviraa, qveynisTvaloo (me qveynisTvals meZaxis, qalo, qaloo, qvey-
nisTvaloo). kviraa-meTqi. maSao, orSabaTis gakveTilebi amaRamve iswav-
leT, Senca da berdomac, dilaze erT karg adgilas unda wagiyvanoTo. sada-
meTqi, papa, sad! _ eg Tu winaswar iTqva, wasvlac aRar eRirebao.
sul ase icis. xan me vexvewe, xan berdo, mainc ar gviTxra. viswavle ga-
kveTilebi, mec viswavle, berdosac vaswavle. papamac, rom daRamda, _ aba, erTi
mec cota wavimecadinoo, _ gadmoiRo vaJa-fSavelas didi tomi, gaikeTa saTvale,
aikrifa fexebi taxtze da daiwyo kiTxva. ikiTxa erT saaTs, _ heo, ra boRra
675
biWi iyoo! _ Seaqo vaJa, wigni Tavis adgilzeve dado da bebias gasZaxa: _
TvalisCinoo (bebias TvalisCinos eZaxis), sulis saqmes movrCi, axla xor-
cisTvisac mimaxedineTo. bebias ar ecala, dedam gaSala sufra. Cvenc miv-
usxediT, me da berdo. papam, vaxSmisa, erTi Cais Wiqa wiTeli Rvino dalia.
sadRegrZeloc Tqva:
_ RmerTo, Senis madliTa, Sen moukruxe dedali fxakunaanT rZalsao. _
Cven gagvecina, me da berdos. _ ras iciniTo, _ gviTxra papam, _ is fxakunaanT
rZali dRes sabWos win idga da mTel sofels gadasZaxoda, qaao, gagonilao,
weliwadi ise gavida, qaTami ar momkruxebiao! iqneb rogor gasWras Cemma
locvam, vTqva, baJs xom aravin maxdevinebs sityvis TqmaSio! _ bebiam aivnidan
gamosZaxa: _ fxakunaanT rZlis mWvali ar dagayeno, cota wesierad elapar-
ake ymawvilebsao! _ papam Tvali Cagvikra, waval axla me Cems cixe-koSkSio,
bodiSi mogvixada, amoido iRliaSi Tavisi „vaJa-fSavela“ da avida meore
sarTulze, jerac daumTavrebel oTaxSi. iqa sZinavs zamTarSi. Semovida deda,
wadiT, daibaneT fexebi da daweqiT Tqvencao. wavediT.
diliT, adgomisTanave, papasTan gaviqeciT. saRoresTan Cacucquliyo da
Rorebs salafavs urevda. vTxove, axla mainc eTqva, sad mivdiodiT. gaeRima,
_ wuxel ar geZinaTo? gveZina-meTqi. kargad geZinaTo? kargad-meTqi, Tumca
me SuaRamisas Zili gamikrTa. aba, maS, axla kargad isauzmeT, Tbiladac Caic-
viT da gavudgeT gzasao. vWameT saCqarod, Tbiladac CavicviT, papam cxeni
Seaba, taWkaSi rbili balaxi Caago, mogvexmara, Cagvsxa. Camogvidga kalaTa,
kalaTaSi ori abgac Cado, _ aba, kargad iyaviT, uCvenod ar moiwyinoTo, _
SesZaxa Cvenebs; gamovidnen deda da bebia.
dedam Tqva, _ ar damicio es ymawvilebi, am susxSi sad migyavso. papam
uTxra, _ ager, rogori mze amodis, sul male dacxeba kidecao. _ gaujavrda
cxensa, gavediT ezodan da davadeqiT did gzas. tyisken rom gavbrundiT, me
vTqvi, _ aa, tyeSi mivdivarT-meTqi. papam ki gamiRima da miTxra, _ raTa tyeSi!
tyeSic, mindorSic, mTaSic da barSicao. aba, gaixedeT, ra lamazia Tundac
aqaurobao. marTlac, Zalian lamazi iyo yvelaferi. gadaWirxlul velsa da
buCqnars mze mosdeboda da raRac nazad brwyinavda. papa cxens elaparake-
boda, _ Sen ra, cudi sizmari xo ar naxe, ra uwadinod irjebi, Tqvi, Tuki
saTqmeli rame gaqvso. cxeni, ra Tqma unda, xmas ar iRebda, TavCaRunuli
miabijebda. _ aba, maSin, Sen Tu aras ityvi, me damigde yurio, da papam simRera
daiwyo xevsurul kiloze:
Cem jora natvrisTvalia,
fasi ar daedebisao.
es iseTi sasacilo simReraa, me da berdo erTmaneTs veyudebodiT xiTx-
676
iTiT. sul male, rogorc papam Tqva, mSvenivrad daTba. me palto gavixade, _
ar Segcivdes, gogoo! berdomac daiwyo gaxda, _ Sen nu, Se Wianoo, _ miubrunda
papa, magram berdomac gaixada.
Caxrialebamde sul did gzaze viareT, CaxrialebTan gadavuxvieT, avediT
zemoT, nasoflarTan, gaviareT is nasoflaric, nasimindaric, kidev viareT,
viareT da erT did maJalosTan gavCerdiT. jer gaCerebuli ar viyaviT,
davinaxeT, traqtoriT moTreuli didi xmeli wifeli egdo, totebdalewili,
qerqamZvrali. im wiflis zemoT ki, ferdobze, zRmartli, zRmartli, rom TiTqos
Savi raRacebis gundi dasevia buCqebso! gadavxtiT taWkidan da gaviqeciT.
papa mogvZaxoda, _ nela, arsad ar apireben wasvlasao, magram Cven mainc
sirbiliT avediT ferdobze. xan erT buCqTan mivirbendiT, xan meoresTan _
uh, ra Txlup-Txlupiao! _ xan me viZaxdi, xan _ berdo. papa kmayofilebis
RimiliT gamogvyurebda, Tan gvarigebda, bevrs nu SeWamT, sxva rameebica
gvaqvs dasagemovnebelio. Cven mainc bevri vWameT, berdom cxvir-piri sul
moiTxupna. CagviZRva xevSi papa. iq wyali modioda, _ wminda, wminda, sul
fesvebSi da xavsebSi. berdos cxvir-piri movbaneT, gadavediT iqiT, avyeviT
zemodan Camomaval foTlebiT savse CaRrmavebas. foTlebze Wirxli ido.
gavediT sxva CaRrmavebaSi, Cajda papa, foTlebi gaqeqa, gaxveta sigrZeze, Savi
fskeri gamoaCina da saxegabrwyinebuli mogvibrunda. Txilebi odnav mogrZo,
odnav sveli. msxvil-msxvili tyis Txilebi! eyara im Sav fskerze lamazad. me
da berdo sixaruliT vyiJinebdiT, vigdeT pirSi, magram Zalian magari iyo,
ver gavtexeT. papa icinoda, _ verao, Sviloniasao, egre verao, magaTi momre-
vi marto qvaao! movZebneT qvebic. vamtvrevdiT da vaxramunebdiT. gemrieli
iyo, meti aRar SeiZleba. zogs vamtvrevdiT, zogs abgaSi viyridiT. papa sul
abgaSi yrida. Tu Zalian msxvil Txils i povida, gvaCvenebda, _ esao erT
Tagvso sadiladac eyofa da vaxSmadaco. esao, sadiladac, vaxSmadac da me-
ore dRis sauzmedacao, magram axlandeli Tagvebic gazarmacebulebi arian.
maS, me rom Tagvi viyo, maS, me rom erTi ficxela Tagvi viyo, amaT aq davto-
vebdio?! aaqanavebda xelisgulze Txilebs da Cayrida abgaSi. imdeni avkrifeT,
erTi airwinaRis abga sul gaivso, meore naxevramde iyo. papam wvrili wneliT
moukra piri erTsac da meoresac. davbrundiT taWkasTan. cxenma rom dagv-
inaxa, xvixvini daiwyo. papam uTxra, _ raoo, mogenatreTo? cxenma ise daiqnia
Tavi, TiTqos hos gveubneboda. mivediT da samivem mivufereT.
papas puri da yveli wamoeRo. davsxediT, vWameT. Cven rom vWamdiT, papa
buCqebSi raRacas daeZebda. i pova, dagviZaxa, mivediT da, ginda damijereT,
ginda ara, _ jerac isev cocxal-cocxali Svindi! isic gadaqeqil foTlebSi!
es piris Casakoklozineblado, mxolod, es unda gairecxoso. avkrifeT im
677
qaRaldSi, papas rom yveli da puri hqonda gaxveuli, CavitaneT wyalze,
gavrecxeT da rom davigemovneT, aRtacebulebma SevxedeT erTmaneTs. papam
Tqva, _ abao, TrTvildadebul Svindze gemrieli araferia qveyanazeo. mar-
Tlac! marTlac!
zRmartlis krefa sul advili iyo, davkrifeT, kalaTa piramde gavavseT,
amasobaSi mzec saSuadReos gadascilda, CavibargeT taWkaSi da wamovediT
mxiarulad. papa sul RiRinebda.
miwa var niadag mena,
miwaa Cemi mSobelio...
xan RiRinebda, xan Cven gvarigebda: Senao, qveynisTvaloo, unda iloco
xolmeo, daswve, daixaro miwisken, unda Tqva, _ RmerTo, Cemi keTili miwa
micocxle-Tqo, asdge, gasworde da, maSinac amas unda exvewebode ufalso. Sen
kidevao, berdo, me ukve vberdebi, axla Sen unda gamoiba cxra Tvali da cxra
yuri, avma kacma araferi gaafuWos Sens irgvlivo.
berdo wamoxta, xelebi aswia, raRaca unda daeZaxa, taWka Cazlayunda da
berdo TivaSi Caeca sajdomiT.
papa sulac ar aris beberi, agvistos ocdarvaSi, mariamobas, ormoc-
daTvrameti wlisa gaxda.
axla ra aris saocari! saocari is aris, rom bolo xanebSi TiTqmis yovel-
Rame meRviZeboda da mere miZneldeboda daZineba. me axlac meRviZeba na-
SuaRamevs, magram davxuWav Tvalebs, TvalebdaxuWuli warmovidgen: fanjris
rafaze tyis Txilia gafenili, qvabSi gemrieli zRmartli yria da is qvabi
Cemi sawolis qveS aris Sedgmuli. Caxrialebis zemoT, nasimindrebis iqiT,
didi maJalo dgas, iqve traqtoriT moTreuli xmeli wifeli gdia, xavsebSi
da fesvebSi momwvano wyali miliklikebs, Crdilian ferdobebSi, yviTel
foTlebze, TeTri Wirxli devs, xeebis kenweroebTan naTeli mze anTia, _
amoviwyob xelebs baliSis qveS, vityvi: _ RmerTo, Cemi keTili miwa micocx-
le, _ da maSinve CameZineba tkbilad.
berdos xom sul tkbilad sZinavs.
`dila~ #7, 1978; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`keTilo~

Cvena gvyavs Wkviani furdedo, veZaxiT keTilos. is marTla Zalian keTil-


ia. diliT gahyveba soflis naxirs, mTel dRes mindvrebSi da WalebSi dadis,
sul Zovs, Zovs, Zovs. SuadRes menaxireebi naxirs mdinareze Carekaven, Zroxe-
678
bi wyals daleven, erT xans dafiqrebulebi dganan, mere dawvebian, Tvalebi
daxuWuli aqvT, TiTqos sZinavT, magram ybebs mainc ar aCereben, sul icoxnebi-
an, icoxnebian. am dros menaxireebic verxvis qveS wvanan da isinic Zil-buran-
Si arian, rogorc ityvian, Tvals atyueben. ZaRls xom sZinavs da sZinavs.
menaxireebi amboben, Tqvens keTilos Zroxa ar Seedrebao, zogierT Zrox-
asaviT ki ar darbis da xan aq amoswiwknis balaxs, xan iq. keTilo mSvidad
miuyveba saZovars da yeelgan gulianad misZovso, SesaxedaobiT ki mainc da
mainc Tvals ver migtacebT. erTi patara rqa aqvs da isic SigniT mikauWebu-
li, meore rqa sul ara aqvs, tyeSi SvindisTvis gamoudvia da ZirSi mostexia.
amis gamo Tua, yurebi didebi mouCans, mucelic didi aqvs, welCazneqili da
dabla daSvebuli. kudi TiTqmis miwamde uwvdeba. roca talaxia, kudi esvre-
ba da axalamovlebul CurCxelasaviT mZimed mosTrevs ukan. arc Savia, arc
Tafla, ufro muraa. mxolod drunCi, Tvalebi da Cliqebi aqvs Zalian Savi.
erTaderTi rac mimzidveli aqvs, es aris Tvalebi _ didi, fiqriani, alersi-
ani Tvalebi, da kidev _ vardisferi veeba curi. vinc ki saRamoTi keTilos
dainaxavs, ueWvelad ityvis, erTi uyureT im dabal mura Zroxas, ramodena
curs moaTrevso. modis, gan-ganze moadgams fexebs, nela moiqnevs Tavs. Tvi-
Tonve Semobrundeba Cveni orRobisken, moaxlovdeba, mova WiSkarTan da, Tu
WiSkari daketili daxvda, cotas ki daicdis da mere daizmuvlebs, _ muuu!
im wamsve gamoexmaureba Tavisi xbo cqvito. is mTel dRes baRSi abia da
sul Toks eqaCeba, unda, rom gawyvitos. cqvito wiTelia, jer axla amoebera
rkosodenad rqebi.
deda-Svilis zmuilze yvelani davfacurdebiT, _ keTilo movida, keTilo
movidao, da gaviqceviT, gavuRebT WiSkars. keTilo dinjad Semova, wava, miva
sabmurTan da gaCerdeba. iq ukve uyria mwvane balaxi da lobios narCevi
CeCqi. daiwyebs Wamas. gamoCndeba bebia. moaqvs patara skami da vedro, _
moxvedi, qaloo, etyvis keTilos da alersiT Camousvams ferdze xels. Tu
Zurwebi aqvs akruli, saTiTaod gaaclis. javrobiT, wyevliT, _ Tqveni gaw-
yveta iyos, Tqveni, _ daaglejs datikul tki pebsac, gadaibans xelebs,
keTilosac Camourecxavs ZuZuebs da damiZaxebs, _ cqvito moiyva, genacval-
eo. me TerTmeti wlisa var, cqvito _ sami Tvis, mainc miZneldeba misi moTok-
va. rom avuSveb, erTs gamkravs, gameSveba da faTifuTiT Seuvardeba dedas
ZuZuebTan. wovs, wovs, Seujlaxunebs Subls curSi. keTilo amaze gauwyreba,
rqiT dautevs. beboc gaujavrdeba, ai, Se gaumaZRaro onavaroo. erT ZuZus
gamoaclis da meores Caudebs. oTxive ZuZuze rom moagerisebinebs, ese igi,
cot-cotas Camoawovinebs, _ aba, waiyvaneo! gavwev me Toks, bebiac momexmareba,
waviyvanT da mivabamT meserze. bebia isev Camohbans keTilos ZuZuebs, skams
679
kargad miimarjvebs da daiwyebs wvelas.
_ Cxi-Cxi-Cxi! _ Cadis CxrialiT rZe vedroSi. am xmaze sul giJdeba cqvi-
to, lamis daixrCos, ise eweva Toks.
keTilo yvelasTvis keTilia, magram SvilisTvis mainc meti unda, aizneq-
avs wels, ar unda, rom bolomde Camoewvelinos bebias. maSin bebia etyvis, _
ras Svrebio, dagartyao? _ aswevs dasartymelad xels. keTilos moerideba
da isev CamouSvebs rZes. Camowvelis, Camowvelis bebo, im momcro vedros
TiTqmis gaavsebs, wamova, wamoiRebs rZesac da skamsac. _ miuSvi cqvitoo, da
mec mivuSveb. gafoTebuli swovs cqvito, ujlayunebs curSi Tavs; vunacv-
lebT ZuZuebs, _ eyofa, ZuZuebi ar daaWraso, da isev CaveWidebiT me da bebia
Toks, isev gamoviyvanT cqvitos calke. dgas cqvito da mainc eqaCeba Toks.
saRamoobiTac iwvelis keTilo da diliTac. dilasac rom bevri moiwve-
los, saRamosTvis bevri balaxi moumarageTo. me sul namgliT da tomriT
davdivar. yoveldRe or-ori tomara balaxi momaqvs, zogjer samic.
Cven xom gvyofnis keTilos rZe, _ rZedac vsvamT, fafeulobasac vakeTebT,
mawonsac vadedebT, _ mezoblebsac miaqvT patara bavSvebisTvis. mezoblebic
Zalian aqeben keTilos rZes, maT patara bavSvebs loyebi vaSlebiviT aqvT
daberili da dawiTlebuli.
roca civa, keTilo da cqvito gomurSi arian. cqvitos Tavisi mownuli
aqvs, rom wamdauwum ar gamowovos deda. mobjenili aqvs wnelebze Subli da
awveba, awveba. keTilo sul mSvidad dgas. mere dawveba da icoxnis. xandaxan
raRac dardianad amoixvneSebs xolme. ·
furdedo Turme dedisnair furs niSnavs. bebia ambobs, keTilo Tqveni
meore, gamzrdeli deda ariso. sul magisi rZiTa xarT dazrdilebio. keTi-
lo yvelas Zalian gviyvars, Tavis, Svilsac, Cvenc, _ didebsac, patarebsac.
deda rom daiCivlebs ra gveSveleba, es amdeni Rirs da is amdenio, bebia
etyvis, _ nu geSinia, Svilo, Cveni keTilo kargada gvyavdes da araferi gagvi-
Wirdebao.
keTilos Zalian uyvars, yelTan rom veferebiT. Zalian, Zalian uyvars,
Tu mixvedi da yuris ZirSi miade Seni Tbili loya. viTomc araferio, icox-
nis, icoxnis, magram cotaze rom gamoxval da winidan Sexedav, naxav, rom
lapaRupiT Camosvlia sikeTis cremlebi ybebze.
`dila~ #11,1981; `Tebro~, 1983

`kidev erTi civi, janRiani dila~

680
dRes dilas, gareT rom gamovedi, momeCvena, rom ca mTlad dabla iyo
daweuli. mTebi aRar Canda. maRali kaklebisa da alvis xeebis kenweroebic
burusSi iyo Sekarguli, haerSi Tovlis suni trialebda, Cemi baRis meseris
kuTxeSi, Savi toliT gadaxuruli saqaTmis saxuravi gadafifquli iyo, mSvi-
di trial-trialiT Camovida ramdenime mqrqali fifqic. oTaxSi, saidanac
me gamovedi, Tbiloda, Rumeli guzguzebda. sqelZiriani Tbili axali fex-
sacmelebi mecva, mxrebze Tbili qurTuki mqonda wamoxuruli. viyurebodi
maRla da omianobis erTi aseTi dila maxsendeboda.
SemindeT, Tu Tavi SegabezreT bavSvobis mogonebebiT. Cvenc codoni varT.
Cemi Taobis didi nawili jerac im civ, janRian dReebSi cxovrobs da jerac
ar gauvlia maSin atexil kankals...
....................
Tendeba. me da Cemi umcrosi Zma gigi TiTqmis sirbiliT mivdivarT zeviT,
ivris didi Walebisaken. me TxuTmeti wlisa var, gigi _ Tormetis. ca ai, ase
dablaa daweuli, civa, pirveli fifqebi eSvebian aqa-iq.
wina saRamos SeSa avaquCeT WalaSi, Tanac ra SeSa _ sul Spali, napobi da
mzeSi daTakruli wiflis adliani naWrebi. am Spals sadRac zemoT, Tian-
eTisken amzadebdnen birdabirebiT, uroebiT da rkinis solebiT SeiaraRebu-
li muSebi, amzadebdnen zamTarSi, gazafxulze, zafxulSi. saJnavdnen ivris pi-
ras. Semodgomaze ki, oqtomberSi, Caazvavebdnen iorSi. mihqonda iors TiTq-
mis Sededebuli Spalebi da mosdevdnen grZeltariani priala WankebiT meSpa-
leebi, napirTan momdgar Spalebs wylis Suagulisken ubiZgebdnen. atare-
binebdnen ase wyals kaxeTis rkinigzamde. aq, sadgur „iorTan“, wyali gadaR-
obili hqondaT, Spali qvemoT veRar midioda, amohqondaT maRla, tvirTavd-
nen vagonebs da ase ezidebodnen qalaqSi.
ivris napirebis mosaxleobas suli epareboda im Spalebisken, magram
iseT Zvirfas SeSas saimaTod vin gaxdida, karabiniani mcvelebi icavdnen
dRisiTac da RamiTac. maSin xdeboda erTi auxsneli ram. daiZreboda Spali
iorze da ar gavidoda oriode dRe da daiwyeboda avdari, cofiani wvima.
adiddeboda, azavTdeboda iori, moedeboda mTel Walebs da saiT mimofan-
tavda im naloliaveb Spalebs, eSmaki veRar igebda. gamoavsebda gauval qacvi-
anebs, mayvlianebs da RiWnars. sadgur „iorTanac“ wamousvamda gadaRobilebs
da Tavis Spalebianad mihqonda kaspiis zRvisaken.
didi jafa adgebodaT meSpaleebs. ixmariebdnen kolmeurneobebsac, daZ-
vreboda xalxi buwknarebSi, gauvalebSi. agrovebdnen Spalebs, magram yvela
buwknaridan vin gamoitanda yvela Spals, bevri iqve rCeboda. Caivlidnen
sabolood is gawamebuli meSpaleebi da maSin Cum-Cumad erTxel kidev Sev-
681
eseodiT Walebs. sadac rom Citi ver Zvreboda, Cven vZvrebodiT, vglejdiT
minaSulebsac da mere RamiT, welSi oTxad waRunulebi vezidebodiT Sini-
sken. Tu meSpaleebi an tyis mcvelebi gadagveyrebodnen, gvarTmevdnen. cot-
aze jarima iyo, bevrze _ cixec ki, da mainc... Caatara ukanaskneli Spali
iorma, Caiares meSpaleebmac, daiwyo siciveebi, yinva. omia _ gvSia, gvciva.
tyidan SeSis Camomtani vin gvyavs da ai, erT janRian dRes Cvenc gavbedeT, me
da Cemma Zmam, wavediT zemoT, did WalaSi, waviReT waldebi, sad viZvrineT,
sad vixoxeT, aravin dagvijerebs, sul davigazeT xelebi da Tav-piri, da im
deni Spali movagroveT, Cveni patara zurgebiT veRaras gavxdebodiT, cxen-
is taWka mainc undoda imis Sin Catanas. cxenis taWkas ki Cven vin mogvcemda,
an vin gabedavda taWkiT Spalebis wamoRebas! maSin me movifiqre: saRamos,
Sebindebulze, mivzideT wisqvilis ar xis napiras. jer gvindoda, maSinve
wamogveRebinebina wylisTvis, magram ise dabnelda, Spali ki ara, wyalic
ZlivsRa Canda. wamovediT Sin, dakawrul-daTxunulni, gasavaTebulni, _
gaTenebisas amovideT, _ davweqiT, daveyareniT, da rom gvegona SuaRame ar
iqneba jero, gagvaRviZa dedam. sanam CavicviT, gaTenebac daiwyo.
da ai, rogorc zemoT vTqvi, mivdivarT axalgaTenebulze, mivrbivarT kidec.
yinvaa, gakirCxilulia xeebi. burusSi TiTqos ar unda hyinavdes, magram CvenSi
icis erTi aseTi janRi, „civad“ wodebuli, mova, gahkirCxlavs yvelafers
(gamorCeviT saSiSia es „civi“ vazis Tvis), moiyolebs Txel criat Tovlsac.
swored aseTi Txeli, criati fifqebi Camodioda. mivediT Cvens SpalebTan.
Tu romelimes sisvele hqonda SerCenili, gayinulia, xvriSi mariliviT adevs
ToSi, gviwvavs TiTis wverebs. mainc gacofebulis siswrafiT CavyareT wy-
alSi. mivdevT napir-napir winaswar gamzadebuli WokebiT. miaqvs civ, tyvi-
isfer, TiTqos siciviT damZimebul wyals Spalebi, Tu sadme aCerebs, WokebiT
vexmarebiT. gaxarebulni varT Cveni simarjviT, erTmaneTs vaqezebT, _ midi,
biWo, midi! magram male arxi qacvianebSi Sevida. qacvebs totebi wyalSi aqvT
Cakidebuli, fesvebic gamoCrilan, Cxndeebic gaxidulan, Spalebi kidev, TiTqos
savaldebulo iyos, yvela im totebisa da Cxndeebisaken iwevs. SeZvrebian,
gativtivdebian cotaze, gaixidebian gardigardmo. amaod vuCxikinebT Wokeb-
iT. amaod vuRrenT erTmaneTs, _ egre ara, Stero! Tu cotaze davZravT, uares
adgilas iWedebian. gigis cremlebi wamouvida. im cremlebis danaxva iyo da
Sevvardi wyalSi. wyali Sarvlis ubemde mwvdeba. saTiTao Spals vglej
Cxndeebidan, Tavisufal wyals vatan. gigi xmamaRla tiris, _ mohkvdebi, biWo!
_ ar movkvdebi ara! Sen am Spalebs mihyev! gamovglej buwknaridan da gavat-
an wyals. arc sicives vgrZnob, arc nakawrebs. rogorc iqna, gavacile im
gadmoburul qacvianebs, magram ise var gaafTrebuli, aRar amovdivar wyl-
682
idan. mivdev Spalebs da mivaCqareb xelis kvriT, TiTqos cxvrebs vereke-
bode, _ he, he! he! gigi isev tiris. _ mohkvdebi, biWo! _ ar movkvdebi, ara! da
mivrbivar wyalSi, miverekebi Spalebs. amoval cota xans, iRliebSi amoviwy-
ob xelebs, vbuqnaob, miayenebs iqiT napirze Spals da isev Sevdgafundebi
wyalSi.
egre Cavyevi Cveni venaxis bolomde. iq wyali mdored midis, magram kidev
erTxel damWirda gacofeba. unda momeswro, yvela, Spali _ ameyara napirze.
gigimac daapira Camosvla, magram me gavgiJdi, isedac aciebda Semodgomaze, _
ar Camoxvide! mogklav! movaswari, avyare yvela Spali napirze, gigic avikide,
gadaviyvane Spalebisken. axla, rac SeiZleba swrafad unda Segvezidna Spal-
ebi xevSi. akidebis dro ar iyo, vinRliavebdiT, gulze vixutebdiT da ise
migvqonda xevisken, qvemoT xom viyavi sveli, davsveldi TiTqmis yelamde.
gigisac dausvelda mklavebi da ube. da mainc _ ofli gadagvaskda Sublze.
SevitaneT ukanaskneli Spalebi xevSi, wavayareT zemodan totebi, kaWaWebi,
xmeli foTlebi. gamovediT xevidan da kinaRam CavikeceT SiSiT: im adgilas,
sadac Spalebi amovyareT wylidan, tyis mcveli oboli mixa dgas, xelSi gr-
Zeli saxe uWiravs da asworebs Tu arbilebs. vkariT fxaWi Cven. _ hai, Tqve
mamaZaRlebo, Tvenao! _ gamogvidga im saxis qneviT mixa, magram ver dagvewia.
gaCerda, mibrunda da wavida muqariani buzRuniT xevisken.
Cven mTel dRes SeSinebulni visxediT deda-budianad, ZaRlis yovel
dayefebaze vkrTebodiT, vkankalebdiT. daRamda is dRe, gaTenda meore dRe,
miiwura is dRec. vfiqrobT, _ waiRo mixam Cveni Spalebi da eg gvamyofina
sasjelad. Sebindebisas mainc wavediT, CavediT xevSi da saxtad davrCiT.
Cveni Spalebi xeluxlebeli iyo. mxolod Txeli Tovli dasdeboda xmel
foTlebs zemodan TeTrad...
....................
da kidev krTi saZageli filantropuli dasasruli, ara? gamor CeviT _
Cems naambobebSi. morCilad vxri Tavs. madloba ufals, imas mainc veravin
xedavs, ras vgavarT am dasasrulebis weris dros.
`mTvaris asuli~, 1987

`kiskisa~

axalgazrdebi viqnebiT Tu moxucebi, cxovrebisagan galaRebulni Tu da-


Cagrulni, mainc yovelTvis bevri rame gvaqvs xolme mosagonebeli. zogi
mogoneba sevdas mogvgvres. _ mas, TiTqo abezari buzankali yofiliyos, Tavis
gaqneviTa da xelis akvriT vimorebT. zogs ki RimiliT da Tvalebis milu-
683
lviT vegebebiT, gatokebasac ki vufrTxiT, gveSinia _ emand sxva araferi ar
Camoerios da ar gagvifantoso. ver ityvi, romeli rodis amotivtivdeba
warsulis burusidan, magram, ra Cemi Tqma ginda, Senc SemCneuli geqneba, rom
karg aminds mogonebebic sasiamovnoni mohyvebian xolme. yovel SemTxveva-
Si, me ase var. am dros, ese igi adrian gazafxulze, axladmomZlavrebuli mze
rom dedamiwas yinulis xundebisagan aTavisuflebs, xolo Cven, adamianebs
bare xuT kilogram tvirTs gvxsnis, Cveni qalaqi rom ia-iebiT ivseba da
quCebi erTiaTad mimzidveli xdeba, yovelTvis, erTi tkbilad mosagonebe-
li ambavi maxsendeba. es ise ar ·gamigo, TiTqo igi samsaxuris kaciviT, raRac
winaswar Sedgenil ganrigs emorCilebodes. ara. ra Tqma unda, roca moepr-
ianeba, maSin momadgeba, magram am dReebSi, gazafxulis am naTelsa da aler-
sian dReebSi, pirdapir cocxldeba. ise axlos damidgeba yvelaferi, iseTi
Jruanteli damivlis ZarRvebSi, gegoneba _ naxevari saaTic ar iyos gasuli,
rac is gadamxda. studentobis droindel ambavze ki gelaparakebi, isic, pirv-
el kursze rom viyavi, im droindelze.
mamaCems icnob. mamidaCemic ginaxavs. erTi maTematikis maswavlebelia,
meore _ literaturis. ara, enis, enis maswavleblad ufro maxsovs. mivirben-
di aqaqanebuli _ mamida, aseTi da aseTi wignia gamosuli, itaceben, fuli
momeci, viyidi-meTqi. magram gana imas mainc miaqcevda yuradRebas, rom suls
Zlivs viTqvamdi! saTvales moixsnida, gaswmendda, sinaTleze gaxedavda da
sadRac SoreTSi mzeriT mkiTxavda: „ramden piriani zmnaa „momeci?~ gar-
damavalia, Tu gardauvali? damiSale sityva „gamosuli~, mibrune „wigni~!
mTel naxevar saaTs maburRvinebda iataks fexsavmlis qusliT, abebiviT may-
lapebda: „wigni, wignma, wigns, wignis...~ da Tu SevZlebdi da kmayofilebis
Rimils movgvridi, mxolod maSin amisrulebda Txovnas. mama... mamaze arafers
ar vityvi, garda imisa, rom mas dReebi wuTebad hqonda dayofili, aSfoTeb-
da umiznod dakarguli Tundac xuTi wuTi da Cemganac aseT damokidebule-
bas moiTxovda droisadmi.
maTi wyalobiT iyo, Tu saerTod ase mosdgams Cvens gvars, _ imTaviTve
vimsaxurebdi im saxels, rasac axlac gamagoneben xolme. magram saSualo
skolaSi kidev ra miWirda! Sevedi umaRlesSi da... gamodgeba viRac axlad
gamoRviZebuli, mTqnarebiT ybebnaRrZobi „biWuSka~ da, TiTqo papirosis
namwvavi gadaegdos, mousvams xels saqveynod aRiarebul swavluls da tyap
sanagveSi! axseneben meores da _ „kretini” _ miakerebs abras.
raRac aris CemSi, Tavmoyvareobis, Tu simorcxvis msgavsi raRac. boRmiT
viRrCvebi, vinme rom Tundac erT bewo xinjze mimiTiTebs. vici ar varga,
magram asea. vnaxe es da davfrTxi: amaT Tu es did-didi xalxi arafrad
684
miaCniaT, me raRad mimiCneven-meTqi... moridebiT SevaRebdi auditoriis kars,
CemTvis Cavidudunebdi gamarjobas, mivujdebodi merxs da imwuTSive wign-
Si an gazeTSi cxviri! studenti Senc yofilxar da ra geswavleba, sxvebi
iqaurobas iklebdnen, erTmaneTs dasdevdnen dasaWerad, merxidan merxze
xtodnen, kiodnen. gogonebi xmamaRla iZaxdnen iseT ramesac, ris gagonebaze,
albaT, asi wlis beric aswevda Tavs:
_ aba SemomxedeT, xom kargad aris welSi gamoyvanili es kaba!
me ki vkiTxulobdi, vkiTxulobdi, an vwerdi.
_ saSleli geqneba, fridon!
_ saTleli maTxoveT, Tu SeiZleba.
_ Tqven gecodinebaT dRevandeli saseminaro Tema, moyeviT ra, Zalian
gTxovT, _ mesmoda xandaxan.
_ saSleli? _ mdumared moviqeqavdi jibeebs da umisamarTod gaviwvdi-
di haerSi.
_ saTleli? _ aseve.
_ saseminaro Tema? _ wamovdgebodi, CavaSterdebodi merxs da viwyebdi:
_ dReisTvis, rogorc iciT, gvaqvs...
vyvebodi TavauRebliv, gabmiT, Cavidodi boloSi da, TiTqo mSinebodes _
aravis ar daeswro, swrafad vjdebodi.
advili warmosadgenia, ra gamometyvelebas miiRebda Cemi mayureblis
Tvalebi, anda rogor damaxasiaTebdnen sadme karebs ·ukan amofarebuli
jgufelebi, magram me amas ar Sevuwuxebivar. ase gavatare pirveli semestri.
aseve daviwye meore naxevaric da, vin icis, movitandi Tu ara aqamde suls,
rom erT dRes es ambavi ar SemmTxveoda.
aprili iyo, ara, ufro martis bolo. yovel SemTxvevaSi, grZeli zamTris
Semdgom pirveli kvira dRe. gazafxulis sitkboebaTa koriantelSi gax-
veuli·Citebi mxiarulad JRurtulebdnen, mzes nuSis wiTladgalaquli kokre-
bi aefeTqebina da axla sxivebs Cveni fanjris minebze acekvebda, gadavwyvite
_ umcrosi da TeatrSi wameyvana. ukve dedasac gavZaxe _ moamzade meTqi,
magram, baliSqveSidan rom wignebs viRebdi, gamaxsenda: fakultetis komkav-
Siris biuro im xanebSi axladgamosuli erTi romanis ganxilvas awyobda,
momxsenebelTagani mec viyavi, Tu kvira dRes ar gavakeTebdi rames, Semdeg
ZneladRa movaswrebdi da didi yoymani ar damWirebia, daikos gaseirneba
dedikosTvis mimendo, me ki biblaoTekaSi wavsuliyavi.
es biblioTeka axlo ar aris Cvengan, magram, mainc yoveldRe aq viyavi
dayudebuli. aqve iyvnen, iseve, rogorc yvela sxva biblioTeka-samkiTxve-
loebSi, gaTamaSebis cxrilebze monadire moxucebi, gauTavebeli SmaSur-Cma-
685
CuniT rom aTvaliereben gazeTebs, raRac Temebze momuSave samsaxuris xalxi
_ erTi SexedviT mkacrni, xolo sinamdvileSi Cveulebrivi xasiaTisani; Cve-
ni Zmebi _ studentebi, miliviT gadagragnil rveulebs rom daaZroben ji-
bidan; da rac ·mTavaria axalgazrda kacisTvis, qaliSvilebi _ lamazebi, karge-
bi, Tvalmaxarani.
magram beci viyavi da yru. gamoviwerdi wignebs, Sevidodi e. w. „dasamuS-
avebel ganyofilebaSi~, romelsac agrerigad ar etanebodnen mkiTxvelebi,
mivjdebodi kuTxeSi da gamovirTvebodi garesamyarodan; xo, „gamorTvas~
vuwodebdi im mdgomareobas, rodesac sxvas verafers vxedavdi, garda wign-
is striqonebisa da im saxeebisa, romelsac isini qmnidnen.
ai, mivedi im dResac, davaxvave guluxvad: wignebi, Jurnalebi, gazeTebi...
erTi is SevamCnie, rom oTaxSi sruliad marto viyavi, rom fanjara Ria iyo
da mis iqiT mze zeimobda... Semdeg muSaobam gamitaca.
daxarbebiT vkiTxulob, vfiqrob, fanqars vRrRni (es Cveulebad maqvs),
Subls visres, vwer, vSli, isev vwer...
uceb sicili Semomesma _ jer TavSekavebuli, Semdeg CabJirebamde misu-
li. yuradReba ar mimiqcevia. vifiqre, gogonebi Semosulan-meTqi _ ai, kinos
bileTebs rom aiReben da dawyebamde darCenil dros „niangis~ kiTxviT
klaven.
kidev ufro wavixare, cotac da, wigns davaWer cxvirs, kidev ufro mon-
domebiT daviwye wera, Sublis sresa, fanqris RrRna.
magram ai, Cems ·magiaze saSrobis dagorgolebuli·naxevi daeca. es ukve...
avixede da gaSlili „ogonioki~ davinaxe, romlis ukan ori ruxi bereti
iyo amofarebuli, win ki wignebi da rveulebi ewyo. ra xumrobaa! magram
„giJi miuSvi nebasao~ _ gavifiqre da iseTi saxe miviRe, TiTqo araferi ar
gamegos, dinjad gadavSale furceli. maSin kidev da kidev daeca saSrobis
burTulebi, kidev da kidev ganmeorda sicili da iZulebuli gavxdi, xma ame-
maRlebina.
_ gogonebo, aq samkiTxveloa. gasarTobad baRSi mibrZandiT sadme.
Jurnali daeSva. da im erTi feris, erTnairad win wamoweuli beretebis
qvemodan orma wyvilma lamazma Tvalma SemomanaTa. erTma rbili fofiniT
gadamiara, meorem ki saxe amwva da Tavi damaxrevina.
roca kvlav gavixede, am ukanasknelTRa wavawydi. isini aRtacebiT, Tu
gakvirvebiT varvarebdnen. mere maTi patroni _ Savgvremani, _ TriTinasav-
iT dacecebuli gogona, TiTqo raRacis srolas apirebso, skamze gasworda,
amoswia wvrili, zeaprexili saloki TiTi, damimizna me da sicili waskda _
guliani sicili, adamians rom Tvalebi aRar uCans da wamwamebze cremlebi
686
ekideba.
wamovdeqi da nabijareuli mivuaxlovdi.
_ datoveT aqaeroba!
_ oho!
_ datoveT aqauroba! _ gavumeore kidev ufro mkacrad.
_ ratom?
_ Tqven wesierad ar iqceviT, iciniT..
_ es Tqveni saqme ar aris. me SemiZlia vigorao kidec, magram es Tqveni
saqme ar aris, gaigeT?· ·
_ maSin me gamges vTxov.
_ xoo? xa-xa-xa! sTxoveT. _ wamodga, wignebi moxveta, amxanags idayvi gah-
kra, CaeWida da raRac eSmakuri gadawyvetilebiT gaitaca gareT.
_ wadiT, sTxoveT.
me muqaris mzera gavadevne da Cems magidas davubrunsi.
magram ar gauvlia or wuTsac da fanjridan moqanave Crdili momadga.
_ ratom ar moiyvaneT gamge?
is iyo. xelebi mTeli fanjris siganeze gaeSala, CasWideboda CarCos da
gamomwvevad mimzerda. roca Cveni Tvalebi erTmaneTs Sexvdnen, gasworda,
mTeli sisruliT gamoaCina wvrili weli, mSvenier kbilebs Soris nel-nela
gamoacura vardis furceliviT nazi, pawawina ena da saocrad wmida, maRali
xmiT akiskisda.
TiTqo mduRare gadmoesxaT. TavdaviwyebiT gavqandi fanjrisaken, da im
dros, rodesac igi kiskisiT ixevda ukan, xolo me razas vejajgurebodi,
romelic Ria fanjaras amagrebs xolme, TeTrad SeRebil minaSi Cemi Tavi
davinaxe. davinaxe da kinaRam Cavikece.
mTeli saxe, gansakuTrebiT ki tuC-kbili, melniT mqonda moTxupnuli.
davxede boloSemoRroRnil fanqars da axlaRa mivxvdi, rom qimiuri yo-
filiyo.
fanjara mainc mivkete. mere mezobel oTaxSi Sevvardi da Camovibane.
Sevecade ganmegrZo Sewyvetili saqme. wavikiTxe erTi furceli, meore... ma-
gram amaod. sul im eSmakisagan mogzavnili gogonas sicili mesmoda, sul
Cemi moTxupnuli, gamoyeyeCebuli saxe medga Tvalwin. `kidev rom Semxvdes
sadme! romelime Cems amxanags rom icnobdes, xom qveyanas Semiyris!~ _
vfiqrobdi SeSfoTebiT da ara marto vgrZnobdi, TiTqo vxedavdi kidec
rogor mawveboda sisxli safeTqlebSi.
meti veRar SevZeli. wignebi Cavabare, gareT gamovedi da quCas gavyevi _
am ukanasknelis, mzisa da niavis imedze damdgari, rom isini momifonebdnen
687
gulze.
rogorc giTxari, gazafxuli iyo. trotuarebi veRar itevda amindiT gax-
alisebul Tbiliselebs, mxvdebodnen axladgaparsuli, cota gadakruli, xum-
robis xasiaTze damdgari muSebi; bavSviani dedebi _ xmamaRla rom uCleqen
enas TavianT Svilikoebs; kmayofilebis RimiliT moseirne axalgazrdebi;
tkrciala gogonebi.
Semxvdnen uxerxul mdgomareobaSi myofnic. erTi _ mwnili rom gazeTSi
gaexvia, gazeTi dambaliyo, daxeuliyo da Zlivs iWerda gadmosaxtomad gamza-
debul pamidorebs; meore _ bamba rom eyida da sul zed gadasdeboda; mes-
ame _ gazeTis kiTxviT garTuli Sua quCaSi...
magram aravis araferi ar ukvirda. yvelaferi sinaTliTa da sixaru-
liT iyo gaJRenTili, yvela gazafxulis sitkboebas aetacebina. xan daimale-
boda da xan isev gamoCndeboda mze, Semogvitevda da mere sasiamovnod mogve-
lamuneboda niavi. mivdevdi sadRac SoreTSi mimaval quCas da vgrZnobdi,
rogor Semodioda CemSic es siTbo, es sinaTle, es sixaruli.
gaTba da ganaTda safrTxobelad adevnebuli Cemi moTxupnuli saxec. is
jer megobris xeliT daxatul SarJs daemsgavsa, Semdeg Taviseburad mimz-
idvelic gaxda, saRamos ki... saRamos erTi sawuxariRa mimyveboda Sin: vaiTu,
veRarasodes veRar Sevxvedrodi im Savgvreman, TriTinasaviT dacecebul
gogonas, romelmac mSvenieri, mSvenieri sicvili icoda da me kiskisa davar-
qvi.
...es sawuxari exlac Tan mRevs. sxva, Cems adgilze myofi, uTuod monaxavda,
sadac ar unda yofiliyo, me ki, ver vcnob Tu veRar Sevxvdi versad, metad
aRar minaxavs da igi am tkbil mogonebad iqca.
yovel gazafxulze, karg amindTan erTad isic modis. wamomadgeba muSao-
biT garTuls, gamomiyofs vardis furceliviT naz, pawawina enas da akiskis-
deba wmida, maRali xmiT.
maSin me yvelafers Tavs vanebeb. gamovdivar gareT da didxans, didxans
davexetebi _ sadac meti da meti mzea, sadac Tavisuflad qris niavi.
`mnaTobi~ #9, 1956; `megobrebisadmi minaweri werilebidan~,1958

`kitris qurdi~

SarSanwin daqvrivebuli irine TeTraSvilis biWi, afria, mixako jaliaS-


vilis venaxSi gadai para. mixako jaliaSvili, meZroxeobis fermis gamge,
yovel weliwads saadreo kitrs Tesavda, afrias kidev saadreo kitri qvey-
688
anas erCia da, sanam TavianTic daisxamda, jaliaSvilis kitriT midioda io-
las. jaliaSvilis Robes Reles mxridan, kbodesTan, beberi Telebis fesveb-
Si, erTi saZromi hqonda. afria im saZromiT afofxda, anwlebi gaswi_gam-
oswia da bilikze gaixeda. arc bilikze, arc venaxSi da arc zemoT, kaklebis
qveS, sadac jaliaSvilebi lobios arCevdnen xolme, aravin Canda. WriWinebi
WriWinebdnen, sami Tu oTxi venaxis iqiT viRaca gauzeTav Sabiamnis aparats
amuSavebda, zed afrias win, kombostos CrdilSi, didi mwvane xvliki idga da
pirdaRebuli qasqasebda. afriam xeli auqnia da daafrTxo, mere wamoiwia,
welSi moxrili wavida qvemoT. vazebSoris gabmul kitrebTan erTxelac
mimoixeda, kitris brtyel foTlebSi frTxilad gadadga fexi, xelebic Sig
Cayo, foTlebi gadasw_gadmoswia, erTi mTlad qorfa, jer isev bususiani
kitri i pova, mowyvita da maSinve pirSi ikra. magram kitrma iseTi tkacani
moiRo, afria SekrTa da ubeSi Caigdo. cota xanSi sxva kitric daxela, mere
kidev sxva, mere kidev sxva _ mtkavelze didi. gamoswevda, gamohglejda da
ubeSi CauZaxebda. is iyo, gamobrunebasac apirebda, rom gaixeda da ras xed-
avs: bilikze jaliaSvili modis. etyoba, TvalebSi mzem SeuWvritina, grZelaf-
riani mwvane qudi kefidan win wamoiwia. modis, Taviseburad mozlayunebs.
gaqceva ar SeiZleboda, jaliaSvili magari kaci iyo, afria ver gausxltebo-
da. isev kitrebSi unda Camaluliyo da, jaliaSvili rom wavidoda, anda sul
cotaze mainc Cascdeboda, maSin gaparuliyo. frTxilad, Zalian frTxilad
Cawva vazis Ziras, yvelaze maRal foTlebSi. wevs da sunTqvasac ki ikavebs,
elodeba, rodis Caivlis jaliaSvili.
magram jaliaSvilma swored kitrebTan gadmouxvia, wamovida, wamovida
da pirdapir afrias waadga Tavze, afria kankalma aitana. jaliaSvili daix-
ara, kotitaTiTebiani gafarCxuli xeli afrias mohkida da amoaxeda:
_ biWo!
afriam Tvalebi daxuWa, kankalebs, kankalebs.
_ biWo, afria ara xar?!
afria moibRunZa, cremlebi wamoscvivda.
_ biWo, ra ginda aq?
afriam ZlivZlivobiT amoTqva:
_ muceli amtkivda da... davweqi.
_ i! _ gaukvirda jaliaSvils.
afria ufro metad moibRunZa.
_ Zalian gtkiva? _ Cakuntda jaliaSvili. _ aba, gadmobrundi, meCvene.
afria gajiutda, Tavi muxlebisken mihqonda. maSin jaliaSvili orive
xeliT daswvda da ZaliT gadmoabruna.
689
_ aqa gtkiva? _ ubeze daado xeli.
afriam muceli Seiwia. fexebi aasxmartala.
_ damacade, _ uTxra jaliaSvilma. viTom araferio, xeli ubeSi Cauyo,
jer erTi kitri amoacala, mere _ meore, mere _ mesame da meoTxe, mere mex-
uTe da meeqvse. qamaric Semoxsna, im qamriT kitrebi erTmaneTze gadaaba,
Tavisi saldaTuri qamaric Semoixsna, xelze gadaixvia da TiTbris mZime
balTa afrias uCvena.
_ ade zeze!
afria adga, Tavi mxrebSi aqvs CamZvrali, tiris, tiris.
_ gawyvite xma, Torem movida es balTa mag gasiebul gograSi!
ikavebs Tavs afria, magram ver Seukavebia.
jaliaSvilma qamriT gadabmuli kitrebi kiserze Camohkida da ubrZana:
_ wadi win da emag kitrebs xeli ar axlo, Torem gagixeTqe Tavi am
balTiT.
afria nel-nela gamovida kitrebidan, mobuzuli, gasacodavebuli.
_ swored gadaadgi fexi, Torem dagkide kakalze Tavdayira!
afriam fexs auCqara. kiserze dakidebuli kitrebi ise awuxebda, TiTqos
fuTobiT tvirTi hkidebodes.
_ gaswordi welSi da ise wadi, Torem CagaxrCe am wyalSi!
gavidnen bogirze, avidnen sasoflo gzaze.
kakaanT venaxidan sona bebo gamovida.
_ mixako! mixako! mixako ara xar, biWo?
_ ho, mixako var, ra ginda?
_ modi, aba, aq modi. maS es saqneli saqmea, naxe, mijnaze Wigo rogor Seud-
gams im Cem patiosan mazlsa!
_ damaca, Zalo, ra dros eg ari, ai, afria kitrebSi daviWire da sabWoSi
mimyavs!
_ vina, vina?
_ vina da, TeTraanT Tavgasiebuli afria!
_ ai, sanacilev! aba, aqeT gamoixede!
afriam erTi ki gaxeda qveS-qveS, magram araferi uTqvams, jaliaSvilma
balTa yurTan daukankura da fexi aaCqarebina.
gamovida orRobidan deda_Svili, ZamniaSvilebi, elene da misi gogo,
Tamriko, imwamsve mixvdnen, ra ambavic iyo, da autydaT sicili. mere kikoli-
kaanT vaso gamoCnda, mere _ namRvdlari, mere _ xarazi.
_ ratom miwa ar gagiskdeba, afri, rom im kargi mamis saxels egre arcx-
ven! ratom Sig ar CasZvrebi da Caiqolebi! _ misZaxoda elene.
690
_ magis mamas nu axsenebT, Torem movkali aqve da gavaTave.
afriam zmuili amouSva.
_ Cakminde xma, Torem gamiwyda moTminebis Zafi! _ gabrazda jaliaSvili.
_ gauSvi da... _ gabeda xarazma.
_ ras ambob, e! es gauSva, is gauSva da daingra qveyana. age, ca veRara
Cerdeba amaTi SiSiT maRla!
_ gaigebs irine da... _ isev gaubedavad Tqva xarazma.
_ gaigos, unda gaigos! maS! gavagebineb kidec! _ gacxarda jaliaSvili.
am ambavSi iyo, rom gakapasebuli qalis xma Semoesma.
_ magis jani ki daiwvas, magisi! mag tartarozisa, mag fermis virTagvasi!
jaliaSvili gaCerda da aqeT-iqiT mimoixeda. Catexil Robeze afrias
deda irine gadmoxta, morboda da Tan muStisodena qvas moiqnevda.
_ amiT gagixeTqav Tavsa. Se damblav, Se kolmeurneobis CrCilo! amiT
gagixeTqav Tavsa!
_ vis gauxeTqav, e, visa! _ Sedrka jaliaSvili.
_ Sena, Se faSisto! _ pirdapir cxvirTan utrialebda qvas irine. _ amosw-
ydi patarebSic da didebSic, patara ara yofilxar, an ar gagigonia mainc
pataraoba!
_ gaiwi iqiT, qalo!
_ tvins amoganTxevineb, tvinsa!
amasobaSi afriam dro ixelTa, moixsna kitrebi kisridan da swrafad
gadaevlo Robes.
Caudgnen mezoblebi jaliaSvilsa da irines, afrias dedas. dawynardi,
irineo, kargi, kaco, mixako, rac iyo, iyoo, ho, kargi, dawynardi, irineo, magram
irine maSinac ki imuqreboda, roca Sinisaken abrunebines piri.
_ magas xom ara hgonia, umamoa da davibriyvebo, Tavs gadavupob mag sof-
lis wurbelas, magasa!
jaliaSvili ki mezoblebSi idga da gamtknarebuli ixedeboda aqeT-iqiT.
_ qali ki ara, qajia, kaco, ra unda vuTxra, qajia!
afria, ra Tqma unda, Sin ar misula. sul sirbiliT gavida TaTrebis WalaSi
da iq erTi beberi verxvis Ziras mijda. gadawyvetili hqonda, Sin arasodes
dabrunebuliyo. magram rom mosaRamovda, buneba rom gaCumda, Citebic rom
sadRac miimal_moimalnen, adga da nel-nela wamovida. jer SoriSors uvl-
ida TavianT saxls, mere patara Zma guja dainaxa da dauZaxa. guja movida,
gauxarda afrias naxva. afriam uTxra, wadi, cota puri gamomitaneo. guja
gaiqca da deda gamoiyvana. dedam Soridanve daiwyo:
_ miwadasayrelo, mamaSenis meored dammarxavo, xom gamxade soflis Savi
691
bairaRi, kidev ginda sicocxle?!
guja muxlebze exveoda da exveweboda:
_ me mceme afrias magivrad, me mceme, dediko, da magas xels nu axlebo.
dedam xeli gahkra da moiSora, magram guja ar moeSva, isev moexvia mux-
lebze. maSin deda Cajda, saxeze xelebi aifara da aqviTinda.
_ rad minda Tqvens xelSi sicocxle, Tqven, xom vici, mzes aRar unda Se-
maxedoTo.
wamovida afria, gaCerda, isev wamovida, isev gaCerda. bolos sul axlos
mivida dedasTan. axla misTvis didi Sveba iqneboda, Tu deda scemda, xor-
cebs daaCqleTda, magram deda kvlav balaxebSi ijda saxeze xeleb_afarebuli
da xmamaRla, mxrebis kankaliT qviTinebda. maSin afriam TviTon gaswia xeli
da frTxilad daado dedas Tavze.
_ kargi, ra! kargi, ra, dedi!
dedas mosaxvevi gadascureboda da Tma Tbili hqonda, Tbili am Sebinde-
bis sigrileSi. am siTbom mTel sxeulSi dauara afrias da TviTonac Cajda,
TviTonac tirili daiwyo.
darCa patara guja gabecebuli. xan dedas miubrundeboda, xan afrias: _
dediko! afri! _ da roca naxa, verafers xdeboda, miexuta dedas da isic aRri-
alda.
moSorebiT, Robis kuTxesTan, maTi axovani mamis landi idga, xelebi gulze
daekrifa da naRvliani TvalebiT uyurebda col-Svils.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`kolia~

samocdaxuTi wlis kolia, _ mcxovrebi sardafSi, Tavis gadayruebul


dedaberTan erTad, xelosani, meTevze, Cum-Cumi msmeli, Cum-Cumi trfiali
romanuli scenebisa televizorSi, _ dabejiTebiT irwmuneba, rom jadoqro-
ba isev arsebobs qveyanaze, amis dasamtkiceblad Sors ar dasWirdeba wasv-
la, TviTon, sakuTar Tavze gamoucdia yvelaferi.
aTi wlis winaT nel-nela igrZno, rom Seicvala. daiZinebda _ erT qals
xedavda sizmarSi, gaiRviZebda da isev is edga Tvalwin, es qali oci wlisas
hyvarebia. maSin eseTi ki ar yofila, _ fui, siberis momgons, _ namdvili
piJoni iyo Turme _ halstuxiT, gverdze daxuruli qudiT. mere is qali
sxvaze gauTxovebiaT, amas kidev sxva uTxovia colad. qals qmari omSi daRupia,
darCenila marto. da ai, am aTi wlis winaT isev ahkviatebia _ ZilSi Tu
cxadliv sul imas xedavda da Tan sul colis cema undoda. ekiTxeboda
692
Turme Tavis Tavs: ratom ginda, kolia, katias cema, ra dagiSavao, veraviTar
mizezs ver poulobda, cema ki mainc undoda. da scemda. ramdensac scemda,
imdenad ufro magra undoda cema. Caerivnen mezoblebi, samsaxuri, profkav-
Siri. dasves, gaqlibes, rogorc saWiroa. piroba dado, katias xels aRara-
sodes axlebda, oRond erTi asi maneTiT daxmarebodnen. misces es asi mane-
Ti urTierTdamxmare salarodan. Caido is fuli da wavida rostovSi, sa-
dac is gadakidebuli qali eguleboda. eZeba, naxa _ daberebuli, motexili,
isic naxevradsardafSi mcxovrebi. zis da icinis, uyurebs da icinis. moxve-
dio? koliam Soridan ar dauwyo movla, pirdapirve axala: Sen me jado
gamikeTe, momxseni es jado, Torem miliciaSi giCivlebo. SeSinda qali, _ ar
SeimCnia, isev icinoda, magram mainc SeSinda, _ kargi, mogxsnio. adga, gaiara
koWlobiT. _ ar momatyuo, Torem, xom ici, me xumroba ar miyvarso. _ ar
mogatyuebo, _ movida, isev RimiliT dajda. Sexeda koliam erTxelac mkac-
rad da wamovida.
qalma vgado moxsna. mere aRarc dasizmrebia, aRarc Tvalwin dasdgomia
da aRarc katias cema mondomebia. cxovrobs axla tkbilad da kargad. im
qals ki, rac jadoqrobis ambavi gauges, didxans aRar ucocxlia, meore welsve
momkvdara.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`komli~

saxli aqvT rogori: ori didi oTaxi dabla, oric maRla, Tavisi „tum-
boWkebiT~. winidan rom gava aivani, xelmarcxniv gauxvevs da ukana kedlam-
de midis. boZebad milebia gamwkrivebuli. dabla _ Tujis msxvili milebi,
rvaduimianebi, maRla _ wvrilebi, oTxduimianezi, moajiri jer arc dablaa
gamarTuli, arc maRla. maRliTa oTaxebi gajiTac ar aris galesili. gogia
ambobs, am Semodgomaze unda gavlesoo. Tu ver galesa, arc magisaTvis mo-
iklavs Tavs. mainc yvelani dabla arian. axla, am Sua zafxulSi, gogias da
vaJas derefanSi sZinavT, egre, sigrZiv. gogias dedas, sofios „tumboWkaSi~,
mzias da Tamilas kidev _ Sin. stumari Tu mouvidaT, imas did oTaxSi daa-
Zineben. iq xis kriala sawolebi dgas. didi WaRic hkidia. gogia da mzia
xandaxan saxlze; modgmul maranSi eZeben xolme raRacas. sofio ukmay-
ofilod imrizeba.
diliT yvelaze pirvelad sofio gamodis gareT. TeTri xilabandi xom
aqvs wakruli, boloebCamoSlili Talxi mosaxvevic Tavze adevs. marjvena
ferdze xelmibjenili, flatuniT miva wyalTan, tutuniT daibans xel-pirs,
693
gaimSralebs, mosaxvevis boloebs ukan Caixvevs da Zroxis mosawvelad wava.
daidgams patara skams, dajdeba, vedros moimarjvebs. xelis erTi-ori Camosma
da, daiwyebs tokvas da jiutobas Zroxa, sofio qveynis gasagonad uwyreba:
_ Seni janiRa maqvs, jandamwvaro?! samocdacametisa gavxdi. samocdacame-
ti Wiri eces, vinc es ar dainaxos!
cota xanSi:
_ kidev! dasdgebi Tu ara, gamosulelebulo?!
am xmaze mziac gamodis derefanSi ikravs qvedatanis dugmebs. braziani
nabijiT wava gomurisken.
_ ra iyo, qalo, ra ca CamoiRe yviriliT.
_ Tqven nu CamoiRebT nurafers. kinaRam muceli Camangria.
_ Sena, ra vqna!.. _ miubrundeba Zroxas mzia, xo ar ginda, aviRo SeSis
naWeri da fexebic Semogamtvrio da rqebic?!
Zroxa pirs ar aCerebs, magram lamis aris, miwas daados ybebi.
_ gamodi, me movwveli.
_ movrCi. mosawveli raRa ari!
_ gamodi, gamodi.
_ ai, es aris da es. Cxap-Cxap-Cxap-Cxap da morCa. sul es aris amisi dRevan-
deli monawveli.
_ amas iqneba boinSi amovayofino Tavi. ram gadaria da ram SeSala!
Zroxa isev miwas uaxloebs ybebs.
_ ra vici, balaxi kargi, su xeliT gavuglije vazis ZirebSi, korma kargi,
meti raRa unda!
ezos boloSi vanuSa modga sigaretis bolebiT, gogias dauZaxa:
_ hai, gogi! gogi!
_ sZinam! sZinam! _ gaepasuxa mzia.
_ gaaRviZeT, xazeinia Tu vin ari, ro aqamde loginSia gaTxleSili. gogi,
e, yruo!
gogia zmorebiT modgeba aivnis boZTan, Tvalebs ver axels.
_ ho, ra ginda.
_ xazeini xar, naCaliki xar, rom gZinam, raTa gZinam aqamdin.
gogia arafers ambobs. mzia uWyivis qvemodan:
_ Sarvali Caicvi, kaco, tasua modis.
gogi Sarvals gadaswvdeba, fexs ZlivZlivobiT gahyofs. vanuSa maRla
adis da gogias Cumad elaparakeba.
_ naxevar saaTSi iqa varT.
gogia Tavs uqnevs.
694
_ tasua amoivlis, minis kiloiani qiliT rZe miaqvs iosebiZis mdgmureb-
isTvis, litra maneTad, erTsac ar gamoixedavs, TavdaRunuli midis.
_ aq ra Cveni gaiyideba rame! _ murmurebs sofio.
gogia gadaxunebul „ÇÈË~-Tan midis. dahqoqavs, vanuSa gverdiT miujde-
ba.
_ purs ara sWam, kaco? _ eZaxis mzia.
manqana wava. mtvers gaiyolebs.
sofio raRac tutuns gaayolebs im manqanasac. mere isa da mzia xan maRla
gamoCndebian, xan dabla, xan aRraWuneben, xan araxuneben. gogo-biWs mainc ar
eRviZebaT. imaT Tavisi dro aqvT. vaJas buzebi exvevian, kedlisken gadab-
rundeba, Tavze sabans waixuravs.
_ mxia! _ mova mklavze yisinis CanTaCamokidebuli nuca. mzesumziris mTe-
li Tavi uWiravs da arxeinad kenkavs.
_ misdixar, qalo? _ ukvirs mzias.
_ ho, age, manqana ukve dgas.
_ Wiri magaTa, _ dafacurdeba mzia. _ me jer arc piri damibania, arc Tma
damivarcxnia, daica, ra, cota.
nuca kibis safexurze dajdeba, ufro guldagul Caukirkitdeba mzesumziras.
mzia sarkes gamoitans, fanjris rafaze dadgams. faTifuTiT daibans pirs,
faTifuTiT ivarcxnis sqel, abululebul Tmas. Tan im Tmis momgonsac sw-
yevlis.
nuca sul uyurebs, gaCqarebuli Wams mzesumziras.
_ eg semiWka mainc gadaagde, gogo, nervebs nu miSli.·
nucas tkbilad eRimeba.
mzia CanTas aiRebs da Tamilas Seuvardeba.
_ ade, gogo, ade, ai, me mivdivar.
Tamila arc gainZreva.
_ ar uyureb am wamyvanZaRlsa?!
sabans gadaaZrobs.
_ ade, gogo!
Tamila moikunteba.
_ Tfui! _ sabanSi SeiZaxebs mzia. gamodis.
_ adeqi, biWo,·Sen mainca! _ xels wahkravs vaJas.
vaJa mTlad Tavs imkvdarunebs.
_ Tqveni Toxumi ·gaqra, Tqveni.
gzidan sqeli pepela daiZaxebs:
_ modixarT, qalebo?!
695
_ ho, ho.
mzia da nuca midian.
_ purs ara sWam, gogo? _ axla sofio uyviris mzias.
_ vaswreb ro?!
_ ar Cailoke da Caixvewe sacodavada!
mzias TiTqos nabiji aereva, raRacas ityvis brazianad.
mze rom kargad SemomaRldeba, Tamila maSin gamova. dilis xalaTis
kalTebs TeZoebze iWimavs, nebivrad uSvers saxes, Tvalebs uJuravs mzes.
dainaxavs sofio da niCabs gaaCerebs.
_ abrZandi, ZalaTkneinav?
Tamila xalaTis qamars SemoiWers, viTom arc gaugonia bebias naTqvami,
flostebis flatuniT, ryeviT wava baRis bolosaken.
vaJa, sanam ar moSiva, manam ar dgeba. egre, TerTmeti saaTisTvis moSiva,
maSin aizlazneba, gaxuxuli, gaSavebuli, reituzs amoicvams da ezoSi gamar-
Tul RerZs daekideba. zeviT awevis Tavi sada aqvs, hkidia CurCxelasaviT da
tokavs.
vaJa calke Wams. utrialebs, elaparakeba sofio:
_ TiTqos Tqveni ar ari araferi, arc baRi, arc venaxi. Zroxa xo, age,
gaSra. erT iRlia balaxs ver moutan.
_ gaCumd i, gaige?
_ samudamod gagaCumos mamazecierma.
isev sofio aiRebs daxeul tomaras da namgals da venaxSi midis. dainax-
avs Tamilas.
_ me ver wamoviReb balaxs, gaigeT? Sen mainc gadmomxede, ro dagaqvs eg
fuTiani artalebi!
Tamila iWyaneba.
mere erT saaTs ibans, nel-nela isvams mklavebze sapons, erT saaTs iataks
wmends. vaJa da biWebi ankesebiT Caivlian mdinarisken.
SuadRes, papanaqeba sicxeSi, saxli CayuCdeba, CailuSeba. vaJas sawolze
kata eTamaSeba Tavis knutebs. TamilasTan Taflo gadmodis, is ufro sruli
da zanti, mal-male busxavs gakvirvebiT isedac bococa tuCebs. jer samza-
reuloSi arian, Tamila kerZs akeTebs, mere sarkesTan welze iWeren muSam-
bis metrians, mere TuTis qveS gabmul hamakSi wvanan da icinian, kuWkuWeben
TavianTTvis, grZlad gadmoukidiaT Ronieri, SiSveli fexebi, TiTo flosti-
Ra uqanavebT fexis wverebze.
gadava, gadaiTavqvevebs mze, afusfusdebian niavic da adamianebic. jer
mzia mova, dasicxuli, awiTlebuli. gatikul CanTas Sin Seitans da kuTxeSi
696
misdgams. dgas wyalTan, majebs isvelebs, mere gogiac moayenebs manqanas.
raRac uCveulod Semoaqanebs ezoSi.
_ nela, e, dafTxvine, boZs ar wamosdo!
boZi ki ukve ukan aris darCenili.
mova vaJac, celofanis parkiT sul murwebs moitans. is parki gogis uWiravs
da gaxarebulia:
_ dabmulebi gyavT, ra gyavT, kaco!
Tamilas TeTri kaba acvia. magidaze dgams sapures. kidev _ or maT-
lafas. deda da mama dasxdebian, daisxamen mawons, Wamen. mere adgebian da
wavlen, „im dedakacs~ gadaxedaven venaxSi. iqidan Sebindebulze brundebian.
moaqvT gaparkuli lobio, naqarali vaSli, lobios CeCqi ZroxisaTvis. va-
Jas Tevzi mouxarSavs, gaufenia, gauSvria patara lastze. amayad aCvenebs
mSoblebs.
mzias eRimeba.
ludi ar unda exla magasa? _ gogia fuls amoiRebs da vaJas awvdis, _
adi kolasTan da oTxi boTli gamoarTvi.
_ erTi dRe rom ar dalio, ar iqneba?
_ dalios, ra aris, _ ambobs sofio.
mzia wyromiT gaxedavs.
axla, daRamebulze, yvelani dasxdebian magidasTan. zogi wvnians Wams, zogi
_ Tevzs. Tamilac awvalebs erT patara Tevzs, ise uWiravs, TiTqos nemsi iyos
da Sig Zafis gayras apirebdes.
sofio eubneba:
_ piri ar mohkido, ar gikbinos.
Tamilas isev ise uWiravs Tevzi.
gogia Zvalrbilianad fqvams.
_ xval axmetaSi unda wavide da Senc wamodi, _ eubneba vaJas.
_ me damsvam ro?
_ dagsvam !
_ gadauSvebs erTxelac xevSi sadme da mere dasvi kidev, _ ambobs mzia.
_ eg Cemze kargad dadis.
_ aq ra gakveTilebze ifiqrebs!
arc mama ambobs arafers, arc biWi.
gogia luds asxams da Tan fiqrobs:
„wavides magaTi gakveTilebic... aTi, TxuTmeti Tumani pravas... mere da-
jdeba rulTan da iqneba. jarSic kargad iqneba, aqac. me Sen getyvi, adgils
ver iSovis an ruls ver Seswvdeba~...
697
_ netav me raT unda viyo yvelgan gamorCeuli, rato Cemebma ar unda
iswavlon, _ nerviulobs mzia.
_ age, imas uTxari, _ Tamilaze mianiSnebs vaJa.
gogia isev fi qrobs:
„cotac da, egec gaTxovdeba. me Sen getyvi, mTxovneli ar eyoleba~.
_ sawyali kacis Wirimee, _ waiRiRinebs gogia. mere gabrazdeba. _ sawya-
li kacis mkvdar-cocxali... Caiyofs jibeSi xels da fulis gunjalas dadebs
magidaze.
im fuls aravin mistanebia. marto sofiom Tqva:
_ mikviriav! mikviriav!
mziamac dalia cota ludi da axla dawynarebulia, _ Tvalebgabrwyineb-
uli. dalia vaJamac, mxolod Tamila uyurebda boTlebs zizRiT.
tejlevizorSi viRac raRacaze yatyatebda aRgznebiT. TiTqos arc aravin
uyurebda, arc usmenda, gogiam mainc dauZaxa:
_ SoSman, e, SoSman!
adga, gareT gavida, erTi gasmiT gaixada da dawva. sabani aiWima, xelebi
TavqveS amoiwyo.
_ eqvsis naxevarze unda gagvaRviZo, mzia! gaiRviZeb, biWo?
_ me damsvam ro?
_ dagsvam-meTqi, ar giTxari?!
gogias uceb CaeZina. bolos erTi esa Tqva:
_ eex, Tqveni...
maSinve xvrinva amouSva. mivida mzia, gadaabruna da erTi magari uCqmita
gverdSi. gogiam idayvi gamoiqnia da Zili ganagrZo.·
mzia kibisTavze Sedga. cas axeda. iq uamravi varskvlavi iyo. xvalamdis
mainc kargi amindi iqnebao. mobrunda, Sin Sevida, meurneobidan motanili
CanTa taStze wamoamxo, lobios moyolili CeCqis namsxvrevebis rCeva dai-
wyo.
sofio magididan WurWels alagebda.
Tamila sarkesTan idga da kefasTan ori xeliT maRla iwevda Tmas.
vaJac tanT ixdida.
ZaRli aeSvaT da axla is idga kibisTavze magrad.
`mTvaris asuli~, 1987

`koSki, kari rom ar abia arsaiT~

698
me moval SenTan, roca daRamdeba. moval (o, rogor vxedav sakuTar Tavs),
napatimraliviT, qudCamofxatuli, sawvimris sayelo wamoweuli da jibeebSi
xelebCamaluli. Cemi nabijebi Tqvens ezoSi da sadarbazoSi iqneba aram-
yari. erT fexs rom magrad davadgam, meores odnav Tu Sevaxeb miwas. vici,
rom sisulelea aseTi TavSekavebuloba, magram mainc.
sadarbazos kibesTan, uamravi yviTeli fanjris Ziras, isic ki momeCveneba,
rom Tavbru damexva, magram ar SevCerdebi. mxolod sadRac yuris ukan ga-
tokdeba oflis civi wveTi. is oflis civi wveTi gamaxsenebs raRac, raRac,
raRacebs. tuCze kbils davaWer, gameRimeba, gaeRviZebaT Cems xelebs jibeebSi
da uceb gadaviqcevi nafotiviT ugrZnoblad.
Seni mezoblebis daketili karebi damxvdebian bavSeebis xmebiT da musi-
kiT. „Cemo Toma... Cemo Toma~... aq kidev gatokdeba oflis erTi civi wveTic
yuris ukan. xelebs vuWer am „Cemo Tomas~... mere ceriT davawvebi liftis
wiTel Rilaks. lifti xmas amoiRebs, CuCuns daiwyebs. da maSinve damidgeba
ukan Seni mezobeli kudiani dedaberi. me ver gavbedav mibrunebas da im
dedabris saxeSi Sexedvas. is ki daurideblad SemomaCerdeba, Tanac tuCebis
cmacuniT, kargad gamoxatuli ulvaSebis ayolebiT. jajguriT gaCerdeba
lifti, gaiReba kari, me win gavuSveb kudian dedabers (netav rogor aqvs
moxveuli balniani kudi), unda Sevide mec, magram, _ tap-tap-tap! _ wiTelqur-
Tukiani qaliSvili, me odnav gaviwevi gverdze da qaliSvili Seirbens liftSi,
maSinve maRla aswevs wvetian cxvirs da isic daiwyebs Tu ganagrZobs Sesie-
buliviT dawiTlebuli tuCebis cmacurs. mec Sevdivar da liftis kari iketeba.
qaliSvili TviTon daaWers Tavisi sarTulis Rilaks wvril TiTs. kud-
iani dedaberi brZanebs, _ meSvide! ra Tqma. unda, meSvide unda iyos. mec
meSvide! ise tokavs, iseTi gaCqarebiT atokebs tuCebs qaliSvili, isic kudi-
ania. me ar unda SevimCnio, rom maTTan yofnas ganvicdi. sworad vdgavar,
isev sawvimris jibeebSi maqvs Camaluli xelebi, meSvideze gadavdivarT, me
da kudiani dedaberi. kudiani qaliSvili, Cemsken moSverili wiTeli cxvir-
iT, ganagrZobs gzas. tuCebs Soris TandaTan gamobuStavs TeTr buSts.
beberi kudianic marcxniv uxvevs. netav ra sakudiano xelsawyoebi uw-
yvia Zveli yaidis CanTaSi. kidev kargi, rom Seni mezoblis kars miadgeba, da
ara Sens kars. iq zarisken aswevs namdvilad katis gafarCxul klanWebs, Tan
kvlav ganagrZobs sakudiano saqmes, albaT, ukuRmarT locvas. me gadamete-
buli siTamamiT davaWer TiTs Sens zars, dedaberi ufro swrafad aamuSavebs
tuCebs. Tvalmoucileblad miyurebs me, mere _ Ria karSi Camdgari dabali,
msuqani qalic. aSkara sinanuliT miixuraven kars.·
Senc miReb, Sen ai, ra. sul minda gkiTxo, ratom dagedeba xolme saxeze
699
muqi Crdilisferi karis gaRebisas, ratom gaqvs Tvalebi viTom mSvidi. si-
namdvileSi _ braziT savse (aseTi braziani Tvalebi aqvT gareul katunie-
bs), Cemi danaxva gabrazebs, Tu didi xnis daunaxavoba? Tumca, raRa azri aqvs
axla yovelive amas! !
me vixdi quds, mere sawvimars, TviTonve vkideb sakidarze. Seni grZeli
xeli TiTqos wki purtis dasartymelad SegiCerdeba haerSi. Tmis varcxnas
rom daviwyeb, RimiliT viyurebi sarkeSi da viTomc xumrobiT vambob, _ ras
davemsgavse, kvebmrewvis muSaks, ra? iqve sarkeSi vxedav, rogor gadageyreba
saxidan simuqe. Sen mxolod mqrqalad geRimeba Cems sityvebze, me mucels
uaresad vberav, Sen xelebs Caiwyob Tbili xalaTis jibeebSi, CaiWimav qve-
moT da ase SemiZRvebi oTaxSi.
Cems SekiTxvaze, _ rogora xar, _ isev Semomxedav, TiTqos raRaca gauge-
bars gekiTxebode, tuCebs wamoiSver win. e! raRac saerTo xom ara gaqvT am
saxlSi mcxovrebT, yvelas! me gimeoreb:
_ rogora xar?
Sen marto amas ityvi:
_ civa.
_ ra dros sicivea.
_ Zalian civa. _ da iseve, xalaTis jibeebSi xelebCawyobili Cajdebi
savarZelSi, Jurnalebis magidis iqiT. me aqeT vjdebi, divanze. ar minda maS-
inve wavatano xeli Jurnal-gazeTebs. xelebs muxlebTan daviwyob glexka-
civiT.
_ gSia?
_ ara mSia.
_ Sen xom ici, rom Zalian advilad vijereb tyuilebsac?
_ amjerad marTals geubnebi.
_ e. i. gamoswordi.
_ vfiqrobT, ase unda iyos.
mainc wamodgebi, or TefSs moitan, or danas.
_ xils xom SeeqceviT?
_ xils ki. SenTan erTad.
xili Tixis orjamianiT dgas magidaze. orjamianic lamazia, _ TiTqos
unabebdayrili, xilic _ muqi wiTeli vaSlebi, moyviTalo vaSlebi, momwva-
noebic. me viReb yvelaze Seuxedavs, mwvanes, mqrqali TeTri winwklebiT.
_ Senc giyvars ara, es vaSli?
_ ki.

700
_ mec. mere ra hqvia, ici?
_ mnaxe ra specialisti.
_ semirankao, bazarSi. sinamdvileSi, semirenkoa, ukrainuli warmoSobis.
iq iyo semirenko, seleqcioneri.
_ reebi aRar ici!
_ aba!
_ ginda me gagiTalo?
_ ara.
_ momeci, me gagiTli. Sen Jurnalebi gainteresebs da gadaSale.
_ me meRimeba da marTla gadavSli Jurnals.
Sen lamazad iwyeb vaSlis gaTlasa Tu gafcqvnas. xelis zurgebze Wor-
flebi...
_ me ra mainteresebs, ici? Sens gverdiT kudian dedabers ucxovria. RamiT
ar gaRviZebs Werze da kedlebze fxaWuni?
_ uime, vara Zalo! uime, Sen ra giTxra, rogori kargi qalia, rom icode.
_ gana aucilebelia, cudi iyos kudiani. zogma marto Ram-damobiT icis
kedlebze da Werze fxaWuni.
_ gaCumdi, gaCumdi. eg sacodavi qali arCens mTel ojaxs, debil Svils,
mTxle rZals.
_ debili Svili kanonikuria kudianisTvis. magram gogoc iyo liftSi,
wiTelqurTukiani, wiTelcxviriani. is tuCebsac acmacunebda, cxvirsac, me mgonia,
yurebsac.
_ eg ki. eg kudiania namdvilad. xvalve gaaqn-gamoaqnevs kuds da datkbi-
luli mkiTxavs, TqvenTanac ukve civa, ara, qalbatono lili? Cven daviyeneT
Cven _ Tanac imdenni rom varT.. eg inga kudiania namdvili,
_ saerTod am saxlSi....
_ kargi, axla, dauSvi.
ukve ramdenime yavisferi xali aqvs xelis zurgze. kanic raRacnairad
metad Txeli, civi, gacrecili. yovel SemTxvevaSi, aRaraferi aqvs kans sazei-
mo, gasabrwyinebeli. me xom ra xania gadavcdi ormocdaaTs, ar minda gavamx-
ilo, magram isic...
_ Sen marTla ibuzebi,
_ cotaTi ho.
_ auh, gaxsovs, manqana rom gagvifuWda isik-yulTan, raRac xeobaSi? aTasi
gradusi rom iyo sicxe. Sen ki netarebdi. Tavzedac ki rom ar ifarebdi
arafers.
_ yirgizma mwyemsma rom dagiCoqa?
701
_ aba!
_ arwivi rom daeSva da dagvyivla swored im dros!
_ dResac sakvirvelsa var.
_ yirgizi rom TofisTvis gaiqca, rogor idga mere Tofiani da gviyurebda.
meCveneba, rom am naTuris qveS Seni Tma iseve mxurvalea, rogorc iqa, yir-
gizeTSi.
Sen Tavze ideb xels da Tavs aqaneb.
_ ara.
_ aba, me maCvene.
aSkarad magrZnobineb, kidev xom ar vinebebT sxva ramesac.
_ xeli mainc maCvene.
_ ara.
me xels mainc gkideb majaSi, Sen aiwevi, TiTqmis avardebi, _ amoiZaxeb:
_ gagiJdi?
xels gamomtaceb, ukan-ukan ixev, majas isres.
_ gagiJdi? gadairie?
_ baTqaSi Camogcvivda?..
wami da mexi damecema Tavze. maSinve Zirs davuSveb Cems bairaRebs:
_ ...miukarebelo cixev,
gadmosanTxevad agroveb zizRs. me fexebTan giyri im bairaRebs.
_ marTla bodiSi. ukacravad. Jurnals avifareb saCeze.
RamurasaviT faTqunobs oTaxSi sibraze, morCileba. bolos mesmis:
_ ijeqi manda da xelebi gaCerebuli gqondes.
savarZels cota ukan gaswev, jdebi. farulad gimzer. zemodan qvemoT
dawoliT isres TiTebs. Tvalebi...
es marto brazi ar aris, es aris procesi, _ raimis damuSaveba sicivis
qveS.
isev amaZaRlebs eSmaki:
_ ici? arsebobs teqnikaSi raRacebis damuSaveba mkveTri sicivis qveS.
sxvaTa Soris, sul uadvilod SeiZleba Seni gamoyeneba saxalxo meurneoba-
Si.
_ takimasxarobaRa gaklda.
_ ratom kadrulobT, qalbatono?
_ Seayole, ra, Seayole aqedan!
me marTla avdgebi. fanjarasTan mival. xelebs Sarvlis jibeebSi Cavma-
lav. safeTqlebi mixurs; ras vCadi, ras vmaimunob?!.. Sen TiTqos... TiTqos
aRarc gaxsovs col-qmari rom viyaviT, erTad rom viweqiT TiTqmis or
702
weliwads, pirveli Sexvedrebis lamazi, lamazi... lamazi winwkliani sarafani...
ocdarva welia mas Semdeg, Seni bavSvuri gaafTrebis Semdeg. Sen calke, modix-
ar, danasaviT mWreli, me calke, me xan kbilebis kraWuniT vakeTebdi raRacebs,
xan TvalebdaxuWuli, xanac yviriliT, mec rom ar mesmoda Cemi xma. Sen mx-
olod bina gamoicvale sami wlis winaT. me myavs... me bevrni myvanan. xele-
bgamowvdilnic Cemsken. me mainc SenTan minda, ufro da ufro mZafrad, sib-
eris karibWesTan mdgars... rogorc mSobliur karmidamoSi dabruneba jan-
dabaSi naxetialebs. xan viyefebi, xan vymui, xan vwkmutuneb, Sen ki, mudmivad
mSvidi da civi, arasodes arafers ambob dauwereli qaRaldiviT. Sena axla
xar... koSki, romelsac kari aRar abia arsaiT...
koSki, kari rom aRar abia arsaiT...
isev davjdebi, isev aviReb Jurnals. Jurnalsac aviReb, gaTlil (Tu gafc-
qvnil?) vaSlsac. CvariviT rbili var. Seveqcevi vaSls. fui, Cemi xnis kaci da
Seqceva! fui, fui!
Sen cota kidev ukan ewevi savarZels, iq saTiTaod ilageb kidurebs, nervebs,
Tvalebi gaqvs... ukve sibraziT daRlili. Senc aiReb vaSlis naWers, orive
vWamT, Cveni asakis Sesaferisad _ cot-cotas. me vfurclav Jurnals da vi-
Rac-viRacebs vuwodeb kretinebs, debilebs. zogs mZarcvelsac. Sen gagaxsen-
deba, rom televizorSi cnobili kvarteti ukravs. CavrTavT. vusmenT. oTxi
asakovani kaca Tavs iklavs oTxasi wlis winaT Seqmnili melodiis Cvenam-
de mosatanad.
_ fuli rogora aqvT amgvar Tavgadaklulebs?
Sen mxrebs aiCeCav.
_ me mgonia, CeCqiviT mainc ara, ara?
_ CeCqiviT namdvilad ara.
mowafeebs xom mainc moamzadeben?
mowafeebs namdvilad.
_ aba, araferi hqoniaT Sesavodi.
koncertis mere qali diqtori laparakobs raRaceebs. aSkarad vxedav,
imaze ufro metsa fiqrobs, rogor gamoiyureba TviTon, vidre gazepirebul
teqstze. teqsti ukan rCeba, sadRac kefasTan. me kretins vuwodeb am qalsac.
_ mSvenieri qalia. _ beWdav Sen.
_ loginisaTvis ar geubnebi. ekranze.
_ auSvi isev?
_ bodiSi Cven.
xels maRla vwev.
ukve sakmaod SevabezreT Tavi erTmaneTs. droa, avdge, wavide, waveTre, aq,
703
marTlac, Zalian civa. magram gareT ufro civa. amitom Tu ara vdgebi. gazeTs
gaCveneb.
_ visac fuli aqvs, ukve aqciebiviT raRacebis SeZenac SeuZlia.
_ visac fuli aqvs, yvelaferi SeuZlia.
_ yvelaferi, yvelaferi? _ gamomcdelad giyureb.
_ kargi ra!.. Cai aduRda, Caidnis saxuravi reks.
Caizec vrCebi. me da ar davrCebi!
_ kidev xom ar inebebdiT?
_ naxevar Wiqas.
imasac vsvam. Tan sul Sens xels vuyureb.
Wiqas rom dadgam, gaubedavad gTxov;
_ maCvene ra xeli.
_ daetie adgilze.
_ gaxsovs, raRacebs rom vigebdiT.
mJaved SeiWmuxni cxvirs.
_ Seni xeli axla raRaca dargobriv rukas hgavs.
_ ra mSvenieri qaTinaurebi ici!
_ aba! Cemi xeli _ gombeSos, yeyeC gombeSos.
Sen aq ki naRdad geRimeba.
_ xom marTalia?
xmas ar amoiReb, magidas wmend.
_ marTla, xom ar waikiTxe, turemen kepote rom werda merilen monroze,
„nedeliaSi~ iyo dabeWdili.
_ ara.
_ SesaniSnavi megobrebi yofilan. misxdebodnen sadme kunWulSi da svam-
dnen.
_ ici, Sen, rac uyo mag smam kepotes.
_ me xom aRara vsvam! ratom meubnebi niSnis mogebiT?
Sen ise Semomxedav, esec silaa, magram alersiani.
me guli minaTdeba.
ubralod meubnebi:
_ rodis wamakiTxeb mag „nedelias?”
_ roca isev moval.
Sen amas aRar mkiTxav, rodis moval isev, amaod vicdi, Sen ise iyurebi,
SenTvis sul erTia, moval Tu waval.
axla ki namdvilad droa. mZimed waval karisken. Cavicvam sawvimars, da-
vixurav quds. xelebs Caviyof jibeebSi. Sen isev iseTi Tvalebi gaqvs (maSi-
704
nac, gareT rom gaval) sul erTia, moval Tu waval, movbrundebi da xels ise
amiqnev, Seayoleo, ufro.
me meRimeba. Sen moxurav kars.
quCaSic meRimeba da ase gaRimebuls SemomabrdRvialeben farebs man-
qanebi. aSkarad mlanZRavs yvela. am xnis gamokretinebuli kaci! zizRi aqvT
axatuli saxeze. me nabijs vaCqareb, trotuarze avdivar, aq safrTxe naklebia...
Sena? Sen zixar. tariT magidaze gaqvs dayrdnobili wvetiani dana, wvetze
TiTi gaqvs dadebuli da ase aqaneb nela.
_ me troleibusSi avdivar, vjdebi.
aq aRar meRimeba. aq, SeiZleba, CameTvlimos.
_ Tqveni bileTi aRebulia, batono profesoro! _ miRimis mSvenieri ax-
algazrda qali.
_ wvims, mainc vdgebi da sawvimars vicvam. vifxateb quds.
`ciskari~ #7, 1988; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`kocna~

qalbatoni nino Sin brundeboda. SabaTi iyo, samuSao sam saaTze daemTavre-
bina, bazarSi gamoevlo, cota xorci eyidna, cota yveli, cota karTofili,
erTi maneTis mwvanilic daematebina, gaCerebasTan idga da tramvais ucdi-
da.
SabaTs xom yvela mozrdili adamiani karg gunebazea! qalbatoni ninoc
sasiamovno fiqrebSi iyo garTuli. „Sin rom mival, _ gegmavda dRis darCe-
nil nawils, _ gemriel sadils gavakeTeb. sufras aivanze gavSli. _ dRes
albaT iasamani mTlad gaifurCqneboda, _ elizbars im gadamalul „winan-
dals“ gamovuCen, nanulis limonaTs vuyidi, magnitofons CavrTavT da Cveneb-
urad, tkbilad visadilebT. mere Cems axal kabas Cavicvam, nanulis babTas
gavuxameb, elizbarsac pikes qaTqaTa xalaTs Cavacmev da kinoSi wavalT.
adre wavalT, ise, rom baRSi gavlac movaswroT.
magram uceb, TiTqo viRacam dauZaxao, miixeda. miixeda da dainaxa, rom
iqve, samkervalos aluminis moajirs erTi Tvaltanadi ymawvili kaci mi-
hyrdnoboda, iRliaSi saxazavi qaRaldis gragnili eWira da ucnauri aRta-
cebiT iyureboda. mas uyurebda, ninos. nino jer dafiqrda _ nacnobi vinme
xom ar ariso. mere Tavs gauwyra _ ra TxuTmeti wlis gogonasaviT vaceceb
Tvalebso. ramdenime nabijiT gaSorda iqaurobas. CanTa meore xelSi gada-
itana da Tma Seiswora.
705
tramvai Camodga, qalbatoni nino aCqarebiT avida, bileTi aiRo da win
waiwia. magram is iyo daiZrnen, rom viRac moxucma qalma fuli miawoda _
gadaeci Sens gaxarebaso. Sebrunda da...
isev im Tvalebs SeefeTa _ lamazs, aRtacebuls. axla sul axlos, axlos.
brazi moedo. TeTri, gamWvirvale TiTebi auTrTolda, fuls angariSmi-
ucemlad SeuSva xeli da mobrunda. '
„Tavxedi, _ fiqrobda da ikvnetda tuCebs, _ Tavxedi...“
tramvai uCveulod nela midioda.
_ didi bodiSi, qalbatono, _ moesma mamakacis dabali, mkerdismieri xma. _
didi bodiSi, qalbatono, SeiZleba mogmarToT?
unda miexeda! miixeda da naxa, rom ymawvils aRtacebis Suqi Cahqroboda
da im lamaz TvalebSi exla SiSi Tu kaeSani edga.
_ didi bodiSi, qalbatono, uTuod kadnierebad CamomarTmevT, magram ar
SemiZlia ara gkiTxoT.
_ ra gnebavT?
_ zaaliSvili xom ar brZandebiT?
_ romeli zaaliSvili?
_ zaaliSvili... iciT ra! Zalian gawuxebT. ·magram, mapatieT, me, ai... ubisji-
bidan suraTi amoiRo da gauwoda, me megobari myavs zaaliSvili. is Tqven
saocrad ggavT. naxeT!
ninom suraTs daxeda da gulze uceb moeSva. suraTi marTlac saocrad
hgavda. mrgvali saxe, mkveTrad gamoxatuli sqeli tuCebi, gadabmuli warbe-
bi, mokled SeWrili xuWuWi Tma... eg iyo. rom suraTSi gacilebiT patara
Canda, Tvrameti, oci wlis... ,
_ namdvilad mgavs. ra hqvia Tqvens megobars?
_ lili. lili zaaliSvili moskovis universitetSi swavlobs. Cven erT-
maneTs vwerdiT. magram es ori Tvea araferi vici misi. me megona Tqven misi
da, an... me megona Tqven gecodinebodaT rame.
ninom RimiliT Sexeda Wabuks. Wabuki abneuli iyo, awiTlebuli. eZebda
da veRar epovna jibe.
_ Zneli iqneboda. misTvis imis gagoneba, rom is, nino, zaaliSvili ar iyo.
rom man araferi ar icoda lilis Sesaxeb. magram mainc unda eTqva es da
Tqva.
axalgazrda kacs kidev ufro muqi Crdili Caudga TvalebSi, kidev ufro
gawiTlda. erTxelac moibodiSa, ukan daiwia da umweod mimoixeda.
maSin ninos mounda, rom raRac kargi, raRac Tbili sityva eTqva misTvis.
ufro metic _ mounda, rom dedasaviT mopfereboda lamazad atalRebul
706
qera Tmebze, magram mxolod amis Tqma moaxerxa:
_ nu swuxarT. is uTuod mogwerT. male mogwerT. ai naxavT!
tramvai gaCerebuliyo. erTmaneTs gauRimes da nino karisken wavida.
Rimili arc Zirs moSorebia. sirbiliT aiara kibe.
elizbari dabrunebuliyo. Tavis magidas misjodmoda da raRac qaRaldebs
aSmaSurebda. ninom CanTa karebTan miagdo, gakrialebul iatakze gasrial-
da da, rogorc TxuTmeti wlis winaT, studentebi rom iyvnen isic da elizbaric,
yelze SemoeWdo, Tavi auwia da...
hkocnida didxans, didxans, didxans. xandaxan esmoda elizbaris gakvirve-
buli amoZaxili. xedavda mis gaocebul Tvalebs. magram es mxolod acineb-
da. da isev hkocnida, hkocnida. hkocnida...
`ciskari~ #1, 1958

`kocna kibis Tavze~

_ mamuka, adeqi axla!


gadis erTi, ori, SeiZleba sami wuTic. elom sviteri gadaicva, axla saye-
los ikecavs.
_ ar geyureba Sen?
_ hoo, _ amoizmukunebs mamuka.
_ Tu egre geZilquSeboda, raRas ijeqi televizorTan Tormet saaTamde.
_ uuh! _ isev wamoizmukunebs mamuka.
_ jandaba Sen! rva xdeba da mainc Tavi gikvdeba adgomisTvis.
mamuka loginSi wamojda, Tavi gverdze uvardeboda. !
_ romeli saaTia?!
elo ukve samzareuloSi iyo gasuli, gaiozma miugo mis magier:
_ rva xdebao, adeqi.
mamukam sawolidan fexebi gadmoyara _ ram sigrZe fexebi aqvs am maimuns
_ iRlia moifxana da mere SiSvel quslebze kelaobiT samxareulosken wav-
ida.
_ Cemi flostebi!
_ me unda gi povo Seni flostebi?
_ aq ar davawye?
_ sada, debilo?!
_ aqa.
mamuka isev quslebze kelaobiT mivida Tavis sawolTan, ifaTura, sa-
707
wolqveS SeZvra. flostebi arc iq aRmoCnda. axla gaiozis sawolis qveS
Seyo xeli.
_ iqiT naxe, sawer magidasTan.
mamuka saweri magidisken gacocda. gaiozi TvalebdaxuWulic ki aSkarad
xedavda, rogor hqonda amomjdari gamxdari frTebiviT wawvetili beWisZ-
vlebi, rogori momwvano-moyviTalo feri dahkravda yurisZirebsa da ybe-
bze. flostebi i pova, tyapatyupiT wavida samzareulosken, uceb mobrunda,
gareT gasasvleli kari gaaRo da sapirfareSosaken gaiqca. „axla gaerTo-
ba kiTxviT da“... magram ara, wylis Cxriali male moisma. mere TviTonac
Semovarda, siciviT ababanebuli. elo samzareulos karSi ucdida.
_ debilo, rodisRa unda Caicva. cxra daiwyo.
mamuka: onkans eca, mTeli ZaliT mouSva.
gagewuwa yvelaferi, gagewuwa!
mamukam wyals cota dauklo, cxviri moixoca.
_ rogor ixocav cxvirs xeprev, otrovel! yurisZirebSic amoisvi wyali.
elom raRac gadmoiRo Tarodan, qvabis saxuravi dasxlta da iatakze
gagorda JRaruniT.
_ mogikvda patroni.
mamukam wamSi Seiwminda xel-piri da axla ukve perangs icvamda.
_ ras icvam, ras, magiT apireb wasvlas?! _ daetana elo.
_ aba, ra Cavicva?
_ Wiri Seni da Cemi TavisTvisac, rom kisris mobanva ver gaswavle amodena
biWs, TiTo perangi TiTo dRes ar gyofniT, sxva araferi maqvs gasakeTebe-
li?! avdge _ sarecxi, davjde _ sarecxi...
elom sxva perangi gamoiRo karadidan.
_ Cqara, cxris aTi wuTia ukve:
mamukam perangi gadaicva. axla samzareulos siRrmidan ismoda misi da
elos xma.
_ ver SevWam me magas!
_ ras ver SeWam, damblav, aba Caixede sarkeSi, cicaris kvercxiviT dage-
lia saxe.
_ ver SevWam me, vera! _ xmas auwia mamukam.
_ nu yviri, bavSvi ar gaaRviZo, Torem gagaTave! _ elom samzareulos kari
magrad mogmana. gavida saSinlad daZabuli kidev ramdenime wuTi, samzareu-
los kari gaiRo, mamuka gamovarda. elo ebRauWeboda da Tavisken eweoda.
_ sul rom gaacdino, ar gagiSveb ase.
mamuka isev samzareuloSi SeaTria da isev mogmana kari.
708
gavida kidev ufro daZabuli ramdenime wuTi. kari zaTqaniT gaiRo, mamu-
ka karadas daejaxa:
_ damagvianda, damagvianda!
_ dagagviandes da gagitanos Tan, Se Cemo momspobo. daWleqdi da moika-
li Tavi!
mamukam CanTas xeli dastaca da Zirsdauxrelad wayo tuflebSi fexi.
_ gawmendilebi gaqvs? daixede zed, gawmendilebi gaqvs?
mamuka gavarda, kari moijaxuna.
_ jandabaSi wadi Sen!
elom isev mogmana samzareulos kari.
`pirveli suraTi damTavrda, _ fiqrobda gaiozi, _ rogor unda uTxra
dedas, rom mis Svils ar miuxaria Cveneburad warmodgenili sicocxlisaken,
rom mas Cven mivaTrevT iqiT, Tanac zurgze vkidebT uamrav rames. raSi
sWirdeba magas Seni gaxamebuli perangi da gawkrialebuli fexsacmelebi?!
eg Tavisi sisxlis dinebas unda mihyves, Tundac qveviT-qveviT, oRond bavS-
vuri ZaldautaneblobiT, silaRiT. es Cven, bajajRana didebma, mwignobrebma
da farisevlebma davakanoneT ase: Cveni samuSaos dasawyisi aT saaTze, mag-
aTi _ cxris naxevarze. Cven _ Svidi saaTis mconarobis Semdeg sruli Tavisu-
fleba, Tanac kviraSi ordRiani dasveneba, magaT yoveldRe eqvs-eqvsi
gakveTili, zogjer Svidic. mere sami-oTxi saaTi zuTxva, algebra, geometria,
fizika, qimia. mere musika, fizkultura, ucxo ena, pionerTa sasaxle da aTasi
oxroba. magaT _ dRis reJimi, arc erTi wuTi uqmad! Cven? Tfu!~...
ase fiqrobda yoveldila, yoveldRe, laparakobda kidec, yviroda kidec,
magram araferi ar icvleboda. erTaderTi, rac amgvarma viTarebam aswavla,
es iyo _ unda Sehgueboda yvelafers. TviT imasac ki, rom bavSvebs aiZu-
lebdnen eweraT swori, Tavmomrgvalebuli da erTmaneTs saTuTad gadab-
muli, praqtikaSi absoluturad gamousadegari asoebi: Tanac e. w. #11 kalm-
iT, saZaglad wawvetebuli kalmiT, romelic SubiviT esoboda qaRalds da
mTeli muWa ZenZi Camohqonda TviT zemodan qvemoT Camosmis dros. patarebs
#11 kalami, #11 kalami maT saTuT nervebs, Cven ki burTulakiani kalmebi,
avtokalmebi, saweri manqanebi... e. w. sufTa weraze fiqri gamoiwvevda sax-
elmZRvaneloebze fiqrs, romlebic saSinlad CamorCeboda bavSvebis inter-
esebs; saxelmZRvaneloebze fiqri, mecnierebaze, saxelmwifoze, dRevandel
kacobriobaze fiqrs _ da erTaderTi saSveli es iyo, wamomxtariyo, eqnia
xel-fexi, etrialebina Tavi xan aRma, xan daRma da mere samsaxurSi! samsaxur-
Si! Tavis msgavsTa gverdiT!
axlac wamoxta, espanderi aiRo da varjiSi daiwyo. varjiSis Semdeg piri
709
daibana da gai parsa. elo sul samzareuloSi fusfusebda, is misi ,, kabine-
ti“ iyo. Caicva, CanTa aiRo. amoarbenina rZe, puri, xaWo. zezeurad SeWama
cota raRac. elo gafacicebuli arCevda brinjs. gaiozma rom palto Caicva,
elom brinji miatova da jagrisi aiRo:
_ moica, Camogwmindo.
_ ra Camowmenda unda!
_ moica, moica, kaSne mainc gaiswore!
elo karSi wamoewia, kaSne gauswora, kibisTavze gaaCera, jagrisi beWebze
gadausva, mere gverdzec Semoabruna, mkerdzec Camousva raRac uCveulod
modunebuli xeli.
_ kargi, ho!
elom kaSne Seuwia sayelos qveS.
_ kargi, ho, damagvianda!
_ dRes xom dabadebis dRea Cemi erTxel mainc gekocna.
gaiozi gawiTlda.
_ vaax, kaco!
SigniT, oTaxSi, patara „zazunas~ gaRviZeboda da iZaxda:
_ deda! deda! dedaa!
elos morcxvad eRimeboda.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`kreWana~

lados kreWanas eZaxian. es imitom, rom gan-ganze amosuli didi kbilebi


aqvs da sul icinis, icinis...
erTxel kreWanas mevelem dauZaxa:
_ modi aq!
kreWana gaikriWa da mivida.
_ mwife gulabi ar ginda? _ hkiTxa mevelem.
kreWana isev gaikriWa da Tavi dauqnia:
_ minda.
mevelem CanTidan CayviTlebuli gulabi amoiRo da gauwoda.
kreWanam gulabi imwamsve pirisaken gaaqana da CakbiCa.
mevelem uceb gulabi xelidan waarTva, CanTidan meore gakbeCili gula-
bi amoiRo da axladgakbeCils Seadara. orives erTnairi nakbilarebi ety-
oboda.
710
mevele kreWanas yurSi swvda:
_ iyavi Tu ara CvenebianT gulabze?
uaris Tqma aRar SeiZleboda.
_ viyavi! _ aRrialda kreWana.
ase daiWira mevelem es onavari biWi qurdobaze.
`dila~ #5, 1978

`kukruWanebi~

patara rom viyavi, sami didi kakali gvedga: erTi _ ezoSi, saxlis gver-
dze, meore _ ezos boloSi, ferdaSi, mesame _ sul dabla, Walis venaxSi. yve-
laze didi Walis venaxis kakali iyo. sxva rom ara vTqvaT ra, jer marto es
rad Rirda _ kenweroze yovelwliurad yvavebis sami Tu oTxi ojaxi ikeTeb-
da budes. didad saxelganTqmuli mbertyavi unda yofiliyo, rom imaze
asuliyo da daebertya. erTxel, guSindel dResaviT maxsovs, xuTi godori
brola kakali Camovida, lenjoiani kidev calke idga gorad. Cveni saxlis
sxvenSi fexs ver Casdgamdi, sul kakali iyo gafenili oTxi TiTis sisqed.
amodena kakals marto erTi ojaxi xom ver moixmarebda, zogs naTesav-moke-
Teebs vTavazobdiT, zogs vyiddiT kidec, magram me da Cemi biZaSvilebi,
aTi_Tormeti wlis biWebi, mainc sxvisi kaklebis mosamcvrevadac davdiodiT.
ra aris es momcvreva? ra aris da _ xom dabertyaven kaklebs, rogorc unda
dabertyon, zed TiTo_orola kakali mainc darCeba, Tanac sul kenweroebSi
da gamonapirebul totebSi, sul saRi da saukeTesoebi. mivdgebodiT am „say-
vaved“ datovebulebs mokle, sasroli xelketebiT, zogjer sagangebod gamza-
debuli, TiTistariviT gaTlili da gaprialebuli xelketebiTac. erT kakals
mTeli naxevari saaTi vewvalebodiT da mainc CamovagdebdiT. amas ematebo-
da nawvimari da naqarali. axlac ki, qalaqSi mcxovrebi SeWaRaravebuli
kaci, bevrjer vxedav sizmrad:
Semodgomaa, mivdivar nawvimarze sarwyavi arxis pir_pir da vxedav, RiRve-
la bartyebiviT erTmaneTs mihkvrian da CayuJulan, Camalulan balaxebSi
sveli brola kaklebi: vxedav da imwamsve vgrZnob, rom sicocxle memateba,
raRac grili, mJrJolavi sijansaRe Semoedineba ZarRvebSi; TiTqos es_esaa,
axla Cameyaros ubeSi is svel_sveli kaklebi da civad SemomfuTfuTebdnen
SiSvel sxeulze. CxakuniT, siamayiT amovitandiT Sin da gavSlidiT CvenTvis,
calke. guli rom rameze ar SegvTanaRreboda, yovel axal motanaze mTli-
anad gadavTvlidiT. vTvlidiT wyvil_wyvilad _ ass, orass, samass da zogjer
711
xuTassac ki.
momcvrevaze siaruls didebic ar gviSlidnen. marto amas gvetyodnen,
daukrefavs arafers SeawodoT xelio, da Cvenc, gulze xelis dadebiT vam-
bob, pirnaTlad vasrulebdiT am pirobas. TaTarobis wina dReebSi bebia
gvetyoda: _ aba, moitaneT Tqven-Tqveni monagari, kukruWanebisTvis davamtvri-
oTo. _ gadmoiRebda Tarodan fils da filTaqvas, Cajdeboda iatakze fex-
morTxmiT, gadmoabrunebda fils da amis swor Zirze frTxilad, Zalian
frTxilad texda yovel kakals, rom lebnebi mTeli darCeniliyo. vexmare-
bodiT Cvenc, biWebi, vamtvrevdiT, varCevdiT, mTel-mTel lebnebs calke vaw-
yobdiT. mere, darCevasac rom movrCebodiT, gamoitanda bebia nemssa da Zafs,
mokauWebul TiTze gamogvdebda, Tu Zalian wminda iyo, oTxkecs dagvagrex-
inebda, Tu cota momsxo _ orkecs, mogvatolebda im dagrexil Zafs yvelas
saTiTaod da Cven_Cveni monagari nigvzidan Cvens sigrZe kukruWanebs agvisx-
amda. es kukruWanebi jer ise, nigvzad xmeboda mzeze, mere, TaTaras rom moa-
duRebdnen, pirvel rigSi imaT amogvivlebdnen, mZime_mZimed, didi ambiT amo-
hqondaT TaTaris qvabidan, cimcim mihqondaT da sxva CurCxelebisgan
gamocalkevebiT hkidebdnen TiTo-TiTos boZebze dasobil msxvil lursm-
nebze. ekida im boZebze CurCxelebTan SedarebiT didxans, TiTqmis mTel
Tves, gaxmeboda, rogorc ityvian „zomaze“, Camoxsnidnen, gaaxvevdnen sufTa
puris tiloSi da Caawyobdnen kamodis ujraSi. Cven, biWebs, mSoblebis neba-
daurTvelad xSirad wagvicdeboda xolme xeli CurCxelebze, kukuruWanebs
ki amas ver gavubedavdiT, isini TiTqos Selocvilebi Tu tabudadebulebi
iyo, xelis xleba marto bebias SeeZlo, isic bednier dReebSi _ axal wels,
Cveni dabadebis dRes, an pirvel maiss. im dReebSi yvelani erTad viyaviT _
ojaxis wevrebic da naTesavebic. gaSlili iyo sabedniero sufra, purobd-
nen, svamdnen, mxiarulobdnen. da, ai, aq, yvelaze ufro sazeimo wuTebSi, wa-
modgeboda bebia, sadRac grZeli kabis boloze dakerebuli jibidan amoi-
Rebda gasaRebs, gaaRebda kamodis ujras da xelisgulebze dasvenebuls mog-
varTmevda Cvens kukruWanebs _ ase mTlad da tkbilad daeswariT, Svilebo,
mraval am dReso.
Cveni kukruWanebi sul TeTrad iyo daSaqruli, TiTis dakarebac ki gv-
enaneboda, magram wesi aseTi iyo, da Cvenc davamtvrevdiT da yvelas Camo-
vurigebdiT. yovelnairi CurCxela gemrielia am qveyanaze, gamorCeviT _
nigvzisa, magram kukruWanebs _ mTellebnian SensigrZe CurCxelebs _ mainc
veraferi Seedreba. veraferi Seedreba Seni naSromis gemos, romelsac emateba
viRac uCinari winaprebis, bebiebisa da dedebis locvis gemoc.
`dila~ #10, 1973; `Sori TeTri mwvervali~, 1979
712
`lamazebi~

'gogia batataSvili, mowinave meqanizatori, wamozrdili Svilebis mama,


da mayvala jariauli, qalaqSi gaTxovebis sami wlis Tavze uSvilod Sinmo-
brunebuli, marto mcxovrebi rva weliwadze metxans, erTmaneTsa hyvarobd-
nen. sofelma es ambavi mxolod gumaniT icoda.
noembris erT saRamos, _ ori dRis mere Svidi noemberi unda damdgariyo,
_ gogia qvemoubnelebis aryis saxdelSi Cabrunda, CaSavebul karSi Tavi
Seyo da ikiTxa: _ romlebi xarT, biWo, Tedia aq ariso? sanam pasuxs gascem-
dnen, TviTonve gaarCia: wawiSvili, bluvi efrema da Tedia mezaote. kedlisken
pirSebrunebulebi isxdnen, qurasTan gabutulebiviT, xelebi win hqondaT
waSverili, ybebs amuSavebdnen.
_ hai... _ daiwyo gogiam.
_ Camodi, Camodio! _ dauZaxa wawiSvilma, bluvma da Tediamac gamohRimes.
_ hai, muclis moneboo! _ tkbilad Tqva gogiam, Cavida, wawiSvils da blu-
vs mxrebze daawva, aqeT-iqiT miswia da SuaSi Caujda.
_ Seni xdaa? _ miubrunda wawiSvils.
wawiSvili Wiqas avsebda, Tediam miugo:
_ magisia.
_ ramdeni qvabi gamogdis, biWo?
_ ra vici, magisi... _ wawiSvilma Rvinoayanyalebuli Wiqa miawoda.
_ ramdeni qvabia, _ axla Tedias miubrunda gogia.
_ eqvsi. meeqvse cota nakluli gamova.
_ kaco! _ uceb xmas auwia gogiam da ufro waiwia Tediasaken, _ Sena, ra
vqna, icani is Cemi samvedriani tiki, Tu ra ari, ratom aRar maZlev?
_ mogcem, gena, mogcem, _ pamidoris mwnili gadaxliCa Tediam.
_ exla unda momce, xval qalaqSi mivdivar, biWis naTloba aqvs firuzas
da Rvino unda Cavutano. ar Cavutano, ha?
_ unda Cautano, maS ras izam!
_ hoda, damicale.
_ dalie, daiRala Rvino yanyaliTa, _ SemouRrina wawiSvilma.
_ Senisaa? _ Rvinos gaxeda gogiam.
_ ara, biZa myavs samtrestSi da iman gamomigzavna Tavisive baConkiT.
_ aanTeT sinaTle, mkvdrebo, piris gzas rom veRara hpoulobT. ade, bijo,
Sen aanTe! _ fexi wahkra gogiam bluvs.
bluvma mwvadis wvens puri amousva, adga, karisken wavida da sinaTle
CarTo.
713
gogia saxegabrwyinebuli uyurebda Wiqas.
_ RmerTo, Sen Seewie daCagrul wawiSvils, manqana aSovnine, gogoebi daaTx-
ovebine, dReSi xuTTumnianze naklebs nu amoadebineb baliSis qveS!
dacala Wiqa, parze xeli moisva, mere is xeli mwvadisken waiRo.
_ sami klo aqvs micemuli? _ isev miubrunda wawiSvils.
_ daitie eg ena kbilebSi, Torem gamogiSale ukuRma!
gogia wamoxta.
_ maitaT Cemi tiki!
_ age, boCkis Tavze devs da waiRe, _ TiTqos TavisTvis Cailaparaka Tedi-
am.
_ waviReb, ratom ar waviReb!
_ waiRe-meTqi, aki geubnebi.
gogias sicili waskda.
_ daleva rom minda?
_ daje da dalie, vin giSlis. ·
gogiam ubis jibidan wiTeli Tumniani amoiRo da bluvs gauwoda.
_ ade, ori kilo samwvade moitane Cems angariSSi.
wawiSvilic wamoxta.
_ maita eg fuli, bluvo!
magram bluvi ukve karSi iyo gavardnili.
is rom karSi gadioda, bebiaSvili da xeiZe modgnen gazeTSi gaxveuli
TavianTi samwvadiT. bluvic xeldaxel dabrunda. blomad xorci daxorda.
Tedia mezaote ara svamda, iman, xeiZem da bluvma daWres, eqvsi didi mwvadi
aages. bebiaSvili karga gamoWukebuli iyo. gogias kbena dauwyo, _ raTa
mjobixar, raTa var Senze naklebio! gogia xelebs uWerda, _ riTa gjobivar,
e, cetoo. _ saqmec eg aris, rom ver gavige! mjobixar ki da ver gavige, riTa
mjobixar, yuri unda mogaWamoo! gogiam bebiaSvili wawiSvils miagdo, _ age,
gemrieli xorci magasa aqvso. bebiaSvili axla wawiSvils miswvda. wawiS-
vili wamoxta, _ valikos mosagonari davlioTo! aman bebiaSvili uceb daaw-
ynara, qudi moixada da tirili daiwyo, _ biWo, valiko, amotola Rameebs
miwis qveS ra gaZlebinebso. yvelam dalia valikos mosagonari. amas omSi
daRupulTa xsovnisa moayoles, mere mwvadi CaTales maTlafaSi, mere ded-
mamiSvilebisa Tqves, mere imReres kidec _ areul-dareuli, mgluri _ vai, Sen,
Cemo TeTro batoo. aTi saaTi iqneboda, rom gogia adga, _ Cemi tiki momeciT,
mivdivaro.
_ sad WirSi da mousavleTSi midixar? _ hkiTxa bebiaSvilma.
_ saqmeebi maqvs, xval pirvel avtobuss qalaqSi unda gavyve...
714
wawiSvilma dacinviT amoxeda.
gogia wamiT TiTqos SekrTa, mere mivida, tiki TviTon aiRo, amoido iRlia-
Si da wavida. wawiSvilma bebiaSvils viTam yurSi uTxra:
_ wavida Tavis mayvalasTan.
bebiaSvils saxe gaebadra.
_ uux, magis!..
wawiSvili marTali iyo. gogiam didi gzidan zeviT amaval orRobeSi
gadauxvia. Zu mgeliviT miiZurweboda Robis Zir-Zir. avida goraze, sasa-
flaosTan. mayvalas saxls ukana mxridan wamouara. iq meseris erT brtyel
ficars dabliTa lursmani aklda, is ficari gaswia, gaZvra, erTxans fanjris
Ziras idga, ayuradebda, mere iseTi rom veraferi gaigona, oTxsafexurian
kibeze avida, aivnis kedels mieyuda, iqac gaikanka mere kars frTxilad miaw-
va, SeaRo da oTaxSi Sevida. oTaxSi magidis naTura enTo, mayvala Sin ar
iyo. gogia gaRimebuli idga. mivida, taxtze dajda, tiki gverdze moido. mere
ifiqra, vaiTu mayvalam vinme Semoiyoloso, saxe kvlav gaubrwyinda, taxtze
gadafarebuli fardagis kalTa aswia, taxtqveS SeZvra, gulaRma gaiWima, dax-
veuli tiki TavqveS amoido, _ Tu marto mobrunda mayvala, arakiviT gamova,
taxtqveSidan rom gamovZvrebiT, Tu sxva Semohyva da, viqnebi ese, sanam is
viRaca ar wavao. iwva, sasiamovno fiqrebSi iyo, Zili ereoda, uZaliandeboda,
brazobda kidec, _ sad oxrobaSia mayvala aqamdiso. weli etkina, gadabrun-
da, gadmobrunda, isev gulaRma dawva, _ ra murdali yofila taxtis qveS
wolao, _ da CaeZina.
mezoblebTan gasuli mayvala rom dabrunda, gogia karga maRali xmiT
xvrinavda. mayvalas guli gauskda, gavarda gareT, akankalebuli mivarda
mezoblis RobesTan da Zlivs daiZaxa:
_ giorgi! giorgi!
iseTi xmiT iZaxda, mezoblebi maSinve dedabudianad gamocvivdnen.
_ ra iyo, ra moxda, qaloo!
_ ra vici, Tqven genacvaleT, saxlSi raRacaa Sesuli da modiT, momxede-
To.
_ ras ambobo!
giorgic Camovida, imisi colic, balRebic.
mayvala suls Zlivs ibrunebda.
_ mogeCvenebodao!
_ arao, didi xmiT iRrinebao.
giorgi gaubedavad avida kibeze, SigniT ar iyo Sesuli, xma Semoesma, Sedga.
_ Rori Tua eg gasatialebeli, joxi rame momeciTo.
715
_ aba, ra vici, ra mogceo. _ Sewuxebulma mayvalam mainc monaxa ficris
natexi. giorgi Sin Sevida, axla isic SemkrTali iyo, Sefiqrianebuli. fardagis
kalTa frTxilad aswia im ficris natexiT, elda eca, ukan gadmoxta. mayv-
alam da giorgis col-Svilmac daiwies ukan. mere giorgim gabeda, isev mivi-
da taxtTan, isev aswia fardagis kalTa, eca taxts, cali mxridan gamoswia da
gulaRma gaWimuli Cveni gogia sinaTleze gamoabrwyina.
_ fuh, Sens kacobasao!
giorgi gamarjvebul falavansaviT gamodga ukan. mayvalam ki Sehkivla:
_ vin oxeria, qao!
Sevida, dainaxa, vin oxeric iyo.
_ Tavs ar vicocxleb! Tavs ar vicocxlebo!
_ kacia esao?! _ gadi-gamodioda giorgi.
giorgis coli ki ukve gareT iZaxda:
_ magis col-Svils dauZaxeT, magis colSvilso!
aman xom mTlad gadaria kedels miyudebuli, saxeze xelebafarebuli
mayvala.
_ Tavs aRar vicocxlebo!
jibeSi edo dana, ra iyo, mivarda gogias da qalurad uxerxulad, magram
karga Ronivrad dahkra. meoredac unda Caekra, magram giorgim daiWira, _
ras sCadi, qaloo!
wamoxta gogia.
_ ra iyo, ra moxdao!
_ Seni miwis dayrao! Seni pirqve damarxvao! _ iwivla xelgakavebulma
mayvalam.
aq ki hkra fxaWi gogiam, gavarda karis aqeT-iqiT momdgar bavSvebSi da
daikarga ZaRlebis yefaSi, sibneleSi.
mayvalas Zlivs iWerdnen.
_ sulerTia aRar vicocxleb Tavso! magasac movklav da mec movispob
sicocxleso!
mTeli sofeli ukve maT Tavs iyo. amovarda gogias colic, miswvda mayv-
alas TmaSi, miswi-moswia, _ Se kaxpao, Se cxeli SanTiT dasadaRoo, _ magram
gaaSveles. waiRo samvedroiani daxveuli tiki gogias colma da wavida.
meore dRes gogias biWebma qvebiT kramitebi Caumtvries mayvalas.
gogia imereTSi gadaikarga, ZmakacTan. mayvalam Tavi ver moikla, gareT
siaruls ki erideboda, gaxda, gafermkrTalda, roca mainc mouxdeboda ga-
reT gasvla, qalebi iboRmebodnen:
_ egeTebi Zalian lamazdebiano.
716
marTla Zalian lamazi iyo, soflels arc ki hgavda.
ramdenime Tvis Semdeg gogiac gamoCnda. isic gamxdariyo, isic galamaze-
buliyo _ adrindeli silaRe da TavaRebuloba dahkargoda, samagierod,
iseTi gamometyveleba hqonda, TiTqos sadRac gansawmendelSi iyo da iqidan
raRac naRvliani sibrZne wamouRiao.
aRaravin icis, kidev xvdebodnen gogia da mayvala erTmaneTs Tu ara,
magram imaT rom cal-calke uyurebdnen, guligulSi Zalian ebralebodaT. ·
bebiaSvilebis fefelos, ormoci wlis winaT daqvrivebul bebers, uTq-
vams: _ Tvali gogias cols daudges, rac ar unda ecados, xom veRar moxsnis
mayvalas dakidebul mendals gogiaso.
icinoda Turme is oTxmoci wlis beberi, bJirdeboda siciliT da ZuZus
zemoT im adgilas idebda xels, sadac mayvalam gogias dana dahkra da TeT-
rad etyoboda naWrilobevi TiTqmis abazianisodenad.
_ qalia gogias colic, ar SeiZleba ar icodes, ra mendalia isao.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`lamazia SeniT~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


izas siubileod

qveyana aris areul-dareuli. TiTqos erTnairad sworad asulan sax-


lebi zeviT, magram mere isinic Seyoymanebulan; zogi ra simaRlezea gaCere-
buli, zogi ra! zogs ranairi aivnebi wamouwevia aqeT-iqidan, zogs ranairi!
zogi saxli soliviT SeWrila caSi, zogi miswolia mTeli Tavisi siganiT.
xeebi, boZebi, manqanebi, Spilebi, antenebi, mavTulxlarTebi! aCorCxlilia
erTmaneTze. amobrunebulia miwa, azelil-dazelili. viTomda wesier oT-
xkuTxedebad dauwyviaT baRebi, bostnebi, venaxebi. isinic qanaoben _ maRla
da dabla, maRla da dabla. maRal mTebsac ki varcxnian, auToveben TviTm-
frinavebi, vertmfrinavebi. adamianebi daborialoben saxlebis, boZebis, manqa-
nebis, xeebis sameufoSi. Senc miabijeb maT Soris. gamoirCevi mRelvare Savi
TmiT, mRelvare mxrebiT, grZeli eleganturi manerebis mqone paltoTi, fex-
samosis Ronivruli aRbeWdviT adixar kibeze. kibe marmarilosia, wina sauku-
nis ostatebs CauwyalebiaT Tvalebi misi moajirebis CuqurTmebSi. merea
xatovani parketi, parketi ufro xmamaRla exmaureba Sens Ronier quslebs,
TiTqos krTebian naTurebi, mxolod erTs gaxedav telefonebTan mjdar,
pomadiT SeiaraRebul qaliSvils da mkacrad gamoaReb masiuri muxis kars.
didi magidis mflobeli didi kaci SemkrTali gaswevs telefonis yurmils
717
odnav ganze, – ho, ho, ho, aucilebliv! _uZravi TvalebiT mogCerebia Sen. Sen
SesvlisTanave iwyeb:
_ es sazizRrobaa, es Tavlafdasxmaa mTeli Cveni sazogadoebriobisa,
gaqelvaa misi, wumpeSi amovleba...
didi kaci dgeba, Sens akankalebul xels SeaSvelebs Tavis balnian xels,
mSvidad gTxovs, dabrZande, Sen jer fexzeamdgarive ganagrZob: _ ramdenime
Rori ise warmarTavs TavianT Rorul saqmeebs, WuWySi svris mTel qveyanas,
magram... kaciSvili ar miva da ar etyvis am Rorebs, egre ara, egre ar SeiZle-
ba...
sityvebi ifrqvevian tyviamfrqvevuli siswrafiT, simwvaviT.
didi kaci isev geweva savarZlisaken. Sen jdebi.
_ mamakacebo, mogekiTxebaT, adre Tu gvian, marTla gqondaT Sarvlebis
tarebis ufleba Tu ara...
_ Tqven? Tqven rom atarebT Sarvlebs?
mZafri sifiTre gadagivlis saxeze. didi kaci mainc RimiliT gikidebs
sigaretze cecxls, SenTan axlos moaqvs saferfle. Sen tiri. didi kaci frTx-
ilad gadebs Tmis boloebTan xels. Sen tiri...
da me meCveneba, rom Sen am dros dastiri im cisferydian wigns, romelic
Sens TaroSi devs, Cemi magidis axlos. Zalian ubralod hqvia am wigns, - „aq,
samudamod“... es aris maxvilis bolo moqnevasaviT Tqmuli, Tanac diacisagan,
romelic bevrgan iyo, bevri ram naxa, bevri ganicada, daubrunda samSoblos
da aRavlens locvas mis miwaze muxlebiT mdgari: _ „aq, samudamod...“ aq unda
darCes, aq unda iSromos, aq unda iazrovnos, aq unda uyvardes. aha, nebismier
adgilas gadaSlili es wigni: „wevxar marTali da gaqurduli, da Tavs gadga-
nan samSoblos mTebi“. kvlavac nebismieri adgili: „da gaxval gareT... gareT
ki ToTo gazafxuli siaruls swavlobs... gareT ki myife wels moaTrevs cer-
ceta marti“. iqve, sul axlos: „aRar Tbila, aRar, wvimam mouxSira... vfiqrob
mwared, saRad, vfiqrob Cemda Wirad“.. da bolos, es erTic:
„me sixarulis gadavwvi saxli,
axla nacnobTan vTbebi mdumari,
Sen aq Tu moxval da Tavs Tu daxri,
krZaluli iyav, rogorc stumari.“
areul qveyanaSi es wyobanic, mcireze mcire, SeumCnevelic ki bevrisaTvis,
unda miiRo, viTarca didi mowyaleba RvTisa, madlierebiT. Seni Tvalebi ki
veRar uZleben veRarc am saCuqrebs, mowyalebebs, Camogdis cremli da ewa-
febi sigarets. Znelia, saSinelebaa yovelive es, Zvirfaso dao, muStebis brax-
uniTa da Sublis cemiTac rom verafers gaagoneb veravis. magram lamazia,
718
sevdianad lamazia Seni garemo SeniT, da Cveni natvra erTiRaa SenTan: es
silamaze didxans, didxans - gamogvyolodes gverdiT.
1989 w. Tbilisi 1 ianvari.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`lamazi qali~

arao, egre ar gamovao, Cvenao saZerianelebi gaxlavarTo, viwroebis mgl-


ebio, da mesamec daalevines. mesames meoTxec moayoles, magram es ukve metis-
meti iyo, RmerTi samobiT ariso, lors cota waaWra, puris natexze dado, erT
lukmad Caido da cxenisken gaalaja. cxenTan misuli mobrunda, maTraxis
sakids marjvena xels uyrida.
_ xo, Trimlebi SegxvdebaT emand, maRal-maRlebi, da isini ar damifuWoT!
„viwroebis mglebic“ wamoSliliyvnen, Cofura Saliko Sarvlis totidan
Zurwebs icilebda, andrias Wiqa eWira da ybamoRrecil biWs xeladidan arays
asxmevinebda. gaavses, gadmoadines, _ uh-uh-uho! _ da andriac daTikosken wa-
movida. cdilobda arayi axla mainc ar daRvroda. daTikom cxens lagami
amosdo, aRviri kiserze gadaugdo da msubuqad Sejda. cxenma, simZime igrZno
Tu ara, gavardna daapira, magram daTikom kiseri mouRrija da kaWkaWa bal-
axebis lewviT patara wre Semoatara. abarbacebuli andria Wiqas maRla
swevda da Tan cxens erideboda.
_ eseca, daTiko, es erTica, kurdRelaureli dedakacisa!
aravin icoda, vin iyo es kurdRelaureli dedakaci, vis sadRegrZelosac
aTadan-babadan sadRegrZeloebis gvirgvinad svamdnen Tavqajiani kuxele-
bi. daTikos tkbilad Caecina, wveTis damlevi aRara varo, da kidev erTxel
SesTxova:
_ ar mawyeninoT, biWebo.
_ balRebi xom ara varT, daTiko!
_ ho, aba, Tqven iciT!
cxens qusli amohkra da bilikze gaagdo. erTxans waxrilma iara im gad-
aburul bilik-bilik, mere totebma gaiw-gamoiwies, maRla ca gamoaCines. cx-
enma aRmarTi gezad asWra, SlagaSlugiT avida goris Txemze, marcxniv Semo-
brunda, oriode nabijic gaiara, TiTqosda muxlis gasaSlelad, da Sedga;
daTikos ar SeuCerebia, TviTon Sedga. axla kacica da cxenic mTrTolvare
ciskidurze axatulni feTqavdnen.
Zirs, jagrcxilebiT, RviiTa da dagvaluli muxebiT amoCeCili goxmaxeb-
719
is qvemoT, TeTri riye iyo, riyeze wminda, momwvano mdinare moedineboda da
iqidan, im mdinaridan am goris Txemamde, ufro sworad _ iqiT goridan aqeT
goramde, veeba CaRrmavebuli sivrce seqtembris sufTa haeriTa da naSua-
dRevi mzis tkbili sxivebiT iyo savse. haeri ar iZvroda, WriWinebi ar Wri-
Winobdnen, mdinare dabla iyo, Zalian dabla, misi xma aqamde ver amodioda.
„RvTis Zilia Tu raa!“ _ xmamaRla Tqva daTikom, maTraxi SeaTamaSa, cxenma
naliT qva Cagala da fexdaZabuli Cauyva daRmarTs.
Camodioda goris ferdze SavxalaTiani mxedari, cxeni kargi hyavda, Tvi-
Ton sami arayi hqonda gadakruli. Tavs amodena qveynis baton-patronad
grZnobda da saamo nirvanaSi gadasuli moRiRinebda:
hai, dedasa, yorano,
Sen Cemi leSiT ZRebode,
me Seni ar meSinodes,
Sen Cemi SiSiT kvdebode...
am ferdobze cxeloda, gaxurebul lodebze mTis ruxi xvlikebi gafar-
Txuliyvnen, cxeni rom miuaxlovdeboda, garbodnen da Tan ukan ixedebod-
nen. nestoebdaberili cxeni Tvals gahkidebda, Tu xvliki an misi sirbili
uCveulod moeCveneboda, SemkrTali frutunebda. male wylis xmac movida.
„riyeze gaval da davalevineb“, _ gaifiqra daTikom. wyali dagubebuli, dam-
cxrali xmiT xmaurobda. aqedanac ki igrZnoboda, rom gazafxulze gadafx-
avebul qvebs lopri mosdeboda da talRa rbilad gadadioda. TviTonac
mounda daleva. ferdobi rom CaaTava, cxens bilikidan gadaaxvevina, kbodes
waadga, Camoxta, cxens win gauZRva da kamkama fSaze Caiyvana. cxeni maSinve ar
daswafebia. daTikom kargad icoda misi xasiaTi da lodze Camojda, qudi
moixada, wyals marjvena xeli amousva, Tma daisvela, saxec moisrisa...
ijda da eRimeboda. guSinwinac aq iyo, im kvirasac, mainc sadRac Soreuli
mogzaurobidan mobrunebuliviT uyurebda yvelafers. eCveneboda, rom bune-
bac masaviT nirvanSi iyo gadasuli, bunebasac tkbilad eRimeboda da mis
ZarRvebSic rbilad, momTenTavad mimodioda sasmeli SemTbari sisxli.
is iyo meored waixara wylisken, rom qvemoT, riyis iqiTa mxridan, Savi,
zikzika „volga“ gamovida. neli rweviT da cimcimiT modioda. miwa, TiTqos
zRvis zedapiri yofiliyos, izniqeboda, manqana frTxilad ahqonda zeviT da
mere aseve frTxilad uSvebda Zirs. wyals rom moadga, gaCerda. oTxni gad-
movidnen, oTxiveni CrdilebiviT dagrZelebulni da wvrilebi. oRond eg
iyo, tansacmeli ecvaT metismetad xasxasa ferebisa. daTiko imwamsve mixvda,
rom erTi qali iyo, _ dgomaze da raRac Tavisebur Suqze. Tumca imasac
Sarvali unda scmoda. cotaze gaiSalnen, xelebs iSverdnen, ixrebodnen, xan-
720
daxan raRac sityvebis nawyvetebic aRwevda daTikomde. isev manqanaSi Se-
lagdnen. manqana daiZra, mdinaris pirs aRma amouyva. Zravis xmas wyali Tu
axSobda, mTlad Cumad modioda. daTikos ascda. aq mdinare uxvevda, iqiTa
mxridan patara toti uerTdeboda, SesayarTan didi, priala morevi iyo.
isev gadmovidnen oTxiveni. erTi qali iyo, tanwerweta, Suqia qali. icinod-
nen da ise laparakobdnen. „ibanaveben... netav gogoc Tu ibanavebs? gogoc
ibanavebs“.
cxenma wyali dalia da axla kiserwagrZelebuli ewvdeboda qvebSoris
amobzinebul balaxs. „erTi mainc damekra Tvali“...qali daTikosken mob-
runda, wamoixara, mziT gabrwyinebuli oqrosferi Tma loyebTan CamoeSala,
rogorRac rbilad gaizniqa, xeli moiqnia da wyalSi qva Caagdo. biWebma
Seuties. gaicina da ramdenime nabiji ukan gadadga. Tma isev CamoSlili
hqonda, is Tma mzis sxivebs ireklavda da, saocari iyo, namdvili Saravande-
di edga. „ai, als rom ityodnen Zvelad, _ gaeRima daTikos, _ wavedi, erTi
mainc damekra Tvali! Seni mklavebis Wirime, Seni“. _ TavisTavad movida
leqsi: _ „erT ise amovigmine, samjer iZra miwania... samjer iZra miwania“.
cxens miswvda, yurebi Camousrisa. cxenma daifrutuna da CiCviri mkerdze
ahkra. „rao, Senc gezareba wasvla?“ erTxel kidev gaxeda, ra Tqma unda, qals.
„es ra aris?“ biWebs Sarval-xalaTi daexadaT, erTad Cacucquliyvnen da
raRacas Cahkirkitebdnen. „dinamitis Cagdebas apireben namdvilad.“ TiTqos
denma dahkra, cxeni swrafad miiyvana kbodesTan, mdinarisgan moTreuli xme-
li verxvis fesvze miaba, Ceqmebis yelebi aiwia, maTraxis wveri aikeca da
morevisken wavida. biWebi wamodgnen. erTs marTlac dinamiti eWira, orni
arigebdnen da ukan-ukan ixevdnen. iq, ukan, kelaptariviT enTo is qali. daTi-
ko morevTan mivida, maTraxiani xeli maRla aswia da daiZaxa:
_ ar Caagdo!
biWma ver gaigo misi sityvebi, wyalTan modga, piridan papirosi gamoiRo,
cali yuri daTikosken moiSvira da ase hkiTxa:
_ raa? ra ginda?
_ ar Caagdo.
_ ratom?
_ imitom, rom akrZalulia.
_ ra aris?
_ akrZalulia.
biWs gaecina.
_ moica erTi, raRa ar aris akrZaluli!
_ ar vici, eg ki akrZalulia.
721
_ wadi, kaco, Sens gzaze, Sen vin ras gekiTxeba.
_ ras hqvia, vin mekiTxeba?! tyis mcveli var.
_ ohoho, tyis mcveli! rodis aqeTia, aseTi wesierebi gaxdiT tyis mcvele-
bi!
„ra maslaaTi gavabi aqa?!“
_ ar Caagdo, morCa da gaTavda!
ukanwasuli ori biWi da gogoc movidnen, dinamitian biWs gamohkiTxes, ra
undao. uTxra, rac daTikos undoda. gaukvirdaT, xelebi aaqan-daaqanes, ayayand-
nen. gogo ki macduri xativiT idga, cisfrad moburusebuli TvalebiT dain-
teresebuli iyureboda da TeTr kbilebs Jruantelis momgvrelad aqaTqaTeb-
da. marTla Zalian lamazi iyo. marTla wvrili, mzemokidebuli mklavebi
hqonda. xelSi vaSlis simsxo lurji qva eWira da aTamaSebda.
daTikom mamakacuri gumaniT igrZno, rom qals moewona.
_ Sen ei! _ iZaxda erTi biWi, _ SenisTana metyeveebi ramdeni gvinaxavs, ici?
daTikos alma auara saxeze. maTraxis tarze moWeril TiTebSi tkivili
igrZno. „biWebic ra lamazebi arian, oxrisSvilebi“.
_ ar Caagdo-meTqi!
_ aba, me Cavagdeb da Sen ideqi mand!
axla dinamiti Txel, kunTebad qceul qoCora biWs eWira. amxanags papir-
osic gamoarTva, dinamitis patruqs Tavi gauswora, papirosi moqaCa da amx-
anagebs aniSna, ukan daiwieTo. isini nela, RimiliT wavidnen ukan-ukan, maT
Soris gaRimebuli gogoc. daTikos weRan naTqvami sityvebi SemoenTnen isev:
SenisTana tyis mcveli ramdeni gvinaxavso! „vnaxoT, ramdeni ginaxavT“... da
ukve Sua morevSi idga, wyali mkerdamde scemda, maTraxiani xeli maRla
hqonda aweuli da iZaxda:
_ aba, Caagde!
dinamitiani biWi uceb moeSva. Rimi gauqra, win wamoiwia, dainteresebuli
uyurebda Sua morevSi gabijgul kacs. sxvebmac moirbines. amjerad qals aRt-
acebuli Tvalebi hqonda, qva daZabuli xeliT eWira _ odnav ganze gaweuli.
_ giJi xar, vina xar, ra ginda, moSordi aqedan, xaTabalaSi ar gagvxvio!
magram biWebis xmaSi SeZabunebuli kacis kilo igrZnoboda da am kilom
daTikos gulze mohfona. ori naxtomiT avarda napirze, wyliT savse Ceqmebi
ramdenjerme dahkra miwas, xeli gaiwoda da, rac SeiZleboda ubralod Tqva:
_ momeci dinamiti!
Txelma, kunTebad qceulma biWma dinamiti zurgisken waiRo da gverd-
gverdze wavida, TiTqos gasaqcev moments eZebda. daTiko mihyva, dandobili
wavida misken; is iyo unda miswvdomoda kidec, da swored maSin biWi silas
722
daswvda da mTeli ZaliT Seayara qvemodan saxeSi. gaisma qalis SeZaxilic:
_ ah! _ daTikos undoda mibrunebuliyo da daenaxa, ra xdeboda, magram kefa-
Si WaxaniT daeca raRac...
winwamoziduli qali jer isev haerSi qanaobda. marjvena xeli marcxena
mklavTan mietana, SeZrwunebuli Tvalebi daskdomaze hqonda...
roca gons movida, karga xans ver mixvda, sad iyo da ra ambavi iyo mis
Tavs. raRac Sav-wiTeli burbuSelebi egrixeboda Tvalwin. uceb gaaxsenda
yvelaferi. wamoweva scada, Tavi odnav ki wamoswia, magram isev dauvarda.
„pirqve davvardi da gulaRma ratom vwevar?“ marcxena xeli kefasTan mii-
tana. sisxli ar mohyva da aman cota anugeSa. isev wamoiwia. axla SeZlo da
wamojda. riye carieli iyo, aRarc manqana Canda, aRarc manqanis patronebi.
„ra miqna, kaco, momkla da eg aris“... kefaSi TiTqos gamdnari tyvia hqonda
Casxmuli. isev iyureboda. wamodgoma scada, ver wamodga. „momkla, kaco, im
ZuZuZaRlma“. mwared gaeRima. „mere risTvis!“ gulis reva igrZno, SekrTa,
ufro Sercxva, TiTqos is lamazi qali isev uyurebda. wylamde mibarganav-
da. iq pirdapir Cavarda, cotaze wativtivda, goneba daewminda, ZaRluri Wya-
paWyupiT gavida gaRma, mere mTvraliviT mibarbacda Tavis cxenTan da una-
girs CaeWida. axla SejdomaRa iyo saqme... magram es saqme ise aRar awuxebda.
adre Tu gvian Sejdeboda, aba, maS ra iqneboda! axla marto momxdar ambavSi
garkvevas cdilobda. „ratom, ris gulisaTvis, kaco?!“ SubliT unagiris bal-
iSs miswoloda da ase fiqrobda. „ratom, ris gulisaTvis mag ZuZuZaRl-
ma!“..“ bolos saxe gaunaTda. marcxena fexs xeli miaSvela, uzangSi Seyo, mTe-
li Zal-Rone moikriba, aiwia da unagirze gadajda. axlaRa gaaxsenda, cxeni
rom dabmuli iyo. amaze kidev ufro xalvaTad gaeRima. wawva, aRvirs miswv-
da, gamohkra, fesvi gamoamtvria da cxenic gavarda. miezayeboda cxenze _
sveli, Sublze Tmamiwebebuli, SigadaSig iRimeboda da Tan sul amas imeo-
rebda: „gaige lamazi qalisa rame! gaige lamazi qalisa rame!“ Cazlayunde-
boda, an Tavs aiqnevda, kefa etkineboda da RimilSi simware gaereoda.
„uu, Tqveni!..“
`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`lamazi cremlebi~

meti gza ar iyo, isev RumeliT unda wasuliyvnen iolas. noemberi rom
ganaxevrda da civi wvimebi daiwyo, Tinam mamas sofelSi werili miswera:
mamaCemo, Sen genacvale, iqneb mand vinmesTan oTxi kubmetri („oTxi kubm-
723
etri“ giam ukarnaxa) SeSa Segvigulo, SabaTs an kviras gia Camova, fulsac
Camoitans da SeSas TviTon wamoiRebso. werili jer sofelSic ar egonaT
Casuli, erT Rames, pirvelis naxevarze, Tinas mama daadgaT Tavs, _ adeqiT,
Svilebo, SeSa Camovitane da maCveneT, sad Camovcaloo. loginSi wamomj-
darma Tinam WuWyuni daiwyo: _ oo, isev Sen iwvale!.. xom mogwere, gia Camov-
idoda da TviTon wamoiRebda!.. _ mamam keTilad gauRima, _ adeqi, adeqi, Senc
Caicvio! frTxilad mivida SviliSvilis patara sawolTan, raRacebi uCurC-
ula, mere isev Svilsa da siZes miubrunda _ Tbilad CaicviT, ar SegcivdeTo,
_ da maTTvis aRar daucdia, TviTon Cavida Zirs.
Tinam da giam erTmaneTs Sexedes, giam RimiliT gadaaqnia Tavi.
_ ih, Senc erTi! _ Tqva Tinam, bavSvs sabani gauswora, TavSali moixvia da
Cqari nabijiT daedevna ukve gareT gasul gias.
_ ki, magram Sen raRad modixar, ra unda gagvikeTo?
_ Camoval, ra ginda?
giam mxrebi aiCeCa, Tinam marcxena mxarze Camoado xeli, Tavi axlos miu-
tana da ise Cahyva kibeze.
dabla, SemosasvlelTan, kargad datvirTuli „gaz_51“ 2 idga _ es ramde-
ni CamogitaniaT, kacoo! _ gaikvirva giam. _ bevriao? _ ikiTxa Tinam. gadmov-
ida Ceqmebiani mZRoli, jer gias gauwoda xmeli, civi xeli, mere Tinas _ xo
ar damwardeba, Sviloo. _ Tu rame gadagrCaT, mezoblebs miawodeTo, _ daamata
Tinas mamamac. giasac gaeRima, Tinasac. giam Subli moifxana, manqanas irgvliv
Semouara da Tqva: _ egreve CavzidoT sardafSi, dildilaobiT me davxerxav
xolme, magaze kargi varjiSi meore ar arsebobso. Tinas mamam eWvianad Sexeda,
_ dasaxerxi fuli Tu ara gaqvT, me mogcemTo. arao, ras ambobo, _ Se-
qan_Semoqanda gia, _ marTla Zalian minda, me TviTon vxerxoo. Tinac abuzRun-
da, _ nu moigoneb xolme raRacebso. magram giam Tavisi gaitana, SeSa sardaf-
Si Cazides da kedlis Ziras aakokoles, Tina mSvenivrad miexmara.
gia marTlac xalisobda. ho, SeSis Rirebulebaze xma ar amoaRebina Ti-
nas mamam, maRlac ki ar ahyva, _ pirveli gakveTili maqvs, Sviloo, unda
movaswro da erTi_ori saaTi waviZinoo, _ daqoqes manqana, wavidnen. gias
xerxi Sin hqonda, waiRo is xerxi, dezertirebis bazarTan gaalesina,
jojginebic gaakeTa SeSis dasadebad. Svid saaTze dgeboda, sardafSi Cadio-
da, xerxavda, apobda, TviTonve amohqonda, Rumelsac TviTon axurebda, mere
mklavebs uCvenebda Tinas, _ naxe, rogor damebera kunTebio. Tinas sasiam-
ovnod eRimeboda. ramdenjerme kargi xorcic iSoves, amxanagebi dahpatiJes,
mwvadi Sewves. yvelani naRvliani aRtacebiT aqebdnen SeSas da mis cecxls. _
ara, Zmao, sul sxvaa namdvil nakverCxlebze Semwvari mwvadio! locavdnen
724
xeebis aRmomcenebel miwas, foTlebis gamxarebel cas. patara Tamuniac ki
sul „mwvads“ gaiZaxoda. magram erT saRamos gia Sefiqrianebuli dabrunda
samsaxuridan. Tinam ver gaubeda ekiTxa, ra moxdao, TviTonve Tqva, _ xval
mivlinebaSi mgzavnian mTeli oci dRiT da ar vici, rogor waxvalT iolas
uCemodo. erTi piroba Tinac Sefiqrianda, mere sveli xelebi ukan gaswia,
akoca gias, _ Sen Cveni dardi nu geqneba, me magari gogo varo. gias cota
guls moeSva, midga_modga, raRacebs dauwyo Zebna. sufras rom miusxdnen, iq
daiwyes angariSi. fuli rac hqondaT giasac da Tinasac, gia waiRebda (axla
ukve aRaravis sWirdeba axsna_ganmarteba, marto samivlinebo TanxiT ra-
tom ar SeiZleba qalaqidan gasvla), esec ar iyos, iqneb bavSvisTvis kargi
ram Sexvedroda. oc dReSi Tinas da bavSvs dasWirdebodaT... Tinas azriT _
ocdaaTi maneTi, gias azriT _ sul cota, ormocdaaTi maneTi. es ormocdaaTi
maneTi gias unda esesxa. deidas Tu ar eqneboda, sxvagan usesxebda. mTavari
SeSa iyo, SeSas Tina xom ver daxerxavda da daapobda. oci dRis samyofis
daxerxvas verc gia moaswrebda. gadawyvites, _ samoci maneTi esesxaT gias
deidasgan. ormoc maneTs Tina daitovebda, TxuTmeti maneTiT SeSas daax-
erxinebdnen, xuTi maneTic... xuTi maneTi xvalve dasWirdebodaT.
gias Zalian enaneboda mxerxavisTvis misacemi fuli, magram Tan ukve is
yoveldRiuri farTifurTic mobezreboda, _ davaxerxineb sul, davawyob da
movisvenebo.
wavida, deidasagan samoci maneTi moitana, ormoci Tinas misca, oci Tvi-
Ton Caido.
diliT, Zalian adre, rZis rigi rom daikava, bazarTan airbina. mxerxavebi
iq iyvnen, zogi idga, zogic baRis yoreebze Camomjdariyo. aiara, Camoiara.
erTi patara mimyudroebuli berikaci amoirCia, Tan moewona, Tan es ifiqra,
_ iqneb rogor uWirs, magas xom sxva ar waiyvanso! _ wamobrZandebiT papao,
berikacs farajis saxeloebidan xelebi ar gamouyvia, _ xerxi marcxena
mklavze ekida, _ iseve gahyva. wavkiseli iyo, Svilebi da SviliSvilebi zogi
saiT gahfantoda, zogi saiT. giam rZis rigTan cota moacdevina, rZe_mawoni
aiRo, mere isev erTad wavidnen. gia Cqarobda, zogjer daaviwydeboda kidec
xolme, moxuci rom misdevda, win gauswrebda, mere gaaxsendeboda da Sem-
cbari gadaxedavda. moxuci maincdamainc did manZilze ar rCeboda.
pirdapir sardafSi ar Cauyvania, jer maRla avidnen. _ naxe, rogori papa
moviyvane, Tinao. Tina gamovida, imasac moewona, _ iseTi papaa, mofereba mog-
indebao. da moefera kidec, _ RumelTan mobrZandiT, papilo, gaTbiTo. _ ara,
Svilo, ara mcivao. Tina mainc ar moeSva. maSin berikacma xerxi kars ukan
miayuda, fexebze yurebiT mivida RumelTan, xelebi jer Soridan miuSvira,
725
mere zed daawyo. movida Tamuniac, dainteresebulma Semouara irgvliv.
berikacma gauRima, _ rao, patara qaloo! Tamunia mibrunda da dedasTan gaiq-
ca.
giam karadidan arayi, puri, lori da yveli gamoiRo. arayi daasxa, _ aba,
papa, dilis madli Segvewioso. papam erTi piroba iuara, magram mere mainc
aswia Wiqa. nela dalia. giam boTli isev aiRo. _ arao, xeli daafara berikacma
Tavis Wiqas. _ erTic, papa, erTic, es ra aris, patara Wiqaa. ojaxi damiloceo!
is erTic gauvso. berikacma ojaxi daloca. Tamunia Sua karidan iyureboda,
dainaxa, bednieri qali gagizardoTo. dalia. giam mesamedac moindoma Wiqis
avseba, magram moxucma sabolood iuara, Tinac gamoeqomaga, _ kargi ra, gia,
Senc xom samsaxurSi xar wasasvlelio. maSin giam sardafis gasaRebi moZeb-
na da berikacs dabla CauZRva.
ar uvaWriaT. SeSis daxerxvis mazanda erTmac icoda, meoremac. _ TxuTme-
ti maneTi unda mogarTvaTo, _ Tqva giam. moxucma faraja gaixada. SigniT
ufro axlobluri ram ecva, _ Savi bambaziis xalaTi, qamarSemoWerili, jibi-
spirebaRunuli, wvrili RilebiT saRZiramde Sekruli. aiRo SeSa, dado
jojginebze; rbilad gadausva xerxi. wadi, Svilo, Sen nuRar moscdebi. me
davxerxav da davalageb wyobisado. gia gaxarebuli amovida maRla, _ ra
molaRuriviT papa Semxvdao, miawy_moawyo wignebi da qaRaldebi, Casalage-
beli Cailaga, Tinas daubara, _ adre aWame sadili, egeni, xom ici, pirvel_or
saaTze sadilobeno, da samsaxurSi wavida.
Tinam kargi xarCo gaakeTa, wvrili Tvis boloki daarCia, yveli daWra,
erTi boTli Sinauri Rvinoc dadga da moxucs ise gaumaspinZlda. berikaci
amjeradac Cumad iyo, Cumad Wamda, Rvinis dalevas sul ar apirebda, magram
Tinac miujda magidas, Tamuniac gverdze moisva, TviTonac dalia, moxucsac
daalevina. sufraze daxrili, maTlafaSi ridiT kovzCayofili papa kidev
ufro moswonda, _ TeTri eklebiviT msxvili TmiT Semosili patara Tavi
hqonda, Tmis yoveli Reri cal_calke ubrwyinavda. Tinam kidev erTi gaigo
misi, _ umcrosi biWi avariaSi daRupoda. Wiqa wauqcies, berikacs aRaraferi
uTqvams meti, aRarc Tina CasZiebia, Wamas morCa, qudi aiRo da isev sardafSi
Cavida.
oTxis naxevrisTvis giam moirbina, _ me mivdivar da aba, Tqveni imedi
maqvs, papao. _ wadi, Svilo, wadi, keTilad gataroso. giam zezeulad waixemsa,
SeSis dasaxerxi fuli datova, col_Svili dakocna, wasvlis win, rusul yaid-
aze, cota xans dasxdnen, Tamuniam ukve icoda, mama rom „moskovSi“ midioda
da lamaz_lamazi rameebi unda Camoetana, magram mainc atirda. Tinam Zlivs
daawynara.
726
berikacma saRamomde xerxa, saRamos amovida, _ cotaRa damrCa, Svilo, ma-
gas xval davxerxavo. Tinam sufris gaSla daiwyo. _ ara, Svilo, magis dro
ar aris, Sin unda wavideo. maSin Tinam fuli gamoutana, berikaci cota Seyoy-
manda, Tinam xelSi Caudo, _ waiReTo, waiReTo! berikacma madloba gadauxada,
_ dilamde, Svilo, dilaze Camoval da yvelafers movrCebio, wavida.
wavida da wavida. arc meore dilas Camosula, arc imis momdevno dilas
Camosula, arc imis momdevno kviras.
dabrunda gia mivlinebidan. gaigo es ambavi, _ ai, ase qna im Senma molaRu-
riviT berikacmao. dajda gamtknarebuli. rogorRac gaugebrad iRimeboda.
mere Tqva, _ mainc ramdeni iqneba daxerxilio. _ naxevarze cota metio, _
miugo Tinam. _ maS, ici ra, Cemo magaro gogov, modi, Svidi maneTis gulisTvis
nu gavimetebT kacs, iqneb ra mouxda, iqneb ra SeemTxvao! _ kargio! _ gaeRima
Tinasac.
gavida kidev erTi kvira, kviraze metic.
erT dRes erTi dabali xerxiani biWi movida ezoSi, axalgazrda col-
qmars kiTxulobda, patara gogo rom hyavT, SeSa rom hqondaT sardafSio.
mezoblebi maSinve mixvdnen, vinc undoda, wauZRvnen, moiyvanes, zaric dau-
rekes. Tinam gamoixeda. biWi morcxvad alaparakda, _ papaCems Tqveni SeSa
darCa dasaxerxi, me movedi, me unda davxerxoo. Tu daxerxili gaqvT, rac
gekuTvniT, fuli ukan unda aiRoTo. Tinas saxe Seufiqrianda, _ papa? papas
ra daemarTao? _ papa mokvda, xuTi dRea, rac davmarxeTo. Tinam kars loya
miado da ase gaSterebuli darCa. gamoixeda giam, imanac gaigo, ra ambavic
iyo, aho, arao, rogor gekadrebaTo! magram biWma ar daTmo, _ anderZad eg
damitova da unda Sevusruloo. meti raRa gza iyo. CauZRva sardafSi. biWma
gaCqarebuli xerxva daiwyo.
gia maRla amobrunda. Tina Sua oTaxSi daxvda. giam xelebi kefaze Semoi-
wyo, _ ai, xom xedav, ra kargia, kargebi rom varTo! Tinam gauRima. TvalebSi
lamazi cremlebi edga.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`lamazi xe _ Tela~

Tela lamazi foTlovani xea, xevebs da tyis pirebs etaneba. Tu gamocal-


kavebiT dgas, lamaz varjs ikeTebs _ gadamrgvaldeba xolme mwvane gumbaT-
iviT, Tu sxvebTan erTad aris, maSin totebi Svetad miaqvs.
tanadi Telis Ziri muxis Zirs waagavs, Ziric da fesvebic. gadarecxavs
727
wyali miwas, sadac Tela dgas, da xSirad fesvebi miwis zemoT moeqceva. ari-
an migrexil-mogrexilni da erTmaneTSi CaxlarTulni, magram amis gamo
Tela ar xmeba. fesvebi Zalian Rrmad aqvs waRebuli da wyalsa da sakvebs
im siRrmeebidan iwovs. Tela adre yvavdeba, zogjer Sindsac ki aswrebs
ayvavebas. Telis wvril-wvrili zRarbana yvavilebi yavisfrad aris Sex-
orxlili totebze. exvevian futkrebi da krazanebi. mere gamoitans friala
Teslebs. es Teslebi dayviTldebian, da _ purdebian, mova niavi, anda qari, da
im friala Teslebs miwaze mimofantavs. maT adgilas ki ukve norCi foTle-
bi brwyinaven. Telis foToli moyvanilobiT rcxilis foTols hgavs, mag-
ram ufro didia, mkvrivi, muqi. nayofi? nayofs ar iZleva, magram Tela mainc
erT-erT sayvarel xed miaCnia xalxs. es imis gamo, rom Zvelad misgan akeTebd-
nen urmebs, guTnebs, kavebs da kevrebs. Zalian gamZle iyo Telisagan gamoT-
lili urmis borblis morgvebi, fersoebi da solebi, Tela Znelad skdeba,
arc myifea, advilad ar imsxvreva. xmelic ki gadaiRuneba, gadaiReWeba da
ar gatydeba. Telisgan Tlidnen Congurebsac. gaTlidnen, aubamdnen larebs
da daaRuRunebdnen. swored azrdili Telisgan akeTebdnen avejsac. avejis
warmoebaSi Tela dResac Zvirfas masalad iTvleba. radgan dRes imdeni
aRar aris samasale Tela, amitom, rac aris, qaRaldiviT Txel kiltad „xe-
ven“ da mere fiWvisa da naZvis avejs zemodan akraven, gaaprialeben da sarke-
saviT daiwyebs brwyinvas. Tan brwyinavs, Tan lamaz-lamazi zolebi da grex-
ilebi gasdevs.
Tela qalaqsac kargad egueba. ganTqmuli iyo Cveni dedaqalaqis Tele-
bi. Tqvens mSoblebsac exsomebaT mSvenieri Telis xeivani pionerTa sasax-
lis win, magram egreT wodebuli holandiuri daavadeba gauCnda da xeivani
xelierTpirad gaxma. gaxma veeba Tela puSkinis skverSic, gazeT „zaria vos-
tokas“ redaqciis winac, _ saartilerio saswavleblis gayoliebac. is didi
Telebi wina saukuneSi iyo darguli.
zafxulSi xom lamazia Telebi, Semod gomaze, foTlebi rom SeuyviTlde-
baT, kidev ufro lamazi. magram zamTrobiTac ar gamoiyurebian cudad. wvrili,
wvril-wvrili mowiTalo kvirtebiT Sexorxlili Savi totebi badeebiviT
aris xolme gaxlarTuli haerSi. Tovli rom mova, is wvrili totebi er-
Tianad Seififqeba da Tela ise dgas, TiTqos nislis TeTri qula amosuliy-
os miwidan. gaifrens Sig SaSvi an CxarTvi da wamova Svav-Svavad Tovli.
qarian amindSi foTolgacvenili Tela sasiamovnod Sivis.
beber Telebs xSirad aqvT xolme fuRuroebi. Sig budoben ciyvebi, Trie-
bi da Tagvebi.
ar vici ratom da Telebs Zalian etaneba mexi. ra Tqma unda, _ gamocalkeve-
728
biT mdgar Telebs. daiWeqebs, da avardeba Telis totebidan kvamli, amitom
avdarSi gamocalkevebiT mdgar Telis qveS Sefarebas ar girCevT. arada,
kaxeTSi, venaxebSi da yanebSi xSirad SexvdebiT marto mdgar Telas, romlis
qveSac muSaobiT daRlili kolmeurneebi isveneben. Tela xmelic ki lamaz-
ia. erTi xnieri martoxe idga gamarjvebis gamzirze, didubis xidiT rom
metros mxridan gavalT, marjvniv. iyo mravaltoti, gada mrgvalebuli, uCveu-
lod Tanazomierad gaxlarTul-gamoxlarTuli da mkveTrad mixatuli
TeTri Senobebis fonze. mere vnaxe, fesvebianad amoegdo buldozers da
saaRmSeneblo nagavze mieWyuna dalewil-dasaxiCrebuli.
Telebs eklesiebisa da xatebis irgvlivac rgavdnen.
Zalian sawyenia, Telas rom vinme udierad eqceva.
kidev erTi mSvenieri Tela maqvs CarCenili gulSi. is Tela sofel gora-
nis misasvlelTan, puris Semosul yanaSi, cota SemaRlebulze idga. isxdnen
mis qveS studenti gogonebi, „sulikos“ mRerodnen, mze kidev Casasvlelad
iyo daweuli. iseTi kargi iyo is yanac, Telac, „su likoc“ da mzec, me da Cems
amxanags, ukve kacebs, cremlebi mogvadga da gzis piras CavsxediT, rom Cveni
fexis xma ar Sereoda simReras.
SarSan viyavi iqiT _ aRarc is Tela dgas.
`dila~, #2, 1982

`lara~

mTebi unda kvnesodnen amgvari ambebis mxilvelni.


_ adre, delisisken rom vcxovrobdiT, Cvens karismezoblad, karis pirda-
pir, gadmovidoda deda da Svili. deda eqimi iyo, raionuli poliklinikis
rigiTi eqimi, biWi _ politeqnikuri institutis meore kursis studenti.
Cveni xalxis ambavi xom mogexsenebaT, jer bargi ar hqondaT gadmotani-
li da ukve daiwyo CurCuli_putuni;
_ ego, ama da amis marjvena xeli rom iyo, misi qaliSviliao. _ kai, erTio!
_ Tvalebi udiddebodaT qalebs. ho, ho! rogorc ki magisi mamac daiWires,
maSinve qmarma miatova da sxva qali SeirTo.
qalebi didi gafacicebiT adevnebdnen Tvals, vin movidoda da ras
moitandnen axal mobinadreebTan. mimodioda ki marto deda da Svili. bar-
gi kidev, rom gadmoitanes, mec vnaxe, _ Cveulebrivi, arcTu Zvirfasi, saZile
oTaxi, sasadilo, qvabebi, jamebi da aseTi wvrilmanebi.
qalic ar iyo gamorCeuli garegnobisa da qcevisa, raRac ki hqonda nam-
729
dvilqalaquri, wvrili swori fexebi, tanic Txeli, mxrebi _ odnav awuruli,
Txelive pirisaxe, magram erTi SexedviT arafriT migitacebdaT Tvals, Tu
didi mocisfro saTvale ar ekeTa, is saTvalec Rimils moggvridaT pirve-
lad, magram mere, Tu daakvirdebodiT, mixvdebodiT, rom uxdeboda, _ raRac
sasiamovnod mabundovanebel silurjes hfenda odnav mobeco Tvalebis up-
eebSi. raRacnairi dgoma icoda troleibusis gaCerebasTan, marjvena xeli,
grZeli xmeli TiTebiT da erTaderTi wvrilTvaliani beWdiT, marcxena
loyasTan hqonda aweuli, TiTqos an kbili stkiva, anda mzad aris, uceb mii-
faros saxezeo. mezoblebTan urTierTobas ar eswrafvoda. kargi salami
ki icoda, keTilad gaunaTdeboda xolme saxe da mtkiced gadaadgamda nabijebs.
biWic dedas hgavda, isic tansusti iyo, cota maRali, dedasaviT
xSirwamwamebian Tvalebs odnav Juravda, magram biWs lamazi eTqmoda,
lamazi yeli da patara maRali mkvrivi kefa hqonda. mosalmebisas isic ke-
Tilad iRimeboda, Tumca aSkarad wiTldeboda. etyoboda, Tambaqos wevas
is-is iyo iwyebda, me rom daminaxavda, sigarets maSinve malavda. dedasac da
Svilsac ucxouri saxelebi erqvaT, dedas _ lara da Svilsac _ Julieni.
yvelafridan Canda, rom erTmaneTi Zalian uyvardaT, ise milaparakobdnen
xolme quCaSi, rogorc tolebi. orive melomani iyo. ramdenjerme iseT
koncertebzec vnaxe, Tanac yovelTvis erTad, CvenSi marto musikosebi rom
dadian. ise iyvnen xolme gakankulni, TiTqos arc ki sunTqavdnen.
deda ufro bedavda da aTasSi erTxel mainc samezoblod mogvakiTxavda,
_ an maTi telefoni gamoirTveboda da Cvenidan rekavda, an raRac aseTi
dasWirdebodaT _ gazi iyo, CaquCi, _ dabrZandiTo, dabrZandiTo, _ Seexvewe-
boda Cemi meuRle, magram ar dajdeboda, idga xolme, TiTqos Zlieri si-
cividan Semovida da marjvena xeli loyaze Tu cxvirze unda moisvaso. am
dros winidan rom Sexedavdi, lamazi iyo, ormoc wels gadacilebuli, raRac
axalgazrdulad lamazi, _ saluqad SerCenoda Txeli, mudam erTnairad
mqrqalad SeRebili tuCebi. magram profili Ralatobda, ufro _ grZeli,
wvetiani cxviri. erTi_orjer dedaCemi gaxda cudad, wnevam auwia Zalian,
SevawuxeT, rogorc eqimi. Semovida, palataSi rom Semodian xolme, eqimebi,
Zalian swrafad, profesiuli simSvidiT gauzoma wneva, gaukeTa nemsic, dag-
variga, _ ase da aseo... maSin ki dajda, ra Tqma unda. grZeli fexebi mityupe-
buli hqonda, skamis gverdze gezad waRebuli.
Semosula biWic, is metismetad morcxvi. aRar icoda xolme saiT waeRo
Tvalebi, da miuxedavad imisa, rom vicodiT, visi modgmisanic iyvnen, Zalian
gvsiamovnebda maTi mezobloba, wesiereba, miT ufro _ adrindeli xmauriani
mezoblebis Semdeg.
730
axla ra moxda daaxloebiT aTi Tvis Tavze, rac isini Cvens mezoblad
dasaxldnen: laras cnobili mama gaaTavisufles, _ ukve ToTxmet weliwadze
meti hqonda gaTavebuli, magram ufro avadmyofobis gamo gaaTavisufles, _
mTlad davrdomili, distrofirebuli.
uaxloesi mezoblebi Cven viyaviT, laras CvenTvis araferi uTqvams da,
ar vici, saidan gaigo mTelma Cvenma saxlma, laras mama am saRamos unda
moiyvanono. aivnebze ar mdgaran da ise ar ulodiniaT,
_ uTuod raRac gadadis adamianebs Soris radiotalRasaviT, _ magram
rva saaTze, rogorc ki dabla „volga“ gaCerda, momwvano
„volga“, yvelani fanjrebTan iyvnen momdgarni, maT Soris mec, me cota
moridebiT, magram mainc mZafri cnobis wadiliT. jer Julieni gadmovida
manqanis marcxena mxridan, TiTqos Zalian daRlili, mxrebdaweuli, mere _
saWesTan mjdari mamakaci _ didi, Ronieri. es mamakaci naxevrad Sevida uka-
na karSi, Julienic iyureboda manqanaSi, erTxel Tu orjer amoixeda sax-
liskenac...
me ar minaxavs laras mama Tavisi moRvaweobis gafurCqvnis xanaSi. me
sxvebi minaxavs, ufro patara Cinisani. aravis daaviwydebaT isini, amayad
gamoweul mkerdze gadaWimuli jibeebiani xalaTebiT, portupeebiT, gatki-
cinebuli sanefo CeqmebiT, axali Tasmebisa da xakis Taviseburi suniT. me
ase mgonia, isini arasodes ar iRuSebodnen, piriqiT, yovelTvis karg guneba-
ze iyvnen _ napativebni, magram damZimebulebi ara, moZravni, Rababsavseni,
Zalian sufTad gaparsulni, erTi Cveva hqondaT yvelas _ ybaSi alersiT
TaTuni, romelic, garkveulad, silaqsac gagrZnobinebdaT. moRuSuloba saqmis-
gan SeWirvebulebs axasiaTebT, maT ki yovelTvis saaTiviT hqondaT awyo-
bili yvelaferi, _ Tagvs rom daiWers kata da mere TavmowoneobiT eTa-
maSeba, Cvens winaSe im katis mdgomareobaSi grZnobda yoveli maTgani Tavs.
maTi manqanebis gamoCena ufro sazari iyo, vidre Tavad maTi. mamaCems hyav-
da erTi mag saqmianobis naTesavi giorgi, Jora, _ misi Savi manqana rom
Semovidoda Cvens ezoSi, yvelani imalebodnen, TviTon ki, is Jora, sul si-
cil-siciliT amodioda kibeze. imisgan maxsovs is ybaSi wamoTaTuneba, wamo-
TaTuneba da suni, imisganac da mere sxvisganac. biWebi ar viyaviT, gamogviv-
lidnen da ise, yoveli SemTxvevisaTvis, wamogviTaTunebdnen. Jora mamaCemsac
eTamameboda, _ dagiWerT Sen, aqvsenti, ueWvelad dagiWerTo, _ da marTlac
daiWires. raze, dResac ar viciT. wamiyvana dedaCemma samudarod, _ gagvage-
bineT, Jora, pativcemulo, ra ubedurebaa Cvens Tavso. me ukve meTxuTmeteSi
viyavi gadamdgari. Jora isev iseTi iyo, mxiaruli, keTilad momzirali, _
araferiao, wadiTo Tqvens saxlSio, wamomiTaTuna xeli alersiT ybaSi, wam-
731
ovediT.
is Jora maiori iyo. warmoidgineT axla sami safexuriT maRali Cini! ra
rbili TiTebi eqneboda im Cinis kacs, ra msubuqi Rimili...
gadmoiyvanes laram da Ronierma kacma viRac TiTqos daSlili,
areul_dareuli. cali xeli rom mis iRliaSi hqonda Seyofili laras, me-
ore xeliT Tavs uWerda, ukan ar gadavardnoda. raRac didi Savi kepi exura
laras mamas, is kepi uyiravdeboda da imas kidev mamakaci usworebda. ara,
Zmao, esac arasodes damaviwydeba. Tvalebi hqonda... me ar minaxavs, rogora
aqvT gadmokarkluli Tvalebi CamoxrCobilebs, mxolod gamigia, magram im
dRis Semdeg sul ase mgonia, aseTi saSineli Tvalebi arcerT damxrCvals
ar eqneba. gadmokarkluli araferi _ didebi da xan aqeT gadaswevda im
Tvalebs, xan iqiT, da es saSineli iyo. saSineli hqonda piric, deformirebu-
li Savi Rru.
egeTi daSlili, gaararavebuli amoiyvanes maRla. Julieni idga, TiTqos
nabijis gadadgma veRar moexerxebina, mere manqanis kari daketa, wamovida,
Soriaxlos mosdevda dedas, papas da Ronier kacs. Seiyvanes Sin napatimra-
li, Seiketnen, albaT, daawvines. Ronieri kaci wavida. SemaSfoTebeli siCume
da uZraoba daawva Cvens sadarbazos.
jer xom isedac erideboda mezoblebs lara, mamis moyvanis Semdeg, etyo-
boda, mTlad aRaravisTan undoda Sexvedra. albaT, veRarc iclida ver-
avisTvis. dilaadrian rZis rigisken miaCxakunebda boTlebs, mere bazarSi
garboda, xeliT eWira saTvale, mere, samsaxuridan dabrunebuli, xan afTiaq-
Si iyo wasasvleli, xan _ viRac eqimebTan. isedac gamxdari, kidev ufro gaxda,
mxrebi uaresad aewura, TiTqosda cxviric daugrZelda. gaxda, danaRvlian-
da Julienic. ramdenjerac ki Sevxvdi, yovelTvis sigareti eWira xelSi.
ra Tqma unda, pirispirac vxvdebodiT mezoblebi, magram lara aravisTan
gaCerebula, aravisTvis SeuCivlia, rogorc viciT xolme _ udanaSaulo iyo
mama, sxvebs Sealia Tavisi sicocxle da vin daufasa mereo. Tavdauzogavad
ibrZoda mis gadasarCenad, _ am saqmeSic xom cnobilni arian Cveni qalebi,
gamorCeviT, dediserTa qalebi mamebisaTvis. saidan, rogor, ar vici, magram
mainc gamodioda gareT napatimralis janmrTelobis ambebi, _ hemoglobini
Cvidmetamde hqonda dacemuli. saWmels ki ver Wamda. idga lara, uwuravda
sxvadasxvagvar wvenebs, uwuravda RviZlsa da xorcsac da patara bavSvsav-
iT aZlevda kovziT, cali xeliT Tavwamoweuls. biWic, Julieni, kargi momv-
leliviT dastrialebda Tavs papas. wuTiT ar tovebdnen martos. xan deda
iyo biuletenze, xan Svili. amgvar rameebs kolegebi Tu uxerxebdnen laras.
oTx Tves gagrZelda aseTi brZola, oTx Tveze metsac, da gazafxulze, apri-
732
lis dasawyisSi, aivanzedac ki gamoCnda napatimrali. isev ki Camoflasuli
edga tansacmeli, magram Sedareba ar iyo, sakuTar fexebze idga, Tavic swo-
rad eWira da gaSavebuli xelebiT moajirs CaWidebuli gadahyurebda qvey-
anas. erTxel Cemskenac gamoixeda, Cveni Tvalebi erTmaneTs Sexvdnen. oo,
TvalebSi mainc sindiyis simZime da sicive edga.
lara gaTavisuflda mudmivi daZabulobisagan. daubrunda kargi Rimili,
tuCebze rom aCndeboda CvenTan Sexvedrisas. gaTavisuflda biWic. napatim-
rals axla saaTobiTac ki SeeZlo marto darCena, iwva, albaT, da kiTxulob-
da, an arada, fiqrebSi wasuli, Wers Sehyurebda.
da ai, kidev ra moxda erT dRes: gamovida laras mama saxlidan, _ roca
Sin ar iyo arc lara, arc SviliSvili, _ Cavida dabla, Caiara Cveni quCa,
Cauyva vaJa_fSavelas prospeqts da iq, fostis maxloblad, waiqca. Semoexvia
xalxi, gamouZaxes saswrafo daxmarebas, waiyvanes saavadmyofoSi, magram ve-
raferi uSveles, mokvda. vin iyo, kacisSvilma ver icno, arc piradobis mow-
moba aRmoaCnda araviTari. jibeSi edo mxolod sam furcelze dawerili
da oTxad gakecili werili. werili egzavneboda marto saxeliTa da mamis
saxeliT moxseniebul viRac ufross, werili ki ara, moxsenebiTi baraTi.
iZulebulni gaxdnen, waekiTxaT, waikiTxes, yvelaferi gairkva, Seatyobines
laras... SemdegSi ambobdnen, sisulele gaakeTeso, magram gvian iyo, werili
ukve wakiTxuli hqonda laras.
me ar minaxavs is werili, magram dRes bevrma icis misi Sinaarsi. napatim-
rali im viRac didi ufross swerda, ufro _ moaxsenebda: pirvel rigSi _
vin iyo da ra damsaxurebebi miuZRoda saqveyno saqmeebSi (Canda, ufrossac
unda scodnoda es), mere, riT gadauxades borotma adamianebma, rogor ewama,
mainc gauZlo yvelafers da dRes isev fexze dgas, da aramarto fexze dgas,
kvlavac gaagrZelebs qveynis samsaxurs da aseTad darCeba ukanasknel amo-
sunTqvamde. amis dasadastureblad ki acnobebda: mas hyavs qaliSvili, eqimi,
ama da am poliklinikis TanamSromeli, da misi vaJi, politeqnikuri institu-
tis mesame kursis studenti. es deda_Svili, TiTqmis yoveldRe, yovelTvis,
dila iqneba Tu saRamo, iaponuri tranzistoris meSveobiT, romelic
deda_Svils saeWvo gziT unda hqondeT SeZenili moskovSi, usmenen Cveni
qveynisTvis mtrul gadmocemebs sazRvargareTidan. mere, raRa Tqma unda, am
gadmocemebis Sinaarss avrceleben samsaxurSi da institutSi, es ki iwvevs
Cveni adamianebis moralur gaxrwnas... aseTi danaSaulebebis winaaRmdeg
yvelam unda ibrZolos, yvelam, didmac da pataramac, uSualo damnaSaveni ki
dauyovnebliv izolirebulni unda iqnen Cveni sazogadoebisgan, pirvel rigSi
Tundac misi Svili da SviliSvili... Torem male, albaT, gvian iqneba, gvian...
733
qveyanam gaigo es ambavi, magram qarTvelebi varT, mainc uamravni movid-
nen dakrZalvaze. mec mivedi, mTeli ojaxiT, laras ZaZi emosa, Tavdaxrili
ijda, xeli rom CamovarTvi, amomxeda, madloba gadamixada da, SeiZleba mo-
meCvena, mqrqali mware Rimili gaukrTa bageze. me SevkrTi, fexi ameria da
Cems win mimaval meuRles davejaxe. meuRlem SeSfoTebiT momxeda, magram aq
araferi uTqvams.
dakrZales Tu ara laras mama, laram da misma vaJma isev gadacvales bina
da sadRac muxianisken gadavidnen.
ar vici, iq Tu mainc darCnen bolomde. xandaxan ise momindeboda laras
naxva, sxeuli mtkioda. kidev kargi rom Zneli iyo misi moZebna. SexvedriT
_ aRarasodes Semxvedrian, arc lara, arc misi vaJi _ morcxvi Julieni.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`lego~

vin iyav Sen, lego? ratom aravis uTxari, vin iyvnen Seni deda da mama, sad
iyo Seni sofeli an qalaqi? ratom dadiodi yovelTvis SublSekruli? iqneb
ded-mama Segigina batonma, iqneb lamazi da mogtaces yaCaRebma, iqneb gulis
murazma giTxra uari? ras eZebdi TeTri sapatarZlos yinuliT Semolesil
mwvervalze? iq xom Rrublebi sxdebian xolme TavianT saRrublo saqmee-
bze sabWoblad, iq xom qari isworebs orwoxebSi gamotarebul frTebs. iq
xom mexi cekvavs cecxlis cekvas delgmaSi?! ras eZebdi da ra naxe? ratom
Seubrune Seni ganieri beWebi TeTr sapatarZlos da waxvedi ugzoukvlod?
sada xar, biWo, lego!
simReraSi amaze meti araferi ar aris naTqvami, magram dResac arian
moxucebi, romlebsac „axsovT“ legos TeTr sapatarZloze asvlis ambavi da
xalisiTac yvebian, Tu aseTi rameebiT dainteresebuli adamiani SexvdaT.
maTi naambobidan ki, garda zemoTqmulisa, ai ris gamotana SeiZleba kidev.
Wrelia kacTa modgma, Zmisav! yvelas deda gvSobs, magram aravin ar viciT,
rad moevlinebian TviT Cveni sisxlni da xorcni miwas. erTni saamo siTb-
od da alersian sinaTled gadauvlian mis gorakebs da mindvrebs, meoreni
Weqa-quxilad da Rvarcofad daatydebian Tavs, mesameni kuStadSekrul Rru-
blad gaivlian da wavlen; SevyurebT am Rrubels da gvakrTobs, SeiZleba
macocxlebel wvimadac CamoiRvaros, magram isic SesaZlebelia. qvis sety-
vad Camotydes. swored ai aseT Rrublad gaiara legom!
es biWi baridan amohyva cxvars da sul ori Tve imwyemsa. misi mnaxvele-
734
bi arafers amboben garegnulisas: tanmaRali iyo, Tu tandabali, Tvalebi
Savi hqonda, Tu cisferi. TiTqosda isic ki ar SeumCneviaT, pirtitvela
ymawvili iyo, Tu dawverulvaSebuli vaJkaci. mTielebi uxsovar droidan
aseT Wvretas arian daCveuli: es kaci laRia simarTlesaviTo. eso _ cecx-
liviT daundobelio, amas kalTiT daaqvs soflis bedi Tu ubedoba, imas
Tvali aqvs, rva Tvis fexmZimes moswyvets welso. legozec ase amboben mox-
ucebi: sagoneblad iyo Sekrulio. ijda Turme, Sehyurebda TeTr sapatarZ-
los da ise mimodiodnen fiqrebi mis Sublze, rogorc Rrublebi nawvimari
mTis kalTebze.
saamo sacqeri kia tiali TeTri sapatarZlo zafxulobiT. TiTqos mar-
Tlacda TeTri sapatarZlo damjdarao Calurjebuli gormaxebis fonze,
xasxasa mwvane kaba morTxmul muxlebze gadmoufarebia. welgamarTulia,
amayi. mewamul jubaSi gaxveuli; saxeze da mxrebze ki yinulis TeTri Cadri
aqvs Camofarebuli, da im Cadris qveSidan giTvalTvalebs. gizgiza TvalebiT.
xandaxan aiSleba, mihfuS-mohfuSavs samkaulebad dakidebul mzis lamaz sx-
ivebs, gaexveva: janRSi, kapasobs da TrTis, Rvarebad gasdis cremli, magram
avi znis ar aris. isev male moixasiaTebs, gadaiyris Rrublebs da namtira-
levi, Tavisi Tavis damcinavi, umanko RimiliT gadmoixedavs maRlidan. ax-
los ki suldgmuls ar ikarebs, arwivebic ki ridiT trialeben sadRac dab-
la.
miukarebeli iyo Turme legoc. sxvebTan erTad inawilebda mwyemsur.
Wir-varams, xandaxan xumrobda kidec: iRimeboda kidec, magram Tvalebi mainc
zariani hqonda. eridebodnen tolnic da ufrosebic. eSinodaT kidec. xma ki
arc erTxel ar aumaRlebia im or TveSi. gaSlida cxvars, Camojdeboda
lodze, daawyobda xelebs kombalze da Sehyurebda TeTr sapatarZlos. erTi
moxucis TqmiT, TiTqos laparakobdnen kidec lego da TeTri sapatarZloo.
magram, me vgoneb. es ukve metismetia. metismeti mouvida im moxucs...
erTxel naTeli dari dadga saocari. ca gadawmendili iyo kidiT-kidem-
de. TeTri sapatarZlo mosuliyo sul axlos da RimiliT eZaxda, Tavisken
iwvevda legos. da legoc wamodga, Coxis kalTebi qamarSi Caikeca, qalamnebi
da paWiWebi gaiswora, cxvari amxanags Caabara da isic RimiliT wavida TeTri
sapatarZlosaken. SeSinebuli amxanagi didxans misdevda. didxans misZaxo-
da, _ nu, lego, nu sCadi, Tavi ar waagoo. magram legom ar gaigona, midioda da
miangrevda klde-RorRs. mosxletili lodebi jaxajuxiT cviodnen ufsk-
rulebSi. SemkrTali arwivebi yiviliTa da frTebis aCqarebuli qneviT
uTmobdnen gzas. aiSala TeTri sapatarZlo, Seikra Subli, sadRac iquxa kidec.
lego ki midioda da miangrevda klde-RorRs. xandaxan SeCerdeboda, kldes
735
miexuteboda, raRacas ugdebda yurs. ra esmoda, aravin ar icis, gaeRimeboda
kia, da ase RimiliT iwyebda Semdgom kldeze asvlas, bolos, rogorc iqna, es
kldeebic gaTavda. daiwyo glu, avad alaplapebuli yinulis ferdobi. qari
sToSavda aboboqrebul burusSi xuT nabijze veRarafers xedavda, sunTqva
uZneldeboda. mainc jiutad miiwevda maRla. waiqceoda, mosxlteboda, ma-
gram SeSinebuli ki ara, darcxvenili dgeboda. ase iara didxans, didxans...
da uceb igrZno, rom aRmarTi gaTavda. ramdenime nabiji eWvianad gadadga
gavakebul yinulze, iqiT Tavqve daiwyo. amobrunda, SemaRlebulze dadga.
aRar icoda, ra eqna. xan maRla iyureboda, xan dabla. yovelis mxridan sqe-
li burusi exveoda. mere sadRac qvemoT mzem gaielva wamiT. SuadRe karga
xania gadasuliyo. aq didxans darCena aRar SeiZleboda. xelebi gaSala,
datrialda. _ ehei, me aq varo, daiZaxa da Tavis xmas gaadevna yuri. Cqami
arsaidan ar mosula. maSin daiCoqa, xanjali amoiRo, samjer akoca yinuls
da xanjali im nakocn adgilas dasca. xanjlis wverma yinulis naperwklebi
amoyara da gaCerda. TviTon adga, muxlebze xeli Caisva da wamovida.
Sebindebisas kve binaSi iyo. mokrZalebulni, aRtacebulni Sehyurebdnen
amxanag-mwyemsebi. lego ki iRimeboda dRa arafers ambobda mets: avedio, ho.
avedio. mere? mere raRa? avedi da ai, Camovedio, dasisxlianebuli foCxile-
bi daunaxes. erTma arayi amoiRo, _ gadaivleo. gaiRima, xelebi gauSvira da
arayi wyaliviT gadaivlo.
diliT ki, cxvari rom gaSala da Cveuli siyvaruliT gaxeda TeTr sapa-
tarZlos, Tavzari daeca. TeTri sapatarZlo kidev ufro axlos mosuliyo,
im erT RameSi uamravi naoWi gasCenoda saxeze, cdilobda adrindeburad
gaeRimebina legosTvis, magram es iyo qmaryofamoSlili qalis cudi, cudi
Rimili. legom saxeze xelebi aafara da ase darCa didxans.
meore dRes ki wavida araviTari gasamrjelo ar uTxovia cxvris pa-
tronisagan, marto joxi aiRo ·da wavida. wavida aRmosavleTisaken erT
xans Canda lodebs Soris. mere ferdobs Caefara. sxvas aRaravis ar unaxavs
metad.
me Semindvia, moxucebo, Tuki zogi ram gamogonebulia Tqvens naambobSi!..
`ciskari #4, 1968; `barisken mofrinavs jafara~

`levan goTua~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


ixileT agreTve _ `wyaloba~

me arafers vityvi levan goTuas Semoqmedebaze. mis irgvliv bevria daw-


736
erili da bevri Zalian kargadac. yovel SemTxvevaSi, imaze ukeTesad, vidre
me SevZlebdi.
esac ar iyos _ goTuas wignebi didi tiraJebiT aris gamocemuli da
mimomxilvelebze ukeTesad TviTon metyveleben TavianT raobaze. me minda
Cems mier SemCneuli ramdenime StrixiT Sevexo mwerlis pirovnul port-
rets. es portreti Zalian sWirdeba Cvens xalxs, gamorCeviT _ bolo xaneb-
is Cvens mwerlobas.
tanad didi iyo, brge. beWebganieri, Cqari siarulis dros winwaziduli
da didi sivrcis wamRebi.
xveuli Tma hqonda, ukan gadavarcxnili, Subls zemoT SeTxelebuli; xveuli
Tma, mkvrivi qarTuli ulvaSebi da dafanCuli patriarqaruli ieris warbe-
bi.
xmamaRla amis Tqmas rogor gavbedavdiT, magram, roca erTxel erT po-
etze iTqva, ai vis unda erqvas modrekilio, iqve wavida Rimiliani CurCuli
_ „baton levans kidev...“ axsenes grigol xanZTelis droindeli erTi keTili
didaznauri.
sufTa, TiTqosda mzeze odnav miJuruli alersiani TvalebiT uyurebda
qveyanas. aseTi Tvalebi mxolod Zlierebs da sikeTiT gulsavse adamianebs
aqvT.
xelebi hqonda didebi, mZime, miuxedavad imisa, rom im xelebiT aTeulo-
biT wlebis ganmavlobaSi eWira kldis samtvrevi uxeSi iaraRebi, mainc Ser-
Cenili hqonda keTilSobiluri silbo da siTbo. velad Tu tyeSi gasuli,
midioda dabal buCqebs Soris raRacis mZebnelsaviT, sanaxevrod gaSlili
TiTebiT rom swevs totebs aqeT-iqiT. xolo Tu momuWavda im TiTebs...
erTxel raRaciT daboRmilma mZlavrad gamohkra „kolxoznikis“ saxe-
lurs. kari ar gaiRo, saxeluri ki xelSi SerCa. daxeda ubralod, gauoce-
blad.
ra Tqma unda, iq albaT, romelime WanWiki anda qanCis Ralati ufro iyo,
magram me mainc dResac ase meCveneba, rom batoni levanis marjvenaSi Cagube-
bulma Semmusrvelma Zalam gakeTa es.

ialnos Ziras, qofTavis kldeebTan, maisis miwurulis erT moRrublul


dRes daveZebdiT Zveli ujarmis naSTebs. xan erTad vvidodiT, xan gaviyre-
bodiT da mere gadaZaxilebiT vpoulobdiT erTmaneTs.
erTxelac TavSekavebuli, gaubedavi Zaxili momesma. TiTqos SiSobda, viRac
ar gaeRviZebina. swrafad wavedi, netari saxiT miqnevda xels, _ Cqara, Cqarao!
namdvilad raRac Zvirfasi Zegli naxa-meTqi. wamiZRva, Sevyevi daburulSi,
737
didron xeebSi. miwa iyo sufTa, wina wlis foTlebi _ datkepnili. TiTqmis
bneloda. gaCerda erT adgilas, CaiCoqa, mlocvelsaviT wazida win gaum-
weoebuli xelebi da im xelebs Soris davinaxe: asuli iyo satacuriviT
swori ufoTlo Reri da mis wverze TiTqos fosforuli naTebiT anaTebda
mkvrivi wiTeli, CaxCaxa wiTeli yvavili.
_ ra aris-meTqi? _ wamoviZaxe aRtacebiT.
gaocebuls gaeRima, nuTu ver icanio.
_ pirimze, kaco, pirimze!
mec daviCoqe. ase vuyurebdiT im mSvenier, keklucad damorcxvebul, mar-
toobis sevdiT garemocul yvavils. bolos me xeli Sevaxe futuro, xavsian
xes, saidanac is iyo amoziduli da vTqvi:
_ paraziti kia!
Semomxeda, imedgacruebuli wamodga.
_ eg ra sTqvi, kacoo, _ maridebda Tvals, _ rogor SeiZleba maggvari
ramis Tqma aseTi mSvenierebis winaSeo.
marto maSin ki ara, merec maxsenebda, sxvisTvisac uTqvams:
_ vuyurebT umSvenieres pirimzes da es ras iZaxis, iciT, parazitiao. arav-
iTari sxva fiqri ar moggvara pirimzem, kaco?!

maqvs erTi saymawvilo moTxroba, sadac miweria: „vici, rom bevri kargi
berikaci ginaxavT, magram imisTana koxta papa, rogoric Sio papa iyo, ara
mgonia, sxva SegxvedrodeT sadme. aseTi TeTri, spetaki wveri hqonda, TiTqos
bambis fTilebi amoukravT Sokoladisfer ybebze da nikapzeo“... Semxvda
batoni levani da Sewuxebulma, didad Sewuxebulma miTxra:
_ eg ra dagiweria, kaco! Sokoladisferi ybebi, kaco?!
me Tavis marTlebas movyevi. Tanamedrove bavSvebi Sokoladisfers ufro
advilad warmoidgenen-meTqi.
_ uho, arao, ras ambobo! _ jiutad iqnevda xels. wyarosTvalad mfeTqavi
misi suli Znelad ikarebda yovelgvar qimiurs.
me minaxavs esac, rogor dascqeroda wyaroebs: ujarmaSi _ budRujurs,
ananurSi _ civ wyaros, myinvarwveris kalTaze _ saberwes, romelsac Semdeg
ilias wyaro vuwodeT... birTvisebSi...
aTwleulobiT yovelgvar sufTas ZaliT mocilebuls, sxeuli ukioda
ankara wylis xilvisas. Cahyofda Sig peSvs da netarebda bavSviviT.
armazSi, mtkvrispira koncxze, sadac axla misi saxli dgas da sadac ganis-
venebs TviTonac, CamiZRva nestian, gadmoburul bilikze, Camiyvana dabla, mt-
kvarTan.
738
visxediT veeba, dayudebuli kldis qveS da vuyurebdiT gazimzimebul
morevs.
mtkvari im zafxuls saamayod iyo savse. modioda dinjad, ixvevda, moizneqav-
da moyviTalo Wavlebs. TrTodnen, Wyapunobdnen pawawina talRebic napir-
Tan. satrialoebSi trialebdnen wvril-wvrili nariyebi. aqeT, CrdilSi,
sveli iyo, nedli iyo yvelaferi, iqiT, wyalic da miwac _ mziT gavarvarebu-
li.
_ xmas ugde yuri, xmas! _ momibrunda batoni levani.
da TiTqos maSin gavigone pirvelad _ wylis Cadedebuli, Caidumalebu-
li mumuri, romelsac asdevda wvrili talRebis Wylopini.
_ ras ambobs, ras laparakobs netavio.
da uceb gaixsena erTi Cveni didi Semoqmedi. mis gmirebs, Tu dganan, mx-
olod maSin swvdebaT xmebi, Tu amoZravdnen, aRaraferi esmiTo.
_ arada, mwerlobaSi xmebi bevs rames niSnavs. xom xvdebi? ai, axla, ager
iq, iqiT napirs, im mzeSi momdgaria mtris jari. qoTqoTeben, yayaneben, erTma-
neTSi areulia cxenebis flaqva-fluqvi da aRmosavluri mWaxe bgerebi. jer
ver bedavdnen wyalSi Semosvlas. mere Semodgafundebian; mocuraven, fru-
tuneben, lagams aRraWuneben cxenebi, dasWyivian mxedrebi, JRrialebs iaraR-
ic. wyali ki xrotinobs, wyreba...
wyrebao, da aSkarad davinaxe wylisgan gavadaTreuli cxeni. gadmokark-
luli TvalebiT rom SesCerebia cas, SeZrwunebuli rom dahyurebs mis kisers,
uzangebze aweuli mxedari, kivilebi rom awydeba aqeT-iqiT dafeTebul Ra-
murasaviT.
aRtacebulma movagone, filo mnaTe rom agugunebs grem-qalaqSi zarebs.
_ eg arao, zarebis guguni imasac kargad aqvso.
aiRo gamoriyuli roki, gadaagdo wyalSi da siamovnebiT uyurebda jer
mis wriul tivtivs, mere qvemoT svlas.
zemoT vaxsene birTvisebi.
ra sixaruliT migviZRoda am uZleveli cixisken! ra siamayiT idga ze-
moT da gadahyurebda qveynierebas!
Sindis nedli joxi ekava xelSi, magram ise, uTuod xmlad grZnobda misi
marjvena.
isev xmebi.
qofTavis gamoqvabulidan rom davbrundiT, radiogadacemaTa erT-erT-
ma redaqciam mTxova, msmenelTaTvis momeTxro, risTvis viyaviT da ra vnax-
eT im gamoqvabulSi. davwere sagazeTo informaciis msgavsi ram. wavakiTxe
baton levans. ar moewona, ar movelodi Sengan aseT simSraleso.
739
_ Ramis xmebi mainc, kaco, Ramis xmebi!
orbebis yivili da kldidan mowyvetili qvebis griali mainc ar unda
ismodeso?!
wamovedi, xelaxla davwere. gamomivida moTxrobasaviT raRac. gaeRima,
kmayofili darCa. gansakuTrebiT Semiqo „dacvaze“ rom vdgavar kldeze da
rkinis CaCqanze sxvadasxvanairi xmiT ganuwyvetliv wkarunoben sxva da sxva
simsxos kenWebi...
es ukve wakiTxulidan.
fsiqolog vladimer norakiZes miucia sufTa qaRaldi da uTqvams, aqve,
am wuTas, aRewera suraTi, rac pirvelsave gafiqrebisas warmoudgeboda
Tvalwin. baton levans dauweria: kavkasioni, kldeebi, qari, erT adgilas
jaWvi hkidia da im jaWvs qari aJRrialebso.
minaxavs misi imedgacruebis mSvidi sicilic.
es isev im dros moxda, qofTavis Semogarenis dasazverad rom mivdiodiT
Cven orni.
avediT loWinis xevis maRla. gadaiSala mwvaned abibinebuli saZovrebi
da ukve Semuxluli yanebi (maSin xis WaWaneba ar iyo im midamoebSi). modio-
da, moTqorTqorebda im yanebs Soris cxvris farebi. batonma levanma manqa-
na gaaCerebina, _ gadavideT, cota xans vuyuroT, amaze ukeTess ras naxavs
kacis Tvalio. gadavediT, vdgavarT. gaaqvT torolebs caSi kriaxi. modis
cxvari, mosdeven dasapalnebuli saxedrebi, cxenebi, moZunZuleben myefrebi.
aris bRavili da peteli, mosWyivian mwyemsebi.
modis erTi SeWarmagebuli mwyemsi, amayad auRia joxi.
_ ai, vin inaxavs Cvens qarTuls! _ brZana batonma levanma.
da is amayi mwyemsi rom sul axlos movida, hkiTxa:
_ aiyareniT saTrialeToda?
_ ho, uJe aviyareniT, magram aese upragonoTa, zogni sada varT, zogni
sada.
icinoda batoni levani mere, aRar undoda CvenTvis Semoexeda.

misi Zalis Tavwyaro uTuod rwmena iyo. swamda xalxisa, xalxis azrisa,
tradiciebisa. swamda CaTqmis Zalisa.
1957 wlis seqtemberSi, didi ilias dabadebis 120 wlisTavis aRsaniSna-
vad, myinvarwveris „dasalaSqravad“ wagviyvana maSindeli axalgazrda mw-
erlebi. konsultantad gamogvyva cnobili mTamsvleli qali aleqsandra
jafariZe.
jer ilias saxl-kars gavuareT saguramoSi. iliaseul venaxSi msxmoiare
740
vazebisagan gavakeTeT ori gvirgvini. erTi gvirgvini bazaleTis tbaSi Cav-
uSviT nel-nela; Tan CavZaxodiT, _ marad da yvelgan, saqarTvelov, Cven
varT SenTana!.. meore gvirgvini myinvarwverze waviReT. gzad zeimiT vuwo-
deT saberwes wyals ilias wyaro. avediT meteosadgurSi, magram iqidan
ukve ar iqna da aRar gagviSva amindma zeviT. TiTqmis mTel kviras qroda
Zlieri qari, Tovda da ireoda CaSavebuli janRi. vnaxeT beTlemis gamoqv-
abuli, vcadeT mwvervalze asvlac, magram amaod. Cveni umetesoba ukan gamo-
brunda. davrCiT ramdenime kaciRa, maT Soris qalbatoni aleqsandra da
batoni levani. TvalebSi dardCamdgari levani Taviseburad bubunebda.
_ raRac cudi moxdeba, raRac cudi moxdeba, es CaTqmuli gvirgvini rom
mwvervalze ver avitaneTo.
gvirgvini ki kedelze ekida da marcvlis gamoclasac veravin bedavda
misi mtevnebidan.
bolos, 22 seqtembris saRamos, qari CayuCda. amindis biuromac gvacnoba,
qari iyuCebda meore dRis SuadRemde mainc. 23 seqtembers, naSuaRamevs gavediT.
miuxedavad sqeli janRisa, avediT mwvervalze, ufro agviyvanes zaqaria
SerezadiSvili da me mTamsvlelebma _ levan sujaSvilma da givi yalabeg-
iSvilma. levan sujaSvili migviZRoda win, is Wrida qarisgan gadapriale-
bul yinulze safexurebs.
maRla iseTi qari dagvxvda, sam nabijze veRar vxedavdiT erTmaneTs.
mainc movZebneT wveri da damsubuqebuli gvirgvini (qars yurZnis oriode
marcvali daetovebina zed) mokrZalebiT mivasveneT Tovlze. videqiT da
viZaxdiT, _ „didebuli ram aris eg myinvari!“ da sxva.
mere gamovbrundiT. SuadRisTvis ukve meteosadgurs vuaxlovdebodiT.
qalbatoni aleqsandra da batoni levani Cvens Sesaxvedrad gamoeSurnen.
imedgacrueba exataT saxeze, Turme ase male ar gvelodnen da rom vuTx-
ariT, viyaviTo, uceb ganaTdnen, gadagvexvivnen.
aleqsandram yinulis iebi mogvarTva. levanma mxrebiT Semaqana da yba-
Si alersiT gamityapuna xeli.
iSviaTad Semxvedria adamiani, romelsac egodeni sixaruli gamoexatos
CaTqmulis ganxorcielebis gamo. TviTon gvirCevda saWmelis nugbar naWrebs.
_ raRac damemarTeboda, qveynis saxeliT wamoRebuli eg gvirgvini rom
ar agetanaT mwvervalzeo.
magram me minaxavs Seurigeblobis ZrwolviT moboboqre levanic.
es ufro mogvianebiT moxda. CamovdiodiT kavSirgabmulobis saminis-
tros kibeze. qvemodan RimiliT, xelebis SliT wamovida viRac.
_ batono levan! batono levan!
741
levani wamiT Sedga da uceb im xalxSi Semzaravad daiZaxa:
_ ar momekaro! ar momekaro!
gavarda gverdze, Cairbina dabla da gavida trotuaris iqiT.
me erTi gavxede im kacs, romelmac ase SeaZrwuna. turasaviT miiZurwebo-
da maRla.
levani ki Rrmad sunTqavda, xelze xels ise isvamda, TiTqos raRacas
iwmendda; karga xans ar amouRia xma, mere Zlivs gasagonad Tqva, is kaci
erTi imaTgani yofila, romlebsac naSuaRamevis 3-4 saaTze gahyavdaT le-
vani „Wkuis saswavleblad“.
da mainc.
erT sofelSi gavCerdiT manqaniT. ezos patronma Zalian gulgrilad
dagviqnia Tavi, datoveT manqanao. me vSiSobdi, gagvZarcvaven-meTqi (ukve
gamocdili mqonda aseTi ram. _ ara, kaco, egre ar SeiZleba, egre rogor
SeiZleba ifiqro qveyanazeo! da laRad gaabija tyisken.
iqidan raRac Zala da sinaTle modioda misken.
rom davbrundiT, manqana marTlac xeluxlebeli dagvxvda.
aTi weli gavida levan goTuas gardacvalebidan. is ukve Sors aris
wasuli Cvengan, magram es siSore simaRlea. igi maRlaa asuli da im simaRl-
idan kidev ufro gazrdili, gabumberazebuli, mSvidad dagvcqeris sikeTis
SuqiT gabrwyinebuli TvalebiT.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`loma da nikora~

loma da nikora bagasTan iwvnen da TvalebdaxuWulebi icoxnebodnen.


Semovida patroni, iRliiT Tiva Semoitana da bagaSi Cayara. loma da niko-
ra wamodgnen. Wama daiwyes. didi, xaoiani tuCebiT marjved bRujavdnen surn-
elovan rbil Tivas da kmayofilebiT iqnevdnen kudebs. baga rom amoas-
ufTaves, patroni isev Semovida, axla xelSi rcxilas xrioki saxre eWira,
kameCebs gomuris siRrmidan wamouara da Riad datovebuli karisken gare-
ka. lomas da nikoras ezarebodaT gareT gasvla, magram karSi mainc gai-
Wednen. patroni gauwyra: _ ha, abuetebo, ras agebaT Tvalebio, _ da lomam
ukan daixia, nikora gaatara.
Txeli Tovli modioda da Zalin cioda. patronma onkani mouSva, yinu-
liT Semoglesil gejaSi wyali Caayena. loma da nikora uxalisod mivid-
nen im wyalTan, cota mosves da gamobrundnen. sakuTar naorTqlSi TavCar-
742
gulebi, Sewuxebulni aTvalierebdnen ezos, piris mosakid rameebs eZebdnen,
magram veraferi i poves. maSin gaCerdnen da raRac sagonebelSi wasulni
daacqerdnen miwas. Tan nel-nela icoxnebodnen, Tan fiqrobdnen; yurebi ukan
gaeZgibaT, aikuznen, balani auSves, sabraloblad aukankaldaT mxrebi.
patronma jer saToneSi iboriala, mere movida, _ ra gakankalebT, e, mciv-
aneboo, SemovudgeT wvrilianis aRmarTs, ise gahxurdeT, ofli gagivideT
lajebSio, _ lomas yurSi xeli mohkida, uremTan miiyvana da uReli daadga,
axla nikoras miubrunda, lomas gverdiT amouyena da imasac uReli daadga.
TviTon saxlSi avida, loma da nikora ki idgnen TovlqveS siciveSi, ic-
didnen da kankalebdnen.
ase idgnen karga xans. bolos patroni yurebiani Tbili qudis sworebiT
Camovida kibeze, abga da culi Camoitana, uremSi Caawyo. urmidan saxre gam-
oiRo, lomas da nikoras gaujavrda. lomam da nikoram uremi daZres.
ezodan rom gavidnen da piri mTebisken ibrunes, Tovlma saxeSi dauwyo
cema. msubuqi, fumfula fifqebi gabardul warbebsa da wamwamebze ekidebo-
daT, Tvalebs xSir-xSirad axamxamebdnen.
erT gzispira alayafTan patronma winidan wamouara, gaaCera da Robis
iqiT gadaiZaxa:
_ sandro! sandruav!
_ movdivar, movdivaro, _ moisma pasuxad.
patroni mobrunda da kameCebs Sublze dauwyo fxana. xan lomas fxanda,
xan nikoras. kameCebi Tvalebs xuWavdnen da priala drunCebs maRla swevd-
nen, _ Tbili raRac uvlidaT sxeulSi.
movida is sandroc, axalgazrda, wvergauparsavi maRali kaci, iRliaSi
orluliani Tofi amoedo, qurTukis sayelos yurebze ifarebda.
_ Tofi raRad ginda, kaco?!
_ cotas gavivli, iqneb Cems bedze kurdReli zis sadme.
_ Sen ici Seni dabrecili saqmisa. adi uremze.
sandro uremze avida da TivaSi Cajda. patronic avida da isic mis win
Caijmujna. lomam da nikoram fexi aaCqares, _ Cqara rom midiodnen, nakle-
bad sciodaT.
iares nislSi SeyuCebul WaRara qedis Zir-Zir. mere _ tyeSi. xan aRmar-
Tze, xan daRmarTze, xan velebSi, xan gzaze gadmogragnili, TeTrad Seburuseb-
uli xeebis qveS. bolos erT mibundovanebul uRranSi Sevidnen. aq gza Zlivs
igrZnoboda. wvril-wvrili totebi kameCebs ferdebs uSxepavdnen, zeddade-
buli Tovli TvalebSi eyrebodaT, fSvinavdnen da rqebs miiqnevdnen.
patroni urmidan Camovida da kameCebs win gauZRva. erT patara busnoSi
743
gaaCera, uremi Semoabrunebina da kuTxedad dadgmul SeSasTan miiyvana. san-
droc gadmoxta, Tofi gadmoiyola. patronma loma da nikora uRlidan
gamouSva, urmidan Tiva gadmoiRo, uRelze dauyara, lomam da nikoram Wama
daiwyes. patroni da sandro ki SeSis dadebas Seudgnen. patroni uremze
idga, sandro qvemodan awvdida.
TiTqmis aRar Tovda, magram mainc Zalian cioda. loma da nikora Tivas
uxalisod axvevdnen. Tiva rom gaTavda, nekers miswvdnen, waaglejdnen tots
norC ylortebs da didxans ReWavdnen pirze mwvaneduJmomdgarni.
patronma da sandrom SeSa sul daudes, Rvedebi gadauWires, daqanCes.
patronma abgidan arayiT savse boTli, Wiqa da puri amoiRo. arayi daisxes,
dalies, puri miatanes. mere kidev daisxes da kidev dalies. mesame Wiqis
dalevasac apirebdnen, magram sandrom iuara, qurTukze savazne Semoikra da
Tqva:
_ me xom aRar dagWirdebi?
_ saRamomde aRara, saRamos gadmodi, Rvino davlioT, _ miugo patronma.
_ maS, aba, waval. aeq, velebs movCxrekav cotas.
_ xeli mogimarTos, didi madlobeli.
sandrom xis totidan Tofi Camoxsna da wavida. patronma ki loma da
nikora Seaba, saxre aiRo da gaujavrda. oo, uremi Zalian damZimebuliyo!
xan lomam daaswro gaweva nikoras, xan nikoram _ lomas. ZlivZlivobiT
daZres, Zlivs waiRes. magram erTi sikeTe mainc hqonda simZimes _ sicive
aRar igrZnoboda.
atares is uremi Calian nakadulamde. iq gaCerdnen, yinulebs Soris afuT-
fuTebul wyals daewafnen. aitanes patara aRmarTze, mere veli gadaWres,
tyeSi Sevidnen, is tyec gaiares da ewerSi gavidnen. ewers tyewvrili mohyva,
tyewvrils _ grZeli, maRali aRmarTi, da, ai, am aRmarTTan erTxel kidev
gaCerdnen. patrons araferi uTqvams, TviTon gaCerdnen.
ukan CamorCenili patroni movida, cali xeliT saxre daibjina, calic
nikoras daado ferdze. etyoboda, arays moedunebina, dabrecil Ceqmebs TiTq-
mis miwaze miacurebda. nikoras rqebs Soris gadauyo xeli, Sublze mouTa-
Tuna, mohfxana. gavida win, lomasac miealersa, Rababi gamousrisa, mere mi-
brunda da imanac aRmarTs dauwyo yureba.
aRmarTi tyewvriliani qedis Crdilovan mxareze iyo, zemodan Camonade-
ni wyali didi xnis winaT gayinuliyo, qars zed mtveri da xreSi gadaefare-
bina, Tovlsac moefifqa da axla urmebis nakvalevis qveS daZvelebuli yviTe-
li yinuli laplapebda.
patroni uRlis SuaSi Cadga, saxre xelnebs Soris gadaiwoda, magram ka-
744
meCebisTvis ar daukravs, xelnebze daakakuna. lomam da nikoram uamisodac
icodnen, ra unda gaekeTebinaT, daiZagrnen, uremi daZres.
erTxans uremi msubuqad mihyveboda, mere da mere ki damZimda, damZimda
da damZimda, xan lomas daucurdeboda moyinulze fexi, xan _ nikoras; dau-
curdebodaT, TeTr, dafSxalul xazebs dastovebdnen miwaze, qSuiliT gauw-
yrebodnen sakuTar Tavs da, wamiT bijgebiviT gaxevebulni, ufro Ronivrad
miawvebodnen uRels.
Zalian, Zalian rom gauWirdaT, mlocvelebiviT caxcaxiT Caxares wina
fexebi, erTi gaxedes cas (sul civi iyo, mze ara Canda), amoigmines, gaiwies da
ase, wina fexebiT CaCoqilebma waiRes uremi.
_ egre, Cemo loma, egre, Cemo nikora, _ iZaxda maTken Caxrili, Camdable-
buli patroni da xan erTisken gadaitanda asavsavebul saxres, xan meorisken.
lomas da nikoras arc es Zaxili sWirdebodaT. muxlebi danaluli fex-
ebiviT aRar ucurdebodaT da daimedebulni miiwevdnen win. sulis mo-
saTqmelad rom gaCerdebodnen, banjgvlian ybebsac Zirsa sdebdnen, imiTac
miwas eWidebodnen, moibrunebdnen suls da isev gaiwevdnen.
qSuiliT, gminviT, RraWuniT, mtkavel-mtkavel, cida-cida apataravebdnen
aRmarTs. vedrebiT: _ aba, Tqveni Wirime, aba, Tqven genacvaleTo! _ miuZRoda
patronic.
da roca, bolos da bolos, ukanaskneli mtkavelic aaTaves aRmarTisa,
qedis iqiT gadaixedes, erTxelac dades ybebi miwaze da aqedan ukve civ cas
miafrqvies orTqlis bolqvebi, patronma qudi moixada, gaoflianebul Sub-
lze gaisva da ase darCa, _ mdumared dahyurebda maRlidan.
lomam da nikoram cota Seisvenes da wamodgnen. erTsac da meoresac
Savi, Sesqelebuli sisxli sdioda gadaglejili muxlebidan. patroni daix-
ara, iseve, qudmoxdili gavid-gamovida im gasisxlianebuli muxlebis win da
damaimedeblad Tqva:
_ gagivliT, nurafrisa SegeSindebaT, gagivliT!
lomas da nikoras aRarafrisa eSinodaT. isini ukve mSvidad sunTqavd-
nen da marto imasRa ucdidnen, patroni gverdze gadasuliyo, rom Tavqve
daSvebuliyvnen.
aq, aRmarTis Tavze Zalian cioda.
Sin, sasiamovnod Camyudroebul gomurSi, usayveduro siTbo da Tiva
elodaT.
`barisken mifrinavs jafara~, 1974

745
`locva~

talaxi aq gamlxval sapons hgavda. SiSveli fexebi Semazrzeni simsubu-


qiT Cadioda Sig, haeri sqeli iyo _ kvercxis cilasaviT, oRond ufro lur-
ji da ise irxeoda, rogorc meduza portis navTobian wyalSi. horizontze
frTebgaSlili, ufro _ gazneqili, Savi frinvelebi idgnen. Zirs didi tafo-
bi iyo _ isic molurjo, isic rogorRac saponiviT momlxvali, rbilad gada-
gluebuli Savi, did-patara qvebiT mofenili. ara, qvebi ufro moruxo xiz-
ilalis elvarebas daikravdnen, nel-nela, TiTqmis SeumCnevlad tokavdnen
tborSi gaSlili bayayis qviriTiviT, da roca girogi axlos mivida. Tavko-
mbalebiviT dafrTxnen da sadRac miimalnen. frTebis qneva atexes hori-
zontze uZravad gazneqilma Savma frinvelebma, TiTqos yiodnen kidec, pirs
aRebdnen, magram aqamde araviTari xma ar modioda. giorgi gaCerda da iqve,
Sav, uZrav RelesTan darCenil or qvas daakvirda. erTi didi iyo, meore
patara. orive TrToda, TiTqos sicives aetana. mere gaarCia, es qvebi ki ara,
niJarebi iyo, erTi didi, meore mTlad patara margalitis niJara. nela, rit-
mulad adi-Camodioda maTi saxuravebi, da sunTqavdnen, da iyurebodnen gior-
gisken. da giorgim icno: didi bebia nino iyo, patara _ Tavisi pawawina
niniko. imav wams isic gaaxsenda, rom isini soflad hyavda datovebuli, da
Sercxva: ramdeni xani iyo, araferi gaegzavna. saSualeba ki hqonda, fuls
raSi aRar xarjavda. puri ra aris, puri mainc miewodebina! an ki riT mid-
iodnen aqamde iolad. Tumca iolad wasvla hqvia amas? gamxdaran, tani mT-
lad gahqrobiaT da Tvalebad arian qceuli, cremlebSi motivtive, did, naRv-
lian Tvalebad. Tanac wvimiT dambali kaWaWa balaxebiT wamoxurul qoxSi
cxovroben, niJarebSi ki ar yofilan, ferdobze bavSvebis mier amoTxril da
sveli balaxebiT wamoxurul ormoSi cxovroben. marto Tvalebi aqvT, mar-
to Rrmad sunTqaven da TevzebiviT gaCerebulan svel haerSi.
giorgi atirda, cremlma TezafiviT Camoswva loya, mkerdzec daeca, mker-
dze balani gascvivnoda, aqa-iqRa SerCenoda oriod bRuja. Caimuxla, undo-
da ninikos mohfereboda msubuq wyalSi molivlive Tmaze. SxuiliT, frTeb-
is maTraxiseburi zapuniT amocvivdnen Savi frinvelebi, aCxavldnen ToTo
baSvis, avadmyofi ToTo bavSvis xmiT, miimalnen bebia ninoc da ninikoc...
giorgis gaeRviZa. nacrisfrad gaTenebuliyo. meuRles gulalma eZina,
piri odnav Riad darCenoda da TiTqmis ar sunTqavda. erT wamSi warmoid-
gina, rac sizmarSi naxa, da Tavzari daeca, civma oflma daasxa, dauZlurda,
momCvarda. ras niSnavda es yovelive, ram daasizmra? vin auxsnida, vin ganu-
martavda, vin daamSvidebda?!
746
saidanRac zaris rekva moesma. icoda, rom Svidi saaTi iyo da moskovSi
kremlis kurantebi rekavdnen. magram mainc wamoiwia, wamojda, mere muxle-
bzec dadga da Tavis sicocxleSi pirvelad gadaiwera pirjvari. Tanac mTe-
lis gulmxurvalebiT ambobda:
_ Semiwyale, ufalo. Semiwyale!
sxva araferi icoda, ra unda eqna, ra moemoqmeda.
bebia nino oci wlis gardacvlili iyo. pawawina niniko _ ToTxmetis.
wlebi iqneboda, aRar ufiqria maTze.
`ciskari~ #3, 1970; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`loWinSi~

daviT aRmaSenebels, qarTvel mefeTa Soris yvelaze Rvawlmosils, Zalian


uyvarda wignebis kiTxva. sadac unda wasuliyo, TviT sanadirod da salaSqro-
dac ki, gadaarCevda wignebis mTel dastas da Tan waiRebda. gvianRamisas,
qveyanas rom eZina, is isev wignze iyo xolme daxrili, bevrjer dasTenebia
kidec ase mjdomares.
daviTis istorikosi wers: „winadaidva odesme wigni samociqulo war-
kiTxavad da raJams daasrulis, niSani dausvis bolosa wignisas, xolo mo-
qcevasa weliwadisasa maT niSniTa aRvTvaleT: ocdaoTxjer warekiTxa“.
xom mixvdiT, rasac brZanebs istorikosi: wigns rom waikiTxavda, niSans
dausvamda boloSio. erTi wigni, „samociqulo“ erTi wlis ganmavlobaSi
ocdaoTxjer waikiTxao. uzomod brazobda daviTi, Tu vinme kiTxvas udroo
dros Seawyvetinebda.
ai, erTxel ra moxda.
Semosuliyo Tbilisis qvemodan, loWinis xevSi, TurqTa didi naxiri.
Tbilisi maSin jer isev maT epyraT, Turqebs. maTi xalxi TavianTi mTebidan,
sadac didi zamTari da Tovlebi icis, saqonels mtkvris xeobaSi moerekebo-
da. saqonels Tan mohyvebodnen SeiaraRebuli mxedrebi. Tu vinme win aRudge-
boda da SeewinaaRmdegeboda, xocavdnen.
daviTi samasi mxedriT im adgilebSi iyo, loWinTan.
safiqrebelia, rom Tbiliss udarielebda, ese igi, misi aRebis gegmebs
awyobda. dainaxa is didi naxiri, gamoarCia Tavisi mxedrobidan erTi razmi,
TxuTmeti kaci, ubrZana, waerTmiaT TurqebisaTvis naxiri, gamoerekaT da
avWalaSi amosuliyvnen, mefe iq daxvdebodaT.
meomrebma muzaradebi Seiswores, farebi aimajaves da cxenebze wawo-
747
lilni Cagrialdnen xevSi.
daviTi avWalaSi avida. iq cxenidan Camoxda, Camoxdnen misi mxedrebic.
mxedrebs ubrZana, dapurebuliyvnen da uimisod fexi ar moecvalaT. TviTon
aiRo wigni, wauZRva Tavis cxens, ganmartovda didi, foTlebSeyviTlebuli
verxvis qveS, dajda Semodgomis mwvaneze da daiwyo kiTxva.
cota xanSi kivili Semoesma, erTi saxesisxliani meomari ukan amobruneb-
uliyo, _ naxirs uamravi Turqi icavs, Tbilisidanac gamoeSvelnen da ve-
ras vxdebiTo. daviTma wigni iqve, mdeloze datova, jaWv_muzaradis morTme-
va ar ubrZanebia, arc Tavisi mxedrebisaTvis miuwvdenia xma, iseve, Txeli
xalaTis amara gadaevlo cxens, xmali gamoiRo da pirgamexebuli gabrial-
da loWinisaken. gundadSekrul TurqTa Soris moqceuli oriode qarTve-
li qancgawyvetili icavda Tavs. daviTma dahkivla. misma xafma xmam, grigal-
iseburma mitevebam da axovanebam wamsve ariv-daria mkvlavgalaRebuli
Turqebi, cota xans ki SeewinaaRmdegnen daviTs, mere piri ibrunes da Tbili-
sisaken gaqusles.
daviTi orxevamde mihyva. iq xramSi CaCexa kidev erTi Turqi, adgilze
daabruna yalyze Semdgari cxeni, xmalgaZabuli uyurebda, rogor mihbRaod-
nen gadarCenili Turqebi Tbilisis cixeebs, mere moixeda. saxe ukve damS-
videboda. marcxena xelis zurgi maSvrali glexkaciviT gaisva oflian Sub-
lze, gadaixara, maRal balaxebs gadaswvda, momuWa, xmali im balaxebiT gaw-
minda, qarqaSSi Zlivs Caago, _ gamrudebuliyo cemiT, _ gamoarekina naxiri
da wamovida isev avWalisken.
mefis gaufrTxileblobiT Tavzardacemuli mxleblebi miwas veRar ac-
ilebdnen Tvals. gaqvavebulni idgnen meomrebic. Zlivs gabeda da moarTva
xoxbis bumbuliT CaniSnuli wigni msaxurma. daviTma Tavis dakvriT gadaux-
ada madloba, erTxelac gaxeda Tbiliss, mere xoxbis bumbuli wignis bolo-
Si gadaitana, furceli araTiTiT frTxilad gadmoSala zemoTa mxridan da
iqve, cxenzeve ganagrZo kiTxva.
Tbilisi ki…mainc daviTma SeZlo misi aReba.
oTxas weliwads tyveobaSi myofi dedaqalaqi Tavisi mexismtexeli max-
viliT daubruna saqarTvelos. weli iyo aTas as ocdaori, dRe…_ ra samwux-
aroa! _ dRe ar aris cnobili.
`dila~, #9, 1977

`lurjad abolqvil xeebs qveS~ _ ixileT `beJana~

748
`lxini kaxelebTan~ (ciklidan _ `cxovreba poetisa~)

_ Sen TviTon ginaxavs? _ vkiTxe me.


_ erTxel vnaxe, meeqvse klasSi rom viyavi, _ Tqva Cemma megobarma. _ ici
rogor?
wamodga, RimiliT gaiara, xelebi gaSala, Semobrunda da aRtacebiT ga-
nagrZo:
_ rogor vnaxe, ici? quTaisSi, Cveni skolis win midioda wvimian dRes _
didi,gamxdari,naRvliani. uceb,TiTqos raRaca i povnao,Sedga. mere gaSeSe-
buliviT, ai, ase wamoiRo marcxena fexi, Semodga qvis yoreze, mohkida ceri da
saCvenebeli TiTi wvril mavTuls, romliTac fexsacmlis arRveuli Ziri
hqonda mimagrebuli; gadagrixa, mikeca ise, rom ar gamoCeniliyo, gasvrili
TiTebi nervulad gadaiwminda qaTqaTa cxvirsaxociT da wavida... wvimaSi,
didi, naRvliani...
lado asaTianze vlaparakobdiT.

***
lado asaTiani gurjaanel ymawvil kacs vano baCukaSvils TavisTan hyavda
mi patiJebuli. oqtomberi iyo,kaxeTis ulamazesi Tve.
maspinZlebis orsarTuliani saxli maRlob adgilze idga. cisferi ai-
vani farTod gaSlil alaznis velsa da Soreul kavkasions gadascqeroda.
lado uTenia iRviZebda da maSinve aivanze gamodioda.
dila xom yvelgan kargia, magram kaxeTis dila mainc sxva ramed eCvene-
boda! alaznis velze lbili bindi da ukidegano TeTri Rrubeli iwva. maR-
lidan is Rrubeli mSvidad mobalaxe cxvris faras waagavda; TiTqos viRa-
ca salamurs ukravso _ wynarad, gagrZelebulad. midioda es xma da Tan im
bindsa da TeTri Rrublebis faras miiyolebda. mxrebCamoTovlili lur-
ji kavkasioni nel-nela iwevda maRla-maRla...
amindi kargi idga, cas kamkami gahqonda, magram mainc yvelaferi sveli
iyo: saRebavSemomskdari cisferi boZi, romelsac lado miyrdnoboda, mezo-
beli saxlebis xavsmokidebuli kramitebi, tolgadafarebuli Tivis zvini...
sadRac wveTavda kidec. wveTi danjRreul Tunuqis nivTze ecemoda.
mzis amosvla xom raRac zeims hgavda. jer broweulisfrad SeiRebeboda
daRestnis kabadoni, mere Tovliani mwvervalebi aenTebodnen wiTlad, mere
amocurdeboda gavarvarebuli disko, da TiTqos mZlavrad moiqniao joxi
diriJorma _ daiSleboda nawil-nawil: gormaxebi da Rrublebi, Camuqebu-
749
li xevxuvebi da wiTel-yviTeli tyeni; Zirs, gzaze, faTquniT gaivlida Zar-
amoryeuli avtomobili, mihyvebodnen fiCxakidebuli saxedrebi, viRaca mTe-
li qveynis gasagonad Seumkobda Zuasa da balans; lados siyvaruliT Cae-
Rimeboda, xelebs aswevda, TiTqos cas unda Seswvdeso... mere aivans das-
tovebda da baRSi Cavidoda.
baRSi didi xeebi idga _ didi msxlebi, didi leRvebi. almasis mtveriviT
caxcaxebda gamWvirvale cvar-nami maT foTlebze, balaxebze; afrindebodnen
lamazi skvinCa-Citebi sveli miwidan, Sejdebodnen Savadgaprialebul rokebze
da gulmSvidad iwmendnen pawawina niskartebs; TiTqos orTqli asdioda
totebSoris oqros larebiviT gabmul mzis sxivebs...
marto lado iyo aq, baRSi, magram eCveneboda, rom yoveli mxridan viRa-
cebi uTvalTvalebdnen. adamianebi ki ara! qrizanTemebi, georginebi, cvris
msxvili wveTebi da idumali RobemZvralebi. ijda mesris ZirSi midgmul
grZel skamze, abolebda papiross da ixedeboda aqeT-iqiT. esmoda CuCuni,
CurCuli, Cumi xiTxiTic ki. undoda waeswro romelime maTganisTvis, ver
aswrebda da celqi mowafeebis mier gawbilebul maswavlebeliviT eRime-
boda.
maspinZeli gvian iRviZebda. mas yovelTvis SeSfoTebuli gamometyvele-
ba hqonda. ise Camorboda kibeze, TiTqos viRac gaqceuls mosdevso, Semo-
vardeboda baRSi, dainaxavda myudroSi mimjdar, skamze fexebakrefil la-
dos da Sedgeboda, gaeRimeboda.
es ymawvili kacic leqsebs werda _ sust, uferxorco leqsebs. xandaxan
aqveynebda kidec, magram arasodes ar laparakobda maTze da es ifaravda _
lado ise uyurebda, TiTqos umcrosi ZmisTvis celqoba epatiebinos.
_ isev damZinebia, kaco! _ bodiSobda darcxvenili vano, _ ra RmerTi
miwyreba am bolo xanebSi, ar vici! winaT Rameebs vaTenebdi xolme, vkiTxu-
lobdi...
lados papirosi nel-nela mihqonda tuCebTan da alersiT Sescqeroda.
man icoda, rom es kaci wignze Rames ver gaaTenebda. erTi bobria biWi iyo _
TmaxuWuWa da CabuTxuzebul-CaRaJRaJebuli. mas bevri unda sZineboda; bavS-
viviT gemrielad unda eWama, pirdapir majiT moewminda msxvili lamazi
tuCebi, da mere bevri sZineboda. zogs xom aseTi ramec uxdeba xolme?! amasac
es uxdeboda da gemrielad Wamda da eZina kidec...
lados ar undoda egrZnobinebina, rom tyuilSi iWerda, sityvas banze
ugdebda da moulodnelad ekiTxeboda:
_ ager im balaxs ras eZaxiT? ager imasa? im buCqs?
vanosac es undoda! datrialdeboda, balaxebs Caucucqdeboda, buCqs totebSi
750
xelebs Seuyrida, gadaswev-gadmoswevda.
_ es kenkeSaa, es kidev melikuda. es viribalba da esec xomarduli.
sauzmes aivanze awyobda vanos deda. es janiani, wiTuri qali sul imas
SesCioda lados _ sakadrisad verafriT ver gimaspinZldebiTo, sufraze ki
mTeli ragindara mohqonda.
lado didi mWameli arasodes yofila, magram Tvals uxarebda erbosav-
iT msuye, baraqian naWrebad daTlili TuSuri yveli, qaSanuris qilaSi Cay-
inuli da axla saxeldaxelod SemTbari surnelovani yaurma, cxare xirxi-
to, nedli nigozi, gviana pamidori, cvriani oxraxuSi da Tavi da Tavi _
gamtkiculi SoTebi, SoTebi da Rvino, Rvino da muxis kasrSi CaZvelebuli
arayi.
sauzmes xili mohyveboda.
koxtad dawnuli tirifis TeTri xaxliT idga: qarvisferi komSebi da
loyawiTela vaSlebi, Jangura gulabebi da damkraxuli yurZeni, Caxmaxa
broweulebi da wiTeli, wiTeli unabi.
lados yvelaze metad komSi moswonda, _ mogrZo, daRmeWili, bususdayrili
komSi. aiRebda, sunavda, TvalmoWutuli Sescqeroda Sors gaweuls da raRac
sevdagareuli RimiliT, romelic saocrad uxdeboda am gulCaTxrobil ax-
algazrdas, TiTqos TavisTvis laparakobda: komSi beber, beberze beber kacs
magonebso. Tma, warb-wamwami da wveri dascvenia, saxe dahpataravebia, dale-
via, gahyviTlebia, xavsi mosdebia, mimWknari Subli Seukravs da daRvremili
Cascqeris miwaso.
vano icinoda, skams ukan swevda, mucels Svebas aZlevda da ase icinoda.
nasauzmevs sofel-qveyanaSi gadiodnen.
gurjaani qalaqobda, Tu gurjaanelebi qalaqelobdnen! quCebi moekirw-
ylaT. quCis orive mxares cacxvebi da akaciebi daergaT. mere xeli aRaravis
exlo _ ar SeekafaT, ar SeekvercxaT. gazrdiliyvnen Tav-Tavis nebaze, ae-
gragnaT damuxluli totebi, gamoesxaT uamravi sifrifana foToli. foT-
lebi Semodgomas gaeyviTlebina, mzes gaemWvirvalebina da oqros gril
arils afendnen qvafenilze.
qvebs Soris mwvane balaxi da matitela amojejilebuliyo; matitelas
TasmasaviT rbilkisera batebi da maRal fexebze sasacilod moqanave in-
daurebi wiwknidnen.
mTavar quCas asfaltic ki hqonda mosxmuli. aq bevri maRazia, duqani da
saxelosno iyo. ireoda qalaqurad TavdaWerili xalxi, didi da patara,
lamazi qaliSvilebi _ Cum-Cumad rom aparebdnen mzeras mSvidi, vaJkacuri
Sesaxedaobis stumrisaken.
751
magram lados guli ufro bazrisken uwevda.
bazarSi oTxi Tu xuTi Cardaxi idga. CardaxqveS sxvadasxva soflebidan
mosuli mziT damwvari Tavsafriani qalebi da TuSurqudiani kacebi vaWrobd-
nen. mohkravdnen Tvals maTken mimaval adamianis lands da daiwyebdnen
gagrZelebul Zaxils.
_ aba, rbili SoTebi! dedas SoTebi!
_ yveli, gudis yveli! pah-pah-pah, ra yveli!
_ tkbili broweulebi!
_ matyli! matyli!
_ cxare wiwaka, avi dedakacis daTesili wiwaka!
Rvinis rigis naxvas xom ara sjobda ra! Camosxdomodnen CaJinJRilebu-
li glexkacebi Sav-Sav kasrebsa da muceldasiebul tikebs, daedgaT win TiTo
boTli da TiTo gagangluli naTali Wiqa, daemtvriaT yveli da puri daWmu-
Wnul, dalaqavebul gazeTis naxevze, daeyaraT wiwakisa da kitris mwnili da
iyvnen erT ambavSi.
_ aba, Sios marnisa!
_ daTvis sisxli!
_ noes rom uyvarda!
_ udedo TeTri! sapatarZlo udedo TeTri!
_ babuas abeCxrisa!
bazris erT kuTxeSi fexebgakruli qaTmebi qasqasebdnen. janjali muS-
trebi uxeSad iyvandnen, bumbulebs uwevdnen, uberavdnen, sacecxlurebiviT
iqnevdnen. sacodav frinvelebs kriaxis Tavic aRar hqondaT, daosebuli
xaodnen. gamyidvelebi damnaSaveebiviT idgnen.
lado da vano meRvines amoirCevdnen, erT boTls Camoasxmevinebdnen da
TviTonac dalevdnen da im meRvinesac daalevinebdnen. erTi alersiani Sexed-
va, erTi tkbili sityva, erTi Sexumreba sakmarisi iyo, rom am xalxs ecne da
Zmad mieRe. fiandazad dagifendnen sulsa da guls. gaxarebuli iyvnen _
gaxarebdnen, rom biWi SegveZinao, CvenebianT iluSa jaridan Camovidao, i
murdali sawyobis gamge da imisi avan-Cavanebi, rogorc iqna, mogvaSoreso.
wuxdnen da Senc SemogagulisWirebdnen _ mavansa da mavans kibo hqoniao,
saaraye qvabebis dadgmas agvianebeno, saxls kramiti damiklda da, ra vqna,
aRar vicio.
yvelafers grZlad, metismetad grZlad, TiTqos galobiT ambobdnen.
lado raRac ucnauri siamovnebiT usmenda. usmenda ara marto sityvebs,
aramed calkeul bgerebsac. usmenda da grZnobda, rom sicocxle kargi iyo
ganuzomelad, radgan sxvebs TvalSi eklad ki ar esobodi (rogorc es mom-
752
werlo xalxSi SeemCnia xSirad), Seni arseboba am adamianebsac sWirdebo-
daT; amaTac sWirdebodaT Seni Rimili, Seni sixaruli, Seni sevda... sadRac
Soridan iyavi mosuli, magram icinodnen da mudariT Semogvcqerodnen, rom
Senc gagecina, cremlebs iwmenddnen da TvalebiT gTxovdnen, Senc cremli
mogewminda.
erTma vejinelma glexkacma xom mTlad gadaria!
lado maSin marto iyo bazarSi da marto gadaawyda am vejinels, fafasaviT
sqeli Rvinis patrons basa burkiaSvils, ocdaaTiode wlis jagaraTmian
saxewiTur jeils. dayiravebul orTvalasTan falavaniviT idga, cali xe-
liT rezinis mili eWira, caliT doinji Semoedga da bavSvuri keTili Ri-
miliT dascqeroda bazars.
erTmaneTi Soridanve SeniSnes, erTic aSkarad gamoirCeoda imden xalx-
Si da meorec. erTmac Tvali aadevna da meoremac.
mere lado mivida, gamarjoba uTxra.
_ gagimarjoso, _ basa ratomRac ukan gadga.
_ erTi Careqi Camomisxi!
basam boTls xeli wamousva, wverSi TiTebwaWeril rezinis mils Tavi
Sig Caayofina da Camoasxa.
ladom Wiqa gaavso, wamotivtivebuli wi pwa cera TiTiT Semoacala da
Tqva: SeiZleba SenTan davlioo.
basam gulze xeli miido _ Cemi Tavi Sen genacvaloso.
_ Sen gagimarjos, saxlikaco, Cemi qveynis Snov da lazaTo, emag Ronieri
mxar-mklaviT, mag naTeli SubliT. didxans ideqi agre, weRan rom daginaxe,
falavaniviT. giyurebdeT da gvaxarebde. Sen saqmes gaumarjos. ojaxoba
gicocxlos, sixaruli nu mogakloT.
Wiqa nel-nela dagemovnebiT dacala, Zirs dadga, isev gaavso da basas
miawoda...
basa rogorRac dabneuli iyo. rezinis mili kasrSi Caabruna, lados Wiqa
CamoarTva. odnav gailaja, sindiyiviT alaplapebul Rvinos Caacqerda da
samadlobeli Tqva. magram... samadlobeli ki karga Tqva, magram... rezinis
milis WeriT maja dahRloda, Tu ra iyo, tuCebTan mitanili Wiqa aukankalda
da ramdenime wveTi lalis mZivad Camoekida axalgaparsul nikapze.
aman mTlad daabnia. nikapi xelis zurgiT moiwminda da Tavi jiuti xariv-
iT gaaqnia.
ladom Rimili Seikava. boTls isev Wiqisaken gadauwia Tavi, magram basam
Wiqas Tavisi veeba xeli daafara, avseba aRar daaneba _ Sen Cemi stumari
xaro, cota xans momiTmineo... erTi gasZaxa bazars:
753
_ aba, cxonebas biWi Sin midis da visac migaqvT waiReTo.
gamoZvrnen duqnebidan da saxelosnoebidan yasbebi da xarazebi, TerZe-
bi da meduqneebi _ saxeldaxelod Camoucarieles kasri.
mere viRac Zmakacs cxvris mTeli barkali CamoaWrevina, lurj winsafar-
Si gaaxvia, saidanRac gamxmari Tevzic moatanina, isic iq miumata. orTvalaSi
cxeni Seaba, Sublze moealersa, gaRimebuli lado farajagadafarebul ko-
foze ai patiJa,TviTonac gverdze miujda da vejinis gzas gauyena.
ladom ar icoda sad midioda, arc ukiTxavs.
iyo Semodgomis cxeli mziT ganaTebuli gza, gzis maRla _ kabadonze
axatuli, xelebaweuli, aJivJivebuli bavSvebi, grZel-grZeli, mbzinavi abla-
budebi...
ormociode wuTis Semdeg _ wiTel-yviTeli ferebiT aRsavse xilnari,
almurmodebuli Tone, Toneze waxrili piraxveuli xnieri dedakaci, xarix-
aze gakiduli uTvalavi CurCxelebi, jagnebi, Cxebi, xeladebi...
basa ezoSi gamogebebul TvalJuJuna gogosken iSverda saxres da sicil-
iT eubneboda lados: esao, es daleuli gogo, Cemi dedakaciao. egre nu uyureb
_ pataraa, magram xma aqvs, cidan qors Camoagdebso.
gogonac icinoda, basas sjgvlemavda da cdilobda darcxvenili lamazi
Tvalebi ladosTvis moeridebina.
mere lado da basa farTo aivanze idgnen da kavkasionisken iSverdnen
xelebs. is gogona da misi SavadSemxmari dedamTili ki maqosaviT gadi-
gamodiodnen. ismoda qaTmebis kriaxi, kaklebis CaxaCuxi, cecxlze Semdgari
qonis SiSxini da jam-WurWlis Cxaruni.
basam sufra jagnebiTa da CxebiT damSvenebul maranSi, samsapalnian
qvevris irgvliv gaaSlevina. dasajdomad muTaqebi Semoarigebina, Rvino
amoiRo da tol-swor, mokeTe-mezoblebisaTvis daaZaxebina. imaTac ar daigvi-
anes. Semolagdnen welgamarTulni, saxenaTelni, myviralebi.
hai da hai.
yvelam saTiTod miawoda Rvinisferi xmeli marjvena lados. axed-daxedes,
RimiliT moiwones. Tqvenc xom kargada xarTo _ daexmaurnen diasaxlisebs,
aba, axla Sen ici, patarZaloo, da dasxdnen, moikeces, puri gatexes, daiwyes.
daiwyes Tamadis arCeviTa. raRa Tqma unda, basa airCies. daloces ojax-
is dedaboZi da keTili angelozi, saZirkvlis Camyreli da pirveli sinaT-
lis damnTebeli, Seiwyales zogis mSoblebi, adRegrZeles meoreebisa, janm-
rTeloba da sixaruli usurves dedmamiSvilebs da keTil mezoblebs, dalies,
erTmaneTs daalevines, Sexurdnen, SezarxoSdnen da aba simRera vcadoTo, _
„beri kaci“ scades.
754
„beri kaci var, nu momklavo...“ _ da aiwia Werma.
Tixis jami Camoatares Cveni qveynis miwisa da misi cisa da Rrublis
sadRegrZelod.
axsenes Tamar mefe da Sah-abasi, saakaZe da aRa-mahmad-xani.
_ hai, dedasao! _ ibagunebdnen Sav-Sav mjiRebs mkerdze.
aiRo erTma kakali ori TiTiT. xom mTeliao _ daanaxva yvelas. Camoh-
kra gaSlili xeli, Camoamtvria da RimiliT SesTavaza lados.
egre ki arao da, cxvris kanWi gadatexa meorem.
Txa Txaze naklebio da daimxo basam Tixis jami qudiviT, dairtya muSti
da Camoimtvria Tavze.
icines, iraxraxes. sul lados Sescqerodnen da „genacvalos Cemi Tavio“,
xan erTi enacvleboda da xan meore.
mere basam xeli aswia _ gaCumdiTo. gaCumdnen. mSvidad Camoatares su-
fris wevrebis sadRegrZeloebi, datkbnen, guli aiCviles... ityodnen da sim-
Reras moayolebdnen, ityodnen da simReras moayolebdnen _ zamTari vard-
sa daaWknobso, SaSvi-kakabi Seibneno, Svidni gurjanelni sanadirod wavid-
neno...
mere kvlav aiwyvites. viRacam Tofi CamoiRo _ mokvdi, mtero da ixare,
Weroo, qalebma Sehkivles, Tvalebi daxuWes, yurebSi TiTebi gaikeTes... viRa-
cam lampas SuSa moaZro _ amiT unda davlioTo.
dalies, gadairivnen.
mere is SuSac SemoemtvraT da pirdapir peSviT daiwyes sma.
CamosdiodaT wurwuriT fafasaviT sqeli wiTeli Rvino majebze da ici-
nodnen, ixrCobodnen siciliT...
gareT idumali SrialiT brunavda varskvlavebiani ca.
au, ramden rames fiqrobda lado im Ramis Semdeg! ramden rames hpirde-
boda im Rrublebs, alaznis velze rom iwvnen xolme dildilobiT, im naTel
mzes, daRestnis mxridan rom amodioda zeimiT, im glexkacebs, romlebsac
esoden didad sWirdebodaT misi sevda, misi sixaruli. magram erTi patara
leqsis meti vera dauwera ra verc erTs. danarCeni dro sxva Rrublebma,
sxva mzem, sxva adamianebma waiRes. isini uTvalavni iyvnen. licliciT gamo-
diodnen iasamnisfer burusidan, mlocvelebiviT morCilad Cerdebodnen
poetis Soriaxlos da icdidnen. icdidnen da bolos yvelas mihqonda Tav-
Tavisi wili. mihqondaT manamde, sanam ocdaeqvsi wlis Wabukma gazafxulis
wvimas ar gaatana Tavisi arsebobis ukanaskneli wuTi...
SeundeT, kaxelebo!
`ciskari~ #11, 1959; `wveTebi foTlebze~, 1962;
755
`magda~

sams erTi bexreki cxeni gvyavda. samives tvirTi, _ kargad daberili


zurgCanTebi, _ im bexreks ekida. rigrigobiT Cvenc vasxdebodiT. bexreks
arc es ukvirda, didi-didi, Caefrutunebina. mgonia, is ufro aocebda, mal-mal
rom vCerdebodiT. gavCerdebodiT, cxens Semodgomis mwvaneze mivuSvebdiT,
Cven wamovgordebodiT da xan cas avyurebdiT, xan Semogarens vaTvaliereb-
diT. ca iyo lurjad gadawmendili, aqa-iq TeTrRrublebgaglesili, mTebis
maRali wverebi _ CamoTovlili, tye _ feradi, foTlebSeTxelebuli. Crdil-
ianebSi, xavsebze, TrTvilic iyo darCenili. erT aseT gadaTrTvilulze gam-
ogviskupda didi wablisferi kurdReli, Cakunta ukana fexebi, dagvinaxa, erTi
aZgiba yurebi da Sevarda wvrilianSi. iseTi yiJina daveciT, cxeni SekrTa.
Tavaweuli gviyurebda. mixvda, raRacas rom vsulelobdiT, mSvidad ganagr-
Zo Zova. Cven xavsTan mivediT, irgvliv vuvlidiT kurdRlis nafexurebs,
vynosavdiT kidec _ hqonda Tu ara nadiris suni. hqonda da siamovnebiT
vatokebdiT nestoebs. wavediT, cota viareT da SemaRlebaze nangrevi davi-
naxeT. isev SevCerdiT. vaTvalierebdiT im nangrevs, kedlebze xeebi iyo
amosuli. eklesia iqneboda, sxva ra! isev wavediT. axla xevSi Cavida gza.
moCuxCuxebda mowiTalo qvebze momwvano wyali. gadmoxriliyvnen didi xeebi.
iqac CavimuxleT, wyali davlieT. cxensac davalevineT. avyeviT qvian aRmar-
Ts da avediT maRla. mze Cadioda, avCqardiT, Cavida mze da sofelSiac SevediT.
mozrdili sofeli iyo, tafobis aqeT-iqiT Sefenili, tyeSi gafantuli.
TvalebmoWutulni gviyurebdnen xelebgrZlad CaSvebuli qalebi, dakoxili
bavSvebi. vikiTxeT vetpunqti, sadac unda gagveTenebina. migvaswavles. vete-
qimi, ra Tqma unda, iq ar dagvxvda, TelavSi wavida, qorwilSio. moirbina
veteqimis dam, Tormetiode wlis cisferTvala, Camkvrivebulma gogom, daiw-
yo qveda tuCis kvneta. vuTxariT, vinc gamogvgzavna mis ZmasTan. Sin wamobrZ-
andiTo. bolomde ver gabeda Semoxedva. viuareT. aq, aivanze gavaTenebT da
dilas wavalT-meTqi. wamobrZandiT, wamobrZandiTo. ara, ar vqeniT. maSin
gaiqca da deda moiyvana, isic cisferTvala qali, saxemimWknari, magram yoC-
aRi. isic gvexvewa, mainc ar vqeniT. maS, SigniT mainc SebrZandiT, gasaRebs
exlav mogitanTo. wavidnen Cqari nabijiT. marto gogo dabrunda. gasaReb-
ic moitana da lampac. SevediT SigniT. ra punqti iqneboda! erTi miniani
karada idga erT kuTxeSi da erTic _ magida SuaSi. lampa kedelze dakida,
magida gadmoasufTava, aqeT-iqiT gaweuli skamebi magidas Semouwyo. Cven
ukve daviwyeT zurgCanTebis gaxsna. _ osia. _ miCurCula gigam. _ ho. _ dave-
756
Tanxme me. _ osi xar? _ daurideblad SeekiTxa leqso. gogo SekrTa, gaw-
iTlda, gawiTlda, fanjris rafaze gauCerda Cvari. _ osi raTa? _ ra gqvia?
_ magda: _ cota gavocdiT. gaiqca, wyals movitano. moitana daxuruli vedroTi,
saxuravze dadga tolCac. Cven ukve Cvens sagzals vSlidiT magidaze. _
dagvewvie, magda! _ ise gauTamamda leqso. gaeRima magdas. _ Tu rame dagWir-
deT, age! Cveni saxli xevTan. _ didi madlobeli! ra kargi gogo xar, magda! _
erTxelac gawiTlda da gaiqca. modioda bindi. lampa avanTeT. Zalian karg
gunebaze viyaviT. xalisiT vWamdiT, cotas vsvamdiT kidec. movida magdas
deda, mogvitana boTliT Ji pitauri da xaWos gaxuxuli xinklebi. uzarmaza-
ri madloba gadavuxadeT. SegcivdebaTo, wamodiT, wamobrZandiT CvenTano.
ar wavyeviT, ara. kidev davlieT da ufro movxasiaTdiT. Wamas rom movrCiT,
maSin gagvaxsenda cxeni. _ cxeni rom mSieria, biWo?! _ gavediT. punqtis kuTx-
is bokonze mibmuli, madianad axvevda surnelovan Tivas. _ vin moitanda?
deda Tu magda? _ iseTi surneli aqvs _ magda. _ ra Tqma unda, magda! _ ra
gogoa, ara, biWo, magda!
ca varskvlavebiT iyo moWedili. aivanze visxediT, vabolebdiT. _ mTis
xalxs vaqebdiT, aq eseni gvenaxa, iq _ isini. niavi daiZra. Segvcivda, SevediT
SigniT, iatakze gavSaleT saZile tomrebi, CavZveriT. male CagveZina, magram
maleve vigrZeni, rom Tagvma gadamirbina zed saxeze. wamovxti. lampas avuw-
ie, Tagvebi daimalnen. gigas da leqsos gulianad eZinaT. isev davweqi, Tva-
lebmoWutuli vuTvalTvalebdi, gamovidodnen Tu ara Tagvebi. gamovidnen.
jer TiTqos raRacebs kiTxulobdnen, cxvirebs ucmacunebdnen erTmaneTs, mere
gaifantnen. daiwyes cucuni magidis irgvliv. avidnen magidazedac, iqidan
gviyurebdnen aSkarad gaocebulni. meRimeboda, mecineboda da am sicilSi
CameZina isev. mainc yvelas me davaswari adgoma. Semcivnoda da gverdebic
mtkioda. Cavicvi, gareT gavedi. gaTenebuli iyo _ wynarad, wynarad. mTebis
ubeebSi gabmuli iyo sufTa nislebi. mivedi cxenTan. idga sacodavi cxeni,
mere Semomxeda sayveduris TvalebiT. xeli davusvi, movefere. Sevxseni Toki
bokons. _ wyali mainc dagalevino, sacodavo, _ gamomyva. wyali iqve iyo,
Cvens dabla, naSalianebSi. etyoboda, didi niaRvrebi icoda im xevma. patara
flates mivadeqi wyalTan, me im flatidan wylis iqiT gadavxti, cotaze Cavi-
fali, magram gavCerdi. veweodi cxensac. imas ar undo da gadmoxtoma, magram
bolos mainc gadmoxta. raRac cudi xma gamoiRo miwam. wavida, wavida cxeni
Zir-Zir. me guli gamiskda. gaCerda mucelze wyalSemowvdenili, frutuniT.
amaod veweodi TokiT. Tavis mets verafers atokebda. avvardi punqtSi, gav-
aRviZe biWebi. sicilad ar eyoT, rac me vuTxari. magram rom wamovidnen da
naxes, ra dReSic iyo cxeni, daixades fexsacmelebi, SekivlebebiT Camovidnen
757
cxenis mier dagubebul civ wyalSi. me ukve iq videqi. avixvieT kudi, avwieT
orma kudidan, erTma winidan, TokiT. veweviT ase, xelzekudgadaxveulebi da
zed am dros davinaxeT SemaRlebulze magda. SemaRlebuli sufTa iyo, balax-
ovani, momwvano ferisa, magdas kidev wiTlebi ecva. movelodiT, rom ai, axla,
ai, axla gadaikiskisebda, magram ara, daZabuli idga qveda tuCs kbilebs aWer-
da, Tvalebi auwereli sevdiT hqonda savse. mibrunda da gaiqca. male iqidan,
sadac is mesers moefara, sofleli biWebi CamogveSvelnen siciliT. magda,
albaT, skolaSi wavida. Cven rom cxens vutrialebdiT im soflel biWebTan
erTad, momeCvena Tu, Tanac ramdenjer me, _ iq, zemoT, ficruli meseris kuTx-
eSi, wiTeli kabis mokle kalTa tokavda nerviulad.
`mTvaris asuli~, 1987

`madloba~

TaTuna patara gogonaa. mas kiTxvas vaswavlidi. mivujdebodiT magidas,


gavSlidiT `dedaenas~ da vcdilobdiT yvela sityva Seucdomlad wagve-
kiTxa. asoebs scnobda, magram kiTxvis dros aseTi ram emarTeboda: CaTvl-
ida TiTo-TiTo asos, _ T-x-a.
_ ra gamovida? _ vkiTxavdi me.
TaTuna suraTs daxedavda da wamoiZaxebda:
_ Tikani.
_ rogor Tu Tikani? aq `Txa~ weria.
_ Txa aseTi patara? _ gakvirvebiT dadebda suraTze TiTs.
_ pataraa daxatuli. aba, ramodenac aris, imodena rom daxaton, im fur-
cels xom verc ki gadaSli.
is Tavs CaRunavda.
mere sworad waikiTxavda:
_ `Toxi~, `xe~, `uTo~.
magram Semdeg CaTvlida:
_ Z-u-a... _ da ityoda: _ kudi.
isev CaTvlida:
_ C-a-n-T-a... _ da `porTfeli~ ki gamosdioda.
maSin erTi maswavleblis rCeva gamaxsenda, _ sityva unda daamarcvli-
noo.
_ or-ori aso waikiTxe, TaTuna, or-ori aso, da yvelafers sworad gaigeb,
_ vuTxari me.
758
waikiTxa da saqmec gaiCarxa. ukve aRaraferi eSleboda.
unda genaxaT, rogor iyo gaxarebuli! ar icoda, riT gadaexada madloba.
didi rom ar vyofiliyavi, Tavis sayvarel dedofalsac maCuqebda.
erTxel cud xasiaTze viyavi da Znelad gasageb wigns vkiTxulobdi.
wavikiTxe orjer, samjer, magram arafei mesmoda.
_ veraferi gavige. _ SevCivle Cvenebs da wigni movisrole.
TaTina, wigns xeli daavlo, momirbenina, gabrwyinebuli TvalebiT Se-
momxeda da miTxra:
_ dagaviwyda, Zia? or-ori aso waikiTxe da yvelafers gaigeb.
me gamecina, karg xasiaTze davdeqi, wigni gamovarTvi, erTxelac wavikiTxe
da yvelaferi gavige.
axla me aRar vicodi, riT gadamexada madloba TaTunasaTvis.
`dila~ #9, 1955

`maTiko gaTxovda~

Cems biWobaSi erTi natvra mqonda: kaWkaWi myoloda da laparaki mes-


wavlebina.
erTxel Cemi biZaSvili valiko da me adamianisgan fexdaudgmeli adg-
ilebis dasapyrobad wavediT Sua WalaSi. maSin ase iyo danawilebuli ivris
Walebi: Cveni Wala, Sua Wala da TaTrebis Wala. yvelaze didi da daburuli
Sua Wala iyo. idga veeba gajaguli verxvebi da qacvebi, wnorebi da kunlebi,
murynebi da katafSatebi, axveuli iyo zed suroebi, usurvazebi, Rvedkecebi;
gabmuli iyo, gaxlarTuli RiWa (ekala) da mayvali. am daburulebis maRla
Srialebdnen verxvebisa da wnorebis kenweroebi, CxaviliT dahfrendnen,
xmel rokebze qanaobdnen kaWkaWebi.
zogi adgili marTla ise iyo Caburul-CaSavebuli, nadiric ki moeride-
boda iq gavlas. Cven vbiWobdiT, swored egeTi adgilebis dapyroba gveamaye-
boda. waviReT waldi, mivikafavdiT win da mivZvrebodiT, mivibobRebodiT
umetesad oTxiT, miwa sveli iyo da Savi, haeric Camobnelebuli, nestisa da
sokos suniT gaJRenTili. Tagvi ra aris, Tagvic ki ar gafaCunebula arsad.
da uceb erTi didi qacvidan SeSfoTebiT dagvCxavla kaWkaWma. avixedeT, ve-
ZebeT, veZebeT da davinaxeT bude _ im didi qacvis samkapa totSi Cadgmuli,
klanWa balaxiT mogundavebuli, eklebSemovlebuli. kaWkaWi sul maRla ijda
da daelmebuli TvalebiT Camogvyurebda.
_ amas iqneb bartyebi hyavdes, _ Tqva valikom, _ avideT, vnaxoT.
759
vkafeT waldebiT eklebi, mofrinda meore kaWkaWic, axla orni dagvCx-
aodnen Tavze. avida valiko (ori wliT ufrosi iyo Cemze da yvelafers isa
Tavobda), etanebodnen kaWkaWebi. saxeSi afrindebodnen, uqnevda valiko walds,
avida im samkapa totamde, Caixeda budeSi da daiZaxa:
_ oTxi bartyia, biWoo!
uyurebda gaRimebuli cota xans, mere Camovida, kaWkaWebi, rogorc iqna,
damSviddnen.
_ ratom ar amosxi? _ vkiTxe me.
_ jer kargad ar arian dabumblulebi, davacadoT, kargad daibumblnen
da mere amovsxaTo.
im dRidan TiTqmis yoveldRe mivdiodiT da vamowmebdiT, rogor ibum-
blebodnen bartyebi. deda kaWkaWi da mama kaWkaWi ifaTrebodnen, eSinodaT,
bartyebisaTvis araferi gvevno. Cven ki davxedavdiT da wamovidodiT. bo-
los, aTi dRis Semdeg, gadavwyviteT, ori bartyi mSoblebisaTvis dagvetove-
bina da ori wamogveyvana. ai, aq unda genaxaT kaWkaWebis Cxavili da aur-
zauri. sxva kaWkaWebic mofrindnen, gveseodnen, dagvCxaodnen, Cven mainc amo-
varCieT ori kargi bartyi, erTi valikom Caisva ubeSi, meore _ me, da wamovi-
yvaneT Sin. kaWkaWebi riyezedac mogvdevdnen, Tavze dagvfrendnen, mere
CamogvrCnen, isxdnen kenweroebze da iqidan gvwyevlidnen.
Sin galiebi gamzadebulebi gvqonda. orive galia valikom dawna kataw-
noris wiTeli wnelisgan. erTSi erTi SevsviT, meoreSi _ meore. erTs va-
likos kaWkaWi erqva, meores _ Cemi. modioda ubnis biWbuWoba imaT sanaxavad,
ase da ase moeqeciTo, gvarigebdnen, enac auceriT, male iswavlian laparak-
so. ena ar agvicria, movliT ki sul Tavs davtrialebdiT, vaWmevdiT TuTas
da bals, sityvebs CavZaxodiT. ise SegveCvivnen, rom dagvinaxavdnen, ukve pirs
aRebdnen, gvaWameT rameo. Wamdnen, iyeyebodnen, xandaxan sunTqva uWirdaT.
erT Rames valikos kaWkaWi gaqra. gamovudeqiT katas, _ Seni simsunagis
bralia, Se Tavmkvdaroo. kata gagveqca, TuTaze avida da iqidan gviyurebda
gabrazebuli, _ Tqven xom ar gadairieT, me ra SuaSi varo! mere giorgi Ziam
Tqva, im bartys namdvilad zarnaSo waiRebda, iman icis egeTi rameebio. veZe-
beT, bumbulic ki versad vi poveT da Cvenc bolos zarnaSos davabraleT.
wavediT, im dakarguli bartyis nacvlad sxva bartyi unda mogveyvana, magram
bude ukve carieli dagvxvda. etyoboda, is bartyebi ukve daefrinaT kaWkaWebs.
dagvrCa Cemi kaWkaWiRa _ maTiko.
_ maTiko, CiCi! _ da xorcis CiCqs aZlevdnen.
_ maTiko, TuTa! _ da TuTas awvdidnen.
_ maTiko, kaka!
760
_ maTiko, baba!
da sul male imanac daiwyo gameoreba.
_ TuTa! TuTa!
_ CiCi! CiCi!
_ kaka! kaka!
ise SeviCvieT, piridan gvarTmevda TuTasa da kurkagamoclil bals, oRond
maSin Tvalebi daxuWuli unda gvqonoda, rom SemTxveviT TvalSi ar ekra
niskarti. erT TveSi mSvenivrad dapewili kaWkaWi dadga. Savi bolo grZ-
lad hqonda gaprexili, yeli _ lamazad moRerebuli. gaTenebuli ar iyo,
rom daiwyebda qoTqoTs.
_ kako! kaka! _ pirvelad Cemi patara Zmis saxeli iswavla: _ kako, CiCi!
_ kaka! kaka!
_ kako! valiko!
_ nato! nato!
sanam CiCias an tkbils ar mivarTmevdiT, ar gaCumdeboda. iswavla, agreTve,
ZaRliviT yefa, _ af-af-af! _ katasaviT knavili, _ miau-miau! _ ZaluaCemiviT
wyevla, _ cecxli! cecxli! _ bolos galiaSi aRarca vsvamdiT, frTebi Se-
vakveceT makratliT. _ o, rogor ewyina, sul zed iyureboda im Sekvecil
frTebze, CxaviliT eweoda ganze, _ da gavuSviT Tavis nebaze. dadioda da
daonavrobda. xan bebias uvardeboda xelebSi, xan dedas, xan Zaluas da biZa-
Cems. biZaCems orjer mokidebuli papirosic ki aacala winidan, _ vah, kaco,
magisi SiSiT papirozi veRar unda davdoo! _ moitacebda maTiko, waiRebda,
daagdebda da gakvirvebuli uyurebda mis kvamls. _ magan rom Tivis bul-
ulSi an RobeSi Caagdos eg papirozi, xom daviRupeTo! _ amitom frTxilad
eweoda biZaCemi.
daiwyo maTikom qurdobac. umeTvalyureod ver dadebdi saTiTes, nemss,
Rilebs, patara sarkes, TviT makratelsac ki. mividoda fexakrefiT, aqeT-
iqiT yurebiT, stacebda niskarts da waiRebda, damalavda. eSmaki Zlivs
i povida mis damaluls. ise viyaviT SeCveulebi Cvenca da mezoblebic, yovel-
dRe rom ar gvenaxa da ar gamovlaparakebodiT, ar SeiZleboda. mohqondaT
mezoblebs mosakiTxic: xorcis naWeri, moxarSuli kvercxi, fafis narCeni.
umaspinZldebodnen da icinodnen. valiko, me da Cemi patara Zma xom davisv-
amdiT Tavze da dagvyavda. maTikosac uxaroda, afaTqunebda frTebs, iqnevda
aqeT-iqiT grZel bolos da Cxaoda.
mxolod erT vinmes ver itanda maTiko. es iyo Cveni mura. verc mura
itanda maTikos. mura jaWviT iyo dabmuli. salafavs rom gaukeTebdnen, miu-
frindeboda maTiko, daujdeboda win da, _ Cxi! da Cxi! _ abrazebda muras. xan
761
taStSic ki uvardeboda. _ hafo! _ iskupebda mura, magram maTiko yovelTvis
marjved usxlteboda. daujdeboda axla cota moSorebiT da iqidan uCxao-
da da asisxianebda. gadi-gamodioda, frTebs Slida da bolos raRac muqar-
iT iqnevda. mura iyo erT ambavSi. iyefeboda, kbilebs apakunebda. sanam Cven
ar gavidodiT da maTikos ar gamovagdebdiT, iyo erTi haf-hafi da Cxi-Cxi.
da, ai, erTxel ra moxda: moutana erTma mezobelma muras cxvris faSvi.
muras faSvi moutaneso, mTlad gaifaTra da gadairia maTiko. miufrindebo-
da, Caukravda niskarts im faSvSi, dautevda mura, afrindeboda maTiko. bol-
os, ra moigona muram: viTom gaZRa, dawva iqve faSvTan. Tavi TaTebSi Cayo,
Tvalebic daxuWa, viTom sZinavs. uara Soriaxlos maTikom, _ isic eSmaki iyo,
ar endoboda muras, _ bolos, rom aRar gainZra mura, dajda faSvze, jer
gaubedavad dauwyo kortna, _ Tan ZaRls Tvals ar aSorebda, mura iwva, isev
ar inZreoda, _ mere gaTamamda maTiko, miutrial-moutrialda faSvs da erTx-
elac, zurgi rom miuqcia muras, _ hafo! _ muram, _ Cxi-Cxio! _ maTikom, da rasa
vxedavT: ki gamoeSva muras maTiko, magram sadRa aqvs is mSvenieri, Tavmosa-
wonebeli Savi bolo! is bolo muras uWiravs kbilebiT da aqeT-iqiT fan-
tavs bumbulebs. atexa viSviSi maTikom da ra viSviSi! TvalebSi afrindebo-
da muras. moitacebda bumbuls, dadebda Zirs, dasCxaoda, kurtums zed adebda,
magram bumbuli aRar ebmeboda. mivcvivdiT, wavuTaqeT muras, raTa hqeni
egreo. gaixara maTikom, magram mis mSvenier bolos mainc aRaraferi eSve-
la. darCa sasacilod damoklebuli. frTebi Sekvecili hqonda, bolo _ mT-
lad moglejili, da ra qna, rom icodeT?! afrinda sxvenSi da sul iq iyo.
rcxvenoda Tu eSinoda dabla Camosvlisa. saWmlisaTvis Tu Camobedavda
aivanze, xanac Cven agvqonda saWmeli masTan. daviWerdiT, veferebodiT, _ maTiko,
maTo, kargo, sayvarelo! _ mainc mobuzuli iyo. gveSinoda, dards ar gadahy-
oloda. dadga gviani Semodgoma, mere _ zamTris piri, daiwyo siciveebi.
amasobaSi boloc gaezarda, dagvibrunda, daubrunda aivansa da saxls, mag-
ram jer isev moridebiT dadioda, sul boloze iyureboda. TandaTan gay-
oCaRda. mobrZanda namdvili zamTaric. Tovli dado, qari uberavda, yinavda.
aivanze sul aRar miuwevda guli maTikos. daxtoda, dacancalebda oTaxidan
oTaxSi da Tu qari Zalian dauberavda, miiyunWeboda Rumelis ukan da iqidan
usmenda mis xmas. ojaxis yvelaze onavari wevri axla is iyo. sufraze pirve-
li is wamoiWimeboda, Tanac namdvilad zed sufraze, _ waiyvaT, CasviT galia-
Sio. waviyvandiT, CavsvamdiT, magram pirvel lukmas mainc imas mivarTmevdiT.
iswavla sityvebic: „dana-dana“, „puri-puri“, „Wiqa-Wiqa“, „deda-deda“ da sxvac.
yovelTvis ki ase ambobda, wyvilad: dana-dana! deda-deda! gatexa lampis SuSa
da ramdenime Wiqa, dagvpara da damala, vin icis, ra aRara.
762
yvelaze metad xom bebias abrazebda. wuTiT ver dadebda saTvales, im-
wamsve mihqonda maTikos da malavda. bebia iZaxda: _ momaSoreT, momaSoreT,
Torem ar vici, ras vizamo. _ Cven, ra Tqma unda, maTikos vicavdiT. didi-didi,
galiaSi Segvesva. iqidan jajRanebda, TiTqos bebias abrazebda.
bolos gavida zamTaric. gavediT Cvenc gareT da maTikoc. daviwyeT baR-
is gawmenda. daiwyo galoba SaSvma. maTikoc gadmofrindeboda xolme xee-
bze. erTxel ki rasa vxedavT: es Cveni maTiko, ukve didi, frTebSeukveceli
da bologrZeli, dadis, dairxeva baRSi, i povis wkirs Tu ekals rasme, daav-
lebs niskarts, afrindeba da baRis bolos, msxlis erT samkapSi Cadebs. dadebs
ekals da daadebs balaxs. aris erT garjaSi. Cven gvixaria, TavisTvis ikeTebs
budeso, bebiam ki Tqva, _ ui, erTi am Casaqols uyureT, qaao, dedoba mondome-
biao. Cven, biWebi, cota Segvafiqriana aman, magram xeli ar SegviSlia budis
keTebaSi. bebiam kidev esa Tqva: _ ar mikvirda, raT aris eseTi pewenika da
pranWia-meTqi!
am garjaSi iyo maTiko yoveldRe. xan daumatebda budes wkirebsa da
balaxebs, xan moaklebda. erTxelac, vnaxoT, sxva kaWkaWi ara zis mis gverd-
iT?!. maTiko cota pataraa tanad, is kaWkaWi _ didi, yoCaRi. daiCxavlebs didi
kaWkaWi, gatokdeba, TiTqos mxar-beWs aCvenebs maTikos. maTiko kidev uyurebs
da mere moridebiT gaiwevs gverdze. _ CaqriT, CaqriT, Tqvenao, _ iZaxda
bebia. _ ar uyurebT, ra ambavSi ariano! _ iCxavla, ixtuna kaWkaWma da gafrin-
da. maTiko Sin Semobrunda, cota daRliliviT, cota daRonebuliviT. xan vis
SeaCerdeboda mowyenili TvalebiT, xan vis. _ daiWireT da isev SeakveceT
frTebi, Torem gagifrindebaTo, _ biZaCemma. mec es vTqvi, magram valiko
raRacnairad keTili iyo, _ hqondeso, hqondeso, _ da aRar SevakveceT.
meore dResac mofrinda didi kaWkaWi, mesame dResac. Cveni maTiko xan
imasTan iyo, xan CvenTan, bolos, erT mzian dRes, gafrinda didi kaWkaWi da
Cveni baRis qvemoT, kakalze dajda, iqidan iZaxda. ijda Cveni maTiko kidev
Cvens msxalze, gadi-gamodioda totze ZaxiliT: _ kako-kako! valiko-valiko!
deda-deda! _ imdeni iZaxa, mura auRavRavda. mere davinaxeT: mifrinavda is
didi kaWkaWi da misdevda freniT gverdze maTiko. didi kaWkaWi Ronivrad,
maRla-maRla SeTamaSebiT, maTiko wynarad. Cven videqiT da gavyurebdiT
RimiliT. Tvals rom moefarnen, davRondiT. magram ori dRis mere isev
gamoCndnen oriveni. isxdnen msxalze da iqidan iZaxda maTiko: _ kako-kako!
CiCi-CiCi! nato-natoo!
_ vax, biWo, ratom fexze niSani mainc ar SevabiTo.
movindomeT xeze asvla da daWera, magram veRar daviWireT. afrindnen
da wavidnen, amaod gavcqerodiT mis gzas. amaod SevcqerodiT xolme Semd-
763
egSi sadme Semoyril kaWkaWebsac, gvicnobs maTiko da dagviZaxebso...
saxsovrad dagvitova maTikom daumTavrebeli bude msxalze da Savi
priala bolos bumbulebi, romlebic maraosaviT gaSlili didxans mqonda
mikruli kedelze...
mnaTobi #1, 1984

`maia~

aba, riT unda darwmunebuliyo, rom maias guli mas miekuTvneboda. es


gogona oficiantad msaxurobda muSaTa sasadiloSi da, maSasadame, xdeboda
ise, rom sasadilos klientTa yuradRebis centri yoveldRiurad, TiTo
saaTiT mainc, masze iyo gadatanili. maT Tvalwinve daqalda! movida mTlad
patara, SavTmiani, kawawa. grZeli, gamxdari xelebi hqonda, kviristavamomj-
dari muxlebi mouCanda, saxeze bavSvuri simwvane gadahkravda. dRe dReze
gaivso, saxe daewminda, xel-fexi Camoeqna, jeirans _ daemsgavsa da... poet-
urad rom vTqvaT, siyvarulis morevSiac Sescura. ho, uTuod ase iyo. amaSi
eWvi ar epareboda gaiozs. magram visken micuravda, vin iyo is, visTvisac
unda gaewodebina xeli? iqneba is, vinc ufro axlos idga masTan?! mereda vin
idga yvelaze ufro axlos?!
moxuci proxori _ Ronieri meuRliT, sasadilos kars pirveli rom Se-
moaRebda, gaquculi qudi ukuRma rom exura, da, rogorc TviTon uyvarda
Tqma, didi pativiT rom eqceoda orasgramian Wiqas, Tumca erTs, zog SemTx-
vevaSi _ naklulsac ki, magram ara asgramians Tundac Tormets erTad. fuls
praskovia atarebda, cxvir saxocSi gamokruli ubeSi edva da qinZisTaviT
hqonda mibneuli, mbrZanebelic is iyo.
_ aba, Cemo oqro, moita erTi asi grami Caacecxle am bebers. gadasZaxebda
igi maias.
proxori, sxva dros rom smenis siClunges uCioda, ficxlad gasworde-
boda, lukma yelSi gaeCxireboda, sunTqva Seugubdeboda, Tvalebs umweod
daaxamxamebda.
_ paSa! _ ZlivsZlivobiT amoiZaxebda am erT sityvas da esec sakmarisi
iyo, rom dedakaci gawiwmatebuliyo.
_ ara, dRes asgramianze metis uflebas ar mogcem! morCa, dReidan oras-
gramians TvaliT veRar dainaxav. isedac tikiviTa xar gaberili. danjR-
reuli kasriviT raxraxeb. maia, moita asi grami.
maia boTls xels wamoavlebda, magram TiTqos raRacas daeZebso, gangeb
764
ayovnebda. kargad icoda _ col-qmari ase advilad ver morigdeboda, ka-
maTi xuT wuTs mainc gagrZeldeboda da marTlac yovelTvis ase iyo: iCxu-
bebdnen, ibuzRunebdnen da, bolos, proxori, rogorc es Rirseul mearma-
tures Sehferis, brZoliT moi povebda orasgramianis uflebas; Wiqas sul-
mouTqmelad gamoclida, maias Tvals Caukravda, quds ufro Camoifxatavda
da RimiliT ityoda:
_ asea, Cemo kargo, cxovreba brZolaa. ubrZolvelad lukmasac ki ver
gadaylapavs kaci.
cxadia, am kacSi ver Seitanda eWvs.
iyo saxelosno saswavlebeldamTavrebuli oTxi axalgazrdac. oTxive
erTi xnis, erTi simaRlisa da, warmoidgineT, erTi sisqisac ki. maTi dapure-
ba savsebiT maias gemovnebaze iyo damokidebuli.
_ Tqven ras miirTmevT, „profesorebo“? _ hkiTxavda Cveulebrivad, Tum-
ca mSvenivrad icoda, rasac moiTxovdnen.
_ rac kargia da iafi.
_ hai Tqve TxisTavebox, Tqvena! _ wyreboda maia. _ netav Sinac Tu aseTe-
bi iyaviT! TqvenTvis xom sul erTia moxrakuls dagidgamen win, Tu mdogvs.
damacadeT ra oini gaWamoT! avdgebi erTxel da fafis magier solidols
dagidgamT. Tu ar gavakeTeb ase da _ naxavT!
biWebs gacinebisaTvisac ar ecalaT. Sejgufebulni isxdnen, sufraze TiTiT
raRaceebs xazavdnen da kamaTobdnen. kamaTobdnen diliT, SuadRisas, saRa-
moTi. kamaTobdnen Sinac da yvelgan, sadac ki isini erTad unaxavs maias:
bevri ara esmoda ra maT mier xmarebuli „vibraciis“, „amortizaciis“, „cent-
rebis“, „eqscentrebis“ da aTasi amgvaris, magram moswonda maTi saqmiani
kilo da amitom iyo, rom buzRunebda:
_ TiTqo Calasa Wamdnen! an Canglebi rogor uWiravT! Cangali CaquCi
xom ar aris. Cangali Cangalia. Canglis daWerasac Tavisi wesi aqvs, amaT ki...
elaparake ramdenic ginda!
rom adgebodnen, erTi maTgani gamosajavreblad miubrundeboda:
_ Cangali Cangalia, CaquCi _ CaquCi, _ da Cqari nabijiT gailalebodnen
karSi. saxeze almurmodebuli maia ki, viTomda ainuSSiac ar momdis maTi
sityvebio, kiskisiT daadevnebda:
_ oi, Tqvens imedze nu daayena Cveni mSenebloba! _ da axla sxvebs mia-
Surebda. es arc amaTze SeiZleboda raimes fiqri. eseni jer isev „cxvir-
mouxoceli Rlapebi“ iyvnen.
kidev iyo erTi, _ komunaluri ganyofilebis ufrosi buxhalteri neso-
lioni. igi ara marto Tavisi ucnauri gvariT gamoirCeoda sxvebSi, aramed
765
garegnobiTa da qceviTac. saSualoze oriode mtkaveliT maRals, Tma zRar-
bis eklebiviT edga. xmeli TiTebi hqonda, gamowkepili dadioda da tkepniT
laparakobda:
_ mda, sxvaTa Soris, unda aRiniSnos, rom dRevan del sadils guSindeli
sjobda.
aravin ar icoda, ratom aZlevda upiratesobas saerTo ganyofilebas
sammarTvelos TanamSromelTaTvis gankuTvnil e. w. „kabinetTan“ Sedare-
biT. boroti enebi laparakobdnen _ nesolioni amasac erTgvar humanizmad
asaRebso, magram, aba, ra dasajerebelia. marTalia, mis xelSi xSirad unaxavT
saCivris wigni, sadac wvrili xeliT, rac ase mkveTrad asxvavebs buxhal-
ters sxva profesiis xalxisagan, grZlad werda, Tu rogor aRmoaCina „bor-
SCSi“ damxrCvali buzi, rom am buzs mxolod sami fexi da erTi frTa hqonda,
rom, SesaZlebelia, danarCeni sami fexi da erTi frTa ganawilebuli yo-
filiyo oTx sxvadasxva jamSi, buzis naxarSi ki _ ocSi da ocdaaTSi, rasac
SeiZleba mohyves oci da ocdaaTi di· zenteria, muclis tifi, gvrema da mrava-
li amgvari... - magram mainc karg kacad iyo aRiarebuli, keTili, TiTqmis
bavSvuri xasiaTis gamo.
didi pativiT eqceoda maiac, Tumca ori ramiT mainc afrTxobda igi. pirve-
li, yviTeli, uzomod grZelkokardiani qudi iyo, romelsac zafxulobiT ix-
uravda, meore ki _ cxvirsaxoci da masTan dakavSirebuli procesi. am uka-
nasknels raRac didis ambiT iwyebda. jer magidas Seatokebda, mere marjve-
na fexs SlagbaumiviT gamosWimavda, jibidan zewarisodena cxvirsaxocs am-
oiRebda, gaSlida, SeaTamaSebda, miitanda cxvirTan da... sasadilo oTaxs
aavsebda ucnauri xma _ TiTqo buks Cabereso. iq myofTa Tavebi ficxlad
Sebrundeboda misken da, rom darwmundebodnen _ es Cveulebrivi cxviris
moxocva iyo da ara sabrZolo gangaSi _ sicili waskdebodaT.
aba, am kacze xom ar ifiqrebda rames. sxvac bevri sadilobda. arc isini
iyvnen Sors. arc isini iyvnen erTferovanni. maT Soris sqelebic iyvnen da
Txelebic, dablebic da maRlebic, Cakirulnic da calpirad nakernic, mx-
iarulnic da gulRrZoebic, nazad mWamlebic da „zaqiWamiebic“, TeTrxelebian-
nic da cxvirpirgamurulnic, colianebic da ucoloebic, magram gaiozma verc
maTSi aRmoaCina „is“.
saqmes is ufro arTulebda, rom verc erTs ver Seetyo, romeli ras
grZnobda maias mimarT: siyvaruls, siamayes, Tu pativiscemas. ratom ar unda
yvarebodaT _ ra aklda? pativi ratom ar unda ecaT _ gana igi ar eqceoda
maT pativiscemiT? siamaye ratom ar unda egrZnoT „gana igi maTi Svili ar
iyo, da, maTi gazrdili _ ase kargi, ase mSvenieri?!.
766
stumrebsac ki gadaswvda. xom SesaZlebelia, romelime maTgans gahyoloda
misi guli! mere saidan aRar modiodnen! vis ar ainteresebda mSenebloba,
romelzecdac saqarTvelos TiTqmis yvela kuTxis adamianebs daeRvaraT
ofli. marto am ukanasknel kviras iyvnen: kirovis saxelobis qarxnis muSe-
bi, abreSumsaqsovi fabrikis feiqrebi, fetris qudiani da ukanasknel modaze
Sekeril makintoSiani presis muSakebi, studentebi, moswavleebi da dalaqe-
bi dol-garmoniT, momRerlebiTa da lazaTiani purmariliT. SesaZlebe-
lia... ara, ara, SeuZlebelia! maSin ase Tavisuflad ki aRar igrZnobda Tavs!
„is“ viRac aq iyo, mis siaxloves.
_ maia, ratom ar mijereb, gogo! _ SesCurCulebda magidaze daxrils.
_ aki gijerebT! pirveli mogarTviT, meoresac sul male mogarTmevT.
_ ax!.._ kbilebs aRraWunebda gaiozi.
is ki... gaiRimeboda mainc! wynarad, isev, rogorc sxvasTan, TefSebs aalagebda,
magidas gadmowmendda, gaakrialebda da gabrundeboda. gaiozi ki ijda,
abolebda papiross da fiqrobda... _ raze unda efiqra? _ razedac zemoT
vlaparakobdiT! ocdameSvide welSi iyo gadamdgari. bunebas, Tu daxatul
dakalmuli Tvalwarbi ar mieca, vaJkacuri garegnobiT mainc daejildoebi-
na. inJineri Tu ar iyo, kargi teqnikosis saxeli mainc hqonda. es ukve ded-
asac aRar ujeroda bevr rames. an ki ra unda daejerebina _ iseTs ras
elaparakeboda. krusuniT adgeboda, viSviSiT Caicmevda, buzRuniT miucuc-
qdebo da Rumels da gaabamda:
_ ra vuTxra me axlandel siyvarulsa Tu raRaca dozanas! maS, dediserTa,
qonebis patroni naswavli biWisaTvis qalis Sovna unda gauWirdes adami-
ans? TviTon arafers ar fiqrobs da ase unda daberdes?! gana Rirsi ara var,
rom mec moveswro bednierebas?! _ yoveli sityva lursmaniviT esoboda
gaiozs, uTenia aagdebda loginidan, ori saaTiT adre miarbeninebda samuS-
aoze. mravaljer gawyra: xan CrdiloeTSi gadaxvewiT daimuqra, xan Tavis
mokvliT, magram veraferma ver uSvela. deda isev wuwunebda, isev SesCioda
nacnobsa Tu ucnobs: dasaniSnavi biWi myavs, dediserTa, deda Semoevlos imas,
Sesaferisi qali ver gviSovia, dadis aseo.
marTlac da rodemdis unda iaros „ase“.
_ maia!
maia wynarad gadmoxedavda.
_ maia, inaneb, gogo!
igi auRelveblad ismenda im sityvebsac ki, romlis warmoTqmis dros
gaiozs cecxli edeboda gulze.
... _ mainc ra vnaxe aseTi gadasarevi masSi?! _ gaifiqra im dRes, naZa-
767
ladevi mZulvarebiT Sexeda, papirosi saferfleSi CaWmuWna, quds xeli wa-
moavlo da karebs miaSura, raTa aRarasodes aRar moexeda aqeT, magram
kibe Cairbina Tu ara, tyvianakraviviT Sedga.
_ miSveleT! miSveleT!
moesma sazareli kivili.
ukan miixeda da TviTonac yvirili morTo.
TavdaRmarTze, romelic sasadilos ukan gamaval Saras mosdevda, sat-
kepni manqana modgandgarebda. SiSisagan goneba warTmeuli mZRoli saWeze
gaSeSebuliyo da yvirilsRa axerxebda, mere, raki Seatyo, verc es Svelo da,
gadmoxta, oriode nabiji gairbina da daeca.
rkinis es veeberTela mxeci ki TandaTan ufro umatebda siswrafes. burZay-
iT, yurTwamRebi jaxa-juxiT axteboda Txrilebs: dalewa sanagve yuTi, gada-
amtvria telefonis boZi, gasrisa wylis onkani da miiswrafoda xevisaken.
barakebidan wivil-kiviliT gamoiSala xalxi.
sasadilodanac gamocvivdnen, samWedlodanac.
gaiozi ki idga da...
_ ox, Se CerCeto! _ aRmoxda bolos. muStebmoRerebuli gaeqana mtverSi
amoganglul mZRolisaken, magram Suagzaze Sedga, piri ibruna da manqanas
gamoudga.
gafrindao _ albaT, aseT rameze Tu ityvian. mxolod is axsovda, rogor
dauzuzuna yurebSi qarma, rogor waatana xeli civsa da mWrel rkinas, isic
moagonda, rogor waiqca, rogor gaaTria manqanam, rogor wamodga, rogor
moeqca zed da mTeli Zal-RoniT daatriala saWe... danarCeni mZime buruss
moecva.
xevis piras gaCerebuli manqanis gverdiT iwva da garSemortymuli ad-
amianebis garCevas cdilobda.
ai, gafiTrebuli mZRoli, romelsac zed mis cxvirwin miutania Tavisi
gamoyeyeCebuli saxe, ai, mWedeli, _ mis gverdiT baCa, baCas gverdiT nadeJda,
nadeJdas gverdiT...
magram visia es xeli, patara, kandaSaSruli, mowiwebiT rom swmends gax-
eTqil warbidan Camonaden sisxls?! gaiozi waswvda, miizida, aixeda da ki-
naRam Sehkivla.
mas maias kalTaSi edva Tavi.
`pirveli moTxrobebi~, 1953

`maiko~
768
aris patara ojaxi: mama, deda da Svili _ maiko. deda da mama wignebis
gamomcemlobaSi muSaoben, maTi saerTo Semosavali 200 maneTs udris, maikoc
Rebulobs sti pendias _ 40 maneTs, maSasadame, mTeli 240 maneTi ugrovde-
baT da, ra Tqma unda, mSvenivradac cxovroben, magram xandaxan, gansakuTre-
biT maSin, Tu stumari ewvevaT, anda naTesav-mokeTeTa Wirisa Tu lxinis
moziareni xdebian (es ki ojaxis biujetis xarjze xdeba yovelTvis), mainc
dgeba xolme wuTebi, rodesac maikos deda iwyebs wuwuns _ yvelaferi kar-
gia, siyvarulic, erTmaneTis gagebac, pativiscemac, magram materialur uzrun-
velyofas. mainc udidesi mniSvneloba aqvs ojaxisaTvis. eyo, Tavisi mxridan,
msxverplis gaReba, maikos ki mxolod iseT ojaxSi gaaTxovebs, sadac, yovel
SemTxvevaSi, erTi stumris mosvlisas mainc ar eqnebaT mezoblebSi sarbeni.
maikos momgebiani gaTxovebis imedi ki namdvilad aris. lamazia, uaRr-
esad keTili, saqmiani, _ erTi im gogonaTagani, romlebic qmnian qarTveli
mandilosnis saamayo saxels. umegobros megobaria, udos _ da, uSvilos _
Svili. exmareba gazarmacebul amxanag biWebs, _ uwers leqciebs, amecadinebs,
urecxavs perangebsac ki. megobari gogoebi xom misi rCevis gareSe ar akeTe-
ben arafers _ maikos aWrevineben Tmas, akerineben kabebs, axatvineben Tvalebs.
mezoblebi gzavnian bazarSi, maRaziebSi. da rac ufro bevrs muSaobs da wria-
lebs, miT ufro lamazi xdeba. Zalian uxdeba sveli xelis zurgiT ukan gadaw-
eva taStisken CamoSlili Tmisa.
kmayofilTa gverdiT arian moSurne mezoblebic, pirvel rigSi _ Tvi-
Tonac qaliSvilebis patronni. isini raRac idumali muqariT iqneven Tavebs
_ moicaT, naxavT, rac mohyveba am amxanagobanaso. aRizianebT maikos xan
mTlad daudevari, xan ki metad gabeduli Cacma-daxurva _ vaJuri jinsebi,
vaJuri qurTuki da qamari, vaJuri qudic ki... da mezoblebis azriT, marTlde-
ba kidec es muqara.
maikos da mamamiss gagiJebiT uyvarT Tevzaoba. rogorc ki raRacnairad
damZimdeba movlenebi, iqmneba saSiSroeba sulieri gaWuWyianebisa, iReben
ankesebs, CanTebs, sxvadasxvanair mowyobilobebs, urekaven mamis amxanags, _
wignebis, samSoblo qveynisa da simarTlis moyvarul kacs _ da midian saTe-
vzaod. iq, mdinaresTan, sul sxvanairad moCans qalaqis Semawuxebeli movle-
nebi. es scenaris dramatul moqmedebas erTi aseTi Tevzaobis ambavi gaukeT-
deba kvanZad. mdinareze gadaeyrebian daaxloebiT iseTive interesebisa da
Sexedulebis mqone ymawvil kacs _ baqars, rogorebic TviTon arian, magram
kidev ufro umweos praqtikul saqmianobaSi (amas aZlierebs baqaris dedis
avadmyofoba). da maikos saSualeba eZleva mTeli sisruliT gamoamJRavnos
769
Tavisi unari _ moyvasisaTvis zrunvis unari. ibadeba namdvil, TvalsaCino
safuZvlebze dayrdnobili siyvaruli. amas ki logikurad mivyavarT baqarisa
da maikos SeuRlebamde. baqari arc mdidaria, arc garegnobiTaa gamorCeu-
li, magram aqvs is, romlis ganviTareba-ganxorcielebisaTvis Rirs brZola
_ da maikoc ibrZvis.
garegnulad ki yvelaferi ubralod gamoiyureba. saTevzaod midian ukve
oTxni. maikos da baqaris _ dedebi acileben mSvidi, idumali kmayofilebis
mzeriT. bolos gamcilebelTa Soris dgas maikoc (midian samni _ mama, mamas
amxanagi da baqari). maikos, tansruls, axla ukve sul Taviseburad lamazs,
Worfli mosdebia saxeze.
kacebi midian yayaniT, raRac sakiTxze kamaTiT...
idea: sikeTis fesvebi sikeTes aRmoacenebs.
27/XII. 57 w.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`maimuni maimunisa~

gaaxels Tvalebs. aris ase, Tvalebgaxelili, gatrunuli. sunTqvasac ki


ikavebs, ayuradebs, _ Cxuboben Tu ara saxlSi. _ degenerato! _ ismis koba
biZias xma. maSasadame, Cxuboben, da gaga isev daxuWavs Tvalebs. saxe eRrubleba,
tirili unda. magram rom itiros, ufro didi Cxubi atydeba. amitom aris ase,
TvalebdaxuWuli, gatrunuli. rom aRar sZinavs, imaze etyoba, Tvalebs axamx-
amebs. sul cotaze gaaxels, daaxamxamebs da isev magrad daxuWavs, isev ismis
koba biZias xma:
_ Sen amacale Cemi pastiani, degenerato?
_ Sen ekali xom ara gaqvs TavSi? _ epasuxeba vaJa, vaJa biZia.
_ rom amogamtvrev mag dakreWil kbilebs, maSin naxav!
_ vis amoamtvrev, fuyev!
_ midiT, Svilo, amoamtvrieT erTmaneTs kbilebic, cxvir-piric! _ iZaxis
axla papa. papa eleqtrosaparss CarTavs, ismis saparsis zuzuni. quslebis
pakapuki. deda Semodis da sarkesTan dgeba. _ deda! _ gaubedavi sixaruliT
wamoiZaxebs gaga. deda moixedavs. _ aravin ar dagaswros gaRviZeba, maimuno,
maimunisav! _ deda Tvalis upeebs ilurjebs saRebaviT, tuCebsac iwiTlebs,
Tmas ivarcxnis dedas kargi, rbili da Tbili Tma aqvs, _ ivarcxnis da xelis-
gulebiTa da TeTri TiTebiT SigniT ikecavs Tmis boloebs. aris _ deda! _
isev iZaxis gaga da loginSi dgeba, gaRimebulia, gabadruli, gamxdari muxle-
770
bi ki ukankalebs. _ daweqi, bebo mova da is Cagacmevs. _ Sen Camacvi ra, dedi-
ko! _ mcalia me SenTvis? mcaliaa? _ deda kidev iwiTlebs tuCebs, _ daweqi
axlave! gaga uxalisod iCoqebs, _ daweqi, rom geubnebi! gaga wveba, sabans
amoiwevs, cxviramde moitans, iyureba wruwunasaviT. deda welSi gamoyvanil
paltos icvams, TeTr berets ixuravs, win wamoiwevs lamazad.
_ deda! _ isev iZaxis gaga.
_ ra ginda?
gaga arafers ambobs, TvalebmiSterebuli uyurebs. deda uaxlovdeba,
lamazi, lamazi, wiTeltuCebiani. _ yvelaferi gaugone bebias! xom gaugoneb?
_ gaga arafers ambobs, miSterebuli uyurebs. deda daixreba, Sublze frTx-
ilad daadebs tuCebs. gaga gaxarebuli Semoxvevs kiserze xelebs. _ mxeco,
mxeco! _ uxeSad moiSorebs deda gagas, gabrazebuli isworebs Tmas. _ sul
amiwewe! gaga SeSinebulia, magram mainc eRimeba, Zalian kargi suni hqonda
dedis Tmas. deda moixedavs, _ maimuno, maimunisav! _ gagas ufro sevdianad
eRimeba. tirili unda, magram tirili ar SeiZleba. mama Sav miwaSi da mousav-
leTSia wasuli, es misi bralia, gagasi, amitom tirili ar SeiZleba. rom
itiros, yvelani aCxubdebian. dedac midis, Ronivrad miapakunebs fexsacmlis
quslebs. gagas ufro Zalian unda tirili. dgeba, wvalebiT gadmobobRdeba
sawolidan. SiSveli fexebiT gatyapundeba wina oTaxSi. iq papa dgas da isev
pirs i parsavs. miva gaga, miexuteba fexze. papa dahRimebs, _ gaiRviZe,kaco? _
gaviRviZe. _ koba biZia da vaJa biZia, didebi CanTaamoiRliavebulebi, gareT
gadian.
_ vaJa biZia! vaJa biZia!
vaJa moixedavs:
_ ooh! maimuno!
_ vaJa biZia! _ damtkbari RimiliT iZaxis gaga, _ momitan dRes buStebs!
(rame rom Wirdeba, gaga mxolod maSin eZaxis biWebs biZiebs). _ mogitan,
mogitan. _ wiTlebs? _ wiTlebsac, lurjebsac. _ vaJa kars moixuravs. papa
piris moparsvas morCeba. _ meca ra, pap! _ lida, modi, moxede bavSvs. _ papa
isev CarTavs saparss da gagas miuaxlovebs yurTan _ zu-zu-zu! _ iZaxis sapa-
rsi da gagas uxaria. Semodis bebia. Ronivrad mohkidebs xelebs iRliebTan,
aiyvans, aswevs maRla, gaga SiSvel gamxdar fexebs haerSi miiCnevs. bebo waiy-
vans da skamze daayenebs. _ ar gainZre, Torem mogkali! bebo tanisamosis
Tvis midis, gaga dgas, mere cota Caixreba. Semobrunebul bebias maameblu-
rad uRimis, _ maimuno, maimunisav, neta hgavde mainc adamians!.. - dauwyebs
tanisamosis Cacmas. Ronivrad acmevs. Caacmevs fexsacmelebsac. Camosvams
skamidan, gaiyvans saabazanoSi, Ronivradve bans jer pawawina xelebs, mere–
771
pirs. gaga ukan-ukan iwevs, WuWyunebs kidec. _ kargi, kargi! meyofa! _ ra geyofa,
ra!.. bebia Ronivrad Se uwmends xelebsac da pirsac. waiyvans, dasvams saW-
melebdalagebul magidasTan. miscems karaqian purs. daudgams Caisac da
ubrZanebs: _ es puric gaaTave da es Caic! _ gaga umweo TvalebiT axedavs. _
ras miyureb? _ didia. _ ai, didi, _ gaSlil xels aCvenebs bebia. gaga Wams. _
Cai TefSze damisxi! _ bebia usxams. gaga purs magidaze da debs, ixreba, TefSs
orive xeliT wamoswevs da Cais xrupuniT svams. TefSi rom daicleba, Tvi-
Ton moindomebs finjnidan Cais gadmosxmas, gadmoasxams kidec, magram naxe-
vari sufraze eRvreba. bebia dainaxavs: _ daRvare ara, maimuno, maimunisav! _
kidev kargi, rom maSin gamoivlis papa. Tbili qurTuki acvia, didia, didi.
daixreba, safeTqelTan akocebs da mere nel wki purts miartyams kefaze, _
Wame, Wame! _ etyvis isic. gaga Wams. papa samuSaoze midis. saxlSi mxolod gaga
da bebia rCebian. gaga sabavSvo baRSi aRar dadis. wiTela hqonda. misma
dasamiwebelma mamam maSinac ar naxa. gaga kidev didxans ar unda wavides
sabavSvo baRSi. fanjara yviTlad aris ganaTebuli. gareT mzea. bebia log-
inebs asworebs. gaga Cais smas morCeba. _ karaqiani puris narCens magidaze
tovebs. bebia dainaxavs. aiRe da gaaTave eg puri! _ gaga uxalisod aiRebs,
ugemurad kbeCs, midis fanjarasTan, miacurebs skams. adis zed, gareT iyureba.
gareT mzea. TuTis totebze beRurebi JivJiveben. iqve dgas basra. gaga skami-
dan Camova, ridiT moixedavs ukan. bebo ar Cans. frTxilad gamoaRebs kars
da frTxilad gadis. gareT namdvili mzea, cota susxia, magram namdvili
CaxCaxa mzea, mzis sunic dgas. gamoiqceva gaxarebuli basra, Seatotdeba mxre-
bze, civ drunCsac dahkravs loyaze, TiTqos akocebs. mere daudgeba win, Tvaleb-
Si Sehyurebs, cqmutavs, aqeT-iqiT aqanebs kuds. gaga karaqiani puris narCens
imas miscems. basra erT lukmad gadaylapavs. isev gagas Sescicinebs gaxare-
buli TvalebiT. gaga moexveva yelze. basra kargia, Tan grilia, Tan bewvebis
SigniT Tbili. sunic kargi aqvs.
_ giyvarvar, basra?
basras uyvars, uyvars. TaviT exuteba mkerdze.
_ me xom maimuni var basra, maimunisa?
_ Sen kargi xar, gaga, kargi. _ keTili TvalebiT eubneba basra.
_ hoo, basra?
_ ho, gaga, ho.
quCis mxridan raRac xmauri mova. basra swrafad Sebrundeba, Seabrunebs
yelze moxveul gagasac. iq rkinis WiSkarze dakidebul fostis yuTSi ux-
ilavi xeli gazeTebs yris. basra damSviddeba, ukana fexebze Cajdeba. Caixreba
gagac. yelidan ar uSvebs xelsa. loyas ucacunebs yurze. sasiamovnod slikina
772
yuri aqvs basras. sasiamovno siTbo da raRac Zala gadmosdis gagas sxeul-
Si. magrad mouWers yelze xelebs. hkocnis.
_ ui, ui, Sen galydi, aha _ ismis bebias gamwyrali xma da Ronieri xelebi
Sinisken miaTreven gagas. gaga jiutobs. basra dabneuli dgas. gaga tiris,
didi xmiT tiris. basra gaSeSebulo dgas. ver garkveula, ra xdeba qveyanaze.
naRveli udgas TvalebSi.
kari Caketilia. gaga iatakze goravs.
_ ar minda! ar minda! ar minda!
_ galurjda es sazizRari! galurjda
_ ar minda! ar minda!
amouwydes mamaSens jiSi da jilagi! amouwydes!..
`mTvaris asuli~, 1987

`malxazi~ (ixileT agreTve _ `baTuri~)

malxazi sofelSi cxovrobs. pirvel klasSi dadis. skolaSi wasasvlel-


ad rom emzadeba, CanTaSi jer saWmelebs Caawyobs, _ purs, yvels, vaSlebs, _
mere wignebs da rveulebs CaWyunavs. iseTi daberili da wiTeli loyebi
aqvs, vinc ki Sexedavs, yvelas uxaria, _ uh, Seni loyebis Wirimeo da zogi
hkocnis, zogi xels uTaTunebs, zogi ki, TiTqos unda moaglijoso, ise uWers.
malxazs Tavisi loyebi ar uyvars, magram amis gulisaTvis Wamas ver mouklebs.
miT umetes _ Tu mwvadia SesaWmeli, an xaSlama, anda, sulac da sulac qaTmis
xorci.
zamTari rom moaxlovdeba da siciveebi daiwyeba, yvelani Sin Seibude-
ben. malxazi ki yoCaRad daalajebs, xan ezoSi, xan baRSi. mama mSvild-isars
ukeTebs xolme, im mSvild isriT sul Citebs dasdevs. miepareba mokuzuli,
xan CaCoqilic, Cits, esvris isars, Citi gafrindeba, isari ki sadRac maRal
balaxebSi CaiCxrikeba. dabRunaobs im maRal balaxebSi malxazi, sul wix-
liT qelavs, isars daeZebs, Znelia isris povna, magram bolos mainc pou-
lobs.
wels erTi ambavi daemarTa. cota merideba am ambis moyola, meSinia
Zalian ar gamibrazdes, magram, rom ar movyve, esac ar SemiZlia.
baRSi mamas Tivis bululi edga. noembris bolos, Wirxlebi rom daiwyo,
is bululi mamam vasiko Zias misca. vasiko Zia Tavis „ziliT“ movida, manqana
RobesTan moayena, TviTon Zaraze axta, mama ki baRidan awvdida. mTeli is
bululi erT gzobad daudes. daqoqa vasiko Ziam da waiRo. darCa mrgvalad
773
Savi nabululari. im nabulularze Citebi modiodnen. bevrni _ asni, aTasni.
ho, malxazi egre ambobda aTasnio! aba amden CitTan mSvild-isriT ras gaxde-
boda, gamoitana didi lasti, Seuyena joxi, joxs sarecxis Toki gamoaba, mag-
ram Toki verc saqaTmemde miswvda. maSin ra moigona, _ gamoagora erTi
ZirgamocveTili godori, SeZvra Sig, Tokis boloc Sig SeaZvrina da iqidan
dauwyo Citebs TvalTvali. cota xanSi esec ar ikmara, _ godori idayvebs
da muxlebsa mtkenso, _ marnidan mamis Zveli palto gamoitana, godorSi
gaago, wawva zed rbilad da axla ukve RimiliT ganagrZo Citebis TvalTva-
li, _ imaze eRimeboda, es ra yoCaRi da moxerxebuli varo. Citebi ki modiodnen,
mofrindebodnen Robeze, dasxdebodnen da isxdnen, xan gzisken iyurebodnen,
xan godrisken. raRacas gadasZaxodnen erTmaneTs. _ Jiv-Jiv! _ daiwyebda
erTi _ Jiv-Jiv! _ miugebda meore. xandaxan erTi adgilidan meoreze gadaf-
rindebian, Zirs ki verc erTi ver bedavs Camofrenas. daiRala malxazi, daeR-
ala idayvebi, kiseri da weli. gverdze dawva, Tavi moxril mklavze dado, _
ase viqnebi, ase vuyureb Citebso! uyurebda. Citebi mainc ar modiodnen, ma-
gram mere, bevri, bevri Citi mofrinda erTad. dasxdnen, daiwyes sakenkis
kenkva, xtodnen, frTebs maRla swevdnen, TaxTaxebdnen, niskartebs aRebdnen,
Wamdnen marcvlebs, yelSi eCxirebodaT. Tvalebidan cremlebi mosdiodaT.
sixaruliT gulma cema dauwyo malxazs. mozida Toki, gamoswia, gamohkra,
magram Rone ar eyo, lasts joxi ver gamoacala. gaukvirda, Tavis Tavze
gabrazda, isev gamohkra, magram aSkarad igrZno, Rone arc axla eyo. Citebi
arxeinad ganagrZobdnen farTxals da sakenkis kenkvas. erTxel kidev gamo-
hkra Toks, magram imis magivrad rom lasti Citebs wamomxoboda, TviTon
wavida maRla maRla, haerSi, da umweobisgan tirili daiwyo.
Turme ra momxdara. dasZinebia iseve, godorSi, daRamebula. moukiTxavT
mezoblebSi, ver upoviaT, amtydara, erTi vai-viSi, _ mere jambazis biWs uTq-
vams. malxazis dedisTvis, _ kaco, baRSi davinaxe, raRaca godors awvalebdao,
Cemi Citebi vin gauSvao. aiRes farani, miirbin-moirbines baRi da naxes godor-
Si daZinebuli.
maRla-maRla rom wavida haerSi, Turme jambazis biWma aiyvana. tiriliT,
kidev, sasiamovno Zili rom daufrTxes, imitom tiroda. sxvebi icinodnen,
malxazi kidev tiroda.
_ Sin rom SeviyvaneT, Wirxli hqonda modebuli tansacmelzeo, _ uTqvia
jambazis biWs, magram malxazs arc yeli astkivnia, arc surdo damarTnia.
tyuilad ki ar ari tyviasaviT CamZimebuli da loyebdaberili! cota ki
scxvenia am ambisa. Tu gareT etyvis vinme: _ rogor iyo, malxazi, godorSi
rom dageZina da Wirxli dagedo zedo.
774
malxaz Tavs CaRunavs, magram, Tu es ambavi Sinaurebma gaaxsenes, vai xesa
da qvas, rac xelT moxvdeba, yvelafers dauSens. rom daimalos mTel saxls
dairbens. mec Sinauri var da amitom merideboda am ambis moyola. kidev
kargia, jerjerobiT marto erTi fanjara Catexa. is erTi SuSa hqondaT da
imiT Casves. exla yvelani unda veridneT.
15XII.76. ujarma
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5; 1978 w Jurnals `dilis~
#3-Si daibeWda am moTxrobis sxva varianti saTauriT `baTuri~

`maimunebi~
Âûíüòå ìîþ äóøó, êàëåêè è íèùèå, èáî
íå â íåé áîëüøå äàæå æåëàíèÿ æåëàòü!
i.bunini “Òåìèð-Àêñàê-Õàí”
weli iyo saSineli 1943, Tve _ marti. dekemberSi 16 wlisa gavxdi, qarxana-
Si vmuSaobdi, jerac isev mowafe merqva. taganrogeli lonia kudriavcovi
da me vmuSaobdiT erTad. am kudriavcovs saxeli TiTqos arc rqmeodes,
yvelani kudriavcovs veZaxdiT. Cemze cota didi iyo. iqve qarxanaSi eZina
xolme gaTbobis radiatorebis Ziras. tili exvia _ dazgaze scvioda TeTr-
ad. TviTmfrinavis kapotis nawilebs vamoqlonebdiT. kudriavcevs pnevmat-
iuri CaquCi eWira, me xelis grdemli. amovuyridi winaswar gakeTebul naxv-
retSi moqlons, daviWerdi qvemodan grdemliT, kudriavcovi kidev im Caqu-
CiT daatetkavda Tavs.
ucnauroba iyo is biWi, mTel dRes xuT sityvas Zlivs ityoda. bevrs mun-
jic egona. me enad viyavi gakrefili. saSineli rusuliT, magram mainc vyve-
bodi Cvens mTebze, Wiuxebze, mdinareebze, murwebze, jixvebze, daTvebze. kudri-
avcovs xandaxan gaunaTdeboda saxe.
Tu qarxnuli burRebi ar gvqonda, gvqonda foladis mavTuli. im mavTuls
movWridiT burRis sigrZeze, wvers gavubrtyelebdiT, mere Carxis salesav-
iT SubiviT avuwyobdiT pirs, CavamagrebdiT drelSi da midi! _ imiT vxvret-
diT duraluminis nawilebs. dilis 9 saaTze viwyebdiT saqmes da meore
dilis 9 saaTamde vmuSaobdiT. ori Sesveneba gvqonda, dRisiT pirvelze da
RamiT Tormetze. Ramis Sesvenebaze viZinebdiT, Sevi parebodiT samRebro
saamqroSi (iq kargad Tbiloda), SevZvrebodiT aTasi xaraxuris qveS da
tkbilad viZinebdiT. pirvel saaTze Cveni saxelosnos ufrosi maRali griSa
WolokiT gviCuCxunebda siRrmeebSi da dagvyviroda. zogjer iyenebda wylian
Slangsac. o, wyali cudi iyo. kidev kargi, rom erTi dayvireba da Slangi
775
sxva mxares gadahqonda.
qarxana iyo soRanluRTan. me vcxovrobdi naxalovkaSi. ra dro dasWird-
eboda maSin wasvla-wamosvlas?! muSaTa matarebeli ki iyo, magram xdeboda,
rom imaze an ver vaswrebdi, an Tavad modioda didi dagvianebiT. maSin
tramvaic „sagangebod gvRupavda“, xuTjer mainc amovardeboda liandagidan.
Cemi patara, Zalian patara oTaxi 43 wlis gazafxulze marto me mqonda daT-
mobili. Cemi da raRac praqtikaze iyo gagzavnili, deda sakolmeurneo sam-
uSaoze iyo wasuli, nakveTi rom ar CamoerTmiaT sofelSi. me Zalian miWir-
da, 700 grami Savi puri, talonebze rom gvaZlevdnen, erT Wamaze myofnida.
gmirad meCveneboda Tavi, Tu orad gavinawilebdi. kidev kargi, rom jer
isev mowafeebs, TiTo jam wyal-wyala sups gvaZlevdnen dRis Sesvenebaze.
xandaxan vyidulobdiT tafaze gamomcxvar lavaSsa Tu kvers, rusebi „piS-
kas“ rom eZaxian. es ormocdaaTgramiani kveri 10 maneTi Rirda. xelfass
viRebdi 400 maneTs, Tu raRac miaxlovebiT magdens. oTxasi maneTiT SemeZ-
lo fuTis nasamedi xorblis yidva, isic sadRac kaxeTSi.
ho, qarxnidan dilis 9 saaTze gamosulebi, meore dilis 9 saaTze isev
samuSaoze unda vyofiliyaviT.
fexsacmeli mudam daxeuli mqonda, piri gauparsavi. mivedi erTxel Cveni
saxlis patronTan, vaCvene fexsacmeli, _ dakereba minda-meTqi, sami Tumani
vTxove, Camova deda da mogarTmevT-meTqi! sinamdvileSi bazruli purisaTvis
mindoda is fuli. martSi Zalian icis moSiveba. saxlis patroni qali meore
sarTulze amaval kibeze ijda, raRac Tesls arCevda, gverdiT wyliT savse
grafini edga.
gaavsebda xolme im grafins ezos onkanze, moiwafebda da iqve svamda
Ronivrad. autydeboda sicili, _ ise vsvam, TiTqos zurgieliT viyo gamaZ-
Rario _ zangiviT Savi qali iyo, dabali, msuqani. mxolod Tvalebi da kbilebi
uelavda TeTrad. daiwyobda xelebs muxlebze misi dedamTili, _ ramdeni
weliwadia da mainc meCveneba, erTad rom wvanan, Cemi biWic SeRebili adgeba
diliTo. rZali icinoda, dedamTilic. mxolod sxvadasxvanairad, rZali
TiTqos kbilebs ufro akraWunebda..
_ genacvaleo, _ miTxra Savma saxlis patronma, _ dilas wavida durmiSx-
ani gorSi da puris fulis - meti kapiki ar dautovebia, Tu gvqondes da ar
mogce, gavqvavdeo.
davijere, mis naTqvams rogor ar davijerebdi! keTili, xelis gammar-
Tavi qali iyo, sul locavda yvelas da yvelafers irgvliv. meuRlec keTili
hyavda, vaJkaci, gaWirvebuli mezoblebis didi Semwe. erTi eg iyo, dilas uTe-
nia midioda samsaxurSi da RamiT gvian brundeboda. aTasSi erTxel Tu
776
movkravdiT ezoSi Tvals, SeuRebavs, energiiT savses, da Cvenc gveRimeboda.
wamovedi sircxvilis WianWvelebdaxveuli, Sevweqi sabanqveS da SeviyuJe
wignic. sabas „sityvis konas“ vkiTxulobdi, cota CameZina. Sebindebisas wam-
ovdeqi, puris maRaziaSi wavedi. iq xvewna-mudara iyo saWiro da SeiZleboda,
meore dRis talonzedac moecaT puri. gamyidvelma iseTi TvalebiT Semomxeda,
megona, panRuris kvriTac gamomagdebda, magram uceb braziT aiRo makrateli,
moaWra Cems baraTs taloni, braziT amiwona puri, movdiodi, movrbodi. nax-
evari iqve SevWame, gzaze, naxevari dilisaTvis Sevinaxe. dilas, avdeqi Tu ara,
purs movefere. patara iyo da gemrieli. gamorCeviT gemrieli _ navTquraze
SemTbar sul cota zeTTan erTad. xalisiT wavedi qarxanaSi, mTel dRes da
Rames iq viyavi. meore dilas wamovedi. muSaTa matareblis mosacdelze
Tanasofleli biWi Semxvda, Tanaklaseli, Zmakaci, goga. orivem gavixareT.
wamodi-meTqi CemTan. iyoymana, magram bolos dameTanxma. avediT naxalovkaSi.
qari uberavda, winwklebi mohqonda. Cvens ezoSi aravin iyo. kaklebi mqonda,
mTeli ociode, magram vinaxavdi, uceb rom mama momadges, ra unda vaWamo-
meTqi. is kaklebi gavimete ZmakacisaTvis, davamtvrieT, cota zeTSic movSuS-
eT, tortiviT gemrielad vWameT. mere davweqiT, daviZineT.
ise gveZineboda, daRameba verc ki gagvego. Tumca ra, sxva drosac ase
meZina xolme, karga Ramemde. RamiT gaRviZebuli, sadRa unda wavsuliyavi,
isev loginSi vrCebodi. patara lampa mqonda, SuSis magivrad milad mox-
veuli rveulis furceldadgmuli. mis Suqze vkiTxulobdi, o, RmerTo, rogor
vkiTxulobdi! kakuni atyda karze, gavaxile Tvali, raRac mrgvali, Zlieri
sinaTle idga karSi.
_ gaaReTo!
wamovdeqi, kankaliT gadavatriale gasaRebi, gamovaRe kari. Semovarda
koverkotis qviSisfersawvimariani, Cekistisqudiani kaci. gvari SemekiTxa.
vuTxari, sa xelio. esec. gamomiSala da mxeTqa sila saxeSi. es vin ariso, Sen
vina xaro, ekiTxeboda gogas. gogam Tqva, _ amxanagi varo, gauSala da imasac
gaulawuna saxeSi, _ cxovrobT amxanagebiT, dostebiTo.
_ gamoiwieT karisaken, aq dadeqiT, CasxediT, saxli unda gavCxrikoTo.
raRac qaRaldic dagvanaxa. ori milicieli edga ukan, erTs xelfarani eWira.
sawolebs ecnen, skivri wamoaqcies.
_ sada gaqvT radiomimRebi, _ Camisisina yurTan,
· berlins rom usmenT, faSistebo.
_ ra radiomimRebi?!
_ raa? isev gamilawuna, _ vagonebs rom texamT da mere faSistebs usmenT.
yurebi damigubda, TiTqos gulis revac vigrZeni. oTxi Tu xuTi dRiT
777
adre Cveni saxlis patronebis biWma gordam gayviTlebul qaRaldSi gaxve-
uli raRac aitana saxlis ukan, baRSi. Tvalebzec etyoboda, rom raRac damai-
nteresebeli mihqonda. avdeqi, gavedevne, jer gamomcdelad miyurebda gor-
da, gaxveuli ukan eWira, mere naZvis qveS Semiyvana da iq gavxseniT. es iyo
mozrdili wignis odena radiomimRebi, namdvilad sazRvargareTuli. ra
knopze ar davaWireT xeli, rogor ar vaWanWyareT, xma ar amouRia. maSin
gordam isev gaaxvia da waiRo, Sin ar autania, sadRac waiRo.
es iyo, magram ra SuaSi iyo vagonis gatexva?
Cekistisqudianis muSti TiTqmis sul Cems cxvirs exaxuneboda. mCxrekavebi
aSkarad verafers iseTs ver poulobdnen.
karSi mdgariyo mezobeli moxuci qali.
_ ui, nu scemT, eg kargi biWi ariso, _ wamoiZaxa TiTqmis tiriliT.
_ kargi maSin aris, loginSi rom wevs da fexebs aRar aqanavebs, _ miugo
ufrosma. _ Tqvi, sada gaqvT naZarcvi da fuli! _ isev Camisisina, _ axla
TmaSi mwvda da Ceqmis wverebi damiSina kanWebSi.
_ vaime, Sviloo, _ wamoiZaxa mezobelma. Cekistma mkacrad ubrZana, _ wa-
diT aqedan swrafado.
Cxrekva didxans ar gagrZelebula, anda ra iyo gasaCxreki erTi bewo
oTaxSi! _ CaicviTo! CavicviT, me da goga win gagvigdes. Cveni kari daketes,
daluqes or adgilas. TiTo panRuri ezoSi mogvayoles.
quCaSi Turme Savi manqana gvicdida, Cven uknidan agvrekes, milicielebic
iqidan amovidnen, ufrosi win Cajda da wavediT.
migviyvanes Tbilisis vagzalTan, agviyvanes farTo kibeze, gavuxvieT marcx-
niv, isev CavediT cota mokle kibeze, raRac cariel oTaxSi Segvrekes, sina-
Tle Cagviqres. amaod vexvewebodi ufross gogaze, _ eg dRes sruliad SemTx-
veviT aris CemTan,magas nu awvalebT meTqi. ufrosma amaze ori siliT mi pa-
suxa, erTi aqedan, meore _ iqidan.
viyaviT im bnelSi, siciveSi. maRla raRaca mqrqali Suqi iyo, Camtvreu-
lic iyo erTi SuSa. Camtvreuli! magram dablac rom yofiliyo, maSin mainc
gavbedavdiT rames? ara mgonia. sicive ki kargad Semodioda im SuSaamoRe-
buli fanjridan. viyaviT erT kunWulSi miWyunulni, gvakankalebda, gvTv-
lemda kidec, sul raRac wuTobiT, gavaxeldiT Tvalebs da vcdilobdiT, kanka-
lis Seokebas.
sinaTle ainTo, Cveni oTaxis karTan viRaca movida, gaaRo, me damiZaxa,
wamovdeqi. wavedi mTvraliviT, barbaciT. buSlati da qudi aq datoveo. ga-
vixade buSlati, miveci gogas, miveci qudic, karidan rom gavdiodi, panRuri
miviRe, gaswordi welSio. gavswordi. gamatara derefani da SemiSva. sufTa,
778
gakrialebul kabinetSi tyavgadakruli savarZlebi idga, wiTelmaudgada-
farebul magidasTan is ufrosi ijda, me rom wamomiyvana. aRarc qudi exura,
aRarc sawvimari ecva.
_ dakiTxvas awarmoebs suqiaSvili, gamomZiebeli, _ Tqva im ufrosma, _
Seni gvari, saxeli, mamis saxeli, dabadebis weli, adgili. sad swavlob? sad
muSaob?
xazebian sufTa qaRaldze iwerda yvelafers. rom gaigo qarxanaSi vmuSaob-
di, Tanac saaviacio qarxanaSi, wamodga, axlos movida Ceqmebis WraWuniT.
_ iseT adgilas gimuSavnia, Sen ukve tyuili aRar gekadreba. gorda max-
aSvili Senc gadebs xels, Senc iyavi im saqmeSi, dekembris ToTxmets, samuzeu-
mo vagoni rom gatyda da Zvirfaseuloba iqna gatanili. vin iyo kidev ori
sxva, zeqsze rom ideqiT. gulaxdiloba bevr karg rames SegZenT. Cven egec
viciT, magram Seni sialalmarTle gvainteresebs.
_ ra vagoni, ra zeqsze, araferi vici.
_ ar ici, ara?
„rom momklan, radioze sityvas ver damaZvrevineben“. vfiqrobdi da
vamagrebdi xel-fexs.
_ ar mesmis, razea laparaki.
_ am mxridan ar gesmis? _ Semomcxo yurSi sila.
me simwriT Cavixare, rogorRac marjved amomkra muxli saxeSi. cxviri-
dan TqrialiT wamomivida sisxli. wavida, dajda magidasTan, ujridan am-
oiRo da magidaze dado priala „brauningi“, me cxviridan wamosuli sisx-
lis SeCerebas vcdilobdi, damilba cxvirsaxoci. isev _ wamovida Cemsken.
winaswar daviwie ukan.
_ modi aq!
vyoymanobdi.
_ modi aq, _ Tavis fexebTan miTiTebda suqiaSvili. mivedi.
_ arc saaTi ginaxavs ara, maxaSvilebTan, didi oqros saaTi.
cxvirze xeli mqonda miWerili, ise viqnevdi Tavs. wamtaca xeli qoCorSi,
damiSina Ceqmis wverebi kanWebSi. aSkarad vgrZnobdi, rogor Wrida is Ceq-
mis wverebi kans, rogor Camdioda fexsacmelSi sisxli.
_ arc faSistebisaTvis gismeniaT, ara, rogori qarTuliT WikWikobdnen, _
movdivarT Tqveni ganmaTavisufleblebi, aba, Tqven iciT, rogor dagvxvdebi-
To.
ukve aRar mesmoda, reebs mekiTxeboda, mcemda da mcemda, bolos erTi
muSti wertiliviT damasva gulis kovzTan, veRar amovisunTqe da Cavikrife.
derefanSi movedi gonT. milicieli mimaTrevda, me vtirodi. yvelaferi
779
mtkioda, sisxliani kanWebi swrafad misivdeboda. simwriT kedelze vaxax-
unebdi Tavs.
axla goga gaiyvanes. gogasaTvis mxolod oriode sila ekmarebina su-
qiaSvils. SuaRame iqneboda gadasuli, me isev gamiyvanes, magram axla ukve
sxva kabinetSi SemiRes kari. aq lurjpijakiani (TeTri wvrili zolebiT)
tanaxovani kaci ijda, wiTeli halstuxi ekeTa, aSkarad qarTveli iyo, magram
rusulad melaparakeboda, Tanac Zalian nela. imas ar ucemia, piriqiT, Zalian
mSvidad amixsna, rom gvbraldeboda samuzeumo vagonis gatexva, romlis ori
eqsponati aRmoCnda maxaSvilebis binaSi. muSa kaci viyavi, komkavSireli, me
valdebuli viyavi, davxmarebodi sagamomZieblo organoebs.
isev amivarda tirili. gaiRo kari, Semovida suqiaSvili, gaRimebuli mivida
magidasTan mjdarTan, raRacas eCurCuleboda karga xans, movida CemTan, er-
Tic gamifxaWuna Sig yurSi, _ ici, razedac gilawuneb amaso. o, im Ramis Semdeg
am yurma mravaljer Semaxsena Tavi.
gamiyvanes, davegde.
dilas naxevari Savi puri Semogvawoda viRacam. iseT dReSi mqonda ybebi,
ver vReWavdi. mainc SevWameT is puri. saRamomde veyareniT iq, im oTaxSi,
gareT JivJivebdnen Citebi. saRamosTvis suqiaSvilTan Semiyvanes isev.
amjerad nikapSi momkida xeli da Tavi amawevina, is kaci daxatuliviT warmo-
midga win. raRac lamazi da did kacuri iyo masSi.
_ waeTrieT axla da isic ki ar wamogcdeT, sad iyaviT da risTvis, Torem
gagierTianebT Zval-rbils.
raRac patara qaRaldebi mogvces, samsaxurSi misatanad. gasaRebic Cama-
bares. milicielma gagviyvana. jer sapirfareSoSi Segvreka, pirebi daibane-
To. davibaneT, viTom CamovsufTavdiT, mere migviyvana im milicielma kibem-
dis, imanac gviTxra:
_ icodeT, munjebi xarT.
goga aRar wamovida CemTan, Zalian cud gunebaze iyo, me memduroda, ra
Tqma unda. Zlivs avedi daCeCqvili da dasiebuli fexebiT Cvenamde. mxolod
ori moxuci damxvda ezoSi. kankaliT mekiTxebodnen, ra moxdao, ra undo-
daT Sengano. me biWebi movikiTxe _ gorda da goglika. isini jer ar Candnen,
magram xma iyo mosuli _ imaTac aTavisuflebeno. patar-patara saWmelebi
Semomawodes, vWame, oTaxis dalagebaSic momexmarnen. davweqi. CamTvlemda
da SemkrTali gavaxeldi Tvalebs. CamTvlemda da suqiaSvili gamiWaxuneb-
da silas. mibrundeboda kudriavcovi, CaRunavda Tavs da iRimeboda TiTqos
TavisTvis.
Cveni ubnisken ki ecxovra im kekluc jalaTs, suqiaSvils. ramdenjerme
780
Sevxvdi, omis drosac, omis Semdegac. mcnobda. wamoiRebda xels, TiTqos da-
nis garWobas mi pirebda mucelSi, _ vuho! ver gagimarTldaT imedebi, ver
mogividnen Tqveni germanelebio.
me bevrs verafers veubnebodi, isic aforiaqebuli midioda. stalinis
sikvdilis Semdeg mTlad Seicvala. forma aRar ecva. Zalian dapataravebu-
li iyo, Zalian daglaxavebuli, Zlivs moaTrevda fexebs. bolos rkinigzis
saavadmyofos ezoSi Sevxvdi. koWl qals mohyavda, raRac cudad iyo galur-
jebuli, isic da misi Sarvlis ubec. gamaCera brZanebis kiloTi, qali daswia
ukan, sacodavi qali, TviTon TiTqos tribunasTan modga:
_ maimunoba yofila yvelaferi, maimunebi vyofilvarT Cvenc, yvelani...
rasa gcemdi, an Sen ras iklavdi Tavs... an is, gorda... visa vxedavdiT dam-
fasebels. ara sjobda _ erTi ubralo tyvia frontze da davexutebodi ase
miwas.
daiwia da mere mowyvetiT wavarda Zirs.
qalma Sehkivla, mec wavexmare, Zlivas davayeneT fexze. Sefiqrianebulebi
iyurebodnen gamvlelebi, morboda TeTrxalaTiani qalic. suqiaSvils or-
totad Camosdioda cremli. tuCebi grZlad hqonda gamoSverili, TiTqos im
tuCebiT cdilobda cremlebis daWeras. isev miiwevda dabla, ganze asavsavebda
kidurebs _ marTla Zalian hgavda maimuns.
me? mec vgavdi maimunebs, Tu ara? iq, im wams, sarkes vin momcemda. muxleb-
isa da idayvebis erTmaneTTan siaxlove da raRac uCveulo mimotana ki cud
gunebaze mayenebda. amaSi aSkara iyo raRaca maimunuri.
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6.

`mama~

_ rad iqceviT, Svilebo, egre. codo ara var, rogor viarsebo, mec xom
mWirdeba, viRaca miyvardes qveyanaze.
gamomcemloba `palitra L~, 2012, t.6.

`mama~ (samagido rveulebidan)

me ar minaxavs misi Wiani kbilic ki. wavida mTlad, axalgazrda, saxenaTe-


li, janmrTeli, sayvareli, da aseTad darCa CemSi. erTaderTi scena misi
uqeifod yofnisa: – yeli stkiva, ylapvas uSlis, dgas CvenTan, sofelSi, wina
781
fanjarasTan, svams cxel rZes da iyureba gareT. gareT ki wvims, ca Camodis
dedamiwaze.
.....................
ho, dapatimrebidan TiTqmis ori wlis Tavze vnaxe nawamebic - dapat-
aravebuli, damdnari, dakoWlebuli, wvergauparsavi da Rimildalewili, ma-
gram es gagrZelda mxolod ramdenime wams da man ver moaswro mamaCemad
gaxdoma.
mxolod axla, Tavad siberisgan midrekilTan, modis - xSirad da memu-
dareba im tanjuli TvalebiT. dRes - Tu xval albaT gavuReb kidec samuda-
mo kars.

`mama da qaliSvili~ (Canawerebi samagido rveulidan)

oqtombris miwurulis mzis qveS, nasTvlevis moTenTil ferebSi, usaqmuro-


biT miyruebul soflis patara sadgurze, TaxTaxiT, JrJolviT Cerdeba cis-
feri eleqtromatarebeli. gzis iqiT, wiTelsaxuravian saxlTan yviTlad-
Cagubebul akaciebidan gamodis yavarjens dayrdnobili TeTri berikaci _
TeTri friala qudiT, TeTri daSvebuli xalaTiT. wamoRunuli, Tvalebzex-
elmoCrdilebuli iyureba matareblisaken. gamova Savosani tanswori ded-
aberic. isic xels iCrdilebs, is TiTqos ubralo cnobismoyvareobiT. ma-
tareblidan ki maTken wava tansruli, kargadCacmuli axalgazrda qali. xe-
lCanTisagan odnav gverdze gadaxrili, midis, mialivlivebs mzisfer Tmas,
mzisferive kabis Txel kalTebs, Rimils miifens win.
berikaci Tvalebidan icilebs xels, energiulad swevs maRla da _ iq,
maRla, aqanebs, afarTqalebs. aseve aqanebs xels matareblidan Camosuli
qalic.
matarebeli ki midis.
dedaberi maRlaaweul xelSi eWideba berikacs, raRacas arigebs. berika-
ci ufro energiulad iqnevs xels, adgilzedac ki xtis, ismis misi xmac:
_ aoee!..
`mTvaris asuli~, 1987

`mama da Svilebi~

...am ambavs marto Tqven giyvebiT, _ meubnebi es patara biWi, naRvliani


Tvalebi cremlebiT evseba da RinRlmoreuli zeda teCi uTrTis. _ imitom
782
ki ara, rom gamamarTloT. ubralod. iqneba Tqven miTxraT, rogor unda
movqceuliyavi, an amis Semdeg rogor unda moviqce. xandaxan mgonia, rom
yvelaferi sizmari iyo da damaviwydeba-meTqi, magram rom ar maviwydeba?
rom yvelaferi mis sinamdvileze metyvelebs?!
mesame dRea, sadilis gemo ar minaxavs. mxolod purs movitex da imas
vlolRni. isic saSinlad mware meCveneba. mainc vylapav, radgan minda meti
simware vigrZno. minda tkivilic vigrZno. cariel taxtze vwvebi, TiTebs
vikvnet da TiTqo amiT cotaoden Svebas vgrZnob.
deda sul tiris. TengizisTvis aRar varsebob. xmis amouRebliv valageb
wignebs CanTaSi, mivdivar skolaSi. vbrundebi, vjdebi baRSi da iq vmecadin-
eob. minda wavide, sadRac gadavikargo, magram skola? merve klasSi mainc ar
viyo! sul oriode Tve mainc ar mqondes darCenili damTavrebamde!
esec ar iyos, ded-mama mecodeba. gansakuTrebiT mama. arc is miyurebs
saxeSi, magram·vgrZnob, rom es Tvalis arideba ufro sircxvilisaa, vidre
sayveduris. mama... ai, amiT unda damewyo es mbavi. mama miliciaSi msaxurobs
moxuci ar aris, magram motexilia. sxva rom ara iyos ra, sami mZime Wriloba
aqvs miRebuli frontze. ar vici, rogoria samsaxurSi. me mxolod imis Tqma
SemiZlia, rom ramdenime qebis sigeliTa da fasiani saCuqriT aris dajil-
doebuli. Sin ki...
Sin rom modis, amas alayafis xmiTac vgebulobT _ alayafi Wrialebs da,
rodesac mas mama hxuravs, es Wriali nelia, neli. TiTqo am xmiT unda Seity-
os _ yvelaferi rigzea ojaxSi, Tu ara.
erTxans ezoSi rCeba. miivl-moivlis. mavTuli egdeba _ gaasworebs,
daagorgolebs da meseze dakidebs.·aguri egdeba, an qva _ kuTxeSi misdebs.
baRs gadaxedavs _ wyali xom ar moswyurdao. aiRebs Slangs da rwyavs _
gulmodgined, Taviseburi netarebiTac ki.
TiTqmis yovelTvis muxlebis tkivils uCivis, magram dasasveneblad da-
jdoma rasa hqvia, namdvilad ar icis. usardafod Zalian gagviZneldebao,
Tqva SarSan am dros, da im dRidan daadga _ texs da texs im kldes, romelzec
Cveni saxli dgas. _ zogjer me vexmarebi. oriodejer davartyam weraqvs,
magram mifrTxildeba _ Tavi daanebe, emand rame ar itkinoo. yvelani rom
davwvebiT, is isev fexzea. ramdenjer SemimCnevia: mova, fexsacmelebs gagvis-
injavs _ garRveuli xom ara aqvTo. Sarvals sinaTleze gaxedavs _ saj-
domTan xom ar gaswyalebiaTo. xalaTis saxeloebs idayvebs mousresavs...
diliT gzisa da sauzmis fuls miscems Tengizs. mec mkiTxavs _ Senc xom ar
gWirdebao, da Tu dedas xeli-xelT ara aqvs, is mogvimzadebs saWmels. dagvisx-
ams, purs dagviWris, paltoebs Camogviwmendavs...
783
laparaki TiTqo umZims. ar uyvars Tqma _ dRes es gadamxda da es. magram
zogjer, vaxSmobisas, lukma gauCerdeba, Tvals erT wertils miaSterebs. ra
dagemarTa? _ ·hkiTxavs deda. da maSin Zlivs ityvis: erTma qalma fuli
dakarga da imisi codviT viwvio, am dros, vatyobT, sindisi hqejnis, Tavs
damnaSaved grZnobs.
deda orTaWalis bambis sarTav fabrikaSi muSaobs. uTenia dgeba. sauzmes
gvikeTebs, gvirecxavs, gviuToebs. faTa-fuTiT garbis samuSaoze. saRamos isev
samzareuloSi fusfusebs, xexavs, akowiwebs. mere sakerav manqanasTan jdeba
da keravs _ xan Cvens raRaceebs, xan mezoblebis kabebs.
Tengizi universitetSi swavlobs.
me, rogorc giTxariT, merve klasSi var.
vinc ar unda Segvxvdes, yvela imwamSive gvatyobs, rom Zmebi varT. es mec
vici, rom Zalian vgavarT erTmaneTs. gansakuTrebiT cxvirebiT. mec paWua
cxviri maqvs da Tengizsac. xalic erTsadaimave adgilze gvaqvs, marcxena
warbis boloze.
roca isic Cvens skolaSi swavlobda, Zalian xmirad gvxedavdnen erTad.
erTad davdiodiT skolaSi, stadionze, sportdarbazSi, kinoSi... maSin sala-
parakoc bevri geqonda. xan Tengizi miyveboda wakiTxuls da gagonils, xan
me. vkamaTobdiT kidec.
magram skolis damTavrebis Semdeg uneburad davSordiT.
mere rogor gvixaroda, medali rom miiRo? TiTqo Cemi damsaxureba
yofiliyos _ ucabedad gaRonierebulad meCveneboda Tavi. dedam xom yovel-
gvar zomas gadaaWarba. ramdenjer SemimCnevia: elaparakeba mezobels da
uceb CaurTavs: enicvalos deda Cems Tengizs. imas araferi ar gauWirdeba,
medalosania, ugamocdod miiReben umaRlesSio. mama, rogorc yovelTvis,
arafers ar ambobda, magram rom siamovnebda, cxadi iyo. RamiT morigeobas
mouxSira, yovelnairad gvayairaTebda, da seqtemberSi, roca Tengizi stu-
denti gaxda, Zvirfasi kostumi uyida _ lurji bostonis, Tavisive zolebiT.
Tengizi erT-or Tves bejiTobda. droze midioda leqciebze, droze brun-
deboda Sin. werda, kiTxulobda. mere nel-nela SeuSva xeli. pirvel leq-
cias TiTqmis yovelTvis acdenda. gvian iRviZebda. adgeboda da daiwyebda
zmorebas. rodis-rodis daibanda pirs, rodis gadaivarcxnida Tmas... Wyan-
viT miujdeboda sufras, ugemurad ikikneboda da buzRunebda. aRaraferi
aRar moswonda _ arc saWmeli, arc mirTmev-morTmeva.
gaalaRlaRebda lobioSi kovzs da ityoda:
_ curviT Tu daiWer marcvlebs.
deda wuxda, Tavgza ebneoda da cremlebi ereoda.
784
_ ginda erbokvercxs mogiwvav? _ ekiTxeboda frTxilad.
_ erbokvercxi, Torem...
uaresad manWavda saxes. aiRebda da, TiTqo viRacis jibriT, pirdapir
maTlafiT xvrepavda wvens.
ramdenjerac ki plexanovis gamzirze momixda gavla, imdenjer kedels-
ayulebuli, jbeebSi xelebCawyobili da pirSi papirosgaCrili vnaxe. mas-
Tan erTad aTi sxva mainc idga, mTeli xmiT lazRandarobdnen, xarxarebdnen
da trotuarze i purWyebodnen.·
me `wi pukad~ viqeci, is „fiqstulad~.
Semxvdeb·oda romelime misi ambanagi da damiZaxebda:
_ wi puk, sad aris Seni fiqstula Zma?
TiTqo saxiTac Seicvala. raRac moTenToli gamometyveleba miiRo. ai,
mwklart rames rom SeWam da enas veRar abruneb, iseTi laparaki dasCemda,
quds warbebamde ifxatebda, xSirad Tvreboda, daTvreboda da miyviroda:
_ damideq, gaSale xeli!.
me xels vSlidi, is ukan iwevda Ra mowyvetiT mirtyamda xelisgulSi. · ·
deda iRimeboda. mama, TiTqo ver vxedavo, gverideboda. Tu xandaxan ity-
oda: Svilo, Rvinis smas zoma undao, Tengizi dacinviT Sexedavda da damrige-
blur kiloze miugebda:
_ Sen, mamaCemo, eklesiaSi unda ijde da sanTeli hyido.
wina kviras biZaCemi Camovida soflidan. didi xania, CvenTan ar yofila,
erTi xurjini rame-rume Camogvitana da erTi mozrdili tikic _ Rvino. im
dRes darCa, ivaWra, meore dilas soflis meurneobis saministroSi gaiara
da nasadilevs wavida.
mama gaxarebuli iyo. aqebda biZaCemis Camotanil Rvinos da gvTavazob-
da:
_ dalieT, Svilebo, cot-cota Tqvenc dalieT, namdvili qinZmaraulia, Cveneb-
uri!
nel-nela avsebda Wiqas. aiRebda, gaxedavda sinaTleze, gaayanyalebda, cotas
mowrupavda, daigemovnebda da mere ylup-ylupiT svamda.
me erTi Wiqa davlie. Tengizs ki piri ar daukarebia _ Cemi wili Seminax-
eTo.
biZaCemi me gavacile. sanam manqana movidoda, gzatkecilis piras visxediT
da vsaubrobdiT. bevri rame miambo. sazafxulod mimi patiJa: Camodi, Ceeni
sofeli gana kidev is aris, rac iyo. exla naxvad Rirso.
karga dro gavida.
Sin rom davbrundi, binddReboda. WiSkarSive raRac xmauri momesma. ga-
785
varCie _ patefons ukravdnen· magram marto patefonis xma ar iyo. viRacebi
yvirodnen, xarxarebdnen. fexakrefiT avedi maRla. Sin ar Sevsulvar. fan-
jarasTan gavCerdi da·Sevixede· sasadilo magidis irgvliv xuTni isxRnen
_ Tengizi da misi amxanagebi. me isini sxva drosac minaxavs.·erTi naTava-
daris SviliSvili iyo, meore trestis mmarTvelis, mesame... ra Tqma unda,
mesame da meoTxec ubralo ojaxis Svilebi ar iqnCebodnen. Zeirfasad ec-
vaT, Tavisuflad iqceodnen· sayeloebi gaxsnili hqondaT, Tmebi gaewewaT,
skamebs awvalebdnen da xelebs iqnevdnen.
Tengizi SedarebiT fxizlad gamoiyureboda. rogorRac mokuntuliyo
da xan erTs Sescicinebda TvalebSi, xan meores. deda gamodioda samzareu-
lodan _ gamohqonda sanovage da savse boTlebi. gahqonda carielebi. Tan
sul eRimeboda da raRacaze kmayofilebiT uqnevda stumrebs Tavs.
didxans videqi ase. meuxerxuleboda Sesvla, magram ra unda meqna? bo-
los da bolos xom unda Sevsuliyavi? davRune Tavi da SevaRe kari.
jer yuradReba ar mouqceviaT. yvelani trestis mmarTvelis maRal,
Tvalebmowkurul biWisken iSverdnen xelebs da Caxlewili xmiT iZaxdnen:
_ ti pi xar! ti pi!
is iyo meore oTaxis kars mivaRwie da viRac momwvda. Sevxede _ isaa,
pirvelad rom wi puka damiZaxa.
_ sad mirbixar, modi aq, gverdze damijeqi.
saqme maqvs-meTqi, daviwye Tavis marTleba.
_ Cven ra, usaqmurebi ggonivarT? _ SemekiTxa enis borZikiT da Tan
Tengizs CaeWida. _ Tengiz, uTxari rame.
_ daTo, dajeqi, rom geubnebian.
_ midi, Svilo, sufrasTan midi, sircxvilia, _ CamCurCula dedamac.
mivedi da davjeqi.
imwamSive Cais Wiqa gamivses da momawodes.
_ aba erTi dagvloce!
_ dagvilie!
_ gamoamSrale Cveni politekonomiis leqtoris gograsaviT!
me Wiqa CamovarTvi da, swored im dros kari gaiRo da mama Semovida.
saxeze ofli mosvloda, qudi kefaze hqonda gadaweuli. etyoboda, Zalian
daRlili iyo.
_ atanda! _ daiZaxa viRacam,
_ haa?!
moulodneli siCume Camovarda.
Tengizi wamodga, morcxvad gaeRima da amxanagebs mimarTa:
786
_ nu geSiniaT, biWebo, mamaCemia. icnobdeT. miliciis...
_ xi-xi-xi...
_ x-xx...
gaisma mzakvruli xiTxiTi.
mama gawiTlda. umweod miixed-moixeda. mere gaeRima, qudi moixada da
stumrebisken wamovida. jer naTavadaris SviliSvils gauwoda xeli.
_ me, me araferi, amxanago milicionero, me ra!.. _ wamoiZaxa iman da viTo-
mc SeSinebulma daixia ukan.
_ xa-xaxa!
_ vee!
_ ti pi xar, ti pi!
atyda giJuri xarxari.
me cecxli momedo. wamoviwie, magram radgan am ambavma mamac gaacina, isev
davjeqi. muStebiT visresdi Subls da vcdilobdi, araferi ar gamomrCeno-
da. mamac dajda.
Tengizma dedas xilis vaza gamoatanina, RviniT gaavso da mamas daudga
win.
_ es im sadRegrZeloebisa, romlebic Cven davlieT da bari-bars viqnebiT!
_ ara, sad SemiZlia amdeni, Svilo.
_ dalieT, dalie! _ moisma aqeT—iqidan.
_ sufris wesebs nu arRvevT, amxanago milicionero!
_ aba, ha!
mama wamodga, Caecina da dailoca: kargad iyaviT, Svilebo. kargi biWebi
gamyofoT cxovrebaSi, kargi saqme da kargi purmarili nu mogSlodeT nura-
sodeso. aswia da gamocala is vaza.
_ gaamos!
_ yoCad, amxanago milicionero!
Seawies biWebma.
mere TavTavianTi saqme ganagrZes. kamaTobdnen romeliRac sazRvarga-
reTel kinomsaxiobze. erTni aqebdnen da „mxecs~ uwodebdnen, meoreni aZa-
gebdnen da „parCakad~ saTlavdnen.
xandaxan Tengizi adgeboda da patefons marTavda. ukravda raRac sacekvao
simRerebs da barbaciT ubrundeboda Tavis skams.
mamas Rvino moekida. Tvalebi gaubrwyinda da xmamaRla alaparakda.
yvelas siyvaruls eficeboda, undoda yvelasTvis esiamovnebina.·dauZaxebda
dedas da afrTxilebda _ sufrisaTvis araferi ar moeklo. bolos, roca
Tengizi erTxel kidev wamodga da patefonisken wavida, wamoiwia da yelis
787
aweviT iTxova:
_ Cemi sayvareli musika, Svilo. Cemi sayvareli musika gamagone erTi.
mama „daisis~ Sesavalzea Seyvarebuli. imas rom ismens, TiTqo WianWvelebi
Seseviano, iSmuSneba da adgilze ver Cerdeba. miva fanjarasTan, gaiyureba
gareT da ukanSemowyobil xelebs imtvrevs... es yvelam viciT. mec, dedamac,
Tengizmac. magram Tengizs ratomRac ucnaurad gaecina.
_ biWebo! _ daiZaxa da xeli maRla aswia.
yurs aravin ugdebda. RadRadebdnen da vin ras akeTebda, eSmaki ver gaigeb-
da.
_ biWebo! pativcemulo sazogaRoeba!—ufro auwia xmas. _ SegiZliaT, Tu
ara, yuri migdoT?
wuTiT SeCerdnen da Tengizs miaCerdnen.
_ ha, ra ginda, gagvagebine!
_ brZane, batono.
_ mamaCems Tavisi sayvareli musikis mosmena unda·Tqvenc daugdeT yuri.
saidanRac mamaCemis sastveni amoaZro, pirSi Rrmad Caido da mTeli ZaliT
dastvina·TiTqo Weri Camoiqcao.
_ xa-xa-xa!..
_ vee!..
me wamovvardi, Tengizs sayeloSi vwvdi.
_ Tengiz! Tengiz! _ viZaxdi uazrod.
Tengizi SeSinda, ukan daiwia da marcxena xeli saxis da·safaravad wa-Ro,
magram movaswari da gavartyi.
_ skams daejaxa, skami gadaeqca da iatakze gaiSxlarTa. undoda wamomd-
gariyo, magram ver SeZlo. gaxeTqili tuCidan sisxli wamouvida.
amis danaxvaze tirili amivarda. kars veci da ugzo-ukvlod daveSvi Tavqve.
is Rame deidasTan gavaTene, xolo meore dRes... meore da mesame dRis
Sesaxeb xom ukve giTxariT. me yvelaferi giTxariT, ris Tqmac mindoda.
exla, Tqven Tu metyviT rames, gismenT!
gvian xom ar aris?
1956 w.
`droSa~ #11, 1956; `megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958

`mamia asaTiani~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

dRevandel saRamos Cven mivuZRvniT mamia asaTianis xsovnas. TerTmet


marts batoni mamia 80 wlisa unda gamxdariyo.
788
Cems warmodgenaSi igi sxvaTa naambobebiT iwyeba da modis. pirveli
naambobi ekuTvnis baton nikas, nika agiaSvils.
es iyoo quTaisSi, ocdaaTiani wlebis ufro damdegs... maSin zafxulobiT
mTlianad TeTri tansacmlis tareba yofila modaSi. es mec ki maxsovs. qalebs
ecvaT sworad CaSvebuli qaTqaTa mokle kabebi, fexT _ TeTrive msubuqi
fexsacmelebi, sandlebi. mimodiodnen msubuqad, TiTqosda revoluciis mier
borkilaxalayrilebi. mamakacebic etanebodnen TeTrsave fexsacmelebs,
„parusinisebs“, romelsac xSirad swmenddnen, aTeTrebdnen kbilebis saxexi
fxvniliT. daafrialebdnen TeTrsave ganier Sarvlebs. grZelsaxeloebian
TeTr gaxamebul perangebs... midiodnen oTxni: mamia asaTiani, ulamazesio,
ulamazesi im TeTrebSi, batoni nika (Tavis Tavze arafers ambobda batoni
nika) da oric qaliSvili, isinic TeTrebSi, isinic Zalian lamazebi, ra Tqma
unda. midiodnen stumrad, vgoneb, dabadebis dReze. quCaSi, misaRamovebulze,
gamosuli iyvnen sxvebic. erT adgilas samni, moavaro biWebi, rogorc maSin
ityodnen. am biWebma raRac ukadrisi CurCuli gaadevnes Cvens axalgazrdebs.
mamias arc ki miuxedavso maTken. mivediTo maspinZlebTan, migvacilao, mami-
am, – me axlaveo! me viRac melaparakebodao, batonma nikam, mivbrundio ori-
ode wuTSi, gavedevneo mamias, magram ukve gvian iyo, veRar mivuswario, is
sami biWi sxvadasxva mxares iyvnen Cafexvilni da sawyluri RnaviliT amo-
hyurebdnen umsrsnelad, TiTqosda TiTmiukarebel, gatkicinebul TeTrtansac-
mlian mamiaso.
meore ambavic quTaiss ukavSirdeba. Cemi TvaliT wamikiTxavs dabezReb-
is qaRaldi: lado asaTianze iwerebian quTaisidan TbilisSi, ego, trockist
mamia asaTianis megobario, sabWoeTis mteriao da sxva.
amaT mohyveba batoni levan goTuas naambobi. zustad ver aRvidgen, er-
Tad iyvnen, erT banakSi, Tu baton levansac sxvam uambo. erTi ki mkveTrad
maxsovs. banakis mkvidrTa Soris moxdao mTeli omi, namdvili Jleta, aravin
ar indobdao aravis. mamiam sadRac aglijao ficari, idga im ficriTo, mis
ukan mTeli brbo SeSinebulTa, TavzardacemulTa. gaveSebuli mamia marto
umklavdeboda dasisxlianebul moseulebso.
1957 wels batonma simon Ciqovanma gamosacdel samuSaosaviT momca ba-
toni mamias „afxazuri legenda“. ai, im dReebSive gavicani piradadac. Semdgom-
Si masTan erTad vyofilvar varZiaSi, TianeTSi _ mirzas xsovnis pirvel
TvalsaCino dRes, axmetaSic _ baxtrionobas. batoni mamia laRad dadgmuli
mxar-kiseriT, ymawviluri jansaRi siciliT, gulTan axlos miSvebis unariT,
didad gvxiblavda maSindel axalgazrdebs. toliviT gvelaparakeboda, xum-
robda, icinoda. magram dakvirvebuli Tvali erTs mainc SeamCnevda _ xar-
789
laRiviT mdgars, uceb Tvalebi daudarajdeboda, TiTqos raRaca SemakrTo-
beli xma Semoesmeboda. SeiZleba es mTlad asec ar iyo, magram me ase maxs-
ovs, ase meCveneba, TiTqos bolomde darwmunebuli ar iyo, rom Tavs aRaravis
daesxmeboda. yelis operacia rom gaukeTes da xma TiTqmis mTlianad dakarga,
Tvalebi TiTqos ufro damSvidebuli hqonda, ukve ufro mSvidad uyurebda
sakuTar beds.
didi codva iyo samudamod TvalebdaxuWuli kuboSi...
am dReebSi kidev erTxel vkiTxulobdi, rac mamia asaTianis sulieri
arsobidan SemogvrCa. am wigns ase hqvia. „moTxrobebi, legendebi, Canawere-
bi“. es aris yvelaze sruli krebuli misi nawerebisa. literaturuli pedan-
tebi SeiZleba civad iReben xelSi mas. magram maTTvis, visTvisac striqonebs
miRma mudmiv raRac TrTis sicocxliT, es wigni yovelTvis amaRelvebeli
iqneba. piradad me batoni mamias mwerluri samyaro, ufro nakveTi, magonebs
kldis Zirs. sadac kldidan CamoSlil qvebsa da RorRSi aRmocenebulia
xasxasa mwvane balaxi, TiToeuli Reri rom tyveobidan ganTavisuflebulis
sixaruliT miiwevs mzisken. jer _ geografia wignisa: svaneTi, leCxumi, raWa.
afxazeTi, aWara... da, ra Tqma unda, quTaisic, maRali quTaisi _ broweulebiani,
Zelqvebiani. da, ra Tqma unda, Tbilisic, esac rogorRac amaRlebuli...
bolo xanebSi ganerviulebulebs wamogvcdeba xolme, gawyalda guli am
Sinnazardi filantropiiT, sikeTis maZieblobiT, sikeTis aRmnusxvelobiT,
maSin, rodesac cxovrebaSi gamudmebuli Sexla-Semoxla da kbilTa RrWenao.
magram mamia asaTianis mxridan am sikeTis, sispetakis maZieblobas Tavisi
mtkice gamarTleba aqvs. misi naweris ukan me swored am mruSe yofas vxedav,
avtors es-esaa dauRwevia Tavi am mruSe yofisaTvis da gaxarebulia mTlad
patara sinaTleebiTac ki, rac an yofila, anda dRes aris qveyanaze. rogori
sufTani, lamazni, amaRlebulni arian mis mier daxatuli Sergili da siri-
no. rogor Sestrfian qveynier mSvenierebebs _ erTmaneTs, yvavilebs, ferad
kenWebs, giJmaJ wyals xaldeSuras rom mimoufantavs napirebze. ra saocari
kdemiT, amamaRlebeli damokidebulebiT eqceva purs raWveli xabazi silo-
van maisuraZe. rogor locvasaviT aRavlenen misi ojaxis wevrebi leqsebs,
silovanis megobari – jarjo mefandure. ra Tbili gulis kaci hyavs mwer-
als biZa, rogor mSvenivrebad hyavs warmodgenili TaTrebis mier daxo-
cili Wabukebi, Zelqvianis sasaflaoze rom wvanan dResac. rogori amaRle-
buli suli Cahbera afxazuri legendis gmirebs: dajils, Temhvas, ivaks, Suqzi-
aras da ubedur Zmebs maTes da astamurs. ra madlierebas aRavlens mwera-
li Cveni qveynis gamoCenili Svilebis winaSe. mwerlebis, Teatraluri moR-
vaweebis, inJinrebis, eqimebis winaSe; eqimebs, albaT, ukanaskneli salmiTac.
790
da es sisaTuTe sulieri siZabunidan ar modis. es sisaTuTe vaJkacis mier
jojoxeTuri labirinTebis gamovliTa da amis Semdgomad gamoCenili mcire
SuqiT gaxarebidan modis.
samwuxaroa, magram asea: mcire SeqebiTac gaxarebuli mwerali iyo mamia
asaTiani. misi suli Rirsia mxarSi amodgomisa da wamowevisa. Cven Tu kacni
gvqvia, ar unda davinanoT Cveni mxrebi am saRvTo saqmisaTvis. dRevandeli
saRamo amgvari fiqrebis ganxorcielebis cdaa. am rwmeniT vaZlev Tavs
uflebas, wavuZRve mas, Tu zogi ram ise ver aris, rogorc saWiro iyo, daabra-
leT Cems nakleb gamocdilebas da ara guls. sxva gamomsvlelebi, ufro
axloblebi batoni mamiasi, imedi maqvs ukeTesad warmarTaven dRevandel
dRes...
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`mamida~

cisfrad SeRebili rkinis WiSkari: dabla, cotaze _ furclovani okina,


zemoT _ grexili armatura. swori zolebi, mere wreebi, mere isev zolebi,
sul zemoT _ Tanabar simaRleze gamwkrivebuli Subis wverebi.
gzidan Zirebianad moCans maRali xeebi _ msxlebi, vaSlebi, qliavebi, toteb-
bococa didi leRvi. xeebs Soris, mwvanea, mwvaneze naadrevad Camocvenili
yviTeli foTlebi yria. gulmSvidad dadis munji, cali TvaliT wamdauwum
cisken mayurebeli CxarTvi. yviTeli foTlebi yria WiSkridan saxlamde
misul mocementebul gzazedac. RamiT cota uwvimia da es gza axla tyviis-
frad Cans.
saxli didia, zed xeebTan momdgari, dabla-betonis blokebisa, maRla-wab-
lis xisa. aivani xeluxleblad aris datovebuli, ar SeuminavT. Savad garin-
debula sami maRali fanjara. seqtemberia, Tbila da, me rom qalze gesaubre-
biT, dabla, derefanSi saqmianobs, derefnis marcxniv midgmul magidasTan
kartofils fcqvnis. ocdaToTxmeti wlisaa, tanmaRali, sruli. xSiri Savi
Tma kefaze gorglad aqvs daxveuli. mamakacis lurjad daujruli perangi
mZlavrad amouberavs mis mkerds, daudevrad aukecia manJetebi. qvedatani
uWers. msxvili fexebiT Ronivrad dgas iatakze.
WiSkari gaiRrWialebs. qali moixedavs, gamoanaTebs xaverdovani Savi
TvalebiT. WiSkars jer biWi gamoivlis, rva wlisa, mere gogo, TerTmeti
wlisa. biWs kaJis ori natexi uWiravs da erTmaneTs urtyams gametebiT, gog-
os ori CanTa moaqvs daRlils. mwvaneze moaruli CxarTvi skup-skupiT gaiqce-
791
va da leRvis Ziras miiyunWeba, iqidan iyureba Sefiqrianebuli TvalebiT.
biWi qalTan miva.
_ usune, ra, mamida!
Camohkravs, Camohkravs kaJs kaJze da qals cxvirTan miutans.
_ usune, ra, mamida, usune!
qali Sewuxebuli Seabrunebs cxvirs.
_ fih!
_ xom mSvenieri suni aqvs, ha?
egre dagimSvenda eg paWua cxviri!
biWi ufro aCqarebiT Camohkravs ramdenjerme kaJs kaJze da isev miutans
qals cxvirTan.
_ fih! fih! moaSore aqedan.
es biWi axla gogos miubrundeba, romelmac CanTebi skamze daawyo da
xelebs dabuJebulebsaviT Slis.
_ Sena Tqvi, ra bziko, Sena Tqvi! axla imas miutans kaJs cxvirTan.
_ fih! fih! _ iZaxis gogoc.
_ kargad usune, bziko.
_ bzikica xar da maimunic.
biWi leRvis Ziras ganabul CxarTvs mohkravs Tvals, kaJmomarjvebuli
mii pareba misken, magram CxarTvi afrindeba da, meore ki ara, mesame
mezoblis xilnarSi jdeba. biWi mainc aTvalierebs leRvis Zirs, raRac sain-
teresos SeamCnevs, Cakuntdeba.
_ saWmeli rom ver mogiswariT! _ mobodiSebiT uRimis qali gogos, _ aT
wuTSi iqneba mzad. _ Txlad daTlili kartofili samzadSi Seaqvs. gogo
arafers ambobs, ukan mihyveba qals, moixedavs, _ biWi xom ar modiso.
_ marTla imitom ar Txovdebi, mamida, rom Cven unda gagvzardo?
_ vin giTxra, gogo, eg?!
_ vinc miTxra. gogo erTxelac miixedavs karisken, isev _ biWi xom ar
modiso.
_ esec marTalia, mamida? RamiT, Cven rom viZinebT, Cvens mdoreSi Cadixar,
mTlad SiSveli banaob da anaTeb, anaTeb TeTrad?
_ vin giTxra, gogo, eg sisuleleebi? _ qali gogos yurSi wastacebs xels.
_ vin giTxra eg sisuleleebi!
_ cacunam miTxra, Selegiam. qalma xeli SeuSva yurs.
_ is ar gaezardos dedas, is fsxliki, is wiTuri Tagvi!
_ gaTxovdi, mamida, Cven ukve didebi varT. me gavukeTeb xolme saWmeleb-
sac da yvelafers gikosac da mamasac, Sen gaTxovdi, mami da. _ mklavze exute-
792
ba gogo.
_ ram gagasulela Sen dRes! momSordi, wadi aqedan!
gogo ukan daiwevs da karis wirTxls mieyrdnoba ukan Semowyobili
xelebiT, iqidan iyureba naRvlianad.
_ ra unda gaizardos eg Tagvi! _ qali abneuli, awiTlebuli ixreba, rom
tafa gazquraSi Sedgas. _ nu dadixar Sen mag uzneo bavSvTan.
gogo qveda tuCs ikvnets.
mova biWi, gogos ferdSi wahkravs qimunjs, gogoc miubrundeba Casar-
tymelad, magram biWi derefnidan iskupebs.
_ Tavcarielo! Stero!
qali brZanebs:
_ gamoicvaleT tansacmeli!
gogo TavdaRunuli wava kibisken.
gvian RamiT, rom daiZineben biWic da gogoc, daiZinebs dabla Zmac, qali
kidev karga xans saqmianobs. recxavs, auToebs, kemsavs, mere, TiTqmis naSuaRamevs,
isic Caaqrobs sinaTles da im sibneleSi jdeba sarkis win, mTvaris Suqze.
jer CamoiSlis Tmas, mere gaixsnis perangis or Rils, magram uceb aqeT-iqiT
mimoixedavs da sarkes moscildeba.
loginSi Cawolils, sabnis wiTel gulze uwyvia SiSveli, grZeli, savse
mklavebi, daRlili daTenTili. dascqeris Tavwamoweuli. mere raRac aC-
qarebiT Camalavs sabanSi da gabutuliviT gadabrundeba kedlisken.
siwynarea. siwynare.
mxolod mdinaris mSvidi RulRuli modis saxls ukanidan.
sibneleSi wynarad afaxulebs grZel wamwamebs TerTmeti wlis gogo.
`mTvaris asuli~, 1987

`maradiuli peizaJi~ (samagido rveulebidan)

sul iqiT ca aris, Semodgomis, lurjadmiyuCebuli ca. mis win _ Sem-


reSiltyiani grZladwasuli gora. goris win _ sanTlebiviT sworad asu-
li alvebi, alvebis win _ msubuqad gafenili yviTeli simindebi (jafara
mifrinavs im msubuq siyviTleSi), simindebis win _ ZeZvis muqi Robe, RobesTan
_ Savadagragnili totebSekafuli muxa (nakafze funjebad amohyria wvrili
ylortebi), muxasTan _ grZeli sacalfexo xidi, oqrosfrad mocimcime wyali,
xidze gamodis welSi moxrili TiTqmis muxlebamde cxvirmitanili Savi
dedaberi, zurgze hkidia pirTamde savse tomara, fexis wverebi erTmaneTis
miyolebiT moiweven Cemsken.
793
....................
dedaCems im savse tomriT dardi moaqvs CemTan.
`Tebro~, 1983

`marexi~

dadga kvira dila. grZeli zamTriT gabeCavebuli, TavdaRunuli Zroxe-


bi saZovarze wavidnen. gzaze datoves mrgval-mrgvali anabeWdebi. gaikvirves,
Seicxades es ambavi wivwivebma. im wivwivebis farTxalsa da gadaZaxil-gad-
moZaxilSive Semovida, SemoTaxTaxda wiTeli avtobusi. jer zemoT gaCerda
wvalebiT, tanjvisagan TavdaxsnilebiviT Camovidnen viRacebi. isev wamovi-
da, isev gaCerda. axla ukve darejanis gadaswvriv. gaiRo kari da ki ar
Camovida, TiTqos saidanRac maRlidan CamoeSva xelebaweuli marexi. maRl-
idanve CamouSves, Camoacures savse tomara, gauSves xeli. tomara uxmod, us-
ayvedurod gadagorda gverdze. marexma madlierebis RimiliT daixia ukan.
avtobusi wavida. darejanma gzaze gadairbina. marexi Tmas isworebda. „Camox-
vedi, Svilo?“ _ „ara, mivdivar“, gaecina marexs, gamanaTa oqros kbiliT. „ii,
gadavbenteravdebi xolme mTlad“. marexma xelCanTa mxarze gadaikida. „su
kartofilia? _ tomaras sinjavda darejani,_ amdeni rogor Camoitane, mogikv-
da deda?!“ marexma araferi Tqva, momuWul pirTan waavlo xeli tomaras,
darejanma boloebidan aswia da wavidnen, gaCqarebiT waiRes Sinisaken.
marexs maRalquslian fexsacmeli ecva, TiTqos eSinoda, miwa ar Cavxvri-
too, fexiswverebs atanda Zalas, TiTqmis rvianebs miixazavda, magram mainc
yoCaRad gamoiyureboda, Zlieri muxlebiT, Zlieri majebiT, Zlieri yeliT.
yels qvemoT erxeoda, mouJRrialebda vercxlis burTulakebis asxmula.
aitanes tomara samsafexurian kibeze. „daagde, sadRa migaqvs“, daiZaxa
darejanma. moajirTan midges, marexma xelCanTa ori TiTiT moixsna da deref-
nis taxtze dado, xelebi daibertya. moeaxla, irgvliv Semouara kudaweulma
katam, marexma fexsacmlis wveri amousva mucelSi, Txeli sawvimris kalTebi
gaixsna, taxtze dajda, gaumweoebuli RimiliT axeda Tavxes. Tavzeze didi
lursmnebi eso, zed simindis yviTeli taroebi ekida.
_ tyuili CixirTma maqvs, Svilo, xom giyvars, _ gaaRo patara samzadis
kari dedam. marexs uyvars tyuili CixirTma. Zalian daRliliviT wamodga,
sawvimari gaixada, yelidan vercxlis asxmula moixsna, majebidanac moixsna
vercxlis rgolebi, xelebze wyali gadaivlo, dasxdnen samzadSi, tyuili Cix-
irTmis Wamas Seudgnen. marexs kata exaxuneboda fexebze, xandaxan Sehknaoda
kidec. marexi daxrili Wamda. mZime mkerds magidis kides abjenda, xelis
794
mtevnebic didebi hqonda, didebi da daqnili, frCxilebi _ Sindisfrad SeRe-
bili. dedis kovzi xmaurobda maTlafaSi, marexisa _ ara. „rogor iyide
kartofili?“ „TxuTmet kapikad“. „ras ambob, aki maneTze naklebi aRar ari-
so?“ „maRaziidan gamovitane, gadarCeulia sul“. „vin gamogatanina?“ „me gam-
ovitane, vis unda gamoetaninebina?“ „ra vici“... dedam raRac naRvlianad Sexeda
marexs. marexs es ar daunaxavs, dafiqrebuli Wamda. „gagaxara RmerTma, me
ormoebs amoviReb, Sen Camiyare da xelaT movrCebiT“. marexma isev araferi
Tqva.
morCnen Wamas, aalages sufra. marexi SigniT oTaxSi Sevida. tanT gaixa-
da. sul gaixada, sacvlebic ki. SiSvels ufro etyoboda simuqe, simZime da
Zala. ganieri mxrebis moZraobisas RrublebiviT Cndebodnen da qrebodnen
kunTebi. Zvelmanebi Caicva, mosaxvevi moixvia. ase ufro lamazad gamoiyure-
boda, Zveli drois kai ojaxis patarZals hgavda. oRond eg iyo _ tuCebze
pomada esva. esec uxdeboda.
kartofili vedroebSi wamoyares. deda aqebda: „ih, ih, Sen gaixare, su
grZeli kartofilebisaa“. Toxi marexma aiRo, darejani ar anebebda, or-
moebs me amoviRebo, magram arc marexma daaneba. gavidnen karis baRCaSi,
TeTrad Cafxvierebul nabarSi. nabarSi ukve mze idga, brwyinavdnen gafantviT
mdgari nagala vaSlebis totebi. vaSlebs kvirtebi dahberodaT. aqac daf-
rinavdnen da iZaxdnen wivwivebi. daiwyo marexma ormoebis amoReba, mar-
jved iqnevda Toxs. deda uyurebda da uxaroda. „ra yvelaferi gexerxeba,
Sen genacvale“. marexs eRimeboda, ufro swrafad da swrafad iqnevda Toxs.
rom aimarTeboda, gamoanaTebda kbilebiT da TvalebiT, uyuCdeboda aqeT-
iqiT gasuli mkerdi. „Ceqmebi ratom ar Caicvi, xo miwiT agevso eg fexsac-
melebi“. „iih“, _ Tqva marexma. deda Caxrili awyobda ormoebSi kartofilebs,
Tan marexs ahyurebda. „nela, Svilo, ra geCqareba?!“ marexi mainc Cqarobda.
cota xanSi oflma daucvara saxe. gaCerda, Subli da Semuqebuli saulvaSe
moiwminda. isev yoCaRad moiqnia Toxi, deda Zlivs misdevda.
movida TaTaraanT qali. jer saxlTan daiZaxa: „darejan! Sina xar, gogo,
darejan!“ „aqeTa varT, aqeT!“ _ xma gasca darejanma. „marexi movida?“ „mov-
ida, movida!“ wamoqanqalda TaTaraanT qali, gamxdari, galeuli, niavi waiRebda
TiTqos. „sTesavT, gogo?“ „ho, Teslsa vcvliT“. „ih, ra mSvenieri kartofil-
ia, rogor iyideT?!“ „marexs gamoutania maRaziidan“. „aba erTi uyureT, su
grZelebisaa! _ amouria kartofils xeli TaTaraanT qalma, _ JuJuna ratom
ar movida, gogo?“ marexi Toxs iRliiT daeyrdno, mosaxvevis bolo moisva
saxeze. _ JuJuna dResa muSaobs“. „kvira dRes, gogo?“ „ho, kvira dRes, gegma
aqvs Sesasrulebeli, SeiZleba xval movides“. „cudad xom ar aris, ra vqna?“
795
„ara, ras ambob!“ „ra vici, _ uaresad gadauwyalda saxe TaTaraanT qals. _
Cvenc ramdeni rame gvaqvs gasakeTebeli“. Tvals veRar aSorebda yoCaRad
momuSave marexs. „Sen mainc ar unda gasTxoviliyavi, gogo, Seni tan-fexis
patroni?!“ „aba, aba!“ _ gaecina marexs. mis xelSi Toxi patara da Zalian
msubuqi CanTa. iyo erTxansac TaTaraanT qali, imas wina kviras daeTesa
kartofili, xan erTi Tqva, xan meore, weli mtkiva, veRar viRunebio, mere
wavida locviT, _ RmerTma mSvidobaSi mogaxmaroT Tqveni naWirnaxulevio.
mze momZlavrda. marexma sul moibudna mosaxveviT saxe, mzes erideboda,
marto TvalebiRa uCanda. iRliebTan da zurgTan dausvelda kidec Txeli,
zolebiani kofTa. erTxel Seisvenes, erT sves rom morCnen. wyali dalies.
marexi dapirqvavebul vedroze ijda da cas gahyurebda, namdvili gazafxu-
lis Rrublebi amovidneno, axla mTlad lamazi iyo, Sefakluli da gabrwy-
inebuli. avdgeT, avdgeTo. adgnen. isev yoCaRad imuSaves saaTze met xans da
morCnen, TiTqmis erTi vedro kartofilic darCaT. darejans esec uxaroda,
es saWmeladao. wamovidnen Sin. marexs xelebi damZimebuli hqonda, RimiliT
ixedeboda zed. wyali gaaTbes. dedam dausxa da marexma mxarmklavic Caiba-
na, fexebic. taStze rom wamoixara da Tma CamoeSala, sul gamouCnda Tmis
TeTri Zirebi. dedas guli SeekumSa, veraferi Tqva, marto xeli daado im
TeTr Tmis Zirebze. mere gabeda: „isev modis xolme is kaci?“ marexma TiTqos
ver gaigo misi naTqvami. dedamac aRar gaumeora. marexi gamSralda. sufTa
perangi Caicva. saaTi aiRo da loginSi Sewva. logini civi iyo. kankalma
aitana. moikunta, sabani Semoikeca, gaitruna. TandaTan dasTba. „Wama, Svilo,
Wama ar gindoda?“ „erTi saaTi, erTi saaTi da avdgebi“, „daisvene genacvale“.
marexi patara bavSviviT iyureboda sabnidan. daxuWa Tvalebi. saxec gau-
mkrTalda, tuCebic.
sawolis maRla feradi Jurnalidan amoWrili suraTebi iyo mikruli
WikartebiT. erT suraTze Walisqudiani sofi loreni aqaTqaTebda kbileb-
sa da yels, meoreze alen deloni ikoxeboda. marexi fiqrobda, rom raRac-
iT hgavda sofi lorens.
zustad erTi saaTis Semdeg adga. dedas kartofili Seewva. Wama. dedam
pitnaze dayenebuli arayic moutana, isic dalia, ori Wiqa dalia. deda aler-
siani gakvirvebiT uyurebda. „exla movisveneb, Svilo. eg rom dasaTesi mqonda,
Rame ar meZina. lobios me davTesav, lobiosac, gograsac, kitrsac“. marexs
aRaraferi uTqvams. deda miCveuli iyo mis dumils. marexi adga, kbilebi
daixexa. sarkesTan mivida da iq Caicva sagareoebi, daivarcxna Tmac, waisva
pudri da pomadac. daisvela TiTis wveri sunamoTi da gamoisva iRliebSi,
yuris ZirebSi. daisvela erTxelac da daido TiTebi jer mkerdze, aqeTac,
796
iqiTac, mere _ saulvaSeze. „frangulia?“ _ hkiTxa saxegabrwyinebulma dedam.
marexs gaeRima. „ra suni aqvs, gogo?“ marexma sveli TiTis wveri dedasac
gamousva yuris ZirSi. deda SemkrTali gaxta.
Sesrulda eqvsic. marexma vercxlis asxmula da rgolebi gaikeTa. sawvi-
mari Caicva. jibeebSi xelebCawyobili gavida da Saragzis paras gadga. gahyva
dedac. idgnen. avtobuss ucdidnen _ marexi didi, raRac mdidrulad ganaTe-
buli, deda patara, soflurad gadaxunebuli, Tumca arc is iyo patara qali.
marexma CanTa gaxsna. „kinaRam damaviwyda“. wiTeli Tumniani amoiRo. „esa
gqondes“. „raT minda, gogo“. „gqondes, gqondes“. „didi madlobeli“, frTx-
ilad dakeca dedam fuli. avtobusic movida. marexi daixara da dedas
safeTqelze akoca. dedas nakocnze xeli hqonda midebuli. marexi avtobusSi
avida, TiTqos Zlivs aitana mZime sxeuli.
avtobusi daiZra da wavida. marexs viRac biWma adgili dauTmo. marexi
dajda. gverdiT mjdari gogo nacnobi aRmoCnda, isic qalaqSi muSaobda, is _
rkineulobis maRaziaSi. im gogom netarebiT Semoufofina Tvalebi, gauRima.
_ vaime, ra duxi gasxia, gogo!
marexma araferi Tqva. CanTa muxlebze daido, orive xeliT daiWira da
gverdulad SehRima im gogos.
avtobusi jayjayiT midioda asfaltSemoWmul gzaze, marexs mkvrivi Tma
uTrToda.
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`marTa~

marTa meoce weliwadSi gadadga. rac saSualo daamTavra, sul Sin zis.
xandaxan kolmeurneobaSi dauZaxeben, aiRebs Toxs da midis. gahyveba sami-
oTxi biWic. muSaoben, biWebi marTas Tavs awoneben, _ mklavmagroben, enamax-
viloben. marTa patara cxvirs Wmuxnis, TavdaRunuli icinis, Tu aixedavs,
Soreul sagnebs efofineba.
biWebma ar ician, rom marTa „daRurblebul“ ymas elis. „bevri rad unda
dedasa, erT ujobs daRurblebulio“. is „daRurblebuli“ erT qarTvel
kinomsaxiobs unda hgavdes. oRond xelebi unda hqondes didi. marTam mwy-
ris bartyebiviT unda Seamwyvdios xolme Sig Tavisi mxrebi, saxec unda
Camalos xolme. saxec da patra vardisferi yurebic, mTlianad.
marTaanT saxli aragvs gadahyurebs. kldea, im kldes Suaze baqaniviT
siswore gasdevs da saxli im sisworeze dgas. Rarian wiTel kramitebs xav-
797
sis mwvane xalebi gasCenia. derefnis boZsa da boZs Sua xaxvis galebi xmeba.
Semodgomaze, niavian amindSi, kldis Tavze gadmoxril muxas rkoebi scvi-
va da kramitebze rakaruki gaudis. tyapunoben mkvrivi xmeli foTlebic.
xmel foTlebs sxvanairi xmac aqvT _ TiTqos wruwunebi dacucuneben pat-
ara brWyalebis fxaWuniT. aragvis piras gamavali samxedro gzidan sul
Cans: rogor dgas saxlis win marTa, rogor recxavs sarecxs, rogor upri-
alebs zeaweuli mklavebi im sarecxis gafenis dros, rogor gadahyurebs
gzas.
moasfaltebuli gza Savia, sworad waRebuli, aragvi _ molurjo-momw-
vano, alagebSi TeTrad damsxvreuli; marTa, saxli da maTi Semogarenis
xeebi _ erTi ferisa _ kramitis, riyis qvis da Semodgomis foTlebis fer-
isa.
saxlSi marTas sakuTari kuTxe aqvs. im kuTxeSi veravin verafers ax-
lebs xels. sawolic iq udgas. zed cisferi abreSumis zewari aqvs gadafare-
buli. zewarze ucnaurad ayiravebul-dayiravebuli TuTiyuSebia amoqargu-
li. marTas zamTar-zafxul matylis sqeli, Zalian sqeli sabani axuravs.
sabani unabisfrad aris dawinwkluli, gaexveva fexidan Tavamdis da tkbi-
lad, saxegaRimebuls sZinavs. TaviT udgas Taroebiani karada, Sig sul qarTu-
li wignebi uwyvia. is wignebi Zalian uyvars, TviT leqsebic ki. leqsebs Cum-
Cumad TviTonac wers. wers da xevs. an xevs, an arada, sadRac malavs, kedelze
ukidia papiseuli qarqaSdaZvelebuli xmali da marjvenaTvaldazianebuli
vaJa-fSavelas fotosuraTi.
kabas yovelTvis sawolSive icvams. Ronivrad Camoiwevs da CamoiWimavs
mkerdze. samagierod, fexebze iyureba xSirad. xan Seatyupebs, xan terfebgaW-
imulebs aqanavebs. wvivebi msxvili da odnav gaRunuli aqvs, arafriT mi-
ugavs JurnalebSi daxatuli qalebis fexebs, magram maTSi xedavs raRac ufro
namdvils, ufro saWiros. Semodgomidan gvian gazafxulamde sakuTari xe-
liT naqsovi wiTeli, Savkuwubiani xevsuruli yaidis maRalyeliani windebi
acvia, _ wiTeli windebi da uquslo Savi fexsacmeli! Ronieri fSaveli qalis
laRi, msubuqi nabijebiT dadis. Tma xevsurulad aqvs waWrili, winac da ukanac.
ganieri yvrimalebi TiTqmis patara cxviris simaRleze aqvs amoweuli, Raw-
vebze mqrqali Worfli ayria. mainc lamazia, Zalian lamazic. cisfer TvalebSi
mousvenrobis krazanebi usxedan, jansaR tuC-kbilze sikeTis yvavilebi ga-
dasdis.
dedas da mamas Tavisi saqmeebi aqvT. deda fostaSi muSaobs, mama cxvar-
Sia gagzavnili. dideda miujdeba xolme sawolTan, Tan qsovs, Tan elapar-
akeba. didedas TqmiT, kacis fexis talaxic ki didi ramea ojaxisTvis, amito-
798
mao, Svilo, qali yovelTvis TvalebSi unda Sehyurebdes qmarsao. qali qm-
riT unda iwonebdes Tavs. rac ar unda Zvirfasi samkauli hqondes, qmris
saxelovnebaze Zvirfasi samkauli mainc araferi eqnebao. qalis janmagaro-
bac ki kacis xelSiao.
marTa zRaprebsac ambobinebs didedas. Zalian uyvars, xaroSi Cacvivnul
sam das rom waadga mefis Svili.
„ _ Senao, patarav, Sen ris gakeTebaRa SegiZliao? _ hkiTxa ufrosi debis
dapirebebiT gaocebulma mefis Svilma sul umcros das.
_ meo, araferio, oqrosTmiani qal-vaJebis gaCenis meti, araferio“.
marTa Tvalebs xuWavs da ocnebebSi inabeba. masac ase hgonia, oqrosTmi-
ani qal-vaJebis gaCena SeuZlia da eg aris da eg (TviTonac oqrosferi Tma
aqvs, gezad rom gaxedav, gegoneba mxurvale mzis almuri asdiodes). wevs
gulaRma, TavqveSxelebamowyobili, fexebodnavmoxrili, da aSkarad xedavs,
rogor midian da misZoven misi mkriv-mkrivi, kbilebTeTri, warbebgadax-
unebuli naSierni.
batoniSvil ereklesa
irmis ZuZu uwovnia,
wyali usvams algeTisa,
TrialeTze uZovnia.
zogjer Sin aRar udgeba guli. adgeba, dabla Cava, gadaivlis aragvze
gadadebul xids da ahyveba gzas soflis maRaziisken. gzaze manqanebi mimo-
dian. sakvirvelia, zemoT aris misi sayvareli mwvervalebi, tyeebi, wylebi,
mdeloebi, magram Tavis „daRurblebuls“ mainc qvemodan elis. yoveli man-
qanis xmaze krTeba da gverdze gaxedvisa eSinia.
ramdenjerme aSkarad gaigona:
_ SexedeT, ra gogoa! SexedeT, ra gogoa!
marTam TvalebmoWutulma gaxeda. im manqanebSic yurebamde pirgaxsnili
kacebi isxdnen, „daRurblebuli“ arc maT Soris Canda, Cveulebisamebr SeW-
muxna patara cxviri da gulgrilad ganagrZo gza.
marTam icis, rom dedamiwa didia, aragvis xevi _ patara, TviTon am xevSi
_ sul patara, magram mainc hgonia, rom igi yoveli mxridan, uSoresi qveyne-
bidanac ki, varskvlaviviT Cans, da adre Tu gvian, misi „daRurblebuli“ mova.
xandaxan Tu mainc moefuSeba guneba, _ saxeareuli gaenTeba saqonels Tu
frinvels, _ sakmarisia erTma Citma gadmoixedos sayveduriT maRlidan, _
ra iyo, marTa, ra moxdao?!
_ jandaba da dozana! jandaba da dozana Cemi TavisTviso! _ ityvis damorcx-
vebiT, maSinve gaeRimeba da ukan gadaagdebs moRerebul qvas.
799
marTaanT ezo-yureSi mudam raRaca Tbilis Suqi dgas.
`ciskari #3, 1976; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`martooba~

Cemo daTuna da mzia, bebo genacvaloT Tqven! sada xarT, Svilebo, ratom
ar CamodixarT, ase rad damanatruleT Tqveni Tavi?! aq yvelaferi damwifda,
Txilic Semovida, cviva da cviva. ori zoliani parki gagivseT, mzeze gavax-
mob da zamTrisTvis SeginaxavT. magram qarTul gulabs ra vuyo, borbala
msxals ra vuyo, an amodena WanWurebi sad waviRo, an yviTeli atami!
bazar_bazar me veRar vivli, Svilo! gavCiro? lastebic aRara maqvs, rac
Zvelebi iyo, isic sul daiSala. Tan SarSandeli Ciric ar gagiTavebiaT.
damamzadebels Cavabarebdi, magram zed damkrefi aravina myavs, Zirnayar
mwifes kidev ar ibareben. mTel Cvens ubanSi sul bebrebiRa varT Sina.
fefela, nika Zia, airumi mkupravi, ZuliaanT qali, nataSa, koWli aleqsandre,
imisi coli _ sacodavi fSavlis qali, amas winaT wnevam daartya da Zlivs
movabruneT, _ nina Zalo, darejani da me.
Cvenc erTmaneTis danaxva aRar gvinda. SevxvdebiT da avzuzundebiT fu-
tkrebiviT: „aravin Camogivida, darejan?“ „Sena, Senebisa xom araferi gaige,
elisabedo?“
vikavebT Tavs, magram rodemdis, bebo genacvaloT Tqven, vikavebT Tavs
da mere gavaparebT mosaxvevis yurs Tvalebisaken. guSinRam didi wvima iyo,
movarda erTi cofiani qaric, iWeqa, iruxruxa, cota xorxoSelac wamouria,
magram araferi gaufuWebia. diliT, baRSi rom gavedi, gavSterdi, iseTi rame
vnaxe: mTeli qarTuli gulabi sul Zirs iyo Camosuli, eyara nawvimar mwv-
ane balaxSi yviTlad, sasiamovnod, kalosaviT mrgvlad. aviRe erTi, sufTa,
uxalo, mere meore, mere mesame da meoTxe. mere gavifiqre, visTvis vagroveb-
meTqi. me xom erTi gulabi mTel dRes meyofa Wiradac da lxinadac. me-
zoblebs mivawodo? imaT Cemze meti aqvT. davyare isev is gulabebi, Cavjeqi
balaxebSi da amomijda guli. risTvis Caikla Tavi am baRSi da mamulSi
papaTqvenma? risTvis moviZuleT mijnebze CxubiT mezoblebi? mosuliyo
mura da amomdgomoda gverdze, wkmutunebda, Tavs mxarze madebda. esRa myavs
xmis gamcemad, es sacodavi. esec daberda, Savi cxviri sul gauWaRaravda. amas
winaT TuSebis ZaRlebmac CaTeTqves.
Rnavalas Tavisi saqme aqvs, im Tavmkvdars oTxi knuti daugdia gabro
papas saTiveSi, sanam kargad ar wamozarda, dabla ar Camouyvania. roca Cam-
800
oiyvana, ukve dapewili, damuslukebuli knutebi iyvnen, sul wiTurebi, Tval-
Wrelebi, viRa gadauyrida! dadian axla farad: Rnavala, bazo, xato da es
oTxi knuti. saxelebic ara aqvT, CamodiT da Tqven daarqviT. dilas Rnava-
las erTi didi Tagvi eWira, midioda is da misdevdnen TamaS_TamaSiT sxvebi,
Sin arc ki Semodian, bazosa da xatos meti.
Tqvenma Jruna cicarma fexi moitexa meserze, _ gaCexil ficarSi CaeWeda
da Camoekida. Sevuxvie, davuartaxe da mourCa. cotaTi ki koWlobs.
Tafli amovaRebine, erTi ska susti iyo, meoridan Tormeti kilo amovi-
da. Tavkveric damwifda. RamRamobiT Woti modis xolme kakalze, zis da iZa-
xis mTel Rames: _ Wyuut! Wyuut! Wyuut! _ gamikrTeba Zili da vugdeb imis xmas
yurs.
xandaxan meSinia, vaiTu am martoobaSi mec Wotad viqce da viaro xidan
xeze, nangrevidan _ nangrevebze. bolos, rodis_rodis iyivleben mamlebi,
aJRurtuldebian mercxlebi.
CamodiT, CamomxedeT, Svilebo, gamaxareT. Cems gaxarebas ara vCivi, Tqven
gaixareT. rogor davijero, Cveni xevis sio ara sjobdes mag gadaxrioke-
bul mwyneTis haers. Caqres egeca da magis haeric! mandauri xom araferi
iWmeba, ramdeni vinmes xelSi unda gaiaros, sanam Tqvenamde movidodes. mere
mwyneTelebi!.. ai, ratom RmerTi ar gaicinebs, rom egenic qveynis maraqaSi
gavidnen!
CamodiT, Svilebo, mamasa da dedas Tu ara scaliaT, Tqven CamodiT. Citis
rZes ar mogaklebT, bebo genacvaloT Tqven! sul axal_axal karaqs gaWmevT,
nina Zalos meore Zroxamac mougo, kvercxsac mideben qaTmebi. wiwilebic
daizardnen. CamodiT, Svilebo, sxva ara iyos ra, ymawvilis fexi sWirdeba
Cvens ezosac, Torem sacaa, balba da WinWari gadauvlis mTlianad.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`martoobis simRera~

ai, kidev erTi martoobis simRera, Tqmuli zuzuniT, TuSi dedabris mier,
sofel SenaqoSi, Zroxis wvelisas, rZis CqamunSi, roca is-is iyo saganTia-
dod icriceboda haeri, saxlebis ukan Ramuris frTasaviT msubuqad amoh-
kra pirvelma TeTrma kvamlma, qvebis RraWuniT, mowyenili nabijiT Caiara
wyarosken cxenis landma da Tan gaiyola fSvinva Tu oxvra.
_ rao, Cemo sawyalo tubalo! rao, Cemo sacodavo dedov da dao! ras
oxrav da hgminav! Sen raRa gemarTeba, madliano! waxval, dardiani waxval,
moxval, dardiani moxval, dgaxar, dardiani dgaxar. ra avi ambavi ici, keTi-
801
lo! ra eldas rasme gigrZnobs guli! ratom aras metyvi uTqmelo, ratom ar
maniSneb raimeTi...
dedaberi gaCumdeba, gaCumdeba sawvelelic. mere kvlav:
_ Sen xom gazafxulze isev gaxval yvavilebSi, Sen xom isev gagevseba
damWknari ZuZuebi, isev geyoleba Seni nawili da sruli! maS, ra ari, ra Savma
fiqrma gagitena sxeuli, ra migaqvs da mogaqvs, sul mudam sevdiano, sul
mudam Sewuxebulo...
dedaberi erTxelac gaCumdeba, gaCumdeba sawvelelic. mere kvlav:
_ miTxari, dedov da dao, mec xom qali var da deda; miTxari, ra dardis
Rrubeli dadis qveyanaze, maniSne, mimaxvedre. vxedav da verca vxedav. aRar
SemiZlia meti, Tvalebs xom ar avixvev, isedac Tvalebbneli! miTxari! miTx-
ari!
dedaberi orjer dahkravs Zroxas gavaze xels. Zroxa gaiwevs, aCxarun-
deba jaWvi.
Camovardeba siCume.
sadRac viRaca SeSas dahkravs culs.
awri pindeba RobemZvrala.
dedaberi Savad amoimarTeba yoris iqidan. sawvelels yoreze Semod-
gams. dgas da iyureba. mere jadoqariviT iZaxis:
_ vinc aiaros da Camoiaros da xma ar gamces, gaqvavdes!
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`matareblobana~

Saragzis piras, meseris ZirSi, grZeli skamia gamarTuli. skamze oTxmo-


cdaxuTi wlis ola zis. xelebi TavmokauWebul joxze Camouwyvia, gzas mis-
Cerebia. gamoCnda mokuzuli nuca, isic oTxmocdaxuTi wlisa, dgas, win rom
ar wamovardes, orive xeliT joxs CamosWidebia, gaWirvebiT aswevs marjve-
na xels, TvalebTan iCrdilavs.
_ olaa! olaa!
_ modi, gogo, modi.
_ manda xar, gogo?
_ aqa var, aq, modi.
movida, mowvalda nuca, wvalebiT dajda skamze.
_ rogora xar, gogo?
_ vzivar da miqel-gabrielis Camovlas velodebi.
802
_ nu ici xolme egre!
_ ii!..
gamoCnda ori wliT maTze ufrosi fefeloc.
cali xeliT joxs moibjenda, cali TeZoze hqonda miWerili.
_ manda xarT, gogoebo?
_ aqa varT, aqa.
movida, mofaCunda fefelo da isic skamze dajda.
sxedan.
_ ra kargi niavia, qa, aqa! CvenTan sunTqi ar aris.
_ CvenTanac, CvenTanac.
_ giSvela im wveTebma, gogo?
_ ra vici, kidec miSvela da kidec ar miSvela.
_ uSvelnia da eg aris, gezelqoriviT mosdiodi.
_ aem joxs xom uyureb, nuca?!
siamovnebiT CakuWkuWdeba samive.
gzaze orma manqanam Caiara nel-nela. wina ukanas miaTrevda. fefelom
Tqva:
_ romelia, romels Cahyria TvalSi nacari?
_ Cvenebi ar arian, ucxoebi arian.
_ ucxoebi ucxoebma itiron.
_ ho, ho.
RimiliT gaCumdnen. mere nucam Tqva:
_ Cveni mixua aRarafersa sWams, sul sZinavs.
_ vaniac, gogo!
Cemi gampatiosnebelic egre iyo, oTxmocdaaTs rom gadascda, Wama aRar
undoda, su me meZaxda, _ fefeloo! fefeloo!.. mivdiodi da araferi, isev
eZina.
_ mixuac sul egrea, Tan kidev, dasivda Tu gasuqda, ver gamigia.
_ egre ician, egre.
movarda sami patara biWi, dedabrebis SviliSvilis Svilebi _ gela, gia
da zura. gaCerdnen, uyures, uyures, mere uceb ecnen dedabrebis joxebs.
_ Tqveni cxenebi gvaTxoveT.
gamostaces joxebi, gadasxdnen zed da daeSvnen xevisaken.
_ zura!
_ gela!
_ gia!
biWebi ukve xevSi iyvnen Camalulni. darbodnen riyeze, daWenaobdnen, daW-
803
ixvinebdnen, yalyze ayenebdnen cxenebs, erTmaneTs ajaxebdnen, tlinkebs is-
rodnen.
_ gia!
_ gela!
_ zura!
amaod iZaxdnen dedabrebi. gia, gela da zura nakalovrebisken mi Wenaobd-
nen.
isxdnen dedabrebi SeSfoTebulebi, TiTqos skamidan gadmocviv nisa eS-
inodaT.
bedi ar ginda?! tkap-tkap-tkap! _ daiwyo winwkvla. aman xom mTlad SeaS-
foTa dedabrebi. ZlivZlivobiT wamodgnen skamidan.
_ gela!
_ gia!
_ zura!
_ joxebi mogvitaneT, biWo!..
magram biWebi arsad Candnen. wvima ki matulobda. daiquxa da dauSva.
dedabrebi erTmaneTs efarebodnen ZaxiliT:
_ gia!
_ gela!
_ zura!
_ joxebi, biWo, joxebi!
bolos es daiZaxes:
_ Sen gagviZex, fefel, Sen gagviZex!
wavida win fefelo, fefelos nuca CaeWida, nucas _ ola.
midian wvimaSi mwkrivad.
_ moirbina gawuwulma patara gogom, TamTam. gaubrwyinda Tvalebi da
saxe.
_ matareblobanas TamaSobT, bebiebo?
gaiqca TamTa da is kidev olas CaeWida „Cuqu-Cuqus“ ZaxiliT...
biWebi am dros didi Telis fesvebqveS SeyuJuliyvnen. cxenebi rom ar
dasvelebodaT, gulze miexutebinaT, da icinodnen raRacaze, bJirdebodnen
siciliT.
raRac uxaroda wamiT cqafze Semdgar Cems sulsac.
`mTvaris asuli~, 1987

`maRali rangis meTauri~


804
(saavadmyofoSi)

iyo Cem sofelSi erTi Tve, oqtomberi. ase mgonia, axla aRarc aris. mosk-
deboda RamRamobiT qariani Rvarcofi. gabmul ruxruxSi, grZladgaklak-
nil sinaTleze iRuneboda, SigniT moiwevda kramitebidan wamosuli Tax-
Taxa brWyviala wyali. baR-venaxebSi, ukuneT sibneleSi, TiTqos darbodnen,
raRac ferxuls uvlidnen gadidebuli, gafuyuli xeebi _ elva anaTebda mx-
olod maT motortmane kenweroebs. yru baTqabuTqiT cvivoda moukrefavi
xili miwaze. gamodiodnen maCvebi da zRarbebi soroebidan, Tvalebmilulu-
li uSverdnen dingebs wvimas. gareT. ver bedavdnen gasvlas, derefnebidan
uyefdnen ZaRlebi. derefnebi aivseboda xolme avdris, sokos, sveli Tivis
da daCeCqvili foTlebis suniT.
gaTendeboda da dadgeboda qveynis gaCenis ubednieresi dRe. svel gorake-
bze Sefenili iyo naglej-nagleji TeTri nislebi. jerac isev RrublebiT
gamovsebuli ca adgil-adgil iyo gaxsnili. im gaxsnili adgilebidan ga-
mosWvioda, _ arc vici, minaxavs Tu ara namdvili firuzi, CemiT vambob, _
firuxi, firuzi.. firuzi da sijansaRe. ZeZviani orRobeebis Zir-Zir, venaxeb-
isken modiodnen talaxiT Sewuxebuli, magram mainc kmayofilebiT gaRime-
buli qalebi da kacebi. mohqondaT kalaTebiT da vedroebiT svel-sveli,
talaxiani gviana atmebi, vaSlebi, msxlebi. axla mogvca is atmebi da msxlebi!
saSuadReod mTlad gadaiwmindeboda ca da Camodgeboda didi sinaTle
da siTbo. sisufTavisagan, sispetakisagan elvarebda yoveli foToli da
balaxis Reri. mofrinavdnen gamWvirvale haerSi lamazi kvirionebi, das-
trialebdnen sofels da kuTavdnen nebierad. ukakunebdnen qvebs qalebi da
balRebi, afrTxobdnen kvirionebs, _ futkrebs rom ar dareodnen, _ da sa-
siamovnod Sors gadioda maTi kiJina da kiskasi.
kidev iyo im oqtomberSi erTi ulamazesi ram _ CurCxelebis asxma. esac,
umTavresad, RamiT xdeboda, lampis Suqze. gareT an ise wvimda, weRan rom
vambobdi, an tkbilad uJuJunebda, anda sulac wynari Rame iyo, bneli, bneli,
niavi rom ar Seatokebs foTols. ijda lampis irgvliv ramdenime qali,
axalgazrdebi, qaliSvilebi _ TmagadaWimulebi, SublgamoCenilebi, grZel-
nawnavebianebi _ egrovaT win nigozi, saTiTaod agebdnen im nigozs TiTqmis
uCinar nemsebze da Tan saubrobdnen tkbilad, qaluri CaWukWukebiT.
sanam jarSi wamovidodi, sanam Cems sofels samudamod movwydebodi, miy-
varda me iq erTi gogo mayvala. axla aRarc gogoebi arian iseTi kdemiT
moarulni, _ yvela TiTqos raRaca Zafebs wyvets, yvela kaxpobas TamaSobs
guligulSi, _ wamoigdebda xolme msxvil nawnavs win, CaeWideboda orive
805
xeliT boloSi, Slida, iwnavda, efereboda xelisgulebiT, amogxedavda da
iseTi keTili siyvaruliT Semogafofinebda marTlacda mayvaliviT Sav
Tvalebs, rac unda cudi yofiliyavi, gahkargdebodi. kabebi ecvaT maSindel
gogoebs _ Txeli, weril-wvrili unabebiT da yvavilebiT moCiTuli. yelze
ikidebdnen erTi xis _ WanWyatis anu kidobanas mZivebs, da sul saqmianobd-
nen, siaruliTac saqmianad dadiodnen, sadils akeTebdnen, lobios arCevdnen
umcros da-Zmas patronobdnen, Tivasa da Znasac ki awvdidnen kacebs. Tu
ibanavebdnen, tansacmlianebi CaRiodnen arxSi, iqac yvelas moridebulni,
buzqnarSi...
me rom miyvarda, im mayvalas mamida hyavda, qalaqSi gaTxovili, irmis
furberwi, sul kbilebmoqaTqaTe. Camovidoda Semodgomaze, seqtemberSi, da
iyo karga xans, sanam CurCxelebi daxmeboda. mayvala da mamida erTmaneTsa
hgavdnen, oRond _ rogorc furi da nukri, tanmZime da msubuqi, wvrili. isini
rom gzaze gamovidodnen erTad, SeRerebuli biWebi: Robeebis ukan iyunWe-
bodnen da iqidan uyurebdnen malulad. me amas ar vkadrulobdi, magram
RamRamobiT uaress Cavdiodi. avbobRdebodi venaxis mxridan mayvalaanT
fanjarasTan da vtkbebodi, rogor dadiodnen, rogor saqmianobdnen.
var erTxel egre abobRebuli fanjarasTan, sxedan WaRiani lampis irgv-
liv: mayvalas mamida, es mTavari feria, wvrilwvrili: feriebi, _ mayvala da
misi amxanagebi. mayvalac gamoirCeva yvelasgan, keTili naTeli adgas, asxa-
men CurCxelebs da laparakoben, mxiaruloben. mayvalas mamida kintoebis
anekdotebs yveba: _ dedijan, bavSvis Sibaqi es aris, Tu SenTvis ginda, sira-
jxanis TavqveSi Cadi, iq feCnikebi sxedan da isini gagikeTebeno. gogoebi
icinian, erTmaneTs efarebian sircxviliT. mec vicini, im fanjris rafaze Camo-
bRauWebuli, magram me uxmod, xmas rogor amoviReb! arian ase tkbilad, lamazad.
mayvalas mamida axal anekdots iwyebs: _ erTi kintoc iyo, calTvala... _ da
uceb Tavs maRla aswevs, gamoaCens savse sufTa yels, iyureba Cemken da TiTqos
sagangebod Cems gasagonad ambobs:
_ vinc axla Cumad Cven gvigdebs yurs, imis jamSi _ gveli, bayayi, jojo,
gatyavebuli virTxa!
Cavxti gulgaxeTqili, etyoba, didi bragvaniT. wamocvivdnen is gogoebi,
moxrovdnen fanjarasTan, _ oxero, usindisov! gaTaxsirebulo! _ miyvirian.
me kidev iqve var CayunWuli, vazis ZirSi. mlanZRes, Camdes kuboSi da dama-
yares miwa. bolos miubrundnen mayvalas mamidas, gaRimebuls da zviadad
mdgars:
_ dainaxe, mamida, rom amobobRebuli iyoo?
gaicina mayvalas mamidam, gaaqaTqaTa kbilebi:
806
_ magas ra danaxva unda, amdeni koxta Zukna rom erTad moiyris Tavs,
magaT aRara RirxarT, erTma xvadma yvelaferze gadados Tavio?
xom miyvarda is mamida, Zalian kargi gulis qali iyo, im dRidan kidev
ufro Semiyvarda. mayvala kidev _ xom ar davunaxivar, magram meore dRes
rom Semxvda, 'amomifofina is mayvaliviT Tvalebi da aSkarad davinaxe, rom
sayveduris cremlebi, Seikava Zlivs-ZlivobiT, Semomebruna zurgi da wavi-
da gaCqarebuli.
wavida da wavida...
mec cota xanSi jarSi wamomiyvanes, samxedro saswavlebelSi mimabares,
meTauri gavxdi, bolos _ maRali. rangis meTauric. sad ar matara bedma, ra
qveynebi ar vnaxe, ra xalxi, ra dReebi, ra Rameebi, ra oqtombrebi, magram Cemi
soflis oqtombris dReebs da Rameebs, Cveni gogoebis sikeTis Suqs sxvagan
veraferi movunaxe Sesadari. me im oqtombria ailamaziT da im gogoebis
sikeTis SuqiT var avad. me, maTi damkargavi, vkvdebi.
`Tebro~, 1983

`mayvalze~

wavedi mayvalze. iq ki ara, soflis gogo-biWoba da qalebi rom dadian.


Sors, mdinaris gaRma, lekian WalaSi. xom sul gvgonia, mdinaris gaRma, Cvenidan
Sors, naklebad xvdeba adamianis fexi! viare, viare, viare. mayvlis erT rigian
bardsac ki ver wavawydi. xelcariels ra damabrunebda, Sin bartyebiviT
pirdaRebuli pawawina SviliSvilebi melodnen, mayvals imaT uwuravdnen
da wvens asmevdnen. sad ra WaobebSi vtope, sad ra buwknarSi gavZveri, sad ra
flateze avbobRdi. bolos, rogorc iqna, orWiqiani minis qila gavavse, zogi
wvriliT, zogi Citis nakenkiT. amazedac madlobeli unda viyo-meTqi. mo-
vukari im qilas Tavi, Cavide CanTaSi, aviRe joxi da Sinisken gamovabije, rom
SaSvebi amifrindnen WaxWaxiT. rasa vxedav: wyali CamoCxrialebs patara
kldidan, im kldis Tavze totebSemxmari beberi wnori dgas, wnoris qveS ki
molurjo bardia, grZlad wasuli bardi, ise bardi sul mayvalia da asxia,
asxia, Savad aris mibnelebuli. uceb damibrunda rwmena _ Tu gairjebi,
daujildoebeli ar darCebi. CanTaSi saweri qaRaldi mqonda, gavakeTe erTi
Zabruli parki, gavavse, Tan gulianad geaxlebiT mayvals, gavakeTe meore
parki, isic gavavse. mainc ar meTmoba iqauroba. gavakeTe kulmuxos foTlis
parkic, isic gavavse. mayvali wnorzedac iyo axoxebuli, ramdenime kunwula
Tvalismimtacad gadmokidebuliyo maRlidan. movixseni CanTa, daniT gavikafe
wnoramde misasvleli, avbobRdi wnorze. marcxena xeliT totze var dakide-
807
buli, marjveniT dana mikavia da im daniT mayvlis kunwulebs vwvdebi. avW-
eri erTi kunwula, avWeri meore, mesaves vewvdebi da _ `Waax~ _ daiZaxa
wnoris totma. zrialiT wavedi Sig mayvlis bardSi, totic zed dameca. iseT-
ma SiSma gamiara fexebSi, wamodgomas veRar vaxerxebdi, bolos mainc avdeqi,
Cemda gasaocrad, arc raime mqonda natkeni, arc dagazuli viyavi, danac ki ar
gamvardnoda xelidan. avixede maRla, mayvlis kunwulebi isev lamazad iyo
gadmokidebuli wnoridan, gameRima da xmamaRla vuTxari Cems Tavs: erTi
patara qila mayvali gindoda, is qila gaavse, gaavse kidev ori qaRaldis
parki, gaavse kulmuxos erTi parkic. asWeri erTi kunwula, meore kunwula.
ra gaumaZRrobaa _ iqneb Sen garda sxvasac unaxavs mag kunwulebs mayvali
da wnori!
bardidan gamovZveri, CanTa gadavikide da Cqari nabijiT wamovedi Sini-
sken. beber wnors CamoxleCili adgili piriviT daeRo da TiTqos sadacaa
momaZaxebda:
_ ee, ee!
`dila~ #8, 1980

`mawoni~ (samagido rveulebidan)

erTi mZRoli yveboda: erTi dedakaci wamoviyvane badiauridan pa-


tarZeulSi; rom Camovida, miTxra, fuli ara maqvs, Svilo, cota moica, mawons
gamogirbeninebo. gamomirbenina. moviwafe da iqve davlie. davlie _ civi,
civi, kargi. isic kmayofili darCa, meca... isic icinoda, meca.
`Tebro~, 1983

`mgelikas pirveli gmiruli saqme~

TbilisSi, erTi didi saxlis mesame sarTulze, cxovrobs patara ojaxi:


deda, mama da ori biWi _ vefxvia da mgelika. vefxvia didia, sadacaa meore
klasSi gadava. mgelika ki sul axlaxan gaxda sami wlisa.
vefxvia rom daibada, mama sixarulisgan mTvraliviT dadioda, siamayiT
icemda gulze xels da nacnobebs Tu ucnobebs sul amas etrabaxeboda:
_ biWi myavs da mere ra biWi, eux! namdvili gmiri! jer marto xma rogori
aqvs, iciT? eux, lomiviT, lomiviT!
da cdilobda miebaZa kidec akvanSi mwoliare Tavisi biWisTvis. gaSli-
808
da xelebs, daaRebda pirs da, viTom patara var, magram mainc boxi xma maqvso,
mohyveboda Cxavils:
_ vaa, vaa! vaa!..
aba, aseT biWs ubralo saxels xom ar daarqmevdnen! ifiqres, ifiqres da
„vefxvia~ moigones.
gavida xuTi weliwadi da axla·mgelika gaCnda.
meore biWio da, mama TiTqos isev daTvra.
isev daiwyo siamayiT gulze xelis cema, isev aCerebda nacnobebs da uc-
nobebs da isev etrabaxeboda:
_ meore biWi myavs da mere ra biWi, eux! gmiri, gmirTa gmiri! jer marto
xma rogori aqvs, rom icodeT, eux! lomiviT.
da cdilobda misTvisac miebaZa _ gaSlida xelebs, daaRebda pirs da
mohyveboda boxi, vaJkacuri xmiT Cxavils:
_ vaa! vaa! vaa!.. ·
raRa Tqma unda, meore biWsac ar daarqmevdnen ubralo saxels. ifiqres,
ifiqres da „mgelika~ moigones.
aravin icis, ra moxdeba Semdeg, roca vefxvia ufro didi gaxdeba. jer-
jerobiT ki, ai, sadacaa meore klasSi unda gadavides da araferi Caudenia
iseTi, rac mis gmirul saxels gaamarTlebda. mgelikam ki, sami wlis am bam-
bura biWma, iseTi gmiruli saqme Caidina am ramdenime dRis win, rom imedi
unda viqonioT, is ara marto gaamarTlebs Tavis saxels, roca didi gaizrdeba,
aramed gadaaWarbebs kidec, da SeiZleba sinanulic ki daviwyoT, ra Seufer-
ebeli saxeli hqvia am biWs! ra aris mgelika! mgelika ki ara, lomia, anda
lomTaTa unda erqvaso.
xom giTxariT, vefxvia skolaSi dadis-meTqi, sadacaa meore klasSic unda
gadavides. skolaSi ki dadis, magram quCaSi mainc martos ar uSveben, vaiTu
manqana dagejaxoso. Cahkidebs xolme deda xels da midian ase skolamde.
daumTavrdeba gakveTilebi da axla skolidan modian xelixelCakidebule-
bi. skolaSi mimavlebs xandaxan mgelikac aedevneba: mixtis, mibakunebs pat-
ara kviciviT trotuarze, skolidan mosvlisas ki TiTqmis yovelTvis sZi-
navs (is xom jer sami wlisaa da aucileblad unda daiZinos dRisiT!).
eZina im dResac, gmiruli saqme rom Caidina. dedam ki Cahkida xeli skol-
idan gamosul vefxvias da modian arxeinad. ai, arxeinadve gamovidnen mTa-
var quCaze, sadac uamravi manqana ireva, arxeinadve daiwyes asvla TavianTi
saxlis kibeebze, arxeinadve Caiyo xeli dedam jibeSi gasaRebis amosaRebad
da...
_ vaime! _ daiZaxa SemkrTalma.
809
_ ra aris, ra moxda, deda?! _ gaukvirda vefxvias.
_ gasaRebi meore paltos jibeSi Tu safuleSi CamrCa.
_ mere?
_ mere isa, rom is safule Sin, karadaze devs. raRa vqna axla?! ram gada-
mayrua ase?! anki raRa Wkua maqvs Tqvens xelSi! Tqven rom Wkvianebi iyoT da
ar mabrazebdeT, mamin gasaRebi Sin aRar damrCeboda.
mividnen karTan, ucacunebden xelebs, TiTqos exvewebian, gaiReo. ramden-
jerme mxriTac miawvnen. magram ra unda daekloo amiT! kari inglisuri
klitiT iyo daketili, misi daketva advilia, gamoxurav da _·kap! _ daiketeba.
magram ugasaRebod eSmakic ki ver gaaRebs. ·
_ modi, mgelika gavaRviZoT, deda, is gagviRebs! _ wamoiZaxa vefxviam.
_ is rogor gagviRebs Svilo rogor Seswvdeba sakets?! Tundac Seswvdes,
rogor SeZlebs mis gawevas.
_ gasaRebi gadmogvigdos ai aqedan, gazeTebs rom yris xolme fostal-
ioni
xedavT, ra eSmakebi arian es biWebi?!
dedas imediT gaunaTda saxe da gaubedavad daaWira zaris Rilaks TiTi.
jer wynarad rekavdnen xan deda, xan vefxvia, iqneb am wynarma xmamac gaaRvi-
Zos mgelikao. magram patara mgelikas tkbilad eZina, lamaz sizmrebs xedav-
da da sulac ar unRoda gaRviZeba. maSin ufro da ufro umates zaris rek-
vas. axla ki mgelikac SeiSmuSna wamoiwia Tvalebi moifSvnita, miixed-moixe-
da da raki veravin dainaxa, Rnavili amouSva. am gmiruli saxelis mqone bi-
Wma ubralo biWiviT amouSva Rnavili!
_ aqa varT, mgelika! aqa varT, genacvalos dedao!
magram mgelikas karga xani araferi esmoda. bolos, rogorc iqna, yuri
mohkra Zaxils. sawolidan gadmobobRda da SiSveli fexebis tyapatyupze
mixvdnen rom kars miuaxlovda.
deda da vefxvia imwamsve gazeTebis Casayrel WrilTan Cacucqdnen, Seixedes
SigniT da dainaxes, rogor gabrwyindnen cisferi namtiralevi Tvalebi da
mere rogor miuaxlovda ori patara feunTuSa xeli cremlebis mosawmendad.
_ Cveno mgelikao, Cveno kargo, yoCaRo mgelikao. ase da ase dagvemarTa
da aba Tu marTla mgelika xaro, Tu marTla gmiri xaro, miidgi karadasTan
skami, adi zed, karadaze safule devs, im safuleSi gasaRebia, amoiRe da mogva-
wodeo.
da, ai, am weTidan daiwyo mgelikas gmiruli saqme. cremlebi moiwminda,
skami daiTria, axrigina, axrigina, bolos mainc miaxrigina karadasTan. abo-
bRda im skamze, ayelyelavda, dainaxa safule, staca xeli da swrafad Camovi-
810
da Zirs.
modis, morbis da Tan cdilobs, gzaSive gaxsnas safule. is ki ar ixsneba.
sxva dros sul advilad xsnida xolme, axla ki ar ixsneba.
_ vela vqsni, deda!
_ rogor vera xsni, kaco! vaJkaci xar, gmiri vaJkaci! aba, nel-nela Seecade!
nel-nela Seecada da _ tkac! _ gaxsna. gaxsna, magram Sig araferi ar aR-
moCnda, garda surnelovani cxvirsaxocisa da fulisa.
_ al alis gasagebi, deda!
_ rogor ar aris, kargad naxe!
_ kalgad vnaqe.
raRa unda eqnaT, dedac darwmunda, rom mgelika marTali iyo. albaT,
gasaRebi meore paltos jibeSi CarCa.
da isev dauwyes darigeba:
_ Cveno mgelikao, Cveno yoCaRo mgelikao, aba, Tu marTla gmiri xaro,
skami axla tansacmlis sakidarTan miidgi, iq lurji palto kidia, Cayavi
xeli jibeSi da iq iqneba gasaRebio,
Cveni mgelika isev datrialda da _ tyap-tyup, tyap-tyup _ miirbina SiSve-
li fexebiT skamTan. xrig-xrig-xrig _ axriginda skami. da, ai, is skami ukve
tansacmlis sakidarTan dgas da mgelika xvneSiT adis zed. ai, avida kidec.
moZebna palto, mouZebna jibe, Cayo xeli, ubrwyinavs, ubrwyinavs Tvalebi da
mere daunaRvlianda isev.
_ al alis alc jibeSi.
_ meore jibeSi, meore jibeSic naxe!
ar ginda, monaxo meore jibe?! aba, aq aris namdvili gmiroba saWiro, ma-
gram mgelika ris mgelika iqneboda, rom meore jibe ver epova. bevri eZeba
da bolos mainc miagno. Cayo xeli Sig, gaeubrwyinda Tvalebi, gaubrwyinda
Zalian, amoswia da...
_ vaSa!..
patara fenCula xelSi gasaRebma daiwyo brwyinva.
_ vi pone! vi pone! vi pone!
axla Zneli aRaraferi darCenoda, skamidan CamobobRda, karis WrilTan
miirbina da sul male gasaRebma axla dedikos xelSi daiwyo brwyinva.
_ yoCad, mgelikav, yoCaR!
dedam swrafad gaaRo kari da es Cveni gamarjvebuli vaJkaci, sami wlis
fexSiSvela, mucelSiSvela gmiri, aRtacebiT Caikra gulSi. hkocnida, agreTve,
vefxviac. mgelika ki, TiTqos araferic ar gamikeTebiao, marto siyvaruliT
uTaTunebda saxeze xelebs da ise icinoda, rogorc sxva dros icinoda xolme,
811
roca deda da vefxvia ubralod brundebodnen skolidan:
rac Seexeba mamas... mamam es rom gaigo, ra gmiruli saqmec Caidina misma
mgelikam, kidev erTxel daemsgavsa mTvrals, kidev erTxel daiwyo mkerd-
Si siamayiT xelis cema da mTel qveyanas mosdo es ambavi _ xedavT, ra gmiri
biWi myavso, eux! ra vaJkaci myavs patara mgelikao, euux!..
imisi Tqma xom zedmetia, ra imedic aqvs mamas. misi azriT, gmiri vefxviac
iqneba, xolo mgelika, mgelika iqneba namdvili gmirTa gmiri. ra Tqma unda,
rodesac didi gaizrdeba...
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`mglis lekvebi~

kaxeTSi, wyarosTavis qvemoT, veeba zvrebsa da xexilis baRebs Soris,


moSambuli sarwyavi arxis napiras, dgas erTi Zveli, Zalian Zveli sasaxle.
arxis mxridan am sasaxles maRali, qongurebdamaxinjebuli mrgvali koSki
amosdgomia, venaxebis mxridan _ galavans zurgmibjenili, Rariani kramitiT
gadaxuruli grZeli marani; win, ezoSi, TaRian WiSkarTan, gauqmebuli patara
eklesiaa, iqve didi akacia dgas _ Semxmari, Selewili, foTlebSeTxelebuli.
qarian amindSi koSkis saTofurebi da qongurebi Tavzardamcemad Rmuian,
sasaxlis daZvelebuli saxuravidan avardnili Tunuqi gulis gamawvrile-
blad raxunobs,eklesiaSi erTmaneTze miWuWkuli Ramurebi wri pineben.
adre, didi xnis winaT, sasaxleSi mrisxane Tavads ucxovria. amboben,
rikulebian WraWuna aivans dResac etyoba am Tavadis Ceqmebis naquslario.
modgeboda Turme moajirTan, arwiviviT dahyurebda ezoSi afusfusebul
msaxurebs da qusliT burRavda iataks.
axla aq samtrestis marania, _ Semodgomaze, rTvlobas, axlomaxlo sof-
lebidan glexebi yurZens ezidebian da saxelmwifos abareben. marnis muSe-
bi im yurZens uzarmazar qvevrSi wuraven, Rvinos ayeneben da mere qalaqSi
gzavnian. es muSebi, sul mezobeli soflelebi, imuSaveben rva saaTs, gaixdian
lurj specsamoss, gadaibanen tkbilian xelebs da, ranairi amindic unda iyos,
Tav_TavianT saxlebSi wavlen.
mudmivad ki sasaxleSi ori ojaxi cxovrobs. erTi, marnis direqtorisa,
_ maRla, meore, darajisa da zvrebis mevelisa, _ dabla. direqtors saku-
Tari „volga“ aqvs, roca moesurveba, qalaqSi midis da iq iZinebs. darajs
colic aq hyavs da Svilebic _ ori biWi. biWebi jer patarebi arian, erTi
812
Svidisa xdeba, meore _ eqvsisa, ufross petre hqvia, umcross _ pavle. magram
erTsac da meoresac mglis lekvebs eZaxian. didi mglis lekvi da patara
mglis lekvi! arc dids da arc pataras es zedmeti saxeli ar swyinT. saqme
isaa, rom maT mamas, levans, mgeli hqvia. mgelika ki ara an mgelua, _ pirdapir
mgeli! xasiaTiTac mgels hgavs, muxlmagari da Seupovari. miidebs momuWul
xels tuCebTan da ise daiymuvlebs, SiSiszari gagivlis tanSi. bevri mgeli
moutyuebia am ymuiliT da mouklavs.
erTi didi, qeCojagara, brWyalebgaSeSebuli tyavi axlac petres da pav-
les sawolis win ugdiaT (Zmebs erTad sZinavT, TavSeqceviT). Zalian sasia-
movnoa loginidan am tyavze SiSveli fexebiT gadmosvla.
mgluri ymuili petrem da pavlemac ician. saRamoobiT, kolmeurneebi
rom sofelSi brundebian, Casxdebian sadme CirgvebSi da auSveben nel-nela:
_ uuu!
vinc ar icis, rom am midamoebSi mgeli da mglis lekvebi cxovroben, SeSineb-
ulebi garbian. vinc icis, ecinebaT. mohkraven Tu ara maT xmas yurs, Tvi-
Tonac mglurad gaepasuxebian.
_ uuu! uuu!
magram maTi ymuili ise hgavs mglis ymuils, rogorc cxeni da rqebmokau-
Webuli Zroxa _ erTmaneTs.
dedas guli uskdeba, _ emand, vinmem Tofi ar gesroloT, Sviloo. mamac
etyvis xolme, nu swknaviT waramara, saca ara mgoniao. magram petre da pav-
le Tavisas ar iSlian. an ki sxva ra unda akeTon! toli da swori aravina
hyavT. mTel dRes an maranSi atareben muSebTan, an arada, auSveben yureb-
daWril did qofaks, boinas, ahyvebian venaxebis gzas, Tu vinmes ZaRli hyavs
Sinidan wamoyolili, gamoityueben, boinas miuseven da cota xanSi gamarjve-
bulebi wavlen sxva ZaRlebis dasamarcxeblad. an bardebSi daZvrebian, Cit-
is budeebs eZeben, an arada, koSkze avlen, sxedan iq xSirbindamde, gadahyureben
qveyanas da namdvil mglebs mouxmoben:
_ uuu! uuu!
magram jerjerobiT verc erTi mgeli ver moityues. eg kia, xandaxan TviT
boina veRar scnobs maT xmas, astexs RavRavsa da xaTqaxuTqs, mere mixvdeba
Tavis Secdomas, Sercxveba, wava, SeZvreba saTiveSi da gareT aRar iyureba.
petre da pavle ki sxedan koSkze, eWukWukebian erTmaneTs da icinian, igude-
bian siciliT.

II

813
axla ianvaria, mTels kaxeTSi didi Tovli devs, bavSvebi cas swvdebian
sixaruliT: gundaoben, cigaoben, tyidan mofrenil ferad_ferad Citebs das-
deven. mglis lekvebi ki daRonebulebi dadian. TviTon ar amboben, magram
yvelam icis maTi daRonebis mizezi: Zlivs erTi megobari gaiCines da isic
dakarges; ar gaufrTxildnen da dakarges.
ai, kidev vis SeeZlo maTeburad ymuili!
dekembris bolos, sanam Tovli movidoda, marnis direqtorma coli da
gogona _ eqvsi wlis li _ Camoiyvana. mglis lekvebs pirvelad ase egonaT,
rom gogonas Cveulebrivi saxeli lia erqva, magram aRmoCnda, rom lia ki
ara, li rqmeoda, da Tu vinme lias dauZaxebda, Zalianac swyinda.
li mTlad moulodnelad gamoecxadaT. gaiRviZes erT dilas mglis
lekvebma, Caicves, gavidnen gareT da ras xedaven: maRla, rikulebian moajir-
Tan, dedofalasaviT lamazi gogona dgas. wiTeli fumfula qudi axuravs,
cisfer qurTukze wiTeli Sarfis boloebi gadmohfenia, wiTelive reituzi
acvia, wiTelive Ceqmebi. dgas moajirTan da TiTqos wvimas uSvers saxeso,
daxuWavs Tvalebs da gaaxels, daxuWavs da gaaxels. cxviri sul ar etyoba.
veeba kasrebs amofarebulma mglis lekvebma nela, nela uymuvles:
_ uuu!
gogona SekrTa, ukan daiwia. mere TiTqos yvelafers mixvda, moajirs
gadmoeyuda, Tvalebi gaubrwyinda. mglis lekvebma kidev uymuvles, jer did-
ma, mere pataram. gogonas Tvalebi kidev ufro gaubrwyinda, moajirs mosw-
yda, kibe Camoirbina, Tamamad gaZvra_gamoZvra kasrebs Soris da axiTxiTe-
bul biWebs waadga. erTsac mamis didi qurTuki ecva, meoresac. wamodgnen,
xelebze ufro grZeli saxeloebi erTmaneTs miutyapunes da morCilad
Tavdaxrilebi gauCerdnen win. gogonam SvebiT amoisunTqa, gaeRima da Tqva:
_ aba, kidev!
biWebma qvemodan axedes, Caimuxles, Tavebi maRla aswies da nel-nela
auSves:
_ uuu! uuu!
gogona icinoda, xan erT fexs moinacvlebda, xan meores.
_ laparaki ar iciT?
biWebma uaris niSnad Tavebi gaaqnies.
_ aba, rogor gelaparakoT?
_ uuu! _ amoiZaxa didma mglis lekvma.
_ uuu! _ upasuxa gogonam.
biWebi saxtad darCnen. gakvirvebuli TvalebiT gadaxedes erTmaneTs.
_ aba, erTxelac!
814
gogonam erTxel kidev amoiymuvla, axla ufro kargad, gagrZelebulad.
biWebs pirebi Ria darCaT.
_ amas daxe, e! aba, erTxelac!
gogonam cali fexiT CaiCoqa, Tavi maRla aswia da gaaba:
_ uuuuuu!!
biWebma taSi Semohkres.
_ adeqi!
gogonam qurTukis jibidan didi mandarini amoiRo da petres misca. pe-
trem mandarini haerSi Seagdo, daiWira, gadafcqvna, lebnebi sam tol naw-
ilad gayo, erTi gogonas misca, erTi pavles, erTic TviTon Seigdo pirSi.
gogonam Tqva:
_ me ar minda!
_ Wame, Wame! _ uTxra petrem.
_ ara, ra! Tqven gaiyaviT.
_ Wame, Cvenc ar gvinda.
maSin gogonam mandarinis lebnebi TviTonve gayo, naxevari petres misca,
naxevari pavles. imaTac, meti ra gza hqondaT, adgnen da gadaylapes _ TiTo
lukmad, Tvaldauxamxameblad.
am wuTidan gogona biWebis daqali iyo. maT is TavianT samflobelos
dasaTvaliereblad waiyvanes.

III

biWebis samflobelos ki kidegani ar uCanda. xevi da wyaro, baRi da


bostani, klde da riye, buCqnari da verxvnari! daSliginebdnen aRma_daRma!
Tan dahyavdaT gogonac. dagordebodnen balaxian ferdobze, kiskisiT migo-
ravda gogonac, gaZvrebodnen bardebSi, miZvreboda isic. iZvrines, iZvrines
da Zvel nawisqvilarTan gavidnen, sadac Turme RamRamobiT Winkebi iyrid-
nen Tavs da lxinobdnen. gogonas aq ki SiSi Caudga TvalebSi.
_ ai, naxe, sacekvao adgili, sul mosufTavebulia, _ fexi Semousva petrem
mayvlebs Soris darCenil marTlacda Zalian sufTa adgils.
_ TviTon ginaxavs? _ ikiTxa lim.
_ Winkebi? minaxavs, maS!
_ rogorebi iyvnen?
_ me rom vnaxe, gafxoril indaurebs hgvandnen, oRond saxeebi hqondaT
kudiani dedakacebisa.
_ ar SegeSinda?
815
_ ara. jibeSi Savtara dana medo da ar SemSinebia.
roca Savtara dana gidevs, avi sulebi ver mogekarebian.
gogonam ridiT Sexeda petres da sTxova:
_ wavideT aqedan.
nawisqvilaridan xavsian ferdobze abobRdnen. aq, daRvlarWuli jagrcx-
ilebis ZirSi, xavssa da xmel foTlebSi, morcxvad Canabuliyvnen ukve wiT-
lad gamokokrili yoCivardebi.
_ jer xels nu vaxlebT, erT_or dReSi ayvavdebian kidec da mere davkri-
foT, _ Tqva petrem. lim mainc CaiCoqa, yoCivardebs moefera da Tavisi pawawina,
TeTri TiTebiT xmeli foTlebi Semoacala. yoCivardebma TiTqos madliere-
biT gauRimes. mere naxes tlapoSi Cafluli mZinare bayayi, romelic Turme
gazafxulamde ase unda iyos, mkvdariviT. mere verxvnars miadgnen. es verx-
vnari uTuod sagangebod daetovebinaT sarwyavi arxis napiras, venaxebs
Soris. idgnen uzarmazari xeebi da TiTqos kenweroebiT eTaTunebodnen
nislian cas. erT veeba verxvs didi, Savadgamomwvari fuRuro hqonda.
samiveni im fuRuroSi SeZvrnen da SeiyuJnen. Zalian kargi iyo aq jdoma.
arc wvimisa unda gSineboda da arc qarisa. Tu verxvs yurs miadebdi, raRac
zuzunsac gaigonebdi.
_ ratom Svreba ase? _ ikiTxa lim.
_ beberia da TavisTvis CifCifebs, _ siciliT Tqva pavlem.
lim isev miado yuri.
_ mReris! _ wamoiZaxa man.
_ rasa mReris?
_ zamTris simReras.
biWebs gaecinaT. petrem qurTukis jibidan xmeli puri amoiRo da samad
gadatexa. Wamdnen im purs madianad da Tan laparakobdnen.
_ dedamiwa brunavs, _ ambobda li. _ Cven am fuRuroSi vsxedvarT da
mivqrivarT! karuseliviT!
_ karuseli ra aris? _ hkiTxa pavlem.
_ karuseli ar iciT? ai, aseTi, mrgvali.
swored am dros biWebis dedis xma moisma:
_ petree! pavlee! petre_pavles gzas gagiyeneT oriveni, sada xarT, biWo!
gogo TqvenTan aris?!
meti ra gza iyo. fuRurodan gamoZvrnen. biWebma erTi Camohkres xeli
lis gamurul qurTuks, mere ukan gadgnen. dainaxa dedam, wamovida gaCqare-
biT, ufro auwia xmas:
_ erT dRes! erT dRes damiwydiT oriveni!
816
Cahkida gogonas xeli, irgvliv Semouara.
_ ui, ui! ratom miwa ar gagiskdebaT, Svilo, da ar CagitanT orives! _ lis
ki moefera, _ wamodi, genacvale, magaT rogor ahyevi, mag mawanwalebs.
da waiyvana.
darCnen biWebi martoni. jer WalaSi Cavidnen da iq iboriales. mere
bostanSi amovidnen, kombostos Zirebi daTales da Wames, mere, Zalian rom
moSivdaT,Sinac Sei parnen. xan ezoSi trialebdnen,xan fanjridan iyurebod-
nen, magram li veRar dainaxes. mxolod saRamo xans, koSkze rom avidnen da
iqidan gahymuvles naRvlianad _ uuu! _ maT ymuils male ahyva kidev erTi
xma _ ufro maRali, ufro sufTa, da am xmaze TiTqos Tbilma damamSvidebel-
ma Rimilma gadauara qveyanas.

IV

im Rames ki Tovli movida. mglis lekvebis sixaruls sazRvari aRar


hqonda. didi qurTukebi xom winadResve ecvaT, didi Ceqmebic Caicves da
ezoSi gacvivdnen. darbodnen, abuqebdnen fafuk Tovls, saxes uSverdnen ci-
dan taatiT Camomaval fifqebs. xan Tvali sul maRla, rikulebiani aivnisak-
en gaurbodaT. cota xanSi iqac gaiRo kari. li gamoCnda, wiTlad gamoanaTa.
deda yelze Sarfs axvevda da Zlivs akavebda.
li fexebs abakunebda, raRacas ambobda. gamosxlta, grial_grialiT Cam-
oirbina kibe da Tavisi lamazi CeqmebiT TovlSi Semovarda. biWebi xele-
bgaSlilebi Seegebnen. li uceb daixara, Tovls TaTmaniani orive xeli amo-
hkra, biWebs gadaayara da daiZaxa:
_ ase TeTrad damiberdiT!
biWebi gaxarebuli ZaRlebiviT gagordnen TovlSi. mere lis xelebi
Cahkides, daatriales. samiveni erTad uSverdnen saxes fifqebs, wiTel pat-
ara enebs. Tu romelime fifqi enaze daecemodaT, tanSi sasiamovno Jruan-
teli uvlidaT.
uceb lim wamoiZaxa:
_ Cveni yoCivardebi? ra mouvaT Cvens yoCivardebs?
_ wavideT, vnaxoT, _ raRac xmisdaweviT Tqva pavlem.
mimoixedes, naxes, rom aravin uyurebdaT da frTxilad gavidnen ezodan.
uh, ra lamazi iyo TeTrad dabardnili qveyana! ra sasiamovnod Cadioda
haeri filtvebSi! midiodnen arxis napir_napir. wyali arxSi TiTqos gaSave-
buliyo, gasqelebuliyo. ecemodnen TeTri fifqebi da qrebodnen.
lim Tqva:
817
_ SexedeT, wyali aTas Tvals axamxamebs erTad.
daakvirdnen biWebi, imaTac dainaxes es da gaocebulebi darCnen, es raebi
icis am limo.
wri piniT,jijRiniT gadaifrina CxarTvebis gundma,TiTqosda Sewuxebu-
li kuTavda mayvlianSi SaSvi. wamoedebodnen romelime xes da TqrialiT
CamoSvavdeboda totebidan Tovli.
uceb lim daiZaxa:
_ moicaT, SeCerdiT!
win wadga, Tavi gverdze gadaswia da ise uyurebda raRacas.
_ TeTrboxoxiani jujebi!
biWebi gaugebrobis RimiliT iyurebodnen aqeT-iqiT.
_ vera xedavT, wylis piras?
axla ki mixvdnen, razedac ambobda li. wylis piras, ufro wyalSi, ori
mtkavelis simaRleze gadakafuli yviTeli tirifebi iyo Camwkrivebuli.
nakaf borjRlebze Tovli boxoxiviT dasdebodaT da marTlac jujebs hg-
vandnen, wyalSi CaSterebul jujebs. li gaiqca, frTxilad aswia fexi, frTx-
ilad daadga erT boxoxs, CasWra, CaWylita siciliT. mere meoreze gadain-
acvla, meoridan _ mesameze. da, ai, aq, uceb…ara, uceb ara. aqac frTxilad, Ri-
miliT aswia fexi, frTxiladve daadga erT tirifs boxoxze, fexi Tavisu-
flad, Zalian Tavisuflad wavida qvemoT, win araviTari dabrkoleba ar
Sexvda, fexs TviTonac mihyva da dayvirebac ver moaswro, miSveleTo, _ dg-
lumf! _ Sig wyalSi.
wyali didi ar iyo, biWebi ecnen da swrafad amoiyvanes, magram li mainc
daosebuliviT sunTqavda, fexebidan Rvari gasdioda. Sin rom ase mieyvanaT,
xom daxocavdnen deda da mama!
_ Cqara! Cvens verxvTan, Cqara!
miirbines im gamofuRuroebul verxvTan. mSral, uTovlo adgilze gada-
vidnen. petrem qurTuki gaixada, gaixada Ceqmebic, matylis windebic. mere
Ceqmebi SiSvel fexze Caicva, pavlesac gaxada qurTuki.
_ Cven mivbrundebiT da Sen gaixade, _ eubneboda petre SeSinebul, akankale-
bul lis. _ erT wuTSi gagiSrobT yvelafers. manamde es qurTukebi da
windebi Caicvi. erTi Caicvi, meore muxlebze moixvie da fuRuroSi Sejeqi.
Cven SeSas movitanT.
li xmis amouReblad emorCileboda biWebs. roca isini venaxis RobesTan
micvivdnen da wnelebis mtvrevas Seudgnen, swrafad gaixada, petres qurTuki
da windebi Caicva, fuRuroSi SeZvra, pavles qurTuki muxlebze Semoixvia da
CayuCda.
818
biWebi rom dabrundnen, is ukve CamTbari iyo. Rabua bartyiviT iyurebo-
da fuRurodan. biWebma Sexedes, moewonaT da gaecinaT:
_ Cven axlave!
wnelebi daamtvries, erTmaneTze Seakokolaves, mSrali balaxi daglijes,
wnelebs qvemodan amoudes da asanTs gahkres. gogonas guli ewureboda,
vaiTu cecxli ver moukidono, magram moukides. ali burburiT avarda maR-
la, mere cota daiwia, mere wnelebmac tkacatkuci atexes. biWebma lis tansac-
mlis gawurva daiwyes. erTi iqiT gadga, meore aqeT. gadagrixes reituzi,
gadagrixes, ukanaskneli wveTebic gaadines da daferTxes. mere sviteric ase
gawures (Tumca sviteri mxolod naxevrad iyo sveli), mere patara vardis-
feri perangic, mere grZelyeliani windebic, Ceqmebidanac wamoRvares wya-
li. cecxlis irgvliv joxebi daasves, zogi ram zed gadahkides, zogsac Tvi-
Ton, xeliT uficxebdnen.
adioda ali _ klakvniT, mxiaruli tkrcialiT. avarda orTqlic. damS-
viddnen. daSoSmindnen. li TiTqos kmayofilic ki iyo. magram wnelebi male
Caiwva, tansacmeli ki jer isev sveli iyo.
_ wadi, gaiqeci, kidev moitane! _ ubrZana petrem pavles.
pavlec gaiqca, wnelebs lawaluwi auyena. da, sad iyo, sad ara, gamovarda
Tovlis fifqebis burusidan viRac veeba kaci yviriliT: _ damideq! mand
damideqi! dayara pavlem wnelebi da gamoiqca. magram kacma Tavi ar daaneba,
mohyva:
_ sad wamixval! sad wamixval, Se mglis lekvo!
staca petrem lis xeli, gadmoiyvana fuRurodan.
_ Semajeqi zurgze, Semajeqi! _ yviroda SeSinebuli.
magram li ar Seajda. wamousva xeli Tavis svel tansacmels, petremac
wamokrifa lis Ceqmebi da pavles qurTuki, da gamoiqcnen.
morboda gogona matylis windebis amara, SiSvel kanWebze eyreboda Tovli,
magram verafers grZnobda.
mSvidobianad miirbines Sin, kacma verc erTi ver daiWira: verc li, verc
petre da verc pavle.

Sin ki _ scemes mglis lekvebs da mainc ver moisvenes. sul qamriT auWre-
les, aulilaves kani da mainc ver moisvenes. saiTac unda mibrunebuliyvnen,
dedis wyevla esmodaT. moxvedriT lisac moxvda, oRond imas marto dedis
gaSlili xeli, Tanac mxolod wels qvemoT. Casves did taStSi, daasxes Tbili
819
wyali, gaabanes, mere loginSi Caawvines. saRamos sicxe misca, diliT ki (pe-
tres da pavles jer isev eZinaT) qalaqSi waiyvanes.
im dRes aRar Tovda, gamoidara, petre da pavle gareT ar gamosulan.
saRamos moyina. diliT gubeebs spetaki yinuli hqondaT gadakruli. wavi-
deT, Cveni yoCivardebi vnaxoTo. wavidnen, naxes. yoCivardebi mobuzuliyvnen,
miwisken daxriliyvnen, wiTladpirgaxsnili kokrebi Savad SehkumSodaT.
foTlebi gadavayaroT da dasTbebaTo, _ gadaayares da fuRuroian verx-
vTan amovidnen.
TiTqosda verxvsac moewyina. nacecxlarTan lis qurTukis cisferi Rili
egdo. petrem aiRo, erTxans xelSi atriala, mere jibeSi Seinaxa.
marnis gverdze arayis saxdeli aemuSavebinaT. iq Sevidnen, qurasTan Cacuc-
qdnen da awiTlebuli xelebi cecxls miuSvires. arayis mxdelebs mwvadi
SeewvaT, TiTo didi naWeri miawodes, Tavisi puriT. SeWames is mwvadi da Sin
dabrundnen. Sinac Wames saWmeli, lobio da kombostos mwnili, mere fexebi
taxtze aikrifes. petrem lis qurTukis cisferi Rili amoiRo da fardagze
gaagora.
ase, Sublgauxsnelad daaRames is dRec.
RamiT mgelma uTxra cols:
_kargi, nuRar swyevli, codoni arian ymawvilebio.
_ vwyevli ki ara, davxocavo!
mgelma xma aRar gasca. meore dRes ki, Sebindebisas, koSkis Tavidan mglis
lekvebis sevdiani ymuili moesma. mgeli qvemoT iyo, xilnarSi, sanivris bar-
vas aTavebda. bari miwaSi Catova, tuCebze momuWuli xeli miido da beberi
mglis xmiT Seepasuxa, magram mglis lekvebi adrindeburad mxiarulad ar
gamopasuxebian. daCumdnen da xma aRar amouRiaT sulac.
„daxoca ymawvilebi am uRmerTomo“, _ gaifiqra mgelma Tavis colze, bari
amoiRo, Ceqmis qusliT Cafxika da Cqari nabijiT wavida Sin.
(`ciskari~ #9, 1972; `Sori TeTri mwvervali~, 1979)

`mglis mokvla~
(biZaCemis naambobi)

koleqtivi axali Camoyalibebulia. qveviT, mrudeebSi gviyenia saqone-


li: cxvari, kameCebi, Rori. Cven kidev komkavSirelebi varT: sawyali mamaSe-
ni, ioseba, Tedua, me. suyvelas Tofebi gvaqvs, rusuli SaSxanebi. RamRamobiT
sofelsa vyaraulobT, koleqtivis mtrebisa gveSinia. erTmaneTs paroliT
vatarebT: _ paroli! _ qinZi. meore dRes: _ paroli! _ lobio. mesme dRes: _
820
fafa! da ase.
movida Tovli. wamouyva am azamburis mxridan, gaaerTiana ca da dedami-
wa. jer xom muxlamde dado, axla gadaiRo, cota gaadno da zemodan moyina.
wamovida am moyinulze da isev dado. dado da daumata. vazis wverebi Zlivsa
Canda venaxebSi. daimSa nadir_frinveli tyeSi. moawyda sofelsa da Walebs.
Citi minaxavs, kaco, magram imdeni arasodes. aes derefani sul savse iyo
lamaz_lamazi skvinCebiT. dedaCemi rom gamovidoda da sakenks gautanda
qaTmebs, wiwilebiviT dasdevdnen ukan. RamRamobiT ZaRli veRara bedavda
dayefebas: mgeli dagvedo, TiTqos osmalo Semosulao. rom dahkravdnen
buks, _ auuu! _ xan aq, xan iq, acaxcaxebda imaTi xma yvelafers.
amocvivdnen gulgaxeTqili mwyemsebi da meRoreebi: gviSveleT, mogvexm-
areT, Torem dagvWams nadiri saqonlianado. wavediT eseni, es komkavSire-
lebi: mamaSeni, me, ioseba, Tedua. waviyvaneT Cveni moridebuli, maSinve magari
monadire. waviReT erTi tiki Rvino, xorci, purebi. CavediT.
mTvariani Rameebia _ fetvs ahkrefav Tovlze; vsxedvarT, Cveni fermebi
romaa, imis cota aqeT, beberi wnori Tu gaxsovs, Zvel gomurSi. gvinTia Suacecx-
li, vwvavT mwvadebs da vadRegrZelebT erTmaneTs. Cvena vsvamT, es moride-
buli kidev mal_male adgeba da miva sanaTurTan, gareT iyureba. am sanaTu-
ridan mTeli riye moCans _ gadasworebuli, gadalesili. wyalic gayinulia,
winwkali aRar mii pareba arsad. aqeT, kbodesTan, Cvenidan, egre, xuTi guT-
neulis gaSlaze, mkvdari cxeni gdia fexebaweuli, gaSeSebuli. meRoreebs
moukvdaT. im cxenTan unda movidnen mglebi. Tofebi kedelze gvaqvs miyude-
buli. amodis da amodis mTvare. gareT isea, TiTqos fiandazi iyos haeri.
gadascda saSuaRameos. Zili gvereva. da, ai, vnaxoT, amoiRo sadRac xevs gaRma
erTma mgelma xma. gavida cota xani da axla sxva mxridan amoiZaxa meorem.
ar vici, mzveravebi hyavdaT, Tu ra iyo. aegre, xan aq amoiZaxebdnen, xan iq.
moridebuli sanaTurTan aris mikirkitebuli. mivediT Cvenc, mivjgufdiT,
viyurebiT. moridebuli gvaniSnebs, iqiT gaixedeTo. vixedebiT iqiT, vakvird-
ebiT da vxedavT: am TeTrad wasuli da yinvis Txeli burusiT mibundov-
anebuli riyis iqiTa napirze ZeZvis RobesaviT raRaca iZvris, modis, moi-
weleba. TiTqos ruxi mtveri iyos da is mohqondes niavs. iara ese, iara da
gaCerda. mglebis xrova, kaco! ra vici, ramdeni iyo! dganan aegre Cven pirda-
pir, Sors, da imaT siruxeSi xan erTi Tvali gabrwyindeba cicinaTelasaviT,
xan meore. davavleT Tofebs xeli, mzada varT. moridebuls velodebiT, ras
gvibrZanebs. moridebuli muStiviT aris mokumSuli. xeliT gvaniSnebs, Cuma-
do, anda cota iqiT mideqiTo. bolos gamoeyo xrovas sami mgeli. modian
Cvenken, TavaRebulebi, kavaleristebiviT. wamovlen, wamovlen da gaCerdebi-
821
an. isev _ wamovlen, wamovlen da gaCerdebian. im mkvdar cxens uaxlovdebi-
an. movidnen. dadgnen aese, Tavaweulebi, maRlebi. kidev raRacas ugdeben yurs.
daudo moridebulma SaSxanis lula sanaTurze, gavuSvireT Cvenc, _ aba, midi-
To, _ da mivayoleT oTxivem TiTojer! meorejer! mere gavixedeT da rasa
vxedavT: raRac mbrwyinavi korianteli dgas, ai, naTeli rom adgaT wmind-
anebs, iseTi. gagviskda guli, RvTisa xom araferi movkaliTo. komkavSire-
lebi varT, magram mainc! SeSinebulebi vuyurebT erTmaneTs. kidev kargi,
rom sul male gafermkrTalda is brwyinvaleba da gaqra. maSin ki mivxvdiT,
waqceuli mgeli abuqebda gayinul Tovls da is brWyvialebda mTvaris Su-
qze.
gavcvivdiT gareT, egreve, Tofebianad. CavcvivdiT flaqvafluqviT kbo-
deze da wavadeqiT Tavs. ai, mgeli! ase ori xeli rom miatyupo da gaSalo,
amodenaze aqvs daRebuli piri, sulsa Rafavs. amogvxeda cali TvaliT, raRac
sacodavi TvaliT, gviyura, gviyura da mere, lamfas rom Cauweven, aegre nel-
nela Caiwia sinaTlem im TvalSi, Caiwia, Caiwia da Caqra.
Cven Tofebze dayrdnobilebi videqiT xmis amouReblad.
sikvdilis dros yvelani erTnairebi varT, Svilo, adamianebic da cx-
ovelebic.
`dila~ #4, 1973; `Sori TeTri mwvervali~, 1979

`medea~
_ yvelaferi maRal doneze! yve-
laferi daxvewilad:
erTi didi qelexis samzadisSi gag-
onili.
_ Cven im wylebiT varT monaTlulni, kavkasionidan rom Camoedinebian
da amiranis sisxli CamoaqvT barad. _ mWevrmetyvelebda Tamada.
qalma saaTs daxeda da Tqva:
_ pirveli daiwyo. me mivdivar. Senc wamodi.
odnav waxrili gauyva grZlad wasul sufras. Txeli, Camo xvewili TeZoebi
hqonda. lamazad, mtkiced midioda waxrilic ki. gaiozic mihyva. gareT rom
gavidnen, qali gasworda da Tavisuflad amoisunTqa. orives ukvirda, rom
arvin gamoedevna. qali manqanasTan mivida, Cajda, gadmoiwia da gaiozisTvisac
gaaRo kari. gaiozi gaRimebuli Caujda.
qalma manqana aamuSava da uceb daZra. welSi gamarTuls, grZeli SiSve-
li mklavebiT Ronivrad eWira saWe. iseTi siswrafiT midioda, mosaxvevSi
borblebi wiodnen. gaiozi RimiliT Sehyurebda TiTqos fosforiT ganaTe-
822
bul mis saxes da fiqrobda: „amas namdvilad raRaca aqvs medeasi. es Txeli,
patara cxviri, es mkveTri tuCebi... amas ki namdvilad raRaca aqvs kolxi
medeasi.“
vakis gadasaxvevSi miliciis motocikli idga. iqve iyo gaCerebuli ori
„Jiguli“ da ramdenime kaci. milicielma sastveni daustvina. qalma biWurad
Tqva: „wadi Seni“... gaiozma mainc gaixeda gareT. milicieli motocikls gada-
ajda.
_ gamogvekida.
_ davaJeJineb ukanals. _ qalma siCqares moumata.
_ kidev mogvdevs?
_ ki. _ cotac danayos.
cotazec ase iares. mere motocikli gaupirdapirdaT. qals gaeRima.
_ eyofa. xnieri yofila.
manqana daamuxruWa, gaaCera, gaCerda motociklic. milicielma qudi Sub-
lidan aiwia. gaiozma kari gaaRo. qalma xeli mohkida, _ Sen iyavi, _ gadavida,
Cqari mkveTri nabijebiT mivida milicielTan. iq ise gaCerda, gaiozs ar
daenaxa, raRac rom aCvena. milicielma umweod axeda, xeli auwia. qali gam-
oiqca, saWes miujda da isev swrafad wavida. odnav gaRimebulma moxeda gaiozs.
_ CemTan amoxval.
gaiozs araferi uTqvams.
manqana maRali verxvebiT Camobnelebul ezoSi gaCerda. gadmovidnen.
qalma kari Caketa da mSvidad wavida sadarbazosken. gaiozi rogorRac uswo-
rmasworo nabijiT mihyva. sanam lifti Camovidoda, mousvenrad idga. qali
qveda tuCs ikvnetda da pirdapir iyureboda. liftSi rom Sevidnen, gaiozma
aSkarad aTrTolebuli xelebi saxeze Semoawyo da tuCebSi akoca. qali
wamiT mihyva, mere Tavi gaiTavisufla da Tqva:
_ moicade.
qalis binas ormagi kari hqonda. erTi Cveulebrivi, xis, meore, SigniTa,
rkinis. uxmaurod gaiRo erTic da meorec. holSi Sesulma gaiozma frTx-
ilad mimoixeda. raRac uCveulod mqrqali cisferi Suqi ifrqveoda kedl-
ebidan. „es Tua is remonti, asi aTasi rom jdeba“. qali Caixara:
_ am sazizRar fexsacmels gavixdi.
gaiozi mTeli mklavebiT daswvda, qali gasworda, tuCebi ar daaneba.
_ moica, moica. CauSvi xelebi.
gaiozi daemorCila, qalma fexsacmeli gamoicvala da erTic uTxra:
_ qajuri araferi iyos, kargi?
_ rogorc Sen mibrZaneb, lamazo. _ gaiozma vaWruli waxu mrebiT gaSala
823
xelebi.
_ arc egeTi rameebi.
_ rogori?
Zalian kargad mixvdi, rasac geubnebi. gaiozi mixvda, rasac qali eubnebo-
da, magram mainc iuara.
_ ver mivxvdi.
_ vera?
qali ganjinasTan mivida, Rilaks TiTi daaWira. kari TavisiT gaiRo.
SigniT uamravi sxvadasxvanairi boTli idga. uceb mobrunda.
_ signalizacia CaurTavi damrCa.
_ auh!
_ Camomyevi.
_ ra Camyoli ginda?
_ meSinia.
_ risa geSinia?
qalma mxrebi aiCeCa da karisken wavida. karebi gamoaRo, gaiozs eloda.
gaiozs gaeRima, qals win gauara da gareT gavida. qalma kari swrafad mox-
ura da gadaraza. gaiozi kars mxriT miawva. Zvra ver uyo. idga dafiqrebu-
li. mere zars TiTi frTxilad daaWira. yrud, magram mainc SemaSfoTeblad
gaisma zaris xma miyuCebul saxlSi. erTxans kidev idga, aqeT-iqiT iyurebo-
da. mere gaecina da nel-nela dauyva kibes.
`Tebro~, 1983

`mevele~ (ciklidan _ Cemi wyal-Walis xmebi)


ixile agreTve: `beJana~, dedaboZi~ da `mTibavebi~

wuxel venaxSi gavaTene. amboben romao _ gaRma gzis mSeneblobaze mo-


muSave biWebi gamodiano. guSin mevelem damiZaxa _ Senao, Svilo da Zmaoo
Cemo, is Sen ceris simsxo Tavrizulebi xom gixariao. mixaria-meTqi, maSa!
xoo da erTi-ori Rame gaimware, qveyanas moaCvene, viTom sul iqa xar da
mere midi da ramdenic gindodes, imdeni inebivre Sens lamaz gogosTan. Sens
lamaz, gafiTqinebul gogosTanao! mevele xanSi Sesulia da koWli, magram
mainc mamakacia, da ijda Cveni marnis derefanSi pirdapir svel miwaze, mux-
lebSoris Caedga danjRreuli Tofi, usvamda lulaze xels _ TiTqos efer-
eboda, swkuravda warbebwamofarebul WroRa Tvalebs, viTomc didad eS-
makurad ecineboda da amiT meubneboda _ naxe, es ra vTqvi, naxe, reebi vici
824
meo.
mTeli kvira wvimda, mere nislic iyo da TrTvilic gaagdo ramdenjerme
mTis wverebze. logini gatkba. mianc wavedi Cemi ceris simsxo Tavrizuleb-
is sayaraulod. SeRamda, Tofi aviRe da wavedi...
gza isev is iyo, romelzedac dReniadag daval, magram arc mTlad is iyo
da arc maincdamainc sxva ram. wyali RamiT sxvaa, Savia, blanti, sqeli. gza ki
wylis pirs gasdevs. Sig wyalSi kacze maRali lerwmebi dgas. is lerwmebi
xan win-win midian, xan ukan-ukan ixeven, wavlen, wavlen, wasavsavdebian da
daiweven ukan; uniaTod iqneven maxvilebiviT gafxavebul foTlebs, usvamen
erTmaneTze da iseT xmas gamoscemen, TiTqos celebs leseno, grZelsa da
pirawyobil celebs. Savi buCqnarebi xom aTasgvari suldgmulebiT aris
savse. goWebiviT daxusxuseben civdinga zRarbebi, dacucuneben rbili, rbilT-
aTebiani Tagvebi, iwelebian da TiTqos Wriali gaaqvT lorwoian lokoki-
nebs. sxva raRacebic faCunoben, xtian, SeiZleba xis totebze patara-patara
Winkebic ki qanaoben, an isini mRerian:
_ krr... krr... krr...
yovel SemTxvevisaTvis Tofi marjved miWiravs, didi orluliani „tula“,
didi tyviebi miwyvia Sig da, mival da mivRiRineb viTomda arxeinad...
magram Tan mainc raRac kargia Rame.
wamofafxula Cemi qoxi uzarmazari daTviviT bnelSi da daufCenia veeba
Savi piri. aba, iq megulebian, ai! gangeb vaxveleb, gavustven kidec. mere win
Tofs vimZRoleb, me ukan mivdev da ase Sevdivar qoxis Sav xaxaSi.
didi cecxli davanTe, movuweqi gverdze da daviwye fiqri aTas rameze,
aTi aTas rameze.
_ krr... krr... krr...
mRerodnen raRacebi sadRac.
momeria Zili da, rom rogorme damefrTxo, aseve, wolelam gavuSvire
Tofi qoxis karSi momziral varskvlavebs, movwie sasxleti nel-nela da
Sexta qoxi da SeTrToldnen varskvlavebi. wavida mquxare xma, mimoiara
foladisfer caze wriulad Semovlebuli Sav-Savi mTebi da is iyo iwure-
boda sadRac, rom axla iqidan gamoiquxa da wamovida tyvia, wiviliT gada-
uara kaklis kenweroebs da cota xanSi kacis xmac moiyola Tan.
_ ehehehehe!
_ ehehehe-meTqi.
isev _ eheheheo.
isev _ ehehehe-meTqi.
mere dayuCda yvelaferi, TiTqos ukanaskneli wvimis wveTic moswydao
825
foTols da gayuCda yvelaferi. mere mevele Cadga qoxis karSi _ xelebgaS-
lili da cecxlis aliT wiTlad gaSuqebuli. mevele xanSi Sesulia da koW-
li. kbilebi ki TiTqmis uklebliv aqvs da SemoClaxunda da SemoanaTa is
kbilebi. ver ityvi, ra Claxunobs _ imisi danjRreuli Tofi, Tu TviTon is,
mevele. moixsna tilos gaquculi abga, gadauxsna piri, gamoaCina atlasiviT
priala wiTeli, msxvili atmebi, damidga win da TviTonac Cems pirdapir
Cajda da Tofi, Cveulebriv, muxlebSoris Caidga. zis ase, odnav qanaobs da
eRimeba. me imis motanil atams vkbeC da arc me vaSoreb Tvals. Semomcqeris
da eRimeba. veRar moviTmine bolos da vekiTxebi:
_ ras iRriWebi, koWlo?
(mevele xanSi Sesulia, magram Cvens Soris aseTi sityva-pasuxi modis).
TiTqos araferi gaugonia... sul sxvas mekiTxeba:
_ jer erTi Tve ar aris, rac dainiSne, ara?
_ raSi gekiTxeba Sena?
_ ara Tqvi. erTi Tve xom ar aris jera?
isev iRimeba da raRaca ar asvenebs.
_ ra Seni saqmea, dabrecilo.
_ goni, rogor gamoeTxove im Sen lamaz gogosa, ara?
_ gaCumdi, maimaxo.
jdomelave moxoxavs Cemsken, mere gadmowveba da, TiTqos xalxSi viyoT,
CurCuliT meubneba:
_ e, oxero, ra gajavrebs! ici, ra saqme gagikeTe Sena? Sens dReSi ar daga-
viwydeba amaRamdeli Rame. darCi aq gaTenebamde, gaiare, gamoiare, cota mogi-
Wiros sicivema, mere wadi Sin da aqedan asuli rom miuwvebi im Sen gogosa,
maSin gaigeb, ra sikeTec giqeni. maSin gaigeb dedakacis namdvil gemosa.
me ukanasknelad vafrTxileb da atmis kurkas vuRereb.
_ gaCumdi, maimaxo, Torem wamova emag sifaTSi.
_ eeuh!.. ganagrZobs satiris RimiliTa da fexebis farCxviT, _ dedakaci
rom CaTbunebulia, Cafuebulia da Sen gaToSili...
atmis kurkas icdens, cota miCoCdeba da, TiTqos sasuleSi namceci gadau-
vardao, bJirdeba.
_ hi-ahaha, hi-haha-xi.
cecxlidan muguzals gamovglej da minda im gadafxrewil xaxaSi vatako.
axla ki gawyra. warbebi Sehkra da tuCebi zizRiT Seatoka:
_ fu, modi da sikeTe uyavi eseT maimunsa. virma ra icis, xurma ra xilia.
rasac me geubnebi, gana sxvac getyvis, pirRi! eg Cven viciT marto, meveleebma.
es aris meveleobaSi kargi, gana sxva ram. mTeli Rame rom daxval, dahZunZu-
826
leb mgeliviTa da gaTenebisas...
me muguzals vesvri. i-o, ibertyavs nacrian kalTebs da isev icinis guli-
anad.
_ mere damafaseb, Svilo, mere. mere Rvinosac gadmomirbenineb Senis fex-
iTa, ai naxav. adi jer Sina da naxav... es atmebi im Sens gogos wauRe.
abgas wamoswvda, atmebi miwaze wamomiyara da karisken waClaxunda. ma-
gram sanam gareT gavidoda, erTxel momibrunda, erTxelac gaiRriWa da
xeliT maniSna:
_ aba adeqi da Cajeqi! aba erTi adeqi da Cajeqi. Cabuqne erTi ramden-
jerme_ vnaxoT muxlebSi rogora gaqvs saqme!
me erTi muguzali kidev vesrole da wavida, waxiTxiTda cis simaRle
bnelSi.
mere vijeqi marto da mainc meCveneboda, rom isic isev CemTan ijda, xiTx-
iTebda, farCxavda im dabrecil fexebs da Claxunobda isa Tu misi danjR-
reuli Tofi.
mere mTvare gadaixara.
mere ciskari amovida.
mere wamovedi _ balaxebze ukve TrTvili iyo gagebuli, gegoneboda
hyinavso.
axla ki SuadRea da axla me vicini, ameebs rom vixseneb.
Tu im saqmeSi xeli momecara, rasac dReisaTvis vadgavar, pirvel rigSi
meveleobas vcdi.
manamde ki erTi xelada Rvino unda gadavutano im koWls, dabrecils,
maimaxs...
`mnaTobi~ #12, 1960; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`mezRapreebi da brZenkacebi~ (samagido rveulebidan)

dadgeboda giorgobisTve, daiwyeboda wvimebi, mere _ qristeSobisTve.


moiyolebda yinvasa da Tovls, Seibudebodnen Sin adamianebic, saqonelic,
gatkbeboda cecxli, cecxlispiras _ maslaaTi. gaimarTebodnen welSi mezRa-
preebi, visac ar unda misdgomodnen, yvelas uxaroda maTi stumroba. Seege-
bebodnen karSive,mii patiJebdnen buxarTan,dabali tablis TavSi. dajdebo-
da mezRaprec, Caaxvelebda, yels Caiwmendda, moxalvaTdeboda. dausxdebod-
nen win bavSvebi, ufro moSorebiT _ mrTvel-mqsoveli qalebi. dausxamdnen
Rvinos, aswevda mezRaprec Wiqas. svamda cot-cotas, gamozogviT, atanda misa-
827
tanebels da yveboda tkbilad sasmen ambebs: rogor gaxda Raribi dedabris
Svili didxelmwifis siZe, rogor SeirTo dedinacvlis mier moZulebuli
gogo ufliswulma, rogor daisaja boroti veziri da rogor Seisxes frTe-
bi cecxlze dadebulma kakabma da xoxobma.
„ _ agre, kakaboo? agre, xoxoboo?
_ diax, batonoo.
_ maS Tu agrea, SeisxiT frTebi da gafrindiT. gaskdi, furis tyavo, da
gamodi, dedaCemoo.
Seisxes frTebi kakabma da xoxobma da gafrindnen, gaskda furis tyavi
da gamovida dedamisi“.
mxolod ojaxis ufrosi, sofelSi pativdebuli brZenkaci ar iziarebda
bavSvebisa da qalebis sixaruls. viTomda gadaudebeli saqmiT garTuli,
gverdulad Tu gamoxedavda mezRapres da naZaladev Rimils uwyalobebda
mosvlisas da wasvlisas.
magram arc mezRapre rCeboda valSi _ isic orlesul Rimilsa da amouc-
nob muqaras agebebda brZenkacs.
....................
ase iyo winaT, ase aris axlac.
dadian da daaqvT orlesuli Rimili da amoucnobi muqara sacodav mezRa-
preebs.
da aravin icis, ra iqneba bolos.
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`meTovleebi~

sam dRes SeuCerebliv Tovda. rom SegveSinda, es ramodena Tovli movi-


da saxlebis saxuravebi ar `dagvingrioso~, _ qari amovarda. jer TiTqos
balRiviT gvecelqeboda, wamouberavda, Txel namqers mogvayrida da daim-
aleboda. mere da mere gaZlierda, zmuili daiwyo da iseTi Tovlis korian-
teli daayena, Tvalwin aRaraferi Canda. Rumelis kvamli ra aris, Rumelis
kvamlsac ki aRar uSvebda Sinidan. isic, is kvamlic, _ meti ra gza hqonda, _
Sewuxebuli CvenTan brundeboda, CvenTanac ar edgomeboda, boJirobda, bo-
rialobda, aqeT-iqiT awydeboda.
ZaRli xom marTlac gareT aRar gaigdeboda. movida wkmutuniT da
kankaliT karTan, moekra zed, _ etyoboda, kars cota siTbo mainc hqonda,
SemovuSviT Sin Semovida didad damorcxvebuli, didi bodiSebis moxdiT, _
828
ra vqna, axalgazrda aRara var, male mcivdeba, unda mapatioTo. mivida kuTx-
eSi, karadasa da kedels Soris, _ ai, aq vegdebi CemTvis, aravis araferSi
SevuSlio, _ miwva, miikunta, Tvalebic ki daxuWa, xandaxan Tu gamoixedavda,
maSinac Zvlebi stkioda moridebisagan. mivedi, mivefere, _ nu gerideba, kaco,
gana egeTi gaugebrebi varT, Sens mdgomareobaSi ar SevideT, ager, xom xedav,
bolic ki CvenTan aris Semofarebuli-meTqi. _ hooTo, hooTo, Tqven gen-
acvaloT Cemi beberi Zvlebio, _ ZaRlma, _ isev milula Tvalebi da daiwyo
Cveni sikeTisaTvis locva, _ micocxle Cemi kargi patronebio. mivutane saW-
meli, davudgi jamiT, –_ arao, rasa brZanebTo, jer ra mesaWmelebao, _ piri
ar daakara.
qarma ki, _ iboboqra, ionavra, _ sad Tivis bululs moaZro wveri da
waiRo, mimofanta Tiva aqeT-iqiT, sul dakarga caSi. sad saqonels amouqola
boslis kari da mSier-mwyurvalni daitova mTel im dRes. sad fanjrebis
minebi Calewa, Sevarda saxlSi, daaforiaqa didebi Tu patarebi, _ zogi bal-
iSiT uxvdeboda, im baliSs CurTavda gatexil fanjaraSi zogs sabani eWira,
zogic TviTon efareboda xan mkerdiT, xan zurgiT. waaqcia rac wasaqcevi
iyo, Zirmompali xeebi, telefonis boZebi, parikmaxeris budrugana, erTic _
gaguladebuli mTvrali fSaveli, _ kidev kargi, rom viRacam dainaxa is fSave-
li da droze mieSvelnen, Torem uTuod codvas daidebda qari, _ moiRala,
moiqanca, SuaRamisas mTlad misavaTda da SuaRamis Semdeg, mamlis meore
yivilisas, mamlebma mainc iyivles, _ Cawynarda, Cadga. maSin Zlivs gabedes
da gamosxdnen caze varskvlavebi, gakvirvebisgan afaxulebdnen Tvalebs.
iseTi susxiani dila gaTenda, TiTqos haeric ki gayinuli iyo da ver
iZvroda, magram modga aRmosavleTidan mze, gaanaTa, gaabrwyina xmeleTic
da cac, maT Soris Cveni saxeebic, _ Cven Tvalebs aRar gvaxelinebda, TiTqos
ar undoda, dagvenaxa Tovlisa da misi sxivebis TamaSi, _ mezoblebi erTma-
neTs vulocavdiT mSvidobiT gadarCenas, yvelas niCbebi gvekava da bilike-
bi gagvyavda nabuq TovlSi; gaxarebulni iyvnen cxovelebi da frinvelebic.
axlgazrda ZaRlebi, _ Cveni beberi lagaza CvenTan idga isev damorcxvebu-
li, _ axalgazrda ZaRlebi qaTmebs awiokebdnen xumrobiT. qaTmebi Tavs
didad ifasebdnen erTi gniasi Ra gagan-gagani gahqondaT, Tumca mSvenivrad
icodnen ZaRlebi araviTar cuds ar uqaddnen. amoujda bednierebisagan
guli wyaroze gamogdebul saxedars. _ mwifeo, mwifeo! _ iZaxdnen wimfefee-
bi, xis totebs irgvliv uvlidnen marTla mwife xom araferia sadmeo; kama-
Tobdnen, jajRanebdnen beRurebi, _ albaT, erTmaneTs wina dRis ambebs uyve-
bodnen, zogs ujerebdnen, zogs ar ujerebdnen. galobda xmeli rokis wverze
gasuli WinWraqa, _ es yvelaze patara da yvelaze uSiSari Citi. SuadRisTvis
829
ki mofrindnen Cveni ezo-baRebisTvis ucxo Rabua Citebi _ stveniebi rom-
lebsac CvenTan zogi drunCebs eZaxis, zogic meTovle Citebs, _ mofrindnen
oTxni erTad, ori TeTri dedali, oric boloSavi, wiTelgula mamali, dasxd-
nen saxlis win, norC gargarze, isxdnen wynarad namdvili stumrebiviT, Sefiqri-
anebulni, Sewuxebulni, _ sad movxvdiT saidanao, –_ gaubedavad gadafrinde-
bodnen erTi totidan meoreze, gaubedavad, magram mainc kenkavdnen raRa-
ceebs. megona, ZilqumSSi wasul bugrebs Wamdnen, mesiamovna Zalian, magram
mere davakvirdi da davinaxe, rom sayvavile kvirtebs kortnidnen. mogle-
jdnen wvrili totidan gatikul priala kvirtebs, swrafad gaarCevdnen, Cen-
Cos gamoyridnen da Cvil guls miarTmevdnen. Tan ukve ise marjved, ise
bejiTad akeTebdnen amas “ _ eriha, eseni xom mTeli wlis mosavals SeWamen-
meTqi! magram Tu ki kaci xar, ra ginda rom qna!
sam dRes SeuCerebliv Tovda, meoTxe dRes jojoxeTuri qarbuqi bobo-
qrobda, mexuTe RRes yinva aWaxWaxebda dedamiwis Zvalsa da rbils. Cven,
adamianebi, erTmaneTs vulocavT gadarCenas, es Citebi, es lamazi Citebi, vin
icis, saidan mofrindnen, gaWirvebulni, mSivrebi, daRupvis SiSiT damonave-
bulebi da axla iseT avkacobas gamoiCen, rom garekav Seni ezodan?! ara,
magas rogor vizam Tundac marTla wlis mosasvleli gargari gaminadgu-
ron-meTqi.
_ iyaviT Cems ezomi mSvidad! _ vuTxari lamas meTovleebs (me saxeli
„meTovleebi“ momwons), Tumca ar vicodi, gaigebdnen Tu ara, Cems naTqvams,
Sevedi Sin, mivujeqi Rumels Ra axla fanjridan gayurebuli vtkbebodi maTi
simSvidiT.

***
meore dRes qalaqSi momixda gamgzavreba da mTel kviras veRar Cavb-
rundi sofelSi. kvirisTavs Camovedi da vnaxe: TiTqosda fetvis narCevi
moefinaT norCi gargaris qveS, Tovlze. orioRe sayvavile kvirtiRa iyo
darCenili totebze. magram, vificav wiTel mzes, sasayveduro ar wamomcde-
nia araferi.
`ciskari~ #5, 1978

`meiaraRis gogonas ambavi~

es ambavi namdvilad moxda da, rom namdvilad moxda, amaSi Tqven Tvi-
Tonve darwmundebiT, rodesac yvelafers bolomde moismenT.
830
didi, didi xnis winaT, qveyanaze rom jer ubralo Tofebic ki ar iyo
gamogonebuli, TviT ulamazesi yvavilebic ki rom jer isev mxolod tyeebsa
da velebSi xarobda, qalaqSi erTi meiaraRe cxovrobda. am meiaraRes yvel-
ani ubedur meiaraRes eZaxdnen da Cvenc ase davuZaxoT. ubeduri ki imis
gamo iyo, rom ulamazesi meuRle hyavda da moukvda. darCa erTaderTi gog-
ona, Zalian patara gogona.
am gogonas erTi moxuci naTesavi qali acmevda, aWmevda da aZinebda, mei-
araRe ki diliT uTenia midioda saxelosnoSi da saRamos gvian brundebo-
da. diliT iseT dros midioda, roca mis gogonas isev eZina, xolo saRamos
iseT dros brundeboda, roca mis gogonas ukve eZina.
keTili moxuci qali ubeduri meiaraRisTvisac amzadebda saWmels. ube-
duri meiaraRe im saWmels TavauReblad SeWamda, Rames oxvrasa da kvnesaSi
gaatarebda da diliT, jer gaTenebuli ar iyo, rom ukve Tavis saxelosnoSi
borialobda. saxelosnoSi basr xmlebsa da Subebs akeTebda. kbilebis
kraWuniTa da muqariT akeTebda, radgan icoda, rom am xmlebsa da Subebs
myvirala meomrebi daiWerdnen xelSi, Sesxdebodnen fafaraSlil Wixvina
cxenebze, Seeseodnen mezobeli qveynis adamianebs da marto is aRar iqnebo-
da ubeduri, ubedurebi gaxdebodnen sxvebic, vis lamaz meuRleebsac ahku-
wavdnen myvirala meomrebi mis mier gakeTebuli SubebiTa da xmlebiT.
`marto me ratom unda viyo ase, dae, qveynad sxvebmac igemon, ra aris
ubedurebao~, da mTel dRes TavauRebliv, gacxarebiT muSaobda: diliT uTe-
nia midioda saxelosnoSi, rogorc ukve vTqviT, da saRamos xSirbindisas
brundeboda Sin.
misi patara gogona ki izrdeboda. SeumCnevlad izrdeboda, magram mainc
Cqara izrdeboda, rogorc yvela gogona am qveyanaze.
da, ai, erT dRes, rodesac ubedurma meiaraRem dilaadrian gaiRviZa, rom
maSinve Tavis saxelosnoSi wasuliyo da iq basri xmlebi da Subebi ekeTebi-
na, ganTiadis mqrqal cisfer Suqze aseTi rame dainaxa: oTaxis SuagulSi
misi gogona idga, ukve didi iyo da Tavis lamaz dedas hgavda. dedasaviT
grZeli, TeTri mklavebi da grZeli, TeTri TiTebi hqonda. im TeTri mklave-
biTa da TeTri TiTebiT ki ulamazesi yvavilebi ekava da im larnakSi awy-
obda, romliTac ubeduri meiaraRe sapatio stumrebs Rvinos asmevda xolme.
gogonam ukanaskneli yvavilic moxdenilad CauSva larnakSi, ukan daiwia,
Tavi odnav gverdze gadaxara, gaeRima da mere trial_trialiT gavida ga-
reT, iseTi trial_trialiT, rogoric axlac ician gogonebma, Tumca axlan-
del gogonebs TviT oqrosferi Tmac mokled aqvT SekreWili, im gogonas
ki oqrosferi Tmac hqonda, Tanac grZeli, grZeli, da warmoidgineT, rogor
831
sasiamovnod gaiSleboda is Tma, roca gogona xelebs gaSlida da datri-
aldeboda!
ubeduri meiaraRe gaSterebuli iyo. mas ukvirda. jer erTi, is ukvirda,
rom misi gogona ase uecrad gazrdiliyo, meore kidev, yvavilebi aseTi lama-
zebi rom iyvnen!
isini TiTqos misi sayvareli meuRlis TvalebiT iyurebodnen larnak-
idan. isini, is yvavilebi, sxva drosac enaxa im velebSi, sadac myvirala meom-
rebi daagelvebdnen fafaraSlil Wixvina cxenebs da erTmaneTis farebze
xmlebis xaTqaxuTqiT sinjavdnen TavianTi marjvenis Zalas. magram arc mas,
ubedur meiaraRes, da arc im meomrebs fiqrad arasodes mosvliaT, Tu Sei-
Zleboda, rom yvavilebi aseTi lamazebi yofiliyvnen. miT umetes, meomrebs
ar mouvidodaT fiqrad, radgan isini sul yvirodnen, yviriliTa da xmlebis
qneviT daagelvebdnen fafaraSlil Wixvina cxenebs, yvirilisa da xmlebis
qnevis dros ki, yvelasaTvis cnobilia, dakvirvebis unari erTmeva adamians.
SeiZleba ubeduri meiaraRis patara gogonas TiTebis Sexeba iyo saWiro,
rom yvavilebi aseTebad qceuliyvnen?!
didxans, didxans iyo gaSterebuli meiaraRe da mere nel-nela, dafiqre-
buli wavida saxelosnosaken…saxelosnoSi im dResac xmlebsa da Subebs
akeTebda, magram iseTi sijiutiT veRar akeTebda, rogorc sxva dros. Tval-
win sul Tavisi gogona da larnakSi Cadgmuli yvavilebi edga, romlebic
sayvareli meuRlis gabrwyinebuli TvalebiT iyurebodnen. guli sul maT-
ken miuwevda da saRamos, mzes arc ki acala Casvla, saxelosno daketa, Cqari
nabijiT gaswia Sinisaken da Tavisi saxlis kari swored maSin SeaRo, roca
misi gogona larnakSi Cadgmul yvavilebs wyals ucvlida.
ubedurma meiaraRem zRurblze gadabijebac veRar SeZlo, aseve, karzex-
elmokidebuli gaaStera fiqrma. man raRac ucnauri ram igrZno. es TiTqos
sinaTle iyo, sinaTle ki ara, siTbo iyo, siwynare iyo, surneleba iyo erT-
droulad. TiTqos dabrunebuliyo is unetaresi raRac, romelic sayvareli
meuRlis aq yofnis dros xdeboda xolme Sin, da romlis fasic mere gaigo,
mere, martoobaSi. …
„es Cven mogitaneT, Cven!“ _ titinebdnen yvavilebi da ubedur meiaraRes
pirvelad gaeRima colis sikvdilis Semdeg.
misma gogonam, ra Tqma unda, imave wams SeamCnia es Rimili. neli, magram
gabeduli nabijebiT wavida misken, mivida sul axlos, oqrosTmiani patara
Tavi veeba mkerdze miado da dablidan Sescina, ise Sescina, rogorc axlan-
deli gogonebic Sescineben xolme TavianT mamikoebs, roca undaT, rom ki-
nos fuli miscen, anda nayinisa, sul erTia…da am dRidan ase iyo: meiaraRis
832
gogona da misi gamzrdeli keTili moxuci qali uTenia midiodnen qalaqg-
areT, krefdnen cvriT ganbanil sxvadasxvafer yvavilebs da mkerdze mixut-
ebulebi mohqondaT Sin. meiaraRis lamazi gogona Tavisi TeTri, spetaki
xelebiT moxdenilad awyobda larnakebSi, usxamda wyals da saxli ivsebo-
da eniTgamouTqmeli siwynariT, siTboTi, sinaTliTa da surnelebiT.
am dRidan yvelas eSinoda, meiaraRisTvis ubeduri meiaraRe daeZaxa, rad-
gan is ubedurad aRar grZnobda Tavs. is ukve bednieri mama iyo da undoda,
rom sxvebic bednierebi yofiliyvnen qveyanaze. daaneba xmlebisa da Sube-
bis keTebas Tavi, sxvadasxvaferi liTonebisagan gamoWeda didi, didi yvavili,
miaWeda saxelosnos kars maRla da saojaxo nivTebisa da samkaulebis keTe-
bas mohkida xeli.
am dRidan garegnuladac gamoicvala. TiTqos gaaxalgazrdavda, galamazda
da gamxiarulda. xalxs ukvirda misi aseTi feriscvaleba, miT umetes qalebs,
romlebsac Zalian uyvarT simSvide da mxiaruleba. Cum_Cumad adevnebdnen
Tvals, netav ra moxdao. da ai, naxes, rom meiaraRis lamazi gogona da misi
aRmzrdeli keTili qali uTenia gadian qalaqgareT, iq sxvadasxvafer
yvavilebs krefen, moaqvT Sin, awyoben larnakSi, usxamen wyals da meti araferi!
ubeduri meiaraRe bednierad grZnobs Tavs, sul mxiarulia, sul Sinisaken
miuwevs guli.
`uTuod jadosnuri Zala aqvT am yvavilebso~, _ ifiqres qalebma da
gadawyvites, TviTonac gamoecadaT maTi Zala (isini xom meomrebis Svilebi,
debi, meuRleebi da dedebi iyvnen da yoveli maTgani danatrebuli iyo simS-
videsa da sixaruls). TviTonac wavidnen uTenia qalaqgareT, dakrifes sxva-
dasxvaferi yvavilebi, moitanes Sin, Cadges larnakebSi, Causxes wyali da
naxes, rom maTi saxlebic aivso raRac sinaTliT, siwynariTa da siTboTi.
TiTqos dabrundnen maTgan wasuli uZvirfasesi adamianebi, dabrunda is
bednieri wuTebi, romlebic ki odesme ganecadaT.
moxucebma gaaxalgazrdaveba daiwyes, meiaraReebma maxvilebis Wedvas Tavi
anebes da saojaxo nivTebisa da samkaulebis keTebas Seudgnen. myvirala
meomrebi daCumdnen, xmlebi qarqaSebSi Caages, dakvirvebis unari daubrun-
daT, mimoixedes irgvliv da miwas mouyares muxli. mixvdnen, rom yvelaze
kargi, yvelaze lamazi, yvelaze guluxvi miwaa. miwa aRmoacenebs am saocre-
bebsac _ yvavilebs.
da cxovrobda xalxi mSvidad, bednierad, mxiarulad, meiaraRis lamazi
gogonas wyalobiT, ufro sworad, yvavilebis wyalobiT, romlebsac miwa
aRmoacenebda, qalebi krefdnen, mohqondaT Sin da iq lamazi TiTebiT awy-
obdnen larnakebSi.
833
da Tu SemdegSi isev daiwyes iaraRis keTeba meiaraReebma, isev ayvird-
nen meomrebi, isev moaxtnen fafarayril Wixvina cxenebs da isev daiwyo
sisxlismRvreli omebi, es, albaT, imis gamo moxda, rom viRac lamaz zarmac
gogonebs daezaraT diliT adre adgoma da baRCaSi Casvla (axla ukve qalaq-
gareT aRar sWirdebodaT siaruli), rom iq dilis cvriT ganbanili yvavilebi
daekrifaT, aetanaT Sin, CaewyoT larnakSi da CaesxaT wyali.
es yvelaferi rom marTlac ase unda momxdariyo, SegiZliaT Tqven Tvi-
Tonve darwmundeT, patarebo.
adeqiT dilaadrian, CadiT baRCaSi, mokrifeT Tqveni lamazi TiTebiT
lamazi yvavilebi (qalaqelebma, visac baRi ara aqvT, SeuZliaT funTuSisTvis
micemuli fuliT iyidon meyvavileebisagan), aitaneT Sin, CadgiT larnakSi
da naxavT, rom, rodesac deda da mama mohkraven Tvals, ueWvelad maSinve
siamovnebis Rimili gadaefinebaT saxeze. es ki imas niSnavs, rom jadosnurma
balaxebma, rogorc winaT eZaxdnen yvavilebs, ukve imoqmedes.
meiaraRis gogonas saxelis ukvdavsayofad misma madlierma xalxma yve-
laze lamaz, yvelaze surnelovan, yvelaze sayvarel yvavils misi saxeli
daarqva. mixvdiT, romeli yvavilisTvis daurqmeviaT misi saxeli? diax,
iisTvis. meiaraRis lamaz gogonas ia erqva. magram es ambavic cotas, Zalian
cotasRa axsovs qveyanaze.
`ciskari~ #8, 1962; `sad cxovrobs mezRapre~, 1970;

`melia da me~ (ciklidan _ papa uambobs SviliSvils)


ixile agreTve `Citunias locva~ da `cxvris ZaRlebi da me~.

var erTxel WalaSi, maisia, cota niavi qris, xis Ziras ver vmuSaob da
davdivar,momyudroebul adgils daveZeb. veZebe,veZebe da vi pove. gamoRr-
mavebuli kbodea, Sig Tbili mzea Camdgari. mivedi, mivjeqi im gamoRrmave-
bulSi, gavikeTe saTvale, davide muxlze CanTa, davade zed rveuli da daviw-
ye wera, xan TavCaRunuli vwer, xan Walasa da mTebs mivCerebivar, vfiqrob.
Wala sul mwvaned RadRadebs, mTebi lurjebia, im mTebis maRla ki TeTri
qula Rrublebi dganan. avwie erTxelac Tavi da rasa vxedav: iqve, Cemidan
ocdaaTiode nabijze, buCqebidan gamosula meliakudigrZelia da me miyurebs.
TviTon tanwvrilia, gamxdari, yurebwamowvetebuli, fumfula kudi kidev tanze
didi mosTrevs. modis nela, gaubedavad. mowkuravs Tvalebs, ver mimxvdara,
adamiani var Tu ra var. Tu adamiani var, or fexze ratom ara vdgavar, an
834
ranairi Tvalebi maqvs, an ranairad maqvs Sekarguli xelebi. gamoyofs wi-
Tel enas, miisvams, moisvams tuCebze, haersac CaisunTqavs, Cemi sunis gageba
unda, magram Cems suns ver gaigebs, radgan niavi misi mxridan qris. gabedavs,
kidev gadmoadgams erT_or nabijs, gaCerdeba da miyurebs.
me gaunZrevlad vzivar, sunTqvasac ki vikaveb. erTi piroba gabrunda,
albaT, ifiqra, sjobia moverido, vinc aris da rac ariso, magram cnobismoy-
vareobam sZlia da isev Cemken wamovida, momaSterda, ukana fexebze Cacucqda,
zis da miyurebs. me mainc ar vinZrevi. bolos, etyoba, moswyinda ese jdoma,
wamoiwia da momaZaxa:
_ baa!
mec aRar SemeZlo meti TavSekaveba, gaviqnie xeli da gavuSvi Tofis tyvi-
asaviT:
_ tuu!..
Sekra malayi da ra malayi! TiTqos Zirs arc ki daSvebula, haerSive
gaiWima sagvelasaviT da Sevarda, Seikarga buCqebSi.
me sicili amityda, vicinodi da viZaxdi, _ sul ega xar, mamaco kudigrZe-
lia, sul ega xar, basrkiWebiano?!
mere sawersac movrCi, wamovdeqi, ukve Sin mivdivar da kidev ara vxedav
im melukas?! gadmomdgara maRali kldis Tavze da miyurebs. gadaswevs Tavs
gverdze da misi Tvalebis gamometyvelebiT vxvdebi, rom aseT rames ambobs:
_ Sena yofilxar, rac yofilxar! daxval mag xnis kaci da damaimunob.
me gavbrazdi, isev gavuzuzune tyviebiviT.
_ tuu! tuu!..
magram melia aRar gaqceula, mibrunda, kudi maRla aiSvira da fexebs
Soris gamomxeda. idga ase, kudaprexili da fexebSoris damcinavad gamomzira-
li, mere erTi Sexta, SeiTamaSa da tyes Seafara Tavi.
`Tebro~, 1983

`meliaSvili da SoSiaSvili~

Tebervali iyo, janRiani dila, mexuTeklaselebi Rumels uCxikinebdnen.


biWebi Rumels uCxikinebdnen. SeSa nedli iyo da ar ekideboda, gogoebi
raRac naqsovebs uCvenebdnen erTmaneTs. ori gogoc RumelTan idga, Rumel-
is milze xelebSemowyobilebi, eseni Zalian mcivanebi iyvnen.
SemoaRo kari meliaSvilma. jer Semosuli ar iyo, yurebiani qudi moix-
ada, xelis zurgianad cxvirze gaisva da gabadrulma daiwyo:
_ wuxel Cemma javram mgeli CaTeTqva.
835
miubrundnen bolisagan TvalebawiTlebuli biWebi.
_ sada, rogora?
_ rogora da, _ meliaSvilma CanTa da qudi merxSi Seawyo, paltoc gaix-
ada, _ rogora da, jer daZinebulebi ar viyaviT, Camoirbina saxlis gverdze
TqaraTquriT. mamaCemi maSinve mixvda, cxeniviT moTqarunobs, xvadi mgeliao.
amis Tqma iyo da eca kideca Cemi javra.
_ visa, biWo, mamaSens? _ ikiTxa Rumelis win CaCoqilma SoSiaSvilma.
meliaSvilma mJaved mixeda, _ mamaSenso, _ da ganagrZo:
_ eca saTonesTan javra, gavcvivdiT suyvelani gareT, mamaCemma Tofic
gamoitana, Tqven Sin SediTo, cofiani ar iyoso, magram rogor unda esrolna,
araferi Canda, marto ZiZgili, fiCxebis lawaluwi, xriali da kbilebis kapu-
ni ismoda. gorva-gorviT Cavidnen arxamdis. dilas rom vnaxe, sul sisxliT
iyo moTxupnuli javra, TviTon kideva erTi gakawrulic ara aqvs.
_ abjari ecva Sens javras? _ isev ikiTxa SoSiaSvilma, wamodga, muxlebi
Caibertya.
meliaSvili qveda tuCs ikvnetda, biWebs da gogoebs uyurebda, TiTqos
ekiTxeboda, risi Rirsi aris esao. biWebs da gogoebs cnobismoyvareobiT
ubrwyinavdaT Tvalebi. meliaSvili SoSiaSvils miuaxlovda da xmadaweulma
uTxra:
_ Sens dampal boRrias Caacvi abjari, fexebi rom Zlivs amoaqvs tal-
axidan.
_ Cemi boRria Sens abjrian javras nazuqiviT SesWams, _ mSvidi RimiliT
miugo SoSiaSvilma.
_ visa, biWo?!
_ Sens abjrian javras.
_ Cems javras Seni dampali?!
_ Sensas.
_ vinc ar amoiyvanos sasaflaoze da ar aCxubos?!
_ egre! _ isev mSvidad iRimeboda SoSiaSvili.
_ aqedanve, gakveTilebi rom damTavrdeba.
_ aqedanve.
_ Tqvenc wamodiT, _ miubrunda meliaSvili biWebs, _ mowmeni iyaviT, sei-
ri naxeT, saiT waiRebs magis dampali ZaRlis nafleTebs qari.
_ ihihihi! ra gamacine! _ ZaliT icinoda SoSiaSvili, _ abjari ar dagavi-
wydes.
_ Cawyvite xma! _ ver moiTmina meliaSvilma, SoSiaSvilmac nela wamoiwia
win.
836
_ Sena, ra vqna, kiseri xom ar gagimsxvilda ZilSi!
ecnen biWebi, moxrovdnen gogoebic. meliaSvili aqeT wamoiyvanes, SoS-
iaSvili iqiT waiyvanes. SoSiaSvili dinjad imuqreboda:
_ magasac da magis gulyrian javrasac orives erTad gamovuyvan wirvas.
„gulyrian javraso“ da, isev gamwarda meliaSvili, merxze Sexta, iqidan
gadmoeria SoSiaSvilisken, magram biWebma mainc diWires, biWebmac da go-
goebmac. erTs aqeT awynarebdnen, meores _ iqiT. amasobaSi zaric daireka.
maswavlebeli Semovida, yvela Tavis adgilze dajda. meliaSvili daboR-
mili ijda, Tavs maRla ara swevda. SoSiaSvils damcinavad eRimeboda, ma-
gram arc is iyo nakleb dReSi. gaiZaxa maswavlebelma meliaSvili da ori-
ani „scviTa“, gaiZaxa SoSiaSvili da iman erTiani „daimsaxura“. Sesvenebaze
erTmaneTs aRar miaxloebian, bedad mexuTe gakveTili gacda, meliaSvilma
CanTa aiRo da biWebs uTxra:
_ wamoiyvanos Tavisi dampali da amovides sasaflaoze.
biWebi SoSiaSvilTan mividnen da meliaSvilis naTqvami gadasces.
_ amoval, _ isev mSvidi RimiliT daeTanxma SoSiaSvili.
Tavdaxrilebi, iRliebSi CanTaamoCrilebi gadiodnen gareT. gareT civi
wvima modioda, wvimaSi Tovlsac urevda. marto mamali biWebi wavidnen sasa-
flaoze, dedlebma raRacebi moimizezes da Sinisken gaiqcnen: _ kata unda
aeyenebinaT da Rumels TviTon mihficxebodnen. sasaflaoze asulma biWebma
xmel-xmeli wkirebi moamtvries da cecxli daanTes, CanTebi qvebze ewyoT,
eqvsni iyvnen: ori TeTraSvili _ adama da SoTa, oric qaTamaZe _ koxta da
spiridona, erTi lekiSvili da erTic gauaraSvili. Cacucqulebi uSverdnen
xelebs bolian cecxls da meliaSvils da SoSiaSvils elodnen. male isinic
gamoCndnen burussa da Tovlis xSir fifqebSi. erTi erTi xevidan amovida,
meore _ meoridan. ZaRlebi jaWvebiT mohyavdaT. meliaSvilis javra wi-
Turi iyo, fexmaRali, dafacicebuli, SoSiaSvilis boRria _ Wreli, bombora,
patroniviT mSvidi. meliaSvilis javras sisxli aRar etyoboda.
_ aba, sisxlebi sada aqvso, _ ikiTxa TeTraSvilma.
_ gaulokniao, _ miugo uceb wamowiTlebulma meliaSvilma. biWebma raRac
ukuRmarTulad gaicines. SoSiaSvilma daumata:
_ mohbandnen, ise xom ar dastovebdnen.
veRar moiTmina meliaSvilma, javra sayeloTi aswia da boRrias miagdo.
_ eci, javrao!
SoSiaSvilmac atotebuli daaxvedra Tavisi boRria.
biWebi saflavis qvebze axtnen. ZaRlebi erTmaneTs ki miawydnen, magram
mxolod wamiT waWaWyandnen gaocebulni, mere gaSordnen, erTma CrdiloeT-
837
isken daiwyo yureba, meorem _ samxreTisken. etyobodaT, aqedan, am simaRl-
idan, burusSi gaxveuli qveyana moswondaT, kuds aqicinebdnen.
meliaSvilma isev aikeca jaWvi, sayeloSi waavlo xeli boRrias SoSiaS-
vilmac.
_ eci, javra!
_ midi, SeWame, boRra!
isev miagdes erTmaneTs, magram ZaRlebma amjeradac mxolod gakvirve-
biT Sexedes erTmaneTs, mere patronebs moubrundnen aseve gakvirvebulebi
_ ra gindaT Cvengan, ras sulelobTo. erTmaneTs sunva dauwyes, Tavs dabla
xridnen, mxrebiT exaxunebodnen.
autydaT sicili mowmed mdgar biWebs.
_ egeni Tqvens sawinaaRmdego raRacas eCurCulebian erTmaneTs! _ daiZa-
xa lekiSvilma, _ wixlebi hkariT, rom gabrazdnen.
meliaSvilma boRmianad axeda lekiSvils.
_ eci, javrav, eci, Se veranav!
_ midi, boRri, midi, Caaknatune! _ jaWvs aCxarunebda SoSiaSvilic.
ZaRlebi ki mainc ar apirebdnen Cxubs.
piriqiT, nametan karg gunebazedac ki gamoiyurebodnen. wuTiT ar SeuC-
erebiaT kudis qicini, Tavaweulebi egebebodnen Tovls.
_ ee! _ iZaxda spiridona qaTamaZe, _ araferi aqvT gasayofi da imitom.
Roris barkali unda wamogeRo, meliaSvilo, da maSin iCxubebdnen.
aq ki gacecxlda meliaSvili. aswia Tavisi javra jaWviT, wamoiyvana So-
SiaSvilmac boRria, miiyvanes erTmaneTTan sul axlos, pirdaRebulebi, kbile-
bgaqaTqaTebulebi, miagdes erTmaneTs da miaziles TiTo wixlic gametebiT.
iwyines ZaRlebma es damcireba _ hafo! _ elvaze swrafad gadmotrialdnen
haerSi, haerSive swvdnen patronebis kanWebs da gaaqan-gamoaqanes aqeT-iqiT.
patronebma, meliaSvilma da SoSiaSvilma, umweod gaasavsaves xelebi da, rom
verafers moeWidnen, miwaze gagordnen, erTic Tavis kanWs ebRauWeboda, meo-
rec, erTic kvnesoda, meorec.
ZaRlebi ki qvemoT garbodnen, ramdenjerme Sefiqrianebulebma moixedes,
mere kudis aCqarebuli qiciniT miaxlovdnen da erTad ganagrZes gza.
TavSekavebuli siciliT gaguduli mowme biWebi qvebs uSendnen, magram verc
erTi ver moartyes. samni meliaSvils miesivnen, samni _ SoSiaSvils, wamo-
ayenes, gausinjes kanWebi, _ nu geSiniaT, sisxli dagdiT, sisxli rom ar
wamova, maSin aris nakbeni cudio, _ da ase, mxrebSi Semdgrebma Camoiyvanes
Tavqveze.
_ movklav! _ emuqreboda meliaSvili javras. SoSiaSvils mainc eRimebo-
838
da. ZaRlebi ki Cavidnen sul dabla, iq erTi ZeZvi idga, aswies fexi, erTma
erTi mxridan daasvela is ZeZvi, meorem _ meore mxridan (TiTqos TovlW-
yapisagan dasveleba aklda) da mere xtunva-xtunviT, jaWvebis CxaruniT gaiqc-
nen Tav-TavianTi saxlisken.
axla yvelani meSvide klasSi arian, TeTraSvilebic, qaTamaZeebic, gauaraS-
vilic da sxvebic, SegiZliaT, mixvideT d piradad hkiTxoT, marTla ase iyo
Tu ara. marto SoSiaSvili CarCa meeqvse klasSi, auRelveblad, Tavisi mou-
Sorebeli RimiliT, is meeqvseklaselebTan unda ikiTxo, meeqvse meore klasSi.
ZaRlebi, boRria da javra, dResac yoCaRad arian da dResac araferi
aqvT erTmaneTis samtro.
`dila~ #3, 1979

`meore gza~

TavTan saaTi edo. gaeRviZeboda, isedac icoda, miaxloebiT, ra droc unda


yofiliyo, magram mainc frTxilad aanTebda kuTxeSi CaWyunul Ramis naTu-
ras da saaTs aiRebda. pirveli gaRviZebisas samis naxevari, an sami iyo.
meore gaRviZebisas _ oTxi, an xuTis TxuTmeti wuTi (am dros yovelTvis
saSinel siCumes moucavs qalaqi), mesame gaRviZebisas _ eqesis TxuTmeti wuTi,
an naxevari. eqvsis naxevarze Seecdeboda, cotasac wavuZinebo, amoabrunebda
baliSs, magram amaod, veRar iZinebda. adgomisa ki eSinoda. rac ar unda
yofiliyo. meore oTaxSic gaigebdnen mis faCuns da ueWvelad gaiRviZebda
romelime. adamians erTi es oxruli Zili aqvs dasasveneblad da isic ver
dauZiniao. verc Ramis naTuras anTebda xangrZlivad. Suqze meuRlis gver-
diT mwoliare patara SviliSvili iRviZebda. iwva ase, sibneleSi, da cdi-
lobda sunTqviTac ki TavSekavebiT esunTqa.
eqvsi saaTidan Tu ara, Svidis naxeqridan quCa sabolood iRviZebda, av-
tobusebi da troleibusebi jajguriT, jaxjuxiT iwyebdnen gaCerebas da
daZvras. qvemoT, paralelur quCaze. nagvis manqana iwyebda zaris rekvas.
dabla, saxlis kedelze dakidebul telefonebze viRaceebi astexdnen yvir-
ils, saavadmyofo iyo axlos da iqidan gamosuli momvlelebi dabejiTebiT
cdilobdnen zustad gaegebinebinaT saTqmeli, gadasacemi TavianTi msmeneleb-
isaTvis. rvis naxevarze Svilic dgeboda da SviliSvilic _ SeeZlo, maTTvs
cota daeswro. frTxilad icvamda windebs da sportul reituzs, zemodan
missave qurTuks. fexakrefiT gadioda saabazanoSi, Caiketavda kars da ise
ibanda swrafad pirs. mere kidev ufro meti sifrTxiliT, _ boTls boTli
839
ar misjaxeboda, CanTaSi awyobda rZis, mawvnisa da araJnis boTlebs. frTx-
ilad gaaRebda Semosasvlel kars da frTxilad gadioda gareT. Jruan-
teli uvlida karis gaxurvisas, kars erTxel mainc xom unda gamoeRo, _
Cxanks hoda, TiTqos Sig kiserSi xvdeboda es „Cxank“. uZlebda amasac. ram-
denime safexurs aCqarebiT Caivlida da iq Zlivas wynardeboda,
siamovnebda dilis bindbundis cincxali haeri, cis mzera, uCinari Tqori.
Zalian uyvarda nawvimari, priala gubeebs Soris energiulad miadgamda
nabijebs. arc wvima akrTobda, werili wvima, ra Tqma unda. jerac ase sjero-
da, rom wvimas janmrTeloba mohqonda cidan adamianebisaTvis. Caivlida
erT patara quCas, meores, gadaWrida prospeqts da rZis maRazia iqve iyo,
ociode nabijze. am maRazis Svid saaTze aRebdnen. axla ukve rvas TxuTmeti
uklda, rigi didi ar iyo, bolo xanebSi, rac es sagangebo maRaziebi gaxsnes,
rigebi didi aRar iyo. airCevda, rac meiZleba saimedod daxurul boTlebs,
Caiwyobda CanTaSi or rZes, or mawons. or araJans, oTx xaWos, TiTqmis yov-
el dRes ase. icoda rac unda gadaexarda, magram axalgazrRa molare qali
15-20 kapiks mainc zedmets etyoda. adre, erTi orjer gawyra, debili xom ar
ggonivarT, maTematikuri maqvs damTavrebulio. aangarSebina Tavidan, mo-
larem swored imdeni gamouyvana, ramdenic aiRo, isev aangariSebina. aman
ukve xalxi aaRelva, – moclilebi xom ara ggonivarT Cvenao wamovida gaZ-
aRlebuli... TandaTan, TandaTan da Seegua, _ Ralas eZaxda, xurdas rom ak-
lebdnen, atyuebdnen. axla ukve... miiRebda, rasac miscemdnen, madlobasac ity-
oda da kmayofili gamodioda maRaziidan. yofili monadire, magari mona-
dire. adre raRac samsxverplos gaiRebda nanadirevidan. nanadirevebi axla
CanTaSi ewyo, mTavari es iyo, – rZe. mawoni, araJani... xaWo! xaWo!
amasobaSi ki sxva maRaziebic iReboda, Sedioda xorceulSi (aq Tevzic
iyo), xorcad yovelTvis saSinlad msuqani, gayinuli Roris xorcis ori-sami
daZvelebuli naWeri egdo, an talonebze yiddnen kidev ufro gayinul, gaSavrk-
inebul saqonlis xorcs. iqeT mixedvac ki zaravda. isev qaTmebi sjobda.
ikiTxavda, saidan hqondaT miRebuli. Tu kodisa iyo, an kaspisa, an sagarejo-
si, TviTon amoarCevda TiTis miSveriT, _ ai, eg, fexmotexilis dabla! gamyid-
velic marifaTianad emorCileboda, Sinaurulad uRimoda, veeba qaRaldSi
gauxvevda (esac gamyidvelis gamorCena iyo), erT ocdaaT kapiks is aiRebda
Ralas... mainc kmayofili ixdida madlobas, radgan eCveneboda, guliT rom
qaTmebi undoda, swored isini iyida. es ki ase ar ars yovelTvis. Tanac
uaresobaa mosalodneli. Sedioda did gastronomSic. aq brinjs aiRebda,
anda taloniT Saqris or kilo fxvnils. ocdaor kapiks aq itovebda mSve-
nieri kekluci molare. yidulobda pursac, purs SedarebiT pirianad, da
840
datvirTuli, xeldamSvenebuli adioda TavianT kibeze, mexuTe sarTulze.
SviliSvili ukve skolaSi iyo wasuli. Svili isev Cawoliliyo, eZinaT
sxvebsac. frTxilad Seitanda CanTas samzareuloSi, saabazanoSe gaixdida
fexsacmels, aiTrevda flostebs da Sei pareboda Tavis oTaxSi. kibeze daR-
lilisTvis miswreba iyo sawer magidasTan jdoma, wels qvemoT Txeli sab-
nis moxveva, raRac naxevrad miburusebulSi kiTxva. kari magrad hqonda
gamoxuruli. arc meuRle CaCunobda gamosaRviZeblad. ase jdoma SeeZlo
naxevar saaTs. am naxevar saaTSi raRaceebi dastovebdnen mis sxeuls, das-
tovebda, gverdze gavidoda pirveli gzac, amis Semdeg, saxlidan meore gasv-
lisas, iwyeboda xolme meore gza. magram am meore gzaze winaswari fiqris
uflebas ar aZlevda Tavs. TiTqmis ukve eZina, sawer magidaze gverdmibje-
nils, ukve mSvidad eZina.
xandaxan aSkarad aetoteboda daTvi. anda yumbarasaviT gamovardeboda
veeba taxi. amoabrwyinebda muxlebs Soris brtyel danas, TiTebSi tkivils
igrZnobda daZabulobisagan. gamofxizlebuli, maRla eweoda Tavs, RimiliT
isvamda did xels loyebze.
sauzme: _ mxolod erTi kvercxi, mxolod erTi! meuRlec uxarSavda mx-
olod erT kvercxs, Toxlod. kverxcs miatanda purisa da yvelis mcire
narCenebs, erT Wiqa Cais. Caicvamda tvidis rux kostiums, gnaxeT dasuqebule-
bi, _ ityoda TavisTvis da midioda... midiod» meore gzaze, samsaxurisaken.
uyvarda troleibusSi jdoma. kacebis, qalebis, bavSvebis saxeebi _ mdu-
mareni, dafiqrebulni, sevdianni. eCveneboda, rom sadRac gaurkvevelSi mi-
emgzavrebodnen yvelani erTad.
samsaxuri Sors iyo. zogjer TiTqos sTvlemda, araferi ar iyo gzaze
aseTi. mainc xedavda Zalian aSkarad, xom ginaxavT sakravi, liandags rom
hgavs _ grZeli, priala. zed mJReri, ganZelebiviT firfitebia dagebuli. im
firfitebze midis, Zalian frTxilobs, magram fexi mainc Tavisas Svreba.
aJRerdebian firfitebi. es xmebi SuSebisa da liTonis msxvrevis xmas hgavs,
nel nela, magram grZlad mimaval xmebs...
xandaxan zurgidan xedavs sakuTar Tavs _ daxrils, dapataravebuls, Ses-
dgomia priala firfitebian aRmarTs, grZels, dausrulebels. xandaxan iZu-
lebulia xelebic SeaSvelos fexebs. es ki... ara, arc ise Znelia. sul cota
xans da... yvelaferma miCveva icis. moixedavs ukan. momyvebian Tu ara, isev
troleibusSia. isev dafiqrebulni sxedan yvelani, isev erTad midian
gaurkvevlobaSi...
ar uyvars _ sadme Tu bevrni Cadian troleibusidan. amovidnen, amovid-
nen, CasvliT nu Cavlen bevrni. saSinelebaa gaurkvevlobaSi sicariele.
841
`mnaTobi~ #7, 1990

`meojaxe~ (samagido rveulebidan)

_ kaxeli viri, Cemi qmari rom Semovidoda Sin, miixed-moixedavda, mivi-


doda servantTan an divanTan, akocebda, moferebiT dausvamda xels da mere
im xels Cemze Seiwmendda, qalo, Cems kabaze...
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`meri~

meri rom daibada, mamamisma swored im Tves miiRo Sromis wiTeli dro-
Sis ordeni. mama qeifis moyvaruli arasodes yofila, magram am ambebTan
dakavSirebiT mainc didi wveuleba gamarTa. mi patiJebuli hyavda TviT iv-
ane javasiSvili da galaktion tabiZe. saxeli meri galaktionis pativisce-
miT aqvs darqmeuli. deda ambobda xolme: batoni ivane uqeifod brZandebo-
da da cota xans darCa, galaktioni ki ganumeorebeli iyo, SesaniSnavao wai-
kiTxa ramdenime leqsi, maT Soris _ „axla iwyeba wifis gvirabi, Tqven xom
arafris SegeSindebaTo“.
sanam mama cocxali iyo, ramdenime cnobili istorikosi, samarTlis mcodne
da literatori xSirad daiareboda feriZeTa Zvel binaze, sololakSi. meris
isini Zalian kargad axsovs da mogonebebis dawerasac apirebs: erTxel,
raRac saqmeze, sandro kandelakic ki ewviaT, ijda, uzarmazari, fexebsust venur
skamze, garujuli didi xelebi TiTqosda saCveneblad ewyo magidaze, meri
rom dainaxa, wamoiwia, Tavi daukra da ise keTilad gauRima, meris Seebrala.
mamis gardacvalebis Semdeg mamakacebis umravlesobam fexi amoikveTa
feriZeebisagan. ramdenjerme giorgi leoniZem Seuara _ rogora xarTo,
kaxeTidan uamravi xili gamomatanes, arar. vica, ra vuyoo, datovebda vaSlebiT,
msxlebiT, komSebaT da CurCxelebiT savse kalaTas, Zalian meCqarebao, da
gaiqceoda.
qalebma, piriqiT ufro mouxSires siaruls, dedas Zalian axlo megobari
iyo profesori TinaTin gamrekeli; TinaTin gamrekeli da sabralo qeTe-
van iremaZe. qeTevani meris Zalian uyvarda, suli mimdioda xolme, ise mind-
oda misTvis xelis Sexebao.
saSualoa saswavlebeli merim mamis sicocxleSive daamTavra. gabedu-
lad SeiZleba Tqma, didad niWieri ar yofila, magram mamis xaTriT Tavs
842
iklavda da jagufSi yovelTvis pirveli moswavle iyo. marTalia, maTi
klasidan TerTmetma miiRo medali, zogma oqrosi, zogma vercxlisa, magram
aqac marTalni viqnebiT, Tuki vityviT, meris namdvilad oqros medali ekuTvn-
oda, yvela sagani zepirad icoda Tavidan bolomde.
universitetSi sixaruliT miiRes. profesor-maswavleblebi sul mamas
megobrebi da nacnobebi iyvnen, yvela Tbil gulsa da saTno Rimils sTava-
zobda, magram, meris sasaxelod unda iTqvas, borotad ar gamouyenebia es
nacnob-megobroba. aqac Tavs iklavda, ise swavlobda. saxelobiTi sti pen-
diati iyo da wiTeli di plomi miiRo. aspiranturaSic advilad moewyo,
gaTxovebiTac advilad gaTxovda.
aspiranturas rom amTavrebda, aw misma meuRlem, maSin ukve docentma,
dedamiss qaliSvilis xeli sTxova. deda Zalian nasiamovnebi darCa, meris
meuRlis mama didi Tanamdebobis piri iyo, is kidev meris esaubra, sxvaTa
Soris, metad Wkvianurad. meris dedis meti vin hyavda, dedis gulisTvis cecx-
lSi Cadgeboda, daTanxmda. sami Tve oficialur saqmro-sacoled dadiod-
nen. sami Tvis Semdeg iqorwines. qorwili didi gadauxades. gulwrfelad
Tu mosaCveneblad, maTi SeuRlebiT yvela Zalian kmayofili iyo, TviTonac,
colic da qmaric, kargad grZnobdnen Tavs, uRrmesi pativiscemiT eqceodnen
erTmaneTs. xan meris dedasTan iyvnen, xan qmris mSoblebTan, qmris mSoble-
bi aRmerTebdnen meris. merim Svili erTis meti ar isurva. arc qmars
dauJinebia, arc qmris mSoblebs. gogona or ojasSi gaizarda, oriveSi mkac-
rad, uaRresi yuradRebiT. axla ukve didia, csrameti wlisa. axla ukve is
aris iseTi, rogoric meri iyo studentobisas, _ brwyinvaled swavlobs, Tava-
ziania, moyvaruli. raRaciT dedaze lamazia, raRaciT dedaze ulamazo. dedas,
meris, magaliTad, dResac ukeTesi kbilebi aqvs, kbilebi da xelebi. es gogo-
namac icis da sSirad ukocnis TiTebs.
meris meuRle, dRes ukve akademiis wevr-korespondenti, rac asakSi Sevi-
da, ufro damSvenda. meris is adrindelze metadac ki moswons. xSirad dabe-
jiTebuli ambobs: garigebiT SeuRlebulebi yovelTvis ufro bednierni
arian cxovrebaSio. vinc maT ojaxs icnobs, iseTi warmodgena eqmneba, rom
saxli siyvarulisa da urTierTgagebis mTrToli larebiT aqvT daqselili.
sakmarisia sul mciredi Sexeba, da yoveli lari Zalian xmamaRla aJRer-
deba.
meri cotas laparakobs, rasac ambobs, imasac mSvidad, TiTqos sakuTari
xmis yurisgdeaiT. mosmena ki saocari icis. SeuZlia saaTobiT ijdes da
Tvalmoucileblad usminos karg mosaubres. mosaubreebs yvelas Zalian
uyvarT, mamakacebi natifi qaTinaurebiT amkoben. quCaSi rom SegvxvdebaT,
843
TiTqos Tan raRac farTo sinaTle mohyvebodes. tansrulia, mZime, fexebi
mainc lamazi aqvs. wynarad, lamazad modis. raRac patara ucxo xmaurzedac
ki interesiT udiddeba Tvalebi, bavSvuri miamitobiT eWimeba warbebi, Sesa-
mCnevad uTrTis vaSlis yvaviliviT saluqi nestoebi. mainc Zalian iSviaT-
ad ixedeba aqeT-iqiT.
ra Tqma unda, TiTqosda saiqiodan, masac swvdeba xolme ganwiruli Zax-
ili: „cxovreba tanjvaa! cxovreba wamebaa!“ meri aqac, Cveulebisamebr, SemkrTa-
li aWimavs warbebs, auTrToldeba vaSlis yvaviliviT saluqi nestoebi, ma-
gram swrafad axsendeba, rom axla sxva droa, Zaxili, romelic mas swvdeba,
mxolod eqoa warsulisa, da kvlavac wynari, lamazi nabijebiT ganagrZobs
svlas.
xandaxan Tavdaxrili, safeTqlebze xelebSemowyobilic zis, magram es
sakuTari TiTebiT tkboba ufrTa, vidre daRoneba.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`metexTan~

didi xidi rom aris metexTan, farTod mkerdgadaSlili, yoveli mxriv,


misufTavebul-mosufTavebuli, Zneli warmosadgenia, ra sanaxaoba iyo aq,
ormoci-ormocdaaTi wlis winaT. mtkvari maSin gmirulad miibrZoda Jangi-
sfer kldeebSi. metexis mxares xom iyo es kldeebi, aqeTac aranaklebni iyure-
bodnen wylidan. am Seviwrovebul adgilas, RurRulebisa da satrialobis
Tavze, ori patara xidi iyo, orive wina saukuneSi agebuli, magram yvelam
icoda, rom xidi aq mudam iyo. aq arsebul xidze daadebina jalal ed-dinma
RvTismSoblis xati, moerekebodnen qristian qarTvelebs, aiZulebdnen Seu-
racxeyoT xati, ar izamdnen amas da gadaagdebdnen mtkvarSi. xidi iyo aRa-
mahmad-xanis Semotevis drosac, Cvenebma Caangries. isev aRadgines. am xidiT
mobrZandebodnen ruseTis jariskacebi. iqve, sul axlos, sionis irgvliv,
Sekrebilni iyvnen qarTuli samefo karis warmomadgenlebi, Tavadaznauro-
ba, Tbiliseli moqalaqeebi. irgvliv Semortymuli hqonda am xalxs Tofi-
ani rusi jariskacebis mwkrivi, metexidan gamoiyurebodnen didi zarbazne-
bi. gamovida saqarTvelos axali mTavarsardali knoringi, waikiTxa ruseTis
didxelmwifis manifesti da mkacrad SemarTulma brZana: vinc xels ar moaw-
ers am manifests, yvela daixvritebao.. cnobili ar aris, ramdeni kaci daix-
vrita im dReebSi.
Zvel xidebze Sefiqrianebulni miabijebdnen dasaplnuli aqlemebi, urm-
844
ebSi Sebmuli kameCebi, xarebi, nerviulad daZabuli cxenebi. xidis yureebSi
saxelmwifo moxeleebi isxdnen, xidze gamaval meurmeebisa da meqaravneebisgan
gadasaxads krefdnen. bevri ucnauroba iyo irgvliv _ marto abos sagode-
beli gamoqvabuli rad Rirda! merve saukuneSi arabi abo, romelmac qris-
tianoba miiRo, mahmadianebma daiWires, dawves, mtkvarze moabnies misi ferf-
li, am adgils ki, mtkvris piras, aTas weliwadze metxans mowiwebiT moinaxu-
lebdnen qristianebi. anTebdnen sanTlebs, loculobdnen, cremls Rvridnen.
iqve, ramdenime nabijze, idga Zveli Tbilisis erT-erTi mSveneba cisferi
meCeTi. iq dadiodnen mahmadianebi. roca amisi dro iyo, akeTebdnen „Saxsei-
vaxseis“, jaWvebs ibagunebdnen SiSvel sxeulze. amiT unda moenaniebinaT
codvebi. maRla, metexis taZris gverdze, iyo patimrebis cixe. iqidan xan tir-
ili ismoda, xan imediani simRera:
cixes raT unda rkinis karebi,
mas unda hqondes SuSabandebi...
nariyalas cixis qvemoT xmaurobda cnobili Sua bazari. yvelafris yid-
va-gayidva SeiZleboda aq. saerTo moZraobas da xmebs mxars ugrZelebdnen
zurna, duduki, doli, garmoni...
Cems pataraobas, 12-13 wlis biWi rom viyavi, Cems mezobel-megobrebTan
erTad CamovdiodiT am midamoebSi. dadioda sakvirveli ambavi: zemoTa
xidTan, Zvelebur SenobaSi, romelsac Ziri mtkvarSi edga, iyo restorani. im
restoranSi muSaobda vinme kalmaxeliZe, romelic, Turme, veeba mucels,
Ri ps, xan marjvniv miagdebda, xan _ marcxniv. erTxel movaxerxeT _ Sevi-
pareniT restoranSi. kalmaxeliZe mxiarul gunebaze iyo, Cqari nabijiT mi-
modioda. viRacebma sTxoves, gvaCvene Seni ostatobao, kalmaxeliZem muceli
miagdo, moagdo, zed RviniT savse Wiqa daadgmevina, swvda im Wiqas, simReriT
gadauSva, Rvino xom gaqra, gaqra is Wiqac. dagvinaxa Cven, dagvibriala Tvalebi
da dagvityapuna fexebi. Cven restornidan gamoviqeciT. gvesmoda Tavmogi-
Jianebuli medolisa da megarmonis amoZaxilebi, viRaca mReroda Caxlewili
xmiT: „kaxeli kacis Wirime, Caarakrakebs kulasao...“.
mSvenieri, mSvidi sanaxaoba iyo xidebis yureebSi, eseni iyvnen mebadure-
bi. mTlad Zveleburad ecvaT, qudebic Zveleburi exuraT. mrgvali, grZlad
boloCaSvebuli badeebi hqondaT. grZel Tokebze gamobmul im badeebs
ostaturad uSvebdnen satrialoebSi, Semdorebul napiras, amoswevdnen maR-
la da Tu Tevzi iyo, bade amohqondaT maRla. iq, maRla, wyliT savse vedroe-
bi edgaT, Tevzs badidan gamoiyvandnen, vedroSi CauSvebdnen, vedroSi Tev-
zebs didi ambavi hqondaT. vedroebs gamvlel-gamomvlelni Cascqerodnen,
afasebinebdnen Tevzebs, mebadurebi umTavresad amas ambobdnen, _ rasac gaime-
845
tebT, me aqa varo! eyidebodaT Tevzi, zogi xurdebze, zogi maneTianze, zogi
sammaneTianzec. gaqrnen is mSvidi mebadurebic. Cven ver vyidulobdiT Tevzs.
magram im mebadurebisa da xalxis yurebas araferi sjobda. mtkvari midio-
da, miigragneboda, mebadurebi mSvidad idgnen xidebis yureebSi, maRlidan
dagvyurebda metexi, iqidan, _ nariyala. sadRac aqve unda yofiliyo giorgi
mefis sasaxle. am sasaxleSi, diliT, Zalian adre, aivanze gamovida imereTis
mefis Ze, giorgis stumari. dainaxa: minareTze mueZini idga da qalaqs gadmo-
hyioda yuranis sityvebs. gadairia ufliswuli, gamoitana Tofi da mueZini
gadmoagdo minareTidan... aRarc is minareTi iyo. mxolod fiqris ufleba
gvqonda. fiqriT, sadac gvindoda, iq CavdgamdiT giorgis sasaxles, mere min-
areTsac. davdiodiT gzadakargulebiviT, mere vsxdebodiT kldis CrdilSi.
gvSioda, magram jer arc erTs ar gveCqareboda Sin misvla...
16.VII.90.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`meqanizatorebi~ (samagido rveulebidan)

- kaco, rezo, rato ara gvkadrulob, rato ar amosdixarT CvenTan, gavi-


deT erTa sadme da, bevriT Tu verafriT gcemT pativs, telegreikis arayi
xom gveqneba!
_ ra telegreikisa, xalxo!
_ ra da... Cvena, meqanizatorebs, traqtoristebsa da emagisTana angeloz-
ebs, sasmeli rom Semogeakldeba, CavagdebT saliarkiT gapoxil telegrei-
kas qvabSi da imis araysa vxdiT. jaWvi icis. rogorc margalitis mZivi. ara.
gjera?
_ Tqvensas ras ar davijereb, kaco!
_ ho da amodi, Zmakacebic wamoiyvane, ramdenic ginda. Cven sul iqa vsxed-
varT adgilis turebiviT yurebdacqvetilebi.
`Tebro~, 1983

`meSrome~ (samagido rveulebidan)


`yanav, mogikvdi meSrome,
guTano, Camogecale~
warwera saflavis qvaze
damwvari, dadaRuli, dabRunZuli, dapataravebuli jafisgan da mzisgan.
dgeba mercxlis gaRviZebisas, icmevs, ibans pirs, ixuravs quds da midis sam-
846
uSaod. muSaobs mTel dRes, CuCun-CuCuniT, Caxrili, CaCoqili, miwasTan yru-
munjiviT xelebiT molaparake. xSirbindisas Zlivs amoaRwevs Sin SeWams
saWmels _ akankalebuli, mokauWebuli TiTebiT, dawveba, daiZinebs, da isev
mercxlis gaRviZebisas wamoudgeba RvTisagan naboZeb dRes. muSaobs, Wams,
sZinavs, da arasodes ar ityvis, ratom akeTebs yovelives ase.
dauZaxeben omSi. iqac ise wava, rogorc venaxSi da mindorSi.
sikvdilis win Zlivs daewmindeba saxe gulis gasaxsnelad, wamoiwyebs
kidec, _ dedio, _ magram aqac ver moaxerxebs saTqmelis Tqmas da wava didi
xnis unaxav dedasTan da iq waiRebs yvelafers.
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`meWirnaxuleni~ (samagido rveulebidan)

daTeses Cemi nakveTis gverdiT bebrebma, giorgim da mariamma, karto-


fili, lobio da simindi. Tesavdnen nela, Sewyobilad. giorgi ormoebs akeTeb-
da ToxiT, mariami Tesls uyrida. movida yvelaferi lamazad, kartofilic,
lobioc, simindic. gaToxnes, gaamarmares. sxedan axla bilikze erTmaneTis
gverdiT da arian ase, uyureben TavianT naSroms Cumad,
`Tebro~, 1983

`mzia~
Ïðåëåñòíàÿ è ïå÷àëüíàÿ,
êàê ãðóçèíñêàÿ öàðåâíà...
i. bunini
mziam Tvalebi gaaxila, ramdenjerme daaxamxama, mere kidev ufro far-
Tod gaaxila. gareT, fanjarasTan, mercxali ijda da JikJikebda. mzia usmen-
da da eRimeboda. „beri cxonda, beri cxonda, cicunebi Jlit!“ _ imeorebda
mercxali. mzia wamodga, SiSveli bococa fexebis iatakze frTxili SexebiT
mii para fanjarasTan, fanjris rafas TiTebiT daawva da mercxals gaxeda.
mercxali kedlidan gaSveril latanze ijda, dainaxa mzia, asafrenad azida
mxrebi, magram ar afrenila. cnobiswadiliT iyureboda maRlidan. mziam
gauRima. mercxali kidev ufro meti cnobiswadiliT CamoaCerda. mziam wy-
narad uTxra, _ iJikJike! iJikJike! _ mercxalma Tavi dayuradebiT gadaswia
gverdze, TiTqos amas ambobda, _ gaimeore, ra sTqvio! _ mziam gaumeora: _
iJikJike! iJikJike! _ mercxalma erTi amoiJikJika, afrinda, mzias gamoufarfa-
847
ta win, kamara Sehkra, _ ai, kidev ra vici meo, _ da wavida, gafrinda, Tvals
moefara.
mzia cota xansac idga fanjarasTan gaRimebuli, mere gadaiwia, Zirs gada-
ixeda. RamiT cota moewvima, Zirs miwa sveli iyo. mzia gamobrunda, trela-
JTan mivida, perangis samxreebi gaiswora, TeZoebTan CaiWima. rom WaiWima,
mkerdi or adgilas wamoewveta da Camuqda. saxeze siwiTlem auara. swrafad
waswvda kabas, gadaicva, kaba ise iyo Sekerili, aRaraviTari SemaRlebebi
aRar etyoboda. damSvidebulma wayo CustebSi fexebi, aivanze gavida, xelebi
TeZoebze daiwyo, TeZoebma xelisgulebi amouvses, _ welSi gadaixar-gad-
moixara.
miwa aqeTac sveli iyo. mzes SemoemaRlebina. im CaxCaxa sinaTleSi bebia
Cakuntuliyo da Wukebs matitelas uWrida. mzias Tvalebi eWuteboda. _ fexzeca
gZinavs, gogo? _ dauZaxa bebiam. mziam Tvalebi didad gaaxila, qveyanac TiTqos
ufro gabrwyinda. baRis boloSi, kakalze molaRurebi iZaxdnen. meserze
amosul ayvavilebul gogras futkrebi dazuzunebdnen, vardis kokrebic gaS-
liliyo. mzia Cavida. vardis toti foTliT frTxilad gamoswia da pirgaS-
lil kokors daynosa. _ Tma daivarcxne, gogo, ras gigavs! _ isev dauZaxa
bebiam. mzia aivanze abrunda, kuTxeSi mimdgar pirsabanTan mivida, pasta da
jagrisi aiRo, daiwyo kbilebis xexva, ixexa, ixexa, ixexa. ivlo wyalic. dakri-
Wa kbilebi, Caixeda sarkeSi. sul TeTri SuqiT ubrwyinavda kbilebi tuCebis
svel siwiTleSi. daibana piric, daivarcxna Tmac. Tmis boloebi erTad mo-
muWa, wamlis SuSidan moxsnil rezinis rgolSi gauyara, is rgoli kefamde
aiwia, Tmis boloebi gafanta, Tanabrad gainawila sisruleSi Semaval kiser-
ze. fexis wverebze dadga da axla ise ixedeboda sarkeSi. sarkidan TiTqos
axladwvimagadavlili zafxulis dasawyisi iyureboda _ oqrosfrad gasxi-
vosnebuli mrgvali, mkvrivi saxiT, ganze gasuli didi TeTri yurebiT. xaver-
dovan fofina TvalebSi Tan Rimili edga, Tanac _ raRac sevda. TiTqos
ufro dasevdianebuli moscilda pirsabans. mowyenil nabijebs miadgamda
aivanze. patara oTaxSi Sevida. magidaze mominanqruli qvabi idga. saxuravi
axada. jer isev Tbili rZe iyo. karadidan puri, jami da kovzi gamoiRo.
puri patar-patara natexebad Catexa jamSi. qvabidan rZe daasxa... isev sa-
Zile oTaxSi gavida, wigni gamoitana, kargad gaSala, qvabze miayuda ase gaS-
lili; Tan Wamda, Tan kiTxulobda. wignSi gogosa da biWs erTmaneTi uyvar-
daT, gogo biWs awvalebda, amcirebda, saWiro iyo Tu ara, sul kiskisebda.
mzia brazobda, Tvalebi ufro da ufro usevdiandeboda. fexis xma Semoesma,
aixeda, karis minaSi didpira maia iWyaneboda. SemoaRo kari, _ marwyvze mivdi-
varT, ar wamoxvalo? skams sazurgulSi CaeWida, gamarTuli mklavebiT aswia.
848
maia Zalian Ronieri iyo. mziac Ronieri iyo, magram maias mainc ver Seedre-
boda. maia biWebsac ki eWidaveboda. _ vina da vin midixarT? _ me, Cveni Tama-
za, gulo, qeTino da meriko. mzias wigni ar eTmoboda, magram marwyvze wasv-
lac undoda. _ wamoval. jami swrafad moasufTava. tolCebi migaqvT? _ ho,
tolCebi. mziam tolCa moZebna. _ qudic daixure, naninanatri xar. mze ar
Cagivardes TavSi. mzias gaeRima, magram mainc moZebna Calis qudic. daixura,
gavida aivanze, sarkesTan gaiswora. _ ra pranWia xar, ra! _ cxvirs iWmuxnida
maia, mzia kmayofili iyo. Calis qudis siTeTreSi Tavi ufro lamazi eCvene-
boda.
bebias Wukebi daepurebina da axla xaxvis kvals marglavda. gogoebi
rom dainaxa, mobrunda da ikiTxa:
_ saiT damwkrivdiT, qalbatonebo?
_ marwyvze mivdivarT, sona bebo.
_ vina da vina?
_ me, Cveni Tamaza, gulo, qeTino da meriko.
_ didi aravin mogdevT?
maiam mzias Sexeda amrezili RimiliT, Cven raRa didebi gvindao. sona
bebos ki es uTxra:
_ aqve mivdivarT, ai, nakalovrebis iqiT.
_ mere, nakalovrebis iqiT ver dagiWeren, ro rame iyos? _ sona bebo
wamodga, _ ara, Tqveni Wirime, me egre Tqven ar gagiSvebT, me wamogyvebiT da
egre ki ar gagiSvebT.
mzia gaCerda, brazi Caudga TvalebSi.
_ vin unda dagviWiros, qalo?!
_ ZaRlma da mamaZaRlma, ra vici.
sona babo ukve kabis kalTebs ibertyavda. mzia mibrunda da gabutuli
wavida saxlisken. maia daedevna da CurCuliT hkiTxa:
_ aRar wamoxval?
_ aRara.
maia wamiT Sedga. moisma sona bebos xma:
_ Tu gamebuteT, purs aRar SevWam dardiT.
_ wamovides, ra ginda, gogo.
_ ara.
maia aivanze ahyva mzias. uceb mzias saxe Seecvala.
_ Sen wadi, me moval.
oTaxSi Sevida, ukana fanjarasTan erTi moixeda, bebia xom ara mxedavso,
marjved gadavida fanjridan da Zirs Caxta. iq daRunul-daRunuli wavida!
849
maiam kibe Camoirbina. sona bebos rom gaupirdapirda, isev moisma.
_ aicxvireba xelaT!.. Tu aicxvire, purs aRar SevWam dardiTa.
maiam TavCaRunulma ganagrZo gza, TandaTan auCqara fexs. did gzaze gavida
da mziac dainaxa, zemodan modioda gaRimebuli. _ ra gasaqrobi xar, gogo! _
mziam araferi Tqva, _ Tan ra lamazi! su kinoSi gamosulsa hgavxar! _ mziam
wynari muqariT Sexeda.
Tamaza, gulo, qeTino da meriko gzis piras icdidnen. mzia da maia rom
dainaxes, wamodgnen. _ movida sona bebos natvrisTvali! _ wamoiZaxa Tamazam.
_ aha, Sena! _ muSti uCvena Tamazas mziam. Tamaza mibrunda. Tavi mxrebSi Car-
go. wavidnen yvelani. yayaniT midiodnen. marto mzia iyo Cumad. is xan erTs
SeanaTebda Tvalebs, xan meores. aekviataT butusura spiridonac, cota yeye-
Ci, maRali biWi. ra unda eqnaT? waiyvanes. gogoebi Tormet-cameti wlisebi
iyvnen. biWebic. mxrebSi gaSlili laRi Tamaza miuZRodaT win.
sisveleSerCenili gza baR-venaxebSi midioda. baR-venaxebi mzeSi brwyi-
navda. xan Citbatonebis galoba ismoda, xan molaRurebis gadaZaxili, xanac
mercxlebis JikJiki maRlidan. TuTebi mwifda. waswvdebodnen Robidan gad-
mowvdil totebs. aiweoda mziac, ahyveboda kabis kalTa, uceb CamouSvebda
xelebs. gaubedavad gaaparebda mzeras Tamazasken. Tamaza viTomc sulac vera
xedavda mzias. butusura spiridonas misken miCerebuli mzera ki daiWira
orjer.
gavidnen venaxebidan, gadaxedes daTavTavebul, odnav siyviTlegadakrul
yanebs. aqa-iq amomwvanebuli ZeZvis wverebze mwyerCitebi isxdnen da gagr-
ZelebiT Wyrialebdnen. ferdobi hqondaT Casavleli, im balaxian ferdobe-
bze gaiqcnen. gogoebi gaiqcnen, biWebi ukan darCnen da gogoebis sirbils
siciliT uyurebdnen. mere isinic daeSvnen, yanebs Soris darCenil ewerebs
gaefinnen, iqidan tyispira warafebSi gavidnen. iyo jagarcxilebisa da Co-
qela muxebis koromebic. balaxebis Zirebs sisvelec SerCenodaT. ismoda
mwyrebis „qviTkiro“ da torolebis galoba caSi, i povidnen marwyvs da
uxarodaT, _ ai, rogori mwife, ai, rogori mwifeo! _ merikom Zalian msxvili
marwyvi i pova,maRla hqonda aweuli da iZaxda: _ SexedeT,SexedeT,rogori-
ao. _ Tamaza mivida, gaikvirva: _ biWo, ramisisxoao! _ miuaxlova saxe im
marwyvs, uceb staca xeli da pirSi ikra. merikom muStebi dauSina. Tamaza
gaeqca da mziasTan Caimuxla, _ meriko mosaklavad momsdevso. _ mzias Calis
qudi ukan gadaegdo da ise qeqavda balaxebs. Tamazas mowyale TvaliT gada-
xeda. Tamaza gaxalisda. zedized i pova msxvili marwyvebi,xelisgulze dai-
wyo da mzias gauwoda. mziam iuara, _ ar mindao. maSin Tamazam yvela erTad
gadauSva didad daRebul pirSi. mzias gaecina. _ vi pove! vi pove! _ xan saidan
850
ismoda, xan saidan. mzia mainc sul Cumad iyo. Tan gaxarebuli iyo _ axareb-
da mindori da tye, yana da lamazi, surnelovani marwyvebi _ Tan raRac
Seucnobel sevdas grZnobda. wavidoda, ganapirdeboda, gadidebuli TvalebiT
aTvalierebda balaxebs. mokrefda marwyvebs, gaatokebda xelisgulze da
Cayrida tolCaSi. gadaufrenda mercxali JikJikiT da imasac axedavda Ri-
miliT. ca iyo mowmendili, mowmendili. balaxebi _ yvavilebCareuli. waad-
ga buCqebian Cadablebuls. Cavida im CadablebulSi. iq wyali miiJureboda.
Cayo xeli patara wminda datborebulSi, alaRlaRebda TiTebs. Cqami ram
miswvda. aixeda. Tvalebs ar daujera, daaxamxama da daaxamxama. xuTi nabijic
ar iqneboda _ xariremi idga, didi, didrqebiani beWebgluvi da bewvdapewili.
gaocebulni uyurebdnen erTmaneTs, mzia Tvalebs mainc axamxamebda, iremi _
ara. irems naTurebiviT anTebuli Tvalebi hqonda. mzia wamodga, irmisken
xeli gaiwoda, nabijic wadga, cotac da, xels Seaxebda. iremma odnav dawia
Tavi. winwamowvdili aRunuli rqebi axla fiwaliviT iyo moSverili mziasken.
mziam TiTebi Seatoka, _ modi! modi! _ iremi SekuntruSda, ori naxtomiT daix-
ia ukan. isev anTebuli TvalebiT uyurebda mzias. _ modi! modi! _ vaime, gogo,
iremio! _ daiZaxa am dros maiam. gamoCnda dafeTebuli Tamazac. iremma Tavi
aswia, daberili nestoebi Seatoka. aiwia, ukan fexze dadga, TiTqosda Tavi
daukra mzias, _ mziam erTxelac dainaxa misi gizgiza, gasaocari Tvalebi,
haerSive Sebrunda, rqebi win gadaiqnia da grZeli, rbili naxtomiT tyewvrils
Seeria. mzia misken gaiqca. Tvali veRar mohkra. gaCerda. isev gaiqca. isev
gaCerda. maiam rom moirbina, mzia balaxebSi ijda gaSterebuli. sxvebmac
moirbines. mxolod Tamaza da spiridona darbodnen tyeSi gaugebari Zaxil-
iT: _ aaa!.. _ maiam CaiCoqa. _ ra dagemarTa, xom ar gerCola, gogo! _ mzia xmas
ar iRebda. maiam mxarze xeli daado da SeaWanWyara, _ xma amoiRe, gogo! _
mziam amoxeda, sasiamovnod iRimeboda, Tvalebi ki TiTqos cremliT hqonda
savse. _ fasonistka xar, ra!..
gulo da qeTinoc amreziT uyurebdnen. merikoc. moirbines Tamazam da
spiridonamac. mzia daSavebuliviT dgeboda. _ ras elaparakebodi gogo,
irems? _ mziam erTi maTac Sexeda. araferi ki ar uTqvams. wavida, tolCa
moZebna da Cadablebulidan daiwyo asvla. _ su pranWiaobs, su pranWiaobs! _
gaadevna merikom. _ ra iyo, rogor iyo, gogo? _ misdevda Tamazac. _ dam-
anebe Tavi! _ mziam idayvi gamouqnia, Tamaza gaCerda, safeTqelTan gaSlili
xeli miitana da Seatok-Semoatoka. mzia kunelis buCqTan mivida, Caixara da
frTxilad gadaswia balaxebi. gulmodgined ganagrZobda marwyvebis Zebnas,
Tu balaxebisa da yvavilebis moferebas. mere TiTqos muxlebi daeRala,
adga, gasworda, idga, ixedeboda aqeT-iqiT RimiliT. aixeda maRlac. daxuWa
851
Tvalebi, ise misCereboda mzes. xelebi barZayebze hqonda dawyobili. aizmo-
ra, aiWima, _ nemsebiviT eyreboda mzis sxivebi saxeze, _ aWima xelebic cisken.
sxva samyarodan mosul xmebad esmoda misi misatyuebeli Zaxili: _ „iremi!“
„iremi“, mwyris „qviT-kiro“, „qviT-kiro!“, mwyerCitebis Wyriali, cidan Camo-
mavali torolas galoba. modioda sul sxvanairi sisaTuTis sioc.
_ ra xdeba, ra ambebi trialebs Cems Tavs?! _ daiZaxa mziam. Tavisave xmam
SeakrTo, buCqs moefara da iq daasrula saTqmeli _ isev Tavaweulma, barZa-
yebze xelebdawyobilma, _ vin gamogzavna iremi mainc CemTan?!
mze icinoda. aTas grZel sxivad iSleboda misi sicili...

axla zamTris piria, civi, moRuSuli dReebi. mzias maRalyeliani TeTri


fafuki sviteri acvia, odnav SemaRlebuli mkerdTan. yelmoSiSvlebuli xom
lamazi iyo, yeldafarulic lamazia. TeTri qaTqaTa sviteri, Savadmoxatu-
li xaverdovani Tvalebi da wiTeli, wiTeli tuCebi! Tma sworad aqvs Camo-
varcxnili mirei matiesaviT, magram didi, mrgvali yurebi mainc mouCans, eCvene-
ba, rom mis mrgval, mkvriv saxes yurebi ase uxdeba.
dajerebuli nabijiT gaivlis sarkidan fanjramde, iq patara magidasTan
dajdeba, wigns aiRebs da kiTxulobs, kiTxulobs. xandaxan daxuWavs Tvalebs,
Cayuraddeba, maSin mkerdidan katis knutiviT tkbilad, gabmulad Semoesmis:
_ bednieri iqnebi, mzia! bednieri iqnebi mzia! _ dainaxavs kidec am xmis gamom-
cems, naTurebiviT anTebul irmis Tvalebs. gaeRimeba TiTqos mZinaris Ri-
miliT da am RimilSi dainaxavs sxva ramesac _ dards. SemkrTali daaWyets
Tvalebs...
es dardi msxvili muqi wveTiviT Tu sayuresaviT hkidia gulis wverze
da qanaobs, qanaobs, wuTiT ar SeiZleba misi gaCereba.
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`mzisa~ (ciklidan - `mTebi~)


(im megobris naTqvami _ ixile `Cemi megobari~)

ra kargi iqneba, aese ubralod daswero moTxroba.


sadRac mTaSi, si piT naSeni saxlis banze xorbalia gafenili. iqve gog-
ona zis _ Tan wigns kiTxulobs da Tan Txilis grZeli wneliT Citebs afrTx-
obs. gzaze ki, Zirs mTamsvlelebi modian, cxenebs yuTebi da rukzbakebi aqvT
gadakidebuli. Calvadrebi uWyivian da aCqareben. cxenebic Cqaroben, qoSineben,
qvebze fexi usxltebaT da nali naperwklebs hyris.
852
gogona wignis kiTxvas Tavs anebebs da RimiliT acilebs mamac mgza-
vrebs. mgzavrebic amCneven, erTmaneTs werayinis wveriT axedeben misken.
erTi mTamsvleli jgufidan gamodis da gogonas wyals sTxovs. gogona
wigns daapirqvavebs, wnels zed gadaadebs da Sin Serbis. iq rac SeiZleba
lamaz, lamaz sasmiss eZebs. yvavilebian finjans amoarCevs. cal xelSi Tef-
Sze dadgmuli is finjani uWiravs, caliTac suras moaWyapunebs.
mTamsvleli svams erT finjans da iRimeba, svams meores da isev iRimeba,
svams mesames da isev iRimeba. raRa Tqma unda, isic axalgazrdaa da lamazi.
gogonas ki Tavi dauxria da wiTlad gaaqvs varvari.
winwasuli jgufidan Zaxili ismis:
_ aa!..
_ ra gqvian? _ ekiTxeba mTamsvleli.
_ mzisa.
_ gaizarde, mzisav!
mzisa ki ukve gazrdilia, Semodgomaze Teqvsmetisa gaxdeba.
mTamsvleli, sanam gzis gasabruns moefarebodes, erTxelac moixedavs da
werayins maRla aswevs.
mzisac xels uqnevs... RimiliT.
mere mTamsvlelebi Sors _ Savi kldis mkerdze gaebmebian mZiviviT, mere
is kldec da mTamsvlelebic nisls miaqvs, TeTr nisls...
mzisa ki isev banze zis. iq zis meore dResac, mesamesac.
banze axla xorbali aRar aris gafenili. mzisas sufTa, lamazi, dawinwk-
luli kaba acvia da lamazad aqvs dawnuli Tma...
meti araferi.
`wveTebi foTlebze~, 1962

`mTvare~

Cven im sabralobeli wlebis Svilebi varT. Cveni SeuRlebis dRec criati


iyo da civi. dakles erTi cxvari, moxarSes lori. movidnen axlo mezoblebi,
Wames, sves, imxiarules _ Cemma moxucma simamrma jami Camoimtvria Tavze.
naSuaRamevs calke oTaxSi gagvgzavnes. diliT isev dasxdnen, isev daiwyes
sma. wamovida Tovli. iTova im dRes, im Ramesac. mere cota gamoidara, moyina,
isev wamovida Tovli. Cems sofelSi unda gavsuliyaviT. ar iyo arc manqana,
arc Sesabmeli rame. yuri ar gviTxovebia ufrosebis viSviSisaTvis. fexiT
wavediT mxolod Cven orni. orives Tbilad gvecva, orives joxebi gveWira
853
xelSi. mivdiodiT viwrod gakvalul TovlSi, misaRamovebulze. gadavediT
mdinareze gadadebul sacalfexo xidze, SevediT didi verxvebis WalaSi.
daiwyo daRameba. magram sanam daRamdeboda, TovliT SeWaRaravebuli Savi
mTis ukanidan amovida didi, brdRviala, keTili mTvare da iman migvacila
Sinamde.
sxvebs hyavdeT mfarvelad, visac vin surs, is, Cven ki dReisTvisac im badri
mTvaris mfarveloba gvyofnis. rodesac gviWirs, amobrdRvialdeba caze, Cven
dakarguli oblebiviT SevdivarT mis qveS, viWuWkebiT da misi sxivebiTa da
erTmaneTis sunTqviT viTbobT nerviulobiT damzral, akankalebul xelebs.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`mTvaris asuli~

Semoaswrebs civsa da Cqar wvimas. iseve, daRunuli, mixuravs kars. aan-


Tebs sinaTles. jer xelCanTas dahkidebs sakidarze, mere _ paltos. mere
moixdis quds, orive xeliT Sedebs sakidris Tavze. gaixdis Ceqmebsac. frTx-
ilad wayofs grZel, daxvewil fexebs Tbil CustebSi. weRan sagrZnoblad
maRali da swori, uceb dabldeba, pataravdeba, msubuqi da moqnili xdeba.
CamoiRebs CanTas, Jurnalebis magidasTan miaqvs. fanjris qveS amowmebs
radiators, cota xans zed uwyvia TiTebi. mere avarjiSebs _ muWavs da Slis,
muWavs da Slis. gadis saZile oTaxSi, gamoaRebs garderobis kars _ sarkes.
moixsnis mZivs da nel-nela, marcval-marcval dauSvebs tumboze. sarkesTan
sul axlos miaqvs saxe. gamwyraliviT daiwevs ukan. aiZrobs kabas, Sehkidebs
garderobSi. undomad Seisworebs azRudis Tavebs, CaiWimavs perangs, Semoic-
vams alisfer grZel xaverdovan xalaTs, mWidrod SemoiWers qamars, gakvan-
Zavs, swored CauSvebs boloebs TeZos TavTan, isworebs Sublze Camovarcx-
nil Tmas, SeuRunavs boloebs, odnav gamoaCens warbebs. vardis wyliT daas-
velebs bambas. daisvams loyebze, tuCis boloebze, yelze, TiTebiT itkepnis
tuCebs. bambas Caagdebs nagvis yuTSi. gadaibans xelebs. Sedis samzareuloSi,
aanTebs gazquras, daadgams Caidans, macivridan gamoiRebs tafas, axdis sax-
uravs, CangliT gadmoabrunebs or gayinul katlets, im tafasac quraze dad-
gams, nel cecxlze. lojiis magidaze amoawyobs purs, or TefSs, sawebels,
Wiqas, Rvinis naklul boTls. Seva isev samzareuloSi, gadaabrunebs katletebs.
boTlis Zirze xelis cemiT TefSze wamoasxams sawebels, moaqvs tafa dgams
cariel TefSze, gadaxdis saxuravs. erT katlets CangliT gadmoiRebs sawe-
blian TefSze, pirmokumuli, TefSsCaCerebuli Wams, daisxams Rvinos, odnav
854
aswevs maRla _ Çà äóðàêîâ! _ mosvams cotas. dadgams. isev Wams. cota xanSi
isev aiRebs Wiqas, raRacis Tqmas apirebs, gadaifiqrebs, ise mosvams, samzareu-
loSi wkarunobs Caidani. midis, Cais ayenebs, isev ubrundeba magidas. isev
mowrupavs WiqaSi CarCenil Rvinos. Cangaldabjenili puris natexiT moa-
sufTavebs TefSs. gaitans im TefSs samzareuloSi, finjaniT moaqvs Cai, da-
jdeba. gamarTuli, skamis sazurguls miwolili nel-nela svams, Tvalebi
miSterebuli aqvs kedelze. gaaxsendeba, CarTavs televizors. viRac imuqre-
ba leqsad, ase da ase vizamTo. gadarTavs sxva talRaze. iq milicielebi
xelebs maRla awevineben Tavgatexil biWs. gamorTavs televizors. isev ga-
nagrZobs Cais smas. daclis finjans daapirqvavebs TefSze. ityvis: _ meti
aRara ra, qalbatono! gaitans im TefSs da tafas samzareuloSi. aalagebs
magidas, garecxavs gasarecxebs. Seawyobs Tav-Tavis adgilas, gaixexavs kbilebs,
rbilad gadaisvams xelebzedac sapons, ibans rogorRac duned Cakidebulebs.
gaimSralebs. „gamodis Sua oTaxSi. dgas. iqac aanTebs sinaTles. raRacas
igoneTs, Tarodan gadmoiRebs sqel wigns. dadebs Jurnalebis magidaze. sax-
uravs moxdis xelebis krems, nelnela isvams, izels isress TiTebs. mere
patara sarkeSi erTxelac isworebs Tmas da saTuTad, mqrqalad iRebavs
tuCebs, miusv-mousvams enis wversac. daawyobs erTad kremsa da pomadas.
dajdeba divanze, waiZrobs Custebs, aikrefs fexebs, muxlebze. Camoisworebs
xalaTis kalTebs, gadaswvdeba sqel wigns, TiTqmis gadaiTrevs muxlebze.
mere uWiravs daZabuli TiTebiT, romlebic mTavrdeba lobiosferi wawvet-
ebuli frCxilebi. zemo kididan gadmoSlis furclebs. isev muxlebze daid-
ebs wigns. kiTxulobs. wakiTxuls TvaldaxuWuli imeorebs. '
Joli _ lamazi, koxta, moxdenili.
Joliesse _ silamaze.
Joliet _ sandomiani, eSxiani.
JolimentL_ lamazad, sandomianad.
gaeRimeba.
mere isev ganagrZobs kiTxvas:
Jolivete _ kargi samSvenisi.
Jone _ lerwami, laqaSi.
daumZimdeba quTuToebi gamwyrali miagdebs muTaqas divanis kuTxeSi.
miwveba zed. Tavi rom ar daucurdes, marcxena xels Seubjens qvemodan. aris
ase, uZravad. mere daucurdeba TviTon xeli. wamova da umweod dausvendeba
divanze, warbebs Soris, daxuWul TvalebSi, tuCebSi Caudgeba Crdili. mZim-
deba es Crdili, mZimdeba saSinlad. TiTqos ai axla, ai axla amoigminebs
qveynis gasagonad. magram nel-nela gaunaTdeba tuCebi, mere daxuWuli
855
Tvalebic...
gareT, civ sibneleSi, mTvare gamosula sveli Rrublebidan. kankalebs,
TrTis. kantikuntadRa cviva wvimis wveTebi priala gubeebSi. gamvlelebi
TiTqos raRacebs eZeben im gubeebSi.
mTvaris asuls tkbilad sZinavs. mTvaris asuli rom aris, imaze etyoba,
rom divanze gulaRma wevs, sworad wevs, xelebi aqeT-iqiT aqvs CaWimuli,
TiTqos sul ar sunTqavs. mTvarisferi naTeli adgas saxeze.
`mTvaris asuli~, 1987

`mTibavebi~ (ciklidan _ Cemi wyal-Walis xmebi)


ixile agreTve: `beJana~, dedaboZi~ da `mevele~

daTo papas TvalT aklia. zvinze isa dgas da mainc Zirs CamosZaxis san-
dalas:
_ sandalav, aba erTi gaixede, Svilo, ara Cans?
sandala saZne uremSi Camdgara, welzeviT gaSiSvlebula da ivlisis Taka-
ra mzes spilenZis qandakebisTvis daumsgavsebia. erTi esaa, rom am qandake-
bas Tivis mtveri daswebebia mxrebze, TiTebgaprialebuli fiwali uWiravs,
Seugdebs im fiwals uremze dadebul Tivas, ahglejs veeba qalams da zvini-
sken rom gaiqnevs _ cekvaven, TrTian, qrebian da Cndebian aTasgvari kunTe-
bi. iq, zvinze, gorilasaviT daibobReba daTo papa, Sesrolil qalams zvinis
kuTxeebisken miswi-moswevs da isev CamosZaxebs dabla:
_ sandalav, gaixede-meTqi, Svilo, ara Cans?
sandala gaqonil keps moixdis, egreve CamuWuls gaisvams oflian Sub-
lze da samgorisken iyureba.
_ jer ara Cans, papa.
_ dRes rogorRac igvianebs, ara?
dagvianeba rogor iqneba?
_ ra vici, guSin mze aese iyo, rom gamoiara da dResa... igvianebs namd-
vilad.
_ ara, papa, gana Cveni didTavas zisia!
_ egec igvianebs xolme, Svilo. midi, maS, rac ari, egec momawode sula da
mere nuRa davucdiT. iqneba arc modis dResa!
sandala ociode qalams kidev miawvdis, daTo papa moxdeniT gaawyobs
zvinze da, roca sandala miwaze dayril Tivas dauwyebs Segrovebas, isev
gadmosZaxebs maRlidan:
856
_ aba erTic gaixede, Svilo!
sandalac isev moixdis quds, isev gaisvams Sublze da isev gaxedavs samgor-
isken wasul Savi boZebis rigs.
Sors horizontze TeTri kvamli abolqvila.
_ modis, daTo papa!
_ hoo, aba, maS wagvixemsebia da eg aris. gasZaxe, Svilo, sxvebsac gasZaxe!
daTo papa zvinidan Camoxoxdeba, sxva mTibavebi aqeT-iqidan amoCndebi-
an. wyals daleven, saxezec Seisxamen da moaxloebuli matareblis Sesaxve-
drad gadgebian.
dganan da saxeebi ubrwyinavT, TiTqos viRac sayvareli adamianebis Camos-
vlas eliano.
matarebeli ki, arc Cerdeba. qoTqoTiT, fSvinva-frutuniT gauvlis orTq-
mavali win da kvamlisa da orTqlis mqrqal Crdilebs gadaatarebs Tavze.
rikrikiT mihyvebian orTqlmavals vagonebi, fanjrebSi gamoCndeba lamazi
saxeebi, gaielveben mwvane, wiTeli, TeTri da aTasgvari ferebi.
_ auu!
iqneven gaoflil qudebs mTibavebi.
matareblidanac viRac dauqnevs sapasuxod, viRac dauZaxebs:
_ a-a-a-a... glexebo!..
da ukanaskneli vagoni Tavisi CamoyvinTuli meboloeTi ritmuli tik-
tikiT waiRebs am did xmaursa da did Zvras.
mTibavebi ki rodis-rodis gadaxedaven erTmaneTs, rodis-rodis amoi-
Reben xmas:
_ e, rac mag matarebliT pravezia ar midis, exla momca!
_ e-euh!
_ Sen ega da, me, rac magiT lamazi qali midis!
_ ai, futurov, neta ramis Sno mainca gqondes!
_ Tqven ega da, me, rac mag matarebelSi fulia! ra xeldaxel gadavxurav
saxlsa!..
_ hai, cxovrebis muWuWo, krazan!..
daTo papas ki cerebi qamarSi CaurWvia da RimiliT iqnevs Tavs.
_ egre, egre, amdidreT eSmakebi!..
erTxans kidev rkinigzis piras dganan da mere sasaflaodan momavali
xalxis nabijiT wamovlen. wamovlen da urmis CrdilSi dalagdebian. yvela
TavTavis abgas aafxakunebs.
_ aha, biWo, tkbili xaxvisa!
_ aba, e, Cveneula purisa naxeT!
857
_ es marili yiyvians mivceT, safantad gamoadgeba!
_ sandalav, erTi wyali Camogvisxi em tolCaSia.
im tolCas Camoatareben, „paho“ da gaisvamen Ronier majas tuCebze. daTo
papa wyals jamSic isxams da Sig mziT gaficxebul puris natexebs awyobs,
uararobis boRliwos ikeTebs...
mere Camoibertyaven kalTebs, agaSenoTo, _ ityvian didis rixiT da iqve
miwveb-mowvebian Tvalis mosatyueblad. miwvebian da axla Zil-buranSi xe-
daven lamaz matarebels, romelSic sul lamazi, kargi, bednieri mgzavrebi
sxedan da romeliRac naTeli, lamazi qalaqebisaken miixarian.
mxolod daTo papa zis isev fexmorTxmuli, Tixis jamic isev kalTaSi
udgas, mokauWebuli TiTebiT itexavs wyalSi Cambal purs da ukbilo RrZ-
ilebiT loRnis, loRnis...
`mnaTobi~ #12, 1960;`barisken mifrinavs jafara~, 1974

mi-da-mo (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

meoTxe-mexuTe klasSi, rogorc TiTqmis yvela sofleli biWi, mec Tevza-


obam da nadirobam gamitaca. vTevzaobdi wisqvilis arxsa da Cveni Walis
venaxis boloze gamaval fSaSi. viWerdi patara ankesiT patara nafota Tev-
zebs; RamiT, wisqvilis arxSi Cadgmuli kokoziT (naxeT moTxroba „Cemi STa-
momavloba“) karga mozrdilebsac. nadirobiT ki vnadirobdi mxolod
„lagatkiT“ gamorCeuli sibejiTiT gvian Semodgomas da zamTarSi. zamTri-
saTvis biWebs mogrovili da miwaSi saidumlod dafluli gvqonda kenWebi
„lagatkisaTvis“. mozrdil frinvelebs, SaSvebs da CxarTvebs, davdevdiT
fexdafex, gvqonda rwmena, rom davRlidiT, daRlils advilad movinadireb-
diT, magram vin daiRleboda Cven Soris, mixvdebiT. saRamos naTeTqvi ZaR-
lebiviT vbrundebodiT Sin.
rac ufro Sors mivdiodiT Sinidan, ufro da ufro mimzidveli gveCvene-
boda midamo. Cven zemoT, sul raRac naxevar kilometrze, iyo veeba xevi. im
xevis erT kedelSi, oci metris siRrmeze mainc, aSkarad Canda mwoliare
adamianebis Zvlebi _ menjis da barZayisa. warmoidgineT axla Cveni, patare-
bis, sagonebelSi yofna am Zvlebis yurebisas. me dResac mgonia, rom raRac
didi da idumali ambavi iyo dakavSirebuli im ZvlebTan.
xevs zemoT, mTis Ziras, iyo alias Zveli saagure, viRac TaTari sWrida,
Turme, aq agurs. saagures gadmohyurebda pavlias seri, im seris yvelaze
maRal adgilas miwa mofenili iyo qviTkiriTa da Tixis WurWlis namsx-
858
vrevebiT. cxadia, odesRac aq iyo samosaxlo, dabla, ivris WalebSi miabo-
tebdnen spiloebi, aq ki, am mwvervalebze buCqebs efarebodnen TiTqmis SiS-
veli, gazanguli Cveni winaprebi. iyo sul zemoT (is Cvengan ar Canda) gor-
gasalis cixec. im cixidan iorze Camodioda gvirabi, im gvirabiT Camoiyvana
cxeni gorgasalma dasarwyuleblad, aukra aRviri, gaexsna begTari iRlia-
sTan da im gaxsnil adgilas dahkres isari Casafrebulma sparselebma. iyo
TviTon Cvens sofelSi naTlismcemlis eklesia, galavani, koSkebi. erTxel
erTi koSkis Tavidan meore koSkze gadamaxtuna Cemze didma biWma. mere Ram-
RamobiT vkankalebdi amis gaxsenebisas. iyo is Waobi da Walac Cven zemoT,
ali rom mosdioda iqidan Cvens mezobel biZinas. iq cxovrobdnen kidev
didi, oqros JRaruna sayureebiani gvelebi, TiTistaris sigrZe wiTeli, sisx-
lismwoveli wurbelebi, kbilebiani bayayebi.
magram qveyanaze iyo mSvenieri friadosani Tanaklaseli gogonac, ro-
melic yvela biWs gviyvarda. me imdenad _ rom maT ezosTan gamosvlisas
vexaxunebodi Robes. am xaxuniT raRacas vtovebdi Robeze Cemi siyvarul-
idan, Tu, piriqiT, Robidan momqonda raRac _ amamaRlebeli, gamaRonierebe-
li.
gvqonda erTi gatacebac Cvenubnel biWebs _ koleqtivobana. Walis venax-
ebis boloze gavkafeT, gadavbareT CvenTvis mozrdili nakveTi. davTeseT
simindi da gogrebi. simindic kargi movida, gogrebic, magram erT dRes erT-
ma venaxis patronma dagvifrina saxriT, _ venaxi rasac gaitans, sul Cemia
ivramdeo. SevCivleT ufrosebs, araferi gamogvivida. rogorc wesi, kolmeur-
neobis dovlaTi xom sxvebs mihqondaT, Cvenic sxvam waiRo da morCa.
erTaderTi Cemi biZaSvili yazbega iyrida Cveni damrbevis javrs. is
rom qveviT muSaobda, venaxSi, yazbega avidoda zeviT venaxis didi blis kenw-
eroze da iqidan eSaireboda Zalian mkacri SairebiT. Cveni damrbevi erT-
orze ki gaepasuxeboda, mere Cumad iyo, anda zogjer Tu amoiZaxebda _ mg-
lilekvo! au-au!
iyo sofelSi faruli daZabulobebic, mamaCemi yovel dilas an daikideb-
da, an tyavis qurTukis ubis jibeSi Caidebda revolvers. erT Rames raRac-
iT ganerviulebulma, sakuTar ZaRls esrola, roca is, albaT, sixaruliT
Seaxta gulze. kidev kargi, fexSi moxvda is tyvia ZaRls...
gvyavda sxva ZaRlebic, mamaCemis cxenic, Zroxac, xboc. iyo wminda marines
zedaSe _ gareT, kaklis qveS; Txis rqebi, mikruli limona msxalze. iyvnen
molaRurebi zafxulobiT kakalze. iyo didi xilianoba, simindoba, iyvnen
mezobel sofelSi germanelebi, maTi 30-40 furgoni erTad damwkrivebuli
gaivlida Cvens sofels da wavidoda tyeSi.
859
iyo isev bebia, mudam dadarajebiT mayurebeli Cemken. mamidas sikvdilis
Semdeg xSirad waiSenda xolme xelebs TavSi. maranSi didi gveli enaxa
daxveuli, biZinasaTvis daeZaxna, biZinas moekla, da axla nanobda, _ iseTi
TvalebiT Semomxeda im gvelma, kargs rom arafers dagvmarTebda, maSinve
mivxvdio.
Tanac _ qvewarmavlebisa maincdamainc ar eSinoda bebos.
miyvarda sirbili. rom daveSvebodi fexSiSveli Walis venaxis gril
bilikze, TiTqmis sazeimo JriamuliT momacilebdnen xeebi. sul mealerse-
boda haeri.
win Seucnobeli, magram mainc kargi rame meloda yovelTvis.

minaweri

1937 wlis zafxulSi mama daapatimres, daapatimres dedis mama da Zmac.


Cven, inaniSvilebs, viRaceebma RamiT gagvikafes msxmoiare venaxic.
jer kidev wina wels partiidan garicxulma da samsaxuridan moxsnilma
mamam TbilisSi erT qoxs Seafara Tavi. ardadegebis bolos, agvistoSi, mar-
iamoba dRes, im qoxis imediT, mTeli Cveni ojaxi, deda, da, patara Zma, bebias
garda, wavediT TbilisSi.
ra daiwyo TbilisSi, ras SevudeqiT axals, es calke Temaa. Tu saSualeba
momeca, odesme amazedac davwer, oRond kvlavac mokled, yovelives kvlavac
danaxuls Tojinis TvaliT (is Tojina me var). Tu ver davwere, arc es Se-
mawuxebs Zalian, radgan uCemodac aTasobiT adamians aqvs naambobi, ra
saSineleba iyo is 1937 weli, mere omi, mere omis damTavrebis pirveli wle-
bi.
bavSvoba sxvaa. bavSvobaze dadidebuli TvalebiT da CakirkitebiT wera
mudmivi mtkicebaa, marTla arsebobs sadme samoTxe, Tu ara.
1989 w. Tbilisi
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`mindvrisa da saqonlis suni~

gavediT im venaxebis boloebSic. adgilia _ kaxurad erTferovani. qvi-


ani gza. burZayiT midis manqana. gzas aqeT-iqiT uZluri alvebi mohyvebian.
gayviTlebulia is alvebi, sanaxevrod foTlebgacvenili. yviTeli foTle-
bi zogi gzaze yria, zogi iqiT, naxnavebSi da balaxebSi. Tan burusia, naxevari
860
kilometri da _ aRaraferia siTeTris meti. awrialda naili, veRar Cerde-
boda adgilze, _ deda, ra kargia! deda, ra silamazea!
gavcdiT im alvebis mwkrivebsac. daiwyo veli _ erTpirad garuxebuli,
zemoT amavali veli. erTi eg aris, cota mouTqoravs. xmel balaxebze mZive-
biviT gamwkrivebulan wveTebi, gadaTrTvilulsa hgavs SemaRlebebi. aq sul
asiode metrzea nisli, swrafad midis, mixoxavs sacecebiT miborialebs dasav-
leTisaken. im nislSia gaSlili cxvris fara. zogi cxvari Cans, zogi ara.
dahyrdnobia joxs mxartyaviani mwyemsi, sasuraTed dgas TiTqos. daiZrnen
Cvenken ZaRlebi, mere rogori ZaRlebi, miwas moazanzareben RavRaviT, mo-
abrWyviale ben yelzeSemovlebul foladis Canglebs, nailis esec moswons:
_ au, ra ari! au, ra sanaxaobaa!
mwyemsi mSvidad iZaxis raRacas. _ sandroo, ee! _ uyviris farnaozi. daiZra
mwyemsi, gamoiqca, joxiT dautia ZaRlebs, gareka. gadavida manqanidan far-
naozi, _ gamarjoba Seni! _ RmerTma gaumarjos farnaozs! _ gadavediT Cvenc.
_ eseni Cemi amxanagebi arian. _ keTili da patiosani. _ gamogviwoda xeli
mwyemsma. xeli aqvs veeba, xrioki. amiTac aRtacebulia naili, _ ra saocari
xeli gaqvT! _ riTaa saocari? _ veeberTela, magari. _ ii!.. _ viTom arafrad
CaTvala qalis qaTinauri mwyemsma. isev dautia moaxloebul ZaRlebs, _ ar
gesmiT, Tqvena! _ ZaRlebi damdurebulebiviT gavidnen ganze.
_ erTi kargi Toxli gvinda, sandro, _ uTxra farnaozma. _ Toxli gin-
daT da Toxli iyos. wamodiT, naxeT.
grZeli nabijiT gaabijebs mwyemsi. mivyvebiT Cvenca. nailis qurTuki
gauReRavs, yumbarebiviT gauSveria sviterSi gaWeqili ZuZuebi.
_ ra haeria, xalxo! _ iZaxis naili. _ Tana wvims, ara?
_ ara, _ eRimeba mwyemss, _ es, ai, nisli isusxeba, nislma icis egre.
_ ra sasiamovnoa. _ darCeniliyav Sen manqanaSi, _ veubnebi nailis.
_ ratom? _ warbebs aWimavs gakvirvebiT. _ ZaRlebma ar SegaSinon. rogori
TvalebiT iyurebian, Sexede.
_ ara, ZaRlebis nuRa geSiniaT, _ gvamSvidebs mwyemsi. naili axla gverd-
ze misdevs mas. mwyemss rezinis maRali Ceqmebi acvia, kinkrixoze adevs TuSu-
ri qudi. Savi qoCori daTrTviluli aqvs TqoriT.
_ wvimaSi ase udgaxarT sul cxvars? _ ekiTxeba naili.
_ wvimaSic, aba!
_ vaime!
_ ratom, vaime.
_ xoma sveldebiT, gcivaT.
_ mere ra mivalT saRamos binaSi da gavTbebiT.
861
_ ratom arian aseTi ruxebi cxvrebi?
_ he-he-he,_ ecineba mwyemss. i pova is Toxli,romelsac eZebda,ukana fex-
Si marjved gamosdo grZeli joxis kavi, xelica staca, _ modiT, naxeT! _ sxva
cxvrebi gafrTxnen, mere swrafadve ganagrZes Zova, mivediT, vnaxeT Toxli,
jer farnaozma gausinja weli, aswia kidec, mere _ me.
_ xom kargia?
_ kargi.
_ ra unda mogceT? _ ekiTxeba farnaozi.
_ rasac Tqven momcemT. _ gverdze gadaswevs Tavs mwyemsi, da RimiliT
ucqeris nailis, romelic rqebs Soris efereba Toxls.
_ egre ar iqneba, _ uarobs farnaozi.
_ ratoma? _ Tundac sul ise waiyvaneT!
_ egre ar iqneba.
arada ar ambobs Tavis fass mwyemsi. isev farnaozma Tqva.
_ asi maneTi. _ ara, kaco, samocdaaTi. _ nu izaraleb axla.
_ ras vizaraleb, ra! _ yinCad iyureba mwyemsi. me fuli amoviRe. asi mane-
Ti gadavTvale.
_ samocdaaTi. meti ar gamomarTva mwyemsma.
_ agaSenos. _ Tqvenc lxinSi.
TviTonve Seukra fexebi Toxls. TviTonve wamoiRo da Caawvina manqanis
sabargulSi.
_ naili! _ gamdgara naili iqiT, haers Tu isunTqavs, isunTqavs, aqeT-iqidan
amosdgomian, ZaRlebi, TiTqos sdarajoben _ naili! _ rodis-rodis gad-
moadga fexi. cremlebiTa Tu TqoriT hqonda sveli Tvalis upeebi. Cajda
manqanaSi abuzuli. wamovediT. ijda sul Cumad. _ im sandrosTan xom ar
gindoda darCena? _ Semomxeda odnav gaRimebulma. TanxmobiT damiqnia Tavi.
_ mivbrundebi da dagtoveb. _ gviania.
ukve alvebis mwkrivebis naxevaric burusSi iyo danTqmuli. burusi awveb-
oda mTel kaxeTs. es burusi, rac marTalia marTalia, Zalian uxdeboda Cvens
gunebas.

asea, Zmao, da ras vizamT:


rac unda gaqalaqelebuli iyos Cveni qali, rac unda ucxourobas gadevneb-
uli, ucxo enebSi CabuJbuJebuli, dahkravs mindvrisa da saqonlis suni da
cviliviT daurbildeba fexebi.
`mTvaris asuli~, 1987

862
`mindorSi~

patara biWi mamuka, raRa patara, TiTqmis cxra wlisa, biZasTan iyo, soflad.
biZamiss sandro erqva.
erT dRes es sandro da misi amxanagi gogia saTibSi wavidnen. sandros
mamuka gahyva, gogias _ Tavisi biWi malxazi, isic mamukas xnisa. saTibi Sors
iyo, gogiam oTxTvalaSi cxeni Seaba, yvelani Sig Casxdnen da ise gavidnen im
mindvrebSi.
sandro da gogia celavdnen, grZeli TokiT ZeZvze mibmuli cxeni Zovda,
gogia da malxazi ki SuadRemde marwyvs eZebdnen ZeZvianebSi, SuadRis Sem-
deg naTibs abrunebdnen samTiTebiT. naTibs imitom abrunebdnen, rom meore
mxridanac male gamxmariyo.
wyali patara kasriT hqondaT waRebuli. rogor moxda, rogor waiqca
is kasri oTxTvalaSi _ sacobi mosZroboda da wyali mTlad daRvrodaT.
biWebs rom moswyurdaT, mividnen, naxes, wveTi aRar idga. _ ra unda vqnaTo?
_ ikiTxes daRonebulma biWebma. _ unda moiTminoTo, _ RimiliT miuges dideb-
ma. iTmines biWebma, iTmines da veRar moiTmines, _ gvwyuriao, kacoo, gvwyuri-
ao. adga mamukas biZa, Canaxevrebuli Rvinis boTli amoiRo, gogias miawoda,
dalieo. gogiam moiwafa da dalia, cotaRa darCa, is cotac sandrom Camoca-
la, boTli biWebs misca da uTxra:
_ ager im did xes xom xedavT, marto rom dgas SemaRlebulze, eg xe
bertyenaa. mag xesTan rom mixvalT, iqiT xevi dagxvdebaT, im xevSi CadiT,
zeviT auyeviT, Camongreuli kldea, im kldes gascdebiT da wyali iq aris.
Tqven iq dalieT, kargad dalieT, es boTli kidev gaavseT da Cven wamogviRe-
To.
cxeniT wavalTo, biWebma, imasac davalevinebTo.
arao, cxeni CamogyriTo, sul male koleqtivis manqana gamoivlis, wyals
imas CamovasxmevinebT da maSin davalevinoTo.
waiRes boTli biWebma da wavidnen. midiodnen sicxeSi, torolebis WriaxSi,
kaliebis WiWinSi. bertyena axlos Canda, magram Zlivs miaRwies iqamde. dain-
axes xevi, Cavidnen, Cairbines Sig. iq, dabla, ukve sisvele iyo, Waobis maRali
balaxi xarobda. auyvnen zemoT-zemoT, miadgnen Camongreul kldes da iq
marTlac daxvdaT kldis CrdilSi CayuCebuli tbori, _ sufTa, sufTa, civi.
Cayves biWebma boTli Sig, gaavses, dalies, esiamovnaT, kidev dalies, kidev
esiamovnaT. daibernen. xel-mklavze da saxezec Seisxes wyali, erTmaneTsac
Seawunwkles, perangebis gulispirebi sul daisveles. axla gveyofao, WurWe-
863
li sufTad gaavses da wamovidnen.
modian, boTli mamukas moaqvs. saxe swrafad gauSra da axla im boTls
xan yelTan miidebs, xan loyaze. siamovnebs. aswia erTxelac, Sublzec unda
miedo, gaxeda mzeze da ra dainaxa! boTlSi nisliviT ireodnen raRac mik-
robebi. _ vai me, biWo, es ra dagvileviao! gaxeda malxazmac, imasac SeeSinda.
mamukas muceli astkivda. male malxazsac astkivda muceli da sul zuzun-
zuzuniT gamoiqcnen.
_ ra iyo, biWo, ra dagemarTaTo! _ dauZaxa Sefiqrianebulma sandrom.
_ ai, es wyali rogori yofila, amiT davibereniT da muceli gvtkiva
orivesao.
gamoarTva boTli sandrom, gaxeda. movida gogiac, imanac gaxeda boTls,
gaeRima, nu geSiniaT, nu zuzunebT, lukmaze patara rameebma rogor unda Sega-
SinoTo, _ moiyuda boTli, dalia. biWebi SeSinebulni uyurebdnen. gogiam
boTli axla sandros gadasca. sandromac dalia. biWebi mainc iRrijebod-
nen.
_ wamodiT CemTano, _ uTxra maSin sandrom. waiyvana, miiyvana oTxTv-
alasTan, dasxa imis CrdilSi. oTxTvalas qveS, miwaSi, mawvnis qila hqondaT
Cagrilebuli, zemodan mwvane balaxi eyara. is qila amoiRo, dausxa mawoni
orives erT orjamianSi, gaarCia niori, daniT wvrilad CauWra Sig, puric
Caufxvna cota, misca kovzebi da, _ midiT, WameTo. da iwyes biWebma Wama. mawo-
ni gemrielia, miT ufro _ mindorSi, miwaSi Cagrilebuli mawoni, magram Tu
imas wvrilad daWrili nioric emateba, imaze gemrieli aRaraferia qvey-
anaze. sul moawkriales orjamiani.
isini rom Wamdnen, sandro iqve idga da cels lesavda. gogia celavda da
celavda.
_ gtkivaT kidev muclebio?
biWebma daayurades, nel-nela gaeRimaT; ara, aRara gvtkivao. maS, nuRaraf-
risa geSiniaT, adeqiT, naTibi gadaabruneTo. biWebi cota ki Sefiqriandnen,
magram mainc aiRes samTiTebi da daiwyes naTibis gadabruneba. sandrom
erTi kbili niori TviTonac SeWama. meore kbili gogias miutana. gogiam
Soridanve Seigdo pirSi, kamfetiviT Caaxramuna da celva ganagrZo. gogia
Zalian Ronieri iyo, mzeze ubrwyinavda da uelavda ofliT sveli. kunTebi.
sandroc Zalian Ronieri iyo, gaveSebuli iqnevda xels da miiwevda win.
mamuka da malxazic Ronivrebi iyvnen, ficxlad misdevdnen samTiTebiT naT-
ibs da mal-male uRimodnen erTmaneTs.
dasWriaxobdaT, dahgalobdaT maRlidan torola.
`dila~ #6, 1982
864
`miranduxt~

maRaziaSi sami ganyofileba iyo, sami gamyidveli muSaobda, ori qali _


maro da margalita, erTic kidev kaci _ geronti.
Semovida patara gogona. iqneboda aTi Tu TerTmeti wlisa, gerontis
ganyofilebasTan mivida, moxuc qals hkiTxa _ bolo Tqven brZandebiTo? _
me var Sviloo. gogona morCilad gaCerda mis ukan.
rigi didi ar iyo, xuTi Tu eqvsi kaci. arc bevr-bevrs yidulobdnen.
swrafad miiwevdnen win.
moxucma qalma aawonina naxevari kilo Zexvi „moyvarulTa“, orasi grami
yveli „ruseTuli“, gamoarTva erTic ormocdaor kapikad Rirebuli mdogvi.
gerontim marjved Camoyara koWebi saangariSoze da moxuc qals uTxra _
ori da oTxmoci! moxucma qalma sammaneTiani miawoda.
_ ori maneTi da samocdaerTi kapiki, _ Tqva patara gogonam.
_ rogora? _ win wamoiwia gerontim.
_ ori maneTi da samocdaerTi kapiki, _ mSvidad gaimeora gogonam.
geronti SeSfoTda.
_ Sena, gogo, ras getyvi, ici?
_ vici.
_ ra ici, ra!
_ ra da... ori maneTi da samocdaerTi kapikia da ara oTxmoci.
geronti saangariSos eca.
_ maneTi da ormocdaxuTi _ Zexvi, orjer ocdaCvidmeti _ yveli, or-
mocdaori _ mdogvi.
_ ori maneTi da samocdaerTi kapiki, _ Tqva isev gogonam.
awiTlebulma gerontim saangariSos koWebi ukan gayara da xelaxla
daiwyo angariSi. ori maneTi da samocdaerTi kapiki gamouvida.
_ cota swrafad, swrafad! _ daiZaxa bolodan saTvalianma kacma.
gerontim xnier qals xurdebi moukrifa da gogonas miaCerda.
_ Sen ra ginda, isa Tqvi!
_ nu miwyrebiT, _ uTxra gogonam. geronti aimarTa, gogonas daakvirda.
erTi sifrifana gogona iyo, mqrqal-cisferTvalebiani da cota cxviraprex-
ili. marcxena xelSi badura ekava, marjvenaSi _ xuTmaneTiani da karaqis
taloni. Zalian mSvidad idga.
_ mibrZane, ra mogarTva! _ morCileba gaiTamaSa gerontim.
865
_ momeciT oras ormocdaaTi grami Zexvi, orasi grami yveli „Sveicaru-
li“. erTi talonisac karaqi.
gerontim iwvala da Zlivs Seasrula zustad oras ormocdaaT gramad
Zexvi, mere _ orasad yveli. karaqs awona ar undoda, dafasoebuli iyo, oras-
orasi grami, sami cali miawoda gogonas. saangariSos miswvda, frTxilad
Camoyara da gayara koWebi. gaubedavad Tqva:
_ sami da samocdaaTi.
_ sami maneTi da samocdaSvidi kapiki.
_ vaax, kaco! _ wamoiZaxa gerontim. isev daapira angariSi. gadaifiqra, _
momeci, Svilo, ramdenic ginda, da wadi, samuSao maqvs me.
_ aiReT sami maneTi da samocdaSvidi kapiki.
gerontim zustad daubruna xurda. gogona wavida. yvelani uyurebdnen.
xom patara iyo da sifrifana, raRac qalbatonurad midioda, welSi gama-
rTuli. swori, qera Tma „cxenis kudad“ hqonda Sekruli ukan.
_ deda eyoleba magas... Cems mters, _ Tqva kamodiviT ganierma qalma.
_ mSvenieri gogonaa, _ Cailaparaka viRacam.
_ rogor?
aravin amoiRo xma.
_ me SviliSvili myavs magaze didi, Tavs maRla ver aaRebineb ufrosebT-
an, _ gverdze mdgoms eubneboda TiTqos raRac tvirTiT mxrebdamZimebuli
WaRara qali.
_ Cems gogonasac.
_ aRzrdaa yvelaferi.
gerontisTvis jerac ar gaevlo sibrazes. xelebi ukankalebda.
_ kargi maSin viqnebodi, sulac rom ar mimeca araferi. ratom gzavnian
maRaziaSi magodenebs? deda ara hyavT, mama ara hyavT?
_ ar scaliaT.
_ kargiT ra, ra ar scaliaT!
_ Tan saqme, amxanagebo, Tan saqme! _ daiboxa viRacam xma.
da, ai, im dRidan daiwyo:
gamoCndeboda gogona da gamyidveli qalebi, maro da margalita, sicil-
iT acnobebdnen gerontis.
_ modis, geronti, modis.
geronti ixtibars ar itexda.
_ movides da movides.
_ magrad dadeqi.
_ magisTanebi minaxavs, _ magrobda geronti, magram mainc etyoboda, Zalian
866
Relavda.
gogonas plastmasis wiTeli badura yovelTvis marcxena mklavze ekida.
grZeli, farfara qvedatani sanaxevrod ufaravda wvivebs. ki ar modioda,
mobrZandeboda. sul ar atokebda mxrebs, Semovidoda maRaziaSi, SemoanaTebda
TiTqos da arafris metyvel Tvalebs. gamyidveli qalebi gacqafulebi iyvnen
_ ainteresebdaT, axla ra moxdeboda. gogona gerontisTan mividoda, gaCer-
deboda mSvidad.
_ momeciT... samas samoci grami Zexvi.
_ daiwyo axla... _ xelebs umweod CauSvebda geronti. maro da margali-
ta ukve siciliT igudebodnen.
_ Tqvens saswors aTgramiani danayofebic aqvs. samas samoci grami Zexvi,
oras ocdaaTi grami yveli.
_ kargi ra, gogo, kargi. an orasi Tqvi, an samasi. sadisti xar, ra xar?
_ sadisti ras niSnavs?
_ mwvalebels, mtarvals, _ xmas uwevda geronti.
_ gmadlobT. davixsomeb am sityvas.
maro da margalita cxvirsaxocebs eZebdnen cremlebis mosawmendad.
geronti wvalobda, awonazedac wvalobda, angariSiTac veRar angariSobda.
ras ramdeni undoda, gogona hkarnaxobda. geronti usinaTlosaviT arTmev-
da fuls, kankaliT ubrunebda xurdas da, gogona rom wavidoda, niaTga-
moclili jdeboda.
_ vax, kaco, zogi ra mrude varskvlavze daebadeba dedas, _ winsafris
kalTas idebda dacvarul Sublze.
maro da margalita urCevdnen:
_ sxvagan unda gadaxvide, geronti, Torem aq raRaca dagemarTeba.
_ damemarTa da eg aris. veRarafers vangariSob. meCveneba, rom sul meSle-
ba. eg mofsrituli ki Tvals ar daaxamxamebs. namdvili jado aqvs Tvaleb-
Si.
gavidoda oriode dRe, damSviddeboda geronti da isev gamoCndeboda
gogona, isev mSvidi qalbatoniviT Semodioda maRaziaSi. geronti sabrZo-
lo pozaSi dgeboda, maro da margalita seiris sayureblad emzadebodnen.
gogona iwyebda: samas samocdaaTi _ es, oras oTxmoci _ is. as ocdaaTi...
geronti mTlad mosawyldeboda.
_ modi ra, muqTad waiRe yvelaferi.
_ muqTad ratom?
_ deda ara gyavs? deda movides Sens magivrad.
_ dedas sxva saqmeebi aqvs.
867
_ maSin gavigeb romel skolaSi swavlob da Cemi fexiT mival direq-
torTan.
_ rogorc geneboT.
magram gerontis aRar dasWirda skolaSi wasvla. wavida erT dRes gog-
ona da wavida. aRar gamoCenila TiTqmis or Tves. maro da margalita ul-
ocavdnen gerontis.
_ gadarCi, geronti, gadarCi.
geronti aRarafers ambobda. is ki aSkarad etyoboda, damSvidda. saxec
daumSvidda. TiTqos ufro sufTad i parseboda, sufTad icvamda. halstuxis
gakeTebac ki daiwyo. lamazad ivarcxnida WaRara Tmas. myidvelebTanac ufro
Tavaziani gaxda.
erT-orjer moatyues marom da margalitam, modis, modiso. geronti
wiTldeboda. mere, rom naxavda, atyuebdnen, welSi swordeboda _ movideso.
Semodgomis Tbili dReebi zamTrispiris civma dReebma Secvala. daub-
era qarmac. quCebi Camocvenili foTlebiT aivso. meezoveebi lanZRavdnen
qars. erT dilas ki, qari rom Cadga, Tovlic wamovida. mofarfatebdnen
brtyel-brtyeli fifqebi, magram Zirs ecemodnen Tu ara, dnebodnen. da ai, am
TovaSi gamoCnda gogona. Tbili, grZeli palto ecva, Tbili, naqsovi qudi
exura, TiTqmis warbebamde Camoweuli, Tbili, maRalyeliani fexsacmelebiT
isev mSvidad moabijebda, mxrebs ar moatokebda. gerontim rom gogona dainaxa,
maSinve gawiTlda, magram mainc gaiRima, marom da margalitam daiZaxes:
_ Zvirfasi stumari gvewvia!
gogonam qalebs mqrqali RimiliT gaxeda da gerontis miuaxlovda. geron-
ti raRacas wonida, magram saswors ki ara, gogonas uyurebda da uRimoda.
_ rogora brZandebiT? _ moikiTxa gogona didiviT.
gogonac uRimoda gasaocari lamazi RimiliT. gasaocari lamazi tuC-
kbili hqonda, gasaocari lamazi keTili Tvalebi, raRac naTeli edga mTel
saxeze.
_ Tqven xom kargad? me avad gaxldiT, qunTruSa mqonda. axla kargad
var.
_ vaax! _ wamoiZaxa gerontis, _ aki ar mikvirda?!
_ ra gikvirdaT?
_ rom aRar CandiT.
_ aRar gawvalebdiT?
_ ara, e, ra wvalebaa. Sen kargad iyavi da egeTi wvaleba ra wvalebaa.
_ dReidan sul kargad moviqcevi.
_ adrec ra, riT iqceodi cudad!
868
gogonas ecineboda.
maro da margalita saxtad darCenilebi iyurebodnen.
_ dRes momeciT: orasi grami „Sveicaruli“ yveli, orasi grami Zexvi.
_ serviladi? serviladi maqvs, _ gerontim daxlqveSidan serviladi
gamoiRo, Tan icinoda, _ oras samoci grami aRar ginda an as oTxmocdaCvid-
meti?
_ ara, aRar aris saWiro, _ icinoda gogonac.
_ vax, egre cotas rom WamT, imitoma xarT gamxdari.
_ Cemi gasuqeba ar SeiZleba. isedac... _ gogonam loyebi dabera.
_ ratom? ratom?
_ balerina unda gavxde.
_ vax operaSi?
_ Tuki SevZleb, operaSi.
_ Sen ras ar SeZleb. Sen ras ar SeZleb, _ geronti welSi gaiSala, _ Tu
rame iseTi iyos, me nu momeridebi. me aqa var.
_ gmadlobT, gmadlobT, _ gogona qvemodan Sehyurebda da ucinoda. _ ai,
ra kargi brZandebiT axla. aRar mimarToT aRaravis wyromiT. miT ufro _
qalebs.
_ mee? wyromiT?
gogonam lamazad gaxveuli yveli da Zexvi CanTaSi Caawyo. xeli maRla
aswia da RimiliT wavida karisken. karTan misuls, gerontim dauZaxa:
_ saxeli ra gqvia, saxeli.
_ miranduxt.
_ ese igi, mira.
_ ara.
_ miranda?
_ ara, miranduxt.
_ vaax.
gogonam isev aswia lamazi xeli da TiTebis qneviT gavida TovaSi.
maro da margalita CxvirCamoSvebulebi idgnen. Sesvenebaze, mcire ta-
blas rom miusxdnen qalebi da geronti, gerontim Tqva:
_ ra aris adamiani! xom mabrazebda eg gogo. mabrazebda, magram Tanac
mafxizlebda. rac eg gamoCnda, aSkarad davinaxe Cemi gogoebis naklovanebe-
bi. cecxlis kaloSi vayeneb _ an siaruli iswavlon, an TavdaWera. meca... mec
vzivar da sul vangariSob.
marom da margalitamac aRiares.
_ genialuri gogoa, _ da erTad Caawes purebi qonian tafaSi. _ namdvili
869
geniosi. rogor angariSobs, xo iciT, manqanasaviT. ra-ta-ta-ta-ta-da _ zus-
tad!
im dRidan didi megobrebi arian miranduxt da geronti. gerontis raRac-
raRacebi aqvs xolme gadanaxuli miranduxtisTvis.
erTi eg aris, jerjerobiT veRaraferi moawona. miranduxt isev imas
yidulobs, rac daxlebSia gamowyobili. da kidev erTic _ gerontis unda,
Tavis gogonebTan mii patiJos miranduxt, naxalovkaSi, verki gaubedavs.
gerontis xis samsafexuriani patara saxli udgas patara baRSi. miranduxti
ki, _ ase eCveneba, _ sul marmarilos kibeebze dabrZandeba aRma-daRma da
momxibvlelad uqnevs Semxvedrebs patara, lamaz xels. rogoria aseTi gog-
onas `naxalovkaSi~ stumroba?! ooo!...
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`misi Tvalebis SuqSi~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

ra sasiamovnoa, saxelic rom giorgi erqva!


Tvalebi hqonda... magram meSinia, vinmes uxeSad ar moeCvenos Cemi guleu-
li Sedareba... Tvalebi hqonda msxvili nuSis moyvanilobisa, mSvidi fiqriT
savse. vixseneb da ver gamixsenebia, romeliRac Cvens taZarSi ki minaxavs
qtitoris freska, odnav zeapyrobili misebri TvalebiT, aSkarad rom ikiTxeba
am TvalebSi _ Rirs ki saqmeni Cemni RvTis madlian moxedvad?! ulvaSebic _
gamorCeuli, isinic TiTqos freskidan, Zalian Savi ara, Subli _ maRali da
naTeli, melotobaSi gadasuli. qedi _ Zlieri...
raRa Tqma unda, sxva dros, albaT, sxvanairi iqneboda, me ki ormocdaa-
Tiani Suawlebidan aseTad maxsovs. mSvidi nabijiT Semodioda xolme mw-
eralTa kavSirSi Tu gamomcemlobebSi, mSvidad eweoda TuTuns, mSvidi xmiT
laparakobda.
sxva SemTxvevaSi, sxvaze rom amdenjer meTqva _ mSvidi da mSvidi _ Sesa-
Zlebelia, erTi mwignobari Tagunia kacunias portreti gamomsvloda, giorgi
SatberaSvilis xsenebisas _ ara. yvela Tqvenganma icis, ra rkinis uRelic
atara ramdenime wlis ganmavlobaSi, Tanac ra gulsalTa da mklavmagarTa
trfiali iyo. marto is rad Rirs _ xizambarelis ukvdavi monumenti rom
dagvitova! giorgis simSvide didi kacebis simSvide iyo. SeiZleba TqvenTvis
moulodnelad, magram me erTi quTaiseli vaJkacis simSvide maxsendeba. is
vaJkaci tkbil purs geaxlebodaT megobrebSi, viRac uRirsi auxirda, auWinW-
ylda. quTaiselma vaJkacma mSvidad uTxra, _ tyuili imedi gaqvs, axla am
870
sufras mivanebeb Tavs da Sen gamogyvebi, rom gibayuno da gibayuno!.. erTi
ambavic ar aris SemTxveviTi. pirvel baxtrionobaze viyaviT axmetaSi. ba-
toni giorgic iq iyo. yvelani SevJinJRildiT, ufro, ra Tqma unda, wvrilfex-
oba. mklavmagrobaze wavida sityva, ibruna, itriala da iqamde mivida, batoni
giorgi oci Tu ocdaxuTi wliT umcros axalgazrdas gahyva saWidao forze.
maSindel axalgazrdaze (is dRes didad gamoCenili mweralia) ramdenjer-
me uTqvamT, _ giorgi SatberaSvili wauqceviao. ara, me iq viyavi, oriod
nabijidan vuyurebdi, cota ramac mesmis Cveni Widaobisa da wauqceviao amas
nuRar mivawerT dRes didad gamoCenil mwerals.
maSin xom mTlad gasaocari Tvalebi hqonda baton giorgis _ sayvarlad
Semcbari, albaT, amis gamo ufro _ cota emsubuqa Tavisi saqcieli Post Factum,
magram, Cven, axalgazrdebi, gaxarebulni viyaviT. vis ar gaaxarebs ymawvil-
uri gulisa da energiis SeWarmagebuli kaci!
TiTqmis yovelTvis wignebi hqonda amowyobili iRliaSi _ ratomRac
esac ase maxsovs _ im mxaraweuls, im xeliT papirosis mwevels. didi siy-
varuliT werda bavSvebisaTvis. „nakadulSi“ rom vmuSaobdi, maSin daistam-
ba misi mSvenieri „xilTaqeba“. daasuraTa es feradi wigni elguja berZeniS-
vilma. didi formatis ydaze daxatuli iyo umSvenieresi cisferTvala gog-
ona _ mxolod saxe.
tuCebi hqonda im gogonas alublebis ferisa, alublebsaviT saluqi. sayu-
reebadac ekida msxvili alublebi da didi sixarulis Suqs fenda irgvliv.
poemidanac sixarulis Suqi amodioda.
sad arian Cveni wignebisaTvis dRes es mxatvrebi _ wiqarac rom dagvisu-
raTes, adixanjalac. ra nerviuli nawyvet-nawyvetoba gamefda bolo xanebis
sabavSvo ilustraciebSi? sad aris adrindeli siyvaruliani urTierToba
mwerlebsa, mxatvrebsa da gamomcemlobis muSakTa Soris? nametani gavmrav-
ldiT? ra sxvadasxva standartebiT nakarnaxeb wignebs vawvdiT dRes Cvens
bavSvebs!
baton giorgis vTxove, tolstois sabavSvo moTxrobebi eTargmna. iyo,
gana ar iyo Targmnili is moTxrobebi, magram, samwuxarod, ara ise, rogorc
ukve imdroindel mTargmnelobiT dones Seefereboda. zamTrisa Tu gazafx-
ulis piris yiameTi amindebi idga, giorgis kmayofilebiT gaeRima, _ namd-
vili samTargmnelo amindebiao. wavida da male momitana saTuTad gakeTe-
buli xelnaweri, namdvili mwerluri Targmanebi moTxrobebisa.
da rogor vwuxvar, rom, vgoneb, mxolod erTxel gamoica is Targmanebi.
adre, ormoc-ormocdaaTian wlebSi, erTi kargi tradicia arsebobda mw-
eralTa kavSirSi. iq kiTxulobdnen mwerlebi TavianT gamosaCen axal nawar-
871
moebebs. ase waikiTxa didma konstantinem nawyveti „daviT aRmaSeneblidan“,
demna Sengelaiam _ „ganZi“, arCil sulakaurma _ „wyaldidoba“.
mec momiwia erTxel, viwro wreSi, moTxrobis wakiTxva. es iyo Cemi adreu-
li „CurCxelebi“, ramden vinmes ramdeni keTili rCeva miucia CemTvis, ma-
gram im dRes rom giorgi SatberaSvilma miTxra, iseTi mainc araferi maxs-
ovs: Seni moTxrobebis Zireuli ambavi nafotiviT tivtivebs metad vrcel
eqspoziciasa da finals Soriso. marTlac _ ase iyo dawerili is „CurCx-
elebic“, „budruganaSic“, „zamTris zRaparic“ da ramdenime sxva moTxrobac.
im dRis Semdeg ki sud dadarajebuli viyavi, ase aRar gamomsvloda.
kinaRam mTlad gamomrCa: Cemi mSobliuri soflis scenaze dadgmul ba-
ton giorgis piesaSi _ „fiqris gora“ naTamaSevi mqonda profesoris roli.
es rom movaxsene, keTili RimiliT miTxra, Sen uTuod kargi profesori
iqnebodio. masiamovna.
orives didad mogvwonda guram rCeuliSvili. batoni giorgi ambobda, _
ai, qarTulic rom ise icodes, im doneze, rogorc azrovnebs da xedavs, mwer-
ali veRar Seedrebodao. me ar viziarebdi am naTqvams, _ guramma zedmiw-
evniT icis is qarTuli, rac mis moTxrobebs sWirdeba-meTqi. baton giorgis
mxedvelobaSi hqonda xalxidan wamosuli TxrobiTi kilo, sagnisa Tu mov-
lenis sityvaSi moqcevis jadoqrobamde atanili unari. me mainc vjiutobdi.
vuwodebdi guramis enas qalaqelTa enas, Tumca TviTon guramsac ki araerTx-
el uTqvams, ena ise ar vici, rogorc Cvens qarTuls ekadrebao. aZlevda
kidec uflebas redaqciis muSakebs esworebinaT miseuli, ra Tqma unda, zogi-
erTi fraza.
sul mindoda baton giorgis gverdiT movxvedriliyavi kavTurasa Tu
sxva mdinaris piras, meCveneboda da dResac meCveneba, rom mis namdvil saxes
aseT adgilebSi ufro vnaxavdi. bedma ki, erTxel, mxolod erTxel Semaxve-
dra Cveni qalaqis gareT. isic... zemoT ukve movyevi pirveli baxtrionobis
erTi nawili _ batoni giorgis saWidao forze gadasvla. im baxtrionobis
Cveneuli finali kidev ufro kuriozuli aRmoCnda. Tbilisisaken gamobruneb-
uli Cveni avtobusi sofel ruispirsa Tu Telavis gamonapirSi SeCerda.
meWurWle iyo erTi, _ kokebi, surebi, xeladebi da litrebi hqonda gamofeni-
li. TiTo kaxuri xelada viyideT, maSindel xuT-xuT maneTad, e.i. dRevandel
50-50 kapikad. batonma giorgimac iyida. me, viTomcda didad garkveuli kax-
ur meTuneobaSi (erTic es vicodi _ wernagi erqva moxatvisaTvis gamoy-
enebul aqaur saRebavs), avuxirdi baton giorgis, Tqveni xelada kargi ga-
momwvari ar aris, ai, aseTi, cota momwvano feris aiReT-meTqi. baton gior-
gis CaxCaxa wiTeli moswonda. jer wki purtebiT vusinjavdiT xeladebs xmas,
872
mere esac ar vikmareT, _ me viTamame, _ xelada xeladaze mivaWaxune, am jerzec,
ra Tqma unda, xmis gamocemis mizniT, magram Rvinisagan sakmaoze metad amsub-
uqebulma, ver movzome da dartyma iseTi aRmoCnda, orive xelada Camoimsx-
vra. marto yurebi SegvrCa xelSi. da es yovelive moxda meWurWlis Tval-
win. im meWurWlem erTi ki cudad daaWyita Tvalebi, mere amoiRo Cveni xuT-
maneTianebi, daxia, daxia, daiyara naxevebi xelisgulze, _ fuo! _ gafanta aqeT-
iqiT, daiwyo xelebi muxlebze da gaqvavda gamwyrali kerpiviT. oi! rogor
SeiZleba im wuTeulis batoni giorgis saxis daviwyeba. erTi es Tqva Rrma
sevdiT, _ dRes Cemi dRe ar ariso, _ da rogorRac Camuqebuli, miwisken
daxrili wavida avtobusisaken.
SemdgomSi ramdenimejer movubodiSe im ambis gamo. baton giorgis sev-
dianad gaeRimeboda da Tavis gaqneviT ityoda xolme,
_ auh, ra gviqna im meWurWlem, kacoo!..
kidev erTxel vixri bodiSiT muxls batoni giorgis saocrad keTili,
sevdiT aRsavse didi Tvalebis winaSe.

***
es Canaweri wavikiTxe kaspis kulturis saxlSi. kaspidan wavediT kavTisx-
evSi, iqidan _ TvaladSi. pirvelad vnaxe SatberaSvilebis saxli, TiTqosda
zed mis aivanTan bumberazuli sizviadiT amarTuli piramiduli mTa ka-
taura, da davrwmundi _ uTuod am zviadma mTam bevri ram kacuri da ama-
Relvebeli Caunerga poet giorgi SatberaSvils.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`mitovebuli baRi~

idgnen CamoRuSulni, Camoqufrulni: sami beberi vaSli, erTi maRali, Se-


fiTruli msxali, erTi ZirgamofuRuroebuli tyemali, erTi naxevradSekaf-
uli Werami da aTiode patara atami, qliavi da alubali. dasdiodaT wvrili,
civi wvima. Casdevda es wvima Zirsdaweul Sav totebs, msxvil-msxvil wveTe-
bad grovdeboda boloebze da mere, iqidan mowyvetili, gamdnar tyviasaviT
mZimed ecemoda miwaze. misdgomodnen im Sambgadavlil miwas dagruzuli,
daTxunuli Rorebi _ didebi, patarebi _ Txridnen, abrunebdnen, raRacebs
aTqlafunebdnen, isev Txridnen, isev abrunebdnen. ridiT, sifrTxiliT mis-
devdnen Rorebs qaTmebi, beltebze qanaobdnen, frTebs iferTxavdnen, ken-
kavdnen, iqeqebodnen. cota moSorebiT raRacis molodinSi yelyelaobdnen
873
abueti indaurebi. magram aravin wyreboda, aravin morboda ketiT xelSi,
aravin isroda qvebs.
Wirxlebi rom daiwyo, erT Sebindebulze bolodan SemoZvra viRac game-
lili biWi, avida msxalze, didi xmeli toti moxerxa, gaaZvrina ficaragle-
jil meserSi da waiRo qvemoT-qvemoT, TavCaRunulma. meore saRamos is agle-
jili ficaric amoiRliava erTma Savma landma da wavida da Seeria sibne-
les.
movida Tovli. TiTqos Cqarobda, facifucobda, avsebda Rorebis naTxars,
meseris Zirebs. gaavso, gaaswora, dafara Sambnaric. aqa-iqRa Canda xmeli
balaxis wverebi. daxoces Rorebi, indaurebi. qaTmebi Tovls eridebodnen.
xandaxan, mze rom gamoanaTebda, waxumravebuli ZaRlebi Tu gadairbendnen
baRs, anda gaTenebisas mfrTxali kurdReli Tu Camoskupskupdeboda mes-
eris Zir-Zir.
SefiTrul msxalze modiodnen CxarTvebi. wri pinebdnen, frTebs afa-
Tqunebdnen, dablidan ekidebodnen fiTrebs. ramdenjerme monadire biWebic
Semovidnen, fiTrebi aaTvalieres, magram CxarTvebi verc erTxel ver mox-
eles.
Camodneboda Tovli xeebidan da cota xanSi isev dasdebda. ramdenime
toti Camotyda, ramdenime toti da ficari kidev waiRes viRac Savma landeb-
ma.
TebervalSi, jer isev TovlSi, erT mzian naSuadRevs, movida patroni,
qalaqurad Cacmuli kaci. baRSi ar Sesula, mesers gadaeyuda da ase iyure-
boda Sig. iyureboda didxans. TiTqosda CasTvlima kidec zed. mere gamofx-
izlda, jibeebi moiqeqa, gasaRebi amoiRo, boqlomi gaaRo, koWakidan amoaZro,
erTxans xelisgulze edo, TiTqos simZimes usinjavda, xelisgulzeve Caketa,
jibeSi Caido da wavida TovlSi bargan-barganiT.
sanam orRobes Caefareboda, orjer gaCerda da ukan moixeda. meored
rom gaCerda, qudi moixada, Tavze xeli gadaisva da ase qudmoxdili Caefara
orRobes.
`barisken mifrinavs jafara~, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`miwis nakveTi~
miwa var niadag mena...
rafiel erisTavi
movida papa da gvaxara -- dReidan namdvilada var miwis nakveTis pa-
tronio. saxlsac Cavdgamo, baRic gveqnebao, naTesaobasac gaviCenTo. mama
874
savarZelSi ijda, fexebi skamze hqonda Sewyobili da ise uyurebda televi-
zors. misTvis televizorSi ufro saintereso ambebi xdeboda. omi iyo. Cvenebi
ieriSze gadadiodnen. germanelebi garbodnen. erTi germaneli waiqca, gul-
aRma amobrunda. Cveni jaris kaci Tavs waadga xiStiani TofiT, germanelma
Tavisi Tofi gadaagdo. iseTi saSinlad sacodavi Tvalebi hqonda damor-
Cilebis niSnad xelebamoweuls, Cvenma jariskacma daindo. magram iqve gaCn-
da Cveni zemdegi, germanels dambaCa daaxala, Cvens jariskacs ki daemuqra, _
- me Sen giCvenebo...
yvelas Zalian gvindoda miwis nakveTis naxva. xval ara da SabaTs wav-
ideTo, papam. SabaTs wvimda. kvirasac wvimda. samSabaT saRamos wavediT.
mamam wagviyvana manqaniT. avuareT lisis tbas. viareT sul maRla-maRla.
bolos papam Tqva, _ mivediTo. mTis ferdobi iyo, aqa-iq ZeZviani. zogi nakve-
Ti ukve SemoeRobaT kidec _ alag ekliani, alag ubralo mavTulebiT. papam
migviyvana da gvaCvena, _ ai, es aris Cvenio. ficris ramdenime palo iyo
dasobili, _ ager, zemoT, buCqTan rom paloa, iqidan aqamdeo. siganiT _ kidev
TxuTmeti metri. xoa kargio! dadioda papa, miwas fxoWnida, bebias da dedas
aCvenebda, _ naxeT, ra miwaa, oqrosaviT miwaao. bebiasac moewona miwa, de-
dasac. marto mama idga, viTomcda araferio. iyureboda aqeT-iqiT da aboleb-
da sigarets. _ ai, aq saxli Caidgmeba, _ gaCerda nakveTis TavSi papa. piri
iqiT eqneba, dilis mzisken. aqamde Semosasvlel ezos davtoveb. amas qvemoT
sul baRi gveqneba. ukve dampirdnen karg nergebs. welsve Cavyri da iqiT
mermis niSans gamoitanen. saxls, sesxs mogvcemen Tu ara, daviwyeb, „belorusiT“
gavaWrevineb saZirkvels, betons CavasxamT...
_ Zalian maRali xom ar aris? _ ikiTxa bebiam, _ cudi ar iyos bavSvebi-
sTvis.
_ ara, ras ambob, _ iuara papam, _ cxraasamde metria sul zRvis donidan.
_ zafxulSi, saRamoobiT, ecieba.
_ unda ciodes, maS! agaraki swored magiTaa kargi.
dedam Tqva:
_ buxaric gavakeToT.
papa cota dafiqrda da mere RimiliT daeTanxma.
_ gavakeToT. zamTrobiT buxars ra sjobia!
wvrili wvima daiwyo. wamovediT. mama arc hos ambobda, arc aras.
_ mamas nakveTi zRvis piras undoda. papam me momxvia mxrebze xeli, _ me
da Cemma sexniam unda movuaroT Cvens nakveTso, xom momexmarebio!
me sixaruliT daveTanxme.
male papam ori gamarTuli bari, ori Toxi da erTic niCabi moitana. sul
875
axlebi. moitana nergebic. wavediT me, papa, bebia da mama. ormoebi amovTx-
areT, nergebi CavrgeT. papa ambobda, _ noemberSi Cargul nergs araferi
sjobso. zogs Tavis nakveTSi saZirkvelic gaeTxara, betonic Caesxa, kedlebic
amoeyvana. iqiT rom gavixedavdiT, papa gvanugeSebda, _ am TveSi Tu ara, im
TveSi mainc mogvcemen sesxs da mec male amoviyvan kedlebso. manamde ki
nakveTi gadavbaroTo. mama icinoda, _ netav ra dabarva undao. _ davTesav
rames, Svilo, kartofils davTesav. es iseTi miwaa, mSvenieri kartofili
mova. morwyva ar unda, araferio! mama mainc cxvirs ibzuebda. Cven daviwyeT
barva, papam da me. mere mamac mogvidga gverdze. papa gvaswavlida mamasac da
mec. ai, ase Tanabrad da koxtad unda moawyoT beltebi, baris tars kidev ai,
ase, muxli unda SeudgaT sayrdenad, marto mklavebiT muSaoba sad gagonilao!
didebi didi barebiT baravdnen, me _ patariT. Zalian magari dasabari iyo.
TiTo belts vejajgurebodiT. davbaravdiT cotas, davisvenebdiT. mama buz-
Runebda, _ rasa vwvalobT ase, mogveyvana traqtori da naxevar saaTSi gada-
abrunebdao. dajdeboda qurTukze da abolebda sigarets. me da papa vbeji-
TobdiT.
xuTjer avediT noemberSi. orjerac dekemberSi. papa Tavidanve ambobda,
_ naxavT, rogori sanaxavi iqneba, rom gadaibareba aqaurobao! marTlac.
gadaibara da namdvil baRs daemsgavsa. lamazad iyo Sig Camwkrivebuli nerge-
bi. aiRebda papa miwas muWiT, zelavda, fSvnida, sunavda. –uu, ra suni aqvs,
wyals rom mivcemT, iseT mosavals moiyvans, mters ar daenaxvebao.
dekembris bolos, erT civ, susxian dilas rom avediT, Cveni nakveTi ufro
lamazad dagvxvda. nabari sul WirxliT iyo gadaTeTrebuli. papas esec
axarebda, _ ai, am Wirxlma unda aqcios nabari fqviliviTo! mec mixaroda.
mzem rom daxeda Wirxls, gabrwyinda, gabrwyinda... mere male dadna.
im dRes papam da mamam saxlis sasaZirkvle mozomes, paloebi dasxes,
mavTulebi gaWimes. papa dRe-dReze eloda sesxis fuls, miiRebda im fuls,
moiyvanda „belorus“ traqtors da gaaWrevinebda saZirkvels. magram sesx-
is fuls agvianebdnen. jer wvima da Tovl-Wyapebi daiwyo, mere movida Tov-
lic. papam Tovlian dResac agviyvana nakveTSi. zogs saxlic ki gadauxura,
Cveni nakveTi kidev mTlad gadaTeTrebuli iyo. mxolod nergebi Canda
Savad, nergebi da saZirkvlis gasaWrelad gabmuli mavTulebi. papa mainc
kmayofili iyo, _ es Tovli mTlad Seamkobs Cvens dabarulso. |zamTari
gagrZelda. papam fuli ver aiRo. saZirkveli ver gavWeriT, betoni ver Cavasx-
iT. Tovlebi rom dadna, maSinRa avediT Cvens nakveTSi. nabari sul CaSlil-
iyo, gadasworebuliyo. papa amanac gaaxara, _ SexedeT, SexedeT, wminda fqviliv-
iT ar ariso? _ gvaCvenebda peSviT aRebul miwas, erTi ki Zalian ewyina, _
876
viRacas saZirkvlis gasaWrelad gaWimuli mavTulebi waeRo, magram ras izamda!
idga da fiqrobda. bolos Tqva, _ wels marto kartofils davTesav, morwyva
ar unda, isedac kargi movao. meore dResve wavida bazarSi, iyida saTesle,
moitana. axla im kartofilebs gvaCvenebda, _ wvrilebia, magram sul grZel-
grZelebia, kriala ferisa. aman Tu daiquxa, naxavT Tqven, rac iqnebao. SabaTs
avediT, daviwyeT kartofilis Tesva. jer sul gadavToxneT. mere papa or-
moebs akeTebda, bebia da me ormoebSi kartofilebs vawyobdiT, msxvilebs
sam-sams, wvrilebs _ oTx-oTxs. mama ToxiT miwas ayrida ormoebs. mama male
iRleboda. gavidoda nabaridan, moukidebda sigarets da gaabolebda. davT-
eseT sul, movrCiT, saZirkvlis gasaWreli mavTulebic isev gavWimeT, wam-
ovediT.
kartofili aprilSi amovida. amovida sul xuCxuCiT. papa daiCoqebda
da efereboda lorTqo ylortebs. aprilSive gavToxneT. papas mec vex-
marebodi. gaToxnili ufro lamazad gamoCnda. Savi, fxvieri miwa da momw-
vano-molurjo buCqebi mwkrivad. maisSi kartofilma TeTri yvavilebi gam-
oitana. ai, axlaa Semobululebis droo. mivdeqiT ToxebiT, lamazad Semo-
vubululeT. nergebic gaifoTla. _ axla ki namdvil mamuls hgavso, _ ambob-
da papa. mere me pionerTa banakSi gamgzavnes. iqidan rom davbrundi, ivnisis
bolo iyo. nakveTSi kartofilis Reroebi gayviTlebuliyo, gamWknariyo.
papa mainc karg gunebaze iyo. nergebic mwvaned RaRanebda. saZirkvlis
gasaWrelad gabmuli mavTulebic aravis waeRo. papas betonis boZebi eSova,
im boZebs svamdnen da mavTulis bades abamdnen. es mZime samuSao iyo, mZime
da WuWyiani, bades mazuTi hqonda wasmuli. me axlos ar makarebdnen. me Cavu-
cucqdi kartofilis erT Zirs, TiTiT gamovCiCqne kokola da batis kvercx-
iviT didi da sufTa kartofili gamoviRe. gaxarebulma mivurbenine papas.
papam gaicina, _ vici, vicio, magramo, Cven rom axla Txra davuwyoT, sxvebic
xels mihyofen, amitomo iyos egre, viTomc, sulac ara aqvs Ziri, cotac Semo-
vides da maSin amoviRoTo. im Ziridan mainc amoviRe kidev oTxi msxvili
kartofili, gamoTxrili miwa isev Sevakokole da, Sin rom davbrundiT, karto-
filebi movxarSeT. sul fqviliviT ifuSeboda. yvela ase ambobda, amgvari
gemrieli araferi gviWamiao. bebia ebuzRuneboda papas, _ ucnauri kaci xar,
ar sjobda, nedlad gamogveyenebinao! _ nu maswavliT, ra rogor undao! _
miugebda papa. me mouTmenlad velodi kartofilis amoRebis dRes. bolos
is dRec dadga. agvistos dasawyisSi vedro da ori tomara waviReT da yve-
lani wavediT. aiRo papam bari, _ baraqa da mSvidoba, Cemo mosavaloo, _ da
dahkra miwas. amoswia, gadaiSala fqvieri miwa da didma, TeTrma, grZel-
grZelma karto· filebma sasiamovnod amoanaTes im miwidan. Tan ramdenma,
877
iciT? _ ToTxmetma calma erTad. me veci, akrefa daviwye. _ moica, moicao, _
papam, _ jer cota SeaSros niavmao. me mainc Cavyare vedroSi. im erTma
Zirma vedro TiTqmis naxevrad gaavso. meore Ziric aseTive aRmoCnda, mesa-
me ukeTesi. gaifina kartofilebi, rogorc riyeze qva. yvela xels avlebda
yvelaze didebs, ukvirdaT, _ uho, SexedeTo! papa xom mTlad gabadruli iyo.
gamoivlidnen mezoblebi da gaocebisagan Tvalebi udiddebodaT, _ uime,
ratom Cvenc ar davTeseTo! papa yels iRerebda. bebia akrefda aTiode cals
da awvdida mezoblebs, _ miirTviT, pirveli mosavalia, Tqvenc gausinjeT
gemoo! mezoblebi did madlobas gveubnebodnen da gvaqebdnen, _ yoCaR, yoCa-
Ro! rom SeSra kartofili, avkrifeT. is ori tomara xom gavavseT, samic sxva
dagvWirda. papa ijda Zirs, miwaze, da gamarjvebuli, magram daRlili sard-
lis RimiliT gascqeroda nakveTs. bebiac gverdiT ejda, muxlebze xelebdaw-
yobili, sasuraTed TavdaWeriliviT. mofrinda Wreli Citbatona da isic
lamazad dajda Cvens nergze. ra Tqma unda, iqiTac gavixedavdiT xolme, sa-
dac saZirkvlis gasaWrelad mavTulebi iyo gaWimuli, magram im dRes ise
dardis momgvrelad aRar gveCveneboda is mavTulebi. yvelas imedi gvqon-
da, papa fulsac male iSovida, saZirkvelsac gavaWrevinebdiT da betonsac
CavasxamdiT.
`mTvaris asuli~, 1987

`mitovebuli Svilebi~

Sewmendasac Sveloda, orive xeliT uxaxunebda beWebze pirsaxocs. daa-


varcxnina Tmac. _ xilabandsac mogaxvevo. _ kacma gakvirvebiT Sexeda. _ ar
gagicivdes sveli, _ TmaSi Seuyo xeli. kacs sicili autyda, qalic mixvda, rom
sisuleles eubneboda. uceb warmoidgina _ kaci sxva rux kacebSi mdgari,
orTqli rom asdiodaT rux yinvaSi da SeWirxluli hqondaT warbebi. cx-
viris wveri daewva, Tvalebi aCqarebiT aaxamxama. _ wadi, daweqi, mec axlave
moval, _ kaci ratomRac galajuli wavida, mec axlave moval, _ kaci ratom-
Rac galajuli wavida, TiTqos unda gaqceuliyo, TiTqos yinulze dasxlto-
mis eSinoda. sabans xeli ahkra da loginSi Sewva, _ uuu! _ aRmoxda akankale-
buls. xuT weliwadze meti iyo, namdvil loginSi aRar wolila, _ uuu! _
iZaxda ufro Cumad da ver mimxvdariyo, ra Zaxili iyo es, siamovnebisa Tu
tanjvisa. Tvalebi daxuWa, kankali SeuCerda. iwva TvalebdaxuWuli. Tanda-
Tan xvdeboda, siamovnebisa iyo es TrTola da Zaxili. sabani kargad Semoixvia,
gverdze gadabrunda. gayuCda. maSinve Zilma waiRo, magram SekrTa, _ daZine-
ba ar undoda, _ Tvalebi daaWyita. ramdenjerme daemarTa ase, CaeZina da
878
Tvalebi daaWyita. qali isev wyals axmaurebda. gulaRma dawva, icdida. qali
isev wyals axmaurebda. bolos, rogorc iqna, wylis xmauri Sewyda, rogorc
iqna qali gamoCnda, TeTri,TeTri, TeTrperangiani. Tmas isworebda RimiliT.
ukanaskneli nabijebi tkenpiT gamoiara, Ronivrad adgamda iataks fexs. kac-
ma sabani aswia, qali Seuwva, loginSi aiZro perangi. miekvrnen erTmaneTs.
ase iyvnen erTxans, erTmaneTs mikrulni, uZravni. mere kacis xeli Setokda,
qali patara iyo, dapataravebuli. qalma daaswro siciliT, _ ramxela gamx-
darxar, ee! _ kaci xmas ar iRebda. jer ixutebda qals, mere ganze gaswia,
TiTqos sulis mobrunebas apirebda. qalma gadidebuli Tvalebi miapyro.
kacs fiqriani, fiqriani Tvalebi hqonda. kaci mixvda, qali ekiTxeboda, ra
moxdao. kacma gaiRima da CurCuliT uTxra: _ iseTi Cemiani xar, iseTi... ra
sityva unda vixmaro, ar vici... mSo... ara. qarTulad ar gamova es... iseTi
axlobeli, RmerTisa meSinia, rom gexvevi.
qals Tvalebi gauTba, Subli miado yurisZirTan. iq Tqva: _ oriveni Rv-
Tis Svilebi varT. _ RvTis Svilebi?!. _ kacma maRla aixeda, iyo ase. mere
simwriT Caicina da qals daubrunda. _ mitovebuli Svilebi...
`mTvaris asuli~, 1987

`mixa WuWulaSvilis wyroma~


(patara kinomoTxrobisaTvis)
amodi Suqur-varskvlavo,
mTvares ubrune piria,
gvicocxle gmiri vaJkaci,
gvarad WuWulaSvilia.
xalxuri
1906 weli. seqtembris Rame. alaznis did vels badri mTvare adgas. mi-
waze Txeli brWyviala burusia gafenili. siwynarea. foToli ar iZvris.
siRnaRis bunt quCas TuSurqudiani patara kaci asdevs. gaCerdeba ked-
lis sibneleSi, sunTqavs, wava, miadgeba erT ficris WiSkars, dgas, mere frTx-
ilad akakunebs.
_ vin aris? _ moismis qalis xma.
_ sandro minda.
_ vin brZandebiT?
_ qvemomaCxaaneli var, cacana.
siCume. cacana quds moixdis, oflian Subls imSralebs im qudiT. WiSkari
gaiReba, Sig sandro Cadgeba, mosuls akvirdeba.
_ Sena xar, kaco?
879
_ ho me var.
_ modi.
sandro cacanas gaatarebs, kars moxuravs, dabal kibeze ava.
_ amodi, amodi,
cacana moridebulad adis.
aivnis magidaze patara lampa anTia. sandro skams daudgams cacanas.
_ daWe.
cacana dgas.
_ dajeqi, kaco!
_ coli momikvda, sandro.
_ ras ambob!
_ ho, mesame dRea, rac momikvda da sofeli axlos ar mekareba.
_ rogor _ ar gekareba!
_ aegre, erTobis xalxma dagimarxoso.
_ rogor _ erTobisamo!
_ aegre.
sandro gaSterebuli zis, Tavi gverdze aqvs gadaweuli, mere isev skams
wauwevs cacanas:
_ dajeqi, kaco, dajeqi!
cacana gaubedavad jdeba. gakecil quds orive xeliT iWers, iataks Cah-
yurebs.
_ sul aravin ar mogekara, kaco?!
_ aravin. didi cxvar-saqonlis patronebi aSineben yvelas.
_ vah!
_ aba!
qali gamodis, or SoTs dadebs magidaze, mere yvelsa da pamidors moitans
TefSebiT. xeladasac dadgams, or Wiqasac. cacana mousvenrobs, _ CemTvisa
swuxdebi, dao? sandro SoTs aiRebs da cacanas awvdis.
_ motexe.
_ ara, Seni Wirime, sandro, Wamis Tavi maqvs exla?
_ motexe, motexe, movifiqrebT rames,
cacana SoTs sul pataras waatexs, sandro yvelsac awvdis, Rvinosac dausx-
ams.
_ Seiwyalos. didxans iwvala sacodavma, ara?
_ didxansa. maisSive Cavarda.
_ Seiwyalos.
_ gagimarjos, sandro, Seiwyalos, eeh...
880
sandro pamidors gadaWris sasxlava daniT, naxevars cacanas gadaudebs.
meore Wiqasac asweven.
_ momgoneblebi ucocxlos, gaumravlos.
_ madlobeli, sandro!
sandro muxlebs eyrdnoba didi xmeli xelebiT.
_ mixas unda gavagebinoT.
_ WuWulaSvilsa?
_ ho.
_ ara ra, sandro, Seni Wirime.
_ ratoma?
_ araferi moiwios, Seni Wirime.
_ arafers ar moiwevs.
_ sandro!.. _ mets veRar bedavs cacana. sandro erTxelac Seavsebs Wiqebs.
_ Cven gagvimarjos.
_ gagvimarjos.
im Wiqebsac daclian da sandro adgeba, _ me exlave! _ Sin Sedis, savse abga
gamoaqvs, colic gamohyveba gareT.
_ vaime, eg ra dagmarTnia, Cemo Zmao!
cacana wrialebs.
_ ho, aba!
_ agataninos, Zmao, agataninos.
_ madlobeli, dao.
_ me moval. _ kartuzs Rrmad Camoiwevs sandro, coli dakvirvebiT
uyurebs. _ me moval. _ imeorebs sandro. coli arafers ambobs.
_ jer Sen gadi, _ miubrundeba sandro cacanas, _ jer Sen gadi da galav-
nis iqiT damicade, qvemoT.
_ hoo? eex, gawvalebT Zalian, magrama... didi madlobeli, dao, gvapatieT
ra!
cacana quds daixuravs da midis. sandro sardafSi Cava, sibneleSi xelis
faTuriT aswevs ficars, ZonZidan „nagans“ gamoiRebs, qamarSi CairWobs xalaTs
qveSidan da amodis. coli Tavis qneviT miadevnebs Tvals.
_ es kari Cakete. gaige?!
_ Cavketam, ho.
sandro iRuneba da ise gadis WiSkarSi.
abga iRliaSi aqvs amodebuli, frTxilad ixedeba aqeT-iqiT.
galavnis iqiT, kedlis sibneleSi, cacana icdis.
_ raime iseTi ar daatrialos, kaco!
881
_ nu geSinian...
_ ra vici, kaco, ra vici... _ Sewuxebulia cacana.
axla win sandro midis, ukan cacana misdevs. mokleebze Cadian. vaqire-
lebis venaxebsac Cascdnen. alaznis WalaSi Sedian. sandro winwawvdili
grZeli xelebiT iridebs totebs, cacana marto odnav ixreba. bolos san-
dro Cerdeba, xelebi pirTan miaqvs, WotiviT iZaxis.
_ Woot! Woot!
_ Woot! Woot! _ moesmis pasuxadac.
_ modi. _ isev win wauZRveba cacanas sandro. cacana axla erT nabijzeRa
Tu CamorCeba, mal-male iwvdis sandrosken xels.
_ dadeqiT. romlebi xarT?
aSkarad maTken miSverilia brWyviala Tofis lula.
_ sandro var, Cofura. sandro da cacana.
_ ra ambavia?
_ mixas naxva gvinda, pagi!
_ mixasi?
_ ho.
pagia axla Tofis zemodan iyureba: ·
_ modiT.
dabali pagia cqvitad miuZRviT win, Tofis lula axla areulad brwyi-
navs, Tofis lula da zurgze gadajvaredinebul patrontaSSi vaznebi. '
raRac qoxiviT Savi, orni wamoiweven im siSaveSi,
_ SenTan arian, mixa.
_ vina?
_ sandroa, siRnaReli, Cofura, da Tqveneburi cacana.
_ movidnen...
_ modiT.
wamosxdebian is orni. erTi didia, mxarbeWiani, STambeWdavi. meore _ mo-
mcro, didi mixaa, WuWulaSvili, rva wels tye-tye navali. momcro _ ladua.
_ me waval. _ ambobs pagia.
_ wadi. Tqven kidev dasxediT. _ xeliT aniSnebs mixa mosulebs.
sandro abgas ixsnis.
_ axali SoTebia aqa da yveli.
_ raT gindoda netavi!
mixas mZime xma aqvs, cota gabzaruliviT.
_ raSia saqme.
_ Seni Wirime, mixa. _ kankaliT iwyebs cacana.
882
_ moica. _ aCerebs sandro, is eubneba mixas: _ coli moukvda da sofeli
axlos ar ekareba, mixa. xo ici, raTaca, CvenTan ro iyo, didi cxvar-saqonlis
patronebi aSineben sofelsa!
_ uh, uh! _ marto am sityvebiT aqanebs Tavs mixa. mere wamodgeba, raRac
sazari sizviade asdevs Tan patrontaSebiT SeWedils.
_ Zalian mewyina, Zmao, Zalian.
_ meca Zmao, meca.
xels arTmevs laduac.
_ Tqveni Wirime, mixav, lado... _ dneba, ileva cacana.
_ dawynardi. _ tors mxarze daadebs mixa, _ puri geSiebaT, WameT.
_ ara, RvTis madlma.
_ maSin pagiac movides.
ladua bnelSi qreba.
_ Tqven wadiT Sina, oriveni.
_ hoo?
_ wadiT da iyaviT TqvenTvisa.
_ Seni Wirime, mixav...
pagiac modis. axla imaT miubrundeba mixa:
_ CvenTan unda avideT.
_ exlave?
_ exlave. Tqvenc SemogisxamdiT cxenebze, magram Tqven calke girCevniaT
wasvla, ra viciT...
Tofebs pirTavqve gadaikideben, nabdebs aaxveven. cxenebi iqve axlos ubiaT,
unagirebi adgaT, nabdebs ukan daakraven, garsakrebs dauWeren, Sesxdebian,
wavlen. totebqveS cxenis kisramde Runaven Tavebs. gza cxenebma ician.
_ sandro, raRacas astexams ega, _ Sewuxebulia cacana.
_ nu geSinian. Sen egre wadi.
_ waval. madlobeli, sandro, didi madlobeli.
_ kargi axla!
_ Tu Camoxval kideca...
_ kargi, kargi.
sandro marjvniv gauxvevs cacana pirdapir wava muxldasustebulis bar-
baciT.
sami cxenosani vercxlisfer ferdaze adis.
sofels rom miuaxlovdebian, mixa pagias eubneba:
_ wadi da im oTxs damiZaxe, oTxives erTada.
da ai, kortoxze wowola samrekloiani patara eklesia mTvarianSi.
883
samni zemoT dganan im eklesiasTan Tofebdaxrilebi, oTxni qvemoT _
monebiviT mokuntulni. mixa laparakobs boRmiT gaguduli:
_ rogor, mindorSi iyaviT da ver gaigeT! colebi xom Sina gyavdaT, Rorebo,
imaTac ver gaiges, imaTac araferi giTxres, Tqvenma kneinebma? magram Rore-
bi xarT, kiserdasuqebuli Rorebi, cisken veRar agixediaT, erToba daiS-
alao da ahyvavdiT nexvebiviTa. kacobac xo ar daSlila, nexvSi dingway-
ofilebo, Tqveni sinsila gawyda, Tqveni! tyuili imedi gaqvT kacobis daSlisa,
tyuili! Sena, flaxvo! _ Tofis lulas mxarSi wahkravs mixa erTs. _ cxra
Tones gaaxurebineb dilaadrianaTa, imden SoTs gamoacxob, yvelas eyos da
darCes kideca, orive maCxaansa. Sen kideva, makev, _ axla meores atakebs Tofis
lulas mixa, _ berw Zroxasa da cxra Wedilas dahklav, su darCeulebsa, Sen
samoc vedro Rvinos amoiReb, yiyviano, meoTxesac miswvdeba Tofis luliT,
Sen kideva, miwis Tagvo, aqedanve siRnaRSi axval da Tevzeuls Camoitan blo-
maTa. gamosvenebiTac Tqven gamoasvenebT mkvdarsa, Tqveni mxrebiTa, SuaSi
mamasaxlissac CaiyenebT, sulaZaRlebulsa. gagixedniaT gverdze saiTme da
gamoesalmeT col-Svilsac, saxlsac, saqonelsac, caSi gagimtverdebaT yve-
laferi. mixa geubnebaT amasa: wadiT exla, Rorebo, TavauwevlaTa, Cqara! '
oTxi kaci ZunZuliT eSveba soflisaken.
samni isev eklesiasTan dganan. samni, sami cxeni da mTvare.
mere kacebi nela miuZRvebian cxenebs mTvarisaken.
....................
mere Tendeba, sofelSi CoCqolia. cxra Tone xuravs. cxra saarye qvabi
CaumwkrivebiaT cacanas ezoSi. ireva qali da kaci. modis xalxi, sul TavSiS-
velani dganan im Takara mzeSi.
gadaixreba mze da soflis oTxi bobola aswevs micvalebulis sasaxles,
mamasaxlisic exmarebaT, samjer Semoabruneben wriulad, samer daajaxeben
daxurul kars Signidan, cacana ukan misdevs, qudi ori xeliT uWiravs; sul
im oTxs miaqvs sasaxle, mamasaxlisic exmarebaT, misdevs jgrod xalxi, miab-
neleben orRobeebs, mere sasaflaos ferdas, galeqebulia oTxi bobola, ma-
gram sasaxles sxvas ar anebeben.
sami kaci zis ganmartoebiT, maRla, tyewvralSi. samives Tofi uWiravs,
mihxutebian im Tofebs da zizRiani RimiliT iyurebian dabla.
Tqveni sinsila gawyda, Rorebo, Tqveni sinsila....
....................
isev qoxiviT raRaca WalaSi. sxedan _ mixa, ladua, pagia da erTic mTlad
TeTri berikaci. berikaci laparakobs:
_ mainc ar unda geqna ega, mainc Sensoflelebi arian, Tanac Zma gyavs, da,
884
naTesavebi.
mixam moferebiT Camousva Tofs xeli.
_ me aemasRa vekiTxebi xolme, ra unda vqna da rogora, iseTi droa, me
aemasRa vekiTxebi xolme, ra unda vqna da rogora!
berikacma erTi axeda. mere mxrebi aiCeCa da gaCumda.
mixa isev moferebiT usvamda xels gulTan mixutebul Tofs.
`ciskari~ #2, 1987; `patara biWi golgoTaze, 1989

`mixeil Wiaurelze~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

mis mayurebels meufleboda fiqri, rom es kaci Taviseburi mefe iyo, be-
dis ukuRmarTobiT patara jurRmulSi moxvedrili. ase ikiTxeboda mis
ukan kedelTa bzarebi, WuWyis laqebi da dawesebulebebis Statiani mxatvre-
bis naucbaTevi etiudebi. uTqvams kidec, Tavad mec davswrebivar am warmo-
naTqvams: ar arsebobs adamianuri natvra, gamefiqrebinos imaze da ar amesr-
ulebinos kideco. marto is faqti, stalinTan rom ramdenjerme Sinaurulad
iyo namyofi (erTxel, viTomc, misi generalisimusis qudic ki wamoiyola),
Ronivrad awevinebda Tavs. dae, eyayana qveyanas, damuqrebodnen CaqolviT, is
mainc Ronivrad eweoda Tavs. da mere ranair Tavs! nuTu misi megobrebidan
mainc aravis SeuniSnavs es?! me mudam Tavmoparsuli maxsovs. es iyo ulamazesi
Tavisqala, saSualo zomis, mkvidrad Sekruli, keTilSobilurad TeTri ferisa,
kargad dadgmuli zomier mamrul kiserze. Tvalebi hqonda... ityvian xolme
cisferio. vardkaWkaWas yvavilis ori cocxali mrgvali furceli. kbilebi
albaT, SekeTebuli, swori, swori. rodesac icinoda, brWyvinavdnen Tvalebi
calke, kbilebi calke. gvian siberemde, dgoma icoda vaJkacuri, xSirad hqon-
da Cayofili xelebi Sarvlis jibeebSi, ufro _ gabrazebuls.
Semovidoda xolme CvenTan, kinostudiis sascenaro kolegiis oTaxebSi,
TiTqosda marto mixeil mgalobliSvilis mosakiTxavad, daxvdebodnen ax-
algazrdebic: irakli gociriZe, akaki baqraZe, anzor saluqvaZe, rezo WeiS-
vili; moikiTxavda maTac, raRac viTareba an vinmes sityva gaaxsenebda raime
ambavs. magaliTad, _ Sena, biWo, rezo, adreca gqonda ulvaSebi? _ ara, batono
mixeil. _ maS davaJkacebas iwyebs raRa! kargia, kargi... sawyali mamaCemi ediS-
era, _ ediSeras xseneba iyo da gaunaTdeboda saxe, _ sawyali mamaCemi rom
bolos Zalian daberda da avadac gagvixda, _ ra iyo maSindeli mTavari
avadmyofoba Tbiliseli kacebisa _ dizenteria, Sin veRarao, Sin veRar vumkur-
nalebTo da saavadmyofoSi gadagvayvanines. iq kideva _ kvebac xom undoda,
885
Tundac marto mawvniTa da kiseliT. rogorc ar unda frTxilad gveWmevina,
ulvaSebi eTxupneboda. movparsoTo. movparsoTo da sicxian mamaCems, ukve
raRaca mudmiv TvlemaSi wasuls, winaaRmdegobac ar gauwevia, mohparses.
ver uSvela verc aman, verc sxva veraferma. _ uuo! erTi es amoiZaxa Ronivrad,
gaiWima da egreve darCa _ TvalebdaWyetili, aqeT-iqiT mklavebCaWimuli.
Zlivas davuxuWeT Tvalebi da davukrifeT gulze xelebi.
aba, ediSera mokvdao, da daiZra Zmakacoba, nacnob-mezoblebi, Zmakacebma
erTi ambavi atexes, ra giqniaT, kaci risTvis dagimsgavsebiaT _ ulvaSebi!
ulvaSebio! me sada mqonda magdeni mofiqrebis Tavi, viRacam sxvam miTxra,
TeatrebSi ulvaSebis meti ra aqvTo. gavvardi, avarCie, movitane, RamiT dav-
akariT koxtad, SemovupeweT kidec, rogorc TviTon icoda; da meore dRes, _
TiTqos gacocxldao, TiTqos cocxali giyurebso! _ sul amas iZaxodnen Zmaka-
cebi. ai, egeTi fasi hqonda qarTvelobaSi maSin ulvaSebs.
axal studiaSi gadasuls, Cans, xSirad axsenebda Tavs mSobliuri sofeli
diRomi. iyo droo, aseTi leqsi dadiodao: RmerTma qnas, diRmis boloze
agebuliyos qalaqi, duqnebi daRebuliyos, Tavsa hkreWamdes dalaqio, dala-
qi ki ara, kinoebs iRebT, _ ai ra dro dadgao! Zalian uyvarda diRomSi
gatarebuli bavSvobis mogoneba. mec vyofilvar diRmis Wiaurelebis saxl-
Si. miToxnia kidec, siZesTan erTad, mamulSi. momismenia batoni miSas gadaZa-
xil-gadmoZaxili mezoblebSi. vis aRar wamoawevda raime skabrezuls. yve-
la mainc Tbilad Rebulobda am sityvebs. rac ar unda umniSvnelo ambavi
moeTxro, yvelafers aZlevda raRac xalxur lazaTs. samoTxe ra ariso, ici-
To? rom gaxvidodi diliT jer isev gril sufTa miwaze fexSiSvelio. galak-
tionic xom amas ambobs. me Tu ara, imas xom daujerebT! ager im xeebis iqiT
sabZeli idga. im sabZelSi vigemeT mTlad pataram pirveli kocna. zafxuli
iyoo, Zalian cxeloda da cota momlaSo gemo hqonda im kocnaso. saocari
iyo, am laparakis dros gamosuliyo ori ofofi da wynarad dadiodnen
Cvens axlos mwvaneze.
SesaSuri sicxadiT warmogvidgenda diRmeli glexkacebis mier arsena
marabdelis gasamarTlebas. maSin xom Zalian modaSi iyo es gasamarTlebe-
bi. glexobam, misma mowinave nawilma, erTxmad gaamtyuna arsena. yvelam rom
egre daiwyos, mag arsenasaviT, ras daemsgavseba qveyanao! ijagrebodnen da
abakunebdnen maRal joxebs, magrad udgebodnen maswavleblebs da komkav-
Sirlebso.
CemTan raRacnair siaxloves grZnobda, _ xaSmeloo, Cveno, Wiaurelebi,
ninowmindidan varT wamosulebi. xaSmic kargad vicio. TqvenTan Rvinoebi
mohqondaT diRmelebs, Tqveni wiTeli Rvino axlac kargiao. RvinoebTan
886
dakavSirebuli erTi Zveli ambavi, naambobi mixeilis mier, safuZvlad dae-
do Cems patara moTxrobas „diRmis boloze“. miwerilic maqvs saTauris
qvemoT „m. W-s naambobi“. es moTxroba baton mixeilsac wavakiTxeT. moiwo-
na. mxolod „m. W-ze“ gaecina. „mixa WianaWamis“ naambobiao? me Tavi vimarTle,
amodena saxelis momerida-meTqi. kargi, kargio.
im moTxrobiT rom kmayofili darCa, imazec vatyobdi rom, Tu ki saSua-
leba miecemoda, Semodioda CemTan, studiaSi, miyveboda raRaceebs. uTuod
fiqrobda, me im naambobsac Canawerebad vaqcevdi. veRar gavumarTle imedi.
Zalian Zneli iyo misi brwyinavi zepiri novelebis srulyofilad gadatana
qaRaldze. bevrma scada es, magram amaod.
dResac ase mgonia, amodioda mze da aTas rames karnaxobda baton mixe-
ils, maT Soris ki survils, gaecocxlebina Cvens Tvalwin mezoblebi, naTe-
savebi, megobrebi, amxanag-nacnobebi. pirveli mainc mama iyo, viszedac yve-
laze meti gatacebiT laparakobda. ai, magaliTad: cxraas xuTi welia, qalaq-
Si areulobaa, kazakebi daagrialeben cxenebs. movida mamaCemi, didi „boi-
daRi“ kaci, dawva gulaRma taxtze, waifara Carsavi sudarasaviT mTlad pir-
saxezedac, _ vinc ginda mikiTxos, giJia ar ahxadoT-Tqo, da iyo ramdenime
dRes ase, sanam ar damSvidda yvelaferi. nikoloz Sengelia mosuliyo erTxel,
Robis iqidan meZaxda dafeTebuli, _ romeli xaro, _ ukiTxavs mamaCems. giJi
kola varo. _ giJebi gvaklia am saxlSi?! aorTqldi, Torem movida muSta
qvao. Cemi da rom pirvelad dainaxa biWis gverdiT, Semojaxunda saxlSi,
jer mandalinasa swvda, mialewa kedels, mere gitarac egreve, _ dagwyvetamT!
dagamwyvdevT yvelas erTada, cecxls migcemT, amogJuJamT! Sen kideva! _ waav-
lo xeli gulispirSi dedaCems, _ mogklam, naWer-naWer agqni, Canglebze
dagkideb, bazarSi gagitan da iq gamogfen. movidnen, gnaxon, didma da pataram,
yvelam mogafurTxos. bozi Svilis gamzrdeli sxva ris Rirsia. unda aikuw-
daikuwos, qveyanam unda afurTxos. dedaCemi sacodav Cems das eca, su kedelze
axlevina Tavi, buwuwebi aacala. biWTan dainaxes gaCerebuli hai, hai, ramden-
ime wuTiT...
sastikad spetakuri TvaliT uyurebda, Turme, ediSeri mixeilisa da ver-
iko anjafariZis urTierTobas, iseT saalerso iarliyebs awebebda Tbili-
sis erT-erT umniSvenieres qals, kefas Tu moifxan RimiliT im sityvebis
gagonebisas.
im ambebs Soris, rac me momismenia batoni mixeilisagan, Tavisebur trium-
fad meCveneba. lado mesxiSvilis Teatraluri dasis Tbilisidan gorSi
gamgzavrebis ambavi. TxuTmeti wlisa viyavio, vsufliorobdio, _ ambobda
batoni mixeili, _ movida dasis sameurneo saqmeebis gamrige, gaefina deda-
887
Cems fiandazad, saqme ise warmoudgina, uWirda saqarTvelos uCemod da de-
daCemic motyda, gamiSva, Tanac sagzlad erTi didi vercxlis maneTianic mom-
cao. gamarjvebulis nabijebiT midioda dasis saqmeebis gamrige, mec mivdev-
di, rac Zali da Rone mqonda, da egre mivediT pirdapir sadgurSi. sadgurSi
sxvebi ukve matarebelSi isxdnen. matarebelSi brZandeboda TviT olimpie-
li, lado mesxiSvili. ijda, rogor ijda! Zvirfas xeljoxze xelebdawyo-
bili, ganaTebuli, gaganierebuli, STabeWdileba dagrCeboda, rom erTi ki
ara, ramdenime bankis patroni iyo. RvTaebasaviT Sehyurebdnen dasis qale-
bi da aqeT-iqidan sxvebic. batoni ladoc mudmivad grZnobda amas da didis
ambiT miixedavda, an moixedavda.
matarebeli daiZra. dasis saqmeebis gamrigem gverdze gamiyvana da miTxra:
dedaSenma rom maneTiani mogca, cota xniT unda masesxoo. CavalT gorSi da
iq dagibruneb sruliad da ukleblivo. amoviRe maneTiani da miveci. saqmee-
bis gamrige mcxeTis sadgurSi Cavida. maSinve ganTqmuli iyo mcxeTuri Rve-
zelebi, didebi, dabrawulebi, surnelovanebi, maSin iyo, Torem axla sadRaa?
amoitana erTi kvarti mukuzani da is Rvezlebi blomad. miarTva baton lados
da qalebs. batonma ladom gaikvirva, gaikvirves qalebmac, _ ratom wuxde-
bodiTo! ra Sewuxebaa, miirTviTo; batonma ladomac moxia patara qaRaldi,
is moaxvia Rvezels boloze da Seeqca Rirseulad, Tan mukuzanic aswia pata-
ra WiqiT, _ sikeTis iyos Cveni mgzavrobao. mec miboZes qalebma erTi Rveze-
li, me metic ar mindoda, didi iyo. sxvebmac Tqves sadRegrZeloebi. danayrd-
nen, dalamazdnen yvelani da ase dalamazebulebi CavediT gorSi.
goris sadgurSi etli dagvaxvedres. im etliT batoni lado da Cveni
qalbatonebi wabrZandnen. sanam TeatrSi mividodnen, gori Semoatares quCa-
quCa, _ dae, gorelebma TavianTi TvaliT dainaxon batoni lado da misi dasi,
maSin ufro xalisiT mobrZandebian TeatrSio. sadacaa gaxdeba rva saaTic.
xalxi ki TeatrTan ar Cans. erTi-ori gaubedavad Tu mieyuda zogi sad, zogi
sad. goreli maspinZlebi mainc guls ar itexen. Turme, matarebeli modioda
am dros dasavleTidan, goris mTeli sazogadoebriobebi mas xvdebodnen
sadgurSi. gaCerdeboda matarebeli, aRmoaCendnen vinmeni romelime megob-
rebs, nacnobebs, iyo ormxrivi Taflad dena. daiZreboda matarebeli da mTeli
is sazogadoebriobebic miaSurebdnen Teatrs.
zustad ase moxda, Teatri gaivso, gaiWeda. daiwyo speqtakli. grgvinavda
gaius grakxi _ lado mesxiSvili, namdvili RmerTi mimodioda adamianebis
winaSe. ingreoda taSiT Weri. Zalian Znelad, rom kvlav Seeswros romel-
ime msaxiobi aseT aRtacebul, maRmerTebel darbazs. Semosavalic kargi gvqon-
da, dasis saqmeebis gamriges mainc gadaaviwyda sesxad rom gamomarTva de-
888
daCemis mocemuli vercxlis maneTiani. batoni lado Zalian, Zalian daRl-
ili iyo.
ramdenjerme Caweres batoni mixeilis monaTxrobebi magnitofonze _
Riadac, faruladac. arcerTi ar gamovida srulyofili. es monaTxrobebi
haeric iyo, sadac batoni mixeili idga, dumilic iyo am haerSi, Tvalebi iyo,
au, ranairad metyveli Tvalebi, xelis ubralo moZraoba iyo, TiTebis erT-
maneTTan mitanac ki, da bolos xarxari...
saSinel dros mouxda cxovreba. sxvagvar yofaSi, vinc icis, rogor iqmne-
boda misi filmebi. man xom arsena marabdeli dainaxa warmoudgenel mSven-
ierebad. baRaSvili _ arsena maradiul monumentad darCeba qarTuli kinos
istoriaSi. me Sevbede erTxel baton mixeils, _ ra aris, ra daZonZili Coxa
acvia-meTqi arsenas. miyura, miyura da araferi miTxra.
_ iswavleTo! iswavleTo! _ sul amas SemogvCiCinebda jer kidev axalga-
zrdebs, _ mamakacur profesiebs daeufleT, gaxdiT eqimebi, metalurgebi, ar-
qiteqtorebi! „kinoSnikoba“ da aseTi rameebi mainc takimasxaraoba... samefo
karis takimasxara geubnebaT amaso.
bolo, Zalian dasamaxsovrebeli Sexvedra aseTi gvqonda. me movdiodi
sajaro biblioTekidan, batoni miSa gamovida kino „speqtaklidan“. raRac
filmi enaxa. rom movikiTxe, gadmoixara da yurSi CamCurCula, araraoba
yofila adamianio, Tanac Taviseburad Tqva es, Tavisi brazis gamomxatveli
sityvebiT. viRac xnieri qali modioda, dauZaxa. movida is qali. gamacno.
amano qalwulad daibera Tavi, Cveni xalxis sulieri amaRlebisaTvis kult-
trik... rogor gerqvaT, gogo? kulttrik, tr... qalma SeaCvena, _ rac maimuni
iyavi, isev im maimunad xar darCenili, miSao. _ ho, kulturtregeri... wamoiZa-
xa batonma mixeilma. qali gagvSorda. baton miSas manqana ucdida. Camijeqi,
me migiyvan ojaxSio. viuare, magram xeli momkida, ise Camsva. vatyobdi jdo-
ma uWirda, raRac simReris nakuwebs warmosTqvamda.
mimiyvanes kandelakis quCaze, daviwye xvewna, mudara, amobrZandiT-meTqi
CemTan, xaSmuri maqvs-meTqi. afreno, _ xeliT gaakeTa moZraoba, gadmovida
ki. isev Sevexvewe, meramdene sarTulze xaro. rom gaigo mexuTeze viyavi,
isev gaakeTa is moZraoba _ afreno. agikidebT, ise agiyvanT-meTqi. _ mere
rom salaparako gqondes, Wiaureli miTreviao, ara?! binddeboda...
_ viSo! SedarebiT kargi haeri ki yofila TqvenTano, _ Rrmad sunTqavda,
cas axeda, _ garkveuli zRvari unda hqondes adamians, rom igrZnob TavdaR-
marTi daiwyo, unda waxvide da moSorde am qveyanas. da moyva mwuTxe anek-
doti beber qalze da axalgazrda biWze. mere imRera, _ wuTisofeli ra aris,
agorebuli qva ariso... troleibusis gaCereba iyo iqve, maxloblad. Camod-
889
iodnen, Sehyurebdnen gaocebis RimiliT. is Tan mReroda, Tan TiTqos cekvis
ileTebsac akeTebda. Canda, nervebi dawyvetaze hqonda. uceb igrZno, rom
xalxi Semoxveoda. Slapa moixada, irgvliv Semoatara, _ koncerti damTavre-
buliao, Cajda manqanaSi da wavida. _ vin iyo? _ gadadioda kiTxvebi. me iq
ar vTqvi. mere, xalxi rom wavid-wamovida, mezobels vuTxari, _ mixeil Wiau-
reli iyo-meTqi. _ uho! _ amoiZaxa mezobelma da iqiT gaixeda, sadac batoni
mixeili idga. magram axla iq carieli quCaRa iyo.
male gardaicvala. me vici, ukve oficialurad qceuli misdami damokide-
buleba _ gaRizianebuli dumili. me mainc masSi vxedavdi uniWieres kacs,
balaxiviT upretenziod aRmocenebuls Cveni miwidan, mere wasuls gasaocar
yvavilad, mere naCeCqvs, mere kvlav sulis berviT movlils, kidev erTxel
naCeCqvs (Taviseburi mefe jurRmulSi!) da yovelive es namoqmedari iyo
epoqisa, romelmac milionobiT niWier kacs, Tundac sul cotaTi gamorCeuls
sxvebis fonze, ubralod mouspo sicocxle.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`mixeil javaxiSvilze~

Zvirfaso megobrebo!
Cexovze werda erTi kargi mwerali: Cexovi qveynierebaze yvelaze Cumad
metyveli mweraliao. mixeil javaxiSvilze rom vfiqrob, me sapirispiros
vambob. mixeil javaxiSvili erTi yvelaze xmamaRla metyveli mweralia, laRi
da xmamaRla metyveli. zogan igi yiJinobs da yviris kidec: „ _ hei, yaramane-
bo, gardanqeSanebo! miiw-moiwieT! modis Saduri! givi Saduri! givi Saduri,
wyurvilis xavsiT Semosili da baasis JiniT gamZvinvebuli“. „ _ ioldaS-
laar! yardaSlaar! _ yviris marTali abdulah, _ zmebo!... amxanagebo!.. abdu-
lah saxalia... abdulah ubraloa! abdulah marTali kasia! Cox, ioldaSebo!..
yardaSebo!.. madlobeli var, madlobeli! Cox saRol, Cox! salamaT, yardaSe-
bo! salamaT!.. da vin mosTvlis, ra adgilebis amowera ar SegviZlia kidev.
Tu vinmes magonebs mixeil javaxiSvili Tavisi Zlieri sunTqviT, silaR-
iT, temperamentiT _ magonebs rusTavels, mis xmebs: he RmerTo, erTo, Sen
Sehqmen saxe yovlisa tanisa, Sen damifare Zleva mec daTrgunvad me satansa
da sxva. magram ufro zusti iqneboda, Tu vit yodi _ javaxiSvilSi yiJinobs,
borgavs Cveni dauokebeli sisxli, romelmac brZolebiT, JletiT, daCoqe
biT da isev gmiruli wamodgomiT gamoiara aTeulobiT saukuneebi da mov-
ida Cvens dReebamde, dResac Zlieri, mouRleli da winmswrafi. midian, miy-
890
iJinoben javaxiSvilis wignebis gmirebi: arsena marabdeli, misi Zmad nafic-
ni, misi debi _ qalebi, xevsuri jurxa, xaTuTa, mususi, givi Saduri da sxvani.
misdeven: elizbari, ybaCa, usinaTlo Tina, kaiSauri da sxvebi, boRmiTa da
vnebiT datenilebi, sadacaa, rom unda ifeTqon. gzebi, xeebi, mTebi da lodebic
ki TiTqosda TrTian, TiTqos sadacaa isinic amoiReben xmebs, iRrialeben
TavianT saTqmels... magram javaxiSvili mainc prozaikosia, mTxrobelia, mis
nawarmoebebs iSviaTad gaigonebT xmamaRla warmoTqmuls, calkeul pasaJe-
bsac ki, aravin ambobs maT Tavyrilobebze lozungebad, arc sufrebis Sesa-
mkobelad. me isic ki meCveneba, Tu marTlac asea, zemoT rom yiJinaze da
xmamaRal metyvelebaze vlaparakob di, mwerlis nawerebis personaJebi yiJi-
noben da mZafrad warmoTqvamen TavianT saTqmels, TviTon mwerali ki Cu-
mad aris mimjdari, miyunWuli sadRac da iqidan iyureba cnobiswadiliT
aRsavse TvalebiT, _ ras akeTeben misi gmirebi, ras vakeTebT Cven. da Tu Cven
weliwadSi erTxel mainc vikribebiT aq, am miwaze, romelic uTuod yvelaze
pirvelad, yvelaze mkveTri JReradobiT Sevida mwerlis cnobierebaSi da
gahyva laitmotivad mTels mis SemoqmedebiT cxovrebas, Cveni Tavmoyra aq
aris Zaxili javaxiSvilis gasagonad, Cven masTan varT, igi CvenTan aris,
Cvens gulebSi, da iyvnen mSvidad misi _ wamebuli Zvlebi, rameTu Cven vfxi-
zlobT, Cven vibrZviT, Cven vicavT Cveni qveynis bedsa da sindiss. erTi ki
unda vTqvaT sinanuliT, _ wlebia gasuli, rac mwerlis Zeglis ageba gadavw-
yviteT TbilisSi da jerac ar agvisrulebia es gadawyvetileba, bevri ram
gvapatia didma mixeilma da es erTic gvapatios. saocari foriaqiani droa.
is mainc vicodeT, saiT aris Camiwebuli didi mixeilis tanjuli Zvlebi,
rom masTan saubrisas iqiT SevbrundeT da raki esac ar viciT, aqve CavZax-
oT misi bavSvobis miwas, _ madloba mTebo, velebo, wylebo, xeebi da balaxe-
bo, Tqven rom atareT igi, madloba adamianebs, romelTac aRzardes misi
diadi suli. aRorZineba, ganmtkiceba da bedniereba am umSvenieres mxares.
4.X.87
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6.

`mkacrad vkiTxoT sakuTar Tavsac~

me vilaparakeb sabavSvo mwerlobaze.


literaturis did ojaxSi am dargisaTvis gankuTvnil adgils, miuxeda-
vad Tavisi xasiaTis optimisturobisa, darbazis Soreuli kunWulis ieri
dahkravs da es marto CvenSi ar aris ase, arc mxolod amJamad.
891
ocdaaTiani wlebis dasawyisSi erT did TaTbirze, romelic TiTqmis
mTlianad sabavSvo mwerlobisadmi yofila miZRvnili, gamosula arkadi
gaidari _ SesaniSnavi vaJkaci da mwerali _ da uTqvams: me vicio, gava wlebi,
movlen axali Taobebi da es Cveni STamomavlebi uTuod ase ityvian Cvenze:
yofilano adre gagebuli, gamarjvebuli xalxi da im xalxs Tavi moukat-
unebia, viTomc raRac umniSvnelo saqmes _ sabavSvo literaturas mihkedlebia,
magram sinamdvileSi im xalxs wiTeldroSovani mtkice gvardia moumzade-
biao.
arkadi gaidaris am naTqvamSi aSkarad igrZnoba, siamayec. magram isic
igrZnoba, rom raRac gabatonebuli azri sabavSvo mwerlobas maSinac ar
Tvlida saerTo ojaxis mxrebSi gamarTul wevrad.
didebuli Svedi mwerali qali astrid lindgreni, avtori mTeli msof-
lios bavSvTa usayvarlesi wignebisa _ „saxuravis binadari karlsoni“, „gr-
Zelwinda pepi“ da sxva mravlisa, mwerali, romelic ukve orjer iqna ward-
genili nobelis premiis mosapoveblad, sul axlaxan iZulebuli gamxdara,
daewura TavSekavebuli, magram mainc guliswyromiT aRsavse werili _ „ra-
tom weren wignebs bavSvebisaTvis“. ai, ras wers igi am werilSi (citata
momaqvs SarSandeli „detskaia literaturas“ me-11 nomridan): „zogierTebi,
sxva mxriv TiTqosda mTlad normalurad moazrovne adamianebi, pirdapir
acxadeben: rad gvindao, ra saWiroa sagangebod bavSvebisaTvis wera, bavS-
vebma Tavidanve klasika unda ikiTxono“.
Cven, qarTvelebi, rodis iyo, rom vinmes CamovrCiT rameSi!
am ramdenime wlis winaT, ai, aq, am tribunaze, mwerlebis aseTive yrilobis
msvlelobisas, momxsenebelma, romelic sabavSvo literaturaze laparakob-
da, sityvasityviT Semdegi ganacxada (amonaweri momaqvs, „literaturul
saqarTveloSi“ dabeWdili teqstidan): „kargi nawarmoebi yvela asaks
ganekuTvneba. al. puSkinis „zamTris saRamo“, i. WavWavaZis „tyem moisxa fo-
Toli“, t. SevCenkos „anderZi“, ov. Tumanianis „anuSi“, nizamis „dedis datire-
ba“ da TviT SoTas ukvdavi „vefxistyaosani“ gana zemoTqmulis dadasture-
ba ar aris? vina sTqva, rom sabavSvo da saymawvilo ar aris galaktionis
„nikorwminda“, m. maWavarianis _ „sulxan-saba“, r. margianis „mirangula“, oTar
WilaZis „Tako da zaza“... da TiTqmis yvela gamorCeuli leqsi ase Tu ise
cnobili qarTveli poetebisao. leqsebis qvemoT ki sagangebod imsjela,
rogorc sanimuSo sabavSvo nawarmoebze, nodar dumbaZis „didroze“, romelic,
albaT, gaxsovT, ase iwyeba: „sxvam rom Cinmendlebi Camoitana ruseT-iaponi-
is omidan, edemika veSapiZem port-arturidan mamali aTaSangi Camoitana.
misi da dafino afxazavas tvingawyalebul nayofs didro daarqva da, viTom
892
aq araferi, ise aaTrevia Tavi oTx mutruks koncxoulis sasaflaoze“. es
moTxroba yvela Cvengans uyvars, magram ara sabavSvoobis gamo... darbazma
oratori mainc taSiT daajildova.
es tribunidan! tribunis iqiT xom yovelgvari moridebis gareSe ismis _
sabavSvo mwerloba namdvil literaturaSi xelmocarul uniWoTa TavSesa-
fariao. iyo kuriozuli viTarebac, _ sabavSvo literaturis, patarebis wigneb-
is gamomcemlobas swored „sabavSvoobis“ yvelaze mZafri armcnobi ganagebda
wlebis ganmavlobaSi.
ra Tqma unda, warmoebs SinabrZola am literator-hegemonistTa winaaRm-
deg, magram, samwuxarod, umTavresad mxolod isini ibrZvian, romlebic Tvi-
Ton muSaoben sabavSvo mwerlobaSi da literator _ hegemonistTa TvalSi
namdvil mwerlobaSi xelmocarul uniWoebad Canan. TviT astrid lindgrenic
ki, roca xmas imaRlebs sabavSvo mwerlobis dasacavad, TiTqosda marto
Tavis Tavs ar endoba da ufro sando avtoritetis mqone mwerals alapar-
akebs. es aris isaak singeri, ukve nobelis premiis laureati, romelic Tur-
me didebisTvisac brwyinvaled wers da patarebisTvisac.
ai, ras ambobs singeri (es citatac lindgrenis zemoTnaxsenebi weril-
idan momaqvs): „xuTasamde mizezi mainc aris, ratom daviwye wera bevSvebi-
saTvis, magram Tqvens dros davzogav da mxolod ramdenimes vityvi“.
imitomo:
„bavSvebi rom TavianT wignebs kiTxuloben, da ara recenziebs am wignebze.
ainunSi rom ar mosdiT, kritikosebi ras laparakoben.
fsiqologia rom ar ainteresebT.
sociologias rom ver itanen.
Tavs rom ar imtvreven, gaigon kafka da „fineganis aRapi“.
Zveleburadve rom sjeraT saidumloebebisa, ojaxisa, angelozebisa, eS-
makebisa, kudianebisa, gnomebisa, logikisa, sinaTlisa, punqtuaciisa da sxva
aseTi Zvelmoduri gamonagonebisa.
bavSvebs warmtaci ambebi rom uyvarT da ara sqolioebi, komentarebi.
wigni Tu mosawyenia, aSkarad rom amTqnareben da ara rcxveniaT, ar ufrTx-
ildebian mwerlis avtoritetsac.
isini ar elian, rom maTi sayvareli mwerali mxsnelad moevlineba ka-
cobriobas“.
uTuod yvela igrZnobs, rom aq, am naubarSi, bevri ram aris Tanamedrove
dasavluri azrovnebisaTvis damaxasiaTebeli, mkveTrad subieqturi, para-
doqsulic, magram ucilobelia isic, esaa mZafri galaSqreba literator-
hegemonistTa winaaRmdeg, ese igi gulwrfeli RaRadisi _ vaswavloT bavS-
893
vebs bevri da bevri, vaswavloT Tundac dedis saSodanve (ukve es azric aqvs
mecnierebas, da albaT, amazec Tanaxma iqneba singeri), magram vaswavloT im-
gvarad, rom ar wavarTvaT adamianuri arsebobis uZvirfasesi monakveTi _
bavSvoba, bavSvobis wlebi, dReebic ki, radgan bavSvobis erTi dRe xSirad
mTel weliwadad Cans droTa svlis kibidan. ar wavarTvaT miamitoba, bune-
brivoba, TavisTavadoba. samyarosTan umSvenieresi TvalebiT Segebebis un-
ari. ar wavarTvaT ucnaurobac... Tundac ai, amgvari:
amas winaT moskovSi, specialistebma, mozard mkiTxvela interesebs rom
ikvleven, moswavleebs dauriges anketebi. anketaSi sxvaTa Soris, erTi ase-
Ti kiTxvac iyo, _ romel saukuneSi isurvebdiT gadasvlas, egreT wodebuli
drois manqana rom gqondeTo. bevri Zalian saintereso pasuxi iqna miRebu-
li, magram maT Soris mainc gamoirCa erTi. meoTxeklaseli gogona werda:
me wakiTxuli maqvs ianis „baTu“, da minda, im epoqaSi vcxovrobde, roca mon-
gol-TaTarTa Semosevebi iyo. me minda, axlos mivsuliyavi maT daRlil
cxenebTan da moferebiT damesva kiserze xelio.
ra aris, ra natvraa es? civi gonebisaTvis ugunuri, magram am gogonas
patara gulisTvis iqneb ufro mniSvnelovani ram, vidre mTeli Tve, gatare-
buli feSenebelur sanatoriumSi. Cven aSkarad vxedavT, magram jer kidev
ar viciT, ras niSnavs patara bavSvis cxovelebisaken gawvdili xeli, ris
gadmosvlas moelis bavSvi cxovelis sxeulidan Tavis sxeulSi, roca igi
mgliskenac mZlavrad miiwevs, Cven ki SeSfoTebulni veweviT ukan.
sabavSvo mwerloba amgvari ufaqizesi movlenebis fiqsacias, gagebas da
mere bavSvTa aRzrdis saqmeSi gamoyenebas cdilobs, da es uniWobis sar-
bielobas ar niSnavs. genialurad ganmartavs didi vaJa-fSavela: „nuravis
hgonia, advili iyos sabavSvo leqsis da moTxrobis dawera, yvelaze Zneli
swored esaa, da Tu ara RvTiuri niWiT mironcxebuls suliT mdidars, rac
erTgvarad 5-6 wlis bavSvs uaxloebs 40 wlis adamians, ar SeuZlian gaxdes
sabavSvo mwerali“. da ra samwuxaroa, rom roca es naTqvami moaqvT. umetes
SemTxvevaSi amoiweren „RvTiuri niWiT mironcxebul suliT mdidars“ da
gamotoveben xolme swored mTavars, genialur miniSnebas _ niWiereba da
sulieri simdidre erTgvarad 5-6 wlis bavSvs rom uaxloebs 40 wlis ad-
amianso. da kidev uaresi, roca zogierTi keTili diasaxlisi, gareT gaxed-
vis sababiT, bavSvebisaTvis iwyebs weras da imedovnebs, rom saamisod mx-
olod 5-6 wlis bavSvis azrovnebaa sakmarisi.
meoce saukunis boloa, CaxCaxa eleqtronikis epoqa, da ukve droa, liter-
ator-hegemonistebma moixsnan „magiurobis“ daZvelebuli muqi saTvaleebi,
cota Seelivnen adrindel impozanturobas, cota moubralovdnen, cotac Caix-
894
aron muxlebSi, _ dablac uamravi ram aris saintereso, _ Torem es ciur
RrublebSi TavSerguloba cud gavlenas axdens sustebze (aseTi sustebi ki
blomad arian yvelgan). ra TvalsazrisiT? CamoTvlas ar daviwyeb, mxolod
erTs vityvi, yvelasaTvis TvalnaTlivs, usiamod gamaRizianebels: Savydi-
ani tomebis motrfiale literator-hegemonistebis gavleniT sustebi „bra-
Suras“ uwodeben merab elioziSvilis „didedebs da SviliSvilebs“, TviT
vaJa-fSavelas „Svlis nukris naambobsac“, da didad ar icxeleben Tavs, „es
„braSurebi“ rogor moevlinebian qveyanas, ra qaRaldiT, ra naxatebiT, ra
ydiT, tiraJiT, anda, saerTod, moevlinebian Tu ara qveyanas.
meoce saukunis boloa _ gulubryvilo keTili disaxlisebi kidev CauR-
rmavdnen zemoTnaxseneb Savydian tomebs.
zurgi SevubrunoT calkeul ubirT, uniWoebs, da ara mTel literatu-
rul dargs! sxva ara iyos ra, sabavSvo literatura, xniT yvelaze umcrosia
sxva dargTa Soris... umcrosebs ki meti moferebis miRebis ufleba mimadla
RmerTma.
Cven bevrni varT. marto Cveni kavSiri aerTianebs ormocze met sabavS-
vo mwerals. qveyanac Cvens gverdiT dgas. Cvens nawarmoebebs beWdavs ori
sagangebo Jurnali „dila“ da „pioneri“ maTi mudmivi damatebebi, erTi gazeTi
_ „norCi lenineli“, gvaqvs Teoriuli xasiaTis almanaxic _ „jejili“. ga-
momcemloba „nakadulma“ marto ukanasknel 5 weliwadSi 712 wigni dabeWda
mozardebisaTvis. am wignebSi didia qarTveli mwerlebis wili, Cveni res-
publikis xelmZRvaneloba gamorCeviT iRvwis sabavSvo wignis yovelgvari
donis asamaRleblad, albaT, ukve yvelas mogexsenebaT, SarSan gamomcemlo-
ba „nakadulis“ saSualo honorari (erT saaRricxvo formaze) 333 maneTidan
gaizarda 485 maneTamde. gadawyvetilia, „nakadulisTvisve“ aSendes mTeli
sasaxle pionerul qalaq „mziurSi“, gaizarda feradi beWdvisaTvis gamoyo-
fili maRalxarisxovani qaRaldis fondi, dawesda mweralTa kavSiris sa-
gangebo premiac _ Sio mRvimelis saxelobisa, rac TavisTavad metyvelebs,
vis eniWeba igi. warmoebs mudmivi brZola _ rom Cvens mier gamocemuli
wignebis poligrafiuli done koSmarulad ar CamorCebodes Tanamedrove-
obis moTxovnilebebs, rom 20 aTas calad gamocemuli sabavSvo wigni ar
yofnis marto Tbilisel bavSvebsac ki (aseTia umTavresad qarTvel sabavS-
vo mweralTa wignebis umaRlesi tiraJi, da gaugebaria, ratom? ras fiqrobs
amaze Cveni gamsaxkomi da saqwigni, roca didebisaTvis as-asiaTasebad ibe-
Wdeba veeba tomebi (vcdilobT, rom win aRvudgeT TviTnebobas sagamomcem-
loa saqmeSi, vinc jers aweseben, pirvelni TviTon nu yofen xels Taflian
jamSi... magram, vaRiaroT, mTavari mainc es ar aris. rogorc es partiis
895
XXVII yrilobazec iTqva, SemoqmedebiTi kavSirebis saqmianobis „mTavari
Sedegi ganizomeba ara rezoluciebiT da sxdomebiT, aramed niWieri, origi-
naluri, sazogadoebisaTvis saWiro wignebiT, filmebiT, speqtaklebiT, suraTe-
biT da musikaluri nawarmoebebiT“. Cven amas CavufiqrdeT upirvelesad _
aba, ras vwerT, rogor vwerT! am mxriv ki _ Cveul gamoTqmas vixmar _ garkveu-
li warmatebebi gvaqvs poeziaSic, prozaSic, dramaturgiaSic (Cven namdvilad
gvyavs bavSvebis sayvareli poetebi, mwerlebi, _ nu CamomaTvlevinebT maT, _
namdvili siamovneba maT gverdiT muSaoba kavSiris seqciaSi, bavSvebTan
Sexvedrisas, egreT wodebul Ria gakveTilebzec: bevri Cveni wigni gascda
respublikis farglebs (zogi kavSiris farglebsac), magram Tu mkacrad vkiTx-
avT Tavs, namdvilad gvaqvs ufleba mkerdis gamobervisa da xmis daboxebisa,
damaeWvebs Tamami pasuxi, _ „diax!“ ase rom ar iyos, mainc meti mogveTxoveba.
da gvTxoven kidec didebic, patarebic. patarebic ki garkveuli donidan, da
es ar aris gasakvirveli. maTTvisac arsebobs saerTo, msoflio literatu-
ra da, rac mTavaria, gverdiT hyavT adrindelTaTvis sruliad ucxo, fenom-
enaluri aRmzrdeli _ televizori...
ai, es aris mTavari. am poziciebze gvaqvs yvelaze didi sabrZolveli, _
Cveni nawerebi gulgrilad ar miatovos bavSvebma, roca Tavisken ewevian
sxvaTa mier ukeTesad Seqmnili wignebi da televizori _ televizori metad
macduri ZaliT.
Cven bevri da bevri unda vimuSaoT. nu gvatyuebs sabavSvo nawarmoebTa
garegnuli simartive, nu vimeorebT erTmaneTs (rac ase moxSirda ufro
sapataro leqsebSi), nu vakeTebT ukve Tqmulis iol variaciebs, nu viyenebT
nurc sakuTar da, miT ufro _ sxvaTa mier Seqmnil Targebs. nuravin daisax-
avs etalonad sakuTar saamqroseul miRwevebs. viyuroT farTod: gamudme-
biT vimuSaoT sakuTar Tavze, gamudmebiT SevigrZnoT da viswavloT, Torem...
erTxelac gavimeoreb _ meoce saukunis boloa, didTaviani bavSvebis era.
am bavSvebs adrindel bavSvebTan SedarebiT uTuod uWirT gulisa da ner-
vuli sistemebis mxriv, magram gonebiT... tyuilad ar dadis erTi Tanamed-
rove, metad sayuradRebo Tqmuleba: fotografi bavSvs suraTs uRebda da
Zveleburad iZaxda, _ aba, Citi, Citi gamofrindeba axlao! da bavSvma rom
uTxra: _ biZia, obieqtivi dagrCaT gasasworebelio!
arc erT mwerals ar vusurveb im fotografis dReSi Cavardnas!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`modidan gamosuli poeti~


896
oTaxSi erTi wignebis karada da oTxi saweri magida idga. sam magidas-
ran axalgazrda qalebi isxdnen (ase, ocdaaTidan ormoc wlamde) erTTan _
Sua xans gadacilebuli, absoluturad meloti mamakaci. mamakacs ruxi pi-
jakis saxeloebze Savi satinis samklavurebi wamoecva, magidaze metismetad
daxriliyo da uxazo qawaldze wvrili lamazi xeliT raRacas werda.
qalebidan _ erTi (davarqvaT mas saTvaliani) im dReebSi qalaqs modebul
samwuxaro ambavs yveboda, orni usmendnen da Tan mzesumziras aknawunebd-
nen. mzesumziras saTvalianic geaxlebodaT, oRond is marcvlebs frCxilebiT
texda. is orni ki _ cera da saCvenebeli TiTiT moxdenilad miitandnen
iasamnisfrad SeRebil tuCebTan, daadgamdnen TeTr wina kbilebs, ramden-
jerme nazad Seatokebdnen tuCebs da ybebs. CenCos sadRac magidis ujraSi
Cafenil qaRaldxe dayridnen da axal'marcvals moimarjvebdnen. maT win
fanqriT aqa-iq nasworebi xelnawerebi iyo gaSlili, magidis boloebze ki
leqsikonebi da gatenili saqaRaldeebi ewyo. saTvalianis magidis erT
boloze minis oTxkuTxi qilac idga, romelSic Wreli kenWebi eyara da pawaw-
ina gupia Tevzebi dacuravdnen grZeli boloebis zanti qneviT. Ria fanjri-
dan naSuadRevs CayuCebuli didi qalaqis butbuti Semodioda. saTvaliani
qali yoveli sityvis dagemovnebiT laparakobda:
_ xom warmogidgeniaT gogos ambavi! mainc misula miliciaSi da ganucx-
adebia. im xepreebma Turme dacinva dauwyes, arc Sen iqnebi mama abramis
batkanio. maSin amdgara da dawvrilebiT miuweria yvelaferi ministrisTvis,
milicielebzec; daurekia ministrs, ra ambavSi xarT mand Tqveno. amtydara
facifuci, dauWeriaT is biWi, magram, rogorc xdeba datrialebulan naTesav-
ebi, aqeT fulebi, iqiT nacnoboba da mouwerinebiaT xeli...
oTaxis kari gaiRo, qalebma swrafad mimales mzesumziris narCenebi da
xelnawerebs Caukirkitdnen. karTan gaCerebulma sustma qera qaliSvilma
moridebiT gaiRima da misalmebis niSnad Tavi ramdenjerme daaqnia. Tavi
aswies da daiqnies qalebmac, mamakacmac. mere ori qali da mamakaci TavianT
saqmes CauRrmavdnen, saTvaliani ki, welSi gamarTuli, gabrwyinebuli saxiT
Sexvda qaliSvils. qaliSvilma uxerxuli nabijiT gamoiara is manZili, rac
kars saTvaliani qalis magidas aSorebda, Savi tyavis patara CanTa orive
xeliT daiWira win, gaCerda Tavi odnav gverdze gadaxara da isev gaeRima.
Zalian ubralod ecva: ruxi Salis qvedatani, Savi iaffasiani svitri da
TiTqos gaubedavi xeliT cxvirmomrgvalebuli, naxevrad dabalqusliani
Savi laqis fexsacmelebi. swori Tma daudevrad hqonda daxveuli kefaze,
gulze vercxlis patara, daxuruli medalioni ekida, saTvalianma qalma gver-
897
dze mdgari Tavisufali skami miuwia da sTxova, damjdariyo. qaliSvilma
skami gaaswora, Seecada mamakacisTvis zurgi ar Seeqcia, moibodiSa kidec
(magram mamakacs araferi gaugia) dajda, CanTa muxlebze daido da xelebi
zed daawyo. xelebi gamxdari hqonda, wvrili, moyviTalo ferisa. marcxena
xelis Sua TiTze sakmaod msxvili, Zveleburi koplebiani vercxlis beWedi
ekeTa. profiliT ufro metad gamoCnda misi sisuste _ patara, mTrTolavnes-
toebiani cxviri, SigniT Sezneqili loyebi. Zalian sworad ijda, mkerdi mainc
TiTqmis ar etyoboda. rac etyoboda, isic uTuod sqeli biusthalteris wy-
aloba iyo. xo, Rimilis dros tuCebi odnav marcxniv eqceoda da im boloze
mkveTrad moRunuli ori naoWi uCndeboda.
saTvalianma qalma ujridan TeTri saqaRalde amoiRo, win daido, gaxsna
da daSaqruli xmiT daiwyo:
_ wavikiTxeT Tqveni leqsebi. Tqven TiTqmis SesaniSnavad flobT leq-
sis weris teqnikas. getyobaT, rom icnobT Tanamedrove evropul poezias,
gaqvT smena, gaqvT sakmaod mdidari leqsika, gaqvT saxeebi... ai, magaliTad, _
saTvalianma qalma ramdenime furceli gadaSala da erT adgilas gverdze
fanqarCamosmuli strofi amoikiTxa: „me, mdedri, ZuZus movawoveb TviTeul
varskvlavs“. _ es momwons. momwons agreTve: „kivils astexen sacaa qvebi“.
esec kargia ai, rom werT: „davnawildebi.. da, xo nakadulebad movedebi gad-
amwvar velebs“. esac: „gamSrali bagis tragedias ar uCans bolo“... Tqven
qmniT burusian, sasiamovno poetur mozaikebs, magram Tqven... _ aq saTval-
iani qali saTnoebis maqsimumis gamomJRavnebas Seecada, _ Tqveni leqsebi
TiTqmis mTlianad piradulia, mxolod sakuTar, subieqturi gancdebidan
amodixarT. naklebad uwevT angariSs, ainteresebs Tu ara sazogadoebas is,
rac Tqven migaCniaT sainteresod. ubralod, sxvebsac axasiaTebs Tu ara is,
rac TqvenTvis organulia. Tqveni leqsebi ar pasuxobs eris, qveynis saWir-
boroto sakiTxebs, Tqveni saalbomo ganwyobilebani...
qaliSvili wamodga, CanTa skamze dado, orive xeliT gadaswvda saqaRaldes
da akankalebuli TiTebiT Sekra zonarebi. mere saqaRalde iRliaSi am-
oido, CanTa aiRo da mTlad gafiTrebulma mkacrad Tqva:
_ me vwer imaze, rasac yvelaze kargad vicnob yvelaze kargad ki Cems
Tavs vicnob.
mibrunda da wavida.
saTvaliani qali gawiTlebuli iyo da kalams awvalebda. Tavi aswies
da erTmaneTs gadaxedes sxva redaqtorebmac.
mere saTvalianma qalma Tqva:
_ Tavxedi.
898
meore qalma daumata:
_ uyureb Sen magas!
mesame qalma daasrula:
_ ras hgavs, rames mainc hgavdes.
mamakaci ki adga, samklaveebi moiZro, jibidan papirosi amoiRo da xveleb-
xvelebiT gareT gavida. gareT, derefanSi qaliSvili gaCerebuliyo da mux-
lze dadebul saqaRaldes asworebda. gaaswora da wavida. mamakaci wamoewia
da gverdidan SehRima. uRimoda da papiross nel-nela usresda Tavs. qaliS-
vili SemkrTali SeCerda.
_ Tqven SesaniSnavi poeti xarT, _ uTxra mamakacma. _ gadaWarbebuli ar
iqneba, Tu vityvi, didi poetic. mec kargi poeti var, amjerad modidan gamosu-
li, da ras girCevT, iciT? Sin rom mixvalT, Tma SeiRebeT. iRebeT xan Savad,
xan wiTlad... yvelaze ukeTesia, Tu mwvaned SeiRebavT, an kbils amoiRebT. es
Zalian kargad moqmedebs poeturi bunebis adamianebze. me rogorc xedavT,
Tma veRar mSvelis. SexedeT, mamakacma foladis kbilebis mTeli wyeba gamo-
aCina, _ me kbilebs viglej xolme, moviglej da Cavisvam, moviglej da Cacis-
vam... qaliSvils nel-nela gaeRima da mere aseve nela gadmougorda lamazi
Tvalebidan cremlis ori kurcxali.
_ Tqven kargi xarT, _ Tqva man TiTqos TavisTvis.
mamakaci mibrunda, asanTs gahkra da, gegonebodaT qari uberavso, daxril-
ma, mxrebSi TavCargulma moukida papiross.
derefanSi Rrma amosunTqvis Semdeg gamefebuli sicarielis ganwyobileba
sufevda.
`ciskari~ #3, 1970, gamomcemloba palitra L, 2012, t.3.

`moTqma Zveli qarTuli xilisa gamo~


( samagido rveulebidan)

mas Semdeg, rac bebruli gulmodginebiT moviareT Cveni venaxebi _ yo-


rianebi, fokebi, zeviTvenaxebi, korZianebi, _ ori buzRuna beberi vsxedvarT
xevis piras, kldis qimze, da movTqvamT ucremlod, magram gulmduRared:
_ TuraSauli... sadRaa qarTuli vaSlebis gvirgvinosani, bavSvebis sana-
treli loyebRaJRaJa, rbili, wvniani TuraSauli! an yinula sadRaa, did-didebi,
cota mogrZoni, isic wiTlebi, guli rom marTlac yinuliviT hqondaT, gam-
Wirvale, tkbili, TafliviT. Jangura sadaa, mas raRa daemarTa, im Seuxedavs,
marTlac Jangisfers, gemoTi ganumeorebels. an xurda vaSls raRa RmerTi
899
gauwyra, zRvad rom icoda dayra, aravin rom ar gviSlida im vaSlebiT jibee-
bis gatenas, „kapliviT“ gemo rom hqondaT! xomardulebi? adreuli yviTeli
xomardulebi raRa miwaSi CaZvrnen?!
msxlebi?! limona msxali vin gaaqro, sicxiani avadmyofis gulis mpovne-
li, naRvinevTa mxsnelic! vin gaaqro kalos msxali anda iazluxi, naTlism-
cemloba dRes rom yviTlad daamSvenebda sufras! ra dReSi arian qarTuli
gulabebi, gadaWames Savma xalebma da eg aris! ram daabeCava namdvili xe-
WeWurebic! afsus! TrTvildadebuli foTlebis qveS rom iyvnen CayuCebulni
_ yviTlebi, cota magrebi, magram tkbilebi, tkbilebi! kunwula pantebs raRa
daemarTaT, muxebiviT didebs?!
yvelaze metad mainc atmebi Semogvwyrnen, TviTonve rom avsebdnen Cvens
venaxebs. ferad-feradad rom iyvnen gadagragnilebi, qveS gavla rom gvi-
Wirda, aRar vicodiT, fexi sad Cagvedga, kaloebiviT rom hqondaT dagebuli
nayofi! afsus, atlasiviT sufTa, loyebaalisfrebulo sapobebo! bebiebis six-
arulebo, Tanac mtanjvelno, weli rom stkiodaT Tqveni CirviT. afsus, zamTar-
Si kidobanidan amoTreulo surnelovano atmis Ciro! afsus, yviTelo atme-
bo, afsus, wiTlebo, RvinisferSereulno! sada xarT, msxvil-msxvilo, TeTro
saxravebo! an Tqvena, xaverdovano mkaTaTvis atmebo. Tan cota „maraxoSe-
bo“, Tan mdidrulad tkbilebo! an Tqvena, leRvatamebo, an vaSlatamav, titve-
la atamsac rom geZaxdiT... sada xarT, mTlad gviana yviTlebo, dido Zirebo,
venaxebis dakrefis Semdeg rom gvixarebdiT guls. sada xarT, badaxSovano
msxvilo gorulebo!
qliavebs raRa daemarTaT! sadRaa msxvili TeTri qliavi, Tafli, Tafli!
an Savi WanWuri! an namdvili papisxili!
nuTu samudamod waxvediT da aRar dabrundebiT, Cveni mama-papis gamzr-
delebo! nuTu egre uomrad dauTmeT Tqveni adgilebi ucxoobidan mosulebs:
kalvilebs, ranetebs, antonovurebs, Safranebs, semirenkoebs! aleqsandrul
msxlebs, viliamsebs! senJermenebs, Jozefinebs! atmebo, mSobliuro, keTilo
atmebo, _ tyemlis saZireebze damynobil daberilebs! Cvenc xom ar wamovi-
deT, sadac Tqven waxvediT? sada xarT, sad!
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`momnusxvelni~

wina dRes mesazRvreebTan wagviyvanes tian-Sanis mTebSi. iq bevri ram


iyo uCveulo, Cinelebis gavleniT dakanonebuli. pirveli _ Cvens danaxvaze
900
gajgimuli da gaqvavebuli jariskacebi. meore _ nawilis droSasTan md-
gari avtomatiani mcveli, romelsac araferi etyoboda suldgmulobisa;
videqiT, velodiT, iqneba wamwamebi mainc Seetovebina, magram amaod. darbazi
kidev, maTi mkacri darbazi, savse iyo sul sxvadasxvanairi saxis jariskace-
biT, sxvadasxvanairad ubrwyinavdaT Tvalebi, kbilebi, sxvadasxvanairad
ukravdnen taSs. aseTi mravalsaxovani Zalac efeqturia, Turme, Cinelebi-
sTvis omSi. es pirdapir gviTxra sasazRvro punqtis ufrosma _ somexma
podpolkovnikma garnikis Zem. man, am garnikis Zem, tanasxletilma, daZabul-
ma yovelmxriv, Segviyvana Tavis kabinetSi, gaCerda zonis reliefur rukasTan
da avtomaturi manerebiT, avtomaturad mozomili frazebiT gagvacno: _ ai,
xeoba, sadac Cvenebi awarmoeben gaTxrebs, ukve dasafaric aRar aris araferi.
es aris uZvirfasesi miwa. xSiria SemTxvevebi, TiTo TviTmclelidan xuTi
kilogrami oqro rom gvrCeba miwis garecxvis Semdeg. rogori Tvalebi
iqneba CaSterebuli Cinelebisa am xeobaSi, mixvdebiT. ai, aq, am mTebis wvere-
bze Cinelebs amohyavT saqoneli. arian giJi mwyemsebi, aTroben aqaur xarebs,
iakebs, gagiJebuli xari gadmodis mTaze, mas mosdevs kudze CabRauWebuli
Cineli gaSiSvlebuli daniT, Cven ar vklavT arc xars, arc Cinels. raRac
mistikuri CaTqmebi gvaqvs imaTac, Cvenc. didi-didi ZaRli mivusioT, isic
erTi. mibrundeba xari da gahyveba daniani Cinelic. Cven aq sul gamozomi-
lad vsunTqavT, Cven aq sul kibernetikuli sizustiT vakeTebT yvelafers.
sxvanairad ar SegviZlia, CineTi uzarmazaria, uzarmazar mters unda vxedav-
deT wertilebis saxiT, ho, sul wertilebis saxiT... daRlisa araferi etyo-
boda gaWaRaravebul podpolkovniks...
wagviyvanes, saWmeli gvaWames jariskacebis sasadiloSi. dagvalevines as-
asi gramic. mainc ar gvtovebda daZabuloba, romelic marto Cinelebis
gamoCenisas ar iCens Turme Tavs. podpolkovnikma garnikis Zem as-asi gramic
SesTavaza, visac ki SeeZlo. podpolkovniki Cvennairi gaxda, icinoda da ras
iZaxda, iciT, is avtomati _ mTavari mainc bedia, bedia am qveyanaze, vin dagidgeba
gverdiT, vis xvdebi pirispir, vis uRimi, vin SemogRimis Sen. arian momnusx-
velebi, zarbaznis tyvia ver daaklebs verafers...
me es Cvennairi morbileba meore Wiqas davabrale, qvemodan SevRimodiT
podpolkovniks...
im Rames qalaqSi dagvabrunes. diliT avtobusSi Cagvsxes, aeroportSi
wagviyvanes, bileTebi mogvces, magram bodiSi mogvixades, reisi araoficial-
uria, adgilebi ar aris danomrili. samSoblosaken SemobrunebulisTvis
ra mniSvneloba unda hqonoda saaTnaxevri an frenas daunomravi adgilebiT!
Cven xom SegviSves TviTmfrinavSi, amoiyvanes turistebic. isinic daunom
901
ravi bileTebiT iyvnen, isinic xmauriT sxdebodnen, vin sad axerxebda, iq.
me marto vijeqi. movida CemTan metad eleganturi garegnobis qaliS-
vili, ufro _ qali. ufleba iTxova, davjdebi Tqvens gverdiT. vin dauWerda
aseT qals adgils. dabrZanda, dabrZanda raRac sicilSi, eSmakur gamoxed-
vebSi. ecineboda Cems mezobel qalsac. TviTmfrinavi afrinda, TiTo-orola
sityvebiT gavarkvieT, vin viyaviT da sad mivfrinavdiT axla. qals erqva
dina, uTuod zRvaze hqonda mokidebuli mze _ Txels, kargad Camosxmuls,
lamazad daSvebuli wablisferi TmiT, lamazi wiTeli tuCebiT, raRacas miyve-
boda siciliT, SigadaSig ukan gaxedviT, ukanac sicilSi xvevdnen raRac naTq-
vamebs. magram me misi naTqvamidan veraferi gavige. gareT mTebi Canda _ es
cis mTebi. me iluminatorTan davuTme adgili. qali metad kmayofili dar-
Ca. uyurebda nislian, daTovlil cis mTebs da aRtacebiT amoiZaxebda xolme:
_ aax! oox! xandaxan urtyamda taSsac.
ase vifrineT taSkentamde. rom dajda TviTmfrinavi, wamoiSalnen mgza-
vrebi, movidnen, Semoexvivnen dinas. dina amjeradac jibrianad kmayofili
gamoiyureboda, madloba gadamixada kargi TanamgzavrobisaTvis, madlobas
mixdidnen misi jgufis wevrebic, da is iyo mivuaxlovdiT traps, germaneleb-
is rusma gidma qalma Rimil-RimiliT miTxra: _ magaT, mag germanelebs erTi
rwmena aqvT, visac eg dina miujdeba, lamazi, momxibvleli, uTuod raRac usia-
movneba Sexvdeba. amitom eridebian TviTon, amitom ecinebodaT, Tqven rom
mogijdaT da Tqven rom sixaruliT miiReT igi. me gaviiole: _ Cemze ar
moqmedebs Savi katis gadarbena win, kurdRlis Semofereba, mwiTuris kocna
da egeTebi. me egeni ar mwams...
aeroportSi uamravi ram iyideboda, sul ferad feradebi. dinam iyida
Suaaziuri didvardebiani usaxeloebo Txeli Semosacmeli, Caicva iqve, Semoi-
Wira Savi brtyeli qamari, da TiTqos ufro gamaRlebuli, maRlidan dasc-
qeroda yvelas. me vTxove gids: _ xom SeiZleboda, rom isa da dina sul
ramdenime wuTiT Semomyolodnen restoranSi. arao, Cven axla mivdivarT
Zalian oficialur Sexvedrazeo, dina yvelgan figuraa, kargi... Cemi survili
ki gadasca dinas. dinam, kidev ufro gamaRlebulma, damiqnia xeli, haerovani
kocnac miZRvna suyvelas Tvalwin. germanelebi icinodnen, maT me daRupul
arsebad mivaCndi ukve.
mec Cemeburad vijgimebodi, movkide xeli erT quTaisel poets, SevediT
sastumros restoranSi, davidgiT koniaki. raRac atacebiT gamomdioda sma.
aSkarad SevTveriT oriveni. droze SevikaveT Tavi. sastumros nomerSi
asulebma, zeimurad avwieT xelebi. Sevvardi saabazanoSi, movuSvi wyali, san-
axevrod avavse navi, mere _ Sevudeqi TqrialiT momaval wyals. iq cuds ras
902
vigrZnobdi, gancxromas veZleodi navSi, mere wyali gavuSvi, gavmSraldi,
loginSi Cavweqi. loginSi iwva quTaiseli poetic. uceb momeria Zili, ma-
gram ar iqneboda gasuli 15-20 wuTi, rom guli gamiCerda. jer vikavebdi
Tavs, mere viyvire: _ guli gamiCerda! eqimi Cqara! quTaiseli derefanSi ga-
varda. gaaRo kari, gamoCnda TeTrxalaTiani, TeTrCaCiani medicinis... meti
aRar maxsovs. sadRac miveqanebodi, Zirs, meweodnen, miWerdnen. saavadmyofo-
Si, reanimaciis ganyofilebaSi, monitorTan movedi gons. Tvalis gaxela jer
Zalian miWirda, mere gavaxile. aTasnairma meqanizmebma, Cemsken rom iyvnen
moCerebulebi, Rimili momgvares. gaixara, awiTlebuli wamodga Cems win
mjdari ufrosi eqTani _ madloba RmerTs! madloba, dedao mariam! ramdeni
nemsi gagikeTeT! araviTar SemTxvevaSi ar SeiZleba TqvenTvis sma. me isev
davxuWe Tvalebi.
me dina gamaxsenda, es mere, xelebi rom gamiTba. oo, nuTu marTla mom-
nusxvelia?! rac gindaT, is yofiliyo, me mainc didad gavixarebdi, karebSi
rom gamoCeniliyo. dina! dina!
gamaxsenda somexi podpolkovnikic _ garnikis Zec, mas joxi eWira, TiTqos
ieriSs apirebda reliefur rukisken. Cinelebi? oo, bevr rames, bevr rames
gvikarnaxeben Cinelebi dRes. momnusxvelobas...
rogor uxdeboda, rogor xatavda didvardebiani Casacmeli dinas! RamiT
is vardebi mereodnen Tvalwin.
_ dina! dina! _ veZaxdi daurideblad.
dRisiT moridebuli RimiliT mekiTxeboda eqTani:
_ meuRlea Tqveni dina?
me viTom ver gavige misi SekiTxva.
5. VIII. 90. likani
`mnaTobi~ #11, 1990; gamomcemloba palitra L, 2012, t.6.

`momRerali saxli~

dedaberi kaklis fesvze dajda.


_ eg saxli, Svilo, sawyali Cemi mazlisaa. orni Zmani iyvnen, Cemi qmari
ivane da Cemi mazli imedi, debica hyvandaT, sami da. erTi imaTi da gurjaan-
Sia gaTxovili, didi namravli hyavs. meore, samZivari, qalaqSi waiyvana co-
lad milicielma. is milicieli omis win mokles qurdebma, magram imaTac
kargi namravli hyavT, _ Svilebi, SviliSvilebi. mesame dac kaxeTSia gaTx-
ovili, isic gamravlebulia. Cvenca, me da Cemma qmarma, eqvsi Svili gavzard-
903
eT. oTxi biWi: sandro, ufrosi, veteqimi, yoCaRi, swrafi cecxliviT, colic
yoCaRi Sexvda, oTxi Svili imaTa hyavT, su biWebi, su erTmaneTze kargebi;
meore _ vladimeri, meqanizatori, isic oTxi Svilis patroni. mesame _ irak-
li, meoTxe _ Sio, _ esenic colSvilianebi; mexuTe _ Tina, maswavlebeli,
kargi, Zalian kargi qmar-SviliT; meeqvse kidev meri, su patara, qalaqSi gaTx-
ovili, Zalian mcdeli, naswavli qmriT. Cven yvelani aegre varT gamravle-
bulebi, marto is Cemi sawyali mazli gamtverda da ganiavda uSvilZirod.
moiyvana erTi qalaqeli mzeTunaxavi, _ lamazi, lamazi, rom sikvdili mogin-
deboda imis damnaxavs. ai, Tvalebi, _ dedaberma wreebi gamoisaxa saxeze, _
mrgvalebi, frTebaweuli Savi farvanebi, pirisaxe kidev _ Txeli, xel-mklav-
ic wvrili, wvrili, dajdeboda Tavadis qaliviT, daiwyobda xelebs win da
aTamaSebda TiTebs. Cemi sawyali mazli kidev, ruseTmovlili, naomari, keTi-
ladqmnili mzisSviliviT, mona, mona-mosamsaxure, cecxlis alSi gadioda,
oRond imisTvis raime esiamovnebina. wyals ar moataninebda, xelze ar
daasxmevinebda, SeSas ar SeakeTebinebda RumelSi. wavidoda, mTel dRes iv-
lida, yoranmTaSi avidoda da erT muWa ucxo yvavils iqidan Camoutanda. eg
saxli imas auSena su Tavisi xeliT. is ijda, is Cemi qalbatoni rZali, Tvalebs
abibinebda, Cemi mazli kidev, xelswrafi, dauRalavi, kalatozobda kidec, dur-
globda kidec, kiris amrevic is iyo. aeg lamazi balkonebi su Tavisi xeliT
aqvs daWrelebuli, balkonebic da oTaxebic, _ morTuli, mokuwuwebuli. xis
masalas rasac uyurebT, su erTi Telisaa, erTi TelamuSisa. feri hqonda _
jer exla rogori aqvs _ maSin baci iyo, iasamnis mtvrisferi; saidan aRar
modiodnen mnaxvelebi, mReroda pirdapir! mere amdeni SromiT, genacvaleT,
Svilo, daavadmyofda Cemi sawyali mazli, iavadmyofa cota xans da mokvda.
Cemma rZalma kidev, Caicva Savi, dajda Sin Savi yaryumiviTa da ijda. gauTx-
ovari da hyvanda, is Camoiyvana da iyvnen egre orni. ra mTxovnelebi, ra
qonebis patronebi, _ magram piri ar uCvena aravis. CamoWkna bnelSi da
gaxma. TiTon xom arafris gakeTeba ar SeeZlo, is da uvlida, iman dauxuWa
Tvalebic. waviReT da davmarxeT qmarTan. erTmaneTs mivatyupeT kuboebi.
darCa is qaliRa, Cemi rZlis da, exlac isa cxovrobs mag saxlSi, _ beberi,
gadaRweuli. saministros unda saxlis yidva, egreve unda SevinaxoT, um-
srsnelado, is qali kidev, Cemi rZlis da, Cvena gvwyevlis, qvis qveSa gvsxams
yvelas. Cven ras vuSavebT, Svilo, magram gana marto Cvena, mTel qveyanas
swyevlis. naxvas arc ki girCevT, sazareli Sesaxedavia Zalian. isev aqedan
uyureT saxls, cotac da, mzec miadgeba, uyureT da datkbiT, Tan im Cemi rZlis
Tvalebic warmoidgineT balkonzeda. uadamianod yvelaferi brmaa.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978
904
`monatreba zafxulis sicxeSi~
(Canawerebi samagido rveulebidan)

...mere Tovli movida, wvril-wvrili, xSiri, mSrali Tovli. iTova, mTel


Rames. ar gadauRia wamiT, TiTqos Cqarobda qveynis amovsebas.
diliT TiTqmis muxlamde ido, xeebi Seburusebulebs hgavdnen, _ mSrali
Tovli aqa-iq Tu Cerdeboda totebze. mTebi aRar Canda. aviRe niCabi da
daviwye gzis gakvalva saxlis kibidan kutkaramdis, aqeT-iqiT vyridi Tov-
ls. cidan Camomavali wvril-wvrili mkvrivi fifqebi TiTqos mibrazde-
bodnen, meseodnen da mkbendnen saxeSi. me mainc mivkvalavdi. mere uceb gam-
axsenda, rom Cems meti aravin iyo saxlSi. gavCerdi. ra azri hqonda gzis
gakvalvas? iseTi uniaToba Camidga sxeulSi, niCbis tars daveyrdne barviT
daRlili glexkaciviT da videqi ase, miwas CaCerebuli. fifqebi isev gabra-
zebulni meseodnen Tav-kiserze.
`mTvaris asuli~, 1987

`morevi~

ori dReRa da seqtemberic dadgeba. rom Tendeba, ukve civa, civi namia
gagebuli balaxebze. mercxlebi gund-gundad ikribebian, didi JikJiki aqvT,
didi Jriamuli. uTuod imaze msjeloben, rodis gafrindnen samxreTisken,
vin wauZRves win, vin gamohyves gunds meboloved. yurZeni SeTvalulia, Sin-
di TiTqmis mwifs. marTalia, SuadRisiT cxela, magram daiwevs Tu ara mze,
agrildeba, saRamoobiTac civa, Tbili unda Caicva. serebze ZeZvebi da jagrcx-
ilebi SeyviTldnen. dRisiTac, mzeSi, raRacnairi siyviTle dgas, aseTi siyvi-
Tle fericvalobis Semdeg dgeba. Zalian lamazia ukve saSemodgomod lur-
jad gamkvrivebuli ca, zed TeTri Rrublebi, Zirs kidev es siyviTle. moliv-
liveben am silamazeSi lamazi kvirionebi da mokrutuneben miwisken Tval-
ebdacecebulni _ iqneb sadme futkrebi davinaxoT da piri Cavikoklozino-
To.
aseT dReebSi tyeSi yofnas araferi sjobs, gamorCeviT _ dila-saRamos.
me mzis daxrisas momiwia saxlidan gasvla. gadavikide Cemi monadiruli
CanTa, aviRe xeljoxi da wavedi. wavedi ivris napir-napir. iori dawmendili
iyo, TavTxelebis Cqeralebi TeTrad da mwvaned cimcimebdnen.
mivuaxlovdi kldes. im kldis Ziras didi sabanao morevia. morevi savsea
905
xolme biWbuWobiT da didebiTac. magram es, roca cxeloda, axla ki sakmaod
griloda, mze kaklebis kenweroebs mohfareboda, da mainc _ sami Savad gaxu-
xuli biWi banaobda, aTi-Tormeti wlisani, samive ise iyo gamxmari, neknebs
saTiTaod dauTvlidi. napirze cecxli enToT, didi nariyi SeSebi SeewyoT
erTmaneTze, is SeSebi nel-nela iwvoda, magram rogorc nariyma icis, mainc
kargad iwvoda. gamocvivdnen biWebi wylidan akankalebulebi, Tmebi zRar-
bebiviT edgaT, kbilebs akawkawebdnen. miucucqdnen cecxls, Tanac im mxares,
saiTac boli midioda, TvalebdaxuWulebi, xelebs alSi ureven. ise priale-
ben svelebi, TiTqos laqi hqondeT wasmuli, kbilebs mainc kbilebze akawkawe-
ben.
davudeqi win, daveyude joxze, vuyureb. amomxedes, Cqar-Cqara daaxamxames
Tvalebi, bols aqeT-iqiT dauwyes gayra xelebiT. tuCebi dalurjebiaT,
kbilebiTa da TvalebiT SemomnaTian.
_ aqedan mainc dausxediT, kacebo, mag bolSi ras ixrCobT Tavs, _ vuTxari
me.
erTmaneTs gadaxdes, iseTi gamometyveleba miiRes, _ es vin aris, ra Wkuis
kolofiao.
_ mainT rom siTbo ar modis?
me kefa movifxane gawbilebulma.
_ ki, magram raRa gabanavebT, roca Tan egre gcivaT?
isev gauqnies xelebi gaZlierebul bols, isev SemomanaTes Tvalebi, Tan
axlac cota eWviT, es reebs gvekiTxeba, es amodena kacio.
_ kargia, _ siamovnebis siciliT Tqva yvelaze tanmorCilma, yvelaze gamx-
darma.
_ adre gebanavaT, sanam mze maRla iyo da Tbiloda.
_ maSinac vbanaobdiT.
_ ar geyoT?
_ ara. pirvelSi swavla iwyeba da mere...
aqac gadaxedes erTmaneTs, raRac daadastures uTqmelad. Tan kankals
ganagrZobdnen.
_ mere aRar SeiZleba banaoba?
_ SeiZleba, magram egeTi gemo aRara aqvs.
_ ratoma?
_ gakveTilebi rom mosamzadebeli gaqvs.
me erTxelac movifxane gawbilebulma kefa.
imaT _ gauqnies, gauqnies xelebi bols, uceb wamoxtnen, gaiqcnen da samive
sxvadasxvanairad gadaeSva morevSi: erTi Tavdayira, meore xelebaweuli,
906
TiTebgafarCxuli, mesame sadgisiviT waZvra pirdapir did talRebSi. sa-
trialoSi erTmaneTs Sexvdnen, daiwyes ZiZgilaoba, erTmaneTis daoseba, yvela
cdilobda, meoresTvis Caeyofinebina Tavi wyalSi. dafeTebuli CitebiviT
amodioda maTi xiTxiTi wylidan.
me RimiliT daviwye kldeze asvla. im kldeze unda avsuliyavi da iqiT
dabla davSvebuliyavi. maRla rom avedi, gavCerdi da gadmovxede morevs.
biWebi isev cecxls misxdomodnen, isev bolis mxares, isev xelebs uTaTunebdnen
bolsa da als. aqedan mTlad patarebi Candnen, daubumblavi bartyebiviT
erTmaneTs mikrulni did riyeze, did wyalTan. kvamli axla ufro sqlad
amodioda maRla.
oi, rogor damaviwyda!
cecxlis irgvliv Semwvari simindebis dacarielebuli qeCeCebi eyara,
iqve egdo ori msxali, aTiodec msxvili Rorqliava. did qvaze ido Savi
puris gamxmari, gakorowebuli natexi, im puris natexze _ nivris ori kbili...
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`mofrindiT, ofofo da gugulo~

gaiRviZebs bakuri, gadakotrialleba loginze da daiZaxebs:


_ gaumarjos!
_ gaumarjos gaumarjos! _ gaRimebuli mobrundeba bebia, _ gaiRviZa Cem-
ma oqrom?
_ ara, mZinavs, _ Tvalebs xuWavs bakuri.
_ RmerTo, Sen gamizarde Cemi yoCaRi bi pi! _ xelebaweuli evedreba Rm-
erTs bebia.
_ me yoCaRi biWi ara var.
_ ratom, genacvale, ratom?
_ imitom.
erTxelac gadakotriadeba bakuri, xelebgaSlili gadawveba gulaRma,
mucels amoberavs, loyebs gamobuStavs, amoiqSens da daboxebuli xmiT am-
bobs:
_ me devi var.
_ uime!..
- Cemi SiSiT WianWvelac ver dadis qveyanaze.
_ ver dadis, genacvale, ver dadis. aba, CavicvaT la gavideT gareT, Wian-
Wvelebic vnaxoT da Citebic.
907
bebo Ramis perangs aaZrobs bakurs, titlikana bakuri kedels mieyudeba
zurgiT.
_ me Cacma ar minda.
_ ratom, kaco, ratom?
_ devebs tansacmeli ar acviaT.
_ vin giTxra, Svilo?! banjgvlian devebs ar acviaT, SenisTana broliebi
ki utansacmlod rogor gaivlian, koRoebi ta buzebi dasWamen.
_ devebs dasWamen?
_ ho, ho!
_ koRos xom mec movklav. davatylapeb silas la gaiWyliteba.
_ Sen spilosac moklav.
_ spilos ver movklav.
_ ratom, kaco?!
_ spilo codoa.
_ uime, rogor damaviwyda!
_ spilo kargia, spilos bavSvebi asxdtebian da dahyavs.
_ dahyavs, maS! Cqara Caicvi, Cqara, rom ofofma ar dagZraxos.
_ rogor damZraxavs?
wava, lamaz gogoebs etyvis, bakuri titlikanaa, bakuri pirdaubanelia,
lamazi gogoebi kidev branws gagikeTeben.
_ rogor gamikeTeben branws?
_ ai, ase _ bebia cxvirze cera TiTs miidebs, sxva TiTebs kidev gafarCxavs
da aaqanavebs.
_ lamaz gogoebs vcem.
_ uime! cema rogor SeiZleba, Wirime! lamaz gogoebs unla akoco.
_ ar gakoceb.
_ nu akoceb. mxolod ara scemo. _ bebia swrafad acmevs xalaTsa da
Sarvals. _ axla fexsacmelebic... mere piris dabanac da... veRarc ofofi
dagZraxavs, veRarc guguli.
_ aba, sad arian ofofi da guguli?
_ axla venaxebSi arian, iq momuSave didebs aTvaliereben, pirdaubaneli
vin ariso.
_ vinc pirdaubanelia?
_ oh-oh, oh-oh! ras gavxaro, daiZaxebs ofofi. gogo! gogo! moxede erTi,
ras gavs es pirsaubanelio! _ ahyveba gugulic.
bakurs ecineba.
_ rogora, bebo?
908
_ oh-oh, oh-oh! ras gavxaro! gogo! gogo! moxede erTi, ras gavso.
morCa, bakurma fexsacmelebic Caicva. bebos axla ezoSi Cahyavs, onkanTan,
piri unda dabanos.
_ jen ar minda, jer ara! ukan iwevs bakuri.
_ uime, ras ambob, ager, sadacaa daiZaxebs kidec ofofi.
_ daiZaxos.
_ ara, Semogevle, ara.
bebia xelebs hbans. Tan wyals eubneba:
_ wyalo, Sen waiRe Cemi bakuris surdo, xveleba, Wirveuloba.
saxezec rom mousvams wylian xels, iqac miayolebs: _ gazarde, gaaxare,
ded-mama ucocxle! _ da morCa. rbilal umSralebs saxes da xelebs pir-
saxociT.
_ axla davarcxna da mTlad morCa!
_ davarcxnac ar minda.
_ uime, damidga Tvali, dauvarcxnaoba sul ar SeiZleba. kopwia ofofi,
savarcxeli rom adgas Tavze, xom gadaireva!
bakuri morCilad uSvers Tavs.
_ aha! es aris sul, axla nuRaravisi geSinia. nuRarc ofofis, nuRarc gug-
ulisa da nuRarc lamazi gogosi.
_ lamaz gogos wixls amovartyam.
_ uime, eg ra Tqvi! vaJkacma kacma eg ra Tqvi! eg aRara Tqva, genacvale;
bebia Caixreba, civ Sublze akocebs. _ wadi axla da mzes eCvene, gauxardeba,
egeTi lamazi biWi rom xar.
bakuri morcxvi RimiliT midis mzisken.
gava, gaCerdeba da Sescinebs mzes. Tan icinis, Tan Tvalebs xuWavs.
mzes uxaria, uxaria...
aba, vis ar gauxardeba pirdabanili, lamazad qoCorgadavarcxnili biWis
danaxva.
_ ee! mofrindiT, ofofo da gugulo! _ iZaxis bakuri.
cotac, sul cotac la sacaa gamoCndebian ofofi da gugulic.
`dila~ #4, 1986

`mowmendili ca~

angiam cxeni SeaCera.


Wis Tavze wamoxrilma qalma amoxeda _ angias Tvalebs SeefeTa. aibna.
cali xeli Rrmad CaWril sakinZeze daifara, caliTac aCqarebiT auSva owi-
909
nari.
angiam mainc dalanda misi TeTri mkerdi, siwiTlem ahkra, uazrod usvam-
da cxens kiserze xels, Camoxta, axla fafars dauwyo TiTebiT varcxna.
qalma vedroebi aiRo da Cqari nabijiT wavida. Txeli, dawinwknuli CiT-
is kaba ecva, mxar-mklavi SiSveli hqonda, kanWebic, Ronivrad miizneqavda
ganier TeZoebs.
angia SeparviT adevnebda Tvals. mere, qali rom mesers moefara, cxens
sadave aukra, WasTan miayena, owinari daswia, vedro aavso da maRlidanve
gadmoaqcia cementiT amolesil navSi.
cxeni didxans svamda _ wrupuniT, Zlieri ferdebis berviT. angia gaS-
terebuli iyo. ar ustvenda, rogorc es cxenebis darwyulebis dros ician
xolme.
cxenma wyals Tavi daaneba, daifrutuna da Wis iqiT amosul mwvane bal-
axebs waswvda. angiam sadave kiserze gadaacva, swrafad Seaxta, Semoabruna
da adgilidanve WenebiT daZra.
Saraze gasulma kidev amohkra quslebi da SeuZaxa kidec:
_ ha-hait, samglev!
sadalaqodan viRacam daadevna:
_ Sagvrigdi, arsen!
viRacam dasWyivla:
_ iiu, feTiano!...
magram ar swyenia. piriqiT _ siyvaruliTac ki gaeRima.
WenebiTve SeiWra ezoSi da cxeni kinaRam ZaRls ar Seayena. ZaRlma iwyi-
na, grZlad CamoSvebul fexSi mietana.
aivanze umcrosi Zma biZina gadmodga.
_ ras moaWeneb mag daRlil cxensa?
angiam axeda. „ra saxe aqvs am RmerTZaRls“, _ gaifiqra, da TviTonac saxe
Seecvala. araferi uTqvams, cxeni oTxTvalaze gamoaba, Sin Cayrili balaxi
auCeCa da kibeze avida.
aivanze sufragadaufarebeli magida idga. magidaze bostnidan axlaxan
gadmotanili kitrebi, mrgvali pamidvrebi, mwvanili da Sua-Sua datexili
SoTebi eyara. samzareulodan nato gamovida.
_ ra patara biWiviT moaWenebdi? _ hkiTxa RimiliT.
_ didi var gana?
_ ratom fexi ar mogaWama ZaRlma!
_ aba, aba! ra qmari dagirCebodi ufexod!
fanjaraze miyudebuli sarkis natexi aiRo, Caixeda, TiTebiT wveri moisin-
910
ja da mere isev natos miubrunda:
_ dilaze gavi parsav da naxav, oci wlis biWi gavxdebi isev Tu ara.
suras waswvda da moiyuda.
nato pamidors Wrida, wylis likliki rom Semoesma, gamwyrali mobrun-
da:
_ wyals rom svam, saWmeli rogorRa unda SeWamo?
angiam tuCebze xelis zurgi gaisva da Tvali Caukra:
_ glexkacma unda yvelaferi aitanos, Cemo colo!
_ aitan Sen!
_ vera viToma?
nato mixvda, rom angia raRac sxva TvaliT uyurebda. TviTonac SiSvel
mklavebs da lamaz, savse yels ufro metad aCenda, keklucobda.
pamidori daWra, xaxvi da mwvanili daWra, jamebi Camoariga da qvabi gam-
oitana.
_ modiT, raRas dgaxarT, dasxediT!
biZina aivnis boloze idga da waldiT raRacas Tlida. natos sityvebi
TiTqos arc gaegonos. Tla ki wamiT Sewyvita. maSin angiam dauZaxa:
_ modi, biWo, ras akakuneb manda!
biZinam waldi da Cxiri moajirs miayuda, wamovida mZimed, warbSekruli,
magidasTan dajda. gamxmar, garujul ybebze meCxeri wveri wamozrdoda, war-
bebis Sua Rrma Rari aCnda, ugulod aiRo kovzi da jams Caacqerda.
angiamac aiRo kovzi, magram pirvelive lukmis Semdeg isev jamis kideze
dado.
_ simware aklia, _ miubrunda natos, _ wiwaka ara gvaqvs Tu raa? moita, me
mainc CaviWri marto.
_ araferic ar aklia, _ Seutia natom, _ sul ar aris saWiro, rom gul-
muceli amoiwva.
_ moita, dedakaco, Torema... _ angias gaeRima.
_ Torem, ra? _ RimiliTve SeekiTxa nato.
angiam mzera biZinasaken gaapara, biZina TavCaRunuli Wamda.
angia rogorRac sagangebod gaiSala welSi.
_ avdgebi da me TviTon movitan.
natom SeubRvira da wamodga:
_ ijeqi, ijeqi,tyuilad Sen ver i povni!
samzareulosken mimavali mZlavrad adgamda flostebSi wadgmul, msx-
vil, mzemokidebul fexebs.
_ aha, amoiwvi erTi.
911
angiam wiwaka gamoarTva, daglija, daglija, jamSi Cayara, kovzi amouria,
oriode lukma SeWama da axla arayi moiTxova.
_ moita, amaswinaT rom dagvrCa, barem davlioT da eg iqneba.
natom isev iuara.
_ moita, moita.
angia raRac iseT karg xasiaTze iyo, ar SeiZleboda uaris Tqma. nato
wamodga da isev samzareulosaken wavida.
_ Sen ra, cudad xom ara xar, biWo? _ miubrunda angia biZinas.
_ cudad ki ara!..
_ aba ratom ise ugemurad iReWebi?
_ unda wavide, erTi is murdali abesalomi vnaxo _ wamova Tu ara xval
tyeSi.
_ raRa dros wasvlaa, Ramdeba kidec.
_ sxva dros ufro Znelad movaxeleb Sin.
natom magidaze boTli da Wiqa dadga.
angiam mklavze Tvali aayola, boTls sacobi moaZro, Wiqa gaavso da
biZinas daudga:
_ dalie!
_ ar minda.
_ dalie da, nu inazebi patarZaliviT!
biZinam Wiqa aiRo.
_ gagvimarjos, simware gvaSoros, sitkbo mogvces.
_ gagvimarjos.
biZinam Wiqa gamocala. daiWyana da sayveduriT Sexeda angias.
_ exla aryis daleva SeiZleba, am Sua zafxulSi?
_ arayi exlaa kargi.
angiam daisxa da gadahkra. mere isev Seavso Wiqa.
_ Senc dalie! _ miawoda natos.
_ gagiJdi?
_ dalie, ra moxdeba?
_ gagiJdi?
_ maSin isev me davlev, me mawyinos.
natom kovzi jamSi Caabruna da gakvirvebiT Sexeda qmars. angiam Tvali
Caukra.
_ kidev gagvimarjos!
moqneviT gamocala Wiqa.
biZina wamodga.
912
_ ukve midixar?
_ waval, aba ras vizam.
biZinam qudi daixura da kibes Caefara.
angia uyurebda.
„mdeviviT gaxdeba es RmerTZaRli erT-or weliwadSi“, _ Cailaparaka
TavisTvis.
mere cols Sexeda.
natos uCveulod gaxarebuli Tvalebi hqonda.
angiam kovzi magidaze dado, RimiliT wamodga, tuCebi moiwminda, zur-
gidan wamouara.
natom Tavi gadmoswia _ ras sCadiso. wamoiwia, magram wamodgoma ver
moaswro, angia mZime mklavebiT daawva mxrebze.
_ aravin dagvinaxos, ram gagagiJa!...
biZina ki Saras miyveboda _ Tavdaxrili, jibeebSi xelebCawyobili. mere
bilikze gadauxvia, beqobi asWra. buCqnari rom gaarRvia, patara velSi gavi-
da, balaxze xeli moafaTura da gulaRma dawva, gaiWima.
ca mowmendili iyo, ukve varskvlavebic Cndebodnen.
Zirs, soflis boloSi, viRac iZaxda.
_ olaa... olaaa...
Tu:
_ kolaa!.. kolaa!..
_ ra daemarTa mag biWs?
_ zeinabi uyvars. _ siciliT miugo natom.
_ ra ici Sen?
_ miTxra.
_ i, daxe mag airumsa. mere ras Camostiris cxvir-piri.
_ Sen rogor iyavi, roca...
_ mee?.. me ise vicinodi, mTebi zanzarebdnen Cemi sicilisagan. xeebsa vgle-
jdi da...
bindSi gayuCebul soflis orRobeebs qalis kiskisi dauvlis siTbosav-
iT.
_ ara gjera, gana?
`wveTebi foTlebze~, 1962

`moxuci mwerali~

913
martis mSvidad moRrubluli dRe iyo. moxuci mwerali Tavis baRSi
muSaobda, soflad. bolo xanebSi moxuc mwerals sul miwa izidavda. did
siamovnebas grZnobda, xmel balaxebsa da simindis Zirebs rom glejda, fo-
cxiT erT adgilas agrovebda, mere moukidebda cecxls, adioda cecxlis ali
brialiT, moxuci mwerali daSterebuli Cascqeroda im als. xandaxan kvaml-
sac aayolebda Tvals. ra iyo an ali, an kvamli, ratom miiswrafodnen oriveni
maRla, sad mihqondaT trial-trialiT Savi namwvebi da ferfli?!
erTxel, ase rom ahyurebda kvamls, TiTqos zed im kvamls gadauara we-
roebis mwkrivma. mwkrivi airia, axmaurda. weroebma itriales, SeSfoTebul-
ebma iZaxes raRacebi. moxuci mwerali xedavda, rogori SewuxebiT iqnevdnen
frTebs, rogor asavsavebdnen grZel kisrebs. mere weroebi isev gamwkrivd-
nen da wavidnen CrdiloeTisaken. moxuci mwerali idga da RimiliT miac-
ilebda. isev daxeda cecxls, cecxli inavleboda, moxucma mweralma focxiT
miur-mouria, cecxlma erTxel kidev ifeTqa, aparpalda, male kvlav Canelda,
Cainavla.
moxuc mwerals Zalian uyvarda barvac. nel-nela baravda, lama zad, Tanaz-
omierad awyobda beltebs. maRla wveramobrunebul beltebs amosdevda
sisvele, es sisvele moxuc mwerals eCveneboda sicocxlis wyaros gamonaJ-
onad miwaSi. waatexda belts wvers, sresda Sav, sasiamovno miwas TiTebiT
da xelisguliT da esec eCveneboda, rom raRac grili, sisxlis gamwmendi
nakadi gadasdioda sxeulSi. moxuc mwerals Zalian amSvidebda isic, TviT-
on rom baravda da maxlobeli blis kenwerodan mTel dRes dahgalobda
SaSvi. aseT viTarebaSi yvelaferi mowesrigebuli Canda _ sicocxlec, sik-
vdilic. imasac ki grZnobda _ rogor uSfoTvelad gadavidoda sicocxli-
dan sikvdilSi, rogori mSvidi, ganaTebuli saxe eqneboda micvalebuls, rogor
waiRebdnen sasaflaosken da rogor daecemoda yviTeli foToli yuris
ZirSi, roca maRla aweuls Seitandnen sasaflaos beberi xeebis qveS. es ufro
natvra iyo, beberi xeebis qveS gatareba da dasveneba...
moxuci mwerali sofelSi iyo dabadebuli, iqve gaatara bavSvoba, yrmoba.
SemdgomSic xSirad Camodioda, rogorc TviTon icoda Tqma, gulis mimdinare
remontis Casatareblad, amitom haeris suniT da umciresi moZraobiT dil-
iTve igrZno, rom gaavdrdeboda. - marTlac, jer Tormetic ar iyo da wvima
wamovida. erTxans kidev _ baravada, siamovnebda wvrili wveTebi saxeze,
maTi SariSuri ZeZvis Robeze, mere, raki moumata da moumata wvimam, bari
mxarze gaido da saxlisken wavida. saxli Zveleburi iyo, miwis pirs cotaze
acdenili, sqelkedlebiani, qarTuli Rariani kramitiT gadaxuruli. kramitebs
mwvaned mosdeboda xavsi. sakmaod bneloda SigniT, magram sinaTle ar Cau-
914
rTavs. RumelTan Cacucqda, gaqeqa Canacruli Rvelfi, gabrwyindnen wvril-
wvrili nakverCxlebi, SeukeTa W.-gvis namtvrevebi, mere SeSa, miasxa navTi,
misca cecxli da gadaketa kari. Rumeli agugunda, TviTonac iqve dajda, dab-
al skamze, waiSvira win xelebi. moxuc mwerals esec Zalian uyvarda, Rumel-
idan wamosuli sicxovele. am dros ereoda sasiamovno Tvlema. iqve miwveb-
oda taxtze, waifarebda Tavis Zvel paltos. iyo ase _ raRac tkbil Zil-
buranSi, cota xans, didi-didi, naxevar saaTs, mere adgeboda, miujdeboda mag-
idas da werda. bolo xanebSi sul umniSvnelo rameebze werda _ kritikul
literaturaSi wvrilTemianoba rom hqvia. werda, magaliTad, rogor mixt-
oda yviTelniskarta Savi SaSvi Robis Zir-Zir foTlebze, rogor dainaxa
barze dayrdnobili moxuci mwerali, rogor SeCerda da rogori Rrmadme-
tyveli TvalebiT SemoaCerda. SaSvi ekiTxeboda, ra vqnaT axla me da Sen,
gamatareb ase, pirdapir, Tu gavbrunde, an avfrinde aqedanve maRlao. me gav-
uRimeo. SaSvi mixvda, rasac niSnavda es gaRimeba, da ganagrZo skup-skupi
Robis Zir-Zir, gamcda, moixeda da maSin atexa WaxWaxi, _ gmadlob, keTilo
kaco, gmadlobo. kidev werda, rom qvemoT, beber muxasTan, kbodis Ziras, zem-
odan Camocvenilia wminda, TiTqosda gacrili miwa. im miwaze gaurbenia
Tagvs da sul etyoba misi patara TaTebis kvalio. an kidev _ niavi ar
iZvris, maS ratomRa modis almaceri wvimao?!
axlac cota wasTvlima moxucma mweralma. mere adga, paltomoxuruli
miaCerda wvimas fanjridan. biliki ukve gadalumpuli iyo. xeebidan brtyel-
brtyeli wveTebi wydeboda gamalebiT. mivida magidasTan. aiRo kalami.
erTxans is kalami bolodayrdnobiT eWira qaRaldze, mere amoabruna, daiw-
yo wera, _ „haeris feria wvima“... da xriginiT gaiRo derefnis kari, axmaur-
da oTaxis karic, dabla namdvilad fexis wvers urtyamda viRac. wamodga,
saxe gaunaTda. karTan SurTxia idga, aTi wlis lamazi gogo, Tma da wamwame-
bi dasveleboda, orive xelSi Tixis Rrma jami ekava, _ „bebiam, Zveleburad
gakeTebuli lobio da mwnili miirTviTo“, _ miawoda moxuc mwerals is
jamebi, erTi gaanaTa TvalebiT, mibrunda da TavdaRunuli gaiqca wvimaSi. _
„gmadlobT, SurTxi, gmadlobT“, _ daadevna mo xucma mweralma. SurTxiam ki
moixura WiSkari da isev TavdaRunuli gaiqca meseris gaswvriv TavianTi
saxlisken. maTi saxli odnav SemaRlebulze idga. aivnis Tokze SurTxias
bebia, jerac isev yoCaRi qali, sarecxs fenda. saxlis sakvamuridan Cqar-
Cqara adioda kvamli. moxucma mweralma RimiliT daawyo jamebi magidaze.
„sul erTnairi Tvalebi aqvT“... lobio iyo wvniani, Senelebuli nigvziT da
qondriT. mwnili _ vardisferi, TiTqmis naxevari Tavi kombostosi, raRac
mwvanilebis furclebdawebebuli. karadidan gamoiRo puri, dana da kovzi.
915
moiWra puri, mere daWra kombostoc, amouria kovzi lobios. es iyo ugemri-
elesi lobio, rac ki qveyanaze eWama odesme, mwnilic _ ugemrielesi. Wamda
da Zlivs ikavebda cremls, Tanac ukvirda, ra aris es, ratom miCvildebao
guli _ naomars, mere nacixars, mere TavdaRunul mSromels, Tanac _ sad
aRar... cdilobda Wkvianuri pasuxi epova am kiTxvaze. „keTili silamaze
Zalian cotaRa darCa qveyanaze da oqros marcvlis povnasaviT ganvicdiT
yoveli pawawina nimuSis aRmoCenas“. adga, rveulSi es Cawera: „ar vici, araferi
ar vici“. mere fanjarasTan midga. SurTxias bebia sarecxs aRar fenda. gulx-
eli daikrifa. isic ki raRac sulis amamaRlebel movlenad eCveneboda, xe-
ebs rom kenweroebi yvelas erT mxares hqondaT waxrili...
meore dRes samudamod miZinebuli naxes, Tavis Zvel paltoSi gaxveuli.
Tvalebi Ria hqonda darCenili, piri ise moRrecoda, TiTqosda simwriT
eRimeboda raRacaze.
`mTvaris asuli~, 1987

`moxetialeebi~

am saxlSi marto mito cxovrobda. ager imaSi _ gogia, imaSi, lurji SuS-
abandi rom aqvs, vano, aqeT, didi TuTis ukan, valiko, zemoT sinaTlis boZTan,
oTari. goris iqiTa mxridanac gadmodiodnen: leo, abiko, miSa, boCia, WiWo..
yvelas dakerebuli Sarvlebi gvecva, yvelani maneTian Sav purs vWamdiT,
didi-didi, maneT da orSaurian berZnul lavaSs. mivsxdebodiT gogiaanT
meseris Ziras, saSinel qarSic ki, visxediT da vlaparakobdiT. saocaria,
tyuilebi maxsovs, simarTleebi _ ara, maxsovs, magaliTad, vanom rom Tqva:
biZaCemi iseTi magari kacia, kbili qlibisgan gamoCarxa da is Caisvao; anda,
valikom rom Tqva TaTruli pamidorebi vnaxe, kacis Tavisodenebio. vexve-
odiT saRamos bnelSi (quCis elnaTurebi erTi sad iyo, meore _ sad), Tanda-
TanobiT pataravdeboda Cveni wre, da bolos oTxniRa vrCebodiT: mito,
oTari, vano da me. es oTxni iseTi megobrebi viyaviT, roca Sin mivdiodiT,
erTmaneTisa migvyveboda raRac. ra iyo es _ suni, Rimili, sunTqva Tu ra, ar
vici. mTavari isaa, rom vgrZnobdiT amas _ daaxloebiT ise, paltos jibeSi
rom Cumad Cagideben simZimes. iyvnen „xelosnebi“, „tyavixeviebi“ (fexburTele-
bi), „miwaTxariebi“. Cven ki, am oTxs, „moxetialeebi“ gverqva. saocrad gviy-
varda nisli, ufro _ Semodgomis nisli, _ biWoba isaa, win rom verafers
xedav da ise midixar. mivdiodiT xudadovis tyeSi, mlaSe tbebze (axla rom
Tbilisis zRvaa, imis fskerze), maxaTas goraze, iqiTac ki, TiTqmis patara
916
lilomdis. vivlidiT, vixetialebdiT da, araferi! vbrundebodiT SeRamebulze,
mSivrebi, misavaTebulebi, fexsacmelebgadaRletilebi (es yvelaze didi sawux-
ari iyo). vimsaxurebdiT dedebis wyevlas, „xelosnebisa“ da „miwiTxarieb-
is“ dacinvas („tyavixeviebi“ neitralitets icavdnen), mezoblebis sayvedureb-
sac ki, magram Cven mainc Cvensas ar viSlidiT. sakmarisi iyo, patara nisli
gakvanZuliyo sadme da maSinve iqiT miviCqarodiT.
erTxel, noemberSi, mlaSe tbebis iqiT, gldanis miwebisken erT xevs wa-
vadeqiT. fskerze, lodebs Soris, wyali moiJureboda, erT adgilas gubdebo-
da _ lurjad, Caidumalebulad, sakmaod didad. iqve beberi wnori idga, im
wnoris wiTeli fesvebi tborSi livlivebda. davsxediT, CavyaviT xelebi
wyalSi. mofrinda ori xmaCaxlewili yvavi, Semojda wnoris xmel kenweroze
da dagvCxavla da dagvCxavla. davuSineT qvebi, gafrindnen, Seikargnen nisl-
Si... sul es iyo. ho, kidev _ tbori TevzebiT savse gvegona; gadavwyviteT,
meoredac wamovsuliyaviT, badesaviT rame wamogveRo da Tevzi dagveWira.
magram meored rom wavediT, xevic ki veRar vi poveT, Tan wvimam wa-
mogviswro,mesamedac wavediT, mainc ver vi poveT. da SeveWideT _ moCvene-
ba xom ar iyo is xevica da tboric! mere omic daiwyo da darCa yvelaferi
ase _ sinamdvilisa da bavSvuri fantaziis zRvarze.

Cemi megobrebi daimsxvrnen. maTgan zogisgan ra aris darCenili, zogis-


gan ra. mec... iciT, raRa darCa Cemgan. magram roca erTmaneTs vxedebiT, erT-
maneTisTvis mainc iseTebi varT, rogorebic viyaviT „moxetialeebi“ _ jan-
magrebi, suliT Zlierni, bednierni. da mxolod erT rames vinaklisebT yve-
lani: rogor moxda,rom xevi da tbori veRar vi poveT. rogor moxda, rom
ase kargad gvaxsovs is xmaCaxlewili yvavebic ki,magram xevi ver vi poveT.
marTla Tilisma xom ar iyo rame?! rom gvepova, sxvanairad xom ar warima-
rTeboda Cveni cxovreba? vin icis! vin icis! Ra dadumebulni, Tvalcremlianebi,
xelis kankaliT vsvamT iaffasian Rvinos.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`moxetiale musikosi~
(didi xnis winaT wakiTxuli amerikuli moTxrobidan)

SvedeTSi, zRvis sanapiro soflebSi, zafxulobiT gamoCndeboda xolme


erTi moxetiale musikosi. ZvelisZveli gaxunebuli fraki ecva, eseve daZ-
velebuli Slapa exura. erTi patara navi ·hqonda, patara navi, Wreli pledi
917
da violino. navs napirTan. miayenebda, mSralze aaTrevda, budeSi Cadebul
violinos da pleds gadmoiRebda da soflis myudro moedanze gavidoda.
iq amoirCevda sufTa da SemaRlebul adgils. gaSlida gazeTs Zirs, zed
dadebda sworad dakecil pleds, pledze _ violinos budes, violinos mxar-
Tan moimarjvebda da daukravda. swrafad grovdebodnen mis irgvliv sof-
lelebi, didebi da patarebi, Sescqerodnen musikoss da zogs eRimeboda, zogi
dafiqrebuli idga. eRimebodaT bavSvebs da axalgazrdebs, dafiqrebulebi
ki xnierebi idgnen. isini, TiTqos raRac, Zneladgasaxsenebel ambebs ixsenebd-
nen.
musikosi rom dakvras morCeboda, Slapas moixdida, Tavis irgeliv Se-
moatarebda da isev daixuravda. kmayofili msmenelebbi xurda fuls uy-
ridnen violinos budeSi.
xandaxan moxetiale musikoss soflur nadimebzec iwvevdnen. im nadime-
bze musikosi umTavresad sacekvao melodiebs ukravda. TviTon mSvidad
idga, monadime'qalebi da kacebi ki cekvavdnen, iseTi gatacebiT cekvavdnen,
saxeze simxurvalis almuri gadasdiodaT. SesTavazebdnen sasmels, musiko-
si dalocavda monadimeebs, odnav Seaxebda tuCebs Wiqas, da mere isev Tavis
saqmes ganagrZobda, didis gulmodginebiT ukravda.
vinc ki musikosis warmomavloba icoda, mxrebis aCeCviT laparakobda,
erTni ambobdnen, _ egao, didi musikosi ver gaxda da imitom daexeteba sof-
lidan soflado. meoreni, piriqiT, _ didi musikosi imitom ar gaxda, sofl-
idan soflad xetiali amjobinao. aravin icoda, vin iyo mTlad marTali
maT Soris.
erTi ram cxadad Canda. musikosi xnieri iyo, magram Zalian mxned gamo-
iyureboda. Tvalebi axalgazrdulad ubrwyinavda. navis niCbebis xSiri xmare-
bisagan mklavebi dahkunToda, TiTebic Zlieri da mamakacurad lamazi hqon-
da. WamiT cotas Wamda. smiT, rogorc zemoTac iTqva, ara svamda. Ramis gasaT-
evis arCevanSic ar Sedioda. farduli da saTive RvTis mowyalebad miaCn-
da. gaexveoda Tavis Wrel pledSi, TavqveS violinos amoidebda da uSfoTve-
li ZiliT eZina...
erTxel musikoss zRvaze gauavdrda, burusi Camowva, zRvam Relva daiwyo,
Tanac Ramdeboda. musikosi mainc yoCaRad micuravda, bolos sinaTle Seam-
Cnia, im sinaTlisken wavida da male Suquras miadga. is iyo gadavida napi-
rze, navi mSralze aaTria da Rvarcofic wamovida. musikosma Tavisi avla-
dideba aikrifa da mTlad gawuwulma Tavi Suquras Seafara. iq erTi wver-
gaburduli kaci daxvda. Zalian mrisxaned gamoiyureboda. samarTebeliv-
iT mWreli didi daniT raRac Cxirs Tlida. musikosis misalmebaze mxolod
918
mZimed amoixeda, naTqvami ki, _ xom ar Sewuxdeboda, mis myudroebas rom
arRvevda, _ TiTqos arc gaugonia. ijda, Tlida da musikoss araviTar yura-
dRebas ar aqcevda. ramdenime Cxiri rom gaTala, wamodga, SuquraSi asvla
daiwyo. musikosi cnobiswadilma aitana, _ SeiZleba, mec amovideo? _ da Tum-
ca meSuqurisgan pasuxi ar miuRia, mainc maRla ahyva. ·
iq, maRla, varvara sinaTleSi da oxSivarSi moxvda. im sinaTleSi da ox-
SivarSi zRvis mxridan qars wvimis civi wveTebi Semohqonda, Suqura TiTqos
mimodioda, romeliRac mina ZagZagebda. meSuqure Cacucqda. danis mZime tariT
kakuni atexa, mina CaaCuma, manaTobel mowyobilobas xelis gayolebiT gahy-
va, aRtacebis gamometyvelebiT gaCerebul musikoss SeexeCa, TviTonac gaxe-
da kuprsaviT mduRare, SuqCareul zRvas da TiTqos TavisTvis Tqva:
_ gemebs rom gza ar aebneT.
Cavidnen dabla. meSuqurem musikoss puri, Tevzi da xmeli yveli gamouRo.
TviTonac daiwyo Wama purisa da yvelis yovel lukmas basri daniT iWrida
da nel-nela ReWavda. musikosic madianad Wamda, Tan TiTqos sul zRvisa da
wvimis xmaurs usmenda. mainc moaxerxa da meSuqures gamohkiTxa: vin iyo, sa
dauri iyo, Sin vin hyavda. meSuqurem TiTqosda siamayiT Tqva:'
_ me aravin ara myavs. me marto var, mTlad marto.
musikosi dafiqrda.
mere meSuquremac ikiTxa stumris vinaoba. musikosma rom uTxra, mevio-
line varo, iqve mixvda, memuqurem ver gaigo am sityvis mniSvneloba. maSin
musikosma violino budidan amoiRo, _ ai, es aris Cemi iaraRi, amiT vakeTeb
Cem saqmeso, _ violino mxarTan miitana da nel-nela daukra. meSuqure mS-
vidad Sehyurebda. musikosma erTi melodia daamTavra. meSuqures iseTi
Tvalebi hqonda, meore melodiac daukra, mere mesame melodiac daukra.
bolos violino magidaze dado. meSuqurem frTxilad, Zalian frTxilad
gausva xeli violinos da gaRimebulma Tqva:
_ kargi saqme gcodnia. adamianebis sulebs rom ar aebneT gza.
ramdenime wuTiT ori adamiani namdvilad bednieri iyo qveyanaze.
`Tebro~, 1983

`mparavi~

TveSi orjer, zustad orjer, Sedioda sxvadasxva restoranSi. Sevidoda,


gaCerdeboda _ maRali, Txeli, qedSemarTuli. magidaTa umravlesobac rom
carieli yofiliyo, mainc miixmobda oficiants, sad SegiZliaT, rom dagvsva-
919
To. oficianti wauZRveboda, TviTon gamouwevda skams. gadauxdida madlo-
bas, dajdeboda. win daiwyobda Zvirfasi sigaretebis kolofs da sanTuras.
nel-nela gamohkiTxavda oficiants, ras urCevda, riT SeeZloT gamaspin-
Zlebodnen am dawesebulebaSi. oficianti daixreboda:
_ mwvads ar girCevT, batono, qoniania nametani. langets mogarTmevT
Tqvens sakadriss. langets Tavisi misataneblebiT. Cven viqnebiT pasuxismge-
beli.
_ keTili. keTili.
_ sasmeli?
_ mxolod koniaki.
_ romeli, batono?
_ „enisels~ geaxlebiT. oRond ukve cotas, oras grams.
_ orasi iyos.
oficianti wavidoda, rac ki SeeZlo, wesieri nabijiT. is ijda. dinjad
moukidebda sigarets. rbilad gadaavlebda Tvals sxva magidebs. sul wa-
miT SeaCerebda mzeras romelime qalze _ ise, sasxvaTaSorisod gadaufofineb-
da saxeze. Tu qali igrZnobda amas da gamoxatavda Tundac mxolod Tmaze
xelis gadasmiT, kmayofilebiT bertyavda sigarets saferfleSi. cdilobda,
lamazad sWeroda dana-Cangali. lamazad eReWa lukma. ar aviwydeboda qal-
isken gabmuli usaTuTesi sxivic. koniaks svamda patara ylupebiT. daawyob-
da dana-Cangals. erTxelac moukidebda sigarets. ijda, abolebda dafiqre-
buli. mere moixmobda oficiants, gadauxdida gaukecavi ocdaxuTmaneTianiT.
dauxedavad Caiyrida xurdas. erTxelac gaxedavda amoCemebul qals, sevdi-
ani gamometyvelebiT agrZnobinebda, _ ras vizamT, aseTia es wuTisofelio,
da adgeboda.
gareT, restornis karTan, erTxans gaCerdeboda TiTqos haerisagan
Tavbrudaxveuli. mere welSi gamarTuli, Tavaweuli, dinjad gauyveboda gzas.
dawyvetaze hqonda nervebi, eCveneboda, rom es-esaa viRaca stacebda xels,
es-esaa raRaca moi para da viRaca stacebda xels.
mainc ar aCqarebda nabijs.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`msaxiobi qali~ (samagido rveulebidan)

maRali, tanwvrili, nakvTebdaRlili, didi Tvalebis zemoT Sublgamober-


ili. Tvalebi _ gaurkveveli ferisa. TiTqos mRvrie cis feri, TiTqos Tevzis
920
zurgisferi, TiTqos ukandaxeuli ganTiadis feri, TiTqos arafris feri.
acvia viwro TeZoebze mWidrodSemoWerili da dabla gaganierebuli, gaxun-
ebuli, WuWyianiviT jinsi, momwvano usaxeloebo maisuri, im maisuris SigniT
_ ar vici! patara, umweo ZuZuebi mowyeniT ki ulaylayebs moZraobis dros.
beWebze CamoSlili qera Tu qeradSeRebili Tmac ar bzinavs sispetakisagan.
mali-mal uaxlovdebian isa da misi Tanmxlebi ulvamSebCamoSlili mamaka-
ci, ekvrian erTmaneTs, mamakaci tuCebs wina swevs (ulvaSebma ar SeuSalos),
qali fexis wverebze iwevs da odnav gverdze gadaxrili egebeba im tuCebs.
mere dgas, Sarvlis salteSi iCris grZelTiTebian xels. arafrismTqmeli
saxiT iyureba aqeT-iqiT TiTqos ar arsebobdnen mis irgvliv arc adamiane-
bi, arc sagnebi, ReWavs kevs, tokavs lerwamiviT, Sarvlis saltes qveS ifxans
Tu isress raRacas.
Weri ki iWedeba Weqa-quxilis mrisxane RrublebiT.
ciskari #1,1974

`msoflio Cempioni~

jer pirs ibanda gulmodgined, Semdeg sarkesTan idga da didi sizustiT


iyofda gverdze gadavarcxnil Tmas, mere gaxamebuli xalaTis sayelos iswo-
rebda. fanjris rafaze Camomjdari qeTino rogorRac SeSinebuli Sehyurebda,
TiTqos raRacis Tqma unda da ver gaubediao. bolos gabeda:
_ mec wamoval, ra moxdeba!..
gigis yuradReba ar miuqcevia. qamari gaiswora, lamazad gakecili cxvir-
saxoci Sarvlis jibeSi CaiRo da saaTs Sexeda. saaTi saRamos Svidis naxe-
vars uCvenebda.
_ mec wamoval, ra moxdeba!.. _ TiTqmis tiriliT gaimeora qeTinom.
gigis saxeze sibrazis cecxlma ahkra, mobrunda, undoda eyvira, magram
gaaxsenda, rom qeTino xuTi dRis winaT wamodga. loginidan, rom manamde
TiTqmis mTeli Tve avad iyo, da areulad daiwyo:
_ me Sen... ici ra?.. me... Cven, biWebi mivdivarT. Sen dedam wagiyvanos, Cven
sportdarbazSi unda gaviaroT mwvrTnelTan.
qeTinom Tavi CaRuna da gamxdari, gayviTlebuli xeli TvalebTan mii-
tana. gigis sunTqva Seekra, axla ki namdvilad iyvirebda, magram Tavs isev
sZlia, kars waswvda, gamoaRo da mere mTeli ZaliT moajaxuna.
oTaxidan qeTinos SeSinebuli amoZaxili moesma.
cota xans Cafiqrebuli midioda, magram male Cumi stvena daiwyo. mona-
921
direTa kavSiris maRazias rom ascda, trotuaridan quCaSi gadavida, ybebze
momuWuli xelebi Semoiwyo da didi xmiT daiZaxa:
_ gu-ram!
meore sarTulis erT Ria sarkmelSi biWis mziT garujuli xeli gamoCn-
da.
_ movdivar, mo!..
sanam gigi miixed-moixedavda da trotuarze amovidoda, gurami ukve Zirs
iyo da aqaqanebuli kiTxulobda:
_ avtobusSi ar CavsxdeT?
_ fexiT avuyveT.
_ CavmsxdariyaviT.
_ rad ginda, biWo, am sicxeSi!
_ kargi.
orivem xalaTis sayelo nikapamde aiwia da wynari nabijiT, sportsmen-
ebs rom SeSveniT iseTi nabijiT, mTawmindisaken wavidnen. sportdarbazi, ra
Tqma unda, arc gaxsenebiaT, radgan dRes iq araviTari saqme ar hqondaT.
gigim es ise moimizeza. gigis aRarc qeTino gaxsenebia.
funikuloris salarosTan grZeli rigi daxvdaT. ikiTxes _ bolo vin
ariso da morCilad amoudgnen ukan moxuc kacs, romelmac CifCifiT Tqva _
bolo me gaxlavarTo. viRac imaTma tolma biWma gverdze Cauara da win
gaZroma daapira.
gurami waswvda, Semoabruna:
_ sad miZvrebi?
biWma iwyina, wamoyvinCilavda.
_ xeli, ha!
guramma nikapSi mohkida xeli, Tavi aawevina da mkacrad uTxra:
_ aba Semomxede!
biWma Sexeda, igrZno, rom Tavisze Ronier mowinaaRmdegesTan hqonda saqme,
ukan daixia da mxrebCamoyrilma waiduduna:
_ gamiSvi.
_ wadi, rigSi dadeqi!
biWma xalaTis sayelo gaiswora da sul daikarga. Turme uyurebdnen,
yvelas siamovnebis Rimili uTamaSebda saxeze. viRac maRalma kacma Calis
qudic ki mouxada da Tavi dauqnia _ yoCaR, biWebo.
SercxvaT, aRar icodnen, ra eqnaT, erTmaneTs efarebodnen.
rigi win miiwevda, bolos salaromdec miaRwies. bileTebi aiRes, tram-
vaiSi Casxdnen da wavidnen maRla-maRla. maRla sigrile iyo, niavi qroda,
922
mamadaviTis eklesias JiviliT evlebodnen namgalebi.
_ ar visroloT? _ asvlisTanave ikiTxa gigim.
_ ma ra! _ gaikvirva guramma. tirisken gaiqcnen da Tofebi aiRes, xuT-
xuTi vazna gaisroles da gakvirvebisagan pirdaRebulma Ziam erTs Sokoladi
gadmouRo, meores _ rezinis Tojina.
_ kidev visroloT? _ RimiliT gadaxedes erTmaneTs.
_ sxvagan isroleT, Svilo, wadiT, sxvagan isroleT... me axla unda Sevis-
veno, _ Tqva SeSinebulma Ziam.
biWebs gaecinaT da saqanelebisaken wavidnen. iqanaves. mere _ zeviT
gaiseirnes, Sokoladi SeWames, rezinis Tojina viRac patara gogonas aCuqes.
nayini moundaT.
_ wavideT, as-asi grami SevWamoT.
_ fuli? fuli gveyofa?
_ gveyofa.
_ wavideT!
didi cacxvis qveS, mrgval magidasTan, tirifis wneliT dawnul savarZ-
elSi Casxdnen da cda daiwyes. momtani qali iqiT, sxva magidasTan aCxarunebda
saangariSos. is iyo Semobrunda da unda daeZaxaT, rom guramma gigis fexi
wahkra. gigim gakvirvebiT Sexeda. gurami wamoxta, gigic ahyva. maTken xeli-
xel Cakidebuli axovani vaJkaci da veeberTela babTiani _ aTiode wlis
gogona modioda. axovani vaJkaci maT uRimoda. is maTi seqciis xelmZRvane-
li, maTi sayvareli, saTayvanebeli msoflio Cempioni iyo. mas mTeli Tbili-
si scnobda. ai, axlac, rogorc ki gamoCnda, magidebTan CurCuli atyda, viRa-
cam viRacas mujluguni wahkra, viRacam viRaca moaxeda, viRacas aRtacebis
amoZaxili amoxda. is ki, msoflio Cempioni, guramTan da gigisTan mivida.
_ gamarjobaT, biWebo! _ da foladis RvediviT daZarRvuli marjvena
gauwoda. guramma da gigim xeli CamoarTves, gawiTldnen, aRar icodnen, ra
eqnaT.
_ xom kargad, biWebo? _ gmadlobT, kargad, pativcemulo...
_ ai, Tiniko, _ miubrunda msoflio Cempioni gogonas, _ eseni momavli
msoflio... msoflio ki ara, mzis sistemis Cempionebi arian _ gurami da gigi.
es ki, biWebo, Cemi umcrosi daikoa, Cemi umcrosi daiko Tina. icnobdeT erT-
maneTs da, Tu quCaSi SexvdeT, mfarveloba gauwieT.
biWebma gaicines, gogonamac gaicina.
_ skamebi aris. maT erTad davsxdeT. aba, dasxediT, Tiniko, dajeqi Senc.
dasxdoma verc ki moaswres, rom momtani qali ukve maTTan iyo da mowi-
webiT Sescqeroda. _ maSasadame, ase. Tqven, samives oras-orasi grami. me ki,
923
rogorc bebers, asi.
_ pat... pat...
biWebs raRac unda eTqvaT, magram meti veRaraferi moaxerxes. momtanma
qalma ubis wignakSi raRac CainiSna da fardulisaken gaiqca.
_ xo, marTla, gigi, _ miubrunda msoflio Cempioni gigis, _ rogor aris
Seni daiko? xom adga? _ diax, adga, pativcemulo...
_ mere, ratom isic ar wamoiyvane? axla xom misTvis haeria mTavari?
_ Cemi da... ai... _ gigis ena daeba... _ Cemi da... mamidasTan iyo.
_ unda gamogevlo da wamogeyvana. misTvis xom axla haeria mTavari, _
gaimeora msoflio Cempionma.
_ me...
gigim Tavi CaRuna. Tvalwin daudga Tvalebisken waRebuli qeTinos gamx-
dari, gayviTlebuli xeli. moesma misi SeSinebuli amoZaxili... da Tavis-
Tavisadmi uzomo zizRi igrZno. axla rom qeTino aq yofiliyo, daiCoqebda
mis win, moexveoda fexebze da ase gamosTxovda patiebas.
msoflio Cempioni ki Tavis sayvarel daikos oqrosfer Tmaze veeba pepe-
lasaviT daskupebul babTas usworebda da Tan guramisa da gigize elapar-
akeboda, isini kargi, Zalian kargi biWebi ariano.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`mura~

mec Cemsas mogiyvebiT ZaRlze.


Cvena, oqruaanT, Cems bavSvobaSi, erTi Zukna gvyavda. rac ki ZaRlebi gvy-
olia, an mura erqv an boTa. im'Zuknasac, miuxedavad imisa, rom wablisferi
ufro dahkravda, muras veZaxdiT. mxolod cxviri da Tvalebi hqonda Savi.
patara rom yofila kudis wveric Savad hqonia wawvetebuli, magram me ra
drois ambavsac giyvebiT, im dros kudis ZiriRa hqonda SerCenili, danarCe-
ni waeWraT. Semogvayurebda Wkviani, morCili TvalebiT da im kudis Zirs
gaCqarebuli aqicinebda.
rogorc yvela Zukna, isic cota tangrZeli iyo da welSi CaRunuli. da-
dioda nela, moTenTiliviT, ise mogeCveneboda, TiTqos sul vinmes fexze
miyudeba undao, magram, rom gacxardeboda, xelxanjlian kacsac ar Seepuebo-
da.
erTi TeTri bali gvedga venaxSi, samurabed vkrefdiT. Sevidoda im bal-
Si Tvali, waiyvandnen muras, miabamdnen imis Zirze da iyo iq dRisiTac da
924
RamiTac. xvadi ZaRlebi ver sZlebdnen xolme RamiT, wkmutunebdnen, ymuod-
nen, Tavs iklavdnen. is ki iyo Cumad, uSiSrad, da mxolod maSin daiyefebda,
Tu vinme an rame saeWvod miuaxlovdeboda. sul vicodiT, ra xmiT ras uyef-
da. adamians sxvanairad uyefda, saqonels _ sxvanairad da gareul cxovels
_ sxvanairad. yvelaxe xSirad zRarbi awuxebda xolme. ar vici, ra undoda im
zRarbs, idga, gasabrazeblad uyurebda Tu ra _ rom daiwyebda yefas mura,
xandaxan mTel Rames ar gaCumdeboda.
erTxel mura make iyo, sul male lekvebi unda daeyara. amindebi ki gaZ-
aRlda, gadauReblad wvimda. wamoiyvanes safiCxidan da saxlis derefanSi,
kibis qvem, mSralSi daabes. Cven kidev _ me, Cemi Zma da Cemi biZaSvilebi, _
iqve vTamamobdiT, im derefanSi. Cemi Zma patara iyo, xuTi wlisa, me _ didi,
rvisa, Cemi biZaSvilebi ufro didebi _ erTi cxrisa, meore TerTmetisa. ar
maxsovs, romelma Tqva pirvelad, muras mucelSi patara, koxta lekvebi hyav-
so. mivida Cemi Zma, es erTi bewo, mTlad uWkuo, Seuyo mucelqveS xeli da,
esec ar vici, uCqmita Tu ra, _ afuo! _ muram da eca Sig saxeSi.
warmosadgenia, ra ambavic atydeboda. es saxegasisxlnanebuli balRi da
qalebi aqeT, is xelketiani Cemi mama-biZebi _ iqiT! scemes, daaoses cemiT
mura. Cems Zmas didobisasac etyoboda ori nakbilari, erTi RawvisTavze,d
meore qvemoT, tuCis boloze. kidev kargi, kidev kargi, rom TvalSi ar moax-
vedra kbilio! mohbanes aryiT Wriloba, zed daades Suaze gapobili lo-
bioebi da Seuxvies. ase saxeSexveuli dadioda orsa Tu sam dRes, mere sax-
vevi moxsnes, _ Wrilobebi Sexorceboda, wiTladRa gamoiyureboda marwyvi-
sodenebad.
muras ki ucnauri ram daemarTa. jer egdo sul miwaze, TavauReblad, saW-
mels pirs ar akarebda, yvelas Tvals aridebda, mere swrafi qeci auCnda,
balnis cvena daewyo, mTlad. gasacodavda. RmerTma uSvelos _ sofelSi
gamocdili veteqimi gvyavda, is movida, raRac wamali mogvca, im wamals us-
vamda bebia da moarCina. muram lekvebic dayara da gazarda, magram Tvalebi
mainc isev iseTi darCa, sul dabla daxrili da naRvliani. RamRamobiT kidev
ymuilsac daeCvia. iyo, iyo wynarad da uceb aymuvldeboda.
erTi muRalnoeli TaTari gveyonaReboda, gumbaTa. rTveliSi urmiT
amodioda xolme da godrebs ezideboda. magis ymuils veRar vitanTo, _
adgnen Cvenebi da mura im gumbaTas misces. gumbaTamac gamoiba urmis ukan
da waiyvana. mura ar gasZalianebia, wahyva ukanmouxedavad.
meore rTvlobas rom gamovida gumbaTa, Tqva: mura cxvarSia, Cem zmasTan,
zalian kargi zaRliao.
is iyo da is, mere murasi aRaraferi gagvigonia.
925
ymuilisa arc Cvenebs ukiTxavT rame, albaT, arc gumbaTam icoda, araferi
ar uTqvams.
`dila~ #8, 1980; `Tebro~, 1983

`mustafa papas boxoxi~

Cveni sofeli tyis piras mdebareobs.


zamTrobiT gzaze iSviaTad Tu gamoCndeba vinme, zafxulobiT ki modian
da modian urmebi da avtomobilebi SeSis sazidad. amoitanen Cveni raionis
kolmeurneebi galesil-gaprialebul culebs, xerxebs, uroebsa da rkinis
soflebs. gaiyoleben tyismcvels, miadgebian did-did wiflebs. tyismcveli
ityvis: esa da es xe moWeriTo, da isinic aaxmaureben culebs.
zafxulobiT stumari ar gveleva. xan vardisubnelebi gvewvevian _ ai, im
soflidan, romelic Cveni aivnidan xelisgulisodena Cans, xan oqoianelebi,
xan krasnogorkeli rusebi da xanac yarajaleli TaTrebi. saqonels Seasv-
eneben, TviTonac daisveneben, Tu dauRamdaT, CvenTan gaaTeven da mere didad
madlierebi wavlen.
papaCems yvela icnobs. mouaxlovdebian Tu ara Cvens saxls, Soridanve
daiZaxeben:
_ hai, daTiko, daTiko!
papa aivanze gava, gaxedavs, _ cota TvalT aklia da amitom stumars pirve-
lad vera scnobs. mere Caxusxusdeba kibeze, gaegebeba, urems ezoSi Semoab-
runebs,xar-kameCs gamoaSvebinebs da stumars maRla amoi patiSebs.
mxolod Cemi sami wlis daToa bevrisTvis ucnobi. is sul daTiko papas
dasdevs kudi-kud. papasac uxaria da acnobs:
_ es Cemi daToa, Cemi sakuTari biWi, enacvalos papa. rogori biWia, ha?
glemurjia, glemurji!
glemurji yoCaRs, uSiSars, Roniers niSnavs.
am ramdenime dRis win yarajaleli mustafa papa gvewvia Tavisi qriWina
urmiT. mustafa papa daTiko papas xnisaa. uRelSi ori bexreki kameCi hyavs
Sebmuli, TviTon kofozea wamoskupebuli da xan erT kameCs gadauzapunebs
saxres, xan meores. Tan Taviseburad dasWyivis:
_ hajomuS! hajomuS!
Tavzec TeTri boxoxi qudi hxuravs _ axali, grZelbewviani TeTri box-
oxi qudi... modian da moxmauroben isa da misi uremi: _ Wr-Wr-Wr! hajomuS!
hajomuS!
926
mustafa papas Soridan ar dauZaxia. urmidan Camoxta, alayafi gaaRo da
kameCebs Sinaurulad SemouZRva Cvens ezoSi. is papaCemis didi xnis yonaRi-
Zmakacia.
daTiko papa wisqvilSi iyo, me da daTo CavegebeT. me neli CamovarTvi,
movikiTxe rogor brZandebi-meTqi, uRlidan kameCebis gamoSveba vuSvele.
daTo ki fexze mekvroda da moRuSuli Sehyurebda. mustafa papas daTo sul
patara hyavda nanaxi. axla rom dainaxa, gaukvirda:
_ ramodena biWi gamxdara, kaso?! wyalsac mogvirbeninebs, rom rame iRos!
zalian dasxa.
mustafa papa TaTaria da qarTuli cota uWirs.
mogvirbeninebs, ratomac ver mogvirbeninebs! aba, daTo!
daTosac es undoda. gaiqca da male savse doqiTa da WiqiT gamoCnda,
doqi fexebSi eblandeboda, acabaca modioda da wyals moaWyapunebda.
_ ai, gaizarde didi kasi! _ daiZaxa mustafa papam da doqi da Wiqa Camo-
arTva. _ ra biWi Rofila, kaso, ra biWi!
Wiqa gaavso da sulmouTqmelad dacala, kidev gaavso da kidev dacala.
mere Wiqa daTos daubruna, boxoxi moixada, kibis safexurze daaskupa, Tvi-
Ton waiRuna da doqi motvlepil Tavze wamopirqvava.
daTo aRtacebuli iyo. pirdaRebuli xan mustafa papas Sehyurebda, xan
imis boxoxs gadaxedavda.
doqi daicala, mustafa papam wver-ulvaSi Camoiwura, boxoxi isev Tavze
wamoimxo da gaicina _ TeTri kbilebi gaakriala.
daTosac sicili autyda. xelis gulebs erTmaneTze usvamda, fexebs
abakunebda.
mustafa papa Sin avi patiJeT, sufra gavSaleT da miviwvieT. mustafa
papam boxoxi taxtze dado. boxoxic koxtad ayvanil Tivis bululiviT dad-
ga.
daTo boxoxs miuaxlovda da xan erT fexze dadgeboda, xan meoreze.
mivxvdi, rom boxoxi moewona.
roca mze gadixara, roca kameCebma daisvenes, xolo mustafa papa tyeSi
wasasvlelad gaemzada da boxoxi daixura, daTo iatakze Cajda, aRrialda
da fexebis qneva daiwyo.
_ ra iyo, ra mogivida? _ mivcvivdiT Cven.
_ raTa tiris, kaso? _ movida mustafa papac.
_ egeTi qudi minda! _ wamoiZaxa daTom slukuniT da TiTi mustafa papas
boxoxisken gaiSvira.
Cven tuqsva davuwyeT, daTo ki Rrialebda:
927
_ egeTi qudi minda, mustafa papas qudi minda...
dedam oriodejer miartya:
_ ai, egeTi qudi, ai, ai!..
_ maisaT, xalxno! _ daiZaxa mustafa papam. _ amisTvis rogor vatirebT
ymazvilsa!
boxoxi moixada da daTos daaxura:
_ aha, feSqeS, Seni iyos!
gvindoda mogvexada, magram daTom xelebi zed Semoiwyo da akivlda.
raRas vizamdiT! isev mustafa papas davuwyeT mudara:
_ gvapatieT... moiwyens da, tyidan rom Camoivli, dagibrunebT.
mustafa papas 'sicilad ar hyofnida es ambavi: .
— ras ambobT! oRond ymazvilma gaixaros da feSqeS! qudi ra aris? feS-
qeS!
Cven papa daTikos qudi gamovutaneT, moirgo Tavze, mere kameCebi Seaba,
uremze avida da mxiarulad gaujavrda:
_ hajomuS! hajomuS!
cota manZilze rom gagvcda, mo gvibrunda:
_ aba, ymazvili ar gamijavroT! _ da Ronivrad gadauSxuvla ifnis saxre
kameCebs.
uremi nel-nela, WriWiniT adioda aRmarTze...
daTo ki ezodan ezoSi gadarboda, rom biWebisaTvis Tavisi axali vee-
berTela boxoxi eCvenebina...
`dila~ #10, 1958;

`muxa~

es muxa tyis piras dgas, _ beberi, jmuxi, tandakoJrili, foTlebSeTxele-


buli. aRarc Crdils ifens, aRarc rkos isxams. iSviaTad Tu ewveva vinme, _
adamiani, cxoveli Tu frinveli. saukuneebiT daRils, gawamebuls xandaxan
qori Tu moebmeba xmel kenweroze, isic uZravi, mrisxaned miSterebuli
velisken: xandaxan kodala Tu moinaxulebs; swrafad, ugulod Semoufrens
irgvliv, TiTqos valdebulebis mosaxdelad oriodejer dahkravs niskarts,
_ kivkivo! _ anugeSebs da gafrindeba sxva xeebisken. ciyvebmac ki miatoves
da wavidnen...
am ramdenime wlis winaT muxis mezoblad, lamazi Telis ZirSi, monadireeb-
ma Seisvenes. daanTes cecxli, gaSales sufra, daiwyes puroba da sma. cota
928
rom SezarxoSdnen, ayayandnen: ara me gjobivarT srolaSi, ara meo. erTi
monadire wamodga da Tqva: _ ai, burTi da ai, moedani! _ muxis did koJrze
asanTis kolofi dasva, _ vesroloTo. zogi fexmorTxmuli isroda, zogi _
wawolili. siciliT gaSvebuli tyviebi wiviliT esobodnen muxas, simwris
nafleTebi gulxeTqebiT cvioda aqeT-iqiT.
monadireebi rom wavidnen, qari amovarda, muxis sveli Wriloba miwiT
amoivso. gamoxda xani, _ Tveebi, wlebi. da, ai, wleuls, gazafxulze, is mona-
dire, asanTis kolofi rom dasva muxaze, ukve Warmagi, patara SviliSvilTan
xelCakidebuli, isev moxvda am adgilebSi.
muxis naWrilobevSi mTeli bRuja ia amosuliyo da JriamuliT yvaoda.
monadiris SviliSvilma, lamazma, yurebsifrifana gogonam, aRtacebulma
Caimuxla, muxas xelebi moxvia da miexuta.
monadirem uyura, uyura, mere qudi moixada da Tavdaxrili gaCerda.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`mSvenierebisaTvis~

...saidan modis TiToeuli moTxrobis siuJeti. ra iyo is aRmZvreli, saw-


erad rom msvamda? Tqvens saxelmZRvaneloebSi Sesuli moTxrobebis Tav-
gadasavlebi Zalian kargad maxsovs, maTi TqvenTvis gandoba ar unda iyos
cudi saqme.
ai, magaliTad, `lamazi cremlebi~ _ aq moTxrobili ambavi Cems ojaxSi
moxda. Cven maSin marjaniSvilis quCaze vcxovrobdiT. e.w. centraluri gaT-
boba jer ar iyo, vin rogor axerxebda gasaTbobi saSualebebis dadgmas,
ojaxis „marifaTze“ iyo damokidebuli.
Cven kafelSemokruli Rumeli gvedga. SeSa viyide, mxerxavi moviyvane,
mSvenieri moxuci, magram im moxucma naxevaric ver daxerxa, wavida da wavi-
da. aseTi iyo faqti, Semdegi ganviTareba _ xerxiani biWis mosvla, ambis
motana, rom papamisi mokvda, Cemi SeTxzulia. Cemi SeTxzulia lamazi crem-
lebis cvenac. es scena, lamazi cremlebis scena, iSviaToba ar aris qarTul
ojaxebSi.
„muxac“ namdvilad arsebulma xem damawerina. es xe ujarmis xevSi dgas, _
beberi, korZebiani, fuRuroebiani, dakeWnil-daCeCqvili. Cemi TvaliT minax-
avs Zirze amosuli iebi. monadirisa da misi SviliSvilis mosvla Cemi SeT-
xzulia.
maxsovs, ram mikarnaxa „nekerCxlis wiTeli foTolic“. me da Cemi colisZ-
929
ma CanCqerebSi viyaviT. es sofeli ukve karga xnis gasaxlebuli iyo, saxle-
bi Cangreuliyo, mayvali gadavlebodaT zed. wavawydiT dabla, umSvenieres
ReleSi, nawisqvilars. gviani Semodgoma iyo, tyes erTianad gascvivnoda
foToli, mxolod erT adgilas, wylis piras, gadmokidebuli iyo nekerCx-
lis ramdenime wiTeli foToli, am foTlebma mikarnaxes mere zRapari.
„bibo“ xom mezobeli biWidan maqvs gadmowerili. axla is biWi colS-
viliania, Zalian magari muSa. me roca mxedavs, wiTldeba, TiTqos sanatreli
aqvs dasamali adgili. me misi warmodgenac ki siamayiT mavsebs. vlocav mas
da masTan erTad yvela bavSvs, yvela axalgazrdas, kacur kacs am qveyanaze.
rogor giTxraT, raze unda gaamaxviloT yuradReba Cemi moTxrobebis
kiTxvisas? imaze, rac marto Cemi ki ara, RvTaebrivia: silamazeze, sikeTeze,
keTilSobilebaze. es is movlenebia, romelTaTvisac qveynad sicocxle da
garja, brZolac ki Rirs. did mweral dostoevskis aseTi anderZi aqvs da-
tovebuli: mSveniereba daixsnis qveyanaso. es anderZi unda axsovdes yve-
las, vinc ki wasakiTxavad aiRebs wigns.
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6.

`mSvenieri da idumali~ (samagido rveulebidan)

im poetTa Soris, romelTa qmnilebebs mowiwebiT vatarebT sulis


samkaulebad; im poetTa Soris, romlebic ki odesme Cvens winaSe warmomd-
garan TavianTi nawarmoebebiT da bednierebi gamovucilebivarT Cven-Cvens
gzebze; mSvenier, idumalebiT mosil poetTa Soris me erTi Cemi, sakuTari
rCeulic myavs. is mxolod orjer vnaxe, orjerve erT dRes, agvistos miwu-
rulSi, misaRamovebuls, TiTqosda mewamuli mtvriT rom ivseba xolme haeri,
pirvelad oriode wuTiT, meores sul raRac ociode wamiT, magram am umok-
les droSic ki ulamazesad warmoaCina Tavisi poeturi samyaro, da es war
moCineba siamayiT mavsebs, rogorc piradad mis Tayvanismcemels, aseve Cemi
qveynis Svilsac.
_ maSin is, albaT, cameti wlis iyo _ xelebgrZeli da TvalebanTebuli.
mokle kikinebi aqeT-iqiT hqonda gaprexili. maSin is, ocdaxuTi wlis winaT,
xaniswylis marcxena napiras cxovrobda, baRdaTis qvemoT, maRali, mibnele-
buli Txmelebis kenweroebis iqiT. SesaZloa, dResac iqve cxovrobs, venaxSi
Cadgmul wiTelsaxuravian saxlSi, albaT, ukve tansruli da mSvidi, mklaveb-
ma rom ician mklavebis adgili, kbilebma _ kbilebisa, yelma _ yelisa...
Cvens daRlil, xetialiTa da sicxiT gadaognebul, ukve yvelafrisadmi
930
gulgril samsaxurebriv jgufs miraJiviT auCnda gvalvisgan SeSuSxul nar-
Savebisa da gvimrebis samefoSi, fskerCaSavebul xevze gadamaval wiTel milze
mdgari, Camavali mzisTvis zurgmiqceuli, odnav, sul odnav moqanave, gaRime-
buli, TvalebSi cisferSuqCamdgari. Semogvibruna gverdi, kidev ufro aSkarad
gaiRima, dabejiTebiT, TiTqos nabijebis TvliT gaiara is mili (sigrZe iqne-
boda milisa, sul cota, aTi metri), gamobrunda, gamoiara aseve, isev gabrunda,
isev gaiara, TiTqmis gairbina mili, erTxelac mogvxeda da ukve gacinebuli,
SveliviT Tavaweuli Sevarda, Seikarga narSavebsa da gvimrebSi.
gaocebulebi, gabecebulebi vekiTxebodiT erTmaneTs:
_ dainaxeT? dainaxeT?
yvelas daenaxa, yvela dafacicebuli iyureboda xevisken, imedi gvqonda,
isev gamoCndeboda, magram aRar gamoCenila. maSin SemovexvieT sigaretis
sresiT garTul Cvens megzurs. Cvenma megzurma erTi es Tqva: „bebia zrdis
mag gogos, skolaSic pirvelia da TvalebdaxuWulic dadis milebzec, moa-
jirebzec“. cotac SevicadeT da saamodguldawyvetilebma ganvagrZeT gza.
mivdiodiT da mainc ukan gvrCeboda Tvali. yvelas gahqroboda daRli-
loba da mowyeniloba. gavediT xaniswylis xidze, avyeviT venaxebian fer-
dobebs, xexilian orRobeebs, xangamoSvebiT aqac ki vyelyelaobdiT, xevisken
gadamziralni, _ vnaxeT, rac sanaxavi gvqonda _ patara TeTri eklesia, wy-
nari, wynar cacxvebsa da saflavis lodebSoris Camdgari; eklesiisa da cacx-
vebis irgvliv mdumared xazavdnen wreebs namgalebi; Cveni qalebi xelis-
gulebiT eferebodnen eklesiis Tbil kedlebs; mdinaris gaRma, mTis ukan
Caikriba mzis ukanaskneli sxivebi, miwas efineboda TiTqosda sxva planetis
Crdili; gamovbrundiT, CamoviareT ferdobebi, CavediT mdinareze, xidis cota
qvemoT, ukve Savadmibnelebuli Txmelebis gadmoRma, vualiviT TrToda
mdinareze bindi, siamovnebiT vyofdiT fexebs wyalSi... da ai, aq, am rbil
sibneleSi kidev davinaxeT igi _ Savadalaplapebul morevis Tavze, bneli
Txmelebis gamkvrivebul fonze, TiTqmis dediSobila. nela aiSala loto-
siviT, nel-nela waiRo xelebi cisken, xelebi da siTbo, fosforul naTebas
gamoscemda misi Tvalebi, tuC-kbili da sul mcired gaganierebuli mkerdi,
mere eseve nela gadaizniqa gverdze da gverdulad, almacerad, uxmaurod
CaeSva wyalSi, uxmaurod gacura qvemoT, Txmelebisa da morevis Sesayar
kunapetSi, Tan misdevda xmadabali, Zalian xmadabali siciliviT raRac. qvey-
ana kidev _ iyo wynari, lurjad gamWvirvale, naRvlianad lamazi da keTili.
aseTad darCa is adgilebi samudamod CemTvis.
Cemi megobari gulgrilad amomxedavs.
_ maggvar gogonebs yvelani, SevxvedrivarT. TviT Senc gaqvs naambobi
931
bevr maTganze, ukeTesebzec.
_ ara! _ swrafad vawyvetineb me _ ara! me aravin minaxavs, eseodni simZaf-
riT rom SeegrZnos sakuTari mSveniereba, da rac mTavaria, am mSvenierebis
samyaroSi ganfenis, ganawilebis aucilebloba.
`Tebro~, 1983

`mSvidebi~ (samagido rveulebidan)

Telavis aerodromze vsxedvarT da kavkasions gavyurebT _ velodebiT,


rodis gadaiyris Rrublebs, rom TuSeTSi gavfrindeT. CvenTanve arian aero-
dromis muSakebi. _ kaxeli mSvidi glexkacebi. me vekiTxebi:
_ mainc ramden xans icis xolme gagrZeleba ese?
_ rama?
_ Rrublianobam, frena rom ar aris.
_ xan oriode dRe, xanac cota meti.
_ mainc, mainc?
_ am sami wlis winaT, bali yvaoda, TuSebi rom movidnen da dasxdnen.
damwifda is bali, Wames TuSebma da mere gafrindnen.
`Tebro~, 1983

`mZime, madliani marjvena~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


demna Sengelaia
ixileT agreTve _ `bednieri Semoqmedi~

1950 wlis gazafxulze, mSeneblobaze myofma, aTasgvari rkineuliT savse


farRalala sawyobidan, sadac zamTrobiT miwuri iataki ifareboda mtkav-
lis sisqe yinuliT, Tqven, batono demna, Cems sayvarel mwerals _ „Teberv-
lis, „portis, ,viqtorias, ,,yazavaTis”, „baTaqeqias“ da „ciskris“ avtors _
gamogigzavneT moTxroba `budruganaSi~, romelsac Tan erTvoda sasow-
arkveTilebiT da Tanac am sasowarkveTilebidan momdinare sakmao gabed-
ulebiT dawerili baraTi. me gTxovdiT, wagekiTxaT moTxroba, da Tu Tqven,
demna Sengelaia, saWirod dainaxavdiT, xeli ameRo egreT wodebul „wer-
aze~, pirobas gaZlevdiT, Tqvens rCevas uyoymanod Sevasrulebdi.
oriode kviris Semdeg Cven visxediT mweralTa saxlis erT-erT oTaxSi
_ me gakankuli, Tqven magidaze daxrili, TvalnaRvliani, TiTqos raRac tki-
932
viliT Sewuxebuli _ da xelobis kacis pirdapirobiT, sicxadiT, melaparake-
bodiT im siZneleebze, ris daZlevac adamianebs uwevT mwerlobis mimzidv-
el, magram muxanaT gzaze. Tqven ar giTqvamT arc erTi sanugeSod aRiarebu-
li sityva _ rom me mqonda „Wvretis unari“, ,,frazis grZnoba“ da sxva aseTe-
bi; erTmaneTs davSordiT qvis mkodav menardeebiviT, Tqven Zveli ostati,
xelebdaCeCqvili da filtvebCakiruli, me erTi amqridan meoreSi gadmo-
mavali qargali; Tqven albaT daaxloebiT aseTi fiqriT: ,,Tavidanve icodes
yvelaferi~... da roca sul male mainc Semovituze Tqvens maraqaSi, Tqven ar
aRmogxdeniaT arc gakvirvebis da arc gaxarebis Sorisdebulebi.
Cveni Sedmdgomi Sexvedrebis ocwleulic iyo ubralo, yovelgvari sa-
demarkacio xazebdaudebeli. saaTobiT mismenia TqvenTvis, Tqveni brwyin-
vale leqcia _ improvizaciebisaTvis: miTosze antikur dramaze, montenze,
ilia WavWavaZeze. ai, aq ki bolomde iCenda xolme Tavs Tqveni vulkanuri
temperamenti: Tqveni mwvave trfiali didi, WeSmariti ostatobisadmi; Tqve-
ni unapiro siZulvili literaturaSi pozis, gaSinaurebis, crunayofierebis
da aqedan _ momxveWelobisadmi. mravali Taobis xelovnebaTmcodneebs
SeSurdebaT Tqveneuli interpretaciebi a. yazbegis d. kldiaSvilis da n.
lorTqifaniZis Semoqmedebebisa. magram maT gverdiT arc erTi sityva sak-
uTar miRwevebze, damsaxurebebze!
xandaxan Tqvens xelSi vxedavdi Cems nawerebsac. Tqveni mxridan maTi
recenzireba umTavresad gamoixateboda erTi sityviT „wavikiTxe“, ufro
zustad“ _ Tvalebis xamxamiT, almaceri SemoxedviT da Tavis daqneviT. ar
gaTavda Cemi ridi, SiSic ki Tqvens winaSe. da roca SarSan Cem mier wlobiT
dagrovili nakeTobebidan pirvelad aswieT erT-erTi maRla, sxvebis dasan-
axavad, es ridi da SiSi kidev ufro gaRrmavda. xeldebis niSnad Cems mxarze
dadebuli Tqveni madliani marjvena mZimea, mZime.
icocxleT, idRegrZeleT, ostato! roca Tqven Cvens gverdiT brZandebiT,
saamqroSi Tbila da kargad gvemuSaveba.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`mZime fexsacmelebi~ (ciklidan _ mZime fexsacmelebi)

_ yinvari moZraobs, mdinaresaviT modis. oRond nela, weliwadSi TxuT-


meti-oci metri. fedCenkos yinvari...
_ „ormocdameerTe“ vnaxoT? _ Seawyvetina elom.
zviads gaeRima.
933
_ CemTvis xom sul erTia?! mecxre Tve midis, kinoSi ar vyofilvar.
_ sawyali biWi! _ mxriT mieyuda elo da xelis zurgze Tavisi sufTa,
kriala TiTebi gadausva. _ sacodavi biWi! aba Semomxede!
zviadma gamoxeda da gawiTlda.
_ ratom gawiTldi?
_ wamiT vifiqre, marTla sawyali xom ara var-meTqi.
_ ii! Cveni kargi zviadi, Cveni sacodavi zviadi!.. mainc vin dagarqva es
saxeli? _ zvi-ad!
_ geyofa, elo.
_ gwyins, rom mixaria?
_ ara, magram...
_ magram ra? aba Semomxede!
zviadma isev Sexeda da isev gawiTlda.
_ Sen isev iseTi xar, _ Tavi gaaqnia zviadma.
_ rogori?
_ ar vici.
troleibusi sasaxlesTan gaCerda.
_ CavideT?
_ ho, CavideT.
moxuc qals uSveles da mere TviTonac Cavidnen. elom ukanSemobruneb-
uli xelebi Seuyara mxrebamde daSvebul mZime, swor Tmas da mzes axeda.
zviadma sixaruli igrZno.
_ axla, iq, CvenTan, isev Rrma Tovlia, unda gaCveno, ra saocrebaa maisi
maRal mTebSi! wylebi iRviZeben, gaToSili kldeebi iSleba. Camodis.
elom mklavze xeli mouWira da win aniSna.
ori lamazi gogona modioda.
_ iqiTa, TmebSeRebili, mindelis qaliSvili iyo. xom kargad ecva, ara?
_ xo.
_ mogwons, ase rom aqvT axla Tma?
zviadma elos Sexeda.
_ me ai, ase momwons, rogorc Sena gaqvs.
_ oh! _ warbebi aWima elom.
_ yvelafers geficebi. im Tovlis udabnoSi sul ase medeqi Tvalwin,
Tumca winaT cota mokled gqonda SeWrili. lartyebis Sesamowmeblad rom
mivdiodi, Sen gverdze momdevdi, fexi gicuravda, mklavze mekidebodi da ai,
ise aixedavdi xolme maRla, weRan rom mzes axede. davinaxavdi rame kargs _
uzarmazar, uzarmazar yinulis loluas, Tovlis CanCqers, cisfer, uZiro
934
naprals da gaxarebuli geZaxdi _ Sexede-meTqi.
_ suleli xar.
_ ara, elo, aseT adgilas Senc ase moiqcevi.
_ darwmunebuli xar? _ ecineboda elos.
zviadi daibna, Tvalebi aCqarebiT aaxamxama.
_ ix! _ idayviT Seatoka elom, _ Zalian ukana rigi ar aiRo.
_ ara, meTormete-meToTxmete.
_ midi, mecameteSi gamoarTvi.
_ waviCxubebT.
_ midi, aba vnaxoT.
mecamete rigis yvela bileTi gayiduli aRmoCnda. elos, ewyina. amrez-
ili dascqeroda bileTebs da mere ugulod gadaawoda zviads.
_ SevideT, _ Tqva zviadma.
elom saaTs daxeda.
_ jer ocdaxuTi wuTia dawyebamde, gaviaroT.
zviads is undoda, rom sadme kuTxeSi mimsxdariyvnen, daeWira
elos patara lamazi xeli da nel-nela eTqva, rac ki saTqmeli dagrove-
boda mTeli wlis ganmavlobaSi iq, myinvarwveris kalTebze, magram mainc
daTanxmda.
_ gaviaroT.
rogorRac uxerxulad midiodnen. es orivem igrZno, xeli xels SeuSves
da erTmaneTs fexebze daxedes.
elos wvrilqusliani, TeTri, lamazi fexsacmelebi ecva. zviads _ Tbili-
suri brtyelcxvira, Savebi.
_ saSinlad gadavCveulvarT erTad siaruls.
_ es me, me daveCvie galajul siaruls yinulebze da aqac ase mgonia,
vaiTu movsxlte-meTqi. yvela glaciologi asea.
_ vina?
_ glaciologebi. yinulis bunebis Semswavleli xalxi. gana aqamde ar
icodi, ra merqva me?
_ me meteorologs geZaxdi, radgan meteosadgurSi muSaobdi.
_ araferia.
kinoTeatr „Tbiliss“ gaupirdapirdnen. iq „policielebi da qurdebi“
gadioda.
_ ginaxavs? _ aniSna elom.
_ eg _ ki. SarSan, moskovSi rom viyavi, maSin vnaxe.
_ toto rom dabrmavebula, ici?
935
_ toto?
_ xo, qurds rom TamaSobs.
_ ara, ar gamigonia.
_ Jerar fili pi rom gadmovardnila saxlis saxuravidan?
_ eg vici.
elos amxanagi gogoebi Semoxvdnen. cmukavdnen da yvela erTad elapar-
akeboda.
_ rogora xar sayvarelo?
_ leila rom Camovida, naxe?
_ ratom ar moxvedi CvenTan, usindiso!
eloc yvelas erTad aZlevda pasuxs...
zviadi gverdze idga da papiross ukidebda.
_ zviad, modi gaicani. Cveni gogoebi arian. esec Cemi amxanagi _ glisi-
ologi, Tu rogor? yinulebis Semswavleli myinvarwverze. cxra Tvea kino
ar unaxavs, axla gasanaTleblad mimyavs.
gogonebma axed-daxedes da zrdilobis gulisTvis gauRimes.
zviadsac gaeRima. gunebaSi ki es Tqva:
„boloqanqarebi“.
farTo qvedatanebis SariSuriT daemSvidobnen. zviadma da elomac gza
ganagrZes.
kvira dRe iyo. trotuari xalxs Zlivs itevda.
mxatvrebis salonTan quCis meore mxridan viRacam daiZaxa: _ rogora
xar, elo, jigaro!
zviadi, TiTqos sila gaewnaT, SekrTa da momuStuli marcxena xeli el-
vasaviT auvarda mkerdTan.
_ ras sulelob! _ gauwyra elo. _ bajulia.
_ vin bajuli?!
_ Cveni bajuli, Cveni jgufeli. naxe, vin Camodis manqanidan. ar icnob?
mosaSvilia. kalaTburTeli. ra tani aqvs, ara?
zviadma moiwyina.
_ aTi wuTi aklia, gavbrundeT.
_ wyali davlioT da mere.
wyali dalies da gabrundnen.
kinoTeatris kibeze sarkes auares. zviadi soflel biWs hgavda, cotaTi
„gamosul“ soflel biWs. ganieri Sarvali ecva, saxe gaSavebuli hqonda, gaSave-
buli ki ara, gawiTlebuli. Tma _ gaxunebuli, gaxexeSebuli.
ifiqra, _ am wuTSi, am kibidanve gabrunebuliyo, nabijic Seanela, magram
936
mesame zari darekes, elo aCqarda da isic grZeli nabijebiT gahyva.
darbazSi elom moZebna zviadis xesaviT magari marjvena xelis mtevani,
magram zviads aRar dabrunebia survili, daeWira misi rbili, TeTri xeli
da eTqva, rom is, zviadi, kargi biWia. ar aris lamazi. ar icis simRera, ver
daamyarebs veraviTar sportul rekords, magram SeuZlia yinvaSi, qarbuqSi,
Weqa-quxilSi SeuSfoTeblad akeTos Tavisi saqme da Tan sul ifiqros, if-
iqros masze, eloze.
filmi saSinlad gagrZelda, magram bolos mainc damTavrda.
_ mogewona? _ hkiTxa elom.
_ ise.
_ biWi kargia, ara?
_ xo.
mze gadaxriliyo. rusTavelis quCis axlad SefoTlil Wadrebze uTva-
lavi beRurebi isxdnen da JivJivebdnen.
_ CvenTan wamodi, _ gaswia elom.
_ xval moval.
_ axla wamodi.
_ ara, cota saqme maqvs, xval moval.
_ kargi, maS, pirvelisTvis geli. gacileba ar minda.
elo troleibuss gahyva, zviadi _ avtobuss.
dedas misi samTo fexsacmeli daepoxa da moajirze daewyo. qvemoT me-
zoblis patara biWebi damdgariyvnen da im fexsacmelebs Sehyurebdnen. zvi-
adma aiRo. saocrad mZime moeCvena, ise mZime, rom gadmoabruna da rkiniT
moWedili Zirebi gausinja _ xom araferi damarTiaTo. magram Zirebi sufTad
iyo gawmendili, Wangebi _ gaprilebuli, da meti araferi. mainc ver dae-
jerebina, rom es is fexsacmeli iyo, romelic mTel weliwads ecva. „ara, Zmao,
ameebs iq ver aaTrev...“
_ mZimea? _ dauZaxa qvemodan qoCora daTom.
_ ahaT! _ zviadma fexsacmels xeli gauSva.
biWebi erTmaneTs waesivnen.
TviTon iqve, aivanze mdgar taxtze miwva.
`wveTebi foTlebze~, 1962; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`mwerali~
borhertidan
mweralma saxeli unda daarqvas Senobas, romelsac sxva viRacani aSeneben.
937
magaliTad, ase: „msuqani Ziebis saxli“ anda „eris mamikoebis saxli“. Seno-
bis calkeul nawilebsac man unda daarqvas saxelebi. avadmyofi mandilos-
nis oTaxs _,, kaeSnis oTaxi“ sxvenis patara oTaxs, ucolSvilo berbiWa rom
cxovrobs _ „gandgomili bus oTaxi“, sardafs ki _ „dilegi“. mwerals ufleba
ara aqvs ,,savane“ uwodos sardafs, saidanac sami wyvili bavSvuri Tvali
amohyurebs gamvlelTa fexebs.
mwerals Tu fanqris aRebis uflebas ar aZleven, unda gamZvinvardes.
unda Seecados, rogorc amas patimrebi sCadian, kovzis boloTi mainc am-
okawros Tavisi saTqmeli kedelze. Tu igi, bedisgan ganwiruli, amas ar
izams, mwerali ar aris.
mwerlis nawers rom sxva saxlebSi waikiTxaven, ase unda amoiZaxon: „oho,
ai, rogori viRacebic yofilan CvenSi!“ araviTari mniSvneloba ara aqvs,
mwerali grZlad wers Tu mokled. mTavaria, mwvelad werdes.
mwerali sul maRla unda cxovrobdes, namgalebTan da RamurebTan. iqidan
yovelTvis Tvalwarmtaci suraTebi moCans. Tvalis wartaceba ki mSveniere-
bac aris da sibrZnec.
mwerals Tu pativcemuli sapolicio ubnis ufrosi ewveva, _ ise, ubral-
od, Tavis Sesaxseneblad, _ ubnis ufross yelSi unda amoebjinos qonmode-
buli guli. Tu Zirs gadaixeda, Tavbruc unda daesxas, magram mweralma amas
yuradReba ar unda miaqcios, ubnis ufrosis SvidfuTian gvams es yovelive
wamlad Seergeba.
mwerals SeuZlia Ram-RamobiT varskvlavebsac uyuros da tkbiladac
CasTvlimos, magram vai, mas, Tu pirvelma man ar igrZno, saxls rom safrTxe
elis. safrTxis molodinSi man iqamde unda uberos sayvirs, sanam filtvebi
dauskdeba.
mwerali rom mokvdeba, erTi amosunTqva SvebiT unda amoisunTqos yve-
lam, upatiosnoebmac da patiosnebmac. unda moeCvenoT, rom daisvenes. dro
rom gava, maSin unda igrZnon danakargis raoba. mere unda mividnen mwer-
lis Raribul saflavTan da naRvlianad daxaron Tavi. gaocebulTvalian-
ma mSvenierma gogonam ki, mkacrad tuCebmokumul bebias rom udgas gverdiT,
mokrZalebiT unda daados mwerlis saflavs iebis pawawina kona. ai, ase
mitanili iebis pawawina konebia mwerlobis namdvili fasi.
`mTvaris asuli~, 1987

`mwvanilis gamyidveli~

938
dgas bazris daxlTan mwvanilis gamyidveli _ maRali, Zlieri, _ moqnili,
molaparake kaci. veeba bardanidan gawafuli moZraobiT iRebs wiwmatis
patar-patara konebs, asvelebs wyliT savse vedroSi, grovad awyobs daxlze
da xmis monotonuri awev-daweviT gasZaxis bazars:
_ aaba, jixaiSuri! pa tricat jixaiSuri! ocdaaTi didi jixaiSuri!
vuaxlovdebi _ masTan SedarebiT patara, daRlili, gulgadawyalebuli,
_ vaZlev ocdaaT kapiks da Tan CanTaze vaniSneb:
_ me weRan ori wiwmati aviRe, Tqven erTad miangariSeT. ar minda Zmao,
sxvisi waviyolo rame.
marTmevs im ocdaaT kapiks, maTvalierebs gulmodgined, fuls daudevrad
yris iqve, daxlze, mosamagreblad icvlis fexs da ukve gamobrunebuls dam-
adevnebs gamwyrali:
_ ocdaaTkapikiani wiwmatiT ginda codvebis gamosyidva? ar gamogiva eg
nomeri! ocdaaT kapikad arc saiqioSi iZlevian arafers.
Ronivrad bertyavs wiwmatis konas, kidev burtyunebs raRacas da ufro
omaxianad gasZaxis bazars:
_ jixaiSuri! pa tricat jixaiSuri! ocdaaTi didi jixaiSuri!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`mwvane burusi~
es yvavilebi, es ca, miTxariT,
aravis Tqvengans ar enaneba?
g. t a b i Z e
kaxiSvili ilo, Cveni qalaqis erT-erTi skolis Sromis maswavlebeli,
sofelSi midioda, Tan biWic mihyavda, gulbaaTi, anu rogorc SemoklebiT
eZaxdnen, gula. avtobusma gaaswro, ganrigi Secvliliyo, adga da gzadmimaval
sabargo manqanas gahyva walmianamde, Sua aprili idga, ukve Tbiloda. walm-
ianSi Camovidoda, iorSi gavidoda da sofelic iqve iyo. gadakortnili
Walis iqiT, maRlobze soflis TavSi, Jangisfrad gamomziral Zvel sasa-
flaosTan mamapapeuli saxli hqonda, _ dabali, usaSvelod sqelkedlebiani,
xavsmodebuli swori kramitiT gadaxuruli, rac deda moukvda, saxli sul
kargamoketili iyo, venaxic CamoarTves, venaxic da xiliani nakveTic, kolmeur-
neobaSi ar muSaob da ar gekuTvniso. wavida ilo, ibrZola, imudara, xan vis
miuSvira omis dros gamofleTili ferdi, xan vis, bolos nawili daubrunes,
ezoianad _ aTas xuTasi kvadratuli metri. amazedac didi madlobeli dar-
Ca. SabaT-kviras civisa da iaalnos wverebs Tovlic ki SerCenoda.
939
_ mama, CvenTan niangebi aris? _ uceb ikiTxa gulam.
_ sad CvenTan?
_ Cvens qveyanaSi.
_ ara, CvenTan niangebi ar arian.
_ ratom?
_ niangebs Zalian Tbili adgilebi uyvarT, saca Tovli ar modis.
_ amerikaSi?
_ samxreT amerikaSi, ki, iq. arian.
_ Sen moklav?
_ TofiT rogor ver movklav. me xom Zveli snai peri var, kaco.
_ xanjliT?
_ Tu gaWirda, SeiZleba xanjliTac movkla.
gula cota xans Cafiqrda da mere isev uceb ikiTxa:
_ mama, miriana ai, am goris odena namcxvars SeWams?
_ vin miriana?
_ age, _ soflisaken gaaqnia Tavi gulam, _ natuaanTi.
_ magodenas ki ara, ager im qvisodenasac ver SeWams.
_ TviTon ambobs, SevWamo.
_ tyuis, ver SeWams.
_ uyure, mama, ra didi wyali!
ilos gaeRima.
_ eg didi ar aris.
_ ii! gaocebiT amoxeda gulam.
wyali marTlac didi ar iyo, magram goris qimSemovlilebs didi xmau-
riT ki Sexvda. odesRac am totze. qvemoT TaTrebis sofelTan, wisqvili iyo
gamarTuli, axla uqmad miedineboda, _ aq farTod gaSlili, mRvrie, did-did
qvebze aCqafunebuli, mere qacvebsa da ilRunebSi Sekarguli. ilos uyvarda
adidebuli wyali, misi xma, misi suni. napirTan rom mivida, lodze Camojda
da nel-nela daiwyo fexsacmlis gaxda. ijda da CaSterebiT uyurebda. TiTqos
pirvelad xedavda, rom wyali moZraobda. iwevda maRla, eSveboda Zirs, qafde-
boda, wvril-wvril joxebs da dampli xis naSals moativtivebda. fexsacme-
li CanTaSi Caawyo. Sarvlis totebi muxls zemoT aikapiwa, CanTas Tasma
daugrZela... ·mxarilliv gadaikida, gula kiserze daisva da wyalSi frTx-
ilad Sevida. wyali Zalian civi iyo, magram amas ar Seuwuxebia, piriqiT,
sasiamovno Jruantelma dauara. fexic usxlteboda, wvetiani kenWebic Cxv-
letdnen. mainc eRimeboda, uxaroda gulasac, romelic gverdze gadmoweuliyo
da mamis fexebTan gaCenil RurRulebs uyurebda.
940
totidan mdinaremde TiTqmis naxevari kilometri iqneboda, magram ilos
fexT aRar Caucvams. gula dasva, balniani kanWebi xelebiT Caiwura da mere
xalisiT gauyva moxorklil gzas. ramdeni xani iyo, fexSiSvels aRar evlo.
mainc sjeroda, es ar avnebda, piriqiT, gareT gamoitanda, Tu rame zadi hqon-
da. gula xan gzis erT mxares gadauxvevda, xan _ meores. kunlis buCqebSi
Citebi daZvrebodnen, erT qacvis wverze kaWkaWic qanaobda, torolebi xom
aqac cas iRebdnen kriaxiT. magram ilos yvelaze metad sxva xma aRelvebda,
_ es iyo dagubebuli dgafuni da murmuri didi wylisa. am xmisken miiCqar-
oda.
bolos gaSlil riyezec gavida. iseTi gamometyvelebiT SeCerda, TiTqos
karg moCvenebas xedavda da eSinoda, uceb ar gamqraliyo yvelaferi. wyals
Zveli kalapoti miengr-moengria. Canda, wina dReebSi kidev ufro didi da
mRvrie unda yofiliyo, msxvil qvebze nariyi mienaSa, dabal adgilebSi blanti
tborebi idga. modioda da mozimzimebda,
_ aqac unda gavideT? _ SeSinebuli xmiT ikiTxa gulam.
_ unda gavideT, maS! ra, xom ar geSinia?
_ ara. _ fexebze daixeda gulam.
_ ai, mSe dedalo! aq ara var me? xom ici, ra vefxvica var _ faSistebma
fexebi ver momWames, am wyalma ra unda miyos?
gulas aRaraferi uTqvams. wyalTan axlosac ki ar misula, arc qva usro-
lia, rogorc weRan, totTan.
_ cota qvemoT davuyveT, _ uTxra ilom da fons dauwyo Zebna. iara, iara,
kidev ufro Rrma adgilebs Sexvda. maSin zemoT wamovida. erT adgilas
Sedga, wyals TiTqos dasuna, gaxeda, gamoxeda, gulas gamohRima. ilos wyali
ar SeeSleboda. aq, didi-didi, mkerdamde moswvdenoda, isic SesvlisTanave,
sanam sxeulSi siTbo da Rone edga, mere TandaTan Txeldeboda. mainc Sefiqri"
anda, gula hyavda. ara, ki ar SeSinebia, ivrisa arasodes SeeSindeboda, Tun-
dac mTa-bari wamoeRo, magram gula.. gulas rom SeSineboda?! siciliT daiw-
yo gaxda. sul gaixada, Sarvalic, xalaTic, maisuric. marto lurji trusis
amara darCa. tansacmeli qamriT Sekra, CanTaze miaba, mere CanTis yuri Tavze
gadaitara, mTeli bargi-barxana beWebze moirgo, gula kiserze daisva da
RimiliT Cayo fexi wyalSi.
_ ha, aba, ar mawyenino! _ alersiani xmiT uTxra wyals.
wyalma raRac amoiRlufuna da fexebze xvevniT miizida Tavisken. iloc
mihyva, frTxilad, fskerze fexis curebiT. safeTqlebi mTlad amoevso siciv-
iT, lamnarevi wylis suniT da xmauriT, fexi TandaTan aaCqara da ai, aq
moxda is, rasac ilo Tavidanve moeloda; fskeri uceb Caqanda, Tanac moimZ-
941
vla, (ase icis axalma kalapotma); wyalma fexebi gamoacala da Setortmanda,
marcxena xeli wylis zedapirs dahkra:
_ vaime, mama! _ Sehkivla gulam.
ilo erT wams umweod asavsavebda im marcxena xels, mere fskerze fexi
moikida, xeli saxeze Camoikra, SeSxefebuli wyali Camoicila da akankale-
bul gulas SesWyivla:
_ nu geSinia, nu! _ Tan yiJina dasca, _ eheu! ahau!
biWi TmaSi Cahfrenoda da xmas aRar iRebda. ilo kbilebis kraWuniT,
mTeli Zal-RoniT awveboda mZime, saocrad mkvriv wyals. wyali ZagZagebda,
qvebs glejda, fexebSi ajaxebda, xreSs abuntebda, magram ilom yvelafers
gauZlo, mkerdi nel-nela amoitana maRla, male wiTeli, naiarevi ferdic
amoaCina, mere trusic da RimiliT Seabruna Tavi gulasken:
_ gavediT! nuRa geSinia!
daZabuli, akankalebuli gula uceb moeSva, magram Tmidan xeli mainc ar
gauSvia. maSin ilom erTxelac dasca yiJina, _ eheu! ahauo! _ da fexi aaCqara,
TiTqmis gaiqca axla ukve muxlamde darCenil wyalSi. gavida napirze, gula
mowyvetiT dasva Zirs da win CauCoqa.
_ ii, Se uSno, _ miegurgura mucelTan. _ SegeSinda?!
da roca gabusxul, Tvalebaxamxamebul gulas saxezec Rimili dainaxa,
CanTa da tansacmelic moixsna, xelebi gaSala da, siciviT gabuJebuli sxeu-
lis gasaxureblad, patara Slamian adgilze „CeCnuri“ Camouara. gaCqare-
biT usvamda bewvebisgan SavadCamoCaCul dabrecil fexebs, sveli qviSis win-
wklebs aqeT-iqiT isroda da Tan dasZaxoda:
_ asa! asa! asa!
bolos gulas daukra Tavi, gula ar gahyva. idga da xan Tavis dasvele-
bul baTinkebs dahyurebda, xan mamas SehRimoda gaubedavad. maSin ilo gas-
worda, wylisken mibrunda da gadasZaxa:
_ ee, Cveno kargo ioro, madlobeli varT. rom mSvidobiT gamogvatare! '
farTod gamlili iori brwyinavda, cimcimebda, zimzimebda da Tanabrad,
gabmiT mixmaurobda qveviT-qveviT. mdinaresac, riyesac. Walasac da simwv-
anemoreul utyeo sersac gazafxulis TiTqosda sveli mzis sxivebi dahfen-
oda.
_ kinaRam rom wagaqcia?! _ gakvirvebiT ikiTxa gulam.
_ vina, iorma? ras ambob. is... didi Tevzi damejaxa da...
_ marTla?
_ marTla, maS. aese, Zlivs gametia fexebSua, _ ilom fexebi gaCaCxa da
aCvena, rogor waborZikda.
942
_ aba, daifice!
_ yvelafers geficebi.
maSin gulamac mSvidi, mosiyvarule TvalebiT gaxeda mdinares, man ukve
icoda, rom es didi, Ronieri, dgafuniT momavali wyali Tovlian mTebSi
ibadeboda, iq is wvrili iyo, wvrili, ankarasaviT moiklakneboda CaRrmave-
bul adgilebSi, aqeT-iqidan wveT-wveTad gorviT ematebodnen sxva wylebi,
izrdeboda, ibereboda, imsxvreoda, isev erTdeboda, modioda, Tan mohqonda
sxvadasxva feris qvebi, sxvadasxvanairad daqucmacebuli sila, sxvadasxva
sididisa da simkvircxlT motivtive nariyi, da yvelaferi es erTad mihqon-
da sadRac Sors zRapariviT Soreuli lurji zRvisaken. am suraTs axla
daemata saocrad naTlad gamoxatuli erTi detalic es iyo eSmakurad
Tvalebmiwkuruli veeberTela cxvirkombala Tevzebi, romlebic morebiv-
iT morCilad mohyvebian wyals da Sig gamaval adamianebs aRma-daRma tri-
aliT uZvrebodnen fexebs Sua.
ilo qacvis buCqs moefara, trusi gaiZro da gasawurad gadagrixa. iq,
marto myofs, nel-nela amoutivtivda usiamo fiqri: „ki, magram gana kargs
vSvrebi rom biWs mdinaris siyvaruls vunergav? aman xom SeiZleba waaTa-
mamos da... xo, daaxrCos..“ uceb warmoidgina gulas gaberili, galurjebuli,
usicocxlo saxe, Sezara, SeaJrJola. „ara, ara, ukeTesia eSinodes, sZuldes“.
trusi swrafad Caicva, mere _ tansacmelic, gulas xeli moxvia, miixuta da ise
waiyvna soflisaken magram mdinareze mxolod es Tqva:
_ adamianebisaTvis didi, Zlieri mdinareebia kargi. mdinareebsac Ro-
nieri adamianebi uyvarT. Sen bevri unda' Wamo, Ronieri unda gaxde, rom
mdinaresac uyvarde...
saxe Sewuxebuli hqonda, gulasken daxriliyo da koWliviT midioda.
gaSlil riyeze uwesrigod mimoyril qvebsa da buCqebs Soris oriveni,
mamac da Svilic, Zalian patarebi, Zalian umweoni Candnen...
`ciskari #3, 1970; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`mxatvari parizSi~
lado gudiaSvilis naambobi

parizSi rom viyavi, erTxans ise gamiWirda, lamis qudi Camometarebina


quCa-quCa. vijeqi Cems mansardaSi da amaod vigonebdi nacnobebs, romelT-
anac fulis sasesxeblad mimesvleboda. Tanac, Semodgoma iyo, gviani Semodgoma
_ Tbilisuri gviani SemodgomasaviT zunzliani da sevdis momrevi. wvimda
943
da wvimda.
xatva ar mindoda. avdgebodi, mivdiodi fanjarasTan da gavcqerodi Camo-
janRul cas, svel saxuravebs, xavsmodebul kedlebs.
vnaxoT, viRacam daakakuna. vin eSmakia-meTqi, daRrejili mivedi karTan.
gamovaRe da… cota ar iyos, Sevcbi. axalgazrda qal-vaJi mwveoda. ai, kinoSi
rom gvaCveneben xolme bednier amerikel axalgazrdebs, swored iseTebi.
saxe ubrwyinavdaT, Cqrolavdnen da aRar icodnen, rogor SeekavebinaT mozR-
vavebuli xalisi. bodiSs ixdidnen da iRimebodnen. mere qali gamomelapar-
aka frangulad _ didad zrdilobianad da moxdenilad: Cven Tqveni namuSe-
vrebi gvinaxavs, batono mxatvaro, moxiblulni varT meca da Cemi meuRlec.
gavbedeT da SegawuxeT, iqneb dagvavaloT da romelime Tqveni naxatis mflo-
belni gagvxadoTo.
is rom laparakobda, misi qmari sul iRimeboda da xan me miyurebda
sixaruliT, xan Tavis meuRles.
me aRar vicodi, romeli skami SemeTavazebina, rom saRebaviT ar das-
vriliyvnen. Zalian minda Tqveni survilis asruleba, magram Tqveni sakadrisi
araferi maqvs-meTqi, _ movaxsene.
es rom gaigones, Sewuxdnen, patara bavSvebiviT umweo gamometyveleba
miiRes. mere _ ubralo, mcire rame mainc, batono mxatvaro, sul ubralo,
Tundac monasmio.
vifiqre, oRond axla rogorme Tavidan moviSoro da, jandabas, mere rac
iqneba-meTqi, da veubnebi: ori dRis Semdeg SemoiareT-meTqi.
xelad daubrundaT bednieri Rimili. qmarma netarebis gamometyvelebiT
moavlo Tvali Cems oTaxs da, Tumca inglisuri ar vicodi, mainc mivxvdi,
rom aseT mansardaSi cxovreba inatra.
moibodiSes da gamomeTxovnen.
me movbrundi da sawolze Camovjeqi. maTi wasvlis Semdeg kidev ufro
mwvaved vigrZeni Cemi ubedoba. Tbilisi gamaxsenda. aviRe fanqari da alb-
omSi movusvi. avxate mocekvave qarTveli qali, TiTqos im amerikeli bedn-
ieri qalis sapasuxod; davxate daRlara kinto da sakinZeCamoxeuli yara-
CoReli _ esec TiTqos imisi qmris sapasuxod; davxate viri Tbilisis qu-
Caze da iRliaSi saxregaCrili wyneTeli _ esec TiTqos imaTi niu-iorkis
sapasuxod. mere mivegde da miviZine nacemi ZaRliviT.
gavida ori dRe da zustad daniSnul dros gamocxadda is colqmari.
isev bednierni, xalisianni, atacebulni.
vaCvene erTi naxati, meore, mesame… aRar ician, ra qnan. qali xom tokavda
da alivlivebda im haerovan kululebs, kaci sicilad iyo qceuli. mere mo-
944
mudare gamometyveleba miiRes, TiTqos es_esaa, daiCoqebeno, da _ Tu Sei-
Zleba, rom yvela suraTi dagviTmoTo.
me gamecina: ris daTmoba, aiReT, waiReT-meTqi.
maSin mamakacma saqmianad mTxova, mibrZaneT, ramdeni unda mogarTvaTo.
CemTvis yvela is naxati, axlandel fulze rom vTqvaT, aTi Tumanic ar Rir-
da. aba, amaze xom ar SevevaWrebodi.
_ inebeT, batonebo, fasze laparaki rogor SeiZleba, me qarTveli gaxla-
varT-meTqi.
_ maSin mamakacma sabanko Ceki amoiRo, raRac dawera, erTi furceli amoxia
da gamomiwoda.
me rom Cemi qarTveloba damemtkicebina, CekisTvis arc damixedavs, kare-
bamde mivacile col-qmari da, rogorc ki Tvals miefarnen, adgils movwydi.
ise rogor Seircxvenda kaci Tavs, erTi sadilis fuli mainc ar daetovebi-
na-meTqi. avavle Ceks xeli, wavikiTxe da…Cems sicocxleSi namdvili locviT
pirvelad davloce mdidari, mdidari, bednieri xalxi.
CekSi ewera, rom amis warmdgenels aTasi dolari miecemao.
`mamuli~: SemecnebiT-sazogadoebrivi Jurnali. amerika, 2013. #4(72)

`mxolod aTi wuTi~

me rvaze mivedi, rvas rom wuTi uklda. mindoda, saTqmelad mqonoda, rom
sizuste miyvarda, magram mimoxedvac ver movaswari da isic gamoCnda. Taf-
lisfer Txel sawvimarze TiTqos zedmetad Ronivrad hqonda SemoWerili
qamari. marcxena xelis idayviT Ronivradve ekava iRliaSi amodebuli Can-
Ta. Ronivrad moadgamda nabijebsac da, odnav Tavdaxrili, qvemodan miRi-
moda. me aRtacebiT vuyurebdi. energiulad gamiCerda win, fexi fexs miadga.
RawvisTavebi mqrqalad SeewiTlebina, tuCebzedac pomada esva. qveda tuCs,
raRacis gaugebrobis niSnad, bavSviviT busxavda, mxrebsac maRla swevda.
_ ra vqnaT? _ Tqven mibrZaneT, _ mivuge me.
_ rogor gekadrebaT. - me isev gabrwyinebuli Sevyurebdi, bolos vuTx-
ari:
_ restorans da aseT raRaceebs ver SemogbedavT, umSvenieresi saRamoa,
SevideT, baRSi davsxdeT cota xans.
_ hoo? _ ikiTxa man. me ver mivxvdi, ra kiTxva iyo es. mainc vaniSne:
_ ai, iq.
wavediT, skamze davsxediT. oqtombris saRamo iyo. haeri ar iZvroda.
945
akaciebis milionobiT foToli mainc cimcimebda elnaTurebis Suqze. elna-
Turebis Suqi gazonebsac xasxasa mwvane fers aZlevda. Cvens maxloblad,
Cinur vazaSi, wyali luklukebda. cota moSorebiT biWi da gogo isxdnen.
biWs gogos Tavze xeli edo.
_ upirveles yovlisa, madloba unda gadagixadoT, rom moxvediT.
sityvebs Tavs Zlivs vuyridi, sigaretis amoReba davapire, gadavifiqre.
_ ratom? _ gulwrfeli cnobismoyvareobiT SemomanaTa Tvalebi.
_ ar megona, Tu TqvenisTana mSvenieri qali marTla dameTanxmeboda
aseT Sexvedraze.
_ rogori Sexvedraa es?
gamecina, magram vfiqrob mainc igrZno, es gulwrfelad Tu gulubryvilod
dasmuli kiTxva ar mesiamovna. mainc TvalmouSoreblad Semomyurebda.
_ viyoT gulaxdilni. _ ra Tqma unda. _ me Tqven miyvarxarT. es Tqven
ukve iciT.
Tvali ar dauxamxamebia. Caudga mxolod mTlad SeumCneveli Crdili.
_ miyvarxarT danaxvis pirveli wuTidan. axla ki moumata Rimils.
_ vici.
_ me ocdaToTxmeti wlisa var, Tqven ocdacxrisa. daWerobanas veRar
viTamaSebT, colad gamomyeviT.
Cems maRla waiRo mzera.
_ biologi var. kandidati. deda myavs, Zveli bibliografi, Tqveni yve-
laferi vici.
_ ra yvelaferi? _ dainteresda.
_ sad msaxurobT. sad msaxuroben Tqveni mSoblebi, Tqveni da.
_ sasiamovnoa.
_ bina iseTi ara maqvs, Tqven rom gagaxaroT, magram binis sakiTxi axla
ukve ise rTuli ar aris, rogorc winaT. binas miviRebT.
_ ra Tqma unda.
_ me Tqven gpirdebiT... isev gamoexata cnobiswadili.
_ Tu erTmaneTi gveyvareba, Tu Tqvenc geyvarebiT, bednierebi viqnebiT.
_ ra aris bedniereba? _ siyvaruli. _ hoo? me rom ar miyvarxarT?
elvam gamirbina sxeulSi. wamovdeqi. isic wamodga. me meRimeboda, imasac.
imas lamazad, umanko bavSviviT.
_ axla ara. mere Tu geyvarebiT. _ arc mere meyvarebiT. _ maS... maS, ratomRa
moxvediT?
_ amis saTqmelad: rom ar miyvarxarT, arc arasodes meyvarebiT. me mgo-
ni, ganmartebas ar momTxovT, ratom. arc danas SemirWobT mucelSi.
946
me aRaraferi miTqvams. mxolod vuyurebdi. kidev imedi mqonda, raRacas
TamaSobda. ara. Zalian mSvidad Semomyurebda.
_ baRidan gamacileT. wavediT. baRidan gasuli momibrunda.
_ sakmarisia. nuRar gamomyvebiT. siyvarulobanaSi kocniT uxdian, ara,
erTmaneTs?
daixara da makoca. _ mSvidobiT. _ mibrunda da wavida raRac gajibrebu-
li nabijiT. me sigareti amoviRe.
erTi Tvis winaT, megobris dReobaze, pirvelma man miTxra pirveli sity-
va:
_ ratom gaqvT egeTi naRvliani Tvalebi? Tan yaviT mkiTxaobda.
me igi maSinve...
me igi arc axla mZulda.
ise... meRimeboda.
saaTs davxede. mxolod aTi wuTi iyo gasuli rvidan.
am daxedvis dros Tu gadamcda Tvalidan, saiT wavida, veRar da vinaxe.
irgvliv foTolic ki ar gatokebula zedmetad.
mainc meCveneboda _ kuStad Sekruli Savi saSiSi Rrubeli wamom dgomo-
da Tavs.
`mTvaris asuli~, 1987

`naTela~

xumrobiT Tu marTla, xSirad mTxov xolme _ moTxroba dagiwero. me


mecineba da gekiTxebi: saidan mogivida aseTi azri? gana odesme vinmes vin-
mesTvis dauweria moTxroba? Sen jiuti bavSviviT abakuneb fexebs da man-
jRrev.
_ deda, ra miuxvedreli xar! Cemze dawere, sadac me viqnebi mTavari gmiri.
am sityvebze minda xelSi agiyvano da, rogorc gulubryvilo, sayvarel
bavSvs, eg wminda Tvalebi dagikocno. magram Sen didi xar. ase ar SeiZleba.
amitom mxolod vicini,·alersiT gisvam Tavz xels da geubnebi:
_ Sen kargi, Zalian kargi gogona xar, naTela. Sen imdeni sinaze Semogaqvs
am, rogorRac gauxeSebul studentebs Soris, rom ar vici, uari rogor unda
giTxra Txovnaze. magram ra dagiwero? aba, TviTon miTxari, ra dagiwero?
vTqvaT, es davwereT, rom norC alvas hgavxar. tankenarsa da saTuTs, masaviT
meocnebe, sixaruliT Tu mwuxarebiT mTrToli. vTqvaT, isic davumateT, rom
leqciebs ar acden, raRac-raRaceebs swavlob, saxegabrwyinebuli modixar
947
universitetSi da uxalisod brundebi Sin. gana es moTxroba iqneba? ara,
ara? maS ra vqnaT?
Sen wyrebi da mitev.
_ fantaziiT, ai, Tundac, rogori viqnebi me Semdeg, roca... roca muSaobas
daviwyeb. anda ubralod, ras fiqrob Cemze...
_ fantaziiT? o, me uTuod Zalian xelmomWirne kacTan movxvdi, roca am
madls arigebdnen. avdgebi da warmovidgen xolme, TiTqo adamianebs raRa-
cas vukeTeb. sul esaa. Cemi fantazia amaze Sors ver midis. sad SemiZlia,
warmovidgino _ rogori iqnebi xuTi wlis Semdeg. esec ar iyos, fantazia
Tu sinamdvilesTan cotaTi mainc ar aris axlos, ra fasi aqvs aseT fanta-
zias?! sinamdvile ki... sinamdvile metismetad unauri ramaa. ai, magaliTad, me,
sanamde TqvenTan movidodi, mSeneblobaze vmuSaobdi. iq ki erTi gogona
iyo, afTiaqis gamge, naTliaCemis Svili. is gogona Sena ggavs. ara, ra Tqma
unda, Sen imaze lamazi xar. is mxolod zogi ramiT ggavs. ai, Tundac TvalebiT.
Sen Savi Tvalebi gaqvs, imas _ cisferi, magram misi Tvalebic iseTive wminda
iyo, rogorc Seni. xasiaTiT ki namdvili erTni xarT. isic SensaviT jiutad
aqnevda Tavs da abakunebda fexebs, rodesac rames mTxovda. TxovniT ki... me
Tanamdebobis hiri ara var, rom saqmeebis mogvarebas mTxovdnen... dedikom,
Cemma naTliam, Zalian, Zalian kargi qada gamoacxo da SeWmaSi mogvexmareo
_ metyoda xolme eSmakurad. an arc amas metyoda, arc imas, daminaxavda sam-
uSaodan Sin mimavals, Camkidebda xels da mimarbeninebda kibeebze. roca
suls moviTqvamdiT, mas sicili skdeboda, me ukmayofilod vbuzRunebdi da
vcdilobdi rames·ar wamovdebodi zeTiT gapozili qurTukiT, dedamisi ki,
naTliaCemi, qurasTan muSaobiT atkrecil saxeze xels isvamda da bodiSob-
da _ oTaxi dalagebuli ara maqvso.
gamomilagebdnen aTasgvar rame-rumes, damijdeboda mziula pirispir
da maZalebda _ meti da meti namcxvari gadameRo, murabac gamesinja, pitnaze
dayenebuli arayic, xilic. Tan metitineboda gogonebis saWirboroto sak-
iTxebze _ materiebze, axal filmebze, wignebze da avejze, roca davnayrde-
bodiT, Cems Tavs dedas Caabarebda _ aba, _ stumariviT ar ijdeso, TviTon ki
meore oTaxSi gabzrialdeboda.
dedamisi, naTliaCemi, WaRara, saTno saxis qali, gulxels ikrefda da Ri-
miliT gahyurebda.
_ rodis unda iswavlos am gogom Wkua? isev bavSvi hgonia Tavi!
me weRanac giTxariT, rom mziula bavSvi ar iyo. umaRlesi saswavlebeli
hqonda damTavrebuli da afTiaqis gamged muSaobda, Zalian kargadac muSaob-
da, rom ityvian, xelebidan cecxli gasdioda.
948
dedamisi ki ganagrZobda:
_ TiTis pirSi Cadeba ra aris, TiTis pirSi Cadeba ver moiSala. zis da
lamis moikvnitos neki.·
meore oTaxidan mziula sazeimo nabijiT gamodioda _ axali kaba ecva,
zogjer mxolod dablanduli, sarkis win keklucad Semotrialdeboda da
reveransis msgavs raRacas gaakeTebda. gaicinebda da TiTqo xumrobiT, TiTqo
bavSvuri miamitobiT metyoda:
_ xom kargi gogona var, ha? aba miyure, xom lamazi gogona var?
me vuyurebdi, vxedavdi, rom is marTlac kargi, lamazi gogona iyo da,
romeliRac zRapridan dazepirebul xotbas veubnebodi.
_ lamazia mTvare, lamazia dilis varskvlavi, lamazebi arian yvavilebi,
magram Sen yvelaze lamazi xar _ mTvarezec, dilis varskvlavzec, yvavile-
bzec.
is, ra Tqma unda, xvdeboda, rom es sityvebi aTasjer iyo naTqvami aTasi
lamazis Tu ulamazos mimarT. icoda maTi warmomavlobac da amitom me-
buteboda, tuCebs busxavda da gverd-gverdze Semomyurebda.
_ dasacinic var?
_ o, aba ras ambob! _ amomxdeboda me da vcdilobdi axla ukve Cemi si-
tyvebiT damemtkicebina, rom is sulac ar iyo dasacini, rom is marTlac
kargi, lamazi, sicocxliT savse gogona iyo, magram Cemi sityvebi imdenad
ulazaToni iyvnen, imdenad tlanqni iyvnen masTan SedarebiT, rom iZule-
buls gvxdidnen orive gavCumebuliyaviT.
maSin mas erTaderTi WeSmariti SemfasebeliRa rCeboda. es iyo sarke.
trialebda mis win. xan kabis kalTebs ganze gaswevda, xan fexisweerebze aiw-
evda, viTomc maRali, maRalquslebiani fexsacmelebi ecva, xan Tmebs gaiSli-
da, xan Tavs ukan gadaagdebda da yvelaferi es Tavdeboda siciliT, guliani
siciliT.
_ RmerTo, Sen daaWkviane, RmerTo, _ measejer imeorebda dedamisi da
gulmodgined akakunebda kovzs qvabis kideze.
_ kargi gogona xar, mziula, kargi, _ viZaxdi me da midioda dro _ SeumC-
nevlad, lamazad.
erT dRes gasarTobi mogvemata.
amiZRva mziula Sin da mezobeli kotejis Ria fanjraze mimiTiTa. ·
_ axali inJineri! samuSaoTa mwarmoebel mesame ubanze! _ da gaecina, mxrebi
moRuna, nikapi mkerdTan miitana da gaecina.·
kotejis Ria fanjaraSi axalgazrda kaci Canda. is magidaze iyo waxrili,
lartya saxazavs awvalebda da fanqari xan SublTan mihqonda, xan qaRaldze
949
usvamda. vuyure, vuyure da SevamCnie, rom is inJineri, Caukirkitebs, Caukir-
kitebs da mere Cvensken gamoixedavs. magram Cven kedels varT amofarebuli,
ver gvxedavs.
_ ici rogoria? _ mekiTxeboda mziula. _ dabali, dabali, ai amxela da
ase dadis.
xelebi ukan Semoiwyo, gaiWima, Rababi CamouSva, warbebi SeiWmuxna da ram-
denime nabiji arakCeevis jariskaciviT gadaadga.
es axali inJineri mec myavda nanaxi, magram aseTi rame ar SemimCnevia.
Cveulebrivi biWi iyo, xuWuWTmiani, beWebganieri da saxenaTeli.
asec vuTxari mziulas.
_ dedas geficebi! _ daiwyo ficili. _ es ki ara, unda gaCvena rogoris
ambiT imzadebs Cais. Tumca, moica! jer adgeba, gamova ezoSi maisuriani, aq
balnebi aqvs, mxrebze da gulze. dadgeba da daiwyebs girebis awevas, erTi-
ori, erTi-ori, Tan sul kunTebze iyureba. mere onkanze ibans pirs, dadis
ambiT _ xmauriT, faTqa-fuTqiT, frutuniT. mere sarkeSi iyureba, iyureba,
iyureba... mere Cais imzadebs. ramdenjerme gasinjavs _ muqi, an baci xom ar
momividao, mere dalevs da midis ase...
isev gaiWima, isev CamouSva Rababi da isev arakCeevis jariskaciviT gada-
adga ramdenime nabiji.
ki magram ase zustad saidan ici-meTqi yvelaferi.
_ aqedan Cans, afTiaqidanac Cans. Zalauneburad yuradRebas miaqcev, xom
ici.
me gamecina.
_ ras icini?
_ arafers, arafers, marTlac sasacilo inJineri yofila.
mziulam raRac eWvianad Semomxeda, magram maSin meti aRarc erTs ara
gviTqvams ra. SemdegSi ki, mividodi da, im wuTSive is inJineri gaxdeboda
Cveni msjelobis sagani.
_ inJinerma Sliapa daixura da Tavis gatokebos eSinia... inJinerma saqanao
savarZeli SeiZina... inJiners navTqura aubolda... _ da aTasi sxva.
mere ici ra?.. mere erTad moseirneni Semxvdnen is „sasacilo~ inJineri
da Cveni sayvareli mziula. davinaxeT erTmaneTi da mec gameRima da mziu-
lasac. mere monastris lamazi cacxvebis qveS msxdarni vnaxe, nadirobidan
rom vbrundebodi, saRamos, ukve bindSi, mere qalaqSic mouxdaT erTad mgza-
vroba.
me frTxilad Sevapare mziulas: _ Sen rogorRac ise gatacebiT lapara-
kob am Cvens inJinerze, emand am cota xanSi qorwili ar gvaWamo.
950
es laparaki afTiaqSi gvqonda. mziula pawawina sasworiT raRac TeTr
fxvnils swonida. rom gaigo, rac vTqvi, saswori dauvarda da gamtknare-
bulma Semomxeda. mTeli ramdenime wuTi xma ver amoviReT, verc me, verc
iman. bolos damrigebluri kiloTi daiwyo:
_ Sen cudad, Zalian cudad gcnobivar. ai, megona, erTi adamiani micnobs-
meTqi, magram Senc ar gcnobivar.
me, Cemo kargo, _ axlos movida da xeli xelze damado. _ me, Cemo kargo,
aseTi nabiji rom gadavdga, imas, viskenac am nabijs gadavdgam, jer ramdenime
weliwadi mainc unda vicnobde, mere erTi weliwadi, rogorc.. xo, dasamali _
ra aris? rogorc oficialuri saqmaro, ise unda myavdes, rom ufro kargad
gavicno, da mere, kidev erTi wlis Semdeg... kidev erTi wlis Semdeg SeiZleba
gavbedo.
amas rom ambobda, iseTi gamometyveleba hqonda, TiTqo raRac rTuli
ricxvebi aqvs saangariSo, angariSobs. angariSobs da ver uangariSiao.
me, raRa meTqmoda, bodiSi movuxade, gexumre-meTqi. sityva sxva raRacaze
gadavitane, SevrigdiT, davsxediT da Zveleburad didxans vilapa·rakeT, xolo
axla ukve ojaxze, adamianze, mis movaleobaze _ cxadia, sul zogadad.·
mziula ar faryofda. is gaTxovdeboda, rogorc zemoTac vTqviT, mxolod...
mxolod iseT vinmeze, romelic iqneboda (Tqven qalebi amaSi yvelaani erT-
maneTs hgavxarT) Ronieri, patiosani, kulturuli, mzrunveli...
magram gavida sul raRac Tvenaxevari da erT orSabaT dRes, diliT,
samuSaoze misuls meubnebian, rom mziulam da axalma inJinerma, samuSaoTa
mwarmoebelma mesame ubanze, xeli moawereso.
aba, samuSaos xom ar mivatovebdi. saRamomde moviTSine da saRamos gaviqe-
ci.
kari naTliaCemma gamiRo.
da ici, rogori suraTi vnaxe?
gverdi-gverd isxdnen _ gaxarebulni, _ bednierni.
mziulas marcxena xeli mamukas sqeli kisrisTvis Semoexvia, xolo mar-
jveniT qliaviviT msxvil da gamWvirvale TiTa yurZens aWmevda. me rom
daminaxa, SekrTa, gawiTlda da xelebi muxlebs Soris moiqcia. magram ase
didxans ar darCenila, qvemodan amomxeda, gamiRima da enis moCleqiT miTxra:
_ me rom aseTi nabijis gadadgmas gadavwyvet, imas, viskenac am nabijis
gadadgmas davapireb, jer ramdenime weliwadi unda vicnobde, mere erT we-
liwads oficialur saqmarod unda myavdes, raTa ufro kargad gavicno da
bolos, kidev erTi wlis Semdeg, SeiZleba gavbedo, magram es yvelaferi
Cveulebriv „saqmroebs~ (am sityvas uTuod brWyalebSi gulisxmobda) exe-
951
ba. aseT sasacilo biWs ki, aseT saTakilo biWs, _ TmebSi xeli Seuyara, wamod-
ga. _ Sevxvdebi da erTi naxtomiT, ai ase Camovekidebi kiserze..
***
ai, naTela, aseTi ram Caidina im gogonam, romelic CemTan erTad muSaob-
da da Sen ggavda. me sxvebzec gamigonia msgavsi ambebi. da vin icis, iqneb
aseTicaa cxovreba?
amitom aris, rom Sens Txovnas _ fantaziiT mainc damixate Cemi momavalio
_ ver vasroleb. sulerTia, es sinamdvilesTan mainc ver miva.·fiqriT ki
vfiqrob, rom bednieri unda iyo. bednieri unda iyo Senc, mziulac da yvela
kargi adamiani am qveyanaze. maS, ratom aRmoacenebs dedamiwa yvavilebs, ra-
tom aferadebs xolme cis kabadons cxraTvala mze aTasfrad, da ratom Cux-
Cuxeben ase saamurad nakadulebi?!
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958

`nanasaviT tkbilad~

agvisto. Tbili, Tbili bindi. nanasaviT tkbilad _ lobios rCevis wka-


pawkupSi:
sona _ Cvens sofelSia erTi kaci iyo, cxrafexas eZaxdnen. sakuTari gu-
Tani hqonda, sakuTrad abamda cxra uRel saqonels, kameCebsa da xarebs.
TviTon guTnidedobda, biWebi kidev mexreebada hyavda. ai, Cveni saxli roa,
emagodena Znis Zirebs dasdgamda. mere idgnen da sam Tvesa lewamdnen. or-
moebi hqonda purisa, didebi, ra vici, ramdeni Cavidoda TiToSi, imeebs daavseb-
da, gadalesavda. sxvebs rom gauWirdebodaT, ar mihyidda, asesxebda saax-
lomde. aT litraSi erT litra sargebels iRebda. saqonels gahyidda, purs
_ ara, puri, purio... su puri iyo imisi saZaxisi.
es dro ro dadga, ro airia erTi xanoba yvelaferi, saqonelic waarTves
da puris ormoebic daucarieles. me patara gogo viyavi, Tormet-cameti wlisa.
Cven dagvasies, Cemi toli gogo-biWebi, vedroebiT viRebdiT im purs, mosuli
xalxi kidev avsebda meSokebsa da sacaloebs, udebdnen furgunze da mihqon-
daT.
Cven am ambavSi viyaviT, is cxrafexa kidev kutiviT ijda saxlis kibeze, _
dabali saxli hqonda, sami safexuri kibe rom ava, _ ijda da gviyurebda.
biWebi garidebulni iyvnen. coli ejda gverdze da is coli tiroda. erTx-
el uTxra colsa, _ gawyvite xma, nu iwirplebio, meoreT uTxra da mesame
egre ar undao, ro gahkra aese, xelukuRma, im colsa, gadavarda sawyali
952
dedakaci da daeca gulaRma. miscvivdnen is mosuli kacebi cxrafexas, gadau-
grixes xelebi da waiyvanes, _ qalis cemis ufleba vin mogcao! waiyvanes da
waiyvanes.
coli kideva _ undoda xolme tirili da veRara tiroda, tirili ejav-
reboda, _ magiT davRupe Cemi ojaxio. waiSenda xolme muStebs saxeSi, su
daisiebda safeTqlebs, ZlivsRa axelda Tvalebs da ar ki tiroda, qalo!
axla nato _ me axali moyvanili patarZali viyavi mag drosa. gabua
SeSasa sWris, age, Werami ro gvidga, manda, me kidev sarecxi maqvs garecxili,
saraiasTan safiCxe gvqonda, im safiCxesTana maqvs Toki gabmuli, sarecxsa
vfinav, noemberia, mziani dila, mainc TiTebsa msusxavs da davinaxe, qalo, am-
ovida am Cveni xevidan erTi Sua xnis maRali, kargad Cacmuli qali, Tma
gawewili aqvs, modis da aegre ukan iqnevs xels, _ damanebeT Tavi, damanebeT
Tavio! fexsacmelebic kargi acvia, magram gadaqerclilebi, Culqebic, isinic
gamoZenZilebi. Zurwebi aqvs mikruli Culqebzec, kabazec. modis da sul amas
iZaxis, _ damanebeT Tavi, damanebeT Tavio!
agviara Cvena, wavida zemoTken, sofel-sofel. aravin miikara _ iqac Tur-
me axlos, _ damanebeT Tavi, damanebeT Tavi! me erTi ramis sakiTxavad mivdi-
var erTTanao. ris sakiTxavadac midioda, visTanac midioda, vin gaigebda!
Camobrunda, gauyva aem nakalovrebis gzas, misdevdnen ymawvilebi Soriax-
los SiSiT, gahyva sabedas dedac, exvewa Turme su tiriliT, _ mag sabedasac,
xo hyavda giJi da, albaT, imisi codviT, _ magram ver moabruna. wasula is
qali, auvlia misalocisken, uvlia, vin icis, sad uvlia tyeebSi da, erT kviraze
meti rom gavida, vanias mamas enaxa mosacurs aqeT mglebis SeWmuli, kabac _
su wvril-wvril nakuwebad daglejili.
TviTon ver gabeda mag vanias mamam, sxvebi waiyvana da imaT damarxes
iqve is Zvlebi. kubosaviTac gaukeTes raRaca. kargad etyoboda is saflavi,
Svindze rom wavsulvarT, maSin minaxia meca.. xuTi weliwadi iqneboda gasu-
li, rom mere movida ori kaci, kargi vaJkacebi. gaTxares is saflavi da, rac
iyo darCenili Zvlebi, kubo moitanes, imaSi Caawyves da waiRes. im qalis
Svilebi yofiliyvnen oriveni, xma ki ar amouRiaT, ise waasvenes, albaT, Tavi-
anT sofelSi damarxavdnen, rogorc wesi da rigia.
Zvirfasi beWedi hqondao, sabedas dedam, im qals, magram vanias mama kidev
ificeboda, me araferi minaxavso. albaT, naxa da damala, aba ras gamoaCenda!..
isev Tbila, isev siwynarea. mxolod lobios rCevis wkapawkupi ismis.
mSvidi, brdRviala mTvare amodis goris ukanidan.
`mTvaris asuli~, 1987

953
`nasaxlari~ (samagido rveulebidan)

_ dabla Casvla arc Rirs. SeiZleba xaxvis qurdoba dagvabralon. daax-


loebiT ager iq, lurjad rom aris Semuqebuli patara adgili, wisqvili
iyo. wisqvilis iqiT, siRrmeSi, orsarTuliani saxli idga, rikulebiani,
boZisTavebSemkuli. wisqvilic, saxlic da sawisqvile arxic daburuli iyo
didi wnorebiT, fSatebiT da kaklebiT. gamovidoda im rikulebian aivanze
Cveni didi bebia ekaterine, Cajdeboda Tavis erTaderT savarZelSi, iTvli-
da metexis cixeSi gakeTebuli krialosnis marcvlebs da kopebSekruli gad-
moscqeroda yvelas da yvelafers. qmari safrangeTis miwaSi ewva, erTi Svili
_ qobuleTis maxloblad, meore Svili _ varSavasTan, mesame Svili ugzo-
ukvlod hyavda dakarguli. mainc mkacri moTminebiT itanda martoobas. ori
pirgaleuli dana da oric murabis kovzi SemorCenoda sagvareulo Rerbi-
ani vercxleulidan. gaiRimebda swori saRi kbilebiT, _ „mqondao faifuris
Ramis qoTanic, magram isic mompareso. mereo, erTma miTxra erTze, imis sax-
lSi vnaxe, mawoni hqondaT Sededebuli Sigao.“ Tu gabrazdeboda, rusulad
igineboda. TiTebi hqonda, _ TviTon amuSavebda baR-bostans, _ mainc sanTl-
isferi, gamWvirvale, fexis terfebi _ gasaocrad koxta.
isic rom mokvda, wylis wisqvilis momvlelic rom aRaravin darCa. mis-
dga meurneobis xalxi da jer saxli da wisqvili daangries, waiR-wamoiRes
aqeT-iqiT, mere wnorebi da kaklebic daglijes. moiyvanes buldozerebi da
gadaabrunes, gaaswores, gaasufTaves aqauroba. saidanRac amoCndnen koreele-
bi, ucnaurad iyurebodnen xolme wvrili TvalebiT buCqebidan, is buCqebic
gaaqres da xaxvis moyvana daiwyes. axla, xom xedav, sul xaxvia, xaxvi, xaxvi.
Wotis Camosajdomi qvac ki aRar aris datovebuli wisqvilisa da saxlisa.
albaT, arc aris saWiro, ara? saSinelebaa xavsgadavlili nasaxlari. miT
ufro RamiT. Woti rom gibrialebs iqidan Tvalebs da sevdas rom giwveT-
ebs gulSi:
_ Woot! Woot! Woot!
`Tebro~, 1983

`n.a-s naambobidan~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

ai, me kidev ra maxsovs mTlad naTlad. gazafxulia, kargi Tbili dRe.


Cemi da da Cemi siZe sabostnes baraven. me patara var, CemTvis viCiCqnebi,
kombostos Zirebs vglej, daveWidebi, vewevi, vewevi, uceb an moiglijeba, an
954
motydeba da gadavvardebi ukan. _ daanebe Tavi, gogo, mag Zirebs ra dagle-
jva undao! me Tavs ar vanebeb. maSin damiZaxa Cemma siZem, _ modi aqao. mivedi.
gaSala lurji winsafari Zirs, amoiRo bariT erTi didi belti, dado im
winsafarze, gaaxvia. koxtad da miTxra, _ Cadi ager qvemoT, solomana Ziaa,
aCvene da hkiTxe, _ am miwaSi vazi ixarebsTqo? wavedi sul sirbiliT, mivedi
solomana ZiasTan, vaCvene miwa, gasinja, TiTebiT gazila, daynosa, mxrebi aiCeCa,
_ me ver getyviT, Svilo, age qvemoT modrekilia, imas aCveneT, imas aucile-
blad ecodinebao. Cavedi im modrekilTanac, vaCvene miwa. imanac _ srisa,
suna, daagundava, dafSvna, bolos miTxra, _ me meZneleba ramis Tqma, age, Svilo,
zemoT lomaZe muSaobs, imas autaneo. wavedi, Zlivs avedi, vaCvene im lomaZe-
sac is miwa. imanac didis TavdaWeriT sinja, fSvna, mere miTxra, _ kaJiaurs
unda aCvenoT, _ ayelyelavda, gaixeda, _ ho, kaJiauric aqa yofila, da uyev
egre biliks, kvrinCxebis iqiT rom gaxval, dainaxavo. wavedi. Semomxvda Cve-
ni mezobeli pelia, erTi Zalian kapasi qali. _ sad mixval, gogoo. vuTxari,
sadac mivdiodi, _ momeci eg miwa aqao. gamomarTva da moisrola, dabertya
winsafari da momawoda, _ amodena gogo xar, riT ver unda mixvde, rom gam-
aimunebeno. „gamaimunebeno“ da avtexe tirili da ra tirili! gulgaxeTqilebi
Camocvivdnen Cemi da da Cemi siZe. icinodnen, icinodnen... me kidev vgoravdi.
oi, netav im dRes, genacvaleT, Svilebo, ra advilad da gulis mooxebiT
SemeZlo tirili, netav im dRes...
`mTvaris asuli~, 1987

`natvra~ (patara ujarmelis naambobi)

Cveni ojaxidan yvela muSaobs. mama mngrevelia, deda _ metabele. geron-


ti, Cemi ufrosi Zma, wyalsaqaCSi muSaobs. mxolod me vswavlob, mesameSi ga-
davedi.
dedas unda, rom maswavlebeli gamovide. mama jer arafers ar ambobs.
moicaT, gaizardos da mere vilaparakoTo. me xaratoba mainteresebs.
meqanikuri saxelosno aqve, Cvens pirdapiraa. ranairi Carxi ara dgas
Sig! sarandavi, mRaravi, revolveruli. magram me yvelas saxarato mirCevnia.
ufro cocxalia... ara, cocxali rogor iqneba, ufro mimzidvelia. mitos, ai
Cveni mezobeli rom aris, Tma ukan rom aqvs gadavarcxnili, sul didebSi
rom dadis, Tavis Carxi „gawvrTnili“ hyavs. etyvis _„aba imRere!“ da Carxic
SemosZaxebs.
_ iao, iao, iao!.. _daustvine! da daustvens.
955
me axlos ar miSvebs. mxolod erTxel maxlebina xeli, isic imitom, rom
ori vaSli miveci. TviTon xom yuTi udevs fexqveS, kidev erTi yuTi damado,
zed Semayena da lamazi, saxeluriani borbali damabrunebina. samjer arc ki
meqneboda gadabrunebuli, rom Camomagdo, geyofao. meored oTxi vaSli mi-
vutane, iqneb met xans gamaCeros-meTqi. vaSlebi ki gamomarTva, magram Carxs
ar mimakara. dapirebiT gamomistumra _ xval TviTon Sen agamuSavebinebo.
meore dRes is iyo saxelosnos kari SevaRe, rom daminaxa kidec.
_ ver waikiTxe, ra weria karebze? _ gadmomZaxa gangeb daboxebuli xmiT.
_ axlave gareT gadi, Torem ostati daginaxavs da...
xelisguls Seubera. erTi sityviT, dagifrenso.
me gamovedi. Sevxede kars da axlaRa SevamCnie qimiuri fanqriT sagul-
dagulod warwerili: „saxelosnoSi ucxo pirTa Sesvla sastikad akrZa-
lulia“. mitos xeli vicani. rogor ar vicnobdi! gana ase ar wers xolme
Tavis saxels kedlebze da ficris Robeebze! erTgan WerSic ki uweria „mito
qor!“... e. i. qoriZe.
im dRidan wyalsaqaCSi daviwye siaruli. pirvelad gerontimac Tavi
gamoido. arc is miSvebda. masac uweria karebze: „ucxo pirTa Sesvla sas-
tikad akrZalulia“. magram rom davpirdi, sadac metyvi yvelgan gagegzavne-
bi-meTqi, SemiSva, magram ara im oTaxSi, sadac tumbo da Zravi dgas, aramed
winaSi, taxti rom aris gamarTuli, Zveli Slangebi da xrutunebi rom yria.
erT-or dRes araferi ar dasWirebia: arc ZenZi, arc zeTi, arc solidoli.
mxolod auzze magzavnida xolme _ gasagebad, savse iyo Tu ara. bolos, rogorc
iyo, damiwera moTxovnileba. „gTxovT gasceT #1 wyalsaqaCis saWiroebi-
saTvis ZenZi 0,5 kg. solidoli 1 (erTi) kgr“. damariga: _ jer saxelosnos
ufross, Zia vanos, moawerineb xels, mere sawyobSi mixval, stefanesTan, agi-
wonis da wamoxval, mxolod Cqara, Seneburad arsad ar gaeba.
saTli gamovarTvi da gaviqeci.
arsad ar gavCerebulvar: arc SadrevanTan, sadac, Cveulebrivad, wyals
vawvalebdi xolme, arc qvasamtvrevTan, arc buldozerTan. warwerisaTvis,
romelmac fexi amomakveTina saxelosnodan, yuradReba aRar mimiqcevia; ga-
bedulad SevaRe kari da mitos Carxisaken gavemarTe. mito saqmiT iyo garTu-
li. ver daminaxa. mindoda ki, rom davenaxe. axlac xom ver gamagdebda, saqme
mqonda, magram, TiTqos jibrze, erTxelac ar mouxedia. bolos, rkinis patara
naWerma miSvela. igi mitom gamoisrola xelukuRma da Cems saTls moartya.
saTli, rkinam xom aaJRaruna, me uaresad avaxmaure _ muxli mivartyi, maSin
moixeda. ra Tqma unda, imave wams micno da brazmoreuli xmiT mkiTxa:
_ Sen kidev aq xar?! _ saqme maqvs, _ amayad mivuge me.
956
_ ra saqme? _ Zia vano minda. moTxovnilebaze xeli unda movawerino.
_ mere jibeSi xom ara myavs is Seni Zia vano! me ras momCerebixar! ager
kantora, midi da moawerine.
ar megona,ase Tu mi pasuxebda. erTxel kidev Sevavle Tvali Carxs, rom-
elic „iare, iares“ gaiZaxoda da davbrundi.
axlaRa gamaxsenda, geronti rom melodeboda. faTafuTiT aviRe yvel-
aferi. magram wyalsaqaCSi pirdapir mainc ar wavsulvar. saxelosnoSi ga-
viare _ ise, gzad. amjerad mitom Soridanve SemniSna da damibRvira, magram
rom mivuaxlovdi, saxe Seecvala, gamiRima.
_ moica! _ damiZaxa wynarad. me gavCerdi.
_ dadeqi aq da Tvali daiWire Carxze! xeli aravin ar axlos. me erT
wuTSi moval, kantoraSi Sevirben. _ ukanaskneli sityva TiTqmis kantoris
karebTan warmoTqva. me kidev erTxel gamaxsenda, rom geronti melodebo-
da, magram xma ar amomiRia. saTli Zirs davdgi da Carxs mivuaxlovdi.
Carxis masra nela, sul nela brunavda. brunavda masSi gamagrebuli
foladis RerZic. saWrisi SeumCnevlad miiwevda win da cisferi burbuSela
caxcaxiT wveboda rkinis gobSi. kargad davakvirdi da SevamCnie, rom is
lamazi, saxeluriani borbali, romelzedac amas winaT TviTon mitom momaki-
debina xeli, TavisTavad brunavda.
ufro axlos mivedi.
,,ra iqneba, rom am saxeluriani borblis brunvas avayolo xeli?! ra
iqneba? araferi ar iqneba“. frTxilad Sevexe. Tan ukan vixedebodi: emand
mito ar modiodes-meTqi. borbali xuTjer mainc gadabrunda da araferi
ar moxda. „cotas rom avaCqarebde! aba es berketi Camovwio!“. Ronivrad
davaweqi da, marTlac, imave wamSi Seicvala saWrisma xma. „aba cotac“... amis
Tqma verc ki movaswari da raRacam lawani moiRo, raRac aJRrialda, raRac
afarTxalda...
mivixed-movixede. yvela Tav-Tavis saqmiT iyo garTuli. _ saTls xeli
davavle da mTeli Zal-RoniT movkurcxle wyalsaqaCisaken. gerontim Se-
matyo, aRelvebuli rom viyavi. raRacas gaafuWebdio. me uarze davdeqi. ma-
Sin dagvianeba moimizeza da gamomagdo.
_ aq aRar gnaxos Cemma Tvalebma, gaige! _ momZaxoda ukan.
... axla aRarc saxelosnoSi SemiZlia Sesvla (mito memuqreba. Turme
yvelaze ukeTesi saWrisi gavutexe), aRarc geronti miSvebs wyalsaqaCSi. davdi-
var ase. xandaxan samWedloSi Tu Seval, magram mWedloba didad ar mainte-
resebs.
amboben, iseTi skolebic aris, sadac xaratobas aswavliano. magram iq
957
rom migiRon, meeqvse klasSi mainc unda iyo. me ki mesameSi gadavedi.
netav Cqara mainc gaTavdebodes es ardadegebi! sam weliwadsac moviTm-
en. gadaval meeqvseSi da uTuod im skolaSi Seval, xaratobas rom aswav-
lian. zogi maSin imediduros mitom! masac xom mxolod is skola aqvs
damTavrebuli da meti araferi.
ex, netav male daiwyebodes swavla!
`pirveli moTxrobebi~, 1953

`nacnobi xma~

TeTri wveri maqvs, TeTri ulvaSebi, TeTri Tma. xami tilos qurTuki da
mZime Ceqmebi macvia. yavisferi fetras qudi mxuravs. yalions vewevi. jer
yavarjeni ar mWirdeba _ yoCaRad var. wlovaneba?.. ra saWiroa wlovaneba!
mainc aravin mijerebs, rom oTxmocs mivaRwie. ·
Cemi samyofeli soflebidan Sors aris. igi Zveli cixea-koSkebiani da
galavniani. irgvliv muxnari qedebi akravs, TviTon ki velze dgas. veli
mozrdilia, dausveneblev verc ki gadairbens kaci _ maRali, noyieri balax-
iTa da aTasnairi yvavilebiTaa dafaruli. ox, es yvavilebi!.. ggoniaT, marto
Tqven giyvarT, ymawvilebs?! yvavilebi Cvenc gviyvars, gansakuTrebiT mefut-
kreebs. pirveli enZela gaCndeba Tu ara, dRedaRam imaTze vfiqrobT. modi-
an: yoCivardebi, furusulebi, iebi, SroSanebi, ionja da esparceti... xexilis
yvavils xom Tvla ara aqvs _ sul erTmaneTze kargebi, lamazebi. moaqvT
saamo surneleba, sixaruli. da mTel dRes mTvraliviT davbarbaceb.
cixidan asiode nabijis daSorebiT qviTkiris TaRiT gamagrebul pat-
ara kldidan ankara wyaro mowanwkarebs da iqve gubdeba. wyarosTan nan-
grevebs, nabaRrebs da navenaxrebs Sexvdebi. Cans, aq odesRac cxovreba duR-
da. xexilsa rgavdnen, baR-bostans uvlidnen. Sromac scodniaT da lxinic.
aba, maS sad unda gamoecalaT is veeba qvevrebi, aq rom ase xSirad aris
dafluli! mosulan mtaceblebi: sparsni, Turqni: arabni. dauwiokebiaT es
mSvidobiani, gamrjeli xalxi. dauwvavT da daungreviaT maTi saxlebi, tyvi-
iT dauxeTqavT qvevrebi. aukidiaT joraqlemebisaTvis yvela xelwamosak-
ravi da wauRiaT...
am ukanaskneli aTeuli wlis ganmavlobaSi nawilobriv mainc gavacocx-
leT nasoflari. futkris orasi ojaxi Seagrova kolmeurneobam, movla me
momando, da axla mTeli zafxuli aq var, naxevar Semodgomasac aq vatareb.
maqvs Zveli, magram kargadmovlili orluliani Tofi, skebTan didi, banjgv-
958
liani qofaki mibia, patara meZebaric myavs.
Cemi Tanamemwe gabo Cumze Cumi kacia, kiTxvis meti ara uyvars ra. dRe-
daRam rom wigni eWiros xelSi, ar moswyindeba. ava yvelaze maRal koSkze
da zis garindebuli. ramdenjer mikiTxavs: ra Zala gadga, gabo, ratom ibo-
bRebi im simaRleze-meTqi. iRimeba, wiTldeba da mxrebs iCeCavs _ ra vicio.
zogjer kolmeurneobis Tavmjdomare amodis. pirdapir derefanSi Se-
moagdebs gaqaful cxens. erT wuTSi miirb-moirbens aqaurobas, saTqmeli
rom mqondes, verc ki movaswreb, Sejdeba da heri, daeSveba Tavqve.
aq mgzavric iSviaTia. balTigoreli fSavlebi Tu Camoivlian. wyals
daleven, pirs daibanen, cxenebs moaZoveben da wavlen.
metyeveebi da meRoreebi arian Cveni xmis gamcemni. movlen, amoqeqaven
abgebs, Tu gvaqvs _ TiTo Wiqas gadavkravT, yalions gavaCaRebT, amas vityviT,
imas movigonebT da tkbilad davSordebiT.
guSin dilas ki ucnauri xma mesmis.
_ tram-tra-ramta! tram-tra-ramta!
es arc gugulis xmaa, arc kodalasi, arc Cxikvis, arc culis kakunia, arc
balTigoreli mzeqalos cxenis eJvnis JRaruni yurs vugdeb da vrwmundebi,
rom TandaTan ufro Zlierdeba:
_ tram-tra-ramta! tram-tra-ramta!
ra aris? ra xmaa? gaboc ar aris Sin. vis vkiTxo? skas Tavs vxurav, pir-
bades vixsni da gareT gamovdivar.
mze es-es aris axla ascdenia saCeCelas wiflebs. balaxebze jer isev
brwyinavs cvari. haeri ar iZvris. WriWinebic ki sduman da am dumilSi:
_ tram-tra-ramta!..
SeuZlebelia, yuri matyuebdes. garkveviT ismis, gavazeTis mxaresaa. moicaT!
tyis piras viRacani gamodian, orni arian. ara, samni. samni ki ara, xuTnic
iqnebian. xuTni ki ara, mTeli razmi yofila! Cvens biliks mosdeven. gauCin-
ardnen _ Calianis Rele gadaeRobaT. axlave gamoCndebian. ai, aqeT, berdias
TelasTan amodian.
_ tram-tra-ramta! tram-tra-ramta!
aa! ai raSi yofila saqme! pionerebi arian. wiTelyelsaxveviani pionere-
bi. win axalgazrda qali mouZRviT, farTo Calis qudi xuravs, _ zurgCanTa
aqvs gadakidebuli, xelSi joxi uWiravs. TiTqmis yvelani ase arian gamowy-
obilebi. mxolod erTi modis TavSiSveli. es medolea, patara medole, nam-
dvili cerodena. ase ki aaxmaura aqauroba! cotac da sicili wamskdeba. Sexe-
deT!.. Tumca sasacilo ra aris. wesieri bavSvebi lamazad, mwyobrad midian
TavianT gzaze, Sen ki, bebero, _ veubnebi Cems Tavs, _ gamomdgarxar da sicil-
959
is dayrasac apireb. is girCevnia galavans moefaro da Sens saqmes ewio.
ezoSi Sevbrundi, avuvli da Cavuvli skebs. samocdameTxuTmete ska gasas-
inji damrCa. pirbadec aq aris, sabolebelic. mainc ar vxsni. patara bavSviv-
iT gareT maqvs gulisyuri. ise kargad vgrZnob yvelafers, TiTqo meyurebi-
nos. ai isini ukve wyaros waadgnen, SeCerdnen, CanTebi moixsnes da gaifant-
nen. wyals svamen, saxeze iSxapuneben. romeliRac celqma kiserSic ki Caawve-
Ta kaparCxa gogonas. romeliRac Cems sayvarel tirifsac ki moajda da
qanaobs. xelmZRvaneli wyreba.
magram es? ai es azrad ar momsvlia: galavanze ori Tavi amoyelyelav-
da. erTi medolis _ wiTelTmiani Worfliani, meore _ Savjagara. orives
gakvirvebiT dauRiaT piri.
_ ra gindaT, patarebo?
uh, uxeSad momivida. Tavebi Caimala. magram ara, isev, gamoCnda, ufro maR-
la, Tan axla eRimebaT.
_ yvelaSi futkrebia? _ mekiTxeba medole da skebze maniSnebs.
_ yvelaSi. ai, uyureT, rogor... SemodiT, SigniT SemodiT!
_ ZaRli?
_ ZaRls sxvagan gadavabam.
da vidre ZaRls gadavabamdi, alayafTan marto ori ki ara, mTeli razmi
gaCnda.
_ gamarjobaT! _ mesalmeba xelmZRvaneli, _ Cven gvinda cota ram gviam-
boT futkris cxovrebidan. Tu, ra Tqma unda, ar SewuxdebiT, Tu gcaliaT.
Sewuxeba ras hqvia, mocla ra saWiroa!
_ gamomyeveT! gamomyeviT!
xelmZRvanelis gverdiT TiTis sigrZe nawnavebiani gogona modis. rogor
kopwiaobs. rogor momxibvlelad ifarebs saxeze Calis qudis ares! meores
veeberTela Taiguli miuxutebia mkerdze, malimal ynosavs, uRimis. mesames
naxevarmetriani saxatavi albomi amouiRliavebia, meoTxes _ herbariumis
bade. Cemi Zmakaci medole xo, ase mgonia, Cven ukve Zmakacebi varT, medole
xom... doli zurgze mougdia. cxvirpaWuaa, Worfliani, magram amayi. meore
biWic kargia, mesamec.., sul kargebi arian!
minda yovel maTgans gamovelaparako. yvelas saTiTaod movexvio, moveal-
erso.
_ futkrebi, rogorc xedavT, skebSi cxovroben, TiTo skaSi daaxloebiT
oTxmoci aTasi...
_ bo-bodiSi...
_ brZane, patarav!
960
_ me... _ saxeze almurmodebuli gogona quds ixdis. _ rogor TvliT
futkrebs?
_ sul advilad, viciT rom aTi aTasi futkari erT kilograms iwonis.
Tu skaSi rva kilogramia...
_ rvas gavamravlebT aTi aTasze da miviRebT oTxmoci aTass.
_ diax, swored ase.
_ ra advili yofila!
_ advilia, maS, aba amas SexedeT.
pirdapir TvalebSi Semomcicineben. vityvi rames da momayrian kiTxvebs.
_ ramdeni deda SeiZleba erT skaSi?
_ ramden weliwads cocxlobs futkari?
_ ramdeni kilogrami Tafle amoiReT SarSan?
_ yvela futkars aqvs nestari, Tu ara?
_ rodis miiReT „sapatio niSnis” ordeni?
zogs bloknoti daudvia muxlebze, zogs rveuli. raRacas iweren, iniS-
naven. albomis patroni xatavs. xelmZRvaneli meaTejer ixedeba saaTze.
_ wasvlis droa? ra brZanebaa! jer xom saTqmelis naxevaric ar gviTq-
vams!.. mamali futkrebi sasikvdilod arian ganwirulni... balTigoraSi asv-
la unda moaswroT? moaswrebT... futkrebs aseTi wesi aqvT _ vinc ar muSaobs,
is verc Wams... bodiSi ra saWiroa. Tuki asea saqme, unda waxvideT. wasvla
sjobs warmavalisao. kargi ki iqneboda, rom... ox-ox-o, ra ambavSia Cemi Zmakaci
medole! gza mSvidobisa! gza·mSvidobisa!
TiTqo sizmarSi menaxos. TiTqo niavs Semohyolodnen _ sul erTi wuTiT,
sul erT bewo xans! ase ki amaborges es saiqios gzaze gadasuli kaci! erT
adgilze veRar vCerdebi. Sempirdnen, rom kidev mnaxaven da maSin didxans
darCebian CvenTan. mal-male gamovdivar galavnis gareT, aqeT-iqiT vixede-
bi, yurs vugdeb _ xom ar ismis nacnobi xma:
_ tram-tra-ramta! tram-tra-ramta! tram!
1952 w.
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958

`nawiburebi gulze~

miyides kaloSebi. garedan Savi, priala, SigniT _ wiTeli. garedan civi,


galaquli rezini, SigniT _ Tbili maudi. Zirebi daWrelebuli hqonda _
fexi rom ar dagsxltomoda Tovlsa da talaxSi. Caicvamdi fexsacmlian
961
fexze, cota ki gemZimeboda, magram, samagierod, fexsacmeli ar geTxupneboda
talaxSi. mixvidodi vinmesTan stumrad, kaloSebs gareT, aivanze daixdidi
da sufTa fexsacmelebiT Sebakundebodi Sin. Tanac, roca kaloSebi gecva,
fexebi Zalian Tbilad gqonda, arasodes gaZreboda.
miyides kaloSebi... me ki patara var, pirvelklaseli. is kaloSebic pata-
rebia, mamas kaloSebTan _ bartyebiviT. momazomes, Camacves. cota Tavisuf-
lad mqonda, _ arauSavso, qaRaldebs wavugebT winao. iseTi lamazi kaloSe-
bi iyo, ar movisurve gazeTis daWmuWnili qaRaldebis wageba. cotaTi mexde-
boda, magram mainc siamovnebiT davabijebdi. gavivlidi da gamovivlidi ai-
vanze, gavivlidi da gamovivlidi. Zirsac vapirebdi Casvlas, magram Zirs
simSrale iyo, mze CaxCaxebda, _ dagcineben, Zirs ar Caxvideo. ar Cavedi, dav-
ixade kaloSebi, idayvi davusvi Zirebze, mere zemodanac, xom prialebi iyo,
ufro priali daiwyes. dasaZineblad dawolilma, skami davidgi, kaloSebi
baliSTan axlos daviwyve. momwonda maTi sunic. Tan viZinebdi, Tan Tvale-
bmoWutuli vuyurebdi.
dilas gameRviZa. Semovarda Cemi biZaSvili, _ ici, rogor gauyinavs, ici,
rogori yinulebia, arxis wyalsac gahyinavda, biWo, wavideT, vnaxoTo. arxis
wylis gayinva bavSvebs Zalian gvixaroda. davsxdebodiT cigebze, daviWer-
diT aqeT-iqedan wvetian joxebs, davawvebodiT im joxebs da gavardeboda
ciga srialiT win. vsrialebdiT mTel dRes.
swrafad Cavicvi. Cavicvi kaloSebic. Cemi biZaSvili rogorRac morideb-
iT damyurebda, _ ra kargebia, biWo! davatyapune siamayiT fexi. CavediT ezo-
Si. marTlac, gayinuli iyo sveli adgilebi. gubeebs TeTri yinuli gadah-
kvroda. jer im gubeebis yinulebi vamtvrieT, mere ferdobze daveSviT, wisqvi-
lis arxTan CavediT. ara, Cvenda samwuxarod, wisqvilis arxi jer ar gay-
inuliyo. raRac Zalian lurjad da mZimed midioda wyali. mxolod napirebs
gasdevda Txeli, TeTri yinuli. jer guldawyvetilebi videqiT. mere napi-
ris yinulis mtvreva daviwyeT. frTxilad, win rom ar wavyiravebuliyaviT,
CavartyamdiT fexs... Wlax! _ daiZaxebda yinuli, Caimsxvreoda da napirs moc-
ilebuli natexebi tivtiviT mihqonda wyals. amoiRo Cemma biZaSvilma yinu-
lis erTi natexi, aagdo maRla, amouqnia fexi, moxvda fexi yinuls da is
yinuli brWyviala namsxvrevebad gaifanta haerSi. Zalian mogvewona es
orives. mec amoviRe yinulis natexi, mec avagde maRla, movuqnie fexi da...
wamZvra kaloSi, amotrialda haerSi da _ tyap! _ wyalSi, Cavarda da CaiZira
maSinve. mivrbodiT me da Cemi biZaSvili napir-napir, iqneb sadme gamoitanoso,
magram ar gamoitana. maSin gamovbrundiT da gamoviqeciT Sin. me _ tiriliT.
Sin rom gaiges, rac momixda _ gagiqres xasiaTi, erT dRes mainc gcmodao! _
962
gaiqca deda, _ iqneb me vnaxoo. xelcarieli dabrunda. me isev vtirodi. _
rom giTxari, qaRaldebi wavugoT-meTqi, ratom ar gaigone, eg gindoda, arao!
_ me eg rogor mindoda, da avuwie xmas. _ gaCumdi, gaCumdi, Sen arafris Rirsi
ara xar da arc gagxdiT ramis Rirss amis Semdego.
da amisrules. aRarasodes uyidiaT kaloSebi CemTvis. roca me SeviZeli
raRacebis yidva, maSin ukve gasuli iyo kaloSebis moda. is cali, patara
kaloSi ki xan sad mxvdeboda, xan sad, Tanac didxans. davinaxavdi da Semekum-
Seboda guli.
axla rom eqimebi msinjaven, meubnebian, nawiburebi gaqvs gulzeo. me ar
mikvirs. erTi nawiburi xom jer kidev im patara kaloSis dakargvam damaC-
nia zed gulis wverze?! me isic ki vici, is nawiburi ras hgavs... is hgavs moWutul,
gugaCamSral Tvals...
`mTvaris asuli~, 1987

`naxnavebi~

manqana damuxruWda, mere ukan-ukan wavida, Cemma maspinZelma Tqva:


_ biZaSvili qalia, waviyvanoT.
nawvimar gzasTan martod mdgari qali Cvenken Semobrunda.
_ qristine! qristine!
qali gafacicda.
_ uime, Sena xar, Semogevle, biWo?!
_ Sin mixval?
_ ho, Sin mival.
_ modi, dajeWqi.
me ukan davapire gadasvla, Cemma maspinZelma mklavze xeli damado.
_ Tqven brZandebodeT.
qalma kari gaaRo da Semoixeda.
_ fexebi rom talaxiani maqvs, biWo?
_ ara uSavs.
_ gamarjobaT!
qali dajda, saxeganaTebuli, bednieri, muxlebze daido gatikuli patara
Savi CanTa.
_ rogora xarT, genacvale, biWo, mamida rogor ari.
_ ra uSavs, xan kargad, xan cudad.
_ ratom Tavi ar gamiqreba, rom erTxel vera vnaxe.
963
_ Tqven rogorRa xarT?
_ ii, rogor viqnebiT! gogos muceli moeSala, aRar viciT, ra vqnaT.
_ ras ambob!
_ mZime aswia, ra iyo, ar viciT. Tan saxlic dasaxuri aqvT. wvima rom
daiwyo, wamovedi, amovxede. dResa hxuraven.
_ hoo?
_ samni hxuraven tatalas biWi da oric sxva, imisi amxanagebi, bodbisx-
evelebi, dRes unda morCnen, Tu wvima kidev ar wamovida. RmerTo!
_ morCebian.
_ ra vici. Sen qalaqSi mixval? Tamriko rogor ari?
_ ari ra.
_ biWi xo ar Camouvida jaridan?
_ exla Camova, saSvidnoembrod.
_ gvnaxos mainca.
_ gnaxavT.
gzis gasayarTan sabargo manqanebis mwkrivi idga. gzis iqiT, SemaRlebul
mwvanianze, aTiode kaci iyo SequCebuli.
Cemma maspinZelma manqana gaaCera.
_ Cemi xalxia, TbilisSi mimyavs, niori unda CamovitanoT. erTi wuTiT!
Cemi maspinZeli manqanidan gadavida.
frTxilad midioda svel gzaze, erTmaneTs aridebda Sarvlis gatkicineb-
ul boloebs.
_ suyvelani xarT? _ dauZaxa kacebs.
_ erTi gvaklia, fanianeli.
_ xo ar wavida?
_ ar viciT, iqneba wavida kidec.
_ ro ar iyos wasuli?
_ aq xo ar vidgebiT, kaco, am saniavoze. mogvagnebs, sad papaCemTan wava.
_ aba, maS, dasxediT da wadiT. me, ai, biZaSvili myavs, qvemoT Caviyvan da
dageweviT.
kacebi sabargo manqanebisaken gaiSalnen. Cemi maspinZelic saWes miujda.
_ vaime, rogor gawuxeb, biWo! Caval aqa da sxva rames gavyvebi.
_ moica, ras ambob.
Cvenma manqanam marcxniv Camaval gzaze dauxvia.
_ niori dagvigegmes, _ momibrunda Cemi maspinZeli, _ venaxebSi rigTa-
Soris unda davTesoT.
_ mere, vazi, biWo? _ ikiTxa qalma.
964
_ manam zafxulis operaciebi daiwyeba, unda movaswroT amoReba.
_ daswyevlos RmerTma, eqvsi maneTi kia bazarSi da!
_ aba! _ CavurTe me. _ magdeni manqana gWirdebaT?
_ ki, bevri gvaqvs dasaTesi, raionis TiTqmis yvela sofels.
_ xeliT TesavT?
_ xeliT, ra Tqma unda.
_ TesliT vin gamaragebT?
_ saministro.
_ respublikis farglebis garedan?
_ albaT.
_ kargia.
_ ho.
_ eeh! Tqva qalma.
sofels mivuaxlovdiT, orRobeebSi SevediT.
_ Sinamdi ver agiyvan, gogo, Zalian meCqareba, aq Cadi da axval aqedan
fexiT.
_ aval, genacvale, aval. Zalian didi madloba. gaixare da gamravldi.
kargad gataros RmerTma.
manqana moednad datovebul gzajvaredinze gaCerda.
qali Cavida.
manqanam mobruneba daiwyo.
qals CanTa ori xeliT eWira, gviyurebda da iRimeboda. mere erTic daiZaxa
raRac da ukan dagvrCa.
Savi, did-didi, sveli naxnavebi dagvbrunavdnen aqeT-iqidan. foTlebi
gahfantodaT gzis piras gamwkrivebul yviTlad CaSuqebul Wermebs. sevdi-
ani nisli idga cota SemaRlebulebze.
Cems maspinZels, ormociode wlis Cakirul kaxels, saTuTad hqonda ga-
davarcxnili mokle, silurjemde misuli priala Tma, gaspetakebuli lurji
pijakis SigniT ecva wiTelzoliani axalTaxali perangi, ekeTa wiTeli hal-
stuxi, saWeze rogorRac frTxilad ewyo mziT gaxuxuli xelebi da mSvidad
uyurebda wvimisagan CaSavebul gzas.
zogan, naxnavebSi, dafiqrebuli martoxeebic idga.
bolo xanebis uZilobiT gawamebuls uceb momeria Tvlema.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`nekerCxlis wiTeli foToli~


965
beberi muxa aRerRili iyo. ukanaskneli foTlebi ra xania rcxilebsac
dascvivdaT, wiflebsac, Txmelebsac. TviT isic, dakorZili, aTas Wir_varamSi
gamovlili muxac, Savad iyo alanZuli, misi sqeli galaquliviT priala
foTlebi Zirs iyvnen dafenilni da xandaxan Tu SeTrToldebodnen niavis
wamobervaze, kbodeze gadmozneqili nekerCxlis erTi didi foToli ki mx-
olod odnav moRunuliyo da wiTlad RudRudebda tyis bind haerSi. muxam-
ac, xevSi mimavalma momwvano wyalmac, msuqanma maCvmac da didTava bumac
icodnen, rom nekerCxlis foToli viRacas Tu raRacas eloda.
_ vis eli, Se sabralov! _ Seliklikebda qvemodan wyali, _ Camodi CemTan,
Tu Senianebze nawyeni xar, qvemoT wagiyvan, ulamazes adgilebs gaCveneb da,
sadac mogewonos, iq darCi
magram foToli xmas ar scemda wyals.
gamovidoda yovel dila msuqani maCvi, Rrmad CaisunTqavda susxian haers,
dainaxavda nekerCxlis wiTlad moRudRude foTols, zizRiT SeiWmuxnida
qonian dings da abuzRundeboda TavisTvis:
_ netav vis elis es tutuci, ar urCevnia, Tavisianebis gverdiT iyos?!
_ muxas ki is abrazebda, jansusti, yovelgvar xmaurze mocaxcaxe foToli
rogor iZenda misTvis gaugebar simtkices.
modioda wvima, uberavda qari, exlebodnen totebi totebs; ramdenjerme
Wirxlma Zvalrbilianad gaTanga yvelaferi, nakerCxlis wiTeli foToli
ki isev molodiniT iyo savse da mxolod odnav SesamCnevad eRuneboda
mxrebi.
erT dRes ca zamTrispirulad moquruSda.
daubera civma, notio niavma. mTel dRes iqrola. mere niavi Cadga da
wvima wamovida. iwvima SuaRamemde, SuaRamis Semdeg ki wvima Tovlma Secva-
la. roca gaTenda, tye TiTqos fiqrian buruss waeRo sadRac Sors. xeebis
wvimiTgaSavebul totebs rbili, fafuki Tovli dasdeboda, Jangisfer miwas
TeTri, fumfula sabani gadahfareboda, kbodeze gadmoziduli nekerCxlis
wiTeli foTolic TovliT iyo damZimebuli, magram is mainc isev mtkiced
ekida totis boloze da isev viRacas Tu raRacas eloda.
_ Camodi, Se sacodavo! _ dauZaxa qvemodan wyalma, _ Camodi, sanam yinuls
ar SevuboWivar mTlianad.
magram nekerCxlis foToli xmas ar iRebda.
beberi muxac Rirseulad TavdaWerili dumda.
SuadRisas mze gamovida. nekerCxlis foTols Tovli Camoadna.
Camodna Tovli xeebis totebidanac. tyeSi ismoda CamoSavebuli leSisa
966
da msxvili wveTebis xmel foTlebze dacemis xma. miwaze dagebuli Tovli
qafqiriviT daixvrita, magram saRamo xanze xmebi isev Sewyda. mTebis wvere-
bidan yinva Camovida, lurjad Camodga tyeSi. gaCumda wyalic. gaCumdnen
frinvelebic. midamo moicva sinaTlesTan gayris idumalma sevdam...
da, ai, am dros minasaviT uZrav lurj haerSi beber muxasTan Semovida
xariremi. is yvelam maSinve SeamCnia, yvela gaicqafa, TiTqosda TiTiswvere-
bze Seadgnen erTmaneTs ukan. xariremi, mowyenili, magram zviadi, nel-nela
modioda. xandaxan SeCerdeboda, yurebs Seatokebda, nestoebs daberavda da
isev wavidoda, _ TovlSerCenil miwas Savad aCndeboda misi Suaze gayofili
nafexurebi. Cavida xevSi, patara xans wyals daewafa, mere Tavi aswia da
gakvirvebuli darCa. kbodeze gadmozidul nekerCxals erTi didi wiTeli
foToli SerCenoda da is foToli TrToda, caxcaxebda; niavi ar iZvroda,
ise TrToda da caxcaxebda. iremma kiseri waigrZela da kidev ufro gakvirve-
buli SeaCerda.
maSin foToli mowyda, wamovida farfatiT, wamiT TiTqos haerSic ki Sedga,
mere moeSva da gulaRma daeca Tovlze _ wiTeli, usasoo, iremma drunCi
miuaxlova, wina fexic aswia, undoda, Cliqi waekra, gadaebrunebina, enaxa, ra
foToli iyo aseTi, magram is ise umweod esvena Tovlze _ sisxlisferi,
sifrifana, odnav moxrili mxrebSi _ fexi dauSva, moridebiT Semouara, ram-
denjerme Sedga, moixeda. raRac saocarma naRvelma Sei pyro, Tavi aswia
da amoibRavla.
zamTris piris garindebul tyeSi glovis zariviT ismoda xariremis
udrouli xma. aqamde uZravi lurji haeri zanzarebda, TrToda.
yovelive es beberma muxamac dainaxa, ai, Turme vis ucdida nekerCxlis
didi wiTeli foToli! ai, mravalsaukunovani sisulelis kidev erTi sura-
Ti. icnobda aseT rameebs beberi muxa!.. magram, miuxedavad amisa, igi mainc
erTi surviliT iyo Sepyrobili: undoda, masac xariremiviT aewia Tavi da
daebRavla, daebRavla ise, rom tani ahburZglodaT gaSterebiT mdgar wifleb-
sa da rcxilebs. es ar SeeZlo, da idga Cumad, kvirtebs ubeebi nel-nela
evseboda wveTebiT. es wveTebi iyo misi cremli.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

niko kecxovelze (ciklidan _ ardaviwyeba)


ixileT agreTve _ `Cemi siamaye~ da `Cveni imedi gqondeT~

baton niko kecxovels imodena amagi aqvs Cemze, es amagi imdenad scilde-
967
ba rigiT moqalaqeobrivs, meuxerxuleba kidec sxvebis gverdiT aRvavlende
misi sulis salbunebel locvas. me ufro martos mirCevnia masTan saubari,
rogorc Tavisebur uZReb Svils mamasTan, magram isic vici, rom arcerTi ar
vekuTvniT marto sakuTar Tavs, sacaa qveyana _ Cvenc iq, da raki mTxoven,
ramdenime epizodi mainc gavixseno Cveni urTierTobidan, mis sulisagan
garkveuli uflebis gamoTxovis Semdeg, vasruleb am Txovnas.
yvelam icis, rogor Camomiyvana batonma nikom universitetis meore kurs-
idan mSeneblobaze wasuli TiTqmis sami wlis Semdeg (amaze Cemma megobreb-
ma Cemze ukeTesadac daweres), rogor mixdida, Turme, mTeli naxevari wlis
sti pendias sakuTari fuliT (es faqti mxolod ramdenime xnis Semdeg gamimx-
ila batonma ilia abulaZem), magram me is ufro meamayeba, rom sicocxlis
bolomde ar Seuwyvetia Cemze meTvalyureoba da zrunva. Zalian xSirad
ara, magram, roca ki vxvdebodiT, cis gaxsnasaviT meCveneboda misi Rimili.
misi pirveli sityva yovelTvis iyo: _ „mSvidoba Sens naxvas!“ maRali, didi,
Zlieri, ise damyurebda, aSkarad meubneboda, _ aba, axla ra axal oins Semo-
gvTavazebo. mec meRimeboda, magram me _ gawuruli kacis RimiliT.
pirispir iSviaTad wamoscdenia Cemi saqebari ram. piriqiT, sul eWvi-
anobda, xom ar zarmacobo. magram presis furclebidan gulTbilad momefera
jer kidev adre, sanam Cemi mwerluri nacodvilarebi raRac xmas gamoiReb-
da xalxSi, erTxel ki ara, ramdenjerme momefera. madlobas rom vuxdidi,
ecineboda, _ wadi, wadi, saqmes mixedeo!
ufro metad gamomcemloba „nakadulSi“ vxvdebodiT, sabavSvo enciklo-
pediis dawyebiT tomebze muSaobisas. porTfelSi yovelTvis ewyo fotosur-
aTebi, sakuTari namuSevrebi. damiwyobda win: ra xea esao. vetyodi. gaeRimeb-
oda. esa? kidev Tu vetyodi, kidev gaeRimeboda. es balaxi? Tu ver vetyodi,
moiRuSeboda, CaiWerio. es es ariso, daixsomeo, da Tavs viklavdi, vixsomeb-
di.
mobrZanda erTxel, dado magidaze Tavisi didi porTfeli. amoiRo erTi
suraTi _ marto wiflebis Zirebi Seferdebulze, TovlSi. _ ra adgilia
esao? _ sabaduri-meTqi. aq ukve ise Semomxeda, etyoboda gansakuTrebiT
moewona Cemi pasuxi. mere cota SeyviTlebuli suraTi damido: oda saxli,
win Zalian lamazad ayvavebuli norCi atami. me im suraTze veraferi vTqvi,
garda imisa, rom mSvenieri iyo. maSin batonma nikom sevdianad Tqva: WyviSia,
galaktionis saxli. es roca gadaviRe, vaCvene galaktions, gaixara, gulze
miikra da cremlebi wamouvidao. dasavleTsac unda icnobde kargado da
wavida.
ufro adre samxatvro galereaSi SevxvdiT, Tengiz mirzaSvilis TuSur
968
serialTan, ra Tqma unda: _ mSvidoba Sens naxvaso! mere: _ mogwonso? _
Zalian-meTqi. _ TiTon Tu hyofilxar TuSeTSio. „ara“ rom vuTxari, kopebi
Seikra: _ Sena, ra vqna, im Seni garekaxeTidan sxvagan ara sdgam fexsa? _
aRar vicodi, sad CavmZraliyavi. cota xansac viareT erTad. mere gavubede:
_ saidan, rogor unda wavide TuSeTSi, batono niko? _ jer gakvirvebuli
damaCerda, mere gaiRima, _ getyvio: Tu ara gaqvs, zurgCanTa unda iTxovoo.
unda iyido saRamoTi: Zexvi, xmeli mxolod (maSin iSoveboda), konservebi,
orcxobilebi, namcxvrebi, kolofebisa. kargi iqneba, Sin Tu ise miitan, aravin
dainaxos es nayidebi Sinaurebidana. Tu dainaxes, daide enaze klite. diliT
uTenia aikide CanTa, erTi esa Tqvi, TuSeTSi mivdivar-Tqo, astexen erT amb-
avs deda da coli, ra geTuSeTebao, magram Sen mainc unda gaaswro gareT.
raki ojaxidan gaxval, TuSeTSi ra aris, erTi gadaZaxebaa, avstraliaSic ki
Caxvalo.
Zalian momwons erTi misi naambobic: reqtori rom yofila, gagania
gamocdebis dros, erT fSavels didi CxubiTa da kbilTa RrWeniT miuRwevia
mis kabinetamde. ar ijerebda, Turme, kabinetSi rom ar iyo. raRac TaTbirze
yofila zeviT. gauRiaT kabinetis kari, uCvenebiaT. Sewuxebula Zalian fSaveli,
_ ori sityva mainc damawerineTo. dauwerinebiaT. meore dRes waukiTxavs
baton nikos is werili: „vax, niko, rogor mindoda Seni naxvao!“ xelze vicani,
Tanaklaseli, Zalian kargi kacio. maSinve movaxabake cota raRaceebi da
avedi mis sofelSio. rom daunaxavs fSavels, ganaTebula, gabadrula, _ mosa-
wyobi gyavs vinmeo? _ ukiTxavs baton nikos. _ ara, kaco, TrialeTidan Camo-
viare, gulma momiara, Zalian mominda Seni naxva, Sen ki ar damxvdio. ar
SeiZleba egeTma ramemac mouaros kacsao?! im Rames didad vilaReTo. iseTi
Ramec iSviaTad maxsovs saaragvozeo, _ tkbilad iRimeboda niko.
dRes rom asea aRzevebuli sufruli myvirala patriotizmi, batoni niko
ubralod ityoda: kaxeTSi viyavio, _ saxeli aRar maxsovs, romeli sofeli
Tqva, _ soflis SesasvlelSi bogiri iyo Cangreuli, Zlivs gadavediT. gaugia
Cemi iq yofna kolmeurneobis Tavmjdomares, Cems yofil students, movarda,
aRar icoda, riT daewyo, _ kacebi ukve gavgzavne, batono niko, tyeSi, civ
wyarosTan unda gvewvioTo. me uari vtkice, _ saqeifod gaqvT saqme, bogiri
ver gagikeTebiaT-meTqi. bevri memudara, magram amaod, wamovedi, _ ai, gaakeTe
eg bogiri, maSin dampatiJe da aucileblad gewvevio. Tvec ar gasula da Camo-
brZanda dauTovebuli is Tavmjdomare, _ wamobrZandiT, batono niko, bogiri
CaibareTo. wavyevio. lentic me gamaWrevines, avyevi civ wyarozedaco...
bevri, bevri ram maqvs kidev saTqmeli baton nikoze, misi didebuli su-
lis gamobrwyinebebze, magram amjerad imiT davamTavreb, rom sul vnanob,
969
sul vnanob, verc erTxel rom ver veaxle, roca avad iyo... es sinanuli mZime
borkiliviT mixexavs kisers da misi gaxsenebisas Tavi ver amiwevia maRla.
da erTi ucnaurobac. arasodes minaxavs aseTi mainc meCveneboda xolme:
gadagvalul gorakze dgas, veeba, qufri, eris moZRvris maRali joxi uWiravs
da mkacrad kopebSekruli gadahyurebs midamos. molodini maqvs, wamic da
misi mWaxe xma elvasaviT gauvlis im midamos, viRacani aCoCqoldebian, viRa-
cani swrafad gadavlen kacTaTvis miCenil gzaze. bolo xanebSi batoni niko
sul dums...
1988
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`nislSi~

Cvenma sam saaTs najayjayarma, bargi-barxaniT, papirosis kvamliT da


Rvino-aryis suniT gavsebulma avtobusma kidev erTi mSrali xevi gadaWra,
kidev erTxel aRmuvlda aRmarTze da cota xanSi nislidan mokrZalebiT
gamomziral mesrebsa da galavnebs Soris moeqca. mTel kaxeTze gabmuli im
nisliT, TvlemiT da avtobusis raRac nawilis gauTavebeli RraWuniT Sebe-
zrebulma mgzavrebma SvebiT amoisunTqes. meoTxe rigidan msxvili Cofura
kaci wamodga, Zlivs gaijmujna skamsa da skams Sua, xelkasrebis, Cemodnebis
da badurebis grovebs gadaalaja da mZRolis ukan gaCerda.
_ restoranTan rom mixval, iq gamiCere, _ Tqva da waxrilma fanjaraSi
daiwyo yureba.
_ asocdaSvidkiloianma mZRolma, mTeli gza imas rom irwmuneboda, naw-
ili ara aqvs am avtobuss, Cemi fuliT ar iyos nayidio, kiseri ukmayofilod
moRrija, Cofura kacs qvemodan axeda da Caxlewili xmiT auRrina:
_ romel restoranTan, didTan Tu patarasTan?
_ didTan.
_ mZRolma erTxel kidev axeda, kidev ufro meti ukmayofilebiT. manqana
siCqaridan amoagdo da nel-nela daamuxruWa. Cofura kacma ukan moixeda, _
aba, mSvidobiT, xalxoo, _ da raRac gaubedavad Cavida. mZRolma kari moijaxuna
da isev dagvZra. axla mesame rigidan wamodga Sav-Savi, WaRaraSereuli qali,
baduras da sakvoiaJs msubuqad wamousva xeli da TiTqos TavisTvis Tqva:
_ me kidev maranTan gamiCere.
asocdaSvidkiloianma mZRolma erTxel kidev gamoixeda ukmayofilod
da qalis gamosajavreblad „wvnik xmaze“ ikiTxa
970
_ aivanzec xom ar agvebrZanebineT, ra vqna!
_ aivanze asabrZaneblebi Sin geyolebian.
_ va!''
_ ho.
mZRolma manqana daamuxruWa.
_ apa, CabrZandiT.
qalma erTi mixeda da Cavida. mZRolma kari frTxilad moxura da mgza-
vrebs gadmoxeda.
_ ratom aravin miTxariT, eg atomuri bombi rom momqonebia?
_ vin ari, ici, ega? Cveni kolmeurneobis Tavmjdomaris colia.
_ vai, momikvda Tavi.
is iyo daviZariT, rom viRacam avtobusis ferdze daabraxuna da daiZaxa:
_ e! e!
mZRolma erTxelac daamuxruWa da kari gaaRo.
_ ha, modiT! _ i patiJebda is viRaca dabla da cota xanSi samni Semoi-
Wednen _ giga, gogia da daTa. giga da gogia axalgazrdebi, msxvilebi, daw-
iTlebulebi, saxelaplapebi, daTa tanmorCili, cota meti xnis, cota ufro
mdabiurad Cacmuli (dababmuli qurTuki, kirzis Ceqma, moutexavi, mTlad mrgva-
lo kepi). skamebisaken rom modiodnen, gogias erTma mgzavrma xeli wahkra.
_ daTvi xar, ra xar!
gogiam piri yurebamde gaxsna.
_ Soferi Cemze msxvili ar ari? '
_ me Sen sisqesTan saqme ara maqvs.
_ aba?
_ TiTze damadeqi.
_ vai, me Casaqoli! mere erTi mainc ver amogaWyivle?!
mgzavrebs sicili waskdaT. dazaralebulsac moewona aseTi pasuxi, gaecina
da ikiTxa:
–sadaurebi xarT?
Taqleli TaTrebi... sadaurebi viqnebiT, aqaurebi varT, kaxelebi.
_ sarTiWalidan alvanamde sul kaxeTia, romeli soflidana xarT?
_ eg ar iTqmis.
_ rogor ar iTqmis!
_ gvrcxvenia, iseTi murdali soflidana varT. ai, es rom ara gvyavdes
gverdze, _ gadaswvda gogia daTas, _ Cvenc ver gamovCndebodiT.
daTa ukve damjdariyo, xelebi qurTukis jibeSi Caeyo da, skamis sazur-
guls miyrdnobili, alersiani TvaliT uyurebda Zmakacebs.
971
_ ra TeZoze damjdari myefariviT lulav mag Tvalebs, _ axla giga Cau-
tkba daTas, _ i, wiwaka rom gaqvs dakrefili da wvims, ras izam xvale.
_ ca da dedamiwa rom erTmaneTs Seaskdes, mainc waval da fuls gamov-
aden.
am sityvebze mimoixeda, aba, ra STabeWdileba davtove xalxzeo, naxa, rom
me, raRaciT ucxo kaci im sazogadoebaSi, viRimebodi, cota ukan gadaiwia, kar-
gad SemaTvaliera da mkiTxa:
_ raT icini?
_ erTi anekdoti gamaxsenda.
daTam kidev amaTvalier-CamaTvaliera, _ gogias da gigasac axeda (isini
raRac sxvanairad iRimebodnen), Tvali TvalSi gamiyara.
_ aba, Tqvi!
_ xalxSi ar iTqmis.
_ Sen, ra vqna, Semogzavnils hgavxar raRaca. sad midixar?
_ TelavSi.
_ iqauri xar?
_ stumrad mivdivar.
_ romelTan?
vifiqre, axla ki droa, Camovicilo-meTqi, magram, Cans ganzraxvas mimixv-
da, saxe isev Cautkba.
_ me mjobia, visTanac midixar?
modi da nu gagecineba! sanam me rames vetyodi, qudi moixada da meloti
Tavi momiSvira.
_ ai, xom arc qoCori maqvs, xelebic daxe, ZaRls rom dauyaro, ar SeWams
magram rogori biWi var, ici? ai, Zmao, Tqvenc aqa da mec aqa. wera-kiTxva xo
ici?
gaReRili qurTukis qveS Seiyo xeli, safule amoiglija, gaSala, varRis-
feri qviTari amoiRo da momawoda.
me ukve marTobda es ambebi, qviTari gavSale, wavikiTxe da gavige, rom
daTa wverikmaziaSvilisTvis Cabarebul RvinoSi unda miecaT 34.750 maneTi
(fulis Zveli kursiT).
_ xmamaRla waikiTxe.
_ xmamaRla waikiTxe! _ SemoeSvelnen gogia da gigac.
avdeqi da xmamaRlac wavikiTxe.
mgzavrebi interesiT gviyurebdnen.
_ momeci eg aq. _ daTam qviTari gamomarTva, dakeca, safuleSi Cado da
ubeSi CaiCara. _ eg ocdaToTxmeti da Svidasi, ara? xuTi sapalne kidev
972
namdvili Rvino. tartarozebis naTlulebo. ram gagaCumaT, TqviT, ra Rvi-
noze maqvs laparaki.
„tartarozebis“ naTlulebma dabeWdes.
_ pirveli Rvino alazans gamoRma!
_ xuTi sapalne pirveli Rvino alazans gamoRma, oTxi oTaxi maRla, oTxi
dabla, erTi Careqi venaxi, amas daumate bostani, marto sami bardana wvrili
wiwaka maqvs dakrefili. exla mwnilebi, Rori, furdedo, dekeuli, xbo, cxvre-
bi, qaTmebi... Tanac, Tavi da Tavi rac aris, Camwyobi biWi! ai, xo egeTi var,
kargad Semomxede, xom egre geCveneba, mWadSi naxSirs ver gamovarCev, sinamd-
vileSi jvarze gasakvreli da miwaSi ra CasaSvebi var. qviTarSi xom wai-
kiTxe, ra fuli ewera. eg gana marTali Rvinis fulia. ega wyali da Saqaria.
cota damamzadebels, cota Saqris patrons da bevri me... egrea es qveyana
erTmaneTze akokolebuli. mwvadi xo giyvars. xo giyvars nakverCxlebi rom
RudRudebs, zed rom mklavis sigrZe sukebi wvanan. ar miTxra, ar miyvarso.
an ara da qaTami, mrgvalad moxarSuli dedali, niorwyliT, Tundac iseve,
marto marilwayrili, kai Tevzeuli, xizilala, gverdze kidev su tartaroze-
bis naTluli Zmakacebi, Tu fuli ar geqneba, verafvrs ver igemeb cxovreba-
Si. iyavi maSin bulbuliviT da ustvine SenTvis. jer marto xizilala ra
Rirs... '
_ giga da gogia Tavze gadmogvyudebodnen da qanaobdnen, ikiWubodnen
siamovnebiT. daTam axeda da piri gverdze miabruna RimiliT.
_ Tanac oTxi gogos patroni Tu xar, Tanac, rac me var, iseTi gogoebisa,
maimunebisa... ara, mTlaT egre ki ar ari, xasiaTiT _ qvas aqceven murabada,
magram xasiaTi exla viRas sWirdeba. exla fuli, maita fuli, Seni... bevri
fuli, fuli da manqana, taotwasmuli „volga“. Seni gogoc maSin aris kargi
da Seni kacobaca, Torem ise... swore ara var?
_ ho, ho! _ udasturebdnen aqeT-iqidan.
_ swore ara var? _ isev da isev kiTxulobda daTa.
_ swore xar! swore! _ isev udasturebdnen aqeT-iqidan.
mxolod asocdaSvidkiloiani mZRoli ijda Cumad. imas sami maneTi mi-
aqvaves (fulis axali kursiT) samiode kilometris gamotarebaSi. gogia im
kacs moefera, TiTze fexi rom daadga, _ buJRav, lamazoo! araferi gviwyinoT,
Cveneburebo, jigreboo, da Cavidnen.
daTa erTxelac momibrunda, _ ha, hbedav, Tu ara, modixar CemTan, Tu arao,
_ da raki idioturi Rimilis meti veraferi amoikiTxa Cems saxeze, xeli
Caiqnia, _ erTi Senc iqnebio, da wavida, nel-nela Caitana gaxunebuli qur-
Tukis zurgi karSi.
973
mZRolma avtobusi daZra. Tavqve mivdiodiT da siCume Caovarda, mxolod
raRac nawili RraWunobda isev. me fanjris Camowevis ufleba vTxove gver-
diT mjdar moxuc maswavleels, romelsac sakuTari TvaliT enaxa didebu-
li vaJa-fSavela da mTeli gza amas miyveboda. maswavlebelma umweo gamo-
etyvelebiT Semomxeda da sabraloblad gamiRima.
avtobusi kvlav nislSi midioda.
`barisken mifrinavs jafara~, 1974

`novela imis Sesaxeb,


Tu ra mosdevs gadametebul sifrTxiles~

aba, sruliad ubralo ambavs mogiTxrobT. aba, ra unda moigono gasao-


cari Cvens saukuneSi.
vakeSi, erT arc Tu mainca da mainc Zalian did saxlSi, erTmaneTis gver-
diT cxovrobdnen axalgazrda qali da axalgazrdave kaci. Tumca am ukana-
sknels gadametebul muSaobisgan odnav xnieris ieri dahkravda, magram ra
mniSvneloba aqvs amas? didi araferi. pirmrgval, qosmeniviT Catrukebul
biWs, qalebis azriT, yovelTvis sjobs Zvalmagari, nakvTebdakuTxuli da
mTlad ZarRvebadqceuli kaci. irinec am azris iyo. aba, raSi unda Seetana
wuni? zaliko sayorRne boZiviT magrad idga. saxec raRac daZabul mdgo-
mareobaSi eWira da rom gaiRimebda, iseTi STabeWdileba dagrCebodaT
TiTqos mozidul mSvilds xeli uSveso. nasroli Rimilis uxilavi isaric
basri hqonda da mizanSic kargad midioda.
irinec Cveulebrivi qali iyo _ kbilis eqimi, jerjerobiT umuSevari,
radgan provinciaSi ar wavida da kadrebis ganyofilebaSi ki yovelTvis
axerxebda waredgina cnobebi avadmyofobis Sesaxeb. garegnobiTac ara uWir-
da ra. mSvenivrad iyo napativebi da Cacmuloba xom, raRa Tqma unda, Tavis
rols yvelas tanze brwinvaled asrulebs da arc irinesTan yofila mw-
yralad.
Cven, mamakacebi, rogorc amas mopasanic gvimowmebs, siyvarulis saqmeSi
gulubryviloni varT, qalebi ki _ angariSianebi.
zalikos arasodes mosvlia fiqrad hyoloda gulis mesaidumle, mrCeve-
li an Suamavali. yvelaferSi pirdapiri iyo da siyvarulSic ase iqceoda.
irine ki araviTar gamonakliss ar warmoadgenda qalTa maraqaSi, da Tumca
Suamavali arc mas hyolia, magram mesaidumlesa da mrCevlis gareSe mainc
974
ver darCeboda. aba, maS rogor unda amoecoxna daquCebuli xvaSiadi? ma-
makacebi samuSaos ayoleben guls. qalebma ki (miT umetes, SindarCenilma
qaliSvilebma) azrze azris xaxuniT Tu ar aleses TavianTi maxvilebi, maTi
darCena yovlad SeuZlebelia.
or dReSi erTxel, xanac yoveldRe, favleniSvilebis Zvirfas suzanCamo-
farebul fanjaraSi SeamCnevdiT gapudrul da pomadagaglesil or qals.
zogjer xelsaqme ekavaT, umetes SemTxvevaSi ki mxolod saubriT irTobd-
nen Tavs. Tan Tvali marcxniv eWiraT, radgan zalikos oTaxis kari aqeT iyo
da SemTxveviTobac arasodes ar yofila gamoricxuli kacis Sindabrunebi-
sTvis gamozomil droSi.
raze unda elaparakaT?
ra Tqma unda, mamakacebze. irines megobari metismetad windaxeduli da
Wkviani qali iyo. ras aRar moigonebda! ra SesaZleblobas ar wauyenebda
mamakacs.
SeiZleba yvelafriT kargi iyos, magram simTvraleSi cudi xasiaTi
hqondes. amaze saSineli xom ara aris ra: dabrundes galeSili, talaxiani.
ayvirdes, daamsxvrios yvelaferi. xom SeiZleba arwyios kidec ,mere iatakze.
warmogidgenia iroCka, warmogidgenia? aiRe da wminde! fuh!
irine arafers ar ambobda, SeSinebuliviT Sehyurebda ofelias da mis
yovel naTqvams zalikos azomebda.
_ SeiZleba simTvraleSic kargi xasiaTi hqondes _ ganagrZobda ofelia,
_ magram avadmyofi rom iyos? ramdeni uCinari sneuleba ar dasdevs adami-
ans. _ gulyra, gulismanki, mTvareuli, sisxlis wneva da bolos da bolos
xom SesaZlebelia veneriulic...
am sityvis gagonebaze irine Tvalebs daxuWavda, Tavs ukan gadaswevda da
ise gaakankalebda, TiTqos kiserSi civi wyali Caasxeso.
_ zaliko aseTi ar unda iyos! _ ityoda gaubedavad, enisborZikiT.
_ ara, me zalikoze ar vambob, magram...
aq ofeliac gaCumdeboda, irine ki gulSi CangaliviT gamodebul fiqrs
Tan gaiyolebda.
yovelTvis erTad iyvnen, Sesisxlxorcebulni _ ZilSi Tu sifxizleSi,
WirSi Tu lxinSi. meZebrebiviT acecebdnen Tvalebs _ iqneb ofelias SiSis
damaWeSmaritebeli sabuTi aRmovaCinoTo.
saqme ki kargad midioda. zaliko wesierze wesieri adamianis STabeWdi-
lebas axdenda. irinesac sxva ara undoda ra. kmayofili iyo.
magram seqtembris erT umTvaro Rames moxda saocari da Tavzardamcemi
ram.
975
iqneboda SuaRamis pirveli. irines Zili gaukrTa. wamodga, xalaTi gada-
icva, fanjara gamoaRo da gaReRili mkerdi niavs SeuSvira. ucnaurad Cur-
Culebda aivanze amoxoxebuli faTalo, da mis foTlebSoris varskvlavebi
ise moCanda, TiTqos oqrosi Tu briliantis Rilebi CaukerebiaTo Sig. yve-
las eZina. unda sZineboda zalikosac, radgan mis oTaxSi sinaTle ar enTo,
saerTo talanis kari CaeketaT da erTi saaTis win ki irinem gaigo xmauri,
romelic zalikos dabrunebad Seicno.
_ iqneb axla me mxedavs sizmarSi, _ gaifiqra qalma da erTxel kidev
gaixeda marcxniv. uceb moeCvena, rom faTalos totebs Soris gamoZvra da
moajirs gadmoalaja perangma Tavis amxanagTan erTad.
irine SeSinda. xmis amoReba veRar SesZlo, undoda eyvira, eyvira. mTeli
ZaliT da RoniT. magram dakakluli TvalebiT misCereboda saocar lands
da ise caxcaxebda, TiTqos wisqvilis sarekelaze yofiliyos mibmuli.
landma uxmaurod, frTxilad, xelebi miafaTur-moafaTura zalikos oTax-
is fanjarasTan, kari gaiRo da cota xnis Semdeg Signidan Caiketa.
irine aTiode wuTi kidev ijda fanjarasTan, mere wamodga. tanSi raRac
saSineli tkivilebi uvlida, guli ereoda. gaWirvebiT miaRwia sawolamde,
waiqca da qviTini waskda.
_ mTvareuli... zaliko mTvareuli.
CasZaxodnen yurSi.
_ rogor SeeZlo ar etira? es ki ara _ misi sawolic kvnesoda, viSviSeb-
da.

***
zaliko gaocebuli iyo. aba, rogor ar unda gaocebuliyo, roca celqi,
udardeli da aTasgvari anglobis momgoni irine ase uceb dedur mzrun-
velobaze gadavida, da erTxel isic ki uTxra, rom eqimisTvis miemarTa.
gaocebac amas Tu SeiZleba daerqvas, ai.
guli aucaxcaxda, RvediviT mWidrod dawnul vaJkacs.
irinesTvis araferi ar ukiTxavs. „SeiZleba marTla raime SemamCniao“,
gaifiqra da, rogorc es wesier mamakacs SeSvenis, im dResve gamocxadda po-
liklinikaSi. poliklinikidan saavadmyofoSi gagzavnes, saavadmyofodan
kvleviT institutSi, institutidan... imis saxeli aRar vici. aTries, awames,
aSuqes, Cxvlites. araviTari gansakuTrebuli! mxolod misi kuWis sagrZnob-
ma simcirem gaaoca eqimebi da zalikomac es ambavi wamoiRo diagnozis sax-
iT.
irinem nazad gadausva xeli da cremlnarevi xmiT, xmiT, romlis yovel
976
bgers uwyvetda, umarcvlida, raRac warmoTqva, Tumca abdaubda, magram mainc
misaxvedrad:
_ isini veras gaigeben... isini amaod imtvreven Tavs.
Tavissamtvrevi zalikos gauCnda. Subls muStebi _ Seuyuda, Tvalebi dax-
uWa da fiqrs mieca. mere uceb, TiTqos eleqtroZalam aafeTqao, qals xeleb-
Si Caafrinda.
_ daufaravad miTxari yvelaferi. me mainc vicode ra aris Cems Tavs...
irines asi Wangi Camohkides gulze, aTiaTasma ekalma daukawra kani, ma-
gram mainc moaxerxa eTqva.
mTvareuli.
_ mTvareuli? _ zalikom ukan gaiwia, tuCs kbilebi daaWira da cas Sexe-
da. marcxena Tvali moxuWuli hqonda, marjvenaSi ki sinaTle Cahvardnoda
da sindiyiviT ulaplapebda.
xmas ar iRebdnen.
irines kedlisaken miebrunebina piri, mxrebi uTrToda, savarZlis Tavze
SerCenil marjvena xels nerviulad atokebda.
_ saidan ici? _ xma amoiRo zalikom. sityvebi wamovida ZirmokveTil
xesaviT, umweod, ganwirulad.
_ me TviTon gnaxe.
_ Seen?
_ xo, me.
irine isev zurgmoqceviT idga. TvalebTan cxvirsaxocis moqarguli ki-
duri mouCanda, etyoboda cremlebs ikavebda.
_ rodis, irine, rodis?
_ zustad maxsovs. ToTxmetSi, Ramis pirvel saaTze.
uceb raRacam daiWeqa.
es zaliko iyo. divanze gadaqceuliyo da xarxarebda.
irine misken gaeqana.
_ zaliko!
zalikos araferi ar esmoda.
_ zaliko!
zaliko isev xarxarebda.
_ zaliko! sayvarelo!
da is iyo, irinem daiwivla `miSveleTo~, rom kaci gons movida.
_ Cumad. _ xeli CasWida da miizida.
irine tiroda, caxcaxebda, mkvdrisferi edva.
_ irine, sayvarelo, ira. Cemo uWkuo iroCka, Cemo... ToTxmetSi, Ramis pirv-
977
el saaTze banditeb,a tansacmeli gamxades.
3.12.48.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`noSrevanis naTqvami~

me, meoTxedi saukunea, rac am qveyanaze daval, _ daiwyo noSrevanma, _


fili pe _ mTeli ocdaTxuTmeti weli. orives erTad... samocjer samas
samocdaxuTi.., auh! verc ki iangariSeb, imdeni dRe gvaqvs gaTenebul-daRame-
buli. jer erT adgilze rom ijde, maSinac ki ramden rames naxav amdeni xnis
ganmavlobaSi! ramdena Rrubeli gadagivlis, ramdeni qari dagiberavs, ram-
deni amvleli agivlis da ramdeni Camvleli Cagivlis! Cven ki, miwismzomelebi
da Tanac monadireebi, erT adgilze jdomas arasodes ar vjerdebiT. dRes.
rom aqa varT, xval SeiZleba algeTis napirebze SegxvdeT, zeg SiraqSi da
mazeg svaneTis gzaze gTxovoT asanTi. Tu vinmes unaxavs rame, imaT rigSi
bolos ar viqnebiT saZebneli. magram erTma patara biWma, didi-didi cameti
wlis biWma, mTlad unaxavebad gvaqcia. mere sad! aqve, Tbilisidan erT gada-
Zaxebaze, ivris piras.
gamoetana Jangisagan SeWmuli xmali, vadiT qvaze daedo da moryeul tars
umagrebda.
_ ras sCadi, soslanav. qajeTze xom ar apireb galaSqrebas?_ gavexumre
me.
_ qajeTze ki ara!..
_ aba?
_ saTevzaod mivdivar.
_ rao?!
aq fili pemac daaneba naxazebs Tavi da Cven mogvi brunda:
_ rao ?!
_ saTevzaod midis.
_ marTla, biWo?
_ xo.
_ mere xmali rad ginda. gana ase saSiSia wyalze siaruli?
_ saSiSi ara!
_ aba?
_ Tevzebi unda davxoco.
viciT, rom es biWi suleli ar aris. piriqiT, aqamde gvaocebda kidec
978
gonebamaxvilobiT. namdvilad masxarad gvigdebs-meTqi.
mivedi, Tavze xeli davade da darigeba davuwye:
_ ici, soslan, masxarad Senze patara, Seni tola anda, jandabas Cveni mtris
Tavi, zenze erTi-ori wliT ufrosi rom aigdo, kidev ara uSavs ra. rac
Seexeba or Seni xnis kacis masxarad agdebas, amas ra mohyveba, xom ici?
warmoidgineT, rogor unda gawiTlebuliyo. Savia, Savi, mziT gaxuxuli,
da mainc vardisferi gauxda yurebi.
_ vis vigdeb masxarad, aba vina Tqva? maCveneT, vis vigdeb masxarad.
cotac da, cremlebi wamouva.
_ moica, dawynardi, kaco. gana me imitom giTxari... kargad gagvagebine _
rad ginda eg xmali. Tu aseTi saSiSia aq siaruli, maSin Cvenc aRar vivliT
xelcarielni. Tu sxva ramisTvis ginda da...
_ Tevzebis dasaxocad minda da meti araferi.
_ rogor, biWo?
_ rogor da, _ rom daRamdeba, maSxaliT movZebni, Cavartyam da gulaRma
amovabruneb.
_ xa-xa-xa!
_ xi-xi-xi
_ ara gjeraT?
_ xo-xo-xo... barem isic gviTxari, Tevzebs rogor abam, kiserSi uWer Toks,
Tu boloSi.
_ ara gjeraT? _ imeorebs ukve brazmoreuli da xmals ise dahyurebs,
frTxili kaci cota Sors daudgeba·_ wamodiT, Tqven TviTon wamodiT da
naxavT.
_ wamovalT, Cven TviTon wamovalT.
damuqrebuli gabrunda. jer beRelTan itriala, Semdeg sadRac gaqra.
magram Sebindebisas isev gamoCnda. erT xelSi maSxala da sanavTe eWira,
meoreSi xmali. mxarzec grZeli, grZeli abga hqonda Camokidebuli.
me fili pes mivubrundi.·
_ raRac xumrobas ara hgavs, xom ar wavideT?
fili pem Cveuli pasuxismgeblobis grZnobiT mi pasuxsa.
_ ra Tqma unda, unda wavideT, maS! soslan, ar gvicdo, kaco?
soslanma mkacrad Semogvxeda.
_ tansacmeli gamoicvaleT.
_ ar gvinda, Cven...
_ dasveldebiT.
_ ara, soslan. Cven, marTla, iseTebi ki ara varT, Sen rom ggonia. me
979
xuTnaxevar metrze vxtebi, fili pe xuTsa·da aT santimetrze...
_ dasveldebiT kia da...
_ nu swuxdebi. Sen gagviZex!
da ai is gagviZRva. Cven ki ukan gavyeviT.
wisqvils gavcdiT, WalaSi CavediT.
ukve sakmaod bnela. wyali xmas uwevs. bayayebi, erTmaneTs Tu ejibrebian,
_ bre-ke-ke-ke! _ ayiyindebian gabmiT da mere kmayofilebiT dasZenen: ·
_ yua! yua!_
_ wamdauwum raRac frinveli gadagvivlis kivkiviT. raRac gaifaCunebs
buwknarSi. ·moCvenebasaviT gvilravs Tavs niaviT aqanavebuli qacvi. ase
ggonia, ori nabijic da wamogixteba gzaze Smariani kaciviT Cawolili vee-
berTela qva.
riyeze TiTqmis civa.
_ ra kargia, ara? _ veubnebi fili pes.
_ ra?
_ ase.
gakvirvebiT miyurebs.
_ wamodi, kaco.
_ wamodiT, _ gvaCqarebs soslanic.
wylis napirze vdgavarT. soslani maSxalas navTiT JRenTavs da cevxls
ukidebs. gamodian patar-patara talRebi sibnelidan, mwyruli gogmaniT
gaiirbenen gamuqebul zols da aCqarebulni afareben sibneles Tavs.
_ wyali cocxlobs. raRacas akeTebs, raRacas laparakobs.
soslani Sig Cadis. Cven ki xmagakmendilebi vdgavarT da gafacicebiT
vadevnebT Tvals, rogor aSuqebs im aparparebul maSxaliT xan aq, xan iq. ai,
kiseri waigrZela, raRacas daacqerda, xmali nel-nela dauSva, TiTqmis wy-
lis zedapirs Seaxo da uceb dahkra. talRam CqafuniTgadaatara raRac TeTri.
soslanma xmali iRliaSi Seigdo, waswvda da daiZaxa:
_ es erTi da sxva aTasi.
_ biWos, ase male?! ·
qaTqaTa kbilebi SemogvanaTa. Tevzi abgami Caacura da isev xmali gam-
oiRo, gaatara, gamoatara maSxala kamkama wylis moTaxTaxe zedapirze, isev
dahkra da... _ esec meore!
ufro. mozrdolma Tevzma gaadina tyapani mis abgaSi. me fexT vixdi da
fili pes vexvewebi:
_ damikave fexsacmelebi cota xans!
fili pe mibRvers, TviTon apirebs wyalSi Casvlas. maSin fexsacmelebi
980
ubeSi CaviwyeT, Sarvlis totebi avikapiweT da CavediT.
wyali Tbili iyo, imaze ufro Tbili, dRisiT rom gvinaxavs.
_ gvaCvene erTi, dagvanaxve!
_ ukan dadeqiT cota, _ eRimeba soslans, _ ai, naxeT, frCxilisodena kenWic
ki Cans. ager nafota. xedavT? magaze xmlis moqneva ar Rirs. ah, ah, ra ambav-
Sia! sinaTles eTamaSeba. moicaT! SeCerdiT! xedavT? xom xedavT; qvis ZirSi
rom wevs?
qvis ZirSi mtkavlis sigrZe raRac RimRamobs. joxia _ arc joxia. lamia
_ lamic ar aris. verc imas gaigeb, wyali tokavs marto, Tu isic.
_ Tevzia? ·
_ murwa, rogor aqvs cxviri wagrZelebuli! uyureT exla magasa,
_·soslanma·maSxala da xmal miuaxlova. is daiZra da priala gverdi gviCvena.
_ marTla Tevzi yofila.
soslanma dahkra. Tevzi Sexta, gaielva da qafmodebul talRas gahyva
gulaRma amobrunebuli.
_ maCvene. me momeci erTi wuTiT xmali, _ vexvewebi soslans, _ erTi me
vcado.
vcade da kargadac vcade _ sami Tevzi daviWire xuTiode wuTSi.
fili pesac ar unda CamomrCes. ZaliT mglejavs xmals.
_ Seni sakuTrebaa, Tu!
_ damacade, xeli miSvi!
_ uTxari rame, soslan!
soslani siciliT igude ba.
_ me ra, Tqven morigdiT.·
ZiZgil-ZiZgilSi orive waviqeciT da sanaxevrod davsveldiT.
magram gana vgrZnobT! mivyvebiT aRma am gauTavebel iors, Tevzs Tevzze
viWerT da ufro metis daWera gvinda. vin icis, sad gadis Cveni sicili da
yaJina!
Citebma rom dilis sagalobeli daiwyes, galeuli mTvare rom amovida
gacrecil caze, mxolod maSin gagvaxsenda, rom Sin dabruneba iyo saWiro.
da ai vbrundebiT.
ganTiadia. sveli Sarvlis totebs lartya-lurtyi gaudis, gamurulebi
varT, kbilebs kbilebze vakapunebT sicivisagan, magram vin rad agdebs amas!
didi msjeloba gvaqvs. didi gacxarebiT vamtkicebT: xom meoTxedi saukunea,
rac me am qveyanaze daval, fili pe, mTeli ocda TxuTmeti weli. orives
erTad samoci... magram kidev samocjer samoci weliwadic rom vicocxloT,
mainc meaTedsac ver vnaxavT, imdeni kargi ramaa Cvens irgvliv. ·
981
da gana gasakviria, yovelTvis aRtacebulni rom viyoT sicocxliT?!
1955 w
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958

`nuca Zalos naambobi~ (samagido rveulebidan)

_ sosiam rom damniSna, im sacodavma, gazafxuli iyo. sul maxsovs _ Cveni


nuSi patara iyo da yvavoda, yvavoda, sul TeTrad iyo gadapentili.
Cavidoda SabaTis mze, milurjdeboda walmianis gora da gamoCndeboda
TavCaRunuli. xan TeTr cxenze ijda, xan Savze, xanac lurjaze. xan TeTri
Coxa ecva, xan Svindisferi da xanac yomrali. mixaroda, mixaroda, es ra
mdidari daniSnuli myavs, ra cxenebi hyolia, ra Coxa-axaluxebi hqonia-meT-
qi! me rom miveferebodi, isa, sacodavi, sul morcxvad Runavda Tavsa.
gadmovida erT SabaT saRamosac, qviSisferi Coxa acvia, grZeli, grZeli.
lamis koWebSi scems kalTebi. dainaxa mamidaCemma, _ kaxeTSi gaTxovili
mamida myavda erTi, mivida, Caucucqda, _ vin Segikera es Coxa im Tvalebasab-
melma, maS vera xedavda rom grZeli gaqvs, koWdabals gaCenso! ai, amaze gr-
Zlad ar SeiZleba daSveba, Svilo. rom daswvebi, SemogiWri da Semogikecav
koxtadao. aitkiva ucbad sosiam muceli. ai, es, ai. is, ai, Tbili wyali, ai, ara- yi,
magram ar darCa. gadajda cxenze da wamovida sul Weneb-WenebiT, mere daje-
qi da kere!
Zalin kargebi viyaviT maSin meca da isica, is sacodavi. mere ra, rom arc
cxeni hyavda da arc Coxa hqonda sakuTari...
`ciskari~ #1, 1981, `Tebro~, 1983

`oblebi~

qmris wlisTavisTvis colic gardaicvala _ is ufro axalgazrda, ufro


tanjuli. darCnen mTlad oblad maTi gogona da biWi, erTi rva wlisa, me-
ore _ eqvsisa. samZimarze misulni jer maT daeZebdnen, _ isini sad arian, is
Cvens codvebs Sewirulebio. isini gareT, kedelTan idgnen Tavdaxrilebi,
xandaxan Tu amoixedavdnen maRla. qali Tu kaci gamwarebuli swyevlida
ganmgeblis samarTals. ganmgebeli ki caSi Rrublebs krebda. ireodnen, iRuSe-
bodnen, Savdebodnens, mZimdebodnen is Rrublebi, da roca gamoasvenes Savwam-
wamebiani TeTri cxedari TeTri sasaxliT, daiWeqa, Camoixa da Camoiqca ca.
Camodioda dgandgariT Savi wvima, galumpa cocxlebica da mkvdaric, meti
982
gza ar iyo, saxuravi daaxures sasaxles da ise waiRes. wylisa da wyevla-
krulvis gniasSi mal-male iZaxdnen: _ mogveSveleniT! mieSveleniT, xalxo!
cotamRa aaRwia SejanRul, niaRvrebiT Camoxazul sasaflaomde, cotamRa
Rainaxa, rogor scemdnen kubos lursmnebs svel qvebs, rogor ecxoboda
Savi talaxi kubos TeTr qimebs samareSi CaSvebis dros.
daiwyes miwis miyra. da uceb gamoSuqda, iger kidev wvimaSi gamobrwyin-
da mze, mere im brWyviala wvimis Sxapunic Sewyda, niaRvrebiRa xmaurobdnen
yrud. da xalxma dainaxa saocari ram: mze gaCqarebuli aSrobda erTad
mdgar, xelixelCakidebul gawuwul oblebs. svel mxrebze da Tmebze Sara-
vandigiT edgaT rbili, oqrosferi orTqli...

`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`omi~ (samagido rveulebidan)

Semosdgomian qalaqs yvavilebi, uteven _ miZvrebian RrmulebSi, Robeeb-


sa da kedlebis Zir-Zir, imalebian nangrevebisa da nayarebis qveS, ufro
gambedavni gadarbian zemodanac, mewinave rigebSi aRarcerTia tanmrTeli _
gadatexilan, waqceulan, miwaze garTxmulan, CaCeCqvilan, erTmaneTSi gadax-
larTulan, miwas Serevian, da mainc yiJiniT miiweven win.
..........
Sua qalaqSi, rkina-betonis xidis lavgardanze amosulia oqroscocxa,
gamarjvebis mozeime lamazi mebrZoli yvavilTa laSqrisa.
`ciskari~ #1, 1974, `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`omis namdvili suni~ (samagido rveulebidan)

ormocdasamis mZimed CamoRuSuli martis erT dilas germaneli tyvee-


biT savse matarebeli Camoayenes Cvens maxloblad, arsenalis goraze. dag-
manul, gadaqucul „tepluSkebs“ orTqlis bRujebi gasdiodaT aqeT-iqidan,
Sua karis Ziras Tunuqis mokle Rarebi hqondaT datanebuli, Rarebi ganav-
liT iyo gaTxi pnili. yviTlad wveTavda da irgvliv sazareli suni idga...
martis am CamoRuSul dReebSi Cveni naTesaoba dastiroda frontze daRu-
pul yvelaze ufross Cems biZaSvilebs Soris, qalaqel biWs, romlis dasaxa-
siaTeblad dRemde gvaqvs SemorCenili aseTi Tqma: omamde, spartak baRaS-
vili rom gamovidoda saRamoobiT, marjvena mxares cezars moiyolebda,
983
Tavisze sami wliT umcrosso. mec maxsovs isini erTad _ TeTrperangianebi,
SavkiserdaRerebulebi, jiutqoCrianebi da saxeganaTebulni.
ormocdaoris oqtomberSi raRac ucnaurad gaSavebuli da gafiTrebu-
li leitenanti cezari, or yavarjenze dayrdnobili, TiTqmis TvenaxevriT
Camovida Sin. kontuzirebulic xom ar ariso _ aravisTan arafers ambobda
omis siZneleebze, iRimeboda sul odnav da gverdze, xandaxan Tu gamoaCenda
bagis boloze oqros kbils. gvefereboda, gvkocnida umcros biZaSvilebs,
gvCuqnida wiTel tkicina samTumnianebs.
mxolod erTxel vnaxe gulianad gacinebuli _ Svid noembers, qvemoT,
plexanovze. isa da misi megobari, isic leitenanti, isic or yavarjenze dayrd-
nobili, erTmaneTs mihyudebodnen da ise icinodnen, ecinebodaT yalb mxar-
beWian kostiumebSi gamowyobil napativeb Ziebze, romlebic Tojinuri sibe-
jiTiT gadadiodnen quCaze. „jer namdvili mxarbeWisa... da mere“... iZaxda
cezari. „guSin mekiTxeba erTi mandilosani, _ Tqva misma megobarmac. _ ra-
tom xarT yvelani xelSi da fexSi daWrilebio?!.“ „kretinka!“ icinoda cezari.
adre xSirad gambrazebeli dedisa, cezari axla sul Tavdaxrili idga
mis winaSe. ai, vxedav falangasaviT Semzarav misi xelis Sav mtevansac dedis
Severcxlil safeTqelTan gatvrenils...
orjer vnaxe gamwyralic. erTxel, patruls rom uyvira: „ß òåáå ïîêàæó
„êàöî“, ñîïëÿê íåñ÷àñòíûé“. meored, Rvinos rom svamdnen, Wiqa WaxaniT dadga
magidaze, Sublze miiWra mjiRi da kbilebis kraWuniT Tqva, _ „Zmakacis tvi-
ni“...
Svebulebis bolomde ar darCenila Sin. raRacnairad gunebaareuli, xuTi
dRiT adre brundeboda nawilSi. cota xniT modga vagonis karTan. matareb-
eli daiZra. cezarma odnav aiwia maRla, jer TiTqos ufro gaumkacrda saxe,
mere gaeRima, gaubrwyinda oqros kbilic bagis boloze... da me davinaxe:
erTi maRali, bewvis TeTrsayeloiani, TeTrberetiani qali aSkarad moe-
fara sadguris rkinis boZs, mere Sublic miaWira am rkinis boZs.
ormocdasamis martis dasawyisis moRuSul dRes germaneli snai peris
tyviam muzaradi Seungria ufros leitenant cezars. misma Semzaravamde
Zlierma xelebma durbindis Sekavebac ki veRar SesZles. _ Êîìàíäèð!
Êîìàíäèð! _ amaod aWanWyarebdnen gulaRma gadavardnils. ufrosi leiten-
anti cezari didebulad iwva, marcxena warbTan sisxlCamomdinari, TiTqos
sixaruliTac ki ubrwyinavda oqros kbili bagis boloze...
ormocdasamis CamoRuSuli martis Sua ricxvebSi, erT Sebindebulze, Cve-
ni kari SemoaRo im maRalma qalma, me rom davinaxe sadgurSi cezaris gaci-
lebisas. TiTqos SeakrTo Cveni oTaxis si pataravem,sibnelem. karTanve Se-
984
Cerda da zurgiT mieyuda mixuruls. Cven orni viyaviT Sin, me da Cemi da,
masTan SedarebiT patarebi, _ deda samuSaodan dabrundeboda aTis mere, _
gvenTo mTlad patara lampa, SuSis magivrad mrgvalad moxveuli rveulis
furceli gvedga zed, gvenTo navTqurac, iqidan amodioda Suqi, magram ax-
alSemosulisTvis, sanam Tvals SeaCvevda, mainc sakmaod bneloda. Semovida
Tu ara, me is maSinve vicani. isev is palto ecva, grZeli, sayeloze TeTrbe-
wvSemovlebuli, beretic TeTri exura, winwamoweuli. mere, wlebis Semdeg,
mivxvdi, rom maSin is Zalian hgavda frang msaxiob qals miSel morgans. Cemi
dac SeSfoTebuli idga. uTuod masac aRelvebda Cveni pawawina oTaxisaTvis
uCveulod eleganturi stumari, Tan Semoyolili misi aSkara qaluri keTil-
surneleba. verc erTi ver viRebdiT xmas. maSin qalma Tqva _ „me eliso
var!“ movida CvenTan, erTad mogvxvia grZeli xelebi, mogvefera saxeze
safeTqliT, da iqve, Cvens saxeebTan auvarda qviTini, qviTinebda jer ase,
CvenTan Camoxrili, mere skamze mjdari, nawyvet-nawyvet ambobda sityvebs:
„ra dagvemarTa, patarebo! rogorRa moviqce me. dRes TqvenTan vtiri, mere
sadRa vitiro, visTan vitiro, yvelaze didi satirali xom me maqvs, me, me“...
Cvenc vtirodiT, meca da Cemi dac.
bolos Seikava Tavi, SeimSrala cremlebi, isev mogvefera, patiebac iTxo-
va amgvari SeSfoTebisTvis da wavida. wavida aSkarad wonasworobadakar-
guli, mTvareuliviT miqanaobda qvafenilze da sibneleSi.
roca SemovbrundiT, maSin SevniSneT, rom patara tumboze raRac Sexveu-
li iyo. aRmoCnda ori fila Sokoladi. ori fila Sokoladi ormocdasamis
martSi!..
............
dilas gabrwyinebulma gamovaRe kari. TiTqosda gareTac unda yofil-
iyo darCenili im qaliseuli raRac _ is ganumeorebeli keTilsurneleba
mainc, Cven rom mTel Rames vgrZnobdiT.
magram germaneli tyveebiT savse matarebels gadaeketa Cveni Cixidan
gasasvleli. dagmanul, gadaqucul „tepluSkebs“ orTqlis bRujebi gasdio-
daT aqeT-iqidan, Sua karis Ziras Tunuqis mokle Rarebi hqondaT datanebu-
li. is Rarebi ganavliT iyo daTxi pnili, yviTlad wveTavda da sazareli
suni idga, aramarto ganavlisa, orTqlsamoyolili sidamplisa, binZuri Wir-
isoflisa da raRac daZvelebuli myrali qimikalisa...
mivbrundi da Sevvardi Sin, magram ukve iqac Seeswro im suns. Cemi da
sawolze ijda cxvirzexelmoWerili, Tvalebdadidebuli...
`patara biWi golgoTaze~, 1989

985
`ori Tevdore~

Tevdores SviliSvils sicxe hqonda. SviliSvili patara iyo _ erTi


wlisa, erTi Tvisa da erTi kvirisa. Tevdore Zalian wuxda. roca SviliS-
vils eRviZa, sawolTan miujdeboda, ealerseboda da acinebda _ kbilebiT
daikavebda derefnian quds, kbilebiTve aagdebda maRla da ise ixuravda
Tavze. roca biWs CaeZineboda, gareT gamodioda, daRonebuli dajdeboda
kibeze da sigarets eweoda.
colma uTxra:
_ adeqi, kaco, rasa buduraob Sin, pamidvris Wigo mainc moitane, Cawva,
Caoxrda, am balRs uSenod araferi uWirso.
Tevdore maSinve ar amdgara. erTi cerad axeda cols. ijda da ver gada-
ewyvita, wasuliyo, Tu ara. bolos wasvla gadawyvita, CamoiRo TaxCidan waldi,
gairWo welSi da wavida WalaSi.
Tevdore glexkacia. Toxnac imisi saqmea, barvac, SeSisa da Wigos moWrac,
saqonlis dakvlac. magram im dRes ucnauri rame daemarTa. rom miadga kataw-
noris did buCqs da erTi sworad asuli toti gadmoswia, iseTi grili mo-
eCvena is toti, iseTi cocxali, waldi ver Caartya. Tan TiTqos viRacamac
dauZaxa: ras sCadi, Tevdore, iq im patara ymawvils sicxe aqvs da Sen aq am
wnoris lamaz tots sicocxles uspobo?! tots xeli gauSva. is toti sxva
totebs miawyda, mwvaned moxasxase foTlebma Jriamuli atexes. Tevdore
SiSmac ki Sei pyro, _ vaime, ratomac movWridio.
ver moWra verc muryani, verc verxvi, verc ekliani qacvi. wylispira kbo-
deze Camojda, sigarets eweoda da fiqrobda, es ra memarTebao, mere riyeze
gavida, nariyebSi daZebna grZeli xmeli totebi da Wigoebi imaTSi aWra.
gudurad rom Sekra /mavTuli i pova da imiT Sekra/, mxari Seudga da aswia,
Zalian emsubuqa. es kargis momaswavebel niSnad miiCnia. aitana Sin. Sori-
danve dauZaxa aivanze mofusfuse colsa da rZals:
_ rogor aris biWio!
colma RimiliT miugo:
_ dauklo sicxem, TamaSobs, maimunobso.
Tevdorem, TiTqos daRlilobisgan suls veRar iTqvamso, gudura ise
daagdo Zirs. TviTonac zed dajda, natanji kacis RimiliT gaiRima, sigareti
amoiRo da mSvidad moukida.
is dRe iyo da is dle. Tevdores nedli araferi mouWria. Tu vazs an
xexilsa sxlavs, amasac im dros akeTebs, kvirti rom sul ar aris daZruli.
986
Tan sxlavs, Tan ase ambobs:
_ isev SenTvisa, isev SenTvisao! _ ise igi, isev Tqveni janmrTelobisTvis
vzrunav, vazo da xexiloo.
qveyanaze kidev raRacnairad SublSekruli dadis, magram Tu daukvirde-
bi, iseTi keTili Tvalebi aqvs, cxramTis ucxo ZaRlic ki ar Seuyefs, joxi-
Tac rom Caiaros orRobeSi.
Tevdores SviliSvilsac Tevdore hqvia, jerjerobiT ki Tedunas eZax-
ian.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`ori skvinCa~ (samagido rveulebidan)

meoTxe klasSi viyavi, ormocze meti weliwadia mas Semdeg, gvariZianT


gverdSi Cavedi Tovlian diliT; kvlavac Tovda, bardnida, sul TeTrad iyo
gadabundovanebuli iqauroba, mxolod erTi wagverdebuli vaSlis ZirSi
darCeniliyo patara uTovlo adgili da iq, im Savad gamokveTil adgilSi,
ori lamazi skvinCa qeqavda svel foTlebs. ase mkveTrad da sasiamovnod
ar dammaxsovrebia arcerTi speqtakli da filmi.

`ori Sexvedrac giorgi leoniZesTan~


(ciklidan _ ardaviwyeba; `didi mzis WaSnagiris~ gagrZeleba)

I
1955 wlis zamTari iyo, ianvris bolo. „naZvurad“ naqsovi Txeli, ganieri
palto mecva, yavisferi, sul Cqara davdiodi, ar Semcivnoda. viwonidi
samocdaerT kilograms.
risTvis viyavi mweralTa kavSirSi, aRar maxsovs. dabla, vestibiulSi,
Teimuraz jangulaSvili da silovan narimaniZe Semxvdnen. Teimurazi _
rogoric axla aris, silovanic _ kidev ufro veeba, zemodan mayurebeli.
Teimurazma gamaCera, gamomelaparaka...
am dros kibeze Camovida batoni giorgi leoniZe. me garideba veRar
movaswari, aviwure. movida, is ufro didi silovanze, rogorRac mozeime, Tbili
ruxi paltoTi, Tbili xelebiT. Taviseburi bubuniT momikiTxa _ xaSmelebo,
Tqve xaSlebo... _ rogora xaro. me erTi suli mqonda, CamovrCenodi, baton-
987
ma giorgim ki brZana, esac unda waviyvanoTo. im wams xom ver vikiTxavdi, sad
mivyavdi. gareT rom gamovediT, silovanisgan gavige _ wavideT, TiTo Wiqa
davlioT erTado. amaze ukan-ukan daviwye daxeva, sxvagan var-meTqi wasasvl-
eli da sxva; magram batonma giorgim ar gamiSva, TviTon Camsva manqanaSi.
sanam daviZvrebodiT, brZana: restorani da egeTi rame ar damanaxoT, wyn-
eTSi avideT, iq erTi duqania, _ puri, yveli, mwvanili, genialuri mwvadi da
sxva raRa sWirdebaT purismWamelebso! silovanma mainc gamoido Tavi (Can-
da, is gvmaspinZlobda) _ restoranSi wavideT, Tbilad, myudrodo, magram
batonma giorgim ar qna, wyneTSi wavediT.
me pirvelad mivdiodi wyneTSi. saRamovdeboda, CrdilebSi, wiwvnar nar-
gavebSi, isev sqlad ido Tovli. mTebze daxvavebuli iyo saqare Rrublebi,
maRla da maRla matulobda Tovli, manqanaSive vgrZnobdi, ra sicivec unda
yofiliyo gareT, batoni giorgi ki mSvenier gunebaze iyo, uJuJunebda cis-
feri Tvalebi. ufro Cems gasagonad laparakobda Cemi Taobis erT gaxmau-
rebul poetze, _ mSvenieri poetia, WeSmariti poeti, magram nametani xmamaR-
la uyvars Tavisi saxelis gamocxadeba, me, poeti, esa da eso. eg ar varga. me
rogor gavbedavdi, magis asakSi ki ara, merec, laureatic rom gavxdi, xmamaR-
la meTqva sadme, poeti var-meTqi. dResac ufro filologs vuwodeb Tavso.
male SevediT sofelSi. gavCerdiT, gadmovediT. aq sul axvetil-daxvetili
Tovlebi iyo. Cems Txel paltoSi swrafad gaatana yinvam. kbilebs kbilebze
vaWerdi, ar avkawkawebuliyavi. wagviZRva batoni giorgi. raRa Tqma unda,
aRtacebiT Sexvdnen SedarebiT axalgazrda meduqneebi, mardni, marifaTiane-
bi. _ purs gaWmevT, purso! _ iqadnebodnen. dagviTmes „nomeri“, fanerebiT
aWedili, WdeebSi civad rom iyureboda sibnele. davsxediT. me isev kbilebis
kawkaws vebrZodi. kidev kargi, rom wamSi gaaCines raRaceebi, male is ganTqmu-
li mwvadic veeba Samfurebze. scioda Teimurazsac. baton giorgis da silov-
ans ara. sul cota arayio? SeiZlebao. visac rogor undoda, ise mosva pat-
ara Wiqidan, movida Rvino, sqeli kardanaxi, magram civi, civi. batonma giorgim
SemamCnia, gabedulad ver meWira Wiqa, _ auh, gciva, biWoo? gadmomiwyo da
gadmomiwyo mwvadis qoniani naWrebi, _ aba, mouare da swrafado! da marTlac,
cota xanSi damTba, davwynardi, datkba garemoebac.
raRa Tqma unda, batono giorgi gveubneboda sadRegrZeloebs _ ubral-
od, magram Ronivrad, xatovnad. locavda Cvens qveyanas, mis cas, mis miwas,
didTa da pataraTa. da moxda saocreba _ SeTvra. mec ki fxizeli viyavi da
batoni giorgi aSkarad SeTvra, dadga bolo Wiqa da brZana, _ wavediTo.
raRas vizamdiT, avdeqiT, gavyeviT. Rame iyo ukuni, bneli Rame.
TbilisSi rom CavediT, batonma giorgim gamogvicxada, _ yvelani CemTan
988
modixarTo. me axla mainc gamiSviT-meTqi, magram ar gamiSva. „varancovze“,
„iveriis“ redaqciis aqeT, tramvais xazis gverdiT, veliscixelebis did
sardafSi CagviZRva, sardafi naTeli iyo, sufTa, sufTa, didi kasrebi iyo
Camwkrivebuli. batonma giorgim daiZaxa:
_ ilo!
gamovida veeba, mkvrivi, gaRimebuli kaxeli, kaxuri qudiT, WaRara ulvaSe-
biT. feri hqonda _ namdvili saferavis patronisa.
_ Sen genacvalos iloo! _ gadagvikocna batoni giorgi, Cven xeli Camogv-
arTva, migviwvia, _ aqeT mobrZandiTo. mofarebulSi agviyvana. patara mag-
idaze mrgvalad moxarSul did indaurs aeSvira fexebi cisken, ewyo: SoTebi,
saTali, TuSuri, mwnili, mwvanileuli, niorwyali WiqebSi. batoni giorgi
aRtacebuli darCa. _ ai, axla ki vqeifobTo! dagvisxa ilom orxeladianidan
badagiviT saferavi, aswia batonma giorgim Wiqa, gaocebuli Sevyurebdi. risi
simTvrale! ciskariviT naTobda yovelmxriv. sadRa iyo sicive, ukve mec viw-
evdi maRla. maxarebda, rogor Wrida indaurs batoni giorgi, rogor gvirigeb-
da Tavisi xeliT naWrebs, mere ilo, namdvili Rvinjua, didi keTili wiTeli
xelebiT. magram me meore Wiqa davlie Tu ara, vigrZeni, Rvinis Secvlam
momarRvia, mesame Wiqamde, rogorc iqna gavZeli da mere avdeqi, wamovedi,
gamovi pare.
fexiT avedi Cemi dis binamde, xudadovis tyesTan. is Cemi Txeli palto
gaReRili mqonda, ukve mcxeloda, siamovnebiT vuSverdi saxes kantikuntad
momaval fifqebs.
sardafSi ki TiTqmis gaTenebamde uqeifiaT baton giorgis, im kaxel ilos
da Cvens poetebs. warmomidgenia, rogor xarobda maT xelSi is alersiani
saferavi Rvinoc.

II
es ukve 1957 wlis ivlisSi iyo. im zafxuls yivanaxvela Sexvda Cems ori
wlis Svils. mirCies, wyneTSi ameyvana, erTi pawawina oTaxi daviqirave qvemo
wyneTSi, iq gavatareT ivlisi da agvisto.
erT dRes, TbilisSi yofnisas, Cemi xaSmeli mezobeli da mokeTe jimSer
m-li Semxvda, cota ucnauri biWi, fanatikuri moyvaruli manqanebisa. kargad
wamozrdilic ki viTom sul manqanaSi ijda, saWes iyo CaWidebuli, siCqa-
reebs rTavda, gazs aZlevda, Znel gzebze atarebda. am jimSerma mTxova, giorgi
leoniZes mZRoli sWirdeba (ukve yofiliyo masTan), Sen xom icnob, midi ra,
oriode sityva Semawie, amiyvanos da me vici da Cemma kacobamo. Sevpirdi,
kviras xaSmSi viqnebi da dedaSens davutoveb pasuxs-meTqi.
989
vicodi, sadac cxovrobda batoni giorgi wyneTSi, isic vicodi, im xanebSi
rom xSirad imyofeboda iq, gavbede da erT saRamos, mzis Casvlisas, agrile-
bulze, mivadeqi saxlSi. Zirs iyo, saxlis dabliTa derefanSi, Silifad ecva,
Rrmad Caxsnili moklesaxeloebiani perangi, msubuqi fexsacmeli, axaltari-
an Toxs amowmebda. danaxvisTanave raRac ar momewona mis saxeSi. Tbilad
ki mimiRo. ise rogora xar, ras sCadio. me vuTxari, saqme rogorc iyo,
risTvisac vawuxebdi, daviwye jimSeris daxasiaTebac, ra Tqma unda, kargad.
is maCvenebda Toxis tars, _ gana es taria, ai, aseT tarebze scdeba mTeli
qarxanao. ugulod miayuda Toxi kedelze. momeCvena, rom makvirdeboda, mamow-
mebda, gulwrfelad vlaparakobdi Tu vcruobdi. vicio, iyo CemTano, magram
me ase mgonia nametani ucnauri vinme unda iyoso. me gamecina. avuxseni _
laparaki icis egeTi (Zvelavlabruli, tkepniT, SeyovnebebiT, grZeli xeleb-
is moSveliebiT), magram fanatikosia Tavisi saqmisa, patiosani, patiosani
ojaxis Svili. mtkiced ar dampirebia, magram movideso.
wamosvla davapire, moica, xaSmeli kaci xar, Cemi mamuli unda gaCvenoo.
derefnidan gamovediT. ufro aSkarad SeemCna, Tvalebi hqonda dardiani.
saxec, _ adre sul ganaTebuli, _ Camuqebuli, CamomZimebuli. siaruliTac _
raRac bebrulad midioda. mimiZRvoda win, maCvenebda xexils, zogs ukve msx-
moiares, zogs axal Carguls, yvelas gamorCeuls, jiSians, moswia atmis toti,
_ Seni xeliT mowyviteo. movwyvite erTi. kidevo, kacoo! movwyvite erTic,
meti aRara. erTi mas SevTavaze, _ arao, arao. davigemovne atami. xom xidisT-
auria, gemo mainc wyneTuri aqvs, mJaveo. am mxriv Cvens ivrispirebs adgili
ver Seedreba, miwidan pirdapir amodis badagio.
gamovbrundiT, vuyurebdiT saxls, dids, TaRovan aivans. am saxlSia Cayrili
Cemi laureatobis fulebio. fui, fuio, uxsenebeliviT axsena Cveni raionis
erTi raikomis mdivani, _ nakveTi rom CamomarTva iorze, ezoc CamiWra, Cami-
Roba, gamomaZeva mSobliuri soflidan akademikosi kacio.
TiTqos veRar gauZlo muxlebma, balaxian daferdebaze dajda, dajeqio,
davjeqi. visxediT, gaviyurebodiT mTebisken, sadac mze Cavida wiTlad. sasi-
amovno iyo iqidan mosuli niavi, gavbede da vkiTxe, _ axal ras wavikiTxa-
vdiT misas uaxloes xanebSi. momxeda gamwyralma. Sen, Sen ras akeTeb, is
miTxario. tyeSi davdiodi yoveldRe, maT zemoT, iq vkiTxulobdi da vwer-
di. were, wereo, galaktion tabiZe sul yoveldRe werda da dResac ase wer-
so. dadumda, vera da ver aewyo Cveni saubari. Camuqda midamo. meo, Zlivs
vglejav leqsis dasawer dros am wuTisofelso, _ erTi es Tqva da isev
Sevida Tavis aSkara dardSi. vicodi, stalinis „damuSavebis“ Semdeg uceb
Seubrunes zurgi mis Sedevrebs _ „qarTlis baRsa“ da sxvebs. isic vicodi,
990
sastiki daZabuloba rom iyo Camovardnili masa da viRacebs Soris. magram
mis ucnaurad mZime dards am ambebTan ver vakavSirebdi. meCveneboda, rom am
dardiT amovsebuli iyo veeba sivrce _ misi TiTqosda daxvavebuli sxeul-
idan Soreul mTebamdis. mTebis qvemoT, xeobebSi, sqlad iyo Sededebuli
igi. kidev ufro sqlad Sededebuli _ Tvalis upeebSi. muxlebze ewyo veeba
daRlili mklavebi, momeCvena, rom TiTqmis daxuWuli hqonda cisferi naTe-
li Tvalebi.
avdeqi, davemSvidobe, wamovedi.
jimSeri aiyvana mZRolad. am mZRolis ambavi qveyanam icis. masaviT aravin
gamosdgomia baton giorgis. batonma giorgimac SviliviT upatrona jimS-
ers.
me raRacnairi sizviadiT warmovidgen xolme im mzis Casulis saRamos
wyneTSi. vzviadob, rom minaxavs namdvili poetis, didi poetis didi dardi _
ganfenili misgan _ Semogarenis mTebamdis.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`ori werili~

1.
Zvirfaso kolega!
mainteresebs, rogor SeafasebT am faqts:
me maqvs saweri magida, romelic SeZenilia im dros, roca Cems oTaxSi,
farTobis simciris gamo, ar SeiZleboda erTad mdgariyo isic da sawoli
ramec. amitom _ mas Semdeg, rac dRe-Ramis garkveul nawilSi viyenebdi pirda-
piri daniSnulebiT, e. i. sawer magidad, Semdeg zed vSlidi logins da meZina
sruliad normaluri ZiliT, rogori Zilic axasiaTebs axalgazrda kacs,
romelmac jer kidev ar icis uZilobis SiSi da guls ar uRrRnis fiqri
imaze, rom mezobel binaSi rbil zambaraze wevs Seni uRirsi TanamoZme. axal
binaze gadmosvlisas, TerTmeti wlis winaT, bevrni mirCevdnen, magida dame-
tovebina meZvelmaneebisTvis, radgan misi transportireba TiTqmis imdenive
jdeboda, ra fasadac, sadac Tqven gnebavT, iq iyiddiT am magidaze ukeTess,
magram vinaidan Zvel nivTebs CemTvisac garkveuli relikviuri mniSvnelo-
ba aqvs, Tanac xels maZlevs gansakuTrebiT misi tevadi ujrebi, amitom igi
dResac Cems kabinetSi dgas. sabralo! dResac zed etyoba Cemi sxeulis mZime
nawilebis kvali, da imisaTvis, rom SesaZlebeli iyos Seuferxebeli wera,
991
Sua adgilas daWedebuli maqvs plastmasis iasamnisferi dafa _ me im dafaze
vwer, _ miyvars magidis sruliad ubralo, najafari ieric, magram me igi
miyvars kidev ufro imis gamo, rom zed Tavis bavSvur saqmeebs akeTebs Cemi
vaJiSvili, romelic axla meTormete welSia gadamdgari da romelsac ekuTvn-
is mTeli Sua ujra, da es Sua ujra savsea misTvis saWiro, xazs vusvam _
saWiro, uamravi wvrilmaniT.
ucilobelia, bavSvis kuTvnili nivTieri samyaro TiTqmis srul war-
modgenas gvaZlevs TviT bavSvis, da ara marto calkeuli bavSvis, xSir SemTx-
vevaSi, mTeli misi Taobis bunebazec ki: amitom me saTiTaod amovalageb am
nivTebs, Tan aRvnusxav da, Semdgom amisa, gTxovT, gaakeToT Tqveni kompetent-
uri daskvna sakiTxze, romelzec esoden xSirad vkamaTobT xolme Cvens
wreebSi, ese igi, imaze, Tu saiT karnaxobs svlas fizikuri Tu sulieri moTx-
ovnilebebi adamianTa dRevandel modgmas. viwyeb:
damtvreuli Teatraluri durbindi, plastmasis Savi revolveri (saTa-
maSo), saizolacio lentagadaxveuli TxeltuCa, sarCilavi, saxraxnisi, funji
(webosTvis), elementi „êðîíà“, yursacmebi, telefonis yurmilis membrana, mag-
niti (naliseburi), kidev magniti (swori), qanCsaRebi (14X17), gamomrTveli,
isev membrana, rkinis Waxraki, dagundavebuli izolirebuli gamtari, webo
(asdis acetonis suni), mSrali spirtis filebi (mrgval-mrgvali), isev mag-
nitebi (natex-natexi), plastmasis propeleri, plastmasisave hokeisti, wver-
motexili jibis dana, eleqtronaTura (3V), telefonis ciferblati, burTul-
sakisuri. CanTis saketi, gamosamJRavnebeli fxvnili (fotografTaTvis), zam-
barasaviT daxveuli mavTuli, SaSxanas carieli vazna, avtokalami (gatex-
ili). velosi pedis ukana RerZi, pawawina eleqtroZrava, saRebavi „alumi-
niseburi“, xelis tyviamfrqvevi (saTamaSo, Zalian patara), isev naTura (1,5V),
sanTeli (avtomanqanis), akumulatori _ ÌÃÁÒ-1, saSleli, saizolacio lenti,
rezinis sabeWdi (warweriT _ ýñêèç) kanifoli, kala, damcvelebi (radiomim-
RebisaTvis), Tunuqis naWeri, mTeli kolofi wvril-wvrili qanCebisa da Wan-
Wikebisa, zumfara, pastiani kalami (carieli), transformatori, samxedro qam-
ris balTa... da kidev uamravi ram, romelTa saxelebi ar vici da verc aRvw-
er, radganac ukve Tavic amtkivda da Tvalebic miWreldeba. amaT daumateT
mxolod: sazeinklo iaraRebiT savse yuTi, romelic magidis qveS dgas, da
TviTmfrnavis modelebi TiTqmis yvela karadis Tavze.

2.
Cemo aRmatebulo kolega!
vici, ra pasuxic gsurT. marTali brZandebiT savsebiT. magram ukeTesi
992
iqneboda, Tqveni bavSvis nivTieri samyaros aRwerisas ar gamogrCenodaT
erTi ramac: aiReT gamadidebeli SuSa. Tumca ara, marto gamadidebeli SuSa
ar kmara. amisaTvis sagangebo aparaturaa Seqmnili. Tqven gamogrCaT, rom
yovel nivTze Tqveni bavSvis saTuTi TiTebis anabeWdia darCenili, da es
anabeWdebi Zalian hgavs sapolicio ubanSi registrirebul pirTa TiTebis
anabeWdebs.
meorec _ mieciT saSualeba, bavSvma TavisTvis Seinaxos Semodgomisas
xeebis kenweroebs wamodebuli nisli, da mere vilaparakoT pirispir me da
Tqven.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`ormocdaaTi wlis mamakaci~

ormocdaaTi wlis mamakaci, mdumared mimjdari sagareubno matareblis


fanjarasTan, Tavmiyrdnobili vagonis kedelze, iaffasiani ruxi paltos
jibeebSi xelebCawyobili, _ xedavda:
Semovida biWi da gogo, SemoanaTes wiTlad Seborblili patara bavSviT,
fexebis bakuniT, Tavis qneviT, RimiliT icilebdnen Tovls (Tavs iqnevda
bavSvic), mamakacis win, wablisfrad Camuqebul skamze, frTxilad daawyves
Cemodani da CanTa, dasves bavSvic, _ TojinasaviT xelebganzegaweuli, kaS-
newaWerili, TiTqos sulSegubebuli. gogom qaluri siswrafiT, TiTiwvere-
bis gaTvliT waiZro TaTmanebi, ukan gadaiwia Tbili TavSali, xelisgulebiT
gadaiWima kefasTan Sekruli swori Savi Tma, muxlebSi odnav Caxrilma al-
ersiT Sexsna bavSvs kaSne. bavSvma moindoma mxrebis moZraobiT gaexada
paltoc, gogom ar daaneba, bavSvi gajiutda, maSin moixeda biWma, haerSi gaaC-
era maRla Sesadebi CanTa, gadmoixara, bavSvs mqrqali RimiliT raRac uCur-
Cula, bavSvi dawynarda, biWma CanTa maRla Sedo, gogom bavSvs Tbili qudi
moxada (im qudis qveS bavSvs kidev exura yurebze Camoweuli Txeli naqsovi
qudi), pawawina feradi cxvirsaxociT mousufTava cxviri, gaixsna paltos
Rilebi. dajda biWic, imanac moixalvaTa palto. bavSvi SuaSi ejdaT. raRac-
iT kmayofili biWi ori TiTiT isworeda halstuxs. gogo wvril muxlebTan
maRla iwevda bologanier Sarvlis totebs. Semodioda da Semodioda xalxi,
SemohqondaT tansacmlisa da Tovlis suni. gaivso, gaitena vagoni, moWyunes
gogoc (igi keTili RimiliT aixedavda xolme maRla), ormocdaaTi wlis
kacic; daiZra, wavida matarebeli, fanjrebis iqiT TiTqos lawuni atexes
xeebma, boZebma, mavTulebma, saxlebis kedlebma. damSvidda, moxalvaTda vago-
993
ni, gasworda gogo, sworad, welSi gaSlili ijda biWic, jansaRi, loyebdaber-
ili, Tvalebfiqriani bavSvic.
ormocdaaTi wlis mamakaci xedavda:
biWic tanTxeli iyo da gogoc. biWi _ grZelkidurebiani, fermkrTali,
yelsa da perangis moutexav sayelos Soris sicarieledarCenili; gogo _
TiTqmisda sifrifana, cisfrad gamWvirvale xelebiani; mwvane Jaketis ube
sul odnav gamoeberaT mis uTuod pawawakertebian yuC ZuZuebs. magram bi-
Wsac da gogosac Tvalebi hqondaT didi, naTeli, raRac erTnairi keTili
energiiT savse. xan cal-calke uyurebdnen bavSvs, xan erTad. roca aixe-
davdnen, TiTqosda simSvide mefdeboda haerSi.
vagoni kidev ramdenjerme gaiWeda xalxiT. biWma gogos mxolod axla
Seucvala adgili. gogom TavSali mTlad moixada, win wamoiwia Txeli, rbili,
daSoriSorebuli Tma. gaxada palto bavSvsac. bavSvi biWma daisva muxlebze,
raRacas eCurCulebodnen erTmaneTs da icinodnen. gogom xelCanTidan sami
dawiTlebuli bliTi amoiRo, erTi bavSvs misca, erTi _ biWs, erTi TviTon
daiWira saTamaSosaviT, skamis sazurges miawva, fexi fexze gadaido da TiTqos
raRacis CaTqmiT, frTxilad mokbiCa. Wamdnen, ufro erTobodnen. bavSvi
bliTidan uWvritinebda gogos, gogomac TvalTan miitana Tavisi TiTqmis
ukve ganaxevrebuli bliTi, Tvali daxuWa da gaaxila, daxuWa da gaaxila.
bavSvs kiskisi autyda.
matarebeli ki TovliT gadalesil mindvrebSi mihqroda.
jer biWma gaaTava bliTi, mere –?gogom, cotaRa darCa bavSvs.
raRac baqani gamoacxades. gogo swrafad wamodga. bavSvs bliTis narCe-
ni gamoarTva, TviTon SeWama. cxvirsaxociT Camoubertya mkerdi, palto Caacva,
qudi daaxura, kaSnec gauWira. biWma Cemodani da CanTa CamoiRo. gogom rogor-
iRac siamayiT Caiwia Jaketis boloebi TeZoebze, Seikra paltos Sida zonar-
ebi, SemoiWima kalTebi. ori Rili rom hqonda Sekruli, maSin moixvia TavSa-
li, Caitana paltos sayeloSi, Caicva TaTmanebi. axla is ufro mkvrivi, Ro-
nieri da energiuli Canda. aseTive Canda yelamde paltoSekruli biWic.
aiyvanes bavSvi, aiRes bargic. damSvidobebis niSnad brwyinviT Semoatares
Tvalebi, SeanaTes ormocdaaTi wlis kacs. ormocdaaTi wlis kaci gasworda,
wamoiwia kidec, da gogo da biWi RimiliT, erTmaneTze mixliT wavidnen
karisken.
karisken midioda ramdenime qalic da kacic. matarebeli gaCerda. or-
mocdaaTi wlis kaci adga, fanjaraSi daiwyo yureba. matarebeli daiZra.
ormocdaaTi wlis mamakaci xedavda:
erTmaneTs mikruli gogo da biWi windaxrilni, nabijaCqarebulni mid-
994
iodnen qarbuqSi.
ormocdaaTi wlis mamakacma TiTqos sicili gaigona maTi.
gareT ukve SeWirxluli tyewvrili caxcaxebda, ZgrialiT garboda ukan.
qari miafrialebda xeebis kenweroebis zemoT wagverdelebul yvavebs.
ormocdaaTi wlis mamakacma najafari xeli sviteris sayeloSi Caiyo,
TiTqos raRac mtkivan adgils dauwyo Zebna.
RamiT, roca yvelas eZina, sawer magidaze daxrili, TiTqmis damxobili
werda: „mTavari sxva aris. mTavaria, adamianebs rac SeiZleba didxans Se-
vunarCunoT samyaros saocreba _ sikeTis Suqi TvalebSi“.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`osiauri~ (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

erTi weliwadi Tu meti, im mware dReebis Semdeg, mamam xaSuris raionis


sofel osiaurSi imuSava. osiaurSi maSindel vetinstituts raRac didi sacde-
li ferma hqonda. Zroxebi hyavdaT da Rorebi. yovelives ganmgebeli da
ufrosi giorgi leoniZis Zma levani brZandeboda. levanTan, mezobel sof-
lel kacTan, mama kargad iyo da imas hyavda ayvanili fermis mneda Tu eqs-
peditorad.
RvinobisTvis bolos, gvian Semodgomas mamam Cvenc osiaurSi wagviyvana.
xaSmSi marto bebia darCa. gza ar maxsovs _ ra STabeWdileba datova mata-
rebelma, arc Semogareni, maxsovs mxolod fardagiT moCardaxuli uremi,
Cven rom dagvxvda sadgurSi. uRelSi Sebmuli iyo Zalian didrqebiani xarebi,
im rqebs Soris vxedavdiT Tovlis fifqebsac. Cagvsxes uremSi, Semogvaxvies
Tbilebi da wamovediT JinJRlSi, Txel TovaSi.
osiaurSi erT did saxls mivadeqiT. ferdobis Tavidan gadahyurebda
Rrma xeobas. cota iqiT saqonlis sadgomebi iyo. saxli adre Tavadis yof-
iliyo, axla fermis TanamSromlebi cxovrobdnen. kibe qvisa hqonda. dabla
sarTulis grZeli derefani Ria iyo, aguris svetebis amara, meore sarTuli
ki SuSabandiT iyo Sekruli. roca wvimda, an Zalian cioda da yvela fanj-
ara daketili iyo, odnav rom dagvertya fexi SuSabandSi, mTeli derefani
gaZlevda xmas, Cven sadRac SuaSi vcxovrobdiT, erT oTaxSi. Cven rom Cagviy-
vanes, im Rames uzarmazari Tevzis Tavi moitanes mamam da misma amxanagma.
mama zed ijda im gazeTgadafarebul Tavze da ise gvelaparakeboda. mere
didi culiT daCexes, rogorc kunZi. gemrieli ki aRmoCnda is Tavi...
Tavadiseul saxls didi baRi hqonda win, Cven rom CamovediT, ukve karga
995
xnis foTolgacvenili, Savadgamomzirali. kibis maxloblad, maRal akacieb-
Si, mavTuliT naqsovi ramdenime galia idga. Sig zRvis goWebi isxdnen, dide-
bi da patarebi. axlo rom mixvidodiT, yvelani Sen mogaCerdebodnen anTeb-
uli mZivebiviT TvalebiT da tuCebis Cqari cmacuniT. SiSismomgvrelad sain-
tereso iyo: maT TvalebSi TiTqosda sxva samyaro Canda.
ramdenjerme dagvinaxavs yvavebic. ibRotebodnen is yvavebi galiis ma-
vTulebze, cdilobdnen goWebisTvis miewvdinaT niskartebi. magram amaod.
gamouvardeboda ivanika, imereTidan col-SviliT axlaxans gadmosaxlebu-
li kaci, fermis daraji. wiokobiT gaafrTxobda yvavebs.
saintereso iyo TviTon ivanikas ojaxi. dabla sarTulis sul bolo
oTaxSi cxovrobdnen: ivanika, misi meuRle da ori biWi _ guriko da zuriko.
jer ra saocar kiloze laparakobdnen! TiTqos emRerebodnen erTmaneTs.
mere _ yvelani sul pirRimilianebi iyvnen, TiTqos dedamac ki ar icoda
wyevla. kecSi acxobdnen mWads, dawiTldeboda is mWadi, amoiRebdnen, datex-
avdnen cxel-cxels da mxiarulad Seeqceodnen Wyint yvelTan erTad.
bevri hqondaT sanTeli da dindgeli. guriko da zuriko am sanTlisa da
dindglisagan Zerwavdnen pawawina cxenebs, xarebs, urmebs. gamoivlida ivan-
ika biZia, raRac SeniSvnas miscemda, biWebi erTs SeuRimebdnen da SeniSnulis
gasworebas iwyebdnen. isini ukve imodenebi iyvnen, Widan TviTon iRebdnen
wyals. me amwevdnen da Camaxedebdnen Sig. Wa Tavzardamcemi iyo, uZiro, iq
xandaxan Tu Canda rame, Rrubeli an varskvlavi. eg Rrubelic da varskvlav-
ic Wisa ariso, modi da nu ifiqreb oTxi wlisa maTze...
Zalian sanaxavi iyo, saqonels rom gamouSvebdnen da ZgrialiT wavi-
dodnen daRmarTze wylisken. is daRmarTi sul CliqebiT iyo Catanili.
aqedan yvela garboda, iqidan Wyivili sWirdebodaT, gamorCeviT, Rorebs.
Rorebi iyvnen didebi, jiSianebi, dasuqebulebi, TiTqmis miwaze moaxaxunebd-
nen muclebs.
saqonlis sadgomSi, erT did oTaxSi, Weramde iyo atanili simindiTa da
qatoTi savse tomrebi. im simindiTa da qatoTi kvebavdnen Rorebs, Zroxebs,
ra Tqma unda, TiviTac. Tivis bululebic iqve axlos idga. sadgomSi TiTqmis
yovel dRes dainaxavdi TeTrxalaTian kacebsa da qalebs. maT umTavresad
grZel-grZeli minis sinjarebi da veeba Spricebi ekavaT xelSi. sinjarebSi
WanWyarebda sisxli. mbrZaneblobda am xalxSi roxroxa xnieri rusi kaci _
bewvis maRalqudiani, soliseburi wveriT. is wveriani rusi, sul mudam gabra-
zebuli, Cibuxis weviT rom gaivlida derefanSi, bavSvebi vimalebodiT.
cxovrobda derefnis TavSi, yvelaze did da naTel oTaxSi. hyavda qali-
Svili natalia, ver vityvi ramdeni wlisa, magram Zalian axalgazrda, tan-
996
wvrili, maRali, cisferTvala, lamazi. sqeli Tma mokled hqonda SeWrili,
„vaJurad“, yel-kiseri sul sufTa...
natalia mxatvari iyo. oTaxSi edga molberti. hqonda palitra, funjebi,
mravalnairi saRebavi. xatavda, umTavresad, yvavilebs, vardebs, xils, Tanac
imdenad cocxlad, xelis wavleba mogindeboda. zogjer xatavda saxeebsac.
erTxel damsva da damxata mec, Zalian arasasiamovnod, didTava, raRac cud-
ad yviTeli ferisa. arc dedam moindoma im suraTis qona, arc me. natalias
amaze sul eRimeboda.
marto ver vbedavdi da ver Sevdiodi masTan. arada, saaTobiT vwrialebdi
derefanSi mis molodinSi. me is ucnaurad miyvarda. davinaxavdi da ramden-
ime xans aRtacebuli viyavi.
uyvarda natalias raRacebis gamogoneba. erTxel, axalwlis wina Rames,
derefanSi gamovida TiTqmis Weramde amaRlebuli. modioda TeTrebiT Sem-
osili, gacinebuli da mosalmebis niSnad moiqnevda Tavs. im Rames Cvens
saxlSi bevrni iyvnen. gamorbodnen derefanSi da zogi xarxarebda, zogi
SemkrTali ekvroda kedels. Turme saxe sulac daxatuli iyo, simaRle kidev
iatakis sawmendi joxiT hqonda micemuli, iatakis sawmendi joxiT da TeTri
zewrebiT. erTxelac mTlad beber qalad mogvevlina, iseT bebrad, marto
erTi kbiliRa rom SerCenoda win. im qalma Zalian SegvaSina patarebi.
zogjer natalia xeebs xatavda baRSiac. iq bavSvebi videqiT da vuyureb-
diT. mogvibrundeboda, gvetyoda, wadiTo, civao. zogi marTla midioda. me
arasodes. me sul vuyurebdi bolomdis. amxdida quds, TiTqos klaviSebiao,
gadamatarebda TiTebs Tavze da damaxurebda quds.
Tebervlamde sul osiaurSi viyavi. ra Tqma unda, movidoda Tovlic, ma-
gram me yvelaze metad wvimiani dReebi damamaxsovrda. wvimian dRes saoc-
ari mimzidveloba hqonda ferdobis dabla tyviisfrad gaprialebul mdi-
nares _ suramulas, mis iqiT nel-nela amaRlebul da caSi wasul mTebs. o,
ra kargebi iyo im mTis wverebze wvimisagan Tu qarisagan gadaxrili xeebi!
ukve vicodi, rom imereTSi xSirad modioda wvima. amitom Tu meCveneboda,
rom im mTebis iqiT, ferdobebze, imereTi iyo _ sul rom Rimili dasTamaSeb-
daT yvelas, laparakiTac wamRerebiT laparakobdnen, rogorc ivanikas
ojaxSi.
TebervalSi mZimed gavxdi avad. sicxeebze yurebis tkivilic damerTo.
cota xans ki mimkurnales iq, xan ras masmevdnen, xan ras miSvebdnen yurebSi;
rom araferma miSvela, wamomiyvanes TbilisSi, mamidasTan. moiwvies cnobi-
li eqimi tyemalaZe. tyemalaZem male momarCina, magram osiaurSi marto
mama dabrunda, Cven, deda, me da Cemi da, xaSms davubrundiT. es kargic iyo da
997
cudic...
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`ostatebi~

galereaSi sofleli Tu qalaqis Zalian ganapira ubneli bavSvebi Se-


movidnen. win maswavlebeli qali mouZRodaT. maswavlebelsac da bavSveb-
sac yoCaRad eWiraT Tavi, yoCaRad aTvalierebdnen suraTubs da qandake-
bebs. main etyobodaT, rom qalaqelebi ar iyvnen. jer erTi _ mziT hqondaT
SeSuxuli saxeebi da xelebi, meorec _ cota Tu metad gaecinebodaT, sul
erTmaneTs efarebodnen. ·
mxolod erTi Tormetiode wlis biWi midioda TavisTvis, xelebi ukan
hqonda Semowyobili, dafiqrebuli uyurebda yvela suraTs, yvela qandake-
bas. gamorCeviT didxans gaCerda mxrebmoSiSvlebuli, gacinebuli biWis biust-
Tan. ukanidanac Semouara, isev winidan SeaCerda, mivida mTlad axlos, aswia
xeli, frTxilad dauxva mxarze.
_ xeli! xeli! _ moisma mkacri xma.
biWma miixeda, xnieri qali da mTlad TeTrTmiani, xeljoxisaken daRunu-
li mamakaci idgnen. qali wyreboda.
_ Sexeba rogor SeiZleba! yvelam egre rom ausv-dausvas xeli, ras daems-
gavseba?!
biWma Tavi CaRuna da wavida. im oTaxSi aRarafrisTvis Seuxedavs. meore
oTaxSi isev kopebSekruli miaCerda did tilos, romelzedac didi lurji
mTebi da patara mxiaruli cecxli iyo gamosaxuli. Tavze viRacam daado
xeli; aixeda, is TeTrTmiani kaci iyo, xnier qalTan rom idga weRan.
_ gewyina? _ RimiliT hkiTxa kacma biWs.
biWs gaugebroba gamoexata saxeze.
_ qali rom gagiwyra, _ xeli, xelio.
amaze biWs gaeRima, mainc araferi Tqva.
_ mec sul Sen giyurebdi.
TeTrTmianma kacma mklavSi gamosdo xeli, joxi meore xelSi gadaitana.
_ Tan viaroT, Sens jgufs ar CamorCe, erTi rame minda giambo da Tu
SeiZleba?
biWma Tavi dauqnia.
_ miambeT.
_ papa myavda erTi, kaxeTSi, vaziZiras eZaxdnen. xom kai saxelia _ vaziZira?
998
biWma isev Tavi dauqnia.
_ im vaziZiras imodena venaxi hqonda, TavSi rom dageZaxna, boloSi ver
gaagonebdi. Tan movlili iyo is venaxi, cudad Sebrunebul foTols ver
naxavdi. dasxma icoda, TiTqos sagangebod daukidebiaT mtevnebio... da ai,
amodena, ase dasxmul venaxSi, yurZeni rom SeiTvaleboda, Semwifdeboda cota,
_ sad SeiTvaleboda xolme yvelaze pirvelad, xom ici, _ bilikTan; davinax-
avdiT Cven, patarebi im axalSeTvalul marcvlebs da wagvicdeboda xeli,
gamovkenkavdiT, vicodiT, ar uyvardaT es gamokenkva didebs, magram mainc
wagvicdeboda xeli.
gamovkenke erTxelac zustad sami marcvali da tkac _ loyaSi! gadavxti.
gacecxlebuli papa kidev miRerebda silas.
_ ramdenjer unda giTxraT, nu hkenkavT-meTqi... ramdenjer unda giTxraT!
wamoiwia erTxelac, magram gaviqeci.
maSin ver vxvdebodi ase kargad, axla ki, ai, ase vxedav yvelafers, Cemi
xelisguliviT: papas Zalian moswonda, eamayeboda Tavisi nakeToba _ venaxi,
moWutavda Tvalebs da uyurebda xolme saurmidan tkbobiT. `SigniT mow-
yviteT, mTeli mtevani mowyviteT da aqedan nu mimaxinjebTo~ _ giJebiviT
uyvarT TavianTi nakeTobebi namdvil ostatebs, mevenaxe iqneba Tu moqan-
dake, sul erTia... Sen ra gainteresebda im biWis mxrisa, xeli rom dausvi?
_ rogor iyo gaprialebuli?
_ kargad iyo?
_ kargad.
TeTrTmian kacs gaecina, joxi orive xeliT daibjina win.
_ siTboc xom ar gainteresebda?
biWma Tavi dauqnia.
_ Tbili ar aRmoCnda?
_ ki, Tbilic iyo.
_ aba, gavSlilvar welSi, _ aimarTa, _ eg biusti Cemi gakeTebulia; Cemi
SviliSvilia, patara.
_ marTla?
_ marTla.
kacma biWs mxrebze mosdo xeli.
_ giJebiviT arian ostatebi, erT wertils ver itanen sxvis dasmuls Tavis
nakeTobaze, sul erTia, moqandake iqneba, mevenaxe vaziZira. amitom araferi
ar unda gewyinos maTgan.
xelic da joxic aswia gamomSvidobebis niSnad da wavida.
_ vin iyo, ras gelaparakeboda? _ hkiTxa erTma cxviraprexilma gogonam
999
biWs.
biWma mxrebi aiCeCa, mainc idga da iqiT iyureboda, TeTrTmiani kaci rom
wavida.
`dila~ #10, 1989

`oficeri~

mTis kalTaze Sefenili mrisxane samxedro nawilidan mdinaris piras


Camosula Sav-Savi, saxekuSti, mxrebSi mosuli ymawvili oficeri. abrunebs,
qeqavs wylisgan motanil xeebsa da jirkebs. daeZebs, arCevs, moWutuli
TvalebiT Sescqeris daRvlarWul totebsa da fesvebs; unda, rom romelime
maTgani hgavdes irems, Svels, Wots... Tundac uxsenebelsac ki, Tundac uxsenebel-
sac ki.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`oCopintre~

finTi Tu ara xar, monadirec ara xar. me rom pirvelad daTvi movkali,
iseTi viyavi, Cems danaxvaze mosabruneblebi xdebodnen maswavleblebi. qalam-
nebi mecva, _ ai, Wvintebi, TiTs ver moakauWeb imodenad, abga mekida, _ ymawvili
Caimaleboda Sig. erTi wigni megdo xolme da erTic rveuli. danarCeni
koWebiT, vaSlebiTa da aTasi eSmakobebiT mqonda savse. laxtSi Roris xme-
li sayeloTi mcemdnen da Tvals ver maxamxamebinebdnen. sagnebSi kidev _
sul sustebi! maSin sustoba iyo. me viyavi sul sustebiani jgufSi da gadazneq-
ili. ega, gadazneqili, didi iyo, ulvaSebdapewili. gaiZaxa erTxel isaka
maswavlebelma dafasTan da, ra vici, kaco, ra RmerTi gauwyra, gamoiyvana
magaliTi! gamoiyvana magaliTi da davcxe taSi. taSi egeTi ar undao, gamiSa-
la Sig ybaSi isaka maswavlebelma, wamavlo qeCoSi, mimiyvana karTan da, rom
mkra Witlayi, sabWos kedelTan gaviWime dekeulis tyaviviT. abga xelSi miW-
iravs, isaka maswavlebeli rom qeCoSi damwvda, me abgas veci, _ vicodi, rasac
mi pirebda, da abga wamoviyole.
wamovdeqi, CavibRerte muxlebi, gavisinje gadayvlefilebi, davemuqre isaka
maswavlebelsac, gadazneqilsac da mTel jgufsac, gadavikide abga da wavedi
sasaflaoze. jer qvebs vuzuzunebdi isaka maswavleblis vaSlebs, dakrefilebs,
zemodan. mere Cavjeqi da rkinis meserebis ZirebSi tyviebs davuwye Zroba.
davaZre blomad, erTi kai muWa. Cavedi Sin. arc dedaCemi iyo Sin, arc aravin.
gadavadne is tyvia, davWeri, davamrgvale. sami masra safantiT gavtene, erTSi
1000
msxvili tyvia Cavde, ar vici, risTvis, sayovelSemTxvevod. movitexe puri,
CamoviRe sawyali Cemi Zmis Tofi,amovifare gverdze da Cavi pare Cvens xev-
Si.
Semodgomaa, ese, oqtombris bolo. nislia, TiTqos scris kidec. Cveni xevi
su foTlebiT aris savse, foTliTa da SaSvebiT, magram aqac egeTi finTi var,
sanam zed ar mivadeb lulas, arafers ar vesvri, wamali menaneba. egre axlo
kidev arc erTma SaSvma ar mimiSva. arc SaSvma, arc CxarTvma. Tanac, arc
maincdamainc vcdilob. TiTqos raRaca meweva zeviT, mivdivar da ufro zeviT
minda. iq rom aval, ufro zeviT minda. TiTqos ra, ici? Senc unda gaxsovdes,
rogori Telebi da qorafebi idga Tixianis TavSi, meCveneba _ avaTaveb im
Camobnelebul Telebsa da qorafebs da velkeTilSi gaval. ucxo ram mewe-
va, su mimarbeninebs guli. avaTave is Telian-qorafianic, avedi e iq, ai, _
Savwylebamde. iq rom avedi, iq ki daRla vigrZeni, davjeqi, wyali davlie,
puri amoviRe, vWam. Tofi muxlebSi midgas, mxarze maqvs miyudebuli. iseTi
siwynarea, foToli rom mowydeba, sul ismis, rakarukiT rom modis. SevWame
is puri, Tofi Zirs davde, isev davewafe wyals. vsvam im wyalsa da iq mesmis,
_ raRaca afaCunda, raRaca ablarjunda. avxede iseve, wyalze dawafebulma.
da, rasa vxedav, kaco, _ daTvi! erTi qoxisodena daTvi amosula gadawvenil
wifelze da Tavis Semagrebas cdilobs. is maRla ari, me _ dabla, Tanac me _
wolela. mcodne xalxSi rom vambob, SiSis Jruanteli uvliT. me kideva, xom
geubnebi, egeTi finTi var, arc SiSi vici, arc araferi. avi qari Tu wera rom
agitans, _ iseve, wolelam, gamoviRe safantiani vazna, tyviiani Cavde da, sanam
daTvi mixvdeboda rames, vin viyavi da ras imasa vSvrebodi, iseve vuxivle
qvemodan. etyoba, wamali bevri momsvloda, iseTi xma hqonda, erTmaneTs eca
qveyniereba. is daTvi kidev aiwia aese da Caixveta im gadawvenili wiflis
ukan. aq ki vkari fxaWi, jer Tofianad davgordi, mere wamovxti da daveSvi
xev-xev, mSralSi Tu wyalSi.
Cemi sawyali Zma baRis boloze damxvda, Robeze ZeZvs adebda. daminaxa,
Tofi rom meWira da gafeTxumebuli rom viyavi, _ aio, Tu ar dagkideb maR-
la fexebiTa da naxav Senao. me kidev gulamovardnili veubnebi, _ daTvi
movkali-meTqi. _ gawyvite xma, Se maimunebis bairaRoo! _ movkali-meTqi, biWo,
_ amoviwyvite yvelani. maSin isic Sefiqrianda, is sawyali. _ sadao, rogor-
ao. movuyevi, rogorc iyo da rac iyo. dauZaxa qvakaca andruas, iman imas
uTxra, ese da eseao. axla iman damiwyo, _ gudad amogiRebT, Tu tyuils ambo-
bo. amomiReT-meTqi, rogorc gindaT-meTqi. wamoiRo andruamac Tofi, wavediT,
mivdivarT da exla cota mec meeWveba, _ iqneba marto daiWra, iqneba sulac
avacdine, ra vici! ise var, rogorc gawuruli. mivuaxlovdiT Savwylebs, _
1001
RmerTo! _ viZaxi gunebaSi. RmerTo-meTqi da, saca me ar viweqi wylis dasal-
evad, zed iq ari damxobili, ai, gora! gadairivnen Cemi sawyali Zmaca da eg
qvakacic. uvlian SoriSor, axlos misvla ver gaubedniaT. mere maRla avediT
da iqidan esrola andruam. ra unda gainZres, kaco, rom mivediT da Zlivs-
ZlivobiT amovabruneT, Cemi tyvia Sig yelSi sZgereboda da tvinSi asuliyo
pirdapir. damiwyes kocna Cemma Zmamac da andruamac, _ rogor gabede, biWo,
Se finTo, Se eSmakis sasiZoo. egre icoda Cemma Zmama. me kidev CamovuSvi
Rababi.
monadire SeSlil varskvlavzea dabadebuli, naTliisSvilo. kvdebian
xolme siciliT Cemi qalaqeli Zmakacebi. Camovlen zauerebiTa, goland-
golandebiTa, ZaRlebiTa, mamaZaRlebiTa, nadiri kidev mainc CemTan mova, Sen
mesrole, elizbaroo. mec gadmovuReb im Cemi sawyali Zmis kondaxze mavTul-
gadaxveul Tofsa da vesvri. vesvri da ara scdeba. xom gagigonia:
maRlamTis monadire xar, bolo gixdeba xmlisao,
yvelas mosiyvarule xar, Sinaurisa, mtrisao,
alalo Sensa venaxsa, Wigo udgia msxlisao.
rac imas Rvino gamosdis, naxevaria sxvisao.
marTalia, egrea.
wamo, erTi ori xelada kideva maqvs darCenili, isic davlioT da movrCeT.
Savad atalaxebul gzaze WaRaraTmagawewili, welSi waxrili, gacinebuli
oCopintre miabijebs. gzis pirebze ZaRlebi ijagrebian, iRrinebian. oCopin-
tre raRacas mitutunebs, _ tui, tui, tui...
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`pani~

1957 wlis ivlisis bolos Cems vaJiSvils, romelic maSin orwlinax-


evrisa iyo, yivanaxvela Sexvda da eqimebma mirCies, wyneTSi ameyvana. am sof-
lis saxeli maSinac sakmaod usiamovnod aRizianebda uqonelTa da xelmok-
leTa warmodgenebs, magram rogorc giWirdes, ise giRirdeso, mainc gavbede,
avedi, ra Tqma unda, zemo wyneTamde ver mimiwvda xeli, qvemo wyneTSi davi-
qirave erTi patara, naxevradficruli oTaxi, bargi-barxana avzide da mere
bavSvi da meuRlec aviyvane.
madloba ufals! sam dRes arc ki gauvlia, rom bavSvs xvela moeSva, kidev
oriode dRec da ukve bednier damsveneblebadac ki viqeciT. TiTqmis arav-
iTari mniSvneloba ar hqonda, Cvens mier daqiravebul oTaxSi mxolod
1002
erTi danjRreuli sawoli da erTic SinnakeTi patara magida rom idga;
bavSvs im danjRreul sawolzedac tkbilad eZina, arc Cven gvtkioda gverde-
bi sinedleSemorCenil iatakze, magida xom... zeddasawyobi iyos rame, Torem
kaci mTlad umagidodac wava iolas.
warmoidgineT, TviT sofelic ki ar aRmoCnda mTlad iseTi, rogoric
Tavidan gvegona.
jer mze ar iyo amosuli, mezoblis patara morcxv gogonas litriani
boTliT rZe mohqonda da Cveni derefnis moajirze sdgamda. me Zveli Widan
civ wyals viRebdi, saguldagulod vibandi xel-pirs, bavSvic iRviZebda, imasac
vbandi, vvarcxnidi, mxar-iRliv vkidebdi msubuq Wrel CanTas da mivdiodiT
sayidlebze. Znelad rom romelic gnebavT musikaluri bgerebi Seedaros
bavSvis patara fexsacmelebis gaCqarebul pakuns dilis gril asfaltze.
vyidulobdiT purs, ris Semdegac CanTa sul male gadmoinacvlebda Cems
mxarze, mivdiodiT bazarSi, iqac vyidulobdiT: kitrs, pamidors, mwvanils,
kvercxebs, or dReSi erTxel naxevar kilo xorcsac da xalisianad vbrun-
debodiT Sin.
Sin axaladuRebuli surnelovani rZe gveloda. movxarSavdiT kvercx-
ebs, gavakeTebdiT kitrisa da pamidoris salaTas, mivusxdebodiT qaRald-
gadafarebul magidas, davlevdiT TiTo finjan im mSvenier rZesac da mere
bavSvi dedasTan rCeboda, me ki samuSaod mivdiodi tyeSi. Cemi muSaoba maSi-
nac amiT amoiwureboda _ vkiTxulobdi da patar-patara moTxrobebs vwer-
di. Tu dari idga, xom kargi, Tu wvima da (im weliwads, agvistos dasawyisSi
Zalian xSirad wvimda) kidev ukeTesi, _ amoCemebuli mqonda erTi gamon-
greuli klde, mivjdebodi im kldis Ziras, winaswar dagebul totebze da
balaxebze, da viyavi CemTvis. wvimian amindSi tye sul carieli iyo, marto
wvima Srialebda foTlebze da patara nakaduli luRluRebda xevSi. xan-
daxan Tu daiCxavlebda Cxikvi, anda gadaikivkivebda kodala. CamTvlemda am
siwynarisagan, naxevrad miwolili movatyuebdi Tvals, gaviRviZebdi TxuT-
met-oc wuTSi da isev ganvagrZobdi kiTxvasa da weras. aq, am gamoqvabulSi
davwere „lxini kaxelebTan“ da „Sens irgvliv“, agreTve sxva moTxrobebic,
romlebic ar gamoqveynebula da arc arasodes gamoqveyndeba. aqve waviki-
Txe jer kidev wignis bazarze gamoutaneli qarTulad Targmnili plutar-
qe; vkiTxulobdi TiTqmis yovel dRe cot-cotas, gamozogviT, didros; da-
vamTavrebdi moTxrobis Sav monaxazs da fexiT vbrundebodi Sin, qvemo wy-
neTSi. Tu ar yiJinebdnen (unda iTqvas, rom iSviaTad yiJinebdnen) sul ar
mawuxebdnen TviT mdidruli saxlebic.
saRamoobiT bavSvTan erTad gavdiodiT xeobis piras. vsxdebodiT romel-
1003
same ketam adgilas da gadavyurebdiT Cvens dabla gaSlil veeba sivrces.
TiTqos iRviZebdnen da sul male wamodgebodnen kidec xeobaSi gardigardmo
Cawolili, SuadRis sicxiT CaTenTili gorakebi. amodioda raRac gaurkveve-
li xmebi, ZaRlis yefa Tu adamianTa Zaxili, gvecelqeboda niavwanwala,
yurisZirebSi gviRitinebda, imaleboda, isev Cndeboda, aCndebodnen pirveli
varskvlavebic, amovidoda mTvarec. bazris gverdze, moedanze imarTeboda
Widaobebi. Widaobdnen axlad ayvinCilebuli biWebi, sayureblad modiod-
nen qalebi, kacebi, bavSvebi, adgilobrivni, damsveneblebi, xandaxan gaxalise-
buli vinme TiTis wverebzec Camouvlida da aiyolebda taSsa da sicils...
zogjer ver vmuSaobdi. maSin vdgebodi da mivdiodi tyis siRrmeebSi,
mTebis wverebisken, TviT wvimaSic ki. tyeSi talaxi ar iyo, talaxs adamiani
qmnis, ar iyo TiTqmis arc wvima, kantikuntad cvioda msxvili wveTebi xee-
bidan, ar iyo aRarc is xmebi, gzidan rom aRwevda xolme tyis pirebSi, avido-
di maRla, mTaze da iq, nislebis samyofelSi, vyuCdebodi sufTa, mZime haeris
sasunTqad.
erTxel tyis siRrmeSi, karg amindSi, wavawydi qal-vaJTa patara kompan-
ias. maRali xeebis qveS isxdnen erTicicqnebi, wred, da SemkrTali TvalebiT
Semomyurebdnen me, tyis patrons, mZime Ceqmebians, qamarze najaxdakidebuls,
maRlidan dabla Camomavals.
mas Semdeg, yovelTvis, rogorc ki im mxares movxvdebodi, uneburad ve-
Zebdi maT. meCveneboda, rom maSin isini iyvnen lamazi gnomebi, sadRac iqve
cxovrobdnen mudmivad da uTuod unda wavwydomodi kidev.
magram verc erTi veRar vnaxe versad.
samagierod, am ZebnaSi wavawydi pans.
is ijda CaSavebul lodTan, Cacucquli, Tma-wver gaburduli, orive xe-
liT lods CaWidebuli. TiTqos raRac locvas ambobda, nel-nela aqanebda
Tavs. davayurade, momesma kidev raRac duduni, raRac leqsisa Tu simReris
ukanaskneli akordi. mimovixede, momeCvena, rom Zalze bneloda, xeebidanac
cvioda Savi wveTebi, uCveulo SiSma momicva, movbrundi da TiTqmis gamov-
iqeci, sul wamovedi tyidan.
ramodenime dRis Semdeg, CaxCaxa mzeSi, gavbede da avedi iq, im Sav lodT-
an. aravin ar iyo. miwaze TamaSobdnen mzis brtyel-brtyeli xalebi. xeli
Sevaxe lods, davixare da Tvali gavayole raRac maxvili sagniT (albaT,
danis wveriT) gakawrul warweras _ galaktioni.
im dRidan kidev davdiodi tyeSi, xandaxan Rrmadac, maRlac, magram ve-
raferi ki veRar davwere, ufro zustad _ veRaraferi davamTavre iq. cx-
ovreba aqac Cveulebrivad nerviuli gaxda.
1004
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`papa~ (samagido rveulebidan)

modis joxze ori xeliT CamobRauWebuli patara mokuzuli beberi. yurebi


ise gasTxelebia, sinaTle gasdis.
_ rogora xar, ioseba papa, rogor? _ gadmosZaxis gzispira duqnidan
xeldaniani yasabi.
_ ise unda Cavbarde sikvdils, gamosawiwknic ki aRaraferi darCes Cem
Zvlebze. _ TavauRebliv, gverdze gauxedavad ityvis papa da, rogorc Seu-
Zlia, aaCqarebs nabijs.
_ as Svidisaa! _ siamayiT meubneba yasabi me, sruliad ucxos.
`ciskari~ #1, 1981: `Tebro~, 1983

`pasuxi soflidan~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

biniaSvilebo, xananaSvilebo... da sxva Cvenebo!


Tqveni werili, gamogzavnili israelidan Tamaz WilaZisa da Cems sax-
elze „literaturuli saqarTvelos“ redaqciaSi, sofelSi Camomitanes. ar
vici, ras apirebs batoni Tamazi, me ki mZafri survili gamiCnda soflidan
gamogepasuxoT.
es sofeli sul raRac 40 kilometrzea Tbilisidan. didi ar aris, magram
saxeli misi amayad JRers _ ujarma! ujarma iyo jer kidev IV saukuneSi, V
saukuneSi qarTvelTa saxelovanma mefem vaxtang gorgasalma igi Tavis
rezidenciad aqcia. soflidan 3 kilometrze dResac zviadad dgas cixe-simagre,
romlis aSeneba-gasrulebas didi Rvawli dasdo vaxtangma. aq, am cixis ek-
lesiaSi, dasvenebuli yofila wminda ninos mier nakurTxi jvari. mematiane
leonti mrovels Semonaxuli aqvs Semdegi striqonebi: „maSin ubrZana ne-
tarma ninom: „warixueniT orni juarni da aRmarTeniT erTi TxoTs, sada _
igi gamxila RmerTman Zala misi, da erTi miec salomes, mxevalsa qristessa,
da aRmarTos ujarmas qalaqsa“. es jvari, aRmarTuli ujarmaSi, didi Zala
yofila xalxisaTvis. ai, ras wers mematiane: „movida amira agariani, sax-
eliT abul-kasim Ze abusajisi, romeli gamoegzavna amir-mumnsa spiTa didi-
Ta da uricxviTa... movida da moadga ujarmos, Siga dgas samasi kaci, da brZodes
mravalTa dReTa. da viTar ixiles, rameTu daudgmides, daagdes Rame da
gardixvewes: „romelnime warvides da romelTame ewivnes da daxoces“. ase
1005
ibrZodnen ujarmis cixisaTvis, boWorma ki ubrZolvelad misces. gaoce-
bulni arian arabebi: „romeli baki iyo, mun Sina ficxlad Seguebnes; da
romeli cixe ars, igi ukacurad daudgiaT“. arabma istorikosma ar icis, rom
qarTvelebi wminda ninos mier nakurTx jvars da vaxtang gorgaslis sax-
els icavdnen ujarmaSi. „bakad“ moxseniebuli cixe-simagre ki, ra „baki“ iyo,
dResac SeiZleba amisi aRqma SemorCenili nangrevebis mixedviT. marto ga-
lavnis simaRle aRwevs alag-adag 20 metrs. isev dgas samsarTuliani sasax-
leebis naSTebi, gardarCenilia veeba wyalsacavi, iorze Cadis gvirabi, iqve,
sasaxleebTan gaxlarTulia miwisqveSa samyaro, albaT, xaroebiT da dilege-
biT. kedlebi nagebia Tlili qviT...
roca erTxel erTi sxva rjulis mxatvari mirCevda ufro didad gavr-
celebul enaze mewera, ufro metni wamikiTxavdnen, ujarmis cixis mnaxvelma
tirili daiwyo da didi bodiSebiT waiRo Tavisi sityvebi ukan.
aq, ujarmaSi gardaicvala daWrili vaxtang gorgasali, aqedan iqna was-
venebuli mcxeTas. dadis erTi Tqmulebac: wina saukunis Sua wlebSi rusTa
dragunebs ujarmis zemoT, cixis gadmoswvriv, maRal kldidan gamouRiaT 3
furgoni oqro-vercxli. me Tavad minaxavs moxucebi, momismenia maTgan, maTi
mSoblebi TviTmxilvelni yofilan am faqtisa: erTi maxvili iyo, vada rom
furgonis TavSi edo, wveri bolomde swvdebodao. am ganZis gaxsenebiT id-
agebodnen xolme giorgi leoniZe da levan goTua, Tqmulebis simarTle
SesaZleblad miaCnda akademikos niko berZeniSvilsac. matianeSic aris ase-
Ti ram Tqmuli: „... aRwerili yoveli davdeviT orTa maT Tana gvirgvinTa
zurmuxtisa da iagundisa ZoweulisaTa, romelni igi gamoitanna mamaman Cvenman,
didman mefeman vaxtang, indoeTiT da sindeTiT, davfleniT igi ujarmos, max-
loblad Soris orTa maT koSkTa umcveloTa“...
TbilisTan siaxloe unda iyos ZiriTadi mizezi, didad ro ar aris
gazrdili, rogorc sofeli, ujarma. dRes igi mainc magrad dgas. aris ukve
gasaxelebuli kurorti,wyaltubos ti pis wyliT. sanatoriumebSi,ukve ram-
denime weliwadia, warmatebiT mkurnaloben aseulobiT daavadebulT.
me aq var, am sofelSi, ukve meore kviraa, naavadmyofari, kuTvnil Sve-
bulebaSi, coleuris saxlSi. aq vatareb xolme umTavresad, Cemi Svebulebis
dReebs, aq mewereba yvelaze ukeTesad. da ra sawuxaroa, rom Tqveni werili,
romlis daweris mizezi 9 aprilis tragediaa TbilisSi, aq momivida dRes,
roca mTeli saqarTvelo kvlavac caxcaxebs da krTis. kulminacias miaRwia
afxazurma krizisma. soxumis universitetis kedlebTan momxdari Jletis
Semdeg, romelmac ukve Seiwira 16 kaci, kvlavac Tofebi da avtomatebi aris
moSverili Cvensken: dasavleT saqarTvelos raionebi fexze dgas, Cvenidan-
1006
ac aris gadaSverili lulebi iqiT, mravali sawarmo da dawesebuleba mou-
cavs gaficvebs _ umkacresia maTi moTxovna, _ pasuxi agebinon yvelas, vinc
sisxli daRvara, anda xeli Seuwyo am sisxlis daRvras afxazeTSi. ZarRvebis
damgleji ganwyobilebaa Cvens radioSi, televiziaSi, kidev ufro SemaSfoTe-
beli ambebi modis gazeTebidan, TiTqos wamic da erTmaneTs Caexvevian samo-
qalaqo omis ConCxebi. loculoben, SeRaRadeben ufals, aqeTac, iqiTac. mSvi-
doba mohfinos qveyanas...
wamototebulia aRmosavleTidan islamic, _ axla ukve Tqvenc gecod-
inebaT marneulelTa, bolniselTa da dmaniselTa ambiciebis ambebi... kidev
vin, kidev vin? _ vkiTxulobT dadidebuli TvalebiT.
samwuxaroa, rom Tqvenma werilma am dReebSi moaRwia Cvenamde, magram
amave dros meamayeba, da meamayeba marto me ki ara, eamayeba yvelas, vinc ki am
werilis mosvlis ambavi Seityo. igi, rveulis rva gverdze mWidrod naweri,
siamayiT gvikavia xelSi.
adamianebma uxsovari droidan SeimuSaves eTikuri modeli: roca rom
erTni damwuxrebulni arian didi sawuxariT (umTavresad axloblis
sikvdiliT), meoreni midian maTTan da xelis CamorTmeviT, an ubralo Sexe-
biT „iziareben“ WirisufalTa mwuxarebas. es „gaziareba“ uTuod kargad
moqmedebs Wirisufalze. amaze sxvadasxva azri ar arsebobs arsad. da ai,
Tqveni werilic amgvar misias asrulebs CvenSi, igi gamziarebelia Cveni
mwuxarebisa, Tanac xmamaRla TqmiT: „Zvirfaso da sayvarelo, debo da Zmebo
qarTvelebo! gamagrdiT, Tqvens suls davenacvlebiT yvela israelis qarTve-
li ebraeloba.“ ucremlodac ver gavuZel sityvebs: „Cven oboli eri varTo,
rom ambobT, aman guli dagvwyvita, bevris Tvals cremlebi sdiodaT Cvens
xalxs. ratom xarT oblebi, Cven gana Cvens aRmzrdel saqarTvelos davivi-
wyebT da WirSi mivatovebT? marTalia, aq Cveni meore Taoba gagviCnda, ma-
gram maTac qarTul enaze vaswavliT da bebia-babuebis saflavebis miwas ar
davaviwyebT“.
gulwrfeli TanagrZnoba, mwuxarebis moziareba kdemiT unda miviRoT
yvelasagan _ didisagan, patarasagan, magram mainc gamorCeuli mniSvneloba
aqvs qveynis TvalsaCinoTa mosvlas. asea dRes aq. TanagrZnoba, Wiris ga-
ziareba... israelidan! umamacesi qveynidan _ israelidan. aTaswleulebSi
devnili, sisxlnadeni, wamebuli, bolos mianc gamarjvebuli isarelis xalx-
idan.
me minaxavs filmi, ra siamayiT miabijeben SeiaraRebuli gogonebi da
biWebi ebraelebis mier egvi ptesTan didi omis mogebis Semdeg. me visurveb-
di, aseTi nabijebiT gaevloT qarTvel gogonebsa da biWebs. me visurvebdi,
1007
iseTi erovnuli aRmavlobiTi suli trialebdes Cvens saswavleblebSic,
rogori sulic igrZnoboda Tel-avivis universitetSi. netar Cven, Tu ki
qarTvelebic ise daiWeren Tavs saerTaSoriso forumebze, rogorc uWiravT
xolme ebraelebs. me mixaria, rom raRac mciredi mainc aris Cvenic, qarTveleb-
isa, qarTveli ebraelebis mier Cadebuli am siamayeSi.
aseTi rame mainc pirvelad mesmis da xmamaRla unda vTqva. Tqven werT:
„Cven isev erTi ca gvaxuravs da erTi haeriT vsunTqavT. ar unda daviviwy-
oT, rom RmerTic erTi gvyavs, romlis winaSe winaswarmetyvelebi Cveni mose
da Tqveni ieso erTi skolis msmeneli moswavleebi iyvnen“. kacobrioba,
atomuri Tu ara, ekologiuri katastrofis winaSe mainc dgas, saWiroa swored
ase fiqrobdes _ mudmiv gulisyuriani msmenelebi unda viyvneT Cveni
winaswarmetyvelebisa, erTi, ganuyofeli da ukeTilSobilesi RmerTisa. Zala,
romelmac ase Segvimko Cveni dedamiwa, uTuod yvelaze met pasuxismgeblo-
bas grZnobs, iarsebos Tu ara am umSvenieresma planetam.
me rom amaTi siZe gavxdi, ujarmelebisa, saidanac am werils gwerT, omis
Semdgom wlebSic ki ucnaur patriarqalur cxovrebas eweodnen TiTqmis yve-
lani. Cems simamrs, magaliTad, uamravi xili mosdioda, _ vaSli, msxali, atami, _
tonobiT. gana ra ojaxma unda moixmaros amdeni, miT umetes, Tu xnierebi
sWarboben ojaxSi bavSvebs. gahqondaT, gamohqondaT, naTesavebisaTvis, moke-
TeebisaTvis, mezoblebisaTvis, _ iremma irems balaxi gauwoda, arc Sen gaklia,
arc meo, _ gayidviT ki ar gahyididnen. xilis gayidva saTakilo saqmed miaCn-
daT qarTvelebs. arc qalaqSi mihqondaT, arc adgilobriv axarebdnen vaWrebs.
sofeli iyo mSvidi, erTmaneTze damokidebuli. TandaTan, TandaTan da dRes
ukve bazaria sofelSi. aTiode vaSli, an msxali Tu gavarda xes, bazarSi miar-
benineben, fulad aqceven. sxedan umTavresad xnieri qalebi dilidan saRamom-
de didi gzis pirebSi, vaWroben da did kmayofilebasac gamosTqvamen am saqmeze.
saqmec aqvT mudmivi am xnierebs da Semosavalic. Semosavali gacilebiT meti,
vidre meurneobis bejiT muSakebsac ki.
axalgazrdobac gasulia saSovarze. umetesoba TbilisSi muSaobs. ukve
manqanebic aqvT. gauCereben erTmaneTs am manqanebs da acqerdebian RimiliT.
erTi qveteqsti aqvs am Rimils _ rodis CavujdeT TiTo Wiqas. wamdauwum
gaigoneb ricxvebsac. aSkaraa, sul raRacas iTvlian, raRacas angariSoben.
zogi saiT midis, saiT iwevdis xelebs, magram am dReebSi, dawyebuli ai, im
dedabrebiT, gzis piras rom sxedan, damTavrebuli saSovarze dacecebuli
ymawvilebiT sul sxvanairebi arian, sul sxvanair siaxloes grZnoben erT-
maneTTan, _ TiTqosda muStia Sekruli, da es muSti azidulia, rom Semmusvre-
li ZaliT daatydes Cveni saqarTvelos mtrebs. es muSti 9 aprilma Sekra
1008
da azida. 9 aprilis tkivilma erTmaneTs CagvaWidina maSveli mTrToli
xelebi. amovigmineT, rac amosagminavi gvqonda. aseT dros advilad emor-
Cileba ena guls. aman cxadi gaxada, ra mTqmelebi gvyolia, ranairad Seu-
ZliaT nafiqralis gamoxatva. marTalia, rogorc Tqven mogviwodebT, Cveni
saqme ver vaqcieT „gaeros“ saqmed (xelketianma zedamxedvelebma ar mogvc-
es amisi saSualeba), magram mainc did manZilze gavida Cveni xma. uTuod
Tqvenc SeamCnevdiT im publicistur „bums“, raic gamefebulia Cvens presaSi.
xumrobiT ki aRara, marTla SevCiviT xolme presis muSakebi erTmaneTs,
rodis, rogorRa wavikiTxoT amdeni aucileblad wasakiTxi masala. marto
saRamos gazeTi „Tbilisic“ ki Tavze Semogawyobinebs xelebs, ra dargis
swavlulni gnebavT, rom didad dafiqrebulni ar amuSavebdnen eris mo-
moavlis sakiTxebs. aris sixaruli, magram aris sevdac. ai, rogor simwris
nacars iyris Tavze erTi qarTveli swavluli. „9 aprils, gaRebuli msxver-
plis gancdasTan erTad, sircxvili mwvavda _ mrcxvenoda, rom qarTveli
var. ori mizezis gamo: mrcxvenoda, rom Cven, qarTvelebma, gaviCineT iseTi
mmarTveli politikuri klasi _ yvelaze mxdali da korumpirebuli, Sua
aziis respublikebTan SedarebiTac ki, _ romelic marto realobisagan da
xalxisagan ki ar iyo mowyvetili, saerTod _ yovelnairis gagebisagan. es
adamianebi Cveni sisxli da xorcia. me am klasma Semarcxvina, rogorc qarTve-
li... da meore: me, qarTvels, mrcxvenoda, radgan SesaZlebeli Seiqna, Cems
dedaqalaqSi, Cems quCebSi, Cems moednebze, Cems qarTvelebs viRacam niCbebi
urtyas da amisaTvis ar dasWirdes didi omebiT kavkasionis gadmolaxva,
krwanisTan Cveni jaris damarcxeba da Semdeg Tbilisis mSvidobaini mosax-
leobis darbeva. qarTvelma erma Tavi SeiZleba didi xniT adre, patar-
patara nabijebiT iseT mdgomareobaSi Caiyena, rom SesaZlebelia ase mogveqc-
nen Cvens qalaqSi. viwodi sircxviliT...“
qarTveli mwerlebis didma nawilma saweri magidebi miatoves da tri-
bunaze avidnen. maTma mkiTxvelebma, Tayvanismcemlebma uSualod „saqmeSi“
naxes isini. mwerlebi boboqroben da, Tavad win wasulni, winsvlaze mou-
wodeben sxvebsac. saqarTvelos samferovani droSa zviadad amoaqvT da
sixaruliT miaRelveben caSi. es eris dabadebis mauwyebelia, dRes Tu ara,
xval saqarTvelo unda daibados xelaxla.
Tqveni rekomendacia, daxmarebisaTvis migvemarTa akademikosi andria
saxarovisaTvis, ukve ganxorcielebulia. Tavad batoni andria brZandebo-
da TbilisSi, uSualod esaubra 9 aprils saavadmyofoSi moxvedrilT, man
bevri gagvikeTa Cveni saqmis farTo arenaze gatanaSi, magram Cveni saxalxo
deputatebis I yrilobaze, Tqvenc SeamCnevdiT, andria saxarovs Tavad uWirs
1009
qafqafa saqmosnebSi. gamorCeviT uWirs darbazSi, sadac tribunebs ikaveben
ZiriTadad im kabinetebidan wamosulni, romlebSic ukanasknel dReebamde
ekida stalinis didi suraTebi.
debo da Zmebo, TqvenTan SeiZleba kidev erTi ramis Tqma. sofelSi myo-
fi gamudmebiT vakvirdebi, ra uWirs yvelaze metad qarTul miwas, ras gada-
veCvieT uxeiro droebSi, jer adre, mere uZraobis periodSi? Cveni mind-
vrebi, Cveni venaxebi, Cveni baRebi, saerTod _ Cveni savargulebi Sewuxebule-
bi SemogvRnavian _ namdvili kaci rom namdvidi saqmiT iyos dakavebuli.
stalinurma reJimma, sicruis parpaSma, cru saqmianobaSi gaaxvia adamianebi.
amisi ki SinebiaT jer kidev uxsovar droebSi. ai, ra wavikiTxe am dReebSi.
SemorCenilia aseTi ambavi konfucis cxovrebidan (VI-V saukune Cvens eram-
de): Zi-lus ukiTxavs konfucisaTvis: „veis mbrZanebelma qveynis marTva rom
mogandoT, ras gaakeTebdiT pirvel rigSi?“ moZRvarma upasuxa: „saxelTa
gamarTviT daviwyebdi“. es saxelTa gamarTva Turme ras niSnavda: „dae mama
iyos mama, Svili _ Svili, xelmwife _ xelmwife, qveSevrdomi _ qveSevrdomi.
mefes, mis didebuls, moxeles, mamas, vaJiSvils da a.S. saxelebi ki ar unda
erqvaT marto, maT unda gaaCndeT am saxelis Sesabamisi yvela Tviseba da
yoveldRiur saqmianobaSi unda ixelmZRvanelon im zneobrivi princi pebi-
Ta da qcevis normebiT, romelic yoveli maTganis sazogadoebrivi mdgo-
mareobidan gamomdinareobs“ (ix. rezo yaralaSvili, „CineTis didi kedlis
miRma“, gv. 30). Cveni brZola qveynis damoukideblobisaTvis pirvel rigSi
amas iTvaliswinebs: qarTveli adamiani patroni gaxdeba konkretulad
qarTuli uZrav-moZravisa, pasuxismgebeli gaxdeba Tavis sakuTar STamo-
mavlobas gadasces ese yovelive, da es bevrs gaakeTebs, STamomavlobis sike-
TisaTvis brZolaSi.
Tqvenc qarTvelebi xarT, qarTveli ebraelebi. Tqvenc iciT, uTuod, rogor
vfiqrobdiT Cvens qveyanaze kmayofilebis RimiliT, _ saqarTvelodan Sors
xdeboda wyaldidobebi, didi xanZrebi, didi zvavebi, mewyerebi _ sxvagan unda
yofiliyo didi yinvebi, didi grigalebi, didi gvalvebi, magram aRmoCnda,
rom ase ar yofila: svaneTis didTovlobam, dasavleT saqarTvelos wyali-
dobebma (Tumca arc aragvi CamorCa maT), wlevandelma Tovlianobam im-
ereTSi, mewyerebma aWaraSi, uCveulo gvalvam aRmosavleT saqarTveloSi
dagvarwmuna, rom Cvenc ganuyreli da mtkivneuli nawili varT miwisa. da
roca stiqiuri ubedurebebisagan SeZruli qveyana mainc axerxebs erovnu-
li TviTmyofadobisaTvis SemarTebas, brZolas (oTxkuTxiv rom jvari ew-
era saqarTvelos, im kuTxeebidanac ki Semogvymuian mglebi) es saamayoa,
qarTvelTa samferovani droSa nel-nela, magram mainc iwevs maRla. mis am
1010
svlas midarajebuli hyavs mTeli qarTveli eri. axalgazrdobam ukve daamt-
kica, rom is aravis miscems am droSis xelyofis uflebas, vinc ar unda iyos
is...
israelelo megobrebo, gvamxnevebs Tqveni yuradReba, Tqveni omaxiani
Semoxmianeba, Tqveni arseboba qveyanad. saqarTvelo didi brZolebisaTvis
aris mzad. xeli moumarTos RmerTma.
gaxarebdeT RmerTi Tqvenc.
1989
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`patara biWebis fiqrebi~

vano
Cveni saxlis win jer sxva saxlebi da xeebia, mere _ venaxebi, mere _ mTa.
mTis aqeTa ferdobze aqa-iqRa SerCenila buCqebi, mTis iqiT tyea, didi
tye.
saRamoobiT, rodesac wvims an nawvimaria da civa, vexvevi mamaCemis Tbil
paltoSi, fexebmokecili vjdebi aivnis kuTxeSi midgmul taxtze, gadaSlili
maqvs wigni, vkiTxulob. magram ufro xSirad nikapiT vebjinebi muStebs,
vuyureb naoWebSi nislCadedebul Cabuntebul mTas da vfiqrob.
me vfiqrob: mTis iqiT wvimis wveTebiT totebdamZimebuli, Zirs daStere-
buli Savi xeebi dganan. im xeebs scivaT, magram Tavs ikaveben, ar kankaleben.
Tu erTi agitana kankalma, mere Znelia, Tavs veRar Seikaveb. scivaT danaRv-
lianebuli TvalebiT momziral ciyvebs da kvernebs, scivaT buCqnarSi gav-
lisas gawuwul Svlis nukrebs, scivaT TavdaRunul, qeCoajagrul mglis
lekvebsac... me ki Tbilad var.
me Tbilad var da madlobas vambob, rom Cemma papam da bebiam, Cemma mamam
da deRam saxli aaSenes kargad gadaxures, wveTi ar Camodis arsad. rom
SeiZlebodes da mamaCemis Tbil paltoSi SemomayuJebina kvernebi, ciyvebi,
Svlis nukrebi, TviT mglis lekvebic ki, _ iyvnen SemoyuJulni Cemi mklavebis
qveS da iyuron gareT marto cxvirgamoyofilebma, _ meca da isinic namd-
vili bednierebi viqnebodiT.
marTla, ra aris es „beRniereba“, ase xSiraR rom vnatrobT?
albaT, siTbosaviT kargi raRac, ara?
ra Tqma unda, rodesac civa.

1011
vaJa
mama saavadmyofoSi wevs. guSin wamiyvanes da maCvenes. miyurebda da miR-
imoda. uxaroda, rom ukve didi viyavi.
_ Sen ukve diRi xar, Sen ukve didi biWi ·xaro da Tan gamxdar, gaTeTre-
bul xels gulze da gverdebze misvamda.
erTxel, patara rom viyavi, tyeSi wavediT saseirnod. roca daviRaleT,
amiyvana da Tivis bululze Semsva. vijeqi im rbil bululze da did wiTel
vaSls vWamdi. mama Zirs iyo wamowolili, mwvaneze, iqidan Semomcqeroda
TvalebmoWutuli, RimiliT.
uceb is Rimili gauqra, saxe Caumuqda, CauSavda, Turme CaeZina. me ki SemeS-
inda da tirili daviwye, momeCvena rom mTel qveyanaze Camobnelda.
mamas gavRviZa, isev gaiRima da irgvlivac yvelaferi ganaTda.
Rimils araferi sjobs qveyanaze.
gansakuTrebiT, keTili mamis Rimils.

gogia
alersiani dRe iyo. Rvinia da kudvarda ferdobze sZovdnen, mivida ivane
_ mxarzeuRelgadebuli, moRuSuli. uReli CamoiRo, rkinis tabiki amoaZro,
Rvinias yurSi xeli Cahkida. Rvinias ezareboda uRelSi Sebma. iseTi aler-
siani mze iyo, ise gemrielad imZoveboda balaxi, Rvinias ezareboda uRelSi
Sebma, Tavi gaiqnia, xeli gaaSvebina ivanes. ivane isev CaeWida yurSi, Rviniam
isev gaiqnia Tavi da isev gaaSvebina xeli. maSin dilidanve gunebaareulma
ivanem rkinis tabiki rqis ZirSi dahkra _ ai, Senao! Rviniam erTi ki moaswro
da SiSiTa da gakvirvebiT amoxeda, mere CaiCoqa, Tvalebi Cauburusda, gver-
dze gadautrialda, TviTonac gverdze gadawva, amoifSvina da ena wamoucur-
da.
ivane soflisken garboda yviriliT.
_ dana! dana geqnebaT, xalxo, danao.

mamuka
ariTmetikis maswavlebelma gviTxra, Tu kargad ar daeuflebiT Cveni
mecnierebis miRwevebs, cxovreba matlebiviT dagsresTo. erTi orosani gogo
warmovidgine welgadawyvetili da Tavasavsavebuli, cudad gavxdi, haeri
aRar meyo. maswavlebelma SemamCnia, _ ra dagemarTao. muceli amtkivda da
gareT gaval-meTqi. bavSvebma sicili damayares. maswavlebelma mainc gamiS-
va.
kibeze Tavbrudaxveuli Cavedi. wyali davlie. wyarosTan mdgar cacxvs
1012
miveyude. cacxvi axalgazrdaa, jansaRi, Zalian Ronivrad dgas. beWebiT mivaweqi,
Zvra ver vuyavi, gamoviwie da axla ase davejaxe mxriT, Zlivs Sevutoke
foTlebi. avbobRdi, totze davekide. toti jer daizniqa, mere amitaca. uceb
Semecvala guneba. avqandi da davqandi. avqandi da davqandi.
gamovarda samaswavleblodan direqtori. ver gaviqeci. wamwvda yurSi
da SemaTria klasSi.
maswavlebeli gamtknarda, sul Sublze isvamda xels.
xval mSobeli unda miviyvano.
xval an zeg.
ukeTesia zeg.

zaza
rodesac marto var, xSirad mivdivar papaCemis suraTTan. suraTSi is
ocdaoTxi wlisaa. skamze zis. muxlebze mrgvaldiskoiani avtomati udevs,
marjvena warbisken daweuli pilotura hxuravs, Cvenken aris Semobrunebu-
li da icinis.
yvelam ase icis, TiTqos papa kievTan daiRupa. me ki ara mjera. rogor
SeiZleba daiRupos adamiani, aseTi guliani sicili rom icis! aseT jariska-
cebs tyvia ar ekareba.
Tanac, SeiZleba Tqvenc ar damijeroT, xSirad vxedav xolme cocxals.
modis, ai, zustad iseTi, mocinari. baTinkebi acvia. kanWebze tolaRebi aqvs
daxveuli. jdeba kibis Tavze da muxlebze idebs avtomats. avtomati cxelia,
jerac isev cxelia bevri srolisagan. moixdis quds, xelis zurgs gaisvams
Sublze; daRlilia, ofli gadasdis daRlilobisagan, magram mainc icinis.
me minda, wyali mivutano.
jer Wiqas daveZeb, mere _ onkans.
Cvens onkanSi wyali ar modis, sxvagan gavrbivar. veRarc gavrbivar. mux-
lebSi Zala aRara maqvs, is icinis, icinis... da meRimeba.
_ uuh!
bebia ambobs, Tu rame gagviWirda, papa maSin movao.
ara sjeraT, rom is axlac modis xolme CemTan, Tanac, uxaria CemTan yof-
na.
me Zalian vamayob, aseTi papa rom myavs.

ramazi
deda sul mebraleba. SeiZleba araferic ara aqvs Sesabralisi, magram me
mainc mebraleba. sul SeSfoTebulia raRaciT, sul SiSi udgas TvalebSi
1013
erTxel pirdapir vkiTxe;:
_ risa geSinia, deda?
_ raze matyob rom meSinia?
_ gatyob.
_ me veraferi SemaSinebs, Svn Tu kargi gaizrdebi.
_ mainc rogori?
_ kargad Tu iswavli.
_ jgufSi xom yvelaze kargi niSnebi me maqvs.
_ saqmec Tu geyvareba.
_ mainc?
_ me dilidan saRamomde samsaxurSi var. xom SegiZlia, karada mainc daala-
go da mtveri gadawmindo avejidan?
meore dRes, skolidan rom davbrundi, karadac davalage, mtveric gad-
movwminde, nagavic gadavyare, windebi da yelsaxvevic gavirecxe.
dedam rom naxa, gauxarda. magram axla sxvanairi SiSi Caudga TvalebSi.
gverdiT momijda, mefereboda da Tan cremls ikavebda.
_ mainc geSinia, deda!
_ ara, ara
nuTu aseTi Znelia, rom kargi gaxdes aRamiani?!

paata
guSin, SuadRisiT, erTi upatrono ZaRli vnaxe, idga dacarielebul mtvrian
quCaSi da ar icoda, saiT wasuliyo. Cven meSvide sarTulze vcxovrobT.
verafriT davexmare.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`patara biWi golgoTaze~

me maSin megona, rom mama ukve xnieri iyo, ocdaTeqvsmeti wlisa, ebara
sofeli _ mxrebgaSlils, mkerdganiers, brtyelqamarSemoWerils, sanefo Ceqme-
bamoWimuls. epyra maTraxi, wminda naxelovnebi, TaxTaxa, msubuqad gadaevl-
eboda xolme Ronier lurja cxens, lurja giJdeboda misi simZimis qveS,
gavardeboda xan aqeT, xan iqiT, magram mama ar aZlevda saSvels, mkacrad
umoklebda sadaves. lurjas isRa rCeboda, lagami eRrRna xmauriT. arada
yvelasTan mama unda gaCerebuliyo _ zogs ucinoda, zogs uwyreboda. gada-
iwevda, yurSi CasCurCulebda mavans raRacas da CaCurCulebulic da CamC-
urCulebelic afeTqdebodnen xarxariT. guli gvisivdeboda, Tu sadme miv-
1014
diodiT mamasTan erTad, yvela mas unda gamonTeboda ezodan, yvelas mis-
Tvis unda gadaeRoba gza, yvelas misTvis unda efxaninebina maTraxis tariT
safeTqelTan, uars ver eubneboda xolme aivnidan „gamoqcunebul“ lavaSe-
bze da wasulTa Sesandobarze xnier qalebsac. tkbobiT uyurebdnen is xnieri
qalebi sadRegrZelos Tqmisas...
erTxel bavSvebi qoxis dadgmas vapirebdiT Cveni kaklis qveS. verafr-
iT ki ver CavsviT Wigoebi. gamoiara mamam, mixvda, rac gagvWirveboda, aiRo
erTi Wigo, daawva da ise Casva, fesvebgatanili gegoneboda. aseve Casva meo-
rec, mesamec da meoTxec. Semuqebuli kbilic ki ar maxsovs misi, Tu kanfeti
mohqonda, mohqonda blomad, „dasayrelad“. Tu raRac ar moswonda Cveni,
gviCvenebda didsa da naTel silas. uyvarda mamidebi, Zaluebi, bebiebi. yve-
las didi xmiT moikiTxavda, miugurgurebda. uyvardaT imaTac. Cven giJs
eZaxdnen, gadareuls.
da uceb _ daiWires. mamac daiWires, papac da biZac. daiWires qveyanac. _
raRaca geSlebaTo, _ Turme sul icinoda mama. _ vnaxavTo, vis ra eSlebao.
papa da biZa male gaaciles cixes, sxvadasxva adgilas Cakarges SoreulSi.
mamac ikargeboda, daikargeboda, aravin araferi icoda misi, da uceb gamoCn-
deboda, e. i. movidoda xma, rom isev cocxali iyo, isev TbilisSi iyo. Cvenc
TbilisSi viyaviT Sexiznulni. xorcebs iCqleTda da imduRreboda bebia, _
awamebeno, awamebeno. gavida weliwadze meti, TiTqos sul sicive, sibnele,
cudi amindebi...
noembris bolos, SeRamebulze, Semoi para CvenTan, Cvens oTaxSi, mamas
bavSvobis megobari vano, didi, Ronieri kaci, Zlivas moaba Tavi saTqmels;
xvalo, diliTo, gaTenebisaso, sasamarTloSi moiyvaneno. Tu yvelani wamox-
valT, kargi iqneba, daginaxavT da darwmundeba, yvelani rom cocxlebi xar-
To. bebia atirda. atirda Cemi ufrosi dac, deda ara, dedas safeTqlebTan
hqonda miWerili xeli da ise dadioda, magidaze awyobda raRacebs. vano Zia
uxerxulad ijda, erTi arayic ar dalia, wamodga _ wavedio, bnel xidTan
dagxvdebiT xuTzeo. xuTzeo?! ho, isini Zalian adre mohyavTo.
adre davapireT Cvenc dawola. ver movaxerxeT. Cems patara Zmas ax-
velebda, abJirebda. ZiliTac, mere, gveZina, arc gveZina. oTxze fexze viyaviT.
bebo da patara Zma ver wamovidodnen, Zmas isev axvelebda, abJirebda. samni
mivdiodiT: deda, me da Cemi da. vano Zia marTla bnel xidTan dagvxvda.
CvenTan ki ar mosula, ise wagviZRva win. frTxilad ixedeboda aqeT-iqiT.
SesaxvevTan Cerdeboda, mere isev midioda. fexebi damawyda dausrulebel
gzaze, sibneleSi. gaviToSe. deda miTbobda Tavisi xelebiT xan erT xels, xan
meores. bolos isev mTlad bnelSi, _ mivediTo. damamaxsovrda im quCis
1015
saxeli _ aTarbegovis quCa. idga didi, mrisxane saxli. didxans ar gaCerde-
To. wavidodiT, movidodiT, viyaviT, vwrialebdiT. isev wavidodiT. vano Zia
xeebs efareboda iqiT. movdiodiT, videqiT, velodiT. rodis_rodis daiwyo
siaruli xalxma. ganaTeba daiwyo didma mrisxane saxlmac. mis karSi Se-
diodnen kacebi, qalebi. karTanve mimodiodnen milicielebi. bolos movida
xma, _ moiyvaneso, moiyvaneso. bnelSi Savad gamomziral kuTxian manqanaze
iZaxdnen. is manqanac raRac wvalobda, rogorc iqna, gaCerda. karebidan „na-
ganze“ xeldadebuli samxedro meTauri gadmoxta, manqanis bolosTan mivi-
da, gaiWima. wamovidnen didi Senobidan grZelTofiani, Zgaruna Ceqmebiani
jariskacebic. gaixsna manqanis ukana kari. iqidanac gadmoxtnen Tofiani
jariskacebi, gaakeTes wre. CamoRoRdnen manqanidan patimrebic, Savebi, daRu-
Rulebi. dasxdnen pirdapir miwaze. „naganiani“ meTauri rusulad iZaxda
raRacebs. amaod veZebdi mamas. is Zirsdamsxdari patimrebic amaod aparebdnen
mzeras aqeT-iqiT. _ win wadiT, win wadiTo! _ mogvawvdina xma vano Ziam.
wavediT win, gavCerdiT. gviyvires, davixieT ukan. aayenes patimrebi. dadgnen:
jariskaci, patimari, jariskaci, patimari. daiZrnen. midiodnen nela.
_ gaiqeci Sen da Sedi SigniT, _ mibrZana vano Ziam, _ karSi Tu gkiTxos
vinmem, damlageblis Svili var, TaTaraSvilis_Tqo. Sedi da dadeqi did
kibeze.
me gaviqeci. aravis ukiTxavs, vin viyavi. avedi did sinaTleSi did kibeze.
kibe orad gaiyo. saiT avsuliyavi? vyoymanobdi. momesma mkacri xma, kedels
mivekari. gakankuli iyo irgvliv yvelaferi. marto jariskacebi modiod-
nen ZgrialiT _ erTi jariskaci, erTi patimari, erTi jariskaci, erTi pati-
mari. movidnen sul axlos. im sacodav patimrebSi aRarc ki veZebdi mamas,
isini Zlivs moaTrevdnen fexebs. erTi xom mTlad saxiCari iyo, orive fex-
iT koWli, patara, saqamred swvdeboda wina jariskacs... da ai, im patara pati-
marma daiwyo Cemken yureba, gamicina da xelic aswia odnav zemoT, rxeviT.
miyurebda ukan Semobrunebulic. me SevkrTi, me vicani, me raRac cudi dame-
marTa. is Zlivs adioda safexuridan safexurze, erTxelac momxeda siciliT
maRlidan...
me Cavjeqi. isini avidnen sul maRla da gauxvies ZgrialiT. viRac kaci
wamomadga Tavze, raRacas mekiTxeboda, wamovdeqi, naxevrad wamomdgari gaviqe-
ci, gavvardi gareT.
dedac tiroda da dac. cremlebi moewminda did xesTan mdgar vano Ziasac.
movida deda CemTan.
_ daginaxa?
me ar vTqvi araferi.
1016
_ giTxra rame?
me isev ar vTqvi araferi.
_ amoiRe xma!
_ raa?
_ amoiRe xma. giTxra rame?
_ raa?
dedas isev auvarda qviTini.
me sul vdumdi, kbilebis kbilebze daWeriT vikavebdi Tavs.
.........
bolos da bolos? bolos da bolos _ ki, SemeZlo imisi Tqma mainc, rom
gamiRima. orjer Tu samjer gamiRima, ukan Semobrunebulmac gamiRima, ma-
gram me im Rimils Rimils ver varqmevdi. is iyo... is iyo raRac ucnauri
Tqma: _ ai, rad gadaviqeci meo. mxedavo? mxedavo? Cems naxevrad, Cems mesa-
medad gadaviqeci meo... da wavida, avida maRla da iq gaqra, Seeria cas...
amisTana rameebze, Tqvenc mogexsenebaT, arsad arasodes ar laparakoben
Svilebi mSoblebTan.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`patara biWis werili dedas~

salami dedas!
deda, rogora xarT, me kargada var. momikiTxe mama, akoce Cem magivrad.
roca CamoxvalT, sazamTro ar dagaviwydeT.
deda, Cveni banakis zemoT rom saxlia, danjRreuli `zimi“ rom aqvs, is
kaci daTvra da Tavisi baRis meseri sul daamtvria. Cvens darajs bneda
daemarTa. swored im dRes mtkvarSi Tormeti wlis biWi daixrCo, curva ar
scodnia da morevSi Casula. biZamisic iq yofila, magram veraferi uSvela,
curva arc imas scodnia.
deda, aq kidev erTi saintereso ambavi moxda. erT dRes mzesumziras vy-
idulobdi da gamyidvels SevekiTxe: saidan brZandebiT-meTqi. iman miTxra,
didseridano. ra gvari brZandebiT-meTqi, _ beriZeo. me didserSi bebia myavs-
-meTqi. ra gvariao. vuTxari Cveni gvari. maS, Sen aleqsandres SviliSvili
xaro? diax-meTqi. ras ambobo! me da papaSeni didi Zmakacebi viyaviT, erTad
vqeifobdiT da sul hariharalos viZaxodiTo. omSic erTad wagviyvaneso.
papaSenma erT mitovebul sardafSi kitris mwniliT savse kasri i pova da
imdeni vWameT, kinaRam davixoceniTo.
1017
deda, im kacs germanelebis generlisaTvis marcxexa Tvali gamouTxria,
marjvena rom gamoeTxara, maSin mizanSi veRaravis amoiRebda da mec gener-
lobas momcemdneno. Tavi sul moprialebulii aqvs. orive jibe gamivso
mzesumziriT, fuli ki ar gamourTmevia.
deda, kviras banakSi koconi davanTeT. isic Zalian saintereso iyo. ma-
gram male Caqra. samagierod, leqsebs rom vambobdiT, Sig qva daskda da
cxeli nakverCxlebi sul Tavze gadmogvayara. guSin sadilad qaTmis xorci
gvqonda. tyeSi daTvi vnaxeT. marTla, marTla, yvelafers geficebiT! rom
dagvinaxa, or fexze adga da daiRmuvla. sul Tav-piris mtvreviT gamov-
iqeciT. Camoval Tu ara, lekvi unda viSovo da gavzardo. mere, sadac waval,
sul Tan vatareb. buldogi yvelas sjobia. Zalian Wkviania, verc veravin
ereva. Tu kbili Cagaso, veRar gaaSvebineb.
deda, Cveni xelmZRvaneli aqaur biWebs eCxuba. yvelas scema. magram Tavi
mainc gautexes. Cveni xelmZRvaneli boqsioria. kilo da as ormocdaaTi
grami movimate. mainc meubnebian, ra Zalian gamxdari xaro. fizkulturis
maswavlebelma miTxra, marto Tvalebi xaro. Zalian kargad vWam, borSsac
vaTaveb, katletsac da fafasac. kiselsac vsvam. marto loginia raRacnairi,
sveliviT. Tanac sul wamlebis suni asdis, saavadmyofosaviT. dRisiT ise
ara, magram RamiT, rom davwvebiT, maSin sul Tqven menatrebiT. Sen da mama.
mamas RviZli xom aRara stkiva, gauara? Cemi dardi nu geqnebaT. gkocniT
bevrs. Tqveni aliko.
rom CamoxvalT, didi wigni CamomitaneT mogzaurebze an indielebze. bur-
Tic CamomitaneT. ar dagaviwydeT, burTi, sazamTro da didi wigni indielebze.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`patara gemi mSral napirze~

kidev erTxel, kidev erTxel davubrundebi am saxls da morCa!


ukeTes pirobebSi aseT nagebobebs saqaTmed iyenebdnen, isic Zvel dro-
Si. magram CvenTvis, gaWirvebuli binadrebisaTvis, saxli iyo _ pirdapir
kldidan gamosuli sami patara TeTri kedliT, tolgadakruli saxuraviT.
ukan _ saxuravis Ziridanve iwyeboda bostani, mere adioda gora, maRla
nacara ZeZvebiT. ZeZvebSoris xSirad miirweoda jariskacuri qudebis
mwkrivi. ZeZvebis iqiT, Txrilebisa da nayarebis gadaRma, yazarmebi iyo. sa-
RamoobiT yazarmebidan meomruli simRerebi ismoda.
Cvens am saxls erTi kari hqonda da erTic patara fanjara, Tu didi
1018
wvima modioda, dabla, karis RriWoebSi tiloebs vCurTavdiT, wyali SigniT
ar Semosuliyo. karidan ise ara, magram ukana kedlidan, didxans gagrZele-
bul wvimebSi jer laqad aCndeboda, mere cremlebiviT daekideboda wveTe-
bi, mere xmasac amoiRebda wyali. maSin tiloebs im kedlis Zirasac vfendiT,
gaiJRinTeboda tilo, CavwuravdiT vedroSi, isev gaiJRinTeboda da isev
CavwuravdiT.
Cvens marjvniv, es ukve ori didi oTaxi iyo, xarazi cxovrobda, xarazis
mere _ Zveli revolucioneri, im xanebSi mTlad Cumi. mis iqiT _ mepure,
raWveli tkbili kaci, tkbili col-SviliT. maRla, meore sarTulze _ saxlis
patronebi.
adre sul sofelSi vcxovrobdiT, Cvenc orsarTulian saxlSi, mama, sof-
lis Tavkaci, uceb waiyvanes. mamac, papac, biZac. Tanac viRacam, RamiT, SuazafxulSi,
venaxi gagvikafa, „iqneba suyvelas male amogvsvloda suli“ (ase tiroda
bebia, mravalnatanji qali). sofeli mivatoveT da qalaqis am patara saxls
SevafareT Tavi. xuTi suli viyaviT, zogi „Cawerili“, zogi „Cauweravi“, es
ukve naambobi maqvs (moTxaroba „damrigebeli“), sad ar gvedga da vin rogor
viweqiT. xandaxan gvemateboda Zaloc, masac eSinoda „wayvanis“ da TiTqos
imaleboda CvenTan. viyaviT yvelani sul Cumad. Cumad davdiodiT bavSvebi
skolaSi, Cumad davdiodiT purze da navTzec.
qalaqSi wamosvlamde, sofelSi, venaxis momijnavem, menSevikebis dros qur-
dobisaTvis cixeSi najdomma kacma, bebias uyvira, _ ra wyalsa sTxoulobT
Tqvena (venaxis mosarwyavs), Tqven unda miwaSi CasZvreT da iq iyoT, xma ar
amovides Tqveni, xalxis mtris ojaxisa! da ai, TiTqmis agvisrulda misi wyev-
la. ukve mqrqal landsa hgavda deda.
karze mokakunebisa gveSinoda. deda eubneboda mezoblebs, _ nu daakakunebT,
genacvaleT, SemoaReT da SemodiTo. Tu Zaloc CvenTan iyo, maSin ufro ime-
dianad vgrZnobdiT Tavs. Zalo mxne qali iyo, omaxiani. Semogvisxamda bavS-
vebs da Cumad, magram mainc gamoTqmiT gvkiTxavda yazbegis moTxrobebs. is
rom daiRleboda, deda ganagrZobda, deda susti xmiT. gvacaxcaxebda Ceqmeb-
is Zgrialis gagonebaze.
gvianSemodgomidan TiTqmis yovel SeRamebulzze, CvenTan Semodiodnen
mezobeli qalebi, ufro samni erTad _ efrosine, didi nina da patara nina,
isinic yofili soflelebi, _ ui, ra sasiamovnoT Tbila TqvenTano! Se-
mogvitandnen mezoblur mosakiTxs, cxel mWads, kartofilis xinklebs, „lo-
bian“ purebs. dasxdebodnen. ikiTxavdnen, axali xom araferi hqonda gagebu-
li dedas mamisa, qmrisa, Zmisa. moayolebdnen manugeSebel ambebs, _ mavanic
yofila ase, sxva mavanica, dRes ki Sin arian suyvelanio. saocari: mofereba
1019
icoda efrosinem, Semoawyobda xelebs loyebze Cems patara Zmas, _ kakunikao,
xom ugoneb dedikunasao. isxdnen mwkrivad. aawyobdnen saubars. am saubar-
Si nel-nela, SeumCnevlad gadavidodnen Tav-TavianT soflebSi. _ axlao,
CvenTano, mejvrisxevSio, _ gaubrwyindeboda Tvalebi did ninas, _ am samoke-
To amindSio, gugunebeno Rumelebio. tkbilad uqnevda Tavs patara ninac,
kaxeli, Cumi revolucioneris Cumi coli. ixsenebdnen, ra adgilebSi iqnebo-
da axla gakirCxluli, ra adgilebSi ideboda ukve Tovli. yvebodnen xeve-
bze, wyaroebze, orRobeebze, xarebze, myefrebze _ sad ra gadaxdaT, sad gaix-
ares, sad itires. tirilis gaxsenebisasac ki bednierebiT ubrwyinavdaT Tvale-
bi.
o, rogor maxsovs didi ninas, am welswori, xanSi Sesuli qalis neli,
gabmuli naambobebi! erTi sevdiani: rogor dakarga qalaqSi urmiT wasulma
mamamisma, didi almasa ZaRli. rogor moaRwia naxevari Tvis Semdeg al-
masam Sinamdis rogor iyo gaWaRaravebuli da ra suni asdioda Wiris of-
lisa. _ wkmutunebda da tiriliT gvikocnida, qalo, yvelas fexebs. sada hqonda
imdeni cremli sacodavs! an vRirdiT im zRva cremlad mainca da mainc Cvena
amodena qveyanaSi? meore Rimiliani ambavi: fqvilis sasesxeblad rom gag-
zavna dedam orjamianiT, gadaudga Txa, wamovida moRerebuli rqebiT da,
raRa unda eqna, Seayara is nasesxebi fqvili Txas TvalebSi. Txa frutunebda,
borialobda, gadareuli iyo. siciliT bJirdebodnen sxvebi, mayureblebi,
nina bebo ki, patara gogo maSin, RrialiT garboda Sinisaken.
yvebodnen zRaprebsac, ucnaur Tqmulebebsac. yvebodnen yoveldRiuri
tkivilebisas, sixarulisas, yvebodnen monacvleobiT. Tanac xelsaqmobdnen
_ qsovdnen, kemsavdnen.. da maSinve vxvdebodi, ras akeTebdnen es qalebi aCrdi-
ladqceuli dedisaTvis, CvenTvis, patarebisTvis. naTesavebi xom TiTqmis ar
gvekarebodnen axlos.
_ rogor Tbila, rogor Tbila TqvenTanao! _ Semovidodnen da dasxde-
bodnen.
marTlac, erTi navTqurac ki kargad aTbobda Cvens patara, pawawina oTaxs,
....................
sul bolos aTi wlis winaT vnaxe yvelasagan mitovebuli es Cveni saxli
_ jerac isev TeTri, saxuravCaqceuli, minebCalewili, sayarad qceuli. qari-
ani amindi iyo, criati, civi. rom wamovedi, mivbrundi erTxel kidev, da uceb
momeCvena, rom is iyo patara TeTri gemi _ mcuravi nislebSi, gorakebs Soris,
saxlebsa da xeebs Soris. Cven, misi mgzavrebi, zogi sad gagviyvana samSvi-
doboze, zogi sad. TviTon ki axla idga damSral napirze _ moSlili, anZad-
amxobili, qari uberavda da im qars koriantelad mihqonda misi wvril-
1020
wvrili namsxvrevebi.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`patara poetis gza~


es ukve zRaparia, Zveleburi,
buxrispiruli zRapari.
erT qalaqSi erTi poeti cxovrobda: patara bina hqonda, samsaxurSic
patara kuTxe da magida hqonda daTmobili, iSovida pawawina Tavisufal
dros da patar-patara leqsebs da moTxrobebs werda. aiRebda qaRaldsa
da fanqars, mijdeboda sadme myudro adgilas da werda wikwika asoebiT:
iyo da ara iyo ra, erT patara qveyanaSi erTi patara kaci iyoo, am kacso
yvelaferi patara hyofnidao, TviT sixarulic kio, dadioda da am patara
sixaruls daeZebdao. naxavda, magaliTad, balaxis yurSi CarCenil kamkama
wveTs, romelSic mzis sxivi iyo CaZinebuli, da pataras gaixarebdao. kidev
wavidoda, naxavda, magaliTad, patara biWi patara xbos eTamaSeboda da kidev
pataras gaixarebdao. sul ase werda _ patara, patara, patara... amis gamo
TviTo nac patara poeti erqva.
rasac dawerda, pirvelad Tavis meuRles da bavSvebs waukiTxavda. meuRle,
ra Tqma unda, erTi hyavda, bavSvi ki _ ori _ patara gogona da patara biWi.
Tu misi naweri patara sixaruls mohgvrida meuRles da bavSvebs, maSin wig-
nakadac daabeWdvinebda, iqneb sxvebsac movgvaro sixarulio. wignis dambeW-
davebi patara fulebs aZlevdnen. im fulebiT patara poeti patara fexsacm-
elebs, qudebs, perangebs da aseT ra meebs yidulobda. miutanda Tavis bavS-
vebs da...
patara gogonas da patara biWs Zalian uyvardaT TavianTi patara poeti
mama.
magram im qalaqSi, sadac patara poeti cxovrobda, sxvebic bevrni cxovr-
obdnen. es „sxvebi“ sul raRac dausrulebeli sidideebisken miiswrafod-
nen. TviT patara poetis Tanamokalmenic ki, didi poetebi, sul imaze ocneb-
obdnen, didi, didze didi wignebi daeweraT, iseTi didebi, rom maTi Tarodan
gadmoRebac ki gaZnelebuliyo, da ara marto ocnebobdnen, werdnen kidec,
Tanac ase: didi gza iyoo, didi manqana midioda, didi brZola atydao da
sxva. TviTon xom werdnen, patara poetsac ukiJinebdnen: Senao, patara poe-
too, ratom wer sul patar-patara leqsebs da moTxrobebs, ratom geCveneba
yvelaferi pa tarad? aba, Sexede, ra didia es quCa, ra didia ager is qarxana,
ra didia Cveni sayvareli qalaqi! patara poeti Zalian damyoli kaci iyo.
1021
morCilad miixedavda iqiT, saiTac Tanamokalme uTiTebda, dainaxavda, rom
marTlacda didi iyo quCac, qarxanac, miT umetes, maTi sayvareli qalaqic,
gaiRimebda damnaSavis RimiliT, ifiqrebda: dReis amas iqiT mec did ramee-
bze davwero, magram gamobrundeboda Tu ara, yvelaferi Zveleburad lagde-
boda.
Cveulebrivi adamianebi patara fisuniebs, patara ZaRlebs da TviT pata-
ra lomebsac ki vealersebiT (Tuki lomebi Zalian patarebi arian da
zooparkSi momuSave braziani qalebi migviSveben axlos). patara poeti ki
dajdeboda werad, gaixsenebda quCas, qarxanas, mTlianad TavianT qalaqs, da
isini ise dapataravebulad, ise umweoebad warmoudgeboda, rom Tan aRwer-
da da Tan Tvalze cremlmomdgari ealerseboda, gegonebodaT, bavSvobaSi,
dabadebis dRes morTmeuli saCuqrebi yofiliyos da eSinia, ar damemsxvr-
eso. es wesia: didma pataras unda dauqnios TiTi. patara poetic udrtvinve-
lad itanda didi Tanamokalmeebis sayvedurebs. miT umetes, rom icoda, jer-
jerobiT iseTi araferi xdeboda, sayvarel meuRles Tan da SvilebTan
gasZneleboda dabruneba. dabrundeboda, naxavda, rom mis meuRles pawawina
mzeebi enTo TvalebSi, patara gogonac da biWic fisuniebiviT Sescicinebd-
nen mamas. meuRles akocebda, patara gogonas da biWs kanfetebs miscemda,
romlebsac quCis kuTxeSi, cisfer maRaziaSi yidulobda tkacuna parkuWana-
Si Cawyobils, da yovel gvari usiamovneba daaviwydeboda, didi Tanamokal-
menic da maTi Sexvedris Semdeg gamoyolili sevdac. daaviwydeboda ki ara,
is didi Tanamokalmeebic patarebad gadaiqceodnen, da raki patarebad gad-
aiqceodnen, maTi moalersebac ki moundeboda. isini xom ukve Sors iyvnen da
gonebis TvaliTRa xedavda maT, goneba ki, Tqven ukve iciT, rogor hqonda
mowyobili patara poets!
magram erT dRes iseTi ram moxda, ramac Zalian, Zalian SeaSfoTa patara
poeti. mainc ra moxda? samsaxuridan dabrunebulma naxa, rom mis meuRles
TvalebSi is patara mzeebi Cahqroboda, romlebic ara nakleb uyvarda, vid-
re namdvili mze. maSinve mixvda, ris bralic iyo es. misi meuRlec aRar iyo
kmayofili patara leqsebiT, patara moTxrobebiT, patara wignebiT da pat-
ara biniT. dajda, Tavze xelebi Semoiwyo da dafiqrda. ifiqra, ifiqra da
bolos gadawyvita: iqneb marTlac ise ar aris, rogorc me meCvenebao, da
aravisTvis araferi uTqvams, mZime fexsacmelebi Caicva, xelSi mZime joxi
daiWira da wavida. midioda da eZebda namdvil did rames, rac ar unda
yofiliyo igi. undoda darwmunebuliyo, rom sxvebi marTlebi iyvnen, mar-
Tlebi iyvnen misi didi Tanamokalmeebi da sayvarli meuRle, da mxolod is
iyo mtyuani. midioda nel-nela, akvirdeboda saxlebs, xeebs, mTebs, manqanebs,
1022
velebs, wylebs. gaixedavda, win, magaliTad, RrublebSi TavSerguli mTa idga.
ityoda, ai, axla ki vi poveo is, rasac me veZebo. axlos mividoda, mTa mar-
Tlac didi iyo. magram xom unda gamobrunebuliyo, an win wasuliyo? wavi-
doda win, an gamobrundeboda, an, sul ubralod, moixedavda, da mTa imwamSive
dapataravdeboda. dapataravdeboda da saTuT, mosaferebel sagnad gadaiq-
ceoda..
ase iara wlebi, mTeli dedamiwa Semoiara, egona, dedamiwa mainc iqneboda
didi, magram isic daupataravda Tvalsa da xels Sua. is erTi mTrTolvare,
mocimcime burTobi iyo, romelzedac pawawina mTebi idga, patara zRvebi
irweoda, patara mdinareebi moCuxCuxebda, patara suldgmulebi da manqane-
bi garbi-gamorbodnen. isic iseTive saTuTi, mosaferebeli sagani gaxda pat-
ara poetisaTvis, rogoric iyo sxva yvelaferi, rasac aqamde xedavda, da
patara poetma daijera, rom is marTali iyo. is iyo marTali da didi Tana-
mokalmeebi da sayvareli meuRle ar iyvnen marTlebi. am ambavma isev daubru-
na sixaru li, romelic im dRis Semdeg aRar ugrZvnia, rac mis meuRles pat-
ara mzeebi Cauqra TvalebSi, da xom gaxsovT, ra Cveulebac hqonda, Sin rom
brundeboda?! axlac tkacuna parkuWanaSi Cawyobili kamfetebi iyida kuTxis
cisfer maRaziaSi Tavisi patarebis gasaxareblad...
misi patarebi ki ukve didebi iyvnen. rodesac patara poetma Tavisi sax-
lis kari SeaRo da gamarjvebulis RimiliT gaCerda zRurblze, isini sadi-
do saqmeebiT iyvnen garTulni. gogona sqeli, daZenZili wignidan raRac
frazebs iwerda, biWi ki nerviulad awewili xazebis konas Cahkirkitebda.
patara poetma, imisaTvis, rom yuradReba mieqciaT, wingawvdili parkuWana
aatkacuna. gogonam da biWma amoxedes. maT amoxedvaSi sixarulsac dainax-
avdiT, gakvirvebasac da SiSsac. patara poetmac es dainaxa, magram man, garda
amisa, dainaxa kidev sxva ram, ramac Tavzari dasca da bnelSi darCenili
bavSviviT aakankala: misi gogonasi da biWis odesRac mxiaruli burusiT
savse Tvalebs TiTqos karebi SexsnodaT, es karebi gadioda Rrmad, Rrmad
wasul, idumalebiT mocul samyaroSi. da patara poeti mixvda, rom misi gza
jer ar damTavrebuliyo, kidev uaresi, is axla iwyeboda, am idumalebiT
mocul samyaros zRurblTan. is ki ukve moxuci iyo, daRlili, dauZlurebu-
li. nel-nela, gzaSeSlili mgzavriviT gamobrunda ukan da wavida... TviTonac
ar icoda, saiT.
midioda da mitiroda.
xalxma icoda, rom is patara poeti iyo da aravis ar ukvirda misi tir-
ili. xalxs ara marto patara poetis tirili ar ukvirs, ar gaukvirdeba,
Tuki didi poeti moaxerxebs da atirdeba. xalxs ase hgonia, yvela poeti
1023
raRac sxvanairad aris awyobili. Tu poeti tiris, maSasadame, ase yofila
saWiroo, da yvelani morCilad uTmobdnen gzas.
`ciskari~#4,1968; `mTvaris asuli~, 1987

`patara winaTqma~

_ mwerali rom samoci wlis gaxdeba, uTuod uCndeba mZafri fiqrebi


ukan mixedvisa: saidan wamovida, sad amoaRwia da saiT da rogor unda wav-
ides aqedan win. gabedulad ara, magram mainc fiqrobs, rom im asakSia, Wkua
rom moekiTxeba, ra wreSic unda moxvdes moulodnelad... isic cnobilia,
rom samoci weli sulieri aRmavlobis krizisul fazad miaCnda da miaCnia
mravals. samoc wels miaxlovebuli heminguei sul ambobda _ mere ukve
aRar Rirs werao, metic _ sicocxlec kio. cota meti ki icocxla, magram mainc
Tavad daasrula sakuTari sicocxle. aseve daasrula sakuTari sicocxle
(meuRlesTan erTad moiwamla Tavi), mgznebare inteleqtualma stefan cvaig-
ma. galaktionic mudmiv SfoTSia samocianelTa gadasaxedze. saiT wavida
bolos, es yvelam viciT....
me ukve samocdasami wlisa var. kvireebs vatareb sarecelTan, sareclis
maxloblad _ saxlSi, saavad myofoSi. SeSfoTebuli viyurebi yoveli gaRvi-
Zebis win, unugeSobis burusSi. ra Tqma unda, viyurebi ukanac _ iq ufro metia
sinaTle da Jangbadi. jildod vRebulob ortomeulis gamocemis saSuale-
bas, rasac Cveni qveyana da Cveni cnobili gamomcemloba „merani“ maZleven.
siamovnebis Rimili minaTebs sxeuls. magram mxolod briyvebs miaCniaT
jildo yvelafrisagan Tavisufal SenaZenad. ortomeuli Taviseburi anga-
riSgeba ufro aris samSoblo qveynis, misi xalxis, misi enis winaSe. aq erTvis
mRelvarebani mRelvarebebs. da Tu vbedav da ukan vudgebi Cems wignebs
xelebgaSlili, es imitom, rom Cven, Cvens Taobas bevri rama gvaqvs damsxvre
uli, bevri weli gvaqvs dakarguli gaugebrad _ omSi, terorebSi, sulis xuTveb-
Si. Znelad, rom es areuli wlebi vinme sxvam mogvimwyemsos rigianad. amit-
om vaZ lev Tavs uflebas, me vidge _ Cemsave samwyemsurTan _ axlos, Tvali
meWiros yovelgvar mimosvlaze da mebukeTa cnobili paTosiTac ki aRvav-
lino Siga da Sig:
_ Cveno mTebo! Cveno wylebo, Cveno mdeloebo, Walebo! es nawerebi, gamoS-
lili, gamofenili aq, areul dareulnic adgil-adgil, Taviseburi dokumen-
tebia Cveni saukunis ramdenime aTeuli wlebidan. esaa suraTebi _ rogor
sunTqavdiT Tqven, rogor vsunTqavdiT Cven, CvenTvis miCenil adgilebSi,
1024
adamianebi... rogor maqvs gulSi boRCasaviT gamokruli imedi, rom raRac
faseulobas davutoveb Cemi wasvlis Semdeg Cvens qveyanas, Cvens xalxs, mis
marad mTrTolav momavals...
qedmaRlobaa es? qedmaRloba!
amgvari qedmaRlobis uflebas yvelas, yvelas gvaZlevs tuCze Rimis SeS-
robiT... maRali ganusjeli RmerTi.
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6.

`patara wyali~
ra aris wyali?
H2O Tu almasebi balaxze?
donald biseti
viyavi ucxo qveyanaSi, ucxo qalaqSi. vcxovrobdi xexilnarSi Cadgmul
TeTr patara qoxSi. qoxs zemoT didi, qaTqaTa saavadmyofo iyo, qoxs qve-
moT _ TeTrive qoxebi, qoxs ukan _ maRali, foTlovani tye.
mivdiodi am tyeSi fexakrefiT da mikvirda: xeebi iyo TiTqos akafuli,
asufTavebuli _ maRali muxebi, maRali rcxilebi, ifnebi, nekerCxlebi. ca
mTlad Sekruli iyo maTi xSiri, mwvane kenweroebiT, miwa _ gadabibinebuli
yvavilmoleuli iis foTlebiT, aqa-iq datovebuli iyo Txeli buCqebic, maT
wvril totebze sayureebiviT brwyinavdnen axalSeTvaluli Sindebi....
bilikebi midiodnen zogi saiT, zogi saiT. me ar mWirdeboda arCevani, me
yvela biliks vendobodi. mivyvebodi, romelic nakleb gamamrudebinebda
gzas da yurs vugdebdi tyis TiTqosda Txel burusad Camowolil SemaS-
foTebel dumils.. wavadeqi ganier, ferdebCagluvebul xevs. orive ferdze
Cafenili iyo xmeli foTlebi, idgnen xeebi, amomwvanebuliyvnen iebic, dabla
ki midioda, mibrwyinavda patara wyali _ sanam qvebi ar Sexvdeboda, moSavo
ferisa, qvebTan, CqerebSi _ TeTri. Cqerebi xmaurobdnen kidec, mxolod wy-
narad _ CayuCebuli luklukiT.
Cavedi da gavCerdi wyalTan. wyali napir-napir miativtivebs siyviTle-
SerCenil wvril-wvril foTlebs, maT Soris modian sxvadasxva zomis mT-
lad gamWvirvale buStulebic. vjdebi. cecxlma rom icis Tvalis mitaceba,
ise var, muxlebidan xelebgadakidebuli, aRarafers vfiqrob, aRarc arafers
vgrZnob.
ramden xans viyavi ase, ar vici, rom avixede, mzis aTinaTebi gabneuliyvnen
tyeSi. avdeqi da... axla TiTqos moCvenebebSi movxvdi. Cems qvemoT mTlad
aSkarad, bebrebi isxdnen, qali da kaci, TeTrebi, TeTrebi... isinic CaStere-
1025
bulni Cascqerodnen wyals... Cems zemoT _ axalgazrdebi, gogo da biWi, vard-
isferebi, maTac, gaRimebulebs, mTlad axlos mietanaT wyalTan saxeebi.
viyaviT ase ucnaurad: is axalgazrdebi, Suaxnis me da is bebrebi. bed-
nierebi Candnen axalgazrdebic, bebrebic, marto me viyavi dabneuli. me isic
ki ver gadamewyvita, gadamedga Tu ara fexi. ver gavbede da frTxilad
avikrife xelebi mkerdze.
wyaliRa moZraobda, TrToda.
mofrinda am dros iqiT ferdoSi Cxikvi, dajda sworad gaSveril rokze,
momaCerda gaocebuli. aRarc is tokavda, arc is iRebda xmas. magram rodem-
dis!.. daiCxavla. axalgazrdebmac axedes, bebrebmac. Cxikvi aizida, daudidda
Tvalebi. wamoswevda Tavs win da daswevda ukan. is Cven gvekiTxeboda raRa-
cas, Cven _ imas. TiTqosda wyalmac aimaRla xma...
bolos, rom veraferi gagvagebina Cxikvma, Cveni SeSineba moindoma. wam-
oiwia mxrebi, daswia Tavi dabla da, _ miauu!.. miauu!.. daiknavla katasaviT. _
hav! hav! hav!.. _ moisma pasuxad qvevidan. mivi xede da davinaxe: yurebamde
gaRimebul moxuc kacs pirze Semoewyo momuWuli xelebi. Cxikvi dafacicda.
_ hav! hav! hav!.. _ ganmeorda da SeSinebuli Cxikvi Sexta, haerSive Sebrunda
da CxaviliT Seikarga xeebSi...
raRacnairi didi SvebiT davuSvi xelebi. vigrZeni, rom gulidanac gada-
mvarda simZime. TiTqos ukve Sinac ki viyavi, Cems qveyanaSi, Cems tyeSi.
keTili naTeli gahfenoda am tyes.
tyeSi isxdnen axla ukve RimiliT cas miCerebuli, ras xedavdnen iq?! _
axalgazrdebi da bebrebi.
sixaruliT TrToda patara wyalic qvebSi...
`mTvaris asuli~, 1987

`paustovski~ (samagido rveulebidan)

o, iyo aseTi dRec.


saaTze met xans videqiT me da s-e gzis piras da manqanas velodiT. Teber-
vali iwureboda, gzas, orive mxriv, WuWyiani, yinulad qceuli Tovli gasdev-
da. savalic gayinuli iyo Savad. cac civi iyo, criati, daweuli...
bolos moaxlovda, movida erTi tentiani „gaz-51“, me xelebgaSlili ga-
davudeqi win. mZRolma daamuxruWa, yinulis namsxvrevebi SxrialiT gacviv-
da aqeT-iqiT. samgoramde wagviyvaneT-meTqi. mZRols araferi Seetyo, gver-
diT mjdomi kaci daZmarda ratomRac. me mas movuxade bodiSi, movkide s-s
1026
xeli, gavaqcie. manqanis ukana bortze rkinis patara kibe ekida, im kibeze
asvla vuSvele, mec avedi. Zara savse iyo mokled daxerxili, dapobili SeSe-
biT. im SeSebze davsxediT, wavediT. es ukve bedniereba iyo. ukan rCebodnen
saxuravebze Tovldayinuli saxlebi, gakirCxluli xeebi. tentSi winidan
Semodioda gamToSavi qari, isedac gaToSilebi, kankaliT vekvrodiT erT-
maneTs. manqana zayunobda, RimiliT avdevdiT da CavdevdiT am zayuns, vawy-
debodiT aqeT-iqiT, Zalian rom Cagvazayunebda, gagvyrida, magram Cven isev
mivekrobodiT erTmaneTs.
gavediT soflidan, gza cota gasworda. samagierod SemoWrili qari
gamkvrivda da gaZlierda. vcdilobdi, is qari s-Tvis ameridebina. beWebze
vafarebdi buSlatis kalTas. is uarobda, Sen gacivdebio, magram me mainc ar
vuSvebdi mis marjvena mxars.
ase viareT samgoramde, TxuTmeti kilometri. samgorSi CamovediT. si-
civiT damonavebulebi, magram mainc gaRimebulebi. s-s Zlivs mihqonda cx-
virsaxoci cxvirTan. mZRols sami maneTi miveci (Zveli fulisa). wavida is
manqana qalaqisken. Cven martoni davrCiT trial mindorSi. TovlSi. mx-
olod ori zoli moCanda Savad da sworad gzisa. WirxiliT iyo gaTeTre-
buli aqa-iq mdgari bertyenebic. TiTqosda Zlivs dafrinavdnen yvavebi. va-
bakunebdiT fexebs, xelebiT vuTbobdiT erTmaneTs xelebs. mainc ar gvcilde-
boda Rimili.
namdvilad bedze gvevlo. ociod wuTSi avtobusi movida, danjRreuli,
danjRreuli, magram mainc avtobusi, Tanac xalxiT savse, Tbili. rogorc iyo,
SeviWyuneT Cvenc. s-e koSksaviT ascqeroda viRac veeba kacis zurgs, is kaci
Tavs Runavda, avtobusis saxuravi ar aengria Cazayunebis dros. mainc aartya
ramdenjerme. aartyamda da gaicinebdnen sxvebi. Cvenc vicinodiT Cumad, da
amgvari sicil-siciliT mivaRwieT raionul centrs.
raionul centrSi... o, kidev ufro didi saocreba! ganaTlebis ganyofile-
baSi, sadac s-e iyo dabarebuli, binis qiris Tu raRac aseTis fuli misces,
Tanac ramdenime Tvis, mTeli oTxas ormocdaaTi maneTi (esec Zveli fu-
liT). Tan gavTbiT. s.-m mTlad me „maCuqa“ is fuli. es Zalian kargi saCu-
qari iyo im dros CemTvis. me sasadiloSi davpatiJe. geaxeliT cxeli, Zalian
cxeli „souzi“, blomad Tbili puric. sasadilodan rom gamovediT, amindi
Camomwuxrebuli dagvxvda, civi burusi iwva.
didxans velodeT aqedan Cvenken mimaval manqanas, magram mainc sul karg
gunebaze myofni. bolos wavediT sarTiWalis manqaniT, ZaraRia manqaniT.
xan CavcucqdebodiT kabinis ukan. xan avdgebodiT, gmirulad vebrZodiT
qaradmoWril burusian yinvas, wiTlad aetkrica, aeSuSxa s-s saxe. Tvalebi
1027
xom sul sveli hqonda cremliT, mainc yoCaRad CavxtiT sarTiWalaSi.
gayinulebi, gaToSilebi, ufro gasaTbobad SevediT soflis maRaziaSi. es
iyo namdvili sofluri maRazia _ TasmebiT, qvamariliT, rkineulobiT, erT
kuTxeSi uwesrigod miyrili wignebiT, da me im wignebSi davinaxe... paus-
tovskis „rCeulis“ meore tomi, mwvane sqel ydaze nekerCxlis didi foTle-
bi rom aqvs amotvifruli. noqarma ise momawoda aRtacebuls, aSkarad meub-
neboda, es mtvriani wigni ki ara, Tbili palto unda uyido mag gogos, Zmaoo.
me mainc iqve gadavSale wigni da... „Ðó÷üè, ãäå ïëåøåòñÿ ôîðåëü!“ es moTxroba
iyo Cemi ocneba. kidev _ „Òåëåãðàììà“, da kidev _ „Äîæäëèâûé ðàññâåò“.
ukvirda, iseTi siamovnebiT gadavuxade fuli noqars, s-c ise momyavda,
TiTqos didi qonebis patronebi gavmxdariyaviT. ca ki iRuSeboda da dabla
iwevda TandaTan _ viaroT, aq dacda ar Rirs-meTqi. viareT muRanloze amava-
li gziT. velSi gasuli, xmamaRla vukiTxavdi s-s: „Ñóäüáà îäíîãî íàïîëå-
îíîâñêîãî ìàðøàëà - íå áóäåì íàçûâàòü åãî èìåíè, äàáû íå ðàçäðàæàòü
èñòîðèêîâ è ïåäàíòîâ, - çàñëóæèâàåò òîãî, ÷òîáû ðàññêàçàòü åå âàì, ñåòó-
þùèì íà ñêóäíîñòü ÷åëîâå÷åñêèõ ÷óâñòâ“... Tan vuTargmnidi adgil-adgil.
Telavis gzidan isev wavediT Ria ZariT. mkvrivi fifqebi gviwkepavdnen saxes.
da bolos, rbilad saRamovdeboda Cveni Zveli saxlis siTboSi. sanam
kargad ar dabneldeboda, sinaTles ar gvaZlevdnen. me vijeqi fanjarasTan.
rafaze idayvebdayrdnobili, da iq nel-nela, tkbobiT, ukve mesamed vkiTxu-
lobdi mTlad patara moTxrobas „gamoTxoveba zafxulTan“, romelic dResac
Seucnobeli ZaliT mizidavs Tavisken. gareT Tovda, TeTrad icriceboda
ZeZvis Savi Robe iqve fanjarasTan axlos. s-e sqel tafaze wvavda wvril,
mrgval-mrgval kartofilebs. Cvens sqelkedlebian myudro saxls kidev
ufro myudros xdida sibnele. marto Rumeli anaTebda sami cecxlis TvaliT,
da ra bednierebi viyaviT!.. im saRamos Cveni stumari iyo gasaocrad lamazi
sulis kaci paustovski. is Cven gviyurebda. saidan, rogor, ar vici. Cveni
Sembrale Rimili ki efina Rrmad daRarul, tanjuli kacis saxeze...
`ciskari~, #1 1988

`peizaJi~

sxva saukuneebis klde. sxva saukuneebis nangrevi wverze. sxva saukuneeb-


is yornebi ubeebSi.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

1028
`pikaso~ (samagido rveulebidan)

TiTqmis araviTari mniSvneloba ara aqvs, sad da ibada is rogorc mxat-


vari, igi Sva mTlianma evropulma civilizaciam, da Tu Tqven utevT mas, unda
icodeT, Sebma mogiwevT evropasTan.

`pliaJis kleopatra~

oqtomberi iwureboda da amitom am dasasvenebel saxlSic, umTavresad,


Sua xnis xalxiRa iyo darCenili. es Suaxnis qalebi da kacebi gulmodgined
cdilobdnen TavianTi axalgazrduli SesaZleblobebis gamoCinebas. uTe-
nia dgebodnen, mkerdTan xelebakrefilni darbodnen namiT gaJRenTil moxre-
Sil gzebze, akeTebdnen egreT wodebul Tavisufal varjiSebs, buqnavdnen,
izniqebodnen aqeT-iqiT, muxlebSi Cauxrelad mihqondaT TiTiswverebi mi-
wisken, mere banaobdnen, zogierTi micuravda sakmaod Sorsac.
banaobdnen diliT, mzis amosvlamde, _ irwmunebodnen, rom wyali am dros
aris yvelaze Tbilio, _ banaobdnen da Semodgomis sasiamovnod qarvisfer
mzes uyuCdebodnen SuadRisiT, mere _ nasamxrevs; TamaSobdnen frenburTs,
CogburTs, biliards, magidis CogburTs, kacebi mal-male iyurebodnen mklave-
bze, qalebi _ TeZoebze; da Tu erT rames mainc ver axerxebdnen axalgazrdu-
lad, es is iyo, rom gaciebisa eSinodaT. rogorc ki ibanavebdnen, maSinve
mZime pirsaxociT gamSraldebodnen, lerwmis tevrSi Sevardebodnen, svel
sabanao sacvlebs gaixdidnen da mSralebs Caicvamdnen.
SeiZleba drois brali iyo esec: erTi axalgazrda qali, albaT, ase, oc-
daTxuTmeti wlisa, Zalian gamoirCeoda yvelasgan. TiTqos sul qarSi moaf-
rialebda CaxCaxa wiTel da CaxCaxa yviTel aRmosavluri yaidis Zvirfas
kaba-Sarvlebs. TviTonac aSkara aRmosavleli, _ qalis kvalobazedac cota
dabali, cota qvedawelmZime _ mRelvare, magram Sekavebuli jibriT Semo-
dioda sivrceSi. tuCebi hqonda wiTeli, wiTeli, mtkice da mrgval saxeze
grZlad gaxazuli. Tvalebic _ viwrod gaWrili, safeTqlebamde gaxiduli,
TiTqos mxurvalebisgan miJuruli.
Cveulebriv, aseTi Wrilis Tvalebi qalebs alersiT uJikJikebT xolme,
am qals ki mudmivi dadarajebulobisa da raRac sroliswadilis simwvaniT
hqonda savse. is rom gaxdili, viwro zolebad gadamavali sabanao sacvleb-
is amara, lerwmis tevrSi Sedioda da gamodioda, gaSavebuli, murdakruli
1029
oqros elvarebisa, yvela grZnobda, rom udabnos romeliRac mtacebels
hgavda, mzisgan gatrusuls, ficxs. erTni, umetesni, patara mkvrivi cxviriTa
da mokled CamoSlili mkvrivive TmiT, amsgavsebdnen afTars, axalgazrda
afTars, sul win waswrafebuls, ynosvaddamdgars, Cumad mowkmutunes, meore
ni _ tramalis Zu mgels, moqnilsa da saSualod Tvalebmiwkuruls, mesameni
_ Sav katunias, kmayofilebiT rom miizniqeba da miilokavs tuCebs. zRvisken
midioda xolme waxrili, msxvili magari fexebis Ronivruli dadgmiT, xe-
lebdaSvebuli, ufro _ xelebgaZabuli, amitom zogi adarebda mtacebel fr-
invelsac _ berkuts, Sav qors. erTma moxucma inteligentma ki, roca misi
namdvili saxeli gaigo, gaicina keTilad da Tqva: _ pliaJis kleopatra! _ es
sicili gadaedoT sxvebsac da amis Semdeg am wreSi xmadabla ase ixseniebd-
nen: _ pliaJis kleopatra!
hyavda Sexnierebuli maRali qmari da xuTi wlis gamxdari qera biWuna.
qmari, moskoveli swavluli, gamudmebiT marto idga zRvis piras, zemoT, mdi-
naris SesarTavis iqiT, Camwkrivebuli hqonda spiningebi. Cascqeroda wy-
als da niavi uTamaSebda SeTeTrebul qoCors. biWic sul gancalkevebuli
iyo. mTel dRes silaSi Camuxluls, aSenebuli hqonda Tavisi akokolavebu-
li saxelmwifo, qvebiT amagrebda mis sazRvrs, amwkrivebda qaRaldis droSebs,
romlebzedac exata wiTeli varskvlavi da qvemoT ewera kuTxiani asoebiT
_ saxelmwifo sazRvari“. am sazRvarze dgamda da asworebda zarbaznebs _
mokle, momsxo nariyebs, tyviamfrqvevebs _ muyaoSi gayril lerwmis natex-
ebs: Tu vinme miuaxlovdeboda, mkacrad yviroda: „SeCerdi, vin modiss!“ mere
aamuSavebda tyviamfrqvevs: ta-ta-ta-ta-ta!.. _ isroda xelyumbarebsac, fiWvis
xmel girCebs.
deda da mama dadiodnen bazarSi, xandaxan stuZradac sxva dasasvenebel
saxlSi, isxdnen xolme barSic, sadac qali lamazad eweoda sigarets, biWi ki
TavisTvis iyo. iyvnen sxva bavSvebic, gogonebic, biWebic. biWi arc TviTon
midioda maTTan, arc imaT uSvebda TavisTan. xuTi wlisam kargad icoda
wera, TviTonve xatavda droSebze wiTel xuTqimian varskvlavebs, icoda, ra
Cinebi arsebobs Cvens armiaSi, icoda, ras hqvia qvemdebare da Semasmenelic.
sxva bavSvebis dedebs guli evsebodaT sibraluliT da sibraziT. ai, isini
adarebdnen biWis dedas afTars, metsac _ almodebul afTars (ïûëàþùàÿ
ãèåíà) CaxCaxa wiTeli kaba-Sarvlis gamo Tu. dainaxavdnen da ityodnen:
„modis almodebuli afTari“... „Tavis TeZoebs da mklavebs uCvenebs kacebs
almodebuli afTari“, _ roca igi SesaSuri gatacebiT TamaSobda magidis
CogburTs. „ukmayofilod wkmutunebs almodebulili afTari“, _ roca qmari
da Svili raRacas ar akeTebdnen ise, rogorc TviTon surda. ,...gamovida
1030
lerwmebidan“, _ gamodioda muqi, gluvi dRa mkvrivad Sekruli, murdakruli
oqros elvarebisa, winwaweuli, cxovelurad Camomwvetebuli ZuZuebiT. `
_...Sedis lerwmebSi“, _ TiTqos sagangebod gvian Sehqonda lerwmebSi mZime
qvedaweli. „_...emzadeba naxtomisaTvis“, _ roca idga da cnobiswadiliTa Tu
sroliswadiliT miJuruli TvalebiT uyurebda vinmes.
qalebic da kacebic Zalian dainteresebulni iyvnen am kleopatras war-
momavlobiT, _ saidan unda yofiliyo wamosuli misi ZiriTadi geni: volgi-
spireTidan, baikalis iqidan, Sua aziidan Tu SuamdinareTidan, magram ver-
avin veraferi daadgina bolomdis.
Tavis uwyinar Svils yovelTvis elaparakeboda mkacrad, mokle fraze-
biT: „daixure qudi!“ „wavediT sabanaod!“ „damigde yuri!“ da bavSvic mor-
Cilad ixuravda quds, misdevda sabanaod da jdeboda. yuris dasagdebad.
deda ukiTxavda troas ambebs, spartelTa ambebs, romaelTa ambebs. erTxel
TviTon mouTxrobda, cremlSekavebuliviT, cxvirCaWeWyil moses Tavgada-
savals. aman sul gaabundovana misi warmomavloba. `uceb Sewyvita Txroba,
wawva ficris sawolze, Tvalebi daxuWa da Tavmomkvdarunebuli nadiriviT
gaitruna. muxlebze mdgari biWi. uyurebda, waixida, yels qvemoT. akoca. qal-
ma biWi civad moiSora. biWi idga muxlebze da isev uyurebda. mere wamovida,
Tavis saxelmwifoSi Sevida da zarbaznebsa da tyviamfrqvevebs miujda. mamami-
si kvlav sadRac zemoT iyo ganmartoebuli, xelSi spiningi eWira da wyals
Cascqeroda.
es lamazi qali naxes moCxubaric. sabiliardos win gamovlils raRac
ukadrisi uTxres viRac mTvralma biWebma. swrafad mibrunda, kbilebi
ukawkawebda, _ cinglianebo, me Tqven... _ raime dasartymels dauwyo Zebna,
ver i pova, dabal mesers miswvda, ficari gadmoglija. biWebma sabiliar-
dos iqiT gaaswres. modioda da Zlivsgasagonad wkmutunebda, xelebs ise
kumSavda da Slida, TiTqos cemiT daRloda. ramdenjerme naxes moRiRinec
_ aivanze svel sacvlebs rom fenda. momRerali xom ar ariso, ekiTxebodnen
erTmaneTs.
diliT mzis amosvlamdec ki abanavebda Tavis biWs. rezinis gasaberi
rgoli mohqondaT. biWs im rgols Camoacvamda, amoayofinebda xelebs, Seiy-
vanda zRvaSi, micuravda TviTon da miiyolebda biWsac. midiodnen akrZa-
lvis xazamde, cota xniT Camoeyrdnobodnen rkinis tivtivas da gamobrunde-
bodnen, gamovidodnen napirze. iq biWs pirsaxocSi gaaxvevda, gaamSralebda,
gamoucvlida sacvals, Caacmevda svitrs, biWi Tavis saxelmwifoSi Sevidoda,
TviTon ki isev zRvaSi Securdeboda, wavidoda da daikargeboda. zRvidan
amomavals daufaravi SuriT uyurebdnen qalebic da kacebic amodioda mS-
1031
vidad, mbrwyinavi, mbrwyinavi, odnav ar etyoboda daRla. SemSraldeboda
lamazi cisferi pirsaxociT da mere Taviseburad winwaziduli Sevidoda,
Seimaleboda lerwmebis tevrSi.
biWi zRvaSi Sehyavda xolme Relvis drosac. biWs eSinoda, feTdeboda da
WuWyunebda. deda mainc gverdiT miiyolebda. biWs talRebi pawia foTol-
saviT aTamaSebda, dedas mainc win mihyavda. erTi qali iyo, eqimi, keTil-
Tvalebiani. erTxel aseTi Relvidan ukanmobrunebuls uTxra:
_ ratom agdebT bavSvis sicocxles safrTxeSi?
_ imitom, rom cxovrebaSi ufro didi safrTxeebi moelis, _ miugo kleo-
patram da pirsaxoci ise cudad gadagrixa, eqimma qalma veRaraferi Tqva.
erT dRes samxrobamde ar gamoCenila, arc is, kleopatra, arc imisi qmari.
biWi silaSi TamaSobda, sadilobisas wavida, marto miujda magidas, martom
isadila. wamovida isev Tavis saxelmwifoSi, Cajda, daiwyo TamaSi, xan zarba-
zans miuwveboda, xan tyviamfrqvevs, uCinar mtrebs esroda. mere gayuCda, Cae-
Zina, iseve, silaze. kidev kargi, rom male SeamCnies sxva qalebma, aiyvanes,
gasaber leibze daawvines, zemodanac daaxures. movida deda, raRacas wkmu-
tunebda TavisTvis. gaaRviZa biWi, aWanWyarebda da mkacrad ekiTxeboda:
_ ratom daiZine ase, ratom?
biWi Tavdakidebuli iyo, fexze Zlivs idga. gaixada dedam. biWsac gaxada,
sacurao rgoli gadaacva da xelCakidebulma miiyvana zRvasTan. zRva
Ronivrad Relavda, grZeli mRvrie talRebi zaTqaniT imsxvreodnen napirze,
aborialebdnen kenWebsa da qvebs. simRvrive ukve Sors iyo wasuli. oriode
gambedavi Tu Securdeboda, isic sul oriode wuTiT. bavSvi SeSinda, ukan
iwevda, dedam mainc ar misca dabrunebis ufleba, idga da zRvis cxoveliviT
ynosavda talRebs. SearCia, SedarebiT patara taRla rom ixevda ukan, im
talRas Sehyva, Seiyola biWic. biWs xan maRla miaqanebda wyali, xan dabla,
qali gabedulad miiwevda win, biWic usvamda xelebs, isic gverdiT mihyvebo-
da. mividnen tivtivasTan. biWi tivtivas daekida. an daiRala, an SiSma waarT-
va Zala, uniaTo gamometyvelebiT iyureboda.
cota xans ki acala dedam da mere wamoiyvana. movidnen didi da didi
talRebi. miwis brdRvniT ecemodnen napirze. deda-Svili aRmadaRma mihqroda.
napirze mdgarni SeSfoTebulni uyurebdnen, wylidan Canda, rogor eWmuxne-
bodaT saxeebi, da moxda moulodneli ram: ukan gabrunebul did talRas
daejaxa ufro didi talRa, biWi amotrialda, sacurao rgoli ramdenime
metris iqiT gavarda. biWs ar dauyviria, arc xelebi gausavsavebia, uceb gauCi-
narda qafSi. wyalSi gauCinarda dedac. wamic ar gasula da dedam biWi mker-
dze mikruli amoiyvana. sami mamakaci misaSveleblad gadaeSva. qalebi kiod-
1032
nen:
_ navi! navi! ·
mamakacebi deda-Svils miuaxlovdnen. qalma daiyvira:
_ CamomecaleT! CamomecaleT!
bavSvi dedis yels SeyunWoda, Tvalebgacecxlebuli deda fexebiTa da
cali xeliT ebrZoda adondgolebul wyals.
_ ar SeSinde! ar SeSinde! _ iZaxda Tan. yumbarasaviT maRla avardnili
gadmohyva did talRas, talRa daimsxvra. qali miwaze idga da qanaobda.
rezinis qudi moxdoda, Tma saxexze CaSoswebeboda. meore xelic moxvia biWs
da daxrilma, pirdaRebulma gamoaqcia napirisken. iq dasva. biWi fexze ver
dadga, Cajda, Tvalebi uazrod hqonda gaxelili. dedam TviTonac Caimuxla,
biWs nikapze xeli mohkida, Tavi Seutoka, wvrili TeTri kbilebiT gauRima.
Semoexvivnen sxva qalebic, kacebic.
_ ras sCadi, ras! _ uyvirodnen aqeT-iqidan. _ deda rom xar, bavSvis sic-
ocxlis xelyofis uflebac ki ara gaqvs! SeSlili xar, vina xar?!
erTma axalgazrda kacma mis zurgTan ise aswia fexi, _ wixli unda Caa-
ziloso kacma. qals es ar daunaxavs, mainc mibrunda, iseve, dablidan axeda
axalgazrdas da TavSekavebulma Tqva:
_ Tqven-Tqvens adgilebze dasxediT!
biWi wamoayena, miiyvana tansacmelTan, pirsaxocSi gaaxvia, SemSraleba
dauwyo, amSralebda xelebiTac, idayvebiTac. movida biWis mamac. gafiTrebu-
li, gamtknarebuli gaCerda moSorebiT, da, albaT, isic ase xedavda, rom mZv-
invare Zu lokavda Tavis bokvers, _ fexi veRar waedga win.
im dRis Semdeg kleopatra aRar gamoCenila, aRarc kleopatra, aRarc
misi biWuna.
cudi amindebi iyo. kleopatras qmari sigaretis weviT miuyveboda xolme
zRvis napirs.
`mnaTobi~ #7, 1982; `mTvaris asuli~, 1987

`poetesa~ (samagido rveulebidan)

me rom mwerlobaSi movdiodi, megona, rom aq damxvdebodnen sul mudam


gizgiza puSkini, demoniviT nikapdayrdnobili lermontovi, samyarosaviT
mkerdgadaSlili vaJa, CaxmaxiviT wki pze Semdgari bunini. damxvdiT ki _
saqmiani colebis monebi, erTi sazRvargareTuli yurTbaliSis Sin wacub-
culeba rom girCevniaT mTeli qveynis ulamazesi qalebis Rimils. werT _
1033
ikeTebT rac SeiZleba rbilad dasajdom savarZlebs.
`Tebro~, 1983

`profesiuli TamaSi~

SemTxveviT vxvdebiT, is icinis, Tavs, ukan agdebs da cdilobs gamisxltes.


_ Tavi damanebe, me Tqven mezarebiT!
_ vin _ Cven?
_ pativcemuli... baatoni mwerlebi.
_ xa_xa_xa.
ufro magrad vuWer mklavze. mklavi mkvrivi aqvs muWsac mivsebs.
_ ggonia, tyuils vambob?
_ xa_xa_xa.
mis sityvebs angariSs arasodes ar vaZlev, is iseTi afeTqebulia, iseTi
atexili... mis sityvebs angariSs arasodes ar vaZlev.
_ mezarebiT ki ara, mezizRebiT.
siciliT, sasxvaTaSorisod vekiTxebi mxolod
_ ratom, kargo gogonav, ratom?!
_ giTxra?
_ unda miTxra, maS!
_ xeli gamiSvi.
_ Cemi xeli ras giSlis?
_ gamiSvi. ai, aq davsxdeT.
_ davsxdeT. @
qvedakabis farfara kalTebs ikrefs da jdeba.
erTxans kidev vkenwlaobT _ alersiT, braziT. mere is iwyebs:
_ warmoidgine gogona, bavSvi ki ara, ocdasami wlis. dabadebuli sofel-
Si, iq gazrdili, umamod, maswavlebeli dedis xelSi. wignebi aqvT. gogona
kiTxulobs. swavlobs aTas ucnaurobas: dumilis smenas, gaqvavebuR musikas;
haeris nervebs·misi aravis ar esmis, amitom aravisTan ar megobrobs. amx-
anagi: hyavs _ patara, Camrgvalebuli gogo. acinebs, arTobs. TviTon kT ma-
Ralia, xSirTmiani, gamxdari. wamwamebi iseTi grZeli aqvs, rom... mere, getyvi,
vinc uTxra es... gecodeba, ggonia _ daxamxameba umZims.
saSualos amTavrebs. TbilisSi modis. universitetSi ewyoba mamidasTan
Tu deidasTan cxovrobs. oriode TveSi feri ewmindeba. sofelSi rom
Sav_yviTels etyodnen, aq namdvili momiteveT, batono mweralo, gacveTili
1034
SedarebisaTvis... aq namdvili Zveli spilosZvlisferi xdeba. Tvalebi, kidev
ufro lamazad ebindeba. ubralod, sul ubralod acvia. kinoSi dadis. Te-
atrebidan saopero Teatrs etaneba. Camosul musikosSemsruleblebs us-
mens.
qeba esmis. viRac_viRaceebi Tavs awoneben. wkavwkaveben, fxakuroben. ma-
gram yvela eseni mxolod mowyenas hgvrian. is sxvas elis...
saRamo xanze daseirnobs prospeqtze...
da ai, erT saRamos isic modis, is saocnebo Wabuki. xom xvdebi, vinc iqneba?
axalgazrda mwerali. tanadia, mSvenivrad acvia. viwro Sarvali, maRali, gax-
amebuli sayelo... fetris qudi kefaze aqvs mogdebuli. amxanagebi acnoben.
mwerali sicocxliT aris savse.
_ ratoma gaqvT aseTi Tvalebi? _ ekiTxeba is gacnobisTanave Cvens qal-
iSvils.
mwerals sasiamovno, xaverdovani xma aqvs, gulRiad, mimzidvelad eRime-
ba. qaliSvils moswons isic da misi kiTxvac. man icis, rogori Tvalebic aqvs,
magram mainc kiTxviT pasuxobs:
_ rogori Tvalebi?
surs mwerlisgan gaigos, rogorad miaCnia misi Tvalebi mas.
_ ai, ai... _ mwerali eZebs Sesafer Sedarebas, ver poulobs da xumrobis
kiloze gadadis: _ mebralebiT. meCveneba, rom daxamxameba gimZimT, iseTi
grZeli wamwamebi gaqvT.
qaliSvils siamovnebs. is icinis. unda, rom kidev moisminos aseTi ram.
mweralic ar agvianebs:
_ aseTi Tvalebi xSirad mamakacebs erTmaneTs aCexinebs. an qmrebs akv-
levineben Tavs, an viRaceebs klaven da mere cixeSi mRerian:
`Seni Tvalebi, Seni Tvalebi~...
Cveni qaliSvili kidev ufro mxiarulad icinis.
mwerali Ronieria da lamazi. is SeuCerebliv oxunjobs. midis da mi-
hyavs qaliSvili. dascildnen amxanagebs. qaliSvili arc fiqrobs maTze. mas
araferi ar aSinebs. am adamians Tundac qveynis bolomde gahyveba.
ramdeni xania, rac erTmaneTs vicnobT? _ ekiTxeba mwerali.
_ erTi saaTi iqneba, meti ara.
qaliSvili ki miugebs:
_ ase mgonia, mTeli saukunis nacnobebi viyoT.
_ gaxsovT, me rom gelodebodiT am saukunis dasawyisSi?
_ Tu me?
_ ara, me.
1035
_ ara, es me gelodebodiT da Tqven ar moxvediT. me vbrazobdi, vbrazob-
di da mainc gelodebodiT. ratom daigvianeT ase?
_ xom mainc movedi? aba, SemomxedeT _ Zaliana var gamocvlili?“
mwerali ganze gadis, pijakis kalTebs iReRavs da jibeebSi xelebs iwy-
obs.
qaliSvili Sehyurebs da uxaria.
Tqven isev iseTi xarT. isev iseTi kargi. mxolod Tma SegTxelebiaT
SublTan. cota. sul cota, magram es gixdebaT kidec.
_ xa_xa_xa... _ mwerali mklavze xels kidebs da mxriT mxarze exeba.
_ Tqven ki, Tqven mTlad iseTive xarT, mamakacebs rom erTmaneTs aCex-
inebdiT... gaxsovT, am kafeSi rom visxediT erTxel?
_ oh, ramdeni xania mas Semdeg...
_ gindaT, SevideT da Zveli dro movigonoT?
_ SevideT.
kafeSi Sedian. ganmartoebiT mdgar magidasTan ikaveben adgils. moarT-
meven tkbileuls, tkbil Sampanurs, maRalfexian brolis lamaz Wiqebs.. da
pirvelad, Tavis sicocxleSi pirvelad, qaliSvili ojaxis gareT hkidebs
Wiqas xels. xeli ar uTrTis. svams da titiniT, xumrobiT, alersiT yveba, Tu
ra gadaxda im xanebSi, rac isini uerTmaneTod cxovrobdnen. yveba da icinis.
mweralic icinis. isini ukve' mokle saalerso sityvebs eubnebian erTma-
neTs. uqaragmod. didixnis unaxav Seyvarebulebs rom ·sCveviaT:
_ Sen Cemi gazafxuli xar...
_ Sen Cemi sicocxlis dila...
fexareulni midian qaliSvilis binamde, naSuRamevs, or saaTze da iq isev
grZeldeba:
_ aRar daigviano, Torem me mets veRar avitan.
_ exla sul SenTan viqnebi.
_ Torem movkvdebi.
_ ici, ra! aq qaliSvili hkocnis. ho, is hkocnis da mwerali barbaciT
midis. qaliSvili Tavis pkuaze aRar aris. unda rom daedevnos...
mere mTeli Rame ar sZinavs. mTeli dRe elis. paemani xom arc uxsenebiaT,
es banaluri, gulisamrevi raRac. is ar modis.
meore dRe, mesame... mere eZebs. daexeteba quCebSi, iRleba, iTenTeba. mainc
daexeteba. versad veRar xvdeba. tiris, arafers ar Wams. efereba mis jibis
danas, romelic im Rames SemTxveviT gamohyva. fiqrobs, rom is uTuod avad
aris, sasTumalze Tavi aqvs gadagdebuli da mas eZaxis. sisuleleebi... wamoi-
Wreba da isev quCaSi garbis. daeZebs yvelgan da... bolos xvdeba. mTeli aTi
1036
dRis Semdeg xvdeba. sityvis Tqmas ver axerxebs, cremlebi RapaRupiT Camos-
dis. mainc icinis. icinis da im saRamos TamaSs agrZelebs:
_ ratom daigviane?
mwerali jer SeSinebulia. Semdeg qaliSvils xels hkidebs da mihyavs.
qaliSvili bednieria, nabiji ereva, sacodavad eRimeba da bednieria.
_ iciT, _ eubneba mwerali, _ me patiosani kaci var. me ar minda mwuxareba
mivayeno vinmes: me Tqven SegamCnieT weRan, rom... me ar minda vinmes mwuxare-
bis mizezi gavxde. Tqven im saRamos seriozul mniSvnelobas nu miscemT. is,
iciT ra, is Cemi Cveulebrivi, profesiuli TamaSi iyo... SeiZleba es sisaZaglea,
magram me xom vaRiareb: is Cemi profesiuli TamaSi iyo... Semdgom aseTi
ambebisa me vwer...
is qaliSvili me ar vyofilvar. im qaliSvils sila ar gauwnavs. imas
muxlebi moekveTa da cremlebi waskda.
me rom mis adgilze vyofiliyavi... me exlac xelisguli meqaveba, saocari
survili maqvs... saocari survili maqvs Senc ki dagiCeCqvo eg lamazi cxvi-
ri da mere amas Cemi profesiuli TamaSi davarqva. mec xom maqvs Cemi pro-
fesia!.
Tan icinis, Tan kbilebs akraWunebs da Tan Tavis surnelovan xelisguls
cxvirze mazomebs.
_ is qaliSvili, is Cemi amxanagi qaliSvili, dRes beberia, ocdasami wl-
isaa da ukve beberia. bebruli palto acvia, bebrulad aqvs Sekruli Tmebi.
`ciskari~, #1 1958

`profesori~

sazRvargareT viyaviT, italiaSi. Cvens delegaciaSi erTi profesori


iyo, araqarTveli, Crdiloeli, 63 wlisa. ganieri iyo, mucelwamozrdili, Tavi
sul profesorulad eWira. rac ar unda sicxe yofiliyo, pijaks da hal-
stuxs ar iSorebda, sul veeba portfeli dahqonda. WinWebze sxvebi darbod-
nen, profesori mxolod wignebze nadirobda. iyo aseTi albomebi, maRla
gaxvretili _ erTxel, orjer, rac niSania maTi Camofasebulobisa. iyo maT
Soris evropuli ucnobilesi gamocemebi. profesori xelebis kankaliT
iZenda _ iq kapikebs ixdida, CvenTan, Cvens wignis bazarze, TiTo ormocdaaT
maneTad gaiyideboda. xan iseTi savse portfeliT brundeboda, Zlivas
moaTrevda. me pativs vcemdi, gamovarTmevdi portfels, mivataninebdi sas-
tumroSi. profesoric kargi TvaliT miyurebda, aRtacebuli iyo Cveni ram-
denime mxatvriT, kidev ufro aRtacebuli _ Cveni folkloriT, gamorCeviT,
1037
_ legendebiT, romelTa didi nawili isev elis Camwerlebso. erTmaneTis
gverdiT vsxdebodiT sasadiloSi, Wamda da svamda saocrad zomierad, muce-
li mainc kargad hqonda wamozrdili. mivmarTavdi _ „profesor iulius!“
raRac sasiamovno RimiliT unaTdeboda saxe. is mixdida Cveneburi `batono-
Ti“ _ „batono revaz!“ vsaubrobdiT egznistencializmze, siurrealizmze. pro-
fesori gakvirvebuli iyo, me rom raRaceebi vicodi am mimdinareobebze.
erTxel, sadilobisas, cota Semagvianda. profesoris gverdiT mainc aR-
moCnda adgili. bodiSi movixade dagvianebisaTvis; momtans Cemi Tqma ar
dasWirvebia, swrafad momitana, rac me mekuTvnoda. erTi es mkiTxa, Rvino
TeTri iyos Tu wiTelio. wiTeli moviTxove (300 grams gvaZlevdnen sadi-
lad TiTos). profesori RimiliT gadmomxedavda xolme. raRac brWyviala
etiketiani litriani boTli edga win. CvenTanac bevri ixmareba am boTlis
moyvanilobisani meRvineobaSi. sul cota daelia, bevri-bevri 100 grami. kidev
daisxa cota, mowrupa da medidurad Tqva, _ Tqveni borjomi ukve am wyal-
Tan ver movao. me Wiqa gavuwode, _ cota damisxiT, gavsinjav-meTqi. _ ee! _
SeSfoTda profesori, _ amaSi naRdi fuli maqvs gadaxdili, Cveni angariSiT
maneTzedac ki metio. xeli ise mouWira boTls, mzad iyo, miexutebina kidec.
me momtans movuxme, fuli winaswar gadavuxade da im wylis motana vTxove,
profesori rom svamda. wuTi ar dasWirvebia amisaTvis. momitana, gavaxsne-
vine, erTi Wiqa gavavse, metis damlevi ar viyavi, ara var didi moyvaruli
mineraluri wylebisa. is Wiqac ar davlie bolomde. sadilobas movrCi.
profesors bodiSi movuxade, avdeqi, wylis daxuruli boTli magidaze dav-
tove. profesori SeSfoTda. _ rogor, aqa stovebT am genialur wyalsao?! _
ra Tqma unda-meTqi, me metis damlevi ara var. _ maSino, _ TiTqos daimorcx-
va, _ am wyalsac me waviReb, asakovani var, gamomadgebao. siamovnebiT-meTqi.
Cems boTlsac magrad mohkida xeli da isic waiRo. Tavisi boTli marjvena
xelSi eWira, Cemi _ marcxenaSi. modioda ganivrad, yoCaRad. me sul kefisak-
en mimqonda xeli, mefxaneboda, miWirda, rogorRa unda Semexeda.
is mainc sul profesorulad dadioda, ganivrad, Ronivrad, mudmivi siam-
ovnebis RimiliT saxeze...
`dila~ #3, 1991

`Jami danergvisai~

wels qarTulad gamovida semuel krameris wigni „istoria iwyeba Sum-


eridan“. am wignSi erTi aseTi Tavia _ „mama da Svili“. am TavSi moTxro-
1038
bilia 3700 wlis winaT Tixis firfitaze Cawerili mama-Svilis ambavi. mama
arigebs Svils: nu daexeteba quCebSi da baRebSi, iaros skolaSi, yuri ugdos,
daujeros maswavleblebs, ajobos swavlaSi amxanagebs. Svili, _ rogorc
Cven vityviT dRes, _ erT yurSi SeuSvebs mamis darigebebs, meore yuridan
gauSvebs. gamwrebuli mama erTsac Seagonebs, _ egre ar iqceodnen warsulSi,
aba, Caukvirdi, ras gvkarnxoben warsulis gamocdilebebio.
am ociode wlis winaT erTma amerikulma Jurnalma Tavis ydaze dabeWda
axalgazrdobis gamkicxavi monologi: ras hgavs Tanamedrove Cveni axal-
gazrdoba! an rogor acviaT, an rogor dadian, Sroma magaT ar ician, swavla
magaT ar undaT. xetialsa da lazRandarobis mets verafers vxedavT magaT-
sas. magaTi imedi unda viqonioT, magaTi unda iyos momavalSi Cveni qey-
anao?!
pirveli STabeWdileba aseTia _ kicxaven Tanamedrove amerikel axalg-
zrdobas, magram mere irkveva, rom es kicxvis sityvebi ekuTvnis sokrates
Tanamedrove aTenels.
3700 wlis winaT, 2400 wlis winaTac, da dResac adamianebi erTi sagonebliT
iyvnen da arian Sepyrobilni, _ rogoria Cveni momavali Taoba. xSirad
gvgonia, gaTavda, Cvens mere adamianur sicocxles Tavisi keTili gzis gagr-
Zeleba aRar uweria, magram gadis aTwleulebi, aswleulebi, da mtkicdeba,
rom marTali ar yofila Cveni SiSi. gakicxulebs xSirad ufro metic ki
gaukeTebiaT, vidre gamkicxvelebs.
axalgazrdobam icis es. amitom Tu ar uyvarT aSkara Semgoneblebi, TviT
brZenis pretenziis mqone Semgoneblebic, magram ufros Taobas mainc valde-
bulad miaCnia Tavi, dausruleblad imeoros Tavisi Segonebanic, Tundac
anbanuri WeSmaritebani. ase imeorebdnen aTasobiT wlebis winaT, imeoreb-
da Cveni mama-papa, da mec ara maqvs meti pretenzia, roca presis furclebidan
vapireb saubars Cvens axalgazrdobaze _ gavimeoreb, vin icis, ukve meram-
dened Tqmuls.
daviwyeb gamoTqmiT _ „qarTveli axalgazrdoba“.
yvela erisa da modgmis xalgazrdoba nimuSia qveynad adamianuri arse-
bobis mSvenierebisa. magram Cemi Tvalebi mainc ise xedaven, rom qarTveli
axalgazrdebis mSvenierebis badali Zalian Znelad Segvxvdeba dedamiwaze.
modgma kolxTa da iberielTa! modgma medeasi, da kidev _ didi daviTisa,
aRmaSeneblisa, bumberazi sardlisa, politikosisa, poetisa! maTi genebi Cvens
TanamedroveebSic TrTis. da es gamoricxavs SemTxveviTobas, roca seulis
olimpiadaze wargzavnili 16 axalgazrdidan 11 brundeba dajildovebuli
12 medliT.
1039
kidev ras gamoavlens qarTveli axalgazrdoba yvelaze mZafrad Tavisi
mSvenierebidan? siyvarulis unars. siyvaruls, pirvel yovlisa, Tavisi miwa-
wylisa.
vin sad ar iyo, romelma erma ra gzebiT ar iara drosa da sivrceSi,
saidan wamosulma sad aRar daido bina, qarTvelebi ki odiTgan dRemde
TavianT miwaze dganan da aqidan Sehxarian mzis amosvlas Tu Casvlas. tyui-
lad ki daarqves maT Zvelma berZnebma georgebi _ miwis xalxi.
qarTvelebi, misi axalgazrdoba, uaRresad did pativs scemen TavianT
winaprebs, maT saflavebs, xsovnas. maT uyvarT yvelaferi, rac ki winaparTa
naTel saxelTan aris dakavSirebuli _ nagebobani, xeebi, Tqmulebebi. vin ra
upatrono da daduxWirebuli ar momkvdara CvenSi, magram, umTavresad ax-
algazrdobas, miwisaTvis mainc mokrZalebuli pativiT miubarebiaT, dau-
tirebinebiaT TiTqos ucremlod ganwiruli upatrono, gaumarTavT SesamC-
nevi saweso sufrac.
qarTvelma axalgazrdobam gamorCeviT icis naTesaobis fasic. vin ar
yofila mowme, sadRac rTul saCxubar viTarebaSi, viRaca Soreuli naTesav-
ebi aRmoCenilan erTmaneTis pirispir, da samSvidobo xelisaweviT wasu-
lan, gadaukocniaT erTmaneTi, amayad ganucxadebia ufro ufross, _ Cemi rZ-
lis siZis mamidaSvilia es kacio! sul male ki, sufrasTan msxdarni, samarad-
iso siyvaruls eficebodnen devebiviT vaJkacebi.
qarTvelma axalgazrdobam gamorCeuladve icis Zmoba da doba. ramden
vaJs gauwiravs sicocxle dobilisaTvis. ramdeni qali Caferflila Zmo-
bilze fiqriT. _ ra lamazi leqsi gvaqvs Semonaxuli amgvar ambavTa samax-
sovrod: „gana laRi var, rom vmReri, gulisa dardsa viqarvi. vinac Cems
ityvis laRia, CemsaviT laRic is aris. Zmasac maukvlen lekebi, mamas _ nas-
roli isari; anamc maukvlen naZmobsa, arc Zmaze nakleb is ari“.
Zmadnaficobis mSvenierebaze xom uamravi Tqmuleba, poema da leqsi gva-
qvs Seqmnili. marto akakis „gmzrdeli“ rad Rirs!
qarTvelma axalgazrdobam iSviaTi guliTadobiT, daxvewilobiT icis
stumris miReba, maspinZloba. erTi ram mainc unaRdesi dokumenti gvaqvs am
gancxadebis sabuTad _ Cveni kerZo saxlebis ormxrivi, ganieri kibeebi.
sakuTraT TavisTvis da Tavisi ojaxis wevrebisaTvis arc erTi WkuaTmyo-
feli kaci ar gaikeTebs aseT kibeebs. stumari unda avides da Camovides
xelmwifesaviT!
zogni gvkicxaven kidevac amgvari guliTadobisaTvis, gadametebuli Tav-
ganwirvisaTvis, varT kidevac sakicxavni rig SemTxvevebSi, magram es sakicx-
avi movlenebi mainc mcirea saqebarTa gverdiT (sxvagvarad nurca qnas Rm-
1040
erTma, maSin mxolod siZulvili gamefdeboda qveynad), ulamazesi miRebebi
didad sWarbobs saZaglobisaken gadaxrilT, da es aris safuZveli, romelic
aRmoacenebs Zmobas, siyvaruls, Tanac did farTobze.
ramdeni wasula erTi lamazi miRebiT aRfrTovanebuli da sikvdilamde
Cveni megobrobis niSnad ubagunebia gulze xeli. ramdeni stumrisaTvis gauy-
olebiaT Cvens qalebs: „nu waxval, kargo stumaro, nu ityvi waval-wavalo,
Tu waxval, Tan wamiyvane, Seni var, gana sxva varo“. „Seni var“ aq „Senians“,
ukve danaTesavebuls niSnavs.
qarTvelma axalgazrdobam saamayod icis erTa Soris Zmobac. aseTi Zmoba
mainc sul sxva aris, sxvagvari azri, sxvagvari taqti sWirdeba mas. da me
vityvi, Tuki sadme gvinaxavs ulamazesi sikeTiT savse Tvalebi, es im adamian-
Ta Tvalebia, roca sxvadasxva modgmis, tomis, eris Svilni mWidrod udganan
erTmaneTs gverdiT.
qarTvel axalgazrdobaSi Zalian maRalia poeturi suli, swrafva Seuc-
nobelSi SeRwevisaken. marto is faqti, asiaTasiani tiraJebiT rom ibeWdeba
leqsTa didi krebulebi CvenSi, aRtacebuls stovebs mravali qveynis war-
momadgenels. poeturoba didxans inaxavs nedlad adamianis suls.
da erTic, qarTvel axalgazrdobas SeuZlia Tavis dacva. zemoT ukve vTqvi,
qarTvelebi veraviTarma Zalam ver daZra TavianTi samemkvidro miwidan.
davumateb _ ra juris mteri ar gveseoda qveynierebis oTxive mxridan, ranai-
ri xocva-Jleta ar gamouvlia qarTul iaraRs, marto 1941-45 wlebis omSi
Seawyda mTeli Cveni mosaxleobis 10 germanelebs; ranairi msoflio sportu-
li jildoebiT ar daumSvenebiaT Cvens axalgazrdebs mkerdebi. dabolos,
ra saocari furceli Cawera Cvenma axalgazrdobam Cvens istoriaSi wle-
vandeli wlis 23-idan 29 noembramde! es dReebi iseTive siamayiT iqneba mox-
seniebuli Cveni xalxis mier, rogorc berZnebi ixsenieben Termopils.
Cven vamayobT Cveni axalgazrdebiT, monatrebulni varT, es siamaye gagvy-
olodes didxans, didxans. magram es imas ar niSnavs, TiTqos Cvens axalgazr-
dobas gakeTebuli hqondes yvelaferi, rac ki mas moeTxoveba, da Cven natvris
sityvebiT mainc ar gveTqmodes _ zogi ram ise waremarToT, rogorc Cven
gvgonia, rom ase sjobia maTTvisac da qveynisTvisac.
qarTveli axalgazrdoba xSirad dgeba gandgomili filosofosis poza-
Si. igi TiTqos eyrdnoba jer kidev iovane sabanisZis naTqvams: „udaressa
Sensa nu gamoeZiebio da uZlieressa Sensas nu ganikiTxavo“, magram ara
mgonia, yovelTvis gvrgebdes es lamazi poza.
ai, magaliTad, soflebSi: Cvens tyeebsa da Walebs Seseuli hyavT ra ju-
ris xalxi aRara. qacvi, didebuli samkurnalo mcenare, romelic ukve wiTel
1041
wignSia Setanili, mospobis piras miuyvania am xalxs. es ekliani xe, imis-
aTvis, rom misi xorblis simsxo nayofi mokrifon, xSirad iWreba ZirSi.
msxvil-msxvili totebis Camokafva da akuw-dakuwva xom sruliad bunebriv
procesad miaCniaT. gaixedav axla Cvens qacvianebSi da WokebiviT SavadRa
dganan wina dReebSi yviTeli nayofiT totebdazneqili qacvebi. maTi mis-
adgomebi xom isea awewil-dawewilebi, saqonelic ki ver gaivlis Sig.
gvyavs axalgazrduli gznebiT aRsavse metyeveebi, tyis mcvelebi, egerebi,
soflis Tavkacoba, aqtivi. gvyavs Cveni qveynis gulmxurvaled moyvaruli
axalgazrdebi, romlebsac an TviTon miaqvT lozungi: „win aRvudgeT
saqarTvelos ekologiur genocids“, an sixaruliT ubrwyindebaT saxe misi
danaxvisas; gadian, gamodian ganadgurebuli qacvianebis gverdiT, xedaven
qveynis aSkara Zarcvis suraTs, da iSviaTad, iSviaTad, rom vinmem aimaRlos
xma.
kidev uaresi: dgnan is barbarosi mkafavebi qalaqis bazrebSi; win udgas
grovebad ukve wvril-wvril totebad qceuli is qacvi, gadian, gamodian ra
xasiaTis saqveyno uflebebiT aRWurvili axalgazrdebi ara, kaciSvili ki
ar miubrundeba da ara hkiTxavs, saidan, rogor, wiTel wignSi Setanili mce-
naris amdeni nakafi!
me axalgazrdebs gamovarCev uamrav gulgrilTa Soris. es imitom, rom
maTSia Zala, maT SeuZliaT krizisul momentSi yvelaze ufro aqtiuri Tav-
dacva. isini unda texavdnen xmaurs satyeoebisagan nebadarTuli tyis gama-
nadgurebeli Wris winaaRmdeg, imaT winaaRmdegac, uadgilo adgilas rom
gaugdeben guTans da mere miatoveben, aRarc yamirad da aRarc saxnavad
vargis miwas.
vfiqrob, kidev ufro guldamwyvetia meore saxis gulgriloba. amis ma-
galiTs qalaqidan mogitanT, moednidan, qalaqis sabWos maxlobeli maRazi-
idan.
idga xnieri kaci, xelSi eWira gamWvirvale parkSi SefuTuli kamfetebi
da xan erT axlo myofs miubrundeboda, xan meores; „gTxovT, waikiTxoT ra
aweria zed“. axlo myofni atyobdnen, xnieri kaci rom aRelvebuli iyo da
raRacis wadudunebiT uvlidnen gverds. miadga sami umSvenieresi axalgazrda,
_ „biWebo, qarTvelebo, Tqven mainc waikiTxeT, ra weria aq“. biWebi SeCerdnen,
_ „ra weria?“ xnierma kacma TviTon waukiTxa: „damzadebis TariRi 10 Teber-
ali. realizaciis vda 10 marti. dRes ki seqtembris ToTxmetia. es xom ukve
sawamlavia, amiT xom sakuTar bavSvebsa vwamlavT“. _ „aba, aba!“ _ Tqves bi-
Webma, mibrundnen da wavidnen. xnier kacs ki sWirdeboda, gverdiT dasdgo-
modnen, maTac gaeziarebinaT misi aRSfoTeba da vitrinidan aelagebinaT
1042
daZvelebuli kamfetis parkebi, romlebsac ironiuli RimiliT darajobd-
nen gamyidveli qalebi. bevri xedavda am scenas; bevri sagangebod aridebda
Tvals, gamorCeviT ki axalgazrdebi.
sxvaganac mravaljer Sevswrebivar amgvari amaoebis Rimilian scenebs.
da me vkiTxulob CemTvis: Cveni qveyana,saqarTvelo, marto Zveli cixe–
koSkebiT xom ar aris Cveni, marto winaprebis mier ubrwyinvalesi anagebi
taZrebiT xom ar aris Cveni? axalgazrdobas maT mosavlelad yovelTvis
xalisiT miuwevs guli. saqarTveloa yvelaferi, rac ki Cvens miwaze WaWanebs–
kargic da avic, da Tu Cveni qveynis sikeTe gvinda, kargic da avic erTnairad
axlos unda mivitanoT gulTan. gamorCeviT yvelaze jansaRma, qmediTma Zalam,
axalgazrdobam. sxva ar mova da, Cvens magivrad is ar mouvlis miwas. da Tu
mova da mouvlis, is miwa misi iqneba da ara Cveni.
swored Cveni yuradRebis gareT darCenili adgilebidan da movlene-
bidan iwyeben xolme aseTi momsvlelebi. movlen Cveni xotbiT, Cveni sisx-
lisa da STamomavlobis mecxre caSi ataniT, _ Tqven rogor gekadrebaTo
am adgilebSi yuryuti; eg Cveno, beCavTo. Cvenc didkacurad gavuSliT xels.
daiwyeben xriokebiT Tu WaobebiT da daamTavreben aToTaxiani saxlebiT,
bavSvebiT gamovsebuli ezoebiT, gzebiT, da am gzebiT natarebi xelmowere-
biT savse saqaRaldeebiT, romliTac moiTxoven ukve ras aRara.
didebuli kaci, didi mamuliSvili niko kecxoveli werda da mosTqvamda:
im dros Semaswari, quCaSi mivdiode, toti wavatexo xes da Semomesivnen
ymawvilebi, eg ra Caidine, biZiao! ai, aseTi viTarebebSi mJRavndeba qveynis
namdvili siyvaruli, aseTi viTarebebi gamoamJRavneben qveynis namdvil
Sinagan Zalas.
Cvens umSvenieres axalgazrdobas, maT gaspetakebul suls, kicxvis Ri-
milica sdevs Taviseburi. es modis e. w. araprestiJuli saqmianobis ugulve-
belyofidan. naklebada gvyavs kalatozebi, durglebi, mRebavebi, measfalte-
ni; soflad _ wyemsni da baR-bostnis muSakni. uamisod ki gauWirdeba qvey-
anas. ruseTis yvelaze didi imperatori petre axalgazrdobaSi najaxiT
xelSi muSaobda holandiis gemTmSenebel mdabioTa gverdiT. abram
linkolni iyo tyis mWreli, lev tolstoi TviTon xnavda da TviTonve ker-
avda SesaniSnav fexsacmelebs (mSvenivrad keravda Ceqmebs petre didic).
Cveni Tanamedroveni xom, vin CamoTvlis, romeli gamoCenili adamiani ar
irjeboda rogorc ostati, xelosani, miwis muSa. cota ki Seicvala bolo
xanebSi es viTareba, magram mainc SemaSfoTebel iaraRebad gamoiyurebian
qafCa da najaxi, CaquCi da qlibi, bari da Toxi. meezovis aqandazisa da cocx-
isaken gaxedva xom mTlad Tavzardamcemia. arada, iaponiis yvelaze privi-
1043
legiur skolaSi, sadac saxelwmifos momaval msxvil moxeleebs zrdian, yve-
las avaldebuleben gaiaron meezovis kursic, asevea bevr sxva kapitalis-
tur qveyanaSic. Cvenc unda viwamoT _ mSveniereba yvelganaa, yovelgvar
saqmianobaSi, mTavaria adamians SeeZlos misi gamomJRavneba.
Cven nela, zoziniT vaSenebT, zoziniT vasufTavebT quCebs, es imitom, rom
axalgazrdoba an sul ar aris Cabmuli am saqmianobaSi, an Cabmulia Zalian
cota. me minaxavs fostalioni axalgazrdebi veneciaSi, biWebic, gogoebic,
koxtad momdgari formis tansacmlianebi. cecxlis siswrafiT akeTeben Ta-
vianT saqmes diliT, am saqmis Semdeg ki mieSurebian skolebisaken, insti-
tutebisaken.
kidev erTi gvafiqrebs Cveni yofis Tvalis mimdevneblebs: sad Sevxvdeb-
iT imden xnier qals, Zlivs-ZlivobiT rom moaTreven rZisa Tu borjom-
limonaTis boTlebiT savse veeba CanTebs. vin gaigona amdeni rZisa da min-
eraluri wylebis momxmarebeli dedaberi? amaT miaqvT Sin, Sin ki Svilebi
da SviliSvilebi moulxenen, umSvenieresi Svilebi da SviliSvilebi! da tk-
beba bebia amis mayurebeli.
Zalian iSviaTad aqvT Cvens qaliSvilebs gamkrivebuli TiTiswverebi
nemsis xmarebiT, uamisod ki romel ojaxSi gindaT Sesvla.
erT-erTi miliardeli fordis qaliSvili iyo CvenTan, saqarTveloSi,
oci wlisa, poeti, raRac poeturi turnes monawile. ra Tqma unda, am qaliS-
vils Tavi mohqonda Tavisi leqsebiT, magram maT gverdiT sakuTari xeliT
naqsovi gobelenebiTac, romelic yofila misi cxovrebis wyaroc. ai, igi
amayobda Tavisi gamkvrivebuli TiTis wverebiT. da bevrs aCvenebda maT.
aris CvenSi umZafresi miswrafeba xatvisken, Zerwvisken, cekvisken, simRe-
risken. Wra-kervisaken _ ara. amitomac aris umdables doneze es kultura
CvenSi. amitom werda poeti tariel Wanturia erTxel, albaT, TxuTmotiode
wlis winaT: Semakerine Cems qalaqSi rigiani qudi da mere getyvi, Sens mx-
areze, varT Tu arao.
Cveni axalgazrdoba erT rameSic ver iCens bolomde TanamedroveTa
Cvevebs. yovel nabijze lozungebi gvaqvs: qarTvelobas uWirs. misi xsna
gamravlebaSia. marto lozungebi ki ara, sad aRar amovigminebT amas. magram
saqme saqmeze rom midgeba, ise aRar viqceviT, am mowodebebiT Sepyrobil
adamianebs rom SeSveniT. klebulobs da klebulobs ojaxuri simtkice. gan-
sakuTrebiT algazrdaTa Soris. xmlis matarebel Zvel meomarTa msgavsad,
Cveni biWebi dauSvebladac ki Tvlian meuRlesTan erTad patarebis mov-
las. arada,sxva qveynebSi yvelaze ti puri suraTia gamoCenili axalgazrda
kacisa _ zogjer or sabavSvo etls Soris rom dgas da Tanac sawovara
1044
uWiravs xelSi.
arian amazrzen xmebs ayolilnic _ TiTqos dro moWama sityva _ „siy-
varulma“, TiTqos meoce saukunis bolos mTavaria gaTvla, mTavaria qor-
winebis saRamos simamrma siZes „volgis“ gasaRebi daudos gamowvdil xe-
lisgulze. magram _ aris saWiro Tqma imisa, ra mohyveba yovelive amas? jer
kidev uZveles brZenTa hqondaT Camoyalibebuli ase: „ra aris jojoxeTi?
sadac gaTavebulia siyvaruli“.
„wveriani anekdotebiviT raRaceebi“... uTuod utrialebs es fraza Cems
mkiTxvels. da mec Tanaxma var, Tavidanve xom mag viTarebis momtevebeli
TxovniT daviwye. magram me isic vici, rom dasabertyad gakidebul tansac-
mels joxis erTi dartymiT ver gaacli mtvers:, mrvaljer aris dartyma
saWiro, mravaljer...
ufro gabedulad? aha, rac me ZalmiZs. 1988 wlis boloa, uCveulod mRel-
vare dro Cvens istoriaSi. qarTveli axalgazrdoba boboqrobs. es asec
unda momxdariyo da moxda. Zveli, stalinuri epoqa xom saSineli saxiT
warmodga Cvens winaSe. ukanaskneli aTwleulebic ar aRmoCnda nakleb
Tavzardamcemebi. aTasobiT, aTiaTasobiT mZarcvelma da RvTis pirisagan
SeCvenebulma, mtrebma _ gareulma da Sinaurma, jijgnes, aqucmaces, yides
saqarTvelo. saca saqonliT aRar hqondaT savaWro _ hyiddnen saqarTve-
los saxels. „sxva saqarTvelo sad ariso...“ da am saxelidan gamowuruli
fulebiT daparpaSobdnen aRma da daRma, vin icis, sad aRara.
me zemoT mcire ram vTqvi, mcire garjilobis gamosaCenad axalgazr-
dobis mxridan. saxelmwifoebrivi maRali poziciebidan? gadiT, kargad nax-
eT, rad iqca Cveni qveyana, misi odesRac saxelganTqmuli miwa-wyali, yovel
nabijze _ degradacia! degradirebulia tye, degradirebulia saxnavi, degra-
direbulia mTis ferdobebi da TviT Cveni saamayo wylebic ki.
xravdnen da apartaxebdnen saqarTvelos marto Camalulni ki ara, Tval-
saCinonic, eris saniSnonic _ adamianTa didi, uzarmazari dajgufebebis xe-
lmZRvanelebic. gahqondaT, gamohqondaT yiJiniT. qveyana ki borgavda ux-
mod. atkacundeboda, atkrcialdeboda sadRac sabeWdi manqana, aJRarundebo-
da mcire ram iaraRic, magram qveyana mainc loddadebuliviT iyo.
es ase unda momxdariyo da moxda kidec.
rogorc rom zvavi, ise daiZra uzarmazari naTeli Zala _ sajarooba,
demokratia, naTeli Zala, ganmkiTxveli yovlisa, avisa, kargisa, risxvad qur-
dTa da avazakTa, imedad qveynis patiosnebisaTvis mebrZolTa. da ai, am zvavis
gvirgvinze, mwvervalze moeqca Cveni axalgazrdobis mowinave birTvi. am
birTvma ikisra bevri didi erovnuli saqme _ samxedro poligonis gada-
1045
tana daviT garejis cnobili samonastro kompleqsidan, transkavkasiis sau-
Reltexilo rkinigzis arapespqetiulobis saxalxo azrad qceva, axali kon-
stituciis proeqtis gamoqveynebul nawilebSi Cveni erisTvis miuRebeli
adgilebis Secvla umwvavesi brZolis Sedegad (am brZolis dReebi, 23-29
noemberi, axalgazrdobis mier gamocxadebuli SimSiloba, me ukve Sevadare
berZenTa gasaxelebul Termorpils). axalgazrdoba kvlavac ganagrZobs
brZolas demonstraciebiT, mitingebiT, kvlavac Cveni erovnuli saqmeebi-
saTvis. isini, TavianTi axalgazrduli mgznebare sulis Sesabamisad moiTx-
ovdnen yovelives maqsimums, Tanac maqsimalurad SemWidrovebul droSi, Cven,
ufrosi Taoba bevr rameSi mivesalmebiT da mxarsac vubamT maT. gvjera,
rom isini Cvenc gvwmendnen im WuWys, rac gvecxeboda bolo, erTi meoreze
uaresad areul wlebSi. axalgazrdulma TiTqmis yvela RonisZiebam miiRo
saerTo qarTuli, saxelmwifoebrivi JReradoba. magram Cvens Taobas
mSoblebs, xandazmulebs, mainc gvaqvs Cveni gadaudebeli saTqmeli. am
saTqmelTagan ki upirvelesia:_ axalgazrdobam Tavisi saqcieli unda
miusadagos ara marto sakuTar emociebs, aramed drosac. drois mkacri
grZnoba unda viqonioT yvelam, gamorCeviT ki axalgazrdobis liderebma.
jer kidev „biblia“ mouwodebda adamianebs es maSin, roca taatiT gadioda
dReebi da wlebi:
„yovelTvis Jami ars da Jami Cans yovlisa saqmisa cisa qveSe;
Jami ars Sobisai da Jami sikvdilisai, Jami ars danergvisai da Jami mofx-
vrad danergulisa mis, Jami ars moklvisai da Jami gankurnebisai, Jami dar-
Rvevisai da Jami aSenebisai.
Jami tirilisai da Jami sicilisai, Jami tyebisai da Jami rokvisai.
............
Jami ars ganpebisai da Jami Sekervisai, Jami ars dumilisai da Jami sityv-
isai.
Jami ars siyvarulisai da Jami ars siZulvilisai...“
warmoidgineT, drois ra mtkice CarCoebs gvTavazobs yoveli amgvari
ram dResac. axalgazrdobam Tavisi saqme unda akeTos uaRresad frTxilad.
marto uaryofa, Tundac marTlac uarsayofi movlenebisa, ar eyofa qveyanas,
xalxs, Tu amis gverdiT ar gakeTda gasakeTebelic. mkeTeblebma, TavianTi
mgznebare sityvebis Semdeg, unda akeTon gasakeTebeli. studentma iswavlos,
mSenebelma aSenos. napoleonis cxenosnebi rom grialiT gadaidodnen ger-
maniis qalaqebze, germaneli swavlulebi jiutad ganagrZobdnen sardafebSi
TavianT cdebs. dedasamSoblo, saqarTvelo, gamorCeviT misi patarebi da
xandazmulebi, mklavdakapiwebul saero Sromas moiTxoven Cvengan. Cveni
1046
saqoneli Cvens dagvianebaze bRavis. mas uamisodac akrTobs Cveni miwisa da
haeris gamudmebuli SfoTi. gza gzobas Txoulobs da wyali namdvil wy-
alobas, axla xom, mTlad moulodnelad, yvelaferi gadafara miwis ZvriT
gaubedurebulma moZme somxeTis glovam. amanac unda gvikarnaxos bevri
damafiqrebeli ram.
axalgazrdoba _ ara mxolod saomari paTosis qveS!
heminguei gamovida erTxel studentobis winaSe da Taviseburi tkbil-
mware RimiliT Tqva: bevr Tqvengans, fiqrad rom aqvs, atomuri bombi gaaT-
avisuflebs yoveldRiuri usiamovno saqmeebisagan, imedi unda gavucruo. is
bombi ar Camovardeba. maSasadame, yovel Tqvengans, iseve rogorc Cven, kvla-
vac mouwevs Tavdaxrili Sroma _ Wirnaxulis moyvana, gzebis gayvana, sax-
lebisa da xidebis aSeneba, kantorebSi fusfusi...
didi mwerlis am gulaxdilobaSi araferia saSiSi. mTavaria, sicocxle
da janmrTeloba. amisaTvis ki gamorCeviT unda irjebodes axalgazrdoba.
amis mavedrebelia mTeli Cveni qveyana, igi locvad dgas Cveni momavli-
saTvis, locviTve gviwvevs yoveldRiuri gadaudebeli saqveyno saqmeebi-
saken yvelas.
1988 w
gamomcemloba `palitra L~, 2012, t.6.

`razed icinodnen yvavilebi?~

gamarTa mamam ankesebi. didi: grZeli tariT, grZeli ZafiT, lurji tiv-
tiviT _ TavisTvis. meore, Tavis ankesze cota patara, cota mokle tariT,
cota mokle ZafiT, wiTeli tivtiviT _ levanisTvis. mesame, mTlad patara,
mTlad mokle tariT, mokle ZafiT, orferi tivtiviT _ patara malxazisTvis.
adgnen samiveni, waiRes bari, gadaTxares sanagve, ori asanTis kolofi gaavs-
es WiayelebiT. gadaikida mamam monadiris CanTa, Cado Sig puri da qaRald-
Si gaxveuli yvelis naWeri, Cayara dilaadrian dakrefili balic. aiRo
vedroc, Tevzs rom daviWerT, vedroSi CavsxaT, cocxlebs amoviyvanT Sinao.
mouyruves dedis cacxans yuri, _ sad midixarT, am sicxeSi mzis qveS Sei-
Zleba axla dgomao! _ Tavebi daxares, viTomc cota mainc gveridebao da
mwkrivad daadgnen gzas.
win mama midioda, Tavisi grZeli ankesiT. vedroc mas mihqonda, miWraWunob-
da carieli vedro. mamas malxazi misdevda, patara malxazi, patara ankesiT,
patara CrdiliT. bolos midioda levani, Tavisi saSualo zomis ankesiT,
1047
saSualo zomis CrdiliT.
gavidnen yvavilovan velSi. micuravdnen amayad yvavilebze didi Crdili,
patara Crdili, saSualo zomis Crdili. afrindebodnen da dafarfatebdnen
ferad_feradi peplebi. mama TiTqos verc ki xedavda peplebs, levani SehRi-
moda, patara malxazi ki ankesis tarsac uqnevda, _ iqneb romelimes movartya
da Camovagdoo.
mama imasac ki ver amCnevda, win rom mxiaruli xtunva_xtunviT miuZRod-
nen kaliebi.
gavidnen riyeze. iq ukve ismoda mdinaris xma, Tanac raRac wylis frinve-
lis Zaxilic. iq ufro xmamaRla aWraWunda vedro. mividnen mdinaresTanac.
modgafdgafebda, moCqafCqafebda wyali. moZebna mamam mdore adgili, vedro
Zirs dadga. aago Wiayela Tavis ankesze, aago levanmac, augo mamam malxazsac.
gadauSves mdoreSi ankesebi. tivtivebdnen tivtivebi, lurji _ mamasi, wiTe-
li _ levanis, orferi _ malxazisa, naxevrad lurji, naxevrad wiTeli.
itivtiveben, itivtiveben da Cavlen mdoris boloSi. isev daiwyeben Tavidan,
isev itivtiveben tivtivebi, isev Cavlen boloSi. mze ki acxunebs, Tevzebi ki
ar hkraven. mowyena eparebaT meTevzeebs TvalebSi.
_ sxva mdore movnaxoTo, _ mamam.
wavidnen, monaxes sxva mdore. sxva Wiayelebi gaukeTes ankesebs, gadauSves
wyalSi. iqac _ tivtiveben tivtivebi, itivtiveben, itivtiveben da gavlen bo-
loSi.
erTxel gavlen boloSi, meored, mexuTed. wavidnen iqidanac, axla sxva
mdoresTan mividnen. iqac _ itivtiveben tivtivebi, itivtiveben da gavlen
boloSi. mze ki ukve aramarto qaCal kacs daswvavs Tavs. isev wavidnen sxva
mdorisaken, iq ukve SlamSi hqondaT CarWobili ankesis tarebi, levani da
malxazi erTmaneTs ejibrebodnen, vin gadaacdenda TiTebis moWeriT blis
kurkas wyals.
mama gulxeldakrefili idga sagonebelSi Cavardnili sardaliviT. ba-
naobac ar SeiZleboda, iseTi mkvrivi da civi iyo wyali da Zalian, Zalian
rom dacxa, WriWinebs rom WriWiniT dausivdaT ybebi, erTxelac gamoCndnen
gamwkrivebulebi yvavilovan velSi. axla yvelaze win patara malxazi mid-
ioda, malxazs mihyveboda levani, levans _ mama. malxazsac mowyenili Tvalebi
hqonda, levansac, mamasac.
mowyeniT moWraWunobda carieli vedroc.
malxazi garboda kidec. sirbilSi miwisken iyo daxrili da cdilobda,
romelime kaliisTvis mainc etacna xeli, moTenTili skupskupiT rom miuZR-
odnen win.
1048
mowyeniloba ar etyobodaT mxolod maT sasacilod damoklebul Crdil-
ebs. isini dilandeli simSvidiT da sizviadiT micuravdnen yvavilebze.
yvavilebi kidev icinodnen, zogi yvavili bJirdeboda siciliT razed icino-
dnen yvavilebi?
_ arao, ar vityviTo, _ jiutad aqanebdnen aqeT-iqiT Tavebs.
_ nu ityviT da nuo! _ WraWuniT miugebda vedro.
`dila~ #5, 1988; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`ratom Wams saxedari qaRalds~

midis saxedari. iseTi mZime tvirTi hkidia, ggonia, sadacaa wels Casw-
yvets. gaCqarebuli miapakunebs fexebs, ggonia, Sin miiCqaris _ erTi male
mivide, rom es oxeri tvirTi movixsnao, magram. ai, uceb gzis iqiT gazeTis
naxevi dainaxa, gzidan gadauxvevs, im gazeTis naxevs Semouvlis, daaSterdeba,
dasunavs,. CiCviriT gadaabrun–gadmoabrunebs, erTs amoigminebs, mere SeWams
da gzas ise ganagrZobs.
yovelTvis asea: dainaxavs qaRaldis naglejs, gasinjavs, mere SeWams da
gzas ise ganagrZobs.
ratom Wams saxedari qaRalds? ai, Turme ratom:
Zvelad, sul Zvelad, roca dedamiwa mTlianad tyeebiTa da maRali, noyieri
balaxiT iyo dafaruli, Cveni dRevandeli Sinauri cxovelebic gareulebi
iyvnen. Savi, dinji, naRvliani kameCi daburul WalebSi daexeteboda da, roca
sevda moeZaleboda, borcvze Semdgari yoyinebda. Rori Sambmoreul mux-
narSi daSliginebda, aTqafunebda rkos da muxis fesvebze ilesavda eSvebs.
ZaRli, mgeliviT, dRisiT imaliboda da RamiT nadirobda. cxenebi, Zroxebi,
Txebi da saxedrebic mindvrebSi danavardobdnen, mosZovdnen maRal noyi-
er balaxs, danayrdebodnen da mere kudaprexilebi danavardobdnen...
magram TandaTan adamianebi gamravldnen. adamianebi xom yvelaze Zliere-
bi arian (yvelaze Wkvianebi arian da amitom!) tyeebi gaCexes, mindvrebi gada-
xnes, cxovelebis didi nawili daxoces da SeWames, xolo rac gadarCaT, imaTac
yoveldRe dasdevdnen jer qvis SubebiT, mere ki mSvild-isrebiTa da Tofe-
biT. cxovelebi Zalian Sewuxdnen, adgnen da zogni Tavisi fexiT mividnen
adamianebTan, _ oRond nu dagvxocavT da gemsaxurebiTo.
_ meo, _ Tqva Zroxam, _ rZis mocema SemiZliao.
_ meo,·_ Tqva cxenma _ zurgze Segisvam da, saiTac mogesurveba, iqiT
gagaqrolebo.
1049
_ meo, _ Tqva Rorma _ oRond kargad masvi da maWame, gamasuqe da mere
Tundac damkalio. Zalian gemrieli xorci maqvso.
adamianma piroba misca, kargio, ase iyoso, da TavisTan daitova Zroxac,
cxenic da Roric. uvlida, hpatronobda da cxovelebic, rogorc SeeZloT,
imiT uxdidnen samagieros.
erT dRes adamianTan saxedaric gamocxadda. saxedari maSinac aseTi iyo,
rogoric axlaa _ morcxvi, Tavmdabali. morCilad gaCerda saxlis win da
daiwyo cda, rodis gamoxedavdnen. bolos, rogorc iyo, adamianic gamovida,
gulgrilad gadmoixeda aivnidan, daamTqnara da ise ikiTxa:
_ vina xaro.
_ meo, _ moridebiT miugo saxedarma, _ cxenis naTesavi varo marTalia,
cxenze patara var, fexebi wvrili maqvs magram cxenze naklebi tvirTis tareba
rodi SemiZliao! mi patrone da tvirTis gadatan-gadmotanaSi mogexmare-
bio.
adamianma erTx·el kidev aaTvalier-CaaTvaliera saxedari,
erTxelac daamTqnara da xelis CaqneviT uTxra:
_ kargi, darCio.
saxedari adamianTan darCa. bina, droebiT, sanam axals au Senebdnen, cxen-
is gverdiT misces. saxedari amiTac kmayofili iyo. aravisi aRar eSinoda,
ar awvimda da civi qaric aRar uvlida ferdebSi. daiwyo muSaoba gulm-
odgined, Taviseburi sidinjiT. adamiani tyeSi, wisqvilSi, venaxSi da aseT
adgilebSi mas daatarebda, cxeniT ki naTesavebSi da dReobebSi dabrZande-
boda gawmendavda, sul bzinvas daawyebinebda, Sekazmavda movercxlili
mosarTavebiT, Sejdeboda da _ heri, _ midioda da miimReroda.
magram simRera xom marto adamianebs ar uyvarT. mRerian frinvelebi,
mRerian bayayebi, mRerian WriWinebi. Turme nu ityviT, saxedarsac hyvarebia
simRera. rac unda bevri emuSavebinaT, rac unda daRliliyo, ver moiTmenda,
rom dReSi erTi-orjer mainc ar SemoeZaxa. daaRebda pirs da SemosZaxeb-
da. Tqven iciT, rogor SemosZaxebs xolme saxedari.
saxedars es Zalian karg simRerad miaCnda, adamianebs ki guls uxeTqav-
da. mZinare bavSvebi iRviZebdnen da Cxavils iwyebdnen, qalebi yurebSi TiTebs
·icobdnen da Tvalebs xu Wavdnen. kacebi kidev gamoitandnen msxvil, xorklian
saxres da ucxunebdnen da ucxunebdnen.
_ wadi, moswydi aqedan, sxvagan iRrialeo!
gaagdebdnen mindorSi da, sanam raime tvirTis gadatana Tu gadmotana
ar dasWirdebodaT, aRar miakiTxavdnen.
_ dadioda sawyali saxedari soflis gadaxriokebel napirebSi da nar-
1050
sa da kaWaWa balaxs xoxnida. xan awvimda, xan aTovda, xan ki iseTi mze acx-
unebda, tvini uduRdeboda.
iTmina, iTmina im sabralom da bolos sasamarTloSi wavida. eubneba
saTvalian mosamarTles:
_ me da adamianma piroba davdeT: imas CemTvis bina da saWSel-sasmeli
unda moeca. me ki misTvis tvirTi mezidao. axla tvirTs mazidinebs da, saW-
mel-sasmels viRa Civis. ezoSic aRar miSvebso.
_ sabuTi gaqvso? _ hkiTxa saTvalianma mosamarTlem.
_ ra sabuTio?! _ gaukvirda saxedars.
_ qaRaldze dawerili sabuTi rom Sena da adamianma egeTi piroba dade-
To.
_ me wera-kiTxva sulac ar vicio, _ miego Sewuxebulma saxedarma.
_ aba, maS Sen Tavs daabrale. Tu qaRaldze dawerili sabuTi ara gaqvs.
ise adamians pasuxs ver movTxovTo. sasamarTlos wesi egeTiao.
raRa unda eqna sawyal saxedars! erTi amoioxra, gamobrun da daRonebu-
li, gaboRmebuli, da isev soflis gadaxriokebul. napirebSi daiwyo xetia-
li. gaCerdeboda da fiqrobda Tvalcremliani:
eex, wera-kiTxva rom mcodnoda· ase xom ar damemarTebodao.
da, ai, im dRis Semdeg rogorc ki qaRaldis naglejs dainaxavs, miva, dasu-
navs, gadaabrun-gadmoabrunebs da, Tu asoebia dawerili SeWams. hgonia, rom
ase unda wera-kiTxvis swavla _ rac ufro bevr asoebs SevWam, bevrs viswav-
lio. magram ras iswavlis amiT, es Tqvenc gecodinebaT, patarebo.
me mainc mgonia, rom marTalni ara varT, roca uswavlel, regven adamians
saxedris saxeliT movixseniebT xolme.
eex, vin icis, ramden rameSi ara varT marTalni!
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`ras yveboda r... qalebSi~ (samagido rveulebidan)

_ daTo rom patara myavda, isev Cems sofelSi viyaviT. Tan maswavleb-
lad vmuSaobdi. Tan ramdeni saqmea ojaxSi! amovayenebdi akvnidan da Cavs-
vamdi laxankaSi. ijda iq, deda enacvalos, da uyurebda buzebs. saTamaSoebi
ara hqonda. gadavudebdi laxankaze ficars, davuWerdi erT buzs, mivubamdi
ficarze da erToboda mTel dRes im buziT. pirveli sityvac `buzi~ Tqva.
gaiSverda patara TiTs da daiZaxebda _ buzi, buzio!
`ciskari~ #1, 1981, `Tebro~, 1983
1051
`rafaela _ patara qalbatoni~

elgujam mziT gaxurebuli rkinis kari SeaRo da ezoSi gadavida. ezo


xeivans daebura, griloda. deda onkanTan Caxriliyo da raRacas xexavda.
gamoixeda, _ deda genacvalos, Svilo, Senao, _ xexvas Tavi aneba, xelebze
swrafad gadaivlo wyali da elgujasken wamovida. elguja RimiliT daixa-
ra da loya miuSvira. dedam sveli xelebi ganze gaswia da orjer akoca.
elguja maRlidan dahyurebda... ·
_ riT ver gadaagde, qalo, eg daZonZili kaba Sena?!
TviTon kargad momjdari gaxunebuli. jinsebi da TeTri maisuri ecva,
romelsac didi asoebiT ewera adidas. deda siamovnebiT uRimoda. Tavis kab-
aze erTi Caikra Tvali da raRac SewyalebiT Tqva:
_ Zalian grilia es sacodavi da ver velevi.
_ qvawvia xar Sen, Seni TavisTvis araferi gemeteba. meored aRar gnaxo,
rom eg gecvas.
sportuli maRali CanTa kibeze Sedga, xeivans da gargars aTvalierebda.
_ ra emarTeba am gargars? raTa scviva ase?
deda samzadi oTaxisken midioda.
_ sxvebisac egre aris, Svilo, yvela magas uCivis.
_ raRaa darCenili zed?
_ kargad yofna iyos da TavSi qva irtyas. venaxSic asxia cota da Cven
gveyofa. xoma gSia?
_ ise ra!
deda samzad oTaxSi Sevida, elguja kibeze dajda, iqidan laparakobda,
cota xmaaweviT.
_ mamasTan gamoviare exla.
_ marTla? Sen gamimravldi, Svilo! me xval vapireb gadasvlas.
dedam TeTri karadidan kombostos mwnili da yveli gamoiRo.
_ sicxeebi aRara aqvs, Tbilisidan elodebian profesors da mgonia gam-
osweren im kviras.
_ RmerTma qnas, gaitanja sacodavi gabrazebuli iqneba Cemze.
_ raTa?
_ ori dRea, ver gadavxede.
_ araferia. sulguni mivutane cota, dabeWdili Tafli da axali keqsi.
gogoebisTvis nuSis namcxvris meti araferi damrCa.
1052
_ Sen mogvixvedi, meti Cven ra gvinda, Svilo! mag nuSis namcxvarze kidev
giJdebian. modi, lobioa cota, ai, Tbilia isev, lobio da mwnili. mec exla
vWame, ai. modi. saRamos mawvnebs gavxsni.
_ sad arian TviTon?
_ mamidaSens gahyvnen TuTis foTlisTvis gardabanSi.
_ ver moiSora magan eg Wia?
_ ee, ar ici, nu daaCvevo... modi, genacvalos deda.
elguja wamodga, onkanTan mivida, maisuri aiZro, gargris tots gadaado.
xelebi gadaibana, SiSvel mxrebze gadaivlo wyali. cotaze hqonda mokideb-
uli mze. mkvrivi, Zlieri kunTebi ubrwyinavda. dedam pirsaxoci miawoda,
elgujam Seiwminda, samzadSi Sevida, iseve, welzeviT SiSveli, miujda magidas.
lobio moewona. kargad aqvs qinZi da qondario. mwnilic moewona. purze
ikiTxa:
_ qalaqidan veRar moaqvT damblebs?
_ ramdeni xania. xan magis motanac uWirT, Tvalebi gvawydeba magaT gzaze.
elguja puris alanZul yuas iWrida daniT.
_ Zalian xom ar gadauara balaxma saToxns?
_ jer ara, Txlad aris, magram mainc aris.
_ xval magasac movspob mTlianad.
_ vuTxraT vinmesac da moixmare, Svilo.
_ moica erTi, samamiTado ra aris manda.
_ SoTasTvis gveTqva, Cveni.
_ eg mkvdari amkide axla.
_ uime, Rvinos ar dalevdi cotas?
_ dRes ara. xvalisTvis momimzade ori xelada, savse. xvalisTvis ki ara,
gaTenebisTvis. cota misatanebelic damWirdeba rame. ·
_ misatanebeli? ·
_ CurCxelebi xoma gaqvs, xom aRaravin akarebs xelsa? _ erTi xuTi cali.
_ CurCxelebi maqvs.'
_ hoda, me gamomadgeba,
elgujam maTlafa moasufTava,
_ agaSenoT RmerTma!
gareT gavida, isev kibeze dajda, sigareti amoiRo da moukida.
_ mainc ewevi mag oxersa?
_ cotas, Zalian cot-cotas.
wamodga, maranSi Sevida, Toxi gamoitana. ceriT usinjavda fxas. ar moe-
wona. qlibi moZebna, Toxs kibis safexurze Camoadebina yua da mxari, lesva
1053
dauwyo. male ise gaafxava, danasaviT gasWrida. tari magrad hqonda, mainc
waiRo da onkanis qveS dado, wyali dauSva wvrilad.
_ es ase iyos amaRamac. me gareT gaval cota xniT,
_ wadi, Svilo, wadi.
elgujam isev daibana xel-piri. maisuri Caicva.
_ Tmac daivarcxne, genacvale, _ uTxra dedam.
elgujas gaeRima, dabla SeWril Tmas mxolod TiTebi Seuyara, ukan gada-
iwia orjer da quCisken wavida. deda uyurebda da gulSi loculobda, _
Seni saxelis Wirime, RvTismSobelo dedav....
elguja SarSan dabrunda avRanistanidan. nakawri ra aris, nakawri ar
Camohyva, daifara RvTismSobelma dedam, SarSanve moewyo sasofloSi. axla
ukve meore kursze gadadioda. Tan Widaobda. saqarTvelos „klasikosTa“
nakrebSi iyo. TbilisSi saerTo sacxovrebelSi cxovrobda, saqmeSi Tavis
dandoba ar icoda.
elgujam kari moixura. deda Tavis saxexTan mivida. Tan xexavda, Tan amas
fiqrobda: „axla Sesaferisi gogo... laliaSvilebis Sorena giJdeba Turme,
magram is mosawyobi darCa, vnaxoT, wels ras izams, nametani daarxeinebuli
mSoblebi ki hyavs“.
elguja erTxans TavianT WiSkarTan idga. mze ukve Casasvlelis xexilebs
efareboda. qvemoT, did akaciasTan, qalebi isxdnen da raRacebs yiddnen.
aqedan marto mixakis yvavilebi Canda,
elguja zeviT wavida. daketil sadalaqosTan oTxi biWi ijda: gugula,
yaramana, _ oriveni jarmovlilebi, kiserdamsxvilebulebi, groznoel navTis-
maZieblebTan momuSaveni, _ laduSa, Tirkmlis operacia gakeTebuli, da maT-
Tan SedarebiT sami-oTxi wliT patara koba, jerac saparsmiukarebeli saul-
vaSesTan. elguja mivida, yinCad gaCerda sam nabijze.
_ salam-qalami da sxvac mravali Tqvena!
_ vaax! Tu eg kargia, rasac ambob, Senca!
_ maSin gamarjobac.
_ ega ho, eg kargi unda iyos, Senc gagimarjos, gudav. biWebma Caiw-Camoi-
wies,Zelskamis SuaSi mii patiJes.
_ Camogvijeqi.
_ nu swuxdebiT, dRes sula vzivar.
_ sada, kaco! sada xar, vis zemoTa xar, vis qvemoTa?
_ Sena, _ cudad amoiRima yaramanam, _ imaTsaviT xom ar gemarTeba, ro
wavlen da TavianTi soflis saxeli ercxvinebaT mere?
_ Sen xom sul adgilis mamad udgexar aqaurobas! wyali ar daSres, gza
1054
ar gagvifuWdes, Wala ar gagviCanagdes.
_ cecxli rom gaCndes, vedroTi xom mainc mivasxam wyalsa? '
_ Seni imediTa gvZinavs mSvidada.
elguja mivida da, weRan rom iuara, axla iq TiTqmis ZaliT Cajda.
_ daaZre, ai, magas ro ekadreba, gulze rom gaweria.
elgujam jinsebis ukana jibidan magarkolofiani „kosmosi“ amoiRo da
yvelas saTiTaod SesTavaza. oTxivem aiRo, yaramanam _ ori, erTs moukida,
meore yurTan Caimagra. elgujamac moukida.
_ rogor ari biWo, mamaSeni levana? _ ikiTxa gugulam...
_ exla aRara uSavs, im kviras gamova kidec, albaT.
_ vah, ra daemarTa, kaco, rkinasaviT kacsa!
_ gri pi, gri pi gauZaRlda da iman uqna.
_ mag gri pma ar mokla, age, isaka!
_ levana magaria, _ eRimeboda elgujas.
_ magaria. _ caSi abolebiT daeTanxma gugulac.
yaramanam maisuris saxelo dauwia elgujas, elgujam Tavi daxara.
_ eg Sorena ki dagielmda da exla raRa!
elguja Sublze miawva gaSlili xeliT, yaramana gamagrda, jer mozveriv-
iT wamoiwia, mere gasxlta.
_ ra iyo, ra iwyine viToma?! tyuils vambob? tyuils vambob? _ miubrunda
yaramana biWebs.
_ ar ambob tyuils. daelmda Seni molodiniT sawyali gogo. ade, biWo, _
xeli hkra gugulam kobas, _ gaiqeci, axare Sorenas, Camovida-Tqo.
koba adga da marto sigareti moqaCa.
_ ar unda gaqceva. _ xma amoiRo aqamde Cumad mjdarma laduSam, _ TiTon
gaigebs, gagebulic eqneba ukve.
elguja Rimiliani muqariT uyurebda xan erT biWs, xan meores. gamoSala
grZeli da Zlieri sila.
_ viRacis suni misdis aemasa.
_ dauSvi, Caiyav jibeSi. _ wamoswvda mklavSi yaramana. _ dagvigde yuri
kargad. Cvena, dilaze, aeseni, es samni, zemoT avdivarT, sionis zemoT, adgilebi
gvaqvs Segulebuli, Rvino migvaqvs da puri, Tevzs iq viWerT, ici ra Tevzsa?!
iqve vSliT sufras, tyeSi, wyarosTan, uars ityvi Sen CvenTan yofnaze?
_ me uars vityvi.
_ raTa? mogaWres Cveni wili jigari qalaqelebma?
_ Walasa vToxni, mTel Walasa. ·
_ riTa sToxni, ToxiTa Tu axali aCeCaTi?
1055
_ ToxiTa.
_ giyvars, ara, Sen Toxi.
_ SifanerkaSi midevs, kostumebis ukana.
_ SegaberoT da SegatkboT erTmaneTs. vin mogyavs kideva?
_ aravin.
_ martom unda unda·daviwyo da movrCe kidec.
_ xvala, erTdReSi, _ ori aTasze meti?
_ erT dReSi.
yaramana najejki biWi iyo, kargad Cadgmuli, odnav msxvilic ki. Tvalebi
hqonda asakovani kacisa. eWviT SeaStera es Tvalebi elgujas.
_ erT dReSi ver gasToxni.
_ gavToxni.
_ koleqtiurada? erTi Toxi aqa, meore egeiqa?
_ ara, namdvilad, Cveneburada.
_ erT dReSi ver gasToxni.
_ aq ar iqnebiT xval saRamos Tqvenca?
_ modi, sanaZleo davdoT.
elguja wuTiT Secba, mere daeTanxma.
_ davdoT.
_ aTi boTli Tavisi rame-rumeebiT, mindvris TagvTana.
_ aTi iyos. _ amazec daeTanxma elguja.
_ mzis Casvlamde, ara?
_ iyos mzis Casvlamde.
yaramanam da elgujam erTmaneTs xeli CamoarTves. gugulam CaWra.
_ Tamada me var.
_ Sen zeviT midixar.
_ mere, iq ki ara vrCebi zedsiZeda. Tamada me var, erTi waagebs Tu meore.
es oTxni viqnebiT, meti ar davinaxo aravina. !
_ waageb, yaraman, _ Tqva aqamde RimiliT mayurebelma laduSam.
_ maica ra... xvewniT miubrunda yaramana.
elguja fexze idga. ukve raRacnairi ZaliT itenezoda. ase emarTeboda
xolme Widaobisas. TiTqos sicil-sicilSi mowinaaRmdegis Sesamusrad mo-
qmedebda.
gzaze Sorenac gamoCnda, Sorena da misi deidaSvili Tina. erTmaneTs
hgavdnen, magram Sorena mainc ufro mimzidveli iyo, ufro mniSvnelovani.
modiodnen, mzesumziras moaknawunebdnen. elgujam biWebs Seapara Tvali.
yvela pirzeRimilgaqvavebuli iyo, Tavebi odnav daeRunaT. elguja naxevrad
1056
Sebrunda gzisken. Sorena aCqarebiT axamxamebda Tvalebs, gamarjoba Tqves,
ufro xmamaRla Tinam. biWebma TavSekavebulad upasuxes. elguja cecxls
afrqvevda,wki pi da mexad daatydeboda, vinc ar unda yofiliyo. biWebi isev
gaqvavebuli RimiliT isxdnen.
bolos gugulam amoiRo xma:
_ erTi meTvalyure xo mainc aris saWiro, Toxnis drosa?
_ me viqnebi meTvalyurec da msajica. _ yurTan Cadebul sigarets mouki-
da yaramanam.
laduSac wamodga, elgujas wamosdo xeli.
_ wamodi exla Senca. kinoSi iqnebian amaRam egeni da uTxari erTi-ori
sityva mag gogosa.
_ ici, ras getyvi?! _ ukan daiwia elgujam.·
_ kai. kai. CvenTan wamodi. ·
elguja yoymanobda, mere gahyva.
_ mindvris TagvTanac SeiareT aqedan, gaigeT, ra da ra dagWirdebaT
xvale. _ daadevna yaramanam.
_ vnaxavT, vis eqneba savedrebeli mindvris TagvTan.
laduSa da elguja did gzaze gadavidnen, didi gzidan orRobeSi Sevid-
nen.
_ arafris damlevi ara var, icode, me dRes. _ SeCerda elguja.
_ vin ras gasmevs. mec gamovicvli, Sen rom egre xar gamopranWuli, Tanac
gogoebis jado waviRoT cota.
_ ra jado.
_ iyavi mSvidad. yvelafers Tavis droze naxav.
laduSaanT aivnis kari mTlad Camovardnili iyo, Zlivs moargo elgu-
jam CarCos.
_ es ver unda gaakeTo, mkvdaro?
_ eg cecxlSi. axalia saWiro.
_ marTalia, magram sanam cecxli dainTeba.
_ kargi, ra! _ gamoxvda laduSam.
_ aivanze laduSas bebia ijda da axalgarecxil matyls wewavda. elguja
maSinve icno.
_ elguja ara xar, biWo? mamaSeni, rogor aris, rogor?
_ exla ara uSavs, bebo, im kviras saavadmyofodan gamosweren.
_ kargad iyos, Svilo, kargad. mokiTxva gadaeciT Cemgan. Sen TiTona? Sen
xom jaric moiare, cols ar irTav? ar aris dro?
_ dro ki aris, bebo, magram modaSi aRar aris col-qmroba.
1057
_ gaCumdi, gaCumdi. galazRandarebuli xar Senc Cveni bedovlaTiviTa.
iqnebiT egre, irbenT, da mere moiyvanT Svilebian marusias gadabmulebis
biWiviTa.
laduSam gazi aanTo, tafa dadga, marnidan jamiT msxvili mzesumzira gam-
oitana da tafaze dayara.
elguja aRtacebuli dahyurebda msxvil mzesumziras.
_ saidan, biWo, es aseTi?
_ Cven gvedga. erTma malakenma mogvca amisi Tesli.
_ va!
suni dadga moxalulisa, ubans gaswvdeboda. laduSam elgujas misca kovzi,
_ Sen mourie, me Cavicvamo, _ elguja uxerxulad, magram mainc urevda. ladu-
Sas bebia iZaxda:
_ ar daswvaT, biWo, eyofao.
gamovida laduSa, imasac jinsebi da kargad gauToebuli perangi ecva,
moutexavi sayelo TiTqmis yurebamde swvdeboda. elgujas kovzi gamoarT-
va, erTi mouria yoCaRad. ramdenime marcvali amoiRo, gemo gausinja.
_ axla kargiao.
gazi Caaqro, tafa aivnis usufro magidaze wamoapirqvava, mzesumzira taf-
iTve gaSala aqeT-iqiT.
_ gacivdes. ise ver CaviyriT jibeebSi.
ucdidnen gaciebas, xeliTac aTamaSebdnen marcvlebs, texavdnen, igemovnebd-
nen,
_ daswviT, ara? _ iZaxda laduSas bebia.
_ araferi ar davwviT, nu geSinia. _ gasZaxa laduSam.
elgujas sanaZleo gaaxsenda.
_ giJi ar aris, raze meniZlaveba, ha? me gaToxnili maqvs adre eg Wala.
_ egre ar icis magan sula? giJia.
_ yaramanaa giJi, Tu me.
_ Senc giJi xar.
_ SenRa daxval Wkviani am qveyanaze. Rvinosac Tu ayidineben mindvris
Tagvsa?
_ ii, laparakob, ra!
_ sxva ra aqvs xolme kidev?
_ viTom Caqafuli batknisa, mwvadic batknisa. sinamdvileSi ki kbilebs
dagatovebineben im mwvadze.
_ u, magaTi!...
_ ra magaTi! magaTi dro dadga swored. saca vis unda, iq axsnevineben
1058
savaWrosa.
mzesumzira gagrilda, laduSam magidaze gafenils Suaze gausva xeli.
_ Caiyare, romeli mxarec ginda.
_ giJi xo ara xar, amodena sada!
_ erTi jibe Cahylapavs magasa.
marTlac. erTma jibem Caylapa. gamoibera ki, elgujam meoreSic gadain-
awila. laduSa mivida, bebias peSvi gamoaSverina, Cauyara is jerac cxeli
mzesumzira.
elguja gakvirvebuli uyurebda.
_ kbilebi ro ara aqvs, biWo?!
_ Sen arxeinad iyavi, sul frCxilebiT datkveravs.
bebiam madloba gadauxada da orives daadevna:
_ colebi moiyvaneT, biWo, colebi.
_ magisTvis ar mivdivarT! gavalT Tu ara, maSinve dagvexvevian sunze
gogoebi.
binddeboda, orRobeSi ukve dabindebuli iyo, saxlebSi sinaTleebs an-
Tebdnen. midiodnen did gzaze gverdigverd elguja da laduSa, miaknatunebd-
nen mzesumziras, da marTlac, oriod wuTi ar gasula da egreve movida sami
gogo, _ visisas ras aknawunebT Tqvenao?
_ koWli eSmakisas. _ miugo laduSam.
_ Cvenc gagvasinjeT.
_ daorsuleba rom icis?
_ magas ra, ver gavuZlebT?
_ o, genacvaleT...
laduSam calke Cauyara gogoebs, elgujam calke, gogoebi aRtacebulebi
darCnen, es ra kargisa yofilao.
laduSam yvelaze Savsa da yoCaRs yurSi uTxra:
_ Sorena da Tina dagvixateT rogorme.
_ elgujama mTxovos TviTona.
_ aRar gindaT? _ laduSam jibe aCvena, _ gagiTavdebaT ega.
_ daRupulTa cacxvebTan midiT.
ukve kargad iyo dabnelebuli, TiTqos SemTxveviT rom Cauares daRu-
pulTa cacxvebs. axla yvelani iq iyvnen, Sorenac, Tinac da is sami gogoc, erT
Zelskamze, yvela mzesumziras aknawunebda. laduSam wamRerebiT Tqva, _ saR-
amomSvidobisaaT! _ TinaTi daiwyo da yvelas mxesumzira Cauyara, Sorenas
yvelaze meti.
_ saidumloa, visisaa? _ aqac ikiTxa Savma gogom.
1059
_ ho, ho, visisaa?
_ xili ixileT, mexiles nu kiTxulobT, _ Tqva laduSam.
elgujamac Cauyara mzesumzira yvelas, Sorenas misisa TiTqmis naxevari
daebna. laduSa Cakuntda da viTomc gafacicebiT dauwyo marcvlebs Zebna.
elgujam im adgils fexi mousva, fexi cotaTi moxvda Sorenas fexs. Sorenam
umSvenieresi Tvalebi amoanaTa.
_ jentlmeni! _ amreziT Tqva laduSam.
elgujam dadarajebuli RimiliT gamoxeda.
_ pirvel rigSi sxva rameebSi unda ijentlemeno, gaige?
_ mainc raSi, Wkviano.
_ Sen rom wyalsa svamde da iyeyebode, gverdze rom adamiani gedges da
iRrCvebodes wyurviliT, Tu ar CamogebRauWa, ise ver mixvdebi, rom wyali
swyuria im adamiansac.
gogoebi mTlad gaicqafnen. mere tkbilad CakuWkuWdnen, Tan Sorenasaken
aparebdnen mzeras. xom sibnele iyo, mainc aSkarad awiTlda Sorena.
elgujam kiserSi mosdo xeli laduSas.
_ CaiRe eg tori Zirsa, egec dauxvewaobaa, qaliSvilebis winaSe, torebis
Sla.
_ ratom? ratoma? _ wamoiZanes gogoebma, _ Cven uflebas vaZlevT, ga-
nagrZe, elguja.
elgujam alersiT dautyapuna kiserze tori, laduSa cota waqanda.
_ weRan raRaca mjeroda, viTom SecdomiT dasde sanaZleo. axla davrw-
mundi _ feri-fersa xarT...
_ ra sanaZleo? _ es ukve Sorenam ikiTxa mkvircxlad.
elgujam mkacrad Sexeda laduSas, laduSam tuCebi mokuma da TiTebic
daifara.
_ ra sanaZleo? _ axla elgujas miubrunda Sorena.
_ araferi. saToxnTan dakavSirebiT...
laduSa: _ xval mTel TavianT Walasa sToxnis, simind-lobiosa.
_ kidev gaxsovs Toxna? _ hkiTxa isev Sorenam.
_ diliT daviwyeb da viswavli nel-nela.
_ Sen midrekileba gaqvs swavlisaken, _ Tqva Tinam, _ ai, miwadasayreli
rom aris, koba, is ki ras ambobda amaswinaT, iciT? aqeT rom Toxi idos da
iqiT kubo, kubos avirCev da Toxs ar movkideb xelso.
elgujas raRacnairad Seubrunda saxe, laduSam daaswro da iman upasuxa
elgujas magivrad Tinas:
_ eg koba egeTi sasikvdilea, yvelas gaimetebs viTomc erTi sasacilo
1060
sityvisTvis.
_ mainc frTxilad iyavi, fexi ar miayolo siminds, _ Tqva Sorenam.
_ frTxilad viqnebi, _ moiCliqa elgujam ena.
klubSi musika CarTes. es niSani iyo, SeSveba daiwyes. yvelani wamodgnen.
elgujam aravis daaneba, imaT auRo yvelas bileTi. Sevidnen darbazSi,
bolodan mesame rigSi dasxdnen. gogoebic Seecadnen, malulad, laduSac, ma-
gram Sorena mainc ver dausves elgujas gverdiT. elguja maRali iyo, daRunva
uxdeboda, mis ukan mjdars rom rame daenaxa, laduSac ixreboda. bnelSi ise
Canda, TiTqos gauTaveblad laparakobdnen, magram ase ar iyo, ufro _ frCx-
ilebiT arCevdnen mzesumziras, CenCos muWaSi iquCebdnen. Sorena grZnobda
am saqmis zedamxedvelad Tavs.
filmi sabrZolo iyo, Suaaziuri, e. i. rogor anadgurebdnen wiTlebi
basmaCebs. laduSa oxrobda, axla es moxdeba, axla eso, da marTlac ase xde-
boda. amaze icinodnen. filmSi iyo qorwilic. aman elgujas gaaxsena: _ amaswi-
naT erTma amxanagma restoranSi wagviyvana, kargad vsviT, movilxineT. cxra
rom gaxda Ramisa, amxanagi wamodga da gamogvicxada, amaRam Cemi qorwilia
da iq mivdivarTo. gvegona gadairia, wagviyvana da marTla qorwilSi ar
amovyaviT Tavi! mTeli is zRva xalxi imas elodeboda. _ genialuri amxana-
gi gvolia, _ uTxra Sorenam. _ marTla genialuria, yvelafers ise akeTebs,
dagamaxsovrdes. Sorena SemkrTali dadarajda.
Savma gogom uCurCula elgujas: _ laduSa TinasTvisa dneba eg sacod-
avi. elgujam ar icoda rom ase iyo, magram mainc Tqva:
_ vici, verafersa vSveli magis sacodavobaso.
TviTon? TviTon araferi hqonda Sesabralisi, mosamyudroebeli. gamoxe-
davda Sorena, _ au, ra ambebi iyo mis TvalebSi, _ elguja kidev mSvid, TiTq-
mis umZrav mzeras agebebda, erTi imediRa iyo darCenili, filmi damTavrde-
boda, yvelani wavid-wamovidodnen, orasiode metrze marto darCebodnen
Sorena da elguja da iq etyodnen erTmaneTs rames. magram jer filmis
dasasruli sad iyo da darbazSi Sorenas deda Semovida. moridebiT miey-
rdno ukana kedels. Sorena kinaRam miwaSi CaZvra.
filmis dasasruls, saerTo areulobaSi da xmaurSi, elgujam SeumCnev-
lad mohkida Sorenas TiTebSi xeli, samjer mouWira da gauSva, Sorena mT-
lad air-dairia. elguja yvelas CamorCa, viRacas sigareti moakidebina, vi-
Racas TviTon moukida, viRacas gamoelaparaka. mere marto wavida Sinisken.
pirvels oci uklda. dedasac eZina, debsac. dedas SigniT, oTaxSi, gogoebs
_ gareT, aivanze. misTvisac aivanze iyo gaSlili logini.
dedam gaigo elgujas dabruneba, wamodgoma daapira, magram elgujam ar
1061
gauSva, iweqi, iweqio. maSin dedam uTxra: mawonia magidaze, mawoni da qaTmis
xorci. Wame, ise ar daiZinoo
_ xeladebi gamivse? _ ikiTxa elgujam.
_ savsea, orive, boZis ZirSi dgas civad. CurCxelebic magidazea gaxveuli.
sinaTle ar aunTia, magidasTan mivida, frTxilad gadaxada filTaqva-
dadebuli maTlafa jams. qaTmis xorcTan kartofilebic aRmoCnda. erTi
TeZo SeWama, kartofilebi miayola, cota mawonic mosva. filTaqviani maT-
lafa isev daafara jams. oris xuTi wuTi xdeboda. eqvsis naxevarze Citebi
iwyebdnen WikWiks, Tendeboda. im drosaTvis saToxnSi unda yofiliyo. arc
maRviZara saaTi hqonda, arc deda Seuwuxebia. frTxilad gaixada, dawva. es-
iamovna sufTa da kargi logini. gaaxsenda yaramana da misi sanaZleo, Sore-
nas naTqvamic, _ fexi ar miayoloo simindso, raRac daqadnebiT eRimeboda.
sanaZleoc rom ar yofiliyo, sanam Camocxeboda, saqme minaxevrebuli unda
hqonoda. egre sCveoda, egeTive RimiliT mieZina. sizmrebs iSviaTad xedav-
da. SemkrTals gaeRviZa, egona Zalian didxans eZina. xuTis naxevaric ki ar
iyo. isev waatyua Tvali, xuTisTvis adga. ar Caucvams, gaxveuli CurCxelebi
aiRo, maranSi Caitana. iq aanTo sinaTle. Zveli kedebi aiTria, onkanTan
mivida, piri daibana, mxrebic, gverdebic, swrafad. maranSi Semobrunebulma,
Zveli jinsebi da perangi Caicva, xeladebi da CurCxelebi mamis monadirul
CanTaSi Caawyo, gadaikida, imeruli Txeli friala qudi daixura, Toxi aiRo
da frTxilad gavida ezodan. mainc gaigo mezoblis ZaRlma, dahyefa, meore
mezoblis ZaRlmac dahyefa. ca aRmosavleTiT firuzisferi iyo, ciskari
brdRvialebda misma fexis xmam Tu gamoaRviZa mercxali, mere beRuramac
amoiRo xma.
weRan Zili arTmevda Tavs, axla aRara. axla ferdobi Cairbina, arxispi-
ra biliks gauyva. sisxami haeri mZime iyo, kargi. xan eCveneboda, rom ufro
bneldeboda. Citebi ki iRviZebdnen da iRviZebdnen. nakveTTan rom mivida,
xvarTqlis foTols lobiosagan arCevda. amreziT ki dahyurebda lobios,
magram mere arafrad CaTvala, Zalian mwkrivad iyo amosuli da es Toxnas
aadvilebda. kidev is gaaadvilebda Toxnas, rom sami wlis winaT mTeli
nakveTi adidebulma lafianxevma datbora. muxlamde talaxi idga. im gazafx-
ulze giJdebodnen, magram male talaxi dajda, sqel-sqel namtvrevebad iqca,
barisa da Toxis qveS ki es namtvrevebi uwmindes silad Seeria miwas. es
sila miswreba iyo bostneulisTvis, tensac didxans inaxavda.
axlac iseTi simindi da lobio iyo mosuli, av Tvals ar enaxveboda _
dabali da mkvrivi. lobios nakveTis saxevaric ar ekava. danarCeni simindi
iyo.
1062
nakveTis boloSi CanTa moixsna, erTi xelada iqve Cafla miwaSi, meore
xelada nakveTSi Seitana, ociode sabijze Cadga. CanTa, perangi da qudi beb-
er fSatze dakida, Toxi aiRo, gaxeda nakveTsa da cas. yvela fers ukve sil-
urje moreoda. is erTi idga uZrav qveyanaze Semtevad. _ RmerTo, mSvidoba-
Sio, da daiwyo. Tosxnida jer nela, Tanazomierad usvamda Toxs, mere da
mere aCqarda. civi iyo nestiani miwa. raRac civad epyra Toxic. „Toxi unda
gaxurdes”, _ imeorebda qveSecneulad. xan marjvniv gadahqonda, xan marcx-
niv, daxra da xeliT xvarTqlis amocla TiTqmis ar uxdeboda. TiTqos Tox-
ma Tavad icoda, ra moeWra, ra daetovebina. wvrilad svlac ar uyvarda.
misdevda, saiTac ki Toxi midioda, xan ukanac ki brundeboda. roca Toxis
tars nametani imoklebda, miwas nabuari asdioda. imuSavebda erTxans ase,
didad moakalovebda da mere aimarTeboda, TiTqos salaRoboddRa iqnevda
Toxs, TiTqos raRac mwyobr sacekvao musikasRa emorCileboda.
simindebSi Cadgmuli xelada dainaxa da Zalian gauxarda. ToxiT mivida
masTan, daiCoqa, amoiRo, fuCeCis sacobi moxada, moiwafa, oo, Zalian esiamovna.
Txeli wiTeli Rvino civi iyo, gemrieli iyo. isev daugmana piri xeladas,
waiRo, ToxiT miwa amoTxara da Sig Cadga. Rvinom frTebi Seasxa, yiJina
dasca, _ eh-eh-eheo! axla marTla sayureblad Rirda. TiTqos mtris laSqar-
Si iyo, zemodan mbrunavi, aqeT Tu iqiT yvelafris mmusravi. zogierTebiviT
ki ar iTvlida Toxis dartymebs, piriqiT, Slida, spobda ricxvebs. Tan misi
naToxni nabarsa hgavda, koWebs ufaravda Semoyrili miwa. erT xans Rvarad
wamosuli oflic gauqra. mosvamda civ Rvinos, miayolebda CurCxelis na-
texs da isev gamarTavda mklavebs, xan am mxares miawveboda ganieri mxrebiT,
xan im mxares.
mze rom amovida, mrgvalad rom amojda goris Tavze, erTi Seteva-gamgele-
ba imas miuZRvna. ucnauri iyo, eCveneboda, rom mze xarobda misi garjiT,
xarobda yvelaferi. foToli ki ar iZvroda da male ise Camocxa, elgujam
perangic Caicva da qudic daixura. ase muSaobda erTxans, Ronivrad muSaob-
da, magram mere perangi gaiZro da bilikze miagdo, wels zemoT SiSveli sul
sxvanairad grZnobda Tavs. raRac erT mTlian manqanad iyo momarTuli _
Ronieri fexebi, moqnili weli, ganieri mxrebi da iqidanve mkvrivi mklaveb-
is gagrZelebad wasuli Toxi! Toxi TiTqosda geSze dioda, xan marcxniv
gaiwevda, Tavs iklavda, sanam bilikamde mividoda, xan marjvniv; mosvamda
cota Rvinos, isev Caflavda xeladas miwaSi. nestiani miwa civad inaxavda
Rvinos. civi cvriT iyo gadalurjebuli simindi. muxlamde dasveleboda
jinsebis totebi.
„sad WirSia aqamde, Tu aris sadme is yaramana, _ gaifiqra erTxelac, Tan
1063
ise, TiTqos raRac undomi wamali gadaeSvas Zalian cota wyliT. bevri aRar
uklda saToxnis nasameds, niavi daiZra, o, es didi ambavi iyo, niavi daiZra!
isev gaulaRda saqmes da yaramanac gamoCnda, Tan is maimuni biWi kobac mo-
hyavda. yaramanac iRimeboda, kobac. iseTi saxeebi hqondaT, TiTqos ver
uZlebdnen dilis CaxCaxa sinaTles. elgujam Toxi aaCqara, ise ki, rom yara-
mans ar SeemCnia, lazaTianad gadahqonda erTi xelidan meoreSi, xvavri-
elad mohqonda miwa.
_ SoSman! SoSman! _ daiZaxa yaramanam, Segvrigdi, saxe dagvanaxe Seni, muSav!
_ saxe Tu Toxi! _ ar SeCerebula elguja.
_ oo, hoo, _ viTomda xeliT awynarebda yaramana._ es ari guSindel-
dRevandeli namuSevari sula?
_ ho, mamiTadica myavs da buCqebSi arian gadasuli exla.
_ eklebi ar SeerWoT uadgilo adgilas.
yaramana bolosken wavida, naToxns Semouara, iqidan aqeT gadmosWra,
momijnavis atmis qveS dajda, sigarets moukida.
_ wavida gugula? _ ikiTxa elgujam.
_ wavida, laduSac wahyva. Tevzi gveqneba saRamoze.
_ vai magaTi Wkua, sad ari samagaTo Tevzi!
elgujam Toxi daayuda, xeladasTan mivida, Tavi moxada, cota mosva. isev
miwaSi Cadga. wamoxta yaramana, amoiRo imanac xelada, jer xelebi Semoawyo,
sigrile gausinja, mere moiwafa.
_ u, Seni! es Rvino xom mec gamaToxninebda amdensa!
_ Cadgi mand, Cadgi! _ uTxra elgujam. yaramanam xelebiT Semouyara miwa
xeladas. wavida, isev atmis CrdilSi dajda. uyurebda elgujas. elguja ise
aRar ficxobda, ufro laRobda. grZlad usvamda Toxs, Ronivrad mihqonda
xan erTi mxari, xan meore. laRad gadahqonda Toxi erTi xelidan meoreSi.
yaramanac ver isvenebda, TiTqos Zlieri naRvinari yofiliyos!
_ oh, oh, oho! _ aayolebda elgujas. _ hxatav! aqandakeb ra! _ Toxi ar
gamomtyuo! _ gaafrTxila elgujam. sanaZleo arc erTs ar uxsenebia. elgu-
ja axla TiTqos scenaze iyo, yaramana da is maimuni biWi koba mayureblebi
iyvnen, isxdnen da uyurebdnen namdvil artists, TiTqos iluzionists. is
iluzionisti raRac fokusebs akeTebda SiSveli grZeli mklavebiT. _ yara-
manam Tavis fxana daiwyo, xanac bebrulad ifarebda Tvalebze xels, uceb
wamodga, wavida, TiTqmis gaiqca.
_ ra buzankali dagetaka, ra dagemarTa? _ misZaxoda elguja, yaramanas
ar mouxedavs, arc xma amouRia, yaramanas kobac gahyva. maRla bilikze ar
asulan, venaxebis Tav-Tav wavidnen. iqac TiTqmis garboda yaramana, aTiod
1064
wuTs ar gauvlia, aqeT momavali gamoCnda, Toxi eWira, eRimeboda!
_ wagebuli var! wagebuli var! _ iZaxda da cal xels maRla swevda. per-
angi gaiZro, fexsacmelebic miayara.
_ wagebuli var! _ saToxnSi gadavida da Toxi Ronivrad mousva.
elgujasTan SedarebiT dabali iyo, magram mzeSi gamosuli, msxvili. us-
vamda Toxs da iZaxda isev.
_ wagebuli var! wagebuli!
elguja idga da ise uyurebda.
_ aferisti xar Sen.
_ wagebuli var! _ gamgelebuli muSaobda yaramana.
is sasikvdile biWi koba ijda, uyurebda mToxnelebs da muxlebSi yofda
Tavs siciliT.
zemoT, xeebs Soris raRac ucxo cisferebi gamoCsdnen. elgujas debi
modiodnen
koba wamodga, naToxnSi Sevida da nakafi simindebis Segroveba daiwyo.
elguja erTxelac gaCerda, yaramanas uyurebda.
_ aferistob raRacas da ver ki vxvdebi, rasa!

***
mSvenier ambavs yvebodnen radioSi.
iyo italiaSi aTi wlis lamazi avadmyofi gogona rafaela. am rafaela-
sac uyvarda bevri ram, raic uyvarT xolme aTi wlis gogonebs, magram mas
gagiJebiT uyvarda momRerali mario lancac. xom ityvian xolme, cudad xde-
ba misi xmis gagonebazeo, rafaelas ki, ukurneseli seniT Sepyrobil gogo-
nas, piriqiT, TiTqmis marios simRerebiRa acocxlebdnen.
erTxel, Sobis wina dRes, _ o, es Sobis wina dReebi, _ rafaela Zalian
cudad gaxda. umetesobas egosa, rom es iyo misi ukanaskneli agonia. borgav-
da da TrToda _ mario abodebda.
maSin rafaelas gamwarebulma dedam, _ rogor, ranairad, aravin icis, Tanac
sxva qalaqSi, vgoneb, sxva qveyanaSic ki, _ marios daureka. marios _ saswau-
lebrivs, marios _ miukarebels zevssaviT. da moxda saocreba, mariom upa-
suxa. gamwarebulma dedam sxapasxupiT uambo, ra cecxli wahkideboda mis
ojaxs, mario mixvda, rasac moelodnen misgan, da brZana _ yurmili gadaecaT
patara qalbaton rafaelasTvis.
_ alo! alo! me minda mismendes patara qalbatoni rafaela! @
_ rafaela gismenT, rafaela gismenT.
_ gamarjoba, patara lamazo qalbatono rafaela, Tu SegiZliaT, ramden-
1065
ime wuTi dauTmeT moxetiale momRerals, _ romelsac mario lanca hqvia.
_ visa, visa?
_ moxetiale momRerals _ mario lancas.
_ es rogor, es rogor! _ wamoiZaxa rafaelam.·
_ Zalian ubralod. mariom icis, rom Tqven avad xarT, magram mario
ambobs, _ patara lamaz qalbatons ufleba ara aqvs, avad iyos, isic Sobis
wina dRes. rafaela, Tqven iseTi Tvalebi da xma gaqvT, Tqven ufleba ara
gaqvT avad iyoT. Tqven kargad unda iyoT. Tqven bednieri unda iyoT. mario
brZanebs amas _ janmrTeli da bednieri unda iyos patara qalbatoni rafaela.
_ alo! alo! saidan iciT, rogori Tvalebi maqvs me?
_ vici, rafaela. Tvalebi xmis gagrZelebebia, Seni xmis boloSi cisfrad
da keTilad brwyinaven isini. axla wuTieri smena! gesmiT? pah, pah, pah, _
mario samjer hkocnis rafaelas Sublze. pirvel saCuqrad ki me mogiZRvni
Cems usayvarles simReras „razed dums Rame”.
da mariom mTlianad umRera is umSvenieresi „razed dums Rame”.
rafaela gadarCa, man kidev wlebi icocxla. mario mudmivad zrunavda
masze. da amboben, _ Tu ki qveyanaze arsebula nakleb sazareli sikvdili, es
rafaelas sikvdili iyo, romelsac im qveynad Caxutebuli mihqonda marios
ukanaskneli saCuqari.

***
axla elgujas TxuTmeti wlis tyupi debi uuurebdnen aRtacebulni mTox-
nel biWebs da ubralod ambobdnen, _ Cven unda gagveToxna, magram Sens ja-
jRans moverideT, elgujao. elguja alersiani muqariT aqnevda Tavs.
bevri iuara elgujam, bevrnairad ecada, magram yaramanam mainc imave
saRamos gadaixada wanagebi. arc puri uvargoda mindvris Tagvs, arc Rvino,
arc misatanebeli, RanZilis meti, magram biWebi mainc magrad idgnen, magar
sadRegrZeloebs ambobdnen da bolos magrad hkocnidnen erTmaneTs. Tama-
da gugula iyo. Tevzi, ra Tqma unda, ver daeWiraT, magram soko ki eyidaT
gzaze, is sokoc waewva, waelanZa mindvris Tagvs. eg ki iyo sufra gareT, didi
pantis qveS hqondaT gaSlili.
meore dilas, Svidis naxevarze elgujas Rrmad eZina, yaramana da gugula
ki gzis piras iyvnen gamosulni. orives brezentis tansacmeli ecva, manqanas
elodebodnen, groznoel menavTeebTan midiodnen samuSaod. cota mowvima
gaTenebisas, cota civi niavi qroda, am niavs eridebodnen da oriveni ibuze-
bodnen.
fexze iyo Sorenac, piri daebana da nel-nela ivarcxnida patara sarke-
1066
sTan Tmas.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`rezo WeiSvils!~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

am dReebSi sul Seni wignis samyaroSi vcxovrob da albaT ukve meased


vekiTxebi Tavs: _ aris „bavSvoba. yrmoba“... aris „Cemi Tavgadasavali“, aris
federiko felinis cnobili kinosuraTi „amarkordi“... „musika qarSi“. raRaa?
ar vici. yovel SemTxvevaSi jer-jerobiT mxolod amas vityvi xmamaRla: am
wignis personaJebi rom uceb gacocxldnen da erTad wamovidnen quCaSi,
Tanac TavianTi xmebiT _ yvelze maRali kaci, imisi ConCxi, qalbatoni manana,
durgali ilia, Cemi codviT savse _ kalistrate, ostati grigoli, Zevereli
Zmebi, melano Ciqvani, xatvis maswavlebeli, ivliane (qaTmis qurdi), fsevdo-
ivliane, ivliane (III) birkaZe, TvalebdaWyetili tasia, berbuTaSvilis qali
maTiko, patara kaci savle, bunebismetyvelebis maswavlebeli kalinike sim-
sive, natalia museriZe, ivliane IV (sportsmeni), mixo Woneli, SoTa SoTe,
mefaitone Jora, ivliane V (arqivariusi), budu oboli da sxva misTanani.
maT Soris rom TagvebiviT daiwyon Zromiali eSmakis fexis mkvnetelma
bavSvebma... ukan rom mohyves sasule orkestri marSiT _ „vici, vici, veRar
gnaxav, guls medeba sinanuli“... dumpa-dumpa-dumpa-dumpa-dumpa... Sen vardebi
gikrefia, me ki Seni siyvaruli“... da es xma xmel foTlebTan erTad xan
marjvniv waiRos qarma, xan marcxniv, ukeTes karnavals ver inatrebda adami-
anis Tvali. es wigni – „musika qarSi“ _ sevdiTa da tkiviliani RimiliT
aris savse, magram, rodesac mas vkiTxulob, welSi vimarTebi, mixaria rom
yovelive amas Cemi literatura hqvia. mixaria, rom es frazebi qarTulad
aris dawerili, TiTqos dawerilic araa, wyarosTvaliviT aris amosuli, da
am wyarosTvals aranairi ucxouri tumbo ar dasWirvebia amosaqaCavad:
„yana iyo atexili, afuCeCebuli, ayviTlebuli. SuaSi gadioda mobrecili
biliki, dRe iyo gauqmebuli, WiSkari urdulgayrili, xaraCo mitovebuli.
mivdiodi bilkze, am ayvavebul, taroatexil yanaSi, ucnaur siTboSi da siC-
umeSi. zeviT Canda Zalian didi, lurji ca da viyavi martodmarto „amodena
cis qveS“. anda: „davrbivar ezoSi, xmel foTlebSi. vxedav, rogor gaielvebs
da gadatydeba Cemi landi xis totze da Robe meserze. ra sjobs mzeSi, qarSi
umisamarTod, umiznod sirbils. kargia martodmarto mzian qarSi da gavr-
bivar“...
guliT mixaria, rom kidev erTi mSvenieri samagido wigni Sememata, da Tu
1067
sicarieles, martoobas Tu ganwirulobas vigrZnob, Sors aRar damWirdeba
xelebis faTuri, igi sul axlos maqvs.
Zmao rezo!
Cvidmeti welia erTad vmuSaobT da Cvidmeti moferebiTi sityva ar gviTq-
vams erTmaneTisTvis, ase meCveneba, TviT sufrazec ki. Sena xar amis mizezi
Tu me, esac ar vici. ufro Sen unda iyo, rezo da ai, ratom. Sena gaqvs Sens
mSvenier wignSi erTi ambavi... inJineri marleni Tavis Tavgadasavals yveba,
Tan xalisobs am TxrobiT, Tan viRaceebs magidebTan rom sxedan gafuyule-
bi, imaT „urtyams“. uceb gaCumdeba da bavSvs miaCerdeba“ – „rava gasusuli
mismens es baRana... yvelafers imaxsovrebs, Tavi nu momikvdeba. am bavSvs
moerideT, yvelafers imaxsovrebs“. Sen, SeiZleba, uari Tqva, is biWi me ara
var, romanis gmiriao, magram vinc ase Tu ise axlos gicnobT, Znelad, rom
dageTanxmoT. Sen xom dResac TiTqmis aseTive xar, xalxmravlobaSi
yovelTvis mdumari, Znelad Segetyoba, gacxarebul mokamaTeTa mayurebel-
sac ki, vis mxareze xar. TiTqosda aravis mxarezec ara xar. xar da imaxso-
vreb da mxolod gvian, roca Cveni saqcielis arcTu mainca da mainc saxar-
bielo mxare gamoaCndeba Seni nawarmoebis romelime gmirs, maSin mivxvdeb-
iT, vis mxareze yofilxar. amiT mixvdebi da kidev imiT _ Tu kargad CavwvdebiT
Sens Semoqmedebas, Sens brwyinvale „al-razakis sikvdils“, „biWikos avadmy-
ofobis istorias“, „cisfer xidebs“, „Was“, „kvamls“ da sxvaT. mSromeli, mZime
cxovrebis Crdildamdgari adamianebis mxareze xar gadabRenZilTa da sx-
vaTa TvalSi nacris CamyrelTa winaaRmdeg brZolaSi. Sen am brZolaSi
didi Zala xar.
gzaravs da gaZrwunebs siyalbeebi, TvalTmaqcobebi, qveS-qveS Zromiali.
SenTvis ar arseboben patiebis Rirsni, TviT Sens literaturul saZmoSic
ki. sisuleled migaCnia _ poetebs zogi ram epatiebaTo. iyavi marTali! mar-
Tali! _ albaT ase daawerdi Sens droSas.
me maxsovs, roca Seni pirveli moTxrobebi wavikiTxe, maSinve wamoviZaxe
_ diasaxlisebo, frTxilad, rezo WeiSvili modis, arsad ar datovoT mtveri
imis imediT, rom ar Cans. ho, es mgoni Senc giTxari gvian. Sen, ra Tqma unda,
nervic ar Segtokebia saxeze. da kidev ra giTxari SarSan Svebulebidan Tu
raRac samkurnalodan dabrunebuls, _ Senc SeiTrTvile-meTqi, biWo! aq mx-
olod es Tqvi, _gana pataraRa varo. ormocdaaTisa gamxdarxar.
gilocav Zmao! ormocdaaTi weli mwerlisaTvis mwvervalis dasawyisia.
kidev mravali aTeuli weli gadagexados bednierad. mtkiced mjera im
aTwleulebis Semdegac ar moakldeba Sens Tvals da kalams simaxvile _
(Tu Sen pirdapir manqanaze beWdav). yovelTvis gveamayos Seni CvenTan yofniT,
1068
rezo!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`rTveli~

agiwer rTvels, Tanac didi siamovnebiT, sul Rimil-RimiliT.


naTelas Zma hyavs, mTeli cxra wliT umcrosi, jaridan axaldabrunebu-
li Savgvremani Jerar fili pi. TiTebs ver Seuyri zemoTaweul dabal mkvriv
TmaSi. erTTavad (xom Zalian sworad vmetyveleb?), erTTavad Tvalebs
garidebs, morcxvad iRimeba. rasac unda iRebdes Ziridan, ise ixreba, TiTqos
daswvdeba im raRacas da WaxaniT gastyorcnis dasakargavSi.
rom CamovediT, maSinve maranSi Semiyvanes _ Zvelebur, dedaboZian, agur-
mogebul gril maranSi. is Jerar fili pi (namdvili saxeli zurabi hqvia,
magram Sen ici, rom me am saxelis warmoTqma ar mexaliseba) qvevrSi dagvx-
vda, qvevisa da sanTlis mowiTalo SuqiT ganaTebuli. sacurao lurji tru-
sis meti araferi ecva. marcxena xeliT yuriani patara tafa da anTebuli
wminda sanTeli eWira, marjveniT _ boloze ZonZdaxveuli joxi, is marjvena
odnav maRla hqonda aweuli, mlocveliviT iyo CaRunuli Tu Camuxluli da
qvevrs xizavda. xizva ra aris, Sen ar gecodineba. Txis qonSi moaduReben
sacerSi gacril sufTa nacars, moaduReben kargad, da iseve, cxel-cxels,
ZonZdaxveuli joxiT wausvamen qvevris saeWvo bzarebs da nakenWrebs. amas
mixvdebi, ratomac. Rvino rom ar gauvides. amogvxeda sanTlis Suqze keTili
RimiliT im Savgvremanma Jerar fili pma, naTela patarasaviT miefera, _
genacvale,genacvaleo,_ Jerar fili ps Sercxva,mxrebi ise aaTamaSa,TiTqos
civi wveTebi dascemodes, _ budeSi mofutfute bartyebiviT uTrToda kunTe-
bi, _ axlos miitana xelebi da saxe qvevris mowiTalo ferTan da Tavisi
saqme ganagrZo.
me videqi, uceb gadmosuli yviTlad kaSkaSa mzidan marnis sibneleSi,
viyurebodi aqeT-iqiT da sicivesaviT Jruanteli mivlida tanSi. meCvenebo-
da, rom warmarTebiviT xalxSi viyavi, is veeba qvevric, iqidan amomavali
Rviisa da wminda sanTlis sunic, is SiSveli biWic Soreul warsulSi iyo da
raRac sakraluri ceremoniali sruldeboda. am STabeWdilebas kidev is
aZlierebda, rom TaxCebi gamovsebuli iyo sxvadasxva zomis Savferi doqe-
biT, SeboliliviT kedlebze ekida Zveleburi xelsawyoebi: kavebi, xapirebi,
sarcxebi, sarevebi, celebi, xerxi, muxis dedaboZsa da Tavxeze gamoxatuli
iyo xarebisa Tu Zroxebis mwkrivi; Ria karSi, priala sinaTleSi, idga didi
1069
wiTeli mamali, _ yiyliyoo, _ im mamalma, TiTqos Cemi danaxva gahkvirve-
bodes. qvevrma xma misca, Cven xarxari agvityda da mere yvelafers am STabe-
Wdilebis burusidan vuyurebdi.
sayurebeli ki ramdeni ram iyo!
movida naTelas mama, isic kai jagara kaci, Ronieri da moZravi. Cven rom
Cvens Tavs vumaspinZldebodiT,me da naTela,mamam da Svilma,Jerar fili p-
ma, sxvenidan Camozides godrebi, _ didebi, daZvelebulebi, TiToSi rom TiTo
kaci Caeteva Tavisuflad. daapirqvaves beberi TuTisa da lamazad asuli
Tivis bululis win, aiRes mokle xelketebi da dauwyes im godrebs cema. Tu
ram mtveri qonda, jer ketebiT daayrevines, mere wyali gadaavles da imiT
Camorecxes.
saRamos naTelas mamam Txa moiyvana _ grZelwvera, didrqebiani, Tvale-
bdaelmebuli, isic raRaciT warmarTuli Sesaxedaobisa, warmarTulad Tav-
daRunuli da gajiutebuli. miabes TuTaze, _ xval unda daikloso. ise iyo
fexebgabijguli da ise acmacurebda tuCebs, TiTqos icoda, rasac upirebdnen,
da jadoqrul locvebs imeorebda.
movidnen naxiridan _ mSvidi Zroxa da lamazi dekeuli. ijda mura ZaR-
li Tivis bululis gverdze da kmayofili iyureboda. rom SeRamda, TuTaze
mofrinda Woti. aivanze vvaxSmobdiT, naTelas dedam siamayiT daawyo mag-
idaze mklavis sigrZe SoTebi, naTelas mamam grZel-grZel naWrebad daWra
TuSuri yveli, Seavso Wiqebi, iloceboda sul RimiliT, Woti ki ijda TuTaze
da iZaxda TavisTvis, _ Woot! Woot!
zurabs sufris aSlisaTvis aRar daucdia, gamoitana orluliani Tofi,
mxarze gadaikida, dagvemSvidoba moridebuli bavSvis RimiliT da wavida
venaxSi, venaxisTvis unda eyaraula Tavis bululSi miwolils. vici, rom
sulelad mTvli, magram me mainc momeCvena, rom venaxSi sxva ramisTvis mid-
ioda. mividoda, dajdeboda, daiwyebda nelinel stvenas, gamovidoda sibnel-
idan gaRudRudebuli, kbilebganaTebuli ali, daujdeboda muxlebze da mTel
Rames gaatarebdnen Ronier alersSi.
me da naTela aivanze davweqiT, ganapira koWze dakidebuli rqawiTelis
jagnebis qveS. mowmendil caze amovida mTvare. axla mTvarec iyo, Wotic
iZaxda, Zroxac fSvinavda mSvidad, foToli ar tokavda xeebze da mainc ar
meZineboda da ar meZineboda. iyivles mamlebma, kidev iyivles da maSin Zlivs
CameZina.
rom gameRviZa, piri TiTqos axali dabanili mqonda. ise cioda, sakuTar
gamonaorTqls vxedavdiT. me Tbili araferi mqonda waRebuli, naTelas
svitri Cavicvi didi wvalebiT, naTela miyurebda da bJirdeboda siciliT.
1070
naTelas mamas da zurabs,Jerar fili ps,Txa daeklaT,TuTis totze Camoeki-
daT TavdaRma da ukve CamoetyavebinaT kidec. naTelas dedas SigneulobiT
savse jami mohqonda. zurabi taburetze idga da Txis rqebs TuTaze aWedeb-
da lursmnebiT _ eg raRad-meTqi egre? _ iseo, _ Cveulebrivi simorcxviT
gaeRima zurabs. miaWeda, axla qvemodan uyurebda. Zroxa da dekeuli naxir-
Si wasuliyvnen. ZaRli wiTel Zvals awvalebda.
_ exla qvabi da kargi cecxliRa, _ Tqva raRac CaTqmuli RimiliT naTelas
mamam, _ qvabi, blomad xaxvi, blomad wiwaka, mere kargi Rvino da...
naTela ratomRac aimriza. me vaniSne, _ ras niSnavda misi es amreza?
cotaze wamiyvana da iq miTxra, imanac RimiliT, _ Txis xorci Turme Zalian
kargad moqmedebs qal-kacur urTierTobaze. o, es mTvlemare kaxelebi! ra
Rimils gahfenen xolme, rogorc ki aseT rames sul cota manZilze miuax-
lovdebian! zurabi iseTi xalisiT moZraobda, davrwmundi, Cemi gumani gama-
rTlda. ris venaxi, ra yarauloba!
movidnen sxva stumrebic, qalebi, kacebi, bavSvebi. stumrebi da manqanebi
ireodnen sxva ezoebSic. yurTasmena aRar iyo imaTi yayaniTa da zuzuniT.
wavixemseT cota da wavediT venaxSi, zogni manqaniT, zogni fexiT. orRobeSi
rom mivdiodiT, naTela yvela venaxSi gadaiZaxoda:
_ baraqa! baraqa Tqvens rTvels!
_ icocxle, naTel, Tqven rTvelsac baraqa misces! yurZeni miirTviT, yurZeni!
_ yurZenSi ar mivdivarT, xalxo?!
_ Cvenisa sxvaa, Cvenisa sxvaa! _ da arCeul mtevnebs gviwvdidnen.
ramdenjerme natvrac dagvadevnes ukan:
_ netav Tqvens venaxs, netav!
_ eg raRa netarebaa?? _ vkiTxe naTelas.
_ baraqiani stumari rom migyavTo.
_ dasacini Tavi zed gabia-meTqi.
amovida mze. ici, saidan amovida? sofels mTa dascqeris, im mTas unagira
mwvervali aqvs, im unagiras _ mwvane CaRrmaveba. ai, im xasxasa mwvane balax-
ebSi amovida Semodgomis mcxrali, magram ulamazesi mze. daviwyeT krefa.
aqeT rogori venaxebi aqvT, _ da es me Zalian momwons, _ vazic aris, ra Tqma
unda, mTavari vazia, magram vazebSi atmebic dgas, alag-alag msxlebic, vaSlebic.
rigTa Soris uTesiaT lobio da kitri, mwvanilic ki. naTelas venaxi kidev
imiT aris gamorCeuli, rom ferdobis Tavzea. im ferdobSi tyis xeebi xar-
obs _ Tela, kuneli, rcxila. gaxval venaxidan, gadaadgebi ferdobis pirs da
gadascqeri sxva venaxebsa da vercxlisfrad gaSlil Walebs. haerSi gaWim-
ulia wvrili, wvrili, mbrwyinavi ablabudebi.
1071
daviTiToveT vedroebi da kalaTebi. me da naTela erTad vkrefdiT.
vWridiT mokauWebuli sasxlava danebiT saferavis daTrTvilul mZime, mkvriv
mtevnebs da saTuTad vawyobdiT kalaTaSi. miwa iyo TiTqos cota sveli,
sasiamovnod rbili. avavsebdiT kalaTs, mogvibrwyindeboda zurabi, daav-
lebda xels da wamSi Casclida saurmeze gamwkrivebul godrebSi. dilis
susxis Semdeg TiTqos patiebiT gvealerseboda mze. yvelani vxalisobdiT,
stumrebic da maspinZlebic, didebic da patarebic. mere TandaTanobiT Camocxa.
me sviteri gavixade da moklesaxeloebiani kabis amara davrCi. vazebSi rom
vbrundebodi, mezobeli venaxidan erTxelac gagvagones:
_ netav Tqvens venaxs, netav!
me uneburad Sevmale SiSveli mklavebi vazis foTlebSi. Semomxedes Cveneb-
mac, gaicines tkbilad da ganagrZes krefa.
_ dRes unda movrCeT, dRes unda movrCeTo! _ da yvela Cqarobda. gab-
mulia didi sanaTesao CurCul-putuni da Tan yvela Cqarobs!
sami saaTisTvis cota xniT CavsxediT sadilad. Cveni sadili iyo: walamze
Semwvari da kombostos foTlebze wamoZrobili Txis mwvadi, civi, mrgval-
mrgvali pamidorebi, gviani kitri da Rvino. me gaubedavad viRebdi mwvads
da amaze gulianad ecinebodaT qalebs. sadilis Semdeg isev SevutieT: _ aba,
he, aba, heo! _ bavSvebi gagveqcnen, ferdobSi daiwyes xmauri. samagierod naTelas
dedam da mamam sabolood moicales sakrefad. ise moxdenilad krefdnen
vazis makratliT, unda mdgariyavi da geyurebina. vcdilobdiT Cvenc ar Cam-
ovrCenodiT, erTmaneTs vaqezebdiT. mTeli Wiqa wiTeli Rvino, varvara mze,
es siCqare da, roca gavbede da jibis sarkeSi Cavixede, kinaRam gadavirie.
Zveli soflis patarZals Sexarbeboda Cemi siRaJRaJe. erTi ki Cavjeqi ni-
aTwarTmeuli, mere isev avdeqi da saRamomde aRar Semisvenia.
moaxlovda saRamo. xan erTi venaxidan movidoda ucebavardnili mxiaru-
li yiJina, xan meoridan. es imas niSnavda, rom krefas morCnen. Cvenc movr-
CiT. Cavida mze da Cvenc movrCiT. TxuTmeti godori gavavseT, sul Tavi
movubiT. me ukve vicodi, rac unda momxdariyo krefis damTavrebisas, _
romelime tansruli qali unda waqceuliyo krefis damTavrebisas, venaxSi,
kacs unda waeqcia, rom meore wels im qaliviT did-didi mtevnebi daesxa
vazs. magram vin iqneboda is qali? darwmunebuli viyavi, rom me, rogorc
stumars, pativs damdebdnen da xels ar maxlebdnen. miT umetes, rom naTelas
naTesavebSi bare ori iyo Cemze sqeli. gavida erTi qali da daiwyo Tmis
sworeba, gavida meorec, mesamec. me da naTelas oriode vaziRa gvaqvs gamo-
sakrefi. modis zurabi, es ukve xviTqgadanadeni Jerar fili pi, kalaTs
Cahyurebs, icdis _ is vazebic gamovkrifoT. gamovkrifeT, _ SabaSo! _ naTe-
1072
lam, avimarTeT welSi da, rom mgonia, kalaTisTvis aris daxrili is gogo-
nasaviT morcxvi biWi, rogorRac iseve, daRunuli gamosxlta Cemken, adga,
erTi Semomcina, marjvena xeli kai glexurad grZlad gadamitara marjvena
mxris ukan, marcxena gverdSi Semomibjina da erTi es vigrZeni, rom niavma
damibera koWebSi, erTic es, _ aeseTi baraqianebi! aeseTi mkvrivebio! wamiT
gamaCera miwaze rbilad gawolili, wamoxta da saerTo yiJin-kiskisSi va-
zebs misca Tavi.
me raRac eSmakoba damemarTa. maSinve ar wamovmdgarvar. Jriamulobd-
nen Cemi kidurebi da mkerdi. TiTqos uamravi torola amomifrinda iqidan
da wavida cisken. imaT Jriamuls vugdebdi yurs. mere wamovvardi, daveSvi
Tavqve da Zalauneburi siciliT gaveride yvelas.
ai, rogori rTveli ician am saZagelma kaxelebma.
me mainc dadarajebuli moveli mermisis mosavals. mainteresebs, rogor
mtkvnebs daisxams venaxi, romelsac asazrdoebs CemTan Sewyvilebuli miwa.
Tanac es iqneba Cemi pirveli mosavali am qveyanaze, da minda, rom es mosava-
li iyos xvavrieli, baraqiani, sruli.
amjerad Cven gagvatareT sufris Tavisken, tankenarebo dahaerovnebo!..
im Rames aRar gamigia, gvianobamde darCa Woti TuTaze Tu ara.
`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`rkinis gza~

veli. veli. veli. uwyveti, unapiro. napirebs burusi nTqavs. burusis feri
dasdebia daTavTavebul yanebsac, zogan muqs, zogan ufro naTels. martoxee-
bi, koromebi. SemaRleba. SemaRlebaze, simwvaneebSi, qoxebi. qoxi. qoxi. TeTri
kedlebi, Savi sarkmlebi, Savi saxuravi, kvamli. kvamli icriceba kvamlisfer-
save caSi. rkinigzis axlos gaSterebula, raRacis molodiniT dgas yvelaferi:
telefonis boZebi, izolatorebi, simwvanisagan totebdamZimebuli xeebi. ma-
tareblis miaxloebisas TrTian, tokaven. wvrili da grZeli mavTulebiT
aris gadaxazuli brtyeli laplapa tbori. ixvebi, Zroxebi, bavSvebi, cxeneb-
Sebmuli furgoni, TavdaRunuli kaci. Wis owinari. matareblisken Semobruneb-
uli saxeganaTebuli ganieri dedakacebi, mZime ubeebi, romlebic savse aqvT
sofluri dovlaTiT. mavTulebi aiweven maRla, daiweven Zirs, isev wavlen
maRla. sanoto niSnebi _ yapyapebi, kvirionebi, gvritebi. gvritebi Wreli
bolos gaSliT mifrinaven velis siRrmisaken. Wrel Zroxebs dastriale-
ben kaWkaWebi, boloqanqalebi. vercxlisfer JrJolad mifrinaven SroSnebi.
1073
aneulis kolboxebs CaSterebian yvavebi, mZime magar niskartebs uaxloeben
raRacebs. Wrel SlagbaumTan momwvano droSaaweuli kaci. TvalebnaRvliani
ZaRli. griali xevis Tavze, _ dag-dag! dag-dag! _ mcelavebi daeyrdnobian
celebs. imaTac unaTdebaT saxeebi. isev yanebi, yanebi, yanebi, SefiTrebula
qeri. frTebis wverebiT miizomavs im yanebs qori. TeTrad CaWuWkul qoxebs
Soris, ufro maRalze, cisferi eklesia, oqrocurvili jvari. jariskacebis
ruxi oceuli. maTi simReris nawyvetebi. saxekmayofili oficeri. briCkebis
mwkrivi. Zroxebi. Zroxebi. isev mcelavebi. garbian, erTmaneTs ewevian, eWide-
bian gzispira balaxebi. axla ukve qali, kaci da bavSvi Wrel SlagbaumTan.
bednierebi. furgonebis mwkrivi Slagbaumis iqiT. wina furgonSi fexzemd-
gari gacinebuli gogona. isev yanebi. nawvimari, CadablebebSi ablabudasav-
iT gaqselili nisli. mdinaris piras cxenebi, SiSveli biWebi. biWebi yvirian,
muqariT iqneven muStebs. maT yvirils xidis griali nTqavs. orni gamoaW-
eneben cxenebs. axarebs im biWebis rbola. gadaiweva kibisTavidan. niavi Zgri-
aliT uwewavs Tmas. lamis Seawyvitos marcxena mklavze dakidebuli CanTa.
cxenebi nel-nela Cerdebian. maTi SiSveli mxedrebic muqariT iqneven muS-
tebs. damSvidobebis niSnad dauqnevs xels. mere vagonis kedels beWebiT
miyrdnobili RimiliT dascqeris fexis wverebs. fexis wverebi aqvs grZeli
_ natifi garegnobis asakovani qalisa. bav SvobaSi sul darboda, darboda.
CanTidan amoiRebs papiross, karsmo farebuli moukidebs. moqaCavs. papirosis
kvamls swrafad stacebs niavi. isev vagonis kedels beWebiT miyrdnobili,
mxrebdaRunuli, RimiliT dascqeris fexis wverebs. papirosis kvamli amoi-
weleba TeTr TiTebSoris. gaswevs win xels. TiTqos kvamls aTavisuflebs
TiTebisgan. TiTebi _ grZeli, xelisguli farTo, naTeli. papirosis kvamls
ar unda, rom moscildes TiTebs. aiqnevs xels. moqaCavs papi ross. kvamli
efofineba saxezedac. magram es marto papirosis kvamli aRaraa. SeSfoTe-
biT uTrTis Txeli nestoebi. kvamli winidan modis. CaRrmavebebsac Cahfe-
nia ruxad: „mazuTi iwvis Tu torfi?“ borblebi xmas icvlian. RrWialic
amodis qvemodan. daeyrdnoba kibis saxeluris Tavebs. gaiyureba win. Tma
uTaxTaxebs SublTan, yurebTan. matarebeli uklebs da uklebs svlas. bo-
los RrWialiT gaCerdeba. patara mkvrivi TeTri Senoba. gagrZelebaze _
farduli. morebi. aqac vrcladgafenili kvamli. TeTri Senobis win zars
samjer Camohkravs rkinigzeli, moaxlovdeba matarebelTan, maRla aswevs
narinjisfer alams. mis iqiT matareblidan Casuli kargad Cacmuli qali
da kaci miwaze dascqerian raRacas. kaci imarTeba _ tanswori, TmaxuWuWi.
orTqlmavali kivis. matarebeli Setokdeba Tu miwa. _ aleqsandr aleqsan-
droviC!
1074
kaci mobrundeba. naRvlianad gaocebuli, gaCerebuli Tvalebi. qalic
imarTeba _ xnieri, mkacri. matarebeli midis.
_ aleqsandr aleqsandroviC!
kacis kbilebis sinaTle efineba baqans. Tvalebi _ isev uZravad naRv-
liani!
_ sad midixarT?
_ sofelSi.
_ marto xarT?
_ marto. marto.
matarebeli svlas umatebs.
kaci baqanze xelaweuli dgas da kbilebiT anaTebs TeTrad. Tvalebi
ufro naRvliani aqvs. irgvliv kvamlia, kvamli.
vagonis kibeze gadaxrili, ukan daiwevs. iRimis areulad. mere vagonis
kedels miaWers kefas. papirosi Camqrala. gaisvris gareT. amoiRebs axals,
ukidebs. akankalebuli Rimili gaanaTebs papirosis kvamls. fexsacmlis saqu-
sleebs miaWers vagonis kedlis Zirs, swor deba, maRldeba.
_ torfi iwvis TavisiT.
miixedavs. TiTqos TeatrSi sinaTleebi aanTes. viRac serTukiani saxet-
kbili darbaiseli gamosula vagonidan.
ormocdaTerTmeti wlis Semdeg ki mSvidi xeliT dawers:
«...Îòêðûâàþ «Çàïèñíóþ êíèæêó» Áëîêà è ïîä 9 èþëÿ 1914 ãîäà ÷èòàþ:
«Ìû ñ ìàìîé åçäèëè îñàòðèâàòü ñàíàòîðèþ ïîä Ïîäñîëíå÷íîé _ Ìåíÿ áåñ
äðàçíèò. _ Àííà Àõìàòîâà â ïî÷òîâîì ïîåçäå».
qvemoT kidev ufro mSvidad:
«È ñíîâà ÿ óæå ïîñëå ðåâîëþöèè (21 ÿíâàðÿ 1919 ã.) âñòðå÷àþ â
òåàòðàëüíîé ñòîëîâîé èñõóäàëîãî Áëîêà ñ ñóìàøåäøèìè ãëàçàìè, è îí
ãîâîðèò ìíå: «Çäåñü âñå âñòðå÷àþòñÿ, êàê íà òîì ñâåòå».
mnaTobi #1, 1984; `mTvaris asuli~, 1987

`rogor wavidnen saTevzaod mama, mamuka da daTo~

wina dRes ankesebi gamarTes _ didi, didze cota patara da mTlad pat-
ara. did ankess didi tari da didi Zafi hqonda, cota pataras _ cota patara
tari da cota patara Zafi, mTlad pataras ki _ mTlad patara tari da mT-
lad patara Zafi.
advili misaxvedria, romeli ankesi romels unda hkuTvneboda. yvelaze
1075
didi mama iyo, maSasadame... magram, nuras ukacravad! ase sulac ar momxdara.
yvelaze didi ankesi yvelaze patara daTom daisakuTra, imaze cota patara _
mamukam, mamas ki, did mamas, yvelaze patara ankesiRa SerCa xelSi.
aba, ra unda eqna?! mamam tirili sulac ar icoda, daTom da mamukam ki
iseTi tirili icodnen, isini rom pirebs daaRebdnen, zemoubnis kaloebidan
CoCrebi aZlevdnen yroyiniT bans. aba, ra unda eqna mamas? deda jer isedac
gajavrebuli iyo. daTos da mamukas rom tirili daewyoT, maSin xom sulac
ar gauSvebda saTevzaod arc erTs, da unda msxdariyvnen mTel dRes Sin.
amitom mamam isev daTmoba amjobina. sul patara ankesi iman daiWira,
sul didi _ daTom, cota imaze patara _ mamukam, da daadgnen gzas.
magram jer ezodan arc ki iyvnen gasulni, rom dedis gabrazebuli Zax-
ili, SemoesmaT. modi da nu gaCerdebi dedis gabrazebul Zaxilze! SeCerdnen
da SiSiT daiwyes yureba iqiT, saidanac deda modioda.
_ dRes Tqven arc erTs araferi ar giWamiaT, _ Tqva dedam _ aba, gamomar-
TviT axlave eseni!
yvelaze dids, mamas, yvelaze didi karaqiani puri misca, cota pataras,
mamukas _ cota patara karaqiani aseTi puri, mTlad pataras daTos ki _
mTlad patara yveli da puri. magram axla ukve arc erTi aRar Sescilebia
mamas. piriqiT, raRac metismetad mxiaruladac ki eRimebodaT biWebs _ yve-
laze didi xom mamaao, dae maS yvelaze didi yveli da puric iman SeWamoso.
dainaxa bina ZaRlma, dedam rom mamas, mamukas da daTos yveli da purebi
dauriga, wamodga, kudi gaaqn-gamoaqnia, tuCebi moiloka da am tuCebSi Cum-
Cumi CaRimebiT daedevna ukan. etyoboda raRac saidumlo icoda boinam da
imitom eRimeboda tuCebSi, magram ra iyo es saidumlo, aba ase uceb vin ras
gaugebda ZaRls?!
midian mama da Svilebi Walisken daqnil bilikze da ukan boina mihyve-
baT _ kuddaSvebuli, RimiliT. bilikis aqeT-iqiT yintorebsa da Zirxvenebs
CauxlarTiaT foTlebi erTmaneTSi. qveS lokokinebi daxoxaven _ iwelebi-
an, aceceben sacecebs, maRla ki, foTlebze, kaliebi, WriWinebi da peplebi sxedan.
zogs eSinia fexis xmisa, wamoxteba da frr.... magram umetesoba mainc arxein-
ad sxedan, eficxebian mzes da siamovnebiT lulaven Tvalebs.
da uceb! biWos, bilikis piras puris natexi gdia. puris patara natexi.
gamomcxvari puri balaxiviT miwidan ar amodis. es daTos rom dedam
misca, is puria. yveli Seylapa da puri gadaagdo. boinasac meti raRa unda?!
_ egre, daTo, daTuniao, _ ambobs Tavis gunebaSi boina, _ puri me, yveli
Senao.
Sesanslavs im purs da isev gahyveba ukan. Tanac isev eRimeba tuCebSi,
1076
etyoba kidev icis raRac. da marTlac, gaivlian cota gzas da _ ufro
mozrdili puri gdia bilikis piras! es mamukas puria. mamukamac yveli Sey-
lapa da puri gadaagdo.
gaixaros mamukam, mamukac kargi biWiao, _ ambobs boina. dagemovnebiT
geaxlebaT im purs da siamovnebiT aqicinebs kuds.
kidev gahyves biliks da kidev Sexvdeba rames? ara, genacvaleT! boinam
Cvenze kargad icis yvelaferi. mama arasodes ar gadaagdebs purs. Tundac
ver gaaTavos. didi jibe aqvs, im jibeSi Caidebs da atarebs ase, sanam xelax-
la ar moSiva. amitom isev gamobruneba amjobina boinam, gaxeda winwasul
meTevzeebs, erTxelac moiloka tuCebi, erTxelac CaiRimila _ bevri Tevzi
dageWiroT da Tavebi sul CemTvis mogecaTo, _ dauloca gza da gamobrunda.
xom iciT, ZaRlebs Sin ufro bevri saqmeebi aqvT. sxva ara iyos ra, xom
SeiZleba dRisiTac gamoZvres saidanRac qurdi?!..
mama, mamuka da daTo ki midian. aq biliki gaTibul vels Wris da am velze
koxtad miabijeben imaTi Crdilebi, romlebsac antenebiviT adgaT ankesis
tarebi.
daTo xan ras miubrundeba da xan ras: _ biwo, am lokokinas ukuleT! auh,
lamodena pepelaa!.. mamukasac ukvirs bevri ram
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`roca tyes Zarcvaven~

_ xeebo, balaxebo, yvavilebo! kargebo, lamazebo, maswavleT, ra vuSvelo!


me xom TqvenTvis cudi arasodes gamikeTebia _ xeebo, kargebo, sayvarlebo,
maswavleT, ra vuSvelo!
xeebi daSterebuli dascqerian maRlidan, odnav akankaleben foTlebs
da CurCuleben:
_ vai, Se sawyalo, vai, Se sacodavo!
gulCvili Simelebi tirian kidec, tiris mxarmokveTili ifanic. qviTineben
balaxebic, yvavilebic; ucaxcaxebT mxrebi da wkrialiT scvivaT margalitis
cremli... magram esaa da es. mets veras amboben, veras axerxeben _ verc xeebi,
verc balaxebi da verc yvavilebi.
beberi muxis fuRuroSi bu zis, mxrebs awvalebs, iSmuSneba, Tvalebi udid-
deba da oqrosferi naperwklebi uelvardeba Sig _ uTuod iman icis sxva
raRac, magram is Tqmas vera bedavs, giorgi kidev moceliliviT Cacemula
svintrsa da SroSanebSi; fexebi win aqvs gamoSlili, muxlebze gaprialebu-
1077
li culi udevs; orive xeliT uWiravs is culi, magrad uWiravs, TiTqos eSin-
ia ar gamisxlteso, Cascqeris miwas da iq, miwaSi CasZaxis: _ xeebo, sayvarle-
bo!.. me xom aravisTvis araferi mivnia! me xom aravisTvis araferi damiSave-
bia!..
xeebi isev daSterebuli dascqerian maRlidan. samarTebeliviT mWreli
fiqri miwidan amodis.
_ RmerTs nu scodav, giorgi! Sen ar iyavi, SarSan zamTars omSi daRupul
meTxe sosanas dedas sam Tumanze rom SeeSale da SeSa viRac qalaqel afer-
istebs mieci da imas ki ara...
_ Sen ar iyavi, _ amodis meore fiqri, _ am zafxuls darejanis patara biWs
wyali rom dauwyvite da Sens venaxSi SeuSvi?
_ me viyavi... ho, marTalia, me viyavi.
Tvalebi ewvis da lamis saxsrebSi amoiyrevinos TiTebi.
_ me viyavi.
saRamos, sofelSi rom Seva, qvemoubnisken daaxevinebs cxen-urems, sosana
meTxis saxls miayenebs da karidan gamosul SuqSi Cumad CaiZaxebs:
_ Zalo!.. sofio Zalo!
sofio acaxcaxebuli xelebiT gaaRebs kars da derefanSi gamova. jer
SeSinebulia, mere ukvirs, mere uxaria.
_ Sena xar, biWo?!
_ ho, Zalo, ai es oriode naWeri SeSa mogitane. sxva mxriv verafriT
geci pativi welsa da es oriode naWeri SeSa mogitane.
_ ui, damidga Tvali, Sen vin ras unda dagemduros, Sens dReSi myofsa, Se...
_ Tqvi, Zalo, barem Tqvi, ubeduro-Tqo da eg iqneba.
_ ui, momikvda Tavi, raTa egre, Svilo, raTa! vis vin ar hyolia avad.
_ Tqvi, Zalo, Tqvi...
SeSas gadmohyris da wava bnel orRobeSi, win wauZRveba Tavis jeranas,
waaSlapunebs koWamde talaxs da Tan waiyoliebs axla ukve am dedabrul
CifCifsac: „vis vin ar hyolia avad!“
_ ho, aba! vis vin ar hyolia avad!
aqeT-iqidan ki sul gaCaxCaxebuli saxlebi mosdgomian. saxlebSi jansa-
Ri, bednieri adamianebi cxovroben: balRebi JivJiveben, dedakacebi saqmes
akeTeben, kacebi Ronieri xelebiT ivseben xeladebidan did-did Wiqebs, lo-
caven TavianT Wersa da keTil angelozebs, madianad svamen. marto misi sax-
lia gadaqceuli raRac mojadoebul akldamad, misi erT dros lamazi sax-
li Cabnelebula da Caqufrula. gaunZrevlad wevs Tina gulaRma da afuyuli
yvavebiviT Semosxdomian aqeT-iqidan deda da debi.
1078
kars rom SeaRebs, yvavebi wamoiSlebian. Tina zed gulze gadmoaqcevs
TvalebSi Cagubebul oqros nakads. daiwyeba fusfusi, sabralobeli zrunva-
kankali: Tbili wyali, fafuki pirsaxoci, msuye saWmeli... rom ar dasustdes?
ho, rom ar dasustdes, gaSterebuli CasCerebia jams, bavSviviT awvalebs kovzs
da eRimeba.
mere deda da debi saTiTaod gaikrifebian sxva oTaxSi, giorgi da Tina
marto darCebian. giorgi gaxdas iwyebs. TiTqos Cqarobso, mainc raRac didx-
ans undeba qamris Semoxsnasac ki. TiTebi misgan damoukideblad moZraoben.
Tina ki isev gaunZrevlad wevs da didi, ucnauri SuqiT gabrwyinebuli
TvalebiT Sescqeris. Txeli loyebi uxurs, Soridanve igrZnoba, rom uxurs,
sul almuri asdis. giorgi idayvs daeyrdnoba da Sublze gadausvams xels.
mere loyazec mousvams xels. Tmas gadauwevs, kriala, cxeli Sublidan gada-
uwevs Tmas. mere am Tmas, magarsa da Jruantelis momgvrels, qvemoT Cahyveba
da odnav wamouwevs Tavs. ori xeliT uWiravs misi msubuqi, cxeli lamazi
Tavi da ase hkocnis. loyas gaxurebul loyaze adebs da ase hkocnis. gabe-
davs da mxrebzec Semousvams xels. SeiZleba wina dRes moeCvena? ase marto
sizmarSi xdeba xolme. ara! mrgvali saluqi mxrebi gaqrnen. gaqra yvelaferi
qaluri mis irgvliv!..
miliardi raRac uCinari arseba futfutebs sabanqveS da im arsebebma
waiRes is yvelaferi. modian TeTrtansacmliani msuqani qalebi da kacebi.
sweven sabans, iyurebian SigniT, SiSiT ugrZeldebaT saxeebi. iReben nikelis
raRac marwuxebsa da nemsebs, Tinas kriala kanqveS uSveben aTasgvar mware
siTxes...
magram Tina mainc qreba: uwvrildeba mkvlavebi, gamWvirvale uxdeba
lamazi cxviris nestoebi da mxolod Tvalebi udiddeba dRiTi dRe. sagrZno-
blad udiddeba da mTeli sxeulis mxurvaleba TiTqos am TvalebSi iyris
Tavs.
wvanan da ara sZinavT. arc Tinas sZinavs, arc giorgis. Tu giorgis CasTv-
lima, maSinve wamova Savi wyali saidanRac, xrialiT, buybuyiT gadauvlis mis
ezo-yures da nariyiviT dastovebs did-did dampal Tevzebs. am zmanebisa
uaresad eSinia da jer riJraJi ar dawyebula, rom isev tyis gzas adgas.
Cumad, uxmaurod midian urmis TvalebiTa da saqonlis CliqebiT aWiWynil
rbil gzaze, RameSi, patronica da misi cxenic. jeranas Ronieri fexebi aqvs.
miabijebs im Ronier fexebs da xmas ar iRebs. TiTqos isedac yvelaferi icis,
TavisTvis dardobs da xmas ar iRebs.
tyeSi Sesuli samSvidoboze gasulad grZnobs Tavs, misTvis ar aSuqebs
Semodgomis qarvisferi mze, misTvis ar daufeniaT mrgval-mrgval kaloe-
1079
bad grili, tkacuna nayofi maJaloebs; misTvis ar mwifs, gadamwifebula Svindi
_ odnav Serxeva da wiTlad Caefineba oqroSereul balaxebsa da wina
wlis yavisfer foTlebs. magram mxolod aq, tyeSi SeuZlia, rogorc unda, ise
mieces Tavis sadardels...
da ai, zis beberi muxis qveS, fexebi win aqvs gamoSlili, muxlebze gapri-
alebuli culi udevs: ori xeliT uWiravs is culi, magrad uWiravs, TiTqos
eSinia ar gamisxlteso, Cascqeris miwas da iq, miwaSi Casdudunebs:
_ xeebo, balaxebo, yvavilebo! kargebo, lamazebo, maswavleT, ra vuSvelo!
aqedan wamodgeba da axla sxva yvavilebisaken, sxva xeebisaken midis. mi-
dis, mTvraliviT miqanaobs es amodena kaci. tkacuni, SlagaSlugi gaudis
xmel wkirebsa da foTlebs. xandaxan SeCerdeba, kenweroebamde aaTvalierebs
xeebs. zogs yuiTac Semohkravs culs, Tan yurs ugdebs xmas. Tu xmelia, Camo-
hkafavs, damoravs, fiCxs wyobisad daawyobs, da mere isev midis, miqanaobs.
tyeSi ki sinaTle matulobs, aq xeebis Zirebs buCqebi mosZalebian, im buC-
qebsac gaarRvevs da velSi gadis. veli mziTaa savse, mziTa da firuzisferi
ciT. balaxi ar mouTibavT, gamxmara, gaxexeSebula. midis da miaSxapunebs im
balaxs...
uceb SeCerdeba. dgas da jer gaSterebuli iyureba win, mere miixed-moixe-
davs, TiTqos gasaqcev gzas eZebdes.
win muxis koromia. koromis piras cisferi avtomanqana dgas. avtomanqa-
nis maxloblad oTxni sxedan _ ori kaci da oric qali, kacebs xalaTebi
dauxdiaT. Soridanve igrZnoba, rom dasuqebulni arian, damZimebulni. Wiqe-
bi uWiravT, raRacas amboben. win ixrebian, Wiqebs maRla sweven. qalebi kiskise-
ben. erTi lamazi qali wamodgeba, gverdze mjdom kacs orive xeliT CaeWide-
ba qoCorSi, Tmas uwewavs, mere gadmoaqcevs. kaci xels mouqnevs. qali gamoeqce-
va da kiskisiT gagordeba balaxSi. aqedan uTvalTvalebs da rogorc ki
isev aiRebs is kaci Wiqas, fexakrefiT midis, isev gadmoaqcevs ukan, isev atyde-
ba kiskisi. ase meordeba kidev erTxelac... maSin kaci patara boTls daswvdeba
da siciliT esvris gamoqceul, akiskisebul qals. qali balaxSi Cajdeba da
xelebs daifarebs Tavze. boTli zemodan gadmouvlis da giorgisTan ecema.
kaci giorgis amCnevs.
_ ee, glexo, momaSore eg qali da Seni iyos!
giorgi gabotili dgas da mZimed sunTqavs. Tavi ubruis. Tvalebi udid-
deba.
balaxSi Camjdari lamazi qali rogorRac gverdulad wamodgeba. grZe-
li SiSveli mklavebi maRla aqvs aweuli, Tmas moalivlivebs, wiTeli tuCe-
biTa da TeTri qaTqaTa kbilebiT moanaTebs.
1080
_ wamiyvane, glexo!
_ waiyvane, waiyvane! _ amodis xarxaridan.
_ wamiyvane, glexo!
qali sul axlosaa, sadacaa im grZeli mklavebiT miswvdeba kidec, ukve
mTeli sxeuliT grZnobs maT mxurvalebas. magram giorgis gaprialebuli
culi nel-nela aiwevs mkerdisaken da qali SeCerdeba. uceb Cauqreba sina-
Tle saxeze. zeaweuli xelebi ybebTan miaqvs, Tvalebi udiddeba da caxcaxiT
ixevs ukan-ukan. wamodgebian, erTmaneTs ekvrian da ukan-ukan ixeven avto-
manqanasTan darCenilnic. kacebi raRacis Tqmas apireben. qali Sehkivlebs
da garbis. kacebic misdeven borZikiT, ukan-ukan yurebiT.
giorgi ki Tavisi gziT midis. mTvraliviT miqanaobs, aTiode nabijic da,
isev tyeSi iqneba, veeba xeebiT daburul tyeSi.
magram is marTla sacodavi, is marTla ubeduri _ veRarc im tyeSi grZnobs
samSvidoboze Tavs. midis, midis da yvelgan sul ase eCveneba, rom tye gaZ-
arcves, waiRes yvelaferi, yvelaferi kargi da Zvirfasi. yurTamde daaRes
kar-fanjrebi da axla im kar-fanjrebidan iyurebodnen seirisaTvis mosu-
li raRac arakeTilsindisieri axiTxiTebuli arsebani.
Znelia aseT adgilas fexis Caxra anda ramis Tqma.
da giorgic midis, midis. mTels sigrZeze CaSvebuli xelebiT uWiravs
didi, gaprialebuli culi.
`barisken mifrinavs jafara~, 1974

`rwmena~ (samagido rveulebidan)


fSavelTa gmiri, qamalaRueli, mokvda. modiodnen qistebi da arbevdnen
fSavlebs, midiodnen fSavlebi qisteTSi da damarcxebulni brundebodnen.
maSin gadawyvites, isev qamalaRueli gaZRolodaT win, amoiRes saflavidan
imisi Zvlebi, dainawiles mebrZolebma, Caiyares ubeSi da wavidnen.
gaimarjves, didi alafiT dabrundnen.
roca dasWirdaT, kvlav amoiRes.
kvlav gaimarjves.
da ase, didxans, mkvdari amarjvebinebda cocxlebs.

`sabedas natirali fefelaze~ (samagido rveulebidan)

1081
_ gavidodiT da davsxdebodiT Robis Ziras, TuTasTan. es sawyalic mar-
to, mec marto. Cemebic xom aRar modian qalaqidan. amisebic, biWi Tu Semouv-
lida aTasSi erTxel. visxediT gzis WotebiviT da vlaparakobdiT. xandax-
an cetebiviT avuwevdiT xmasa, _ venacvale! venacvale! SviliSvilebs vefere-
bodiT. gadavidoda gviani vaxSmoba, Segvcivdeboda, agvitanda kankali da
maSin avdgebodiT da SevexvewebodiT erTmaneTs, _ CemTan wamodi, gogo, CemTan
daiZine-meTqi, _ me vexvewebodi. es sacodavi kidev TavisTan mepatiJeboda,
CemTan darCio. ver davrCebi, gogo, cota vera var gunebaze da raRa sxvis
saxlSi movkvde-meTqi. me ufro cudada var, mec magisi meSinia, sxvis WerqveS
ar amomivides sulio. verc me daviTanxmebdi, verc eg damiTanxmebda da
wavid-wamovidodiT Cven-Cven saxlebSi. avanTebdiT sinaTles, visxediT ba-
zmebiviTa da vyaraulobdiT Cven Werebsa da sulebs. amas ausrulfa natvra,
Tavis WerqveS amouvida suli, Tanac ra ucbad. me ra miweria, ra vici!
cotaTi gadaxada sudara fefelos da TiTqos yurSi CasZaxa:
_ bedniero! bedniero! neta mec SensaviT momkla, gogo! ra koxta swevxar,
ra naTeli! ra koxtad moagvare yvelaferi.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`sabralo biZaCemi~

es tkbilsizmriani gaTenebis xania:


noemberi iyo, xeebs aqa-iqRa SemorCenodaT foTlebi, im foTlebsa da
Sav totebSi TeTrad brwyinavda ialnos CamoTovlili wverebi.
gamovida biZaCemi iagora Cqari nabijiT, gamohyva nuca Zalo cocxiT
xelSi.
_ sad mixval, sad, dResac ar apireb qvevris garecxvas?
_ riT unda gavrecxo, riTa! _ miubrunda biZaCemi, _ Rvia ar Camomitania
jera.
_ Rviis eklebiT gataros mamazecierma, xom giTxra abesalomma, me mogcemo?
_ magis Sekruli RviiT Cavjdebi qvevrSi?! waval dilaze, Camovitan da
gavrecxav xvalve.
_ isemc xvalis madli gagiwyres Sen, rac Sen arc xvala xar gamrecxavi.
_ egre iyos, _ guldagul Seageba biZaCemma da ganTavisuflebulma gaalaja
Tavis gzaze.
meore dilas wvimda, mesame dilas saCqaro saqmeze dauZaxes, meoTxe dil-
as bakaCa mokvda, is iyo misaxedi, mexuTe dilas isev gaavdarda. rCeboda
qvevri gasarecxi, nakluli Rvino _ gadasaRebi.
1082
iwyevleboda da ras iwyevleboda ZaluaCemi, kramitebi caxcaxebdnen sax-
uravze.
_ Tqve damblebo, Tqve mkvdrebo, Tqve mzis muqTebo, myudros maTxovrebo,
Tqven an qvevri raT gindaT, an marani!
mTel gvars hkrulavda. raniRa viyaviT darCenilni, orad ori komli,
amaTac qvis qveS gvidebda binas.
biZaCemi marto amas eubneboda:
_ Tqvena! Tqvena! –-ese igi, Tqveni gvari egreo, gamovidoda Sinidan da
wavidoda sofelSi, sad iyo, sad dadioda? yvelas naTlia da mesalbune is
iyo. zogs SeSas uWrida, zogs Rvinis gadaRebaSi exmareboda, zogs saxlis
mSeneblobaSi aSvelebda xels. didi kaklebi xom sul misi dasabRerti iyo.
_ Zalian davmZimdi, kacoo! _ mainc ZerasaviT moeqceoda kakals kenweroze.
bakaCa rom damarxes, imis meore dRes Zlivs wavida Rviaze. wavida, magram
Rviianebamde ver aawia. Rviian gorebs qvemoT meRoreebi iyvnen Turme, isxdnen,
pursa Wamdnen, araysa svamdnen. dauZaxniaT, _ iagor, modi, erTi arayi
dagvilieo. erTi arayi daulevinebiaT. zed im dros nestora amosula, Rvi-
no da kai mwnili amoutania meRoreebisTvis, SeuberniaT im RvinisTvis da,
rom gamobrunebulan nestora da biZaCemi, aRarc Rvia gaxsenebiaT, aRarc
TavianTi Tavi. yelamde talaxSi dasvrilebi Camovidnen karga SeRamebulze.
Sin aRar uSvebda nuca Zalo, wavida biZaCemic da moibRunZa civ Toneze.
axla iq gaxda sawyevli da joxsaRerebeli, sanam aayenebda Zalua da Sin
Seiyvanda.
meore dRes guli cudad hqonda, mesame dRes wavida da im dRes marTla
Camoitana Rvia. im dResve gaasufTava, gaqerqa, lamazad Sekra yviTeli tir-
ifiT, _ eseTi iqneboda abesalomis Sekrulio?! _ gamoitana ezoSi da didi
qva daado, rom kargad datkepniliyo, gabrtyelebuliyo.
im Rames Zalian moyina (ukve ' dekemberi idga). diliT ise iyo gadaki-
rCxluli gomuris bani, gegonebodaT, xvriSi marili daubneviaTo. biZaCemma
kidev sxvagan daapira wasvla. gamoenTo nuca Zalo, sad mixval, sad miiZur-
webio! mibrunda bimaCemi gaubedavad, _ moTbes, qalo, cota, an wylis amoReba
ar minda, an im wyalSi Cajdomao! wamouara da win daudga nuca Zalo, Tavisi
ganuyreli cocxi xelSi eWira, im cocxs uRerebda, _ mitrialdi, Torem ar
vici ras vizamo! _ maSin wyali gamiTbeT, _ ukan daixia bimaCemma, _ gagiTbob,
gagicxeleb, sabolood gacxeldi da gacivdi Senao (RmerTo, rogor mZiviv-
iT aasxamda xolme wyevlas ZaluaCemi), _ da morigdnen: nuca Zalo wyals
gaucxelebda, iagora Zia ki qvevrs garecxavda, oRond _ pirveli xelisTvis,
oTxi vedro wyali, bimaCemsve unda amoetana.
1083
daanTes ezoSi cecxli, dadges zedadgari, Semoges didi spilenZis qvabi,
biZaCemma im qvabSi ori vedro wyali Caasxa, oric iqve dadga, civad. marni-
Ran axali saceri da Samfuri gamoitana, Samfurs wveri cecxlSi Seayofina,
gaaxura, gaawiTla, sacris rkali zemoT or adgilas gasvrita (sul vxedav,
rogor aridebda saxes avardnil bols) winadRes darCenili yviTeli tir-
ifis wvrili wnuliT sakidari gaukeTa, gaswia Soridan Sesaxedad, moewona
da didi ambiT gadasca nuca Zalos. nuca Zalom zedac ar daxeda sacers.
biZaCemi aSkarad guldawyvetili darCa.
amasobaSi ki wyalic gacxelda, civSi gadaaneles, Caasxes qvevrSi Ra sar-
qveli daafares, _ qvevri orTqlSi molbeso. bimaCemi erTi saaTiT mainc
gaZvri, sosia moinaxula, iqiRan moxasiaTebuli mobrunda. gaixada, trusis
amara Caekida qvevrSi. iRliebamde rom Cavida, msxvili, gabanjgvluli, gaC-
erda, Sefiqrianda, _ gavsuqebulvar Tu ra ari, veRar Cavdivaro. „veRar
CavDivaro“ da axla amaze gaalmasda nuca Zalo. _ sad ver Cadixaro? _ ver
Cavdivar, qalo, ar gaviWedoo. _ Tavze fexs dagaWer da ise Cagsvamo. biZaCem-
ma ginebis kiloze raRaca waiburtyuna TavisTvis, iwvala, xan iqiT mibrunda,
xan aqeT da Cavida. Rvia ukve Siga hqonda Cagdebuli, aiRo, _ RmerTo uSvele
sawyal kacso, da daiwyo recxva. raki iman recxva daiwyo, nuca Zalo damS-
vidda, vedroebi aiRo, wyalze wavida. biZaCemis yiJina casa swvdeboda, _ eheu,
mousvi, biWo, mousvio! etyoboda, ise gaxurda, TviTonve siamovnebda saqme.
wylidan mobrunebul nuca Zalosac ki Rimilma gadauara saxeze.
magram ar gasula kidev xuTiode wuTi da biZaCemma qvevridan amoiZaxa,
_ aba, es wyali amacale, pirvel xelad es eyofao. nuca Zalo gabrazda, _ ras
ambob, rasa, jer xom arc ki Casulxaro! recxa bimaCemma cota xansac da isev
daiZaxa, _ amacale wyali, Torem amovedio! _ sadao, sadao, _ waadga qvevris
pirs nuca Zalo. biZaCemi gaCumda, recxva ganagrZo. magram cota sanSi isev
daiZaxa, _ raRa am WuWyiani wyliT marecxineb, meore xels movavleb karga-
do. Caawoda, CaaxeTqa vedro nuca Zalom. _ nela, Seni, Tavi ar gamitexoo, -_
biZaCemma, da amoawoda SemRvreuli wyali. uyurebda nuca Zalo im wyals,
mihqonda Robis Zirisken da axla amas iZaxda, _ maS es aris saqme, maS qvevrs
egeTi Senaxva undao? mokled, sami xeli saswrafod Semourbina biZaCemma, _
euho, ra sakmevlis suni dadgao! _ xels utyapunebda qvevrs. mivida nuca
Zalo, Casuna, _ isemc sakmevlis qveSa gnaxe Senao! wyali rom amoiRes, maSin
ufro naTeli gaxda yvelaferi, wyali isev mRvrie iyo. Causxa meoTxe xe-
lisTvis. gaxurda biZaCemi xuTiode wuTiT da daiZaxa: _ esec eseo, esec
meoTxeo! SabaSo! mivida nuca Zalo, isev Casuna qvevrs, _ recxe kidevo. recxa
biZaCemma sul cota xansac da axla is gabrazda, _ Sen is xom ara ggonivar,
1084
qvevrisas Sen maswavli, amacale es wyali, Torem oxrad ar davarCino qvevrica
da maranicao! aiRo vedro nuca Zalom, _ irtyi TavSio, _ CauxeTqa amowvdil
xelebSi, _ hqondes Smoris gemo, Tqven meti ris Rirsi xarT, me mainc wveTis
damlevi ara varo. _ ooxo! _ ibereboda boRmiT biZaCemi. da am boRmis
brali iyo, ra iyo, roca wyali amoawoda, amoasufTava qvevri da amosvla
daapira, mxrebamde ki amovida, magram mxrebi veRar amoitana, _ miSvele, xom
xedav veRar amovdivarT, _ dauZaxa nuca Zalos. mivida nuca Zalo, CaeWida,
ewia xan aqedan, xan iqidan, ibrZola biZaCemmac, magram mxrebi mainc ver am-
oitana.
_ wadi, biZinas dauZaxe, iman miSveloso, _ CemTan gabutuli iyo, _ wavida
nuca Zalo, Tan midis, Tan mimurmurebs, _ duqnis ZaRliviT xan visi sufris
wevri xar, xan visi da ande, xom iqeci leSarao! biZaCemi Sefiqrianebuli zis
qvevrSi.
biZina Sin ar iyo, wyarosTan dgaso. sanam wyarosTan miawvdines xma,
mTel ubans moedo, _ koxrua iagora qvevridan ver amodiso. movidnen, gaiv-
so marani xalxiT. ewevian biZaCems, biZinac eweva jambazis biWic, TviTonac
ibrZvis biZaCemi, magram araferi gamodis. zogi ras urCevs, zogi ras. _ bal-
nebi mohparseT mxrebze, eg uSliso! zeTi wausviTo! zeTi da qvevrio, ras
ambobo, e! daiRleba fafxuriT biZaCemi CaZvreba SigniT da zis Sefiqrianeb-
uli, SeSinebuli aprialebs Tvalebs, jambazis biWi eubneba: '
_ iyav, koxro, mand sami-oTxi dRe, gaxdebi da amoxvalo.
_ mamaSeni iyos egre! _ qvemodan amosZaxis biZaCemi.
_ SemovamtvrioT qvevrs, kaco, piri, xelaT daacementebs da gaakeTebs
levanao.
_ Sen xom ar gagiJdio, _ miubrundnen amis mTqmels.
maSin me, Tan xumrobiT, Tan seriozulad, vTqvi:
_ siTbosgan xom myari sxeulebi farTovdeba, Tbili wyliT rom recxav-
da, gafarToebulia, sicivisgan SeikumSeba, civi wyali unda davasxaT.
gaigo biZaCemma, _ ai, Seni maswavleblebiso.., _ amoiZaxa qvevridan. sxveb-
mac iuares, gacivdeba, mokvdebao. _ ar gacivdeba, sami fuTi zedmeti qoni
aqvso, _ Tqva nuca Zalom. vimsjeleT, viarakeT da gadavwyviteT: _ unda
gauZlo, iagor, meti gza ar aris, unda gauZloo! amovarbenineT oTxi vedro
civi, yinuliani wyali. _ Tavze mainc momaxvevineT rameo. Caugdes nuca Za-
los Tavsafari, moixvia. _ moixvieo? _ hoo. da dauSva jambazis biWma is civi
wyali. dauSva da dauSva daiwyo xtunaoba qvevrSi biZaCemma _ dageqceT
ojaxio! _ eca qvevris pirs, eca da xelad amovarda maRla.
_ maS, swavla araferiao?! _ iZaxda jambazis biWi da mxarze qebiT mirtyamda
1085
xels.
biZaCemma ki gamogvreka yvelani gareT, Caicva faTifuTiT da, marnis kari-
dan gamovardnili, pirdapir arayis saxdelze gaiqca, winwanaqari Tu ar
momaSveles, filtvebis anTeba zeda maqvso
hoo, hooo, arayi kargiao.
nuca Zaloc aRar gadaudga win.
yvelani daiSalnen msiaruli yiJiniT.
saRamos biZaCemi mogunebebuli dabrunda Sin, damiZaxa da xuTi kakali
momca:
_ aha, es kaklebi Wame, Sen rom ara hyofiliyavi, iqneba exlac qvevrSi
vmjdariyavio.
es ukve dRe:
sabralo biZaCemi! aRarc is aris cocxali, aRarc nuca Zalo. erTic da
meorec putriaanT goraze wvanan. imaTi Svilebi _ sadRac qerCis miwaSi. is
orsapalniani qvevri ki mTelia isev, mTeli iqneba vin icis rodemde.
naRvliania, tirilis momgvrelia maranic da ezoc. iq axla sxva tri-
alebs, sxvagvari wyevla ismis _ sityvamcire da avi.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`sadguri~
Âîêçàë, íåñãîðàåìûé ÿùèê
Ðàçëóê ìîèõ, âñòðå÷ è ðàçëóê.
b. p a s t e r n a k i
oqtomberSi SeuRldnen, _ studenturi siyvarulis Semdeg did xans sxva-
dasxva gziT mavalni, bolos isev erTmaneTTan misulni da erTmaneTs mind-
obilni. axla dekemberi iyo, dekembris ocdaeqvsi, ukve xSirbindi, metros
vagonSi isxdnen, zeinabis bebia mobrZandeboda kaxeTidan da imas unda dax-
vedrodnen navTluRSi. zeinabs Zalian uxaroda levanTan erTad mgzavro-
ba. _ me ramdenjerme vyofilvar naTluxis sadgurSi _ ambobda welSi gam-
arTuli, qaliSviluri xalisiT. _ bebo roca Camodis, sul naTluxSi vxvdeb-
iT. _ icoda, rom „navTluRi~ unda eTqva, magram mainc Rimiliani dagemovnebiT
imeorebda „naTluxs~. _ imas ase davpirdebiT, rom Tbilisis sadgurSi da-
vuxvdebiT, Cven ki naTluxSi vegebebiT. xom mixvdi, ratomac? sanam is Relvas
daiwyebdes, damxvdebian Tu ar damxvdebiano, Cven ukve masTan varT. Tan,
mogexsenebaT, Tavadis asuli brZandeba da Zalian uyvars gamorCeuli yura-
dRebiT rom eqcevian Sinaurebic, ucxonic, rogor zis xolme vagonSi, rom
1086
gaCvena! kexiani cxviri, briala Tvalebi, welgamarTuli, yavarjenze Camowy-
obili grZeli TiTebiT... mSvidad, mowyalebasaviT ixedeba aqeT-iqiT.
levani gatanjul, gawamebul yrmobaSi mihyavda navTludRisken mimaval
gzas, iqidan ZlivsZlivobiT gamonaRwevs, ebraleboda Tavisi Tavi, ebrale-
boda ukve saxeze ferebCamqrali zeinabic, yvela da yvelaferi qveyanaze,
guli raRac mtkivneuli siyvaruliT hqonda savse.
_ Senc egeTi jdoma ar ici? _ SehRima zeinabs.
_ ara grcxvenia, Cemi Satabuta laparakiT?
_ roca gabrazebuli xar.
_ kai ra!
matarebelma damuxruWeba daiwyo.
_ samgori, bolo gaCereba. _ gamoacxades vagonSi. wamodgnen, karisken
wavidnen. levani xels aSvelebda zeinabs. maTze adre sxvebi idgnen karTan.
matarebeli gaCerda. gaiRo kari, sxvebi gaCqardnen, levani da zeinabi sul
bolos Cavidnen.
qalaqSi gasasvleli ormxriv iyo. veRar mixvdnen, saidan unda asuliyvnen
rkinigzis sadgurTan.
_ ar gaxsovs, saidan adiodi xolme? _ hkiTxa levanma.
zeinabma damorcxvebiT aiCeCa mxrebi.
_ me mgoni, aqeT.
_ wavidnen, waikiTxes kibesTan dakidebuli warwera.
_ ara, iqiT.
formiani kaci modioda, levanma im kacs hkiTxa, _ rkinigzis sadgurSi
rogor unda avideTo, kacma miaswavla.
_ egre, pirdapir da mere marjvniv.
„pirdapir” wavidnen. levans siamovnebda zeinabis fexsacmlis quslebis
energiuli pakuni. marjvniv gauxvies, kibeze avidnen da gakvirvebulni gaC-
erdnen. bneloda nestiani blante sibneliT. raRac meseri iyo, raRac ayirave-
bul-dayiravebuli lodebi eyara. axlomaxlos aravin Canda.
_ zeinabi levans miekra mklavze.
_ me mgoni, sulac davikargeT.
_ aba! jadonsur samyaroSi movxvdiT, moica!
levanma Ronivrad mohkida xeli, sifrTxiliT waiyvana, TandaTan SeeCvia
Tvali sibneles... Savi fiWvebi iyo. im fiWvebTan ori kaci idga, erTi siga-
rets ukidebda meoris sigaretidan, dauqnia Tavi da gamoecala.
levanma im kacs hkiTxa.
_ Tu Zma xar, sadguris baqanze rogor unda avideT?
1087
_ egre, _ xeli gaiSvira kacma da wavida.
_ axla gamaxsenda, _ Tqva zeinabma, esa _ axal sadgurs aSeneben. —
biliki iyo svel miwaze. levani ukangaweuli xeliT miuZRoda zeinabs.
rogorc iyo, avidnen maRla, baqanze. SvebiT mimoixedes. _ RmerTo, _ Tqva
zeinabma. saiTac ufro meti sinaTle iyo, iqiT wavidnen.
_ romeli saaTia?
_ rvas aTi uklia, _ Zlivs gaarCia levanma.
_ vaime, rom wasuliyos, gavgiJdebi, vis unda vkiTxoT?
salarosmagvari sarkmeli iyo, SigniT qali ijda da wigns kiTxulobda.
levanma frTxilad SeaRo sarkmeli.
_ ukacravad, qalbatono, kaxeTis matarebeli xom ar Camosula?
_ jer ara. _ Tavi ar auwevia qals.
_ xom ver metyviT, ramden xanSi mova?
_ igvianebs, oc-ocdaxuT wuTSi,
_ gagaxaroT RmerTma.
qalma axla ki amoxeda da siamovnebis naTeli Caudga TvalebSi.
levanisa da im qalis dialogi zeinabsac esmoda, magram levanma mainc
Tqva:
_ oc-ocdaxuT wuTs unda movicadoT kidev.
_ auh!
_ ra aris, xom ara gciva?
_ ara, magram sad davicadoT amden xans!
_ gaviaroT, gamoviaroT Zveli qarTvelebiviT. xom ici, rogor uyvard-
aT Zvel qarTvelebs sadgurze seirnoba.
_ oo!
gaiares, gamoiares nestian, ukacriel baqanze. burusi iyo Camowolili
da Zlivs atanda im burussa da Ramis sibneleSi TviT proJeqtorebis Suqi.
levani·sevdiani RimiliT iyureboda aqeT-iqiT.
_ ra Taviseburi silamazisaa aqauroba! TiTqos maradiuli iyos es simS-
vide _ es Tanabar siganeze waRebuli liandagebi, wiTeli Suqebi, orTqli,
proJeqtorebi da maTi anZebi, SiSini, martod mimavali kaci liandagebs Soris.
zeinabi mklavze mieWuWka levans.
_ Segcivda?
_ niaviviT aris aq. ara?
_ wamodi, skamze davsxdeT. moyudroebulic Cans cota.
_ ara, ase mirCevnia.
zeinabma loyac miado mxarze.
1088
_ melaparake.
_ omianobas da ufro adrec, _ maRla ixedeboda levani, _ am anZebis
wverebze sul yvavebi isxdnen da sul cioda. afrindeboda erTi romelime
Wvavi, yvaa-yvaas ZaxiliT Semoivlida wres da dajdeboda isev. is rom da-
jdeboda, sxva afrindeboda, RamiT sul Savad afuyulebi isxdnen, eZinaT, ma-
gram CxaviliT mainc Cxaodnen. me dedaCems vxvdebodi xolme, ufro im sadg-
urSi, fuli Rirda maSin baqanze gasvla, mTeli maneTi, ori ponCikis fasi,
amitom galavanze vbobRdebodi, bnel xidTan, Tu Camovidoda deda, yvelaferi
kargi·iyo _ is galavanic, wvimac, sicivec, yvavebic, Tu ara _ saZageli,
gamorCeviT yvavebi, Tanac zed Tavze Tu dagCxavlebdnen... bevri kargi ram
gadamxdenia am sadgurSi.
_ maS ratom ar giyvars?
_ vin giTxra, ar miyvarso? ·
_ ki-ki, rogorc ki giTxari, navTluRis sadgurSi unda wagiyvano-meTqi
(amjerad sworad Tqva zeinabma „navTluRi~), maSinve cud gunebaze dadeqi.
_ cud gunebaze ara.
_ aba?
levanma sxva ram wamoiwyo, isev RimiliT.
_ erTxel ramdenime fuli vi pove. ai, ase, liandagis gayoliebaT, xuT-
maneTianebi, sammaneTianebi, maneTianebi. ormocdaSvidi maneTi. TiTqos siz-
marSi. mere, marTlac, sizmarSic vpoulobdi xolme, Tanac bevrs. sul maxsovs,
rogori TovliTac iyo waferflili maSin es mazuTiani xreSi da ganZele-
bi.
_ reebi?
_ ganZelebi. Spali ganZelia qarTulad.
_ gmadlob. ra iyide im fuliT?
_ Cems das miveci. marto ori maneTi davitove CemTvis. danarCeni Cems
das miveci. iman kartofili iyida.
_ keTilo, keTilo. keTilo.
levanma ukmayofilod SeWmuxna saxe.
_ Sen xom ara gciva? _ SeSfoTda zeinabi.
_ saidan moitane?
zeinabma TaTmani waiZro da jibeSi Cauyo xeli.
_ TiTebi Tbili gaqvs.
_ guli _ civi.
_ ara, guli ufro Tbili. mainc wavideT da davsxdeT. ramdeni wuTi gavi-
da?
1089
levanma jibidan xeli amoswia, zeinabma daxeda saaTs.
_ jer rvidan ori wuTia gadasuli.
wavidnen, kuTxeSi midgmul grZel skamze dasxdnen, erTmaneTs moum-
yudroes.
_ kidev momiyevi rame.
_ am sadgurs xis meseri hqonda, erTmaneTs ase, oTxi TiTis manZilze
daSorebuli wvetiani ficrebis meseri, omis dros dRe-RameSi erTaderTi
matarebeli gadioda kaxeTisken da isic aqedan, isic Ramis pirvel saaTze,
Tu oris naxevarze.
_ eg, mec maxsovs.
_ Sen patara iqnebodi maSin, Sen uSualo monawileobas ver miiRebdi im
ambebSi. Tan is erTaderTi matarebeli dadioda, Tan saSvsac Txoulobdnen.
me kidev saqarxno skolaSi vswavlobdi. me iq vswavlobdi, Cemi da _ teqni-
kumSi, dedaCemi sofelSi iyo, mSoblebTan, iq muSaobda puris gulisTvis.
kviraobiT, an me mivdiodi sofelSi, an deda Camodioda CvenTan, ufro xSir-
ad me mivdiodi...
bileTs Cven vin mogvaSavebda, biWbuWobas, Cveni an kibeebi iyo, an vagoneb-
is saxuravebi. iqamde miRwevac Wirda. milicia da samxedroebi icavdnen
matarebels. gasvlas naxevari saaTic aRar uklda xolme, rom maSin Camoay-
enebdnen _ farRalalas, minebCamoRebuls. ixuvlebda ubileTo xalxi, mieseo-
da mesers. iyo yvirili, _ daiwi ukan! gesvri! _ vis SeaSinebdi am ZaxiliT.
yvela ukiduresi gaWirvebisgan iyo awowialebuli. erTs rom xelsa sta-
cebdnen, meoreni gaurbodnen virTagvebiviT sibneleSi, yovel Rame xom Su-
qSeniRbvebi iyo.
erTxel mec gadavdivar am meserze da CameWeda Sig fexsacmeli, didi,
saldaTuri baTinka. morbian milicielebi, viRacas eZiZgilavebian, Cemsken
moaTreven, axla me unda mtacon xeli, _ dadeq! dadeq! _ yvirian. me kidev
veRar vaZrob baTinkas. gavkari xeli Tasmas, gavwyvite, fexi amovyavi
baTinkidan da midi _ calfexSiSveli, gamdnar TovlSi, wumpeebSi, talaxSi!
Tan imis SiSi maqvs _ baTinka rom dainaxos vinmem da waiRos!
nu geSinia, aravis daunaxavs, rom gascildnen milicielebi iqaurobas, aqve
iyo, an, ori boZi rom Cans erTad, daaxloebiT mag boZebTan. _ mivvardi
meserTan askinkila kelaobiT., amovaZvre Cemi baTinka da vtuce is sveli,
talaxiani fexi pirdapir, mere vijeqi vagonis saxuravze da miberavda, meal-
erseboda Tebervlis Ramis niavi.
zeinabi TiTqos arc ki sunTqavda.
_ erTxel kidev _ maRali sicxe maqvs, zezeurad mabodebs, mainc mivdivar,
1090
pirdapir qarxnidan aq amosuli. amindia _ Tovli, wvima, qari, yvela oxroba
erTad. verc vagonis saxuravze aval, verc kibes davekidebi, SeviWyune vagon-
Si. revizorebi, ra, gana isini adamianebi ar arian? _ vfiqrob, _ mnaxaven aseT
dReSi rom var da damexsnebian. erTxans vagonis kedelsa var akruli, mere
Cavikrife. TviTon ver gavrkveulvar, mZinavs Tu mRviZavs. xnieri qali madebs
Sublze xels da isa wuwunebs, _ vaime, Sens dedas, Sviloo, daiwyo ubileTo
xalxma CoCqoli, gadadian erTmaneTze, _ revizori, revizorio! me adgil-
idan ar viZvri, moxdes, rac mosaxdenia-meTqi. movidnen, revizoric aris da
oric samxedro Tu milicieli. revizori rom bileTsa sinjavs, isini saS-
vebs amowmeben. farnebi ukaviaT _ cali mxridan gamodis sinaTle viwrod.
momaSuqes saxeSi. _ Seni bileTio! _ arafers vambob, ufro sworad, verafers
vambob. _ ego, avad ariso, pativcemulo, _ moxuci qali eubneba, _ araferi
esmiso. CamWida xeli mxarSi revizorma, damayena fexze, gamilawuna ybaSi, _
gamofxizldebao. marTla gamovfxizldi.
_ ara gaqvs bileTio?
_ ara-meTqi, _ gaviqnie Tavi.
isev gamiWaxuna ybaSi, _ wadi winao, wamigdo win.
_ namdvilad avad ariso, _ eubnebian sxvebic.
_ ro CavayudebT, rom wavusvamT qlibs, rogorc saWiroa, gauvlis yve-
laferio.
me isev raRac tkbil buranSi var. ki ara mtkiva is silaqebi, piriqiT,
msiamovnebs kidec. var moqceuli im revizorisa da milicielebis SuaSi.
gasinjaven bileTebsa da saSvebs erT kupeSi, wamigdeben win, meoreSi, amaso-
baSi ki TandaTan mesmis, matarebelma xma Seicvala, umata da umata siCqares
daRmarTSi. xmiT vcnob _ Cveni baqnisken daveSviT. silaqebi ra aris, Tu
Cven baqans gamaciles, avi mosaxdeni maSin moxdeba! da giJuri ram gadavw-
yvite, TxuTmetTeqvsmeti wlis biWebi rom bedaven xolme marto. kupeebs
Soris gaqceva uazroba iyo, advilad damiWerdnen. rom miabrunes cal mx-
ares farnebi, miviwie bneli fanjrisaken, raRacebze Sevdeqi, raRacebs move-
Wide da qalebis yvirilSi im fanjaraSi gadavZveri, xelebiT Cavekide. sul
ramdenime wuTi, sul ramdenime wuTi, Seanelebs matarebeli svlas da mere
gaCerdeba kidec. magram ra qna im uRmerTo revizorma, ici? damiwyo xeleb-
Si farnis ZiriT cema. Ziri kidev danasaviTa aqvs im farans.
_ yvelaferi mtkiva, levan.
levans gaecina.
_ ra iyo, xom xedav, cocxali var da mTeli.
_ xalxi ar iyo? adamianebi ar iyvnen?
1091
_ iyvnen, rogor ar iyvnen, magram me imaT ver vxedavdi, mxolod is movax-
erxe, rom saxeSi SevafurTxe revizors. mere matarebelmac Seanela svla da
mec gavuSvi xelebi fanjris CarCos, erTi es vigrZeni, rogori SxrialiT
davcurdi daferdebul xreSze, mere, Tvali rom gavaxile, aRarc matarebeli
Canda, aRarc matareblidan baqanze Camosuli xalsi. Tovlian miwaze vijeqi,
farRalala velSi, civi niavi zuzunebda mavTulze da, Tovlian RameSi rom
icis xolme raRacnairi Talxi Suqi. im Talx SuqSi, momeCvena Tu marTla
iyo, raRac Savi oTxfexi idga Cems axlos da, rom wamoviwie, gaqra.
zeinabi uceb daixara da TiTebze akoca levans.
_ rasa bavSvob! _ gaiwia levanma.
zeinabi gaSterebuli uyurebda,
_ ei, e! _ Seatoka levanma.
_ ratom arasodes giambia egeni CemTvis?
_ kargi erTi! yovel dros Ra yovel adamians Tavisi sakmarisi satki-
vari da saCivari aqvs, Cveni Zvelmanebis damateba sWirdeba kidev? me imasac
ki ver vitan, siRaribegamovlilebi rom amunaTeben materialurad uzrunve-
lyofilebs. Cven sul sxvanairebi viyaviTo. rac axla vilaparake, egec sad-
guris bralia, sadgurma icis amgvari mogonebebis aSla.
matarebeli ki ukve axlovdeboda. didi brdRviala naTuriT moanaTeb-
da da is naTeli izrdeboda da izrdeboda, maT garda, Turme ramdenime sxva
damxvduric eloda. blomad xalxi Camovida. mxolod levani da zeinabi
avidnen maRla.
bebia marTlac welSi gaSlili, Tavaweuli, Tvalebdadidebuli ijda. ma-
gram zeinabs eSleboda _ bebias ukve SiSi da dafeTeba edga TvalebSi. am
oTxmoci wlis dedabersac Tavisi satkivari da saCivari hqonda. mainc iRime-
boda.
`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`sad cxovrobs mezRapre~

is adgili aqedan Sors aris. irgvliv sul maRali, lurji mTebia, SuaSi
ki swori cisferi tba kamkamebs. lurj mTebze Rrublebi ibadebian, patara,
celqi biWunebiviT kotrialoben ferdobebze, izrdebian, iberebian da mere
Cvenken modian ruxruxiTa da muqariT.
tba ki sarkea bunebisa. yvelas uyvars Sig mzera da kekluci. iyurebian
Sig da keklucoben mTebi da Rrublebi, mTvare da varskvlavebi, yvavilebi
da xeebi. zogi xe Sig wyalSic ki Sesula. es didi, tanWreli verxvebia. maTi
1092
foTlebi sul brwyinaven, sul TrTian, sul CurCuleben, _ Cu! Cu! Cu! Cu! _ maT
qveS ki TiTqmis yovelTvis bnela dildilobiT tbas TeTri, mSvidi burusi
awevs xolme.
mze rom amosvlas daapirebs, is nisli aiSleba, aiwureba matylis fTila-
saviT, ava maRla da iq mTis wverebze gayuCdeba. verxvebSoris ki, sibneleSi,
am burusiviT msubuqi patara moxuci gamoCndeba. xelSi grZeltariani anke-
si uWiravs. cukcukiT gava tbaSi Cayiravebul veeba xmel verxvze, gaSlis
ankess da fexebakecili Seaskupdeba kuziviT amoberil nuJrs. tba am dros
uamravi feriTa da wvrili TevzebiT aris savse.
moxuci gaunZrevlad zis, gaunZrevlad uWiravs ankesis taric, mxolod
wiTeli tivtiva TaxTaxebs da TrTis. da roca tivtiva CaiZireba Rrmad,
moxuci SeSfoTebiT amoswevs ankesis damZimebul tars da mzeze abrWyvi-
alebul Tevzs swrafad iWers haerSi.
ase Tevzaobs saRamomde. saRamos ki unTia cecxli pawawina qoxis win.
didi verxvebis Ziras, xarixaze Camokidebul qvabSi ixarSavs saWmels.
gamodian kurdRlebi, meliebi, ciyvebi, maCvebi da turebi. Sehkraven cecx-
lis irgvliv wres, sxedan morCilad da saTiTaod hyvebian Tav_TavianT
ambebs. moxucs ki gadaSlili aqvs kideebSemocveTili, sqeli, veeberTela
rveuli, damWknar tuCebTan malimal miaqvs wverbokola fanqari da mere im
veeberTela rveulSi wers, wers maT naambobs, anu, rogorc Cven vuwodebT, _
zRaprebs.
maRla, RameSi Sekargul verxvebze ki naRvliani Woti zis da Tvalebdax-
uWuli iTvlis wuTebs:
_ Wuut! Wuut! Wuut!
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`saidumlo~

ori ZaRlia, erTi _wablisferi, meore _ Wreli. wablisferi msxvilia,


garusuli, yurebdaWrili, kudala. Wreli _ banjgvliani, cota tanmomcro,
Zalian ficxi. oriveni meurneobis saRores hyaraulobdnen. saRoris didi
ezo rkinis boZebiTa da mavTulis badiT aris SemoRobili, avivli Cems
saqmeze, gamomicvivdebian is ZaRlebi, Camovivli_gamomicvivdebian. miyefen,
zed askdebian mavTulis bades, kbilebiT RrRnian, mgonia cota da gaRrRnian,
mecemian, amitom, yoveli SemTxvevisaTvis, xelketi miWiravs. Tu keti odnav
avuqnie, maSin mTlad cofdebian. mavTulebis RrRniT, RafRafiT, erTmaneTze
1093
xtomiT momacileben Robis kuTxemde, iqac iyefebian da gamwarebulni iw-
even Cemken. kargad rom gavcdebi, maSin Zlivs gaCumdebian, kmayofilebi wav-
len saRorisaken, dawvebian CrdilSi da arian iq.
erTxelac ase, samuSaod vbrundebi, gora unda amoviaro da saRorisaken
CaveSva. amoviare gora, gamovedi ZeZvebidan da biWos _ Wreli ZaRli! sa-
Roris Wreli ZaRli! TiTqmis SevefeTeT erTmaneTs. mec cota ukan gavxti
da isic. mec vuyureb, isic miyurebs. mec vicani, imanac micno. me xelketi avwie,
imas sisawyle Caudga TvalebSi, mere Tavi CaRuna, piri raRacnairad gaamw-
latuna, _ aba, rad ginda. Ddaiwyo kudis qneva, laquci. me isev erT adgilas
videqi, amomxeda, _ wadi ra, kaco, me xom xmas ar gcemo. wamovedi, isev ar
amouRia xma. mivixede. _ egre ra, aq saSuRlo ra gvaqvso... miubrunda da
gaxalisebuli gaiqca zeviT, albaT, Tavis saqmeze. vifiqre, davZmakacdiT. ma-
gram meore dRes, saRoresTan miaxlovebuls wabla ZaRli rom gamomenTo,
Wrela uaresad gadairia. gavCerdi joxi davibjine da mivaCerdi, minda, erTi
TvalebSi Cavxedo, davanamuso, eg aris Cveni daZmobileba-meTqi. magram ara
qna, ar Camaxeda TvalebSi. RafRafebda da awydeboda mavTulebs. _ ara grcx-
venia? hai, ratom ara grcxvenia-meTqi? _ davuwye wynari laparaki. amaze ki
cota CayuCda, iyefeboda rogorRac zereled, magram miixeda ukan, dainaxa
saRoris karebTan mdgari meRore da gaafTrebiT moawyda bades. me sicili
amityda da ise, sicil-siciliT wamovedi. dResac Zveleburad miyefen wab-
lac da Wrelac, magram me ukve ise Cavuvli xolme, xmas ar viReb, Tanac Ri-
milic ar momcildeba saxidan. me da Wrelam iseTi raRaceebi viciT, is sxveb-
ma ar unda icodnen.
`droSa #4~, 1983

`sakeravi manqana~

TaTunias bevri ram uyvars, magram yvelafers bebias sakeravi manqana


urCevnia. rogorc ki mis guguns gaigebs, im wamsve miirbens, skamze axoxdeba
da exveweba: _ me davatrialeb, bebo, me davatrialeb!
atrialebs, atrialebs da ara swyindeba.
erTxel TaTunia da bebia ase saubrobdnen:
_ bebo, mamidas rom wiTeli kaba aqvs, me unda maCuqos, roca daupat-
aravdeba, Zalomac unda maCuqos vardisferi kaba...
cota xans Cumad aris, mere frTxilad sTxovs:
_ Senc xom maCuqeb am manqanas, roca dagi pataravdeba?
saqmiT garTuli bebia daufiqreblad miugebs:
1094
_ ho, Svilo!
TaTunia sixaruliT xtis.
im dRis Semdeg, rodesac amxanagebi ewvevian, yvela saTiTaod mihyavs
manqanasTan da amayad eubneba:
_ bebos es manqana rom daupataravdeba, me unda maCuqos.
`dila~ #1, 1955

`sakvirveli ambavi tyeSi~

didi sakvirveli ambavi moutania melia-enawelias. Seyrila mTeli same-


leTi morbian, mocunculeben, erTmaneTs eZaxian, Cqara, ra gemarTebaT, gamo-
adgiT _ fexio, da yvelani melia-enawelias sorosken miiCqarian.
TviTon melia-enawelia soros maxloblad zRmartlis ZirSi dayunte-
bula, tiris da wina TaTebiT iwmends cremlebs. sxva meliebi irgvliv Semox-
vevian, ori dedaberi meliac tiris da qviTqviTebs, patarebs piri dauRiaT
da ukvirT, es ra xdebao. vaJkaci meliebi ki daboRmebulebi gadi-gamodian
da xandaxCxan gulis mosaoxeblad axveleben.
yoveli axalmosuli SeSfoTebuli kiTxulobs: ra iyoo, xalxo, ra moxdao.
ra moxda, mezobelo, Tavs SemogevleT, ra naxe, ra gaige iseTio. melia-enawe-
lia gadmoixedavs. unda, rom rame Tqvas, magram guli amoujdeba da isev
qviTinebs, RapaRupiT Camosdis cremlebi.
_ ra moxdao? _ axla sxva meliebs ekiTxebian axalmosulebi, magram
isinic Tavs arideben pasuxs, TviTon ityviso, _ Tqvi, Cveno kargo da say-
varelo, Tqvi, ra iyo, ra moxda iseTio. melia-enawelia slukun-slukuniT
iwyebs:
_ getyviT, mogikvdaT Cemi Tavi, getyviT, xuTjer vTqvi da kidev getyviT...
isev waskda cremli, isev miitana wina TaTebi TvalebTan.
_ gamagrdi, qalo, gamagrdi. Wiri vis Tavs ar yofila, vis ra ar gadaxde-
nia am wuTisofelSi!
_ aki vmagrob, aki vmagrob, Tqven genacvaloT Cemi Tavi. axali Sebindebu-
li iyo, rom venaxebSi mivdiodi. biWi SeuZloda myavs da iqneba yurZeni
mwifdes sadme, cota pirs gavasvelebineb, egeba moigunebos-meTqi. sad ari
yurZeni! wels iseTi uxeiro weliwadia, netav seqtembeoSi iyos da axla vina
Civis.
raki yurZeni ver viSove, vTqvi, namexar kakalTan rom qoxia. iq aval, xom
iciT, zafxulia, xalxi lobiosa da xaxvs arCevs, qoxebSi sadiloben da iqneb
1095
an puris natexi darCenodeT, an Zvali rame-meTqi. mivedi, mivuaxlovdi im
qoxs da xma ram mesmis. adamianis xma da kidev sxva ramisa _ kargi, kargi,
roma... Cveni bulbuli da SaSvi xom galoben xolme, imaze kargi. jer vTqvi,
waval, movSordebi aqaurobas, magram mere gulma veRar momiTmina da sul
axlos mivedi, ukana mxridan SeviWvrite, mindoda menaxa, ra aris, aseT karg
xmas ra gamoscems-meTqi. Sevixede da rasa vxedav: qoxis SuagulSi cecxli
anTia, cali mxridan nedli simindis taroebi aqvs mowyobili. sxedan orni
_ wveriani moxuci kaci da patara biWi. im wverian kacs xis raRac mokle
Tavkombala uWiravs, cali xeli wvril boloze daudRvia, meores uqnevs,
ubartyunebs da is xe gamoscems im lamaz xmas.
_ Conguri yofila, Conguri! _ daiZaxa viRacam.
_ adre ar minaxavs da saidan mecodineboda, mogikvdaT Cemi Tavi! ijda is
wveriani kaci da aRuRunebda im Congurs. me sul Jruantelma damiara,
cremlic ki momadga ratomRac. am dReSi var da is biWi eubneba wverians:
papa, meliasi, meliasi mimRereo. gimRereb, genacvaleo, da aaCqara xeli papam.
aaCqara, aaCqara, gaimarTa welSi, gaiWima, Caaxvela da daiwyo:
sawyali mela Cioda,
ar momivida Zilia,
erTsa saqaTmes mivadeq,
gamovuTxare Ziria,
ixvsa, batsa da qaTamsa,
yvelas gavkari kbilia.
_ ox-o-xo! _ aRmoxdaT meliebs, _ vina yofila, viszea Tqmuli netav?
_ viszea Tqmuli da... amas ara vtiri da movTqvam!.. aRuRunebs is kaci
Congurs da dasZaxis zeda, melias magivrad ambobs: ·
ukuvixede, momdevda
patroni, gziris Svilia,
mxarze gaedo kombali,
gaTlili Sindis Ziria,
gadmomkra, gadmomiSxivla,
gadmomadina tvinia
_ ui, ui, ui! _ amoiZaxes dedaberma meliebma da Semoikres TavSi.
_ gziris Svilio, _ ganagrZobda melia-enawelia, _ gziris Svilio da...
Cavikece iqve. argasaxarelma gziris Svilma ar mokla mamaCemi?!
_ marTalia; marTalia! _ gaisma mkliebSi.
_ megona, guli gamiskdeboda, magram qva gvdebia gulis magivrad, qva. isev
imas vugdebdi yurs. aRuRunebs is kaci Congurs, akvnesebs, atirebs da Tvi-
1096
Tonac kvnesis da tiris TiTqmis. ar ikiTxavT, rada?! melia ecodeba, sawyali
mamaCemi ecodeba.
gadmomkra gadmomiSxivla,
gadmomadina tviniao.
magram tvins viRa Cioda _
coli damirCa qvrivia,
colic male gaTxovdeba,
oblebi damrCa wvrilia. ·
oblebic daizrdebian,
Tavi davkarge gmiria...
lamis kaci tiroda da me raRa unda dammarToda, xalxo? amis kiTxva
Zlivs moaswro melia-enaweliam da isev waskda cremli:
_ vai, sawyalo mamaCemo, vai, Se ubeduro, Sena, Cven marTla davizardeT,
vxarobT, Sen ki miwaSi xaro...
sxva meliebsac cremli mosdgomodaT. dedaberi meliebi xom tirodnen
da tirodnen.
mxolod vaJkaci meliebi ikavebdnen Tavs, gamdgariyvnen cota ganze da
erTmaneTs ekiTxebodnen xmadabla:
_ xalxo, iqneba adamianebsac guli aqvT. iqneba imaTac ician codva-bra-
li! Svilebi imaTac hyavT da isinic suldgmulebi arian, rogorc Cvena!
zogi Tanaxma iyo, egre iqneba, aba, maS rogorao. zogi ki unugeSod iqnev-
da TaTs, guli ara, dardubala magaTao! adamians rom guli hqondes, ase ki
ar aaoxrebda qveyanas _ tye magas aRar hyofnis da mindori, cac magan
daisakuTra da wyalicao...
amosuliyo Savadgabardul muxebs Soris mileuli namgala mTvare da
damcinavi: RimiliT icqireboda maRlidan.
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`samgloviaro marSi dilis Svidis naxevarze~

Sen ici, sadac vcxovrob. Semosulxar Cvens ezoSi? Tu ara, arc girCev.
Cveni ezo savsea wlebareuli mofuSuli qalebiT, ybebs rom amuSaveben ganu-
wyvetliv. es ybebi gamoscemen qarTul da somxur wyevlebs, Tu wyevlebs ar
gamoscemen, cnobiswadili da raRac SurisZiebis wyurvili karnaxoben, imuS-
aon mdumared, yru kapuniT, Cumi sisiniT. Cveni oTaxi. Sen didi xar da mZime,
Sen rom Cvens skamze dajde, skami oTxive fexiT Caxvrets sqladSeRebil
1097
iataks. Cveni didi magida ovaluria, uxeSi, omis Semdgom wlebSi gakeTebuli,
_ magidac, Sifaneric, trelaJic. sawoli sami gvidgas, aqedan _ mxolod oria
xis. rkinisa, ra Tqma unda, bebias ekuTvnis. is sul Tavis sawolTan trialebs,
leibqveS CurTavs raRacebs, iqidanac gamoaqvs raRacebi, mere isev CurTavs.
samnabijian SuSabandSi onkani gvaqvs, magram tualetSi mimavalma, unda gavi-
aro amis, amis da amis fanjrebisa da karebis win. fanjrebSi da karebSi
yovelTvis dganan pirdaRebulid saxedaRududebuli yeyeti biWebi, kacunebic.
roca vbrundebi, momadevneben triumfalur marSs. me meCveneba, rom taSsac
ki mikraven yeyeti biWebi.
mTeli Cemi garderobia: ori Savi, gamoyvanili kaba (Cemi Sekerili), kidev
erTi kaba, kidev erTi -- sarafani, ori biWuri perangi, erTi bluza, oric
qvedatani (esenic Cemi Sekerili), ukve cota pewSelaxuli grZeli, pawawina
qusliani fexsacmeli (me es fexsacmeli Zalian miyvars), esenic Savi. Cemi
cnobili abreSumis Savi Sali, vercxlisferi kantebiT. Cemi ucnobilesi
Sliapa maRla midevs, Sifaneris Tavze. is rom CamoviRo, taburetze unda
Sevdge. maqvs sul ormocdaaTi anda samociode wigni, maT Soris _ sabuRal-
tro literaturac. loginSi rom vwvebi, mxolod maSin vkiTxulob ufro _
sulelur leqsebs. mixaria, rom Cemze sulelebic arian qveyanaze, vmSvidde-
bi da tkbilad meZineba. arasodes vocnebob, rogorc ki Tvals gavaxel, maS-
inve vdgebi. ·
pirs onkanze viban. kargad gavwev fardebs da Ronivrad viban. Cemi er-
TaderTi fufunebaa _ ueWvelad Cexuri jagrisi da oTxmockapikiani saponi
„noqtiurni!“ bebia mexmareba sauzmis momzadebaSi me vetyvi, _ damacade, bebo!
is metyvis, _ ra iyo, qalo! me isev vetyvi, _ bebo! bebo! bebo! is metyvis, _ maSin
movkvde, Senze sufTa aRar viyo. am dros ar unda moefero, itirebs, sakuTrad
Cemi sauzmea _ Sav purze wasmuli karaqi da Cai. Tu sifrifana yvelis naWer-
ic maqvs an erTi kovzi Tafli, dedoflis sufras varqmev. vsadilob samsax-
urSi.
zusti TanmimdevrobiT vicmev: Sav windebs, Sav fexsacmels, Sav kabas. fex-
is wverebze Semdgari, saxis gamkacrebiT, vixurav Cems Sliapas. magrad vix-
urav. es mTavaria. mere vixvev Sals. es saidumloa, Salis moxvevis Cemeuli
wesi. mxarze vikideb CanTas, zustad cxris ocwuTze mivdivar samsaxurSi _ aq
kvlav agugundeba triumfaluri marSi. mTeli ubani or mwkrivad dgas. sam-
saxurSi Cems magidasTan vzivar. Senc gecodineba es sityvebi: debeti, kredi-
ti. Semosavali. gasavali. naSTi. gogoebi yvebian sasacilo ambebs. me uniWo
var, me mxolod sicili SemiZlia, isic TavCaRunuli, Cumi. vici, am dros enasac
ki miyofs viRaca. me amazec vicini.
1098
samsaxuridan mivdivar bazarSi. aq, bazarSi, ra dasamalia, gamyidvelebT-
an miamiturad vafaxuleb Tvalebs. viyidi amas, amas, amas. saxlSi _ vfcqvni,
vkepav, vxarSav, vwvav, aqac mexmareba bebo, Tan SemkrTali TvalebiT. _ ox,
bebo! bebo! SigadaSig vjdebi, vwvebi kidec. mere, rva saaTisTvis, isev Cacmuli,
isev Cemi SliapiT, amjerad CanTiT xelSi, miveSurebi metrosken. metrodan
_ sa-a-vad-myo-fo-Si! aqac, TeTrxalaTSemocmuli, cot-cotas vmzakvrob, e. i.
miamiturze miamiturad vafaxuleb Tvalebs. medikosebic wamomaweven raRac
Cum marSs. vuZleb. vuZleb dedis cremlian SemoSterebasac. vmkacrob, _ kar-
gi axla! kargi! vaWmev dedas, vaWmev mis mezobelsac (is qalic dneba), vlapar-
akob, vlaparakob, vicini. vucini yvelas. dedas eSinia Ramis, Tu me gverdiT
vyavar, aRara. maSin iZinebs. yvela rom daiZinebs, me vdgam sam skams. sxva
saSualeba ar aris, vjdebi erT skamze, fexebs gavWimav orze, vixurav „adi-
elas“ da tkbilad mZinavs ase.
_ dilis eqvs saaTze energiulad mivpakunob metrosken. Svidis naxe-
varze ukve Cvens aRmarTTan var. Svidis naxevarze aRmarTi mimacilebs sam-
gloviaro marSiT, TiTqos koncerti iyos, ganabulan, ganabulan da viRaca
Caaxvelebs mSralad...
dakmayofilda Seni gamZafrebuli cnobismoyvareoba? aravisTan ar miCx-
ubia arasodes.
m. p.
ho, Savebi! Savi Sliapa, Savi Sali vercxlisferi kantebiT, Savi kaba da
Savi fexsacmeli gaqvavebamde miWimaven nervebs. amitom aris, rom mxrebSi
moxrili ar vunaxivar aravis. '
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`samgorelebi~

es qari uceb ar amovardnila. antonma jer isev diliT SeamCnia, rom


ialnos ucnaurad mZime Rrubeli wamoswoloda. saRamos ki, Sin momavali,
SiSma Sei pyro, radgan Rrubeli kidev ufro gafuebuliyo, gaSavebuliyo;
ase gegonebodaT, mTisTvis cecxli moukidebiaT da ugemurad bolavso.
_ naxe, Tu qari ar amovardes! _ eubneboda igi qomeTians.
qomeTiani, dabali da didTava axalgazrda, romelic mWedlad muSaobda
meqanikur samuSaoTa sammarTvelos erT erT ganyofilebaSi, ise iyo gamu-
ruli, TiTqo Wvartlian sakvamurSi gauZvreniaTo. igi sirbiliT misdevda
antons, am veeberTela, ZarRvmagar kacs, da Tan didis ambiT uyveboda, Tu
1099
rogor Sefrinda mazuTiT moTxupnil avzze komendantis yeltitvela qaTa-
mi, rogor mieweba fexebi zed da rogori kriaxi morTo SeSinebulma.
_ gverdebi gvetkina sicilisagan. daiqnevs frTebs _ miewebeba frTebiT,
daiwevs ukan _ kudiT...
antons eRimeboda, magram es braznarevi Rimili iyo.
_ sul amas vambobdi, _ wamoiwyo TavisTvis, _ ambaraSi boZebi dampalia,
ambaraSi boZebs gamocvla unda-meTqi, magram ar iqna, ar eSvela Cvens moma-
ragebis ufross! aTi cali ver CamovatanineT! axla atydeba es saverano
qari da, Tu romelime waaqcia _ Tu ki ara, ueWvelad waaqcevs _ maSin uyure
seirs.
qomeTianic daafiqra antonis sityvebma. horizonts gaxeda, Subli SeeW-
muxna.
gza, romelsac isini mihyvebodnen, mTis ferdobs gasdevda. sofeli dabla,
tafobSi iyo gaSenebuli. mkveTrad gamoirCeoda misi Savad wagrZelebuli
Robeebi, riyis qviT nagebi kedlebi, samWedlos bolsadeni mili, klubis Tavze
yanCasaviT Tavawvdili amwe „pioneri“; Sors, WiSkariviT gaWril mTebis
yelSi, ivris patara toti; kidev ufro Sors, gamofituli gormaxebis ukan,
tyiani mTebi; am mTebis iqiT „civi“. sxva yvelaferi TovliT iyo gadabard-
nili. Tovls gadaebardna baR-venaxebi, mindor-veli.
mcire lawunma orive SeakrTo. gaCerdnen da xelebi ise gaSales, TiTqos
sxvac bevri hyolodeT SesaCerebeli. maxlobeli nangrevebidan xvadi mela
CamoeSva, gza gadaWra da vidre buCqnars Seereoda, Sedga, moixeda, kbilebi
gamoaCina. _ antonma xeli xels Semohkra, qomeTianma qudi moiglija Tavidan.
_ dainaxe? _ iZaxda igi. _ RmerTi, rjuli, rom icinoda!
marTali iyo Tu ara, antons amisi gamoZieba ar dauwyia. mas, ZvelisZvel
monadires, sasiamovno zarxoSma dahkra da warsulSi gadaisrola. bevri
msgavsi da ufro saocari SemTxveva moigona: laparakobda xmamaRla, xeleb-
is SliT, gatacebiT; maTi gonebis Tvalwin erTmaneTs scvlida: mela sagve-
lasaviT gafSekilkudiani, mela _ kurdRels rom dasdevnebia da monadires
amCnevs, mela _ xafangSi rom gabmula da sakuTar fexs iRrRnis... ver grZnobd-
nen, rogor ikbineboda yinva.
SeumCnevlad gadauxvies gzidan.
patara ubani, sadac isini cxovrobdnen, sadac karg amindSi, ai am dros,
saRamos, TiTqmis yovelTvis, adamians atkbobs akordeonisa da salaRobod
gamosuli axalgazrdebis xmebi _ Tovls gaecrica, ukacurs damsgavseboda.
mowyeniT gamoiyureboda yvela baraki, magram antons yvelaze mowye-
nilad mainc Tavisi fanjara moeCvena. es ki imas niSnavda, rom misi meuRle
1100
kidev ar dabrunebuliyo Tbilisidan.
„albaT, isev myvarebia, rom ase momenatra“, _ gaifiqra RimiliT. Subli
moisrisa, TiTqos fiqrebis moxveta da gadayra undao.
_ erTi uyure im bebruxanas!
qomeTianma am sityvebidan veraferi gaigo. arc raime ukiTxavs. mxolod
gakvirvebiT Sexeda. daemSvidobnen da TavTavianT binebs miaSures.
antons barakis derefanSi aravin Sexvedria. siTbo da Semwvari xorcis
saamo suni ki igrZno. da axla gaaxsenda, dilas aqeT saWmlis gemo rom ar
enaxa.
... kari raRacas wamoeRo. xeli moacacuna da werili SerCa. maSinve rodi
gaxsna. jer karadidan wina dRis puri, Sinauri Zexvi, lori da arayi gamoaw-
yo, kargad danayrda, da mxolod maSin waaxia konverts.
„gamarjoba, Zia anton! gwerT gogi zurabiSvili. saca samarTalia, aqamde
unda momewera, magram, xom ici Cemi xasiaTi, erTi werilis daweras, mTel
dRes rom uro viqnio, is mirCevnia. axlac, vin icis, mogwerdiT Tu ara, Tqveni
warmatebis ambavi rom ar gagvego. dRes dilas wavikiTxeT brZaneba gar-
damavali droSisa da premiis miRebis Sesaxeb. vis unda gavuziaro sixaru-
li Tu ara Tqven, Cems Zvirfas maswavlebels. gilocavT! gisurvebT Semdgom
gamarjvebebs! iareT sul win da win! dae, Tqveni Sroma darCes saamayo wvli-
lad komunizmis mSeneblobis saqmeSi!
Zia anton, Tqven Cemze ukeTesad icnobT moskovs, magram, merwmuneT, nakle-
bad ar gaixarebdiT axla, rom genaxaT, ra mSeneblobebia! ra miRwevebi!...
rogorc ki Tavisufal dros viSoviT, davdivarT, vaTvalierebT, mainc ver
dagviTvalierebia. cxovrebiT mSvenivrad vcxovrobT. mxolod gabro gvyav-
da Sewuxebuli erT-or dRes (Zirmagara amouvida kiserze), axla isic karg-
adaa. me aqac movaswari TviTmoqmedi wris Camoyalibeba. vmecadineobT gulm-
odgined. gaivlis darCenili oTxi Tvec da Camoval. salami gadaeciT Cvens
megobrebs, gansakuTrebiT ki _ grigols, energetikoss qeTevan mSvildaZes,
rostoms, Tqvens meuRles da yvelas, yvelas. magrad garTmevT xels. naxvam-
dis!“ werili aCqarebuli xeliT iyo naweri. magram mainc etyoboda, rom
avtori silamazis moyvaruli kaci unda yofiliyo. asoebi laRad, lamazad
iyo moqneuli. nawerma antons gogis maRali, moqnili tani gaaxsena. warmoi-
dgina, rogor STabeWdilebas moaxdenda moskovel gogonebze. antons igi
axsovda yovelTvis lariviT gaWimuli da pirxmeli. rogorc Cinebuli
mocekvave, msubuqad dadioda, udardelad hqonda mimoyrili gruza Tmebi _
jado, romelmac yvelaze metad imoqmeda mis qaliSvilze. „marTla, _ ratom
arafers ar iwereba tatianas Sesaxeb“?
1101
adga, werili erTxel kidev gadaikiTxa.
,,ra moxda? Savma katam xom ar gairbina maT Soris? _ am azrma Seawuxa,
adgilze veRar gaZlo. gaiar-gamoiara. _ sinaTle aanTo. isev gogi zurabiS-
vili aexata Tvalwin.
ara, cudebi rodi iyvnen is axalgazrdebi, romlebTanac ukanaskneli ori
Tve aaxlovebda, magram gogi da misi megobrebi, romlebic kvalifikaciis
asamaRleblad gagzavnes moskovSi, mainc sxvanairad hyavda warmodgenili.
kerZod, gogis iseTi ram gaaCnda, rac sxvebSi naklebad SeimCneoda. es iyo
gaazrebis siswrafe da Sinagani cecxli, romelic malamosaviT moqmedebda
sxvebzec. axsendeboda, rogor mReroda, rogor gulianad icinoda igi, saza-
reli qarcofis jibrze, Tormet metriani boZis wverze mjdari, rogor das-
cinoda wuwuna TanamSromlebs. rogor moxdenilad akeTebda yvelafers _
dawyebuls boZis CasmiT, damTavrebuls gamtarebis dacalwverebiT.
... roca midiodnen, ise ki ar gamomSvidobebian, rogorc zogierTma axal-
gazrdebma ician: RviniT, quCebSi xetialiT, _ ayalmayaliT. koncerti gama-
rTes da hesmSenis muSakebs erTxel kidev agrZnobines Wabukuri cecxlisa
da gaqanebis silamaze.
antonma kargad icoda, rom Tu sapasuxo werils axlave ar dawerda, mere
Zalian gauZneldeboda. rva saaTisaTvis TaTbirze unda wasuliyo. jer mx-
olod Svidis naxevari iyo da gadawyvita axlave Sesdgomoda saqmes. Tef-
Sebi aalaga, magida xelisguliT gadmowminda, majebi da sayelo moiSilifa.
pawawina Tarodan, romelSic oriode wigni, saangariSo da formis qaRaldebi
ewyo, sufTa rveuli gadmoiRo. sanam weras Seudgeboda, gareT gaixeda.
mTvare amosuliyo _ badri mTvare. grZlad gawolili xeTa Crdilebi
erTmaneTSi iyo CaxlarTuli. yvelgan sinaTle enTo da yvela sakvamuri
bolavda, bolavda ialnoc. _ dajda da fanqari moimarjva. fiqrobda, Tu
rogor unda daewyo werili. „salami gogi“ dawera msxvili asoebiT. erTx-
ans umiznod awvalebda fanqars. mere naweri gadaSala, furceli daxia da
xelaxla daiwyo: ,,Cveno yoCaRo biWo!“ TviTonac ar icoda, vis gulisxmob-
da „CvenoSi“. mTel mSeneblobas Tu martooden sakuTar ojaxs. es ise TavisiT
movida da sxva striqonebic TavisiT mohyvnen.
„Seni werili dRes, e. i. 23 miviRe. aq didi Tovlia da Zalianac civa. dRes
qvesadguris maxloblad vmuSaobdiT. iqidan rom vbrundebodiT, mela Semo-
gveyara, zed cxvirwin gadagviTria im sigrZe kudi. melas naxva kargada
maqvs dacdili. da aki Seni werilic miviRe. magram mainc, simarTle rom
giTxra, odnav uxasiaTod var. jer erTi imitom, rom tatianas gamocdebi
aqvs da Cemi beberi mexuTe dRea, rac TbilisSi zis. meorec _ialno gvi-
1102
bRvers da qars gviqadis. amovardeba da vici, manamde ar Cadgeba, sanam rames
ar gvazaralebs. meaTe da meTerTmete sangrevs Soris rom boZebia, ambara-
Si, imisi meSinian, Tu axla gadarCa, mere me vici. saerTod ki kargad varT.
amas winaT me da grigolma viCxubeT. ai ukve mexuTmete welia, rac Cven
erTad vmuSaobT, Tve ise ar gava, kamaTi ar mogvivides, magram ase arasodes
ar gviCxubia. im zomamde mivedi, rom ganTavisufleba vTxove. gancxadebac
davwere, isic dameTanxma, mxolod erTi pirobiT _ jer es saqme daamTavre
da mere, saiTac gindodes, iqiT wadio. gacecxlebuli davSordiT erTma-
neTs. ra meqna, ar vtyuodi... male yvelaferma gadaiara, saqme Tavianad
damTavrda da sinanuls vgrZnobdi, kacs tyuilubralod ratom vawyenine
meTqi. mTeli saRamo viyoymane, Tan mindoda, rom wavsuliyavi da bodiSi
momexada, Tan Tavs vikavebdi. bolos, mainc gadavwyvite, waval da vnaxav-
meTqi. qurqi Cavicvi, gamovaZre asmaneTiani Cemi saxlobis danazogs da gzas
davadeqi. bneli Rame iyo. endeze mivdiodi. mesmis: viRaceebi laparakoben,
Cemsken modian, mZime fexsacmelebs moabraxuneben. moaxlovdnen. vicani _
grigoli da meore ubnis ufrosi abulaZe. sakmaod datvirTuli momeCvenen.
raSia-meTqi saqme. Turme nu ityvi, sakuTari pur-RvinoTi modiodnen CemTan,
Sesarigeblad. da SevrigdiT. asea, Cemo Zmao da Svilo, saqmis gulisaTvis an
Cxubi mogiva, an vinmes awyenineb, an vinme gawyeninebs, aba uamisod rogor
iqneba!
Cveni brigada axlad Camosuli biWebiT Seavses. xramheseli erTiRa dam-
rCa _ „Cveni beberi“, gordelaZe. rodi vfarisevlob, bevrjer momnatrebia
Tqveni Tavi. ai, axlac, Tu qari amovarda, Tu rame dazianda, unda vijde da
velodo, rodis daiwyeba „samuSao dRe“. am biWebs xom imdens ver mosTxov _
SuaRamisas miadge da loginidan wamoagdo. isini xom jer kidev ar arian
„namdvili samgorelebi“, rogorc Cven vicodiT Tqma. maT xom jer sisxlx-
orcSi ara aqvT gamjdari mSeneblobis siyvaruli, jer xom ver SeigrZnoben
sakuTar tkivilad mSeneblobis tkivils, maT xom jer isev TavTavianTi sof-
lebisaken miurbiT Tvali“...
fanjaras TiTqo viRac moawva. antonma yuri miugdo. mere wamodga da
gareT gaixeda. mTvare sakmaod SemaRlebuliyo, spetaki Tovli saamurad
brwyinavda.
_ saaTs Sexeda. rvas oci wuTi aklda.
aRar damjdara. aCqarebiT miawera: iyavi janmrTelad, mokiTxva amisa-
gan da amisagan, mokiTxva Sens megobrebso da erTi moqneviT moawera xeli.
aivanze mwvave yinva Sexvda.
„mSvidad rom Caiaros Ramem, dRisiT rames movaxerxeb“ _ gaifiqra da
1103
SiSisTvaliT gaxeda ialnos. gorozi mTa isev bolavda.
... TaTbiri aT saaTamde gagrZelda. am xnis ganmavlobaSi antoni araerTx-
el SeSfoTda da sxvebic SeaSfoTa. sakmarisi iyo avtomobilis Caqroleba
an da ramis dabraxuneba, rom igi fanjrisaken iwevda da SemkrTali iZaxda:
_ daiwyo!
magram TaTbiris dasasrulamde araferi Secvlila. mxolod maSin, roca
„gasaboleblad“ aiSalnen da foiesaken _ gaemarTnen jguf-jgufad, yayaniT,
daumTavrebeli kamaTiT, mTeli Senoba ise Secaxcaxda, TiTqo miwa iZrao.
_ gareT Tovlis korianteli idga.
_ aki vambobdi! _aiSala antoni: _ axla uyureT!
uyurebdnen da xedavdnen: rogor glejda qari Tovls mTis Txemebze,
rogor caxcaxebdnen xeebi, rogor exeTqebodnen Rrublebi Rrublebs da
rogor brunavda badri mTvare maT Soris.
_ sabednierod, didxans ar gagrZelebula ase. kinofilmi rom daiwyo,
yvelaferi miwynarda, gainaba.
samagierod, ekranze datrialda qariSxali.
giorgi saakaZe saqarTvelosaken mouZRveboda Sah-abazis jor-aqleme-
biT aConCxil laSqars. idga gniasi, dedebis wyeva-krulva, bavSvebis tir-
ili... gaavebuli cecxlis enebi lokavdnen cis kabadons. Sav kvamls STaenTqa
saqarTvelos mSvenieri soflebi, cxen-kacT jojgini atialebda qarTvelTa
sarCo-sabadebels.
da antons mTeli sicxadiT warmoudga, Tu ram aqcia udabnod samgoris
noyieri veli, romlis gacocxlebas axla amden Zalas alevdnen. guli etki-
na da mwuxarebiT amoxda: _ ra saSinelebaa. xanZari, ngreva, aoxreba da isev
xanZari, _ ngreva, aoxreba.
Tumca Sin ramdenime kacTan erTad brundeboda, mainc Rrma fiqrebSi iyo
wasuli.
fexqveS miwa ego, romelsac 326 wlis winaT giorgi saakaZem Svili anacv-
ala. irgvliv is mTebi idgnen, romlebic gulis fancqaliT dascqerodnen
Svidi maisis brZolas. aqve iyo martyofis bolo, sadac dagorda saakaZis
xmliT mosxepili veragi yorCi-xanis gadaxotrili Tavi. da antoni siamayes
grZnobda, rom igi, kalugeli meCeqmis Svili, RviZl ZmasaviT amosdgomoda
xalxs, romelsac aTaseuli wlebis manZilze Jletdnen, swvavdnen, magram yve-
lafers gauZlo, yvelaferi gadaitana da kacobriobas, Tavisi Rirsebis niS-
nad, did stalini misca.
am fiqrma saocari Zala Semata. mkerdi gadaiReRa, Rrmad amoisunTqa da
gazrdili, gamedidurebuli, TiTqo zemodan daacqerda damuqrebul mTas.
1104
bolavda ialno. sadRac, Sors, yrud ismoda xmauri (TiTqos mTis ukan
zRva Relavso), magram rodiRa akrTobda es! piriqiT, TviTon emuqreboda
bunebis stiqions.
_ cota dagvacade, Senc mogivliT!
_... ar eZineboda. Rumeli gaaxura, radio CarTo. kedlidan Tofi gam-
oiRo da wmenda daiwyo. amas rom morCa, axla vaznebi wamoCenCa, xelaxla
datena, nomrebi daawera da Zilic movida.
erTxel kidev gaixeda gareT, erTxel kidev Seavlo Tvali _ ialnos,
elnaTura Caaqro, tansacmeli gaixada da dawva.
mezobel oTaxidan mamakacis boxi xma ismoda:
_ hop! hop! hop!
mas bavSvis kiskisi da qalis susti Sekivleba mosdevda. antonma kargad
icoda, rasac niSnavda es. SezarxoSebuli Soferi sergo Tavis „julbarss“
awvalebda, aiZulebda extuna maRla-maRla, damdgariyo ukana fexebze. _ erTx-
ans masze fiqrobda: ra eSmakad unda, ase rom itanjeba da sacodav pirut-
yvsac tanjavso. mere sxva fiqri aekviata. mere kidev sxva... bolos tkbilad
Caesma sabWoTa kavSiris himni da CaeZina kidec.
... ram gaaRviZa, ar icoda. Tvalebdakakluli iwva da gons ver mosuliyo.
_ yoveli mxridan guguni ismoda. yoveli mxridan TiTqo zRvis talRebi
etaneboda.
_ anton! Zia anton! _ wamoxta, eleqtrogamomrTvels waetana, gadaatria-
la Rili, magram oTaxSi isev ukuneTi sufevda. SeaWanWyara, kidev gadaatri-
al-gadmoatriala. araferi Secvlila.
maSin kars miswvda, gaaRo da SemoWril qarTan erTad sami landi Se-
mouSva.
_ vera gagagoneT ra, _ daiwyo erTma. _ albaT, telefonis xazic da-
zianebulia. energia arsad ar aris.
_ energia arsad ar aris? mere da...
antoni datrialda, raRacas wamoeRva, raRac minis WurWeli daamsxvria.
_ asanTi, asanTi geqnebaT!
erTma kolofi daaCxakuna, aanTo.
windas CabRauWebulma veeberTela kacma qvemodan axeda Tavs wamomd-
gar biWebs. saxe daemanWa, raRac mware ramis Tqma daapira, magram Secba, Cac-
mas Tavi aneba da logins daeyrdno.
asanTis susti Suqi oqros varaySi acurebda axalgazrdebis brezentis
xmel qurTukebs, montiorul Rvedebs, rkinis _ „Wangebs“, jaWvebs, saTvaleebs,
rezinis xelTaTmanebs, da antons moeCvena, rom es is biWebi ki ar iyvnen,
1105
romlebzedac gogi zurabiSvils werda, cali Tvali TavTavianTi soflebi-
saken miurbiTo, aramed SeWurvili qarTveli raindebi gacocxlebuliyvnen
da brZolis JiniT iwvodnen.
asanTi Caqra da wamiT isev ukuneTi gamefda.
_ moukideT rames, emand, magidaze rveuli devs!
magram sanam biWebi moZebnidnen rveuls, TviTon miswvda magidas. xelSi
furceli moxvda. erTxans TiTebiT amowmebda, TiTqo xarisxs usinjavso.
icno, werili iyo, gogi zurabiSvilisadmi minaweri werili... grZlad da-
grixa, gawela, gaaswora da brZana:
_ moukideT!
cecxlis patara ena umal gaorda da oTaxSi sinaTlem imata.
kedlis saaTi naSuaRamevis sams uCvenebda...
...dilis xuT saaTze ki antonis cariel oTaxSi moulodnelad acialda
elnaTura. iataki aWrelebuli iyo sveli nafexurebiT. magidis maxloblad
fexsacmlis lanCidan momZvral talaxs damwvari werilis ferfli Caswebe-
boda. iqve egdo irgvliv Semomwvari, gadarCenili naxevi werilisa, romelze-
dac advilad gairCeoda ori sityva: „...namdvili _ samgorelebi“.
`pirveli moTxrobebi~, 1953

`samgori~

koSkis Tavze idgnen.


Tavadis asulma lamazad awia xeli:
_ erTi, ori, sami.
arturi RimiliT miadevnebda Tvals Tavadis asulis xels.
mdinaris iqiT, grZeli maRali kbodis Tavze, triali mindori iwyeboda.
midioda is mindori horizontamde erTferovnad, sul yviTlad, iq oqros-
feri sufTa ca hkveTda, gadakveTis swor xazze sami patara goraki iyo gam-
wkrivebuli, mze im gorakebis ukan Casuliyo da axla samive mkveTrad iyo
mixatuli caze.
_ daakvirdiT, batono artur: Suala gora odnav momcroa, im SualasTan
erTi gora ufro axlosaa, vidre meore, xom. aSkaraa?
_ ra Tqma unda, _ isev eRimeboda arturs.
_ iciT, ras yveba Cveni xalxi am sam goraze? Suala gora yofila... mTavris
qaliSvili. ra Tqma unda, lamazi, mzeTunaxavi. es qaliSvili Sehyvarebia or
vaJkacs, orives didgvarovans, yovlad Semkulebs. qaliSvils vercerTisTvis
1106
ver eTqva Tanxmoba colobaze. bolos gadawyvita; gaiqeciT, ai, am vels Semo-
urbineT, erTma am mxridan, meorem am mxridan, da romelic pirveli mova,
misi gavxdebio. gaiqcnen Wabukebi, Semourbines vels da xedavs qaliSvili, ai,
is, marcxnidan wasuli, ufro adre modis, vidre marjvnidan wasuli. is modis
adre, viskenac ufro naklebad miuwevda guli. da SesTxova ufals, _ adgil-
zeve gaeqvavebina samive, da ausrula ufalma, gaqvavdnen samiveni.
Tavadis asuli wamiT Seyovnda da isev miubrunda arturs.
_ xom aris am legendaSic lamazi azri, batono artur? qarTvelebi an
ise cocxloben, rogorc maT surT, an sul ar cocxloben, gaqvaveba urCevni-
aT ulamazod yofnas.
gaRimebul arturs cremlebis mowolamde mounda patara bavSvsaviT mo-
hfereboda Tavadis mSvenier asuls, es ki ar SeiZleboda, _ Tavadis asuli
ukve Teqvsmeti wlisa iyo, _ da amasRa ambobda aCqarebiT:
_ TqvenTan yvelaferi lamazia, Tavadis asulo, mindoric, mTac, qvebic,
balaxebic.
_ radgan yvelafers ganwirulobis Suqi adgas, ara?
arturi SekrTa. axla ukve Tavadis asuli iRimeboda gamomwvevad. o, es
Rimili!.. RmerTo, sad enaxa aseTi Rimili!. sad enaxa!.
da uceb mixvda:
„beberi dedoflebi iRimebian ase“.
ormocdaSvidi wlis arturi im Ramis Canawers amTavrebs sityvebiT: „oh,
es Zveli patara xalxebi! me, didi Zlieri eris Svils, sikvdili mominda
mTlad norCi Tavadis asulis am Rimilis qveS“.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`sami wveTi sisxli~ (mogoneba)

am ambavs, SeiZleba, adgilis dedis mrisxanebac ewodos.


Tqven axla araferi iciT ciebisa, malariisa, tropikuli malariisa, Cems
ymawvilobaSi ki, omianobas, mec maciebda, Cems dasac da Cems Zmasac. aciebda,
albaT, _ naxevar soflis bavSvebsac.
daiwyeboda es cieba nasauzmevs _ galurjebiT, kankaliT, kbilebis kawkawiT
da zed ayolebuli „vuu-vuuTi!“ mere Secieba gadavidoda cxelebaSi, ormoc-
ormocdaerT gradusian cxelebaSi, SfoTvaSi, bodvaSi, loginSi rom veRar
gaCerebdnen, sadRac apirebdi gaqcevas. niaTi eclebodaT momvlelebs... da
saRamos, rodis-rodis Zlivas dagiwevda sicxe. o, ra miswreba iyo wiwakiani
1107
tyemali gamomSral, gamwarebul enaze! RamiT adgebodi kidevac, gaivl-gam-
oivlidi dauZlurebuli fexebiT, male isev itvrinebodi loginSi, amjerad
mSralSi, Sens Sembrale loginSi.
iyo cieba dRegamoSvebiTac, erT dRes gagaciebda, meore dRes _ ara. ma-
gram amgvari ciebis ufro eSinodaT. es ukve daavadebis qronikul formad
iTvleboda. marTlac, me da Cems das qinaqinis nemsebi gagvikeTa erTma
samxedro ferSalma, SemTbari nemsebi, da Segviwyda is cieba. gaukeTa nemsebi
Cems Zmasac, magram mas _ ar argo, mas ukve dRegamoSvebiTSi hqonda gadasu-
li cieba, _ aciebda mTel agvistos, seqtembers, oqtombers, noembris naxevramde,
_ da ar argo. aRaravin icoda, ra eqnaT. CaTuTquli iyo sacodavi deda. xan
ris wvens uwuravda, xan _ risas. xan visi gaubedavi rCeviT aZlevda raRa-
cebs, xan _ visi, magram araferi Sveloda. is rom kbilebis kawkaws daiwyebda,
me vimalebodi. gamxdari iyo, gamwvanebuli, Tma TiTqos sul yalyze edga.
maSin viRacas eTqva, ras awvalebT mag ymawvils, gauyvaneT sarTiWalaSi
xaragoulel qals, melanias, mTelma sofelma icis is beberi, erT boTl
arays iRebs acraSi, aucris da gaaTavisuflebs yvelafrisganao. mxolodo,
arayi ueWvelad Zalian kargi unda iyos, cecxli unda ekidebodeso.
gadawyvita dedam sarTiWalaSi wasvla, magram gadairia Cemi Zma, cameti
wlis biWi, gagoneba ar undoda bebruli acrisa, Selocvebisa, jadobazobisa.
movida namtiralevi deda CemTan. Sen genacvaleo, iqneb Sen uf ro gagig-
onoso, Seni, xom ici, rogorc sjerao. me ufro magiJebda es bebruli mCxi-
baoba, magram mainc mivedi da Sevexvewe, _ ra aris, biWo, ra unda iyos-meTqi,
mec wamoval, mec Sens gverdiT viqnebi-meTqi. cota xans ki isev uarze iyo,
magram mere molba, dameTanxma, _ oRondo, ar momatyuo, Senc wamodio, oRon-
do _ dRes ara, xvaleo.
gaTenda is „xvalec“, noembris civi, janRiani dRe. gavavseT litriani
boTli winwanaqari aryiT, CavicviT sagzaod, _ mosalodneli iyo Tovlic
ki. gavediT ad rianad, sarTiWalaSi rom vyofiliyaviT, sanam gaaciebda Cems
Zmas. erTi saaTic ar mogvindomebia gzisTvis. pirvelmave Semxvedrma
dawvrilebiT agvixsna: germanelebi rom gaasaxles da imerlebi Camoasax-
les, im imerlebisaa eg melania. germanelebis saxlSi cxovrobs, aqedan rom
waxvalT, mexuTe saxlia, lurji yvavilebic axatia alayafis qvis boZebzeo.
didi madloba gadavuxadeT im kacs, wavediT. miviTvlidiT mwyobrad
wasul saxlebs. mivediT. lurji yvavilebic alayafis qvis boZebze! dedam
daiZaxa, _ qalbatono melaniao! viRac TxuTmetiode wlis gogo gamovida
aivanze. wamovida, magram Cven zurgi Semogviqcia, SemaRlebuli kari SeaRo,
Sig Sevida. dedam erTxelac daiZaxa, _ qalbatono melaniao! gaiRo is SemaR-
1108
lebuli kari, gamoixeda dedaberma, SavebiT mosilma, mTlad Savma, TvalebT-
anac Savxelmitanilma. me da Cemma Zmam erTmaneTs SevxedeT, gaqcevaze viyav-
iT oriveni, magram dedaberma ise tkbilad Tqva, mobrZandiTo, gavyeviT dafac-
icebul dedas. vesalmebodiT oTaxSi ukan wasul dedabers, isic Tavs gviqnev-
da. gogo gavida. karidanve daiwyo dedam: asea da ase, ase gamudmebiT aciebs,
iqneb Tqven dasdoT Tqveni madliani xeli da gviSveloT gawamebul ukaco
ojaxso.
oTaxi viwro iyo da grZeli. erTi fanjara hqonda, karidanac Semodio-
da sinaTle. SuaSi Rumeli idga, iq Tbiloda. dedam aryiT savse boTli
magidaze dadga. mivida dedaberi Cem ZmasTan, jer Semouara irgvliv, mere
taburetze dasva, daaRunina Tavi, gadauxara gverdze, gadmouxara. marcxena
yurs dauwyo kirkiti, daswevda dabla, auSvebda, isev daswevda dabla, auSveb-
da. mere momuWa, gauSva, isev momuWa. TiTebi Seuyara TmaSiac, TiTqos fxanda.
bolos Tqva: _ me mgonia, rom dagvianebuli ar aris jera. Tqvenc dabrZan-
diT. ai, RumelTan dabrZandiT Tqvena, _ xeli mohkida dedas. mec damsva.
mere Zveleburi Savi karadidan gamoiRo yvavilebiani TefSi, Cveulebrivi
Cais TefSi, saxuravdaxuruli Tixis jamidan amoiRo usafrTxo samarTeb-
lis piri, nemsi, erTic da meorec Savferdakargulebi. amoaCina cota bambac,
Cveni boTlidan _ arayi daasxa TefSze. dasorsolebuli gazeTis qaRaldi
miitana RumelTan, wamoiRo cecxli, misca arays, arayi aparpalda lurjad.
qaRaldis cecxli Caaqro TiTebis mokidebiT. muriani TiTebi gairecxa aray-
Si. Seiwminda winsafarze. amasobaSi aryis cecxlma daiwia dabla, miitana,
Seyo Sig nemsi da samarTeblis piri. _ nemssac da samarTeblis pirsac
gauwiTldaT wverebi, cecxlSi Seabrun-Semoabruna TiTebic, mivida Cems Zmas-
Tan, gadmoawevina Tavi, aryiani bambiT gauzila ukan, dauwia yuri xelisgu-
liT, Caaso nemsi raRac ZarRvSi, amoswia kani, im amoweul kanze gausva sa-
marTeblis piri, wamovida sisxli _ erTi, ori, sami! sami msxvili wveTi. dae-
ca Cem Zmas Savi buSlatis sayelos qvemoT. isev daado yurTan aryiani bamba
dedaberma, eWira erT or wuTs da mere wamohkra kefaSi xeli:
_ morCa! aRar gagaciebs!
wamodga Cemi Zma, madlobas ixdis deda, kankalebs, ibRvireba Cemi Zma, da
ase wamovediT im melania dedabrisagan. Cemi Zma zed ar gviyurebs, mec
vigeslebi, sul im dedabris Savi xelebi midgas Tvalwin, _ ra klinika vnax-
eT-meTqi! deda arafers ambobs, is sul Cem Zmas uyurebs, droa, rom ukve
gaacios. gamovediT sarTiWalidan.
_ gaciebis dRe iyo, Tu ara? xom ar gveSleba?
_ gaciebis dRea.
1109
magram aRar gauciebia aRarc im dRes, aRarc meore dRes, aRarc mesames,
aRar gauciebia aRarc arasodes.
erTxel Sevxvdi im melania dedabers sarTiWalaSi, bazris SesasvlelTan,
kidev uaresad iyo moxrili. vuTxari, ase da ase iyo, Tqven gankurneT Cemi
Zma-meTqi. Semomxeda wvrili mwvane TvalebiT. ra xelobisaa Tqveni Zmao?
teqnikumSi swavlobs-meTqi. meo partiulebsac ki varCeno, da wavida.
uceb momibrunda:
_ Tqvenc Cinurs eZaxiT Cems Cxvletebsa, ara? maSin Cvenebi, Cveni mama-
papani sul gul-xeldakrefilni isxdnen da arafers akeTebdnen, ara?! ai!..
joxi aswia, muqariT Seaqana haerSi. mere dauSva Zirs, gverdi mihyuda.
ori uZravi mwvane wertili unaTebda Cabnelebul saxes
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6.

`sasacilo~

bavSvobaSi erTi onavari amxanagi myavda. rostomi erqva, Cven ki, biWebi,
rostias veZaxdiT. gaTendeboda Tu ara, CemTan iyo da pirSiTiTebCaCrili
mistvenda.
jer Cveni mura gaepasuxeboda _ av! av! av!.. mere bebia _ gafxrewa da
gagleja, aha!.. bolos me Cavidodi.
_ wamoxval saTevzaod? _ mekiTxeboda Cumad, Tan saxlisaken iyureboda
_ emand bebia ar gamomenToso.
_ guSin ar iyo, rom veraferi daviWireT?
_ dRes daviWerT, iseTi sizmari vnaxe!
_ ara, ara Rirs.
_ maSin tyeSi wavideT.
_ tyeSi risTvis?
_ ise, gaviaroT. davaTvalieroT, Svinds Tu asxia.
modi da nu daeTanxmebi! sulerTia, marto wava, aucileblad waawydeba
rame saseiros da mere yurebs gamogiWedavs trabaxiT.
_ me· rom vici, me rom vnaxe, imisTana _ fas!
aviRebdi Tavs ·da mivdiodiT. avuyvebodiT venaxebs.
„naTesavebisTvis Tavgadakluli~ rostia yvela Robeze gadaaxedebda
bevri banaobisagan gadatyavebul cxvirs _ aba, vnaxo, xom araferi uWirTo.
yoreanebidan kitrebs gadmoitanda _ mamidasiao. xriokadan atmebs _ dei-
dasi an naTliasiao.
1110
es mamidebi, deidebi da naTliebi, Tuki Sig moaswrebdnen, sakuboedac im-
etebdnen, magram rostias ainunSic ar mosdioda maTi wyevla. moikunteboda,
sadRac kefasTan Caiqnevda xels, gaiRriWeboda da ityoda:
_ vapatioT, aseTi xasiaTi ·aqvT da ras izam.
avidodiT serze. jer xilis narCenebis srolaSi SevejibrebodiT erT-
maneTs, mere qvebs gavazuzunebdiT _ aba, vin ufro Sors gauwevso. vixe-
tialebdiT mTel dRes, SemovivlidiT tyesa da Rreebs, da daRlilni, daqan-
culni, imdenad siaruliT ara, ramdenadac laqlaqiT, davbrundebodiT gvian,
lamfebis anTebis dros.
aitexavda TiTo rames: xan morevebis dafonvas, xan soflis ganTqmuli
ZaRlebis mogeriebas, xan Widaobas da gadahyveboda zed. magram yvelaze
metad mainc `sasacilo rameebis~ aRmoCena uyvarda. mere yvelaferi sasaci-
lo iyo, rac Cveulebrivisagan gansxvavdeboda! aRmoaCenda, gailurseboda,
TiTqo eSinia _ emand ar gamofrindeso da TavisTvis, uxmod icinoda, kvde-
boda siciliT.
erTxel qalaqSi wamiyvanes. rom davbrundi, mediduri RimiliT Semxvda.
mivxvdi _ raRac icoda. magram _ ra? advili rodi iyo gageba. mimi patiJa
TavianT WroRa TuTaze. zis aqanavebul totze, arxeinad iqnevs fexebs da
agrZelebs:
_ iiseTi sasacilo rame vici, iseTi sasacilo, rom...
_ mainc?
_ iiseTi sasacilo...
_ ici da icode!
_ Sens sicocxleSi ver mixvdebi.
momSala, momRala da mxolod maSin gamoicvala kilo.
_ wamoxval mamidas venaxSi?
mindoda mekiTxa, romeli mamidas venaxze meubneboda, magram Tavi Se-
vikave. SemeSinda _ ar gabrazdes da uari ar miTxras-meTqi.
_ saca ginda, iq wamoval!
da is gamiZRva.
mivdivarT xev-xev. Tu xelmisawvdenzea romelime xexilis toti, wavwvdeb-
iT.
gaviareT yvela nacnobi „mamidas venaxi~, gavediT bogirze, avyeviT kak-
lis xeebiT gadaburul nestian orRobes da CavsxediT Zirtkbilebisa da
fericvalebis tevrSi.
_ aq movicadoT, _ Tqva rostiam, Robeze miwyobili Cadunas Rerebi gada-
swia da karga mozrdili WuWrutana gamoaCina.
1111
gavixede Sig. aqeT venaxia, iqiT simindi _ ase, muxlamde wamozrdili, Smuaze
mwvaniani biliki Casdevs.
ar vici, raSia saqme, arc vkiTxulob. vnaxoT, ra moxdeba! SeveqceviT gza-
gza momaragebul alubals da kurkebs mizanSi visvriT. mze ki maRla iwevs,
adis kaklis totidan totze.
aRar SemiZlia cda.
_ momatyue? _ vekiTxebi rostias.
is jer gaocebiT miyurebs, mere saxes manWavs, mware raRacis Tqmas apirebs,
magram xmauri akrTobs, Robes ekvris da mec mujluguns mcems, _ moiwieo.
Tavi Tavze gvaqvs mibjenili da ase vicqirebiT WuWrutanaSi.·
bilikze rqadagrexili yoCi modis, amayad moaqnevs Tavs. xandaxan bal-
axs waswvdeba, mokortnis, aCqarebiT gaacmacurebs tuCebs da isev wamova.
ukan patara, mokuzuli moxuci mohyveba _ mxarze Toxi aqvs gadebuli, fexebi
gaSeSebuliviT moaqvs.
_ is aris!_ CamCurCulebs rostia, da cota xnis Semdeg manjRrevs.
_ gesmis?
_ ra?
_ laparakobs.
_ mere?·
_ eSmakebs elaparakeba.
_ eSmakebi rom ar arseboben?!
_ i!!
_ ar arseboben.
_ aba, papaCemma raT miTxra, roca SenTvis raRacas laparakob, eSmakebs
elaparakebio?
_ eSmakebi ar arseboben, _ daJinebiT vimeoreb me.
_ Sen ufro ici, Tu papam?
erTmaneTs SevubRvireT da gavCumdiT.
moxucma yoCi xeze maiaba, abga moixsna da balaxebSi Cajda. gaixdis qala-
mans, ·gulmodgined daaxvevs Tasmas.
gaixdis windas _ gadmoabrunebs, dabertyavs da qalamanSi Cadebs. Tan
dudunebs. vin icis, ras! Cvenamde es aRwevs:
_ hai da hai!
aikapiwa Sarvlis totebi, gamoaCina Zvladqceuli, dabrecili kanWebi,
Semoixvia winsafari Tavze, adga, Sevida simindebSi, wynarad daiwyo Toxna.
Cahkravs da „hes~ daayolebs. ase Toxna erTxans, mere Sublze gaisva xeli,
raRac ucnaurad miixed-moixeda, hai dedasa mtrisasao da Cvensken gadmoeS-
1112
va. gvegona dagvinaxa, ukan gadavcvivdiT, magram Cven ki ara, miwas daeZgera.
_ Sen unda SemWamo? maS, Sen unda SemWamo, ha? manamde Sen SemWam, me gaga-
cli siqas!..
Jinmoreuli scems Toxs, yiJinobs, imuqreba.
_ Seni SeuWmeli kaci aravis unaxavs, magram... sanam mec SemWamde, me SegWam!
aba, damideq, ra biWi xar, damideq erTi!
gaocebuli Sevyureb rostias. is _ kmayofilebiT iRimeba.
_ ar aris sasacilo?
verafers ver veubnebi. isev WuWrutanas vubrundebi. isev yiJinobs moxu-
ci. isev imuqreba, magram Toxi... Toxi ukve damZimebia.
_ Cik! Cik! _ nawyvet-nawyvetad ismis misi xma.
bolos moxucsacv aRar hyofnis qari.
_ uhu! uhu! _ iwmendavs yels, Toxis tars eyrdnoba, xalaTis saxeloTi
imSralebs Subls, erTxans ase dgas, isvenebs, mere miixed-moixedavs, TiTqo
eSinia _ emand vinme ar mxedavdeso gaucocxldeba saxe, dascems yiJinas:
_ majobeb? maS, majobeb, ha? aba, vecadoT _ Sen Sensas da me Cemsas_ jer
damideq! damideq!
sul cota xansRa grZeldeba es dateveba. moxuci male isev Toxs eyrdno-
ba da suls iTqvams.
xeli CavWide rostias, movaxede.
_ ras getyvi, ici?
_ ra ginda?
_ modi, gavuToxnoT.
_ Cvena?
_ xo, Cven. ratom gagikverda?
_ ara, ise.
Cafiqrda. ifiqra, ifiqra da Taviseburi raRac moigona.
_ kargi, gavuToxnoT, oRond Cumad, roca wava ase ufro ajobebs, sasaci-
lo iqneba.
isev sasacilo!
magram gamodavebis droa?
SevTanxmdiT, xeli xelSi CavartyiT da ToxebisaTvis gaviqeciT.
***
meore idRes ki imis gasagebad wavediT, Tu rogor Sexvdeboda moxuci am
ambavs (saRamos marTla gamovuTaveT, rac gasaToxni darCa). visxediT Ro-
bis ZirSi da mouTmenlad vcmukavdiT.
didxans ar gvalodina·movida. iseve, rogorc wina dRes, jer yoCi miaba
1113
xeze. mere fexT daixada, Sarvali aikapiwa da Toxi moimarjva. amjerad
Soridanve daqadnebuli wamovida, magram aRar SegvSminebia, piriqiT, ise
miviwevdiT win, kinaRam Robe ar gadavamtvrieT. mivida im adgilamde, sadac
wina dRes SeCerda _ gaToxnili daxvda. gaToxnili iyo Semdegi svec, kidev
Semdegic. ixreboda, miwas muWavda, moWril balaxebs amowmebda. TiTqmis zed
mogvadga. Tavi aswia. gvegona gaexardeboda, magram moiRuSa, usiamovnod
gaamwklatuna ena.
_ mwah! gamiToxnia da aRar ki maxsovda...
mere fexiswveriT mouRitina miwas, CaaSterda, magrad mouWira Toxs yvavis
fexiviT Savi xelebi; Caiqirqila:
_ xi-xi-xi-xi! imedi mogeca? gulisyuri waerTo da Svilds dasdebso? aba,
eg Sena da es me, aba!
da SemarTuli Toxi ise mZlavrad dahkra bilikis pirs, rom Cven erTx-
el kidev gadavcvivdiT ukan.
1953 w
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~,1958

`sayeane miwebi~

sma-Wamas mibejiTebuli xalxiT savse saxinkles erT kuTxeSi, maRal, awow-


il magidasTan (Tu sayudarTan?!) dgas ori kaci: erTi muSurqurTukiani
TeTrulvaSa moxuci, _ mokuzuli, Zval-tyavi, wanwyarasaviT Tavaweuli, _
rom nikapi mainc aacilos magidis kides, meore _ axalgazrda, kmayofili
Tavisi axalgazrdobiT, simaRliT, yelis sisavsiT, janiT. magidis SuaSi aryis
boTli da qababamoTavebuli maTlafa udgaT, win, TavTavis mxareze, _ ludis
kaTxebi. moiwafeben im kaTxebs, cotas mosvamen, dadgamen. moxuci ulvaSebs
Camoiwmends dastidan aRebuli patara moruxo qaRaldiT da adre dawye-
bul salaparakos ganagrZobs:
_ sayane miwebi mainc sxva ari! iih, ras ambob! me rom gamiWirdeba, Zalian
rom gamiWirdeba, ormocze meti roma mqondes sicxe, naSuaRamevs avdgebi, yve-
las rom eZineba, maSin avdgebi, avi parebi, Cavicvam da waval, su fexiT da-
vadgebi gzas. wamomeweva vinme manqaniani, xom kargi, Tu ara, da, egreve, su
fexiT Caval siRnaRis gadasaxvevamde. aqa, im siRnaRis gadasaxvevTan, xel-
marjvniv, aRma-aRma wasuli: sayane miwebi roa, im miwebSi, Senc gexsomeba,
martoxeebi dgas. aqa-iq, _ koxtebi, Ronivrebi. Telebi, bertyenebi. pantebica
dgas. im xeebSi erTi bertyena aqedanve maqvs amorCeuli. Caval, su fofxviT
1114
mainc mival im xesTan, mivjdebi ZirSi da iq davucdi Cemi sulis aRsasruls;
ra droc ar unda iyos, _ gaxafxuli iqneba, zafxuli, Semodgoma Tu zamTari, _
iq, im sayane miwebSi, im bertyenasTan, erTxel kideva vnaxav mzis Camodgomas,
mze Tu ar iqneba, gaTenebas mainc. Tu gazafxuli iqneba, _ mwvane jejilebSi,
Tu zafxuli iqneba, _ TavdamZimebul yanebSi, Tu Semodgoma, _ Savad gadab-
nelebul naxnavebSi, Tu zamTari, _ gadaqaTqaTebul TovlSi, _ gaTendes, erTi
CamoanaTos mzem, erTi avides Txeli nisli, da mere, fexebze ara mkidia, mo-
vides sikvdili, imis.. movides torolas ZaxilSi.
_ ro ver izam magas? _ axla ukve Tavisi gamWriaxobiTac kmayofilia
axalgaxrda Tavisi gamWriaxobiTac da sisustis mkilavi, sitkboebiT miJu-
Junebuli TvalebiTac.
_ ras ver vizam?! '
_ magas ver izam, rasac ambob.'
_ vizam!
_ ver izam!
moxuci ludis kaTxas piridan moixsnis, aswevs, Tavs maRla aitans da
Ronivrad daaxeTqebs filaqanze. kaTxis namsxvrevebi WaxaniT gacvivdeba
aqeT-iqiT.
moxuci jer ulvaSebs Camoiwmends, mere TiTebzec gadaisvams daWmuWnil
qaRalds.
_ Tqven, Svilo, marto magiTa sazRvravT yvelafers, sxvam ra gaakeTa. me
ki sxva ara var. me, me var. me ras gavakeTeb, aravin icis, Cems metma...
kidev ufro mokuzuli, damuqrebulis nabijiT wava daxlisken.
viRacani areul taSs miayoleben mis zurgs.
`ciskari~ #5, 1978; erTtomeuli, 1981

`sayelodan fexis wverebamde~

cxrameti wlisaa, tanadi, dauToebuli sayelodan fexis wverebamde.


sul ise dadis, TiTqos kaTedrasken mieSurebodes.
masSi xedaven momaval akademikoss, momaval did saxelmwifo moRvawes.
Rimili icis mqrqali, mqrqali.
jer isev pirvel kursze uyvarda erT gogonas. im gogoze ase ambobdnen,
odris hgavso, odri hepberns. biWic uTanagrZnobda gogos, dedasac ki gaan-
do es ambavi. deda netarebis RimiliT SesCereboda biWs.
erTxel is gogo, is qarTveli odri, avad gaxda. avadmyofobda mTel or
1115
kviras, magram biWs araferi gaagebina. mxolod daqals uTxra, masac sircx-
viliT ·alewilma, _·ar minda, Cvens sacodav binaSi mnaxos, Tanac avadmyofio.
daqalma, ra Tqma unda, biWs miurbenina es naTqvami. biWi dafiqrda, gauRima
mqrqalad. im dRidan „odrisken“ aRar gauxedaes. ·roca hkiTxavdnen, ra
moxdao, mSvidad ganmartavda:
_ gogo, romelic sacodavad ganicdis yofiTs wvrilmanebs, binis si pat-
araves da sxva aseTebs, me ar gamomadgeba cxovrebis meuRledo.·
zustad ase·_ `cxovrebis meuRledo“, da daumatebda oriode frazasac:
adamianio... adamianso... kacsac da qalsaco, Cvens nerviul saukuneSi... sWird-
ebao...
gogo, marTlac, gasacodavda. mere viRaca uRirss gahyva colad. biWi amasac
mqrqali RimiliT Sexvda.
am ramdenime Tvis winaT biWs instituSi didi priala magida da ramden-
ime sxvadasxva feris telefoni Caabares. biWi Zalian uxdeba im priala
magidas ·da sxvadasxva fer telefonebs. TvalebSi Sescicineben gogoebi...
biWebic. biWic ujRimis yvelas. oRond yvelas kvlavac mqrqalad, mqrqalad...
`mTvaris asuli~, 1987

`sayvareli~ (samagido rveulebidan)

Caicvams Cemi meore naxevari yovel dilas, Cven rom viciT, iq Sekeril
kostums, gaiWers halstuxs, gaisworebs sayelos da mere gverdulad Sebrun-
deba sarkisken, mucels isinjavs xelis gadasm-gadmosmiT, erTi suli aqvs,
rodis wamoezrdeba ise, soliduri mamakaci erqvas. Sen ratom Segiyvare,
xom ici, _ grialiT rom adi-Camodixar kibeebze da ezoSi iteni xalaTis
kalTebs SarvalSi.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`sayvareli dReebi~

studentoba yovelTvis kargia. kargia, pirvel kursze rom xar _ Tavs


ise grZnob, TiTqo bavSvobidan nanatr qveyanaSi mogzaurobde; aranaklebia
_ mexuTe kurseloba _ raRa mexuTe kurseli da raRa di plomiani kaci!
kargia pirveli semestri _ lbili Semodgoma da cincxali zamTris piri.
ufro ukeTesi meore _ kekluci gazafxuli da mSvenieri zafxuli. magram am
1116
droTa erT patara monakveTs, ufro zustad _ aTiode dRes, mainc arcerTi
ar sjobs. mixvdi romel dReebze gelaparakebi? pirvel seqtemberze. pirv-
el seqtemberze da mis momdevno dReebze.
am dros giJqmaJur karnavalze moxvedrilsaviT unda ibruno, rom imis
meaTasedi mainc naxo da gaigono, rac marto universitetSi xdeba. kibeebze
msubuqad amorbian mzemokidebuli, mklavebSiSveli qaliSvilebi, moalaje-
ben Wabukebi. ismis aRtacebis SeZaxilebi. aris JrJolva da kululebis liv-
livi, nazi Rimili da Ronieri xiTxiTi, xvevna-kocna da mxarze xelis tyapu-
ni...
nelis or TveSi Savi Tmebi oqrosfrad hqcevia, Tamilas Worfli gasCe-
nia, goglas warbis boloze axladmomSralebuli naWrilobevi etyoba; xolo
leilas, romelic sapirvelmaisod gahyva ramazs, ganieri kaba acvia da xar-
bi TvaliT uyureben sxva gogonebi...
pirvel seqtembers mTeli ambebic iwyeba. ai, magaliTad, aseTi, gabros
rom gadaxda.
giambo?
kargi, meti ra xeloba maqvs!
es gabro istoriuli fakultetis studenti iyo, saSualo skola siRnaR-
Si Tu TelavSi hqonda damTavrebuli. pirvel kursze siSaviTa da siciliT
gamoirCeoda _ CakuWkuWdeboda, CakukuWdeboda da xmas ki ar amoiRebda.
meore kursze WidaobiT gaiTqva saxeli, mesameze codniTac daainteresa zogi.
aq, TbilisSi, sadRac kukiaze cxovrobda _ naqiraveb oTaxSi, romelic
misi Sesaxlebis wina dRes daatovebines katebsa da xoWoebs, TeTrad SefeTqes,
erTi magida daudges, erTi skami, erTi taxti da xelgaSliT miiwvies: mobr-
ZandiT, batono gabriel, da Tunda aRma qeni Tavi, Tunda daRmao.
pirvel-meore kursze, rogorc giTxari... Tu es ar miTqvams? bevrs. mec-
adineobda. aba Sin ra darCenoda! damTavrdeboda leqciebi da samkiTxveloSi
amoyofda Tavs. saRamomde iq ijda. or saaTSi erTxel gamodioda derefan-
Si. wyals dalevda welSi gaimarTeboda da mere isev mecadineobda, mecadi-
neobda...
im xanebSi mxolod ori Zmakaci hyavda _ Telaveli arseniSvili da me-
zoblad mcxovrebi „gepeeli~ sanadiraZe. eseni iyvnen misi mudmivi meinaxe-
ni da xasiaTis gamsworeblebi. rac Seexeba gogonebs.. gogonebis gulis-
monadireba ar unda gasZneleboda, magram mainc gaRmaRarCenilad Canda.
jer sxvebi laparakobdnen da Semdeg TviTonac hyveboda, rom odesRac
erTi gogona uyvarda.· es gogona erTi moleuli raRaca iyoo, _ ityoda
siciliT, _ mec miyvarda da, mgoni, imasac arun·da vjavrebodio, mere im gog-
1117
onasTeis, misi Tu gabros dasaRupavad, viRacas eTqva _ msaxiob jeiraniZes
hgavxaro da im dRidan... viRa xar Sen, gabro! cxviri amibzuao.
ase iyo, Tu ise, pirvel-meore kursze gogonasTan gavlili ar unaxavT.
mesame kursze ki, saRamos cvlaSi rom gadavidnen, sami Tanakurseli gogona
daemgzavra: viola, cisana da mzia.
jer ukanasknel zaramde kidev didi dro iyo darCenili, rom muqariT
eubnebodnen: uCvenod fexi ar gadadgao. gabroc, ra Tqma unda, xelebs Slida
da Tavs xrida: Tqveni xmali da Cemi kiserio. Camorekavdnen im ukanasknel
zarsac da mxiaruli yayaniT midiodnen leninis quCisaken, ai miliciasTan
rom tramvais gaCerebaa.
aq, tramvaiSi, mTel ambavs daiwevdnen _ ara me aviReb bileTs, ara meo.
magram konduqtori yovelTvis gabros uwevda angariSs. fuls imas gamoar-
Tmevda, Tvals Caukravda da yvelas daaSoSminebda. isinic dasxdebodnen da
ise Taviseflad agrZelebdnen saubars, TiTqo maT meti vagonSi kaciSvili
ar mjdariyos.
viola namdvili dedofali iyo _ maRali, saxemoCxatuli, mediduri. cisa-
na _ mrgvali, CaRaJRaJebuli, mousvenari. mzia ki _ patara, uferuli, Cumi.
Cven, axalgazrdebi, yvelani aseTebi varT: yovelTvis iqiT miviwevT, saiTac
Tvals Tundac erTi wamiT gavaxarebT. gabroc aseve _ ufro violas siax-
loves cdilobda; cdilobda enamoswrebuli yofiliyo da vaJkacurad mo-
qceuliyo; cisanasTanac ar izarebda Tavis gamoCenas, Tumca icoda, rom masac
saqmro hyavda,·mzias ki ise ucqerda, TiTqo is jer isev bavSvi yofiliyos,
masTan sadido saqmeebze laparaki jar SeiZleboda, da Tu kaci yuradRebas
ver miaqcevda, arc amiT daSavdeboda didi rame.
me erT saiduemlos gagandob. roca mwerals ramdenime kaci Semoyavs da
ityvis: es es aris da is iso, icode _ mTavari ukanasknelia. me ra wiTeli
koWi var! Cemi mTavari gmiric, zemoTCamoTvlil gogonebs Soris, ukanaskne-
li iqneba.
mzia rkinigzelTa saxlis axlos cxovrobda. tramvaidan kinostudias-
Tan Camodioda da plexanovis gamzirs daRma dauyveboda xolme. univers-
itetSi oqros medliT Sesuliyo. jgufSi yovelTvis marcxena mxares jde-
boda, fanqari ise eWira wvrili, moqnili TiTebiT, rom wveri ar uCanda.
gulmodgined iwerda leqciebs da, Tu rames Caweris Rirsad ar scnobda,
merxidan odnav gamocurebul sqel-sqel wignebs kiTxulobda, Sesvenebis
dros orive xels mohkidebda marcxena mklavze cisanas, loyas mxarze mia-
debda da ase dadioda. cxadia, sasacilo rameze icinoda, sakvirveli ukvir-
da, aRsamSfoTebeli aSfoTebda, magram, rogorc weRanac giTxari, yovelTvis
1118
SeumCneveli rCeboda.
aseTi meoTxe kursamde iyo. meoTxe kursze ki, pirvel seqtembers, ardade-
gebidan rom dabrunda, yvelani gaaoca.
zRvaze yofiliyo. mze Sokoladisfrad mohkideboda, mxrebi damrgvale-
boda da ube mowolil jan-Rones aevso.
gabrom gakvirvebisagan piri daaRo, xom ar meCvenebio _ Tvalebi moisrisa,
Seatrial-Semoatriala, mxarze TiTi miado. magram ris moCveneba! mzias morcx-
vad eRimeboda da Tavdaxrili miiwevda merxis marcxena kuTxisaken. gabro
ar gahyolia, magram dajda Tu ara, fanqars wveri aCqarebiT wauTala, rveu-
li gaSala da iq, sadac „leqcia #1~ unda daewera, grZeli gaqceuli asoebiT
Semdegi dawera: „mzia, Sen dRes saocrad lamazi xar, Tu am erT kviraSi
moaswreb gaTxovebas, gaTxovdebi, Tu ara da...~ mravalwertili dausva, fur-
celi amoxia da malulad gadasca. mziam waikiTxa, furceli daWmuWna, SiSve-
li mklavebi merxSi Semala da nawilobriv sayveduris, nawilobriv aler-
sis gamomxatveli RimiliT gadmoxeda. gabromac gauRima. mere, viTom leq-
tors ar CamovrCeo, waixara da xeli aaCqara. magram cota xanSi isev marcx-
niv gaeqca Tvali. raRac siamovnebiT umzerda mzias da lamazebad miCneul
sxva gogonebs adarebda.
viola didi iyo, didi xelebi hqonda. zeinabs yelis ZarRvebi dahbero-
da. lalis ara uWirda ra, magram kbilebi hqonda meCxeri. mzia ki _ isev
iseTi patara iyo, isev Sig ZirSi CaeWida wvrili moqnali TiTebi fanqri-
saTvis, magram ratom aqamde ar SeumCnevia rom aseTi naqandakevi, swori
cxviri hqonda! vTqvaT, Tvalebi: raRacam gaubrwyina. es mkveTrad moxatuli
tuCebi ratom sxva dros ar SeuniSnavs?! an kbilebi! nuTu aqamde erTxel
mainc ar gamouCenia es wkriala kbilebi?!
Sesvenebaze yurebi gamouWeda: eSmakma wamiRos, dRes Tu universitetSi
Senze ukeTesad sxva gogona meCvenebodeso. amas ise ambobda da xelebiT
iseT moZraobas akeTebda, sawinaaRmdego rame ifiqreTo. magram gogonebis
maxvil Tvals simarTle ar gamohparvia. cisanam eSmakuri RimiliT gadaxe-
da da violas raRac uCurCula. axla violam gamoixeda aseve. mere orivem,
cisanamac da violamac, mzias gadaxedes da gaecinaT. gabros ar undoda arc
imis SemCneva, rom gogonebis mzera daiWira, da arc imaSi gamotydoma, rom am
gadaxed-gadmoxedvam raime STabeWdileba moaxdina masze. magram uneburad
awiTlda da iZulebuli gaxda, muSti eCvenebina: Cemze raRacas WoraobT da
gaCvenebTo.
Sin ki mainc Cveulebrivad erT xazze gamwkrivebuli miRiodnen _ sicil-
iT, amis mogonebiT, imis gamojavrebiT. tramvaiSic Zveleburi ambavi ganme-
1119
orda; ara, me aviReb bileTs, ara meo. dasxdnen da... aRmoCnda rom mzia gabros
win ijda. ise axlos, rom muxlebiT TiTqmis erTmaneTs exebodnen. TiTqo
pirvelad uxdebodaT aseTi mgzavroba. gabro mousvenrobam Sei pyro. gat-
okda. viTom SemTxveviT gahkra idayvi cisanas. bodiSi mouxada. cisanam _
arafris, arafriso _ gadapranWul qalbatons gamoajavra da Sewyvetili
ambavi ganagrZo:
_ gogonebo, ui, RmerTo momkali, gabro! gogonebo da ymawvilo, Teberda-
Si iciT kidev vin isvenebda? vaxaxaSvili. rogori coli hyolia, rom ganax-
vaT! aseTi hoe-hoe da manekeniviT gayinuli.·saRamoobiT xelmklaviT
daseirnobdnen da ise iyvnen seriozuli saubriT garTulni, rom aTjer
mainc SevefeTe gangeb, iqneb micnos da momesalmos-meTqi. magram erTxelac
ver veRirse am bednierebas. mere ase mainc ar hqondes gazepirebuli Cemi
gvari! oTxjer gamiyvana gamocdaze.
mziac iRimeboda. Savydiani saerTo rveuli orad moekeca da gulze miex-
utebina, TiTqo tramvais rxeviT atokebuli mkerdis daokeba undao. ram-
denjerme Sexeda gabros, waaswro _ gaSterebiT rom misCereboda da Seu-
tia:
_ ras Semomyureb lenCiviT.
gabrom gverdi Seaqcia da abuzRunda:·
_ Semogyureb, Torem vivien li xar Senc.
_ Seni lourensobac gveyofa!
gaecinaT.
cisanam gabros xeli mohkida, moabruna da mzias uTxra:
_ giyuros, ra giSavdeba, gogo!
_ ara!
axla mziam Seiqcia gverdi. mere, tramvaim rom Celuskinelebis xidi ga-
daiara, wamoxta, kaba gaiswora, erTxelac gamoixeda Rimnarevi sayveduriT,
Rame mSvidobisao da karebisaken wavida.
_ gagacileb, mzia, _ wamoiwia gabro.
_ me SenTan gabutuli var.
_ RmerTo ki momkali.
_ mokvdi.
mzia Cavida. ramdenime nabiji fexis wverebze mzeriT gaiara, ver moiTmi-
na, mobrunda da rveuli daaqnia.
_ gnaxe kidev ufro gasuqebuli, _ miaZaxa gabrom.
da, rovca uzarmazari Senoba aefara win, papiross dauwyo Zebna.
papirosi ar hqonda, is oriode wuTi, sanam tramvai sadgurTan gaCerde-
1120
boda, eklebze gaatara. viola da cisana ar gaucilebia. maRaziaSi „yazbegi~
iyida da firosmanis quCas gauyva. quCa carieli iyo. pirvelsave nafasma
Tavbru daaxvia da mTvraliviT midioda.
Sin, sarkis winac mTvraliviT idga, piri axali gaparsuli hqonda, mzemok-
idebuli saxe ulaplapebda, Savi, mZime, xveuli Tma CamoSloda da eCveneboda,
rom xalaTSi ver eteoda.
saaTs daxeda. Tormeti sruldeboda. jer dilis rva saaTamde gadaTva-
la, mere naSuadRevis xuTamde. mTeli Cvidmeti saaTi! ras unda gaeyvana amode-
na dro? dajda da umweod mimoixeda. TiTqo viRacas daeZebda.
da naxa. warmoudga, rom mzia Semovida _ spetaki, _ Wkviani, mokrZalebu-
li.
oTaxi ki ayril-dayrili iyo _ soflidan Camotanili kalaTebi, tansac-
meli, mtvriani wignebi, savarjiSo girebi...
Sercxva. wamoxta, xalaTi gadaiZro da dalagebas Seudga. sam saaTamde
bertyavda, xexavda da recxavda im Ronieri mklavebiT, da sami saaTisaTvis,
yvelaferi rom ise daawyo, rogorc es mzias moewoneboda, SvebiT amoisunTqa:
mzias gauRima da Tqva:
_ rogori biWi var, ha?
aseve RimiliT dawva, daiZina da aT saaTamde fexic aRar gauZravs.
aTze adga. esiamovna wesrigi, siseufTave, da sakuTari Tavisadmi iSviaTi
siyvaruli igrZno.
mzia?
gaaxsenda da Sin veRar daetia. piri daibana, oriode lukma zezeurad
SeWama da quCebs gaeblanda. kinostudiasTan plexanovis gamzirs dauyva,
univermaRSi Seiara, elbaqiZis aRmarTi asWra da universitetisaken gauxvia.
iq rigSi Cadga, sti pendia aiRo, sasadiloSi Cavida da isadila.
magram mainc adre iyo leqciebis dawyebamde. baRSi gaiara, zooparks
gadaxeda, Sors, mTaTa Soris myinvarwvers dauwyo Zebna.
mainc adre iyo. gazeTebi iyida. meore korpusis mesame sarTulze avida,
fanjris rafas daeyrdno da kiTxva daiwyo. ·
rogorc iqna, Tanakurselebi gamoCndnen. movidnen iseTebic, romlebic
wina dRes ara yofilan.·zogs gadaexvia, zogs xeli CamoarTva, zogs gaexumra,
magram meore wams aRar axsovda, vis Sexvda da ra qna. Tvali kibeebisaken
miurboda...
saaTis didi isari rom Tormets moeWida, TiTqmis yvelani mosulebi
iyvnen. gaisma zaris wkrialic. derefani dacarielda. leqtori gamoCnda.
gabro gulSemoyriliviT daeSva merxze. da swored im dros, roca imedi
1121
sabolood gadaiwyvita, kari gaiRo da mzia Semovida. usaxeloebo, TuTunis-
feri kaba ecva, suls Zlivs iTqvamda da awewil Tmebs isworebda. leqtorma
rom dajdomis neba darTo, auditorias gadaxeda, gabros mzeras Sexvda da
gabrwyinebuli Tvalebi uaresad gaubrwyinda. moxdenilad dajda, wignebi
merxSi Seawyo da im wamSive rveuli da fanqari moimarjva. gabrosac rveu-
li edo win. magram leqciis wera ar dauwyia·iseTive grZeli, gaqceuli asoe-
biT, rogorc wina dRes, dawera: „mzia, me minda, rom SevrigdeT. am leqciis
Semdeg kinoSi gpatiJeb, xoo?” werili dakeca, dakeca da gadasca. mziam wera
Sewyvita, werili waikiTxa da aseTi pasuxi daubruna: „Sen Zalian, Zalian
cudi biWi xar!!!~
magram leqciis bolos mainc miabar-moabara erTi rveuli erT amxanags,
meore meores da gabrosTan erTad `gai para~. universitetis karmidamo
Cqari nabijiT gaiares, TiTqo gadaudebeli saqmis mosagvareblad midiano.
meliqiSvilis quCaze gavidnen da msubuqi rxeviT, mxiaruli saubriT rusTave-
lis gamzirisaken daeSvnen.
iq, jer saSaqarlamoSi Seiares, sadac mzias nemsiviT saTuTad eWira pawaw-
ina kovzi da sayvarlad aJuJunebda Tvalebs; mere baRSi isxdnen, sadac sa-
siamovnod griloda da miwa aTasgvari CrdilebiT iyo mofenili, mere ki-
nofilmi naxes, romelSic Wirveuli Seyvarebulebis Tavgadasavali iyo naam-
bobi da gvian, quCebSi rom siwynare damkvidrda, neli nabijiT wavidnen
Sinisaken.
gabrosTvis es saRamo TiTqo erTi gabmuli burani iyo. mklavze mzias
savse, gril mklavs grZnobda. misi Tmebisa, Tu mxrebis surnelebaSi iyo
gaxveuli da roca mtkvris piras Cavidnen, moeCvena, rom gamofxizlda. iqve
axlos WriWina krinavda. SeCerdnen da yuri migRes. ·
_ giyvars WriWinebis xma?
_ me? _ ikiTxa gabrom da pasuxi ver gasca. uyvarda Tu ara WriWinebis
xma? amaze arasodes ar ufiqria, axla ki saswrafod unda eTqva. da Tqva: _
miyvars. ici sad? Rame rom midixar tyeSi, an mindorSi, da rom gesmis _ kr...
kr... TiTqo marto aRara xar, TiTqo viRac mogyveba.
mzia RimiliT Sehyurebda. gabrom SeamCnia da gaCumda _ xom ar vaWarbe-
bo.
_ ganagrZe, _ mozida mziam, _ ganagrZe. kargad, saocrad yvebi. ·
_ me araferi ar momiyolia, mzia. me mxolod oriode sityva vTqvi.
_ mainc ganagrZe.
_ raRa ganvagrZo? xom giTxari, radac miyvars WriWinebis xma.
_ ilaparake, rac gindodes...
1122
mziam orive xeli mohkida marcxena mklavze. Tavi mxarTan miutana da
Tvalebi mudariT miapyro.
erTxans Cumad midiodnen. mere gabrom Tqva:
_ Sen kargi, Zalian kargi gogona xar, mzia.
mziam warbebi wyromiT Setexa.
_ xom· ar ginda, guSindeliviT gagebuto?
_ ara. me minda, me da Sen mudam kargad viyoT.
_ ase. me rom daviRalo, Sen mimaTrevde, ara?
gabros gaecina da cxvirze TiTi daaWira. mziam Tavi gaaqnia da msubuqi
Tma aiburda.
_ Sen kargi gogona xar, mzia. Sen Zalian kargi@gogona xar.
_ gagebuto?
_ ara. ai gavCumdi. ·
da gabro gaCumda.
aseve Cumad, TiTqo umoZraod daSordnen erTmaneTs xeli gauwodes,
gauRimes da daSordnen. mziam sirbiliT aiara kibe. gabrom ki saaTs daxe-
da. axla mTeli cxrameti saaTi edo win...
magram es cxrameti saaTic gavida. gavida Semdegi cxrameti saaTic, gavi-
da dReebi da kvireebic...
mzias mze gadauvida, gaxda, gaicrica...
magram es sxvebis TvalSi! gabrosTvis ki samudamod im mziad darCa, romel-
ic pirvel seqtembers naxa, da romlis Sesaxebac Tavisdauneburad imeoreb-
da: Sen kargi gogona xar! Sen Zalian kargi gogona xar, mzia!
modi da, siyvaruliT nu moigoneb am dReebs
1955 w.
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~,1958

`sacodavad lamazebi~

biWsa da gogos (sxva biWsa da gogos) erTmaneTi uyvardaT. biWic qarxa-


naSi muSaobda, gogoc. gogos mamas, qarxnis yofil muSas, axla frontze myo-
fs, qarxnis maxloblad, xevSi, patara venaxi hqonda. venaxSi namtvrevi qviTa
da talaxiT aSenebuli qoxi idga. Sig Zveli, datkepnili Tiva eyara. Ramis
cvlis Semdeg biWi da gogo erTmaneTs xvdebodnen da malviT Cadiodnen
qoxSi. biWi gogos ukiTxavda „vefxistyaosans“, mere _ „krazanas“. gogo aRt-
acebuli usmenda. daujerebelia, magram erTmaneTisTvis mxolod erTxel
1123
hqondaT nakocni, roca Sehfices, Sens meti aravin mendomeba sikvdilamdeo.
ramdenjerac ki biWma mere kocna moindoma, gogo ise gaafTrda, TiTqos
eklebic gamoesxa sxeulze.
erTxel, erT CamojanRul orSabaTs, biWma kiTxva Sewyvita da Tqva:
_ daiwyo.
gogo ver mixvda, ra daiwyo.
_ gamacia.
gogo SeSinebuli uyurebda.
biWi gafiTrda, xelebi jer iRliebSi amoiwyo, mere muxlebSoris moiqcia,
_ muxlebiT, daWimuli mklavebiT, moRunuli mxrebiT kankalis Sekavebas
cdilobda. mainc ise akankalebda, kbilebi ukawkawebda.
gogo eca, xelebis orTqvla da sresa dauwyo. biWs ecineboda. kankals
mainc ver ikavebda. maSin gogom biWis erTmaneTze gadajvaredinebuli xe-
lebi ubeSi Seiwyo, zemodan mklavebi daaWira. biWis TiTebi gogos patara
Cvil ZuZuebze amoZravda. gogo gons movida da ukan gaxta. da biWi damS-
videbuli iyo, aRar kankalebda. gabutulebiviT isxdnen, aseve gabutulebiv-
iT wamovidnen. biWs madlierebiT eRimeboda, gogo sayveduriT amoxedavda
xolme qvemodan. is biWi da gogo col-qmari gaxdnen. arc biWs da arc gogos
arasodes daviwyebiaT is dRe. gaixsenebdnen da sacodavad kargebi, lamaze-
bi eCvenebodaT erTmaneTi, Svilebma, ra Tqma unda, araferi icodnen am dRisa.
amitom iyo, rom verc aseT rameebs xedavdnen mSoblebisas...
`mTvaris asuli~, 1987

`sacodavi Triebi~
(moswavlis Canaweri)

zafxulis ardadegebi borjomis xeobaSi gavatareT. saxli, romelSic


Cven vcxovrobdiT, didi mTis Ziras idga. mTaze naZvebi da fiWvebic xarobd-
nen, magram umetesad kldovani iyo. kldis patar-patara baqnebze SuadRis
sicxeSi Txebi ikribebodnen. idgnen CrdilSi qandakebebiviT gaSeSebulebi
da marto tuCebs acmacunebdnen.
sul zemoT sufTa wiwvnari iyo. zogi fiWvi gaSiSvlebuli fesvebiT Cah-
frenoda pitalo kldidan gadmokidebul qvas. ver gaigebdi, qvas eWira fes-
vebiT fiWvi, Tu piriqiT, fiWvs eWira fesvebiT qva.
rom SeRamdeboda, tyeSi Woti iZaxda, xandaxan turebic wkavwkavebdnen.
Cems das turebisa eSinoda da dedaCemis loginSi gadadioda. me sul aivan-
ze viweqi, wvimian amindSic ki. wvimianSi ufro sasiamovnoc ki iyo aivanze
1124
Zili, sasiamovnod xmaurobdnen wvimis wveTebi saxuravze da vaSlis foT-
lebze. diliT rom gaviRviZebdiT, mTeli xeoba TeTri nislebiT iyo savse,
wvimis wveTebiT damZimebuli vaSlis totebi ki Zirs iyo daxrili. Zirs,
mwvane balaxSi, milionobiT eyara TiTqosda SuSis brWyviala mZivebi.
erT Rames, dasaZineblad rom gavexvie sabanSi, saxlis saxuravze raRac
daeca rbilad, dagorda, magram Zirs ar Cavardnila, vaSlis totze gadaxta
da foTlebi aafaCuna. gavida cota xani da zustad aseve _ isev daeca saxur-
avze raRaca da mere vaSlis totebze gadaxta. maSinve mivxvdi, mTidan Trie-
bi (ciyvis msgavsi patara cxovelebi) xtebodnen da baRSi dacunculebdnen.
me Zalian gamixarda, Triebi rom Cem axlos iyvnen da tkbilad CameZina.
diliT papa giorgis xmam gamaRviZa, bebia Tamars eZaxda: modi, aq modi,
naxe, am oxer Triebs vaSli rogor uWamiaTo. bebia Tamari baRSi Sevida da
aviSviSda: aTeulobiT cotaze gamoRrRnili da mere Tavminebebuli vaSli
eyara balaxebSi. me gamikvirda, amdeni rogor SeWama orma Triam (marto
ori ki iyo?!); dedasac gaukvirda, Cems das ki SeeSinda, _ mec mikbenen Trie-
bio? meore Ramesac igive ganmeorda, xtebodnen da xtebodnen Triebi vaSlebze,
oRond axla bevrni faCunobdnen da wri pinebdnen sibneleSi.
amaze ukve Zalian gabrazda papa giorgi, _ me magaT vaswavli Wkuaso!
moaZebnina bebia Tamars Zveli doqebi da surebi; is doqebi da surebi vaSle-
bze dakida odnav daferdebulad. mindoda, gamego, ratom hkidebda doqebsa
da surebs ase; moica dilamde da diliT gaigeb yvelaferso,– mi pasuxa papa
giorgim.
– qoriviT ar aris Semjdari totze es moxucio! _ Tqva dedam. me gameR-
ima.
diliT gamaRviZes, papa giorgimao, baRSi Camovideso. swrafad Cavicvi da
Cavedi. _ aba, biWo, _ miTxra papa giorgim, _ guSin rom mekiTxebodi am doqe-
bis ambavs, axla uyureo. es kibe amiwieo! midga erT doqTan frTxilad kibe,
avida frTxiladve, doqs ZonZis sacobi gaukeTa, Camoxsna, dabla Camoitana,
yurTan momitana da SeaWanWyara. doqidan raRac fxakafxuki momesma.
_ Triaa?
papa giorgis gaeRima. mere aqanava da aqanava doqi, xan _ wriulad, xan _
maRla da dabla, xan _ aqeT-iqiT.
_ aba, axla yoCaRad, ar gagveqcneno, _ da doqi fexebTan wamoapirqvava.
gamovarda ori Tavbrudaxveuli, daretianebuli Tria; dahkra joxi erTsac,
meoresac... me saxtad davrCi. papa giorgi ki ukve sxva doqTan idgamda kibes.
Cemi da gaxarebuli iyo, Triebi rom ixocebodnen. me wavedi, erT kldeze
avedi da iq viyavi SuadRemde.
1125
Triebs Turme vaSlebze dakidebuli doqebi da surebi adamianis mier
keTili guliT SeTavazebuli binebi hgoniaT.
Rame aivanze aRar damiZinia, Sin gavaSlevine logini. Sin ar ismoda sax-
lis saxuravze pawawina TaTebiT daxtomisa da vaSlis totebisken wacun-
culebis xma...

`saZageli gogona~

es moxda zRvispira agarakze, noembris Rrublian dRes. deda da Svili,


xuTi wlis fermkrTali biWuna, baRSi miseirnobdnen. baRic lamazi iyo _
qarvisfrad SeyviTlebuli, _ dedac da Svilic. mTrTolvarefoTlebian
alvebsa da nekerCxlebs Soris uZravad idgnen TiTqosda vercxliT mose-
vadebuli naZvebi. im naZvebsac, alvebsac da nekerCxlebsac Zirebze xasxsa
suro Semoxveoda. suros foTlebze dilis cvari brwyinavda. SeiZleba is
sulac mebaRis mier SlangiT misxurebuli wyali iyo, magram ra mniSvnelo-
ba aqvs amas?! namdvili dilis cvarisagan verc ki gamoarCevdiT.
deda Tan midioda, _ nela, magram Ronivrad adgamda mzemokidebul ma-
Ral fexebs, _ Tan axal ferad Jurnals aTvalierebda. igi Zalian moswonda
zRvidan mosul niavs da safeTqlebTan efereboda. deda zurgiT aisvamda
grZelTiTebian moTenTil xels, im niavs moicilebda, magram acelqebuli
niavi ar eSveboda, cota xans gverdze wavidoda, mere isev Semobrundeboda
da mzis sxivebiviT msubuq Tmis Rerebs uTamaSebda.
biWunas wina TveSi qunTruSa moexada, sirbilisa da xtunvis uflebas
jerac ar aZlevdnen da amitom sul ibRvireboda. etyoboda, Tmac ki ar dae-
varcxna. is swori qera Tma TiTqmis warbebze gadmofxatoda, iq orad gahyo-
foda, naxevarze cota meti marjvniv wasvloda, naxevarze cota naklebi _
marcxniv; kinkrixoxe xom ZnasaviT edga erTi bRuja! saqamremde aweul xel-
Si Savi, didi kolti eWira da mzad iyo, Tuki vinme cotasac gaabrazebda, iqve
daecxavebina.
ai, gavidnen patara moedanze. dedam Jurnali dauSva da gaeRima. am moedanze
damSrali auzi iyo, romlis svel fskerze yviTeli foTlebi eyara, Suagul-
Si ki, xavsiani qvebis grovaze, mokleperangiani brinjaos gogona idga. gog-
onas marcxena xeliT rkinis masra aewia maRla (iqidan xandaxan wyali amo-
dioda), marjvena, naxevradgaSlili pawawina putkuna saCvenebeli TiTi qve-
da tuCTan mietana da fexebTan daskupebul brinjaosave bayays raRacas
eubneboda.
1126
biWic SeCerebuliyo, gogonasa da bayays uyurebda moRuSuli, warbebs
qveSidan. Savi kolti isev SemarTuli eWira.
_ ra lamazia, ara, vaJiko? _ Cacucqda deda. swori, sufTa wvivebi
Se·tyupebuli hqonda, Jurnali kalTaSi edo, Tavs xan erT mxares gadaswe-
eRa, xan meore mxares. etyoboda, gogona aqedan ufro moswonda, SehRimoda,
Sehfofinebda.
_ ra lamazia, ara, vaJiko?
_ saZagelia, _ warbgauxsnelad, raRac daboRmili xmiT Tqva biWma.
_ ratom, vaJiko, ara grcxvenia?
_ im bayays atyuebs.
_ rogor, atyuebs?!
_ rames getyvio, bayayi zis da ucdis, is ki arafers eubneba.
_ ras ambob, vaJiko!
_ ho, egeTebi arian gogoebi.
gzaze wveriani mebaRe gamoCnda, rezinis Sav Slangs moaTrevda. dedam
Svils Tavze xeli mohxvia da rbil mkerdze miixuta. etyoboda, ar undoda,
im mebaRes gaego, ra cud rameebs laparakobda misi biWuna gogonebze.
mebaRe mainc dabRverili iyureboda.
ciskari #4,1969; `sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`sawyali maneTiani~ (samagido rveulebidan)

troleibusis wina rigSi zis Zvirfasad Cacmuli mSvenieri axalgazrda


qali patara bavSviT. bavSvi, gogona, wlinaxevrisaa. gavsebulia, gaciskrovneb-
ulia bavSvurad da yvelas SeRimis JuJuna TvalebiT da cimcima kiWebiT.
Cvenc suyvelani mas SevyurebT da mas vuRimiT gamorCeuli aRtacebiT, _ is
sul dneba, _ erTi xnieri muSakaci. gogonas samkuTxad aqvs moxveuli pawa-
wa lamazi Tavsaxvevi da es Tavsaxvevi mTlad agiJebs muSakacs:
_ es vin giyida, qalobav! es vin mogaxvia ase lamazad, dedobav!
gogonas dedasac siamovnebs es sityvebi.
bolos muSakaci safuledan maneTians amoiRebs da bavSvs uwvdis.
_ kamfetebi iyide! kamfetebi uyide papasagan, _ Seemudareba dedas.
deda xelebs gaasavsavebs.
_ ara, ara, ras ambobT, bavSvisTvis fulis micema rogor SeiZleba!
me Tvalebs vxuWav. ar minda, bolomde davinaxo, rad gadaiqca mSvenieri
qali. roca gavaxile, is ukve zurgmoqceuli idga da swrafad Cahyavda gog-
1127
ona troleibusidan, saxeze ewera: _ ramdeni gaugebaria amqveyanaze!
darCa xnieri muSakaci gawiTlebuli, guldawyvetili, Tavisi sawyali
maneTianiT.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`saxateebi~

cameti wlisa, Tebervlis civ dReebSi Cvens patara qoxSi gulaRma mwo-
liare vkvdebodi, jer yurebi mtkioda, yurebi da Tavi. sazareli iyo es
tkivili, TiTqos gamdnari liToni mqonda Casxmuli yurebs Soris. mere
tkivili raRac cxelmave gabuJebam Secvala. yurebidanac cxeli sisxli mdioda,
cxviridanac. amaod SemohqondaT tiloSi gaxveuli yinulebi da madebdnen
Sublze. yinuli dneboda da meCveneboda, rom misi wveTebic sisxlad Camom-
dioda saxeze. Tvalebs rom avaxeldi, yvelaferi wiTlad meCveneboda, yve-
laferi wiTel wyalSi dalivlivebda _ Weric, dedac, bebiac, Cemi SemkrTali
da-Zmac. dedas ukve qanci hqonda gawyvetili, kargad veRar madebda yinulebs
Sublze, bebia exmareboda. _ ra dagemarTao, qaloo! _ erTmaneTs uwyrebod-
nen akankalebulebi.
mec vicodi, rom vkvdebodi, sabans veRar vitandi. megona, rom iqidan amome-
pareboda sikvdili _ sveli, kidurebis mwebavi ablabuda, SeSinebuli ubnis
eqimi ezoSi veRar bedavda Semosvlas, alayafidan ekiTxeboda Turme mezo-
blebs, _·is bavSvi rogor ariso, _ da rom gaigebda, rogorc viyavi, _ profe-
sori mouyvanono, profesorio, _ da garboda. profesori ki ver mohyavdaT
dedas da bebias. profesors bevri fuli sWirdeboda. fuls ki im vaSlisaT-
vis Zlivas sesxulobdnen, CemTvis rom yidulobdnen. RmerTo, ra vaSli iyo!
ubralo, momwvano, wvrili, magram Zalian wvniani, civi. mxolod vaSls Tu
SevWamdi, imasac gafcqvnils, imasac erTs an ors...
weli idga aTas cxraas ocdacxrameti.
sanam avad gavxdebodi, skolis derefanSi direqtoris moadgilem SemaC-
era, wamWida TmaSi xeli da mkiTxa, _ bavSvo, Tmas ratom ar ikreWav? me
gavvarvardi, gulma TrTola damiwyo. bebiac ambobda da dedac rom didi
Tma mqonda, yurebze gadmofarCxuli, magram dalaqTan wasasvlel maneTs
ver maZlevdnen. _ orSabaTs aRar moxvide ase gaburZgnulio, _ direqtoris
moadgilem, keTilma kacma, da wavida. bavSvebmac gaigones misi sityvebi. axla
imaT yvelas dacinviT ubrwyinavdaT Tvalebi. es iyo SabaTs. Sin ar gamimx-
elia direqtoris moadgilis gafrTxileba, vicodi, puric Zlivas viyideT
im dRes. kviras ki avad gavxdi. orSabaTs veRar wavedi skolaSi. verc im
1128
orSabaTs, veRarc momdevnos. momdevno orSabaTs ukve vkvdebodi, veRaraf-
riT miwyvetdnen sissls. da miT ufro mecodeboda Cemi Tavi, rom TmaSeu-
kreWavi vkvdebodi. isic ki meCveneboda, rom im Tmis brali iyo yvelaferi,
is imodena Tma mixurebda Tavs, magram amazec xmas ar viRebdi. axla bevric
rom gvqonoda fuli, rogorRa wamiyvandnen dalaqTan. an raRa saWiro iyo.
mainc vkvdebodi. wamomividoda cremli, Tmac sveli mqonda, daltobili, da
im wiTel sisveleSi, simxurvaleSi vkvdebodi ukve Zvlebad qceuli.
magram ai, erT dRes wamomsves, cxviri da yurebi bambebiT mqonda gamote-
nili. momitana TvalebTan Tmis sakreWi manqana axalgazrda biWma, _ kriWi-
kriWio, _ Tqva gacinebulma da manqana Sublze damado. raRac facurs vgrZnob-
di Cems maRla, Tavze TiTqos civi WianWvelebi mkbendnen, da roca damawvines,
pirvelad vigrZeni kefiT, rom baliSi civi iyo, civi da sasiamovnod sufTa.
imdenad civi da sasiamovnod sufTa, rom gameRima.
_ gaicine, gaicine, genacvale! _ momaZaxes dedam da bebiam, da me isev gameR-
ima. nel-nela wiTeli burusic gaTxelda. sarkeSi CamaxedeT-meTqi. sasw-
rafod momitanes sarke. cxviri gabuStuli mqonda, zeda tuCi wiTeli. Tavi
ki _ didi, mrgvali, lurjad gadaprialebuli. TiTqos sxvisi,
RamiT kidev sizmari vnaxe _ amiyvana fafukxelebianma didma TeTrwvera
kacma msubuqad, msubuqad, da gadamawoda wyalgaRma gaCerebul dedas. dedas
gauWirda, magram mainc damiWira, dedasac civi da sasiamovnod sufTa hqonda
mxari; Tan ukve wiTlidan cisferSi gadadioda wyalic, wylis napirebic,
dedac, da raRac didi Citebic, diliT, Tvali rom gavaxile da CamoRuSuli
davinaxe Cveni patara oTaxi, tirili daviwye. tirilze sisxlic damskda, dedam
Cems sawolTan daiCoqa, imasac cremlebi Camosdioda. mogvexvivnen mezobe-
li qalebi. da ai, am CoCqolSi gaiRo kari _ monini movida, moninio! movida
monini, patara, wveriani kaci. moixada kravelis qudi, porTfelidan amoiRo
pawawina qila, Sig raRac wiTeli malamo ido. esao Soreuli aRmosavleTidan
aris Camotanilio, aman unda uSveloso, _ gamagrdi axlao, ar daaceminoo,
amoavlo yviTlad dasvelebuli binti im malamoSi da daiwyo im bintis
Cems nestoebSi Sekecva. gamomiwera dasalevi wamlebic.
meore dRes is sizmari movyevi _ TeTrma moxucma rom gadamawoda ded-
as wyalgaRma. mesame dRes ukve aSkarad Semiwyda sisxlis dena, erTi kviris
Semdeg ki fexzec wamovdeqi da SuSian karTanac mivedi. RamiT Tovli mo-
suliyo, axla ki mze brWyvialebda da wkrial-wkrialiT dneboda is spetaki
Tovli. sabanmoxuruli videqi karTan da aRar mindoda iqidan wamosvla.
mezoblis TuTaze sayvareli Wreli. skvinCa galobda. dalaqi moeyvana Cve-
ni saxlis patronis Svils, sul TavSekavebul, maRal, warmosadeg samsaxuris
1129
kacs, monini _ mamidas qmars, etliT. uu, ramdeni weliwadia gasuli mas Sem-
deg! vxedav, rom cxovreba aris mZime, rTuli, aConCxil-daConCxili, nerviuli,
tkivilebiani, magram kefiT mainc imasac vgrZnob, rom ukan mainc aris raRac
saxateebiviT myudro adgilebi. erT-erTi aseTi saxatedan erTad iyurebi-
an Cveni saxlis patronis sul TavSekavebuli vaJi, mocinari axalgazrda
dalaqi, monini, Tavisi mokle wveriT, saTvaliT, kravelis qudiT, da mamida-
Cemis qmari _ keTili, mSvidi durgali, SalaSiniT daxrili dazgaze. maT
Tavs wamosdgomia didi, TeTrwvera TeTri moxuci, dedas rom gadamawoda
fafuki xelebiT wyalgalma...
adamianuri sulis Zala, albaT, aqedan moedineba, amgvari saxateebidan.
yvelafers xom aqvs Tavisi saTave _ Sori, Sori, mibundovanebuli.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`saxli wvimaSi~

mTa dgas. aqeT, saxlisken, Camongreulia. Txemze gadasdevs Savad ayrili


rcxilnari. im rcxilnars axla nisli aqvs Sereuli. nislis nafleTebi mi-
ixoxebian qvemoTac. wamoedebian saxlis wiTel saxuravs, wavlen, gascdebian
da saxuravi ufro wiTlad iwyebs laplaps.
saxli orsarTuliania, cementiT SebaTqaSebuli, lonivrad dgas vazeb-
Sefenil SemaRlebaze, win ormxriv asasvleli ganieri kibe aqvs. es uTuod
imisTvis, rac SeiZleba bevri stumari avides Tavisuflad. magram stumrebi
iSviaTadRa dadian am saxlSi. Tu vinme dadis _ Sinauri mokeTe, naTesavi.
dedaa Sin da Svili. deda ormoci wlisa, Svili _ TxuTmetisa. deda tanadia,
mZime, mkerddamZimebuli. Tavs Zirs rom daswevs, Rababi aCndeba. qaliSvili
raRacebiT alikvali dedaa, raRac mamisa aqvs _ Savi, burbura Tma, mSvidad
gaRvivebuli naperwklebiani Tvalebi. raRacaze dadarajebuliviT icis
gamoxedva. deda, piriqiT, amaoebis alersian sevdas daatarebs TvalebiTac,
taniTac. dedasac da Svilsac mSvenieri TiTebi aqvT, daqnili. dedas cota
gauxeSebuli, Svils _ odnav vardisfrad gamWvirvale. dadian TiTqos fex-
akrefiT. fxizlad arian, araferi idos urigod, mtveri ar iyos mirCenili
sadme. wkrialebs, bzinavs saxlSi yvelaferi. sul wmenden, xexaven, apriale-
ben. zalaSi, Zvirfas did magidaze, didi Zvirfasi brolis vaza udgaT. axla
zamTris piria, civa, magram vaza mainc mSvenieri Semodgomura yvavilebiT
aqvT savse. sadiloben, ra Tqma unda, samzadSi. morCebian Tu ara sadils,
aalageben sufras, darecxaven TefSebs, Seawyoben sawkretze. gogo gakveTileb-
is swavlas iwyebs, deda aiRebs saqsovs. gogo magnitofonsac CarTavs, mSvid,
1130
sevdian musikas usmens Zalian dabal xmaze. Tan wers, deda qsovs. gareT ki
wvrili wvimiT wvims, Tan daguduli qari modis. wvimis wveTebi xan aCqare-
biT, xan nel-nela kenkaven CrdiloeTis fanjrebs. umweod mogoraven mere
wveTebi qvemoT. dabla ayefdeba ZaRli. deda adgeba, gareT gadis. _ „ra iyo,
ra!“ _ ZaRli jaWvs daaCxarunebs da Cumdeba. deda waifarebs mamakacis did,
Sav, daliandagebul qurTuks, nikapTan moiTbunebs da dabla Cadis. yureb-
daWrili, kanWmaRali ZaRli xtunva-xtunviT xvdeba, lonivrad aqicinebs kuds,
muxlTan gauglasunebs Tavs. _ „gaiwi iqiT, Tavgamqralo!“ _ kbilebiT gaan-
aTebs qali. ZaRli daimorcx;vebs, TiTqmis miwas adebs yurs. uceb moswydeba
adgils, WiSkrisken gavardeba RreniT. iq, WiSkris iqiT, TviTmcleli Caivlis
javyjayiT. qali kedelze miyudebul Toxs aiRebs. kibis win dagubebul wy-
als vazebisken miscems gzas. vazebSi wiTel-yviTeli foTlebi yria, ramden-
ime foToli isev tokavs rqebze. qari cota miyuCebulia. Savad dums yvel
xe. qali saqaTmeSi Seva, kvercxebs gamoitans. qaTmebi iqiT, ufro mimyudroe-
bulSi dganan. qali. maRla ava, kibisTavidan erTxelac gaxedavs qveyanas.
qveyana janRSia gaxveuli, axlos _ wvims, puris sacxobis Savi kvamli janRs
gezad hkveTs.
_ „acivda, acivda“, eubneba qaliSvils deda da RumelTan Caixris muxls.
qaliSvili isev sawer magidasTan zis, axla duduniT izepirebs gakveTils.
misTvis sxva niSani ar arsebobs, sul „xuTi“, sul „xuTi“.. _ „ginda, blinebi
gagikeTo?“ - „genialuri qal iqnebi“ qaliSvili duduns ganagrZobs deda
samzadSi gadis. kvercxebs Catexs orjamianSi, daayris Saqris fxvnils. Car-
Tavs miqsers. miqseri zuis, zuis. qaliSvili magidaze akakunebs. _ „axlave,
axlave“...
SeRamebulze televizors uyurebs orive. Tan televizors uyureben, Tanac
moxalul gogris Tesls aknawuneben.
RamiT qari mZlavrobs. ajajgurebs wina kars. karebi urdulebiT aqvT
Caketili. daleven Caisac, or-or blins miatanen. qaliSvili dedas elapar-
akeba maswavleblebze: _ „elo maswavlebeli nazi maswavlebels ver itans.
nazis qmars eloze uTqvams _ lotos koWs rom hgavso?! elo kidev nazis
Wlakvs eZaxis“. dedas erTxelac gaunaTdeba saxe. _ „elo Cemze mets aiwo-
nis“, _ ,,ki, ki,“ _ ecineba qaliSvils. deda xelis zurgs gaisvams Sublze.
aT saaTze dasaZineblad gaaReben samxreTis oTaxis kars. iqac aanTeben
sinaTles. sufTa, sufTa, salaTisfrad SeRebili oTaxi. sarkesaviT brwyi-
navs iataki ori sawoli dgas, erTi _ trelaJi, ori patara tumba. iatakze
sawolebis aqeT da iqiT, dafenilia Svlis tyavebi. qaliSvili swrafad
CaiZrobs kolgots, deda _ nel-nela, savse, TeTri fexebidan _ Sav windebs.
1131
TiTqosda civ wyalSi ise Segordebian RunRula, gaxamebulsarCulian suf-
Ta, sufTa sabnebSi. erTic kankalebs siciviT, meorec, mere erTic wigns
daikavebs sabnidan cotaze gamoyofili xeliT, meorec, maRlidan dahyurebT
„pobedis“ wina frTaze dayrdnobili axiTxiTebuli axalgazrda kaci. sura-
Ti Sav CarCoSia Casmuli. aris meore suraTic, pirvelis pirispir _ „mocar-
tis sikvdili“. sabralo mocarts maTken aqvs gadmovardnili, TiTqosda
mTlad axla maRla aweuli xeli. mis sasTumals SubliT mihyrdnobia iatakze
daCoqili qali. Tavzardacemuli mamakacebi xmas ver iReben jer.
aRarc deda kankalebs, aRarc qaliSvili. oriveni kiTxuloben. magrad
aqvT Semokecili sabnebi, Cakecili aqvT muxlebTanac. deda wigns gadadebs,
qaliSvils gadaxedavs. _ „CavaqroT?“ _ „Caaqre“. „tkac“ da gamefdeba ukuni
mere nelnela gamoikveTeba fanjara tyviisfrad erTmaneTisTvis zurgmiq-
ceulni wvanan dedasac da Svilsac loyis qveS aqvT amodebuli xelebi.
axla erTxansac fxizloben. ganabulebi ugdeben yurs maT irgvliv datri-
alebul xmebs. amaod ejajgureba kar-fanjrebs qari. yvelaferi saimedod
aris Caketili. mainc dadidebuli aqvT Tvalebi...
`mTvaris asuli~, 1987; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`saxsovari~

im diliT wvimda, atalaxda. SeuZlebeli iyo muSaoba cis qveS, da gadavw-


yvite menaxa inauri _ Cemi yofili maswavlebeli. ai, ukve mesame Tve midio-
da, rac is loginad iyo Cavardnili, da mxolod orjer momeca saSualeba
_ Semevlo masTan, gamemxnevebina avadmyofobiT gawamebuli. yovelTvis ki
Tvalwin medga es tanmomcro moxuci, misi ukangadayrili, TovliviT spetaki
Tma, gamxdari pirisaxe da Suqiani Tvalebi. an rogor unda damviwyeboda!..
ra vuyoT, rom grigoli Cemze samjer ufro meti xnis iyo da asjer ufro
mcodne! gana wlovaneba marTla did rols TamaSobs megobrobaSi?! xuTi
wlis manZilze maswavlida rusul enas, da pirvelad man CaminTo siyvaru-
lis cecxli am didi eris didebuli literaturisadmi. vin daTvlis, ramde-
ni warmtaci epizodi uambnia puSkinis, lermontovis, tolstois da maqsim
gorkis cxovrebidan! da uambnia rogor?!. laparakobda dinjad, Tvalmilul-
uli, xaverdovani xmiT. sityvebi mkerdidan amohqonda. am sityvebs sdioda
mZafri surneli _ xan Sua ruseTis Tvaluwvdeneli velis, xan cimbiris tyis
da xan samxreTis udabnosi da xanac Cveni miwis.
gakveTilebis damTavrebis Semdeg mas, TiTqmis yovelTvis, sakuTar baR-
1132
CaSi naxavdiT. Zvelebur, spilosZvlis balTian qamarSi CarWobili hqonda
sekatori an patara xerxi. xeebs SehRimoda, xmel wkirebs aWrida, miwaze
gafantul foTlebsac ki ar datovebda uyuradRebod, saTiTaod krefda da
erT adgilze aquCebda.
SuadRisiT ewveoda TiTa vazis xeivans. aq edga magida, magidaze _ wignebi,
rveulebi, samelne da doqi. wigns Tvalebis simaRleze daiWerda an idayvqveS
amoidebda da fiqrobda.
SevaWrialebdi Tu ara baRCis cisfrad SeRebil kars, is ukve fexze iyo.
momegebeboda, saamuri RimiliT CamomarTmevda xels da skams SemomTava-
zebda.
misi pirveli kiTxva yovelTvis erTi iyo:
_ moitane? xoo? aba, movisminoT...
simxneves mmatebda misi yoveli sityva, gabedulad viwyebdi kiTxvas. is
mismenda, mismenda guldasmiT. dasasrul erTxel kidev Sevaparebdi mzeras,
da Tu amdgars davinaxavdi, Tavisuflad amovisunTqavdi, mixaroda.
_ kargia, kargi! _ ityoda faruli sixaruliT da Cems win SeCerdeboda, _
magram ufro meti sinaTle, ufro meti siTbo! aba miixed-moixede! ase naTlad
Cans Sens suraTebSi miwa, xeebi, cis TaRi da mze? Cans? nu daamaxinjeb Cvens
sinamdviles! is iseTi kargia, iseTi Tvalwarmtaci, aravis vapatiebT mis Sel-
axvas, aravis.
Cven win gaSliliyo CrdiloeTis tyiani mTebi, aRmosavleTis utyeo zeg-
nebi, samxreTis nayofieri xeoba, venaxebi, baR-bostnebi. orives gviyvarda
mze da dilis cvar nami. orives gviyvarda miwa, misi damamSvenebeli _ adami-
ani. ver vZRebodiT maTi qeba-didebiT.
da ai erTxel vkiTxe:
_ pativcemulo grigol, arasodes ar dagiweriaT leqsi?
man gaiRima, TiTiswverebiT daakakuna magidaze da mowyeniT Tqva:
_ ara, arasodes!
mTeli raioni icnobda grigols, rogorc gamoCenil pedagogs, sazogado
moRvawes da dauRalav mSromels, _ mainc yovelTvis ukmayofilo iyo Tavi-
si TaviT. cdilobda rac SeiZleba meti ramisaTvis miewvdina xeli.
... da ai erTxel, rogorRac mosxlta saxlis saxuravze miyudebul ki-
bidan da qvebs daenarcxa. gadarCa, magram xerxemali daeCeCqva. pirvel xanebSi
didad ar Seuwuxebia. Semdeg xeli daria da logins miakra.

***
es ukanaskneli Sexvedra omis damTavrebis mesame dRes iyo.
1133
Cvenidan karga manZilia inaurTa binamde. sakmaod damasvela wvimam.
ezoSi rom Sevedi, SevCerdi.
wvimis wveTebi RapaRupiT Camosdioda xeebs. gamokokril vardebs Zil-
moreul moxucebiviT CaeqindraT Tavebi. ori mercxali Camomjdariyo ki-
bis saxuravis qveS, Tokze. rom daminaxes, kisrebi daigrZeles, frTebi odnav
gaSales.
eseni Cemi nacnobi mercxlebi iyvnen. me maT vesalmebodi _ xolme mx-
iaruli ZaxiliT:
_ gamarjobaT, ei, Tqven, Rabuebo!
da arc isini migvianebdnen pasuxs. afrindebodnen, JikJikiT gadamivlid-
nen Tavze, axla ki...
_ ram dagaRonaT! gana ase dagRalaT gamarjvebis sixarulma? ratom
xmas ar iRebT?
_ mxolod mxrebi Seatokes da erTxel amoxdaT:
_ Jik.
uCveulo sidinjiT momiaxlovda javariac. erTxel Semomxeda Wkviani
TvalebiT, mere Tavi CaRuna, aibuza.
„cudad Tua saqme“, gavifiqre da Cqari, magram uxmo nabijiT aviare kibe.
karebSi eqimi SemefeTa.
_ gamarjobaT!
_ gamarjobaT, batono eqimo.
mas qali acilebda. Zlivs mivxvdi, rom es ana iyo, grigolis meuRle. me
mas vxvdebodi mudam faqizad gadavarcxnilTmebians, saxenaTels. axla mo-
saxvevi hqonda moxveuli, Tvalebi CaRrmaveboda.
_ mobrZandiT! _ Semi patiJa Sin. _ eqims gavacileb,ZaRlma ar ukbinos. _
ara, SeeCvia ukve. gavyevi.
_ xom kargad aris?
_ kargad, Tumca... xo, kargad gaxlavT. dilas Relavda, _ axla, mgoni, CaeZ-
ina. moisvenos cota xans. aqeT mobrZandiT.
ver moviTmine da Sevedi cisfer yvavilebiT moCiTul oTaxSi. fanjarasT-
an, saidanac mdinare da tyiani mTebi moCanda, rkinis sawoli idga. am sawo-
lze iwva is _ Sindisfer sabanSi gaxveuli, saocrad patara.
saxeze davacqerdi da guli gadamiqanda.
kani gamWvirvale hqonda, Sig uamravi lurj-wiTeli Zafi CaxlarToda.
nuTu ZarRvebi?!
ukan davixie, SuSabandSi gavedi. ana ukve meloda, skami SemomTavaza.
davjeqi. vcade saubris wamowyeba. ar moxerxda. ana nerviulad awvaleb-
1134
da TiTebs, dadioda oTaxidan oTaxSi. raRacas eZebda.
ai moisma susti xvela, SmaSuri.
_ gaiRviZa?
SevdiT fexakrefiT. grigolma mogvxeda, micno. gamiRima. da uceb, TiTqo
mzem atkinao, Tvalebi daxuWa. mere isev gaaxila, notio marjvena xeli gamo-
miwoda. mimzerda daSterebiT. maniSna davmjdariyavi.
gazeTi, romelic iqve edva, daaxvia, mkerdTan miitana, garindda.
_ rogora xar? _ gadausva Tmaze xeli anam.
grigoli sdumda. magram misi saxe _ Calilavebuli upeebi, awiTlebuli
RawvisTavebi, sifrifana cxviri _ raRac qarcecxls malavda.
_ naxeT? _ axixinda bolos. Tavi odnav aswia. yurTbaliSi SeaSvela
anam.
_ raze brZanebT? igi TiTqo gaocda.
_ Cveni imedi gamarTlda! Cven gavimarjveT, Cven... magram... ici? _ xma
TiTqmis Cauwyda, damfrTxaliviT afaxurebda wamwamebs da wvalobda.
_ moiwie axlos.
man Tvali moavlo oTaxs, daeyrdno acaxcaxebul mklavs. Zlivs varCev-
di sityvebs.
_ me misi mrcxvenia... me.. xom gaige, ra Tqva?
me mindoda mekiTxa, Tu visze hqonda laparaki, magram aRar damacada.
_ „mogilocavT gamarjvebas, Cemo Zvirfaso Tanamemamuleno“ gesmis? Tan-
amemamuleni, misi Zvirfasi Tanamemamuleni _ me, Sen... mere masaviT gviyvars
samSoblo? siyvaruli marto sityva rodia. izrune misTvis _ ai, siyvaruli!
gaufrTxildi mas _ ai, siyvaruli! me ki... cota, Zalian cota gavakeTe.
_ Tqven...
_ ara, ara, moica, _ CamomarTva sityva, _ Sen ginda Tqva, TiTqo me bevri
gavakeTe? hm... aba gansaje! metis, gacilebiT metis gakeTeba iyo saWiro, rom
ufleba mqonoda misi Tanamemamulis saxeli metarebina.
igi aCqarebiT laparakobda, mTeli taniT TrToda. Sexeda beladis su-
raTs da daaskvna:
_ didi, didi damsaxurebaa saWiro, rom mis Semoxedavze Tvalebi ar dax-
aro!
me eklebze vijeqi. sxva drosac momesmina misgan msgavsi Civili, magram
maSin yuradReba ar mimiqcevia. axla warmovidgine, raoden ususuri viyavi!
damsaxurebuli pedagogi, dauRalavi moRvawe Cioda _ cota, Zalze cota ga-
vakeTeo, da me?.. siwiTlem damirbina saxeze. man es SemamCnia.
_ Sen axalgazrda xar, _mommarTa TiTqos sxvaTa Soris. _ Sen win vrce-
1135
li gzaa. gaiare Tamamad. nu iqnebi zarmaci... sizarmacea yovelgvari borote-
bis saTave. iSrome. iSrome ise, rogorc beladi gvaswavlis. gjerodes, gaim-
arjveb.
... mTeli saaTis ganmavlobaSi vismendi mis gulwrfel RaRadiss Sromis,
sulgrZelobisa da patiosnebis Sesaxeb. daiRala.
_ cudad xom ara xar? _ekiTxeboda ana.
_ ara.
iwva uZravad, gaSterebuli.
_ bavSvobidanve ucnaurad miyvarda sicocxle, magram am siberis Jams
ufro Semiyvarda, sasaciloa, ara? ai, axla rom SemeZlos wamodgoma!.. zafx-
uli modis, didi zafxuli... mxiaruli zafxuli...
swored am dros daigrgvina da msxvil-msxvili wvima wamovida.
grigoli kidev moeloda, daigrgvinebso, magram es iyo euli grgvinva.
kokispirulad wvimda.

***
meore dRes sxvagan momixda gamgzavreba. roca davbrundi, grigoli aRar
iyo.
avedi sasaflaoze, Jangisferi nasaxlariT dagvirgvinebul borcvze. mziani
dRe iyo. zed saurmeze gadmosuliyvnen enZelebi.
aqa-iq amobzinebul mwvanes boColebi wiwknidnen. grigolis saflavs
bavSvebi Semoxveodnen; gulmodgined fusfusebdnen, raRacas saqmianobdnen.
iqve idga maRali qali, maTi maswavlebeli.
me Camovjeqi moSorebiT da vucdidi, rodis wavidodnen isini. karga xans
vicade, bolos xmauriT Caefinnen ferdobs. miaqnevdnen wkeplebs da exle-
bodnen erTmaneTs. ismoda maswavleblis SeZaxili:
_ frTxilad, bavSvebo! wynarad, bavSvebo!
... gaSterebuli davcqerodi saflavs. mogrZo miwayrili, ori tinis qva,
gvirgvinebis naSTi da enZelebi... es ukanaskneli im patara bavSvebs Caur-
gavT, weRan rom iyvnen aq. fxvier miwaze aRbeWdilia maTi wvrili da saTu-
Ti TiTebis kvali. sazarelia fiqri imaze, rom sayvareli adamianis Subls
ayria miwa. kidev ufro sazarelia, roca gaixseneb am adamianis Tvalebs,
Rimils...
ram amomiyvana aq?
_ mSvidobiT, patiosano kaco!
am sityvebma?
abuzuli da Zalmileuli veSvebodi qvemoT. is ki iq darCa _ bnelSi,
1136
siciveSi, samudamod...
rame mainc SemomrCenoda mis saxsovrad! araferi ar maqvs. arc fanqari,
arc dana, arc rveuli, arc... araferi.
_ ex!..
swored am dros Camoecala Rrublis saburveli mzes.
sixaruli. sixaruli aq, sasaflaoze?
man xom mze damitova! man xom es Semkobili miwa damitova! man xom maTi
siyvaruli damitova!
amaze meti saxsovari?!
ras metyviT, enZelebo?
`pirveli moTxrobebi~, 1953

`sevda~

Cemi biWuna dedasTan aris, sofelSi. me ki aq var. roca naxvis survili


momivlis da samsaxuris gacdena ki ar SemiZlia, kirovis baRSi mivdivar. iq
romelime skams amovirCev, davjdebi da sufTa haerze moTamaSe sxvaTa bavS-
vebis mzeriT vtkbebi. xSirad ver viTmen _ avdgebi, movealersebi. amas TiTs
davaWer cxvirze, imas Wi pTan movuRitineb; TamaSSic avyveba, Tu es, ra
Tqma unda, Cemi asakisaTvis Sesafer sidinjes ar damarRvevinebs. vacineb, mec
vicineb, davimegobreb da didis ambiT davi pireb: kvlav SevxvdeT ama da am
dRes-meTqi.
xandaxan sxva ramec gaCndeba saseiro. kargi Sesaxedaobis vinmes davi-
naxav, saintereso rames gavigoneb. Tvali Semivardeba, yurs ver movacileb,
baRSi ramdenime wuTiT Sesuls mTeli saaTi Semagviandeba.·da mainc kmayo-
fili gamovdivar. TiTqo Cemi kote menaxos. TiTqo raRac tvirTi moexsnaT,
qudi kefaze maqvs mogdebuli, vRiRineb.
magram xandaxan aqac Semoexeteba sevda, aTasSi gamomarCevs da sayvarel
daikosaviT Camomekonwialeba kiserze.
ai, gasul kviras, iSviaTi amindi rom dadga...
adrianad gaveSure baRisken. ise adre iyo, skamebs nami ar SeSroboda,
yviTel foTlebsac ar Sexeboda mebaRis cocxi; da eyara lamazad aguris
fxvniliT mofenil gzebze, xaverdovan yvavilnarSi, auzSi.
TaRi rom aris aRmarTuli, iq ori moxuci ijda, cota moSorebiT makin-
toSis sayelowamoweuli axalgazrda qali wigns kiTxulobda, Cems ·pirda-
pir dedaberi da erTi wvermoSvebuli kaci sauzmobdnen. bavSvebi ki ar
1137
Candnen.
gavida ramdenime wuTi, mze lurji eklesiis gumbaTs amoscilda...
ai, WiSkarSi gogona gamoCnda. maRali, saxewamaxvuli qali moagorebs da
Tan wamdauwum mzisamrids usworebs. bavSvi mTlad ToToa, sZinavs kidec,
maSasadame, me arafers ar margebs.
ai zemoT, kibeebze, Suaxnis dabali qali Camovida da ori xuWuWa gogona
gamwyrali gamometyvelebiT waiyvana mtkvrisaken.
kidev gadis wuTebi.
Wadris yviTeli foTlebi trial-trialiT ecemian aq, iq... modian Cemi
nacnobi moxucebi: xosita, iagora, koWli arSaka. movida mudam Soreul sivr-
ceebs miCerebuli kompozitori avazaSvili, da bolos... ara, rogor bolos?!
amdeni lodinis Semdeg _ swored Cemi kotes kbila buTxuza biWi. joxis
cxenze ijda, WixviniT moWenaobda. sadave moswia, daixvixvina da moednis
TavSi Sedga. win sami gza iyo. aqeT wasuliyo, Tu iqiT? Tu orivesTvis Tavi
mienebebina da pirdapir ganegrZo?
_ moica, dediko, nu garbixar! _ moisma am dros da Cven, meca da biWikomac
iqiT mivixedeT.
biotebis orRobeSi axalgazrda qali modioda _ rbilad, tanis imgvari
rxeviT, rogorc es did qalaqSi gazrdil nebier qalebs sCveviaT. mxarze
bavSvis palto da safule hqonda gadakidebuli, gverdiT TxuTmetiode wlis,
ubralod Cacmuli gogona mohyveboda. raRac uTxra, is gogona qvemoT da-
zuebul biWs daadevna, TviTon ki, mtirala tirifi rom dgas, imis qveS Camoj-
da. erTxans mokled SekreWil Tmebs isworebda aRma Sebrunebuli xelis-
gulebiT, wvrili, TeTri TiTebis odnavi SexebiT. mere bavSvis palto ska-
mis sazurgulze gadakida, safule gaxsna, patara wigni amoiRo da gadaSala.
waikiTxa erTi furceli, meore, magram mesameze marjvena xeli usulo mtre-
diviT gadaabruna da ase darCa.
ver vityvi, ramdeni wlisa iqneboda. SeiZleba, ocisac ar iyo, magram isic
SesaZlebelia, rom ocdaaTic ukan hqonoda motovebuli. gviyurebda mowy-
eniT, sevdianad. im adamianis TvalebiT, romelsac bevri rame unaxavs, bevri
rame gamoucdia... aRnagoba ki Tvrameti wlis gogonasi hqonda _ momcro,
kirkita.
uceb Sewrialda, gawiTlda, wamoiwia, bavSvis paltos wamoedo da skamis
ukan gadaagdo. sanam wigns dadebda da skams Semouvlida, viRac tanwerweta
axalgazrdam grZeli nabijebiT gadaWra moedani, daaswro, palto aiRo da
RimiliT gauwoda. qali kidev ufro gawiTlda, gamoaCina TeTri, TeTri kbile-
bi da marjvena xeli ramdenjerme aisva safeTqelze. maSin im axalgazrdam
1138
raRac uTxra, orives gaecina, erTmaneTs ·xeli gauwodes da dasxdnen. axal-
gazrdam gverdze patara sportuli Cemodani daido. uTuod erTi imaTTa-
gani iyo, yvelgan rom SexvdebiT am Cvens deda... ara, marto TbilisSi ki ara,
_ bakurianSi TxilamurebiT mosriales; zRvaze _ Tvalmiuwvdenze gasuls;
mTebSi _ mwvervalebisaken mimavals; koncertze, leqciaze. mziT garujels
da TmagiSeras qaTqaTa xalaTis sayelo pijakze gadaekeca da Zlier·kiseri
gamoeCina. Tan raRacas yveboda da Tan Cemodans awvalebda: xels utyapunebda,
aayiravebda, daawvenda.
qali cotaxans kidev morcxvobda da Tavs xrida. mere mxiarulad ak-
iskisda. is axalgazrda viRacas ajavrebda: ase da asea awowili, ase da ase
igrZelebs kiserso. is ki kiskisebda da Tan xeliT aCerebda: kargi, meti
aRar SemiZliao.
aTiode wuTi rom gavida, adgnen da wavidnen biWunasTan, romelic qve-
moT TamaSobda. ZlivZlivobiT daiWires dedam da biWis Tanmxlebelma
gogonam. axalgazrda kaci win daucucqda. xan erT loyaze gauwkapunebda
TiTs, xan meoreze. biWi ki gasaqcevad iwevda. male gaeqcaT kidec. maSin gamo-
brundnen, sul axlos amiares, yuri movkari sam sityvas: „aslaniSvilma sa-
kandidato daicva~... da isev tirifis qveS dasxdnen.
ra kargebi iyvnen, RmerTo Cemo! rogor ·uxdebodnen am baRs, erTmaneTs!
magram, _ erTic vnaxoT _ TiTqo viRacas xeli waekras _ WiSkrisken
gameqca mzera. da gana marto me! yvela iqiT iyureboda. Cemi koteskbila
biWma sirbiliT Camiara gverdze da daiZaxa:
_ mamiko! mama!
kibeze generali Camodioda. dabali, sqeli, sqeli. dilis mzeSi raRac
medidurad brWyvialebda misi samzxreebi da lampasebi. wlebiT da simsu-
qniT _ ornairad damZimebuli _ gadmoadgamda erT fexs, mere meores, gad-
moaRgamda erT fexs, mere meores...
muxlebze Semoxveul biWunas mosiyvarule RimiliT Sexvda. qudi moxada,
Tavze xeli gadausva da xelixelCakidebuli gamohyva, saiTac bavSvis deda
da axalgazrda isxdnen.
me ar daminaxavs, rogor imoqmeda im mSvenier wyvilze generlis pirvelma
gamoCenam. me mxolod axla vxedavdi, rom isini morCilad Sehyurebdnen
maTken mimaval didebiT mosil kacs. xolo roca generali maT winame Sedga,
qalma xelis cnobili moZraobiT aniSna _ icnobdeT erTmaneTso.
axalgazrda wamoxta, generals xeli CamoarTva, pijaki Seikra, cota xans
idga. mere Cemodani aiRo, TiTi sportuli klubisken gaiSvira, moibodiSa
da swrafi nabijiT wavida.
1139
generali mis adgilze dajda. qudi moixada da melot Tavze cxvirsaxo-
ci moisva. raRac guldasawyveti keTili gamometyvelebiT gaayola Tvali
msubuqad mimaval axalgazrdas, qudi daixura, magrad Camoiwia win, daeyrd-
no Tavis mokle, sqel barZayebs da ase darCa, erT adgils miCerebeuli.
qalic Tavdaxrili ijda. odnav qanaobda da fexsacmlis wveriT miwas
CiCqnida.
gadioda dro.
ecemoda yviTeli foTlebi aq, iq....
isini ki isev ase isxdnen.
vuyurebdi da velodi _ an axla ityodnen rames, an axla, magram araferi
ar uTqvamT.
isxdnen ase.
maSin me wamovxti da TiTqmis sirbiliT gamovedi gareT.
da wamomyva sevda _ sayvarel daikosaviT Camokonwialebuli kiserze.
1956 w
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~,1958

`sevdis baRi~

adre aq didi triali mindori iyo. wkrial-wkrialiT, vnebiani JrJolviT


da erTmaneTis gaswrebiT Camodiodnen mzis sxivebi maRlidan, cimcima,
daeleqtroebul oqros nemsebis jojginebad adgebodnen dedamiwas, da roca
Sig midiodi da im jojginebs miamsxvrevdi, Seni fexis xma martoobis zviadi
RmerTis fexis xmas waagavda. muxlebCaxrilni da sasoebiT Tvalebapyro-
bilni usmendnen am xmas torolebi da xvlikebi, zeaweuli frTebis Zirs
daSvebas veRar bedavdnen peplebi, gakankuli idga mdumarebis meufe gveli.
adre aq Seni TvaliT naxavdi, saRamo xanze mSieri ZaRliviT rom dasun-
sulebda niavwanwala, gaCqarebiT sunavda balaxis Zirebs da ukmayofilod
wkmutunebda.
adre aq galeqebuli kameCebiviT wvebodnen daRlili, daboJirebuli
Rrublebi...
gamovidnen cementis burusidan grZelxelebiani adamianebi da mkacrad
momzirali manqanebi. gadaabdRvnes dedamiwas sicocxlis matarebeli ZarRve-
biT naqsovi qerqi. amomarTes maRali saxlebi _ RrWialiT, kvnesiT. avidnen
maRla, Zalian maRla. aswies cis Suamavali Spilebi da antenebi, da mere,
mlocvelebiviT muxlebze daCoqilni, daubrundnen miwas. gadauwmindes,
1140
mousufTaves iarebi, daxazes, dakvales, saidanRac cimcim mozides balaxiani
beltebi, salbunebiviT gadaakres SiSvel adgilebze, Tavgadaxotrili axal-
wveuli jariskacebiviT Caamwkrives totebSekvecili tankenari xeebi, sxva-
dasxva feris fxvnilebiT mofines gzebi, dadges sufTa, Zalian moxerxebuli
skamebi, dasxdnen am skamebze da miecnen sevdas _ xan Tavze xelebSemowyo-
bilebi Cascqerian miwas, xanac cisken aqvT apyrobili Tvalebi; oxvriT igo-
neben did trial mindors, sadac wkrial-wkrialiT, vnebiani JrJolviT da
erTmaneTis gaswrebiT Camodian mzis sxivebi maRlidan, cimcima, daeleqtro-
ebul oqros nemsebis jojginebad adgebian dedamiwas da roca Sig midixar
da im jojginebs miamsxvrev, Seni fexis xma martoobis marad zviadi RmerT-
is fexis xmas waagavs. muxlebCaxrilni da sasoebiT Tvalebapyrobilni us-
menen am xmas torolebi da xvlikebi, zeaweuli frTebis Zirs daSvebas veR-
ar bedaven peplebi, gakankuli dgas mdumarebis meufe gveli.
sadac Seni TvaliT naxav, saRamo xanze mSieri ZaRliviT rom dasunsulebs
niavwanwala, gaCqarebiT sunavs balaxis Zirebs da ukmayofilod wkmutunebs.
sadac dasasveneblad wvebian mxolod daRlili, daboJirebuli Rrublebi.
`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`setyva~

omi iyo. 1943 wlis zafxuli, zafxulis dasawyisi. Cveni qarxnis axalgazr-
doba, _ saqarxno skolis moswavleebi da wvril-wvrili xelosnebi, _ sofelSi
wagviyvanes, sofel CaligulSi. qarxanas iq didi damxmare meurneoba hqon-
da. did farTobze eTesa simindi, lobio, kartofili; es naTesebi unda dagv-
eToxna.
wavediT matarebliT. ho, jer gvaWames, qarxnis sasadiloSi TiTo jami
borSCi dagvisxes, TiTo naWeri Tevzi mogvces, mere wavediT _ yiJiniT, aurza-
uriT. vagonis TavSi gamoCenili revizori cota xans ki idga TeZoebze xel-
ebdawyobili, xan gaRimebuli, xan gamwyrali, mere mibrunda da wavida. biWeb-
ma pirSi TiTebi CaiCares da stvena miadevnes.
daaxloebiT sam saaTs viCaqCaqeT, patara sadgurSi CamovediT da sofl-
isaken amaval gzas gavefineT. Zalian sasiamovno iyo es sofluri gza, Tavad
sul sufTa, rbili, aqeT-iqidan kidev, ukve SeTeTrebuli yanebi, mere venaxebi,
yvela biWs erTnairi bargi gvqonda, ruxi naqsovi sabani da Toxi _ qalaquri,
yovel mxriv gafSekili, im Toxs xan yavarjeniviT mivibjendiT, xan kavad
viyenebdiT. venaxebSi Tu ar gadavdiodiT, gzidan mainc viwvdidiT umwifar
1141
xibaxubebs. ise dagvekveTa kbilebi, enas Zlivs vatokebdiT. kidev kargi, so-
felTan axlos TuTebi iyo da zogi TuTa mwifda. mze Cadioda, griloda, im
sigrileSi malamod gveCveneboda mwife, tkbili TuTa da amaod gvejajRa-
nebodnen ufrosebi. ufro Sig sofelSi. Sefiqrianebulebi gviyurebdnen
TuTebis patronebic _ qalebi, bavSvebi.
Ramis gasaTevad dagvabinaves daumTavrebeli saavadmyofos aivanze. aiv-
ani iyo umoajiro, boZidan boZze TiTo ficarmilursmuli, sufTa ki. RamiT
im aivanze daviZinebdiT, diliT Zalian adre avdgebodiT da mindvrebSi
wavidodiT.
didi sofeli iyo Caliguli, didi orsarTuliani saxlebiT. omisTvis
damaxasiaTebeli TavSekavebulobiT Semovida naxiris saqoneli bindSi, male
CaaCumes mtirali patarebic, maleve miwyda raRac fusfusebic. Cven ki vxmaur-
obdiT; gamorCeviT mas Semdeg, rac TiTo naWeri puri da TiTo natexi Saqari
mogvces. aravis gaxsenebia Cai. zogi ras maimunobda, zogi ras. maRali, gamxd-
ari biWi, togasaviT rom hqonda moxveuli ruxi sabani, kiTxulobda raRac
ucnob leqsebs, meore, muxladdacemuli, sabanwamoxuruli, mosTqvamda boxi
xmiT: _ „Cemi Svili! Cemi Svili!“ iyvnen biWebi, zurnas rom ukravdnen piriT.
imaT mTlad scenasaviT dauTmes. ukravdnen zurnebs, ayolebdnen taburetze
rakuns doliviT da mRerodnen: „Cemi gmiri giwode, xeli gamomiwode, Cemo
vaJkaco..“
soflebSi xom akrZaluli iyo RamiT sinaTleebi, mTlad CaukuneTda yvel-
aferi. CavCumdiT Cvenc. gavexvieT sabnebSi, davweqiT. Wotebis xmebiRa gves-
moda maxlobeli kaklebidan. dagveZina. cota Znelia pirdapir ficrebze
daZineba, magram, Tu janmrTeli xar, Tu geZineba, didad aRar grZnob amas.
Rrmad da tkbilad gveZina yvelas, da uceb: „ee, uu, ee! mihqarav! degeneratob!
Sen TviTona! moita aqeTa!“ gvegona, erTmaneTs gamoacales sabnebi. yayanma,
jajRanma gaarkvia: xuTi sabani moetacaT viRaceebs. daixarja uamravi ucenz-
uro sityva. vfxizlobdiT karga xans, magram rodemde! isev CagveZina da isev
atyda aliaqoTi: „u, Tqveni! yaCaRebo! mZarcvelebo“ xuTi sabani kidev waiRes
viRac uCinarebma.
maSin avdeqiT, CavediT aivnidan, ToxebSemarTulni, ZaxiliT gavuyeviT
soflis bnel gzas: _ qurdebo! yaCaRebo! mZarcvelebo! sircxvili Tqven, sircx-
vili Tqvens sofels, sircxvili Tqvens qarTvelobas, Tu qarTvelebi xarT!
magram saidanRac gamolagda xuTi Tu eqvsi Tofmomarjvebuli kaci, maSind-
eli `gamanadgurebeli batalionis“ wevrebi, gadagviRobes gza, _ dabrundiT
ukano. Cven yviriliT, arev-dareviT vuTxariT Cveni saTqmeli _ rogor
mogvtaces mTeli aTi sabani; maT mogviges, _ gaTendes, modiT sabWoSi da iq
1142
gavarkvioT, rac gasarkveviao.
gamovbrundiT. CvenTvis daTmobil aivanze rom avdiodiT, mogveCvena, Tu
marTla ase iyo, ukve Teneba daiwyo. moRrubluli mkvrivi ca TeTri iyo,
TeTri, modioda TiTqos saganTiados grili niavic. miviyunWeT kedlebTan,
Tan Toxic gvqonda mixutebuli mkerdTan, da is iyo, movida kidec Zili, rom
iWeqa da iWeqa, Camovarda metic, da jer garkveuli rakarukiT, mere grialiT
wamovida setyva. viRa SeZlebda daZinebas, TiTqosda gaerTianda ca da dedami-
wa. ar minda, aRar gamagonos RmerTma egeTi xma! erTmaneTs vekrodiT, vkan-
kalebdiT, zogi SiSisagan, zogi sicivisagan, zogi orivesagan erTad. aTasob-
iT giJi medole giJuri siswrafiT aZgrialebda joxebs. xtodnen setyvebi
Cvens fexebTan, CvenTan. CayuCebulma sofelmac amoiRo xma. xan sad gavard-
eboda Tofi, xan sad. xan sad iZaxda viRaca, xan sad. ymuodnen ZaRlebic saz-
arlad. setyva ki modioda, Weqa-quxilSi areuli, da Tu odnav Seneldeboda,
esac TiTqos; imisaTvis, rom Zala moekriba da ufro Ronivrad dascxromo-
da miwas.
miwa midioda, siTeTre amodioda, cudi siTeTre, maRla da maRla rom
iwevda, cisken. kvnesodnen raRaceebi, dagubebuli wylebi, ZagZagi gagvqonda
Cven yvelas. da bolos, marTla rom daiwyo gaTeneba, setyva rom Sewyda,
mere wvimac, irgvliv foToli aRar iyo saRad darCenili, arsad. sazareli
iyo Camotyauli, CamoZenZili xeebi zamTris miwaze. aRarsad iyo baRi, bostani,
kvlebi, xeivnebi. alag alag muxlamde Semogvwvdeboda setyva _ da Cveni
biWebi acekvdnen aivanze, acekvdnen sixaruliT, rom RmerTma dasaja sofeli
Tavisi yaCaRebisTvis, mZarcvelebisTvis. zogi ra cekvis buqnaSi amodioda,
zogi risa. gamoCndnen saxedaRrecili soflelebic, ki amogvxedavdnen qve-
modan zemoT, magram aravas araferi uTqvams, yvelas xma hqonda warTmeuli.
gamoCnda saqonelic; Sewuxebulni, azmuvlebulni, fexiT Cxveravdnen setyvas,
Cawolili iyo sxvadasxva feris nislebi sxvadasxva adgilas da rogorc
sizmarSi; Cvens iqiT, Caqceuli gomuris wina Tavxeze
dakidebuli iyo Tokis saqanela. _ auxsneli komforti am dros: vin
datova Toki im Tavxeze?! _ mivida, miwvda im saqanelasTan TavsaxvevSi saxeCa-
karguli dedaberi, jer orive xeliT CamoebRauja Tokebs, mere raRacis
keTeba daiwyo Tokebisagan. erTmaneTs Seatyupa, yulfi gamoiyvana, gaadida
is yulfi, gaadida, gadaicva Tavze da... aq ukve mivxvdiT, rac xdeboda. ramden-
ime biWi grialiT CaveSviT aivnidan. gvebrZoda dedaberi, Zlivas gadmova-
ZreT is yulfi Tavidan, CamovWeriT Toki. sul movaSoreT iqaurobas. deda-
beri ki _ wavida, miiyunWa gomuris kedlis ZirSi da iq daiwyo tirili,
uxmod, magram sazarlad. movida sxva dedaberic, isic miujda pirvel dedab-
1143
ers gverdiT da tirodnen axla oriveni. saSineleba iyo maTi tirili..
aRaravin cekvavda aRarc aivanze. iq mosuliyvnen Cveni ufrosebi, roml-
ebmac sofelSi gaatares Rame. yvelani cnobiswadiliT iyurebodnen Cven-
sken. Cven ra, ra unda gveqna, vmuWavdiT setyvas da visrodiT xan saiT, xan
saiT, ufro mal-male Cndebodnen soflelebi, zogni mtiralni, zogni Tavda-
Runulni. TiTqos yvelas erTnairad warTmeodaT xma.
daiZra, amovida mzec. aabrWyviala dedamiwa aTasferadad. or dedaberT-
an mesamec mivida, purs sTavazobda mtiralT, magram imaT ar indomes, martom
daiwyo Wama. Znelad, rom aseTi feradovani dila warmoidginos adamianma.
setyvis yoveli marcvlidan amomarTuli iyo umanko, caxcaxa sxivi. wvalob-
da, ver ambobda Tavis saTqmels setyvis qveS wyali...
tirodnen dedabrebi gomuris kedelTan. Citis xma ar moismoda arsaid-
an. auh, irgvliv sul iyo setyva, setyva...
...saRamos mivaRwieT qarxnis nakveTebs. qarxnis nakveTebSi sul ar yofi-
liyo setyva. iq gaxarebuli, galaRebuli Salafa mosdeboda simindis naTe-
sebs. simindebi mxrebdaSvebulebi elodebodnen mToxnelT.
25.VI. 89. Tbilisi
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5
`sibere~ (samagido rveulebidan)
sarTiWalaSi, xaragoulis raionidan gadmosaxlebulma kiknaZis qalma,
romelic Turme as aTi wlis iyo, gulwrfeli wuxiliT Tqva: Cemze ubeduri
sxva ar meguleba qveyanaze, samoci welia dedaberi varo.

`siberis karibWesTan~

didi xnis winaT, TiTqmis bavSvobaSi, SeRamebulze, or amxanagTan erTad


ivridan mobrunebuli, wavawydi uCveulo sanaxavs: ficrul bogirze, qveS
rom wisqvilis wyali gaedineba, xolo TviTon xevSi uSvebs soflidan Camo-
maval niaRvrebs, zemoTa ferds iRliebiT gadahkideboda patara biWi da
eZina. gavaRviZe, ZlivZlivobiT gamovafxizle, da rom vkiTxe, ras akeTeb-
meTqi aq, momigo: Cemi Zma WalaSia, RorisTvis RiWi unda amoitanos da imas
velodebio.
siberis karibWesTan mdgari, xSirad vfiqrob xolme, wavide da movnaxo
is Zmebi.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

1144
`sizife~

_ ega, Svilo... magisTana xirurgi meore ar aris Cvens qalaqSi. cota


dabalia, magram, samagierod, mxrebSi rogor aris gaSlili! saxec simpatiuri
aqvs, vaJkacurad CanaRvlianebuli. Tqvenc SeamCnevdiT ukve, Rimili icis _
keTili, keTili. gamoanaTebs xolme TeTri kbilebiT. mTeli qalaqi magisi
pativismcemelia. moskovSic xSirad dahyavT, televizorSic gamodis, xalxs
arigebs, rodis rogor unda moiqcnen, rame rom dauSavdebaT. dalagebuli
laparaki icis, mSvidi.
marto ojaxur ambebSi ar gauRima bedma. coli hyavs erTi uZravi boCka,
Tavisze Tormeti wliT ufrosi, _ jarSi rom iyo, maSin aikida, _ sul vaiSi
da uiSi myofi. tan-fexi imas ar uvargoda Tavidanve da xasiaTi, magram
sworeT magisTana qalebma ician xolme jariskacebis miCveva. jariskacs
kidev ra _ oRond Tbili iyos da rbili raime da imas dagidevs, ra guneba-
xasiaTi aqvs; SeiZvrenen egeTi qalebi sabanqveS qorfa biWebs, xelaT gaibe-
raven mucels, mere wamouSveben ortota tremls da... Tu mTlad qvis guli
ara aqvs biWs, mohkidebs xels da wamoiyvans ded-mamis gulis gasaxeTqad
saxlSi.
maganac egre qna, mag sawyalma. erTi Svili iqve gauCina qalma, biWi, jarSi,
meorec, gogo, maSinve miuyola faTifuTiT. TviTon sul iwva, imitom gasqel-
da da gasivda, sul gulze edo xeli, eg kaci ki darboda da dReSi samjer
iZrobda tyavs. biWi, _ umaqnisi, umaqnisi, _ saSualo daamTavra Tu ara, gadae-
yara erT parikmaxer qals zRvaze, waiyvana im qalma TavisTan, aWmevs, asmevs,
Tanac scems Turme, Sors arian, sadRac jandabaSi. gogo hyavs Sin, isic erTi
boCka, pirwavardnili dedamisi, sanam is mibrund-mobrundeba, mze amova da
Cava. Rlita es gogoc erTma aferistma, mere dahkra fexi da wavida, daikar-
ga.... hqonda erTxel erTi romani eqims. magasTan muSaobda eqTani gogo,
patara, sul TmebgaSlili, sul xaxaxuxuSi myofi. imis SerTva undoda co-
lad. iman kidev, im kaxpam, jer magas aWyletina Tavi, mere, erT mSvenier dRes
viRac moWidaves Camoekida kameCis kiserze darCa eg sacodavi eqimi egre.
col-SvilSi rom veraferi gamouvida kargi, axla SviliSvilebzea gada-
mkvdari. magas veravin aaswrebs diliT. darbis uTenia CanTebiTa da rZis
boTlebiT xelSi. TviTonve mihyavs patarebi, erTi _ skolaSi, meore - saba-
vSvo baRSi. es magisi gogo sadRacas muSaobs, samxedroebSi, viTom wamiT ar
SeuZlia dagvianeba. eqimis TavSi sacemia yvelaferi _ samsaxuri, ramden
operacias akeTebs xan dReSi, saqveyno saqmeebi, mere bavSvebis gaseirneba.
1145
CasWidebs xelebs da dahyavs. Tan sul elaparakeba, sul raRacebs aswavlis.
xan swored im dros gamouZaxeben saavadmyofoSi. wava, Caicvams TeTr xalaTs
da rezinis xelTaTmanebs da daiwyebs operaciis keTebas. TiTqos da im
uZravi col-Svilis jibrze, sul moZraobs, sul dafacicebulia. xandaxan ki
uceb icis gaCereba. SeiZleba mTlad Sua quCaSic ki gaCerdes. gaCerdeba,
fiqrobs, uyvirian mZRolebi, uceb gamoerkveva, Caiqnevs xels da wava gaC-
qarebuli. SviliSvilebi Zalian kargebi hyavs, gogona da biWi. gogona _ rva
wlisa, biWi _ eqvsisa. isinic giJdebian papisTvis. mivlen xelixelCakide-
bulni saavadmyofosTan, gaCerdebian ezoSi da iyurebian maRla. mohkraven
papas fanjaraSi Tvals da sixaruliT xtian, bednierebi arian. Tu papamac
dainaxa, maSin xom... ii! _ gamoaRebs fanjaras papa, gadmosZaxebs maRlidan, _
aba, mibrundiT da, maS, Sinisaken! axlave, marS, Sinisaken! gogo da biWi cotas
jiutoben, mere haerovan kocnas gaugzavnian, mibrundebian da gaiqcevian. iqve,
axlos cxovroben, saavadmyofosTan, did gzaze ar uxdebaT gadasvla. eqimic
rom gamova, isic TiTqmis sirbiliT midis Sinisaken. Sin is vaiviSSemdgari
coli da Tvalebamorecxili gogo xvdebian. im gogosTvis TiTqosda sul
erTia, kargi iqneba Tu avi, gasaxareli Tu sawuxari...
axlo amxanagebi sizifes eZaxian eqims. ras niSnavs es sizife, ar vici,
col-Svilis monas Tu... ar vici...
`mTvaris asuli~, 1987

`sizmari~
Cemi Zmis xsovnas
TiTqos parizia, TiTqos Zveli romi. quCis piridanve zemoT adis ganieri,
wibodacveTili qvis kibeebi. tokaven, fuTfuteben safexurebis ZirSi miyrili
qaRaldis naxevebi. priala civi urdulebi aqvs gayrili CuqurTmebian Sav
uzarmazar karebs aWyivlebuli abezari bavSviviT momdeven sityvebi: ar-
qiteqtura, ansambli, gamma. ori Tanxmovani rom ar SeiZleba qarTulSi?
gama. ara, gamma, gamma. zis mibundovanebuli sanTlisferi poeti savarZelSi.
xom asea, batono poeto, gamma da ara gama. poeti iRimeba, magram is iRimeba
sxva rameze. xeli mTel sigrZeze aqvs gaweuli da TvalebmoWutuli iyureba
sakuTar gamWvirvale TiTebSi, TiTebis zurgis mxridan. TiTebis iqiT, sanTl-
isfersave burusSi, uZravad eSveba veeba, frTebaRunuli arwivi. arwivebi ar
eSvebian, arwivebi Zirs ar eSvebian! poeti TiTebs atokebs. marmarilos mrgval,
daZvelebul bazisze dgas qandakeba Tu manekeni. ase egvi ptel qalebs hqon-
daT xolme mkerdi moSiSvlebuli. iqneb egvi ptea? Zirs dagebuli veeba qvis
1146
filebi dafSxalulia kapilarebiviT. zemodan ayria yviTeli mtveri. ara,
parizia, _ manekeni cal Tvals xuWavs, Tavs nel-nela xris gverdze da ise
mibrunebs. zurgs magram es ranairi parizia, an xalxi sad aris, an manqanebi!
gana parizSi sadme agia aseTi didi, gadaxexili yviTeli qvis filebi? Tanac
aseTi dafSxaluli, Tanac aseTi mtvriani? kosmosuri mtveri! vis unda vkiTxo,
sada var. an es urdulebi garedan ratom aqvs gayrili karebs. an me TviTon
vina var, _ ase sacodavad waxrili. vina var da sad mivdivar. macvia sayel-
ogadacveTili mZime lega Coxa, TiTbrisgulispiriani axaluxi. es gulispi-
ri sami TiTis sibrtye jvrad ikvreba kauWebiT. mivdivar motokavs jvari
da civad mexleba mkerdze. me xom monaTlulic ki ar var, ratom mikeTia
jvari? monaTluli ar var da amitomac var mtvriani, amitomac mtkiva mar-
jvena fexi! ZlivsZlivobiT mivdivar, ZlivsZlivobiT mivClaxunob. ara, ra
SuaSia mounaTlavoba, isic aq dacarielebul qalaqSi. viRac naxevrad SiSv-
lebi da Savebi mesxdnen odesRac am fexze, mxerxavdnen, ver mxerxavdnen, mo-
mxerxes. maS es mZime raRaa, ras mivaTrev? es fexi ar aris, mZime omboxia,
omboxic ara, kunZi, TeTrcxilis kunZi, zemoT wvrili, TiTqmis iRliamde asu-
li, qvemoT ganieri, jerac isev nedli, xavsiani. lajebauris xavsi! Sindis
xmeli xavsi Wrilobis wamalia. Sindisa da ara TeTrcxilisa. an Sindis
xavsi vis sWirdeba parizSi. parizi kia? xalxi sad aris, xalxi! TiTbris
jvradSekruli axaluxis piri mZimed mexleba mkerdze, mZimed mivaTrev
TeTrcxilis kunZs da mtkivan fexs. gadairbens gatenilportfeliani „Cveni
korespondenti“. Cems dReSi ar minaxavs es kaci, magram mainc vici, rom „Cveni
korespondentia“, Seva liftSi da gafrindeba maRla. magas xom uTuod ecod-
ineboda, sada var. rkinis glu, damoqlonebul mtvrian kedelze amaod dave-
Zeb liftis kars. aRar SemiZlia meti. SubliT vebjinebi kedels. sad mivdi-
var da vin var ase qancgawyvetili. xevsursa vgavar, magram xevsuric rom
ara var? isev mivClaxunob dacarielebul, yru, ganier quCebSi. yvelafers
mtveri ayria, _ filebs, kibeebs, karebs. marto urdulebi prialeben civad.
sad mivdivar, sad mimaqvs lajebauris xavsiani TeTrcxilis kunZi. ra droa,
romeli saukune? muStebiT vabraxuneb urdulgayril moCuqurTmebul karze.
Svavdeba mtveri da meyreba kiserSi, yelSi. ai, ratoma var mtvriani. mTeli
gza vabraxunebdi karebze. is sanTlisferi poeti raRa iqna, anda arwivi.
arwivi isev Cans, isev uZravad eSveba miwisken. miwaze Savi, erT mxares. gada-
xrili balaxebi dgas. mkvdari balaxebi. vjdebi, magram balaxebSi ara, yviTeli
qvis dafSxalul filaze. saSinlad mtkiva fexi. jvradSekruli axaluxis
piri xanjaliviT mebjineba yelSi. am gzaze ucurdebodaT guTebis cxenebs
fexi. uTuod dResac iqneba nakawrebi. aqedan rogor unda davbrunde Sin,
1147
Tanac am mtkivani fexiT. an ca ra ferisaa Cems maRla, ra Savi mtvriT aris
amovsebuli. am lajebauris xavsian kunZs raRas vaTrev netav. nedlia da
Zalian mZime. minda moviSoro, gadavagdo, magram kunZi cocxaliviT mexuteba
ferdze. ferdi da fexi mtkiva. uZravad dganan Savi balaxebi, uZravad eSveba
arwivi. aqedan unda davbrunde Sin, Tanac am mtkivani fexiT. patara bavSviv-
iT SemomfuTfutebs xavsiani kunZi ferdSi. aqedan albaT, verasodes davbrun-
debi Sin, Cems sabralo sofelSi. viRunebi, momuStul xelebs Tvalebze vi-
fareb da vtiri, cremlebi caxcaxiT Camdis Coxis saxeloebSi.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`sizmari~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

raRac blanti sibnele ·iwva Cvens ezoSi, xaSmSi. SeSinebulebi vboJirob-


diT fanjarasTan, gaxedvas ver vbedavdiT. ezoSi dadioda, wreebs uvlida,
mucelCamoberili kudaweuli, aRrenili, xalebiani veeba jiqi. me Tofi meWira
akankalebul xelSi. vilacam momawoda sami vaznac. magram aRmoCnda. rom
erTi gatexili kakali iyo, meore _ raRac sokos msgavsi, mesame _ ar Cadio-
da lulaSi. aRrenili, ajagruli jiqi ki uvlida da uvlida wreebs, blant
sibneleSi liTonis sazar elvarebas gamoscemdnen talRebiviT moZravi misi
kunTebi.
`mTvaris asuli~, 1987

`sikvdili barbale badiaurisa~


vuZRvni n. lorTqifaniZis
Tavsafriani dedakacis xsovnas

daibada sofel araSendaSi, Tebervlis gacriatebul dRes. mamamiss rom


uTxres, qali geyolao, bari miwaSi Catova, daZenZili TuSuri qudi moixada,
oflian Sublze gaisva, isev daixura da barva ganagrZo. gajiqebulma bara
saRamomde. magram arc saRamos unaxavs, arc meore dilas. mexuTe gogo iyo,
mexuTe sadardebeli da saloliavebeli Raribi kacis ojaxSi! izrdebodnen
nekerze gaSvebuli TxebiviT, WinWarsa da ekalze siaruliT xel-fexi hqond-
aT dagazuli. rva wlisa arTavda da qsovda. ToTxmeti wlisas pirvelad
uyides wiTeli Custebi da wiTelwinwklebiani cisferi CiTis kaba (manamde
ufrosi debis monarCenebiT gahyavdaT iolas), pirvelad icekva dReobaSi,
1148
mariamoba dRes, saqonlisagan gadaZovil mindorze. pirvelad gaigona xand-
azmuli dedakacebisagan: ai, daiwvi, daiwvio!
Semodgomaze sxvagneburebi movidnen: erTi wiTuri, Caburvakebuli kaci
da meore kidev sxva kaci, moxucebuli. dasxdnen, raRaceebi ilaparakes. mere
barbales dauZaxes. Sevida. guli raRac cuds ugrZnobda, kankalebda. gaigo,
rac unda momxdariyo. im wiTur, Caburvakebul kacze aTxovebdnen, erT Tve-
Si unda waeyvanaT. ramdenime Rame TeTrad gaaTena, magram xma ar amouRia.
mamamiss Tu erT mWamels moaSorebdnen, amis gulisTvis saTaTreTs fexiT
wavidoda.
erTi Tvis Semdeg marTlac movidnen wasayvanad moCardaxuli urmiT,
RviniT, saklaviT. Tan dedakacebic moiyolies. siZes Cerqezuli tansacmeli
ecva, TeTr cxenze ijda. cxenic da tansacmelic, ra Tqma unda, naTxovari iyo.
siZes axaluxis sayelo uWerda da Zlivs sunTqavda. qalebma barbale SuaSi
Caisves da uremi daZres. sanTlis aliviT umweod moliclice barbales
didi, Savi Tvalebi ufro dasdideboda, magram TiTqmis verafers xedavda,
araferi damaxsovrebia naTlad im dRisa, arc Semdgomi dReebisa. misi qmari,
is wiTuri, Caburvakebuli, CabebRvili kaci, menaxire aRmoCnda. bindisas mov-
idoda, TavCaRunuli SeWamda, rasac barbale daudgamda, mere daawvenda da
daTviviT bubnida, kameCiviT dahfSvnida. TviTon barbale civi Jruantelisa
da SiSis mets arafers grZnobda. gaSterebuli TvalebiT iyureboda sadRac
maRla, sibneleSi, da sul eloda, eloda, rom raRaca moxdeboda.
Svidi Tvis Tavze marTlac moxda es „raRac“. menaxire muRanloelma
yasuma yaCaRma mokla. barbales Savi kaba amoukeres. is-is iyo TxuTmetisa
gaxda. isev susti iyo, isev sanTlis aliviT umweo. marto ki cxovrobda.
menaxires mis meti sxva aravin darCenia!
im zamTars bolSevikebic movidnen. male sofelSi gamoCnda tanTxeli,
cocxali saxis biWi, komujredis mdivani. dadioda da iwerda, vinc wera-
kiTxva ar icoda. patara qvrivamdec miaRwia. arc iman icoda araferi, mag-
ram skolaSi siarulze mainc uari Tqva. komujredis mdivani ar moeSva. dRe
ar gavidoda, Robis zemodan ar gadmoenaTebina Tavisi cocxali saxiT. me-
zoblebma sxva suni daikres am SexvedrebSi. adga barbalec da gautyda, ase
da aseo. maSin komujredis mdivanma xeli mohkida, sabWoSi waiyvana da sami
mowmis TandaswrebiT colqmrobis sabuTi gaaformebina.
komujredis mdivani sxvagneburi kaci iyo, barbalesTan dasaxlda. RamiT
mdivani wignebs kiTxulobda xmamaRla. wignebSi umetesad vaJisa da qalis
siyvarulis sevdiani ambebi iyo moTxrobili. barbales, TviTonac ar ico-
da ratom, guli amoujdeboda da cremliT evseboda Tvalebi. xSirad es
1149
cremli loyebsac Camouxazavda xolme ori priala xaziT. maSin mdivani
icinoda, mkerdze ixutebda da im svel adgilebs ukocnida. kargi, Zalian
kargi iyo es saRamoebi!..
eyolaT biWi, mere kidev biWi, mere qali, qvitkiris saxli daidges, swori
kramitiT gadaxures. komujredis mdivani axla ukve kolmeurneobis Tavmj-
domare iyo, Zveli yaidis Tavmjdomare _kolwevrebis gverdiT idga xolme
talaxiT savse ruSi, simindis saToxarSi, samkalSi, tyeSi. gamagrda da gakaJ-
da. dakunTuli mxrebi Zlivs eteoda xalaTSi. movidnen erT saRamos viRac
formistansacmliani kacebi, waiyvanes. Tavmjdomares ecineboda: raRac gauge-
brobaa, CemTan vis ra xeli aqvs, xvalve gairkveva yvelaferi da gadmovalo.
Tan mainc raRac uCveulo nerviulobiT ikravda brtyel qamars (es daamax-
sovrda barbales sayvareli adamianis am qveyanaze arsebobis ukanaskneli
wuTebidan). meore dRes ar gadmosula... arc mesame dRes, arc meoTxe dRes.
barbale yvelas erideboda. qveynis ambebi Soreul dondgolad Tu esmoda.
ufrosi biWi waiyvana da raionSi wavida. kiTxva-kiTxviT mivida, qmris am-
bavi sadac unda ekiTxa. trockistiao? _ hkiTxa viRacam, _ ara, trockisti ki
ara, koberiZeao, _ daufiqreblad miugo barbalem. _ uyurebT amaso?! gabraz-
da is viRaca, _ uyurebT amaso! maSin erTi xnieri, keTili gamometyvelebis
kaci mivida da CurCuliT uTxra: _ wadi, dao, Sin wadi, balRebs mixedeo. da
wamovida. sofels rom gamoscda, tirili auvarda. iseT Wkuaze dadga, mival
sadme kldesTan da gadaviCexebio. magram biWi ukan mosdevda. miixeda, naxa,
rom biWic tiroda, da Tavi Seikava, biWs gamxneveba dauwyo.
mere TovlSic mouxda ramdenjerme gadasvla. mere ukan daubrunes saWm-
eli, Seni qmari gadagzavniliao. im dRidan aRaraferi gaugia misi.
gadayolili iyo bavSvebze. TviTon dahqonda safqvavi wisqvilSi, TviT-
on Wrida SeSas, TviTon Toxnida _ oRond Tqven iswavleT da me Tqveni ara
minda rao. isinic swavlobdnen. kargad swavlobdnen. ufrosi biWi umaR-
lesSic Sevida, veteqimi unda gamosuliyo. atyda omi. ufrosi biWi maSinve
waiyvanes. umcrosi pirvel mobilizaciaSi ar moxvda, magram mere isic waiy-
vanes. ufrosi dabrunda, umcrosi daiRupa. qalic ukve umaRlesSi swavlob-
da, vaJmac isev iq gaagrZela swavla, veterinarulze. gaego qalaqis gzaze
barbale. uzidavda xurjiniT xorcs, lobios, fqvils, xils. qali gaTxovda.
vaJma coli moiyvana. eyolaT Svilebi. erTic da meorec qalaqs SerCnen. xan
qali wamouSvebda cremls, xan rZali: ra iqneba, Tavwyali ver gagvidevnebia,
bavSvebis patronebi varT, Camodi da iyavi CvenTano. darCeboda erTi sami-
ode dRe, gausivdeboda guli, astkivdeboda Tavi, gaukrTeboda Zili. aikrav-
da Tavis bargi-barxanas da wamovidoda ukan. wkirebiT, RobisZirSi mokre-
1150
fili namtvrev-numtvreviT aanTebda gaciebul Rumels. ezos dagvida, baRCas
daasufTavebda. baravda, sxlavda, Toxnida. mohyavda Wirnaxuli. TviTon ra
sWirdeboda! yvelafers Svilebs ugzavnida, zogs fulad, zogs _ zamTris sar-
Cod. marcvals arafers gaafuWebda, yvelafers gamoiyenebda...
venaxis boloze erTi waferdebuli kakali edgaT. madlian kakals eZa-
xdnen, yovel weliwads xvinWasaviT eyara. xan vis abertyinebda, xan _ vis!
magram bolo xanebSi Zalian gaZnelda dambertyavis Sovna. sofelSi kaci
aRar iyo am saqmis mimyoli. Tu vinme WaWanebda, imasac kudi yavarze hqonda
gadebuli. rom Seexveweboda, wamo, Svilo, Sens gaxarebas, erTi is Cemi wafe-
rdebuli kakali Camomibertyeo, yvela amas ekiTxeboda: Seni biWi sad aris,
ratom is ara bertyavso? _ qalaqSia, Svilo, msaxurobs, ara scaliao. _ Cven
raRa moclilebi gvnaxeo!..
wamovidoda gulmokluli: Cemi biWis mWvlebi dagadgeT Tqvenao. amoujde-
boda guli, itirebda, mere isev yoCaRad iyo, mtris Tvalebis dasaTxrelad.
mtris Tvalebis dasaTxreladve aiRo erTxel xalxa da kakalze TviTon
gavida. me davbertyav da mters ar gavaxarebo. orjer ar hqonda moqneuli
is xalxa da win wavarda. rames moveWidebio, gauelva, magram verafers mis-
wvda; igrZno, iRupeboda. mainc xma ar amouRia. miwaze dacemulma erTi es
SeZlo, muxlebze kaba gadaifara. kidev kargi, rom viRacam SemTxveviT moh-
kra Tvali. gegonebodaT, myudroze miwolila da ise misZinebiao.
Svilebma meore dRes Zlivs gaiges misi ambavi. didi pativiT dakrZales.
saxls mZime klitebi daades. erT kviraSi ezo qarma CalabuliT aavso.
`ciskari~ #4, 1968; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`sinaTle~

simindis texa hqondaT. oTxni amtvrevdnen: WiWo, elguja, deda da dedas


biZaSvili aneta. diliT adre daiwyes da mzis Casvlisas morCnen kidec.
cxra godori gaavses, nedli, qaCali da nayarnuyari taroebis xvavi kidev
calke idga.
soflidan Sors ar iyvnen. Sebindebamde dedam Sin asvlac moaswro da
Camosvlac. Camovida da aseTi ambavi Camoitana: brigadirs uremi tyeSi
gaugzavnia, vaxSmobamde ver dabrundeba da, ra vqna, gaTenebas unda movuca-
doTo.
WiWom godori SeanjRria da Tqva:
_ ra uWirs, Tuki gaTenebisas mainc agvitans... Tqven wadiT, elgujas cota
1151
saWmeli gamoatane, nabadi, Tavisi palto da xanjalic wamoiRos. Cven vu-
yaraulebT!
dedam SiSnarevi siyvaruliT gadaxeda Svilebs. WiWo ukve TxuTmeti wl-
isa iyo, elguja _ cametisa. WiWo vaJkacobda, da wamiT ar isvenebda, xan ras
miubrundeboda, xan ras. elguja gulaRma gaSotiliyo mwvaneze.
_ emand ar SegcivdeT, Svilo!
_ ram unda Segvacios, axlave cecxls davanTeb.
_ mec Camoval, Tavs ar daganebebT.
_ Sen ki ara, is... Tqven wadiT, nudar igvianebT eglujas ar SeeSindes
gzaze.
_ visa? _ RimiliT wamoiwia elguja.
_ Sen!
_ Sen TviTon ar SegeSindes, Torem...
WiWom ukanasknel godorsac Seuswora piri Ra Zma msubuqi fexiskvriT
wamoagdo:
_ ade, gzas baraqa daayare. vici, raca xar Rame gareT ver gamoxval, simR-
era ar daiwyo.
_ vina, me?
_ Sen, aba, me?
_ hai, _ elgujam Sarvali Caibertya da isev gaeRima. mere nedli taroe-
biT savse kalaTi mxarze Seidga da bilikze gadavida.
elgujas aneta mihyva.
dedas mainc ar eTmoboda iqauroba.
_ cecxlTan axlos ar dawveT, Svilo, tansacmelze ar mogedoT. mec Cam-
ovsuliyavi, martos ram unda gamaTenebinos amodena Rame!
_ kargi axla! _ Seawyvetina WiWom, _ bavSvebi xom aRara varT?!
_ ra vici, Svilo aba, ar SeicioT mainc!
dedam kalaTi aiRo da gzas daadga, magram aTiode nabiji ar eqneboda
gavlili, rom isev mobrunda.
_ Tu SegcivdeT, daanebeT Tavi da wamodiT. vin aris mag godrebis wamRe-
bi.
_ ho, kargi dagiRamdaT!
dedam raRaca waiduduna da simindebs moefara. WiWom walds xeli wamo-
avlo da mimoixeda. veeba kaklis xis qveS idga. kakals totebi miwamde CamoeS-
va. binddeboda da yvelaferi wynardeboda.
WiWom waldi welSi gairWo, kaklis erT tots Seaxta, maRla aZvra, xmele-
bi SeaWra, daamtvria da cecxlis danTebas Seudga. cecxli jer bolavda,
1152
suls Rafavda, mere gaZlierda, alma SeimaRla da balaxebi da kaklis brtye-
li foTlebi aalaplapa.
WiWos ar scioda, magram cecxls mainc eficxeboda, alSi xelebs urevda
da siamovnebiT eRimeboda. roca nakverCxlebmac daiwyes RudRudi, nedli
taroebi daarCia, Rvelfi gamoqeqa da zed daawyo. cecxlis tkacatkucs axla
taroebis SiSini da tkacuni ahyva.
uceb zeviT, serebze, turebi awkavwkavdnen. ufro axlos melam morTo
xavili:
_ bha! bha!
WiWo wamodga. Seecada cecxlis Suqis iqiT, sibneleSi gaerCia rame, ma-
gram xeebis Savad alanduli kenweroebisa da Soreuli mTebis moxazulo-
bis meti vera gaarCia ra da isev dajda.
turebi daCumdnen, melamac xma gakminda. manqana gugunebda sadRac. isic
miCumda. foTolic aRar tokavda arsad.
WiWos es dumili eCoTira.
„Sen, biWo, anagurelo,
Sen, biWo, anagurelo~...
wamoiwyo simRera, magram umalve gaCumda. gaaxsenda, elgujas rom uTxra,
Rame gareT ise ver gamoxval, simRera ar wamoiwyoo, da isev cecxls dau-
trialdia, Semwvari taroebi gamoyara.
_ sad aris aqamde elguja?
erTi taro aiRo, nacari Seabertya, Seubera, fxvna dauwyo.
Rame TiTqos sibneles bardnida, mZimdeboda da mZimdeboda.
WiWom gonebis Tvali gzas gaayola.
maTi venaxis TavSi gigoSvilebis venaxia, imis TavSi _ sarwyavi ru. ru
sanaxevrod TeTri talaxiT aris savse, Sig Tvalebdakusuli bayayebi sxedan.
marTla, ratom gaCumebulan bayayebi? rus piras gza midis. gzas orive mxr-
iRan kaklis xeebi aqvs gadmofafruli. Tevdores kakalTan qoxi dgas. Tev-
dore axla iq iqneba.
cecxlis susti Suqis iqiT Savi farda iyo CamoSvebuli, es farda odnav
ar iZvroda. rom dauZaxos, gaagonebs kidec Tevdores. aman, rogorRac, simx-
neve Semata. Tumca ra simxneve?! gana ramisa eSinoda WiWos?
_ ehei! _ daiZaxa angariSmiucemlad.
am xmaze TiTqos is erTaderTi suldgmulic dafrTxa, romelic WiWos
maxloblad iyo, da axla namdvili samariseburi siCume damkvidrda.
_ ratom igvianebs elguja?
cecxli qreboda. WiWom waldi aiRo da xmel totebs dauwyo Zebna. jer
1153
xeli arafrisTvis ar exlo, rom simindebidan raRac faCuni Semoesma. TiTqos
viRacam gaiara.
_ elguja!
xma aravis gaucia.
_ elguja! _ ufro xmamaRla daiZaxa WiWom.
mere gaaxsenda, rom ase icis niavma _ kaciviT gaivlis simindebSi, erT
xazze, pirdapir. is xmauric niavis oinad CaTvala da kaklis tots miubrun-
da.
_ mainc ra iqna aqamde elguja?
saCqarod milew-molewa wvrili wkirebi da cecxls daayara. cecxli
gaZlierda, meti da meti farTobi gaanaTa, magram im ganaTebuli moednis
iqiT CamoSvebuli Savi farda ufro metad Caamuqa. elavdnen oqrosfrad
kaklis kriala foTlebi, welSi wamoxrili balaxebi, kaklis Zirze Semowy-
obili godrebi, gamonapira simindebi... am Suqs iqiT ki TiTqos qveyana Tavde-
boda. ·
da uceb im ukuneTSi isev gaiara viRacam Tu raRacam axla ufro meti
xmauriTa da xrutun-fSutuniT
_ elguja, nu maimunob!
is viRaca Tu raRaca Tavisas ar iSlida. ixrutuna, ifSutuna da gaCumda.
WiWos gaeRima.
_ maCvia namdvilad, eg dinggasaxmobi.
_ ahau! _ waldi aiRo da qvaze daakakuna.
`maCvi~ isev aborgda; magram ki ar gaiqca, WiWosken wamoviRa modis, moxru-
tunebs simindis Zirebs lawaluwi gaaqvs.
_ elguja, nu maimunob, Torem cxvir-pirs amogamtvrev, icode! _ axla ukve
namdvili sibraziT daiZaxa WiWom.
viRaca Tu raRaca uaresad axmaurda.
_ elguja, Tu cxvir-piri ar amogamtvrio da naxav! _ simware gaeria
xmaSi WiWos, magram cecxlis piridan fexis mocvla mainc ver gabeda.
maSin is viRaca Tu raRaca wamovida, gamoiara gamonapira simindebi, rom-
lebsac cecxli anaTebda, da sinaTleze gamoyuyda.
WiWom ukan daixia da waldis tars magrad mouWira xeli.
adamiani iyo _ adamians ar hgavda, nadiri iyo da _ verc nadirs miams-
gavsebdi. raRac RrubeliviT fafuk, TeTr balanSi iyo gaxveuli, oTxze dax-
toda, goraobda.
erTi wamiT eCvena WiWos da isev simindebSi Seimaala.
_ elguja, mamis suls geficebi, Tu cxvir-piri ar amogamtvrio! _ iZaxda
1154
WiWo da TviTonve grZnobda, rom am sityvebs Tavisda uneburad imeorebda.
mainc sad aris is bui?
es gaifiqra da simindebSi isev atyda xrotini da krusuni. wamodga is
viRaca Tu raRaca, wamovida, gamogorda sinaTleze, igora, igora. mere wam-
oimarTa, aRrialda da WiWosaken gamoqanda.
WiWos Tmis Zirebma SmaSuri dauwyo, muxlebi aukankalda, ZlivsRa axerx-
ebda ukan daxevas, waldis awevas.. da is iyo, TviTonac unda aRrialebuliyo,
rom dainaxa, momxvdurs xelSi ,xaris rqasaviT aRunuli da wverwamtvreu-
li xanjali eWira. aseTi xanjala mTel sofelSi maT mets aravis hqonda.
cxadia, elguja iyo.
_ ai, buo! _ wamoiZaxa WiWom sixaruliT, waldi daagdo da elgujasken
gadaxta. elgujam piri ibruna da gaeqca, magram WiWo daewia da wixli uWira.
elguja gadagorda da axarxarda.
_ kideval icini?! _ daajda zemodan WiWo da muSti mouRera, _ cxvir-piri
unda amoginayo!
magram elguja ise gulianad, ise sasiamovnod xarCarebda, rom WiWosac
sicili waskda.
_ es ra oxroba gaqvs Semoxveuli? _ xeli waavlo da wyveta dauwyo
gabuebul usurvazs, _ sad WirSi aimure? axi ar aris, rom gagiCeCqvo eg
gasiebuli Tavi?
elguja isev xarxarebda, WiWoc icinoda da Tan aqeT-iqiT iyureboda.
eCveneboda, rom Rame gaqra, sibnele gaifanta, raRac uxilavma Suqma gaanaTa
uzarmazari sivrce mis irgvliv, eCveneboda, rom mis Zmas, am gamurul lazRan-
dara biWs mohyva amodena sinaTle. ar sjeroda da isev amas ekiTxeboda:
_ axi ar ari, rom cxvir-piri amogamtvrio, ha? axa ar aris?
elguja icinoda, kvdeboda siciliT.
`Sori TeTri mwvervali~

`sinamdvile da xelovneba~ (Canawerebi samagido rveulidan)

ujarmis zemoT, ivrispira qarafovan lurj kldeebTan vjdebi verxvis


Ziras da vismen: TiTqos Tanabrad gamobmuli qari gadmodi odes im kldee-
bis tyian Tavebze... sinamdvileSi _ ivris xivilia, misi eqo, ufro zviadi da
idumalebiT savse, vidre TviT mdinaris xmaa.
`mTvaris asuli~, 1987

1155
`sinanuli~

zamTris saRamo iyo. jer ar eZina sofels. jer kidev ismoda mamakacebis
Caxlewili xmebi, culebis CaxaCuxi da dafeTebuli qaTmebis kriaxi. xandax-
an gaiWrialebda RerZgaupoxavi uremi, gaitylaSunebda saxre an Solti;
daRlili da aRrenili meurme SeikurTxeboda mkvaxed; mere isev siCume
moicavda yvelafers... da Tovda, Tovda. elnaTuris kaSkaSa Suqze sasiamovn-
od farfatebdnen brtyeli, fafuki fifqebi. wuTi-wuT SesamCnevi xdeboda, Tu
rogor izrdeboda Tovlis sisqe aWiWynil gzebze, alamazebda yvelafers,
Zirs eweoda gaSiSvlebul xis totebs, SmaSurobda saamurad. soflis pirSi,
serebze, kiodnen turebi; TemSaraze mialajebda moxuci fostalioni.
idga Cveulebrivi, sofluri myudroeba, Tvals asvenebda Tovli.

***
fostalionma orRobisken gadauxvia. patara tanis iyo, magram Cqara mid-
ioda. erT adgilas fexi dausxlta, waiforTxila.
_ ai, gagiqres momgoni! _ wamoiZaxa wyromiT. kaci ver gaigebda, vis swyev-
lida _ siberes Tu Tovls. isev male gasworda welSi, tyavis didi CanTa
rigianad moirgo zurgze, jibe moiCxrika, yavarjeni moimarjva da xveleb-
xvelebiT ganagrZo gza. TuSuri qudi, inglisuri mazara da Sublze saloki
TiTiviT viwrod morkaluli Tma Tovlma gauTeTra.
ZaRlebi ar uyefdnen, TviTon Tu gaelaparakeboda adevnebul pirutyvs:
_ ha, almasav, ram agbuza da agiSvia balani. gciva? jer jeeli xar, Se
Tavmkvdaro, ra dros Seni egeebia. gatok-gamotokdi, gahxurdebi.
TiTqo sityva-sityviT gaigoo misi naTqvami ZaRlma. _ gaelaquceboda,
Seuyefda alersiT da karga manZilze gaacilebda bRlarZuniT.
ase, Cqari nabijiT avida soflis TavSi. aq erT saxlTan SeCerda, yavar-
jeni iRliaSi amoido, yoreze xeli gadaatara da Signidan Caketil WiSkars
Cangali augdo. ezoSi Cavida. WiSkari isev daketa, ramdenime nabiji warsdga
da broweulis buCqTan ayelyelavebulma xmamaRla daiZaxa.
_ ioseb!

***
iosebi is-is iyo tyidan dabrunda, saqoneli daabinava da kibeze Cagebe-
bul SviliSvlTan erTad xmauriT Sevida Sin.
_ ra momitane? _ ukve mesamed ekiTxeboda vaJa.
1156
_ amomaTqmevine suli, Svilo, dajeqi Zirs.
eleqtronis Suqma Tvalebi mosWra, warbebi Zirs daswia, xelis lamfa
karebs ukan, kuTxeSi midga da buzRuniT Tqva.
_ netav SeiZlebodes cotaTi Cauwios kacma. veRar vuZleb amodena Suqs.
rZals gaecina da mazaris gaxdaSi miexmara.
_ mTlad dasvelebulxar, mama.
_ davsveldi, Svilo. Wyapi modis. ai, cota yinva rom moxvdes, maSin ara
uWirs ra.
Rumels miujda, mieficxa.
ar asvenebda vaJa, xelebs uTaTunebda jibeebze.
_ damaca, biWo, gayinuli var adamianiSvili. _ iosebi gangeb azviadebda,
magram aRarc TviTon uZlebda guli. mohxvia xeli Tavis „vaJuas“, daisva
muxlebze da daiwyes kurkuri.
_ maS araferi momitane?
_ aba, ra unda mometana, yvelaferi TovliT ari dafaruli.
_ sul araferi momitane!
_ araferi.
eRimeboda papa iosebs. Rimili ki imis niSani iyo, rom igi ar ambobda
yvelafers. es kargad icoda vaJam da, ra Tqma unda, gamosatexi xerxic Se-
muSavebuli hqonda didi xnis winad. axlac xelebi Semohxvia kiserze, Savi,
bavSvuri miamitobiT aJuJunebuli Tvalebi CaaStera TvalebSi, gauRima da
tkbili xmiT hkiTxa:
_ marTals ambob?
am wuTSi, zeaziduli warbebiT, qaluri wamwamebiT da odnavi gakvirvebis
gamomxatveli gamoxedviT vaJa ise hgavda mamas, rom sacodavma berikacma
aRar icoda vin ekava xelSi _ Svili Tu SviliSvili. yelSi raRac ebjinebo-
da, TvalisZirebi ewvoda. aRar SeeZlo wesieri sunTqvac ki, mzad iyo daefqvia
yvelaferi, da ai dascda kidec:
_ gana xelcarieli movidodi SenTan?!
bavSvs Tvalebi gaubrwyinda, gadaiwia ukan da CaixiTxiTa.
_ xom mivxvdi. aba, maCvene ra aris?
_ Caxti Zirs!
moxuci wamodga da jibisken waiRo xeli. swored am dros Semoesma Zax-
ili.
_ moica! yvelani smenad iqcnen.
_ „ioseb“! _ iZaxda viRac.
_ vin unda iyos?
1157
raRac araCveulebrivi aRelvebiT wavida iosebi karebisken.
vaJas ar eama viRac aramkiTxes gamotyvroma am udroo dros. tuCebi
aibzua, xelebi ukan Semoiwyo, daRonda. dedamisma magidaze daxorebuli Te-
Treuli taxtze gadaitana. taxtidan bebia Camovida, kalTa daibertya, skame-
bis gasworebas mihyo xeli.
elodnen.
gareT ZaRli yefda. mere moesmaT iosebis wyroma da ZaRlis Cumi
wkavwkavi. cota xanSi ramdenime fexi axmaurda kibeze.

***
iosebma kari SeaRo da TviTon ukan gadga.
_ midi Sin.
_ fostalions CanTa mucelze mohqceoda, marcxena xeliT CaebRuja, mar-
jveniT safars umarjvebda. Ria karma TiTqos daafrTxo da fexebi magrad
daaWirebina iatakze.
_ ara, ara, saxlSi Semosasvlelad arc ki mcalia.
_ magas ras ambob, Saqar, mibrZandi, ojaxi maqvs.
_ ar iSli? maS, ninas vaxareb ehei, adeqiT zeze, Tqveni daTua Camovida.
fostalions egona datrialdeboda Cveulebrivi wivil-kivili, xmauri
da arev-dareva, magram ase ar moxda. gaocebuli Sescqeroda yvela, xmasac ki
ar iRebdnen.
ukan mibrunda, iosebs Sexeda.
_ ram dagamunjaT, xalxo, Svili CamogividaT, ai, depeSa mogitaneT.
_ marTals ambob, kaco?
_ waikiTxeT da aq ara sweria?
eqvsi xeli asavsavda, eqvsive erTad waetana qaRalds.
_ moicaT, me damanebeT, _ iZaxda iosebi.
_ aq maCvene, _ ar anebebda coli.
_ me wagikiTxavT, _ Tavazianobda rZali.
samivem erTad miiwia magidisken, samivem erTad gaaswora dakecili qaRal-
di, samivem erTad daabjina xeli da daiwyes.
_ `sas-wrafo!“
_ ohohoho...
_ „Ca-Ca-mo-ved-i“.
_ Tavs Semogevle, biWo, Sen genacvale, Cemo totyiav!... ha!. _ mujluguniT
aniSneben _ ganagrZon.
_ TbilisSi.
1158
_ rao? xo, xo, TbilisSi. TamrosTan iqneba.
_ namdvilad TamrosTan. gadaireva is sawyali gogo.
_ waikiTxe! xeli aiRe, kaco.
_ „To-To-met-Si“...
_ dRes ramdenia? TerTmeti ara? xo, TerTmeti.
_ „viqnebi, viqnebi.. mand!
_ maS xval? guli gaulxva papa iosebs.
_ Sen genacvale mag SaqariviT tkbil enaSi, Saqro. modi unda gakoco.
_ damanebe Tavi da... gamamixvedi bariSnai. Sen sxva ram maifiqre.
_ hai, hai, rom movifiqreb. maixsen eg kurTxeuli abga. dedakaco, me qvevrs
unda movxado. Cemo rZalo, erTi Seneburad nuki gaSterdebiT, icineT, ici-
neT!
ai axla ki axriginda skamebi, aRrWialda ujrebi, karadis karebi, kidob-
nis saxuravi.
_ ixare, Cemo Wero. ehei, daTua Camovida! _ gasZaxa miyuCebul sofels
iosebma.
_ ehei! _ bani misca Saqrom.
da gaitaca soflis bolosken ucnaurma Zalam: „daTua Camovida!“ daTua
Camovida“.

***
mTlad gadaSterda vaJa. jer imas ver Serigeboda, rom aRar daacades
enaxa papis saCuqari: axla amasac ar dasjerdnen _ TavianTebmac „ahyares
guli, yurs aRar ugdebdnen“. moSvildul warbebs qveSidan gorozad umzer-
da dedasa da bebias. isini did samzadisSi iyvnen: fcqvnidnen kartofils,
kepavdnen xaxvs, Tqvefdnen kvercxisgulebs. Rumelze Semodges uzarmazari
spilenZis tafa, Cades qoni da datrialda jer sasiamovno, Semdeg ki saner-
wyveebis gamaRizianebeli damwvris suni.
maranSi mainc wahyoloda papas, aq saSinlad gamocxa. netavi Tu isev Tovs?
_ taxtze avida, farda aswia da fanjaraSi gaixeda. jer verafers xedavda,
SemdegSi, Tvali rom SeaCvia, gaarCia: xeTa Savad alanZuli siluetebi da
fanjridan gasul sinaTleSi mofarfate fifqebi. mTvare jer ar amosuliyo,
magram TeTri Suqi. mainc sakmaod efrqvia miwas.
gaorTqlil minas Subli miayrdno, esiamovna. gayuCda. Tvalebi milula,
neli-nel wasTvlima, bolos CaeZina kidec.

***
1159
Sublze xelis Sexeba igrZno, Tvalebi gaaxila. erTxans ase iyo _
umoZraod, mere gaixed-gamoixeda, mixvda, rom bebias sawolSi iwva, wamojda.
_ bebi!
_ hajan.
_ puri mSia.
_ ui, damidges Tvali.
_ loginSi sWam?
_ xo.
saswrafod wamodga nino. kaba gadaicva.
eleqtronaTura Camqraliyo da Caweuli lamfa aSuqebda oTaxs. grZeli
magida savse iyo TefSebiT da carieli boTlebiT, daWrili Tonis puriT da
kerZebis narCenebiT. trialebda TuTunis da Rvinis mZime suni. Canda nadimi
gadaexadaT. kedlis didi saaTi uCvenebda naSuaRamevis oTxs. papa iosebi
yuriswamRebad xvrinavda.
_ gadabrundi, kaco! _ Seexmiana coli.
albaT gaigo, gadabrunda da Tavisuflad daiwyo sunTqva.
_ ra mogitano, genacvale, qaTmis barkali ginda?
_ iyos.
_ erbokvercxi.
_ egec iyos.
sul yrud aCxarunda dana Tu Cangali, sul umniSvnelo nawili moaklda
xorad damdgar xorags _ gamtkiculi puris yua da TefSze xidiviT gadebu-
li dawiTlebuli barkali.
_ uh, ra ari!
_ mogwons, genacvale? namcecebi ki ar Cagicvivdes loginSi. moica xel-
sawmends agafareb.
_ ar minda.
sami dRis mSieriviT daacxra vaJa. gaCqarebuli ilukmeboda da katasav-
iT abrialebda Suqian Tvalebs.
_ vin Camovidao, bebi? _ gaaxsenda wuxandeli oromtriali.
_ mamaSeni, Svilo.
_ vinao? _ dawuruli TvalebiT SeaSterda bebias.
_ mamaSeni, qa.
_ mere sad ari?!
_ exla TbilisSia da xvale aq iqneba.
_ xoo... Semawmendine xelebi.
ninom didi sifrTxiliT Seswminda xel-piri, Sublze akoca da magidis-
1160
ken rom wavida, erTxel kidev hkiTxa:
_ aRaraferi ginda?
_ ara.
vaJam sabani aswia, qveSagebze gacurda da CaiTbuna. Camobnelda. bebiac
dawva, Camovarda siCume.

***
ar eZineba vaJas, Sehyurebs Wers da fiqrobs, fiqrobs...
_ bebi! _ frTxilad arRvevs dumils _ gRviZavs, bebi?
_ mRviZavs, Svilo.
_ aba aqeT moiwi.
_ aha, moviwie.
_ bebi, rogoria mama.
_ ui, damidges Tvali, rogori unda iyos, biWo. gana ar ici? suraTi xom
ginaxavs.
_ romeli suraTi.
_ mamaSenis, ai, sarkis gverdze rom gvaqvs gakruli.
_ xoo...
suraTi unaxavs, suraTi bevrjer unaxavs, magram iqidan ras gaigebs kaci,
is xom qaRaldia da meti araferi. mere rogori gacrecili. gana aseTia
mamamisi? ara. ai, man ukve Seityo, rom yvela bavSvs hyavs deda da mama. pirve-
li _ qali, meore _ kaci. vaJas ki hyavs mxolod deda! is iseTi lamazia, iseTi
lamazi, rom aravin unaxavs misi msgavsi.
mama frontzeao, _ etyvis xolme deda. ramdeni uxsnes, ramdeni uCiCines,
magram ver iqna da ver mixvda, ra unda iyos es „fronti“. aba, ranairi omia
_ amdeni xani. man icis Tu rogor ibrZodnen sami gveleSapi da amirani,
devebi da gaTenebis ivane. brZolebi sul male mTavrdeboda. aq ki... raRac
burusSia gaxveuli yvelaferi, fiqrobs, fiqrobs da ver mimxvdara..
albaT mamamisic dedasaviT lamazi iqneba. eqneba dedasaviT Suqiani Tvale-
bi, grZeli Savi warbebi, swori patara cxviri. TvisvardiviT cocxali bagee-
bi da TeTri, odnav aldakruli loyebi. eqneba dedasaviT alersiani Rim-
ili da tkbili xma. aba, rogor SeiZleba, rom mama misi iyos iseTi warbebm-
sxvili, rogorc ai, nodaris mama varlamia. an ara da hqondes iseTi abuZgu-
li wver-ulvaSi da kexiani cxviri, rogoric aqvs lados, malxazis mamas.
netav male gaTendes: surs, rac SeiZleba male naxos, Tu rogoria mama. sadRac
mamalma frTa-frTas dahkra da iyivla. im wamSive gaexmaura meore. meores
mesame, da atyda farTqa-furTqi _ janyi sibnelis winaaRmdeg.
1161
_ meramdened yivian, bebi?
_ meore yivilia.
_ xoo... maS male gaTendeba... miambe zRapari.
Tumca Tavistkivili awuxebda ninos, Tumca Zili uxuWavda Tvalebs, mainc
tkbilad wamoiwyo zRapari mebateze. uyvarda es zRapari vaJas, sulgatvre-
nili usmenda, magram TxuTmetiode wuTis Semdeg ukve tkbilad eZina da
sabans usworebda nino.

***
gadavida glexkacis sauzmoba. isev Tovda, isev imsxvreoda pawawa nawi-
lebad, isev mZimed daxriliyo xis totebi Zirs, magram sadRa iyo wuxandeli
myudroeba da ruli? yayanebda TemSara. bRaodnen xborebi, samWedlodan
gamodioda grdeml-CaquCis xma: Citebis gundi RrubeliviT gadadioda WaW-
idan WaWaze, skolaSi TavgamodebiT rekavdnen zars.
moCardaxa uremi iosebma, Caago Tiva, gadaafina fardagi, wamoawvina mu-
Taqebi; Seaba yevari xari da gamarTa Solti.
_ aba, nuRar igvianebT! _ SeuZaxa Sin.
aivanze gamoCnda nino _ Tavdaxuruli, mSvenieri kavebiT. jiRasaviT
ubrdRvialebda Savi, didi Tvalebi. omaxianad gadmosZaxa qmars. amis gamoc
_ mzad ari? xurjini Caitane?
_ xo, yvelaferi mzad ari. daiZariT!
vaJas wiTeli Ceqmebi ecva, Tavze Tbili qudi exura da grZelbewvian
TeTr qurqSi Tvalebamde iyo Cafluli. maros yavisferi drapis palto da
amave feris qudi Zalian Svenoda. axla sixaruli! gabadruli hqonda saxe.
avidnen uremze, Zliv-ZlivobiT gaswordnen.
_ aba wavediT! _ daiZaxa iosebma da gaaWaxuna Solti. gverdebCamrgvale-
bulma mozvrebma Ronivrad gahkres; daiZra uremi.
fexdafex mihyveboda iosebi. Zvirfasi qulaja ecva _ welSi gamoyvanili,
kravelis sayeloTi. Tavze wminda TuSuri qudi exura, ulvaSebi daegrixa.
sijeilis aziurebi exla gamosdgomoda. ise midioda _ bevr axalgazrdas
SeSurdeboda misi simxne.
_ saiT gagiweviaT, xalxo? _ ekiTxebodnen gza-gza.
_ sadgurisken. Cemi daTua Camovida, _ amayad hpasuxobda iosebi, uxdida
madlobas locva-kurTxevaze, ymawviliviT mali-mal aWaxunebda Solts.
Tovda, isev Tovda.

***
1162
gausivdaT guli, ar iqna da ar Semovida samgzavro matarebeli. modiod-
nen satvirToni. jijginiT, raxa-ruxiT, kiviliT da qSeniT Cerdebodnen
oriode wuTs. sadguris morigesTan Seirbendnen mazuTSi amosvrili, saxe-
gaSavebuli kacebi. gamoitandnen pawawina qaRaldis furclebs, Cahberdnen
sastvens, Camodgebodnen vagonis kibeze da daiTrevda orTqlmavali bol-
os. micuravdnen liandagebi TovlSi. micuravdnen Semuruli cisternebi
nislSi, ukan rCeboda yru xmauri, mazuTis mZafri suni da sicivesaviT gaTe-
Trebuli sadguri.
vaJa mesamed xedavda matarebels, magram mainc eSinoda misi. amitom Tu
ar scildeboda gverdidan bebias. gascqerodnen nisliT mocul dasavleTs
da tkepnidnen baqanze sqlad dadebul Tovls. iosebi bufetSi ijda da „ma-
RariCs“ asmevda yvelas _ vinc ar iukadrisebda da mis dalocvas isurveb-
da. isedac mwiTurs broweuliviT auRaJRaJda loyebi. ise tkbilad iloce-
boda, ar SeiZleba guli ar gaelxo kacisTvis.
...rogorc iyo Camohkres zars.
daibertya qulajis kalTa iosebma, gaaswora angariSi da gamovida baqan-
ze. yvela gareT iyo. vis SeakrTobda Tovli? moeTova ramdenic surda.
male moisma Soreuli guguni. Jrunatelma dauara vaJas. ramdenime wu-
Tic da... orTqlmavali gamoCnda.
yvela Relavda, yvelas mouTmenloba etyoboda. abakunebdnen fexebs
filaqanze, isresdnen xelebs, sunTqavdnen aCqarebiT.
erTi gabmuli kivili da...
_ TaS-TaS-TaS.
qaqaniT SemoiWra orTqlmavali. gairbines daorTqlilma fanjrebma,
minebze moyrdnobilma saxeebma da bavSvebis xelebma, gairbines gamcilebe-
lTa narinjisferma droSebma.
vagonebma nidayvebi daajaxes erTmaneTs, abuxundnen da dadumdnen.
baqans Seemata ociode mgzavri.
_ ver dainaxe?
_ ar Camovida?
_ iqneb ver icaniT?
gadadioda Zaxili baqnis erTi Tavidan meoreSi, acecebdnen Tvalebs,
darbodnen kidec, magram...

***
mesame vagonis wina karSi idga maRali jariskaci. fexebSua Savi didi
Cemodani da zurgCanTa Caedga. beWebfarTes da Zvalmsxvils mazara mokle
1163
hqonda. brtyeli qamriT gawuruli weli, TiTistariviT swori da moyvani-
li, xiblavda adamians: axla kiseri! _ sqeli, maRali da sufTa; Tma? _ giSer-
iviT bzinavi da xveuli.
aseTi iyo zurgidan. winidan ki...
qudis kokardSi Tvalebi ar uCanda. cxviri da zedatuCi CamoTlili
hqonda uTuod basri iaraRiT. am iaraRs RrZilebamde ewia, magram kbilebi
isev SerCenoda da axla kacs egoneboda iciniso. sazareli Sesaxedavi iyo,
gamvlel-gamomvlelni eldanacemebiviT aridebdnen Tvals. sanam matarebe-
li mihqroda ukacur velSi jariskacs sicocxle etyoboda. erTi-orjer
simRerac ki wamoiwyo. mReroda Caxlewili, TunuqiviT JRriala xmiT, iatakze
abakunebda marjvena fexs, atokebda folaqze ceriT dakidebul uzarmazar,
ZarRvian. TiTebs. axla ki, xalxi rom dainaxa, xma gakminda, saxelurebs CaeWi-
da, odnav gadaizniqa da baqans gadaxeda. cota xans ase idga, mere uceb, TiTqo
xeli hkreso, ukan gadmoqanda, xelebiT kedels miebjina, Tavi CarCos mi-
ayrdno da ciebianiviT akankalda. meore vagonidan gamosulma revizorma
cremlebi SeamCnia am dev-kacs da ise Zlier etkina guli, kinaRam isic ar
atirda. erTxans uxmod umzerda, xolo maSin, roca zari Camohkres, Zlivs
gabeda da xma amoiRo.
_ Zmobilo, Tqven aq CadiodiT mgoni!
_ me?? _ dafeTda jariskaci. _ ara, Tumca xo, aq Cavdivar.
mazaris jibidan cxvirsaxoci amoiglija, Tvalebi moiwminda, Cemodans
da CanTas cali xeli daavlo, meoriT saxelurs daekida da ukve fexadgmul
vagonidan msubuqad Caxta. oriode nabiji swrafi svliT gaiara, cacxvis
ZirSi SeCerda, Cemodani Zirs dadga, zed zurgCanTa daadva, piri moiwminda,
xelebi moisrisa da sadgurisken Sebrunda.

***
_ ar Camovida.
_ albaT meores Camohyveba.
_ davucadoT.
ase, nawyvet-nawyvetad saubrobdnen, warbebi SeeWmuxnaT, mxrebi dahmZime-
bodaT da guldawyvetili Sescqerodnen gaqceul fanjrebs. mxolod ioseb-
ma SeamCnia, rom mesame vagonidan Camoxta jariskaci. xma ar amouRia, ise
waZunZulda misken. magram ratom Semoaqcia zurgi jariskacma? nabijs uklo
da guliscemis daokeba scada. veraferma uSvela.
rogorc ki miuaxlovda _ jariskaci mobrunda, qudi odnav aiwia da ga-
moaCina quTuToebwamoyrili Savi Tvalebi. icinoda, xelebi gaeSala da
1164
raRacas iZaxda.
_ biWo, daTo!
_ daTo var, mami, daTo.
xelebi mohxvies, gadaaWdes yeli-yels da yurisZirSi sisvele rom ig-
rZno iosebma, maSin mixvda _ daTos cremli sdioda.

***
im wuTSi, roca bebias da dedas sixarulis cremlebma dauRara saxe, vaJa
gasxlta; erTxans iqve idga, Tavdaxrili, acaxcaxebuli. mere gaiqca, pakhauzis
kedels miefara da tirili daiwyo. TviTonac ar icoda, Tu ra atirebda ase
gulamoskvniT. tiroda imitom, rom ar SeeZlo ar etira, RapaRupiT Camos-
dioda cremlebi da fiqrobda.
„nuTu es kacia mamaCemi? eg yvela im mamakacze saSinelia, vinc ki odesme
unaxavs. nodaris mamac ki lamazia magaze, lamazia yvela misi amxanagis mama.
tiriliTac ise tiris, unda da tiris. magram, ratom hkocnis bebia? ratom
exveva deda?
ase fiqrobs vaJa da gascqeris Canislul gormaxebs.
ra sasiamovnod evleba jagnarebs nisli, ra rbilia da mimzidveli yve-
laferi, rogor uyvars aseTi amindi?!..

***
dairbines mosacdeli darbazi da samorigeo.
_ vaJiko! vaJa! _ uZaxda bebia.
ver i povnes.
vaJas esmoda bebias Zaxili, magram pasuxs ar aZlevda, mxolod tirils
umatebda da fexiswverebiT CiCqnida Tovls.
bolos mainc wamoadga bebia Tavs.
_ aq ras dgaxar, biWo, gana ar gesmis, rom geZaxiT?
ar ki miuxedavs, Tavi daxara da...
_ ra gatirebs, Tavs Semogevle, aba modi CemTan.
Tumca ukve erTi weliwadic iyo gasuli, rac xelSi ayvanas ukadrisobda,
magram axla TviTonac ver gaigo ise moxvda bebias mklavebSi. Tavi mxarze
daayrdno, tirili ganagrZo.

***
uremi mzad iyo.
daTom CamoarTva dedas bavSvi, gulze miixuta. xma ar amouRia. anTebuli
1165
TvalebiT dahmzerda da... vaJa TiTqos SeSinda, suli gatvrina, odnav kankaleb-
da, damfrTxalis TvaliT Sehyurebda mamas. da rogorc ki daixara ucxviro,
kbilebdakreWili kaci, loyaze igrZno civi Zvlebis Sexeba, gaibrZola, fexe-
bi gaasavsava.
_ gamiSvi!
daTom jer maRla aswia, aixeda, mere bavSvs CaaSterda da sacodavad,
Zalian sacodavad, xmis kankaliT hkiTxa:
_ me xom mama var Seni?
_ ara, ara, _ daiZaxa vaJam, iqneb misi sityvebis pasuxadac ara, magram mainc
guli moukvda vaJkacs.
Casva uremSi bavSvi.
_ moTavsdiT? _ ikiTxa iosebma.
Sedga sarekze daTo, moavlo Tvali Semogarens, gaiswora qudi da...
_ wavideT!
Soltis oboli tkacuni gaefina vels.
ai... mijayjayebs uremi oRroCaRro gzaze; fSvinaven xarebi. zogjer gai-
Waxunebs Solti; Tu kargad daayura kacma, Tovlis fifqebis SmaSursac ki
gaigebs. saerTod ki siCumea. axlomaxlo arc sofelia, arc sxva suldgmuli.
mxolod velebi, velebi da ZeZvnarebi. ukve bindi wveba, yinavs kidec.
uremSi bnela, viwroobaa. exlebian erTmaneTs, icinian, xaroben.
mxolod vaJaa daRonebuli. mixutebia bebias da gamwyrali TvaliT CaS-
terebia erT wertils.
bebia xels moxvevs, Sublze hkocnis.
_ ratom daRondi, genacvale?
vaJa sdums.
icis bebiam vaJas gulisdardi, icis da amitom aris rom mesamed eubneba.
_ gaizrdebi da iamayeb.
nuTu marTla?
vaJa vels gaxedavs.
miizozebian xarebi TovliT galesil velze, miimReris sapoxSemoleuli
RerZi... Sors, gzatkecilze kudbawarasaviT gaWimula avtomobilis Suqi...
Tovs, SeuCerebliv Tovs....
vaJa ukve veRar xedavda mamadwodebuli kacis kbilebsa da ucxviro sax-
es. igi mxriT exeboda mis marcxena mklavs. da es msxvili, magari mklavi
xiblavda bavSvs. axla xma? vaJkacuri, Tan tkbili, mimzidveli. gaTamamda,
amoidga ena.
_ zRapari giambo? jer Sen miambe!
1166
_ aba, ra giambo?
_ Senc zRapari miambe.
daTos axarebda ymawvilis tiktiki. gangeb agrZelebda saubars.
_ rom ar vici?
_ rogor ar gecodineba, daiwyeb: iyo da ara iyo ra da...
_ xa-xa-xa. _ gaecina daTos.. sul eg ari?
_ eg raTa, mere moigoneb. aba daiwye!
_ kargi, aha, daviwye: iyo da ara iyo ra...
_ xo, xo...
_ iyo da ara iyo ra, iyo erTi kaci.
vaJa sasmenad moemzada. daTo gaCumda.
_ mere?
_ Sen marTla ginda?
_ xo, xo, mere? _ aRar icdida bavSvi.
_ mere ra? rom ar magondeba?
daTo Cafiqrda, viTomc da Zala daatana Tavs. uceb welSi gasworda, Tavi
aswia, gabedulad daiwyo.
_ momismine. iyo da ara iyo ra, iyo erTi kaci.. ara, lamazi, bednieri
cxovrebiT aRsavse qveyana. am qveyanaSi cxovrobda erTi axlad daqorwi-
nebuli axalgazrda kaci. mas is-is iyo SeeZina lamazi memkvidre, Svili da
apirebda bavSvis Rirseul aRzrdas, rom maTs samSoblos, mSvenieri baRebi-
Ta da xeivnebiT ganTqmul qveyanas, kacTmoyvarebis ubadlo saxelmwifos,
dasavleTidan Tavs daesxa gveleSapi. es gveleSapi sul ar hgavda im gveleS-
aps amirani rom gadaylapa: ara, es iyo uamravTaviani foladis javSniT
SeWedili, cecxlismfrqveveli manqana, igi sazrdoobda mxolod da mxolod
adamianebis sisxliT. yvelaze ufro metad ki uyvarda sisxli pawia bavSveb-
isa. ar indobda aravis. sresda bavSvian dedebs, gesmis, dedebs, axrCobda
moxucebs, bilwavda qveyanas Tavisi sazizRari fexebiT.
daTo wamiT SeCerda, Rrmad sunTqavda.
_ mere?
_ mere da, ai, am qveyanaSi, sadac cxovrobda axladdaqorwinebuli axal-
gazrda kaci, dahkres buk-naRarasa. wamovida xalxi yoveli mxridan, Sedga
dauTvleli jari. aswies maRla samSoblosTvis TavganwirulTa sisxlSi
amovlebuli droSa, dasdes fici da wavidnen saomrad sisxlismsmeli gve-
leSapis winaaRmdeg.
_ yvelani wavidnen?
_ yvelani. wavida axladdaqorwinebuli axalgazrda kacic da darCa Sin
1167
bavSvi _ Cvili, sayvareli. bavSvs uyvarda Zili da mosveneba, bavSvs uyvarda
sicili da mxiaruloba. da mamamisma gadawyvita _ ar moeklo araferi, mas-
Tan axloc ki ar mieSva mteri. gana marto iman?! yvelam ase gadawyvita.
daiwyo brZola saSineli. oTxi wlis manZilze icemebodnen da scemdnen
mters axladdaqorwinebuli, axalgazrda kacis samSoblo qveynis vaJkacebi.
da bolos sZlies, is gveleSapi Tavis budeSi amoaRrCves da darCa uzarmaz-
ari adgili gapartaxebuli, Sebilwuli. darCnen brZolaSi damaxinjebuli
adamianebi. maT dakarges xelebi, dakarges fexebi, dakarges cxvirpiri, ma-
gram SeunarCunes patara bavSvebs bednieri cxovreba, tkbilad Zilis, tkbi-
lad sicilis da sixarulis ufleba.
axladdaqorwinebulma axalgazrda kacma dakarga cxviri da zeda tuCi,
gaxda saSineli sanaxavi. aRar surda sicocxle, aRar surda arc saxlSi
dabruneba, magram mas xom darCa mZlavri mklavebi da magari Subli, mas xom
darCa mxurvale guli da, rac mTavaria _ siyvarulis grZnoba. igi daubrun-
da Svils. Svils, romelsac icavda, romelsac Seswira yvelaferi, romelsac
sWirdeboda misi magari mklavebis mzrunveloba. daubrunda... magram sad-
gurze Segebebul mSoblebTan da colTan erTad Segebebuli ukve patara
vaJkaci, romelmac icis mravali leqsi, da, rac mTavaria, zRapari amiranze, am
saxelganTqmul gmirze, axloc ar gaekara mamas. ar gaikara mxolod imitom,
rom am kacs ar hqonda arafris maqnisi cxviris SemaRleba da naxevari
tuCi.
daTom daamTavra.
yvelani dumdnen.
dumda patara vaJac. magram ara im dumiliT sxva dros rom sCveoda. ara,
Tvalebi savse hqonda cremliT, Tavi mZime fiqrebiT, guli sinanuliT. umizn-
od awvalebda patara, fafuk TiTebs, balaxze qusliT axaxunebda fexs.
_ mogewona Cemi zRapari? _ hkiTxa bolos daTom. xeli mohxvia da miiz-
ida axlo.
_ eg xom zRapari ar aris, _ Zlivs amoTqva vaJam. mihyva mamis xels da
miexuta mkerdze. es mkerdi saocrad ganieri da magari iyo. SeeZlo uSiS-
rad mihyrdnoboda da moesvena masze. da aki milula kidec Tvali...
...irgvlivac araferi ar iyo zRapruli.
miizozeboda uremi TovliT galesil velze, miimReroda sapoxSemoleu-
li RerZi... da Tovda, Tovda.
1948 w. seqtemberi. Tbilisi
gamomcemloba`saqarTvelos macne~, 2007, t.5

1168
`sityva ioseb imedaSvilze~

Tanasoflelebi varT. batoni iosebi rom gardaicvala, ocdaeqvsi wlis


viyavi. TiTqos bevrgvarad unda maxsovdes, magram, albaT, ase ineba bedma, _
Tu imas ar CavTvliT, rusTavelis gamzirze rom daminaxavs, yvelasagan gamor-
Ceuli, TiTqosda bibliuri mogvi Tavis samwysoSi, _ sul oTxjer Sevxvedri-
var, isic, rogorc misTvis ucnobi.
pirveli Sexvedra aseTi iyo:
xaSmSi Tovli ido. Cems biZaSvilebs erTi danjRreuli Tofi hqondaT,
is Tofi meWira, CxarTvebs da SaSvebs davdevdi zeviT venaxebSi. erTi didi
SaSvi sayaraulo goris Ziras gabmul bardSi CaeSva. mivyevi. Tovli xom
ido, isev wamovida mSvidi, erTmaneTSi areuli fafuki fifqebi. imedaSvileb-
is xilnaris iqiTa biliks Sevudeqi. Ronieri xilnari iyo, umetesad did-
didi antonovuri vaSlebi da zamTrispiris msxlebi. mivabuqebdi Tovls.
Tofi momarjvebuli meWira da uceb davinaxe, _ im did vaSlebis qveS, areul
fifqebSi, bars dayrdnoboda axovani, TeTrwvera, TeTrTmiani batoni iose-
bi. idga, miyurebda mSvidad, mSvidad da naRvlianad.
me uneburad Zirs davuSvi Tofi, Tavi CavRune da ise ganvagrZe bilikze
svla. araferi uTqvams baton iosebs, TiTqos arc gatokebula. me avedi zeviT,
im didi SaSvisken veRar gavbede gadaxveva, raRac nerviulad aCqrolebul-
ma moviare sayaraulo goris iqiTa buwknarebi, gamovbrundi, arxispira gzas
gamovyevi da yirmelaanT venaxebTan Zlivs Camovuxvie Cvensken.
me maSin ukve raRac-raRacebs vwerdi da im dRidan didi xeebis qveS
barsayrdnobili, Tovlis fifqebSi gaxveuli, naRvlianad gamomzirali bat-
oni iosebi Cemi mwerluri nacodvilebis raRaciT SemaSfoTebeli Tvalis
momdevnebelic gaxda.
meoredac venaxebSi Sevxvdi. ukve karg amindSi. qamarSi waldi mqonda
garWobili, lajebauraSi vapirebdi gadasvlas. gzaze talaxi iyo, alag-alag
viwrod gabilikebuli. baton iosebs vaSlis didi gawalduli toti edo
mxarze, moxrili modioda. me bilikidan axalkaciaanT venaxebis Tavze gada-
vedi, gza davuTme. momiaxlovda, uTuod totis simZimiT Zlier Sewuxebuli,
amomxeda, _ gamarjoba, Sviloo, _ da wavida iseve moxrili, Sewuxebuli. midi-
oda da nela mitokavda vaSlis is Savi Sewalduli toti, vai, ver gavbede
SeSveleba...
mesamed ivris sadguris gzaze vnaxe. amoiares Cveneburebma, xevs zemoT,
1169
SinmousvlelTa baRi rom aris dRes, me davuxvie Telebisaken (axla is Telebi
aRara dgas) da im Telebis Camoswvriv davinaxe nela momavali batoni iosebi,
amjerad ukve sayvarel nabadmoxveuli. adreuli gazafxuli iyo, jejilebi
_ amoxaverdebuli, mowmendil caSi torolebs gahqondaT kriaxi. baton
iosebs Tavi maRla hqonda aweuli, TiTqos torolebs eZebda, yvelaferi
brwyinavda irgvliv, da mainc momeCvena, rom saxe naRvliani hqonda.
meoTxe Sexvedra (Tu Sexvedra SeiZleba Sexvedra daerqvas amas) Tbi-
lisSi moxda.
xeTagurovis quCaze, wminda nikolozis eklesiis cota aqeT, patara naxe-
varsardafSi mxatvar gigo zaziaSvilis saxelosno iyo. me mxatvrobiTac
viyavi gatacebuli da ramdenjerme Cveni quCidan (axla montinis quCa) sag-
angebod Cavsulvar im saxelosnosTan. gaCerebas da aSkara daTvalierebas
rogor gavbedavdi, mivuaxlovdebodi, nabijs Sevanelebdi, Ria karSi davin-
axavdi, rogor muSaobda moxuci ostati (funjiani xelis dasayrdnobad ukve
joxs xmarobda), mere wavidodi, cotas gavivlidi da, qvemodan amovlili,
isev SeviWvritebodi Ria karSi. im xanebSi gigo zaziaSvili frontze myofi
Tu ukve daRupuli jariskacebis portretebs xatavda fotosuraTebidan. da
ai, erTxel ra vixile: _ karis pirdapir, molbertze, jariskacis daumTavre-
beli suraTi iyo mimagrebuli, iqve ewyo saRebavebiani palitra, funjebi da
xelis sayrdeni joxi. aqeT ki, karidan marcxniv, samni isxdnen: ioseb imedaS-
vili _ TeTrTmiani, axovani; zaziaSvili, isic gaTeTrebuli, oRond TiTqmis
gamelotebuli, da kidev erTi xnieri kaci. dabal tablaze xelada da Wiqebi
edgaT, iqve ewyo cota puri da mwvane niori. isxdnen sasuraTed gamzade-
bulebiviT da dumdnen. ratom dumdnen, vin icis! naRveli ki didi etyobodaT
saxeze.
rogorc zemoTac mogaxseneT, me ukve raRac-raRacebs vwerdi. Cemi saloc-
avi xatebi iyvnen qarTveli mwerlebi, vicodi, rom ioseb imedaSvili mego-
bari iyo vaJa-fSavelasi, vaJa-fSavela warmodgenili myavda mudam SublSekr-
uli, maRlidan gorozad momzirali, da SeiZleba batoni iosebis naRvlian
saxes Cemi fantazia ufro qmnida, magram esac SesaZlebelia, marTlac sul
naRvliani iyo. omi da sxvadasxvanairi gaWirvebebi mZvinvarebda, naRveli
janRiviT ewva mTel qveyanasac ki.
wakiTxuli mqonda „cibruta“, universitetSi swavlisas Cemi ganuyreli
Tanamgzavri iyo imedaSvilis „ucxo sityvaTa leqsikoni“, magram sanam bat-
oni iosebis „Cemi cxovrebis wigni“ ar gamovida, sruliad ar migrZvnia misi
amagi da Rvawli Cemi qveynis winaSe. gulSekumSuli vkiTxulobdi da aseve
gulSekumSuli viwer dResac am wignis striqonebs:
1170
„Cveni mama-papa jer samebaSi mdgara, _ Cveni marnisa da sawnaxlis
saZirkveli dResac Semonaxulia, _ lekianobas Zvel xaSmSi gadmovsulvarT,
bolos ki _ xaSmSi“.
cota qvemoT:
„mamapapeuli fuZe Cvens ojaxs im drois usamarTlobam miatovebina.
mamaCems, diambegis brZanebiT, Cafarma maTraxi gadauqnia, udanaSaulo kacma
Cafari scema da soflidan gadaikarga. me da dedac axloblebma RamiT gagvap-
ares... davsaxldiT qarTvelTa soflis _ weraqvis, TaTris sofel SaraSl-
os, berZenTa sofel ofreT-madansa da somxis soflebs Sulaversa da yulars
Soris...“
kidev ufro qvemoT:
„Txebsa vmwyemsavdi, vis zogjer ZroxaSi wavyvebodi, vis _ RorSi da vis
_ cxvarSi. aseT mwyemsobaSi moviare Semogareni, sadac winaparTa uamravi
nakvalevi Canda _ cixeebi, taZrebi, nangrevebi... iq met wilad sxvebi saxl-
obdnen“.
da bolos, erTic:
„dedam mkerdze mimikra, raRacas meCurCuleboda, TiTqos saidumlos meub-
neboda, TiTqos mlocavda, kargad ver verkveodi... mamlis yivilisas gameRviZa,
yelze yinuli vigrZen, dedas saxeze xeli movusvi, meciva, xma ver amoiRo.
erTi Sevyvire, mama wamoiWra.
dedis sikvdilma daangria Cveni ojaxi“.
am striqonebis wakiTxvisas, mogeCvenebaT, rom gasrisa mZime cxovrebis
mZime borbalma kidev erTi umweo Svili xalxisa. magram ara, ase ar moxda,
oci wlis Semdeg es biWi, axovani da Zlieri, erTobis xalxis mier garekaxe-
Tis mamasaxlisTa mamasaxlisad arCeuli, ormocdaaT rCeul cxenosans
waruZRveba, miadgeba mefisnacvlis voroncov-daSkovis sasaxles da ajanye-
buli guriis damrbevi razmis ukan gamoyvanas moiTxovs. igi ar evedreba
mefis nacvals, mkacrad moiTxovs: „Tu axlave gadaWrili pasuxi ar Sevityve,
Cvens ukan 5000 kacia momdgari, gare-kaxeT-ivris xeobis glexoba, romelnic
Tu sxva veraferi gaawyves, TavianT Zvlebs aq dahyrian!“ ai, rogor gamox-
maurebia am ambavs „cnobis furceli“: „or noembers, dRis 12 saaTze, vinc
golovinis prospeqtze Seeswro, mSvenieri da sagulisxmo suraTi naxa.
modiodnen cxenosani soflelebi ubralod, glexurad gamowyobilni...
daRonebulni, wynarad, TiTqos uefeqtod, magram ufro Zlier STabeWdile-
bas axdenda maTi sisadave“. „guriis sakiTxi mogvarebulia“, _ werda gazeTi
„vozroJdenie“. Znelia gadaWriT Tqma _ mxolod imedaSvilis razmma imo-
qmeda, Tu kidev iyo sxva Zalebic, erTi ki TvalnaTlivia _ guriidan damsje-
1171
li razmi ukan iqna gamowveuli.
1905 wlis revolucia mainc damarcxda. qveyana teroris SiSma moicva.
Zlierni suliTa ar emorCilebodnen beds. imedaSvili am ZlierTa gverd-
iTaa. yvelas umZims da uWirs. imedaSvili Zvlebis amatkivebel cnobebs gvi-
tovebs im dReebisas:
„erT uqme dRes (akakim) SemosvlisTanave, mosalmebis Semdeg, RimiliT
mommarTa:
_ Tvali daudges siRaribes, moulodnelad sami maneTi damWirda, egeb
miSovoT rogorme, male dagibrunebT“.
isev akaki:
„batono redaqtori!
roca moicalo, gadaeci sxva redaqtorebsa, rogorc qarTuli, ise rusu-
li gazeTebisas, rom gamowera ar SemiZlia da egebis ise gamomigzavnon
gazeTebi, mag Tqveni adresiT saCxereSi... aq Zalian grila, magram saWmelze
var mwyralad, radgan yvelaferi, SeSac ki, sayidi maqvs. es sul iubilem
SemiZina“...
vaJa-fSavelaze:
„erTxel vaJa saRamo xans mewvia, Rori Camovrekeo. Sevatyve, uWmeli iyo,
wignis savaWro mivkete, adamias saCaieSi waviyvane da Cai funTuSebiT mov-
iTxove.
_ sarecxs xom ar marecxineb? _ miTxra vaJam.
vifiqre, Cai ar esmeba-meTqi da mawoni moviTxove.
_ eg raRaa, Cems dReSi ar minaxavso...
viTom dacinva ver SevniSne da msaxurs gavZaxe: _ Zmobilo, Cqara, erbo-
kvercxi!
_ albaT, Seni jibis saqmec Wandrakulad aris, mTidan Camosuli fSaveli-
saTvis erTi xelada Rvino ver mogixerxebiao“. _ mwared gascinebia vaJas.
irodion evdoSvilze:
„1910-1913 wlebSi metexis cixeSi vijeqi politikur saqmeze. am xanebSi
federalistebis gazeTebSi amovikiTxe _ gadasaxlebul poet irodion evd-
oSvilis ojaxi did nivTier gaWirvebas ganicdiso. im xanad Cemi col-Svilic
nakleb gaWirvebaSi ar iyo (ori Svili samadlo saxlSi _ „priutSi“ iyo.
coli _ ori SviliT, ubinao, mezoblis aivanze Sefarebuli), da mainc cixeSi,
patimarTa Soris, orSaurobiT da TiTo abazobiT 4 maneTi da 25 kapiki
Sevagrove da imave gazeTis redaqcias gavugzavne irodionis ojaxisaTvis
gadasacemad“.
giorgi quCiSvili:
1172
„ioseb, papirosic ki ara maqvs, ramdenic SegiZlia, exla gamomigzavne da
xvalidan, Tu ginda, rogorc vals, gadagixdi“.
aleqsandre abaSeli:
„Seni sayveduri rom avicdino, _ leqss ratom ar migzavnio. erTi leqsis
gamogzavna jdeba sami Sauri. sam Saurad sam kvercxs viyidi da erT dilas
gamixalisebs. gamomigzavne ori-sami orSauriani fostis marka da amdenive
leqss gamogigzavni“.
vasil barnovi:
„didad pativceulo ioseb.
didad vwuxvar, rom Sens pirvel Txovnas ver vakmayofileb, radgan me
TviTon gavgzavne fulisaTvis kaci. erTi gaxvretili kapiki ara maqvs!“
Salva dadiani:
„Zmao, ioseb!
aba „megaWirvebistalkvese!“... gvasesxe me da elos rogorme erTi xuTi
Tumani, Tu ara, ramdensac moaxerxeb“...
da mainc, aseT viTarebaSi, es xalxi muxlCauxreli miuZRvis win Tavis
ers. akeTeben yvelafers, raTa SeunarCunon sulieri mxneoba. ufasod dga-
men warmodgenebs, ufasod urigeben gamaTvicnobierebel wignebs mSromelebs.
ioseb imedaSvili TviT did iliasTan midis, _ „radgan Tqveni ukve gamocemuli
Txzulebani imdenad Zviria, rom mdabio xalxamdis ver aRwevs, gTxovT, neba
miboZoT, Tqveni poemebi „dimitri Tavdadebuli“, „kako yaCaRi“, „gandegili“
da „aCrdili“ cal-calke wignebad gamovce xalxSi ufasod dasarigeblad“.
„Cemi cxovrebis wignis“ winasityvaobaSi mwerali koba imedaSvili, ba-
toni iosebis SviliSvili, kiTxulobs: „sad iRebda es xalxi Zalasa da energ-
ias yovelive imisaTvis, rac dagvitoves?“ _ da TviTonve pasuxobs: „ra Tqma
unda, xalxis siyvarulSi, ra Tqma unda, didi momavlis molodinSi, ra Tqma
unda, Tavisi misiis aucileblobisa da Tavisi saqmianobis mniSvnelobis Seg-
nebaSi da albaT, im Cveulebriv adamianur TanadgomaSic, yoveldRiur urT-
ierTSeSvelebasa da daxmarebaSic, romlis gareSe arc erT saqmes ar moeb-
meba Tavi _ arc didsa da arc mcires“. mSvenivrad aris Tqmuli. da mainc _
me erTsac davumateb. yvelaze didi Zalis mimcemi xalxisaTvis WeSmaritebis
varskvlavia,romliskenac aqvs mi pyrobili mas Tvali. im varskvlavis Seu-
mRvrevloba aRavsebs adamianTa gulebs rwmeniT da energiiT. aseTi varsk-
vlavi im drom ilia iyo. rac ar unda gasWirveboda ioseb imedaSvilis
Taobas, isini mainc bednierni iyvnen, radgan TviTmxilvelni iyvnen WeSmar-
itebis am varskvlavisa. marto Tundac ai, es saubari rad Rirs. zemoT ukve
daviwye, _ ioseb imedaSvili did ilias misi poemebis gamocemis uflebas
1173
Txovs.
didi ilia: _ „keTili, Cveni mdabio xalxisaTvis sasargeblo azri mogs-
vliaT, magram Cemi nawerebis (gamocemis) ufleba rom me ar mekuTvnis?
_ maS visa?
_ „wignis gamomcemel qarTvelTa amxanagobis“ gamges.
_ „qarTvelTa amxanagobis“ gamges?
_ diax, amxanagobis gamgem Cemi nawerebis gamocemis ufleba samoc Tumn-
ad SeiZina da Tumca samoc TumanSi sami kapikic ar moucia, pirobas xom ver
davarRvev.
_ Tqven raTa, piroba gamomcemlobas daurRvevia, raki kuTvnili ar moucia,
da Tqven amis Semdeg sruli ufleba gaqvT, Tqveni nawerebis gamocemis ufleba,
visac isurvebT, imas gadasceT.
_ mere kargad moiqca, rom amxanagobam piroba daarRvia da kuTvnili ar
momca?
_ ra Tqma unda, ara! arasakadrisad, upatiosnod moiqca, pirobis gatexa
rogor SeiZleba?
_ mere Tqven mirCevT, mec upatiosnod moviqce da piri gavtexo?
iseTi kiloTi miTxra da ise Semomacqerda, rom gavSri, gavSeSdi: es ra
Sevkadre, ratom miwa ar gamiskdeba-meTqi“.
ai, amgvarad moazrovne adamianebis Zalaa xalxis Zala, eris Zala.
visac ioseb imedaSvili erTxel mainc unaxavs, mas ar gauWirdeba daZeb-
nos Soreuli saTaveebic, saidan sazrdoobda misi suli, misi meobis gareg-
nuli gamoxatulebac ki. es saTaveebi Zvel xanZTaSia, Zvel aTonSi, Zvel
iyalToSi, Zvel gelaTSi. es saTaveebi iqaa, sadac cxovrobda da iRvwoda
didi saba.
ioseb imedaSvili dRes TviTon aris qceuli erT-erT amgvar saTaved.
da raRa gvrCeba Cven, mcodneT amisa, _ davlocoT es saTaveebi, vevedroT,
rom kidev didxans, didxans gaadevnon TavianTi Zala Cvens STamomavlobas.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`sixarula~

mayvala Semovida, kars zurgiT mieyuda, Tavi gverdze gadaxara.


_ Cveni durgalia, batono levam.
_ romeli durgali?
_ sadurglo saamqroSi umuSavia.
_ ra unda?
1174
mayvalam mxrebi aiCeCa.
_ coli mohkdomia da direqtorTan saTxovari maqvso.
levans sxeulSi brazma dauara. aseTi mTxovnelebi yovelTvis kanoniT
gauTvaliswinebel rameebs Txouloben. mainc Tavi Seikava.
_ Semovides.
mayvala gavida, kari ar gauxuravs.
Semoixeda durgalma, Semovida, iqve gaCerda. dabali, ganieri kaci iyo,
albaT, samoc wels gadacilebuli, didTava, didTvaleba. aqa-iq SerCenili
gaTeTrebuli Tma yavisfer SublTan axlarToda. levans moeCvena Tu ra,
brtyel ulvaSebSi eRimeboda.
_ mobrZandiT!
wamovida, didi moutexavi qudi marjvena xelidan marcxenaSi gadaitana.
_ mobrZandiT, mobrZandiT!
levani magidis win gavida, xeli CamoarTva. durgals SeSis natexiviT
mSrali da xrioki xeli hqonda. levanma skami gamouwia.
_ dabrZandiT. _ ara, pativcemulo, dajdomiT aRar SegawuxebT.
_ ra Sewuxebaa, dabrZandiT, dabrZandiT.
_ ara, eseve getyviT.
_ brZaneT.
durgalma qudi win wamoiRo, orive xeliT daiWira.
_ meuRle gardamecvala, sixarula.
_ ras brZanebT!
_ kiboTi gardamecvala, veraferi vuSveleT. kidev kargi _ bevri ar
iwvala.
durgali gaCumda, etyoboda, Txovnisa erideboda, sawyaloblad amoana-
Ta upeebCamoguduli didi keTili Tvalebi.
_ daxmareba gWirdebaT.
durgals aSkarad gaeRima.
_ unda SegawuxoT.
_ midiT profkavSiris TavmjdomaresTan, mec vetyvi da, rac saSualeba
gvaqvs, yvelafers gagikeTebT.
_ fuli ara gvWirdeba, pativcemulo. manqaniT dagvexmareT. micvalebuli
sofelSi unda wavasvenoT, iq gavapatiosnoT da davmarxoT.
levani dafiqrda.
_ romel sofelSi?
_ aqve kaspis raionSi, patara sofelia.
levani dajda. manqanebi TviTonac ar hyofnida.
1175
_ manqanis saqme...
_ unda dagvexmaroT. meti gza ar ari. levanma telefonis nomeri akrifa,
aravin pasuxobda.
_ rodisTvis gindaT?
_ xval dilisTvis, SuadRes isev aq iqneba.
levanma isev akrifa telefonis nomeri.
_ Tqven xom aqa xarT Cawerili, aq cxovrobT, sofelSi ratom miasvenebT?
_ aq iseTi saxli ara gvaqvs. mere kideva, hqondeT dedis saflavi Svilebs
iqa, dedis saflavi rom iq eqnebaT, mamapapeul sofels ar dahkargaven.
_ ra Tqma unda, ra Tqma unda.
sxva telefonma dareka. levani im telefonis yurmils gadaswvda. dur-
gals uTxra:
_ mdivanTan mibrZandiT, gancxadebas dagiwerT, mogixerxebT rames. aTiode
maneTs gadaixdiT mxolod.
_ fuli ra saxsenebelia, pativcemulo. gancxadebasac me davwer.
_ ho, ho. _ levani ukve telefons usmenda.
durgali mibrunda da gayoCaRebuli gavida. karidan ar iyo gasuli,
mTavari buRalteri Semovida. magidaze qaRaldebis dasta dado. dajda da
levans SeaCerda. levans erT telefonze ar hqonda damTavrebuli lapara-
ki, meorem dareka. bedad, is telefoni swrafadve gaiTiSa.
_ gadaxedeT ameebs da ra vici, rogorc ityvi. _ buRalterma xeli daado
qaRaldebs.
levanma erTi qaRaldi aiRo.
isev awkrialda telefoni, amjerad Savi, gerbiani. levani adga da yur-
mili ise aiRo.
_ gismenT, batono! ra Tqma unda. axlave, batono. yurmili dafacicebulma
dado. halstuxi gaiswora.
_ modi ra, ici? Tundac damagviandes, ar waxvide. dRes movrCeT amas.
dRes aucileblad movrCeT. buRalteri mowyenili wamodga. levani damx-
mare oTaxSi gavida, sawvimari Caicva, qudi xelSi daikava.
iqidan gamosuls, durgali oTaxis SuaSi daxvda, xelSi qaRaldi ekava.
levanma qaRaldi gamoarTva, magidaze dado, kalams gadaswvda. qaRaldze
Zveleburi, TiTqos dakuTxuli asoebiT ewera: „gardamecvala meuRle sixa-
rula. gTxovT, dagvexmaroT manqaniT erTi dRiT, romelic gvWirdeba micvale-
bulis kaspis raionSi wasasveneblad“.
_ es ar unda, kaco, sixarula!
„sixarulas“ waSla daapira. magram TiTqos xelma ar daaneba. gancxade-
1176
bas marcxena kuTxeSi gezad waawera: „amx. mosiZes. gamouyaviT SesaZleblo-
bis farglebSi“. moawera xeli. isev gadaavlo Tvali gancxadebas.
_ namdvili saxeli iyo sixarula? _ namdvili, pativcemulo. _ mSvenieri
saxelia.
_ TviTonac kargi iyo sawyali. sayveduri ar wamoscdenia, egre dalia
suli.
_ naTeli daadges. saidan apirebT gasvenebas, romel saaTze?
_ dilaze, pativcemulo. aramiancidan. cxraze iReba is oxroba, albaT,
egre, aTisTvis.
karTan durgalma ukan daiwia.
_ mibrZandiT, mibrZandiT, _ levanma win gaatara. durgalma uxerxulad
amoatriala xelebi.
_ mayvala, _ miubrunda levani mdivans, - mosiZes daureke, am amxanags
manqana gamouyos. Sen ahyevi vaSaZesTan da imanac, rac aseT SemTxvevebSia
miRebuli, yvelaferi gaakeTos.
_ ara, pativcemulo, sxva daxmareba raRa saTqmelia. _ wahyeviT, wahyeviT.
levanma xeli gauwoda. durgalma gaubedavad CamoarTva. _ gakmaroT.
_ aRar vici, ra... levani gavida.
„sixarula... ra sainteresoa, rogori iyo, rogor ojaxSi daibada, six-
arula rom daarqves. amarTlebda Tu ara, Tavis saxels. ra darCa sixarul-
idan bolos.
RamiT, meuRlis gverdiT rom wveboda, Tqva:
_ erTi Cemi muSis coli mokvda da ra rqmevia, ici? sixarula.
meuRles gaeRima.
_ sawyali.

dilis aT saaTze qalaqis pirveli saavadmyofos ezoSi iyo, durgals


gverdiT edga. iqve idgnen misi mZRoli, durglis ori xnieri naTesavi kaci,
isinic muSebi, TiTqos xelebis simZimisagan da Runulebi, da im manqanis mZRoli,
romliTac micvalebuli unda waesvenebinaT. durglis sami Cajirkvebuli
biWi da maTi Zmakacebi SavadSexsnil karTan facifucobdnen. durgalic, misi
biWebic da naTesavebic Zalian kmayofilebi iyvnen, levani rom maTTan iyo,
TavmowonebiT akeTebdnen yvelafers.
gamoiqca ori biWi, manqana gadaxsnes. frTxilad, Rirseuli TavSekavebiT
wamoiRes durglis biWebma da Zmakacebma TeTrmitkalCafenili sasaxle. idga
durgali, qudi win eWira da gaSterebuli iyureboda.
sasaxleSi iwva sixarula, winwklebdayrili lurji axali kabiT, patara,
1177
pawawina, WaRaraTmiani qali. sanTlisferi najafari xelebi mSvidad hqon-
da dakrefili mkerdze, saxec mSvidi hqonda, yviTlad Caxvewili da mSvidi.
mSvidad hqonda dakumuli Txeli, damdnari tuCebic, niavi utokebda WaRara
Tmis buwuwebs safeTqelTan da, ucnau uri iyo, TiTqos raRac kargs moelo-
da zemodan.
levanic wavida manqanisken, undoda xeli waeSvelebina biWebisTvis, mag-
ram biWebma msubuqad aswies sasaxle da manqanis ZaraSi dades, gaaswores,
saxuravi daaxures.
levans durgali da misi biWebi exvewebodnen:
_ gveciT pativi da sofelSic gvewvieT, pativcemulo, madlia.
levani dahpirda, Tu moulodneli araferi gamoCnda, Tqven gverdiT viqne-
bio.
ramdenime nabijze gaacila sasaxliani manqana da gamobrunda...
nazamTral Sav xeebSi midioda, cac Savi iyo, dabladaweuli da mZime, ma-
gram eCveneboda, rom mainc raRac msubuqi sinaTlec idga. am sinaTles six-
arula hfenda, Tavisi saxeliT, usayveduro cxovrebiT, sicocxlis dasasru-
liT.
levani yvelafers _ Sav xeebs, Sav cas, ruxaddamdgar saxlebs, adamianTa
sxvadasxvanair saxeebs _ gamarTlebulad Tvlida. midioda da aravisi da
arafrisa ar eSinoda.
`mnaTobi~ #7; `mTvaris asuli~, 1987

`sixarulis wvima~ _ ixileT `ana kalandaZes~

`skvinCa~

skvinCas venaxis TavSi Cadgmul Tivis bululSi eZina. SuaRamisas gaeRviZa.


mTebidan niavi uberavda da bululs afaCunebda.
skvinCas Sescivnoda. gaifofra, frTebi SeaTaxTaxa, bululis gulisken
Sebrunda, Rrmad SeZvra, xeSeSi balaxebi TaviT da mxrebiT miswi-moswia,
isev haerisaken Semobrunda da CaiyuJa, CayuCda. civi niavi venaxis mavTule-
bze sisinebda, aqa-iq SerCenil xmel foTlebsac atkacunebda, magram bulu-
lis siRrmeSi sasiamovnod Tbiloda da kvlav mSvidad CaeZina.
eZina gaTenebamde. kargad rom gaTenda, bululidan gamoZvra da qlia-
vis xmel totze Sefrinda. wuxandeli niavi qarad qceuliyo, saSinlad cio-
1178
da. wina dReebSi pirSemdnari Tovli gayinuliyo, adgil-adgil lurjad
kiafobda. skvinCam qars zurgi Seaqcia, cota xans ase ijda. TiTqos gasafren
gezs irCevda, mxrebTan bumbuli eweweboda da totze TiTebmiwebebuliviT
qanaobda. mere momijnave xexilnarSi gadafrinda da Robis Ziras Cajda.
qarian amindSi xeebidan WiaRuJa cvioda xolme, magram axla veraferi
i pova. lariviT wvrili, oqrosferi fexebiT didxans dadioda pirSeyi-
nul Tovlze, Savad gafantul winwklebs Soris. patara, samkuTxa niskartiT
xan ras aiRebda, xan ras, erTs gakvnetda, meores ver moereoda, gadaagdebda...
gavida nabostnarSic, verc iq i pova veraferi. moiwyina, mal-male Cer-
deboda, Tavs xan erT mxares gadaswevda, xan meoreze, TiTqos raRac Soreul
xmas ayuradebda.
nabostnaris iqiT didi kakali idga. am kaklis totebs qari aqanavebda,
aWraWunebda, kenweros ki mze misdgomoda da vardisfrad moevarayebina.
skvinCa afrinda, wavida maRla-maRla da zed kenweroze dajda. Tovliani
mTis ukanidan amosuli mze TvalismomWrelad brWyvialebda, magram aqac
Zalian cioda. skvinCa ijda da soflisken iyureboda. meti gza ar iyo, isev
sofels unda misdgomoda. gaSala frTebi, gafrinda da gamonapirebuli sax-
lis meserze dajda. orRobeSi daruebuli qari ar ayenebda, magram mainc
uZaliandeboda.
ezoSi arc bavSvebi Candnen, arc kata. maZRari, bediT kmayofili qaTmebi
qars moridebodnen da kibis qveS Segroviliyvnen. TviT gabRenZili mamal-
ic ki raRac fiqrebiT iyo garTuli, magram skvinCa mainc ver bedavda Zirs
Cafrenas. bolos TiTqos qarma gadmoagdo meseridan. _ erTi! ori! _ or-
jer moiqnia frTebi haerSi Tavis Sesakaveblad da gomuris karTan Cajda.
aq simSrale iyo, qaTmebs wvril-wvrili, bJiti marcvlebi darCenodaT
asakenki. skvinCas meti arc undoda, swrafad daxtoda, kenkavda, ylapavda, gulze
adgeboda, magram mainc gaCqarebiT kenkavda da Tan aqeT-iqiT ixedeboda.
sulis mosaTqmelad isev meserze Sefrinda. axla ukve advilad uZaliande-
boda qars. gabRenZili mamali fiqridan gamorkveuliyo da beci TvalebiT
skvinCasken iyureboda icno skvinCa _ yoyo-yoo, _ viTomda Rrmaazrovnad
Cailaparaka, magram skvinCas yuradReba aRar miuqcevia, isev gomuris kar-
Tan Cafrinda. sami marcvalic ar eqneboda aRebuli, gamovarda saidanRac
Txilis simsxo kenWi, daejaxa ferdSi da nakelis grovaze miagdo. skvinCam
umweod amoiWyivla, Wreli frTebi gafarTxa da kankali daiwyo, mere aiwia,
undoda afreniliyo, magram veRar afrinda dainaxa: morbis saxlis mxridan
gaxarebuli biWi... moikriba ukanaskneli Zal-Rone, wafarTxalda, wabori-
alda aiwia, aiwia maRla, waiRo Tavis nebaze qarma da TuTis totebSi Seagdo.
1179
Zlivs moaxerxa dajdoma. isev dainaxa: morbis dafeTebuli biWi da Tan
Surduls umiznebs. moikriba kidev ukanaskneli Zal-Rone da gafrinda. if-
rina, ifrina da erTi baRis bolos xSir buCqnarSi CaeSva. jer kunlis totze
ijda da sabraloblad ixedeboda aqeT-iqiT, mere darwmunda, aRaravin mos-
devda da moWrili Telis xmel fesvebSi Seimala erTxans aqac smenad iyo
qceuli, mere miwas mieyuda, fexebSi Caikrifa, CayuCda. gverdi saSinlad stkioda,
ufeTqavda da ebereboda. aswia frTa, bumbulebi niskartiT gaiswora, Tavi
mtkivan adgilze daido da zemodan frTa daifara. axla marto mtkivani
adgili ki ar ufeTqavda, mTlianad feTqavda. TiTqos Zalian daRlili iyo
da suls iTqvamda.
xmeli fesvebis qveS Tovli ar ido, magram Senestianebuli miwidan saza-
reli sicive gamodioda. gabera am sicivem tkivili, gaavso sxeuli yelamde,
sul cotac da, amoavsebda, amohgmanavda sasulesac. gamoiRo Tavi frTis
qveSidan, daaRo piri, CaisunTqa zedized, gulamoskvnili bavSviviT, axta dabl-
iTa totze, mere meore totze, mere mesameze, Cqarobda, wonasworobas kargav-
da. afrinda da frTebis Cqar-Cqari, Tavganwiruli qneviT wavida venaxebi-
sken, Tbili bululisken. ai, gadauara xexilnars, sadac WiaRuas eZebda dil-
iT, ai, gamoCnda bululic.
magram bululTan xarebSebmuli uremi da ori kaci idga. kacebs rkinis
samTiTebi eWiraT, Seugdebdnen bululs, aaglejdnen CrdiliviT gaSlil
qalams, balaxebis cveniT waafrialebdnen haerSi da daagdebdnen uremze.
skvinCas frTebi daudunda, Zlivs moaxerxa mavTulis gasabmel boZze
dajdoma. ijda da qanaobda. qari rom wamouberavda, Tavs veRar ikavebda
da Wreli, lamazi frTebiT ifarTxeboda boZis Tavze.
kacebi xelebs iorTqlavdnen da TavianT saqmes ganagrZobdnen.
isini skvinCas ver xedavdnen.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`skolaSi~ (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

eqvsi wlisa skolaSi wavedi. jer xalisiT wavedi, narTvlevamdec viare,


mere uari vTqvi, _ venaxSi muSebi muSaoben da me skolaSi ra minda-meTqi.
venaxSi, romelic asiode metris manZilzea Cveni saxlidan, marTla muSebi
muSaobdnen, Zvel vazs abrunebdnen. jer Cveulebrivi barvis yureba ra aris,
rom daawvebian priala bars da lamazad wawvetebul belts misdeben sxva
beltebze, gadabruneba mTeli ambavia: ori barispiris siRrmeze Casvla mi-
1180
waSi, fesvebganTavisuflebuli vazebis waqceva, yvelaze Tamami rqis amoSveba,
Wigoebis Sedgma, xelaxali mibeltva…Tan ras aRar laparakoben muSebi, ras
aRar maimunoben.
erTi dRe, ori dRe, sami dRe da aRar mivdivar skolaSi. xan vimalebi, xan
vRrialeb da sul im muSebTan var. bolos erT nislian, cota nawvimar dil-
as ZaliT wamaTria bebiam…es ambavi calke moTxrobad maqvs dawerili, „Cemi
bavSvobis erTi nisliani dRe“ hqvia. axlac Tvalebs vxuWav uneburad, ma-
gram mainc rom davubnie mTeli klasis rveulebi cnobil isaak maswavlebels.
isic mawuxebs, rogor damsves amis Semdeg merxze…magram aqeT ukve pirnaT-
lada var. dagvianebiTac ki aRar damigviania aRarasodes, sanam meaTeSi ar
gadavedi, omi ar daiwyo da ar airia yvelaferi.
Cems erT saymawvilo moTxrobaSi („Cemi bavSvobis skola“) ukve naambo-
bi maqvs, rom Cvens sofelSi ori skola iyo; zeviT skola da qveviT skola,
didi da patara. pirvelsa da meore klasSi zeviT skolaSi davdiodi, iq iyo
direqtoris kabineti, iq daabijebdnen ufrosi klasebis mkacri maswavle-
blebi; mesame da meoTxe klasSi _ qveviT skolaSi, mexuTeSi isev zeviT agviy-
vanes. sul keTili, Cvenze mzrunveli maswavleblebi gvyavda: nadia maswav-
lebeli, margo maswavlebeli, Tamara maswavlebeli, aneta, taso, misi meuRle
sandro, isaaki, nikolozi (Camosuli), guga… magram gvyavda erTi yvelaze
dasamaxsovrebeli maswavlebelic _ mixeili. es mixeili odesis universi-
tetis samedicino fakultetze iyo naswavli, swavlobda, Turme, musikasac. iq
raRac momxdariyo, ver daemTavrebina umaRlesi da axla aRarc eqimi iyo,
aRarc musikosi. bunebismetyvelebas gvaswavlida patarebs. Cum_Cumad da-
dioda azri, rom cota_cota gadaxrebi hqonda, magaliTad, bunebismetyvelebis
gakveTilze gviyveboda did kompozitorebze: beThovenze, verdize, glinkaze,
zaqaria faliaSvilze, TviTonac werda „altruistuli xasiaTis operas“ (misi
sityvebia) _ „siyvarulis talRebze“, male apirebda damTavrebas da, mere
sxva viqnebi, sul sxvao. bunebismetyvelebas gvaswavlida rusos princi pe-
biT. gvqonda mikroskopi. is mikroskopi dagvqonda gorebze, tyeSi, naTeseb-
Si, gvaCvenebda niadagis qanebs, neSompalebs, bolqvebs, funja fesvebs, xavsebs,
mRierebs. gvaCvenebda sxvadasxvagvar mwerebs, maT Tvalebs, xorTumebs, klan-
Webs. misi gakveTilebi yvelas Zalian gviyvarda, magram didxans ar dagvi-
toves maswavleblad, Camoaciles, saerTod, skolasac.
amis Semdeg sul sxvanairs vxedavdiT mixeil maswavlebels. grZeli, daZ-
velebuli faraja ecva, yurebze sayelowamoweuli. pirgauparsavi iyo,
Tvalebmoelvare. eweoda papiross, mis kvamlSi hqonda gaxveuli saxe da
mainc gveCveneboda, rom Zalian sevdianad iyureboda Cvenken, bavSvebisaken.
1181
didi bejiTi bavSvi arasodes vyofilvar, magram gaWirvebulebSic ara-
sodes movxvedrilvar. es ki ara, mexuTe klasSi skolis mowinave moswavle-
Ta Sorisac ki var gadaRebuli. vdgavarT moswavleebi, yvelas gazeTi gvi-
Wiravs xelSi. sul TavSi vano naxucriSvili dgas (dRes cnobili biologi),
sul bolos nikuSa parunaSvili _ patara, patara (omis dros qarbuqma daaxr-
Co sacodavi), bolodan meore _ me, mec sasacilod patara. SeiZleba am mow-
inaveTa Soris moxvedra mamaCemis damsaxureba ufro iyo, _ mama soflis
yvelaze didi Tavkaci iyo maSin, _ radgan „friadosnebio“, me ki, maxsovs
„kargebic“ myavda ramdenime. magram yofaqcevasac xom aqvs mniSvneloba.
klasSi Zalian kargi mosmena vicodi da SeiZleba amanac Semiwyo xeli, am
suraTSi rom movxvedriliyavi.
mamaCemis Tavkacoba kargic iyo da cudic. yvelam icoda, _ es imis Svil-
iao. erTni Tu keTili RimiliT ityodnen amas, meoreni avad waidudunebd-
nen raRacas.
ai, guSindel dResaviT maxsovs: meore klasSi var, wyali unda davlio
skolis ezoSi, onkanidan. mSvenivrad movlili ezo gvqonda, mwvanegazonebi-
ani, fxvnili aguriT mofenili gzebiT. mivedi onkanTan, aviRe tolCa; unda
onkanic movuSva. gverdiT ori biWi dgas, didebi. mobrunda erTi swrafad, _
momeci Seni tolCa, me agivsebo. gamomarTva, mibrunda, CaafurTxa Sig da
mere gamivso wyliT. me davinaxe, rom CaafurTxa. gadaRvra davapire, magram
ar damaneba, _ rogor, Cems avsebuls ara svamo?! maZalebda. maSin Cagveria
meore biWic, gaanebe Tavi, raT uSvrebi magaso? miubrunda moZalade da uTxra,
_ amisma mamam CamogvarTva Cveni Wota xarebio.
sabWoTa wyobilebis damyarebas, kolmeurneobis Camoyalibebas da gada-
saxadebs mamaCems abralebdnen.
erTxel maxsovs, erTma TiTqmis ukve kacma damido fexi da talaxSi wamaq-
cia, mere TviTonve amayena, _ eg ra mogivida, biWoo! magram isic gavigone,
rogor ambobda cota xanSi, _ metis Rirsia, magisma mamam waarTva mamaCems
orluliani Tofio.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`sosana papas venaxi~

sosana papa kaxiSvili iyo. kaxiSvilebs uwin Cven gverdiT ucxovriaT, _


dResac aris darCenili imaTi marnis Zveli nangrevi, _ Semdeg zemoubanSi
gadasaxlebulan.
1182
kaxiSvilebis venaxebic Cvens venaxebs emijneba. qvemoT Cveni venaxebia,
gverdis pirze, zemoT, cota SemaRlebaze, sworeze, imaTi venaxebi. adre, albaT,
ufro farTod iyo daSaruli, axla sul wvril-wvril nakveTebad aris dan-
awilebuli. yvelaze didi nakveTi didi-didi aTasi metri iyos. erTi erTi
kaxiSvilisaa, meore _ meorisa da sxva... ver ityvi, romelimes cudad moevl-
os vazisTvis, magram sosana papas venaxs, tyuilia, veravisi Seedreboda.
daujerebelia TiTqos da dResac ki egrea sosanas SviliSvilis xelSi. winaT
xom venaxebi SemoRobilebi ar iyo. mwvaniani bilikebi hyofda erTmaneTis-
agan, bilikebi da imaT Tavsa da boloSi Casmuli, mijnis wowola qvebi.
sosana papas venaxi mainc Soridanve gamoirCeoda sisavsiT, SekrulobiT,
feriT. gvian Semdgomidan kvirtis gamosvlamde sul wminda sanTlis feri
idga Sig, janmrTeli saferavis rqa wminda sanTlis ferad Ruoda, zafxulSi
muq lurjad iyo Caburuli, Sabiamnisagan odnav mtredisferi gadahkravda,
seqtembridan... seqtembridan ena veRar ityvis, ra ferisa ar iyo.
mavTuli maSin ar icodnen, ise iyo gasworebuli larSi, sigrZeSic, siga-
neSic, oRond viwro rigebad, Zveleburad; Tan sul Tanabari Wigo edga, vazic
sul Tanabari Zalisa iyo, TavSic, boloSic, da iseTi simtkiciT Sekrul
oTxkuTxedad gamoiyureboda, gegoneboda, imis kedlebs verc ki Seangrevdi.
sxvaTa venaxebs umTavresad yiJiniTa da facifuciT uvlidnen da ramden-
imeni akarebdnen, Toxnidnen, baravdnen. sosana papas venaxi mTlad SeumCnev-
lad keTdeboda. Cven rom venaxSi gavdiodiT, sosana papa cota xanSi xels
iRebda, Cven xels viRebdiT da sosana papa TiTqmis maSin iwyebda. TviTonac
uxmo iyo, Teqis qudis qveS CaTeTrebuli, rogorc yvela glexi, isic miwisken
daRunuli, raRacnairad Cumad mosiarule. Toxic ki ise hqonda gamarTuli,
mkvidrad, danasaviT mWreli, Toxnisas xmas ar aRebinebda. cotas dilauTe-
nia gasToxnida, cotas _ saRamoTi, cotas meore diliT da SeumCnevlad Semoi-
leoda mTeli saToxni. ar maxsovs, sxva SeeSvas venaxSi, sxvi si xeliT gaekeTe-
binos rame. marto axvevaSi ixmariebda dedakacs. dedakacic, magda bebo, isic
sosanasaviT mSvidi, wynari, gabmuli xeliT axvevda vazs. venaxSi ki xSirad
iyo xolme, TavisTvis CuCunebda zemoT _ wiwakebSi, pamidorebSi.
daikrifeboda venaxebi da pirvelsave TrTvilianobas daiwyebda sosa-
na Toxnas. mudam kargad nasuqi miwa sul mwvaned iyo xolme gadabibinebu-
li JunJrukiT. daiwyeboda foTolcvena vazze da gasxlavda, gamozidavda
walams bilikze, Sehkravda lamaz-lamaz konebad TonisTvis. maxsovs, iman
miTxra, sosana papam, _ namdvilma venaxma, Svilo, ramden konasac walams gam-
oitan, imdeni godori yurZeni unda mogceso. yofila weliwadi, marto im
patara venaxSi, ocdaaTi godori daukrefia sosanas, sul giSeriviT safer-
1183
avi.
feri ra aris, Wigvis feri, axalSesarulze sul TeTrad iyo gawalduli
yvela Wigos axalic da Zvelic. daakavebda _ dakavebiTac Tanabrad, yviTe-
li tirifis sayelaviT. gaToxnida sagazafxulos (barviT sam weliwadSi
erTxel baravda), gaixdida Saurianisodena foTlebs vazi da Seswamlavda.
mere kidev orjer Seswamlavda, _ metad ar SeiZleba, yurZeni moiSxamebao, _
axveva-gafurCnisa xom zemoT vTqviT! rqas waaWrida, venaxs cas gauxsnida,
morwyavda, morwyviTac samjer, sul patara wyliT, CabuJbuJebiT, erTxelac
gasToxnida bolo morwyvis Semdeg, samariamobod, seqtemberSi gasTibavda,
sul Camuxluli, orive xelis xmarebiT, da raRa rCeboda, _ locva, rom ca ar
gaswyromoda! cac iSviaTad uwyreboda. seqtembris Sua ricxvebidan rom
sosana papas venaxi genaxa, ueWvelad wamoiZaxebdi. _ dailoce miwav, cao da
kacis marjvenav! erTxel erTi sxvagneburi kaci vnaxe, idga da iZaxda, _ ven-
axia Tu kidobania, xalxoo!..
magram yvelaze mTavari dRe mainc win iyo. pirveli oqtombrisTvis an
xuTisTvis, sarTvlod, sad da sad gafantuli sosanas mTeli modgma mog-
rovdeboda. jer marto sami qali, imaTi qmar-Svili. godrebi hqonda sosan-
as sul magrebi, sufTebi; kalaTebic lamazebi, Tavisi xeliT dawnulebi. Sev-
idodnen im koxta kalaTebiT koxta mkrefavi qalebi vazebSi da gamvlel-
gamomvlelT imaTken rCebodaT Tvali.
TviT sosanas modgmaSi ki kelaptariviT enTo ufrosi qaliSvili, sil-
amaziTa da dedaqalobiT saxelganTqmuli daro. netavi aimarTos da gamoi-
xedos im daromo! da isic, adre Tu gvian, aimarTeboda axovani da savse
adgilis dedasaviT, erTs mimoatarebda simSvidiT da sikeTiT gaSuqebul
Tvalebs. SeeJriamulebodnen sulier-usuloni, gaeRimeboda daros, gais-
worebda mosaxvevs da isev Caixreboda misi momlodine mtevnebisaken. ra
xelmklavi, ra ube-kalTa, ra tuC-kbilis Suqi hqonda im daRvinebul qals!..
da warmoidgineT axla esec: rTvlis dasasrulis yiJina, vazebSi qmrisgan
gulaRma waqceuli axiTxiTebuli daro, _ rom masaviT jiSiani mtevnebi moesxa
meore welsac venaxs, _ vazis Zirs mibjenili misi gatikuli fexi, da ai, es
iqneba sosana papas venaxis dasrulebuli suraTi.
erTi kaci mconarobda xolme im rTvlobas. ijda walmiT danTebul
cecxlTan, atrialebda Samfurebs da Tan raRacebs elaparakeboda irgvliv
Semomsxdar bavSvebs. bavSvebi icinodnen, mere mwvads Wamdnen. kaci sosana
papa iyo, bavSvebi _ misi SviliSvilebi. oTxi wyvili nukris mSvenieri Tva-
li marto daros eCuqebina im SviliSvilebisTvis, Tvalebic, tuC-kbilic,
romlebiTac axla lekvebiviT ZiZgnidnen Txis xorcs.
1184
ho marTla, sul damaviwyda, naxevar heqtars koleqtivis venaxsac uvli-
da sosana papa.
`mTvaris asuli~, 1987

`sofeli~ _ ixile `wvima, mere isev mze~

`soflis scenaze~

am scenis lurji farda aTi wlis winaT daixa, maSin is dasakereblad


Camoxsnes da samudamod gaqra. misi adgili patara TeTrma fardam daikava,
romelsac boloze Savi joxi hqonda gakruli da zed bevri TreviT gadax-
unebul kinofilmebs aCvenebdnen. xandaxan is fardac qreboda. maSin scenaze
raionisa da soflis Tavkacebi gamodiodnen, saxes sagangebod iquruSebd-
nen da darbazSi vai-vaglaxiT mogrovebul, SromiT mxrebgamxmar kacebsa
da qalebs mouwodebdnen, rom kidev ufro TavgamodebiT eSromaT _ an mou-
wodebdnen, an kicxavdnen, ise ver SromobT, rogorc saWiroao. soflelebi
amgvar sanaxaobebsac misCveodnen da Zalian gulmSvidad uyurebdnen.
magram dRes aq, am Camtveril da yofamoSlil scenaze, uCveulo ram xde-
boda. sibneliT garemocul urmis Tvlisodena vardisfer sinaTleSi ucxo
garegnobis jmuxi mamakaci idga, mxariRliv dakidebul Savi gitaris simebs
TiTqosda moferebiT usvamda TiTebs, da naxevrad simReriT, naxevrad leqsad,
locvebiviT tkbiladsasmen raRacebs laparakobda. igi darbazSi myofT
eubneboda, rom isini Zalian kargebi iyvnen, kargebi iyvnen TavianTi dakor-
Zebuli xelebiTa da gamxmari, gamofituli mxrebiT, kargebi iyvnen dilis
cvriT gabrwyinebul mindorSi celebiT mimavalni (aq cota eSleboda _
viRas raRaSi sWirdeboda celi!), da maSin ufro, rodesac mziTgaficxebuli
loyebiT eferebodnen erTmaneTs, rodesac ubeebiTa da Tmis yoveli ReriT
saxlebSi SemohqondaT mindvris yvavilebisa da mwife TavTuxis suni. kargi,
keTili, guluxvi da dedasaviT moamage yofila miwa, yovelgvari miwa _
Savic, ruxic, wiTelic, oRondac mis ZarRvebSi ar gamoilios saocrebaTa
saocreba _ wyali; maSin is arasodes ar daiRleba da yoveli ZarRvidan
bRuja-bRuja mogvawvdis mwvane balaxebsa da mZime, mZime TavTavebs. kargebi
yofilan Zroxebic, romlebic morCili nabijiT brundebian saRamo xanze
saZovrebidan da TavianTi saTuTi, datikuli curebiT Tbili, noyieri rZe
1185
moaqvT nazad pirdaRebuli bavSvebisaTvis. bavSvebi _ wminda nakadebi cx-
ovrebis SemRvreul zRvaSi! araferi sjobso nislidan, TiTqos Cveni yrmo-
bidan gamofrenil skvinCebs, romlebic moxatuli frTebis wyvetil-wyvetili
qneviT gadagvivlian Tavze da sxvebis yrmobaSi Cafrindebian JivJiviT. mox-
etiale raindi da aqtiori _ siyvaruli! mis gverdiT _ avadaRrenili Sim-
Sili, sicive da Sxamiani wamlebiT gadamwvari sivrce, romelSiac qris TiTqos-
da geheniidan mosuli mSrali, bindisferi qari. rom ar iyoso SimSili, rom
ar iyoso sicive da gadamwvari, gadabuguli sivrceebi, erTmaneTs mivyudoT
Cveni ofliani safeTqlebi. maSin yvelaferi rom wagvarTvan, sakuTari mxre-
biT gavitanT xnuls, maSin erTmaneTs gavuTbobT damzral xelebs...
Tavad marTlac ofliani safeTqlebi hqonda. grZel, mZime gzebze navals,
xma Caxlewoda, TiTqosda tkivilebiT daRarul mis Jangisfer saxes xan SiSi
eufleboda, xan sevdiani, alersiani Rimili da xanac yovlismmusvreli Tav-
ganwirva. xandaxan ki, sulis mosaTqmelad SeCerebuli, igi hgavda eklesiis
kedelze mixatul jvarze gakrul TmaCamowewil kacs, romelsac dauZlure-
buli Tavi gverdze gadmovardnia da tuCze SerCenili Zlivs SesamCnevi
RimiliT upatiebia yvelasTvis yvelaferi.
roca saRamo damTavrebulad gamoacxades, soflelebi wamodgnen, da
radgan aq arafris Tqmas, arafris keTebas ar iyvnen miCveulni, mTeli mon-
domebiT daatyapunes xelisgulebi erTmaneTze. xelisgulebi gamoscemdnen
myise xmas, TiTqos ficris naWrebi eraxunebinoT. scenidan ki imis danaxvac
SeiZleboda, rom asimetriuli Camuqebuli saxeebi axla ganaTebuli iyo
bavSvuri uxerxulobis gamomxatveli RimiliT, zogierTebs ki Zilidan uceb
gamofxizlebulebiviT dasdidebodaT da SeswylianebodaT Tvalebi...
gareT cioda, msusxavi niavi qroda. yinulad qceuli lurji Tovli
kankalebda da TrToda mTvaris Suqze. soflelebi jibeebSi xelebCawyo-
bilni, mxrebSi moxrilni, Cafiqrebulni midiodnen TavTavianTi saxlebi-
sken da TiToeuli maTgani obobas qseliviT misWimavda Seucnobel dards.
es dardi raRaciT waagavda im gulis damZimebas, rac dagveufleba xolme
sakuTari bavSvis sxvagan datovebis dros...
„is“ ki jerac isev scenaze idga _ axla ukve ubralod, soflis ramdenime
Tavkacs Soris. moridebulad miuaxlovda adgilobrivi skolis maswavle-
beli qalic da RimiliT uTxra:
_ ai, rogori yofilxarT Tqven! me ki tanTxeli, maRali mamakaci megoneT!
maswavlebels Tma mokled, TiTqmis vaJurad SeekriWa. iRliaSi cisfery-
diani wigni amoedo, cali mxari _ sagrZnoblad maRla hqonda aweuli, da
rom iRimeboda, Txel, fermkrTal saxeze, SeuRebavi, odnav daSaSruli tuCeb-
1186
is boloebze, or-ori sabralobeli naoWi aCndeboda... Tanac rogorRac
momxiblveli.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`sofluri balada~ (samagido rveulebidan)

Wkvian malxazas kolmeurneobis Tavmjdomarisgan gabaxebuli qali


SerTes. xalxi ambobda, araferia, malxaza mainc mWadidan naxSiris gamom-
rCevi ar ariso.
qali siganeSi iyo wasuli, daaZaZgunebda daberil TeZoebs, Tvali zed
rCebodaT kacebs. malxaza ki Cia kaci iyo, wverTxeli, TvalebnaRvliani, saiTac
Tavmjdomares moundeboda, iqiT miukadebda malxazas Relis wyalsaviT.
zafxulSi venaxebis meveled niSnavda, _ fxizeli kaci xar, patiosani, fexmar-
di, SenisTanad veravin Seinaxavs Cvens venaxebsao. gadaikidebda malxazac
Jangmodebul orlulian „tulas“ da miuyveboda venaxebis gzebs. dajdebo-
da sayaraulo goraze, wamoiwevda quds Tvalebze da iyo. dRisiT mainc ram-
denjerme midioda Sin, RamiT _ iSviaTad. RamiT, Siga da Sig, mis magivrobas
isev Tavmjdomare swevda, gasuqebuli, galaRebuli kaci, fuliani.
biWebi dascinodnen malxazas, _ emag Tofma Zalian dakvra icis mxarSi,
RmerTi ar gagiwyres, ar gaisroloo. arc gausrolia. erTs Seatokebda
mxriT, cotas Seimsubuqebda da wavidoda Tavisi gziT. Tofi didic ki Canda
malxazaze. coli ivseboda, malxaza dneboda. ufro uwvrildeboda xma.
erT saRamos, coli rom mezoblebSi iyo gasuli, malxaza frTxilad avi-
da Tavisi saxlis sxvenSi. Wers Wrili hqonda sakvamle milisTvis, zafxulo-
biT zed kramiti efara. is kramiti gaswia, dajda, cda daiwyo... coli dabrun-
da, raRacas facurobda, sarkeSi iyureboda, iRliebs iwmendda. mere kari
Caketa, gasaRebi gamoaZro, sinaTle Caaqro, dawva. SuaRame iqneboda gadasu-
li, rom Tavmjdomarem frTxilad moargo gasaRebi kars, Semovida. qalma
RimiliT uTxra, sada xar aqamde, Se sazizRaroo. oTaxSi bneloda, magram
mTvariani Rame iyo da mainca Canda: kacma swrafad daiwyo gaxda. loginSi
wamomjdari qalic mTlad gaSiSvlda. malxazas ZagZagi daawyebina. kacma
qals sabani gadaaZro. qali TeTri iyo, kaci muqi, gvelebiviT daiwyes grex-
va. malxaza ZagZagiT miadevnebda Tofis lulas. gamoswia sasxlets, erTs,
meores. marto qalma ikivla. malxaza sxvenidan Camovida, derefnis sina-
Tle aanTo da Tofdabjenili gaCerda.
sofeli wamsve daeca Tavs, TreviT mihyavdaT sadRac. malxaza icinoda, _
1187
daicaT, ra iyoT, xo movdivaro!
_ oriveni, kaco, oriveni erTi tyviiTa! _ gadadioda sofelSi xma. sof-
lis brZenkacma ki, Zvelma maswavlebelma, Tqva, _ egeTma sustebma ician mag-
nairi gametebao.
malxaza gadaasaxles. sasamarTloSic siciliT midioda, magram mere itira.
gadasaxlebidan Sin aRar dabrunebula. malxazas deda, romelic Zvel amba-
rSi cxovrobda calke, malxazas gadasaxlebis Semdeg Tavis saxlSi dabrun-
da, iyo marto da RamRamobiT turasaviT kioda. erT dRes ki mkvdari naxes.
Sua ezoSi pirqve iyo Camxobili da xmeli TiTebiT nafxoWni miwa hqonda
CabRujuli.
`patara biWi golgoTaze~, 1989;

`spartak baRaSvili~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


(Cemeuli Strixebi misi portretisaTvis)

yrmobisas vamayobdi, biZaCemi, dedis Zma, spartak baRaSvilis mezoblad


rom cxovrobda. aTi patara saxlis iqiT, magram mainc mezoblad! kidev ufro
metad is meamayeboda, rom Cemi TvaliT myavda nanaxi, spartak baRaSvili da
Cemi biZaSvili sokrati (omSi daiRupa 1943 wels) erTad midiodnen, baRaSv-
ili didi _ asakiTac, tanadobiTac. orive Savgvremani iyo, maRalyeliani,
orives sayelogaxsnili TeTri perangebi ecvaT. lamazad eWiraT papirose-
bi, moanaTebdnen TvalebiT da kbilebiT.
Zneli warmosadgenia evropuli siSmage, romliTac kinovarskvlavs ucx-
adeben siyvaruls (brijit bardos xom mTlad Semoaxies yvelaferi, oRond
qsovilebis CiCqebi SexvedrodaT suvenirebad), magram axla ukve aranakleb
Znelad warmosadgenia, ra TvalebiT uyurebda mTeli quCa spartaks, rogor
Cerdebodnen kalatozebi agurebiTa da qafCebiT xelSi, rogor aRebdnen
axalgazrda qalebi fanjrebs, ra gmirulad iyvnen gadmoxrilni TiTqmis
zeda rafis siganemde, rogor misdevdnen SedarebiT patara biWebi msaxiobs
ukan.
Cven ukve vicodiT, wvrilfexobamac, rom kinoreJisori mixeil Wiaureli
quCaSi Sexvda spartak baRaSvils; Wiaurelma filmSi TamaSi SesTavaze meoTxe
kursis students, magram studentma Tbiliseli yoCi biWis amaprtavnobiT
Sors daiWira Wiaurelis winadadeba. mere, mere... Cven ukve ase dawvrilebiT
aRar vicodiT, Wiaurels zaqro beriSvilisaTvis gaumxelia Tavisi gasaWi-
ri: arsenas rolisaTvis erTaderTi vinme momewona, is ki gagiJda, gadairia,
1188
cudad gamomabruna uariTo. beriSvili daxmarebas Sehpirda, _ is erTi iyo
Tavis imedze, me ramdenime arsenas mogiyvano. da pirvelsave moyvanaze Tbil-
isSi sakmaod cnobili scenismoyvaris levan baRaSvilis vaJi spartaki mo-
uyvania. gaubedavi nabijebiT wavidnen reJisori da msaxiobi erTmaneTisak-
en, gaeRimaT...
araferi, mTlad araferi rom aRar gadaeRo mixeil Wiaurels „arsenas“
Semdeg, arsena, es namdvilqarTuli, monumenturi saxe mainc eyofoda erTi
niWieri reJisoris saxelis damkvidrebas. baRaSvili-arsena yvelaze momx-
ibvleli mamakacis rolia mTel qarTul kinematografiaSi, raindi, _ mziuri,
keTili, frinvelebic ki rom gadmoavlenen misken locvas. tyuilad ar amb-
obda xolme batoni spartaki Tavisi ganumeorebeli farTod gaSlili Rim-
iliT. _ ra qiziyi, da ra baRaSvili, Tundac namdvilad iqauri baRuaSvili!..
Cven TrialeTidan, kldekaridan devnili baRvaSebi viyaviT da, axlac varT
qiziys TavSefarebulnio. Sexedavdi im laRad gaRimebuls da, vaJkaci iyavi,
nu daijerebdi!
omamde batoni spartaki dasamaxsovreblad samjer myavda nanaxi. erTze
ukve vTqvi, Cemi biZaSvili rom mohyveboda gverdiT. meore iyo maSindel
plexanovis gamzirze. ramdenime axalgazrda Semoxveoda, spartaks kidev maT
maRla aewia Tavisi grZeli, Zlieri xelebi da icinoda gulianad. mesamedac
isev plexanovis gamzirze vnaxe, axla ukve Tamar ciciSvilTan _ darikos-
Tan erTad, kafeSi, krilovis quCis gadaswvriv rom aris dResac, minis
kedelTan axlos isxdnen, nayins Seeqceodnen. qalbaton Tamars sul TeTre-
bi ecva. TeTri ganieri, gaxamebuli perangi ecva baton spartaksac. spartaki
yveboda raRacas, qalbaton Tamars ecineboda. da rom axla vityvi, _ msgavs
mSvenierebas iSviaTad Tu gadaeyreba miwis Svili-meTqi, nuravin gaikvirvebs.
Tu ki qarTuli modgmis mSvenierebaze mravaljer Tqmula, vin icis, sad aRara,
am naTqvamis brwyinvale dadastureba iyo _ kafe krilovis quCis gada-
swvriv.
omis wlebSic vnaxe ramdenjerme spartaki. samjer Tu metjer jafariZis
biblioTekaSi. did-didi, magarydiani wignebi hqonda mixutebuli mkerdze.
Cumad, RimiliT, alersiT elaparakeboda biblioTekars _ Sexnierebul qals.
mere ijda da didi, Zlieri xeliT raRacebs iwerda im wignebidan. erTxel
Cemi wigniTac dainteresda. me vkiTxulobdi friCes wigns xelovnebis soc-
iologiaze. siamovnebiT gaudidda Tvalebi da mere iseTi moZraoba gaake-
Ta, _ Cven TqvenTan rogor movalT, batonoo!
erT zamTris piris Wirxlian dilas ki malaknebis bazarSi wavawydi
aseT scenas: sadgurSi gaCerebuli sanitaruli matareblidan Camosuliyvnen
1189
daWrili mezRvaurebi, „polundras“ ZaxiliT Seseodnen bazars da yvelafers
arTmevdnen, stacebdnen daxlebTan gaCerebul sacodav qalebs. gaveSebuli
spartak baRaSvili bazridan moerekeboda mezRvaurebs, xelSi eWira daWrilis
yavarjeni da atrialebda maRla. masTan SedarebiT isedac patara mezRvaur-
ebi ikuntebodnen da cdilobdnen swrafad gasclodnen iqaurobas. spartaki
grgvinavda lomuri xmiT. mere davinaxe: movidnen sxva milicielebic, sa-
mxedroebic, manqanebiT, iaraRiT. Semoexvivnen spartaks, daamSvides, waiyv-
anes, CamSvidnen, daiSalnen mezRvaurebic.
omi jer ar iyo damTavrebuli, troleibusSi vnaxe: kargma mandilosan-
ma fuli gadaawoda, _ win gadaawodeTo, batoni spartaki mobrunda, didi iyo,
mSvenieri Rimiliani: _ ra valdebuleba mawevs me aseTi? atrialebda fuls
xelis gulze. _ ui, araferi, batono spartak! _ maSin gamxadeT bednieri Cveu-
li, savaldebulo sityvebiT: ukacravad, bodiSi, batono spartak, gTxovT: bi-
leTisaTvis fuli gadaawodoT, vis? vinc gamomarTmevs? ha-ha-ha! _ icinoda
tkbilad.
sxva scena: maRlidan vuyureb sxva adgils, sxva dros. fexmZime qali unda
Casuliyo troleibusidan. batonma spartakma grZeli xelebiT ukan daswia
karTan mdgarni, Cavida. ar amouSva amomsvlelebic, da sazeimod, uaRersad
pativiscemiT CaabrZana is fexmZime, warmosadegi qali.
Cven ukve nanaxi gvyavda baRaSvili „giorgi saakabeSic“ _ mefe luarsabi,
„qajanaSic“ _ maswavlebeli vano, sam rolSi „akakis akvanSi“. au, rogori
Semodis akakis iubileze spartaki _ vaJa!...
mere moxda, rom didixniT Camoscilda kinos. dadioda sxvadasxvanairi
xmebi misi avadmyofobis Sesaxeb. daminaxavs am periodSic _ marto, maRali,
gamxdari, mkacri. ecva lurji indigos kostumi, romlis Sarvlis boloebi
ganieri iyo da siarulis dros Taviseburad miRelavda. spartaks magrad
eWira kiseri, icqireboda mxolod win, an miwas Tu CaaSterebda Tvalebs. me
veraferi SevamCnie avadmyofobisa.
1960 wlidan kinostudia „qarTul films“ davukavSirdi. jer giorgi
Sengelias „alaverdobis“ gakeTebaSi miviRe monawileoba, SemdegSi merab
kokoCaSvilis „ardadegebze“ vijaxire karga xans. kidev kargi, rom Zalian
dagvexmara sulnaTeli mixeil kveselava, Torem moskovelebi ekranTan ar
miuSvebdnen am films. male studiis sascenaro kolegiis Statiani Tanam-
Sromelic gavxdi.
Zalianac rom Sevecado, mainc ver SevZleb qronologiuri sizusteebis
dacvas _ es moxda am dros, es am dRes da sxva. me ukve xSirad vxedavdi
baton spartaks Zveli kinostudiis ezoSi. misi xma _ dabali, mdidari, xaverd-
1190
ovani, ganumeorebeli, sityvebiT gadmoucemeli, swrafad gadagvaxedebda
xolme meore sarTulidan Zirs, ezoSi. is iq idga da Tavs aSkarad maRla
mdgomad grZnobda. ukve mkveTrad etyoboda Rarebi saxeze, Sublze. vicodiT,
rom ver itanda kinoSi dawinaurebul ramdenime bRenZs. xan da xan, nasvami,
amoiZaxebda maT gvarebsac. tkivilianad icinoda Semyure sazogadoeba. mowme
gavxdi erT-erTi Cxubisac. erTma bRenZma mTeli ZaliT dahkra distrofi-
rebul spartaks. spartaki waiqca, bRenZi kidev iwevda misken, iqnevda fexebs,
igineboda, magram gamoaciles iqaurobas. spartakic aayenes. spartaki kan-
kaliT ahyurebda cas.
bevrjer miyurebia, mismenia misi boboqrobisaTvis, magram ver iqna da
ver mivxvdi, saidan modioda misi es gaalmaseba. cxadia, kinostudiis wvrili
saqmosnebi Zalian umniSvnelo rolebs asrulebdnen am speqtaklSi. stalin-
Tan iyo namyofi, stalinze TavSekavebiT ityoda, _ mainc sxva iyoo... ufro
beriaze da kidev erT cekas mdivanze boboqrobda, _ maimunio, maimunio! kinos-
tudias da saerTod Tbiliss sevdiT avsebda, Tavad sevdiani, SublTan mjiR-
mitanili, kedels miyudebuli. vin iyo kidev aseTi tragikuli mSveniereba
CvenSi?
sxvagan, sxva viTarebaSi SeiZleba Camoyalibebuliyo azri, rom igi cud-
ad grZnobda Tavs misTvis uRirs, dakninebul wreSi. me gamigonia, rom Cven-
Tan, Cvens saqarTveloSi, iyo erTi devgmiri. is rom gamodioda gareT, nervebi
eSleboda sxvebis tanadmcireobaze. gadgeboda da yviroda: movdivar, mome-
rideT, lili put-xalxo! magram ara, spartakis boRma sxva iyo. is boRma
xSirad aRebinebda xelSi „axal aRTqmas“. erTxel ki CvenTan, sascenaro
kolegiaSi Semosuli, kedels exuteboda, TiTqos iqidan Svebis momlodine
da ambobda:
_ batoni mixeili, ra Tqma unda, ar dameTanxmeba, magram me mainc am azrze
davrCebi bolomdis. Tqven, mwerlebi, Cven, msaxiobebi, mxatvrebi, musikosebi
deda samSoblos gulis darajad dayenebuli Svilebi varT. sul fxizlad
unda viyoT, araferi gamogvaparos dedam, misi gulis tkivili pirvelma Cven
unda gavigoT da vamcnoT mTel qveyanas...
wamovida kedelze muStebis rtymiT, TiTqosda marTla akakunebda didi
dedis neknebze.
baton spartaks ukve iRebdnen „TeTr qaravanSi“ eldar Sengelaia da
Tamaz meliava. am mSvenier rols maleve mohyva „xevisberi goCa“. hqonda
Rimiliani sasiamovno dReebi _ SemogviRebda sascenaro kolegiis oTaxeb-
is karebs da dagvexmianeboda:
_ ha, rogora xarT!
1191
mTlad daxvewili, gasaocrad gabrwyinebuli iyo erT dRes. SemoaRo
kari, gaCerda iqve, Tqva:
_ msaxiobebi gaxlavarT, lukma-puris simcire gvaxetialebs karidan karze,
da nu gaiocebT, batonebo, xandaxan Tqveni karic Tu gaiReba, ai ase.
jer Seatoka kari, mere gavida da ha-ha-hao! waiyola sicili. sicili iyo,
albaT, lomebi gaugebdnen ukeT.
Semovida erTxelac, TiTqosda gulmodgined aTvalierebda kedlebs, Wers,
bolos gagvimarta:
_ adamianis Svilma Tavidanve rom icodes, sad modis, ra elis aq, veravi-
Tari marwuxebiT ver gamoiyvandnen dedis saSodan.
axali wlis, aRdgomis, pirveli maisis wina dReebSi SemobrZandeboda
CvenTan, kolegiaSi, lbili, alersiani:
_ Zmebo da mowyaleo ufalno, kaxuri mRvrie maqvs, Cveneburad, qiziyurad
dayenebuli. mewvieT zeg, bednier dRes, damiWaSnikeT Cemi mRvrie da miTx-
ariT ra SevuTvalo imis damyenebels. Tan, iqneb, cotac gavicinoT, ha?!
moxda ise, rom me ar vyofilvar masTan, amgvar sufraze, Cemi megobrebi
ki ramdenjerme iyvnen, didad kmayofilni brundebodnen yovelTvis. didx-
ans gvqonda salaRobod baton spartakis naTqvami Cveni erTi megobris
gadaWarbebul siTamameze. „Sen, biWo, Tavi cariel qarqaSs migigavs da enas
amaxvileb?“ aseT wveulebebze cdilobda, Zalian cota daelia, ar Tvreboda.
sapirvelmaiso da saSvidnoembro demonstraciebze pirveli spartak
baRaSvili miabijebda xolme kinostudiis kolonis win. advili warmosadg-
enia, rogor uxdeboda es winsvla kolonas.
erTxel axal filarmoniasTan viyaviT gaCerebulni, batoni spartaki
sul win, marto. mivida erTi miliciis oficeri, patara tanisa Sehyurebda
aRtacebuli. batonma spartakma erTxel Seuqcia gverdi, meored, milicieli
mainc win edga. maSin batonma spartakma uTxra Tavis ganumeorebeli xmiT:
_ ras Semomyureb, Se kretino! egreRa aklia baRaSvils Tqvengan Seswav-
la, Tqveni... iseTi daukurTxa milicias, maT oficers kinaRam qudi gadauvar-
da ukan.
erTxel, es ukve bolo wlebSi iyo axal studiaSi, batoni spartaki meore
sarTulis grZel derefnis kedels mihyrdnoboda cali xeliT, meore xeli
mZimed hqonda daSvebuli Zirs. vinc ki miuaxlovdeboda, mamakaci, ra Tqma
unda, yvelas ulawunebda. me avedi, gamafrTxiles, ase da ase ariso. me warm-
ovidgine spartakis aliyuri ybaSi. Jruantelma gamiara fexebSi. magram ar
SevCerebulvar, wavedi, rac moxdeba, moxdes-meTqi. spartaks rom mivuaxlov-
di, Tavi davukari da mivesalme, _ gamarjoba, batono spartak! man Cemi sityve-
1192
bi, albaT, ver gaigo. _ ras CurCuleb, magaze xmamaRali salami ar ekuTvnis
spartak baRaSvils Sengan?! me xom Seni moTxrobac ki wamikiTxavs xmamaRla
xalxisaTvis (marTla mSvenivrad waikiTxa „lxini kaxelebTan“ radioSi),
gavSri, davibeni. gulwrfelad rom vTqva, sul meCveneboda, kargad verca
mcnobda. _ gaumarjos! sul gamarjvebuli ataros RmerTma batoni spartak
baRaSvili! _ wamoviZaxe aCqarebiT. man xeliT maniSna, wadio, gaiareo, wavedi,
ukan damadevna:
_ maimunobaSi ar gagiyvanon kinostudiis maimunebma!..
„didostatis marjvenaSic“ gaxarebuli iyo, moswonda Zvel raindTa da
keTilSobilTa Soris svla ukanaskneli rolic, meborne „mTvaris motace-
baSi“, raRac mistikiur winaswarmetyvelad dgas adidebuli enguris piras.
enguri damuqrebulia, walekos mTeli qveyana, meborne Tavis daqneviT aZlevs
Tanxmobas.
raRac moxda radikaluri. fizikurad metismetad gatexili, Seukaveblad
etaneboda araysa da luds, es iyo yvelaze saSineli Sxami misTvis.
da daiRupa 1977 wlis 30 ianvars. bevrs hgonia, daiRupa quCaSi, TovaSi,
magram ase ar iyo. suli amouvida Sin, loginSi... erTi ramis bolomde mcdels:
qalebs ar aZlevda uflebas Tavze sdgomodnen agoniis dros. siZes, Zlier
axalgazrda kacs eWira misi xeli. ar iwvalao Zalian. sikvdilis dros
TandaTan daadga Turme saxeze naTeli.
1989
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`spetaki fifqebis qveS~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

rodesac sityvas Zalaze Camoagdeben xolme, me, upirvelesad, erTi Cemi


ufrosi megobris naambobi maxsendeba.
es megobari ormocze meti wlis winaT Cveni qveynidan Zalian Sors moxv-
da, Tanac naiZuleb samuSaoze. naiZulebi samuSao yvelgan Znelia, magram saca
Seni miwa-wylis adamiani erTic ara gyavs gverdiT, iq ormagad Zneldeba. miT
umetesad, Tu axalgazrda xar. Cemi megobari ki mTlad axalgazrda iyo, oci
Tu ocdaerTi wlis, siSmagemde enatreboda samSoblo, bavSvebis adgilebi, am
adgilebis xmebi, grZnobda, dRiTidRe eleoda Zala, da maSin, raRac manqanebiT
(uaRresad sxvadasxva saSualebiT gzavnida werilebs) mSoblebamde miawvdi-
na mudara: iqneb miewodebinaT, rogorme, qarTuli wigni...
da moxda saocreba _ wigni movida. es iyo galaktionis pirveli erT-
1193
tomeuli, gamocemuli aTas cxraas ocdaSvid wels. raRa Tqma unda, wigni
maSinve ar gadauciaT ufrosebs. Cems megobars cremlic ki dasWirda, rom
misi yovlad uvnebloba daemtkicebina. bolos, bevri trialis, furcvlisa
da ynosvis Semdeg, miaSaves.
im dRidan Cemi megobari, rogorc ki pawawina saSualeba miecemoda, Cacuc-
qdeboda, wamoifarebda buSlatis sayelos Tavze, kiTxulobda mrgvali, lamazi
asoebiT dabeWdil leqsebs da eCveneboda, rom Sin iyo, aqeT-iqidan keTili
mezoblebis Sesityvebani esmoda.
wuxelis RamiT qari dahqroda
da didxans, didxans ar dameZina,
me mqonda bina, TavSesafari,
magram qariSxals ar hqonda bina.
es Zalas matebda, ara marto sulier, fizikur Zalasac, esoden saWiros aq,
umZimes samuSaoze, da igi gadarCa, yovel SemTxvevaSi, Cems megobars mainc
ase sjera, rom iq im wignma gadaarCina.
...mere erT dRes isic da sxvebic sxva adgilze gadasayvanad gaamzades,
gamoucxades _ garda Casacmelisa da zedgadasaxurisa, araferi waeRoT. Cemma
megobarma mainc moaxerxa da gareT gaitana wigni. gavidnen udabur adgi-
lebSi, iares, iares, tyeeebSi, TovlSi, bolos Seisvenes. da ai, Cemi megobari
ubidan amoiRebs wigns, _ man icis, rom meore adgilas verafriT ver Seitans
mas, _ amoarCevs naZvis totze baliSiviT mZimed dadebul Tovls da wigns
malulad daasvenebs zed.
_ imave Rames kvlav movidoda Tovli, _ ambobs Cemi megobari, _ movido-
da Tovli, wigni daimarxeboda qalwulebiviT spetaki fifqebis qveS da ase
ascdeboda sanagve yuTs, ufro ki _ TuTunTan erTad dawvas galaktioni...
`dila~ #11, 1990; s.s. „gamomcemloba aWara“, baTumi, 2006. t.2

`sufrasTan~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

_ me kidev wavkiseli var, me landiSas meZaxian.


_ Senca gaqvs saTburi?
_ maqvs, maS.
_ Sen raRa mogyavs?
_ gvazdikebi.
_ Seni saTburi ramdens itevs?
_ cxra aTasi midgas exla.
1194
_ kai erTi!
_ aba, ra!
_ TiTo maneTad xom gadis, saSualod?
_ or maneTad.
_ mere, kaco, ras uSvrebiT magodena fuls?
_ vWamT. marto saWmelze xuT-xuTi Tumani gvexarjeba dReSi.
_ gana iseTs rasa yidulobT?
_ CvenTan, mezobelTan ro mixvide ra, Tu asatrina da xizilala ar mog-
itanes, sircxvilia. arc sufris Rvinos daleven _ su samarkoebi!
_ xom dahfuWdiT magodena sma-Wamisagan.
_ dafuWebulebi ara varT! age Cemi Zma, saavadmyofoSi wevs, RviZli aq
gadagvarebuli da verafersa vSveliT. yvelas raRaca gvtkiva, yvelasa...
`mTvaris asuli~, 1987

`sxvaTa qveyanaSi~

Zveli xidis moajirTan videqi da sigaretis ferfls vayridi kidev ufro


Zvel mdinares. mdinare iyo sarkesaviT swori, Tanac Zvel sarkesaviT
CayviTlebuli, xavsian bazaltis CarCoSi Casmuli, bazaltisave CaSavebuli
rikulebiT Semkuli. igi miedineboda TiTqmis SeumCnevlad, gul-RviZlga-
moclili, _ suldgmuli aRar WaWanebda Sig, _ daRlili, Tavisi Zveli dide-
bisadmic ki gulgrili. yvebodnen, rom TxuTmeti wlis winaT ganrisxda, Se-
varda qalaqis quCebSi da sazareli ambebi moimoqmeda, magram me im mrisx-
ane mdinares da am sarkesaviT swor gulgril tbors erTmaneTTan ver
vakavSirebdi. es daberebuli, niaTgamoclili wyali im mrisxanebas ver Ses-
Zlebda. am bebers wvimis wvrili wveTebiviT dafrqveuli qalaqis danaku-
webuli xmebic ki aJrJolebda da waRebiT sigaretis ferflic ki Zlivs
mihqonda.
xidis SuagulSi, mTel sigrZeze, gogo-biWebis mwkrivi iyo gaWimuli. isxdnen
patara skamebze, muxlebze iyvnen CaCoqilni, zogic aRmosavlurad iyo moke-
cili da TavTavianTi naxelsaqmeviT vaWrobdnen. gogoebi iyvnen mTlad
axalgazrdebi da lamazebi, modurad davarcxnilni (Tmis yoveli Reri Tavisu-
flad iyo daSvebuli maT mxrebsa da welze), biWurad Cacmulni, win ewyoT
qamrebi, balTebi, mZivebi, Sibebi, beWdebi, sayureebi, safuleebi, sapudreebi.
vedrebiT iwevdnen win, maTi naxelaviT sul cotaTi mainc dainteresebuli
gamvlelebisaken: _ batono Cemo! batono Cemo! TeTri kbilebis qaTqaTiT
sTavazobdnen xelisgulze dadebul savaWro nimuSebs. zogni, gogoebic da
1195
biWebic, iqve, adgilzeve, TiTbris brWyviala folgisa da mavTulebisgan
akeTebdnen samkaulebs da saTamaSoebs (amiT ufro iqcevdnen gamvlelTa
yuradRebas), mxatvrebi xatavdnen qalaqis cnobil nagebobebs da SemkveTTa
portretebs, ufro axalgazrda gogoebisa da biWebis wredSekruli jgufi,
gitarebisa da Cveneburi di pli pitos msgavsi sakravis TanxlebiT,sevdian-
ad mReroda Tu yveboda Tavisi cxovrebis raRac arasasiamovno ambavs. xi-
dis aqeTac da iqiTac moajirs mihyrdnobodnen aseve grZelTmiani, Rrmad
dafiqrebuli axalgazrdebi, zogi maTgani ahyurebda cas, TiTqos usmenda
iqidan Camomaval xmebs, mSvidi nabijiT midioda saxeRimiliani policieli,
da aravin aravis uSlida xels.
gamvlelebi zogjer Tu ixrebodnen gasayidad dawyobili nivTebisaken,
magram yidviT isinic iSviaTad yidulobdnen rames. aq, am adgilas, es garem-
oeba maincdamainc didad ar mwyvetda guls. ase meCveneboda, rom me vuyurebdi
Teatralur dadgmas, gaformebuls Suq-CrdilebiT, musikiT, rikrika gadaZa-
xilebiT. sxvebic, gamvlel-gamomvlelnic, Teatraluri sanaxaobis mayure-
blad iyvnen mosulni, iRimebodnen, kmayofilebiT iqnevdnen Tavs, da madlo-
bas uxdidnen msaxiobebs.
Teatridan gamosuli kacis nabijiT mivatove xidi. axla mivdevdi mdi-
naris marcxena napirs. aq vaTvalierebdi ganuSoreblad Tavze gadmomdgar
maRaziaTa vitrinebs. vitrinebic TiTqosda mxolod gamvlelebis Tval-gu-
lis dasatkbobad, oqros wyliTa da cimcima SuqebiT iyo naxati. saocrad
saTnod iRimebodnen umSvenieresi gamyidvelebi Tu manekenebi, magram im
maRaziebis karebisakenac iSviaTad Tu Sebrundeboda vinme, aqac sxva fiqriT
hqonda savse Tvalebi xalxs.
me mexura svani Zmakacis mier naCuqari uSguluri qudi da meCveneboda,
rom Cems qudsac yuradRebas aqcevdnen, rogorc quCis nawils, mis samkauls...
erT adgilas Sejgufulni idgnen xnieri, TiTqosda xelierTpirad dapa-
taravebuli, saxemiRamebuli mamakacebi, viwro mokle SarvlebiT, SlapebiT,
halstuxebiT. yvelaze mimWknari laparakobda xmamaRla, gacxarebiT, dan-
arCenebi usmendnen gulgrilad, aTvalwunebiTac ki, etyobodaT, im wuTSi iq
yvelas sWirdeboda mxolod da mxolod fuli.
mere iyo dacarielebuli quCa, orive trotuarTan mkvdruli umoZrao-
biT mimdgari uamravi mcirelitraJiani manqana, _ mxolod SuaSi iyo da-
tovebuli grZeli, Savi gasasvleli, _ Jaluzebiani darabebiT dagmanuli
saxlebi, erT kibesTan amayad mdgari yavisferi dogi, romelmac yuradRebis
Rirsadac ki ar CaTvala esoden Soridan mosuli kaci. mere iyo zoomuzeumiv-
iT maRazia, _ sufTa, miniskedlebiani, daketiliviT miwynarebuli. Taroebze
1196
ewyo zRvis cxovelebis ucnauri ConCxebi, fitulebi, niJarebi, ferad-feradi
qvebi, xviarebi, wyalmcenareebi. imdeni ram iyo CemTvis ucxo da mimzidveli,
gavbede da Sevedi SigniT, magram SigniT, maRaziaSi sul sxva rameebma ufro
miiqcia Cemi yuradReba. eseni iyo minacrisferebuli suraTebi, dakidebuli
Taroebs maRla da Taroebs Soris, TiTqmis yvela dediSobila Tu uaR-
resad Txelperangiani qalebiT, wels zemoT gaSiSvlebuli kacebiT. qalebi
_ metad msxvilkertebiani, umweo, ganuviTarebeli ZuZuebiT da damorcxve-
buli Sewuxebuli maTxovris TvalebiT, kacebi... didi yurebiT, CaRunuli
neknebiT, dagrZelebuli kidurebiT, abuzuli da SiSiani molodiniT moCer-
ebulni. isini an erTmaneTis gverdze idgnen, nerviuli simtkiciT xelixel-
Cakidebulni, an magidasTan isxdnen da win erTi boTli da ori Wiqa edgaT,
an wonadakargulebiviT adiodnen maRla, haerSi Tu SeucnoblobaSi. iyo
daxatuli xeebic, balaxebic, yvavilebic, isinic _ nacrisferni, mimwuxrebulni,
ganwirulni, TiTqos dabadebulni da gazrdilni atomuri afeTqebis Semdeg.
mxolod aqa-iq Tu kiafobda miwaze garTxmuli mkvdris mzesaviT Suqi. yove-
li suraTis CarCoSi Cadebuli iyo qaRaldis patara furceli. im furcelze
ewera suraTis fasi, Cvens fulze gadmotaniT _ zogs TxuTmeti maneTi, zogs
oci da zogsac didi-didi ocdaaTi maneTi. arc erTi suraTis farTobi ki
ar iyo, albaT, erT metrze naklebi, Tanac yvela suraTi Sesrulebuli iyo
xaliCis mqsovelis muyaiTobiT, TrTviluri sisaTuTiT, TrTolviT.
pirvel wuTebSi maRaziaSi veravin SevniSne, _ arafris myidveli ar viyavi
da es sicariele mesiamovna kidec, _ magram mere davinaxe, rom grZeli daba-
li vitrinis iqiT, maRaziis iqiTa kedlis ZirSi, molbertTan ijda qali, daxat-
uliviT uZravi da TeTri, marcxena xeli win hqonda waweuli, marjvenaSi
eWira maRla amarTuli funji da cnobismoyvare RimiliT miyurebda me.
SekrTomasaviT raRac rom SemamCnia, dado Zirs funji, wamodga, calmxriv
daebjina yavarjens, meore mxriv _ xeljoxs, wamodga, movida da raRaca mkiTxa,
albaT, ra gnebavTo. aq marTla Zneli iyo Tqma, ramdeni wlisa iqneboda.
SesaZlebelia, ormocis, SesaZlebelia ormocdaaTis, metisac. yavarjenze da
xeljoxze dayrdnobili, saxe maRla amoweuli, TeTri, TeTrTmiani da
SavTvalebiani, grZeli, xelovnuri wamwamebiT, waagavda frTebCamoyril,
daWril Tu usasoobaSi Cavardnil did mtreds, keTili RimiliT Semomyureb-
da da raRacas moeloda Cemgan. me xuTi sityvis Tqmac ar SemeZlo mis enaze,
xeliT vaniSne suraTebze, _ Tqvenebia-meTqi? moridebulad damiqnia Tavi.
mindoda CvenSi gavrcelebuli Tamami JestiT gamomexata suraTebis Rirse-
ba, magram mere gadavifiqre, xelebi maRla avwie da wamoviZaxe: _ didi! su-
raTebs axeda da uaris niSnad gaaqnia Tavi. me isev viZaxodi: _ didi! didi!
1197
mas gaecina, joxiani xeliT maniSna Tavisi mkerdis qvemoT, _ patara, pat-
arao. me Cemsas ar viSlidi, jer calkeul suraTebze vuTiTebdi, mere misken
vbrundebodi ZaxiliT: _ didi! didi! maSin qalma joxi yavarjenTan gada-
itana, gamoswia TiTgamoSverili xeli Cemsken, mere is xeli Zirs daswia, iq
gaSala, muxlebis simaRleze, TviTonac miido mkerdze TiTi, Tavis qvemoTac
gaSala TiTebi siciliT, da Zalian gasagebad miTxra, _ Senc patara xar, mec
patara var, Cven oriveni patarebi varT, Turqoo! _ me Turqi ara var-meTqi...
_ abao? _ kavkasia! kavkasia! _ ii! _ sul erTiao, Caiqnia xeli, wavida, Rimil-
RimiliT mivida molbertTan, dajda, gverdiT daiwyo yavarjeni da joxi,
aiRo funji da gamosamSvidobeblad Zalian lamazad damiqnia TiTebi, TiTe-
bis moZraobas gamoayola keTili, alersiani mzerac. me mainc magrad videqi
da jiutad vimeorebdi: _ didi! didi!
maRaziidan gamosuli erTxans mkvdrebiviT Calagebuli manqanebis mwkriv-
isken viyurebodi, mere isev beberi mdinarisaken wavedi, mivedi CaSavebul
rikulebian moajirTan, videqi gaSterebuli, mere xeli win gavwie da TiTis
frTxili dakvriT davabertye sigaretis ferfli wyals.
meCveneboda Tu marTla _ maRla, daWril weroTa gundis tkiviliani
rxeviT, gadadioda saeklesio zarebis melanqoliuri xma.
`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`tanki~

ianvaria. zamTris ardadegebi es-esaa damTavrda. Tovs, Txlad aris dade-


buli saxlebis sazuravebze, gorakebze da xeebze. aseT amindze Zvelad ity-
odnen samokeTeo amindiao. naTesaoba erTmaneTTan midioda Tvalisa da
janis dasasveneblad. skolaSic, meore gakveTilix bolos, moiyvanes erTi
manqana rusis bavSvebisa. vinc romel klasSi iyo, im klasSi sxamdnen. rus
bavSvebs bevri saTamaSo hqondaT. etyoba gadanacvlebis saSualebebiT iyvnen
gatacebulni _ pqondaT xakuTari xeliT nakeTi tankebi, gemebi, raketebi,
furgonebi da orTvala taWkebi.
pirveli saaTisaTvis mowafeebi da maswavleblebi sportul darbazSi
iyvnen Tavmoyrilni. qarTveli da rusi bavSvebi erTmaneTx aCvenebdnen
TavianT nakeTobebs. Cvenma direqtorma Zalian kargi ram moigona stumre-
bisaTvis _ TiTo finWani rZiani tkbili yava zed TiTo funTuSiT. am fin-
jnebs yvela sixaruliT xvdeboda. bavSvebma ilaparakes erTmaneTis miRw-
evebze. mTavari ariso dRes teqnikis done. am laparakSi rom viyaviT, erTi
1198
axovani rusi mamakaci mogvadga. me mas ver vicnobdi. fizikis maswavlebel-
ma miTxra, eg Cvenidan SarSan wasuli kolcovis mamaao. xan iRimeboda es
kolcovi, xan iRuSeboda. aravin iwvevda mimzidveli kuTxeebisaken. idga, idga,
mibrunda da wavida wynari RiRiniT Tu uwyinari ginebiT. cota xanSi gar-
boda kidec. da es sirbili sWirdeboda Turme. erTi saaTic ar gasula, dab-
runda. maRaziur sqel qaRaldSi raRaca hqonda gaxveuli. orive xeliT
eWira mkerdTan. raRac muqaris RimiliT dauwyo gaxsna. ex iyo tanki `t-34“.
aboluturad zusti modeli namdvili.,t-34~-isa. yvela gaocebuli Sordebo-
da kolcovs. kolcovi ki ganagrZobda, Tu ra sigrZe da sigane hqonda mis
tanks. me vakeTebdi da erTi mexmareboda, es aris alioSa kolcovi, Cemi
Svili, am internatis gazrdilio. tanks gamovlili aqvs karga manZili, axla
igi gamoamJRavnebs ukeTes monacemebso. raRac gadaqoqa. raRac berketi ga-
darTo, da tanki xmauriT daiZra, yvelani mas uyurebdnen, axlos miiwevdnen...
uceb, _ baaxo cecxlis Sadrevani avarda tankidan, ramdenime bavSvs namsxvre-
vi moxvda, sisxli sdiodaT. kolcovi ki isev aWimuli idga, _ aseTi rameebi
yvela gamomgonebels emarTeba, rac me damemarTa. moiyvanes saxewiTlad-
Selebili mexuTeklaseli gogona. kolcovma gogonas Tavze xelebi Semoawyo,
magram fexebma ver gauZlo, Cajda da saxe muxlebSi CaWeda. aravin iyo seri-
ozulad daWrili. mainc daemxo Tovlian miwaze, xan vin wahkravda fexs. xan
vin. cota xniT iyo Sewyvetili Tova, isev wamovida xSiri fifqebi, kolcovs
oTxi ZaRlic dasdgomoda sapatio yaraulebiviTa, etyoboda, imdeni exoxa,
tansacmeli mTlad mosvrili hqonda. aravis egona, rom fexze dadgomas
SeZlebda. waiyvanes ki samma.
fizikis maswavlebeli ambobdi: _ eg kolcovi Cveni atomistebisaTvis
saWiro kaci gaxdeboda, magram arayma imad aqcia, rac axla Cveni TvaliT
vnaxeTo.
yvelas gviWirda erTmaneTis Sexedva.
`dila~ #7, 1991

`tbori~ (samagido rveulebidan)

udabaur tafobSi SambSemovlebuli mwvane Rrma tbori. Sig Cvensken moS-


terebuli fexebgafarCxuli tritonebi, TiTqos saiqiodan mogzavnilni
saaqaos ambebis wasaRebad.
`ciskari~ #1, 1974

1199
`terenti graneli~ (1897-1934)
(biografiuli cnobebi)
ixileT agreTve _ `Cemi cxovreba mxolod leqsia~

terenti graneli (kvirkvelia) daibada 1897 wels sofel walenjixaSi


(zugdidis mazra). terentis mama samson murzayanis Ze kvirkvelia, pirvelad
soflis meurne, Semdeg ki meunagire iyo. poetis deda ivlita lukava sofel
fuqidan, cnobili saxalxo gmiris utu miqavas soflidan iyo. ivlita mSrome-
li da gamrje qali yofila. igi mzrunvelobiT zrdida sam Svils _ terent-
is, maSos da zozias, xuTi wlis arc iqneboda terenti, roca deda mSobiar-
obas gadahyva.
terentis mamam male meore colad SeirTo mebonias qali daria, sofel
liidan. daria gerebs RviZli SvilebiviT uvlida. gansakuTrebiT uyvarda
terenti. es mSobliuri siTbo poets sikvdilamde daamaxsovrda da mas sonet-
ic ki miuZRvna („soneti dedinacvals“).
momavalma poetma bavSvobaSive gamoscada ojaxuri xelmokleoba. sam-
soni, rogorc zemoT iTqva, pirvelad soflis meurneobas misdevda _ Tesav-
da siminds, hqonda biZebis danatovari izabelas mamuli; magram soflis
meurneoba TiTqmis araviTar Semosavals ar aZlevda. amas daemata fiz-
ikuri travmac. maRlaris rTvelis dros xidan Camovarda da fexi moitexa.
koWlma da fizikurad dauZlurebulma samsonma samudamod aiRo xeli sof-
lis meurneobaze da meunagireoba daiwyo. es xeloba biZamisis daxmarebiT
siymawvileSive Seeswavla quTaisSi, sadac ori weli Segirdad muSaobda.
im dros, roca terentim soflis saswavlebeli daamTavra da swavlis
gasagrZeleblad TbilisSi apirebda wasvlas, isedac xelmokle ojaxs Tavs
daatyda stiqiuri ubedureba. cecxlma STanTqa samsonis oda-saxli. teren-
ti iZulebuli gaxda droebiT uari eTqva TbilisSi wasvlaze da unugeSo
mdgomareobaSi Cavardnil ojaxs miSveleboda. mamisagan iswavla xarazo-
ba. da-Zmani erT dros keravdnen wuRa-mestebs, akeTebdnen maTraxebs da
amiT xels umarTavdnen ekonomikurad dauZlurebul ojaxs.
terenti _ es bunebiT metismetad cocxali da moZravi axalgazrda, ver
egueboda xarazobas, erT adgilze jdomas, magram iZulebuli iyo droebiT
beds Serigeboda. rogorc skolaSi, ise xarazad yofnis dros terenti bevrs
kiTxulobda. mas did samsaxurs uwevda cnobili sazogado moRvawisa da
mwignobris iakob Sanavas mdidari biblioTeka. momavali poeti pirvelad
am biblioTekaSi gaecno qarTvel da rus klasikosebs, imdroindel peri-
1200
odul literaturas.
poeturi niWi terentim bavSvobaSive gamoamJRavna, jer kidev mowafeo-
bis dros daiwyo leqsebis wera.
terenti iyo bunebiT amayi da pativmoyvare. Tavs advilad aravis daaCa-
gvrinebda. uaRresad temperamentiani axalgazrda leqsebis weris garda
xSirad menSevikebis winaaRmdeg mamxilebeli sityvebiT gamodioda sazoga-
doebriv krebebsa da diskusiebze. niWieri axalgazrda poeti Tavidanve Sei-
Zules soflis mokarieristo elementebma da mis winaaRmdeg sxvadasxvag-
vari umzgavsi Worebis SeTxzva daiwyes. male terentim samudamod datova
sofeli da swavlis gagrZelebis mizniT maSosTan _ Tavis umcros dasTan
erTad Tbiliss gaemgzavra.
usaxsrobis gamo terentim swavlis gagrZeleba ver SesZlo. scada sam-
saxuris dawyeba, magram aqac xeli moecara. pirvelad rkinigzis sadgurSi
muSaobda vagonebis gadambmelad, Semdeg jer „saxalxo gazeTisa“ da Semdeg
„axali soflis“ redaqciebSi, magram versad fexi ver moikida. samsaxuri
misi stiqia ar aRmoCnda. maSo keravda da aRebuli groSebiT xels umar-
Tavda usaxsrod darCenil poets. terentis pirveli leqsi daibeWda 1919
wels „saxalxo gazeTSi“ (redaqtori samson fircxalava) walenjixelis
fsevdonimiT.
terentis saocrad Seuyvarda Tbilisi. aq man mravali megobari da Tay-
vanismcemeli SeiZina. poeti xarbad daewafa mxatvrul literaturas. bevrs
kiTxulobda da werda. misi leqsebi sistematurad qveyndeboda qarTul
Jurnal
gazeTebSi. 1924 wels gamoica poetis Semoqmedebisadmi miZRvnili erT-
drouli gazeTi „terenti graneli“. terenti granelma Tavis sicocxleSi
gamosca Semdegi wignebi: „panaSvidebi“ (1920 w.), „samgloviaro xazebi“ (1921
w.), „sulidan saflavebi“ (1922 w.), „memento mori“ (1924 w.), „leqsebi“ (1926 w.).
terenti granelis SemoqmedebiT nayofierebaze metyvelebs is, rom 1920-
dan 1926 wlamde man leqsebis xuTi krebuli gamoaqveyna. mkiTxvelma usazR-
vrod Seiyvara poetis sevdiani, magram versifikatoruli TvalsazrisiT
virtuozulad Sesrulebuli poeturi Sedevrebi. 1926 wlidan poeti fsiqiu-
rad daavadmyofda, igi mkurnalobda jer Tbilisis fsiqiatriul poliklin-
ikaSi, xolo Semdeg gaigzavna suramis suliT avadmyofTa saxlSi. iq imyofe-
boda 1934 wlamde. 1934 wels gamoi para iqidan da TbilisSi gamoiqca, ma-
gram gzaze gacivda, avad gaxda da Tbilisis pirvel saavadmyofoSi (arami-
ancis saavadmyofo) moaTavses, sadac oriode kvira mkurnalobis Semdeg
gardaicvala. terenti granelis neSti saavadmyofos prozeqturidan gaas-
1201
venes da Tbilisis petre-pavles sasaflaoze daasaflaves, sadac dRemde gan-
isvenebs. 1926 wlidan 1961 wlamde terenti granelis wigni ar gamocemula.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`t_T firuzas naambobi~ (samagido rveulebidan)

Cveni sandrua ro unda dagveniSna axalsofelSi, aravin gvendo, wyvili


Ceqma aravin gvaTxova da erTi sxvisgan viTxoveT, meore sxvisgan. erTi
Savi, _ meore _ wiTeli. _ nu geSiniaT, Sviloo, _ deidaCemma, gamoiRo didi
spilenZis qvabi da imis muriT is wiTeli Ceqmac gaaSava, _ gairecxeba da
viTomc araferio.
CavacviT is Ceqmebi sandruas, Coxac naTxovari acvia, cxenic naTxovari
gvyavs da wavediT egre, _ me, biZaCemi, Cemi Wutala Zalua da... TviTon san-
drua, kaco! gadavediT am walmianze da dabindda kidec. axalsofelSi, lamfe-
bi anTebulia, Segviyvanes samoyvroebma, SevdivarT Sina: su win biZaCemi mi-
dis, mere _ sandrua, mere Zalua, su bolos me da rasa vxedav, kaco! sandruas
erTi Savi Ceqma acvia, meore _ wiTeli. im Sebindebulze ver dagvinaxnia _
gaugdia cvari miwas da, ro amovdiodiT fexiT walmianze, cxenebs vufrTx-
ildebodiT, is wiTeli Ceqma mTlianad garecxila. veci me sandruas, _ ai, ra
giyo Senma simTvralem, erTi sxva Ceqma Cagicvia, meore _ sxva-meTqi. wadi
gabrundi exlave da gamoicvale, Torem, ar vici, ras vizam-meTqi. mouvidaT
eleTmeleTi biZaCemsa da Zaluas. sandrua xom dawvrilda, gasacodavda, lamis
ari, gaqres. Semogvexvivnen samoyvroebi, _ arao, ras ambobT, xalxo, ra aRara
xdeba qveyanazeo, exla raRa drois gabrunebaao, Tqven SemogevloT Cveni
Tavi, magas ra mniSvneloba aqvs, kacs fexT ra ecmevao, da aRar gamogviSves.
davniSneT im Rames nina. kidev kargi, kaco! ra sanaSene gamogvadga, xom iciT,
daayara kaxel medolesaviTa, su biWebi, eqvsi. omma mouswro, Torem aTamde
mainc avidoda.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`tilebi~

ormoci wlis winaT muSaTa matarebelSi, qoSiniT rom amosdevda qvemo


navTluRis axalamwvanebul aRmarTs, erTmaneTis pirispir idga gogo da
biWi. biWic Teqvsmeti wlisa, gogoc. oRond gogo tanad patara, saxelosno
saswavleblis srul tansacmelsa da beretSi kidev ufro Capataravebuli.
1202
biWsac eRimeboda da gogosac. eRimebodaT ki raze: maT gverdiT lamazi
kaci da qali idgnen. kaci _ oficeri, qalic raRac gasamxedroebuli prof-
esiisa. TiTqmis mihkvrodnen erTmaneTs. cotac da, Seexebodnen sixaruliT
gabrwyinebuli cxvirebiT. kacs ki am dros koxtadmomdgar axal gimnastur-
aze, marjvena beWTan, mSvidad miaxoxavda TeTrad ganaTebuli didi tili.
gogo da biWi uyurebdnen im tils, gogo aniSnebda biWs, ra vqnaT, ar vuTxra-
To? biWi mxrebs iCeCda. tili gimnasturis sayelos uaxlovdeboda. maSin
gogom iTava, qveda tuCs kbilebi daaWira, aicqafa da oficers beWze xeli
Camohkra. oficerma gaocebulma moixeda. gaocebuli, gaanCxlebuli iyure-
boda qalic. gogom fexis wverebze aiwia da oficers uCurCula: _ tili
migacocavdaT, batono! _ oficeri daibna, TiTqos iqve daapira gimnasturis
gaxda. gogom ar daaneba, _ aRar aris saWiroo. Tan wriulad usvamda vago-
nis iatakze fexs. oficeri mainc SeSfoTebuli iyureboda xan mxrebze xan
iatakze. mere, awiTlebulma qals xeli mklavze mohkida, waiyvana, im adgils
gaaSora. qalma axla ukve eWvis TvaliT gamoxeda gogos...
gogo da biWi awurulebi idgnen, erTmaneTs uyurebdnen da Tavs ikavebd-
nen, xmamaRla ar gascinebodaT. gogo marjvena xels qlibiviT ixaxunebda
qurTukis kalTaze. Tvalebi hqonda wvrili naperwklebiT savse, tuCebi kidev
_ wiTeli, norCi, sinorCiT gapobili.
kvirac ar gasula da biWi caxcaxiT uaxlovdeba am tuCebs. gogo iyo
tkbili, tkbili. gogos TvalebSi TandaTan uqreboda naperwklebi, da rogorc
ki gauqreboda ukanaskneli naperwkalic, gasxlteboda, biWs am dros aoceb-
da gogos Zala, _ gadgeboda moSorebiT, qurTukis sayelos miifarebda tu-
Cebze da TvalebSi isev abJutdeboda winwklebi. biWi veRar bedavda miaxl-
oebas. maSin gogo TviTon gamouwvdida xels, biWi CamoarTmevda da xdebo-
da saocreba: biWs TiTqos xelisgulze RitiniT gauvlida raRac. SemkrTa-
li daixedav da zed, iq, ra Tqma unda, araferi iyo; gogos eRimeboda, _ Zalian
patara xeli maqvs, ara? biWi Tavs uqnevda. erTxel ki uTxra, ase da ase
meCvenebao. gogom jer xelze daixeda, gadaabrun-gadmoabruna, mere biWs Sexeda,
Tvalebi zizRis siciviT hqonda savse, _ siristiani yofilxar Senao! _ stki-
ca mowyvetili sila ybaSi da wavida, wavida samudamod... omi ki grZeldebo-
da, dardi da SiSi qufr Rrublebad edga dedamiwas. sazarlad mokauWebul
eqvs fexze Semdgari tilebi isev daiRoRebodnen muSaTa matareblebSi da
sxvaganac.
`mTvaris asuli~, 1987

`tician tabiZe~ (ciklidan - ardaviwyeba)


1203
is iyo poeti, da yovelive, rac ki amaRlebuli igulisxmeba am sityvaSi,
misTvis hqonda mimadlebuli arsTa ganmriges.
is iyo poeti, da amayad atarebda saxels _ ticiani!
amayad atarebda wiTel mixaksac, rogorc rom amqris winamZRoli Tavi-
si amqris Zvirfas droSas...
me igi mxolod fotosuraTebSi minaxavs, _ misi „uaildis profili... cis-
feri Tvalebi“... miuxedavad amisa, aSkarad vgrZnob mis nabijebs rusTave-
lis gamzirze. me vxedav mis TiTebs, maT sinatifes, Tbil silbos. magram,
amasTan erTad, me SevigrZnob im mozRvavebul Zalasac, rasac es TiTebi
amJRavnebdnen, roca gminvis Sekaveba iyo saWiro, da im carciviT gaTeTrebu-
li mokrunCxuli TiTebiT ikavebda gminvas. me vgrZnob, vxedav imasac, rom
Zvel wmindansaviT didi cisferi, saocari Tvalebi, absoluturad uZravnic
ki, wminda cremlebiT hqonda savse.
is iyo sulis raindi da, albaT, Cvens poetTa Soris aravis warmoudgenia
ise aSkarad da Tanac vaJkacuri silaRiT sakuTari sikvdili, rogorc mas.
ra suraTebia es! „garCenili var qvaze kalmaxi da axeuli maqvs layuCebi“...
„me var Tbilisis agoniiT mkvdari poeti“... „monadirec var, mokluli Svel-
ic, viRacam momkla, viRac movkali“... „damadeT gulze tyvia cameti, mag Tqveni
mamis sulis xsenebam“...
is iyo maradi mijnuri, Tan daxvewili, Tan warmarTulad vnebiani: „Seni
xanjaliT gavifatrav guls, zecas gavatan suls, karmensita“... „me xom uSenod
Tavs ar vicocxleb, me xom uSenod mkvdari var, qalo“... „gaRebulia samoTx-
is kari da me mrcxvenia, rom var uSenod“... „arc ki gicnobdi, arc ki menaxe,
ise gxatavdi Tamars vrubeli“...
is iyo „evropis radiusis“ moazrovne...
magram yvelaze didi dauokebeli Zala da vneba maSin aqvs gamomJRavneb-
uli, roca igi Tavisi samSoblos Svilad xedavs Tavs. aq igi Soridan modis
_ qaldeadan, qimeriidan, TiTqos imqveyniur xmebSi. da yoveli toponimi,
adgilTa saxeli, aRtacebisa Tu Taviseburi SekrTomis Jruantels hgvris.
vis uTqvams esodeni vnebiT, esodeni gaJRerebiT: „muxrani“ „orpiri“, „Wal-
adidi“, „baRdaTi“, „oqroyana“, „orTaWala“, „RarTiskari“, „gombori“, „lami-
syana“... yoveli qarTuli toponimi misTvis Tvalebis damadidebeli mdi-
dari suraTia, salocavia wminda, da igi dgas da uCveulo locvebs aRavlens
samSoblo qveynis sakeTildReod: „SexedeT oqros mzeTamzes, mTebi rom
mTebze eyara: yoveldRe amas xedavdes, ra moklavs aseT qveyanas“.. „sxva
rom mokvdeba, misTvis ra aris, wava, gaqreba rogorc sizmari, me ki ra vuyo
1204
am goliaT mTebs, rom qondris kacsac devad aganTebs“... „davbadebulvar,
rom viyo mona da saqarTvelos medgas uReli“... da erTic mravalSi _ deda
Tbilisisadmi: „oqroyanidan davyureb Sens beWs da sixaruli Zval-rbilSi
mivlis, iseTi bedi rom momeniWos, patara ZaRli vicavde Tbiliss“... mTavari
ki mainc is aris _ ticiani marto mRaRadebeli ar iyo samSoblos siyvarulisa,
Cabmuli iyo mis yoveldRiur cxovrebaSi, didi sabWoeTis cxovrebaSi: „sab-
WoTa miwav! gikocni fesvebs, axal cxovrebis var alaverdio“... me aRar gavim-
eoreb imas, rac ukve mravaljer iTqva, _ Tu ra amagi dasdo erTa Zmobis
diad saqmes ticianma...
dRes rom Cven aq varT, mokrZalebiT rom vxriT Tavs adgilis winaSe,
sadac poeti daibada, es madlieri samSoblo xris Tavs Tavisi saukeTeso
Svilis xsovnis winaSe, da sadac ar unda iyos gafantuli ticianis Zvlebi,
saiTac ar unda waeR-wamoeRoT taigis mglebs isini, Cven da Cvens samSob-
los mainc ase gvwams _ misi suli marad CvenTanaa, Cvens Soris dgas axlac,
axla uTuod rogorRac bavSvurad SeSfoTebuli...
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`torolebi~

_kargi axla, nu gagiskda siyvarulis guda.


_ paraskevs Camodi aucileblad, rogori amindic ar unda iyos.
_ Tavsxma, setyva, miwisZvra.
_ ho, ho, Sen xom wvimisa ar geSinia! kitri wamogviRe ori-sami kilo da
pamidori kidev, bavSvebisaTvis. cota mainc. danarCens aqac vyidulobT. karto-
filis fqvili ar dagaviwydes, Sen Tu ver iSovo,· nanulisTan midi da is
mogcems.
zurabma TiTqmis carieli zurgCanTa aiRo, mxarze gadaikida da aivanze
gavida. bavSvebs tkbilad eZinaT. mivida, TiTojer akoca frTxilad da ga-
Rimebuli mobrunda.
gvanca patara gogonas hgavda, jinsis totebi koWebs zemoT hqonda akar-
waxebuli. didi, sifrifana yurebi sasacilod wamosweoda mokledSeWrili
mZime Tmis qveS. farTodmoxatuli mrgvali TvalebiT dablidan ise iyure-
boda, TiTqos zurabisagan raRac axal ambavs moeloda. zurabma xeli moxvia,
kefasTan mouTaTuna, miizida da Sublze akoca.
_ aba, yoCaRad!
_ me gagacileb.
1205
gvanca daixara da Custebis saqusleebi swrafad amoiwia
_ ra gacileba minda!
_ me minda.
_ aRsruldes neba Seni.
ezoSi rom Cavidnen, saxlis patronma Zroxas sawveleli gamoacala da
wamodga. gvancam zurabs xeli mohkida, axlos miiwia da Cumad uTxra:
_ deida olias daemSvidobe.
_ kargad brZandebodeT, deida olia.
_ ase adre midixar, Svilo?
_ samsaxurs minda Cavuswro.
_ keTili mgzavroba, genacvale, netav momeswro da rZe momewodebina
cota.
_ gmadlobT deida olia, didi madloba
_ kargad, Svilo, kargad! _ Senc xom ar mihyvebi, gvanca?
_ ras brZanebT, me sad var wamsvleli.
_ gaixareT, Svilo.
saxlis patronma meseridan xbo axsna da ZroxasTan miuSva, Zroxam mor-
Cilad moixeda da gverdze midga, ufro moxerxebulad miawoda ZuZuebi. xbo
faTifuTobda, xan erT ZuZus ecemoda, xan meores.
gvancam raRaciT Sewuxebulma axeda zurabs. zurabi ferdobs gahyureb-
da.
_ Sexede, rogori namia balaxebze, _ Tqva man. _ axla magaSi fexSiSveli
gavla! vev! _ gaakankala, _ veraviTari poetoba ver giSvelis, agababanebs
ciebiansaviT.
_ weRan ar vambobdi, wvimisa ar geSinia-meTqi? _ gaecina gvancas.
_ wvima sxva ramea, genacvale. wvima Tavze gesxmis, Tavi ki yvelafers
uZlebs, gansakuTrebiT Cvens saukuneSi. fexisgulebi sxvaa. aba, erTi patara
mogiRitinon fexisgulebze, naxav, ra simaRleze Sexte!
_ Sen, ici, rom guga sul Sen gemsgavseba! amas winaT modis da mekiTxeba:
dediko, xari xarTan rom daaba, ra moxdebao? ori xari iqneba-meTqi. arao.
an znes icvlis, an fersa-meTqi. arao.
_ aba, maS rao? _ veRar moiTmina zurabma.
_ rao da, meore Tokic dagvWirdebao.
_ sworia amxanagis gamosvla!
_ Seni naTqvami ar aris?
_ me magodena Wkua sada maqvs! gabrundi axla!
_ gzaze ar daicdi?
1206
_ ver vitan erT adgilze dgomas SlagbaumiviT xelgawvdili. gavuyvebi
ase da, sadac ra wamomeweva, gavyvebi.
_ aq mogecadna, mec SenTan viqnebodi.
_ laparaki! zurgisaaken!
_ ux, Seni!
gvanca gaCerda, zurabi ki moasfaltebul Saraze gadavida. sanam ociode
nabiji ar gaiara, ar miuxedavs. miixeda da dainaxa, rom gvanca ferdobze
adioda _ win waxrili, xelebdaSvebuli. imanac moxeda. gaeRima, jer doinji
Semoidga, mere patara qvas daswvda da qalurad, uxerxulad gadmoisrola.
qvam gzamde ver moaRwia, balaxebSi Cavarda.

***
soflis boloSi, patara xidTan, koWdabali qarTveli qali icdida. lur-
jyvavilebian CiTis kabaze Sinnaqsovi wiTeli Jaketi ecva. axalgazrda Can-
da, magram mziT damwvars da Tma gadaxunebuls saxe Zalian gatexili hqon-
da. SublWeSmuxnuli dahyurebda mis win mdgar marliT Tavgadakrul vedros
da raRac parkebiT gaWeqil baduras. zurabi ise miuaxlovda da gascda, maR-
la ar amouxedavs.
„es uTuod avtobuss ucdis~, _ gaifiqra zurabma, magram ori wuTic ar
gasula, manqanis xma moesma, miixeda da dainaxa, rom qali „volgas~ uwevda
xels. manqana cotaze gamoscda da gaCerda. qalma vedro da badura daiTria,
kidev ufro dadablebuli, sirbiliT mivida manqanasTan, facifuciT Seawyo
bargi SigniT. mere TviTonac Sevida da kari miixura. zurabi rogorRac
meqanikurad Sebrunda im manqanisken da xeli odnav gaswia, Tumca fiqrobda,
rom ar gauCerebdnen, magram manqana gaCerda mZRoli winmiSterebuli icdi-
da.
_ TbilisSi xom ar midixarT? _ hkiTxa zurabma.
_ dajeqi, _ Tavis gadaqneviT aniSna mZRolma.
zurabi dajda da SvebiT amoisunTqa:
_ Ñ êîðàáëÿ íà áàë!
misi es sityvebi TiTqos arc gaegonoT.
mZRolis gverdze mjdar qals saxe sruliad gamoscvloda. Tan fexebT-
an Cadgmul baduras asworebda da Tan mZRolisken Sebrunebuli lapara-
kobda.
_ viZaxi, Salikoa, Saliko ar aris! aeg gaWrili rom ara, verc gicnobdi.
sada xar, sad xar, sad daikarge,· biWo!
mZRols qalisken ar miuxedavs, ise aiCeCa mxrebi.
1207
_ ra vici, vaar ra!· @
_ gasuqebulxar ki, mSvenivrad dagmrgvalebia kiseri gaxsovs, skolaSi
rogori iyavi? gamxdari, gamxdari! maSin yvelani egeTebi viyaviT! andro
maswavlebels rom papirosi miade. uime! vin ifiqrebda, rom cixeSi ar gaa-
tarebdi Sens wuTisofels.
mZRols „boqsis~ stiliT hqonda kefa asufTavebuli. sqel, okrobokro
kiserze wyvili naoWi gadasdevda. qalma rom Tqva „vin ifiqrebda, rom cix-
eSi ar gaatarebdi Sens wuTisofelso~, yurebidan da ybidan siwiTlem kiserze
gadauara. gza swori iyo, Tanac carieli, magram mZRoli qalisken ar ixede-
boda, etyoboda, ar siamovnebda misi ·laparaki· qali ki ufro moxasiaTebu-
li ganagrZobda:
_ JuJuna Tu ginaxavs am bolo xanebSi, gaqres, Senze ukeTess gahyva mgoni,
ai! biWebi ramdeni gyavs, ori, ara? SegrCes da gagimravldes. erTs venaxSi
Caudgi saxli, erTsac dedaSenisas da iqnebian koxtad. Tanac Sen Tu dagems-
gavsnen! biWi celqi unda iyos, aba ra!·klubSi rom laye kvercxi Semoagde!
mZRols odnav gaeRima da isev gzas miaCerda. spidometri as aTs uCvenebda,
fanjaraSi Smaguri siswrafiT Semorbodnen xeebi da telefonis boZebi.
_ is Tu gaxsovs, _ tkbeboda mogonebebiT qali, _ cecxlze Sedgmuli in-
dauri rom agvacaleT gulikos dabadebis dRes. guliko Tu mainc naxe! rac
Cxiri iyo, isev is Cxiria dResac. sami Svili ki hyavs, samive biWi. Sena „pobe-
da~ ara gyavda? marTla, ra unda mekiTxa, xizilalas ver gviSovi? seqtem-
berSi mamaCemis wlisTavi geaqvs gadasaxdeli.
_ giSoviT.
_ Sen aq xom vera gnaxavs kaci. bazarSi kidev...
_ Cvenebs uTxariT da isini gamagebineben.
_ nacnobisgan gvinda, biWo, Torem ras aRara laparakoben: zogi xelov-
nuriao, zogi _ Tevzis qoniani.
qali gaCumda, cota xans iyuCa·da mere amoioxra:
_ eex, netavi im dros! dardi Cven ar vicodiT da araferi, vanuSa xo
avariaSi mohyva, Cemi Zma. am kviras Zlivs wamodga, Cems qmars kidev opera-
cia gaukeTes, kuWis wylulisa.
qalma Tma gaiswora. mokle, kandafSxalul TiTebze lurji feri dah-
kravda, TiTqos Sabiamnis xsnarSi hqonda narevi. zurabs Seebrala. warmo-
idgina, rogor recxavda, wmendavda, Toxnida, baravda, ofls iwmendda, Cxubob-
da, eCxubebodnen. mounda, raRac gasamxnevebeli eTqva, magram qali kvlav
Tavis bavSvobas daubrunda: xan vin moigona, xan vin. icinoda, cdilobda
mZRolic gaecinebina, magram mZRoli gverdulad Tu gaiRimebda da Tavs
1208
Seatokebda. mTeli gza win iyo miSterebuli, tanTan SedarebiT Semazrzenad
patara xelebiT Ronivrad Cahfrenoda saWes. ·
agaris Saqris qarxanas rom gascdnen, qalma manqana gaaCerebina da Cavi-
da. Casvlisas TiTqmis daunawevreblad isroda madlobis, locvis da raRac
dapirebebis sityvebs. saxeze erTmaneTSi ereoda Rimili, siwiTle da wux-
ili, xeli ramdenjerme nervulad waiRo iRliaSi amodebuli safulisken.
mZRolma erTxel mixeda, manqana daZra, gazi misca, gareT gaafurTxa da bur-
tyuniT Tqva:
_ amisTana sifTa rom geqneba!.. oRond maneTi ar gadaixadon da zogi
Seni klaseli gaxdeba, zogi SenTan erTad akvanSi gazrdili.

@* * *
_ gamiCere. _ uTxra zurabma mZRols.
mZRolma ver gaigona. ·
_ rogor? _ moRrija kiseri.
_ gaaCere.
mZRolma siswrafes uklo.
_ guli xom ar gagixda cudad?
zurabma xma ar gasca.
manqana gaCerda. ·
zurabma safulidan xuTmaneTiani amoiRo da mZRolis gverdiT, savar-
Zelze daagdo.
_ wadi. _ uTxra Casvlisas.
mZRoli jer gaSterebuli iyureboRa, mere ubeSi daiwyo qeqva.
_ xurda...
_ Seni iyos.
mZRols saxe aeria da win wamoiwia
_ wadi! _ mkacrad uTxra zurabma.
manqana nel-nela daiZra, mere siswrafes umata. zikzika, Ronieri, amayad
miarRvevda samkalad gamzadebuli puris yanebiT amovsebul sivrces.
zurabi gzis piras idga da caSi iyureboda. cas rbili Rrublebi gadah-
kvroda. iqidan torolebis kriaxi Camodioda. didi xani iyo zurabs tor-
olebis xma ar gaegona. inatra, netavi gvancac aq iyoso. mere gaaxsenda, rom
jibeSi xurda fulebiRa eyara. kefa moifxana. isev cas axeda. yanaSi gadavi-
da, TavTavebs xeli wamousva, SeaquCa, dasuna. aTiode mZime TavTavi mowyvita,
TaiguliviT Sekra, uceb Sewuxda, TavTavebidan erTi cali amoirCia, danar-
Ceni yanaSive Catova da gzaze gamovida. iseTi nabijiT midioda, TiTqos
1209
raRac rTuli sabrZolo davaleba unda Seesrulebina.
manqanebi SxiviliT mihqrodnen gzaze. xels aravis uwevda.
eCveneboda, rom torolebi kriaxiT miacilebdnen.
`barisken mifrinavs jafara~, 1974; erTtomeuli, 1981

`tramvais gaCerebasTan~

ori dedaberi. erTs ukavia iatakis sawmendi joxi, win udgas ZonZebiT
savse vedro. gabejiTebuli laparakobs:
_ sazRvargareT bilutinebi ar aris. gaxdi, ara, avad? nuRarc ifiqreb
samuSaoze misvlas. Tvaluwvdeneli rigebia umuSevrebisa. erTs daiZaxeben
da asi movardeba Sens adgilze Tav-piris mtvreviT. da meore dedaberi
eTanxmeba:
_ ki, ki. CvensaviT ki ar aris, qalo! zogi wlobiT aris bilutenze, TviTon
Sina zis, Caisa svams koxtad, xelfasi ki ewereba.
_ amisTana dro arca yofila da arc iqneba.
_ namdvilad, namdvilad.
ra samwuxaroa!.. RrWialiT Cerdeba tramvai.
`mTvaris asuli~, 1987

`tritonebi~

udabur tafobSi SembSemovlebuli mwvane Rrma tbori. Sig Cvenken moS-


terebuli fexebgafarCxuli tritonebi, TiTqos saiqiodan mogzavnilni
saaqaos aambebis gasgebad.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`troleibusSi~ (Canawerebi samagido rveulidan)

_ aqamde momikvdeboda sxvebis remontebis mayurebeli Cemi Tanamecxe-


dre sonia. sawyali, _ sxvebi rom gaprialebul muxebSi da wablebSi svamen
TavianT binebs, me maneTiani Spaleri ver gamikvria. RmerTma uSvelos Cems
maRla macxovreblebs, isini myvanan mxsnelad. jer xuT weliwads erTi cxov-
robda, bRenZi, weliwadSi samjer mainc rCeboda wyali moSvebuli da xeli-
1210
erTpirad mirecxavda kedlebs. mere erTi mTieli gadmovida, imas kidev
Weridan Camouvida. daiwyo sirbili mTel saxlSi, _ xalxo, es saxuravi mar-
to Cemi xom ar aris, damexmareT, SevakeTebonoT, yuri aravin aTxova. isic
adga _ da ra qna, _ saca wyali Camosdis, Camoxvrita da CamouSva CemTanac me
viTom gavgiJdi, var erT ambavSi, Cemze uares dReSia Cemi sonia, mTieli kars
ar gviRebs, gulisgulSi ki mixaria, biWo, Cemi binis CamoRletilobas imaT
vabraleb, biWo, Cems maRla macxovreblebs. sinamdvileSi Cemi xelfasiT rem-
ontis gamkeTebeli var, biWo! netavi puri vaWamo sul Cemsken moCerebul da
SoSiebiviT pirdafCenil Cems bavSvebs...
`mTvaris asuli~, 1987

`tye~ (samagido rveulebidan)

aq ukve suldgmulis fexi aRar aris dadgmuli. Camuqebuli didi nest-


iani tye, _ didi xeebi SigniT, didi Talxi simaRle maT totebsa da dedamiwas
Soris, didi lodebi nakadulSi, da TviT nakadulic _ momwvano-moyavisfro,
rbili gogmaniT momavali pawawina talRebiT, kbodis Ziras Caidumalebu-
li tboriT, dinebisaken pirSebrunebuli, layuCebiT odnav mfeTqavi cidis
sigrZe Savi TevzebiT, _ yvela da yvelaferi, gzaSi pirqve Camxobili vaJka-
civiT aris CaluSuli, da mzrunveli kodala SeSfoTebuli usinjavs pulss.
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`tveebi~

didi saaviacio qarxnis zemoT, muSaTa matareblis gaCerebaze, yavisferi


Tbilana vagonis grZeli Semadgenloba gaWimuliyo. yoveli vagonis win
or-ori avtomatiani samxedro daabijebda. vagonebidan Tunuqis sawveTurebi
iyo CamoSvebuli. sawveTurebi adamianTa ganavliT iyo gaTxi pnilebi. TiTq-
mis yoveli maTganidan msxvil-msxvili yviTeli wveTebi Camodioda.
qarxanaSi da mis momijnave ubnebSi SemaSfoTebeli xmebi gadadioda;
qarxanasTan, xriok goraze gaWimuli Tbilana vagonebi germaneli tyveebiT
aris savseo. araferi ki ar etyoboda vagonebs, mxolod aqa-iq adioda pat-
ara orTqlebi.
wvrilfexoba xom iyo gamofenili matareblis sayureblad, iyvnen dide-
bic _ kacebic, qalebic. bedavdnen da eZaxdnen samxedroebs _ Zmebo, marTla
1211
germaneli tyveebi gyavT mag vagonebSio?! samxedroebi ar pasuxobdnen. maT
nabijebs TiTqmis simtkicec ki emateboda. Tebervlis mziani dila iyo. civi.
aqa-iq myudroebSi mwvaned bzinavda adreuli balaxi, ramdenime mawanwala
ZaRlic gakvirvebuli Sehyurebda idumal myral matarebels.
bolos qalaqidan `vilisiT~ movida oficerTa jgufi. zemodan, matare-
blidan Camoegebnen iqauri oficrebi, samni, cota Cans ilaparakes, qalaqidan
mosuli oficrebi iseve manqanaSi Casxdnen. wavidnen. matareblis, oficrebic
avidCen maRla. gadadioda raRaca xmebi. gamoCndnen Cveni ubralo jarisk-
acebic, samxedro muSebic, vagonebis karebi gaaRes, yvirodnen: _ gadmodiTo,
CamodiTo! gamoCndnen sul sxva feris germanelebi. xelebis savsaviT modiod-
nen karebTan. Zlivas axerxebdnen Camoxoxebas _ yviTlebi, daWmuWnulebi.
haerSi moqanaveni. vagonebis win ayenebdnen Camosulebs; zogi ver uZlebda
dgomas. jdeboda iqve, miwaze. avtomatiani samxedroebi uyvirodnen maT:
adeqiT, dadeqiT fexzeo, magram germanelebs TiTqos araferi esmodaT. mainc
daZres is jgufebi. Camoiyvanes dabla; zogi moforTxavda xriok miwaze.
patara gavakebulze Seagroves yvelani, aq ubrZanes, _ miwaze dasxes, vercerT
fexze mdgoms veRar itandnen. Zalian bevrni iyvnen tyveebi: vis ra ecva, vis
ra exura, ranairad daeRoT pirebi! avtomatiani samxedroebi aviwroebdnen
_ miiwieT! miiwieTo! Canda, tyveebs sciodaT, TiTqos kmayofilnic ki exute-
bodnen erTmaneTs. ramdenime tyvem rusuladac daiZaxa: `xleba~, `golod~,
`xleba~. imaT avtomatebi miuSvires samxedroebma, CaaCumes; magram mainc
moxda saocari ram: qarxanaSi taganrogidan evakuirebulni muSaobdnen _
aTasobiT kaci, qali. unda gvefiqra, rom isini mainc qvebs miawvdidnen puris
magivrad, magram _ ara! gabedes xnierma qalebma, saidanRac amoaCines puris
natexebi, naWrebic, xilic... uyridnen tyveebs. tyveebi cdilobdnen haerSive
daeWiraT saCuqrebi, iZaxdnen madlobas _ `spasibo~. avtomatiani samxedroebi
axla ukve Cvenebs utevdnen _ daiwiT, Torem Cven ufleba gvaqvs gesroloT
kidevaco. daswevdnen mozRvavebulebs ukan... erTxel, meored. erT Zlier
rus qals ori meavtomate ujikavebda, qali yviroda:
_ mand Cemi Svilia.
_ rogor Seni Svili?!
_ Cemi Svilia, pianisti.
_ romeli, romeli?
matulobda da matulobda xalxi. moawvnen samxedroebsac. ra Tqma unda,
iyvnen iseTebic, qvebs da goraxebs rom esrodnen tyveebs. erTma qarTvelma
xnierma qalma kiserSi staca mis win mdgar qals _ ras Svebioa, ega meored
mosvlaao, _ aniSna goraxebze. kidev kargi, rom umetesoba isev pursa da
1212
xils uyrida, ukve ireoda yvelaferi, TiTqos mze moadgao tyveebs.
samxedroebma ramdenjerma avtomatis jeri auSves maRla. amaze RreniT
daixia xalxma ukan.
_ Cemi Svili! _ miiwevda win da tiroda Ronieri qali.
_ Cemi Svilic _ qarTulad yviroda da kankalebda sacodavad xnieri
gamxdari qalic.
da kidev kargi, droze movida brezentgadafarebuli didi sabargo man-
qana, amerikuli `studbekeri~, gaCerda, kabinidan oficrebi gadmoxtnen _
CamodiTo! CamodiTo! _ uyvirodnen maRla. Camovidnen Zalian swrafad Cve-
ni jariskacebi. yvelas xiStiani SaSxana eWira. ormocni mainc iqnebodnen.
jer oficrebma uyvires xalxs, mere _ TviTon jariskacebma. kondaxebis
moxmarebiT miiwevdnen win, Semouares, wre gaakeTes miwaze damsxdari tyvee-
bis irgvliv, aayenes fexze. viRaca Cvenic yviroda germanulad. gaWirvebiT
dgebodnen, magram erTmaneTs Svelodnen, mainc ewyobodnen _ oTx-oTxi br-
Zanes. miawvnen. daZres. iyo yvirili da CaxaCuxi. Seiyvanes qalaqSi. misdev-
da Cveni xalxi. aivnebze da fanjrebSic gamofeniliyo didi da patara. ger-
manelebi qalaqSi hgavdnen saiqiodan mobrunebulebs. maT TiTqos ar hqond-
aT araviTari wona, raRac areul sizmrad miiwevdnen win. cremliani
TvalebiT miacilebdnen qalebi.
ori qali ki iq darCeniliyo, zemoT, sadac tyveebi isxdnen cota xnis
winaT. rusi da qarTveli. orive cxare cremliT ganagrZobda tirils. ori
milicieli uaxlovdeboda im qalebs. Soridan iyureboda ramdenime kaci.
erTi kaci eubneboda meores _ sulelebi arian! aSkara sulelebi orive-
ni.
`mnaTobi~ #11, 1990

`tyvia~

oboli biWi iyo, gamxdari, Tvalebis Suqad qceuli. is anTebuli Tvalebi


hqonda, Tavisi xeliT daWrelebuli uTxovris grZeli joxi, qudidan bolq-
vad wingavardnili qoCori da ubeSi kidev _ lerwmis salamuri.
Tormeti wlidan sxvis saqonels edga. is saqoneli soflidan Sors eye-
naT, Zvel namonastralSi. orni edgnen _ papa da biWi. papa TiTqmis sul
sxvagan iyo, sul sTvlemda, biWi cecxlis enasaviT uvlida gars saqonels.
xma hqonda... TiTqosda im xmiT Cits waswyvetda Tavs.
saqoneli rom daeyreboda, biWic SemaRlebulze dajdeboda. amoiRebda
1213
salamurs, frTxilad gamoisvamda iRliaSi da daukravda. salamuris xmaze
mofrindebodnen da farfats iwyebdnen peplebi. im peplebTan erTad gamov-
idoda, gamobrZandeboda bobola mamisTvalas qaliSvili TuTana _ savse,
savse, fer-xorciT, sinaTliT, sixaruliT; Tvalebic savse hqonda sul mercx-
luri JikJikiT. gaCerdeboda Soriaxlos, liclicebda Tonidan amomavali
almuriviT da aJikJikebda Tvalebs.
magram didi xniT gareT martos vin gamouSvebda! wuTi da xanjalze xe-
ldadebuli Zmebi amoudgebodnen aqeT-iqiT. salamuri maSin kvnesas iwyeb-
da, peplebs frTebi udundebodaT.
zogjer biWs gminviT astkivdeboda suli, mTvraluri borialiT Cavido-
da sofelSi. dRisiT verasdros Cadioda, yovelTvis Rame iyo. gvian. Semod-
gomis mZime RameebSi mainc sad naxavda TuTanas! mgeliviT awuruli idga
xolme imaT RobesTan.
erTxel mTlad gagiJda, _ gamodi, damenaxe, uRmerToo, _ da rom ar iqna,
mainc ar gamoCnda TuTana, maT sabZels cecxli misca. gamocvivdnen mamisTv-
alaani didian-patarianad, gamoifina mTeli sofelic... vis ra unda eSvela
sabZlisaTvis! idgnen, Sehyurebdnen cecxls da yayanebdnen.
mxolod TuTana idga Cumad. is TiTqos raRac keTil fiqrsac ki fiqrob-
da _ lamazi, lamazi, TiTqos ca aris gaxsnili da iqidan aris gamosulio,
mTel tanze elaciceboda, efereboda vardisferi Suqi...
biWi xom... biWic iqve idga, joxze jiutad Camoyrdnobili. TuTana erT
mxares idga, biWi _ meore mxares. Sehyurebda biWi TuTanas, ramdenjerme
TuTanamac gamoapara mzera misken, daacqerda kidec. biWi joxs yurTan ixu-
tebda da bednieri iyo.
bobola mamisTvala viRac misi qonebis mtrebs abralebda sabZlis dawv-
as. muStaweuli xaoda qveynis gasagonad, _ dedasa!.. dedasa!.. xaodnen mamisTv-
alas biWebic, xan marjvniv gahqondaT xanjlebi, xan marcxniv.
mere isev moRobes, isev dawnes axali sabZeli. gamozafxulze, wvimian martSi,
biWma imasac misca cecxli. adioda is cecxli, uyurebda biWi ganaTebul TuTanas,
gamoxedavda xolme TuTanac da biWi kidev erTxel iyo bednieri, imaze bed-
nieri aravin iyo qveyanaze...
maRlidan amis mayurebeli RmerTi Tan wyreboda, Tan iRimeboda.
gaRimebulmave aswia xeli da Tvalcremliani TuTana qalaqel sovdaga-
rs gaatana. xanjalmoziduli Zmebi CafrebiviT mihyvebodnen aqeT-iqidan.
biWi kinaRam mokvda, miwa Caadno pirqve mwoliarem. salamurisTvis xom im
dRidan xeli aRar uxlia. magram RmerTma mTlad arc is gaimeta, imas kidev
mamiT oboli TavTuxa misca, keTili da rbili, rbilad mohfina TavTuxam
1214
misi naSierni miwas. biWi mainc SublSekruli dadioda. patara ram da feTqde-
boda. maSin adga RmerTi da es saxelic daasarTa _ sofels „tyvia“ daar-
qmevina. siWarmageSic ki, winwaxrils, kisergamagrebuls, dauZaxebdnen, _ tyvi-
av! _ mobrundeboda da iseTi TvalebiT gamoixedavda, vinc ar icnobda, isic
ki maSinve xvdeboda, ratom eZaxdnen „tyvias“.
erTxel, es ukve Cvens droSi, ukve Seberebulni, TuTana da „tyvia“ erTman-
eTs Sexvdnen, „tyviam“ gabeda da uTxra, _ esa da es maqvs Cadenili, rom Sen
damenaxeo. _ eg me maSinve vicodio, _ raRac naRvlianad gaecina TuTanas.
„tyvia“ im Rames Seqeifianebuli dabrunda Sin, sadRac damaluli salam-
uri amoiRo, dajda da tkbilad daukra. Svilebi da SviliSvilebi gakvirve-
bisagan gaSeSdnen.
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`tyis Svilebi~

_ Tino! Tino! _ iZaxda beberi rcxilas kenweroze Semomjdari saba Cx-


ikvi.
_ ra ginda, ra! _ amosZaxa xmeli foTlebis qeqviT garTulma Tinom.
_ gaixede erTi, gaixede!
_ ra aris, sad unda gavixedo, kaco?
_ gzaze gaixede-meTqi, gzaze.
_ ii, moigoneb xolme raRa TiTo ramesa…Tino Cxikvma uxalisod moiqnia
frTebi. afrinda da Tavisi meuRlis gverdiT Camojda.
_ aba, ra aris, rasa xedav iseTsa?
sabam gzisken aniSna da sicili waskda.
_ xi_xi_xi.
gzaze Tofmomarjvebuli biWi modioda da medidurad iyureboda
aqeT_iqiT.
_ eg viRas danarCenia, qa! _ gaikvirva Tinom.
_ vera scnob? iCoa.
_ visi iCo?
_ gabidaurebisa.
_ uyureb mag cinglians, magasac rom Tofi auRia! ai, mexi ki davayare
magis waruka dedasa, aha! im kargi mamis Tofi magas rogor Caugdo xelSi?
_ e, iZaxi, raRa! erTi Cveni bartyebi gvijereben xolme da meorec eg
daujerebda Tavis dedasa! mere, ra qvis natexia, rom icode!
1215
_ daxe, rogor modis! daxe, mag cingliansa, _ isev gawiwmatda Tino da
sabas miubrunda: _ ras iRriWebi, kaco, sasacilo ra aris! am aRmarTis TavSi,
kunelze, SaSvebi sxedan, SevatyobinoT, emand rame ar avnos mag uxeirom.
_ Tvali aravis gamosTxaros! _ dacinviT gaiRriWa saba, magram Tino
afrinda, qmars wamoufarfata, wyromiT dasCxavla:
_ ade, mezoblebi arian, sircxviliao, _ da sabac, meti ra gza hqonda, gahyva
frTebis nel-nela qneviT, mTqnarebiT, damcinavi RimiliT.
_ mezoblebo, ar gesmiT, mezoblebo?! _ CasZaxa Tino Cxikvma SaSvebs.
_ ra gnebavT, naTlided, ra! _ amoepasuxa kunlis totebidan qvrivi SaSvi
Tebro.
_ cota frTxilad iyaviT, qvemodan monadire modis.…
_ vin monadire, qa, am SuadRisiT, vina?
_ vina da, gabidaurebis patara biWi, iCo.
kunlis buCqidan sami SaSvi amofrinda da imaTac gzisken daiwyes yelye-
li da mzera:
_ ai, iCo magasa da nacilis gamovardna, aha! eg iseTi mavne ram ymawvilia,
jer SurduliT ar gvaZlevda mosvenebas da TofiT xom mTlad amogvJuJavs
dedabudianad! Svilo, malxazo, gadafrindi ai mand, mlaSe wyalTan, oboli
baWia sZovs da uTxari, gaeridos, sifrTxiles Tavi ara stkiva_Tqo.
_ mag biWs Cvenze metad eSinia Tavisi Tofisa! _ CaidudRuna saba Cxikvma.
_ ras brZanebT, naTlimam, ar iciT, reebi arian axlandeli ymawvilebi? _
zrdilobianad Seubruna sityva Tebro SaSvma da mere Svils Seutia:
_ rasa zixar, biWo, Seatyobine im sawyal baWias, sanam gvian ar aris.
baWiam gaigo Tu ara, monadire modiso, araferi uTqvams, gaiwyo sifrifa-
na yurebi mxrebze da gavarda Tav-piris mtvreviT ser-ser. Cxikvma da SaS-
vebma ki cota tyis siRrmisaken gadainacvles da axla iqidan adevnebdnen
Tvals didi ambiT momaval iCos.
modioda iCo da rogor modioda! Tofi momarjvebuli eWira, TiTqos
iqadneboda, aba, movdivar da vai xesa da qvasao.
_ ai, ra vuTxra magis dedas! _ brazobda Tebro SaSvi, _ netav ra qila-
qocoebs daavsebs Cveni qon-xorciTa! erTi Wkuis maswavlebeli unda iyos
vinme, roma... viRa darCa, Sen Semogevlos Cemi Tavi, am Cvens tyeebSi egeTi!
Tevdore daTvi iyo xolme Cveni qomagi da isic SarSan gamoasalma wuTis-
ofels mzesSesawyvetma brucianma estatem.
_ imis biWisaTvis rom gveTxovna, aSlapunesTvis? _ frTxilad CaurTo
sityva malxaza SaSvma, romelic ukve dabrunebuliyo da moridebiT Sescqe-
roda ufrosebs.
1216
_ is ris SemZlea, Svilo, auRia Tavi da dRe da Rame muclis amosayora-
vad dadis. SemZlec rom iyos, imis gzas vin miagnebs.
_ dilas me vnaxe. am sers gadavalT Tu ara, dabla, pantebs bertyavda. eg
biWic swored iqiT midis.
ufrosebma erTmaneTs gadaxedes.
_ Tqven ras gvirCevdiT, naTlimam?
_ daanebeT Tavi im doRriala aSlapunesac da mag ymawvilsac. patara
biWia, gauSviT, gaixaros. Cven moveridoT da ega ivlis, ivlis, daiRleba, erTi
orjer gaabaxunebs Tofs haerSi da wava Sin, _ Tqva saba Cxikvma.
_ ras ambob, kaco, ras! _ gauwyra Tino Cxikvi. _ eg ise dabrundeba Sin, rom
rame ar moinariklos? wavideT da, Tuki aq axloa, vTxovoT im saxelovan
mamis Svilsa. marTla ise xom ar iqneba, rom araferi SeeZlos. tanadobiT
mamaze didia TiTqmis.
afrindnen Cxikvebi da SaSvebi da wavidnen. mifrinavdnen tye_tye,
aRma_daRma da Tan mTeli tyis gasagonad iZaxdnen:
_ monadire! monadire modis, moerideT!
_ Tqven sadRa mifrinavTo, _ ekiTxebodnen qvemodan, tyis siRrmidan qed-
nebi, kakbebi da kodalebi.
_ Tevdore daTvis SvilTan, iqneb eg biWi daaSinos, Torem magan Tu xeli
gaiCvia, mere aRaravis dagvedgomeba aq.
_ daicaT,Cvenc movdivarTo,_ da mihyvebodnen,miCxaodnen,miwri pinebd-
nen qednebi, kakbebi, kodalebi.
yvela raRacas Cioda, yvela raRaca rCevas iZleoda, mxolod saba Cxikvi
ar iRebda xmas da damcinavi RimiliT xan erTs gadaxedavda, xan meores, xan
mesames.…
aSlapune daTvi pantiT ise gamZRariyo, rom kuWi stkioda. Camjdariyo
erT futuro muxasTan, wamoeSvira veeba muceli, wina TaTebiT izelda, fSvi-
navda da raRac leqss butbutebda:
„ausvi da dausvi,
Cavardeba gulsao“.
Semoexvivnen frinvelebi da dauwyes xvewna_mudara. daTvma yurebSi
TiTebi daico da Tvalebi daxuWa:
_ erTma Tqvas, ra gindaT, yvela rom erTad yayanebT, ra gavigoo.
maSin Tino Cxikvi wadga win da gulze frTa SemoifaTquna.
_ gviSvele, im Seni kargi mamis saxelis dRegrZelobam. gviqeni sikeTe da,
ai, Tofiani biWi rom modis gzaze, is SegviSine. SegviSine, Torem gagvJuJavs,
mTlad amogvJletso.
1217
_ damSviddiT, dawynardiT! _ Caiduduna daTvma da wamodga, _ aba, maCveneT,
sad aris is biWio.
_ ager, gzidan gadmouxvia da axla biliks mohyveba. daTvi muxaze abob-
Rda, wina TaTiT moiCrdila da biliks gaxeda.
_ xoo…eg aris?! Tqven cota iqiT gadadiT, me vaswavli magas Wkuasa.
daTvi muxidan Camovida da aRmarTs Seuyva. midis aRmarT_aRmarT, mii-
bRoteba. zog frinvels hgonia, eg aris, mogvatyua da mii parebao…magram
daTvi Sedga, kldis Tavze Camojda, Tvalebi moiCrdila.
dabla, bilikze ki, isev ise medidurad modis iCo biWi, yovel buCqs aTva-
lierebs, xan ras mouRerebs Tofs da xan ras. sadacaa, daTvsac gaupirda-
pirdeba. gaupirdapirdebao da, daTvi moikunta, dagorda, TiTqos klde moimZ-
vlao, wamovida grialiT, lawa_luwiT, zed iCos fexebTan gaiSala veeba
boRCasaviT, wamototda da _ baa! _ daiRriala Semzaravad.
iCos Tofi xelidan gaeSva, vaime dedao, da mousva, rac Zali da Rone
hqonda.
_ damideq, damideq, Tu biWi xar! _ mihbuxunebda daTvi da, viTom misdevda,
fexebs erT adgilze atyapunebda.
_ xa_xa_xa! _ axarxarda tye, _ xa_xa_xa.
mere, Tavqudmoglejili iCo rom sers gadaefara, daTvsac gaeRima. iCos
Tofi aiRo, daaTvaliera, _ fuio, _ Semohkra xes da orad gadaamtvria. kondaxi
erT mxares gadaagdo, lula _ meore mxares, frinvelebs TaTi dauqnia, _
kargad iyaviTo, _ da wavida Tavisi gziT, rogorc namdvil vaJkacs SeSvenis,
qebas Tavi aarida.
gaxarebuli frinvelebi ki mainc didxans misdevdnen da aqebdnen, madlo-
bas eubnebodnen. daTvi xandaxan Tu SeCerdeboda, axedavda frinvelebs, ga-
moaCenda Tavis TeTr kbilebs, gaeRimeboda keTilad da mere Tavis qneviT,
TaTebis lartya_lurtyiT midioda, miZunZulebda mxolod saba Cxikvi ijda
erT adgilas, martodmarto, da cxvirSi dudRunebda:
_ ukvirT magaTac raRa! didi vaJkacobaa TiTisodena balRis SeSineba!
aba, magisi mama rom mokla brucianma estatem, is SeaSinos! aba, levana mona-
dire SeaSinos. didi ambavia, TiTisodena balRi Tu SeaSina!.. Tino, Tino!..
dabrundebi Tu ara, Tino! Tino!
`dila~ #1, 1961, `sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`tyupebi~

1218
omi sul axali damTavrebuli iyo, rom qarxnis muSebma saWidao moedani
gamarTes. muSaTa matareblis SemaRlebuli gaCerebis qvemoT, patara Cad-
ablebaSi, romelsac qarxnis barakebi emijneboda, sqlad dayares naxerxi.
qveyanas ormxrivi mze efineboda _ brundebodnen da brundebodnen sax-
enaTeli naomari jariskacebi, da namdvili mze, uCveulod CaxCaxa, alersi-
ani. wlobiT waRunulni, saqmeSi Caxveuli muSebi welSi imarTebodnen. Se-
darebiT adre gamosulni qarxnidan (zegankveTuri samuSao saaTebi daukles),
saWidaosTan Cerdebodnen, wyals alevinebdnen Tvalsa da guls. aq ukve
xalxis karga mozrdili wre iyo xolme gakeTebuli. qalebic iyvnen, qaliS-
vilebic da bavSvebic. modioda ori milicielic, xalxSi isini yovelTvis
Candnen. mohyavdaT kidev orni _ medole da meduduke. wreSi trialebdnen
Widaobis gamZRolni, jildoebiviT dahqondaT daZonZili saWidao Coxebi.
gamomsvlelTa umetesobac RimiliT, marTla jildomiRebulebiviT gamo-
diodnen wreSi, Tavidan patarebi, mere da mere ufro didebi, sajare biWebi,
kacebic. erTi gamZRoli gamoacxadebda maT gvarebs, Zalian amayad maT sam-
uSao saamqroebs, patarebze _ mamebis saamqroebs; _ Tqven daukaTo! TiTqos
raRacas axdida cota SemaRlebulze msxdar medole medudukes da is medo-
le da meduduke TavianT saqmes iwyebdnen. ukravdnen, ras ukravdnen! cdi-
lobdnen, maT ar CamorCenodnen moWidaveebic _ ficxobdnen, mkacrobdnen,
gaWirvebisas cisken atrialebdnen Tvalebs; siciliT, yiJiniT, gamamxnevebe-
li SeZaxilebiT tokavda wrec, da iyo mourTveli, moukazmavi, magram mainc
marTali zeimi.
wreSi, gamZRolad, xSirad gamodioda xolme erTi Zegveli biWi, iuloni
_ qarxnis lazaTi, saqmiT, TavdaWeriT; sul gamofenili iyo misi didi sura-
Ti. gawvevis dro karga xnis gadacilebuli hqonda, magram qarxana jer ar
uSvebda jarSi. mxolod erTxel eWidavna am moedanze, sami gaelaxa sas-
tikad, ukve saqalaqo asparezobebze iyo gasuli da aq aRar monawileobda
WidaobebSi, xelmZRvanelobda _ amayad! beWebi hqonda, weli, yel-kiseri, qo-
Cori _ ukeTess ver inatrebda qarTveli kaci. cimcimiT atarebda Tavis
Rirsebebs. iSviaTad, rom uari eTqvas misgan arCeuls wreSi gadmosvlaze.
daayenebda moWidaveebs, TviTonve gamoacxadebda gvarebs, aiqnevda xels maRla,
daukravdnen medole-meduduke, ecemodnen moWidaveebi erTmaneTs, ukanwasu-
li iuloni mkerdze daiwyobda lamaz xelebs. qali iyo Tu gogo misken
rCebodaT Tvali.
erTxel wreSi viRac gldanelebi Cadgnen jgufad _ raRac vercxlis-
ferdakruli formebi ecvaT, saxeebi ganaTebuli hqondaT, Ronivrad ukravdnen
taSs wyvilTa mier Widaobis damTavrebisas. xma gamovida _ areuli, undobe-
1219
li: erTi gldaneli iulons iwvevs moedanzeo. is gldaneli winac wamo-
ayenes. dabali iyo, ganieri, okrobokrod nagebi, mwiTuri, didpiriani. iu-
lons Tavdapirvelad TiTqos ainunSic ar mosvlia imaTi gamowveva, is sx-
vebs sTavazobda saWidao Coxebs, magram, bolos megobrebSemoxveulma iu-
lonma xalaTi aiZro, RimiliT gauyara mklavebi Coxas da ise wamovida
xelebaweuli, rogorc rom axalgazrda RmerTi. im gldanelisTvisac Caec-
miaT Coxa, WapaniviT dawnul mklavebze, saxeze, mTel sxeulze, wiTeli karto-
filis feri dahkravda. mTlad wiTeli piriT icinoda. RriancelSi veRar
gavige gvari, ise movida xma, kula gldanelis mogvareao. medole-medudukem
daukres, sul gagiJdnen. moWidaveebma xeli CamoarTves, raRac uTxres erT-
maneTs, cota daiwies, waiRupnen, ucbad Seibnen, wamebi, wamebi da iulonma maRa-
li mogverdiT wamoiRo gldaneli, magram gldanelma raRacnairi bruni
gaakeTa da Zirs iuloni aRmoCnda, Tanac cali beWiT. wrem amoigmina, atort-
manda. viRaceebi Secvivdnen SigniT, araferi ismoda, garda „ar aris! ar aris!“
da bolos ar CaTvales. gldaneli didi wiTeli piris TaxTaxiT uaxlovde-
boda iulons, iuloni, cota ferSecvlili, mexiviT iyo. gamwarebulni ecnen
erTmaneTs, gaaTr-gamoaTries, nerviulobda, tortmanebda wrec. da rogor
moxda, ver gavigeT verc erTma, Cvens Tvalwin haerSi rkali moxaza iulo-
nis fexebma. wre airia. xelebgamoSverili gldaneli sakocnelad miiwevda
iulonisaken. iulonma sila gaulawuna ybaSi. gldanelma xelebi ganze gaSa-
la, daiRuna TiTqos madloba gadauxada, mibrunda. icinoda. Semoxveulebma
gaiyvanes ukan. Widaoba damTavrda. gamwyralma, aCoCqolebulma wrem daS-
la daiwyo.
im dRis Semdeg saWidao moedanze iuloni aRar minaxavs, wlebi gavida.
erTxel ase wavawydi tramvais bolo gaCerebasTan: Cacucquli iyo didi xis
Ziras, lamazi, Zlieri, da or patara biWs aWidavebda, saxeze didi kmayofileb-
is Rimili efina. biWebi tyupebi iyvnen, oTx-oTxi wlisani, Sin kidev ori
gogona hyavda Turme _ erTi eqvsi wlisa, meore _ oris. biWebs es xeebi da
balaxebi uyvarT, movdivarT xolme da vRlabucobT, vis ra gagvaxarebs, aese..
31.01.90 w. saavadmyofo
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`ubedenTianebis ukanaskneli afeTqeba~

ubedenTianebs koxoraSvilebs eZaxian. es koxoraSvilebi aTadan-babadan


zemo rcxilisSi cxovrobdnen da dResac iq saxloben, magram gamoricxuli
1220
ar aris, rom sxvaganac iyvnen, TviT Cveni respublikis gareTac.
am ucnauri gvaris viwrodgaklaknili genealogiuri Stos Tvalmisawi-
erze mRvdeli efremi zis da nerviulad Wutavs marcxena Tvals. es is mRvde-
li efremia, 1812 wels, kaxelebis amboxebis winadReebSi, erTi TavlagamwaW-
muli kapitan-ispravniki rom waigdo wixlqveS da kinaRam suli amoxada
cemiT. marTalia, mere efremic Sei pyres, ubirma saldaTebma xeze miabes da
wver-ulvaSi Reri-Rer daaglijes, magram _ mTeli sagvareulos wmindaTaw-
minda anderZiviT aqvs gadmocemuli, _ efremma qedi ar moixara, Turme nel-
nela ilokavda sisxlian tuCebs da, roca axal bRujas ixvevdnen saCvenebel
TiTze misi wveridan, mxolod kbilebs akraWunebda da marto marcxena Tvals
xuWavda, imasac bolomde arao.
efrems Tavisi Tanamecxedre _ faSfaSa, ormagRababiani mandilosani gu-
randuxti udgas gverdiT. Zneli warmosadgenia, am qals mainc rogor unda
hqonoda damaluli ZlivsSemoWerili, oqromkerdiT naqsovi gulispiris
qveS denTi, magram saqmeni misni RaRadeben TviTon. jer erTi _ sakuTari
xeliT esrola Tofi qmris mtanjav saldaTs da tyviiT cxviri waaglija
ZiriZirobamde, meorec _ kanonis winaSe damnaSavem, frCxilebiTa da mexiv-
iT sazari wyevliT miaRwia mTavarmarTebel rtiSCevamde da ixsna, rogorc
Tavisi Tavi, ise qeduxreli meuRlec.
efremis pirveli Svilebi (ra Tqma unda, vaJebi; qali erTi hyavda da
isic munji), gaiozi da baqari, Telavis sasuliero seminariaSi izrdebodnen.
gaiozi, ufrosi vaJi, Zalian adre Seawuxa ubedenTianobam. jer kidev mTlad
uasakos, erT yvelierSi, saqanelaze mdgars waaswres aRmzredelebma, _ glex-
urad iyo gadacmuli da iseT buqnas amodioda, wivil-kivili gahqondaT
keviReWia gogoebs, _ gabawres da missave amxanagebs gaawkeplines. magram
sul male uaresi ram Caidina, somexi didvaWris mSvenieri asulis trfoba
waekida, Rameebs misi TaRiani fanjris irgvliv wrialSi atarebda, _ rogorc
amboben, es siyvaruli calmxrivi ar unda yofiliyo, _ didvaWarma seminar-
iis reqtorTan iCivla, gaiozi isev gabawres, isev gawkeples, erTi kviris
Semdeg ki didvaWris qaliSvilis fanjris qveS i poves kedlidan Camovardn-
ili da TavgaxeTqili.
baqari, efremis umcrosi vaJi, ufro morCili xasiaTisa gamodga. seminar-
iaSi TavauReblad mecadineobda, Zma rom daeRupa, sami Tve xma ar amouRia,
kidev ufro uaresad CaRrmavda da CaiZira wignebSi; rac evaleboda, locva
da RvTismsaxureba, imas xom asrulebda, xSirad SuaRamisas dgeboda, bnel
kunWulSi ganapirdeboda, daiCoqebda da loculobda _ sabralo Zmis daude-
gar suls avedrebda ufals. seminariis damTavrebis Semdeg, iona xelaSvi-
1221
lis rCeviT, romelic Soreul naTesavad moxvdeboda dedis mxridan, xorn-
abujis monasterSi wavida. aq, am naxevradudabnoSi, jer kidev iyo Zveli
saeklesio skolis msgavsi raRac _ berebi awarmoebdnen wignebis gadaw-
eras, Targmnidnen, adgendnen kalendrebsa da saaRapoebs; gulmodgine axal-
gazrdam sul oTx weliwadSi, 1824-1828 wlebSi, bevri ram gaakeTa: uTargmnia
plutarqes „paraleluri biografiebi“,iosi ppos flabiosis „istoria iud-
ielTa aRoxrebisa“ da homerosis „iliadas“ sakmaod didi nawili prozad.
magram gvarSi gamoyolilma ubedenTianobam arc is atara sworad miC-
neul gzaze. ruseT-osmaleTis omis dros, vin icis, ra dafaruli mizniT, qarTv-
el milicielebs gahyva da sadRac baiazeTis safaSoSi gaacia tyviam.
aq, am safaSoSi, TiTqosda samudamod unda gawyvetiliyo koxoraSvileb-
is mier wamoRebuli genealogiuri Sto, magram ara, ase ar moxda, _ efremi
da misi Tanamecxedre guranduxti mkrexelobas sCadian, _ bedis winaaRmdeg
azavTebulebi, qveyanas mouvlenen kidev erT Zes _ Tayas. es Taya ormocdaa-
Tiani wlebis damlevs daRestanSi amoyofs Tavs. lekuri qudi axuravs, rusu-
li samxreebi ukeTia da jer Ceqmis CacmaSi Svelis romeliRac qarTvel
did oficers, mere TasmasaviT gagrexili lekis qali hyavs mkerdze mixute-
buli da ufskrulis Tavze miafrens cxens.
am lekis qalma xom sul aburd-daburda yvelaferi. jer moinaTla da
jvari daiwera Tayaze, axla mTeli xuTi Tu eqvsi weli Tayac, isic da maTi
oTxi Svilic _ cxovroben daRestanSi, _ gunibsa Tu xunzaxSi. Tayas wamoxu-
ruli aqvs grZelsaxeloebiani veeba lekuri dura tyavi, zis gudeqanze,
abolebs Cibuxs da ismens aTasgvar Zvelsa Tu axal ambebs. isev brundebian
saqarTveloSi, zemo rcxilisSi, da, ai, erT dRes lekis qali oTxi Tu ukve
xuTi Svilis deda, veeba sasxlav danas utovebs Tavad vaxvaxiSvilis mouravs
yanyratoSi. Taya gaognebuli darbis sasamarTlodan sasamarTloSi, didi
kacidan did kacTan, sabolood rwmundeba ZlierTa ama qveynisaTa siyrueSi,
dambaCis gasroliT gaxeTqavs sazarel dumils, ceris sisxo tyvias Caabudebs
magidisken daxrili Cinovnikis Tavis qalaSi da TviTon raRac idumali
imediT miabijebs samudamo katorRisken.
Tayas da lekis qalis naSierT munji mamida da jerac isev cocxali da
mweobis SemZle efremi meurveoben (guranduxti Tayas daRestanSi yofnisas
gardaicvala, gardaicvala samarTalSi micemuli lekis qalic). qaliSvile-
bi Zalian lamazebi arian da karg ojaxebSi Txovdebian, sami vaJidan erTi
adre iRupeba, mori ecema tyeSi, ors glexis qalebi mohyavT, mravldebian,
magram ori Zmis Svidi Svilidam marto erTia vaJi _ ukve meore Taya. es
Taya cxraasian wlebSi TbilisSia, xelobas swavlobs, mere qarxanaSi muSaobs.
1222
cxraasxuTi wlis revoluciis damarcxebis Semdeg isa da misi megobari, ter-
oristuli jgufis davalebiT, Tavs esxmian erT Savrazmel mRvdels, Seuxte-
bian etlze da sam-sam tyvias daaxlian mkerdSi, megobars daiWeren da Camo-
axrCoben, Taya gadarCeba. ramdenime wlis Semdeg CamoxrCobili megobris
das Txoulobs colad, brundeba zemo rcxilisSi, mamapapeul saxlSi, yovel-
gvar sazogadoebriv saqmianobas Tavs anebebs da meurneobas hkidebs xels.
Tayas Svilebi arian: iosebi, gabrieli da fati _ didi bebiis, lekis qa-
lis fatimaTis mosaxele. eseni ukve sabWoTa wyobilebaSi aRizardnen. yve-
lam iswavla. iosebma sasoflo-sameurneo teqnikumi daamTavra, gabrieli
istoriis maswavlebeli gaxda, fati _ eqTani. yvelani sofels daubrundnen
da Tavisi raionis farglebSi moRvaweobdnen. magram Cvens dReebamde mar-
to gabrielma da fatim moaRwies. omi rom daiwyo, orive Zma, iosebic da
gabrielic, pirvelsave mobilizaciis dros gaiwvies. kargad ibrZoles, sard-
lobis brZanebebSi araerTxel iqna moxseniebuli maTi saxelebi. iosebi
gamarjvebis dRes ver Seeswro, varSavis aRebisas mokles, gabrieli ber-
linSi Sevida, ormocdaxuTi wlis oqtomberSi dabrunda da or TveSi ojaxs
moekida. Taya omis dros gardacvliliyo, fati omamde iyo gaTxovili da
dRes Tormeti marto SviliSvili hyavs, deda _ zeinabic?_ cocxalia.
ojaxis Seqmnis sakiTxSic gabrieli Tavisi cnobili winapris didi Ta-
yas gzas gahyva. marTalia, qali ar moutacnia, sxva tomisa ki moiyvana. rogorc
TiTqmis yvela istorikoss, imasac mogzauroba da nangrev-namusrevebSi
boriali uyvarda. omidan dabrunda Tu ara, saingilo moinaxula, gzaze, be-
laqanSi, erT ulamazes azerbaijanel gogos Sexvda. avarda, davarda, qveyana
aaRavRava da is gogo mainc colad moiyvana. arc zemorcxiliselebs da arc
axlomaxlo soflelebs qal-kacis aseTi urTierToba ar unaxavT. maTi
yoveli Sexedvidan, gavlidan Tu naTqvamidan erTmaneTis siyvaruli da didi
ndoba gamosWvioda. am qaliT aRtacebam gabrielis gakveTilebSic ki gaJo-
na. adre xatadqceuli daviT aRmaSenebeli Tamar mefis saTno saxem daCrdi-
la. saca ki saSualeba miecemoda, nuqardinisadmi miweril Tamaris sityvebs
erovnuli himniviT aRavlenda:?„...aw warmomivlenia yoveli mxedroba Cemi
winamogebebad Senda. iyav neba RmrTisa, nu Seni! samarTali misi, nu Seni!“
sami Svili eyolaT, sami ulamazesi asuli. aman xom mTlad Caarbila ubeden-
Tianebis didomgamovlili naSieri, yveruliviT uvlida Tavis oqros wi-
wilebs, lamazad acmevda, cotaze sadme wavidoda da Tan dahyavda. aCvenebda
winaparTa saamayo saqmeebis naSTebs _ taZrebs, cixeebs, naqalaqrebs. odes-
Rac zariani koxoraSvilebis kortoxi Caacxro, CaaSoSmina. sxvebsac simS-
vidisa da muyaiTi Sromisken mouwodebda, zepirad icoda ilias „ra giTxraT,
1223
riT gagaxaroT“. soflis moedanze, wisqvilSi, aryis saxdelSi Tu kolmeur-
neobis mindorSi sul amas qadagebda: „daClungda xmali, gauqmda vaJkacoba,
exla xmali Taroze unda SevdvaT, arafris maqnisia; exla an saxazavi unda
geWiros xelSi (ilias mier naxmari sityva „adls“ „saxazaviT“ scvlida), an
guTani, an Carxi qarxnisa, an marTulebi. exla vaJkacoba omisa ki ar unda,
rom sisxlsa hRvrides, vaJkacoba unda Sromisa, oflis Rvrisa“. sasoflo
saqmeze pirvels imas dauZaxebdnen, pirveli is gadioda. venaxi hqonda _
Znelad ajobebda sxvisi, baR-bostani hqonda _ isic aseve. mxolod saxli
edga Zveleburi, albaT, mRvdeli efremis mier saZirkvelgaWrili da mere
didi Tayas daSenebul-miSenebuli. esec Zalian kargad gvyofniso, Tanac am
qarTul aivans da buxrebs viRa gamikeTebso. Cadnen, Cailivnen SromaSi isi-
ca da misi odesRac gadasarevi silamazis meuRlec. gabrieli axlos ar
ikarebda bolo wlebSi ukacurobaze uxvad darxeul xmebs. roca gaigebda,
aman da aman mrude gziT esa da es Seitana Sinao, ecodeboda is mrude gziT
mavali. ekamaTebodnen, ekapasebodnen: biWo, Zmao, mamav da amxanago, Sesacodi
ra aqvs im kacs, Sesacodi Sena xar, erTi kibe ver gamogicvlia saxlisTviso,
magram gabrieli mainc Tavisaze idga da aqac Tamar mefis sityvebs ixseneb-
da nuqardinisadmi miwerils:?„Sen oqrosa mevireTa simravlisad mindobili
xar, xolo Cven arca simdidresa da arca Zalasa spaTa CvenTasa, aramed
Zalsa RmrTisasa“; da aqve ganmartavda, rac igulisxmeboda amaSi: adamianis
Zliereba oqro-vercxlisa da saTqvlef-saxeTqavis simravleze ki ar aris
damokidebuli, mTavari rwmenaa, rwmena sikeTis qmnisao. misi kolegebic
aTvalwunebiT uyurebdnen, eg Tavisi istoriis Sua furclebSia Cayinuli da
aqeT ar ixedeba, verafers xedavso. gabrieli ki _ dabali, kafandara, Zvaltyava
kaci _ Zalian amayad dadioda. gagecinebodaT kidec, damsaxurebuli maswav-
lebeli xandaxan galife Sarvals da wvivebze SemoWeril Ceqmebs Caicvamda
da ise gamocxaddeboda qorwilSi Tu gasvenebaSi. gogoebis qalaqSi swav-
lam, maTma gaTxovebam, saqorwilo xarjebma, mziTevma, misvla-mosvlam, Zeobebma
da sxva aseTebma cota gaaRizianes, magram sxvebis TvalSi mainc araferi
Sestyobia. araferi Sestyobia maSinac, roca ufrosi gogo bavSviT xelSi
daubrunda qmris saxlidan gamoqceuli, maSinac ki, roca ganaTlebis ganyo-
filebaSi daamuSaves Tavisi sagnis calmxrivad warmarTvisTvis. magram erT
dRes imasac aufeTqda TiTqosda samudamod minestianebuli denTi ubeSi da
am afeTqebiT saboloo jvari dausva ubedenTiani koxoraSvilebis aqeT
momaval gzas.
im dRes kvira iyo da gabrieli bazrobaze wavida raionul centrSi, iqneb
saaxalwlo burvaki viyido rameo. iara, ivaWra, arc erTi ar daujda WkuaSi,
1224
_ neta xorcis meti ra iqneba maSinao, _ daaimeda Tavi da gamobrunda. Tavi-
si soflisken mimaval manqanas ganapira ubnidan unda gahyoloda, gavida am
ubanSi, gzajvaredinTan gaCerda, cota xans idga, mere meseris ZirSi gamwkrive-
buli qvebidan yvelaze moxerxebuli amoarCia da dajda. zis da gzas
gahyurebs. sxvebic arian aq, bazridan wamosuli ori qali, erTi berikaci _
waxrili, joxze dayrdnobili, da oric gogo. gogoebi Cvidmet-Tvrameti
wlisani iqnebian, formis tansacmeli acviaT, safabriko-saqarxno skolis
mowafeebs hgvanan, mzesumziras aknawuneben, Cumad Tav-TavianTTvis lapara-
koben, xandaxan aseve Cumad icinian da erTmaneTs efarebian am sicilis dros.
vnaxoT da, gamoiara „volgam“, Sig ori kaci ijda, ociode metriT gascda
mosacdels, iq damuxruWda, ukan-ukan daixia da gogoebTan gaCerda. gadmov-
ida erTi taxiviT Tavwvrili, wiTelxelebiani zorba, miadga gogoebs gab-
rielisken zurgSeqceuli da raRacas elaparakeba, manqanisken epatiJeba.
gogoebma meserisken daiwies, zorbam aqeT-iqidan Tavisi didi wiTeli xele-
bi gadauRoba. gogoebi SeSinebulebi Sewrialdnen, gabrielisken daiwyes
yureba. zorbam Seigina da erT gogos mklavSi waetana.
_ gviSveleT, Zia!
gabrieli wamoxta da SuaSi Cauvarda:
_ ra ambavSi xarT, amxanagebo, sada ggoniaT Tavi?!
zorbam gabrieli xmis amouReblad miswia gverdze da isev Tavisi ga-
nagrZo:
_ nu wri pineb, Torem...
iseT rames hpirdeba, bazridan wamosuli qalebi SeZrwunebulebi iReben
badurebs da CanTebs, Cumi wyevliT Sordebian iqaurobas.
saxeSeSlili gabrieli rwyiliviT xtis.
_ Sen ici, Sen is ki nu ggonia!.. _ zorba kiserSi TiTebiT Caafrinda, Tavi
daaRunina, TiTqmis koWebTan miutana, sisiniT uTxra, _ moSordi, baRlinjov,
Torem Senc amaT... _ da hkra wixli. sabralo gabrieli mesers mienarcxa.
meserSi kari iyo datanebuli, gabrieli im karSi Sevarda, ezo gairbina da,
saxlis xuTiodesafexurian kibeze avardnilma, SeSlilis xmiT iyvira:
_ Tofi! Tofi geqnebaT! cofiani ZaRli!
aivanze moxuci qali xelsafqvavs atrialebda. vaime, Svileboo, Samoiwia,
muxlebi ver aitana, isev Cajda da iqidan amoiZaxa:
_ Skafis Tavzea, Skafis Tavze!.
....................
....................
mere ukve sxvebi yvebodnen, rac moxda. gabrieli orluliani TofiT
1225
morboda. zorbam rom dainaxa, gaicina, mSvidad Caiyo xeli jibeSi da dauZa-
xa:?_ zarbazani, zarbazani moitaneo! _ gabrielma Tofi aswia, zorbam Savad-
alaplapebuli revolveri amoiRo. magram ar icoda, rom gabrieli ubeden-
Tiani koxoraSvili iyo, da amaSi motyuvda, gabriels fexic ar Seunelebia,
ise gamoaquxa Tofi orjer, zedized...
zorbam manqanasTan CaiCoqa da revolveri xelidan gauvarda.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`udabnos maugli~

es moxda ormoci wlis winaT, arabeTis naxevarkunZulze, udabnoSi. ori


ingliseli oficeri naSuaRamevs yazarmebSi brundeboda `ji piT~. mTvari-
ani Rame iyo, mSvidi.
erT mosaxvevSi, uceb, qarborbalasaviT muqad auvardaT raRac. _ jeirnebi!
_ wamoiZaxes oficrebma. meti arafris Tqma ar iyo saWiro, saWesTan mjdar-
ma oficerma manqana gzidan gadaiyvana da jeirnebs daedevna, meore oficer-
ma dambaCa amoiRo.
jeirnebi ZgrialiT garbodnen da ukan mtvris Rrubels miiyolebdnen.
xan gauCinardebodnen CadablebulebSi, xan amoCndebodnen SemaRlebebze.
manqana xaTqaxuTqiT misdevda, Cerdeboda, gverdze uxvevda, isev misdevda,
TandaTan amcirebda manZils faramde. da uceb erT SemaRlebasTan isev erTad
wamoiZaxes oficrebma, _ maugli! maugli!.. maT aSkarad dainaxes, rom faraSi
SiSveli adamianic garboda. oficrebs yuri hqondaT mokruli, sadRac viRa-
ca jeirnebs dahyvebao. axla is viRac maT Tvalwin iyo. _ Cqara! Cqara! _
iZaxda dambaCiani oficeri. manqanis Suqebi ukve faras swvdeboda, ukve isic
ki Canda, rogor ubzinavda oflisagan beWebi adamians, faridan moesmaT nam-
dvilad misi xaviliani xmac, _ aax!.. aax!.. is TiTqos jeirnebs miaCqarebda
xelebgaSlili, misi grZeli Tma RelviT awydeboda aqeT_iqiT, _ aaax!.. ukan
ar mouxedavs arc erTxel.
_ Cqara! Cqara! _ ZarRvebi awydebodaT oficrebs, magram manqana mainc
manqanaa, patara CaRrmavebebSic ki siCqares kargavda, jeirnebi karga man-
Zilze itovebdnen ukan. mere manqana isev amcirebda manZils. oficrebi ukve
uyvirodnen adamians xan inglisurad, xan arabulad, _ gaCerdi! gaCerdi! ma-
gram adamians araferi esmoda, is isev faras mihkioda da isev mirboda...
ase gagrZelda Turme saaTze met xans. daiwyo gaTeneba, da am gaTenebis
Jams adamiani waiqca. jeirnebma bRavili atexes, magram ar SeCerebulan.
1226
oficrebma manqana waqceul adamianTan miagdes da gadaxtnen. adamiani pirqve
egdo da mTeli sxeuliT feTqavda. xeli mohkides da amoabrunes, Seecadnen
gons moeyvanaT, laviwebs uzelavdnen, ybebSi uwkapunebdnen, magram amaod,
adamiani TandaTan eSveboda da civdeboda. bolos mTlad gacivda. oficre-
bi CaCoqilni idgnen da xmas ver iRebdnen.
roca gaTenda, mTeli sisruliT gamoCnda _ mkvdari iyo SxvarTad wasu-
li jer isev saxesufTa biWi. Savi, Savi, mxolod Tvalis gugebi da kbilebi
uelavda TeTrad. terfebi mZime hqonda, miwisferi, garqovanebuli. xelis
mtevnebic _ uxeSi, moRunulfrCxilebiani. Sav TmaSi xSirad Careoda xmeli
balaxebis bre. oficrebma biWi manqanaSi Caasvenes da yazarmebSi waiRes.
biWs guli gaxeTqoda sirbilisagan. sxva veravin veraferi gaigo misi
cxovrebisa. _ adamians mainc susti guli aqvs, vin icis, ratom, _ ambobdnen
swavlulebi,_ adamianis gulma mainc ver gauZlo amden sirbilso...
oficrebi, romlebsac biWi SemoakvdaT, yvelas eridebodnen im dReebSi,
bolos sxvagan gadaiyvanes udabnodan.
arabebi hyvebodnen da aravin icoda, tyuili iyo Tu marTali, _ RamRamo-
biT jeirnebi bRaviliT daeZeben biWs, sadac isini dadian, is adgilebi sul
cremliT ariso sveli.
arabebs uyvarT gulisamaCuyebeli ambebis SeTxzva...
Tu TviT udabno da badri mTvare moiTxoven ubeduri ambis aseT dasas-
ruls?!
`mTvaris asuli~, 1987

uiliam folkneri ernest hemingueis `moxucsa da zRvaze~


(samagido rveulebidan)

„es misi yvelaze kargi moTxrobaa. SeiZleba drom isic ki dagvanaxos,


rom es yvelaze ukeTesi ram aris, rac ki Cven dagviweria, masac da yvela
Cems Tanamedrovesac. hemingueim aq RmerTs miagno, arsTagamriges. aqamde
misi qalebi da mamakacebi TviTon qmnidnen TavianT Tavs, TviTon Zerwavd-
nen sakuTari Tixisagan. imarjvebdnen erTmaneTze, marcxdebodnen erTmaneT-
Tan, da amas imisTvis sCadiodnen, rom TavianTive simedgre daemtkicebinaT.
amjerad ki hemingueim gulmowyalebaze dawera, raRac imaze, ramac yvelani
Seqmna: moxucic _ Tevzi rom unda daeWira da mere daekarga, Tevzic _ moxu-
cis nanadirevad rom unda qceuliyo da mere gamqraliyo, zvigenebic _ mox-
ucisTvis is Tevzi rom unda waerTmiaT, _ Seqmna yvela eseni man. uyvarda,
1227
ebraleboda... yvelaferi sworia, zustia, da madloba RmerTs, manve, arsTa-
ganmrigem, hemingueic rom uyvars da mec, isic rom ebraleba da mec, neba ar
misca ernests, rac aris, imaze meti elaparaka aq“.
amas folkneri wers, didi epikosi folkneri SedarebiT patara moTxroba-
ze. arafers vityvi hemingueis Semoqmedebis miseul ubrwyinvales aRqmaze.
maCveneT Cvens mwerlobaSi sxvis mier SeqmniliT aseTi gaxareba da siamaye.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`uiRblo gigo~
vuZRvni bavSvobisa da yrmobis xaSmel
megobrebs, romelTa Rimili minaTeb-
da am moTxrobis weris dros.

uiRblo gigo Cemi megobaria. pirvelSi, meoreSi da mesame klasSi erTad


davdiodiT, erTnairi vardisferi didi qudebi gvexura da sul gvereoda,
xan is daixuravda Cems quds, xan me _ misas, bolos movifiqreT, sarCulze
qimiuri fanqriT Cven-Cveni saxelebi davawereT da amis memdeg aRar Seg-
vcvlia, gigo Tavis quds ixuravda xolme, me _ Cemsas. gigo ambobs, meo da-
badebiTve varo uiRbloo. SeiZleba, kaci rom ocdacxra Tebervals dai-
badeba, SeiZleba marTla ase ifiqros.
_ Cvenao, _ ityvis xolme gigo, _ ocdacxra Tebervals Rabadebulebs, da-
badebis dRis gadaxda xom oTx weliwadSi erTxel gviwevso. warmoidgine
axla, biWoo, gaxda kaci erTi wlis, gadauxades erTi dabadebis dRe da miar-
Tves saCuqrad erTi wiTeli Tunuqis duduki, gaxda oris _ miarTves meore
duduki, gaxda samis _ miarTves mesame duduki. me kio, sanam oTxisa ar gavxdi,
dabadebis dRem ar momiwiao. gavxdi oTxisa da maSin momarTves pirveli
duduki, gavxdi rvisa da maSin Zlivs _ meore duduki. iRbali rom mqonodao,
_ kuWkuWebs keTilad gigo, _ rva wlisas xom ori dudukis nacvlad, rva
duduki meqnebodao!davdiodio dakoxilio,gadrunCulio da davapi pinebdi
or duduks, xan erTs, xan meores, xan orives erTad. kacs rom rva duduki ar
geqneba, ori dudukiT unda waxvide iolaso.
***
gigos ded-mama sul ar axsovs. mama germanelebma moukles omSi, deda aq
gardaecvala filtvebis anTebiT, isic omis dros. hyavs marto erTi dideda
_ koWli kamarqali. nu gecodebaT maincdamainc es kamarqali koWlobis
gamo, koWloba sulac ar uSlis xels mTeli soflisaTvis Semoevlo dReSi
1228
orjer, saRamoTi da diliT. saRamos ulocavda, Wirveul bavSvebs Savtara
daniTa da naxSiriT, diliT kidev amowmebda, _ aba, rogor gasWra Cemma loc-
vamo. erTxel Turme kolmeurneobis Tavmjdomaresac ki Seuloca, ra Tqma
unda, mZinares. im dRidan kolmeurneobis Tavmjdomarem sityva `gamarjo-
ba“ iswavla, manamde ki bevri uwvaliaT dedas, das, cols da colisdas, magram
verafriT ver uswavlebiaT.
kamarqali ambobda, muxlebze xelebdawyobili da welSi gamarTuli, _
venacvale Cem butyuWa gigoso (gigo exlac butyuWaa, ormocdaori wlis Tav-
motvlepili, cisferTvala botyuWa). ris uiRblo, qaloo, eg rom gagviCnda,
im weliwads iseTi mosavali mogvivida, SigniT qvevrebSi da godrebSi Zlivs
CavtieT, gareT kidev _ beRelSi da sasimindeSio. mere kidevao, _ Rorma
cameti dagviyara, Txam sami mogvigo, cxvarma _ ori, kruxmac _ ocdaerTi
kvercxidan ocdaerTi gamogviCeka da sul yvela SeirCinao.
eg, rasac xmamaRla ambobda kamarqali, axla gunebaSi rasac fiqrobda!
gigos gauTxovar mamidas Svidi Tvis mobrecili yba gausworda, naCxubar
mezobels qorwili CaeSala _ patarZali gaeqcaT, meore naCxubar mezobels
Zroxa gauberwda, venaxis momijnaves kidev didi WanWuri gauxma, romelic
gigoanT xidisTavur atams 'uCrdilavda.
kamarqali amasac ambobs, _ ar gavigo, ar gavigo, rom Cems boidaR gigos
(ese igi, Cems did, warmosadeg gigoso) vinmem uiRblo dauZaxos, Torem ato-
cis wminda giorgsa vficav da Cvens naTlismcemelsac damatebiTo, sisxls
zed Sevasxam da Sevakvdebio.
aba, kamarqalTan amis damZaxebeli vin aris, magram sofelSi mainc gigos
yvela uiRblos eZaxi: „uiRbloma Tqvao“, `uiRbloc iqa yofilao“, „uiRb-
los gauSvelebiao“ da sxva.
erTxel vkiTxe gigos, _ gigo, kaco; xom ara gwyins, mec rom uiRblos
geZaxi-meTqi.
amomxeda didi cisferi keTili TvalebiT, gawiTlda isedac wiTeli. cota
ukan gadaiwia da gemrielad mikuWkuWebulma miTxra.
_ Senc rom Cemnairad gemarTebodes xolme, mec xom egre dagiZaxebdio!
***
mainc ra emarTeboda xolme gigos? erTi xom ukve vTqviT, ocdacxra
Tebervals rom aris dabadebuli da rva wlisas rva dudukis nacvlad ori
duduki hqonda. eg erTi (ded-mama rom ara hyavs amas iRbalTan ar akav-
Sirebs, amaze arasodes arafers ambobs), ocdacxra Tebervali erTi. axla
sxvebi, Tundac marto isini, me da misma sxva Zmakacebma rom viciT.
pirvel klasmi rom mivediT, pirvel dRes, gigo didedam moiyvana.
1229
dagvayenes ezoSi Cvenc, mSoblebic, maswavleblebic. vdgavarT, zogs rogori
CanTa gviWiravs, zogs rogori. zogi rogor iyureba, zogi rogor. direq-
tori skolis kibeze dgas da iqidan laparakobs, _ gamarjvebuli qveynis
gamarvebulo bavSveboo, Zalian kargad, sul friadebze unda iswavloT, Tqveni
gmiroba da vaJkacoba friadze swavlaao. gigo TavCaRunuli dgas, arc maR-
la ixedeba, arc aqeT-iqiT. ukan, RvTismSoblis xativiT, odnav gverdze gada-
xrili kamarqali udgas, didi gulisyuriT usmens direqtors. daamTavra
direqtorma laparaki, _ iswavleT, bavSvebo, iswavleT, gaaxareT Tqveni
mSoblebi da mTeli msoflios bavSvebis bednierebisaTvis udidesi mebrZo-
li didi stalinio. davukariT mquxare taSi yvelam erTad _ direqtormac,
bavSvebmac, mSoblebmac, maswavleblebmac. mere amoikiTxes siebi, romel klasSi
vin iyo da vin romel oTaxmi unda Sesuliyo. mogvyvnen karebamde mSoble-
bi, iq Taliko maswavlebelma Cagvibara, merxebze dagvsxa, _ gogo da biWi,
gogo da biWi, _ dagvawyobina xelebi win, gadaSala Jurnali, axla iman daiw-
yo siis amokiTxva, vin viyaviT, vin ara. Cven gakankulebi vsxedvarT, gigo
TavCaRunuli da dakoxili zis. mivida Taliko maswavlebeli gigosTan, ni-
kapSi xeli amosdo, Tavi aawevina da uTxra, _ ai, ase unda ijde, gigo. gigo
axla sul Tavaweuli ijda, sul Taliko maswavlebels uyurebda. Taliko
maswavlebeli ambobda, _ swavla sinaTlea, uswavleloba sibnele, xom ar
giyvarT, bavSvebo, sibneleo? _ arao, _ upasuxa ramdenime matrakveca gogom.
mere Taliko maswavlebeli merxebis iqiTa mwkrivisken wavida, gigom Tva-
li gaayola, Taliko maswavlebelma erT biWsac aawevina Tavi. gigom is biWi
icno, gauxarda, wamodga, midis im biWisken da Tan jibeSi eZebs raRacas. gada-
eRoba win Taliko maswavlebeli, _ saiT, gigo, sad midixaro.
_ Cven amiranasTanao.
_ rogor SeiZleba, gigo, axla xom gakveTiliao.
_ magisi dana rom vi pove, ar mivceo?
_ damTavrdeba gakveTili da mere miecio.
_ mere iqneba damaviwydeso.
Taliko maswavlebeli aqeT eweva, gigo iqiT iwevs, Taliko maswavlebe-
li susti qalia, gigo _ Ronieri biWi, Taliko maswavlebeli gigos ver ereva,
iTmines bavSvebma, ifares xelebi pirze da bolos axarxardnen.
is dRe iyo da is dRe, gadaemtera Taliko maswavlebeli gigos da sxvebs
rom sul „friadebi“ da „kargebi“ pyavdaT, gigosTvis „saSualoze“ meti ar
uRirsebia. mesameSi xom sul „cudebs“ uwerda da CaarCina kidec imave klas-
Si.
_ iRbali rom mqonoda, raRa swored im diliT vi povnidi Cveni murda-
1230
li amiranas danaso, _ ityvis xolme gigo.

***
kidev erTi uiRblobisa.
meore klasSi varT, zamTaria ukve.
movida Cvens sofelSi erTi calTvala qalaqeli kaci da gamoacxada,
kapiWs vyidulob, xels maneTad, anu aT xels Tumnadao (maSindeli maneTi
dRevandel aT kapiks udrida), visac SegiZliaT, moWeriT da momitaneTo.
kapiWi msxvili sayelavia bolokisa da amgvari bostneulis Sesakonavad.
sayelavi raRaa? eg unda icodeT, _ wvrili, rbili wneli, romliTac vazs
akaveben.
gaefina Walebs diRi da patara. gaudioda tkacatkuci sasxlav makratlebs.
wavediT me da gigoc. imasac unda fuli, mec. movWeriT xuT-xuTi patara, bavS-
vuri xeli da mivutaneT calTvala qalaqels. im calTvala qalaqelma Cve-
ni aTi xeli SeaerTa, xuTad aqcia, xuTi maneTi mogvca da Tanac wagvaqeza, _
yoCaRi biWebi CanxarTo, xval meti momitaneT da met fuls mogcemTo.
wavediT meore dResac WalaSi, dilaadrian, ufro daqadnebulebi, magram
im Rames Wala gaeWirxla, tirifisa da verxvis wnelebi yinulis wvril-
wvrili nemsebiviT iyo Sexorxlili, is yinulis nemsebi muWaSi gvidneboda,
makratlis rkinis tari xom yinulze civi iyo, svel xelze gvekroda, viTmi-
neT, vivaJkaceT TiTo xelze cota meti movWeriT, viorTqlavdiT TiTebs,
viwyobdiT xan iRliebSi, xan lajebSi, bolos mainc veRar gavuZeliT, davy-
areT far-xmali da gaumweoebulebi mivaCerdiT erTmaneTs. maSin am dinjma
gigom Tqva, modi, xelebi erTi ramiT davisveloT da gagviTbebao; mibrunda
da daisvela. Zalian kmayofili darCa, sul eRimeboda, mec davisvele xelebi,
mec kmayofili davrCi. aviReT makratlebi da SevutieT Cvens saqmes, magram
cota xanSi xelebze yinvis iseTi cecxli mogvedo, rac moWrili gvqonda, isic
iqve davyareT da zuzun-zuzuniT gamoviqeciT Sinisken. maxsovs, furgoni
modioda zemoTa mxridan, Sig mRvdeli da ori sxva kaci isxdnen, mRvdelma
dagviZaxa, _ ra iyoT, biWo, ra moxdao, _ wamoiwia kidec furgonSi, magram Cven
xma ar gaveciT da isev Cajda.
vai-viSiT da cremlis RvriT avediT Sina, gigoanTa. veciT maSinve Rumels.
ufro avzuzundiT, kamarqalma pirsabanTan migvreka, _ xelebi daibaneT, Tqve
argasaSvebeboo. _ davibaneT, isev RumelTan CavcucqdiT da rodis-rodisRa
SevRimeT erTmaneTs.
meore dRes kidev ufro hyinavda veRar gavbedeT kapiWze wasvla, mesame
dRes TviTon is calTvala kaci wavida Cveni soflidan, da dagvrCa marto
1231
is xuTi maneTi me da gigos, saerTo fuli.
ra unda gveqna im fulisTvis? avdeqiT, kooperativSi wavediT, rigSi Cavd-
eqiT da raRac koptons mimsgavsebuli halva viyideT _ magari, magari qvasav-
iT. gamyidveli najaxs, CaquCs urtyamda yuaSi da ise sWrida im halvas. Cven
muStze odnav didi natexi mogvivida, cota ki SemovafrcqveniT, mere movam-
rgvaleT is natexi, magram im mrgvals. veRaraferi SemovatexeT, gigom Tqva,
_ moica, me vicio. movZebneT sufTa qva, meore sufTa qvac, zemodan dasar-
tymelad, dado halvis gunda gigom dabliTa qvaze, dauqnia. meore qva, gasxl-
ta palvis gunda, tyviasaviT gavarda gverdze _ Wylumpo! _ melileinke zaqros
Tavlidan gamosul wumpeSi gauCinarda.
im RRidan moyolebulio, _ ityvis xolme gigo, _ guli dResac mtkivao.
iRbali ar ginda, ·biWo, raRa mainc im wumpisken gavarda is oxeri halvao! ·
_ aba, aba! _ viTuTqebi mec.
xelebis dasvelebaze calke viciniT. viciniT, viciniT, mxrebSi vmalavT
awiTlebul yurebs, erTmaneTisa gvrcxvenia.

***
zemoT xom ukve. vTqvi _
gigo mesame klasSi Catoves.
rogor gadaurCa Taliko maswavlebeli kamarqals, ar vici. ar vici, saer-
Tod, rogor urCebodnen xolme sxva maswavleblebic kamarqalis gurgura
wyevlasa da jadoqrul Selocvebs, magram, me mgonia, marto maswavleblebi
ar iyvnen damnaSaveni, TviTon gigosac sWirda erTi ucnauri ram: sam weli-
wadSi erTxel sul vera swavlobda, rCeboda, samagierod, im darCenils ve-
Raravin sjobda, ase miaRwia meeqvse klasamde.
sxedan erTxel meeqvseklaselebi, maTematikis maswavlebeli gakveTils
xsnis, dafisken aris Sebrunebuli, gareT Tovs, bardnis, klasSi Tunuqis Rume-
li anTia, nedli SeSa SiSinebs, da, ai, am siCumeSi ZgrialiT gaiReba kari da
Semovardeba TaTriaanT patara biWi ale, aleqsandre (axla isic didia, wels
gogoc gaaTxova, marwyva) erTi moavlo cremlebiT savse Tvali da, gigo
rom dainaxa, iRriala:
_ rasa zixar, biWo, gigo, dagvRupa qSuvma, Cveni Zuis maxeebi su dauglejia
da wauRiao.
wamoxta gigo, mivarda aleqsandres da waayara muSti Tu wixli, muSti Tu
wixli, _ ase gabrazebuli arasdros minaxavs gigo, _ gavarda aleqsandre
gareT, gahyva gigoc, garbis aleqsandre, misdevs gigoc da scems, maswavlebe-
li ki gaSterebuli dgas da xma ver amouRia.
1232
bolos mivida, daxura kari da dafiqrebuli miubrunda klass.
_ ai, sadamde mihyavs adamiani sizarmaces! eg Cvens skolaSi veRar daad-
gams fexso.
magram moxda saocreba, gigo ar gauricxavT, Cauvarda fexebSi kamarqali
maTematikis maswavlebels, frontze daRupuli Svili itira da guli moul-
bo, _ marTalia, gigo im meeqvse klasSi Catova, magram skolidan mainc ar
gauricxavT.
_ iRbali rom mqonoda, TaTarianT dakreWili aleqsandre Cemi mezobe-
li iqneboda da imas gaviamxanagebdio. _ ambobda gigo, _ dReSi ocjer mir-
boda ZuebTan da dainaxavda qSuvi, aba, ra iqneboda!
qSuvisTvis ki utacnia sayeloSi xeli Cvens Ronier gigos, magram, ra
ginda ra, verc Zuebi waurTmevia da verc daWerili Citebi.
***
imave weliwads, zafxulSi, soflis klubSi piesa dadges. am piesas „sam-
Soblo“ hqvia. pirveli moqmedeba ase iwyeba: zis taxtze sparselebis xani,
win udganan misi SiSiT akankalebuli qveSevrdomebi, xani brazobs, _ es ra
siCume da sibnelea qalaqSio (Cvens qalaqSi, maT mier dapyrobil TbilisSi),
SemoiyvaneT tyveebio. daiwyo es pirveli moqmedeba, yvelaferi, namdvil
TeatrSi rom aris, isea. sparselebs sparsuli xalaTebi acviaT, Calmebi
axuravT, abrialeben Tvalebs. mxolod orkestria cota sxvanairi. skolis
direqtori mandalinas ukravs, nino maswavlebeli da Taliko maswavlebe-
li gitarebiT aZleven bans. samgloviaro ganwyobilebaa. scenaze qarTve-
li tyveebi SemohyavT, orkestri „Wleqian dRes~ ukravs. direqtori man-
dalinazea damkvdari, nino da Taliko maswavleblebi mSvidad aZleven bans.
xalxiT gaWedili darbazi isea daZabuli, skamis odnavi gaWraWuneba nervebs
uSlis yvelas; da uceb, am siCumeSi, xanma rom daiwyo tyveebis dakiTxva, iWeqa
mis maRla Werma da saSinel mtversa da ficrebTan erTad zed xanis win biWi
Camovarda. atyda erTi aliaqoTi, gaifanta mtveri da xedaven _ biWi gigoa,
Cveni uiRblo: gigo, zis ficris namtvrevebSi da mtvriT amovsebul Tvalebs
ifSvnets.
vin daacada Tvalebis mofSvneta! dastaca TviTon xanma xeli. mieSvelnen
qveSevrdomebic da gaisroles gigo kulisebSi. iq sxva msaxiobebs Cauvard-
aT xelSi. wauSines am sawyal gigos, gigo Rrialebs, afareben pirze xels,
mere aRarc scemen, aRaraferi mxolod exvewebian, _ nu Rrialeb da xels
aRaravin dagakarebso, magram gigo mainc Rrialebs, dainaxa, modis daxrili,
Tvalebgacecxlebuli direqtori, xelSi mandalina aRar uWiravs, maSin ki
gavarda gigo, eca klubis ukana kars gverdulad, gaangria da CainTqa RameSi.
1233
mixvdiT, rac moxda, Tu me agixsnaT? biWebi, visac fuli ar hqondaT, klubis
sxvenSi asulan da ficrebSoris darCenili dardaRinebidan iyurebodnen
scenaze. klubic da sxvenis ficrebic ZvelisZveli iyo, damskdari, Cafutur-
oebuli, sxvebs kidev uZlebda, magram Cveni butyuWa gigo rom Sedga zed,
veRar gauZlo ficrebma, Caimtvra da tragedia „samSoblo“ komediad iqca.
imdeni, albaT, arc erT TeatrSi ar uciniaT mayureblebs.
ginda Tu ara iRbali? ginda.
magram, warmogidgeniaT? gigo mainc ar garicxes skolidan!
***
merve klasSi gigo ukve Cvidmeti wlisa iyo da TiTissibrtye ulvaSebic
eqneboda, boTlis namtvreviT rom ar eparsa.
noemberSi didedam aryis saxdelSi gagzavna, _ wadi, Svilo, im mucel-
CasaxeTq mofleSilsa hkiTxe, Cveni, samamulo omSi daRupulis ojaxis gamox-
dis rigi rodis mova-Tqo. gigos Zalian ezareboda, magram mainc wavida.
jer, ra Tqma unda, erTi or adgilas biWebTan gaCerda, erTgan erTi ambavi
moismina, meoregan _ meore, bolos, rogorc iqna, aryis saxdelamdec miaRwia,
Cabeda SigniT, Caikoxa. mofleSili gulRiad Sexvda, _ xval ara, Svilo,
xvalzeviT, ara, imis mere, ara da kviras ueWvelad gamogixdiTo. mofleSili,
brigadiri ylapa, tlinko svimana da erTic ucxo kaci Rvinosa svamdnen.
mofleSilma gigos CaisWiqa wiTeli RviniT gauvso, _ aba, dailoce, kai mamis
biWoo. gigom TavpatiJi gaido, _ arao, ara vsvamo, magram tlinko svimanam
tkbilad daariga, –_ ras ambob, Svilo, Sen Tu exla ar dalie, mere rodisRa
unda moewio qveyanas, mere. xom Zalian gagiWirdebao! gaubeda gigom, is Cais
Wiqa xom Cawrupa da zedac mwvadis naWeri daayola, meore Wiqac gadauSva,
mesame xom sul TavisTavad wavida da mogunebebuli amovida sasoflo gza-
ze. midis am gzaze gigo, odnav miirweva da sul eRimeba, yvelaferi elamazeba,
yvela keTili hgonia.
vnaxoT da orRobidan aniko gamovida, mecxreklaseli aniko _ pirbadri,
TvalebRudRuda gogo. sura eWira da wyaroze midioda. gigos gulma bagibugi
dauwyo, iseTi bagibugi dauwyo, uTuod anikomac gaigona da RimiliT mou-
brunda gigos. maSin gigom gabeda da didi xniT gulmi Camarxuli saTqmeli
uTxra:
_ aniko, damaluli da dafaruli eSmakisaa, miyvarxar da Cems mets colo-
bis piroba aravis ar unda misceo.
anikom warbi Seikra da miawyevla.
_ mexi Senc dageca da Sens siyvarulsac. modi xval skolaSi, iqa naxav,
rasaca naxavo!
1234
_ aniko, _ cremlebi moawva gigos, _ mogklav, icode!
_ mexi Senc dagaTxliSe da Sens moklulsaca! Tu saqveynod ar gaTrio
xval skolaSi, naxav!
_ aniko! uux!
_ daiwi ukan, Torem am suriT gadagifxrew mag gasiebul Tavso.
viRaca gaCerda, im viRacas viRaca amoudga gverdiT.
_ aba, aba, gigo, egeTebi ar iyoso!
erTi ki miubrunda gigo imaTac, Sexeda Tan gajavrebiT, Tan sawyalobe-
li TvalebiT, mere gaiqnia Tavi da daeSva venaxebze. Cavida TavianT venaxSi,
wawva balTan, Tivis bululis ZirSi, moikunta sacodavad da egre daiZina _
oxvriTa da quSiT. eZina saRamomde, saRamos, sicivem rom Seawuxa, gamoeRvi-
Za. jer SeSinda, _ ise iyo gabuJebuli, gaTanguli, mere uaresi gaaxsenda,
Sublze civi ofli daasxa, es ra daemarTa, es ra uTxra anikos! xom qveyanas
Semiyris, xom Tavi aRar gamomeyofa gareTo. im Ramesve aikra guda-nabadi,
gaTenebisTvis aRar daucdia, daiCoqa, erTi akoca kibis Zirs da daikarga
soflidan.
gadioda dReebi da gigo ar Canda, arc araviTari ambavi modioda misi.
kamarqalis usasoo xelebi da CamduRruli qviTqviTi xesa da qvas acrem-
lebda. bolos, kviris Tavze, qalaqidan gigos dedisZma Camovida, rkinigzeli,
darbaiseli kaci, _ gigo CemTan aris, Tan meisred imuSavebs, Tan saRamos
skolaSic ivliso. raRa eTqmoda kamarqals, _ oRond cocxali iyos, oRond
magan damayaros miwa da meisred ki ara, Tunda qvis mkodavad dadgeso. adga
da gigos windebi, CurCxelebi, vaSlebi da werili gaugzavna. werili kuTx-
iani, daSoriSorebuli asoebiT iyo dawerili: genacvalos dideda, Svilo
gigoo, oRond Sen myavde kargad da me Cems martoobas avitan, me iseTi qva
da rkiniT dedakaci var, me yvelafers avitano. iyavi manda, Svilo, mag did
qalaqSi, saqmes muyaiTad moekide da, roca gamdidrde, maSin Camodi da mec
SenTan wamiyvane, viqnebi CemTvis karis kutiviTo.
gigom rom didedas werili waikiTxa, cremlebi wamouvida, erTi cremli
pirSi Cadebul CurCxelazec daeca, gigom is cremli Sarvlis ukana ubes
Seawminda dRa mere ise ganagrZo CurCxelis Wama.
***
gigo meisred muSaobs, ufro sworad _ meisris TanaSemwea, Tan saRamos
skolaSic dadis, merve klasSi, magram mainc raRaca aklia guls. saRamos
skola arc Cvens ymawvilobisas iyo did pativSi, amitom adga da TviTganvi-
Tarebas daewafa. navTluRis sadgurTan, rkinigzelTa klubSi, mSvenieri bib-
lioTeka hqondaT. sam dReSi erTxel Tu ara, oTx dReSi erTxel mainc gigo
1235
im biblioTekaSi midioda da yviTel-yviTeli, daZonZebuli wignebi gamo-
hqonda, Zalian uyvarda romanebi _ siyvarulze, kocnaobaze, magram yvelafers
mainc mogzaurobebisa da faTerakebis wignebi erCia. ijda Sin, biZis patara,
TixiT Selesili saxlis fanjris rafasTan, CaRunuli iyo mxrebSi da kiTx-
ulobda. ijda samuSaozec, meisreebis budruganaSi, da iqac kiTxulobda da
kiTxulobda. isris gadasawev-gadmosawevad rom midioda (maSin jer kidev
yvelgan ar iyo avtomaturi isrebi), iqac wigni eWira xelSi.
erTxel Jiul vernis „saidumlo kunZuli“ misca biblioTekarma qalma.
daiwyo imis kiTxva da gadairia. kiTxulobs da ufro da ufro ireva. sul
im udabur kunZulzea, eCveneba, rom TviTon miabijebs penkrofisa da nabis
gverdiT, aqeT-iqiT swevs tropikuli mcenareebis brtyel-brtyel foTlebs;
TviTonac Sexvda kapitan nemos, xvneSis, unda, rom viRacas gaulawunos sila.
da, ai, swored am dros darekes, _ Telavis matarebeli wamovida da kax-
eTisken gauSviTo. gigom CakiTxuli gverdi gadaSala, meore gverdis kiTx-
va daiwyo: „nautilusma nel-nela daiwyo CaZirva, navSi msxdomi moaxalSene-
ni didxans ucqerodnen mas, didxans amodioda kaSkaSa Suqi gamWvirvale
wylidan“. midis gigo isrisken da Tan kiTxulobs, gaCerdeba, kiTxulobs,
kiTxulobs da... _ TaS! TaS! TaS!'_ cxvirwin gauvlis orTqlmavali, mere
vagonebi, mere viRacebi ayvirdebian im vagonebSi, kivis orTqlmavalic, Tavs
aswevs gigo da rasa xedavs, matareblebi Cerdeba, vagonebis gamcileblebi
kibeebidan xtebian da gigosken morbian, gigosken morbis qanCsaRebmomar-
jvebuli memanqanec. mixvda gigo, rac daemarTa, kaxeTis matarebeli somx-
eTisken gauSva, _ mibrunda da gaiqca, rac Zali da Rone hqonda, irbina lian-
dagebze, CixebSi Cayenebuli vagonebis qveS, gadabobRda meserze da wavida
da wavida.
ori kviris Semdeg dideda kamarqals goridan miuvida werili. gigos
dedis meore Zma swerda: dido mZaxalo, keTilo qalo, gigo CemTan aris,
gorSi, samsaxurSic Cavayene da Ramis skolaSic ganagrZobs swavlas, nuraf-
ris dardi nu geqnebaT, male oriveni erTad CamovalT da gnaxavTo. wai-
kiTxa es werili kamarqalma da Canacrda, cremlebi RapaRupiT wamouvida,
magram mere gamagrda, oRond kargad iyavi, Svilo, da sadac ginda iq iyavi, me
martoc wavaTrev am ZaRlur suls, sadamdec Sen dagWirdebao. werili dake-
ca saTuTad amodo kamodis gadasafareblis qveS da Tavis saqmeebze wavida
_ gigilaSvilebs bumbulis garCevaSi unda daxmareboda, vaSaZeebs _ ko-
mbostos mwnilis CadebaSi.
gigo ki goris patara sasauzmeSi trialebda, WurWels recxavda, purs
Wrida, xaxvs fcqvnida, klientebTan mwvadi mihqonda. xan da xan Sublze of-
1236
lic ki gadasdioda muSaobisgan, magram beds ar uCioda, im ofls xalaTis
saxeloTi imSralebda da SigadaSig, yvelas moridebuli, gemrielad iluk-
meboda.
gigo daxlTan dgomaSic gaiwafa. sul zepirad icoda, ra ra Rirda da
ramdenSi ramdeni unda gadaexdevinebina klientebisaTvis. biZamisi Zalian
kmayofili iyo. _ exlao, mec rom ar viyo sasauzmeSi, gigo Cemze kargad
waiyvans saqmeso. zogjer scdida kidec gigos. TviTon, vTqvaT, lxinSi an
samZimarze wavidoda, gigos adgilze datovebda. mobrundeboda da yvelaferi
ise xvdeboda, rogorc TviTon undoda.
gigo gasuqda, loyebi kidev ufro wamoetyuWa, xelebic gaufafukda, kmay-
ofilebiT ubrwyinavda didi cisferi Tvalebi.
erTxel, erT saRamos, civi qari qroda da martis TovlWyapi modioda.
gigos biZa qorwilSi wavida gigo daariga: ager, is xalxi rom Wamas morCe-
ba, danaxarjs gamoarTmev, sasauzmes daketav da Sin waxvalo. gigom daaimeda,
swored egre moviqcevio. wavida gigos biZa, zis gigo, saangariSos koWebs
awvalebs, Tan anikoze fiqrobs. netav isev gabrazebulia Cemze Tu sibrazem
gadauarao. aCvilebuli aqvs guli. vinmem rom Tavze moferebiT dausvas
xeli, atirdeba. bolos, rogorc iqna, is gajanjlebuli klientebic wamodgnen,
angariSi gaaswores da wavidnen. gigom jam-WurWeli aalaga, samzareuloSi
gaitana, is iyo TeTri xalaTic unda gaexada, majebic ki gaixsna, rom karSi,
xmauriT, oTxi axalgazrda Semovida, mxiarulad moadgnen daxls. gigom uTxra,
sasauzme iketeba,·genacvaleT, ver mogemsaxurebiTo. im axalgazrdebs gigos
naTqvami TiTqos arc gaegoT, _ oTxi boTli „gurjaani~ gagvixsenio.
mTvralebi iyvnen, qanaobdnen da kvlav Rvinos Txoulobdnen. gigom uTxra:
_ ver gagixsniT, _ aRarc saWmeli gvaqvs da iketeba kideco. axalgazrdebma
jer SeubRvires, mere _ moefernen, _ CvenTan egre, gigo? Cven xom Zmebi varT,
gigo, CvenTan egre rogor SeiZleba! Cven saWmeli raT gvinda, Cven agreve,
aqve, daxlze davlevT, sadRegrZeloebs getyviT da wavalT Cvens gzazeo.
erTma xelic gadaxvia da ybis ZirSi akoca, _ butyuW, Se gogoebis Semmusvre-
lo, cota Wkvianad moiqeci da Cem das SegrTav, _ ici, ra da myavs, maRla
mTvarea, Zirs _ isao. gigro molba, oTxi „gurjaani” gauxsna, yveli da puric
gamoaCina. axalgazrdebma boTlebi WiqebSi Caayiraves, dalies, _ gigosac
daalevines, ZaliT daalevines, ZmebSi Ralati ar iyoso, Cven iseTi xalxi
varT, iseT saqmeze mivdivarT, rom ar dagvloco, saxeze aRar SemogxedavTo.
oTx boTls kidev oTxi boTli moayoles. erTi xom dis miTxovebas hpird-
eboda, kisris Zalas usinjavda, neknebs umowmebda, meorem, _ biWi unda momi-
naTloo. ·gigoc svamda da svamda. gamxiarulda viRacas uyviroda, _ oTxi
1237
boTli, Tavis ramerumeebiT, Cems angariSSio; alagebda ramerumeebsac _ lors,
saTal Tevzs, mwnils. is oTxi biWi xan eqvsad eCveneboda, xan rvad. bolos
aRaraferi axsovs. daxlze, dasZineboda, iseve, TeTri xalaTis amara.
diliT, biZa rom dabrunda, Semoikra TavSi xelebi. buti gaclili iyo,
Zvirfasi koniakebi, liqiorebi, Sampanurebi da Sokoladebi sul erTianad
waeRoT. eca biZa gigos, aaglija daxls da iseTi Witlayi uWira, gigo gavar-
da, bargan-barganiT miaRwia viRacis satvirTo manqanamde. im manqanaze abo-
bRda, ZaraSi Caimala da gorisken metad aRar mouxedavs.

***
gigo kvlav Tavis sofelSia.
kamarqali RmerTs madlobas swiravs, _ RmerTo, SeniTa! RmerTo, ·SeniTa!
mere gigos _ miubrundeba, _ Seni Svilo, araferi minda, arc qoneba, arc sim-
didRre, iyavi egre, _ iare Seni mama-papis ezo-yureSi da uyure wiTel mzeso.
magram gigo marto wiTeli mzis mayureblad xom ar darCeboda. adga, traq-
torze gahyva mamis biZaSvils, iyvnen mindorSi, xnavdnen, Tesavdnen, mkidnen.
Semodgomaze ki, puri rom ganawilda, gigom imdeni xorbali moitana Sin,
kamarqalma sixarulisagan itira. Cahyofda xelebs xan erT tomaraSi, xan
meoreSi, muWavda darCeul xorbals, axlo mihqonda saxesTan, sunavda, iRime-
boda da tiroda.
_ exla, Sviloo, _ eubneboda gigos, _ dajeqi da Seeqeci Sens monagarso.
magram gigo isev mindorSi wavida, isev xnavda, Tesavda, savenaxe miwebs
abrunebda; axla ukve marto TviTon amuSavebda traqtors. cotaTi gaxda,
gaSavda, samagierod, gaizarda, gaRonierda, xmac namdvili kacuri gauxda.
erT dilas gigo tyis miwebs xnavda. mivida wiTuri kola, Tarsi, Tarsi,
rom imis danaxvaze, rkinas eZebs xalxi _ rkinas Tu xels movkidebT, kola
veRar dagvTarsavso. mivida es Tarsi kola gigosTan, gaaCerebina traq-
tori Ra meluri Tvalebis cimcimiT eubneba:
_ gigo, Zmiswulo, kakali maqvs moWrili venaxis TavSi, Sin roca waxval,
Camomiare, is kaklis Ziri CamiTrie da Cemze iqneba, xo ici, me iseTi kaci var,
CemTan araferi dagekargebao.
aba, gigos uari rogor unda eTqva! sawyali mamamisi, gigos mama ese igi, da
es wiTuri kola Zmakacebi yofilan, skolaSic erTad uvliaT da gigos ded-
mamis qorwilSic kola pirveli mayari yofila. _ rom davcale didi or-
jamiani da gadavedi alaverds dedaSenis erT msxvil naTesavTan, is naTe-
savi egreve daiyola im orjamianvao aba, amisTana kacs gigo uars rogor
etyoda, Tanac, gigo xom mTlian rkinaze ijda da kolas siTarse verafers
1238
daaklebda!
_ iq iyavi, venaxis TavSi, aem nakveTs movrCebi da Camogivlio.
wavida wiTuri kola. gigom erTi saaTnaxevaric imuSava, mosaxnavi moxna,
traqtori gzazve gaiyvana, mere venaxebisken dauxvia da kolas venaxisTavs
miadga. kolas daZaxeba ar dasWirda, iq iyo, im kaklis kunZze wamowolil-
iyo da Tvali waetyuebina. traqtoris xmaze wamoxta, gaxarebulma gigos
qudi mouxada da, _ vinc movida, gaumarjoso, _ esac ki daiZaxa. gaRimebulma
gigom traqtori kunZs miuyena, gamoxsnes gvarli (trosi), gayulfes, mosdes
kunZs. avida gigo traqtorze, daZra, waiTria kunZi. mihyavs traqtori venax-
ebis gzaze gigos, miaTrevs kaklis kunZs, misdevs wiTuri kola fexdafex da
uxaria, balRiviT celqobs, xandaxan kunZs Seaxteba da maimuniviT gaRreWili
zis. gigos ar siamovnebda amgvari celqoba, magram ras etyoda!
miuaxlovda traqtori sarwyavi arxis bogirs. xisaa is bogiri, Tanac
aTapapis xnisa. erTi ki Sefiqrianda gigo, es bogiri ar Caimtvreso, traq-
tori SeaCera.
_ rad SeCerdio, _ SeekiTxa kola.
_ es bogiri ar Caimtvreso, _ Tqva gigom Camovida, bogirs qveSidan Sexe-
da.
_ ras ambob, biWo, ra unda Caimtvres, magas, ici, ra muxebi uwyvia? yoranm-
Tis muxebi uwyvia, yoranmTisa! magaze mZime tanki gaivlis da isic ki ver
uzams Zvraso,
yoranmTis muxebs, aba, gigo rogor ar endoboda! avida traqtorze, misca
gazi, gaaqana, ucbad unda gavxte meore napirzeo, gaaqana da, _ Waxo! _ rom
daiZaxes erTxmad im yoranmTis muxebma, Cveni gigo aiq gafrinda, ai, erTi
aTi metris manZilze, Sig tlapoSi, traqtori kidev jer cxviriT waerWo
arxSi, mere gverdze. gadawva, imuSava ase, amuSava da bolos isic gaCerda.
lafSi amoTxvrili, CurCxelasaviT amovlebuli gigo dgas, Tvalebidan
mSrali majiT icilebs talaxs, Tavzardacemuli dahyurebs traqtors, wi-
Turi kola kidev CabJirebulia sicilisagan. xelebi mucelze aqvs miRebu-
li da irgvliv uvlis gigos. da rogor moxda, verc ki gaigo gigom, _ Tx-
laSo! _ talaxiani xeli im siciliT CabJirebul kolas Sig ybaSi. roca
mixvda, rac Caidina, _ mamis xnis kacs, mamis Zmakacs gaartya, ukve gvian iyo.
wiTuri kola SeSinebuli gamometyvelebiT iRebda miwaze gagorebul quds
da mere kidev ufro SeSinebuli iwmendda talaxian loyas.
dainaxa gigom es, auvarda bRavili, daeSva Tavqveze da Wala-tyes misca
Tavi.
traqtori sxva meqanizatorebma amoaTries meore dRes.
1239
***
gigo TiTqmis mTel weliwads aRar gamoCenila Cvens sofelSi. pankisis
xeobaSi muSaobda, arxis mSeneblobaze, sul TavCaRunuli, sul daRonebuli,
ekiTxebodnen amxanagebi, _ ra aris gigo, kvira uqmeebzec rom ar midixar
Sens sofelSio. gigo ambobda, _ iseTi rame SememTxva, iq aRar mimesvlebao.
viRaca oxerma xma gauvrcela qalis Taobazea gadmoxvewilio. maSin iZule-
buli gaxda, simarTle eTqva: _ mamis xnis kacs xeli Semovkario. amxanagebs
gaukvirdaT, _ mere, Semogakvdao? _ ara, ras ambobTo, _ SeSinda gigo. atexes
amxanagebma sicili, gigo wamodga, gareT gamovida da is Rame martom gaaTe-
na erTi traqtoris kabinaSi. iwva mokuntuli, gascqeroda varskvlavebs, ag-
ondReboda anikoc da cremli Camosdioda.
amasobaSi jarSi wasvlamac mouwia.
waiyvanes jarSi, komisariatSive hkiTxes, xeloba xom arafera icio. _
traqtorze emuSaobdi da kidevao... traqtorze muSaobdio?! ise gauxarda
komisars, sxva aRaraferi aTqmevina, ese igi, isa, rom sasadiloSic iyo nam-
uSevari da mSeneblobazec, mearmatured. raRacebi Caweres gigos qaRaldeb-
Si, raRacebs xazebi gausves da erTi dRiT gamouSves saxlSi.
kamarqalma rom Tavgadaxotrili gigo dainaxa, davarda, muxlebze moex-
via da aqviTinda. gigom icoda, ase rom izamda dideda da Tavs imagrebda,
siciliT anugeSebda, _ ra ari, dided, or weliwadSi aqa varo.
didedam im Rames diRi sanTlebi daanTo, gavida gareT da mTvares da
varskvlavebsac evedreboRa raRacas.
wavida zurgCanTaakidebuli gigo da sul cota xanSi tankSi amoyo Tavi,
mere rogor tankSi, jer isev SeumSrali saRebavis suni rom asdioda, mux-
luxoebi rom almasebiviT ubrwyinavda, zarbaznis lula kidev aiq rom hqonda
gaSverili, ai, xuT metrze.
tanksac, iseve rogorc traqtors, jer sxva atarebda, gigo damxmare kaci
iyo, erTi wlis Semdeg ki TviTon gigos dahyavda da sxvebi exmarebodnen,
Tan is uvlida, mtvers ar akarebda. nawilis ufrosma kamarqals madlobis
werili miswera, _ did madlobas mogaxsenebT, pativcemulo kamarqalo, gigo
rom aseTi kargi vaJkaci gagizrdiaTo. werils seraTic hqonda darTuli.
gigo tankTan idga safeTqelTan xelaweuli, gajgimuli, tankistis yurebiani
qudi exura da icinoda. kamarqals tankisa eSinoda. adga, suraTs qaRaldi
ise gadaaxvia, marto gigoRa Canda, da mamamisis suraTis gverdiT miamagra
kedelze. gigos mama, isic samxedro tansacmelSi gamiowyobili, naRvlianad
iyureboda, gigo ki, ramdenjerac ar unda Segexeda, sul icinoda.
1240
aris gigo jarSi, aq, CvenTan, saqarTveloSi. kamarqals kidev mosdis mad-
lobis werili, _ es ra biWi gagizrdiaT, Tqveni SviliSvili gigo! iwureba
meore weliwadic, sadacaa Sin unda dabrundes gigo. kamarqali yvelas ase
eubneba, _ naSvidnoembrevs, naSvidnoembrevs gamouSvebeno. Svid noembers ki,
mas Semdeg, rac didi rixiT gaiares mTavar quCaze tankebma, zarbaznebma da
raketebma, rogor moxda, ram afiqrebina gigos, ar vici, misma tankma, mTlad
moulodnelad, viwro quCisken Seuxvia. aiara is viwro quCa, mere meore
viwro quCa, _ misdevs gogo biWoba WyiviliT da Tav-piris mtvreviT, _ miad-
ga erT patara saxls da miuSvira zarbazani pirdapir fanjaras. amoyo
gigom tankidan Tavi, dauZaxa erT biWs, raRaca uTxra, gaiqca is biWi, saxlis
ezoSi Sevarda da male iqidan aniko gamoiyvana, _ aniko ukve TbilisSi
swavlobda da deidasTan cxovrobda. uyurebs aniko tankis lukSi gajgimul,
safeTqelTan xelmitanil tankists da vera scnobs. roca icno, _ ui, gigo,
Sena xaro! _ erTi es daiZaxa da xelebi umweod CauSva Zirs. meti araferi
momxdara. gaucina gigom anikos, iseve xelaweulma daukra Tavi gamosamSvi-
dobeblad, Caimala tankSi, miatriala da wavida da wavida. meti araferi
momxdara. idga aniko cota xans gaRimebuli, mere isic Sebrunda saxlSi,
magram amis Semdeg gigos sami wliT daagvianda Sin Camosvla. roca Camov-
ida, gaigo, rom aniko gaTxoviliyo, benzinis Camomsxmel biWs gahyoloda, _
cxovrobso, cxovrobso, rom sul erbo-karaqSi curavso, isea gafaSfaSebuli,
fofodia gegonebao. aman afiqrebina Tu ram, esac ar vici, gigo aRarc traq-
torze damjdara, aRarc pankisis xeobaSi wasula mearmatured. erTi didi
mSenebeloba Cvens raionSiac iyo dawyebuli, adga da im mSeneblobis pat-
ara savaWro wertSi Cadga. mainc mgonia, gamdidreba undoda.·
***
gigo Saraulas patara wertSi zis da vaWrobs. yidis purs, marils, asanTs,
makarons, brinjs, karaqs, konservebs da sxva aseTebs. xandaxan raionis
kolmeurneobebi kitriT da pamidoriTac amarageben. diliT vaWrobs
umTavresad da saRamoTi. danarCen dros an wigns kiTxulobs, an nards eTa-
maSeba soflel biWebs. modian moclili, gazarmacebuli kacebic, sxedan qve-
bze, aboleben sigarats da Tvals. adevneben amvlel-CamvlelT. Tu kargi
Sesaxedavi gogo gamoCndeba, gigosac gasZaxeben, _ gamoyav Tavi, biWo gigo,
iqneb ra Tvalze daginaxoso, magram gigo gogoebisken aRar ixedeba. anikom
Caswyvita guli, anikom _ erbo-karaqSi rom goravda axla.
erT dRes kaxeTis mxridan ori didi manqana moadga. wina manqana, TviT-
mcleli, ukanas gvarliT moaTrevda. is ukana manqana sul sazamTroebiT
iyo savse. sazamTroebze erTi msxvili kaxeli kaci ijda da sacodavi ga-
1241
mometyvelebiT iyureboda. orive manqanis mZRolebi Zirs gadmoviRnen.
sazamTroebidanac CamobobRda kaxeli kacic. dadgnen, raRacebi ilaparakes.
bolos kaxeli kaci gigosTan mivida da uTxra, _ Svilo, keTilo biWo,
sazamTros xom ar miiReb, iafad mogcemo. gigo ukve mixvedriliyo _ sazamTro-
ebiT savse manqanas Zalian uWirda, wina manqana, TviTmcleli, romelic kir-
iT iyo savse, Tbilisamde ver CaaTrevda. Sewuxda gigo, magram mainc uTxra,
_ ara, ver miviRebo, maSin kaxelma kacma qudi moixada, xalaTis saxelo gais-
va Sublze, umweod mimoixeda aqeT-iqiT, amoioxra. isev daixara, Seevedra
gigos: _ aiRe, mixseni am xaTabalidan da mTlad iafad mogcemo. Seebrala
gigos is kaci. ·
_ rogor momcem kiloso?
_ ocdaaT kapikad. ormocdaaTad visac ginda daartya TavSi, yvela waiReb-
so.,
ifiqra, ifiqra gigom. ufro Seebrala is spilenZisfrad gadalaplapebu-
li kaci, _ cota momicadeTo, _ wavida, kolmeurneobis kantoraSi Sevida, cota
xans iq iyo, mere gamovida da Soridanve daiZaxa, _ CamocaleTo,
_ Tan manqanas sclidnen, Tan swonidnen did sasworze. sam tonaze meti
gamovida. kaxelma kacma sam tonad uangariSa, zogi fuli TviTon hqonda
gigos, zogi isesxa, CauTvala cxraasi maneTi kaxel kacs da gauSva isic da
manqanis mZRolebic. locavda kaxeli kaci, sul cisken iSverda xelebs,
gamoTala gigom joxi, waumwveta, gaupo Tavi, Sig qaRalRi CaWeda, romelze-
dac „60 kap.~ ewera, Caaso wveriT erT sazamTroSi da dajda kmayofili.
zis gigo, gunebaSi angariSobs; kiloze ocdaaTi kapikis mogebiT cxraasi
maneTi naRdi mogeba miRevs jibeSio. igoros anikom erboSi da karaqSi, arc
gigoa aravisze naklebi biWi! zis gigo, elodeba muStars. jer Zalian cxela,
gadagrildeba da maSin dameseviano. gadagrilda, marTlac, movidnen, kace-
bic da qalebic. samoci kapiki iZvires, gansakuTrebiT qalebma. arCies,
utyapunes sazamTroebs silebi, kacebs mihqondaT yurTanac, uWerdnen xelebs,
_ kai xma ara aqvso. _ kai xma ra, talgaukovi ki ara zis Sig Tavisi duduki-
To, _ viTomc xumrobda gigo. bolos yidulobdnen ugemuri gamoSetyvelebiT,
TiTo kaci TiTos.
pirvel dRes as kilomde gayida, meore dRes _ samocdaaTic vera. mesame
dRes _ ormocdaaTi. gaaiafa gigom, ormocdaaTi kapiki gaxada. cxela, cxela,
lamisaa qva aaduRos sicxem. sazamTro ra dReSi iqneba, mixvdebiT, verc ze-
modan wafarebuli balaxi Svelis, verc nabadi. gaaiafa kidev `40 kapiki~
daawera. iyideba, magram gana ramdeni sazamTro unda gaiyidos erTi bewo
sofelSi an mSenebel muSebSi! mSenebel muSebs ra esazamTroebaT, muSaoben.
1242
gaaiafa kidev, oc kapikamde Camoiyvana kilo, ori tona mainc gasayidi aqvs.
Camoafasa 10 kapikamde. cxela, cxela. sazamTro mainc ar iyideba.
da, ai,· erT dRes ra xdeba! gavarda sofelSi xma, _ gigo ufasod iZleva
sazamTroebso. gamorbodnen sofleli da mSenebelTa bavSvebi gigos wer-
tisken. werti daketilia. balRebi ki zogni saiT miagoreben sazamTroebs,
zogni saiT. miuxutebiaT gulze, zogs or-ori, zogs samic. ucvivdebaT, skdeba
sazamTroebi, miRis wiTeli wveni, exveva futkari da buzi, aTqlafuneben Rore-
bi. gigo ki ufrosebTan dgas da gadaWriT ambobs, _ Cemgan vaWari ar gamova,
Cemgan duqnis kaci ar gamova. wamodiT, werti CaibareTo. wavidnen, Caibares.
eqvsasi maneTi daaklda. kidev kargi, rom daafarines, ese igi, fuli gada-
axdevines da ar daiWires.
is dRe iyo da is dRe, gigos dasanaxavad Sesjavrda duqnebic da sazamTro-
ebic. zafxulSi bazarSi rom Seva, sazamTroebis rigisken gaxedvac ar unda,
WamiT xom aRar Wams da aRar Wams.
***
cota xans Sin aris gigo, dideda kamarqalTan, sul ezoSi trialebs, aSenebs
_ xan saqaTmes, xan saRores, xan baRis yores. zis saxlis saxuravze da scvlis
gatexil kavebs da kramitebs· netarebiT Sescqeris kamarqali da naninasav-
iT wamRerebiT ambobs, _ gamimravldi da gamixardi, Svilo! Seni mSoblebis
danaklisi dReebi ormagad Segematos! dasxdebian erTmaneTis gverdiT, ka-
marqali da gigo, arCeven lobios anda bumbuls da laparakoben. kamarqali
ambobs:
_ TvalWrelsa da idayvwvetian qals eride, gigo. TvalWreli da
iRayvwvetiani qali gunebaWreli da enawvetianic aris, Svilo, ena nestariv-
iT aqvs, sicocxles mogiwamlavs.
_ yvelas veridebi, dided, yvelas. _ RimiliT eubneba gigo.
_ yvelas raTa, Svilo, _ Sewuxebuli SeaCerdeba kamarqali _ yvelas
mosariRebeli ra gWirs?
gigo icinis, icinis, kuWkuWebs gemrielad. kamarqali saqoCreze daadebs
damWknar xels, _ ai, _ Tma SegiTxelda, exla erTi kargi janiani gogo Sena,
rom gamravlde da gamogadges da mere mSvidad Caval samareSi.
gigo hpirdeba, _ ueWvelad, dided, ueWvelado, _ da sxva raRacaze gada-
itans saubars.
_ seqteberSi gigo isev samsaxurSi Cadga. tyeSi dgas ori didi vagoni,
vagonis msgavsi transformatori, im transformatorebs yarauloben da maTi
mowyobilobebis muSaobas adevneben Tvals. orni arian _ gigo da·niko
erT dRe da Rames gigo da niko morigeoben, meore dRe da Rames _ abria da
1243
Saqria. udgaT CardaxSi gasaSleli sawolebi, wvanan zed, gascqerian mTebsa
da cas da laparakoben. ras laparakoben? marto erT dRes rasac ilapar-
akeben, erT did sqel wignSic ki ar Caeteva. saaTSi erTxel wamodgebian,
transformatorebs Semouvlian, mowyobilobebs daaTvaliereben, mricxveleb-
is maCveneblebs Caiweren da isev dawvebian, isev laparakoben, gigo ambobs _
amaze kargi saqme meore ar iqneba qveyanazeo· haeri kargi, tyis xili _
kargi, iweqi da iyavio. nikos qalaqi urCevnia, qalaqisken miuwevs guli, _
Tunda erT gogos Sexede, Tunda meores, vin giSliso. nikom Conguris dakvra
da simRerac icis. rogorc ki vels iqiT, bilikze vinme feradkabiani gamoCn-
deboda, swrafad aiRebda Congurs, CaubRartunebda TiTebs, moiRerebda yels
da daamRerebda:
netai, gogo, me da Sen
yanebi mogvca ziari,
Sig me da Sena Segvlala,
yana Tund darCes tiali.
imodena xmiTa mReroda, im feradkabians ueWvelad gaeRimeboda da niko-
sken cali xeliT qoqolasac gadmohyrida.
iqve, cota manZilze, kolmeurneobis kargad dataroebuli simindebi iyo.
gigo da niko rom cecxls daanTebdnen, simindis taroebsac auyenebdnen SiSx-
insa da tkacatkucs. ifxvnidnen mere Semwvar siminds muWaSi, uZaxebdnen pir-
Si da xandaxan cot-cota TeTr. gril Rvinosac ayolebdnen. Zalian uxdebo-
da Semwvar siminds grili TeTri Rvino.
erT dilas simindebSi kameCi dainaxes. wavida gigo, gaagdo. gavida cota
xani da isev Semoabota kameCma simindebSi. wavida gigo da ufro Sors gaag-
do, _ magram naSuadRevs isev atexa kameCma simindebis lawaluwi. es xom
amaRam mTlad gaanadgurebs am simindso, daiWira gigom kameCi, Toki· ar
hqonda, eleqtroSnuri daaorpira, mosdo rqebSi da imiT miaba xeze. iq iyo
is kameCi mTel saRamos, mere mTel Rames. ar iqna da ar gamouCnda patroni:
diliT wavida kameCTan gigo, gulma raRac cudi reCxi uyo, mivida, naxa, _
gaberila kameCi, fexebi maRla aqvs aSverili, Tvalebi TeTrad gadmostri-
alebia. rogor Semoixvia Snuri yelze, wasWireboda is Snuri sawyals da
gaguduliyo. gigom dana amoiRo da Snuri faTifuTiT gaWra, dauwyo kameCis
Tavs gadawev-gadmoweva, da swored am dros wamoadga patroni _ kosta osi.
rom naxa kostam, ra dReSic iyo Tavisi kameCi, eca gigos da wauWira yanyra-
toSi xeli. kidev kargi, rom gigom RoniT ajoba kostas, wamoiRo mogver-
diT da gaakra miwas, magram kosta xels mainc ar uSvebda, isev yanyratoSi
wvdeboda. movarda nikoc. mocvivdnen samuSaoze mimavali mSeneblebic, Zlivs
1244
gaaSveles moCxubrebi.
kosta osma sasamarTloSi uCivla gigos. sasamarTlom oTxasi maneTi
daawera gigos, ese igi, oTxasi maneTi unda gadaexada kostasTvis. oTxasi
maneTi erTad sada hqonda gigos, marto orasi maneTi misca xelze, danarCe-
ns xelfasidan uqviTavdnen. is iyo ukanaskneli oci maneTic daukaves da
axali faTeraki SeemTxva.
***
gigos Zalian uyvars wyali, mdinaris wyalic, _ is rom sabanaoSi Cava,
amosvla aRar unda xolme maRla, _ wyaros wyalic. aiRebs suras da sul
RiRin-RiRiniT midis budReja wyaroze. es budRuja wyaro miwidan amoCux-
Cuxebs, Tanac imdeni, wisqvilis qvas daabrunebs. miva gigo, miujdeba pirRi-
miliani, Cahyofs Sig xelebs, alaRlaRebs, gaucivdeba xelebi, gaicinebs siam-
ovnebiT da Seisxams saxeze. idgafunebs, iWyumpalavebs ase, mere aavsebs su-
ras da kmayofili wamova.
gzad mSenebelTa patara dasaxlebaa _ TeTri barakebi, TeTri patara
saxlebi, miqoxil-moqoxili saRore-saqaTmeebi. Caiara erTxel gigom da
erTi barakidan bavSvis CabJirebuli tirili moesma, amoiara _ isev Cab-
JirebiT tiroda is bavSvi, Caiara ori dRis Semdeg, tiris bavSvi, amoiara _
isev tiris, dgas Ria fanjarasTan axalgazrda deda, aqanavebs aqeT-iqiT
mklavebze gadawvenil bavSvs, nanas eubneba, katebiT da turebiT aSinebs, ma-
gram bavSvi ar Cumdeba, tiris, tiris. mivida gigo fanjarasTan da hkiTxa
axalgazrda dedas:
_ Cemo dao, raTa tiris eg bavSvi egre?
_ ra vici, Zmaoo, ai, ase varT gawamebulebi, dRisiT aris tiris, RamiT aris
tiris, aRar viciT, ra wyalSi CavcvivdeTo.
_ biWia Tu gogo?
_ biWia, amas moukvdes deda.
gigo xom kamarqalis SviliSvilia, kamarqalma ki ris wamali aRar icis!
moifxana kefa gigom, dafiqrda da isev hkiTxa.
_ damwvari qaRaldis ferfli xom ar dagilevinebiaT?
_ davalevineT.
_ sufTa naxSiri?
_ egac davalevineT.
_ yurSi qafuri an spirti xom ar CagiSviaT?
_ erTic CavuSviT, meorec.
maSin gigom kvlav cotaodeni dafiqrebis Semdeg Tqva:
_ katabalaxas fesvebi unda mouduRoT, is daalevinoT da bavSvic moi-
1245
svenebs da Tqvencao. axalgazrda dedas gagonilic ki ar hqonda katabalaxa,
ar icoda arc misma dedamTilma, Savma, yoraniviT qalma. me mogitanTo _
gigom. aarbenina wyali qvesadgurSi, nikos uTxra, esea da ese saqme, male
movalo. waiRo bari,sadRac gadakargulSi i pova katabalaxa,amoiRo, gaus-
ufTava fesvebi, miutana axalgazrda dedas. axalgazrda dedam didi madlo-
ba moaxsena, iseTi madloba, rom cremlebi moadga Tvalze. im cremlebma da
akankalebulma wvrilma grZelma TiTebma Tavgza aubnies gigos. es ki uTxra,
rogor unda moexarSaT fesvebi, magram imis Tqma daaviwyda, riT unda
daelevinebinaT da ramdeni. ufro swored _ egona, egec vuTxario. iyo fiqri-
anad im saRamos. veRar mouTmina gulma, adga, RamiT Caiara barakebisaken, aba,
tiris Tu ara bavSvio. barakebSi siwynare iyo, axalgazrda dedas da mis
yoraniviT Sav dedamTils sinaTle CaeqroT. idga, idga. mere wamovida, daw-
va, tkbilad daiZina.
SedarebiT gvian gaiRviZa, Canawerebi nikos gaekeTebina, aiRo sura, gaiq-
ca wyaroze. kvlav siCume iyo barakebSi. gauxarda, Cemma wamalma gasWra,
axalgazrda dedis madli movisxio. mTel dRes karg gunebaze iyo, _ miuxeda-
vad imisa, rom abrias da Saqrias magivradac morigeobdnen, _ daniwv-
eraoba·eTamaSa nikos, Tormetjer aglejina gojisodena palo miwidan
kbilebiT. mxolod erTxel mougo nikom. aiRo is gojisodena palo axla.
iman, sul Cakarga miwaSi danis taris sami dartymiT. amouWra sacxvire, kbilebi
rom mieyenebina gigos palosTvis. dawva gigo, Cayo sacxvireSi cxviri, cdi-
lobs, ise mosdos palos kbilebi, miwa ar Seayolos da im dros esmis:
_ wamovides, wamovides da TviTon mixedos im ymawvils, Torem Tvalebs
amovCiCqni frCxilebiTo.
gaixeda SemkrTalma gigom da axalgazrda dedis yorainiviT Savi ded-
amTili dainaxa. Turme dauZinia bavSvs, samxroba gadavida da jerac ver
iRviZebs, ugrZnoblada wevso.
_ ramdeni daalevineT? _ hkiTxa miwaze wamomjdarma gigom.
_ ra ramdeni! erTi patara Wiqa. wamodi da ·Sen TviTon mixede im ymawvils,
Torem qveyanas Tavze dagcemo.
gigo wamoxta da gaiqca, magram barakebisaken ki ara, eqimTan gaiqca. mTe-
li dasaxleba ukve bavSvs daseoda. eqimma gasinja, nu geSiniaT, nu swiokob-
To. bavSvs nemsi gaukeTa. bavSvma SebindebulisTvis gaiRviZa, magram ra _
gigo kacad aRar vargoda. warmoudgeboda axalgazrda dedis lamazi, imed-
Camqrali Tvalebi da Wiris ofls asxamda. oriode dRe mainc kidev gasZlo
qvesadgurSi, mere nikos uTxoa, _ im gogos Tvalebs veRar vuZlebo.
_ vin gogos Tvalebs, biWoo.
1246
_ ai, ymawvilis dedisas.
nikos gaukvirda. gigom ki aikra Tavisi guda-nabadi da wavida.
kviris Tavze, zeviT, mdinaris sagubar kaSxalze ijda da dafiqrebuli
Cascqeroda wyals,

***
kaSxali mTebSia. aq marTla marto yaraulebi arian. gigoa yarauli da
erTic Jepoteli biWi _ lego. erT kviras gigo da lego yarauloben, meore
kviras _ osebi, oTua da Tibo. zafxulSi kidev hyavT xmis gamcemebi, an saT-
evzaod amodian sagubarze, an sabanaod. zamTarSi civa, civa, mwuxare nislebia
Camowolili, TiTqos im nislebs gaurbian, mihqrian TavianT gzaze avtomo-
bilebi, gigos da legos ki unTiaT Rumeli (me Sen getyvi, SeSas ver iSovnian
imodena tyeebSi!), xalaven mzesumziras da aknawuneben, aknawuneben; erTi pa-
tara radiomimRebi aqvT, usmenen im radiomimRebiT qalaqur simRerebsac
da arian.
kvira saRamos, meore kviramde, gigo Sin midis. dideda kamarqali daber-
da, magram mainc yoCaRad aris. gigos rom dainaxavs, maSin xom mTlad gaax-
algazrdavdeba. erbokvercxs mouwvams, mwnils amouRebs, Rvinosac daudgams.
Wams gigo, cot-cotas ayolebs Rvinos da mSvidad usmens kamarqalis Seg-
onebebs, _ aRarc Senze didi varga, gigo, da aRarc patara. exla ojaxs. unda
moekido, Sviloo. gogo hyoliaTo vardiSvilebs, gogo, rom netav ori Tva-
li kidev momca da ise mayurebinao. amaswinaT mamidamisma Semomapara sity-
va, ratom ara niSnav Sens gigosao. Tan ise keTilad uRimoda Tvalebi, aSka-
ra iyo, alalmisTviso Cveni gogoo. kuWkuWebs gigo Cumad da Runavs Tavs.
mere, meore kviris SuadReze, gadaikidebs. CanTas, aiRebs Sindis swor joxs
da midis isev kaSxalze.
egre gadis erT weliwadze meti. erT dRes ki, dekemberSi, ori biWi amo-
dis Sarauladan, _ iasona mokvda, gabidauri, Senc xom kargad icnobdi, gigo,
Tqevzi gvWirdeba qelexisTvis da uari ar gviTxra, dagviWireo. gigom loyebi
dabera, CaisunTqa da didxans aRar amousunTqia, bolos, rogorc iqna, Tqva, _
qorwilisTvis rom gindodeT, ver mogcemdiT, micvalebulze uari, rogor
giTxraT, xval dilas amodiT, rasac daviWerT, aq iqnebao. Casxdnen is biWebi
TviTmclelSi da wavidnen. gigos da legos im dRes araferi uRoniaT, me-
ore dRes ki, is iyo lurjad gaTenda, rom maRali Zabvis gamtarebs WokiT
Camohkides ori mavTuli da is mavTulebi sagubarSi CauSves. mavTulebis
CaSveba iyo da atyda CxapCxapi da SxapaSxupi wyalSi. TeTrad amoifina
wvrili Tevzi zedapirze, male wvrilebs msxvilebic amohyvnen. is iyo unda
1247
CamoexsnaT kidec maRali Zabvis gamtarebze Camokidebuli mavTuli da zed
kaSxalze erTi talaxiT gawuwuli „kolxozniki~ gaCerda. gadmovida tan-
sruli, ilia WavWavaZes rom wveri hqonda, iseTi wveriani kaci. Sexeda
mavTulebs, mere wyals,·_ ux, Tqve yaCaReboo, Tqve yaCaRebze uareseboo! mou-
qnia legos xeli, lego daikuza, gaiqca, gaiqca gigoc. Secvivdnen tyeSi da
iqidan iyurebodnen. gadmovida manqanidan tanasxletili axalgazrdac, im
axalgazrdas ar daaneba, wverianma TviTon Camoxsna gamtarebze dakidebu-
li mavTulebi WokiT. imave WokiT napirTan miiTries ramdenime Tevzi, Ca-
yares is Tevzi manqanaSi, Casxdnen TviTonac, wverianma iqidanac gamoyo xeli,
daemuqra gigos da legos muStiT da wavidnen.
gigom da legom rodis-rodis gabedes tyidan gamosvla, uyurebdnen erT-
maneTs da icinodnen giJebiviT. wyalma waiRo imodena daxocili Tevzi.
amovidnen Sarauleli biWebi, uTxres, ese da ese moxdao. SemoeyaraT dardi
Saraulelebs, _ aba, ra vqnaTo. _ Tqven ra unda hqnaT, Tqven jer wyals
dauyeviT, mandac iqneba Tevzi napirebze gamotanili, Tu is ar geyoT, cotasac
qalaqSi iyidiT, Tqven Cveni TqviTo, Cven cixe ar agvcdebao. wavidnen is
biWebi, dauyvnen wyals.
gigo da lego ki dasxdnen da dauwyes TavianT beds cda.
daiwyo Tova, ise Camobardna, Ram-RamobiT zemoT, tyeebSi mglebic ki aymu-
vldnen.
mere erT dRes gamoidara, mzem gamoanaTa, Tovlma dnoba daiwyo. zed im
dRes amovida raionidan gamomZiebeli. nela gadmovida manqanidan, saTama-
SosaviT moiqnevda grZelyurian patara CanTas. _ Tqvena xarT am kaSxalis
mcvelebio? _ diax, Cvena varTo, _ miuges gigom da legom. gamomZiebeli
Rumels miujda. _ Tqvenze saCivaria Semosuli, akademikosi esa da es giCiv-
iT, danaSaulebriv TevzWeras eweviT Tqven.
_ rogor gek... _ daiwyo legom.
gamomZiebelma mkacrad Sexeda.
_ egeni ar iyos. kaci TviTon dagadgaT Tavze da erT-erT Tqvengans
imisi aliyuric moxvda ybaSi.
_ ar momxvedria. _ wamoiZaxa legom.
_ ho, ar mogxvedria. kargi. akademikosma Tqven mier daxocili Tevzebic
warmoadgina, rogorc nivTmtkicebis sabuTi.
legomac da gigomac morCilad daxares Tavebi.
uyura gamomZiebelma, uyura da bolos Tqva:
_ sacixed menanebiT, kai biWebi sCanxarT, amjerad ormocdaaT-ormocdaaTi
maneTiT dagajarimebT. TqvenTvis ormocdaaTi maneTi araferia. Tqven aq
1248
kai fuls akeTebT TevziT.
legom Tavi aswia:
_ rasa brZanebT!
_ xma! krinti!
legom isev CaRuna Tavi.
_ axalwlis winadRes xuT kilo fiCxulsac, arc mets, arc naklebs, moxar-
Suls, kargad, SabSi, lastze gamSrals, Tqveni xeliT CamomitanT raionSi, Tu
ar gindaT, rom viris abano gaxexinoT orives.
_ pativcemulo, _ isev wamoswia Tavi legom.
_ xma! krinti! Torem viris abano mouTmenlad geliT.
adga gamomZiebeli, gavida gareT, Cajda manqanaSi da wavida.
legom da gigom erTmaneTs gadaxedes.
_ fuli rodis unda gadavuxadoT?
_ nu Seswuxdebi,· xelfasidan dagikaveben, _ gaeRima gigos, _ Cemi bralia
yvelaferi. me gadavixdi Sensasac.
_ ras ambob, rasao, _ SublTan xeli gauqnia legom.
daucades ocdaaT dekembers. gaTenda ocdaaTi dekemberi, Tovlia, hyi-
navs. gamovidnen lego da gigo sayaraulodan. Camohkides WokiT maRali
Zabvis gamtarebze mavTulebi. CauSves wyalSi is mavTulebi. atyda wyalSi
CxapCxapi da tylaSuni, is iyo unda CamoexsnaT mavTulebi da moesvaT xolexi,
rom gaCerda zed kaSxalze kvlav is „kolxozniki”. gadmoxta wveriani kaci,
gadmoxta axalgazrdac.
_ banditebo, yaCaRebo, qveynis mZarcvelebo! _ morboda muStmoRerebuli
wveriani kaci.
hkres fxaWi gigom da legom, sul kefaSi irtyamdnen wixlebs, kvlav tye-
Rres Seafares Tavi, erTma aqeT, meorem _ iqiT.
lego naSuadRevs Camobrunda kaSxalze. gigo RamiTac ar gamoCenila,
arc im RamiT, arc meore, _ mTel Tves. zogni ambobdnen, mglebs SeuWamiaT
sawyali gigoo, zogni ambobdnen, milicias Cabarebia da ori wlis cixe miusji-
aTo. viRacam esac Tqva, erTi berZenis dedakaci SeurTavs da aris imasTan
Tbilad da koxtado.
erTi Tvis Semdeg kamarqals werili mouvida WiaTuridan, _ aq, WiaTura-
Si vmuSaob, dided, Zalian kargad var, dardi nerafrisa geqneba, SeiZleba
amas iqiTac ki wavide da dardi arafrisa gqondeso.
CaimduRra kamarqali, magram raRas izamda, _ oRond cocxali iyavi, Svi-
lo, oRond vicode, rom suli gidgas da sadac Sen ginda iq iyavio.
***
1249
am werilis miRebis Semdeg aT weliwadze meti gavida. gigo sul sadRac
aris, sul sadRac
SarSanwin, Semodgomaze, soxumSi Semxvda. mTlad gamelotebuliyo, mucelic
wamozrdoda, magram Tvalebi isev iseTi hqonda, _ cisferi-cisferi, keTili
da siRrmeSi raRac dardmimaluli. _ es ra aris-meTqi biWo, _ TiTi vatake
mucelSi. _ Senao, Sen raRas damsgavsebixar, ras CamogiSvia didkacuri Raba-
bio. vuyurebdiT erTmaneTs da gvecineboda. wavediT, saxinkleSi SevediT,
xuT-xuTi xinkali SevWameT, meti vera, TiTo boTli ludi davayoleT. me
gigosi marto is gavige, col-Svili jerac ar hyolia. _ me col-Svilis
Semnaxavi kaci var, biWoo?! _ ratom-meTqi, kaco, ratom? icinoda, kuWkuWebda
Taviseburad da iCeCavda mxrebs... geologebTan umuSavnia, im xanebSi avadha-
rasTan mdgariyvnen. _ dideda kamarqali kargad aris, magram Cvens ezo-
yures aRar Sordeba, sul iq melodebao, _ uiRblobebisa da faTerakebis
ambebi rogor aris-meTqi. amazec CakuWkuWda da Tvali momarida. etyoboda,
aranaklebi ambebi gadaxda kidev, magram araferi uTqvams. arc dro gvqonda
egeTi maslaaTisTvis. mec gzad videqi, isic. gadavkocneT erTmaneTi da dav-
SordiT.
kamarqali oTxmoci wlisaze metisaa. gamova, saxlis kibeze dajdeba, daey-
rodnoba TavkauWa yavarjens xelebiTa da nikapiT, gaiyureba Sors da aris
egre gaSterebuli. kamarqalma icis, rom dedamiwa mrgvalia, amitom didi
imedi aqvs: axla xom dasavleTSia gigo, sul midis, midis. ivlis ase, ivlis,
Semouvlis dedamiwas (vaJkacia da unda Semouaros, aba!) da mere erT mSveni-
er dRes aRmosavleTis mxridan, gadabmulianT TuTis qveS gimovliT, kvlav
dabrundeba Sin da Soridanve gamouRimebs didedas.
xeli moumarTe gigosac da kamarqalsac, RmerTo!
gigos sxva uiRblobebisa da faTerakebis ambebs, adre Tu gvian, mainc
Sevityob da imaT maSin giambobT.
`Tebro~, 1983

`ukanasknel ardadegebze~

me maSin ukanaskneli ardadegebi mimTavrdeboda, lelas erTi ardadege-


bi kidev hqonda win...
rogorc ki avtobusi foTlebSi Camalul, elnaTurebiT ganaTebul pat-
ara moedanze gaCerda, me is maSinve davinaxe. vardisfrad SeRebili maRali
saxlis mxridan gadmoirbina, ukan xelixelCakidebuli ori gogona mosdev-
1250
da. gogonebi icinodnen da raRacas eZaxdnen. lela miubrunda, gauwyra, isev
gamoiqca. gogonebma erTmaneTs Sexedes, Cumad Caicines da daedevnen, Sav
qvafenilze TeTri fexsacmelebis odnavi SexebiT, ganze gaweuli SiSveli
mklavebis qneviT.
avtobusTan rom moirbina, viRaca ukan-ukan mimaval damxvdurs daejaxa,
moibodiSa; axla CemodnebisTvis daxril qals gadaawyda, Tavi Zlivs Seika-
va, wamoyelyelavda _ cali xeli maRla hqonda aweuli, caliTac mxrebze
gadacurebul marmaSis mandils ikavebda.
avtobusSi bneloda, me xmas ar viRebdi da mTeli ori wuTi ase viyaviT _
is wamoyelyelavebuli, dafacicebuli, Sewuxebuli, me gulaCqrolebuli, ga-
Rimebuli.
bolos daminaxa, xalxi gamoarRvia, momvarda, xelebi damiWira da Tavi
mxarze momado. me imwamsve misi Tmebis nacnobma surnelebam damkra. davix-
are da, saca is Tmebi iwyeboda, TeTr Sublze vakoce.
sityva ar gviTqvams, ise gadavediT trotuarze.
uceb SekrTa.
_ Cemi bavSvebi?!
„misi bavSvebi“ Turme iqve, Cvens ukan idgnen da Semogvcicinebdnen, iRime-
bodnen, erTmaneTs TiTebs umtvrevdnen.
gawiTlda, Sublze xeli aisva, gaicina.
_ modiT, xeli CamoarTviT! _ uTxra gogonebs da Cemze aniSna.
gogonebi movidnen, orives civi TiTebi da grZeli, bavSvuri mklavebi
hqonda.
_ ia da mzia!
maT Sesaxeb, lelas umcrosi debis Sesaxeb, bevri ram vicodi, magram me
isini patara, pawawina kudraWa gogonebad myavda warmodgenili...
_ ris pawawinebi! Cemze metad eseni qaliSviloben! _ Tqva lelam da
gogonebs xeli moxvia, _ xom kargebi arian, ara, jarjo! ia da mzia! xom karge-
bi arian?
gogonebma sayveduriT axedes da erTmaneTs amoefarnen.
isini marTla kargebi iyvnen _ ia da mzia! isini Zalian kargebi iyvnen...
_ Sen pirvelad xar Cvens qalaqSi, ara?
_ pirvelad.
_ maS aba, Tumca... axla ukve Ramea. daTvalierebas merec movaswrebT. aba
Rrmad CaisunTqe, ai ase. rogori haeria, ha?
lelam gulze xeli daido da ramdenjerme Rrmad CaisunTqa _ gaRime-
bulma, Tvalebmilululma.
1251
_ rogori haeria? mTebze Tovli devs. gaixede!
_ avtobusidan sul mag Tovls vuyurebdi. is ra aris?
_ araferi. saparaSuto koSki, Tu raRac maimunoba. ai, milicieli rom
gadadis, xom xedav, Cveni quCa iq iwyeba, Cveni lamazi quCa! ici, ra kargia,
jarjo! Zveleburi saxlebi, ficris mesrebi, zed vardebi, ase _ gadmokidebu-
li. ia, ras eSmakobT? iam da mziam tuCebi magrad mokumes da CaSavebul cas
miaCerdnen.
mivdiodiT riyis qviT mokirwylul svel aRmarTze, qvebSoris balaxebi
iyo amosuli, balaxebze ukve nami brwyinavda.
_ sami dRea sul wvims da wvims. dRes, icoda, rom Sen unda Camosuliyavi
da gamoidara. momeci, sawvimars mainc wamogiReb.
_ me momeciT, ra _ wamoiwia mziac.
_ iyos, ras miSlis.
_ me momeciT, ra. iciT, rogor miyvars, roca aseTi rame mikavia xelSi?!
_ metiCara! _ gaswia iam.
_ momeciT, ra!
sawvimari mziam gamomarTva. mzias ia waswvda. gaswies, gamoswies.
_ ras sulelobT, sul ar gaxioT! _ siciliT gauwyra lela.
gogonebma daircxvines da ramdenime nabijiT CamogvrCnen.
im adgilas mivediT, sadac weRan milicielma gadaiara.
_ esec Cveni quCa. ai boZze rom sinaTle anTia, iqiT kaklis xe Cans Savad.
im kaklis xis ukan Cveni saxlia. Cveni dediko gvelodeba. TviTonac unda
wamosuliyo, magram erTi mezobeli qali movida da... ih! Sexede! ai, is sami
ganaTebuli fanjara rom aris, iq qeTino cxovrobs. guSinwin TbilisSi wa-
movida, Torem dRes isic dagxvdeboda. ra suleli gogoa, ici?
kaklis xes rom mivuaxlovdiT, ia da mzia win gaiqcnen.
_ moicaT! _ dauZaxa lelam, magram gogonebma ar gaugones, mwvane alayafs
miawydnen, TiTqmis Seangries da SigniT gadacvivdnen. ezoSi finia awkavwkavda.
sadRac naTura ainTo. alayafisken momaval, agurebiT mokirwylul bil-
ikze lelas deda Camovida.
_ esec Cveni sayvareli dediko! _ gaagrZela lelam, kari farTod gamiRo,
gamaCera, Tavi gverdze gadaswia da dawkuruli TvalebiT gaxeda. _ xom
kargi dediko myavs, jarjo! xom saocrad kargi dediko myavs?
dedas Txeli maudis mWidrod SemokvarTuli ruxi kaba ecva, Tma mokled
hqonda SeWrili. Zlieri fexebiT patara, mtkice nabijebs moadgamda.
lelas sityvebze gaeRima. nabiji aeria, alersiani sayveduriT Sexeda,
xeli gamomiwoda da dabali, sasiamovno xmiT miTxra:
1252
_ lelam, albaT, ukve dagRalaT _ imdenjer getyodaT Cemi kargi es, Cemi
kargi, is, Cemi kargi...
lela moexvia, gasworda, fexis wverebze aiwia.
_ gana tyuils vambob? aba, Semogvxede, xom debs vgavarT, nu grcxvenia,
Tqvi, xom debs vgavarT?
isini marTlac debs hgavdnen da me ar Semrcxvenia, rodesac es vTqvi.
dedam gaicina, lelas xeli gaaSvebina.
_ kargi, Svilo, geyofa! stumari aq xom ar unda geyenos amaRam.
_ xom idgebi, jarjo?
me ase vidgebodi Tundac aT weliwads, magram es ukve aRar miTqvams.
maSin lela CameWida da gamwia:
_ wavideT, Torem dedas ukve eSinia, rom gavcivdebiT.
ia da mzia moajirTan momdgariyvnen da cmukavdnen.
_ Winkebs ar hgvanan?
_ mSvenieri gogonebi arian.
_ xom ki?
dabali qvis kibe avirbineT da aivanze avediT. lela win gaiqca da minebi-
ani maRali kari zrialiT SeaRo.
_ es oTaxi mTlianad Sens gankargulebaSi iqneba. sawoli fanjarasTan
dgas, Tu gaciebis geSinia, aqeT gadmovdgaT. es Suqfari ase inTeba, naxe! cota
moSlilia, denma ar dagkras. varskvlava yvavilebi xom giyvars? ai, iq, deref-
nis kuTxeSi, onkania. SegiZlia, xel-piri daibano da ise gamobrZande sadar-
bazod! xo. xandaxan romelime bavSvi roialze dakvris uflebas gTxovs.
SegiZlia arc misce.
Cemodani Zirs davdgi, uneburad ukan movixede. oTaxSi marto Cven viyav-
iT da, roca isev misken movbrundi, mis TvalebSi pawawina SiSi wavikiTxe.
xeli ar gamiZravs, magram man mainc TiTi tuCebTan miitana da mere gaaqnia.
xmamaRla ki es Tqva:
_ axla cota xniT dagtoveb. moewyve, rogorc moxerxebulad mogeCvenos.
aba, jerjerobiT.
grZeli, lamazi xeli aswia da kari gaixura.
iataks sarkesaviT gahqonda kriali. Zvelebur, moCuqurTmebul, mrgval
magidaze mwvane sufra iyo gadafarebuli, zed brolis pirganieri larnaki
idga, larnakSi sxvadasxva feris varskvlava yvavilebi ewyo. vicodi, rom
varskvlava yvavilebs suni ar hqonda, magram erTi cali mainc amoviRe da
davynose.
mere gamaxsenda, rom micdidnen. CemodanSi kbilebis saxexi movZebne, on-
1253
kanze xel-piri davibane, perangi gamovicvale, Tma davivarcxne da gavedi.
lela aivanze damxvda.
_ mogwons Cveni baRi? age is didi _ TuTaa. ceris simsxo TeTri TuTa.
_ Tu mxolod Seni ceris simsxoa, maincdamainc didad ar yofila saqebi.
xeli gamoSala, daxeda, gaicina da mere zurgs ukan amoifara.
_ Seni ceris simsxo! ranairi xar, ici?
xeli CamouSva da isev daxeda, gaecina, TiTebi gafarCxa da aaTamaSa.
_ ra, cudi TiTebi maqvs, jarjo?
marjvena xeli davuWire, ukan miixeda, gawiTlda.
_ kargi, metkina, _ Tqva Cumad, mere xmamaRla: _ TuTis iqiT rom dgas,
maRali, balia. ginaxavs, rogori lamazia bali Semodgomaze? abreSumiviT
Txeli. gamWvirvale, yviTeli foTlebi aqvs, sul yviTeli. adrec yviTldeba
da sxva xeebs Soris uzarmazari sanTeliviT dgas. eg sul TiTa yurZenia.
rkinis boZebze gadayvanili didi Talari aivnis Sublis xesTan iwyebo-
da da Sors, baRis siRrmisken midioda. yurZeni SeTvaluliyo. TalarqveS
magida da skamebi iyo gamarTuli.
_ roca Zalian cxela, aq vsadilobT xolme. aqeT-iqidan sul yvavilebia.
es maRlebi, xom ici, georginebia, ai, iqeTebi _ lomispirebi, aqeT _ qrizanTe-
mebi, varskvlavebi... vards xedav? yvavis.
ia da mziac gareT gamosuliyvnen.
_ yvelafers Cven vuvliT, garda vazisa. vazs biZaCemi sxlavs da wamlavs.
biliks iqiT iasa da mzias nakveTia, biliks aqeT _ dedikosi da Cemi. Cveni
xom ukeTesia, ha, jarjo, Cveni xom ukeTesia?
_ maaS! _ Tqva iam.
_ orive kargia, _ vTqvi siciliT da imwuTSive mivxvdi, rom arc erTma ar
damijera.
baRis boloSi, maRla niavi aSrialebda alvis xeebis kenweroebs.
deda gamovida.
_ Sin SemodiT, Svilo, nawvimaria, ar SegcivdeT.
_ ai, ukve! _ Tqva lelam, gaicina, xeli momkida da wamiyvana.
am oTaxs cisferi WaRi anaTebda da WaRis qveS patara, lamazi sufra iyo
gawyobili.
_ saiT girCevnia dajde?
_ sul erTia.
_ gana adgilis aCemeba ar ici? Cven yvelas Cven-Cveni adgili gvaqvs. aq
dediko zis xolme, aq _ me, iq _ ia, iq _ mzia. Sen? SenTvis rom aRara gvaqvs
adgili? _ Sen banze.
1254
_ ra sityvebs ambob, Svilo!
lelam gaicina.
_ ara, dediko, jarjis ar ewyineba, jarjo, Sen aq dajeqi, Cems adgilze. me
ai, aq, Sens gverdiT. aba, dasxediT, mzia! romeli saaTia? xo, axla rixteri
daukravs. ax, ai ukve. ase, xmadabla iyos, xom?
bolos lelac dajda.
deda dagvtrialebda Tavs, isic SemogvierTda.
oTxives cisferi, sixaruliT gabrwyinebuli Tvalebi hqonda, ealerse-
bodnen erTmaneTs, alersiT Semomyurebdnen mec, da me mivxvdi, rom yvelam
icoda, vin viyavi da risTvis viyavi Camosuli.
saubari ki sasxvaTaSoriso gvqonda.
_ Zalian gaitanjebodiT avtobusSi. _ miTxra dedam, _ saSinelebaa Cveni
avtobusiT mgzavroba. Cven verc erTi ver vitanT. isev matarebels vamjobin-
ebT, Tumca matarebeli orjer met xans undeba aq Camosvlas.
rodesac is amas ambobda, danis tariT magidis kideze iyo dayrdnobili
da mokled SeWrili Tmis erTi Wavli marcxena warbTan uTamaSebda.
me mivuge, rom avtobusSi ar Sevwuxebulvar, rom me yovelgvar mgzavrobas
advilad vitan da aq fexiTac ki SemeZlo Camosvla.
_ ras ambobT! _ gaikvirva dedam, _ iciT, ramdeni kilometria Tbilisidan?
orasamde.
wiTeli, sasiamovno RviniT mivsebdnen brolis sqel Wiqas da masmevdnen.
TviTon odnav akarebdnen tuCebs TavianT Wiqebs, me ki maZalebdnen da mas-
mevdnen.
me vsvamdi da Tvals veRar vacilebdi verc erTs. ia da mzia fisuniebiv-
iT iyurebodnen dana-Canglis zemodan. lela qaTmis sawiwknars awvalebda
da gamocdebis ambavs yveboda _ siciliT, fexebis bakuniT. deda ki malimal
axsenebda _ ase rogor SeiZleba, Sviloo.
mere Cems oTaxSi visxediT. me vijeqi morCilad da netarebiT vabolebdi
sagangebod am dRisTvis nayid Zvirfas papiros „mziur saqarTvelos“. ia
ukravda roialze _ TavgametebiT, tuCebis kvnetiT, mxrebis TaxTaxiT. lela
muWaSi igrovebda Cems Tmas da marwmunebda, rom saocrad momixdeboda mzias
bafTa, mzia krutuniT gvivlida gars, deda measejer eubneboda lelas _ ase
rogor SeiZleba, Sviloo.
da ar vici _ Rvinis brali iyo, cisferi WaRis brali iyo, uCveulod
wynari Ramis brali iyo, Tu mxolod imisa, rom ocdamesame weliwadi mis-
ruldeboda _ meCveneboda, rom sadRac Cems gzas gavscdi, wavedi Sors da
wavawydi zRaprul mRvimes, sadac yvelaferi wminda, saTuTi brolisa da
1255
firuzisagan iyo nakeTebi da sakmarisi iyo xeli odnav mouzomlad gameqnia,
daimsxvreoda, gaqreboda yvelaferi.
vijeqi morCilad, vabolebdi sagangebod nayid Zvirfas papiros „mziur
saqarTvelos“ da viyavi kargi, lamazi, keTili, bednieri.
ori dRis Semdeg ukanaskneli ardadegebi mimTavrdeboda. lelas erTi
ardadegebi kidev hqonda win...
namgala mTvare amosuliyo baRis boloze, alvis xeebis kenweroebs Soris.
mamlebi yiodnen sadRac Sors _ wynarad, gagrZelebulad...
`wveTebi foTlebze~, 1962

`ukuRma daWedili~

axali narTvlevia. nafurtkni, miTelil_moTelili venaxebi yviTel mz-


eSi CayuCebulan da Wrilobebs iSuSeben. myudroebas marto wisqvilis Ri-
tini arRvevs. am veeba garindebis borbalze es xmac marTiviT exveva da
yuradRebas aravin aqcevs.
wisqvilisken amomaval orRobeSi biWi midis. ori kowowaSvili _
camet_cameti wlisani, mziT gaxurebuli, wengoTi moTxupnulni, ubeebi nam-
cvrevi kakliT aqvT savse. ubeebSi rom ar CasteviaT, Sarvlis boloebze
wnelebi SemouWeriaT, totebic muxlamde auvsiaT, xelSi or_ori didi wiTe-
li wiwaka uWiravT (qali rom yvavils daiWers, ise), modian da_Cxak_Cxuk!
Cxak_Cxuk!·moCxakunoben, moanaTeben TvalebiT, TeTri kbilebiT da im wiTe-
li wiwakebiT.
wisqvilis cota zemoT, Tixian ferdobze, erTi sxva biWi dgas, cota ufro
didi, ToTxmet_TxuTmeti wlis, metsaxelad _ jixva. rogorRac saSarod
galajula, doinj Semodgmuls, Tavi dabla aqvs daweuli da warbeb qveSidan
iyureba.
orRobeSi amomavali biWebi CxakaCxukiT uaxlovdebian. wiwakebi isev
ise, didi ambiT moaqvT.
_ kowowaSvilebo, dagenaZlevoT, rom aeg wiwakebi sul SevWamo, _ ambobs
jixva Tavauwevlad
kowowaSvilebi SeCerdebian da wiwakebs marjvena xelidan marcxenaSi
gadaitanen.
_ rogora?!
_ sul SevWamo, aeg wiwakebi, oTxive.
_ upurod?
1256
_ upurod.
kowowaSvilebi jer TavianT wiwakebs daxedaven, mere erTmaneTs gauRime-
ben.
_ rom ver SeWamo?
_ rac kakali gaqvT, sul Cemi iyos.
_ rom ver SeWamo-meTqi, maSin?
_ TiTo baWias mogcemT.
_ rogorebs? TeTrebs?
_ TeTrebs.
kowowaSvilebi isev erTmaneTs Sexedaven.
_ Savebi mogveci.
_ Savebs mogcemT.
marcxena xelSi gadatanili wiwakebi marjvenasve daubrundebian.
_ mieci, SeniT daiwyos.
_ Sen mieci.
_ aqve SeWam?
_ aqve.
_ aha, daiwye.
jixva wiwakas gamoarTmevs, yunwiT daiWers, TiTqos wonas usinjavs.
_ cota Crdilisken mivdgeT!
_ mideqi.
komSis Crdilisaken midgebian. jixva isev gailajeba, erTs Rrmad am-
oisunTqavs da wiwakas Ronivrad CakbeCs, Ronivrad aamuSavebs ybebs. meo-
red CakbeCs, kidev Ronivrad aamuSavebs ybebs. mesamed CakbeCs, gaafTrebuli
aamuSavebs ybebs _ Tvalebidan sul naperwklebi scviva. kowowaSvilebi meore
wiwakas awvdian, Tan SiSiT Sehyureben. jixva im meore wiwakasac gafqvavs,
ZlivsZlivobiT Caylapavs, Tvalebidan RapaRupiT Camosdis cremli, Tvi-
Tonac wiwakisaviT wiTldeba, zedized CaisunTqavs, aqeT_iqiT ixedeba.
kowowaSvilebi mesame wiwakas awvdian, Tan SiSiT ukankalebT xelebi·
jixva im wiwakasac waakvnets wvers, magram ybebi uCerdeba, piri rogorRac
TavisTavad eReba, sunTqavs, veRar CausunTqavs, adgils moswyda da gaiqca.
_ gagiJda?
_ gagiJda, albaT.
kowowaSvilebs kakliT gatenili Sarvlis totebi uSliT da TandaTan
ukan rCebian. roca isini rkinis mZime WiSkars SeaWrialeben, jixva ukve taxtze
zis, lajebSi xelada udgas, pirSi Zmars igubebs. Caigugebs, Tavs ukan gadasw-
evs, gaabuybuyebs da gadaRvris. gverdiT bebia udgas, maRali, SavadSemWknari
1257
qali, cali xeliT ayris qoqolas.
_ gagiqres xasiaTi Sen! gagiqres xasiaTi Sen!
kowowaSvilebi WiSkarTanve gaCerdebian da ver gadauwyvetiaT, ra qnan.
bebia rom dainaxavs. axla imaTken gadmoaqnevs xels.
_ Tqvenc CaqriT, aha Saraxvetiebo!
bolos, rogrc iqna jixvam xelada taxtze dadga. wamoiwia. nel-nela, TiTe-
bze berviT Camovida derefnidan.
_ eg svelebi mainc gaixade, ukuRma daWedilo! _ dauZaxa bebiam jixvas
viTom arc gaegonos. WiSkarze miyudebul biWebs axeda.
_ wamodiT!
kowowaSvilebi gaubedavad gahyvnen. jixva sakurdRlesTan miuZRva,
mavTulxlarTiani saxuravi aswia da Tavis gadaqneviT brZana:
_ amoiyvaneT Savebi!
kowowaSvilebi Seyoymadnen. erTmaneTs Sexedes.
_ Cven. ici, ai...
_ amoiyvaneT, sanaZleo sanaZleoao! sityva sityvaa!
maSin kowowaSilebi sakurdRles miadgnen da TiTo Savi baWia amoiyv-
anes. cali xeliT baWiebi hyavdaT mixutebulebi, caliT ubidan kakals iRebd-
nen da miwaze awyobdnen.
_ es Senia!
_ Tqven oRond is unda miTxraT. visa iyo wiwaka, _ kakals zed ar uyurebda,
ise ambobda jixva.
_ SiolaSvilebisa.
_ meoreebisa?
kowowaSvilebma TiTo muWa kakalic daawyves miwaze da jer nel-nela
gavidnen ezodan. mere gaiqcnen.
jixva sakurdRlesTan darCa. sveli, galumpul Sublze Tmamiwebebuli.
raRac jiutad dascqeroda miwaze gafantul kakals da Rrmad sunTqavda.
me ar vici, raze fiqrobda im wams, anda fiqrobda Tu ara, saerTod. ma-
gram erTi ramis Tqma ki mainc SemiZlia Tamamad:
dRes oqtomberia, xuTi oqtomberi, mziani dRe. momavali wlis
mais_ivnisamde mTeli rva Tvea kidev. miuxedavad amisa,. aqedanve vatyob,
Zalian gauWirdebaT momavali wlis maias_ivnisSi SiolaSvilebis wiwakis
kvlebs.
nacrikveraanTisas ki ara, meoreebisas.
Tuki. ra Tqma unda, ar daezaraT da daTeses.
`Sori TeTri mwvervali~, 1979
1258
`umankoTa tomSi~

Tbilisidan dilis avtobuss movyevi. is iyo bari gamovitane da sater-


fulis gamocvla daviwye, rom Tavs ori mSvenieri qalbatoni wamomadga.
Tumca Wermebi da tyemlebi didi JriamuliT yvavis, xolo nuSebma daiyv-
aviles kidec, orive qalbatoni sazamTrod iyo gamowyobili. erTs Tavze
moxveuli da boloebiT mkerdze gadajvaredinebuli qiSmiris Sali zurgze
hqonda Sekruli. meores meTxilamuris Tbili qudi exura _ yurebze da
Sublze Camoweuli. orives axali, odnav cxviracicqnili yavis feri baTinkebi
ecva, uTuod erT maRaziaSi nayidi, SeiZleba erT dResac ki. Salmoxveuls _
warbebgadaxunebuls, loyebbutyuWas, eSmakurad TvalebmiJuruls _ megi hqvia.
meTxilamurisqudians _ gamxdars, SavTmians, SavTvalas, warbsa da warbs Sua
patara RrubelCamdgars _ nato. orive erTad rva, an didi-didi, rva-naxe-
vari wlis iqneba. movidnen, Semoiwyes zurgze xelebi da gaCerdnen. idgnen
da miyurebdnen.
_ me rom lamazi Jaketi macvia! _ Tqva megim da tani gaatoka.
_ RmerTo ki momkali, rogor ver SevamCnie! _ avxede me. _axalia?
_ ara, Tamilas daupataravda da me momca.
_ Tamila vin aris?
Cemi biZaSvili, skolaSi dadis.
_ uh, ra mSvenieri Jaketia! namdvili iasamnisferi.
_ iasamnisferi ki ara, vardisferi.
_ ho, ho, vardisferi.
_ Jaketi mec ki maqvs, _ Tqva natom da, sanam me vkiTxavdi, ra ferisa iyo
misi Jaketi, TviTon ganagrZo:
_ dedaCemsac aqvs. dedaCems wiTeli Jaketi aqvs.
_ dedaCems kidev bantebiani perangi! _ wamoiZaxa megim. xelebi TeZoebs
qvemoT miido, _ai, aq, _ xelebi cota qvemoT Caswia, _ da ai, aq, _ da sicili
autyda.
Canda, natos dedas bantebiani perangi ar hqonda. man Rrmad CaisunTqa da
naRvlianad daiwyo.
_ mamaCemi loTia. sul loTobs... iloTa, iloTa da manqana CamoarTves.
_ ras melaparakebi! _ gavikvirve me. _ gana sul waarTves, fuli unda
misces da isev moiyvanos.
_ mamaCemma rom kurdReli mokla? _ uceb gaaxsenda megis.
1259
_ rogori kurdReli, _ vkiTxe me, _ wiTeli?
_ i, _ akiskisda is. _ wiTeli kurdReli sad gagonila! ai, eseTi Tvalebi
da ulvaSebi hqonda. _ funCula, daSaSruli xelebi erTmaneTs gadaado,
saCvenebeli TiTis Zirebi zeda tuCze daiwyo da wverebi aatoka, _ uu!
me viTom SemeSinda. is ki ufro mxiarulad akiskisda. natos arc SeSinebia
da arc gascinebia. man naRvlianad Tqva:
_ Cem papas operacia gaukeTes. su kuWi stkioda, su kuWi stkioda da oper-
acia gaukeTes.
_ Cemi papa kidev mokvda! _ wamoiZaxa megim.
swored am dros WiSkarSi berdia Semoikoxa. gverdze yurebdaWrili
mura nagazi edga. gaCerda da iqidan dagviwyo yureba. megim da natom erT-
maneTs Sexedes. megis raRac patara danaSaulze waswrebulsaviT gaeRima,
nato ufro danaRvlianda.
_ modi, kaco, berdo, aq! _ davuZaxe me.
magram berdias Cvenken arc ki gamouxedavs. TuTis lafnis grZeli Solti
welze Semoixvia, win wamosul nagazs kudSi swvda da daiTria. nagazi miu-
brunda da kbilebi xumrobiT gaukakuna. berdia kuds SeeSva, xelebi axla
kiserze SemoaWdo, grZeli sarma gadasdo da waaqcia. nagazma fexebi gaasavsava,
berdia zed daawva, yelSi TiTebi CauWira. karga xans ZiZgilaobdnen. xan
erTi iyo Zirs, xan meore. oriveni mtverSi amoiganglnen. bolos, roca gaS-
veldnen, ZaRli daiZagra, daibertya. berdia ki aseve, TaviT fexebamde mtver-
Si amogangluli, mibrunda da wavida xev-xev, vin icis, saiT.
megi da nato cota xans kidev iyvnen CemTan. oRond axla raRac uxerxu-
lobiT Sepyrobilni. mere megim viTomda sxvaTaSoris wamoiZaxa, wavideTo,
da wavidnen. isinic im xevisken daeSvnen sirbiliT, sadac berdia gauCinar-
da.
me bars saterfuli gamovucvale, venaxSi gavedi da saRamomde vbare. mS-
venieri amindi damidga. niavi ra aris, niavsac ki ar daurRvevia kristaliv-
iT uZravi simSvide. mxolod SaSvi ustvenda Cemi venaxis TavSi, kaklebze,
TiTqmis mTel dRes. magram mainc mgonia, rom es simSvide mefobda, daaxloe-
biT, Cemi baris taris zemoT, qvemoT ki, miwisken daxrili yvavilovani tote-
bis, buCqebis, kbodidan gamoziduli beberi kaklis fesvebis, urmebis, magide-
bi sa da sawolebis qveS mcxovreb umankoTa tomSi (sadac, Cveulebriv, ver-
cxlis wylis wveTebiviT mimoiqceva kiskisi) gaTamaSda eWvianobis niadagze
aRmocenebuli sastiki drama. pirgamexebuli, kbilebakraWunebuli eqvsi wlis
biWi Semazrzeni zuzuniT atrialebda Tavs maRla nedli lafnis mZime Solts,
uceb daiqnevda, gaaWaxunebda da SeSinebuli, gafiTrebuli ori gogona _
1260
qera da SavTmiani _ uxmod aekvreboda erTmaneTs. biWs mtverSi amoganglu-
li qurTuki gaReRili hqonda. gakawruli _ xelis zurgidan sisxli sdio-
da... dramas beberi kancleris sidinjiT Tvals adevnebda yurebdaWrili
didi mura nagazi.
`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`utexelni~

gasuli wlis yvelaze ufro cxeli Tve, agvisto, megobris sofelSi gavat-
are. saxli, romelic Cven vcxovrobdiT, gancalkevebiT idga. me orfanjri-
ani patara oTaxi mqonda daTmobili.
erTi fanjara, TiTqos arc hqonodes, arafriT ar maxsenebs Tavs. meores
ki xSirad vigoneb. Tvalwin damidgeba misi sqeli, dakeWnili rafa, dildi-
lobiT peplebiTa da koRoebiT savse marlis naoWasxmuli farda, TiTbris
urdulebi, mrudi mina da zed wanaCxapni „hamleti“. isic ar maviwydeba, rom
am fanjris CarCoSi oqrosferi krazana cxovrobda. gamoyofda pawawina
xvrelidan Tavs, aasavsavebda wina fexebs, TiTqos usinaTloa da SiSobs
araferi meRobebodeso, moixreboda welSi da... bzz... gamizuzunebda cxvir-
win.
ityviT: albaT, am ukanaskneli fanjridan ukeTesi suraTi moCanda da
imitom miiqcia Seni yuradRebao. ara, xedi is sjobda, romelic pirvelad
fanjris win iSleboda. aba, sad Txebisagan gaCanagebuli buwknari da sad
ankara mdinare, kacis simaRle lelSi rom molivlivebs, bumberazi verxvebi
rom asdevnebian, bostnebSi Cadgmuli fardulebiT rom damSvenebula!
saqme ase iyo.
sofeli yanebs mkida, seirnobisTvis aravis ar ecala. me ki swored imis-
Tvis viyavi Camosuli, rom rac SeiZleba meti meseirna, damesvena da Semdeg
mZime, rogorc ityvian, sqeltanian wignebze muSaoba ganmegrZo. avdgebodi
Tu ara, maSinve tyisken miveSurebodi. jer mdinaris marjvena mxare Semov-
iare, Semdeg marcxena. momijnave xeobasac Sevyevi... magram male momwyinda.
bunebismetyveli rom vyofiliyavi, kidev ho, teqnikoss tyeSi ra darCenia!
erTxel gaiseirna, orjer, samjer da meoTxed _ SabaS! isev Tavisi formule-
bi moenatra.
amovalage wignebi, gavSale erTi maTgani, movimarjve, sawer-kalami da...
_ bux! _ momesma raRac bragvani garedan.
fanjarasTan miviWeri. iqve, Cemi oTaxidan ramdenime metriT daSorebu-
1261
li namarnalis kedelze ori gaRimebuli biWi idga da Zirs iyureboda. Zir-
idan mtveri amodioda.
maT is qva CamoegdoT, romelic kedelze iyo gadmokidebuli da gamvl-
el-gamomvleli SiSiT Sehyurebda. cota xans Sevicade _ aba, kidev ras iza-
men-meTqi. da raki biWebma Camosvla daiwyes, Sevaqe gunebaSi (didi iyo Tu
patara, mainc sasargeblo saqme gaakeTes), gamovbrundi da isev magidas mi-
vujeqi.
vkiTxulob, raRac-raRacebs viwer. magram gulisyurs sxva ram mtacebs _
baguni mesmis. es weraqvis xmaa. magram ras angreven? iZulebuli var, avdge
da erTxel kidev gavixedo.
isev is biWebi arian. lurjmaisurians, ufro tanmomcros, niCabi uWiravs,
TeTrxalaTians ki weraqvi. Txrian Camocvivnil baTqaSisa da qvebis gro-
vas, meore kuTxisken gadaaqvT.
eseni uTuod araCveulebrivi Tavgadasavlebis moyvaruli ymawvilebi
iqnebian-meTqi, albaT, hgoniaT, am nangrevebSi an ganZia damarxuli, an raRac
istoriuli Zegli, aRmoaCenen, saqveynod gaiTqvamen saxels (bavSvobaSi me
TviTon viyavi aseTi). da Tumca meeWveboda sxva ram epovnaT, garda kramit-
is namtvrevebisa, cnobismoyvareobam damZlia. wigni fanjris rafaze gadav-
itane da kiTxva iq ganvagrZe.
vkiTxulob. isini ki... _ bum! bum! bum! _ rigrigobiT urtyamen weraqvs,
guldinjad saubroben, icinian. sanam nangrevis marjvena kuTxe xelisguliv-
iT ar moaswores, Tavi ar daanebes. moaswores, moasufTaves, niCbis tariT
raRaca daaxazes da wavidnen.
me kidev karga xans vtrialebdi fanjarasTan, megona dabrundebodnen da
maSin gavigebdi, ras akeTebdnen (ganZis maZieblebi rom ar iyvnen, cxadi iyo).
magram im dRes aRar dabrunebulan. mofrinda krazana, daminaxa fanjarasT-
an mdgari; ibzuvla, izuzuna. xan aqedan momiara, xan iqidan, Zlivs Sebeda
Tavis soroSi Sesvla...
... gagebiT meore dResac ver gavige veraferi. dilaadrian movidnen, ta-
laxi daziles, patara oTxkuTxedi raRac aaSenes, TaRi wamodges, Seleses,
Sealamazes, fiCxi waafares (albaT, vinmem rom ar SeamCnioso) da damtoves
sagonebelSi myofi.
ras unda akeTebdnen? arc iseTi patarebi arian, saTamaSo saxlis aSenebas
rom mohyvnen, ara da...
ramdenime gza gaakeTa krazanam. wavida, movida. isini ki aRar gamoCe-
nilan.
gadavwyvite: Tu xvalac veraferi Sevityve, an Caval, Caverevi maT saqmeSi,
1262
an ara da Tavs mivanebeb-meTqi. magram momdevno dResac fanjrisaken gamir-
boda Tvali. kidev kargi, maSin mainc meSvela. moitanes gazeTSi Sexveuli
raRac. vfiqrob: ra unda iyos? tafa? xafangi? Zabri? arc erTi, arc meore,
arc mesame. gogirdis safrqvevi saberveli aRmoCnda.
es raRad undaT-meTqi. kidev ufro gabundovanda yvelaferi, kidev ufro
aixlarT-daixlarTa. sabervels tuCi TaRSi gaayofines, cali frTa cidis
simaRleze daumagres, cali aswi-daswies da yvelaferi naTeli gaxda.
_ hai, Tqve eSmakebo! Tqve qvebudnebo!
qura yofila, samWedlos qura! nuTu ver unda mivmxvdariyavi aqamde?
gaCnda wverwamtvreuli, Jangiani grdemli, giragi, marwuxebi, CaquCebi,
rkineuli, naxevari tomara naxSiri. gaaCaRes cecxli da aakakunes kveri... ra
ginda, rom maTi xelidan ar gamosuliyo! akeTebdnen WinWilaqebs, koWakebs,
razebs. piravdnen culebs, waldebs, namglebs. modiodnen ubnis biWebi, Semo-
usxdebodnen irgvliv. Sehyurebdnen xarbad, aqezebdnen. gansakuTrebiT
ufross, sqelbeWeba vanos.
_ ra xeli aqvs, biWo!
_ estate mWedelia pirdapir!

***
erT dilas danjRreuli rkinis sawoli moaTries. bevrgan SevxvdebiT
aseTs. ubralo milebia moRunuli, rkinis wkeplebi aqvs miduRebuli, mwv-
aned an cisfrad aris SeRebili. moaWres cali fexi, gaubrtyeles bolo da
Seaxvies RvelfSi.
me didad ar davinteresebulvar arc sawoliT da arc misi fexiT. albaT,
Taviseburad unda SeakeTon-meTqi. gadavikide sagzaliT savse abga, aviRe
ankesi da wavedi mdinareze. pirvelsave morevSi sami, mtkavelze grZeli
murwa daviWire. wavxalisdi, Semityua da, roca vTqvi, axla ki Sin wasvlis
droa-meTqi, mzec Cadioda. amoviare Wala, venaxebi. gavupirdapirdi nangrevs
da mis maxloblad, patara velze biWebi SevamCnie, oTxni Tu xuTni iyvnen.
Sejgufulni idgnen, raRacas fusfusebdnen. uceb gaiSalnen. win Cemi nacnobi
mWedeli vano wamodga, filTa Tofi aswia, xes daumizna. ratomRac daZaxeba
mominda: ar isrolo-meTqi, magram gvian iyo: Tofma daiWeqa _ yrud, Sesazar-
ad.
gaifanta kvamli da ankesi xelidan gamivarda. vano welSi moxriliyo,
saxeze xelebi aefarebina da soflisaken garboda. sxva biWebic ukan misde-
vdnen. iq ki, sadac isini idgnen, erTmaneTs mowyvetili lula da kondaxi
eyara. lula aviRe. swored sawolis is fexi iyo, romelzec zemoT mqonda
1263
laparaki. daduRebul boloze sisxli hqonda mocxebuli, sisxlis wveTebi
aCnda balaxebsac.
_ ox, vax, Tfu!
magram raRas vuSvelidi. biWebi Tvals miefarnen. ukve soflidan ismo-
da maTi wiokoba.
gamovbrundi. vinc ki Semxvdeba, yvelas amas veubnebi.
_ ra Caidines mag sulelebma! mgoni, samudamod damaxinjda biWi!
zogma araferi ar icis, gakvirvebiT iCeCavs mxrebs. iZulebuli var ga-
varkvio.
_ ai iq, Cvens maxloblad, nangrevSi orma biWma daiwyo siaruli...
erTi sityviT, dawvrilebiT vuambob yvelafers.
isinic iZaxian _ ox, vax! meti ra SeuZliaT!
mere Sin mivdivar.
gavivli, gamovivli. mival fanjarasTan, gadavixedav Zirs. yvelaferi
xeluxleblad awyvia. is fexmoWrili sawolic iq devs. vfiqrob: moica, dab-
rundnen biWebi, sad gikraven Tavs, naxav! magram rodis dabrundebian, ai esaa
sakiTxavi. vanos ori kbili aqvs Camtvreuli, zeda tuCi... jer ar viciT, rogo-
raa zeda tuCis saqme; mxolod orad aris gaglejili Tu...
gadis dRe, meore, mesame dRes sul ar vapireb fanjarasTan misvlas, wignebSi
var TavCarguli.
magram uceb CaquCis xma mesmis.
_ tuk! tuk! tuk!
jer mgonia, rom yuri matyuebs, meCveneba. Semdeg, raki meordeba, vdgebi.
isini arian _ sandro da vano. vanos cxvir-piri bandiT aqvs akruli.
xeliT iZleva gankargulebebs, sandro ostatobs _ gadaubrunebia sawoli
da meore fexsac aWris.
_ kidev Tofis gakeTebas apireben?! _ Zirs Cavirbine da nangrevSi gada-
vxti.
_ nu, Cemo kargebo, nu sCadiT amas. aiReT es jarTi da iseT adgilas
gadaagdeT, kacis Svilma ver mohkra Tvali. am sawolis fexma ar dagmarTaT,
rac dagemarTaT?!
sanam vano bands TiTs Seuyrida, maRla aswevda da dailaparakebda, manam
sandrom amixsna.
_ fexi ra SuaSia. fexi kargi lulaa! Cven salteebma gvimtyuna, ai, iseTi
salteebi rom gagvekeTebina, rogoric axla gvaqvs mofiqrebuli.
_ nu, biWebo, nu! sul erTia! _ xan sandros mivubrundebi, xan vanos. magram
amaod.
1264
paloebiviT magrad arian darWobilni _ wynarad, SeumCnevlad aqneven
Tavebsa da Tu Semomxedaven, Semomxedaven Tvalis dauxamxameblad.
aseT xalxs advilad ver daaxevineb ukan.
magram me mainc xeli am saSiSar saqmeze unda avaRebino.
saxeloebs vikapiweb da maTTan erTad vjdebi.
_ iciT, ras gaswavliT, biWebo? ai, me erTi saintereso ram gamaxsenda...
iZulebuli var maTTvis Sesaferi saqme gamovigono. iZulebuli var
qlibic me aviRo... da bolos _ axla qvevidan vumziro im fanjaras, saidanac
Txebisagan gaCanagebuli tyis piri moCans, sadac oqrosferi krazana cx-
ovrobs.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`utkbilesi melodia~ (samagido rveulebidan)

aris utkbilesi melodia. igi momismenia miSemodgomebul TuSeTSi, sof-


lis piras mjdars. esaa vertmfrinavis xma grZladgaWimuli burusiani dRee-
bis Semdeg.
iwyeba ise, TiTqos yuri gatyuebdes. mere TandaTanobiT gamoikveTeba,
TandaTanobiT gaZlierdeba, da roca sabolood darwmundebi, rom namd-
vilad vertmfrinavis xmaa, fexze wamo vardebi aRtacebuli.
am melodiis mosmenisas taSi ar aris miRebuli. ubralod _ is Senken
modis, Sen misken garbixar da cas SevedrebuliviT miiqnev xelebs maRla.
`Tebro~, 1983

`uflebaayrili~

ormocdaoTxis ianvris bolos qarxanaSi avadmyofoba gaCnda. jer am-


bobdnen, „ispanka“ ariso, maRali sicxeebiT, bodvebiT, cxviridan sisxlis deniT.
mere Tqves, _ tifiao, partaxtiani tifi. xom ibrZodnen sanitaruli jgufebi
tilebis winaaRmdeg, axla es brZola gaaorkeces. qarxnis _ SesasvlelSive
idgnen sanitrebi, muSebs usinjavdnen TeTreuls, odnav daaeWvebdaT vinme
da ar uSvebdnen, abanoSi mihyavdaT, abanavebdnen, mis tansacmels dezinfeq-
cias ukeTebdnen.
zazas ukve ori kaci hyavda nanaxi, aseTi avadmyofoba rom hqondaT
moxdili. erTi _ saCamomsxmeli saamqrodan, mTlad Zvlebad da yviTel
1265
kanad qceuli, meore adgilobrivi dacvidan, TiTo xaziani lurji samxree-
biT. es xmel balaxebSi ijda, veeba suraTis qveS, Zabrisqudiani jariskaci
rom yviroda: „ra gaakeTe Sen frontisaTvis“. Tavs awvalebda, Zlivs sunTqv-
da. aqeT-iqidan edgnen, CaRunulebi iyvnen orni. erTs efreitoris marcxena
xeli ekava, etyoboda, pulss uTvlida, meore yurisZirSi adebda xels. efre-
itors miwisferi edo.
movida ori TeTrxalaTiani qalic sanitaruli jgufidan. imaT mklavi
auSiSvles, zed raRac reziniani tilo daaxvies. efreitori SfoTavda. wvi-
mac wamovida, qalebma da kacebma efreitori aswies, Zlivas miiyvanes sadur-
glo saamqromde, SigniT Seiyvanes, zazac Tavis saamqrosken wavida. axla
zurgSi dahyviroda Zabrisqudiani jariskaci, _ „ra gaakeTe Sen fronti-
saTvis“. zazas fiqric ki ar undoda amaze. Teqvsmeti wlisa iyo, yvelafers
erCivna, vinmes Tofi mieca da Cvens sangarSi CaeSva. misgan gaSvebuli tyvie-
bidan erTi ar ascdeboda faSistebs.
jer Sesveneba ar damTavrebuliyo, Zia miSa ki ukve waxrili iyo giragze.
zazam gamoarTva qlibi, Zia miSam wki purti CauSva TavSi, _ kakali Camogig-
do naTliamo.
meore dRes sasadiloSi Tqves, _ jamilokia vovac Zalian mZimed gamx-
dara avado. es jamilokia sxvis jamebs lokavda, araviTar yuradRebas ar
aqcevda arc dacinvas, arc wyromas. gasuqebuli iyo, mocisfro Tvalebi amomj-
dari hqonda. danayrdeboda da gaswevda mklavebs ganze, kunTebs avarjiSeb-
da. raRa is gaxda avad?!
zazas eRimeboda, man jerjerobiT ar icoda, namdvili avadmyofobis raoba.
ar icoda sicxe, sicxis gamo loginSi wola. Tuki xandaxan surdo Sexvdebo-
da, crintila, zezeurad moiSorebda. zogjer astkivdeboda kbilic. arc kbi-
lis dasaameblad midioda eqimTan. Sinauruli saSualebebiT iyuCebda, zogjer
yba gamosiebulic hqonda.
erT dilas raRac ugunebod adga. gaTenebisas usiamovno sizmari naxa.
wyliT savse veeba baTinkebi ecva, nabijebs Zlivas miadgamda, wyals Wyapa-
Wyupi gahqonda. es Zlier awuxebda. wyali SeRebil iatakze iRvreboda. or
Tveze meti iyo, saxlis patronis mSvenier oTaxSi cxovrobda (zedmeti far-
Tobi rom ar aRmosCenoda saxlis patrons da vinme gadamTielsaTvis ar
miecaT). oriode lukma puri hqonda, erTic finiki (amaswinaT biZam dautova
ociode cali, samxedrom). ugemurad SeWama _ puric, finikic, muSaTa matarebel-
Si sul scioda, saamqroSi ufro uZlierdeboda es sicive, cdilobda, magrad
emuSava, magram saqme kargad ar gamosdioda, _ Sablonebis keTeba uzustes
moZraobas moiTxovda, qlibi Seni xelebis gagrZeleba unda yofiliyo. Zia
1266
miSamac Seatyo uguneboba. _ cudad xom ara xaro? _ arao, _ zazam, magram
mainc mivida Zia miSa, mohkida xeli marcxena xelze, _ ofli gaqvs rogorio!
wadi da axlave eCvene eqimso. miaswavla kidec, sad unda misuliyo. zaza jer
uarobda, mere wavida. Tebervlis qari amtydariyo, es mTlad saSineleba
iyo. ixvevda gulze da kiserze buSlats. Zlivas miaRwia saeqimos. eqimTan
rigi iyo. rigSi rom yuryutebda, uaresad asxamda ofls. bolos, rogorc
iqna, Sevida kabinetSi. msuqanma, lamazma eqimma qalma zazas gvari, saxeli,
wlovaneba da samuSao adgili (saamqro) Caiwera, Termometri misca, dajeqi
da es Caideo, zazam Termometri xelis kankaliT Caido. Tavs rom ikavebda,
uaresad mosdioda ofli. eqimi qali sxvebs elaparakeboda, sxvebs uwerda
raRacebs, bolos zazac gaaxsenda, _ momeci Termometrio. zazam Termometri
misca. _ sicxe ara gaqvso, ra gawuxebso? Tan mciva, Tan mcxela, ai, ofli
rogor momdiso. eqims gaeRima, raRac qaRaldi gaujRabna, _ es saamqroSi
datove, Sen Sin wadi, loginSi CaTbundi, yvelaferi gagivliso. zaza maSinve
ar wasula Sin, muSaTa matarebels daucada, akankalebda, gulic aeria, ukve
SebindebulSi, qarSi, siciveSi tanjviT aaRwia saxlis patronis mZime karam-
dis. logini gaSlili hqonda, tanT gaixada, Sewva, logini saSineli civi iyo,
babani daawyebina, kbilebs awkapunebda.
_ mec rom is avadmyofoba mqondes, e! ah, ara, imas CemisTanebisTvis ara
scalian! deda sofelSi iyo, dac, isini iq muSaobdnen, bebiasTan erTad, kolmeur-
neobaSi, nakveTi rom SeenarCunebinaT, zazam simRera daiwyo, _ vah, dedas
Tqvensas, yovebo, cud dros CamigdeT xelada...
sinaTle mounda. sinaTles, rogorc wesi, ar iZleodnen. erTi patara,
pawawina lampa hqonda. adga, didi sifrTxiliT aanTo, naxevrad Sebolili
SuSa daadga. maisuri da Savi sacvali oflisagan sveli hqonda, magram aSka-
ra iyo, ise aRar scioda. gaixada maisuric da sacvalic. skamebis Tavze gada-
fina. iseve, mTlad SiSveli, saCqarod Sewva loginSi, liginic nestiani iyo.
erT xans daZabuli itanda Tavis siSiSvles, im nests. mere TandaTan gaxur-
da, gacxelda. karg gunebaze dadga. kidev wamoiwyo simRera: vaJkacTa guli
foladis, abjari, Tundac xisao... erT gogoze fiqrobda, iman rom mnaxos
aseT dReSio! eRimeboda. skami, lampa rom edga zed, axlos miiwia, wigni aiRo,
gadaSala, saqarTvelos istoriis saxelmZRvanelo iyo, monRolTa TareSis
ambebs yvebodnen Suafurclebi. sevda Semoawva. Tvalebs mal-male xuWavda.
CaeZina. sanam CaeZineboda, lampa Caaqro, eZina, ucnaur sizmrebs xedavda. yve-
laferi gazrdili iyo, saxlebi, xeebi, adamianebi. saxlis patron qals spi-
losaviT msxvili da mZime fexebi hqonda, mezoblis meZebari ZaRli vefxviv-
iT zmorebiT modioda. gaTenebamde eZina, sanam Citebi kargad ar aWikWikd-
1267
nen. sizmrebs ixsenebda, _ ra iyo is, ram dabera da dazarda yvelaferio!
mere pulss iTvlida, asze meti hqonda, Tavi saSinlad ubruoda, Sioda. ra
unda eqna? puri baraTze asaRebi hqonda. saxlis patroni, xnieri qalic ki
wasuli iyo sadRac. TviTon unda amdgariyo, TviTon unda wasuliyo maRa-
ziaSi. maisuri da sacvali gamSraliyo. es esiamovna. Caicva, Caicva yvelaferi
_ sacvlebic, fexsacmelic, buSlatic, qudi magrad Camowia Sublze. ofli mos-
dioda Sublze da yurisZirebSi. wavedio. Cavida kibeze, erTmaneTTan Zalian
axlos misul da yurSi moCurCule mezobel qalebs miesalma. imaTac raRac
upasuxebs gaugebrad. mTvraliviT miuyveboda quCas, puris gamyidveli qali
raRac dakvirvebiT uyurebda TvalebSi, kargi naWeri mouWra, zazam madloba
gadauxada. modioda, Tan cicqnida purs. dRiuri norma, Svidasi grami, ybis
ramdenime Ronieri moqceva iyo. xelebSi TiTqos malavda. Sin misuls, Zalian
mounda guSindeli finiki. finiki aRar iyo! samagierod, i pova erTi didi
kakali. gatexa, nigozs marilze awebda da ise Wamda. nigozi rom gauTavda,
puri naxevarze cota hqonda darCenili, isev gaixada, loginSi Sewva, logini
isev nestiani iyo. sabani yurebze wamoifara, isev CaeZina. SuadRisTvis gamoR-
viZebuls, aSkarad sicxe hqonda. mere da mere ufro auwia im sicxem. saRamos
xom simRerac mounda, isev gmiruli raRac wamoiwyo: _ `sanamde viyav, meWira,
mamuli Cemi mxaria, axla imasa rcxvenodes, visac wels artyavs xmalia, saru-
sod rogor gaxadeT, Tbilisis maidania“. TviTonve ukvirda, xma iseTi kar-
gi hqonda. darCenili puri SeWama. istoriis saxelmZRvanelos kiTxva ga-
nagrZo, safeTqlebi tkiviliT ufeTqavda. wigni gadado, qudi daixura, ase
iwva, garedan Semosul xmebs ayuradebda. raRac ucnaurad iyo miyuCebuli
yvelaferi. mezoblis meZebarma ZaRlma daiyefa, orjer Tu samjer. mere
kibeze gaisma fexis xma, viRac movida karTan, moawva, SemoaRo. deda Semovi-
da. kinaRam ikivla zazam. areuliviT iZaxda: _ sizmari xom ar aris, sizmari.
dedam kalaTi da xelCanTa iatakze datova, mivida, namdvil dedurad akoca
Svils.
_ Sen mogikvdi me. cudada xar, Svilo? aki viRaca marwmunebda, biWi cudad
aris, wadi, naxeo. Sen mogikvdes deda. vin iyo, vin CamZaxoda im sityvebs.
zazas cremli moadga, Tvalebs xuWavda, ise iRimeboda, mere gaaxila, dedas
xelebi sabanqveS Semoeyo da fexebze usvamda, TiTebs usresavda.
_ Seni satkivari _ me! Seni sawuxaric _ me!
zaza gauwyra, _ kargi, axla! satirali ra maqvs?! raime Tu Camoutane am
avadmyofs.
dedam kalaTi da CanTa sawolTan moitana. saZageli weliwadi iyo, areul-
daruli, SimSiliani. dedas, am patara, gamxdar, kaxuri mziTa da qarebiT gada-
1268
xunebul qals, mainc moexerxebina da xilic Camoetana _ vaSlebi, msxlebi,
komSebi; atmis Ciri; Camoetana agreTve mWadpurebi, mTeli oTxi puri, mWad-
purebic, kvercxebic, eqvsi kvercxi. zaza gabrwyinebuli TvalebiT uyurebda
yvelafers. vaSli moiTxova. es iyo yinula vaSli, garedan wiTeli, SigniT,
gulTan, yviTeli da civi, yinuliviT dnobadi pirSi. gaurecxavi ar SeWamoo,
genacvaloso deda. dedas Sinnaqsovi TeTri Jaketis jibeSi patara, calpiri,
Jangmodebuli dana sdeboda. dana gaxsna, vaSli gafcqvna, Txlad, Zalian Tx-
lad, oTxad gadaWra, zazam erTi naWeri dedas SesTavaza, dedam didi uari
Tqva, magram zaza ar moeSva, maSin mec ar SevWamo, da dedam aiRo. zazam „pat-
ara puric moiTxova. Wamda im axalgamomcxvar motkbo mWadpuras, atanda
vaSls, da Tumca lukmis Caylapvisas yeli stkioda, mainc netarebda. xedavda
TavianT xilnars, deduleTis baRsac.
_ rogor arian bebiebi, dariko, biWebi?
_ imaT ra uSavT, Svilo, Sen iyavi kargad. yvela Taviseburad irjeba,
yvela raRacas akeTebs. mamaSenis ambavic movida, magadanSi unaxavT axal-
soflelebs.
_ kargi erTi! ra uTqvams?
_ gana aegre, salaparakod axlos. gemze yofila da iqidan dauZaxnia, me
esa da es var, kargad var, Tu saqarTveloSi moxvdeT, iqneba xma miawvdinoT
Cvenebs, me cocxali varo.
_ vaax!
_ aba, sacodavi!
zazam RimiliT iyoymana, bolos mainc hkiTxa:
_ isev giyvars, deda, Seni trockisti qmari?
_ ii, trockisti ki ara, maimunoba... me, Svilo, axali windebi Camogitane,
cota arayic gvaqvs, araySi unda davasveloT da ise Caicva, zemoTac dagz-
ilav aryiani wyliT...
_ o, moica erTi da...
_ ara, genacvale, sicxes ise ar dagiklebs.
_ ara.
magram dedam rac Tqva, gaakeTa. axla mTavari iyo CayuCeba da oflis
modena. dedam amoukeca sabani, kargad, yurebis CamalviT. zaza CayuCda, waR-
iRineba scada:
Znelia glexis Sviloba,
Tan Tu ciebac mogdevsa...
male Tvalebi daxuWa, tkbilad CaeZina. SuaRamisas gaeRviZa ofliT ga-
banebuls. dedas ar SeSinebia, pirsaxociT Sewminda ofli, sacvlebi gadaac-
1269
va. Tavisi sabani gamoiRo, is daaxura, magrad Semoukeca, zazam cota puris
narCeni TavTan axlomidgmul skamze dado, maleve daeZina.
gaTenebisas, Citebma rom amoiRes xma, Cveulebrivad gaeRviZa. Tavi ki
stkioda, TiTqos gulzedac azidebda. deda fexebTan miswoloda gauxdeli.
zazas gadabrunebuli sabani waexura, Canda, axlac eZina. wamSi wamodga.
_ Sen ar dawolilxar? _ hkiTxa nawyeni xmiT zazam.
_ aba, ras vakeTebdi mTel Rames? _ oox, dedaCemo...
dedam gauRima, TviTon dabana xelebi, Seswminda saxec. erTi kvercxi moux-
arSa, Caic daayena gaxuxuli atmis Cirisa. pirvelad uWirda zazas, yeli stkio-
da lukmis gadaylapvisas, mere tkivilebs naklebadRa grZnobda. deda Ter-
mometris saTxovnelad gavida mezoblebSi. Termometric moitana da ori
tableti sulfadinic. erTi tableti gadaylapa, sicxe gaizoma, ocdaTvrameti
da Svidi xazi hqonda, saRamos _ ocdacxrametze meti, RamiT _ ormoc gra-
dusze meti. saxlis patroni dedaberic dabrunebuliyo, Semovida, aqa-iq dar-
Cenili kbilebiT uRimoda zazas, _ ai, Se dedaloo! zazam Tvalebi daxuWa. _
unda Segilocoo, _ dedaberma. ra unda eTqva? dedaberma naxSiri da Sav-
tariani jibis dana daiwyo win: _ ekalsa kurmuxosa, yvavi xesa nadiroba,
kurdRelsa SeSa mohqonda asi uremi, yuriTa... Tan amTqnarebda, Tan ambobda
locvas. zazas eRimeboda, dedabers ki Tvalebi udiddeboda, _ ukve daiwyo
locvam moqmedebao. Semovidnen zazas toli biWebic, amirani da SoTa.
_ rogora xar, biWo, ra dagemarTa?! dedaberi mkacri TvalebiT uyurebda
biWebs. zaza gafrTxilebuli iyo, rom am oTaxSi jiriTi ar gaemarTaT bi-
Webs. dedamac icoda es. sawolTan ar miuSva arc erTi, arc didxans gaaCera,
TiTo vaSli da or-ori kakali misca. biWebi ar iRebdnen, _ aiReT! aiReTo! _
daiZaxa zazam. biWebma morcxvad aiRes da wavidnen. saxlis patron dedabers
momwvano koconebi enTo TvalebSi.
biWebi ezodan ar iqnebodnen gasulni, dabla, patara qoxSi mcxovrebi
xarazi estate amovida. _ vaao, vaao! gaikvirva xelebis aweviT, erT xelSi
kuntala CurCxela eWira, _ es Cemganao, _ Caudva im xelSi, romelic Camo-
arTva. zaza TiTqosda mTlad gamokeTda. magram naSuaRamevs, raRac naw-
yvet-nawyveti, liTonkonstruqciuli sizmrebiT gawamebuls, ukuneT sibne-
leSi gamoeRviZa. dedas eZina, iqiT, iatakze. lampa rom aesinaTebina, sacodav
dedas gaaRviZebda. arada ramodena iyo es siSave! iwva, mtkivneulad ucemda
safeTqlebi, da mainc, gajibrebuli, sasiamovno Rimilis momgvrel fiqrebSi
trialebda:
_ rom movkvde, e! ra kargi sanaxavi iqneba nanua! gabedavs xmamaRla tir-
ils sxvebis dasanaxad? mamamisi? mamamisic lamazi kaci iyo, omidan SarSan
1270
dabrunebuli, isic zazas qarxanaSi muSaobda. xSirad iyo gamokidebuli misi
suraTi qarxnidan gasasvlelTan. zazas is namdvil qarTvels eZaxda. rom
dainaxavda, pirvelad amas daiZaxebda, _ rogora xar, namdvilo qarTveloo.
Sen ZiZiSvili ki ara, ciciSvili xar, Tavadi, Cveni drois SiSiTa gaqvT gvari
gadakeTebuli Tavadebs. tyuilad ki ar gqvia zazac. zaza wiTldeboda, cdi-
lobda male gascloda. nanus mamac ar iqneboda winaaRmdegi, zaza da nanu
erTmaneTs rom Sexvedrodnen, erTmaneTis rom gamxdariyvnen. ise mounda
qarxnisken wasvla, sadac nanu cxovrobda, saxlis win nanus mama TamaSobda
xolme nards, ise SeZagda ase wola, sabani gadaixada, mTlad gadaagdo fex-
ebTan, gagrilda, gaeRima. marTla mouvida raRaca Zala, magram deda wamo-
adga Tavze, _ ras Svrebi, Svilo, mRupav genacvalos dedao?! sabani daaxura,
Termometri Caudo.
_ Sen sibneleSic xom ara xedav, dedaCemo? _ amas ra danaxva unda, Svilo!
deda daujda mTlad axlos, Tan sabans ukecavda ukan, kiserTan, yelTan,
Tan ambis moyola daiwyo, TiTqos zazas fiqrs agrZelebda: _ mamaSens da me
erTmaneTi rom gviyvarda, mamaSeni Teqvsmeti wlisa iyo, me _ cametis. erTx-
el avad gavxdi da mTel xuT dRes vera vnaxe. gadavirie, gadavixade sabani.
gadavagde sul fexebiTa, _ an xorvela damemarTos, an gamovkeTde-meTqi.
meca dedaCemi, kinaRam Tmebi maglija im avadmyofs. magram me marTali gam-
ovdeqi, sicxe aRar momca, meore dRes ukeTesad gavxdi, mesame dRes wamovcan-
caldi kideca. saRamos vnaxe kidevac, magram Tavzari dameca, tuCebze Rududebi
hqonda gamoyrili, isic avad yofiliyo da Rududebi hqonda gamoyrili.
Camimwarda kocnis molodini. eex, mainc menatreba is dro. an ra gazafxuli
iyo, rogor yvaodnen Wermebi da qliavebi. maSin xom zRva iyo xilebisa
Cvens ezoebSi, mzec alersiani iyo, sul sxvanairi...
TviTon amoiRo zazam Termometri. dedam aq ki aasinaTa patara lampa.
sicxe ocdaTvrameti gradusi hqonda. nanus gadauxada zazam gunebaSi mad-
loba, dedac kmayofili iyo, is kidev RvTismSobel dedas emadliereboda.
zazam dedas sTxova, dawoliliyo, daeZina. TviTon gadabrunda kedlisken,
ZaliT xuWavda Tvalebs, CaeZina.
dilas gvian gaeRviZa, mze fanjaraSi iyureboda. jer gabrazda, ase gvian
ra Wirma gamaRviZao, mere brazi gadaiyara, mze axarebda. karga xani iyo
gasuli, aseTi xalisiani dilis mze aRar enaxa. deda, Canda, karga xnis winaT
iyo amdgari. Termometri Caudga zazas. ocdaTvrameti da oTxi xazi hqonda.
es ewyina. jibrianad daibana xelebi, piri, jibrianad dalia gaxuxuli atmis
Ciris Cai. wuxandeli saCuqari, kuntala CurCxelac miayola. deda uyveboda:
_ menSevikebis dros egeTi Caic gvenatreboda, uSaqro, ra Tqma unda. rusebi
1271
rom movidnen, furnis puri mogviWres bavSvebs, Talxi furnis puri. magram
gemrieli, gemrieli. im puris gemo aqamde maxsovs.
viRac amovida kibeze, aCqarebuli, qaluri quslebis kakuniT. minian kars
moadga, Tavze moxveuli Razlis TeTri Sali ukan gadaiwia, jer SemoiWvrita,
mere daakakuna. akakunebda mtkiced, administraciulad. deda gaiqca da kari
gauRo. Semovida qali. cxvris tyavis qurqi ecva, TiTqos kacisa, mozrdili.
Savi CanTa eWira.
Semovida Tu ara, qurqi gaixsna, CanTa skamze dado, dedam sxva skami SesTava-
za, qali ar dajda, mkacrad daiwyo:
_ me Tqveni ubnis eqimi var, rada uridia, Tqven mZime avadmyofi gyoliaT,
aravin ki ar gvacnoba amis Sesaxeb, da es maSin, roca qalaqSi tifi mZvin-
varebs, partaxtiani tifi.
_ ai, es aris avadmyofi, qalbatono.
_ vxedav. mere meramdene dRea, rac avad aris.
_ meore, ori dRe.
_ sami. samze meti, albaT. sanam loginSi Cawveboda marto myofi biWi.
Tanac, rogorc gavige, arc Cawerilebi xarT sabinao davTarSi. me avadmyo-
fobis furcels, e. i. mis biuletins ver gavxsni, ufleba ara maqvs. amitom
dResve unda gadaviyvanoT saavadmyofoSi.
Sewuxebuli deda mTlad dapataravda.
_ aq ara varT Cawerilebi, magram saerTod xom varT Cawerilebi qalaq-
Si, saerTod...
_ saerTod ar vici me. nebiT ar izamT, miliciis ZaliT wavayvaninebT
biWs saavadmyofoSi. xom ar muSaobs biWi?
_ ki. qarxanaSi muSaobs, saaviacio qarxanaSi.
_ miT umetes _ mag qarxnis muSaze _ Cauweravze vin gamaxsnevinebs biule-
tins! sicxe ramdeni aqvs axla?
_ ocdaTvrameti da sami hqonda dilas.
_ gavusinjoT kidev.
dedam Termometri Caudo zazas, TviTon karadasTan
Cacucqda. ori vaSli gafcqvna, TefSze oTx-oTxad gaWra. eqims miutana,
miirTviTo.
_ gmadlobT, gmadlobT, ratom wuxdebodiT!
_ ra Sewuxebaa, keTilo Cveno.
eqimi xelebze iyureboda.
_ aqeT, mobrZandiT, ara, ara, mand brZandebodeT, me dagabaninebT.
dedam didi jami da tolCiT wyali moitana, eqimma gadaivlo, vaSlis
1272
naWeri aiRo, CakbiCa Tu ara, es Tqva, _ mSvenieri vaSlia, namdvili qarTuli,
uux, axla, aseT dros...
zazas sicxe ocdaTvrameti da xuTi xazi hqonda. eqimma fonendoskopiT
mousmina, Wutavda Tvalebs da ase akvirdeboda mis kans.
_ gadawyvetilia, saavadmyofoSi gadaiyvaneT dResve, Cven mogcemT samag-
iso qaRalds.
deda mzad iyo muxli moeyara eqimis winaSe.
_ Tqveni Wirime, eqimo, Tqven genacvaleT, aq yvelasagan izolirebulia, aq
aRar SemovuSvebT aRaravis, umamakaco ojaxi varT, ganadgurebuli, gexvewe-
biT, gevedrebiT.
_ frontzea Tqveni kaci?
_ ara, genacvaleT. politpatimaria, magadanSi unaxavT amaswinaT.
_ poliatpatimari? ganaTlebulia, Tanamdebobaze myofi.
_ ganaTlebuli kia, damoukidebliv iswavla germanuli. germanuli.
_ Cemma qmarmac.
_ samxedroa Tqveni qmaric?
_ ara, isic patimaria, isic magadanisken aris sadRac.
_ o, gevedrebiT, qalbatono. pirobas gaZlevT, aravin Semova am oTaxSi.
davicdiT erT or dResac da... biuletins ar gTxovT, arafers ar gTxovT...
eqimma qalma CanTa aiRo, qurqi Seikra, es Tqva:
_ Tu vinme gamoCndes iseTi, aravisTan ar unda TqvaT, rom me viyavi aq.
_ uh, ara, qalbatono.
dedam karTan misul eqims daadevna:
_ moiTmineT, qalbatono, wuTiT moiTmineT.
dedam karadidan atmis Ciri gamoiRo, wignis furcelSi gaaxvia da eqims
miarTva:
_ gmadlobT, gmadlobT. eqimma Ciri CanTaSi Cado, zazas iqidan moubrun-
da:
_ aba, WkuiTo! WkuiTo!
gavida, kibeebs dauyva.
zazam kinaRam ikivla.
_ jojoxeTis maSxala ega.
_ ratom, Svilo, naxe _ rogor gagvigo uceb?
im dRes Txis qoniT dauzila dedam zazas mkerdi, _ cotas gaxvelebs, es
giSveliso. marTlac uSvela, sicxemac dauwia. saRamos ocdaTvrametze ze-
moT aRar asula. deda nerviulobda, vin dagvabezRa, vis adgas Cveni mWvlebi,
visTan ra urTierToba gvqondao. zaza TiTqos raRac monologs ambobda: _
1273
arian, samsaxuris damsmenebi, SeiZleba iseTebic, ki, Cveni saxlis patroni rom
ariso.
diliT 37 gradusi da xuTi xaziRa hqonda zazas. movida, mosacodavda
mezobeli, Zalian didi bodiSio, Tavi momikvdes, rom ase adre mogadeqiTo,
magram sxva gza ara maqvs, wuxeli SviliSvils maRali sicxe hqondao, Ter-
mometri unda mivutanoTo. dedam moufera, ras brZanebo, uzarmazari mad-
loblebi varTo, Termometri aryiT gauwminda, gaumSrala da ise misca pa-
trons. deda axla im qalis wasvlam Seawuxa, ra ubedurebaa, erT uSaqro
Caizec ki veRar davpatiJe.
zazac jer TiTqos Sewuxda, mere piriqiT, kmayofilic iyo. siamovnebda,
yovel or saaTSi erTxel Termometri rom ayuCebda mTel aT wuTs, metsac.
deda mSrali, xeSeSi xelisgulebiTac kargad xvdeboda, aweuli hqonda sicxe
Tu daweuli. is dRe daaRames rwmeniT, rom zazas sicxe ocdaCvidmet da xuT
xazze meti ar hqonda arc erTxel.
RamiT xom kargad eZinaT, zazasac eZina, dedasac. diliT zaza mTlad
gamokeTebulad grZnobda Tavs. sarke moiTxova. karga xans akvirdeboda
Tavis xan moRuSul, xan gaRimebul saxes. gamxdars, saxedagrZelebuls, gafi-
Trebuls, ybebze da saulvaSeze moSavo RinRli wamoSloda. moatanina de-
das joxze gasanTluli ZafiT mimagrebuli usafrTxo samarTleblis piri,
Jangiani ukve, magram mainc mWreli. sapniT aiqafa ybebi da saulvaSe, Cam-
oi parsa is RinRlebi,daibana piri,daivarcxna Tma,uxaroda sarkeSi Caxedva,
raRac namdvili mamakacuri gamoxedva hqonda, tuCebi gaswiTleboda, uTuod
aseTi ufro moewoneba nanus.
is dRe isev loginSi gaatara, meore dRes wamodga, gaiar-gamoiara, fan-
jridan uyurebda qveyanas. Cveni jarebi yvelgan win miiwevdnen, Tbilisis
caSi veRar Semodiodnen germanelTa „iunkersebi“, dablidan aRar uSendnen
sazenitoebi, rakaruki aRar gahqondaT yumbarebis namsxvrevebs. mze anaTeb-
da, Tebervlis mze, sadacaa nuSi ayvavdeboda. isev Cawva loginSi, naSuadRevsac
wamodga, saRamosac. ukve awuxebda dedis amden xans aq yofna. SeWamda, albaT,
brigadiri bebiasa da das. axla xom vazis sxvlaa, dedabudianad gadian ve-
naxebSi. deda iiolebda viTarebas, _ Sen kargad iyavi da TavSi qva irtyas
brigadirma, ra unda miqnas?! fexebi aravis ar mosWamoso...
meore dRes sabolood adga zaza. siamovnebda darecxili, dasufTavebu-
li, Tbili sacvlebi, _ qarxanaSi unda Cavide, Cveni eqimi unda vnaxo, is dama-
rigebs kargad, rogor unda miviqceo. deda Sewuxda, dRes ara, Svilo, xval
wadi, xval mec wamogyvebio. zazas safeTqlebi auCuCunda, _ saamqroSic xom
Sen ar gaCerdebi Cems samuSaozeo. dedam gverdi Seubruna Svils. rodis-
1274
rodis gabeda, _ boTlSi Casxmuli rZe wamoiRe, uadgilo adgilebSi triali
ar daiwyoo. isauzma zazam, buSlati Caicva, qudi daixura. qudis keps win
mocveTili hqonda, Savi ZafiT iyo amokemsili is adgili. rogoria aseTi
qudiT gamoCena nanusTan. magram qudi xom advilad scildeboda Tavs? moix-
dida, xelSi daiWerda, Tanac ukan. dRes xom amisTana rameebi yvelaferi
epatieboda. fexiT Cavida sadguramde, sul aqeT-iqiT iyureboda, Rrmad
sunTqavda. raRacnairad damsubuqebuli iyo, TiTqos oriode nabijic da
haerSi ganagrZobda svlas. ofli wamouvida SublTan, yurisZirebSi, kiserze,
sadgurTan bevrni ucdidnen tramvais. rogorc iqna, movida isic _ gaxunebu-
li, fanjrebamoclili. TviTon imdeni ar ubejiTnia, xalxma aitana zaza tram-
vaiSi gaWedil xalxTan. dajdomaze fiqric ki zedmeti iyo, ase iyo wlobiT.
ise daiZra, TiTqos veRar ereoda tvirTs. asvlisTanave raRac usiamovno
grZnoba moexvia zazas. es daZvelebuli, usapnobiT damZimebuli tansacmlis
suni iyo Tu sxvadasxvanairi dezinfeqciebisa tramvaiSi, gulis reva igrZno,
muxlebi dausustda, daudunda da qvemoT miiwevda weRan gaxarebuli biWis
sxeuli. veeba kacis ukan idga, aqeT-iqidan dajRanuli qalebi idgnen. Tanda-
Tan ufro cudad da cudad xdeboda. uceb igrZno rom siSave udgeboda
TvalebSi. win mdgar veeba kacs CaeWida mklavSi. qalebi yvirodnen, _ biWi
cudad aris, biWi Zalian cudad aris, gaaCereTo! kacmac iyvira boxi, danjR-
reuli xmiT, _ gaaCereTo! atyda yayani, _ ra unda gaaCeros, e, gvagviandeba
amoden xalxso. mainc gaCerda tramvai. qalebi zazas yurebs usresdnen, loye-
bze utkacunebdnen. zaza gons movida. umino fanjarasTan mivida, Tavs Zala
daatana, iqidan gadaZvra, Zlivas Seikava Tavi miwaze. bordiuris mtvrian
qvaze dajda. tramvai daiZra da wavida. cota xans ver xvdeboda sad iyo,
mere icno _ cicianovis an axleburad _ kaliaevis aRmarTi. xavsian kldee-
bze wylebi Camodioda, ekida yinulis Zveli loloebic. ofli Rvarad Camos-
dioda saxeze, mivida wyalTan, SeuSvira xeli, wyali Tbili iyo, gogirdis
sunic hqonda. es siamovnebda. saxeze isvamda im Tbil wyals, isvamda
yurisZirebSiac, kiserzec. TandaTan gadaewminda guneba. cxvirsaxociT Seiw-
minda sveli adgilebi. raRac stkioda kuWTan. sadgurisaken mimaval tram-
vais gahyva, _ rac undaT, is qnano, _ fiqrobda. Zlivas aaRwia Sinamdis. dedas
wamocvenaze hqonda Tvalebi, _ vaime, Svilo, cudad gaxdio?! zazas araferi
uTqvams, gaixada da loginSi Sewva, kedlisken gadabrunda. _ dRes _ ar unda
wasuliyavi, Svilo, _ eubneboda deda. zaza mxrebs atokebda, damanebe Tavi.
deda skamze dajda. cremlebi moiwminda, zazas CaeZina. is dRe Sin daaRama.
meore dRes apirebda isev qarxanaSi wasvlas, magram im dRes gabmiT wvimda,
Siga da Sig areuli qaric uberavda da Tovlic mohqonda... dedam ar gauSva
1275
gareT. zazamac Tavi ar gadaikla. normis puric ki dedam Zlivs moitana.
zaza ar wveboda, jdomelas siamovnebda kiTxva. saxlis patronebs mis oTax-
Sic darCenodaT ormociode wigni. Zalian gaitaca „ojaxis, kerZo sakuTre-
bisa da saxelmwifos warmoSobam“. sad iyo wignis sakiTxavi navTi, magram
RamiTac iyo micucquli lampasTan.
diliT aRar wvimda, isev didi, brWyviala mze gamovida. muSaTa matarebels
ar gahyva, muSaTa matarebeli Zalian adre Cadioda qarxanasTan, eqims ki
TerTmeti saaTidan hqonda miReba. saamqroSi eyuryuta? Tu saqmes Sesdgo-
moda pirdapir, albaT, oflianobac gauvlida. ara, isev tramvaiT gamgzavre-
bas amjobinebda, Caicva Tavisi buSlati, quds dahyurebda... kibeze mZime nabije-
biT daiwyo amosvla viRacam. SuSabandis kari ukve Ria iyo. zazas oTaxis
karis minas moadga. erTi msxvili, msxvilwarbebiani da brtyel ulvaSebi-
ani milicieli. Semoitana im msxvilma formianma kacma wvimis, sveli Ceqmeb-
is da Tambaqos kvamlis suni.
_ ZaZiSvili, Tu ZiZiSvili Sina xar?
qaRaldi gamoiRo ubidan, gaSala, CaTvliT amoikiTxa:
_ Zi... ZiZiSvili zaza, giorgis Ze, ocdameTerTmete qarxnis muSa, adre
ramdenjerme dasjili gacdenebisa da dagvianebebisaTvis.
_ me var ZiZiSvili, biZia, me.
dedac movida, SeSinebuli Sehyurebda miliciels.
_ ra moxda, ra elda eca Cems ojaxs.
_ gamoqceulia qarxnidan. unda waviyvano.
_ avad iyo, batono, axlac avad aris.
_ qaRaldebi, biuletini Tu gaqvT.
_ biuletins, Cava qarxanaSi, iqa aqvT saeqimo, ukve gatarebulia davTarSi,
iq gaakeTebs.
_ eee! nu malaparakebT tyuilad. me CvenTan, sadac nabrZanebi maqvs, iq
miviyvan da isini gaarkveven yvelafers.
dedam tirili daiwyo.
_ ukaco ojaxi varT, SegvibraleT. milicielma agdebiT aiqnia xeli.
_ atexeT axla aurzauri, wivil-kivili! miliciels samorigeoSi mihyavs
davaJkacebuli biWi! wavediT, wavediT!
_ wamovalo! _ gajibrebiT miugo zazam.
dedamac daapira gayola, magram zazam ar qna. sxvebisac ejavreboda, dedebi
rom dasdevdnen yovel nabijze. _ me movuvli yvelaferso. an ra maqvs, dedi,
mosavlelio. dedas moefera, xelebi Semoawyo kefaze, Sublze akoca.
_ nu geSinia, qarxanac Tavis kacs kiTxulobs, xom araferi SeemTxvao.
1276
gaigeben, ra rogor aris da morCeba yvelaferi.
_ egrea, ai, egre! _ imeorebda milicielic.
win zaza gauSva, ukan TviTon mihyva. ise Cadioda kibeze, TiTqos TvalT
ar uWrida da safexurebis arevisa eSinoda. dedam dainaxa, mezobeli qali
rom iyureboda Tavisi saxlis pawawina aivnidan, mTeli sxeuli daewva, Se-
brunda Sin. iq ijera guli tiriliT.
milicielma zaza tramvaiSi aiyvana. zazam xurdebi monaxa buSlatis jibeeb-
Si da konduqtors gauwoda bileTebisaTvis, magram milicielma neba ar
misca bileTis aRebisa, raRac uCurCula konduqtors, konduqtori Tanxmo-
biT uqnevda Tavs. mesame gaCerebaze Cavidnen. zaza miliciis am ganyofile-
bas icnobda, aq hqonda aRebuli pasporti, xuTjer miiyvanes, xan ra uSares,
xan ra. bolos erTma tikma kaxurma Rvinom gaaswora yvelaferi. tiki Sein-
arCunes, sapasporto magidaSi pasporti ara, magram Semcvleli droebiTi
mowmoba misces.
morige viRacas eRadaveba telefonze, _ Sen vin gagiZlebda, Seni samyofi
dezertirebSic aRar iSoveba aRaraferio. milicielma zaza win daiyena da
daiwyo cda, rodis SeeZlo TviTonac xmis amoReba. rogorc iqna, morigem
ucnauri bgerebi amouSva, _ prr! prr! _ da yurmili dado.
_ mogiyvaneT is qarxnidan gamoqceuli biWi.
morige skamze gasworda, saoficro qarTveli iyo, mkacri mzera miapyro
zazas da uTxra:
_ moiwi axlos.
zazam ramdenime nabiji wadga win.
_ ramdeni wlisa xar?
_ seqtemberSi gavxdebi Cvidmetis.
ocdaSvidiani xar, ukve emalebi jars, ara? zaza gawiTlda, araferi Tqva.
_ frontzea mamaSeni?
_ ara, patimaria.
_ rogor, patimari.
_ politpatimaria, ocdaCvidmetidan cimbirSia gadasaxlebuli.
_ auh, _ morige wamodga, dgomelam aiRo telefonis yurmili da viRacas
raRacebi uTxra. erTs amas mixvda zaza, rom masze laparakobdnen.
morigem telefonis yurmili dado, raRac kolofi gamoiRo magidis qve-
da ujridan. qaRaldebic daiwyo win, is qaRaldebi zogi daxazuli iyo.
_ gvari?
_ ZiZiSvili.
_ Tu ciciSvili?
1277
_ ara, ZiZiSvili.
_ saxeli, mamis saxeli, samsaxuris adgili... moitane skami axlos da kar-
gad dajeqi ai, aq, Tavis gverdiT sTavazobda adgils. zazam skami miitana da
dajda.
_ warbebi da Tvalebi ki gaqvs ciciSvilebisa.
_ ara.
_ kai, axla, momeci marjvena xeli.
morigem kolofi gadaxsna, Sig ido raRac Savi saRebaviT gafisuli sqe-
li materia. morigem xeli gamoarTva zazas, Sav materiaze daaWerina jer
xeli, iqidan qaRaldze gadaatanina saRebavi, mere saloki TiTi, mere SuaTi-
Ti. erT qaRaldze gaSlili mTliani xelic aRabeWdina zazas.
_ xelebi ki patarebi gaqvs, TavadiSviluri, da ra saqmeebs atrialeb Sen
ukve. nu gwyins biWo, Sen. mec TavadiSvili var, vaxvaxiSvili. nu malav Ta-
vadiSvilobas nametani.
_ arafers vmalav, batono.
zazas gagonili hqonda am procedurisa, biWebi registraciaSi gatarebas
eZaxdnen. sul rom gadaikeTo yvelaferi, TiTebis xazebs ver gadaikeTeb.
Senia es xveulebi, mTel dedamiwis zurgze mxolod Seni. Sewuxebuli iyure-
boda gaTxunul xelebze. vaxvaxiSvilma raRac yviTeli wignis furceli mis-
ca, Seiwmindeo. zazam xelebis wmenda daiwyo. aqamde kedelTan mjdari msx-
vili milicieli movida, zazas buSlati gaaxsnevina, jibeebi dauCxrika, fex-
sacmelebi gaxada, dabertya, daubruna zazas. zaza rom icmevda gaafrTxila, _
araferi Seitano, Torem Zvirad dagijdeba Zalian. xeli gamosdo mklavSi
da samorigeodan gaiyvana. zazam quCisken gaiwia.
_ aqeT, aqeT! _ xeli magrad CasWida milicielma, Cveni vanebi unda miiRo
ramdenime dRe. milicielma bnel SesasvlelSi Seiyvana. viRacas dauZaxa:
_ kuzma.
_ hou, hou!
_ miiRe damsvenebeli.
TiTqos miwidan amomZvrali iRimeboda kuziani kaci, kuziani da saxela-
dac kuzma.
_ ici wesebi?
_ ra wesebi?
_ rogor unda moiqce kameraSi.
_ ara.
_ agixsnian, gaswavlian qurdebi, mkvlelebi.
„ra qarTuls laparakobs es araqarTveli“, _ ukvirda zazas. gasaRebebis
1278
CxaruniT wavida kuziani win, darkinuli kari gaaRo, _ mibrZandiT, batonoo!
_ gaeRriWa zazas. karSi SeuSva, qimunjic wahkra mxarSi da kari garedan
daketa.
zazam qudi moixada. WerSi raRaca naTura anaTebda, magram TiTqos didi
sibnele yofiliyos, Tvals aCvevda im sibneles. mere gaarCia, kameraSi oTx-
ni iyvnen, zogi ijda, zogi wamowolili iyo. yvela ki agizgizebuli TvlebiT
uyurebda zazas. erTma brZana:
_ moiwi axlos, dagvenaxve kargad.
zazam win waiwia, Tavs STaagonebda; aq mTavaria sifrTxile, sifrTxile
da Tavgameteba. o, Tavgameteba!
_ qurdi xar? _ ikiTxa imave kacma, axlos misvla rom sTxova.
_ ara, qurdi ara var.
_ mogakvlevines vinme?
_ ara, avad viyavi, biuletini ver warvadgine samuSaoze da ai, Semomagdes
aq. Tqveni sicocxle da janmrTeloba!
_ vaah! vaah! ar mogwons aqauroba, ara?
zaza SeiSmuSna, gaeRima.
_ mSvenieria yvelaferi.
_ nuTu marTla? aba, erTi karTan rom Savi didi qvabi dgas, imas axade
saxuravi.
zaza yoymanobda.
_ egeTebi ar iyos aq, sizarmace agiJebs yvela namdvil patimars. Cqara,
Cqara, axade saxuravi qvabs.
zaza mivida qvabTan, saxuravi axada.
_ xom sasiamovno duxebis suni amodis?
_ Zalian sasiamovno.
_ maSin isev daaxure eg saxuravi da mandve, mag qvabis gverdiT miiCine
adgili dasawolad.
zaza akankalebuli adga.
uceb erTma iRriala:
_ daanebeT Tqven cirkebs Tavi. gaigeT? arc Tqvena myavxarT daxvewili
qurdebi.
is kaci nabadze ijda, imave nabadze ijda meore kacic. raRac sxvanairebi
iyvnen es kacebi, didebi, xmelebi, TvalebanTebulni.
_ modi aqeT, CvenTan dajeqi. modi, modi. saxeli ra gqvian?
_ zaza.
_ TavadiSviluri. Cven moxeveebi varT, biZaSvilebi. saqoneli gvyavda
1279
Camorekili, qaRaldi dagvekarga da im saqonlis moparvas gvabraleben..
ise icinodnen, TiTqos es sicili axerxavda mxrebsa da TeZoebs.
_ gaixade eg palto, dade ai, aq, da iyavi patroni paltosic, adgilisac. es
mxare Cveni iyos, devebis STamomavlebisa.
zazam gaixada buSlati, ficarnagis napiras dafina, dajda zed, qudic gver-
dze moido. moxeveebma gamokiTxva dauwyes. ufross, wvermoSvebuls, giorgi
erqva, umcross _ daTo. ras abralebdnen, risTvis aRmoCndnen am samoTxis
kafeSi. zaza gulwrfelad moyva, ra rogorc iyo. ubnis eqimisTvis micemuli
sityvac ar daaviwyda, Cawerilebi ara varT da mand raionis eqimi ar mogem-
saxurebaTo. giorgi siciliT usvamda cersa da saCvenebel TiTs erTma-
neTs.
zaza mixvda, fuli unda migecaTo. fuli ara gvaqvso, gulCawyvetiT Tqva
zazam. umcrosma daTom maRla aswia gaSlili Zlieri xeli. araferia, nu
geSinian, erTs gagaseirneben daketili karebebis qveyanaSi da gagiSvebeno.
iqiT Sublebaxlomitanili ori kaci yomars TamaSobda moSavo ka-
maTlebiT. kamaTlebs kuTxeebi mocveTili hqonda. Tvali rom wauvida im
kamaTlebisken, kbilebCamtvreulma safeTqlebSeWaRaravebulma kacma dauZaxa:
_ muSav, Cveni qveynis Zalav, modi, gaagore Senc, guls gadaayoleb amaT
rikariks. zazam Tavi gaaqnia. _ nu geSinian, fulze ki ar vTamaSobT, didi-
didi Seni moZvelebuli palto... Cveni paltoebi ukve gareT daseirnoben
da adamianebis datkbobiT arian garTulni. Seni palto da Cemi kostiumi.
palto aq aRarsad dagWirdeba, arc dRisiT, arc RamiT. zaza mainc uarze iyo.
moxeveebic agrZnobinebdnen, ar daeTanxmoo.
_ dedikos biWi xar? _ ikiTxa erTma da saTuTad gaagora kamaTlebi.
_ mama sada gyavs? _ hkiTxa moxeve giorgim.
_ patimaria.
_ rogor, patimari!
_ ocdaCvidmetidan, politikuri.
_ vaax, Zalian giWirT albaT ojaxSi.
_ gviWirs, qarxanaSi magisTvis ufro vmuSaob.
giorgim nabdis ukan raRaca gaxsna, TiTis sigrZe moyviTalo lori mia-
woda zazas.
_ Tu ginda, exla Wame, Tu ginda amaT saWmels daucade. pursac mogvawvdi-
an cotas.
zazas gaeRima da lors netarebiT dauwyo wuwna.
sanamde saWmels moitandnen, manamde gaiRo kari da ki ar Semovida, Semo-

1280
varda, yiraze dadga TiTqos mTlad patara biWi _ Winka _ gaRreWili da
fexebmoTamaSe haerSi. yiraze mdgarmave daiZaxa samjer:
- sikvdili Cvens mtrebs! sikvdili Cvens mtrebs! sikvdili Cvens mtrebs!
ficarnagze gadagorda da maSinve zazas miaCerda.
_ Cveni salami Cvens axal wevrs? qurdi xar?
_ ara, _ miugo zazam.
_ ra ambavia! ra xalxze nadiroben bolo xanebSi! mogakvlevines vinme?
_ ara, qarxnidan aris gamoqceuli, _ uTxra Winkas kbilebCamtvreulma.
_ avitanT! avitanT! Tqvena? Tqven ver daiwyeT dabla moxeveebo?
_ piriqiT! piriqiT! _ miugo giorgim.
daTom CurCuliT uTxra zazas:
_ qurdia magari. wioda, kioda, veneriuli maqvso, saavadmyofoSi unda
damawvinoTo. saavadmyofo samoTxea magaTTvis. dilas waiyvanes.
_ Sen ra giTxres, ra?
_ wixli kukuznakSi, da ai, isev aqa var, viyoT, vicxovroT.
iluzionistis siswrafiT saidanRac xuTi ormocdaaTmaneTiani daaZro,
maraosaviT gaSala, pranWviT dainiava da maRla aswia yvelas dasanaxad.
_ Cven vcocxlobT! Cven vcocxlobT! erTi cali ukve muSaobs gareT.
fulebi Seinaxa, kedels kefiT miawva da tkbobiT daiwyo moyola:
_ gogo gavicani, sul oqros naperwklebs afrqvevda Tvalebidan! sani-
trad muSaobs im saavadmyofoSi. daminaxa eqimma ro vekuWkuWebodi kedels
mikrul im gogos, movida da samxedro brZanebasaviT daaraxraxa: am rainds
pretenzia aqvs, rom daavadebulia luesiT, e. i. sifilisiT, moerideT yvela-
ni... gamomwia mklavSi, wamosayvanad. me xelSi avkari xeli, magram eqimma
swored maSin daRuna Tavi da Cemi xeli saxeSi moxvda... momesia qveyana,
zogi saiT meweoda, zogi saiT. mTavari ki is iyo, mivxvdi, aRar gamomividoda
wamowyebuli saqme. orma legavma momaqrola TqvenTanve, Tanac manqaniT...
Winka swrafad gaxda sazizRari saknis centri. TiTqos momarTuli iyo,
xan ras iwyebda, xan ras. karze daakakunes mkacrad. gaiRo kari. kuzmam pa-
tar-patarad daWrili purebi miawoda, raRac yuTis saxuraviT. Tan moay-
ola aluminis jami da kovzi.
_ ZiZiSvili Sena xar, ara? _ wamoiwia zazasaken, _ dedaSeni iyo, es jami
da kovzi Semogigzavna. imasa hgonia moxarSulebiT calke gimaspinZldebiT,
wvnianiT calke, he-he-he!
purebs kbilebCamtvreuli arigebda, zaza gaocebuli darCa, puris naWeri
masac rom misces, Tanac im naWerze mTlad patara naWeri asanTis Reris

1281
odena CxiriT iyo damagrebuli.
kuzma wavida, waiRo yuTis saxuravi da waSavda. Winka munjurad eubnebo-
da raRacas kbilebCamtvreuls. kbilebCamtvreuli paltoebis qveS afaTureb-
da xelebs, Saqris patara natexebi gamoiRo, erTi, yvelaze Sesaxedavi, Winkas
misca, meore didyuras, mesame TviTon daitova. moxeveebs damcinavi Rimili
ukrTodaT tuCebsa da TvalebSi. TviTonac moafaTures xelebi nabdis ukan.
ori patara loris naWeri amoiRes, Wamdnen im lorebs, lokavdnen ufro.
zazac nazad miirTmevda purs. zazas mainc moxeveebis axlos undoda yofna.
gakvirvebuli iyo saknis dovlaTiT.
moxeveebma Wama daamTavres, gaiWimnen, saZiled ganewyvnen. zaza ijda, Winkam
kedels miayuda Tavi da imanac Tvalebi daxuWa.
RamiT, gvian RamiT, Winka gaiyvanes. moxeveebma Tqves, _ gausworeben magas
exla gamoweul adgilebs. marTlac saSinlad nabegvi, nawewi daabrunes Win-
ka, saxe sul sisxliT hqonda mosvrili, mainc gadaiara yiraze.
_ sikvdili Cvens mtrebso. _ da egre, gulaRmave darCa. etyoboda, Zalian
mkacrad ekiTxeboda raRaceebs gamomZiebeli. amaze ki arafers ambobda, ras
ekiTxebodnen, an TviTon ras miugebda kiTxvebze.
meore dRes miliciis ufrosi Semovida dilaadrian. rkinis badeSi Casmu-
li patara naTuris Suqi ar ikmara, xelis farani mimoatara jer patimrebs;
mere kuTxiT kuTxemde. SeanaTa ficarnagis qveSac.
_ ZaRlebo! wumpis narCenebo! amodenani hyrixarT, es nagavi ar gindaT
gamoswmindoT? ar gekadrebaT, ara? paraSas arca vsinjav. Sen dedasTan
gaggzavnoT, Tu TviTon moggvaroT aqa, rom piri mogbanos, Winka, Winkebis
STamomavalo!
zaza eloda, Winka aq mainc ityoda rames, magram Winka Cumad iyo. arc ki
eRimeboda. ufrosi karTan gaCerda, iq gaiWima da mkacrad Tqva:
_ dilis purs ver miiRebT, leitenanto sisauro, yofa getireba Senc! kuz-
ma spekulanto! dilis puri ar unda miiRos arc erTma! oqmi dawere Seni
xeliT! ZaRlebo! u, me Tqveni, _ gaaqnia Tavi da gavida.
mis adgilas leitenanti sisauri blitavda Tvalebs. etyoboda, Ramis uZ-
inari iyo. isic mibrunda, isic wavida zeaweuli muStiT. kuzmaRa iyureboda
Sewuxebuli TvalebiT. Winka gacurda, gverdiT daudga kuzmas da aSkarad
raRaca Caudo jibeSi. kuzmam waiburtyuna, gasaRebebi aaCxriala, is ver be-
davda bilwsityvaobas. isic gavida. kari magra Caketa.
kbilebCamtvreulma sastiki ganaCeni gamoutana miliciis ufross: coli
bozi hyavs, bozi dedis Svili, ori gaberili gogo, orive debili, CifCifiT
molaparake.
1282
_ dgomaze etyoboda, Ceqmebis lokvas rom aris miCveuli! _ dinjad Tqva
moxeve giorgim, _ magaT darCaT qveyana.
Winkam wamoiwia, xeli maRla aswia.
_ Cven saqmes mivxedoT, mSivrebi xom ar unda amovwydeT marTla!
_ mSivrebi raTa, kumzas xom Caucure mtkavelze grZeli leniniani! _ ga-
daiwia ukan siciliT moxeve giorgim.
_ Cveni mteri iyos im erTi ylupis imedze! unda davadginoT, risi gayidva
SegviZlia dReisTvis. bevri rame ukve gareT seirnobs Cveni.
moxeve daTom TeTrsacvliani fexebi gaasavsava haerSi. amiT auwya yve-
las, me Sarvalic ki aRar macvia Cemio. Winka zazas misCereboda, gadmoiwia,
jemprze wauvlo xeli.
_ ra ambavia es! ra Tavad-aznauruli fufuneba. SigniT sxva gacvia, isic
Salis.
zazas dedis moqsovili wengosferi jempri yvelas yuradRebas iqcevda.
_ amas, xval Tu zeg, aqedan rom wagviyvanen namdvil cixeSi, ZaliT waga-
Zroben iqauri batonebi. Seni xeliT gaakeTo saqme, isa sjobia, girCevT. Cven
TiTo rame yvelam gavayidineT kuzmas. modis?
zazam erTi es Tqva:
_ avad viyavi Zalian, iqneba exlaca maqvs sicxe, magram mainc Tqveni azrisa
var meca.
jempri gadaiZro, orive xeliT isworebda Tmas.
kbilebCamtvreulma Tavze daado xeli. uSarvlo daTomac madlierebiT
mouWira mklavze xeli. Winka karTan mivida, eca, autexa braxuni, kbile-
bCamtvreuli moikunta, kankali daiwyo, viTom kvdeboda.
_ hai! hai! _ moisma garedan.
_ kaci cudad aris, SemodiT, kvdeba.
gaiRo kari, Semovida kuzma. Winkam zazas jempri amoudo qurTukis kal-
Tis qveS.
_ unda gadagvarCino kacurad.
erTi gadmoatara Tvalebi sakans kuzmam, ukanalSi hkra Ceqmis wveri
kbilebCamtvreuls, jempri qurTukis qveS gaiswora da gavida, Winka mxrebSi
gaimarTa, saxeze xelebi moisva.
_ axla ki SeiZleba piris dabana, Tumca, ara. gamodiT yvelani saknis
dasawmendad.
ori mozrdili ZonZi hqondaT, sul im ZonZebiT gawmindes kuTxiT-kuTx-
emde sakani. Zalian yoCaRobdnen moxeveebi, Winka ufrosobda. movida, moCa-
Cunda karTan sulwawymedili kuzma, gaiRo kari, Semoawoda TiTqosda naReW
1283
qaRaldSi gaxveuli raRac. gaiketa kari. naReW qaRaldSi gaxveuli aRmoCn-
da tafaze gamomcxvari oTxi patara kveri. Winkam Tqva:
_ ra wesierad midis saqmeebi! xuTidan erTi kuzmas. ekuTvnis, Tu ara,
samsaxurisaTvis.
_ ekuTvnis, ekuTvnis. _ daiZaxes aqeT-iqidan.
_ axla ase vqnaT.
Winkam saxeloebi aiwia, TiToeuli kveri orad gadayo didi sifrTxil-
iT, zazasac Seaxvedres im naWrebidan, ybis samiode gatokebaze gaqra, magram
mainc kmayofili darCa. TviTon Winkas erTi mTliani kveri Sexvda.
_ axla romani! bodiSs movixdiT Cvens meomrebTan, magram sxva gza Cven
ara gvaqvs. axla romani. _ gamoacxada Winkam da TiTi moiSvira zazasken. _
Sen wignebi geyvareba. ra waikiTxe aba, am bolo xanebSi? dro gvaqvs da
gismenT.
zaza daibna, axla namdvilad ar SeeZlo xmamaRla Txroba, artistoba.
_ weRanac giTxariT, SeiZleba isev sicxeca maqvs, jer nu damatanT ra
Zalas!
_ vaa! Zalasa?
_ gaanebeT Tavi mag biWsa! _ wamoswia ganieri mxrebi moxeve giorgim _ me
mogiyvebiT erT karg ambavs. me TviTon maqvs wakiTxuli es, CvenTan iyo
dabeWdili droSaSi. ambavi xdeba espaneTSi. dadis erTi wyvili, cota Sex-
nierebuli mkacri grandi da lamazi siniora. acviaT orives rogorRac
Zvelmodurad. grandi asauzmebs, asadilebs da avaxSmebs sinioras. _ kafeSi,
restoranSi, saRamos _ cnobil, Zalian xmaurian barSi. maTken iyo mi pyro-
bili aseTi adgilebis baton-patronebis gizgiza Tvalebi. CumCumad, magram
mainc agonebdnen raRacebs. grandi ar imCnevda arafers, arc siniora. orives
wynarad, Rirseulad eWira Tavi da ai, erT dRes ra moxda: mkacri grandi da
umSvenieresi siniora mrgval magidasTan isxdnen. uceb mkacrma grandma
raRac uTxra Cumad sinioras, sinioram pataraze ukan gaswia skami, grandma
magidaze marcxena xeli dado, marjveniT amoiRo dana, espanuri cnobili
maCete, dahkra xels da magidis ficris iqiTac ki gaaxeda wveri. aq ki xma
amoiRo grandma: visac ra ainteresebs Cveni, SeuZlia, mobrZandes da mov-
ilaparakoT, ase. marjvena xelSi ukve meore dana eWira. me mzad varo. ka-
cisSvilma ver amoiRo xma. maSin grandma amoaZro marcxena xels dana, sin-
ioram gadauxvia mandiliT, gawmindes danac, grandma wynarad Caido orive
dana jibeSi da gavidnen baridan. aq ki veRar moiTmines viRacebma da taSi
miayoles. mkacr grands mqrqalma Rimilma gaunaTa bage.
patimrebi Secbunebulebi iyvnen. erTmaneTisken eridebodaT gaxedva.
1284
moxeve giorgi raRac muqariT aqanavebda did muSts. Winka wamodga:
_ gadavuxadoT didi madloba moxeve giorgis.
_ madloba! madloba!
giorgi icinoda da kedelze kefamibjenili xuWavda Tvalebs.
Winka Cajda, TaTrulad mokecili, qarTul ambavs yveboda.
_ yofila erTi Zalian cnobili xevsuri, piriqiTSi, baZia. SiSis zars
scemda baZia yvela mrudsa da Cvens miwaze avi TvaliT damaval kacs. rwme-
nis kacic yofila baZia, Zalian mkacri rwmenis kaci. aT qists CaeWreboda
marto, rac giweria bedi _ mwerlisagan, is ar agcdebao. da marTlac, gamar-
jvebuli amodioda mudam. erTxel xatobaSi, venacvale me imis saxels, ukve
nasvamma, ra Tqma unda, saSineli cda gaakeTa xalxis winaSe. amoiRo laplapa
`nagani~, aCvena barabani axlomdgomebs, _ sami tyvia devso, xo sami tyvia
devs, xo sami tyviaa, _ samia, sami! _ me davatrialeb barabans, uyureT, me vatri-
aleb ai, ase, da rac miweria, asruldeba is. miiSvira „naganis“ lula
safeTqelTan da gamoswia sasxlets. dahkra Caxmaxma da revolveri ar ga-
varda. SeSlili xalxi ifanteboda aqeT-iqiT. baZias gaeRima, akoca revolv-
ers. aswia mere maRla da gauSva WeqiT tyvia caSi... ai, ra aris rwmena. egre
swamdaT qarTvelebs, ra Tqma unda, sigiJemde misul mamac qarTvelebs.
Winkasac madloba gadauxades, didi madloba.
eZinebodaT moxeveebs, sxvebic CayuCdnen, zaza xom sul Sewuxebuli iyo,
Tavis buSlataze ijda, beWebiT kedels mihyrdnoboda da Tvalebi daxuWuli
hqonda. sacodav dedaze fiqrobda, warmoidgina, ra dReSi Cavardeboda, es
axali gza didxans rom gagrZelebuliyo.
im dRem raRac egeTi kargi ganwyobilebiT Caiara. naSuadRevamde puric
moitanes. cota suli moiTqva zazam, magram kbilebCamtvreulma, didyuram da
Winkam yomari daiwyes, zazac dahpatiJes, zazam uari Tqva, _ ra iyo, biWo, gana
fulze vTamaSobTo. „erTi jempri mqonda, isic gareT gamaSvebineT saseirn-
od,“ _ TavisTvis iboRmeboda zaza, aSkarad gabrazda Winka. _ raRac cudad
vuvliT Ramis WurWelso, ZiZiSvilma gviCvenos muSuri ostatoba, gulm-
odginebao.
kinaRam saSinel saqmeze ar miuSves, kidev kargi, moxeveebma gadaatanines
dilisTvis.
dilas ki, burusian amindSi, oTxni gaiZaxes: moxeveebi, yurebdidi da zazao;
bargiTo. samorigeoSi xeli moawerines raRac qaRaldebze. namdvili mi-
liciis Sav manqanaSi Casxes, daZres, milicielebs ecinebodaT:
_ midixarT kvalifikaciis asamaRleblado?
moxeve daTo ise ixvevda nabads, fexebi ar gamoeCina. Sarvali guSin unda
1285
SemoegzavnaT, dResac arsad iyo. egreve zazas jempriT nayidi... uu...
milicielebi karg gunebaze iyvnen, _ jer Cveni jarebis warmatebebiT
iyvnen gaxarebulni, frontze, mere Savi manqaniT, axlaxan rom mieRoT, bo-
los winaswar gaandes patimrebs, ras gaukeTebdnen manqanis Semdeg, erekles
moedanze. moedanze wydeboda, vin sad unda wasuliyo safuZvlianad, vin mi-
hyavdaT sagubernio cixis Sesavsebad. TiTo oTaxSi oc-ocni mainc iyvnen,
patara oTaxSi. Semovidnen Cekisti da eqimi. aTvalierebdnen xalxs, gaiyv-
anes TiTqmis naxevari, Serekes abanoSi, iqve misces taro, imiT aiqafes Tave-
bi. dadiodnen xelSi brtyeli qamrebiT viRac jalaTebi. zazas gagonili
hqonda taros ambavic, ecineboda Tavgadaxotrili, gadaprialebuli, naxevrad
sveli tansacmliT rom Seiyvanes imave oTaxSi, saidanac gamoiyvanes. mTel
samsarTulian saxls swvdeboda viRacis Rriali!
_ Cven sifilistebi gvWirs, ar SeiZleba Cveni cixeSi Seyvana, Cven sifil-
itikebi varT...
kacebi raRac eWvianad uyurebdnen erTmaneTs.
naSuadRevamde aq ayuryutes, am moedanze, erTmaneTsa scvlidnen myvi-
ralebi _ Wleqianebi, munianebi, tifianebi. ezoSi dadiodnen gamedidurebu-
li milicielebi, ramdenimes dahyavda beWebganieri ZaRlebi, germanuli nag-
azebi, romlebic Seswkmutunebdnen cas. naSuadRevs, zaza rom iyo, mTeli is
oTaxi gamoirekes, Catenes tendgadaWimul sabargoSi da miiyvanes sagubernio
cixeSi. didi kmayofilebiT Sexvda cixis administracia axali saqonlis miRe-
bas, sul Rimili efinebodaT.
zazac raRac Taviseburi siamayiT Sedioda yovel karSi, radgan icoda,
rom am karebSi iyo navali mamamisic. kedlebs etyobodaT simZime, siZvele,
raRac namdvili qalaquri stili da ruxi simkacre.
avtomaturi sizustiT muSaobda yvela, aqac gaukeTes Savi saRebaviT TiTe-
bis anabeWdebi, Tanac guluxvad, gauzomes simaRle, Tavi, muceli. mere moaTa-
vses e. w. boqsSi, erT fexze aWimuli adamianisTvis rom aris gaTvaliswineb-
uli. tansacmeli gareT daatovebines, im tansacmels ZafiT-Zafamde Cxrekd-
nen.
aq rom SemohyavdaT, zazam kedels miyudebuli ucnaurad TmaCamoSlili
qaliSvili dainaxa. im qaliSvils TiTqosda TavisTvis eRimeboda, is xom ar
iyo, netav, tansacmlis mCxrekeli, Zafidan Zafze Semmowmebeli.
boqsi Zalian ar afrTxobda zazas, samagierod civi iyo Zalian, sad unda
Sexeboda, rom yvelaferi yinuliviT iCxvliteboda, SiSveli fexebi xom SiS-
vel, svel betons ewebeboda _ `Semibrundeba avadmyofoba, aba ra iqnebao~.
SimSili provinciulad CoCqolebda, zeviT moiwevda, gulis revas grZnobda,
1286
magram ra unda amoeRo, guSindels aqeT ra hqonda miRebuli?! igrZno raRac
TvlemasaviT, aseT boqsebSi xom meqanikur gvelebsac uSvebdnen patimris
gamosatexad... _ fxizlobda, isev wamouvlida Tvlema. viRacam cxvirSi moh-
kida xeli. ise gamoiyvana gareT. Caicvio. Zlivas ixreboda tansacmlisaken
zaza, kidev ufro svelad, civad da mZimed eCveneboda yvelaferi. moxeveebi
dainaxa, isinic icmevdnen. gauxarda, aniSna kidec xeliT es. viRacam daiZaxa
mkacrad, _ SewyviteT laparaki! didi mwkrivi daawyves, aqeT-iqidan xiStiani
TofebiT mihyvebodnen. win avtomatebiT miuZRodnen, uknidanac avtomatebiT
mohyvebodnen. ukve Ramdeboda, daRamebulic iyo. atares, atares, da raRac
mesame korpusTan miiyvanes. es iyo didi korpusi, samsarTuliani. yvela
fanjaras Tunuqi hqonda afarebuli, aqac, SesasvlelTan, JurnalebSi Caw-
eres patimrebis gvari, saxeli da sxva aseTebi. aq ekiTxebodnen sabralde-
bo muxlsac. zazam am muxlisa araferi icoda, vinc JurnalSi iwerda, iman
Tqva: „Sromis, dezertiri“. zazaze Zalian cudad imoqmeda am „dezertirma“.
kidev ufro uaresi win hqondaT, Turme, arekes mesame sarTulze, iq iyo
erTi Tvalgauwvdeni derefani. im derefanSi gaamwkrives patimrebi rigad.
ubrZanes, gaexadaT tanT, tansacmeli daewyoT im manZilze, xeliT rom ver
waswvdenodnen advilad. derefanSi gamWoli civi niavi uberavda, xorx-
oSelebic Semohqonda. SiSvlebs swrafad daawyebina kankali, Cxrekdnen
tansacmels orive mxridan, Tanac yvirodnen, amisi da misi qona akrZalulia
CvenTano, TviT sanTebelas pawawkintela qvebisa, sanTebelas xom... mCxrekele-
bi, TiTqos patar-patara dalaqavebul adgilebs recxaveno, WeWyavdnen da
nela gadadiodnen erTi adgilidan meoreze. ase gagrZelda didxans, didx-
ans. zazas eCveneboda, rom gaTavda, morCa, suls veRar daikavebda kbilebiT.
bolos, rogorc iqna, TiTqmis ori saaTis Semdeg, gaica brZaneba, CaicviTo.
patimrebi TavianT tansacmels ecnen. icmevdnen TaxTaxiT, TiTqos veRar
poulobdnen saxeloebs Tu sayeloebs. is iyo amTavrebdnen Cacmas, gamoijgima
viRac Zabriseburi qudiT, gamoacxada radiosaviT, _ Semosulia cnoba, rom
gindaT saknebSi SeitanoT sanTebelebi da maTi patara qvebi... es mkacrad
aris akrZaluli. daawyeT eg raRacebia, TvalsaCino adgilas, anda momeciT
piradad me, Tu arada, gaixadeT xelaxla, ufro mkacr Ziebas viwyebT. gaixa-
deT! gaixadeT swrafad! patimrebma gaxda daiwyes, axla marto tansacmels ki
ar Cxrekdnen, amowmebdnen pirs, iRliebs, qvemoT, wakuzulisas. patimrebs saSine-
li uniaTo saxeebi hqondaT, kidev kargi, Zabrulaqudianma ufrosma droze
daiZaxa: _ SewyviteT Cxrekva, mieciT ufleba, Caicvan patimrebma. aRerRile-
bi, sunTqvaSi Cadebuli ginebebiT icmevdnen patimrebi. zazas ise hqonda gay-
inuli sxeuli, cremli mosdioda da is cremlebi TvalebSive eyineboda.
1287
xuTi-eqvsi kacis iqiT moxeveebTan, Zabrulaqudiani ufrosi gaCerda. Canda,
Sarvalze elaparakeboda daTos, romelic isev TeTri, grZeli sacvlis ama-
ra iyo. ufrosi imuqreboda, TiTqos nabdis warTmeva hqonda ganzraxuli,
kargi nabadi iyo, magram nabadi isev daTos darCa. iZaxebdnen gvarebiT,
ajgufebdnen amoZaxilebs calke, mere mihyavdaT saknebisaken. zaza uzarmaz-
ar oTaxSi moxvda. es sakani ise gaavses, rigianad dajdomac ki ar SeiZlebo-
da. viRac ganmanawilebeli amSvidebda patimrebs, _ nu geSiniaT, es saizola-
cio sakani ariso. ramdenime dReSi namdvil saknebSi, namdvil sacxovrebel
saknebSi gadaxvalTo.
aq ki moaxerxa zazam, moxeveebTan micucqda. giorgi aqac waramara iRime-
boda, daTo mTlad ixvevda fexebze nabads. sinaTle iyo, oxSivarSi, cixis
ganwyobilebaSi meaTe saxes icnobdi. frTxilad, magram mainc gafacicebiT
ecnobodnen erTmaneTs; TiTqos yvelas uxaroda erTmaneTis gverdiT aR-
moCena, magram iyo raRaca jgufic. imaT ori Salis sabani gaeSalaT fan-
jris Camoswvriv, im sabnebze sul xuTni isxdnen, gadi-gamodiodnen orni,
Sexvdebodnen, mokled, Cqar-Cqara ityodnen TavianT saTqmels cisken Ti-
TaSverilebi, wavid-wamovidodnen da ufro gacxarebulni Sexvdebodnen
dagubebuli saTqmelis amosafrqvevad. daTom auxsna zazas _ msxvili qur-
debi ibrZvian gabatonebuli adgilebis dapatronebisaTvis. bolos erTi
dajda. is, Canda, karg gunebaze iyo, gamarjvebuli ijda. meore, saxedaRrejili,
winwamoziduli mivida moxeve daTosTan, zaza kargad ver mixvda, ratom, ris
gamo, magram qurdi aSkarad pasuxs moiTxovda, _ ratom iyo uSarvlod daTo
amden mamakacebTan. daTom RimiliT miugo, _ profesori giorgi nikolaZe,
didi maTematikosi, didi sportsmeni, uZlieresi, ulamazesi mamakaci, mTlad
mokle, trusikiviT mokle SarvliT dadioda TbilisSi da moskovSiaca.
qurdi ejRaneboda, _ leqcias vis ukiTxavo aqa, kaikacobisTvis aravis ar
xdian Sarvalsa! maSin daTom xeli gauwoda qurds, _ ukacravado, wamomaye-
neo. qurdma gamoarTva xeli, daTom mouWira, qurdma amoigmina da gasaco-
davebuli Cajda iqve, daTos araferi gansakuTrebuli ar dastyobia saxeze,
Tavis adgils daubrunda nabdis _ sworebiT fexebze. axla giorgic iRime-
boda mis mxarTan. qurdi wavida. irgvliv etyobodaT, imuqreboda saSin-
lad. giorgim veeba marjvena muStad mokuWa daTos mxarTan. xan aq, xan iq
aiwevda xmebi: didxans ki ar grZeldeboda es xmebi. jdomelani, erTmaneTs
mikrulni mxrebiT, wavidnen ZilSi. eRviZebodaT gatanjulebs, gaWirvebiT
moiSorebdnen dabuJebebs, mere isev miecemodnen tanjvis Zils.
diliT, ukve kargad unda yofiliyo gaTenebuli, saknis kari gaiRo. Semo-
varda mcveli, ikivla, _ adeqiTo! adgnen, _ dasxediTo! _ dasxdnen. Tqvens
1288
winaSe gamova korpusis ufrosi bagaZe. korpusis ufrosmac es iyvira, _
adeqiTo! _ adgnen, _ dasxediTo! _ dasxdnen. _ pirvel rigSi mivesalmebi
Cems Zvel nacnobebs, wesier nacnobebs. madlobas vuxdi, rom ar gviviwyeben
da mogvinaxuleben sasiamovno vadebSi. magram Sena? Sena? _ TiTi gaiSvira
msxvil-msxvili qurdebis jgufisken. _ mWedlovi ara xar Sena? aba, gamodi
aqeT da swrafad, Cqara! mWedlovi, mxrebganieri gamxdari kaci RimiliT wa-
movida korpusis ufrosisken, korpusis ufrosi kidev eZebda viRacebs. mar-
jvena mxaresac gaiSvira TiTi: _ vardosaniZe! vardosaniZe ara xar Sen?
saswrafod, saswrafod wamodi Senca wina! Tqven Tqveni xalxi gyavT, Tqven
sxvagan ra gindaT? Cqara! Cqara! daxrili modioda vardosaniZec: korpusis
ufrosi ki xmas imkacrebda: _ gicxadebT yvelas gasagonad da dasamaxs-
ovreblad. moiqeciT wesierad, daicaviT sisufTave, wesrigi. nuravin nu Se-
ecdeba gaaCaRos Cxubi, _ Cven amaTTvisac sasiamovno adgilebi gvaqvs, _ nu
iqneba xmauri, es adgili mainc, saizolacio zona, ver itans xmaursac ki...
patimrebs gulgadawyaleba ekiTxebodaT TvalebSi. viRacam daiZaxa, _
pativcemulo ufroso, ori dRe midis, lukma ar migviRia arsad. gvSia! gvSia!
korpusis ufross TiTqos arc araferi gaegonos, Tavisas mierekeboda,
moZRvravda patimrebs. uceb mibrunda, ori gamorCeuli patimari waigdes
win. aq ki daiZaxa ufrosma, _ saWmeli geqnebaT! saknidan gaixvetnen da kari
Caketes. karis Caketva iyo da demonstratiulad dadga erTi Ramis WurWlis
axlobeli da daiwyo gineba, aSkarad wasulebs ajildoebda am ginebiT...
ex! ex! ex!
saWmeli moitanes. zaza gaocebuli iyo. orasTxuTmeti naWeri puri, ume-
tesobaze zed CxiriT damagrebuli pawawina naWeri! raRac gaugebari fer-
xorcis wvenic, TiTo CamCa rom ekuTvnoda TiTos. umetesobas hqonda jami
da kovzi, maT Soris zazasac. ise miirTmevda pursa da wvnians, rogorc ugem-
rieles safirmo sadils. visac jami ar hqonda, mezobels ucdida. uceb zazam
Tavisi jamis ZirSi uwvrilesi qafSiis ori Tavi aRmoaCina. es umdaresi
Tevzi im dRes patimrebis mxsnelebad movidnen sapatimroSi... magram vin
amzadebda yovelive amas? amdeni aTasi kacisTvis? 20-25 aTasi patimari ra
aris, roca 200 milionze meti sabWoTa adamiani RonRilobda amgvari me-
TodebiT...
pirvelma waxemsebam sakani gaanaTa, gaunaTdaT saxeebi patimrebsac. adg-
il-adgil ukve icinodnen kidec. sadili Tu samxari cota ukeTesic ki iyo.
wvenSi ufro mozrdili qafSiebis Tavebi eyara. welSi gaimarTnen, xma amoi-
Res romanistebma. erTi yveboda tristani da izoldas ambavs. meore mamin-
sibiriakis moTxrobas _ `axonias warbebi“. Zlivs ikavebda Tavs, raRacebi
1289
TviTonac ar CaerTo Sig. aravis gaufrTxilebia, magram grZnobda, rom ase-
Ti Carevebi aq dauSvebelia. eRimeboda, ra moeCvenaT, iciT, TiTqos mamin-
sibiriaki weris dros sul puSkinis „kapitnis qaliSvils“ baZavda, ra Tqma
unda, mibaZvis mxriv didi araferi gamouvida, magram rac kargad icoda, rac
Tavisi TvaliT enaxa, mamin-sibiriaki imas mSvenivrad Txrobda. mSvenivrad,
gatacebiT yveboda romanistic. patimarTa umetesobac gatacebiT usmenda.
zazas Tvali fanjrebisken gaeqceoda xolme. sakans ori fanjara hqonda,
orive rkinis cxaurSi Camjdari. sabWoTa cixeebis yvela fanjaras xom sqe-
li Tunuqi hqonda afarebuli garedan, mTlad maRla erT mtkavelze iyo
dacilebuli kedlidan, iqac liTonis bade gadasdevda. is bade aRar Canda
RamiT. samagierod varskvlavebi iWvritebodnen, TiTqos aRtacebulni, Ri-
miliT, zazas siamovnebda es aRtaceba da Rimili.
da ai, zed aseT dros, orni aRimarTnen erTmaneTis pirispir. erTi Txe-
li, zRvaze mzemokidebuli, raRac oficruli SemarTebisa; meore _ ganieri,
naxevrad meloti, xarisTvalebiani qarTveli. xarisTvalebianma ukan gad-
moixeda da iyvira: _ mTeli Tbilisis gulisamrevi gamomZiebeli Spilka.
vin aris, rom es Spilka ar gaegonos, vin aris, Tqvenidanac TqviT. aravis
araferi uTqvams. xarisTvaleba ganagrZobda: _ xuT wuTs rogor vitanT
amas Cven Soris, sul gasaJletebi vyofilvarT yvelani Cven. gamomZiebelma
Spilkam gawvrTnili Tavi dahkra xarisTvalebians. xarisTvalebiani ukan
gadavarda, sisxli waskda cxviridan. iqidanve daawyda Spilkas kiserze da
cementze daakvrevina Tavi, Tan wixlic miayola gverdSi. gadmocvivdnen sam-
nic sxvadasxva mxridan, cdilobdnen gamorCeulad daxvewili wixli Cae-
kraT SpilkasaTvis. mcvelebi Semocvivdnen, Spilka gaitanes, gasisxlianebu-
li xarisTvalebianic imas miayoles, miayoles oric sxva. Sewuxebuli pa-
timrebi erTmaneTs ekiTxebodnen: _ mkvdari iyo Spilka? aq ara, magas uare-
si sikvdili moelis, miva Tu ara samuSaod banakSi. oo, sazizRrebo, sazizR-
rebo?..
arc Spilka daubrunebiaT, arc xarisTvalebiani da arc is ori sxva. Zi-
lis win viRaca yveboda parizis gviani Ramis ambebs. giJobdnen axalgazrde-
bi, magram zazas cremli mosdioda maTi sibraluliT...
im Rames, gvian, sxvebi Semoumates, aq ukve amoiRes xma, _ sadRa mogyavT,
isedac erTmaneTs vasxedvarT Tavze. Tu dakonservebulebi gWirdebiT yve-
lani? erTma zedamxedvelma brZana, _ wagaTrevT, saca saWiroa da iq gagage-
bineben yvelafers. viRacam wamoiwyo kidev: nacars rom dauberavs qari...
xma! xma! Torem gaxexineT sveli karcerebi Tqveni sakuTari gamoberilebiT...
moxda saswauliviT, diliT Sarvali miiRo moxeve daTom. Caicva swrafad
1290
da sul zed iyureboda. is qurdi, raRacebs rom urkvevda maTi maRali pozicie-
bidan, daboRmili iyureboda. daTom zurgi Seubruna da cotaze Caixara, marcx-
ena tots Caayola xeli.
_ samarTebeli damisves Savsoflel kapitanas wunkalebma. mainc ratomao,
ratoma da jgufurad muSaobdnen tramvaiSi. im kapitanma mkiTxa, _ ras Se-
momyurebo? me mivuge, katas mefisTvis Seuxedavs, me rom Sen Semogxedo, ca
Camoingreva-meTqi? ori CavaTrie dabla. iqidan rom amovdiodi, e, maSin
damisves ukanidan, ra dReSi aRmovCndebodiT, mixvdebiT...
is dRe SedarebiT mSvidad midioda daaxloebiT oTxis naxevramde. oTx
saaTze saknis kari gaiRo, korpusis ufrosi Semovida da tragikuli toniT
acnoba patimrebs: yofili gamomZiebeli Spilka mokvda. Tqvenc gedebaT, yve-
las, misi codva. marto Tqven ki ara, mTel Tqvens modgmas.
sakani naTdeboda da naTdeboda. kmayofilebas gamoxatavda yoveli pa-
timris saxe. korpusis ufrosma daadgina: _ dRes wvnians ver miiRebT, iqnebiT
cariel Sav purze. ramdenimes mainc mogiwevT gaseirneba sxvagan: ogane-
zovi! RvalaZe! laliaSvili, mesxi! wamodiT saswrafod win.
_ im xarisTvalebians ras uzamen, daxvretaven? _ hkiTxa zazam moxeveebs.
_ daxvretiT ara, magram... Sponkas Zmakacebi, magisTanebsaca hyavT Tavisi
Zmakacebi, Zalian moeferebian naSuaRamevis siwynareSi.
gamoZaxebuli oTxic waiyvanes, wavidnen muqariT, wyevla-krulviT. pa-
timrebi iSmuSnebodnen, iginebodnen, TiTqos TavisTvis, magram ginebebi mainc
kramitebiviT ewyobodnen erTmaneTis gverdiT. RamiT viRacam atexa saSine-
li kivili. gagiJdao, gagiJdao. am yvirils Tan sdevda xaTqaxuTqi, qSena.
Semocvivdnen wesrigis damcvelebi, is ayvirebulic waiyvanes, erTic miay-
oles sxva.
meore dilas gaiyvanes zazac Tavisi avladidebiT. zaza dabneuli iyo.
damnaSavis RimiliT eTxoveboda moxeveebs. moxeveebma uTxres: SeiZleba
Sen giSveben kidec, ase ician. ase aqvT wesad. marto zaza ar iyo mwkrivSi,
xuTic sxva idga _ zogi daRrejili, zogi kmayofili. Casxes daxurul manqa-
naSi, da waiyvanes. xma gavrcelda, sasamarTloze mivdivarTo. marTlac, nax-
evari saaTis siarulis Semdeg aguriT naSenebi Zveleburi Senobis ezoSi
Camosxes xiStian Tofebs mixutebulma jariskacebma.
yvelgan didi sinaTle iyo, saxlis win, quCaSi. Tavisuflad mimodioda
xalxi. TiTo patimars TiTo jariskaci amoudga ukan da ase aiyvanes im did
saxlSi. kargi iyo im saxlSi, WaRebi brdRvialebdnen, Tbiloda. kibeebze
adi-Cadiodnen mSvenieri qalebi, sofluri ieris qalebic. `dedaCemic xom
ar aris aqa?~ _ gauelva zazas. jariskacma ki gamoacalkeva zaza, is, Turme,
1291
samxedro tribunalTan mihyavdaT. maRali mZime karis Tavze didi asoebiT
ewera _ Boeííûé òðèáóíàë. _ zaza mTlad patara oTaxSi Seiyvana jarisk-
acma. male Semovida tanasxletili lamazi oficeric, leitenanti. gamohkiTxa
zazas gvari, saxeli, mamis saxeli da sxva. oficeri wavida. ar iqneboda gasu-
li TxuTmetiode wuTi da isev Semobrunda, zaza waiyvana da im warwerian
karSi SeuSva, weRan rom waikiTxa zazam. wiTelmaudgadafarebul did magi-
dasTan TeTrTmiani polkovniki ijda, raRac qaRaldebs kiTxulobda. lei-
tenantma da polkovnikma rusulad ilaparakes, Tanac gaugebrad zazasTvis.
polkovnikmac rusulad mimarTa zazasac, magram mere qarTulze gadavida.
jer dasva zaza, raRac gulistkiviliani toniT daiwyo dakiTxva: romeli
soflidan iyo, hqondaT Tu ara im sofelSi sakuTari saxli. kargi iyo, ara,
gasamxedroebuli qarxana, SebezrebulisaTvis ToneSi Cadgmuli lobio,
ToneSive gamocxobili mWadpura, Rumeli, siTbo. Rorebis dakvlisas albaT
iq iyavi xolmeo, miirTmevdi jigris yaurmasa da mwvadebs, Tavs dagkankalebd-
nen bebia, papa, zaza ise iyo abneuli, yurebi uwoda. maSin polkovnikma aseTi
daskvna gaakeTa.
_ kargia, Zalian kargi mSobliuri midamo, iqauri sasusnavebi, xili, naTe-
saoba, magram Cven mainc qveynis
nawilebi varT. iZulebulni varT davemorCiloT mis kanonebs, miT umetes
omis dros, amitom samuSaodan daukiTxavi gaqceva...
_ me avad viyavi, pativcemulo ufroso.
_ kai, kai. dagijereT, avad iyavi. meored aRar gaakeTo egeTi rame, Torem
sastikad, Zalian sastikad dagsjiT, dabrundi axla qarxanaSi, imuSave, kargad
imuSaveb, qebasac daimsaxurebaT.
_ vimuSaveb, vimuSaveb!
_ ho, imedi maqvs. polkovnikma leitenants ubrZana, waeyvana zaza. mxolod
ise ar daebrunebinaT cixeSi, ganaCenis qaRaldi ar gaetanebinaT xelze. zazam
madloba gadauxada polkovniks, polkovnikma xeli auwia damSvidobebis
niSnad. madloba gadauxada zazam leitenantsac, romelmac isev im patara
oTaxSi Seiyvana, sadac moyvanisas gaaCeres ramdenime wuTiT, jariskacic
isev karTan idga xiStiani TofiT win...
erT saaTamde dasWirda ganaCenis miRebas. bolos gawkepilma leitenantma
moutana yviTeli qaRaldi, leitenanti TiTqos Tavidanve mixvedrili iyo,
zazas gauWirdeboda im qaRaldSi rusulad Cawerilis zustad gageba, amitom
qarTulad uTxra: zaza ubrundeboda qarxanas, magram mainc exeboda sasje-
li. es sasjeli iyo _ xuTi wliT moqalaqeobrivi uflebebis ayra _ xmis
micemis ufleba arCevnebSi, presaSi gamosvla werilobiT, danaSaulis ganme-
1292
orebis pirobebSi, axla napatiebi erTi wliT patimrobac daemateba maSin-
dels _ leitenantmac _ uTxra zazas _ amieridan gonivrulad, yoCaRad, nam-
dvil qarTulad unda icxovro. Caabara Tofian jariskacs. jariskacma Caiy-
vana dabla, iq Casves daxurul manqanaSi, romelSic ukve ijda sami kaci, waiy-
vanes da miiyvanes dilas. patara sakanSi SeuSves. im sakanSi orni iyvnen,
Cakuntebulni iyvnen da yomars TamaSobdnen. mii patiJes zazac. zazam uari
Tqva. midixar aqedano? zazam mxrebi aiCeCa. isev SesTavazes, masac gaegorebina
kamaTlebi. _ ar vici magis TamaSio, ar vicio. moTamaSeni gakvirvebulni
Sehyurebdnen.
_ aba, maS, aq ra gindoda, egec Tu ver iswavle, ra migaqvs aqedan Sina?
zaza Zirs dajda, Tavs isulelebda.
sakanSi moitanes saWmeli. es gacilebiT ukeTesi kerZi iyo, adamianis
samyofic. zazam mTeli Tavisi aliuminis jami daacariela.
_ egre uniSnod unda gaxvide, biWo?
_ ra uniSnod?
orives sicili waskda.
kidev kargi, rom dauZaxes da gaiyvanes. SemosasvlelebTan bevri atri-
ales, bevr adgilas mosTxoves samxedro tribunalis gacemuli yviTeli
qaRaldi, bolos TviTonac misces sqel qaRaldze dabeWdili erTi sabuTic,
romlis bolozec cera TiTis anabeWdi gaakeTebines Savi saRebaviT. _ gaiy-
vaneTo! orni amoudgnen aqeT-iqidan, gaaRes didi, veeba rkinis alayafSi da-
tanebuli kari, gauSves zaza im karSi, viRacam xelic wahkra, _ aha, mousvi exla
Sinisken. zaza wabarbacda, mere aimarTa, ukve daRamebuli iyo. uberavda civi,
mSrali qari. gadadga ramdenime nabiji, SeCerda. qaRaldi, romelzedac misi
ceris anabeWdic iyo, dakeca! Sarvlis ukana jibeSi Caido. isev gadadga ram-
denime nabiji. Tavi mTlad dapataravebuli eCveneboda, dapataravebuli da
damsubuqebuli. SiSiT uSverda mxrebs qars. eCveneboda, rom, Tu odnav mainc
moadunebda yuradRebas, qari waiRebda da miagdebda romelime kunWulSi,
zed miayrida nagavs. tramvais fuli ar hqonda, xurdebi miliciaSi Camo-
arTves, ubileTod ki ver imgzavrebda, midioda, natrobda, nacnobi Sexvedroda
vinme, magram aravin gamoCenila aseTi..
TiTqmis SuaRamisas avida Sin. deda isev aq iyo. ar wasuliyo sofelSi.
gadaexvivnen erTmaneTs, dedac tiroda da Svilic. Svili Tavs afrTxilebda,
_ fexebi gaimagre, Torem... aq iseTi qari ar aris, magram fexebi mainc gaim-
agre.
_ deda Seni Semogzavnili aluminis daWeWyili jami cixeSi davutove
viRac sacodavs, kovzi wamoviRe.
1293
_ Sen roca giyureb, ra TavSi vixli jams.
_ kargi, deda, kargi, ase mgonia, irgvliv yvelaferi tiris. rogor mindo-
da xeebi, gorebi, saxlebi. isini kidev TiTqos tiriano.
_ droa cudi, Svilo, Tormeti unda gaxdes sadacaa.
_ ho, dro! dro!
dedam erTi kvercxi mouxarSa, ramdenime lebanic gamourCia kaklebidan
saTuTad. zaza Wamda da eCveneboda, rom kidev ufro patar-patarad unda
moekbiCa kvercxic da isedac patara puric. fexze rom idga, afrTxobda sivrce,
saiTac ufleba hqonda gadaedga fexi. kidev uaresi _ loginSi rom wveboda,
logini eCveneboda didad, TviTon iyo Sig patara. fiqrobda, fiqrobda. yurs
ugdebda gaZlierebul qars. qari rom SemoWriliyo, waiRebda sabansac da
zazasac. sad waiRebda aqedan? amas ki ver xvdeboda zaza. erTzec, meorezec
da mesamezec uaresi ki is iyo, xval rom qarxanaSi unda misuliyo. rogor
igrZnobda Tavs iq, im magar kedlebSi, magar momuSaveebSi. amaze fiqric ar
undoda jer.
yvelam, yvelam kargad miiRo.
Zia miSas xom cremlebic gadmoscvivda. nanu xom...
zaza ZiZiSvili Jurnalisti gaxda. samxedro tribunalis mier dadebuli
sasjeli omis damTavrebisTanave moxsna didma saxelmwifo amnistiam. da-
dis axla mxrebSi gaSlili, mSvidi...
1990 w.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`ufliscixe~

ukve tiroda:
_ Seni bralia yvelaferi, Seni, Seni, Seni...
me aRaraferi miTqvams, palto Cavicvi, qudi davixure da wamovedi. gareT
Rrmad Camoviwie qudi Sublze, paltos qamaric magrad SemoviWire, sayelo
yurebze wamovifare.
dekembris civi burusiani dila iyo. troleibusis gaCerebasTan mdgar-
ni naRvliani TvalebiT iyurebodnen Cemsken. me im gaCerebasTan ar mivsul-
var, qvemoT wavedi. mivdiodi da vimuqrebodi. aRarasodes davbrundebodi
saxlSi. dae, yofiliyvnen TavianT nebaze _ colic da Svilebic. damsxdariyvnen,
cols skamze Salaxo daekra, gogosa da biWs kidev xelebi gaeSalaT, ebuqna-
vaT. ase iyo erTxel, sul patarebi rom gvyvandnen... vnaxavdi, rodemde eyo-
1294
fodaT es enTuziazmi.
troleibusis meore gaCerebasTan sigaretebi viyide. wlebi iyo gasuli,
aRar veweodi, kioskTanve gaCerebul kacs movakidebine, mesame napasze Tavb-
ru damexva, mainc bolomde movwie is sigareti. Zlivs avitane fexebi sad-
gurSi mimaval troleibusSi. bedad, bolo skami Tavisufali iyo. davjeqi,
yvelasTvis zurgi mqonda Sebrunebuli da es msiamovnebda. sigaretisgan
damZimebuls mTvlemda, Zlivas vaxeldi Tvalebs. avaxeldi da rbil lande-
bad garbodnen xeebis Zirebi Cems win. msiamovnebda, troleibusi Tu Caza-
yundeboda, an raRaca moiRebda RrWials.
sadgurTan yvela Cadioda, mec Cavedi. SeiZleba, ramdenime wuTs meZina
kidec. Tavbru ise aRar mesxmoda, vifiqre, matarebels gavyolodi da rome-
lime sadgurSi Camovsuliyavi. romeli matarebelic gavidoda yvelaze adre.
sabileTo salaroebTan ganrigi movZebne. TerTmetis naxevarze „gori~ ga-
dioda, manamde _ araferi, jer ki aTs aTi uklda. qvaxvrelis bileTi aviRe.
baqanze gavedi. baqani TiTqmis carieli iyo, ori rkinigzeli midioda Cemgan
ociode nabijze. ori kacic bufetTan idga. erTi luds svamda pirdapir
boTlidan. mec mivedi. bufetSi, SigniT, Canda, Tbiloda. daxlidars, msuqan
kacs, sayelo gadaReRili hqonda, dabiJvinebulic iyo. asi grami arayi, ori
sardeli da erTi ludi vTxove. sardelebi daWra, xaxvi daayara, tomati
moasxa. arayze tomati mesiamovna, mere ludic. movxalvaTdi. isev movukide
sigarets, isev damamZima. wavedi, baqans gavuyevi. gamaxsenda mosacdeli dar-
bazi. ramdeni xani iyo, aseT darbazebSi aRar vyofiliyavi. Sevedi. darba-
zSic cota xalxi iyo. suni mainc Taviseburi idga. bevri xalxisa. suvenire-
bis daketili kioskis gverdiT davjeqi, kiosks mxriT mivaweqi. damTba. am
siTbom da sunma omis dro gamaxsena, omis drom _ erTi sqeli qali. Tv-
lemam mimatova, axla ukve ZaliT vxuWavdi Tvalebs, magram Zili aRar modio-
da. avdeqi, darbazSi gaviare, oTxi Tu xuTi qalic iyo, yvelani Seuxedavni.
isev baqanze gavedi. RimiliT vigonebdi yrmobas. ai, iqiT, bnel xidTan, maSin
sacxovrebeli vagonebi idga. is sqeli qali, maia, iq cxovrobda. xelebs ver
vuwvdendiT. aRarc is sacxovrebeli vagonebi arsebobda, albaT, aRarc is
maia. TiTqos uRitineben da amitom iciniso. uTuod amgvari siciliTve wav-
idoda am qveynidanac. naTeli daadges!..
Cemi coli ki axla Salaxos ukravs, Svilebi xelebs Slian... ras amekvia-
ta es Salaxo?! iqneb pirqve wevs? ara. amgvar dReebSi qalebi pirqve ar
wvebian. arc WurWels aCxaruneben recxvisas. dadian mozomilad, saqmes akeTe-
ben zusti moZraobebiT. gogoc _ viTom wigns vkiTxulobo _ gabruebulia
fiqrebiT. biWi quCaSi mixetialobs, troleibusis fuli ara aqvs.
1295
wavedi, erTi ludic davlie. TiTqos ufro gamomafxizla. Tan cota Sem-
civda. sicive mesiamovna. baqanze TandaTan Camwkrivda bargiani xalxi.
„goric~ Camodga. avedi. vagoni farRalala iyo. mivjeqi fanjarasTan. vagoni
sanaxevrod Zlivs aivso. Cems win metad maRali, saxegamxdari qali dajda,
tuCebze CaxCaxa pomada esva. Cemsken ar gamouxedavs, idayviT daeyrdno Can-
Tas, Cvens wreSi uniWobiT cnobili mwerlis romani gaSala, kiTxva daiwyo.
matarebeli male daiZra, qali sul kiTxulobda. fexebi ki sakmaod sruli
hqonda, sruli da maRali. tuCebic brtyeli...
is qali qsanSi Cavida. naqsovi qudi TiTqmis warbebamde Camoewia, ori
CanTa mihqonda, patimar qmarTan Tu midioda, ratomRac warmomidga _ Tavisze
dabali qmari eyoleboda, Tanac meloti, eWira axla armatura da cols
elodeboda.
im maRali qalis adgilas dedaberma Camoiwia. is dedaberi sul pirs
atokebda, TiTqos kevs ReWavso, magram kevs ar ReWavda, raRac nerviuli daa-
vadeba hqonda.
Cvens iqiT karts TamaSobdnen sofleli gogoebi da biWebi, Tanac „du-
raCkas~. gareT merCivna yureba.
gareT moTeTro-monacrisfro xriokebs nislebi daswoloda. zemoT,
gorebze, Tovlis narCenebic moCanda, mtkvari civi iyo, neli, moruxo. mt-
kvris pira wnorebze kaWkaWebi qanaobdnen. xriokebze yvavebi isxdnen, zogi
dafrinavda. Zalian mominda im xriokebSi da nislebSi yofna, mainc Sevikave
Tavi. qvaxvrelSi Cavedi, ufliscixeSi vapirebdi asvlas.
aq ukve namdvilad cioda. TiTqos yvelaferi uZravi iyo, nislebic,
Rrubliani cac, magram mainc msusxavi, nestiani niavi modioda. ufliscixesac,
zemoT, uZravi mkvrivi nisli edga, iqauroba, udaburad, ukacrielad gamoiyure-
boda. mere _ TiTqos uZvelesi, uzarmazari Tavisqala iyo, mravalgan Cax-
vretili, Camsxvreuli, amofleTili.·· ·
erTxel viyavi aq. maSin zafxuli iyo, irgvliv _ simwvane, mindvris yvavile-
bi, sicxe. gamoqvabulebSi ki sasiamovnod griloda. xalxic muSaobda, Txridnen,
radacebs aSenebdnen. axla civad idga yvelaferi. gzaze, alag-alag, talaxic
iyo. iZulebuli vxdebodi Robis ZirZir mevlo, iq kidev eklebi medebodnen.
daZvelebuli, gasacodavebuli bondis xididan RimiliT Cavcqerodi mt-
kvars. wyali kidev ufro civi iqneboda, vidre xidis rkinis gvarlebi. Wala-
Si ki simwvanec iyo aqa-iq. idgnen foToldacvenili didi verxvebi. jafara
daCxaoda maT totebSi.
mere kldeze daviwye asvla. vCerdebodi da avyurebdi maRla. raRac
axali gamagrebebi iyo, raRac rkinebi, ficrebi, Sevdiodi Camuqebul gamoqv-
1296
abulebSi, iq simyudrove iyo, magram gausaZlisi simyudrove, saxe damisvel-
da, TiTqos metiros. mere erT gamoqvabulSi gaSlili Tiva vnaxe, etyoboda,
viRac iwva xolme zafxulSi, davjeqi im Tivaze. viyavi sruliad marto im
kldeebSi, cxvirsaxociT vimSralebdi nestiT dasvelebul saxes.
Tavidan ras vfiqrobdi, araferi maxsovs. erTi es midgas Tvalwin: Cayu-
Cebuli sofeli gaRma, kvamlebi, Sorsac saxlebi da kvamlebi, sul axlos ki _
jerac isev molurjo nari, TeTric aris aseTi nari. xandaxan erTmaneTSia
areuli TeTrebi da lurjebi. naric uZravad idga. frinvels mainc amoeRo
xma sadme....
jibeebic veRar miTbobda xelebs, ubeSi Seviyavi da vijeqi ase.
ho, es mafiqrebda, _ vinmes rom davenaxe, ras ifiqrebda Cemze? vina var,
ras vakeTeb aq? pasuxi momzadebuli mqonda, _ „ufliscixes vswavlob, mis
warmomavlobas, mis rols saqarTvelos cxovrebaSi~. ra kargia, ara, uflis-
cixe da `roli~!.. gameRima. Tiva kuTxisken mivwie, iq mivweqi, miviyunWe. axla
Cemi coli Salaxos... fui, fui, fui... kidev ufro movibRunZe, ramdeni Cemze
ufro gabiTurebuli qmari yofila aq ase mobRunZuli momxdurTa SiSiT,
col-Svilis Tvalwin. coli _ namdvili qarTveli qali, lamazic, Rirseulic,
Svilebic kargebi, sul morCili TvalebiT mayureblebi... kaci mainc mobRun-
Zuli, mtris gaSiSvlebuli maxvilebis SiSiT... am fiqrebs mainc movicileb,
Tu kacobisa rame maqvs SerCenili... da movicile, daviZine. da ra dam-e-
sizmra, Tu fiqriT davinaxe: erTad midian Cemi coli da Cemi bavSvebi, Cemgan
wasulni, aseT xriokebSi, cotac da gadaefarebian SemaRlebas, cols niavi
uwewavs, mokledSeWril SeWaRaravebul Tmas. amaswinaT nasicxari gogona
Cerdeba da gulTan miaqvs xeli. gulSi mas Suilebi aqvs. aq mesmis is Suili.
biWi gaborotebuli TvalebiT moixedavs ukan. gogoc umweTa, biWic, cols
qari aqanavebs aqeT-iqiT SemaRlebaze. me xmali miWiravs, wveriT miwaze midevs,
xmlidan miwaze Cadis sisxli...
gameRviZa sicivisagan gaTanguls. avdeqi, viyurebodi gareT, Cemebs dave-
Zebdi. aravin Canda, kankalma amitana, gaviqnie xelebi, palto miSlida, gavix-
ade, daviwye xelebis qneva da buqvna. „ai, vin buqnaobs!~ gamedRima, isev Cav-
icvi palto, isev davjeqi, mere mivxvdi, rom cra daewyo. mivedi karTan, ukve
dasvelebuliyo kedlebi. kargi iyo wvimis winaSe dgoma. Tan SimSilic vig-
rZeni _ esac msiamovnebda. wavedi zemoT-zemoT, eklesiamde. eklesia dake-
tili iyo. ukve kargadac wvimda. gamovbrundi, fexs maCqarebinebda Tavqve,
erTgan davsxlti, davvardi. palto ar damsvria. ise _ mesiamovna kidec.
gvirabs wavadeqi. gvirabSi kibe iyo, bneloda. nel-nela, nabij-nabij Cavdio-
di. rom vixrebodi, sizmari midgeboda Tvalwin _ xmliT rom viyavi daxrili.
1297
ra sisxli iyo Cems xmalze? ras niSnavda es sisxli? Tavis gaqneviT vi-
cilebdi wuxils. Cavedi dabla. dablac wvimda, magram gvirabis Semdeg gaS-
lilma sivrcem da sinaTlem Sveba momgvara. gaCqarebuli wavedi xidisken.
qvaxvrelis baqanze gadafarebulSi Sevedi, iq skamic iyo, davjeqi, dro
uamravi mqonda, fiqriT ki, vcdilobdi, Zalian cota mefiqra. vuyurebdi xeebs,
buCqebs, balaxebs, qvebs, kenWebs, wveTebs. yvela Tavis adgilze iyo, yvela uS-
foTveli. midiodnen erTmaneTis gverdiT Tanabari brwyinviT relsebic.
aqeT rom movdiodi, TiTqos sxva viyavi. axla sxvad vbrundebodi. vkuWavdi
da vSlidi TiTebs, vkuWavdi da vSlidi. TiTebi garjas moiTxovdnen _ lode-
bis zidvas, SeSis Wras, xmlis... sigarets rom aRar veweodi, SeiZleba, imitom.
gaiara erTma sabargo matarebelma, meorem, grialiT, xaTqaxuTqiT, Camo-
varda isev simSvide _ ZaRlebi iyefebodnen sadRac sofelSi, Tanabari Tv-
liT swydeboda wveTebi gadafarebulis saxuravs. bolos samgzavro matare-
belic movida, isev „gori”, avedi. vagonSi Tbiloda. aqedanac Zalian cota
xalxi iyo. isev fanjarasTan davjeqi, vijeqi da gareT viyurebodi. iseTi
grZnoba mqonda, xriokebis gadasavalze Cemebi unda damenaxa. cotac da Cai-
kargebodnen nislSi. nislSive eweoda xmals Savi giorgi saakaZe. mere vi-
Rac damijda win. Sevxede. is qali iyo, is maRali qali, axla ukve tuCebgaba-
cebuli, aqedan mxolod erTi CanTiT, qudaweuli, saxeganaTebuli.
_ isev erTad vmgzavrobT? _ SemekiTxa RimiliT.
_ isev erTad. Tqven aq xom ar muSaobT?
_ ara, ara. _ Cqara Tqva.
uazroba iyo CaZieba.
_ Tqvena?
_ arc me.
orives gveRimeboda. Cemi xnis iqneboda, SeiZleba _ cota ufrosic.
_ dilas rom wigns kiTxulobdiT, kargia, ara?
_ Zalian.
_ ukve daamTavreT?
_ jer ara. vizogeb.
_ Tqvenc izogebT xolme wasakiTxs?
_ ki. ki.
_ mec.
viRac qali movida.
_ ui, _ qeTo!
maRalma qalma gaioca.
_ ui, naTela!
1298
_ marto xar?
qalma me Semomxeda.
_ marto.
_ wamodi CvenTan, gogia da lili.
qalma isev Semomxeda. araferi uTqvams, CanTa aiRo da gahyva. TeZoebic
maRali hqonda. Cemi zurgisken wavidnen. me aRar gamixedavs misken. Tbilis-
Si rom gavCerdiT, maSin davinaxe jgufSi, yvelaze maRali, yvelaze xalisiT
mimavali.
ukve dabindebuli iyo. aqac wvrilad wvimda. mainc Sevikave Tavi, Sin ar
wavsulvar. sadguris quCazeve, muSa xalxiT savse sasadiloSi „salianka~ da
limonaTi aviRe. nel-nela virjebodi, xalxs vuyurebdi. TiTqmis yvelani
madianad Wamdnen. sasadilodan rom gamovedi, ufro ar mominda Sin wasvla.
„kolmeurneSi~ Sevedi, biWbuWobiT iyo savse, didi xmauri idga. uazrod
vuyurebdi Suaaziur sabrZolo films, gmirulad rom ebrZvian uzbekebi bas-
maCebs rusi Zmebis xelmZRvanelobiT. damTavrebisTvis aRar damicdia. gam-
ovedi, arc amxanagebis naxva mindoda. isev ufliscixe mominda. netav isev im
senakSi vyofiliyavi, Tivaze miwolili. axla, albaT, saSinlad bnela, bnela.
mivdiodi xidze, isev wvril wvimaSi. „axla rom wyalSi movadino tyapa, uceb
damTavrdeba yvelaferi, Tu gamiyvanen Cemi mklavebi?! sad, am betonis la-
birinTSi?!~ viare isev fexiT, davsveldi, palto damimZimda, qudmac gaatara
sisvele, bolos mainc avedi troleibusSi. ·
kari meuRlem gamiRo.
_ egre wvims? _ ikiTxa ubralod,
_ wvims.
bavSvebs ukve eZinaT, adre daiZineso.
qudi da palto sakidarze davkide.
_ kerZi Tbilia, _ esac miTxra meuRlem.
me samzareuloSi Sevedi, qvabs saxuravi avxade, isev davaxure, xelebi
davibane. ar mSioda, magram mainc SevWame oriode lukma. TerTmeti xdebo-
da. vijeqi da xandaxan Tvalebs vxuWavdi. sxvanairad veRar vxedavdi uflis-
cixes, Zvels, uzarmazar, ucnaur Tavisqalas. me im TavisqalaSi vijeqi. bnelSi,
bnelSi.
TefSi da kovzi gavrecxe. isev saabazanoSi Sevedi. kbilebis xexva daviw-
ye. cxeli wyali Sewyda, civiRa modioda. am civma wyalma gamaxsena. wels
zeviT gavixade, daviwye banva, mere TqrialiT gadavleba. sxeuli mtexda, mainc
vivlebdi _ beWebzec, Tavzec. rom vmSraldebodi, sarkeSi viyurebodi. msx-
vili wiTeli kunTebi mqonda. xelis mtevnebi _ kidev ufro Zlieri. meCvene-
1299
boda, neknebs gamovaclidi am mtevnebiT mtrebs. mtrebi ki arsad Candnen,
Cemi meuRle kidev ufro Capataravebuliyo sawer magidasTan. bavSvebi yure-
bamde gaxveuliyvnen sabnebSi. xelebs maRla vwevdi, TiTebs vkumSavdi da
vSlidi, TiTqos viWerdi da vuSvebdi raRac uCinar frinvelebs. gogom
ZilSic amoioxra. ·mivedi da Tbil safeTqelTan vakoce. ZilSive gaeRima.
frTxilad gamovbrundi, TiTqos mTel Cvens binaSic es mqrqali Rimili
idga da rogor mixaroda! sabralobeli araferi iyo am RimilSi.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`ufskruli qalaqSi~

fiWvnari gaTavda. wavadeqi ufskruls. ouu! CaxeCilia miwa, wasulia qve-


moT, qvemoT, veeba CamSrali xeobisaken. gawvdilan flatidan fiWvis Savi
fesvebi, TiTqos haers epotinebian, verafers eWidebian da mokauWebulan
ganwirulTa krunCxviT. amozidulan qvemodan xeebi _ TiTqos quxiliT,
zavTiT. pirTamdea gavsebuli maTi sijansaRiT xeobis yure. maT fesvebTan
uTuod bnela,uTuod mii pareba Tvalebdacecebuli zRarbi,krTebian sinax-
iT mokekluce lokokinebi. amozidulia im xeebis fonze wvergadatexili
Subismagvari klde, gadanatexze SerCenilia moli. gahqcevia im mols fesv-
manduki, gasula calke Ra kldis wamaxul qimze anTia, brialebs yviTlad.
irgvliv ki qalaqia _ gabedulad moaxloebuli TeTri maRali saxlebi,
axla gaSterebulni, gamtknarebulni. TiTqos aravin cxovrobdes Sig. xe-
obas qvemoT Cahfenia nisli. im nislSi mimofrenen yvavebi.
viCoqeb mere flatis piridan Cakidebuli fexebis savsaviT vpoulob
fiWvis gril fesvs, mere mikruli var flateze am fesvsa. da sxva fesvs Soris.
barZayebidan, mkerdidan sxeulSi Semomdis mJrJolavi sigrile. mivcocav
qvemoT-qvemoT. raRacas CurCulebs CaSvavebuli miwa, gaCumdeba. Cavdivar
sul Zirs, erTxans iq vdgavar CakarguliviT, patara, susti, bumberazebs Soris
_ kldeebSi, kldis zemoT cas mibjenil xeebSi, damZimebul nestSi. mere, Tav-
ganwiruli, acocebas viwyeb Subis wverad amarTul kldeze. es klde Tbilia,
sasiamovnod Tbili. axlaxan ascilebia mze. vekvri, vuyuCdebi siTbos. isev
mivcocav, gafarTxuli. isev vekvri. mkerdSi, orive mxares, mtkiva xuTkapiki-
anebisodenebad. mtkiva yrud, feTqviT. isev mivcocav. avdivar, avaRwev bal-
axebamde. jer mxolod mklavebi da Tavi maqvs atanili maTTan. loyiT vef-
erebi. balaxebs eRitinebaT, TrTian. me vicini. amaqvs maRla tanic, fexebic,
akankaleauli, wiTlad daforajebuli wvrili SiSveli fexebi. vsunTqav,
1300
vsunTqav. fexze adgoma ar minda. miviwev, miviCoCebi fesvmandukisken. davyureb.
mikvirs, rom ar inZreva. mZafr suns ki mafrqvevs. Semovikecav fexebs, frTx-
ilad, frTxilad, SeiZleba, gadavvarde. muxlebze davifareb kabis kalTas,
SemovaWdob xelebs, Tavsac muxlebze vdeb. varT ase, erTmaneTis pirispir, me
da fesvmanduki, yviTlad briala Zalian ubralo yvavili, isic gamonapire-
buli Tavisianebisgan, mec, me ToTxmeti wlis, albaT, samiode Tvisa. aravis
vuSavebT arafers.
rom avdge, SeiZleba Cveni saavadmyofos wiTeli saxuravi gamoCndes.
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`uReltexili~

diliT uReltexilze amovediT. mze jer ar iyo amosuli, mere nela dai-
wyo amosvla. Cven videqiT da mTis orive mxares mSvenivrada vxedavdiT.
mzesTan erTad xeobidan nislebmac daiwyes amosvla. jer mTebis kalTebi
kidev Canda, mere isinic nislebSi gaexvivnen, mere nislebi zeviT amovidnen
da Cvenc dagvmales. roca nisli gaifanta, mze acxunebda. Cven videqiT da
mTis orive mxares vxedavdiT. orive mxares xeobebi iyo da wyali Zlivs
SesamCnevad miikvlevda gzas.
_ ager wyali, _ vTqvi me.
_ mand wyali ar aris, mSrali xevia, _ Tqva berdom. _ me aq gavizarde.
Cven vijeqiT jebiris Tavze da ara vsvamdiT. ara vsvamdiT imitom, rom
sasmeli ara gvqonda.
_ ra kargi iqneba axla Rvino, _ Tqva sulxanma.
_ Rvino da mwvadebi, _ Tqva berdom.
_ Cqara mainc gaakeTon manqana, _ vTqvi me.
yovelTvis agrea am mTebSi, gzebi gafuWdeba, mTeli dRe dgas mere manqana,
_ Tqva isev berdom.
jebiris qvemoT, xevSi, cota wyali midioda; jebiris zeviT ki mTeli tba
idga. marjvniv kldeSi gvirabi Sedioda da iq gadioda tbidan wyali. jebi-
ri Zalian didi iyo. is mTel xeobas ketavda. mis garSemo yvelgan udaburi
tyeebi Canda, qveviT xevSiac gza TiTqmis ar iyo da yvelas ukvirda jebiris
aq aSeneba.
_ neta ugzod rogor aaSenes, _ Tqva sulxanma.
Cven vijeqiT isev iq, jebiris Tavze, xevSi, gafuWebul manqanas vuyurebdiT
da vfiqrobiT mwvadebze. Zalian Sors, xevis mosabrunSi, nisli gamoCnda.
1301
nela wamovida zeviT. mere mTebidanac daeSva nisli. mTis kalTebi Camoiw-
minda, xeoba ki Caibura da Camrgvalda. nestianze tye moCanda Zalian mwv-
aned. tyidan patara gza gamodioda jebirisaken, gzaze viRac kaci modioda;
Cexuri fexsacmelebi da galife ecva. galife Txel windebSi hqonda Cat-
anebuli da didi priala qinZisTaviT hqonda damagrebuli. is ratomRac
iRimeboda.
_ gamarjobaT, _ Tqva man samjer.
_ sulxani da berdo wamodgnen. xeli CamoarTves, mere me gamacnes.
_ madlobT, madlobT, RmerTs madlobT, _ usiamovnod welavda is si-
tyvebs, _ TqvenisTana nakiTxi, ganaTlebuli xalxis naxva ganZia CemTvis, Tqven-
Tan saubaric ganZia CemTvis, gaicani, kanav (kana Cumad mopa ruliyo, mas Tme-
bi ukan gadaevarcxna da bakebi hqonda gaSvebuli). kanav, es xalxi CvenisTa-
nas ass jobia, aTass jobia. sul meoTxe, mexuTe kurselebia, es amxanagic maTi
amxanagia, wels amTavrebs, ara? didad ganaTlebuli, kargi ojaxis Svili.
kana saTiTaod gvarTmevda xels. meoreTi Tmebs is worebda. me saSin-
lad ar msiamovnebda misi gawelili laparaki, magram ratomRac viRimebo-
di; albaT, qebam Tavisi gaakeTa, mainc momefxana guli.
_ Sen rogora xar, mTiulo, _ xeli dahkra mas mxarze sulxanma.
_ cudad, cudad, Tqven ro kaci ver dagxvdebaT, rogor unda viyo, _ daiw-
yo isev man; mere Tqva _ arayi ara maqvs, arc xorci, xo iciT mTis ambavi,
mwiria niadagi, arc modis. iSviaTad Tu iSoveba.
_ aq versad viSoviT sasmels? _ ikiTxa sulxanma. galifianma jebiris
iqiT mdgar sayaraulos saxlisaken gaixeda, mere jibeebi moiCxrika, _ SeiZ-
leba yarauls hqondes, _ Tqva man. sulxani wavida. mere sami boTli arayi
moitana. ori boTli xelSi eWira. erTi jibeSi edo. man Cven win betonze
daawyo boTlebi da Camojda. daviwyeT sma. mosuli enas ar aCerebda. svam-
da da laparakobda. kanac laparakobda.
_ axla mwvadebi... _ inatra berdom.
_ bodiSi, bodiSi, _ ambobda kana, _ erTi papirosi ar geqnebaT?
_ risi bodiSi, aiRe. kanam xeli majaze damartya zrdilobisaTvis, mere
papirosi amoiRo.
me galifiansac gavuwode, manac ori aiRo, erTi yurSi gaiCara, meore
pirSi Caido da asanTi momTxova.
_ SevTveriT. galifiani ki laparaks ar aTavebda. kidev movitaneT ori
boTli. is isev laparakobda, mere wamodga, daclil boTlebs almacerad
daxeda da loSna-ficili daiwyo. Sig tuCebSi makoca, Semdeg uceb mitrial-
da kanasken _ modi, kanav, Senc gakoco, _ Tqva da gadaexvia. me uxmod vawmen-
1302
davdi Cems mxars tuCebs. is isev motrialda; mTvrals saxe mobrecoda da
ufro uSno iyo... gverdiT amoglejili kbilebidan nerwyvi mosdioda. is
mwvane galifeze ecemoda Sav laqad.
rogorc iyo, gakeTda manqana. CavjeqiT. manqanaSi darCenili mgzavrebi
Tvlemdnen.
galifiani jebiridan gadavida da tyeSi Semaval viwro gzas gauyva. kana
isev iq idga. axla manqana nela migoravda xevSi, mere gzaze gavida. gzam
meore mosaxvevi aiRo, tye ufro gaxSirda. me vijeqi gaberili. raRac saSin-
lad ar msiamovnebda. ar msiamovnebda is, rom mTaSi amosvlisTanave aseTi
xalxi Segvxvda.
_ xevsurebs gvarcxvenen, _ Tqva TavisTvis sulxanma.
_ gamamaZaRlebul glexze mamaZaRli tyuilia, _ Tqva berdom.
_ Cem Tavze brazi momdis, _ Tqva isev sulxanma, mere kidev Tqva, _ glexi
rom kulturaSi Sedis, sanam Seva yvelaze cudi maSin aris.
_ alali namdvili glexi sul sxvaa, _ vTqvi me.
_ alali glexi? alali glexi ki, _ Tqva viRacam Cems ukan.
_ Cveni xevsurebi aiRe _ vinc ar garyvnila jer, _ guli moeca sulxans.
es me vicodi, rom xevsurebi marTla vaJkaci xalxi iyo, es ori Zmakacic
xevsuri iyo. „ra biWebi arian xevsurebi, _ vfiqrobdi, _ ra vaJkacebi, marTla
arcxvenen iseTebi sxvebsac“.
manqana isev zeviT migoravda. nislebi nela Cadiodnen xevSi dasaZine-
blad. zeviT ca cota Jami iyo da JinJlavda. gza sul tini iyo; Cqara tye
gaTavda da daiwyo ialaRi. ialaRidan tyis pirisaken naxiri eSveboda, tyis
pirebSi binebi idga, mwvaneze saqonlis bakebi Savada Canda. cxenebis jogi
qvevidan zeviT midioda ZoviT. mejoge faSats aWenebda bilikze.
_ erTi cxeni maWenebina, _ vinatre me.
sulxani Cumad ijda; berdo viRac qals elapara keboda. me cxens vuyureb-
di da Wenebaze vfiqrobdi. manqana ki sul zeviT midioda. mere kidev sul
zeviT midioda. mere isev gaCerda. aqedan gza isev qveviT eSveboda, oRond
iqiT mxares.
_ uReltexilia, _ Tqva mZRolma. Cven CamovediT.
manqana isev daiZra. Cven videqiT da vuyurebdiT rogor migoravda is
qveviT.
_ cremlebi mereva, roca Cem Zirebs vuyureb, _ Tqva sulxanma.
berdos gakvirvebuli saxe hqonda, mere xmamaRla daiwyo xevsuruli
goTas simRera. garSemo siwynare iyo da xeobaSi nislebi iwva. ratomRac
ar mesiamovna simRera.
1303
_ gitiria odesme, sulxan? _ vkiTxe me.
_ ara, _ Tqva sulxanma.
Cven Saragzidan gadavuxvieT da biliks davuyeviT. sul ufro cudad
moCanda xeoba, mere aRar moCanda. mTebi iyo Savi, xeoba ufro Savi da saSi-
Si.
_ Cqara mTvare amova. _ Tqva berdom.
_ mTvares ra unda, guSin daiwyo Tve, _ Tqva sul xanma.
Cven daSveba daviwyeT.
berdo isev mReroda, sulxani da me Cumad mivdioiT.
_ jer mindoda berdos gaCumeba, magram mexaTreboda, mere SeveCvie da
mec avRiRindi. sulxani isev Cumad midioda win.
mere davjeqiT da visvenebdiT.
ca mowmendili iyo, varskvlavebi mTaSi kriala da didi moCans.
Soridan motoris griali ismoda. Cven Tavze SxuiliT midioda reaqti-
uli, mas boloze raRac TeTri masa eba, odnav ganaTebuli, ukan meore mos-
devda sroliT, albaT manevrebi aqvT, _ gavifiqre.
_ manevrebi aqvT, _ Tqva berdom.
_ Zaan ki momSivda, _ Tqva sulxanma.
mec Zalian mSioda, magram ar vambobdi. ratomRac mesiamovna, rom sulx-
anma Tqva pirvelma SimSilze da ara me.
me vijeqi, TviTmfrinavebs vuyurebdi da vfiqrobdi _ „axla qveviT xev-
surebi qeifoben, arays svamen da mwvadebsa Wamen. albaT, berdos Zma aris
Tamada. neta rogor mwvadsa wvaven xevsurebi“.
_ wavideT, _ vTqvi me.
sulxani isev win wavida. Cven uxmod mivyeviT. sadRac ZaRlebi ayefdnen.
me nakelis suni meca. ufro movumateT nabijs. berdos saxls uxmod Semovu-
areT. ZaRlebma icnes patroni da lokva dauwyes. uceb davadeqiT moqeif-
eebs Tavze. CawiTlebuli sifaTebiTa da didi TaTebiT isxdnen xevsurebi.
_ vinc movida, gaumarjos! _ Tqva berdos Zmam, aleqsim. xevsurebi xmau-
riT wamoiSalnen. yvela erTad laparakobda. viRaca Zalian xmamaRla du-
dunebda „RmerTo, Seunde berdias“. aleqsi CemTan movida, xeli kefaze mo-
mkida, meore xeliT Ji pitauriT savse yanwi momitana pirTan da Tavi gad-
amiwia. aryis myrali suni meca. mainc daviwye sma. zogi ylupi gulze meRvre-
bo da mere Sarvlis saTaveSi Cadioda da barZayebs misvelebda.
gaxurda sma.
sufraze moxarSuli xorci da gamoxruli Zvlebi eyara.
CawiTlebuli sifaTebiTa da didi TaTebiT Rreobdnen xevsurebi. Cqara
1304
garmonic movida. mzeqala sufris kuTxeSi ijda da ukravda. me mis gverdze
vijeqi da vuyurebdi. arayi tanSi mivlida. me viberebodi sasmelisagan.
ufro axlo vekrobodi mzeqalas. is ki ukravda, Tan wvrili xmiT amRerebda
„qistebma cixe gastexes, boli adines qvazeda“, mere aRar ukravda. axla ber-
do mReroda mTeli xmiT „haida, goTav, goTao, rodisRa moxval gonTao“, _
mosZaxodnen xevsurebi, movZaxodi mec da ufro vfarTovdebodi. mzeqala me
ar miyurebda, tani Cemken hqonda, saxe ki garmonze edo. misi ZuZu mkerdze
mxvdeboda. magis saqmro aqa zis, _ miCurCula berdom. me amRvreulma Sevxede,
mere nela Sevupare xeli iRliis ZirSi. misgan erbosi da wivis suni modio-
da. ufro memateboda Jini.
sufris iqiT raRac CoCqoli atyda.
simRera miwyda.
viRacas akavebdnen xevsurebi. is viRaca ki Cemken ixedeboda da imuqre-
boda. me aqeT kuTxeSi vijeqi. is iwevda da yviroda: _ Tbilis ggonavsa aq!
viRacam mec mtaca xeli, axla me viweodi da vyvirodi:
_ aq Tbilisi ki ar aris!
mere mivxvdi, rom mec imas vyvirodi, rasac is. ratomRac cota davwynar-
di. is ufro gaxelda.
_ aq xevsureTSi as eg. _ Tqva viRacam Cemze.
_ Sen bed ro Tbiliss ar varT, stumar xar Cven, _ iZaxda is.
_ morCeb Tu ara, mindiav, _ daiyvira berdos mamam da sila sTxliSa imas.
mindia gayuCda, mere TavCaweuli gaiyvanes.
_ magis sacolea mzeqala, _ miTxra berdom.
_ gavige, _ vuTxari me.
_ aba, Seni sacole iyos, _ Tqva berdom.
me vijeqi, Rrmad vsunTqavdi da ukve vnanobdi. „ra kargi vaJkaci yofila
mindia, stumari ro var, damiTmo, me ki mis adgilas ar vapatiebdi aravis, arc
stumars. is TviTonac arafers ar gaubedavda Cem sacoles arafriT. me ki...
albaT, aRelda Zalian, imitom daiwyo muqara, ginebiT ki ar Seuginia“, mere
isic momagonda, rom berdos mamam saxalxod sila gaakra da iman xma ar
amoiRo. gamovfxizldi. aSkarad momwonda aseTi pativiscema ufrosisadmi.
„marTla vaJkaci da alali xalxi yofila xevsurebi, ras niSnavs gauryvnelo-
ba“, vfiqrobdi.
_ karga moiqca, ro gaCerda mindia, _ vTqvi me.
_ mamam ro gaartya? _ ikiTxa berdom.
_ aq wes ar aris. xevsureTSi ufross verc xels _ Seubruneb, verc danas
daartyam, _ aryis yanwis gavseba daiwyo sulxanma. is ukve mTvrali iyo da
1305
xevsurulad uqcevda. „ra vaJkaci xalxi yofila aqauri xev surebi, _ vfiqrob-
di, _ isini gzaze ro Segvxvdnen, ueWvelad Seubrunebdnen xels“.
isev gagrZelda sma. isev daviTveri. CawiTlebuli sifaTebiTa da didi
yanwebiT xvrepdnen alalais xevsurebi. Cem pirdapir, kedelze xevsuruli
fardagi ekida. mis SuaSi fari iyo moxatuli. ferebi iyo mraval feri, Wre-
li da Tvalebi mereoda. mzeqalas adgilas lela ijda da „TuSi var, magram
kargi var“, wri pinebda viRac bansaviT aZlevda. sadRac yayani wydeboda
da yvinTvas iwyebda. rogor CameZina, aRar maxsovs.
diliT Tofis xmasaviT xma SevigrZeni. Tavi wamovwie, aryisgan gabrueb-
uli mqonda da mtkioda. ezoSi berdos debi kiodnen. sam xevsurs mindia
hyavda gakavebuli, me bajbajiT Cavedi qveviT; balaxebSi berdos mama egdo
da mwvanes wiTlad Rebavda gaxleCili mkerdidan. qalebi kiodnen. gakaveb-
uli mindia gadagdebul Tofs uyurebda; aRar SfoTavda. is aivanze aaTries.
xel-fexi gaukres. xelfexgakruli egdo Zirs da Cumad imeorebda:
_ ufros kacs as, verc xels Saubruneb, verc danas vkrav, ra unda meqn, Tof
vesrol, ra unda meqn sxva!...
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6.

`uSiSa papas ambavi~

raki laparaki papebze Camovarda, erTi papis ambavsac giambobT. am papas


uSiSa erqva da kavkasionis mTebSi SeyuJul erT patara sofelSi cxovrob-
da.
ai, rogori iyo es sofeli: Zirs mdinare mihquxs lodianebSi, mere Savi
kldea, im Savi kldis Tavze sofelia erTmaneTze mityupebuli si piTnaSeni
baniani saxlebiT, ise rom kldisagan Zlivs gamoarCev. soflis maRla _
Rrublebi, Rrublebis maRla ki _ spetaki TovliT dafaruli ulamazesi
mwvervalebi.
amsofleli kacebi yvelani monadireebi arian. wavlen uTenia TovliT
dafaruli mwvervalebisaken, waiReben grZel, grZellulian Tofebs, Causa-
frdebian jixvebs da _ baax! baax!.. _ Semoideben kiserze sabraloblad Tav-
gadagdebul jixvs da wamovlen simReriT:
xom mogkal, jixvo, tialo,
sisxli xom gagadineo,
xom gadagagde kldezeda,
rqebze xom dagabjineo.
1306
raRa Tqma unda, uSiSa papac monadire iyo. kargi monadirec iyo. es imaze-
dac etyoboda, rom misi saxlis kedlebi sul savse iyo jixvebis veeberTela
rqebiT. moklavda didrqebian jixvs, xorcs amxanagebs da mezoblebs gaunaw-
ilebda, rqebs ki kedelze miaWedebda. kargi monadire iyo axalgazrdobaSic
da merec, roca WaRara WirxliviT gaeria TmaSi. magram erT zafxuls mux-
lebis tkivili igrZno. jer ar gautyda, davZalav, gamivliso.
mainc dasdevda jixvebs, mainc axmianebda Tavis lamazad SeWedil grZel-
lulian Tofs, romelsac maJars eZaxda, magram muxlebis tkivilma umata, speta-
ki TovliT Semkobili mwvervalebis kalTebze siaruli ki ara, boselSi
gasvlac eZneleboda. da maSin dauZaxa Tavis Svils, Tofi imas gadauloca, _
Sen ici, rogor ar Searcxven am saxelovan maJarso, _ TviTon ki gaiw_gamoiwia
talavris kalTebi, miujda buxars, Semoisxa balRebi, gamarTa Cibuxi, aabola
da daiwyo:
_ ee, balRebo, Zneli yofila sibere, tialio...
ijda mTeli dReebi buxarTan da uyveboda balRebs: `aq am jixvs davkari
Tofi da kldeze cali rqiT daekidao, iq im jixvs miveci „liSani“ Sig Subl-
Si, magram Caxmaxma mimtyunao, im xevSi vefxvi da me SaviyareniT da Savi-
beniTo~.…
bavSvebic usmendnen da Tan sul amas natrobdnen, netavi erTi male
gavizardoT, rom Cvenc monadireebi gavxdeT, Cvenc davkraT Tofi jixvebs
da Cvenc SavebaT vefxvebso.…
es vTqviT, Tu jer ar gviTqvams, uSiSa papam Tofi rom Svils gadauloca?
es vTqviT. magram Cven isic unda gveTqva, rom es Svili ufrosi Svili iyo.
is bavSvebi, buxarTan rom Semoisxamda xolme, am ufrosi Svilis Svilebi
iyvnen. uSiSa papas ki sxva Svilic hyavda. mas jurxa erqva, inJineri iyo,
saxlebs aSenebda da iciT, romel qalaqSi cxovrobda? Cvens sayvarel Tbi-
lisSi!
miuvida ambavi jurxas: mamaSens muxlebi astkivda, siaruli uZneldeba,
zis buxarTan, Semousxams bavSvebi, abolebs Cibuxs da hyveba: aq am jixvs
davkari Tofi, iq is jixvi wamivida da im xevSi me da vefxvi SavibeniTo…aiRo
Svebuleba da avida Tavis sofelSi. xedavs, rom mamamisi, uSiSa papa, marTlac
buxarTan zis, Semousxams bavSvebi, abolebs Cibuxs da oxravs:
_ ee, balRebo, Zneli yofila sibere, tialio.
xedavs amas jurxa da ecineba, ecineba da eubneba uSiSa papas:
_ ara, mamav, Sen jer beberi ara xar, jer adrea SenTvis, ijde buxarTan da
swyevlo sibere, tiali. Seni muxlebis tkivili siberis brali ar aris. eg an
gagicivda, an raRac avadmyofoba Segepara. wamodi CvenTan, Tbilis_qalaqSi.
1307
iq, xom ici, abanoebi gvaqvs. iseTi abanoebi gvaqvs, CagsvamT Sig da xeldaxel
mogirCebao.
uSiSa papas ki ukve Rrmad moxucebulad warmoudgenia Tavi. ukve
miCveulia buxarTan jdomas da balRebTan laparaks da iuara, gaaqnia Tavi
da iuara:
_ ara, Svilo, me veRaraferi miSveliso.
_ ras ambob, mamav, Tbilisis abano, vaxtang gorgaslanis gamarTuli abano,
ver giSvelis?! aba, wamodi da naxav mere, isev aedevnebi jixvebs da isev
aaxmianeb Tu ara Sens maJars!
vaxtang gorgaslanis saxeli rom gaigona, aq ki imedis TvaliT amoixeda
uSiSa papam.
_ iqneba marTla miSvelos, vaJav, ha? iqneba marTla miSvelos, enacvalos
imis saxels uSiSa.
da wamodga, dabertya Cibuxi, wamodga da daiZaxa:
_ a, xoreSanoo, ar gesmis, xoreSanoo, Cem axal talavar gamamitaneo.
gamoutanes axali tansacmeli _ aTasferi wvrili mZivebiT moqarguli
xevsuruli sqeli „perangi“. Caicva is perangi uSiSa papam, daikida grZeli
xanjali, muxls qvemo rom dahkankurebda monjRreuli buniki, daixura lega
fafaxi da, wavideTo.
jurxas undoda, eTqva: xanjali raRad ginda, mamav, qalaqSi mivdivarT, iq
yvelani uiaraRod dadiano, magram ver gaubeda, icoda, rom amaze Zalian
gawyreboda uSiSa papa. gawyreboda da SeiZleba, Seerisxa kidec, _ raebs
mibedav, balRoo. SeiZleba, sulac uari eTqva wasvlaze, amitom gaCumeba ar-
Cia. dalies Ji pitauri arayiT wamsvlel_damrComis sadRegrZelo, gada-
kocnes qal_rZali da balRebi, Sesxdnen cxenebze da wamovidnen Jinvalisak-
en.
Jinvalamde ufrosma Svilma Camoacila, aqedan cxenebi iman gaabruna ukan,
TviTon ki, uSiSa papa da jurxa, Casxdnen avtobusSi da ramdenime saaTis
Semdeg ukve TbilisSi iyvnen.
Tbilisis gogirdis abanoebis ambavi Tqvenc gecodinebaT. am abanoebis
ambavi mTelma qveynierebam icis da Tqvenc gecodinebaT. gasinjes uSiSa
papa eqimebma, gausinjes muxlebi, xan moiRuSnen, xan gaeRimaT. gadaaqnies Tavi,
gadmoaqnies, bolos kmayofilebiT daiqnies da mxarze xelisdadebiT uTxres:
_ nu geSinia, papa uSiSav, male mogarCenTo.
aiyvanes da Tbil, sasiamovno wyliT savse abazanaSi Casves. cota xans Sig
daamyofes da amoiyvanes, _ dRes es geyofao, danarCeni xvalao. meore dResac
aseve, aiyvanes da Casves abazanaSi. iq guSindelze cota metxans amyofes da
1308
isev amoiyvanes, _ danarCeni xvalao. im „xvalasac“ Casves auzSi da amoiyv-
anes. mere kidev da kidev _ Casves da amoiyvanes. Tan sul amas ekiTxebod-
nen:
_ rogoraa saqme, papa uSiSav, igrZeniT cotaodeni Sveba Tu arao.
cotaodeni Sveba pirvel dReebSive igrZno da locavda eqimebs da aqeb-
da Tbilis_qalaqis wyals.
_ vaxtang gorgaslanis napovnia da imitomao. vaxtang gorgaslani, ven-
acvale imis saxelsa, sanadirod yofila am midamoebSi. daukravs isari xox-
bisTvis, wamosula daWrili xoxobi, wamosula da Cavardnila am wyalSi.
movida vaxtangi, xedavs, wyali cxelia, xoxobi Sig CaxarSula. maSin brZana,
venacvale imis saxelsa, iyav qalaqio, da aSenda qalaqi. gorgaslanis napov-
ni wyali rom aris, imitom aris eseTi kargio.
_ maS, imitomaao, _ RimiliT umowmebdnen eqimebic da Casvamdnen abazana-
Si da amoiyvandnen. Tanac sul amas ekiTxebodnen: _ igrZeni cotaodeni
Sveba Tu arao.
cotaodeni Sveba, rogorc weRanac vTqviT, pirvel dReebSive igrZno, ma-
gram mTlad rom gankurnebuliyo, Tveze metxans unda CaesvaT abazanaSi,
cotaoden xans daemyofebinaT Sig da amoeyvanaT. Cven ki…es ar gviTqvams,
ara, rom, roca TbilisSi Camovida, oqtomberi iyo! ar gviTqvams. hoda, ai,
roca TbilisSi Camovida, oqtombris bolo ricxvebi iyo. gavida Tve, Tveze
meti da…
_ gamiSviT, Tavs SemogevloT uSiSa, aRaraferi miWirs. exla erTi Cemi
Wauxis wveri davinaxo da meti araferi mindao.
magram eqimebis xasiaTi xom iciT, Tu morCenaa, kargad unda mogarCino-
To, ise unda mogarCinoT, rom isev daedevno jixvebso.
da Casvamdnen sasiamovno wyliT savse abazanaSi da amoiyvandnen, Casvam-
dnen da amoiyvandnen. amasobaSi ki mTaSi Tovli Camoyara. Camohyva mwver-
valebs Zir-Zir, Camovida xeobebSic. moskdnen zvavebi. wamovidnen Tovlis
uzarmazari gundebi mwvervalebidan grialiT, ufro gaizardnen, gaizardnen
da mere zed gzebze _ baax!
buux! _ skdebodnen bombebiviT. gzebi Seikra. gavla aRar SeiZleboda da
ukve savsebiT gamojansaRebuli uSiSa papa Tbilis_qalaqSi CarCa.
ijda mexuTe sarTulis fanjarasTan da naRvlianad iyureboda iqiT,
saiTac Tavisi sofeli da spetaki TovliT dafaruli mwvervalebi egule-
boda. iqidan qufri Rrublebi amodiodnen da im Rrublebs esityveboda,
ebaaseboda.
_ mogikvdaT uSiSas Tavi, gulgorozebo, mogikvdaT uSiSas Tavi, rom veR-
1309
ar gaverie TqvenSi, veRar dagxedeT zemodana.
jurxa samsaxurSi dadioda, rZalic samsaxurSi dadioda, biWi hyavdaT,
meeqvseklaseli gigi, is kidev skolaSi dadioda, da ijda mTeli dReebi uSi-
Sa papa ase da elodeboda gzis gaxsnas.…
viRacam ikiTxa, uyvarda Tu ara uSiSa papa gigiso. uyvarda, ra Tqma unda,
uyvarda, magram imdeni dro aRara rCeboda, rom misjdomoda da gaerTo _
an TviTon moeTxro, an uSiSa papasTvis moeyolebina rame. is sul darboda.
movidoda skolidan, iswavlida gakveTilebs da mere sul darboda: xan ki-
noSi mivdivaro, xan raRac teqnikur sadgurSio, xan sadRac CogburTis moedan-
zeo.
erT dRes ki dauZaxa mamam da uTxra:
_ Svilo, xom xedav, Cven, arc me da arc dedaSens, wuTiT ara gvaqvs mocla.
kviraa, maSinac aTasi saqme gvaqvs gasakeTebeli. adeqi da es Seni kargi papa
sadme gaatareo.
sadao, sadao da, zooparkSi waiyvaneo. naxavs Tavis sayvarel jixvebs da
cota guls moeSvebao.
gigis im dResac kinoSi wasvla hqonda gadawyvetili, magram mamas xaTri
veRar gautexa.
_ papav, wamoxvalo?
uSiSa papas zooparkis ambavic gaegona. Tuki jixvebs naxavda, ratom ar
wavidoda! Caicva Tavisi mZivebiT moqarguli perangi, daikida xanjali, daix-
ura lega fafaxi da wavidnen isa da gigi.
midian quCaSi da mTeli xalxi imaT uyurebs, uSiSa papas uyurebs, romel-
sac xevsurulad acvia da grZeli xanjali hkidia. iseTi grZeli xanjali
hkidia, rom muxlsqvemoT moaCxakunebs moryeul buniks _ Cxak_Cxuk! Cxak_Cxuk!
uSiSa papa ki arafers imCnevs. arc araferi ukvirs _ arc manqanebi da arc
did_didi saxlebi. maRla rom iyureba, es _ saxlebs zemoT Rrublebi moi-
gragnebian, misi sayvareli mTebidan wamosuli Rrublebi, da imaT Sescqeris,
imaT esityveba xandaxan.
_ mogikvdaT uSiSas Tavi, gulgorozeboo.
gigi ki Tan siamayes grZnobs, aseTi papa rom hyavs, Tan ki rogorRac
ercxvineba. gansakuTrebiT maSin ercxvineba, roca gogonebi Semoxvdebian
da gakvirvebiT Seafofineben mSvenier Tvalebs. uSiSa papa ki amayad midis,
midis da miaCxakunebs bunikmoryeul grZel xanjals.…
zooparkSi yvelani yofilxarT. yvelam iciT, romeli gza saiT midis da
romel galiaSi ra cxovelebia damwyvdeuli. pirvelad TeTri daTvebi arian.
isinic, uSiSa papa da gigi, pirvelad TeTr daTvebTan mividnen. erTi daTvi
1310
iwva, meore gadi_gamodioda da xandaxan gamoiRrenda xolme avad. uSiSa
papam xanjalze daido xeli. pirvelad xedavda TeTr daTvebs da gakvirve-
biT miubrunda gigis:
_ e reebia, balRo?!
_ TeTri daTvebi, papa. Sors, yinulovan zRvebSi cxovroben.
_ nwah! _ Tavi gaaqnia uaris niSnad uSiSa papam, _ daTvis emagsigrZe
kiseri rogor SeiZleba, TumcaRa e totebi namdvili daTvebiviTa aqvT. nam-
dvili daTvebic xom ara hyavT, gigiv? maCvene erTi, ramden xan ars, Tvali
arsad damikravso.
namdvil daTvebs, ese igi, Cvenebur wablisfer daTvebs, kargi Zmakacebiv-
iT RimiliTa da amoZaxilebiT Sexvda:
_ oo, tvlepiebo, bobRinebo, totsaoxreno, ra dagmarTiaT esa! sada xarT
gamamwyvdeuli esa!
daTvebmac, TiTqos icneso, movidnen axlos, galiis rkinebs Savi drunCebi
moaWires da daiwyes fSutuni da bobRini daTvurad.
_ mogikvdaT uSiSa, bobRinebo, mogikvdaT! ra danatrebulebi iqnebiT Tqvens
pantianebsa! rad giRirT, albaT, erTi ferdaze dagoreba Tqveneburada!..
xom gaxsovT, weRan ra vTqviT? _ jer isedac mTeli xalxi uSiSa papas
uyurebda da axla xom garsac Semoexvivnen. Sehyurebdnen pirdaRebulni da
ecinebodaT mis laparakze. gigis ki rcxvenoda da eweoda Tavisken, axla
sxvagan wavideTo.
_ maclide, balRo, cotas kidev maclideo! _ da isev iwvdida xels da isev
efereboda daTvebs. mere, Zalian rom Seawuxa gigim, daemSvidoba, _ agatani-
noT, kargad iyaviT, Zmeboo, _ da gahyva. gahyva, magram Tan Tvali sul ukan
rCeboda, sanam maimunebis oTaxSi ar Sevidnen. maimunebis oTaxSi yvela ici-
noda da mxiarulobda. uSiSa papas ki Rimilic ar mosvlia.
_ e ra murdali maimunebi yofilan, nu mayurebineb, balRo, jixvebi sad
arian, jixvebi maCveneo.
da gigimac iqidanve jixvebis sanaxavad waiyvana. midian jixvebis sanaxa-
vad da uSiSa papas bavSviviT uCqrolavs guli.
_ agero, isini ariano, _ uTiTebs gigi.
xedavs uSiSa papa, galavania qviTkirisa, ase, kacis simaRle. im galavnis
SigniT kldea, kldesaviT raRac, zed oriode mwvane balaxic amobzinebula.
ZirSi ki aTiode jixvi dgas daRonebuli. uyurebs uSiSa papa da uaris niS-
nad Tavs aqnevs.
_ ara, gigiv, egeni jixvebs ki hgvanan, magram jixvebi ar arian. ara, egeni
jixvebi ar arian. jixvs egre ra daayenebs, balRo! namdvil jixvs es gala-
1311
vani ras daiWers! namdvili jixvi or am simaRle galavans gadmaafrindeba
zemodan. daxkravs fexs da gadmaafrindeba. ara, gigiv, egeni namdvili jixve-
bi ar arian. an rasa hgvanan. Saxedvac ki Sagezarebis, wamo, nu mayurebineb,
wamo, balRo, sxvagano.
bevri arwmuna gigim, namdvili jixvebi arian, papav, yvelafers geficebi,
namdvili jixvebi ariano, magram uSiSa papam arafriT ar daijera. ar daijera
da, TiTqos viRacas unda daemaloso, ZunZuliT Cairbina Tavqve;
gverdzedac ar gauxedavs, miaqnevda uaris niSnad Tavs, miZunZulebda da
miaCxakunebda Tavis grZel xanjals.
_ ara, egeni namdvili jixvebi ar arian. namdvil jixvebs eg galavani ras
daiWers, balRoo!
jixvebis Semdeg spilo naxes, spiloc ar moewona uSiSa papas. ar moewo-
na imitom, rom uzarmazari cxoveli maTxovariviT iSverda xorTums, didi
da patara Sig aTas raRas sCrida da mere isic xarbad itenida veeba xaxaSi.
ar moewona uSiSa papas arc aqlemebi, arc CamoZonZili aqlemebi. ar daijera,
rom arwivebi iyvnen gamomwyvdeuli galiaSi. svavebi, marTalia, es namdvili
svavebi arian, murdali, myrali svavebi, magram arwivebi...…arwivis daWera
rogor iqneba, balRo! egeni, rasac Tqven arwivebs eZaxiT, TagviWamia
Zerebiao...…icno, gauRima, dauwruwuna da daexmaura mglebsa da turebs.
_ ee, kacebo, Tqvenc Zaan giWirT, getyobaTo.
xolo, roca vefxvi dainaxa da im vefxvma swored maSin amoiymuvla da
gabrazebuli moawyda galiis wina kedels _ gigiv, vefxvio! _ Sehkivla saSine-
li xmiT, ukan gadaxta da xanjali qarqaSidan amozida. magram maSinve mixvda,
rom vefxvi galiaSi ijda da verafers daaklebda. vefxvi majis simsxo rkinis-
manebian galiaSi ijda, verafers daaklebda.
da idga saxegabadruli da mxolod amasRa iZaxda mowonebis niSnad:
_ ox_o_ox_xo!.. ox_o_xo_xo_xo!..
maSin ki, roca gigim xeli mohkida da sxva galiisken miaxeda, ager, lomio,
ori nabiji gadadga gverdze, raRac nacrisferma gadahkra saxeze, mere nel-
nela moixada fafaxi, xelis kankaliT dauSva Zirs da ase darCa.
lomi gaqvavebuliviT iwva, Tavi gorozad aewia maRla da, kopebSekruli,
gayinuli yviTeli, naRvliani TvalebiT iyureboda Sors.
da, ai, kidev ra dainaxa uSiSa papam: galiebis win
TeTrxalaTiani qali modis. modis, molayunebs, xelSi iatakis sawmendi
joxi uWiravs. gaCerdeba lomis galiasTan, Sehyofs im joxs rkinis maneb-
Soris da wahkravs loms ferdSi. Tan raRacas uyviris:
_ vstavai, vstavaio!
1312
_ ras sCadi, WkuaTxelo diaco! _ dasZaxa uSiSa papam qals, swvda im joxs,
gamostaca, daukra fexi da gadautexa orad. im „WkuaTxelma diacma“ yvirili
morTo. dastaca xeli gatexil joxs da Seutia uSiSa papas. uSiSa papam fariv-
iT ifara xelSi SerCenili joxis naxevari. atyda bavSvebis Rrianceli. dae-
Wida gigi kalTaze. moirbines didebmac, mere milicielebma da…ZlivZlivobiT
gaaSveles uSiSa papa da is qali, gaaSveles da miliciaSi waiyvanes. waiyv-
anes sxvebic, mowmeebi, bavSvebis JriamulSi, didebis sicil_xarxarSi.
miliciaSi ufrosi milicieli daxvdaT. im ufrosma milicielma yvelani
dasxa, daawynara, TviTon magidas miujda, kalami moimarjva da uSiSa papas
hkiTxa:
_ ratom daumtvrie, uSiSa papav, TeTrxalaTian qals iatakis sawmendi
joxi, ra dagiSavao.
_ ra damiSavao!.. _ gaukvirda uSiSa papas. _ me ra unda damiSavos?! e
balRebs dauSava, magas rom uyureben. sxvebs dauSava, Torem me...…me magan ra
unda damiSavoso. mag WkuaTxelma dedakacma kargisa da avis yadri ar icis.
kargs rom pativiT unda maeqces, ar icis; kargi ki sul erTia, rac iqneba _
adamiani, balax_mcenare, frinveli Tu oTxfexi. lomi maimuni xom ar aris,
joxi uCxikino wamuwum! lomi lomia, gmirTa gmiri, vaJkacTa vaJkaci. galiaSi
jdoma ar eyofis, rom axla WkuaTxelma dedakacma joxiT ar uCxikinos!
egeT maqcevas, maxkaliT, is urCevnis, maxkaliT, is urCevnis lomsao.
ai, Turme reebi ufiqria, uSiSa papas!
magram nu geSiniaT, patarebo, uSiSa papa mainc ar CausvamT cixeSi. uSiSa
papac gauSves, TeTrxalaTiani qalic, gigic da yvelani. mxolod eg iyo, rom
am dRis Semdeg gigis uSiSa papa aRarsad wauyvania, eSinoda, vaiTu kidev
Caidinos aseTi rameo. da uSiSa papac ijda mexuTe sarTulis fanjarasTan,
gaiyureboda iqiT, saiTac Tavisi sofeli da Wauxi eguleboda, da eloda,
rodis gaixsneboda gza.
bolos da bolos, gzac gaixsna. uSiSa papa Tavis sofelSi dabrunda. da,
amboben, kidev didxans, didxans axmianebda Wauxis kalTebs Tavisi grZel-
luliani maJari TofiTo. is ambavi ki, rac qalaqSi gadaxda, mTel mTas moedo.
viRac lazRandara biWebma leqsic gamouTqves da am leqss dResac damReri-
an xolme Congurze:
uSiSa qalaqs wavida,
naxa samxecis lomia,
lomis gulisad diacsTan
magar mauxda omia.
uSiSa gamahqcevia,
1313
Tan diac gamasdgomia.
es leqsi xSirad TviTon uSiSa papasTvisac gaugonebiaT, magram uSiSa
papas mxolod gascinebia da araferi uTqvams.
araferi uTqvams imitom, rom am leqss lazRandara biWebi mRerodnen
Tavis gasarTobad, lazRandara biWebis simRera ki, es Tqvenc gecodinebaT,
patarebo, maincdamainc didad ar fasobs arsad.
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970; `Sori TeTri mwvervali~, 1979

`uSiSari biWi ioseba~

iyo Cvens ubanSi ormoci wlis winaT erTi „qveynis amomgdebi“ biWi _
RaWuna ioseba, meRore garielas Svili.
waiyvanda am RaWuna iosebas mamamisi tyeSi da xandaxan mTel kviras iqa
hyavda. Camovidoda mere ioseba da dadioda medidurad gaSlili bairaRiv-
iT. jibeebi moxaluli wiwiboTi hqonda savse. erT muWa wiwiboSi erT nazu-
qs anda or CurCxelas gvarTmevda, Tan is nazuqi da CurCxelebi rbilebic
unda yofiliyo da tkbilebic. dajdeboda naxureb Toneze saRamoTi, Se-
mogvisxamda mxolod imaT, vinc feSqaSs miutanda, _ vaSls, gulabs, Cirs, _ da
gviyveboda tyis ambebs. saocari iyo, Tavzardamcemi iyo mis mier davlili
tyeebi.
gamovidoda, dacucqdeboda bilikis piras patara Savi eSmaki, pirwavard-
nili drastia buRalteri, uRutunebda Rorebs da siamovnebisagan TeTrad
ubrundeboda Tvalebi. Caeyrebodnen dasicxuli Rorebi WaobSi, gamocur-
deboda ori didi gveli, dedali da mamali, mosZebnidnen mawovar deda Rors
da mieZagrebodnen ZuZuebze. modioda mere is deda Rori da mosTrevdnen
is gvelebi, veRar anebebdnen gemriel rZes Tavs. RamRamobiT, qarSi taSunis
velze mofrindebodnen cocxebze msxdari grZelkanWa kudiani qalebi, Caa-
bamdnen wres da iyo erTi buqna da taSiscema, caSi daafrialebdnen sakuTar
sacvlebs. magram yvelaze saocari da SiSis Jruantelis momgvreli mainc
Tevdore Citebi iyvnen _ saqoneli rom dakarga patara da_Zmam, Sin rom
veRar dabrundnen dedinacvlis SiSiT da tyis RmerTma Citebad aqcia. cx-
ovroben axla xis fuRuroebSi, mtredze cota didebi, sanaxevrod titvlebi,
TaxTaxeben SiSisa da sicivisagan da drogamoSvebiT kankaliT gasZaxian
erTmaneTs: „Tevdore,i pove?!“ „vera,vera!“,„Tevdore,i pove?!“ „vera,verao“,
_ amoujdebaT guli da aqviTqviTdebian pirqveCamxobili ymawvilebiviT.
Tan Tvalebi hqoniaT, _ iosebas TviTon hyavda nanaxi, _ „Cven patara gogos
1314
ro aq“, sul sacodavi cremlebiT savse! es ambavi didad gvasevdianebda da
iseT gunebaze gvayenebda, gvindoda, erTmaneTs uxmod movferebodiT.
marto iosebas ar etyoboda Cvennairi morbileba. _ vai, vaio! _ astexda
uceb, migvyrida aqeT_iqiT da ToneSi wayiravdeboda, TiTqos Zvirfasi rame
Cauvarda da imas eZebso. Cvenc, raRa Tqma unda, imwamsve pirqve Cavemxo-
bodiT, maSin is dagvcxebda, da dagvcxebda, Tan TviTonve yviroda, romeli
xar, romeli icemebi, Seni ase da iseo.
movidoda Tovli da kidev erTxel gaibebRveboda da gadidkacdeboda
ioseba. Cven rom Tbilad CavifuTnebodiT, is daglejil qalamnebSi wahyof-
da SiSvel fexebs, viTomc araferio, ise gamovidoda TavianTi baniani saxl-
idan, daiWerda mWadis natexs, dajdeboda gzis piras, qvaze, Tan cot_cotas
cicqnida im mWadis natexs da Tan mReroda:
mWadi gamzardelaa,
puri _ mamkakvela,
mWadi _ gamqcevelaa,
puri _ damxlarTvela…
gavutandiT am „gamzardela mWadSi“ wminda, gamtkicul purs da gavucv-
lidiT, _ erT wil mWadSi ori wili puri unda migveca. dadebda mWads purze,
gadazomavda gulxalvaTad, kidev Tavis sasargeblod, gadatexiTac TviTon
gadatexda, mere ijda da gemrielad ilukmeboda, mWads kidev viTomc yveliv-
iT miacicqnida xolme purze.
am „gamzardela mWadis“ wyaloba Tu iyo, ara marto CvenTan, ori_sami
wliT umcrosebTan, Tavis tolebTan SedarebiTac msxvili iyo da Ronieri.
zafxulSi, sabanaod mimavlebs, botiviT wagviZRveboda „alublebis mosalama-
zeblad“. moeqceoda yvelaze maRal, axalgazrda alubals kenweroze, Cae-
Wideboda wverSi, gadmoxteboda da im wversac Tan gadmoiyolebda. Tu mi-
wamde ver CamoaRwevda da haerSi daekideboda, _ damwiT, damwiTo, _ dagviZa-
xebda da vecemodiT Cvenc fexebSi, davwevdiT, CamovitandiT imasac da alub-
lis kenwerosac.
kenweros xils xom araferi sjobs, miT ufro _ kenweros alubals!
vWamdiT, vnetarebdiT da xotbas vasxamdiT iosebas.
_ „Savo Wiro! xorvel!..“
dedamisi, _ maSin erTi wioka qali, _ gamovidoda, Semodgeboda daTi-
kaanT gomuris Tavze da gadmoiZaxebda Walebisken:
_ iose! sagore! agordi, dagordi, miwaSi Cagordi! qvis qveS xar, Tu qvis
zemoT, Tu qvis zemoTa xar, am wuTSi aq gaCndio. sxva mxriv, kldis natexiviT
gaugonari ioseba dedis Zaxils upasuxod ar dastovebda. movdivar, moo, _
1315
da uxalisod, magram mainc wabuzRundeboda Sinisaken.
am wioka qalikam erT zafxuls fexi iRrZo, nasamxrevs wyarosTan gamod-
ga joxze dayrdnobili da qveyanas amcno, rogor daemarTa es ambavi. _ qaao,
modiT da nu daijerebTo, dilaso, xidze rom gavdiodi, zaqaraanT kaklidan
yvavma damCxavlao. im yvavis daCxavleba iyo, damisxlta fexi iqve, xidTan, da,
ai, ra dReSi Cavvardi, joxiT Zlivs gamovxanxaldi gareTo.
wavida gaalmasebuli ioseba, avida zaqaraanT kakalze, sadac im yvavebs
bude hqondaT, rogor gavida budemde, sakvirvels aris yvela, amousxa dau-
bumblavi baxalebi da saTiTaod CamouxeTqa Zirs. dahfrendnen, dasCxaod-
nen, dahkapasobdnen yvavebi, marto orni ki ara, bevri, magram ar Seepua iose-
ba, oTxi baxala hyavdaT da oTxiveze gamwarebulebi dasxa is avyba yvan-
Calebi. jer xom ifrines da iSavdReves yvavebma, dedalmac da mamalmac, yur-
Tasmena aRar iyo imaTi Cxavilisagan, mere dasxdnen sul maRla, mxrebSi
TavCargulebi, casSeCerebulebi, gaqvavebulebiviT, da iq daaRamdaT egreve.
_ Sviloo, _ mivida iosebasTan dedamkvdarianT didi beberi efemia, _ ar
geSinian, rom dedaSeni Cavardes egeT dReSi, rogorSic eg yvavebi ariano?!
_ me arafrisa meSiniano, _ amayad miugo iosebam, _ uaress vuzam, vinc ki
dedaCems awyeninebs, me arafrisa meSiniano!
_ ar SeiZleba, ara, Svilo, egreo, _ da wavida dedamkvdarianT didi be-
beri sinanulis Tavis qneviT. ioseba erTxans TvalebmoWutuli uyurebda,
mere masaviT, efemiasaviT, moiRuna da gverdze gadaqanda, piric bebrulad
momuwa da aacmacura, ramdenime nabiji flatuniT, krusuniT gaiara, mobrun-
da mzakvrulad gaRreWili, Tvalebagizgizebuli, _ hopo! _ xelebi daiqnia da
yiraze gadaiara. mTel im saRamos ise iqceoda, TiTqos araferi adardebda,
xan vis eZiZgilaveboda, xan vis, magram meore dRes uCveulod danaRvlianeb-
uli, saxedanacrebuli mogvadga me da Cems biZaSvilebs.
Cven Ramis ankesebi gvqonda gaSlili Cvens TuTasTan, Wiayelebs vaclid-
iT. dajda xmis amouReblad im TuTis ZirSi, ijda, gviyurebda, qvas qvaze
akakunebda jer wynarad, Semdeg da Semdeg raRac jibriani gametebiT. uceb
zeda qvas Txeli natexi Seaskda, aiRo is natexi, gadaatrial_gadmoatriala,
ceriT fxa gausinja.
_ modiT aqa! _ dagviZaxa Caxlewili, Cayruebuli xmiT.
Cven undod mivxedeT.
_ modiT aqa, gesmiT?! _ brazi Caudga TvalebSi.
mivediT, mivuaxlovdiT raRac oinis momlodineni.
_ wuxelisa, sizmarSi, _ daiwyo TavdaRunulma, _ wuxel sizmarSi is mkv-
dari baxalebi dedaCems ewyo wina, didebi, daberilebi. dedaCemi tiroda da
1316
im baxalebsa hkocnida. erTi baxala miTom Cemi da iyo, eTera, isic titveli,
mkvdari marcxena xeli maRla aswia, axeda, Seabrun_Semoabruna.
_ aem marcxenaTi amovsxi is baxalebi budidan. exla, me rom TviTonve
davisajo Tavi, xo aRarafers dauSavebs dedaCemsa da Cem das RmerTi?
Cven ra unda gveTqva, videqiT da gakvirvebulebi SevyurebdiT.
maSin man elvasaviT swrafad Camoikra xelisgulze qvis fxiani natexi
da xeli isev maRla aswia. Cven SevxedeT da SevZrwundiT, _ uux, Seni! _ xe-
lisgulidan TrToliT mosdioda alisferi mbrwyinavi sisxli da daklak-
nil totebad Camosdevda majaze. naRveli uceb gadahyroda, askinkiliT uv-
lida wres, siciliT uyurebda sisxlian xels da xanac Cven mogvibrundebo-
da saxegabrwyinebuli.
ai, aseTi biWi cxovrobda ormoci wlis winaT Cvens ubanSi, Cems mSobli-
ur sofelSi. axla sad aris is ioseba?
aTas cxraas ormocdasami wlis Semodgomis erT wvimian dRes germanelma
meavtomateebma mokles ukrainis miwaze, roca ieriSze mimavali qarTulad
yviroda:
„midii! midi, biWo, midii!..“
erTtomeuli, 1981

`ucnauri~

me rom ujarmaSi Camovedi, sakmaod grZeli Tma mqonda. amgvari ram


araviTar saCoTiro sagans ar warmoadgens Tbilisel axalgazrda xelov-
anTa TvalSi, magram aq, ratomRac, iucxoves. daminaxa Tu ara zeinklebis brig-
adirma, maRal-maRalma, roxroxa kacma, Tavis biWebs miubrunda da siciliT
uTxra:
_ gaugiaT, zari rom CamovkideT, da mRvdelic gamougzavniaTo.
Tan ise lazaTianad SeikurTxa, albaT, Cemi gamomgzavnis misamarTiT, ise
uimedod Caiqnia xeli, rom fardulis saxuravze Camomsxdari beRurebi qva-
nasroliviT dafrTxnen.
zars gerasimes Ze relsis im naWers uwodebda, romelic saxelosnos win
ekida da dila-saRamos gulmodgined aJRrialebdnen samuSaos dawyeba-
damTavrebis sauwyeblad, mRvdlad ki, raRa Tqma unda, me momnaTla. biWebs
kamaTic mouvidaT. erTni ambobdnen, rom berebi atarebdnen aseT Tmasao,
meoreni ki irwmunebodnen _ artistebi vnaxeT swored amgvarad gakreWil-
ebio. da gana marto maT _ mTelma sofelma ybad amiRo. kidev kargi, rom
1317
male sicxeebi daiwyo da ZirSi gadavi parse, Torem vin icis, ra damemarT-
eboda aseTi epiTetebiT Semkuls. erTxans Cems gadaxotril Tavzedac lapar-
akobdnen, TiTqos aseTi ramac pirvelad hqondaT naxuli. Semdeg, raki naxes,
saqmes muyaiTad vekidebodi, damexsnen. adrindeli undobloba gaqra. Sinau-
rulad wamomiTaTunebdnen xolme mxarze.
_ aba, Zmakaco, gaaRe erTi eg Seni sawyobi!
manamde miWirda, sanam ubnebze gavistumrebdi: amas auwone, imas gadau-
Tvale, imisaTvis centraluri sawyobidan gamoiwere; gavistumrebdi da TiTq-
mis aRaraferi aRar mrCeboda gasakeTebeli. vijeqi da vxatavdi, razedac ki
xeli momixvdeboda.
erTxel, amgvari saqmianobiT rom viyavi garTuli, Cems rkinis kibeze,
romelic TiTqmis Sveulad eSveba miwis piridan Zirs, mZime nabijiT Camov-
ida saSualo xnis dabali kaci. gaReRil qurTukze grZeli Toki hqonda
SemoWerili, mxarze najaxi gaedo. xatvas Tavi davanebe da TavaziT vkiTxe:
ra gnebavT-meTqi.
man araferi ar mi pasuxa. Cems naxats umzerda. uceb mobrunda, gamiRima,
gamoaCina brtyeli, nafota kbilebi da dakorZili marjvena xeli magrad
momiWira xelze.
_ yoCaR, kargia!
mere isedac viwro Tvalebi ufro dauviwrovda.
_ kargia, magram... _ raRac ver gadaewyvita. qanaobda, TiTebs imtvrevda.
gaimarTa, idayvamde gadaikeca qurTukis saxelo, gamomarTva fanqari, daiwia
ukan da sasworze miyudebul suraTs kidev erTxel Sexeda.
ar vici, rogorebi arian poetebi weris dros, magram kargad vicnob im
amay pozas, romelic esoden damaxasiaTebelia mxatvrisaTvis. es kaci erTi
orad amaRlda da Subli ise Seikra, megona daiquxebda.
wynarad, sul wynarad ki Tqva:
_ yuri axlosaa. ai, amaze ufro win wamoweva ar SeiZleba, ai...
da ramdenime mosmiT TiTqmis mTlianad gamocvala Cem mier nacodvilari
„axalgazrda mngreveli“.
_ Tqven mxatvari yofilxarT! _ aRtacebiT wamoviZaxe me. da megona, rom
Cemi wamoZaxili araviTar cvlilebas ar gamoiwvevda masSi, rogorc es
sakuTar TavSi darwmunebul ostatebs CveviaT, magram sawinaaRmdego ram
moxda. igi ymawviliviT gawiTlda, Tvalebi Seuwylianda da karga xnis Sem-
deg Tqva:
_ xo, vxatav xandaxan. ai, roca gecalos, Semoiare Cemsas. aqve vcxovrob,
ager im barakSi, vilaparakoT...
1318
_ uTuod gewveviT.
_ aba, Sen ici!.. axla anjamebi momeci. sada maqvs moTxovnileba... xelSi ar
meWira? aha.

***
oTa xma, romelSiac andria markozis Ze SemiZRva, gamaoca mravalferov-
anebiT.
saocari iyo maspinZlis mier gakeTebuli gamoCenil mxatvarTa suraTe-
bis aslebi. maT Soris: kuinjis „arynari“, surikovis „boiarinia morozova“,
maliutinis „partizanTa mzveravi“, grekovis „taCanka“ da ucnobi mxatvris
„saRamo“. saocari iyo andria markozis Zis meuRlis naqargebic; Tevzis
boloiani qali, romelic wiTelfrCxilian TiTs uqnevs zeaprexil ulvaSe-
bian meTevzes; mandoliniani qali, xelkalaTiT yvavilebs rom sTavazobs
boloaburZgnul geds, dairiani qali, xelisgulisodena sayureebi rom dah-
kankurebs ybebze, cisferbantiani kata, kata ZaRlze Semjdari da kidev mrava-
li sxva. magram yvelaze ufro saocari TviTon diasaxlisi iyo. am msuqan,
veeberTela, odnav fermkrTal qals, mTeli im xnis ganmavlobaSi, rac me
maTTan davyavi, kalTaSi ejda ganebivrebuli lekvi da mZime-mZimed usvamda
xels. xandaxan alaparakdeboda, TiTqos TavisTvis, sityvebis ReWiT: ram-
dens vexvewebi andriuSas da ver iqna, ver davaxatvine wiwilebiani kruxio.
amis gagonebaze andria markozis Ze mxolod gaiRimebda, moifxanda ke-
fas da banze augdebda sityvas. is ki ganagrZobda:
_ ai, Tqven rom damixatavdeT wiTel kruxs, oqrosfer wiwilebs; wiwile-
bi, rom Wiayelas misevian da yvela TavTavisaken eweva, ra madlobeli viqne-
bodi, iciT?
am qalis yvavilebiani kaba, nemsis xmarebiT daCeCqvili TiTebi da, rac
mTavaria, modunebuli, uemocio xma, cudad moqmedebda Cemze. igi magonebda
Cexovis Tu gorkis romeliRac gmirs, qonisa da abanoSi CarCenili WinWis
suni rom sdioda, TxuTmet Wiqa Cais rom svamda jerze da muclis zelviT
iuwyeboda „sazogadoebis waxdenas“. me ki mindoda, rom igi yofiliyo mkac-
ri, boboqari. erTi sityviT, iseTi, rogori warmodgenac mqonda muSa qalze
wignebis saSualebiT.
roca veTxovebodi, ukve meaTejer mTxovda:
_ kruxi, oqrosferi wiwilebi, wiwilebi, rom...
_ uTuod. Tu dro viSove, uTuod. _ vpirdebodi, magram aqve vificavdi,
rom am pirobas ar avasrulebdi. ar avasrulebdi ara imitom, rom mezare-
boda, anda ver SevZlebdi. ara. „TqvenTvis, mZinara qalbatono, _ mivmarTav-
1319
di gunebaSi, _ esec kmara, rac oTaxSi gaqvT. CaflulxarT wvrilmanebSi da
iRrCvebiT. saWiroa gamofxizleba, ufro vrclad mimoxedva... aba, SexedeT
sxvebs!“
warmomidga Cveni sammarTvelos oroTaxiani Senoba, sadac Tavmoyrili
iyo sagegmo, kadrebis, teqnikuri da momaragebis ganyofilebebi, sammarTve-
los ufrosis, mTavari inJinrisa da mTavari meqanikosis kabinetebi. igi
frontul Stabs waagavda. iyo yayani, saweri manqanebis tkacatkuci, saangari-
Soebis Cxakuni da dausrulebeli CoCqoli. Sexvidodi Tu ara, Zalauneb-
urad mogindeboda raRac geTqva, raRac gagekeTebina.
aq ki, asiode nabijis manZilze sammarTvelodan, naWuWSi Caketil adamian-
TaTvis damaxasiaTebeli siwynare, Tvlemis momrevi atmosfero iyo.

***
aTma dRem ise gaiara, axlosac ki ar gavkarebivar andria markozis Zis
binas. moaxlovda Tvis bolo. garda imisa, rom saWiro iyo Tviuri angari-
Sis wardgena, xreSdamxarisxebeli danadgarisTvis transportiori unda
dagvematebina. es ukanaskneli ki ise iyo mofurtknuli, rom marto SekeTe-
bas dasWirdeboda oTxi dRe. gaxurda facifuci; aba brjenebi! gorgolaWebi!
qanCebi! WanWikebi! lenta! da davrbodi sammarTveloSi, centralur sawyobSi,
sajiniboSi, garaJSi da meqanikur saxelosnoSi. me ra miWirda _ zeinklebi
iyvnen gawamawiaSi. Ramec ar isvenebdnen: sam dReSi unda gadaecaT saeqs-
ploataciod.
yvelaferi kargad midioda. mesame dRes ki kinaRam CaiSala Cveni biWebis
ganzraxva, da mere ris gulisaTvis!... Cven sakuTari vulkanizatori ara gvyavs.
lentis gadasabmelad saWiro gaxda avtogaraJis daxmareba. aq ki... aRmoCn-
da, rom garaJis gamge momduravad yofila meqanikuri saamqros ufrosTan.
gadamRrZvali biurokrativiT daaWira fexi da erTi ZarRvis gatokebac ki
ar isurva Cvens sasargeblod. moiTxova mkacri sizuste _ SekveTis winaswari
gaformeba, samuSaos dawvrilebiTi aRwera, fasi da, rac mTavaria, sawebavi
masala. sxvas kidev eSveleboda, magram masalas vera mouxerxeT ra, ver
viSoveT. mainc gamgzavnes vulkanizatorTan, iqneb TviTon is dagvexmaros
da gaWirvebidan amogviyvanoso.
kiTxva-kiTxviT mivageni mis saxelosnos. SevaRe kari da gavCerdi. Sig-
niT boli idga, verafers ver vxedavdi, mere gavarCie: rkinis verstakTan
mdgari tansruli qali. mobrunda, gamuruli saxe odnav gaunaTda. _ es an-
dria markozis Zis meuRle iyo _ Tavze xilabandwakruli, saxeloebdakar-
waxebuli.
1320
_ deida nataSa! _ wamoviZaxe xmamaRla da mosvlis mizezi damaviwyda.
gaocebuli vadevnebdi Tvals mis dinj, mozomil moZraobas.
isev man Semaxsena.
_ xo, vici, ai amas movrCebi da movdivar.
_ ki magram ufrosi?
_ romeli ufrosi?
_ Tqveni garaJis gamge. is uarzea.
_ ufrosi saqmea, romelsac vemsaxurebiT.
isev is uemocio xma! isev is auRelvebeli gamometyveleba!
kamera wyalSi Cado, cecxli Caaqro da auCqareblad, TiTqo sakuTar
oTaxs alagebso, yvelaferi miawy-moawyo. mere gaufrTxileblad SemomaCe-
Ca weboTi savse Tunuqis yuTi, saaviacio benzini da kauCuki. TviTon winsa-
fari aikeca, Caiwyo: makrateli (ufro duqardi), naxevari metris sigrZe dana,
funjebi, maniSna, wavideTo. roca alayafs mivuaxlovdiT, kantoris kibeze
dabal-dabali Savgvremani kaci gadmodga. xelebi ukan Semoiwyo, muceli
wamoagdo da gangeb daboxebuli xmiT gadmogvZaxa:
_ nataSa!
nataSam mZimed miixeda.
_ ar iSli? midixar?
_ mivdivar, xo.
_ kargi, _ gakvnita gamgem da kabinets miaSura.
_ kargi, _ gaimeora nataSam. momibrunda, CamoSlili Tma Seikeca xila-
bands SigniT da gamendo:
_ sxvaTa Soris, xuTi ufrosi gamomicvlia am saqmeze muSaobis manZilze,
meeqvse uTuod es vaJbatoni iqneba. misi sityvebi rodiRa meCveneboda im
qalis sityvebad, romelic andria markozis Zis binaze vnaxe. es TiTqo sxva
iyo. modioda veeba, saxenaTeli, dinji, rogorc misi mSobliuri volga. Ro-
nieri, rogorc misi dambadebeli miwa. vgrZnobdi mowiwebas, SiSsac ki. mrcx-
venoda Cemi warsuli Sefasebis da veZebdi sasjels, romelic gamomayid-
vinebda danaSauls... da mivageni.
_ Tqveni kruxis xatva dawyebuli maqvs. xvalzeviT davamTavreb.
_ marTla?
_ gaeRima sasiamovnod.
_ marTla. _ vupasuxe da am ukanasknelma sityvam ori Ramis uZiloba
Semmata.
`pirveli moTxrobebi~, 1953

1321
`fanjarasTan Ramis pirvel saaTze~

mzia, ici, rom sadacaa Cvidmeti wlis unda gavxde da pirvelad vwer wer-
ils... ra ucnaurobaa, ver iqna da ver gadavwyvite, romeli sityva davwero:
„gogos“, „qaliSvils“ Tu „qals“. erTxans imazedac bevri viyoymane, saerTo-
dac, momewera Tu ara, magram bolos mainc, rogorc xedav, gwer... me mand
ramdenime tyuili vTqvi da, Tu ar vaRiare, ar SemiZlia.
pirveli tyuili is aris, rom Cvens sofelSi avtobusi dReSi samjer
dadis, Tqven ki giTxariT, sul ar dadis-meTqi. mindoda, gamogecilebineT,
gacil-gamocileba ki mxolod matarebelze minaxavs da amitom moviqeci ase.
matarebeli aqedan Sors gadis, TiTqmis rva kilometrze. Znelad, rom
xmis gamcemi vinme gadageyaros brtyelgorebsa da ZeZvnarebSi Cakargul
gzaze. sadguric udabur, qarebisgan Sewuxebul trial mindorze dgas. Cveneb-
urebi ukve karga xania aRar dadian aqeT. da me rom Camovedi, isic saRamo
xans, yvelas gaukvirda. TumcaRa vin yvelas! sadguris moriges da sabargo
ganyofilebis koWl muSas, romelmac papirosi mTxova. me amoviRe da TiTq-
mis savse kolofi „yazbegi“ miveci...
meore tyuili es aris. papirosis mweveli arasodes vyofilvar. TqvenT-
an ki wamdauwum vabolebdi. ratom? es umartivesi amocanaa da amis amoxsna-
Si Cemi daxmareba ar dagWirdebaT.
mesame tyuili _ sul ar meSinia-meTqi Ramisa, rom vambobdi, _ Cveulebrivi
tyuili ar aris. me Ramis meSinia, magram meSinia sxvanairi SiSiT.
TbilisSi xom Tovda, aqeT da aqeT ufro moumata. me sul vagonis deref-
anSi videqi da gareT viyurebodi. xan TavganwirviT Semoutevdnen fanjris
minas xorxoSelasaviT mrgvali fifqebi, xanac ukuiqceodnen. gadavitandi
mzeras iqiT, nislSi gaxveuli gormaxebis siRrmeSi da mousvenroba mi py-
robda. sul male marto unda davrCeniliyavi aseT gormaxebs Soris.
da marTlac, rogorc giTxari, kaciSvili ar Camosula Cvens sadgurSi,
Cems meti. mxolod erTi papirosi gamovarTvi koWl muSas Cemi „yazbegidan“,
movukide, marcxena xelze TaTmani Cavicvi, Cemodani aviRe da sadguris ukan
gavedi.
dakvirvebixar, rogoria nisli Tovlze, mzia? SemogiCndeba raRac didi
simsubuqisa da siwmindis grZnoba, mogeCveneba, rom daRmarTze Camavalic ki
aRmarTze adixar. zedmeti tenisgan sul axaldabanils migigavs saxe... miv-
diodi, mivabuqebdi fxvier Tovls da imis gamo, rom araviTari mkveTri xazi
ar iyo Cems irgvliv, Tvalebi mawuxebda, mal-male vaxamxamebdi.
aseT adgilas aqa-iq amowvdili nari da kaWaWa balaxic ki gaxarebs: ey-
1322
reba Tovlis xorxoSi fifqebi am balaxebs, tokaven, kankaleben, ggonia, rom
cocxlebi arian, sicocxlea Sens gverdiT, da warmoidgine Cemi sixaruli,
roca davinaxe, rom narze Citbatonebi isxdnen, gulmodgined ukenkavdnen
raRacebs da Tan: _ Cikir! Cikir! Cikir!
samiode nabijze sanam ar mivedi, ver SemamCnies. mere erTma amomxeda,
Tavi gverdze gadaxara da, Cink! _ vina xaro. me gavuRime. es iman, albaT, sxva
ramed miiRo, SeSfoTebiT Semohkra frTa-frTas da, megobrisTvis aRar dauc-
dia, frTxialiTa da rikrikiT gadafrinda karga moSorebiT mdgar sxva
narze. misi megobaric gahyva.
adamianebic aseTebi varT. erTi-ori kaci gagvitexs guls da mere eWvis
TvaliT vuyurebT yvelas. me xom moyvrulad mivdiodi im CitbatonebTan,
magram mainc ar mendnen. Tumca, rac marTalia, marTalia, piradad me Rirsi
var amgvari undoblobis. merve klasamde Citebis dauZinebeli mteri viyavi.
daujereblad mogeCveneba, magram sinamdvilea, me da Cvenubneli biWebi SaS-
vs rom davinaxavdiT, davRaloTo, da sadac ar unda gafreniliyo, Tan
mivdevdiT. sawyali SaSvi, jer TiTqos yuradRebasac ar gvaqcevda, Cveulebriv
gadafrindeboda xolme erTi adgilidan meoreze, mere da mere ki, raki nax-
avda, ar veSvebodiT, Relavda, Tavgza ebneoda da xandaxan asec momxdara,
TviTonve gaxlarTula buwknarSi an RobeSi. warmoidgine, Cven ras vemgv-
anebodiT im dros, roca an nawvimari iyo, an arada mdnari Tovli Camodio-
da xeebidan!
Citbatonebs rom Sevxvdi, iqve vigrZeni, Ramdeboda. maSin erTi piroba es
vifiqre, ra mniSvneloba unda hqondes-meTqi Rames, roca isedac araferi
Cans, magram ase ar yofila, mzia. Rame mainc sxvaa. saqme marto is ki ar aris,
xedav Tu ara rames. RamiT, gansakuTrebiT axalSeRamebulze, miwierTa mgrZno-
beloba matulobs. vici, es xmebi adrec iqneboda, magram maT mxolod axla
moaRwies Cemamde: sadRac TiTqos motocikli muSaobda, sadRac rkinas rki-
naze scemdnen, sadRac yvavi Tu Wilyvavi kvnesoda, da miuxedavad imisa, rom
meti sicocxle vigrZeni Cems irgvliv, mainc gaviqeci, gaviqeci im muxlamde
TovlSi _ TiTqosda is xmebi sadRac midiodnen da unda davweodi. winaaRm-
deg SemTxvevaSi, xmebi wavidodnen Sors, Zalian Sors da me davrCebodi
sruliad marto, miwaze TrTolviT Camomavali Ramis talRebSi gaxveul
antenasaviT. amgvar yofas odiTganve gaurboda adamiani, _ gesevian TiTqosda
sxva samyarodan mosuli fiqrebi, _ da, Tu mgzavroba iyo, sanam ar gadatyde-
boda Rame, manam ar daadgebodnen gzas.
qaqaniT, xaTqaxuTqiT avedi kolmeurneobis fermis gzaze da iq SevCerdi,
qari amoviRe. aqedan xuTi kilometriRaa Cvenamde. etyoboda, manqanebsac ki
1323
evloT. Cemodani davdgi, Tovli aviRe, cota SevWame, mere xelebze gadavisvi,
saxec SevuSvire fifqebs. fifqebi pawawina, uwyinari mwerebiviT mkbendnen.
gamaxsenda, rogori sixaruliT vuSverdiT xolme saxes Tovls pataraobi-
sas. maSin mxolod is vicodiT, rom sijansaRe Camodioda cidan, axla
guligulSi gveSinia _ Tovlic xom radiaciiT iqneba gaJRenTili?!
mzia, beThoveni ambobda Turme, Cemi stiqia haeriao. rodesac mas umZimda,
yvelafers tovebda da tyis sufTa haers eZleoda. es haeri uyvavebda, aRud-
genda ZarRvebSi gaWedili sisxlis normalur mdinarebas, misi gaficuli
TiTebi isev iwyebdnen sabralo adamianebisaTvis Sromas...
TvalebdaxuWuli videqi im fermisken mimaval gzaze da vcdilobdi war-
momedgina, rogor gamoxatavda mrisxanebas Tavisi stiqiis dakargvis gamo
beThoveni. am xmaze kvnesas daiwyebda miwa, adamianebi saxeze xelebafare-
bulebi gaiqceodnen aqeT-iqiT... da ra warmomidga kidev, ici? Tovlis fifqebi
uZravad gaCerdebodnen haerSi.
is iyo gza unda gamegrZelebina, rom qvemodan sul sxva xma momwvda.
davayure da vicani, briCka Tu furgoni modioda. Cemodani isev Zirs davdgi
da cda daviwye. vicdidi sasiamovno molodiniT. amaSic aris raRac kanon-
zomiereba. rodesac fexiT momavali, anda cxenosani giaxlovdeba sadme
udabur adgilas myofs,sifrTxilis grZnoba gi pyrobs,marto sifrTxilisa
ki ara, ra dasamalia, SiSisac; daRlilobisa Tu mowyenilobis miuxedavad,
amjobineb, martom iaro isev. magram sul sxvaa urmisa Tu furgonis jay-
jayi. am xmas mSvidad xvdebi, radganac ici, adamianma, romelmac gamarTa ure-
mi, uRelSi Seaba zarebi, imTaviTve uari Tqva gulis gamlaRebel qrolvaze.
igi daemorCila sxva adamianebis, sazogadoebis azrs _ gzas. am gzaze, sxvebis
Tvalwin, erTi adgilidan meoreze unda gadaitanos mZime tvirTi. es ki
keTilTa saqmea, tvirTis zidva.
xma moaxlovda, sul axlos movida. jer cxenebma daminaxes da daifru-
tunes, mere kofoze mjdarma kacmac SemamCnia, ukan gadaiwia, cxenebs Tavebi
daaRunina da SemkrTali xmiT daiZaxa:
_ romeli xar!
xmaze vicani, rom Cemi mezobeli dreiZe iyo. am kacs evgeni hqvia, magram
yvelani mxolod dreiZes. eZaxian. „dreiZe, modi! dreiZe, wadi! dreiZe, Wiqa,
bolomde dacale“. colmac ki ase icis xolme Tqma: „ai, qa, Cveni dreiZe rom
avad iyo“...
araferi mi pasuxia, briCkasTan mivedi, jer Cemodani gadavagde Sig, mere
mec gadavxoxdi da, rbil TivaSi rom movikalaTe, maSin amoviZaxe:
_ gamarjoba, dreiZe!
1324
aq imanac micno, givi xaro? _ erTi es Tqva da, sxva araferi ukiTxavs,
cxenebi daZra.
rom icode, ra ucnauri kacia es dreiZe, mzia.. Sexedav, namdvili glexia,
saldaTurCeqmebiani, da bambulqurTukiani, TuSurqudiani, maRali, odnav mxreb-
Si moxrili. mTel sofelSi meores ver naxav aseT gamrjes, magram yovelTvis
nela moZraobs, TiTqos yoveli nabiji gamoTvlili hqondes, Tanac aT sity-
vas erTad ver aTqmevinebs kaci. Congurs ki Turme sul „alaparakebs“,
„atirebs“, me ar momismenia, ise ki, SeiZleba, marTalic iyos. SeiZleba, Cumad
rom aris, sul ismens, sul raRac hangebs alagebs. Tanac Tvalebi aqvs Zalian
naRvliani, keTili.
mzia, etyoba, CemSi raRac aris pirvelyofiluri, veluri. vTqvaT, mSia, ara,
ki ar mSia, xili minda. ras vnatrob xolme maSin, ici? didebul aleqsand-
rul gulabs ki ara, _ tyis pantas, anda gvian Semodgomaze, xeebs rom foTle-
bi aqvs gacvenili, dildilaobiT TrTvili rom aris gagebuli da im TrTvi-
lis qveS, foTlebis qveS koJrian xeWeWurs. i povi! vnatrob xolme, agreTve,
tyis magar Txils, anda xavsian ferdobze Cafenil mwife Sinds, anda zamTris
piras buCqebze SerCenil SeCamiCebul kvrinCxs. kidev uaresi, qveyana rom
„volgebzea“ gadareuli, gazizikebul „volgebze“ _ rom gadaibrinjebi Sig
da mihqrixar galarul gzaze, _ me, ai, aseTi, ZaraSi TivaCagebuli briCka
menatreba xolme, an briCka, an cxenebSebmuli marxili. wamagdo Sig pirqve
da matara. saiT matara, arc es vici. gamogitydebi, arsaiT ar mimiwevs maincad-
amainc guli, TviT mTvarezec ki. erTi esaa, Tu Cemi gzaa, aqeT-iqidan wina
dReebis nawvimari miwa momyvebodes. jer cotaze balaxi iyos, mere _ daTa-
vTavebuli, odoJReri yana. moSorebiT ki mziT gabrwyinebuli mTebi idgnen
_ romelTa ubeebSi xarobs muxa, rcxila, nekerCxali, ifni, mwvervalebs ki
Sehfenia cxvari da Zroxa. Cemi cxenebi midiodnen TavianT nebaze, nela. Tu
marxiliT mival, TovliT gadalesili qe dis ukan amodiodes mSvidi, mSvidi
kvamli.
mzia, aseT rameebs rom vlaparakob, vici, cudad vaxasiaTeb Cems Tavs. vici,
mogeCveneba _ inertuli var, aqedanve keTili, udrtvinveli cxovrebisTvis
da mSvidi ZilisTvis vemzadebi, _ o, Zili marTlac .Zalian miyvars, oRond
sad, ici? an venaxSi, walmiT gadaxurul qoxSi, an arada aivanze. aivanze de-
kembramde mZinavs xolme; gavexvevi Tbilad da mZinavs da mZinavs. magram,
amasTan erTad, petefis leqsze vgiJdebi, RmerTs rom exveweba, RmerTo, Tu
sikvdilia, Sin, loginSi nu momklavo.
viweqi briCkis ZaraSi Cagebul TivaSi, viyavi CayuCebuli da vTvlemdi.
ara, es Tvlemad ar iTqmis, es aris saamuri nirvana, rodesac fiqrebi mkveTr
1325
moxazulobas iZenen da sizmrebiviT gaivlian Sens win. jer Sen da mananas
gxedavdiT erTad. saocaria, Sen da manana rom megobrebi xarT. ticianis
erTi suraTi minaxavs, „ca da dedamiwa“ hqvia. Tqven rom imgvarad dagxat-
oT vinmem, ukeTesi ca da dedamiwa“ gamova. manana kidev ras magonebs xolme,
ici? nu gewyineba da, myudroSi miwolil jiSian, maZRar katas, lamaz, dapewil,
maZRar katas, romelic zarmacad eweva rbil TaTs da ise, gana saWiroa, yov-
el SemTxvevisTvis Camousvams haers. tuCebs ki sul ilokavs; ilokavs tu-
Cebs da viTom mibundovanebuli, magram sinamdvileSi Zalian fxizeli, aqeT-
iqiT avlebs alersian Tvalebs. Zvelad, sul Zvelad mananasTana gogoebi,
roca didebi xdebodnen, Tavis fexebTan mucliT axoxebdnen sardlebs da
saxelmwifos meTaurebs, mecixovneni kalTaSi uwyobdnen cixis gasaRebebs.
mananasTana gogoebi katuri frutuniT, gaalmasebiT _ brWyalebiT da
kbilebiT ebrZvian TavianT metoqeebs. ori aseTi katis erTad gaCereba ar
SeiZleba. ueWvelad yels gadaRadrian. erTmaneTs. magram SenisTanebTan,
rogoric Sena xar, mtkice, uangaro megobroba ician xSirad. nu gewyineba da,
isini albaT ise giyureben Tqven, rogorc yvavilebs, saTburSi gazrdil
yvavilebs, romlebsac movla sWirdebaT yovel wuTs. mananas (da ara Sen)
SeuZlia urigod aiRos kinos bileTebi, fanjridan gadavides, Tu karidan
ar uSveben, arafrad Caagdos marcxi, Tuki sadme damarcxda.
mere manana wavida da marto Sen darCi. Sen rogori iyavi, ici? dabambu-
li Sarvali da cxvris tyavis didi qurTuki gecva. qudic cxvris tyavisa
gexura, ai, iseTi, omis dros rom exuraT Cvens jaris kacebs. ijeqi TivaSi,
mobuzuli, patara. qurqis didi sayelo yurebze gqonda wamofarebuli, Seni
violino Setyupebuli fexebis win gedo da didi, SiSCamdgari TvalebiT
iyurebodi win. cotac da sofeli unda gamoCeniliyo. am sofelSi mSromeli,
patiosani, magram odnav gauxeSebuli adamianebi cxovrobdnen, Sen maTTvis
unda dagekra da geCvenebina, ra silamazis Seqmnaa SesaZlebeli. me ki, Sens
gverdiT, viyavi ubralo medroge, meti araferi, da Sen mimyavdi im sofelSi.
susti niavi saxeSi gvayrida xvriS Tovls, da me meSinoda, rom TiTebi ar
mogyinoda.
ori wlis winaT, zafxulis ardadegebze, me marTla myavda cxeni, faSa.
meba orTvalaSi da wyali da puri damqonda gaRma mindvrebSi momuSave
kolmeurneebTan. mzia, bevri ram aris kargi amqveynad, magram, me ase mgonia,
imaze kargi mainc araferia, sicxeSi mwvane balaxwafarebuli muxis sveli
kasriT civ wyals rom miutan mwyurval adamianebs, an arada purs _ dam-
Seulebs. rogori madlierebiT Semogyureben, rom icode, rogori umweoni
arian SenTan SedarebiT...
1326
Sen arc gwyuria, arca gSia. mijdebi SenTvis da uyureb, rogor ewafebian
Sens motanil wyals, rogor brWyvialebs misi grili Sxefebi gaxurebul
haerSi, anda _ rogor inawileben surnelovan purs.
sawyali faSa! ver warmoidgen, rogor eSinoda xidebisa da bogirebis,
ese igi, maT qveS arsebuli sicarieleebis, da aqedan gamomdinare _ sikvdil-
is! miadgamda fexs fexze da kankalebda. ramdenic ar unda gertya, nabijs ar
gadasdgamda, Tu ar Camoxvidodi da win ar gauZRvebodi. beberi ki iyo, sa-
codavi! Tanac saZageli cxovreba hqonda gamovlili: xelidan xelSi gada-
dioda, xan dids hyavda, xan pataras. bolos mainc bogiris anawera gaxda.
Cems mere,
Semodgomaze, meRores misces. erTxel im meRores mTvrals gamoutare-
bia Zvel bogirze, Cavardnia faSas Sig fexi da moutexia. fexmotexili, isic
beberi cxeni, viRas sWirdeba! moitana tyis mcvelma aleqsandrem Tofi, miuS-
vira Sig SublSi da gamoswia Caxmaxs, magram Tofi ar gavarda. faSam igrZno,
kidev ufro cudi raRac rom moeloda, daiWixvina, aiwia, waxanxalda kidec.
maSin aleqsandrem vazna gamocvala da ferdSi dasca. waiqca faSa da kidev
erTi TxuTmeti wuTi iwvala. Tavs miwaze axeTqebda, kbilebs aCenda, fexebs
aZagZagebda. roca mokvda, gaatyaves, tyavi damamzadebelma waiRo, xorci ki,
mgoni, zooparks mihyides. is meRore idga da sul iRriWeboda. im dRidan
WiriviT mejavreba.
uceb, am fiqrebSi rom viyavi, dreiZis xma Semomesma:
_ xom ar Segvarcxvine akakas xalxi?
es kiTxva ras niSnavs, ver mixvdebi. Cvens ubanSi erTi sacodavi xeibari
cxovrobs, vaWrobs, wvril-wvrilad mevaxSeobs. roca daTvreba, gamodgeba
da yviris: _ ee, mSivrebo, Ratakebo, mTels ubans me ginaxavTo. TviTon erT
CaJamul nangrevSi cxovrobs, RamRamobiT fuCeCebSi sZinavs.
cota gamiWirda,magram mainc vTqvi,rom pirveli xarisxis di plomi miviRe.
maSin dreiZem nel-nela moabruna Tavi, cxenebs sadave auqnia da Tqva:
_ papaSenic naswavli iyo, sul kaloSebiT da dioda.
amasac Tavisi gageba unda, mzia. esec Cveneburi xumrobaa. amisTana rameze
umcrosma RimiliT unda upasuxos ufross. mec gaviRime, Tan TivaSi CavR-
rmavdi. ra Tqma unda, mesiamovna, rom Cemi mand yofnis ambavi TviT dreiZem-
ac icoda, magram me mainc is merCia, Cveulebisamebr, Cumad yofiliyo, da gaCumda,
da Cumad iyo bolomde. xandaxan Tu dauwrupunebda cxenebs.
venaxebTan cota niavi movida da nisli gafanta. amoCnda Cveni soflis
gamonapirebuli saxlebi. ra saocaria, mzia, Cems warmodgenaSi bevri sofe-
lia aRbeWdili erT mTlian suraTad. iqauri borcvebi, xevebi, saxlebi Tu
1327
baR-venaxebi moqceulia erT saerTo ferSi, gamefebulia erTi saerTo gan-
wyobileba. zogan, vTqvaT, naRvliani, da am naRvelSia gaxveuli yvelaferi,
zogan, piriqiT, _ mxiaruli, da es mxiaruleba gadasdevs kidiT kidemde. uTuod
es sazogado ganwyobileba unda iyos amosavali wertili peizaJisti mxat-
vrebis namuSevrebSi. ar vici, kargia es Tu cudi, mxatvrebma TviTon ician
TavianTi saqmisa! me mxolod imis Tqma mindoda, rom sofels, romelsac yve-
laze ukeTesad vicnob, Cems sofels, verasodes ver vaTavsebdi amgvari erTi,
mTliani ganwyobilebis qveS. is yovelTvis ufro rTulad, mravalsaxovnad,
mravalferovnad meCveneboda, vidre romelime suraTi, anda warmodgeniTi
momenti SeiZlebda datevas; aqauri saxlebi marto saxlebi ar iyo, radgan
vicodi, rom am saxlebSi cxovrobdnen eseni da eseni. maT aseTi da aseTi
saxeebi hqondaT, aseT da aseT xmebs gamoscemdnen. vicnobdi maTi kunWuleb-
is ambebsac da, rodesac saxlebze viwyebdi fiqrs, yvirodnen adamianebi, xeebi,
Robeebi, morebi, rkinebi, borblebi, qvebi. yvela saTiTaod mTxovda, is ar
damviwyeboda. iwyeboda ayalmayali, qaosi, da iZulebuli viyavi, Tavi mime-
nebebina yvelafrisTvis. am saRamos ki, TovliT gadalesili gagrZelebuli
borcvis zemoT me is, Cemi sofeli, saocrad mTlianad davinaxe. am mTlianobas
qmnida mokrZaleba. CemTan erTad Senc modiodi, Sen pirvelad Semodiodi
Cvens orRobeebSi, da sofeli idga mgrZnobiare diasaxlisiviT, romelsac
es-esaa friad pativsacemi stumrebi ewvivnen didi, saxelovani qalaqidan.
moridebulad brwyinavdnen naTurebi, moridebulad Sehfenodnen saxlebi
mTis Zirs da moridebulad adioda kvamlebi sabuxreebidan. yvelaferi erTi
fiqriT iyo Sepyrobili, ras ityodi Sen maTze, mogewoneboda, Tu ara.
mere budeSi Cadebuli violino ori xeliT geWira ukan, paltos yvela
Rili gaxsnili gqonda, fexis wverebiT midiodi did gzaze da Tavi ise gqon-
da aweuli, TiTqos simaRle ar gyofnida, rom mesrebs iqiT Camaluli raRa-
ceebi dagenaxa. gamovida firuza mevele, amoudga ukan ZaRliviT SeCveuli
Tavisi cxeni. dadga gzis piras firuza da xelebi ise gaSala, TiTqos gzaze
xalxi apirebda gadmozRvavebas da is aCerebda _ daicaT, vnaxoT, ras izamso.
idga ase da giyurebda jiutad, muqariT. me SemeSinda. Zalian saSiSi kacia es
firuza soflis pirveli meleqse da „damxasiaTebeli“. sxva meleqseebs, visac
ki Sevxvedrivar am qveyanaze, sibralulis meti araferi aRuZravT CemSi;
isini, TiTqmis uklebliv, svenakluli xalxia. magram firuza sxvaa, firuzas
marto kbilebi aqvs iseTi, rkinas, gadaRrRnis. aqaTqaTebs im kbilebs da
mReris:
aliviTa, baliviTa,
datrialdi tariviTa,
1328
ra Zalian inazebi
nekeraanT qaliviTa;
CamiCis CurCxelas hgavxar
jandagaanT qaliviTa;
yelian gograsa hgavxar
mecocxianT qaliviTa;
mWadis basilasa hgavxar,
WiWikaanT qaliviTa...
da ase _ mTeli soflis axalgazrda qal-rZali saocrad zustad, Seub-
raleblad zustad aris daxasiaTebuli yvela TiTo-TiTo SedarebiT.
am grZeli leqsis bolos mxolod erT qalze imetebs firuza kargs, _
maisis dilis mzes hgavxar jeranaanT qaliviTao, _ es qali ki marTlac
lamazia. da me rom pirvelad SemeSinda, SemeSinda imisa, SenTvis Seuferebe-
li ram ar wamoscdenoda, sanam gagicnobda. Torem roca gagicnobs... roca
gagicnobs, darwmunebuli var, ukeTesi Sedarebis moZebna dasWirdeba, vidre
maisis dilis mzea.
ar maxsovs, rom Cveni mTavari quCa, anu rogorc, Cven veZaxiT, didi gza, ase
yofiliyos gadalesili TovliT. msiamovnebda misi siswore da sisufTave.
magram me ufro sxvanairi momwons es gza. me momwons gazafxulis diliT,
jer rom mze ar aris amosuli, ToxebiT rom gamoifinebian qali da kaci. an
arada, saRamoobiT, daRlilebi rom brundebian venaxebidan. unda gaCvena,
mzia, maSin Wliani orTvalebi da wina kofoze wamoskupebuli moxucebi: kacs
Savi satinis xalaTis sayelo saRZiramde aqvs Sekruli. gatusuli, daRlili
xelebi muxlebze uwyvia gulaRma. TiTqos daviwyebia cxenis sadave. qali
mTlad Savia, qandakebasaviT uZravi. Rrma, sevdiani TvalebiT sul sxvagan
aris, albaT dakargul, an mimofantul SvilebTan. neli nabijiT modis Tav-
Caqindruli cxeni da nela, usulo sagnebiviT moarwevs moxucebs.
kidev ufro kargia es gza Semodgomaze, seqtemberSi, roca yviTeli mziT
aris gaSuqebuli da am yviTel mzeSi Ronier qalebs cimcimiT moaqvT mx-
arze Sedgmuli vedroebi da kalaTebi. is vedroebi da kalaTebi Tavmodg-
mulia atmebiT, gulabebiT, pamidorebiT, yurZniT da mwvanileuliT. caSi
krutun-krutuniT dalivliveben ulamazesi frinvelebi _ kvirionebi, nis-
luri boJiriT Semodis darusuli, dasuqebuli, dapewili saqoneli.
aris erTi kargi droc, maWroba da aryebis xda. maSin yovel gzispira
boZze hkidia gasayidad gamotanili xorci. venaxebSi saqmemoTavebul ka-
cebs Tafli gadasdiT saxeze. mobarbaceben da moalersoben: _ mezoblebo,
kargebo, oqroebo!.. _ maSin didi gza gaxveulia mwvadisa da yaurmis sunSi.
1329
maSin aq xSiria WinWyli da ayalmayalic. magram, ras izam, didi gza swored
imitom hqvia, rom advilad gaataros avic da kargic.
dreiZem briCka eklesiasTan gaaCera (aq axla kolmeurneobis traqtore-
bisa da manqanebis sadgomia), yaraulTan hqonda saqme. me Camovedi da fexiT
wavedi Cveni ubnisaken. is di plomi Tu raRac oxroba rom ar momqoneboda,
ramdenime amxanags Camovuvlidi, ramdenimes Tu ara, TandilasTan mainc avi-
dodi. Sen ukve ici, vizedac geubnebi, nodari rom hqvia da „Tandila“ misi
gvaris TandilaSvilis gamo davarqviT. is axla, zamTris RameebSi, did
gancxromaSia. gaSlili aqvs RumelTan xaliCa, mimxarTeZoebulia muTaqaze
da kiTxulobs sqel-sqel wignebs. misi oTaxis ukana fanjara sasaflaoze
gadis. saqarTvelos istoriisa, albaT, aTjer meti icis, vidre yvela Cvenma
moswavlem erTad. misi TqmiT, qarTvelebi anTeoss hgvanan, sanam Cven Cvens
miwaze gvikidia fexi, Cveni mospoba SeuZlebelia. pirvelad rom miTxres,
TbilisSi unda waxvideo, ukan davixie, magram Tandilam SemomiRrina da
aman gadawyvita yvelaferi. musikac Zalian uyvars.
rva saaTze ukve Sin viyavi. televizori xmamaRla yayanebda da Cemi mis-
vla, boRrias metma, veravin gaigo. sacodavi ZaRli! saidan aqvs amodena siy-
varulis unari! Semomaxteboda mkerdze, gadaxteboda ukan, gagordeboda
TovlSi da isev Semomaxteboda; Tan sul wkmutunebda da mlokavda.
verafriT damajereben, rom ZaRli samadlod gadagdebuli lukmisTvis
megobrobdes adamians. jer naxon, daakvirdnen, rogoria mecxvaruli nagazi
brZolis win, da mere gamoitanon aseTi daskvna.
TbilisSi rom movdiodi, aq Tovli ar iyo. ezoSi xreSi, agurebi da rki-
nis naWrebi eyara. axla yvelaferi gadagluebuliyo da darbilebuliyo.
darbilebuliyo sibnelesSereuli xexilis totebic. fanjridan gamosuli
Suqi gomurs ecemoda. gomuris sanaTuridan orTqli amodioda, Sig Txeli
fifqebic ireoda.
maRla ar avsulvar. Cemodani kibeze Sevdgi da baRis boloze gavedi.
gadavyurebdi sibneleSi da TovlSi Caflul, aqa-iq Savad Caidumalebul
Cvens xeobas da xarbad vsunTqavdi mTebidan monaden sufTa haers. xeobaSi
TiTqos wyali dawyvetiliyo, Cami-Cumi ar ismoda. gverdiT medga ucnaurad
totebdaRrecili, gabardRuli komSi, romelic me da bebiam davrgeT, patara
rom viyavi, oTxi-xuTi wlis. aqve iyo sworad asuli, kenweroSi odnav mo-
Runuli Savi WanWuri, mere xeWeWuri, mere papasxili, mere fSati _ yvelani
Zalian axloblebi, Sinaurebi, keTilni. dabla ki idga didi beberi wnori.
mis irgvliv yvela xe raRacas cdilobs _ yvavis, nayofs, isxams, mravldeba, is
ki dgas da totebdaxrili fiqrobs, fiqrobs.
1330
me es beberi wnori Zalian miyvars. mis gamo yvela beberi wnori miyvars
qveyanaze.
baRis meseri daZvelebulia, gadazneqil-gadmozneqili. gasasufTavebelia
mTeli gverda, unda Seiwaldos fSatic. ruebsac gawmenda sWirdeba. kibesac
unda daadges saSveli. wyalic unda gamoviyvanoT. mTavari ki is aris, yve-
laferi damTavrdes oc agvistomde! xom ar dagaviwydeba Seni piroba?!
maRla rom avdiodi, momeCvena, rom damZimebuli. viyavi, _ mZime da did
fexebs vadgamdi safexurebze. kidev momeCvena, rom raRac Znel, sapasuxismgeb
lo brZolas viwyebdi.
mzia, Cvens saxlSi erTi sakuTari kuTxe meca maqvs. es aris fanjara, romel-
ic CrdiloeTiTaa datanebuli da baRsa da venaxs gadahyurebs. am fanjris
ZirSi Semodgomura yvavilebi dgas, mere xomardulebia, mere _ Zirgamofu-
turoebuli TuTa. Cems pataraobaSi zamTrobiT am TuTis qveS turebi modi-
odnen xolme, erTxel mgelic ki Semovarda. Cemi wignebi am fanjris rafaze
miwyvia, aq vmecadineob, aq vxatav xis totebs da yvavilebs. mivayudeb minaze,
rac saSualebas maZlevs yvela bususi gamokveTilad davinaxo, da frTx-
ilad, frTxilad gadmomaqvs kvirtebi da furclebi qaRaldze. fanjris Car-
Coze, garedan, Termometri maqvs mimagrebuli. axla Ramis pirveli saaTia.
guSinwinac Tovda, guSinac. dRes ki gadaiRo. samagierod, moyina. Termometri
minus cxra graduss uCvenebs. Ria fanjarasTan vdgavar da es yinvac max-
arebs.
Sen ki, albaT, gZinavs.
`saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`fasanauri~

profesori valalaSvili agarakze miemgzavreboda, colSvilTan. roca


sadgurSi gamoacxades, SegiZliaT avtobusSi CasxdeTo, ormoci kaci mainc
wamoiSala sxvadasxva kuTxidan. soflel dedakacebs moZvelebuli kalaTe-
bis mTeli jRrdeebi mihqondaT. avtobusis kars miesivnen. ayayandnen,
gaafTrdnen. yvelas bileTi hqonda, bileTSi TavTavianTi adgilebis nom-
rebi eweraT. mainc SeSfoTebulebi iyvnen _ vai Tu uadgilod aRmovCndeT,
anda sulac ver movaswroT asvlao.
valalaSvilma rom es suraTi dainaxa, sanovagiT gatenili bade da Wilis
kalaTi Zirs dadga, cxvirsaxoci amoiRo da sevdiani RimiliT daiwyo cda _
rodis dalagdebodnen, rom masac SesZleboda asvla. ver moiTmina da, eS-
1331
makad, erT Savtuxa biWs gamoelaparaka:
_ ratom CqarobT? Tqven, axalgazrdav. ratom miiwevT ase?
Savtuxam moxeda. fexebidan aaTvaliera, dacinviT gamoustvina da ufro
Ronivrad waiRo marcxena mxari win.
valaliSvils Sercxva, am otrovelam rom arad Caagdo. safeTqlebi Seux-
urda da TiTqo maSvels dauwyo TvalebiT Zebna.
mis gverdiT qali idga. roca valalaSvilma Tvali Seaswro, qalmac
moixeda. eRimeboda.
valalaSvils kidev ufro Sercxva da qalis gasagonad wailaparaka:
_ am xnier. gawamebul qalebs kidev epatiebaT, magram axalgazrdebs?
qalma uTuod ver gaigo misi sityvebi. avtobuss miaCerda. panamis Crdili
Tvalis upemde efineboda. Tvali cisferi hqonda, lamazi _ safeTqlamde
aweul wvrilwarbiani. Rimilis dros mqrqalad SeRebili Txeli tuCebis
marcxena kuTxeSi oqros kbili ubrwyinavda... rodesac TiTqmis yvela mgza-
vri avida, avtobusisken gaemarTa. maRali iyo, imasac bade da Wilis kalaTi
ekava. mxolod misi bade wiTeli iyo, Wilis kalaTi ki cisferarSiaSemov-
lebuli. ufro ukeTesi naxelovnebi.
valalaSvilic mihyva.
qalma avtobusTan kalaTi Zirs dadga, bade orive xeliT aswia da avto-
busis kibeze avida. mobrunda, axla Wilis kalaTs unda daswvdenoda, magram
valalaSvilma daaswro da miawoda.
_ gmadlobT! _ gaubrwyinda qals cisferi Tvalebi da oqros kbili.
_ arafrisaTvis! arafrisaTvis! _ miugo valaliSvilma da isic avtobusSi
avida.
is qali meTormete adgilze dajda. valalaSvils ki mesame adgili hqonda.
magram mesame adgilze ukve bavSviani qali ijda. valalaSvilma bileTi
amoiRo.
bavSvianma qalma Savi, didi sabralobeli Tvalebi SeanaTa, gawiTlda,
awrialda.
_ Tqveni adgilia, batono? Tu Zalian ar SewuxdebiT, bavSvs pirqars
varidebT, naavadmyofaria... Tu Zalian ar SewuxdebiT, meTerTmete adgilze...
_ ki, qalbaT,ono, brZandebodeT, brZandebodeT. _ aCqarebiT wailapara-
ka valalaSvilma da meTerTmete adgilisaken wavida. gadaalaja kalaTebs,
yuTebs.
_ SeiZleba? mesame adgili mqonda, magram bavSviani qali iTxovs da, mogex-
senebaT... ·
_ dabrZandiT, batono, _ Tqva cisferTvala, oqroskbilianma qalma da
1332
fanjrisaken miiwia. valalaSvilma bargi daawyo, cota xans fexze idga, Subls
imSralebda. mere dajda. mis gverdze mjdari qali badurad naqsov Sav
xelTaTmanebs ixdida. grZeli TiTebi hqonda, gamxdari, cisferi ZarRvebiT
daxazuli.
avtobusSi Soferi amovida.
_ yvelani amoxvediT? _ ikiTxa xmamaRla.
yvelam ukan miixeda. yvela adgili dakavebuli iyo.
_ yvelani, yvelani! · ·
_ aba ra Tavebs ixocavdiT, xalxno. riT ver iswavleT, yoveldRe gzaSi
xarT!
_ i, Sen gaixare, Svilo...
_ ee, ras izam, Zmao...
_ kultura unda iswavloT, _ ganagrZobda Soferi, _ egre ar iqneba. es
xarda-burda visia, gzidan moacileT!
_ movacilebT, Svilo, movacilebT, Tu ginda zed Tavze davidgamT...
Soferma RimiliT gaxeda Saosan, patara dedabers.
_ ha, Zvelo!
da meti aRara uTqvams ra. Cavida. karebi daxura da avtobusi daZra.
valalaSvils xasiaTi daubruna Sofris silaRem, naTelma saxem.
sadgurs gascdnen, mtkvris sanapiroze gavidnen, sanapirodan _ saburTa-
loze, saburTalodan _ diRmis velze...
amindi mSvenieri iyo. diliT ewvima. exla mze anaTebda da Semogareni
aTasgvari ferebiT xasxasebdnen.
yvelani Cumad iyvnen. valalaSvilis gverdze mjdom qals panama moexa-
da. niavi swvdeboda, mokled SekreWil, wablisfrad SeRebil Tmebs uwewav-
da. Tvalebs lulavda, Tavs maRla swevda da maRal, ZarRvian yels aCenda.
muxaTgverdTan avtobuss veeberTela satvirTo manqanam Cauqrola da
kinaRam gverdi ar gaaglij-a. aman yvelas SiSiT amoaZaxebina, salaparako
masala gauCina.
_ mxeci iyo, namdvili!
_ raRa eg da raRa Cveni Soferi!
_ unda mogveswro da nomeri Cagvewera.
_ vin moaswrebs aseT dros nomris Caweras?!
valalaSvils da mis gverdiT mjdom qals ki xma ar amouRiaT. fiqrSi
iyvnen garTulni, Tu ra iyo _ arc im satvirTo manqanas SeuSfoTebia.
qalma mxolod aTiode wuTis Semdeg Tqva:
_ cxrameti kilometri gamoviareT ukve.
1333
_ Sors mibrZandebiT?
_ fasanaurSi.
_ marTla? _ ratomRac gaexarda valalaSvils. _ mec fasanaurSi geax-
lebiT.
_ iq muSaobT? '
_ ara, col-Svili myavs gagzavnili, es meore kviraa. mivdivao axla _
cota ram CavaSvelo.
_ mec bavSvebi myavs dasTan. mec ase _ yovel SabaTs an kvira dilas
mixdeba mgzavroba.
_ msaxurobT?
_ TbilproeqtSi.
_ inJineri xom ara brZandebiT?
_ diax.
_ rodis daamTavreT? :
qals gaeRima. marjvena xeli Tmebisken waiRo da daaqnia _ magas kiTxva
ar undao.
_ adre, omamde.
_ Teoriul meqanikas vin gikiTxavdaT, xom ar gaxsovT?
_ vaSaZe.
valalaSvils gaecina. qalsac gaecina.
_ icnobT?
_ Cemi megobaria. erTad davamTavreT. ucnauri kacia, ara? ·
_ metad. bodiSi, Tqven ra gvari brZandebiT?
_ valalaSvili.
_ daviTi xom ara?
_ daTiko.
qals siwiTlem gadahkra rogorRac miiwia da moswavlesaviT gaxwor-
da.
_ Tqveni ukanaskneli wigni bevrs gvexmareba.
_ ih, _ valalaSvilma xeli Caaqnia. magram im wamsve mixvda, rom es axal-
gazrdulad gamouvida. axalgazrdebma ician xolme ase _ eg araferia, me
ufro metis gakeTeba SemiZliao.
mcxeTas gascdnen, aragvs gadaxedes.
_ SexedeT!
valalaSvilma riyisken aniSna. ori kameCi Cadioda ferdobze. TiToze
or-ori biWi ijda da xel-fexs iqnevdnen.
_ ra auwereli bednierebaa bavSvoba!
1334
_ arafris dardi ara aqvT! _ gaubrwyinda qals oqros kbili.
valalaSvilma Sexeda. qals wamwamebi daexara, xelTaTmans awvalebda.
saxe gamxdari hqonda, gamxdari...
ra dardi unda hqonoda am qals?.. Tumca es ra sakiTxavia! dardi yvelas
aqvs. dardi Tu raRac amis msgavsi.
valalaSvilma isev Sexeda. qali isev xelTaTmans awvalebda da fiqrSi
Tu ocnebaSi viRacas uRimoda.
_ Tqveni bavSvebi didebi arian? _ hkiTxa profesorma.
_ didebi, erTi Teqvsmetis, meore ToTxmetis.
_ o, Tqvenc dagzrdiaT da eg aris!
_ Tqvenebi?
_ erTi ukve studentia, meore _ mecxre klasSi.
_ gana exla ufro meti fiqri ar gWirdebaT maTze?
valalaSvili mixvda, rom Secdoma dauSva. isic yovelTvis im azris iyo,
rom bavSvebi rac ezrdeboda, safiqrali emateboda. saxe Seuxurda. ·
_ am asakidan ufro naklebad avadmyofoben da imas mogaxsenebdiT.
_ avadmyofobiT namdvilad! am mxriv cota amovisunTqe.
JinvalSi avtobusi ramdenime wuTiT gaCerda. ori mgzavri Cavida. viRa-
cam wyali amoitana.
_ xom ar gwyuriaT?
_ ara, gmadlobT.
valalaSeilma cota mosva.
isev wavidnen. valalaSvilma fSavis aragvisken aniSna.
_ iqiT gza xevsureTSi midis!
_ me vyofilvar.
_ marTla?
_ jer kidev omamde. studentTa alpiniadaSi.
_ ukacravad.. me TqvenTvis saxeli ar mikiTxavs.
_ Tina. Tina RuduSauri.
_ o, moxeve? namdvili moxeve brZandebiT.
_ riT? ·
_ yazbegi rom agviwers: cisferTvala...
Tinas gaecina. is sasiamovnod icinoda. marcxena xeli muxlze edva, mar-
jveniT TiTebs klaviSebiviT sTvlida.
valalaSvils mwared gaaxsenda, rom Tu ki mas odesme bednierebaze
ufiqria, is yovelTvis qalis saxiT warmosdgenia. ormocdaTormeti wlis
gaxda. am xnis ganmavlobaSi bevr qals Sexvda. erTi maTgani misi cxovrebis
1335
mudmiv Tanamgzavradac gadaiqca. magram bednierebis warmodgenaSi araferi
Secvlila. is isev qalad exateboda. es qali sadRac gzaSi iyo. modioda.
valalaSvili misken miiswrafoda, magram erTmaneTamde dResac ver mieRwi-
aT.
iqneb Tina iyo is qali?
valalaSvils SiSma dahkra. SemkrTalma mixeda. mxolod xelebi dainaxa
misi _ TeTri, gamxdari, nerviuli xelebi...
gaiares ananuri, WarTali... valalaSvili erT wertils Cascqeroda.
Tina daiRala. Tvalis upeebSi Camdgari Crdilebi Caumuqda, gamxdari
saxa uaresad gaufiTrda. tuCebzeRa inarCunebda naTels.
da bolos fasanauric gamoCnda. maRali alvebi, akaciebi, xexilis baRebi.
valalaSvilma Rrmad amoisunTqa. moxevis qalma rogorRac dabneviT
Sexeda:
_ ager, Cveni saxlic. Tu dro gqondeT. gvewvieT. Cvenebi yvelani mox-
arulni iqnebian.
_ gmadlobT. didi madloba.
avtobusma gzis piras gamomdgar dedakacebs Cauara da gaCerda.
_ Tina! Tina! _ moisma dablidan aRtacebuli Zaxili.
valalaSvilma gadaixeda.
TeTrkostumiani meloti mamakaci iwvdida orive xels. avtobusTan. moi-
Wra. Tinas xelebi dauWira, Casvla uSvela da Sublze akoca. Tina wiTlde-
boda, eRimeboda da valalaSvilisken iyureboda. roca valalaSvilic Cav-
ida, gaacno.
_ es Cemi meuRle gaxlavT. es... profesori valalaSvili.
TeTrkostumian melot mamakacs Tvalebi gaubrwyinda da magrad, magrad
CamoarTva xeli valalaSvils.
_ me Tqven im wamsve gicaniT Tqven iseTi damaxasiaTebeli saxe gaqvT. aq
rCebiT? imedia SevxvdebiT.
valalaSvils araferi uTqvams. is abneuli iyo _ TiTqo raRac rCeboda.
_ naxvamdis!
_ naxvamdis, qalbaT,ono Tina, naxvamdis, batono!
Tinam da misma meuRlem TavianTi bargi aikrifes. valalaSvilmac aiRo
Tavisi bade da Wilis kalaTi. ·
Tinam moxeda. ·
is isev awiTlebuli iyo, sabraloblad eRimeboda.
valalaSvilma Tavi dauqnia. midioda da bargi fexebSi eblandeboda.
midioda da iseTi grZnoba hqonda, TiTqo matarebels CamorCenodes da
1336
fexiT dasdgomodes swor, erTferovan, mtvrian, sicxis almurSi gaxveul
gzas, sadac araferi Cans, aravisi Sexvedris imedi ar aris, arasodes gamoCn-
deba bolo.
bevrjer damarTia ase, magram dRevandeli dRis es wuTebi mainc metis-
metadR emZimeboda.
da, vin icis, rom marTlac es ar iyo im gzis dasawyisi, romelzedac bo-
los yvela adamiani unda Sedges da sadRac sevdian gorakze aaTrios Zon-
ZebSi gamoxveuli sakuTari Zvlebi...
`wveTebi foTlebze~. 1962 w.: `ciskari~ #1, 1958 w. gamoqveynda saTau-
riT _ `dRevandeli dRis es wuTebi~

`ferma mTaSi~

amova ciskari da amohyvebian TeTri nislebi miwidan, gaavseben, gaaTim-


Timeben xeobebs, gadav-gadmovlen kideebze, Caiqcevian erTmaneTSi da ai-
bolqvebian cisken. aZraxdeba cota xniT CayuCebuli RalRa, _ Raak!. Raak! '
Raak! adgeba. satkivriTa Tu umoZraobiT Sewuxebuli Zroxa. dgas, Tavs iqnevs,
TiTqosda buzebs igeriebs. adgeba meorec, mesamec, meoTxec. isinic dganan,
Tavebs akantureben, icoxnebian, qSutuneben. avlen nislebi maRla da maRla,
aefarebian Tovlian mwvervalebsac, sabolood gahgudaven niavs, damZimebu-
li nesti gamoaRviZebs qoxis kedlebTan miwolil ZaRlebs, SeakrTobT mi-
damos siTeTre da amoiyefeben SiSiT, dafeTebiT. gaiReba qoxis RraWuna
kari, gamova waRunuli moxuci ivane, qurTukis saxelos daeZebs zurgTan,
bebruli flatuniT gava qoxis ukan, gahyvebian ZaRlebi. sadRac dabla, naTe-
sebSi, daiZaxebs mwyeric: _ qvit-kiro! qvit-kiro!'qvit-kiro! Tendeba, Tendeba
TandaTanobiT, nislis namcecebis TrTolviT. meore qoxidan gamova maRa-
li, tanxmeli qali qristine. nel-nela ikravs sakinZes da saxeloebs, Cumi
CurCuliT gahyurebs aRmosavleTs, miva rokebian boZze dakidebul pirsa-
banTan, CurCuliTve SeuSvers muWebs. gamodian mwyemsebic _ aleqsi da kobe
_ aleqsi, didi, wvergauparsavi, TmaSeTxelebuli; kobe _ tanmorCili, mTlad
ymawvili, wels zeviT SiSveli, mkvrivi. Ceqmebis fxlakafxlukiT gasdeven
ferdobs, Rrmad da Rrmad Sedian nislSi. ZaRlebi moxucs Tavs anebeben da
axla imaT misdeven xalisiani xtunviT.
gamodis Sarvliani gogoc (qristine rom gamovida, im qoxidan), biWiviT
Ronivrad dgas fexebgabijguli, muWaSi Camaluli savarcxliT ugulod
ivarcxnis marcxena mxareze gadmoweul sqel Tmas. Camobrundebian aleqsi
1337
da kobe, ecemian, pirsabans, dgafuniT isxamen saxeze wyals, awuweben erTma-
neTs. kobe svel xels gadmoiqnevs gogoskenac.
_ mowyda eg xeli!
_ e, e! _ amoyelyelavdeba aleqsi.
_ egre, diax, egre.
_ gadmogvigde pirsaxoci, _ xmas irbilebs kobe.
_ midi da gadaigde.
_ davimaxsovrebT magas.
_ daimaxsovreT.
moxuci ivane brezentis sawvimars miwaze fens...
–_ lelav, boloebi damiWire cota xans.
midis gogo, wamosasxamTan iCoqebs, win wamoSlili Tma loyiT uWiravs
mxarTan. moxuci ivane kapiuSonidan iwyebs da nel-nela axvevs sawvimars.
aleqsi da kobe icvamen, imarTebian. ZaRlebi xan erTs Sehyureben, xan me-
ores. qristine cecxls abolebs, aleqsi Ceqmas ewvaleba, Tan qristines Tu
yvelas erTad. aCqarebs:
_ aba, he, aba, mardad!
_ xom ar SevekeTebi Sig.
_ SeekeTe, Senc moisveneb da meca.
_ ai... babayulo... .
qristines gaSavebuli qvabi miaqvs cecxlisken. kobe zol-zolad Camoxa-
zul rZis bidons CasWidebia da sagangebod gamWexi xmiT eZaxis lelas:
_ modi, jami SeuSvire, gogo!
lela modis, cal muxlze CaiCoqebs da ori xeliT uWiravs jami. kobe
bidonidan samkurnalo kuprs usxams da Tan eSmakurad dahRimis maRlidan:
_ SevrigdeT?
_ win iyure, is girCegnia.
moxuc ivanes daxveuli wamosasxami qoxSi Seaqvs, qristine da aleqsi
manganumis fxvnils xsnian wyalSi. mere aleqsi da kobe bakisken midian.
ukan lela misdevT, erT xelSi kupriT savse jami uWiravs, meoreSi _ vard-
isferxsnariani boTli.
_ sawuravi sad dahkide, gogo! _ iZaxis qristine. · M
_ ra vici me! _ arc ki miixedavs lela.
_ ara gacodinara RmerTma.
aleqsi da kobe Zroxas ebRauWebian, Tan lelas uWyivian:
_ winidan modeqi, gesmis!
lela eWyanebaT da Zroxas winidan uvlis. aleqsi da kobe Zroxas pirs
1338
daaRebineben, boTliT wamals asxamen. Zroxa fSvinavs, xrotinebs.
_ lela! _ isev iZaxis maRlidan qristine. _ fili ar amoitana elenem?
_ amoitana, ho!
_ gamomarTvi, gogo! jami, jami momawode.
_ aha, jami.
_ xeli mohkide mag joxs.
_ romeli xeliRa movkido.
_ boTli Zirs dadgi, gaugebelo.
_ waaqcia Zroxam, waaqcia...
_ mexi amaTac da amaT patronsac.
_ ha, ha!
jajRaniT, CxubiT, saqonlisa da erTmaneTis wyromiT Camoivlian mTel
baks. TiTqmis yvela Zroxas daaRebineben pirs, gamoavleben manganumis xs-
nars, Cliqsa da Cliqs Soris Caaglesaven kuprs da daRlilebi oflgadad-
enilebi, xelebdaTxvrilebi amodian qoxebisken. moxuc ivanes celi tariT
dauyudebia da grZlad, mozomilad usvams salesavs, moaxloebul mwyemsebsa
da lelas im celis maRlidan ekiTxeba:
_ Cliqi xom ara sZvreba romelimes?
_ jer ara.
_ ee, bedi ar ginda, bedi!
_ bedi ara, isa.
cecxlTan mofusfuse qristine qoxebs Soris, cis qveS gamarTul, gauran-
davi ficrebis magidaze aluminis daWeWyil jamebs arigebs.
_ modiT axla!
aleqsi da kobe gulmodgined ibanen xelebs.
_ lela, wyali Caumate pirsabans! _ iZaxis aleqsi.·
wyliT rom daibanen, manganumis xsnarsac gadaivleben zemodan. moxuci
ivane galesil, gafxavebul cels qoxis saxuravze Sesdebs. lela patara sarke-
Si iyureba da SublTan Tmas isworebs.
_ nacari mainc Seiyare saxeze, cotaTi gasTeTrde. _ iRriWeba kobe.
_ sakuTar Tavze daixede.
moxuci ivane qurTukis kalTaze xelebis wmendiT modis magidisken.
_ am myefrebsac daudgiT rame.
TviTonve mibrundeba, gejas wamoiRebs da moxalvaTebul adgilas dad-
gams.
qristines aorTqlebuli qvabi moaqvs magidisken.
_ dasxediT, raRas damdgarxarT asasebiviT.
1339
yvelani erTad uSveren jamebs, gogos garda. gogo Zelskamze gverdu-
lad zis. aleqsi, Tavisi didi xelebiT da patara xanjlisSvilaTi msubuqad
seravs purs. xvrepen, ilukmebian. marto lelas miaqvs uwadinod jamisken
kovzi.
_ marili moswi, lela. '
_ ar gesmis, gogo!
gogo xelukuRma gaswevs marils. kovzs jamze Camosdebs.
_ ha, ar gegemrieleba? _ ekiTxeba aleqsi.
lela isev aiRebs kovzs.
irgvliv ki iSleba, iweweba nisli.
gamobrdRvialdeba mze.
_ qvit-kiro! qvit-kiro! qvit-kiro! _ iZaxis mwyeri.
_ Raak! Raak! Raak! _ mixazavs dabla, CaRrmavebulebSi CamZimebul nislis
tborebs RalRis xma.
adgebian aleqsi da kobe. Cavlen bakSi, saxreebiT dauvlian Zroxebs, Zrox-
ebi uxalisod gamodian karSi. nel-nela, Sekavebuli zney-zneyiT Carbian
ferdobze. misWyivian aleqsi da kobe.
aRrenili gamometyvelebiT mihyvebian ZaRlebi.
_ lela! _ Semobrundeba dabla Casuli aleqsi, _ Caxval garmonis amosa-
tanad dResa?!
_ aba, maS!
_ maSin mivdivarT da aRar amovbrundebiT, nuRar dagvelodebi saRamoze.
_ sul Tvalebi damawydeba Tqvenske.
_ vnaxoT, vnaxoT.
........................................
........................................
mze rom daacxunebs, mTlianad' rom aikrifebian nislebi, qoxidan patara
noSre da esma gamovlen. jer esma, mere noSre. Tavebs ifxanen, Tvalebze
muWebs ifareben.
_ deda! dedi!
wamodgeba cecxlTan Cacucquli qristine.
_ pirebi daabanine, lela.
lela ferdakargul, gaZenZil kedze kidev ufro ferdakargul zonars
gaibantavs da bavSvebisken wamova. mohkidebs esmas xels, miarbeninebs pirs-
abanTan, TviTon bans, cxvirsac TviTon xocavs, magra, ise magra, rom fexebs
abakunebs esma. umSralebs, CaCoqili varcxnis da TojinasaviT: xan Seatri-
alebs, xan Semoatrialebs.
1340
noSre TviTon ibans, naxevari wyali majebSi Casdis da mere iqidan wur-
wuriT uSvebs miwaze.
dasxamen esmas da noSres magidasTan, daudgamen jamebs, Caumtvreven purs,
CaubuJbuJeben wvniT. gogoc nela Wams d biWic. ·
_ wveni gamzardelaa, Tu xorci? _ ikiTxavs noSre.
_ wveni, _ miugebs esma.
_ wveni ki ara, xorci.
_ lela, wveni gamzardelaa Tu xorci?
_ orive.
_ xorci Rones aZlevs. _ azustebs noSre.
_ wveni kidev zrdis.
_ sanam isini Wamen, qristine da lela jam-WurWels recxaven, qoxidan
xorci gamoaqvT da didi xanjliT kepaven. qristine puris mosazel gobsac
gamoitans da pirgaleuli astamiT fxeks.
........................................
moxuci ivane dabalSi Casula da Calurjebul balaxs mokle-mokled,
bebruli yairaTianobiT uqnevs cels. Zroxebi Seferadebul ewers Sehfe-
nian wiTlad. aleqsi da kobe mzeSi dganan, grZlad gawolilan maTi Crdil-
ebi yviTlad gaCaxxaxebul velze. iqve dayuntebulan ZaRlebic. lela maR-
la aweuli xelebiT Wrel Tavsaxvevs ifarebs da soflisken midis. sofeli:
meore borcvzea,sul si pebiT aris naSeni da mzeze rkinis perangiviT brwyi-
navs. sadRac dasavleTidan vertmfrenis xma Semova. mere TviTonac gamoCn-
deba TovlebiT TeTrad Camoxazul or mwvervals Soris. esma da noSre
Wamas Tavs anebeben, wamoxtebian da Tvalebze xelebmoCrdilebulebi Sehyu-
reben cas. ase iyurebian aleqsi da kobec, cecxlidan Tavaweuli qristinec,
celze dayrdnobili moxuci ivanec, soflisken Camaval bilikze Semobruneb-
uli lelac. magram vertmfreni sxva mxrisken gauxvevs.·
sxva xeobaSi Seva da tyian mTebSi gauCinardeba. bavSvebi isev Tav-Tavi-
anT jamebs daubrundebian, aleqsi da kobe Crdilebisken midian, ZaRlebi
ukve iq wvanan, moxuci ivane scelavs.
_ qvit-kiro! qvit-kiros qvit-kiro! _ iZaxis mwyeri. lela sofels uax-
lovdeba, iqidan, ferdobze CamoSvavebul gzaze, ori cxenosani gamovardeba
da Camoamtverebs gzas. cxenebi patara, mkvrivi frTebiviT moiqneven xur-
jinebis Tvlebs. lela cota gverdze gadadis, Tavsaxvevi mxrebze Camoucur-
deba, cxenosnebisken Semobrunebuli Jutavs Tvalebs.
_ qvit-kiro! qvit-kiro! qvit-kiro! _ iZaxian mwyrebi. ZaRlebi ayefdebian
fermis iqiT. TavTeTri mwvervalebi TiTqos maT xmaze TrTian.
1341
........................................
........................................
saSuadReod mTlad gavarvardeba da gaalmasdeba mze. CaCumdebian mw-
yrebi, CaCumdeba RalRac, mxolod vertmfreni Tu SemoRuRundeba xandaxan.
isic qvemoT, Sors, sxva xeobebSi. kaciSvili aRara Cans cis qve, WriWinebsac ki
ezarebaT piris gaxsna. da, ai, am Carindebidan nel-nela amova garmonis da-
bali, dabali xma. fermisken amomaval biliks amosdevs lela da moukravs
TavisTvis. balaxebidan Tavamoyofili xvliki TiTqos zedized ylapavs ner-
wyvs, Caegebebian lelas patara esma da noSre. Seeblandebian fexebSi, xan
gamouswreben, xan ukan rCebian.
_ dagkarga Cemma gamCenma! _ buzRuniT xvdeba comSi xelebCayofili qris-
tine. lela yuradRebas ar aqcevs, qoxSi Seva, garmons iq datovebs da puris
ReWviT gamova gareT.
_ kenWobana viTamaSoT ra! _ exveweba esma.
_ modi.'
Casxdebian qoxis CrdilSi.
_ mec maTamaSeT. _ Cakuntdeba noSrec.
_ ginda, rom gogod gadaiqce?
_ gogod ara!
_ nu daijereb Sen.
nomre wamodgeba, mowyenili iyureba aqeT-iqiT. mere xoWos dainaxavs da
imas waadgeba Tavze, joxiT awvalebs, xan gulaRma gadaabrunebs, xan gaagorebs,
xan gamoagorebs.
qristine xelebs utyapunebs mogundavebul coms.
........................................
........................................
gadaixreba mze. wamogrZeldebian grili Crdilebi. daiZvreba niavi.
aZraxdebian frinvelebi. isev misdgeba Calurjebul balaxs moxuci ivane
celiT. isev aanTebs qristine cecxls. isev gamovlen velSi aleqsi da kobe.
modian, TandaTan uaxlovdebian win gamofenili Zroxebis fermas. Cava mze.
gamkvrivdeba sigrile. daiTalxebian mTebis kalTebi, velebi. mxolod TeTri
mwvervalebiRa anTia caSi kelaptrebiviT. amodian, amozozinoben ukanasknel
aRmarTze mowyenili Zroxebi. amohyvebian ZaRlebic, amoCndebian aleqsi da
kobec.
_ sad mixval, Tvalebaxveulo! deedo, deedo! moabrune, lela, moabrune,
gogo! adi maRla, esma, adi, Torem am saxres xom uyureb! deedo! joxi aiRe, biWo,
joxi!
1342
_ garmoni amoitana lelam, garmoni! _ iZaxis nomSre.
_ gavigeT da imitom amovbrundiT, Torem samudamod unda gadavkar-
guliyaviT daRestanSi.
moreviviT datrialdeba CoCqoli da muqi ferebi fermaSi. itrialebs,
itrialebs, Caneldeba, Cadeddeba, Cawydeba. saRamoseul lurj sigriles sqlad
Camoereva sibnelec. yvelani magidis irgvliv iyrian Tavs. qristine da lela
jamebs Camoarigeben, Casdgamen pursac, mwvanilsac, CaSavebuli boTliT aray-
sac. aleqsi im boTls maRla aswevs da moferebiT Semousvams xels. kobe
iRimeba da msxvil TeTr kbilebs aCens. lela isev gabutuliviT midi-modis.
aleqsi mklavs mosdebs, mxarze miiyudebs TaviT. '
_ ici ratom asisxianeben xolme lekvebs? kargi myefrebi rom gamovid-
nen.
_ damanebe Tavi.
........................................
dasxdebian, Wamen, kovzebs axmaureben, arays isxamen. jer moxuci ivane
iloceba, _ jani mogeceT da guli! _ axla aleqsi, axla kobe.
_ Tqvenc dalieT, qalebo, _ iZaxis aleqsi.
_ moaSoreT aqedan!
_ me damisxi, mami, _ ixveweba noSre.
_ ai, Sen. _ veeba silas uCvenebs aleqsi, _ cota Sen dalie, lela.
_ meti aRara damrCenia ra.
_ Cveni siyvarulisa.
_ vgiJdebi pirdapir.
_ maSin imRere, gamoitane garmoni.
lela xmas ar iRebs.
mermissac xom ginda wamosvla!
_ TqvenTan arc wamoval.
_ maS, visTan waxval, _ eRimeba aleqsis da kobes gadaxedavs, _ ras CagiRu-
nia, biWo, Tavi, Senc uTxari.
_ imRere, Svilo, imRere, _ kobes magivrad moxuci exveweba lelas.
_ Senc adeqi da imRere, ras i pranWebi, _ utevs qristine. ·
_ Cvennairad mainc veravin Segiyvarebs, ZaRlebi varT Tu rani varT, Cven
kidev sxvebsa vjobivarT, _ ambobs aleqsi.
wamoxteba patara noSre, is gamoarbeninebs qoxidan garmons da kalTaSi
Caudebs lelas, lela fexs gauqnevs, noSre mardad gaxteba da icinis, icinis
esmac, Rimili gadaedeba lelasac.
_ mzesaviT ar gamoanaTe am sibneleSi!
1343
lelas ufro metad gaunaTdeba saxe.
_ nuRar amoxval, mTvarev!
_ ahaT, Tqven! _ Tavis qneviT imuqreba lela.
_ ara, aRara, ai, xelebs. vwevT, aswi, biWo, Senc!
aleqsi veeba mklavebs aiwvdis cisken.
lelas isev gaeRimeba, im Rimils marjvena mxarTan Camalavs da nel-
nela gaswevs garmons, nel-nela amoaRebinebs xmas. ukravs raRac saalalbe-
dod amokrefil gamebs. aleqsi papiross ukidebs da kargad ewyoba, moxuci
ivane daRlil xelebs magidaze daasvenebs, qristinec Camojdeba, kobe boZs
miawveba zurgiT, nikapi TiTqmis mkerdze aqvs dabjenili.
_ nu Segvwvi'da Segvxrake zezeurad. _ veRar iTmens aleqsi. ·
lela qveS-qveS gamoixedavs, Tavs cota maRla aswevs da swrafad gamo-
arCevs TuSeTSi gavrcelebul hangs.
_ Cemi mterimca, dedao, _ aubams am hangs qalur sufTa maRal xmas:
Cemi mterimca, dedao,
menadirisa colia,
jer SuaRame ar aris,
mas gaTeneba hgonia,
jer SuaRame ar aris,
mas gaTeneba hgonia... -

daagdebs Tbilsa. loginsa,


sadRac WiuxSi gaxdeba,
zogjer Tu mohklavs nadirsa,
zogjer TviTonve waxdeba, ·
zogjer Tu mohklavs nadirsa, _
zogjer TviTonve waxdeba.
kacebi tkiviliani siamovnebiT iSmuSnebian da iRimebian. Tu ase dai-
glovebs vinme, dae, isini iyvnen WiuxSi CaRupuli monadireni, dae, maT sxeuls
kortnidnen yvav-yornebi. sakuTari ZaliT gaTamamebul lelas ki xvewna
aRar sWirdeba, TiTqmis garmonze dasdebs mosaxvevwakrul patara Tavs, ut-
kbeba, zed exuteba sakravsa Tu hangs, ZlivsRa iWers sxvaTa yuri misi TiTe-
biT naloliaveb bgerebs, da ai, aqedan, am CaRrmavebidan, Tavisi magari, mo-
Runuli mxrebiT isev wamoiRebs diacTa maradiul sadardels.
_ atirda patara qali patara satirals, ar macmeven lamaz-lamaz kabebs,
dilidan saRamomde mazidineben wyals. sada xar, ujiSov, ujiSos Svilo, ras
ucdi, ratom ar moxval da ar gamiZRvebi xarlaRiviT, gamiZex da gamogyvebi
1344
uxmod, Tu ginda, daRestans, Tu ginda, saTaTreTs. ar minda arc saxl-kari, arc
saxnav-saTesi, balaxebSi Cagiwvebi da naxav, ra maTrobelaTi dagaTro, ra
cecxli mogikido tanze. '
_ gaqri Sen, lela, gaqri, _ iZaxis · qristine, _ Sen moigo ne, gogo?
lela arafers ambobs. is ukve gamarjvebulis RimiliT dascqeris Cayun-
Wul, Capataravebul, Tav-TavianTi fiqrebis WebSi Cacimcimebul kacebs.
daukravs, daukravs da galaRdeba.
_ Tuki qali var, aseTi viqnebi mudam. ar mogasveneb, ar dagilev sajav-
rels, win rom Semomxvdebi, ar dagigdeb gzas, wamoiwev cotas da murTxiviT
Segifrindebi kldis Tavze, ukan gadaviyri nawnavebs...
rodis mieparnen esma da noSre _ erTi iqidan mihkvria muxlebze, meore
_ aqedan, ver gaigebs, garindebulebi arian Tu sZinavT. TeTri mwvervalebis
ukanidan nel-nela amodis mTvare, oqros Tbil mtvers afrqvevs qedebsa da
borcvebs. kacebic da sazrunavisgan Semxmari, Sekankluli qalic aSkarad
xedaven, raRac jadoqrobas rom eweva Teqvsmeti wlis gogo, raRacas iwyebs
simRerasTan erTad, raRacas amTavrebs, isev iwyebs. xan TiTqos Camoabnelebs
midamos, xan gaanaTebs kaSkaSiT. veRar isveneben erT adgilze, adgoma undaT,
ver dgebian, gaborkili aqvT fexebi. moxuci ivanec ki Sefiqrianebuli akan-
turebs Tavs.
_ ara, Seni wamoyvana aRar SeiZleba mermiss, _ wamoiZaxebs uceb aleqsi.
_ ho, ho, _ umowmebs SeSinebuli qristinec, _ gaqri Sen, lela, gaqri.
lela gaicinebs, qaTqaTa kbilebs gamoaCens, uceb xmamaRla, atacebiT
daukravs sacekvaos, wamoxteba noSre, gaSlis xelebs da TiTis wverebze, tan-
fexis CaxveviT Camouvlis wres.
yvelani ganTavisufldebian.
marto kobe aparpalebs gaugebrad Tgalebs.
........................................
mSvidi, mTvariani Rame dgas mTebSi.
........................................
lelas wyalobiT?
........................................
moica, lelav, gaTendeba kvlavac, gamogiCndeba wvrili wiTeli xuwuwebi
Sublze...
'`barisken mifrinavs jafara~, 1974; erTtomeuli, 1981

`firosmani~ (ciklidan _ cxovreba poetisa)


1345
mdidars oqro aqvs _
Cven ki TviTon varT oqro biWebi...
robert bernsi
_ firosmanma rom smas umata da umata, _ yveba erTi Tvalebgabrwyinebu-
li kaci, _ megobarma mxatvrebma gadawyvites, rame unda vuSveloT, Torem
daiRupebao. fuli Seagroves, Rvinis sardafi uyides mTeli uZrav-moZraviT,
Caabares da daanamuses: ivaWre, Tan xate, da Tu daleva mogindes, sxvagan
nuRar waxval, isev aq dalieo. firosmani yvelaferze daTanxmda. aseTi kaci
iyo _ maRali, xmel-xmeli, pirquSi, boxxmiani, da mainc damyoli. bavSvs rom
eTqva: arafris maqnisi ara xar, arafers ar warmoadgen am qveynisTviso, _
Tavze moferebiT gadausvamda xels, CaeRimeboda da ase miugebda: _ marTa-
li xar, mec bevrjer mifiqria amazeo. megobar mxatvrebTan xom Semoparuli
kaciviT iqceoda... Tu, ra Tqma unda, Jinis Wia ar hyavda Semjdari.
aravin ar icis misi daxlis ambavi. sardafi yovelTvis savse iyo muS-
triT, auracxeli Rvino-arayi ismeboda, sardafis patrons ki, isev „xudoJnik
nikalas“ rom eZaxdnen, yovelTvis erTi muxlebTan gamoberili „diagana-
lis“ Sarvali da satinis xalaTi ecva, yovelTvis dabrecili CeqmebiT da-
dioda.
es kia _ SabaT saRamos, roca sxva duqnebis Semosavali erTiaTad matu-
lobda, firosmani sul ar vaWrobda. maSin is mxrebSi moWmuWnul pijaks
Semoicvamda, Ceqmebs vaqsiT gaaprialebda, Tmas daivarcxnida, ulvaSebs dai-
pewavda da golovinis prospeqtze gavidoda. midioda jibeebSi xelebCawy-
obili, mZimed, xveleb-xvelebiT, xan amas dauZaxebda sicocxlesa da gamar-
jvebas, xan imas. Tu raRac saintereso ram iyo _ qarTul TeatrSi an ope-
raSi Seuxvevda...
im Semodgomas erTi frangi mocekvave qali Camovida, margarita erqva.
cekviT xom cekvavda, lamazi iyo _ mTeli Tbilisi gadaria. es gafcqvnili
Tavadebi da Tavqariani studentebi ukanasknel xonjrebsac ki agiravebd-
nen, oRond im qalisaTvis erTxel mainc moekraT Tvali. Teatris win zedaxo-
ra hqondaT gamarTuli. iyo xorxoci, bilwsityvaoba, Jiniani xvixvini da
aTasi sxva oxroba.
aba, firosmani raRa dReSi Cavardeboda _ lamazi ramis gulisTvis eS-
maksac ki rom mihyidida suls! tyavi gaiZro, viRac spekulanti aaSena da
parteris pirvel rigSi gamoiWima.
zis da elodeba.
aixada farda. gamoCnda is dedofalasaviT Tvalebfofina margarita.
darbazma iquxa, viRac-viRacebi dasabmelebi gaxdnen. firosmani ki zis da
1346
marto is emCneva, rom welSi imarTeba da saxe ebadreba TandaTan. ase amaR-
lebuli, saxegabrwyinebuli ijda pirvel ganyofilebaze, antraqtze, meore
ganyofilebis dawyebisas... mere uceb wamodga, ukan gaiyola uamravi damci-
navi Tvali da gareT gavarda. Tavisi Rvinis sardafi mTeli uZrav-moZrav-
iT, viRac somxis mikitans miaCeCa, suraTebi iyo Tu iaraRebi, isic zed miay-
ola, aRebuli fuliT mebaReebs da sayvavileebs Camouara, rac ki TbilisSi
Semodgomuri yvavilebi iyo, mTlianad iyida, aTi etli daazvinina da sas-
tumro „palasotels“ miayena.
warmodgenis Semdeg banketi hqondaT. margaritas iq Segvianeboda da
sastumroSi gaTenebisas dabrunda. yvavilebiT savse etlebi sastumros win
ase or mwkrivad idgnen.
_ meCveneba Tu ra ariso, _ SiSiT SeCerda margarita, magram am dros
qarTul qulajaSi gamowyobili biWi warudga win, erTi didi xaverdovani
Savi vardi miarTva da Tavazianad moaxsena:
_ am vards da am yvavilebs mxatvari firosmani giZRvniT Tqveno.
margarita araerTi evropeli Taviglejia vaJkacis dardimandobis mizezi
yofila, magram aseT rames mainc pirvelad xedavda.
_ mxatvari? TviTon mxatvari sad ariso.
amazec ubralod, Tavazinad moaxsenes: aq CvenTan, mtkvrispiras, baRia. baRSi
didi xeebi dgas da didi mTvare icis. firosmani axla zis da Tqvens sa-
dRegrZelos svamso.
aman mTlad gadaria margarita: waval da me TviTon vnaxavo. magram
viRac darbaislebma udrooba moimizezes, viRacebma xvalindeli dRe Seax-
senes, TviTonac ifiqra _ vaiTu daRlil-daqanculs cudi STabeWdileba da-
etovebina mxatvarze, romelic uTuod didi gemovnebis patroni Canda, dan-
aRvlianda, ganmartovda da mere Tvalcremlianma im qarTulqulajian biWs
Tavisi surnelovani sadarbazo baraTi gaatana „baton firosmanTan“: na-
SuadRevisaTvis, didis mowiwebiT TavisTan iwvevda.
firosmani cas Seswvda sixaruliT. vinc ki aiar-Camoiara, yvela sufraze
mii patiJa,xeladebi daajarebina,damkvrelebis kidev erTi dasta daisva da
qeifi ganaaxla.
es dalocvili sasmeli ugemurad arasodes ar sCvenebia, magram im dRes
mTlad gaaxela. fialas fialaze sclida, tiroda, icinoda, yvelaferi elama-
zeboda, yvelafris gulSi Caxuteba undoda, yvelaferze mtlad dadebas epire-
boda...
gaTenda, amovida mze.
_ geyofa, naSuadRevs sxvagan xar wasasvlelio! _ ramdenjerme Seaxsenes
1347
megobrebma, magram firosmanma naSuadRevamde ver imyofina verc Rvino, verc
ieTim gurjis leqsi da verc ZmabiWebis „alaverdi-iaxSiol“...
gvian RamiT wamodga. qamari gaiswora, pijaks mklavi gauyara, sayvelaw-
mindo dalia,ulvaSebi xelis zurgiT gadai pewa da etli „palas-otelisak-
en“ daaZvrevina.
iq Semdegi moaxsenes:
_ qalbaT,oni margarita naSuadRevidan viRacas eloda, nerviulobda, wux-
da, sxva aravin miuRia... xolo cxra saaTze peterburgs gaemgzavra Tavis
TeatrTan erTado.
firosmanma etlamde Zlivs miaTria mowyvetili fexebi, zed abobRda, isev
orTaWalisken daaxvevina, iq balaxebze waiqca, xelada Caixuta da gaqvavda.
medudukeebma gumaniT igrZnes ra cecxlic mosdeboda maT sayvarel mx-
atvars, _ vaime, vaimeo, _ gaaqnies Tavebi sinanuliT, erTmaneTs gadaxedes da
damwvrisa daukres:
„kargi iyo, ar menaxe Tavidano“ da sxva...
ai, megobaro, rogor lamazad avsebs Tavisi didi mxatvris ucnob biogra-
fias Cveni Wkviani xalxi. Sen, vici, rasac metyvi: firosmanisTvis Rvinis sardafi
aravis ar uyidniao, firosmans frangi margaritasTvis etlebiT yvavilebi
ar miuZRvniao, Savi vardi raRaa, es raRam moagonaTo... ram moagonaT mTli-
anad es ambavi _ wadi da Tu amqveyanaze TiTo TlaSoi aryis fasad daxatu-
li, bavSvis TvalebiviT metyveli suraTebi Segxvdes sadme _ amas es suraTe-
bi getyvian mxolod...
`wveTebi foTlebze~, 1962; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`frTxebian yvavebi dambaCis xmaze?~


(Tavadi vidgenSteini)
„Âèòãåíøòåéí ðóññêèé êíÿæåñêèé ðîä (íûíå óãàñøèé)...“
brokhauzi da efroni. enciklopediuri
leqsikoni, t. VI a. s..peterburgi, 1892 w.

Tavadi vitgenSteini, ruseTis imperatoris axlo naTesavi, samegrelos


mTavarTa umSvenieresi STamomavlis paSa dadianis vaJiSvili, Tbilisidan
peterburgs miemgzavreboda matarebliT. am jerac isev axalgazrda kacs,
leib-gvardiis polkovniks, bavSvoba deduleTSi hqonda gatarebuli. mos-
wavleobis wlebSic, ardadegebzec, Camodioda xolme samegreloSi. icoda
megruli, cota qarTulic. aRmerTebda dedas, uyvarda qarTveli naTesavebi.
1348
maTTan, naTesavebTan, Tavi ise eWira, rogorc zrdil megrel ymawvils Sehf-
eris (gamocdili Tvali mainc SeamCnevda germanul pedantizms), gawafuli
iyo naxevrad veluri jogis cxenebis WenebaSi, cxenidan srolaSi, taxebze
nadirobaSi. icvamda Coxas, qarTul uZiro waRebs, ixuravda megrul fafa-
naksac ki.
axlac, matarebelSi, ase ecva _ mwife Sindisferi, TeTrqilebian Cerqezu-
li Coxa, pirisferi axaluxi, muxlqvemoT sada lekverTxebSemoWerili
uZiroebi. ekida spilos Zvlis tariani, TiTqos ubralo, magram natifad
nakeTebi xanjali. SesaSurad aRnagi, welSi lariviT aWimuli, Tavisi sxeu-
lis saamod mflobeli, am wigns kiTxulobda kupeSi, an arada vagonis fan-
jarasTan mdgari, xelebukanSemowyobili, mSvidad gaiyureboda gareT. Tvals
mogtacebdaT misi maRali kiseri, kavkasiuri patara, mkvrivi kefa, zemoT wa-
suli warbebi, odnav kexiani, Txeli cxviri da Txelive tuCebi. samxreTulad
mzemokidebuls, mainc SerCenoda CrdiloeTuri moyviTalo sifiTre. iSvi-
aTad, rom vinmeTi daintereseba Sestyoboda saxeze, Tumca verc imas ityo-
diT, yuradRebis gareSe daetovebina vinme. Zaldautanebeli TavazianobiT
gaatarebda xolme vagonSi gamvlelebs. mqrqali RimiliT usmenda gamola-
parakebis msurvelT, morCilad xrida Tavs, miugebda umTavresad SekiTxve-
bze, da Tu grZnobda, raRac ar xdeboda ise, rogorc amas wesi da rigi moiTx-
ovda, odnav gverdze gadahqonda mzera.
matarebeli donis rostovSi gaCerda. vagonSi aCqrolebuli faSfaSa
qali da aseve tansruli generali amovidnen. generlis momoxram, misma mbr-
Zaneblurma kilom, romliTac vagonis gamcilebels mimarTavda, vitgenSteini
miaxvedra, es erTi im generalTagani iyo, brZolaSi saamayo dauridebloba
samoqalaqo cxovrebaSic rom gadmohqondaT. iyvnen Tamamni, xmaurianni, yve-
lafris mcodneni, yovlisSemZleni da Tanac TiTqos keTilni. generalic
maSinve mixvda, ra damRis RvTis Svilic idga vitgenSteinis saxiT mis win.
aSkara misalmebiT ara, magram Rirsebis aRiarebis niSnad mainc daxara Tavi.
vitgenSteinmac aseve upasuxa. generlis Tanmxlebma qalma, sanam kupeSi bargs
Seitandnen mebargule da vagonis gamcilebeli, ramdenjerme gamoabrdRvi-
ala vitgenSteinisken didi, aRmosavlurad wyliani Tvalebi. mere general-
ic da qalic Sevidnen, Seiketnen kupeSi.
vitgenSteini kmayofili iyo im wyvilis ganmartoebiT, ver itanda Zalian
moZravT, xmaurianT _ verc kacebs, miT ufro samxedroebs, da verc qalebs,
ranairi momxibvlelic ar unda yofiliyvnen isini. gareT zamTrispiris
naRvliani dRe Ramdeboda, TviTonac naRvliani iyo, mZime naRvelSi gaxveu-
li unda daxvedroda peterburgic.
1349
mxolod meore dilis aTi saaTisaTvis gamovidnen derefanSi generali
da misi Tanmxlebi qali, Tanac swored ise, rogorc pirveli SexvedrisTanave
warmoidgina vitgenSteinma. generals aRmosavluri mZime priala xalaTi
ecva, aRmosavlur priala xalaTSi iyo gaxveuli misi Tanmxlebi qalic _
erT RameSi sagrZnoblad Secvlili, Seberebulic ki, magram mainc kmayofili.
kmayofilebis gamometyvelebiT ixedeboda xan fanjaraSi, xanac aqeT-iqiT.
vitgenSteinma kupeSi Sesvla ganizraxa, magram mere raRac ymawvilurma Jin-
ma aitana. gadawyvita, Seemowmebina, bolomde marTebuli iyo Tu ara misi
Sexeduleba am wyvilze.
generali qals sasacilo raRacebs eCurCuleboda. qali pirze xels if-
arebda da xmamaRla gacinebisagan Tavs ikavebda. generali isev da isev
eCurCuleboda. qals ukve pirze xelis afarebac aRar Sveloda, vagonis
kedels safeTqliTac ekvroda. generalma raRac gadasafiCinebeli Tqva.
qalma saxeze orive xeli aifara da, vagonis kedelze Sublmiyrdnobili,
fxukuniT Caixara. vitgenSteini, ra Tqma unda, Tvals aridebda, magram mainc
SeamCnia, generalma Caxril qals uadgilo adgilas miuwkapuna xeli. qali
SekrTa, gasworda. jer ver gabeda, mere SeSfoTebuli mzera gamoapara vit-
genSteinisken. vitgenSteini sfinqsiviT mSvidad idga, gareT iyureboda, mx-
olod odnav momateboda sifiTre bageebTan, qali mainc saxeareuli Sevar-
da kupeSi. generali ki, viTomc araferi, erTxans zurgiT iyo miyudebuli
fanjarasTan, mqirdavi RimiliT uyurebda karmoxurul kupes, mere nasvami
kacis morbilebuli nabijebiT wavida derefnis bolosaken. vitgenSteinic
iqiT gaemarTa, generalma gakvirvebiT moxeda, vitgenSteinma xmadabla uTxra:
_ ukeTesi xom ar iqneboda, meti TavSekavebuloba gamogeCinaT, genera-
lo?
generali Seqanda.
_ es rogor?
_ me, mamakaci, videqi Tqvens gverdiT.
generalma vitgenSteinis Tvalebs ver gauZlo.
_ mamakaci? _ gaeRima dabneuls.
vitgenSteinma mowyvetiT stkica sila.
_ pirvelsave sadgurSi CavalT da vesvriT erTmaneTs.
generalma loyaze xeli Camoisva da derefans gaxeda. derefanSi aravin
iyo. enis borZikiT Tqva:
_ is qali... im qalis gulisTvis ar Rirs.
_ me ar vici eg.
_ Tanac naumovi var, tyvias tyviaSi vsvam.
1350
_ miT ukeTesi TqvenTvis.
_ me Tqven uTuod mogklavT.
vitgenSteinma aRaraferi upasuxa. Tavisi kupisken wavida.
_ renkontr?1 _ ikiTxa generalma.
_ renkontr.
generalma safeTqelTan aswia xeli, vitgenSteini kupeSi Sevida da kari
moixura.
sadguris TeTri Senobis ukan, TovliT mqrqalad Sefumflul Sav xeebT-
an, vitgenSteinma da generalma patara warweriani savizito baraTebi
Seucvales erTmaneTs. erTmac oci nabiji gadaTvala, meoremac. erTmac dam-
baCa maRla aswia, meoremac.
Tovda.
_ mesroleT! _ daiZaxa vitgenSteinma.
generalma dambaCa nela dauSva Zirs da isrola. xeebze yvavebi afaTqund-
nen, aCxavldnen. vitgenSteini Setortmanda, marcxena xeli mkerdze miikra,
davarda, magram ar waqceula, muxlebze dadga. muxlebze mdgarmave aswia
dambaCa. generalma Tavi aiRo, TiTqos cas miaCerda. vitgenSteinma esrola,
generals qudi gadauvarda. vitgenSteini idayvebiT Caemxo TovlSi.
_ mohkles! mohkles! _ iZaxdnen viRacebi.
vitgenSteins iRliebSi Seusxdnen, sadguris mosacdel darbazSi Seiyv-
anes. ar dawva. sawer-kalami moiTxova. Sindisfer Coxaze TiTqmis ar etyo-
boda sisxli. moutanes sawer-kalami. TviTon amoiRo ubidan generlis
savizito baraTi. muxlTan daido, akankalebuli xeliT daawera: „Zvirfaso
nik! yvelaferi wesis farglebSi moxda, Cemi ukanaskneli Txovnaa, ar daisa-
jos gen...“ xeli daudunda, Zirs Camouvarda.
viRac yviroda:
_ Cqara, Cqara!
garbodnen, gamorbodnen. mxolod generali idga darbazSi uZravad. tyvi-
iT gaxvretili qudi orive xeliT eWira win. darbazis karSi Sexnierebuli
Jandarmi gaxiduliyo da aRaravis uSvebda SigniT.

davusvi am ambavs bolo wertili, davuZaxe Cems qaliSvils, romlis Tvale-


bze vamowmeb xolme, rogor moqmedebs Cemi dawerili ambebi sxvebze, wavu-
kiTxe mTeli mondomebiT, yoveli sityvis mkafio gamoTqmiT, megona, Tvale-
bi gabrwyinebuli eqneboda aRtacebiT. man ki SeeWvebulma mkiTxa:
_ viTom dafrTxebodnen dambaCis xmaze yvavebi, mama?
eg iyo da eg.
1351
`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989;
am moTxrobis sxva varianti daibeWda gamomcemloba
`saqarTvelos macnes~, 2011, t.6-Si saxelwodebiT `Tavadi vidgenSteini~

`frTxilad _ Cvens winaSe geniosia~


(ciklidan _ ardaviwyeba)

maisSi „literaturulma saqarTvelom“ (#21) rubrikiT „axali Tval-


sazrisi,hi poTeza“ dabeWda gia papuaSvilis werili „rad amwyalobneb,alu-
dav?“ axalgazrda literators „aluda qeTelauris“ kiTxvisas gasCenia azri,
rom poemis siuJeti logikurad ar viTardeba, kerZod _ qisti Zmebis daxocvis
Semdeg aludas jer ar dauZinia da saRamos dedasa da das aseT sizmrebs
uyveba: wuxel TiTqos sadRac „rigSi“ viyaviT, Tanac salaSqrod gamzade-
bulni; movida viRac, CamCara xelSi xanjali da Semexvewa, sikvdili minda,
ver vkvdebi, momkalio (mapatios vaJas landma, ase rom vyvebi misgan ubrwy-
invales leqsad asxmul sizmars), „Savxeden, mucali iyo, tanT ecva jaWvi rval-
isa, gulzed emCnia niSani me-d imis brZolis wamisa, efina natyviarSia lega
safeni brZamisa“... kidevo _ kacis Zval-xorcis wvniani damidges, maZalebd-
nen, Wame, Wameo, gamtanjes sizmrebma. axlac guli Sekruli maqvs, ar SemiZlia
puris gatexvao. Seuwuxebia axalgazrda literatori am ulogikobas, e.i.
jer xom ar dauZinia aludas mucalis mokvlis Semdeg da „wuxel“ aseTi
sizmari rogor naxa, sadac mucali mokluli hyavs, _ „gulzed emCnia niSani
me-d imis brZolis wamisa“, _ CaRrmavebia poemas, Seuswavlia misi beWdvis
istoria, gascnobia sxva literatorTa mosazrebebsac poemis irgvliv da
sensaciur daskvnamde misula: poemis mesame da meoTxe Tavebi as weliwadze
metia (aqedan 27 weli vaJas sicocxleSive) adgilareulebi ariso; mesame
Tavis adgilas meoTxe Tavi unda iyos, meoTxe Tavis adgilas ki mesameo. es
Tavebi rom ase dalagdes, rogorc me vfiqrob, maSin yvelaferi gaimarTeba,
siuJeturi ulogikobac da mkvlevarTa sakinklao sakiTxic _ ratom swiravs
aluda kurats mucalis suls. „mtanjveli sizmrebisagan Tavdasaxsnelad“...
ase rom ar iyos, maSin ufunqciod moCans sizmario.
misasalmebelia axalgazrda literatoris CaRrmavebuloba Cveni klasi-
kosebis kiTxvisas, visurveb, kvlavac aseTi gulmodginebiT ganagrZos kiTx-
va, magram am SemTxvevaSi, „aluda qeTelauris“ tradiciuli teqstis Caswore-
bis moTxovnaSi, ver daveTanxmebiT mas, da ai, ratom:
1. gia papuaSvilma icis, rom gazeT „iveriaSi“ dabeWdili „aluda qeTe-
1352
lauris“ meore Tavis 82 striqoni SecdomiT moxvedrilia mesame TavSi, Tanac
areulad. amiT 54 striqoniani mesame Tavi 136 striqonianad qceula. 1899
wels gamocemul vaJas „TxzulebanSi“ es areuli striqonebi gasworebu-
lia. magram gia papuaSvilis azriT, kvlav momxdara ubedureba, striqonebi
ki gausworebiaT poemis gamomcemlebs, Tavebi darCenilia gadaadgilebuli,
_ rogorc zemoT vTqviT, mesame Tavis adgilas meoTxe moxvedrila, meoTxe
Tavis adgilas ki _ mesameo.
yovlad SeuZlebelia es. raime wyaros gareSe, poemis xelnaweri iyo es,
Tu TviTon avtoris karnaxi, veravin ikisrebda, veravin moaxerxebda aseT
gasworebas. da Tu es uryevi faqtia, rom „iveriaSi“ dabeWdil teqstze 1899
wlis gamomcemlebs umuSaviaT da gausworebiaT areuli striqonebi, Seu-
Zlebelia, SeumCneveli darCenodaT Tavebis aRreva.
da mainc:
2. 1899 wlidan vaJa-fSavelam Teqvsmeti weliwadi kidev icocxla. am xnis
ganmavlobaSi, cnobilia, xSirad kiTxulobda Tavis sayvarel „aluda qeTe-
laurs“. 1915 wels gazeT „saxalxo furcelSi“ vaJa aqveynebs werils „Cemi
nawerebi da koreqtura“. es werili gia papuaSvilmac icis, mas amonaweric
moaqvs aqedan, oRond Tavisi mosazrebisaTvis gamosadeg farglebSi, _ Cems
nawerebSi Zalian bevri koreqturuli Secdomaa, erTi gazeTi mTeli wlis
ganmavlobaSic ki ver auvidoda am Secdomebis beWdvaso, _ da „literaturu-
li saqarTvelos“ mkiTxvelamde ara miaqvs mTavari _ vaJa rom „saxalxo
furcelSi“ dabeWdil il. feraZis werilSi („aluda qeTelauri“) or ko-
reqturul Secdomas SeuSfoTebia, romlebic „azrsac ki amaxinjeben“, am ori
Secdomis gasworebas moiTxovs poemidan motanil citatebSi:
aixsen gvelispiruli
diacT gadugde cremlada (?)
fari _ qslis CasabeWdavad,
xirim gaudvan gorada (?)
unda iyoso:
aixsen gvelispiruli,
diacT gadugde cxemlada;
fari _ qslis CasabeWdavad,
xirim gaudvan garada.
da qvemoT ganmartavs, ras niSnavs sityvebi „cxemlada“ da „garada“.
werils avtoriseuli sqolioc aqvs: „es Secdoma TviT wignSia Separu-
li (avtori)“. maSasadame, vaJa mainc fxizeli Tvalismimdevnebelia Tavisi
nawerebis qveynad svlisa, da Tu man sadRac gazeTSi motanil citataSic
1353
SeamCnia SecdomiT dabeWdili ori sityva da saWirod CaTvala sagangebo
werilis dawera amis Taobaze, SeuZlebelia, 16 wlis ganmavlobaSi gulmS-
vidad eyurebina sayvareli poemis Tavebis aRrevisaTvis da xma ar amoeRo
arsad.
Tu poetic yoymaniT iyo Sepyrobili, ukeTesic xom ar aris Tavebis ase-
Ti aRrevao?!
3. axla TviT es _ jer ar dauZinia aludas mucalis mokvlis Semdeg da
rogor ambobs, wuxel sizmrebma gamtanjes, Cemgan mokluli mucali vnaxeo
da sxva...
Tu am epizods vukirkitebT gamadidebeli SuSiT da wvetiani CxiriT, ga-
davinacvloT winac. meore TavSi Satilionma „axal-uxlebma“ zurgi ubruns
aludas, „Tav-Tavis saxlebs mihmarTes WerxoTiT, karianiTa, gawires qeTe-
lauri guliTa narianiTa, saxelsa aludaisas iZaxdnen bralianaTa“... am
striqonebis Semdeg poemis yvela gamocemaSi qveTavad iwyeba „Satils min-
diac moida zerdagiT rvalianiTa“... ratom unda vifiqroT, rom mindia main-
ca da mainc zed im wuTas movida, rogorc ki aluda miatoves gamwyralma
„axal-uxlebma?“ ras gvkarnaxobs epizodis qveTavad gamoyofa, didi pauza?
ratom ar unda vifiqroT, rom garkveuli droa gasuli, Tundac meore dRea
konfliqtidan? maSinve rom modiodes aluda da im wamsve midiodes, ratom-
Ra ityoda erTi dRis sagzali meyofa da aqa var, sanam mravali dabrZande-
bao. naSuadRevi xom mainc aris da raRa dro rCeba mravalis „dabrZanebam-
de?“
Tanac ra xdeba imis Sesaxeb, rac mindiam cxens qusli hkra da „wiTla
gamalda niavqariviT mavali“...
gia papuaSvilis azriT, swored amis Semdeg unda iyos tradiciuli meoTxe
Tavi mesamis nacvlad, e.i. „daRamda wyalni tirian, kalTa gvexurvis Ramisas“
nacvlad _ „Tendeba, mTis wvern dawiTldnen“... da gaTenebis suraTis aRw-
eris mecxre-meaTe striqonebad: „vin modis wiTlis cxeniTa, gamaiara wya-
lia“, Satilisaken mobrunebul mindiaze rom ambobs poeti.
damiZebneT namdvil literaturaSi sadme, unda gamohkiTxeT sul mcire
epiurobis grZnobis mqone poetebs, daweren am striqonebis Semdeg „qusli
hkra, wiTla gamalda niavqariviT mavali“ mecxre-meaTe striqonebad. e.i.
TxuTmetiode wamis Semdeg kiTxvisas „vin modis wiTlis cxeniTa, gamaiara
wyalia?“... Tu erTi poeti mainc ityvis, davwero, xelebs vwev maRla.
4. da yvelaze mTavari „aluda qeTelaurSi“: Tu mesame Tavs meoTxe Tavis
adgilas gadavitanT im logikiT, rom maSin mTlad naTeli gaxdeba, ratomac
swiravs aluda kurats mucalis suls, naTeli gaxdeba, rom swiravs mtanjve-
1354
li „sizmrebisagan Tavdasaxsnelad“ (auh!..). aludas titanur bunebas, mis did-
kacur gmirul saqciels, daviyvanT Sinabera diacis gawyalwyalebul bunebam-
de, Sinabera diacis umweobidan momaval saqcielamde _ sizmrebs rom veRar
uZlebs da xan zvarakebs daarbeninebs xatebsa da eklesiebSi, xanac mkiTxave-
bisa da jadoeqimebis winaSe kankalebs sasowarTmeuli.
aluda titanuri meamboxea, es is kacia, _ yvelafers Tavi davaneboT _
Cvenamde rom moaqvs msoflio literaturis namdvilad saamayo pasaJi: „visac
mteroba moswyurdes, gaaRos saxlis karia, sisxl daigubos keraSi, TviTonac
Sigve mdgaria, Rvinodac imas dahlevdes, puradac mosaxmaria“ (ix. „aluda
qeTelauri“, meore Tavi)... aluda ukuRmarTi samarTlis, mSvenierebis, amaR-
lebulobis damamdablebeli samarTlis winaaRmdeg, mis dasangrevad aSiSv-
lebs xmals, da Tumca amarcxeben, mainc Rirseulad itans sasjels, romelic
dabedebuli aqvT aseTi bunebis mebrZolT odiTgan dRemde.
rac Seexeba sizmrebze Civils, _ aluda amas dedasTn da dasTan Civis, isic
imis gasamarTleblad, Tu ratom aris „gulSekruli“, ratom ambobs vaxSamze
uars. sizmrebze Civili mxolod dedasTan da dasTan gasamxeli mcire naw-
ilia im boboqari grZnobebisa, rac aludaSi trialebs didi mSvenieri va-
Jkacis mucalis mokvlis Semdeg. dedasTan da dasTan sizmris daCivleba ar
amcirebs aludas, piriqiT, kacuri sinatifiTac mosavs.
5. dasasrulisaTvis: vaJa-fSavela geniosia. geniosebis naxelavT ki, namet-
ani wawvetebul CxiriT nu davuwyebT CiCqnas. nu avtexT waramara gangaSs, _
xedavT, ra uzustobani aqvs poets, uyureT Cemi Cxiris wvers, me vamCnev da
imas ki veraferi SeumCneviao: ver SeumCnevia, rom (garda zemoT ukve
Tqmulisa) qistebma xevsurTa cxenebi garekes, maT Soris „aludaisac fr-
Tiani“, aluda wavida. daxoca qistebi da ukan ki ise brundeba, Tavisi „fr-
Tianic“ ki ar mohyavs; ver SeumCnevia, rom mesame TavSi, sizmris Txrobisas,
da adrec, iseTi „atmosferoa“, TiTqos aluda jerac isev ucolSvilo kacia,
finalSi ki col-Svilianad midis; ver SeumCnevia, ar scodnia, rom „arxotis
Tavi maRali“ Satilidan saqistosaken ki ara, saCvenoSia... da sxva aseTebi.
gia papuaSvils da sxvebsac minda movuTxro uZvelesi daosuri legenda,
romelic umSvenieresad aqvs gamoyenebuli jerom selinjers moTxrobaSi
„Weri aswieT, durglebo!“
Tavadma mum, Cinis mbrZanebelma, TavisTan ixmo po lo: ukve damiberdi,
Cemo po lo. iqneb Seni ojaxis romelime axalgazrda wevrma ikisros da
Sens magivrad iman momiZebnos kargi cxenebio. po lom Tavads miugo: kargi
cxenebis moZebmna Zneli ar aris, mbrZanebelo. Sexedulebaze da moZraobaze
maSinve etyobaT raoba, magram Seudarebeli cxeni, Tqven rom gekadrebaT,
1355
miwas rom ar akarebs fexs da kvalsac ar stovebs zed, idumalebiT aris
mosili, SeuRweveli da Seucnobelia dilis burusiviT. sad Seswvdeba Cemi
Svilebis niWi am saqmes, magram me myavs erTi megobari _ Cu fan-kao, fiCxiT
da bostneuliT movaWre, ai iman Cemze naklebi ar unda icodes cxenebisa, is
moiwvieTo. Tavadma Cu fan-kao moiwvia da sanatreli cxenis mosaZebnad
gagzavna. sami Tvis mere dabrunda Cu fan-kao da Tavads moaxsena: Tqven
rom cxeni gekadrebaT aRmovaCine, SahiaSi hyavTo. mainc rogori cxeniao, _
ikiTxa Tavadma. _ qurana Wakio, _ miugo Cu fan-kaom. magram roca cxeni
moiyvanes, aRmoCnda rom Savi ulayi iyo.
ukmayofilo Tavadma isev ixmo po lo: Seni megobari, me rom cxenis
moZebna davavale, samarcxvinod Caflavda. magas isic ki ar SesZlebia, Waki
da ulayi gamoarCios erTmaneTisagan, feri ra aris, feric ki vera Tqva
sworado.
po lom SvebiT amoisunTqa: nuTu marTla eg SeZlo Cu fan-kaomao! maS
magas aTiaTasjer meti SesZlebia, vidre me. me sadRa Sevedrebi magas! eg ukve
pirdapir cxenis sulSi Sedis, iq dadis, mis sulier wyobas ecnoba. arsebiTis
wvdomisas, ararsebiTs yuradRebas ar aqcevs. Sinagani Rirsebis mWvreteli,
garegans verafers amCnevs. Cu fan-kao marto imas xedavs, rasac unda vxedav-
deT da ver amCnevs imas, risi SemCnevac arafrad Rirso.
gamoiyvanes cxeni da marTla iseTi raSi aRmoCnda, romlis badali aqam-
de ar enaxa aravis.
geniosebis bunebis gamorCeuloba, rogorc vxedavT, aTasobiT wlebis
winaTve scodnia did Cinel xalxs. Cvenc ar gvawyens, xan da xan mainc mivug-
doT xolme yuri uZvelesi kulturis mqone aRmosavlel xalxebs.
1987
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`fuliani~ (samagido rveulebidan)

...buqnas amTavrebs, medolesTan midis, ocdaxuTmaneTians Seucurebs


qudqveS. Zmakacebs ubrundeba da, sanam dajdebodes, saxeze oflis wmendiT
ambobs:
_ iseT kacs ra vuTxra, erTi Tonis gaxureba fuli rom ar eqneba Cven
droSi!
`Tebro~, 1983

1356
`fuRuro~

adre ortota muxa iyo, Relispira kldidan riyeze gadmoxrili. rac is


rkos isxamda, deda Rors gamokvebavda Tavis goWebianad mTel Semodgomas.
mere erTi banjgvliani kaci movida, jer erT tots dauSina culi, mere _
meores, CaWra, ReleSi Cayara, akafa. rac msxvili totebi iyo, uremze daudo
da waiRo, wvrili totebi iqve datova, zogi wyalSi, zogi _ riyeze. wyalSi
Cayrili totebi saamod aluvlukebdnen Reles.
gazafxulisTvis am wvril totebs sidample SeeparaT. ivnisSi, kokispir-
ul wvimebSi, Rele adidda, totebi moxveta gorva-gorviT waiRo da mdinare-
Si Caitana; mdinarem is totebi did, gaSlil riyeze mimofanta.
muxis kutaddarCenilma Zirma ylortebi amoitana, magram erT natotar-
sac guli Caulpa, CaufuRurovda. wavida es fuRuro nel-nela qvemoT, ram-
denime weliwadSi fesvebTan gareT gaaRwia. garedan niavi SemoiWra, fuRur-
os kedlebi CaasufTava, nanuJralebSic sanaTurebi gaCnda. im sanaTurebs
rom mze miadgeboda, sxivebi TaxTaxa oqrosfer larebad iWimeboda fuRu-
ros moyavisfro bindSi.
pirvelad fuRuroSi beberi oboba dasaxlda. ramdenime adgilas ablabu-
debi gaWima. im ablabudebSi mudmivad iyo gabmuli muxis yviTeli Tu xmeli
foTlebi; nanuJralis sanaTurebidan Semosuli mzis sxvivebi ablabudebs
da foTlebs abrWyvialebda, da es brWyviali Tu izidavda _ Semofrinde-
bodnen tyis buzebi da borebi, peplebi da aCxabaCxa fexebi ani didi koRoebi,
gaebmebodnen ablabu debSi, wvalobdnen, uaresad ixlarTebo dnen, gamoele-
odaT Zala da... maSin gamoCndeboda oboba. modioda Tvalebgaciebuli frTx-
ilad, frTxilad. ablabudaSi gaxveul msxverpls rom miuaxlovdeboda, jer
gaCerdeboda, aSterdeboda, TiTqos ulocavda, erTad amoZravebda wina fex-
ebs, mere uceb gaqandeboda, daacxreboda da patara brZolis Semdeg mSvidad
gabatondeboda msxverplze.
oboba fuRuros muxlis maRla, erT yvelaze bnel da miudgomel sayun-
WavSi cxovrobda. sayunWavis winac ramdenime piri ablabuda gaeba. RamiT
umTavresad eZina. dRisiT, dilaadrian, gadmoawyobda SemaRlebaze zemoT-
aRunul wina fexebs da im fexebSoris Tavdaweuli aTvalierebda Tavis
ablabudebs. Tu romelimeSi gabmul mwers dainaxavda, maSin sabrZolod
afxorili wamovidoda.
obobas wvimis ar eSinoda _ wvimis verc erTi wveTi obobis sayunWavam-
de ver aRwevda, wvima ver glejda verc ablabudebs. ar eSinoda arc Tovl-
1357
is _ arc fuRuroSi Semofarfatebuli adreuli Tovlis fifqebi iyo saSiSi.
eSinoda qariSxliani setyvis. fuRuroSi araxunebuli setyvis marcvlebi
ablabudebs glejdnen. obobas didi garja sWirdeboda maTi xelaxla gabm-
isaTvis. magram qariSxliani setyva weliwadSi didi-didi or samjer mosu-
liyo. obobas yvelaze metad erTi uweso elami Tagvi awuxebda. ra undoda,
ras daeZebda! Semofafxurdeboda is Tagvi fuRuroSi, mimoavlebda Tavis
elam Tvalebs aqeT-iqiT, mere facxafucxiT avardeboda maRla, gaarRvevda
TiTqmis yvela ablabudas, gaexlarTeboda ablabudebi fexebSi, mirboda da
misTrevda ablabudac, muxis foTlebic. gaedevneboda obobac, magram ra! ukan-
mobrunebuli Tagvi erTs Semoubrialebda elam Tvalebs, an kidev uaresi,
daanaxvebda Tavis TeTr basr kbilebs, da oboba Cerdeboda, Tavze ufro
maRla aweul fexebSi SeyunWuli ukan ixevda.
wavidoda Tagvi da daboRmili oboba Tavidan daiwyebda ablabudebis
gaWimvas. muSaobda umTavresad TavdaRma dakidebuli. ise iRleboda, zogjer
sayunWavSi mibrunebis niaTic aRar hqonda. Sig ablabudaSi iZinebda. icoda,
es Zalian saSiSi iyo, Tagvs rom ase enaxa, veRar gadaurCeboda, magram mainc
iZinebda.
erT saRamos ki, sul rom ar eloda Tagvis gamoCenas, fuRuros baTqaniT
moawyda raRac, gaisma Tagvis gamwarebuli wruwuni, fxaWuni, mere Tagvma
veRarc wruwuni SeZlo. gulgaxeTqili oboba, mikruli Tavisi sayunWavis
kedels, win wamowevas evRar bedavda. bolos, yovelgvari xmauri rom miwy-
da, nel-nela wamovida win, Caixeda dabla da isev SeSinebulma daixia ukan.
fuRuroSi yviTlad abrialebul Tvalebiani bu ijda da mokauWebuli nisk-
artiT ZiZgnida Tagvs. Tan eSinoda obobas, Tan uxaroda _ misi mteri Tag-
vuna rom bus klanWebSi iyo! iyuCa, iyuCa da isev gadaixeda Zirs. aRarc bu
iyo, aRarc Tagvi. aman mTlad daamSvida. RamiT ramdenjerme gaiRviZa
SemkrTalma. TiTqos viRaca Tavs esxmoda. aravin ki iyo. isev iZinebda. di-
las sisxli da Tagvis burdRlebi SeniSna fuRuros ZirSi. undoda Zirs
Casvla ver gabeda. is dRe raRac arasasiamovnos molodinSi gaatara. im
Ramesac gadmosaxed SemaRlebulze fexebSemowyobils eZina, da marTlac,
meore dilas, gaTenebisas, isev mofrinda, mofarTxunda bu, Tanac, ukve marto
ki ara, moiyvana meorec. Sesxdnen fuRuros erT SeRunulSi, isxdnen, Tvalebs
abrialebdnen, aqeT-iqiT ixedebodnen, raRacas CifCifebdnen. mere mihyudes
mxari mxars, miades Tavi Tavs da daiZines. eZinaT mTel dRes. saRamos fuRu-
rodan gafrindnen, dafaSfaSobdnen velebSi, gaTenebisas isev fuRuroSi
dabrundnen. isev erTmaneTis gverdiT dasxdnen, isev miades Tavi Tavs da
daiZines. TiTqos arafers uSlidnen es buebi beber obobas, magram mainc
1358
nervebi eSleboda. aiwevda fexebze maRla-maRla, abrialebda mrisxaned
Tvalebs da daiwevda, mrgval mucels Zirs axaxunebda. Tanac kidev ra _
didad usufTaoebi aRmoCdnen is buebi. ZilSive, mobrundebodnen, odnav asw-
evdnen bolos da TeTrad gamoxatavdnen fuRuros yavisfer kedels. suni
dgeboda autaneli.
erT xans ki gauZlo obobam amgvar yofas, mere amovida fuRurodan. gaC-
er da mis kideze, mzeSi. idga, iyureboda aqeT-iqiT, aswia winafexebi, TiTqos
Tavis gulSi mzes uTxra raRac, mere daRuna Tavi da daadga gzas. Cavida
muxidan Zirs. midioda balaxebSi, avidoda maRal balaxze, Tan SiSiT, Tan
muqariT moavlebda midamos Tvals da isev ganagrZobda gzas.
albaT, male i povida oboba axal fuRuros, magram rogor warimarTe-
boda misi cxovreba am fuRuroSi, es aravin icoda. jerjerobiT ki oboba
yoCaRad midioda.
`dila~ #6,1985

`fSa~

mdinare yvelam icis, rac aris. fSa, anu fSani, rogorc zog adgilas uwode-
ben? es zogs ecodineba, zogs _ ara.
fSa mdinaris nawuria, wminda, cimcima wyali, romelic TandaTan izrdeba,
qmnis siRrmeebSi Calurjebul mdoreebs, mdoreebi erTmaneTze gadabmulia
liklika, mxiaruli TavTxelebiT, gagrZelebulia ase _ mdore da mxiaruli
TavTxeli, da bolos fSac, iseve, rogorc toti, uerTdeba mSobel mdinares.
magram fSa toti ar aris, mdinaris toti mdinaris cxovrebiT cxovrobs.
mdinare rom adiddeba, totic maSinve matulobs, mdinare rom SeimRvreva,
totis wyalic imave ferisa xdeba, rac mdinareSi Tevzi da sxva rame budobs,
totSic isini cxovroben. fSa ki, rogorc mogaxseneT, sxva aris. fSa mudam
wmindaa, gamWvirvale, adidebac ki ar icis, Tu ra Tqma unda, mdinare kalapo
tidan ar gadmovida da fSas ar Caeria.
mdinaris napirebi qviania, an sufTa siliani, fSisa _ umetesad mwvaniani.
mis napirebze xvavrielad xarobs leli da Wili, daTvi jagara da Cala;
ufro Rrmad, Sig wyalSi, baiebi, dumfarebi, wylis matitelebi da samyurebi.
maT Soris, am wyalmcenareebs Soris, gabmulia ZafiviT wvrili maTi fesvebi,
zogi wiTeli, zogi TeTri. Calas, Wilsa da lels rom niavi arxevs, wyalm-
cenareebs wylis Wavlebi atokeben. xandaxan damfrTxali Tevzebis qaravan-
ic SeaTaxTaxebs xolme. SeiZleba Tevzis qaravani sul ar Candes, magram Tu
1359
wyalmcenareebi ufro aCqarebiT TaxTaxeben, vidre wylis Wavlebi, unda ico-
deT, rom iq, dabla, Tevzis qaravani brunavs.
fSas binadarnic sakuTari hyavs. eseni arian, pirvel rigSi, wminda, wynari
wylis moyvaruli Tevzebi _ Wanrebi, nafotebi, wverebi. fSaSi murwa iSviaT-
ad Seva, murwac, kalmaxic da xramulic. wvera lurji mdoreebis yvelaze
Rrma adgilebs, gril fskerebs etaneba, Wanari ufro maRla, farTod ixazavs
Tavis samflobelos, nafota sul maRla cxovrobs, TiTqmis wylis zedapir-
Tan. nafota Zalian mousvenaricaa, xSirad maRlac xteba da haerSi iWers
koRoebs da wylis adlabijebs _ mzomelebs.
fSis mkvidrni arian _ maTi savane da gansacxromelia _ bayayebi. gazafxu-
lze, ufro aprilis meore naxevarSi, anda maisSi, fSidan ganuwyveteli yiJini
ismis. gansakuTrebiT saRamoobiT. saRamoobiT mTeli koncerti imarTeba
xolme. sxedan lelianebSi Tvalebdakusuli, fiqrad qceuli yiyinebi, yurs
ugdeben erTmaneTis Soreul gadaZaxils da TviTonac awyobiT ayoleben
TavianT _ „bre-ke-ke-kes“, anda „yua-yuas“. fSaze cxovroben wylis virTagve-
bic, aqa-iq wavebic. maTi soroebis Sesasvlelebi sanaxevrod wyliT aris
dafaruli. gamovardebian wylis CxapCxapiT Cxndeebidan da Seikargebian im
soroebSi. xSiria, rom zafxulobiT fSis kamkama wyalSi dalivli vebs, TiTqos
mTeli sxeuliT cekvavs wylis Wreli gveli, anda oqrosbibiloebiani anka-
ra, bayayebisa da Tagvebis didi mteri. fSaSi SexvdebiT aCxabaCxa moarul
wiTel kiborCxalebs. mweri xom uamravi icis _ nemsilapiebi da zemoT ukve
naxsenebi mzomelebi _ naperwklebiviT rom mimoqrian laplapa mdoreebis
Tavze, koRoebi da oqrosfrad gabrwyinebuli qinqlis gundebi. fskeri savsea
wurbelebiT, namiWamiebiT da pawawina dafniebiT. fSis napirebi Zalian uy-
varT wnorebs, murynebs, mdgnalebsa da verxvebs. maT Soris vercxlisfrad
minislulan qacvebi. am xeTa wiTeli, dajinjilebuli fesvebi yvelaze sanuk-
vari safaria TevzebisaTvis.
fSa bunebrivi TevzsaSenia. zemoT rom Tevzebi CamovTvaleT, isini aq
Txel ubeebSi yrian qviriTs, anu tafoben, _ Tevzebic, bayayebic. Tevzis qvir-
iTi Zneli SesamCnevia, bayayis qviriTi ki gabmula, gaxlarTula wvrili, Savi
mZiviviT. oqros kruxad daadgeba xolme zemodan mze, aTbobs, acxunebs, da
sul male Tevzis qviriTidan aRmoCndebi an mucelgamWvirvale lifsitebi,
bayayis qviriTidan ki _ Tavkombalebi. rogorc yvela patara am qveyanaze,
lifsitebi da Tavkombalebic metad mousvenarni arian. sul facifucoben,
sul erTmaneTs eZiZgilebian, amitom fSa Zalian lamazi sanaxavia agvistos
bolodan seqtembris gasulamde, ufro dil-dilobiT, mze rom pirvelad Cah-
kidebs oqros sxivebs kamkama wyalSi. maSin TiTo sxivs aTeulobiT lifsi-
1360
ta eTamaSeba, aris sarkisa da wiTeli ferebis TvalismomWreli tkrciali _
lifsitebis ferdebisa da wiTeli frTis Zirebis brwyinva. fSa zamTarSi ar
iyineba. mdinaris totebi rom yinuliT aris xolme SeboWili, fSaze orTq-
li dgas. es imitom, rom fSa axlos gamodis miwidan, miwis siRrmeebi ki,
rogorc mogexsenebaT, ufro Tbilia, vidre zedapiri, _ zamTrobiT Tbili,
zafxulobiT grili. zamTarSi fSis siTbo Tevzebs izidavs, da xdeba xolme,
rom Rrma mdoreebi Cabnelebulia wvrili Tevzis qaravniT, maRlidan Tovs,
bardnis, fifqebi TiTqos wyals kenkaven, Tevzis sqlad Sededebuli qaravani
ki Savi RrubeliviT dgas. gegoneba, aqedanve gazafxuls eliso jiutad.
fSa mudam xalisiani da alersiania, rogorc yoveli mSobeli deda, mag-
ram me minaxavs sasowarTmeuli, mgloviare fSac. es am ori wlis winaT iyo,
seqtembris bolos, ivris WalaSi, Cemi soflis zemoT. mivdiodi, vixedebodi
mdoreebSi da vuRimodi misalmebis niSnad. erTi, meore, mesame mdore da _
Semzarav rames mivxvdi: idgnen, Cveulebrivad, verxvebi, murynebi, wnorebi da
qacvebi, iyurebodnen wyalSi; idgnen Calebic, lelebic, Wilebic, imaTac Tavi
waexaraT mdoreebisaken. mdoreebi ki wmindani, gamWvirvaleni, carieli iyo,
aRaraviTari suldgmuli aRar WaWanebda Sig. gavCerdi da viyvire _ ehei! _
magram amaod, erTi lifsitac ki ar dafeTebula, erTi bayayic ki ar gaCaCu -
nebula balaxebSi. gavqeqe Txeli lami napirTan da vnaxe, rom im lams Sere-
odnen mkvdrebi _ lifsitebic da cota mozrdili Tevzebic. viRac borot
kacebs sawamlavi gaeSvaT Tvis dasawyisSi da imaT amoeJuJaT yovelgvari
mudmivi mcxovrebni fSisa. Cavjeqi da ybebze xelebi SemoviWire, rom ar
avtirebuliyavi.
fSa mravalgvari sicocxlis wyaroa, amitom yvela Cvengani unda natrobdes,
_ rac SeiZleba xSirad gvxvdebodes fSebi dedamiwaze, Tan esec unda davuma-
toT, aRaravis, aRaravis gvenaxos sasowarkveTili, mgloviare, TiTqmis mkv-
dari fSa.
`dila~ #5,1979

`fSavlebi~

es mTlad erTi cicqna ambavia, Tanac didi xnis winaT momxdari, _ maSin
jer isev alersiT micinoda mze, _ magram dResac mxiaruli zariviT wkarunobs
CemSi da minda kidev didxans ixmauros, TviT maSinac ki, me rom aRar viqnebi
qveyanaze.
CargalSi, vaJa-fSavelas saxl-muzeumis aqeT, patara savaWro fardulSi,
sadac erTmaneTzea miWuWkuli daxlidari, wignebi, rkineuli, fexsacmeli, mow-
1361
yeniloba, puri, _ fqviliT savse tomaras CasWideboda mklavmagari axal-
gazrda fSaveli qali da karis zRurblze mdgars, alersiani dacinviT
miyurebda, rodis mivxvdebodi da gavatarebdi. mgonia, male mivxvdi. _ abai,
mogikvda Cemi Tavi! _ movuqcie viTomda fSavurad, gadavxti, tomaras bo-
loebSi CaveWide, avuwie. qals jer dabneuloba gamoexata saxeze, _ arao, nu
SeswuxdebiTo. me gavuRime, _ ra Sewuxebaa-meTqi. maSin imasac gaeRima odnav
cerad aWrili tuCebiT, lamazi kbilebiT, avwieT is tomara, gavitaneT gareT.
_ davdgiT Zirs, didi madlobao, _ magram vigrZeni, tomris iq datoveba ar
hqonda ganzraxuli, kedlis CrdilSi sveli iyo miwa, _ waviRoT-meTqi, _
waviReT. is ukan-ukan midioda, Tvalebs maridebda, me meSinoda, tomris bo-
loebi ar gamSveboda, mivitaneT ociode nabijze mdgar beber wnorTan da
iq mivdgiT. qalic SvebiT aimarTa da mec. qalic Rrmad sunTqavda, mec. qalma
kidev ufro lamazad gamiRima da safeTqlebTan Tmis sworebiT miTxra:
_ madlobeli, Zmisav! _ RmerTimc Segewevis suyovelgan!
me mTvraliviT viyavi, _ pirvelad vnaxe vaJas samyaro, misi saxli, _ xatis
niSiviT patara, naRvliani _ misi naterfali bilikebi, misi Conguri, misi
Tofi, _ Tanac qarvisfrad gabrwyinebul oqtombris dRes, did tkbil simS-
videSi, _ da am sityvebma, am _ „Zmisav!“ _ xom muxlebi momkveTa. daboriale-
buli, TvalissamanwaSlili, wnoris fesvze davjeqi, dablidan vuyurebdi da
ase, dablidan vuTxari Rimilianma, alersianma, sevdianma:
qmari sada gyavs, beCavi,
martos rad giSvebs Sarasa.
qali erTi ki gakvirvebiT SeimarTa, mere wamsve moeSva da maSinve si-
ciliT momanaTa:
qvemoT, WinWrebSi damirCa.
aravin mai paravsa.
me, am pasuxiT atacebuli, mTlad gavTamamdi:
raT ginda egeTi kaci,
me gamamyevi xarasa.
qalma ukandaxeulis gambedaobiT Semomageba:
Sen uTxar aeg saTqmeli,
Cems ar ijerebs arasa.
mindoda kidev rame meTqva aseve, leqsad, veRar movaxerxe, sicili amity-
da, icinoda gamarjvebulis siciliT qalic, Cavyavi idayvebSi Sercxvenilma
Tavi, mindoda davmxobiliyavi miwazedac, albaT,, davemxobodi kidec. _ ukve
ugrZnoblad viyavi mTvrali, _ magram aRar damcalda. movida is „WinWrebSi
darCenili“, _ wvergauparsavi, Camogazul ybaze sisxlSemxmari, cxenis aqeT-
1362
iqiT fexebCamogrZelebuli, Cemze uaresad „bolomoRebuli“, cxenze Zlivs
Sekavebuli.
cxenidan ar Camosula, _ amomawodeTo! Tavis aqneviT migvaniSna tomar-
aze, CaveWideT meca da qalic tomaras, avwieT, isic Camogvwvda, daido win,
gaiswora, cxeni Semoabruna da xmisamouReblad wavida da waSavda wiTlad
da yviTlad aWrelebuli mTebis SesayarSi. qalic, _ erTiRa gamomRima da, _
Cqari nabijiT, TiTqmis sirbiliT gahyva mis gzas.
daxlidarma farduli daketa, gasaRebi gamoaZro da jibeebSi xelebCaw-
yobili mowyenili gaCerda SemaRlebulze.
`ciskari~ #5, 1978; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`qalebi telefonSi~

pirveli qali. ratom ar miiyvaneT biWi im maswavlebelTan?


meore qali. uime, ar gewyinos, Tamriko, genacvale da raRac ver vendeT.
pirveli qali. ratom ver endeT. genialuri biWia, iciT ra avtoriteti
aqvs mTels institutSi?
meore qali. ar vici, kargo... ar dagimalav da pirdapir getyvi: rom
mivediT da vnaxeT imisi bina, pirveli sarTuli, erTi patara oTaxi, aveji _
menagve rom muqTad ar waiRebs Cvengan, colic da bavSvebic Caucmelebi, „is-
nis“ dabrecili fexsacmelebiT, TviTonac gamxdari, gasacodavebuli, raRac
gaborotebulTvalebiani, _ ver vendeT da ra vqnaT! raimis SemZleni, Cemo
daiko, axla ase aRar cxovroben. visac araferi SeuZlia, isini cxovroben
dRes da SemZle? SemZle ase ar icxovrebs, genacvalos Cemi Tavi, Tamriko,
ara, damijere...
`mTvaris asuli~, 1987

qali baqanze (samagido rveulebidan)

_ ormocdasamis civi, qariani zamTris Rame iyo, _ rodis aRar iyo civi
da qariani Rame maSin! wina dRes pirvelad Seviswore RinRli saulvaSeze.
qarxnidan gamosuli, farRalala Cardaxis kedels garedan mofarebuli, _
SigniT sxvebi iyvnen abuzulni, _ muSaTa matarabels velodi Cvens baqanze.
anaTebda civi, badri mTvare. movida erTi TeTri SaliT Tavmoburuli ma-
Rali qali, isic zurgiT mieyuda ficris kedels da Tavmoubruneblad Tqva:
_ wamodi CemTan. me kargi var, mxolod martoobiT vkvdebi. me TiTqos
1363
WianWvelebis budeSi Cavvardi, mere gverdze gaviwie.
_ ratom SeSindi? Sen ukve didi xar, Sen ukve unda icode, ras niSnavs
martooba qalisaTvis.
me sul movcildi im ficris kedels, muxlebSi TrTolvaSemdgari gavedi
moRiavebulze. cotaze qalic gamomyva. mivxede da mTvaris Suqze gavarCie,
rom eRimeboda, eRimeboda da Zalian lamazi iyo. viRaca kacma xeli daado
mklavze. im kacs idayvi gahkra. matarebeli movida. me Cavjeqi da wamovedi.
qali baqanze darCa sevdianad gaRimebuli.
`ciskari~ #1, 1981: `Tebro~, 1983

`qaluri sidiade~ (samagido rveulebidan)

mohkvdomia erT kaxel qals qmari. daglejili windebi scmia sawyal


micvalebuls. damjdara qali da erT RameSi mouqsovia orive winda. rodis
moxda _ es, ra vici, dRemde ki siamayiT laparakoben amaze.

`qarbuqi~

saSobao ardadegebi idga. patarZeulSi Tovli ido. diliT Zalian wiTe-


li mze amovida. mzes civ-gomborze da ialnoze dawewili TeTri Rrublebi
daxvda. es Rrublebi vardisfrad SeiReba. cota xanSi qarma daubera. Sua-
dRisTvis qari ise gaZlierda, eSmakis kalo daatriala. mindvrebidan wamox-
vetil Tovls sofels ayrida wiviliT. Camobnelebul orRobeebSi nabuqi
da bululebidan aglejili balaxebi erTmaneTSi ireoda. gzebi miinamqra.
did gzazedac ki aRaravin ilandeboda.
naSuadRevs soflis maswavlebeli niko bilaniSvili Tavisi saxlis fanj-
arasTan idga da gareT iyureboda.
_ xo giTxariT, didi qari amovardeba-meTqi! _ RimiliT ambobda niko, _
amovarda Tu ara?! CvenTan kidev ra uWirs, gaRma gaixedeT, gaRma ra ambavia!
waiRo qveyana.
nikos TxuTmeti wlis qaliSvili ZiZia RumelTan ijda da wigns kiTxul-
obda. mamis sityvebze wamodga, fanjarasTan mivida, TiTebiT CaniSnuli wig-
ni ukan daiWira, wablisferi rbili nawnavis bolo wignis qveS moeqca.
marTlacda, gaRma, sarTiWalis Tavze, Savi korianteli idga. is koriant-
eli maSin Cndeboda, roca gamoRma cota naTdeboda. qaris zuzuni da gabmu-
li gminva TiTqos iqidanac ki gamodioda.
1364
nikos meuRle, qeTo, kerZisTvis xaxvs Wrida. iman iq, magidasTan, xaxvis
simwares saxemoridebulma Tqva:
_ vai imaT, visac am qarma samgorSi mouswro.
_ aba, aba! _ daudastura nikom. kmayofilebis gamometyvelebiT wamovida
Rumelisaken. saxli mkvidri edga, qari fanjris minebsac ki Zlivs azanza-
rebda. SeSac blomad hqonda, daWrilic, dauWrelic. RumelTan daixara, SeSis
naWeri aiRo.
_ mama! _ daiZaxa ZiZiam, _ viRacebi iZaxian.
_ vin viRacebi? _ SeSis naWeri Rumels SeukveTa da ise wamovida fan-
jrisken niko.
ukve ZaRlic ifaTreboda.
nikom fanjarasTan Tvalebi moWuta. ezos boloSi, ZeZvis RobeSi Cadgmu-
li wvrili ficrebis alayafTan, fifqebis koriantelSi gaxveuli ori kaci
idga. ZaRli ufro da ufro gacxarebiT iyefeboda. nikom palto moigdo,
qudi daixura da gareT gavarda. ZiZia xedavda, rogor midioda mama akoria-
ntelebul nabuqSi, rogor mivida alayafTan, xelebi maRla aswia, alayafi
gaaRo, erTs kacs gadaexvia, meores xeli CamoarTva da mere daxrilni, qars
gaZalianebulni, Cqari nabijiT wamovidnen saxlisken. mosulebs yabalaxebi
hqondaT moxveuli, mxariRliv Tofebi ekidaT, patara meZebari ZaRlebi fex-
ebSi eblandebodaT.
nikos meuRlec fanjarasTan mosuliyo.
_ vin arian? _ ekiTxeboda dedas ZiZia.
deda mxrebs iCeCda.
amovidnen kacebi maRla. stumrebi iatakze fexebs abraxunebdnen, niko ew-
eoda, wamodiT, kaco, wamodiTo. gaaRo kari, jer stumrebi Semovidnen, mere
niko. stumrebs Tofebi moexsnaT, yabalaxebi gadaewiaT. daTbilul qurTukeb-
ze savazneebi hqondaT Semokruli. pirvelad Semosulma bewvis qudic moix-
ada da TeTri kbilebis gamoCeniT Tqva:
_ aqa mSvidoba!
nikos meuRlem axla ki icno.
_ vaime, batono vano!
xelSi SerCenili dana da xaxvi fanjris rafaze miyara, xelebze daixeda,
aRar icoda, ra eqna, ra moemoqmeda. xelebi winsafris qveS damala.
_ xelebi xaxviani maqvs... rogor gagvaxareT, rogor gagvaxareT, batono
vano.
stumarma mainc gamoarTva xeli da majaze akoca. gawiTlebulma qeTom
safeTqelTan Seaxo tuCebi,_ RmerTo! RmerTo! _ iZaxda Tan.
1365
stumari meore monadirisken mibrunda, is rusi iyo, imasac qudi moexada,
keTilad iRimeboda.
_ Cemi megobari belikovi. futliaridan ara, Zveli rkinigzeli, qarTuli
mSvenivrad esmis.
_ sasiamovnoa, sasiamovnoa.
belikovsac majasTan CamoarTmevina xeli qeTom.
_ es Tqveni gogonaa, xom? _ midioda ZiZiasken vano.
_ Cvenia, Cveni.
_ gamarjoba, Svilo! _ vanom xeli CamoarTva da Sublzec akoca.
_ ver icani, gogo?! _ daiZaxa nikom, _ batoni vano sarajiSvili!
ZiZiam ukan daiwia, mxrebi aiwura, gawiTlda, gavarvarda. isic ki aRar
icoda, saiT gaexeda. gaiqca, wigni bambukis etaJerze dado da TviTonac iqve
gaCerda, nabijis gadmodgma veRar gabeda.
nikom stumrebs savazneebi, yabalaxebi da qurTukebi CamoarTva. beliko-
vi Rumels miujda da xelebi miuSvira. meZebari ZaRlebi ukve Rumelis qveS
iyvnen gawolilni, imaT Seexmiana:
_ Óñïîêîèëèñü àðèñòîêðàòû?
ZaRlebma Sewuxebuli TvalebiT amoixedes.
vano ar damjdara. nikosTvis xeli kiserze hqonda modebuli da aWanWya-
rebda.
_ rogora xar? xom xar Zveleburad, kidev akeTeb bombebs TviTmpyrobe-
lobis dasamxobad?
niko damorcxvebuli icinoda.
ZiZiam icoda, rom mama da vano sarajiSvili, qarTvelTa saTayvanebeli
momRerali, erTxans erTad swavlobdnen gimnaziaSi. mamas bevrjer uTqvams,
_ sul vemuqrebodiT erTmaneTs, me patarZeuleli, vano kidev qiziyeli, ara
me wagaqcev, ara meo, ver ki movaxerxeT daWidebao. _ exla vano nikoze axo-
vnad gamoiyureboda, kargi, magari Ceqmebi da Zalian Tbili narTuli ecva.
namdvili qalaquri saparikmaxeros suni dahyveboda.
_ iorze CamovediT kurdRlebze, _ rbili, sasiamovno xmiT ambobda vano,
_ agvityda es oxeri qari, wamogviRo da ai, mogvitana TqvenTan.
_ Sen genacvale, vano. qarsac venacvale. dabrZandi, ra! _ skams eweoda
niko. _ dabrZandi, batono!
_ ha, ha! xom vici, rogor giyvars batonebi! raT ginda eg „batono“ CemTan?
_ maS, dajeqi, kaco.
_ davjdebi erTis pirobiT, _ jer dajda, mere isev adga vano, _ Cemo
rZalo, qeTo, nu daiwyeT axla mand panikuri fusfusi.
1366
_ ra fusfusi, batono vano! ra SegviZlia Cven?!
_ araferi, kaco, _ waeSvela cols nikoc. _ Rori axali dakluli myavs,
puric axali gamomcxvari. mwnili, patarZeuluri kartofili da ivrispiris
Rvinoo..
_ ar vici me, Tu gindaT ar gamaqcioT, dawynardiT, daSoSmindiT. ra varan-
cov-daSkoviviTa mxvdebiT, ra ari?!
_ wavides imis!..
_ ha, niko! _ vanom mainc belikovs gadaxeda. belikovic icinoda.
qeTom ZiZia meore oTaxidan gareT gaapara. Tavze Semoxveulma ZiZiam
ezo gairbina, orRobeSi gavida da male mezoblis derefanSi gamoCnda. mxriT
SeaRo mezoblis kari. iqidanve daiZaxa:
_ Cqara, magdana Zalo! CvenTan vano sarajiSvilia mosuli, Cqara, mogvex-
mareT, gigac wamovides, qaTmebi da indaurebi daklas.
magdana da imisi biWi giga simindsa fxvnidnen RumelTan. magdana maSinve
wamodga, kalTa Caibertya, giga isev ijda da gaRreWili uyurebda ZiZias.
_ adeqi, biWo! _ dautia magdanam.
_ neta ki qars waeRe, ZiZi! _ zlazvniT wamodga giga. wamoisxes wamosaxu-
ravebi, gamovidnen gareT, kari gadarazes, TavdaRunulebi wavidnen qarSi.
_ gagiqra saqrolavi! _ iZaxda magdana.
vano da niko isev wamomdgariyvnen. niko maranSi apirebda Casvlas, qvevrs
unda movxadoo. vanoc mihyveboda, maSin Caicvi da yabalaxic moixvie, naTbi-
laravs ar Segcivdeso.
_ Cavicmev, kargio.
vanom qurTuki Caicva, yabalaxi moixvia, belikovsac sTxovdnen, magram
iman RumelTan darCena amjobina. ijda, uSverda xelebs Rumels da sul
iRimeboda. ZaRlebic uZravad iwvnen iqve.
dabla, derefanSi rom Cavidnen niko da vano, iq gigas, mezoblis biWs, ukve
Tavebi daeyrevinebina qaTmebisa da indaurisaTvis, ZiZia indaurs xis TabaxSi
debda da afaTqunebul frTebze awveboda. vano nawyeni gaCerda, TiTqos
marTla gaqceva daapira.
_ ra ari esa! xo giTxariT me!
_ kargi ra, vano, _ Seemudara niko, _ amaze bednieri dRe romeli unda
iyos Cemi ojaxisaTvis! erTi qaTami davkla ara maqvs ufleba?
vanom xeli Caiqnia. nikom marnis kari gaaRo, Wraqi monaxa, moukida, kari
Signidan moxura da Toxi aiRo. vano eqskursantiviT gaRimebuli idga. mar-
nis koWebze lursmnebi iyo gamwkrivebuli da zed yurZnis, komSisa da gogra
msxlis jagnebi ekida. TaxCebi xeladebiTa da CafunebiT iyo savse. ukana
1367
kedelTan dapirqvavebuli godrebi aekokolavebinaT. nikom erTi qvevri-
saTvis fxvier miwas wamousva Toxi.
_ aes ori qocoa. erTi _ wiTeli, meore _ TeTri. erTic gavsinjoT,
meorec, romelic mogvewonos, is davlioT.
_ kargi, kaco, kargi!
_ moica, Zmao, egre ar aris saqme.
nikom cimcim moxada sarqvelebi qocoebs. erTic daaWaSnikes, meorec. orive
mironiviT Rvino iyo. mainc nikom Tqva: _ wiTeli uxdeba amisTana aminds,
ha?
vanos gaecina.
_ Sen ici Seni saqmisa.
_ ho, ho. _ nikom ori orxeladiani gaavso. wiTeli Rvinis qvevrs sarqve-
li aRar daafara, spilenZis sini daado.
gareT rom gamovidnen, qari mTlad gagiJebuliyo. Tivis mTeli bRujebi
mohqonda trial-trialiT.
niko saxegabadruli gaCerda da daiZaxa:
_ daubere! daubere, Seni Wirime, Seni madlis dRea dResa.
vano yabalaxis saCixs xeliT iWerda da isic RimiliT gahyurebda abo-
rialebul qveyanas.
nikom orxeladianebi RumelTan midga _ ZaRlebi xom ar waaqceveno? _
arao, daaimeda belikovma.
mere kacebi sufrasTan isxdnen, qalebi isev RumelTan facifucobdnen.
kacebi iyvnen: batoni vano, belikovi, niko da kidev sami sxva, soflisaTvis
Tavmosawonebeli sami kaci. pirveli iyo arwivi _ mxrebganieri, mklavebma-
gari, gulalali glexkaci, nikos karis mezobeli, magdanas meuRle, gigas mama,
cxraas xuTSi ioseb imedaSvils Cayolili TbilisSi _ mTavarmarTebelTan
rom mividnen da ganucxades: _ guriidan alixanovi gamovides, Torem gur-
ulebze uaress Cven vizamT, kaxelebio. am arwivs sul Cumi laparaki sCveoda,
magram Tu cota gabrazdeboda, iseTi xma hqonda, gegoneboda, gaWimul far-
das gaaWrevinebs im xmasao. arwivis gadaswvriv ijda cicikore. es is ciciko-
rea, sulmadlianma giorgi leoniZem rom mogviTxro misi ambebi. Sexniere-
bul cicikores ymawviliviT lamazad hqonda gverdze gadavarcxnili Txe-
li, mTlad WaRara Tma. gamxdar, sufTad gaparsul spilenZisfer saxeze iSvi-
aTad Tu gadauvlida Rimili. axaluxis maRali sayelo bolomde hqonda
Sekruli, mudam welSi gamarTuli ijda, saxesTan da xmel mxrebTan Sedare-
biT didi, Zlieri xelebi bejiT moswavlesaviT win ewyo, magidaze, TiTqmis
arafers Wamda, Rvinosac ridiT eqceoda. da kidev _ mixeili, isic maswavle-
1368
beli, odesis universiteteli. axla cota SeWaRaravebuli, magram miJuJuneb-
uli TvalebiT mainc raRac sasikeTo seirs dalodinebuli.
zed sufris Tavze didi, mZime lampa ekida, oqrosferjaWvebiani, rZisfer-
WaRiani. is lampa raRac idumal TeTr sinaTles afenda sufras da sufris
wevrebs. gareT ukve Rame iyo, kudianebisa da al-qajTa Rame. qari qveyniere-
bas daqcevas upirebda. TiTqos eSmaki moZvreboda sakvamle milSi, iWedebo-
da, buzRunebda. gamovardeboda Rumelidan bolqvebad kvamli. Seiwuxebda
guls diasaxlisi, _ ai, ro ver iqna da ver gagakeTebine milisTvis saxurav-
io! _ amunaTebda nikos. vano sikeTiT aqaTqaTebda kbilebs, _ hai, Se uxeiro
nikoo. niko Tamadobda. Zalian mondomebiT da aRtacebiT Tamadobda _
Cvens qalebs gaumarjos, TvalmSrali dedebi, colebi da debi iyvnen, magaTi
mxrebis Zala nurasodes moSlodes Cvens ojaxebso. egeni rom ara gvyvand-
nen, xo qorebi wagviRebdnen wiwilebsaviTo. qeTo da magdana siyvaruliani
damcinavi RimiliT ixdidnen madlobas, Tan coms zeldnen da abrtyelebdnen,
xinkalic unda movaxvioT xeldaxelo. ZiZiac maT exmareboda, wamouvarde-
boda win mSvenieri nawnavi da gadaigdebda ukan. isev wamouvardeboda da
isev gadaigdebda ukan. aSkarad gaxedvas ver bedavda, magram Tvali mainc
sul vanosken gaurboda. vanoc ise ijda _ miixedavda da mis ganaTebul
saxes SeefeTeboda. ZiZias axsovda vanos suraTebi, rolebSi rom iyo, ma-
gram sufrasTan mjdari vano ufro moswonda. sufrasTan mjdar vanoze
lamazi _ wmindansaviT Saravandedul SuqSi gaxveuli _ aravin enaxa qvey-
anaze. jer marto ra Tma hqonda, ra sijiutiT mTrToli! ra yuradRebiT
usmenda yvelas! rogor ubralod ambobda sadRegrZeloebs! dedas uTxra: _
didxans gahyves Seni keTili Rimili, Cemo rZalo, Sens Svilebs, SviliSvilebs
da SvilTaSvilebso. ZiZia SekrTa, Sewuxda, rogorRac kaxuri silaRiT rom
hkiTxa mixeilma vanos, _ mainc ra gunebazea is Tqveni italiao. _ Cemi rato-
mo? _ RimiliT gaikvirva vanom.
_ Tqven brZandebiT wlobiT iqa!
_ ee, _ gaiiola vanom. _ ar iciT, kaxeli kacis xasiaTi? Roris Tavi
xaliCaze dades, is talaxisken migoravdao. Cavedi Tu ara, maSinve Sin mimin-
da. Tbilisi mominda, alaznis veli mominda. meCveneboda, rom haeri ar myo-
fnida. WinWari aRmovaCine erT adgilas, baRis kuTxeSi, mivdiodi, Cavcucqde-
bodi, vynosavdi, xels vucacunebdi. xalxi kidev, gunebiT, sul daRonebulad
gamoiyureba CvenTan SedarebiT.
_ daRonebulebi iqnebian, daRonebulebi, _ CaurTo mSvidad cicikorem. _
vanom warbi aWima kiTxvis niSnad. cicikorem SeamCnia es da ganmarta Tavisi
naTqvami: _ didi vaJkaci moukvdaT, garibaldi.
1369
_ didi vaJkaci, didi vaJkaci, _ daudastura vanom.
nikom kidev erTi axali saRdegrZelo wamoiwyo. _ Cvens patara qveyanas
gaumarjos _ mis casa, mis Rrubelsa, mis vazsa, mis mwvane balaxsa! es sadRegr-
Zelo, yvelas gasaxarad, Tamadis Semdeg pirvelma belikovma Tqva. Tanac
qarTulad, _ sakartvelos gaumardJos! _ da bolomde dacala Wiqa. vano
rom adga, swored maSin daigmina qarma, Rumelidan veeba bolqvebad gamoi-
Wra kvamli. qeTo da magdana gamwarebulni aniavebdnen winsafrebiT, magram
isev da isev gamodioda kvamli. vano icinoda da ambobda: _ nu wuxdebiT,
rZalo da dao, rusebi ityvian, mSobliuri bolic ki tkbiliao. iyos eg bol-
ic CvenTan, rcxilis bolis suns ra sjobia... ZiZias mainc miwaSi CaZroma
undoda. qeTosac sircxvilis almuri asdioda. xan gaaRebda Rumelis kars,
xan daketavda. kacebi marTla ar aqcevdnen yuradRebas kvamls, magram qaris
mZlavri Semoteva da raRac baTqani ki aawevinebdaT xolme Tavs.
qalebma lamazad moxveuli xinklebi Cayares oxSivarmodebul qvabSi.
nikom fSavurad wauRiRina, _ vahme, xinkalo, xinkalo, mere marwyvasTan wolao...
batono vano! _ xeliT aniSna, amyevio. da yvelani gaaSeSa garedan Semosul-
ma kivilma, _ gviSveleT! gviSveleT! _ pirveli vano wamovarda, sxvebic ahyvnen.
aivanze daiZaxes, _ vaime, unafqoiani iwviano. atyda jajguri. niko vanos ar
uSvebda. magram vanom ar daiSala, qurTuki Caicva, yabalaxi moixvia da isic
sxvebTan erTad xanZrisaken gaiqca. gaiqcnen qeTo da magdac. marto ZiZia
datoves saxlSi. ZiZiam tilo aiRo da gabrazebulma Seatrial-Semoatria-
la xinklis qvabi Rumelze...

samocs bevri aRar mikliao, me rom pirvelad ZiZia vnaxe. avlabarSi,


bazris zemoT cxovrobda, aivnian saxlSi _ tanswori, maRali, magram
ZuZumkerdSerCenili moRimari qali. Tmac isev kargi hqonda, xSiri da gr-
Zeli, oRond vercxlisfrad SeTrTviluli. siciliT igonebda im qarbuqian
Rames.
_ gaigeba TxuTmeti wlis gogosi rame? Tavidanve avixire, _ RmerTo,
vanom ar imReros, RmerTo, ar imReros-meTqi. ratom? aba, ra vici, ratom.
albaT,, egre ufro momwonda _ sufrasTan Sinaurulad mjdari, Cveni WaRis
TeTrSuqdafenili, ubralo sixaruliT saxegabrwyinebuli. TxuTmeti wlis
gogos xom su niavi uqris TavSi! TxuTmeti wlis ki ara, meCvidmeteSi viyavi,
sacodavi Cemi qmari rom Seviyvare, Tan qveyanam gaigo, mag Raribs, Ratlaku-
nas rogor unda gahyve, gogoo, me kidev erTsa vfiqrobdi marto, _ piris
mosapars fuls xom iSovis, piri moparsuli hqondes, kocnaobisas ar iCxv-
litebodes da ra TavSi vixli-meTqi magis sxva qonebas.
1370
amovyare xinklebi xonCaze da mec unafqoanTken gaviqeci. cecxli saxur-
avze burburebda. qveynis xalxi iyo miseuli, xeli xelsa hqondaT gabmuli,
xevidan iRebdnen wyals da asxamdnen, zogic Tovls ayrida. vano mTlad
cecxlTan idga, vedroebsac awvdida da Tan maRla mdgar jeil biWebsac
Tadarigs aZlevda. iq amitana SiSma, vaime, warbebi da Tma ar Seetrusos-
meTqi. rom davbrundiT da vnaxe, Setrusuli ar hqonda, Zalian gavixare.
murebi esva saxeze, dedam Camoswminda. Tma da warbebi ki Setrusuli ar
hqonda...
dasxdnen, ganaxlda qeifi, bevrsa xalisobda mamaCemi, magram araferi gamo-
dioda, guneba yvelas mowamluli hqonda. Caiwo, Caingra da Caibuga un-
afqoianT saxlis saxuravi. saxuravTan erTad, Tu rame hqondaT sarCosa-
badebeli sxvenSi _ simindi, kakali, xili... Rnaodnen, cas SehRnaodnen un-
afqoianT qvrivi da imisi patarebi. imaTi codvis mnaxveli sasimRerod viRa
aiRebda Tavs.
viweqi im Rames da axla Cumad imasa vtirodi: raTa var egeTi, raT me-
badeba su ukuRmarTi survilebi da RmerTic ratom misrulebs am ukuRmarT
survilebs-meTqi. Tanac ra fasad! xuTi wlisa viqnebodi, bebiaCemma WinWriT
amisusxa kanWebi _ mogtydes eg xeli!... _ daviZaxe da mostyda. samebobas
mivdiodiT, gadavarda urmidan da mostyda swored is marjvena xeli.
sanam patara viyavi da uWkuo, yovelgvari natvra misruldeboda, exla _
aRara, exla, piriqiT, ra unda movindomo, rom piriqiT ar amixdes, _ icinoda
ZiZia.
diliT? diliT qari Camdgari iyo, mziani dRe gaTenda. mazris ufrosi
mogvadga sarTiWalidan, sarajiSvili TqvenTan yofilao, da waiyvana vanoc,
belikovic, mamaCemic. me kidev videqi da mTel dRes gavyurebdi imaT gzas.
axlac sul Tvalwin midgas _ brwyinavdnen zamTris brWyviala mzeSi qaris-
agan gezad Sexvetili Tovlis TeTri gorakebi.
mamaCemma SeRamebisas Zlivs moaRwia Cvenamdis, Zalze mTvralma, mazris
ufrosis ginebiT...
(`mTvaris asuli~, 1987; `patara biWi golgoTaze~, 1989)

qarTveli qalis siyvaruli

mimiwvies s-is erT-erT skolaSi. direqtori Cemi skolis amxanagi iyo,


Tan gviani Semodgoma idga, leqsebisa da simRerebis Tqmis xani da uari
veRar vuTxari, wavedi. mTeli kaxeTi nislebs amoevsoT, foTlebSeyviTle-
bul xeebs TrTolvis wveTebi scvioda, aryis saxdelebi ficxeli kvamlebiT
1371
bolavda, gzebze mimavali kacebi msubuqad miqanaobdnen, qalebi patiebis Rim-
iliT miadevnebdnen Tvals da meCveneboda, TiTqos sadRac viRacani ganuw-
yvetliv mRerodnen.
dagvidga giorgobisTve,
leqsad saubris xanio,
iremo, mTasa myviralo,
damale oqros rqanio...
mivedi skolaSi, didis ambiT Semxvdnen (amgvari Sexvedrebi rogorc tar-
deba, yvelam icis. jer gamovidnen maswavleblebi da ufrosi klasebis mos-
wavleebi, TavianTi mosazrebebi miTxres Cems Semoqmedebaze, mere wavikiTxe
leqsebi me, mere waikiTxes Cemi leqsebi moswavleebma, bolos pasuxi gaveci
SekiTxvebze), sul cota xans davyaviT samaswavlebloSi da amis Semdeg wam-
iyvanes sadilze. sufra gaeSalaT erT-erTi maswavleblis mSvenier binaSi.
Semkobili sufra. kvlavac gaCqarebulni facifucobdnen qalebi, bodiSs ixd-
idnen raRac naklovanebebis gamo. mamakacebma kmayofilebis RimiliT gamo-
vwieT skamebi, davsxediT, avanTebineT sinaTlec, radgan gareT ukve Camobn-
elebas iwyebda, moridebiT SemogvierTdnen qalebic, saxlis patronma gadat-
exa tkacuna SoTi, avirCieT Tamada, ra Tqma unda, direqtori. cota TavpatiJis
Semdeg direqtorma dagvloca, am Wers gaumarjoso, am Wers Sefarebulebsao,
keTili guliT momsvlel-wamsvlelebsao, da televizorSi mxatvruli filmic
daiwyo. es iyo franguli, „mon-parnas, 19“. aman yvelani Taviseburad gamoac-
ocxla. Tamadam mainca brZana, televizori sul gamoerToT. qalebi Seyoym-
andnen, gaubedavad iTxoves, Jerar fili pi TamaSobs da iqneb gvayurebino-
To, ufro me mTxovdnen. me Tamadas da kidev sam kacs vTxove. Tamada daviyo-
lieT, kargi, qalebma uyurono. qalebic uyurebdnen da Cvenc, kacebic. Tan
vuyurebdiT, Tan wynar-wynarad vsvamdiT (gareTac saocari siwynare iyo).
qalebi Tvalebad iyvnen qceulni, kacebi mousvenrad tokavdnen, mxolod me
da Tamada viyaviT TiTqos mTlad gulgrilebi. Tamadas Tavisi saqme hqon-
da gasakeTebeli me kidev, _ viTom TavSebezrebuli viyavi amgvari sanax-
aobebiT. miT ufro, rom Cveni presac calybad laparakobda filmze. qalebi
arafers ambobdnen Jerar fili pze, anuk emeze ki SeTanxmdnen, cxviri cota
grZeli aqvs, siaruliTac _ ise ra, tanTan SedarebiT, etyoba, didi fexebi
aqvso.
sanam filmi damTavrdeboda, kacebi ukve kargad SevqeifiandiT. damTavrda
filmi da mSvenieri sevdiT Sepyrobili qalebi me SemomaCerdnen, Cemgan
elodnen raRacis Tqmas. mec avdeqi da vTqvi, _ kargi filmia, magram veraf-
riT amixsnia, filmis damdgmelebi ratom bolomde ar gahyvnen sinamdviles.
1372
Jani ebiuternma xom, _ anuk eme rom ganasaxierebs filmSi. _ ver gauZlo
modilianis sikvdils da meeqvse sarTulidan gadmovarda, Tanac, egreT
wodebul, mdgomareobaSi myofi! verc sxvebma axsnes es garemoeba. maSin daskv-
nasaviT vTqvi: _ frangi qalebi mainc frangi qalebi arian, mxolod magaT
SeuZliaT ulamazesi da Tanac Tavganwiruli siyvaruli. Cvens qalebs raRac
rbili Sorisdebulebi amoxdaT, rac Cemi naTqvamis dadasturebad ar CaiT-
vleboda, gamopasuxebiT ki arc erTi ar gamompasuxebia, ise TavianTTvis,
raRac SeSfoTebiT SeuJuJundaT Tvalebi da ramdenime wuTiT TiTqos dab-
neulebi iyurebodnen aqeT-iqiT, umiznod awvalebdnen dana-Cagals. kidev
kargi, Tamadam droze SemogvaSvela sityva, _ siyvaruls gaumarjoso. es
sadRegrZelo yvelam xalisiT aswia, ar dauleviaT magram or-ori sityviT
yvela qalma Tqva, siyvaruls gaumarjoso, namdvil siyvaruls gaumarjoso.
Tormets gadascilda,roca aviSaleniT. gamovediT gareT da saswaule-
brivi sanaxaoba dagvxvda. nisli Zirs daweuliyo, datkepniliyo. amoCenil-
iyo grZlad gaWimuli kavkasioni, _ dabla muqi lurji, maRla TeTri, TeT-
rad gabmuli mwvervalebi, da am nislis TeTr zRvas, im TeTr mwvervalebs
da qarTuli wiTeli kramitiT daxurul qalaqs Tavs edga didi, TiTqmis
badri mTvare, marto me ki ara, aqaurebic moxiblulebi iyvnen am mSvenieri
RamiT, da gadavwyviteT, gagvevlo cota, qalaqis CrdiloeTi qimidan gada-
gvexeda alaznis velisTvis. wavediT. yvela Rrmad sunTqavda, mxiarulad
molaparakobda. mxolod ori mandilosani dagvSorda, erTs patara Svile-
bi hyavda, meores _ avadmyofi dedamTili. mivediT im CrdiloeTis qimTan,
gadavixedeT Zirs da ufro aRacebulebi davrCiT. ase gveCveneboda, veeba
gemis qimze videqiT da is gemi zRvas miapobda. erTma daiZaxa, _ wagvikiTxos
poetma Sesaferisi leqsio, sxvebic kmayofilebi Sexvdnen am Txovnas, mec
wavikiTxe zRvisa, _ im survilze, rom midiodes adamiani, sul midiodes, mid-
iodes da imedi ar uTavdebodes zRaprulad lamazi napiris gamoCenisa.
damikres taSi, kidev erTi leqsio, magram aq erTi maswavlebeli qali Sedga
saflavis Zvel lodze, aswia xelebi da Tqva: _ momiTmineT, me minda baton
poets aq movuTxro, rogori siyvaruli ician qarTvelma qalebma, _ da TiTqos
scenaze mdgariyos, TiTqos romelime gmiri qalis roli eTamaSos, daiwyo:
_ iyo saaragvoSi erTi gogo, dabadebuli glexis ojaxSi im saukunis
sul bolo wels, Cveulebrivi sofleli nanuka gogo. Teqvsmeti wlisa gax-
da Tu ara, mSoblebs mTxovneli mouvidaT, tlu, magram kargi biWi, tyis mcve-
li, _ me da nanukas erTmaneTi gviyvarso. rogoro, ranairado. koxtado. me
cxeniT avivlidi, eg age, Tqveni ifnis qveS ijda, xan xelsaqmobda, xan wigns
kiTxulobda, me cotas wavustvendi CemTvis, eg gamomxedavda da eg iyo da
1373
egao. marTla giyvars gogoo? nanukam Tavi CaRuna da gawiTlda, damanebeT
Tavio. hyvarebia da eg ariso. feri fersao, madli RmerTsao, adgnen da
gadasweres jvari. ocdaori wlisas sami Svili hyavda, biWebi da gogo. sofel-
Si areuloba moxda. tyis mcveli viRaca mosulebma mokles. tirodnen, ix-
okavdnen saxes naTesavebi. nanuka kidev gaSterebuli ijda. damarxes tyis
mcveli, gaaTlevines qvis mTlels Zveleburi qva, daades _ „Sendoba miTxari,
wamkiTxvelo“. maSindeli saflavis movla xom sul es iyo! modiodnen moride-
bulad nanukasTan, Seni qmris cxeni mogvyideo. nanuka yvelas uariT istum-
rebda. im cxens uvlida. zed dahkankalebda. gamoagdebda fexCamobmuls ezodan,
gaujavrdeboda sasaflaosken. avidoda cxeni sasaflaosTan, iq sZovda, gada-
dioda imis iqiTac. saRamo xanze wavidoda saxegamwyrali nanuka. rom See-
kiTxebodnen, sad mixvalo, is satialo cxeni unda movagdoo. ahyveboda sasa-
flaos aRmarTs, gamoigdebda cxens, Camovidoda. iqidan momavali yvelas
erideboda, dawiTlebuli hqonda Tvalebi. is cxeni rom daberda, sxva cxeni
iyida, ukve biWebisaTviso. isic egre hyavda aCveuli sasaflaoze, biWebs sxva
ramiT daasaqmebda, cxenis Camosayvanad TviTon midioda. pirveli SviliS-
vili rom eyola, mkerdSi raRac auCnda. iavadmyofa, xan iwva, xan idga, dadna,
gailia. guli xeliT dahqonda. erT saRamos ki mainc wavida cxenis saZeb-
nelad da veRar dabrunda. moikiTxes, naxes, ZeZvis Ziras miwoliliyo da
ZlivsRa feTqavda. nawvimari iyo, miwas etyoboda, misula qmris saflavze, iq
gamxdara cudad, iq CaCoqila. aq ara mnaxon mkvdari, sircxviliao, miwaze
xoxviT gascilebia saflavs da ZeZvis Ziramde misula. Turme sul emCneoda
miwas gaSlili TiTebis kvali.
is nanuka bebiaCemi iyo. misi pirveli SviliSvili me var. Cven Cvens
grZnobaze verafers vityviT, verc Cven, verc Cveni Svilebi Cvenze, mxolod
SviliSvilebi Tu gabedavdnen raime aseTis Tqmas, da ai, mec mxolod Cems
bebiaze vTqvi.
qalma xelebCaSvebulma daamTavra saTqmeli, qvidan Camovida, isev im qvaze
dajda da awiTlebulma CaRuna Tavi. yvelani Cumad viyaviT. mTvare dagvbri-
alebda maRlidan. qveyanas eZina mSvidi ZiliT. is qali sxeulSemZimebuli,
magram mainc raRaciT lamazi qali iyo. axla Tavi odnav gverdze gadaexara
da mqrqali RimiliT amogvyurebda Cvena Tu mTvares.
(`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989)

`qarTuli taZrebiviT~

1374
Cveni ubnebi soflebs ufro hgavda. qvemoT da qvemoT iyo saocnebo
asfalti. Cvenamde qvafenilic ver aRwevda. quCis orive mxares aqlemis
kuzebiviT iyo gamwkrivebuli adamianTa nafexurebi. zed mialajebdnen bavS-
vebi, bebrebi da, warmoidgineT, patarZlebic ki. patarZlebi yoveli aseTi
nabijis gadadgmisas, nawvimarze, xelebs maRla asavsavebdnen da xandaxan
xmasac miadevnebdnen: aah! ah! SeiZleba es patarZlebi jagnariT savse sof-
lebidanac iyvnen, magram aqlemis kuzebiviT salajunoni mainc ukvirdaT.
patara biWebi, meoTxe-mexuTeklaselebi, ZmebiviT vcxovrobdiT. gagvag-
zavnidnen purze an navTze _ qvemoT, namdvil quCaze, tramvaic ki rom dadio-
da iq. iSviaTad _ romelime biWi marto wasuliyo. SevgrovdebodiT samni
mainc, xan xuTnic, da mivdiodiT didi xalisiT. aTasnairi ambebis moyoliT.
erTi ambavi: durmiSxanma rom gviambo mamaze, dResac, Rimils mgvris.
daTvra, Turme, durmiSxanis mama, modis, moRiRinobs. wamoewia sofluri
uremi, uyurebda urems aRtacebuli, mere sTxova meurmes, cota xniT Camsvi
mag Sen mSvenier uremSi, mec sofleli kaci var, gamaZRe mag Tivis suniTo.
meurmes siciliT auyvania maRla. durmiSxanis mama TivaSi wamowolila,
Cauyvia cxviri Sig da maSinve dasZinebia. rom gaRviZebia sofel mamkodaSi
yofila. urmis patroni Wiqas avsebda aryiT, _ es Tu gamogakeTebs Seno,
Torem verafriT gagaRviZe gzazeo. damegobrebulan.
purs vyidulobdiT biWebi, maSindel maneTad da aT kapikd kilos, ganTqmul
berZnul Talx lavaSs. sam kilomde gamodioda is didi gverdebSemobrawu-
li lavaSebi. amovidebdiT iRliaSi da amovdiodiT cicqna-cicqniT, piris
CatkbarunebiT.
navTi sxva iyo. navTis bidonebs ras unda gamovrCenodiT, danaxvac ki ar
gvindoda im bidonebisa. Tu ise davinaxavdiT, wixls vkravdiT. bidonis pat-
roni pirRia xom ar iyo, Sen rom erTxel ukravdi bidonze fexs, Seecdeboda,
samjer Tu ara, orjer mainc ekra Seni bidonisaTvis. viwuwebodiT, viTxi p-
nebodiT, saxlSi erT ambavs gvawevdnen amaze, magram Cven mainc Cvensas gan-
vagrZobdiT.
erTad davdiodiT biWebi abanoSic. es abano iyo bneli xidis qvemoT.
rac unda CaCumebuli yofiliyo, Cveni misvla aaxmaurebda. gamogviRrenda
TaTari meqise _ malCat, parasiata prakliatieo! erTi CasunTqeba marTla
vCerdebodiT, mere sicili isev Txoulobda Tavisas. gaborotebuli bur-
tyunebda TaTari meqise. maxsovs,erTma Ri pianma Ziam brtyeli,mZime qamari
Semoitana da dagviturtura, _ am qamris ridi romels ara aqvs, win wamodge-
so. verc erTma ver gabeda win wamoweva. gareT gamosulebi ki vicinodiT,
RimiliT gvacqerdeboda quCaSi gamvleli xalxi.
1375
maSindeli Cveni quCebi yvela Tavisi cxovrebiT cxovrobda. sasaflaos
ukan Widaobebi imarTeboda kviraSi orjer. baton-patronobdnen am Wid-
aobebs orni, _ giJua da beqo. yvelafriT gamoirCeodnen isini sxvebisagan _
simaRliT, mxar-beWiT, xelebis SliT, iSviaTi xmebiT. omi rom daiwyo, pirv-
el dReebSive waiyvanes giJua da beqo. arc erTi ar dabrunebula. beqos
biWi gaizarda mamasaviT axovani, qera. gogo uyvarda erTi, svaneTis ubni-
sken mcxovrebi, mihyveboda xolme iqamde. aravin icis, ra moxda, biWi erT
dilas mucelgafatruli naxes. sawyali dedamisi Tavs iklavda, Zlivs ix-
snes.
Cveni quCa jarobanas moyvaruli iyo. Tuki amindebi uwyobda xels, ufro
gaxafxulze da Semodgomaze, yovel karg amindSi, imarTeboda cekvebi, simRe-
rebi. aqaur saqmes jarasaviT edga _ javaxianT rZali _ saxenaTeli, tanma-
Rali, grZelxelebiani pepela. is iyo pirveli medaire, dairasTan erTad
giJmaJi. bevrni sagangebod modiodnen sxva samezobloebidan, _ acekvebda
pepela, TviTonac ecekveboda, Tanac dairiT xelSi. omma is jarobanac moSa-
la. siSave daefara patara moedans, Savi kabiT dadioda pepelac.
didi sixaruli mohqondaT xolme zafxulSi da Semodgomaze TbilisTan
axlomdebare soflebs: kojors, orbeTs, ToneTs, diRoms, gldans. ra Tqma
unda, iSviaTi iyo avtomanqana, Cven rom ar gvenaxa. nanaxi gvyavda TviT
amerikuli fordebi da germanuli eqskavatorebic, magram imdeni sixaruli,
rac ToneTelebis anda gldanelebis urmebs mohqondaT, Zvirad, rom sxva
romelime sanaxaobebs moetanoT. eseni iyo orTvala urmebi, Semdgrebi ma-
Ral, TiTqos gaZvalebul borblebze. borblebis win miqanaobda konkila,
xar-kameCis gamoSvebis Semdeg im konkilas unda dahyrndoboda urmis xel-
nebi, carieli uRelic. Ronieri Wlebis SigniT, oTxavkuTxiv, Cadgmuli iyo
didi, didi lastebi lastebs aCnda patara sisveleebi, lastebs Soris ki, did
uremze, eyara xili. amovsebuli iyo Wlebis simaRleze, xan metadac. wvrili
qarTuli surnelovani atmiT, kunwula pantiT, kalos msxliT, gvian Semodgomas,
foTlebis gayviTlebis dros, ukve damtkbari, daSaqrebuli tyis pantiT.
uRelSi iyvnen Sebmulni, uremTan SedarebiT, TiTqos patara kameCebi da
zarebi. wina kofoze ijda patroni, TuSurqudiani, isic TiTqos patara kaci,
patara jami eWira xelSi da aqebda Tavis saqonels:
_ panta! ra panta! jami aTi Sauri!
cota xnis mere:
_ panta! ra panta! maneTad oTxi jami! oTxi jami maneTi! oh, oh! oh! maneTad
Tundac xuTi, xuTi jami.
veseodiT urems didi da patara, vyidulobdiT... me TiTqmis mudam or
1376
jams vyidulobdi. Tu moewoneboda dedas, mere is iyidida oTxs, SeiZleba
xuT jamsac maneTad. Rrma TabaxiT mohqonda xolme Sin. uremi ki idga quCa-
Si ucxo ram nagebobasaviT. xarebi da kameCebi beravdnen da uSvebdnen mu-
clebs, afrindebodnen buzebi da dasxdebodnen isev. sad iyvnen Cvens quCamde,
sad iares urmebma, amaze dumdnen. erTi ki iyo _ mTlad dapataravebuli
Canda meurme...
gasaocaria, sad gaqra diRmuri da gldanuri tkbili atmebi! xom exveoda
xolme urmebs xalxi, umetesoba seiris sayureblad xom ar iyo mosuli?
urmis patronebs xili gasayidi rCebodaT, meore dRes kidev _ ha! meore
dResac eyidebodaT atami iyo Tu panta, mere ki lpobas iwyebda uremze Cax
uTuli, da me minaxavs Cveni quCis zemoT, xevSi, fuTobiT dampali panta. iqve
egdo Suaze gadatexilixis jamic. xis jamze mamali wivwiva ijda da gamwyra-
li Semogvyurebda biWebs.
eeh, ucnauri dro iyo, ucnauri, kilo Sav purs maneTi undoda, imave maneTiT
oTx, xuT, zogi ki eqvs jam pantas yidulobda meurmeebisagan. sicxeSi anda
avdarSi dapataravebuli iyo irgvliv yvelaferi, samagierod uremi iyo
gazrdili.
is iyo daiwyes Cveni quCis boloSi, aqlemis kuzebis dasawyisSi, Tokebis
gabma, lomebiT, weraqvebiT Txra, mere movida buldozeric, idga xalxi da
uyurebda mis parpaSs. yvela ambobda, unda asfalti daasxano, moitanes man-
qanebiT riyis qva, xreSi; amas cota ugunebod Sexvdnen asfaltis mosurneni
da atyda, akapasda omi. cota icodviles kidev, cotaze daages qvafenili, mere,
etyoboda, im miwis muSebsac samxedro iaraRi misces, waiyvanes Sors, Sors,
Zlivas rom Candnen monislul mindvrebSi, urmebic aRar gamoCenilan...
sul gadaakeTes namdvilad gaaqalaqures Cveni quCebi omis Semdgom
wlebSi, magram Tu iqiT movxvdi, cremlebic madgeba Tvalebze. CemTvis iq
isev dganan didi, lastebCayudebuli urmebi. isini ise arian amomarTulni,
rogorc rom Cveni Zveli taZrebi, dganan cis qveS. maTTan siaxloves qudi
mainc unda movixado, da pirjvari gadaviwero. nu gaikvirvebT, samocdaxuTi
Semisruldeba Semodgomaze, giorgoba dRes, meloti var, zafxulSiac ki ar
viSoreb quds.
(gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5)

`qari noembris tyeSi~

maRalze vdgavar, zamTrispirulad misevdianebul gamovakebuls, da ty-


1377
ian xevs Cavyureb.
adre, Cems axalgazrdobaSi, am gamovakebulSi, zemodan CamoTreul wif-
lis morebze fSaveli biWebi isxdnen. yvelaze msxvil morze pur-marili
hqondaT dalagebuli, _ puri, marili, yveli da moxarSuli kartofili, _
Ji pitaurs svamdnen laRi siciliT. iqve, im msxvil morzeve, ewyoT wiTlad
CaxCaxa Zaxvelis kunwulebi. zeviTsoflidan Camomavals, damiZaxes, Ji pi-
tauri damalevines. gavikvirve, es ra mSvenieri Zaxvelia-meTqi, waiRe, ram-
denic gindodeso. erTi TaiguliviT Sekvra wamoviRe.
axla suli mtkiva da am tkivilis dayuCebas patar-patara sikeTeebis
gamoCinebiT vcdilob. Zaxveli unda movkrifo, qalaqSi Cavitano. qalaqSi
dedebi mis wvens bavSvebs gamouwuraven, SaqriT dautkboben, daalevineben
da bavSvur xvelebas moaSoreben. ratom mtkiva suli? meCvena, rom qveynad
siyvaruli klebulobs.
wamouberavs axalaZruli qari, Savi Rrublebis qvemoT, Sav tyeze momava-
li raRac fiqriani qari.
gaRma, nayanev ferdobze, TiTqos mas miaqvs Jangisferi indaurebis fara,
ukan miyolili Jangisferive qalic. Ceqmebi da sayelowamoweuli dabambu-
li qurTuki macvia. ar meTmoba am samzeridan wasvla, mainc veSvebi xevSi-
did-did xeebSi, nestSi, sibneleSi, nalewSi, naCliqrebSi. Camomdevs ukanCamoy-
olili qaris xmac, TandaTan Caguduli, Cayruebuli, aq ukve eqosaviT mTr-
Toli... xevis siRrmeSi, siSaveSi, fesvebSi, xavsebSi, xmel foTlebSi moiJure-
ba Savad laplapa wyali. Cemi sulis nawili amgvar naJurebSi dgas. davyureb
RimiliT. mozrdil gubes virCev, vedros gverdiT vidgam, viCoqeb, locviT
vuSveb gubeSi peSvs, amoviReb wyals da vsvam. wyals tyis gemo aqvs da mixar-
ia. isev amoviReb frTxilad da vsvam. mere qurTukis iRliebSi amoviwyob
xelebs, ase var, isev daCoqili. damCxavlebs jafara, ras Svrebio. me vuRimi.
jafara totze mousvenrobs, eWvianad miyurebs, kidev damCxavlebs. me xels
vuwev, _ mSvidad! mSvidad! _ vdgebi, vedros viReb, wylis pirebs avdev. jaf-
arac zem-zemoT mofrinavs, tyes atyobinebs _ me mivdivar!
dganan SemkrTlebiviT: muxebi, rcxilebi, Savrcxilebi, nekerCx lebi, Svin-
debi, Svindanwlebi. ganaTebulSi Savi kunelic. movkref im kunels, jibeSi
viyri, Wama-WamiT mival.
aris Zaxvelebic, magram zogs ara sxmia, zogs sxmia, magram daukrefiaT,
daulewiaT totebi, aqa-iq darCenili marcvlebi gamoukenkavT frinvelebs.
„aq karg amindSi kaliasaviT arian xolme modebulni qalaqeleba. maR-
la unda avide“.
avdivar maRla da maRla. Txeldeba dablari tye. rcxilebs wiflebi
1378
enacvlebian, saqonlisa da kacis fexiT aWiWynil miwas _ brZamianebi. muxeb-
ic, wiflebiviT, sworad arian asulni. aha, xeluxlebeli Zaxvelis buCqic!
magram ratom asxia am Zaxvels ase wvrili, qacvis marcvlebiviT? „es maSin,
Tu sxva vera vnaxe“. avdivar ufro zeviT. wiflebi ukve mijriT dganan, Tanac
metad bnela. `sadamdeRa unda viaro?“ da uceb, _ aqamde TiTqos arc msmeno-
des. _ kvlavac qaris xma! vCerdebi, yurs vugdeb.
TiTqos adidebuli mZime mdinare modiodes Cemken. moaxlovda, movida,
Rrublebisa Tu janRis siSaveSi caxcaxiT, CxrialiT miawvebian wiflebis
kenweroebi erTmaneTs. wiwiboebi da rkoebi cviva, xmeli kenweroebis nams-
xvrevebic cviva. midian xmauriT, erTmaneTs uswreben wiflebis kenweroebi,
mere ukan-ukan brundebian siSaveSi. ufro jibriani gaxalisebiT waval. vpou-
lob Zaxvelis mSvenivrad daxunZlul buCqs, vpoulob didebsac, xeebs. vkref,
swrafad vavseb vedros, meti aRarc minda, SemiZlia, gamovbrunde kidec, ma-
gram cota xniT vjdebi, _ „cotas movusmen didebul koncerts _ qars, noem-
bris tyeSi“.
isev garbian, erTmaneTs ejajgurebian wiflebis kenweroebi cis SaveTSi.
maTi jajguri, Cxriali da xivili gaxveulia didi mTebis dvrinSi, mTebi
gabmulad bubuneben. am bubuns TTqos mihkawravs Wriali da xvneSa, _ Wii, Wii,
vuf! vuf! _ lafanze dakidebuli toti Tu exeTqeba meore tots. cviva wiwib-
oebi da rkoebi. _ tkap! tkap! tkap! TiTqos mTlad pawawa Cliqosani cxoveli
dafeTebuli awydeba aqeT-iqiT. _ Suu! Suu!.. WaxWaxiT Camovardeba xmeli
Savi toti. davardeba Zirs, _ uho, erTs amoiZaxebs, samad gadatydeba da TeT-
rad SemomanaTebs gadatexili adgilebiT.
ufro moxerxebul, myudro da Tbil adgils virCev, beberi muxis ZirSi.
jer vzivar, gafacicebuli var. areulia, axlarTulia erTmaneTSi blagvi da
mkveTri xmebi. TiTqos me mivlian irgvliv, _ Wii, Wii, vuf, vuf! SeSinebuli
Cxavis jafara. albaT,, aSfoTebs Cemi dakargva. me meRimeba. kargad Sevikrav,
Semovikecav qurTuks, mivwvebi muxis ZirSi da ase var. - Suu!.. Suu!.. tkap! tkap!
_ TviT dedamiwac TrTis. da TandaTanobiT, TandaTanobiT Semi pyrobs
fiqri, rom ase ibrunebs qari da bolos gaimetebs _ raRacas metyvs bedni
erebis momtans..
_ Suu!.. Suu!.. vuf! vuf,
meRviZeba, bnela, bnela, TiTs ver miitan TvalTan. qari SorsRa xvivis,
kunTebs idunebs miwa. Zlivs mivbracunob qvemoT-qvemoT, Zlivs gaval, gav-
aRwev buwknarebidan, xnarcvebidan. pirvelive sinaTlis danaxvisTanave mivr-
bivar, mivbarganaob misken. mivaRwev latnebiT SemoRobil saxls, viZaxi, _
maspinZelo! _ da xmis gacemis molodinSi im SemoRobilTan vdgavar.
1379
veRar vigoneb, ra miTxra bolos qarma. suli mainc gabrwyinebuli maqvs.
`mTvaris asuli~, 1987

`qari rom uberavda da Tan Tovlis fifqebi mohqonda~

axla me TviTona var papa. maSin ki, romeli saRamoc sevdian suraTad
midgas Tvalwin, patara viyavi. qari uberavda, Tan Tovlis fifqebi mohqonda,
gaCqarebuli ayrida fanjaras. me da Cemi biZaSvilebi visxediT taxtze, papa
Tlida xis kovzs da Tan gviyveboda Tavisi oblobis ambavs. mouyeviT Tqve-
ni winaprebis oblobis ambebic Tqvens Svilebs, SviliSvilebs!
_ dedac rom mogvikvda, _ mSvidad ambobda papa, _ me viyavi rva wlisa,
Cemi patara da, nino, oTxi wlisa. SeSinebuli didi Tvalebi hqonda, patara
piri kidev _ sul Ria, SoSias bartyiviT, gafarCxuli xelebi sul Cemken
hqonda gamowvdili.
dedaCemis damarxvis mesame dRes mogvxvia ufrosma, gaTxovilma dam xeli,
migvixuta da cremlebis RapaRupiT wagviyvana TavisTan. viyaviT iq, imaT
miwurSi. maSin umetesobas miwurebi gvqonda. marto win iyo mTliani kede-
li. im kedelSi _ calfrTa kari da erTi sanaTuri. danarCeni _ sanaxevrod
miwaSi! danjRreuli Rumeli gvedga. iqidan kvamli maRla adioda, banze, ban-
idan _ caSi.
me da nino sul erTad davdiodiT, erTadve gveZina. Camiyofda TmaSi
xels, Tan mifaCunebda, Tan eZina. TiTqos ZilSic ki eSinoda, ar gavparvodi.
Cemi dis qmari, ubiri, ubirobiT TvalebdaWyetili, sxva soflebSi da-
iareboda dRiur samuSaoze bariT. wavidoda da daikargeboda. Cven imis
wasvla gvixaroda. dagvsxamda daro, gviyveboda zRaprebs da gvefereboda.
rom gvefereboda, Tan cremli Camosdioda. me vbrazobdi imis cremlebze,
Tavi ukve didi megona, is ki isev _ gvikerebda daZonZil tansacmels da
nemssac cremls miayolebda. gagvikeTebda Raribebis SeWamands, simindis fafas
an lobios, dagvisxamda, gvaWmevda, TviTon kidev _ gviyurebda.
mobrunda erTxel imisi qmari samuSaodan, kidev ufro Savi, TvalebdaWy-
etili. raRacnairad finTad moegrixa saxe, daagdo guda, mijda cecxlTan,
dauwyo gineba casa da miwas. qari uberavda, cioda, Tovlis fifqebi mohqon-
da. ijda. awvalebda cecxls, igineboda. daro ewvdeboda xelebSi, _ ra iyoo,
kacoo, ra dagemarTao. _ Wiri da jandaba Cemi TavisTvisao. me da nino
TiTqmis veRar vsunTqavdiT, aRar vicodiT, sad gavCerebuliyaviT. gavaReT
kari, gavediT gareT. iqidan sadRa wavsuliyaviT? civi qari mozuzunebs, civ
fifqebs gvayris. videqiT farRalala derefanSi erTmaneTs mikrulni da iq
1380
gavigoneT, daros uyviroda qmari:
_ axali welic egre unda damakvebo, ara?! Cemi araferi myavdes da sxvisi
Svilebi unda damakvebo, ara?!
gamovida daro, tiriliT mogvxvia xeli, wamogvafara dedaCvenis naqoni
Zveli Sali da wamovediT im SalqveS mokuntulebi Cvens saxlSi. Cvens civ
da upatrono miwurSi. ZlivZlivobiT davanTeT cecxli. _ nu geSiniaT, gen-
acvaleTo, _ gveubneboda acaxcaxebuli daro, _ nu geSiniaT, Tqven Semogev-
leTo, sxvis saxlsa da dayvedrebul lukmas Tqveni saxli gerCivnoTo. gag-
vikeTa xaviwi, fafasaviT iyo, oRond wminda fqvilisa, dagvidga, gvaWama. vax-
SmisTvisac dagvitova naxevari, _ me sul TqvenTan viqnebi, Tqven dagenacv-
leT, waval da isev male moval, me sul TqvenTan viqnebio. me, xom vTqvi, didi
megona Tavi, mainc cremls Zlivs vikavebdi da ise veubnebodi: _ wadi, dao. me
gavukeTeb yvelafers ninos, me vaWmev, me davaZineb, Sen nurafrisa SegeSinde-
ba, Sen wadi, dao_meTqi. itira darom, dagvkocna, Cagvixuta. _ kari dauketavi
ar dagrCeTo, _ moikunta dedaCemis SalSi da wavida daRuRuli im qarSi.
davrCiT mTlad martoni. me, rogorc giTxariT, rva wlisa, nino _ oTx-
isa. CavketeT urduliT kari. mivedi sanaTurTan, movida ninoc. aviyvane, davis-
vi win da egre viyurebodiT gareT. gareT bneldeba, qari Zlierdeba, ufro
xSirad moaqvs fifqebi.
deda rom cocxali iyo, Zroxac gvyavda, Roric, qaTmebic. Zroxa dedis
damarxvaze dakles. qaTmebi da Rori darom waiyvana, me movuvlio. kata
gvyavda erTi, katac aRar dagvxvda Sin, isic sadRac sxvagan wasuliyo, Tagve-
bic ki wasuliyvnen Cveni saxlidan. visxediT me da nino da yurs vugdebdiT
qars. maSin Cvens sofelSi aqa_iq Tu idga xeebi, wasuli iyo aese sul banebi
da im banebze wewavda qari kvamlebs. _ vuu_vuu! _ ismoda sakvamuridan.
mekvris SeSinebuli nino da mekiTxeba:
_ deda sul, sul wavida da aRarasodes aRar movao?
_ mova, genacvale, mova_meTqi.
_ rodis movao?
_ erT lamaz Rames.
_ rodis iqneba eg lamazi Rame?
_ male, male.
_ daro? daroc male mova?
_ daroc mova. Sen nurafrisa geSinia. me xanjali maqvs. _ wavedi, gamov-
iRe ganjinidan xanjali, vewvale, amovaZre qarqaSidan da vaCvene. _ davidebT
am xanjals TavTiT da veravin verafers dagvaklebs, aese vatakeb pirdapir.
_ ninos im xanjlisa ufro SeeSinda _ waiReo, isev damaleo. Cavage qarqaSSi,
1381
davmale ganjinaSi. SevukeTe SeSa Rumels da davsxediT isev taxtze.
_ oqrosTmiani da_Zmis zRapari miambeo, _ Semexvewa nino. momado Tavi
mxarze da moemzada mosasmenad. movuyevi is oqrosTmiani da_Zmis zRapari.
rom davamTavre, miTxra:
_ me da Senac xom oqros Tmebi gvaqvso?
_ maSa_meTqi, maSa! _ daRamda. avanTe patara lampa. vaWame ninos darCeni-
li xaviwi, davalevine wyali, meca vWame cota. gavuTbe sabani RumelTan, davaw-
vine, davaxure. Senc daweqio. me jer cota xans vijdebi_meTqi. vijeqi didi-
viT, Cavyurebdi danjRreuli Rumelidan gamonadeni cecxlis Suqs da vfiqrob-
di: me didi var, waval, mewisqviles mivexmarebi, sarekelebs vuyarauleb, da-
vugvi, gavegzavnebi, saca metyvis, da erT jam xrils yoveldRe momcems. ga-
vukeTeb im xriliT ninos fafas da me gavzrdi...
nino ki, sabanSi gaxveuli, mokuntuli, TvalmouSorebliv miyurebs. vaty-
ob, eSinia. mec meSinia cota. wavedi, movitane xanjali, amovde muTaqis qveS.
nino isev meubneba, _ mag xanjlisa ufro meSiniao. _ me vucini, _ mag xanjal-
ma unda gviyaraulos_meTqi. maSin Senc daweqio. Cavkuntdi RumelTan, gavax-
vie nacarSi Rvelfi, Cavaqre lampa da davweqi. momado Tavi gulTan, Camiyo
TmaSi xeli, mifaCuna, mifaCuna da daiZina. mec dameZina.
rom gameRviZa, gaTenebuli iyo. qari aRar qroda, Tovli daedo Txlad.
cioda, cioda. ise avdeqi, ninos ar gaRviZeboda. Cavicvi, gavqeqe Rvelfi, davawye
wkirebi, avanTe cecxli. gaeRviZa ninosac da SemomRima.
_ ra kargad meZina, ra kargi sizmrebi vnaxeo.
_ ra naxe_meTqi.
_ sul yvavilebSi davrbodi, damdevdnen TamaSiT batknebio. _ vuSvele
Cacma. ar undoda, magram mainc gareT gaviyvane da iq davabanine piri. cota
xaviwi iseva gvqonda, cotac wyali davasxi, gavaTbeT da isa vWameT. mere
kaklebic movnaxe, davamtvrie, lebnebi Rumelze gavxuxe da isinic vaWame nin-
os. gvqonda vaSli da Ciric. nino iZaxda, ra kargiao. Tan kargi iyo ese, Cven
oris martooba, Tan mainc mekiTxeboda, daro rodis movao. SemoiRo kari,
daros magivrad Semovida kariaulebis beberi, patara, mobuzuli. winsafris
qveSidan gamoiRo da magidaze dadga patara jami, zed gadatexili puri hqonda
dafarebuli. jamSi xiwiwi iyo.
_ es xiwiwi WameT, Svilebo.. Tu mogewyinoT, CvenTan gadmodiTo. SeSa
gaqvTo? _ SeSa gvqonda, dedaCemis damarxvaze mogvitana ubanma. daWra un-
doda, magram davWridi. wavida kariaulebis beberi. xiwiwic vWameT, puric.
mere gareT gavedi, culi aviRe da SeSis daWra daviwye. ninoc gareT iyo da
miyurebda. scioda, kankalebda, Sin mainc ar Sedioda. viwvale, viwvale da
1382
ramdenime naWeri Zlivs gadavRijne. movida mestvirianT mixa, maSin ukve
didi biWi, saydris win aWidavebdnen xolme, wamomisva xumrobiT TavSi xeli,
gamomarTva culi da imdeni SeSa dagviWra xelad, erT kviras gveyofoda.
wagviyvana TavianTsa, viyaviT iq Tbilad. nino da imaTi gogo TamaSobdnen,
magram male isev Cveni Sina mogvinda da wamovediT. gvenTo cecxli da
gaviyurebodiT gareT, movida daroc. dagvfofinebda da cremli Camosdio-
da. me vuTxari, _ nu stiri, dao, ar davinaxo, rom itiro_meTqi. etyoba, ise
vuTxari, gaeRima da gaCumda, aRar vitirebo, dagvigava saxli, gagvikeTa Svin-
dis SeWamandi, dagvariga, kidev wamouvida cremli da, TiTqos Cemi moeridao,
wavida. saRamos xanze CvenTan gadmovidnen mestvirianT patara gogo da
kariaulebi, Zmebi, biZina da gigo. mogvitanes ori didi, gemrieli kuti da
oric Tevzi, mixas daeWira oCxSi. iyvnen karga xans, gagvarTes da wavidnen.
davrCiT isev martoni, magram ukve gayoCaRebulebi, ninosac ki aRar eSino-
da Zalian.
mainc im Ramesac xanjali amovide muTaqis qveS. meore dRes ki bari
aviRe, gavedi da sakartofile miwis CiCqna daviwye. Zneli iyo, miwa magari
iyo, magram mainca vCiCqnidi. mamaCemis farajaSi gaxveuli ninoc iq medga.
vinc ki daminaxa, yvela movida, _ uux, Sens vaJkacobas venacvale, biWoo. egreo,
egreo! movidodnen, gamomarTmevdnen bars da mibaravdnen. erTi rom wavi-
doda, meore modioda. im dRes naxevari SemoRobili gadavbareT. movida,
moCaCunda isev kariaulebis beberi. axla antria mogvitana, WameTo, Svile-
boo, ar moimSioTo. dRes, xval, dRes, xval da, bolos... ai, Cvenc davizardeT.
mec didi var, _ gaSala papam mxrebi da gaiRima, _ nino papidac didia qiziySi,
imas ufro meti Svilebi da SviliSvilebi hyavs...
uceb papa isev danaRvlianda.
_ aRar aris kariaulebis beberi, Svilebo, aRarc mestvirianT mixas deda,
aRarc sxvebi, lukmas rom gvinawilebdnen tanjuli xelebiT, aRar aris Cve-
ni sacodavi daroc. magram ar gamqrala da arc gaqreba imaTi madli. mivdi-
var xolme Cafiqrebuli da ase mgonia, mivixedav ukan da davinaxav patiebis
RimiliT Cemken gamowvdil purs. im puris danaxvaa da, rac unda aZaRlebu-
li viyo, vmSviddebi.
papam kovzis Tlas Tavi aneba, Tvalebi gauSterda, Cven mivediT, mivexurx-
leT aqeT-iqidan meliis lekvebiviT.
gareT isev qari uberavda, Tovlis fifqebi mohqonda da gaCqarebuli
ayrida Cveni fanjris minebs.
(`dila~ #1, 1984)

1383
`qari rom uberavda da Tan wvimda~

didi xnis winaT, ormocdaaTze meti wlis winaT, qari uberavda, Tan wvim-
da... Cven kidev, tolebi, giga, daTa da me, qvriviSvilebis didi saxlis kedel-
Si garedan gamokveTil buxrismagvar sasanTle niSSi visxediT. niSSi sim-
Srale iyo, siTboc. daTam erTi grZeli zRapari icoda, „zaia-zaiasi“, im zRa-
pars gviyveboda _ erT kudian bebers xelsafqvavi hqonda, daatrialebda im
xelsafqvavs, miayolebda, _ zaia, zaia, zaiao, _ gadmocvivdebodnen kombliani
yaCaRebi da, rasac beberi moisurvebda, yvelafers usrulebdnen, ra saWmeli
undoda _ murabebi, qadebi, torTebi. _ Tqva daTam „torTebio“, da gigam
ikiTxa: _ giWamiaT torTio? _ daTas ar eWama, arc gigas. mec ar meWama, mag-
ram mamaCemi mosamsaxure kaci iyo, qalaqSi xSirad dadioda, mSoblebis Rirse-
bis Selaxvas moveride da vicrue _ me miWamia-meTqi. giga da daTa sawyl-
uri TvalebiT SemomaCerdnen: _ rogori gemo aqvso? _ me davibeni. mere
erT wamSi gavixsene, rac tkbili da gemrieli meWama, da cota yoymaniT, mag-
ram mainc vTqvi: _ gozinays rom blis muraba daado, iseTi gemo! _ gigas da
daTas axla gozinayisa da blis murabisken gaeqcaT gonebis Tvali, magram
male daTa daijRana da Tqva, _ gozinayze dadebuli blis muraba da torTe-
bi gogoebisa da qalaCuna biWebis saWmeli ariso, aese rom Wameno, _ erT-
maneTze midebuli ceri da saCvenebeli TiTi miitana moplurwul tuCebTan,
ise, rom sami danarCeni TiTi gafarCxuli hqonda, _ vaJkacebma unda Wamono:
xoxnotao, miwavaSlao, maCitao, kowaxuris foTolio, mJaunao... _ yintora,
vazis ylorti Tavisive bwklebiT! _ ahyva giga, _ boyi! kidev ra... daTrTvi-
luli kvrinCxi... xan giga iZaxda, xan daTa: _ zRmartli, askili, maxrCobela
panta, Tameli. mgeli xom yvelaze magaria vaJkacobaSi, mgeli rasa Svreba,
xom iciT?! rom gauWirdeba, ayalo miwasac ki Wams. es yvelam vicodiT da me
Cemi gavixsene: _ sabanaod rom waxval, puris natexs da niors rom waiReb
jibiT, Sena banaob, is puri mzeze xmeba, gaxmeba, magram nabanavebels mogSivde-
ba, amoiReb im gamxmar purs, niors miatan da SeWam... iif, ai, namdvili vaJka-
curi saWmeli! _ kidevo, _ gadavediT SeWamandebze, _ maxoxi, Wrianteli, Txlis
SeWamandi, Svindis SeWamandi, Rolosi, kvrinCxisa, dos SeWamandi. gagvaxsenda
mxaleulic: satacuri, WinWari, kapari, qarqveta, svintri, kobrCxilo, cikniyu-
ra...
uberavda Semodgomis civi qari, modioda wvrili, almaceri wvima, mo-
hqonda daglejili yviTeli foTlebi, Cven kidev, patarebi, Tbilad SeyuJ-
ulni sasanTle niSSi, isev ganvagrZobdiT vaJkacuri saWmelebis CamoTvlas.
1384
qumelio, simindis baklao, xirxitonio. boRliwoo... uceb yvelam erTad
viyvireT: _ lobio, kacoo? _ lobios xsenebaze yvelas siamovnebiT gagveci-
na. uberavda qari, wvimda, wvimda. amasobaSi mogvSivnoda kidec. daTama Tqva,
_ lobio Cvena gvaqvso, gigamac Tqva, _ Cvenca gvaqvso, meca vTqvi, _ Cvenca-
meTqi. _ Tqveni rogori lobioao, _ mkiTxa daTam. _ guruli. _ Tqvenio? _
hkiTxa axla gigas. _ nika lobio, _ Cven mindvris wiTeli lobio gvaqvso, _
daTam. aba, mindvris lobios sxva lobioebi rogor Seedrebodnen vaJkaco-
baSi! rogorRac guldawyvetilebi SevaCerdiT daTas. daTa migvixvda, _ wa-
modiT CvenTan, Cveni lobiosi vWamoTo. _ wamoviwieT sayeloebi kefaze,
waviRuneT da wavediT daTaanTa wvimaSi.
_ dedio, _ uTxra daTam nato Zalos, _ amaT Cveni lobiosi undaTo. _
dasxediTo, genacvaleTo, exlaveo. davsxediT magidasTan, nato Zalom Rume-
lis qveSidan gamodga saduRari. Camogviriga Tixis jamebi da xis kovzebi.
gadmogviRo saduRridan qondrissurneliani lobio. mogvca cotaTi gamx-
mari, cotaTi obmokidebuli puri, _ obian purs vinc SeWams, fuls i poviso.
Cven esec vicodiT. CavimtvrieT, CavifSxveniT is puri, rasac Cven ver vtexdiT,
nato Zalo gvimtvrevda, avurieT kovzebiT, CavabuJbuJeT da, _ dRes Tqven _
Semwvar-moxrakulebi, me ki _ is, ra netarebiTac is lobio geaxeliT maSin!
jamebi rom movasufTaveT, _ agaSenoTo, _ vTqviT, wyalic davlieT, isev
uberavda qari da isev wvimda. mainc wavediT. isev qvriviSvilebis sasanTle
niSSi SevsxediT, visxediT erTmaneTs miWuWknulni Tbilad da momavlis geg-
mebs vawyobdiT: qari rom Cadgeboda, wvima rom gadaiRebda, yinva rom wam-
ovidoda da TrTvili gaifineboda, maSin korZianebSi wavidodiT da
TrTvildadebul kvrinCxs vWamdiT, TrTvildadebul kvrinCxs da, Tu dide-
bi wamogvyvebodnen did tyeSi, wiTlad CaRudRudebul Tamelsac, Tameli
maRal, caSi asul xeebs asxia. daTvs rom Camoyra moundeba, daebRauWeba, daa-
janjRarebs da wamova xrialiT. Tamelze vaJkacuri saWmeli raRa iqneba!
ai, am vaJkacuri saWmelebiT davizardeniT Cven. daTas xuTi biWi hyavs,
gigas _ oTxi, me cota naklebi, magram mainc biWebi.
(`dila~ #6, 1984)

`qarSi~

Tbilisi, gareubani.
uberavs qari, moaqvs foTlebi, mtveri, qaRaldis naglejebi, da TiTqos
maTTan erTad _ bazrisCanTiani dabali, jerac isev axalgazrda qarTveli
1385
qali. quCebis SesayarTan qars gamoaqvs meorec _ isic dabali, isic pirveli
qalis xnisa, isic, _ kaba rom ar aucilos qarma msxvili muxlebis zemoT, _
windadebuli gaberili CanTiT. kinaRam Seejaxebian erTmaneTs.
_ ui, Sena xar, gogo?!''
_ gauqra saqrolavi, ganaRa. Semogxede! '
_ rogora xar, gogo, rogor?
_ ra. vici, genacvale, Sena?
_ vaar me. biWebi rogor gyavs?
_ ar ici biWebis ambavi?
_ gabrazeben?
_ xan mabrazeben, xan macofeben. '
_ ara uSavs, egre ician biWebma.
_ Sena? Sen rogora gyavs Senebi, gogo xom ar gaaTxove?
_ iih!
_ ra iyo?
_ gavaTxove da gamovaTxove kideca.
_ ras melaparakebi!
_ rom ar gaixaros Cemma mazlma, iman gauriga erTi kaspeli, imasTan
muSaobda.
_ mere ro?!
_ bnediani, qalo, jera scemda, su dalilavebuli hqonda gverdebi, mere
daecemoda da farTxalebda.
_ bavSvi hyavs?
_ ara, bavSvi ara hyavs.
_ kidev kargi, kidev kargi!
_ ra vici, gogo, damidna ki da.. ari CamduRrebuli da Canacrebuli is
dedamkvdari, biWisac erideba sula.
_ biWmac xom ar moiyvana coli?
_ ara, jer ara, magram rodemde iqneba egre! dRes Tu ara, xvale xom
moiyvans! wils ise ver gamovitanT im amosawyvetebis saxlidan, kanonmac Tu
ar gayara, kanoniT gayra kidev ar unda jandamwvris gazrdils, arc eqimebi
aZleven giJis cnobas, hqrTamaven, da varT aemag Sav dReSi.
_ mumaobs gogo?
_ gagixma saqrolavi! rogora?
_ muSaobs-meTqi gogo?
_ ara, sadRa muSaobs! muSaobda da iq rom waiyvanes, kaspSi, Tavi daanebe-
bines. exla egac awuxebs. sabuRaltro ara aqvs damTavrebuli! xan sada hpird-
1386
ebian da xan sad, magram erTgan ar daayenes saSveli. yvelgan xelebSi Se-
mogvyureben, genacvale, Cven kidev ris mimcemebi varT! netav imdeni gvqondes,
Tavi gavitanoT Tvidan Tvemdina..
_ egrea exla, egre, gawydnen yvelani!
_ TviTon lukmasac ki aRar imetebs TavisTvis. Zveli kabebi raca hqonda,
vercerTs veRar icmevs, ganaxevrebulia, deda moukvdes. mTel dRes or sity-
vas aRar ambobs zedized, ari sul Cumad da saqmianobs moaxlesaviT. gaexum-
reba xolme biWi, xan ras moutans, xan ras, erTs gaiRimebs sacodavad da
morCa, Caitetkeba da CaRamdeba isev. RamiTac, gaeRviZeba da hRviZavs, Camos-
dis or totad uTqmeli. cremli, Zalian meSinian, dao!
_ nu geSinian. gava cota dro da daaviwydeba yvelaferi.
_ ra vici, genacvale, bavSvobisas jirkvlebi hqonda filtvebSi, exla rom
gaumizezdes, xom unda mivasxa navTi im amosaZiravebs da gadavwva dedabudi-
anad.
_ nu geSinian, nu. jer ramdeni wlisaa gana!
_ ocdaorisa exla gaxda, wina kviras.
_ ii, iqneb ufro iseTi yismaTi'Sexvdes, zed danatrodnen yvelani: ram-
denni arian, pirveli qmrebi rom ar gamosdgomiaT da mere bednierebi
yofilan. pataraobidanve lamazi gogo iyo. cqriala, exlac kargi iqneba.
_ gaxda, ganaxevrda. vercxlis wyaliviT mkvrivi gavatane da exla xelSi
aiyvan ymawviliviTa. Tval-warbi da saxe ki isev lamazi aqvs.
_ mTavari kidev eg aris.
_ ra vici, dao, ra vici.
_ nu geSinian. ras izam! biWic moggvris. erT karg rZals da iqnebiT
mSvenivrad TqvenTvis.
_ bedi unda yvelafers, bedi... –
_ bedic geqnebaT, aba daixsome Cemi sityva...
_ Sens pirs Saqari! Sens pirs Saqari! Sen egre midixar?
_ ho, pirdapir.
_ me ese.
_ kargad, genacvale, maTiko, kargad!
_ Senc kargad, Senc kargad, Cemo dao!...
erTi pirdapir miaqvs qars, meores marjvniv Caaxvevinebs, mi pakunoben
dabali fexebiT, patar-patara nabijebiT. erTsac da meoresac isev win uWiravT
CanTebi, muxlebs zemoT rom ar aucilos qarma kabis kalTa...
(erTtomeuli, 1981; `Tebro~, 1983)

1387
`qeba qarTuli orRobisa~

ai, bolo saxlic, bolo qviTkiris galavani, bolo Tivis bululi galav-
nis kuTxeSi. xelswraf nikalas koxtad, wowolad auyvania bululi. wverze
daufarebia toli, zed jvaredinad gadaukidia mavTulze gamobmuli qvebi.
axla bululis wverze TeTri mtredi zis da TiTqos fexebiT usinjavs tols
simxurvales.
galavnis gareT mdgari beberi muxac ausufTavebia nikalas. dgas axla
muxa _ veeba, Savi, idayvebTan waWrili mklavebiviT gauSveria totebis narCe-
nebi, zed funjebiviT ahyria mwvane ylortebi.
sul dabla muxas fuRuro aqvs, didi fuRuro. dRes ara, magram sxva dros
iqidan iWyitebian xolme bednieri bavSvebi. bavSvebi bednierebi arian, rom
sakuTari, yovelmxriv momyudroebuli samyofeli aqvT.
muxidan sam nabijze wyali motboravs, zed ori moria gadebuli xidad.
manqanebi qvemoT gadian da gadmoSxefebuli wyali xids ver swvdeba. more-
bze Tavisuflad mifratuneben grZelkabiani dedabrebic ki. wyali wmindaa,
Tbili. saTiTaod moCans moyviTalo xavsgadakruli qvebi. maT Soris Sem-
odgomis mcxrali mze TrTis.
namdvili orRobe am xidis iqiT iwyeba. gza mokenWilia. Savi miwac sve-
lia, moTeTro kenWebic. alag-alag patara wminda gubeebic dgas. gamosulia
RobemZvrala, misdgomia gubes da tkbobiT svams wyals. aswevs Tavs maRla,
daxuWavs Tvalebs da ise gadauSvebs ylups.
gzis aqeT-iqiT Robeebia, Robeebis iqiT _ venaxebi, xilianebi, naTesebi.
niavi ar iZvris da dataroebuli simindebi amayad gajgimulebi dganan.
lobeebi odesRac qacvisa da ZeZvisa iyo. axla mavTulis Jangiani badee-
bi sWarbobs, magram es badeebi TiTqmis ara Cans. gzis mxaresac da SigniTac
amoyrilia ragindara xexili _ qliavebi, kvrinCxebi, alublebi, Sindebi, askile-
bi. kidev _ Sindanwlebi da gasaocari kunwulebiT datvirTuli WanWyatebi,
anu kidobanebi. kidobanas TiToeuli marcvali marTlac moWedil pawawina
kidobans hgavs. adre, Cems bavSvobaSi, am dakuTxuli marcvlebisgan gogoebi
mZivebs isxamdnen da siamayiT dahqondaT moRerebuli yeliT, gaiqceodnen
da wiTel-yviTlad aferadebuli is mZivebi mxiarulad dasTamaSebdnen maT
mkerds.
aqedanve, orRobis dasawyisidanve, iwyeba kaklebis xeivani. Camdgaran es
veeba xeebi Sig RobeebSi, wvril-wvril xexilSi, asulan maRla, gadmouburavT,
gadmoubnelebiaT gza da im gzaze TiTqos sixaruliT TrTian mzis aTinaTe-
1388
bi. zafxulSi kaklebidan iZaxian molaRurebi da Citbatonebi. kaklis qevS
grila, dgas sasiamovno suni, wvanan TokiT dabmuli boColebi da dadidebu-
li nestoebiT isunTqaven im suns.
enkenisTvidan daiwyeba nayofTa cvena. gza moifineba gasresili wengoe-
biT. dadgeba kidev ufro saamo da mZafri suni. ufro adre _ orRobis
simwvanes anaTeben xolme mwife Wermebi, WanWurebi, oturi qliavebi. Sindis
SeTvalvas xom araferi sjobs! kacis Tvali xom xarobs, xaroben TviTon
Sindebic _ msxvilebi, lalisfrad cimcimebi. sul damaviwyda komSebi, mZimed
dakidebuli yviTeli komSebi! dascems Zirs qari da yria mwvane balaxSi
yviTlad. aivlian, Camoivlian, xedaven im komSebs. magram xels aravin ax-
lebs, TiTqos enanebaTo silamazis moSla. xSirad gadaTrTvilavs xolme
balaxebsac da komSebsac.
zogierT venaxis patrons mosaWrelad ver gaumetebia muxac. gazrdila
isic kaklebs Soris, scviva yavisfrad galaquli rkoebi, WeWyaven gzaze man-
qanebi, cxenurmebi lRobis ZirebSi ki CayuJulan saRebi bavSvebis gasaxarad,
bavSvebi itenen jibeebs rkoebiT.
orRobeebSi budoben SaSvebic, CxarTvebic, bolocecxlebic. orRobis
Camoburul simwvanes bolocecxlebi anaTeben xolme wiTeli boloebis
TaxTaxiT. _ wrii! wrii! wrii!.. _ ismis maTi Zaxili. RobeebSi imaleba zRar-
bic. iSviaTad, rom gzaze gadmovides, da Tu mainc gadmova, cxviraweuli gar-
bis.
kargia, lamazia orRobeebi zamTarSic _ jer aqa-iq SerCenili yviTeli
foTlebiT, mere TovlSi. xan aq agifrindebian SaSvebi da CxarTvebi, xan iq.
Camodis maSin Tovli dabardnili totebidan. feTdeba buCqnaris simSraleSi
CayuJuli kurdReli. magram yvelaze kargi, yvelaze sruliad lamazi or-
Robec maSin aris, roca mis mibundovanebul siRrmeSi gamoCndeba mxarze
xiliT savse kalaTSedgmuli jansaRi, keTilaRnagi qali. ukan mosdeven bal-
axebSi TvalebCacecebuli patara gogona da biWi. qali modis, raRac mqrqa-
li naRveli Casdgomia TvalebSi. moswydeba kakals naadrevi yviTeli fo-
Toli da, ciuri weriliviT wamosuli, dauvardeba qals win, qali daxedavs,
fexs aaridebs da mqrqal naRvelSi nelnela gaereva oqrosferi Rimili.
orRobe gagtrenilia, sunTqva Sekrulia Casafrebuli mamakaciviT.
cnobiswadiliT iWvritebian mxolod askilebi.

`qeTevan WilaSvili~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

1389
_ `davwer rames, mivcem ninos (bezaraSvils), waikiTxos da Tavisi azri
miTxras. jer xom saSvels ar daayenebs wakiTxvas, mere rodis-rodis momi-
tans. me erTi suli maqvs _ ras metyvis. eg jer daiwyebs am mTisas da im
mTisas, _ ra civao, gogo, adre sad iyo aseTi siciveebi, adre Tovls dids
dasdebda, magram ase ara ciodao. momiyveba gurjaanul ambebs. mere uceb _
gogo, Sena swer yoveli „romis“ win mZimes, Tu memanqane umatebs? meoreca,
riT ver gaigeT „gared“ ki ara, „gareT“ unda. erT adgilas kidev orjer
giweria `gadaxta~. mere isev gadava am mTisa da im mTisaze: _ TqvenTan, ra,
kide yoveldRe modis cxeli wyalio? Rame ar civdeba radiatorebi? Cven-
Tan, miwa davayare, viyinebiTo. velodebi, mTavars rodis metyvis, ar ambobs,
bolos, veRar viTmen, _ miTxari, qalo, mogewona, Tu ara, moTxroba! da maSin
Zlivs momigdebs, gabrazebuli _ neta sxva viRa swers ukeTesebsa!... da miawy-
obs radiators xelebs...~

RmerTo, Tu maRirseb kvlavac daviwyo moTxroba,, rogor unda daviwyo?!


au, ra mSvenierebaa: Ãîâîðèëè, ÷òî íà íàáåðåæíîé ïîÿâèëîñü íîâîå ëèöî,
äàìà ñ ñîáà÷êîé...
(`mTvaris asuli~, 1987, gv. 223)

`qvebis suni da gemo~

gaCndeboda yinulis loloebi, davuwyebdiT wuwvnas, amtkivdeboda yeli,


momcemda maRal sicxes, dedas ca Zirs Camohqonda Cemi wyevliT, bebia ki
wafratundeboda TovlSi, qarbuqSi, venaxebisken, moitanda jerac isev mwvane
RoloSmagas foTlebs,_ Cvens sakadebelTan vi povneo,TovlqveSo,_ datyepda,
daabrtyelebda xelisgulebze, gaamwkrivebda viwrod gakecil Tavsaxvevze,
cimcim Semomadebda yelze; Semixvevda da meore dRes aRarc yeli mtkioda,
aRarc sicxe mqonda. Tu mainc gamigrZeldeboda sicxeebi, maSin bebia ve-
drebiT aRapyrobda xelebs maRla, Semaxvewebda wminda marines, _ wmindao
marinev, Seni keTili gulisa da kalTis Wirime, Sen moxede Cems biWs, kargad
mimyofe da sakuTari fexiT moggvris wiTel mamals, sakuTar salocavSi
dagiklavT, mec sul fexSiSveli geaxlebio! wminda marines keTil gadmoxed-
vas win veraferi udgeboda, male kargad vxdebodi: gazafxuldeboda, daTbe-
boda, amwvandeboda vel-mindvrebi da erT dRes daiWerda bebia did wiTel
mamals, gaukravda fexebs, momcemda me, waviyolebdiT mezoblis did biWs _
gogias, waviRebdiT xeladiT Rvinos, kalaTiT qvabs, purebs, Wiqebs da wavi-
dodiT SeTqmulis asasruleblad. bebia, rogorc Seficuli hqonda, fexSiS-
1390
veli modioda...
wminda marines eklesia oTx kilometrze iqneba Cvengan, ra eklesiaa _
sami kedlis nangreviRa dgas lamazad SemaRlebul kortoxze, tyiani mTis
Ziras. kedlebis irgvliv da zed kedlebzedac gajaguli rcxilebi da kun-
lebia amosuli. Zvelad kortoxs TiTqmis wveramde xnavdnen, mSvenieri je-
jili bibinebda xolme. umetesobam arc ki icoda, vin iyo wminda marine, sad
moRvaweobda, ra wminda saqmeni Caedina, magram yvela sixaruliT midioda
am nangrevisaken. daklavdnen qaTams an cxvars, Tav-fexs nangrevis Sesasv-
lelTan datovebdnen, Cavidodnen cota qvemoT, did ifnebSi, iq waiqeifebd-
nen da didad kmayofilni brundebodnen Sin.
vivlidiT Cvenc, dameRleboda xelebi, xan gogia gamomarTmevda mamals,
xan bebia, gavidodiT venaxebidan da TiTqmis misulebic viyaviT, aTiode guT-
neulis gaSla manZiliRa unda agvevlo, Tanac sul jejilebSi, me is jejile-
bi Zalian miyvarda. modioda qorfa qinZis gamabruebeli suni, dagvkriax-
ebdnen caSi asuli torolebi, mouxnav adgilebSi, ZeZvebze, Wyrialebdnen
mwyerCitebi, drogamoSvebiT iZaxdnen TviT mwyerebic _ qvit-kiro! qvit-kiro!
R! R! R! _ avlevdiT im aRmarTsac da gaCerdeboda bebia, _ wmindao marinev,
movida Cemi biWi da moggvara wiTeli mamali, migviRe da Seiwire Cvengan
SeTqmuli! _ samjer Semouvlida pirjvris weriT eklesiis nangrevs irgv-
liv, uvlida da Tan kedlebs kocnida, mec ase mimiyolebda, mec vkocnidi
kedlis qvebs, gogiac kocnida. o, dRemde maxsovs, ra kargi suni da gemo
hqonda im qvebs! mere SigniT, patara gamurul niSSi davanTebdiT sanTlebs.
bebia aqac ilocebda, miscemda danas gogias, gogia kedlebis gareT, mwvaneze,
fexebs gauxsnida mamals, daadgamda fexs amokecil frTebze, daadebda danas
kiserze da cotaodeni jajguris mere maRla aswevda mokveTil Tavs. saco-
davad xtoda uTavo mamali. gogia danis wveriT irgvliv wres Semouxazav-
da, mamali gayuCdeboda. cota xanSi, mTlad gayuCebuls, fexebsac dasWrida,
Tav-fexs iqve nangrevebis SesasvlelTan davtovebdiT da Cven dabla Cav-
diodiT ifnebTan.
ifnebTan cecxlebi iyo nanTebi. xmeli fiCxebic blomad eyara. davanTeb-
diT cecxls, gogia qvabiT wyals amoarbeninebda xevidan, davdgamdiT im qv-
abs cecxlze, bebia mamals dautrialdeboda, me da gogia ki ukve Tavisuflebi
viyaviT. gogia wamiZRveboda, _ Sors ar waiyvano, biWo! _ mogvZaxoda bebia, _
ara, arao! _ magram gogias mainc Sors mivyavdi. SevidodiT tyewvrilSi, avyve-
bodiT mTis biliks, avidodiT sul maRla, sul maRla da iq saxegabrwyineb-
uli gogia momibrundeboda, _ gaixede, gaixedeo! _ gavixedebodi da lurji,
Camuqebuli mTebis iqiT caSi azidul TeTr mwvervals davinaxavdi. xan mT-
1391
lad sufTa iyo is mwvervali, xan nislis fTila hqonda wamodebuli. gogia
ambobda, vinc mag mwvervalze ava, yvela natvra ausruldebao. natvris as-
ruleba kargi iyo, magram vin mividoda, jer marto mwvervalamde aTobiT
mTa iyo gadasavleli. _ uuxo! _ gulze icemda gogia xels, _ Tu biWi var, aval,
roca iqnebao. cota xansac SevyurebdiT mwvervals da wamovidodiT rogor-
Rac tkbilad danaRvlianebulebi. gogia tyeSi saamo sunis SroSanebs
damikrefda. mogvesmoda bebias Zaxilic: _ sada xarT, biWo, sadao! _ Cavi-
dodiT, SroSanebs bebias mivarTmevdi, bebia gaixarebda da metyoda, _ adi da,
sadac sanTlebi davanTeT, iq miawyeo. avidodi, mivawyobdi. im gamurul niS-
Si ufro lamazebi Canda SroSanebi.
amasobaSi ki mamalic moixarSeboda. bebia gogias sTxovda, _ gadadeq,
Svilo, gogi, qvemoT menaxireebi arian, dauZaxe, amovidnen, Rvino dagvil-
iono. _ gadadgeboda kortoxze gogia, _ ivane!.. iakof!.. iakof!.. ivane!.. _
iZaxda pirze xelebSemowyobili. _ hou! hou! _ daexmaurebodnen menaxiree-
bic. _ cota xans amodiT, dagvloceTo! _ amovalT, amovalTo! _ da cota xanSi,
marTlac, amovidodnen _ gaburZgnilebi, Savebi, gaxunebulebi, marto kbile-
bqaTqaTani. _ Tqvena xarT, xalxoo! SegewioT, SegewioTo! _ xriok saxreebs
buCqebze miayudebdnen, pirjvars gadaiwerdnen da dasxdebodnen. bebia me
mamlis RviZls miwvavda naRverdlebze. menaxireebi mexumrebodnen, _ Sen
ufro didi mamaZaRli xar Tu gogiao. me morcxvad vicinodi, bebia mamals
maTlafaze gadmoiRebda, menaxireebs miawvdida, _ Tqven daWeriT, kacma unda
daWras, madliao. menaxireebi TavianT mokauWebul danebs amoaCendnen, daWrid-
nen mamals, gaiocebdnen, _ es ramodena xorci dayara, kacoo! _ bebia dausxam-
da WiqebSi Rvinosac. menaxireebi dailocebodnen, _ Seiwiros Tqveni
Sesawiravi wminda marinemo! _ mec momawvdidnen Wiqas, _ Senca Tqvi, Svilo,
Senc Seexvewe marineso! _ maTqmevinebdnen, _ wminda marinev, Sen gamzarde
didi biWi, mSoblebi micocxleo. _ amin, amino! _ cota Rvinosac damalevinebd-
nen. ise madianad vilukmebodiT yvelani, male aRarc xorci iyo da aRarc
puri. menaxireebi bolo Wiqa Rvinosac Camoswuravdnen, _ ai, agaSenoT, ai,
gagaxaroT, didi madlobelio! _ wamodgebodnen da wavidodnen saxreebis
bjeniT. bebia iqaurobis mosufTavebas Seudgeboda. me da gogia Cavirben-
diT xevSi, muWebiT davlevdiT iq JrJoliT mimaval wyals. bebia erTxelac
migviyvanda eklesiasTan, kedelze kocniT gamoeTxoveboda, mec makocnineb-
da da wamovidodiT.
mze ukve daxrili iyo, magram mainc cxeloda, im sicxeSi tyis pirebs gafen-
oda naxiri. mihkiodnen menaxireebi: hee, heh! _ TavSi mze ar Cagivardeso, _
Tavis TeTr xilabands muSa kacsaviT wamakravda Tavze bebia. Tavqve ver
1392
viTmendiT, gavrbodiT me da gogia. ukan vitovebdiT bebias, mere vucdidiT,
venaxebSi sul erTad mivdiodiT. vinc ki venaxebSi iyo da dagvinaxavda,
dagviZaxebda: _ sada hyofilxarT, sadao? rom vetyodiT, sadac viyaviT, xels
maRla aswevdnen, SegewioT, SegewioTo!.. _ jer isev mziur CavidodiT Sin.
deda amrezili dagvxvdeboda. mama xom, partiuli kaci, gaucecxldeboda
bebias, _ rodemde ar daanebeb Sen magisTana rameebs Tavsao! _ bebia Tvals
aridebda. arafers ambobda. me daRlilobisgan fexze Zlivs videqi, taxtisken
miviwevdi. _ aio, aio! _ Tavis qneviT imuqreboda mama, _ cudad rom gaxdes es
biWi, ar vici, ras vizamo! _ ar gaxdeba cudado, _ imedi hqonda bebias.
da, marTlac, cudad ar vxdebodi. gaviRviZebdi meore dRes da mercx-
aliviT xalisianad viyavi, sul ki wminda marines nangrevis qvebis suni mo-
mdioda, im qvebis gemosac vgrZnobdi.
axlac vgrZnob im sunsa da gemos, ormocdaaTi wlis Semdeg. gogia omSi
daiRupa, didi rom gavxdi, me avedi TeTr mwvervalze, magram rac ki vinatre,
araferi amsrulebia. is ki ara, wminda marineSi wasvlas vnatrob xolme da
im natvrasac ver visruleb. meCveneba, rom veeba saaTis isrebze maqvs fexebi
mibmuli, is isrebi mabruneben TavianT nebaze da ar miSveben arsad. dRe ki
ar gava, rom ar vigrZno Zveli, daxavsebuli qvebis suni da gemo.
`mTvaris asuli~, 1987

`qviani keti~

gamoqvabulidan gamovedi. SigniT cxeloda, bavSvebs zogs saiT hqonda


gaSverili fexebi, zogs _ saiT. qalma fexi mkra, jer ezareboda adgoma. me
arafriT mi pasuxnia, xeebi gadavaxide SesasvlelSi.
RamiT moewvima, qveyana RrublebiTa da nislebiT iyo savse. TeTrad, ci-
vad Tendeboda. Cemi qviani keti aviRe. es qva, gaxvretili, Cemma qalma
mi povna. rbili tyavebiT davabiT xis tarze. mesamed mivdiodi am ketiT
sanadirod. nadirebi sul axlos sunTqavdnen Cemi gamoqvabulidan. am dros,
axalgaTenebulze, isini Camodiodnen mdinareze. me unda Cavwoliliyavi
SambSi... magram, sanam SambianSi mividodi, Rorebi SemomefeTnen mdinaridan
mTisken mimavlni. me davixare, Wyivili avtexe, Rorebi gaocdnen; me Wyivils
ganvagrZobdi da ase vuaxlovdebodi. qviani keti zurgs ukan mqonda dama-
luli. is keti uceb gamoviRe, gaSterebul talaxian Rors yurebis SuaSi
davcxe. is Rori Caikeca, sxvebi gaifantnen. me waqcul Rors kidev da kidev
davkari Cemi qviani keti TavSi. sul sxvanairi gavxdi uceb _ Zlieri, gaRime-
buli. mkvdar RorTan CaviCoqe, fexebSi CaveWide, mxrebze avitane. Zalian
1393
mZime iyo, suli yelSi mebjineboda, mainc avitane gamoqvabulamdis. Rori
rom talaxiani iyo, mec mTlad gavtalaxianebuliyavi. Cemi qalic gamosuliyo
gareT. didad gaaxara moklulma Rorma. Rori gamoqvabulis SesasvlelTan
davagde da Cemi qviani joxis amosatanad daveSvi qvemoT. rom amovbrundi,
Cem qals avaza fleTda. veZgere Cemi qviani ketiT, magram avaza Zalian swrafi
iyo, pirvel moqnevazeve gaxta, gaiqca. me davvardi, tirili daviwye...
meuRlem gamaRviZa. Ramis naTura aenTo. SeSinebuli damyurebda maRl-
idan. _ ra iyo, kacoo, ra dagemarTao? me jer gavbrazdi. mere sizmari gamax-
senda. WmunvaSi Sereuli sicili amityda. movuyevi, ra saSinelebac vnaxe.
meuRlem _ SeSinebulma iyvira, _ is qali me viyavi, me? me cota Sevfiqriandi.
_ ara, ara! is qalic sxva iyo, mec sxva viyavi _ dediSobila, kunTebdamZimebu-
li.
avdeqi, flostebSi wavyavi fexebi, sapirfareSoSi Sevedi. Cven dRemde sax-
elmwifos gakeTebuli tualeti gvaqvs, magram me lamazad da ucnaurad mimz-
idvel adgilad meCveneba es pawawina oTaxi. Tbiloda, bakani wyliT iyo
savse, TavisTvis CurCulebda raRacas. me rom baknidan daSvebul wyals ga-
vatane Cems mier micemuli, bakanma swrafad Seikra sunTqva, es niSani iyo,
mzada varo axali gasatanebisaTvis. me ar viyavi sxva ramis mimcemi, aRarc
tyuilad mindoda xmauris atexva. madlieri gavedi sapirfareSodan saaba-
zanoSi. iq xom mTeli saocrebebia. erT onkanSi civi wyali modis, meoreSi
cxeli. dgas didi TeTri navi, gaavseb im navs nelTbili wyliT, Cawvebi da
inebivreb romaeli imperatoriviT. CaxCaxebs didi, didi naTura, Sxapi xom,
uxsenebeliviT grZeli, Tu gsurs maRlidan dagiSvebs wyals, Tu ginda _
qvemodan zemoT, erTi gverdidan meorisken. moumateb da daakleb nakadis
siswrafes, Zalas...
ox, es wylebi! cxel wyalze giJdebian qalebi, TuSi qalebi, xevsurebi, vin
aRara! civi? romel TuSs ar enatreba Tavis ezoSi egeTi civi wyali! Sen,
bedisgan rCeulo, pirdapir binaSi mogidqafqafebs civic da cxelic. TiTqosda
sapnebis Sovna gaZnelda bolo xanebSi, magram saabazanoze mainc ewyo erTi
_ `Caprice~, meore _ „ ek vorog~. lojiaSi gamovedi, saaTi vnaxe. rvis aTi
wuTi iyo. aviRe didi rbili pirsaxoci, swored ise gavavse navi, rogorc
rom vilaparake zeviT. Cavweqi, vibanave, vinebivre, visulele fexebis WyapaW-
yupiT. ra WiriRa maCvenebs saSinel sizmrebs? avdeqi, videqi gaZlebaze Sxa-
pis qveS. mere Sevwyvite wylebi, gavuSvi saabazano navidanac, Seviwminde, gavm-
Sraldi didi sasiamovno pirsaxociT. Cavicvi sportuli Sarvali da kurt-
ka. gamovida Cemi meuRlec. samzareuloSi aanTo gazi, gaavso Caidani da
dadga zed. movida CemTan. loyiT momefera yelTan. me movefere Cemi Cveu-
1394
li, _ as-as-as-maT... ra sizmari iyo is sazizRroba! asmaTma xaxviani erbokvercxi
gamikeTa, cota yveliT. me Cai davayene, vqeifobdi asmaTis qebiT, saerTod, am
qveynis qebiT. cxrisnaxevarze Cavicvi Cemi franguli kostiumi, gavedi ga-
reT. RamiT moewvima cota, axla mze amodioda, griloda, magram sasiamovn-
od. salanZRavs me xom cotas vxedav cxovrebaSi. Cemi princi pia, mamuSaon
konkretul saqmeze, Cemi kunTsistema da gonebis Tvali advilad uZleben im
moTxovnilebebs, rasac direqtori da ganyofilebis gamge miyeneben me.
viyavi samsaxurSi, TiTqos arc viyavi. Zlivs gavZeli xuTamde. xuTze wa-
movedi. Cemi klaseli Semxvda, cabaZe. cabaZes skolaSic mxolod gvariT
mivmarTavdiT. movWide xeli, ZaliT Caviyvane „imereTSi“, vacinebdi Cems
ucnaur yofaze, ucnaurze ucnaur sizmrebze. camde veweodi Tanamedrove
qalaqur yofas. sul me vlaparakobdi. xan icinoda cabaZe, xan mklavze mi-
Werda xels. rom amovediT, cabaZe qanaobda. Tavi moikla _ ginda Tu ara,
Cems sacolesTan unda mivideT, Zalian gaixarebs, SenTan erTad rom mival.
mec mibiZgebda Rvino. wavediT, iqve, plexanovze, avediT meore sarTulze,
Zvelebur binaSi. momeCvena, rom qali asakovani iyo cabaZeze. cabaZes aviwy-
deboda, simTvralisagan, mec rom iq viyavi, qals kocnida. qali ebrZoda. me
xaliCian taxtze gavnapirdi. tumbaze fotoalbomi ido, im alboms davuwye
Tvaliereba. didi dro ar gavida, qali CemTan movida, _ xvrinviT kvdebao,
ubeduri. Tqven ratom ar getyobaT araferio. Tanac lamazi xarT. momkida
xeli xelze, _ amoabruneTo, unda gimkiTxaoo. gaocebuli dahyurebda Cems
xelisguls, icocxlebo, sul cotas, oTxmocdaxuT weliwads. makoca im xe-
lisgulze, mere amoswia Tavi, ase lamazic Canda, kargad xorcieli, TviTon
damiwyo kocna, me viSorebdi, bolos davmorCildi. gawev-gamowevisas kedl-
idan Camovarda mrgvali miniatura, es iyo petre didis portreti. ukan
warwera hqonda franguli. or adgilas oqrosfrad ewera 1723 weli. me
uceb gamovfxizldi _ petre didi gardaicvala 1725 wels; e. i. es miniatura,
SesaZlo iyo, gakeTebuli iyo cocxali naturidan. es vuTxari qals, _ Tu es
namdvilad asea, am miniaturis fasi iqneba, _ uuu!... qalma gamomglija minia-
tura. cabaZem morTo yvirili, qals eZaxda TavisTan. qali wavida masTan.
cota xanSi ZaliT wamomiyvana cabaZem. Sinamde mivacile, maRla ki ar avedi.
meuRle mainc kopebSekruli Semxvda, xmas ar mcemda, Rvino rom mqonda daleu-
li. logini gamiSala, _ mec male movalo, _ Camawvina fereb-ferebiT. gaRime-
bulma miveci Tavi Zils. iseT aweul xasiaTze viyavi, imedi mqonda, cud siz-
mars mainc aRar vnaxavdi, magram movtyuvdi. me da petre didi yinvaSi, qariSx-
alSi, mivdiodiT erTad. me vumtkicebdi, rom is qarTveli iyo mamiT. petre
ijRaneboda, _ Tqveno, qarTvelebio, specialistebi xarT maggvari gamog-
1395
onebebiso. gamovida saidanRac cabaZis sacole, mokida petres xeli, petrem
SeSinebulma daaRo piri. cabaZis sacole gawyra, amoiRo rgoli, Tavze gada-
atara petres. me mivdiodi yinulebze farTxuniT, petre mogoravda rgoliT,
ecineboda da uTaxTaxebda ulvaSebi, sad hqonda Tavisi cnobili xmeli fex-
ebi!... win isev cabaZis sacole idga, maRla aweuli vedro eWira. vedro savse
iyo uwmindurebiT, me daviyvire, _ es me var! me var! ise gaiRima da gadmoswia
vedro, mainc gvasxamda im uwmindurobas. gameRviZa. SeSinebuli damyurebda
asmaTi, _ wadi, svio, kidev da kidev! me rodis rodis movaxerxe pasuxi _ me da
petre didi mivdiodiT erTad. vin aris aseTi bednieri, ZilSi mainc rom
erTad uvlia petresTan. Tanac rom umtkicebda, qarTveli xaro mamiT. Cemi
meuRle mTlad ferdakarguli xuWavda Tvalebs. wamovxti, korvaloli mo-
vutane. CavuTvale 30 wveTi, davalevine, sxvaTa Soris, mec davlie, mesiamovna,
male CameZina. msiamovnebda asmaTis fusfusi...
dilas mixaroda Sin rom viyavi, Cems binaSi. vcxovrobdi simSraleSi,
siTboSi. me sul ar miSlis xels binis simaRle _ 2 metri da 80 santimetri.
priali gaaqvs parkets. mZinavs mSvenier sawolSi, matylis usaTuTes saban-
Si. saabazanoze ukve mogaxseneT. me rigic ar mWirdeba. Cveni biWi studentur
praqtikazea germaniaSi. vbanaob, vnebivrob, wylebiT aRtacebuli var. viba-
nave, gavmSraldi, visauzme, kargad visauzme ori mSvenieri naWeri yveliT,
warmoidgineT _ Romi TuSuri yveliT. asmaTi maxsenebda, rogor vsunTqav-
di nasvami, vixrCobodi Turme... is raRac saSineli sizmari! ra iyo mainc
aseTi, Tavi ar gecodeba, arc aravin. me movefere asmaTs, _ RmerTma nu qmnas
rom me Sesacodi rameebi davinaxo SenSi. korvaloli?.. eg araferi, kor-
valols asakovani adamianebis didi nawili svams.
samsaxurSi cabaZis sacolem damireka. ar vici, sasmelis brali iyo Tu
ra, nawyvet-nawyvetad vpasuxobdi. etyoboda miwyreboda. me ar vuambe siz-
mari, romelSic erT-erT mTavar rols asrulebda igi, sazeimod hqonda
aweuli uwmidurebiT savse vedro. man damikida yurmili.
samsaxuris Semdeg biZaSvilebSi wavedi, dedis ZmiswulebSi, veZisSi. Zalian
gaixares. yvelaze metad, ra Tqma unda, jemalma. Cven pataraobisas erT lo-
ginSi gvawvendnen. mejda gverdiT jemali da mkocnida gulaCuyebuli. Tvi-
Ton meore infarqti gadaitana ori Tvis winaT. axla wveTs aRar ikarebda
sasmelisas. me SemirCies raWuli lori, wina dRes gakeTebuli sacivi, jema-
lis motanili „cocxali“. medga lamazi grafini, lamazi Wiqebi. jemalis
meuRle ufro miwevda kompanionobas. imdeni mainc davlie, SemTba _ eg iyo
da eg. rva saaTisTvis wamovedi. biZaSvili Tamila, qmaryofamoSlili, marw-
munebda, rom CemTan Zalian, Zalian seriozuli saqme hqonda. miTxari-meTqi.
1396
arao, magas sxvanairi ganwyobileba undao. jemali gaRizianebuli uyurebda
das.
im Rames TuSeTSi viyavi sizmrad. fexi mtkioda, marcxena ceri. mejda win
bebia xoreSani, eWira Cemi mtkivneuli fexi, umarjvebda cers raRac brtyel
qvas. daiwyo CeCqva raRac priala filTaqviT. sakvirveli iyo, sul ar mtk-
enda es CeCqva. maSin bebia xoreSanma amoiRo germanelebiseuli svastikiani
mWreli dana, momiaxlova mtkivan cerTan. amas ki veRar gavuZeli, viyvire,
gamovusxlti...
isev kankalebda asmaTi, araferi iyo-meTqi, isev Zils miveci Tavi. meore
dRe biblioTekaSi gavatare. frezeris „oqros totidan“ viwerdi raRaceebs.
vaxSmad Cai davlie mxolod, Cai alublis murabiT. sizmarSic SesaferisSi
SevbrZandi. stalinis gverdiT vijeqi manqanaSi, „amfibia“ rom hqvia. man-
qanas, haers, saxlebs da xeebs zeTisferi hqondaT. zeTisferi saxe hqonda
stalins, cota muqxazebCamomavali. gabrazebuli kumSavda xels. _ yvelaf-
ris damaxsovrebaa saWiro, yvelafriso. win beria ejda, mrgvali, magram
saSineli Tavi hqonda lavrenti pavles Zes. me ramdenjerme gaafTrebiT
Semomxeda ukanSemobrunebulma, TiTqos kenWebi Semomeyara saxeze. stalins
gaeRima moyviTalo kbilebiT. gaSala zeTisferi ZarRviani xeli: _ ai
xuTi TiTio, yoveli TiTi TavisTvis agebs pasuxso. manqana ajayjayda, beria
wamoxta, stalins miaSterda, mec wamovdeqi. beriam xeli warbebis SesayarTan
miitana, miisv-moisva, pensne davardnoda. pensnesaviT raRacas Cems fexqveS
gahqonda xraSuni. beriam xeli Cemsken wamoiRo... madloba ufals, gameRviZa.
miWirda, magram mainc daviZine. mamlebi yiodnen. Cemi col-Svili acvivnil-
iyo mwvervalze. me dabla videqi Cemi qviani ketiT. buCqnaris lawaluwiT,
xrotiniT, kiviliT modiodnen xarebi, furebi, maTi xboebi. mzad viyavi im
naxirs davreodi. gavakeTebdi kidec amas, magram momesma saSineli kivili,
avixede maRla da Cemi biWi mofrinavda mwvervalidan, xelebi aewia Cems
meuRles. _ auu! _ mec amovikivle sacodavad.
isev SeSinebuli damyurebda asmaTi, mexuteboda, TrToda, kankalebda.
_ ra dagemarTa, ra!
me gaviRime.
_ araferi, genacvale, araferi. Sen myavde kargad, Tamazi gvyavdes kargad,
netav rogor aris im germaniaSi, enacvalos mama! me mitanda raRac kankali.
....................
aq wydeba erTi Tvis winaT uceb gardacvlili Cemi megobris xelnaweri.
is iyo ormocdasami wlis.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5
1397
`qvis udabnoSi~

didi qalaqis qvis udabnos saRamur CrdilSi (romelic Zalian waagavs


mkvdrebis mzes), Savad SeRebil rkinis patara aivanze (Suaze gadaxerxili
galia!), axalgazrda col-qmari asrulebs Cveni saukunis saniadago ritu-
als: coli _ gamxdari, dadardianebuli saxis qali, zeaweuli wvrili mklave-
bis nerviuli moZraobiT hfens sarecxs. qmari _ mucelTan ukavia mxrebSi-
TavCarguli, dafiqrebuli didSubla bavSvi da gaumweoebuli Sescqeris cols.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`qiziyeli qali~

jer kidev bebiaCems ejavreboda butusura kacebi, is ityoda xolme, _


simxneviT savse manano, kargi Sesaxedavi samocdaaTi wlisac ki, _ amaT kace-
bi eTqmiT, amaTo _ Sin rom yrian dRe da Rame da kvercxismdebeli qaTmeb-
viiT moedebian ojaxSio?! fuo! fuo!
Cemi qmario, venacvaleo, kvirisTavze monaTdeboda badri mTvaresavi-
Tao. cxenidanve agvaxmaurebda, agvaCoCqolebda yvelas. zogsa hkocnida, zogsa
sjgvlemavda, zogs Soridan eZaxda, _ ee, trikiano! _ es uyvarda zanti biWebis
gasabrazeblad. erT Rames darCeboda. arc TviTon daiZinebda, arc me dama-
Zinebda mamlis yivilamde, mere cotas waatyuebda Tvals, imasac RimiliT, _
oi, ra mSvenierebaa naSuaRamevs vaJkacis Rimili, _ da mamalis mesame yivi-
lobas isev fexze iyo. erTxelac momefereboda, momefereboda axla pata-
rasaviT. wavedi lekebis saxocado, gadajdeboda cxenze da wavidoda, gaqre-
bo da, marTla lekebis saxocad midioda Tu marto saqonelSi, egec ar vico-
di imisio.
erTxel gavbede, adre, patarZlobisas, avecxvire qalurad. _ Sen ki gena-
cvale, ra Tma gaqvs, ra Tmao, _ gadamisva Tavze xeli, dahyva nawnavsa, meore
xeliT wamoiRo cxenis kudi, gadaaxvia kudi da naw navi erTmaneTs, _ ra
koxtad ebmebian kacoo, ra koxtaTao! _ xiTxiTeba gulianad, Semomxeda Tvaleb-
Si, erTi damkra iseve siciliT wels qveviT, Sejda cxenze da wavida xiTxi-
Tianive ZaxiliT, _ ehe-heuo!.. miabrWyvialebda Tofsa da xmalsa.
ZiliT dasiebuli Tvalebi ver gauxeliaT exlandel Tqvens kacebs, amaT
ra siyvaruli unda SeiZlon, an ra Svilebi unda CamouvideT am loxebs!..
fuo! fuo!..
1398
`mTvaris asuli~, 1987

`qristes perangi~

xarazebi gaCumdnen. saxelosnoSi ori lamazi gogo Semovida. stefanesTan


mividnen. TeTrebi ecvaT, kanWebze mze jer ar SexebodaT. jer erTma aiRo
erTi tanketi, Caicva, fexi yuTze Semodga da ise aTvalierebda. fexi iyo
TeTri, xorcsavse, qorfa. meore fexi kidev ufro mimzidvelad Canda muxls
zemoTamde, Tanac SigniTa mxridan. im gogom xom didxans aTvaliera is tan-
keti, axla meorem Caicva. axla iman Semodga fexi yuTze, es meore ufro
mkvrivad Sekruli gogo iyo, fexebze vardisferic gadahkravda, TiTqos arc
imas daujda WkuaSi fexsacmeli, gadaixara, dado, ise utrialebda, meoremac _
odnav Caixara da ise Sexeda, moWutuli TvalebiT.
stefanes araferi uTqvams, TavisTvis muSaobda, marto Tavze Camoisva
daniani xeli, Tma Camoiswora. uyurebda ki gogoebs, xan erTs, xan meores.
namdvili saojaxo gogoebi iyvnen, ubesavseni da welRonierni. raRac ucxo
enaze Caulaparakes erTmaneTs, gavidnen saxelosnodan. xarazebma TavisTvis
amoigmines. magram xuTi wuTic ar gasula, gogoebi isev Semobrundnen.
_ ar dagviklebT? _ ikiTxa ufro mkvrivma gogom RimiliT.
_ rogor gindaT?
_ oTxmocad.
stefanesac gaeRima.
_ aba, uari rogor giTxraT! kargi gogoebi xarT.
gogoebs gauxardaT. erTmac aiRo is tanketebi, meoremac. orivem ocdaTv-
rametebi. kidev erTxel Caicves, gaSlil gazeTze dadgnen, yoveli mxridan
ixedebodnen fexebze. stefanes ukve euxerxuleboda maTken gaxedva. gogoeb-
ma CanTebi gaxsnes. rva-rva Tumani miuTvales. tanketebi erTmaneTs miatyupes.
_ gagixvevT, gvritebo.
gogoebi cota gawiTldnen.
gazeTSi gauxvia.
_ mSvidobaSi, gaTxovebaSi.
_ gaTxovilebi varT.
_ biWianobaSi.
_ biWebica gvyavs.
_ vah! maSin gulis natvris asrulebaSi.
gogoebma madloba gadauxades da wavidnen, waJRurtuldnen. xarazebma
1399
erTxelac amoigmines. stefanem fuli erTad daawyo. isev daTvala, dasuna.
_ franguli duxis sunia, ai...
_ mamaSenic franguli duxis sunma ar daaxrCo?! _ RreWiT gamoxeda airumma
griSam.
_ is mamaSeni iyo _ ylunwe!
_ mamaCemi RvinoSi mokvda.
stefanem veRaraferi Tqva. fuli pijakis ubis jibeSi Caido. isev dana
aiRo, tyavs gezad gausva. danam tyavi rbilad, sufTad aTala. imuSava, imuSa-
va. mere gareT gavida, welSi gaiSala, dadga. sasiamovnod damTbariyo. sul
axlos, alvis xeebSi, SaSvi galobda. qalebs bavSvebi gamoeyvanaT. ZaRlebic
ki karg gunebaze iyvnen. Sebrunda stefane saxelosnoSi. rasac akeTebda,
undoda, koxtad gaekeTebina. vin icis, ra lamazi fexi unda Seemko. Tu lamazi
ar iqneboda, miT ufro madli iyo. ulamazoebi ufro did imeds amyareben
Cacmaze. stefane arc imaT uRalatebda. guli imaT ufro Tbil ubeSi udevT.
eqvsi saaTi gaxda. airum griSam da artaSam egreve daawyves saqme, feS-
tamlebi moixsnes, kalTebi daibertyes.
_ Sen ara sdgebi?
_ me aemas movrCebi, erT aT wuTSi...
_ maSin Sen dakete.
_ maS ras vizam!
stefanem xeli aaCqara, aTi wuTi ki ara, naxevar saaTze meti imuSava. mere
isic wamodga, daibertya, xelebze wyali gadaivlo. sarkesTan Tma daivarcx-
na, TmaSi WaRara gareoda, ulvaSebSi _ jer ara. saxelosno daketa, gasaRebi
samalavSi Seinaxa, quCaSi gamovida.
jer isev mze iyo, SaSvi isev galobda. Ronivrad midioda, gulTan fulsa
grZnobda.
uceb viRaca maRalma gaaCera. wamiT ver icno, mere gadaexvia. Zmakacis
Zma iyo, umcrosi Zma, ese _ ormoci wlisa, maRali, gamxdari, gverdulad ga-
Rimebuli.
_ rogor mogikiTxoT, stefane, jalaboba rogora gyavs?
_ kargad, Seni Wirime, goderZ! Seni ojaxoba rogor aris, raRacas ro
uCioda?
_ uCivis exlac.
_ vax.
_ xo, SviliSvilebi xom ar mogmatebiaT?
_ ara, jer ara.
_ gagimravloT.
stefane Sedga. ulvaSze xeli daido, iyo ese dafiqrebuli.
_ wuxel Seni sawyali Zma ara vnaxe sizmarSi?! rogor amixda, xedav, kaco.
modi, ras getyvi _ aemand, gareginasTan CavideT cota xniT, TiTo Sesan-
dobari vuTxraT.
goderZis kidev ufro gverdulad gaeRima.
_ sxva dros, stefane, exla saqmeze rameze mivdivar ra...
goderZis, etyoboda, jibe emsubuqeboda.
stefanem xeli CasWida.
_ sul cota xniTa, TiTo boTli.
_ mere, ra... _ ukan ixevda goderZi.
_ modi, modi.
goderZi gahyva.
Savi garegina ludis kasrsa xsnida. stefane rom dainaxa, sacobs Tavi
daaneba, daxlidan xeli gamouwoda.
_ rogora gvyavxar, kuklav, _ eubneboda stefane.
_ me ara miSavs... Sen raRac Zalian dagviviwye, ai.
_ male yvelani dagiviwyeben.
_ raTa, biWo?
_ ra gaqvT, xalxs ras aWmevT. xalxi ra, brma ari?
_ orive TvaliT dabrmavdes, vinc Cven gvamaragebs.
_ nu iwyevlebi saTenikasaviT. exla mainc rame gaq?
_ qababi, mwvadi.
_ TiTo boTli kaxeTi da...
_ kaxeTi ro ar ari?
_ ha, ar daiwyo exla.
_ kargi, kargi.
_ TiTo boTli ega, TiTo qababi, mere TiTo mwvadi, wiwakis mwnili, bolo-
ki kideva, yveli, kaco!
_ yvelic ro ara gvaq?
_ ma raRa Cemi fexebi gaqvT.
_ ho, kargi. age iq dasxediT. me movatanineb.
goderZim jibeSi xeli Caiyo.
_ gviangariSe barem.
gareginam TiTqos ver gaigo. stefanem jibidan xeli amoaRebina.
_ egre ar aris, kaco!
_ moica, moica.
_ ee, Sen... _ stefanem Tavi gadaaqnia.
wavidnen, dasxdnen.
_ farnaozas jalabi rogor aris?
_ kargad.
_ biWi xom arafersa fiqrobs?
_ fiqrobs, cota rame gaCndes da male dagiZaxebT.
_ vah, marTla, kaco?!
_ aba!
_ ramdenisaa exla?
_ ocdasamisa.
_ ekuTvnis, ekuTvnis, visi gogo mohyavs, xom ar iciT?
_ Sen gecnobeba. arsenalze rom kolaa, malari, Zmebi ro arian, is kola
da meore laduSa, didi xali rom aqvs aeq. kolas gogo, ra.
_ vah, kaco, kolasi?! kola kai kacia.
_ gogoc kargi hyavs, Wkviani. saferSlo daamTavra.
_ biWi inJinrobazea, ara?
_ ho, memris daamTavrebs.
_ RmerTma xeli moumarTos. kolas gogo kargi iqneba.
movida Zvelwinsafriani WaRara qali, siniT Rvino da wasaxemseblebi
moitana. stefane adga, xeli CamoarTva.
_ rogora xar, marojan, xom kargad?
_ veRara var, stefane, vaRara var ise.
_ ha, xo ar berdebi!
_ sibereze uaresi ar ari stefane, aba, Cemi fexi naxe.
maros marjvena fexze lurjad daxlarTuli gaganierebuli venebi esx-
da.
_ kuzanovTan ar iyavi? isa yofila magisi momrCeni.
_ viyavi, ver miSvela.
_ uyure Sena! cota unda iaro, marojan.
_ cota rom viaro, vin ras momitans.
_ Seni biWebi ra, ver Seginaxaven?
_ ee, stefane, Seni ar mikvirs?
stefanem boTli gaxsna da WiqaSi Caayirava.
_ Tavs gaufrTxildi, dao, kai qali xar da didxans unda icocxlo.
_ zogi Cem rZlebsa hkiTxe.
_ ee... modi ra, dajeqi CvenTan. amas xo icnob. es vin ari, ici? farnaozis
Zma ari, goderZi.
_ Sen genacvale, Zmao.
1402
goderZim wamoiwia. marom mxarze xeli daado, dasva.
_ didi Zma wageqca, Zmao, afsus, biWo!
goderZim Tavi CaRuna.
_ exla magisTvisa varT mosulni, _ stefanem Wiqa aswia. _ farnaozas
xsovnas gaumarjos. vah, kaco, farnaozas sikvdils vin ifiqrebda, rkinasa
fqvamda! naTeli daadges. momgoneblebi ucocxlos, gaumravlos. iqidan ilo-
cos Tavis col-Svilze.
_ gagaxaros, stefane. me bodiSs movixdi, biWebo, kuxnaSi var, _ kidev ufro
mosawylda maro.
_ dagviloce ra, maro.
stefanem Wiqa miawoda.
_ farnaozasTana vaJkacebi amravlos.
_ amin.
marom Rvino ar mosva, Wiqa dadga.
_ ar gewyinoT, ra!
_ wadi, dao, wadi.
maro wavida.
_ ici, ra qali iyo ega? magis gulisaTvis daartyes ciciram da rostomam.
goderZis Tvalebi gaubrwyinda.
_ ho, aim didma biWebma daartyes. ciciram scema rostomas. mtkvris piras
iyvnen Casulni, varancovTan. gegoneboda, qvebi skdebao, ro gaartyamdnen.
rotomam daiCoqa. ciciram aRar gaartya. kai vaJkacebi iyvnen. farnaozac iq
iyo. marom mainc rostoma arCia. rostomas sxva guli hqonda. eg maro rom
gaivlida ra, rostoma kargad acmevda, mTeli varancovi magas uyurebda.
rostomac finTad daiRupa, cicirac. oc weliwadze metia, maro inaxams ojaxs.
ori biWi hyavs. ise ra, mamisa araferi scxiaT. maro ar gaTxovila.
_ arc aravina hyolia?
_ eg, Cemo Zmao... modi ra... eg ra Cveni saqmea! modi, ici ra, Sens rZals
gaumarjos. farnaozas ojaxi exla imazea. magis qalobazea, ra! Svilebi ucocx-
los, SviliSvilebi dahxveodes.
_ gaumarjos. Sen jalabsac gaumarjos.
_ Sensasac.
dalies. mesame sadRegrZelo mSoblebisa Tqves, meoTxe _ ded-mamis Svileb-
isa. goderZis simamri daemarxna Tvenaxevris winaT, stefane gawyra:
_ maS ar unda gagegebinebinaT? maS egre iqneba? ro Sevxvde Sens cols,
saxeze veRar Sevxedav?
_ ra vici, kaco, xo ici...
1403
_ egre ar iqneba, egre rogor iqneba.
isev dalies.
stefane farnaozas igonebda.
_ biWi myavda avaT, patara iyo, filtvebis anTebiT, Zalian mZimed. movida
farnaoza da vin moiyvana, ici? samxedro prafesori. ai, Tavi. aiyvana im prafe-
sorma ymawvili; aese eWira, mklavebze, aqanavebda, Cven kide SeSinebulni
vuyurebdiT, moarCina. farnaozasTana vaJkacs deda veRar gazrdis. egre idga
ra, dedaboZiviT.
stefanes guli auCuyda.
_ erTs gaiRimebda. meti araferi. me rom operacia gamikeTes, movida, aTi
Tumani Caedo Cemi biWisTvis.
wamodga.
_ saflavze unda avideT.
goderZi uars rogor etyoda.
stefanem sami boTli Rvino aiRo, cota raRacac gaaxvevina, maros Wiqebi
gamoarTva, gareT gavidnen, manqaniani biWi gaaCeres, kukiaze avidnen. mze is-
is iyo Casuliyo. sasaflaos Talxi feri edo. SaSvebi galobdnen. mividnen
farnaozas saflavze. marto cementis cokoli hqonda gakeTebuli, moswore-
bul miwaze gamxmari yvavilebi eyara, dadgnen. Wiqebi gaavses.
_ farnaoz, biWo! _ iZaxda stefane da cremli Camosdioda. goderZi zlu-
quniT tiroda.
_ xma gagveci, biWo, farnaoz!
sad iyo farnaoza, saidan unda mieca xma!
_ CeTvrian Strofs aese iWerda, me ro es boTli miWiravs. magis gabraze-
ba ar iqneboda. magis sikvdils vin ifiqrebda.
svamdnen, Rvinis naxevarze mets saflavze asxamdnen. dabindda. wamovid-
nen. sasaflaos qvemoT raRac duqani iyo. stefane axla iq Sevida, oTxi boT-
li mukuzani gamoitana.
_ exla qristinesTan unda mivideT, Svilebi davulocoT.
goderZi Sedga.
_ mTvrali xom ar ggonivar?
_ ara, ras ambob!
manqana gaaCerebines, wavidnen.
qristinec Sin daxvdaT, gogoc da umcrosi biWic. marto ufrosi biWi ar
iyo Sin. qristines Savi kaba da Savi windebi ecva, sisrule kidev ufro Sesty-
oboda. Zalian gaaxara stumris danaxvam, awrialda, gogo da biWi samzareu-
loSi gaixmo, magram stefanem Tavi gadaikla, ar dajda, fexze dalia sami
1404
sadRegrZelo, qristine anugeSa, _ gamagrdi, mxarmotexilo daoo. qristine
mal-male cremls iwmendda. kedlidan gaRimebuli farnaoza gadmoiyure-
boda. stefane Sescqeroda da muSts maRla swevda. mere biWs sami Tumniani
Caudo. biWma iuara, stefanem SeubRvira, _ kaci xar, mamaSenis Sesandobari
daalevine amxanagebso. wamovidnen. qristinem quCamde gamoacila.
_ madloba, didi madloba, Zmao.
Tan isev cremls iwmendda.
stefanem xvewna dauwyo goderZis, exla CvenTan avideTo, magram goder-
Zim aRar hqna, ar ahyva. gadakocna stefane da wavida. goderZi sawyali iyo,
etyoboda, fulis Sovnac uWirda. _ eexo! _ Tavs sinanuliT iqnevda stefane.
Sin rom mivida, yvela kuTxe gaCaxCaxebuli daxvda. sxva dros Cxubobda,
sinaTles tyuilad raTa swvavTo. axla gaRimebuli gaCerda. SviliSvilebi
taxtze daesxaT, imaT Semoxveodnen yvelani da amaimunebdnen. stefane rom
colma dainaxa, siciliT uTxra:
_ Caicvi maimunis perangi?
_ qristesi. _ Tqva stefanem, xelebi maRla aswia, nel-nela mivida SviliS-
vilebTan, CaiCoqa, Cajda.
`mTvaris asuli~, 1987

`quTaTurebi~ (samagido rveulebidan)

viyavi quTaisSi, iyo 1957 weli, Cemi maspinZvli da me gavedoT bazarTan,


wyaltuboSi unda wavsuliyaviT. Camoiara erTma „pobedam“. Cemma maspin-
Zelma xeli auwia. `pobeda~L gaCerda. asea da asea saqme, wyaltuboSi gvinda
wasvlao. oci Tumani dagijdebao, genacvaleTo... maSin iafoba iyo. aT Tu-
manze metis Txoenas ar movelodi. Cemma maspinZelma raRac CaTqmulad gam-
iRima,manqanis kari gamoaRo,mimi patiJa. CavsxediT,wavediT.
wiTel xids rom gavcdiT, iqiTa yureSi gavCerdiT, mZRoli gadavida, _
Tqvenc gadmobrZandiT, aq kargi mwvadi icis da TiTo mwvadi SevWamoT
zezeurado. gadavediT, SevediT samwvadeSi. samo suni idga, xalxiT iyo savse.
_ Tqven aq gaCerdiTo, _ mZRolma. me uxerxuloba vigrZeni, Cemma maspinZel-
ma damawynara, _ dagvaswroo. wuTSi moitana sami kargi mwvadi da sami boT-
li Rvino mZRolma. davlieT _ Cveni Sexvedrisa, gacnobisa, ojaxebisa, dedma-
mis Svilebisa. mZROlmac dalia. gamovediT, CavsxediT `pobedaSi~, wavediT.
wyaltuboSi bazarTan migviyvana. noemberi iyo, umSvenieresi sabazro.
dRe. aqo kargi maWari eqnebaTo. iqve, daxlze Camodga, sam litrianiT maWari,
1405
Wyinti yveli, puri, nigozi da mJave. davlieT. mTlad davuSaqrdiT erTma-
neTs. is samlitriani rom daicala, mZROlma bodiSi moixada, gasvenebaze var
wasasvleli, meti gza araa, unda dagtovoT, angariSi gavasworoTo. amoiRo
Cemma maspinZelma da ori aTTumniani misca. _ Sen sxvanairad kapiks ver
dagaxarjinebs kacio, _ mZRolma Caido fuli jibeSi, miujda saWes, me kocna
gamomigzavna, Cems maspinZels _ muStiT muqara. sul odnac CaeRima da `pobe-
da~ adgilidan mowyvita, zivil-ziviliT moafara kuTxes.
`ciskari~ #1, 1981

`quCa~ (samagido rveulebidan)

_ Sen Cemi wvrili mklavebi nu gafiqrebs. nurc wvrili mklavebi, nurc


wvrili weli. mTavari energiaa, gamoxatuli siswrafeSi. patara avtomo-
bils asi cxeni Zala aqvs, metic, siswrafis xarjze, Sexede! _ gogonam sami
ockapikiani gaimwkriva marjvena xeliszurgze da majaze. aiqnia xeli, ayara
maRla fulebi da saTiTaod daiWIra haerSi, xelamoubruneblad., _ erTo!
ori! sami! mere fulebi biWs gauwoda, _ aba, Sen! biWma fulebi jibeSi Caiyaa, _
gamomadgeba, erTi `kosmosiao~. gogo ori nabijiT CamorCa, gamwyrali
uyurebda. _ sazizRaro! mere kvlav gverdiT gahyva RimiliT.
`ciskari~ #1, 1981

`Rame aerodromze~

_ qalaqSi ra ambavia?
_ cxela, iwvis qveyniereba.
_ mere, is Seni biZaSvilebi ras akeTeben, sarwyavi manqanebi?
_ rac SeuZliaT muSaoben, magram, Tu wvima ar movida, marto isini veras
gazdebian. Sen xom—ar Segxvedria wvimis Rrublebi sadme axlos?
_ Semxvdnen, rogor ara, kavkasionzec Semxvdnen da aqeTac, lixTan.
_ rao, saiT mivdivarTo?
_ simarTle giTxra, ar mikiTxavs. ise ki, aqeT unda hqondeT gza.
_ setyva xom ar mohqondaT?
_ ara, karg gunebaze Candnen, wynarad gurgurebdnen da kotrialobdnen.
_ eeh, dagvawyda ki Tvalebi imaT gzazeda da...
_ ras izam. asea cxovreba. leningradSi kidev mze enatrebaT.
1406
_ wvims?
_ wvims ki ara, Tovleyapi wamovida.
_ ras Zeubnebi
_ aba!
_ uh, erTi aqac movidodes male!
_ mogenatra? ·
_ momenatra romelia! aRar SemiZlia, Tavi miskdeba xolme dRisiT. Sen
ra, axval da waxval!
_ kargi axla, nu mohyvebi wewuns.
_ ho, ho.
am dros sami kaci gamoCnda. maTken modiodnen. megobrebi gaCumdnen da
cda daiwyes. rodis gaivlidnen is kacebi...
megobrei ki vin iyvnen, Tu mixvdiT?
leningradidan saRamo xans mofrenili veeba TviTmfrinavi „tu-104~ da
misi frTis qveS gaCerebuli benzinmzidi manqana.
TviTmfrinavi daRlili iyo, sTvlemda, manqana ki _ mowyenili, Zalian,
Zalian mowyenili. is saerTodac ukmayofilo iyo Tavisi cxovrebiT. aba ra,
verc TviTmfrinaviviT adioda caSi, RrublebTan da varskvlavebTan, da verc
msubuqi manqanebiviT daseirnobda qalaqis lamaz-lamaz quCebSi (iq mas av-
toinspeqtorebi ar uSvebdnen). rasac axla uyveboda megobars, isic ki im
manqanebisgan hqonda gagonili, romlebsac xandaxan gadaeyreboda xolme
aerodromTan. ase iqneboda xvalac, zegac, im kvirasac, im Tvesac es azri
stanjavda da undoda, sel elaparaka. !
_ gesmis, yurs migdeb? im kacebma ukve gaiares.
mis daRlil megobars ki, veeba „tu-104~-s, ukve CasZineboda.
maSin benzinmzidic wavida dasaZineblad, morCilad gaCerda bnelSi, sxva
benzinmzidebisagan moSorebiT, magram ver iqna da ver daeZina sabralos.
Sescqeroda varskvlavebiT moWedil cas da Cemad, Cumad tiroda.
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`Rameul tyeSi~ (samagido rveulebidan)

Rameul tyeSi gamudmebiT ismis raRac krusuni, kvnesa da gminva. Zalian


kargad unda icnobde florasac da faunasac, rom mixvde, rani krusuneben,
kvnesian da gminaven. magram amgvari codnis gareSec advili misaxvedria
erTi: wuxili yvelganaa. SesaZloa, TviT dedamiwasac uWirs. saxsrebSi stexs
da gminavs, gminavs...
1407
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978;

`RaribTa ubanSi~

rodesac daiRleba, ese igi, saaTis isrebze gamobmuli misi nervebi dai-
Wimeba dawydomamde, rodesac kedlebis swori, mSvidi xaxebi damuxtulebiv-
iT mrisxaned iwyeben TrTolvas, rodesac SublqveS kristaluri xmauriT
airevian TiTqosda miRma samyaros qarebis mier Semoyrili azrebi da xme-
bi, moxdeba uxilavi reaqcia, dadgeba gogirdis suni da aboboqrebuli kvam-
li amosangrevad moawveba Txemis Zvlebs, is SxamiT sase ampulasaviT frTx-
ilad debs kalams, ikunteba, mxrebSi CaZvrenil Tavze uxeSad wamoiwevs pi-
jaks, emxoba magidaze da, pijakis siTboSi da siSaveSi Cakarguli, yurs ugdebs
Tavisi sxeulidan Zirs wasul wvimas. am wvimis wveTebs ver iWers iataki,
verc dedamiwis qerqi. isini midian Zirs, Zirs, kosmosur siRrmeubSi. TviTon
ki nel-nela icleba RrubeliviT. gadaivlian elvanic, gadaiwmindeba kvam-
lic, amoCndebian tvinis morCebi, gaifanteba gogirdis sunic da maSin frTx-
ilad, frTxilad gamova mze. igi aSuqebs Zveli sasaflaos borcvze zeamaval
jvrebs,balaxebis wvril zols,Sav kvi parosebs,aqeT ki,TiTqos imaT CrdilSi,
gayuCebula amfiTeatriviT TandaTan amaRlebuli qalaqis RaribTa ubani.
patara saxlebi TiTqos SemkrTalni, SeSinebulni mihkvrian erTmaneTs, iyure-
bian morcxvad, cnobismoyvare TvalebiT, naSimSilevi xeebi susti totebiT
ebRauWebian Sabiamnisfer haers. sxedan adamianebi, Tavdaxrilni, wynari, uCixar
siod gadamavali saubriT gadabmulni, muxlebze uwyviaT (rogorc vaWrebs)
mTeli TavianTi avladideba _ didi damaSruli xelebi, da maT maRla pep-
lebiviT dahfarfateben sakuTari umweobiT Sewuxebuli keTili angelose-
bi.
kvamliviT aklaknil, wvrilad mokirwylul svel aRmarTze, leRvis xis
axalgaRviZebuli totebis qveS, biWi da gogona Cerdeba. gogona zeazneqil
TiTebian xels win gamoswevs da biWs mijnas usvams:
_ mets nuRa wamoxval.
gogonas Tavisi ubnis saxlebiviT morcxvi gakvirvebuli Tvalebi aqvs,
Tmaze cecxliT atkrecili nedli xis qerqis suni asdis. biWi svel mesers
mieyrdnoba da alersiT Sehyurebs dablidan, gezad.
b i W i: braziania dedaSeni?
g o g o n a: Zalian.
b i W i: mamaSeni?
1408
g o g o n a: Zalian.
b i W i: Seni Zma?
g o g o n a: oo!
biWi mainc alersiT Sehyurebs. gogona mousvenrobs, mal-male ixedeba
aqeT-iqiT.
b i W i: me iseTi var, yvelas veyvarebi.
g o g o n a: ki!
b i W i: ara gjera?
gogona arafers ar ambobs. isev biWi iwyebs: igonebs bavSvobis ambavs,
gogonas ecineba, igonebs meeqvse klasSi yofnis ambavs, gogonas isev ecineba.
bolos laparakoben RaribTa ubanze. yoveli samosaxlo kldeebSi yofila
gamongreuli. gogonas mama Turme axlac ganagrZobs mongrevas.
b i W i: im kldes me movangrev.
g o g o n a: weraqvi gWeria?
b i W i: ara. ·
g o g o n a: xelebi sul dagibebrdeba.
b i W i: manqanas gavakeTeb.
g o g o n a: rasa?
b i W i: manqanas. ra, ara gjera?
gogona Tavs ikavebs, magram mainc icinis, icinis. Tan aqeT-iqiT ixedeba.
gamodis meseris ukanidan welSi moxrili dedaberi, pirdapir svel quCaze
dgams or patara skams, axalgaSalaSinebuli ficrebiT gakeTebul or pat-
ara taburets, zemodan frTxilad gadahkravs Savi winsafris kalTas da
Zalian ubralod ambobs:
dasxediT, Svilo, daiRlebiT egre.
da midis.
RaribTa nawvimar quCaSi rCeba is ori TeTri tabureti, gogona (romel-
sac cecxliT atkrecili nedli xis qerqis suni asdis Tmaze), da biWi _ Tvale-
banTebuli, TiTqos raRac didi ramiT dajildoebuli. maRla sixaruliT
TaxTaxeben, TrTian umweo keTili angelosebi.
sasaflaoze jvrebi isev mzeSi arian gaxveuli, mzeSi brwyinaven borcvis
Tavze wvrilad gadayolebuli balaxebic.
...cota, xanSi dgeba pijaks gaiZrobs, zurgisken ramdenjerme Ronivrad
gaiqnevs xelebs, TaviT wres moxazavs _ jer marcxnidan marjvniv, mere mar-
jvnidan marcxniv, Rrmad CaisunTqas da raRac saamo zraxviT ubrundeba Sew-
yvetil saqmes.
martis ocSi samoci wlis gaxdeba.
1409
`ciskari~ #3 1970; `saRamo xanis Canawerebi~, 1971

`Rimili miwaSi~ (moTxrobis qarga)

mkerav xositas erTaderTi Svili hyavda, isic qali. bavSvobisas mas


marikelas eZaxdnen da didobisasac es saxeli SerCa.
marikela lamazi gogona iyo, sul icinoda. sul Tavis grZel nawnavebs
awvalebda. xositas gagiJebiT uyvarda, iSviaTi gemovnebiT acmevda, yovelg-
var survils usrulebda... da ai, es iyo mizezi, Tu sxva ram, moxda ise, rom
Teqvsmeti wlisa viRac msaxiobs xelmouwerlad gahyva. aTi Tu TerTmeti
Tve icxovra masTan da mere mSoblebs daubrunda _ fexmZime, gamxdari, sax-
eSeSlili.
patara qalaqSi bazari iyo. bazarSi pamidors da Tonis grZel-grZel
SoTebs yiddnen. dRes diasaxlisebs salaparako gauCndaT. _ ase icis metis-
metma gaTamamebam!
_ eg gombio bavSvobidanve ise wkuravda Tvalebs, maSinve etyoboda, rac
unda gamosuliyo!
_ qmars zed wauswria!
_ ui, momkali!
ori Tvis Semdeg marikelas qali SeeZina. bavSvs anastasia daarqves, ma-
gram anastasia metismetad grZeli saxeli iyo da anis eZaxdnen.
patara qalaqSi RimdarTuli fuCun-tutuni gadadioda:
_ ani ki ara, anJelika daarqvan barem!
_ netav danamdvilebiT Tu icis _ visganaca hyavs!
_ Zaan ar adardebs!
yvelas iseTi warmodgena hqonda, rom xositas da mis meuRles „ojaxis
Semrcxveni nabiWvari“ ar eyvarebodaT, magram motyuvdnen. papa da bebia
bavSvs Tavs dahkankalebdnen.
anis Tvalebi dedisa gamohyva _ Savi, odnav moWutuli da gizgiza. tanad
ki msaxiobs daemsgavsa _ is msaxiobi, romelsac marikela hyavda, miqelanje-
los naqandakevs mogagonebdaT. yovelTvis mSvenivrad ecva da imdenad gam-
oirCeoda sxva bavSvebisagan, rom patiosan dedebs guli uwuxdaT:
_ morTan ase TojinasaviT da, dedaze uaress Tu ar gaakeTebs, naxavT!
patara anis ra unda gaekeTebina!
xositas saxlis win patara baRi hqonda, Sig alublebi da TuTebi edga,
mwvanileuloba eTesa.
anis meserTan mdgar erT alubalze uyvarda jdoma. iqidan Tan raRac-
1410
raRac patara leqsebs gadmoiZaxoda, Tan mezobel gogo-biWebs abrazebda _
enas uyofda, eWyaneboda.
gogo-biWebis mSoblebi (igulisxmeba dedebi) amas imizezebdnen da TiTq-
mis yoveldRe Seagonebdnen marikelas.
_ unda rame uTxraT, genacvaleT, ase ar SeiZleba, mSvenieri bavSvia da
ZaliT ajavrebs ymawvilebs Tavs!
marikela sakerav manqanasTan ijda, TavauRebliv muSaobda da yvelas
erTi sityviT istumrebda:
_ vecdebiT!
da imas cdilobda, rac SeiZleba metad moeridebina mosaubrisaTvis
Tvalebi, radgan isini mZulvarebiT hqonda savse.
meeqvse klasSi anim ukve qaliSviloba daiwyo.
skolaSi yovelTvis marto midioda. sxva bavSvebi rom miiCqarodnen da
CanTebs miaCxakunebdnen, is TiTqo saseirnod iyo gamosuli _ dinjad miab-
ijebda, Tavi maRla eWira, TvalebiT quCis orive mxares Cxrekda da tuCebze
damcinavi Rimili uTamaSebda.
quCispira fanjrebSi ganerviulebuli saxeebi Cndeboda.
_ SexedeT rogor midis!
_ deda! deda! deda!
_ maS, magas rom kargi patroni hyavdes, ase ivlis?!
_ deda naxe, mama naxeo!
_ magis siaxloves ar gnaxos, gogo, Cemma Tvalebma, Torem gagglejav!
swavliT saukeTesod swavlobda. yvela Tavis jgufelze ukeTesad, ma-
gram maswavleblebs mainc ar uyvardaT.
mis mier monaTxrobi gakveTili ise esmodaT, TiTqos igi yvelas da yve-
laferSi dascinoda.
daibarebdnen marikelas da etyodnen.
_ bavSvs gadametebuli warmodgena aqvs Tavis Tavze. unda vcadoT, Seacv-
levinoT rogorme.
_ vecdebiT! _ ambobda marikela da cdilobda rac SeiZleba metad mo-
eridebina Tvalebi mosaubrisaTvis, radgan isini aqac braziT hqonda savse.
raRacas iyvedreboda xosita: misi meuRlec _ adre yovelTvis wynari,
gulCvili qali.
ani ki izrdeboda, lamazdeboda, ufro da ufro aSkara xdeboda damci-
navi Rimili mis bageebze da... ufro da ufro anerviulebda patara qalaqis
patara adamianebs.
_ naxavT riT daamTavrebs! _ Tavs inugeSebdnen isini da mis yovel nabijs
1411
uTvalTvalebdnen.
mecxre klasidan ukve biWebs xedavdnen anis gverdiT. biWebi misdevdnen
gawkepilni da gakankulni. finiebiviT urbendnen gars. Sescicinebdnen. ix-
dida dabadebis dReebs, dadioda zRvaze, zamTrobiT _ bakurianSi...
yvela eloda, rom ai aq moxdeboda is, rac ueWvelad unda momxdariyo,
rac mxolod anis unda gadaxdomoda da ara maT Svilikoebs. magram anim
saSualo skola oqros medalze daamTavra, did qalaqSi gaemgzavra da iq
samedicino institutSi moewyo. patara qalaqelebma ukve aRar icodnen
rogor iqceoda ani iq, did qalaqSi, magram xedavdnen, rom ardadegebis dros
vaJi megobrebi Camosdiodnen da isev Zveleburad askvnidnen.
_ naxavT riT damTavdeba es „megobrobana!“
_ viTom ar aris damTavrebuli?! erTi SexedeT, rogora aqvs damrgvale-
buli TeZoebi.
magram es rom asec yofiliyo, es ar kmaroda. Weqa-quxilian, araCveu-
lebriv dasasruls elodnen...
anim instituti daamTavra, patara qalaqSi dabrunda, epidsadgurSi daiw-
yo muSaoba da... gaTxovda kidec... adgilobrivi Teatris erT msaxiobs gahy-
va. '
ai, axla ki unda momxdariyo is raRac _ msaxiobi susti, mxolod da mxo-
lod Tavis niWze damyarebuli kaci iyo, _ magram weliwadi gadioda da.
araferi ar icvleboda.
wynari, sasiamovno baasiT Caivlidnen xolme quCas ani da misi bavSviviT
gaocebulTvalebiani meuRle...
Rimils amCnevdnen gaWaRaravebul marikelas...
gaaxalgazrdavebas _ xositas.
patara qalaqi ki isev Tavisas eloda.
da bolos isic movida _ dasasruli. xolo araCveulebrivi ki ara...
qorwinebis wlisTavze ani sul ubralo ramem, apendicitma mokla.
kuboSi saqorwino kabiT iwva. saxe TeTri hqonda, carciviT TeTri. tuCe-
bze ki isev SerCenoda pomadis feri... pomadis feri da damcinavi Rimili,
aSkara damcinavi Rimili. _ daujerebelia! _ iZaxdnen patara qalaqelebi.
_ daujerebelia!
da marTla ar sjerodaT, rom ani kuboSi iwva, Semdeg mihqondaT Cveu-
lebriv iseve, rogorc yvela micvalebuli am qveyanaze, Semdeg miwaSic Caas-
venes...
_ daujerebelia!
ase icodnen patara qalaqelebma sxva drosac, magram marTla ar sjero-
1412
daT, rom ani axlac ki, miwaSi mwoliarec ki, ar amoamtvrevda kubos ficars
da ar moxdeboda is araCveulebrivi ram, rasac oc welze met xans elodnen
es adamianebi,
ani ki marto iwva.
im adgilas, saca is CauSves, miwis mogrZo borcvi amoizarda. im borcvs
Tovli daado. xandaxan RamRamobiT im borcvTan erTi Savi landi modio-
da da qviTinebda.
meti araferi.
patara qalaqs maSin mSvidad eZina.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`RmerTo! RmerTo!~

sizmrad vxedavdi: moagorebda sofelSi Tvauri gia gaberil did kamer-


as. gaviqeci, mec gamovayole xelebi im kameras. xelebi dabla mihqonda, avitan-
di zeviT, isev mihqonda. gaviareT samivem, _ me, giam da kameram, _ balaxiani
Wyantobi. me TeTr botasebze viyurebodi, sul damesvara. daisvara kamerac.
dagvesvara xelebic. dedisa meSinoda, magram kameras mainc Tavs ar vanebeb-
di, kamerac Cven simaRle, Cveni aweuli xelebis simaRle iyo. is win miiwevda
didis ambiT, Ri piani kaciviT. mivagoreT wyalTan, Cvens mdoresTan, jer
davawvineT, xelebi davibaneT, mere daviwyeT tansacmlis gaxda. gavixade
Sarvali. siCqariT Sarvals trusic mivayole. da swored am dros gamoCn-
da dedac. gaalmasebuli iyo, xelSi didi WinWrebi eWira. me Sarvals veci,
vuyridi fexs, ver gavuyare, vuyridi, ver gavuyare, vuyridi, ver... vbarbacebdi.
da gameRviZa, deda maRviZebda.
_ gaiRviZe! gaiRviZe!
dedaze gabrazebuli viyavi. RamiT, televizorSi „baSi aCukisTvis“ ar
mayurebina. xom ginaxavso! xom ginaxavso! mere ra, rom minaxavs. axla gadavb-
rundi, zurgi Sevuqcie da Tavze sabnis wafarebasac vcdilobdi, magram dedam
ar damaneba, sul gadamaZro sabani.
_ Sen xom ar ginda!.. Sen xom ar ginda, agiWrelo fexebi?!
me mainc fexebsac viqnevdi, xelebsac, uceb gamaxsenda, me da gia kameras
rom movagorebdiT, mere deda rom WinWriT modioda, gamecina.
_ ras ikriWebi, ras! _ dedam Ronivrad momkida mxrebSi xelebi da
wamomsva.
_ me da Tvauri gia kameras movagorebdiT...
1413
_ ras bodav, ras?
_ sizmarSi.
dedas iseTi Tvalebi hqonda, iZulebuli gavxdi, fexebi gadmomeyara sa-
wolidan. dedam Ronivrad amaZro maisuri, kinaRam cxviric aayola Tan.
_ nela, ra! nela! _ viyvire me da isev gadavvardi ukan. Cems barZayze
silam moiRo tkacani. swrafad wamovjeqi. dedam sufTa maisuri gadamacva,
axla ukve frTxilad, zemodan ar CamoeRo cxviri. momitana mTlad axali
kolgoti fexebTan. me, saerTod, ver vitan am kolgotebs. jer ra hqvia! isev
gavaqnie fexebi;
_ civa, civa! skolaSi gaTboba ar aris! _ damiWira dedam fexebi, macmevda,
verc macmevda, viwro iyo. Wimavda aqeT-iqiT, ise eweoda zemoT. me isev gamax-
senda sizmari, mec rom ver vuyridi Sarvals fexs da isev amivarda sicili.
_ ra gacinebs, debilo, ra?
_ Senze ar vicini.
_ ar gagviandeba skolaSi?
_ sizmarSic vicmevdi Sarvals da ver vicmevdi. Sen kidev miaxlovdebo-
di didi WinWriT.
_ Sens patrons!
dedam kolgoti Camacva, Wi pamde amiwia.
_ miWers, miWers! _ viZaxdi me.
_ kargi axla, _ Camoixara da loyaze loya momado, _ xom vigiJeT,
gveyofa. gaivli ramdenime nabijs da aRar mogiWers.
am Camoxram da Tbilma loyam uceb momalbo. gaviWime oficerTan md-
gari jariskaciviT.

***
dedam flostebi damiwyo win, abazanisken wavedi. Cemi Zvirfasi da mari-
ami (ho, sul ase eZaxian, mTel sigrZeze: ma-ri-am!) divanTan amTavrebda Cac-
mas. me daveWyane, isic dameWyana.
_ Sen gayurebines ara, „baSi-aCuks?“
_ ara!
_ didebulia! brwyinvalea! ooo! _ wavumRere, abazanaSi Sevedi, saponi
aviRe, wyali movuSvi, jer cxeli, mere civi.
cxelic davkete, civic, cxeli nel-nela movuSvi. roca ase vuSveb, onkani
traxtraxebs. axlac daiwyo traxtraxi. me RimiliT mivuSvire saponi, vatri-
alebdi xelebSi. Semovarda deda.
_ debilo! debilo! an dakete, an kargad mouSvi, nu agiJeb mezoblebs.
1414
me onkani movuSvi, movumate civsac. samjer Sevisxi; saxeze, pirsaxocs mivwv-
di.
_ yurebi? yuris Zirebi?
TviTon waiwia, daisvela xelebi, amomizila yeli da yurisZirebi, TiTebi
damitriala yurebSi. me marTla mtkioda da vxtunaobdi. pirsaxocic dedam
gamomarTva, manve damiwyo wmenda, kinaRam momacala aqac cxviri.
mokled _ Cavicvi yvelaferi, me Sevikari fexsacmlis zonarebi. davi-
varcxne Tma. sasauzmod mivujeqi magidas. mariami ukve miirTmevda karaqian
da Taflian purs. wrupavda Cais. me unda mimerTmia jer ori katleti, mere
karaqian Tafliani puri, Tanac, aucileblad, Cai.
_ ra aris, ra, amodenebi! _ gverdze gavwie erTi katleti.
dedam ver gaigo, is sarkesTan idga, kabas isworebda, Tan mekiTxeboda:
_ aba, ras ewodeba Tandebuli? vupasuxe:
me Sua WamaSi var.
_ magaliTi ki ar minda, wesi.
_ me vWam. Wamis dros akrZalulia gamocdebis mowyoba!
_ oh-oh-oh! _ Tqva dedam.
am dros mariamma amoiZaxa: _ vai, dedav! kaxa fexebs mirtyavs.
raRac ar momwonda misi isedac sevdiani Tvalebi.
_ dagidundes eg fexebi, _ wamovida deda, _ yurebs agaglej.
_ me ara, deda, magan, magan mkra fexi.
_ mtyuans daeyaros miwa.
_ egre.
deda movida da amiwia yuri. am dros gamoCnda mamac, mariamma mamasac
axara:
_ mama, kaxa fexebs mirtyams.
_ kaxa! _ mamam xeli aswia da didi TeTri sila damanaxa.
me Cais davewafe, karaq-Tafliani puri ukve mokbeCili mqonda.
_ jer katleti, jer katleti! _ meubneboda deda.
_ jer es. _ erTi didi lukma kidev movkbiCe karaq-Tafliani puridan.
_ ukuRmarTo! ukuRmarTo! _ iZaxda deda, _ Cqara, Cqara!
cxris naxevari xdeboda. me avCqardi. xrupun-xrupuni avutexe Cais. deda
da mariami rom lojiidan gavidnen, erTi katleti wvensawuris qveS dav-
male, meore or lukmad gadavZgnare.
_ movrCi! _ avwie xelebi.
_ upurod SeWame katletebi, ara?
_ ara, purianad.
1415
_ imitomac hgavxar maimuns klasSi.

***
SemosasvlelSi:
jer kaSne, mere palto! ox, es palto! mere naqsovi qudi.
_ nu Camoifxateb Tvalebze. _ Subli gamomiCina dedam. rom mibrunda,
me isev Camoviwie cotaze. CanTa gatenilia, Zlivas vikideb paltoze, deda
mexmareba, me cxeni var, CanTa _ mxedari. _ aCu! gamovaReb kars, gamovdi-
varT gareT. me da mariami gabutulebi varT. mariami meoTxe klasSia, me _
mesameSi. mariams, saerTod, Cumad yofna uyvars. Zalian uyvars wignebi. wak-
iTxuli aqvs „oTxmociaTasi kilometri wyalqveS“, kidev _ „saidumlo kun-
Zuli“, zogjer, roca gunebazea, miyveba kidec saintereso adgilebs wigne-
bidan. ise kargad yveba, vfiqrobT, msaxiobi gamova. me vukiTxav xolme xmama-
Rla mola nasredinis oxunjobebs, lado asaTianis leqsebs, sulxan-sabas
arakebs. maswavleblebs Zalian uyvarT mariami.
dedasac palto acvia da naqsovi qudi axuravs. mariami eubneba, rom kar-
gad ar axuravs. _ daixareo, daixareo! deda ixreba da mariami usworebs.
_ if, axla sul sxvaa.
kibeze sigaretis namwvavebi yria. am namwvavebs mama da Cveni karis mezo-
beli sandro Zia yrian. saxlSi ar ewevian. aq gamodian, aboleben da mere
namwvavebs wki purtebiT isvrian. deda sul Cxubobs amaze. lurjad SeRebil
kedelze carciT weria: „kaxa-kvaxa“. viRacas xeli wausvia, magram ver wauS-
lia bolomdis. vici, visi dawerilic aris. gadavuxdi, rogorc mas ekadreba.
meore sarTulis kibisTavis kuTxeSi mTlad axali muyaos didi yuTi
devs. deda ar maZlevs axdis uflebas. SeiZleba Sig sxva planetidan mosu-
li vinme zis. gagiRimebs da gaizrdeba, gaizrdeba. auh, ra iqneba, biWo, sxva
planeteli Zmakaci rom gyavdes. or safexurs gadavaxtebi _ sxva planeti-
saken, sxva planetisaken! dedas Tvalebi dadidebuli aqvs SiSiT.
_ kaxa, Se saZagelo!
_ gana marTla mivfrinav, aqa var! _ vuRimi qvemodan.
akankalebul xels mkidebs, jer SemanWyrevs, mere xelCakidebuli mivya-
var. mariamic SeSinebulia, cudi feri adevs.
samagierod _ ukve quCaa, qoTqoTa, saintereso quCa. me miyvars misi xma.
patar-patara „JigulebSi“ da „volgebSi“ veeba manqana modis. „Jigulebi“
borblebis Tavamde verca swvdebian. did manqanas betonis uzarmazari milebi
moaqvs. Sig ise gavirben, Tavis daxra ar damWirdeba. egeTi manqana momca!
vuu-vuu!
1416
iaponuri „toiotac“ modis, axali. yvela mowiwebiT uyurebs mas. o, egac
momca! ra Tqma unda, roca didi viqnebi.
erT kacs Tixis qoTniT did Taigulad gadaSlili yvavili moaqvs. esac
kargia. bazris win xo uamravi manqana dgas da iq sxvanairi CoCqolia. yuTe-
bi! yuTebi! yuTebi! kalaTebi! tomrebi! ra xili ar iqneba CayunWuli Sig. me
rom msxali miyvars _ „Jozefina“. uh-uh-uh!..
ukve skolasTan varT. kibeze maTuriSvili Semxvda, mxari mkra, mec vkari.
iman isev mkra, mec isev vkari.
_ ar gamagiJo, kaxa! _ yurTan miTxra dedam.
wamogvewia CixraZec.
_ gaigeT? _ gvekiTxeba.
_ ra, biWo?
_ avideT maRla, iq mogiyvebiT kargad.
es CixraZe kargi vinmea. sul raRacebs gebulobs, sul raRacebs gviyveba.
dedam gamafrTxila, _ araferi cudi ar miTxran Senze, Torem...
_ kargi ra, deda!
wavida.
Cven klasSi SevediT. aq ukve bevrni iyvnen. zogi ijda, zogi Tavs edga maT,
zogi dadioda. CanTebi movixseniT, paltoebi gavixadeT. CixraZe saambob-
lad moemzada, SemogvierTdnen sxvebic, magram zari daireka, CixraZe ver
moyva mosayols.

***
dudana maswavlebeli Semovida, rbili nabijebiT, alersiani RimiliT.
Savi CanTa da saklaso Jurnali mohqonda.
_ gamarjobaT, bavSvebo! _ mogvesalma TavdaxriT.
_ gagimarjoT, dudana maswavlebelo! _ vupasuxeT Cven.
_ rogor xarT? xom kargad?
_ gmadlobT, kargad! kaargad!
_ sasiamovnoa, sasiamovno.
Savi CanTa Tavis magidaze dado, skamze dabrZanda. Jurnali gadaSala.
_ vin ar mosula dRes?
bavSvebma erTmaneTs gadaxedes, magram ase uceb veraferi Tqves. maSin
siis amokiTxvas Seudga dudana maswavlebeli.
_ abzianiZe Tina.
_ var! _ wamoxta abzianiZe.
_ nela, ra ambavia! ar geSinia, afrinde uceb?!
1417
abzianiZes gaecina, gaecinaT bavSvebsac.
_ abuaSvili irine.
abuaSvili mxolod wamodga. dudana maswavlebelma mas uTxra:
_ xmac amoiRe, gogo!
abuaSvils mis gverdiT mjdari nemsaZe SeeSvela.
_ yeli stkiva, pativcemulo maswavlebelo.
_ oo, _ Tqva maswavlebelma, _ ratomRa modiodi skolaSi? me gnaxav,
gakveTilis Semdeg. bavSvebo, qalaqSi mZvinvarebs gri pi. nu daiwyebT tan-
tals mezoblebSi da naTesavebSi. es saSiSi gri pia, sisxlis dena icis.
bainduraSvili!
_ var.
_ buxraSvili.
_ mec var.
_ gegenava!
_ dadianiZe!
me wamovdeqi _ var!
dudana maswavlebelma gamiRima. me Tvalebi davxare.
oTxi moswavle gvaklda: cercvaZe, facacia, SaiSmelaSvili da londariZe.
dudana maswavlebeli wamodga:
_ yovel dilas SeWameT TiTo kbili niori. nu moeridebiT mis suns.
swored nivris suns eridebian gri pis virusebi.
welSi gaimarTa.
_ daviwyoT gakveTili. dadianiZe! _ momaCerda pirvels me. _ ra unda
gvcodnoda dReisaTvis?
mec ukve fexze videqi.
_ Tandebuli da misi marTlwera.
_ aba, ra aris Tandebuli?
_ Tandebuli aris bgeraTa jgufi, romelic daerTvis saxels da aRniS-
navs erTi sagnis meoresTan yofnas, mimarTulebas an sxva damokidebule-
bas.
_ yoCaR! aba, magaliTebi?
_ Si, _ ze, _ Tan, _ ken, _ mde.
_ kargia, dabrZandi. buxraSvili! aba, magaliTebi winadadebaSi?
buxraSvili nanac yoCaRad wamodga:
_ vazi kargad xarobs kaxeT-Si! `-Si~ _ aq Tandebulia. mdinare-ze eleqt-
rosadguri aimarTa. aq `-ze~-a Tandebuli. matarebeli gora-mde midis. aq _
`-mde~.
1418
sul wignis magaliTebi. mainc „yoCaR“ daimsaxura.
gamoikiTxa CixraZec. mere _ lomiZec. lomiZes leqsi hkiTxa dudana mas-
wavlebelma _ wina gakveTilze rom ar icodio. lomiZem daiwyo:
_ „ojaxis gamxarebelni! dabrundnen saswavleblidan bavSvebi Jivil-
xiviliT, zogi Tovls moagundavebs, zogi gamorbis kiviliT“...
mainc vera Tqva rigianad, eSleboda.
dudana maswavleblma TiTi dauqnia:
_ ar gapatieb Sen amas, ara!
albaT, laSas dedas etyvis yvelafers.
mokled: zogs axal gakveTils ekiTxeboda, awerinebda Tandebulebs
dafazec, zogs Zvels, bolos didis ambiT gadaSala wigni.
_ Cven axla SeviswavliT „ubedur qorbudas“. am mSvenieri moTxrobis
avtoria irodion evdoSvili. misi namdvili gvari iyo xositaSvili. ev-
doSvili, ese igi, evdokias Svilio, _ fsevdonimia, mwerlobisaTvis gamog-
onili gvari. evdoSvili kargi megobari iyo vaJa fSavelasi. me minda „ube-
duri qorbuda“ Tavad wagikiTxoT. ise kiTxulobda qalbatoni dudana, yve-
la gaSterebuliviT mivCerebodiT. kiTxva rom daamTavra da gadmogvxeda,
dudana maswavlebelsac cremlebi edga TvalebSi.
_ imedi maqvs, kargad waikiTxavT Tqvenc. kargad CaukvirdebiT, risTvisaa
dawerili. zepirad iswavleT is adgili, sadac zamTaria aRwerili. „saSine-
li zamTari dagvidga“... i poveT? ai, mandidan, gverdis bolomde: „saWmeli
mTlad gamoilia. mTaSi aRar gvedgomeboda“.
amasobaSi zaric daireka. dudana maswavlebeli abuaSvilTan mivida, xeli
mohkida da gareT gaiyvana. albaT, eqimisTvis unda eCvenebina.

***
Cven, biWebi, CixraZesTan CamovdeqiT.
_ axla Tqvi, ra unda geTqva weRan. CixraZem xeli xelSi Caido, mxrebSi
wamoiwia:
_ vaime, biWo! naxalovkaSi erT biWs germanuli nagazis lekvi hyolia,
patara, patara, alersiani. swored maSin, oox, biWi wauyvaniaT jarSi, or-
wlianSi. jer Sua aziaSi yofila, mere avRaneTSi, xom iciT, ra omic aris iqa,
oo, saSineli! ise isvrian avRanelebi danebs, rogorc rom tyviebs. daWrila,
hospitalSi wolila, morCenila, isev uomebiaT. sanam or weliwadze metma
ar gaiara, ar gamouSviaT. bolos, exlaRa, wina kviras Camosula TbilisSi.
SuaRamisas misdgomia Tavis saxls, TviTon gauRia alayafi. lekvi ukve didi
nagazi yofila, uceb dascemia biWs yelSi. ver ucvnia, yeli gamouRadravs.
1419
_ momkvdara biWi?
_ aba ra! saZile ZarRvebi gadauwyvetia, eseni, _ CixraZem me momkida xeli
yelze.
me raRac cudma Jruantelma damiara. jer iyo ubeduri qorbuda, axla es.
lomiZe iRriWeboda.
_ igonebs, biWo!
me ar avyevi. wavedi, Cems merxze davjeqi. vijeqi, adgoma ar mindoda.
meore gakveTilic daiwyo.
meore gakveTils aRar aRvwer, ariTmetikas. marto bolo gakveTilzeRa
vityvi, fizkulturaze. fizkulturaSi gvqonda _ xtomebi, sirbili. sirbilSi
marto lomiZem majoba. lomiZe ori Cemodenaa. axali kolgoti rom ar
mcmoda, isic ver majobebda. axali kolgoti miWerda, TiTqos sul ukan meweo-
da.
gadasaxtomad daRunulma, deda davinaxe. miRimoda, mec gavuRime, gamovqandi
da gadavxti. maswavlebelma taSi dahkra, dedamac _ aswia xeli maRla da
skolis kibeze avida.
zari daireka. sirbiliT avediT maRla, CavicviT. dedam mariamic moiyva-
na. Cveni gogoebi daurideblad Sehyurebdnen maT.
dedas da mariams, gzaze, naxalovkeli biWis ambavi movuyevi. SeSinebulni
Semomyurebdnen oriveni. dedam Tqva:
_ aki vambob xolme, araviTari ZaRli ar aris sando. mariamma _ susti
xmiT:
_ an CixraZis gamogonilia eg, an TviTon Seni.
me marto Sevxede da Sublis win avatoke xeli.
quCa wiviliT amoavso saxanZro razmis orma manqanam. cota xanSi im ors
mesamec mihyva. gavCerdiT da Tvals mivadevnebdiT maT.
_ didi xanZaria sadRac. kvamlic ki arsad Canda Cvengan.
ar vmalav, rasac vfiqrobdi me iq: auh, ra aris wylis mZlavri nakadiT
miaxloeba cecxlTan! daixie ukan!

***
isev lojiaSi, magidasTan. isev dafacicebuli, wamiT Sefiqrianebuli deda
miubrundeboda raRacas, Tan Cvensken eWira Tvali.
_ cota yoCaRad! cota yoCaRad! xom iciT, samSabaTi Zalian datvirTuli
dRe gvaqvs. samisTvis inglisurze mivdivarT. xuTze _ musikaze.
win ki supic medga da supis gverdiT _ brinjisa da vermiSelis pu... pu-
din-gi. lukmas rom vylapavdi, sul yelze vfiqrobdi, gadaRadrul yelze.
1420
rogori gamoxedva eqneboda damnaSave ZaRls. ratom ar vikiTxeT, mokles?
cocxali datoves? Tavs vaiZulebdi swrafad da Ronivrad gadameylapa
lukmebi.
mariamic dafiqrebuli Wamda. me rom avdeqi, maSin CaWra pudingi kovziT.
pirvelsave lukmaze autyda xvela, uceb wamoxta, waRunuli gaiqca, eca tuale-
tis kars da veRar Seaswro, guli aeria.
_ deda! deda! me avtexe yvirili.
SeSinebuli deda mariamTan Sevarda, Tavi dauWira, anugeSebda:
_ nu geSinia! nu geSinia!
me mimatanina didi tolCiT wyali. mariams azidebda da azidebda, tiro-
da. deda wyals usvamda tuCebze da saxeze bolos, cota Cawynarebuli, abaza-
naSi Seiyvana, piri mohbana, SeumSrala. gamoiyvana da divanze dasva. Tan
kefas uWerda, Tan warbebs usworebda da isev anugeSebda:
_ nu geSinia, araferia. _ feri ki cudi edo dedas.
mariams kidev azidebda, magram guli aRar arevia. dedam _ Termometri
momitaneo. vicodi, sadac ido Termometri, mivurbenine. mariamma Sewuxebulma
Caido. me gasaCerebel adgils veRar vpoulobdi, bolos muxlebiT davdeqi
skamze, xelebi sazurgeze gadavawye da ise vuyurebdi.
mariams sicxe hqonda, ocdaTvrameti gradusi da ori xazi. dedam
saswrafod Caawvina loginSi. sawolTan plastmasis taSti daudga. Tu kidev
wamogiaros gulis revam, Tavs nu Seikavebo. TavTan, tumboze, didi finjniT
wyali daudga. TviTon telefonTan mivida, das daureka, eqims: ase da ase
aris, mariams guli ereva, sicxe aqvs ocdaTvrameti da ori. dedas nu etyvi,
wneva auwevs. rogor moviqce, ra davalevinoo. deidam raRacebi uTxra. dedam
wvalebiT, magram mainc daalevina mariams ori didi finjani Tbili wyali.
is wyalic da kidev raRac sxvac male tiriliT ukan amoabruna mariamma.
deda kmayofili iyo:
_ eg kargia, Zalian kargi. axla sul mogeSvebao.
marTlac, moeSva. guli aRar arevia. kidev gausinja dedam sicxe, dakle-
buli ar hqonda, piriqiT, ori xazi momateboda. me mariami Zalian mecodebo-
da. inglisurze mec aRar wamiyvanes, arc musikaze. cekvasa mTxovdnen fexebi.
televizoris CarTva movindome, Tavi Sevikave, ar CavrTe. daviwye mecadine-
oba, ariTmetika davwere, zepirad viswavle zamTris aRwera „ubedur qorbu-
daSi“. mainc vgrZnobdi, rom guls ver vudebdi gakveTilebs. gavidodi mar-
iamTan, deda miSlida, _ nu midixar axlos, S enc gadagedeba, gri piao.
gavCerdebodi cota aqeT da vekiTxebodi RimiliT:
_ rogora xar? ukve mariamsac eRimeboda.
1421
_ cota ukeTesad.
me mawuxebda erTi fiqri, miWirda, magram mainc vTqvi:
_ unda mapatio ra, marikoko, xandaxan rom gabrazeb, xom ici, siyvaruliT.
_ kai, kai, _ es ise Tqva, magaze laparaki ar Rirso.
_ ginda, wagikiTxav rames, ginda, dagikrav pianinoze. _ wamikiTxeo.
me movitane sulxan-sabas „sibrZne sicruisa“. davjeqi moSorebiT da
Ronivrad wavukiTxe „aqlemi da viri“, mere _ „TvalTvali“, amxanagze roa,
bolos _ „virad cnobili yadi!“
_ sul eRimeboda mariams.
_ Sen ukve kargad kiTxulob, _ miTxra gaxarebulma.
iseTi saxe hqonda, iseTi Tvalebi, megona, sul kargad iyo. magram deida
rom movida, eqimi, ocdacxrameti hqonda. mamis mosvlisas xom ocdacxrameti
da oTxic. mama, marTalia, iRimeboda, magram mainc vatyobdi, cud gunebaze
dadga. Sebindebisas xom, _ ise sunTqavda mariami, _ mTlad dasevdianda Cveni
bina. Semodiodnen da midiodnen Sewuxebuli mezoblebic.
me ki isev movindome televizoris CarTva, isev ar CavrTe, Cemi Tavis
jibrze. Cemi xelis jambazi vi pove, or joxs Soris Zafebi rom aris gabmu-
li, zed takimasxarasaviT viRac hkidia, mouWer boloze joxebs xels da...
vaCvene im jambazis tlinkva mariams. ras aRar vakeTebinebdi, xan cali fex-
iT daekideboda Zafs, xan nikapiT, xan aiWimeboda mTlianad, xan muxlebiT
dgeboda Zafze.
jambazi mariammac gamomarTva, isic mSvenivrad atlinkebda, icinoda. sicxe
ki TiTqmis ormoci hqonda.
aTi saaTi gaxda. me dasaZineblad gamiyvana dedam. ise vwvebodi, vicodi
Tu ara gakveTilebi, arc ki ukiTxavT. me moviTxove, _ gamomkiTxeT-meTqi.
mama movida. imas vuTxari „zamTris aRwera“.
_ ukve vaJkaci xaro, _ Semaqo mamam, _ axla daiZine kidec kacuradao.
_ mariami rom cudad gaxdes?
_ nu geSinia, iseTi wamlebi miveciT, cudad aRar gaxdeba.
sabani gamiswora, sinaTle Camiqro. me viweqi, ar meZineboda, sul vfiqrob-
di: ai, rogoria cxovreba, ra mSvenier gunebaze viyaviT dilas yvelani da
ra dReSi varT axla! rogorc... uceb rom CamoiRuSos ca da atydes Weqa-
quxili... deda da mama ibuzebian yvelaze metad. dedam orjer dalia damamS-
videbeli wveTebi, mamamac amoiRo Tavisi validoli jibidan. me yvelafers
gavugoneb dedasa da mamas, mariamsac.
SuaRamisas gameRviZa. frTxilad avdeqi da mariamis oTaxSi SeviWvrite.
Ramis naTurisTvis raRac Savi daefarebinaT, Suqi marto karisken gamodio-
1422
da. deda da mama am SuqSi isxdnen mariamis sawolTan. TiTqos kinoSi iRebd-
nen. orive yviTeli iyo, gamxdari da mwuxare, mwuxare. uxmod gamovbrundi,
da davweqi.
albaT, gaTenebisas vnaxe sizmari: me da Tvauri gia isev mivagorebdiT
sofelSi gaberil, Cvenze maRal kameras. da, iciT, kidev ra? kameraze ijda,
maRla, mariami da icinoda, mikvirda, rogor ijda iq, fexebmokecili. icinoda
ki, icinoda lamazad.
- rogorc ki gameRviZa, es gamaxsenda. ratomRac mjeroda, rom mariami
kargad iqneboda. fexSiSveli Sevvardi mis oTaxSi. mariami Cems jambazs
aTamaSebda da icinoda.
_ icini? icini?
sicxe ocdaCvidmeti da oTxi xaziRa hqonoda.
_ ici, ra vnaxe sizmarSi? me da Tvauri gia sofelSi mivagorebdiT Cvenze
maRal kameras, gaberils...
Semovarda deda, mimabunZula Cems sawolTan. me viZaxdi: _ kameraze Sen
ijeqi, maRla ijeqi, marikoko, fexebi gqonda mokecili da icinodi, icinodi...
mariams xmamaRla gaecina.
dedasac eRimeboda. TviTon macmevda perangs patarasaviT.
mama wamiyvanda skolaSi. sabralo mama.
me isev mariamis oTaxSi videqi. axla Cacmuli, xelebaweuli vambobdi:
_ ai, amodena iyo kamera... Sen kidev fexebmokecili ijeqi maRla... rogor
ijeqi, ar vici. icinodi ki, gulianad. RmerTo! RmerTo! kargad mimyofe yvel-
ani!
mariammac aswia wvrili TeTri mklavebi maRla:
_ RmerTo! RmerTo!
raRac Suqi dgeboda oTaxSi.
_ RmerTo! _ vimeorebdi gulSiac.
mama gaCerebuliyo moSorebiT. masac eRimeboda... mas eRimeboda ratom-
Rac sibraluliT.
5.III.90. saavadmyofo
`mnaTobi~ #7, 1990; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`Roris dakvla~

dadges did zedadgarze didi qvabi, gaavses wyliT, SeunTes cecxli. wavi-
da ioseba, waabuqa CeqmebiT Tovli, daglija venaxSi rcxilis Wigoebi, am-
1423
oitana, dalewa muxliT Sua-Sua, SeukeTa cecxls. gaixara cecxlma, sul tka-
catkuciT daiwyo maRla-maRla svla.
_ aRar mova gazafxuli? aRar dasWirdebaT mag vazebs Wigoebi _ usayve-
dura colma iosebas. _ gazafxulamde macocxle da sul brolis Wigoebs
Sevudgam, _ icinoda ioseba.
_ Sen Tu dReSi xuTi litra svi, marTla sanatreli gagixdeba gazafxu-
lis dadgoma, _ isev wamoubola colma.
_ pewenika ara, svamda arafers da ver waiyvanes angelozebma dol-gar-
monis dakvriT?
_ amaze iosebas colsac gaeRima, pirze xeli aikra.
_ Cumad, kacoo, Cumad!
iseTi doCxari daigzno, qal-balRnic ki gareT gamoikrifnen da cecxls
Semoudgnen xelebmiSverilebi. aRaravis axsovda Zirs Tovli, maRlidan
mqrqali fifqebi, da yinva, yinva... iosebam iq gamoatanina boTli da qaSanu-
ris jamfila. boTlSi denTiviT arayi idga, jamfila savse iyo CurCxelebiT,
damtvreuli kaklebiT, atmis CiriT, yurZniT. dilis arayze CurCxelas, nigozs,
yurZens da atmis Cirs araferi sjobso, Tanac yinvaSi daguzguzebul cecxl-
Tano. marTlac! marTlac! samjer Camoatara Wiqa iosebam, „xrakze saTqmeli“
sami sadRegrZelo Tqva. pirveli _ es im kacs gaumarjos, dedas rom pensias
mohparavs da sidedrs sacvals uyidis, ar ga micivdeso. meore _ es kidev im
kacs gaumarjos, axalwlis win dRes rom qaTams fexi moutydeba da ar dahk-
lavs, iqneba Seuxorcdeso. mesame _ es kidev im kacso, cols rom mokle
cocxs uyidis, qveyanam dainaxos ra TeTrfexebiani coli myavso. samjer
movida alaverds CemTan, me kidev _ iosebas biWebTan, didebTan, erTTan ukve
col-SvilianTan. qalebi gviyurebdnen da imrizebodnen, gaugemurebulebiv-
iT kenkavdnen yurZens, Cems meuRles nametnavad kopwiad ekava. ori TiTiT
atmis Ciri.
qvabSi wyali daiZra. waZunZuldnen iosebas biWebi, marnidan didi varcli
gamoitanes da TovlSi Cadges. wyalma duRili daiwyo. aba, axla qal-balR-
ni ukan gadeqiTo. wavidnen samni, sami winwaRunuli daTvi, ioseba da biWebi,
saRoridan Rori gamoiyvanes _ didi, Savad Camdgari, nasuqi, mucelCamoSve-
buli da fexebdapataravebuli. gamoitanes mamapapuri samRariani xanjal-
ic. xanjali iosebas badr mTvaresaviT ganaTebul rZals ekava xelisgule-
bze dasvenebuli.
_ Sen unda dahkla, kacoo, Sen xom didxans aWyivleb, an _ sulac gageqcevao?
iosebam mruded axeda cols.
_ ho, mami, Sen didxans aWyivlebo, _ uTxres Svilebmac.
1424
_ uWyivari, age, boWka devso. Tqven wamaqcevineTo!
SemovudeqiT Rors aqeT-iqidan. _ Sen ukan gadeq, Sen dagsvriso, _ miTxra
iosebam, magram me mainc ukan ar gavmdgarvar. maSin ioseba eca fexebSi Rors,
hkra muxli ferdSi da gadaaqcia Tovlze. davasxediT zed biWebi da me.
Rori raRa Tqma unda, Wyivis, caSi adis imisi Wyivili. _ moita, gogo, momawo-
de xanjalio! _ daiZaxa iosebam Roris WyivilSi. rZalma faTifuTiT moawo-
da xanjali da ukan gaiqca. iosebam erTi mimoixeda da Rors xanjali marcxena
wina fexis qveS misca. yvelas saxe gaubrwyinda. xanjlis micema iyo da Ror-
ma maSinve xma gakminda. iyo ioseba cota xansac ese, Rorze muxldabjenili,
da mere isic gaRimebuli adga. biWebi qvemodan SehRimodnen.
_ yoCaR, mamio!
_ ara, bijo, Tqvena ggavarTo!
iosebam siamayis Rababi CamouSva, xanjali Rorzeve gawminda, rZals gad-
asca, rZalic kmayofili iRimeboda, magram xanjali mainc uwmindur raRa-
casaviT ori TiTiT waiRo. avwieT Rori oTxma, oTxma ki ara, colebic wam-
ogveToTxmetnen, colebic, iosebas rZalic, Zlivas CavdeT varclSi. varcli
gaivso. iosebam da misma biWebma SeSis napobebi da iWires, mec aviRe erTi
SeSis napobi. mohqonda TungiT iosebas cols qafqafa wyali, asxamda Rors,
vutyapunebdiT Cven SeSis napobebs, iseTi orTqli dadga, erTmaneTs veRara
vxedavdiT. Segrildeboda odnav Roris balanze is qafqafa wyali da gavk-
ravdiT xels, vglejdiT, SeSis naWrebiT gagvqonda aqeT-iqiT. _ jigari rom
ar amovarTviT, mami? _ iRriWebodnen iosebas biWebi, _ vin ari momcdeli
gakeTebamdeo! _ dagvianebulia, Svilo, ro Wyioda, maSinve unda geqnaT egao, _
siciliTve miugebda ioseba. iosebas coli, saqmis mTavarsardali, namdvili
mTavarsardlis kiloze iZleoda gankargulebebs. _ welze nu sCqarobT,
jer Tav-fexi gaakeTeTo! amoabruneT, muceli ar CagexarSoTo! _ Sen Sens
prafesorobas stumrebTan mainc daanebe Tavio! _ eubneboda ioseba. coli
mainc Tavisas ganagrZvbda, _ varcli sworad ar gidgaT, gaugebrebo, wyali
cal mxares modiso. amaSi ki marTali iyo is saCxrekiviT gamxmari qali.
avwieT varcli, cali mxridan SeSa SevudeT, erTi mezobelic movida, iman
sxva rCeva mogvca, _ Zveli telegreika unda wagefarebinaT da patarZaliv-
iT gabrolebuls amoiyvandiT xeldaxelao. _ maica, kacoo! _ iosebam. marT-
lac, arc telegreika dagvWirvebia, arc sxva fandur-davluri, gavfufqeT,
gavRvriWeT, gavalamazeT da axla SeSebze dadebul lastze gadavitaneT. iq
sul civ wyalSi vaWyupalaveT. iosebam mominanqruli didi jamebi moatani-
na. movidnen iosebas Ri pwamoSverili SviliSvilebi da isinic kmayofilni
utyapunebdnen gafufqul Rors patara xelebs.
1425
iosebam pirgaleuli sayasbo dana moimarjva. _ gvari damale, gvari da-
maleo! _ uTxra Rors da gadausva yelze. Rorma gvari damala, e. i. solite-
ri an raRac eseTi jandaba ar hqonda. _ vardiviT aris, vardiviTo! _ iZaxd-
nen iosebas biWebi. _ ras ambobT, iseTi Wkviani iyo, magasTan gvars ra undo-
dao! _ dabeWda iosebas colmac. iosebam gafeSxoeba daiwyo. _ jigari, mami,
jigario, _ patarebiviT cmukavdnen biWebi. _ ahaTo, CakepeTo, _ amoiRo ji-
gari Tavisi asxmulaTi iosebam da misca biWebs. biWebma Rors Tavi daanebes,
jigari gaaqcies, derefnis magidaze dades da qvabSi Cakepva daiwyes. moarb-
enina umcrosma biWma naRvlis buSti, Caagdo TuTqelSi da miaZaxa, _ aba, Cven
JuJunas ra gauCndeba, gogo Tu biWio! qalebic dainteresdnen da cecxlisken
wamovidnen. sanam qalebi TuTqelSi Cagdebul naRvlis buSts Cascqerodnen,
sanam Cven Rors vafeSxoebdiT, biWebma jigari Cakepes da qvabi zedadgrisken
wamoiRes. is iyo, miuaxlovdnen cecxls da iWeqa kidec naRvlis buStma. _
biWia, biWio! _ iyvira yvelam, yvelas didma naTelma gadauara saxeze, TviT
Cems meuRlesac ki, TiTqos, sul imis laparakSi ar yofiliyos, RmerTma rad
damsaja, marto biWebi rad momca, erTi gogo meca myoloda Cems SeRavaTeb-
ladao. dadges biWebma zedadgarze is spilenZis qvabi da axla imas Seuke-
Tes rcxilis xmeli Wigoebi, axla imaT gauwyra deda, magram imis wyromas
vin ugdebda yurs! biWebi zed dahxarodnen qvabsac da cecxlsac.
sanam Cven maranSi SevitandiT Roris feSxoebs, ioseba xerxemals dahkuw-
avda, samwvadeebs asWrida, im samwvadeebs marils, pilpils da xaxvs waayrida,
qalebma zeviT, RumeliT gagugunebul did oTaxSi, grZeli, yovlad Semkob-
ili sufra gaSales. sanam xelebic gadavibaneT, cota welSi gaviSaleT, cota
muxlebi gaviTbeT agugunebul RumelTan, davsxediT, TiTo pitniani tkbili
arayic iq CamovatareT, jigris yaurmac daiZaxes. _ wiwaka ar daakloT, wiwa-
ka ar daakloT, Torem dagxocavT yvelaso! _ iZaxda ioseba. _ naxeT, kaco,
naxeTo! _ mogvitana aorTqlebuli orjamianiT , iosebas colma. arc wiwaka
aklda da arc araferi. _ euho, uCongurod aaTamaSebs patarZalsao! _ iZax-
da ioseba, imanac moiwona yaurmis wiwakianoba da sxva ram. _ gaamarTla,
gaamarTla Cvenma quciamao! _ umowmebdnen. biWebic. didi facifuci dadga.
maTlafebis Tavze, didad CabejiTebul moZraobaSi iyo didi da patara. _
Rvino davlioTo xalxno, Rvino gvicxardebao! _ Camwkrivebuli idgnen saf-
eraviT savse naTali Wiqebi, _ RmerTo! _ aswia maRla da axeda iosebam, _
axali wlis madloo, su kargi zamTar-zafxulebi gvqonebodes, Wirnaxuli
ar mogvklebodes, kacebs kacoba SesZlebodeT, qalebs _ qaloba, balRebs _
balRoba, mkvdaric ki Cveni amjobinos Cveni mtrisasao. davuSviT is pirve-
li Wiqebi. _ rogor midiso? _ mekiTxeboda ioseba. me ukve maTlafaSi viyavi
1426
Cakirkitebuli da zeaweuli ceriT vaCvene, _ ese-meTqi. wavida meore Wiqac.
wavida mesame da meoTxec. jigris yaurmas moxarSuli xerxemali moayoles
_ mWle, Sesaqcevari, tyemliT, pirSuSxaTi. _ uh, uho! _ adioda WerSi Zaxili.
moxarSuli xerxemlis mere mwvadi Semoarbenines iosebas biWebma, mwvadi
da ra mwvadi! metrnaxevrian xis Samfurebze agebuli, awiTlebuli, aSiSxineb-
uli. Cemi meuRle RimiliT meCurCuleboda, _ movkvdebio! _ ara, ar mokvde-
bi-meTqi! erTi mezobeli xom mTlad Tavidan Semogvemata, ori kaci da ori
qalic mere movidnen. imaT merec movida erTi _ maRali, Semxmar-Setusuli.
mwvadis dagemovneba iyo da auSva iosebam wvrili, wamwvetebuli „diamb-
ego“. _ diambegoo, diambegoo, qals giqebeno, gadmodgebao aivanzeo, aTamaSebso
brolis TiTebso. su wvrilad akakanebdnen yvelani, iosebac, imisi biWebic.
maRali mezobeli xom nemsis yunwSi aZvrenda mayrul pirvels. erTi me
vcdilobdi banis Tqmas, mec ra, sionis zari viyavi, Tu ra! _ mwvadi ar Sewydes
da gaciebuli ar davinaxoo, - iZaxda ioseba. wamocvivdebodnen iosebas bi-
Webi da Cadiodnen mTavarsardalTan, dedasTan, romelic aqamde sul cecxl-
Tan ixuxeboda. marTlacda, modioda da modioda _ axal-axali, cxelze cxe-
li mwvadi. axla ukve mwnilebs daadga Zala. ra SevaSlebuli pamidori iyo,
nior-mwvanileuliT gamotenili! ra kitri! ra lalisferi kombosto! iose-
bam Zvelaqauri „sxvaTa mojamagireobisa“ amosevda. _ „Tu kurdReli daiW-
iro, xorci Cven, tyavi Senao, da Tu mela daiWiro, tyavi Cven, xorci Senao“. es
yvelam kargad Tqva. Camogvidinda cremlic. mere da mere ufro kargad
imReres. mere imReres: „vai, Sen Cemo TeTro batoo“, „Sen, biWo, anagureloo“,
„SaSvi-kakabi Seibneno“. bolos es maxsovs kidev _ „ras miyureb, ras miyure-
bo“. maxsovs kidev Semoitanes orjamianebiT batibuti, _ esao, Rvinos kargad
iSrobso, da Camoariges sasiamovnod magidaze. atyda xramaxrumi. im batibu-
tis xramunSic vimRereT, _ „biWma gogo gadityua, Citis bude vici meo“, da
mere aRaraferi maxsovs.
rom gameRviZa, bneloda, Tavi saSinlad damZimebuli mqonda, piri _ gam-
Srali, suli _ amovsebuli aburduli wuxiliT. erT xans imasac ver vxvdeb-
odi, sad viyavi, qalaqSi Tu sofelSi. damkra Rvinis, xorcisa da mwnilis
sunma, gamaxsenda yve laferi. male isic ki viazre, sad kari iyo da sad fan-
jrebi. xelis faTuriT Ramis naTura movZebne. avasinaTe. maSinve me uRle
gamiwyra, _ Caaqre, kaco, Sen gamoiZine, Cven ki es-es aris davweqiTo. Cavaqre
is naTura da gavyuCdi. viweqi, yurs vugdebdi mTel sxeulSi gamjdar gulis-
cemas, vcdilobdi da Zinebas, xan erT gverdze gadavbrundebodi, xan meoreze,
mag ram ver iqna da veRar daviZine. saidanRac iosebas xvrinva mo dioda. ar
mindoda, magram es xvrinva, sufris suni, gamSrali, mware piri da damZimebu-
1427
li, gaxurebuli safeTqlebi mainc maxsenebdnen Roris dakvlisa da nadimis
wvrilmanebs. TvalnaTliv vxedavdi sakuTar Tavs _ maTlafaSi CabejiTe-
buls, mocinars, ybedad qceuls, amRerebuls, wabarbacebuls da Rumels wa-
modebuls. Tfuu! Cavemxobodi pirqve, yurebze mxrebSemowyobili, esec momd-
ioda is suni da xvrinva, amovbrundebodi da sicocxle aRar mindoda. maSin
avdeqi frTxilad, kankal-kankaliT. frTxiladve, sunTqvaSekrulma Cavicvi
tanT. Cemi Tofi da savazne tansacmlis Cxaze ekida, CamoviRe, kidev ufro
didi sifrTxiliT gamovaRe kari da gamovi pare gareT. iqve damkra sasiamo-
vno yinvam, CavisunTqe da CavisunTqe, Caviare kibe, Tovlma xraSuni moiRo
fexqveS, gadavwvdi axvetilze axal Tovls, movisvi saxeze, gavisvele piri.
awkmutunda ZaRli da gaCumda. etyoboda, gomurSi Zroxamac gaigo Cemi gar-
eT gamosvla, amoifSvina da raRac aaraxuna.
naTeli SuaRame iyo, mTvariani, TeTri, varskvlavebic cimcimebdnen mqrqal-
ad. Ceqmebi kargi mecva, qurTukic. is qurTuki yelamde Sevibnie. savazne ze-
modan SemoviWire, gavaRe. WiSkari, gavedi gzaze, Tofi iRliaSi amovide da
wavedi, wavxmaurdi gayinul Tovlze. sad mivdiodi, jer araferi vicodi.
gzidan ki male gadavuxvie. avdiodi TovliT gadalesil, gadamkvrivebul
ferdobze xvneSiT, TavgamometebiT, xandaxan Tofsac vibjendi, kvlav visve-
lebdi yurisZirebs, vCerdebodi, vixedebodi aqeT-iqiT, Tvalebs vululavdi
mibundovanebul Ra mis simSvides. TandaTanobiT mizanic gaCnda _ vivlidi
ese, vivlidi, sanam SeviZlebdi, sanam sxeulidan gulisamrev simZimes gavdevnidi,
vnaxavdi, agreTve, ra Semxvdeboda, ras gavigonebdi, da gamovbrundebodi...
Tu gamovbrundebodi, Tu ara da... avedi ferdobis Tavze, daiwyo gaSlili,
aqa-iq buCqnariani veli. viare im velSi, mere muxian koromebSi, mere CaR-
rmavebaSi, Cqami ar gamigonia araviTari, garda Cemi fexis xmisa. Cemi fexis
xma ki ise mkveTrad ismoda, damRala, Tavi Semabezra. imtvreoda da arc
imtvreoda pirSeyinuli Tovli. namTvralevi kacis Savi fiqrebi xom meseod-
nen da meseodnen krazanebiviT. ra ufleba mqonda me simRerisa, nadimobisa,
valebSi CamRrCvals, ojaxdaZabunebuls, qveynisTvisac uvargiss! amitom ar
meSinoda Ramis, miyruebuli tyeebis, Crdilebis, yinvis. Tu raRac gamomity-
vreboda da momaSorebda qveynierebas, ukeTesic ki iqneboda CemTvis.
gavedi iseT adgilebSi, dRisiTac rom Seafiqrianebda kacs. Semomdgo-
modnen SeWaRaravebuli, Txlad Sebursebuli tyiani mTebi, CamoRunuli, Camom-
wuxrebuli xeebi. aq ufro aRaraferi iRebda xmas. ris mgeli, ra tura! sadRaa
axla nadiri. aqamde Tovlis cimcimi mainc mixarebda Tvals _ TiTqos mil-
ionobiT, miliardobiT wvrili almasi mimoebniaT spetak Tovlze,
me mivdiodi da mivaxraSunebdi im almasebs. aq ki raRac burusi amovida
1428
samxreTidan, gadmoefara mTvares, danestianda, damZimda haeri, Cayruvda Cemi
nabijebis xmac, daikargnen mTebic, mainc mivdiodi buntSi. bolos erT velSi
SemoRobil rasme mivadeqi da gavCerdi. saqonlis Zveli bina iyo. Zveli
bululebic idga. gavZveri latnebs Soris, mivedi im bululebTan, gavqeqe
erTi, gamovaRrmave kargad, Sevjeqi gamoRrmavebulSi, Tofi mxarze mivixute,
Tvalebi davxuWe. viqnebodi ase, davis enebdi cotas, vimartovebdi ufro
metad da gavbrundebodi ukan. bululis siTbom, misma saamo myudroebam,
guli amiCvila, cremlebic ki wamomivida. rogor viyavi dabneuli da gzas,
dakarguli am qveyanaze! rogor davabnie colic, Svilebic! an axla sad viyavi
da riT vcdilobdi Cemi mdgomareobis gamosworebas, roca yovel wams fu-
lad iyenebs xalxi! auu! wamovida Tovlis fifqebi. jandabas! Tu CameZinebo-
da da ZilSi gaviyinebodi, miT ukeTesi CemTvis. marto es ki ara, Tofis civ
lulasac ki vnebianad vusvamdi loyas. meCveneboda, rom sasiamovnod gauv-
lida cxeli tyvia Cems guls, sasiamovnod da samudamod damamSvideblad.
viyavi am Tivis bululSi ese, TiTqos saiqios da saaqaos mijnaze mdgari.
gadadioda Cems maRla Ramis burusi, bneli, raRacas CurCulebdnen Tovlis
fifqebi Tivis RerebSi. raRaca mtkiva, raRac sitkbo mivlis sxeulSi, Tan
mejavreba, Tan mecodeba Cemi Tavi. TiTqos qvemoT-qvemoT veSvebi, cxel, bnel
xaroSi. idayvebs ganze vwev, imiT vekidebi xaros kideebs, Tan amasac vambob,
_ rac aris, aris! da ai, am yofaSi Semovida raRac saamo, raRac naTeli, Cemi-
dan marcxniv. gavixede da dambla dameca. im TovlSi, im Ramis bnel burusSi
mkvrivi araamqveyniuri naTeli modis, mohyveba Saravandedad wvril-wvrili
Citebisa Tu peplebis mgalobeli gundi. vuyureb im naTels da varCev qals!
mTlad oqrosfers, Tmis oqrosfer nakadebSi gaxveuls, modis, axlovdeba,
moanaTebs TmiT, TvalebiT, yvelafriT. Jinianad moadgams SiSvel oqros-
fer fexebs, zeimiT moaqvs patara, SekumSuli, Tavmsxvili ZuZuebi, ukanac Tma
mosTrevs, Tmaa Tu Suqia adevnebuli. moaRwevs binis latnebamde. iq varCev
_ win mouZRvis Crdilis feri, grZladgaZagruli ori veeba mgeli, nabiji
nabijTan aqvT Sewyobili, Cemsken Semobrunebuli Tvalebi Caweuli lampis
yuradRebianobiT aqvT savse, moanaTeben TeTr Rojebs. qali iseve, siarul-
Sive, moixedavs Cemsken, da axla ukve sabolood minda sikvdili. ra sixaru-
lis cisferi sinaTle edga TvalebiSi, ra sikeTis RimiliT eRimeboda aqeT-
iqidan odnav maRla aziduli tuCebiT! miyura, miyura, mere ori TiTi wminda
sanTlis mowiwebiT miitana tuCebTan, TiTqos meubneboda _ Cumad, Cumado, da
gaaqana aqeT-iqiT, raRacis uaryofis niSnad. me wamoviwie. is wavida, iseve
gabrwyinebuli, iseve gaRimebuli, wauZRvnen win nabijSewyobili mglebi,
gahyvnen mgaloblebi, Citebi Tu oqrosferi peplebi, daifara burusiT, bneliT.
1429
damamaxsovrda esec _ oqrod aorTqlebul TmaSi Tanazomierad miatokeb-
da qvedatanis kunTebs. adgoma mindoda, ver vdgebodi. daviZine muStebi mux-
lebze, davrwmundi, rom meRviZa. maS ra iyo, ra ambavi iyo Cems Tavs?! viyavi
saqonlis Zvel binaSi, zamTris RameSi Cakargul velSi, cvioda Tovlis fifqebi,
mecemoda xelebze, saxeze. wamovdeqi Tofze dabjenili, wavedi, gavZveri lat-
nebs Soris, gaviqeci. virbine burusSi, veRarc Tvali movkari, veRarc xma
gavigone veraviTari, gamovbrundi, mivedi isev binasTan, Cavjeqi, Cavcucqdi
gamoRrmavebul bululSi, Rvarad momdis cremli, da am cremlebSi erTx-
elac davinaxe is sinaTle, axla ukve maRla, ferdobSi, marjvnidan marcxniv
mimavali, isev iseTi siaSkaraviT _ misi Tvalebi, misi Rimili, mglebis erT-
maneTs Sewyobili nabijebi. _ dali! dal! dali xar? _ viZaxdi, xmas ver viRebdi
da TqrialiT Camomdioda cremli. man isev miitana ori TiTi tuCebTan, mere
gaaqana aqeT-iqiT. avwie Tofi maRla, ver gamovwie sasxlets. rom wavida,
gauCinarda burussa da bnelSi, tiriliT rom da viRale, maSin erTxelac
avwie Tofi, erTxelac gamovwie sasxlets da zedized daiquxa, aapo Zirs-
daweuli bneli. mere wamovedi Tofis yavarjeniviT bjeniT. jer isev yve-
las eZina, iosebas saxlSi rom davbrundi. meuRlesac ki ar gaugia Cemi
dabruneba, gavixade da davweqi.
_ cudad xar? Rvinom gawyina? _ mekiTxebodnen meore dRes. me Tavs vaq-
nevdi uaris niSnad. qalaqSi Camosulic veRar viRebdi xmas. magram erTs
cxadad vgrZnobdi, me ukve sxva viyavi, me yvelaze mniSvnelovani suli viyavi
qalaqis dondgo xalxSi. Cemi meuRlec, _ maRali, amayi, Tavmomwone qali, _
sacodav, gawamebul msaxurad meCveneboda Cems gverdiT. yovelive saqmem,
Cemda gasaocrad, advilad iwyo keTeba, sadacaa gavistumreb ukanasknel val-
sac.
xandaxan waval, davikargebi, aval im nabinavarTan RamiT, davjdebi da
var ase, magram is qali aRar modis, arc TovlSi, arc mSral amindSi, me mainc
veli. sasiamovnoa es lodini. qveyanas ki hgonia, mZime dardi mawevs.
xandaxan vekiTxebi Cems Tavs _ raRa me, raRa im saZaglobisas, Roris
dakvlis dros amomarCia amden xalxSi? pasuxs ver vaZlev. fiqri maqvs
erTi ambis, _ erTxel, SuaRamisas, TovlSi, Cveni quCis dasawyisSi, tuiis buC-
qebSi, vnaxe atirebuli patara gayinuli yru-munji gogo, gavaxvie Cems pal-
toSi, miviyvane saxlSi, dedam moufera, gaaTbo, gaabana, daaZina Tbil, sufTa
loginSi. diliT ki veRar vnaxeT, amdgariyo da wasuliyo, misi veRar gav-
igeT ra, miliciis daxmarebiTac ki. magram Tan maSinve vkiTxulob, _ rodis
iyo es ambavi, uu, an ra Su aSi unda iyos yovelive esa da nabinavari, Rame,
Tovli, tye... ho, tyeebi, Tovli, velebi da Ramec bavSvobidan miyvarda da _
1430
axlac Zalian miyvars...
`Tebro~, 1983

Rrmad pativcemulo stumrebo, Zvirfaso megobrebo!


sityva, warmoTqmuli k. gamsaxurdias Zeglis saZirkvlis
Cayrisas TbilisSi
(ciklidan _ ardaviwyeba)

aq aRimarTeba konstantine gamsaxurdias Zegli brinjaoSi Tu qvaSi gard-


asaxuli _ daxvewili da mkacrad TavSekavebuli _ igi ukanasknelad gam-
oivlis sayvareli „tfilisis“ quCebs da samaradisod SeCerdeba obeliskeze,
raTa Cveni modgma, Cveni STamomavloba, modiodes da yvelaze utyuari saw-
yaoTi _ TvalebiT mohqondes sazRauri, raic ekuTvnis mas, baton konstan-
tines am qveyanaze arsebobisaTvis. es sazRauri ZviradRirebuli iqneba didx-
ans da didxans. dRevandelobaSi raRac gazrdili masStabebis xmarebas
miCveulT, gviWirs kidec etalonis gamoZebna, romliTac unda gaizomos misi
Rvawli. is iyo Cveni literaturis bumberazi, Cveni erovnuli energiis,
erovnuli geniis gamovlinebis diadi Suqi. Tamamad SeiZleba Tqma, Cvens
mwerlobaSi, ilias Semdeg, esoden SorsmWvretelurad, esoden gaubzaravad
aravisSi ar gadmosaxlebula rwmena qarTveli xalxis siZlierisa, misi
mTlianobisa, qarTuli saxelmwifoebriobis didi momavlisa, rogorc kon-
stantine gamsaxurdiaSi. igi, batoni konstantine, mTeli Tavisi piradi cx-
ovrebiT dadidebuli erovnuli himnebiT _ me erovnul himnebs vuwodeb
mis Txzulebebs _ mogvdevda da mogvkiJinebda, gamogvyveba da kvlavac gam-
amxnevebel kiJinas dagvcems _ rogorc misi sayvareli gmiri kac zvambaia
Tavis gazrdilebs engurze gadasvlisas _ gamoviCinoT gulmodgineba, go-
niereba da simtkice Cveni umaRlesi adamianuri valis mosaxdelad, samSob-
lo qveynis aRsaSeneblad, misi sulieri cxovrebis mosawesrigeblad. igi
pirveli TviTon iZleoda magaliTs im saukuneebrivi rainduli saqcieli-
sas, raic Cvens ers ukiduresi SeWirvebebis drosac ki unergavda rwmenas,
rom misi arseboba Rirda.
did erudits, msoflios udides enaTa samflobeloebSi wvrTnamiRebuls,
umtkicesi rwmena hqonda qarTuli enisa _ misi amouwuravi SesaZleblobe-
bisa, misi ukvdavebisa. me ar vici, kidev vinmem sadme Tu SeZlo, Tavis anbanze
aRevlina esodeni siZlieris locva, rogoric konstantine gamsaxurdiam
SeZlo „mTvaris motacebis“ meore karis dasawyisSi. me ar meguleba meore
1431
mwerali, romelsac esodeni trfiali gamoeCinos nivTebisadmi, romelTac
winaprebis TiTebis kvali aqvT daCneuli. ra diadia, ra aRmafrTovanebeli,
mis mier SegrZnebuli, naloliavebi da mere Cvenamde motanili qarTuli
xmebi. rogor foladiviT reks es xmebi dramatul situaciebSi, da raoden
nazia, gulze malamod dasadebi, roca mSvidi, liriuli ambebia mosaTxrobi.
batoni konstantine TrTolviT ganicdida Cveni saxviTi xelovnebis nimuSebs,
mtvers acilebda da uferebda Cvns freskebs, erTgulad, Zmurad udgeboda
mxarSi axali mxatvrobis didostatebs _ gavixsenoT misi werilebi lado
gudiaSvilsa da daviT kakabaZeze. batoni konstantine uTuod erT-erTi
pirvelTagani iyo maT Sorisac, vinc gangaSs texdnen Cveni garemomcveli
samyaros mosafrTxileblad, misi sijanmrTelis SesanarCuneblad.
yovelive mSobliurisaTvis Tavganwiruli da Tavdadebuli, igi iyo didi
interacionalistic, xalxTa megobrobisa da Zmobis mZafri mqadagebeli.
misabaZia misi siyvaruli yovelive kargisa, raic msoflios sxvadasxva
xalxebs SeuqmniaT. SesaSuria is siTbo, ris gaRebac SeeZlo baton konstan-
tines, WeSmarit kolxs, ucxo stumris miRebisa da gamaspinZlebisaTvis. Sesa-
Suria glovis unaric ki, rasac igi gamoavlenda ucxo moZmis dakargvis
dros. Sors, Zalian Sors unda wavideT da didi wre unda movxazoT gamsax-
urdias Rvawlis Tundac punqtiriT gamosasaxavad. Cems gamosvlas me da-
vamTavreb „mTvaris motacebis“ erT-erTi Tavis epigrafad motanili sity-
vebiT, romelic goeTes ekuTvnis: „bednieria igi, vinc siamovnebiT igonebs
Tavis winaprebs, vinc sixaruliT ebaaseba ucxoels maTi didebisa da maTi
Rvawlis gamo, vinc idumal siamovnebas ganicdis, roca xedavs, rom igi mSven-
ieri jaWvis ukanasknel rgols warmoadgens“. me bednierad vgrZnob Tavs,
aq rom vdgavar da am sityvebs rom vambob, Rrmad mjera, bednierebis Suqi
gaunaTebs saxes Cvens STamomavlebs, romlebic batoni konstantines Zegls
Seavleben Tvals, masze isaubreben ucxoel stumrebTan.
27. X. 78.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`yvavebi~ (Zveli werilidan)

me axla gasaocari rame unda giambo. amas winaT biWebi Toneze visxediT.
Sen ar ici, ras niSnavs es „Toneze sxdoma“. xom gaaxureben, ara, Tones, mere
purs Caakraven da amoxdian, mere ganeldeba. kargad rom ganeldeba, biWebi
zed or sqel ficars gavdebT, zogni erT ficarze davsxdebiT, zogni meoreze,
1432
erTmaneTis pirispir, CavkidebT fexebs, mivayudrovebT, miviWuWkebiT erT-
maneTTan da varT ase. irgvliv civa, pirSeyinul talaxs fexqveS fxlawafx-
luwi gaudis, Citebi ibudeben, Rrmad miZvrebian bululebSi, Cven ki Tbilad
varT da aTasnair rameebs vyvebiT. gavixede da beberi kaci davinaxe, Cvens
xevSi Camoflatunda. Savi qudi exura da Savi palto ecva, raRacnairad win
iyo wamoziduli, xelebic win dahkideboda da yvavs hgavda, frTebCamoyril
yvavs. xevSi wyali modis, koWamde Zlivs mogwvdeba, gadasasvlelad msxvili
qvebi gvaqvs Cayrili da ise gadavdivarT didi da patara, qali da kaci.
movida im qvebTan, gaCerda, aTvalierebs, Tan qanaobs, qanaobs ki ara, fam-
falebs. uceb erT qvaze Semoxta, xelebi frTebiviT gaSala, gadaqanda, gadmo-
qanda, meore qvaze gadmoinacvla, magram iq fexi veRar moikida da Cavarda,
Cvenamde movida wylis Wyapunis xma. maSin pirdapir gamotopa, gamovida na-
pirze, dadga da svel fexebs daacqerda, ramdenjerme miwaze dahkra, daifer-
Txa da wamovida _ isev barga-barganiT, im Savi paltos kalTebis farTxa-
furTxiT. amoimaRla da erTxelac gaCerda. jer aqeT-iqiT iyureboda, ge-
goneboda, cotac da, amoiCxavlebda: _ yva! yva! _ mere Cven dagvinaxa, Cvenken
wamovida. mTlad rom moaxlovda, kidev erTxel gaCerda, gaiRima da rogor-
Rac wamRerebiT Tqva:
_ Tone, Tone, Tbili Tone!
am xmaze biWebmac aixedes da im kacisken mibrundnen. iman ki xelebi gaSa-
la da taat-taatiT movida CvenTan. namdvili qalaqeli beberi kaci iyo,
damWknari, CaSavebul-CayviTlebuli. galstuki mobrecoda, momCvarul loye-
bze TeTri eklebiviT eyara gauparsavi wveri, SewiTlebuli quTuToebis
qvemoT parkebad ekida TiTqosda cremlCagrovili kani. axlodan Wots ufro
hgavda. Sarvlis totebi erT mtkavelze mainc dasveleboda. xelebi CamouS-
va, erTi ficris grZladgaSveril boloze daawyo, wamoiwia, zoologis wign-
Si daxatul gatereasaviT SemogvaCerda da RimiliT gvkiTxa:
_ damsvamT meca?
sul oqros kbilebi hqonda. Cven gagvecina. vifiqreT, gvexumreboda. ma-
gram Cveni pasuxisaTvis aRar daucdia. fexsacmeli gaixada, CagveWida mxreb-
Si me da Cems amxanags da Toneze amovida. qSeniT, Tvalebis ucnauri brwyin-
viT Cakida svelwindebiani, wvrili, msubuqi fexebi Sig da isic CvensaviT
wamoixara, moyudrovda. etyoboda, nasvami iyo, sul Rvinis suni daayena. cota
xans fexebs patara bavSviviT aqanavebda, xan erTs SemogvRimoda, xan meores,
mere gvkiTxa:
zRaprebs yvebiT?
_ ara, _ mivugeT Cven.
1433
_ aba?
_ ise, vlaparakobT.
_ zRaprebi ar iciT?
erTmaneTs SevxedeT. zRaprebi rogor ar viciT, magram raRa drois Cve-
ni zRaprebia, ukve didebi varTo. gviyura, gviyura da danaRvlianda, _ Tone
da uzRaprodo! mere saTiTaod gamogvkiTxa, vin visi viyaviT. rom vityodiT
Cven-Cveni mamis saxels, is TiTqos raRac Soreul xmas ugdebda yurs, _ nel-
nela iqnevda Tavs. bolos isev momxiarulda da Tqva:
_ Tqvenodenobas Cven bevri zRapari vicodiT.
_ Tqven exlac gecodinebaT, _ uTxra erTma Cemma cuRlutma amxanagma. _
mogviyeviT ra!
_ vici, rogor ar vici.
_ mogviyeviT, ra, gexvewebiT, _ avutydiT Cvenc.
moxuci ijda da xan erTs SemogvRimoda da xan meores.
_ Wkuamxiarulisa iciT? Wkuamxiaruli qalisa?
_ ar viciT, ara, _ mivugeT Cven.
_ maS, Wkuamxiaruli qalisas getyviT.
_ Wkuamxiaruli qalisa iyos.
moxucma Tvalebgabrwyinebulma daiwyo:
_ xo, maS, raki, Tonea, iyos barem zRaparic. xo, maS, ase...
iyo erTi Raribi col-qmari. Raribebic iyvnen da erTi ubedurebac sWir-
daT, xo, erTi ubedurebaca sWirdaT, qali metismetad Wkuamxiaruli arseba
brZandeboda, aba! gvis da sul cekvavs. saCeCelTan zis da iqac _ taSi-tuSi,
taSi-tuSi, _ ayolebs xelebs.
_ va! _ gaikvirva Cemma cuRlutma amxanagma.
_ aba! _ daudastura moxucma. _ uyurebs am Wkuamxiarul qals qmari da
iqnevs Tavs, meti ra unda qnas, colia.
es rom Tqva, yvavis Cxavili moisma. moxuci gaCumda da Tavi mxrebSi
Cargo: Cven gavixedeT da davinaxeT, rom xevgaRma, vaSlisa da qliavis baRe-
bis iqiT, did, Sav eklis xeebze yvavebi isxdnen. ramdeni xania yvavi ar dagv-
inaxavs Cvens midamoebSi. axla ki bevrni isxdnen, zogi frTebs atokebda,
zogi TiTqos amTqnarebda. moxucma amogvxeda, Tvali Cagvikra da ganagrZo:
_ erTxel is kaci tyeSi wavida, cols ki uTxra: aiRe purebi, gaitane
bazarze da saqalamne miyideo. xo, ase. aiRo qalma purebi, amoiwyo iRliaSi
da midis. erT gubes unda gauaros gzaze. gamomsxdaran im gubidan bayayebi
da iZaxian: _ yua! yua! yua! _ Tqvenma Tavis gaxeTqvamo, _ qalma uTxra, frCx-
ils xom aRar miirTmevTo. moutexa puri da gadaugdo. bayayebi mainc Tavi-
1434
sas gaiZaxian: _ yua! yua! yua! _ uyure amaT garyvnaso! _ daatexa purebs yuebi
da gadauyara, bayayebi mainc Tavisas iZaxian: _ yua! yua! yua! _ ai, mexi ki
dagaTxliSeT, miwunebT kidec Cems lamazad dabrawul yuebso! _ gabrazda
qali, gamobrunda da gabutuli wamovida Sin.
am dros kidev moisma yvavis Cxavili. moxuci isev gaCumda, Caimala. SeT-
qmuliviT gviyurebda dablidan. mere, yvavi rom gaCumda, isev ganagrZo zRa-
pari. ise kargad yveboda, Cven marTla sulganabulebi vusmendiT.
_ zis Sin gafxorili, gabrazebuli qali. movida qmari. ekiTxeba, iyavi
bazarSio? bazramde vin mimaRwevina, im gasawyvetma yiyinebma gamabrazeso.
vin yiyinebmao. uambo qalma, rac gadaxda. aba, im Rames raRa iqneboda da
diliT kacma uTxra: _ adeqi da moSordi aqedan, Cemma Tvalebma aRar dagi-
naxoso. qals gaukvirda: erTi amas daxedeT, amas Tu ar unda Cemi yureba, me
raSiRa mWirdeba magis banjgvliani Tavio, moigdo mandili da wavida. mi-
dis mindor-mindor, afrindebian yvavilebidan... ai, xo... peplebi. buCqebidan
kidev Citebi...
moxucs laparaki gauWirda, sayeloSi xeli Caiyo, daaxvela, Tvalebi xan
dausevdiandeboda, xan isev gaubrwyindeboda.
_ dahfrenen Tavze... eeo... qali ambobs...
yvavebma erToblivi Cxavili atexes. moxuci gawiTlda, Cvens mxrebze
dawyobili xelebi aucaxcaxda, sul sxvanairad, sabraloblad gaiRima, _ bo-
diSi unda movixado TqvenTan, biWeboo, aRar macdiano, _ da Tonidan gadabo-
bReba daiwyo. axla ufro didxans farTxalobda misi msubuqi, okrobokro
fexebi Cvens win. rogorc iqna gadavida, wvalebiT Caicva fexsacmeli. erTx-
elac gagviRima oqros kbilebiT, qudi moixada (Txeli TeTri Tma aswewo-
da). didi bodiSio, kargad iyaviTo da... qudis qneviT wavida. aqedan uaresad
mibarganaobda, TiTqmis miwaze miaTrevda Savi paltos kalTebs, wyali pirda-
pir gaWyopa, wavida, waborialda Savi eklis xeebisaken, sadac yvavebi isxdnen,
da nel-nela Seeria binds.
Cven vuyurebdiT da vicinodiT, gvegona, rom xumrobda, nasvami beberi
kaci Taviseburad xumrobda...
meore dRes ki mkvdari i poves im Savi eklis xeebis qveS. ar aris gasao-
cari ambavi?! Turme Cveneburi yofila, Cveni sofleli, didi xnis winaT wasu-
li. amboben kargi kaci ar iyoo. me mainc mecodeba. sul Tvalwin midgas
imisi svelwindebiani, msubuqi, dabrecili fexebi, oqros kbilebi da sayelo-
Si gaRanRalebuli damWknari yeli. netavi sul ar menaxa!
magram yvelaze gasaocari mainc is aris, rom yvavebi im dRis Semdeg
aRarsad gamoCenilan CvenTan.
1435
(`saRamo xanis Canawerebi~, 1971)

`yvavebi xevSi~

xevSi, foTolgacvenil TeTr verxvebSi, foladisfrad milaplapebs wya-


li. xevis moSavo kedlebs qongurebad miuyveba axali saxlebis mwkrivi.
iqidan yrud Camodis musikisa da manqanebis xmebi. wyali xmas ar iRebs. is
TiTqos raRacebs epareba xmel balaxebSi malviT.
saRamoobiT xevi yvavebiT ivseba. mofrinaven wyal-wyal, frTebis mow-
yvetili farfatiT eSvebian cidan. dasxdebian, daexunZlebian verxvebs.
qanaoben, Tavs imagreben daRunul totebze. daRamebamde ismis yru yrantali,
frTebis faTquni, xrinwiani kvnesa, daRamdeba, gaCerdeba, gaCumdeba yvela.
mxolod maRlidanRa Camodis musikisa da manqanebis areuli xmebi. xevis
Sededebul sibneles Sav, uZrav Rrublad Casdgomia yvavebis gundi. ZilSi
Tu Setokdeba romelime, moinacvlebs fexsa Tu mxrebs. qarSic ki gaZalianeb-
ulni sxedan. qari mixmaurobs, miaqanavebs verxvebis totebs, awveba, bumbuls
uwewavs yvavebs, isini ki mxrebwamoweulni, TavdaRunulebi sxedan da sduman.
naSuaRamevs maRlidan Camomavali xmebic wydeba. yvavebi kidev ufro frTx-
ilad marTaven dabuJebul fexebsa Tu mxrebs. wylis napir-napir Crdiliv-
iT uxmod Camoivlis yvelaze da yvelaferze gulaZrZnili, gadabenterebu-
li ZaRli. Cumad, SemaSfoTeblad daiZaxebs romelime yvavi. Tvalebs axe-
len, dabla iyurebian sxva yvavebic. ZaRli Tavisi gziT midis, TiTqos qvey-
nis dasasrulis gza hqondes gasavleli. yvavebi isev daxuWaven Tvalebs,
sZinavT da feTqaven qveyanasTan erTad.
gaTenebisas nel-nela stoveben verxvebs, mifrinaven xev-xev, wylis ayo-
lieba, caSi. gadian qalaqgareT. iq, gadaruxebul, gadaxriokebul velebSi,
sadac uCinari niavi atokebs xmel, damsubuqebul balaxebs, miwaze msxdarni
xvdebian mzes. cnobiswadiliT, raRacis molodiniT uyureben mis amosvlas.
mere isev dadian, uceb Cerdebian, cqafad SemarTulni udarieleben, albaT,,
Tagvebs. mzeze. abrwyineben xan niskartebs, xan mxrebs, xan mrgval Tvalebs.
balaxebSoris aCndeba gamxdari, balannaCeCi mela. dahfrenen, dahyrantale-
ben, dahkapasoben Tavze. mela naxtomebiT Seefareba buCqebs. yvavebi mSvid-
debian, kvlav dadian, dalayunoben balaxebSi. siaruliT daRlilni, Sesxde-
bian aqa-iq darCenil xeebze. nirvanaCamdgari TvalebiT gascqerian rogor-
Rac daclil, dacarielebul sivrces. daisveneben da isev daafrindebian mi-
was. isev dadian, daeZeben, kortnian da ZiZgnian raRacebs. Tu traqtori xnavs,
gund-gundad misdeven ukan. gaxarebulni qeqaven, Cxreken, ukirkiteben beltebs.
1436
gaCerdeba traqtori. gadmova mZRoli fexis gasamarTavad. gaCerdebian yvave-
bic da Sefiqrianebulebi SeaSterdebian im mZRols. mZRoli raRacas gamouR-
rens. nawyeni yvavebi cotaze daixeven ukan. mere mZRols isev mihyavs traqt-
ori. yvavebi isev mSvidi kmayofilebiT mihyvebian ukan, misCxreken, miaTva-
liereben beltebs. xandaxan afrindebian, aiweven maRlac, iqidan dasZaxian
miwas, Seeyrantalebian da Seefarfatebian erTmaneTs.
miiwureba dRe da saqmemorCenilebiviT mSvidad, zantad wavlen, wafaS-
faSdebian qalaqisken. frialiT, mTeli sxeulis modunebiT, sakuTari Tavis
manugeSebeli ZaxiliT eSvebian xevSi. faTquniT asxdebian verxvebs. sxedan,
elodebian Rames. SeRamebulSic brundebian dagvianebuli yvavebi, gaubedavi
sabodiSo xmebiT uerTdebian sxvebs. sxedan ukve Cumad. mxolod maRlidan,
qalaqidan Camodis musikisa da manqanebis areuli xmebi. zogjer qalis kiskisi,
zogjer kacis yvirili, yvavebi ZilSi amoixrinweben ukmayofilod. wyalic
mTlad Cumdeba erTxans.
mainc raRaciT SeSfoTebuli simSvidea qveynad.
yvavebs nametani dabla Tu aqvT daRunuli Tavebi.
`mTvaris asuli~, 1987

`yvavi~

kitri Tu daTavqvevebulze giTesia, RamiT ar unda morwya. bnelSi ver


SeamCnev da sul dagixramavs fqvier miwas wyali. kitrs gulgula mzeSi
morwyvac ejavreba. morwyav gulgulamzeSi da, imis magierad, rom lurjad
gaRaRandes, gayviTldeba. amitom, unda ecado, diliT adre morwya. an diliT
adre, anda saRamos, gadagrilebulze.
Cveni kitri swored daTavqvevebulze eTesa, miwac fqvieri iyo, advilad
wasaRebi. merueebi ar gvaZlevdnen wyals, _ jer qvemoT, kolmeurneobis
venaxebia dasarwyavebio, _ arc merueebi, arc mezoblebi, pirvel rigSi isini
ukadebdnen TavianT venaxebisaken. mainc avdeqi erT dilas pirvel gariJ-
raJze. wavedi, gadmovuSvi arxidan wyali. sanam is wyali Cvenamde CamoaRw-
evs, oTx venaxs unda Camouaros gverdiT. Tan gamovyvebodi, magram is venax-
ebi SeRobilia. Camovedi mokleze, davdeqi Cvens sakadebelTan. movida wya-
li, moCaCunda balaxebSi, Sevida kitrSic, wavida fqvier miwaSi ZirZir. , iara
ase aTiode wuTs da daiklo. dawyda. romelma damiwyvita-meTqi, wavedi.
arxidan isev modioda. gavZveri SemoRobilebSi da vnaxe, _ „yvavis“ venaxSi
iyo mikadebuli. am „yvavs“, marTla yvaviviT Sav, mxrebwamoweul, yrantala
kacs, namdvili saxeli isaka erqva. daviZaxe ramdenjerme: _ isak! isaka Zia!
1437
xma aravin gamca. mivbelte imisi sakadebeli, gamovuSvi wyali Cvenken Cavedi
Cvens venaxSi. cota xans idina wyalma da isev dawyda. isev wavedi. isev
daviwye Zaxili, _ isak! isaka Zia! isev aravin gamca xma. „yvavis“ kitri jerac
ar aris gamSrali, meored rwyavs, me pirveli morwyvisTvis ar manebebs
wyals! gabrazebulma mivubelte sakadebeli, daRunuli var, xeliTac vasworeb
im mibeltils da mexiviT dameca TavkiserSi raRac. wavvardi tlapoSi da
wyalSi. aviwie ZlivZlivobiT, unda amovibruno Tavi, _ damdgomia „yvavi“,
Savi saSineleba, Savi didi Wigo aqvs aziduli maRla, wamovida is Wigo da
dameca isev Tav-kiserSi, Tan Caxlewili xmac damwvda, _ exla gadauSvi kide-
va! _ me TxuTmeti _ wlisa var, „yvavi“ ormocze metisa. me mama ara myavs,
amitom mklavs „yvavi“, _ exla gadauSvi kideva! _ imeorebs da melodeba,
rodis aviwevi, ·rom isev damces is Wigo TavSi. wamomivida pirqvewavard-
nils, daretianebuls cremli. da TiTqos am cremlma miSvela. uceb wamovxti,
dameca Wigo mxarSi, magram aRar wavqceulvar, davejaxe „yvavs“ mucelSi TaviT,
isic fexSiSveli iyo, mosxlta talaxSi, gadavarda gulaRma, davafrindi yel-
Si, atexa farTxal-xriali, me vawvebi da vawvebi, dagubda wyali, Semoadga
wyali Tavzedac, minda im wyalma dafaros es sazizRari Tavi... da damwvdnen
viRacebi, amaglijes „yvavs“, iqiT is iwevs Cemken, aqeT me viwev imisken. Tan me
majebze mewveTeba sakuTari cremli...
im dRidan rogor Semzardeboda sityva „yvavi“, mixvdebiT. magram mere
da mere, wlebi rom gavida, davrwmundi, _ yvavebs araviTari brali ar mi-
uZRodaT TxuTmeti wlis biWis mokvdinebis mcdelobaSi. yvavebs arasodes
ara aqvT iseTi borotebiT mogizgize Tvalebi, rogoradac isakas ugizgi-
zebda im diliT. yvavebi TiTqos dabneulebi arian amqveyniuri yofiT. an
sxedan Rrma sagonebelSi wasulni, an SeSfoTebiT ixedebian aqeT-iqiT.
`mTvaris asuli~, 1987

`yvavis daTesili kakali~

n.n-s

Cemi papis papa mRvdeli yofila.


erTxel es mRvdeli, saxelad elefTeri, sarTiWalidan modenila. Colo-
yaSvilis mamulSi glexebs miwa ubrunebiaT, daunaxavT mRvdeli da SesTama-
mebian, mamao elefTer, SeiZleba, Tu ara, Sav xizilalas qeris xmiadi mia-
tanos kacmao. elefTers ase miugia, _ maCveneT, sada gaqvT is Savi xizilala,
mRvdelma Tu gikurTxaT, SeiZleba, rogor ar SeiZlebao. glexebs gascinebi-
1438
aT da Semdegi uTqvamT, _ egeTi tkbili ena roma gaqvs, mamao, yvavis daTe-
sili kakali unda gagatanoTo. amdgaran da erTi kameCis saxris simsxo
kakali miuciaT. _ ra iciT, rom yvavis daTesiliao? _ aba, meti ra viciT, aq
axlos xe arsada dgas, ColoyaSvili kidev TiTiT ar CasTesavda, waiRe, darge,
ueWvelad kargi gamogadge bao. wamouRia mRvdels is kakali da daurgavs
saxlis gverdze, Tavis TxuTmet nabijze. kargi tana rom gamxdara, baris
taris simsxo, papaCemis mamas, maSin mwvane jeils, uremi wamoudvia da gadau-
mtvrevia. elefTer mRvdeli gacecxlebula, Cems peperas saxriT gamosdgo-
mia, pepera gaqceula da sam dRes samebaSi yofila. mere elefTers raRac
iseTi sizmari unaxavs, Svili daubarebia da Serigebia. kakali SeuwaldavT,
sxva xe rom wlobiT izrdeboda, isao, is kakali dReobiT izrdebodao. ise-
Ti gamxdara, seridan rom gadmogexeda, xelmwifis karaviviT idgao. maSinac
yvavis daTesils eZaxdnen da Cvens droSic _ Cvenca. mTeli zafxuli im
kaklis qveS yofilan, Cvenebic, mRvdliaani, da axlo mezoblebica, papaCemis
mamas, ese igi peperas, uremi rom wamosdo kakals, siWarmageSi skolac ki
hqonia kaklis qveS. isxdnen Turme mwvaneze gogo-biWebi, muxlebze ewyoT
xaris beWebi, eWiraT naxSirebi da nel-nela gamohyavdaT im xaris beWebze
asoebiao. bebiaCemi ityoda xolme, tkbili Tanana, _ cxonebul mamamTils
erTaderTi Zveli „vefxistyaosani“ hqonda da is iyo da is, yvelafers im
„vefxistyaosniT“ aswavlida balRebs _ wera-kiTxvasac da sibrZnesaco. mereo,
is wigni, Cemma mazlma nikuSam waiRo qalaqSi da viTom damekargao, gayida
albaT,. niSnobis beWdis dakargva ar damenaneboda ise, rogorc im „vefx-
istyaosnis“ dakargvam damwyvita gulio. Cemi mama-papa, imaTi Zmebi, imaTi
debi, naTesaobac, sul im kaklis totebqveS gazrdilan. xanao, ityoda xolme
amasac tkbili bebia Tanana, sami akvani idga im kaklis qveS da sami patarZa-
li dasZaxoda iavnanaso. CaeRimeboda xolme morcxvad, _ qal-kacuri aler-
sic mravali unaxavs mag jandamwvar xeso. stumrebsac xSirad iqa vRebu-
lobdiT, davdgamdiT „smovars“, CamovrigdebodiT xaliCa-muTaqebze Tavdax-
uruli, daplurwuli qalebi da vsvamdiT Cais „kri pustiTo“, kakali scod-
nia, mec kargad maxsovs, msxvili, brol-broli, savse lebniani, butyuWa ymawvi-
lis loyebi gegoneboda is lebnebi. jer marto papaCemis mama, pepera, ber-
tyavda Turme, mere _ papaCemi, isic maswavlebeli da moZRvari kaci. imodena
xvavi Camodioda, sam did godors marto kroli kakliT vavsebdiTo. aCon-
Cxlili yofila zed molaRurebisa da Citbatonebis budeebi. eg molaRure-
bi da Citbatonebic maxsovs, magram me, ra Tqma unda, cotaniRa. gaTendeboda
da daiwyebdnen saamur gadaZaxil-gadmoZaxils: _ naTlijalaboo! _ ra gnebav-
To! _ erTi puri gvasesxeTo! maRla amobrZandiTo! _ ZaRli ara gyavTo? _
1439
ara, arao! _ ara, arao! _ asdevdnen Citbatonebic da imaT xmaze pirvardianebi
iRviZebdnen ymawvilebi.
ruseT-iaponiis omi rom dawyebula, cxraas oTx welSi, im weliwads, gazafx-
ulze, kakals mexi dascemia da erTi veeba toti CamouCexia. idgao, rogorc
ferdCamongreuli gorao. es mexis dacema cudad niSnebia yvelas. maTlac
da, imave wels, im iaponiasTan omSi, papaCemis umcrosi Zma mouklavT. papaCe-
mi im dRidan kakalze aRar asula. erTi martyofeli yofila, CvenTan gad-
modioda Turme samuSaod, imas gamoudvia Tavi, me aval, me davbertyavo. asu-
la, daubertyavs kidec, magram, rom morCenila da uTqvams, esec eseo, swored
maSin dascdenia fexi da wamosula totidan totze. kidev kargi, kidev kargi,
rom totidan totze ecemoda, Torem miwamde suli ar Camohyvebodao. fexi
mostexia, magram fexis motexas viRa Cioda, raki gadarCa! papaCems TviTon
gadauyvania martyofSi. sami Cafi Rvino da erTi kodi puric miucia. kakals
kideva axla yvavebi SemosCvevian. mofrindeboda Turme mTeli fara, dasxde-
bodnen da gahqondaT erTi yrantali da yva-yva. molaRurebi da Citbatone-
bi sul gauZevebiaT. zamTari rom damdgara, papaCems naTluli augzavnia da
Ziramde gadaukafinebia. Turme mTeli ubani imis gadakafvis mayureblad
iyo mosuli, iqnevdnen Tavebs sinanuliT, magram ra eqnaT, papaCemi ambobda
Turme, _ eg ise atyda madloba miTxras, ZirSi ara vWrio. Tanana beboc
sevdiT igonebda am ambavs, _ imisken gaxedvisa gvrcxvenoda, idga sacodavi
ZiriRa. karis kutiviTo. magram gazafxulze kakals isev amouyria ylorte-
bi. me rom maxsovs, is totebi maxsovs. SuaSi carieli iyo da aqeT-iqidan
isini iyo asuli gvirgviniviT, Cvens saxlze gacilebiT maRla. mamaCems, yma
wvilobaSi, zed „kabineti“ gaumarTavs. patara magida hqonia, patara skami,
zemodan kidev CaliT gadaxuruli da, rom wvimda, me vijeqi da CemTvis vkiTx-
ulobdi da vwerdi, vmecadineobdio. sxmiT isev Zveleburad isxamda, magram
mere da mere, _ xom iSviaTia kaklebSi aseTi rame, _ guli Caulpa, Caufutur-
ovda. is futuro gaizarda, gaizarda da bolos imodenad CaRrmavda, Cemma
Zmam samalavad gaixada. marto iman ki ara, misma Zmakacebmac. gaabrazebdnen
Sin vinmes da, rom gvegona yaCaRad iyvnen gasulni WalaSi, isini Turme im
fuRuroSi isxdnen. pirvelad aravin icoda es ambavi, mere gauges, miadgebo-
da bebia Tanana da SesZaxebda, amodiT, Torem movitane kibe da cxeli wyali
Camovasxio. me sul egeTi beberi maxsovs, fesvebdajijgnili, qvemodanac sidam-
plewasuli, totebSic sixmele Sereuli. axla bebiaCemi, es tkbili Tanana,
astexia mamaCems, movWraT, Svilo, es kakali, emand aravin daazianoso. mamaCems
ar undoda moWra _ ras ambobo, Cemi mama-papis javarad dgaso, mere, erT
Semodgomas, did qarSi da wvimaSi, daiWeqa da wamovida Turme, dedaCems daunax-
1440
avs, wamovida pirdapir saxliskenao, magram ra moxda, ver gamigiao, icvala
haerSive mxari, iqiT daeca, saxlidan moSorebiT, amoigmina erTi Ronivrad
da gaCerda, gaCumda samudamodo. egdo Turme erT xansac ase, totebianad,
axla amis sanaxavad modioda ubani, mere rodis-rodis akafes, dedaCemma
biWebs aakafina. damorili, gulgamoRruebuli Ziri ki aqamde egdo, ai, am
ukanasknel wlebamde. Cem ma Zmam is jer sakurdRled aqcia, Tavsa da bolo-
Si mavTulis badeebi gaukeTa, mere is sakurdRle gaauqma da bavSvebi daZ-
vrebodnen xolme Siga. sxdomiT xom sul zed isxdnen. didebic da patare-
bic. mrcxvenia, magram mainc vityvi, pirveli kocna, bavSvuri, Jriamuliani kocna,
im kaklis Zirze ayelyelavebulma vigeme me. bolos Cemma Zmam cementis
Cayra moundoma, dedaCemma ar gauSva, gabrazda Cemi Zma, dauSina culi da
gadaxeTqa orad. is orad gapobili Ziric karga xans egdo RobesTan. mere
bebia rom gardaicvala, Cemi tkbili Tanana, iseTi Tavsxma wvimebi iyo, SeSa
tyidan ver Camoitanes da is kaklis Ziri da Cexes da is SeukeTes saqelexe
cecxls. cecxli hqonda, cecxli hqondao, rom ha!
kaklis ramdenime fesvi dResac aris darCenili, msxvili,
Savi. Semodgomaze raRac sokos amoiyris xolme, ar viciT, iW meba, Tu ara.
Cven aravin ar vaxlebT xels. Cemi patara biWi daereva xolme joxis xmliT
da Cahkafavs, Cahkafavs, gamarjvebuli gadauvl-gadmouvlis zed.
`Tebro~, 1983

`yvareli!~

es mTebi ase idgnen 150 wlis winaTac. am mTebis Ziras aseve iyvnen Cayu-
Cebulni yvarelelTa saxlebi. Semodgomuri wynari rukrukiT Camoedine-
boda duruji. qvemoT, Txel burusSi, miitboreboda alazani. ikribebodnen,
bWobdnen, iSlebodnen naRvliani Rrublebi. qarvisfrad sevdaCamdgar dReebs
enacvlebodnen lbili da Tanac SiSiT gatvrenili Rameebi _ boboqrobda
daWrili daRestani...
Cven ukve veridebiT amgvari paTosiT laparaks, magram mainc: qarTvelebs
Tu Cvens meobaSi raime gvwams wminda da amaRlebuli, unda virwmunoT, rom
150 wlis winaT, 27 oqtombris Rames, aq, ai, am caze, imedis didi, CaxCaxa var-
skvlavi gamoubrwyinda daCagrul, abuCad agdebul qveyanas, saqarTvelos _
mas daebada ilia WavWavaZe.
Cveni muxlmoyra Sen, yvarlis madliano miwav!
1441
ilia gaxda qarTuli erovnuli Rirsebis yvelaze amayi da Seudrekeli
medroSe. ilia gaxda yvelaze gulmxurvale Wirisufali da nugeSinis mcemi
mravaltanjuli Cveni xalxisa. es man iwinaswarmetyvela da auwya yovelTa
ZleulT:
veRar ganuZlebs qveyana Zveli
ganaxlebisa grigalis qrolas,
veRar ganuZlebs qveynis mZarcveli
WeSmaritebiT aRZrulsa brZolas, _
da daimsxvreva igi borkili,
Semferxebeli kacTa cxovrebis,
da axal nergzed, axlad Sobili,
ese qveyana kvlav aRyvavdebis...
Tumca aq, am viTarebaSi, vin unda mosTvalos saqmeni misni! saqarTveloSi
yovelma gonierma kacma unda icodes es, da unda gvjerodes, icis kidec. aq
Cven mosulni varT, pirvel rigSi, madlobisaTvis yvarlis miwisadmi, veub-
nebiT amas da vzeimobT kidec. magram aq mosulni varT imisaTvisac _ erT-
maneTs SevxvdeT, saxeSi SevxedoT, da xmamaRla Tu ara, gulSi mainc vkiTxoT
_ mivyvebiT Tu ara, didi ilias gzas; varT Tu ara Rirsni misi STamomavlo-
bisa; ganvdevneT Tu ara mankierebani Cvengan, razedac ilia mosTqvamda:
uqmi, arafris maqnisi drtvinva, mZlavroba sxvaTa zedan, TaTqariZeoba, mcon-
aroba, mxolod enaaqavebul sityvis kacunebad yofna! gamovidnen Tu ara
mciredi mainc didi sulebisa: aCrdilisa, dimitri Tavdadebulisa, lelT
Runiasi, oTaraanT qvrivisa, misi mSvenieri giorgisa, mRvdlisa, spetaki su-
lis glexkacisa petresi... sapasuxodac ar gvWirdeba enad gakrefa. amas gu-
lis guliTac vigrZnobT. aqac vigrZnobT da aqedan wasulebic. imiT ufro
gigrZnobT, rom Suqi iqneba Camdgari Cvens gzebSi, Cvens zvrebSi, baRCa-baReb-
Si, tyeebSi, balaxebSi, TviT qviSebSiac ki Cvens irgvliv...
da vai Cven, Tu CasaRuni Tavi gvaqvs da mainc utifrad veweviT maRla! da
vai Cven, Tu scivaT da stkivaT ilias Zvlebs Cvensave miwaSi! |
„dedav RvTisao ”... Cveno miwav, Cveno Sembrale cao, STagvbere Zali am
tkivilebis aridebisa!
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6

`yvelaze didi murwa~

Cemma biZaSvilma aleqsim wilkavebis amosaRebad wamiyvana. Tqven, uTuod,


arc iciT, wilkavi ra aris. zog adgilas wilkavi ankess hqvia. ubralod _
ankess. CvenSi ki wvril Tokze patar-patara ZafebiT Camokidebuli ankeseb-
is wyebaa. taric aqvs. magram erTibewo, sufris kovzis odena, Tokisa da
saankese Zafebis gadasaxvevad.
saRamos, mzis Casvlisas, wavlen mdinareze, gaSlian, ankesebze Wiayelebs
wamoageben, Tokis boloze qvas moabamen, morevSi gadaisvrian da tariT
napirze daamagreben. dilamde iq aris, dilas ki, mzis amosvlamde, iReben.
Cven, rogorc giTxariT, amosaRebad mivdiodiT, iciT ra aris es? auh!
mze jer ar amosuliyo. cioda. magram ra maTqmevinebda _ mciva-meTqi!
erTi nabijiTac ar vrCebodi ukan aleqsis. vedroc me mimqonda.
namian Walas gavcdiT, riye gadaviareT da mdinaresTan mivediT. im adg-
ilas grZeli, mdori morevi dagvxvda. wyali sarkesaviT laplapebda.
aleqsim fexT daixada. fexsacmelebi me momabara da morevis napirs xe-
laobiT dauyva. i povna Toki. odnav gamoaCina da RimiliT dauwyo gamowe-
va.
am RimiliT mivxvdi, rom saqme kargad iyo. da marTlac, Zag-Zug! Zag-Zug!
da... aleqsim swrafad moxsna pirveli Tevzi ankesidan da gadmomigdo. vedro-
Si wylis Cayeneba da Tevzis Sig Casma Zlivs movaswari, rom fexebTan axla
meore Wanari damivarda da Tanac xma momesma:
_ aba, mardad, nu gZinavso.
meores mesame mohyva da me sixaruliT taSi Semovkari. im morevSi es
sami Tevzi daviWireT. meoreSi ki xuTi iyo mobmuli.
aman, ra Tqma unda, kidev ufro gamaxara. da kidev ufro rom gamxareboda,
mesame wilkavi aleqsim me amomaRebina.
amoviRe da iciT ra moxda? ai, am sigrZe... ara, dalagebiT giambobT.
wavavle Tu ara Toks xeli, maSinve vigrZeni, rom raRac didi iyo mobmu-
li. vicodi, nel-nela unda gamomewia, magram es-Ra gamaxsenda?! rac Zala da
Rone mqonda _ movikrife, gamovkari da erTi veeberTela, kunZiviT mZime
murwa gamovaTrie. aman mTlaT gadamria.
kidev amoviReb-meTqi _ Sevexvewe aleqsis, magram uari miTxra. _ aq, ety-
oba, msxvili Tevzebis faraa da veRar gendobio.
raRas vizamdi. isev vedros mivujeqi.
is didi murwa morkaluli iwva da layuCebs saberveliviT beravda. orive
xeli movkide, ver movawvdine...
Cven, biWebs, Cveulebad gvaqvs _ TiTis sigrZe Tevzi rom daviWiroT, ueWve-
lad erT-or gojs wavumatebT _ amodena daviWireTo.
me xom marTla didi Tevzi myavda xelT! mainc ramodena unda meTqva? an
ramdeni unda wamematebina?
Tevzi amoviyvane, marcxena xeli gavSale da zed davizome.
uceb baTqv! bolo moiqnia, damisxlta da pirdapir wyalSi gaadina tya-
pani. veci, davuxelave, magram gvian iyo, Caiylapa.
_ didi murwa gaiqca! _ movrTe Rriali.
aleqsi movarda..
_ rogor? ranairad?
_ vedrodan amoxta da gaiqca.
_ eex! _ mxolod esRa Tqva aleqsim.
me ki didxans, didxans mawvalebda dardi, rom ase cud-ubralod davkarge
yvelaze didi murwa, romelic me Cems sicocxleSi damiWeria.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`yinva~ (samagido rveulebidan)

ici, rogoa gayinuli Tovli? wina kviras, antone rom mokvda da imis
SeSaze wavediT, Cemi ZaRlic wamomyva. Cven rom SeSas vudebdiT, iman erTi
didi kurdReli wamoagdo. kurdReli mirbis, Tovli ar utydeba, Cem ZaRls
kidev, ramdenic gadaxtebam fxaw _ Caemtvreva da Cavardeba. rom dabrunda
bolos, fexebi sul dasisxlianebuli hqonda, ise dasWroda, TiTqos SuSis
namtvrevebSi urbeniao.
`ciskari~ #1, 1981; Tebro~, 1983

`yinvis monatreba~

TrTolvaSemdgari xelebiT davebjine sawols da wamovjeqi. TeTrxa-


laTianebi gafacicebulni Semomyurebdnen. erT xans ase unda vmjdariyavi
da vijeqi gaRimebuli. _ Tavbru xom ar gesxmiTo, _ mkiTxes TeTrxala-
Tianebma. TavbrusaviT mesxmoda, magram mainc viuare. cota xansac egre iyavi-
To da egre viyavi isev gaRimebuli.
mere fexebi frTxilad gadmovkide sawolidan. movida erTi TeTrxala-
Tiani, Ronivrad momkida xelebi mklavze. (momeCvena, rom xelebi imasac uTr-
Toda). nel-nela davawvdine fexebi iataks. wavyavi flostebSi, davdeqi, gavi-
marTe. saZaglad msubuqad vgrZnobdi Tavs da vqanaobdi. sawolis Tavs wavwv-
di, TeTrxalaTians vTxove, xeli gaeSva. gamiSva. oTxi Tu xuTi nabiji gada-
1444
vdgi da fanjarasTan mivedi. _ rogora xarTo. kargad-meTqi, magram sinamd-
vileSi kinaRam daveci _ me miwa davinaxe, zamTrispiris miwa, ruxi, alag-alag
camde amaRlebuli, alag-alag CaRunuli, Cabundovanebuli.
Cemidan sul axlos uZravi xeebi idgnen. zog xes sworad waeRo Sveti
totebi, zogi daxlarTuliyo, dakoJriliyo. vicani vaSlebi, msxlebi, alvebi,
tirifebi. uaxloes beber, dafiqrebul msxalze mwvaned iyo migundavebuli
fiTrebi. iqve ijda gulWreli CxarTvi da gverdze Tavgadaxrili usmenda
raRacas. gamovida odnav simwvaneSerCenil miwaze qali, marcxena xeli qur-
Tukis ubeSi Seeyo, marjveniT mZime CanTa mohqonda, gverdze iyo gadaxrili.
saxes TiTqos niavs aridebda. maSasadame, cioda.
ise mominda is sicive, kbilebi gavakraWune. TeTrxalaTianebi movidnen,
erTma erT mklavze momkida xeli, meorem _ meoreze. _ geyofaTo. marTla
meyo. CxarTvic afrinda da maRla-maRla wamovida Cemsken. qalmac CanTa
Zirs dadga, Tavi aswia da gaeRima.
me davweqi, Tvalebi davxuWe. _ cudad xom ara xarTo. ara-meTqi, magram
cudad viyavi. siTbo mezizReboda. sicive mindoda. mindoda gavqceuliyavi,
wamomekra feri raRacisTvis, gavSotiliyavi civ miwaze, mosuliyo qali, civi
xelebi Semoewyo loyebze da ise aewevinebina Tavi.
Ronieri, ulamazo qali...
(gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5)

`yinulis papis saCuqari~


(saaxalwlo moTxroba)

yinulis papas mTel dRes Rrma, Cabnelebul xevSi eZina. mze rom Cadioda,
kidurebis CxaraCxuriT wamodga (yinulis papas xom kidurebic yinulisa
aqvs), grZlad daamTqnara, mere Tvalebi moiCrdila, midamo moaTvaliera
da nel-nela Seudga Tavis saqmes. jer sers gadausva zemodan civi xeli _ ai,
ase, Cven rom katas gadavusvamT xolme zurgze, _ SmaSura balaxebi gakirCx-
la, gaaSeSa; Semdeg dabla dahyva, kalos pirebze mobalaxe cxenebs, saxedreb-
sa da indaurebs amoaZuebina kudebi. iqidan venaxebSi Cavida, aqa-iq SerCeni-
li foTlebi dakrunCxa, daasacodava. venaxebidan soflis orRobeebs Cam-
ouara, TamaSiT garTul gogo-biWebs cxviris wverebi auwva da saxlebSi
Sereka. Citunebsac Tbili bululebi moanaxvina. sul bolos wisqvilis arxze
Cavida, napirTan Cajda, idayvebiT muxlebs daeyrdno, xelebi ybebze Semoiw-
yo, loyebi dabera da nel-nela dauwyo sulis berva wyals.
1445
zis ase yinulis papa arxis piras, nel-nela uberavs wyals da Tan mReris
kidec:
abli-babli, oqros taxti,
mziT aviRe, mTvariT davdgi.
wyali ki iyineba. pirvelad lerwmis Reroebis irgvliv Cndeba patar-
patara yinulis rgolebi. Semdeg es rgolebi erTmaneTs uerTdeba, Semdeg
Txeli, WraWuna yinuli napirebidan Suaguliskenac miiwevs. yinulis papa ki
isev ise uberavs, isev dudunebs, viTom mReris:
abli-babli, oqros taxti,
mziT aviRe, mTvariT davdgi.
magram uceb raRac uCveulo xma Semoesma. es wylis xma ar iyo. wyali
arasodes xmaurobs ase. es arc lerwmebi iyvnen, arc beberi wnorebi. beberi
wnorebi, rogorc yvela beberi saRamo xans, ukve Tvlemdnen. SeiZleba eZi-
naT kidec! es xma imaT qveSidan modioda. iq TiTqos viRaca ijda da xelebs
iorTqlavda.
_ Sen ei, vina xar mand, damenaxve, ra sulieri xar! _ daiZaxa yinulis papam.
magram pasuxi aravis gaucia. lerwmebs siciviT acaxcaxebda, beber wnorebs
namdvilad eZinaT. maSin wamodga yinulis papa saxsrebis WaxWaxiT, butbutiT.
wagrZelda, wagrZelda, gadaixeda arxis meore napirze, acaxcaxebul lerw-
mebs iqiT, da, ai, ra dainaxa: patara biWi ila! mimjdara beberi wnoris ZirSi,
mokuntula, xelebi pirTan miutania da gaCqarebuli iorTqlavs.
yinulis papam mSvenivrad icis, ranic arian patara biWebi. „es aq sakaika-
cod ar iqneba Camjdari, uTuod, gverdela beberi wnoris fuRuroSi rom
kodala cxovrobs, imas uTvalTvalebs, imisi daWera undao“. Caaxvela, boxi
xma ufro daiboxa da viTomc gabrazebulma gadasZaxa ilas:
_ Sen ei, ratom ar gesmis, rom geZaxi! xom xedav, wyals vyinav. axlave wadi
aqedan, Torem Senc gagyinav!
ilam didi Tvalebi SemoanaTa da arc axla upasuxa araferi, isev xeleb-
is orTqlvas ganagrZobda.
_ maS, ar gesmis Cemi laparaki, ara?! _ muqariT daiqnia Tavi yinulis
papam. _ maS ijeqi mand da, rac dagemarTos, Sens Tavs daabrale.
yinulis papa Cacucqda, xelebi ybebze Semoiwyo da mZlavrad Seubera.
wyals mTlianad yinuli gadaekra, lerwmebi wverebamde SeiWirxlnen, beber-
ma wnorebma ZilSi igrZnes sicive da krusuniT gadaelaparaknen erTma-
neTs:
_ oi, oi, es ra ambavia, ratom brazobs yinulis papa ase?!
ilam ki erTxelac gamoxeda didi, ukve danaRvlianebuli TvalebiT da
1446
ufro aCqarebiT daiwyo xelebis orTqlva.
yinulis papa gabrazda: nuTu am TiTistola biWma unda majoboso! wyals
gadaalaja, ilas win daucucqda, damcinavi TvalebiT TvalebSi CaaSterda da
dakvranCxuli Cxakuna TiTebi nel-nela miutana cxvirTan.
_ maS, ar geSinia Cemi?! ar geSinia, ara?
ilam daaswro da cxvirze Tavisi funCula xelebi daifara, magram yinu-
lis papa cxvirSi ki ara, yurebSi waswvda da mwared mousrisa.
_ maS, ar geSinia, xom? _ qirqilebda yinulis papa da aqa-iq SerCenil
lurj kbilebs aCenda.
ilam axla yurebi daifara. yinulis papam ki cxviris wveri mousrisa.
_ xa-xa-xa! maS, ar geSinia Cemi, xom?
ilam isev cxvirze daiwyo xelebi. yinulis papa isev yurebSi waswvda.
ila yurebs ifaravs, yinulis papa cxviris wvers usress. Tan icinis, jamba-
ziviT xtis.
_ maS, ar geSinia Cemi, xom?
da is iyo, cremlebi unda wamoscvenoda ilas, rom arxispira bilikidan
nabijebisa da laparakis xma moisma.
_ ii, isemc ras vetyvi imasa!
orivem iqiT miixeda, ilamac da yinulis papamac. oTxi qali kolmeur-
neobis fermidan brundeboda. Walaze gamoevloT, TiTo kona xmeli fiCxi
SeekraT, SemoedoT mxarze, mwkrivad modiodnen gayinul bilikze da mola-
parakobdnen, viRacaze ambobdnen: _ ii, isemc ras vetyvi imasao!
sul wina qali ilas deda iyo.
_ deda! deda! _ wamoxta gaxarebuli ila, _ Sen gelodebi, momeci fiCxi,
fiCxs me wamoviReb.
_ uime, xom gaiyinebodi, Svilo! _ SiSiTa da gakvirvebiT gaufarTovda
Tvalebi dedas. sxva qalebsac gaukvirdaT, _ xom gaiyinebodi, Sviloo, _
magram ila ukve fiCxs miaZugZugebda da mxiarulad icinoda.
_ yinulis papas undoda, rom gaveyine, magram veraferi damaklo. hehei,
yinulis papav! aba, miyure, rogori biWi var, yinulis papav!
qalebma kidev ufro gakvirvebiT gadaxedes erTmaneTs. etyobodaT, maT
arasodes enaxaT yinulis papa. ra yinulis papa, ris yinulis papa, reebs
laparakobs es biWio. magram ras vizamT! isini xom ubralo kolmeurne qalebi
iyvnen da gagonebiTac ar gaegonaT, rom didebs arasodes eCvenebian aseTi
rameebi TavianTi namdvili saxiT! didebi marto susxs grZnoben, yinulis
papas ki ver xedaven. is axlac oriode nabijiT iyo daSorebuli maTgan,
magram mainc ver xedavdnen. mihyrdnoboda gverdela wnors da fiqrobda.
1447
cota xnis Semdeg kefa moifxana, ese igi, ufro Seawuxa fiqrma; mere Sublze-
dac moisva xeli, ese igi, sinanuli igrZno, es ra Cavidineo, Turme kargi biWi
yofila ila, me ki tyuilad vawamebdio! beberma muxlebma veRar gauZles,
Cakuntda, xelebi ybebze Semoiwyo da axla ase ganagrZo fiqri da sinanuli.
fiqrobda didxans. fiqrobda da dudunebda TavisTvis. amovida veeberTela
yviTeli mTvare. amoscda ciskidurze Savad gaxlarTul xeebis kenweroebs,
daadga Tavze yinulis papas da _ gamarjobao! _ CamosZaxa.
da, ai, am xmam raRac imedis SuqiT gaubrwyina Tvalebi.
abli-babli, oqros taxti,
mziT aviRe, mTvariT davdgi, _
wamoiZaxa sixaruliT. _ gagimarjoso, mTvarev! _ xelebi gaSala, datri-
alda, kudiani qariviT gadauara xeebsa da Robeebs. Cumad CaeSva ilaanT
ezoSi, Cumadve ai para aivanze, miucucqda mTvaris sxivebiT gabrwyinebul
fanjaras, saxelo aikapiwa da alersiani CurCuliT, ise, rom mZinare ilas
ar gaRviZeboda, Tqva:
_ kargo patara biWo ila! me minda, rogorme gamovasworo Cemi Secdoma,
magram ra gaaCnia usaxlkaro moxuc mxatvars, garda Tavisi xelobisa?! maS,
miiRe es mcire saCuqari Cemgan!
da saCvenebeli TiTiT minaze mardad moxata pirveli qoCora xe alma-
sis cimcima varskvlavebiT aRsavse zRapruli tyisa, romlis msgavsi ram
aqamde aravis enaxa qveyanaze.

`yoranT ketamze~ (erTtomeuli, 1981))

1952 wlis seqtembris bolos, sofel T-is zemoT, yoranT ketamze, aT wels
tye-tye navali ori ymawvili kacis gvamebTan erTad napovn iqna Semdegi
werili: :
„Cven, qvemore xelis momwerni, Smaguri gigia wyalobas Ze, dabadebuli
1923 wels, da mariloSvili mitro giorgis Ze, esec 1923 wels dabadebuli, _
oriveni qarTvelebi, dediTac da mamiTac, am werils vwerT yvelasTvis, vinc
ki waikiTxavs, Cven, 1942 wlis memodgomaze, sabWoTa xelisuflebis erTi dau-
Zinebeli mtris agitacias ayolilni, iaraRiT xelSi gavediT tyeSi im
imediT, rom sul male sabWoTa xelisufleba daemxoboda da imaT javrs
amoviyridiT, vinc kolmeurneobaSi muSaobas gvaZalebda. samxedro nawili-
dan, sadac „ori Tvisa da xuTi dRis misulebi viyaviT, gavitaceT karabinebi
da vaznebi da SevuerdiT SeiaraRebul jgufs, romelsac gabriel monabriS-
1448
vili xelmZRvanelobda. am jgufTan erTad Tavs vesxmodiT kolmeurneobe-
bis kantorebs sofsabWoebss da fermebs, vitacebdiT cxvrebs, yvels, erbo-
karaqs, fulsa da purs. mosaxleobaSi veweodiT agitacias sabWoTa xelisu-
flebis winaaRmdeg. ufro metad kolmeurneobebisa da maTi gayvinizebuli
Tavkacebis winaaRmdeg. Semogvakvda sxvadasxva adgilas sami Tavmjdomare,
erTi mabezRari brigadiri da erTic fermis gamge. Semogvakvda, agreTve,
ramdenime kaci, saerTo srolis dros, milicieli da razmeli, maT Soris
erTi mTlad axlobeli, gigias RviZli biZaSvili, valiko Smaguri. Cveni guli-
saTvis daisaja mravali udanaSaulo adamiani, Cveni mSoblebi, naTesavebi
da mokeTeebi, qali da kaci. udrood, ocdaTvrameti wlisa, daiRupa gogias
sacodavi deda, dambla daeca Cems das, magdana mariloSvils, magram yvela-
ferma muqTad Cagviara, sabWoTa xelisuflebas veraferi davakeliT. an ra
unda dagveklo! Cveni gaunaTleblobis gamoisobiT, isic ki ver movaxerxeT,
rom kavSiri dagvemyarebina germanelebTan, romelTa imediTac Cven vibrZ-
odiT. SigniT, TviTon Cvens jgufmive, Zalian male moxda ganxeTqileba, erT-
ni rom germanelebis mxareze fiqrobdnen gadasvlas, meoreni winaaRmdegni
iyvnen. davirieniT da davifanteniT, _ zogi mTavrobas Cabarda, zogma Sei-
Zleba germanelebamdec miaRwia, zogi gzis yaCaRad iqca. xalxma mxari ar
dagviWira. Tu rames gvaZlevdnen da gvexmarebodnen, imasac _ mxolod Cveni
iaraRis SiSiT. RalatiT mokles Cveni jgufis meTauri monabriSvili. daiR-
upnen sxvebic. bolos davrCiT CvenRa, es ori kaci, _ Smaguri gigia da mariloS-
vili mitro. axla oriveni ocdacxra-cxra wlisani varT. xuTi weliwadia,
mTlad martoni daviarebiT. zamTrobiT SiraqSi vimalebiT, zafxulobiT _
aq, am mTebSi. davdivarT da Soridan vuyurebT qveynis moZraobas _ sad
gadis guTani, sad adis saqorwilo kvamli. xalxi ukve aTasnairad xarobs,
CvenTvis ki arc mSobelia, arc coli da arc Svili. siyvarulze xom lapar-
akic zedmetia. vai, ra gulubryviloa, vinca fiqrobs, rom Cvens droSi saer-
To gzidan gverdze gadaxveul kacs romelime qali Seiyvarebs. yvelas simS-
vide unda. arc aravin ijerebs, rom silaCris gamo ar gaviqeciT samxedro
nawilidan. Tu Tavs ar iqneven, sduman. Cveni lukma ZaRlis lukmaze uaresi
gaxda. bolo xanebSi xom mTlad moviwamleniT da moviSxameniT, mZimeze mZ-
ime avadmyofebi varT. patara rameze vtiriT da ufro pataraze vcofdebiT.
Tma da wveris balanic ki sxvanairi gagvixda _ xmeli, mtvrevadi. am maria-
mobas... am mariamobas, gavZarcveT da gavamwareT salocavSi mimavali ram-
denime ojaxi. gavqeleT, wixliT Tavebi miwaze vaglevineT kacebs. maSin erTma
beberma dedakacma Savi. mosaxvevi moiglija, muxlebze daeca, aswia aqeT-
iqidan Tavisi sacodavi TeTri Tma, aCvena cas da iq, maRla SehbRavla: _
1449
wminda mariamo, Sen dagexrukos ZuZuebi, Tu sadme xar da amaT dedebs aspiti
gvelebi ar Causxa ubeSi! _ mofxoWna mtvriani miwa frCxilebiT, _ RmerToo,
ieso qristeo, Sen daamxe es mTebi da miwaSi Cagvitane yvelani, rom gawydes
mTliani gasagisi xalxisa, romelmac eseni Soba! _ gaiqnia xelebi win, miaya-
ra is mtveri mTebs. adamianisSvili veRar naxavs egeT saSinel rames. mivuS-
vire Tofi me, mariloSvilma, _ marilisa da puris madli gauwyres imas, vinc
Cven, cxrameti wlisani, mTlad uWkuoni, mogvwyvita Cvens xalxs, _ mivuSvire
Tofi beber dedakacs, gamovwie kidec sasxlets da zed im dros ganaTda da
daiWeqa! Tofi ar gamivarda, cam gaanaTa da daiWeqa, caxcaxi daawyebina dedamiw-
as. ai, maSin ki sabolood davrwmundiT, rom Cveni gza gaTavda.
vai, ra kargebi yofilxarT, adamianebo! Tqvenc ki, vinc Cveni xeliTa xarT
mkvdrebi. ayalo miwa gveWama da TqvenTan vyofiliyaviT, netav miwaze gvex-
oxa da TqvenTan vyofiliyaviT...
kidev bevri gvaqvs salaparako da saTqmeli, magram rodemdis, guli
gawvrilda am maimunuri weriT! am werilis wamkiTxvelno, am mTebis mcxovr-
eblebo, Cven TviTon visjiT Tavs, Tanac ise, rom davamtkicoT, cxovreba Segve-
Sala, Torem laCrebi arasodes ar vyofilvarT. arc Sendobas vTxoulobT
aravisgan. Sendobas rom vTxoulobdeT, maSin dabla, sadme gzis piras avas-
rulebdiT am saqmes. dae, aq, upatronod, yvav-yornebma dajijgnon Cveni leSi.
werils rom davamTavrebT, wvrilad davaxvevT da aryis boTlSi CavdebT.
xalaTebiT avikravT Tvalebs, aviRebT Cven-Cvens karabinebs, erTmaneTs miv-
abjenT gulze, me daviTvli samamde, samis Tqma iqneba da, erTdroulad gam-
ovwevT sasxletebs. uceb damSviddeba da dawynardeba yvelaferi. marto
Sena gTxovs Seni mitro patiebas, dedi, Sena da magdanas, Tqve sawylebo, Tqven
Cemgan gamwarebulebo! gigia im qveynad Cauvardeba Tavis dedas fexebSi. ar
mitiroT xolme, dedi! xels vawerT: Smaguri gigia, mariloSvili mitro“.

***

kaci, romelic pirveli waadga daxocilebs, yveboda:


Soridan rom dagenaxa, yanidan gamosuli daRlili muSebiviT iwvnen xmel
balaxebSi _ orive gulaRma, orive xelebgaSlili. Smagur gigias tyvia marcx-
ena ZuZus qvemoT pqonda gavlili, mariloSvils _ piridan kefaSi. arc erT-
sa da arc meores Tvalebi ara hqonda axveuli. gaxdili xalaTebi iqve
eyara, erTad. Tofi erTi Sors egdo, meore _ axlos. zed imaT Tavze dayran-
talobdnen yornebi, magram jer arc erTs araferi hqonda gafuWebuli, arc
saxeze, arc tanze.·
1450
`yrolebi~ (samagido rveulebidan)

_ Sen am Cvens sofels nametani mowyale TvaliT nu uyureb! iseTi yrolebi


momravldnen, TaTari mogenatreba magaT mayurebels. lafanas xo icnob,
dodiSvils, rom dadis, ise daibRviteba, kaci gegoneba kacsa. ra gaakeTa magan,
ici? mama rom moukvda, _ mamas ra uWirda, imanac icoda uadgilo adgilas
koxebis Sekvra, magram mainc kaci iyo, mezoblisa da naTesavis mcnobi, _ is
rom mokvda, is sawyali, mag lafanam qelexi rom gadauxada, meore dResve
mivida kuzianTan, _ eg kuzianil xo ici, mezarule, sawyali, avadmyofi, gaube-
durebuli, _ mivida meore dResve lafana mag kuzianTan da ai, ese daadga, ai,
_ Senao, Seni ese da iseo, im qelexSi rom dasjeqi da gadaiwye xaSlamis
lurTebi, xom ara ggonia, is xorci muqTaT momca vinmem, fuli ratom ar
dasdeo. Sewuxda kuziani, tirili daiwyo Turme, wasula, fqvilianisTvis
gamourTmevia Tumani, miutania da miucia lafanasTvis. imasac daukecia is
Tumniani, Caudvia jibeSi da wasula. misula axla svimanasTan, brecTan, imas-
Tanac egre, _ i sufris Tavs rom wamomeWime, fuli ar unda dagedoo?! breci
magra dasdgomia, meo, wadi da, visac ginda, hkiTxeo, xorci me ar miWamia da
Tevzio, ukan amomdis egeTi yvelaferio, lobio gadaviRe. cota, wiwmati da
puris frCxili patara. Rvinos kideva, Senc ici, Rvinos, ra xania, pirs ar
vakareb. didi-didi aTi Saurisa SevWame is lobio, wiwmati da purio, kidevao,
ho, naxevari boTli borjomio, aha, maneTi, maneTi iyos, maneTi damidviao.
zogsa hgonia, ar aiRo is maneTiani lafanam, breci ugonebs, me ki vici, rom
aiRo, koxtadac gadakeca, gaaswora da ise Caido jibeSi. iseTi ZaRlis qoniT
aqvs gasqelebuli kiseri lafanas, imisken ·gawvdil maneTians vinmes xelSi
dautovebs?! vera gcnobebiaT kargad.
atacebulma? egec kacad dadis qveyanaze, saaTi miarTva Zmiswulis cols
qorwilSi. ra Rirs exla saaTi, isic rkinisa? TxuTmeti weliwadi rom gavi-
da, is Zmiswuli mkvdari iyo ukve. kuWis operacias gadahyva, atacebuli rZals
miuvarda, Cemi SviliSvili rom jarSi midioda, ratom ar moxvedi, fuli
ratom ar dasde, maitaT Cemi morTmeuli saaTi ukano.
boZaZe, miwis Txunela, beRlis Tagvi, aTi weliwadi marto rusTavis bufetSi
idga, dedas ara marxavda. fuli mqonda mibarebuli, damimala, veRara vpou-
lobo,gavarda tyeSi da sami dRe iq iyo,sanam is fuli dam ar i povna,qvrivma,
calxelwarTmeulma qalma, da tyeSi ar Seatyobines, vi povneTo. CamoeTra
boZaZe, dajda, jer fuli daTvala da mere dadga Wirisuflad.
1451
bazarniks, erTi kalostola qudi rom hxuravs, coli ar uwveba, ocdaxuT-
maneTiani Tu ar amoudo TavqveS. bululaSvilebma siZes Sarvali daumales,
Cveni xuTi Tumani ro gmarTebs, ratom ar iZlevio. es xo Zalian ari mode-
buli yvelgan, mkvdris moparva, CvenTan sul cirki da warmodgena gaimarTa.
natexaanT beberi rom mokvda, sacodavi ola, jer patara Zmam mohhara didsa,
Sesawevari me damrCebao. mere didma mohpara patarasa.
me cotas vambob kideva, gadi, gaikiTx-gamoikiTxe, gamoaTqmevine xalxs
Tavisi saTqmeli da imisTana rameebs getyvian, Tmebi zRarbiviT dagadgeba
Tavze. xom ara ggonia, uWirT da imitom iqcevian ese! sisxli wamovida yro-
li, sisxli da xasiaTi. marto lafanas saxli naxe, lafanasic, atacebulisac,
bazarnikisac, natexaanTic, visic ginda, _ naxe da mere melaparake tkbilad.
(`ciskari~ #1, 1981, `Tebro~, 1983)

`Savi alayafi~

eqZmma saaTi moixsna, daqoqa, mere fexi radiatoris milze Sedga, saaTiani
xeli muxlze daido da balTas Tasma gauyara.
_ iqneb... gaubedavad wamoiwyo iraklim, _ iqneb sjobs, sulac ar mivaqcio
yuradReba.
_ rogor, yuradReba ar miaqcio?! _ gakvirvebiT amoxeda eqimma.
_ erTi kaci iyo, Tumca ra, Tqvenc gecodinebaT, CiCesteri, avstraliidan
inglisSi rom Camovida patara naviT, martoka. imas uTxres erTxel, filtve-
bis kibo gaqvTo, magram wamali ar miukarebia, mTebSi dadioda, darboda,
tyavs iZrobda da, warmoidgineT, ganikurna.
_ kai axla! _ RimiliT Tqva eqimma, _ Tqven rogor gekadrebaT aseTi
rameebi?! eg Jurnalistebis SeTxzuli zRaparia xalxis gasarTobad. magas
waikiTxav, raRac gagaxarebs da morCa! Cven, medikosebi, mag zRapars xom ver
gamovuwerT receptad vinmes?! Tanac, sad Tqveni patara raRac da sad filtve-
bis kibo!
irakli gawiTlda, mere uxerxulad gaicina da qudi erTi xelidan meo-
reSi gadaitana.
_ vxumrob, batono, Torem...
eqimma mxarze xeli daado.
_ nu fiqrob bevrs, nurafris geSinia, Sen jerjerobiT araferi gaqvs
saSiSi.
_ maS orSabaTs moval.
1452
_ nuRa gadavdebT axla.
_ minda xval.. raca qna erTma dRem? orSabaTs moval da...
eqims aSkarad Seebrala. kidee erTxel daado mxarze xeli da gauRima.
_ kargi. orSabaTs iyos, oRond... orSabaTs aRar gadavaciloT.
_ batono ioram telefonTan, batono ioram! _ daiZaxa karidan Tavgamoy-
ofilma TeTrCaCianma msuqanma qalma.
_ aba, yoCaRad, _ xeli CamoarTva eqimma iraklis. _ wadi, gaiar-gamoiare
cota da orSabaTs aRar gadavdoT.
_ araa ras brZanebT, _ damorcxvebulma Cailaparaka iraklim.
eqimi didi, Ronieri nabijebiT wavida, iraklim ki qudi daixura, mere
mixvda, aq, am derefanSi uxerxuli iyo qudis daxurva, isev moixada da ki-
bisaken wavida. araviTar tkivils aRar grZnobda, magram mTeli sxeuli
Cumi TrTolviT uTrToda. kibeze gaRimebuli qaliSvilebi amorbodnen,
albaT, studentebi, xelSi CanTebi ekavaT. erTxelac ar SeuxedavT iraklisTvis,
ise auares gverdze. „an raRa Sesaxedavi xar, idioto, ra gwyins“, _ uTxra
Tavis Tavs. qudi daixura, TiTqmis Tvalebamde Camoifxata da sigareti am-
oiRo. piri gamSrali hqonda da, sigareti rom Caido, qveda tuCze miekra.
gamoswia, tuCi aecicqna, ena gaisva da wva igrZno. „mTlad movinjReri es
oxeri“. mekares aTSauriani Caudo, xeljoxiani dedaberi gamoatara da ga-
reT gagida.
gareT mze iyo, gviani Semodgomis sasiamovno mze. erTxans TvalebmoW-
riliviT idga da mal-male axamxamebda wamwamebs, mere quCis iqiTa mxares,
xil-bostneulis maRaziasTan, salude SeamCnia, quCa gadaWra, aqeT-iqiT ar
gauxedavs. pirdapir, auCqarebliv paltos jibeebi moiqeqa, xurda imdeni ar
aRmoaCnda safule amoiRo da daxlze gacrecili maneTiani dado.
_ ludi damisxi, erTi tolCa, Tu Zma xar.
_ cota ver aris iseTi... -_ morcxvad gadaxara gverdze Tavi loyebRa-
JRaJad gamyidvelma. _ boTlisas Tu isiamovnebT, boTlisa ukeTesi gvaqvs.
_ iyos boTlis.
gamyidvelma boTli daxlqveSidan amoaZvrina da mardad gaxsna.
_ misayolebeli Zexvi gveqneba.
_ ar ginda araferi, ase davlev, cota mwyuria da... _
iraklim boTli moiyuda da Tavis sicocxleSi pirvelad gaifiqra, rom
SeiZleboda misgan sxvasac gadasdeboda is oxeri raRac. „xom amboben, gad-
amdebiao. ludi kidev sastikad moqmedebs. gacofdes es erTxelac am boTl-
idan, ra, boTls qarxanas Caabareben da iq mduRriT garecxaven. bavSvebi?
ara, ar SeiZleba, gadamdebi iyos. rogor SeiZleba ase. raRac elementaruli
1453
kanonzomiereba xom mainc unda iyos. kanonzomiereba?!“ boTli Zirs dadga.
qudi aiwia da dabuJebul Sublze xele gaisva.
_ vin gyavT, batono, am momgondasaqcevSi. _ Sewuxebuli xmiT ikiTxa gamy-
idvelma.
iraklis gaeRima.
_ aravin. amxanagi muSaobs Cemi.
_ gagaxara RmerTma. vuyureb aqedan mag dasawvavs da guli mewureba. ra
vaJkacebi, ra qalebi, ah!
_ aba, aba! daudastura iraklim. ludi cotac mosva, madloba gadaixada,
xurda dauTvlelad Caiyara, sigaretis namwvi kedlis Ziras miagdo da far-
To trotuars gahyva. midioda da axalCamosuli kaciviT yvelafers aTva-
lierebda, yvelas acqerdeboda. SabaTi iyo, zogisTvis uqme, zogisTvis uqmes
wina dRe. TiTqos yvela karg xasiaTze iyo, yvela raRac Cum sixaruls
amJRavnebda. iqneb sulac da sulac marto mSvenieri amindis gamoc, magram
mainc. Tbili, jansaRi niavi qroda, xeebze aqa-iq SerCenili foTlebi cigligeb-
da. TviTonac moxasiaTda, ludma Tu gasWra; _ palto gaixsna. aRarc gacieb-
is eSinoda, aRarc tkivilis. kmayofili iyo, rom is Tu wavidoda, am xalxi-
dan TiTqmis aravin darCeboda umweod. maTi maRali saxlebi rkina-betonis-
gan iyo agebuli, Sig uwyvet nakadad miedineboda wminda wyali da sasiam-
ovno siTbo, didi, farTo fanjrebi mTeli mondomebiT isrutavdnen mzis
macocxlebel sxivebs. yvelas kargi palto da fexsacmeli ecva, zogs aler-
siani fumfula kaSnec hqonda moxveuli; mohqondaT TeTri puriT, mwvaniliT,
xiliT da sxvadasxva sanovagiT gatenili CanTebi, morbodnen wiTelyel-
saxveviani bavSvebi. „Cemebi? Cemi gogonebi?“ ise aSkarad dainaxa Tavisi
gogonebis Tvalebi, saxeze xeli aifara. yovel Sin misvlisas isini gafaci-
cebiT Sehyurebdnen xelebSi. mis mier mitanili yvelaferi sazeimo iyo, TviT
Cveulebrivi puric ki! es qveyana ki rCeboda aseTi _ Semosili da maZRari.
magram misi gogonebi? ras utovebda Tavis gogonebs? „bina eqnebaT. erT
TveSi ukve gadavlen da bina eqnebaT. pensia? ramdens dauniSnaven pensias?“
mTavari sxva iyo mTavari is iyo, ras utovebda saxsovrad, rogorc mamakaci.
„roca didebi gaxdebian, aucileblad moikiTxaven amas.“ win kidev ramden-
ime utyuari dRe hqonda. am oriode dReSic SeiZleboda bevri ramis ga-
keTeba, _ gamoiyvanda wyalwaRebuls, gadaarCenda xanZarSi moxvedril bavSvs,
bebuTebiani xulignebisagan daicavda qaliSvils... magram an erTi sad iyo,
an meore an mesame.
_ fuh!
isev gamoCndnen bavSvebi: wiTelyelsaxveviani patara gogonebi. erTma
1454
raRaca gadaulaparaka meores. is meore Secba, siwiTlem ahkra, Tvalebi
gaudidda. mainc orivem erTad aaCqara fexi, da uceb pirvelma gogonam ka-
laTiT gamodgmul moxalul araqiss xeli Cahkra, ramdenime cali amoiRo
da jibeSi Camala. gamyidgelma veraferi SeamCnia, magram vi· Rac saTvalian-
ma qalma mkacrad, usityvod mohkida xeli da is araqisi isev kalaTSi Caayrev-
ina. iraklis guli etkina. gogonebi gaaCera, gamyidvels mTeli erTi kilo
aawonina. gogonebi Sewuxdnen, ukan-ukan iwevdnen, ar gvindao, magram irak-
lim ar gauSva.
_ CaiyareT, wauReT Tqvens amxanagebs. mec Tqvenodena gogonebi myavs.
waiReT, genacvaleT, waiReT!
da TviTonve uyrida jibeebSi, CanTebSi _ erTi kilo araqisi Zalian
bevri gamovida.
gogonebi TavdaRunulebi wavidnen, erTma, _ xeli Cahkra kalaTSi weRan,
_ CanTa gaxsna da araqisi sanagve urnaSi Cayara. mere jibeebidanac daiwyo
amoReba. iraklis cremli moadga. „bavSvebi arasodes cdebian. namdvilad
es kargad ver gamomivida. saerTodac, ras movlbi gimnazieli qaliSviliv-
iT...“
kbili kbils daaWira da Sua trotuarze Sedga. ymawvilobidanve misi
devizi iyo: udrtvinvelad etarebina yvelaze mZime tvirTi Tanadroulo-
bisa _ Tavisi kacuri da moqalaqeobrivi valdebuleba. es ufro did gmiro-
bad miaCnda, vidre okeanis marto gadalaxva. „okeanis marto gadalaxva ar
aRemateba TviTmkvlelobas. TviTmkvleloba ki ar aris cxovrebis Seqm-
naze Zneli“, _ xSirad imeorebda megobrebSi. da. ai, axla es kaci...
_ wadi Seni... Seagina Tavis dazuzul. gasacodavebul Tavs. mibrunda da
Cqari nabijiT wavida ukan, saavadmyofosaken.
***
erTi kviris Semdeg saavadmyofos ukana ezos Sav alayafTan, welSi
moxrili moxuci qalis win, ori patara gogona idga da tiroda. alayafSi
sabargo manqana gamodioda, zed naxmari kubo ido, aqeT-iqidan ori moRuSu-
li mamakaci amosdgomoda. gogonebma mxolod is icodnen, rom im kuboSi
maTi sayvareli mamiko iwva.
(`ciskari~ #4, 1969, `saRamo xanis Canawerebi~, 1971)

`Savi Tovli~

es orni isxdnen Tavis mSobliur sofelSi, giorgi da ilo. xeladiT


1455
Rvino edgaT, Tixis jamiT _ mwnili, erTmaneTSi, areuli kitri da pamidori,
TefSiT _ siyviTledakruli maRaziis yveli. damtvreuli kaklebi iseve eyar-
aT sufraze. momcro WiqebiT svamdnen imasac naklulebs, da erTmaneTs
SesCiodnen: _ ratom mogvivida, biWo, egre, ra moxda, rom yvela kargad aris
Cvens sanacnoboSi, ra xma! ra Tavaweuloba! ra manqanebi! ra frTagaSliloba!
Cven kidev daCagrulebi, daRuRulebi davborialobT miwaze. niWiT vera
gvjobdnen, Cvens klasSi Sen iyavi da me, garjiT, Cvenze mets ar irjebodnen,
maS, ratom moxda, biWo, ase, ratomo? _ ilom, maspinZelma, TiTqos Sinagan
tkivils ayuradebso, TvalebdaxuWulma Tqva: _ patiosnebis ZebnaSi viyaviT,
Zmao, da imitomao _ aiRo Wiqa, naxa, Canaxevrebuli iyo, jer giorgis gauvso,
mere TviTonac gaivso, axeda cas mudariT da Tqva: _ mainc patiosnebas gaumar-
jos, mainc sawyal, patiosan kacs gaumarjos!
movida flostebis flatuniT diasaxlisi, jerac isev Ronieri qali, gabra-
zebuli wamoswvda xeladas, _ TqvenTan bodiSs movixdi, pativcemulo, magram
magisTvis araviTar SemTxvevaSi ar SeiZleba amdeni Rvinis sma! _ ilom
kbilebi gaakraWuna, magidas muSti dahkra, _ dadgi eg xelada aqa! qalma moxeda,
_ Tu ginda, daamtvrie mandauroba! _ giorgi wamodga, _ marTla gveyofa,
Zmao, marTla gveyofa. me movixdi did bodiSs, qalbaT,ono, me Sevyovndi
nametani, glaxa WriaSviliviT gavabi. _ didi madlobeli, kargad brZandebo-
deT! _ wamovida sakidrisaken fexi aumsubuqda. _ moita, dadgi eg xelada aqa!
_ iZaxda ilo coli ukve meore oTaxSi iyo. giorgim sakidridan qudi Cam-
oiRo. daixura. _ gveyofa, ilo, gveyofa, Tu Cemi Zma xar, _ sarkeSi uyurebda
Tavis Tavs: „galoTebul artists vgavar“. iloc wamodga, Tvalebi gaStere-
buli hqonda, movida sakidTan, isic quds waswvda, _ mec wamoval, kolas du-
qanSi mivideT da iq davlioT. _ ara, Seni Wirime ilo, ara Sen genacvale, Sen
darCi, Tu Zma xar, Tu Cemi pativiscema ginda. iseTi guliT exveweboda gior-
gi, ilo gaCerda, adgilze qanaobda, _ kargi, kargi, davrCebi. davrCebi da Cem
ZaRls... uu!.. _ nu ilo nu, Seni Wirime. didi madlobeli, meuRlesac gadaeci
didi madloba, didi madloba da didi bodiSi SewuxebisaTvis. _ kargi, aha,
davrCi. _ ilo xelebdaSvebuli idga. bolos es Tqva: modi, gakoco! _ akoces
erTmaneTs. giorgim aivani gaiara. kibeze frTxilad Cavida. iseTi sqeli,
civi burusi iwva, sunTqva uWirda. xeebi SeWirxluliyo. TiTqos sizmarSi
miabijebda. erTxelac xom naxe, vinca xar da raca xar?! wavidoda, wavidoda
da isev ityoda: _ xom naxe, vinca xar, da raca xar! _ Zesulieri ar WaWanebda
orRobeSi. gaCerda, aqeT-iqiT ixedeboda. saxlebi mkvdruli dumiliT dum-
dnen. kinaRam ar iyvira, mesers mieyuda xeliT. meseri civi iyo, sveli. saxeze
Camoisva civi, sveli xeli. wavida. Tavis ezoSi Sesuli, isev gaCerda. maRla
1456
ixedeboda, _ xom movedi, ahaT, _ angelozebs elaparakeboda, _ movedi. _
angelozebi ar Candnen, burusi Tu efarebodaT. gaCerda. derefanSic mi-
tovebulobis, martoobis mtvris suni idga. dauwyo Zebna gasaRebs. eZeba,
aayirava Zveli taStebi, qvabebi, agurebi, gamoqeqa TaxCa da sanaTuric, ver
i pova. SeSinebuliviT atrialebda mtvrian xelebs: „Tan Tu wahyva!“ gamov-
ida Sua ezoSi. idga, isa da saxli uyurebdnen erTmaneTs, saxli _ mkacri,
CaSavebuli fanjrebiT. saxuravi CaRunoda, sadacaa Cautydeboda. kibeze xme-
li foTlebi da bumbulebi eyara. axla cocxs dauwyo Zebna. verc cocxi
i pova. gaCerda da cremlebi Seikava. aRaravisTan ar undoda misvla. fexiT
yrida kibis safexurebidan foTlebs da bumbulebs. mainc Camougorda crem-
li, _ es Rvinis bralia, esec xom daiwye... _ wavida, biliks gauyva venaxisken.
raRa venaxi iyo! Sambi gadavleboda vazebs. Sambic, vazebic da gatyevebuli
ferdac Wirxls SeefeTqa. gaCerda ferdobis Tavze, _ Cemi Tavi mogikvdeT! _
gaaxsenda, blidan rom Camovarda Tormeti wlisa, rom kvdeboda. _ netav
maSin momkvdariyavi, ra lamazad movkvdebodi, patara, balaxebSi mwoliare.
rogor mitirebdnen, rogor gaiSlidnen Tmebs qalebi... ratom aRar giyvar-
varT aRaravis?! patara alubals miswvda, moferebiT ausva xelebi gaWirx-
lul totebze. Wirxli gadna, sveli xelebi yurisZirebSi gamoisva. _ kargad
iyaviT yvelani! _ wavida, momijnavis venaxis biliks ahyva, avida TavSi. iq
ekliani mavTulebi iyo gabmuli, karic daeketaT. daikuza, iwvala, mavTulebs
Soris gaZvra, qudi mavTulze SerCa. gaeRima, qudi CamoiRo, daixura, saurmeze
gavida. idga da Tavisi saxlis saxuravs uyurebda, zurgis miqceva veRar
gabeda. mere Caiqnia xeli, wavida. jer venaxebs Soris midioda, _ venaxebSic
aravin iyo, CxarTvic ki ar wri pinebda, venaxebi rom gaTavda, mindvrebi
daiwyo. midvrebSi gasvla iyo da, Tovlic wamovida. ecemoda saxeze fifqebi
da siamovnebda. mere gzidan gadavida, mindor-mindor miabijebda. gaWirx-
lul balaxebSi fexsacmelebi usveldeboda, fexsacmelic, Sarvlis totebic,
mainc kmayofili iyo. TiTqos bavSvobaSi brundeboda. saocari iyo, dardi
maSinac scodnia! maS ratom unda hyvareboda es grZeli, erTferovani gza?!
gzas sxvagan gadahyavda, saaTnaxevriT mainc, da dardisagan aTavisuflebda.
dardisgan aTavisuflebdnen ZeZvnarebi, patara xevebi, tborebi, Citebi, xan-
daxan gadayrili meliebi. iyureboda aqeT-iqiT da axlac simSvide eufle-
boda. ase ivlida Tundac mTel dRes. Tova ki matulobda. sadguri ZlivsRa
icno. ocdaaT welze meti iyo, aqeT aRar evlo. xeebi gazrdiliyo. rkinigzis
iqiT cementis grZeli saxlebi aeSenebinaT. saxlebTan ori veeba cisterna
idga, iqve eyara msxvili milebi, boZebi, Spalebi, blokebi, mavTulebi. saxleb-
is iqiT, Sav xeebze Savi yvavebi isxdnen. miwa ki ukve TeTrad iyo waferf-
1457
lili. sadguris karTan Zveli zari ekida. fanjaraSi wiTelqudiani kaci
Canda, kacs ukan RumelSi cecxli liclicebda. giorgis scioda, magram mainc
farRalala mosacdelSi Sevida. `ra patara yofila es mosacdeli!~ sala-
ro ficriT iyo Cagmanuli, wavida, sul kuTxeSi mijda. xelebi qurTukis
jibeebSi Caiwyo, kalTebi muxlebze Camoiwia, Cadablda, Camyudrovda. _ ne-
tav rodis unda gamoiaros matarebelma? _ Tumca, ra mniSvneloba hqonda
winaswar gagebas?! aqedan fanjaraSi ise Canda, TiTqos Savi Tovli Camodio-
da. mere erTmaneTs mikruli mwyris bartyebi tokavdnen SavaddaTavTave-
buli yanis qveS. tokavdnen TavTavebic. bartyebs raRacis eSinodaT da imale-
bodnen. SiSiT ufro da ufro Cqar-Cqara tokavdnen TavTavebic. mere el-
eqtromatarebeli Semovida Sav fifqebSi. gaCerda mSvidi sizviadiT. isic
civi da uxmo, vagonis gamcilebelma gakvirvebuli Tvali gaadevna giorgis.
matarebeli daiZra. vagoni savse iyo. giorgim mainc moZebna Tavisufali
adgili da dajda. isxdnen qalebi, kacebi, bavSvebi, zogni giorgis pirispir,
zognic zurgmoqceulni. irweodnen nela. uceb SeamCnia, marcxniv, mesame rig-
Si, TiTqmis mis pirdapir, gamorCeulad lamazi qaliSvili ijda. skams xe-
lebiT dabjenoda. msubuqi Zvirfasi qurqi gaexsna da mrgvali, miamiturad
gabrwyinebuli TvalebiT giorgis uyurebda. raRac aRtacebiT uyurebda. am
qaliSvilis gverdiT TxuTmetiode wlis gogona ijda, isic kargi, lamazi. im
gogonam qaliSvils mklavze xeli daado, fanjrisken miaxeda. fanjaras gam-
warebulni exlebodxen Savi fifqebi. _ xom ar vbrmavdebi, es ra aris, ratom
meCveneba fifqebi Savad? _ qaliSvili isev giorgisaken mobrunda. kidev
ufro aRtacebiT iyureboda, mere gaeRima kidec, da aq ki uceb miabruna Tavi
fanjrisken tuCebzeRimilSerCenilma. „an viRac msaxiobSi veSlebi, an gulT-
misania“. qaliSvils aRar mouxedavs. ijda, Tavi maRla hqonda aweuli da
saTuTad axazuli naTeli yeliT, mqrqali RimiliT TiTqos sadRac maRla
da Sors i patiJeboda. aseve ijda patara gogonac. isxdnen,TiTqos maRla da
Sors midiodnen fifqebSi da sxvebsac iqiTken epatiJebodnen. uyurebda gaog-
nebuli giori da raRacebis Sekowiwebas cdilobda. bolos Seakowiwa: „me
ki ukve movdivar im maRali SoreTidan ukve ukan movdivar“. patara gogo-
nam nikapi muxlebze dayrdnobil xelebs daabjina, naRvlianad Cafiqrda.
ufrosi, umSvenieresad sruli, isev maRla da Sors miiswrafoda. „jer Senc
ar yofilxar iq, ara?“ qaliSvilma aSkarad gaatoka Tavi. maSin giorgi
wamodga, sami nabiji gadadga. qaliSvilma miamituri gaocebis RimiliT amoxe-
da. _ me iqidan movdivar, iqidan modian eg Savi fifqebic. _ qaliSvilma
veraferi gaigo. giorgim xeli fanjrisken gaiSvira. _ me ukve iqidan movdi-
var, maRlidan, iqidan modian eg Savi fifqebic. _ SemkrTalma qaliSvilma
1458
vagonis kedlisken miiwia. giorgi Sebrunda da barbaciT wavida gasasvle-
lisaken.
`mnaTobi~ #7: `mTvaris asuli~, 1987

`Savi klde~

Savi klde amayad idga. amayad idgeboda, aba ra! kldis siamaye xom simaR-
lea, simaRle da miukarebloba. Savi klde ki maRalic iyo da miukarebelic;
qariSxlebTan, RvarcofebTan, mexTatexebTan nabrZoli; Camofxavebuli,
gamofituli, gamokaJebuli. Savi klde amayad gadascqeroda qveyanas. TiTqos
misTvis sul erTi iyo, ra xdeboda mis daCeCqvil mkerdze. mkerdze ki didi
ambavi xdeboda. gabebRvil, darbaisel deda jojos savarjiSoT hyavda gamoy-
vanili oTxi patara, pawawina jojo.
_ iyaviT Tqven-Tqvens adgilas da me miyureT, _ eubneboda deda jojo
Svilebs. Cavida didi qvidan CadablebaSi, im Cadablebidan auyva patara
naRars. Ronivrad eWidebod brWyalebiT aqeT-iqiT, aaxoxda win gadaRobil
qvas, Camoekida nabzarebs, is nabzarebi cota moemZvla, xrialiT wavida qve-
moT miwa, mainc Seimagra Tavi, avida maRla, gaZvra miliviT Sekrul RrmulSi,
zurgidan Semouara gadmokidebul lods, avida zed, gadmodga iqidan da gad-
mosZaxa Svilebs:
_ xom dainaxeT!
_ davinaxeT, davinaxeT! _ miuges Tavaweulma patara jojoebma.
_ aba, maS wamodiT! frTxilad da yoCaRad!
patara jojoebma erTmaneTs gadaxedes. yoymanobdnen. yvela sxvas uyureb-
da, _ Sen wadi pirvelio. arc erTi ki ar midioda. maSin dedam isev gad-
mosZaxa:
_ ha! ha! Cqara!
win wamdgari patara jojo daiZra. iseTi dafacicebiT midioda, namd-
vilad eSinoda. gaiara Cadableba, avida naRarSi, iq gaCerda, sxeuli ukankaleb-
da, namdvilad eSinoda.
_ nu geSinia, nu! _ agulianebda deda.
patara jojom aixeda, guli moeca, sul facxafucxiT wavida. nabzarebs
rom miaRwia, kidev erTxel SeCerda. iq xom miwa CamoeSala dedas! fiqri-
anad iyureboda maRla. mere Tavi daRuna da nabzarebs Seacocda, avida,
avida, miwis namcecic ar dahgorebia.
_ yoCaR! yoCaR! _ gadmosZaxa dedam. gaTamamebuli patara jojo sir-
biliT Sevida miliviT Sekrul RrmulSi, amoCnda maRla, da iq, sul rom ar
1459
moeloda, daucda fexi da dagorda. deda jojos guli Seuqanda, Tvalebi
daxuWa. mere frTxilad gaaxila. gauxarda. patara jojo Rrmulis qvemoT
ukana fexebze ijda da mxiarulad Sehyurebda dedas. gavarda, Sevarda Rrmul-
Si, avida maRla, zurgidan Semouara gadmokidebul did lods da dedas amoud-
ga gverdiT. piri daeRo, Cqar Cqara sunTqavda. gaxarebulma dedam Tvali-
ereba dauwyo, marcxena mxarTan ena ausva, cota wahqletoda pataras.
_ es araferi, gaizrdebi, dagaviwydebao.
_ damaviwydebao, _ Tqva patara jojomac amayad da imanac dabla daiwyo
yureba. deda ukve sxva patara jojoebs eZaxda
_ aba, axla Tqven! nu geSiniaT! wamodiT yoCaRad!
orni wamovidnen erTad, erTmaneTis miyolebiT. etyobodaT, imaT ufro
eSinodaT, magram mainc magrobdnen.
amovidnen nabzarebTan. nabzarebze pirveli jojo advilad avida, me-
ores ki miwa moemZvla da miwasTan erTad Zirs moadina xriali.
deda jojom kidev erTxel daxuWa Tvalebi, kidev erTxel gaaxila gaube-
davad da amjeradac gaxarebuli darCa. patara jojo ukve nabzarebze mix-
oxavda, avida, mere miliviT RrmulSi gauCinarda, isev amoCnda, Tan Zalian
swrafad. TiTqmis erTad mividnen dedasTan winwamosuli patara jojo da
es meore.
darCa qvemoT erTiRa, erTi patara jojo.
_ aba, ha! _ gadasZaxa dedam da swored im dros Tvali mohkra veeba Zeras,
romelic livliviT mofrinavda Savi kldisaken.
_ daimale! _ daiZaxa dedam, _ daimaleT!
darCenili patara jojo mibrunda, facxafucxiT gaiqca da brtyeli qvis
qveS SeZvra. dedasTan mdgari patara jojoebic gaqrnen, deda jojomac Sea-
swro gadmokidebuli lodis qveS.
Zeram wiTeli Tvalebis brialiT gaulivliva Sav kldes, mobrunda, erTx-
elac gamouara kldes, _ kivu... kivu! daiZaxa orjer da wavida, galivlivda
Walisken.
deda jojo gadmokidebul lodze avida. patara jojoebic gamovidnen.
gamoCnda qvemoT darCenili akankalebuli jojoc.
_ wamodi! _ gadasZaxa dedam.
_ vera.
_ wamodi, wamodi!
_ vera, vera! _ miwas daekra avaxvaxebuli patara jojo.
maSin deda jojom masTan myofi patara jojoebi gaafrTxila, _ Tqven
aqedan fexi ar moicvaloTo, _ da TviTon qvemoT daeSva. gadmokidebul
1460
lodze gadmomdgari patara jojoebi kiserdagrZelebulebi Camoscqerod-
nen mSiSara daikos.
deda jojo dabladarCenil SvilTan mivida.
_ wadi Sen win! _ ubrZana wynarad. patara jojo sityvis Seubruneblad
daiZra. ukan deda mihyveboda. gaCerdeboda patara jojo, moixedavda, naxav-
da, rom deda iqve idga da wavidoda win. nabzarebze deda gverdiT mihyvebo-
da. nabzarebs rom ascdnen, deda win gaiqca, _ axla Sen wamodio, nuRarafrisa
geSiniao. da marTlac, ise aiara Rrmuli, mere lodis Semosavlelic, fexi ar
dascdenia. patara, mSiSara jojo ukve mixtoda, miTamaSobda. axla yvelani
erTad iyvnen, ori patara jojo marjvniv edga dedas, oric marcxniv. deda
eubneboda patara jojoebs:
_ ai, axla, ai, aq, gamogifrinaT nemsiylapiam. ras SvrebiT, ras akeTebT
Tqven?
_ kuds Zirs davcem, Sevxtebi da pirs vtaceb, _ daiZaxa sul pirvelad
amosulma patara jojom.
_ axtebi da ai, iq, dabla moaden tyapans! _ kldis Zirisaken aniSna dedam, _
Tu win dasaxtomi adgili ara gaqvs, axtoma ar SeiZleba.
samma patara jojom dacinviT gadaxeda yoyloCina Zmas, _ Wkuis kolofi
xar namdvilio.
dedam erTi ramac ikiTxa:
_ mogiswroT jafaram da dagecaT. ras akeTebT pirvel rigSi?
_ zurgze vwvebiT da vikuntebiT, kudi, rac SeiZleba, maRla gvaqvs aprex-
ili.
es yvelam icoda, erTmaneTs ar acdidnen Tqmas.
_ kudSi rom gtacoT niskarti?
jer Tvalebs CamovkawravT, mere davtrialdebiT da kuds moviwyvetavT.
_ aba, rogor?
oTxive patara jojo zurgze dawva, moikuntnen da kudebi maRla aprixes.
deda jojo erTs eca kudSi. im patara jojom elvis siswrafiT Camouqnia
brWyalebi, mere gadatrialda, magram kudi ar moswyvetia, dedam droze SeuSva
piri.
_ yoCaRo! _ daiZaxa dedam da axla es brZana, _ gamomyeviT yvelani ukano!
wavida deda jojo, kldis mkerds gauyva siganeze, mihyvnen patara jo-
joebic mwkrivad. miiyvana ZirtkbilebianSi. Zirtkbilebs wvrili lokoki-
nebi Sexveodnen, deda umtvrevda im wvril lokokinebs da ise aZlevda
Svilebs. Svilebi gemrielad Wamdnen. yoyloCina patara jojom, yvelgan
rom pirvelobda, aqac pirvelma daiZaxa, _ me gavtexe, me TviTon gavtexe
1461
lokokinao. _ yoCaRo! _ Seaqo dedam. mere erTma patara jojomac daiZaxa, _
mec gavtexeo! Senc yoCaRo! _ imasac ase uTxra dedam, Tumca orni ambobdnen, _
ara, deda, ar gautexiao. _ gavtexeo! _ tyuilebi ar iyoso! _ patara jojom
uxerxulad daxara Tavi.
kargad rom danayrdnen, dedam axla es Tqva:
_ wavideT axla da davisvenoTo.
aqac is wauZRva patara jojoebs win. aqac mwkrivad midiodnen. Cavidnen
dabla. iq kldes gardigardmo Rrmuli gasdevda da im Rrmulis Ziras sul
wminda, fqviliviT wminda Tbili miwa eyara. is wminda miwa cotaze gaqeqa
dedam, gaqeqes patara jojoebmac da yvelani rbilad Cawvnen Sig.
_ daxuWeT Tvalebi da daiZineT! _ brZana deda jojom. patara jojoebma
Tvalebi daxuWes da swrafad daiZines. ho, iciT rogor xuWaven jojoebi
Tvalebs! maT xom quTuToebi ara aqvT durbindiviT wamoweul Tvalebze?!
ubralod, zemoT aibruneben gugebs. mxolod deda jojoRa iyo fxizlad. is
amayad gadaxedavda xolme Svilebs. uxaroda, rom janmrTeli, gamgone da
Zalian lamazi Svilebi hyavda. uxaroda, rom mis lamaz Svilebs ukve mSve-
nieri koJoJebi asxdaT Sublze. es koJoJebi iseve uxdebodaT, rogorc adamia-
nebs qoCrebi. gatutucebul xvliks ki ar ugavda jojos Tavisi Svilebi! ras
gvanan xvlikis Svilebi, TiTqos gauyvlefiaTo Zval-rbilianad. an Tvalebi
ras ugavT! ai, Tvalebi aseTi unda, rogorc jojoebs aqvT, durbindebiviT.
_ gamezardeniT, gamimravldiT! _ warmoTqva dedam vedrebiT. erTi CasTv-
lima, magram isev swrafad gamofxizlda. isev bednierebis gamometyvelebiT
daacqerda CaZinebul Svilebs, patara, pawawina jojoebs.
ukve gulguli SuadRe iyo. Savi klde TiTqos siamovnebiT uSverda mkerds
varvara mzes. uxarodaT sicxe Tavgasiebul WriWinebsac, WriWinebdnen, Wri-
Winebdnen _ Tavebi daskdomaze hqondaT.
_ Cvenze gonieri modgmac aravinaa, _ ambobda TavisTvis deda jojo.
Savi klde sul Cumad iyo, sul Cumad. iqneb isic eTanxmeboda deda jo-
jos, magram klde xom imdenad amayia, arasodes ar ityvis amisTana rames!
klde Cumad iyo.
(`dila~ #4, 1987; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5)

`Satili~
mSvidobiT, sajixveebo.
gamaxarelno Tvalisa!
mSvidobiT, Cemo saxl-karo
1462
gulSi amSlelo bralisa!
v a J a
qalaqeli dawynarebuli xevsurebi momiZRvnen aq, _ poetebi, swavlulebi.
qalaqSi isini dadian saxenaTelni, magrad gaskvnili halstuxebiT, saqaRa-
ldeebiT, portfelebiT. iRimebian umTavresad alersiT. amoimarTnen mTebi,
amovidnen, airivnen janRebi da raRac airia qalaqel xevsurebSic. Tvalebi
daudiddaT yelSi apeurwaWeril mozvrebsaviT. jer ar SeusvamT saamisod,
daborialeben ki mTvraluri borialiT. aSkarad eridebian zemodan mkac-
rad CamobRveril koSkebTan Tvalis gasworebas. feric ukve janRisa adevT,
Savferi janRisa. is Savferi janRi koSkebis wverebTanvea gabarjRuli, ze-
moT xom ireva, gminavs Cumi gminviT. cotaTi Tqoravs. janRisferia da mgmi-
navi yovelivec irgvliv...

ZaRl iyos!.. molinWyulze fexi ucdeba xirClas. Tavdaxrilebi Sevdi-


varT CamoJanguli, Tqorisgan Camosvelebuli koSkis patara SavadSeRrmave-
bul karSi. uneburad xalaTze xels vkideb xirClas da ise mivdev garmonis
xmisaken. Tvali TandaTan eCveva sibneles. raRac latnebi qanaoben maRla,
raRac suldgmulebi fuTfuTeben sibnelis siRrmeebSi. odnav ufro ganaTe-
buli gasasvleli gadadis sadRac. iqidan modis garmonis xma. avdivarT im
gasasvlelSi da vCerdebiT. ukve garkveviT vxedav: dabal grZel tablas
Semosxdomian aTiode qali da kaci. or qals uWiravs yviTlad gaRinRlu-
li ZuZuTa bavSvebi. bavSvebic da qalebic usinaTloebiviT aceceben tablaze
xelebs. tablaze uwesrigod yria daniT daWrili TeTri, qalaquri puri. xis
or tabakze _ cxvris msuqani xorci, xanjlis Svilebi. dgas sami Savi boTli,
xuTiodec Wiqa. iReWebian yvelani. TxuTmet-Teqvsmeti wlis miSavebuli, miR-
rubluli biWi mZime-mZimed eweva garmons. Cakuntulia mis muxlTan mTlad
sanTlisferi qali, daadebs loyas muxlze, mere aswevs Tavs da mReris:
Svilo, saiTa xar,
romel mxaresao,
saiT unda giTxra
Cemi saTqmelio...
tablas sadafisfrad adgas Tambaqos boli.

mere Wiqebs gvivseben. boRmianad iloceba Ronivrad gabebRvili xirCla,


mec: _ viyvneT, Cvenc visunTqoT, Cveni amjobinos Cveni mtrisasa... mkvdarnic.
_ amin!
sanTlisferi qali ki Tavisas ganagrZobs, odnav utokavs mokled Se-
1463
Wrili Tma.
Samaxe, Svilo, kalosTavsao,
ras aR Saxedav daTvisjvarsao.
sxva qalebi tablaze aceceben xelebs. kacis didi xeli xanjlis Svilas
uxaxunebs xorcs. viRaca dvrinavs, _ ohoi! balRebi TagvebiviT CuCuneben
kuTxeebSi. garmoni dneba, dneba sanTlisferi qalic:
vaime, Svilo, Sens dedilasao...
me guli miCvildeba, WaxaniT vdgam Wiqas da cremlebis wmendiT gamovdi-
var gareT. gareT isev Tqoravs, kedlebs ahkvria abuzuli Savferi saqone-
li. saxes im Tqors vuSver, barganiT Cavdev molinWyul labirinTs. RreniT
momyveba xirClac, _ ZaRl iyos! ZaRl!.. mainc maCvenebs quris odena qvis
bunags. amaSi boslobdnen qalebi Zvelad, TovlSiac, yinvaSiac, orive m Z i m e
mTvralebiviT vdgavarT.

mere vsxedvarT xirClas mamapapeul koSkSi: raRac idumals mixvedrili,


TvalebmSvidi xirClas Zma apareka, ori kviris winaT amosuli aq, col-Svil-
ianad, isev boRmianad mqSinavi xirCla da Tval cremliani me. aparekas dia-
ci mlocveliviT uaxlovdeba buxris cecxls, raRacas Caulaparakebs qvabs
da ukan iwevs CurCuliT. pawawina, sami wlis cisferTvala angelozi da-
farfatebs Cvens irgvliv, daimaleba da gamoCndeba, gamogvinaTebs cisfrad
da TeTrad, TvalebiT da kbilebiT, gaiqceva. samlitrianidan visxamT pirda-
pir Tlil WiqebSi. _ gagvaZlebinos! su Cvenad gvegulos es mTebi!
Semodis sanTlisferi qali _ ubeduri nefertitis SemaRlebuli yvri-
malebiT da gamWvirvale yurebiT. Rimili uWimavs Txelsa da wiTel tuCebs,
gamouSuqdeba TeTri Suqic. CamyudroebiT, CamSvidebiT cucqdeba xirClas
marjvena muxlTan, zed awyobs grZelsa da xmel TiTebs, efereba im muxlze,
alersiani TvalebiT axedavs, raRa cas SehRuRunebs xirClas, magram me im
RuRuna xevsuruls ver vigeb.
_ aem mklavebiT myavs natarebi. _ mimartavs Tvalebdadidebuls.
xirCla TavSekavebiT zis.
_ Tqven iyaviT, ara? Tqven mRerodiT zeviT?
_ me ra memRereba, Zmisav, CemTvisa vdardobdi Svilpatimari deda.
_ mamis mkvleli mokla magisma Tvrameti wlis biWma, _ gadmomiCurCulebs
apareka.
_ auh!.. rodisa?
_ aTze meti weliwadi iqneba ukve.
TaxTaxebs arayi WiqaSi, xelze Camomdis da Zirs iRvreba wkrialiT.
1464
qali kvlav raRacebs ekiTxeba xirClas. Turme arasodes ar yofila
qalaqSi, arc barisaxos qvemoT. uzarmazari siTboTi uTrTis TiTebi.

xirCla erT an or sityvas ityvis da dums.


aparekac umTavresad dums.
Wiqebs vaWaxunebT magidaze.
me Tan sanTlisfer qals vuyureb, Tan xeliT vurev patara angelozis
Tbil kululebs. axla is CemTan dgas da isic sanTlisfer qals misCerebia
gakvirvebiT.
_ Tqven dagenacvleT, Zmebo da Svilebo, yvelas, ra Wiri dagiamoT, ro ar
vici!
xirCla Wiqas awvdis. me cremls Camovilokav zeda tuCidan.
_ Tqven dagenacvleT, ra vqna, ra wamlad dagedoT, ra SemiZlian, miTx-
ariT.
xirClasac cremli Camosdis Rawvze.
aparekas diaci aoSxivrebul qvabs Cagvidgams SuaSi.
_ mzis uwin sanaxvelno, cocxlebi mainc myavdiT yvelani! sanTlisfer
qalsac cremlebi udgas Rimilian TvalebSi.

_ dafuWebulebi gvaqvs nervebi. _ ganmartavs xirCla.


Satili gvebRvireba. Sua koSkebamde daweula Cumad mgminavi Savferi
janRi.
wvims.
sxva koSkisaken mivborialobT xirCla da me.
`mTvaris asuli~, 1987

`Semodgoma~

Semodgoma. gagra. bazari. yviTeli sxivebiTa da zRvis surnelebiT avse-


buli dila...
fafaxianma afxazma msxali gamocvala. saswors gverdidan Semoxeda da
Tavmodgmul TefSs xmeli TiTebi qvemodan amosdo. biWma mzisTvis saxeSeSve-
ril gogonas CanTa gamoarTva, daxlze qimiT Camodo da piri gauwia. afxaz-
ma TefSi frTxilad moacila saswors da CanTaSi moapirqvava. biWma CanTas
mkerdic miaSvela, msxlebi ar gadmocveniliyo. Zirs CamoiRo, Seatoka da
gogonas miawoda, amoiReo. gogonam gadmoxeda, erTi msxali aiRo, yunwiT
1465
aswia, mzisken gaiwoda da cota iqiT gadga, TiTqos raRac jadoqruli ritua-
lis Sesrulebas apirebda da ar undoda, vinmes xeli SeeSala. biWi erT xans
RimiliT uyurebda, mere imanac msxali amoiRo da CakbiCa.
fafxiani afxazi missave sammaneTians awvdida.
_ sxva fuli geqnebaT, maneTianebi ara maqvs.
_ magaT eqnebaT! _ aniSna biWma mezoblad movaWreebze.
_ arc magaT aqvT, batono!
_ aTmaneTiani rom mogarTvaT? iqneb sammaneTianebi gqondeT?
_ sammaneTianebi _ ki. sammaneTianebi maqvs.
biWs marcxena xelSi CanTa ekava, marjvenaSi _ msxali. msxali erTxelac
CakbiCa, kbilebiT daikava, ganTavisuflebuli xeli jibeSi Caiyo, pasporti
amoiRo da Sig Cawyobili aTmaneTianebi afxazs miawoda. afxazi rom fuls
iRebda, biWs gverdidan viRac qali Semoubrunda. biWma rogorRac SemkrTalma
mixeda. namdvili zangi iyo. TiTqos es-esaa Rrmad CausunTqavso _ veeba
mkerdi nobaTiviT hqonda _ wamowvdili win, uZravi, gizgiza TvalebiT uyureb-
da biWs da didi, wiTeli piriT iRimeboda. Tavis aqneviT aniSna msxalze da
hkiTxa:
_ tkbilia?
biWma Tavi dauqnia.
_ aba, makbeCine!
biWma pasporti jibisken wamoiRo, rom xeli gaenTavisuflebina, magram
qalma aRar acala, winwamoweuli tuCebiT miswvda. biWma igrZno, rogor Se-
exo mis qveda tuCs qalis mxurvale tuCi (nelsacxeblebisa da mziT gaxure-
buli jansaRi kanis surnelebas xom nuRar ityviT), msxvili TeTri kbilebiT
mokbiCa msxali, Ronieri ybebi ramdenjerme gaatoka, Savi saRebaviT Sesqele-
buli wamwamebi Cqar-Cqara aaxamxama da sicili waskda.
_ tkbili ar aris, ar varga! _ mobrunda ramdenime nabijze wasuli da
gafarCxulTiTebiani gatikuli mklavi elvasaviT gadmoiqnia biWisken. _
Sen ukve didi xar, unda SegeZlos arCeva!
biWi Tavzardacemuli idga. gaubedavad adevnebda Tvals, rogor miarR-
vevda is qali xalxis Wrel talRas, bolos moaxerxa da gogonasac mixeda.
mas msxali isev mzisken hqonda gawvdili da TiTqos loculobda. axlos
rom mivida, gaigona:
_ aim mTis iqiT meore mTaa. meore mTis iqiT _ mesame, mesamis iqiT _
meoTxe. axla iq ufro yviTeli mzea. xis foTlebidan Tafli wveTavs. xavs-
ian lodebSi CqafuniT momavali wyali mwvanea, mwvane. napirebidan fesvebis
wiTeli funjebia CamoSvebuli. es funjebi irxevian, suldgmulebiviT tokaven.
1466
fskeramde ganaTebul satrialoebSi trialeben xmeli, msubuqi foTlebi.
qvian bilikze nalebis tkacatkuciT dabla eSvebian ZuaSi ZurwaCakruli
patara cxenebi, kexebze godrulebi aqvT gadakidebuli da im godrulebiT
modis aseTi yviTeli msxlebi, TrTvildayrili yurZeni, Jangura vaSlebi
da sitkbosgan daCexili broweulebi...
biWma xeli mohkida da ise Semoabruna:
_ geyofa sisuleleebi, wamodi.
gogonam ukan daiwia. lamaz, gaocebul TvalebSi nel-nela Caudga crem-
lebi.
(gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1)

`Semodgomis dRe~

mTeli dRe wvimda, saRamos qari amovarda, daglija yviTeli foTlebi


da zogi saiT waiRo, zogi saiT. diliT qari Cadga, brWyviala mzem gamoanaTa.
tkbili zmorebiT xvdebodnen mis sxivebs xeebi, myudroSi dgeboda saqone-
li, gamovidnen da mzes mieficxnen moxucebic. sul male zafxuliviT daTba.
Cavicvi Ceqmebi, davixure jariskacuri panama, daviWire joxi da dasas-
veneblad wavedi. roca Cems sofelSi var, ase visveneb, _ Cavicvam Ceqmebs,
daviWer joxs da ivris viwroebs jvarpatiosnisaken avdev.
am xeobaSi zamTaric Zalian lamazi icis, gazafxulic, zafxulic, magram
yvelaze metad me mainc gviani Semodgoma momwons. SemiZlia saaTobiT vijde
xolme da vuyuro, rogor miedineba TiTqmis mwvane mdinare, rogor tri-
aleben Camocvivnuli foTlebi satrialoebSi, _ rogor livliveben wnoris
wiTeli fesvebi CamZvleulebSi. Zalian mamSvidebs fiqri, rom es wyalic, es
foTlebic da es fesvebic ase iyo aTasobiT wlis winaT da aseve iqneba
aTasobiT wlis Semdegac.
saocrebaa yviTlad abrialebuli xeebi! magram me isini maSinac miyvars,
foTlebi rom dascvivaT da ukve kvirtebdaberili wvrili totebiT mkveTrad
daixatebian caze. ar damijerebT da, me eklebic ki miyvars, _ yovelTvis
Rimils mgvris maTi moyvaniloba. isini swored ise arian moRunulni, rac
SeiZleba marTved gamogedon. iqneb ra undaT, ratom gebRauWebian, ra aqvT
saTqmeli?! vdgavar da vuyureb xolme Siggabmuli, magram eklebi arasodes
arafers amboben.
mivdiodi, mivibjendi joxs da siamovnebiT vixedebodi aqeT-iqiT.
naqaralzec aq iyo, zeze iyo yvela xe, _ mxolod foTlebi SesTxelebodaT,
1467
zogs ki mTlianadac gascvivnoda. aq iyvnen SaSvebi, jafarebi, Rorebi, qeds
Sefenili Zroxebi. aq iyvnen Tevzebic. kbodesTan Camuxluli, ganabuli Cavc-
qerodi fSis did tbors. tboris napirebSi maRali wyalmcenareebi idga,
Tevzebi im wyalmcenareebSi imalebodnen, gamovidodnen, dajgufdebodnen
da xan zemoT adiodnen, xan qvemoT dauyvebodnen, wamdauwum SemomabrWyvi-
alebdnen sarkisebr ferdebs.
amoviRe gazeTSi gaxveuli puri, movatexe, davufSxveni da gadavuyare.
Tevzebi jer dafeTdnen, gaifantnen, mere gamovidnen da xtunva daiwyes, ita-
cebdnen puris namcecebs, miiCqarodnen ganmartoebuli adgilebisken, sxvebi
eweodnen, namcecebs piridan stacebdnen, ZiZgilaobdnen. me kidev da kidev
vuyridi puris nafSxvenebs. mere, puri rom gamiTavda, wavedi, Sevedi gabmul
WalaSi, Walidan _ tyeSi. aq, yviTel foTlebze wamowolili, didxans vugdeb-
di yurs kodalas kakuns da jafarebis gadaZaxils. Tvals vadevnebdi raRaciT
Sewuxebul moSavo Tagvs, romelsac TiTqos muxis fuRuroSi undoda Casv-
la da ver Cadioda. davkrife zRmartli, wifels avaglije didi abeda soko,
yviTel foTlebSi vi pove ramdenime Txilic. mze mTaze aSlil xeebis kenwe-
roebs Seexo, gamovbrundi, gamovedi wylis piras, erTxelac gavxede riyes
da gavSri, gavSeSdi.
oci-ocdaxuTi nabijis iqiT, mwvaned galiclicebul morevSi rqiani Sve-
li idga. wyali muclamde swvdeboda, piri daeRo da Rrmad sunTqavda. daiZra,
zemoT-zemoT wavida, ufro RrmaSi gaCerda, mimoixeda, idga, wyals uZalian-
deboda, isev pirdaRebuli sunTqavda. me Tvalsac ki aRar vaxamxamebdi, ma-
gram uceb raRaca igrZno, arc mouxedavs, wylidan gamovarda da tyeSi Seikar-
ga.
CavuCoqe da miwas vuTxari madloba am, mSvenieri sanaxaobisaTvis...
soflis misasvlelTan tyis mcvelebi Semxvdnen, _ gogia da aleqsa. vuam-
be, Sveli rogor vnaxe.
_ sawyali, _ Tqva aleqsam, _ meca vxedav xolme, mucelSia daWrili da
egre dgeba, roca tkivili Zalian awuxebs.
naTel, lamaz dRes uceb gadaefara Talxi.
(`dila~ #10, 1976; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978)

`Semoqmedis bedi~ (samagido rveulidan)

orjer xmamaRla mitiria Cemi Semoqmedebis araswori Sefasebis gamo.


pirvelad _ mama rom waiyvanes da saxls gviCxrekdnen. maSin aTi wlisa
1468
viyavi. viRac msxvili, kefaaparsuli, fSvinviT msunTqavi kaci, CaCoqili be-
bias mziTvis kamodTan, gabrazebuli arCevda wignebs, raRac furclebs, fo-
tosuraTebs, _ iatakze eyara is wignebi, fotosuraTebi, furclebi; oTaxi
aevso im kacisa da kidev ori kacis sawyobidan axalgamotanili Ceqmebisa
da qamrebis suns, _ xelSi moxvda Cemi daxatuli pensneiani kacis portreti,
romelsac kefasTan dafenili hqonda sakuTari Crdili, da es Crdili gul-
dagul mqonda damuSavebuli Savi fanqriT.
_ visi daxatulia es? _ mkacrad ikiTxa kamodTan CaCoqilma kacma.·
_ bavSvis. _ Zlivs miugo gafiTrebulma dedam.
_ ra aris amodena Tma, ase amaxinjebinebT, ara, Cveni winamZRolebis su-
raTebs?!
_ eg Tma ar aris, eg Crdilia, _ mivuge me.
_ vici, ra Crdilic aris.
_ Crdilia, dedas geficebiT, visac gindaT, hkiTxeT.
mimovixede. visTvis unda ekiTxa? sxva ori kacic mZimed sunTqavda da
mkacrad iyureboda. qviTini amityda da gareT gavvardi.
meored vitire ukve TbilisSi, sakuTar budedangreuli frinvelebiviT
rom viyaviT Sexiznuli sxvis patara, kldis namsxvrevebiT da TixiT aSeneb-
ul qoxSi. iqac, fanjris rafasTan mimjdari ganvagrZobdi xatvas.
movida meZvelmane kaci, Semoitana mtvrisa da nestis suni. Tan dedaCemis
mier SeTavazebul Zvel tansacmels arCevda, Tan kedelze WikartiT mikrul
Cems daxatul samxedro kacis portrets uyurebda. im samxedros sayelos
aqeT-iqidan didi varskvlavebi hqonda.
_ visi daxatulia ega? _ TiTis miSveriT ikiTxa meZvelmanem.
_ bavSvma daxata, ai, aman. _ siamayiT Tqva dedam.·
_ emagisTvis yvelas dagiWeren Tqvena.
_ risTvis? _ SiSma aitana deda.
_ Savi varskvlavebisTvis, Savi petlicebisTvis da Savi varskvlavebi-
sTvis.
_ eg xom fanqaria! –_ wamoviZaxe me.
_ wiTeli fanqari ar aris? cic! _ damiqnias meZvelmanem TiTi.
· TiTqos is ufro iyo SeSinebuli, vidre deda, Tavi mianeba Cvens Zvel-
manebs da facxafucxiT wavida.
dedam portreti kedlidan Camoglija da wvril-wvrilad, mTlad wvril-
wvrilad daxia.
me tirili daviwye.
pirveli tirili Caguduli iyo, TavSekavebuli, es meore _ Tavisufali,
1469
gagrZelebuli.
gulSi tirils, ra Tqma unda, ar vTvli, imis daTvla Znelia, Tundac daiTva-
lo, aravis sWirdeba aseTi Tvla.
(`Tebro~, 1983, `ciskari~ #1, 1981)

`Sens irgvliv~

Sen im dRes gvian gageRviZa. zRvidan axali dabrunebuli iyavi da TviT


ablabudasaviT gamWvirvale perangic ki geCoTireboda. didxans ideqi iatak-
idan Weramde aRmarTul sarkis win da nebivrobdi. gaxarebda brinjaos-
feri Seni momcro tani _ lariviT Caqnili wvrili kanWebi da ganieri TeZoebi,
vaSliviT glu muceli da burTebiviT mrgvali mkvrivi ZuZuebi. gsiamovneb-
da datalRuli mZime Savi Tmis lacici mxrebze, xan iRimebodi, xan warbebs
Wmuxnidi _ TiTqo viRacas uwyrebodi. erTjer xmamaRlac ki gadaikiskise
da Tmebi ise mimoaqnie, TiTqo boloebze eJvnebi gbmodes da maTi zrialis
atexva gdomebodes...
mere samzareuloSi mofusfuse dedas etitinebodi da patara bavSviviT
daatyapunebdi SiSvel fexebs kriala gril iatakze. mere piri daibane, isauzme.
beWebTan Rrmad CaWrili, brtylad dafoTlili CiTis Silifi kaba Caicvi,
mwifeSindisferi pomadiT moixate saluqi bageebi, mwifeSindisferi msxvili
sayureebi gaikeTe, mwifeSindisfer rbil uquslo fexsacmelebSi wadgi fexi,
lamazad dawnul xelCanTas gauyare mklavi, kidev erTxel SeaTvaliere
sarkeSi Seni mrgvali, oqrosaviT mbzinavi mxrebi, dedas uTxari _ nanulisTan
mivdivaro da quCaSi gamoxvedi.
quCa mziTa da xalxiT iyo savse, magram am xalxSi Sen erTi iyavi yvelaze
lamazi, yvelaze kargi. midiodi Tavaweuli, amayi, aravis ar aqcevdi yura-
dRebas. isedac grZnobdi, rogor eRricebodaT Sensken kisrebi TviT Warmag
mamakacTac, rogori SurisTvaliT gacilebdnen pativcemuli qalbaT,onebic
ki. midiodi da fiqradac ar mogdioda, rom SeiZleba aseTi ram xdeboda
Sens irgvliv...
marjaniSvilis quCaze, fexsacmelebis maRaziaSi, soflidan Camosuli ax-
algazrda col-qmari vaWrobda. qmarma, iraklim, orasToTxmetmaneTiani
laqis fexsacmelebi uyida cols, ciuris. ciuri gaxarebuli iyo. Cqara-Cqara
aTvlevinebda qmars fuls, TiTqo eSinia vinmem ar dagvaswroso. mere fex-
sacmelebis yuTi gulze miikra, gamyidvels madloba gadauxada da gabrwy-
inebuli saxiT gamoscilda daxls.
1470
swored maSin Sexvedi Sen.
Sen, ra Tqma unda, arc is gaxarebuli ciuri gaxsovs da arc misi Tavmom-
wone qmari. Sen ise, sxvaTaSoris Seiare am maRaziaSi da ise, sasxvaTamSori-
sod axede maRali mamakacis landsac. axede, rogorc saerTod ixedebi xolme
_ yelmoRerebiT, zviadad, ar mogewona da ar dagmaxsovrebia im iraklisa
araferi, sruliad araferi... iman ki veRar mogacila Tvali, TiTqo jibe
dahkargodes, Senaxva undoda da veRarsad Seenaxa fuli.
Sen amreziT gadaaTvaliere fexsacmelebis gamofena da gamobrundi.
irakli ukve gareT iyo. coli eubneboda, sakomisio maRaziaSi SevideTo,
is ki wyreboda _ jer gavixsenoT, aucilebeli ra dagvrCa sayidelio. da
ixsenebda. im fexsacmelebis maRaziasTan idga, xalaTis sayelos isworebda
da ixsenebda. Sen gamoxvedi da univermaRisken dauxvie. iraklisac gaaxsen-
da, rom univermaRSi naTurebi hqondaT SesaZeni da Tumca coli arwmunebda
_ ukeTesia, jer sakomisioSi SeviaroTo, is mainc univermaRisaken wamovida.
es quCac savse iyo xalxiT. magram am xalxSic Sen erTi iyavi yvelaze
lamazi, yvelaze kargi da ciurimac SegamCnia, SegamCnia da muxlebi moudunda,
gulze mixutebuli yuTi gaeSva; yuTi gaiSala da fexsacmelebi gaifanta.
patara CoCqoli atyda.
ciuri dafeTebuli acecebda xelebs iraod momaval mamakacebis tlanq
fexebs Soris, misi qmari ki siwiTlis Sekavebs cdilobda da simwriT ikben-
da qveda tuCs.
Semdeg ciuri Tmebs isworebda, irakli ki yuTze kanafs axvevda da daba-
li zizRiani xmiT amtkicebda, rom yvela soflel gogos kidurebis sidam-
ble aqvs. cxra umaRlesi rom daamTavron, mainc batebiviT dalaxlaxeben,
wamdauwum ifexvebian da xelidan eSvebaT yvelaferio...
arc erTs ar daunaxavs, Sen rom Seni megobari nanuli wamogewia zikzika
„zimiT“ da masTan erTad gahqrole sanapirosaken.
irakli univermaRSi geZebda. yvela sarTuli moiara, ZaliT miaTrevda
ciuris. ciuri mwyazarTvalebiani, saTno, uTqmeli gogonaa. gulSi ixvevda
dards. sul ufro da ufro ekargeboda feri, sul ufro da ufro erTmeoda
Tavis daWeris unari. es ki iraklis acofebda da igesleboda.
_ erTi ufro metad moikunte da moibRunZe! Camogfsitia eg Tmebi!
ciuri cdilobda welSi gamarTuliyo, magram amaod.
_ avdgebi da davixvev! _ ambobda Tmebis Sesaxeb.
irakli icinoda.
_ davixvev Torem Senc raRa!.. gaekortninebi viRacas da eg iqneba!
ciuri kedels mieyuda.
1471
Tqven, nanuli da Sen rom CogburTs TamaSobdiT, es col-qmari sofelSi
gasabruneblad emzadeboda. ciuris ar Caucvams sixaruliT nayidi laqis
fexsacmelebi. isini Wilis kalaTaSi Caawyes da zemodan raRac-raRaceebi
daalages. umZraxad SeWames oriode lukma da naZaladevi mxiarulebiT
daemSvidobnen maspinZel mamidas.
imaT sofelSi mimavali avtobusi qalaqis ganapira ubnidan gadis iqamde
tramvaiT mividnen. iq bargi xis qveS daawyes. irakli papiross papirosze
abolebda da Rrenas ganagrZobda:
_ eg Wilis kalaTi xelSi geWiros, Torem Seni marifaTis ambavi rom
vici, viRaca agaclis.
ciuri Cemodanze Camojda, kalaTi gverdze miidga da Subls xeli Seub-
jina. sityva ar dascdenia, rom Tavi tkiviliT uskdeboda.
irakli bolTas scemda. mere wyali moswyurda, bargze Tvali kargad
geWiros, nu gZinavso, _ erTxelac Seaxsena ciuris da maxlobel kioskisaken
wavida.
roca dabrunda, xis qveS Sejgufuli xalxi dainaxa. mis meuRles, ciuris,
Cemodani ekava xelSi, raRacas iZaxda da umweod ixedeboda aqeT-iqiT.
Wilis kalaTi, romelSic sixaruliT nayidi fexsacmelebi ewyo, aecal-
naT...
iraklim araferi ar SeimCnia. arsad ar wasula, arafers ar cdila. Cveni
Wiri wauRiaTo, da mSvidad mieyrdno xes. xalxic daiSala... xalxi daiSala
da maSin daiwyo:
_ me xom geubnebodi, dambla gaqvs-meTqi daijereb Tu ara, axla ha, daijereb
Tu ara, yovel SemTxvevaSi, tvinis dambla....
ciuris simwris wveTebi Camosdioda Tvalebidan da xmas mainc ar iReb-
da.
xmas ar iRebda avtobusSic, roca irakli Tanasoflelebs uyveboda Tavisi
colis, maTi kargi samkiTxvelos gamgis „siyoCaRis“ ambavs. xmas ar iRebda
Sinamde... Sin ki, irakli rom aivanze gadadga da axla mezoblebs gadaufar-
Cava gulis dardi, ciuris qviTini auvarda da aqamde kbilebiT motanili
saTqmeli axla amoitira:
_ wadi da im yoCaR qals gamoekide, wadi, me ar giWer! wadi!
iraklis gulSi gahkra, magram mainc SeZlo gakvirvebuli saxis miReba:
_ vin qals?
_ ai, im lamaz, yoCaR lamaz qals, fexsacmelebis maRaziaSi rom Semovida
da Sen univermaRisaken gahyevi.
iraklis umaRlesi saswavlebeli aqvs damTavrebuli. man bevri rame icis.
1472
man icis, rom yvirils yovelTvis wynarad sjobs laparaki. axlac ar uyvir-
ia. xelebi jibeebSi Caiwyo, Tvalebis moWutviT, zizRiT Sexeda Tavis saco-
dav meuRles da dinjad, TiTqo raRac maTematikur Teoremas amtkicebso,
dauwyo dasabuTeba, rom is suleli iyo, rom mas erTi cicqna Wkua ar hqonda
TavSi, rom is arafriT ar gansxvavdeboda TviT soflis yvelaze dabduri
dedakacisagan.
ciuri lampis SuSas swmendda da imduRreboda. imanac icoda, rogor unda
mohqceoda am SemTxvevaSi qmars, magram tirilis mets verafers axerxebda.
mere gauxdeli miwva da baliSqveS cxvirsaxoci amoido. irakli ki bo-
rials ganagrZobda, sanam ar daiRala daiRala da isic tansacmliT dawva.
iyivles mamlebma _ erTxel, meorejer.
mainc arcerTs ar mihkarebia Zili.
esmodaT erTmaneTis sunTqva, lampis tkicini, Calis CuCuni dablidan da
krTebodnen...
...arc Sen geZina im dros. gatacebiT cekvavdi did, gakrialebul, ganaTe-
bul darbazSi. da ras unda efiqrebinebina, rom Seni gulisaTvis sadRac
mivardnili soflis bnel orRobeSi tanjviT aTenebda ori adamiani Rames!
`ciskari #1, 1959

`SeSaze~

_ elguja!
elguja SeiSmuSna, kedlisken gadabruneba daapira.
WiWo mxrebSi waswvda da gadmoswia.
_ gaiRviZe, e! Tovli mosula.
elgujam Tvalebi gaaxila, erTxans uazrod iyureboda, mere ikiTxa:
_ raa?
_ Tovli mosula. adeqi. droze wavideT, Torem, vin icis, ca ise Camoiqces,
gareT fexs veRar vdgamdeT.
elguja sarkmlis fardas miswvda, gaswia da saxe gaebadra.
_ e! rogor daubardnia!
_ adeqi, adeqi!
_ aha, vdgebi.
elgujam xalaTi moZebna. WiWom kalendars furceeli aaxia da isev mou-
brunda:
_ me Caval, Sevabam, Sen manamde gaemzade.
1473
_ aha, erTi, ori da mzada var.
karebSi deda Seeyara, mxarze koka edga. WiWom CamoarTva.
_ cota rame gagvimzade, mivdivarT!
dedam TovliT gadaTeTrebuli Tavsafari moixada da gareT dabertya.
_ am yiameTSi sad unda waxvideT, Svilo?!
_ ra yiameTia, Tovs, meti ra!
_ ara, ara, genacvaloT deda, isev venaxis boloSi rom beberi wnoria, is
movWraT, amiT wavideT iolas, gamoidaros da mere wadiT.
_ ii, erTi Senc, axla is wnori maRijnine. gana sxva drosac gvaTxoveben
mag taWkas. an ra ari! piriqiT ufro Tbila kidec.
_ Tovls ra sjobia! _ CaurTo elgujamac da qamari Seikra. _ Sen Cemi
yurebiani qudi momiZebne!
_ ra vici, Svilo...
dedam metis Tqma veRar moaxerxa, SeSinebuli TvalebiT gadaxeda
erTsac,meoresac, Rumelidan qvabi gadmodga da maSin gabeda:
_ emand ara itkinoT ra.
_ vitkinoT ki ara! modi, Sen qudi mominaxe!
deda meore oTaxSi gavida.
WiWom derefnis kuTxeSi miwyobili kexi, caluRi da mosarTavebi dai-
iRliava, Tovlze aTreuli TasmiT grZeli xazi gaavlo, gomuris win mdgar
daTovlil orTvalas wixli hkra da mere is caluRi da mosarTavebi zed
daayara.
elgujac Camovida.
_ uho, _ erTi es amoiZaxa, xelebi gaSala, Tavi ukan gadaswia da brtyel
fantelebs ena SeuSvira.
WiWom gomuridan erTi kviris win nayidi saxedari jula gamoiyvana
fereb_ferebiT, zurgze xelis smiT.. elguja rom xelebgaSlili da enaga-
moyofili dainaxa, dasWyivla:
_ ras maimunob, biWo!
elguja gamoiqca, julas kiserze mklavi moxvia da imanac zurgze xelis
sma dauwyo.
_ julas caluri Caacves, kexi daadges, orTvalas xelnebSua Caayenes.
dedac gamoeSvela.
_ muqTia, Cemma mzem, aseT saxedars oc Tumnad vin mogcems!
_ fexebs daxe, fexebs. cxeniviT msxvili fexebi aqvs. euh, Seni gulisa!
_ eh, Svilo, mamaTqvenis amagi axsovs isakas da imitom mogvca mag fasad,
Torem sxvas ormoc Tumnadac ar miscemda.
1474
_ ar miscemda!
_ ara Rirs, ro!
_ ormoci ki ara, ormocdaaTi nu gSurs. dedi, axla Cven did kampanias nu
gavmarTavT. wadi, abgaSi purebi da cota xorci Cagviwyve da wavalT.
_ wavideT, wavideT!
elgujam jibidan Surduli amoiRo da Ggomuris kedels tariT kenWi
moaZro.
_ eg eSmakis maxe ar wamoiRo! _ gauwyra WiWo.
_ ra ginda Sena!
_ ar wamoiRo, me geubnebi.
_ mqondes, ras giSlis Sena!
_ iq Citebs dauwyeb devnasa da... _ xmaSi sirbile Seepara WiWos.
_ Citebs ara!.. aha, Sevinaxav.
dedam abga Camoitana.
_ dagvecada, Svilo. mainc iseTi ra gaWirvebaa! wnori Tu ara, WanWuri
mogveWra romelime.
_ kargi axla!
WiWom orTvalaze Tiva gaago, culebi gamoitana, abga gadaikida da elgu-
jas uTxra:
_ midi, Sen dajeqi. tyuilad nu daisveleb fexebs.
elguja orTvalas Seaxta da Tivaze moikeca.
_ aba, frTxilad, Svilo.
_ ho, kargi! Sin Sedi, ar gacivde!
WiWom saxre gaaswora da saxedars gaujavrda.
_ aba, julav!
orTvala uxmod daiZra.
_ xeli mogimarToT, Svilo!
deda isev ezoSi idga da Svilebs gascqeroda.
Tovda, Tovda...
sasoflo gza ukve gaekvalaT. miwa gayinuli iyo da Ronier saxedars
orTvala kargad gasdevda.
WiWo raRac uxerxulobas grZnobda. pirvelad eba jula orTvalaSi da
pirvelad midioda ase mamapapurad tyeSi.. vinc ki xvdebodaT, yvelas keTili
RimiliT acilebda, zogi gamoelaparakeboda kidec:
_ SeabiT, biWo? karga eweva!
_ patroniviT Tu Jiniani ar gamogadgaT!
_ elgujav, TavqveSi kudi daiWire da ise daatormuze xolme!
1475
soliko RaRaniZis papam gaaCera:
_ daayeneT cota xansa!
mivida, xelna aswia da kexsakideli jaWvi daumokla.
_ ai, emaze daayeneT xolme, Torem saxedari iwvalebs...
erTi suli hqondaT, sanam sofels gascdebodnen.
metyeveebs TavianTi budrugana daeketaT. iq axla SaiSmelaanT ZaRli
idga da mowyenili yefda.
cota xans Cvens xalxs ahyva. mere gaCerda, erTi gabmiT amoiyefa da
gamobrunda.
_ zmuki, aha! _ elgujam SurduliT msxvili kenWi daadevna da aawkavwkava.
WiWom gakvirvebiT miixeda:
_ ra daemarTa, e!
_ araferi, _ elgujas Surduli ukve daemala.
mindorSi TiTqos ufro Tovda.
bardnida da bardnida. Tanac nisli iyo Camowolili.
WiWo orTvalas fexiT misdevda da Tan ganuwyvetliv laparakobda:
_ ase rom iTovos, xvalisTvis erT metraze dasdebs. midi, julav, hace,
julav! ra eweva! mosacurs iqiT gadavideT, ara? aha, puri moitexe. Tana vWa-
moT.
tyis Citebis ramdenime gundma gadaiara da soflisaken wavida.
elgujam daaskvna:
_ WaWebze midiano.
urmis kvali miuZRodaT.
_ es mkupravianT sulxanis urmisaao.
kolmeurneobis zvris iqiT ukve wvriliani tye iwyeboda. erTmaneTze
gadabmul-gadaxlarTuli ZeZvi da jagrcxila lamazad daebardna. viRaca
sanadirod gasuliyo da nah!-nah!-nah-s iZaxda.
rac Sors midiodnen, Tovli sul ufro Rrmavdeboda. WiWom fexSi sis-
vele igrZno da orTvalaze avida. ar dajda ki. TiTqos fexze rom idgebo-
da, naklebi simZime eqneboda. julam nabijs uklo, WiWom _ Wyivilsa da saxris
qnevas.
mosacurs ukve namdvili tye eTqmoda. Savad agragnili muxebi TiTqos
Tovlis simZimes daeRuna. Tanac isev Tovda. dafrTxeboda SaSvi gzis piri-
dan da Camozvavdeboda Tovlis CanCqeri xrialiT.
aRmarTze orive Zirs Camodioda, daRmarTze isev zeda sxdebodnen da,
orTvala rom daqandeboda, mxiarul yiJins daayolebdnen.
_ o, o! CoS! CoS! kudi, elguja, kudi nu gaviwydeba!
1476
elguja iRriWeboda da marTla eweoda kudSi.
bevri saintereso ram naxes: mexisagan CaxeCili ifani, mglis navali, Savi,
didi kodala... gzidan marcxniv gauxvies, iakofas wyals auyvnen da Tixian
goris ZirSi gamouSves.
sasiamovno mgzavroba dasrulda. amas maSin mixvdnen, rogorc ki buCq-
narSi SeZvrnen. WiWos fexi dausxlta, rcxilas daejaxa, rcxila Seqanda da
Tovlis mTeli CanCqeri daatyda Tavs. magram es mainc pirveli iyo. gai-
cines, kiseri amoiwmindes da xmeli SeSis Zebna ganagrZes. mere uares Can-
CqerSi mohyvnen, mere kidev ufro uaresSi, da ise dasveldnen,iseT saZagel
sicives grZnobdnen kiserSi, erTmaneTisa rom ar SercxvenodaT, velze gavi-
dodnen, cecxls daanTebdnen, miusxdebodnen da arafers ar gaakeTebdnen.
erTmaneTisa rcxvenodaT, erTmanTisTvis zrunavdnen da es amagrebdaT.
_ unda SeeCvio! _ eubneboda elgujas WiWo.
_ „yoCaRi biWi» xar gauZleb! _ iRriWeboda elguja. erTi eCveoda, meore
uZlebda da male iseTi rcxila wamoaqcies, foladiviT gahqonda wkaruni.
am rcxilas nekerCxali moayoles, nekerCxals _ ekliani, bajajRana kuneli,
kunels _ isev rcxila. gaxurdnen, ofli daaskdaT. damores, gamozides da
ukanaskneli xec rom CamoaTries, kmayofiliviT gadaxedes erTmaneTs.
_ verc ki davudebT amdens!
_ SevWamoT cota rame, mere vnaxoT!
erTi puri da loris patara naWeri isev hqondaT. WiWom puri Suaze
gadatexa, daxeda, romelic ufro didad moeCvena, elgujas gauwoda, xorcic
imas misca, TviTon xeebze miwva, gemrielad mokbiCa da cas axeda: aRar Tov-
da nacrisfer caze, sadRac saSuadReos iqiT mze igrZnoboda.
_ karga dro gasula! _ Tqva WiWom da mzisken aniSna.
_ egre icis saqmem.
Tovli dneboda, dneboda xeebze dadebuli Tovli. xrialiT Camodioda
xan aq, xan iq. jula arxeinad axramunebda Tivas. WiWom oflian zurgSi sicxe
igrZno da elgujas uTxra:
_ ar Segcivdes. adeqi, nel-nela davudoT, Torem ase Segciva. julas Tiva
xelebSua Cauyares. jer romelic yvelaze msxvili xeebi hqondaT, isini daudes,
mere WiWo orTvalze avida. elguja awvdida, is udebda.
_ Tavmsubuqi ar mogivides, e!
_ nu geSinia!
_ nu geSinia ki ara, ise udeb, Tavmsubuqi mova.
_ egre fiqrob?
_ egre da..
1477
_ aba, me davdeb da..
_ kargi! _ CaeRima elgujas.
imdeni moeWraT, marTlac ver daudes yvela. romeli davtovoTo da, isev
muxis futuro totebs Seelivnen. daqanCes. jula Seabes. aba, wavediTo! _ da
gaujavrdnen.
_ aba, midi, genacvale, julav!
julam gaiwia, daZrao.
Tovli dneboda, dneboda xeebze dadebuli Tovli, xrialiT Camodioda
xan aq, xan iq. jula arxeinad axramunebda Tivas.
WiWom oflian zurgSi sicive igrZno da elgujas uTxra:
_ ar Segcivdes. adeqi, nel- nela davudoT, Torem ase Seqciva.
julas Tiva xelnebSua Cauyares.
jer romelic yvelaze msxvili xeebi hqondaT, isini daudes, mere WiWo
orTvalaze avida. elguja awvdida, is udebda.
_ Tavmsubuqi ar mogivides, e!
_ nu geSinia!
_ nu geSinia ki ara, ise udeb, Tavmsubuqi mova.
_ egre fiqrob?
_ egrea da...
_ aba, me davudeb da...
_ kargi! _ CaeRima elgujas.
imdeni moeWraT, marTlac ver daudes yvela. romeli davtovoTo da, isev
muxis futuro totebs Seelivnen. daqanCes. jula Seabes. aba, wavideTo! _ da
gaujavrdnen.
_ aba, midi, genacvale, julav!
julam gaiwia, daZra. gamarTulad wavida.
magram piri rom SeRmarTisken ibrunes, Sedga.
_ daeca, daisvenoso!
_ daisvenos!
daisvena, gaujavrdnen. aqeT-iqiT waeSvelnen. Tovlze fexebi usxltebo-
daT.
cota iara julam da qoSini auvarda.
_ Tavmsubuqia! rom geubnebodi, kargad ver udebmeTqi, ar damijere.
WiWom winidan dauara, gawiTlda. Tavmsubuqi iyo. caluRi saxedars yelze
uWerda.
_ midi, Sen xelnaze daaweqi.
elguja xelnaze daawva, WiWvom orTvalas mxari misca.
1478
_ hace, ha! hace!
jula ecada, magram male isev aqoSinda.
_ unda gavasworoT, - Tqva elgujam.
WiWos rcxvenoda, wiTldeboda.
_ ra Wiri Seudga, ar vici.
cota kidev aiares da isev Sedgnen.
_ gavasworoT. magas ra unda!
_ eh, amis! _ gabrazda WiWo da SeSas wixli hkra. Camoibura. civi haeri
wamovida.
WiWo orTvalaze avida, qanCi mouSva, Rvedi axsna, SeSa gadmoiyara. xelax-
la daawyes, xelaxla daqanCes. WiWo nerviulobda, ver mozoma, qanCma Rvedis
Zala daayena, jaxao, da gawyda.
_ fui, Seni! _ exla mTlad moiSala WiWo.
_ ro ewevi da ewevi... nela, ra mogivida, _ usayvedura elgujam.
_ Sen gaCumdi, gaige?
magram mainc mixvda, rom elguja marTali iyo, da Seecada Tavi Seekave-
bina.
Rvedi ris vai-vaglaxiT gadaabes, SeSa xelaxla daqanCes. daiZrnen.
iWyivles, ibRotes, mxrebi gadaiyvlifes da aRmarTze ase avidnen. avidnen
da amoisunTqes. egonaT wamebas movrCiTo, magram daRmarTi ufro uaresi
gamodga. orTvala rom daqanda, julam Tavi dauWira da SeSebi kudusunze
miebjina, cotac da xorcs amoaglejda foladiviT magari rcxila.
mixvdnen, rom isev cudad edoT.
WiWos xma ar amouRia, magram gunebaSi axla yvelafers swyevlida: tyesac,
am SeSasac, orTvalasac, saxedarsac, Tovlsac da aRmarT-daRmarTsac. aseT
wamebas da maimunobas sikvdili sjobda.
_ sagoravi daude! _ erTi es uTxra elgujas.
Tvals sagoravi daudes. WiWo orTvalaze avida.
elguja dablidan Sehyurebda. WiWom TvalebSi cremlebi SeamCnia. See-
brala. Tavis Tavs gauwyra, ra dedaberiviT vqoTqoTebo, da gaicina.
_ ra iyo, biWo, ra zeTi Camogivida cxviridan. araferia, amaze uaresic
xdeba xolme, es ra aris!
elgujasac gaeRima.
_ zeTi ara...
_ maS, aba, cota gatokdi!
qanCi mouSves, SeSa gadmoyares, xelaxla daudes.
sagrZnoblad acivda. pirvelad es svelma fexebma igrZnes.
1479
Tovlic wamovida. xvriSi, wkaruna Tovli.
Sarvlis sveli totebi SemoeyinaT.
WiWo orTvaladan Camovida, Tvals sagoravi gamoacala, daeSvnen.
axla ara uWirdaT ra, kargad midiodnen, sadacaa zvarTanac mividodnen,
magram sayaraulo goraze viRac dainaxes. iq metyeveebi idgnen xolme. is
kacic namdvilad metyeve iyo.
_ fui! _ gadaafurTxa WiWom.
_ nikaa, _ Tqva elgujam.
_ nika ki ara, cvimanaa.
gaCerdnen, viTom orTvalas raRacas uCxikinebdnen, iqneb amasobaSi is
kaci wavideso. goraze Semdgari ki wasvlas ar apirebda.
_ moica, culebs me waviReb, ese, xev-xev daveSvebi, taWkas Sen gamohyevi, _
Tqva elgujam.
_ ara, egre ufro cudia.
im kacmac dainaxa da xelis qneva daiwyo, wamodiTo.
_ hace! _ gametebiT gadahkra WiWom saxre julas.
wavidnen.
WiWis im wuTSi isev aRar undoda aRarc es SeSa, aRarc saxedari, aRarc
araferi. midioda da fexebi ukan rCeboda.
kaci goridan Camosuliyo da gzaze ucdida. is arc nika iyo da arc svima-
na. mTavari metyeve aRmoCnda.
_ daayeT. _ gadaudga win. _ nedli xom ara gidev ra.
_ ara, Zia, ai, naxeT.
WiWos gulma dagadugi dauwyo, elguja orTvalas amoefara.
_ visebi xarT?
_ zaqrosi, gogiaSvilisa.
_ mere, Tqve eSmakis fexebo, am yiameTSi tyeSi iqneba siaruli? rom mo-
gisxlteT es taWka da itkinoT rame?!
WiWos sixarulis siTbom dauara ZarRvebSi. elgujam Tavi aswia.
_ ra vici... SeSa sul gagviTavda da...
_ rogor dasvelebulxarT! aba, Cqara wadiT, ar gacivdeT, aba, Cqara!
TiTqos mtkivani kbili gahyuCebodes, WiWom SvebiT amoisunTqa da elgu-
jas gadasZaxa:
_ elguja, moaweqi! julah!
_ qvemodan nu udgebi, biWo! _ erTxel kidev moisma metyevis xma.
miixedes, is isev sayaraulo goraze adioda.
karga manZilze rom gamoscildnen, maSin daiwyes:
1480
_ ai, kaci!
_ genacva sulSi, ai marTla kaci!
_ midi, julah! hace!
binddeboda. sofelSi ukve sineTleebs anTebdnen. Tovli ufro umateb-
da Srials.
SaiSmelaanT ZaRli isev metyeveebis budruganasTan daxvdaT. isev Semox-
vdnen viRac-viRaceebi da isev gamoelaparaknen:
_ yoCaR, biWebo, kargad dagidviaT!
_ sad mosWeriT, biWo, egeTi kargi SeSa?
_ amaT daxeT, e ramodena daudviaT!
WiWo welSi gamarTuli midioda da amayad miugebda: Tixian gorasTan
movWeriT. es ra aris, Cems julas sul sirbiliT mohqonda, metsac davudeb-
diT, magram pirvelad gvibia da vufrTxildebiTo.
TavianT ezosken rom gadauxvies, ukve bneloda, dedam ver gaigo da Wi-
Wom didi kaciviT daiZaxa:
_ gamogvxedeT, ojaxiSvilebo!
dedam gamoixeda, kibe Camoirbina.
_ ui, ratom Tavi ar momikvdeba, rom Tqven egre gawvalebT. rad daigvi-
aneT, Svilo, gaitanjeT Zalian?
_ gavitanjeT ara!
aqamdis Wirda...
axla jula gamouSves, gomurSi daabes, Tiva dauyares, ramdenime SeSa
daWres da Sin Sevidnen.
_ aba, erTi SevukeToT!
Rumels SeukeTes, sveli fexsacmeli daixades, windebi gamoicvales.
mzvareSi gafircxebulma SeSam tkacatkuci daiwyo, oTaxi gamxiarulda.
dedam taviT Semwvari xorci dadga. sufras mousxdnen, dautrialdnen, puri
gatexes da, roca TiTo Wiqa saferavis wvenic daayoles, sadRacidan SeumC-
nevlad mobrunda siyvaruli da biWebis patara gulebi sasiamovnod gaaT-
bo.
uyvardaT deda, uyvardaT erTmaneTi da is metyeve, romelmac ise laza-
Tianad gamoistumra. uyvardaT is tye da is gzac, romelmac sul cota xnis
winaT TiTqmis cremlebi moawurines Tvalebidan.
uyvardaT yvelaferi, rac maT irgvliv iyo.
gemrielad ilukmebodnen da erTmaneTs aRar acdidnen laparaks:
_ ra deda gvyavxar, ra deda! es ra saWmeli gagikeTebia, oh! oh!
_ ra yofila es Cveni lurja, tarabuasaviT trialebda tyeSi!
1481
_ ra kaci yofila metyeve!
_ es ra SeSa scodnia Tixian gorasa!
_ asi Tumani Rirs Cveni jula, asi Tumani.
_ kidev SeukeTe, biWo, SeukeTe, roma...
deda Tavs dahkankalebda, dahxaroda.
gareT ki isev Tovda, zamTari idga, didi, tkbili, sayvareli zamTari.
sadRac serebze mxiarulad wkavwkavebdnen turebi...
(`sad cxovrobs mezRapre~, 1970)

`SeCerebuli wuTebi~ (samagido rveulebidan)

ox, es Zalian Wkvianebi!


Cemma samocdaxuTi wlis mezobelma, profesiiT ekonomistma, ganmimarta:
wlis bolos aRebul SvebulebaSi orjer naklebia dReebis raodenoba, vi-
dre zafxulSi. wlis bolos Rameebs iReb bevrs, dReebs ki cotaso.
warmogidgeniaT, aqamde fiqradac ar gamivlia es WeSmariteba! axla Ri-
miliT vangariSob wlebis ganmavlobaSi Cems zarals, magram me mainc noem-
ber-dekembris Svebulebas vamjobineb ivlis-agvistosas. Cemi Svebuleba xom
TiTqmis mTlianad eTmoba Cems Tavisebur sakralur saqmianobas, e. i. weras,
weriT ki noember-dekemberSi ukeTesad mewereba, Tanac Cems sofelSi. es,
albaT,, imis gamo, rom sofelSi am dros aRar arian garTobisa da mxiaruleb-
is surviliT Sepyrobili damsveneblebi, simSvide, baR-venaxebSi saqmis uqon-
loba da cocxali haeric TavisTavad gangvawyobs fiqrisa da werisaTvis.
amasTanave, mniSvnelovania meore faqtoric _ arsebulis wasvla!
arsebuli, ra Tqma unda, yovel wams midis, magram yvelaze SesamCnevad _
foTolcvenisas, yinvisas, romelic azrobs da spobs yovelgvar simwvanes, da
kidev _ nislianobisas, romelic Taviseburi gamoxatulebaa wasulebze
sevdisa. nislianobaSi guls eCveneba, rom viRac Tu raRac Zvirfasebi midian
Cvengan, verafriT vaxerxeb maT SeCerebas, SenarCunebas, da erTaderTi, ri-
Tac SegviZlia, saCvenod davitovoT isini, es Caweraa, esaa sityvier xatebad
qceva Cvengan wasulebisa.
ai, axlac, dekembris am micriatebul dRes, amisTvis virjebi, amisTvis
vwvalob, rom samudamod davinarCuno agvistos damlevis erTi uCveulo
Rame, ufro _ ganTiadi, es iyo ukrainaSi...
Cveni turistuli samdinareo gemi „qirurgi viSnevski“, aqeT-iqidan didi
borblebiT, cimlianskis zRvis bolo rabidan mzis Casvlisas gavida. igi
1482
micuravda zRaprul feierverkSi. wiTeli iyo gadawmendili ca, wiTeli arili
gadafrqveoda gaxunebul SemaRlebebs, wiTlad laplapebda mSvidi wylis
zedapiri, _ mxolod gemis borblebi fantavdnen aqeT-iqiT feradovan, mx-
iarul winwklebs, _ cota xniT SevCerdiT patara dasaxlebaSi, sadac TeTr-
Tavsaxveviani qalebi pirdapir navmisadgomze yiddnen vaSlebs, qliavebs,
damuJuJebul kitrebs. feierverki morCa, casRa SerCenoda siwiTle. iqidan
wavediT da jer isev TvalnaTlivobaSi donis wylebSi SevediT.
doni, volgasTan SedarebiT, kavkasiur mdinareebs gvagonebda, _ TavTx-
elebiT, grZeli laplapa mdoreebiT, wyalSi Cakidebuli wnorebiT da verx-
vebiT, magram mainc imdenad didi iyo, aramarto dacuravdnen gemebi, SeuS-
foTeblad uqcevdnen erTmaneTs. aqeT-iqidan mogvyvebodnen damuSavebuli
nayofieri mindvrebi _ mTeli zRvebi simindisa, Warxlisa, kombostosi.
Tavaweulni midiodnen saqmemoTavebuli qalebi gzebze, verxvebze qanaobd-
nen Wilyvavebi, aqa-iq idgnen dafiqrebuli cxenebi, TeTri qoxebidan adioda
mSvidi kvamlebic.
Cveni gemi signaliT xvdeboda Semxvdur gemebs. mezRvaurebi gadaZaxil-
gadmoZaxiliT moikiTxavdnen erTmaneTs. Cvenc vesalmebodiT ucxo mgza-
vrebs an isini gvaswrebdnen salams. avdiodiT gemis banze, iq ufro grilo-
da, iqidan ufro kargad Canda Semogareni.
bolos mTlad daRamda, umTvaro Rame dadga, varskvlavebiani. cimcimebd-
nen soflebis sinaTleebic, sul axlos _ bakenebi, bakenebi wiTlad.
TiTqmis aravis undoda Zili, magram bolos mainc yvelam daiZina, daviZine
mec. mZinavs. nanasaviT mesmis gemis Zravebis ritmuli xmebi. me riJriJisas
viRviZeb yovelTvis, Citebis gaRviZebisas. da ai, uceb, am kargad gagrZele-
bul ZilSi, gemi mZlavrad Seirya, TiTqos raRacas daejaxa, mokle signali
auSva, viRacam Seigina kidec da gaCerda. gaCerda yvelaferi, momeCvena, rom
Zravac. xuTis naxevari xdeboda, raRa damaZinebda, avdeqi, gavedi kaiutidan,
iqve gavCerdi SemkrTali. raRac erTian bac siSaveSi viyaviT, TiTqos wyl-
is siRrmeSi. viRacam gamiara axlos. ra xdeba-meTqi. burusiao. axla ukve
gaocebuli vixedebodi aqeT-iqiT. ra iyo, ra burusi iyo! mxolod wyali
Wyapunobda Zlivsgasagonad dabla. aSkarad, sunTqvac ki Wirda, xelebis ce-
cebiT, bobRviT avaRwie banamde. aq uaresi iyo, aq TiTqos sisveleSic Sevedi,
namdvilad wylis siRrmeSi. kinaRam vikivle... magram uceb momesma rome-
liRac patara Citis xma, mere avtomobilis xma, mere viRacis gineba isev, da
uceb momeSva gulze. davjeqi SemaRlebulze. vijeqi da ukve vtkbebodi am
uCveulo sanaxaobiT. gavigone qalis xmac, mere kaWkaWis xmac, mere nislmac
daiwyo gaTxeleba, gamoikveTa raRac gorakiviT, am gorakis fonze qali, aR-
1483
nagi qali. male vicani kidec. es iyo frangi turisti, me misi saxelic ki
vicodi _ adel.
_ adel! _ wamoviZaxe Cemdauneburad.
is Semobrunda. etyoboda, ise iyo aRtacebuli imiT, rac Cvens irgvliv
xdeboda, araviTari mniSvneloba ar miucia Cemi royio daZaxebisTvis. isic
icinoda da mec.
Cveni gemis win kldesaviT iyo aziduli satvirTo gemis Savi qimi, ori-
ode metriRa gvaSorebda erTmaneTs, kinaRam SevjaxebodiT.
nisli iSleboda swrafad, qveyana ibadeboda TiTqos sul pirvelad, Cvens
Tvalwin, rac mTavari iyo aq, lamazi frangi qalis mklavebsa da farTo
RimilSi _ gamtknarebuli xeebi, saxlebi, boZebi, meserebi... wiTeli da Wreli
Zroxebi, gaocebiT ayelyelavebuli frinvelebi... yvelaferi umweod uman-
koebi.
............
da ai...
patara adamianebsac mogvindeba xolme amgvari wuTebis SeCereba didi
xniT. aseTi wuTebi Cvens garjad Rirs.
amad virjebi dekembris am micriatebul dRes.
(`patara biWi golgoTaze~, 1989)

`Sewuxebuli kvamli~

isev daxedavs deda biWebs da isev mienacreba saxe. _ „mTlad Zilad ari-
an qceulni, qa!“ mainc urCevnia, rom eZinoT. ase simSvidea. amitom dadis
fexakrefiT, amitom dauxdia Custebi derefnis karTan.
moSivdebaT, buzebic metismetad Seawuxeben da maSin Zlivs gaiRviZeben.
mze TiTqmis saSuadRemdea wamosuli. aiTreven saqusleCakecil gaflaSul
fexsacmelebs da TiTo RiliT Sekruli Sarvlis amarani wamozozindebian
ezos bolosken. iqidan mobrunebulni, pirdaubanelni, TmebgaburZgnilni
(dedas ukvirs, _ „savarcxeli mainc ram SeajavraT, qa!“), gauparsavni, dasxdeb-
ian samsafexurian kibeze, naxevrad mZinareebi moiZieben daWmuWnil sigar-
etebs, gaiCrian pirSi da aaboleben brZenkacTa sidinjiT. tkbobiT, didi
mondomebiT CaaqvT sigaretis kvamli filtvebSi da kidev ufro didi mond-
omebiT, koxtad, grZlad uSveben haerSi. _ „saWmeli ra aris?“ _ TavSeu-
bruneblad ekiTxebian dedas. _ „rac RmerTma mogvca“. _ „daiwyo axla sib-
rZneebi“... _ daeWyanebaT saxeebi biWebs. wki purtebiT, Zalian marjved da
1484
Sors gaazuzuneben sigaretis namwvebs, wamodgebian jafiT dabegvilebiviT,
moifucaven xelsabanTan pirebs, Tmaze arc axla miikareben savarcxels, um-
crosi saxuravs axdis dedis mier naloliavebel qvabs, daewveba TiTebi,
SeukurTxebs qvabisa da saxuravis momgons, Caixedavs qvabSi, _ „su karto-
fili da kartofili!“.. _ „sukis mwvadi rom iyo, me wamZlia sulma da me
SevWame“, _ damnaSavis xelebs kalTaze iwyobs deda. _ „ici, ra xar Sena, qali
ki ara“... _ „ho, ho, marTalni xarT, Svilo“. mainc deda gadmouRebs kamian
kartofils TefSebze. biWebi ugemurad iReWebian. _ „pirs nu aWylapuneb
RoriviT!“ _ „Sena, dampalo?“ _ TiTo wixls wahkraven erTmaneTs. _ „daimtvra,
dailewa aqauroba, dasawyvetebo!“ miatoveben miganglul TefSebs, isev gasxde-
bian gareT, erTi _ kibeze, meore _ moajirze, isev aaboleben sigaretebs,
varskvlavTmricxvelTa dakvirvebiT miadevneben Tvals caSi asul kvamls.
_ „wadiT, pamidorebi gamomiToxneT, biWo.“ _ moridebiT sTxovs deda. jer
pasuxs ara scemen. rom gaumeorebs, maSin miugeben ugemurad, _ „daica“. _
„rodemdeRa davicado, Svilo, SeWama balaxma“. _ „ohoho, moiSale, aba, nerve-
bi“. _ „nervebis mosaSleli ar aris, biWo?!“ biWebi brazianad Semoicvamen
daWmuWnil perangebs, kalTebs saqamresTan ikvanZaven da venaxebisken ki ar
wavlen, did gzaze gadian. iq, wyaros qvemoT, meserTan, ukve ramdenime maTi
msgavsi zis, isinic didi sidinjiT aboleben sigaretebs. miusxdebian Zmebic.
_ „maita, Senisa mama wevine“, _ sTxoven erTs. is didsulovnad awevinebs.
sxedan yvelani, aboleben netarebiT. _ „wuxel ra naxe sizmarSi, racrac?“ _
ekiTxeba ufrosi Zma gamxdar, TavdaRunul biWs. „Sen gityuebdi“... wamouxte-
ba ufrosi Zma, magram racraca gaaswrebs, garbis. _ „sul erTia, mainc gamoga-
cli neknebs“. iseTi ramis gamoclis uflebas aZlevs racraca, ufrosi Zma
cofdeba, qvas dauwyebs Zebnas, racraca saxls moefareba, ufrosi Zma gafuyuli
jdeba. _ „avxev Suaze katasaviT“. aRaravin aqcevs yuradRebas. sxedan. abole-
ben. Camoivlis „kamazi“. _ „ocdaxuTtoniania“, _ ambobs umcrosi Zma. _ „TxuT
meti“, _ azustebs buTxuza biWi. „ocdaxuTi“. _ „TxuTmeti“. _ „ar unda amoga-
mtvrios kacma kbilebi, rac ar ici, iq ro wastenam xolme dingsa?“ _ „Sen
ufro wina gaqvs wamoyrili, kargebi amogiva“... bedad, ori kaci wamova zem-
odan. erTi milicielis samxreebiania. wamoxtebian yvelani, gacvivdebian
aqeT-iqiT.
Zmebi isev TavianT kibeze sxedan, isev aboleben. ukve cxela, axla ukve
aRar SeiZleba pamidoris gaToxna, mze CasTuTqavs. saRamoze! saRamoze! wav-
len da wawvebian taxtebze. wawola da tkbili fSvinvis amoSveba erTia.
sZinavT moSvebulebs, naTgamoclili momkeli rom waegdeboda Zvelad. de-
das wiTeli Warxlis foToli daukrefia da imas arCevs, Tav-boloebs awy-
1485
vets. modis mezobeli qali. _ „biWebi sada gyavs?“ _ „Sin arian“. _ „ar
daiwyes muSaoba?“ _ „magaTi mWvali daadges, visac cudad edebian Tvaleb-
Si!“.. mezobeli grZnobs, ar siamovnebs dedas Svilebze laparaki. sxva rameze
gadaaqvs sityva: _ „gahqceviaT SiukaSvilebs is bairaRi rZali“. _ „TavSi
qva uxliaT da mucelSi samarTebeli suyvelas“. _ „su wauRia, rac ki rama
hqondaT nayidi _ kabebi, beWdebi“... vera da ver aiwyo maslaaTi.
naSuadRevs Rrublebi amosxdebian mTebidan, Sehkraven cas, daiquxebs, wamo-
va wvima. wvimaSi xom sul ar SeiZleba Toxna. biWebi sabolood mSviddebi-
an. gadaiRo wvimam. axla gadaiRos Tundac, biWebi isev gasxdebian gareT, isev
aaboleben sigaretebs. _ „Tmebi mainc dagevarcxnaT, biWo!“ Zvlebi adneba
dedas. pasuxs arc erTi ar aZlevs, aboleben. isev wamovida wvima. biWebi
gaxarebulni uSveren saxeebs. biWebs wvima uyvarT.. wvimaSi ufro mSvidad
arian. wvimaSi ufro Cqara izrdeba wverio, magram, gaizardos ra! sadamde
gaizrdeba! jerjerobiT sigaretebic aqvT. mSvidad miadevneben Tvals wvim-
aSi gaSvebul, TiTqosda Sewuxebul kvamls. sul cotac da, dedac dauZaxebs.
kargia moxrakuli, kargad Senelebuli wiTeli Warxlis foToli, zed kidev
_ mawoni...
deda gadafarebulSi dadgmul RumelTan trialebs. kviraze metia, gazi
aRara aqvT da Rumelze akeTebs kerZs. Rumelis sicxoveliT da facifuciT
cecxli edeba tanze, magram ukan ar iwevs, miT ufro _ biWebisken. dae, aegre
daiwvas, daibugos... raRacnair Svebas grZnobs amgvar facifucSi da wvaSi.
Rumels marto erTi mokle mili adgas. Sewuxebulia, Tavgzaabneuli imi-
si kvamlic gadafarebulSi...
`mTvaris asuli~, 1987

`Sexvedra daviT gaCeCilaZesTan~ (samagido rveulebidan)

maCablis quCaze daviT gaCeCilaZes wamovewie. yelis simsivne ukve mkve-


Trad gamosaxoda da Zlivs gasagoni xmiT laparakobda. lermontovis qu-
CasTan rom mivediT, erTi welSi moxrili kaci dainaxa da dauZaxa, zustad
aRar maxsovs, vgoneb – valerian. is kaci dafeTebuli gaCerda. mimiyvana
daviTma axlos da gamacno, – ai, gaicani, esaa kaci, romelsac berias jalaTeb-
ma Tvalwin, dakiTxvis dros, moukles Tormeti wlis biWi, amas da amis meuRles.
ra vaJkaci iyo maSin, ici? – colic ulamazesi qali da, ra biWi eyoleboda,
mixvdebi! uTxari, valerian, – miubrunda daviTi im kacs, – uTxari oriode
sityva, es mweralia da unda icodes visTana aqvs saqme valerianma ugunure-
bamde umetyvelo TvalebiT amomxeda da erTi es Tqva: – SublSi esroles
1486
batono! mibrunda da gaiqca, Tuki gaqceva eTqmis ganadgurebuli kacis aC-
qarebas.

`Svebuleba~

wamova burusi da JrJolvasaviT uxilavi wvima, Camoibureba, Camoigmane-


ba samyaro, darCeba oriode sveli saxuravi, oriode foTolgacvivnuli xe,
Sefiqrianebuli Citebi maT kenweroebze, manqanebis gminva-ZagZagi aRmarTze.
ormoSi CavardniliviT daiwyeb wrials ezoSi.
TiTqos pirvelad dainaxav kibidan qvemoT wasul gadalinWyul, gada-
prialebul biliks, cementSemomskdari onkanidan ZafiviT wvrilad Camo-
maval wyals, SemWknar qrizanTemebSi Cabneul wiTel-yviTel foTlebs, meser-
Si CaWedil papiseul galeul salesavs, TuTis totze SerCenil mavTulis
saqanelas, baRis kuTxeSi midgmul Tivis bululs, meseris iqiT joxis bjen-
iT mimaval mezobels, Savadamofuebul miwaSi CaRunul kinoJurnalis ydas,
zedgamosaxuli qalis gizgiza Tvalebs.
dagexureba yuCi tkiviliT guli. dasWri saCexSi wyobisad dalagebul
SeSas, mere fiqrianad, _ rogorc pianisti klaviaturas, _ xels gadautareb
sawnaxlis baqanze dasvelebul Rvinis mZime kasrebs, uyureb dedaboZs, Caid-
umalebul TaxCas, tars umagreb niCabs, kartofilis gafcqvnaSi exmarebi xe-
lebakankalebul, daberebul dedas. deda efereba Sors, qalaqSi myof Svil-
iSvilebs, ukve didebs. ufro metad gewureba da gexureba guli. Semoicvam
qurTuks, magrad Camoiwev quds, gaxval gareT da, jibeebSi xelebCawyobili,
TavSekavebuli mTvraliviT midixar orRobeebSi.
aqeT gamovla guSin sabolood aukrZale sakuTar Tavs. kbilebs kbile-
bze aWer da zogjer Tvalebsac xuWav. maincdamainc aq Txeldeba nisli, nafleT-
nafleTad garbis aqeT-iqiT.
gamodis, niSanmicemuliviT gamonaTdeba yru sagalobliT garemoculi,
SengniT tabudadebuli ucxo ninvela. moajirze Semosdgams mominanqare-
bul lurj tolCas. bavSvuri daurideblobiT, uZravi RimiliT giyurebs
Tavadac ucxos, sainteresos.
aq aris, sul axlosaa misi cis gaxsnasaviT keTili Tvalebi, aq aris, sul
axlosaa misi miamituri molodiniT gapobili bageebi, kdemiT Seziduli
mxrebi, simorcxvis siwiTleSi CayuJuli simaRleebi am mxrebis qvemoT.
Seni mklavebis Zlier rkals igi _ patara da smenadqceuli, _ amoavsebs
feTqviT.
1487
Sen ki verc Sexedav, ise waxval, waexetebi dakarguliviT.
saxlebi gaqvavebuli darajebiviT dganan, xeebi ureven da amRvreven ze-
cas, burusi sudarad mogyveba da moiWimeba maRla.
brundebi Sin. gauCveveli xelebiT giWiravs Toki, gafacicebuli swavlob,
rogor keTdeba yulfi...
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`Svebulebis ukanaskneli dRe~ (samagido rveulebidan)

eqvsze gameRviZa. bneloda. mamlebi yiodnen. gamovedi gareT, TiTqmis


cioda. mTvare mTebis wverebTan idga. aRmosavleTi lurjdeboda. im sil-
urjeSi mocisfrod CaxCaxebda ciskris varskvlavi. onkanze davibane piri,
mere SevuSvire dgriala wylis mxrebi. SevmSraldi. Cavicvi, Cavicvi qur-
Tukic, aviRe waldi da papis naqoni fiwali. wavedi ZeZvze. goraze rom av-
diodi, TiTqmis gaTenda.
daviwye ZeZvis Wra. mivawvebodi fiwliT sworad asul totebs, Cavar-
tyamdi walds da frTxilad gadmomqonda balaxianze. movWeri erTi didi
kona. Tav-bolo Sevukari. Rrmad Cavasvi fiwali, avwie, mindoda ase wamome-
Ro, maRla aweuli, magram Zalian mZime iyo. daviTrie, buwknarebs edeboda,
ar momyveboda. mainc CamovaTrie gzamde. gzaze isev Sevecade fiwliT Tavs
maRla awevas. ver avwie. wamovikide. sanam Sinamde mivaRwevdi, kinaRam lavi-
wi Camimtvria fiwlis tarma, mainc kmayofili davrCi.
Sin is erTi kona orad gavyavi, davade baRis boloSi Catexil Robes. ar
eyo, isev rCeboda Cadablebulebi, isev wavedi goraze. isev Sevkari erTi
didi konac. sisxli mdioda nakawrebidan. zedac ar vuyurebdi. CamovaTrie
is konac, isic orad gavyavi, isinic davade Robes. axla mTlad kmayofili
davrCi.
amovida mzec. celi da namgali gamovitane, mivdeqi Robeebis Zirebs, gam-
ovcele WinWrebi, WinWridedebi. sadac celiT ver vudgebodi, namgliT vTibavdi,
rom dametovebina WinWrebi da WinWridedebi, daiwyeboda wvimebi, RobisZirebi
male ar gaSreboda da dalpeboda.
cota wavixemse _ nigvziT, pamidoriT, xmeli puriT, isev daviwye: aviRe
saRebavi, daSaSruli, ZvelsaRebavayrili adgilebi gadavuRebe Cemi saxlis
fanjrebs. aqedan wvima esxureba xolme. uSnod gamomivida, Wrelad. mivdeqi,
mTlad gadavRebe orive fanjris CarCoebi. davjeqi cota xniT. kmayofilebiT
gverdzegadaxrili vuyurebdi Cems gakeTebul saqmes.
1488
Semdeg mivadgi maRali kibe saxlis saxuravs. jer aTi kramiti avitane
maRla. mere avedi, kramitebs gasworeba davuwye, gatexilebs _ gamocvla. mze
ukve momZlavrebuli iyo. kargi iyo gril saxuravze Tbili mze. albaT,,
amitom uyvarT saxlebis saxuravebi katebs. sxedan TvalebdaxuWulni. vije-
qi mec, saqmemorCenili, TvalebmoWutuli gavyurebdi qveyanas. qveyana iyo
mSvidi, mSvid mzeSi CayuCebuli. zemoT, gorisken, kuTavdnen kvirionebi. wavweqi
kramitebze, zurgi mivuSvire mzes. ase mTlad kargi iyo. aqedan aRarsad
wavidodi, aqedan aRarsad wavidodi... magram es iyo Cemi Svebulebis uka-
naskneli dRe, ocdarvadRiani Svebulebis ukanaskneli dRe.
kidev kargi, rom mamakacebs umetesad ukan gadagvdis cremli.
ciskari~ #1, 1988; `patara biWi golgoTaze~, , 1989

`Sveli zamTarSi~

Sveli marto iyo. marto dadioda zamTris danaRvlianebul tyeSi, wi-


wknida nedlad SemorCenil balaxebs, kvnetda norC ylortebs, mwvaned uqafde-
boda piri. Cadioda CaRrmavebulSi, xmeli foTlebiT savse odnav Cabindul
xevSi, daewafeboda pawawina talRebis licliciT mimaval moSavo wyals.
skupiT gadaxteboda im wyalze, avidoda maRla, gaCerdeboda, ixedeboda aqeT-
iqiT, Tuki saeWvos arafers igrZnobda, Cumad daixavlebda: _ bee! bee! _ aravin
gamoepasuxeboda da isev wavidoda, isev miswiwknida balaxebs. amoirCevda
mTlad did xes, iqac daayuradebda, SeciebuliviT aiRebda da frTxilad
dadgamda fexs. mere Caikrifeboda xis ZirSi, iwva, sTvlemda, mSvidad sunTqavda,
magram Tvalebs mainc mal-male axelda. gaaxelda, Tavaweuli gahyurebda
tyes, xeebis maRla Camoqufrul cas. cas raRac cudi samzadisi hqonda. damZ-
imebuli Rrublebi dabla-dabla iwevdnen, edebodnen maRali wiflebis ken-
weroebs, TiTqos moCurCulebdnen kidec. Sveli mainc xuWavda Tvalebs. Cam-
oiara RmucuniT, SlagaSlugiT Rorebis koltma. Sveli ufro Sefiqrianda.
wamodga. dakvirvebiT, cisken xSir-xSiri mzeriT isic nel-nela Cavida qve-
moT, magram sadRac gavarda Tofi, erTxel, meored, Sveli mobrunda da isev
zeviT gaiqca. gaCerdeboda da SemkrTali moixedavda ukan. TiTqos Tofis
xma iyo niSani, wamovida Tovli. jer kantikunti fifqebi, mere xSiri. iseTi
xSiri da didi fantelebi Camodioda, ver gaigebdi, imaT Camoabneles Tu
isedac dabindda. Sveli mainc wiwknida balaxebs, Cqar-Cqara atokebda ybebs,
aswevda Tavs da ayuradebda. Camodioda zRvad fantelebi. xeebs totebi
SeefumflaT. Svels weli dausvelda, wavida, ramdenime kamara Sekra. beberi
1489
gadmozneqili muxa monaxa, imis ZirSi gaCerda. Ramdeboda. idga, ybebs atoke-
bda, Tan Tovas uyurebda. erTi gabmuli CmaCun-CurCuli ismoda. jer zezeurad
da-xuWa Tvalebi, mere Cawva, muxis amozneqili fesvebis SeRrmavebaSi Seiyun-
Wa, maRlidan totebgagragnili muxa gadmohfareboda. gaaxelda SeSfoTe-
bul Tvalebs. fantelebi TiTqos samtrod moseuli mwerebi iyvnen, irgvliv
uvlidnen, jer ki ver bedavdnen Sexebas. Sveli Tavs mxarze daidebda, CaiZineb-
da, magram isev male eRviZeboda. Sewuxebuli uyurebda Tovas.
sadRac mgeli aymuvlda. es ar iyo sanadirod gamosuli mglis ymuili.
es iyo SiSiszari. tye raRac Seucnobel SiSs moecva. Sveli wamodga. muxas
ekvroda, kankalebda, Tan SiSiT, Tan siciviT. mglis ymuili ufro Soridan
moisma, aman cota daamSvida, magram muxas mainc ar moscilebia. ase idga
didxans. xan da-xuWavda, xan gaaxelda Tvalebs. bolos, daRlili, gaTanguli,
isev dawva, daiZina. ZilSi esmoda fifqebis CamiCumic ki. SuaRamisas wiflis
didi toti Camo-tyda, lawaniT Camoitana im totma sxva totebic. Sveli wamox-
ta. icdida, kidev ra moxdeboda. eCveneboda, rom Tova matulobda. kidev
Camotyda sadRac sxva toti. Sveli idga da kankalebda. bolos mainc dawva,
isev Tvalebi daxuWa, daiZina. rom gariJraJda, SemkrTali wamodga, Tovli
galavaniviT Semovleboda irgvliv. isev Camodiodnen fifqebi. Svelma isk-
upa, Tovlis galavans gadaevlo, magram muclamde Caiflo. kidev iskupa. nax-
tomi ar gamouvida. xteboda, Tovls abuqebda. SeSfoTebuli SeCerda. idga.
aqeT-iqiT ixedeboda, sacodavad daixavla. TovlSi iwva. maRlidanac Tov-
ls adebda. mobrunda, Tovlis buqebiT isev muxasTan mivida. muxis ZirSi
simSralec iyo, siTboc, xmeli balaxebic. is balaxebi mowiwkna. mere xavsic
Seaxoxna muxas, idga, tokavda, aswevda da daadgamda xan erT fexs, xan meores.
mibrundeboda, elodeboda mzes. movidoda mze, Tovls daadnobda. dabla
daswevda, Sveli tyveobidan ganTavisufldeboda. magram ise daRamda is dRe,
arc mze gamoCenila, arc Tova Sewyvetila. Tovlis galavanma imdenad aiwia,
ayelyelaveba uxdeboda, rom dabla gadaexeda. ayelyelavdeboda, gadaixe-
davda dabla, _ ra unda daenaxa? TeTrad mibundovanebuli tye, Tovli, Tov-
li, _ daixevda ukan, miekvreboda muxas da idga, an xavss axoxnida. xan aq, xan
iq tydeboda totebi. Svelma icoda, ra xmebic iyo es. mainc krToda. dawvebo-
da, CaeZineboda, maleve gaiRviZebda, siciviT Sewuxebuli wrialebda, isev
dawveboda. mxolod gaTenebisas CayuCda yvelaferi. Tova Sewyda. xeebs Soris
varskvlavebi gamoCnda. yinvam imata. magram Svels mainc TvalebSi imedi
Caudga. male mze movidoda. marTlac, mTlad rom gaTenda, jer mzis sxivebi
movidnen xeebis kenweroebze, mere TviTon guliT mcinari mzec mobrZanda.
Sveli Sehyurebda, Sehfofinebda, kuds sixaruliT aqicinebda. daiwyo Tovl-
1490
ma dnoba. Sveli gafacicebuli usmenda xeebidan Tovlis nafleTebis cvenas.
sul eCveneboda, viRac modioda rbil Tovlze. naSuadRevisTvis mzem ise
imZlavra, sadac Sveli idga, iq wyalma gamoJona. Tovlis galavani aSkarad
dadablda. mxiaruli kivkiviT mofrinda muxaze ori kodala, atexes kakuni.
uyurebda Sveli kodalebs, maT garjas, TviTonac guli eZleoda. xavss veR-
ar swvdeboda, gadaxta Tovlis galavans iqiT, wina fexebiT amZvlevda Tov-
ls, miforTxavda, wvalebiT miaRwia rcxilis totebamde. daxarbebuli kvnetda,
ReWavda, aqeT-iqiT ixedeboda. tye axla Zalian naTeli iyo, Tovlze xeebis
grZeli Crdilebi iwva. sinaTlec aSinebda. sul dausvelda ferdebi. mze
rom Casasvlelad miuaxlovda goris Txems, yinvam imata. sveli ferdebi
Seeyina. isev muxasTan dabrunda. Zalian cotaRa iyo iqac mSrali. im mSralze
miiWuWka, moikunta, mTlad dapataravda. eZina, arc eZina. SeRamebisas isev
moisma mglebis ymuili. adga, dafeTebuli iyo, caxcaxebda. magram mglebi ar
moaxloebulan. isev dawva. mTel Rames CaxCaxebda yvela varskvlavi. yinvas
tkacuni gahqonda, sxeuls uTangavda. adgeboda, adgilze trialebda, TiTqos
buzankalebs igeriebda, muxas exaxuneboda. dawveboda. isev adgeboda. bo-
los, rogorc iqna, galeuli mTvarec gamoCnda. axla male gaTendeboda.
daiwyo gaTenebac. sadacaa, mzis sxivebic movidodnen xeebis kenweroebze.
veRar moiTmina, iskupa, gadaxta TovlSi mzis mosasvlelisken. pirSeyinuli
Tovli fxlawuniT Cautyda, muclamde CaiWeda. undoda kidev eskupa, magram
yinulebma ar gauSves. SiSma Sei pyro,aborgda. yinulebi mimoamsxvria,erTx-
elac gadaxta, isev muclamde Cajda, iqac ibrZola, iqidanac gadaxta, isev
yinulebSi CaiWeda, axla ukve miwamde ver daawvdina Cliqebi. TiTqos haer-
Si gaCerda. amaod atokebda fexebs. muxlebTanac wva igrZno, mkerdTanac.
Tovlze sisxlic dainaxa. aman mTlad Tavzari dasca. sacodavad daaRo piri.
daixavla. daxedavda sisxls da daixavlebda. veRar ereoda fexebsac. fer-
debiT yinuls Seeweba. sicivisagan Signeulic astkivda, marto TavsRa
asavsavebda, xaoda, cremli Camosdioda. bolos, rogorc iqna, mzec movida,
axla mocdaRa iyo saWiro. Tavi mxarze daido, Zirs dauvarda, aRarc auRia.
mTlad mzes miendo. magram male mzes burusi gadaefara, burusi gadaefara
mTel cas. Sveli isev SiSis zarma aitana. tokavda, veRarc tokavda. xaoda,
mzes eZaxda. RapaRupiT Camosdioda cremli. mze mainc ar Cndeboda. Svels
cisken hqonda aweuli Tavi, isev xaoda, isev mzes eZaxda. mere aRarc xma
hqonda, _ pirdaRebuli uxmodRa Sestiroda mzes...
_ mixede, mzev, TovlSi Cayinul Svlebs! _ Soreul grgvinvasaviT gaisma
RrublebSi.
gadaburul cas nel-nela uCndeboda lurji, lurji bzarebi...
1491
`dila~ #2, 1985

`SviliSvili~

ori wlisam ikivla: _ deda! deda! kaci Tofs mesvris! gavcivdiT yvelani
da davinaxeT, rom divans efareboda da SiSiT kankalebda. televizotDi
eizenSteinis dagvianebul mimbaZvels (xom gaxsovT, zarbaznebs rom mogiSv-
eren pirdapir Sen „javSnosan potiomkinSi“), eizenSteinis uniWo mimbaZvels
Tofis lula moeSverinebina oTaxis Suagulisken viRac Savi kacisTvis da
bavSvs aSinebda. _ nu geSinia, genacvale! nu, Seni Wirime! _ gulze vixutebdi
pataras, _ eg kaci verafers gizams. uyure! uyure!
patara tiroda da mainc uyurebda. Tofma daiquxa. arc erTi CvenTagani
ar waqceula, piriqiT, viRimebodiT kidec. piriqiT, me davuwye srola im Sav
kacs, _ bax! bax! bax! bax! da im Savma kacma Tofi Zirs dauSva, qudi moixada da
ofliani Subli moiwminda. etyoboda, Zalian bevri da sawvalebeli saqme
gaakeTa, sul ofli gadaaskda saxeze da ai, axla, roca bolo saqmesac morCa,
oflis mowmendas Seudga.
_ xom naxe, _ veubnebodi pataras, _ arc is waiqca da mokvda, arc me, arc
deda, arc bebia, aravin. bax! bax! bax! isev viSverdi dambaCasaviT gawvdil xels
televizorSi Camdgari kacisken.
_ bax! bax! bax! _ esroda patarac. imasac gadauara Rimilma saxeze. televi-
zorSi Camdgari Savi kaci gaqra. _ bax! bax! bax! _ gvesmoda im dRis Semdeg, _
tra-ta-ta ta-ta!
Cveni patara aRWurvili iyo TofiT, dambaCiT, avtomatiT. hqonda sxva
Tofebic, sxva dambaCebic, sxva avtomatebic _ zogi xis, zogi rkinis, zogi plas-
tmasis. ornaxevari wlisa ukve namdvili jariskaciviT daabijebda, Tofi
kondaxiT mkerdamde hqonda aweuli, ukan iyo gadajgimuli, mTeli ZaliT
abraxunebda iatakze xan erT fexs, xan meores da Tan iZaxda: _ ras! ras! ras!
_ ecemoda iatakze, micocavda, miyiJineb
da, _ uraa! uraa! _ isroda iatakze gafarTxuli, _ tra-ta - ta-ta-ta! bax! bax!
bax.
sami wlisam gamaCera:
_ dadeqi am kedelTan! xelebi maRla! ar gainZre! me Sen unda dagxvrito! _
momiSvira avtomati, rogorc wesi, marjvena idayviT ferdze mibjenili, orive
xeliT mtkiced dakavebuli da momiSva grZeli jeri, _ tra-ta-ta-ta-ta! me
davbarbacdi, vibarbace mucelze xelebmiWerilma, saxe daRrejilma, vibar-
1492
bace da daveci. cota xans ki ver gabeda moaxloeba, mere movida da mxarze
fexi damadga.
_ axla Sen! _ momawoda avtomati.
_ ra me?
_ Sen mesrole!
_ ratom?
_ axla Sen damxvrite!
_ Sen ratom? me didi var, bevri codva maqvs da imitom damxvrite, Sen
ratom unda dagxvrito?!
ukve xelebaweuli idga kedelTan. ar icoda, ratom ar
unda damexvrita da amis gamo ufro fiqriani, SeSfoTebuli gauxda Tvale-
bi.
_ mesrole!
_ ver gesvri!
_ geSinia?
_ ki, meSinia!
_ mesrole! mesrole! _ cotac da amouSvebda tirils.
me avtomati avwie. is idga kedelze kefiT mibjenili, pawawina fafukx-
elebaweuli. majebze gadasdevda sayvareli zolebi, ecva pawawina fexsac-
melebi, pawawinave Sarvali, im Sarvals hqonda mTlad pawawina jibe, Sig
ewyo magnitebi; Tvalebi axla daxuWuli hqonda, saTiTaod etyoboda TeTr
Rawvis Tavebze daxrili wamwamebi.
_ vera, ver gesvri!
Tvalebi gaaxila. ufro maRla aWima xelebi. gamoaCina pawawina Wi pic.
mesrole!
_ ver gesvri!
mesrole! me avtomati Sevibrune, luliT mucelze mivibjine, movikunte da
visrole.
_ tra-ta-ta-ta!
isev jdomela wavvardi pirqve.
rom wamoviwie gaRimebulma, isic pirqvedamxobili damxvda _ pawawina
TiTebi gafarCxuli hqonda, marcxena loyiT iataks dahkvroda, gaxsnili
tuCebis zeviT pawawina cxviridan sisxli wamosvloda da is sisxli wvril
zolad gaklakniliyo iatakze.
ise davikivle, mezobelmac ki SemoaRo kari.
me isev iatakze vijeqi.
Cvenma pataram icoda, tkivili rom ar unda SeemCnia, magram jer kidev ar
1493
eswavla, ra iyo Tavis mokvla.
(`Tebro~, 1983)

`Sinaurebi~

_ SabaTs, mindvridan dabrunebul jangiraanT rZals TiTqmis fexdafex


mihyva soflis sabWos Tavmjdomare. jer, rogorc daCveuli iyo, dautatana,
gadasaxadebis narCenebs ratom ar dafaravo, Semdeg aivans gauyva, pirvel
oTaxSi Seixeda, meoris kari SeaRo, raRaca dasuna da buzRuniT gamobrunda.
_ rogorca swuwuneb, arc ise gaqvs saqme. bina mSvenieri, mamuls giqeben,
biWic wamogeswro. cota...
kedelze miyudebuli yuTi gadmoabruna, Camosajdomad daiwia.
_ ar dajde, _ mtvriania, _ waetana sabedo, _ skams gamogitan!
Tavmjdomare yuTze ar damjdara, magram Sarvalze mainc miisv-moisva
xeli, mere skams, romelic sabedom daudga, gadaalaja, msuqani mklavebi sa-
zurgulze daawyo da ganagrZo.
_ cota Tqvenebis mogdgams, dedaSenis, qvawvia xar. gadasaxadi gejavjre-
ba. saca ·samarTalia, arca xar Rirs, kacma rom sikeTe giyos. magram, naTq-
vamia, Tavi yuridan ar moiWrebao. mainc Cveni xar, jangiranTi...
Tavmjdomarem Wreli cxvirsaxoci amoiRo da ofliT dacvaruli melo-
ti Tavi moiwminda.
_ rac Seni gulisaTvis sawyal Sens qmarsa da me omi gadagvitania! xom
gaxsovs, saqanelaze rom ketebiT dagvesivnen joxirecxaanT biWebi!
_ maxsovs, rogor ar maxsovs!
_ am xodalas ro gavade! gavade da, Sig RobeSi wavayofine Tavi.
_ maSin Senc kai SiSi gvaWame!
_ maimuni Saliko momepara da iman damartya Wigo kefaSi. me ki ara, ka-
meCs waaqcvevda egre kaci. mere ro vigdeT! gagixaria, waeso da wauso aleqsan-
drem!
_ eex, netavi im dros, Cemo giguci, netavi im dros:
_ Sen ra, ideqi da seirs uyurebdi!
_ maS ra unda meqna, qa!
sabedom pirmomtvreuli Cafunidan grafinSi gadaasxa Rvino, kakali
daamtvria, yveli daWra.
_ nu swuxdebi! _ TiTqo exla dainaxa Tavmjdomarem _ skamianad Sebrun-
da. _ samagisod ar mcalia. erTi patara saqme maqvs, movrCeT da unda wav-
ide!
1494
_ saqmesac eSveleba! aba, ise xom ar waxval, aleqsandres mosaxsenebeli
ar dalio! ramdeni xania fexi aRar Semogidgams CvenTan.
_ ara, ara! _ wamodga ·Tavmjdomare·_ SemdegisaTvis iyos, exla magisi
dro ar aris.
_ ai, sul esaa, rac aris. es ra Sewuxebaa! aqve, aivanze, sigrilea.
_ mxolod am erT Wiqas davlev. kargad iyaviT, gagimarjos, aleqsandres
·xsenebasac ·gaumarjos! eux!·kargi Rvino gqonia! zeviTa venaxisaa? vicani. nu
swuxdebi, qalo, me aviReb! wels kargi Rvinoebi dadga mag Targze, magram, ici,
ra giTxra, erTi oTaxi unda dagviTmo.
_ dagiTmobT, oTaxsac dagiTmobT da sulsac. erTi es Wiqac... aiRe, ra
ucxosaviT iqcevi, kaco!
_ ara-meTqi, sabedo, ara! ras sCadi, qalo, nu aqcev, eyofa. vis swyurebia
ase? xaTabala raRa. Svilebi gicocxlos, yoCaRi qali xar da vinZlo yo-
CaRebi dazardo. ufross ki xSirad vxedav xolme, sosos.
_ xo!
_ iqa dgas xolme, sabWosTan. pirwavardnili mamaa. aleqsandresaviT
TavCaRunuli siaruli icis.
_ xo, xo.
_ umcross rigianad verc ki vicnob. sada gyavs?
_ aba, ra vici, genacvale, me exla movedi mindvrdan. biW·ebSi iqnebian.
_ Lmetismetad nu daaTamameb. saqmes miaCvie. ara, Tavs geficebi, metis dam-
levi aRara var.
_ aRara gvkadrulob, ara?
_ aba, ras ambob! aba, eg ra saTqmelia!
Tavmjdomarem erTxel kidev moiwminda Tavi, cxvirsaxoci danaoWebul
kiserze gadaifina da xmis daweviT ikiTxa:
_ Cveni skolis direqtori rom moxsnes, gecodineba.
_ raze moxsnes, gena, ha?
sabedo yuTze dajda, kaba muxlebze Camoiwi da Tavmjdomares SeaCerda.
_ raze moxsnes?
_ razeda da... me rom Cveni soflis saqmeSi kaci ar damijerebs...
xeli aswia, balniani TiTebi gafarCxa.
_ Cvens xalxs ai, am TiTebiviT vicnob. Cvenze mSuri xalxi dedamiwis
zurgze ar iqneba. aq rom kavma cota sxvaze metad gaSalos weli _ mogesevi-
an da ise dagayiraveben, verc ki gaigeb. jer me ras miSvrebian! lamis SemWa-
mon... rom movida, maSinve vuTxari: Svilo, serapion, cota mZimed moiqeci-
meTqi. iman qveynis gadatrialeba moindoma. daimklava da, aqeT Tu iqiT! amas
1495
Tu imas! aRar moasvena aravin...· jer iyo, is Seicxada, rato·maswavleblebi
erTmaneTs pativs ar scemen, ratom erTmaneTi ar uyvarTo. samaswavleblo-
Si rom ar Sexval, ori erT kuTxeSia ayudebuli, ori meoreSi, ors fanjara-
Si gauyvia Tavi da tu-tu-tu! tutuneben, CurCuleben, Tvalebs brecaven. es
imasa Woravs, is amas, mesame yvelas... imTaviTve ase iyo. ramdena serapioni-
sTana mosula da wasula! yvela xedavda, magram marto magan Seicxada. yve-
las kakali daamtvria Tavze. ra gamovida? araferi, nemsiwveriZe ninam da
basilaanT kuknom amaswinaTac saqveynod iCxubes. ZaliT siyvaruli gagoni-
la? ar uyvarT da, morCa da gaTavda!
_ marTalia, marTali, _ daumowma sabedom.
_ tyuilubralod moaZulebina Tavi, mere mag maswavleblebis avi TvaliT
Semoxedva! me Sen getyvi, wera da SeTxzva ar SeuZliaT! erTversian werils
gaaWeneben ganaTlebaSi. iq kidev: erTxel miva, kargi, intrigaao, meored, me-
samed, meoTxed da, bolos, wamogisvamen xels. miTumetes, magisTana kacs.
Tavmjdomarem nigozi veRar gamoiRo, naWuWs kbili daaWira da cali
Tvali moWuta.
_ raionidan rom gadmovidodnen, Cven, Cveni xalxi, mivdgeb-movdgebodiT...
ra magaria es oxeri!
_ sxva aiRe, kaco, ai!
_ gmadlob!.. mivdgeb-movdgebodiT. patara purmarili, patara sufra... eg
axlo ar mogvekareboda. Tu Sesamowmebeli aqvT rame, skolaSi mobrZand-
neno. biWo, kargad gaqvs saqme? saqmis kargad qona ra SuaSia! gana Cven cud-
ada gvaqvs da imitom vakeTebT ase? an ras vakeTebT. erTi brutiani qaTmiT
da ori litra RviniT gaakvirveb im xalxs! magram adaTia, wesia. iremma
irems balaxi gauwodao, xom gagigonia...
Tavmjdomares kakali egemriela.
_ mere kidev _ maswavlebeli ar unda iTvrebodeso, _ ganagrZo siciliT,
_ genacvale gagebaSi! vis ar unda, rom ar iTvrebodes! oRond magis wamali
aswavle Cvens daTikos da ·naxevar qonebas mogcems.·ori mtkaveli kacia.
or Wiqas dalevs da ·soflis boloSi Cadis imis xma: „Cemi coli kargia, Cemi
coli msuqania!~ ar dalios? rogor? sxvisas xom ara svams,xom ar i paravs!
Tavisi aoxria. rac daTiko maswavlebels Rvino mouvida! xom ici, rogori
venaxi aqvs? rac marto TeTri Rvino mouvida _ or ojaxs eyofa. mere ra
mimzidveloba aqvs am saveranos, amas!
Wiqa aiRo, sinaTleze gaxeda, Seayanyala.
_ dalevs kaci, aba, maS ras izams.
dalia da tuCebis mSralebiT daaskvna:
1496
_ serapioni mcodnec iyo, energiulic, magram raRaca aklda. ra raRaca _
cxovrebis alRo. mTavari ki esaa. aman unda gagagebinos _ raT iqceva xalxi
ase da ara ise. raT icinian, roca sicili ar undaT! raT iTvrebian, roca
sifxizle urCevniaT. zogi uswavlelia, wignis Tavsa da bolos ver gaarCevs:
_ „pobediT~ da macvivriT ki cxovrobs. riT?
Tavmjdomare wamodga da wasasvlelad moemzada.
_ or-sam dReSi axali direqtori gadmova. ganaTlebidan gadmohyavT.
erTi oTaxi unda dauTmo, erTiT Sen waxval iolas. qira xom qira iqneba da
rac ar unda iyos... ·
TiTebi gaatkacuna, kibis saxelurs daeyrdno.
_ SoSuaanTa davayenoTo, magram dasakargavSi cxovroben. axla imaTi
rZlebi rom waikidebian _ eTera da ai is, patara, minadora _ ZaRlebs daaw-
yvetineben jaWvebs, kaci gasZlebs iq?!
sabedo fexakrefiT mihyva da gaubeda:
_ giguci, Sen xom araferi...
Tavmjdomare mobrunda:
_ me ra?
_ ra vici, dRes mindorSi laparakobdnen...
_ rao?
_ giguca mouxsniaTo.
_ ha?!
1955 w.
`megobrebisadmi minaweri werilebidan~, 1958

`Sindze~

joxi gavuyare vedros yurSi, mxarze gadavikide da ase wavedi ujarmi-


dan ivrisken. vedro msubuqi iyo. ver uZlebda xelis simZimesac ki, CamoviRe,
marcxena mklavi gavuyare, joxi marjveniT davibjine. mze mibrdRvialebda
warbsa da warbs Sua. msiamovnebda es. msiamovnebda wyalTan fexT daxdac,
mere Sig gasvlac. iori dapataravebuli iyo, dawmendili. Ceqmebi vedroSi
mewyo. joxs mivibjendi da frTxilad vadgamdi moli pul qvebze fexebs.
wyali raRacas SemomRuRunebda. me meRimeboda.
wyali meubneboda, _ nametani moclilad xom ara grZnob Tavs am xnis
kaci?! Sindis meti ra aris bazarSi?! me jiutad vimeorebdi, _ SviliSvilebi-
saTvis papam unda moitanos Sindi.
1497
o, ra sasiamovno iyo wyalSi gasvlis Semdeg sveli, qalaqurad TeTri
fexebis mzisaTvis miSverac, mere _ Salis Txeli windebi da mSrali Ceqmebi!
cota xanSi isev gzas vadeqi. vedros yurSi isev mklavi mqonda gayrili,
joxs mivibjendi da ise mivdiodi jer qvian riyeze, mere mwvanian naTel
WalaSi. Wala gaZovili da gakortnili iyo saqonlisagan. mainc lamazad
gadmonaTebuliyvnen askilebi, kunelebi, CitivaSlebi. verxvebis qveS, jejiliv-
iT dabal da mWidro balaxze, gafenili iyo nagvalvi yviTeli foTlebi.
Cxikvebs ras gamoapareb Sens gamoCenas imaT samflobeloSi. vin icis, meram-
dened mekiTxeboda Tavis Cxavana enaze erTi, _ sad mivdiodi, sikeTe mindo-
da, Tu siave aqaurobisaTvis. masac veubnebodi, _ Sindi unda movukrifo Svil-
iSvilebs Cvens tyeSi, maTi mama-papis tyeSi! eg kargiao, eg kargiao, _ Tavis
dakvriTa da bolos aprexiT meubneboda Cxikvi.
avWeri ferdobi, avedi Cveni, xaSmis kolmeurneobis gapartaxebul xil-
narSi. im simaRle Salafa balaxi idga Sig, adgil-adgil kaci ver auwvdenda
xels. biliki mainc iyo dagdebuli. im biliks mivyevi da erTi SedarebiT
Ronieri vaSlis ZirSi kacs wavadeqi, mwoliares. wamoiwia da gavixare. Cemi
bavSvobis skolis amxanagi _ abesalomi! msuqani, meloti, WarxaliviT wiTe-
li! mec CaviCoqe da ise gadavkocneT erTmaneTi. davsxediT sqlad dagebul
xmel Salafaze, vuyurebdiT erTmaneTs da vicinodiT.
abesalomma ar gamkicxa Cemi gadawyvetilebisaTvis. piriqiT, kargiao,
kargiao, gaivli, filtvebi dagewmindeba tyeSi, Tanac namdvil Sinds miutan
SviliSvilebso. TviTon mevele yofila am xilnarisa da venaxebisa. metros
mSeneblobaze rom vmuSaobdi, xom gaxsovso, _ eSmakurad ucimcimebda Tvalebi,
_ kai pensia daviniSneo, axla verTobi am meveleobiT, wamoval ase, erTs
karga wavuZineb, davisveneb, davasveneb ZarRvebs da mere waval RiRin-RiRin-
iT Sino. Cemi ambavic icoda zogadad, cotac davukonkrete siciliT, _ sami
telefoni midgas-meTqi. _ Sen genacvaleo, _ damityapuna beWebze xeli. _
egre rogor gagiSva, kacoo, arayi maqvso erT adgilas damaluli, arayi da
TafliviT vaSli, Tu ginda, yurZeni. CavusxdeT cota xans, CavWukWukdeTo. eg
ara-meTqi, TiTqmis avvardi, eg ara-meTqi, TiTqmis gaveqeci. idga wiTeli,
ganieri, gaCaxCaxebuli da momZaxoda:
_ maSin lafian xevis iqiT gadadi, su Savi Sindia, su msxvil-msxvili.
ratomRac aayola meveluric:
_ aeee.
da wawva Cems RimilSi.
mec swored ise moviqeci, lafian xevze gadavedi. tyidan modioda adami-
anTa xmebi. tyis pirebSi SevniSne manqanebic. gadaviare riye, gadavaxti Cux-
1498
Cuxa wylebs, gavedi wminda wylebTan. oi, ra civia da ra wminda es wylebi!
cimcimiT gahfenia tyes, RudRudi gaaqvT imiT morwyul Sindebs. movkrefdi
ramdenime cals, vuSverdi mzes da vaqanavebdi xelis gulze _ vtkbebodi
maTi simsxoTi, ferebiT, sitkboTi. movWeri kargi kavi. davwevdi im kaviT
Sindis msxmoiare tots da nel-nela morCeviT vkrefdi. aq ase aRar igrZno-
boda CaxCaxa mze. xeebis qveS griloda, idga sveli tyis mZafri suni. erT or
Sindze SeiZleboda mTeli vedros gavseba, magram vis rodis ukrefia ase?
movkrefdi msxvilebs, gamorCeulebs. imedi mqonda, kidev ufro msxvilebi
da gamorCeulebi iqneboda sxvagan, da gadavdiodi Sindidan Sindze. odnav
misusxavda maTi foTlebi xelebs da saxes. vkrefdi, momewyineboda es erT-
ferovneba, videqi da avyurebdi pantebs da maJaloebs. jer isini ar mwifd-
nen, magram Zalian ki esxaT, amayad gamoiyurebodnen sxva xeebs Soris. saamayoc
hqondaT!
orjer davlie wyali mokecili kulmuxos foTliT. wyali, ra wyali!
mere vijeqi iqve da Tvalebs vxuWutavdi brWyviala, cigliga talRebs. yurs
vugdebdi maT damamSvidebel rukruks. mere isev vkrefdi. maocebda, ra nela
ivseboda vedro. avaCqarebdi xels, vkrefdi muWa muWac. mere isev sxva rame
mimtacebda Tvals. an fiqri SemaCerebda, _ netav ras vfacifucob, saRamomde
xom sul Cemia es dRe! mivjeqi erTi muxis Ziras, davxuWe Tvalebi. esac kargi
iyo, kargi ki ara, sanetaro. aTiode wuTiT CameZina kidec. avdeqi, sxeulSi
sixalises vgrZnobdi. isev daviwye krefa, axla ukve marTla gaCqarebiT.
bevri aRar uklda vedros gavsebas da wavadeqi sam mkrefavs.
kafandara wiTuri kaci did Sindze asuliyo, patara mWreli xerxiT
swrafad xerxavda dasxmul did totebs, totebs iWerdnen qalebi da mere
arxeinad krefdnen Camsxdarni. me vuyvire kacs, Camosuliyo Zirs. jer miyureb-
da gakvirvebuli TvalebiT, mere daiwyo Camosvla. me vutevdi _ rom is iyo
barbarosi, tyis maradiori, aseTi rame aq ar ukeTebiaT dampyrobel TaTreb-
sac ki. is iRimeboda damorcxvebiT, damawynara ori Cveuli sityviT, _ da
nu!... da nu!... qalebi gasaqcevad iyvnen mzad, _ Tqvenebi uaress akeTebeno! aman
damakargvina moTmineba, kavi kacs fexebs zemoT movcxe. erTi Sexta, Sebrun-
da da gaiqca, gaiqcnen qalebic. me videqi da vxedavdi, rogor mibarganaobd-
nen riyeze. mere veweodi moxerxil totebs. aTze meti weliwadi sWirdeba
TiTo amodena totis amozrdas Sindze. moSxamuli mqonda guneba. isev dav-
lie wyali. me daviwye krefa, gavavse, gavaliclice vedro. wamovedi xevis
iqiTa mxareze. amovedi gorakze, mere daveSvi tyidan ferdobze da wavadeqi
Cvens Zvel salocavs, RvTismSoblis saxelze agebul taZars.
es aris walkoti adgili ivrisa da lafiani xevis SesarTavTan _ na-
1499
soflari, nacixari, namonastrali. didi dReobebi icis agvistoSi, 28 agvis-
tos. magram ise dReebSic, SabaTs da kviras, modian xolme momudareni _
SeTqmuli batkniT, cxvriT, RviniT, bunebis wiaRSi Tvalis gasaxelad swored
aseT xalxs gadavawydi didi ifnis qveS, Tanac Cem soflelebs, xaSmelebs.
daminaxes da aRar gamiSves Cems gzaze, Camsves, CamayuCes sufrasTan. vatyob-
di, rom kmayofilebi Semomyurebdnen yvelani. dagvloceo, ager, patara rom
aris, magis saxelze gvyavda cxvari SeTqmulio, Seiwiroso RvTismSobelma
dedam, Seewios patara biWsao. daviloce, davlie. momarTves TefSi da Canga-
li, aorTqlebuli yaurma cxvrisa. meoredac Semivses Wiqa. me ra meqna? muWe-
biT mimovfine Sindi sufraze, daixata sufra. ifurCqneboda, iSleboda sikeTed
Tamada. lamazad gafenilma Sindma daalevina sadRegrZelo im fesvebisa,
Cvens qveyanas rom aZlevs dovlaTsa da lazaTs. gaixareo, gaixareo! kacebi
yvelani Seqeifianebulni iyvnen. es sadRegrZeloc vTqvi, da kidev erTi _
yvelasi, yvelas vusurve bedniereba, sixaruli, wyaloba salocavebisa, romel-
Ta Zalac swamdaT. da wamovedi. miuxedavad didi xvewnisa, wamovedi.
sami Wiqa saferavi sasiamovnod Camdgomoda ZarRvebSi. raRac tkivil-
iani sevdiT vyovndebodi wyalSi, rom ujarmaSi mivdiodi da ara xaSmSi,
Cems mSobliur sofelSi, magram ra manZili iyo am soflebs Soris? oTxi
kilometri. oTxkilometrian siSores ki unda gauZlos kacma. da mainc _
cota gametebiT vurtyamdi joxs miwas.

***
meore dilas TbilisSi mivyavdi Cems vaJs, manqanebis trfials. migvqon-
da, ra Tqma unda, Sindic, is Sindi iyo sabargulSi, me vijeqi win. win gvedo
moasfaltebuli gza, Cveni manqana TiTqos ynosavda da efereboda am gzas.
TandaTan vSordebodiT Cvens soflebs _ ujarmasac, xaSmsac. da me meCvene-
boda: am soflebs Cemi saxiT Sordeboda didi da Zlieri, TiTqos mTel
gzaze gabatonebuli Suaxnis kaci, mflobeli amisi, amisi, amisi wylebisa, xe-
obebisa, mTebisa, tyeebisa, salocavebisa, patroni naTesavebisa, mokeTeebisa,
da sadac ar unda misuliyo es kaci, miiRebdnen saxenaTlad, Rirseulad. es
grZnoba, dameTanxmebiT, ar aris cudi. es grZnoba kargia. miT umetes aseT
SemTxvevaSi, roca didi xani ar aris, rac sazRvargareTidan dabrundi. me ki,
ori kvirac ar iyo gasuli, daRlili davbrundi Cexoslovakiidan, Zalian
daRlili. ram damRala ise, ar vici.
1988 w.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

1500
`Sio papasi da misi saxedris ambavi~

I
vici, rom bevri kargi berikaci ginaxavT, magram imisTana koxta papa,
rogoric Sio papa iyo, ara mgonia, sxva SegxvedrodeT sadme. iseTi TeTri,
spetaki wveri hqonda, TiTqos bambis fTila amoukravT Sokoladisfer ybe-
bze da nikapzeo; ise ucimcimebda wamofafrul warbebSi Semaluli Tvalebi,
TiTqos celqi biWia da, ai, sadacaa raRac sasacilo oins Caidenso. imaze
kargi sanaxavi xom sxva aRara iyo ra, roca is Tavis TeTr saxedarze gada-
mjdari, kexze gardigardmo Toxgadadebuli, sasoflo gzaze gamovidoda da
„volgebsa“ da „pobedebSi“ gaereoda! saxedars zed kudusunze ejda kapita-
niviT welSi gamarTuli, fexebs TiTqmis miwaze miaTrevda da mxiarul salams
urigebda gzis aqeT-iqiT Camwkrivebul soflelebs.
_ solomanas sicocxle!
_ Cems Zmiswuls gaumarjos!
_ rogora xar, ZmisSvilo!
Tumca Zma arasodes ar hyolia, vinc ki ase misi Svilis kbilad gamoiyure-
boda, yvelas ZmisSvils an Zmiswuls eZaxda.
ramdenic undodaT, imdeni eyvirebinaT Sofrebs TavianTi manqanebi, Sio
papa amiT ar SeSfoTdeboda, arc misi saxedari aaCqarebda fexs. saxedarma
Tavisi patronis ambavi icoda, patroni ki, Cveni koxta Sio papa, RimiliT
miubrundeboda buzRuniT gaCerebul Sofers da alersiT etyoda:
_ rao, Zmiswulo, ar mogwonvarT?! moZraobis wesebs xom ar varRvevT me
da es Cemi patiosani saxedari? ara, ara? aba, maS me saCqaro ara maqvs ra. me
rac SeiZleba didxans unda vuyuro am lamaz qveyanasa!
am sityvebze da ufro ki Sio papas saxis keTil gamometyvelebaze Sofe-
rsac gaecineboda, _ didxans gacocxlos, papa, didxans uyure am lamaz qveya-
nas agre saxenaTlado! _ dauZaxebda manqanidan da mere gaxalisebuli gav-
ardeboda win.
Sio papa da imisi saxedari ki isev nel-nela, auCqareblad ganagrZobd-
nen gzas:
_ pak-puk! pak-puk!
sofeli didi iyo. sofeli mdidaric iyo: yvelas manqana hqonda, yvelas
manqana ekera pirze da, rogorc ki lazRandara biWebi dainaxavdnen, im wuT-
Sive mTeli qveynis gasagonad dauZaxebdnen:
_ rogora xar, Sio papa! rogora gyavs eg Seni viradini!
1501
Sio papas sadRac gulSi swyinda, magram mainc ixtibars ar itexda da
udardelad upasuxebda:
_ mec kargad var da Cemi viradinica! Tqven iCivleT, Svilosa, rom xan
pakriSkebi gaqvT TavSisacemi da xan benzini, Torem Cven ra! Cemi viradini
xmel walamsac gemrielad geaxlebaT da arc Tixian aRmarTze ucurdeba
unalod fexi!
aba, biWebs amaze ra unda epasuxaT! CaiCridnen turtlian TiTebs pirSi da
ustvendnen.
magram zogni amiTac ki ar kmayofildebodnen. zogni, ai, magaliTad, sof-
lis naswavlebi, pirdapir moiTxovdnen: dro aris, sabWom mogvaSoros eg
saxedari, sofels gviuSnoebs, raRa dros saxedaria, sadacaa raketebiT dai-
wyebs xalxi frenaso. magram amas Sio papas zurgs ukan ambobdnen. es imitom,
rom, jer erTi, iseTi kanoni ar arsebobda, maincdamainc yvela saxedari
mospeTo, meorec, amasac fiqrobdnen: berikacia Sio papa, gana ramdeni xani
unda icocxlos, male, albaT,, fexebs gafSekavs da eg saxedaric TavisTavad
moSordeba aqaurobas, erT kbilis gasmad ar eyofaT zooparkis mglebso.
magram Sio papa fexebis gafSekas ar Cqarobda. Sio papa saerTod arafers
ar Cqarobda. dReebic midiodnen nela, nela. gavida wlebic...
Sio papa da misi saxedari ki isev erTad iyvnen, isev yoCaRad iyvnen da,
rogorc soflis naswavlebi ambobdnen, isev auSnoebdnen lamaz, mdidar, kri-
ala manqanebiT avsebul sofels.

II
erT weliwads ki didi zamTari dadga. Tovda da Tovda. Tovlma dafara
yvelaferi. mTaSi mglebi daimSnen, iTmines, iTmines da bolos samgle velSi
Segrovdnen. Cacucqdnen aegre wred da daiwyes TaTbiri, ra vqnaT, rogor
moviqceT, ase SimSiliT xom ar unda amovwydeTo. sofelSi Casvlisa eSino-
daT. sofelSi didsa da pataras Tofi hqonda. Tofma mexiviT xma da cxeli
tyvia icis. cxeli tyvia ki, es Tqvenc gecodinebaT, patarebo, Tqveni ceris
simsxo cxeli tyvia, lomsac waaqcevs da spilosac. daejaxeba da waaqcevs.
aba, mgels ras uzams, Tuki daejaxa!
cxeli tyviisa eSinodaT da isxdnen aegre wred, CaeqindraT Tavebi da
fiqrobdnen. bolos wamodga erTi mura mgeli, gahkra gazi Tovls da miwac
miayola cota. _ meo, erTi sakbilo megulebao. _ ra sakbiloo, _ aCoCqoldnen
sxva mglebi. _ Sio papas saxedari, Sio papas TeTri saxedario. mTeli dRe
WalaSi dayialobs da tirifebsa da verxvebs hkortnis, Sin saRamos brunde-
ba da mere mTeli Rame gomuris derefanSi dgas. gomuri soflis pirasaa,
1502
Sio papas kidev Tofi ara aqvs. gindac exla iyidos, sul erTia, gasrolis
Tavi mainc ar eqnebao.
_ vin ras ityviso! _ gadaxedes mglebma erTmaneTs.
yvela daRonebuli iyo, yvelas yurebi hqonda Camoyrili, etyobodaT,
mainc eSinodaT. rodis-rodis gabeda erTma mgelma, romelsac yvelaze metad
gasTxeleboda ferdebi.
_ ram gagaCumaT, Tunda aq davxocilvarT SimSiliT, Tunda adamianebs
davuxocivarT. imas mainc ityvian, vaJkacurad daixocneno. unda wavideT, aba,
meti ra gza gvaqvso.
da wamodgnen, daibertyes Tovliani kudebi, gaebnen bilikze mwkrivad da
wamovidnen soflisaken. modian da xan erTi amoioxrebs, xan meore. fui,
Cveni sicocxlec Tu sicocxleao. Tofisa eSiniaT. ician, rom Tofma mexiviT
xma da cxeli tyvia icis...
sofels rom gadaxedes, kidev erTxel Casxdnen. sofelSi eleqtrosi-
naTleebi enTo, magram am sinaTleebisa ar eSinodaT mglebs. icodnen, rom
es uwyinari naTurebi anaTebdnen. naTurebis Suqs ki axla yvelani scnoben
_ mglebic da sxva cxovelebic.
_ Sen ase moiqcevio, Sen iseo, Sen kidev iseo! _ arigebda didi mura mgeli
xrovas. _ gomuris derefnidan ki me gamovagdebo.
uqnevdnen Tavs Tanxmobis niSnad mglebi da Tan Jruanteli uvlidaT
zurgSi. magram ras izamdnen! adgnen da muxlebis kankaliT Cahyvnen Tov-
lian sers.
wagrZelebulan CrdilebiviT da CrdilebiviTve uxmod uaxlovdebian
sofels...

III
sofels ki sZinavs. xalxsac sZinavs da ZaRlebsac. ZaRlebi Rrma Zils
arian daCveuli. hgoniaT, rom mglebi mTlianad amowydnen qveyanaze, qurde-
bic amowydnen qveyanaze da mTeli Rame gaunZrevlad sZinavT, sZinavT da
suqdebian.
sZinavs Sio papasac. gulaRma wevs, spetaki TeTri wveri ixvis bolosav-
iT maRla aqvs aprexili. fu-fu-fu! _ fSvinavs arxeinad da Tan sul lamaz-
lamaz sizmrebs xedavs. xedavs, rom misi TeTri saxedari patara Cokinaa.
TviTonac pataraa Sio papa. aRarc TeTri wveri aqvs, aRarc ulvaSebi. dakunt-
ruSobs misi patara Cokina abreSumiviT rbilsa da sasiamovno balaxebSi
da kuntruSiT dasdevs Sio papac ukan. Sexteba patara Cokina, gadatrialde-
ba haerSi da _ hop! _ isev koxtad dgas oTxive fexze mwvane balaxebSi.
1503
Sexteba Sio papac, dapataravebuli Sio papa, gadatrialdeba haerSi da _ hop!
_ isic isev koxtad dgas orive fexze mwvane balaxebSi. gadakotrialdeba
Cokina, gadakotrialdeba Sio papac. icinis Cokina da icinis dapataravebu-
li Sio papac.
Tavs aqneven, icinian balaxebic.

IV
swored am dros ki Savi dRe edga Sio papas TeTr saxedars. mglebs ukve
waeqciaT, CasWidebodnen aqeT-iqidan da eweodnen. zogi fexebidan eweoda,
zogi yanyratodan da zogic CiCviridan. iqnevda sacodavi saxedari fexebs,
magram raRas gaxdeboda! buCqnari axlos iyo, xeldaxel SeaTries im buCq-
narSi da gahkres da gamohkres kbili. Tvalis daxamxamebaSi Cliqebi da
oriode ZvaliRa datoves gasisxlianebul Tovlze, mere is gasisxlianebu-
li Tovlic SeTqvlifes da, _ aba, axla ki wavideT, biWeboo, _ wasasvlelad
gaemzadnen. gaemzadnen da erTmaneTs gadaxedes _ aba, vin ufro gamoZRao.
gadaxedes da eldanacemis SiSi CaudgaT TvalebSi. yvelani iq iyvnen, didi
mura mgeli ki ara Canda.
_ mura ra gveqna! mura dagvekarga!
_ sad, rogor? gana iman ar gamoagdo saxedari gomuris derefnidan?
gana is ar gvivlida irgvliv da gvamxnevebda ZaxiliT: midiT, midiT, Tqven
genacvaleTo! maS ra iqna? miwam xom ar uyo piri! movZebnoT, aqve iqneba
sadme!
gacvivdnen, gamocvivdnen, mitrialdnen, motrialdnen da male Cumi Zax-
ili SemoesmaT:
_ aqeT, aqeTo.
gaiqcnen iqiT, trialeben, trialeben, aravin ar aris.
_ mand ras meZebT, dabla, dabla CamoixedeTo.
naxes, raRac fiCxfuCxi eyara, is fiCxfuCxi miswi-moswies da, Tqvens mters,
rac imaT dainaxes! erTi Rrma xaro iyo da maTi Tavkaci mura mgeli im
xaroSi xtoda da aqeT-iqiT awydeboda.
_ miSveleT, biWebo, miSveleT, Torem marto veras vxdebio. _ amosZaxa
mura mgelma, magram riT unda eSvelaT! TviTonac SeeSindaT, Cvenc ara avit-
exoT rao. erTi ki hkiTxes, _ rogor Cavardio. _ rogor da jandaburad da
dozanurad! miSveleT, Tu miSveliTo! _ magram Tqvenc iciT, ranairebi arian
mglebi. Tanac Tendeboda. _ Sens Tavs Sen uSveleo, da erTmaneTisTvis aRarc
ki SeuxedavT, gacvivdnen serisken. axla aRara frTxilobdnen, bRlarZ-
abRlurZiT gadadiodnen Robeebze, Robeebs lawaluwi gahqonda da axla ki
1504
gaiges gulisZilSi wasulma msuqanma ZaRlebma.
_ hariqa, mglebio! hariqa, mglebio! _ da mTeli soflis ZaRlebi ukan
daedevnen, magram soflis ZaRlebi msuqnebi iyvnen, qoni amZimebdaT, aba, gamx-
dar mglebs isini rogor daeweodnen. gamobrundnen da xaroSi Cavardnil
did mura mgels waadgnen Tavs. waadgnen Tavs da dagiJdnen sixaruliT,
TiTqos imaT daeWiroT.
_ hav-hav-hav! eee-uu! _ yurTasmena aRar iyo. xtodnen, erTmaneTs axtebod-
nen, garbodnen, isev brundebodnen, patronebs eZaxdnen, gamogvxedeT, naxeT, ra
vqeniT, naxeT erTi, ra vqeniT, ra yoCaRebi varT, mgeli daviWireTo...

V
patronebi ki ufro msuqnebi iyvnen, vidre maTi ZaRlebi. ufro msuqnebma
ki ufro Rrma Zili ician da rodis-rodis gaiRviZes. pirvelad, ra Tqma
unda, biWebma gaiRviZes. biWebis xasiaTi xom iciT! fexsacmelebSi ki wayves
fexi, arc paltoebi CaucvamT, arc qudebi dauxuravT da _ haida! _ pirdapir
TovlSi Tav-TavianTi ZaRlebisaken! gauZRvnen ZaRlebi, miiyvanes xarosTan
da... ra ambavs astexdnen mglis danaxvaze biWebi, Cemi Tqma aRar dagWirdeb-
aT, TviTonve mixvdebiT... mixvdebiT imiTac, rom cota xanSi marto bebrebi
ki ar morbodnen friaTiT, maswavleblis gaqceva xom ar SeiZleba, saerTod,
TviT maswavleblebic ki morbodnen...
_ mgeli Cavardnila geologebis amoTxril xaroSi, mgeli! xalxo, mgeli!
didi mura mgeli!
erTi zarebis rekvaRa aklda, Torem, ise, namdvili omi gegonebodaT.
sofelSi didsa Tu pataras Tofi hqonda. TiTo Tofis patroni aT tyvi-
as mainc moarbeninebda im erTi mglisaTvis. im erT xaroSi Cavardnil mgels
ki, es ukve iciT, erTi tyviac moereoda. da moeria kidec. daejaxa erTi cxe-
li tyvia da maSinve waaqcia. magram is erTi tyvia ar akmares, vaiTu cocxa-
liao, kidev cxra daaxales. amoaTries, daimklaves yasbobis mcodneebma, dah-
kides xis totze, Camoatyaves, xorci ZaRlebs miuyares da tyavi... tyavi visao.
da, ai, swored am dros gamoCnda Sio papa. xelSi joxi eWira, Tavi CaeRuna,
movida sul axlos da maSin mimoavlo Tvali xalxs. xalxi gaxarebuli iyo.
_ tyavi visao! _ yviroda yasbobis mcodne vasila.
_ tyavi meo, _ Zlivs amoTqva Sio papam. _ viri me SemiWameso.
_ marTla, kaco?
_ marTla, maSa!
wavidnen da Tavisi TvaliT naxes TeTri saxedris Tav-fexi. naxes da
kidev ufro gaixares. xom gaxsovT, rogor undodaT am saxedris Tavidan
1505
moSoreba, sofels gviuSnovebso. atyda erTi sicil-xarxari, Tanac, viTomc-
da sanugeSeblad, Sio papas mxarze utyapunebdnen xels:
_ ara uSavs, Sio papa, magaze gadaiaros Senma dardma da satkivarma. ai,
mglis tyavi, waiRe raionSi, fuls mogcemen. im fuls kidev sxva fuli daumate
da erTi patara, saSeno manqana iyideo.
sinamdvileSi ki, xom giTxariT, fexze Zlivs idgnen sixaruliT. amis Sem-
deg mTlad lamazi iqneba Cveni sofeli, saxedari aRar daauSnovebso...

VI
da, marTlac, cotaTi gamoidara Tu ara, Sio papam axali tanisamosi Caic-
va, axali TuSuri qudi daixura, mglis tyavi lamazad dakeca, mere lamazad
gaaxvia, iRliaSi amoido da raionSi wavida. ra Tqma unda, avtobusiT wavida.
raionSi monadireTa kavSiris maRazia iyo. am maRaziaSi erTi sqeli, sax-
enaTeli kaci muSaobda. adre isic monadire iyo. mere gasqelda. veRar dar-
boda. Tu veRar darbixar, raRa monadire xar! imanac gayida Tofi da monad-
ireTa kavSiris maRaziaSi daiwyo muSaoba. miutandnen meliis tyavs _ aT
maneTs aZlevda, miutandnen turis tyavs _ imaSic aT maneTs aZlevda. xolo
Tu vinme mglis tyavs miutanda, isic didi mglis tyavs, imas mTel ormocdaaT
maneTs gadauTvlida, Tanac mxarze xels dahkravda da _ yoCaRo, _ Seaqebda.
Sio papamac swored im sqel kacs miutana Tavisi didi mura mglis tyavi.
sqelma kacma xelebic ki gaSala sixaruliT _ ra mSvenier mglis tyavsa
vxedavo. im wuTSive gadauTvala ormocdaaTi maneTi, Tanac, ra Tqma unda,
mxarzec daartya xeli _ yoCaR, papao, _ da kidev esec daumata: _ Sio papav, Tu
kidev iSovo aseTi tyavi, sxvagan ar waiRo, isev me momitane, ormocdaaT
maneTs xom mogcem, Segaqeb kidec, gana marto me Segaqeb, SeiZleba gazeTSic
Segaqono.
Sio papa dahpirda, keTili da patiosani, Tu viSove, kidev mogitano. ma-
gram, maRaziidan rom gamovida, sxva mglis tyavis saSovnelad aRar wasula.
maRaziidan pirdapir bazarSi wavida. bazarSi masaviT TeTrwvera papebi
isxdnen da zogi Rvinos yidda da zogic sxvadasxva raRacebsa.
_ gamarjobaT, biWeboo! _ dauZaxa Sio papam.
_ gagimarjoso, _ upasuxes masaviT TeTrwvera „biWebma“.
_ saxedars xom veras maSovninebT, biWeboo.
TeTrwvera „biWebma“ TeTri wverebi moisrises, TuSuri qudebi Seiswores
da mere xeli dauqnies.
_ modi, dajeqi, biWo, egre dgomela rodis iyo, rom saqme gakeTebulao.
Sio papac mivida da dajda. dajda da axla yvela TeTrwvera „biWma“
1506
erTad daiwyo laparaki da xelebis aqeT-iqiT gaSvera.
_ ramdenso?! _ uceb xmas auwia Sio papam.
_ ocdaxuT maneTso.
_ i, bedauri cxeni xo ara hgonia is Tavisi saxedari da isic calyura!
ocdaxuTi maneTi bedauri cxeni ara Rirso.
_ ma ramdens miscemo.
_ ramdensa da oc maneTsa.
maSin erTi wveriani „biWi“ wamodga da win gauZRva.
wavidnen, wavidnen da mesers moefarnen. imas iqiT sad iyvnen, ar vici. me
mxolod is vici, rom erTi saaTis Semdeg Sio papa ukve nacara saxedarze
ijda, romlisTvisac cali yuri viRac maimun biWebs moeWraT. koxtad, Tavise-
burad welSi gamarTuli ijda, da _ pak-puk, pak-puk! _ modioda moasfalte-
bul gzaze is calyura saxedari da Tanac gverdze patara Cokinac mosdevda.
gzaze manqanebi ireodnen. Sofrebi signals aZlevdvnen, Camogvecaleo.
Sio papa ki dinjad miubrundeboda Sofers da Zveleburad eubneboda Ri-
miliT:
_ rao, Zmiswulo, ar mogwonvarT, gana! moZraobis wesebs xom ar varRvevT
me da es Cemi patiosani saxedari! ara, ara? aba, maS me saCqaro ara maqvs ra.
me rac SeiZleba didxans unda vuyuro am lamaz qveyanasa! _ da mxolod
oriode sityvas umatebda axals: _ Tu Cokinaze ityvi rames, Zmiswulo, da...
Cokina pataraa. pataras ki arc Sen geqneboda didi Wkua da arc me, pataras
yvelas patara Wkua aqvs _ saxedarsac da kacsac. gauSviT, irbinos Tavisu-
flada!..
win ki, cotac da, sofelic gamoCndeboda. rogor Sexvdeboda sofeli Sio
papas calyura saxedars da mis patara Cokinas, ukve Tqven TviTonve mix-
vdebiT. amis moyola aRar gindaT, amas Tqven TviTonve mixvdebiT.
ras vizamT, arian aseTi jiuti papebic qveyanaze!
`ciskari~ #8, 1962; `sad cxovrobs mezRapre~, 1970;
`Sori TeTri mwvervali~, 1979

`SiSi~

bavSvma sunTqva Sewyvita, ramdenjerme zedized amoisunTqa da Sewyvita.


„erTi, ori, sami, oTxi“... jer isev ZilSi iTvlida mixeili. „xuTi, eqvsi“. meti
aRar SeiZleboda da dafeTebulma gaaxila Tvali. erTxans ver mixvda, ase
ram daafeTa, mere gaaxsenda da TiTqos raRac aufeTqda, kaSkaSa Suqi avar-
1507
da da naperwklebiviT TaxTaxiT gaefanta sxeulSi.
weli Sedrekili hqonda, guli budidan amoxtomas lamobda. Sublze, ke-
faze da fexebze civma oflma daasxa, beWebi mTlad gaeTanga. undoda gadab-
runebuliyo, magram ver axerxebda. sadRac zemoT iwyeboda saSineli sityva
_ „mokv... mokv... mokvda“, _ eleqtroimpulsebiviT feTqviT eSveboda warbsa
da warbs Sua, magram aq tvinis garsi aisxletavda da gonebis centramde
SeuRweveli, Zalagamoleuli sxiviviT brundeboda eTerSi. „me... a... me“. _
wveTavda gamdnari liToniviT, esec mis gareT, saidanRac sadRac, TiTqos
Tevzi yofiliyos da Tbil, mRvrie tborSi gahqceodes, eZebda da ver pou-
lobda sakuTar Tavs. umweobiT SeZrwunebuli, Svelas iTxovda, magram xmac
ar amosdioda kriWaSekruli piridan. bolos isRa moaxerxa, rom atirda.
nel-nela, kankaliT Camougorda ori cremli loyaze. da moulodnelad am
cremlma uSvela, jer loyebi SeigrZno, mere qvemoT _ laviwebi, mere _ mker-
di, mere _ kidurebi. gulic TandaTan daumSvidda. Sublidan sqeli, sityva-
gaumtari burusi gadaexada. „ara, ara, ase ara“. mTeli Zal-Rone moikriba,
marjvena mxari wamoswia, ahyva is mxari, maSin kankaliT wamoiwia da bavSvs
gadaxeda.
fanjridan Semosul sadafisfer Suqze bavSvi gulaRma iwva, xelebi mTel
siganeze gadaeSala, piri daeRo, Tvalis upeebi Calurjeboda, saxezec molur-
jo feri dasdeboda. mixeilma sunTqva Seikra da ise daacqerda. Tavs win-
win swevda da Tvalebi udiddeboda. bavSvi kvlav ar sunTqavda. isev dauw-
yo gulma dagadugi. isev afuTfuTdnen WianWvelebiviT oflis civi wveTebi
kiserze, safeTqlebze da fexisgulebze. isev airivnen sazareli sityvebis
namsxvrevebi SublTan, raRac gaurkvevel manZilze. axla unda yvelafri-
saTvis Tavi daenebebina da...
magram erTi patara, pawawina imedi kvlav amocimcimda, _ „iqneb“... da amas
daeyrdno, daeyrdno usxeulos da uformos, TiTebgafarCxuli, akankalebu-
li marjvena xeli win waiRo. „civi rom iyos?“ _ erTxelac SeaZagZages am
sityvebma, Tvalebi daxuWa, kbili kbils magra daaWira da uceb daswvda bavS-
vis patara xels.
xeli Tbili iyo. bavSvma Sexeba igrZno, SeiSmuna, piri gaamwklatuna, mere
gverdze gadabrunda Taviseburi WuWyuniT.
mixeili TiTqos sadRac maRlidan Camovarda, gamoiara amazrzeni us-
ayrdeno sivrceebi, daeca aq da axla nel-nela icleboda saSineli tanjvis-
agan. es hgavda ukuqceul tkivilebis svlas. damSvidnen, dawynardnen akvnese-
buli Zvlebic. oflis wveTebis sazarel sicivesRa grZnobda kiserTan da
fexisgulebSi.
1508
„ra momivida, es, ra momivida...“ wamodga, sinaTle aanTo, bavSvTan mivida,
erTxans CaSterebiT uyurebda, gansakuTrebiT mis naz, lamaz wiTel tuCebs.
„ram mafiqrebina es giJuri raRac“. Tanac es pirvelad ar iyo. ase daemarTa
ramdenjerme adrec. „nervebi aRar mivarga, sul nervebis bralia“. TiTebi
mTeli ZaliT gaSala da mokumSa. undoda sinaTle isev Caeqro, magram TiTqos
SiSi igrZno. „risa meSinia, risa?!“ am Seucnoblad warmoSobilma SiSma kidev
ufro SeaSfoTa. samzareuloSi gavida, iqac sinaTle aanTo, pirsaxoci Camoxsna
da Tavze moisva orive xeliT. „ar aris gamoricxuli, gamoricxuli ar aris
aseTi sikvdili, es vici da“.. ar undoda fiqri. „es fiqria Cemi pirveli
mteri“. Wiqa moZebna, onkanTan mivida da wyali mouSva. onkanis maRla sarke
iyo. uyurebda Tavis Tavs, gaTeTrebul safeTqlebs, Zlier pirs. gaaxsenda,
rogor CaeWida erTxel am Zlieri piriT kldeze dakidebul Toks, rogor
daasvena dasisxlianebuli xelebi, da isev Seebrala sakuTari Tavi.
„ratom memarTeba ase, bavSvi vis ar hyavs!“ wyali dalia, Sescivda, sina-
Tle Caaqro, wamovida da loginSi Cawva. magram verc loginma gaaTbo. ara,
gaaTbo ki, magram am siTbom ufro Sezara. eCveneboda, rom ai axla, ai axla
daasxamda civ, sazizRar ofls. es marTlac ase moxda amis gafiqrebisTanave.
am ofls yvelaferi sjobda. da adga, isev samzareuloSi gavida, piri daibana,
ise rom sarkeSi ar Cauxedavs. „unda movaxerxo da ar vifiqro arc Cemze,
arc sxva rameebze, Znelia, magram unda movaxerxo!“ tanT Caicva da rkinis
patara aivanze gavida.
SuaRamis sami saaTi iyo. idga da TiTqos yovelgvari miznis gareSe Cas-
cqeroda gaCumebul quCas _ fanjrebCaSavebul saxlebs, foTlebgakanklul
xeebs. mere cas SeaCerda. amaod eZeba varskvlavebi. etyoboda moRrublu-
li iyo. bolos rogorc iqna, quCaSi viRac gamoCnda, viRac Rrmad moxuci,
fexebis flatuniT momavali. ras ar miscemda mixeili, axla am moxucs gahy-
oloda gverdze, vinc ar unda yofiliyo is moxuci, Tundac keTrovani. oRond
xma amoeRo, adamianur enaze eTqva sul ubralo sityvebi: „wyali“, „xe“, „ara“,
„ho“... „Caval“ _ gaifiqra erTi gafiqreba, magram maSinve gaaxsenda bavSvi.
„SeiZleba bavSvma gaiRviZos da SeSindes“. Tanac moxucma male Seuxvia kuTx-
eSi. Camovarda adrindeli siCume. ara, ara, mTlad siCume ar iyo, niavi fa-
Cunobda Wadris foTlebSi. „modi, modi, niavo, amovardi, qaro“, _ imeorebda
TiTqmis xmamaRla. patara tabureti moZebna, dajda, kedels mieyuda. yurs
ugdebda niavis faCuns Wadrebis foTlebSi, uxaroda, rom is xma TandaTan
Zlierdeboda... da ase CaeZina, kedelze miyudebuls, tkbilad.

1509
`Soreuli zaris xma~ (`mTvarus asuli~, 1987)

dRes ukve namdvili qaraSoti qris. es-esaa Svidis naxevari gaxda. tokaven,
WraWunoben naTurebi boZebze. tokavs, WraWunebs jerac isev Savad l aplapa
ianvris Rame. yinuliT gasarkul pros peqtze, rZis boTlebiT savse yuTebis
gverdiT, vedroSi anTia cecxli da dResac erTad dganan, xelebs uSveren
qarisgan dawewil am cecxls kaci da ori gogona _ erTi Tormeti wlisaa,
meore _ cxra wlisa. samiveni mokuntulni, SalebSi Sebudulni.
qaris talRisgan dabarbacebuli, Zlivs amovawyob CanTidan patara mag-
idaze boTlebs. Sewuxebuli vekiTxebi kacs:
_ egeni mainc ras iyi nebian am uTenia yiameTSi?
_ vina?
_ gogoebi.
kaci abneuli TvalebiT Semomxedavs. mere TiTqos damorcxvebuli am-
bobs:
_ me myarauloben.
_ rom ar gaeqce?
Rimili. '
_ rom ar waviqce. me vecemi xolme. me xom TavSi damartyes.
_ vin dagartya? '
kaci mxrebs iCeCs. xelebwawvdili gogonebi kidev ufro Caixrebian cecx-
lisken.
_ yoveldRe asea saWiro? '
_ ho. ara. egeni ar miSveben martos.
_ meuRle?
_ meuRlec avadmyofi qalia. imisTvis ar SeiZleba siciveSi
dgoma.
_ romel saaTze iR viZ eben.
_ vina?
_ gogoebi ·
_ Cemze adre, xan xuTze. me rom wamoviwev, egeni ukve fexze arian.
_ skolaSic diliT dadian?
_ diliT.
gogonebi aSkara wyromiT miyureben.
_ kargadac Tu swavloben.
kaci mxrebs iCeCs.
_ ise...
1510
_ gagezardnen. gagibednierdnen. Senc janmrTelad gamyofos.
rZis mZime boTlebi damweven Zirs.
prospeqtze oriod viRac barbacebs Savad.
me gajibrebuli mivarRvev qars. erTxel mainc mimabrunebs ukan.
aqedan ase Cans: gogonebi cecxls evedrebian raRacas.
survili macaxcaxebs, _ vaCveno es suraTi erT didad ganswavlul kacs,
gamudmebuli ironiiT rom dahqirqirebs dedamiwas, magram mas am dros
berketebiTac ver wamoayeneben loginidan.
qars Camoaqvs raRac Soreuli zaris xmac. me im xmisaken mivibrZvi. ma-
gram Ronivrad mewevian rZis boTlebi miwisken...

`Sori TeTri mwvervali~


(`sad cxovrobs mezRapre~, 1970; `Sori TeTri mwvervali~, 1979)

lastis kars gaaReb da patara ruze gadaxval. ruSi momwvano wyali


morakrakebs, Sig cxvirisatexelebi da matitelebi dgas. Tu daakvirdebi, is
cxvirisatexelebi da matitelebi qanaoben, TrTian. axla ukve gaxurebuli
arayis xdaa da wyali, albaT,, cota Rvinisferic iqneba. sunic Rvinisa idgeba,
Rvinisa da kaklis wengosi. SeiZleba, rus napirebs Txeli yinulic gasdevs,
kideebgabrwyinebuli Txeli yinuli. saurmeSi CarCenili talaxi lamazad
iqneba dazolili tyidan momavali oTxTvalebis mier. iqneba cxenis naflo-
qvarebic, xavsiani xmeli muxis qerqebic, CaRrmavebul adgilebSi Cazlayunebis
dros rom cviva xolme SeSadadebuli urmebidan. es xmeli qerqebi mogag-
onebs idumalebiT moculi tyis zRaprebis nawyvetebs. gzis iqiT ki, Seferde-
bulSi, mwvane Suqi dgas, _ JunJruki mosdebia foTolgacvivnil venaxebs.
SigadaSig sxvadasxva feris xborebi gafantulan da gunebagamorCeviT sZoven.
bilikze, Crdilian kbodis ZirSi, ciknisyurasa da mravalZarRvaze jer isev
iqneba SemorCenili TrTvili.
venaxis TavSi gulabebis fiTrian totebs faTqa-fuTqiT da wri piniT
esevian CxarTvebi. im gulabebis ukan, gaqucul serze, arqauli simSvidiT
dafamfaleben WuWyiani, matylSi ZurwaCakruli cxvrebi. ZeZvis ZirSi mimj-
dara nibla estate da graklis joxs aWrelebs balRebisTvis. zemodan, serze
gamomaval gzaze, gudurebakidebuli saxedrebi Camodian, moafxakuneben gu-
durebis boloebs xriok, alag-alag RorRian miwaze. iRliaSi saxreamoCril
biWebs jibeebi zRmartliT aqvT savse, Tan raRacas molaparakoben da Tan
im zRmartls Wamen. Sexvdebi, gamogRimeben da megobrobis niSnad gverdu-
1511
lad SemogiRrenen: „ha, veran!“ Tanac zRmartls gamogiwvdian: „aha, Wame“.
serze rom axval, ueWvelad SeCerdebi, qars amoiReb, mimoixedav... euh, ra
sivrceebia gadaSlili Sen win! aqeT, dasavleTiT _ riyeSi Cakarguli iori,
iors iqiT, goraze _ ujarma da muxrovani, qvemoT _ muRanlo, _ TaTrebis
sofeli, _ imis qvemoT _ sarTiWala, imis qvemoT _ sasiano, TeTrqva, qoCora...
dascqeri maRlidan da ase ggonia, amodena midamos baton-patroni Sen xar,
gaiqnev xels da jadoqariviT Sens nebaze aamoZraveb yvelafers.
sers iqiT, aRmosavleTiT, tyewvrili Cadis dabla-dabla, iq Zirmiwebia,
nasimindrebi, naxnavebi; zafxulSi marwyvi icis, zogjer wiTlad aris xolme
gadaRuebuli ZeZvis Zirebi. axla mowyenilobaa, SeiZleba, yorani yranta-
lebdes, saidanRac qarisgan atacebuli foToliviT Semofarfatebuli. Zirmi-
webs moquruSebuli SavkacianT seri wamosdgomia Tavze...
tyewvrilSi TrTvili devs. xeebi sul Camowmendilan, mxolod axal-
gazrda muxebze SerCenila gafxokili, daafrakebuli foTlebi da, niavi rom
wamouberavs, Txilis naWuWebiviT Cxrialeben. did tinebTan sasiamovnod
xasxasebs rbili, maRali xavsi. axla im xavssac TrTvili eqneba dadebuli,
xeli unda gadahkra, gadabertyo da ufro sasiamovnod daiwyebs xasxass.
WaxWaxiT gadadian buwknaridan buwknarSi sazamTrod dasuqebuli, fer-
dapewili yviTelniskarta SaSvebi. rbili skup-skupiT gadasWris biliks
zurgze wablisfergadakruli kurdReli, Cajdeba ukana fexebze, mogxedavs,
dafeTdeba da gavardeba yurebgalursuli ser-ser. Tu melia Segxvda, is
nela, landiviT uxmaurod gadagiTrevs win Tavis grZel, fumfula kuds da
Seikargeba goxebSi.
aqedan SeiZleba dainaxo didi tyidan momavali mowyenili uremic an
manqana...
mere ahyvebi SavkacianT sers. jer axval muxianSi, mere da mere Rviac
gamoereva, wagicdeba xeli, moglej Cxvetanawiwvebian tots, gasres im wi-
wvebs da mTel dRes aRar mogSordeba Rviis saamuri suni. aq tye CaSavebu-
lia, Caidumalebuli. xev-xev amavali gza xmeli foTlebiT aris savse. axval
sul maRla da, tye rom gaTavdeba, wminda quCi balaxiT moTebovebul amobur-
cul velSi gaxval. es aris SavkacianT seris lbili, lbili Txemi. am Txemi-
dan rom CrdiloeTisaken gaixedav, Tu ca mowmendilia, Calurjebuli, Cax-
orxili, tyiani da Camoxvewili mTebis ukan TeTr lamaz mwvervals dainax-
av. is gasaocrad erTferovnad dgas zamTarSic da zafxulSic, _ sul TeTri.
xandaxan Tu wamoedeba lega Rrubeli, an moscildeba, anda mze moavarayebs
oqrosfrad. magram auwereli ZaliT izidavs adamianis Tvals. biWi sagange-
bod am mwvervalis dasanaxavad amodis xolme (Tan waldi moaqvs, TiTqos
1512
fiCxze an wnelze iyos wamosuli). dgas da gahyurebs guliscemiT. ase rom
veRar uZlebs, jdeba, zogjer wveba kidec da xan Tvalebdadidebuli iyureba,
xan TvalebmoWutuli. jibeSi vaSlebi aqvs, amoiRebs da madianad CakbeCs...
***
biWma klass gadaxeda. mTeli klasi mas misCereboda dainteresebuli,
damcinavi RimiliT.
_ ar gesmis, SindelaSvilo, _ dauZaxa maswavlebelma, _ gaimeore, ras
ewodeba adgilis garemoeba.
biWi wamodga, xelebi merxis kalTebs qveS amoawyo, TvalebSi isev gaurkvev-
lobis burusi edga.
_ vai, Sens patrons ubedurs, hgonia, skolaSi gamoggzavna Senc! _ zizRiT
Tqva maswavlebelma, magididan bloknoti aiRo da wiTeli avtokalmiT ra-
Raca CainiSna.
_ gaikar oriani, bijo?! _ kaxur kiloze gadmosZaxa ukana merxidan yve-
laze didma biWma.
klasi axarxarda.
_ ra ambavia! _ iyvira maswavlebelma.
SindelaSvili dajda, Tavi CaRuna da qveda tuCs kvneta dauwyo. mis gver-
diT mjdarma gogonam SeamCnia, rom wvrili, SavyviTeli TiTebi sabralo-
blad ukankalebda.
quCaSi tramvais bugelma kaSkaSa, braziani cecxli gauCina mavTuls...

`Surisgeba~

„me visurvebdi, rom Cvens Svilebs


omi arasodes ar enaxoT“.
gi de mopasani
„SeSlili qali“

meTormete sangrevidan vbrundebodi. samgoris velis CrdiloeTiT, sau-


rme gzis piras patara obeliski SevamCnie. zed leqsi ewera. qarbuqSi daRu-
puli erTi patara biWis ambavi iyo moTxrobili. saRebavi wvimas Camoerecxa
da Zneli gasarCevi gaxda. sanam bolomde CavikiTxavdi, Tavs ucxo mamakaci
wamomadga. momesalma, niCabze daeyrdno, erTxans ase uyura obelisks, mere
amoioxra da irgvliv amosul nar-ekals Txra dauwyo.
_ Tqveni xom araferi iyo aq daRupuli bavSvi?
1513
_ Svili.
_ Svili?!

1
im wels zamTari saocrad adre dadga. noembris miwurulSive mouSva
cam piri da Tova daiwyo. Tova gabmiT _ dRisiT, RamiT; gzebi miinamqra, xev-
xuvebi amoivso da mimosvla gaZnelda.
esec ar ikmara!
dekemberSi, mTvarem rom SemoimaRla, samiode dRiT gadaidara. mere uceb
mwvave qari avarda, arnaxuli yinva moiyolia, miwa mtkavelze ufro Rrmad
gaToSa da yvelaze ufro gamrje kacsac ki xeli aaRebina saqmeze. marTalia,
bolos isev CamoTba da xvavianadac mobardna, magram miwa gayinuli darCa,
bari pirs ver moikidebda.
am garemoebam ufro Seawuxa sofeli, Tvlema moeria da TiTqo ori sauku-
niT ukan daswia misi Cveulebrivi cxovreba. aRar ismoda radios xma, aRar
mimoqrodnen manqanebi, aRar mierekebodnen naxirs, aRar gasZaxodnen mer-
golurebi:
„... ivane! patre! salome! Tamar!“.
dila-saRamos najaxebs Tu aakakunebdnen aqa-iq, kantikuntad, dila-saRa-
mos Tu gaizmuvlebda wyaroze mirekili bewvabuebuli saqoneli; wewda nia-
vi kvamls saxlebis saxuravebze; mZime taatiT gadadioda nisli seridan
serze; gund-gundaT dafrinavdnen barad Camorekili, dawowialebuli frin-
velebi da wiodnen sacodavad. xandaxan biW-buWobac aJivJivdeboda, xnier-
nic gamodgebodnen, ucqerdnen maT TamaSs, albaT,, sakuTari bavSvoba agon-
debodaT, _ Tvalebi ubrwyinavdaT, mousvenrad tokavdnen. zogjer „wa-
icelqebdnen“ kidec, erTmaneTs Tovls waayridnen, duned maval sisxls aiC-
qarebdnen. magram es iyo wuTiT. umal raRac gaaxsendebodaT; jer kavka-
sionisaken gaa-parebdnen mzeras, mere damnaSaveebiviT gadaxedavdnen erT-
maneTs da Tavebs xridnen, yuCdebodnen.
saRamoobiT, roca qveyana bind-bundSi iZireboda, roca ca oqros varskv-
lavebs isxamda da haeri wminda iyo, rogorc mTis ankara wyaro, kavkasionis
mwvervalebze elvismagvari Suqi gadarb-gadmorboda da yvelam icoda, rom
es elva ar iyo, rom es kavkasioni ibertyavda kalTebs da germanelebi
amaod awydebodnen darialis viwroebs.
oms bavSvebic gadaesxvaferebina. viRa aiRebda Surduls. Citebis devnas
vin Sealevda dRes. vis ecala Zuis dasagebad; vis rad undoda „Tovlis
kaci“... patarebi Tu waigundavebdnen, patarebi Tu gamarTavdnen cigebs...
1514
mozrdilni imis cdaSi iyvnen, rac SeiZleba metad daxmarebodnen dedebs.
barvis dro iyo _ barebi eWiraT xelSi, Toxnis dros iyo _ Toxebi. venax-
Sic muSaobdnen da mindorSic, tyeSic dadiodnen da qalaqSic. arc wignebs
iSorebdnen. piriqiT, ufro SehyvarebodaT; ubiT dahqondaT, mkerdTan axl-
os atarebdnen, rogorc ki dros ixelTebdnen, myudroSi iqneboda Tu CrdilSi,
moxerxebulad moikalaTebdnen, kiTxulobdnen da wakiTxul striqonebTan
erTad izrdebodnen, vaJkacdebodnen.
axla, am yiameTs maTTvisac daesva daRi. ardadegebic zed darToda! isxd-
nen Sin da CxirkedelobiTRa irTobdnen Tavs.
... ver SeatyobdiT, dila iyo Tu naSuadRevi. sofeli nislSi iyo gaxveu-
li. Tovda. “
adamaanT ezoSi ZaRli aRavRavda. isev swrafad gaCumda da axla wkmu-
tuns mohyva. derefanSi Salmoxveuli dedakaci avida. arCili fanjarasTan
fusfusebda. kedelze saCongure xe mieyudebina da patara waldiT Tlida.
marine qsovda. fiqrSi Rrmad wasuli gaSterebiT Cascqeroda Rumels. Rumeli
ganelebuliyo da oTaxSi sicivesTan erTad sibnelesac emata.
ZaRlis RavRavma orive gamoarkvia. arCilma Tla Sewyvita, gaorTqlili
mina xelisguliT gawminda da gareT gaixeda. marine wamodga, taxti gadaa-
sufTava, muTaqebi Seaswora. stumari kargaxans ibertyavda Tovlian fexebs.
mere kari SemoaRo da wynari xmiT ikiTxa:
_ SeiZleba?
_ Semodi, netav ras kiTxulob, qalo!
Semovida. maRal-maRali qali iyo, saocrad Savi Tval warbiT da moR-
unuli cxviriT. cxrili, romelic winsafris qveS hqonda amofarebuli, mar-
ines gadasca, madloba moaxsena, TavSali moixada, mosaxvevi Seiswora da
arCilis mier SeTavazebul skamze dajda. erTxans arc erTi ar iRebda xmas.
arCili Tlas ganagrZobda, marine _ qsovas, stumari _ xelebis sresas. bo-
los, rogorc iyo, isev am ukanasknelma daarRvia dumili:
_ daRonebuli meCvenebi...
_ ex... _ amoioxra marinem, _ amdeni fiqriT... _ saTqmeli ar daubolove-
bia, Subli SeeWmuxna, TiTqos mopirdapires mzera veRar aitanao, Tavi gaaqnia
da fanjaras miaStera Tvali.
_ fiqrs ar unda ahyve, _ urCia stumarma, _ dards ar unda daemorCilo;
marto Sens Tavs xom ar aris es ambavi! vis ara aqvs sadardeli, sadardeli
ar gamoelios hitleris naSiers.
_ vici, Cemo taso, vici, magram gonebis nafiqrals xSirad guli rom ar
eTanxmeba?! guli rom Tavisas gaiZaxis?! guls rom Tavisi gaaqvs?!
1515
mkerdTan mitanili xeli mokveTiliviT dauvarda, arCils gadaxeda da
mZime-mZimed ganagrZo:
_ ai, axlac, vfiqrob da Tavs vajereb: didi rame ar aris ToTxmeti wlis
biWisaTvis aTiode kilometris gavla. mainc meSinia. guli ise Semomkvnesis,
ise miCqrolavs, ar vici...
_ midis sadme?
_ mousavleTSi wavides Cveni mewisqvile, rom ver iqna da vera uSvela
ra wisqvils. namceci fqvili aRar SemrCa, sxvac am dReSia, vis vesesxo! Cemi
Zma iorze midis, iq miaqvs safqvavi; me unda wavyolodi, magram biWi ar miS-
vebs, Tavs iklavs, TviTon misdevs da amaze medeba cecxli: Tovlia, ugzoobaa,
rame rom SeemTxveT, xom dasaTxreli gamixdeba Tvalebi!
_ oho-ho-ho! _ CaeRima dacinviT arCils. _ Cemi tolebi ibrZvian, me ra...
ra unda SegvemTxves. erT saaTSi gadavalT. sasiamovnoc kia... rogor wy-
narad Tovs, gaixede!
marinem ara Tqva ra, fanjaraSi ki gaixeda.
mofrinavdnen fafuki fifqebi, monanaobdnen nisliT damZimebul haerSi,
misdevnen da win uswrebdnen erTmaneTs..
_ nu SiSob! raki daTiac midis, ra uWirs, _ daaimeda tasom, skami ganze
gadadga, Rumels SeuCinCxla da saubari sxva saganze gadaitana. arCilic
wamoxta. karadis ujra gamoswia, satexi amoiRo, taxtqveSidan CaquCi Camoa-
cura, RumelTan moikeca da saCongure xe moimarjva; is iyo CaquCi moiqnia,
rom garedan xma moisma:
_ ojaxiSvilebo!
_ daTia Zia modis! _ daiZaxa arCilma, CaquCi gaagdo, wamoxta da kars
waswvda.
SemoiCmuCna dabali tanis, farcxiviT CamoSlil ulavaSebiani, saxedaR-
aruli kaci. samxreT kedelze miayuda, TovliT gaTeTrebuli TuSuri qudi
frTxilad moixada, dabertya da farajis kalTaze xelebis mSralebiT Rumel-
isaken wamovida.
_ moamzadeT? _ ikiTxa ulvaSebis sworebiT.
_ mzad ki gvaqvs, magram...
_ magram raRa aris?
_ isa, rom am yiameTSi gareT gasvla...
_ nu geSinia! iq ar viqnebi?!
daTiam yeli moiRera, almacerad gamoixeda da Tavisi sityva imiT daa-
dastura, rom jibidan qisa amoiRo, wignakiviT dakecil gazeTs erTi fena
ahglija, Sig momwvano Tambaqo Seaxvia, nakvercxliT moukida da ise gaabo-
1516
la, TiTqos masze unda ecada Zala. qarborbalasaviT gavardnilma bolma
fanjris Suqi gacura, karadis Tavs gaerTxo, samovars ahyva, Taroze Sedg-
mul boTlebamde uwia da gaqra.
am boTlebma gaaxsenes sicive.
_ ra susxia es oxeri, kinaRam cxviri wamacala, _ Tqva gazviadebiT da
Rumels gadaefara.
marines gaeRima, xelsaqme gadado. wamodga. karadidan „mWadnareva“, wni-
li da lobio gamoalaga. Tarodan boTli CamoiRo.
_ ai, gagaxaros RmerTma! _ xelixel CamoarTva yvelaferi. arCils Tva-
li Caukra da aniSna, gverdze momijeqio.
_ saqme maqvs. _ iuara arCilma.
_ modi, vaJkaci xar, uars rogor ambob!
daTiam xelis kankaliT daasxa arayi. Wiqa aswia, dailoca, gadahkra da
lukma miayola.
_ maS, mivdivarT raRa? _ wamoiZaxa yoCaRad, dawmendili xmiT.
_ mivdivarT, ra Tqma unda!
gareT bindi wveboda. Tovda, Seuneleblad Tovda.

2
TavpirSeburuli biZa-diswuli nasauzmevs gavida soflidan. win saxe-
dari waegdoT. Caeqindra Tavi im sacodavs! mZime tvirTi ekida, welSi Cazne-
qiliyo, uSfoTvelad itanda saxreebis bagabugs, miaqnevda gaqucul kuds da
migogavda wynarad.
aRar Tovda, ca daSaSruliyo da firuzisfrad gamosWvioda aqa-iq. xal-
isiT midiodnen. axarebdaT susxiani dila, kideSewiTlebuli ca da saubrobd-
nen maRali xmiT, rogorc erTmaneTis tolni.
_ didi zamTari ki dagvidga! _ ambobda arCili. _ aqve, lelian velSi
irmebi unaxavT amas winaT, iseTebi yofilan, iseTebi, rom... mozvrebs ar Camou-
vardebodnen Turme.
_ zamTari? zamTari winaT icoda, Svilo. axla sadRa naxav iseT yinvebsa
da Tovls. ai, me rom mojamagired viyavi... rodis iyo? _ daTiam TiTebi
moiSvelia, _ rom damiTxoves, im wels daiwyo ruseT-iaponiis omi.
_ cxraas oTx wels. _ xo, swored cxraas oTxs. aTi wlis viqnebodi, gana
metis. erTi meWurWle iyo, meWurWle ki ara, meWurWleebis patroni. Ror
giguas eZaxdnen, imas vudeqi mojamagired. rac me iman mawama _ mikvirs, suli
rogorRa momyva aqamde. saqonelze rom Tvali kargad mWeroda, gomSi, godor-
ze mawvenda is sulaZaRlebuli. sakmarisi iyo gavtokebuliyavi, rom WonWoxSi
1517
vegde, mTeli Rame Zili ar mekareboda. arCili amCnevda, rogor aCiavebda,
asacodavebda warsulis erTi gaxsenebac ki daTias. imasac xedavda, rogori
gamZafrebiT uWerda saxres xels, rogori boroti cecxliT uelavda Tvalebi.
_ axla rom Cvens sofelSi yovel oc nabijze wyaroa, _ ganagrZobda daTia,
_ maSin ase ar iyo. Relis wyals vsvamdiT. weli mqonda mowyvetili misi
zidviT... CiS! CiS! sad mixval, Se tialo! aqeT moabrune biWo, aqeT!...
arCilma saxedari marjvniv Semoatriala.
venaxebs gascdnen, nasimindrebic gadaWres da SiSvel ferdobs Seuyvnen.
irgvliv siTeTre gamefebuliyo, dausrulebeli siTeTre...aras emCneoda
sicocxlis niSan-wyali. qarcofisagan daCagruli brtyena an kuneli Tu aCnd-
eboda aqa-iq; kaWkaWi Tu gamokrTeboda WorfliviT. yvavi ra aris, yvavic ki
arsad Canda. qveynis gulisTqmasaviT moswvdeboda zogjer ZaRlis yefa
Soridan _ es iyo da es..
_ erT dilas yinuli Camemtvra da muxlamde davsveldi, _ aRar cxrebo-
da daTia, _ gaSroba arc ki damacades, meored momaCeCes koka. sisxli amem-
Rvra, Tvalebi cremliT amevso, kriWa Semekra, ena veRar davZari.
_ raRas dgaxar! _ damiyvira giguam.
_ civa... fexebi gameyina, _ amoviluRluRe Zlivs.
_ civa? _ wamoiZaxa da erTi iseTi Witlayi mkra, Tavdayira gadavvardi
karSi. _ ai, zamTari maSin iyo. ise hyinavda, ise hyinavda, rom...
saxedari SeCerda. TiTqo raRacas ynosavso, yurebs lursavda, frutuneb-
da.
_ hace, Se mgliskerZo! _ Seuwyra daTia. is ki Sefundrukda, wixli gaaqnia;
nabiji mainc ar waudgams.
_ dideba Senda, RmerTo! _ gaioca daTiam. _ ra eSmaki SeuZvra. hace, viro!
hace, Se upatronov!
axla orive scemda, magram saxedari fexs ar icvlida, bolos rom Sewux-
da, gzidan gadauxvia da yroyini morTo.
_ dideba Senda, RmerTo! _ kidev erTxel amoiZaxa daTiam. wuTiT Tavi
aneba, irgvliv mimoixeda; jer SekrTa, mere gaSeSda, Tvalebi daekakla.
iq, sadac am ociode wuTis win mkerdgaqaTqaTebuli mTa idga, axla mtut-
isferi Rrubeli iwva. Zirs TeTr afrasaviT gaSliliyo raRac da Savi laqebi
qardakruli foTlebiviT misrialebdnen caSi.
_ ra aris? _ ikiTxa arCilma.
_ araferi. _ gaiiola daTiam. saxedars miurbina, oriodejer Tav-pirSi
ucxuna saxre. arCilsac miswvda, mjiRi uTavaza, _ nu, gZinavso, da is iyo sim-
Rerac wamoiwyo, rom guguni moaxlovda. mibrunebac ver moaswres da stven-
1518
iT, SxiviliT gadauara qarbuqma Tavze.
_ kudiania, male gadaivlis. ai, gadaiara kidec, _ guls ikeTebda daTia da
rcxilis xorklian saxres mTeli ZalRoniT uxaTqunebda saxedars.
TiTqos gadaiara kidec. TiTqos yvelaferi damSvidda.
uyure ra qna mag tialma! guli ar gagvixeTqa! _ ambobdnen sixaruliT.
damcinavi RimiliT acilebdnen RartafebSi kisristexiT mimaval Tovlis
koriantels da, TiTqos sulieri arseba yofiliyos, ise misZaxodnen ukan:
_ au!.. magram ase gagrZelda mxolod ramdenime wuTs.
qarma Soreuli mTis kuzs Sealewa Tavi. gamwvavda, cecxli moikida, uku-
iqca, axla winidan ekveTa Cvens mgzavrebs da dasWyivla, daemuqra. gons ar
iyvnen mosulni, sxva talRa rom wamoewiaT, kidev ufro qufri, Smagi da Zlieri.
dabrdRvna ferdobebi, daixveta Tovli, Camoabnela irgvliv. exla ki Sedrka
daTia: erT adgilze gaSterda. elvasaviT gaurbina marines Tvalebma, arCi-
lis mamam, sakuTarma col-Svilma...
ekveTa qars. SiSisagan acaxcaxebuli ymawvili ki miikra, miixuta.
_ xom ar geSinia, biWo? _ meSinia ki ara...
ukanaskneli sityva qarma wahglija.
biWi Sebzrialda, Tovlze daemxo.
_ aa, _ aRmoxda daTias da isic arCils mihyva.
ase iwvnen erTxans. viTom erTmaneTs uyurebdnen, viTom xelebiT unda
daefaraT Tavi. magram igrZnes, rom swrafad iCumqrebodnen, ZarRvebi eyine-
bodaT. moikrifes Zal-Rone, Seuties qars, ukve SeuZlebeli iyo imis gageba,
an saidan uberavda, an saiT midiodnen TviTon. saxedaric dakarges. miiw-
evdnen mxaruliT, sayeloebs ifarebdnen saxeze, erTmaneTs ekvrodnen, etmas-
nebodnen. magram vai ra cotas SvelodaT yovelive es!..
axla ukve ara marto qari, dedamiwac bRaoda da TrToda.
_ cotac da aRmarTs avalT! mere myudro iqneba!
amaod mxneobda daTia. amaod brunavda gametebiT. wamdauwum ecemodnen.
wamodgomas Zlivs axerxebdnen. yoveli nabijis gadadgmaze moelodnen ga-
dasasvlels, magram ar iqna, ar gamoCnda igi.
qanci gauwydaT. goni dakarges...
erTxel kidev waiqcnen. wamoiwia daTia, adga, arCilic aiwia. ara, mxolod
Tavi aswia. daecnen, dapirqvavdnen. isev aiwia daTia, dainaxa arCilis mu-
dariT savse Tvalebi...
isev daeca. _ RmerTo, ras gviSvrebi, _ axla ukve tiriliT SehbRavla cas.
magram vin gaigonebda mis xmas! irgvliv. mxolod qari avobda, wioda, gu-
gunebda da cdilobda, rac SeiZleba male moesworebina Tovlis zedapir-
1519
Tan es ori moZravi laqa. _ gamiSvi, biWo, erTi wuTiT gamiSvi, _ CasZaxoda
daTia arCils. magram mas araferi esmoda. orive xeliT Cahfrenoda biZis
farajis kalTas da Zirs ezideboda.
bolos farajis gaxda gadawyvita daTiam. daisva dabuxuli xeli Rilki-
loze, ar dahyva mis nebas arc erTi TiTi. Cahkra maja, Cafxriwa. gaiZro,
Semoaxvia ymawvils, aiyvana, gauyva ferdobs. dausxlta fexi, dasrialda.
karga xans migoravda.
gons rom movida, igrZno, xevSi egdo. mimoixeda. jer samkuTxedad wamo-
wolili klde dainaxa, mere am kldeze dakidebuli jagi, mere am jagis qveS
SeyuJuli SaSvi _ yviTelniskarta, Savi, adamianisaTvis esoden axlobeli
SaSvi. Tvalebi gaubrwyinda, raRac imedma gaurbina. Sehkivla kidec. magram
umalve gaaxsneda, rom am SaSvs mxolod igi xedavda. isev ielva marines
Tvalebma. isev aRimarTa arCilis mama _ giorgi, isev gamoCnda misi col-
Svili... guli daewva, daibRavla da ekveTa TovliT Camolesil kedels.
_ arCil! arCil!
amaod gahkioda, amaod mixoxavda. arCili sadRac maRla darCa, aq ki brunav-
da, xrotinebda, boboqrobda Tovlis sqeli morevi.

3
mdinare ivris marjvena sanapiroze, sofel x-s gaswvriv, baRTan, romelic
TiTqmis or kilometrze grZeldeba, viRac somexi memamuliseuli orsarTu-
lian qviTkiris SenobaSi, Tavis daCaCanakebul meuRlesTan erTad, moxuci
tate giunaSvili cxovrobs. am SenobaSi kolmeurneobis Wirnaxuli inaxeba.
zafxulSi aqauroba sicocxliTaa savse. mis win mdgari kaklis xeebis qveS
irCeva: lobio, xaxvi, kombosto, pamidori. aqve awyoben qalaqSi gasagzavn:
leRvs, atams, gulabs, vaSls. ismis kolmeurneTa sicil-kiskisi, sul oriode
nabijiT daSorebul rus Cxriali da Citebis Jriamuli. yvelaferi gaxare-
bulia, yvelaferi brwyinavs... magram dadgeba zamTari, gaiZarcveba xeebi, gaiy-
ineba ru, gaikrifebian kolmeurneebi. da am dros tate sawyobis gamgec aris,
yaraulic, mebaRec. yovel mxridan umezoblos, ZaRlebis imedi aqvs. mere ras
aRar laparakoben maTze! TiToSi sami Wedila aZlies qiziyelma mwyemseb-
mao. aq qurdi daiWires, iq mgeli daaRrCeso. es adidebuli ivridan gamoiy-
vanes, imas saqoneli apovnineso. TvalisCiniviT ufrTxildeba, gareT ar
dastovebs cud amindSi...
im dResac Sin hyavda. brola siZvelisagan gaSavebul karebTn iwva, Tavi
wina fexebSi Caergo da eZina. Wrela Sua oTaxSi gabijguliyo, saqmiT garTul
patrons xelebSi Sescqeroda da bambura kuds darbaislurad aqnevda. is-
1520
moda yru guguni, stvena, magram yuradRebas aRar aqcevdnen.
· tates simindis safxvneli manqanisaTvis gadaelagebina, win waxriliyo,
marcxena xeliT rkinis xvimiras CasWideboda, marjveniT moryeul saxelurs
abrundebda.
_ uyure am momgon dalocvils! _ aniSnebda meuRles manqanaze. _ erTi,
ori da ... gavarda qeCeCi! oci kaci?.. oci kaci ras mova amasTan!
ninoc gaxarebuli iyo. rogor ar gaixarebda _ sami dRis saqmes sam
saaTSi rCeboda. simindis xvavSi mjdari gamalebiT awvdida taroebs da
yovel maTgans or sityvas mainc adevnebda.
_ es qarTul gulabTan aris motexili. es ferdobze, didi gogra rom
iyo, imasTan. es... es is sacodavi taroa, maCvs rom Camoemtvria, erTi uyure,
rogor etyoba nakbilarebi!
tate Tavisas ganagrZobda.
_ marto es! ra aRar moigones! yurZnis sawuravi aiRe...
... uceb odnav miyuCebulma qarma isev dahqrola gametebiT, kar-fanjara
aacaxcaxa da ZaRlebic aawriala ucnaurad. Wrela karebs eca, atotda, Camofx-
oWna, mobrunda da Sehyefa. oTaxma didi zariviT daiguguna mis xmaze.
_ gamosci, ZaRlo! _ Seuwyra tate, magram axla ara marto Wrela, brolac
yefas mohyva; „ra mosdiT am veranebs?!“ gaioca tatem, adga, kalTa Camoiber-
tya, CustebSi fexi wadga, kari gaaRo da ZaRlebi gauSva, Tanac dausisina,
emand nadiri ar Camoegdos am yiameTso. ZaRlebi Tavpiris mtvreviT Cagri-
aldnen kibeze. ezo gadairbines, Robeze gadaxtnen da gacxarebuli yefa atexes
saxls ukan. tate siminds safxvnels ubrundeboda, magram raki Seatyo _
viRacas uyefdnen, viRac mosdgomoda karze, _ Ceqmebi Caicva, faraja moixura,
iqve, karebze ayudebul samTiTs xeli wamoavlo da aivanze gavida. jer moa-
jirze gadazneqilma daiZaxa:
_ ehei!..
magram, pasuxi rom ver miiRo, frTxilad Cauyva TovliT dafarul kibes,
ZaRlebis nafexurebs gahyva da alayafi gaaRo. swored im wuTs movarda
qaric, Direze moxvavebul nabuqs piri aarTva da niaRvariviT daiZra...
karga xans eloda, sanam gasvlas SeZlebda. nel-nel Cndeboda gaberty-
ili jagnari, nel-nela amodioda namqeridan mTac, _ TiTqo haerSi micuravd-
nen telegrafis boZebi.
rogorc iyo, gavida, gaarRvia Tovli.
ormociode nabijis moSorebiT, sacalfexo xidTan, romelic maxlobel
Sambnaridan gamonaden Wyantobze iyo gaRebuli, Savi raRac moCanda. ZaRle-
bi mis Sori-axlo damdgariyvnen da yefdnen. patroni rom SeniSnes, wkmutu-
1521
niT gamoiqcnen, mkerdze Seatotdnen, saxeSi Sehyefes; isev gabrundnen; isev
im Savi sagnis Soriaxlo SeCerdnen da aRavRavdnen. tates, ratomRac, SiSis
elvam gahkra. gangeb Caaxvela, undoda ukan moexeda, magram Sercxva. ra eSma-
ki makrTobso. _ gaifiqra da, ufro imitom, rom xma amoeRo, ena daeZra, samTiTi
SemarTa, ZaRlebs dautatana: _ hai, Tqve uxeiroebo, Tqvena!..
rom daakvirda, kidev ufro SeSinda: adamiani iyo. pirqve egdo, Tma Tov-
liT gavseboda. gaSavebuli marjvena xeli win wamoeSvira, marcxena mucelqveS
mohqceoda. cal fexze qalamani ecva, calze quslgaTqvleSili Razlis win-
daRa SerCenoda.
Tavisdauneburad SeuZaxa: _ biWo! ar gesmis Sena!..
ara, ara esmoda ra. arc maSin SenZreula, tate samTiTis tariT rom waet-
ana, mxolod maSin, roca daiCoqa, gadmoabruna, daakvirda da kvnesaviT aR-
moxda _ daTia! moeCvena, TiTqo ybebi Seatoka.
erTxans mTeli Zal-RoniT anjRrevda da CasZaxoda. mere, raki Seatyo,
veras vxdebio, wamodga, cols SeuZaxa. gaiara, gamoiara, Zala moikrifa. faraja
gadaagdo, qudic daaxeTqa.
waswvda da isev dauwyo njRreva, zelva...
ninoc gamoCnda. joxs ebjineboda, wvalebiT modioda, qari TavSals gle-
jda.
kinaRam gadairia sacodavi.
_ adamiani? RaTia? _ TiTqos ar sjeroda qmris naTqvami.
_ ui, momikvdes Tavi! vai Tvaldamdgar magis col-Svilsa!.. _ viSviSebda,
muxlebze xelebs icemda, aRar icoda ra eqna. _ iqneb cocxalia! iqneb rame
eSvelos! wamoiyvane. vai-vaglaxiT aaTries maRla, tanT gaxades da taxtze
daawvines. tatem arayi moiTxova, tilo daasvela, mklavebi daikarwaxa, da-
Tias gadaalaja, Caimuxla da zelva dauwyo. TiTqos saxsrebi unda daawyvi-
toso, ise ugrexda xel-fexs. ofli Camoedina, WarxaliviT gawiTlda.
... cota xanSi daTiasac gadaeRo siwiTle, kvnesac amoxda. aman imedi mis-
ca. kovziT kriWa gauxsnes, arayi CaawveTes, Tbilad daaxures da iqve axlos
dausxdnen.
_ sul male isev daikvnesa daTiam. isev waetana tatec. yvrimalebi amou-
wia, Subli da safeTqlebi mousrisa.
axla ki gaaxila Tvali. imzireboda uazrod, erT wertilSi. miiluSa,
TiTqo ZilSi wavida, magram ar gauvlia oriode wuTsac ki, rom isev moixe-
da, jer raRacas eZebda, raRacis danaxva surda, mere SekrTa, piri farTod
gaaRo, wamoiwia, idayvebs daebjina.
_ arCili? _ daixixina gaugebrad. tatem da ninom erTmaneTs gadaxedes,
1522
vera gaiges ra.
_ arCils uSveleT! arCils uSveleT! walmianSi damrCa! _ wamoiZaxa da-
Tiam. wamodgoma scada, Tavi ver Seimagra. taxtze daexeTqa, qviTinis magvari
bubuni waskda.
_ vaime, vaime, _ gaaqnia Tavi tatem. faraja Caicva, cols raRac uCurCula,
Tofi gadaikida, Tavidan cxeni gamoiyvana, marto TeqalTo waafara, Tokis
sacxvire mosdo, Seaxta da qarbuqs misca Tavi.

4
arnaxuli ambavi datrialda. mTeli sofeli fexze dadga, didian-patari-
anad arCilis saZebnelad gaiWra. zogma fanari gamonaxa, zogma xelis lamfa,
zogma maSxala. Seesien walmianis mTas da Tan gaiyoles SeZaxilebi: amind-
is wyevla-krulva, erTmaneTis mudara, ZaRlebis uTavbolo RavRavi. tates
vin daacada! sxvebma iTaves, sxvebma ufro meti sificxe gamoiCines. yvelaze
win sabWos Tavmjdomare midioda, mas SeRerebuli biWebi da xanSesuli ma-
makacebi misdevdnen, Semdeg erTmaneTSi areuli qali da bavSvi midioda.
dedebi wyrebodnen, bavSvebs utatanebdnen da sjgvlemdnen:
_ dabrundi ukan! uqudod sad garbixar, Se gasalayebelo! palto mainc
Cagecva, biWo! magram biWebi Tavisas ar iSlidnen. marTalia, erTxans Tavs
ikatunebdnen. odnav ukan rCebodnen, magram, rogorc ki dros ixelTebdnen,
gverds uvlidnen ufrosebs, win uswrebdnen da mTeli Zal-RoniT garbod-
nen.
qari Camdgariyo da civi, Zval-rbilis gamToSavi niaviRa qroda. gadax-
vetili, gadabrdRvnili zegnebi dedamiwas iarebiviT aCnda. iarebiviT aCn-
da Savi Rrublebi casac, magram iq varskvlavebic iyo, cimcima, lamazi varskv-
lavebi. aq ki... aqac, dedamiwazec, iyo varsklavebi, magram isini ugzo-ukvlod
daborialobdnen, qrebodnen, enTebodnen, jgufdebodnen, xmaurobdnen, ifan-
tebodnen. bolos yvela gaqra, mxolod xmauri grZeldeboda mzis amosvl-
amde. mzis amosvlisas isic Sewyda. mere isev ganaxlda, gaizarda, umaRles
wertils miaRwia da glovis zarad iqca.
_ i povnes! i povnes! _ gadadioda soflis erTi kuTxidan meoreSi.
_ diax, i povnes. i povnes, magram ver uSveles ra. amao aRmoCnda yve-
laferi: eqimis codna, moxucTa gamocdileba, xalxis swrafva. etyoba, dRis
pirvel naxevarSive iyo miCumqruli, rom sicocxlis niSanwyalic ki gahqro-
boda. gniasiT amoatares TemSaraze. mTeli sofeli Tan mosdevda. Robee-
bzedac gadmomdgariyvnen. tirodnen, viSviSebdnen.
mxolod erTi aRar iRebda xmas. es deda iyo, arCilis sacodavi deda.
1523
saxedaxokili, gasisxlianebuli, mTlad _ SeSlili, ZlivZlivobiT mihyav-
daT aqeT-iqidan amomdgar qalebs.
_ Svilo! Svilo! _ SeiZlo amoZaxeba Tavisi saxlis danaxvisas. _ ra
piriT Sevxvde, ra vuTxra mamaSens. gana es aris Cemi piroba _ ojaxs aras
gauWirveb-meTqi?! Casaqoli var, xalxo, Casaqoli!..
xalxi codviT idageboda. aRar icoda, ra eTqva, riT enugeSebina. mid-
iodnen TavCaRunulebi, gamtknarebulebi, _ SeiZleba iTqvas _ darcxvenilebic,
radgan maTs anabara datovebul sofelSi moxda es ambavi, maT ver ivarges,
ver airides safrTxe. wyevlidnen samgoris tial qars, romelsac pirvelad
ar moemoqmeda aseTi ram. wyevlidnen germanelebs, hitlers: is iyo damna-
Save, bavSvs rom uxdeboda ojaxze zrunva. is iyo damnaSave, mamas, vefxviviT
vaJkacs, miwis moyvaruls, gamrjes, bari rom daegdo, Tavisi ezo-yure rom
mietovebia, TofiT xelSi rom asworebda dResa da Rames... es iyo da es. meti
ra SeeZloT. isRa darCenodaT _ jerovnad daxmarebodnen dazaralebul
ojaxs. imave dRes Seiyarnen soflis Tavkacebi. kolmeurneobam ikisra ar-
Cilis dakrZalvis xarji. erTni tyeSi gagzavnes, meoreni _ wisqvilSi, mesa-
meni _ cxvarSi. giorgisac gaugzavnes depeSa.
codibilobs m daiwyo Cveulebrivi ceremoniali.
modiodnen daTalxuli dedabrebi, Soridanve astexdnen vai-viSs. icemd-
nen Tav-pirSi, iwewdnen Tmebs. yovel maTgans hyavda gansacdelis winaSe
mdgari Svili an SviliSvili, yoveli maTganis guli iq iyo, frontze, SvilebTan,
SviliSvilebTan. dascqerodnen arCils, mis gaSavrkinebul saxes da axsende-
bodaT: iqac xom iqneba qari! iqac xom iqneba Tovli! iqac xom iqneba yinva! da
rac mTavaria, tyviebis wvima! vin daifaravs, vin i patiebs.
_ Svilo! Svilo! _ mosTqvamdnen SemaZrwunebeli xmiT da Zneli iyo gage-
ba, vin hyavdaT mxedvelobaSi _ arCili Tu isini, mters rom Sebmodnen, sam-
Soblos rom ewirebodnen.
ezoSi teva aRar iyo. zogni midi-modiodnen, zogni erT adgilze idgnen,
TuTuns abolebdnen, musaifobdnen.
safiCxesTan Cacucqul ZaRls yefa mohbezreboda da ymuoda.
ZaRliviTve migdebuliyo daTia da ymuoda, isic Caxlewili xmiT, Sesaz-
arad.
...sam dRes grZeldeboda ase. sam dRes simSvide ar mihkarebia adamaSvileb-
is Semogarens. meoTxe dRes ki gaTavda moTqmac da xalxis denac. bavSvebi
miuZRvodnen procesias. sasoebiT mihqondaT gvirgvinebi da Taigulebi.
xalxiT gaWediliyo gzispirebi. qudebi moexadaT mamakacebs, Tovli uTeT-
rebdaT Tmebs.
1524
mTis kalTazea sasaflao, zevidan gadmohyurebs sofels _ danjRreuli
RoburebiT, uwesrigod mimoyrili qvebiT, miRrecil-moRrecili jvrebiT.
is oriode xec gamxmara, didi wvalebiT rom uxarebia xalxs.
mainc iqiT midian.
neli svliT aiares moyinul ferdobze, gars Semoexvivnen axlaxan gaWril
saflavs. mowiwebiT daasvenes kubo. atirdnen, qvebic ki aatires, gulamTuT-
qi sityvebiT gamoeTxovnen „saminuSo moswavles“, „sayvarel arCils“ da is
iyo xelosnebic wamodgnen win, rom kivili moisma:
_ SeaCereT! SeaCereT!
aRmarTze samxedro tansacmeliani kaci amorboda, cal xelSi yursaT-
buriani qudi eWira, cali ganze gaewia da gamalebiT iqnevda.
_ giorgi! giorgi! _ gaisma xalxSi. gza misces da gamoatares. saflavis
pirze erTi wamiT win waixara, nestoebi daebera, Tvalebi daudidda, gaswor-
da, araadamianuri gamometyvelebiT mimoixeda da daiyvira:
_ xalxo, es ra ambavia Cem Tavs?!
xalxma qviTiniT upasuxa.
_ xalxo! _ gaimeora da meti veRar SeZlo, wabarbacda, Svilis gvamze
daemxo.
isev ganaxlda wivil-kivili.
_ marines uSveleT, giorgi aayeneT!
isev aCoCqoldnen gamocdili qalebi, eqTnebi. mamakacebi ki... idgnen da
muStebsRa iRrRnidnen simwariT.
giorgic wamoayenes. rogorc iyo, xalxidan gamoyvana scades, magram ar
iqna, ar daemorCila.
_ macaleT! erT wuTs macaleT! _ iTxova da Caimuxla. qviTinebda boxi
xmiT, mamakacurad, guldamTuTqvelad, uTrToda veeberTela mxrebi, Savi, ma-
gari Tma. guli moijera da adga. fexi mainc ver moikida, nayari miwa eSle-
boda fexqveS. Tvalebi moiwminda da xalxs gadaxeda. mTeli ferdobi gavse-
buli iyo. marines raRacis Tqma undoda, da xelebs asavsavebda. sxvebic ar
iyvnen ukeTes dReSi, yvela glovas moecva, did, mZime glovas. Seebrala gior-
gis, dayvaveba scada.
_ kmara! _ wamoiZaxa da erTi nabiji kidev adga zeviT, _ nu stiriT! nurc
Sen stiri, marine! Cven sxva ram gvmarTebs, me mmarTebs, me. Tu ra marTebda, es
ukve aRar uTqvams. muSti aRmarTa mrisxaned, Seatoka haerSi. arc xalxs
dasWirvebia ganmarteba, _ Tavisdauneburad Sebrunda dasavleTisaken da
erTxmad amoxda:
_ Surisgeba!
1525
***
Znelad saTqmeli ukve naTqvami iyo. giorgi wamodga, niCabi aiRo, dabla
tafobSi gaWimul arxs gaxeda da gamocvlili xmiT ganagrZo:
_ axla aq vmuSaob, mSeneblobaze. winaT adamianis Tvalis gaumaZRrobas
rom ityodnen xolme, cecxls vikidebdi, vTakilobdi. dRes verafers vambob.
germanelebze xom viZie Suri, ara erTi da ori xvlikisfer mundiriani mo-
mxduri wavakal erTmaneTs, Cemi arCilis daRupvis gamo, minda bunebis mkacr
Zalebsac mivuzRa.
korespondentebi aWarbeben. mec Cveulebrivi mebetone var. xandaxan Cems
sulSic SemoiWreba xolme umweobis grZnoba. Cems cxovrebaSic aris xolme
wuTi, rodesac sazarel sicarieles vgrZnob da menaneba miwa, romelsac me
vamZimeb. es umetesad maSin xdeba, roca an imis gakeTebas ver SevZleb, ris
gakeTebac msurda, an sxva gaakeTebs iseT rames, ris gakeTeba mec SemeZlo da
ver mivxvdi, ver mivedi iqamde... magram ase grZeldeba sul ramdensame wams.
umal gamaxsendeba, Tu ras vemsaxurebi, ras vakeTeb, ra aris Cveni didi miza-
ni da suliT vmaRldebi, fizikuradac bumberazs vemsgavsebi. ase mgonia, mTe-
bis damsxvrevas SevZleb, gavaqnev xels da aRma Sebrundeba wyali.
daimorCile, gardaqmen, gaalamaze buneba. dasere miwa qarsacavi tyeebiT,
mieci sakmarisi wyali, daasaxle adamianebi, bednieryav Seni STamomavloba.
vis ar aRafrTovanebs!..
sul male Cveni Sromac gamoiRebs nayofs. sul male ivris wyali Tbili-
sis zRvas ewveva, gadauvlis vazians. orxevis trial mindvrebs. zurmuxtiTa
da iagundiT moiqargeba _ axlandeli udabno. mova aqac, xexiliT Semosavs
am midamos.
gaivlis wlebis Semdeg bednieri mgzavri, waikiTxavs am warweras, Seity-
obs uwindel simkacres aqauri miwisas, Seibralebs imis msxverpls. Tvals
Semoavlebs Semogarens, dagvlocavs Cven, mis SemmkobT da udardelad ga-
nagrZobs gzas. aRar Seawuxebs sicxe, wyurvili da xvati, aRar SeaSinebs Tovli,
yinva da qarbuqi.
_ da gana ar iqneba es lamazi Surisgeba SurisgebaTa Soris?
pasuxisaTvis aRar daucdia, TviTonve daaskvna:
_ iqneba!
(`pirveli moTxrobebi~, 1953;
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1)

1526
`Surismgeblebi~

movidnen da dasxdnen _ Savebi, Savkbilebianebi, Savi zeTiT dapoxilebi.


muxlebze ewyoT didi xnis naxmari SaSxanebi.
isxdnen da icinodnen. TavebiT igeriebdnen buzebs.
ZaRli tiroda amayad zeamavali kibis qveS.
(`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978)

`Suqia~

gaCnda Suqia da maSinve daiZaxa bebia qalma. _ SexedeT, gogoebo, ra Tvale-


bi aqvso. aTiode dRisa ise iyureboda, TiTqos yvelas da yvelafers imaxs-
ovrebda. sami wlisa msaxiobobda. boSa qaliviT gaexveoda didedas yvavi-
lebian SalSi, mimodioda welis rxeviT da xan aCqarebiT afaxulebda xSir-
sa da grZel wamwamebs, xan qveS-qveS iyureboda eSmakurad. xan aelmebda
Tvalebs, xan ki ise aWyetda da agizgizebda, mayureblebi veRar uZlebdnen
amis mzeras da pirs abrunebdnen, _ kargi, gogo, nu Svrebi egeT rameebso!
didi xnis CanasunTqs uceb amoisunTqavda, akiskisdeboda da, „kulisebisken“
wasuli, namdvili msaxiobiviT iqnevda gamosamSvidobeblad xels.
skolaSi rom miiyvanes, morcxvoba daiwyo. iSviaTad, rom Tvali vinme-
sTvisRa gaesworebina. idga Tu midioda, Zirs iyureboda an arada gverdze
gaixedavda frTxilad. Tundac Semoexeda, Tvalis siRrmeebiT sadRac Ta-
visTvis iyo. Tu mainc gabedavda da Tvals TvalSi gagiyrida, erTi daxamx-
amebiT imden kiTxvas mogayrida, brZenic rom yofiliyavi, daibneodi. amit-
om iyo, rom Taviseburi ridiT eqceodnen didebi.
qaliSvilobaSi TiTqos mkerdma aawevina Tavi. naRmismZebnelis dayura-
dRebiT aTvalierebda yvelafers, mzis aTinaTiviT Tbilad gaatarebda mz-
eras erTi mxridan meorisken. gveCveneboda, rom is Tu rames daacqerdebo-
da, gamadidebeli SuSasaviT moswvavda.
imave xanebSi TiTqos Relva dauwyo haerovanma zRvam, mal-male enacv-
leboda TvalebSi Suqi da Crdili erTmaneTs. gamoikveseboda xolme mraval-
toti elvac. bevr biWs wauRia umweod xeli mkerdisaken, wabarbacebula viT-
omda damexili. Suqias mqrqalad eRimeboda. gaTxovda. TvalebSi CamoeSva
erTiani, sada, naTeli da alersiani farda. mSvidi kmayofilebiT uCerdebo-
da mzera. misi sxeulic kmayofilebas mieca. mSvidi da momzomveli, rbili
simtkiciT idga sivrceSi.
1527
mere zRvam isev daiwyo Relva, Tanac gamZafrebiT. TiTqos aRar icoda,
visTvis an risTvis unda Seeseoda. qmarma, aramzadam, viRac scenis bairaRSi
gacvala. dadiodnen isa da is scenis bairaRi qalaqidan qalaqSi da icino-
dnen. Suqias Tvalebi gauyina, iseve _ im Relvisas. eyola vaJi. nel-nela
dadabldnen da gadnen yinuladqceuli talRebi. axla ukve TiTqos sul
alersis cremlSi utivtivebda fiqrebi. ase gagrZelda mTeli ori aTeuli
weli. samsaxurSi aRmerTebdnen. Suqiasnairi taqtiT aravin Rebulobda da
istumrebda mTxovnelebs.
mere vaJma coli moiyvana, cota xans gamdnari oqros SuqiTac ki ubrwy-
inavda alersis cremli Suqia. mere TandaTan dakarga brwyinvaleba am oqrom,
TiTqos mohpares Tu waarTves yovelive Zvirfasi, rasac ki keTili gamosx-
iveba SeeZlo, TiTqos erTi daxamxamebaRa da, Camoskdeboda mRvrie Rvarebi.
mere gamoexata yvelas da yvelafris mimarT gulgriloba. aRar malav-
da aRarc SemWknar yels, aRar aZlevda xelebs mimzidvel formebs. daZarR-
vuli xelebi Sirad gafarCxuli ewyo magidaze. ki ar dahyurebda, ise. aRaravis
arafris amokiTxva aRar SeeZlo, misi Tvalebidan.
Svili sad hyavda? mSvidad iCeCda mxrebs. aswevda Tavs maRla, Tvalebi
TiTqos raRacas daapirebdnen, magram araferi! erTxel erTma mTvralma
quCaSi iyvira: amasac mTlad gaucivda Tvalebi, axla namdvilad daingreva
qveyana! _ saRamos Suqia sarkesTan mivida, iyu reboda Sig da eRimeboda, isev
Suqia rom erqva da kidev imaze _ viTom raRac urTierToba rom hqondaT
mis Tvalebsa da qveyanas.
`mTvaris asuli~, 1987

`SuSis namsxvrevi~

dilis gril caze jafara amofrinda, rbilad Semouara maRali wifleb-


is garindebul koroms, frTebi momtvreuliviT aafaTquna, fexebi CamouSva,
xmel rokze daapira dajdoma, magram uceb xeze raRaca dainaxa, daiCxavla,
SeSfoTebuli avarda maRla da gafrinda. xis totebi afaCunda da iqidan
patara biWma amoyo Tavi. dainteresebuli iyureboda, saiTac jafara gafr-
inda. raki veRaraferi dainaxa, Zirs Caixeda. iq, Zirs, TiTqosda miwaze dafe-
nil sifrifana foTlebs Soris, misi patara yavisferi fexsacmeli ewyo, isi-
ni axla cocxlebs hgvandnen, erTmaneTs mixutebodnen da viRacas emalebod-
nen. biWs gaeRima, tots gadaalaja da moxerxebulad dajda. nel-nela qanaobda
da fiqrobda. sul male isev ayelyelavda: ferdobis Tavze, TeTri saxlis
mxridan, moklekabiani gogona modioda. modioda ki ara, saxtunao Toks
1528
atrialebda da wvrili, maRali fexebiT skup-skupiT moxtoda. biWs saxe ga-
ubrwyinda, xeli momuWa, tuCebTan miitana da boxvera katasaviT daiCxavla:
miau!.. gogonam ver gaigona. maSin biWma xmas auwia. gogona SeCerda (sax-
tunao morCilad Caiklakna miwaze), mibundovanebuli Savi TvalebiT eZebda
im xmis patrons. biWma sunTqvac ki Sewyvita. gogonam erTxans eZeba, mere
saxtunao daiqnia da xtunva ganagrZo. biWs gaeRima da xelaxla atexa: miau!
miau! hav! hav! _ amjerad ki gogonasac gaeRima. saxtunao akeca, welze Semoix-
via, maRla-maRla yurebiT Cairbina mwvaniani ferdobi, xeebs grZeli, sufTa
mklavebiT eWideboda, SeCerdeboda da isev maRla iyureboda. bolos swo-
rad asul wifelTan SvebiT amoisunTqa, _ balaxebSi CayuJuli fexsacmeli
dainaxa.
_ daTo! _ daiZaxa nasiamovnebi xmiT.
wiflis totze gatvrenili biWi xmas ar iRebda. gogona xes irgvliv uv-
lida, Tvalebze xels iCrdilebda da ase iyureboda maRla, magram biWi mainc
ver SeamCnia. maSin fexsacmeli aiRo raRac metismeti sifrTxiliT. es iyo
cxvirdaCxvletili sandlebi, ocdaToTxmeti an ocdaTxuTmeti nomeri. saqu-
sleebi odnav CasWeWyodaT. gogona RimiliT dahyurebda, amoabruna da lan-
Cazedac daxeda. mere gaiqca.
biWma yvirili daiwyo:
_ e, e!
gogona SeCerda, axla is maRla iyo, naxevrad Semobrunebuli, gasaqcevad
gamzadebuli iyureboda sworad asuli wiflisaken, da dainaxa, biWi dainaxa!
_ uh! rogor axvedi?
_ davdgi saCeCeli, vkar zed buqni da amovxti!
_ saZagelo!
_ ho, ho!
gogonam biWis sandlebi Zirs daawyo, Tavisi TeTri fexsacmelic gaiZro,
wvrili, msubuqi fexebiT gairbina balaxebze da wifels mivarda.
_ ggonia, me ver amoval?
_ ar amoxvide, gesmis? _ SeSfoTebiT CamosZaxa biWma.
gogonam yuri ar aTxova, wifels xelebi Semoxvia, acoceba daiwyo. biWi
adgils moswyda da saocari siswrafiT daeSva dabla. Tan sul iZaxda:
_ ar gabedo, gesmis? ar gabedo! Cavardebi!
ar daunaxavs, rogor gamoelia gogonas Zala, rogor dacurda xis gluv
Zirze da sasowarkveTili iqve Caikeca. biWi kinaRam zed daaxta.
_ sulelo! _ isworebda winwamoSlil swor mZime Tmas gogona.
_ suleli Sena xar, sad miZvrebi?
1529
_ Sen rom miZvrebi?
_ me biWi var.
_ ooh, biWi! didi ambavi, Tu biWi xar!
biWi gawiTlda, gverdze balaxi momuWa, moglija da gaubedavad Tqva:
_ me rom Camovvarde, araferia!
_ ratom viTomao?
_ me rom fexi momtydes, araferia, biWi var. Seni ki ar SeiZleba...
biWma gogonas grZlad gamoSlil swor fexebs gadaatara Tvali. gogo-
nam kabis mokle kalTa win wamoiwia.
biWi wamodga, gogonas aRar uyurebda. uceb raRac dainaxa.
_ fSaveli movida! _ wamoiZaxa da gaiqca. ramdenime nabijis Semdeg SeC-
erda, mimoixeda.
_ Cemi sandlebi ra uyavi?
gogonam orives fexsacmelebi moarbenina. biWma terfebi wvivebze Seiw-
minda, sandlebis gadasaWirebeli ar gauxsnia, iseve Caicva. gogonamac aiTria
Tavisi fexsacmelebi da qSeniT, faTafuTiT airbines aRmarTi. maRla, patara
moedanze, boxoxian moxuc fSavels dabali lega cxeni gaeCerebina da mucelT-
an raRacas usinjavda, es fSaveli xSirad modioda xolme, xan erbo mohqon-
da, xan yveli, xan mawoni. moagarakeTa miyuCebul cxovrebaSi gamococxleba
Sehqonda. dRes adre iyo, moedanze aravin Canda. moTelil, miwaSi CaWyletil
balaxs sisvele SemorCenoda. fSavelma cxens lagamTan CasWida xeli, pat-
ara fanCaturTan aiyvana, boZze miaba. boxoxi moixada, datkepnil WaRara
Tmaze xeli Camoisva, boxoxi isev daixura. gogonam axlos miirbina, biWi
cota moSorebiT gaCerda.
_ ra moitane? _ ikiTxa gogonam.
fSavelma moxeda, TiTqos raRaca uCveulo ram dainaxao, Tvalebi jer
moWuta, mere Cqar-Cqara daaxamxama, mere gaeRima, wver-ulvaSi gaunaTda.
_ mayvali, mayvalav.
_ me mayvala ara var!
_ aba?
_ cira.
_ ah, ara! mayvala xar, mayvala!
_ dedas geficebiT!
fSaveli siamovnebiT iRimeboda da unagirs ukan gadakidebul xurjins
Tasmas xsnida. ai, axsna. gamoixeda, biWi dainaxa, dauZaxa:
_ erTi axlos modeq, balRo!
biWi mivida.
1530
fSavelma xurjinis gaberil Tvals xelebi qvemodan amosdo.
_aese damiWire.
biWi gaubedavad Seenacvla.
_ magra daiWire, balRo, nu geSinian!
fSavelma cxens wamouara, meore Tvali aswia, daiZaba, siwiTlem ahkra.
uceb cxeni Setokda, kudi gaiqnia da cota gverdze midga. biWma xurjins xe-
lebi gauSva da ukan gaxta. xurjinis meore Tvali fSavelsac gaeSva. gaisma
yru JRaruni da Zirsdacemuli xurjinis Tvlebidan ori Savi nakadi mosk-
da. aq Tavqve iyo, es ori nakadi miiswrafoda qvemoT, iSleboda, farTovde-
boda, fusfusebda, bolos SeerTda da SeCerda. gogonas xelebi loyebze hqon-
da Semowyobili da SeSinebuli dahyurebda mayvals. fSavelma xurjins xeli
wamohkra, Caixeda, mere imanac dapneul mayvals gaadevna Tvali, fuo, magram
aq isev patara gogona SeamCnia da Subli gaexsna, welSi gaimarTa, xan gogo-
nas Sexedavda, xan dapneul mayvals. mere uceb wamoiZaxa:
_ ra lamazia es tiali, ara?
gogonasac Tvalebi gaunaTda da CaiCoqa:
_ movkrifoT!
_ iyos magis...
_ movkrifoT, mTlad sufTaa, ai, naxeT!
gogonam muWa aavso, xurjinSi Cadgmuli vedro moiTria da Sig Cayara.
fSavelmac CaiCoqa. krefdnen mayvals da iRimebodnen.
biWi ki xeze asuliyo da iqidan iyureboda gaborotebuli TvalebiT.;
grZnobda, rom waxda, Tavs lafi daesxa, da undoda hqonoda grZeli, basri
maxvili, yofiliyo cota didi, gaeZro es maxvili, gaewvia is fSaveli xmalSi,
Sehbmodnen erTmaneTs da...
ki ar moekla, ara, daeca miwaze, daegdebinebina ai is brtyeli Savi xanja-
li da mkerdze gamarjvebuls daedga fexi...
fSavels ki erTxelac ar gamouxedavs misken.
gogona da is raRac saamo gafacicebiT dastrialebdnen ferdobze CamoR-
vril Sav nakads, laparakobdnen kidec, icinodnen kidec... da biWma mxolod
maSin igrZno, sayrdens rom moswyda, roca sazarlad gauSxivla yurebSi
qarma.
mas Semdeg bevri, Zalian bevri weliwadi gavida. imdRevandel biWs axla
bevris mcodne da bevris mnaxveli mamakaci hqvia, magram yovelTvis, rogorc
ki yavarjens mohkidebs xels, mainc ase eCveneba, rom mis mier gamovlili
uRimRamo dReebis fonze mxolod is erTi dRe brwyinavs mimzidvelad...
brwyinavs Rameul udabnoSi CarCenili SuSis namsxvreviviT.
1531
(`sad cxovrobs mezRapre~, 1970; `saRamo xanis Canawerebi~;
`barisken mifrinavs jafara~, 1974)

`Canaweri mSvenieri qalisTvis~

Cemi baRis xeebs jer isev SerCenoda yviTeli foTlebi, zogs wvril-
wvril, zogsac brtyeli. patara kaloebad iyo dagebuli yviTeli foTlebi
xeebis qveSac.
dildilobiT, TrTvilSi, mze rom gamoanaTebda, yvela foToli Tavise-
burad iwyebda brwyinvas. iwyebdnen galobas gulwiTelebic. Camodioda
wveTebic _ tkap! tkap! tkap! me gavidodi, videqi baRSi _ da gaxarebuli Sevyureb-
di yvelafers.
SuadRisTvis foTlebi ise aRar brwyinavda, rogorc diliT, aRarc gul-
wiTelebi galobdnen, aRarc wveTebi Camodioda xeebidan, magram, samagierod,
gasaocari qarvisferi simSvide dgeboda. xangamoSvebiT euli foToli Tu
wamovidoda maRlidan neli trial-trialiT. myudroSi wynarad krutuneb-
da TvalebdaxuWuli kata.
vambobdi, rom qveynierebaze araferi Seedreboda am dReebis silamazes...
magram erT dilas gaviRviZe da ca moRrubluli damxvda. nislebs dae-
bura irgvliv mTebi. gulwiTelebi Cumad iyvnen, venaxebidan amobolebuli
kaklebis kenweroebis iqiT WalaSi Casasxdomad trialebdnen CxarTvebi,
davinaxe _ aqa-iq, nela, taatiT eSvebodnen fifqebi. Cem Tvalwin, Sav totebsa
da yviTel foTlebSi imata da imata Tovam. daiwyo namdvili bardna, _ oo,
dakorZili Savi totebi da yviTeli foTlebi TeTri fifqebis vualSi! _ da
wamoviZaxe, rom es dRe kidev ufro lamazi iyo, vidre wina dReebi.
SuadRisTvis ukve TovliT iyo Camobardnili yvela xe da Robe, Tovls
daeRuna maRali balaxebi, kvlavac Tovda, da gadavwyvite, wavsuliyavi, menaxa
am TovaSi erTi Cemi sayvareli xe _ beberi Tela lurj kldeebSi. Cavicvi
saCixiani qurTuki, rezinis Ceqmebi, aviRe Cemi Svindis mZime joxi da gavude-
qi gzas.
saCixi ar mSveloda, mainc saxeze madneboda fifqebi. daburulebidan Wax-
WaxiT mifrindebodnen SaSvebi. TiTqos maT Sav frTebs _ scvioda Svavad
wamosuli Tovli. gavedi gaSlil WalaSi. cotaze Canda Wala _ TeTrad
damrgvalebuli verxvebi, mere nisli iyo. mivdevdi tyviisfrad CamZimebul,
CayuCebul mdinaris napirs, ufro da ufro xSirad meyreboda fifqebi saxe-
Si. avedi gorakze, gadavxede lurj kldeebs, davinaxe TeTr burusad amobol-
1532
qvili beberi Telac im kldeebSi (frialoebze fexs ver ikidebda Tovli),
Cavedi dabla, gavrbodi kidec TavqveebSi, mivuaxlovdi, gavCerdi asiode
nabijze, daveyude joxs da ase vuyurebdi. o, ra sanaxavi iyo kldis kvarcxl-
bekze mdgari is Tela _ didi, TeTrad gadabardnili, kidev ufro gabumber-
azebuli, sazeimo musikad Camomaval brtyel fifqebs miyuradebuli! da pirve-
lad aqedan davinaxe _ zed ejda lega martosuli qori, mxrebwamoweuli,
TavCaRunuli. ras akeTebda qori am TovaSi Telaze? sanadirod gamosuls
ar hgavda, TiTqos Tvalebi daxuWulic ki hqonda. wavedi fexakrefiT. qori
ar iZvroda, Tvalebi namdvilad daxuWuli hqonda. davkari fexi da viyvire:
_ hae! gamofxizlda, aiwia, daiqnia frTebi, Camoyara Tovli, afrinda, erTi
Semomifrina irgvliv, mere wavida maRla-maRla, iq kldis fxaze dajda, iqidan
iyureboda dabla. kidev da kidev SevZaxodi, _ hae! hae! _ magram fexi aRar
moucvlia, cnobiswadiliT madevnebda Tvals.
me mivedi TelasTan, jer joxis wveriT movuCxrike fuRuro, mere avyureb-
di erTmaneTSi gaxlarTul msxvilsa da wvril totebs. TvalebSi micvivde-
boda fifqebi. damexva Tavbru, gavicine, vkari wixli zroze, _ „gatokdi, me aqa
var!“ _ magram Zvra ver vuyavi bebers, sagonebelSi wasuls..
_ eee!.. daviZaxe erTxelac.
amaod velodi eqosac ki...
wamovedi.
aRmarTs rom Semovudeqi, mxolod maSinRa mivxede Telas. qori irgvliv
uvlida freniT. mere daajda, mxrebi isev win wamoswia, Tavi Caqindra. ijda,
ar iZvroda. marto fifqebi Camodiodnen masTanac da CemTanac zeimiT.
_ oo, ra lamazia...
ara, yvelaferze lamazi mainc Sena xar Seni Wkviani TvalebiT, dedofaliv-
iT rom dgaxar sxvebs Soris da araferi gikvirs amqvey niuri.
`mTvaris asuli~, 1987

`Casaqoli~

ras damdevs, ra unda Cemgan am Cvenebas mainc?


_- SeWameso, gaanadgures Citebma Talario. _ gamoitana ori Wigo Salam,
erTi grZeli, meore _ mokle. gamoitana CaquCi da lorsmanic. mokle Wigo
grZel Wigoze daakra, gaakeTa jvari. miayuda is jvari kedelze. gamoitana
amis Semdeg marnidan pirwamtvreuli, uyuro xelada. Camoago is xelada
jvarze _ Savi, Savi, priala; gamoitana, carci, daaxata im Sav xeladas didi,
keTili Tvalebi, didi, cota moRunuli cxviri, didi, TiTqmis yurebamde ata-
1533
nili gacinebuli piri, sul savse didi TeTri kbilebiT; gamoitana mecx-
varuli TeTri boxoxi da faraja. boxoxi xeladas daaxura, faraja jvars
Caacva Tokic SemouWira, aswia maRla, Talarze maRla, da boZze miamagra,
Zalian guliT miamagra, erTi ocjer mainc Semoaxvia Toki, arsad gahqceoda.
amoiara Takom, mkerdsavse, xiTxiTa mezobelma gogom. Tavis gaqneviT
gadaigdo Tma ukan, aixeda Talaris maRla da Cumi xiTxiTiT ikiTxa:
_ ra hqvia?
_ Sala. _ RimiliT miugo Salam.
Takom axla qals Sexeda.
_ ggavs.
egona, qimunjs miiRebda pasuxad, gaiqca, magram orive Sala adgilze idga
da icinoda.
wavida Tako, _ imanac daakra grZel joxs mokle joxi, imanac gamoitana
gatexili litra, Camoago jvarze, sul wiTeli, wiTeli, yirmiza naxSiriT
daaxata grZeli, gadamSvilduli warbebi, grZeli, Zirs daxrili wamwamebi,
RimiliT odnav agrexili kokobi tuCebi, gamoitana bebias mosaxvevi, moaxvia,
gaubanta qvemoT lamazad, gamoitana TeTrad dawinwkluli lurji winCaxs-
nili kaba (is, mgoni, dedis iyo), Caacva is kabac, SemouWira sartyeli, aswia
imanac Talars maRla, aswia wvalebiT, imanac erTi ocjer Semoaxvia Toki,
boZze miamagra.
idga Takos gogoc, niavi ufrialebda kabis kalTebs, cota zomaze metadac,
da amis gamo wiTldeboda, morcxvad xrida grZel wamwamebs.
Takomac Tako daarqva gunebaSi Tavis gogos.
mofrindnen beRurebi, naxes _ iqiT Talarze Sala dgas xelebgaSlili,
yurebamde siciliT pirgaxsnili, aqeT Talarze _ damorcxvebuli Tako, da
veRar mibedes verc SalaanT da veRarc TakoanT Talarze. misvla eRimebo-
daT kmayofil gamvlel-gamomvlelebs, didxans ar acilebdnen Tvals am
Salasa da Takos. sul undoda niavisagan afrialebuli kalTebis gaswore-
ba Takos, ver isworebda, cdilobda yvelasTvis Tvali moeridebina, arideb-
da kidec da Zirs hqonda daxrili grZeli wamwamebi. Salas ara _ Salas
uxaroda... farajis kalTebs rom ufrialebda niavi...
bolos, rogorc iqna, daRamda, amovida mTvare, Caiara, vinc Casavleli
iyo. amoiara amomvlelmac. daiZina yvelam, TviT bebiebmac ki. Sala da Tako
ki idgnen, erTi erT ezoSi, meore _ meore ezoSi, erTi _ bednierebiT ga-
cinebuli, meore _ damorcxvebuli. gaCumda xmaCasawyveti Wotic da maSin
gabeda Salam:
_ gogo!
1534
Takom xma ar gasca.
_ ra lamaxi xar, gogo!
Takom xma ar gasca, ufro daimorcxva,
_ gadmo ra, cota xniT CvenTana.
Takom sul ar gasca xma.
_ gadmo ra, gogo.
Takom sul odnav gaatoka Tavi, TiTqos marto niavi iyo bralSi.
_ gadmo ra, gogo!
Takom ufro aSkarad gaatoka Tavi.
_ Savi var, magram ici, ra Saxi var, gogo?!
Takom, sicili rom ar waskdomoda, kidev ufro gverdze Seabruna Tavi.
_ vahme, yaraulad ar vidge, am Citebs ar vigeriebde!..
_ aba, sad arian Citebi, biWo!
saxlebSi myof Salas da Takos kidev _ viTomcda eZinaT.
_ Casaqolo! Casaqolo! _ ZilSi ambobda Takos bebo Taflo.
(`Tebro~, 1983)

`CaCauris wasvla~
al. WinWarauls

CaCaurma wyali dalia, saTaviTurze miesvena, erTxans maRla iyureboda,


mere gadmoixeda, Tvalebi cudad daelmeboda.
_ xmali da sanTeli momitaneT!
mzeqali ufro mixvda, vidre gaigona, xmalsa da sanTels ro Txoulobda.
gaCqarebuli wamovida,_ wiqas dauZaxeT, wiqas!“ ori diaci daxrili, dafeTe-
buli gafaTfatda gareT. erTi maSinve Semobrunda, mzeqalma sanTeli mo-
Zebna, kedlidan xmali Camoxsna, kalTaze gaisva, mtveri gaacala. Semovida,
Semobnelda wiqac. xmali iman gamoarTva, qarqaSi gaaZro da CaCaurs waad-
ga.
_ rogora xar, CaCauro?
_ mivdivar, wiqav, xmali da sanTeli Sen momeci.
_ ar getyoba, CaCauro.
_ ara, exla namdvilad waval.
_ aunTeT sanTeli!
mzeqalma sanTels moukida da wiqas miawoda. sxva diacebi erTad SequCe-
buliyvnen da Sewuxebulni uyurebdnen CaCaurs. karis aqeT-iqiT patara gogo
da biWic idgnen. wiqam dasWyivla:
1535
_ gadiT Tqven gareT!
gogo da biWi karSi gacvivdnen.
wiqam jer xmali misca CaCaurs, mere _ sanTeli. CaCauri gaijgima, xmals
wveri aawevina. sanTlis naRvenTi gamxmar TiTebze Camosdioda. TiTebi
uTrToda, TrToda, kankalebda sanTlis alic. diacebma mandilis boloebi
miifares tuCebze. CaCaurma haeri Caigrova, Tvalebi daudidda, amoisunTqa
da moulodneli omaxiT ikiTxa:
_ xo ar gavfuWdi, wiqav?
_ ara, ar gafuWebulxar, CaCauro.
_ usakadreod xo ar mivdivar, wiqav?
_ ara, kargad misdixar, CaCauro.
_ sisxli aravisi mimdevs.
_ aravisi, CaCauro.
_ valic aravisi mimyveba.
_ aravisi, CaCauro.
_ ori latani gamovarTvi daTvias, mieciT.
_ mivcemT, CaCauro.
_ namduravic aravin damrCes.
_ ar dagrCeba.
_ abikas damiZaxeT.
_ abikas dauZaxeT! _ mobrunda wiqa.
diacebma erTmaneTs gadaxedes. lelika gaxusxusda karisken.
_ Werxo mTelia! _ iZaxda CaCauri.
_ mTelia, CaCauro.
_ wyali ar Camodis.
_ ar Camodis.
_ naqon-saqonic mrCeba.
_ grCeba, CaCauro.
Semovida abika, _ maRali, axmaxi, CaJangebul-CaburZgnuli. qudmoxdiT mi-
uaxlovda CaCaurs.
_ rogora xar, CaCauro.
_ mivdivar, abikav, SublSi gkocni da mivdivar.
_ meca, CaCauro, meca gkocni, _ abikam Caimuxla.
_ ficxi viyavi, daiviwye.
_ daviviwyeb, CaCauro.
_ SuRliasac damiZaxeT.
isev gafaTfatdnen diacebi karisken.
1536
_ wiqav!
_ gismen, CaCauro.
_ xarjebi ar damakloT.
_ arafers dagaklebT.
_ xmalsac momiareT.
_ mogivliT, CaCauro.
_ vinc Rirsi iyos, imas mieciT.
_ imas mivcemT.
Semovida SuRlia, isic qudmoxdiT wamobarganda CaCaurisken. Soridanve
iZaxoda:
_ SuRlia var, SuRlia!
_ Senca gkocni, SuRliav.
SuRliam gruzaTmiani Tavi tuCebTan miutana, jer CaCaurma akoca, mere _
SuRliam.
_ gulficxi viyavi, daiviwye yvelaferi.
_ daviwyebuli maq, CaCauro, daviwyebuli.
_ biWuri Tu amovides, imasTanac qudi momixadeT.
_ mogixdiT, CaCauro.
_ mSvidobiT iyaviT.
_ mSvidobiT, CaCauro.
_ exla yvelani wadiT, _ CaCaurma Canaxevrebuli sanTeli mkerdTan aitana.
wiqa Semobrunda.
_ wadiT, gadiT yvelani.
kacebica da diacebic Tavdaxrilni, erTmaneTs miyolilni wavidnen
karisken. wiqam kari gamoixura, gadaraza da zurgiT miawva saxeze quda-
farebuli. diacebi Cakuntdnen, muxlebze xelebs icemdnen, Tavebs iqnevdnen
da yrud zuzunebdnen.
wvimas gadaeRo, TeTri janRi gabarduliyo goris Tavze. nawuris wveT-
ebiRa Wyapunobda aqa-iq.
CaCauri gaWimuli iwva da maRla iyureboda.
patara gogo da biWi gadafarebulSi.
b i W i: _ sanTliT inaTebs, xmliT miikvlevs da midis.
g o g o: _ sad midis?
b i W i: _ mama-papasTan.
biWma xanjlisSvila xelis zurgze daido, maRla aisrola. xanjlisSvi-
la rbilad amotrialda haerSi, wamovida da miwaSi Caeso.
gogo kabis sworebiT Cajda, xelebi muxlebze daiwyo, aswevda TiTebs da
1537
isev daiwyobda muxlebze, aswevda TiTebs da isev daiwyobda muxlebze, Tan
biWs uyurebda TvalmouSoreblad.

`Cemi bavSvobis ezoebi~


rodesac Cven, didebs, xandaxan gviWirs, an avadmyofoba gvawux-
ebs, anda sazogadoebaSi Cveni mdgomareoba, maSin gonebis siRrmeebSi
gafacicebiT daveZebT bednier wuTebs, romlebmac unda dagvidas-
turos, rom cxovreba brZolad Rirs.
da warmoidgineT aseTi wuTebi umTavresad Cvens bavSvobaSi
iyris Tavs.
rasac Tqven qvemoT waikiTxavT, da rasac zogierTebi
moTxrobasac daarqmeven, nayofia swored aseTi Ziebisa.
bednierebi Cvenc viyaviT, Cemi wris, Cemi Taobis bavSvebi, xolo
Cven riT, aman SeiZLeba gagaocoT kidec, magram ras vizamT, asea. _
yvela dros Tavisi saocrebebi aqvs momdevno droTa Tval-
sazrisiT.
Cemi bavSvobis Raribi ezoebi ocdaaTiani wlebis sofelSi CarCa: dagvili,
damarmarebuli miwa, grili, qorfa balaxi, rcxilis wnelebiT Semownuli
Tone, miwuri gomuris CaSavebuli sanaTurebi da maT maRla erTiani maRa-
li ca. arc yore, arc galavani, arc meseri! ZeZvis Robeebic ki qvemoT, ezoebis
bolos _ bostneuli rom ar gaefuWebina frinvelsa da saqonels. Tu sadme
mijna iyo, _ miwidan odnav amoCenili Tavwowola qva, _ imasac mxolod
raRaciT daboRmili xnieri xalxisTvis hqonda mniSvneloba. Cven, patarebs,
yvela ezo saxalxo da salaRobo adgilad migvaCnda.
Zvel ezoebSi mSvidi xmebi idga. es iyo: mercxlebis JRurtuli, bavSvebis
JivJivi da saRamoobiT Sinmobrunebuli saqonlis naRvliani bRavili. ezos
TavSi waxumrebulebi ezos boloSi CavdiodiT gorva-gorviT. aqac, didi-
didi, xbo SemkrTaliyo, anda qaTami gamxtariyo ganze. ufrTsebi zedac ar
gviyurebdnen, arc ufrosebi, arc ZaRlebi.
did pativd iTvleboda, Tu ki yvelierSi ama Tu im ezos saqanlisTvis
amoirCevda ubani. daayenebdnen caSi asul uzarmazar samfexebs, gadaadebd-
nen Tavxes, Camoabamdnen koxtadgaTlil xelnebian saqanelas da mTeli ori
kvira is ezo soflis sakrebulo iyo. qanaobdnen saqanelaze kiskisiT, Sekiv-
lebebiT da SeZaxilebiT: „vin ginda?!“ „cxvariaanT qali“. „Sena, gogo?!“ „me
yurSi getyvi“. „SegaberoT!~ da adi-Camodioda cis kidurze pirispir md-
gari gogosa da biWis mSvenieri landi. ukravdnen dairas, zogan dol-gar-
1538
monsac, cekvavdnen grZelkabianni tanwvrili gogoebi, mRerodnen saWidaos,
Widaobdnen Ronedauokebeli jeilebi da im or kviraSi ise gaikvereboda
ezo, erbo rom dagRvrodaT xeliT ahkrefavdi..
maSin miwac sul sxvanairi iyo _ sufTa, sufTa, alersiani. viRa Seeswreba
qorfa balaxSi ise Tavisuflad gorvas da tantals. arc SuSis namsxvrevebi,
arc rkinebi, arc xreSi. vTxridiT Sig visxediT, xel-fexi sul Sig gvqonda.
Tu sadme xili idga am ezoebSi, isic TiTqmis saerTo iyo: TuTa da Werami,
bali da alubali. vin kiTxulobda, vin adioda da vin Camodioda. xilis
gayidva yvelas eTakileboda.
zafxulis miwuruls ezoebSi gahfendnen wisqvilSi wasaReb xorbals, bevr-
bevrs, ramdenime sacalos erTad. udidesi netareba iyo SiSveli fexebiT am
xorbalze gadavla. aq ki gawyrebodnen didebi, magram am wyromis kilo
bevrad gverCia zogierTebis locvas. kidev ufro ukeTesi iyo simindis rCeva,
gansakuTrebiT RamiT. modiodnen mezoblebi mosaxmareblad. enTo didi
cecxli. iwveboda Wyinti taroebi, idga saamo suni, sicil-kiskisi, cidan ki
dagvyurebda didi, keTili mTvare.
zamTrobiT movidoda Tovli. sul gadaaTeTrebda, gadalesavda im ezoebs.
gamoitandnen xis niCbebs da arnadebs farajiani kacebi, gahkvalavdnen gzas.
gagrZeldeboda Tova, aT dRes, or kviras, hkvalavdnen kacebi isev da isev, da
bolos Cvenze ufro maRal TeTr labirinTebSi gvixdeboda siaruli. modio-
da dila-saRamos wyalze gamorekili saqonlis mwkrivi, wynarad, Tavebis
qneviT, da moaorTqlebdnen Tbilad, sasiamovnod. uberavda qari da maRl-
idan bRuja-bRuja gadmohqonda SuSis namsxvrevebiviT wkaruna Tovli.
sofels Tavs dahfrenda SimSiliT Sewuxebuli tyis Citebis gundi, gama-
rTuli gvqonda kakanaTebi, maxeebi, skolisTvis ki xmamaRla vimeorebdiT
raRaciT ZarRvebis gamTbob leqss:
zamTaria, uberavs, '
siciviT vibuzebiT,
Tu gagviReb karebsa,
TqvenTan SemovfrindebiT.
da Tu ara, bavSvebo,
miT mainc gagvaxareT,
gamoaReT fanjara,
sakenki dagviyareT.
gazafxulze gavifinebodiT myudroebSi didebica da patareqbic. patare-
bi vTamaSobdiT qeriWamiobas, oTurmas, laxts, didebi isxdnen da xan Cven
gviyurebdnen, xan netarebiT ululavdnen Tvalebs mzes.
1539
gaaxurebdnen Tones, Caakravdnen lavaSebs da pirvel amoxdils dagvi-
nawilebdnen Cven, patarebs da ZaRlebs. ara, jer ZaRlebs, mere Cven.
Raribi, Zalian Raribi iyo Cemi bavSvobis ezoebi, magram ramdenime rame
mainc hqonda guluxvad: sufTa, SemouRobavi miwa, grili, qorfa balaxi, al-
ersiani myudroebi da, rac mTavaria adamianTa dauxarbebeli Tvalebis
Rimili.
(`Sori TeTri mwvervali~, 1979)

`Cemi bavSvobis erTi nisliani dRe~

pirvelklaseli var, noemberia, nislebi, cota nawvimari. Cvens venaxs muSebi


abruneben da skolaSi aRar davdivar, sul im muSebTan var. Zalian kargi
sayurebelia venaxis gadabruneba. wamoiRebs ori kaci gaprialebuli barebiT
vazebis rigs aqeT-iqiT rusaviT; beltebs ukve gadabrunebulSi awyoben;
amoasufTaveben niCbebiT im rus; Cadgebian Sig, wamoiReben meore barispir-
uls; vazebs imdenad uTavisufldebaT fesvebi, Tavs veRar ikaveben, zogi aqeT
wveba, zogi _ iqiT; am meore barispirulsac amoasufTaveben, oRond bolom-
de ara; daiwyeben vazebis miwaSi Cawvenas. TiTodan TiTo rqas amouSveben
maRla, Wigos Seudgamen, miakraven, sxva rqebs waaWrian, axal rigs gamoiReben
barebiT da misi beltebiT Cawvenil vazebs mibeltaven.
Tvals ver moswyvet, rogor Cadian mWreli barebi miwaSi, rogori sufTa,
priala beltebi amoaqvT iqidan, rogor eRunebaT niCbebs tarebi TiTqmis
sveli miwis simZimisagan, rogor eferebian muSebi vazebs, elaparakebian:
„iweqi axla egre da daisvene, xom daRlili xar amdeni xnis garjiT, axla
es Seni rqa gaisarjos, euh, ra yoCaRia, erTi SexedeT!“
me xom sul mexumrebodnen: „Sen namdvilad oqroebi geguleba am miwaSi,
Tvals rom ar gvaSorebo“. an: „romeli ufrosia, Senis azriT, bari, Toxi Tu
niCabio“. amaze mivuge, _ bari-meTqi! raTao? eg ki aRar vicodi. maSin amix-
snes, _ „sul gaWimuli rom irjeba mTlad ufrosebiviT, imitomao“.
sam dRes ar wavedi skolaSi. adrianad gaviqceodi, davimalebodi mez-
oblebSi. mere, raki gakveTilebi daiwyeboda, gamovCndebodi. ramdenic und-
odaT, imdeni ewyevlaT dedas da bebias. maT dasanaxavaT ebuzRunaT muSeb-
sac. cota xanSi yvelaferi wynardeboda. marto ki ar vuyurebdi muSebs, xan
bars aviRebdi, xan niCabs. muSebi amasac meubnebodnen: „Sen ueWvelad didi
mbaravi gamoxval, SifanerkaSi unda gedos xolme bario“. me mecineboda da
ufro vyoCaRobdi. saWmelsac muSebTan vWamdi, iqve, vazebSoris, Zalian gem-
1540
riel saWmels.
meoTxe dRes ki, dilaadrianadve, magrad CamWida bebiam xeli da wamiyva-
na skolaSi. me vtirodi, vxtunaobdi, gaSvebas vcdilobdi, _ „itire da gaskdi
tiriliTo“, _ ar miSvebda bebia. vinc ki gzaze gvxvdeboda, yvela gvekiTxebo-
da, _ ra ariso, ra atirebso?
_ muSebi muSaoben venaxSi, imaTTan unda da skolaSi aRarao, _ miugebda
bebia.
_ ui, ras ambobo, rogor SeiZleba, Sviloo, _ iZaxdnen qalebi.
erTma kacma ki Tqva:
_ kargi biWi yofila, ra gindaTo..
es rom gavigone, ufro vumate tirils, bebia muSts miRerebda, magram ar
mirtyamda. skolas rom mivuaxlovdiT, xmas cota davuwie, samagierod, ufro
Ronivrad daviwye gawev-gamoweva. magram bebia mainc Cemze Ronieri aRmoCn-
da, Tanac skolis ezoSi ukve kaci maswavlebelic wamoeSvela. es iyo cnob-
ili isaak maswavlebeli, direqtoris moadgile, marto maswavlebeli ki ara,
soflis imedic, misi av-kargis mudmivi monawile, misi damcveli. is rom saso-
flo krebaze sityviT gamovidoda, darbazSi Jruanteli gvivlida yvelas.
cali xeliT rveulebis dasta eWira, caliT me mwvdeboda:
_ aba, ra aris, aba, gamagebineT, ra moxdao.
me rogor gaviwie, rogor gaviqnie xeli, ar vici. qvemodan aqneuli mox-
vda Cemi xeli isaak maswavleblis rveulebis dastas, Tu zemodan daqneuli,
ar vici. mTeli is dasta ki talaxSi gaifina, ori rveuli karaviviTac dad-
ga...
aq raRac mkacri moWera vigrZeni mxarSi, talaxSi gafantulma rveulebma
xom Tavzari damces.
_ Seiyvane klasSio! _ ubrZana isaak maswavlebelma bebias.
TviTon rveulebs daswvda, exmarebodnen dafacicebuli moswavleebic.
me ukve momCvarebuli Semiyvana bebiam klasSi, damsva merxze, davjeqi.
_ eg gindoda, rom gagekeTebina, arao?! _ axla bebia iwmendda cremlebs. _
xom aisrule gulis wadilio! _ me xmas ar viRebdi, sadRa SemeZlo xmis
amoReba! im wuTidan yvelafriT morCili gavxdi yvela ufrosisa. maswavle-
belma win gadmomsva, gogosTan. nikapze xeli momkida da ise amawevina maR-
la Tavi, meCveneboda, rom yvela me miyurebda, yvelas me vejavrebodi. RamiT
vxedavdi xolme sizmrebs: wamovidodnen faTqun-faTquniT did-didi, mokle
frinvelebi, dameseodnen gundad, magram frinvelebi ki ara, rveulebi aR-
moCndebodnen, Tavzarsa mcemda isaak maswavleblis Soreuli gamoCenac ki.
magram es yovelive araferi iyo im tkivilebTan SedarebiT, ra tkivilebi-
1541
Tac maxsendeboda rveulebis talaxSi Cabneva, roca camet-ToTxmeti wlis
biWi, Tbilisis gareubnis _ skolis moswavle, ocdaaTi kapikiT muWaSi, sul
davivlidi plexanovisa da rusTavelis prospeqtis maRaziebs da sam rveuls
ver viSovidi versad. iyo aseTi viTarebanic omamde. isaak maswavlebelma
jer kidev ymawvilobisas mapatia Cemi danaSauli, Tanac sul sicil-siciliT,
magram tkivilebi ver momiSorebia dResac. es tkivilebi makeTebineben am
Canawersac, raic kidev erTi bodiSis moxda, Tanac saqveyno, isaak maswavle-
blis winaSe, vnaxoT, ra moxdeba am Canaweris gamoqveynebis Semdeg.
`dila~ #11, 1988; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`Cemi bavSvobis skola~

patarobisas sofelSi vswavlobdi, Cvens sofelSi ori skola iyo _


zeviTskola da qveviTskola, zeviTskola _ didi, qveviTskola _ patara.
patara skolaSi patarebi davdiodiT.
dilaadrian, rva saaTze, pirvel zars darekavdnen. am zariT gvatyobin-
ebdnen, aba, bavSvebo, moemzadeT da wamodiTo. Cvenc, bavSvebi, CavawyobdiT
CanTaSi wignebs da rveulebs, CavuWyunavdiT gverdiT vaSlebsa da msxlebs,
daviWerdiT samelnes xelSi da daveSvebodiT Tavqvemimaval orRobeebSi.
skola wisqvilis arxis piras idga, SemaRlebulze. aqeT skola idga, iqiT,
xevs gaRma _ dangreuli eklesia. arxis qvemoT venaxebi da ivris Wala iyo,
ivris Walis mere _ grZladgawolili utyeo gora. goraze avtomobilebi
mimodiodnen.
skolas sul oTxi oTaxi hqonda, oTxi klasi. erTi patara oTaxic iyo,
samaswavleblo. iq, ase maxsovs, yovelTvis sasiamovnod RudRudebda Rume-
li. Cveni iq Sesvla ar SeiZleboda. daiwyeboda gakveTili, Camovardeboda
siCume _ davSoSmindebodiT, davwynardebodiT bavSvebi, visxediT da bar-
tyebis TvalebiT SevyurebdiT maswavlebels, magram buzis gafrenas gaigoneb-
diTo, aseTi siCume arasodes ar iyo. garedan yovelTvis sxvadasxvanairi
xmebi Semodioda, gazafxulze, maisSi, arxis piras gayolebul kaklebze mo-
laRurebi gadasZaxodnen erTmaneTs, Semodgomaze _ jafarebi, zamTris pi-
ras da zamTarSi yvavebi, daaRebdnen yvavebi pirs da iyo erTi _ yvaa, yvaa,
yvaa! fanjrebidan isic moCanda, rogor anacvlebdnen is yvavebi kenweroebze
fexebs.
gazafxulzeve, maisSi, mere seqtemberSic, dairekeboda Tu ara didi Ses-
venebis zari, magari biWebi sabanaod Carbodnen arxze. maswavleblebi wyre-
1542
bodnen, amitom biWebi zemoT adiodnen da iq eSvebodnen Tavdayira wyalSi.
visac maswavleblebi Seatyobdnen, ubanavniao, gakveTils hkiTxavdnen da
orianebs uwerdnen. magari biWebi mainc Tavisas ar iSlidnen, isini dResac
kargad maxsovs: jabala, babajana, prokona, qSuva... erTic iyo, erTi yvelaze
magari biWi _ RaWuna. vnaxavdiT da am RaWunas gamoagdebdnen gakveTilidan.
is kidev _ wavidoda, gaCerdeboda SemaRlebulze, ise, rom fanjrebidan kar-
gad daenaxaT bavSvebs, idga da aRaWunebda ybebs, ra edo, ar vici, aqlemiviT
ki aaqafebda xolme pirs. gamoudgeboda skolis daraji takvia ioseba saxriT,
magram verasodes ver eweoda. Tebervalsa da martSi venaxebidan grZeli
simRerebis xmac modioda. winaT, Cems pataraobas, xSirad mRerodnen venax-
ebSi. Seikribebodnen samni an oTxni, an ufro metni, Tan baravdnen da Tan
mRerodnen, axlac mowkrialebs iqidan erTi simRera: „aaralaloo, Sen biWo
anagureloo...“ es barvisas, sxva droidan maxsovs _ „arsena rom daiWires,
dila iyo mSvenierio“. es „arsenas simRera“ aCqarebiT imRereboda. amboben,
erTi Cveneburi, xeWrela, Turme venaxs swamlavda da ise garTula am simRe-
riT, naxevari sxvisi venaxi Seuwamlavs.
maswavleblebi gvaswavlidnen Zalian karg rameebs. qarTulis maswvle-
beli gvswavlida: „Svlis nukris naambobs“, „amodis, naTdebas“, „magdanas
lurjas“, „Rvinia gadaiCexas“; ariTmetikis maswavlebeli _ wiladebs, wilade-
bis Sekrebas, gamoklebas, gamravlebas, gayofas. kidev _ gamoyvanili magaliTe-
bis Semowmebas. ra kargi iyo, rom SevamowmebdiT da swori aRmoCndeboda
Cveni pasuxi! bunebismetyvelebis maswavlebeli gvaswavlida _ mTebs, tyeebs,
mdinareebs, tbebs, davyavdiT eqskursiebzedac. viyaviT Cvens goraze, mis kalTe-
bze, Txemze. mere CaveSviT tyeSi, vnaxeT, rogori iyo mcenaris bolqvebi.
bolqvebi hqonda yoCivardas, Teros, ZaRlnioras. ias _ ara. ias funjiviT
CamoSvebuli fesvebi aqvs, bunebismetyvelebis maswavlebelmave gvaCvena
adamianis ConCxi da mikroskopi. daudebdi mikroskops Tmis Rers, Caixedav-
di Sig da is Tmis Reri joxis simsxo Canda.
zamTarSi, Tovls rom Camohyrida, WalaSi gamodiodnen monadireebi.
rogori gasaZlebia merxze? dabla yefiT miqrian meZebrebi, misdeven mona-
direebi ZaxiliT _naah! naah! naah _ xan aq gavardeba Tofi, xan iq. Sen kidev
ijeqi da erTxelac ar gadaixedo dabla.
did Tovls rom dadebda da moyinavda, iqve, skolis gverdze, xevSi, dava-
si pebdiT arxisken Camaval gzas da iyo erTi sriali da kotrial-kotria-
li, gogoebi biWebze mondomebiT srialebdnen, oRond isini _ wiokobiT, xan-
daxan romelime maswavlebelic ki dacurdeboda xolme. xandaxan maswavle-
belic waiqceoda, maSin aRar vicodiT, ra gveqna, gagvcineboda Tu ara.
1543
saklaso oTaxSi xurda Tunuqis Rumeli. vinc im RumelTan axlos ijda,
bednieri iyo. bunebismetyvelebis maswavlebeli gvaswavlida simRerasac.
gvaswavlida erT simReras _ „CuxCuxiT Camorboda“... ver iqna da ver ki
gvaswavla, rogorc TviTon undoda, magram ar gviwyreboda. Slida da aqnevda
xelebs, mere mividoda RumelTan, Semoawyobda im xelebs milze da naRv-
liani TvalebiT gviyurebda yvelas.
nisli rom iyo da im nislSi maRlidan gadaxedavdi Cvens skolas, ge-
goneboda, mSvenier ocnebaSi xdeboda yvelaferi.
adioda sworad da nisls uerTdeboda kvamlebi. im kvamlebs asdevda
bartyebiviT pirdaRebuli bavSvebis simRera „CuxCuxiT Camorboda“... ge-
goneboda, erTi mondomeba, erTi garja, da mosdebda Toks kaci im skolas
Tavis bavSvebian-kvamlebianad, aikidebda da waiRebda TovlSi. qveyniereba
maSin iyo didi, skola _ patara. axla, piriqiT, qveyniereba dapataravda, skole-
bi gaizarda. qalaqad Tu soflad axla sul didi skolebia. im skolebs rom
uaxlovdebi, arc erTze ar ifiqreb, imas Tu vinme adgilidan daZravs.
`dila~ #1, 1983

`Cemi binis garSemo~

axla ukve gulmosuli varaxunebdi danjRreul alayafze. davartyamdi


samjer muSts _ davayurebdi. raki aravin mi pasuxebda, isev davartyamdi,
Tan fexs mivaSvelebdi... isev davayurebdi. ase gagrZelda xuTiode wuTs.
gamelia guli lodiniT, da is iyo davapire ukan gabruneba, rom Cems maRla,
SuSabandis fanjara gaiRo da Tavi gadmoyo Tmagawewilma qalma.
_ vin aris? _ ikiTxa namZinarevi, moboSebuli xmiT.
_ bodiSi, rom gawuxebT, _ mivmarTe me, _ mgoni am ezoSi qiravdeba oTaxi.
qals aRaraferi ar uTqvams, fanjara moxura. guli metkina. Seuracxy-
ofilad vigrZeni Tavi. mzad viyav mimefurTxebina am ezosTvis, damewyevla
yvela misi mcxovrebi _ bralian-ubralo, magram Tavze maTovda, fexsacmel-
Si wyali Separuliyo, saSineli nesti mqonda Semjdari welSi... kvamli, romel-
ic amodioda sakvamurebidan, magonebda Tbil, myudro keras, simSrales, rac
mTavaria, wignebs, da vicdidi, vabakunebdi fexebs xvlarcian trotuarze, vior-
Tqlavdi xelebs, vakvirdebodi amvlel CamvlelT, ufro ki Tvali meWira
SuSabandze.
rogorc iyo eSvelaT, viRac axmaurda kibeze, alayafi gaiRo. Cems win
idga ara is qali, romelic momevlina pirvelad, aramed sxva, moxuci. saxis
1544
qveda nawili ruxi TavsaxveviT Seburvili hqonda, tuC-piri ar uCanda. svaviv-
iT moxrili da msxvili cxviri odnav wiTldeboda, loyisTavebze eyara
ferismWameli. TvalisZirebSi oflismagvari sisvele edga, warbebi, TiTqos
Setrusoda, Tvalebi _ Wreli, civi, ugemuri. Semosili iyo mamakacis Zveli
kostiumiT da Savi qvedataniT. welze, kostiums garedan, SemoWerili hqonda
TeTri, Sin moqsovili Sali. fexzec mamakacuri kaloSebi ecva _ saocrad
didebi da dasvrili. alayafze mobjenili xeli uneblied mafiqrebinebda,
rom es dedakaci xSirad xexda qvabebs.
_ saxlis patroni brZandebiT?
_ diax.
dioda mdnari Tovli, Zirs dacemisTanave iqceoda wylad da JRenTda
miwas.
_ SemodiT SigniT, _ mTxova qalma.
_ ara, me... veRar vi pove Sesaferi sityva.
_ SemodiT, SemodiT! saSinlad Tovs.
gadavabije dires. qalma kari Caketa da amiZRva maRla, kibeze. SevediT
SuSabandSi.
wiTlad SeRebili iataki, lamazad moxatuli kedlebi da Weri, tyavgada-
kruli taxti, iqve _ Tujis Rumeli, RumelqveS SeSa. sami axali skami. erTze
_ TeTri puri, Zexvi, wiTeli boloki da yveli. meoreze _ grZelbewviani
kata, mesameze _ is, Tmagawewili, mrgvalsaxiani Casqelebuli dedakaci.
_ aqeT, _ Semaxsena winamZRolma.
gaaRo gverdis kari, Sevyevi patara oTaxSi.
pirvel xanebSi, mzera gadatanili mqonda sakuTar fexsacmelebze, vtovebdi
arasasiamovno kvals, loyisTavebi mixurda.
Camovjeqi skamze.
_ es Cemi oTaxia, _ daiwyo qalma.
igive mxatvroba kedlebze, igive iataki, xolo aveji _ Zveli, Camuqebuli.
Cems pardapir, kuTxeSi. maRla vardisferi abreSumis fardebiT Seburvili
saxate.
_ is Cemi rZalia, _ mimiTiTa SuSabandSi myofze. _ me erTi Svili myavs.
ase vcxovrobT, calk-calke. ras vizam, Svilebma unda gaixaron... saxlebi
Cemia. gaqiravebis ufleba mxolod me maqvs. Tqvenc oTaxi gindaT ara?
_ diax, diax.
_ marto xarT?
_ rogor marto?!
_ marto icxovrebT?
1545
_ diax marto.
_ maS, patara oTaxi gendomebaT. swored aseTi gvaqvs. sigrZiT oTxi
metri, siganiT sami.
is ijda magidasTan gverdiT, marjvena xeliT dayrdnoboda zed, muWi
amoedo yurqveS, Tavi gadaewia odnav da mimzerda TvalebSi.
me yurs vugdebdi xmaurs SuSabandSi. iq viRac daafratunebda Custebs,
axriginebda skams, fxutunebda kata. amis
didxans ar gagrZelebula Cveni saubari, radgan vaWroba imis unaxavad,
rasac yiduloben, SeuZlebelia. vTxove eCvenebina oTaxi.
_ patiosani, keTili da patiosani. moiTmineT cota, gasaRebs movnaxav.
gamoswia karadis ujra, davlande aTasgvari wvrilmani, damamaxsovrda
muyaos kolofi,warweriT: „Ñêîðîõîä“. ver i pova. gavida oTaxidan.
_ Sen xom ar ginaxavs qveiT oTaxis gasaRebi, _ hkiTxa, rZals.
_ Camabare? _ kiTxviTve upasuxa rZalma.
Semobrunda saxlis patroni.
_ wavideT.
_ i poveT?
_ vera. ise gavaReb.
SuSabandSi myofma gamomadevna saocrad civi, TiTqmis damcinavi mzera.
win mimavali burtyunebda mwyralad. xmauriT gavixure kari.
Cemi momavali samyofelis kari daketili ar iyo. susti, bebruli mujlu-
guni da gaiRo. didi xani unda gasuliyo mas Semdeg, rac Sig fexi aRar
daedga adamians. viynose mtvrisa Tu Smoris suni.
kedlebze ekida ablabudebi. SemoWrilma xmaurma daafrTxo obobebi. me
movavle Tvali da gadavxede patrons.
_ mogwonT? _ mkiTxa man.
gaviRime da araferi ar vTqvi.
erT kuTxeSi idga Zveli kasri. igi savse iyo rkineuliT, mazuTiani fi-
crebiT, CvrebiT. iqve egdo airwinaRis xorxiseburi mili da bumbulebam-
oCrili atlasis baliSi. kedelze ekida romeliRac rusuli Jurnalidan
amoglejili suraTi, saxelwodebiT: „sayvareli“, naxati vinme haistris.
fexi Sevaxe kasrs, SevanWyrie. ceris sigrZe xoWo gulaRma daeca iatakze.
_ saidan Camovarda? _ vikiTxe me.
saxlis patronma mi pasuxa sul sxva.
_ yvelafers dResve gavitan, davasufTaveb.
_ kargi kargi. _ vambobdi Tavis qneviT.
gamovediT gareT.
1546
es oTaxi aSenebuli iyo mTavari Senobis narCenebiT, Turme nu ityviT, am
dedabris mier, misi daklanWuli TiTebiT. igi didi siamayiT laparakobda
Tavis mSeneblobis Rvawlze.
me axla mikvirs, ratom arafrad miviCnie maSin.
erTi sityviT, movrigdiT: fass Sevwvdi, gemovneba garemoebas Sevufarde.
ori dRis Semdeg sabolood gadmovsaxldi, movewye, oTxkedels Sua mo-
qceuli Cemi farTobi Seivso: taxtiT, patara karadiT (romelsac aravin ar
uwodebs karadas, amboben ase: „tumbuCka“ an „tumboCka“), grZeli, uSno magid-
iT, ori skamiT da buzebisagan kideebSebilwuli sarkiT. magida dagvirgvin-
da wignebiT. gaCnda fanqrebi, moTxupnuli kalami da samelne.
wamovweqi taxtze. mindoda wamekiTxa rame, magram damZlia daRlilobam,
CameZina, meZina uaRresad tkbilad. da uceb _ saSineli kivili. wamovvardi,
gamovaRe kari.
_ miSveleT! _ momesmis saxlis patronis oTaxidan. _ miSveleT!
qalis xma iyo.
avirbine kibe, SevaRe kari da saxelurze xelmokidebuli Seveyine adg-
ils.
tyavgadakrul taxtze gulaRma egdo tansruli qaliSvili, kaba muxlebs
zemoT ascdenoda, cdilobda wamodgomas, magram misi qera Tmebi saimedod
Seswebeboda taxts Zvalmsxvili biWis magari xeliT. biWs piri daeRo, mar-
jvena xels diriJoriviT aqnevda haerSi.
_ lai-lai-lai-lai.
ayolebda qalis farTxals. kudaprexili kata Semjdariyo muTaqaze,
trialebda adgilze, iWaWeboda knaviliT. saxlis patronis rZali swvavda
erbo-kvercxs, saxe mSvidi hqonda, momRimaric ki.
Cemma gamoCenam yiraze daayena yvelaferi. biWma xeli SeuSva gogos da
Cakuntda. gogo wamoiWra, kruxiviT gabuZguli, sisxlisferi klanWebiT mii-
wevda win. biWma Cemze aniSna, gogomac moixeda. dedakacic motrialda kovz-
iT xelSi.
_ gamiwydiT, Svilebo, erT dRes gamiwydiT, _ amoTqva, ubralod CamRere-
bul kiloze.
_ b...........odiSi _ Zlivs movabrune ena. kari gamovixure, darcxvenili da-
vuyevi kibes.
maRlidan mefrqveoda xarxari.

***
mosaRamurda.
1547
wina ori saaTi wamarTva imaze fiqrma, Tu visTan mqonda saqme, ra xalxi
cxovrobda am ezoSi. axla muSaobas Sevudeqi. ar gasula naxevari saaTi da
ori avtomobili sayvirebis xmauriT gaCerda Cveni alayafis win. mardad
gadmoxta tyavis paltoSi gamowyobili kaci, garibaldis qudiT, aziuri Ceqme-
biT.
_ ehei! _ zeaswia xelebi. _ daukaT!
avtomobilidan gadmobobRdnen medudukeni, erTi, Cemi nacnobi „aferis-
ti“, amJamad medole. Cahberes, atkacunda doli.
_ raRas ucdiT, loTebo!
maspinZeli mietana meore avtos.mi
_ mobrZandiT, umorCilesad gTxovT, batonebo!
yelSi xelwavlebulma gaakeTa sasacilo moZraoba, rasac mohyva viRa-
cis kaxpuri kaskasi.
gadmovidnen _ Tvalismimtacad gamowyobili ori wyvili. sul msxvil-
msxvili xalxi. qalebi amaod cdilobdnen gaearaT sworad. yvelani tort-
manebdnen. medudukeni pirnaTlad asrulebdnen movaleobas. quCaSi Cerde-
bodnen ucnobni da umzerdnen warbebSekvriT. axvelebdnen yasidad, zogs
Rimilic ki gadaurbenda xolme tuCebze.
kibis safexurebi sacodavad aWrialda maTi simZimis qveS. Sin Sesulebma
ufro moumates xmaurs.
me siamovnebis RimiliT Sevyurebdi da vfiqrobdi: „ai mtkice nebisy-
ofis adamianebi, miuxedavad omis da mZime mdgomareobis, mainc arafers
agrZnobineben guls“.
Semdgom amisa kidev ramdenjerme axmaurda kibe; kidev ramdenime saucx-
ovod Cacmulma mamakacma SeaRo Cemi saxlis patronis oTaxis kari da Ra-
mis myudroeba TiTqo mxrebiT aswies. xmaurobda irgvliv yvelaferi, haer-
Si trialebda damwvari qonis suni.
SeuZlebeli iyo wignebTan jdoma, guli gareT miwevda.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`Cemi biZaSvili Salva~

Cemi biZaSvili, Cemze oTxi wliT ufrosi Salva, Zalian keTili iyo. xorcs
ar Wamda. ki ar ambobda, rom cxovelebis codviT ar vWamo, ubralod, _ ar
mindao, ar mindao. moitexavda purs, aiRebda nivris ramdenime kbils, cicqni-
da im niors, atanda purs da iyo didi, didTvalebiani, Zlieri. imodena iyo,
1548
daTvs eZaxdnen. Sexedavdnen da ityodnen, _ daTvia, kaco, ra aris! didi keTili
Tvalebi mudam siTboTi uJuJunebda.
biZaCemi Cxubobda, _ am mamaZaRls or kviras ar uZlebs fexsacmelio!
albaT,, mZime rom iyo, imitom. zafxulobiT xom umetesad fexSiSveli dadio-
da Salva, ojaxs rom SeSveleboda, adga erTxel da tirifis wnelis fexsac-
melebic dawna, rogor dawna? lastiviT Zirebi. amoikra fexebze TasmebiT
is Zirebi da dadioda RimiliT. marTalia is fexsacmelebic male daeSala,
magram tirifis wneli gamoileoda Tu ra! kidev dawna. isinic rom daeSala,
kidev erTxel dawna. ficrisa gaTaleo, eubnebodnen. ara, ficrisa ar varga,
ar iRunebao.
mivdiodiT, vTqvaT, sadme, migviZRoda win Salva. Caixreboda, Cajdeboda
uceb. ijda da RimiliT Caiyureboda balaxebSi. mivdiodiT, CaviWvritebodiT
Cvenc, erTxans ver mivxvdebodiT, ra iyo sayurebeli iq, mere gamovarCevdiT
pawawina yvavils. _ SexedeT, SexedeT, ra lamaziao, _ da frTxilad mimoswev-
da sxva balaxebs aqeT-iqiT. CvenTvis is yvavili Cveulebrivi baia iyo, an
kesane, imas ki aRtacebas gvrida.
TebervalSi, pirvelsave Tbil dRes, roca Tovli jer kidev blomad ido
CrdilebSi, gvetyoda, _ wavideT, aba vnaxoT, Tero Tu amovidao, agviyvanda
sasaflaos erT myudro ferdobSi, da Tu sadafisfrad amonaTebul Teros
dainaxavda, sixaruliT daiZaxebda, vinc mosula, gaumarjoso! Caujdeboda,
elaparakeboda da efereboda, _ xom ara gciva, koxtav, lamazo, ratom gag-
wiTlebia eg wkvertebio.
uyvarda Salvas xatva. cud amindebSi, gareT rom qarbuqi iyo, an civi
wvima, mijdeboda fanjris rafasTan, miawyobda SuSebze Telis an muxis pat-
ara totebs, _ SuSaze kargad uCanT kvirtebio _ da xatavda im totebis Ti-
Toeul kvirts, TiToeul koJoJs, bususebsac ki. TviTon xom didi iyo, naxats
yovelTvis pataras akeTebda, Tavisi xelisgulisodenas. fanqars ise wauT-
lida, zed rom buzi damjdariyo, wamoegeboda.
dadioda saTevzaodac. biWebi etyodnen xolme, _ Tevzic xom sulieria,
Tevzs ratom iWero? Salva miugebda, _ Tevzis daWera SeiZleba, TiTo Tevzi
aTiaTasobiT qviriTs yris, aTiaTasobiT lifsita Cndeba, adamianebma rom
ar daiWiron, wylebi gaivseba da kalapotebidan gadmovao. magram rogorc
maxsovs, arc Tevzis Wama uyvarda mainca da mainc. misi ZiriTadi sakvebi iyo
fafeuloba, _ simindis fqvilis fafa, xalifafa, brinjis fafa da sxva. Tevzs
imisTvis ufro iWerda, mamisTvis esiamovnebina. biZaCems Tevzi Zalian uy-
varda. Salvas daWerils isa xarSavda. xarSavda da aqebda, _ hai, gagaxara,
gagaxara, ra acxoneb, biWo, Cveni wasulebis sulebsao!.. Salva Tevzebsac xat-
1549
avda. Zalian uyvarda Wreli nafotas da murwebis xatva, murwebis tuC-ul-
vaSebisa. xatavda futkrebsa da buzebs, WianWvelebsac ki.
keTili iyo-meTqi, xom amiT daviwye. wamiyvana erTxel, _ Ramis Tok-ankesebi
amoviRoTo. TviTon im Tok-ankesebs iRebda, me wyliani vedro mebara, Tev-
zebs imaSi vsxamdiT. gavediT erT patara kunZulze. aqeTac wyali CaCxri-
alebs, iqiTac, kunZulia _ ori kevris odena. mivida Salva, daiwyo Tokis
gamoweva. gamoswia, gamoswia da isev wyalSi CauSva. mivxvdi, didi Tevzi iyo
mobmuli. sul wyal-wyal atara da gamoaTria kacis kanWis simsxo oqros-
fergverdebiani Wanari. movxseniT ankesidan da CavuSviT vedroSi. orive
gaxarebulni varT, gamorCeviT _ me lamisaa viceko. wynarad aris Wanari,
bolos Tu Seatokebs marto. Salvam meore Toks dauwyo gamoweva, me kidev
gulma aRar momiTmina, amoviyvane Wanari, daviwvine mklavze, vitoleb, rom
saqmelad mqondes biWebSi, ramodena iyo Cveni daWerili Tevzi, da uceb, _
tylaSo! _ Wanarma damkra xelisgulze kudi, axta da gadaeria pirdapir
wyalSi, gamiqra Tvalsa da xelsSua. videqi Tavzardacemuli da vfiqrobdi,
momklavda Salva. Zlivs gavbede da gavixede misken. is ki miyurebda da
eRimeboda, mxolod odnav aqanebda sinanuliT Tavs, _ ee, eg ra hqenio! es iyo
da es. gamogitydebiT, me rom dameWira iseTi Tevzi da sxvas gaeSva, aviklebdi
munaTiT.
kargad ar swavlobda Salva, magram maswavleblebs mainc uyvardaT. Wkvi-
ani roa, imitom gadagvyavs klasidan klasSi, Torem magis saqme saxreao.
didi rom gaxda, meaTe klasSi gadavida, samxatvro akademiaSi Sesvla
gadawyvita. sadRac Soulobda Spaleris naxevebs. imas gadaabrunebda da
imaze xatavda CaquCian muSebs, namglian glexebs, Tofian jariskacebs. didi
naxatebi kargad ar gamosdioda. didad kargad marto beladebis suraTebi
gamodiso. beladebs marTlac Zalian kargad xatavda. veeberTelebic iyvnen
da Zalian hgavdnen. magram mxatvrobis Seswavla aRar dascalda Salvas.
omi daiwyo da Semodgomaze moxalised Caewera jarSi.
didi xnis mere, omidan dabrunebuli misi amxanagi frTxilad yveboda,
rom ZaluaCems ar gaego: sangarSi visxediT, gvibagunebda fricebis artile-
ria. eSmakad erTi balaxiani belti zed brustverze daeca pirqve. gamonaT-
da im balaxebidan raRac yviTeli yvavili. aiwia Salvam, amoabruna is belti,
fexze daayena miwaze daWeWkili yvavili da zed maSin moxvda naRmis namsx-
vrevi marcxena warbSi. _ uu, Tqvenio, _ erTi es amoiZaxa, CaebRauWa im belts,
wamovarda, Camocurda, wamoiRo is beltic da gadavarda gulaRma. egre da-
lia sacodavma suli, loyaze wiTlad Casdioda sisxli, xelSi kidev is yviTe-
lyvaviliani belti hqonda CabRujuli.
1550
Cveni soflis midamoebSi rom mivdivar, qveyana TiTqmis isev iseTia,
rogoric iyo ormoci wlis winaT. dganan xeebi, yvavian yvavilebi, magram
Cems gulSi am xeebs da yvavilebs Zalian aklia keTili RimiliT gaCerebu-
li didi biWi Salva.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`Cemi Tebervali~

Cems TebervalSiac civa, sveli qvena niavi modis da saRamos bindi da


mqrqali fifqebi moaqvs.
papa da bebia _ maSin isini moxucebi ar iqnebodnen, magram me mainc mox-
ucebad vxedav _ marnis Ria karSi, Wraqis yviTel Suqze, qvevrSi awyobdnen
daxveul, dagorgolebul xaliCebs da sabnebs.
awkavwkavdeba ZaRli. gaismis _ tprr! _ cxenis SeCerebis xma. ezos bol-
osken talaxis WyapaWyupiT gaiqceva biZaCemi, gimnazieli patara biWi. Robis
maRla CrdilebiviT irxeva cxenis yurebi da ori Zabriseburi qudi. biZaCe-
mi gaWirvebiT gaaRebs alayafs, qvebze nalebis RraWuniT Semodian ezoSi _
didi rusuli cxenebi, zed _ grZelmazariani daRlili jariskacebi. iyure-
bian marnis Ria karSi, cxenebis kisrebisken waxrilni akvirdebian papasa da
bebias fusfuss, iRimebian, gangeb xmamaRla uwyrebian cxenebs.
sadRac, romeliRac oTaxSi, borialoben bebrulad Cacmuli, damuruli
gogoebi.
jariskacebi sxdebian RumelTan da iTboben damzral, damZimebul xelebs.
modian RumelTanve _ papac da bebiac, didebic, patarebic, is gamuruli go-
goebic. gogoebis mayurebel jariskacebs undaT sicili da bolomde ver
icinian mSieri muclebiT.
angeloziviT dafarfatebs lamazi sityva _ „revolucia~.
„qarxnebi muSebs, miwa _ miwis muSebs“.
meore dResve, odnav moyinulze, yubaneli didpira biWi vasia ifurTxebs
xelebze da wminda nawilsaviT frTxilad iRebs bars, kalugeli meTauri
Tavisi sadgisiTa da nemsiT akerebs biZaCemis ZirarRveul fexsacmels.
maTac hyoliaT ded-mama, debi da Zmebi, naTesavebi. maTTanac yofila Sim-
Sili.
„rom aRarsad iyoso es SimSili...
_ Ïî êîíÿì _ gaismis erT dRes. Sesxdebian cxenebze da wavlen. wavlen
jerac isev daRlilebi, Seciebulebi, mSivrebi, msoflio SimSilis gasadevnad.
1551
waafrialeben maTsaviT daRlil wiTel droSas da mwyobrad, erTmaneTis
miyolebiT gavlen Cemi Tebervlidan.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`Cemi megobari~
(ciklidan _ `mTebi~; ixileT agreTve mzisa, xevsuri)

axla imaTTanac gviani Semodgomaa. imaTi xeoba nislebiTa da Camocve-


nili foTlebiT aris savse. zRmartls ki isev asxia, kunelsac isev wiTlad
gaaqvs RudRudi, miwa notioa da foTlebis rbil, feradovan xaliCaze cvris
milionobiT wveTebi gayuCebulan raRacis molodinSi.
Cemi megobari Tanasoflelebs Soris Camdgara da saqveyno saqmes ari-
gebs. zed Sua gzaze dganan, saqonlis CliqebiT aWiWynil gzaze _ Savebi, miCaC-
ul-moCaCulni, TiTqos Zilgamoyolilni. mxolod Cemi megobari waxrila
gasaqcevad gamzadebuliviT, Tan papiross ukidebs da Tan qvemodan asZaxis
winmdgoms.
_ Senc wamodi, levan! wamodi da bare, rac aris sul CamovitanoT, Tore
dRes Tu xval Tovls Camohyris da mere ufro gagviWirdeba, Zmisav!
levani ifnis saxres arbilebs, etyoba, ezareba, magram uars mainc ver
eubneba.
_ wamoval, kaco! Tuki Cemzea, me rato ar wamoval, ra!
_ maS, wadi da Seabi, nuRa vigvianebT, stefane, _ mobrundeba aqeT, _ Sen Seni
grZeli Toki rom gaqvs, is wamoiRe. soloman, meRoreebTan gadasvla ar
dagaviwydes.
_ ra damaviwyebs, kaco!
dadumebul xeobas boloTria urmebis xrial-RiWini da meurmeebis SeZa-
xilebi axmianebs. dabali murasa mozvrebi uRliT erTmaneTs awvebian da
maTraxebiviT miaSlapuneben talaxSi amosvril kudebs. iRliaSi culam-
oCrili Cemi megobari papirosis weviT Casdevs ferdobs. wvergauparsavia.
gaxunebuli, dabambuli qurTuki da didi dabrecili Ceqmebi acvia. midis da
miabolebs. xelmarcxniv tyiani goraa, xelmarjvnivac. erTsac burusi das-
wolia zemodan, meoresac. aravis afiqrebs _ im buruss iqiT raa.
_ kiv-kiv-kiv! _ gamofrindeba burusidan kodala da cecxlmokidebul
kudbawarasaviT gadauvlis xeebis kenweroebs. xeebs foTlebi dascveniaT,
gaSeSebulni dganan.
sofeli pataraa, ormociode komli, isic tyeSi gafantuli.
1552
_ ooo! _ iZaxis drogamoSvebiT viRac. gaivlis tyis piras TeZoRonieri
Tavsafriani dedakaci. nasimindarSi dai plakvnebian indaurebi.
ayefdeba ZaRli.
cxra mTis gadaRma viRaca xmel xes Semohkravs culs da aq yviTel foT-
lebze daxuWaven cvris wveTebi Tvalebs...
saRamoobiT nisli dabla Camodis. cras iwyebs. soflis boloze naxiri
gamoCndeba. zanti nabijebiT amovlen patara Savi Zroxebi da Tav-TavianT
bakebs miabRavleben.
Cemi megobari aivanze gamodgeba da misi ezo-yuresken Semobrunebul
Zroxas da boColas alersiT exmaureba:
_ o, dedo! oo, dedo!
Zroxa drunCs maRla aswevs, kisers waigrZelebs da raRac naRvlianad
Sezmuvlebs.
Cemi megobari bavSvis fexsacmels akerebs. im fexsacmelsa da sadgiss
moajirze daawyobs, kibeze Camodis da Tan isev uferebs Zroxas:
_ oo, dedo... oo, Cemo dedo!
ezoSi misi saxloba trialebs. qaTmebs da indaurebs abinavebs, Rorebs
salafavs urevs da gamsunagebul ZaRls uwyreba:
_ gaed, Se mglis kerZav, Sena!
mere Ramdeba da Sin Seibudebs yvela.
didi, didi, Tbili oTaxi. jer isev lamfagaukvreli wiflis koWebi. kuTx-
eSi uswormasworod asuli Rumelis sakvamle mili. Zveleburi Sifaneri,
puris Skafi, taxtebi da Sua oTaxSi magida, esaa da es.
Cems megobars ori biWi da erTic tanwerweta, cisferTvala gogona hyavs.
gogona ukve mecamete welSia gadamdgari. dedas hgavs da, mamas, ra Tqma unda,
yvelaze metad is uyvars. axla is taxtze auToebs. gverdze rom Cauvlis,
miealerseba nawnavze.
gogona RimiliT moxedavs, Tan TiTqos usayvedurebs _ ase aRar SeiZle-
ba, me ukve didi varo.
Cemi megobari Rumels miujdeba da biWebs gasZaxebs:
_ biWo, gadiT, SeSa SemoitaneT cota!
biWebi buRraoben. daTvis belebs hgvanan da iatakze daTvis belebiviT
goraven da buRraoben. erTad gacvivian gareT da, romeli Semoaswrebs, amaze
aqvT ciloba.
Cemi megobari papiross ukidebs da siamovnebiT Sescqeris col-Svils.
coli jamfilaSi wamoyril cxel-cxel kartofils fcqvnis. _ ra iqneba,
rom xinkals gagvikeTebde emag kartofiliT; mziav? ha, Tqven ras ityviT,
1553
biWebo, ra iqneba, rom xinkals gagvikeTebdes dedaTqveni?
_ ee, xinkali! xinkali! _ iZaxian biWebi da isev ganagrZoben bRlarZuns.
mzia moxedavs da eRimeba. ai, razeRa etyoba, rom lamazi qali iyo adre.
kbilebi isev iseTi aqvs _ TeTri da mZivivT awyobili. warbebic _ wvrili,
zeaWimuli.
xinkals qafqiriT iReben aTuxTuxebuli qvabidan, ori xeliT iWeren da
uh-uh _ gaCqarebiT uberaven. biWebi Tan aqeT-iqiT dadian da Tan Wamen.
mere kedlis jaWvian saaTze cxra gaxdeba. bavSvebi daiZineben. damSvid-
deba Weric da iatakic...
Cemi megobari ganjinasTan midis da sqel wigns gadmoiRebs. mzia fexze
dgas da WurWels recxavs. gadaebas aTi dRe-Rame erTmaneTze, is sul fexze
idgeba da mere sul saqme eqneba. sul saqme, Tanac imas ar daiviwyebs, rom
Rimili uxdeba gasaocrad.
gareT bnela. mkvdari Ramea. araferi ar iZvris, ar xmaurobs.
Cemi megobari ki RumelTan zis da im wigns kiTxulobs. xandaxan wa-
modgeba, gaivlis, gamoivlis, moisress wvers da gaubedavad, RimiliT miu-
brundeba mzias:
_ gesmis, ra kargad ambobs es kaci _ adamianmao...
mzias mxolod is esmis, rom TviTonac unda gauRimos, da uRimis...
Cemi megobari zarfuSaxdili saarye qvabiviT amoafrqvevs saTqmels, mere,
TiTqos cecxli gamoukeTeso. wynardeba, Cumdeba.
_ ax! _ erTs amasRa ityvis bolos, Tan puris Skafis maRla simetriulad
dakidebuli suraTebisken iyureba. iq Cemi suraTicaa. me mnatrobs, me msayve-
durobs dagvianebas. Cemi Tavi moukvda Zmisas.
oriode dReSi ki SeiZleba Tovlic Camohyaros. da maSin es molodinic
Cauqreba keTils.
`wveTebi foTlebze~, 1962

`...Cemi naSovni Saurianebi~

TeTrwveriani berikaci uyveboda mis win damsxdar bavSvebs:


_ Zveladac bevri ram iyo kargi. magaliTad: maisoba, pirveli da ori
maisi. pirveli maisi, mTlad ZvelebisaTvis, didi Tamar mefis dRe! Cven, ra
Tqma unda, saCvenod viyenebdiT am dRes. maisi modioda, TrTolviTa da Tax-
TaxiT, Cvens gadamwvanebul qedebsa da velebze.
uTenia vdgebodiT didebica da patarebic. pirvelSi qalaqis mTavari
1554
quCebi savse iyo savaWroebiT, iyideboda uamravi jadosnuri saTamaSo da
tkbileuli. Tu fuli gqonda... magram Cven fuli ise arasodes gvqonia, mogveki-
da xeli raimesaTvis da maSinve gveyida.
dilis aT saaTze qalaqis centrSi aRlumi iwyeboda. yvelaze mTavari
quCa aTasnairad iyo aWrelebuli, xmaurobda Tavidan bolomdis. imdeni
xalxi iyo, imdeni droSa frialebda, imdeni beladis suraTi hqondaT gamot-
anili, grZeli lozungebi iyo gaWimuli, idgnen sportsmenebi, mocekvaveebi,
Wirda erTi mxridan meoreze gadasvla.
aT saaTze qalaqis yvelaze mTavari sasule orkestri mxedruls daaqux-
ebda. sul win tankebi da javSnosani avtomanqanebi midiodnen, mere samxedroe-
bi miabijebdnen, mkerdze karabinebi hqondaT mikruli, Ceqmebis sqel Zire-
bze raRac Cxaruna rkinebi hqondaT miWedebuli, midiodnen da Jruantelis
momgvrel Zgrials gamoscemdnen. jaris kacebs mezRvaurebi mohyvebodnen,
mere _ samxedro skolebis moswavleebi, amaT _ sport smenebi, mocekvaveebi;
modiodnen rva rigad damdgari mSromelebi, bevrs bavSvebic hyavdaT wamoy-
vanili, bavSvebi mSoblebs mxrebze esxdnen da xelebic cisken hqondaT
awvdili. tribunasTan misulebs maRlidan gadmogvZaxebdnen: «gaumarjos
pirvel maiss, wlis umSvenieres dRes». «vaSa! vaSa!»... vupasuxebdiT Cven, nabiji
gvereoda, zogs cremlic ki edga TvalebSi...
naSuadRevs daRlilni, daqanculni vbrunde bodiT Sin. Sin sixaruliT
gvxvdebodnen yvelani, sufrasTan gvepatiJebodnen, ramdenic gvindoda imde-
ni dagvelia xilis tkbili wvenebi da limonaTebi, migverTmia kankalis mo-
mgvreli namcxvrebi. didebi svamdnen Rvinos, xmaurobdnen, icinodnen, yvela
lamazi iyo.
magram pirveli maisi mainc ar iyo mTavari. mTavari iyo ori maisi. or
maiss yvelani qeifobdnen, Tanac Sinidan gasulni. mTeli xudadovis tye xalx-
iT iyo savse, yoveli xis qveS sufra iyo gaSlili, yvela xe patar-patara
droSebiT iyo Semkuli. dadiodnen memusikeebi _ mezurneebi, medudukeebi,
medoleebi, cas iyo Sewvdenili simRerebi da msaxioburad warmoTqmuli
leqsebi...
xudadovis tyesTan axlos mcxovrebi patara biWebi mouTmenlad movelo-
diT am maisis ors. dilaadrian ara, magram ase Tormeti saaTisaTvis vavseb-
diT surebs, Caidnebs, xelSi gveWira or ori Wiqa. SevidodiT tyeSi da cota
darcxvenilebi, magram mainc yoCaRad myviralni: _ «wyali! Cveni ubnis civi,
uwmindesi wyali!» _ gavavsebdiT Wiqebs, moqeifeni TiTo Wiqa wyalSi gva-
Zlevdnen xuT kapiks, anu maSindeli TqmiT, TiTo Saurs, zogi sam kapiksac, or
kapiksac. mTavari iyo, WurWeli male dacliliyo. daicleboda da gavrbo-
1555
diT Cveni onkanebisaken. jibeebi ukve gamoberili gvqonda SaurianebiT.
vyoCaRobdiT, jarasaviT vbrunavdiT: «wyali! wyali! ukvdavebis wyali _ civi,
ankara!» mere da mere ufro matulobdnen Cveni muStrebi. is muStrebi gvi-
wvdidnen xorcebs, namcxvrebs. TiTqmis saRamomde, oflgadamskdari, vawyde-
bodiT aqeT-iqiT. vaxerxebdiT, vSoulobdiT im dRis gazeTebsac da imaTac
vyiddiT. saRamos naqeifar adgilebze veZebdiT xurda fulebs, vpoulob-
diT CvenTvis Zvirfas abazianebs, samSaurianebs. dilas isev mivrbodiT tyis-
aken; isev veZebdiT raRacebs gafacicebulni...
tye iyo qaRaldebiT, ZvlebiT, puris narCen biT, limonaTis boTlebiT
savse. xeebze darCenili iyo patar-patara droSebi. didi Jriamuli hqon-
daT atexili Cvens maRla Citebs.
Sin samalavebi gvqonda _ TeTri fulebi calke, Savebi calke, Zvel wind-
ebSi. deda da mama gadidebuli TvalebiT miyurebdnen, magram ar mlanZRavd-
nen. skolaSi mimavali, maRaziaSi vyidulobdi dabrawul, tkbili kremebiT
datenil ponCikebs, Rvezelebs. TiToSi vixdidi aT-aT kapiks. mxrebi gaganiere-
buli mqonda, saxe _ ganaTebuli. ufro kargadac vswavlobdi. Zalian lama-
zebi da saamayoni iyvnen Cveni naSovni Saurianebi. Tqven yuris dagdebac ki
ar gindaT _ ras vambob, maTxovrebiviT sul dedisa da mamis xelebs xarT
miCerebulni...
ori patara biWi uknidan epareboda moxucs.
`dila~ #5, 1991

`Cemi sayvareli deida~

WiSkari moryeulia. TalarqveS mdgari grZeli skamic wasaqcevad emza-


deba. qarisagan Camoyrili sveli yviTeli foTlebi talaxSi Caflula.
qrizantemebi damWknaran, wvimis wveTebiT damZimebulan da miwisken dax-
rilan.
isev scris.
xeebis qveS, totebSi gaxlarTuli riyis qvis patara saxli TiTqos tiris
_ siZvelisagan CaSavebul kramitebidan Rapa-RupiT Camosdis cremlebi.
kibesTan blagvi culiT naRijni SeSa gdia.
kibeze talaxiani fexebi autania viRacas da karisken wasula. karTan
kaloSebi awyvia.
deida Sin aris!
frTxilad vakakuneb.
1556
ar esmis.
kidev ufro magrad vakakuneb.
_ mobrZandiT! !
Signidan raRac braxuni moismis, raRac wkarunobs, deida cali xeliT
kars miRebs, caliT xaverdis dilis·xalaTs isworebs.
_ gamarjoba, daria mixailovna!
axlaRa Semomxeda. Sublze CamoSlil WaRara Tmebis ramdenime bRujas
swrafad icilebs da tanjuli adamianis RimiliT iRimeba. magram amas xom
is ver xedavs! mas simtkicisa da sikiskasis gamoCena uyvars, da axlac xels
maRla swevs, Zalian maRla, ise maRla, rom mgonia TviTonac Tan ahyveba
haerSi, mere vaJkacurad mirtyams xelis gulSi da bavSviviT cal fexze
qanaobs.
_ ra kargia! ra kargia!
xeli patara aqvs, gamxdari _ TiTqos bambaziis nakuwSi ramdenime wvrili
Cxiri gauxveviaTo. fexis wverebze iwevs, ver mwvdeba da siciliT meubneba:
_ daixare!
me vixrebi da is Sublze mkocnis rbili, mSrali tuCebiT.
_ rogor moxda, rogor gagaxsendi!
_ ra vici...
me sawvimars vixdi, imas ki xelebi erTmaneTze miutyupebia, gulTan miuta-
nia, ukan-ukan midis da aRtacebiT iZaxis.
_ ramodena gamxdarxar! karl mileri xar zedgamoWrili.
_ karl milieri vin aris, deida?
is isev axlos modis, mxrebze xelebs mawyobs, Tvalebi uJuJunebda da
meubneba:
_ Sena xar, Cveni kargi biWiko! moica, mag·skamze ar dajde!
fexmoryeul venur skams oTaxis Soreuli kuTxisaken miarbeninebs da
sxva skams midgams.
me vjdebi.
is, isev miyurebs da uxaria. mere uceb TmebSi Seiy—
ris TiTebs da mekiTxeba:
_ cet dedakacs vgavar, ara? gawewili... xom mapatieb, rom cota...
xeliT maniSnebs _ davivarcxnio. sarkesTan midis, savarcxels daeZebs. ·
_ saxlic mTlad daulagebeli!.. RmerTo, rogor damemarTa!.. raRa dRes?!
_ me aq yvelaferi mSvenivrad meCveneba.
_ o!
aqeT-iqiT vixedebi da vamCnev, rom sawer magidaze Savydian wigns karga
1557
xnis mtveri adevs. mtveri adevs Sav CarCoebSi Casmul Ria baraTebsac.·es
baraTebi ociani wlebis bolosaa SeZenili, maSin deida studenti iyo, me ki
_ an jer ar viyavi dabadebuli, an akvanSi viweqi. baraTebs raRac mimzidve-
li feri aqvs. me isini mravaljer minaxavs, magram maT adre iseTi araferi
ar uTqvamT. axla, or wels qalaqSi yofnis Semdeg, isev vaTvaliereb da Tan
vkiTxulob:
_ es vin aris?
deidas kbilebiT Tmis sarWebi uWiravs, xelebi kefisken aqvs Sebrunebu-
li. miRimis da meubneba:
_ eg? konrad veiti.
konrad veiti mTlad axalgazrda biWia, gaqaTqaTebuli xalaTis sayelo
giJmaJurad gadauReRavs da gulianad icinis.
_ es?
deidas erTi sarWiRa darCenia, imasac iRebs da Tmebisken miaqvs.
_ magisTana suraTi xom Senc mogeci. nuTu aRar gaxsovs? hari pili.
_ aa!.. baro, to!
_ aba, aba! _ deida TiTs miqnevs sayvedueriT, _ xom ici, rom aseTe rameebi
mejavreba.
me mecineba.
_ mapatie!
hari pils kubokruli fumfula qudi Tvalebze Camoufxatavs, xelebi Sarv-
lis jibeebSi Cauwyvia, paltos sayelo auwevia da mebRvireba.
momdevno suraTs vcnob, es meri pikfordia. meri pikfordis mezobeli ki
isev unda vikiTxo. am suraTs pirvelad vxedav saerTod.
_ es viRaa?
deida pomadas isvams, erTmaneTs rom SevxedavT _ wiTldeba:
_ xom mapatieb?
me mecineba.
_ kai axla, nu damcini!
_ me Senze ar vicini. am ti pze mecineba, es vin aris?
_ igor ilinski!
_ rao?
yvelafers vifiqrebdi da Tu Cveni sayvareli sqeli Zia „igorlinski~
axalgazrda iqneboda odesme _ amas vera.
veyureb da isev mecineba.
ilinskis mrgvali patara Sliapa kefaze aqvs mogdebuli. ufro sworad
_ is isea gakvirvebuli, rom lamis qudi TavisTavad gadasZvres.
1558
mere magidaze dawyobil wignebs da suraTebs vqeqav.
deida modis, xels mxvevs.
_ dajeqi axla! aq yvelaferi nanaxi gaqvs da tyuilad nu irjebi.
amas rom ambobs, wiTldeba, bavSviviT wiTldeba.·
·_ Cveni Zmis suraTi maCvene.
unda, rom gabrazebuli saxe miiRos, unda, rom gamiwyres, magram isev eRimeba
_ exla mTlad gatanjuli adamianis RimiliT _ xelebs saxeloebSi imalavs
da meubneba:
_ dajeqi, nu sulelob!
me mebraleba da vjdebi, RumelTan axlos viwev.
_ sarZlo rogora gvyavs? alubalze dayenebuli arayi girCevnia, Tu
pitnaze.
_ arc erTi ar minda, nu wuxdebi. _ pirveli kiTxva ki TiTqo arc game-
gonos.
is Tmebs miwewavs:
_ ih, „nu swuxdebi!~ Sens meti vina myavs, maS visTvis unda Sevwuxde! orives
movitan da romelic gesiamovnos, is dalie.
_ me wveTs aRar vsvam.
karadisken midis da sayveduriT miyurebs.
cdilobs _ rac SeiZleba swrafad da lamazad gaawyos patara grafinebi,
vercxlis pawawina Wiqebi, moxatuli TefSebi, murabebi da saSvidnoembrod
gamomcxvari qada.
_ moiwie magidasTan. leRvis muraba xom giyvars?
deidam icis, rom me leRvis muraba miyvars.
_ ai, sul Sen unda gaaTavo, es sazamTroa, es Svindi, jer mainc dilaa, jer
tkbileulobiT wavideT iolad da mere qaTams dagiklav.
_ qaTami ki ara!
_ maS, rogor?! ramdeni xania CemTan ar yofilxar. ori weliwadi xom
aris?
_ weliwadnaxevari,
_ Tundac weliwadnaxevari. yoCaR. arc ki grcxvenia.
arays misxams, Wiqas win midgams da isev karadisaken midis.
_ xels arafers ar vaxleb, Tu faci-fucs Tavi ar daanebe.
_ axlave, ai axlave.
kidev ·raRaca ·moaqvs da Cems pirdapir jdeba. skamis win patara tabu-
rets dgams, fexebs zed awyobs da gamxdar kanWebze grZeli xalaTis kalTebs
ixvevs.
1559
me misi ojaxis sadRegrZelos vsvam.
_ am ojaxs gaumarjos, am ojaxis Wers.
_ ojaxs... _ dacinviT imeorebs is da CangliT raRacas eZebs.
is martoa, mTlad marto. diliT raionul bankSi midis, sadac msaxurobs,
saRamos brundeba da mere martoa.
mis oTaxSi TiTqos yvelaferi da·munjebulia, saaTic ki uxmaurod iTv-
lis wamebs.
sawer magidaze globusi dgas. globusze wiTeli fanqriT _ grZeli mru-
di xazia gavlebuli odesidan vladivostokamde. am xazze mogzaurobs „Cve-
ni Zma”.
is didi xnis winaT wavida saqarTvelodan. „Savruxana biWi”, romelsac
sicocxles umwarebda deida, saokeano gemis kapitane gaxda. axla mas zeimiT
acileben xolme odesidan. is uzarmazari gemis qimze dgas, mooqruli TeTri
kiteli acvia, oqrosyaiTnebiani TeTri qudi hxuravs, muxls zemoT oqros-
tariani daSna ubrwyinavs, TeTr xelTaTmans ixdis da aRtacebuli ZaxiliT
xmawarTmeul gamcileblebs uqnevs.
mere bosforia, viwro da laplapa bosfori, sadac vnebianad ucinian Turqi
xaTunebi. mere sueci, mziT gadamwvari gormaxebi, mewamuli zRva, ucnauri
saxelis srute _ bab-el-mandebi, ukidegano indoeTis okeane, mrisxane sin-
gapuri, Wreli manila da... yvelgan is _ gemis qimze mdgari axovani Savgvre-
mani qarTveli brge vaJkaci, romelic sevdianad ixdis TeTr xelTaTmans da
gamoTxovebis niSnad uqnevs aRtacebeul brbos.
Wiqas vwev.
_ mezRvaurTa da menaveTa...
deida wiTldeba.
_ did gzebze maval da mere mainc Sin mobrunebul mezRvaurTa da menave-
Ta sadRegrZelo!..
deida kidev ufro wiTldeba:
_ ras cuRlutob!
me vsvam da imasac vaZaleb.
uarobs. ·
TiTqo ·scivao, ikunteba da ·kankali itans.
_ Cven erTmaneTTan dasafari ra gvaqvs?!
iRimeba, Wiqas iRebs, xeli uTrTis, sasmelis wveTebi TeTr sufraze ecema.
_ egre ara, yoCaRad!
_ kargi! _ Wiqas maRla swevs, _ gaumarjos im wupaks svams, mTeli taniT
ZigZigebs, misatanebels eZebs da xSir-xSirad isenTqavs:
1560
_ ah, ah, ah!..
_ axla ·sad aris?
_ vladivostokSi. ah, piri damTuTqa!
_ meramdene welia, rac aRar ginaxavT?
_ meocdasame. ocdasami gaxdeba dekembris aTSi, Tovlian dRes.
_ rogor _ Tovlian dRes?
deida SemkrTali miyurebs, TiTqos gaqceva surs.
me ar veSvebi.
_ rogor _ Tovlian dRes? ra ici, rom Tovliani dRe iqneba aT de-
kembers?
_ maSin iyo.
_ is wavida?
_ egRa maklda!
me meRimeba da isev vivseb.
ar vsvam, Wiqis fexze xeli mikidia da nel-nela vabruneb magidaze. Tan
gareT viyurebi.
fanjris axlos mozrdili suraTia,· es, albaT,, ocdaaTiani wlebis
dasawyisSia gadaRebuli. aq deida parizel qaliSvils hgavs _ Tvalebamde
Camoweuli TeTri Sliapa hxuravs, Tmebi mokled aqvs SekreWili, grZeli
lamazi saCvenebeli TiTi loyaze aqvs Semodebuli da gamqirdavad icinis.·
ramdenime wuTiT TbilisSi var. ratom maincdamainc operis win _ ar
vici. biWebi hyidian „saRamos Tbiliss~, „muSas~ da papiros „federacias~.
„federacia” _ sami kacia,
vinc imas ar swevs, dedakacia...
gahkivian isini da fexebSi eblandebian gamvlelebs.
ai, qaliSvilebi modian. tomarasaviT sworad amokerili mokle TeTri
kabebi acviaT, Tvalebamde Camoweuli qudebi hxuravT. modian xmamaRali
siciliT, metismetad Tavisuflad _ yvelas dasanaxavad kbeCen wiTel vaSlebs
da „sakadris xurdas~ ubruneben lazRandara biWebs.
_ ratom Cvens sarZloze arafers ar metyvi. me weRan gkiTxe. gabutulebi
xarT?
ukve aRar SeiZleba wayrueba. Tavs vuqnev.
_ raze iCxubeT?
me vuyvebi, rom ase da ase iyo-meTqi,
deidas siamovnebiT eRimeba da TvalebSi Semomyurebs.
_ mere iman ra Tqva?
amasac veubnebi,
1561
_ Sen raRa uTxari?
amasac.
_ iman?
amasac.
da vatyob _ misi ocnebiT savse Tvalebi raRac burusiT ibindeba.·vatyob,
rom is aq aRar· aris.
uceb momxedavs.
me Wiqas vwev.
_ modi, Cven gagvimarjos, nugeSiT mcxovreb patara adamianebs!...
is fxizldeba.
_ rogor?
_ Cven gagvimarjos, orives, nugeSiT mcxovreb... _ minda „mijnurebs~ vTq-
va, magram ratomRac ·meSinia da isev vimeoreb: _ nugeSiT mcxovreb patara
adamianebs!
deidas kvlav almuri asdis saxeze da TmebSi xels mkidebs.
_ Sen metismetad gaeSmakebulxar.
_ ara, deida.
_ xo, damcini.
oTaxSi sanaxevrod bnela. Savi karada dgas, Savi kamodi. karTan, kedelze
Savi palto hkidia. fanjaraze kbilebis saxexi fxvnili da jagrisi devs.
iqve yria fexsacmelebi da waqceuli boTli.
sawer magidaze wignebi uswormasworod aris akokolebuli. taxtqveS
taStSi Cambali sarecxi Cans.
deida skamze moWuWkula _ pataraa, gaqucul xaverdis qsovilSi Cakargu-
li. pudri fqviliviT dasCenia saxeze, pomada _ TiTqos aRar daucdiaTo
mTlianad wasma...
isev maxsendeba axmaurebuli odesa, viwro bosfori, kidev ufro viwro
suecis arxi, ucnauri saxelis srute _ bab-el-mandebi, singapuri, manila, Cine-
Tis sanapironi, uzarmazar saokeano gemis qimze aRmarTuli TeTrxelTaTm-
niani, sevdiani qarTveli brge gaJkaci da... kidev erTi kiTxvis uflebas
vaZlev Tavs.·
_ ra iqneboda, rom migewera, ha?
TiTqo raRac moxvdao, taburets aqcevs, dgeba da brazmoreuli midi-mo-
dis:
_ aRaras davukleb,·egRa maklia...
_ tuCebs ikvnets, marjvena xeli marcxena saxeloSi Seuyvia, marcxena _
marjvenaSi, midi-modis da aCqarebiT isress galurjebul, mTlad galeul
1562
mklavebs...
_ aRaras davukleb... egRa maklia, Sevexvewo kidec...
`wveTebi foTlebze~, 1962;
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`Cemi sawyali siyvaruli~

sityvasityviT, Causworebliv, yovelgvari ganmartebis gareSe, vaTeTreb


Cems erT axalgazrdul Canawers:
„TormetSi, SabaTs, aq, Cems sofelSi, mestumra Cemi qalaqeli megobari o-
a. igi mimtkicebda, _ TviTon Zalian gulisxmieri da saTno kaci, magram xan-
daxan metismetad axirebuli, _ siyvaruli adamianebis mogonilia istoriis
garkveul etapze, rogorc, vTqvaT, Tmis varcxniloba, anda kostiumis moda, da
rac ufro male ganTavisufldebian misgan da darCebian iseTni, rogorebic
bunebam Seqmna, _ mxolod arsebobisaTvis mcdelni, yvelgan da yvelaferSi
gaTvlaze damyarebulni, _ miT ukeTesi iqneba maTTviso.
me, ra Tqma unda, sawinaaRmdego azrs vadeqi, ese igi, im azrs, rasac adami-
anTa udidesi nawili adgas, sufrazedac sul amas vRiRinebdi, _ „usiyvaru-
lod mze ar sufevs cis kamaraze, sio ar dahqris, tye ar krTeba sasixaru-
lod“, _ magram guligulSi mainc eWvis Wia mRrRnida, _ iqneb marTlac asea,
iqneb kacobrioba marTlac male unda ganTavisufldes am tkbil-mware bang-
isgan, romelsac xSirad mefe monis ymad uqcevia, brZeni ki gagiJebuliviT
urbeninebia tye-velad. gana Cvens gverdiTac swored is adamianebi ar aRw-
even warmatebebs, vinc yvelafers iviwyeben, garda TavianTi miznebisa, vinc
gulgrilad gasweven xolme gverdze sxvebs, raTa pirvelebma maT gaiaron
viwro gasasvlelSi?! ar mindoda, rom ase yofiliyo, vikavebdi Tavs, magram
bolos mainc cud gunebaze davdeqi; gansakuTrebiT maSin, roca o-a sadgurSi
Cavacile, qalaqisaken mimaval mkacrad Sekrul matarebels gavayole, _ avi-
da vagonis CaSavebul karSi patara, rogorRac daTrgunuli, _ gamovbrundi
da sruliad marto davrCi mSvidi cis qveS CayuCebul gorakebsa da veleb-
Si. me es ZeZvSefenili gorakebi da jejilebad davarcxnili velebi Zalian
miyvars; gamorCeviT _ am dros; aprilis meore naxevarSi, roca jejili
TiTqmis muxlamdea wamozrdili, ZeZvebs gamoaqvT narinjisferi gamWvir-
vale foTlebi, lbilia, mibundovanebulia yvelaferi silurjemde misuli
simwvaniT. ise meCveneboda, TiTqos samudamod unda gavSorebodi aqaurobas.
naRvliani Semovedi mayvalwylis xevSi, da iq ucbad SevCerdi. _ melas
1563
xma momesma. melas xma, wkmutuni da xavili, sxva drosac bevrjer gamigonia,
magram es Zaxili sul sxvanairi iyo. _ baa! _ amoiZaxebda aSkarad umweo,
Sewuxebuli nadiri, wavidoda xma, miikargeboda sadRac da mxolod amis
Semdeg miadevnebda meore Zaxils, Tan ufro gulsaklavs. am gulsaklaobas
is ufro aZlierebda, rom mzis Casvlis xani iyo da yovel SemaRlebas Tu
CaRrmavebas muqi, sevdiani Crdili gasCenoda.
Sin ar meCqareboda, arc muxlebi memZimeboda da gadavuxvie bilikidan, _
iqneb Tvali davkra, sainteresoa, ra awuxebs-meTqi melas. aviare ZeZvnari
ferdo, wamovuare xevs zemodan, Cavedi, Cavidable, veZebe buCqebSi, gakankulma,
sunTqvaSekrulma, da bolos davinaxe: dayunTula gamxdari, wvrili, didyureba,
gverdebze bewvi ramdenime adgilas TeTrad gamosCenia, win udevs mkvdari,
mTlad patara, mucelgaberili lekvi, da drogamoSvebiT iZaxis: _ baa! baa! _
daixara, waavlo qeCoSi piri, aiyvana, rogorc kata aiyvans xolme Tavis knuts,
wamovida da wamoiRo pirdapir Cemken, TavaRebulma, mgonia Tvalebdaxu-
Wulma.
me uneburad gadavdgi nabiji ukan. is Sedga, mibrunda da nela Sevida
gverdiT mdgar buCqebSi.
isedac cud gunebaze myofi, mTlad momSala am ucnaurma gamocxadebam.
nerviulad akankalebuli iqve Cavjeqi da vijeqi ase...
mere movikribe Zala, avdeqi, avedi zeviT, xevTan momdgari gorakis Tx-
emze, da viyurebodi im mxares, saiTac matarebeli wavida.
mze ukve Casuli iyo, dasavleTis ca wiTlad RudRudebda, siwiTles Sere-
oda mura feric, am mura-wiTeli feris anarekli dahfenoda brtylad gaS-
lil molurjo dedamiwas, matarebeli aRar Canda, mis gzaze midiodnen, TiTqos
mirbodnen Savi boZebi, _ jer kantikuntad, mere _ xSirad, mere mTlad erT-
maneTs mijrilni. vicodi, rom im boZebTan erTad garboda kidev ufro da-
pataravebuli da daTrgunuli o-a. „me arsad ar var gamqcevi, o-a, me Cems
sawyal siyvarulTan vrCebi, Cems sawyal melebTan, Cems sawyal ZeZvebTan“, _
vTqvi erTi es, gamovbrundi, magram Sin ar gamovCqarebulvar, xSiri muqi
balaxi amovirCie, Cavweqi im balaxSi da gaSlili xelebiTa da marcxena
loyiT davexute miwas.
im wamsve vigrZeni, rom movida wminda, keTili, sxeulis yoveli nakvTis,
yoveli nervis damamSvidebeli, damasvenebeli, uCinari, usaxelo Suqi“...
sul mcire SeniSvna: amis Semdeg axalgazrduli gambedaobiT axsnili
maqvs im Suqis raoba, magram dRes iseT gulubryvilobad mimaCnia esevi-
Tari msjeloba, gadmowerad ar Rirs.
`ciskari~ #5, 1978; erTtomeuli, 1981
1564
Cemi siamaye~ (ciklidan _ ardaviwyeba)
ixileT agreTve _ `niko kecxovelze~ da `Cveni imedi gqondeT~

n. kecxoveli

batono niko!
roca sityva Tqvenze, Tqvens did mamuliSvilobaze Camovardeba, _ es ki
Zalian xSirad xdeba ara marto dedaqalaqis wreebSi, aramed gareTac, Cveni
qveynis sxvadasxva kuTxeebSi, me uxerxulad gavdgebi xolme gverdze. es im-
itom, rom amagi, romelic Tqven me damdeT, scildeba moqalaqeobrivi ma-
Ralzneobisa da sazogadoebrivi moRvaweobis farglebs. Cvens urTierTo-
baSi gaSinaurobamde misul siaxloves vgrZnob, da merideba, mikerZoebad
ar gaJRerdes Cemgan Tqvens mimarT aRvlenili qeba. me ufro CemTvis, Cemi
Sinagani yru tkiviliT da naTeli siamayiT visigrZeganeb xolme ocdaaTi
wlis winaT momxdar ambebs, _ rogor momakiTxeT universitetis reqtorma
meore kursidan mSeneblobaze wasul students sofel ujarmaSi, rogor
momkideT Tqveni Zlieri xeli da mtkiced damayeneT cxovrebis swor gzaze.
kidev ufro meti. _ isic ki gavbede, rom jerac isev studentma, mogitaneT
Cemi pirveli wignis xelnaweri da gTxoveT damxmarebodiT mis gadabeWd-
vaSi. mZimea yovelive es, madliereba beWebSi mxris, magram saamayoa amave
dros, radgan Tqven, esoden didi da mkacri, Tqvens gamoCenaze rom kedlebs
vekrodiT gakankuli studentebi, roca saWiro iyo, xalvaTad gviRebdiT gulis
kars, gvimyudroebdiT da gvawvdidiT siTbos, umamobiTa Tu bedis simkac-
riT rom dagvkleboda zogierTebs. umamos mamas da uZmos Zmas geZaxdiT,
batono niko, da aseve giwodebT dResac. magram Cemi siamaye marto aqedan
ar amozrdila, is ufro did da mniSvnelovan sayrdenebzea dafuZnebuli,
vidre piradi urTierTobaa. am ramdenime dRis winaT, dekembris samSi, Wirx-
lian, yinvis burusiT gacriatebul dilas, viyavi ialnoze. Tqven icnobT am
mTas, saguramos qedis gagrZelebas, mdinare ivris mier gezad CakveTils
sofel paldosTan (vaxuSti mas ialonis anu kuxeTis mTas uwodebs), avedi
zemoT, gadamxmar, gadaruxebul alpur mdelomde, sadac jerac isev ido adre
mosuli Tovlis gamkvrivebuli narCenebi; gaiWra ca, gamoanaTa brWyviala
mzem, avedi sul wverzec, siamovnebiT gadavcqerodi Semogarens. magram Crdi-
loeTidan, mTis Tovliani zurgidan, dakoJril, SeWirxlul fiWvebSi, xiviliT
amodioda gamToSavi qari, ar mindoda, maSinve gamovbrunebuliyavi ukan,
1565
cotaze Camovidable, mivyuCdi patara CaRrmavebaSi, da iq, Tovlis didi nar-
Cenis gverdiT, SevniSne pawawina yviTeli nagvianevi Tu naadrevi yvavili _
sixaruli siruxeSi da siciveSi! davCerebodi RimiliT da vekiTxebodi, _ ra
erqva, ram gamoiyvana am dros aq, am simaRleze. magram ra SeeZlo an mas, anda
me. maSin, rogorc ucnobi qarTuli sityvis gagonebisas mivmarTavT xolme
sityvis did papas, sulxan-sabas, mogmarTeT Tqven, batono niko, da Tqven gamoCn-
diT Tqveni zviadi Sublis kopebiT da gamomcdeli, mimzidveli RimiliT.
davapire amomeRo yvavili, wamomeRo da namdvilad meCvenebina TqvenTvis,
magram ar aris raRac kargi amnair saqcielSi, Tuki yvavili mTlad martoa.
daviwye sxvebis Zebna, cota xanSi vi pove aTiode sxvac, da mxolod maSin
amoviRe erTi maTgani. amoviRe agreTve JiJmatfoTola qondrisferi sur-
nelovani mcenare-gunda, wamoviRe ambad, Tu rogor iyo dablanduli ukana
mxaris Tovli mglis nafexurebiT, Tu rogori SxiviliT dambrunavda qed-
nebis gundi da wamovedi TqvenTan. Tqvena xarT Cemi mudmivi Tanamgzavri
da maswavlebeli, rogorc ki velSi anda tyeSi gaval. Tqven gesaubrebiT,
Tqven giziarebT Cems sixaruls Tu aRSfoTebas, xSirad Tqven Tavs vamuqreb
xolme bunebis avismqnelT, mowanaxedeebs. da es muqara niavs gayolili mu-
qara araa. Tqven akademikosi brZandebiT Tqvens diad keTilSobilur dargSi
_ botanikaSi, magram mTavari marto es araa. mTavari isic aris, rom ara-
sodes SegibrunebiaT zurgi xeviskacobisTvis, ymawvilobisas rom aurCevix-
arT sofels; sul male gaxdiT mTeli Cveni qveynis eriskaci, yovelTvis
didad fasobda da fasobs misTvis Tqveni gziani sityva (marto wignebis
seria „Cveni samSoblo“ rad Rirs), da roca gxedavT romelime beqobze
Semdgars, garemos moTvalieres, didi, saamo simSvide dameufleba, _ aq egre-
rigad ver ibogineben xelcivoba da eCokacoba.
didxans, kidev didxans ideqiT ase, Cveno Zliero eriskaco, Cveno saamayo
batono niko!
1977 w. batoni nikos oTxmoci wlisTavi
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`Cemi firosmani~ (samagido rveulebidan)

me mdinare ivris piras var gazrdili. Cveni Zveli saxli axlac dgas
SemaRlebulze, ivridan samasiode metrze. adre, WalaSi, bumberazi verxvebi
idga, verxvebSi _ aseve bumberazi kaklis xeebi. daburulebi savse iyo rea-
luri Tu fantaziiT Seqmnili cxovelebiT. daizozebodnen Savad mibnelebu-
1566
li kameCebi da eSvebamokauWebuli taxebi, dafrinavdnen Tvalebbriala bue-
bi da zarnaSoebi, kiodnen mikiotebi, adamianebic dadidebuli TvalebiT
uyurebdnen yvelafers: mzis amosvlas da Casvlas, simwvanis amoCenas, Rrubel-
sa da elvas caSi, pirveli marcvlis Seferianebas vazze. yoveli saxeli
TiTqos xmamaRla JRerda: „miwa“, „mTa, „muxa“, „puri“, „uremi“, „guTani”, did-
did xexils did-didi nayofebi esxa, didi wveTebi Camodioda xolme diliT
foTlebidan. didebi iyo zRaprebi, simRerebi. didi iyo kalo da aqidan
amomavali oqrosferi Suqi.
firosmanis mxatvrul samyaroSi Sesuli, TiTqos iq var, Cemi mama-papis,
Cemi bavSvobis warmtac adgilebSi. Cemi papa da papis Zmebi sxedan yanwaweule-
bi, Cemi didi bebiebi iyurebian moCardaxuli urmidan, mziTgaficxebul Cvens
zemoubanSi Slian Znas. Cveneburebi midian salocavSi, qorwiliSi. Cveni xe-
obis Savi frinvelebi mofrinaven lurjad miRamebul horizontze.
me qalaqSiac ymawvilobisas movxvdi. TiTqos es qalaqic Cemi aRtacebu-
li TvalebiT daunaxavs firosmans: savaWroebis vitrinebi, darTul-daka-
zmuli qalebi, etlebi, saqeifo fanCaturebi, zooparkis cxovelebi. sadRac
zemoT, caSi ikargeba saocreba – funikuliori, TeTrad moanaTebs Savi qala-
qisaken cxvris TeTri fara...
magram firosmanis _ mxatvrisa da moazrovnis udides Zalas Ze vxedav
imaSi, rom mis mier aRqmuli samyaro, kuTxiT-kuTxemde, sulier-usuloTi,
erTmaneTTan dakavSirebulia TiTqosda erTi sunTqviT, TiTqosda cidan
Camomavali keTili xmiT. es xma uceb gvaCerebs adgilze, uceb dagvafiqrebs:
rani varT da rasa viqmT. firosmani gvayvarebs miwas, dedamiwas. rogoric
ar unda iyos is _ igi dedaa da yvela xe amaRlebul siyvarulad Rirs.

`Cemi cxovreba mxolod leqsia~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


ixileT agreTve _ `terenti graneli~

terenti graneli jvarcmas adarebda Tavis cxovrebas, neli-nel jvarc-


mas. SegviZlia, Cvenc daveTanxmoT am mkacr Sedarebas.
da mainc netari poeti iyo igi.
Sioda, scioda, martoobis tborSi suli ugubdeboda,
bolos gonic waerTva, magram mainc netari poeti iyo. da es imitom, rom
bolomde umZafresad uyvarda.
mociqulTa Soris umtkicess Tomas jer kidev ori aTasi wlis winaT
uTqvams, _ jojoxeTi es ariso, roca siyvaruli Tavdebao (am azrs farTo
1567
mkiTxveli ufro T. dostoevskis „Zmebi karamazovebidan~ icnobs). terenti
granels ki sulis amosvlamde umZafresad uyvarda, uyvarda leqsebi, didad
sjeroda maTi; Tu leqsebSi iqmneobda, leqsebi iqmnebodnen masSi, fexSiS-
velic ki ar SeukrTeboda Tovls, da sCadioda kidec amas, acxadebda kidec
manifesturad:
„Cemi cxovreba aris poema, Cemi cxovreba mxolod leqsia“.
„me axla bevri myavs megobari, me sxva ar minda leqsebis meti“.
da sul axlos sicocxlis dasasrulTan: „Cemi gvari graneli _ poezias
darCeba, Cemi guli da sisxli es Memento mori-a“.
es sityvebi mdidarTaTvis gankuTvnili brWyviala qaRaldis burbuSeleb-
Si gaxveuli tkacunebi ar iyo.
uRaribesi ojaxis Svilma, uRaribesma sicocxlis ukanasknel wuTamde,
kargad icoda saganTa namdvili gemo da fasi. qari misTvis mxolod aCqare-
buli musika ar iyo, es iyo Zval-rbilis gamToSavi, yovel cocxalTa winaaRm-
deg amboxebuli Zala, arc wvima _ minoruli musikaluri Tema, gamorCeviT
zamTrisa da gazafxulis piris civi wvima, arc Rame _ xaverdovani gamma,
gansakuTrebiT mTlad ubinaod darCenilisTvis, magram man adridanve isic
icoda, rom qaric, wvimac da Ramec, damorCilebuli poetis mier, Casmuli, Ca-
beWdili saleqso striqonebSi, gadaiqcevian xolme mSvenierebebad.
da ai, am mSvenierebebs uZRvna sicocxle terentim. amgvari metamorfozaa
WeSmariti poeziis didi Zala.
terneti graneli ubedurad Seyvarebuli iyo Tavisi qveynis garesam-
yaroSic, ciur sivrceebSi, mnaTobebSi, raRac uCinar sxeulebSic. mas uTuod
hqonda raRac winaTgrZnoba, rom igi male dastovebda maT, wavidoda sul
sxvagan, da cdilobda, moeswro da yovelive Taviseburad gaenivTebina kidev
ufro sayvarel leqsebSi.
da es iyo didi brZola, xelovanis didi brZola, romelsac titanurs
uwodeben uxsovari droidan.
erTi ram ki aris aSkarad guldamwyveti da saglovi. terenti graneli,
umZafresi temperamentis kolxi, arafers itovebda saxvaliod TavisTvis.
yovelive dauzogavad gahqonda Tavisi meobidan da daiferfla, viTarca
ikarusi mzisaken miswrafebuli. Cven vkrTebiT, vZrwivarT am ferflis winaSe.
magram terenti marTali aRmoCnda uzenaesi simarTlis winaSe, romelic
Seucnobelia adamis modgmis udidesi nawilisaTvis. dRevandeli dRe ai, amaze
metyvelebs. misma siyvarulma leqsebisadmi, udidesma
siyvarulma poeziisadmi, Seifara, Seivrdoma da unetares apoTeozsac
aziara igi. misi leqsebic TandaTan ufro cocxldebian...
1568
terenti granels Tavidanve swamda amgvari maradiuloba sicocxlisac.
misi sabolood ganTavisuflebuli suli axla CvenTan aris, CvenTan erTad
ganicdis dRevandel dRes.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`Cemi warmomavloba~

Cveni Zveli saxli ivris xeobas gadahyurebs.


win patara baRi gvaqvs, xexilnari, mere ferdobia, ferdobis ZirSi wisqvi-
lis arxi gadis, arxis iqiT Walis venaxebia, mere _ TviTon Wala, mere _ riye
da riyeSi _ cisferi yaWiviT waRebuli iori.
ferdobSi axla komSebi, qliavebi, alublebi da patara kaklebi dgas, adre
ki, Cems bavSvobaSi, Telebi, muxebi, xeSavebi da beberi wnorebi idga. wnorebi
arxis napiras iyo gayoliebuli, imaTi totebi meore napirze gadadioda.
arxi didi iyo, wminda wyliT galiclicebuli, wyali tanad kacs sacvlis
ubemde swvdeboda. zafxulobiT, cxel dReebSi, banaobdnen aramarto bavSve-
bi, didebic _ kacebic da qalebic. qalebi saRamo xanze SebindebulSi, Tanac
tansacmlianebi, xmauriT _ wylis dgafuniT da SekivlebebiT. banaobis Sem-
deg SemcodeebiviT saxemoridebulni garbodnen TavTavianTi saxlebisak-
en. wnorebis fesvebSi cxovrobdnen wylis virTagvebi, Savad molivliveni,
brWyviala dacecebulTvalebianebi. ramdenjerme minaxavs wavic _ didi
TeTri TevziT pirSi. axlac siamovnebis Jruantels mgvris arxis daCrdil-
uli napirebisa da fexisgulebze siliani fskeris Sexebis gaxseneba.
Semodgomaze, yviTel oqtomberSi, amoitanda bebia vedroebiT arxis wy-
als da metyoda, _ ukve Tofoli modis, Tevzi zRvisken daiZra, amaRam kokoza
Caugeo. me patara, gamxdar, didTava biWs _ sixarulis CoCqoli Semidgeboda.
mzis Casvlisas derefnis buxarSi danTebul cecxlze gavaxurebdi nalisodena
xmel purs. Cavitandi kokozas arxTan, Cavawyobdi Sig, simZimisaTvis, qvebs,
davugmanavdi balaxis bRujiT bolos, gavuxlarTavdi wnelsac, gaxuxul purs
kokozis saZromSi xelSeyofili Camovkidebdi CangaliviT dakidebul
mavTulze, kargad Cavidoda mze, erTs vityodi, _ RmerTi da bedo! _ kokozas
frTxilad CavuSvebdi wnoris fesvebTan, damdorebul wyalSi (pirTavqve,
mcuravi rom ar Sesuliyo Sig) da ori wneliT mivabamdi fesvebze.
sanam avdgebodi, erTxelac vityodi, _ RmerTo da bedo! _ gadmovidodi
cota ukan, amovefarebodi buCqs da viyavi iq sulganabuli Sebindebamde, _
kokozas vyaraulobdi, vinmes rom ar amoeRo, _ Sebinddeboda da patara,
1569
bavSvur SiSze gamarjvebuli, aRmarTze amoqaqanebuli amovidodi Sin.
RmerTo, Tan ra saamayo iyo is SiSic!
modioda, molivlivebda erTi SexedviT morCili, Tvinieri wyali. cim-
cimiT mohqonda yviTeli foTlebi da patar_patara TeTri buStebi, magram
im buStebidan fskeramde wyali savse iyo idumali moZraobebiT, _ Cemken
Semobrunebulni Cerdebodnen mdumare, dafiqrebuli Tevzebi, Calis grZel
Reroebs qvemoT eweodnen CrdilebiviT dagrZelebuli raRac tanrbili
arsebebi (sinamdvileSi xavsebi), WraWunobda, TiTqos piris gaxsnas almobda
miwa, buCqnarebSi ki CemsaviT gatrunulebi idgnen Tavglejelebi...
adre davwvebodi, magram gvianobamde ver daviZinebdi, loginSi ufro
makrTobda im Cabinduli wylisa da misi napirebis warmodgena. Tanac iyo
sixarulis Suqic. am SuqSi veweodi kokozas da gahqondaT gulgasaxari
faTqafuTqi Tevzebs. rodis_rodis CameZineboda da TiTqos sul male mx-
arze xel damadebda bebiac.
_ adeqi, gaTenda, amoiRe is Seni kokozao.
marTlac gaTenebuli iyo xolme. wamovxtebodi, faTifuTiT Cavicvamdi,
Cavirbendi TrTviliTa da mkvrivi civi haeriT gamovsebul ferdobs, Cavi-
Coqebdi wnoris fesvebTan, kidev erTxel vityodi, _ RmerTo da bedo! _
xelebakankalebuli avxsnidi wnelebs, amovwevdi, pirs amovuCendi kokozas,
da Tu farTxali da dgafuni Semomesmeboda, gadmovvardebodi ukan, gadmov-
iyolebdi kokozasac _ swrafad gamovacilebdi wyals.
ulamazesi suraTi bavSTaTvis _ qvebze moxtunave frTebgaSlili Tevze-
bi!
iyo SemTxvevebi, rom Cemi wyrTis sigrZe WanWrebi da murwebi damiWeria,
zogjer oTxi_xuTi erTad.
ara mgonia, romelime sardals eamyos brZolis mogebiT ise, rogorc me
meamayeboda im oTxi_xuTi Tevzis Sin mitana.
sunTqvaSekruli, bednierebisgan saxegabrwyinebuli davudgamdi bebias
kokozas win. bebia Caixedavda Sig, raRac ubralod, keTilad gaeRimeboda, _
es Rimili merCivna yovelgvar Seqebas, _ amoiyvane da gamoweleo, _ metyoda
da TviTon Tavis saqmes miubrundeboda, mTlad Savad Semosili, kvamliviT
uxmaurod moZravi, trialebda cecxlTan, Sedioda maranSi, gamodioda, gamo-
hqonda an Sehqonda sxvadasxva raRaceebi, tuCebis cmacunis, xmeli TiTebis
erTmaneTze midebiT da mere gaqneviT apkurebda civ wyals cecxlidan is_isaa
gadmodgmul moxarSul Tevzs, da meCveneboda, rom bebia grZneuli qali iyo,
keTili grZneuli Zalisa, _ is ganagebda yvelafers (Cvens ojaxSi kacebi
aRar iyvnen), ganagebda cecxlis parpars, xeebidan foTlebis Camocvenas, amin-
1570
dis cvalebadobas, balaxebis amosvlas...
daiWeqebda, Camotydeboda cidan mexi, me akankalebuli mivekvrebodi be-
bias, is metyoda, _ nu geSinia, Sen oTxiv kuTxiT jvari gweira, _ da aRar
meSinoda.
erTxel, Walis venaxSi mimavalni, is win midioda, me ukan, _ uceb SeCerda
da, TiTqos urC patara bavSvs uwyrebao, daiZaxa:
_ adeqi, wadi aqedan! ras dawolilxar zed Sua bilikze!
mivaxlovdi da davinaxe, rom mZimed, TiTqmis nebivrad SeiTria veeba
ruxma gvelma maRal balaxebSi kudi...
me im keTili grZneuli qalis saganmgeblodan var. misi nebiT aTrTole-
buli foTlebidan da balaxebidan movedi TqvenTan. umjobesia, xeli ar
maxloT da ar gamisinjoT ube.
`dila~#11, 1979

`CexovTan~

_ Cveni turistuli marSrutis bolo punqtSi SevCerdiT. es gaxldaT


donis rostovi. iq davrCebodiT or dRes, mesame dRes ki gamovfrindebodiT
TbilisSi.
pirvel saRamos TeatrSi wasvla mqonda dagegmili, kargi Teatri aqvTo
rostovelebs, magram iseTi sanaxaoba damixvda sastumros fanjrebis qve-
moT, ver iqna da veRar movwyvite Tvali. vijeqi, vabolebdi sigarets da
vtkbebodi.
sastumros mezoblad musikaluri institutis svetebad asuli lamazi Se-
noba idga. win didi skveri hqonda auziT, mdeloebiT, yvavilebiT, sxvadasx-
vanairad SekreWili buCqebiT. rkinis Sav meserTan gamwkrivebuli iyo ve-
luri wablebi. maT qveS _ didi, mZime Zelskamebi.
institutSi studentebi ar dadiodnen, ardadegebi hqondaT. yvelaze didi
wablis qveS mdgari ori Zelskami aSkara alkoholikebs daekavebinaT. Sei-
Zleba sxvagan uaresi rameebic xdebodes, magram Cems aRtacebas aq wertili
daesva. movida ormociode wlis kaci, badura maisurze tvidis saxeloebmokle,
moTelili pijaki ecva. ise modioda, TiTqos fexebi ucurdeboda. fexT, qa-
lis navuri, laqis wiTeli tuflebi ecva, quslebdaxerxili, win CaWrili, iq
mxiarulad ganaTebuli TeTrad. aravis ar miuqcevia yuradReba misi fexsac-
mlisaTvis, maSinve momuWuli xelebi gauwoda orma. originalurma ti pma
RimiliT moiqeqa pijakis jibe, erT xelSi maneTiani Cado, meoreSi xurdebi
Cayara. xelebis patronebmac keTilad gauRimes. originaluri ti pi Zelskamis
1571
boloze, beberi qalis gverdiT dajda. qalma akoca, kacma madloba gadauxa-
da. kargad moewyo skamze, Rababi CamouSva.
movida kaci da qalic, orive dablebi, rogorRac daWmuWnulni, qali _
krakovuli cekviT, kaci taSis dasakravad erTmaneTze dadebuli xelebiT.
im kacmac moiqeqa jibeebi, xurdebi Cayara skamidan gamowvdil xelebSi. qalmac
amoiRo ybidan maneTiani. gamowvdili xelebi waswvdnen, qalianad miizides
is maneTiani.
movida erTi xuWuWTmiani mamakaci, Canda, yofili mezRvauri. zolebiani
sviteri ecva, WuWyiani, fexebi gan-ganze mohqonda. imanac xurdebi Cauyara
gamowvdil xelebs.
uceb quCaSi miliciis manqana gamoCnda. gadmoxta ori milicieli, Zels-
kamze msxdarni aiSalnen, zogi saiT gaxusxusda, zogi _ saiT. milicielebi ar
gamosdevnebian, raRaceebs ki misZaxodnen muqariT. beberma qalma ukanali
miumizna. milicielebma xelebi dauSves.
RamiT amixsna Slapianma moxucma: yovel dilas wylis avtomatebSi aseul-
obiT axal Wiqebs dgamen, saRamosaTvis arc erTi aRar aris, i paraven. eg
masa, Tqven rom gainteresebT, mSromelebi arian, muSaoben sakadris saqmee-
bze, megobari moukvdaT da guSin mis dasamarxavad agrovebdnen fulebso.
aRarc mivlia qalaqSi didxans, davbrundi sastumroSi, daviZine.
dilas, adre amdgari, isev wavawydi ucnaur mSromelebs, erT maRaziasTan
migrovebulni yidulobdnen zogni arays, zogni portveinebs, iqve xsnidnen,
svamdnen. saxeganaTebulni da gayoCaRebulni midiodnen saqmeze.
es dRe qalaq taganrogs unda dasTmoboda. iq xom Cexovi iyo dabadebu-
li! mindoda, male CavsuliyaviT, magram avtobusma, rogorc wesi, daagviana,
cxra saaTze gamsvlelebi, TerTmetis TxuTmet wuTze Zlivas daviZariT sas-
tumros ezodan. qveynad mtveri Tu burusi iwva. win _ SeRebili Tmebi da
mzemokidebuli SiSveli mxrebi miirweodnen WaRara mZRolis mosafereblad.
ra Tqma unda, iyo amoZaxebebic, sicilic, wamRerebebic...
me ukve ori patara wigni mqonda gamoqveynebuli. Tanac moTxrobebisa,
zogjer, waTamamebuli, novelebsac rom vuwodebdi. aqeT rom movdiodi, ga-
davaTvaliere Cexovis cxovrebisadmi miZRvnili wignebi. winaswar vtkbe-
bodi sasurveli adgilebis xilviT.
taganrogic daiwyo. iyo, ra Tqma unda, umTavresad axali saxlebi, magram
iyo Zvelad daproeqtebulnic, Zveli „osobniakebic“. male daiwyo quCac, Cex-
ovebi rom cxovrobdnen asi wlis winaT. quCas maSin elisabedisa erqva.
arsebobs fotoebi: didi Rorebi Sua quCaSi, uamravi goWi, etli, policieli,
ukanSemowyobili xelebiT. TviT saxli, erTsarTuliani. sami fanjriT qu-
1572
Cisken, ficris gadaxuruli WiSkriT.
gavCerdiT, CamovediT. Cveni eqskursiamZRoli mogviwodebda, erTad vy-
ofiliyaviT, erTad gvevlo. lamazi meCveneboda Cexovebis saxli. erTi ver
gamego, ranair haerSi idga, iqac nisli iyo, Tu mtveri. davjgufdiT da wavediT
saxlisaken.
CavediT naxevarsardafSi. xels vadebdi kedlebs, viyurebodi Zirs, maR-
la. mainc moxda arasasiamovno ram: Tavi mTeli ZaliT Sevajaxe Tavxes,
romelic gadebuli iyo winakaridan SigniToTaxSi gasasvlel WrilSi.
SeSinebulni Semomyurebdnen qalebi, zogi cdilobda xeliTac Semxeboda
Tavze. me viRimebodi da vaiolebdi momxdars, _ qronikuli seniviTa maqvs,
weliwadSi or-samjer rom _ ar Sevartya sadme, ar SeiZleba-meTqi. patara
magidaze mSvenieri STabeWdilebebis wigni ido. mivedi, gadavSale, Cemi pas-
tiani kalmiT Cavwere qarTulad: „saSinlad Sevartyi Tavi Tavxes. gana
aseTi gafrTxileba mWirdeboda, qedi rom momexara Sens winaSe? mainc mad-
lobeli var didad“. damiwyes xvewna, meTargmna, ra Cavwere. vuTargmne _
miyurebdnen TiTqos aeWvebdaT Cemi simarTle.
tkiviliani RimiliT moviare mTeli saxli. Semogvyurebdnen karadebi,
skamebi, sawolebi, sarke, mravalnairi suraTebi kedlebidan. bunini ambobs,
vgoneb: Cexovis deda mongoloidi iyoo, raRac amgvari mkacri TvalebiT
iyureboda antonic. amovediT maRla, SevikribeniT avtobusTan. aq laparaki
iyo, saiT wavsuliyaviT pirvelad, petre didis qandakebasTan, Tu plaJze,
sabanaod. gadawyda, jer petres qandakeba gvenaxa. am qandakebazec vicodi
cota ram. is ganasaxierebda petres gasvlas azovis zRvaze. samwuxarod, pe-
tre patarad momeCvena, zRva didad. arc Sesrulebis mxriv gamoirCeoda
qandakeba. petre Zalian Cveulebrivi adamiani iyo.
qandakebasTan rusi faSfaSa qalebi yiddnen gazeTebs, safosto baraTebs,
bloknotebs, wignebs. iqve, cota ukan, gTavazobdnen mzesumziras, brinjis bat-
ibuts, moridebulad gamomziral Jolos. me viyide „detgizis“ mier gamocemu-
li Cexovis moTxrobebis patara wigni, xan viCrdilebdi am wigniT, xan Tvals
Cavukravdi warmtac striqonebs: „Ìèëûé äåäóøêà, Êîíñòàíòèí Ìàðêîâè÷!..
È ïèøó òåáå ïèñüìî. Ïîçäðàâëÿþ âàñ ñ ðîæäåñòâîì è æåëàþ òåáå âñåãî îò
ãîñïîäà Áîãà. Íåòó ó ìåíÿ íè îòöà, íè ìàìåíüêè, òîëüêî òû ó ìåíÿ îäèí
îñòàëñÿ“.
gavediT plaJzec, wyals nacrisferi gadahkravda; sul ar Relavda, Wyumpa-
laobdnen. iyvnen mamakacebic, magram cotani, silnari selapTa kolonias
hgavda.
me gavixade da Sevedi wyalSi. vicodi, rom wyali aq Txeli iyo, magram
1573
ver warmovidgendi amgvar Txels, as metrze mainc Sevedi da welamde Zli-
vas Semomwvda. ar gamicuravs, isev gamovbrundi. mTavari iyo, cota gavgril-
di, raRac mtruli RimiliT Semomyurebdnen napirze myofni. ar Camicvia, iseve
wavedi maxlobeli mkvebavi dawesebulebisaken, romelsac didi asoebiT ew-
era: „Øàøëû÷íàÿ“, Cavdeqi rigSi. rigs wesierebisaken warmarTavda rki-
nis milebis xarixebi. es xarixebi kargi iyo misayudebladac, mivaRwie dax-
lamde. isedac cud gunebaze myofi, sul moviSale. mtkavelze cota grZel
Samfurebze Roris lurT-lurTi xorcebi iyo wamogebuli. Samfurze kidev
etyobodaT Sewvisa raRac, TefSzewamoZrobilT, WupWupiT gasdiodaT qoni.
vexvewe veeba daxlidars, iqneb sul cota mWle aerCia CemTvis, zedmetic
SevTavaze, magram amaod. Cems ukan mdgarni ajajRandnen. maSin aviRe bedisa-
gan boZebuli, cota xaxvmoyrili, cota tomatmosxmuli. gavedi calke, vZlie
Tavs, oriode lukma gavReWe, wamovedi, TvalebdaxuWuli Sevedi zRvaSi, viare,
viare da bolos gavcure, mivcuravdi gulaRma, nel-nela, isev TvalebdaxuWu-
li. vcdilobdi, am wyalSi warmomedgina Cexovi, maRali, gamxdari, muqi. viRa-
cas Sevejaxe. Tvalebs agizgizebda Zalian wiTeltuCebiani qali, Tavze rez-
inis qudiT.
_ SavzRvelo, gviwuneb Cven zRvas, ara?
_ rogor gekadrebaT.
_ rCebiT CvenTan?
_ samwuxarod, vera, or saaTSi mivdivar.
_ maSin vakocoT erTmaneTs da davSordeT.
vakoceT erTmaneTs, cota xangrZlivad, mere is gasxlta da Cqari curviT
gavida gverdze. ar gamovdevnebivar. me wamovedi napirisaken. Cavicvi, avto-
busTan avel.
sam saaTze qalaqis dasaTvaliereblad daviZariT. me vijeqi fanjarasT-
an, xandaxan Tu mivxedavdi Cems gverdiT mjdar iurists, romelic sTvlemda,
xvrinvas uSvebda Tvlemisas, mivediT saqalaqo biblioTekasTan, me ar Cavs-
ulvar, cudad var-meTqi _ marTla cudad aris, saSinlad Seartya Tavio, _
mxari damiWira ramdenime Tanamgzavrma. me vijeqi, xan vxuWavdi, xan avaxel-
di Tvalebs, raRaceebs veubnebodi Cexovs, kerZod: rom ar iyo qveyana awyo-
bili ise, rogorc mas gaaxarebda. Cexovi ori xeliT ukan daWeril xelj-
oxs irtyamda fexebze, pensne ukankalebda. me gadavSale misi wigni, gadaiSa-
la moTxrobaze _ Íà ïîäâîäå. _ au-h! amomxda pirdapir gulidan. mixaroda
_ RamiT, gaTenebisas, wavikiTxavdi erTxel kidev _ Cexovi Semobrunda, mxrebSi
gaSlili, gaRimebuli. TofiviT mimiznebda xeljoxs.
gamomcemloba`saqarTvelos macne~, 2007, t.5
1574
`Cveni beberi brtyena~
ole _ (xe) brtyena...
saba
am metad Tavisebur xes CvenTan, Cems mSobliur sofel xaSmSi, brtyenas
eZaxian. brtyenebi umTavresad mSral adgilebSi xaroben. visac ocdaaTi
wlis winaT samgoris midamoebSi gauvlia, sami patara gorakis (yorRanis)
mxares uTuod SeamCnevda naxnavebSi Tu gadaxunebul balaxebSi Camdgar
ramdenime martoxes. es martoxeebi, brtyenebi, pirvelgafoTvlisas naz, mom-
wvano-molurjo fers daikraven, mere TandaTan vercxlisferi edebaT, das-
rulebuli foToli monacrisfrod xundeba. Semodgomaze, rogorc TiTqmis
yvela foTlovani xe qveyanaze, brtyenac yviTldeba. Siga da Sig siwiTlee-
bic gamouWvivis. noembris bolos foTlebi mTlianad scvivdeba. foTlebic,
nayofic. nayofi aqvs tyis pantis magvari, oRond wvrili, magari, Zalian
mwklarte, maxrCobela. kargad rom CayviTldeba, ufro _ rom Cayavisfrde-
ba, maSin mSvenieri saWmeli xdeba. pantasac mogagonebs da Tanac gacilebiT
gemomdidaria. Zvelad, zamTris piras, brtyenasTan gavlili kaci uTuod Se-
yovndeboda, gadavidoda, balaxebidan amohkrefda nayofebs da pirs gaisve-
lebda. axla... SeiZleba axlac SeyovndeT, Tu, ra Tqma unda, fexiT midixarT.
zafxulobiT brtyenebis CrdilSi sicxisagan Tavs ifaravdnen mindorSi mo-
muSaveni, brtyenebze sxdebodnen sanadirod gamosuli qorebi. zamTrobiT
didi manZilidan Candnen is qorebi, moswydebodnen totebs da TiTqos frTe-
bis Seutokeblad misrialebdnen datrialebul velze, nel-nela ixedebod-
nen aqeT-iqiT. did yinvebSi brtyenebi mTlad TeTrdebodnen WirxliT.
es samgoris brtyenebi... magram yvelaze TvalsaCino brtyena, rac ki me
minaxavs, sxvagan idga. es is adgilia, saxaSmo rom Tavdeba da sapatarZeulo
(giorgi leoniZis samSoblo) iwyeba, rbilad SemaRlebuli gorakis ferdo,
ubralo balaxis samflobelo. kaklis odenas ver etyodi, magram karga
mozrdili pantis sididis mainc iyo. grigaliviT asuli zro da gajagruli
msxvili totebi ise hqonda dakunTuli, dakoJoJebuli, Sexedavdi da maSinve
ityodi _ amas saukuneTa iqiT aqvs fesvebi gatanilio. nedl totebs Soris
Savi simkacriT gamoiyurebodnen xmeli totebi, ar vici, vis ras uSavebda,
mravals ki gamoecada mis zroze culi Tu waldi, tyvia Tu Surdulis qva.
iyo naRijni, najijgni, alag-alag qerqebamofleTili, Zirgamomwvari, Set-
usuli, mainc Zlieri, nedli totebis wverebiT amRerebuli. zed iyo darCeni-
li Jangiani lursmnebic. lursmnebze kolmeurneobis Tavkacebi Tavdayira
1575
hkidebdnen xolme Camosatyavebel batknebs. saidanRac moetanaT did-didi
qvebic, dasasxdomadac, zedadgradac. zedadgrad gamoyenebuli qvebi gabo-
lili iyo, maT Sua eyara nacari da naxSirebi. iqve dainaxavdiT sanovagis
narCenebs. Cems pataraobas, samargulSi yofnisas, erTxel Cvenc gvasadiles
brtyenis qveS, mowafeebi. ra gemrieli iyo iq SemoTavazebuli loris naWeri!
ra gemrieli iyo marilSi Cawebuli qorfa niori, mSralad moxarSuli karto-
fili! Cven vWamdiT, maRlidan ki mxiarulad dagvgalobdnen torolebi!
xaSmelebma icodnen Tqma: brtyenasTano, sanam brtyenasTan mixvalo, brty-
enis iqiTo, magram yvelaze sintereso erTi naTqvami iyo: erTi patarZeule-
li kaci, TovlSi, brtyenidan mobrunebula sayvelawmindos dasalevad, dau-
levia da ise wasula Sino. giorgi leoniZem namdvilad es Tqmuleba daudo
safuZvlad Tavis mSvenier moTxrobas _ „Rvinjua“. ra moTxrobaa! ra Zal-
iTa da feradovnebiT aqvs daxatuli did poets Cveni Zveli glexoba, maTi
naTel-mironoba, puroba! erTxel gavubede da vkiTxe baton giorgis, _ xom
ase iyo, xom xaSmelTa Tqmuleba hqonda gamoyenebuli „RvinjuaSi“, gaecina
da momigo, _ xaSmelebs ras gamogaparebTo. mindoda isic mekiTxa, ratom
aavso Rvinjuas gamosavleli gza buCqnarebiT, CirgvebiT, jRrdeebiT, roca
irgvliv mxolod sayane miwebi iyo, aRunul-CaRunuli sayane miwebi, ufro
saSiSi sanavardo qarbuqisaTvis, da niSandoblivi mxolod brtyena idga,
magram es veRar Sevbede. samagierod TviTonve miTxra:
_ „RvinjuaSi“ ara Cans eg Tqveni brtyena... Tqveni ki ara, Cvenia, patarZeule-
lebisa da Tqvena gaqvT mitacebuli, xaSmelebs. „RvinjuaSi“ ara Cans es brtyena,
magram gaixareT, mag brtyenam damawerina kidev ufro ukeTesi rame „ole“,
oRond eg aris, saliaxvoSi gadavitane da iq davdgi. ratoma? ras gaugeb
poets. albaT, imitomaca, rom is adgilebi guli saqarTveloa da me Zalian
miyvars. meoreca _ xaSmelebi bazris xalxi xarT, Tqven fonze rogor SeiZ-
leba daiweros amaRlebuli leqsi! xaSmuri qarTuli gulabi miyvarda ymawvi-
lobisas, laRiZeebs edgaT ezoSi, isic aRar givargaT. sul dakuJanebulan,
dabRunZulan, isinic TqvenTvis dagimsgavsebiaT. aba, Semomxede, me rogori
var, patarZeuleli!
misi qiliki ar mwyenia. es iyo gamogrZeleba aTadan babadan wamosuli
ori mezoblis keTili qiSpobisa _ ara me gjobivar, ara meo. Sexedavdi
baton giorgis da ar SeiZleba, gunebaSi ar geTqva, _ madli Sens gamCenso!
Sematyo, rom mainc damCagra didma, zviadma, da uceb damiyvava:
_ ise, kargi xalxica gyavdaT Zvelad: dimitri baqraZe, ioseb imedaSvili,
akademikosi naTiSvili... is brtyena ki namdvilad Cvenia, patarZeulelebisa.
Tqven venaxis orRobeebis xalxi xarT, Tqven saidan gecodinebaT egeTi xee-
1576
bis yadri: modi CemTan, vidre mexi dagkravs, agabolebs, tyavdamskdaro, naox-
aro, martoxeo, ole!
xom miyvarda Cveni beberi brtyena, im dRidan wminda xed iqca CemTvis.
warmoidgineT _ didebuli oles prototi pi! ole! ole! ramdenjerac mivsu-
lvar masTan, davawyobdi xelebs zroze da avyurebdi RimiliT maRla. am
aTiode wlis winaT kidev erTxel movindome naxva, mindoda meCvenebina
megobrisTvisac, gadavuxvieT mTavari gzidan, magram Cveni beberi brtyena
aRar dagvxvda. mis adgilas Savad amoJamebuli Ziris narCeniRa idga, isic
gulCamwvari, Canacrebuli.
kidev kargi _ irgvliv yvelafers mwvaned gahqonda RaRani da mowmendil
caSi isev mxiarulad galobdnen torolebi.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`Cveni imedi gqondeT!~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


ixileT agreTve _ `niko kecxovelze~ da `Cemi siamaye~

gardaicvala niko kecxoveli, qarTvelebs dagvaklda didi kiTxuli kaci,


didi eris kaci, igi martoden Cven ar dagvaklda, adamianebs, daaklda Cvens
mTebs, Cvens xeobebs, tyeebs, velebs, daaklda yvavilebs, balaxebs, wyaroebs,
gzebsa da xidebs. omaxiani xma daaklda qarTuls, qarTul mwerlobas, samec-
niero azrs. daaklda Zma bevr uZmos, mama _ bevr umamos, daaklda qomagi
bevr uqomagos.
amieridan Cven Soris veRar vnaxavT baton nikos _ amayad mdgars, ganu-
meoreblad axovans, did mama-papaTa ieris mqones, xan Tbilad gaRimebuls,
xanac mrisxaned kopebSekruls. amieridan samudamod Sewyda misi Zlieri
fexisa da saerismoZRvro joxis xma. aravis egona, rom ase moxdeboda, mag-
ram mainc moxda _ batonma nikomac dasdo es joxi. igi mSvidad gadavida da
Cadga imaT rigSi, romlebic warsulidan TvalmouSoreblad sdarajoben
Cvens yofas, Cvens sialalmarTles.
gamorCeuli glova gvmarTebs batoni nikos mowafeebs, maT Soris _ univ-
ersitetel „pirvel sxivelebs“. ra iyo, ra xma hkarnaxobda umkacres reqt-
ors, misi ridiT rom kedlebs vekvrebodiT gakankulni, amave dros miveS-
viT ise axlos, TiToeul Cvengans saamayod hqonoda, _ es, me minawilebs
gulis siTbos am odenobiT, da ara sxvas. ra iyo, ra Zala hqonda iseTi, rom
sicocxlis ukanasknel dReebamde sul pawawina warmatebac ki ar gamorCeb-
oda Cveni da wamaqezeblad gvexmianeboda, _ aba, Sen ici! aba, Sen icio! ra iyo,
1577
rom TanatolebsaviT SemogvelaReboda, _ ai, me es gavakeTe da Sen riT
gamaxarebo! yovelTvis vicodiT ra xma da Zalac iyo, Cven rom ase gvaaxlo-
vebda, magram waramarad ar vlaparakobdiT amaze. samSoblo qveynis kacur
samsaxurs waramarad laparaki ar Svenis.
Zvel droSi batoni nikos badali kacis am qveynidan wasvlas aseTi leqsiT
daitirebda xalxi: „roca rom... kvdeboda, tye yviTldeboda, Wkneboda, Camo-
dioda varskvlavi, mTvare ukuRma dgeboda“. da es iqneboda marTali, lamazad
marTali. axla ase vityviT, _ mSvidad brZandebodeT, batono niko, amieridan
Tqven amisi ufleba gaqvT! da esec iqneba aranaklebi simarTle da gulmxur-
valeba Cveni mxridan _ gulmxurvale madliereba didi kacis mimarT, mad-
lierebac da ficic _ Cven cocxlebi varT, Cveni imedi gqondeT!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`Cveni katafSata~

ar gavidoda xuTi-eqvsi dRe da aviyrebodiT me da Cemi mamuka xaSmeli


bebiis sanaxavad.
_ jerac Tqven ar ahyrilxarTo! _ brazobda Cemi meuRle, anu mamukas
deda, da, Cvenze gamwyrali, gasabertyad gafenil fardagze iyrida javrs.
ceris simsxo Sindis saxriT iseT bagabugs auyenebda im fardags, rom sawy-
ali fardagi cocxaliviT xtoda da iklakneboda.
_ ras brazob, rom brazob, _ vamunaTebdiT Cven, _ Tu ar ginda, ar wavalT.
visxdebiT Sin da iyos is dedaberi iq ise sacodavad!
_ me vici, ra dedabris dardica gaqvT Tqven, _ Tavs aqnevda Cemi meuRle,
anu mamukas deda, da ufro gacxarebiT atrialebda saxres, magram Tan xmaSi
ukve iseTi sirbile epareboda, yvela mixvdeboda _ arc is iyo maincadama-
inc didi winaaRmdegi bebiasTan wasvlisa. es ise ra! qalebma xom cota mainc
unda iCxubon, roca kacebi Sinidan midian! Cvenc kacebi viyaviT, Sinidan miv-
diodiT da isic Cxubobda.
Cven amas male vxvdebodiT, erTmaneTs gadavxedavdiT, me Tvals Cavukravdi
mamukas, _ daxe, rogori deda gyavs-meTqi, Cum-Cumad CavicinebdiT da sagzao
Tadarigs ganvagrZobdiT. me Cems maRalyelian rezinis Ceqmebs Cavicvamdi,
mamuka _ Tavisas. abgasac gadavikidebdiT, am abgaSi sagzalsac CaviwyobdiT,
gzaSi ar mogvSivdeso, daviWerdiT grZel-grZel joxebs da davadgebodiT
gzas.
gza didi ar iyo. xuT kilometrze metiao, ityvian xolme, magram, me mgoni,
1578
xuTic ar unda iyos. samagierod, raRa ar gvxvdeboda am gzaze!
soflis pirSive, koleqtivis bostnis boloze, aryis saxdeli iyo gama-
rTuli. isxdnen foTliani fiCxiT moxoxmikebul qoxSi „mezaoteebi“ da Txle-
WaWis patronebi, agizgizebdnen cecxls da nel-nela svamdnen jer isev dauw-
mendav Rvinosa da Tbil-Tbil winwanaqrs.
_ aqeT, biWo, aqeTo! _ dagviZaxebdnen iqidan, _ TiTo arayi dagvilieTo,
biWoo.
me madlobas vetyodi, meCqareba-meTqi, an arada, sasmels aRar vsvam-meTqi,
madlobisa da salmis niSnad davuqnevdiT xels da fexs avaCqarebdiT.
aryis saxdels beberi muxebis koromi mohyveboda. im muxebis qveS, xmel
balaxebSi, yovelTvis blomad eyara krial-kriala rkoebi da maTi budee-
bi. mamuka gaxarebuli krefda da jibeebSi iyrida, ameebiT kacebs gavakeTe-
bo. da, marTlac, mere, roca daRamdeboda da gareT TamaSi aRar SeiZleboda,
im rkoebs asanTis Rerebis xel-fexs gaukeTebda, fexT Suaze gapobili rkoe-
bis fexsacmelebs Caacmevda, qudad missave budes daaxuravda, daaxatavda
Tvalebsa da pirs da, kaci iyo da kaci!
zogjer muxebze ciyvs an kodalas davinaxavdiT. es ukve mTeli ambavi
iyo! videqiT sulganabulni, Tvalebgabrwyinebulni da vakvirdebodiT, ras
akeTebda is kodala, Tu ciyvi. roca Tvals mogvefarebodnen, _ uuho, _ wamo-
viZaxebdiT sinanuliT, mere didxans vilaparakebdiT ciyvebisa da kodalebis
cxovrebaze, bolos ki davisakuTrebdiT, Cveni ciyvio, Cveni kodalao. meor-
ed gamovlisas pirvel rigSi imaT gavixsenebdiT. netav Cveni kodala isev
mand aris? netav Cveni ciyvi gareT iyos dResacao.
da gana marto kodala da ciyvi?! mTeli is gza sul Cven gvqonda da-
sakuTrebuli, sanam xaSmelebis venaxebi ar daiwyeboda _ ZeZvis RobeebiT,
ekliani mavTulebiTa da qvis yoreebiT.
Cveni iyo muxis koromis zemoT aziduli Camoxvewil-Camongreuli klde,
romelsac kviracxovlis gora erqva, Cven ki sajixves veZaxdiT; Cveni iyo
patara mwvane kordi zed ivris piras, sadac yovelTvis sasiamovno myudro
iyo da yvelaze adre iq amoCndebodnen xolme enZelebi; Cveni iyo kriala,
lurji morevi, romelSiac fara-fara dacuravdnen wvrili Tevzebi... da, rac
mTavaria, Cveni iyo zed gzaze gadmoxrili erTi katafSata, romlis gaxsene-
bac maambobinebs dRes mTel am ambavs.
sxva misianebisgan gansxvavebiT, romlebic buCq-buCqad izrdebodnen, es
katafSata gamomartoebiT idga. wasuliyo maRla, maRla, magram zena qars ar
gaeSva, waexara, waegluvebina da axla iseTi Sesaxedaoba hqonda, TiTqos
gamvlelebs exveweba, modiT, Cems totebqveS daisveneTo. dalocvilma zafx-
1579
ulSi mSvenieri Crdili icoda, zamTarSi ki _ myudro. gazafxulze yvaoda
da misi surneleba hbnedavda Walas. Semodgomisas da zamTarSi, TviT Tov-
lSic ki, wiTeli tkbili nayofi esxa.
riyes gavidodiT Tu ara, Cemi mamuka yelyelaobas daiwyebda _ aba, Cveni
katafSata ar gamoCndao? _ cotac da gamoCndeba-meTqi, _ veubnebodi me da,
marTlac, cocxebiviT afSekil ilRunebs gavcdebodiT Tu ara, davinaxavdiT.
_ uh, Sen genacvao, _ daiZaxebda mamuka da sirbiliT wavidoda misken. mec
nabijs avaCqarebdi. mivdiodiT, RimiliT irgvliv SemovuvlidiT, lamazad
galaqul wiTel totebs davuTvalierebdiT, Zirze xels davutyapunebdiT,
gavixarebdiT, rom janze iyo, davsxdebodiT da abgidan sagzals amoviReb-
diT.
arsad ar iWmeboda ise gemrielad puri, rogorc aq.
vWamdiT, vilaparakebdiT aTas rames, Tu Semodgoma an zamTari iyo, fSat-
sac davayolebdiT, abgaSic CaviyridiT xaSmeli biWebisaTvis, davemSvidobe-
bodiT, _ kargad iyavi, Cveno katafSatao, _ da wavidodiT kmayofilni, gay-
oCaRebulni. xaSmeli biWebi ambobdnen, aseTi tkbili fSati arsad ar gviWa-
miao. Cven gvixaroda. aba ra, eg ubralo fSati ki ar aris, Cveni katafSatas-
iao.
is katafSatac idga da xarobda. vercxlisferi wvrili foTlebis cax-
caxiT Sehfofinebda mzes, abrWyvialebda lamazad galaqul totebs. Cven am
brWyvials mis Rimils vuwodebdiT. viTom ratom ar unda gvewodebina ase?
magram erTxel, martis Sua ricxvebSi, cocxebiviT afSekil ilRunebs rom
gavcdiT, Cveni katafSata veRar davinaxeT. raRac dacarielebulad mogveCvena
is uzarmazari sivrce _ Cvenidan camde. jer vifiqreT, sxva adgilas xom ar
movxvdiTo, SemkrTalebma mivixed-movixedeT. davrwmundiT, rom swori gziT
mivdiodiT, da kidev ufro SevkrTiT. TiTqos viRac gamogvdgomodes, ga-
viqeciT. gaviqeciT da ramdenime nabijis iqiT eldanacemni SevCerdiT.
Cveni katafSata viRacas moeWra. misi lamazad galaquli wiTeli totebi
aqeT-iqiT mimoefanta, Ziri da msxvili totebi waeRo. xmel balaxebSi eyara
ukve wvimisgan ferSecvlili nafotebi...
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`Cveni saxli~

afrinda vertmfreni da wavida. davrCiT martoni xvimirasaviT CaRrmave-


bul qvabolis fskerze, patara civ velSi, me da Cemi meuRle. Cemi meuRle
1580
vertmfrens uyurebda da xels uqnevda. mere is xelic nel-nela CamouSva
Zirs da gaCerda ase _ yvelasagan mitovebuliviT.
vertmfrenma qvabulis molurjo Crdildafenil kalTebze TiTqos wre
moxaza, anTebuli mwvervalebiT dakbilul kldeebSi yvelaze Rrmad CaWrili
adgili monaxa, iq gaZvra da gauCinarda.
Cemi meuRle mobrunda _ wamowiTlebuli, gaRimebuli, _ me misi zurgCan-
Ta aviRe, iman odnav akankalebuli xelebi morCilad gamoswia ukan, samxreebs
gauyara, CanTa wamoikida da me damiwyo yureba. me Cavixare da ise gavuyare
mklavi Cems zurgCanTas. Cemi meuRle axlaRa mixvda, moxmareba rom mWird-
eboda, da CanTas orive xeliT daewoda. CanTa damsubuqda, me advilad mov-
igde mxrebze da madlierebiT gavuRime.
Cemi meuRle isev wamowiTlebuli iyo. niavi arsaidan uberavda, magram
Tma mainc ucaxcaxebda. ucaxcaxebda Rimilic.
_ ra aris, xom ar geSinia? _ vkiTxe me.
man sayveduriT amomxeda.
maSin xelCanTebic aviReT da soflisken wavediT. aRar maxsovda, rom aq
baris Cveulebrivi mcenareebic gvxvdeboda _ matitela, samyura, Rolo,
mravalZarRva, _ da axla mixaroda. gadavediT wminda, aqafebul nakadulze,
_ dadumebuli, Cangreuli wisqvilis qvemoT, lodi-lod, erTmaneTis qezebiT,
siciliT; gavyeviT didi xnis fexuxvedrel biliks.
me xan win mivuZRodi Cems meuRles, xan ki ukan vrCebodi, _ msiamovnebda,
lamazad rom hqonda CaRunuli weli zurgCanTis qveS, namdvili mTieli qaliv-
iT energiulad rom amoZravebda qveda tanis patara mkvriv kunTebs.
ramdenjerac Cemken Semobrunda, imdenjerve morCilebis Tbili koc-
nisTvis hqonda gaxsnili tuCebi, magram me mitovebuli saxlebisa da koSke-
bis daTxrili, sabraloblad moSterebuli Tvalebisa merideboda, da arc
erTxel ar mikocnia.
sofelSi rom SevediT, pirvelsave yoreze CamovdeT CanTebi. mxrebidan
ar mogvixsnia, ise SevisveneT cota xniT. Cemi meuRle dafaruli SiSiT aTva-
lierebda yvelafers. yvelaze metad ki TiTqos is ukvirda, rom ivnisSi,
Svidis naxevarze, ukve karga xnis Casuli iyo mze.
_ ramsigrZe saRamo gamodis, uu!..
_ grZeli saRamoebi kargia moyvaruli col-qmrisTvis. _ gavuRime me,
CanTebi aviReT da wavediT.
nela mivyvebodiT si piT naSen kedlebsa da yoreebs Soris darCenil
labirinTs. gvesmoda sakuTari fexisa da sunTqvis xma. vCerdebodiT da
xeliT veyrdnobodiT mzissiTboSerCenil kedlebs. Cems meuRles loyac
1581
mihqonda im kedlebTan.
avediT maRla, Cvens saxlTan, da gavCerdiT.
_ Cveni saxli. Cveni saxli. _ Rimiliani CurCuliT imeorebda Cemi meuRle
da mokrZalebuli Sehyurebda moajirgadmongreul aivans. me SesasvlelSi
Caxergili xeebi gadavyare, gavTele WinWrebi, gza gaviyvane kibemde, avuZexi
im kibeze, bargi kedelTan mivawyveT da erTmaneTs mivuloceT:
_ ai, ukve Sina varT!
Cemi meuRle gabedulad mivida moajirTan, gadascqeroda sofels, _ CaR-
rmavebul xeobas, TiTqosda muqariT amomarTul mTebs.
_ ra kargia, rom yvelaze maRla vcxovrobT!
me kari gavaRe. oTaxSi bneloda, nestis, mtvrisa da obis suni idga. gavaRe
patara, darabamoryeuli fanjrebic. Semovida Cemi meuRlec. SeCerda oTax-
is SuagulSi, xelebganzegaweuli, Tvalebdadidebuli, TiTqos ver bedavda
mimoxedvas. me davtrialdi, cocxi movZebne.
_ wyali! _ brZana Cemma meuRlem.
me ganjinidan vedro da pirwatexili sura gamoviRe da wyalze gaviqeci.
wyali iqve iyo, Cveni saxlis ukan, oRond xevSi. roca amovbrundi, Cems meuRles
Tavsafari hqonda moxveuli, magida, puris karada da taxti gadmoesufTave-
bina da ukve iataks gvida. me wyali karTan davudgi, najaxi movZebne da
SeSis dasaWrelad Cavedi; davWeri, amovitane, RumelSi SevukeTe, navTi mivasxi
da cecxli miveci. Rumelma guguni daiwyo.
_ am balaxs ra vuyoT? _ mkiTxa Cemma meuRlem da mamapapeul sawolSi
Catkepnil wminda Tivaze mimiTiTa.
_ eg unda iyos, magaze unda davwveT, _ mivuge me.
Cems meuRles aSkara SiSi Caudga TvalebSi
_ araferi iqneba Sig?
_ gavitan, gavaniaveb.
movxvete Tiva, gavitane gareT, aivanze, da iq davyare, avCeze, gavakalove.
oTaxi ukve dasufTavebuli iyo. lampac gavmarTeT. xel-piri davibaneT.
magidas sufTa gazeTi gadavafareT da saWmeli amovalageT. me konservi
gavxseni da Rumelze davdgi. rom SeTba, jamSi gadmoviRe da xaxvi davaWeri.
davsxediT da daviwyeT Wama. me arayi davisxi da Cveni saxli davloce:
_ keTili iyos Cveni amosvla...
arayi Cemma meuRlemac mosva. saxli imanac daloca.
Wamas rom movrCiT, konservis yuTi da narCenebi fanjridan gadavyare.
karga xans ismoda, rogor mixtoda yuTi lodidan lodze. Tiva Semovitane
da sawolze gavage. SarSanwindeli Tiva iyo, SeiZleba ufro adrindelic,
1582
magram suni mainc kargi hqonda SerCenili.
_ oriode dReSi axals movitan, _ Sevpirdi Cems meuRles.
_ kargi biWi iqnebi, _ momigo man.
Tivaze bolomde gaxsnili saZile tomara gavSaleT. zemodan meore ga-
davafareT. kari gadavrazeT. gavixadeT da davweqiT.
Cemi meuRle gansacdelidan daxsniliviT mexuteboda _ patara, ucxod
surnelovani am yofaSi. cdilobda yelTan Cammalvoda. me kefa da mxrebi
davufare _ xelebiT, idayvebiT da ase CaeZina, daRlils, STabeWdilebiT savses.
....................
....................
SuaRamisas sazarelma xiTxiTma gamaRviZa. maSinve mivxvdi, rom an af-
Tari iyo, an arada, mitovebul sofels dapatronebuli eSmaki, magram me arc
erTisa meSinoda, arc meorisa. avdeqi, Cavicvi, Tofi gavmarTe, Cems meuRles
frTxilad Semovukece zedasafari da gareT gavedi. aivnis boZs miyrdno-
bili didxans Cavcqerodi qvabulis Sededebul SaveTs. xiTxiTi xan axlovde-
boda, xan im SaveTis sioRrmeSi ikargeboda. mere papaCemis naqoni nabadi
gamovitane, gavexvie, karTan Cavjeqi, Tofi muxlebsSoris Cavidgi da ase,
jdomelam, ganvagrZe Zili.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`Cveni tfilisi~

amis mnaxveli me ara var. miambobda Tavis mamaze muStmZime Zia vano,
dambladacemuli kaci. Tavis mamaze Zalian uyvarda laparaki. SigadaSig
Camosdioda cremlic, im cremls Cven vwmendiT, TavTan dakidebuli Cinuri
pirsaxociT.
ambavi xdeboda riyis ubanSi, cota zemoTac, Savsoflis dasawyisSi. riye,
xeTagurovis quCas rom veZaxdiT Cven, _ sul agurebSi, kramitebSi ijda.
mtkvarze wisqvilebi irweodnen mwkrivad. iqauroba savse iyo saxelosnoe-
biT, samikitnoebiT, sxvadasxva savaWroebiT. xalxi ireoda mudam bevri, mudam
Wreli. aq imarTeboda xolme iarmukebi (iarmarkebi), iyo yayani, jajRani,
stvena, magram iyo bevri Rimilic, alersic, siyvarulic. uyvarda iqaur xalxs
raWveli domentis puri, iseT purs acxobda domenti, oTxi damxmareTi, Sav-
soflidan da avlabridanac ki gadmodiodnen wasaRebad. maRalqudiani amayi
ustabaSebi doinjSemodgmulni adevnebdnen Tvals qveyanas. moitexavdnen
domentis cxeli puridan axalgazrda muSebi da sazeimod miiReWebodnen
1583
yvelas Tvalwin.
muStmZime Zia vanos mama kakuna aleqsandre, _ kakun! kakuno! _ ase eZaxd-
nen Turme, _ xelosani iyo, Ronieri, Tvalkargi, sufTa durgali, ustabaSi,
maRalqudiani. saxelosnoSi eqvs kacs amuSavebda, magidebs, Skafebs, Sifanerkebs,
bufetebs akeTebdnen kaklisa da Telis masalisagan. aleqsandre cota zem-
oT cxovrobda, arsenalis mxareze, msxvili, magari kaci iyo, loyebi cota
daberili hqonda, xma Caxlewoda, uTuod, asakisa da sasmelis gamo...
daagvianda erT dilas. gabutuliviT Semovida saxelosnoSi. raRac
orTqliviT asdioda, irbina Tu. Savi Tvalebi uCerdeboda dardianad. aqac
TiTqmis yvelas domentis purisa hqonda nayidi, anaTebdnen es purebi aqedan,
iqidan. zogi ilukmeboda kideca, Tan muSaobda satexiT, CaquCiTa.
_ daminaxa me mamam, _ ambobda Zia vano, _ mec qargali viyavi. cameti wlis,
_ modi aq Senao. mivedi. gaixada qulaja, gabrazebulma miagdo dazgaze. TiTqos
uWirda sunTqva. _ wadio, zazas damiZaxeo, zazas, evgenas, aslans, giorgis, gab-
riels, _ sul ustabaSebs misaxelebda, _ CqaraT-Tqo, Cqara gaCndnen yvelani
CemTan. majebs iwevda zemoT, muStebs aSiSvlebda, TiTos xuTgirvanqebianebs.
o, ra xelebi hqonda! wavedi, gaviqeci, yvelas Sevatyobine. _ ra ariso, biWoo,
mekiTxebodnen Sewuxebuli TvalebiT. me ra unda meTqva, mec xom araferi
vicodi. daiZrnen is ustabaSebic, Tavmomwoneni, aqeT-iqiT mkacrad momziralni,
Segrovdnen mamaCemTan.
mamaCemi gamwyrali ijda, TiTqmis kedlisaken hqonda Sebrunebuli piri.
_ ra xdebao, aleqsandreo, ra ambavia Cvens Tavso?! moixeda mamaCemma, wamod-
ga. _ amaze meti raRa unda moxdes, domentis kapikiT gauZvirebia TiTo Ton-
is puri. qalaqSi oTxi kapikia yvelgan, magas xuT kapikad dauwyvia gayidva.
Tqven ise giWiravT Tavi, Cemo batonebo, TiTqos sul ar momxdariyos araferi.
kapiki ra aris, ara? TiTqos mogwonT kidec es fasis wamateba. Toneebi isev
isa aqvs, fqvilic isev is, SeSac, fiCxic, marilic, cota kargi rom gamoudis,
xelis lazaTSi umatebs magdens. qveyana kideva, qalaqi, xalxi... Cven Tu ar
miveciT ufleba, domenti gabedavda amas? TqvenSi xom ar aris mis gverdze
mdgomi? _ arao, rogor gekadrebaTo! maS, mivideT da moviTxovoT Cveni,
Sesvenebaze mivideT yvelani domentisTan da movTxovoT saqveyno pasuxi.
Tormet saaTze zarbazani gavardeboda xolme, daboRmilebi viyaviT yve-
la. gavarda zarbazani!.. _ aba, wavideTo, _ mamaCemma, _ yvelam TiTo ram
wamoiReTo! zogma weraqvi, zogma bari, zogma culi gaido mxarze. dagvinaxa
ase mimavalni xalxma, gamogvyvnen isinic. mTeli RrianceliT mivediT dome-
ntis ToneebTan. dauZaxa TviTon mamaCemma domentis Tavisi Caxlewili xmiT.
gamovida gafqvilianebuli domenti. _ movsulvarTo, _ xaoda mamaCemi, _
1584
Toneebi unda dagingrioTo. _ rao? rogorao? _ domentim. _ vin mogca
ufleba, TiTo puri rom kapikiT gaaZvire am Cvens tfilis-qalaqSi! _ ho, ho!
_ iZaxda xalxi, maRla hqondaT azidulebi weraqvebi, barebi, culebi. doment-
is Tavzari daeca, daiCoqa: _ sul sami dRea, xalxo, rac me eg gavbede. erT
kviras kapiknaklebad gavyidi, oTxad ki ara, sam kapikad, oRond SemindeTo...
_ ras ityviT, xalxoo? _ mamaCemma, _ vapatioTo? _ vapatioTo! vapatioTo!
Rvarad Camosdioda cremlebi domentis _ xom gaigeTo! xom gaigeTo! qalaqs
unda gadaswvdes Cveni xmao!
ukeTes purs acxobda mTel kviras domenti, TiTo purs sam kapikad yidda,
qalaqi mis Tavs idga gaRimebuli.
Cveni kacebi ikoxebodnen, ikoxebodnen, saerTod, namdvili kacebi, xelis-
gulebi rom eqavebodaT. mamaCemi cecxls ukidebda saqmes...
ai, Svilo, aseTi qalaqi gvqonda Cven, ase vuvlidiT mis yvelafers. gviy-
varda da vuvlidiT kidec. diliT cocxebic ki gveWira TbilisisaTvis. Tbili-
si sul sxvanairad JRerda, CvenTvis igi dResac iseve JRers:
tfi-li-ssi
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`Cveni furdedo maisa~

gamovida nislidan iakofa menaxire, modga meserTan, daibjina Tavisi


grZeli joxi da daiZaxa SeSfoTebuli xmiT:
_ daTiko! ar gesmis, kaco, daTiko!
gavida papa. wvims, wvims Semodgomurad, wvril-wvrilad, gabmiT, almac-
erad. iakofas saCixwamoweuli sawvimari acvia, mwvane, axla sisvelisagan
gaSavebuli, gafxokili, dahyrdnobia Tavis grZel joxs da ise Rrmad sunTqavs,
sawvimari aiwevs da daiwevs, aiwevs da daiwevs.
_ hou, ra ginda! _ gadasZaxa aivnidan papam.
_ Wiri da Savi miwa, Cemi TavisTvis! Zroxa gadavarda xevSi!
_ visi Zroxa, biWo?!
_ visi da Seni, mucelgasaxeTqi! wamodiT, mameSveleniT.
„Zroxa gadavarda xevSio?!“ gavxrovdiT dedabudianad aivanze. atexes
qalebma vai-viSi. „ai Sen unda Cagiskdes eg muceli, _ murmurebda bebia, _ Se
mkvdaro, Se qvabis Ziris yaraulo“. „kargiT, ho! Sineli momeciT!“ _ brZana
papam, Sinels mklavi gauyara, qudi daixura, didi dana da najaxi aiRo. me
Ceqmebi Cavicvi, papas dabambul qurTuks xeli davavle. „Sen sadRa miebza-
1585
kunebi, Sena!~ _ damitatana dedam, magram papam isev mokled brZana: „eg wamo-
vides, eg didia“.
iakofa isev iq idga, meserTan, Wermis sveli totebis gverdiT. SiSiT, mwux-
arebiT mogvCereboda bebruli WroRa TvalebiT, moflaxuli Ceqmebi aya-
lo miwiT hqonda galesili.
_ rogor gadavarda, iq ar iyavi? _ hkiTxa papam.
_ ee, miTom ar ici Seni mucelmoRorebuli Zroxis ambavi! dadis, dadis,
sad daibRoteba, sad daZvreba! sxvebi Zroxebi ar arian, kaco?! gonTxevSi. ra
undoda iqa, kldeze, kaco, ra eguleboda! vax, gasakvirvelia pirdapir!
_ mlaSe balaxi icis iqa da imaze Cavidoda.
_ gamlaSdes da gamwardes ega, aki gamwarda kidec. Sin ra, ar aWmev marils
an sxvebi Zroxebi ar arian, kaco!..
_ romeli fexi aq motexili?
_ vici ro?! gdia im naSalSi da ari, vwie, Zvra ver vuyavi.
_ dRes ra dRea? _ Cafiqrda papa da me momibrunda. _ xuTSabaTi? SafaT-
kvira mainc iyos, iqneba cota gameyida.
_ gayidvis dardi gaq Sena! gauyidavi ra darCeba. Tu ginda, me gavyidi... me
gavyidi da sanacvlos giyidi, rogorsac metyvi. ra vqna!
_ maica, mama gicxondeba da!..
iakofam gamxmari xelis zurgi cxvirTan gaisva. me Semebrala, dabali
iyo, fexebgaCaCxuli. Sav ybebze TeTr eklebad eyara ramdenime dRis gaupar-
savi wveri. modioda da moxvneSoda:
_ axia Cemzeda! oox! rato uaresi ar memarTeba. wavsuliyavi qalaqSi
meca!
_ iq xo nazuqis sunSi daixCobodi, Senma Tavis mzema!
_ rato, biWo, rato! biWi iq ar aris?!
papam amaze araferi uTxra.
gavediT venaxebis boloze, avyeviT riyes, mivuaxlovdiT im gonTxevsac.
davinaxeT naxiric _ maRla, nislian serze iyo Sefenili.
_ meti adgili veRar amoarCie am nislSi? _ hkiTxa papam iakofas.
_ sadRa, sadRa jandabaSi gavreko, aba, Sen miTxari, WalaSi ar uSveben,
ZirmiwebSi ar uSveben, lajebaurSi ar uSveben, sadRa gavreko?
_ ambaraSi.
_ ari rameRa ambaraSi, rom frCxili mainc mosWidos kacma, ari?
papam amazedac aRaraferi uTxra.
xevisken rom SevbrundiT, Zroxis zmuili Semogvesma. maSinve vicani, Cveni
furdedo iyo, Cveni maisa. iakofam Tavi gadaaqnia.
1586
_ exla, albaT,, nanobs kideca, magram... ox, magis...
xevSi erTi nakadulisodena mRvrie wyali modioda, qvebSi, CxndeebSi,
RorRebSi. avyeviT im wyals da... zmuis Zroxa, kidev zmuis... win iakofa mid-
ioda, ar erideboda arc wyals, arc balaxs, miibjenda Tavis maRal joxs da
mixvneSoda, miwaze miaTrevda sawvimris kalTebs. bolos maisac davinaxeT,
gegonebodaT, mSvidad wevso. erTi eg iyo, sveli iyo, balanCamolumpuli da
didi Tvalebi kidev ufro dasdideboda. mis zemoT, Tixian flates, apriale-
buli zolebi Camosdevda, misi Camonacuri: cotaze ZeZvi idga, flatis Tavidan
xmeli balaxebi gadmokidebuliyo, mSvidad, Tanabrad Camodioda wvima.
dagvinaxa maisamac, daaRo piri da morTo sabralobeli zmuili.
_ xo, xo! _ Tqva papam. _ ai, movediT, nu geSinia.
gaviqeci me da win davudeqi maisas. mere Cavkuntdi, svel Sublze xeli
amovusvi. iman qSutuni da Tavis qneva daiwyo, TiTqos meubneboda, Sen ara,
Sen iqiT wadi, papa movideso. movida papac, Cakuntda isic da sayveduriT
eubneba maisas:
_ ra hqeni ega, raT iyavi mousvenari da argasaCerebeli! fexis kvrisa ar
iyos, raT iyavi atexili?! _ papam Rababi mousrisa. maisam Tavi Zirs daswia,
kiseri gamoigrZela, Tvalebi daxuWa...…Tvalebi daxuWa da davinaxe, rom nac-
risfer ybebze nel-nela Camosdioda cremli, mec cremli momadga da ukan
daviwie.
_ aba, ra gaq, ra itkine! _ eubneboda papa. _ maCvene, aba! _ daiRuna, wina
fexebTan Cauyo xeli, etyoboda, veraferi naxa iseTi. axla gverdidan mouara,
iqidanac Seuyo xeli. maisa ki iwva da mal-male amwklatunebda enas. xandax-
an TiTqos aiwevda, aizneqda zurgs, magram isev male moeSveboda. iakofam
joxi qvaze miayuda da iman talaxSi mosvrili kudi aiRo xelSi.
_ vewie, aese, da Zvra ver vuqeni.
papam Sineli gaixada da me momawoda. daimklava TeTri, lurjad daZ-
arRvuli bebruli xeli, wayo talaxSi, maisas ukana fexebTan, uria, Rrmad
Cavida. iakofa idga da uyurebda.
_ motexili aq? _ ikiTxa ramdenjerme.
_ aba, egre ra Sevatyo, _ Tqva bolos papam, _ naSali miwaa, Rrmad Caflu-
li. bari unda wamogveRo, maS, ver mixvdi amodena kaci?! _ sayveduriT miu-
brunda iakofas.
_ mqondaRa Wkua? _ Tqva sacodavad iakofam. _ an gana exla vsazrob
rames?!
_ aba, erTi yvelam avwioT! modi, biWo, Senc. eg Sineli, age, ZeZvze dade. me
winidan vecdebi, Tqven kudidan aswieT.
1587
CaveWideT me da iakofa svel, talaxian kudSi. papa _ rqebSi,. vwieT, vwieT,
aiwevda maisac, aiwevda fSvinviT, caxcaxiT da moeSveboda isev, aaymuyunebda
talaxs, maSin papam najaxi gamoiRo, daawva yuaSi da imiT daiwyo miwis Wra
maisas fexebTan.
_ waval, bars movitan! _ vTqvi me.
_ moica, SevatyobT, iqneb arc iyos saWiro.
Wra da yara papam im najaxiT da xelebiT sveli, Slamnarevi Tixa. is rom
daiRala, iakofam Secvala, mere mec vTxare, xelebiT xom yvelani vTxridiT.
uara, uara papam maisas da axla Zlivs wamoscda sanugeSo sityva:
_ mgoni, Caflulia marto.
isev CaeWida rqebSi, iakofam kudi gadaixvia, mec waveSvele. vwieT, maisa-
mac iwia. izmuvla, iqSutuna, magram verafers gavxdiT. maSin erTxel kidev
eca papa najaxiT miwas, Wra da Wra, Cavida Rrmad, moakalova, jer win, mere
ukan. talaxs sul aRar erideboda, Caimuxla, mTlad amoigangla, gauTavisu-
fla wina fexebi maisas, mere ukanebic, wamodga da axla ki mTlad daimede-
bulma Tqva:
_ Caflulia. davisvenoT cota da mere dasvenebulze vcadoT.
davisveneT da erTxelac vcadeT.
_ aba, Cemo maiso, aba, Cemo maiso, _ moefera papa da avwieT.
_ ha! _ gamwarebulma daiZaxa papam.
maSin maisam gametebiT aiqnia Tavi, mTeli Zal-RoniT gaibrZola, wamod-
ga da win wavarda.
_ ha! ha! _ isev iZaxda papa.
maisa gaimarTa, wavida fexebCamosorslili, naxevrad gaSavebuli, Cven
xeli gavuSviT, papas ki isev rqebiT eWira: _ egre, egre, ho, egre... _ eubneboda
Sesagulianeblad, maisam erTxel kidev gaiqnia Tavi, moiSora papas xelebi
da gaiqca wyal-wyal, Wyapa-WyupiT, cota xans barbaciT, mere gamarTulad,
axla, TiTqos rcxveniao, Cvenken aRar iyureboda.
papas da iakofas talaxiani xelebi ganze eWiraT da ise iRimebodnen,
bebrulad, rogorRac gverdzegadaqanebulebi.
_ ai, mucelgasaxeTqo, ra gadarCi! ra gadarCi! _ misZaxoda iakofa maisas.
papa ki miwyreboda:
_ daexsen, biWo, nuRa misdev, gauSvi, suli moiTqvas.
mere Cakuntda da xelebi mRvrie wyalSi Cayo. nel-nela ibanda TeTr,
lurjad daZarRvul mklavebs da raRacas laparakobda TavisTvis.
laparakobda iakofac:
_ eg Txa, eg mucelmoqorebuli ega, uyureb magasa!..
1588
maisa riyeze gavida da qvebSoris amosul mwvane balaxs dauwyo wiwkna.
sxva Zroxebi maRla, nislian ferdobs miuyvebodnen ZovniT.
papam iakofas uTxra:
_ saqonels rom daabinaveb, CvenTan gadmodi, erTi xelada Rvino davli-
oT.
iakofa jer kidev xelebs ibanda da dablidan ahRima ukbilo piriT.
_ gekuTvnis, raki egre gadarCa, gekuTvnis.
me mainc mivedi maisasTan. Soridan ise Canda, TiTqos arxeinad Zovso,
magram, sinamdvileSi, sabralos mTeli tani uTrToda, ukankalebda talaxiT
amosorslili muxlebic, eg ki iyo, Tvalebi damSvideboda, cremli aRar sdio-
da.
im Rames papam da iakofam ori xelada Rvino dalies, me mgoni, cota ufro
metic.
`sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`Cveni qoxis bani~

patara viyavi, albaT,, xuTi wlisa. dedam da bebiam TbilisSi wamiyvanes


mamidasTan, iqidan viRac eqimebTan davyavdi. eqimebTan siaruli, ra Tqma
unda, memkvleleboda, maTgan wamosvla ki maxarebda. aRtacebuli vuyurebdi
did, gabdRvrialebul saxlebs, ubednieres adamianebad meCvenebodnen im sax-
lebSi mcxovreblebi.
mamida efemia ki miwispira patara SuSabandian, patara bnel oTaxSi cx-
ovrobda _ qmriT, sami SviliT. qmari keTili durgali hyavda, maRali, didi.
im xanebSi mamidas mulic maTTan iyo, mainc veteodiT yvelani, mxiaruladac
ki, gansakuTrebiT sufrasTan da RamiT, dawolis win.
Camkida xeli erT dRes bebiam da wamiyvana meore mamidasTan, varinkasTan.
varinka mamida qvrivi iyo, masac sami Svili hyavda, isini ufro didebi. ma-
Rals, Zalian gamxdars, saocrad metyveli didi mrgvali Tvalebi hqonda,
iseTi mofereba icoda, TiTqos dneboda, rom mefereboda. pirvelad mivdio-
di qalaqSi maTTan.
bebiam raRac patara tramvaiSi Camsva, im tramvaim zaris rekviTa da
RrWial-RrWialiT sadRac mTlad gadaxriokebul gorebSi agviyvana, sul
bolo gaCerebaze CamovediT. tramvai ar mobrunebula, bugeli moubrunes
TokiT, cota xans idga da mere mxiaruli CxaruniT daeSva qvemoT. Cven moukir-
wylav yviTel quCas avyeviT, yviTeli sul xmeli Tixa iyo, quCis saval napi-
1589
ras kuzebad qceuli nafexurebi amwkrivebuliyo. bebias Cixti-kopi exura,
grZeli Savi kaba ecva, im nafexurebze gadabijeba uWirda, mec miWirda, amitom
me qvemoT, korCxilebze vamjobinebdi siaruls.
quCis aqeT-iqiT sul patara saxlebi idga, zogi kiriT gaTeTrebuli, kar-
fanjara lurjad SeRebili, zogi iseve datovebuli, rogorc aeSenebinaT
TixiT. saxuravebic hqondaT am saxlebs, zogs kramitis, zogs tolis, zogs
sxvadasxva zomisa da feris Tunuqis. ezoebic SemoeRobaT _ ficrebiT, nagver-
dulebiT, rkinebiT, mavTulebiT. xeebic edgaT saxlebis win da aqeT-iqiT
xeebs foTlebi gahyviTlebodaT da scviodaT. es msiamovnebda, miT ufro _
yviTeli foTlebi Cvens gzaze rom eyara. kidev _ kvirionebi rom kuTavd-
nen sadRac mowmendil, did lurj caSi.
avediT sul maRla. iq ufro patara saxlebi iyo, namdvili qoxebi. Sev-
aReT erTi patara kuti kari, win gavuareT TiTqmis mityupebul or mozrdil
qoxs, mivadeqiT mTlad pataras, mTlianad TixiT dadgmuls, Tixisave banians.
bebiam SeaRo kari _ modio, Sen Sedio. me Sevcbi, ukan daviwie, bebiam xeli
momkida, usityvod Semomevedra, meti gza ar iyo, dakoxili Sevedi.
daminaxa mamidam, dadidebulma brdRviala Tvalebma TiTqos maRla waiRes,
_ Cemo sixaruloo, Cemo mzis Suqoo, Cemo bednierebis wyaroo, _ wamofar-
fatda, daiwia, mimikra, mimixuta, mkocnida sad aRara! momexvivnen mamidaSvilebic,
axla imaT mkocnes, amiyvanes, gamagores sawolze, mainc davinaxe, rogor efe-
reboda mamida axla bebias, erTsac cremlebi Camosdioda, meoresac. vxedav-
di Wersac, wvimaCamosul adgilebs, zed mikrul sxvadasxva zomis qaRaldebs.
mec satirlad viyavi mzad, Cemi usayvarlesi mamidaSvili vano ki, rva wliT
ufrosi Cemze, miRitinebda da macinebda, miRitinebdnen fexebTan gogoebic.
Cagvidga bebia, _ magisTvis egeni ar SeiZlebao, ar SeiZlebao! gaiwies va-
nomac da gogoebmac. wamovjeqi, CamovuSvi sawolidan fexebi Zirs. iq daiCo-
qes vanomac da gogoebmac, melaparkebodnen, mealersebodnen.
mamidas cremlebi moewminda, gaRimebuli idga navTqurasTan, navTquraze
xalifafa beravda ZuZukebs, isroda cxel winwklebs, mamida aCqarebiT ure-
vda xis kovziT, Tan ambobda:
_ sasidedros eyvareba Cveni biWi, ai, axla unda davmsxdariyaviT sadi-
lado! _ gamoxeda gogoebs, _ aba, gogoeboo!
gogoebma swrafad gamoiRes maTlafebi magidis qveSidan, mamida avsebda
maTlafebs da gogoebi dgamdnen magidaze. iq fafa ukve mSvidi iyo, aRar
brazobda, winwklebs aRar isroda. magidis SuaSi Cadges puri, mwvanili, cota
yvelic. axla saWiro iyo fafis amoRrmaveba, Sig erbos Cadeba. erboc aR-
moaCnda mamidas, isic Cadges TefSiT. mamidam ikiTxa:
1590
_ reziko sad davsvaTo?
_ reziko banzeo, _ daiZaxa Cemma sayvarelma vanom.
yvelas gaecina.
_ maSa, maSao, _ mamidam, _ sanefo adgilasao!
_ ara, banzeo! wesi egrea, stumari banzeo! _ gajiutda vano.
_ ai, iq daudeT muTaqao! _ sawolis Tavisken gaiSvira xeli mamidam.
_ ara, banzeo, _ iZaxda vano.
me gaSterebuli videqi aqamde. axla wavedi, banze mivdiodi, gamovaRe kari.
Camomwvdnen, SemaCeres. me mainc gareT miviwevdi, vtirodi da fexebs viqnev-
di. yvelani mexveodnen, vin rogor mefereboda! _ gana marTlao, e, Zmakacoo,
_ migurgurebda vanoc. magram ver mawynarebdnen, _ gamiSviT me banze, dams-
viT me banze-meTqi! xan me miyurebdnen SeSfoTebiT, xan erTmaneTs.
bolos, rogorc iqna, mainc davwynardi,.. fafac maWames, Zalian gemrieli
xalifafa.
SeSfoTebis raRacnairi bindi ki mainc brunavda Cven Soris.…
***
SemaSfoTebeli ki araferi iyo Cems saqcielSi.
me marTla mivdiodi banze. me, boRmiT aRvsili efemia mamidas patara
bneli oTaxiT, Tavzardacemuli varinka mamidas mTlad patara qoxiTa da
Tixis yviTeli baniT, romelic ramdenime adgilas atarebda wvimas, Tan
Tvalebs vxuWavdi, ar mindoda maTi danaxva, magram Tan mainc avadmyofi
lekvebiviT veZaxdi Cemken. ukve Cemic iyo es orive, efemia mamidas patara
bneli oTaxic da varinka mamidas sacodavi qoxic. da me mzad viyavi, av-
suliyavi da davmjdariyavi am Cveni qoxis, Cveni modgmis qoxis banze.
da, Tu cremlebic Camomividoda cota, es cremlebi unda epatiebina yve-
las.
Rebuloben aseT gadawyvetilebebs bavSvebic.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`Cveni yoCaRi skvinCa~

dekemberi iyo. qariani dRe. qars jer muqi Rrublebi da civi wvima mo-
hqonda, mere sveli Tovli wamouSina. xandaxan erTmaneTSi areul imden
fantels moitanda erTad, bneldeboda, saxlebi ZlivsRa Canda. fantelebi
ZirsdacemisTanave dneboda da moasfaltebuli quCebic Savi iyo, bneli. marto
baRebisa da skverebis gadamxmari mdeloebi gamoiyurebodnen TeTrad. gam-
1591
vlel-gamomvlelT paltoebis sayeloebi wamoewiaT, saxe Sig CaergoT da
welSi waxrilni miiCqarodnen Sinisaken, zogi garboda kidec. mxolod erTi
patara gogona idga uZravad Cveni quCis dasawyisSi, skverTan. jibeSi Cay-
ofil marjvena xelze wiTeli CanTa ekida, Sig ori puri edo, odnav Caxril-
iyo da gafacicebuli iyureboda skverSi. netav ras uyurebs-meTqi, nabiji
Sevanele. gavCerdi, muxlebSiac Cavixare. vercxlisferi naZvis qveS, svel
miwaze, lamazi Wreli skvinCa ijda da puris natexs ZiZgnida. gogonam Semam-
Cnia, mec rom skvinCas vuyurebdi, da miTxra:
_ calfexaa.
_ rogor, calfexa?!
_ cali fexi ara aqvs.
me gameRima.
_ ara, patarav, skvinCas sciva, fexebi aZreba da xan erTi fexiT dgeba
miwaze, xan meoriT.
gogonam naRvlianad momxeda.
_ es skvinCa calfexaa.
daubera qarma, moyara uamravi fanteli, skvinCa waqanavda, gaSlili frTe-
biT waifarTxa puris natexze. qarma rom cota SeisunTqa, wamoiwia, gaswor-
da da kvlav purs dauwyo ZiZgna, kvlavac cal fexze idga, marcxena fexze. me
gogonasi Semrcxva.
_ marTali yofilxar, sawyali! bodiSs gixdi.
gogonam gakvirvebiT aWima warbebi.
_ raze?
_ rom ar dagijere.
odnav CaiRima da isev skvinCas miaCerda. mTlad gadauTeTrda mxrebi da
marjvena warbisken daweuli mercxlisferi bereti.
mainc fexs ar icvlida. videqi mec. skvinCa kidev waabargana qarma, kidev
gaifarTxa frTebiT. gogonam da me erTdroulad mivxedeT erTmaneTs.
_ ra vqnaT? _ vikiTxe me. _ rom dagveWerinos, SeiZleboda asanTis Reris
proTezis gakeTeba.
gogonam ufro naRvlianad Semomxeda.
_ fexi maRlidanve ara aqvs.
_ uh!
skvinCam puris natexs Tavi mianeba, pawawina niskarti mxarze gaisv-gam-
oisva, cota xans dafiqrebuli idga, mere Cven mogvaCerda. xan pirdapir
gviyurebda, xan Tavs gverdze xrida. _ skvinC! skvinCo! _ mibrunda da cal
fexze skup-skupiT wavida skveris bordiuris Zir-Zir. ise yoCaRad miskups-
1592
kupebda, TiTqos Cven gvaCvenebda, ai, me ra SemiZliao. mivyvebodiT Cvenc, ukve
RimiliT, magram gverdidan biWi da dafeTebuli ZaRli gamocvivdnen. skvin-
Ca afrinda, aiwia maRla, yoCaRad uZaliandeboda qars, bolos Tovlis fan-
telebs Seeria, gauCinarda.
me da gogonas aRaraferi gviTqvams erTmaneTisTvis, uxmod gavuyeviT
svel trotuars. male gogona xuTsarTuliani saxlis sadarbazosTan Sedga
da morcxvad Tqva:
_ naxvamdis!
_ aq cxovrob? _ vkiTxe me.
_ diax, Tqven?
_ me zemoT, samocdarvaSi, ra gqvia?
_ mzia.
_ sxva Citebsac Tu scnob, mzia!
mxrebi aiCeCa da odnav gaeRima.
_ naxvamdis!
_ naxvamdis, mzia! nu gadardebs, Cveni skvinCa yoCaRi skvinCaa, Tovli da
zamTari verafers daaklebs.
_ mec ase mgonia.
susti, grZelTiTebiani xeli maRla aswia.
_ kargad brZandebodeT!
_ kargad, mzia!
gogona sadarbazos sibneleSi Sevida.
quCaSi meRa mivdiodi.
Tovda, Zalian mominda wynari, keTili musika.
`Tebro~, 1983

`Cveni warmomavloba~ (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

inaniSvilebi ZirZveli xaSmelebi ara varT. papaCemis mamas revazs uTx-


ovia aqauri oqruaSvilebis qali babale. Cven, Cvena da biZaCemis ojaxs, dResac
oqruaani gvqvia.
warmomavlobiT inaniSvilebi SigniT kaxelebi unda viyvneT, ufro qizi-
yidan. revazis mama sasuliero piri yofila, sami vaJi hyolia _ revazi da
kidev orni _ konstantine da vladimeri. konstantine oficeri gamxdara,
yirimis omSi miuRia monawileoba (gvqonda ori imdroindeli medali), Zalian
viwro Ceqmebi hyvarebia, korZebi gasCenia, mouWria, gangrena damarTnia da
1593
veRar uSveliaT. am konstantines ruseTidan erTi naTesavisaTvis samovari
da Cai gamougzavnia, naTesavs ufiqria, samovari Turquli yalionia, Cai kidev
TuTunio da mouweviaT...
meore Zma, vladimeri, erT-erT pirvel qarTvel agronomad Cans. wami-
kiTxavs misi rusulad dawerili wigni: Â. Â. Èíàíîâü. Àãðîíîì Ìèíèñ-
òåðñòâà ãîñóäàðñòâåííûõ èìóùåñòâ. „Êðàòêîå íàñòàâëåíèå ïðè ëå÷åíèè
âèíîãðàäíèêîâ îò áîëåçíè Peronospora viticola Ìèëäüþ“. vfiqrob, rom
vladimeri mSvenier codnas amJRavnebs saqmisas. coli hyolia, vgoneb, ger-
maneli. vladimeri adre gardacvlila. coli saqarTvelodan wasula da
Tan wauyvania Svidi wlis erTaderTi biWi. mas mere maTi araferi gaugonia
aravis.
revazs ar uswavlia. imas sabayloebi hqonia TbilisSi, zed „dvarcovze“,
daxlebSi daxlidrebi eyena, TviTon kidev erTi „boidaRi“ (tanadi) kaci, _
kravelis maRali boxoxiT, yurTmajebiani CoxiT, _ Semoidgamda doinjs da
idga. metsaxelad konua rqmevia. aTgirvanqiani muSti hqonebia, krivSi Rri-
aliT hyvarebia Casvla da banebze gadmomdgari qalebi dasZaxodnen Turme:
xmis Cawyveta, kono! cota Cumad, gulebi uskdebaT ymawvilebso. misi colis
diswuli, cnobili qalaqeli kalatozi estate (omis Semdeg iZaxda, as oci
wlis varo) amreziT gviyurebda yvelas, _ visa hgavxarT Tqvena, biZaCems
yurebze hqonda gadawyobili ulvaSebio.
erTxel am konuas sabaylodan voroncovis laqias (iqneb sxva mefisnac-
vlis an mTavarmarTeblis laqiac iyo, magram maSin Tbiliselebi yvelas
„varancovs“ eZaxdnen) erTi didi sazamTro wauRia. sazamTro laye gamomdg-
ara, laqias ukan moutania da „dostebSi“ mdgar konuasaTvis miuxeTqebia.
konua sasacilod gawuwula, erTi amouRmuvlia, erTi daukravs im laqiisa-
Tvis da „Tavis qveyanaSi sulad gaumgzavrebia“. esec estates sityvebia.
raRa Tqma unda, revazi gaucimbirebiaT. didxans yofila katorRaSi, xolo
iqidan rom dabrunebula, TbilisSi aRarc sabayloebi hqonia, aRarc saxli.
mis cols, babales, oTxi bavSvi, sami vaJi da erTi qali, Tavis samSobloSi _
xaSmSi waeyvana, iq eweoda, Turme, katorRelis meuRlis Wapans. boRmiT gagudu-
li revazi venaxebs misdgomia, muSaobdao, sanaxavad uvlia xalxs. Tan svamda,
Turme. wlisTavze gaciebula nasvami, ofliani, ar dawolila, venaxSi amosv-
lia suli. sawyali babale axla qvrivis WapanSi Sebmula. qmris dakrZalvi-
saTvis naTlia mRvdlisagan usesxnia 30 maneTi. Cems axalgazrdobaSi minax-
avs es qaRaldebi. meore weliwads 30 maneTi ukve samasia. am valis marto
sargebelSi yovelwliurad sami-oTxi sapalne Rvino mihqonebia mRvdels
ocdaTormeti wlis ganmavlobaSi, sanam sabWoTa xelisufleba ar damyareb-
1594
ula saqarTveloSic. SemorCenili gvaqvs babales Canawerebi daTariRebu-
li Cypc 1888 wliT, ra rogor iyo da raSi ramdeni gadauxdia. ai, ori patara
adgili: 1. „maisSi rom qalaq wavedi, oTxi abazi gvariZes miveci, ori abazi
wyalSi rom gamiyvanes, imaT miveci, erTi abaziT gzaSi puri vaWamevi, iqidan
rom wamovedi, eqvsi abazi ujarmel kacs miveci“. 2. „Tormet Tves su razbori
iyo. TveSi orjer mivdiodi qalaqSia, mTeli sofeli mzrdida: zogjer Tu
fuli mexarjeboda, bevrjer Cem jansa vxarjamdi da fexiT mivdiodi da
movdiodi“. sul igrZnoba, ra cremlis zRvac mdgara am Canaweris ukan.
papaCemi ivane adre dauqorwinebiaT Cvenubnelsave qalze, xatiaSvil ni-
noze (ai, am xatiaSvilebsac hqoniaT pretenzia kawareTelTa STamomavlo-
baze). yofilan eseni mesaqonleni da puris momyvanebi. saocrebas warmoad-
genda maTi veeba marnis muxis dedaboZi da Tavxe _ Semkuli CuqurTmebiT.
inaniSvilebi da oqruaSvilebi, Turme, mainc cxvirs ubzuebdnen bebiaCem ni-
nos, garegnuladac, albaT,, didad Tvalmaxaras ara (Savgvremani iyo, tanmom-
cro), magram bebiaCemi amayad ityoda xolme, _ amaT wigni icodnen yvelama,
samagierod, me ormoci Tumani marto qrTami mqonda, mziTebSi kidev sxvao.
„wigni“ bebiaCemmac icoda da kargadac, bunebiT xom, axla rom vfiqrob, gamor-
Ceuli iyo yvelasagan. ocdasami wlisa daqvrivebula, oTxi Svili darCenia.
magram erTxel, cameti wlis rom viyavi, eSmakad aseTi rame wamcda, _ ra
guli gagiskda-meTqi, _ da mTel dRes itira, eg rogora mkadreo. TavisTvis
hqonda rveulebi, bloknotebi, Sig ewera revoluciuri simRerebi, leqsebi.
iqneb sakuTari leqsebic? vai, rom axla mTlianad dakargulia Cveni Zveli
qaRaldebi! arada, TviTon rogor ufrTxildeboda...
erTi es maxsovs misi meuRleze Tqmuli: mTel desetina yarabulaxis
venaxs rom gviyididnen „torgSi“, is ijda da „daviTians“ kiTxulobdao.
calke Tavi, calke Tavi bebiaze!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

`Cveni Wkviani xalxi~ (samagido rveulebidan)

pirvel baxtrionobas, ormocdaTvrameti weli iyo, Tu ormocdacxrame-


ti kargad ar maxsovs, mweralTa erTi jgufi, maT Soris giorgi SatberaS-
vili da mec, kargad SezarxoSebulebi, saRamo xanze vbrundebodiT Sin, Tbi-
lisSi. Telavis ganapiras, gzasTan, vgoneb wylisTvis gadasulebi, wavesieT
iqve gasayidad gamofenil Tixis WurWels _ xeladebs, Cafunebs, litrebs.
zogma viyideT kidec: gamorCeulad saamayo litra giorgi SatberaSvilma.
1595
me avtydi, Cemi litra sjobia-meTqi. megona, rom Cemi kargi gamomwvari iyo,
giorgis litras ki, sazogadod, gamowva eklda. SevyeviT da es laparaki
imiT damTavrda, rom litrebi SevajaxeT, gamocdis mizniT. ra Tqma unda,
erTic daimsxvra da meorec, Tanac sad, zed meWurWlis cxvirwin! meWurWlem
gviyura, gviyura braziani TvalebiT, mere Cveni micemuli xuTmaneTianebi
aiRo, daxia, daaqucmaca, Seubera, niavs gaatana is qucmacebi, xelebi muxlebze
daiwyo da gaSeSda bazmasaviT.

`Cveni xevi~

Cveni xevi mTlad patara wyalia. xuTi wlis balRs muxlamde Zlivs mo-
swvdeba. modis, moCuxCuxebs qvaRorRian riyeze, oqrosfrad cimcimebs mzeSi,
zog adgilas TeTradac qafdeba, SuaSi Cauvlis sofels, gava soflidan, gai-
vakebs da SeuerTdeba mdinares. saxelic ki ara aqvs Tavisi, yvela „Cvens
xevs“ eZaxis. Cveni xevi adiddebao, Cveni xevi mTlad daSrebao. zafxulobiT
marTlac Sreba xolme, baR-venaxebs aRarc ki hyofnis mosarwyavad. aris
Cxubi da Toxebis triali, _ ara me unda waviyvano wyali, ara meo. Semodgo-
masa da gazafxulze, wvimianebSi, matulobs, feric ecvleba, yviTlad imRvreva.
_ uwino, Sviloo, _ ambobs Zveli xalxi, _ smiTac sul Cvens xevs vsvamdi-
To. egeTi margebeli wyali meore ar iqneba qveyanazeo. avitandiT dilaadri-
an didi kokebiT da surebiT, davdgamdiT sigrileSi da vsvamdiT da vsvamd-
iT, roca Zalian amRvreuli iyo, maSinac. CavayridiT sul cota dafqul Sabs
da dawmindavdeboda xeldaxel. axla, raki es milis wylebi gvaqvs, xevis
wyals aRara kadruloben, magram tyuilad! jer marto saidan modis, erTi
gaxedeo!
gaxedav da dainaxav Ronivrad azidul mTas. jer tyiania es mTa, tyiT
daburuli, mere balaxianebi iwyeba, samTava mwvervalic balaxiT aqvs gada-
xaverdebuli. SuaSi, yvelaze maRali mwvervalis marjvniv, xrami Camodis. is
xrami zamTrobiT TovliT ivseba, mere dneba Tovli, dneba da ivlisamde
Zlivs Camoikrifeba. jer im Tovlis naJuri mowanwkarebs TixianebSi, mere,
tyeSi Semosuls, sxva naJurebic uerTdeba, TandaTan izrdeba, xmasac imaR-
lebs, Tqrialebs. SfoTavs, SxefebiT swvdeba balaxebsa da foTlebs, patara
mdoreebSi ileqavs wminda silas. mofrindebian frinvelebi da siamovnebiT
svamen, banaoben, Cahkraven Tavs wyalSi da gadaivleben mxrebze, aTaxTaxeben
frTebs Sig. gamova Tvalxatula Sveli da isic daewafeba wyals. gamovlen
1596
Rorebi, miur-moureven dingebiT, Cawvebian, aamRvreven, aatalaxeben, magram
wyali maleve iwmindeba, asiode nabijze isev wminda modis, Camoivlis tyes,
mere venaxebs. venaxebSi, Tu cxeli zafxulia, mimoukadeben aqeT-iqiT, vazsa
da bostneuls rwyaven. wyals uxaria, mwyurval miwas rom guls ugrilebs.
Semova sofelSi da sofeli xvdeba... rogor xvdeba sofeli?! raRa ar Cauyr-
ia Sig: Tunuqis daWeWyili Rumeli, manqanis dafaSvuli saburavebi, rkinis
salteebi, dabrecili zedadgari, navTqura, Zirgaxvretili qvabi, rezinis Ceqmebi,
fexsacmeli, mkvdari qaTami, ayrolebuli mlaSe Tevzi, kitri, kombosto, boT-
lebi, konservis yuTebi, totmoxeuli Sarvali, Tiva... yvelaferi gafuyulia,
galorTxili. wyali mainc wynari RuRuniT midis, bevrs itans keTili. ma-
gram rodemdis? umateben da umateben nagavs.
da ai, erT dRes es wynari wyalic amboxdeba. xmauriT daiZvreba mTidan,
wamoiyolebs kokispirul wvimas. wamoiRebs lodebsa da xeebs, gamoixvetavs
nagavsa da nayars, Caxergavs viwroebs, gadava aqeT-iqiT, Sevardeba axlo
mcxovrebTa ezoebSi, daafeTebs, daawiokebs adamianebs, saqonels, frinvels.
SavyviTlad gaveSebuli da mgrgvinavi, dangrevas uqadis qveynierebas, mTe-
li sofeli misken morbis. zogni ebrZvian kidec niCbebiT da barebiT, zogni
dganan da gakvirvebulebi iqneven Tavs.
wyali mainc bolomde ver gaimetebs sofels. iboboqrebs, iboboqrebs,
mere TandaTanobiT daiklebs, dapataravdeba, Cawynardeba, Cawynardebian
adamianebic, cxovelebic, frinvelebic, aqeT-iqiT darCenil gubeebSi patara
bavSvebi datyapunoben.
meore-mesame dRes xom isev Cveulebrivi, uwyinari wyalia _ RuRuna, ale-
rsiani. midis garecxil, gasufTavebul riyeze. mzeze brwyinaven gaprialebu-
li, gaRvreWili qvebi. xalxi Sinisken ezideba wylis motanil xeebs.
sul male ki Tavidan daiwyeba yvelaferi, gamoitanen da zed gadmoayri-
an nagavs. wyals guneba emRvreva. mainc iTmens, TamaS-TamaSiTac ki miaqvs
msubuqi raRacebi, mZimeebs fskerze itovebs...
TiTqosda gaugonaria, ara, adamians wyali ecodebodes? me Zalian mecode-
ba Cvens xelSi Cveni xevi.
`dila~ #9, 1984

`Cvidmeti wlisani~

erTmaneTi saprotesto komisiis mosacdelSi gaicnes. orives „sami“ dau-


toves, biWsac da gogosac. axla avtobusidan Camovidnen da mziT gavarvare-
1597
bul trotuars gahyvnen.
biWi Txeli iyo, maRali, soflurad mzemokidebuli.
gogo _ TeTri, mxrebmrgvali, wels qvemoT TvalSisacemad ganieri, mklave-
bic msxvili hqonda, fexebic.
biWs viwro, gaxunebuli jinsi da sqellanCiani, tyavis daxuruli fexsac-
melebi ecva. gogos _ bologanieri momwvano kaba da „saboebi“, isinic kabis
feri. biWi mokle, magram Ronieri nabijebiT midioda, gogo _ TiTqmis ar
acilebda trotuars fexebs, roca biWs mixedavda, TiTqos krToda, mxramde
Zlivs swvdeboda.
biWi SeCerda, gogos miubrunda, mkveTrad miadga fexi fexTan.
_ modiT, nayini vWamoT.
gogom morCilad axeda, muWaSi CaWmuWnuli cxvirsaxoci jibeSi Caido,
ufro _ patara safule moisinja.
_ bevri xalxi roa?
_ geCqarebaT?
gogom mxrebi aiCeCa da Tavi gverdze gadaxara. keTili, TanamgrZnobeli
Tvalebi _·hqonda.
_ SevideT, guli gavigriloT. _ gaicina biWma.
_ maSin me dagpatiJebT. _ gawiTlda gogo da safule amoiRo, iqve gaxsna.
biWma alersiT Sexeda, Sublze sami wvrili xazi daaCnda.
_ amjerad me. _ Tqva man da daeloda, gogo sanayinesken wasuliyo.
gogo wavida, odnav waxrili, odnav aCqarebuli. sanayines karTan SeCer-
da.
_ mibrZandiT! _ mimarTa biWs.
biWma gakvirvebiT mixeda.
_ sazogadoebriv dawesebulebebSi xom mamakaci Sedis pirvelad!
_ marTla?
_ ki. ki.
_ rac marTalia, marTalia, me es ar vicodi.
biWi sanayineSi Sevida, gogoc Sehyva.
sanayineSi kidev ufro cxeloda. erT xans uxerxulad idgnen TiTqos
suls Zlivs iTqvamdnen, Tan magidebs aTvalierebdnen.
_ ager iq, moxuci rom zis. _ biWisken miiwia da Cumad Tqva gogom.
_ uu, eg moxuci erT saaTs ar adgeba mandedan.
_ maSin aqeT, qali da bavSvi rom sxedan.
_ mand _ ki.
wavidnen, win gogo midioda, ukan _ biWi, skami erTi iyo Tavisufali im
1598
magidasTan, biWma gamoswia da gogos uTxra:
_ dabrZandiT.
_ ara, Tqven dabrZandiT da me movitan.
biWma Rimiliani sayveduriT Sexeda.
_ kargiT ra!
gogo dajda, cxvirsaxoci amoiRo da saxesTan dainiava.
biWi daxlTan mivida da gogos iqidan gamoxeda. Zalian TeTri sakinZe-
Caxsnili perangi ecva, saxe gamxdari hqonda. gogom gauRima, mere qalze da
bavSvze gadaitana mzera. qals muxlebze sabazro CanTa edo, bavSvs elode-
boda. bavSvi, oTxi-xuTi wlis TiTqmis TeTrTmiani biWi, ukve gulgrilad
ilokeboda. qalma uTxra:
_ an morCi, an datove.
biWi cota aCqarda, Tan gogos gamoxeda da azris moziaresaviT SeRima.
gogom xeli gaiwoda da aprexil cxvirze TiTis wveri miado.
biWma ukan gadaiwia, qalma seriozulad moxeda gogos.
amasobaSi didma biWma nayini moitana, gogo saxtad darCa.
_ ramdenia es?
_ samas-samasi.
_ CemTvisac?
_ TqvenTvisac.
_ auh, Cems dReSi ar miWamia amdeni.
patara biWs ecineboda. dedamisi axla did biWs uyurebda seriozulad.
aRar daacada pataras, wamodga, _ geyofao, qaRaldiT moswminda tuCebi, moh-
kida xeli xelSi da karisken waiyvana. patara biWi ukan ixedeboda.
_ moewoneT. _ uTxra biWma gogos.
_ movewone ki ara, damcinis, rogor unda gaaTavo magdenio.
_ gavaTavebT. nel-nela SeveqceT da... erTi biWi iyo matarebelSi am
zamTars, romeliRac internetidan Tu profsaswavleblidan midioda Tavis
sofelSi, qarTlSi, ijda vagonis fanjarasTan, gaiyureboda sul gareT, uceb
mobrunda da TavisTvis, magram xmamaRla, Tqva: Caval axla Sin da Seveqcevi
indauris barklebso. mas Semdeg sul es maxsendeba, es sityvac da is biWic,
Seveqcevi...
gogom biWs Tvali moacila, Tavi daxara, SeumCnevlad moiloka Jolos-
feri, saTuTi tuCebis bolo da sibralulis RimiliT ikiTxa:
_ didi iyo?
_ ara, patara, Tormeti wlisa.
_ sawyali.
1599
_ aba! Tumca ra _ ex;a mec Caval Cems sofelSi da Seveqcevi Cvens qarTul
gulabsa.
biWi welSi gaimarTa, ukanac ki gadaiwia.
_ marTla aRar apirebT Semdeg gamocdaze gasvlas?
_ ara, arc Semdegze, arc imis Semdegze, arc imis Semdegze da arc arasodes.
gogom kovzi rkinis TasSi Catova.
_ seriozulad?
_ sruliad seriozulad.
_ aba, ras apirebT?
_ arafers. axla mynobis droa. Caval, aviReb sanamyene danas da waval
meurneobaSi. CvenTan sanerge meurneobaa.
gogo dadardianebuli Cascqeroda Tass.
_ mec aRar gaval.
_ Tqven ratom? Tqveni samiani sxvaa, Tqven xom xuTi gaqvT atestatis
niSani? Tqveni samiani sxvaa.
gogom aRaraferi Tqvam isev biWma ganagrZo.
_ gulaxdilad rom giTxraT, Tavidanve ar mindoda Cabareba. ai, Sexe-
deT... biWMa qalurad daiwvrila xma, _ SexedeT, ra giweriaT. v.fSavela. iciT,
ra Secdomaa es? amis damweri acxadebT protests? davamTavroT. da-
vamTavroT-meTqi, batono, da wamovedi.
gogo RimiliT uyurebda.
_ jarSi rom wagiyvanon.
_ mere ra.
_ muSaTa nawilSi wagiyvanen. axla yvelani muSaTa nawilSi miyavT.
_ mere ra.
gogos wamiT sibraze Caudga TvalebSi, mere isev molba.
_ iciT, sad amuSaveben Tanac? Cemi Zma iyo cimbirSi.
_ mWvartlian milSi rom Semsvan, or weliwads im milSi gavZleb. Camov-
al mere da Cemi namyenebic didebi iqneba. me erTi ubralo mebaRe minda
viyo.
_ maSin agronomiulze unda Segetana sabuTebi.
_ ra agronomiuli sWirdeba mebaReobas. bari, Toxi, xerxi da makrateli.
_ yvela rom Tqveni ufrosi iqneba, yvela umecari, ubralo brigadiric
ki?
_ Cemi ufrosi veravin ver iqneba.
gogom kmayofilebis RimiliT Sexeda. biWs wvrili mklavebi da kidev
ufro wvrili TiTebi hqonda. aseTi TiTebi _ pianistebs! mere gogo gaw-
1600
iTlda, Tavi daRuna da Tqva:
_ Tqven kargi xarT, Tqven uTuod iswavliT.
gaumweoebulma biWma amobrunebuli xelebi daawyo magidaze.
_ isev es umaRlesSi swavla! swavlaa yvelaferi. me avaSeneb karg saxls,
ukve vici _ rogorsac, msubuqad msunTqavs, cisfers, gavakeTeb karg, karg baRs
_ esaa Cemi ocneba. meqneba kargi biblioTeka.
_ xom giTxariT! _ wamoiZaxa gogom.
_ ra miTxariT?
_ rom Tqven aucileblad iswavliT,
_ ra swavlaa es?! meqneba feradi televizori, meyoleba Zroxa. kargi
Zroxa. Cveni xeliT mowvelil rZes davalevinebT bavSvebs. bavSvebi gaizrde-
bian mwvane balaxSi, lurji cis qveS. ·
gogom TiTqmis magidas daado Subli. icinoda Cumad, siamovnebiT.
_ ra unda kacs meti?
_ araferi. _ amoxeda gogom, _ araferi, Tu ki jani da energia geyoT.
magram gaswvdebiT yoveldRe meurneobaSi muSaobas, sakuTar nakveTze
muSaobas da mere kiTxvasac?
_ mamidaSvili myavs erTi, dReRameSi eqvs saaTs mainc ukravs pianinoze,
Tanac leqciebis Semdeg, eqvs saaTs yoveldRe, ra gunebazedac unda iyos.
Tuki misi saqme Rirs amden Sromad, mebaReobam raRa daaSava.
_ pianinoze dakvra inteleqtualuri samuSaoa, sxva fasi aqvs xalxis Tval-
Si. arainteleqtualuri samuSaoa Zneli, Torem... ·
_ mebaReobaa arainteleqtualuri samuSao?
yofilxarT mamulaSvilis baRSi, mcxeTaSi? ginaxavT iaponuri baRebi
kinoSi? ar iciT ra aris ikebana? ar iciT?
_ ra?
_ ikebana.
gogom mxrebi aiCeCa.
_ Taigulebis keTebis xelovneba.
_ ho, ho, _ gaixsena gogom. _ instituticaa iaponiaSi magisi, ara?
_ institutic, profesorebic. me eg xeloba magiJebs, magis saswavlebeli
ki arsad ar aris CvenTan.
_ samxatvro?
__ ee! Caiqnia xeli biWma.
gogo SemkrTali TvalebiT uyurebda biWs, gawiTlda erTxel kidev da
Tqva:
_ me Zalian minda, rom xeli mogemarToT yvelgan.
1601
gareT rom gamovidnen, mze maRal xeebs mohfareboda da TiTqos ukve
griloda.
_ Tqven unda gaxvideT gamocdaze, Tqven aucileblad unda gaxvideT, _
ambobda biWi da raRacas daeZebda gazonSi. bolos moamtvria raRac xmeli
wkirebi, daado zed erTi balaxis Reri da erTic orfoTliani wkiri, aswia
cisken da daiZaxa:
_ SexedeT, cis fonze SexedeT.
gogo muxlebSi odnav Caixara da ise Sexeda. lurj caze ori moyviTalo
foToli, erTi Ronivrad axazuli balaxi da samic Savadgaklaknili roki
iyo daxatuli. ·
_ ai, esaa ikebana! _ Tqva biWma. ·
_ Tqven geniosi xarT! _ wamoiZaxa mkerdTan xelebmityupebulma gogom.
biWs saxe moeWyana. ·
_ gaxvalT gamocdaze?
_ Tu Tqvenc gamoxvalT.
_ me ara. ra azri aqvs. atestatis niSnianad ukve samnaxevari qula maqvs
dakarguli. amgvari danakargebiT filologiurze ar xvdebian. gamocdaze
ara, magram ise universitetTan vidgebi mTel dRes, dilidan saRamomdis, Tu
gindaT, gaTenebamdisac.
verc gogo xedavda, verc biWi da verc sxva gamvlelebi. maT win, sicxisgan
darbilebul trotuarze, amayad miabijebda mxariRliv Svildgadagdebuli
mTlad SiSveli xuWuWi biWuna, patara funCula fexebi kanWebamde hqonda
dasvrili mtvriT. ukan mohyvebodaT daRlili, TvalebnaRvliani mfarveli
angelosi.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`Citebis gamomzamTrebeli~

Tanamedrove dabalWeriani bina. mokled CamoSvebuli samfinjniani rZ-


isferi WaRi. priala parketi. priala aveji, wignebi, fotosuraTi _ gaRime-
bul axalgazrda qal-vaJs SuaSi uzis ori-sami wlis kopebSekruli biWi.
Semosasvlel karTan _ Custebi, flostebi. acetonisa Tu ski pidris suni.
ismis eleqtrozaris xma. samzareulodan gamodis ormoci wlis dabali
rbilnakvTebiani qali. gza-gza ixsnis wiTel, gamWvirvale winsafars, TeZoebT-
an isworebs kabas, mere _ kefaze fomflo gorgalad daxveul Tmas. karis
sakets gadaswevs. Semova SeWaRaravebuli jmuxi mamakaci, gazeTSi gaxveuli
1602
raRac uWiravs daRlil, naRvlian Tvalebs TiTqos arideben erTmaneTs.
q a l i. Seni gasaRebi ra uyavi?
m a m a k a c i. ar vici, sawvimris jibeSi Tu CamrCa.
q a l i . sawvimari me davauTove da iq araferi ar aris.
m a m a k a c i. maSin damikargavs.
q a l i . rogor advilad ambob, „damikargavs“?!
m a m a k a c i. aba, ra vqna, Tmebi daviglijo?
q a l i. Sen raze daiglej... Sen araferze ar daiglej Tmebs.
m a m a k a c i. skolaSi iyavi?
qals es SekiTxva TiTqos ar gaegonos.
q a l i. eg ra aris?
m a m a k a c i. reituzi vuyide.
q a l i. vis uyide, vis! mag debils, mag aranormalurs? ggonia, rom eswreba
fizkulturas?
m a m a k a c i. aba, sad dadis?
q a l i. WirSi da mousavleTSi magisi Tavi, WirSi. _ divanze jdeba, mklavebi
mucelTan miaqvs, iRuneba, _ me aRar SemiZlia, Cadi Sen TviTon, mama xar, garkveu-
li pasuxismgebloba Senc xom gekisreba, gaacdine eg Seni samsaxuri, daeTx-
ove, daagviane... cixidan uSveben xalxs da Seni samsaxuri ra gaxda iseTi!
Cadi, batono, da Sen TviTon gaige, sad dadis Seni degenerati vaJiSvili, ras
swavlobs. saerTod, Tu akeTebs rames. ra Wirze fiqrobs, gamolenCebuli
rom zis gakveTilze. Cadi, batono, da Seni yuriT gaige, ras laparakoben
maswavleblebi. me aRar SemiZlia. mec xom adamiani var. kargi, adamianisa
aRar SemrCa aRaraferi, suldgmuli xom var. ai, vikuntebi, vikrunCxebi da
ise gevedrebiT: me aRar SemiZlia, gavTavdi, movrCi, cota damexmareT.
m a m a k a c i. Sen rom namdvili gaWirveba Segxvdes, maSin raRas izam?
q a l i. ras eZaxi namdvil gaWirvebas _ SimSils? sicives? usaxlkar-
obas? fexSiSvela siaruls? vai, ra bednierebaa, roca gSia, siciviT gakankalebs,
magram aravin dagcinis.
m a m a k a c i. magodenebs, sabani rom ver dauxuravT TviTon, astoniani
tankebis SesaCereblad uSvebdnen, xSirad marto benziniT savse boTlebis
anabara, imaT dedebs raRa unda eqnaT.
qali erTxans arafers ambobs, cxvirsaxocs eZebs, gaWirvebiT iRebs pat-
ara jilibeSi CaWmuWnuls, tuCebTan miaqvs, im cxvirsaxocSi laparakobs:
imaT dedebs mokrZalebiT, SiSiTac ki Sehyurebdnen sxva dedebi, romleb-
sac aseTi ubedureba ar dastydomodaT Tavs.
m a m a k a c i. didi SeRavaTia!
1603
q a l i. namdvilad didi.
m a m a k a c i. gadairie, qalo?
q a l i. rogorc ginda, ise ifiqre.
mamakaci uyurebs da arafers ambobs. gazeTSi gaxveul reituzs magidaze
dadebs, gaxsnis, xmaSecvlili mobrundeba.
m a m a k a c i. adeqi, maWame rame, lukma ar Camidvia dilas aqeT.
qali adgeba, cremlebis wmendiT, cxviris xocviT midis samzareulosaken.
q a l i. fexsacmeli gaixade. flostebi xom awyvia karTan!
mamakaci fexsacmels ixdis. magidaze gaSlil reituzs isev Seaxvevs.
m a m a k a c i. eqvsi maneTi Rirs, gana meti. amirani Semxvda, gogo isev
saavadmyofoSi swoliaT. axla gverdSi wyali Casdgomia. gagiJebuli iyo
sawyali.
q a l i. vano ar Camosulao, ra Tqva?
m a m a k a c i. wamlebi gamougzavnia. kargi iqneba, mogvexerxebina da
gvenaxa bavSvi. aqve swoliaT, borjomis quCaze.
qali qvabs sadgars amoudebs qveSidan.
q a l i. Cemi Svilebis xelSi me yvelafersa var gamorCeuli, naTesaveb-
sac da mokeTeebsac.
mamakaci zezeuradve aiRebs mwvanefoCian boloks.
m a m a k a c i. Sen ra, isadile?
q a l i. ise isadilos gangias gasagisma.
m a m a k a c i. Sen rom SimSiliT moiklav Tavs, gangias gauxeTqav guls!
mainc ra giTxra aseTi.
q a l i. iman rom ar miTxras, me ar vici, ra ubedurebac trialebs Cems
Tavs? sakontroloebSi orebi, geometriaSi zedized sami ori, qimiaSi ori,
qarTuli roa, qarTulSic ki ori aqvs miRebuli.
m a m a k a c i. axla sad ari?
q a l i. jandabaSi imisi Tavi, mamidasTan waeTra. Semiyvanes, rogorc
ukanaskneli debili, damaWerines kalami, momikides zed xeli da ise damawe-
rines xelwerili: erTi orianic rom miiRos kidev, profsaswavlebelSi
unda gadaviyvanoTo.
m a m a k a c i. vin Tqva eg?
q a l i. ra vin Tqva, dadgenileba yofila.
m a m a k a c i. vin Tqva eg?
q a l i. direqtoric, yvelani.
mamakaci Cangals TefSze dadebs, xelebs Sarvlis jibeebSi Caiyofs da
skamis sazurguls miawveba.
1604
m a m a k a c i. sadamde midis Cveni ugunureba, Tan propagandas vuwevT, Tan
Cven TviTon vacxadebT profsaswavleblebs sasjelis mosaxdel adgile-
bad, Cven TviTonve veubnebiT bavSvebs, saSinel dReSi Cavardebian; Tu prof-
saswavleblebSi moxvdnen.
q a l i. Torem ar aris ase!
m a m a k a c i. ar aris, ara nuTu vera xedavT, rom erovnul ubedurebad
iqca kabinetebisken swrafva. yvelas unda, rom mas emsaxurebodnen, yvelas
unda, rom TeTri, fafuki xelebi hqondes, mamakacebs, dReSi rom sam kilo
xorcsa da aT boTl Rvinos nTqaven, TeTri xelebi undaT, TeTri xelebi da
TeTri telefoni. nuTu vera xedavT, rom muclebi mogveqca Tavze.
q a l i. me verafers vxedav, Cemi ojaxis mets. sanam aq meqneba mosagvare-
beli rame, araviTari saqme ara maqvs gareT.
m a m a k a c i. es ari yovelgvari ukuRmarTobis saTave _ Cemi ojaxi, Cemi
geja, Cemi salafavi da Sig yurebamde Carguli Tavi, rom sxvam ar Cagvikras
dingi.
qali zurgs Seubrunebs da mxris zemodan gadaugdebs saTqmels:
_ SeWame eg kerZi, gaiyina da galeleCda.
mamakaci Cangals aiRebs, Tan nerviulad eRimeba.
m a m a k a c i. esec ubedurebaa _ gaciebuli kerZi, uuh, didi ubedurebaa.
q a l i. SenTvis yvelaferi egeTia _ kerZic, saxlic da yvelaferi.
m a m a k a c i. davjde da Tqven giyuroT marto, ara, TvalebSi? piri
daibaneT, kbilebi daixexeT, fexsacmeli daiwmindeT, iataki ar daanagvianoT,
gakveTilebi CamabareT! suliwminda dagvarCens? :
q a l i. vin gTxovs magas?
m a m a k a c i. aba, ra vqna, rogor moviqce, ra gavakeTo, riT daviwyo.
q a l i. SiSi Caunerge bavSvebs. Caunerge, rom, rac gasakeTebeli aqvT,
unda gaakeTon. Tu ar gaakeTeben...
m a m a k a c i. yelebi davWra, ara?
q a l i. ar SeiZleba SenTan normaluri laparaki.
m a m a k a c i. ra aris amaSi aranormaluri. Sen meubnebi, bavSvebs Ca-
vunergo SiSi, Cavunergo, rom rac gasakeTebeli aqvT, unda gaakeTon, Tu ar
gaakeTeben... me gekiTxebi, ra vqna-meTqi, Tu ar gaakeTeben, yelebi davWra am
uZlurebs, ukan-ukan rom iweven yovelwams da Cven antibiotikebiT veqaCe-
biT Cvenken? ra aris am kiTxvaSi aranormaluri.
q a l i. damanebe Tavi.
m a m a k a c i. vcemo? gareT gavyaro? vuTxra, rom maT mamobaze xels
viReb? boRmam ar daaxrCos! am wignebis, radiosa da televiziis meSveobiT
1605
imdeni sanimuSo mama daexeteba Cvens binaSi, iqneb esiamovnoT kidec, rom
Camovcilde es dakuTxuli, didcxvira, didyureba kaci.
qali aRarafers ambobs, magidisken daxrili Wams.
gaiReba kari. Semodis gaRimebuli TxuTmeti wlis biWi. maRalia, wvrili,
mxrebSi moxrili. grZlad gaSvebuli sqeli Tma kidev ufro upataravebs
isedac patara, sigamxdrisagan Camuqebul, Catetkil saxes. gaberili qaRal-
dis parki ukavia mkerdTan. mTeli sxeuliT moaqvs gasaxari ambavi. didxans
iwmends fexebs.
b i W i. fanjrebi daketilia?
qali da mamakaci SemkrTali TvalebiT Sehyureben erTmaneTs.
q a l i. fanjrebi rad ginda?
b i W i. Citbatonebi viyide, mTlad iafad, gamovazamTreb da gazafxulze
gavuSveb.
parks pirs moxsnis da Citbatonebs amoafrens. isini frTxialiT, rikri-
kiT, wiTelyviTeli ferebis TaxTaxiT dafrinaven oTaxSi. biWi qvemodan
Sescqeris da bednierebiT ubrwyinavs saxe.
qali wamovardeba, sakuWnaodan iatakis sawmend joxs gamoitans da Cit-
ebs gamoedevneba.
b i W i. ar daartya! ar daartya!
q a l i. gamecale, Torem Sen gagixeTqav Tavs.
b i W i. mama, ar daartyas, mama! !
mamakaci Wams, TefSs Cahyurebs.
qali erT Cits miswvdeba da kedelze miaCeCqvavs, dasdevs meore Citsac.
b i W i. deda! mama! deda!
q a l i. gamecale!
qali im meore Citsac miswvdeba, aWyivlebuli misrisa kuTxeSi.
b i W i. kargi, deda!
didi, sabralobeli Tvalebi cremlebiT aqvs savse. midis, jer erT Cits
aiRebs umweo frTiT, mere _ meores. dgas CitebiT xelSi, TiTqosda fexeb-
dauZlurebuli. mere ucnauri layuniT midis, sanagve yuTSi yris.
b i W i. kargiT! kargiT!
ferdakarguli qali iatakis sawmend joxs sakuWnaoSi Seitans da krs
Ronivrad gamoxuravs.
mamakaci xmas ar iRebs.
b i W i. kargiT! kargiT!
m a m a k a c i. Tu aravin gavalebs, arc Citebis gamozamTrebaa saWiro, Tu
aravin gavalebs...
1606
b i W i. kargiT! kargiT!

`Citifafoba~

TebervalSi, xeebs rom kokrebi daebera, marTa bebom da misma SviliS-


vilma gugulim Citis fafa gaakeTes.
adre adgnen, jer isev bindbundSi, Rumeli gaaxures, zed patara qvabiT
wyali Semodges.
is wyali aduRda, Cayares Sig xorblis burRuli, xis kovziT mouries, xan
bebo urevda, xan _ guguli. cota xniTac rom ar moeriaT, fafa brazobda da
cxel-cxel winwklebs isroda.
burRuli rom moixarSa, marilic Seuzaves, daigemovnes kidec, bebom Tqva:
_ kargiao. gugulisac moewona _ mSvenieriao. ganjinidan qaSanuris yviTe-
li qila Camodges, qilidan TefSze erbo gadmoiRes. bebom akalTavebul
winsafarSi winadRes momaragebuli brtyel-brtyeli, sufTa nafotebi Caiw-
yo. Tbilad Caicves, TavSlebic moixvies. bebom qvabi aiRo, gugulim _ TefSi.
Caburusebul baRSi Cavidnen, qvabic Zirs dadges, gayinul miwaze, TefSic, Tvi-
Tonac Cacucqdnen.
bebom winsafridan nafoti amoiRo da im nafotze xis kovziT fafa dado,
gugulim fafa Cais kovziT amoaRrmava, amoRrmavebulSi erbos CiCqi Caudo.
aiRes nafoti, xeze Sedes, totsa da tots Soris gaamagres, niavs rom ar Camoeg-
do.
bebom Tqva: _ miirTviT da isiamovneTo!
gugulimac gaimeora: _ miirTviT da isiamovneTo!
amoiRo bebom meore nafoti, imazec dades fafa, imasac Caudes erbos CiCqi,
isic xeze Sedes.
sanam fafa sul ar gaTavda, sul ase, nafotebze debdnen, erbos udebdnen,
xeebze arigebdnen da Tan ambobdnen: _ miirTviT da isiamovneTo!
qvabi rom moasufTaves, bebom kidev erTi ram Tqva:
_ ar dagvemduroT, rac gvqonda, is mogarTviTo!
gugulim es sityvebic gaimeora, Tanac Tavdaxrilma, xelebgaSlilma.
waiRes carieli qvabi da TefSi, avidnen saxlSi.
gugulis xelebi dahbuxoda, maSinve RumelTan miirbina, patara skamze
dajda da TiTebgafarCxuli mieficxa.
bebom sxva saqme wamoiwyo. guguli gaTba, fanjarasTan didi skami mii-
tana, zed mokalaTda da baRSi daiwyo yureba.
1607
baRSi kvlav CamiCumi ar ismoda, mxolod nisli moZraobda qvemoT, xeeb-
is kenweroebze, fanjris maxloblad ki Caifarfatebda TiTqosda dakargu-
li Tovlis fifqi.
mere beRurebi gamoCndnen, beRurebs ori wivwiva mohyva, dasxdnen xeebze,
daiwyes JivJivi da wivwivi, saxlisken iyurebodnen, uTuod amas kiTxulobd-
nen, _ ra aris es, ras gviqadiTo! bolos beRurebma gabedes, gverdgverdze
skup-skupiT, aqeT-iqiT yurebiT mividnen nafotTan, Cauniskartes fafas, eamaT,
miacxrnen. cota xniT ukan gamovidnen, Tavs maRla aswevdnen, kisers Seatoke-
bdnen, mere isev kenkavdnen, xarbobdnen, frTebs aTaxTaxebdnen, Wamdnen wiv-
wivebic, bolocecxlac. movidnen skvinCebic, moWaxWaxda SaSvic. swrafad dan-
ayrebuli bolocecxla gverdze gavida, Tavi gadaswia da daustvina da daustv-
ina sasiamovnod.
saxegabrwyinebuli guguli xelebiT da cxviriT iyo mikruli fanjaraze.
bebo ambobda: Citebs fafas imitom vukeTebT, zafxulSi Wirnaxuli ar
gagvifuWono.
gugulis sjeroda. aba, bebo tyuils xom ar ityoda! magram gugulisTvis
es Citifafoba sxva ramec iyo. _ TiTqos Zalian kargi wigni waekiTxos, TiTqos
Zalian kargi wynari musika moesminos. mTel dRes odnav naRvlian da mainc
sanatrel xasiaTze iyo.
RamiT ki, roca dawva da daiZina, sizmarSi mofrindnen bavSvisTvalebiani
didi, lamazi frinvelebi, TiTqos buebi, TiTqos TuTiyuSebi, dasxdnen saxlis
win alublis wvril, daRunul totebze, isxdnen, iyurebodnen im saocrad
keTili sevdiani TvalebiT da guguli uceb mixvda, rom TviTonac frinveli
iyo, TviTonac iseTi Tvalebi hqonda, rogorc im buebs Tu TuTiyuSebs; TviT-
onac wvril, daRunul totze ijda da is toti nel-nela qanaobda. misi simZ-
imisgan. SeeSinda, toti ar mostexoda, aswia mklavebi, mklavebi ki ara, frTebi,
da gaeRviZa.
oTaxSi bneloda, Zalian bneloda. waixura sabani Tavze, isev im frinv-
elebs miaSura fiqriT, magram frinvelebi gamqraliyvnen. maSin tirili
mounda da itira kidec, oRond Cumad, mama Sin iyo da mamisa erideboda.
meore dilidan ki sul gareT iwevda, Tu ar uSvebdnen, brazobda, ZaliT
garboda, Cadioda baRSi, xeebsa da cas miSterebuli idga da viRaceebs Tu
raRaceebs eloda maRlidan.
(`dila~ #2, 1978)

`Citunias locva~ (ciklidan _ papa uambobs SviliSvils)


1608
ixile agreTve `melia da me~ da `cxvris ZaRlebi da me~.

gamovida Seni Cagorgolebuli bebia, xelSi xis didi kovzi eWira, miqnev-
da im kovzs da meubneboda:
_ qveyana avsebula askilis yvaviliT. wadi, kaco, Senc dakrife. es Svil-
iSvilebi rom gixaria, murabebi ar undaT? zamTari rom dadgeba, Tovls
rom Camohyris, qari rom dauzuzunebs, Cai rom gagemrieldeba, ra unda miva-
tanebinoT im Caize?
_ cota xans damacade da waval_meTqi. _ cota xansac vwere, mere gadavi-
kide CanTa da sul ZunZul_ZunZuliT Cavedi WalaSi.
is Cveni Wala askilis buCqebiT aris savse da is buCqebi sul gadapen-
tili iyo yvavilebiT. daviwye krefa. vkref, vkref, vbejiTob. jer muWaSi
movigroveb sifrifana furclebs, mere CanTaSi viyri, erT buCqTan rom mom-
wyindeba krefa, meore buCqTan mivdivar.
mivadeqi erT lamaz buCqsac, avwvdi yvavilebiT daxunZlul tots da _
fri-fri-fri! _ gaZvra, pawawina Citunia bulbula, ho, ho, bulbuli ki ara,
bulbula, gadafrinda sxva buCqze da iqidan yelyelaobs, me miyurebs. amas aq
bude xom ara aqvs-meTqi, gavwi-gamovwie totebi, SeviWvrite buCqSi da, mar-
Tlac, lamazad momrgvalebuli patara bude davinaxe. aviwie fexis wverebze,
Cavixede Sig da gameRima, _ budeSi xuTi mTlad pawia ruxi kvercxi ido.
_ wi-wi-wi! _ freniT Semomiara irgvliv Cituniam, _ kacoo, Seni Wirimeo,
eg kvercxebi ar damimtvrioo.
me gavuRime da vuTxari:
_ nu geSinia, Citunia, me keTili kaci var, kvercxebs rad dagimtvrev. me
patara SviliSvilebi myavs, Senc gamoCeke pawawina bartyebi da viyoT, _ Sen
Sens bartyebTan, me _ Cems SiliSvilebTan.
aqeT-iqiT gaweuli totebi frTxilad mivafare budes da wamovedi, max-
lobel buCqs amovefare, mindoda menaxa, ras izamda is patara Citunia. maS-
inve caxcax_farTxaliT mifrinda budesTan, naxa, yvela kvercxi Tavis adg-
ilze ido, erTi moiTqva suli, mere amoZvra maRla, wamoskupda yvelaze ma-
Ral totze, wamoiwia Cemken da galobiT mohyva locvas.
_ gmadlob, keTilo kaco, kvercxebi rom ar damimtvrieo.
aswia kidev ufro maRla yeli da axla cas Sehgaloba.
_ cao, lamazo mzeo, Sen gauzarde keTil kacs Tavisi patarebi, Tavisi
patara SviliSvilebio.
mec didi madloba gadavuxde Citunias dalocvisaTvis da wamovedi, gan-
vagrZe Cemi saqme, askilis yvavilebis krefa.
1609
zamTari rom dadgeba, Tovli rom mova, civi qari rom azuzundeba da
cxeli Cai gagemrieldeba, murabas maSin gaWmevT.
axla gaWamoT?
eg bebos saqmea, eg ukve bebikos unda sTxovoT.
(`Tebro~, 1983; http://buki.ge/author-2200.html)

`CurCuli telefonSi~

gagaRviZeT? xom ar muSaobdiT? SeiZleba, gelaparakoT? sxvebi xom ar


Sewuxdebian? dabrZandiT, me cota grZeli salaparako maqvs da unda dabr-
ZandeT. ar vici, raRaciT vgrZnob, rom fexze dgaxarT. SemiZlia, ganvagrZo?
uTuod gaRizianebT, CurCuliT rom vlaparakob, magram es poza ar gegonoT.
saavadmyofodan vrekav, irgvliv yvelas sZinavs, morige eqTansac ki,mxolod
erTi Ramis naTura bJuTavs, yurmili tuCebTan maqqvs mitanili, xelsac va-
fareb da ise gelaparakebiT. nu SekrTebiT. nu SegakrTobT saavadmyofo. me
Tqveni acnobic ki ara var... me var... ocdacxrameti wlis qali, romelsac
TavisTvis uWirs raRac da mxolod rCeva sWirdeba Tqveni. ratom maincd-
amainc Tqveni? ai, ratom.
oci wlis winaT, studentobisas, filosofiis istoriaSi niSani ver miviRe
da tiriliT gamovedi universitetidan. me maSin... diax... me maSin kargi gogo
viyavi, rogorc, saerTod, yvela cxrameti wlis gogo qveyanaze. Tqven ki ezo-
Si SemogvxvdiT me da Cems amxanagebs, _ didi, keTili, lamazi da laRi. `ra-
tom tirio? ratom tiriso?~ _ gvekiTxebodiT xan me, xan Cems amxanagebs
sruliad patarebiviT, da rom gaigeT, ratomac vtirodi, SewuxdiT, daixareT,
Sublze momadeT TiTi, _ `daimaxsovre, Sens erT cremlad ara Rirs yvela
filosofosi erTad _ sokratedan dRemde. gaimeore!~ _ me Sevyoymandi. _
`gaimeore-meTqi!~ _TiTqmis miyvireT. me gavimeore: _ `Cems erT cremlad
ar Rirs yvela filosofosi~... `yoCaRo~, da waxvediT, waxvediT romaeli
imperatoriviT xelaweuli, viRac mamakacs misalmebuli.
me ukve vicodi, Tqven vinc iyaviT, giyurebdiT da RimiliT vikavebdi tir-
ils.
Tqven, ra Tqma unda, araferi gaxsovT am ambidan, me ki mTeli Semdgomi
wlebi uZvirfases avgaroziviT vatarebdi Tqvens sityvebs, Sublze axlac
vgrZnob Tqvens TiTs. ucnaurad geCvenebad? araferia ucnauri, _ yvela qal-
ma icis lamazi wuTis fasi. daginaxavdiT sadme quCaSi, anda televizorSi,
anda, ubralod, radioSi vicnobdi Tqvens xmas, da rac ar unda cudad vyo-
1610
filiyavi, welSi vimarTebodi da viRimebodi kidec. cudad ki... cudad xSir-
ad viyavi.
vici, karg tonad ar iTvleba sakuTar gasaWirze sxvebTan laparaki, ma-
gram me dRes yvelaferi mepatieba.
Cemi cxovreba uiRblobis jaWvad gamoiba bavSvobidanve. mama omidan ar
dabrunebula. me is sizmarSi nanaxiviT maxsovs _ msxvili, rkinasaviT ma-
gari mklavebi hqonda, yiraze dgeboda da ise micinoda da melaparakeboda.
xom xvdebiT, radac gadaiqceoda igi CemTvis qaliSvilobaSi! ocdaerTis ar
viyavi, rom dedac gardamecvala. erTaderTi Zma, Cemi mfarveli usayvarle-
si adamiani, sahaero katastrofaSi daiferfla. pirvelma qmarma mimatova,
meore qmari, Cumi maniaki, me mivatove. xuTi wlis gogona leikemiiT dameRu-
pa. xval saoperaciod gavyavar sruliad marto. myavs gavleniani deidaS-
vili, magram me mas ar vawuxeb, arc surs, rom Sevawuxo. arc Tqven... aravis,
aravis Sevawuxeb. Tqven marto erTi patara rCeva unda momceT da morCa.
rogor Sevxvde saiqios karTan mdgar angelozebsa Tu, rogor hqviaT, ar
vici, _ tartarozebs, saoperacio oTaxidan gzis gagrZeleba Tu maTken momi-
wevs. Tu gadavrCi, me isev gavrji Cems mxrebs, sxva rom ar iyos, aravin arafers
iwyebs Tavidan Cems asakSi, _ Tu ver gadavrCi, miTxariT, rogor Sevxvde
saiqios karibWesTan mdgar angelozebsa Tu tartarozebs.
SeSindiT? ganze ratom eweviT yurmils? nuTu aseTi uCveuloa Cemi Tx-
ovna? me minda, ubralod, Tqveni Wkvianuri rCevis mixedviT viqceodi iqac,
saiqioSic, miTxariT ori sityva da morCa. giWirT? rogor? `ganagrZeT, Tqve...
ganagrZeT?~ im sityvianad? ha-ha-ha! kargiT! kargiT! zustad egre vetyvi. axla
mSvidobiT! ara, ara, vrCebiT ucnobebad, ase sjobs, CemTvisac, TqvenTvisac. ara,
mSvidobiT! eqTani modis. RmerTi gfaravdeT. ver mnaxavT. mSvidobiT!

mamakacma yurmili dado, wamodga, xelebi Sarvlis jibeebSi Caiwyo da


fanjarasTan mivida. bnelSi CayuCebul qalaqs wvrili yviTeli naTurebis
cimcimiT eZina. quCaSi manqanebic aRar mimodiodnen. raRac kvnesa esmoda.
SemkrTadli mobrunda, telefonTan mivida, gaubedavad daado xeli yurmls
da gaaswora kvnesa Sewyda.

`CurCxelebi~

iagora hqvia. imaTi kbilaa, msxvil-msxvil yavarjenze dayrdnobilni rom


dadian dasasvenebel baRebSi beberi Zvlebis gasaTbobad. aRarc is aris is,
1611
rac iyo. sakmaod motyda. magram mainc yoCaRad uWiravs Tavi. miTumetes
gareT _ Tu tols Sexvda.
_ ra dagemarTa, biWo, gaimarTe welSi! _ dauZaxebs Soridanve. mere Zal-
ad gayoCaRebul samociode wlis `biWs~ Ronivrad mouWers xelze xels da
sasauzmeSi Sei patiJebs. erT tolCa luds daalevinebs,TviTonac dalevs da
Tan, rogorc saidumlos, ise gaandobs:
_ Zaan mexmarebian Cemi siZe da qali. orive karg samsaxurSia. vuTvli, nu
swuxdebiT, Svilebo, Cven araferi ar gvinda-meTqi, magram aba! Tve ar gava,
rom oci-ocdaaTi Tumani ar gamomigzavnon. guSinac miviRe...
ubidan tyavis safules amoiRebs, erT adgilze didxans debiT gatkecil
Tumnians gamyidvels gadaugdebs da dardimandulad daadevnebs:
_ SenTvisac daisxi, Svilebi damiloce!
Sin ki... Sin visTan ra ar xdeba! deduri mzrunvelobis uflebasac ki
aZlevs elisabeds _ uamrav jubebSi da saTbiloblebSi Seborblil meuRles.
da isic: TviTon bans _ emand abanoSi ar gamicivdeo; TerZis brtyeli ma-
kratliT kreWs Ra kisersac parsavs. Tu bazarSi gzavnis, arigebs _ sad ra
iyidos, ramdenze meti ar misces, romeli gziT iaros, ras gaufrTxildes,
bavSviveT majaze gadaugrexs dawnuli CanTis yurebs da daatans:
_ aba, men ici, ar ki dagaviwydes, rac giTxari.
unda uyuroT col-qmris Tavazs sadilobis dros! elisabedi qvabs das-
trialebs. Cayofs CamCas, gadaaTvalierebs xorcis naWrebs, Caabrunebs isev.
_ nu swuxdebi, _ sTxovs iagora, _ momeci, _ romelic mogxvdes.
_ moica, moica, SenTvis sagulisgulod maqvs Senaxuli, ai,Lai!
elisabedi msuqan naWers debs maTlafaze.
_ aba, ras sCadi, ra jibria?
iagora elisabedis maTlafaze gadadebs xorcs.
_ es Senia, Sen unda SeWamo.
_ ara, Tavi ar momikvdeba.
_ xo, ded-mamis suls gaficeb.
elisabedi isev iagoras mihkerZebs im msuqan naWers, iagora _ elisabeds,
bolos SeuWmeli rCebaT da dilisTvis unaxaven erTmaneTs.
sxva vin hyavT! qali da siZe sadRac mTebSi muSaoben...
xandaxan elisabedi awuwundeba, mohyveba bedis gmobas _ vaJi rom gvy-
oloda, es dRe ar dagvadgebodao. iagora awynarebs:
_ sul erTia, vaJi iqneba Tu qali. gana vaJebi ar arian, rom TavianTi
colebis garda aravin agondebaT? Sen RmerTs madloba uTxari, rom erTi
jaWviT dasabmeli rZali ara gyavs da yoveldRe kakals ar gamtvrevs Tavze.
1612
_ erTi werili mainc moeweraT!
_ ambob ra!.. TiTqo CvenTan werilebis weris meti saqme aRara aqvT
imodena mSeneblobaze!
magram CumCumad iagorasac RrRnis boRmis Wia. igeriebs da ver moug-
eriebia.
elisabedi rom sufris alagebas Seudgeba, is ramdenime adgilas Zaf-
gadaxveul saTvales gaikeTebs, sinaTles aanTebs da gazeTis kiTxvas iw-
yebs. kiTxulobs xmamaRla: „sabWoTa saqarTveloSi... qvanaxSiri gegmis ga-
dametebiT~... erT werils rom CaaTavebs, saTvales gaswmends, miixed-moixe-
davs da isev ganagrZobs: „gaerTianebuli erebis organizaciis asamblea-
ze...~
kiTxviT rom daiRleba, winadRes momaragebul wyals gaitans, gadaRvris,
xelaxla gaavsebs vedroebsa da kokas, romelic, albaT,, marto maT aqvT
SemorCenili amodena qalaqSi; mezoblebTanac miva, gaafrTxilebs: SesaZle-
belia, amaRam onkani gaiyinos da wyali aiReTo, ramdenimenairad daapobs
erT zomaze daxerxil SeSas: dilisTvis _ mTlad wvrilad, SuadRisTvis _
momsxod, RamisTvis _ mxolod oraR, an xels sul ar axlebs _ ufro meti
gamZleoba eqnebao. TviTon dagvis, frCxilisodena nafotsac ki Seitans Sin
da Tvalis mosatyueblad miwveba. xSirad ar eZineba _ gadabrundeba da
gadmobrundeba. cxris naxevarze Cais dalevs, Caicvams qurTuks da Teqis
Ceqmebs, qudis zemodan yabalaxs mouixvevs; Tu cota Semagviandes, ar SegeS-
indes, silibistrosTan viqnebio _ etyvis elisabeds da wava samsaxurSi.
muSaobs qalTa skolaSi, cecxlfareSad.
es skola Zvel SenobaSia moTavsebuli da kedlis RumelebiT Tbeba.
Rumelebi Savad aris SeRebili _ maRla Camuqebuli, dabla gaprialebuli
xelis Sexebisagan.
vedroTi da aqandaziT SeiaraRebuli saTiTaod Camouvlis yvela Rumels.
nacars gamoyris, gamoasufTavebs. amoitans winaswar damzadebul SeSas,
Camourigebs Tanabari raodenobiT.
Cava iqve, ezoSi mcxovreb silibistro darajTan, gaixsnis qurTuks da
Cacucqdeba RumelTan. daiwyeben am mTis ambiT, moabamen im mTisas... silibis-
tro erTavad raRacas Tlis, raRacas aSalaSinebs, iagora laparakobs, uTuod
qalsa da siZes axsenebs, rac marTalia, marTalia, kargebi myvanano, salibis-
tro Tavs uqnevs. axla is gasWimavs sityvas da iagora mohyveba TiTebis
TamaSs Rumelze. Seiyolieben saubriT erTmaneTs TerTmet saaTamde. TerT-
met saaTze ka iagora aCqardeba _ dilaze isev skolaSi unda iyos. Semoikal-
Tavebs qurTuks da, TiTqo Tavsxmaao, ise Seereva sibneles.
1613
Sin Sesvlamde saxls Semouvlis _ emand xanZari ar iyos gaCenilio.
saidumlo raziT Caketavs kars. kidev erTxel dalevs Cais da daiZinebs.
dilas isev Camouvlis Rumelebs. SeSas SeukeTebs, navTs miasxams da
moukidebs. sanam ukanasknel Rumelamde Cava, pirveli ukve gaxurebulia;
danamul qvanaxSirs Seayris, saCxreks SeuCxikinebs da kars gadaketavs.
sul es aris misi samsaxuri _ ori saaTi dilas, ori saaTi saRamos.
Semdeg wadi da daiZine!
magram iagora yovelTvis fexs iTrevs Sin wasvlaze. didxans rCeba skol-
aSi. xan SeSas amzadebs, xan samneo nawilis gamges ucdis, xan direqtorTan
aqvs raRac saqme. mouswreben bavSvebi, Semoexvevian da mosvenebas aRar aZlev-
en: erTi aqandazs arTmevs, meore saCxreks... viTom exmarebian _ abakuneben
patara fexebs, xaroben.
iagora xan uwyreba, xan aqezebs. mere gauCndeba sadme salaparako da
ityvis:
_ Cven, Zmao, bavSvebs exla sxvanairad vzrdiT,·ara vCagravT. wesrigs
vaCvevT, magram ara vCagravT.
Tu kargi amindia, maxaTas da Tbilisis zRvis midamoebs ewveva, mTel
zurg graklasa da avSans Camoitans. elisabedi cocxebad Sekravs. zogs Tvi-
Ton daitovebs, zogs mezoblebs daurigebs da zogsac skolis meezovisaTvis
gadasdebs.
cxovrebis Carxi sxvadasxvanairad brunavs. yovelive, rac vTqvi, ase iTq-
va, Torem, sxva ramec rom bevri xdeboda, mixvdebi.
ai, jer am ianvarSi! am ianvris ramdenime dRes kbilatkiebuliviT awria-
la boRmis Wiam.
pirveli ·dRe·maincadamainc didad ar gansxvavdeboda sxva dReebisagan.
SeumCnevlad mosaRamurda. saRamoc... Cveulebrivi zamTris saRamo iyo _
roca ca mowmendilia, arc mowmendili, Txeli burusi gadahkvria, burusic
ar eTqmis, yinvaa, notio yinva, ToSavs xeebs, pawawkintela nemsebad ekideba
telegrafis mavTulebs, elnaTurebis Suqs bundovans xdis da gamvlel-ga-
momvlels hkbens.
iagora cxra saaTze gamovida saxlidan. mivida skolaSi, gaexmaura sil-
ibistros:
_ saRamo mSvidobisa, naTlimam!
_ mSvidoba nu mogiSalos, Cemo iagora.
_ ras ityvi, naTlimam, xom aris mamapapuri yinva?
_ yinva kia, Cemo iagora, mara arayi ar aris, arayi.
_ xi-xi-xi!
1614
_ axla unda gqondes erTi patara kasri zestafonuri da ramdenjerac
gareT daapiro gasvla, imdenjer gadahkra.
_ xo, xo. me qali da siZe dampirdnen. gamomigzavnian da movulxinoT
Cveneburad.
_ agaSena RmerTma!
iagoram Tavisi vedro da aqandazi moZebna, gauyva saklaso oTaxebs. ga-
moasufTava erTi Rumeli, gamoasufTava meore, gabrunda mesamisken, da is
iyo, kari unda SeeRo, rom xmauri Semoesma. meSvide klaselebis oTaxi iyo.
ifiqra _ albaT,, mowafeebi darCnen gakveTilebis Semdeg, saqme eqnebaT ra-
Racao. gverdis avlas apirebda, magram xmauri ganmeorda, da Sedga, yuri
miugdo. mere vedro frTxilad dadga, da iq, sadac karis TeTradSeRebil
minas Savad aCnda gadafxekila adgili, cxviri miaWira.
oTaxSi ori biWi iyo.
erTi merxebis TavSi, maswavleblis magidasTan ijda da maRla aweul
kalams neka frCxiliT wmendda, meore RumelTan misuliyo, wigns kiTxulob-
da. xandaxan gadaixreboda, Rumels loyas miadebda, xels ausv-dausvamda. ai,
gadaSala furceli, qvemoT daxeda da gaeRima.
_ dawere! _ mimarTa magidasTan mjdars.
magidasTan mjdarma kalami frTxilad CauSva samelneSi da sawerad
moemzada.
_ im Seni qoirile iasoselis Sesaxeb aleqsandre makedonels uTqvams:
mirCevnia homerosis koWli Tersite viyo, vidre magisi aqilevsio”.
iagoram vedro aiRo, Caaxvela da kari SeaRo.
magidasTan mjdari wamodga, RumelTan mdgarma wigni daxura da win wa-
movida.
erTxans usityvod Sehyurebdnen erTmaneTs. mere iagoram daarRvia du-
mili:
_ Tqven ra...
undoda ekiTxa: saidan gaCndiT, vina xarTo, magram uxeSad moeCvena ase
pirdapir mixla, sxvac veraferi moigona da umweod aacmacura tuCebi.
_ Cven... vmecadineobT.
_ mere aq... direqtoria, TanaSemwe... ucxo pirebis mecadineoba...
_ Cven ucxoebi ara varT! _ aRar daacada im biWma, wignidan rom karnax-
obda. _ aqve vcxovrobT, ai sadalaqos zeviT. stumrebi Camogvividnen sofl-
idan da iZulebulebi varT, cota SegawuxoT. gamocdebi gvaqvs, Rameebs
vaTenebT, xmamaRla vkiTxulobT da vyvebiT... viTxoveT, ise ar Semovsulva-
rT, silibistrom dagvrTo neba. Cemi biZaa!
1615
_ biZa?
iagoram gamomcdelad Sexeda. aRaraferi aRar uTqvams. Rumeli gamoa-
Ro, SublmoRuSulma daiwyo nacris gamoyra. Seugdebda aqandazs, Caayiravebda
vedroSi, SeaWanWyarebda vedros, daiwevda buqad damdgari nacari da isev
SeuCxikinebda.. —
biWebi uxerxulad tokavdnen. xan rveulebs waetanebodnen, xan kalams,
wignic ki dauvardaT Zirs.
mixvda, xels rom uSlida, saCqarod aikrifa yvelaferi da karisken gaeSu-
ra. zRurblTan Sedga, mibrunda,
_ sudentebi xarT? _ ikiTxa.
_ diax, studentebi gaxlavarT.
_ me ras SemawuxebT! me arafer sac ar SemawuxebT! _ waiduduna da nel-
nela gaixura kari. frTxilad adgamda fexs, erideboda xmaurs.
morCa saqmes, Camoibertya mtveri, Sevida silibistrosTan.
_ maS is biWi naTesavia Seni? _ hkiTxa sxvaTaSoris, sityva rom moitans
xolme ise.
_ marTla, rogor damaviwyda, rom meTqva. Cemi biZaSvilis Svilia, kaco, _
silibistro daixara da muxlis qvemoT gaSala xeli, _ sul axlaxans amxe-
la iyo, ai, axla Cemze maRalia.
iagoram axeda da daudastura:
_ xo, maRali iqneba.
im Rames metad aRar uxsenebia is biWebi. dilas ki isev im oTaxSi daxvd-
nen. iagoram gakvirvebiT aaTvaliera, TiTqo eeWveboda, isini arian Tu
meCvenebao.
_ gaaTeneT? _ ikiTxa mere.
biWebma gaiRimes da upasuxes:
_ ase gamodis.
iagoram kidev Sexeda, Tavi gadaaqnia, RumelTan mivida, razas xeli waav-
lo da isev swrafad gauSva, TiTqo TiTebi daswvodes.
_ wuxel mainc geTqvaT, Rumels gagixurebdeT,
_ ara, ar Segvcivnia. ·
_ ver gaigebT. gana gaigebT, ro SegcivdeT, me erTxel... Tqveni saxeli?
_ vaxtangi, _ Tqva silibistros naTesavma,
_ me kidev leqsos meZaxian.
_ me ·erTxel, Cemo vaxtang da leqso...
unda eambna, Tu rogor.gacivda odesRac, axalgazrdobaSi, magram raki
biWebs maincdamainc didi interesi ar gamouCeniaT am ambisadmi (wignebi-
1616
sken miurbodaT Tvali), gaCumda da Rumelis kari gamoaRo:
_ me axlave, erT wuTSi.
swrafad Seawyo SeSa, miasxa navTi, misca cecxli da gavida.
samagierod saRamos ijera guli: is ambavi xom moyva, rogor gacivda
maSin, roca dasaniSnavad emzadeboda, Camojda, vedro fexebSua Caidga, aqan-
dazi zemodan gadaado da ikiTxa:
_ Zneli ki iqneba umaRlesis gamocdebi, ara?
biWebs mecadineoba jer ar daewyoT, xalisiT pasuxobdnen:
_ ar aris Zneli, Tu sagani icis kacma. rogor gamomcdelTan gadixar,
imazedac aris damokidebuli. ai is, Cven rom unda CavabaroT, dagijdeba win,
Semoidebs loyaze xels da Semogyurebs: marTals laparakob _ giRimis,
tyuils laparakob _ mainc giRimis.
_ ar getyvis, rac ar ici?
_ ara,
_ giTxraT dalocviliSvilma, ra moxdeba.
_ ra azri aqvs! niSani Cveni naTqvamis mixedviT iwereba, niSans rom dagi-
wers, mere ki agixsnis.
_ SegaZlebinoT, Svilebo, SegaZlebinoT. Cven sxvanairad vzrdiT yma-
wvilebs. vufrTxildebiT _ ar daiCagron.
iagora wamodga.
_ amaRamac aTenebT?
_ ara, xval gamocdaze gavdivarT, amaRam cotas gavimeorebT.
_ Rumels gagixurebdiT.
_ ara civa, jer isev Tbilia, ar gvinda.
_ kargi, kargi... xom gagvagebinebT, rogor CaabarebT?
_ uTuod.
_ aba, maS friadebi mogetanoT.
silibistro sadRac wZsuliyo· iagoras ki Sin ar eCqareboda. ezoSi
gavida, midga-modga, aq onkani Seamowma, iq xanZarsawinaaRmRego iaraRebi,
kasriT dadgmul silasac amouria xeli. cas Sexeda, yinvebi iwinaswarmetyve-
la. erTxel kidev Sevida skolis derefanSi, gaiara, gamoiara da mxolod
amis Semdeg wavida Sin.
elisabedma pitnis Cai daaxvedra _ ofls mogadens da gverdSi rom Cxv-
letas grZnob, gagivliso. svamda nel-nela iagora da Tan yveboda, rom maT
skolaSi ori biWi dadis, rom mTel Rames, isic am ianvris Rames, sxedan da
kiTxuloben, rom xval gamocdaze gadian da aseT da aseT profesors unda
Caabarono.
1617
elisabedi ar usmenda, TeTreuls auTovebda.
ar usmenda meore dResac.
iagoram ki, dabrunda Tu ara skolidan, taxtqveSidan mogrZo yuTi gamo-
aTria. amoiRo sadgisi da sanTeli, CaquCi da nemsi. moimarjva ZirgarRveu-
li Ceqma. gauyris sadgiss, gaaZvrens nemss, muWiT gaswevs gasanTlul Zafs da
ityvis:
_ magaT xanSi kaklis koWiT gatana migvaCnda did ramed!
daakakunebs CaquCs da daayolebs:
_ avedevnebodi sawyal mamaCems, davaTrevdiT rZis urikas quCidan quCa-
Si da imiT momqonRa Tavi, _ sayvirs rom vapi pinebdi.
gaCumdeboda cota xans da isev:
_ biWoba, ai, es aris, Sens simZime wignebs rom swavlob, Rameebs aTeneb.
mere gamocdaze gaxval. dagijdeba profesori win da Semogyurebs. marT-
als laparakob _ giRimis, tyuils laparakob _ mainc giRimis, da mainc karg
niSans rom miiReb.
SuadRemde kidev ramdenjerme axsena is biWebi _ netav rogor Caabarebd-
neno. SuadRisTvis TiTqo gadaaviwyda. sadili Cveulebrivi gulmodginebiT
miirTva. didxans, didxans ReWavda yvela lukmas. magram nasadilevs, sofl-
idan ZRvnad gamogzavnili daSaqrulu CurCxelebi rom gamoitana elisa-
bedma, isev wamopilpilda:
_ modi, am CurCxelebs im biWebs wavuReb! ha, ras ityvi, elisabed?· viTom
gogos da siZes uWamiaT, wavuReb am CurCxelebs.
elisabedma pasuxi daugviana, bolos mainc Tqva:
_ ho, wauRe.
iagoram gazeTis qaRaldSi Seaxvia ori cali. lamazad Semoukeca bol-
oebze, Caido qurTukis jibeSi da saxegabrwyinebuli Seudga saqmes. SeSa
daapo, wyali Seitana, qaTami daapura. aiRo gazeTi, cota xans ikiTxa, guli.
ver daudo. wamowva, isev male adga. Cai ar daulevia, yuradReba ar miuqce-
via elisabedisaTvis, SimSiliT sulis amoxdomas rom uwinaswarmetyveleb-
da. qurTuki Caicva, CurCxelebi mosinja da, Tumca jer rva saaTic ar iyo,
skolisken gaeSura.
midis, mixusxusebs. Tan aqeT-iqiT iyureba _ emand gzaSi arsad ar amcdnen
is biWebio. ai, skolis alayafsac miadga. ai, dazgaze waxrili silibistroc.
_ ar mosulan?
_ vin unda mosuliyvnen?
_ is biWebi. Sempirdnen: movalT, gagagebinebT, rogor CavabarebTo.
silibistro SalaSinSi CaWedil burbuSelas CiCqnis, mxolod Tavs aqnevs
1618
uaris niSnad.
iagora fexze dgas.
_ gakvirvebuli var, kaco, _ ambobs cota xnis Semdeg, _ mTel Rames, isic
ianvris Rames, sxedan da mecadineoben. mere profesors unda Caabaron,
dagijdeba is profesori win Semoidebs loyaze xels da Semogyurebs. mar-
Tals laparakob _ giRimis, tyuils laparakob _ mainc giRimis.
_ Znelia, Zneli,–udasturebs silibistro da ficris gaSmalaSinebas ubrun-
deba.
iagora ver isvenebs, gaixedavs fanjaraSi, aravin moCans, gaixedavs kidev,
mainc aravin moCans.
gavida gareT. miadga meSvide klass, SeiWvrita, iqneb movidnen da ver
gavigeTo. ·
oTaxSi aravin iyo.
SeaRo kari, mainc aravin iyo.
gamoasufTava am klasis Rumeli, axla sxva klass miaSura, iqidan sxvaSi
gadainacvla. yvela klasi Camoiara. gamobrunda da isev Seixeda meSvide
klasSi. amaod!
Cavida silibistrosTan.
TerTmeti xdeboda, biWebi mainc ar Candnen.
meti araferi uTqvams, ise wavida Sin. uTuod xval dilas Segvatyobin-
eben, rogor Caabareso.
magram arc meore dilas, arc meore dRes da arc mesames _ biWebi ar
gamoCenilan.
iagora CurCxelebs mainc ar icilebda. damwuxrebuli fiqrobda: uTuod
gacivdnen, Rumeli rom ar gamaxurebines; uTeod cudad gaxda romelime;
uTuod sxva ufro didi saqmiT arian dakavebulni.
da Tumca boRmis Wia swiwknida da aborgebda, erTi wuTiTac ar undoda
imis azrad gavleba, rom gamocdebis Semdeg biWebi kinoSic iyvnen, mTawmind-
azec _ TxilamurebiT saceraod, xolo sadRac skolaSi moboriale cecxl-
fareSisTvis micemuli sityva ka ise ar gaxsenebiaT, rogorc SarSandeli
sizmari.
1955 w.
`mnaTobi~ #5, 1955; `megobrebisadmi minaweri werilebidan~,1958

`CuCu~

1619
CuCu beRuraa _ iseTi didi da Ronieri ara, xnieri mamali beRurebi rom
arian, magram arc gamorCeviT patara. maisis damdegs daibada. mas Semdeg
ramdeni Tve aris gasuli? maisi, ivnisi, ivlisi... dekemberi, ianvari. rva Tvi-
saze cota metisaa. nacaraa, raRa Tqma unda. Rababi mbzinavi Savi aqvs, Subli
da Txemi _ muqi yavisferi, ybebic _ moSao-moyavisfro, boloc _ Savi. CuCus
sevdiani fiqrebi uyvarda. Caswevda Tavs mxrebSi, milulavda Tvalebs da
fiqrobda. sxva beRurebi ybedobdnen, frTxialebdnen, JivJivebdnen. CuCu
gabrazdeboda, _ Cu! Cu! Cu! aCumebda ybed beRurebs. ybedi beRurebi erTma-
neTs gadaxedavdnen, cota xans Cumdebodnen. mere isev... im ybedebma daarqves
Cvens beRuras CuCu!
CuCu cxovrobda avWalaSi, rkinigzis axlos, Tavis naTesaobasTan erTad.
aq kargi iyo, qalaqic iyo, sofelic, qalaqi _ uamravi sanagve yuTebiT, maRa-
ziebiT, fardulebiT, romelTa ezoebSi ranairi marcvleuli aRar eyara.
zafxulobiT ki, sicxeSi, Cafrindebodnen mtkvarze, monaxavdnen silian Txel
napirs da banaobdnen, CayvinTavdnen, amoixedavdnen, gaaTaxTaxebdnen frTebs
da isev CayvinTavdnen.
iqve, patara qalaqSi, tirifebsa da wnorebze dacocavdnen gemrieli Wrel-
Wreli matlebi. Caikoklozinebdnen im matlebiT pirs da isev qalaqSi amob-
rundebodnen. mtkvris piras saSiSi iyo. iq Camoi parpaSebdnen xolme qore-
bi da miminoebi. qorebTan da miminoebTan Sexvedras ki mec ar vurCev arc
erT beRuras.
CuCum ufro maSin mouxSira sevdian fiqrebs, zamTari rom dadga. gamud-
mebiT cioda, xSirad wvimda, Tovlic movida ramdenjerme. jer civ wvimaSi
ra aris SiSveli fexebiT Wyopva, sakenkis Zebna, axla _ TovlSi! TovlSi
saZagloba iyo. unda gaeqeqa da ise epova sakenki, magram xSirad arc es
aRmoCndeboda sakmarisi _ sakenki miwaze iyo dayinuli, dayinul sakenks ki
wvalebis gareSe ver aglejda. aglejda da yinulis namsxvrevebTan erTad
unda gadaeylapa. es ki Zalian arasasiamovno iyo.
Sejdeboda CuCu fardulis saxuravis qveS da gaboRmebuli fiqrobda.
Tu qari iyo da mkvrivi fifqebi mohqonda, maSin xom sicocxlec aRar Rirda.
maSin kmayofileba mxolod matareblebs etyobodaT. matareblebi gmiru-
li grialiT miarRvevdnen qarsac da Tovlis fifqebsac da xandaxan Ronivra-
dac yvirodnen raRacebs.
erT dRes ki ai ra moxda: CuCu rkinigzis gaswvriv mifrinavda, civi qaris
pirispir. icoda xolme xandaxan ase, modunebuli mxrebis gasamagreblad.
uceb saidanRac gaborotebuli yvavi amovarda, ise gadaefofra win, TiTqos
egreve unda gadaeylapa. CuCum swrafad Seikeca frTebi da gaCerebuli vago-
1620
nis saxuravs daawyda. saxuravze raRac SesaZromi iyo, im SesaZromSi SeZvra,
yvavma veRar gabeda iq Seyola. vagoni daiZra, CuCus aqanavebda, Tavs mainc
myudrod da mSvidad grZnobda. magram kidev uceb: vagoni raRac SaveTSi
Sevarda, iseT grialsa da areul-dareul sibneleSi moxvda, Tavzari daeca,
gaSeSda. gaCerda vagoni, ganaTda, gaCaxCaxda yvelaferi, CuCum mainc ver ga-
beda gamoZroma. daiZra vagoni, isev xmaursa da siSaveSi Sevida, CuCus
akankalebda. isev gaCerda vagoni, isev gaCaxCaxda yvelaferi. CuCu aq ki
gamoZvra, saxuravidanac afrinda. vagoni daiZra, wavida, mas sami sxva vagon-
ic mihyva.
CuCu xalxiT savse naTel veeba darbazSi CarCa. adamianebi ireodnen.
zogi saiT miiCqaroda, zogi saiT, CuCu dafrinavda, xan maRla aiwevda, darba-
zis Weramde aRwevda, xan isev daeSveboda. yvelaferi uCveulo iyo aq, pirv-
el rigSi haeri, moguduli. mere TeTri da gaprialebuli kedlebi, gapri-
alebuli qvis iataki, gaprialebuli boZebi! Semogrialdebodnen vagonebi
xan erTi mxridan, xan meore mxridan, gamodiodnen adamianebi vagonebidan,
Sediodnen, darbazsac isev ematebodnen da ematebodnen, Tanac moZravi kibee-
biT.
ifrina, ifrina CuCum, daiRala. raRac dakidebul dafaze dajda. cdilob-
da damSvidebuliyo, Rrmad sunTqavda. Caxedavda xalxs, uyurebda, uyurebda,
mere aswevda Tavs, Tvalebs daxuWavda. miwis nagleji ra aris, naglejic
arsad Canda, arc xe, anda xis toti. CuCu orjer iyo moxvedrili adamianebis
binaSi, magram iq ra _ iqidan yvelaferi Cveulebrivad Canda, miwac, xeebic,
sxva saxlebic. aq ki TeTri kedlebi, TeTri TaRebi, molurjo, priala iataki!
da mxolod liandagebi _ Savi. daundobeli grialiT Semovidodnen vagonebi,
gaCerdebodnen, aireoda xalxi da wavidodnen, wagrialdebodnen maSinve.
isev afrinda CuCu, ifrina, ifrina, axla ukve xan romel qims miajda kedli-
sas, xan romel qims. ise aRar daRlila, magram Tavgza aebna. dakidebul
dafaze Sejda, TiTqos wonasworobas icavda, gaiwevda gverdze, gamoiweoda.
Tvalebs xuWavda. TvalebdaxuWuls moeCveneboda, rom gareT iyo, magram
gaaxelda da kidev ufro SeSfoTdeboda. yovelive amas isic daerTo, rom
misken TiTebaSverili biWebic dainaxa. mere bevrni, kacebic qalebic. uyurebd-
nen Tavamoweulebi, saxegabrwyinebulebi. midiodnen, modiodnen. axla sxve-
bi uyurebdnen da sxvebi iRimebodnen, magram ra, amiT araferi icvleboda.
biWebi taSsac urtyamdnen CuCus SesaSineblad.
afrinda CuCu, darbazis Soreuli kuTxisaken gafrinda, iq SavadpirdafCe-
nili gvirabi iyo, gamobrunda. aqeTac Savi gvirabi daxvda, aiwia maRla, if-
rina iq, amovardnaze hqonda guli, isev dafaze dajda. meored Caxaza is dafa
1621
ruxad. nawili ruxi siTxisa dabla wavida, iq viRac kacs daeca zed xelis
zurgze. jer im xelis zurgs dahyurebda kaci gakvirvebuli, mere misken amo-
ixeda, dainaxa, xmauri daiwyo, sxvebmac CuCus dauwyes yureba, CuCu SeSinebu-
li afrinda, jer ifrina, mere Soreul kuTxeSi mijda, miiyunWa. ase iyo karga
xans, moSivda, saSinlad moSivda, magram ra _ tyuilad frenda amodena dar-
bazSi, erTi wertilic ver aRmoaCina iseTi, imedi miscemoda sakenkis pov-
nisa. Tbiloda ki. o, quCebTan SedarebiT aq Zalian Tbiloda. magram axla
es siTboc raRacnairad awuxebda.
afrindeboda cota xniT, dajdeboda, daxuWavda Tvalebs. SimSili agiJeb-
da, magram ra eqna?! isev TvalebdaxuWul jdomas amjobinebda. bolos moxda
saocreba, darbazi dacarielda, adamianebi wavid-wamovidnen, vagonebic sadRac
gaCerdnen. jer ver bedavda, mere Cafrinda, iatakze dajda, moeCvena, rom
saWmelad gamosadegi natexic aRmoaCina, magram is plastikatis natexi aRmo-
Cnda. ramdenjerme SeSfoTebiT daiZaxa, _ Civ! Civ! Civ! aravin gamoepasuxa.
sul moiara kuTxiT kuTxemde iataki. sami brinjis marcvali i pova. am marcv-
lebma ufro gaumZafres SimSili. mifrinda, dajda dakidebul dafaze, daxuWa
Tvalebi. siwynare iyo, siwynare. CaeZina. gaeRviZa erTxel, aravin iyo dar-
bazSi, gaeRviZa meored, isev aravin iyo. aman mTlad gadaria. SimSili gada-
aviwyda. amodena TeTr sicarieleSi marto! aTasjer erCivna adamianebis
siaxloves, dabolos, rogorc iqna, kibeebi amoZravdnen, vagonebi Semovidnen,
wavidnen, imdenni ara, magram mainc movidnen adamianebic.
TiTqosda maT danaxvaze gaaxsenda SimSili. raRac ewvoda SigniT. dafri-
navda SedarebiT dabla, adamianebi amCnevdnen, TiTebs iSverdnen misken, iRime-
bodnen da CuCum gabeda. gaCerebuli vagonis saxuravze dajda. daiZra vagone-
bi, atexa griali gvirabma. CuCu Tvalebs xuWavda. gaCerdnen vagonebi. isev
CaxCaxa darbazi iyo, mxolod cota sxva feri. mere kidev darbazi, mere kidev
darbazi. bolos gaCerdnen vagonebi da ukan gamobrundnen. CuCu SeRrmave-
bulSi ijda miyunWuli. TiTqos iqidan gamosvlis Zalac aRar hqonda. dag-
dag! dag-dag! dag-dag! gaCerdebodnen, wavidodnen, dabolos, dabolos... civi
haeri eca. Tvalebi gaaxila, Sexta, SefrTxialda. gareT iyo, qveynierebis
Suqsa da haerze. vagonebi Cerdebodnen. afrinda CuCu, Zlivs gaSala frTebi,
Zlivs gadauara mavTulebsa da xis totebs, magram mainc ar damjdara, xan
saiT gafrindeboda, xan saiT. SimSili daviwyeboda. saxlebs, xeebs, Txlad
Tovldafenil miwas daJRurtulebda, dahxaroda maRlidan.

***

1622
mere ijda CuCu, irgvliv Semoxveoda uamravi beRura. yvela raRacas
ekiTxeboda, yvela raRacas ambobda. CuCu xan erTs miugebda, xan meores, xan
yvelas erTad _ kiserwaweuli, amaRlebuli. aRaravisTvis aRar uTqvams, _
Cu! Cuo! yvelas xmis gagoneba siamovnebda, marto beRurebisa ki ara, TviT
yvavebisac ki, mtkvrispira wnorebze rom isxdnen da mkerdebiT jiutad awve-
bodnen zemodan momaval qars. daxuWavda da gaaxelda Tvalebs CuCu, amow-
mebda, sizmari xom ar aris yvelaferio. sizmari ar iyo, raRac saocrad
tkbilad CurCulebdnen xmeli Calis foTlebi da Reroebi.
da is dRe iyo da is dRe _ merec aRarasodes aRar mosCvenebia cudad es
qveyana. aRarc beRurebi dauCumebia, fiqrs nu miSliTo. magram saxeli mainc
SerCa _ CuCu. yoCaRad ki dadioda xolme sul. mas bevri enaxa, bevri gadaet-
ana, es ki beRurebsac did Zalas aZlevs cxovrebaSi.. Tan dasdevda xolme,
sul mis gverdiT yofna undoda erT masze momcro, TiTqmis mTlianad nac-
ara beRuras.
1988 w. Tbilisi
(gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5)

`cameti wlis biWi~

cameti wlis biWi deidasTan iyo stumrad, deidaSvilebma awyenines da,


aravisTvis araferi uTqvams, gamoi para. Tavis soflamde ocdaxuT kilom-
etrze meti hqonda gasavleli, Tanac TovlWyapSi, ianvris mokle dRes. orR-
obeebi TavCaRunulma gaiara, soflis ganapiras, kaloebisa da sabZlebis iqiT
Sedga, Sarvlis totebi windebSi Caitana, paltos Rilebi Seikra, sayelo yure-
bze wamoiwia, erTi mibrunda, muqariTa Tu braziT gaxeda nislSi mikargul
saxlebs da gamoiqca. morboda zomieri nabijiT, mkerdTan akrefili xele-
biT, ise, rogorc amas fizkulturis maswavlebeli aswavlida. egona, didxans
irbenda ase, magram naxevari kilometric ar eqneboda garbenili da, qoSini
auvarda, isev nabijze gadavida. aq am dros manqanebi ar dadiodnen, Tundac
evloT, biWs fuli ar hqonda da gaCerebas ver gaubedavda. aqeT rom modio-
da, cxenze ijda, amindic mSrali iyo, mziani. tyian ferdobebSi SaSvebi da
jafarebi dafrinavdnen, gzis aqeT-iqidan erTmaneTs gadasZaxodnen lamazi
skvinCa Citebi. axla CaCumebuli, CaRuSuli iyo yvelaferi. Savadaprialeb-
ul rcxilebs da jagmuxebs mZivebiviT dahkideboda wvimis msxvili, kamkama
wveTebi. im wveTebis mowyvetisa da foTlebze dacemis xma Tu Semoesmoda,
isic maSin, roca SeCerdeboda. aRmarTi akrTobda, eCveneboda, rom iq, maRla,
bneloda. arc uamisoba iyo, xis totebSi gaxlarTuli nisli sul raRac
1623
xuTiode nabijis iqiT fusfusebda da iweweboda. daRmarTSi guli eZleoda,
garboda. erTi orjer moklezec CasWra, magram Zalian dasvelda da isev
gzaze siaruli amjobina. verc balaxs miekarebodi da verc xes, SrialiT
modioda msxvili, mZime wveTebi. jibeSi patara, frCxilis sakveTi dana da
puri edo, xelisgulisodena, Cumad aRebuli puri. pirveli mTa rom gadai-
ara, xeli waucda da cota waacicqna im purs. magram mere gaaxsenda, gadawy-
vetili hqonda, gzas rom gainaxevrebda, iq SeeWama, da Tavi Seikava. „mTavaria,
saWmelze ar vifiqro“, _ Tqva da aqeT-iqiT daiwyo yureba. aq mTebi gzidan
Sors iyvnen gasuli, nislic maRla iyo aweuli. xelmarjvniv, mdinaris gaRma,
sofeli moCanda. patara tafobSi naxiri sZovda. biWs aRaraferi akrTobda,
magram guli mainc damZimebuli hqonda. deida adardebda. deidasac damnaS-
aved Tvlida im ambavSi, ramac gamoparva gadaawyvetina, magram mainc adardeb-
da. moikiTxavdnen, ver naxavdnen da gadaireoda sacodavi qali! biWsac swored
es undoda, magram mainc dardobda.
„Tu gaakeTeb aseT rames, aRarc unda inano“, _ daaskvna bolos. cdilob-
da, sxva rameebze efiqra, da fiqrobda: „grZnoben Tu ara mcenareebi, me rom
gavuare axla gverdze? an miwa Tu grZnobs, fexs rom vadgam zemodan?“ gaeRima.
„Tumca ra, ranairi patara qinqlac ar unda dagajdes“... xevidan menaxire
amovida da gzis maxloblad gaCerda. saCixwinwamoweuli brezentis sawvi-
mari ecva, iRliiT msxvil joxs dahyrdnoboda. biWi fexakrefiT midioda, ar
undoda, menaxires SeemCnia, miT umetes _ rame ekiTxa. magram menaxirem Seam-
Cnia. mobrunda da yureba dauwyo. biWma gamarjoba uTxra. gagimarjoso, _
gaagrZela menaxirem. kiTxviT ki araferi ukiTxavs. aq ukve fexaCqarebuls,
purze xeli isev waucda. patara moatexa. gaaxsenda Tavis TavisaTvis micemuli
piroba da Sercxva. is puris patara natexi ramdenjerme gadaatrial-gad-
moatriala. kinaRam gadaagdo. magram mere Tqva, „puris gadagdeba ar Sei-
Zleba“, da pirSi ikra. „isev jibeSi Cagedo“, _ wamoewia TiTqos sxvisi xma.
„o, aRarc magdenad Rirs! mTavari sxvaa. mTavaria, ar damiRamdes. Tu damiRam-
da? Ramec vivli. Rame ar amovediT am zafxuls mindvridan? gadaireva bebi-
aCemi. netav SuadRe Tu gadavida?“ ca kidiT kidemde erTi feris iyo. wvrili,
wvrili wvima Camodioda, xandaxan Tovlis fifqebic Camosdevda, naxevrad
gamdnari Tovlis fifqebi.
gza xevSi Cavida. zafxulSi aq, etyoboda, did niaRvrebs evlo. riyis aqeT-
iqiT ayrili muryebi da Txilebi minaSuli nariyiT iyo savse. axla odnav
SemRvreuli liklika nakaduli miedineboda. patara tbors zemoT, gaqer-
qil xmel rokze, alkuni ijda. biWs gagonili hqonda, alkuni lifsitebiT
ikvebebao. `nuTu am wyalSi Tevzebi arian?“ gaCerda da cda daiwyo, aba ras
1624
izams es tborsCaSterebuli Citio. magram mere uceb gaaxsenda, rom isedac
agviandeboda, da xelebi auqnia. dauyvira kidec _ „hou!“ alkuni afrinda, ki
ar afrinda, rokidan Zirs daeSva da ase, cisferi frTebis cimcimiT gauyva
riyes.
xevs iqiT Saragza iyo. wonwoxSi areul xreSs kargad etyoboda manqa-
nebis kvali. magram ra! romc yofiliyo manqana, rogor gaubedavda gaCere-
bas! Semoxvdnen gomboridan momavali cxenosani osebi _ ori kaci da ori
qali. hkiTxes, visi xaro. sxvagneburi varo, _ da sul es iyo. osebma eWvisTvali
aadevnes biWs, imaTac gulma reCxi uyo, magram aRar CasZiebian, TavianTi gza
ganagrZes. biWmac nabijs auCqara.
gomborSi daba-soflisTvis damaxasiaTebeli Cveulebrivi suraTi daxv-
da. bazarSi siciviT abuzuli ramdenime qali idga, iq saparikmaxero usaqm-
uri gamometyvelebis xalxiT iyo savse, sakolmeurneo wertis win, gaqonil
boZze, Roris feSxo ekida. iqve, aTiod nabijze, maRazia iyo. biWi Sevida da
gamyidvels saaTi hkiTxa. ukve oTxi xdeboda. gamyidvels ar SeumCnevia,
biWs rom saxeze siwiTlem gadauara, arc imas dauinteresebia, ratom iyo ase
dasvelebuli. biWi gareT gamovida. veRar gadaewyvita, gza ganegrZo, Tu aq
sadme darCeniliyo. mainc sad unda darCeniliyo? cremlebi moeria, Tavi
Seecoda. mere uceb Tavisi gadawyvetileba da qadili gaaxsenda _ Ramec
vivlio. palto gaiswora, puri amoiRo, Ronivrad CakbiCa da Cqari nabijiT
wavida. xo, gzispira onkanze wyalic dalia. odnav Sescivda. aman fexi kidev
ufro aaCqarebina. midioda da mxolod gzazeRa fiqrobda: „am aRmarTs mere
arynaria, arynaris qvemoT _ nagomurlebi, nagomurlebs iqiT _ Telianxevi,
Telianxevs iqiT _ vake tye“.
gadasavalze Txeli Tovli ido, axlac Tovda. aq maRlobia, dabla Caval
da isev wvima iqnebao, magram ara. Tovli, piriqiT, gaxSirda. nagomurlebis
didi veli TeTrad iyo gadapentili. erTi piroba esec ifiqra, romelime
jerac Camoungrevel gomurSi xom ar davrCeo, magram, warmoidgina Tu ara
gomuris sibnele, es fiqri maSinve Tavidan moiSora. Cqarobda is da Cqar-
obda Tovlic, ukve wvrili, xorxoSelasaviT magari Tovli. es wvimas sjob-
da. aRar asvelebda, magram, samagierod, Tovli ufro akrTobda. Tovli da
mSieri nadiri rogorRac erTmaneTTan iyo dakavSirebuli!
TelianxevSi igrZno, rom uRamdeboda, magram aRar SeSfoTebula. erTi
tyeRa hqonda gasavleli, am tyes gaivlida da saTavianToSi iyo. magram
swored am tyis gavla iyo saqme! naxevarzec ar iqneboda misuli da daRamda.
Sin, loginSi CaTbunebuls rom warmoedgina aseT adgilas Tavisi Tavi, al-
baT, Sezaravda. axla ki Rame mxolod abrazebda. marto Rame ki ara, abrazeb-
1625
da bilikic, uSnod gamowvdili totebic da es sibraze, misda gasaocrad, Zalas
matebda. „mTavaria, gza ar davkargo, mTavaria, buwknarSi ar gaveba, Torem
nadiri... nadiri tyeSi verafers ver damaklebs, xeebi aq ar aris?!“ axsende-
boda, rac ki saxifaTo mogzaurobaze wakiTxuli an gagonili hqonda. midi-
oda da TviTonve ukvirda, rom maincdamainc ar eSinoda. ase Tu ivlida,
bevri-bevri, erT saaTs evlo, da tyidanac gavidoda. erTi saaTi, mxolod
erTi saaTi! da garboda, Seiqaqanebda cotas da isev garboda. sirbilis dros
TiTqmis arafers ar grZnobda, arc arafers xedavda. win datovebuli sica-
riele TviTon karnaxobda, saiT unda evlo. magram moxda swored is, risac
yvelaze metad eSinoda: gza dakarga, buwknarSi gaeba. gamobrunda, ixreboda
da ise eZebda bilikis niSnebs. gawamda, araferi gamouvida. maSin gaCerda da
Tqva:
„morCa, gzis gagrZeleba aRar SeiZleba. xeze unda avide da aq gavaTeno“.
xeebi idumali sulebiviT idgnen, isini axla iseTive uformo da usxeuloni
iyvnen, rogorc sibnele. SiSiT adebda xels xan erTs, xan meores. rwmunde-
boda, rom iseTebive iyvnen, rogorebic unda yofiliyvnen, wiflebi _ gluvni,
civebi. mainc rogorRac afrTxobdnen. bolos TiTebi abediviT gamomSral,
SedarebiT Tbil, xexeSa qerqs Seaxo. es muxa iyo. odnav wamoxrili didi
muxa. ise gauxarda, TiTqos nacnob keTil moxucs Sexvedrodes. mivida da im
mSral adgilas miexuta. guli daumSvidda. gaeRima kidec, es ra ucnaurobaao.
mere abobRda zed, sami totis gasayaridan Tovli gadabertya, Cajda da xe-
lebi paltos saxeloebSi Semala. erTxans kankalebda. magram es SiSis an
sicivis kankali ar iyo, daRlili kunTebi uTrToda. „araviTari avi sulebi
ar arseboben, nadiri kidev aq ver amova. mTavaria, ar CameZinos, keTilo
muxav!“ sifrTxiles mainc Tavi ar stkioda. qamari moixsna, paltos kofos
gauyara, tots Semoaxvia da Sekra. isev moikunta, xelebi isev paltos saxe-
loebSi Seiyo. siamovnebda kidev erTi ram: roca modioda, eCveneboda, rom
tye sulgakmendili iyo, is TiTqos raRacas eloda. axla ganTavisuflebu-
li iyo am molodinisagan, mSvidad sunTqavda, mSvidad Srialebdnen mSrali
fifqebi xmel foTlebze:
„mTavaria, ar dameZinos. me biWi var da ar unda dameZinos“. fiqrobda
Tavis klaselebze, ufro gogonebze. ras ar gaiRebda, imaT scodnodaT axla
misi aq yofnis ambavi. iqamde miiyvana fiqrma, rom kinaRam Zirs ar Cavida da
gza ar ganagrZo. tyeSi siaruli ufro meti gmiroba iyo, vidre aq jdoma.
mere Tavi amiT imarTla, am kunapetSi kaci rogor ivliso, da isev Tavis
adgils miendo. „mTavaria, ar dameZinos“. iSmuSneboda, mxrebs aTamaSebda _
amiT Zilsac igeriebda da sicivesac. Rame da tye ki iyvnen didebi, Zalian
1626
didebi... da uceb wynar, gabmul SrialSi raRac sxva xma gaisma, raRac Tqria-
li Tu floqvebis xma. „nadiri!“ _ usiamovnod daireka biWis gulSi. aiwia,
qamarma ar gauSva. xmauri ki Zlierdeboda _ TiTqos ramdenime floqvosani
cxoveli uaxlovdeboda muxas. biWma qamari gaxsna, daaxvia, jibeSi Caido da
zeda totze ainacvla. gaisma lawani, mere xvneSa. biWi kankalma aitana. da aq
mexiviT gavarda adamianis xma: „ha, Tavmkvdaro!“
biWi faTafuTiT Camoxoxda muxidan. „Zia! Zia!“ _ atexa yvirili. garboda,
miforTxavda, cremlebi Camosdioda da yviroda: „Zia! Zia!“. mere viRacam
asanTs gahkra. „euh, aq ra ginda, biWoo!“ orni iyvnen, oriveni cxenebze isxd-
nen. daqveiTdnen. isev gahkres asanTs da biWma oriveni icno. erTi kolmeur-
neobis Tavmjdomare iyo, meore _ fermis gamge...
***
tye ukve Sors iyo darCenili, cotac da TavianT sofelsac gadaxedavd-
nen. biWi fermis gamgis ukan ijda, xelebi welze Semoexvia. fermis gamgis
farajas asdioda sveli matylis raRac Sinauruli, Tbili suni. morCenil-
iyvnen gamokiTxvas, gakvirvebas da darigebas. cxenebi jiquri nabijiT miar-
Rvevdnen sibneles. biWi ki. ijda da... is xom cameti wlisa iyo... isev cremle-
bi Camosdioda. axla mas is atirebda, rom Tavmjdomarem da fermis gamgem
saZaglad umweo mdgomareobaSi Cavardnils uSveles, uSveles, rogorc wy-
alwaRebuls, rogorc maTxovars. sul cota xnis win ki gmirad grZnobda
Tavs, yovel SemTxvevaSi, iseTi rame daiwyo, razedac verc erTi misi amxanagi
ver amoiRebda xmas. ver SeZlo am saqmis Tavis mobma da nel-nela, mwared
Camosdioda sircxvilis cremli gaciebul loyebze.
kidev kargi, rom bneloda da am cremlebs mainc ar xedavdnen sadRac
osebSi Seqeifianebuli Tavmjdomare da fermis gamge.
(`sad cxovrobs mezRapre~, 1970; `Sori TeTri mwvervali~, 1979; http://buki.ge/
author-2200.html)

`cetebi~

su cetebi myvanan, qmaric da Svilebic. rac magaT ar gaakeTon, is unda


gagikvirdes. Cemma patiosanma qmarma, me rom momiyvana, im weliwads xari
SeReba, erTi wiTeli hyavda, erTi Tafla, orive koleqtivisebi. Cvenao wiTle-
bi varTo, wiTeli xarebi unda myavdeso, da wavida, iormuRanloSi Cavida,
TaTris mola iyo erTi, imas gamoarTva saRebavi, TaTrebi wverebs iRebaven
imiT, amoitana da SeReba is Tafla xari. mere, didi biWi rom gamiCnda, Sali-
1627
ko, Txa gawurTna, or fexze daayenebda, dauZaxebda, Cemi suleli vin ario, da
Txac upasuxebda, _ meeo. Tan mee_mees iZaxda, Tan aegre simrgvliv dadioda
da xalxs Tavs ukravda. kodalebi hyavda, tyeSi, fuRuroSi enaxa patara bRa-
rtebi, ise SeiCvia, dadgeboda Sua ezoSi, _ kuli_kulio, _ da Seafrindebod-
nen aqeT_iqidan oTxni. frontze rom saxedrebs kudze qvasa hkidebdnen, ar
iyroyinono, egec Cemi qmris mogonilia.
didma biWma, Salikom, omianobas marxilSi ZaRli Seaba da imiT ezidebo-
da lajebauridan SeSas. patara kidev, amirana, _ viRacas eTqva, mSiSara xaro,
_ da mTeli zafxuli naTlimcemlis nangrevebSi iZinebda. ormocdacametSi,
stalini rom miicvala, gorSi wavidnen eqskursiaze, iqidan rom dabrundnen,
cxinvaleli gogo Camogvgvara. ra unda gveqna, viyaviT gamtknarebulebi.
brigadels eTqva Cemi patiosani qmrisTvis, ra Cumada xarT, xalxo, patarZa-
li xom moiyvaneTo! Cumadao! gaitana Cemi mziTvis didi spilenZis taSti
Cemma qmarma da daka! _ egeTi braxuni autexa, qalaqSi Cavidoda imisi xma, _
exla xom gaigoneTo.
_ enac finTi aqvT suyvelasa. Cemi qmari iyo, raionidan gadmosul kacs
rom hkiTxa mindorSi, _ vina brZandebiTo. momagrebuli varo. aba, Svilo, Tu
egrea, me mofamfalebuli var da Toxi Sen gamomarTvi, me cotas wavuZinebo.
magaze gadagvekida Tavmjdomare, xe_tyis damzadebaze gagzavna da kinaRam
moinela kidec. mori daeca marcxena fexze da Zvali mariliviT gadaumtvria.
saxedari magisaTvis gaiCina, saxedari da taWka, dajdeboda im taWkaze da
imiT dadioda venaxi iyo Tu ra iyo. xo fexs Zlivs daaTrevda, sicetes mainc
ar iSlida. xruSCovobas, saxedrebi rom daiZaxes damzadebaSi, raikomis mdi-
vanTan mivida da uTxra, _ es saxedari mTel ojaxs acxovrebs, me araferSi
vvargivar, magis magivrad me CamabareTo. raikomis mdivnis Tanmxleblebi
gacecxlebulan, _ daiWireT es mamaZaRlio, raikomis mdivans kidev gascine-
boda da gamoeSva Cemi qmarica da saxedarica. is saxedari mercxala iyo, is
rom mogvikvda, _ ra vici, ra SeWama im ubedurma, _ Cemma biWebma depeSebi
afrines ZmakacebTan, _ mercxala dagveRupa da gvewvieTo, pativi gveciTo.
iseTi qelexi gadaixades, zogi kacisTvis ar daxarjula egre. lavaSi uyvar-
da sawyalsao, da sul Txeli lavaSebi damacxobines.
meore, is saqveynod gasaxelebuli saxedari, mercxalas mere moiyvanes
kaxeTidan. ver vityvi, iqve erqva, kaxeTSi, Tu Cvenebma daarqves, Saxos eZaxd-
nen. iyo eg sacodavi Saxoc TavCaRunuli mSromeli, cameti weliwadi gvem-
saxura usayvedurod, xandaxan marto walamze gadasuli. sxva rom araferi
hqonda, walamsa sWamda. biWebi maSinac manqanebze isxdnen, erTi did manqanaze,
meore _ Tavmjdomaris kolxoznikze. mainc im sacodav Saxos edga jafa.
1628
venaxi da Sin, Sina da venaxi, Wala da maRazia, maRazia da wisqvili. ar dai-
jerebT da, bolos gaWaRaravda, cxvirTanac gaWaRaravda, warbebTanac. mere,
Salikom, didma biWma, pobeda iyida, pobedamde moskviCi gvyvanda, wiTeli, adgnen
da is moskviCi savenaxed gadades, savenaxedo da Cem patiosan qmarsac aswav-
les Sofroba. raki imanac iswavla Sofroba da im moskviCiT dabrZandebo-
da, Saxo ganTavisuflda. Saxos raRa vuyoTo! Segrovda sami giJi erTad,
dasxdnen, daiwyes TaTbiri. _ Saxos pensiaSi gasvla ekuTvniso, _ Cemma pa-
tiosanma qmarma, _ xo sul Tavdadebuli iyo saqmisaTvis, exla erTi kai
gacileba movuwyoT da gavuSvaT Tavisuflado. _ ra mama gvyavxar, ra mamao!
_ ecnen biWebi, aswies maRla, Semoatares ezo da gadauSves lobios narCevSi.
iman xom marto es Tqva, Cemma patiosanma qmarma, Tavisuflad gavuSvaTo,
biWebma medole da megarmone moiyvanes, Caabes Saxos wiTeli lenti, dah-
kides konservis yviTeli saxuravi, viTom didi mendali, daayenes is medole
da megarmone, daakvrevines sagzao, gauRes pobedis kari Saxos, mii patiJes,
mobrZandiT, batonoo. saxedari nebiT ras Sevidoda, magram Tan moferebiT,
Tan mujlugunebiT, ZaliT SeWyunes Sig, Tavi marjvniv gaayofines, Tavic da
wiTel lentze dakidebuli konservis saxuravic. meca vwyevli, Cemi rZlebic,
_ gzis maimunebo, soflis masxarebo_meTqi. isini kidev aqeT gvadeben vals, _
egre unda madlis dafaseba?! cameti weliwadi rom magan gvatara, erTxel
Cven gavaseirnoT, samSoblo vaCvenoT, iqneb ra guliT unda iqaurobis nax-
vao! Casxdnen _ pobedaSi didi biWi Saliko da Cemi patiosani qmari, moskviC-
Si _ patara, amirana, Salikos biWi SoTa, medole, megarmone da erTic sarTi-
Waleli biWi, amiranas Zmobili, daukres medole_megarmonem gamosamSvido-
bebeli, mTeli sofeli Cven Tavs ari. daiZrnen da waiyvanes egre _
yroyin_yroyiniT, sicil_xarxarSi is sacodavi. misdeven ukan sxvebic man-
qanebis pi piniT. daedevna Cveni inspeqtoric, rasa oinbazoben, ro ionba-
zobeno, magram cota xanSi ukan mobrunda siciliT, _ raRa me vawyenino, bar-
em sxvebma daiWiron, kaxeTSi egre xom ver Cavleno.
im kaxeTSi kidev, soflebi xom soflebzea gadabmuli, aZleven zeimis sig-
nalebs; gaaqvs dolsa da garmons dastibubu, erTmaneTs awydeba gzebze ga-
momdgari xalxi, Cveni cetebi ki sxedan da midian. saca duqani daxvdebaT,
Camovlen, fexs gaSlian, dailocebian, im sawyal Saxos xan xinklebiT gaumaspin-
Zldebian, xan tkbileuliT. misdevs kaxeTis muqTaoba jelgad.
erT inspeqtors moundomebia nomrebis axsna, magram xalxs ar daunebe-
bia, Senao, qudi xo ar giWers, aba, TiTi Seiyavi rkalSio. Casulan ese im
sofelSi, sadac Saxo iyo nayidi, miiyvanes swored im verxvTan da wyarosTan,
sadac fuli hqondaT daTvlili SaxoSi, gadmouyvaniaT manqanidan, gaixarao,
1629
gaixarao, _ Turme rom daaRo piri da amoujda guli, su RapaRupiT sdioda
xalxs cremlio.
gamosulan imsoflelebi, isini uaresi cetebi, adrindeli patronebi, imi-
si biWebi, gauSliaT iqve, verxvis qveS sufra, Rvino hqoniaT, Rvino, rom ha!
usviaT, uTamaSniaT, qalebic uTamaSebiaT, madlobis werili miuciaT Tavmj-
domarisTvis beWdiT, _ pirutyvis kargi movlisTvis. isev CausvamT Saxo
manqanaSi da iqidan gomborze wamosulan, amosulan maRla uReltexilze. iq
erTi menaxire SehxvedriaT, _ esea da ese saqme, modi, es saxedari Sens naxirs
aayole, iyos, ibalaxos da Cvenze iqneba, Cven iseTi xalxi varT, CvenTan araferi
dagekargebao. imasac, im menaxires, rom unaxavs, ra oxrebic iyvnen, Cemi Tavi
Tqven genacvaloTo, gauSvia muxlamde balaxSi. gadmosulan medole da mega-
rmone, daukravT gamosaTxovari; im menaxirisTvisac daulevianebiaT, fu-
lic miuciaT, daukravT erTxelac da wamosulan.
Sin rom movidnen, isev dagveca mTeli sofeli. Cven xom gzaSi ver dav-
levdiT, dedi, Salikoma da amiranma, aba gaSaleo, gavSale mec, rac ki mogveZeve-
boda, iqeifes, imReres, im Rames kibeze dagorda Cemi patiosani qmari da
kinaRam meored moitexa is motexili fexi. diliT kantoraSi daibares yve-
lani, _ ra ambavSi xarT, amxanagebo, Tqvenao. magram, ra ginda, ra! rac Cemebi
arian, isic axali Tavmjdomare gvyavs, su piri Ria aqvs, gazeTSi gagwerTo,
magram arc gazeTSi gauweriaT, arc araferi, su wvrilad SerCaT maimunoba.
gana marto ega? ZaRli gvyavs erTi, finTi, finTi, rom nazuqsac ki ar
geaxlebaT mSralad. is ZaRli Cauvarda manqanas TvlebSi, gadarCa, marto
kudi gaeWeWya cota. amazec maRariCi gvekuTvniso, da klarnetiT iqeifes
dilamde, ZaRlic sul sufrasTan hyavdaT, sufraze winafexebCamowyobili,
Tamada Cemi patiosani qmari iyo. samocdasami wlisa. Saliko unda daejil-
doebinaT, traqtorze da kombainze muSaobs exla, magram emagnairi sicetee-
bisTvis aRar daajildoes, arc Saliko, arc patara, amirana.
kaxelebze xom weRan giTxari, magaTze uaresebi qarTlSi yofilan. cx-
ovreba mosdevT da imisTvisa. ai, kuWi unda uxmebodeT SimSiliTa da maSin
vnaxoT, rogorc iceteben TavianT nebaze.
amas winaT, Salikos biWs, SoTas, sami fuTi pamidori gavataneT qalaqSi
gasayidad da mtkavelnaxevari aisori patarZali mogvgvara, _ es momivida
im pamidvris fasado.
meSinian, Svilo, exla ese vlaparakob da guli_gulSi raRaca Zalian
meSinian. meCveneba, rom gamudmebiT viRaca gviTvalTvalebs boroti TvaliT,
Tan gviTvalTvalebs, Tan pirze xels ifarebs, rom Rimilic ki ar davinaxoT
imisi Cvena.
1630
RvTismSobelo dedav, Sen dagvifare Seni keTili kalTiTa!

`cecxlfareSi~
(`patara biWi golgoTaze~, samagido rveulidan, 1989)

zRvispira sanatoriumi didi iyo, uamravi qalisa da kacisTvis moeyara


Tavi. qalebic da kacebic aSkarad nebivrobdnen, TavianTi asakisTvis Seufer-
eblad laRobdnen da amiT cdilobdnen, samsaxurebSi mTeli wlis ganmav-
lobaSi dagrovili mtvrisa da Jangis Camobertyvas. RamiT, roca zRva da
xmeleTi sibneleSi iyo gaxveuli, iseTi xmebi gamoismoda, TiTqos sul ax-
los alebi da amorZalebi daabijebdnen.
erTi ymawvili ki, sanatoriumis saqvabe meurneobis cecxlfareSi, mudam
dafiqrebuli iyo, mudam saqmiT garTuli. oci wlis an ocdaerTis iqneboda,
uTuod narevi sisxlisa, qarTulad ki laparakobda, namdvili dasavluri
qarTuliT. wels zeviT yovelTvis SiSveli, Txeli, Savi, wvril-wvrilad
dakunTuli, qvanaxSiris sqeli mtvriTac ifareboda da Tvalebs da kbilebs
zangiviT akaSkaSebda. mainc ra cecxli nTqavda imodena qvanaxSirs! mTeli
cvlis ganmavlobaSi, gareT mTad damdgars, urikaze tvirTavda da saqvabeSi
ezideboda. Sxapi calke hqonda, zRvac iqve iyo, SeeZlo, Sevardniliyo da
ebanava, magram TiTqos raRac ritmis darRvevas gaurboda, damtverili ga-
nagrZobda muSaobas. mozomilad iRebda yoSiani niCbiT qvanaxSirs, urikaze
hyrida, gaavsebda. aswevda xelnebiT da saqvabeSi Seagorebda. cota xans iq
rCeboda. gaRudRudebul Rumelebs TavianT ulufas umatebda, mere isev ga-
reT gamodioda. ise dgeboda, TiTqos yovelTvis mzad iyo, mZime tvirTisTvis
Seedga mxrebi.
naSuadRevs biWTan gogo modioda da sadili mohqonda. Zalian kargi
sanaxavi iyo maTi puroba. tanmorCili da xelswrafi gogo betonis dabal
kedelze gazeTs gaSlida, zed amoawyobda Termoss, or tolCas, katletebs,
xorcs, pamidorebs. biWi mxolod xel-pirs daibanda da RimiliT miujdebo-
da sufras. gogoc sul iRimeboda. erTmaneTs sTavazobdnen ukeTes naWrebs,
Tan sul tkbilad laparakobdnen. mere gogo sufras aalagebda da wavido-
da. biWi Tavis saqmes gaagrZelebda.
saRamos moxuci kaci modioda, biWs isa scvlida, biWi saqvabis SxapqveS
ibanavebda, sufTad Caicvamdda da, saqme morCenili, amayad miabijebda, albaT,,
Sinisaken.
ho, modiodnen adgilobrivi mcxovreblebi, sabanaod Sediodnen saqvabe-
1631
Si, biWsa da moxucs aqedan cota gamorCena hqondaT.
me rom maT vuyurebdi, TiTqos damamSvidebel wamals vRebulobdi, ad-
vilad vsunTqavdi.
ori wlis Semdeg isev momixda im sanatoriumSi Casvla. ar movelodi,
biWi Tu isev iq damxvdeboda, magram iq damxvda. isev ise muSaobda _ auCqare-
blad, mozomilad, erTi eg iyo, gogo aRar modioda. vifiqre, albaT,, bavSvi
hyavda, bavSvs Tavs veRar anebebda. mivedi biWTan, gamovelaparake. Sevuqe
muyaiToba, mere vkiTxe, meuRle rogora hyavda. madlobTo, erTi es Tqva,
rogorRac ugunebod, zurgi momaqcia, urikis xelnebSi Cadga, miawva Ronieri
mklavebiT da saqvabeSi Seagora. momeCvena, rom iq didxans darCa, sanamde me
ar wamovedi, gareT ar gamosula, me rom karga manZilze movcildi iqau-
robas, maSin gamovida. mSvidad aiRo niCabi, jer ase idga, niCbis tars dayrd-
nobili, mere isev saqmes Seudga. yvelafriT iseTive iyo, rogorc ori wlis
winaT, magram gaSavebuli, damtverili, veRarc TvalebiT da verc kbilebiT
veRar anaTebda Zveleburad...

`civa, civa _ iZaxdnen wivwivebi~

erT dilas Zalian cioda. gakirCxluli iyo balaxebi, xeebi, Txeli, molur-
jo burusi gahfenoda venaxebs da Walebs. _ civa, civa! _ iZaxdnen wivwivebi
da im wivwivSi TiTqmis sirbiliT momavali biZaCemi davinaxe, _ aRar mivdi-
var koleqtivSi, wamodi, oCxis amoRebaSi momexmareo. kvira dRe iyo, me kidev
skolaSi ar mivdiodi da, _ axlave-meTqi, _ gaxarebuli Sevvardi Sin pal-
tos Casacmelad.
biZaCemma marnidan kokoza da niCabi gamoitana, kokoza me amkida, TviTon
saTivesTan mivida, erTi iRlia nayari Tiva aigrova, niCabi gardigardmo
amosdo im Tivas da wavediT.
mivdivarT venaxebSi, bilikze gadmoxril gakirCxlul balaxebs TeTr
naperwklebs mivayrevinebT.. _ civa, civa! _ mogvZaxian wivwivebi.
gavediT ivris riyeze. qvebzedac Wirxlia, wnorebzedac, wyalsac, napireb-
ze, TeTri yinuli gasdevs... magram Tqven xom arc gecodinebaT, oCxi ra aris?!
ai, ra: noemberSi, sanam siciveebi daiwyebodes, mdinaris piras amosTxrian
daaxloebiT muxlamde ormos, Tanac ise, wyali Sediodes cota. Caawyoben
ormoSi qvebs, daanawileben erTmaneTSi gamavali oTaxebiviT, gadaaxuraven
zemodan brtyel qvebs, im brtyel qvebs waayrian xreSs, gaasworeben riyesTan,
advili SesamCnevi rom ar iyos, dautoveben mdinaris mxridan patara Sesasv-
lels da sul esaa, oCxi mzad aris. yinvebis dawyebisas Tevzi momyudroe-
1632
bul da Tbil adgilebs eZebs. oCxze momyudroebul da Tbil adgils raRas
naxavs! Seva jer oriode Tevzi, naxaven sxvebic, iq gaCereba Rirs, da Seireke-
ba mTeli qaravani. dganan, layuCebsac ki SeumCnevlad alamuneben. zogjer
ise arian, konservis yuTSi rom ginaxavs Cawyobilebi.
gavCerdiT wnorianSi. is wnorebic yinvis nemsebiT arian gaxorxlile-
bi. zogi toti civad momaval wylis napirSic CahyinviaT. biZaCemma Tiva
frTxilad dado Zirs, niCabic zed gadaado. motexa wvrili, grZeli wneli,
TiTqos mii para wyalTan, yinulgadakrul patara ubesTan, Cakuntda, iWrite-
boda yinulSi. xeli damiqnia, modi Senc Caixedeo. Cavixede. gamWvirvale
yinulis qveS gamodis da gamodis qafi. _ aris Tevzio! wamoiZaxa Cumad.
magram marto qafs ar endo. frTxilad, Zalian frTxilad amokrifa kenWebi
oCxis Tavidan, pataraze gamoaCina brtyeli qvebi, im brtyel qvebs Soris
Caapara wnoris wvrili weli, sul odnav Seatoka, gauSva xeli. aq Sen Seatokeo,
_ xelgaSvebulma wnelma mTlad TaxTaxi daiwyo. biZaCemma, am msxvilma, Sex-
nierebulma kacma, sacekvaod gaSala xelebi. _ aris Tevzi, ariso!
moaTria erTi moriyuli, xmeli jagi, moukida cecxli, _ aba Sen ici, cecx-
li ar unda Cagviqreso! daixada jariskacuri baTinkebi, Razlis windebis
amara darCa. aikarwaxa Sarvlisa da TeTri sacvlis totebic da daiwyo:
uxmaurod Sevida napirgayinul wyalSi, Seitana kokoza, Cadga yuris gasasv-
lelSi, frTxilad texda yinuls da kokozas win moacurebda, bolos mTlad
napirTan moitana, didi qva daado, rom wyals ar daeZra _ momawode Tiva,
Cqarao, _ vawvdidi Tivas, is kidev kokozis aqeT-iqiT agrZelebda balaxisa
da qvebis kedels. dauwiTlda, dauWarxlda xelebi, veRar gasZlo, amovarda
wylidan xelebwingawvdili, xan erT fexs miuSverda cecxls, xan meores, _
ox-ox-oxo! _ xan erT fexze xtunaobda, xan meoreze. isev Sevida wyalSi, ufro
daqadnebuli, gagulisebuli. mTlad Caketa yuris gasadevari balaxebiTa da
qvebiT, marto kokozaSiRa iyo Sesasvleli oCxidan. erTxelac amovarda,
erTxelac gaiTbo xel fexi, ibuqna da ixtunava gasaxureblad. aiRo niCabi
da xreSis gadayra daiwyo oCxidan. mere niCabi dado, brtyeli qvebis amo-
lagebas Seudga. pirvelive qvis qvemodan amodebul xelebs sami Tevzi amo-
ayola. Tevzebi isev wyalSi Cauxtnen. magram biZaCems mainc didi sixaruli
gamoexata saxeze, _ savsea, biWo savseao! awyobda qvebs da netarebda. Tevzebi
Wyapunobdnen, wyals aRelvebdnen, amRvrevdnen. gaiqca, lelianSi Sevarda, xmeli
leli miRoW-moRoWa, moitana, _ Sen cecxli ar Cagiqreso, _ da axla kokozis
SesasvlelTan gaavlo kedeli, _ RmerToo! _ amoswia kokoza, wamoiRo mZ-
imed, Zlivs gadmoaTria napirze. egeTi rame ar menaxa. kokoza TiTqmis savse
iyo TevziT. gaaZro Ziri da daxvavdnen mSralze sul cidis sigrZe xra
1633
mulebi mTel patara kalod. xtodnen, brwyinavdnen. biZaCemi baRdadurs
uvlida. faTafuTiT daugmana Ziri kokozas, isev Seitana wyalSi, Zvel adgi-
las Cadga, win gavlebuli kedeli mourRvia. gadmovida, qvebamowyobil oCxs
niCabi mouria. isev Caketa yuredan gasasvleli, isev amoswia kokoza da
Zlivs gadmoaTria napirze. _ ra ambavia, biWoo! kokoza isev savse iyo. erTi
baRdaduric dahkra biZaCemma. is Tevzic daaxvava. erTxelac Cadga kokoza,
miur-mouria oCxSi niCabi, aqSa-aqSasac dasZaxoda. aamtuta iqauroba da mes-
amedac amoiRo. kokoza amjerad naxevramdec ar iyo savse, _ rac darCa, sx-
vasao, _ daiZaxa da jafamorCenili gadmovida napirze, _ movkvdi, Zvlebi
damemtvrao. _ me veci, kokozis Ziris gamocvlas vapirebdi, magram, _ moica,
biWo iyos Cxvimlebi moita, is girCevniao. _ me Cxvimebis mosatanad gaviqeci.
is dajda da ise uSverda fexebs cecxls. movitane Cxvimlebi, avaburbure
cecxli. _ ox ox-oxo! _ iZaxda siciliT biZaCemi, radariviT mimoatarebda
maRla aSveril fexebs alze, _ ra magari Zia gyavar, ra magari, Cem adgilas
sxva marTla mokvdebodao. riT waviRoT amodena Tevzio. gaviqcevi tomar-
as Camovitan-meTqi. _ ii, sanam Sen Camoxvalo!.. _ da moifiqra. _ es Sarvlis
totebi mainc damisvelda... _ gaixada Sarvali, TeTri sacvlis amara darCa,
gaixada sveli windebic, SiSvel fexebze Caicva baTinkebi. Sarvlis boloebs
dagrexili wnelebi mouWira. daviwyeT Sig Tevzis Cayra, xurjiniviT gamov-
ida, nawili Tevzisa kokozasac CavumateT. kokoza me amkida, Sarvali biZaCem-
ma gadaikida, niCabic iman daiWira da wamovediT. movdiodiT, xan movZunZu-
lebdiT.
_ civa, civa, civa!.. _ iZaxdnen wivwivebi WalaSi.
_ sada civa, sada! _ SeuZaxa Zalian sasacilo biZaCemma, zemoT rom dabam-
buli Savi qurTuki ecva, qvemoT _ marto TeTri sacvali da daTviviT miaZ-
unZulebda xurjiniviT gadakidebul totebgatikul Sarvals.
ee, Zalian magari biZa myavda, sawyali!
iciT, ramdeni gamovida Cveni daWerili Tevzi? ormoci kilo. gamoweles
qalebma, moxarSes did qvabSi qvamariliT, SabiT, gafines lastebze. _ ar gahyid-
iT, xalxoo? _ ma rad gvinda amdenio! mohqondaT TiTo Careqa arayi, mihqon-
daT TiTo kilo lurjad moxarSuli, gayinuli xramuli.
biZaCemi magidasTan ijda yeiniviT gaWimuli. aqeT-iqidan esxdnen mezoble-
bi: biZina Zia, amtonianT sosia, garmonCiki.
_ araloo... _ wamoiwyebda viTom simReras biZaCemi, viTom ahyvebodnen
sxvebic. _ eeo! _ Caiqnevdnen xels, Cumdebodnen, aiRebdnen Tevzs, aswevdnen
maRla, aqanqalebdnen haerSi da iZaxdnen:
_ sxva wyalsac Tu ecodineba eseTi Tevzio! _ ras ambobo! ras ambobo!
1634
marTlac, o, ra Tevzi iyo ivris fiCxuli.
mec imaTTan vijeqi, oRond me Rvinos ar masmevdnen. me aRtace buli viyavi
biZaCemis siyoCaRiT _ Rvinosac rom magrad svamda.
saRamos ki ra moxda. movidnen sabWos Tavmjdomare da miliciis rwmun-
ebuli. arc dasxdnen. gaaRviZes Tvalis wasatyueblad miwolili biZaCemi
da sabWoSi waiyvanes, _ ar ici, rom oCxis gakeTeba akrZaluliao! diliT
gavigeT, rom biZaCemi daeWiraT! ZaluaCemi caSi iSverda cocxs da xan biZa-
Cems swyevlida, xan sabWos Tavmjdomares, xanac miliciis rwmunebuls. sko-
laSi rom wavedi, sabWos gverdiT, patara sawyobTan mixrovebuli gogo-
biWebi davinaxe. mivedi. darkinuli sarkmlidan biZaCemi iyureboda sacod-
avi TvalebiT. erTmaneTis Sexedvas ver gavuZeliT, is iqiT mibrunda, me
aqeT. zari irekeboda da me klasisken gaviqeci..
_ ara, nu geSiniaT! biZaCemi bolomde ar dauWeriaT. kolmeurneobis Tavmj-
domare mivardniliyo da erTi ambavi aetexa, _ Tqven xom ar dahgiJdiT,
amisTana kolwevri meore ara myavs, gindaT, koleqtivi damingrioTo! _ ZaliT
gamouglejia sawyobidan. _ mxolod aqe danve sabaravSi unda waxvideo!
_ waval, wavalo! _ gahxarebia biZaCems.
saRamos, sabaravidan mobrunebuli, yoCaRad modioda da iRimeboda.
_ ha, rogori biZa gyavso! xo fexebi ver momWameso! me vuyurebdi da mix-
aroda.
marTla Zalian yoCaRi biZa myavda. imis dajerebac ki ar undoda, ori
vaJkaci rom qerCis miwaSi ewva.
_ Cemi sialalmarTliT gazrdil biWebs tyvia rogor unda miekaroso! _
da mxrebSi ar iRuneboda.
_ mxolodo, biWoo, _ dauwia xmas, _ cioda im oTaxSi, cioda, rom su kbilebs
kbilebze vakapunebdio.
_ civa, civao! _ iZaxdnen wivwivebic. biZaCemma SehRima wivwivebs, magram
araferi ki ar uTxra. marTla, Zalian cioda.
`mTvaris asuli~, 1987

`civi zamTari~

1949-50 wlebis zamTari Zalian civi iyo, SemaSfoTeblad civic. jer isev
oqtomberSi CxarTvebis veeba gundebi daedo ivris qacvian Walebs. qacvic
bevri iyo im weliwads. sul narinjisfrad gamoiyureboda imodena Wala.
Tumca maSin amgvarad vin ityoda amas? qacvi _ avi ekali da ukuRmarTi jagi
_ yvelgan imaze meti unda yofiliyo, vidre saWirod CaiTvleboda, da iyo
1635
kidec! idgnen didebi, verxvebze maRla wasulnic! im qacvebis kenweroebze
kaWkaWebi ikeTebdnen budeebs da Tavs arxeinad grZnobdnen. vin aaRwevda
iqamdis TiTo aseTi qacvi aTasobiT CxarTvs daitevda, daapurebda. WalaSi
ki aTiaTasobiT idga swored aseTebi. jagebi, buwknerebi da gauvalebi xom
arc aiTvleboda.
aiwevda yomrali RrubeliviT CxarTvebis erTi gundi da gadavidoda
sxva adgilas. iqidan, im adgilidan, sxva gundi wavidoda sxva mxares. xan aq,
xan iq gavardeboda sofleli biWebis danjRreuli safantianebi, magram imiT
ra unda daeCniaT imodena gundebisaTvis! mec damixocavs CxarTvebi kvira
dReebSi _ aTi, TxuTmeti erTad, msuqnebi, cota motkboebi. Cvens mSenebloba-
ze momuSave rusma kacebma maSinve Tqves, _ Cans, didi Tovlebi da yinvebia
samxreT ruseTSi da CxarTvebi sul aqeT moiweveno.
dekemberSi xom CvenTanac daiwyo. jer ganaxevrebuli ar iyo dekemberi,
rom Tovli movida, didi Tovli. Tovls yinvebi mohyva CvenTvis ucnaurad
mSvidi. da mkacri, minus oc graduss Cacilebuli dil-dilobiT, raRacnair-
ad morcxvad awiTlebuli gamoiyureboda xolme mze. Cemi soflidan mSe-
neblobaze mimavali, saxeze yinviT cecxlwakidebuli, gavCerdebodi da aRt-
acebuli viRimodi. ivris didi totebis napirebi sqeli yinulebiT iyo gagrag-
nili, SuaSi ki, gauyinav wyals iseTi oxSivari asdioda, TiTqos is wyali
mduRari yofiliyos. mdinareze ficris ori xidi gvqonda xolme gamarTu-
li, erTi sakmaod maRalic. zamTrobiT da adre gazafxulze es xidebi Zalian
gvSveloda, fexi ar gvisveldeboda, magram mxolod gvian Semodgomas, zamTro-
biT da adre gazafxulze. martSi wamovidoda Ronieri wvima, moskdeboda
lanqeriani wyali, daixvetavda Cvens xidebs da waiRebda yaraiisken, azer-
baijanisken. am uCveulo yinvebSi ki saocrebebi iyo es xidebi TiTqosda
mTlad TovliT Sefumflulebi, rbilebi, haerovanni, kacisagan xeldaukare-
belni, TeTrad ekidnen im sqel oxSivarSi. da roca zed vinme midioda, yin-
visgan mokuntuli, dapataravebuli, es xom mTeli zRapari iyo, Tanac Cveni
zRapari ki ara, iaponuri.
didma yinvebma Tevzis did-didi farebi Sereka oCxebSi. RababCamoSve-
bulni dadiodnen oCxebis Cawyoba-amowyobaSi daxelovnebuli ujarmele-
bi. visTan unda misuliyavi, rom lurjad moxarSuli msxvili fiCxuli ar
gamoeRoT ganjinidan. maSin ganjinebic bevri iyo. CumCumad eRimebodaT
Svlebze monadireebsac, kai amindi iyo tyidan SeSis CamomtanebisTvisac, aRar-
sad iyo saflobebi.
aSkarad ficxlad muSaobda mSeneblobac. erTi eg iyo, gaxSirebuli da
Zalian maRla wasulebi iyo kvamlebi. swvavdnen muSebi, rac ki ar daenaneb-
1636
odaT, maic xSirad gvaxtunavebda yinva. CxarTvTa gundebi ki isev mSvidad
gadadiodnen erTi adgilidan meoreze. mSvidi, mziani yinviT dadga axali
welic, misi meore dRec, mesamec, magram meoTxe dRes amovarda qari, arnaxu-
li qari. erT Rames aTamde maRali Zabvis eleqtrodenis veeba boZi dasca,
dalewa marto ambaris utyeo gorebze. wvrili boZebi, aglejili saxurave-
bi, Calewili fanjrebi sxva iyo.
umkacresi mobilizacia gamocxadda mSeneblobaze. yvelaze maRla gada-
mavali eleqtroxazis aRdgena Cven dagvevala, Cvens ganyofilebas. yvela
gavida „obieqtze“, visac gaZvra SeeZlo. gvexmareboda, vin aRara! erTi yay-
ani da oromtriali iyo dabla. „obieqti“ ki maRla iyo. imas sul janRSi
axvevda qari.
adre, xazis pirvelad gayvanisas, viRacis kameCebisTvis aetaninebinaT iq,
zemoT, cxrametriani mazuTiani boZebi. axla, am TovlSi, yiameTSi, xeliT unda
agvezidna. daasves boZebs rkinis paloebi. imeebiT avwieT, erT adgilze sami
xelis gamowvdiT, magram egre saTuTad tarebis ufleba arc qarma mogvca,
arc mosacurebma. mosacurebSi erTmaneTs vexutebodiT boZebi da adamiane-
bi. kidev ufro mZafrad, roca daRamda. ormoebSi gvenTo cecxlebi, meSaxte-
Ta sanaTurebiT vunaTebdiT momuSaveebs. iTxreboda qviani miwa, Cadiodnen
Rrmad,sTlidnen,erTmaneTs A-seburad aWedebdnen boZebs,ieriSiT svamdnen
miwaSi da aRmarTavdnen maRla. Camoatarebdnen TiTo Wiqa arays da TiTo
lukma purs. imisTvis Tu Seiwmenddi or-sam TiTs ukana ubesTan _ bolos
kenweroebzec SevasxediT magari biWebi boZebs. da gaTenebisTvis, qari rom
Cafiqrda, deni miiRo mSeneblobam. gatanjulebi, magram gamedidurebulebi
vbrundebodiT yvelani. sammarTvelos SenobasTan CamovdiodiT manqanidan.
iq qalebi da moxucebi gvxvdebodnen kocniT. me profkavSiris Tavmjdomar-
em, avadmyofma beberma kacma, gamaCera:
_ u, biWo, eg ra damarTvia Sens Sarvalsao!
davixede Sarvalze, mazuTiT iyo gapoxili, xeli Caviqnie, _ ara uSavs,
benzinSi gairecxeba-meTqi. _ arao, SeiloT, modi CemTanao. wamiZRva, Semiyva-
na Tavis kabinetSi, dajda, daureka momaragebis ganyofilebis gamges, _ erTi
dabambuli Sarvali unda mivceT naRd angariSze mTavari meqanikosis ganyo-
filebis biWs, magra rom imuSava wuxeliso. momaragebis ganyofilebis gamge,
Canda, jujRunebda, bolos mainc daTanxmda. Tavmjdomarem gancxadeba dam-
awerina, _ Zviri ar aris, ormoc maneTs gadaixdi, Caicvi da iyavi Tbilado.
am gancxadebas jer TviTon waawera raRac, mere mTavar inJinerTan Semiyva-
na, imas moawerina xeli (raRac sevdiani RimiliT miyurebda mTavari inJin-
eri), mere _ momaragebis ganyofilebis gamges, iman gamomiwera orderic.
1637
ormoci maneTi ki ara mqonda. gavvardi, CamoviTxove biWebSi, gadavixade
salaroSi da iqidan (warmogidgeniaT, ase swrafad!) mTavar sawyobSi gamiSves
Sarvlis misaRebad.
sawyobis gamgem cudi TvaliT daxeda Cems qaRaldebs. raRacas gamixa-
Tabalebs-meTqi. da marTlac, gadmomiRo erTi sandro kandelakis mosargi
raRac. mainc movitole, nikapTan amivida saqamre. es rad minda-meTqi! aba, me
naklebi zomisa ara maqvso. da bedad, am dros Semovida mTavari inJineri.
sawyobis gamgem raRac uxerxulad waiRo Sarvali ukan. mTavarma inJinerma
igrZno arasasiamovno ganwyobileba Cveni, _ ra ariso, ra xdeba aqao? avux-
seni. gamoarTva Sarvali sawyobis gamges. aswia maRla, _ eh, eh! ar gekadreba
Sen esao. alisas mainc ar eqneba saamiso zoma, Tavisi qalebis brigadisTvi-
so? daarekina alisasTan, maqvso, alisam. _ ahao _ gauxarda mTavar inJin-
ers. _ gavardio! gavvardi, sadac alisa muSaobda. momca alisam Cemi zoma. _
SigniTac xom qalis ramerumeebi ar gacviao? _ ugizgizebda Tvalebi.
me iqve gavnapirdi, Cavicvi, gamovedi. ise medga is Sarvali, TiTqos zed
Cems tanze SeekeraT mkeravebs. amoviwie jerac isev vargisi Ceqmebis yelebi
totebze, erT kviraSi TiTqmis axali daliandagebuli qurTukic viyide
samxedroebisgan, arayze. bewvis qudi mqonda, dabali, Tavze momjdari, mami-
daSvilma maCuqa TeTri yabalaxic. da axla warmoidgineT egre Sekruli
ocdasami wlis biWi, qurTukze magrad SemoWerili brtyeli qamriT. ra qar-
maRa unda SeakrTos is. Tavis daxrasac ki vukadrisobdi Tovlidan pirqarSi
mimavali diliT.
Sindis maRal joxs Tu daviWerdi xandaxan.
benzinSi garecxili Zveli Sarvali ucnaurad darbielda, gafaqizda. mar-
Talia, siZvelis Zafebi amoSloda aqa-iq, magram dedas is saTuTad hqonda
dauTovebuli da kamodSi Senaxuli gazafxulisTvis. gamaxsendeboda, rom
is Sarvali ido im kamodSi da raRac sikeTiT, sixaruliT amevseboda guli.
Cemi xelis Rones igrZnobda Sindis maRali joxi. raRac imediT miyurebd-
nen bolo xanebSi Sefiqrianebuli CxarTvebic.
(`patara biWi golgoTaze~, 1989)
·
`civi wvima~

martoobis sevdiT aborialebuls sayvavilesTan tyis nestiani miwis suni


momivida da SevCerdi. yvavilebi da kunZebze Semoxveuli xavsi is-is iyo
moerwyaT. moerwyaT trotuaric maRaziis win, _ vitrinis sqel minas crem-
lebiviT dahkideboda msxvili, kriala wveTebi. ise videqi, TiTqos Sin raRac
1638
damrCa da mibrunebas vapirebdi. sinamdvileSi didi xnis winandeli ambavi
maxsendeboda. omianobas, SeRamebulze, qarxnidan gamovedi _ daRlili, mSieri.
muSaTa matareblis molodinSi rkinigzispira kbodis Ziras mivweqi da pal-
tos sayelo yurebze wamoviwie. vnaxoT, mtkvars gaRma, Cabnelebul Savna-
badaze, turebi ·awkavwkavdnen. turebis wkavwkavma Cemi sofeli da bavSvoba
gamaxsena, zamTris erT Rames SeSa moitanes. didxans mesmoRa maRlidan gad-
moyrili xeebis raxaruxi. diliT rom gavedi, davinaxe: erTmaneTze Sexorx-
lili eyara nedli Savrcxilebi da muxebi. zogs zed pawawina kvirtebd-
aberili totebi da xavsi hqrnda, zogs tyidan Tovlic mohyoloda. haeri
xis wvenisa da sokos suniT iyo gaJRenTili. amis gaxsenebam iq, rkinigzispi-
ra kbodesTan, Cems cxovrebaSi ukanasknelad momawurina cremli. axla ki,
quCaSi, ZarRvebisgamaTbobeli Rimili momgvara. mivbrundi da sayvavileSi
Sevedi.
sayvavileSi is sunic gaqra, romelmac gareT gamaCera. aqeT iqiT vixede-
bodi da aRar vicodi, raze SemeCerebina yuradReba. bedad kuTxidan, sadac
gamyidveli gogona ijda da raRacas qsovda, moxuci qali wamovida. TiTq-
mis iatakze moacurebda mrgvalcxvirian Sav fexsacmelebs, sruliad TeTr
Tmaze ZuiT naqsovi Zveleburi Savi Slapa exura, SavxelTaTmaniani akankale-
buli xelebiT sami mixaki ekava da kmayofilebis RimiliT dahyurebda. me
rom daminaxa, saxe gaunaTda.
_ SesaniSnavi mixakebia, SesaniSnavi! _ miTxra rusulad.
marTla-meTqi?! gamyidvelTan mivedi. gamyidvelma saqsovi magidaSi Se-
mala da damorcxvebulma amomxeda. wamiT mec Semrcxva _ me xom arafris
yidva ar mindoda! mere erTi mixaki amovarCie. gadavwyvite, im gamyid-
velisTvisve meCuqebina (susti, lamazi qaliSvili iyo), magram ver gavbede.
fuli gadavixade da wamovedi, vitrinidan erTxel kidev gavixede gamyid-
velisken. isic miyurebda. imasac gaeRima da mec, magram ukve gvian iyo. maRa-
ziaSi sxvebi Sediodnen da mibruneba lamazi ar gamovidoda.
aTiode nabiji ar meqneboda gavlili, xalxiT savse, saavdrod CaZoRuSul
quCaSi, rom axali raRac aRmovaCine: _ martoobas aRara vgrZnobdi; samag-
ierod, mixaki mawuxebda. is iseTi CaxCaxa wiTeli iyo, yvelas Tvals staceb-
da. rogorc ki dainaxavdnen, imwamsve saxe ecvlebodaT. zogi keTilad Se-
momRimebda, zogs ki damcinavad ebriceboda tuCebi. vifiqre, ubis jibeSi Cav-
ideb-meTqi, magram Semecoda _ furclebi daesriseboda. maSin zurgs ukan
amovifare da ise wavedi, _ is, rac adamianis zurgs ukan xdeba, xom TiTqos
arc ki arsebobs misTvis!
trotuaris marjvniv sul maRaziebi iyo. iyideboda wignebi, nelsacxe-
1639
blebi, qudebi, tansacmeli, rkina-kaveuli. yvelaze meti xalxi fexsacmelebis
maRaziaSi ireoda _ Tavebwawvdili qalebi da kacebi SeSfoTebuli saxiT
misCerebodnen Taroebs. rame „iseTs” xom ar arigeben-meTqi da Sevbrundi.
CemTvis saintereso vera davinaxe ra. is iyo, gareTac unda gamovsuliyavi,
rom bavSvis tirili momesma. karis maxloblad, tyavis Sav savarZelSi, sami-
oTxi wlis gogona ijda da is tiroda. aqeT-iqidan sanovagiT savse ori
badura edga. patara xelebiT im badurebs CasWideboda; viRac xnieri qali
awynarebda, is ki cremlebiT loyebdasvelebuli, dedas eZaxda. mivedi, da-
vixare, cxvirze saCvenebeli TiTi davade, swrafad aviRe da Sewuxebulma
sulis berva daviwye, TiTqos Zalian damwvodes.
_ ra aris, rogor gagcxelebia cxviri tirilisagan!
gogonam braziT amomxeda, piri Ria darCa, _ me TiTze sulis bervas gan-
vagrZobdi.
_ nakverCxaliviTa gaqvs pirdapir!
_ araferic!
_ aba Sen TviTon naxe.
_ araferic.
_ ara gjera?
_ ara!
_ nu gjera. Sen iqneb isic ara gjera, rom me kinomsaxiobi var?
gogonam amaze pasuxi (cota damigviana, Tavidan fexebamde CamaTvaliera
da bolos isev braziT momigo:
_ araferic!
_ ara?
_ ara!
zurgsukan amofarebuli mixaki gavuwode da vuTxari:
_ amas Sexede! vin dadis quCaSi mixakebiT? mezRapreebi da msaxiobebi. me
mezRapre ara var. maSasadame, msaxiobi var. me Senc msaxiobi megone _ gada-
sarevi Tma gaqvs, gadasarevi Tvalebi! Sen ki zixar da Turme marTla tiri.
aha, gamomarTvi!
mixaki gamomarTva, loyebze paltos saxelo gaisva da Tavis
marTleba daiwyo. ·
_ me TiTi mtkiva, aba Sen gtkiodes?
_ ra TiTi?
mixaki patara kalTaSi Caido, daixara, mere SeeSinda _ ar gamifuWdeso,
bolo gausinja, gabeduli xeliT CairWo TmaSi, grZelyeliani cisferi win-
da waiZro da pawawina vardisfer frCxilebiani fexi marcxena muxlze
1640
Semoido. cerze simindis marcvlisodena bebera hqonda.
_ aba Sen gqondes amodena bebera!
_ oo!
_ aba Sena gqondes, kargia?
_ oo! _ bedad, dedamisi movida, win Camidga, mere momxeda, moibodiSa da
isev gogonas miubrunda:
_ sazizRrebi! aferistebi! rogorme Caicvi, dediko, saxlamde da... aba, aq
xom ar viqnebiT dRes?!
_ vera! vera! _ fexze mklavebi Semoixvia gogonam.
_ deda, ra vqna! ra wyalSi Cavvarde!
iseTi umweo gamometyvelebiT moixeda qalma, SeuZlebeli iyo, daxmareba
ar SemeTavazebina.
_ maCveneT erTi me! _·xeli gaviwode patara wiTeli fexsacmelebisaken.·
_ naxeT, naxeT ramodena·nakeci·aqvs SigniT. nuTu amis· Cacma SeiZleba? ·
jer isev Tbil fexsacmelSi ori TiTi Sevyavi da davrwmundi, rom mar-
Tlac Zalian saZageli nakeci hqonda. sabavSvo ganyofilebis daxlTan mivedi,
gamyidvel qals fexsacmelebi vaCvene da rac SeiZleba dinjad vkiTxe:
_ ratom ar ucvliT momxmarebels am fexsacmelebs? xom xedavT, rom
aSkara wundasadebi saqonelia; xom xedavT? naxeT, SeyaviT xeli!
_ ici, raa? _ agdebuli, quCuri kiloTi gamomiRrina qalma. _ Seni ad-
vokatoba aravis ar sWirdeba aq!
me ufro axlos miviwie, sibrazes vZlie da kidev ufro dinjad davuwye
ganmarteba, rom Tanaxmad aTas cxraas ormocdaTvrameti wlis ocdaeqvsi
aprilis dadgenilebisa (dae, mas daemtkicebina, rom ·es brZaneba am ricxve-
biT ar iyo daTariRe buli), maRaziebi valdebulni arian, ukan daibrunon
wundebuli saqoneli im SemTxvevaSic ki, roca isini ganaxmarianebulia. ma-
Razia, Tavis mxriv, saqonels ukan ubrunebs qarxanas. amave dadgenilebaSi
xazgasmiT isicaa aRniSnuli _ sagangebo yuradReba mieqces vaWrobis muSak-
Ta TavdaWerilobas momxmarebelTa winaSe.
_ Tu Tqven ukanonobad migaCniaT amaSi rame, _ aq ukve xma cota gavimagre,
_ mibrZaneT da me Sevecdebi Tqveni winadadeba mivitano, sadac jer ars.
gamyidvels moZraobaSive Seetyo, rom motyda. saTqmeli damTavrebuli
ar mqonda da niaTwarTmeulma gadaiqnia xelebi.
_ age direqtori da Tqven. me damanebeT Tavi!
_ sad aris is Tqveni direqtori?
_ meore ganyofilebaSi, quCis mxridan.
dedaSvilTan mivedi. deda Sewuxebuli TvalebiT momCereboda _ patara
1641
iyo, gamxdari. gogona daarxeinebuliyo, mixaki keklucad ekava ori TiTiT
da mowiwebiT mihqonda odnav zeaweul saluq cxvirTan. rom daminaxa, gamiR-
ima:
_ wavediT direqtorTan! _ vTqvi me, gogona aviyvane da mxarze Sevisvi.
_ ar gindaT, daanebeT Tavi! _ ixveweboda deda, _ ara var magaTi oTxi
maneTis maTxovari!
_ ras brZanebT! wamomyeviT, wamomyeviT!
qalma CanTebi aiRo da ukan gamogvyva. etyoboda, Zalian uxerxulad
grZnobda Tavs, malmale imeorebda:
_ moeSviT, ara Rirs magaTTan laparaki!
movelodi, rom direqtori sqeli, TvalebzeTiani kaci iqneboda, magram
natanji saxis moxuci aRmoCnda. _ TiTqos raRac stkivao, cali mxari Zalian
dabla hqonda daweuli. gverdze meloti, paltogadeRili kaci ejda. im kac-
Tan laparaks Tavi daaneba da Cven mogvibrunda. me gogona misi magidis
kideze Camovsvi, marjvena fexidan winda wavaZre, patara civ quslSi xeli
movkide da direqtors vuCvene jer beberiani ceri, mere fexsacmeli:
_ SeyaviT xeli, es xom aSkarad wundasadebi saqonelia! nuTu ar arse-
bobs saSualeba, rom gamogvicvaloT? Tqveni gamyidvelebi...
TiTqos Zalian, Zalian didi xmiT meyviros, direqtorma Tavi ukan gada-
swia da kedels miaWira, Tvalebi daxuWuli hqonda. wamodga, koWlobiT gai-
ara ramdenime nabiji, kari gamoaRo da ferdze xelmiWerilma gasZaxa:
_ alioSa!
Semovida yavisferkostumiani kaci. brioliniT gaprialebuli grZeli
Tma ukan hqonda gadaweuli. gamxdar saxeze brtyeli, Savi ulvaSebis meti
TiTqos araferi hqonda. xelebi ukan Semoewyo:
_ gismenT, batono giorgi!
direqtori Tavis skams ubrundeboda da Tan gogonas efereboda.
_ gtkiva, babua! oi, oi, oi! ar itiro, babua! Cven axlave... _ fexsacmelebi
„alioSas” miawoda. _ mouZebneT yvelaze lamazi wyvili da gamoucvaleT!
„alioSam” fexsacmelebi gadaatrial-gadmoatriala.
_ ganaxmarianebuli roa, batono giorgi?
_ gaugzavneT qarxanas. gaugzavneT, gesmiT?! esenic, kidev im qalma rom
datova, dilandelic. yvela gaugzavneT. mere me TviTon Caval, an me TviTon
waviReb, magaTi... ukacravad, qalbaT,ono!
direqtorma braziT gamoswia ujra, „yazbegis~ kolofidan hapirosi am-
oiRo, Tavi mousrisa da moukida.
Cven didi madloba gadavuxadeT. gogona isev mxarze Sevisvi da „alio-
1642
Sas~ vaniSne _ gagviZex-meTqi. „alioSa“ maincdazainc gaxarebuli ar unda
yofiliyo, magram meti ra gza hqonda.
_ winidan mobrZandiT! _ mogvigo da ukmayofilo TvaliT gaixeda direq-
torisaken. direqtors xvela astexoda da kedlisken Sebrunebuliyo.
„alioSa” damuqrebuliviT wavida. gareT, gasasvlelSi, zurgsukan daveWyane
da „branwic~ gavukeTe. gogonas dedam Tvali Semaswro, gawiTlda, gaeRima.
mec gamecina da Cqari nabijiT wavedi maRaziisken.
„alioSam” TviTon amogvirCia saukeTesoze saukeTeso wyvili. gogona-
sac vkiTxeT, moswonda Tu ara. moswonda, magram, rodesac Cacma davupireT,
erTi ambavi daiwia. Semoixvia mklavebi fexze da atirda. me da dedamisma
imedgacruebuli gamometyvelebiT SevxedeT erTmaneTs.
_ pirvelad getkineba, dediko, marto pirvelad. Sin sxva rames Cagacmev.
gogona jiutad aqnevda Tavs da arafris gagoneba ar undoda.
_ ra mouvida bavSvs?
_ Tqvenia?
_ waiyvaneT ase, ra moxda?
_ codvaa, ras atirebT.
gvirCevdnen aqeT-iqidan. gogonas deda pasuxs aravis aZlevda. umweod
Tu axedavda xan erTs, xan meores (mas xom savse badurebic hqonda wasaRebi).
maSin me erTxel kidev vTqvi:
_ wavediT! bavSvs me wamoviyvan.
_ ras brZanebT, ara, amazedac didi bodiSi, ase rom SegawuxeT.
_ ra Sewuxebaa!
mindoda isic meTqva, rom, piriqiT, Zalian nasiamovnebi viyavi maTi Sex-
vedriT, magram am sityvebs vrceli ganmarteba dasWirdeboda. amitom isev
is gamovkiTxe _ sad cxovrobdnen.
gogonas davwvdi, mxarze Sevisvi da karisaken wavedi. sabralo dedamisi
xan vis wamoedeboda Tavisi badurebiT, xan vis. RmerTo, · RmerTo! _ iZaxda
malimal, _ es ra damemarTa, ra sisulele momivida! gogona ki (Tumca mis
saxes ver vxedavdi), vgrZnobdi, zeimobda, _ ritmulad aqnevda fexebs da mere
raRac sasimRero bgerebic amouSva:
_ la-la-la-la, ba-ra-qa-la!
mindoda taqsi dameWira, magram pirvelsave gaCerebasTan maTi avtobusi
dagvxvda, dedam Tavi gadaikla, amiT wavalT, meti araferi gvWirdebao, da
mec, garkveuli yoymanis Semdeg, daveTanxme. aq sadispeCero punqti iyo, avto-
busebi didxans Cerdebodnen. me maTi dabinavebac movaswari da gamomSvi-
dobebac. gamomSvidobebisas gogonam Cemi naCuqari mixaki kalTaze daiRo,
1643
xelebi gamomiwoda da alersiani xmiT mibrZana:
_ gakoco!
_ me davixare, gogonam nazi tuCebiT da cxviriT momiRitina loyaze, mec
vakoce, gamovbrundi da Camovedi. magram oriode nabijic ar mqonda gav-
lili, saxeze wvimis wveTebi dameca da aman gamaxsena:
_ ki, magram, rom · Camovlen? rac unda axlos iyvnen gaCerebidan, xom
mainc fexiT mouxdebaT raRac manZilis gavla?!
is iyo, avtobusi daiZra da mec Sevaxti. didi bodiSebiT gavarRvie xalxi
da mixakis sifrifana furclebis SigniT raRacis maZebar dedaSvils win
gavuCerdi, uceb, TiTqos ubiZgeso, gogonam amomxeda, Tvalebi gaubrwyinda
da aRtacebiT wamoiZaxa:
_ deda!
dedamac amomxeda. magram mas, pirveli sixarulis mere, SeSfoTeba gamoex-
ata saxeze. uTuod egona, rom saqme misTvis arasasurvel saxes Rebulobda.
amaze gameRima da swrafad ganvumarte:
_ weRan mTlad gamovSterdi! es avtobusi xom Sin ar migiyvanT pirdapir!
xom raRac manZili unda gaiaroT fexiT. Tanac ukve wvims... _
qalma locvasaviT warmoTqva: _ RmerTo, momkali! RmerTo, momkali! _ da
savarZlis sazurguls miawva. is axla lamazi iyo, lamazi iyo CrdilSi gaz-
rdili mcenaris idumali silamaziT da mindoda, didxans yofiliyo ase.
magram patara gogona ar gvasvenebda im wiTladgabrdRvialebul mixaks
xan dedas ucacunebda tuCebze, xan me. me gogonas cxvirze TiTi davaWire da
ase gavaCere
_ ai, axla rogori civi cxviri gaqvs, roca ar tiri.
_ araferic.
_ nu daijereb!
amjerad gabeda da cxvirze TviTonac daido TiTi, Tan eSmakurad eRime-
boda.
· _ xom civi gaqvs?
Tavi damiqnia.
_ hoda, maSinac marTali viyavi, roca geubnebodi, ·cxeli gaqvs-meTqi.
_ Ronierica xar?
_ maSa!
_ Zalian, Zalian Ronieri? vefxvs moklav?
_ vefxvsac movklav da lomsac.
aseTi saubriT garTulni, _ cnobismoyvare mgzavrebiT garSemortymulni,
mivdiodiT karga xans. gavediT saburTaloSi, gavuxvieT delisisaken da
1644
sadRac i podromis maxloblad CamovediT. aq karga moxSirebuli wvima
modioda. civ, mZime wveTebs gaCqarebuli gvitkacunebda saxeSi. me gogona
mkerdze mivixute, Tavze pijakis kalTa wamovafare da ase davedevne dedas,
romelic win garboda. man ukanmouxedavad, tvirTiT xelebdamZimebuli ad-
amianis daZabuli nabijiT gairbina ormociode metri da rvasarTuliani
veeba Senobis CaSavebul sadarbazoSi Sevarda. roca Cvenc im sadarbazomde
mivaRwieT, mas ukve badurebi pirveli sarTulis kibisTavze daewyo da Cven-
sken modioda gaZeZebuli RimiliT. gogonam pijakidan gaiWvrita, Witao! _
daiZaxa da isev SigniT Seibuda kiskisiT. me kibe aviare da gogona badurebTan
davsvi, _ aq ukve ara uSavda, Tundac ramdenime nabiji gaevlo windebis ama-
ra. deda svel Tmaze xels isvamda da mexveweboda, SemobrZandiT CvenTan,
Cemi meuRlec dabrunebuli iqneba, gadaiRebs wvima da mere wabrZandiTo.
magram me pijaki gaviswore da damSvidobeba daviwye. gogonam amjeradac
kocniT damajildova, kocniT da loyaze Tavisi patara cxviris daWeriT.
deda ki, raki Sin Sesvlaze ver damiTanxma, mudarisa da madlobis sityvebiT
karamde momyva. me iq, quCaSi gasuli, erTxelac movbrundi, rom sabolood
meTqva _ kargad iyaviT-meTqi, davinaxe patara, mobuzuli qali am uzarmaz-
ari Senobis ZirSi; davinaxe sabralobeli, eniTgamouTqmeli madlierebis
grZnobiT aRvsili misi lamazi Tvalebi da eldeniviT raRacam damkra si-
brazisagan. videqi da xmas veRar viRebdi (isic ki ver SeviZel, marcxena
mxrisa da fexis TaxTaxi Semekavebina rogorme), mere uceb vuyvire:
_ ase ar SeiZleba! gesmiT? ase ar SeiZleba, gaiSaleT mxrebSi!
Cemmave xmam SemakrTo. movbrundi da koWlobiT wamovedi im civ wvimaSi,
TavSiSveli...
`saqarTvelos qali~ #4, 1967.`cisferi gorgali~, 1968;
ixileT agreTve `Tbili wvima~ -
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`cirkis masxara venaxSi~

gavida mama karis venaxSi. Caraza Signidan kutkari. midis. jer alubleb-
is Ziras gaiara Tavdaxrilma, mere vaSlisa, mere Sevida veeba kaklis qveS.
kaklis zros (Zirs) ori kaci ver Semouwvdens xelebs. jer mxolod sam
totad aris gayofili, mere is sami totic sam-samad mainc iyofa, adian maRla
da wvrili totebiT da xSiri brtyeli foTlebiT iseT veeba mwvane gum-
baTs qmnian, pawawina brWyvialebad Tu gamosWvivis Sig mzis sxivebi.
1645
kakalze Toxi hqonda miyudebuli mamas. aiRo is Toxi, gavida kaklis
qveSidanac, zemoT aris asasvleli, wyali unda gadmouSvas da venaxi morw-
yas. Sevida didi kexura vaSlis qveS da, _ Woot! Woot! _ moesma Wotis xma _
dRisiT, mzisiT. aixeda mamam, eZeba, eZeba, Woti mainc ver dainaxa. is iyo, gza
unda gaegrZelebina da isev, _ Woot! Woot! ufro gulmodgined daiwyo Tva-
liereba. vaSlis totebTan Robis iqiT mdgari Telis totebic aris gadm-
owvdili. uyurebs im Telis erT tots da icinis, icinis. mere daiZaxebs.
_ biWebo! biWebo!
misi biWebi am dros ezoSi ZaRls eTamaSebodnen, ufrosi _ kudiT gulaR-
ma mwoliares. ZaRli mainc xmas ar iRebda, piriqiT, TiTqos siamovnebda
kidec, TiTqos siciliTac ki akapunebs kbilebs. umcrosi biWi eCxubeboda
ufross, momeci kudi axla me, axla me vaTrio ZaRlio. mamis Zaxili rom
SemoesmaT, gaCerdnen.
_ biWebo, biWebo! _ isev iZaxda mama.
_ batono! batonoo!
_ Cqara! Cqara! aq modiTo!
biWebma ZaRls Tavi daanebes da gaiqcnen. ZaRli wamoxta, erTi gaiZagra,
tani daibertya da isic biWebs daedevna.
_ ra aris, mama, ra!
_ modiT, modiT! SexedeT!
miirbines biWebma, Tvali gaayoles mamis gaSveril TiTs da jer gaoce-
bulebma amoiZaxes, _ ee! mere sicili daiwyes, mere xarxari autydaT, mere
veRar gauZles fexze xarxars, balaxebSi gagordnen, gagorebulebic iyure-
bodnen maRla da xarxarebdnen, mucelze xelebs iWerdnen. naxa ZaRlma, biWe-
bi rom goraobdnen da isic gagorda, haerSi aTamaSebda fexebs.
gaiges am biWebis xarxari mezoblis biWebma, zogi saidan gadmoxta, zogi
saidan amoZvra.
_ SexedeT! SexedeT!
dainaxes imaTac Woti da mohyvnen isinic xarxars da gorvas.
gaigo dedam es xarxari da aliaqoTi, daagdo cocxi, isic gamoiqca, moir-
bina vaSlTan, iyureba maRla da isic icinis, icinis...
_ ra ambaviao, kacoo! _ papam. isic wamovida lurj winsafarze xelebis
wmendiT.
_ aixede, papa, aixedeo.
aixeda papam, iyura, iyura.
_ me verafers vxedavo.
_ Woti, papa, Woti! naxe, rogori TvalebiT iyurebao!!
1646
daZaba mzera papam, ufro daZaba da imasac sicili autyda.
_ eg maimunisa, egao! bartyia da imitom aris egeTi sasaciloo.
Telis xmel rokze patara Woti ijda. yurebi TagviviT hqonda acqvetili,
didi Tvalebi _ erTi maRla hqonda abrecili, meore dabla, pirs atokebda,
TiTqos kanfets wuwnis Cqar-Cqarao, waiRebda mowyvetiliviT famfala Tavs
ukan, zed beWebs Sua daidebda niskarts, isev moixedavda da axla meore Tvals
aabrunebda maRla, orive Tvals afaxulebda sasacilod, pirsac isev atoke-
bda Cqar-Cqara, TiTqos biWebs eubneboda:
_ aba, Tqvenc gaakeTeT egreo!
biWebi baZavdnen, magram kargad ver gamosdiodaT da isev goraobdnen
siciliT. dedac ki Camjdariyo balaxebSi.
uceb xmel roks goraxi moxvda. biWebi erTmaneTs abralebdnen, _ ara, Sen
esrole, ara, Seno. afrinda Woti da Sefrinda kaklis xSir foTlebSi. iqac
eZebes bevri, magram veRar i poves. Woti TiTqos Tavis saxlSi Sevida da
karebi moixura.
mamam Tqva:
_ morCa, damTavrda cirki, wagvivida masxarao.
papam ki es uTxra biWebs:
_ ra maimunebic Tqvena xarT, is maimunic eg Wotis bartyi iyo. dedas
budeSi sZinavs, eg onavari ki dafrinavs da damaimunobso.
magram cirki ar damTavrebula. biWebi sul amas cdilobdnen, beWebamde
mietanaT cxvirebi, Tvalebi kidev _ erTi maRla aebrunebinaT, meore dabla
daexaraT. uyurebdnen erTmaneTs da axla amaze icinodnen, bJirdebodnen
siciliT.
biWebis gacinebas ra unda! miT ufro _ Tuki TvalebSi SehyurebT maTi
Wkuis, gakvirvebisgan pirdaRebuli ZaRli.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`cisartyela~

naSuadRevs ca ucbad moiRrubla. alag-alag Rrublebma Savi Cupeebi


CamouSves. jer Soridan ismoda yru gruxuni, mere zed Sua caSic gaiklakna
elva da daiWeqa. sqeli, muceldamZimebuli mamali maCvi Tavis sorosken
mimaval biliks mihyveboda. Tumca mixvda, cis quxili iyo, Tavi mainc Zirs
daswia, ybebi miwas daado, cota xans ase iyo, gafarTxuli. mere Tavi odnav
gverdze gadaswia, cas cali TvaliT axeda da gaiqca. is iyo soroSi dingi
1647
Seyo da erTxelac daiWeqa. maCvma mxrebi aiwura da erTi naxtomiT Sevarda
SigniT. aq gaCerda, xmaurs yuri miugdo. wvimis brtyeli wveTebi Zirxvenisa
da kulmuxos foTlebze atyapunda, jer kantikuntad, gamorCeviT, mere xSir-
ad da ufro xSirad, momdevno quxili mcxrali iyo. maCvma wamoiwia, mix-
larTul-moxlarTuli labirinTi gaiara da mrgval darbazSi Sevida. dar-
bazis erT kunWulSi, rbil balaxebze deda maCvi iwva da erTmaneTze axorx-
lil lekvebs ZuZus awovebda, mamali maCvi axlos mivida, daxeda, rogor
iyvnen, _ didi wvima modiso. _ deda maCvma daRlili, arafrismetyveli
TvalebiT gadmoxeda. mamalma maCvma darbazs Semouara, dayuntda, yuris Ziri
moifxana da mere isev gasasvlelisken wavida.
gareT ukve gabmiT, Tanabari xmauriT wvimda. msxvili, kriala wveTebi
almacer xazebad moqrodnen miwisaken, ecemodnen buCqebisa da balaxebis
foTlebs, erTxans imaT kideebze Camokidebulni caxcaxebdnen, Semdeg iqidanac
wydebodnen da balaxis ZirebSi ikargebodnen. axla iSviaTadRa quxda, isic
Sors, magram maCvi mainc SiSCamdgari TvalebiT iyureboda soros sibnel-
idan.
iSxapuna wvimam, iSxapuna da iklo. Camobnelebul Walas Suqi ram daadga,
maSin maCvma gabeda da gareT gamovida, haerze. aqac simSrale iyo, radgan
soro veeba muxis fesvebSi hqonda gaTxrili, es muxa cota gadmoxriliyo
da wvimis wveTebs sorodan gadmoyril miwis grovamde ar uSvebda. maCvi im
miwis grovas gadaadga da axla iqidan dauwyo TvalTvali midamos.
Wala sul ufro da ufro ganaTda, wvimam mdinaris iqiT, grZlad gawo-
lili utyeo seris ZirSi gadainacvla. da cota xanSi moxda is, rasac maCvi
eloda: samxreTidan brtyeli, lamazi cisartyela daiZra, aiwia maRla, aiwia
da swori, mkvrivad Sekruli TaRi gadaxaza. cota xanSi meore cisartyelac
amoizarda, magram iman TaRis Sekvra ver SeZlo, Sua camde Zlivs miaRwia da
iq gaCerda. am cisartyelebis ukan, mtutisfer siRrmeSi, isev quxda, magram am
quxils ukve aRaravin arafrad agdebda, yoveli wveTi mSvidad, CaJuJunebiT
brwyinavda. Citebi samalavidan gamoZvrnen da aWikWikdnen; bilikze ori
didi lokokina gamobrZanda, mTel simaRleze aeWimaT vercxlisferi sace-
cebi da frTxilad sinjavdnen haers. maCvmac guli daiarxeina, ukana fexebze
Cacucqda da mediduri gamometyveleba miiRo. hqonda kidec am medidurobas
safuZveli: am aremareze is yvelaze Tadarigian suldgmulad iTvleboda,
Tadarigian da dinj, maSasadame, brZen suldgmulad. jer marto soro rogori
hqonda! Rrmad wasuli, mixlarTul_moxlarTul labirinTiani, sarTulo-
vani da didebulad momtkicul_darbazovani!
uceb zemodan, venaxebis mxridan, kurdRelma Camoirbina. maCvma pirvelad
1648
ver icno da SekrTa, sorosken daixia. mis faCifuCze kurdRelic SeCerda da
dafeTebiT daaxamxama mrgvali, mardi Tvalebi. roca erTmaneTi dainaxes,
damSviddnen. maCvma Tavi isev medidurad daiWira da kurdRels viTomcda
Zalian gulgrilad hkiTxa:
_ sad mirbixar, ra moxda?
kurdRelma Tavi cisartyelasken gaiqnia.
_ cisartyelaa!
_ mere?
_ ra mere, cisartyelaa!
_ mere, rom cisartyelaa?
kurdRelma umweod aacmacuna tuCebi, aqeT-iqiT mimoixeda, TiTqos damx-
mares eZebda.
_ axlodan unda vnaxo.
maCvma gamqirdavad SeiWmuxna dingi.
_ Sen ginaxavs? _ gaukvirda kurdRels.
_ ra aqvs sanaxavi, sulelo!
_ lamazia.
maCvma kidev ufro mediduri saxe miiRo da TavisTvis Caiqirqila:
_ wadi, wadi, aravin migaswros!
kurdReli uxerxulobas grZnobda, magram mainc gamoiqca. daurideblad
gadaaxta bilikze moseirne lokokinebs da buCqebs miefara, SeSinebuli
lokokinebi moibRunZnen, mere nel-nela amoswies sacecebi, erTmaneTis win
ayelyelavdnen da qirdviT Tqves:
_ fih, uzrdeli!
midamo ki brwyindeboda da brwyindeboda. WikWikebdnen wiwkanebi, Citba-
tonebi. iZaxdnen molaRurebi. gadmoxta TiTqosda sixaruliT aTaxTaxebu-
li WinWraqac.
da uceb:
_ baax!..
cisartyelas TaRqveS, narinjisfrad ganaTebuli Coqela verxvebis Tavze,
patara TeTri kvamli avarda, cotaze walivlivda qveviT-qveviT da gaiSa-
la. maCvma sorosken daixia. saSineli siCume Camovarda. ase gegonebodaT,
wvimis wveTebic ki gaSeSdnen. mere sivsiviT amofrindnen tyis qaTmebi da
frTebis aCqarebuli qneviT wamovidnen maCvisken.
_ ra moxda, ra? _ hkiTxa maCvma.
_ kurdReli mokles, kurdReli!
_ hiy! _ amoiZaxa kmayofilebiT maCvma, _ dateuliyo Tavis adgilas, sad
1649
mirboda?!
magram Tan SiSic igrZno, sifrTxiles Tavi ara stkivao, SeZvra soroSi
da saRamomde gareT ar gamouxedavs. ijda meuRlis win gabebRvili, Rabab-
CamoSvebuli da amtkicebda:
_ Wkua didi saqonelia! Tu Wkua gaqvs, aravin mogklavs. wavides axla da
uSvelos cisartyelam! cisartyela! hiy! lamazi! me Wkua maqvs.
deda maCvi axlac arafrismetyveli TvalebiT iyureboda.
`dila~ #6, 1970; `sad cxovrobs mezRapre~, 1970

`cisferi gorgali~ (romani)

I
erTi saaTis Semdeg, TviTmfrinavma rom daSveba daiwyo, isev mTebi amoCnd-
nen, magram es ukve yirimis mTebi iyo _ dablebi, SeyviTlebul-SexuWuWebuli,
daZenZil RrublebSi mimofantuli. Cems gverdiT somexi maswavlebeli ijda,
saxelurebs Cafrenoda da SemkrTali iZaxda: ai, axla, ai, axla SevexebiT
miwas da mZlavrad Segvaryevso, magram ise davmjdariyaviT, verc ki gav-
igeT.
qudi da sawvimari aviRe da karisken wavedi. karTan stiuardesa idga da
mgzavrebs kmayofilebis RimiliT acilebda. lamazi ar iyo, magram mimzidve-
li, jansaRi loyebi hqonda. didi xnis nacnobebiviT davemSvidobeT erTma-
neTs. trapi Cavirbine. Sejgufebul mgzavrebs gavSordi da mimovixede.
aerodromi mziT mziT iyo gabrwyinebuli, raRac minissaxuraviani sagne-
bi proJeqtorebiviT anaTebdnen, xmeli balaxi gaficxebuls hgavda, magram,
TbilisTan SedarebiT, mainc sagrZnoblad griloda.
Cemi Tanamgzavrebi jariskacebiviT damwkrivdnen da qalaqSi gasasv-
lelisaken wavidnen. formianma kacma mec damiZaxa _ wamodiTo. erTxel
kidev mimovixede da gavyevi. sabargo ganyofilebaSi Cemodani aviRe. aero-
dromis ukan, moedanze gavedi. iq avtobusebi da taqsebi idga, gamokruli iyo
moZraobis ganrigic. arc avtobusi maZlevda xels, arc vertmfreni _ ori
saaTi aq unda meyuryuta maT gasvlamde. isev taqsebTan mivedi.
mZRolebi iqve jgufad idgnen da lazRandarobdnen. ialtaSi vin midis-
meTqi, vikiTxe. Sua xnis msxvil-msxvil kacze mimiTiTes _ ai, isao. is kaci
kibrikis taras bulbas hgavda, sufTad aparsul kefaze patara yavisferi
bereti hqonda dakosebuli. Tqven midixarT-meTqi ialtaSi? ara, alupkaSi
mivdivar, magram iq ar unda gaviaroo? fasisa vkiTxe: rogoraa-meTqi mainc.
1650
oTxi kaci momyavs, TiTo sam-sam maneTado. Cemodani sabargulSi Cavde, sawvi-
mari da qudi ukana samzer minasTan mivyare da vuTxari:
_ sanam sxvac gamoCndebodes, me cotas gavivli aqeT.
mxedruli salami momca.
Cemdauneburad mec xeli avuRe.
_ patara varskvlaviani xar? _ mkiTxa RimiliT.
mivxvdi, ra patara varskvlavzedac mekiTxeboda, da Tavi davuqnie.
_ germanelebTanac xom ar gicekvia foqstroti?
_ vis ra daacadeT?!
_ nu wuxxar, Tqven amerikelebTan icekvebT, ramdensac inebebT.
_ amerika wyalgaRmaa, ra minda im siSores!
_ Zveli vinme Canxaro, _ da kidev erTxel amiRo xeli.
arafris yidva ar mindoda, magram mainc yvela farduls Camovuare, maR-
lac avedi, aeroportis mTavar SenobaSi. iq mSvenier bufets wavawydi. xiz-
ilaliani buterbrodi SevWame da erTi boTli ludi davayole. etyoba, me-
bufetem Sematyo, qarTveli rom viyavi, da raRac sazeimo ganwyobilebiT
gadmomca kapikianebisa da orkapikianebis grova. raki asea, bolomde zustni
viyoT-meTqi. is xurda gadavTvale. ludis fasi vikiTxe da gaSlili xelis-
guliT gavuwode _ kargad daTvaleT, vgoneb, SecdiT-meTqi. sabralos ori
kapiki daeklo. gawiTlda, didi bodiSi moixada. arafers, ras brZanebT-meT-
qi, da wamovedi.
Cemi mZRoli Turme ukve meZebda. muStari eSova da mere ra muStari! _
Tadarigis generali, meuRliTurT. meoTxe kacisTvis aRar daucdia.
_ nebas momcemT, wavide? _ hkiTxa generals.
_ wavediT! _ brZana generalma.
mZRoli saWes miujda, manqana daZra da gaiWima. ase, gaqvavebuliviT ijda
mTeli gza.
qalaqis is quCebi, romlebsac Cven mivcvebodiT, usaxuri iyo. arc Semog-
arens davuinteresebivar maincdamainc: erTmaneTSi gadaxlarTuliyvnen
maRali Zabvis anZebi da barakebiviT gaWimuli TeTri saxlebi. generali
xumrobda da sul imas vusmendi. misi meuRle imrizeboda _ ra araseriozu-
lad iqcevio. is ki ufro da ufro eSxSi Sedioda _ nikolozisdroindel
anekdotebs yveboda yirimSi Camosul damseneblebze. Cemi sadauroba rom
Seityo, mxarze megobrulad wamomiTaTuna xeli. TiTqos raRacas manugeSeb-
da _ eh-eh-eho. mere miTxra: erTi Tqveneburi amxanagi myavda, qarselaZe,
daiRupa sawyali, Zalian mamaci biWi iyoo. muStris TvaliT amxed-damxeda.
arc Sen unda iyo cudi ymawvili, me Zveli generali var da as nabijze suniT
1651
vgrZnob, piJons vxvdebi Tu kacur kacso.
mTebi daiwyo, wamowvima. Zalian Cveulebrivi, tyewvriliT Semosili gad-
amrgvalebuli mTebi iyo. wvimiTac _ uRimRamod wvimda, magram mainc mesia-
movna. iseTi simSvide vigrZeni, bavSvobisas rom vgrZnobdi xolme sxvagan
yofnis Semdeg Sinmibrunebuli. wiwvianma tyem vasilevis yirimuli peizaJi
gamaxsena _ oTxi maRali fiWvi rom dgas gorakze, qvemoT ki moCardauli
uremi midis, nawvimaria. es suraTi Zalian miyvarda pataraobisas, sawolis
Tavze mekida da yovel dila-saRamos vuyurebdi. me is axlac miyvars...
rom avivakeT, ca gafarTovda, horizontze burusiani zRva gamoisaxa. gen-
erali adgilze veRar isvenebda, yirimis omebis ambebs gviyveboda da im
adgils daeZebda, sadac kutuzovi TavSi daWres. bolos iqac mivediT. gzis
pirsave iyo, _ Taflisferi tufisa Tu marmarilos mTeli nageboba. memori-
aluri dafis qveS viRacebs yvavilebic ki daetovebinaT. generalma manqana
gaaCerebina da qudi moixada. ramdenjerme amoioxra, Tavi gadaaqnia.
mere kvlav wavediT.
aluSta, arteki, gurzufi, Sors mTa ai-petri, sul nacnobi da nacnobi sax-
elebi, yovel saxelTan dakavSirebiT _ sxva saxelebi, mogonebebi! da ise
gavida sami saaTi, araferi gamigia.
_ ai, aq maRla axvalT da mandvea is saxli, Tqven rom midixarT, _ miTxra
mZRolma da manqana gaaCera.
fuli gadavuxade, generals davemSvidobe da Camovedi. mZRolic Camovi-
da, sabarguli gaxsna, Cemodani momca, xeli amiwia, saWes miujda da manqana
daZra.
oc nabijzedac ar iqneboda wasuli, rom sawvimari da qudi gamaxsenda.
_ taqsi! taqsi!
es iyo da es. am ori sityvis amoZaxeba Zlivs movaswari, saxlis qims
moefara.
cota xans videqi da RimiliT vfiqrobdi, es ra damemarTa-meTqi. sawvima-
ri Zvirfasi ar iyo, arc qudi Rirda ramed, magram SeiZleba aq noembris
naxevramde davrCeniliyavi da maSin uTuod damWirdeboda.
Cemodani aviRe da viwro, sufTa trotuars gavyevi. patara moedanze
milicieli idga. mivedi da vuTxari, ase da ase damemarTa da rogor unda
moviqce-meTqi. Cveni ganyofileba ager im SenobaSia, moriges mimarTeT da
is dagexmarebaTo.
xidqveS gavedi da patara CixSi Sevuxvie, _ ganyofileba im Cixis bolos
iyo.
samorigeoSi ori kaci damxvda, erTi leitenati, meore _ serJanti. mowy-
1652
enilebi isxdnen da papiross abolebdnen. mivesalme da axla imaT movuyevi
Cemi gasaWiri.
_ manqanis nomeri Tu gaxsovT? _ mkiTxa leitenatma. axlaRa gamaxsenda,
manqanis nomris codna rom rames niSnavda.
_ ara, ar maxsovs, _ mivuge darcxvenilma. _ Tumca, moicaT...
simferopolSi, aeroportTan, CvenSi gavrcelebul nomrebs miCveulma
Tvalma uceb iniSna, rom aqauri nomrebi sxvanairad iwyeboda. raRac ??...
???...
_ ??? 01-52, mgoni es nomeri unda iyos.
_ namdvilad?
_ dabejiTebiT ar SemiZlia Tqma, ise ki...
esec movuyevi, rogor damamaxsovrda.
orives gaecina, leitenatsac da serJantsac.. mere leitenatma sadRac dareka,
raRacebi gamoikiTxa, yurmili dakida da miTxra:
_ manqana alupkisaa, jer ar dabrunebula garaJSi. wabrZandiT, moewyveT
da mere SemoiareT. SevecdebiT,gi povoT.
madloba gadavuxade, davemSvidobe da wamovedi. jer isev im adgilas
mivedi, sadac taqsma damtova, mere aRmarTs avyevi. aRmarTi mokirwyluli
iyo, qvafenili wvimas gadaerecxa. aqeTac da iqiTac didi xeebi idga, didi
xeebi da TeTri, patara sagarako saxlebi, saxlebi male gaTavda da erTiani
baRi daiwyo. erT veeba fiWvze Tunuqis firniSi iyo Camokidebuli _ baRi
ama da am saxlisaa da ucxo pirTa Sesvla akrZaluliao. fiWvebs Soris
nuSisa da zeTisxilis xeebi gabarduliyo. mTavar gzaze asfalti ego, gan-
Stoebebze ki aguris fxvnili moefinaT.
aRmarTs kibe mohyva. is kibec aviare da didi, svetebiani saxlis ezoSi
avedi. svetebqveS dawnuli saqanao savarZlebi idga, Sig xnieri qalebi da
kacebi isxdnen. ucxo rom daminaxes, Cemsken daiwyes yureba. saerTo salami
miveci da vikiTxe _ direqcia sad aris-meTqi. erTma melotma moxucma mimas-
wavla:
_ ager, patara SenobaSi.
wamodga, ramdenime safexurze Camovida da ufro zustad amixsna:
_ bolodan pirveli kari, xedavT, abrac aris kedelze.
TiTqmis mTlianad oqros kbilebi hqonda. madloba movaxsene da im pa-
tara Senobisaken wavedi.
direqtorma dasasvenebeli saxlebis muSakTaTvis damaxasiaTebeli en-
TuziazmiT mimiRo. meo, Tbilisis Zveli moyvaruli varo. bevri saerTo
nacnobi aRmogvaCnda. zogi maTganis aRnagoba gavixseneT, zogisa xma, karga
1653
gemrielad vicineT da saqmeze amis Semdeg gadavediT. administratori gam-
oiZaxa. mSvenieri TeTrxalaTiani qali gamocxadda.
_ gabarebT am Cems megobars da Tqven iciTo.
qalma alersiT gamiRima, wamomyeviTo, Cemodani aviRe da wavyevi.
oTaxi momca. moriges TeTreuli Semoatanina. keTili dasveneba misurva
da mokledSeWrili Tmis sworebiT wavida, odnav win waxrili, saqmiani nabije-
biT. oTaxi patara iyo. erTi sawoli idga, erTi karada da erTic magida.
samagierod, sanaxaoba iSleboda SesaniSnavi. mTeli qalaqi Canda, qalaqis
iqiT konservis yuTisfrad alaplapebuli zRva iyo. zRvaSi ori gemi idga.
erTidan kvamli adioda.
tanT gavixade, xel-piri davibane da dasasveneblad davweqi. logini grili
iyo, qloris sasiamovno suni asdioda. saaTnaxevris Semdeg avdeqi, xuTi
xdeboda. vicodi, rom am dros samxroba iwyeboda, cota vivarjiSe, civi wya-
li gadavivle, TeTri xalaTi da jaWvisferi puloveri Cavicvi da sasa-
diloSi wavedi.
sasadilos diasaxlisi kuTxeSi mdgari magidisaken wamiZRva. im magi-
dasTan erTi ymawvili qali ijda. samxreTels hgavda, Savi, swori Tma mxre-
bamde CamoSloda. diasaxlisma moridebiT mimarTa:
_ aelita, ara? Zvirfaso, Tu nebas momcemT, Tqvens magidasTan davsvam, _
da Cemze miuTiTa.
_ ra Tqma unda, ra Tqma unda! _ aCqarebiT amoiZaxa ymawvilma qalma da
kovzi Cais amouria.
me davjeqi da Cum-Cusmad davuwye TvalTvali. TeTri, fumfula Jaketi
ecva, marcxena xelze, iq, sadac samajurs mkeTeben, mamakacuri „vimpeli“ ekeTa.
mTeli yuradReba Cais Wiqaze hqonda gadatanili. uceb mudaris RimiliT
momibrunda:
_ Tqven lita damiZaxeT. ra ubedurebaa samsaruliani a-e-l-i-t-a. marto
pasportSi miweria es ocdaaTiani wlebis codva. Tqven ra gqviaT?
_ arc me var Tavisufali mag codvisagan.
_ mainc?
_ daviTi.
_ ra saocaria, ara? ramdeni davidovia ruseTSi. davidi ki iSviaTad
hqviaT. me momwons da-vid.
_ magram CvenSi ase ar gamoTqvamen. Tanac me daTos meZaxian.
_ datos?
_ ara, daTos.
iqve daviwyeT varjiSi, rom es sityva sworad warmoeTqva, da garkveul
1654
warmatebasac mivaRwieT.
saqarTveloze ucnauri warmodgena hqonda _ lamazi qali marto ver
gaivlis quCaSio.
_ lamazi qali _ ki! _ mivuge RimiliT.
imasac gaeRima da viTom sasxvaTaSorisod Tqva:
_ Tqveni qalebi iSviaTad arian lamazebi, biWebi ki TiTqmis yvelani.
avdeqiT da erTad wamovediT. Zalian rbilad da lamazad modioda, Se-
vamCnie, rom sxva magidebidan gviyurebdnen. kibeze is meloti moxuci Segvx-
vda, direqcia rom mimaswavla, dRemSvidobisao da mkiTxa:
_ rogor mogwonT, aqauroba?
_ Zalian momwons,_ mivuge me.
_ sasiamovnoa, sasiamovno.
rom gagvcda, da me da litam erTmaneTs SevxedeT da gagvecina.
_ mSvenieri moxucia, ara? _ mkiTxa litam.
_ sakmaod.
_ iciT, vin aris?
_ iseTi gvari damisaxela, saxtad davrCi.
_ xom CagibarebiaT magis raRaceebi?
_ universitetSi.
_ me saSualo skolaSi. ra arazustia xolme Cveni warmodgenebi, ara?
_ aba?
_ mwerali megona... eg sisulelea, bumberazi ki ara, Zalian harmoniuli
pirovneba. yvelas ase hgonia. Tqvenc mwerali xarT?
_ raRac maggvari.
_ ese igi, unda ijdeT da sul weroT?
_ mxolod dildilobiT.
_ mere ras gaakeTebT?
_ mere vixetialeb.
_ daaTvaliereT es baRi?
_ ara, axla gamovedi pirvelad.
_ mec pirvelad var, mec dilas Camovedi. axla xom saRamoa, xom Segvi-
Zlia wavideT ai iqiT, xeivnisake?
_ ra Tqma unda.
yvavilebis kvlebs gavcdiT da xeivanSi SevediT. es xeivani ki ara, garin-
debuli uRrani tye iyo. erTmaneTs Caxveodnen xavsiani muxebi, nekerCxlebi
da rcxilebi. aqa-iq SemoWril Camaval mzis sxivebze TvalismomWrelad
brwyinavdnen ablabudebi, yviTeli foTlebi da naperwklebiviT moriale
1655
qinqlebi. sadRac siRrmeSi SaSvebma atexes WaxWaxi. maTma WaxWaxma erTi bavS-
vuri gasarTobi gamaxsena. xelis zurgi tuCebze mivide da SeSfoTebul SaS-
vs gmovajavre. imwamsve mi pasuxes, _ aqa varTo. litas gaukvirda da aman
ufro wamaxalisa. kidev da kidev davuWaxWaxe. is SaSvebi xom gamomepasuxnen,
sxvebic ahyvnen. ramdenime sul axlos mofrinda. gakvirvebuli dameZebdnen.
aba ras mixvdebodnen, me rom viyavi!
_ sxva rameebis mibaZvac SegiZliaT! _ aRtacebuli TvalebiT Semomyurebda
lita.
_ zogierTebis.
_ mainc?
_ mtredebis, mwyrebis, kaWkaWebis, bayayebis.
_ aba, bayayebs mibaZeT!
_ bayayebi rom ar arian?
_ iqnebian sadme.
sicilisagan Tavi Sevikave da bayayebis gamojavreba vcade.
erTxans ase megona, Cavflavdi-meTqi, magram mere saqme gamosworda _
qvemodan namdvilma bayayma damiZaxa: vina xar, Seni naTqvami ver gavige, gaim-
eore, ra gindao. me gavumeore. is gabrazda: ras dudRuneb, nuTu ori sityvis
sworad warmoTqma ar SegiZliao. me isev Zveleburad ganvagrZe, maSin bayayma
erTi esRa Tqva: gadareuli xar, viRaca xaro, da gaCumda. bevri veZaxe, ma-
gram xma aRar amouRia.
_ ratom gaCumda? _ mkiTxa litam.
vuTxari, rac moxda.
patara bavSviviT akiskisda.
_ ra yofilxarT, RmerTo Cemo, _ iZaxda da gverdze gadaxrili maTva-
lierebda. _ gaWirvebisas Tqven magiTac ki SegiZliaT icxovroT. xom gamo-
dian xolme imitatorebi scenaze!
_ aba, aba!
moedaniviT raRac iyo _ dagvili, dasufTavebuli. litam xelebi gaSala,
Tan midioda da Tan nel-nela trialebda. uceb ise dabzrialda, Sxivili
momesma haerisa Tu miwis.
_ Tqven ufro zedgamoWrili yofilxarT scenisaTvis! balerina xarT?
_ ah, ara, ras ambobT! eqimi-kardiologi.
_ guls kurnavT? _ vkiTxe provincieli dardimandis kiloze.
_ gaaCnia pacients,_ aseve momigo imanac. Tan viTomc Sercxva, Tavi dax-
ara.
orivem gavicineT da gza ganvagrZeT.
1656
magram gza male mavTulxlarTma gadagviWra. iqiT sxva dasasvenebeli
saxli iyo. ukan gamovbrundiT da sasadilos maxloblad, Zelskamze Cam-
ovsxediT. litam fexi fexze gadaido, xelebi kefaze Semoiwyo da Rrmad
CaisunTqa.
_ me mouTmenlad veli transportis yovel siaxles. minda, male dadges
is dro, rodesac aT-TxuTmet wuTSi gadmofrindebi moskovidan. Tundac
ramdenjerme CaisunTqav am ucnaurad alersian haers da mere waxval.
_ eg uTuod iqneba, magram, visTvis iqneba, es aris sakiTxavi. Tumca... sad
muSaobs Tqveni meuRle?
davinaxe, rom gizgiza Savi Tvalebi nel-nela gaucivda da bolos mTlad
gaeyina. Sevcbundi _ xami viRaca ar vegono-meTqi da swrafad davumate:
_ fuliani Zeibi axlac axerxeben aseT rameebs (TiTqos mxolod amis
Tqma mdomebodes, da ara imis gageba, qmari hyavda, Tu ara).
_ ah! _ wamoiZaxa man.
me ki Cemi naTqvamis dazusteba ganvagrZe.
_ saqmosnebi, dReSi xom imdens akeTeben, rasac Cven TveSi, viRebT...
maSin xeli xelze damado, gamiRima da miTxra:
_ me qmari ara myavs. rac Seexeba saqmosnebs, modiT, es ramdenime dRe
mainc vicxovroT uimaTod, xom?
morCilebis niSnad xelebi avwie.
_ gnebdebiT!
_ dauSviT xelebi da es miTxariT: sabanao amindi gamova Tu ara xval?
_ gamova.
_ raze atyobT?
_ cxviri migrZnobs.
_ im simaRle cxviri gaqvT, SeiZleba marTalic iyoT.
_ aba ra!
kidev karga xans vilaparakeT aTasgvari abdaubda. mere avdeqiT da qalaq-
Si wavediT. qalaqi arc me menaxa da arc imas. TiTqmis yovel ase Tu ise
saintereso saxlTan vCerdebodiT da vmsjelobdiT, Rirda Tu ara im saxl-
Si cxovreba.
erT fardulSi pamidvris wvens yiddnen _ ai, ise, rogorc CvenTan wyals
yidian xolme. litas gauxarda. ginda Tu ara, Senc unda dalioo. Cems dReSi
ar damilevia-meTqi. miT umeteso, da ZaliT momaCeCa Wiqa. vsvamdiT da erT-
maneTs vuyurebdiT RimiliT. msxvili tuCebis zemoT muqi RinRli aCnda,
warbebi cisartyelebiviT sworad hqonda gadaxatuli.
_ Tqven rusi ara xarT, _ vuTxari uceb.
1657
_ arca var.
_ boSa xarT?
_ boSebs Cemnairi mrgvali saxe ara aqvT.
_ aba?
_ TaTari.
_ oho!
_ ra oho! jvarosnuli omis gagrZelebis survili xom ar dagebadaT?
Tavi davuqnie.
_ waagebT.
sicil-siciliT gavedi zRvasTan. ukve bneldeboda. portSi didi TeTri
gemebi idga. sadRac axlos „marinas“ ukravdnen. sanapiros kedelTan wyali
Wyapunobda. haeri mazuTisa da Tevzis suniT iyo gaJRenTili.
_ gavideT zRvaSi? _ vkiTxe litas da navebze vaniSne.
_ rogorc gindaT.
_ gavideT wyalqveSafrTebianiT.
bileTebi aviReT da pirss gavyeviT. navSi ori sxva ijda, oric Cven mive-
mateT. menavem Zrava CarTo da navis Semobruneba daiwyo. lita mxriT mom-
eyuda, me xeli movxvie, navi gasworda, magram xeli aRar CamomiRia. Tavi
mavRla hqonda aweuli, niavi Tmas uwewavda da misi surnelovani boloebi
saxeze meRitineboda. Cven win mjdari wyvili xan aRtacebisagan kioda, xan
SiSisagan; Cven ki Cumad visxediT. mxridan xeli maRla avwie da loyaze
movusvi, Tmis sworeba davuwye, ufro moxerxebulad momeyrdno da Tvalebi
daxuWa.
warmoudgenlad Cqara gavida oci wuTi.
_ kidev xom ar wavideT?
_ ara.
pirsze gadavxtiT da sanapiroze gavediT. is imsigane quCa sul savse iyo
moseirneebiT. moajirTan Camwkrivebul Zelskamebze moxucebi isxdnen da
kmayofili TvalebiT Sehyurebdnen amvlel-CamvlelT. amvlel-CamvlelSi
ki (asec velodi) axalgazrdobas Suaxnis xalxi sWarbobda. vinc iyvnen (gogo-
biWobas vgulisxmob), imaTac sasacilo, ganieri Sarvlebi da naoWasxmuli
yvavilebiani abreSumis kabebi ecvaT. zogierT metismetad Tavmomwone jeils
mkerdze „spidolac“ ekida, antena mTel sigrZeze hqonda aweuli da jazuri
musikiT tkbeboda. lita patarasaviT xelixelCakidebuli momyveboda, yve-
lafers amCnevda da yvelaferi axarebda.
farTo sanapiro rom gaTavda, terasebad dayofili gazonebi daiwyo.
terasebs qvemoT, zRvis piras, restorani iyo _ „priboi“. iqidan sicilisa da
1658
sacekvavo musikis xma amodioda.
_ xom ar gvenaxa ra aris es „priboi“?
litam mxrebi aiCeCa.
xis moryeuli kibe CaviareT da restoranSi SevediT.
garderobSi xnieri qali idga. RimiliT Segvegeba da guli daswyda, rom
araferi gvqonda gasaxdeli. maSin litam Jaketi SemoiZro da miawoda.
_ oo!_ aRtacebiT amoiZaxa moxucma qalma. _ danaSaulia aseTi mxrebis
damalva!
gamecina da litas mivxede. marTlac Zalian lamazi mxrebi hqonda _
frTxilad moxazuli, Txeli, saluqi, mZimed daweul mkerds zemoT aSkarad
etyoboda TiTqos mTrTolvare wvrili laviwis Zvlebi. orive xeli ram-
denjerme Camoisva Tmaze, kabac gaiswora da saxegabrwyinebuli gamomyva
gverdze.
darbazi mrgvali iyo. CrdiloeTiT, scenasaviT SemaRlebul adgilze,
musikosebi isxdnen. dabla sacekvao moedani iyo datovebuli. musikosebi
gatacebiT ukravdnen, arc mocekvaveebs undodaT CamorCena _ isinic Tavi-
anTneburad cdilobdnen, magram rogorRac ar gamosdiodaT; amas TviTonve
grZnobdnen da morcxvad eRimebodaT.
darbazSi carieli magida ar aRmoCnda. gareT gavediT, iq sjobda, morka-
luli aivani zed zRvis talRebze iyo gadamdgari. bedad viRac wyvilma
fuli gnadaixada da wavida. sufris alagebisaTvis aRar dagvicdia, boTle-
bi da Wiqebi cal mxareze mivwie, davsxediT. oficianti male movida. susti,
cxvirwawvetebuli, meocnebeTvalebiani gogona iyo. gaxarebuli Semogvyureb-
da da fanqars awvalebda.
_ stumrebi kavkasiidan, xom?
_ me Tavi davuqnie da vkiTxe _ riT SeeZloT esiamovnebinaT stumrebi-
saTvis.
swrafad CamoTvala: ramSteqsi, katleti, langeti da sxva amisTanani.
_ Rvino?
_ Rvino mxolod muskati da sabWoTa Sampanuri.
_ romels amjobinebT? _ vkiTxe litas.
_ qarTuli Rvinoebi ara gaqvT? _ miubrunda igi oficiants.
oficiangtma daircxvina _ qarTuli Rvinoebi ara hqondaT.
_ bulgaruli?
_ arc bulgaruli.
_ mogvitaneT koniaki! erTi boTli koniaki! _ wamoviZaxe me.
litas gaeRima da aman gadawyvita yvelaferi.
1659
gvSioda kidec. TiTo langeti SevWameT da mere saocrad msxvil muska-
tis yurZensa da somxur koniakze gadavediT. or-ori Wiqa koniaki rom dav-
lieT, sacekvaod wavediT. lita SesaniSnavad cekvavda. aman erTxel maTqmev-
ina _ namdvilad balerina xarT-meTqi.
gaecina da sayveduriT momigo:
_ aki giTxariT, eqimi var.
darbazSi myofni gviyurebdnen. gamovbrundiT da isev Cvens magidasTan
davsxediT. is iyo, Wiqebi Sevavse da viRac sqeli Zia movida _ Tqveni dama
sacekvaod gamomyveso. me litaze vaniSne _ TviTon Tu surs-meTqi! axla
litas miubrunda, Tan kidev ufro daitkbo qaluri RimiliT saxe. lita gahyva.
cota xans icekva da dabrunda.
_ Senze mkiTxa idiotma: qarTvelia da ra aris Senio.
_ mere ra uTxari
_ Seyvarebuli-meTqi! qmari xom gyavTo. qmaric myavs-meTqi. mereo. mere
eg Seyvarebulia-meTqi,gadairia idioti.
ise ubralod, siamovnebiT yveboda amas, vifiqre, es qali uTuod raRac
xaTabalas gadamkidebs-meTqi, magram aq amaze fiqris adgili ar iyo. Wiqa
Wiqas mivuWaxuneT da davlieT. im sqeli Zias magidis wevrebi xSir-xSirad
ixedebodnen Cvenken. litas ki erTxelac ar gauxedavs iqiT.
avdeqiT da erTxelac wavediT sacekvaod.
medole mogvewona orkestrantebs Soris. xeibari iyo (cal fexze pro-
Tezi hqonda), TavdaviwyebiT eZleoda melodias. SegvamCnia, Tvals rom
vadevnebdiT, da mTlad aiwyvita. Tan gvaniSnebda, naxeT, Tqveni gulisTvis
virjebi aseo.
cekva rom davamTavreT, oficianti gamoviZaxe da ori boTli Sampanuri
gavugzavne im medoles. sul vxedavdi _ rogor mivida oficianti, rogor
dauwyo boTlebi gverdze da rogor aniSna, ai, imaT gamogigzavneso. med-
olem Zalian gaixara. haerovani kocniTa da xelis maRla aqneviT gadagvix-
ada madloba da ufro umata sibejiTes. magram Cven meti aRar gvicekvia.
fuli gadavixade (Cveneburad), jer isedac xom dneboda oficianti, axla mT-
lad dadna, _ xSirad gvewvieT, kargi maspinZloba SegviZliao. megarderobe
qalsac miveci fuli, imanac zustad ase gviTxra; TviTon Caacva litas Jaketi,
gareT ukve civa da gacivdebiTo, da wamovediT.
erTi sityva ar uTqvams litas _ davTveri, an uux, Cems sicocxleSi amdeni
ar damileviao. mxrebze xeli movxvie da ise amoviyvane kibeze. erTxans zem-
zemoT viareT, gvsiamovnebda pirqari da civi, Cabnelebuli zRvis xmauri,
mere litam Tqva:
1660
_ ukve gviania, wavideT, Torem SeiZleba veRarc ki mivagnoT Cvens saxls.
gamovbrundiT. farTo sanapiroze xalxi SeTxelebuliyo. vinc iyvnen,
isinic Tav-TavianT Wias axarebdnen. mxrebze xelSemoxveuli vatare TiTq-
mis portamde. iq viwro quCaze avuxvieT. Semovabrune, Tavi gadavuwie da
kocna davuwye, raRac ucnauri, gaSterebuli RimiliT mnebdeboda. kidev erTx-
el gamielva fiqrma, es uTuod raime xaTabalas gadamkidebs-meTqi. magram
imave wams Cems Tavze gavbrazdi, ram gamalaCra-meTqi ase, da ufro Ronivrad
Semovxvie xelebi.
viRacebis sicili Semogvesma da wavediT. xmisamouReblad momyveboda,
xelze xels miWerda da xandaxan isev im gaSterebuli RimiliT miyurebda.
vkiTxe _ ras icinoda. sulac ar vicinio, moicao, da raRac xmas miayura.
Ramis frinvelebi iyvnen sadRac axlos. SeeSinda. momekra. gvegona, swori
gziT mivdiodiT (aRmarTic iyo da didi xeebiT daburuli baRic), magram
raRac kasrebis goras wavadeqiT, gagvecina da ukan davbrundiT. vicodiT,
arc aqeT iyo Cveni saxli, da mainc romeliRac viwro biliks davadeqiT. ise
bneloda, erTmaneTs Zlivs vxedavdiT.
_ gavideT aqedan, me ar SemiZlia, meSinia sibnelis.
cota ufro ganaTebul adgilas gavediT. patara mindoriviT raRac iyo.
xelSi aviyvane da ise davuwye kocna. TviTonac mexveoda da mkocnida. mere
frTxilad Cavawvine balaxebSi.
_ Jaketi, e, Jaketi, _ amoiZaxa siciliT, Jaketi SemoiZro, gverdze gadaagdo
da SiSveli mklavebiT mimizida.
roca wamovdeqiT da wamovediT erTi es mkiTxa:
_ uvargisi dedakaci var, ara?
rac me vuTxari ar daijera. nestiani qari qroda, sicivem aitana. Cqara
wavideTo. me iRliaSi Sevifare. ase viareT Cven saxlamde. ukve gvian iyo,
saxlSi yvelas eZina. ezos rikulebTan erTxelac vakoce. xvalamdis-meTqi, _
xelis aweviT davemSvidobe. raRac sawlurad SemomRima. xelis aweviTve
mi pasuxa,Cqari nabijiT aiara kibe da ukanmouxedavad Sevida sadarbazoSi.
me saxlSi ar Sevsulvar. im xeivans gavyevi, romelSic nasamxrevs viyav-
iT me da is. xeebis kenweroebze qari gadadioda. viare, sanam mavTulxlarTs
ar wavawydi. iqidan gamovbrundi. kibe avirbine, morige qals sulmouTqmelad
movubodiSe dagvianebis gamo. _ ara uSavso, _ mravalmniSvnelovnad gamiR-
ima im qalma. Cemi oTaxis kari gavaRe, gavixade, sawolze gulaRma gadavweqi
da xelebi TavqveS amoviwye.
ase CamZineboda.

1661
II
Svidis TxuTmet wuTze gameRviZa. oTaxSi uer isev bneloda. Tavi mi-
bruoda da gaurkvevel SeSfoTebas vgrZnobdi. mainc maSinve avdeqi. litasTan
gatarebuli saRamo sizmariviT mqonda CarCenili mexsierebaSi. mindoda
Tavidan ganmeorebuliyo yvelaferi, magram jer risi imedi unda mqonoda!
jer xom, albaT,, morigeebic ar iyvnen amdgari!
kari gavaRe da aivanze gavedi. bindSereuli haeri sveli cementis suniT
iyo gaJRenTili. SiSvel xel-fexze nestianma sicivem damkra. moewvima. baR-
Si xeebi afuyuli Savi frinvelebiviT idgnen. baRs qvemoT nisli Tu bindi
iyo gawolili. arc zRva moCanda, arc qalaqi. mxolod elnaTurebi bJutavdnen
sisveleSi, portis mxridan ki ismoda nawyvet-nawyveti signalebis xma.
siamovnebiT vivarjiSe im nestian haerze, mere civi wyliT davibane tani,
sportuli reituzi da baTinkebi Cavicvi, qurTuki aviRe da gareT gavedi.
gareT gaTenebuliyo. asfaltze damdgar tborebSi TeTrad irekleboda ca.
maxlobeli fardulidan morige qali modioda. wvimisagan dasvelebuli
wnuli skamebi daeyiravebina da axla Roxi mohqonda imaT gasabertyad.
gaukvirda, ase adre rogor adeqiT, wuxel xom gvian daiZinneTo.
me gavuRime da sul sxva rame vkiTxe:
_ ai, iq, im goris zemoTac cxovrobs xalxi?
_ ra Tqma unda.
_ ase adis gza?
_ ki.
joxi skamisTvis ar daurtyams. saaTi mkiTxa. Svids aTi aklda. batonebs
gaeRviZebaTo, da cocxs daswvda. cocxi gacveTili iyo da abuzRunda _ amiT
saqmis gakeTeba SeiZlebao?! aba, aba-meTqi, da wavedi. sanam nacnob xeivanSi
Sevidodi, sul aivnebisken viyurebodi, iqneb litasac adre gaeRviZa da dav-
inaxo-meTqi, magram aivnebi carieli iyo, fanjrebis siRrme civi SaveTis
STabeWdilebas tovebda.
xeivanSi haeri damZimebuliyo, dampali foTlebis mZafri suni idga. Cit-
ebs isev Tu eZinaT. xevSi gaCenili pawawina nakadulisa da aqa-iq Camovard-
nili msxvili wveTebis xma ismoda mxolod.
nakeTebi gzidan gadavedi da buCqnar ferdobze amaval sacalfexos avyevi.
qviSian adgilebs ara uWirda, Tixiani ki molinWyuli iyo. fexi micurdebo-
da, totebsa da balaxebs veWidebodi. mal-male vCerdebodi da aqeT-iqeT
vixedebodi. aqedan didi sivrce unda gamoCeniliyo, magram iseTi Rrublebi
da burusi iyo Camowolili, TiTqos qveyana erT kilometrze Tavdeboda.
ferdobis Tavze tafobi iyo. tafobis siRrmeSi, TeTrad SefeTqil rusul
1662
xatebSi, xalxi cxovrobda. aqeT mavTulze gabmuli venaxi iyo. venaxis piras
Savi xbo sZovda. totebCamoxleCil jeramTan viRac TeTrwvera moxuci
kombostos dabliTa foTlebs aclida da tomaraSi hyrida.
mivedi da gamolaparake. saqmisTvis Tavi ar gaunebebia, ise momiyva: wels
venaxebi Zalian gafuWda, rac gadarCa, isic axla fuWdeba; muskats kidev ara
uWirs, kabernem ki Tqveni Wiri waiRoo.
am laparakSi viyaviT da gamonapira qoxidan mosaxvevwakruli qaliS-
vili wamovida. ise modioda, megona, Zveli nacnobi iyo, movidoda da metyo-
da: ai SexedeT sad vxvdebiT erTmaneTso! cisferi didi Tvalebi da mrgva-
li TeTri saxe ucinoda. mamiseuli kaloSebis tyapatyupiT wavida. xuTi-
eqvsi nabiji rom gaiara, isev moixeda da isev gamicina.
_ Seni ra aris? _ vkiTxe moxucs.
_ Svili.
gamikvirda. moxuci xnieri Canda, gogo ki jer isev bavSvi iyo.
_ ramdeni wlisaa?
_ wlisa?
_ xo.
_ omis Semdeg daibada. ormocdaSvidSi. TxuTmetis gamodis, ara?
_ ki, TxuTmetis, Zalian kargi gogonaa.
_ ee, _ xeli Caiqnia moxucma.
tafobis iqiT amarTul gorisaken gasasvleli vkiTxe da wavedi. biliki
im qoxis win gadioda, sadac gogona Sevida. Ria fanjridan daminaxa. mosax-
vevi gadaiZro. me xeli avuwie salmisa da gamomSvidobebis niSnad, imanac
xeli amiwia sixaruliT, mere gaicina da kedels moefara.
aqeT da aqeT miwa ufro sveli iyo, buCqnaric xSirdeboda. davsveldi,
gavilumpe, magram mainc jiqur miviwevdi mwvervalisaken. iq rom avedi, TiTqos
didi miznisTvis mimeRwios, SvebiT amovisunTqe. gansakuTrebuli ki araferi
iyo, araferi Canda. mwvervals wvimiswveTebasxmuli vaciwvera mosdeboda;
zRvaze kvlav nisli iwva; mTebic RrublebSi iyo Semaluli; oriode buC-
qnariani goraki amoCriliyo im nislidan da Rrublebidan; zed saagarako
saxlebi idga; tafobSi xatebi bolavda. mainc karga xans videqi iq da xan
Semogarenze vfiqrobdi, xan litaze. „ra daerqmeva Cvens urTierTobas?
ocdaoTxi dRis Semdeg is moskovSi dabrundeba, me _ TbilisSi da amiT
damTavrdeba yvelaferi“?
magram sanam es moxdeboda, bevrjer SemeZlo misi naxva. cxris aTi wuTi
iyo. cxraze, albaT,, sasadiloSi gamovidoda. goridan sirbiliT Camovedi,
venaxic Cqari nabijiT gaviare (aRarc moxuci Canda sadme, aRarc misi qaliS-
1663
vili), da is iyo Cvens xeivanSi Sevedi, rom wvimamac dauSva.
axla ukve bevrs eRviZa. vestibulsa da derefnebSi borialobdnen. zogi
saabazano oTaxidan brundeboda, zogs tansacmeli mihqonda gasauToveblad.
miyurebdnen da ukvirdaT, ase rogor dasveldiT da gatalaxiandiTo. me
mxrebs viCeCdi da vuRimodi. isinic saTno RimiliT macilebdnen.
sveli samosi gavixade da magidas mivujeqi, _ raRac-raRaceebi Caviwere.
mere sufTa xalaT-Sarvali da fexsacmeli Cavicvi da sasadiloSi wavedi.
ise vRelavdi, TiTqos raRac Znel gamocdaze mivdiodi. kibesTan isev melo-
ti moxuci Semxvda (samkiTxvelodan gamovida or xnier mandilosanTan
erTad), xeli CamomarTva, gamicina Tavisi didebuli oqros kbilebiT da
gamomkiTxa:
_ sad iyaviT ise adre? me daginaxeT, wvimaSi rom modiodiT sveli, fexeb-
dasvrili.
_ aqauri Semogareni vnaxe.
_ kargia, Zalian kargi.
win isini gavuSvi da mere me Sevedi sasadilo darbazSi. Cveni magida
carieli iyo,. sxva magidebTan ki xalisianad purobdnen. meCveneboda, rom
yvelani me miyurebdnen; icodnen Cemi saqmeebi, Cemi fiqrebi. rac SeiZleba
mSvidad davikave Cemi adgili. sauzme mxolod erTi sulisTvis iyo motani-
li. oficianti qali rom movida (somexi iyo da, rogorc mezoblisaTvis,
cdilobda pativi eca), gavbede da vkiTxe _ Cemi TanamesufrisaTvis ratom
araferi mogitaniaT-meTqi. SeuZlod aris da Sin mivarTmevTo.
_ xSirad xdeba ase, axalCamosulebi cudad grZnoben Tavs pirvel or
dRes. xval kargad iqneba.
RmerTma inebos-meTqi. cota ram SevWame da wamovedi. erTxans karTan
videqi, iqneb fanjaraSi momekra Tvali, magram araferi gamovida. wvimda,
qalaqSi ver wavidodi, isev SigniT Sevbrundi. pirvel sarTulze erTi oTaxi
iyo, roiali da radiomimRebi idga. radiomimRebi CavrTe, ormocdameerTe
talRaze viRacis saviolino koncerti daviWire da imas vusmine karga xans.
amasobaSi wvimam gadaiRo. erTxel kidev SevaTvaliere fanjrebi da
qalaqSi wavedi _ qudsa da sawvimars mivakiTxe miliciis ganyofilebaSi.
samorigeoSi sxva leitenati damxvda, iman araferi icoda Cemi ambisa da
isev Tavidan momixda yvelafris moyola. am leitenatma sxvagan dareka,
mere vinme nataSa gamoiZaxa, raRaceebi gamohkiTxa da bolos miTxra _ wabr-
ZandiT livadiaSi, avtobusebi dadis, ikiTxavT taqso-motors, mixvalT sa-
dispetCeroSi da, Tu sadmea, iq unda iyos Tqveni sawvimari da qudio.
avtobusebi iqve axlos Cerdebodnen. livadiisac male movida. didi Wyle-
1664
ta iyo, magram mainc avedi. konduqtors vTxove, taqso-motoris garaJTan
rom viyoT, miTxariT-meTqi. oc wuTSi mivedi. Camovxti, quCa gadavWeri da
alayafSi Sevedi. galavanSemovlebuli veeba ezo „volgebiT“ iyo savse. zogi
ormoze idga da qveSidan SemkeTeblebi ukirkitebdnen.
erTi xelebis wmendiT momaval kacs SevekiTxe, sadistpeCero sad iqneba-
meTqi.
_ ager, aweria zed! _ miTxra ratomRac mwyralad.
Sevedi Tu ara, maSinve davinaxe Cemi sawvimari da qudi. oTaxis siRrmeSi
kaCxaze iyo Camokidebuli sacodavad. gamixarda, ase advilad rom aRmova-
Cine, da sawer magidasTan dazvinul qera qals vuTxari:
_ ukacravad, ai,is sawvimari da qudi Cemia, me damrCa guSin taqsSi.
_ mere? _ TavaRebliv waiduduna qalma.
_ ra aris saWiro, rom miviRo da wavide?
_ ar vici.
_ xom ar SegiZliaT miTxraT, vis ecodineba?
_ mTavar dispetCers hkiTxeT.
_ vin aris mTavari dispetCeri?
_ me ara var.
vifiqre, am qalis Tavs namdvilad raRac ambavia-meTqi da meore oTaxSi
mjdari kidev ufro sqeli qalisken wavedi.
_ ukacravad, Tqven xom ver metyviT, vin aris mTavari dispetCeri? _ ve-
kiTxebi mokrZalebiT.
_ me var.
_ iciT ra...
Tavidan movuyevi yvelaferi.
_ pasporti gaqvT?
_ diax maqvs.
maSin dawereT xelwerili.
_ ra xelwerili?!
_ nivTebi rom migaqvT.
_ kalami maTxoveT, Tu SeiZleba.
_ es kalami dawesebulebis ar aris, Cemia.
_ erT wamSi davwer da isev Tqveni iqneba.
_ me vmuSaob.
bedad viRac mZRoli Semovida da kalami iman maTxova. davjeqi da davw-
ere: me, amana da aman, waviRe sawvimari da qudi. xeli movawere da qaRaldi
win davude.
1665
cali Tvali gadaavlo, marcxena xeliT daWmuWna da kuTxisaken isrola.
_ CawereT mudmivi misamarTi, pasportis nomeri, vis mieraa gacemuli da
rodis.
isev daviwye wera, axla ukve braziT: me, amana da aman, waviRe Cemi nivTebi
(sawvimari _ ruxi, Cinuri, 50 zoma, qudi _ ruxi, Savwinwklebiani, 56 zoma),
romlebic damrCa taqsSi 1962 wlis 30 oqtombers, dRis sam saaTsa da 15
wuTze. mudmivad vcxovrob TbilisSi, zarzmis quCa ¹21-Si. myavs coli, erTi
bavSvi da sidedri. pasporti ¹161959 gacemulia 1956 wlis 20 dekembers, aTi
wlis vadiT, leninis raionis miliciis ganyofilebis mier. movawere xeli
da mivawode.
waikiTxa da isev daxia:
_ colis, bavSvis da sidedris moxsenieba ar aris saWiro.
mZRoli kalams ucdida. maSin Cemi piradobis mowmoba amoviRe, vaCvene
im qals da Tan moridebiT ganvumarte:
_ vgoneb, Cveni profesiis xalxma cota ram unda icodes, rogor iwereba
xelwerilebi da aseTi raRaceebi.
swrafad wamodga, meore oTaxSi gavida, sawvimari da qudi momitana da
sabralobeli RimiliT miTxra:
_ gvapatieT. amdeni saqmeebiT, xom iciT.
Semebrala, gavuRime, araferia-meTqi da swrafad daviwye mesame xelwer-
ilis wera.
_ ar gindaT, araa saWiro.
me mainc davwere da davtove. sanam wamovidodi, fexze idga.
Cem gverdiT momavalma mZRolma kalami guljibeSi Caido da RimiliT
miTxra:
_ dRes katkac eCxuba.
katka romelia?
_ dispetCeri, aqeT oTaxSi rom zis.
_ raze?
_ katkas qmari dadis xolme magasTan.
_ oho!
_ ara, ise ki ara! _ gaecina mZRols. _ katka rom simTvralisTvis aiklebs,
magasTan midis xolme sakonsultaciod.
_ mere?
_ mere eg katkas gamoiZaxebs da... xom ici, ras niSnavs qali qalis ufro-
si.
_ oo!..
1666
SeTqmulebiviT gavuRimeT me da im mZRolma erTmaneTs da quCaSi gam-
ovediT. avtobusebis gaCerebsaTan yoreze Camovjeqi. mzem gamoanaTa. Zalian
sasiamovno mze iyo _ sufTa, sufTa, oqrosferi. mTebze daxorebuli Rrublebi
erTmaneTSi areuliyvnen da maRla-maRla iwevdnen. alag-alag mTis Txeme-
bic gamoCnda. tyes im Txemebamde ver mieRwia,ti piuri alpuri zona iwyebo-
da. iq axla... iq, albaT,, axla saocari siwynarea. Semxmar balaxebze wvimis
wveTebia dakidebuli. mijdebi sadme exSi, gayuCdebi xvlikiviT da datkbebi
am siwynariT. magram ra RvTis risxva iyo Cems Tavs! ise mindoda litas
naxva (gansakuTrebiT am mzeSi), wamiT aRar mindoda sxva rameze fiqri.
avtobusSi asvlisas saaTs davxede. Tormeti iyo. sadilobamde kidev
ori saaTi rCeboda. jer vifiqre, qalaqSi gavivli-meTqi. mere isev Sin asv-
la vamjobine _ iqneb sadme litasTvis damekra Tvali.
magram amjeradac amaod Sevyurebdi aivnebsa da fanjrebs. erTma dams-
venebelma veeba Savi senbernaruli ZaRli Camoatara. Tvali ver movwyvite,
iseTi didebuli ZaRli iyo. patrons gamovelaparake. jer mxolod cxra
Tvis ariso, _ momigo siamayiT. TeZos Tavamde ki swvdeboda! isini TavianTi
gziT wavidnen, me Sin avedi. oTaxSi haeri daxuTuliyo, kari gavaRe, aivanze
gavedi, mere wignic gavitane. wnul taxtze wamovweqi, kiTxva daviwye, cota
xans vikiTxe da CavTvlime. megona, wamiRo saRaTas Zilma da eg aris-meTqi,
naxevari saaTi ki mZineboda. isev wigni aviRe. rogorc iqna, oric gaxda,
xalxma sasadilosken daiwyo dena. oci wuTi kidev vijeqi da viTmendi, mere
mec wavedi. Cvens magidasTan isev aravin ijda, sufra amjeradac mxolod
erTi kacisTvis iyo gaSlili...
somex oficiants Sevebrale, win damijda da Tbilisisa da erevnis Se-
darebas mohyva. magram imasac diasaxlisma dauZaxa, gaiqca da SoridanRa
maniSna, bodiSi, rom veRar vbrundebio.
mec male avdeqi, Sin aRar Sevsulvar, sasadilodanve qalaqisken daveSvi,
sanapiroze gasuls gamaxsenda sabanao trusi... rom wamomeRo, vibanavebdi.
magram iqve wamomewia meore azri _ viyidi-meTqi. pirvelsave maRaziaSi
aRmoaCndaT, viyide da plaJze Cavedi.
areuli dRis miuxedavad (mze xan gamoanaTebda, xan RrublebSi miimale-
boda) plaJze bevri xalxi iyo. zRvas grZeli, daxveul-daxveuli talRebi
mohqonda da napirze isroda. aTiode metris manZilze cota SemRvreuli
iyo, SigniT da SigniT momwavnod kamkamebda.
tanT gavixade, sabanao trusi Cavicvi da svel silaze gavedi. vgrZnobdi,
rogor ganvsxvavdebodi sxvebisagan _ maRali, gamxdari, mzemoukidebeli.
talRas peSviT davwvdi, sveli xelebiT mkerdi da xel-fexi davizile. uceb
1667
gavqandi, gadavvardi. oriode wuTis Semdeg sasiamovnodac ki momeCvena grili,
grili wyali. droSebs mivuaxlovdi. iq gulaRma davweqi da ase viyavi kar-
ga xans. mere gulTan Cxvleta vigrZeni, gamovedi, silaze davjeqi da mzes
miveficxe.
Cems marcxniv patara gogona da biWi TamaSobdnen. dedac iqve iwva _
SavTmiani, sqeli, mkvrivi qali _ da mal-male gamosZaxebda xolme: wynarad,
bavSvebo, aq, Tqvens garda, sxvebic arian, nu awuxebT damsveneblebso. mar-
jvniv ki karts TamaSobdnen qalebi da kacebi. vinc darCeboda, mosWidebdnen
xelebSi da fexebSi, gaaqanebdnen da zRvaSi gadaagdebdnen. jer isev sveli
viyavi, rom erTi axalgazrda qali darCa. wamoxta da gaqceva daapira, ma-
gram ZonZroxa kacma daiWira, xelebi yelze Semoxvia da ukan gadmoaqcia.
qali icinoda, datikul fexebs asavsavebda. maSin im fexebSi waswvdnen, ZiZgil-
ZiZgilSi lifidan marjvena ZuZu gamouvarda. TeTrad amoeburTa garu-
jul tanze. yvelani Secbundnen. ZonZroxa kacma xelebic ki SeuSva. qalma
wamoiwia, ZuZu saswrafod Semala lifqveS. egona, amiT damTavrdeboda yve-
laferi, magram ZonZroxa kaci isev eca xelebSi, fexebSi CaWidebulebmac
gaswies, wyalTan miarbenines, gaaqnies da gadaagdes. rom amoyvinTa da na-
pirisken wamovida siciliT, vnaxeT, rom ZuZu isev dasxltomoda lifidan.
viRac-viRacebi xarxariT iSverdnen misken xelebs. axlaRa mixvda, rac mox-
da. mibrunda, lifi gaiswora da mere bavSviviT dagveWyana.
me avdeqi da isev Sevcure. axla ukve karga manZilze wavedi. roca davi-
Rale, gulaRma amovbrundi, Tvalebi davxuWe da dasveneba daviwye. katarRis
dagdagi Semomesma. sul axlos modioda. qimze qalebi idgnen da xelebs
miqnevdnen. viRacam damiZaxa kidec: _ napirze, napirze sjobia, gandegiloo. _
Sen gelodebodi-meTqi, _ davuZaxe me. _ napirze, napirzeo, _ isev esRa momes-
ma da „rioritas“ xmebma gadauara yvela sxva xmas. cota xansac viyavi iq da
mere gamovbrundi. uceb brtyel-brtyeli, brWyviala wvima wamovida. davi-
naxe, rogor aiSala xalxi napirze da rogor SeiyuJnen qolgebisa da far-
dulebis qveS. mTeli ZaliT movusvi, rom qvebze dayrili tansacmeli ar
damsveleboda, magram mezobel bavSvebs ezrunaT Cemze, qolgis qveS Seet-
anaT. jer napirze ar viyavi gasuli, rom gamoiqcnen da ZaxiliT Semomegeb-
nen, _ Tqveni tansacmeli Cven gvaqvso. madloba gadavuxade. Sevaqe (ho, wvi-
mam ucebve gadaiRo) da menayinem rom Camoiara, „eskimoebi“ vuyide maTac da
maT dedasac. dedam minazebuli xmiTa da siciliT mxolod es amoiZaxa: _
„oo!“ mere gamokiTxva damiwyo: sadauri viyavi, ra merqva da sxva aseTebi.
Cems yovel pasuxs TavSekavebuli aRtacebiT xvdeboda, _ „ras brZanebT“,
anda „nuTu marTlao“. TviTon kieveli aRmoCnda. Cemi qmari maRaziis gamgeao,
1668
_ da gaicina. roca movdiodi misamarTic momca: Tqven aq marto xarT da, Tu
rame dagWireT, nu mogeridebaT, momakiTxeTo.
qalaqSi mocementebuli farTo kibiT avedi. wignebis kioskTan videqi,
xelSi gazeTSi gaxveuli trusi meWira da vfiqrobdi _ saiT wavsuliyavi.
bolos portisken wavedi. iseT gunebaze viyavi, TiTqos matarebelze damgvi-
anebodes da win mTeli ocdaoTxi saaTi mqondes ucxo qalaqSi sayialod.
Sevdiodi maRaziebSi, vaTvalierebdi suraTebs da wignebs. fostamtis gver-
dze fexsacmlis gasawmendad davjeqi. fexsacmlis mwmendavs TeTri wveri
mtkavelze Camozrdoda. ise, sasxvaTaSorisod vkiTxe: Cexovi xom ar gaxs-
ovT-meTqi. rogor ar maxsovs, Cexovi yvelas axsovso.
_ vin yvelas?
_ Zvel biWebs.
am „Zvel biWebze“ gamecina da gamokiTxva davuwye: _ mainc rogor gaxs-
ovT, rogori kaci iyo-meTqi.
_ rogori da... xom naxeT misi saxli? Cvenc iqve vcxovrobdiT. cota
zemoT, anikuSkinebi da Cven, lobovebi. Camodiodnen sxvadasxvagvari batonebi
_ gorki, Saliapini, moskoveli artistebi. me patara viyavi, Svidi-rva wlis...
ukve vicodi, rom Txzavda. Cexovma xom Tavisi saxli xriok gorakze aiSe-
na, yvelasagan gancalkevebiT? magram mainc siamovnebiT vusmendi.
_ me ra mesmoda, vin iyo Cexovi! Cemi ufrosi da da misi amxanagebi ki
dasxdebodnen maxlobel borcvze da mTeli dRe uTvalTvalebdnen. anton
pavles Ze baRSi muSaobda, isini ki isxdnen da uTvalTvalebdnen. erTxel
muceli amtkivda... erTxel muceli amtkivda da dedam anton pavles ZesTan
wamiyvana. SevediT Tu ara saxlSi, maSinve damiamda. anton pavles Zem mainc
gamsinja, mucelze gamiRitina, gamicina da mere wveTebic damalevina. maRali
kaci iyo, wynari, boxxmiani. gogoebi sul SuriT dawydnen. xom ici gogoebi!..
fuli gadavixade da isev portisken wavexete. im TeTrwveras laparak-
laparakSi ise gaeprialebina Cemi fexsacmeli, quCaSi rom davxede, guli
gamiskda. skverSi gadavedi, aguris fxvnils ramdenjerme gavkari da Cems
Wkuaze davayene. skveris siRrmeSi cisferi pavilioni iyo. Sevedi. qarTuli
Rvinoebi aRmoaCndaT. erTi boTli „gurjaani“ movatanine da nel-nela
daviwye sma. imden xans vsvamdi, oficianti gadairia. ramdenjerme mivida
mebufete qalTan da Cemze raRac CasCurCula. mebufetec mwyralad gadmomxe-
davda xolme, magram TqmiT arc imas uTqvams araferi.
roca, bolos da bolos, wamovedi, ukve mze Cadioda. mTvrali ar viyavi,
magram saamo moTenTilobas vgrZnobdi, yvelaferi melamazeboda. yvela
nazad miyvarda. mindoda TviT im bebrebsac ki mivferebodi, Zelskamebze
1669
rom isxdnen da sabralobeli gamometyvelebiT adevnebdnen Tvalyurs, al-
baT,, drois ulmobel svlas.
portSi baqnis bileTi aviRe da navmisadgomze gavedi. didi gemebidan
marto „afxazeTi“ idga, msxvili bagirebiT iyo dabmuli veeba rkinis bojge-
bze da Zlivs SesamCnevad irweoda. trapTan mezRvauri idga da zeviT aravis
uSvebda. arc vapirebdi asvlas. molze meankeseni isxdnen da imaTken wavedi.
oTxni iyvnen. gafacicebuli dascqerodnen mwvane wyalze molivlive wi-
Tel tivtivebs. erTi saTno saxis moxuci momewona. gverdiT davucucqdi.
sami ankesi hqonda. erTi me vTxove. siamovnebis RimiliT momawoda, swored
is, romelic xelSi eWira. mTeli ori saaTi viTevzave. xuTi cali daviWire,
cidis sigrZe karCxanebi, moxuci ar iRebda. Sen daiWire, sul Seni unda iyoso,
magram me rad mindoda? maSin miTxra. xval modiT aq, portSi, oTx saaTze,
katarRiT wavalT kefalis saWerad, araferi ar gindaT, ankesebi da Wiayele-
bi me meqnebao.
qalaqis es ubani restornebiTa da kafeebiT iyo savse. axla, SeRamebulze,
sxva yvelaferi rom wynardeboda, isini iRviZebdnen da xmaurobdnen. sul
ufro mkveTrad da mkveTrad ismoda sacekvao musikisa da yayanis xma. vxe-
davdi mocekvaveebsac, magram arafrisken ar gauwevia guls. viwro, Cabnele-
bul Cixs avyevi, mTavar gzaze avedi, troleibusSi Cavjeqi da Sinisken wav-
jayjaydi. magram Sin ar Sevsulvar. baRSi, didi muxis qveS, Zelskamze wam-
ovweqi. ase viyavi didxans. haeri ar iZvroda, muxis foTlebi Savad gaSeSe-
buliyvnen vardisfer caze. papiross papirosze vwevdi da araferze ar
vfiqrobdi. meCveneboda, rom RrublebSi viweqi da im Rrublebs mivqondi
sadRac ucnobi mxareebisaken. vgrZnobdi, rogor viclebodi raRac zedmeti-
sagan. rogor eSveboda Cemi daWimuli nervebi.
bolos SenobaSi zedized Caqra sinaTleebi, yvelani iZinebdnen. mec wam-
ovjeqi. Semcivnoda. ramdenime mkveTri moZraoba gavakeTe gasaxureblad.
mere kibeze avedi. vestibulSi, gasaRebs rom viRebdi, morige qalma mkiTxa:
_ kidev dalieT?
me gameRima da araferi vupasuxe. gverdiT patara gogona ejda, Zil-
moreuli kenkavda yurZens. mivwvdi, mtevans marcvali gamovacale da Sori-
dan gasrolili Sevigde pirSi. gogonas gaeRima da miTxra:
_ aba kidev!
me kidev movwyvite marcvali da ufro Soridan visrole pirSi.
gogona mTlad gamofxizlda. dedamissac ecineboda.
_ aba kidev!
_ axla Sen.
1670
paWua cxvirze xeli davaWire da wamovedi. sawer magidaze furclebi
mqonda gaSlili. erTi furceli dilandeli naweriT iyo savse. aviRe kiTx-
va daviwye, saZaglobad momeCvena. davWmuWne, davxie, naxevebi kalTaSi Cavyare
da axal furcelze daviwye: „patara gogonas Zili ereoda da, rom ar CasZine-
boda, yurZnis mtevans kenkavda“... mTeli sami saaTi vwere sevdian fantazias
gayolilma. vicodi, axlac sisuleleebs vCmaxavdi, magram mainc vwerdi. roca
sabolood ganmuxtulad vigrZeni Tavi, davweqi da ise ganvagrZe fiqri: ma-
gram es ukve fiqri aRar iyo. amas sizmrebi ufro eTqmoda.

III
imden xans mZineboda, mze damdgomoda Tavze. megona, iwvoda qveyana, ma-
gram, aivanze rom gavedi, sasiamovno sigrile damxvda. vvarjiSobdi da sak-
uTar Tavs vlanZRavdi: „ra iyo, is ra ambavi daiwie guSin?! riT ver mieCvie
namdvili saxelebi daarqva sagnebsa da movlenebs?! sircxvili ar aris, meoce
saukunis samocian wlebSi, viRac SemTxveviT gadayril qalTan gatarebulma
saRamom ase aacuncrukos Seni xnis mamakaci?!“
TiTqos xel-fexis gamZafrebuli qneva unda damxmareboda am usiamovno
fiqrebis gandevnaSi. da damexmara kidec. rom vibanave, piri gavi parse da
TeTri, gaspetakebuli perangi Cavicvi, ukve sxva viyavi. Tavs ise vgrZnobdi,
TiTqos didi xnis avadmyofobis Semdeg pirvelad gavdiodi qalaqSi.
Cveni korpusis win, ezoSi, badmintons TamaSobdnen wiTladTmaSeRebili
Sua xnis qali da welzemoT gaSiSvlebuli mrisxane mamakci. etyoboda, ma-
makacs Zalian siamovnebda Tavisi kargad ganviTarebuli muskulaturis
gamoCena. bade ar hqondaT gaWimuli, arc moedani iyo daxazuli, ubralod,
vis ra moxdenilobiT SeeZlo, ise awodebda volans. vuyurebdi da meRime-
boda. qalma ramdenjerme zedized aacdina Cogani. bolos volani Cemken
gadmovarda. qali ymawviluri kiskisiT gamoiqca, daminaxa, volans rom davwv-
di da misken waviRe, SeCerda, uceb amaTvaliera da Cogani RimiliT gamomi-
woda.
_ gindaT, iTamaSeT Cems magivrad!
_ o, ara, ras brZanebT.
_ iTamaSeT, iTamaSeT!
ise gulwrfelad mTxovda, isRa damrCenoda, partniorze meniSnebina, is
ras ityvis-meTqi.
_ iis? daviRale vitia. am axalgazrdas eTamaSe! _ miubrunda mamakacs.
Cogani gadmomca, xelebi kefisken waiRo, Tma gaiswora da doinjSemoyrilma
daixia ukan.
1671
„vitiam“ araferi Tqva, raRac mtrulad ki gamomxeda. maSin Cogani movi-
marjve da volani wynarad, maRla-maRla gavgzavne misken. Zlieri dartymiT
gamoabruna ukan.
„ratom brazobs?“ _ gavifiqre da mec mometebuli ZaliT moviqnie Cogani.
kidev ufro swrafad miviRe. aq ukve iZulebuli gavxvdi, aRar CamovrCeno-
di. mTeli wuTi ZirsdauSveblad vaxazvineT volans haeri. mere me Cogani
amicda da Zlivs Sevikave Tavi, rom ar davcemuliyavi. „vitias“ mSvidad gaeRima,
me gavwiTldi. volans davwvdi da dablidanve gavgzavne, rom vimarTebodi,
ukanve miviRe. Sevxti, mTeli ZaliT davartyi maRlidan. „vitiam“ ukan-ukan
gairbina ramdenime nabiji, gazonis kides wamosdo fexi, Sebarbacda da
yvavilebSi Cajda. me misaSveleblad gaviqeci, xeli gavuwode. misaSvele-
blad morboda wiTladTmaSeRebili qalic.
_ xom araferi getkina? _ ekiTxeboda RimiliT.
_ ara, ara!
magram „vitia“ ise Relavda, TamaSis damTavreba vamjobine. movibodiSe,
Cogani patrons davubrune, didi madloba gadavuxade da samkiTxvelosken
wavedi.
samkiTxvelo sasadilos qveS iyo. cxra saaTi gaxdeboda Tu ara, yvelani
iqiT mieSurebodnen. zogs gazeTebic ainteresebda, magram umetesoba wer-
ilebs eloda: _ fostalions Tu viRac gogonas iq mohqonda dasasvenebeli
saxlis mTeli fosta.
me werils ar velodi. gazeTebi gadavaTvaliere, Taroebze Camwkrive-
bul wignebs Camovuare, axali Jurnalebi gavsinje da udardeli ga-
mometyvelebiT avedi maRla.
lita magidasTan ijda. TeTri CesuCis moklesaxeloebiani kaba ecva, Savi
laplapa Tma win wamosweoda. rogorc ki Sevedi, maSinve SemamCnia, magram
Tavi ise daiWira, TiTqos ver daminaxa. daixara. lamazad momarjvebuli
dana-CangliT sauzmes Caukirkita.
magidasTan Zalian axlos mivedi da skami, gangeb, xmauriT gamovwie. raRa
unda eqna? amomxeda. Tvalebis isedac grZeli Wrili lurji saRebaviT kidev
ufro daegrZelebina. gulmodgined SeRebil tuCebzec lurji Tu iasamnis-
feri gadahkvroda. momeCvena, rom isic didi xnis avadmyofobisSemdeg pirve-
lad gamosuls hgavda. dila mSvidobisa vusurve. gamiRima, Tavi damiqnia.
davjeqi da sauzmis arCevani daviwye. lita Cemken ar ixedeboda. cdilobda
lamazad, uxmaurod gaerCia Semwvari Tevzi.
me vkiTxe:
_ kvlav martoni varT am magidasTan?
1672
TiTqos gvian, Zalian gvian mimxvdariyos Cemi sityvebis azrs, amomxeda,
mxrebi aiCeCa da isev Tavi daxara.
mec TevziT daviwye. gavxedavdi xolme da davakvirdebodi, aba, ra guneba-
zea-meTqi, magram raRac Sinagani daZabulobis meti veraferi Sevatye. xuT
wuTs mainc viTmine da bolos vkiTxe:
_ dRes xom kargada xar?
_ ara miSavs.
_ ase icis Turme zRvam pirvel or dRes.
qvemodan gamomxeda, mware ironia Caudga TvalebSi da TiTqos TavisTvis
Cailaparaka:
_ ki, ase icis.
meti araferi gviTqvams. „an ki ra unda vTqvaT aq?!“ _ vimarTlebdi Tavs.
kibeze rom CavdiodiT, viRac xnierma qalma gaaCera da maslaaTi gauba.
erTi gavxede, _ lita Tavazianad iRimeboda. mere salonSi Sevedi da radi-
omimRebs mivujeqi. amjerad mocarts gadmoscemdnen ormocdameerTe tal-
Raze. tembri davazuste da kefiT kedels miveyude. litac Semovida, kuTxeSi
midgmul savarZelSi Cajda. idayvebiT samklaveebs daeyrdno, xelebi Seatyupa,
zed nikapi Camodo da ase damiwyo yureba. iseTi daJinebiT miyurebda, si-
cili wamskda. magram Cems sicils odnavadac ar umoqmedia masze. wynarad,
Tanabrad sunTqavda. Tvalebi xan gaunaTdeboda, xan Caumuqdeboda. uceb
mkiTxa:
_ miTxari, gana Sen vaterloosTan ar mogkles rvaas TxuTmet wels?
am sityvebma, cota ar iyos, SemakrTes. magram, sanam me mivugebdi rames,
wamodga, gamiRima da damamSvida:
_ ase ekiTxeboda amas winaT erTi gogona biWs. wavideT sabanaod, avto-
busi movida.
radiomimRebi gamovrTe da ukan gavyevi. xelebi rogorRac grZlad hqon-
da CaSvebuli. orjer momibrunda da RimiliT mkiTxa:
_ xom ginda sabanaod wasvla? xom ginda?
ra Tqma unda-meTqi.
avtobusTan erTmaneTs davSordiT da Cven-Cveni korpusisaken wavediT
sabanao tansacmlis wamosaRebad. me xuTi wuTic ar damWirvebia, litas ki
bare TxuTmeti wuTi Seagvianda. is iyo, mZRolma kari moixura da Tqva,
wavediTo, rom kibe Camoirbina. mxarze ujra-ujra moxatuli CanTa hqonda
Camokidebuli. xeliT gvaniSnebda, daicadeTo. yvelani imas uyurebdnen. Cems
win ori Suaxnis mandilosani ijda. erTma Tqva:
_ rogor momwons, rom icode!
1673
_ lamazi gogoa, _ daumowma meorem, mere tuCebi yurTan miutana da raRac
uCurCula.
velodi, rom ai, sadacaa, erT-erTi maTgani Cemken moixedavs meTqi, magram
arc erTs ar mouxedavs. is vinc pirvelad Tqva, momwonso, raRaciT gakvirve-
buli darCa. mere kars miaCerdnen.
mZRolma kari gaaRo, awiTlebuli, Tvalebagizgizebuli lita amouSva da
manqana daZra. es manqana Cveni dasasvenebeli saxlis iyo, TiTqmis sul erTi
da igive xalxi dahyavda plaJze da mgzavrebi Sig Zalian Tavisuflad
grZnobdnen Tavs. litas wina rigSi mamakacma dauTmo adgili. lita uarob-
da, mec gamomxeda mudarisa da patiebis TxovniT, magram mamakaci ar moeSva
da iZulebuli gaxda, damjdariyo. CanTa gverdze moidga, orive xeliT gais-
wora Tma.
gzaze mamakaci raRacas yveboda, lita icinoda, avtobusi rom gaCerda da
plaJze Casasvlel grZel kibes CavyeviT, wamovewie da mxariT odnav wam-
ovede mxarze. Subli Seikra da viTom SemomibRvira, magram TvalebSi mainc
sixarulis naperwklebi ucimcimebda. Sua kibeze Sedga, melanqoliuri ga-
mometyveleba miiRo.
_ me daxurul plaJze mivdivar, _ Tqva da Tavi ficris meserisken gada-
iqnia.
_ rogorc geneboT! _ daveTanxme RimiliT.
oriode nabiji ukan-ukan gaiara, xeli safeTqelTan miitana da TiTebi
damiqnia gamomSvidobebis niSnad. saxtaddarCenili videqi da xmas veRar
viRebdi. sadRac kidev mqonda imedi, mobrundeboda da ityoda, wavediT, vix-
umreo. alayafTan marTlac mobrunda:
_ pirvels rom xuTi daakldeba, aq viqnebi! _ damiZaxa RimiliT da raRac
gamomwvevi gamometyvelebiT, kidev erTxel aswia xeli damSidobebis niS-
nad da alayafs moefara.
erTi piroba vifiqre, sulac aRar Caval-meTqi plaJze. mere dilandeli
fiqrebi gamaxsenda, rogorRac sivrceSic warmovidgine sakuTari Tavi _
ganawyenebuli, saxedaZmarebuli, da uceb mivadgde qva eSmaks. mTvraliviT
mivalajebdi riyis qvebiviT dafenil SiSvel adamianebs Soris da xmamaR-
la vimeorebdi:
_ gancdebis gareSe, gancdebis gareSe!..
isev iq mivedi, sadac wina dRes gavixade tansacmeli. mimovixede da uka-
naskneli simZimec momeSva gulze. aq iyo Cemi nacnobi ukraineli qali, aq
iyvnen misi kargi bavSvebi, aq iyo is kampaniac, karts rom TamaSobda... bavS-
vebma daminaxes Tu ara, TamaSs Tavi anebes da Cemsken gamoiqcnen. Soridanve
1674
daiwyes erTmaneTis daswrebiT:
_ iciT, erTi koWli kaci kinaRam daixrCo. motoriani naviT gamoiyvanes.
axla saavadmyofoSia.
deda momesalma da dinjad gauswora:
_ ara, bavSvebo, is kaci koWli ki ar iyo, wyalSi ZarRvi gaenaskva da fexs
veRar amoZravebda.
bavSvebi ambis wvrilman detalebze gadavidnen: rogor Sevida is kaci
Rrmad, Rrmad, droSebis iqiT, rogo daiwyo iq xelebis qneva, rac napirze
Tavisebur celqobad miiCnies, mere rogor movida yvirilis xmac... „SveleT!
SveleT!..“
wyalTan rom mivediT gogona Semexvewa:
_ Sors ar waxvideT ra, gexvewebiT!
dedamismac mTxova:
_ Sors nu waxvalT, RvTis gulisaTvis, gveyo gulxeTqeba.
davpirdi, rom Sors ar wavidodi, da zurguliT Sevcure, Tan Tavs maRla
vwevdi da bavSvebs vucinodi, romlebic xuTiode nabijze momyvnen. iq mker-
damde wyalSi gaCerdnen da xelebs ise iSverdnen, TiTqos gafarCxuli TiTe-
biT unda SeeCerebinaT maTken mimavali talRebi. plaJma raRac bibliuri
suraTi momagona (iqneb imis gamo ufro, rom Savi klde dahyurebda!). iwvnen
SiSveli, niaTgamoleuli adamianebi, Sescqerodnen cas da elodnen, ras daelo-
debodnen maSin, bibliur epoqaSi? gangebas RvTisas, anda raRacas aseTs?
axla? gamecina da yvelaferze xelCaqneuli kacis ganwyobilebiT mivende
veeberTela wyals. mTel siganeze gadaSlil xelebs odnav vatokebdi.
modiodnen dabali, gluvi talRebi da nafotiviT marwevdnen, maTamaSebdnen.
„dedamiwa ki guguniTa da Weqa-quxiliT migvaqrolebs mec, litasac da
yvelas, yvelas kosmour SaveTSi“...
sicivem amitana. xalxTan yofna mominda, dae, ranairebic ar unda yofil-
iyvnen isini! movbrundi da aCqarebuli mklavuriT wavedi napirisaken. na-
piridan Cemi megobari gogona da biWi miRimodnen. ukeTes vinmeebs verc
vinatrebdi! sila movZebneT da wavweqiT, aqeT-iqidanac SemoviyareT. silam
erTi bavSvuri gasarTobi momagona. WianWvelebi mi poveT-meTqi, mec wam-
ovdeqi. mTeli sanapiro SemoviareT da bolos mainc mivageniT namdvil
„yaCaR“ WianWvelebs, axagamdnari fisis wveTebiviT Savebi rom arian, maRal
fexebze rom dganan da mwared ikbinebian. bavSvebi cnobismoyvareobiT iwvod-
nen. me wminda, Zalian wminda mSrali sila avarCie. jer avakokole, mere
wveri vulkanis krateriviT amovuRrmave da WianWvelebi Sig Cavsxi. orni
iyvnen. erTi erT mxares eca, meore meores, magram krateris Suawelamdec ar
1675
iyvnen amosulni, rom sila mozvavda da Zirs Caitana oriveni. ufro beji-
Tad daiwyes amosvla, magram isev moeZalaT ferdobi, axla ufro dabla.
bavSvebi aRtacebuli icinodnen. didebic dainteresdnen, irgvilv Semogvex-
vivnen.
_ midi! midi, midi! _ iZaxdnen WianWvelebis gasamxneveblad. WianWvelebic
cdilobdnen, Tavganwiruli mococavdnen krateris ferdobze. da ai, uceb ra
moxda: Zirs dacurebuli WianWvelebi erTmaneTs daejaxnen. vifiqre, SemTx-
veviT daejaxnen. magram, rom ara da aRar gaSordnen, davixare, davakvirdi
da Jruantelma damiara tanSi. erTi WianWvela gulaRma iyo amobrunebuli,
meore yelSi Cahfrenoda. avismomaswaveblad gaSeSebuliyo haerSi bolo-
aprexili. momesma RrWiali, knataknuti _ TiTqos ori uzarmazari rkinis
urCxuli Zvlebs umtvrevda erTmaneTs.
_ hklavs! _ SeSfoTebuli xmiT wamoiZaxes aqeT-iqidan da ramdenime xeli
gamoqanda gulaRma amobrunebuli WianWvelis saSvelad, magram ukve gvian
iyo. zemoTmoqceulma WianWvelam bolo dauSva, aiyalya. wina fexebi TiTqos
gamarjvebis niSnad aasavsava, gaunZrevlad myof Tvistoms irgvliv Semour-
bina da isev krateris kalTas eca.
Cven gaognebuli TvalebiT avxedeT erTmaneTs. uceb tolia, Cemi megobari
biWi wamoxta, qviSis kokolas qusli Cahkra da tirilSereuli xmiT wam-
oiZaxa:
_ ratom mohkla?! ratom?!
misTvis aravis ar gaucia pasuxi. ise ki daiwyes. zogi ras ambobda, zogi
ras. me arc erTis nalaparakebi ar mainteresebda. raRac simbolur Tu
sabediswero ambad momeCvena es faqti da xmisamouReblad vijeqi didxans.
gamtknarebuli iyo toliac, lika ki, misi da, dedas mihkvroda da cremliani
TvalebiT uyveboda, albaT,, WianWvelebis ambas. dedac dainteresebuli us-
menda.
avdeqi, zRvaSi Sevedi da iq didxans viweqi gulaRma. roca daviRale, gam-
ovedi, Cavicvi, nacnobebs gamovemSvidobe da qalaqSi amaval kabes avyevi
nel-nela. ise mqonda damZimebuli guli raRac sevdiT, isic ki damaviwyda,
lita rom unda gamosuliyo aq pirveli saaTisaTvis, maRlidan Camovbrundi,
Crdiliani adgili amovirCie da safexurze davjeqi. pirvelis oci iyo, ra
unda mekeTebina! isev maRla avedi. erT fardulSi ludi SevamCnie. ori kaTxa
davlie. cota gaviare _ siamovnebas mgvrida saSuaReod dacarielebuli
quCa. movbrundi da isev kibisaken wavedi. isev iq davjeqi, sadac pirvelad
vijeqi. zustad daniSnul droze litac gamoCnda. kmayofilebis RimiliT
momiaxlovda, xeli gamomiSvira _ agayenebo, magram imave wams gadaifiqra,
1676
CanTa zemo safexurze Camodo, mokle kabis ukana kalTa fexebze SemoiWima
da Cems gverdiT dajda. axlos moiwia, xelebi marcxena mklavze momkida,
gaxurebuli loya mxarze momayrdno, sayvareli RimiliT amomxeda da Tqva:
_ rogorc romSi, espaneTis moedanze, ara?
_ aba!
_ xom aRar brazob?
_ rodis vbrazobdi!
_ ki, weRan brazobdi, rom migatove.
me gamecina da kidev erTxel viuare, sulac ara var-meTqi gabrazebuli.
_ maS, aseTi gamometyveleba ratom gaqvs? _ Seecada cxvirCamoSvebuli
kacis fizionomia gamoexata Tavisi lmazi saxiT.
_ ici, ra moxda?
dawvrilebiT vuambe WianWvelebis ambavi.
jer isic dafiqrda, mere rom naxa, seriozul mnivSvnelobas vaZlevdi
amas, gaecina, win wamoixara, Tavi amoabruna, dablidan amomxeda da Tvale-
bgaocebulma miTxra:
_ ai, Turme rogori nervebi gqonia Sen? crumorwmunec xar?
_ ki.
_ mSiSara?
_ ar vici.
_ matyuara?
_ arc eg vici.
_ sakuTar Tavs mainc ar atyueb xolme?
_ sakuTar Tavs... _ Sevyoymandi.
_ kmara. maSasadame, atyueb. mTavari ki es aris. aRar moatyuo sakuTari
Tavi da yvelaferi kargad iqneba. axla wavideT, avtobusi gvicdis.
am gzobaze erTad visxediT. mzisagn atkrecili mklaviT rom Semexeboda,
mduRaresaviT mwvavda. gadavixare da yurSi vuCurCule:
_ meSinia, am xalxSi ar gakoco!
_ mec. magram sanam sxvebsac ar uswavliaT, marTalni iyvnen sakuTar
TavTan, unda moviTmonoT.
sicili SevikaveT da, sanam avtobusidan CamovidodiT, xmac aRar amogviR-
ia. avtobusidan rom CamovediT, uceb gamaxsenda:
_ ho,marTla,oTx saaTze saTevzaod var mi patiJebuli,xom ar wamoxval
Senc?
_ sad saTevzaod?
_ katarRiT kefalis saWerad. me ukve megobari myavs, SesaniSnavi moxuci
1677
_ leon ruvimis Ze. is mpatiJobs.
_ meTevzeebs rom ar uyvarT qalis TandaswrebiT Tevzaoba?
_ gaaCnia qals!..
_ kai, kai! rodis unda wavideT?
_ ai, SevWamoT cota rame da mere.
_ me ra wamoviRo?
_ ra unda wamoiRo?! Casacmeli rame, SeiZleba mzis Casvlisas acivdes.
gamomemSvidoba da CanTis qneviT gaiqca Tavisi korpusisaken. mec Cems
oTaxs mivaSure, perangi gamovicvale da sasadiloSi avedi. litac male
amovida. pirvelad uxa mogvarTves, mere Semwvari qaTami da kremiani namcx-
vari. aq sasmels arafers ar iZleodnen da Zalian gagvikvirda, roca ker-
Zebs erTi grafini buraxic moayoles. im buraxis brali Tu iyo _ Zalian
xalisianad visadileT, yvelaferi movasufTaveT.
sadilobis Semdeg isev Cven-Cvens oTaxebSi wavediT. davisveneT, mere
samgzavrod gamovewyveT da qalaqisken daveSviT. litas Tagvisferi viwro
Sarvali da mamakacuri lurji perangi ecva. saxeloebi akapiwebuli hqon-
da. magram moxarSul kvercxisgulisfer qurTuks xan mxarze gadaikidebda,
xan iRliaSi amodebuli mohqonda.
portSi rom mivediT, zustad oTxi saaTi iyo. cxeloda, zRva gavarvare-
buls hgavda. daTqmuli ar gvqonda, sad unda SevxvedrodiT, da aqeT-iqiT
vixedebodi. male ki davinaxe _ bambukis joxebiT gadaxazul-gadmoxazuli
meTevzeebi jebiris Ziras, sasauzmes CrdilSi mimsxdariyvnen. leon ruvimis
Zec iq iyo. meSaxtis specsamosiviT raRac ecva, imave feris daWmuWnuli kepi
exura. Soridanve SemamCnia. ankesis tarebis mTeli jRrde aswia, mosalmeb-
is niSnad damiqnia, da raki naxa, marto ar viyavi, RimiliTa da cukcukiT
wamovida. me lita warvudgine. leon ruvimis Zem ori xeliT CamoarTva
xeli da TiTqmis miwamde daxara Tavi.
_ moxaruli varT. moxaruli!
_ ar geSiniaT, rom dagnavsoT? _ hkiTxa litam.
_ Tqveni Tvalebis patrons, Zalianac rom moindomos, mainc piruku gamouva.
biWebo! _ miubrunda meTevzeebs, roca Cven CrdilSi SevediT. _ icnobdeT
Cems megobrebs!
meTevzeebi joxebis CxaraCxuriT wamodgnen. yvelam RimilTa da siam-
ovnebis gamomxatveli moZraobiT CamogvarTva xeli. yvela kmayofili iyo,
rom „aseTi lamazi qali daeswreboda maT laSqrobas“.
Sexvedris ceremoniali ar dagvemTavrebina _ radiom gamoacxada: ka-
tarRa, romelic saTevzaod gasvlis msurvelebs aqvT daqiravebuli, mesame
1678
pirsTan dgas da SegiZliaT CasxdeTo.
me leon ruvimis Zis vedro aviRe, litam erT moxucs gamoarTva ankesebi
da yvelani katarRisken wavediT. yvelafers daxarbebuli moagarakeni natru-
li adamianis TvaliT gadmogvyurebdnen maRlidan. katarRa Zveli iyo, vin
icis meramdened SeRebili! samagierod, „kapitani“ aRmoCnda iSviaTi vinme.
ormocdaaTis iqneboda. qudi dardimandulad moegdo gverdze, formis tansac-
melic rogorRac Sinaurulad ecva.
TiTqmis yvela icnobda, yvelas xmamaRla ZaxiliT da xelebis SliT xvde-
boda. lita rom gavacaniT, amiT xom cas ewia. maSinve TavisTan mii patiJa.
katarRa portidan gaiyvana Tu ara, saWe litas daaWerina da TviTon erT
gauTaveblad moZrav sagnad iqca. xan aqedan mouvlida litas, xan iqidan.
raRaceebs aswavlida, raRac sasacilo ambebs uyveboda. litac ar CamorCe-
boda. icinoda, TvalebiT ekenwlaveboda. saWesTan mdgari xandaxan ise aiw-
evda, TiTqos cdilobda, TviTon gaeswro katarRisaTvis.
Cven skamebze visxediT da zRvas gavcqerodiT. meTevzeebi sadRac win
iSverdnen xelebs. iq sami katarRa Tu seineri idga. mere talRebze moliv-
live meTovliebic SevamCnie. leon ruvimis Zem miTxra, _ ai, im meTovliebT-
an unda mivideTo. meTevzeebi ankesebis mzadebas Seudgnen. erTi ankesi mec
gavamzade, _ lari gavSale da samadgadaxsnili tari erTmaneTs gadavabi.
litasac davuZaxe, viwyebT, CamodiT-meTqi. magram „kapitanma“ eSmakTan gagvg-
zavna Cvenc, Cveni ankesebic da Tevzebic. litamac xeliT maniSna _ moiTmin-
eo.
meti ra gza mqonda, viTmendi da ankess vukirkitebdi, magram, rac marTa-
lia, marTalia, mainc didi siamovnebiT movkidebdi erTsac da meoresac fex-
ebSi xels da Tavdayira gadavuZaxebdi zRvaSi.
zRvaSi ki ukve Zalian Rrmad SevsuliyaviT. qalaqi bundovnadRa Canda.
aRtacebis kivkiviT gvegebebodnen meTovliebi. „kapitani“ axla saWesTan
TviTon idga. mis jixurSi ori meTevze Sesuliyo da raRacas aniSnebdnen.
bolos katarRam svlas mouklo. Cvens xelmarjvniv samasiode metrze, TeTri
seineri idga. Canda, iqac meTevzeebi iyvnen, mxolod isini raRac Tanamed-
rove teqnikis moSveliebiT Tevzaobdnen. Cveni katarRac gaCerda. Zravi
gaCumda, „kapitanis“ jixurSi myofma meTevzeebmac Camoirbines da TavianT
ankesebs ecnen. meTovliebma kivkivs umates. leon ruvimis Zem maswavla, _
ankesi Zalian maRla-maRla ar isrolo, Torem meTovlia ecemao. amiT
SeSinebulma sam metrze iqiT veRar movaxerxe Cagdeba. mainc Cavtove, rad-
gan im wuTemSi Tevzebze metad „kapitnisa“ da litas ambavi mainteresebda.
isini katarRis koSkuraze asuliyvnen, gadamsxdariyvnen erT-erT Sverilze
1679
da bavSviviT iqnevdnen fexebs.
meTevzeebma or-ori, sam-sami kefali daiWires. mec daviWire erTi. Canda,
didi qaravani iyo Cvens qvemoT. ankesis gadagdeba da Tevzis dajaxeba erTi
iyo; litas ki moxedviTac ar mouxedavs Cvenken. bolos, mexuTe Tu meeqvse
kefali rom movxseni ankesidan, maSin Camovida. saxe Sehxureboda, kidev ufro
lamazi Canda.
_ aba, axla me maCvene eg Seni iaraRi, Zvirfasoo, _ miTxra alersiani
xmiT. ankesi gamomarTva da sul cota xanSi karga mozrdili kefali amoiy-
vana. Tevzi Sevuxseni da ankesze satyuara gamovucvale. iseTi umanko, bavS-
vurad kmayofili Tvalebi hqonda, uceb gadamiara sibrazem da „kapitanTan“
wavedi Sesarigeblad. „kapitanma“ xeli CamomarTva da saqmianad miTxra:
_ coli gyavs, Zmao, pirveli rangisa, frTxilad iyavi, ar wagarTva.
_ gagicvli, Tu Zalian ginda!
_ raSi gamicvli? Cems beberSi?
_ ara CibuxSi.
„kapitanma“ Cibuxi gamoiRo da maRlidan daxeda. es iyo Savi xisgan gamoT-
lili TavzexelebSemowyobili SiSveli qali, _ Cinuri Tu indoneziuri
naostatari.
_ ai, Se wyeulo Savo satanav! _ amoiZaxa siciliT, _ ram mogafiqra eg?
visi naCuqaria, ici, es Cibuxi? Senze uaresma arabma tartarozma maCuqa beiruT-
Si. isev rom SevxvdeT da mkiTxos, ra uyavio? ara, Zmao. Sen dabadebulxar
mag bednier varskvlavze da Sen gyavdes Seni coli. cecxliviT qali kia, me
da Cemma RmerTma, namdvili pirveli rangisa.
rogorRac Selaxuli Cemi Tavmoyvareoba „reabilitirebul iqna“. kmay-
ofili viyavi, litas rom qmrad gaecno Cemi Tavi. me meTevzeebTan davbrun-
di, „kapitanma“ ki Tavis jixurSi raRac xelsawyos dauwyo kirkiti.
litas ori kefali kidev daeWira da Zalian gaxarebuli iyo. ankesis
tari katarRis rkinis moajirze hqonda dadebuli, leon ruvimis Zes ela-
parakeboda. leon ruvimis Ze TiTqos oci wliT gaaxalgazrdavebuliyo.
katarRis samanqano ganyofilebas baqaniviT SemaRleba gasdevda gver-
dze, iq davjeqi. xelebi Sarvlis jibeebSi Caviyavi, fexebi moajirze Sevawyve,
Tavi rkinis kedels mivabjine da ase vuyurebdi litas da zRvas. zRva wy-
nari iyo, gasaocrad wynari. TeTri seineri Sors wasuliyo, litam erTi
kefalic amoagdo. daminaxa, moewona ase rom vijeqi. ankesi miatova, gverdiT
momijda, fexebi TviTonac moajirze Seawyo, ukan gadmoiwia. magram jibeebSi
xelebis Cayofa ki veRar SeZlo, _ mis Sarvals mamakacuri jibeebi ar hqon-
da, dacinviT daixeda zed, mere xelebi iRliebSi amoiwyo da ase gaitvrina.
1680
Tvalebi daxuWuli hqonda, mzes uZlebda, uceb Tqva:
_ me Zalian miyvars mze. roca movkvdebi, Zalian damenaneba masTan gan-
Soreba.
gameRima, magram araferi miTqvams.
_ Senc amitom miyvarxar. mzisferi rom xar, sunic mzisa gaqvs.
gadavxede. isev TvalebdaxuWuli ijda. odnav qanaobda. iqiT leon ruvi-
mis Ze Cakuntuliyo, litas ankess asworebda da xandaxan gadmogvxedavda
xolme. kidev erTi meTevze gviyurebda RimiliT, isic moxuci iyo. mindoda
litasTvis mxari wamekra da momexedebina, magram gadavifiqre _ albaT,, ase
erCia masac.
katarRis sayvirma gamogvafxizla. fexebi CamovuSviT, wamovdeqiT. arc
erTma ar vicodiT, ra moxda. kapitani Tavisi jixuris karTan idga, saaTze
iyureboda da icinoda.
_ morCa, Tqveni dro amoiwura! axla, haida ukan!
meTevzeebi gulnakluli Sescqerodnen xan „kapitans“, xanac erTmaneTs.
_ ramdenime wuTic, _ Tqva leon ruvimis Zem.
_ ramdenime wuTic, kapitano! _ dauZaxa litas.
_ kargi, mxolod aTi wuTi!
„kapitani“ CvenTan Camovida.
_ ra miTxra, aman iciT? _ mimarTa litas. _ ra miTxra, rom icodeT!
_ ra giTxraT? ra uTxari?
me siwiTlem wamomiara.
_ eex, kargia axalgazrdoba.
„kapitanma“ saxeli ar gaitexa, ar gamTqva, CibuxSi rom vucvlidi. leon
ruvimis Zis vedrosTan Cacucqda, Tevzebi daTvala.
_ ocdaoTxi! _ wamoiZaxa xmamaRla, _ kmara, Tqven sul gaanadgurebT, rac
am zRvaSi Tevzia.
maRla airbina, sayviri auSva da Zrava aamuSava. katarRam Semobruneba
daiwyo.
piri rom napirisken vqeniT, kapitanma isev dauZaxa litas da isev daaye-
na saWesTn. me da leon ruvimis Ze ki Tevzebis asxmas SevudeqiT. ocdaoTxi
kefali sami kilogrami mainc gamovidoda. sxvebic movidnen CvenTan. imaTac
aesxaT Tevzebi. zogs Cvenze meti daeWira, zogs cota naklebi. ukmayofilo ki
arc erTi ar iyo. yvelas saxe ubrwyinavda, malimal daxedavdnen xolme
TavTavianT nadavls. yvelaze karg xasiaTze mainc lita Canda. is isev ise
idga saWesTan, rogorc im gzobaze _ winwaswrafebuli, TiTqos gafrenas
apirebso.
1681
portSi rom SevediT, mzec Cavida. moagarakeni aRtacebis amoZaxilebiT
xvdebodnen meTevzeebs, romlebic TiTo-TiTo gadadiodnen pirsze. „kapi-
tani“ didad nanobda, rom gvSordeboda. xvalac mewvieT, zegaco, roca gin-
dodeTo. Cven davpirdiT.
_ aax, Se bedniero kacoo! _ es iyo misi ukanaskneli sityva CemTan damSvi-
dobebisas.

IV
Cvenma moxucma megobarma Tavi gamoido, gindaT Tu ara, CemTan unda wamox-
videTo. Cven erTi piroba TavpatiJi gavideT, _ dasasvenebeli saxlebis
mkacri Sinaganawesi movagoneT. magram veraferi gavawyveT. mewvrilmanee-
biviT xom ar gaviyofT Tevzs, erTad daviWireT, erTad unda movulxinoTo,
da dagviTanxma. mezRvaurebis klubTan avtobusSi CavsxediT, sadRac kvi pa-
rosebiT Semosil gorakTan CamovediT. saxlebi aq mTlad patar-patara
iyo. win alublebiTa da TuTebiT daburuli baRCebi hqonda. WiSkrebTan,
iseve rogorc CvenSi, muSa xalxi gamomsxdariyo. qalebi xelsaqmobdnen.
daRlili kacebi TuTuns abolebdnen da amvlel-Camvlels aTvalierebd-
nen. leon ruvimis Ze yvelas icnobda, yvelas esalmeboda. isini aqebdnen _
eg ramdeni Tevzi dagiWeriao! leon ruvimis Ze kmayofili daxedavda xolme
Tevzebs. mere, TiTqos axla gaaxsendao, Cvenze aniSnebda _ amaT daiWireso.
maSin isini Cvenc gvesalmebodnen da gviRimodnen. Cven Tavs vukravdiT.
lita mklavze xels miWerda da meubneboda:
_ RmerTo, ra kargebi arian dRes yvelani!
patara, moajirmoryeul Zvelebur xidze gavediT da sasursaTo maRa-
zias wavadeqiT. me papirosi movimizeze, Sevedi da sami boTli rislingi
viyide. leon ruvimis Ze gamiwyra, magram ukan xom aRar davabrunebdiT,
waviReT. lita (etyoboda, cota daiRala) mklavze damawva da miCurCula:
_ rogor minda, ici, mec davjde sadme alayafis win, davidga muxlebze
didi sini da nel-nela varCio brinji an raRac aseTi.
me mivxede, ratomRac Semebrala da vkiTxe:
_ moskovSi sad cxovrobT?
_ meToTxmete sarTulze.
me SuZrwunebis niSnad Tvali davxuWe da xelebi maRla avwie.
leon ruvimis Ze erT mwvane meserTan SeCerda, ankesebi Zirs daawyo,
xeli ficarsa da ficars Sua gayo, kari gaaRo da migviwvia _ mobrZandiTo.
win lita gavuSviT da mere Cven SevediT. leon ruvimis Ze Sin marto yo-
filiyo.
1682
_ sabolood wamarTves qaliSvilebma Cemi beberi, erTi moskovSia, me-
ore _ taSkentSi.
parmaRze raRac danjRreuli taSti ido, is taSti aswia, qveS xeli Seyo,
gasaRebi gamoiRi da RimiliT mogvibrunda:
_ yvelaferi Zveleburad, mamapapurad!
lita raRac wvrilfoTlian mcenares gadawvdomoda.
_ ra aris es? ra ucnauri suni aqvs?
_ ar iciT? _ aRtacebiT mkiTxa leon ruvimis Zem. _ aba, ra iqneba?
_ Rvia.
_ ah!
_ bza.
_ ras ambobT!
_ me iseve vici mcenareebis saxelebi, rogorc Cinuri ieroglifebi.
mcenares mec gadavwvdi. kacze cota maRali, totebmeCxeri buCqi iyo. min-
doda Tavi gamomeCina, foToli gavsrise, ramdenjerme davynose da viTomc
Zalian ubralod vTqvi:
_ sandalozis xea.
_ ah, ara. esaa rozmarini! iSviaTi egzemplari. Cexovis ezoSi dgas da
CemTan, sxvagan arsad.
_ nikitis botanikurSi?
_ iq ki! iq uTuod iqneba.
_ ramdenjer wagvikiTxavs rozmarinis surnelebaze da yovelTvis sx-
vanairi raRac warmogvidgenia! marTla Cinebuli suni hqonia.
mTeli saxli ori oTaxisagan Sedgeboda. win cisfradSeRebili SuSaban-
di hqonda. SuSabandis TiTqmis naxevarSi samzareulo iyo mowyobili. fan-
jrebze TeTri, maqmanebiani fardebi ekida.
leon ruvimis Ze marcxena oTaxSi SegviZRva. darabebi daaRo, sinaTle
aanTo da mrgvali magidis irgvliv Semowyobili skamebi gamoswia.
_ dabrZandiT, sanam rames movaxerxebde.
_ ratom Tqven? yvelam erTad! raki meTezeTa koleqtivia, koleqtivi
iyos bolomde, _ Tqva litam, _ neba miboZeT, me Cemi qaluri unari gamo-
vamJRavno. winsafariviT rame momixerxeT, meti araferia saWiro.
_ ax, ara! _ iuara leon ruvimis Zem, _ Tqven ramiT gaerTeT. ai, radiola,
aq, qveS, firfitebia.
magram litam ar daiSala da male plastmasis yvavilebiani winsafriT
mogvevlina. es winsafari Zalian uxdeboda. TiTqos ufro meti siTbo Cas-
dgomoda TvalebSi, _ Sinauruli simyudrove da siTbo.
1683
_ batono daviT, Tqvenc gTxovT.
samzareuloSi gamiyvana da miTxra:
_ Tu ar ici, uyure leon ruvimis Zes da iswavli.
leon ruvimis Ze Tevzebs welavda. qurTuki gavixade, sviteris saxeloe-
bi avikapiwe da Cemi jibis dana gavxseni. erTi metismetad wvrili da grZe-
li dana iyo, buzs rom wverze fexi dascdenoda, zed wamoegeboda. litas
SiSiT gauganierda Tvalebi. Tevzi rom aviRe da mucelSi gavuyare, gaaJr-
Jola da saxeze zurgiT miifara xelebi.
_ Seinaxe eg dana! Zalian gTxov, Seinaxe eg dana!
leon ruvimis Zemac moixeda. isic SeaZrwuna Cemi gasisxlianebuli danis
danaxvam. magram man mxolod es amoiZaxa:
_ oo!
maSin is dana gavwminde, Sarvlis ukana jibeSi Sevinaxe da sufris dana
aviRe.
RimiliT vmuSaobdi da Tan litas vuyurebdi. xandaxan isic gamomxedav-
da xolme gabutuli bavSvis gamometyvelebiT; TiTqos meubneboda, Sengan
amas ar movelodio. navTqura aanTo, mominanqrebul Tabaxze fqvili da-
yara. Tevzebs Ronieri, lamazi xelebiT recxavda, mere patar-patara naWre-
bad Wrida, fqvilSi avlebda da zeTmosxmul gaxurebul tafaze awyobda.
Seficxebuli naWrebi cocxlebiviT TrTodnen. samzareulo Semwvris mZaf-
ri suniT aivso.
meore navTquraze wyali duRda. axla imas dautrialda. Zmari, bahari,
xaxvi da Savi pilpili moiTxova, smenaze videqiT da mis yovel brZanebas
vasrulebdiT. pirvel xanebSi vifiqre, Tavs gvawonebs da imitom irjeba-
meTqi ase. mere da mere ki davrwmundi _ marTali ar viyavi. raRac Tanday-
olili silamaze igrZnoboda mis mkveTr, mozomil da amasTan erTad moq-
nil moZraobaSi. tafaze zeTi rom daasxa da haerSi ramdenimejer Semoatri-
ala wriulad, mindrda mekiTxa, balerina xom ar xar-meTqi. magram gamaxsen-
da _ ukve orjer mqonda nakiTxi es, da sicili wamskda.
_ ra gacinebs? _ momibrunda da winwamoSlili Tma majiT gviwia ukan.
_ raRac gamaxsenda.
_ ra raRac?
vicodi, aseTi mikib-mokibva Sors wagviyvanda, da vuTxari, razec gamecina.
viTom ar davijereo, magram, mgonia, mainc esiamovna. ufro yoCaRad ga-
nagrZo saqme.
leon ruvimis Zes sakuTari, saxlis win gamarTuli Talaris Rvino hqon-
da. moferebiT usvamda boTlebs xmel, kangaxeSeSebul xels da aqebda.
1684
_ kaxuri ar aris, magram yirimul RvinoebSi iSviaTad SexvdebiT amgvar-
so.
Rvinos xolmogoruli yveli, CamuJuJebuli soko da Semwvari badrij-
nis konservi moayola. sufra litam gaawyo. winsafari moixsna da sasiam-
ovno daRlilobis RimiliT Tqva:
_ amasobaSi marTla momSivda. SegviZlia daviwyoT.
davsxediT da namarxulevi xalxis mondomebiT davutrialdiT im ubra-
lo, magram lamazad gawyobil sufras. leon ruvimis Ze aRtacebaSi movida
litas naxelaviT _ es ra brwyinvale kulinari yofilxarTo. lita, piriqiT,
sokos aqebda, _ netav Tqveni meuRle aq yofiliyo, mec maswavlida ase ga-
keTebaso.
_ eg marto Cemi meuRlis damsaxureba ar aris, _ RimiliT ambobda leon
ruvimis Ze, _ aqve, Cvens zemoT, eklesiasTan, sokos Senaxvis didostati cx-
ovrobs, glikeria feoktistis asuli, _ ai, dedakaci! _ leon ruvimis Zem mTel
siganeze gaSala xelebi, _ is aris mTlianad ufrosi teqnologi da kon-
sultanti mTeli am Cveni raionis sokoTmeurnebisa. ddadis da konsult-
acibs utarebs Cvens dedakacebs, ise, uxelfasod, sazogadoebriv sawyisebze.
_ rogor brZaneT, ra hqvia? _ ikiTxa Tvalebgabrwyinebulma litam.
_ glikeria... aris aseTi berZnuli saxeli.
_ ra sainteresoa! netav Cemi TvaliT maCvena!
_ gaCvenebdiT, aq rom iyos. magram axla isic romeliRac SvilTan aris
gadaxvewili _ sadRac beg-pak-dalaSi Tu pek-bag-dalaSi.
_ kvalifikaciis asamaRleblad?
_ ara gamocdilebis gaziarebis mizniT.
Tamamad, rogorc qarTveli kaci, me amirCies. pirveli Wiqa Cveni Sex-
vedris aRsaniSnavad davlieT. meoreT _ leon ruvimis Zes davuloceT ojaxi:
coli, Svilebi. damorcxvebuli moxuci fexze mdgari gvixdida madlobas.
samadlobeli ar daulevia, fotosuraTebis didi albomi moitana da gada-
gviSala. pirvel gverdze daTvis tyavze dagorebuli SiSveli bavSvebis
suraTebi iyo. im suraTebidan verafers gaigebdi, gogoebi iyvnen Tu biWebi.
mere ki ori „mrisxane asuli“ ijda. Tma pioner mamlaqaTiviT hqondaT
SeWrili. mezRvauruli tansacmeli ecvaT. ise hgavdnen erTmaneTs, vifiqre
tyupebi iqnebian-meTqi.
_ arao, Tqva leon ruvimis Zem, _ es, alisa, TiTqmis ori wliT ufrosia
dinaze. ai aq naxeT, sadac erTad arian gadaRebuli.
SesaniSnavi gogoebi iyvnen, jer Casuqebulebi, loyebdaberilebi; mere
ukve Teqvsmet-Cvidmeti wlisani, maRlebi, tankenarebi. erTsac da meoresac
1685
lamazad SemaRlebul mkerdze majaze msxvili nawnavi hqonda gadmogdebu-
li.
_ axlac aqvT aseTi nawnavebi? _ vikiTxe me.
_ ara, ras ambobT! _ gaeRima leon ruvimis Zes da Wiqa gamocala, _ Se-
Wrili aqvT.
Cven, me da lita, im albomis Tvalierebas ganvagrZobdiT, is ki TavisTvis
laparakobda:
_ suraTebidanac mixvdebiT, rogor vzrdidiT, rogor SevcicinebdiT. axla
weliwadze metia, Tvalic ar damikravs arcerTisaTvis. magram marto egeni
ar arian damnaSaveni. mTeli Cveni cxovrebaa aseTi. marto Cveni cxovreba
ki ara, mTeli dedamiwisa. aTasgvari wignebi, Jurnalebi, kinofilmebi da
radiogadamcemebi uxilavi TokebiT gvewevian Soreuli mxareebisaken. ax-
algazrdebi siamovnebiT mihyvebian am Tokebs. Cven ki, bebrebi, Cvens adg-
ilebs vebRauWebiT. gveSinia, vaiTu mgzavrobas ver gavuZloT da yavlgasu-
li tarantasiviT daviSaloT gzaSi. vkargavT erTmaneTs mSoblebi da Svilebi,
xSir SemTxvevaSi meuRleebic ki. vkargavT raRac dids _ siyvaruls, xom
iciT, Tvali Tvals rom daSordebao...
gaocebuli SevaCerdiT meca da litac. litam hkiTxa:
_ ras akeTeben axla Tqveni Svilebi moskovsa da taSkentSi?
_ ee, xeli Caiqnia moxucma. _ aSeneben, saxlebs aSeneben. erTic inJineria,
meorec. gaTxovebiT ki arc erTi gaTxovila. Tumca, ra vici, iqneb gaTxovd-
nen kidec!
uceb SeSfoTebulma Semogvxeda, wamoiwia da Semogvevedra:
_ vaime, nu moiwyenT! Tavi SegabezreT am gadayruebulma beberma. eSmak-
Tan wasulan erTic da meorec. me ukve yovelgvari vali maqvs moxdili maT
winaSe. axla unda vimxiarulo! _ Wiqa aiRo, uceb dacala da dadga. Cvenc
dagvalevina. mere barbaciT mivida radiolasTan, xaverdis safari moaZro.
raRac Zveli firfita daudo da lita mravlismTqmeli RimiliT miiwvia
sacekvaod. litac gahyva. gabmul xrialSi TandaTan gamoikveTa utiosovis
gabzaruli xma: „gulo, ratom ar ginda rom damSviddeo“. litam gaixara.
leon ruvimis Ze xom zeimobda. iseTi mondomebiT, iseTi “Caxveuli“ ileTe-
biT cekvavda, gegonebodaT, romeliRac Zveli filmis SemTvrali personaJi
gadmosulao ekranidan. male ki daiRala. Sua cekvaSi moixada bodiSi da
RimiliTa da xelis CaqneviT dajda. litam me mimiwvia, magram me ar gavyevi.
me jer „saTamado saqmeebi“ mqonda mosagvarebeli. Cveni mSoblebis sadRegr-
Zelo davalevine, brZolis velze dacemuli meomrebi movigoneT (maT Soris
yirimis, am mSvenieri miwis damcvelebi), yovelgvari sikeTe vusurveT Cvens
1686
da-Zmebs...
leon ruvimis Ze dagviTvra. litas exveweboda, _ modi, muxlze damijeqi,
Sen xom Cemi Svili xaro. lita viTomda imitom eubneboda uars, Zalian
mZime varo. Tan ki me maniSnebda, _ raRac miSvele, ras gaCerebulxar aseo. me
avdeqi, Wiqebi Sevavse da xalxTa Zmobis sadRegrZelo moviTxove. me qarTveli
viyavi, lita _ TaTari, leon ruvimis Ze _ ebraeli. yvelam didi siamovnebiT
davcaleT Wiqebi. leon ruvimis Ze isev litas miubrunda, xan ucinoda, xan
uwyreboda. raRac bavSvobis ambebs agonebda, _ gaxsovso, batebma rom Se-
gaSineso, tanisamosi rom dagimales onavarma biWebmao, _ Tan alersiT us-
vamda xels Tmaze da mxrebze. lita moTminebis RimiliT usmenda. bolos
moxucs cremli waskda. amas ukve me veRar gavuZeli da Wiqa mivawode. litam
xeli gadamiRoba, _ aRar ginda, nu asmevo. magram moxuci gawyra, _ gagwke-
plavo, _ daemuqra litas, Wiqa CabRuja, CemTvis ar Semouxedavs, ise dacala,
Zirs daaxeTqa da yvirili morTo:
_ ariadna, Sen sadRa daikarge, wyeulo dedakacoo.
litas guli auCvilda, axlos miiwia, Tavi mkerdze miado, dablidan axeda
da xvewna dauwyo _ damSviddiTo. aman mTlad gaamwara moxuci. lita moiSora,
sufras muSti mouqnia, boTli gadmoagdo, erTxans niSnis mogebiT dascqeroda
mis namsxvrevebs da qanaobda, mere xeli dauSva da TviTonac dahyva, mag-
idaze daemxo...
didi wvalebiT gadaviyvaneT sawolze. davawvineT da sakvirveli ambis
mowmeni gavxdiT. mZinare kaci tirils ganagrZobda. RapaRupiT Camosdioda
cremli.
gaognebuli davyurebdiT meca da litac. lita SeSinebuliviT mekvroda.
Tvalebi imasac cremliT hqonda sveli. bolos isev me movaxerxe Tqma:
_ Rvinis bralia, yvelaferi kargad iqneba.
sufra avalageT, litam WurWeli darecxa, Tarozec Seawyo. didi madl-
bisa da bodiSebis werili davwereT, magidaze davtoveT da wamovediT. lita
SuSabandidan ukan Sebrunda, sabraloblad mokuntul moxucs sabani gaus-
wora, Caimuxla, mokledSekreWil WaRara Tmaze xeli ramdenjerme Camousva
da raRac sityvebis CurCuliT wamovida Cemken. gavuRime da vkiTxe _ ras
CurCuleb-meTqi. araferi ar mi pasuxa. quCa sveli iyo, griloda, qurTuks
xeli gauyara. raRac braziT Semoicva da Tavi ise gaaqnia, TiTqos Tmidan
mtvers ibertyavda.
me SemkrTali SevCerdi. man xeli momkida, ramdenime nabiji ZaliT gama-
tara da miTxra:
_ Sua adgilas gawyvetil films daemsgavsa dRevandeli Cveni ambavi.
1687
xeli ukankalebda, TiTebi yinuliviT civi hqonda. nikapSi wavwvdi, ZaliT
amovaxede da niSnis mogebiT vuTxari misive sityvebi _ me rom meubneboda
ramdenime saaTis win:
_ ai, Turme rogori nervebi gqonia Sen?!
xelze xeli damkra. gaecina. quCaSi kacis WaWaneba ar iyo. alg-alag bnelo-
da kidec. ramdenjerme SevfiqriandiT, _ gza xom ar agveriao, magram Tavi
amiT vinugeSeT _ Tavqve Tu vivlidiT, adre Tu gvian, troleibusis xazs
wavadgebodiT. marTlac ase moxda. gaCereba movZebneT da lodini daviwy-
eT. litam qurTukis sayelo wamomiwia, yelze SemomaWdo da miTxra:
_ gewyina, xeli rom dagkari patara bavSviviT?
me ra Tqma unda, is raRac xelis dakvra ar mwyenia, magram es SekiTxva
mainc mesiamovna. jibeebidan xelebi ar amomiRia, ise vuTxari:
_ nu iqnebi metismetad kargi, Torem giJuri siyvaruliT Semiyvardebi
da cudad wagviva saqme.
_ mainc rogor cudad?
_ aqedan rom wavalT, wirpliani werilebis weras daviwyebT da surdos
ver moviSorebT mTeli zamTari.
_ vecdebi, _ Tqva morCilad, xelebi gamiSva da win kabis kalTaze daiwyo
grZladCaWimuli.
troleibusi movida. Sig ori kaci ijda. orive mTvrali iyo. raRac sim-
Reras xaodnen da troleibusis jayjayze erTmaneTs ejaxebodnen.
_ mec minda simRera, _ Tqva litam.
_ modi, mivideT da Cvenc avyveT.
_ ara, ase ara. tivi ginaxavs? ai, tivze unda ijde da mRerode _ dabal
xmaze, grZlad. omianobas kamis napiras vcxovrobdiT. modiodnen RamRamo-
biT mTvariT ganaTebul wyalze grZeli, grZeli tivebi da gvesmoda qaleb-
is sevdiani xma _ oi da oi... da oi...
ukanaskneli ori sityva lamazi kriniT waimRera. sicili waskda. xelebi
muxlebSoris moiqcia da mxrebi aiwura.
_ sakmarisia ramdenime wuTi dahyo papebis gverdiT da maSinve feniqsiv-
iT iwyebs gamococxlebas romantizmi.
uceb xeli fanjaraSi gayo.
_ Sexede!
Cabnelebul zRvaSi mravalsarTuliani saxliviT CaxCaxebda romeliRac
didi samgzaro gemi.
troleibusidan rom CamovdiodiT mivabrune da misi sityvebis pasuxad
es vTqvi:
1688
_ lita, SenTan minda rom viyo.
_ mec minda.
_ oTaxSi marto xar?
_ marto.
_ maS moval.
_ sad?
_ SenTan, oTaxSi.
_ gagiJdi?
_ jer ara, magram, Tu SenTan ar davrCi, maSin namdvilad gavgiJdebi.
_ isev sxvagan...
_ ara, SenTan unda movide.
odnav ukan daiwia da SiSiT damiwyo yureba.
_ ki magram, rogor moxval?
_ beletaJze ara xar?
_ ho, raRac egeTze.
_ ukan xom aqvs kari, aivnisken?
_ ki aqvs.
_ datove Ria da me vici.
Cvens saxlSi aqa-iq enTo sinaTleebi. meore korpuss ukanidan wamovu-
areT da litas aivani davzvereT, miswrebasaviT iyo. cementis msxvil-
rikulebiani aivani ori metris simaRlezec ar iqneboda. zustad oris nax-
evarze SenTan var-meTqi, _ vakoce da wamovedi, gamoviqeci. magram uceb gam-
axsenda: Cems oTaxSi Sesvla ar Rirda. sadarbazos morige qali ketavda,
oris naxevrisaTvis gamosvla gamiZneldeboda. amitom isev baRSi darCena
vamjobine. jer ki Tormetic ar iyo. buCqebSi Camaluli skami amovirCie da
davjeqi. niavi ar iZvroda. sadRac qvemoT Tu gaixriginebda xandaxan manqa-
na anda portSi akivldeboda gemi Tu Suqura. saaTnaxevars ase ra gaiyvan-
da. skamis sazurgals daveyrdne, Tavi mklavebze davde da waZineba vcade.
erTi piroba, vgoneb, CavTvlime kidec, magram sicivem amitana da isev fxi-
zlad jdoma vamjobine.
_ mxolod ori gakveTilisodena dro... _ veubnebodi sakuTar Tavs, _
gauZel mxolod ori gakveTilisodena dros!
wamovdgebodi, uxmaurod gavavarjiSebdi xel-fexs da isev davjdebodi.
gaxda pirveli, daiwyo wuTebis Tvla, vTvlidi sekundebsac _ eerTi, oori,
saami... oris aT wuTze wamovdeqi.
_ ra sisulelea, maincdamainc zustad oris naxevramde dacda!
baR-baR wavedi, frTxilad, fexakrefiT. im korpusis ukan rom gavedi, sa-
1689
dac lita cxovrobda, gulis bagunma SemaCera. xis qveS mivdeqi da mkerdze
xeli davide: „nuTu aseTi mSiSara var an guli maqvs susti?! nuTu ver Sev-
Zlebdi mtris zurgSi Sesvlas, dasazverad rom viyo gagzavnili?! ra aris
saSiSi,aq, am saxlSi, sadac umetesoba bebrebi cxovroben?!“ _ sakuTari Tavi
SemZagda da, rogorc momabezrebel adamians mivatovebT xolme, ise miva-
tove gulze da SiSze fiqri. litas fanjaraSic bneloda, magram, kargad rom
davakvirdi, kuTxeebSi momwvano Suqis wvrili zolebi gavarCie. aqeT-iqiT
aRar gamixedavs, pirdapir wavedi, mxolod fexis wverebze ki Sevxti, aivnis
qims moveWide, aviwie, fexi karnizs movde, marjvena xeli rikulze gadavitane
da gverdulad gadavevle moajirs. aq Cemda nueburad Cavjeqi, aravin dami-
naxos-meTqi. magram imwamsve bayayiviT gabebRvili warmomidga Tavi, wamov-
iWeri da simwaris RimiliT mivaweqi kars. susti tkacani gaisma da ukve
SigniT viyavi. mere fardis iqiT gavedi da axalbeda konferansiesaviT gavC-
erdi zurgs ukan xelebdamaluli. lita oTaxis SuagulSi idga, Sindisferi
Cinuri piJama ecva, xelebi loyebze Semoewyo da uxmod icinoda.
_ ra gacinebs? _ Zlivs gavbede kiTxva.
_ rogor Caimale aivanze! u, ra lamazad Caimale!
„sxva Tu araferia“... amaze mec gulianad gamecina...
eqvsis naxevarze wamovedi. morige qals kari Zlivs gavaRebine. Cvenebu-
rebi, qarTvelebi Semxvdnen, Zalian damaTvres, did, did bodiSs vixdi-meTqi!
araferso, ra brZanebaao, _ eSmakuri RimiliT miTxra im morige qalma. ra
keTili xar-meTqi, xelze vakoce. geyofa, geyofao.
Cemi oTaxis gasaRebi gamomitana, rom ityvian, „momaSava“, magram mainc
movaswari da kidev vakoce.
_ ax Se kavkasielo satanao! _ xeli mkra da ise momiSora Tavidan.
me TiTqos marTla Zalian mTvrali vyofiliyav _ xelebablandulma
gavaRe kari, gauxdeli gadavweqi sawolze da Cemda uneburad amovimRere: _
„gadamagde da damkarge, rogorc Cerqezma isari“... mere mivxvdi, rom Sei-
Zleba mezoblebi gameRviZebina, da xma gavkminde.

V
dilas, sasadiloSi rom avedi, lita ukve iq damxvda. magram marto aRar
iyo. Cvens magidasTan oric sxva ijda _ xanSiSesuli qali da kaci. yvelas
mivesalme. lita wamoiwia da RimiliT warmoadgina _ Cveni kavkasieli Tan-
amesufreao.
_ oo! amoiZaxes siamovnebiT qalmac da kacmac da maSinve mivxvdi, rom
baltiispireTidan iyvnen.
1690
somexma oficiantma misayvedura:
_ Tqven guSin arc sadilad yofilxarT, arc vaxSmad. iqneb saWmelebi ar
mogwonT?
_ ax, ra brZanebaa! _ vuTxari me, _ piriqiT, yvelaferi SesaniSnavia, magram
SeiZleba sxva drosac momixdes sadil-vaxSmis gamotoveba.
_ ratom? ratom?
_ gangeb vSimSilob. erTma profesorma mirCia, Tu viSimSileb, simaRle-
Si movimateb.
_ bevri rame esmiT mag profesorebs!
Cvens axal Tanamesufre qals Caecina. cota xnis Semdeg Cvenken gadmoix-
ara da gviCurCula:
_ Cems meuRles SexedeT.
mis meuRles, maRal Zalian sasiasovno Sesaxedaobis saTvalian mamakacs,
TiTqos raRac SeeSalao _ saxe Sehxureboda. ver iqna da ver gaWra xorci.
_ rodesac simarTles xmamaRla amboben... _ isev gviCurCula me da li-
tas Cvenma mezobelma qalma.
is iyo, unda mekiTxa, Tqveni meuRle medicinis profesori xom ar aris
meTqi, rom qancgawyvetilma kacma dana-Cangali umweo gamometyvelebiT daaw-
yo TefSze da Sewuxebulma mogvmarTa:
_ aTeuli wlebis ganmavlobaSi ver vbedavdi amis kiTxvas, axla ki aRar
SemiZlia moTmena. miTxariT, geTayva, sufris etiketi moiTxovs, rom dana
uTuod blagvi iyos?
Cvenma mezobelma qalma loyaze xeli itkica da Tvalebi daxuWa. Semdeg
uceb gaaxila, ramdenjerme daaxamxama da jer Cven mogvxeda, mere meuRles
SeaCerda.
_ vai, sircxvilo! Tavs ratom mWri, Zvirfaso! Tumca, me vgoneb, Sen sxva
raRac unda gekiTxa da daibeni. oficiantis bralia _ ase xmamaRla ar Sei-
Zleba simaTlis Tqma. xom sxva raRac unda gekiTxa da daibeni, Zvirfaso?
o, ra kargi xalxi iyo! literatori qali aRmoCnda, gvari, momitevos da,
verafriT ver davimaxsovre (Cven xom, qarTvelebs, Zalian gviWirs baltii-
spireTis xalxTa gvarebis damaxsovreba), saxelad ki Cveulebrivi saxeli
erqva _ ana. misi meuRle marTla medicinis profesori yofiliyo. mov-
lili hqonda mTeli evropa. ocdaTeqvsmet wels espaneTSic ebrZola fa-
Sistebis winaaRmdeg.
sufridan rom wamoiSaleT, oficiantma qalma gverdze gamiara da miCur-
Cula:
_ Seni megobari qalic simaRleSi apirebs momatebas? frTxilad iyaviT,
1691
siganeSi ar wavides metismetad.
lita win midioda da iseTi TvalebiT mogvxeda, TiTqos yvelaferi gae-
gos. me gavuRime da, rom mkiTxa, ras gelaparakebodao, arafers-meTqi.
_ mezoblebi varT da zrunavs. sadilad aucileblad modiTo. Sen Zalian
moswonxar.
_ rao, Cemze.
_ mikvirs, egeTi kargi qali Sen rogor giyadrebs Tavso.
_ netav SemeZlos Seni nawerebis kiTxva. iqac Tu ase advilad Txzav!
_ rogor gekadrebaT!
Cveni Tanamesufreni didi TavaziT dagvSordnen. profesori SesaniSna-
vad midioda, SesaniSnavi kostiumi ecva.
_ ai, moxuci!
_ arc colia maincdamainc axalgazrda da rogor uWiravs Tavi, ara?
_ aba, aba! Tma naxe jer marto!
_ Tma SeRebili aqvs. Sen is Tqvi, ra cincxali TvalebiT iyureba!
Rrubliani amindi iyo, niavi qroda, griloda. damsveneblebi ezoSi bo-
rialobdnen _ krokets da badmintons TamaSobdnen. meloti moxuci (cno-
bili mwerali, romelic didi ambiT momikiTxavda xolme) Sua gzaze Cacuc-
quliyo da viRacis patara finias eTamaSeboda.
_ Cven axla davSordebiT da TxuTmeti wuTis Semdeg qvemoT, beberi
muxis qveS SevxvdebiT. qalaqSi unda wagiyvano, saqme maqvs, _ miTxra litam.
_ ar geZineba? _ vkiTxe me
_ Sen?
Tavi gavaqnie uaris niSnad.
mkvircxlad Cairbina cementis ganieri kibe da Tavisi korpusisken wavi-
da. me melotma moxucma SemaCera. oqros kbilebiT miRimoda da Tan marcx-
niv gadaxrili isev finias ealerseboda.
_ xom kargia aqauroba, ara? me Zalian xSirad davdivar. me TqvenTanac
bevrjer vyofilvar. „Tbiliso, mzis da vardebis mxareo“... rogor mReriT?
me miyvars Tqveni mxatvrebi: gudiaSvili, kakabaZe, firomani...
mxatvrobaze laparaks Tu daviwyebdiT, erT saaTs veRar movrCebodiT.
amitom mxolod daveTanxme _ SesaniSnavi mxatvrebi arian-meTqi.
_ kidevac CamobrZandiT, bevr axal rames naxavT, _ bodiSi movuxade da
qvemoTken wavedi. lita ukve muxis qveS iyo. skamze ijda da patara bavSviv-
iT aqnevda fexebs.
_ saidan gaCndi ase swrafad?
xeli Camuqebuli mTebisken gaiSvira, odnav gverdzegadaweulma gaxeda
1692
im xels da Tqva:
_ albaT,, ra kargia ara, axla ager iq!
me Cemi gorakze mogzaurobis ambavi movuyevi. isic vuTxari, masze rom
vfiqrobdi im gorakis mwvervalze mdgari.
sinanulis gamomxatveli RimiliT miyurebda da fexebis qnevas ganagr-
Zobda. mere gagrZelebulad Tqva:
_ uusindiso!
_ ginda, axlac wavideT?
me mxedvelobaSi mqonda goraki, iman ki es mkiTxa:
_ mTaze?
_ Tu ginda, mTaze. avideT sul maRla. ukeTess verafers ver naxav cx-
ovrebaSi.
_ axla bazarSi unda wagiyvano. xili minda, vgiJdebi. Sen xom ici cnoba,
romeli kargia, romeli cudi.
_ ra Tqma unda. mTaze maS xval wavideT. diliTve, Zalian adre,Tu ra
Tqma unda, dari iqneba. sam saaTSi avalT. cota sasmel-saWmelic waviRoT.
_ genialuri biWi xar.
_ nu ityvi!
avdeqiT da qalaqisken daveSviT. marcxena mklavze mekideboda, dabl-
idan Semomyurebda. uceb fexiswverebze aiwia da makoca. gavocdi da SiSiT
mimovixede aqeT-iqiT. zemodan viRac wyvili modioda.
_ me ar meSinia aravisi, ho ar meSinia aravisi!
iseTi jibriT ambobda amas, TiTqos viRacis CaCumeba hqondes ganzraxu-
li.
_ magram Sen xom Zalian Wkviani qali xar.
_ reebs migoneb, ra sisulelea. me var Wkviani?! gana Wkviani qalebi na-
troben aseT rameebs? vijde Zirs, xaliCaze, fexSiSveli. givlia, rogori
kargia fexSiSvela siaruli! win medgas didi, didi... ra hqvia? ho, vercxlis
civi sini. is sini ki sul savse iyos atmebiT, yurZniT, msxlebiT, broweulebiT.
kidev, ici ra? Rame meZinos nabadSi da es nabadi Seni iyos. Sen monadire iyo,
mSvild-isriT monadire. Semoitano Tavgadagdebuli jeirani iurtaSi da
daagdo...
_ movbrunde da davinaxo nabdis cxel sibneleSi mogizgize Tvalebi. aba
momxede!
momxeda. wamwamebi ramdenjerme zedized daafaxura, uceb wamoiwia da
makoca.
es ukve metismeti iyo mimoxedvac ki veRar gavbede.
1693
_ mets aRar vizam! mets aRar vizam! _ Tqva mudariT da ganze gaiwia.
tuCebmokumuli modioda, etyoboda, sunTqvasac ki ikavebda, mxolod Tvale-
bi ucimcimebda bavSviviT.
momiaxlovda, cdilobda, ar gaRimeboda.
_ sul damaviwyda ocdacxra wlis rom var.
_ Tanac eqimi, _ davumate me.
_ eqimoba ra SuaSia. aq damsvenebeli var.
avtobusSi avediT, ramdenime gaCereba gaviareT da CamovxtiT. bazari
TiTqmis gaCerebasTanave iwyeboda. kedlebisa da mesrebis Ziras patar-
patara fardulebi da alaCuxebi iyo Camwkrivebuli. xelzemovaWreni qri-
zanTemebsa da georginebs yiddnen. fardulebSi gamofenili iyo xaverdis
sufrebi da gobelenebi, plastmasis ferad-feradi sawvimarebi da safulee-
bi, seilonis kofTebi da sviterebi. gamyidvelebi yvelas sTavazobdnen Ta-
vianT saqonels, magram myidvelebis civ gamoxedvaze Zalian naklebad mo-
qmedebda maTi patiJi. isini yvavilebsa da xils ufro etanebodnen. Cvenc
xiliT daviwyeT. jer aleqsandres msxali viyideT, mere _ Safrani vaSli,
mere _ broweulebi. me erT axalgazrda qarTvelsac gadavawydi _ neWoebs
yidda. Tanac mTeli tomara hqonda. wavsuliyaviT, cota ram dagveliao, _
SemomTavaza im qarTvelma. me litaze vaniSne _ marto ara var-meTqi.
_ wameiyvane, kaco, magic.
gamecina. mxarze xeli davkari, davemSvidobe _ sxva dros-meTqi.
bazris erT kuTxeSi Rvino aRmovaCineT. CamovuareT, yvela gavsinje. erTi
axaldamwarebuli vardiferi momewona. saTno Sesaxedaobis dedabers hqon-
da. boTlianad viyide, mere cota yveli da puric avawonine duqanSi. litas
ukvirda, yveli da puri rad gindao. me vuTxari:
_ CvenSi asea. Rvinos yveli da puri mainc unda daayolo, ise ar SeiZle-
ba.
_ vaSliT?
vrceli axsna-ganmarteba daviwye. mainc ar damijera, xiliT sjobiao.
gulianad kbeCda msxals da netarebiT uSverda saxes mzes, romelic is-is
iyo gamovida Rrublebidan.
zRvis piras CavediT da jebiris Ziras mivsxediT. aq myudro iyo, niavi
sadRac zemoT gadadioda. mxari mxars mivayudeT da viyaviT ase. xan is
moiwafebda boTls, xan me. is vaSls ayolebda, me yvelsa da purs. boTli
rom daicala, isev wavedi bazarSi. erTi boTlic Camovitane. lita moqufru-
li ijda. xom aravin gawyenina-meTqi. qveda tuCs ise daaWira kbili _ sxva
ramis kiTxva veRar gavbede. is boTlic davcaleT. ufro moxerxebulad
1694
mivikuWeT jebiris Ziras da CavTvlimeT. me CamZineboda kidec. litam gama-
RviZa, gverdSi mijikavebda da saaTze maniSnebda _ ori xdebao, ise swrafad-
gasulad momeCvena is dro, Cems saaTs davxede. marTla ori xdeboda.
_ wavideT, erTxel mainc viyoT Tavis droze sasadiloSi.
_ sul erTia. mainc vagvianebT. ici, sad wavideT? Cvens restoranSi. rogor
erqva? „priboi“.
_ ara, es CanTa xom mainc unda avitano Sin.
raRa gaewyoboda! Zalian ar mindoda im mSvenieri savanis mitoveba, ma-
gram mainc gavyevi. taqsi gavaCerebine, CavsxediT da aT wuTSi ukve Sin viyaviT.
lita Tavisi korpusisken gaiqca, me pirdapir sasadiloSi avedi. Cveni axa-
li Tanamesufreni ukve amTavrebdnen sadils. isev iseTebi iyvnen _ Zalian
Tavazianebi, mxiarulni, litac amovida. cota ram SevWameT. mere erTi ori
saaTi egreTwodebul wynar Tu mkvdar saaTs SevwireT da eqvsis naxevri-
saTvis isev qalaqSi wavediT.
_ muSaoba? _ mkiTxa litam.
tuCebze TiTi mivafare da vaniSne _ gaCumdi-meTqi.
isic gaCumda. mxolod eg iyo, rom Tavs aqnevda, TiTqos raRacas nanobda.
amazec vuTxari:
_ araviTari Tavisqneva ar aris saWiro. uCemodac yelamdea aRsavse
kacobrioba rCeva-darigebebiT.
zRvasTan rom gavediT, horizontze daxorebuli Rrublebidan wiTelma
mzem gamoanaTa. erTxans im mzes da Zowisferdakrul mfrTvinav zRvas
vuyurebdiT sanapiros moajirze gadayudebulebi. litam mkiTxa:
_ ratom izidavs adamianis Tvals aseTi rameebi: mzis amosvla, Casvla,
pirveli fifqebis gamoCena?
me ar vicodi, „ratom izidavda adamianis Tvals aseTi rameebi“ da Ri-
miliT mivuge:
_ albaT,, jer kidev gvaqvs SemorCenili Cveni winapris, maimunis zogier-
Ti niSnebi, kerZod _ saSineli cnobismoyvareoba.
Semdeg movuyevi maimunebis cnobismoyvareobis ambebi, romlebic, vin icis,
rodis da sad mqonda wakiTxuli, bevri icina. marcxena xelisgulze Tavis
rbil TiTebs misvamda da maqebda:
_ ra kargia, ase ubralod rom iSoreb xolme aTasgvar abezar kiTxvas.
„pribois“ mivuaxlovdiT, gavaCere da vaniSne _ CavideT-meTqi.
_ Cvens restoranSi? _ ikiTxa man.
_ Cvens restoranSi, _ mivuge didi ambiT.
xis moryeul safexurebze qanav-qanaviT CavdiodiT. lita aRtacebuli
1695
iyo.
_ nuTu sagangebod aris gakeTebuli aseTi kibe?
_ ra Tqma unda, _ vuTxari me, _ aq yvelaferi sagangebod aris gakeTebu-
li, rom damsveneblebi gaaxaron. talRebic sagangebod aris Seferili, mTe-
bze da xeebis kenweroebzec sagangebod uSveben nisls, naZvnaris surnele-
basac...
lita ise SeCerda, TiTqos civi, Zalian civi wveTi Cavardgodes kiserSi.
nel-nela momibrunda da Sewuxebuli saxiT Semomevedra:
_ nu ra, nu! me mapatie, rom TviTon vikiTxe, da mets nuRar gavagrZelebT
ase.
patara bavSvis umweoba amovikiTxe mis TvalebSi, gamaxsenda, rogorad
meCveneboda Cveni Sexvedris pirvel dRes, gamecina da Tmaze gadavusvi xeli.
restoranSi uCveulo siwynare iyo. megarderobe qalma gvicno, Zveli
megobrebiviT migviRo,lita moikiTxa, isic SeniSna _ mokeTebulxarTo. aRar
icoda, riT eca pativi. me siwynare meCoTireboda da vkiTxe, ra aris, es
siwynare ras unda mieweros-meTqi.
_ orkestrs dRes dasveneba aqvso.
me wavixumre _ ar vicodi, orkestrantebsac Tu dasveneba esaWiroebo-
daT-meTqi.
megarderobem serizulad, magram raRac dedaSviluri siTboTi ganmima-
rta:
_ aba rogor! isinic adamianebi arian, an abanoSi sWirdebaT wasvla, an
sxvagan.
Cven „xasiaTi gavusworeT“ _ TiTqos didad kmayofili davrCeniliyav-
iT aseTi ganmartebiT _ Tavi davukariT da darbazSi SevediT. darbazis
mxolod sami Tu oTxi magida iyo dakavebuli. dasavleTis fanjrebs mze
mosdgomoda, sxivebi larebiviT iyo daWimuli magidebis Tavze. aivani xom
sul carieli iyo. aq gavediT da moajirTan davsxediT.
oficiantma samzareulos karSi gamoixeda, raRacas Wamda, dagvinaxa, gvic-
no, pirze xel aifara da darcxvenili Seimala SigniT. magram sul cota
xanSi isev gamoCnda, gaubedavi nabijiT modioda, Rimils ikavebda. movida
CvenTan, mogvesalma, winsafris jibidan bloknoti amoiRo da fanqari moima-
rjva. me litas Sevxede. is ise uyurebda oficiants, TiTqos ucnobi tomis
lamazi warmomadgeneli mdgariyos Cvens win. ar mindoda misi am sasiam-
ovno garindebidan gamoyvana da isev oficiants mivubrundi:
_ mogvitaneT, rac Tqven gnebavT.
oficianti gawiTlda, mxrebi Seitoka da meocnebe TvalebSi mzeebi aen-
1696
To.
_ nu mayenebT uxerxul mdgomareobaSi. iqneb sulac ar mogewonoT, rasac
me SemogTavazebT?
_ ara, ar SeiZleba Tqven cudi gemovneba gqondeT.
_ oo, _ gaagrZela oficiantma, kidev ufro gawiTlda da mere swrafad
CamoTvala: Cexuri ludi, xmeli nafota Tevzi, Sveicaruli yveli.
_ brwyinvalea!
pirvel motanazeve oTxi boTli ludi movatanine. oficianti ise swrafad
moZraobda, ise lamazad akeTebda yvelafers, me litas Sevxede. litas isev
cnobismoyvareobis Rimili dasTamaSebda saxeze. oficianti rom wavida, ise,
viTomc sasxvaTaSorisod, Tqva:
_ moswonxar. TviTonac cdilobs Tavi mogawonos.
_ apah! _ vTqvi me da Wiqebi Sevavse. ludi varo, imas eTqmoda, oqrosferi
da yinulis naJuriviT sufTa, WiqebSi SampanuriviT qafdeboda da SuSxuneb-
da. nel-nela vsvamdiT da Tan Tevzs vwiwknidiT.
uceb zRvaSi raRac aWrialda da mere wyalSi moadina dgafani. mivixe-
deT. iq, napiridan ociode metris moSorebiT, tivze gamarTuli eqskavatori
idgaa. rom movediT, zed aravin Canda. mis ukan, horizontze, wiTeli mze brwy-
inavda. axla jixuridan zorba ymawvili kaci gviyurebda. jaxajuxiT Caagdeb-
da veeberTela CamCas wyalSi, raRac berketebs gadaswev-gadmoswevda, Cam-
Cas Tavisken miiTrevda, mere maRla aswevda, anZas gaatokebda da wylis
fskeridan amoRebul silasa da xreSs napirze gadmohyrida. Cven rom yura-
dReba mivaqcieT, ufro meti marifaTis gamoCena daiwyo. me Wiqa avwie da
vaniSne _ Sen gagimarjos-meTqi. iman xelis maRla aweviT gadamixada mad-
loba, eqskavatoris CamCac ramdenjerme sagangebod gaaqnia haerSi da gaic-
ina.
lita im ymawvilsac gaocebisa Tu aRtacebis gamometyvelebiT uyurebda.
mere mkiTxa:
_ ra bednieria, ara?
_ ra Tqma unda, _ mivuge me, Tumca angriSi ar mimicia, ratom unda yofil-
iyo bednieri. es imwamsve igrZno litam da mTxova ganmemarta _ raSi mdgo-
mareobda misi bedniereba. me cota davfiqrdi da mere frTilad daviwye:
_ upirveles yovlisa, imiTaa bednieri, rom misi xelobis xalxis jer-
jerobiT Zalian iSviaTia qveyanaze. aq, bevri-bevri, aTi meeqskavatore muSaob-
des aTi aTasi Sofris gverdiT. jer marto es! Sedeg _ egeni sakmaod blo-
madac iReben. CvenTan mSeneblobaze, erTi meeqskavatore iyo _ xuTi-eqvsi
aTasi maneTi hqonda xolme gamomuSavebuli, Zvel fulze. arc es aiRebs
1697
naklebs. mesame kidev is, rom icis, rasac akeTebs, da yovel saRamos xedavs
Tavisi Sromis Sedegs. meoTxe _ eyoleba masaviT Ronieri coli, samuSaodan
dabrunebuls daaxvedrebs Semwvar kartofils da ZmarSi Cawyobil, Camu-
JuJebul qaSays. eyoleba buTxuza bavSvebi...
_ da es iqneba bedniereba?
_ ici, lita, ramdeni adamianicaa qveyanaze, imdeni Sexeduleba arsebobs
bednierebaze, Tanac drois garkveul monakveTSi. sami wlis Semdeg SeiZle-
ba TviT me aRar vTqva ase mag meeqskavatoreze. Cvens fizikur mdgomare-
obasTan erTad, icvleba Cveni fiqrebi da Sexedulebebic. me erTxanobas ra
mimaCnda udides bednierebad, ici? meetleoba. me moveswari Tbilisur etlebs,
wiTelsartyelian meetleebs, didis ambiT rom isxdnen kofoebze...
litam gaiRima da amaTvaliera:
_ Sen meetledac ar iqnebodi cudi!
_ gansakuTrebiT maSin, roca etlSi Sennairi qalbaT,onebi mesxdebod-
nen.
eqskavatorTan navi mivida, Sig ori kaci ijda. erTi tiviviT sadgarze
Sexta, meorem Toki miawoda, navi rkinis kauWze miabes da meore kaci maRla
avida. meeqskavatorem muSaoba Sewyvita da Zirs Camovida. samive erTad
idga da raRacas laparakobda. axalmosulebs iseTi gamometyveleba hqon-
daT, TiTqos raRacas emuqrebodnen meeqskavatores. meeqskavatore Tavisi
jixurisken wamovida. iq, jixuris sarkmelze, yavisferi pijaki hqonda gada-
kideZuli. is pijaki aiRo, Cvenken mobrunda, gamomSvidobebis niSnad dagviqnia,
gagviRima da wavida. is ori kaci ukve navSi ucdida. TviTonac Sig Caxta,
Toki asnes, Zrava aamuSaves da portisaken gacures.
_ daiWires? _ ikiTxa litam
_ piriqiT, me mgoni, raRac saWiro saqmeze waiyvanes.
_ ocdaCvidmetSi ase iWerdnen xolme, ara?
_ uaresadac.
_ uaresad rogorRa?
_ maSin stumrebs xelebi makintoSis jibeebSi hqondaT Cayofili.
litam Tavi daxara da mere Tqva:
_ mama daiWires ase.
_ mamaCemic.
_ hoo?
_ aba ra!
_ Tu dabrunda?
_ ah!
1698
litam Wiqa odnav aacila magidas.
_ modiT, maT tanjul sulebs gaumarjos.
davlieT da didxans xma ar amogviRia.
mere isev vsvamdiT da sxvadasxva raRaceebze vlaparakobdiT. karga rom
Sebindda, wamovediT. raRac axlebur siaxloves vgrZnobdi litasTan. bnel
adgilebSi vCerdebodiT. ise vexvodiT da vkocnidiT erTmaneTs, TiTqos
pirvelad SevxdvedriliyaviT dRes.
raRac baRi gaviareT da mTavar quCaze gavediT. iq kinoTeatri iyo. ki-
noTeatrs ori darbazi hqonda patara da didi. didSi „Svid ZiZas“ uCvenebdnen,
pataraSi _ lamorisis films _ „mogzauroba sahaero buStiT“. am filmze
kargi raRaceebi mqonda gagonili. litas vTxove, SevideT-meTqi.
_ rogorc Sen gindodeso.
bileTebi aviReT, SevediT da patara foieSi kuTxis skamebi davikaveT.
Cven pirdapir moxuci qali da kaci isxdnen. etyoboda, col-qmari iyvnen.
isxdnen Cumad, patarebi, cocxalTvalebianebi. erTi sityva ar uTqvamT aTi
wuTis ganmavlobaSi.
_ magaT yvelaferi, yvelaferi ician erTmaneTisa, ara? _ mkiTxa litam.
_ albaT,.
_ da aRaraferi ainteresebT erTmaneTisa...
_ piriqiT. swored magaT amnteresebT iseTi rameebi, rac yvelaze namd-
vilia cxovrebaSi.
_ kerZod?
_ fizikuri da sulieri simarTle. egeni fesvebgadawyvetili xeebiviT
arian miyudebuli erTmaneTze da es akavebT, rom orive ar daeces. sakmari-
sia, gamoecalos erTi da daecema meorec.
_ ese igi, ufro saWironi arian erTmaneTisaTvis, vidre Cven?
_ ra Tqma unda.
litam meore xelic damado mklavze da ufro mWidrod momekra. vinc ki
Semodioda an foieSi ijda, yvelani Cumad iyvnen. bolos, sami zaric darekes.
jer Jurnali gviCvenes _ iugoslaviis erT patara kunZulze indoeTidan
Camoyvanili mangustebi musrs avlebdnen gvelebs. mere filmic daiwyo. papa
da SviliSvili, romlebic Zalian hgvanan Jiul vernis personaJebs, narinj-
isferi lamazi sahaero buStiT gadauvlian mTel safrangeTs. iseTi kargi
iyo maRlidan danaxuli qalaqebi, gzebi, mindvrebi da tyeebi, siamovnebisagan
gvaJrJolebda. alpebs rom miaRwies, Cven sabolood gadavwyviteT _ gaTen-
deboda Tu ara, mTebSi wavsuliyaviT.
gareT cas vuyurebdiT, gvindoda gagvego, rogor aminds gvpirdeboda
1699
xvalisTvis. etyoboda, nafleT-nafleTi RrublebiT iyo dafaruli _ aqa-iq
cimcimebdnen varskvlavebi. Savad gabardRul soWebze raRac Ramis frin-
velebi wri pinebdnen da faTqunebdnen. sanam davSordebodiT, kidev erTx-
el wavediT Cvens xeivanSi. lita sul Cumad iyo da rogorRac Ronega-
moclili TiTebiT mefereboda. mere, yvelam rom daiZina, Cvenc wavediT Cven-
Cven oTaxebSi.

VI
daTqmuli gvqonda, cxris naxevarze xeivanSi SevxvedrodiT. rva iyo, rom
sasadiloSi avedi. somex oficiants vTxove: Cveni wili mSrali sauzme gag-
vixvie, sevastopolSi mivdivarT, naomari adgilebi unda davaTvalieroT-
meTqi. eWvis TvaliT Semomxeda, magram ra Zala hqonda, sadRac mainc mego-
brebi viyaviT, Semwvari Tevzi, Zexvi, yveli da namcxvrebi gamixvia, isev img-
varad _ daeWvebulma gadmomca da wamosvlisas ukan damadevda:
_ gisurvebT drois mxiarulad gatarebas.
mivbrundi. msxvil fexebze Ronivrad idga, veeberTela mkerdi erTmaneTze
gadajvaredinebul mklavebze edo. pirwavardnili pomona xar-meTqi, _ da
misi reaqciisaTvis aRar damicdia, gamoviqeci. saWmelebi mxarzegadasakid
baduraSi Cavawyve, qvemoT Cavirbine, ori boTli Rvino viyide, isic im badu-
raSi Cavdgi, qurTuki amoviiRliave da xeivnisken wavedi. lita ukve iq iyo,
skamze ijda da miRimoda, rom mivuaxlovdi da gamarjoba vuTxari, mkiTxa:
_ sizmrebis gjera?
iseTi gabrwyinebuli Tvalebi hqonda, vifiqre, kargi sizmari unaxavs da
siamovneba, Tu vetyvi _ mjera-meTqi.
_ maSin, ici ra, dRes me sadme CaviCexebi.
erT wams Sevfiqriandi, mere gavbrazdi.
_ nu sulelob raRacas! sad aris aq iseTi adgilebi. miT umetes, Cems
gverdiT.
TvalebSi Suq-Crdili Caenacvla. ramdenjerme enas kbili davaWire da
cota xnis Semdeg vkiTxe:
_ Tu ginda, nu wavalT.
_ ras ambob! aseTi ramis Semowmebis saSualeba meZleva da xelidan ga-
vuSva? mivdivarT.
wamodga, CanTa moiqnia, mxarze gadaikida da mTebisken gaabija. ise iyo
gamowyobili, rogorc maSin,kefalis saWerad rom viyaviT. mxolod axla
Tavsafaric mohqonda, raRac Cinuri Tu iaponuri Tavsafari _ TaRovani
xidebiTa da kamkama wylebiT moxatuli; Tmac Cinur yaidaze hqonda day-
1700
enebuli, sworad Camovarcxnili da win, loyebze wamoweuli.
_ ra gaqvs mag CanTaSi? _ vkiTxe me.
_ nuTu ar ici, rom qalebs arasodes ekiTxebian, ra aqvT CanTaSi?
_ eg iseTi CanTa xom ar aris?
_ sulerTia.
Zalian xalisianad midioda, me mikvirda da vkiTxe:
_ mainc ra naxe sizmarSi?
_ oox, nu damiwyeb axla gaxsenebas. me minda, yvelafris jibrze, es dRe
ubednieresi iyos Cems cxovrebaSi.
pirvel gorakze avediT da cota xans SevCerdiT. aqedan ukve zemodan
davyurebdiT qalaqsa da tyviisfer zRvas. zRva did manZilze iyo gaSlili.
portSi ori TeTri gemi idga. iqiT, Sors, seinerebic moCanda. napiris max-
loblad patara navebi mimodiodnen.
_ ra kargi grZnobaa, ara maRlidan rom dahyureb sivrces, _ Tqva litam.
_ jer moicade, avideT ufro zeviT!
im biliks avyevi, romelTac Camosvlis meore dRes avedi patara mTis
mwvervalze. ca axlac moRrubluli iyo, magram nisli mxolod ai-petris
SerCenoda, isic buxridan amosul grZladgalewili kvamliviT. tyeebi
sagrZnoblad gayviTlebuliyo sam dReSi. gverdze gavuareT totebCamox-
leCil Weramsa da TeTr xatas, sadac moxuci da misi TxuTmeti wlis cisfer-
Tvala qaliSvili cxovrobdnen. xata daketili iyo... ezoSi winafexebze
Tavmidebuli Wreli ZaRli sTvlemda. wamogvixta da ramdenjerme dagvye-
fa. litam xeli gauSvira da mofereba dauwyo. ZaRli gaCumda da kudis
qicins mohyva. viTmine, viTmine da bolos mainc vTqvi, ra kargi patronic
hyavda am ZaRls.
litam saubari sxva saganze gadaitana:
_ rom icode, rogor miyvars ai aseTi qoxebi da mifexvilmofexvili
meserebi.
_ eg siyvaruli ar aris, _ mivuge cota gaRizianebulma.
_ aba, maS raa?
_ sibraluli.
_ rogor, sibraluli?
_ ai, es mavTulebi viRac xelmokle kacma gaWima. zogi sad aqvs naSovni,
zogi sad. arc boZebi hqonda Tavzesayreli, arc Zala, rom rigianad daeWima.
SemoRoba niaTgamoclili xelebiT, SigniT moiyvana TiTo muWa pomidori,
Warxali da kitri...
lita gaCerda. Sewuxebuli Semomyurebda da icdida _ kidev ras vityo-
1701
di. me wamiT gavCumdi da mere isev ganvagrZe:
_ Sen, romelsac Zlieri ggonia Seni Tavi, gebraleba is niaTgamoclili
kaci. ginda, mixvide da mxarSi amoudge. ginda, cotaTi mainc Seumsubuqo tvir-
Ti...
CanTa Seiswora, gadmoixara da tkivilgareuli RimiliT miTxra:
_ gaxsovs, ra mTxove guSinwin? metismetad kargi nu iqnebio. axla me
gTxov _ Sen kidev metismetad Wkviani nu iqnebi. xom?
me gamecina:
_ miT umetes, rom siarulis dros adamians Zalian Rlis metismetad Wkvi-
anur kiloze laparaki. davCumdeT da viaroT ai, ase.
davCumdiT da „ase“ mivdiodiT karga xans. ukan movitoveT patar-patara
TeTri saxlebi, Cvenken cnobismoyvare TvalebiT momzirali diasaxlisebi
da bavSvebi. miwayrili aviareT da axladmoasfaltebul avtostradaze
avediT. avtomobilebi giJuri siswrafiT mimoqrodnen. Cven RimiliT vay-
olebdiT Tvals. gveCveneboda, rom mZRolebi Tavs gvawonebdnen da imitom
erekebodnen ase. am avtostradaze naxevar kilometramde viareT da mere
bilikze gadavuxvieT. biliks zemoT ZeZvnari iyo. iqidan ori biWi gamovida,
erTs grZeli joxi eWira da buCqebs ubartynebda, meores Tofi moemarjve-
bina. rom gavupirdapirdiT, vkiTxe, raze nadirobdnen. mwyerebzeo. bevri
daxoceT-meTqi? Tofianma airwinaRis CanTas piri gauwia da Camaxeda. eqvsi
Tu Svidi mwyeri mainc eqnebodaT. vTxove, erTxel CemTvisac esrolinebi-
naT, magram litam Seicxada, araferi mohklao, da aRar gamomirTmevia.
ZeZvnars tyewvrili mohyva. rcxila, kuneli, jagmuxa da naZvi erTmaneT-
Si iyo areuli. biliki zogjer xasxasa mols hkveTda. zed muWa-muWa dab-
neul almasis mZivebiviT brwyinavda cvari. litas uxaroda, wamousvamda
fexs da fantavda im „mZivebs“, magram sinamdvileSi „mZivebi“ ki ar ifantebo-
da, qreboda, miwa isutavda. moulodnelad xreSmoyril gzaze gavediT. kargi
iyo bilikic, magram farTo gzaze siaruli mainc ufro gvsiamovnebda. sul
cota manZiliRa dagvrCa mTis Ziramde da veeba lodebiT datvirTulma
TviTmclelebma Camoiares. erTma mZRolma kabinidan Tavi gamoyo da dagviZa-
xa _ iqiT nu midixarT, karieria, axla afeTqeba daiwyebao. male ficarze
wawerili gafrTxilebac Segvxvda _ mTisken wasvla akrZalulia, SeiZleba
safrTxeSi moxvdeTo.
ra unda gveqna? SevCerdiT da mTis Tvaliereba daviwyeT. erTi lodebi-
ani qimi, romelic aRmosavleTisaken iyo wawvdili, TeTrad moCanda sxva
kldeebis fonze. karieri iq unda yofiliyo. magram Cven isedac ar vapireb-
diT iqiT wasvlas. iseT gezs veZebdiT, rac SeiZleba damreci yofiliyo gza.
1702
erTgan wvrili CanCqeri SevniSneT. im CanCqeris zemoT sufTa fiWvnari iyo,
mere wvril zolad gadioda SeyviTlebuli foTlovani tye. mere, ferdobze,
Coqela wiwvebi iyo gafantuli. im ferdobis avla da mwvervalze asvla
erTi iqneboda. iq, mwvervalze, simaRlis aRmniSvneli niSanic idga. iman ufro
migvizida da iqiT wavediT. aTi wuTic ar gasula da sokoze gamosuli sami
dedaberi Segvxvda. lita mivida, gamoelaparaka. naxevar-naxevari vedro
zeTovana moekrifaT. litam ramdenime cali amoiRo, dasuna da gabrwyineb-
uli saxiT daubruna. dedabrebma SemogvTavazes, ramdenic gindaT, aiReTo,
magram Cven viuareT. aba rad gvindoda! Tanac imedi gvqonda, Cvenc bevrs
SevxvdebodiT maRla, did tyeSi.
dedaberebs gamovemSvidobeT da wavediT.
_ ar mogSivda? _ vkiTxe litas.
_ avideT wverze da iq vWamoT.
_ Zalian kargi, magram magas mainc is sjobs, aqac SevWamoT cota da iqac.
mTaze asvla Zalze momqancvelia; Tu kaci danayrebuli ar aris, orjer
ufro gauZneldeba siaruli.
Cemi badura gavxseni, erTi buterbrodi litas miveci, meore me CavkbiCe.
mec Zalian megemriela da imasac. SevCerdiT, boTli amoviRe.
_ cota esec movsvaT.
Tavi movxade da mivawode.
siamovnebis RimiliT moiwafa. sma uWirda. suli egubeboda. erTi bewo
Zlivs mosva.
_ riT ver gaswavle, _ vuTxari me, _ ai, ase!
moviyude da rakraki davawyebine.
_ me mainc ise mirCevnia.
da isev ise mosva.
Rvinom xalisi Segvmata. bilikiviT raRac aRmovaCineT da imas mivyve-
bodiT. xan waxrilni, xelebwinawvdilni mivarRvevdiT buCqnars, xanac lo-
dianebze gvixdeba bobRva. CanCqerTan SevCerdiT. wvrili, wvrili nakadi
gadmodioda kldidan. SrialiT moarRvevda haers Cvens win da xuTiode
metris qvemoT Sxefebad imsxvreoda tinze. aq sxvebic bevrni yofiliyvnen,
warwerebiT aeWrelebinaT qvebi da xeebi.
_ mudam Tan daaqvT zeTis saRebavebi am ukvdavebis maZieblebs Tu ra
aris? _ ikiTxa litam.
_ Tavi aqvT magiT savse, _ mivuge me, TviTon Semrcxva am uxeiro xumro-
bisa da ferdobze avirbine ZaxiliT, _ nuRa vagvianebT, nuRa vagvianebT-
meTqi.
1703
litamac amoirbina ramdenime nabiji da RimiliT gaCerda. aqedan fi-
Wvnari iwyeboda. sul didi, didi fiWvebi iyo, SigadaSig ki Sindi da rcxila
gareodaT. Sinds ori kargi joxi avaWeri, erTi litasaTvis, meore CemTvis.
litam cota xans ki atara is joxi, mere gadaagdo _ es ufro miSliso. ar
tydeboda, magram namdvilad daiRala. wavidodi win. gavuwvdidi Cems joxs,
is moekideboda, me avzidavdi, vakocebdi da isev wavidodi. gvegona cotac da
gaTavdeboda es sokosa da wiwvis dagubebuli suniT savse caSekruli tye,
avarRvevdiT viwro zolad gamaval buCqnars da mwvervalic iqve iqneboda.
magram patara busnoze avediT da SevkrTiT: mogveCvena, rom jer isev mTis
ZirSi viyaviT.
_ nu geSinia, _ vuiolebdi almurmodebul litas, _ ase icis mTam, xan
geCveneba, sadRac caSia Sekarguli da iqve axlos kia Sengan, xan piriqiT.
_ iqneb swored eg piriqiT mdgomareobaa aq?
_ ara.
saaTs davxede. or saaTze meti gasuliyo, rac Cveni saxlidan gamovediT.
_ oci-ocdaxuTi wuTic da mwvervalze viqnebiT.
jiqur nabijiT daviwye asvla. litas ar undoda, magram me mainc xels
vuwvdidi, xan qamarSi vakidebinebdi da ase amyavda oci-ocdaxuTi wuTi fi-
Wvnaris asasvleladac ar gveyo. lita ramdenjerme dajda. Sevatyve, Relav-
da _ feri daekarga. mivujdebodi gverdze, veferebodi da vexumrebodi.
meSinoda, uceb ar ekiTxa _ ra aris, risTvis vixocavT Tavebs, sad mivdi-
varTo. erTi orjer me Sevapvre, Tu ginda, davbrundeT, esec didi miRwevaa
CvenTvis, am simaRleze rom amovediT-meTqi, magram gamibrazda, win gamiswro,
jiutad iRimeboda da cdilobda daemtkicebina, rom me ar CamomrCeboda.
xelebi daekawra, yuris qvemoTac daaCnda grZeli wiTeli xazi.
da bolos, fiWvnaric gaTavda da SeyviTlebuli foTlovani tyec, buC-
qnarad rom gveCveneboda dablidan. mwvervalamde samasi metriRa iqnebo-
da darCenili. gamogvalul ferdobze gafantuli Rviebis zemoT garkveviT
moCanda rkinis samfexa anZa. qvemoT ki... qvemoT iyo saocreba. zRva TiTqos
cisken ayiravebuliyo, da ki ar davyurebdiT, Tavaweuli SevcqerodiT tyvi-
isfer, gaprialebul ukidegano kedels. sam seiners, romlebic adre sana-
piros maxloblad moCandnen, axla am kedlis Suagulisken gadaenacvlebi-
naT.
lita uceb damSvidda.
_ Cems dReSi ar minaxavs aseTi ram, _ ambobda aRtacebuli da Rrmad
sunTqavda, _ ratomaa ase?
me viTom axsna daviwye: _ maRlidan rom davcqeriT, ufro did sivrces
1704
vxedavT. Cveni Tvalidan wasuli sxivi blagvi kuTxiT... magram mivxvdi, rom
sisuleles vroSavdi, gamecina da uceb movWeri:
_ es mere fizikosebs vkiTxoT. axla ki vuyuroT da davtkbeT.
karga xans vuyurebdiT zRvasa da mis napiras gagrZelebul sufTa, fe-
rad-Terad mcenareulSi CayuCebul qalaqs. mere avuwieT xeli, davemSvido-
beT da wavediT. ferdobi zogan cicabo iyo, erTgan ki, xeviviT CaRrmavebul-
Si, fexi Zlivs movikide. SemkrTali mivbrundi da mere qvemoT gavapare
mzera. iq, oci-ocdaaTi metris qvemoT, erTmaneTze Sexorebuliyo damsxvreuli
lodebi. frTxilad-meTqi, davuZaxe litas da xeli gavuwode. mas sicili
waskda.
_ Cemi sizmari gagaxsenda?
xelSi xeli movkide, im Caxvewil adgils gavacale da maSin vuTxari.
_ sizmrebis ganmgelis jibrze am dRes brwyinvaled davamTavrebT.
_ brwyinvaled davamTavrebT! _ wamoiZaxa litamac da gaiqca.
me davuyvire:
_ nu mirbixar, lita, nu mirbixar!
magram CemTvis yuri ar uTxovebia. garboda, rogorc ki SeiZleba Ror-
Rian aRmarTze gaiqces adamiani, _ xelebis moSveliebiT, xandaxan CaCoqilic.
gavedevne, magram male ukve azri aRar hqonda Cems devnas. is ukve mwverval-
ze iyo; xelebi gaSala, Tavaweuli, ase xelebgaSlili, datrialda, raRac am-
oiZaxa da daeca.
gulgaxeTqili avvardi da veci. xelebi aqeT-iqiT hqonda gadayrili, Savi
Tma balxze gaSloda, Tvalebi daexuWa. Tavi wamovuwie, SevanjRrie. megona
cudad iyo. magram uceb xelebi kiserze SemomaWdo, damwia da kocna damiwyo.
vin icis, rodemde viqnebodiT ase, vertmfrenis guguns rom ar wamovey-
areT fexze. im oxerma oci-ocdaaTi metris simaRleze gadagviara Tavs.
_ iqidanac dagvinaxavdnen? _ gadidebuli TvalebiT Semomxeda litam.
_ albaT,.
_ vai, sircxviloo,_ qurTuki gamiwia da Tavi Sig Semala.
movelodiT, rom es iqneboda namdvili mwvervali _ konusuri. iqiTa
mxares kidev ufro cicabo ferdobebiTa da uCveulo sanaxaobebiT. magram
sul sxva ram dagvxvda. gaSlili ruxi vake iyo, TebosaviT wminda balax-
modebuli. viyurebodiT CrdiloeTisken da gvikvirda. raRac udabnos gan-
wyobileba gamefebuliyo irgvliv. arc erTi xe, araviTari nageboba! civi,
Zalian civi niavi modioda iqidan. horizontze Savi nisli Tu Rrublebic
iwva.
wamovdeqiT da axla erTmaneTs miyudebulebi viyurebodiT iqiT. me litas
1705
Cems qurTuks vafarebdi, rom narbeni im civ, tyviasaviT mZime niavze ar ga-
civebuliyo.
_ ra aris ai iq, Rrublebis iqiT? _ ikiTax litam.
_ simferopoli. SeiZleba sxva qalaqebic. yovel SemTxvevaSi civi, Camu-
qebuli qalqebi.
lita ufro momekra, TiTqos dapataravda.
_ balaxi ki ra sasiamovnod wmindaa da rbili, ara?
mivdiodiT im wminda balaxSi frTxilad, aqeT-iqiT cqeriT, TiTqos raRa-
cis gvSinebodes. ufro da ufro mZimdeboda da usiamovno xmiT gveCuru-
Culeboda niavi. viareT karga xans. bolo erT RrmulSi movxvdiT. sami
mxridan meteoritebiviT idumali feris lodebiT iyo SemozRuduli. daviZaxe
_ hehei-meTqi; gagrZelebulad, saocrad mkafiod gamomepasuxa eqo. lita
gadairia. ZlivZlivobiT movacile im adgils _ xan ras iZaxda, xar ras da
bavSviviT kiskisebda pasuxebze. maRla avediT. isev viareT, viareT im ud-
abur civ velSi. vgrZnobdiT, rom verafers iseTs _ Tvalmaxaras da damain-
teresebels _ ver SevxvdebodiT, magram mainc mivdiodiT. ZlivsRa moCanda
mwvervalze dadgmuli rkinis samfexa anZa. bolos naxnavi gamoCnda. im nax-
navamdec mivediT. iqac karga xans videqiT da mere gamovbrundiT, mxolod
sxva gziT, cota ufro dasavleTiT.
Sinisken mobrunebam xalisi Segvmata. alag-alag, mcire daRmarTebze mivr-
bodiT kidec. axla yurebSi aRar gvcemda CrdiloeTidan momavali niavi da
gveCveneboda, kidev ufro CayuCda da dadumda yvelaferi.
_ movnaxoT kargi adgili da davisvenoT! _ SevTavaze litas, magram ase-
Ti „kargi adgili“, sanam mTis gadasaxedTan ar mivediT, versad vnaxeT. iq
iyo simwvane SerCenili balaxic, kldeSi SeWrili myudro exic da buCqnar-
ic. cota xans kldeze videqiT da Zirs viyurebodiT. mere me xmeli CinCx-
vari movagrove, cecxli davanTe, gazeTi gavSale da zed Cveni avladideba
amovalage. lita cecxls patara bavSviviT uvlida gars, xelebs uSverda da
icinoda. rogorc ki ali daiwevda, TviTonac mirboda CinCxvaris mosatanad.
gaTba, gacrecili xelebi da saxe dauwiTlda. me dabla, ferdobSi Cavedi.
iqidan ori borjRliani kunZi amovitane, erTi rcxilisa, meore Rviis. davu-
wyve cecxls da fexmorTxmiT mivujeqi axlos. axla wamdauwum aRar sWird-
eboda CinCxvaris dayra, kunZebi nel-nela, tkacuniT iwvoda, Rvia sasiamovno
suns ayenebda, litac dajda. SeWame-meTqi cota rame. ar mindao. maSin Rvino
mivawode. mosva. mec davlie. Rvinom mada gagvixsna. saWmelsac mivyaviT xeli.
vWamdiT, cecxls vuyurebdiT da kmayofilebi vuRimodiT erTmaneTs.
litam mkiTxa:
1706
_ ar gainteresebs, ra momewona Seni, pirvelad rom gnaxe?
ra-meTqi.
_ Tvalebic lamazi gaqvs, kiseric, magram Wama rom ar gcodnoda aseTi,
verasodes moigebdi Cems guls.
_ mainc rogori Wama vici?
_ brZolis velze gasuli oficeriviT. ase mgonia, SeWam am oriode luk-
mas da Zneli amocanis Sesasruleblad gauZRvebi jariskacebs.
_ Sen didi keTili guli gaqvs, _ mivuge me.
gadmoiwia, Tavi mxarze damado.
_ da mainc cudi qali var, ara?
aRmosavlur SesxmasaviT raRac wamoviwye, magram iman yurebze xelis-
gulebi miiWira da saxe muxlebSi Camala.
ase iyo erTxans. mere uceb wamoiZaxa:
_ wvims.
me cas Sevxede.
Rrublebi Sesqelebuliyo, winwklavda.
_ didi wvima rom wamovides?
_ ai, exi.
_ sul rom iwvimos, Ramemde?
_ SegeSindeba, aq rom gavaTenoT?
_ sicive Tqvi, Torem...
_ ho, Rame Zalian ecieba. ra saocrebaa, ara? Zirs TiTqmis cxela, viRac-
viRacebi, albaT,, banaoben kidec. aq ki aseTi sicivea.
wvima ar wamosula, is winwklvac Sewyda, kunZebic Caiwva. Cveni bargi-
barxana wamovkrifeT, ukanasknelad avediT kldeze, erTxelac gavxedeT
Caqaful vels da wamovediT.
amosvlisas, samfexa anZasTan, bilikiviT raRac SevniSneT. axla im biliks
gavyeviT. cota xanSi sxva bilikic SemogvierTda; xolo roca Rviiani fer-
dobi CavirbineT da tyeSi SevediT, ZvelisZvel saurmesac wavadeqiT. aq
erTxel kidev vcade litas qalobaze zeviT dawyebuli sityvis gagrZeleba,
magram lita gameqca da Soridan damiZaxa:
_ Tu krinti dagiZravs Cemze, girCevnia axlo ar moxvide, gaige?!
ra unda meqna! xmas aRar amoviReb-meTqi, da mdumared ganvagrZeT gza. is
mainc win miswrebda (TiTqos ar mendoboda) da xandaxan Tu Semomxedavda
momduravi TvaliT.
saRamos moaxloebis brali Tu iyo _ tyeSi frinvelebi axmaurdnen. sadRac
SaSvebic aWaxWaxdnen. me Cemi imitatoruli unari gamaxsenda, _ xelis zurgi
1707
tuCebze mivide, SaSvebs gamovajavre, gamomepasuxnen kidec, magram gzis mosa-
brunTan xeli swrafad CamoviRe Zirs. veeba fiWvebSi Cadgmuli patara fi-
cruli budruganis win viRaca kaci Cakuntuliyo, axlos rom mivediT, vnaxeT,
ficridan lursmans aZrobda. amogvxeda. jer gagviRima, mere SiSi Caudga
TvalebSi:
_ iqiT ar waxvideT, axla afeTqeba iqneba!
me litas mivubrundi:
_ modi erTi, vnaxoT, ra aris es afeTqeba.
kaci gamiwyra:
_ xom giTxariT, ar SeiZleba-meTqi.
_ Soridan, biZaCemo.
_ Soridan... Soridan SeiZleba, _ welSi gaimarTa, xalaTis kalTa gais-
wora, _ iareT pirdapir, patara Wyantobi SegxvdebaT. xelmarcxniv gorakiv-
iTaa. adiT iq da iqedan gamoCndeba.
madloba gadavuxadeT da wavediT. Wyantobi male Segvxvda, gorakic iqve
iyo, aTiode nabijze. avediT zed da welSi gamarTva ver movaswariT, gaisma
grgvinva. beltebSereuli mtvrisa Tu kvamlis dabolqvili masa elvis
siswrafiT aigragna maRla. imas sxva mohyva, imas kidev sxva... da roca laRume-
bi gaTavda, qvebis jaxajuxma da Cxrialmac moaRwia Cvenamde.
_ Zaan kargi ram iyo, ara? _ vkiTxe litas.
Tavi damiqnia da mere xevisken mimiTiTa. iq Caxergil lodebTan, rom-
lebsac jerac nisliviT dastrialebda mtveri, muSebi gamoCndnen isini gam-
arjvebuli meomrebiviT gadmohyurebdnen TavianT naxelavs. sanaxaoba
damTavrebuli iyo. dabla CavirbineT, Wyantobs SemovuareT da xreSmoyril
samanqano gzaze gavediT. haeri aq advilad iZvroda da axal daxeTqili
qvis surneli mohqonda karieris mxridan. ewerSi wiTeli Zroxebis naxiri
modioda. sadRac buCqebsmofarebuli mwyemsi rqis sayvirs ukravda. am xmas
saqonlis qSutuni da wvril-wvrili eJvnebis wkarunic uerTdeboda. gzis
piras axalgazrda qali da kaci isxdnen. kaci mxrebganieri, qera, xuWuWaqoCri-
ani jeili iyo, qali _ wvrili, gaxunebulkabiani, boSasaviT Savi da Tvalebbri-
ala. rom mivuaxlovdiT, wamodgnen. kacma sigaretis namwvi fexiT mosrisa,
gzaze dagdebul fiWvis nedl mors bolo auwia, qals mxarze daado, TviTon
moris Tavi Seigdo da Cqari nabijiT wavidnen qvemoT. tvirTqveS welgaR-
unulma qalma mogvxeda, gagviRima da xelic ki dagviqnia. me gamecina da
litasken mivbrundi, aba, imaze raRa STabeWdileba datova im kanWsalamura,
SoltiviT moqnilma qalma-meTqi. litas CanTa ukan hqonda gadagdebuli,
Tvalebi... TiTqos im wvrili Savi qalis gadidebuli TvalebiT iyureboda.
1708
mkerdze gadajvaredinebuli marjvena xeli marcxena mklavze hqonda dade-
buli, marcxena xeli tuCebTan mietana da iRimeboda...
meti araferi SemimCnevia maSin.

***

Sin rom davbrundiT, bneloda, aqa-iq ukve sinaTleebic enTo. lita iseTi
daRlili Canda, Zlivs moaxerxa xelis aweva, _ jerjerobiT, jerjerobiT-
meTqi, mec xeli avuwie da Cven-Cveni korpusisken wavediT.
rav vifiqrebdi, rom es iyo Cveni erTad yofnis ukanaskneli wuTi!
meore diliT, adrianad, is sadRac gaemgzavra. ubralod _ gamoiZaxa taq-
si, registraturidan aiRo Tavisi pasporti da wavida. vinc ki am ambavs
gaigebda, yvelas ukvirda, _ mas xom ocdaeqvsdRiani sagzuri hqonda! ukvir-
daT Cvens Tanamesufre baltiispirelebs, ukvirda melot, oqroskbilebian
cnobil mwerals. ukvirda direqtors da lamaz administrator qals... isi-
ni raRacis molodiniT Semomyurebdnen me. etyobodaT, warmtaci saidum-
los gagebas moelodnen Cemgan. magram me ra, ra SemeZlo meTqva?! mec mxrebs
viCeCdi da Tavs vaqnevdi sinanuliT; Tumca jibeSi litas werilic ki medo
_ moswavlis rveulis furclebze pastiani kalmiT dawerili ori sityva:
„mSvidobiT. mSvidobiT!“
mkveTr, Zalian mkveTr asoebs sam-sami xazi eWiraT. TiTo sityva fur-
clis mTel siganeze iyo gaWimuli. Zaxilis niSnis wertilis adgilas ki
raRac cisferi gorgali iyo daxatuli, romelsac marjvena mxareze hqonda
gamorRveuli wveri.
`ciskari~ #10, 1966; `barisken mifrinavs jafara~, 1974

`citadeli~

... isev ujarmaSi var. kvira, 29 ivlisi, „sakuTar dRed“ mqonda gamocxade-
buli. Cavawyve monadirul CanTaSi: durbindi, samagido rveuli, erTi Jurn-
ali, erTi wigni, naxevari puri, waldi, _ gadavikide mxar-iRliv, davikave
Txilis xeljoxi da ezodan gavedi. ganzraxuli mqonda, sofel paldomde
manqanas gavyolodi, iqidan, tye-tye, qobTavis gamoqvabulTan avsuliyavi, menaxa
uRranSi Cakarguli eklesia, ocdaxuTi wlis winaT rom gadaveyare da sao-
cari STabeWdileba datova, mis CrdilSi mekiTxa Jurnali da wigni, rveulSi
Camewe ra Tu ki ram Casaweri gamiCndeboda da mzis Casvlisas gamovbruneb-
1709
uliyavi ukan. magram did gzaze rom gavedi, maRaziis win, ujarmis cixeze
momuSave studentebi damxvdnen, gzis pira saxlisa da akaciebis CrdilSi
Segroviliyvnen, zemoT mimaval manqanas elodebodnen. am studentebidan
ramdenime kacs kargad vicnob. SarSan, Tu ki saSualeba momecemoda, avidodi
maTTan, cixis gawmendaSi da gamagrebaSi vexmarebodi. welsac viyavi erT
dRes, niCbebisa da weraqvebis tarebi damtvreodaT da me davucvale. gulT-
bilad momegebnen. movida jgufis moTave, uaRresad keTili, Ronieri biWi,
momikiTxa sikeTis RimiliT, mxrebdaxrilma, moridebulma, mere kidev, ufro
moridebiT miTxra: boWormis cixeze mivdivarT, dRes iq momuSave xalxs
unda mivexmaroT, Tqvenc xom ar wamobrZandebiTo. wamiT ar davfiqrebul-
var, movdivar-meTqi. wavediT _ CemTan, Cems saxlSi, me da is moTave, maT mier
„boWormelebisTvis“ gamzadebul mosakiTxs cota ramac davumateT da isev
gzaze gavCerdiT manqanis molodinSi.
unda ganaxaT, rogor arian gamowyobilebi es maiebi, ninoebi, mananebi,
Temurebi, giebi, Tornikeebi da daTunebi! wlovanebiT xom umetesoba jer
ocisac ar aris! biWebs acviaT gadaxunebuli xakebi, jinsebi, daRrecili kirzis
Ceqmebi, baTinkebi, erTs veeba rezinis Ceqmebic ki. Sarvlis totebi daudev-
rad aqvT Cakecili fexsacmelisa da windebis yelebSi. axuravT, albaT,, yovel-
gvari „wesieri“ Tavsaburavebis jibriT _ erTs _ gadmobrunebuli jarisk-
acuri panama, meores _ Zvirfasi fetris Slapa, oRond miTelil-moTelili,
sagangebod yurebamde Camofxatuli, mesames _ usaSvelod grZelderefniani
kepi „Jokei“, meoTxes _ kefaze wamodebuli reziniT Sublze aqvs mimagrebu-
li cisferi plastmasis derefani, mexuTes... mexuTesac da meaTesac TiTqos-
da sxvadasxva modgmisa da xelobis xalxis mier gadayrili qudebi. go-
goebs muxlebTan aqvT waWrili jinsis Sarvlis totebi. daSuSxiaT dagazmu-
li da daxazuli kanWebi. ferdakarguli kedebidan da botasebidan mouCanT
Salis Wreli windebi. maT Txel maisurebsac dahkargviaT qarxnuli pewi.
zogi metismetad aris gaTanguli, zogi _ odnav. zogs, axalSemomatebulebs, -
isev qalaquri ieri dahkravT. erTi egaa, rom ukve mouswria mzes da wiT-
lad autkrecia Rawvebi. sxedan qvebze, pirdapir miwazec. biWebis erTi naw-
ili fexze trialebs, raRac muqariT miiweven erTmaneTisken, Sezidulni ari-
an krivisa Tu karates ileTebisaTvis, akeTeben swraf, macdunebel moZraobebs,
_ win gavardnas, xelebisa da welis erTdroulad bruns, ismis, _ aax! uux!
dadeq! biWebis umetesoba wvers gvian i parsavs, sayeloebi saqamremde aqvT
Caxsnili. gogoebs manqanis cda moswyeniaT da moTenTili RimiliT uyureben
biWebis „giJobebs“. erTi biWi gargars gadaapobs, naxevars miawvdis maias.
_ didi madloba. _ eubneba maia.
1710
_ imave sididis _ arafers. _ Tavs daxris biWi.
_ e, e! xelebaweulni udgebian win veeba TviTmclels sxva biWebi.
_ cxeli asfaltiT aris savse, Stero!
_ uwmawuri sityvebi bilwavs warmomTqmelisave suls.
_ „Steri“ ar ekuTvnis uwmawur sityvaTa jgufs.
_ damokidebulia, ra xaxidan amodis.
_ Tfu!
_ nurc ifurTxebi da, roca adamians elaparakebi, dadeqi sworad.
_ sad mirtyam, Se marTla Stero!
_ bodiSi, gagimeorebT wesierad.
mimodian manqanebi, umTavresad msubuqi manqanebi. xom dakvirvebixarT,
rogori TavmowonebiT iyurebian xolme manqanis wina rigSi msxdarni, namet-
navad axalgazrda qalebi! aqac asea, am gzaze. magram Cveni studentebisken
bolomde veravin iyureba TavmowonebiT. TiTqmis yvelas, qalebsac da ka-
cebsac, swrafad aRevsebaT xolme saxe sinanuliani fiqriT, _ ratom TviTon
ar sxedan dabla, xriok miwaze, da ratom im miwaze mjdar gogoebs ar miar-
wevs manqana rbili doriT.
maRaziasTan Cerdeba zemodan, e. i. boWormis mxridan momavali „furgo-
ni“. Camodian Cvenebis „debi da Zmebi“, „boWormelebi“, oTxni, ori gogo da
oric biWi.
_ amaT uyureT, e! _ ukvirT „boWormelebs“, _ Tqven ra, dResac muSaobT?
_ TqvenTan movdivarT, Tqven unda dagexmaroT.
_ dasaxmarebeli Tavebi zed gabiaT.
_ marTla, marTla, Tanac Cveni xarjiT.
„boWormelebma“ aRar ician ra moimoqmedon.
_ Cven rom abanoSi mivdivarT? Cvens cixeSi oriode kaciRaa darCenili.
_ ra geabanoebaT, xalxo, mainc xom gamtvriandebiT xvalve.
_ Cven xvalamde gvWirdeba sisufTave. _ kdemiT iyureba gogo.
_ deda, ra vqna!
_ aba, ra!
_ wadiT, magram orSabaTobiT rom ar muSaobs abano? SabaT-kviras muSaobs,
orSabaTobiT daketilia.
„boWormelebi“ Tvalebs wkuraven.
_ Tqven ra, SabaTi ggoniaT dRes Tu kvira!
_ wadi, genacvale, gamoiZine cota..
_ Tqven gamogrCeniaT ZilSi, Tavs SemogevleT, Tqven dRes kvira ggoni-
aT, maSin, roca orSabaTia, orSabaTi! dabrundiT ukan.
1711
_ ra orSabaTi, e, samSabaTia dRes. ai, gogoebs vkiTxoT, ra dRea dRes,
gogoebo?
_ orSabaTi! samSabaTi!
_ ris samSabaTi, oTxSabaTia!
yvela dRea dRes, paraskevic ki, oRond SabaTi da kvira ara.
_ dabrundiT ukan da gamogvyeviT axlave Cven. „boWormelebi“ sibralu-
liT uyureben „ujarmelebs“.
_ mag WkuiT unda daubrundeT mSoblebs da mSobliurze ufro tkbil
saswavleblebs? maTxove cxvirsaxoci, gogo, an Sen momwminde cremli. uzarmaz-
ari madloba, Tqven, solidarobisaTvis, magram Cven mainc abanoSi wavalT
da aqve CamogiswrebT. kvira dRes xom saCveno jabaxanebi ar dadian saqarTve-
los gzebze.
_ ar aris dRes kvira, gesmiT, Tu ara!
„boWormelebi“ xelebs maRla sweven. gamarjvebuli ada mianebis nabije-
biT midian sofel-sofel. Tanac Cqara. maT mimoxvraSi, maT mxrebSi, igrZno-
ba saamo siamaye.
„ujarmelebi“ cota xans imis gansjaSi arian, vin daTqva „boWormelebis“
dasaxmareblad dRevandeli dRe. gogoebi cnobismoyvare TvalebiT eZeben
damnaSaves, aravin araferi icis, braldebaT sul sxvaT, amjerad aq ar myofT,
da „boWormelebis“ jibriT Tu gasaxarad, Cerdeba mTlad Tavisufali avto-
busi. wina minasTan aweria „dakveTiT“. SeWaRaravebuli mZRoli mSvidad
ismens Cvens sityvebs. is sofel sasadilomde midis.
_ yovelgvari saSualebiT _ win! win! win!
mZRoli RimiliT uyurebs axalgazrdebis facifucs.
amosulia xalxi, dabargebulia zurgCanTebi, yuTebi, sazamTroebi, niCbebi,
weraqvebi.
_ daviZraT? _ kiTxulobs mZRoli.
_ ra Tqma unda, ra Tqma unda, pativcemulo! avtobusi sul sxva ganwyo-
bilebiT iZvris.
_ win wamodiT, es ar ayiravdes avtobusi.
sami gogona da ori biWi marTla modis win. mZRoli kmayofili saxiT
gahyurebs gzas. mere mobrundeba.
_ xatis xalxia?
erT wams ver mivxvdi, ra xatis xalxi unda yofiliyo.
_ jvarpatiosanze rom muSaoben.
_ ki, is xalxia.
_ mainc ras akeTebT, kaco, cixes?
1712
_ cixesac, eklesiasac.
mZRoli undod momxedavs.
_ ho, vwmendT, vasufTavebT, vamagrebT, Cvenma STamomavlobamac rom naxos,
vin viyaviT, ris SemZleni viyaviT.
_ mTavari exlaa.
_ exlac ra gviSavs!
mZRoli kidev ufro daeWvebiT momxedavs. keTili Tvalebi aqvs, keTili
Subli. survili mebadeba, vuambo, ra vnaxe, amas winaT rom viyavi am „xatis
xalxTan“.
meurneobidan „momagrebuli. manqana droze ar movida da gaxunebultent-
gadafarebulma sabargom „agvreka“ jvarpatiosnamde (ujarmis cixeSi jvari
patiosnis saxelze agebuli eklesiaa da cixesac ase moixsenieben). gza dab-
laa, cixe _ maRla, amjerad atyevebul goraze. gzidan aT nabijze sveli sil-
is didi grova idga.
_ naxevariRaa, Tu meti? _ ikiTxa erTma.
_ sadRaa naxevari!
_ jer ra drois naxevaria, biWo!
_ naxevarze cotaa, naxevarze Zalian cota, erTi Seteva da morCeba!
biWebi welszeviT gaSiSvldnen, gogoebma wina dRes dasvelebuli tomre-
bi moitanes. orma gogom tomaras gauwia piri, ori niCabmomarjvebuli gaC-
erda.
_ vin midis pirveli? _ me mivdivar.
_ ramdeni niCabi CavyaroT? _ Tvrameti.
gogoebma TanagrZnobiT Sexedes tanmorCil, gamxdar biWs.
is biWi sxva biWs eca, mogverdiT wamoiRo, orive erTad daaskda miwas.
_ parter!
_ gaCerdiT, ras sulelobT!
erTi biWi „parterSi“ idga, meore „muSaobda“,
gogoebi iTvlidnen:
_ Svidi, rva, cxra... moWidaveni fexebs asavsavebdnen haerSi.
_ kargiT ra, kargiT!
niCbiani gogoebi Tvlas morCnen.
_ Cvidmeti, Tvrameti.
moWidaveni gawiTlebulebi gaSordnen erTmaneTs. tanmorCili biWi mov-
ida, mougrixa tomaras piri, Ronivrad SeajanjRara, aswia, aacila miwas.
_ amiwieT. movida ori biWi, auwies, kiserze daades.
_ kargia, sasiamovnoa, wavediT!
1713
niCbebze dayrdnobili gogoebi siyvaruliT uyurebdnen kldovan aR-
marTze amaval biWs, sanam tyeSi ar Seimala. maRla, tyis maRla, boRmis kvam-
liviT adioda Savferi ferdCamoqceuli koSki. mis ukan Txeli TeTri
RrublebiT iyo gaglesili ca.
movida dakunTuli, saTvaliani maTematikosi.
_ ramdeni? _ RimiliT hkiTxes gogoebma.
_ ocdaxuTi.
gogoebi sul siamovnebis RimiliT yridnen tomaraSi silas.
_ ocdaxuTi!
maTematikosma mSvidad mougrixa tomaras piri. imasac orma biWma uSve-
la, kiserze rom daedo, biWebs erTi gogoc waexmara.
wavida maTematikosic. wavida mis Semdeg arqiteqtoric, mxatvaric, filoso-
fosic. waxrilni iyvnen simZimis qveS, Rvarad gasdiodaT ofli Tu sveli
silidan Camonadeni wyali, magram, Canda, vercerTs ver Trgunavda tvirTi,
vercerTs ver uqrobda sasiamovno, raRac CaTqmul Rimils. oras ocdaaTi
nabiji sul aRmarTi, saxedaric ki rom ver ikidebda Cliqs, orasi nabijic
Tavqve, aRmarTis Tavidan qvemoT, cixis qveda kedlamdis. im kedelze idga
kalatozi da mbrZaneblobda:
_ movides! duRabi movides!
aqac muSaobdnen biWebi da gogonebi, ukve oflgadadenilni.
movidnen viRac napativebi cnobismoyvareebi, ori kaci, ori lamazi qali
da oric mSvenieri bavSvi. kacebi gaugebel, qalebi SeWirvebul mzeras miay-
olebdnen tomrebqveS moRunul, gaRvarul biWebs.
_ viTom rames daamCnevT zurgiT amoziduli siliT amodena citadels?
_ atomis epoqaSi, kosmosSi rom mimodian veeba laboratoriebi.
mxolod gogoebma Sexedes im napativeb cnobismoyvareebs da imaTac, im
gogoebmac, ara Tqves araferi, i Casxdnen is cnobismoyvareebi TavianT zikz-
ika manqanebSi da wavidnen.
erTi gogo Camuxluli iyo da utaro ToxiT ebrZoda Sambsa da Cir-
gvebs. is Toxi me gamovarTvi...
ai, es ambavi mindoda meambna avtobusis keTili saxis mZRolisTvis, Znelad
momeCvena da es vuTxari:
_ mag cixe-koSkebis amSeneblebs exlac gul-mklavmagari STamomavloba
hyavT.
_ ra vici, Zmao, avivli, dominos TamaSoben meseris ZirSi, Camovivli da
isev dominos TamaSoben isev im meseris ZirSi.
_ egeTebic arian qveyanaze.
1714
_ aRarsad ari ifnissaxiani guTnideda da imitom.
_ ras izamda is ifnissaxiani guTnideda?
_ egre muqTad jeilebs daamyofebda manda? ro wamouvlida, Tanac erTi-
ori Ramis mexriTa, kiserSi quslebis cemiT daazuzunebda ivrisken suyvela-
sa.
_ egeT guTnidedas Cvenca vnatrobT.
mZRoli momxedavs, TiTqos mamowmebs, marTals vambob Tu ara.
SevdivarT sofel sasadiloSi.
avtobusi Cerdeba, mZRoli moridebiT ambobs.
_ me aqa var misasvleli Sav sufraze.
_ ras brZanebT, didi madlobeli.
vbargdebiT gomborisa da boWormis gzis gasayarTan. aq SeiZleba sulac
gomboris mxridan movides boWormisaken mimavali manqana. isev cda. isev
msubuqi manqanebis mflobelTa kmayofili, mere rogorRac nirSecvlili
saxeebi.
_ arsena moereoda, Tu muhamed ali?
_ cali xeliT?
_ aba, ori xeli visTan uxmaria arsenas!
_ erTi muSti rom Semohkra, yarfuziviT daabnevsa... ara, Zmao, me ar vurCev-
di muhamed alis arsenasTan Cxubs.
saocaria, aqac wynarad, mimyudroebulad sxedan gogoebi. mSvidi, alersi-
ani RimiliT Sescqerian xan erT biWs, xan meores.
_ ra kai samwvadea, ara? TeTri samwvade da mwvane, mwva ne muxa.
_ TeTri samwvade, mwvane muxa da Wreli ZaRli. mTavari ZaRlia.
_ Cven didi bodiSiT!
zed Sua gzaze ki:
_ Zveli poetebi mefis karis sanaTurebidan uyurebdnen samyaros. Tvi-
Ton rusTavelic.
_ tanis epoqis Cinelebi?
_ isinic. vanCuaneli gandegili, kacis danaxva rom ar undoda viTom,
ganswavlul mefes mouxmobda saxelmwifos saTaveSi da imas emusaifeboda
winaswar.
samwvadis TeTr kedelTan TavSav mayalze TeTrwinsafriani qali awy-
obs vardisfrad ganaTebul mwvadebs. niavi moitans sasiamovno suns.
'_ manana, gepatiJebi samwvadeSi.
manana momxibvlelad aWimavs warbebs.
_ aTas cxraas oTxmoci wlis Teqvsmet oqtombers. Tu daimaxsovreb, ge-
1715
patiJebi sadac ar unda viyoT.
_ erTi mwvadisTvis weliwadnaxevari vifiqro gamudmebiT?
_ mwvadi xom ar aris mTavari, mTavari adamianobaa.
mananas damcinavi sevda Caudgeba TvalebSi.
_ me exlave gepatiJebi, oRond Seni fuliT.
_ win ratom midgebi, uzrdelo?
_ bodiSiT! bodiSiT!
isev Sua gzaze:
_ akaki sxva aris. zviadi feodalis rostom wereTlis Zem fexSiSveli
glexis TvalebiT amoxeda qveynierebas. „warved wylisa pirs, Tu wyalis
pirs, sevdiani fiqrT gasarTvelad,“ _ amasac ki sxva tyaviT Sekerili vinme
ambobs da „sad - xar, Cemo salamuro, xma tkbilo da saamuro“, _ amas kidev _
_ sxva..
samni veRar iTmenen da fexiT gaudgebian gzas. samsac erT madlian
„volgis“ patrons gavayolebT. bolos modis sionisken mimavali veeba
yviTeli manqana.
_ Êóäà âàì? _ RimiliT gvekiTxeba mZRolTan mjdari specsamosiani
kaci.
_  Áî÷îðìà.
_ Ãäå ýòî?
_ Ïî ïóòè, ïî ïóòè!
_ Êóçîâ ó íàñ æåëåçíûé _ isev eRimeba specsamosian kacs.
_ Íàì íå ñòðàøåí ñåðûé âîëê! Íàì íå ñòðàøåí...
niCbebiT da weraqvebiT xelSi gadadian manqanis ukana bortze biWebic,
gogoebic. albaT, ase gadadiodnen Zveli meomrebi cixis galavanze. gogoe-
bic ki xmas ar iReben, xmas...
_ unda vigulisxmoT, rom boWormis cixeze varT.
wamovewieT fexiT wamosulebs, yiJiniT amogvyavs CvenTan. gzatkecilidan
tyisken gaxveul gzasTan dagvxvdebian „volgiT“ wamosuli samnic. did mad-
lobas vuxdiT specsamosian kacsa da mZRols. isini Rimils mogvadevneben
Cvenc, caSi aWril, kldeze gadmomdgar boWormis cixesac.
gavwalikdebiT xeebiT gadmoburul saurmeze. Ramis nawvimaria da fexi
talaxs ikravs. amoviReb walds, xeljoxebs vuWri, visac amisi survili aqvs.
_ naxe, ra suni asdis, _ erTmaneTs aCveneben gogoebi Txilis joxebs.
_ saocari.
_ yvavilebs SexedeT!
samkalad Semosul yanis napirs JriamuliT mohyvebian vardkaWaWebi,
1716
sosanebi. yana nel-nela mimoirweva, kurdlaobs.
_ auu!
ca aris Zalian lurji da maRali, rogoric icis nawvimarze. raRac didi
frinvelebi dahbrunaven mTebis wverebs, Txemze TiTqosda erTimeoris miy-
olebiT gamwkrivebulan didi xeebi. kargi sanaxavi iqneba is xeebi qarSi.
vuaxlovdebiT patara sofels grZelvels, xuTadxuT komls, xexilSi da
naTesebSi CayuCebul saxlebs. sasiamovnod gamosWvivis xis totebSi am sax-
lebis moCuqurTmebuli, cisfrad SeRebili aivnebi. dadian ezoebSi Rorebi,
goWebi, in daurebi.
_ ai, sad unda icxovros adamianma, _ guliT ambobs saTvaliani filolo-
gi gogo.
_ televizori ver iWers aq verafers.
_ swored magiTaa genialuri.
cota xniT visvenebT didi kaklis CrdilSi. siamayiT avyurebT kldidan
azrdil cixis mrisxane burjebs
_ erTi iraneli istorikosi ambobs, _ qarTvelebma Tavi Caixoces ujar-
maSi, Seuvali da didebuli boWorma ki ubrZolvelad dagviTmeso.
_ asec unda yofiliyo. ujarma marto cixe ki ara, uZvelesi salocavic
aris, vaxtang gorgasalis saxelTan dakavSirebuli adgilia da daicavdnen,
aba ra!
mere sul aRma mimavali bilikiT qancgawyvetilebs CamogveSvelebian
maRlidan. me ar meguleba ufro sasiamovno sanaxaoba, vidre es: rogor
gamodian cixidan, rogor Camorbian daRmarTze, rogor xvdebian dablidan
amaval megobrebs.
jvarpatiosnidan xom aris gadasaxedi, aqedan, boWormis cixidan, orjer
didebuli! veebaa TviTon da veeba qveyana udevs win. Rrmad kveTs am qvey-
anas ivris yviTlad SemRvreuli wyali. mis iqiT muqlurjad azviadebulan
ialno da ikvlivi caSi.
es weraqvebi da niCbebi raRa aris?
_ samuSaod movediT.
_ kargiT erTi...
aq studentebi brezentis karvebSi cxovroben. karvebi pirdapir miwaze
udgaT. mxolod erTs aqvs Semovlebuli wylis sawkretad Txrili. karvis
kalTebi aWrelebulia warwerebiT da naxatebiT.
aqve, karvebTan axlos, dgas cnobili taZari, boWormis wminda giorgi,
meaTe-meTerTmete saukunis Zegli, erTi brwyinvale nimuSi Cveni Zveli ar-
qiteqturisa, daculi saxelmwifos mier. mTlianad Camongreuli aqvs gum-
1717
baTi da yeli (ocian wlebSi xelyumbaris Zala gamoucdiaT axalgazrdebsa),
Camorecxilia freskebi. „boWormis wminda giorgis hgavso,“ _ ityodnen
Cems bavSvobaSic ki saqebar vaJkacze. axla im wminda giorgidan cxenis uka-
na fexi, ganaskvuli kudi, Subis nawili da oriod wvrili detaliRa Cans.
mainc mowiwebiT trialeben taZarSi „centridan Camosuli“ xelovnebis mcod-
neebi. iReben fotosuraTebs. taZarSi iyureba lurji, lurji ca.
dawyebulia CamonaSvavi miwis aReba taZris irgvliv.
_ isev moTxra ganvagrZoT.
iwyeba mSvenierebis apogea _ ori jgufis, welzeviT SiSveli ymawvileb-
isa da maT gverdiT RimiliT Camdgari gogoebis „erToblivi“ Sroma. biWe-
bi iseTi gametebiT iqneven weraqvebs, natexi qvebi wiviliT miSxivian aqeT-
iqiT. gogoebi _ Caxrilni elodebian sazidrebis miwiT gavsebas. zogni bare-
bze qanaoben. miwaa magari, magari. qvebi ufro magari. gogoebic da biWebic
SeTqmulTa siyvaruliT Sescqerian erTmaneTs, SeTqmulTa siyvaruliT da
raRacnairi ganwirulebis sevdiTac. iqneb saamisod isic kmara, rom bevri
rame uferxebT saqmes, Tundac yvelaze mTavari _ rigiani samuSao gegmac ki
ver misca dawesebulebam, visac saxelmwifos mier am gegmebis Sedgena aqvs
dakisrebuli.
barze qanaobisas Tqmuli anekdoti:
_ zangTa delegaciaa kaxeTSi. sufrasTan sxedan. aixedavs. erTi kaxeli,
uyurebs zangi, aixedavs, isev uyurebs is zangi.
_ ras miyureb, e, me xom ar gagkraske! _ uwyreba kaxeli.
reebs vCmaxav aq! me xom narkvevis dawera mqonda ganzraxuli! nuTu erTxel
mainc ar unda gavisarjo am pativcemuli JanrisTvis! ver warmoidgenT, ra
didad pativcemuli Janria es „narkvevi“. „sabuTi? ai, batono: qveyanam rom
icodes, waxval cota xniT sadme da `amodis naTdebas“ dawer, gaxvretil
abazians aravin mogcems winaswar. narkvevi ki sxvaa. narkvevis dasawerad
Tundac erTi wliT adre mogcemen fuls. es albaT, imitom, rom narkvevSi
naklebia „xalturis“ Sansi, vTqvaT, mokle-mokle dialogebi da sxva. mar-
Tlac da ra aris, Zmebo, es: daswer erT sityvas moTxrobis dialogSi _
„diax“, anda kidev ufro mokles _ „ki“, da mTel striqonad geTvleba, fuls
mTeli striqonisas iReb. ara, Zmao, dawere soliduri narkvevi, yvela striqoni
rom Tavidan bolomdis aris savse, da miiRe Seni alali gasamrjelo, Segar-
gos! mec mag azrisa var ra xania, zustad mag azris. oRond dRes isev Ceme-
burad ganvagrZob. es erTic mapatieT, Cemo Tavo da Cemo pativcemulo re-
daqtoro, _ xom mogexsenebaT ra Znelicaa Txrobis erTi kilodan meoreze
gadasvla, _ da SemdgomSi, ueWvelad namdvil narkvevs davwer, namdvil udi-
1718
alogo narkvevs.

Tumca, raRa maqvs gasagrZelebeli?


mobrundnen abanoSi namyofnic _ gaTeTrebulebi, galama zebulebi. imaTac
aiRes weraqvebi da niCbebi, xalisiT Cadgnen _ sxvebis gverdiT. ho, aqac
moaRwies viRac sxva cnobismoyvareebma, _ viTom rames daaCnevT am citade-
lis nangrevs? aqac ikiTxes eWviT. arc gogoebs da arc biWebs isev araferi
uTqvamT amaze. imuSaves saRamomde. bevri miwa gadaxvavda kldidan dabla.
saRamos ki, mzem rom daapira ikvlivis ukan Casvla, cixis kldis ketamze
gaiSala sufra. meCveneboda, rom ramdenime aRaza emsaxureboda ramdenime
joyolasa da zviadaurs. viRacam daanTo patara cecxlic, da kvamli wavida
sworad, swo rad, maRla.
mec viyavi Camuxluli im sufrasTan, xnieri kaci, da vnatrobdi, kidev
mravaljer memuSava amgvar axalgazrdebTan Tundac ase: maT mal-male
emtvriaT weraqvebisa da niCbebs tarebi, me ki, Cemi waldiT, meTala da meTa-
la axlebi. ra Tqma unda, ar mogvcilebodes deda-samSoblos saTnoebis
Tvalic.
(`Tebro~, 1983)

`cixe~

caSi kvamliviT amavali mTa. sul maRla _ dakortnili, niaTwarTmeuli


arwiviviT gadafarTxuli cixe. zed _ janRi. im janRidan scris. mlocvelebiv-
iT iyurebian turisti qalebi maRla.
eqskursiamZRoli: am cixes mteri hyavda gars Semomdgari. warmoidgi-
neT: aqedan, am Walebidan, Savi cecxliviT aburburdeboda zemoTken jari.
zemodan grialiT, jaxajuxiT wamovidoda lodebi, morebi, isrebi, qvebi. mis-
wvdeboda laSqari cixis kedlebs, WianWvelebiviT micocavdnen zed, magram
Savi cecxli ver aaRwevda qongurebamde da Camoiwevda, CamoiSriteboda
isev am WalebSi....
erTi gaRimebuli qali; Tqven poeti brZandebiT, pativcemulo?
eqskursiamZRoli: cixeSi iyo lamazi qali, Zalian lamazi qali, cixisTavis
coli. is qali eWvobda, qmari mRalatobso. SurisgebisaTvis moisyida kaci _
arakaci, Caapara mterTan, moaswavlebina cixis saidumlo Semosasvleli. mteri
im saidumlo SemosasvleliT Semovida. cixis kari gaxsna. cixeSi laSqari
SemoiWra. mecixovneebi SeeJlitnen. mkerdze bavSvmixutebuli qalebi koSk-
ebidan cviodnen. usfkruls misca Tavi daWrilma, xmalgadamtvreulma cix-
1719
isTavmac.
isev is gaRimebuli qali: Tqven poeti xarT.
eqskursiamZRoli: cixisTavis meuRle mtris sardals warudga. agizgi-
zebs Tvalebs. imedi aqvs, sardali colad daisvams. sardalma sxva datyveve-
bulebic moayvanina. dajda. erTxans uyura cixisTavis cols, mere ikiTxa:
_ usinaTlo iyo am qalis qmari?
_ arao, _ miuges datyvevebulebma.
_ kuti iyo? sapyari?
_ arao, _ isev miuges datyvevebulebma.
_ Cemze usaxuri?
tyveebi xmas ver iRebdnen.
ybaCamongreulma, tanmokle sardalma koWlobiT gaiara da brZana:
_ cxenis kuds gamoabiT nawnavebiT!
isev is gaRimebuli qali: ra simkacrea!
eqskursiamZRoli gamarjvebuli sardlis simSvidiT moabrunebs saxes.
sxva qalebs ar etyobaT, xedaven Tu ara, rogor dahyrdnobia is winaprebis
morCilad daRunul mxrebs.
isev is gaRimebuli qali: ar gainZreT, egre gadagiRebT suraTs.
sxva qalebi im erT qals uureben mtrulad.
`mTvaris asuli~, 1987

`codva~ (samagido rveulebidan)

Cemi meuRlis mamida, SindelaanT mariami, dabadebuli 1877 wels, momiyva.


mouyvania erT ujarmels (mariami jer isev patara yofila) qalaqeli
qali. imaze lamazi arc adre minaxavs vinme da arc mereo. is rom modioda,
TiTqos sul sikeTisa da sinaTlis zanzalakebs moawkrialebdao. iyvnen
TavisTvis koxtado, colic da qmarico. magram male mamasaxlisi SeuCndao,
xmac gamovidao, qalaqeli qali mamasaxlissa hyvarobso. mamasaxlissac Tavi
sWeria, yvelaferi ganaRdebuli maqvso. simTvraleSi eTqva, _ ram gamajeila
da qalaqel qalTan wolamo. gamouyvaniaT qmarsa da qmris naTesavebs qali,
ukuRma SeusvamT virze, CamoutarebiaT sofel-sofel, gauyvaniaT soflis
gareT da iq CauqvavebiaT. miwas rom ayridnen·jer isev suli edgao, _ am-
bobda mariami _ saflavidanac su kvnesa amodiodao.
mamasaxliss sibereSi gasWirvebia, matli dahxvevia da ZaRliviT ymuoda
Turme. maSin uTqvams, _ im qalTan verafers gavxdi da tyuili movugoneo. ai,
1720
is unda CaeqvavebinaT, CaeqvavebinaT ki ara, cxenis kudze unda gamoebaT, is
sulaZaRlebuli, aZaRlda kidec, magram ukve axali dro iyo da xalxs Zveli
Zala warTmeuli hqondao, _ mariamma.
(`ciskari~ #1, 1981; ,`Tebro~, 1983)

`codva didisa~

deviSvilebi garekaxelebi arian. es gvari odesRac didi, Zlieri gvari


unda yofiliyo, razec Tundac is metyvelebs, rom gomboris mTis erT-erT
CaRrmavebas dResac devianT tafobs eZaxian, magram axla mTel im mxareSi
orad ori komliRa saxlobs deviSvilebisa _ gogiasi da mitasi. gogias
sami Svili hyavs da samive gogo, amitom gvaris gagrZelebis mTeli imedi
mitas biWebzedaa damyarebuli _ amiranze da elizbarze. amirani didia, am
Semodgomaze colic SeirTo, mangliseli qali, elizbari ki jer isev saSua-
lo skolaSi swavlobs, mecxre klasSi. Zmebi rom erTad gamodian, Tanasof-
lelebi, viTomc ar icodnen, xSirad aCereben da gaocebulebi ekiTxebian:
biWo, kai mamis Svilebo, romeli xarT ufrosi, Sena Tu Senao. da rom gaige-
ben, ufrosi amirania, xolo elizbari ise, tanad aris didi, kidev ufro gaio-
ceben da elizbars raRac dananebiT etyvian: Sen namdvilad sawyali papaSe-
nis Zmis, alales kvalobaze xar wasulio. elizbarma icis im sawyali ala-
les ambavi da mousvenrad tokavs. eCveneba, rom imisi xsenebaa da niavs said-
anRac sanTlis, sakmevlisa da mitovebul eklesiaSi dabudebuli Ramurebis
suni moaqvs. magram maSinve eufleba meore grZnobac, esaa idumali pativis-
cema, daaxloebiT iseTi, rogorsac ganvicdiT xolme TviT yvelaze iavarqm-
nili eklesiis mimarT. amitomac aris, rom elizbars dRemde gadaWriT ar
SeuZlia Tqma, siamovnebs Tu ara, roca alales adareben.
is alale ki, amiranis da elizbaris papis Zma, erTi imaTgani yofila,
romelTa garegnobis gamoc unda darqmeodaT deviSvilebs _ deviSvilebi.
visac is axsovs (da vis aRar axsovs, vinc ki imaT sofelSi 65-70 wlisaa), rom
hkiTxo, mainc ra iseTi iyo is alaleo, uTuod Tavs gaaqnevs da ityvis, imo-
dena jeeli ar dabadebula da arc daibadeba qveyanazeo. iyo, Turme, erTi
veeba, TeTrgvremani, mSvidi, cisferTvaleba, gakvirvebuli biWi; TiTqosda
TviTonve ukvirs, es ra aris Cems Tavs, anda Tqvens Tavs, Zmebo, rada varT ase
gamorCeuli erTmaneTisagan, an me ratom var amodena, an Tqven ram dagliaT
egreo. dadioda TavCaRunuli, sul Robeebisa da kedlebis ZirZir, winaswar
uTmobda gzas yvelas, TiTqos eSinoda, aravis araferi vatkinoo, mSieri. ra
1721
saWmeli eyofoda imodena sxeuls! sigamxdrisagan mowyvetilebiviT dahqonda
kidurebi. bavSvebTan Tu gaxsnida Tavisuflad saxes. aixorxlida beWebze
oTx-xuT ymawvils, or-orsac iRliebSi amoiCrida da atrialebda, „kallos
alewvinebda“, acinebda.
mama (imazec amboben, isic didi iyoo) arc erT Svils ar axsovda, arc
alales, arc iosebs _ ufros Zmas, da arc, miTumetes, umcros das, katos. same-
boba dRes, raRac Cauyolebia saWmlisaTvis, waskdomia piridan sisxli da
iqve momkvdara, samebis ezoSi. dedas ra SeeZlo im ajampapobis dros, _
xarebi hyavdaT, qelexsa da ormocs mounda Turme, Zroxa hyavdaT, _ wl-
isTavsa da sulis mosaxsenebels. dadioda da qvrivis cremliT Sestiroda
xan erT naTesav-mokeTes da xan meores. is naTesav-mokeTeebic, xom mogex-
senebaT, _ ai, qeTevanoo, Seni kargi qaloba dailocoso, Zalian did pativs
sdeb Sen sawyal qmarsao, Sen imas, rac ekuTvnis, araferi daaklo da ar
gagiWirvebTo. maSin xom ase iyo, Tundac SesZleboda, qals ar unda emuSava,
naTesav-mokeTeebs Tavi moeWrebaTo: naTesav-mokeTeebis imedze ki, _ Cveni
mteri da avad maxsenebeli dadges, marto imaT imedze! _ iosebma da alalem
rom muSaoba SeiZles, aRarc venaxi hqondaT da aRarc saxnavi, _ yvelaferi
sxvebs darCenodaT valSi da vaxSSi.
iosebi kaxeTSi gagzavnes da mojamagired daayenes erT mezvresTan. alale
ki sul Sin iyo, dedasTan da umcros dasTan. zurgi garqovanebuli hqonda
tyidan gudurebis zidviT. mezoblebs Tvinieri xasiaTis gamo Zalian uyvar-
daT, imisTvis erT kerZs aravin daiSurebda, magram alales Tavi Sors eWira.
es ki ara, qelexebsa da qorwilebSic ki verafriT waiyvandnen, _ ar ifiqron,
gasaZRomad aris mosulio. wavidoda, sadRac venaxSi an WalaSi wawveboda
da iq emaleboda ubanSi datrialebul Semwvar-moxrakulis suns.
mxolod erTxel moindoma niSnobaSi wasvla, iosebi rom iniSneboda,
sakuTari Zma, yandauraSi. valdebulic iyo, sxva vin unda gahyoloda imaze
kargi da axlobeli iosebs! magram arc im niSnobaSi wasvla ewera Turme, _
tansacmeli ar hqonda sagareo, sxva Tu araferi, beWebmTeli mainc. marto is
ki ara, axalgazrdobis umetesoba ase iyo, erT Coxa-axaluxSi mTeli ubnis
jeeloba iwerda jvars. midgnen, modgnen, Coxaze vin ifiqrebda, axaluxi Zlivs
uTxoves, _ ar Caetia. meore axaluxi uTxoves, _ ar is Caetia. mesame uTxoves
_ da arc is, verc beWebi Castia Sig da verc grZeli, mZime mklavebi. maSin, meti
raRa gza iyo, sxvebi wavidnen da is Sin darCa, saxlis yaraulad... an ra
saxli hqondaT, an ra iyo Sig sayaraulo, magram mainc, sityvaze.. TiTqos arc
gabrazebula, arc maincdamainc danaRvlianebula, roca mesame naTxovari
axaluxic ver Caicva verasdidebiT. erTi CaeRima, axaluxi rbilad gadaawo-
1722
da gamtknarebul dedas, Tavisi Zvelmani Caicva da gareT gavida.
saRamo xanze berebianT arxis piras mjdari unaxavT. erTi mezobeli
ambobda, ijda da xmeli Cala hqonda CabRujuli, rom gaviare, Tavi ar auwe-
viao.
meore dRes ki ai im arxTan Telaze tirifis msxvili wneliT Camokide-
buls waswydomian bavSvebi. miwamde erTi mtkaveli aRarc ki hqonda darCe-
nili. qariani dRe yofila da im qarze nel-nela qanaobda Turme.

***
mita deviSvili kai welgamarTuli kolmeurnea. cdilobs araferi moak-
los Svilebs, magram elizbari, sawyal alales rom hgavs, mainc raRac ucnau-
ri, naRvelSereuli RimiliT dadis xolme. ase gegoneba, am biWma iseTi rame
icis, ris gamxelac ubedurebas moutans adamianebs. Tvalebi imasac alale-
saviT cisferi aqvs, didi... cota cali mxari dabla miaqvs, rasac eqimebi asim-
etriul tandegobas uwodeben, da amaze wuxan mSoblebi, ra vqnaT, rogor
movaSlevinoTo. sxva mxriv imediT uyureben mis momavals.
(`ciskari~ #4, 1969; `saRamo xanis Canawerebi~, 1971)

`cocxali jvrebi~

tyiani xeobis patara CamSvidebul sofelSi, siZveliTa da miuxedaobiT


CaSlil, kideebmorRveul saxlSi, derefnis taxtze erTmaneTis gverdiT zis
ori beberi _ qali da kaci; gaZvaltyavebuli, gayviTlebuli xelebiT dahyrd-
nobian muxlebTan Cadgmul TavkauWa joxebs da usinaTloebiviT misCerebi-
an lurjad SeRrmavebul cas.
modis koWdabali, Suwuxebuli ieris mezobeli qali, _ gamarjobaTo, _
gudladmdgari qvedakabis sworebiT Cacucqdeba bebrebis win, uceb gaicisk-
rovnebs saxes da iwyebs:
_ aRaTonama Tqva, berZenma aRaTonam...
_ vina? _ ixreba berikaci.
_ aRaTona berZenma, oqruaSvilebis siZem.
_ visma siZem?
_ oqruaSvilebis siZem, berZenma aRaTonam, maturebs rom akeTebs sasa-
flaoze, im aRaTonama Tqva, Tu kidev gacinebulebsa hxedaven biWebs sizmarSi,
cocxlebi iqnebiano, gaigeT? Tu gacinebulebsa hxedaven biWebs sizmarSi, ueWve-
lad cocxlebi iqnebiano.
bebrebi sagonebelSi arian.
1723
_ aRaTonam ra Savi qva icis, _ ambobs kaci.
_ icis, berZenia, magaT yvelaferi ician.
_ ee, _ xels Caiqnevs kaci, _ aravin araferi icis, arc berZenma, arc rusma.
_ ras ambob! _ kankaliT miubrundeba dedaberi, cremli Cauvardeba gax-
unebul kalTaSi, _ gasuleldi, kaco?!
_ arc gavsuleldi da arc davWkviandi, aesa var, raca var...
kaci xelebs gaSlis da Tavs aswevs.
mezobeli Sexedavs, moikunteba, Tvalebsac ki daxuWavs.
cota xnis mere balaxebze, xeliskidebiT Casdevs anwlmodebul daRmarTs.
_ rogor arian eg sacodavebi? _ ekiTxeba qvemodan amomavali, winsafa-
rakalTavebuli qali.
_ rogor iqnebian, genacvale, sxedan cocxal jvrebad da tokaven.

`cudi sizmari~
(`wveTebi foTlebze~, 1962; `barisken mifrinavs jafara~, 1974; erTtomeu-
li, 1981; ciklidan _ mZime fexsacmelebi)

karvis wina farda viRacam gverdze gaswia da TeTri sinaTle gamoat-


ara.
_ gubaz! _ moisma qalis moridebuli xma.
_ hau! _ wamoiwia gubazma.
_ gRviZavs?
_ xo. ra ginda?
_ wamomyvebi TelavSi?
_ sada?
_ TelavSi.
_ TelavSi ra dagrCenia, gogo?
_ dedas unda davureko.
_ guSinwin ar elaparake dedas?!
_ cudi sizmari vnaxe.
_ gaaWireT ra Senca da Senma sizmrebmac!..
_ wamoxval Tu ara?
_ eli! _ wamojda giga, _ me wamogyvebi, gubazs eZineba.
gubazma SuaSi mZinare malxazs fexi zemodan gadaatara da gigas mxarSi
wahkra. giga karvis kalTas miawyda da ficrebi aaraxuna.
_ eli, naxe, ras miSvreba Seni gulisaTvis, mcems!
1724
_ mogixdeba.
_ kargi maS. mivwer yvelafer amas Sens dedikos da naxav mere.
_ axla Cems magier Caartyi, gubaz!
gubazi gadaswvda da Caartya.
_ e-e! _ Semoutia gigam.
malxazsac gaeRviZa da gamwyralma gadmoabruna Tavi.
_ ra iyo, ras maimunobT!
_ gubaz, me mivdivar!
_ moica, sad midixar, gogo!
gubazma reituzs fexebi gauyara da karvidan gamoZvra. axalamosuli mze
pirdapir TvalebSi uWvritinebda da erTxans verafers xedavda. mere TiTqos
Tavis sicocxleSi pirvelad dainaxa: karvidan ociode metris daSorebiT,
xasxasa mwvaneze SavSarvliani gogona idga. mxarze nacrisferi mosasxami
hqonda gadakidebuli, mzeze ubrwyinavda SiSveli grZeli mklavebi _ aTaxT-
axebul mzeze _ SiSveli grZeli mklavebi da Tavze pawawina talRebad Semox-
veuli oqrosferi Tma...
_ ideqi egre, ar gainZre, suraTs gadagiReb! _ karvisken gaiwia gubazma.
elikom mwyrali saxe miiRo.
_ suraTisaTvis mcxela axla?
_ erT wamSi!
_ ara, me mivdivar.
eliko mwvanian ferdobs Cahyva. misi rezinis TeTri fexsacmelebi ux-
mod micuravdnen xSir dabal balaxebze.
_ baton giorgis ar vuTxraT? _ gaedevna gubazi.
_ batonma giorgim icis.
_ piri rom ar damibania?
_ mainc ehnaTons hgavxar.
eliko SeCerda da moixeda _ TiTqos darwmuneba undoda. marTla hgav-
da gubazi ehnaTons Tu ara. hgavda, da gaecina.
_ naxav erTxel Sen magisTvis! _ imuqreboda gubazi da Tan RimiliT
aqnevda Tavs, _ Sarvali mainc gamomecvala, am WuWyiani reituziT xom ar
wamoval!
_ midi, gelodebi! _ isev gaecina elikos.
axla gaecina imaze,rom qveynad arsebobda adamiani,romelsac egvi ptis
faraon ehnaToniviT mSvidi, didi vnebebisaTvis gaCenili tuCebi hqonda da
erTi „reituziani“ studenti biWi ki iyo.
gubazi karavSi Sevarda. wuTsac ar gauvlia da isev gamoZvra. axla lurji
1725
Sarvali, moklesaxeloebiani TeTri perangi da Savi fexsacmeli ecva, mor-
boda da Tan perangis kalTebs Sarvlis salteSi itenida.
_ Cemzec icis batonma giorgim, mec rom movdivar?
_ icis.
_ ki magram, ra sizmari naxe iseTi?
_ Cveni saxlis kedeli Camongreuliyo, ai ase, sul...
_ gagiJdebi, Sen Tu yvela maimunur sizmars yuri daugde.
giga da malxazic gareT gamosuliyvnen. axla isini maRla iyvnen.
_ ee! _ iRriWebodnen da iqnevdnen xelebs.
gubazi miubrunda da muSti uCvena.
_ ee! _ isev iRriWebodnen da isev iqnevdnen xelebs giga da m a l x a z i
_
_ mTlad daafrines. Sexede erTi, reebs hgvanan.
elikos ar miuxedavs, flate Cairbina da iq Tqva:
_ egeni arc sxva dros akleben.
xevSi buCqnari iyo, veeba qvebi eyara da im qvebSi nakaduli miCuxCuxebda.
uceb gubazma elikos mxrebze xelebi Semoxvia, Tavi gadauwia da akoca,
magrad akoca, Jinianad.
eliko SiSisagan gamoRviZebuli bavSviviT axamxamebda Tvalebs da tuCe-
bze xelis zurgs idebda.
_ ras sulelob! gadareuli xar. maRlidan sul Cans...
gubazi icinoda da nakadulisken midioda.
_ eg imisa _ ehnaTons hgavxaro.
elikos gaeRima.
_ reituzian ehnaTons.
_ gaCerdi, Torem...
_ aba, erTi gabede kidev.
_ ii...
gubazma datborebul wyals TiTebi amohkra da ramdenime wveTi Sea-
wunwkla.
_ mxeci! _ Sebrunda eliko.
uceb deda da wuxandeli sizmari gaaxsenda. Tvalebi daxuWa, qveda tuCi
moikvnita da aRar mouxedavs _ atirebuli adamianis nabijiT gauyva bil-
iks.
_ moica! _ misZaxoda gubazi da svel saxes cxvirsaxociT imSralebda, _
ra dagemarTa, guSinwin rom elaparake, maSin rogor iyo deda?
_ cudad.
1726
_ rogor cudad?
_ guli hqonda cudad.
_ Sena xar ai! guli vis aRara aqvs cudad! ai me... _ mkerdze xeli daido.
_ gaCumdi, gaige!
elikos cremli mosdgomoda.
_ kargi gavCumdebi.
biliki xevidan isev maRla avida, urobalaxian sers gadauara da saur-
mes SeuerTda. saurme sofelSi Sedioda. sofeli didi iyo. midiodnen kak-
lis xeebiT daCrdilul orRobeSi da Zalauneburad akvirdebodnen yve-
lafers.
aqeT-iqidan sul venaxebi iyo. venaxebSi orsarTuliani, mTel sigrZeze
gayolebulaivniani saxlebi idga. aivnebze wiwakis, xaxvisa da nivris gale-
bi ekida.
erT ezoSi, TonesTan, patara gogona Cacucquliyo da xmamaRla kiTxu-
lobda: Îòåö ñ óòðà óåõàë â ëåñ. gubazma maxvilebi Seuswora. gogonam wigni
daxura. didi cisferi Tvalebi amoanaTa da gawiTlda.
_ dainaxe, ra Tvalebi aqvs! _ wamoiZaxa elikom.
_ Sen ukeTesi Tvalebi gaqvs, _ miugo gubazma ise, rom patara gogonas ar
gaegona.
aRar axsovdaT, rodis Cahkides xeli xels. elikom gaaSvebina da gubazs
gverdSi uCqmita.
_ metkina, e! _ esec ise wamoiZaxa gubazma, rom gogonas ar gaegona.
elikos marTla ukeTesi Tvalebi hqonda. elikos yvelaze ukeTesi Tvale-
bi hqonda, vinc ki gubazs enaxa am qveyanaze. es TviTon elikomac icoda,
magram Tavi ise eWira, viTom ar vicio.
sofeli rom gaTavda, orRobe moasfaltebul Saragzas, alaznis velze
gawolil buruss da im burusis zemoT gabrwyinebul mwvervalebs gadaad-
ga.
aq, gzasTan, akaciebi idga. gza sworad iyo gaWimuli. modioda Sors, Crdi-
loeTisaken da isariviT iWreboda iasamnisfer mTebSi. akaciebis qveS ram-
denime TeTri riyis qva egdo. am qvebze Camosxdnen. gubazi isev male wamod-
ga, marSiviT raRacas ustvenda da Tan xtoda _ aba, akaciis aim tots Tu
Sevwvdebio.
gzaze manqanebi mimodiodnen. rodesac zemodan momavali avtomobili
moaxlovdeboda, gubazi xels auwevda da „Telavio“ eZaxda. avtomobilebs
sadRac sxvagan Tu mieCqarebodaT, sulmouTqmelad Caigrialebdnen; xan-
daxan ki aseTi ram xdeboda: Soferi Tu Sig msxdomni gaocebiT dauwyebdnen
1727
yurebas elikos, Tu vinme sxva mxares ixedeboda, imasac moaxedebdnen; erT-
maneTs raRacas eubnebodnen da mere xels iqnevdnen. eliko TavisTvis wy-
narad ijda da qinqlebs igeriebda. gubazi upasuxebda xelis qneviTve da
uxaroda.
_ viRac kinomsaxiobi hgonixar am xalxs.
eliko kenWs mosZebnida da niaTgamoleuli xeliT esroda.
_ marTals geubnebi. Tu ginda, gavaCeroT da vkiTxoT.
_ gaaCere.
gubazi cdilobda, magram aravin aCerebda.
bolos erTma tentianma sabargom gabeda, svlas uklo. kabinaSi arabiviT
Savi Soferi da viRac Ri piani kaci ijda. erTic da meorec daufaravi cno-
bismoyvareobiT uyurebdnen elikos.
gubazs, ra Tqma unda, danapirebi daaviwyda.
_ Telavia? _ ikiTxa imis magier, kinomsaxiobi egonaT Tu ara eliko.
_ Tu ikadrebs! _ gaeRima Sofers.
_ fordis Svilebi xom ara ggonivarT?
_ ra vici. _ isev gaeRima Sofers da elikos gadaxeda.
_ wavideT! _ xeliT aniSna gubazma.
Ri pianma kacma kabinidan gadmosvla daiwyo.
_ ara, ara brZandebodeT!
_ mobrZandiT.
_ ox, rasa brZanebT, ara.
Ri piani kaci isev kabinaSi Seijmujna.
manqanis ukana bortze rkinis patara kibe iyo Camokidebuli. im kibiT
avidnen da tentiT Camobnelebul ZaraSi Caxtnen. ZaraSi ficris grZel pat-
ara skamze dedaberi ijda.
dedabers Savi, grZeli kaba acvia, Savi priala mosaxvevi hqonda moxveu-
li, muxlebze kalaTi edga da im kalaTidan bibiloebdawiTlebul or qaTa-
ms amoeyo Tavi. erTxans xmis amouRebliv aTvaliera xan eliko, xan gubazi.
mere gubazs mklavze gamxdari xeli daado, gadmoiwia, saxeSi qvemodan Sexe-
da, bebruli CamWknari tuCebiT gauRima da hkiTxa:
_ Sen ra, qarTveli ara xar?
gubazma manqanis jayjaySi kargad ver gaigo, ras ekiTxeboda dedaberi.
_ vina?
_ qarTveli ara xar? ratom gamarjobas ar ambob?
gubazs Sercxva da elikos gadaxeda.
eliko skams orive xeliT CasWideboda da eRimeboda.
1728
_ mapatieT, bebo, xom iciT, manqanaa, dafeTebuli modis kaci.
_ gamarjoba unda Tqva, Svilo, egre rogor iqneba! qarTvelic rom ar
iyo, gamarjoba mainc unda Tqva, Sen ki qarTveli xar, Cveni mxarisa... es gogo?
es gogoc qarTvelia?
_ qarTvelia, bebo!
_ mere, eg ra uqnia TmisTvis an ra acvia, qa! isedac CamiCis CurCxelasaviT
aris Caxvewili da axla eg zedSemotkecili Sarvali kideva!..
_ exla egeTi qalebia modaSi, bebo! _ TiTqmis uyviroda gubazi.
_ daiRupeT Tqvenca da Tqveni modac. qalis modaobac exla gavige.
_ maS rogor, bebo?
_ qali qali unda iyos. an TeZo unda etyobodes, an ZuZu-mkerdi.
gubazs xarxari auvarda, elikoc icinoda.
_ maS ar varga es gogo, ha, bebo?
_ ra, vici, Svilo, magas CemTvis vambob, Torme visac vin uyvars, imis lamazi
is aris. Tu adamiani giyvars, imaze lamazad qveyanaze aravin geCveneba. Tqvenc
egre iqnebiT.
gubazma da elikom erTmaneTs gadaxedes gakvirvebiT da isev gaecinaT.
_ mere Cven ra, erTmaneTi gviyvars, bebo?
_ maS ar giyvarT? maS ar giyvarT? aba, Tqveni piriTve TqviT, maS ar
giyvarT?
_ ras brZanebT, bebo! Cven aq praqtikaze Camosuli studentebi varT da
axla TelavSi mivdivarT, patara saqme gvaqvs.
_ ih, ih! _ dedaberma xeli Caiqnia, mere gadmoiwia da saxegabrwyinebuli
aCifCifda, _ Svilo, Zvelad ityodnen xolme, siyvarulsa malva unda, viTa
cxensa naqurdalsao, Tqven ki sulac vera malavT. Tqven ise SescicinebT
erTmaneTs, brmac ki SegatyobT, erTmaneTi rom giyvarT. gana gZraxavT, Svi-
lo! giyvardeT, genacvaleT, magaze kargs verafers vera naxavT Tqvens sic-
ocxleSi. SegaberoT erTmaneTs da gabednieroT. visac vin uyvars, imis lamazi
is ariso. me Cemi kaci qveyanas merCivna. erTi gamuruli ki iyo, Tqvenc egre
iqnebiT.
dedaberi ise Sinaurulad, ise dedaSvilurad locavda, elikosi rom ar
morideboda (is axla gabutuliviT ijda da muqaris TvaliT ixedeboda),
gubazi gadaexveoda da gadakocnida.
_ Cemi rZalic egeTi moviyvaneT, _ elikosaken aniSnebda dedaberi, _
exla visTanac mivdivar, nargizasTan, riyesTanve cxovroben, ai, didi saxli
rom aris. is didi saxli su imaTia. wanwyarasaviT daqanqalebda, rom moviy-
vaneT. exla TiTo fuTi artala auva TiTo fexzeda. or-ori iseTi troyi
1729
biWi hyav, netav Tqvens dedaso, ityviT. SeiZleba egac iseTi gaxdes. Senzea
ega. suls gauxareb _ gakeTdeba, guls gaufuWeb da gagifuWdeba. riyesTan
gaaCerebineT, Svilo, emand ar gamacdinoT!
manqana ukve TelavSi Sedioda. garbodnen ukan mwvaned azRvavebul xeeb-
Si Camjdari wiTelsaxuraviani saxlebi, cisferi aivnebi, afrialebuli sarecx-
ebi... riyesTan gaCerdnen, gubazma dedabers Casvla uSvela da TviTonac
Cavidnen. dedaberma kabis kalTis aweva daiwyo. etyoboda, fuli sadRac
qveda kabis jibeSi hqonda.
_ me miveci, bebo, fuli aRar unda, _ uTxra gubazma.
_ ras ambob, Svilo!
_ araferi, bebo, araferi.
_ raTa, Svilo, me maqvs.
_ ara uSavs, bebo, me ase gamixardeba.
manqana daiZra da wavida. maSin dedaberma kalaTi aiRo, marcxena xeli
yurSi gauyara, marjvena win gamoswia, sami TiTi SeaerTa da, TiTqos jvarsa
swerso, erTxel kidev dailoca gulmxurvaled.
_ gaixareT da gamravldiT, Svilebo, gaixareT da gamravldiT am mzian
qveyanazeda!
gubazi xelis qneviT emSvidobeboda da ecineboda.
eliko gabutuliviT iyo. mainc imanac gauRima da Tavi dauqnia.
erTi saaTis Semdeg TbilisSi darekes. deda saavadmyofoSi waiyvaneso.
axla ki...
...gareT isev CaxCaxa mze iyo, isev mSvidad brwyinavdnen saxlebis sufTa
saxuravebi, wynarad mimodiodnen zikzika manqanebi, SaviT mosili dedaberi
iloceboda cisken awvdili gamxmari xeliT, TonesTan mjdari patara gogo-
na siyvaruliT anaTebda did, cisfer Tvalebs...
da gubazs eCveneboda, rom eliko patara iyo. eliko patara, pawawina
gogona iyo. is viRac bavSvebs gaebrazebinaT da imis gamo tiroda kedlisken
pirSebrunebuli.
da rogorc didebma ician xolme aseT dros, idga gubazic _ maRali, Zlieri,
mSvidi; mziT garujuli TiTebiT erTmaneTSi urevda elikos oqrosferi
Tmis rbil, Tbil talRebs da eubneboda wynarad, dayvavebiT:
_ aba, ra moxda! kargi axla, aba, iseTi ra moxda! kargi, Cemo eli! kargi
axla! kargi...

`cudi cxovreba~ (samagido rveueblidan)

1730
_ ee, Tqven cudi cxovrebisa ra iciT! me rom bayias vedeqi mojamagired,
Tormeti wlisa viyavi. mag bayiaanT, _ xo iyo dakrunCxuli magisi mama, bayia
uares dReSi unda Cavardes., _ didZali saqoneli hyavdaT, zafxulobiT ial-
noze miverekebodiT da ega, bayia, rom gaiRviZebda, metyoda, gaiqe, balRo, age
im buCqidan mwyrebi amorekeo. wavidodi me da im buCqs erTi xuTjer Se-
mourbendi, maRal balaxs, _ xo iciT, rogori maRali balaxic icis did velebSi,
_ nams gavayrevinebdi da mere wavidoda bayia da Cakuntdeboda im buCqis
ukan Tavisi patronisaTvis. me kidev sveli viyavi muxlTzemoTamdis, maba-
banebda siciviT da SiSiT vuyurebdi iqidan siamovnebis RimiliT momaval
bayias.
(`ciskari~ #1, 1981: `Tebro~, 1983)

`cxvris ZaRlebi da me~ (ciklidan _ papa uambobs SviliSvils)


ixile agreTve `Citunias locva~ da `melia da me~.

gavirWe waldi welSi, gadavikide CanTa da wavedi axla ukve askilze,


askilis mosakrefad. noemberi iyo, nisliani dRe, Tan nisliani, Tanac mziani.
moizozebodnen veeba TeTri qulebi samxreTidan, Zirs CamoSvebuli sacece-
biT edebodnen foTlebgayviTlebul verxvebs, iwewebodnen maT totebSi,
foTlebze da balaxebze tovebdnen wvril-wvril, brWyviala wveTebs. mze
kidev _ xan sad CamoSuqdeboda da xan sad.
gaviare patara qacviani Wala, gavedi ivris did riyeze, sadac ra xania,
wyali aRar modis, da axali ram davinaxe: riye rom Tavdeba, kbodis Tavze,
beberi verxvis Ziras, samkuTxad ayvanili karavi dgas. karavic ar iTqmis.
nabdebi da gaxunebuli tiloebia CamoWimuli Sua boZis aqeT-iqiT, gezad;
win kidev, SesasvlelTan, didi qofaki ZaRlebi dayunTebulan. me ori ZaRli
davinaxe, SublSekrulebi miyurebdnen. cota ki Sevfiqriandi, magram mainc
Cemi gza ganvagrZe, oRond axla qvemoT-qvemoT, ZaRlebis asarideblad. daiye-
fa erTma ZaRlma, ise, TiTqos TavisTvis. imis dayefeba iyo da gamomenTnen,
marto is orni ki ara, samnic sxvani, yvelani didebi, bomborebi. morbian,
moaCxaruneben yelze Semovlebul Canglebs da iseTi xmiT iyefebian, meCveneba,
dedamiwa zanzarebs. gaqceva aRar SeiZleboda, anda sad gaveqceodi xuT ZaRls.
gamoviRe welidan waldi. cxvris ZaRlebs unda Caujdeo, Tu Zirs, miwaze
Caujeqi, irgvliv ki Semogexvevian, magram aRar gikbeneno. Tan amas vfiqrob,
Tan erTi TuSis naambobi gamaxsenda: _ meo, gamomidgnen cxvris ZaRlebi,
Cavujeqi, magram rogorc adamianebSi arian, zogni Wkvianebi, zogni sulelebi,
eseve yofila ZaRlebSic. movida erTi Tvalebareuli ZaRli, meca mxarSi
1731
kbilebiT, gadamaqan-gadmomaqana da, rom naxes sxvebma, im ZaRlma egreo, mec-
nen isinic da, kidev kargi, mecxvareebma momiswres, Torem nakuwebad maqcevd-
neno. gamaxsenda erTi mogzauris naTqvamic, uCveulo xmebisa lomebsac ki
eSiniaTo. qudi Tvaleb ze Camovifxate, davixare, oTxfexze davdeqi da mTe-
li ZaliT vuWyavle, _ vauu!.. vauu!.. Tan ZaRlebiskenac ki wavedi. gaCerdnen
Sefiqrianebulebi. me mainc maTken miviwevdi WyaviliT, _ vauu! vauu.. Tanac
walds mivaWaxunebdi qvebze. jer yefaSi gaeriaT gaubedaoba, mere mTlad
gaCumdnen, mere mibrundnen da xuTiveni erTmaneTis gaswrebiT gaqandnen
karvisaken. me erTxansac vuWyaodi da vaWaxunebdi walds qvebze, mere nela,
viTomcda didi ukmayofilebis buzRuniT davixie, ukan. Sevedi qacvianSi, Sevi-
male da iqidan ukve gabedulad gavxede ZaRlebs.
xuTive kbodis Tavze idga da gakvirvebuli iyureboda Cemken.
es axlaRa SevamCnie, rom karvis iqiT, nislSi, cxvris fara sZovda wynar-
ad.
d a s k v n a: da mainc, Tu cxvris ZaRlebs gadaeyaroT, nurc CajdebiT da
nurc Cem xerxs mimarTavT. yvelaze ukeTesia, frTxilad iyoT da ZaRlebis
gamodgomamde ar miiyvanoT saqme, Torem, vin icis, mosulelo da mSiSara
ZaRlebis gverdiT, iqneb erTi ZaRli mainc aRmoCndes giJiviT Seupovari.
askili qvemoT, im karvidan da ZaRlebidan Sors davkrife.
(`Tebro~, 1983)

`Zalian patara did qveyanaSi~

«I»

am wigns mela wers. rogor wers, riT wers, saidumloa. xom SeiZleba
erTi saidumlo mainc davitovo, roca qalaqis sigrZe ambavi unda giamboT?!
daviwyeb imiT, rogor moxvda adamianebTan. riT davamTavreb, jer Tvi-
Ton ar vici.
sanam adamianebTan movxvdebodi, sayunWia goraze vcxovrobdiT. es gora
mdinare iors gadahyurebs. sxva rameebic bevri moCans iqedan _ Wala, ivris
gadaRma mTebi, imis iqiTa mTebi. eqvsni viyaviT _ me, Cemi oTxi da_Zma da
deda. Tvalebi axelili ar gvqonia, rom mama dakargula. didi melebi am-
bobdnen, mokleso.
vin moklavda, adamianebis meti?!
Cveni soros win balaxiani patara ferdobia. Sig kaliebi da WriWinebi
daxtian, peplebi dafarfateben. mzeze Tbebian muceldaberili xvlikebi.
1732
rcxilis buCqebze modian SaSvebi, Cxikvebi (gawyda magaTi jiSi da gasagisi),
mwyerCitebi, WinWraqebi. RamRamobiT ki, sxva frinvelebs rom sZinavT, Tvalebis
brialiT dafraSfraSoen buebi da zarnaSoebi.
erTxel naSuadRevze gameRviZa. deda Sin ar iyo. Cems da_Zmebs Rrma
ZiliT eZinaT. xan erT gverdze gadavbrundi, xan _ meoreze, magram Zili
aRar momekara. avdeqi da soros pirSi gavedi. jer frTxilad gavixede
gareT, haeri davynose, smenadac viqeci (rogorc deda gvaswavlida), rom
davrwmundi, saeWvo suldgmulis WaWaneba ar iyo axlos, gareTac gavedi da
soros win, miwayrilze davskupdi. Zalian sasiamovno iyo ase jdoma. soro-
Si cxeloda, aq ki grili niavi uberavda.
uceb saidanRac mamali Cxikvi mofrinda da beber kunelze dajda. me rom
daminaxa, Tavi gverdze gadaxara, xan erTi Tvali moWuta, xan _ meore, kudic
gaacaxcaxa ramdenjerme, bolos gasworda, yeli Caiwminda da mTeli Tav_tanis
qneviT momesalma:
_ Cems karg mezobels vaxlavarT! xom kargada xarT, ymawvilo? xom kar-
gad brZanebdeba Tqveni darbaiseli dediko?
is Cxikvi sxva drosac myavda nanaxi. kaliebi ambobdnen, didad zrdili
da ganaTlebuli frinvelia, magan rom ar icodes, iseTi araferi iqneba
qveyanazeo. yvelas Tavs ukravda, yvelas didi ambiT moikiTxavda xolme, Tan
sul Wrel frTebze iyureboda. gamogitydebiT, adre maincdamainc ar msiam-
ovnebda misi danaxva, magram, ymawvili rom miwoda, amiT uceb moigo Cemi
guli _ me xom jer sami Tvisac ar viyavi!
_ deda kargad aris, Tqven xom kargad brZandebiT, batono? _ mivuge, rac
ki SeiZleboda zrdilobianad.
_ gmadlobT, ymawvilo, gmadlobT, _ ufro dabla daixara da isev gasw-
orda. _ Cven kargad gaxlavarT, magram saerTod ki didi ubedureba datri-
alda. wyaro mokvda.
_ wyaro mokvda? romeli wyaro?!
_ Cveni wyaro, Cven rom vsvamdiT xolme.
_ xevSi?
_ ho, xevSi, TelebTan.
verafriT ver warmovidgine, wyaro rogor unda momkvdariyo. Cxikvma
es Sematyo da uaresad danaRvlianebulma miTxra:
_ wamomyevi, Seni TvaliT gaCveneb.
frTa frTas Semohkra da win gamiZRva freniT, Tan sul ukan ixedeboda,
mivdevdi Tu ara. Tvalebi cremlebiT hqonda savse.
me yvelaferi mainteresebs. guSin, magaliTad, me da Cemi patronebi tbasTan
1733
viyaviT. yelze Tasma meba, im Tasmis bolo patrons eWira da ise davseirnob-
diT. wylis napiridan borcvis Tavze TeTri matylis bRuja davinaxe. am
matylis bRujas aq ra unda_meTqi, wavedi misken. momyva patronic. gaizarda
is matylis bRuja, gaizarda da bolos TeTrboxoxian mecxvared ar iqca?!
ijda borcvis iqiTa gadaqanebaze, orluliani Tofi kalTaze hqonda das-
venebuli da cxvris faras sdarajobda. gamovi pare da mere rogor! Cemi
patroni xan damcinoda, xan mefereboda.
advilad warmoidgenT, rogori viqnebodi Tavisuflad myofi. guli
rogor momiTmenda, mkvdari wyaros sanaxavad ar wavsuliyavi!
mivrbivar balaxian ferdobze, mivyvebi Cxikvs.
o, ra mwared maxsendeba yvelaferi!
dablidan raRac Semomisxmartalda. Turme didi mwvane xvlikisTvis
damidgams fexi. gaxta is xvliki da SemomiRrina:
_ xeprev! gauTlelo!
albaT, sxva viRac vegone. rom momxeda da micno, mibrunda da gaiqca
Tav_piris mtvreviT. Cxikvi ki maRlidan marigebda:
_ nu, Cemo kargo, magisTana araraobebs nu miaqcev yuradRebas. eg saW-
meladac ki ar unda ikadro. Tqvens gvarSi Tagvebsac ki ar kadrulobdnen
da xvliks xom... fuh, xvliki!
davujere da isev mas gavyevi. gavZveriT jagrcxilebisa da Sindebis buC-
qebSi. iq kidev SaSvi mjdariyo, daminaxa da imasac Tavzari daeca _ WaxWaxiT
gavarda muxnarisken.
mivuaxlovdiT CamZvleul kbodes. maRali balaxebiRa miSlidnen, Torem
unda damenaxa kidec mkvdari wyaro. mivdiodi, im balaxebs aqeT_iqiT vwev-
di cxviriT da TaTebiT da uceb _ TiTqos daRamda. Cems maRla mofarfate
Cxikvi gakapasebuli damacxra, zemodan gadamefara da niskarti damiSina.
movaswari da Tvalebi davxuWe. kidev isic movaswari, rom zurgze gadavb-
rundi da fexebi SevuSvire. iman kidev ufro gamwarebiT damkra da damkra
niskarti. me movikunte, gadavqand_gadmovqandi da kbodeze davgordi. mivgo-
ravdi da Cxikvic momdevda _ uxmod, brWyalebgaSlili, niskartis kapuniT.
Zirs Cagoreba ar macala, rom kidev erTxel damacxra. maSin ki gavifiqre,
gaTavda_meTqi Cemi sicocxle. vucdi niskartis dartymas, magram igvianebs.
vicdi kidev, mainc igvianebs. bolos Cxavili gavigone, isic Soreuli. Tvalebis
gaxelas veRar vbedav. da, ai, vgrZob, rom viRacam amwia, maRla_maRla mivya-
var. maSin ki gavaxile Tvali da davinaxe, rom kbilebdakreWil Sav kacs
vukavivar xelSi. xiTxiTebs is kaci, me Semomcqeris da iZaxis:
_ melakudav! saidan Sen aqa! aba, momxede, saidan Sen aqa!
1734
gavSeSdi, goneba damebinda SiSisagan. rodis_rodis Zlivs gavaqnie fex-
ebi da amoviwkmutune:
_ gamiSvi! gamiSvi!
magram kacs Cemi naTqvami TiTqos arc gaegonos. sul ufro maRla meweoda
da axla qvemodan SemomxiTxiTebda:
_ marTla meluka xar, kaco?! ui, ui, ui! rogori kiWebi gqonia! _ TiTi
pirTan momitana da, viTom Zalian mekbinos, uceb amoifara zurgs ukan.
me vtirodi da maRlidan vixvewebodi:
_ gamiSvi ra! gamiSvi!
magram kacma ar gamiSva. piriqiT, mkerdze mimixuta, Tavze xeli damado da
moSorebiT gaCerebul cxenTan mimiyvana.
_ Sexede, _ uTxra cxens, _ Sexede, vin moviyvane.
cxenma mowyenili TvalebiT Semomxeda. mere, TiTqos Tvalebs ar daujera,
ramdenjerme aCqarebiT daaxamxama, mere micno da nestoebi dabera, yurebi
acqvita, gaukvirda.
_ saidan?
kacs arc misi sityva gaugonia. cxens gverdidan wamouara. iq unagirze
gadakidebuli gaberili xurjinis Tvalidan patara batkani iWyiteboda. kacma
amwia da cxviri im batknis cxvirze mimadebina. batkani SeSinda, afarTxalda
da bRavils mohyva. kacma isev mimadebina cxviri cxvirze, Tan sul icinoda.
arc axla gaugonia cxenis buzRuni:
_ gaiCina saqme! gauSvi, ras awvaleb!
kacma xurjinis piri gamoxsna, kargad gaswi_gamoswia da mec batkanis
gverdiT CamabrZana. batkani gadairia, magram kacma ise gagvxlarTa bawriT,
Zalianac rom mogvendomebina, ver amovxtebodiT.
da warmoidgineT axla: vsxedvarT xurjinis erT TvalSi erTad batkani
da me, mela, marto Tavebi gvaqvs maRla amoyofili, batkani bRavis, me xan
vwkmutuneb, xan viRrinebi, cxeni midis, Tavis patronze brazobs:
_ iSova, ra, gasarTobi!
kaci ki mibarganaobs, mal_male Semogvxedavs da icinis.

«II»

ase viareT jer wyaros napir_napir (ra Tqma unda, wyaro Cveulebrivad
modioda), mere WalaSi CavediT. me cota davmSviddi, jerjerobiT mainc aravin
mcemda, mokvliT aravin memuqreboda. mivubrundi batkans da veubnebi: nu
bRavi,Sens SeWmas sulac ar vapireb_meTqi. im sulelma ki ra mi pasuxa,iciT?
1735
_ saZageli suni agdiso.
rogor ginda am sityvebis atana! Sevxede, kargad davakvirdi da vuTxari:
_ axla ver SegWam, magram am sityvebisTvis dagimaxsovreb, ai, marcxena
yuri gaWrili gaqvs, da mere, Tavisufali rom viqnebi, miwaSi mogZebni da iq
Cagaxramuneb.
is suleli uaresad abRavlda.
maSin cxenma Tavi moubruna da mogvZaxa:
_ gaCumdiT mand erTic da meorec, Torem gamiwyda moTminebis Zafi!
ar vici, ras izamda cxeni, moTminebis Zafi rom marTla gaswyvetoda, ma-
gram rac Tqva, ise Tqva, oriveni maSinve gavCumdiT.
viareT Wala_Wala, qacxvebs, wnorebsa da Sriala verxvebs Soris, gavediT
qvian riyeze da iqidan did wyals mivadeqiT. kaci CvenTan movida, mec Semom-
Rima da batkansac, me cxvirze TiTic Camomisva, _ sul cotas SegawuxebTo, da
cxens zemodan gadaalaja. mivdiodiT oTxiveni erTad _ cxeni, kaci, batkani
da me _ Tanac wyalSi; Rrmad rom SevediT, SemeSinda, namdvilad wyali
wagviRebs_meTqi, da wkmutuni movrTe. abRavlda batkanic, kacmac yvirili
daiwyo:
_ ha, aba, ha, javariano!
cxenma dagvitia:
_ gaCumdiT yvelani, Tavgza nu amibnieT!
me da batkani gavCumdiT, kaci ki yvirils ganagrZobda:
_ turebis saTrevo! yornebis sawiwkno!
cxeni boRmianad qSinavda.
da, ai, aq mivxvdi, rom kacs cxenis naTqvamidan araferi esmoda; cxens es-
moda kacis laparaki, Cvenc gvesmoda, me da batkans, kacs ki araferi gaegebo-
da Cveni.
daboRmilma cxenma mainc mSvidobianad gagviyvana wyalSi. magram kaci
Zirs aRar Camosula. ijda Cvens maRla, miqanaobda, mizayunebda, mal_male
mogvibrundeboda da dagvZaxebda:
_ turfebo! koxtebo! lamazebo!
cxeni axla amaze buzRunebda:
_ ijeqi ra, wesierad, _ eubneboda kacs, _ buzankali xar Tu ra xar!
magram, rogorc giTxariT, kacs araferi eyureboda cxenisa.
erTxans isev Wala_Wala viareT, mere xeebiT gadmoburul xevs avyeviT
da did, dagvil_dasufTavebul gzaze avediT. mivdivarT am gzaze, cxeni flo-
qvebs xmamaRla miapakunebs da uceb _ manqana! modis, gviaxlovdeba RmuiliT.
aSkarad vxedav, oTxi kaci uzis mucelSi. magram arc Cveni kaci ibertyavs
1736
yurs, arc cxeni da, warmoidgineT, arc batkani. avtexe wkmutuni da farTxali,
_ gaviqceT_meTqi! _ vyviri. mainc aravin mismens! maSin esRa movaxerxe, rom
Tvalebi davxuWe da, rac ki SeiZleboda, xurjinSi Rrmad CavivyunWe.
Caifrutuna keTilma cxenma da miTxra:
_ avtomobilisa geSinia, sulelo?! eg aravis erCis, gzaze Tu ar daudeqi,
zedac ar Semogxedavs.
sruli simarTle yofila, Cemo keTilebo. tyuilad gvSinebia manqana-
avtomobilebisa. arc adamianebs ylapaven, arc cxovelebs. piriqiT, adamiane-
bi atareben Tavis Wkuaze. Cven kidev, tyiurni, sakmarisia erTi kudis gaSlaze
gadavideT imisi gzidan, morCa, araviTari safrTxe aRar gvelis.
gamoCnda sofeli. am sofels sayunWia goridanac vxedavdiT xolme, ma-
gram iqinda marto saxlebis saxuravebi Canda. aq ki, pirvelsave saxlTan,
wiTeli mamali davinaxe. idga gzis piras arxeinad da amvlel_Camvlels
aTvalierebda. me da batkani rom dagvinaxa, SekrTa, yelTan bumbulebi aewia,
gaSterebuli mogvCereboda, uceb kok-kooko, _ mibrunda da eldanacemi gaiqca.
WinWrebSi TeTri dedlebic yofiliyvnen da isinic kriaxiT gahyvnen.
qaTmebi rom ezos siRrmisken mirbodnen, iqidan Savi qofaki gamovarda.
jer ise iyefeboda, sasxvaTaSorisod, mere me micno da gadairia.
_ ariqa, melao! ariqa, melao! _ da sxva ezoebidanac gamocvivdnen Wreli,
wiTeli, TeTri da mura ZaRlebi. yvela imas cdilobda, amomxtariyo da
mcemoda, magram Cveni cxeni da kaci ar SeuSindnen, kaci maRlidan dahkioda
da maTraxiT scemda, cxenma erT-ors kargi wixli sdruza.
me aqac sicocxlis didi nawili gavaTave.
bolos viRac sxva kacic gamovida gzaze, ZaRlebi qvebis sroliT gareka
da Cvens kacs miesalma. Cvenma kacma uTxra:
_ melas lekvi momyavs da eg ZaRlebi imitom gadairivnen egreo.
is kaci axlos movida. gaukvirda. gaecina. xeli cxvirze damkra, mere
TiTi pirTanac momitana (ucnauria _ yvela adamiani ase iqceva, rogorc ki
momiaxlovdeba). me kbilebi gavukapune, is ki viTomc Zalian SeSinebuli gax-
ta.
gamoCnda patara gaburZgnuli biWic. perangi aewia da mucels ifxanda,
Tvalebs Zlivs axelda. Tavi gverdze gadaxara da ise dagviwyo yureba
TvalebmiWutulma.
_ ra aris, papao.
_ meliko, Svilo, patara mela.
biWma ar daijera, rogorRac undod gaiWyana. mere adgils moswyda da
gamoiqca. im biWs sxva biWma dauZaxa, sad mirbixaro. melaao. melaao?! _ gam-
1737
ovarda is sxva biWic, mere kidev sxva, mere gogoebi, mere qalebi, da Semogvex-
vivnen irgvliv. yvelaferi erTmaneTSi iyo areuli: sicili, ZaRlebis yefa,
gakvirvebis amoZaxilebi. Cveni kaci cxenidan Camovida (cxeni aq ukve din-
jad idga), me xurjinidan amomiyvana da maRla amwia. yvela xels iwvdida,
yvela ixveweboda, momecio, magram Cvenma kacma aravis ar mimca. cali xeliT
mkerdze vyavdi mixutebuli, caliTac Tavze mefereboda. ise viyavi gadaog-
nebuli, veRar vigebdi, an saiT mivdiodiT, an vin ras ambobda. erTi ki
Tavidanve vigrZeni: adamianebidan aSkarad mtrulad aravin miyurebda. piri-
qiT, roca erTi cxvirpaWua biWi movida, TvalebTan joxiviT raRac momitana
da wyali SemomaSxepa, im biWs gauwyrnen, kinwSic ki wahkres da gaagdes.

«III»

viareT, viareT da erT patara moedanze gavCerdiT. iq sxva bavSvebic


SemogvierTdnen, movidnen sxva kacebic. imaTac Zalian gauxardaT Cemi dan-
axva. icinodnen da xan erTi mxridan Semomivlidnen, xan _ meore mxridan.
ase mgonia, an pirvelad xedavdnen namdvil melas, an arada, me veCvenebodi
raRac araCveulebrivad.
_ uyure Sen, kaco, ra lamazia, ra yurebdacqvetilio.
bolos bavSvebi gamoarRvia erTma TeTrwinsafrianma Savma kacma. mucelT-
an, TeTr winsafarze sisxli hqonda mocxebuli, sisxlisa da xorcis suni
asdioda xelebzedac. arc araferi gahkvirvebia, arc TiTi moutania pirTan.
im sisxlisa da xorcis suniani xelebiT damwvda, amiyvana, maRla amwia, _
mamaliao, _ erTi esa Tqva, mere Cems damWers miubrunda, _ me gamomyevi,
fSaveloo, _ Sebrunda da wavida.
me gavSeSdi. vifiqre, es gasisxlianebuli kaci axla Cemi sisxliT
moisvris_meTqi xelebs. mogvdevdnen gogo_biWebic, magram im kacma miixeda:
_ xom ar gindaT daviRrialo.
gogo_biWebma Sefiqrianebulebma daixies ukan. me ki saxlSi Semiyvana. iq,
im saxlSi, ramdenime magida idga, irgvliv kacebi usxdnen, pursa da xorcs
Wamdnen, Rvinos ayolebdnen. me rom daminaxes, yvelani wamoiSalnen. erTma
maRalma kacma, romelic manamdec fexze idga, RviniT savse Wiqa aswia da
daiZaxa:
_ vinc movida, gaumarjoso!
_ gaumarjoso, gaumarjoso! _ daiZaxes sxvebmac.
mere yvelani irgvliv Semomexvivnen. maRalma kacma Wiqa pirTan momi-
tana da cxviri Sig Camayofina. me avfrutundi. damrgvalebulma kacma, me
1738
rom veWire, xeli wahkra, e, gamosulelebuloo! maRalma kacma axla imas miu-
tana Wiqa cxvirTan, undoda imisTvisac Caeyofinebina cxviri Sig, magram dam-
rgvalebulma kacma zurgi Seubruna, sxvebs sTxova, _ uTxariT rame, Torem
daviRrialebo, _ meore oTaxSi gamiyvana, iq erTi didi yuTi idga, Sig Camsva
da saxuravi damafara.
davrCi im yuTSi martodmarto. yru xmauriRa mesmoda garedan.
roca marto xar, an gZinavs, an fiqrob. ar meZineboda, maSasadame, unda
mefiqra. vijeqi da vfiqrobdi:
„Cxikvs SerCes Cemi motyueba. me Zirs davdivar, is maRla dafrinavs, ve-
rafers vuzam. batkansac SerCes, saZageli suni gaqvso, rom miTxra... magram
ara, fici maqvs micemuli, mognaxav da Segaxramuneb_meTqi, ese igi, unda movnaxo
da Sevaxramuno kidec, Tu cocxali davrCi, ra Tqma unda... kaci ki _ rom
damiWira da aq momiyvana... imave kacma xom Cxikvis brWyalebidanac damixs-
na?!“
ver iqna da ver gaverkvie, madlieri unda vyofiliyavi misi Tu, piriqiT,
mtrad unda movkidebodi. bolos amaze fiqri sxva droisaTvis gadavde da
ufro gadaudebel rameze davfiqrdi:
„me axla sakuTari Tavis anabara var. mTavaria, ar SevSinde, mTavaria,
Tavis daxsnis imedi ar davkargo...“
amas maswavlida deda, amas ambobdnen xolme mamaCemis amxanagebi beberi
meliebi.
avdeqi da gaviar_gamoviare _ Cveneburad, melurad: rbilad, welis mi-
mozneqiT. araferi mtkioda. kidev gaviare da gamoviare. sul cotaTi mewvoda
Cxikvis Caniskartebulebi. yuTis kedlebzedac avtotdi, saxuravsac mivaweqi
cxviriT, magram Zvra ver vuyavi. samagierod, TviTon aixada cota xnis mere,
damrgvalebulma kacma gabrwyinebuli TvalebiT Camoixeda, xelic Camoyo,
xorcis naWrebi Camomiyara. xorcs jamSic Casxmuli rZec moayola _ frTx-
ilad Camodga yuTis SuagulSi. jer kuTxeSi mivikunWe, vfiqrobdi, piri ar
damekarebina arafrisTvis, magram mere gamaxsenda _ mTavaria, ar SevSinde,
mTavaria, Tavis daxsnis imedi ar davkargo, _ da xorcis Wama daviwye. xorci
Zalian magari iyo. maSin jer rZe amovsvli pe da xorcs mere mivubrundi.
vRrRnidi erT Zvals, vRrRnidi da iseve CamZineboda, Zvalze pirmidebuls.
Tvali rom gavaxile, Cems wina patara Taguna ijda. xan win wamoiwevda,
xan ukan daiwevda. mieyrdno yuTis kuTxes da wri pina xmiT mekiTxeba:
_ vina xar?
me Tavi valdebulad ar CavTvale, pasuxi mimeca.
_ ZaRli xar? _ isev mekiTxeba is da Tan cota win modis.
1739
arc amaze vupasuxe araferi.
_ kurdReli xar? ara? maS, mgeli yofilxar! _ Tqva da gadaikiskisa.
aq ki aRar meyo moTmineba da vuTxari:
_ mela var.
_ mela? _ erTi ki Sefiqrianda, magram mere isev gaicina. _ mela _ makaro-
nis yuTSi?
Zalian kargad viyavi danayrebuli, magram Cemi meloba rom damemtkice-
bina, viskupe da is wruwuna Tvalis daxamxamebaSi gavaqre. Tanac muqariT
gaviar_gamoviare, brWyalebic gavusvi yuTis Zirze _ misianebi Tu iyvnen
sadme axlos, aseTi Tavxeduri laparaki aRar gaebedaT CemTan.
TagvTa samefodan aRaravin gamomcxadebia. ramdenjerme aixada yuTis
saxuravi, xan martom Camoaxeda gaprialebuli cxviri da gabrwyinebuli
Tvalebi damrgvalebulma kacma, xan sxvebic hyavda gverdiT. miyurebdnen,
icinodnen, ukvirdaT, rom namdvilad melas lekvi viyavi, Tavebs iqnevdnen
kmayofilebiT, miyridnen xan ras, xan ras. cota xanSi imdeni da imdennairi
saWmeli damigrovda, aRar vicodi, Tavi saiT mimebrunebina. yvelaferi mez-
izReboda.
„albaT, gamzrdian, gamasuqeben da mere momiReben bolos“, _ fviqrobdi
rogorRac guls gareT. ho, ar mindoda, gulSi SemeSva es fiqri.

«IV»

kidev kargi, yuTSi didxans ar vmjdarvar. rom daRamda, im damrgvale-


bulma kacma frTxilad amomiyvana, kalaTaSi gadamsva da zemodan raRac
ZonZi gadamaWima. kalaTidan ukve yvelafers vxedavdi, rac gareT xdeboda.
damrgvalebul kacs TeTri winsafari aRar ekeTa, xelebic sufTa hqonda,
magram qonis suni mainc asdioda. magidebTan aRaravin ijda, maTi gaSeSebu-
li fexebis qveS erTi balanmoTelili Wreli kata dadioda. Cemi iq yofna
arc ki gaugia, Zvali i pova da imas miucucqda.
damrgvalebulma kacma sinaTle Caaqro, kalaTianad amiyvana, kari gam-
oixura, derefanSi mdgar sxva kacs raRac CauCurCula da gzis ayolieba
wavida.
Cven xom RamiTac mSvenivrad vxedavT, miT ufro, mTvarian Rames. gzaze
aRaravin iyo, marto niavi modioda Cvens Sesaxvedrad. Sevyurebdi goraze
gadmomdgar did, gabrdRvialebul mTvares da guli mewureboda; am mTv-
ares xom dedaCemic uyurebs_meTqi. momenatra dedis Tbil ferdze Tavis
mideba, Cems da_ZmebTan Rlabuci, mwvanian velSi sirbili. amiCvilda guli
1740
da amoviwkmutune Sewuxebulma, amoviwkmutune CemTvis, Cumad, magram esec
sakmarisi aRmoCnda, ZaRlebi aRavRavebuliyvnen. viRac kacma saxlis kari
gaaRo da gadmoiZaxa:
_ qsi! qsi! midiT, ar gauSvaT!
aman xom ufro gaagulisa is ZaRlebi. Cvenken gadmoeSvnen, magram dam-
rgvalebuli kaci arc im ZaRlebis RavRavs aqcevda yuradRebas da arc ai-
vanze gadmomdgar kacs. midioda aRmarT_aRmarT da miRiRinebda. iseTi
dabali xma hqonda, verafriT avxseni, ra iyo, rom yvelas am xmiT aSinebda.
viareT ase, sul aRmarT_aRmarT, da erT xeebiT Semoburul saxls mivad-
eqiT. damrgvalebulma kacma raRac patara kari gaaRo da mere SigCamdgar-
ma daiZaxa:
_ eqimo!
am daZaxebaze axla aq aRavRavda ZaRli (eeh, qveynad Cven sul vcotavdeb-
iT, ZaRlebi ki mravldebian da mravldebian), daikriaxes xeze msxdarma qaT-
mebmac, saxlidan ki kaci gamovida da ikiTxa:
_ romeli xar?
_ melqo var, eqimo!
_ ra gagWirvebia, melqo.
_ araferi, Seni Wirime, erTi rame moggvareT.
_ ra momgvare, kaco?!
_ patara mela.
_ ras melaparakebi!
_ maaS, fSavlisgan viyide dRes.
ZaRls xma Caawyvetines, kibe amatares da eleqtroniT gaCaxCaxebul oTaxSi
Semiyvanes.
damrgvalebuli kaci Camomicucqda, Tan sul laparakobda:
_ erTxel brZanebdiT, egeTi rame mindao. damamaxsovrda da, ai, mogiyva-
neT.
kalaTas Tavsafari gadaxsna, orive xeli momdo ferdebSi da amiyvana.
eqimma ukan daixia da RimiliT gaebadra saxe. me cota ki gavaqan_gamovaqane
fexebi, avakapune kbilebic, magram isev male gavCumdi. ra azri hqonda fafx-
ursa da wkmutuns! sjobda, beds mivndobodi, _ rac mosaxdeni iyo, mainc is
moxdeboda bolos.
_ namdvili melaa, kaco? _ ukvirda eqims.
_ aba, rogor, eqimo.
_ daxede Sen amas!
damrgvalebuli kaci xan ase Sematrialebda, xan ise, Cems mucels uCveneb-
1741
da eqims.
_ mere xvadia, uyureT!
_ marTla, xom ici.
_ Zalian yoCaRia, sul iRrineba.
mucelze mimixuta da cxvirze xeli damkra. me marTla SevuRrine.
_ xom xedavT?
_ rwyilebi ar eyoleba?
_ rogor gekadrebaT, batono. Zalian sufTa melaa. ai, naxeT! _ mucelze
damiwyo berva.
_ Casvi, Casvi, isev kalaTaSi Casvi. kargi amxanagisTvis minda me eg.
kalaTaSive Camsves da ZonZis isev gadamafares zemodan. vijeqi da yurs
vugdebdi kacebis laparaks.
_ ramdeni unda mogce, melqo, axla me Sen.
_ rasa brZanebT, eqimo. me magaSi fuls rogor gamogarTmevT. rac Tqven
Cemze sikeTe gaqvT gaweuli, rasa brZanebT.
_ ise ar miviReb, melqo!
_ ra brZanebaa, eqimo_jan, iremma irems balaxi gauwoda, arc Sen gaklia,
arc meo.
_ ho, egec marTalia. mainc Cemze iyos.
_ araferi. ra brZanebaa!
damrgvalebulma kacma xelebi Sarvlis ukana ubeze Seiwminda da karisken
wavida.
_ Rame mSvidobisa da keTilad mogaxmaroT eg mela.
„mogaxmaroTo?!“ _ me yurebi vcqvite, _ ras unda niSnavdes es „mogaxmar-
oT?“
magram amis Semdeg iseTi aRaraferi uTqvamT, am sityvis mniSvneloba
rom gamego.
_ didi madlobeli, melqo. ho, marTla, ra unda vaWamoT, kaco.
_ yvelafers geaxlebaT, eqimo, xorcs, rZes, karaqs, yvels. yvelafers geax-
lebaT.
_ Cemze iyos, melqo, Cemze.
_ rasa brZanebT, Rame mSvidobisa, kargad brZandebodeT.
damrgvalebuli kaci oTaxidan gavida, magram isev Semobrunda.
_ rogor damaviwyda. modiT, iciT, ra? kalaTidan amoviyvanoT da yuTSi
CavsvaT. es gadasafarebeli ar daxios da ar gai paros. geqnebaT rame yuTi,
saxuraviani?
_ maqvs, rogor ara maqvs.
1742
eqimi sadRac wavida da yuTi moitana. kalaTidan amomiyvanes da im yuT-
Si Camsves. iseTi patara iyo, Zlivs vaxerxebdi mibrun_mobrunebas. Tanac
dampal ZirxvenasaviT cudi suni hqonda. mTeli Rame mousvenrad meZina.
magram meore dResac iq vijeqi, Tanac mSieri. gaTenebisas viRaceebi movid-
nen da eqimi sadRac waiyvanes. me ki videqi da xan erT kuTxes mivaWerdi
cxvirs, xan meores. kuTxeebidan sinaTlis viwro zolebi Semodioda, gareT
raRac_raRaceebsac vamCnevdi: magidis fexebs, cariel qilebs, vedros, cocxs,
eqimis Ceqmebs. suldgmuli ki mTel dRes ar gaWaWanebula oTaxSi, buzebs Tu
ar CavTvliT, ra Tqma unda, romelTa bzuili xan saidan ismoda, xan saidan.
eqimi saRamos Zlivs dabrunda. SemoaRo Tu ara kari, maSinve aviSviSda:
_ ra damemarTa es, cugrumelav, ra damemarTa. rogor dagtove aqamde
usmel_uWmeli!
xan iqiT garboda, xan iqidan aqeT gamorboda. raRaceebs aCxarunebda.
bolos yuTis saxuravi cotaTi gadaswia da jamiT rZe Camomidga. erTxel
kidev amekviata fiqri, modi, sul aRarafers vaxleb pirs, SimSiliT moviklav
Tavs da movisveneb_meTqi. magram im saZageli suniT gaJRenTil yuTSi rZis
sunma rom damkra, veRar moviTmine da ena amovuqnie. eqimma moferebiT gad-
amisva xeli zurgze, me kbilebi gavuwkapune. amaze imas gaecina da isev sadRac
gaiqca. axla xorci momirbenina, didi qaTmis mTeli frTa, moxarSuli. uke-
Tesi iqneboda, is frTa umi rom yofiliyo, magram sul araraobas mainc es
sjobda.
Cavcucqdi da nel-nela daviwye RrRna, Zvlebis tkvera.
eqimi ki sul darboda, RiRinebda. tansacmels ixdida, sxvebs icvamda. cota
xanSi isev CemTan movida, yuTis saxuravi gadaswia, Camomxeda da mkiTxa:
_ dalie rZe?
me ar vupasuxe. maSin isev iman mkiTxa:
_ xorci xom mogewona?
Cemi pasuxisaTvis aRar daucdia, Camoyo xeli, rZiani jami amacala da
miTxra:
_ axla Cven avtobusSi CavsxdebiT da qalaqSi wavalT. xom ar geSinia
avtobusisa? nurafrisa SegeSindeba. Cven im avtobuss... aviRebT bileTs da
xmas veravin gagvcems. roca bileTi gaqvs, smenaze unda dagidges yvela.
yuTs saxuravi daaxura, zemodan raRac gadaakra, iRliaSi amogvido, kar-
gi gamoiketa da Soreul gzas gagviyena is yuTica da mec.

«V»

1743
avtobusSi ramdenime kaci da qali dagvxvda. rom gaiges, yuTSi me vijeqi,
erTi ambavi atexes. Semoexvivnen eqims da dauwyes xvewna: saxuravi cotaTi
gadaswie da gvaCveneo. eqimi uarobda. maSin kidev erTma qalma sTxova wy-
nari, sasiamovno xmiT. eqimma am qals ki veRar uTxra uari. yuTidan amomiy-
vana da xan erTis cxirwin gamaCera fexebgafarCxuli, xan _ meoris cxvir-
win.
qalebic da kacebic Zalian gaxarebulebi iyvnen.
mere amas is mohyva, rom viRacam erTmaneTze gadabmuli qaTmebi amoiyva-
na da zed cxvirTan damiwyo. mxolod Txeli, Zalian Txeli ficariRa gvyof-
da me da im qaTmebs. mixvdnen adamianebic am ambavs da atexes xarxari:
_ vano! vano! midi, yuTSi Causvi erTi qaTami! _ iZaxda viRaca ukanidan.
_ Cavusvam, ratomac ar Cavusvam, _ Tanaxma iyo vano. magram eqimma ar
daaneba. es ki arada, yuTic moarida yvelas, fexebqveS amoidga.
aRmuvlda manqana da daiZra. miuxedavad imisa, rom wina dRes keTilma
cxenma damariga, avtomobilebi aravis erCiano, mainc SiSma amitana. Tavg-
zaabneuli mivawydi yuTis kedlebs. mere da mere ki, iseTi rom araferi
moxda, davmSviddi. mivdiodiT, mivqanaobdiT. kacebi isev Cemze laparakobd-
nen. Cemze da sxva meliebze. ai, ra iambo erTma arxeinad, sityvebis dage-
movnebiT:
_ SarSanwin, Semodgomaze, kukunis ReleSi mivdiodi da rasa vxedav: mor-
bis dafeTebuli kurdReli da ukan erTi xvadi mela mosdevs. morbis, moxux-
unebs, kudi mTel sigrZeze aqvs gaWimuli. modis pirdapir Cemken, melam ki
imwamsve daminaxa da, xom iciT melas xasiaTi, maSinve miwas gaekra. egona, ver
davinaxe. Camiara kurdRelma gverdze. ar vesrole. minda, melas gavuwbilo
eSmakoba, gavuSvire da _ bac! _ iqve, miwaze davkari dalursmiliviT. tyavi
hqonda, ai, balani, oTxi TiTis dadeba. dedakacs qaTibi unda gaekeTebina,
magram erT Rames moajirze darCenoda, gadaeTriaT ZaRlebs da daegli-
jaT.
modi da gulmagrad iyavi amgavri laparakis Semdeg. gulisrevasaviT
raRaca vigrZeni. movikunte, kudi cxvirze davifare, yurebic Camovlurse, rac
SeiZleba naklebi xmebi rom gamegona, da ase viyavi qalaqamde.
qalaqi didi saxlebisa da sinaTleebis tyea. iseTi xma aqvs, TiTqos
mdinare adidebuliyos. moTqrialebs, momurmurebs, modgandgarebs.
aRar mSveloda cxviris kudqveS damalva da yurebis Camolursva. mTe-
li sxeuli damibuJda mRelvarebisagan. Tanac avtobusma mal_male daiwyo
gaCereba, me _ ficris kedlebze mixla_moxla. ramdenjerac gaCerda, imdeni
viRac Cavida. bolos eqimma amiyvana da Cvenc CamovediT miwaze. cota xans
1744
ase matara, mere sxva manqanaSi Camsva. iq marto erTi kaci ijda. SevediT Tu
ara, im kacma maSinve es wamoiZaxa:
_ nadiri rame xom ar mogyavT mag yuTiT?
_ ar gadamrioT! _ gaocda eqimi. _ rogor mixvdiT?
_ nadiria?
_ melas lekvi. rogor mixvdi, kaco!
_ suniT! suniT! uh, ra sasiamovno suni daayena.
_ vah! _ kidev ufro gaukvirda eqims.
manqana jer wavida, mere isev gaCerda da im kacma xvewna daiwyo:
_ erTi SemaxedeT, ra! SemaxedeT, Tven genacvaleT. magaT rom vxedav, xuTi
wlis sicocxle memateba.
_ Sen oRond erTi wlis sicocxle mainc mogematos da... _ gaecina eqims.
yuTs saxuravi gadaxada. kacma jer gabrwyinebuli TvalebiT Camoixeda, mere
xelebi Camoyo. kankaliT, didi sifrTxiliT momkida ferdebze, maRla amwia
da zed cxvirze makoca.
_ Sen genacvale ra! vax, xvado, gulgorozo!
am kacis saqcielma xom sul gamabrua. aRar vicodi, ra xdeboda Cems
irgvliv. Cven, nadirT, yvelas ase gvjera, didsac da patarasac, adamianze
didi mteri aravina gvyavs qveyanaze. maS raRas niSnavda amdeni alersi da
aRtaceba?!
iqneb es imis aRtacebaa... ho, mal_mal wamotivtivdeboda xolme es azric,
_ iqneb es imis aRtacebaa, rom xelSi Cavuvardi da winaswar zeimobdnen Cemi
mospobis dRes?
am azrma guli SemiCqrola da amoviwknavle, gavibrZole.
_ ara, ara, genacvale, ar gabrazde!
kacma isev frTxilad Camsva yuTSi.
_ zooparkSi migyavT? _ hkiTxa eqims.
_ ara, amxanags unda mivuyvano.
_ xom... xom ar gayidiT?
_ rogor gekadrebaT!
_ vah, Sen genacvale.
manqana daiZra da wavediT. viareT, viareT da isev gavCerdiT. eqimma
Zirs Camomiyvana. manqanaSi mjdari kaci mainc me meZaxda:
_ cqvito! eSmako! Sen genacvale, Sen!
eqimma saxlSi Semiyvana. raRaceebma gaiCxakunes da gavfrindiT maRla.
im oTaxidan gamovediT da did kars mivadeqiT. iq gagrZelebuli wkriali
gaisma. gavida cota xani da kari xmauriT gaiRo.
1745
_ oo! _ amoiZaxa karidan gamosulma.
_ movedi da damxvdi! _ Seageba eqimma.
erTmaneTTan axlos mividnen da gadaexvivnen.
mere SigniT Sevidnen. mec Semiyvanes.
_ ra aris eg, kaco? _ ikiTxa maspinZelma.
_ aba, ra iqneba, Tu mixvdebi.
_ indauri?
_ ah!
_ bati?
_ kai, kaco! raze melaparakebodi amas winaT?
_ rodis, kaco?
_ CemTan rom iyavi, sofelSi.
_ ar gadamrio! lekvia rame?
_ melasi.
_ gadamrev Sen namdvilad.
_ a, batono!
eqimma yuTs saxuravi axada da maspinZelma kidev erTxel gadakocna.
_ rom icode, ra biWi xar! wavideT axlave.
_ sad, kaco.
_ Cems dasTan.
maspinZeli dafacurda. raRac gaixada, raRac Caicva, yuTi iman amoido
iRliaSi da isev gareT gamomiyvanes. aqac manqanaSi Camsves. matares cota
xans. Camomsves. isev gavfrindiT maRla_maRla, kars mivadeqiT. awkrialda
zari. gagviRes, gamovida kaci, gaixara:
_ oo, mobrZandiT, mobrZandiTo.
_ nukri sad aris? _ ikiTxa eqimis amxanagma.
_ nukri! nukri! _ iZaxda xan erTi, xan meore.
moirbina patara biWma.
_ xom Wam vaJkacurad, _ hkiTxa eqimis amxanagma.
_ vWam, _ miugo biWma.
_ xom aRar abrazeb dedas?
_ aRar vabrazeb.
_ vaJkacis sityvas ambob?
_ vaJkacis sityvas.
maS, ai, am yuTs saxuravi axade.
yuTi Zirs dades. nel-nela aixada saxuravi. biWma amoikivla:
_ vai!
1746
kacebma xarxari atexes. biWma ki gaubedavad wamoiRo xelebi Cemken. uceb
damwvda, amiyvana, patara manZilze gaiqca, kedelTan Sedga, mkerdidan momici-
la da mkiTxa:
_ geSinia?
kacebi idgnen da icinodnen.
me aqeT_iqiT vixedebodi.
ar vicodi, meSinoda Tu ara.

«VI»
kedelze galia ekida da Sig WivWavi ijda. pirvelad ase momeCvena, rom
eZina, magram uceb Tvalebi daaWyita da erTi ambavi atexa:
_ Tqven magas ar icnobT, eg melaa, me beberi WivWavi var da araferi
meswavleba. eg melaa. eg yvelas SegvWams!
frTxebs afarTxunebda, erTi qandaridan meoreze xtoda, imdeni iviSviSa
da iqoTqoTa, yvelas yuradReba miiqcia.
eqimma Tqva:
_ uyureT erTi, Cits rogor gauxarda.
meore kacma, biWis mamam, Tavi dauqnia da imanac RimiliT daudastura:
_ ra Tqma unda. egec tyis Svilia da, ra Tqma unda, gauxardeba. tyuilad
ki ar aris naTqvami: Txas Txa urCevnia as sul cxvarsao.
patara biWma ki jer kacebs Sexeda, mere WivWavs miubrunda:
_ nu geSinia, fancqal, es aravis SeWams.
_ axla ara, magram gaizrdeba da mere SegvWams.
_ dawynardi, dawynardi. arc maSin SeWams aravis.
_ me beberi WivWavi var. me araferi meswavleba.
_ vici, vici. magram mainc dawynardi.
WivWavi qoTqoTs ganagrZobda da erTi qandaridan meoreze xtoda. ma-
Sin biWma galias farda gadaafara. WivWavma cota xansac ijujRuna da gaCum-
da.
me, vgoneb, ukve giTxariT, mombezrda xelidan xelSi gadasvla, gulgrilad
vxvdebodi yvelafers, magram WivWavisa da biWis laparaki rom movismine,
Zalian gamikvirda da biWs vkiTxe:
_ Cveni ena gesmis?
biWs gaeRima, TiTqos Sercxva kidec.
_ cota.
_ sxva adamianebs rom sul ar esmiT?
_ zogs esmis. vinc iswavlis, gaigebs kidevac.
1747
_ Sen rogor iswavle?
_ eg grZeli ambavia. Tanac, ici... _ biWs saxe daunaRvlianda da ufrosebs
Sexeda.
ufrosebi idgnen da sul Cven gviyurebdnen.
ai, asea, _ Tqva biWis mamam, _ ase elaparakeboda xolme lekvsac. TiTqos
magaTi ena da nafiqrali esmodes.
_ bavSvia, batono, _ Tqva eqimma, _ bavSvebs ki, mogexsenebaT, uzarmazari
fantaziis unari aqvT.
am laparakis dros oTaxSi qali Semovida. is jer kacebs miesalma. eqi-
mis amxanags akoca kidec. mere biWisken mobrunda da saxtad darCa.
biWi iatakze iyo Camjdari da me mefereboda.
_ es ra aris! _ wamoiZaxa qalma. _ Seni ambavia es, ara, sandro? ra ginda,
unda dagviRupo bavSvi? amas ki veRar aitans zeinabi.
eqimis amxanagma gadaixarxara.
_ pasuxismgeblebi varT oriveni. meca da nukric. Cven viciT Cveni saqmisa.
qalma mainc Tavisi ganagrZo: cofiani rom iyoso? Turme nu ityviT, odes-
Rac, sadRac, mindvridan Sinmimaval qalebs swored Cemodena melas lekvi
unaxavT. erTs daWera moundomebia, lekvs odnav gaukawravs, qali gacofebu-
la da momkvdara.
amaze eqimma miugo, rom cofs wylis SiSsac eZaxian. Tu cxoveli wyals
svams da saWmelsac auRleveblad miirTmevs, araviTari cofi ar aris saeWvoo.
maSin qalma daiCema, rwyilebi mainc eyolebao.
eqimma amazedac gamoido Tavi, rasa brZanebT, qalbaT,ono, Zalian sufTa
lekviao. magram aq ki amao gadmodga misi Tavgamodeba. wamiyvanes da Tbili
wyliT mabanaves. kidev kargi, rom biWi Tavze madga da mamxnevebda:
_ cota moiTmine, sul cota moiTmine da morCa! me yoveldRe vbanaob ase!
Senc cota moiTmine. eg kargia.
masxes da masxes wyali. mfxanes da mfxanes savarcxliT. yurs ar ugdebd-
nen Cems wkmutunsa da cxikins. rodis_rodis amomiyvanes wylidan, ZonZebiT
gamamSrales, mere sxva ZonZSi gamaxvies da biWTan damtoves. biWs mkerdze
vyavdi mixutebuli, ZonZidan marto cxviri miCanda, damatarebda aqeT-iqiT
da melaparakeboda:
_ aba, xom araferi dagiSavda. ra iyo, ra ambavSi iyavi! naxav, rogor msub-
uqad igrZnob Tavs. Cven axla... Cven axla SenTvis saxeli unda movigonoT.
me vuTxari, rom saxeli ukve merqva.
_ ai, Cemi saxeli: bhah_bhaih_bih!
_ magas Cvens meti veravin gamoTqvams. me dagarqmev... dawynardi, Torem
1748
kankalas dagarqmev. aba, ratom kankaleb? xom xedav, cuds aravin gi pirebs.
piriqiT, didebuli cxovreba mogelis.
_ araviTari didebuli cxovreba ar minda, me dedasTan da Cems da_ZmebTan
mirCevnia.
_ dedas da da_Zmebsac naxav.
_ rodis?
_ jer iyavi CemTan da, Tu ar mogewoneba, mere dedaSenTan da Sens
da_ZmebTan dagabruneb.
ise sandod melaparakeboda, veRaraferi vTqvi. ZonZianad damsva Zirs
da Tbili rZe damidga. is rZe davlie, mere yvelis mozrdili naWeric SevWame
da fexis gasaSlelad cota gaviar_gamoviare.
_ cxovrebaSi mTavaria mSiSara ar iyo, _ meubneboda biWi. _ Tu mSiSara
iqnebi, yvelaferi damaxinjebulad mogeCveneba, verasodes ver igrZnob,
rogori lamazia tye, rogori lamazia mdinare, rogori lamazia varskv-
lavebiani zeca. Sen uSiSari unda gaizardo. amitom uSiSas dagarqmev. uSiS!
uSiSav! uSiS!
momewona es saxeli, magram mainc ar migrZnobinebia, rom kmayofili davrCi.
viTomda mxolod kedlis Zirebis sunviTa da TvalierebiT viyavi garTu-
li.
_ maS, ase, dReidan Sen uSiSa gerqmeva. me, xom gaige, rasac meZaxian _ nukri.
fih! ar momwons Cemi saxeli, magram dedas da deidas moswonT... dedas da
deidas ki yvelaferSi unda davemorCiloT.
xsenebaze biWis deida Semovida da mkacrad uTxra:
_ dagaviwyda, musika rom gaqvs samecadino?
_ axlave, deida, _ daiZaxa biWma, _ yuTSi ZonZi Camigo, Sig Camsva, _ daiZin-
eo, _ miTxra moferebiT, yuTs saxuravi daafara da oTaxidan gavida.
cota xans videqi, mere davweqi, movikunte, kudi cxvirTan mivitane da sa-
Ziled movemzade. is iyo CamTvlima kidec, rom sasiamovno xmebi momesma _
TiTqos gaxarebuli Citebi WikWikebdnen mzian wvimaSi; TiTqos davrbodi
Cems da_ZmebTan erTad maRal balaxebSi. gamaxsenda sayunWia gora, Telebi,
wyaro, Cxikvi. yru tkivilma damiara mTel sxeulSi. gamguda, gamaSeSa am
tkivilma. CameZina.
ar vici, didxans meZina Tu cota xans. roca gameRviZa, vxedav, biWs yuTSi
xelebi Camouyvia da gverdebze mkidebs. momkida rbilad, moxerxebulad, amiy-
vana, mimixuta TeTr, Txel xalaTze da mimarbenina Tavis loginTan.
misi logini fanjarasTan idga. fanjaraSi mTvare iyureboda, Cveni mT-
vare, sayunWia goris mTvare. mominda deda, Cveni myudro soro, amiCvilda
1749
guli, amoviwkmutune ramdenjerme.
_ Sen nurafrisa geSinia. Tu geZineba, mSvidad daiZine. me cota xans viqne-
bi ase da mere mec daviZineb. am dros yovelTvis meRviZeba xolme. mere
vwevar da vwvalob. ici, uSiSav, me erTi kargi ZaRli myavda.
gavocdi da vkiTxe:
_ gana SeiZleba ZaRli kargi iyos?
_ rogor ar SeiZleba, sulelo! yovel suldgmulTa Soris arian karge-
bic da cudebic. metsac getyvi: kargebi ufro metni arian, vidre cudebi. miT-
umetes _ ZaRlebi.
_ ara, magas ver davijereb, _ daviJine me.
_ keTili, nu daijereb. vTqvaT, martom CemTvis iyos is ZaRli kargi. xom
SeiZleba ase?
me aRaraferi vTqvi.
_ sul erTad viyaviT me da is ZaRli, _ ganagrZobda biWi, _ sul erTad
davdiodiT. iman maswavla cxovelebTan laparaki. mere erT dRes, erT
sazizRar dRes... manqana daejaxa. Cemken rom morboda, maSin daejaxa. o, rom
icode, rogor saSinlad daikivla _ miSveleo. mivvardi, magram veRaraferi
vuSvele. ramdenime nabiji wvalebiT, fexebis TreviT gamoiara. modioda da
gatanjuli, cremliani TvalebiT miyurebda. mere, rom naxa, Rone aRar Sesw-
evda, mibrunda da isev quCa_quCa wavida. da iq... veRar mivaswari, axla sxva
manqana daejaxa. sul vxedavdi, rogor wavida wiTeli sisxli klakniT, rogor
daaRo piri xmis amosaRebad da aseve darCa, veRar dakuma.
ar vici, ZaRli Semecoda Tu biWi _ mec Zalian Sevwuxdi. biWs xelebi
avuloke.
maSin man simRerasaviT raRac wamoiwyo:
tirian irmebi,
tirian Svlebi,
tirian melebi,
tirian mglebi,
tirian tyeebi,
tirian mTebi,
mzev, modi, mogvxede...
kari swrafad gaiRo da oTaxSi qali Semovida. es ukve biWis deda iyo.
karTanve gaCerda da Sewuxebulma daiZaxa:
_ isidor! isidor!
Cqari nabijiT wamovida biWis sawolisken, sawolamde veRar moaRwia,
xelebi Tavze Semoiwyo da TiTqmis tiriliT Tqva:
1750
_ mklavT me Tqven. mklavT da aravis vecodebi.
biWma mimixuta, loginidan wamoxta, yuTTan miirbina da Sig Camsva.
Semovida kacic.
_ aiReT, damartyiT rame da ise momkaliT, an mamam, an Svilma. ratom
mawvalebT?
_ ra iyo, ra moxda? _ ikiTxa kacma.
_ Wiri Cemi TavisTvis. loginSi ewva es binZuri cxoveli. momaSoreT,
moaSoreT aqaurobas, Torem ar vici, ras vizam!
_ marTla loginSi gewva, biWo? _ isev ikiTxa kacma.
_ xom gabanebulia, gasufTavebuli, _ gaubedavad Tqva biWma.
_ gasufTavebuli Wiri dageZgeros Sen! magis bewvebiRa aklia Sens Rvi-
Zls? momaSoreT. moaSoreT aqaurobas, Torem aRar minda sicocxle ukve!
kacma yuTianad amiyvana.
biWi loginidan wamoxta.
_ mama! mama! xom ici, rogor mWirdeba...
_ gamagiJeben! gamagiJeben! _ iZaxda qali.
kacma kari gamoixura da sadRac bnel kuTxeSi mimiyvana. cota xans kidev
mesmoda gaugebari xmebi, biWisa Tu qalis tirili, xanac orive erTad. mere
siCume Camovarda.
gareTac CayuCebuli iyo yvelaferi.
„ra xdeba, ra ambavia Cems Tavs?“ _ vfiqrobdi, vfiqrobdi da am fiqrSi
CameZina.
roca gameRviZa, yuTi Zalian qanaobda. megona, aixdeboda saxuravi da
biWs davinaxavdi. magram ukve quCaSi viyaviT. maSin mivxvdi, rom biWs marT-
la maSorebdnen. avtexe xtunva, fxaWuni, wkmutuni, tirili. me xom uamravi
rame damrCa sakiTxavi, me xom mxolod misgan SemeZlo gageba, ratomaa, rom
adamianebi gvxocaven, me ki... ra ambavia Cems Tavs. ra momelis. ra unda vqna,
rogor unda moviqce...
magram Cemi wkmutun_tirilisaTvis yuradReba aravis miuqcevia.
sadRac mimiyvanes. viRacebi alaparakdnen. viRacam yuTzec moakakuna.
bolos saxuravic gadamxades da davinaxe mTlad ucxo, cxvirwiTela, saTval-
iani kaci. es kaci arc iRimeboda, arc iRrubleboda. daSterebuli damyureb-
da saTvaliT da marto es Tqva:
_ gasagebia.
_ ra aris gasagebi? miTxariT, mec gamagebineT! _ wamoviZaxe SeSinebulma.
saTvalianma kacma yuTs saxuravi daafara da sxvagan wavida.
garedan qalaqis gminva da dgandgari Semodioda.
1751
uceb saocrad aSkarad davinaxe sakuTari Tavi _ Zalian patara did,
adondgolebul qveyanaSi, Tanac mTlad marto.
da isev avtexe wkmutuni da tirili.
................
aq wydeba bolomoxeuli xelnaweri, romelic qalaqis ganapiras, xevSi
Cayril nagavSi vi pove zamTris susxian dilas, roca me da Cemi megobari,
Cvens or meZebar ZaRlTan erTad, gamgelebulebi mivdevdiT viRacis mier
fexSi daWril balanZamoZenZil kurdRels.

`Zalian ubralo simRera~

mZRolma mZRols dauZaxa:


_ rogora myavxar, angelozo!
_ Se TiTon angelozo, Sena!...
oriveni Savebi iyvnen, didpirebi, cxvirmoRrecilebi. gulianad icinod-
nen da foladis kbilebs akaSkaSebdnen.
mec mecineboda da am sicil-sicilSi davinaxe.
.....................
erT dilas Tina sarkesTan idga da iRliasTan raRacas isinjavda. me
rom gamovCndi, cota SekrTa, xeli swrafad amoiRo da perangis samxreebi
saxeareulma gaiswora.
mivedi da vkiTxe, ra iyo, ras ·isinjavda.
_ arafers, araferso, _ Seecada Tvalis moridebas, _ momeCvena, TiTqos
raRaca gamagrebuli mqondao.
pirsaxociani xeli kiserze gamiCerda. Semomxeda da gaecina.
_ ra ucnauri xar, ar SeiZleba, adamians raime moeCvenoso?!
_ aba, maCvene-meTqi.
_ gaCveno ki ara, isao.
swrafad gadaicva sviteri, swrafad daayena Cai. biWebi ukve skolaSi iyvnen
wasulni. Cven orma visauzmeT. Tina aSkarad Sefiqrianebuli Wamda.
pijaki rom Cavicvi, davixare da Sublze vakoce. aseT rameebs, karga xani
iyo, aRar vakeTebdi. Tinam Sewuxebulma daiwia ukan.
_ ra iyo, e, rogor miyureb, rame rom iyos, Sen dagimalavdio?!
wavedi samsaxurSi. iq gamaxsenda, rom RamiT cudi sizmari vnaxe: mazuTiv-
iT Sav, Rrma talaxSi mivdiodiT, Tina veRar momdevda, mxarze mekideboda,
mere mTlad CamomrCa, CaCoqili Tu muxlamde talaxSi mdgari, cremlebiT
1752
savse TvalebiT Semomyurebda Soridan. mivedi telefonTan da davureke, _
axlave, am wuTsve wasuliyo da eqims sCveneboda.
_ Sen xom ar gadairie, _ gamibrazda Tina, _ saeqimo ra mWirs!
yurmili davde, fanjaraSi daviwye yureba. CamojanRuli amindi iyo, yvavebi
mofrinavdnen. yvavebi cudi ambis momaswaveblad momeCvennen, magram sul
cota xanSi, frTebis gaxarebule qneviT Jriamuliani SroSnebis mTeli gun-
di Semovida. SroSnebis gamoCenam raRac sinaTliani imedi momca. marTlac,
saRamos, Sinmobrunebuls, Tina Zalian karg gunebaze damxvda. Tma SeeWra,
SeeReba. gemrieli sadili gaekeTebina, kvlavac xalisiani RiRiniT facifu-
cobda. mec gulze momeSva, mec wavuRiRine. magram sami Tu oTxi dRis Semdeg
isev Sevaswari Tvali, sarkesTan isev Sewuxebuli idga da xeli ubeSi hqon-
da Cayofili. vexvewe, mainc ar maCvena, ras isinjavda. maSin gamwyralma vuTx-
ari, _ adgeboda da dResve, axlave wavidoda eqimTan, Torem ar vicodi, ras
vizamdi.
autyda sicili.
_ ra autaneli xar, yvelafris Sen rogor unda geSinodeso.
_ dResve waxval, axlave, _ vimeorebdi me.
_ kargi, kargi, Seni xaTriT waval. Sen oRond nervebs nu moiSli da
axlave waval.
SuadRemde gavZeli, SuadRes ki davreke samsaxuridan.
_ iyavi?
_ hoo, hoo, viyavi. viyavi da, araferic ar ariso, gaige?! Sens asakSi qalebma
aseTi rameebi iciano, gaige?! mainc, midi da, guli rom araferze geTanaR-
rebodes, onkologiurSic gaesinjeo.
„onkologiurma“ cud Jruantelad damiara, veRaraferi vTqvi. Tina kidev
_ TiTqos Zalian Sors wavida da iqidan damcin oda:
_ ui, Sen ra giTxra, ra mSiSara xar, ra mSiSarao.
yurmili didxans ar damidvia telefonze.
meore dRes samsaxuridan daveTxove da onkologiur saavadmyofoSi
wavediT. Tina yoCaRad, saxemxiarulad c ki modioda, me fexebi ukan mrCebo-
da. TiTqosda, pirvelad vxedavdi aseTs _ patara iyo da umweo, umweod
mouTrToda Tma noembris mzeSi. saavadmyofos WiSkarSi rom SevediT (is
win gavuSvi, ra Tqma unda), uceb moixeda, TiTqos SeeSinda, ar mimetovebina,
daminaxa, iqve rom viyavi, da isev gaeRima, xeli xelze momkida. xeli Zalian
civi hqonda, notio, Tanac SesamCnevad uTrToda. axla me davuwye dacinva:
_ ai, vina yofila namdvili mSiSara! risa geSinia, qalo, gana omis droa,
axla ukve reebs akeTeben, ici?!
1753
_ arafrisac ar meSiniao, _ da ganze gaiwia, yoCaRad gaabija gaRimebul-
ma.
saavadmyofo didi Senoba iyo, ramdenime sarTuliani. Cvenda samwuxar-
od, mainc dabla, Tavisebur sibneleSi mogviwia Casvla. vekiTxebodi TeTrx-
alaTian ebs, poliklinikidan varT da sad unda mivideT-meTqi. migvaswav-
lidnen _ Zalian gulmSvidad, TiTqos sakonditro maRazia gvekiTxos.
mivediT. warvadgineT qaRaldi, Tan ganvacxadeT, TagiaSvilis naxva gvindo-
da, _ poliklini kaSi eTqvaT, TagiaSvili naxeT, imaze ukeTess veravis eCvenebi-
To. ·
registratorma qalma arc ki Semogvxeda, TagiaSvili Tormeti saaTisTvis
iqnebao, davucdiT-meTqi. saanketo raRacebi gvkiTxa, Cvens qaRalds patara
qaRaldi daumata da kabinetis nomeric gviTxra, romelSic unda mivsuliyaviT.
mivdiodiT da nomers veZebdiT. movZebneT. gavocdiT. xuTi sxvac icdida _
erTi kaci, danarCeni qalebi. davdeqiT, davikaveT rigi. qalebi erTmaneTs
elaparakebodnen, vin meramdened iyo, vis ra uWirda, umetesoba madis dakarg-
vas uCioda. mainc yoCaRad iyvnen.
kaci Cumad idga, xelebi ukan hqonda Semowyobili, kedels mihyrdnoboda,
marcxena nestosTan CaSavebuli iara hqonda, TviTonac Savi iyo, raRac cud-
ad Savi. amas, namdvilad kanis kibo aqvs-meTqi, gavifiqre, Tinamac es CamCur-
Cula.
Tina xels ar miSvebda. sxvebTan SedarebiT axalgazrdulad gamomzira-
li iyo, saxedawmendili. Cven win rom qali idga, iman hkiTxa, pirvelada
xaro? Tinam Tavi dauqnia. sada gaqvso? Tina gawiTlda, me araferio, iciT, me,
ai, aq, sul patarao. qals mqrqalad gaeRima, mec egre mqondao. axlao? _
axla? _ qalma unugeSod Caiqnia xeli. _ rogoro, _ SeSfoTda Tina. _ ase. _
qalma marcxena mxares swored Caisva xeli. Tina mxriT momekra. qali. Se-
brunda, mSvidad iyureboda win. zorba qali iyo, avadmyofobisa araferi
etyoboda. „suleli. „suleli“, vimeorebdi gunebaSi.
movida TagiaSvili, dabali, Tavwvrili, gaiara amayad (momlodineni
,,smenaze“ dadgnen), SeaRo kari, Sevida, TiTqos Zlivs Seitana veeba portfe-
li. gavida, albaT,, xuT wuTze meti, pirvel qals ukve meramdened mihqonda
kefaze gorglad dadebul TmasTan xeli, mainc ver bedavda karis SeRebas.
bolos TviTon TagiaSvilma daiZaxa, SemodiTo. pirvelma qalma erTxelac
moisinja Tma da Sevida. iyo cota xans, gamovida, isev Tmaze idebda ukve
receptian xels. TavdaRunulma. gagviara win.
Sevida meore qalic, Sewuxebuli dabneuli. is ufro. met xans darCa. rom
gamovida, tiroda, momuWul xelsaxocs iWerda cxvirze. Sevida kaci, gamovida
1754
yurisZiris fxaniT, gaRimebuli. erTi kacic iyo mosuli Cven Semdeg, iman
hkiTxa, rogoa saqmeo. _ qamarze cxvargamobmulma unda viaro amis Semdego.
_ vaho! wamoiZaxa Cven Semdeg mosulma kacma.
gamovida unugeSo RimiliT zorba qalic da modga Cveni rigic. Sedi-
meTqi, vuTxari Tinas. CamebRauWa xelSi, Senc Semodio _ Sen Sedi, gogo, ux-
erxulia CemTvis! ara, Senc Semodio. Sevyevi. Tinam qaRaldebi daawyo mag
idaze.
_ werilio? _ gvkiTxa TagiaS vilma.
_ werili?!
_ ho, vinc gamoggzavnaT CemTan.
_ Cven.. Cven poliklinikidan varT gamogzavnili.
_ we rili ara gaqvT? _ aS karad gabrazda TagiaSvili.
_ ara, batono, araviTari werili ara gvaqvs.
gaacmacuna mkacrad tuCebi da me momaCerda.
_ Sen vina xaro?
_ meuRleao, _ miugo Tinam.
_ Sleifis asawevad mogyvao?
mec gavwiTldi da Tinac.
erTi gafiqreba, gavifiqre...
_ Tqven jer buaZesTan midiT, gverdzeo, _ moawoda qaRaldebi Tinas.
momkida Tinam xeli, Sematoka. me videqi, TagiaSvils vuyurebdi. TagiaS-
vili dabneuli gamometyvelebiT eZebda magidaze raRacas. gamwia Tinam, gamiy-
vana gareT. tiroda, gawiTlebuli iyo. aravis gahkvirvebia misi tirili,
gaviyvane derefnis boloSi, iq videqiT.
_ viRacebSi SeveSaleT, _ vcdilobdi TagiaSvilis utaqtobis Serbile-
bas.
Tina mainc cremlebs ver ikavebda.
_ kargi, _ vuTxari ukve mkacrad, _ Sen Tu yovel wvrilmanze ase Rvare
cremli, gareT aRar unda gamohyo Tavi.
Zlivs dawynarda.
movnaxeT buaZe. is buaZe qali aRmoCnda. Tanac Tvaltanadi qali, mSvidad
migviRo, alersiTac ki. dasva Tina, Tavze xeli gadausva, ra moxda, ratom
kankalebT. vuTxari, TagiaSvili rogorc mogveqca. gaeRima. meti araferi.
bodiSi momixada, Tina Tejiris iqiT gaiyvana, sul mesmoda maTi, sityvebi.
_ ramdeni xania, rac SeamCnieT? _ ekiTxeboda Tinas buaZe.
_ ori Tve iqneba.
_ rogor atyobT, izrdeba?
1755
_ izrdeba. pirvelad Txilis gulis simsxo iyo.
_ gtkivaT:
_ cota.
_ ratom adre ar mimarTeT eqims?
_ megona, gamivlida.
_ Tu geSinodaT?
_ meSinoda kidec.
_ CaicviT.
jer buaZe gamovida Tejiris iqidan, mere Tina. Tina uaresad iyo aw-
iTlebuli, xan kabas isworebda, xan Tmas.
buaZem raRac dawera, qaRaldi Tinas gauwoda da uTxra:
_x val dilas moxvalT da kedias naxavT. sul patara ram dagWirdebaT.
iqneb xvalve gagiSvaT.
Tina gaSterebuli, Tvalebgadidebuli uyurebda.
_ nu geSiniaT, es mTlad ioli ramaa.
didi madloba gadavuxadeT da wamovediT. karTan mosulebs kidev erTx-
el dagvadevna.
_ nurafris geSiniaT, nurafer cudze nu ifiqrebT. ·
Tinas sacodavad gaeRima, sizmarSi rom vnaxe, swored ise gaeRima, xeli
movkide mklavze. momeCvena, rom uceb Zalian gamxdariyo, damsubuqebuliyo,
am simsubuqis gamo fexareuli modioda. davuWire meore xeliT civi TiTe-
bi. daviwye raRac areulad:
_ Cven iseTi xalxi varT, CvenTan cud rames ra unda! Tundac saeWvo rame
gviTxran, xom ar ggonia, amaT imedze dagtoveb. zRvas da cas Sevajereb da an
moskovSi wagiyvan, an leningradSi.
isev wamouvida cremli.
_ cota wamomezarda biWebi da mere rac unda momsvloda.
_ gadairie, qalo, reebs laparakob!
_ raRacnairad cudad SekrTa is buaZe.
movida Cemi Tanakurseli qali, _ ra ariso, cudi xom araferi ariso.
gaiolebiT vuTxari, ra ambavic iyo Cvens Tavs. gaeRima da dauwyo mof-
ereba Tinas, _ rasac Tqven ambobT, eg kidev arafers niSnavs jer. gagikeTe-
ben punqcias, daTesaven da RmerTia Semwe, uTuod araferi iqnebao. Tundac
cota ram iyos, axla iseT operaciebs akeTeben... dedaCems kvercxisodena
hqonda, amohkveTes, ukve meTormete weliwadia da _ fui, fui! araferi!..
_ mec maqvs, me, Tqven rom TqviT, imaze didad maqvs, magram. jer sul ar
vfiqrob operaciaze. marto mJave-mwareebs veridebi cota.
1756
dasasruls esec gviTxra, mainc midiT da elCins eCveneT, CvenSi elCinze
didi specialisti aravin ariso.
imasac didi madloba gadavuxadeT, janmrTeloba da sikeTe vusurveT da
Cvenken amovuxvieT.
_ mTavari ki mainc es aris, ar SeSindeT, arafris SegeSindeT...
movdiodiT da oriveni Tavs viyoCaRebdiT. axla ukve Tina manugeSebda.
_ guli arafers cuds ar meubneba. rame vuyidoT ra, saWmeli biWebs.
SevdiodiT maRaziebSi. erT gastronomSi sosisi iyo. mTeli kilo ava-
wonine, Tonis puric aviRe.
_ Rvino ar gindao? _ mkiTxa Tinam.
Rvino Zalian mindoda, magram jibes cota msubuqad vgrZnobdi; TviTon
aiRo ori boTli. _ erTi meyofa, ori rad ginda? _ aviRoT ori, _ mimixvda
Tina, _ xval ninosTan waval da fuls, ramdenic dagvWirdeba, imas gamovarT-
mevo.
zedaSesaviT mokrZalebiT momqonda boTlebi.
biWebi skolidan dabrunebuliyvnen. ufrosi maSin merveSi iyo, umcrosi
_ meeqvseSi. gamwyralebi isxdnen. SevediT Tu ara, maSinve es daiZaxes: _
saWmeli araferi moitaneT? _ movitaneT-meTqi, _ da magidaze sosisis qaRaldi
gadavSale. sosisi orives Zalian uyvarda.
_ aba, dedilo, Cqara, Cqarao!
Tinam raRac sul sxvanairi _ daRlili Tu dadardianebuli TvalebiT
Sexeda, samzareuloSi Sevida da, kaba ar gamoucvlia, quraze qvabiT wyali
Sedga. kabis gamosacvlelad rom'wavida, Cveulebrivze met xans idga sarke-
sTan. mivedi, daminaxa, araferi ar maTqmevina, uceb gayoCaRda. erTi ki sTxo-
va gelas, magnitofonisaTvis cota daewia. me metic movTxove: _ kargi ra,
gela, nuTu ar mogwyinda es gauTavebeli sacekvaoebi?! _ gelas TiTqos arc
ki gaegonos Cveni xma. sosisi moixarSa. mdogvic gvqonda. kmayofilebi mi-
vusxediT magidas. biWebi maSin wveT Rvinos ar svamdnen. Tinam moiTxova, _
me unda davlio erTi Wiqao. TviTon daisxa, gaivso fexiani Wiqa, aswia maR-
la:
_ RmerToo, RvTismSobelo dedao, Cemi qmar-Svili kargad mimyofeo.
ise Tqva, mec boRma momawva yelSi. biWebic raRacas mixvdnen, _ ra iyoo,
ra moxdao, avdeqi da vuTxari, rac iyo. axla mainc cota gaufrTxildiT
dedaTqvens, ar anerviuloT-meTqi. cota ki daRondnen, magram rogorc ki
esec davumate; _ iqneb RmerTma mowyaleba gamoiRos da araferi saSiSi ar
aRmoCndes-meTqi, maSinve saxe moumxiaruldaT. wavida gela Tavis kuTxeSi
da magnitofons cota kidev amouwia xma; cekvavdnen, sasowarkveTilni xaod-
1757
nen viRac axalgazrdebi.
Rvinis brali Tu iyo, imjerad is musika mesiamovna. ufrosi biji, mamuka,
oqros Tevzebs saWmels uyrida da elaparakeboda: _ nela WameT, ra mogivi-
daT, xom iciT, rom yvelas geyofaT! _ Tinam WurWlis recxva daiwyo. mivedi,
saxeloebi avikapiwe, unda mivxmarebodi, magram Tinam sicili daiwyo, _ wadi
aq edan, Tavs namdvil avadmyofad nu warmomadgeninebo. me mainc ar wamove-
di, mivexmare. WurWels vrecxavdiT da Tan vlaparakobdiT.
Tinam Tqva:
_ erTi Tamunias unda davureko, WaniSvilis cols, imas. hqonda aseTi
raRac, is iyo leningradSi, operaciac gaukeTes, sainteresoa, is ras metyvi-
so.
xelebi gaimSrala, wavida, telefonebis wignSi Cawyobil qaRaldis na-
glejebSi is nagleji i pova, Tamunias nomeri rom ewera, da daureka. sul
mesmoda Tinas laparaki. Tamunias jer is uTxra, TiTqmis kaklis simsxod
maqvs gamagrebulio, mere is uambo, TagiaSvilma rogor migviRo, mere Tina
dumda, Tamunia laparakobda. Tina marto „ho“, „ho“-w iZaxda, magram am si-
tyvebiTac ki mivxvdi, Tamunia sasiamovnos arafers eubneboda.
me mezobelma damiZaxa, _ Tu Zma xar, erTi CemTan Semodi, eleqtrodamcve-
li gadamewva da iqneb gamikeToo. wavedi, gavukeTe. Sin rom Sevbrundi, Ti-
nas laparaki daemTavrebina, savarZelSi ijda da Tvalebi daxuWuli hqon-
da. _ ra iyo, cudad xar-meTqi? _ arao, wuxel mousvenrad meZina da axla
erTi wuTiT wavTvlemo. _ aviRe misi xeli, rbili da umweo. meWira cota
xans. Tinas Zil-buranSi eRimeboda. frTxilad davude muxlze.
ai, ra eTqva Tamunias: axlave, axlave, gaqvT Tu ara saSualeba, sul erTia,
vali aiReT da leningradSi wadiT goldinTano. meco, Sen rom ambob, zus-
tad ase mqonda. magaTTanac xom viyavi, mere elCinTanac davdiodi, raRacebi-
Tac mimkurnales, magram, leningradSi rom Cavedi, erTi ambavi damawies, aqamde
sad iyavio. mTeli marcxena mxare momabdRvnes. axlac weliwadSi orjer
davdivar. operacia aq ufro Zviri dagijdebaT, Tanac, iq rom avadmyofs
uvlian, ise aq vin mogivlis. arc elCini gindaT, arc aravin. aiReT mimarTva
janmrTelobis saministrodan da saswrafod wadiT. goldinisa da misi asis-
tentis koordinatebs me mogcemTo. me cota davijRane, Tamunias naTqvamis
gaqarwylebas Sevecade, _ arc egrea saqme Zvirfasebo. am saqmis speciali-
stebi aqac magrebi gvyavs. wavideT, elCini mainc vnaxoT, ise, konsultacii-
saTvis-meTqi. Tinas cremlebi moeria da miTxra:
_ Seni Wirime, xom ici, Zvlebi madneba, Sen rom ase gawuxeb, magram es
erTxel, es erTxel mapatie, CemTvis ara, CemTvis arafers gTxov, Cveni Svileb-
1758
isTvis. erTi sami-oTxi weliwadi, eseni umaRlesSi movawyo da mere, RvTis
winaSe vificav, imave wels movkvde.
me gavubrazdi, _ ras sulelob, ris sami da oTxi weliwadi... Sen Tu egre
molbi da moeSvi.. da daviTanxme, elCinTanac wavsuliyaviT.
_ elCinTan Seni wamoyolac ar minda, _ miTxra Tinam, _ lalis da xom
imasTan mkurnalobda, lalis gaviyoleb da me da is wavalTo.
Cavida saRamos lalisTan, amovida, Cacma daiwyo. mec wamoval-meTqi. arao.
Sen raze unda iwvaloo. _ ra wvalebaa, me sul ar Semoval, quCaSi gavCerde-
bi! _ amaze daviTanxme. fuli gavamzadeT. oci maneTi konvertSi, danarCeni
taqsisTvis da raRacebisTvis. biWebi gareT iyvnen. werili davutoveT, _
„eqimTan mivdivarT, WkuiT iyaviT“. gasaRebi lalis dedas davutoveT da
wavediT. lali gvanugeSebda:
_ kargiT, axla! ra SeSfoTebiT iRebT yvelafers! Cemi da, ager, ramdeni
welia, ra mZime operacia gaukeTes, magan gaukeTa, elCinma, da fui, fui, dResac
mSvenivrad ariso.
taqsi davikaveT da rusTavelze gavediT. lalim da Tinam'me gareT dam-
toves, Sen, saWiro ara xaro, da TviTon yoCaRad wavidnen. me gavdiodi da
gamovdiodi didi Wadrebis qveS. daRamebuli iyo. Wadrebze Savad iyvnen
SexunZluli beRurebi, aqa-iq Tu SefrTxialdeboda romelime. siciliT, xe-
lebis qneviT, amoZaxilebiT mimodiodnen axalgazrdebi. vuyurebdi da bed-
nier adamianad vTvlidi yvelas. gamovidnen lali da Tina. lalis eRimebo-
da, Tinas SiSi edga TvalebSi.
_ ra giTxres-meTqi? Tinam araferi Tqva,lalim mi pasuxa:
_ jer SesaSfoTebeli araferia, magram xval mainc klinikaSi mobrZan-
diTo.
_ isev onkologiurSi?
_ ki, ra moxda? mixvalT, patara rames gaukeTeben, sul pataras, xvalve
gamogiSveben, daTesaven da guli damSvidebuli geqnebaT.
Tina isev arafers ambobda, SiSi ki ar uqreboda Tvalebidan. lalis
Seexvewa, wamodi ra, lali, kinoSi SevideTo. _ didi siamovnebiT wamovidodi,
_ Tqva lalim, _ magram cxeli wyali modis, dedaCemi unda vabanao, Tqven
wadiT, col-qmari, magi ufro sasiamovno ar iqnebao?! vexveweT, magram ar qna.
arc taqsi gagvaCerebina, _ metro aq ar. aris, aq taqs sad gavaCerebinebTo! _
da sicil-siciliT gagveqca. me da Tina uxerxulobis gamometyvelebiT
vuyurebdiT, Cvenc davapireT gayola, mere mainc davrCiT. albaT,, marTla
deda hyavs mosavleli, lali egeTi gogo ar ariso, da wavediT, kinoSi SevediT.
me wamoviwye. ase da ase moviqceT-meTqi, magram Tinam SemaC era, _ modi,
1759
dRes mag oxrobaze nuRar vilaparakebTo. nayini mayidina. adre iyo, foieSi
davsxediT. visxediT. Tina erTmaneTze gadadebul fexebs aTamaSebda, aswev-
da da dadebda iatakze, aswevda da dadebda. TiTqos pirvelad vxedavdi.
lamazi fexebi hqonda, grZeli ara, magram gamoyvanili. fexsacmelic lamazi
ecva, ubralo, msubuqi da lamazi, gadasaWirebliani. nayinsac bavSviviT dage-
movnebiT Wamda, _ gaxsovso, erTxel Zalian rom gviWirda, nayini rom miyide,
viRac biWi rom damejaxa da damagdebina. xom araferia, nayini ra aris, ma-
gram rom gamaxsendeba, guli axlac mekumSeba. razed mekumSeba, rom icode!
Cemi maSindeli umweoba mecodeba.. axla sul sxvanairi var, amayica var da
Zlieric. es, albaT,, imitom, rom sami mamakaci myavxarT. samive Cemebi xarT,
Cemi ZuZuebis saficrebi!
SemkrTalma Sevxede, aseTi gabeduli sityva pirvelad mesmoda misgan.
xeli uneburad waiRo marcxena iRliisken. mixvda, am moZraobas yuradReba
rom mivaqcie, xeli dauSva. mere isev gabedulad Tqva:
_ sami weliwadi! sami weliwadi! sam weliwads rogor ver gavuZleb!
me isev gavubrazdi, _ nu sulelob, nu sulelob-meTqi.
filmi daiwyo. omia. erTi mTlad axalgazrda biWi tyveTa banakidan i p-
areba, jojoxeTis gzas gaivlis, bolos mitovebul sofels Seafarebs Tavs.
im sofelSi marto erTi SterebiT Sepyrobili qaliRa cxovrobs. qali da
biWi SemaZrwunebeli sevdiT uyureben erTmaneTs. qali ufro met siTamames
iCens. biWTan iCoqebs, Tavs muxlebze adebs. mere wvebian. qali wveba, biWs
TavisTan eZaxis, biWi midis, mZinaresaviT ixdis, isic wveba. qali efereba.
biWs ki ukve sZinavs. mkvdariviT sZinavs. mTvare anaTebs sawols. biWs sZi-
navs. SiSveli qali tkiviliani saxiT dahyurebs biWs, cremli Camosdis Rvarad.
santimentaluri sisulele! magram Tinaze Zalian imoqmeda filmma, mx-
arze mekvroda da xelze, mefereboda.
filmi rom damTavrda, xmis amoReba arc erTs ar gvindoda. fexiT miv-
diodiT rusTavelze. bolos me mainc vTqvi, arc elCini gvinda, arc buaZe da
TagiaSvili, xvalve movvmzadoT da leningradSi wavideT-meTqi. Tina kidev
ufro dapataravda, _ es erTxel, es erTxelo... is TagiaSvili rom sadme
axlos iqneba, me iq wolas ver SevZlebo. me movefere, _ nu geSinia, rkinis-
mkvnetelad gadaviqcevi da SeuZlebels SevZleb-meTqi. _ maSin me xvalve
waval ninosTan, ramdeni dagvWirdeba fuli? xuTasi maneTi Cven gvqonda
aseTi dReebisTvis. _ aTasi maneTi gamoarTvi-meTqi. Tinam SeSinebulma Se-
momxeda. vanugeSe, _ nu geSinia, male gadavixdiT, erT idiotur kerZo Sekve-
Tas aviReb da male gadavixdiT. _ maSin Sen, xval, Tu moaxerxo, mimarTva
gaakeTebineo. _ diliTve waval da gavakeTebineb-meTqi.
1760
mivediT Sin. biWebi wynarad isxdnen, erT _ erT kuTxeSi, meore _ meore-
Si. wignebs kiTxulobdnen. ise Semogvxedes, amjeradac amas gvekiTxebodnen,
ra mogvitaneTo. kidev kargi, SefuTuli namcxvrebi viyideT, TiTo oc kapikad.
erTi erTs miveciT, meore _ meores. cota aimriznen, _ es ra ariso, _ magram
mere gemrielad Seeqcnen. gelam magnitofoni CarTo. sadRac viRac gogo-
biWebi isev cekvavdnen da sasowarkveTilni gminavdnen. viRacebs Tu raRa-
cebs emSvidobebodnen, _ mSvidobiT, mSvidobiTo! fanjarasTan mivedi. quCaSi
aRaravin midioda. qveyanac TiTqos sevdiT iyo savse.
RamiT vigrZeni, rom Tina adga. viweqi da vugdebdi yurs, romeli kari
gaiReboda. kari sul ar gaRebula. gavida ramdenime wuTi, avdeqi, frTxilad
gavedi da biWebis oTaxSi Sevixede. oTaxSi garedan Semosuli Suqi idga.
Tina skamze ijda, win waxriliyo da biWebs raRacas eCurCuleboda. orive
biWi gulaRma iwva, sabnebi sanaxevrod gadaxdodaT. mivedi, wamovayene Tina.
Rawvebi sveli hqonda. _ daanebe amgvar sisuleleebs Tavi! _ araferi Tqva.
davweqiT. _ Sen maggvari fiqrebiT gagiJdebi-meTqi. moikunta. TiTqos si-
cives aetanos. rodis-rodis Zlivs CaeZina.
meore dRes Tina dasTan wavida, sofelSi. momeCvena, Tu marTla ase iyo,
metismetad Tbilad Caicva. yoCaRad ki iqceoda, magram Tvalebi mainc na-
RveliT hqonda savse. biWebs jer isev eZinaT. xelCanTa aiRo. mxrebze mako-
ca, aqeT-iqiT. eSinoda, gadamdebi ar iyos is oxrobao. me RimiliT vuTmobdi
yvelafers. ar gamicilebia. saRamosve Camovalo da energiulad gaixura
kari.
me samsaxurSi wavedi. ganyofilebis gamges movuyevi, ase da asea Cemi
saqme, dResac unda gamanTavisuflo, anda uxelfaso Svebuleba momceT-meTqi.
ganyofilebis gamge Zalian Sewuxda, _ ras bavSvob, ra Svebuleba ginda, Cven
aq ara varT, wadi da Sen saqmes mixede, rogorc saWiroao.
madloba gadavuxade da wamovedi. mTavrobis sasaxleSi avedi, erT Cems
naTesavs mivadeqi. imasac vuambe, ra gasaWirSic viyavi, _ janmrTelobis samin-
istrodan leningradis onkologiur klinikaSi mimarTva gvinda da iqneb
gamixerxo-meTqi. maSinve aiRo telefoni da dareka. uTxres, ministri aq ar
imyofeba, ministris moadgiles unda mimarToTo. ministris moadgiles ela-
paraka. etyoboda maincadamainc xalisiT ar Sexvda mis Txovnas ministris
moadgile, magram mainc uTxra, movideso. dResveo? Tu moaswrebs, pirvel
saaTamde, dResveo. _ gaiqeci axlaveo, _ Cemma naTesavma marTla gaviqeci.
manqana gavaCerebine da saministroSi Cavedi.
ministris moadgilis kabinetTan aTni mainc icdidnen. aqedan xuTni mainc
namdvilad raionebidan iyvnen. erTi piroba wavedi karisken, pirvel saaTa-
1761
mde var dabarebuli-meTqi. Cvenc egre, varT dabarebulebi, batonoo. raRas
vizamdi, daviwie darcxvenilma ukan.
Cems iq yofnaSi rigidan mxolod sami kaci miiRo. danarCenni _ Tanam-
Sromlebi Sedi-gamodiodnen. gaxda pirvelze meti. ministris moadgile
gamovida, did bodiSs vixdi, oTx saaTamde veRar migiRebT, TaTbirze var
gamoZaxebulio. raRa unda meqna! wamovedi, maRaziaSi qaTami viyide. biWebi
skolidan jer ar dabrunebuliyvnen. qaTami gazze movtuse. gavrecxe, gava-
sufTave. tafaze davde, Sevwvi, kargad Sevwvi.
movidnen biWebi, _ deda ar Camosulao? _ uxalisod miyares CanTebi.
gelam maSinve magnitofoni CarTo. mamukam dauyvira, _ gamorTe, gamoTayv-
anebulo, rogor ar mogbezrda mag erTidaigives trialio.. gelam mxolod
cotaTi dauwia xmas. sufra gavuSale. dasxdnen. qaTami daglijes, datkveres,
Zalian moewonaT Cemi Semwvari. gelam gaubedavad mkiTxa, _ saSiSia, mama,
egeTi simsivne? mamuka amazedac gauwyra, _ kretino, magas kiTxva undao?! me
gavuiole, _ ara, biWebo, jerjerobiT araferia SesaSfoTebeli, magram arc
guldamSvideba SeiZleba. magis meti vin gvyavs, gadavwyvite, leningradSi
waviyvano. iq didi specialistebi arian, aparaturac sxvanairi aqvT. Tqvenc,
Tqveni mxridan, xeli SegviwyeT, dedas nu gaanerviulebT, kargad iswavleT...
adgnen, erTi erT oTaxSi ganapirda, meore _ meoreSi, wignebi aiRes. me
WurWeli avalage da isev janmrTelobis saministroSi wavedi. ministris
moadgile ar dabrunebuliyo. misma mdivanma qalma didi kmayofilebiT gam-
omicxada, _ dRes aRar dabrundeba, sagangebo mdgomareobis gamo qalaqidan
gavidao. wamovedi Sin. biWebi gareT! gasuliyvnen. davjeqi, gazeTi aviRe, CamTv-
lima, Zil-buranSi viyavi da im Zil-buranSi vnaxe: isev raRac mazuTian tal-
axSi mivdiodiT me da Tina. Tinas uWirda da mxarze mekideboda. saxe sul
sveli hqonda, priala Tvalebi TiTqos gasCereboda. _ ee, Se uSno-meTqi.
davtace xeli, aviyvane. Tina miZaliandeboda, ar undoda, ase rom myavda ay-
vanili. mainc mivdiodi da didi wvalebiT aviyvane SemaRlebulze. im SemaR-
lebulze simSrale iyo, dabali, rbili, xmeli balaxi iyo. balaxebSi Teroe-
bi amoRimilebuliyvnen. aseT xmelbalaxian kordze. videqi, adre, gaxafx-
ulze, fSavSi. Tinam Tavi ver Seimagra, dajda. ijda, dablidan Semomyurebda
da ukve Tina ki ar iyo, Cemi patara da iyo _ saxe isev sveli hqonda, mxolod
ganaTebuli sveli. im Zil-RviZilSive gavifiqre, rom kargi sizmari vnaxe.
gameRviZa. Tina Semosuliyo da paltos ixdida. Semoetana soflis hae-
ris suni. TiTqos mzec ki mohkideboda, Rawvebi ubrwyinavda. mijavrdeboda,
_ egre ratom iZineb, ver daweqi da ver daixure wesierado?! me vuyurebdi
da vfiqrobdi, _ ai, amaze amixda sizmari am aprialebul Rawvebze. mivedi,
1762
xelisguli davade. sveliviT hqonda, civi. _ iq ra, wvima iyo? _ wvima ara,
nisli iyo da uxilavi Tqori. _ rogor miyvars egeTi amindi! _ Sen giyvars,
Cven ki kinaRam daviRupeT. daejaxa Cveni avtobusi raRac traqtoris misab-
mels da kidev kargi, rom nela modioda, Torem gadayiravdeboda da aRar
mogiwevda leningradSi wasvla.
_ „kinaRam“ aRar iTvleba, _ gavuRime da bavSvuri cnobismoyvareobiT
davutrialdi mis Camotanil gaberil CanTas, _ ra Camoitane? _ ra vici,
raRacebi Camiwyo ninomo. gavxseni CanTa, boTliT arayi idga vaSlebSi, msx-
lebSi, broweulebSi, leRvis CirSi. _ fuli? _ fulic Camovitane. _ uTxari,
risTvisac gvWirdeba? _ aba, ra unda meqna: ninosac vuTxari da Cem Zmasac,
isic iq iyo. jer orivem daapira wamosvla leningradSi, magram orive rad
gvinda, ara? lado wamogvyveba. xval aq mova. ninosac unda SevatyobinoT,
rodisTvis aviRebT bileTs. arays da xils gagvatans, Zveli arayi aqvT, sul
koniakiviTaa.
me cota Tavi gamovide, _ sxvebi ratom unda SevawuxoT, samsaxurebi aqvT,
ojaxebi! magram mere Sevurigdi am ambavs, karg gunebaze ki davdeqi.
movidnen biWebi. moulxines leRvis Cirs. vakvirdebodi da vatyobdi, rom
mainc raRac dardiTa da sibraluliT uyurebdnen dedas. Tina yoCaRobda.
fuli ukve gvqonda. axla Casacmel-dasaxuri unda moemzadebina. rac dagvi-
Wrdeboda, Cvenca da biWebsac, perangebi da aseTi rameebi, abazanaSi Caalbo.
Tan saqmianobda, Tan miujdeboda telefons da xan visTan rekavda, xan visTan.
Tavis ambavs pirdapir ar eubneboda, magram raRac gamoTxovebis kilo mainc
igrZnoboda mis mokiTxvaSi da damSvidobebaSi.
im Ramesac cudad gveZina. samjer gavaxile Tvali da Tina samijrve
mRviZari damxvda. rom vkiTxe, ratom ar eZina, rogor ar meZina, meZina da
amwuTs gavaxile Tvalio. Cveni erTad cxovreba Tvrameti wlis winaT dai-
wyo. mec marto viyavi did qalaqSi da isic. naqiravebi binebi, xelmokleoba,
bavSvebis avadmyofobebi da zogierT movlenebze sxvadasxvagvari Sexed-
ulebebic xSirad gvaRizianebda, wagvkidebda kidec xolme erTmaneTs. bevr-
jer utiria Tinas, bevrjer gavvardnilvar mec gacofebuli gareT, magram,
sabolood, Cven rom erTmaneTze Zvirfasi aravin gvyavda, amas orive vgrZnob-
diT. Tinasas verafers vityvi _ ras fiqrobda guligulSi is Cemze, me ki is
Zalian mecodeboda. naCxubarze moveferebodi xolme da vetyodi, _ raze
daide Cemi da Seni codva, me ratom gamomyevi, Sen xom kargi, Wkviani, fulismS-
ovneli ojaxisSvili wagiyvanda, iqnebodi axla gafuebuli da gafufunebu-
li, gecmeboda... CamovuTvlidi, ra Zvirfasebi. ecmeboda. Tina mxrebSi muS-
tebs damiSenda. me es raRacnairad rbili da Tbili muStebi Zalian msiam-
1763
ovnebda da ganvagrZobdi, _ CemTvis erTi Jaketis yidvaa problema, erTi
perangis, erTi wyvili Culqis.. Tinas xelebi daeRleboda da dajdeboda.
marTla daRlili, ise miyurebda, xmis amouReblad meubneboda, nuTu ramiT
vamJRavneb, rom qurqis uqonlobas ganvicdio! ra Tqma unda, me mis uxmo naTq-
vams swrafad vigebdi da viTarebis kidev ufro Sesarbileblad gulianad
vicinodi. Tinas es sicili kidec aRizianebda da kidec Svebas aZlevda. TiTqos
saxis irgvlivac ki naTeli erkaleboda. avdgebodiT da gaxalisebulni
wavidodiT Cven-Cvens saqmeze. axlac, am RamiT wamoviwye aseTi ram, Tanac
RimiliT, moferebiT. amaze mTlad gadairia, _ nu melaparakebi egre, me ege-
Ti mosaferebeli araferi mWirso, da zurgi momaqcia.
ministris moadgile axalgazrda kaci iyo. Tan telefonis nomrebs krefda,
Tan me Semomyurebda, bedad, ar upasuxes sasurvel nomerze. ra gnebavTo. me
vuTxari, is gaxlavarT, guSin ama da am kacma rom dagirekaT, mimarTva mWirdeba,
rom meuRle leningradis onkologiur klinikaSi waviyvano-meTqi. _ ra-
tom maincadamainc leningradSi, iseTi ra viTarebaa? _ me gaviRime, _ xom
mogexsenebaT Cveni qalebis ambavi?! _ ministris moadgilis gverdiT sqeli,
sanimuSo hi pertoniki kaci ijda. isic Semomyurebda,imanac miTxra,_ lenin-
gradSi ra, jadoqrebi gegulebaT? me gavbrazdi da im kacs mivuge, _ iciT ra,
avadmyofi yofili didkacis Svilia da adgilobrivi araferi moswons. _
visi Svilia, romlis? _ kvlav mkiTxa pi pertonikma. _ axla sajarod aRar
iTqmis. ministris moadgilem Sematyo, rom cudad vRelavdi. mdivans gamouZaxa,
_ am amxanags leningradis mimarTva gaukeTeo. didi madloba gadavuxade. _
bednierad dabrunebuliyaviTo. isev gadavuxade madloba, hi pertoniki
daRonebuli ijda. gamovediT. mimarTva damibeWdes, ministris moadgiles
xeli moawerines, momces. ringidan gadmosulis nabijebiT davuyevi kibes.
menaneboda qaRaldis gakecva, ise mivitane Sin.
Tinamac kargi ambavi damaxvedra. Tamunias leningradSi daurekavs, ula-
parakia goldinis asistentTan, Cemi megobrebi apireben TqvenTan Camosv-
las, rodis Camovidneno, da goldinis asistents uTqvams, Tundac xvalveo.
Tinam maCvena im asistentis misamarTi, telefonis nomeri, klinikis misamar-
Tic. axla erTi esRa gvrCeboda, TviTmfrinavis bileTebi agveRo da wav-
suliyaviT. biWebi moRuSulebi dadiodnen, aRarc Cveulebriv kinklaobdnen,
miwvebodnen da wignebs kiTxulobdnen. Tinac SemaSfoTebeli sevdiT uyureb-
da imaT. movida da Cumad miTxra, aTasjer mirCevnia, erTmaneTi CaWamon,
vidre, ase isxdneno. _ nametani nu aiCvileben-meTqi guls. wavedi bileTebis
asaRebad. Svidi dRis iqiTa bileTebiRa iyo darCenili. Svid dRes ra mog-
vaTmeninebda! isev naTesavs mivadeqi. is naTesavi mfrinavi iyo. jer koniak-
1764
iT gamimaspinZlda, mere forma Caicva, wavida, mesame dRis bileTebi mogvi-
tana, Tanac did bodiSs ixdida. Cven Zalian kmayofilni davrCiT. movida
Tinas Zma, mohyva Cemi da. movidnen Cemi biZaSvilebic, Tinas biZaSvilebic.
Camovida soflidan Tinas da ninoc, yvelas raRaca mohqonda, yvela Tavise-
bur daxmarebas gvTavazobda. Cven TiTqos gvawuxebda, ase rom irjebodnen.
_ kargiT ra, xalxo, iseTi sad mivdivarT! _ veubnebodi xan erTT, xan meo-
reebs, magram Tan mainc Zalian gvsiamovnebda maTi yuradRebianoba. fulze
yvela SeTanxmda, _ aTas orasi maneTi, Tqven rom gaqvT, ar geyofaT, jer
ubralo operaciebi ra Rirso! ori aTas maneTad Segvasrulebines, _ roca
geqnebaT, maSin dagvibruneTo. Tinas Zmas, maswavlebels, ra unda hqonoda,
magram imanac Tavi gamoido da raRac „samyofi“ imasac mohqonda.
biWebs Cemi da mouvlida, aqedan vivli samsaxurSio. biWebma Zalian gaix-
ares. yvela qarTveli mamida xom saZaglad anebivrebs Zmiswulebs. ori
dRe samzadiss movandomeT. ukve noembris miwuruli iyo, leningradSi ecie-
boda. Tinas Tbili palto da Ceqmebi ar hqonda. Ceqmebi das gamoarTva,
palto biZaSvilma aTxova. mec viSove, Tbili qurTuki da qudi. gavamzadeT
leningradelTa mosakiTxebic. erTi im kacisTvisac, adgilebi rom unda eS-
ova sastumroSi. CavawyveT, CavabargeT yvelaferi. davloceT Cveni gza, damx-
vdurebi, damrComebi. RvinoSi saocrad kargebad, gulisamaCuyeblad karge-
bad gveCveneboda naTesav-maxloblebis saxeebi. davloceT mTeli Cveni
modgmac, jiSi da ganagisi. Tina RamiT isev Semepara biWebis oTaxSi. saw-
olTan daCoqil iyo da ise efereboda mZinareebs. diliT Tinas Zma movida,
amxanagma moiyvana manqaniT. Tina axla ukve fexze mdgar biWebs kocnida
tiriliT. gelamac itira. _ Cvenc gagacilebTo _ biWebma. _ ara, Svilo, Tqven
skolas nu gaacdenTo. movidnen Tinas biZaSvilebic, Cveni megobrebic. isini
gamogvyvnen aeroportSi. gadagvkocnes. gavfrindiT.
Tina pirvelad mgzavrobda TviTmfrinaviT. SeiZleba sulac amis gamo _
mTlad gamocvlili iyo, saxemimqrali. me vanugeSebdi, _ nu geSinia, iseTi
sizmari vnaxe, yvelaferi kargad iqneba-meTqi. Tina iluminators iyo mikru-
li, TiTqos dabla darCenili RrublebiT iyo aRtacebuli, magram, vatyobdi,
Sublis minaze miWera ufro siamovnebda. uwyvetad iyo gabmuli Rrublebi.
gvegona, dafrena gagviWirdeboda, magram davfrindiT. leningradSi Txeli
Tovli iyo, cioda. Tinas veRar vcnobdi, gverdze momdevda da sxvagan iyo.
reebs aRar veubnebodi, mainc gaognebas veRar sZlevda. taqsis mZRolic
enaxalvaTi kaci Segvxvda.
_ es es aris da is iso. _ xalisiT uxsnida Tvalebdadidebul Tinas.
mere... mere raRa! goldinis asistentma Tina win gauSva da TviTonac
1765
Sehyva. goldini patara tanis moxuci aRmoCnda. TeTri espanuri wveri hqonda,
magidaze daxrili raRacas werda. amoixeda. asistentma kinokadrebiviT
CagrZelebuli suraTebi miawoda. goldinma erTi Sexeda Tinas da mere
suraTebs Caacqerda. asistenti suraTebze TiTs udebda da laTinur raRa-
cebs eubneboda, goldini Tavs uqnevda da tuCebs busxavda. _ ramdeni wlisa
xarT? _ hkiTxa goldinma Tinas. Tinam uTxra, rom ocdaTvrameti wlisa
iyo. _ Svili ramdeni gyavT? _ ori. _ goldini Tinas miacqerda, _ ratom
xuTi ara, ratom eqvsi ara, Svidi?! _ Tinas kbilebis kawkawi autyda. goldin-
ma suraTebi asistents daubruna, _ Tavisuflebi xarTo, _ da wera ganagrZo.
asistents gaeRima, Tinas Tavis gadaqneviT aniSna, _ wavideTo. karTan mis-
ulebs, goldinis xma moesmaT, _ Tqvens amxanagebsac gadaeciT, Tu undaT, rom
egre ar ikankalon imaTac, bevri Svilebi iyolion _ eqvsi, rva, aTi, gesmiT?! _
Tinam damfrTxalma miixeda da gamoRebul kars rogorRac cudad Seejaxa.
goldini wamoxta, moirbina. _ getkinaT? _ Sescqeroda Tinas Sewuxebuli.
Tinas Tan cremli mosdioda, Tan iRimeboda. _ sicili gixdebaT! rac SeiZle-
ba bevri unda icinoT cxovrebaSi! da kidev _ moerideT amodena manZilebze
frenas ojaxis patroni qalebio. _ goldini Tavis magidisken wavida. icin-
oda misi asistentic.
_ SegiZliaT dResve dabrundeT Sin. _ gaeRima derefnis kedelze mumiis-
frad miyudebul Tinas Zmasac...
mere gamovediT da wamovediT TovlSi. klinika qalaqis ganapiris tye-
wvrilSi idga. tyewvrili TeTrad iyo Seburusebuli, saxeSic gveyreboda
wvrili mkvrivi fifqebi.
movdiodiT mTlad moulodnelad dasaCuqrebulebiviT, winwamoxrilni,
gamoCqarebulni, TiTqos moSiSarni, rom is saCuqari ukan ar gamoerTmia
vinmes. gvixaroda, rom isev erTad, wyvilad movadgamdiT nabijebs.
magram mTavari mainc sxva iyo. mTavari iyo, rom Cvens maRla ca wriu-
lad iyo gaxsnili. misi kideebidan, rogorc qvevris piridan, Tavebi gadmo-
eyoT gaRimebul angelozebs da es angelozebi sul Cveni naTesavebi, max-
loblebi da megobrebi iyvnen isini Tan TiTqos damcinavad iRimebodnen da
Tan Zalian ubralo, magram melodiur simReras mRerodnen: _ cxovreba
martivia. aris sicocxle, aris sikvdili. sicocxle _ kargi, sikvdili _ cudi.
vugaloboT sicocxleso.
gvrcxvenoda Tu ra, Tavi maRla ar agviwevia, isedac aSkarad vxedavdiT
maT.
viRac rusi xnieri kaci buqniT cekvavda saavadmyofos yoris iqiT.
................
1766
ai, ra davinaxe, roca mZRolma mZRols dauZaxa:
_ rogora myavxar, angelozoo!

`Zaxili mTaSi~
mec myavda deda, is wavida.
marto damtova, sad mivakiTxo?
aRar aris am saaqaos...
k. gamsaxurdia
me maSin patara viyavi, Telebi ki didebi iyo. Telebze Citbatonebi bu-
dobdnen, lurj foTlebs Soris mzis grZeli sxivebi Camodioda. sxivebi
xandaxan wydeboda _ gawydeboda erTi romelime da aenTeboda imave wams,
gawydeboda da aenTeboda imave wams.
es Citbatonebi frendnen. Citbatonebi mTel dRes WikWikebdnen, farTx-
alebdnen da wiTel-yviTel ferebad frendnen...
Telebis qveS, mtvradqceul funeSi, cxenebgamoxsnili kazakuri briCka idga,
ZaraSi CamWknari balaxi eyara. balaxs qaTmebi qeqdnen _ marcvlebs eZebd-
nen. nabadgadafarebul kofoze koWli mamali gadi-gamodioda da raRacas
qadagebda.
cxeboda.
uZravi haeri buzebiT, bzuiliT da mtvris gaxurebuli nawilakebiT ivse-
boda...
Telis fesvebze visxediT da Tinas mamas, prokofis velodiT. me patara
viyavi, patara biWi, eqvsi-Svidi wlis, Tina da anuli ki didebi iyvnen, didi
qaliSvilebi. Tinas wiTlad dawinwkluli msxvili, gavarvarebuli fexebi
da Txeli kabiT ZlivZlivobiT dagubebuli veeba mkerdi hqonda, maRali,
kaskasa xmiT icinoda xolme da sicilis dros wylisferi gaxarebuli Tvale-
bi exuWeboda. anuli boSasaviT Savi iyo, tanwvrili, Tinas sicilze is wiTlde-
boda, darcxvenili ixedeboda aqeT-iqiT da susti, akankalebuli TiTebiT
isworebda Sublze Camobarduli bululiviT sqel Tmas.
qvemoT dapoxilmosarTaviani qurana cxenebi gamoCndnen. Tavis qneviTa
da frutuniT amodiodnen yviTel aRmarTze, mzeSi. ukana cxenze qudCamofxat-
uli prokofi ijda. tlanqi, morebiviT usicocxlo fexebi mTel sigrZeze
Camoekida, nel-nela moezayeboda da Tan Soltis tarze raRac kanafs axvev-
da.
maSin is cxenebic saocrad didebad meCveneboda. veeba floqvebi, taxtiv-
iT farTo gava da kasriviT daberili ferdebi hqondaT. roca prokofi
1767
briCkaSi abamda, mZimed miaZgarunebdnen moryeul nalebs, aTaxTaxebdnen
buzdamjdar kans da ugulod iqnevdnen ZuaSemowyvetil kudebs.
Tina anulis eCurCuleboda. anuli dafiqrebuli ijda _ muxlebi erT-
maneTisTvis mietyupebina, zed nikapiT daswoloda, gaewvdina win wvrili,
mbzinavi marjvena xeli da gafxvierebul miwaze yelmaRal qals xatavda.
Tina anulis eCurCuleboda da xandaxan mamisken aparebda mzeras...
diliT prokofis brigadirTan Cxubi mouvida da axla ugunebod iyo.
cxenebi Seaba, briCkaSi balaxi gaaswora, Sinidan waldi gamoitana da Cven-
ken mouxedavad Tqva:
_ dasxediT!
Cven sura, CanTebi da Toxebi briCkaSi CavawyveT. Tina wina Tvlis morgvze
Sedga, xelnas gadaawva, marjvena fexi aiqnia, hoplao da siciliT gadagorda
briCkaSi Cagebul balaxebze. prokofim SeubRvira, magram araferi uTqvams.
Tina muxlebze kabas isworebda.
anuli wiTldeboda da briCkas xan aqedan eWideboda, xan iqidan. bolos
isic morgvze Sedga, Tinam Tavisi Ronieri xelebi SeaSvela da axla orive
gadagorda balaxebze.
mec avedi. prokofis gverdiT, kofoze davjeqi. prokofim nabdisZvela
gaiswora, cxenebs sadaveebi auqnia da daviZariT.
prokofi cxenis, kupris, Tambaqosi da funis suniT iyo gaJRenTili...
gza jer sofel-sofel midioda, mere sasaflaosken auxvia. sasaflaoze,
iqiT, Crdilovan ferdobSi qaliSvilis marmarilos Zveli qandakeba idga.
me is bevrjer menaxa. vnaxavdi da yovelTvis amas vambobdi, rom es qandake-
ba anulis hgavda. vnaxavdi da Zvlebis sasiamovno tkiviliT gavifiqrebdi _
anuli rom mokvdeba (ratomRac ase megona, rom is axalgazrda da lamazi
unda momkvdariyo), gavizrdebi Tu ara, aseT Zegls davudgam-meTqi, lamaz
adgilas, surnelovani cacxvebis qveS...
briCka wynari rikrikiT mihyveboda cxenebs. anuli da Tina fexmor-
Txmulebi isxdnen, xelebi mTel siganeze gaeSalaT, CasWidebodnen xelnebs
da ZigZigebdnen, icinodnen. Tina isev raRacas eCurCuleboda anulis da
anuli Tvalebs xrida, wiTldeboda.
gza axla tyisken gabrunda. Sors darCenili marmarilos qaliSvili
fexiswverebze wamoweuli gvadevnebda Tvals. mis ukan Crdili iyo, im Crdils
maRla ki naRvliani kvi parosebi ahkvrodnen Sabiamnisfer mocaxcaxe cas.
tyeSi Citebi WikWikebdnen, nestis suni idga, griloda. mze gzaze gadmoxril
totebSoris moikvlevda gzas.
is tye gaviareT da im velSi gavediT, sadac kartofili eTesa da Cven
1768
unda gveToxna _ anulis da Tinas unda eToxnaT, prokofis Wigo moeWra, me
ki marwyvi mekrifa.
prokofim briCka Zirgamomwvar muxis CrdilSi gaaCera. etyoboda, aq
adrec yofiliyvnen _ cecxli nTebodaT, papirosis gaWyletili kolofi da
qaRaldebi eyara. gadmovediT. sura da CanTebi muxis fuRuroSi SevawyveT,
prokofim waldi welSi gairWo, cxenebi gamouSva, gaireka win da velis Soreu-
li qimisaken wavida. Tinam da anulim Txeli, dawinwkluli Tavsaxvevebi
waikres da Toxnas Seudgnen.
miwa rbili iyo, Savi, nestiani.
Tinas da anulis Tavsaxvevebi uxdebodaT...
me marwyvs davuwye Zebna, magram amaod. axlomaxlo foTolic ki ar Can-
da.
is iyo, prokofi Tvals miefara da tyidan Ceqmebiani axalgazrda metyeve
gamovida, mxariRliv orluliani Tofi hqonda gadakidebuli, TuSuri qudi
exura da im qudze TiTbris erTmaneTze gadajvaredinebuli muxis ori paw-
ia foToli ekeTa. modioda da icinoda. moanaTebda TeTr, magar kbilebs.
_ egre, lamazo Tina! _ daiwyo Soridanve, _ cota gatokdi, Torem metis-
metad damZimdebi da vinmem rom Seni motaceba moindomos, veRarc ki moger-
eva.
Tinam anulis raRac gadaulaparaka da mere metyeves miubrunda:
_ TqvenisTana CaCuliebisaTvis me exlac mZime var.
_ me var CaCulia?!
_ Sen ara, cxvariWamia soliko.
_ Tqveni Tengiza xom gagikari zed fexebTan dedilos lavaSiviTa? xom
gagikari!
_ Tengizi Senze uaresi CaCuliaa.
_ Sen raRa xar iseTi viToma, ha?
metyevem Tofi moixsna da briCkaze miayuda. Ceqmebi daiZro, xalaTis
saxelo aikapiwa, kartofilSi Sevida da anulis Toxs waswvda.
_ cota xans maTxove, anuli, erTi vaCveno, rogori biWi var!
_ ox, Senc raRa _ gadabdRvni aqaurobas!..
_ miyure, aba miyure!
anulim Toxi metyeves misca da TviTon xelebCamoSvebuli, garindebuli,
gaRimebuli gaCerda.
Tina Sedga da metyeves damrigeblur kiloze uTxra:
_ wadi, Torem, vici, fexs moiWri da xaTabala gaxdebi.
_ vina, me?
1769
metyevem miwas mousva da gagiJda, mousva da gagiJda. Toxs gamwarebul
krazanasaviT atrialebda haerSi. wavidoda ganze gaveSebuli, wavidoda da
mere saxegabadruli gadmoeSveboda Tinasaken.
rogori biWi var, ha?
Tina SeCerdeboda, Tavsaxvevs gaisworebda da icinoda.
icinoda da mwife TuraSauliviT uRuoda mkvrivi, mrgvali loyebi...
anulim cota xansac uyura da mere briCkisken wamovida. SiSveli, grZeli
fexebi daiwminda. Custebi Caicva da metyeves da Tinas gaxeda. isini ukve
Sors wasuliyvnen. Tina kiskisebda. Toxs gaCqarebiT iqnevda da kiskisebda.
anuli tyispirs gahyva _ Tavdaxrili, fexiswverebze mzeriT.
uceb momibrunda:
_ wavideT iqiT, ai iqiT, marwyvi iq iqneba.
xeli momkida da gamaqcia.
_ gamoiqeci, aba, Tu biWi xar, gamoiqeci.
mivrbodiT muxlebamde balaxebSi. naperwklebiviT cviodnen kaliebi.
vsxltebodiT, viqceodiT, isev vimarTebodiT da mivrbodiT. mivrbodiT, man-
amde, sanam anuli ar daiRala da gulze xeli ar miido. gulze xeli miido,
momibrunda, gamiRima da mkiTxa:
_ daiRale?
_ ara-meTqi.
_ aba, maS kidev gaviqceT!
gulze xeli hqonda midebuli da ise mirboda. mirboda manamde, sanam
veli ar gaTavda da flatem ar gadauRoba gza. iq, flatis piras, Sedga, fexis
wverebze aiwia, ai ise, rogorc marmarilos qandakeba idga sasaflaoze...
idga da irxeoda. mere Tavsaxvevi moiZro, daatriala haerSi, maRla, da TiTqos
viRacas esalmebao xeobaSi, gagrZelebulad gaaba:
_ aauu!..
mTebma ZaxiliTve upasuxes.
_ aauu! _ isev iZaxda anuli da isev atrialebda Tavsaxvevs haerSi.
_ aauu! _ kvlav pasuxobdnen mTebi.
me qvemoT, jagis ZirSi vijeqi da iqidan vuyurebdi. is axla cis kidurze
daxatuls gavda _ maRali, lariviT aWimuli. mis zemoT niavi afrialebda
Txel Tavsaxvevs da mTebidan brundeboda Soreuli Zaxili:
_ aauu!..
me maSin patara viyavi...
me maSin patara viyavi da kargad aRar maxsovs _ namdvilad iyo aseTi
ramac, Tu ara. magram axla mainc ase meCveneba, rom haeri erTmaneTze gada-
1770
jvaredinebuli cisartyelebiTac iyo savse, mTebidan mobrunebul Zaxils
hqonda frTebi da igi modioda, TeTri mtrediviT mofarfatebda am cisar-
tyelebis maRali, maRali TaRebis qveS.

`Zerianis gasatexad~ (alale)

piesa 15 suraTad
(pirveli dadgmis ufleba ekuTvnis Telavis Teatrs)

moqmedi pirni

alale jiquriSvili _ Warmagi meqanizatori, traqtoristi.


daro _ alales meuRle.
Tanana _ alales deda.
wewiko maSo _ alales mezobeli, Sinabera.
malxazi _ alales da daros umcrosi vaJi, moyvaruli moqandake.
tristani _ alales SviliSvili, 6 wlis.
alales m a m i d a _
Taliko _ alales rZali, tristanis deda.
Suqia _ malxazis amxanagi gogo.
abram joxariZe _ alales kbila kolmeurne.
manana _ abramis meuRle.
vefxvia _ amaTi umcrosi biWi.
izolda _ abramis SviliSvili, 6 wlis.
angelina _ abramis rZali, izoldas deda.
mama-Svili _ mita da robizona ketiaSvilebi.
doRriala daTa _ abramis mezobeli, boxxmiani glexi.
skolis direqtori.
sabWos Tavmjdomare.
aRmasrulebeli _
miliciis rwmunebuli.
damlagebeli qali.
Slapiani kaci.
soflis mocekvaveTa da momReralTa wris wevrebi.
giJi, romelic ar Cans, magram yovel suraTSi ismis misi yvirili: _ „mov-
ida dingua! daimaleniT, qalebo!“
1771
pirveli suraTi

soflis mocekvaveTa da momReralTa wris mecadineoba. galaRebulni


ukraven medole da megarmone, wris wevrebic xalisianad scemen taSs.
alale cekvavs, buqnaSi amodis. miva qalebTan, Tavis daxriT epatiJeba
erT qaliSvils wreSi. is qaliSvili sxva qaliSvilebis ukan imaleba, ala-
le axla sxvas dauxris Tavs, isic uarzea, mesamec Tavs ikavebs.
a l a l e (Tan cekvavs) _ ar mogwyindaT su artistebad yofna, Tqve
Casaqolebo?! erTxel CemisTana muSakacsac gaaSlevineT mxrebi. orSabaTs,
gaTenebisas, traqtorsa vqoqam da Zerianis yamirebis gasatexad mivdivar,
or kviras marto unda viyo Walis mgeliviT. oriode wuTi mec gamaxareT
TqvenSi...
amis Tqmaa da gamodis is pirvelad damaluli gogo da ecekveba alales.
medole da megarmone giJoben.
gaxarebulia a l a l e _
gogosac sicili waskdeba da Seereva wres.
alalec buqnas amTavrebs:
_ suyvelas SamogevloT Cemi TxuTmetkiloiani Tavi. SabaS! ganagrZeT
exla Tqveni saqme, me mamidasTn waval.
medolesTan midis, quds moixdis, wiTel Tumnians amosdebs qudqveS, isev
daaxuravs medoles da Tan kargadac Caafarebs maRlidan.
_ ceto! teto! _ iZaxis medole.
alale xelaweuli midis.
_ wavedi! wavedi Cem tkbil mamidasTan!
medole da megarmone gamosamSvidobebels ukraven.

meore suraTi

alayafis karSi Suqia dgas, lamazi gogo. alayafis aqeTa boZze malxazia
miyrdnobili.
S u q i a _ sul akakuneb da akakuneb. Tanac maRla, TiTqos cidan Camo-
diodes Seni kakunis xma.
m a l x a z i _ ho, vakakuneb.
S u q i a _ maRla mainc ratom? dabla ara gyofnis adgili?
m a l x a z i _ ar minda yvelam cxviri Camiyos saqmeSi.
S u q i a _ iseTs ras akeTeb? ar SeiZleba Cvenc vicodeT?
1772
m a l x a z i _ did poets vaJa-fSavelas vaqandakeb.
S u q i a _ ui, ra kargia! qudiansa Tu uqudosa?
m a l x a z i _ qudiansa.
S u q i a _ egeTi rom aris dakoxili?
m a l x a z i - dakoxili ratom? dafiqrebuli.
S u q i a _ is gamogveqandakebina, uqudo, iremiviT wkriala Tvalebi rom
aqvs!
m a l x a z i _ romeli?
S u q i a _ uqudo roa, axalgazrda, lamazi, iremiviT wkriala Tvalebi
rom aqvs.
m a l x a z i _ is Znelia.
S u q i a _ ratomaa Zneli?
m a l x a z i _ rogor unda giTxra... Znelia im wkriala Tvalebis
gamoyvana xeSi.
S u q i a _ me ki is uqudo vaJa miyvars. „ias uTxariT turfasa, mova da
SegWams Wiao, egre amayad, lamazo, Tavi rom agiRiao“.
m a l x a z i _ ra kargi xma gaqvs, Suqi!
S u q i a _ Tvalebi? Tvalebi rogori maqvs?
m a l x a z i _ Tvalebi kidev ufro kargi.
S u q i a _ verc Cem Tvalebs gamoaqandakeb?
m a l x a z i _ vera, Sen Tvalebs veravin gamoaqandakebs.
S u q i a _ veravin, veravin?
m a l x a z i _ veravin.
S u q i a _ ro davxuWo, ai, ase?
m a l x a z i _ egre SeiZleba.
S u q i a _ maSin davxuWav da ai, ase gamomaqandake, ai, ase.
Suqia Tvalebs xuWavs da aRar axels. malxazi uyurebs, uyurebs dabneuli,
waiwevs, TiTqos unda gabedos da akocoso, magram isev daixevs ukan.
m a l x a z i _ jer ar ginda Tvalebis daxuWva. eg, mere, mere. vaJa-
fSavelas rom davamTavreb.
S u q i a _ ar gavaxel, rodisRa mere, vberdebi qali.
m a l x a z i _ ra dros Seni daberebaa, Suqi! gaaxile! wamwamebSi hkidebs
xels da ZaliT axelinebs Suqias Tvals.
S u q i a _ haf! (viTom unda ukbinos).
m a l x a z i _ ra ucnauri xar, Suqi!
S u q i a _ mamaSeni modis, gaiqeci!
m a l x a z i _ gaviqcevi.
1773
S u q i a _ saTiveze adi da maSinve daakakune. msiamovnebs kakuni rom
mesmis.
m a l x a z i _ davakakuneb, davakakuneb.
S u q i a _ Cqara, Cqara! ara, ara, sxva mxrisken gauxvia.
malxazs aRaraferi esmis. Suqia icinis, icinis, nel-nela ifarebs alayafis
kars.
ismis Zaxili: _ movida dingua! daimaleniT, qalebo!..

mesame suraTi

alales patara skamze mjdari patara SaviT mosili dedaberi auyvania


xelSi da wriulad daatarebs zedadgarze Sedgmul qvabis irgvliv.
m a m i d a _ damsvi Se ukuRmarTo, damsvi, biWo!
alale. ar dagsvam, aegre unda gataro sula!
m a m i d a _ damsvi, Se SeCvenebulo, guli mifrialebs.
a l a l e _ mamidas guls venacvale me. gulo, nu SegeSindeba, gulo, Cajeq
alagasa.
m a m i d a _ damsvi, biWo, miiwva qvabma.
a l a l e _ Tqvi plaskagubci da dagsvam.
m a m i d a _ plackaplucki, plackaplucki, damsvi, miiwva qvabma.
a l a l e _ rasa hxarSav? pavidlasa Tu jemsa?
m a m i d a _ pamidlasa, pamidlasa.
a l a l e _ axla erTi esaca Tqvi _ funikuliori da dagsvam.
m a m i d a _ fu, Se enaWuWyiano! magas ar vityvi, cecxlSi rom Camsva.
a l a l e _ (ukve xarxarebs) kargi. kargi. dagsvam da ori CurCxela
gamomitane.
m a m i d a _ gamogitan, gamogitan.
a l a l e _ nigvzisebi, TeTrebi.
m a m i d a _ ho, nigvzisebsa. gadamefera guli.
a l a l e _ mamidas guls enacvalos alale. _ orSabaTs vqoqav traq-
tors da mivdivar Zerianis saxnavad. or kviras veRar gnaxav.
mamidas skamianad dasvams. daiCoqebs da Tavs mkerdTan miadebs.
m a m i d a _ Se ceto, Sen xom asi wlisac egeT cetad unda darCe.
a l a l e _ CurCxelebi! piroba, pirobaa!
m a m i d a _ Camiwynardes cota guli.
a l a l e _ gulo, nu SegeSindeba, gulo Cajeq alagasa.
ismis yvirili: _ movida dingua! daimaleniT, qalebo!
1774
a l a l e _ ra kargia, Senze cetic ro geguleba qveyanaze! oee!..

meoTxe suraTi

sami usaqmuri biWi zis gzis piras, meseris ZirSi, qvebze. samives sigareti
uWiravs. axla maT winaa Cacucquli alale.
a l a l e _ gaaboleT, gaaboleT, Cemi rad SegrcxvaT, kaco!
biWebi marTla gaaboleben.
a l a l e _ kidev gaaboleT, ra!
biWebi kidev gaaboleben.
a l a l e _ (aRtacebiT) va, ra magra gamogdiT, e! exla Tu gindaT
amerikelebTan gaxvalT mwevelebis Sejibrze.
pirveli biWi. gagviSvan da gavalT.
a l a l e _ gasvlac ar gindaT, egreve CaTvaleT Cempionebad Tavebi,
magaSi CaTvaleT da ukanaliT qvebis xexvaSi. ukanaliT qvebis xexvaSi ufro
ganaRdebuli gaqvT Cempionoba msoflioSi.
isev pirveli biWi. o, erTi Sen alale ar iyo...
a l a l e _ rao, sxva ra viyo, nedlo, i Robe roa gadangreuli da Rorebi
baRdadurs uvlian Tqven venaxSi, ori kona ZeZvi ver mosWeri da ver daade!
sawyalma dedaSenma unda mogiWras da iman unda SegiRobos isica?! qvevri
xom gagirecxaT da gagixazaT kidevac! an kidev Sena, daustvine, zizikoze ro
dagiWyetia Tvalebi, qvebis ukanaliT xexvaSi gamarjvebisTvis mogcems gaioza
zizikosa, rogora hfiqrob?!
mesame biWi SuaTanas Caafarebs TavSi.
a l a l e _ Senc geubnebi, debi rom yiduloben SenTvis sigarets sa-
codaobiT, wamo ra, wamamye ZerianSi, xuT maneTze mainc gamoxval dReSi.
mesame biWi. aba! xuT maneTze Cavkvdebi mindorSi dRe da Rame.
a l a l e _ isxediT maSa da xexeT es qvebi, dReSi oc maneTs mogcemT
iakofa imis qvebis gaprialebaSi!
isev pirveli biWi. o, alale Zia, Sen alale ar iyo!..
a l a l e _ rao, viToma maSin! ZilSi xo ar gaisimsxoveT kisrebi! ai, Tu
gindaT, aqve, gindaT WidaobaSi gadmodiT saTiTaod, gindaT CxubSi!... adeqiT,
mowydiT aqedan! mtris gasaxarad mainc nu sxedxarT zed saqveyno gzaze!
adeqiT, mowydiT, Torema... movixseni qamari!
biWebi wamocvivdebian da ukan-ukan midian.
isev pirveli biWi. ox, Sen alale ar iyo ra! Sen alale ar iyo.

1775
mexuTe suraTi

alales saxl-kari. ezoSi zedadgarze qvabi dgas. qvabs daro dastri-


alebs didi xis kovziT. moSorebiT zis misi dedamTili Tanana, nigozs Wris
saCurCxeled. saTiveze, maRla, malxazi akakunebs. Semodis wewiko maSo.
w e w i k o _ SeiZleba, qalebo, TqvenTana?
d a r o _ ZaRlma ar dagglijos emand.
w e w i k o _ raa, gyavT, qaa?!
d a r o _ modi, modi.
w e w i k o _ marTla gyavT, qalo, ZaRli?
d a r o _ ZaRli ara, kozakiani aqlemi.
w e w i k o _. ra vici, SemaSine kiada. guli gadmomibrunda.
d a r o _ age derefanSia wyali, Camoisxi, dalie da gagivlis.
w e w i k o _ hai, Sen vinc ar gicnobs!.. Sena sul unda gCqmitos da
gCqmitos.
d a r o _ sada?
w e w i k o _ nu geSinian. kide mogepoveba samagiso farTobi (wewiko
xels waatans daros).
d a r o _ aes cxeli kovzi ar gamomtyuo, gaige?!
(wewiko cota ukan daiwevs da Soridan gadaxedavs qvabs).
w e w i k o _ pavidlada hxarSav Tu jemada?
d a r o _ erTis Wiric eca biZaSens da meoresic, rom aRarc Zirnayars
ibarebs, aRarc gvaxdevinebs da davixoceniT amodena reviTa, Tan sul damw-
vari da dafufquli maqvs xelebi amovardnili winwklebisgana.
w e w i k o _ eces, eces! mag dReSi ara varT yvelani? amodena vaSli, qalo,
pavidlada da jemada?! (daros wewiko gamoarTmevs kovzs da axla is urevs).
mWameli mainc iyos vinme.
daro welze idebs xels, aimarTeba, daixreba. wamova moSorebiT mjdari
Tanana skamianad, moaxlovdeba, nigvzian jams isev kalaTSi Caidgams da wewi-
kos akvirdeba.
T a n a n a _ wewiko ara xar, gogo?
(wewikos cota swyins es „wewiko“, ukmayofilod gadaxedavs daros).
T a n a n a _ axals ras gvetyvi? riT gagvaxareb, qalo?
w e w i k o _ (Cahyviris) dauwyviaTo _ Rvino aRarao, aRarc qorwilebSi,
aRarc qelexebSio, marto wvenio. wveni kideva, mcodne qali xar, ramdeni
mTavrobis mnaxveli, wveni kideva miuvaT im qveyanaSi?
T a n a n a _ rao? rogorao?
1776
w e w i k o _ Rvino aRarao, aRarc qorwilebSi, aRarc qelexebSi, marto
wvenio, wveni kideva miuvaT im qveyanaSi? Sen ras ityvi, gamocdili qali xar,
ramdeni mTavrobis mnaxveli, miuvaT wveni im qveyanaSia?
T a n a n a _ ar miuvaT.
w e w i k o _ namdvilad ici?
T a n a n a _ namdvilad.
w e w i k o _ yovel SemTxvevaSi (xmas dauwevs, Tan Cqara ambobs) Sen xom
male unda Caxvide iqa, Caxval Tu ara, maSinve SemoTvale, misdiT wveni Tu
ara. Caxval Tu ara, maSinve.
(wewikos isev daro gamoarTmevs kovzs).
T a n a n a _ rogora, rogora?
w e w i k o _ (TiTqmis Cahyviris yurSi). rogora da lafana, qelexi rom
gadauxada Tavis sulayrolebul mamas, meore dResve misula sacodav ku-
zianTan da aese dasdgomia, Seni eseo da iseo, ro damijeqi guSin, saca ro kai
Cirdili iyo da gadmoiwye da gadmoiwye xaSlamis lurTebi, is xorci ra,
muqTad momca vinmem? fuli rato ar dasdeo.
T a n a n a _ fulio?
w e w i k o _ ho, fulio, Sewuxebula kuziani, dauwyia tirili, wasula,
fqvilianisTvis gamourTmevia Tumani, miutania da miucia lafanasaTvis. ise
Segergos es fuli, rogorc me Semergo boinidan gamotanili Tqveni xorci,
kuWi ameSala, vkvdebio. lafanas kidev arxeinad daukecnia is Tumniani, Caud-
via da wasula axla svimanasTan, brecTan.
T a n a n a _ visTana?
w e w i k o _ svimanasTan, brecTan. imasTanac egre, _ i sufris TavSi ro
wamomeWime Semowmebaze CamosuliviTa, fuli ar unda dagedoo? magram bre-
ci magra dasdgomia. meeo, wadi da visac ginda hkiTxe (wewiko xmas iwvrilebs,
brecs baZavs), xorci me ar miWamia da Tevzi kidev aravin Semaxvedra. xorci
rom meWama, maSinve ukan amomividoda, lobio gadmoviRe cota, Senc ici, eqvsi
weliwadia RvinisTvis piri ar damikarebia, uRvinod kideva _ lobio, wiw-
mati, patara puri, ho, naxevari boTli borjomi, hai, hai, maneTisa gamovides.
aha, maneTi damidviao. gamourTmevia is maneTi lafanas, isic daukecia kox-
tad, Caudvia da wamosula.
T a n a n a _ tyuili uTqvams brecsa. maS an xizilala ar Sexvda, an
jonjoli, an yveli, an saTalis naWeri? miwaSi Casadebia eg breci, tyuili
uTqvams.
gaismis yvirili: _ movida dingua! qalebo, daimaleniT, movida dingua!
w e w i k o _ maS su veraferi uSveles mag sacodavsa? maS isev egre unda
1777
iyviros sula?
d a r o _ egre unda iyviros.
(maRla saTiveze cota xniT CayuCebuli malxazic isev aiRebs satexs da
isev iwyebs kakuns).
w e w i k o _ esac isev akakunebs?
d a r o _ akakunebs.
w e w i k o _ ra unda gavakeToo, ras vakakunebo?
d a r o _ vaJa-fSavelas aqandakebs.
w e w i k o _ poetsa?
d a r o _ ho.
w e w i k o _ didi biWi ar apirebs Camosvlasa?
d a r o _ ra vici! cetebi Tavisuflebi arian, mamianSvilebianaTa.
T a n a n a _ kacebi yvelani cetebi arian. Cemi patiosani qmari pirdapir
eklesiaSi, Cemi TvaliT davinaxe, qalo, ausvams aese rbilaT xels ZilanaanT
jaridan Camoyvanil jorcxena rZalsa da dausvams, ausvams da dausvams, is
kideva, is jandamwvari, viTom araferio, dgas. aba, iq xo arafers vetyodi da,
ro movediT Sina _ me feCs vuCxikineb, Cemi qmari zis, gogris Tesls axlis
feCze, Tan aknawunebs, me dakuzuli var, ise veubnebi, Se ar gasaSvebo, egre
gagonila, eklesiaSi, yvelas dasanaxad, ro ausvi da dausvi im jorcxenas
xeli-meTqi. meti araferi, qalo! iman kideva, Cemma qmarma, uTqmelad aiRo
SeSis naWeri da damcxo pirdapir TavSi. gadavvardi gulaRma Tafada. iman
kidev, gogris Teslis knawuni ar SeuCerebia, erTi ega qna, fexiT mimwia, cecx-
li ar momkideboda, da sWams isev arxeinad gogris Teslsa!
w e w i k o _ Zalian kargad uqnia.
T a n a n a _ rogora?
w e w i k o _ (Cumad, rom Tananam kargad ver gaigos) Zalian kargad
uqnia.
(daro wasgvlems wewikos).
d a r o _ Caiwyvite xma, miwadasayrelo.
(isev wewiko gamoarTmevs kovzs daros. axla is urevs qvabs. ezoSi Semo-
dis patara t r i s t a n i _ CanTas saxlis dabliTa moajirze dadebs).
d a r o _ moxvedi, bebos sixarulo? modi, gamaxare!
(tristani dakoxili, gaboRmebuli iyureba. mibrundeba da gabrazebuli
Seva derefanSi. moajirs maRlidan iyureba isev daboRmili).
w e w i k o _ raT aris, qalo, egeT gunebaze?!
(daros TavSekavebiT ecineba).
d a r o _ joxariZeebis izolda uyvars.
1778
w e w i k o _ uime!
d a r o _ guSin meubneba, oqros beWedi momeci, izoldas unda mivutano,
ise ar gamomyvebao. ro gamogyves, sad unda iyoT-meTqi, Svilo. malxazis
oTaxis kuTxeSi SemovRobavT skamebiT da iq viqnebiTo.
w e w i k o _ Seni Wirime, Svilo, Seni Wirime! mere, ar mieci beWedi?
d a r o _ ara.
w e w i k o _ ra giTxra Sena! me mivcemdi.
(Semodis alale. _ dainaxavs wewikos da xelebaweuli iyvirebs).
a l a l e _ amas visa vxedav! amas visa vxedav!
d a r o _ Cagiwyda xma, Tu Sen wesierad dailaparako rodesme.
T a n a n a _ (TavisTvis) Sena, Sen Cagiwydes xma.
a l a l e _ rogora gvyavxar, Zvirfaso maSo, xom kargada! vax, rogor
galamazebulxar, kacs ar enaxvebi pirdapir!
w e w i k o _ es kovzi ar gamomtyuo Sena!
a l a l e _ raTa qalo, qveynis Tvalo, lamazi mezobeli ar mirCevnia
maimaxsa? axals ras gvetyvi Seni WikWika xmiTa, aba, ha!
(pirdapir miwaze dajdeba).
d a r o _ ar geyo, soflis bairaRo, su xo Camouvlidi yvelasa?!
a l a l e _ (yurs ar ugdebs daros). aba, ha, gismen.
w e w i k o _ Tu ginda SenTvis miTqvams, Tu ginda televizorSi gamov-
sulvar.
a l a l e _ imis dimpitaur-dampitauri, vinc sityva daZras sxvagan. or-
SabaTs, gaTenebisas, traqtorsa vqoqam da Zerianis gadasabruneblad mivdi-
var ori kviriT. vis raRa unda vuTxra. aba, ha!
(daro daZabuli uyurebs wewikos).
w e w i k o _ (TiTqos daros jibriT ufro). bazarniks Turme isev aRar
uwveba coli. adre, Tumnad rom giwvebodi, adre sxva iyo, axla fuli gabon-
da, ocdaxuTi maneTi mainc ar unda Camoxvideo, amode ocdaxuTi maneTi bal-
iSis qveSa da maSino.
a l a l e _ genacvale, qalo! sworea bazarnikis coli.
d a r o _ aes kovzi ar gamomtyuoT Tqvena, orivema!
w e w i k o _ me raTa, TviTon miTxra, qa!
d a r o _ romelma?
w e w i k o _ bazarnikma.
a l a l e _ an me raTa, Cemo saTnov! muqTad rom uwvebian TavianT qmrebs,
is qalebi da bazarnikis coli erT baraSi arian gamavalni? metic ki unda
gadaixados bazarnikma, ocdaxuTi maneTi ar aris! jer marto ra...ra loyebi
1779
aqvs bazarnikis colsa!
d a r o _ jiSZaRlebo!
T a n a n a _ Sena! Sena!
d a r o _ age Seni Toxumisa. gadrunCuli ara dgas da xmas ar gvcems
aravisa?!
a l a l e _ vaime, magas enacvalos papa! modi, papis sixarulo, modi!
(tristani dakoxili dgas, adgilidan ar iZvris).
a l a l e _ ar mieci, qalo, beWedi?!
d a r o _ beWeds mivcem magas Sig ybaSi! eg uaresi gaizrdeba Senze!
a l a l e _ miyureT exla, me miyureT.
alale wamodgeba, xalaTs gaisworebs da Ronivrad gaabijebs.
w e w i k o _ raRac samamaZaRlod midis ega.
T a n a n a _ (TavisTvis). mamaZaRlica xar da uaresic.
d a r o _ oRond ki Sinidan gavardes da Tunda qalaqSi Cava fexiT.
T a n a n a _ yoCaRia. magisi mamac egeTi iyo, su gareT undoda yofna.
cxra xeobis maxinjs daugurgurebda, Sin ki ZaRliviT iRrineboda da yefda.
w e w i k o _ me riRasTvis movedi da vdgavar aqa, rom veRar vigoneb! ra
RmerTi miwyreba, qalo, riRacisTvis movedi da veRar ki momigonebia!
T a n a n a _ kidev erTi raRaca unda geTqva da ar giTqvams.
w e w i k o _ (jer Tananas gadaxedavs, mere daros SeaCerdeba) maS
kudiani ar aris es bebriyrunCa!... ro waval, mere gamaxsendeba. unda wavide,
rom gamaxsendes...
gaCqarebuli midis. moismis xma:
_ movida dingua! daimaleniT, taxtqveS SeZveriT, qalebo!..

meeqvse suraTi

joxariZeebis ezo. abrama da manana ezoSi. manana did qvabs dastrialebs


kovziT, abrama iqve axlos zis da saangariSoze angariSobs. maTi rZali,
angelina, moajirze gadmofenil logins da safenebs utyapunebs joxs ala-
les gamoCenamde.
a b r a m i _ pavidlada hxarSam Tu jemada?
m a n a n a _ pavidlis Wiric eces da jemisac biZaSens, gamoxdis ufleba
rom moeca, egre ar damawydeboda mklavebi.
a b r a m i _ gamoxda aRar SeiZleba.
m a n a n a _ modi, cotaze mainc wamaSvele xeli, kaco!
a b r a m i _ vera hxedav, rom vangariSob?
1780
m a n a n a _ ras angariSob?
a b r a m i _ rasa da Sen rom Zalian Wkviani qali xar, SenisTana Wkviani
cocxlebSi ar meguleba aravin. ai, ras vangariSob da rasa vfiqrob exla me.
me rom Senze adre movkvde, gena, manan, Sena kabac dagWirdeba Savi, tuflica,
mosaxvevica, Culqica. kai qali xar, qmris pativismcemeli, Sena perangiTac
Savi perangiT ivli qmarze. ramdeni gamodis ega, ra dajdeba? oci Tumani
mainc su cota. isev Sen rom mohkvde pirvelada, isa sjobia Cveni ojaxi-
saTvisa. me ra _ es Teqis qudi Savia, Sarvali _ Savi, fexsacmelic Savi. erTs
xalaTs SevaRebineb Savada samSaurian saRebavSi, didi-didi eqvsSaurianSi
da morCa, waval ameebiT iolasa. ras ityvi, egre sjobia, Tu ara? mohkvdebi
Sen pirvelada?
m a n a n a _ movkvdebi, movkvdebi.
a b r a m i _ gabrazebiT raRaTa! miTxari Wkvianurada. Sen xom Zalian
Wkviani xar, tyuilad xom ar aris miwebebuli Seni suraTi koleqtivis dafaze,
Tqvi Wkvianurada, xo marTali var, xo egre sjobia, jer Sen rom mohkvde,
mere me.
m a n a n a _ Tanaxma var, genacvale abram, Tanaxma var. xom gamomivida
exla Wkvianurada?
a b r a m i _ ai, egre. exla amazec vifiqroT, im dros ki ar mohkvde, asi
wlisa rom iqnebi da me kidev as oTxi wlisa. cota iseT dros unda mohkvde,
me kidev SemeZlos raRaceebi, rom miviyvano erTi saCemo vinme da viyvneT
CvenTvisa.
m a n a n a _ rogor TqvenTvisa?!
a b r a m i _ arc Svilebi SevawuxoT, arc SviliSvilebi.
m a n a n a _ kargi, mag dros movkvdebi, Tu ginda, xvalve movkvdebi.
a b r a m i _ ara, xval raTa. es amodena pavidlebi gaq dasaxarSi, mere
yurZenic wvenad unda aqcio sula. xval ara, gena, roca kargi dro iqneba.
m a n a n a _ kargi, rom idroo, miTxari Sena.
a b r a m i _ getyvi.
(maRla, fanjaraSi, biWi gamohyofs Tavsa).
v e f x v i a _ dedi! dedi! romeli ra vWamo, lobiosi Tu xaSlamisa?
m a n a n a _ romelic Sen mogewonos, isa Wame, genacvale.
v e f x v i a _ Sen miTxari, Sena.
m a n a n a _ jer lobio Wame cota, mere xaSlama bevri.
v e f x v i a _ puri?
m a n a n a _ puric mand ar aris, qa! Tu ginda yuisa moitexe, Tu ginda
frCxilisa.
1781
v e f x v i a _ frCxilisa rom ar miyvars?
m a n a n a _ yuisa moitexe, genacvale, yuisa.
v e f x v i a _ erTs ar mogxedamen zeda.
(fanjridan gava).
a b r a m i _ xom xedav, rogor gemorCilebiT yvelani Sena. exla erTi
esac damarige da morCa. Sen rom mohkvdebi, weliwads gigloveb. wveri mo-
vuSva?
m a n a n a _ wveri ara!
a b r a m i _ kargi, wveri ara! erT weliwads gigloveb. gadagixdi kai
wlisTavsa, dekeuls dagiklam, TevzisTvis mingeCaurSi waval. xizilalas
orjonikiZidan Camoitans biWi. Tamadad doRrialsa davayeneb, kai xma aqvs.
m a n a n a _ doRriala ara!
a b r a m i _ kargi, doRriala ara, maRal gogiasa vTxov, siaruli uWirs,
magram manqaniT Camoviyvan. mere, wlisTavis mere, erTi Tveca da mere mec
xom mWirdeba patroni. rogori qali moviyvano, aqedanve damarige, Wkviani
qali xar: maRali, dabali, Txeli, ferxorciani, SavTvali, WrelTvali, dayvm-
wveti, dayvmrgvali Tu ra. ramdeni ramea gasaTvaliswinebeli. winaswar
rom viqnebi darigebuli, xom emjobineba Cveni ojaxisaTvisa?
m a n a n a _ TvalWreli ara, dayvmwvetic ara, nametani ferxorcianic ara.
a b r a m i _ axla... iseTic ar mirCio, qveyanas ar aZaxebino, es ra saCxre-
ki mouyvania sawyal mananas qmars, magas Sealia mananam Tavisi sicocxleo.
m a n a n a _ (gacxarebuli urevs kovzs) me TiTon agirCev winaswara.
gaCveneb kideca.
(isev modgeba biWi fanjarasTan).
v e f x v i a _ dedi! dedi, qalo!
m a n a n a _ gismen, genacvale, gismen.
v e f x v i a _ saroWka rato ar gamiuTove, xo ici, rom dasvidaniaze unda
wavide gogosTan saRamozeda.
m a n a n a _ gagiuTove, gagiuTove.
v e f x v i a _ sad ari ro?
m a n a n a _ Sifanerkis gverdze, skamzea gadafenili.
v e f x v i a _ aqeT ver gadafine, TvalsaCinoda?
m a n a n a _ Cven bodiSi, Cven bodiSi, genacvaleT Tqvena. modi exla mainc
mourie, kaco cota. xelebi wamerTva.
a b r a m i _ erTi rame ar dagaviwydes mxoloda, Tma grZeli unda
hqodes, grZeli da xSiri. Tan xSirad unda ibanos kvercxis sapniTa.
m a n a n a _ ar damaviwydeba, aha, gamomarTvi kovzi, Torem waviqeci.
1782
(abrami adgeba, kovzs gamoarTmevs, uxerxulad urevs).
a b r a m i _ ra Rone ndomebia, e! vaa, ra Rone ndomebia!
moismis yvirili:
_ movida dingua! daimaleniT, qalebo!...
Semoabotebs alale, uyurebs abrams, icinis. abramis rZali angelina ala-
les dainaxavs Tu ara, bertyvas Tavs anebebs da Sin Sedis.
a l a l e _ vih, rogor gixdeba eg didi kovzi, abram! rogor uxdebiT
col-qmari erTmaneTsa. manana rom zis da Sen kidev kovzs urev, abram! erTi
kai fotografi exla! vah, rogori kargebi xarT, kaco!
a b r a m i _ Sen rom mogaqvs xolme dilaadrianada da daruas kidev
tkbilada sZinavs! Sen rom Zroxas agdeb naxirSi da darua isev loginSi
wevs?
m a n a n a _ Sen rom puri mogaqvs xolme maRaziidana?
a l a l e _ qvabis moreva mainc sxvaa. emagre Zalian uxdebiT erTmaneT-
sa. pavidlada hxarSamT, Tu jemada? (gailajeba gamomwvevad). Tqvena, ra vqna,
xo ara ggoniaT, rom Tqvenze cotasa vxarSamT an pavidlasa, an jemsa. ra
Tavs ifarebT, ra oxraxuSebiviT aqanavebT Tavebsa, ras adardianebT Cvens
tristanasa? CvenisTana ojaxSi Semovides Tqveni izolda, madlobelni ara
xarT?
a b r a m i _ ras akakuneb Sen Seni biWiviTa?
a l a l e _ viTom ar iciT, Cven tristanas rom uyvars Tqveni izolda,
Tqven izoldas kidev Cveni tristana, erTsac ekumSeba isedac patara guli
da meoresaca. dasawunebi varT Cvena Tqvengana? aviyvan exla, waviyvan Cven-
Tan da Cavsxam skamebiT SemoRobilSia.
a b r a m i _ sad waiyvan?
a l a l e _ CvenTan.
a b r a m i _ alale ara xar Sena?
a l a l e _ alale var.
a b r a m i _ ceti ro xar, Sen ara xar? cetebi gvWirdeba Cvena?
a l a l e _ vin ufro cetia, manan, Wkviani qali xar, gviTxari pirdapir, vin
ufro cetia Cven orSi, me Tu es, Seni abrama.
m a n a n a _ Sen ufro ceti xar. egec cetia, abrami, magram Sen ufro ceti
xar.
a l a l e _ me, aba, riTa?
m a n a n a _ es nela dadis, Sen sul darbixar, erT wuTs aqa xar, meore
wuTs soflis boloSi, Seni sicete bairaRiviTa Cans.
a l a l e _ vin acxobs mlaSe purs, wyals bevrs dagvalevinebs da male
1783
davZRebiTo, Tqvena Tu Cvena?
m a n a n a _ vina yidulobs erTi nomriT patara fexsacmels colisaTvis,
Tan cotas ivlis, Tan tuflic gvian gaucvdebao, Sena Tu abrami?!
a b r a m i _ ho, vina yidulobs erTi nomriT patara fexsacmels colisTvi-
sa?
a l a l e _ vaxaxa! Tqven fexsacmelze xma amogeRebaT? Tqven amogeRebaT
xma? alale iyo Tu dedikos abrama, qalaqSi rom wavida, Custebi rom Cam-
oitana TavisTvis, patarebi rom mouvida da dedas kinaRam rom scema, sawyal
Taflo Zalosa, ma qalaqSi rom mivdiodi, Cemi fexis zoma ar unda gagetane-
bina CxiriTao?! vin iyo isa, alale Tu dedikos abrami.
a b r a m i _ Tqvena! Tqvena! pirdapir arxis civi wyliT rom akeTeb
Rvinosa! Tevzebi vis gauCnda qvevrSi?
a l a l e _ Cven gagviCnda?
a b r a m i _ ara, biWo, Cvena. Cven arxi sada gvaqvs.
a l a l e _ vis indaurs mostyda axalwlis winadRes fexi da vin dauar-
taxa is fexi, mourCebao, Cvena Tu Tqvena?
(isev modgeba biWi maRla fanjarasTan).
m a n a n a _ isemc magis mTqmels amouwydes fexianebica da ufexoebica.
a l a l e _ egre!
v e f x v i a _ dedi! dedi! manan, qalo!
m a n a n a _ ho, ra ginda kideva.
v e f x v i a _ qamari saiT mxridan unda gavuyaro Sarvalsa, marjvnidan
Tu marcxnidan?
a l a l e _ age!
m a n a n a _ rogor _ marjvnidan Tu marcxnidan?
v e f x v i a _ aese, ai (amoyelyelavdeba, aCvenebs), aeqeT mxridana, marcx-
enidana, Tu marjvnidana?
a l a l e _ age!
a b r a m i _ ra age! Seni didi biWi ar iyo, saSovarze ro brZandeba exla,
rkinebi rom gaatana mWedelma, gaiqe, gena, wyaros navSi Caalbe cota da ise
momitaneo. ro wavida, Cayara navSi da elodeboda, dalbeso.
(alale aq ki gamtknardeba, veRarafers igonebs iseTs).
a l a l e _ me exla waviyvan izoldasa da damideqiT wina mTeli jox-
ariZeebi katian-Tagvebianada.
m a n a n a _ xelsac ver axleb.
a l a l e _ TanxmobiT waviyvan, vkiTxav, visTan unda ise waviyvan. qalis
uflebaa, Tqven visi tikitomarebi xarT. izolda! izolda!
1784
m a n a n a _ ar gamoxvide, gogo!
a l a l e _ izoldav! izolda!
gogona gamonaTdeba, darcxvenili gaCerdeba iqve saxlis win.
a l a l e _ (Caucucqdeba win) visTan girCevnia, genacvalos alale papa,
izold, am daWyanulebTan girCevnia Tu CvenTan, Cven koxta tristanasTan,
Cven koxta saxlSi, koxta didi traqtoric rom gvyav, ro davqoqam da tra-
ta-ta-ta-v uu, ro miaqvs qveyana?
(izolda xmas ar iRebs, Tvalebi ki aucimcimdeba).
m a n a n a _ Sedi, gogo, Sina!
a l a l e _ ymawvils nu uyviri, gaige! aba, visTan girCevnia, izold, gen-
acvalos alale papa, amaTTan am daWyanulebTan Tu CvenTan, Cven karg saxl-
Si, Cven koxta tristanasTana?
(izolda xmas ar iRebs, marto iRimeba).
a b r a m i _ ras geubnebiT, gogo, Sena!
a l a l e _ ras eubnebiT, gogoa, xom ar iyvirebs? dumili Tanxmobis
niSaniao, wamodi, genacvale, CvenTan, wamodi.
(alale izoldas aiyvans).
a b r a m i _ gogo!
m a n a n a _ izold!
a l a l e _ Tavi dagvanebeT, gaigeT, Tavi dagvanebeT da Tqven pavidlas
mixedeT, miiwo mourevlobiTa.
m a n a n a _ gogo, Se gasaqrobo!
a b r a m i _ maica e, ceto, kaba mainc Cagvecmevina, sad migyav mag farTuki-
Ta. Tma mainc dagvevarcxna.
m a n a n a _ fexsac ki ar iqnevs. eg gasaqrobi, xedav Sen magasa!
(gamova rZali sabertyi joxiT xelSi).
a n g e l i n a _ sad waiyvana mag cetma?
m a n a n a _ TavianTsa, rZlada.
a n g e l i n a _ gadairieniT yvelani?
m a n a n a _ ho, age, abramac Tan misdevs mziTada.
angelina tanze daixedavs, Zvelmanebi acvia. gaalmasebuli wava saxlisaken.
ismis yvirili:
_ movida dingua! daimaleniT, qalebo, movida dingua!
a n g e l i n a _ Cagiwydes xma! yvelas CagiwydeT xma, Tqve nadirebo, Tqve
bnelebo!

meSvide suraTi
1785
isev jiquriSvilebis ezo. isev qvabs urevs daro, iqve zis misi dedamTili
Tanana. _ moajirze axla amaT rZals gadmoufenia logini da axla is
uzapunebs joxsa. maRla, saTiveze, kvlav wynarad akakunebs malxazi.
Semoalajebs saxegabadruli alale. amayad uWiravs xelSi i z o l d a _
mohyveba ukan abrami, abrams _ axali Semomatebuli doRriala daTa. doR-
riala mReris:
movdivarT, mogvixaria, mogvyavs dedali xoxobii...
a l a l e _ movediT! movediT! tristan! tristan!
d a r o _ ai, CaiqoleT da CaititeT, Tqvena, Tqve soflis berikebo, Tqve
raionis maimunebo!
saxegabrwyinebulma tristanma lamis moiglijos qveda tuCi. _ alale
gverdiT dausvams izoldas.
a l a l e _ aha da iyaviT erTad! Taliko, Sen genacvale, mixede exla Sen.
SemouRobeT kuTxe skamebiT da iyvnen erTad koxtada.
d o R r i a l a _ SaaberoT!
d a r o _ e, yvelaze dido berik, am kovzs xom uyureb cxelsa?
doRriala pirze ifarebs xels da ikunteba. alales rZalic sasiamovn-
od gamtknarebulia. saxegabrwyinebuli ugurgurebs bavSvebs.
T a l i k o _ modiT, modiT, genacvaleT! modiT, Cemo sixarulebo!
d a r o _ es qvabi ar medgas aqa, es qvabi ar medgas aqa!
d o R r i a l a _ (uyurebs bavSvebs da isev simReras wamoiwyebs)
waiyvanes Tamarqali afxazeTSi dieloda...
abrami saxlis boZebs utyapunebs xels, amowmebs, damplebi xom ar aris.
a b r a m i _ su listvenicebia, magrebi.
T a n a n a _ (TvalebTan xelmitanili) doRriala da abrama ara xarT
Tqvena?
d o R r i a l a _ doRriala da abrama varT.
T a n a n a _ ra qarma gadmogagdoT, ra qarma.
d o R r i a l a _ mayrebi varT.
T a n a n a _ rogorao?
d o R r i a l a _ mayrebi varT, qalis mayrebi, ara, es ara, es didi
moyvarea.
d a r o _ mTlad nu gatutucdiT, Tqve marTla gasatutuceblebo.
(alales magida moaqvs da Sua ezoSi dgams).
a l a l e _ Wkviani qali xar da Sen ratom laparakob mageebsa?
ramdeni dRea daRuRulebi dadian erTic da meoreca.
1786
iqneba ra acrasaviT iyos magaTi aes erTad yofna am myral wuTisofel-
Si? iqneba rogor ufancqalebT, sayureebiviT utokavT patara gulebi?! Sen
raTa laparakob mag cud-cud rameebsa.
T a n a n a _ (isev Tavisas kiTxulobs) rogorao, biWo, visi mayrebi
varTo?
d o R r i a l a _ qalis mayrebi varT, qalisa.
T a n a n a _ malxazas mohyavs?
d o R r i a l a _ patarasa.
a b r a m i _ didi moyvare var, kaco, damsviT sadme, egre unda, didi
moyvaris daxvedra?
(Semodis wewiko).
w e w i k o _ wavedi da maSin gamaxsenda, qalo! va, Tqveni gamarjobac,
mezoblebo!
a b r a m i _ kai gamarjoba wewikosa.
w e w i k o _ wewikos mogcem me Sena! wavedi, daro, wavedi da maSin
gamaxsenda _ wiTeli Zafi unda momce cota.
a b r a m i _ rogora gvyavxar, maSo! maSiko!
d o R r i a l a _ galamazebulxar Tu wiTeli gisvia loyebzeda, wewiko.
w e w i k o _ (mxolod daros gasagonad) Tqven dagayareT orives miwa,
ra undaT, qalo, amaT aqa! momcem wiTel Zafsa?
d a r o _ maaqvs rom mogce?
w e w i k o _ raRas miwyrebi, qalo!
d a r o _ amaT xelSia, ver uyureb ra ambavia Cems Tavsa?
w e w i k o _ ra ambavia, qalo?
d o R r i a l a _ me mayari var, abrama moyvare.
w e w i k o _ malxazasa niSnavT.
d o R r i a l a _ tristana davniSneT, patara, tristana, davniSneT aemaT
izoldazeda.
w e w i k o _ setyvis Rrubelamde axvediT Tqveni sicetiTa?!
(alales skamebi moaqvs da magidas irgvliv uwyobs). abrami (jdeba) Zlivs
ar damsves am uRmerToebma!
a l a l e _ exla aqve, xeldaxela, gagviSaleT, Tu rame mogveZeveba.
maSo, Senc miexmare, Sen genacvalos Cemi TxuTmetkiloiani Tavi, miexmare
Talikos da darosa.
d a r o _ ra gagiSaloT, ar Sedis Sens yurebSia, rom Rvinis daleva
akrZalulia?!
a l a l e _ yveli mogvitane, mwnili, nigozi, mwvanili, puri da... Rvino ara,
1787
Rvino ar dagveleva. Tqven egeni mogvitaneT. aba, wewiko, ui, momikvda Tavi,
maSo, qalo, marjve xeli gaqvs. gagviSaleT aqa. me Cais Wiqebs movitan da
Cais kidev qeTliTa.
a b r a m i _ ras ambob, e, Cai ra _ akuSerkebi varT.
a l a l e _ egrea, me kanonis pativismcemeli kaci var.
d o R r i a l a _ ras ambob, e!
a l a l e _ egrea.
ismis Zaxili:
_ movida dingua! dingua movida, daimaleniT, qalebo!

merve suraTi

skola. scena orad aris gayofili. direqtoris kabineti SigniT da ga-


reT. SigniT arian: direqtori da mama-Svili ketiaSvilebi _ mita da robi-
zona, meaTeklaseli bexlewi. gareT _ joxariZeebis rZali angelina. sanam
ketiaSvilebi ar gamovlen, angelina nerviulad gadis da gamodis gareT,
xandaxan frTxilad SeaRebs kars, SigniT iWvriteba.
d i r e q t o r i _ (robizonas) gaCumdi! kolmeurneobis simindi gahyi-
deT, aRebuli fuliT Rvino iyideT da sawarmoo praqtikis dros, iqve, um-
crosklaseli bavSvebis Tvalwin daTveriT Seni xelmZRvanelobiT.
r o b i z o n a _ ara, pat...
d i r e q t o r i _ gaCumdi! me maTqmevine jer!
r o b i z o n a _ xevsurma uTxra erekle mefesa...
d i r e q t o r i _ gaCumdi!
m i t a _ (robizonas) gaCumdi, viris gverdo, gaCumdi!
r o b i z o n a _ egre xo ar ari...
m i t a _ gaCumdi, Tore wagigde wixlqveS.
(robizona mtrulad gadmoxedavs mamas).
d i r e q t o r i _ oo, Sena! daTrobac ar ikmareT Seni meTaurobiT,
ketiaSvilo. aqve ar amJRavneb, raca xar! roca Tina maswavlebeli wamogad-
gaT Tavs buCqebSi damalulebs, Sena, ketiaSvilo, imasac ki daaZale Rvino.
maswavlebeli, moswavleebi da Rvino axali dadgenilebis dros, axali dad-
genilebis fonze!
r o b i z o n a _ ara, masw...
d i r e q t o r i _ gaCumdi! dadeqi wesierada! Sen isic ki gabede, xeli
Seaxe maswavlebels, idayvi auwie, rom dageclevinebina Wiqa. yvelam dainaxa
1788
es, Tina maswavlebelsac etyoboda wiTeli ulvaSebi. skolaSi gasaCerebe-
li xar Sena?! papirosis mwevelebsac xom Sen meTaurob!
m i t a _ Sig tuCebSi, Sig tuCebSi unda gagadinos JRarani!
(robizona mtrulad gadmoxedavs mamas).
d i r e q t o r i _ Sen raT ginda skola!
r o b i z o n a _ egre, masw? im xevsurisa ar iyos...
d i r e q t o r i _ vin xevsurisa?
r o b i z o n a _ mefe erekles rom uTxra xevsurma, _ ors ro Sen ityvi,
mefeo, erTi Cvenc gvaTqmevineo. egre xom ar aris!
d i r e q t o r i _ maS, rogor aris, rogor?
r o b i z o n a _ simindi ar gagviyidia.
d i r e q t o r i _ aba, TavisiT mifrinda uZilaurebis dedaberTan
pirmokruli tomariTa?!
r o b i z o n a _ momtvreulSi movimtvrieT TiTo-TiTo taroebiTa da
is mivutaneT marex didedasa, goWi hyavs erTi, patara, saWmeli ki ara hqonda
marcvali, eqvsi Tvea kombikorma ar mosula Cven sofelSi.
d i r e q t o r i _ ratom miutaneT Rvino?
r o b i z o n a _ gvecodeboda da imitom mivutaneT. didedac gvecodebo-
da da goWic. Rvino kideva, TiTon gamogvitana xeladiTa, Cven ar varTmevdiT
da ZaliT gamogvatana, omSi daRupuli Cemi biWebi SemiwyaleT, Svileboo.
erTi xelada Rvino mogvca, sami SoTi da samic pamidvris mwnili, didebi. is
erTi xelada bolomde arc ki dagvilevia xuTsa. ra Segvxvda, ra! hai, hai, or-
ori Wiqa. or-ori Wiqa dagvaTrobda?
d i r e q t o r i _ uyure Sen amasa!
m i t a _ hai, unda wagigdos Sen wixlqveSa.
(robizona metad cudad gadmoxedavs mamas).
r o b i z o n a _ Tina maswavlebeli kidev... rom movida, ras akeTebT
Tqven aqao da xuciSvilma uTxra, yurZnis wvens geaxlebiT, pativcemulo
maswavlebelo, TiTo-TiTo Wiqaso. maCveneT erTi, ra yurZnis wveniao da
vaCveneT. erTi bewoTi Seaxo tuCebi da fuo, imisi etyoboda is wiTeli
ulvaSebi.
d i r e q t o r i _ bolomdeo, bolomdeo da Sen ar Seaxe xeli, Sen ar
auwie idayvi? kocna vin moundoma maisaSvil mayvalasa, Sen ar moundome
kocna?
m i t a _ wagigdeb erTxelac iqneba wixlqveS, wagigdeb.
r o b i z o n a _ kocna ara!
d i r e q t o r i _ aq nu da saxlSi SegiZlia.
1789
m i t a _ saxlSi xels Semomibrunebs es... SobelnaSobi, ver uyureb ra-
modena totyebi aqvs.
(kidev erTxel SemoaRebs kars joxariZeebis rZali angelina).
d i r e q t o r i _ ra gnebavT Tqven? (angelina kars miixuravs, direq-
tori isev mama-Svils miubrundeba), me aRaraferi vici, age raioni, ganaTleba
da Tqven, mTelma raionma icis es ambavi. me CemTavad skolaSi damtovebeli
ara var TavaSvebulTa meTaurisa. wabrZandiT da Tqven TviTon mimarTeT
raions.
m i t a _ aq wamagdebineT ra wixlqveS, aeqve rom movkla!
d i r e q t o r i _ aq nu da saxlSi SegiZliaT.
m i t a _ wadi, mowydi mainc, nu dgexar egre rkiniketiviTa! wadi.
(robizona nela gava).
m i t a _ (direqtors) gebodiSebiT ra SewuxebisaTvis, bodiSi mogvixdia.
magasa... magasa...
mitac gadis. direqtori gasavaTebuli jdeba. joxariZeebis rZali Semo-
sulia ukve.
d i r e q t o r i _ rkinis Tavi unda gqondes kacs, foladisa... ra gnebavT
Tqven?
a n g e l i n a _ mec pedagogiuri ganaTleba maqvs, puSkini davamTavre,
dawyebiTi ganaTlebisa, ojaxuri garemoebis gamo ver vmuSaob, verc viSove
adgili, magram pedagogiuri ganaTleba mainc maqvs da Tqven rom ar mog-
marToT, ar SemiZlia.
d i r e q t o r i _ brZaneT, ra gnebavT.
a n g e l i n a _ Tqvenc icnobT alale cets, jiquriSvils, mowinave
meqanizatori vbrZandebio, rom daiWimeba, ra Caidina mag cetma _ gogona
mogvtaca, patara gogona. eqvsi wlisa, Tqveni pirvelklaseli, izolda jox-
ariZe, waiyvana da dausva Tavis SviliSvils tristani jiquriSvils, imasac
Tqvens pirvelklasels...
d i r e q t o r i _ rogor, mogtacaT da dausva?
a n g e l i n a _ pirdapir, pativcemulo, Semovida ezoSi, dastaca bavSvs
xeli da gaaqcia. aegre pirdapir, Cven tristanis uyvarso, dastaca, gaaqcia da
dausva Tavis SviliSvils. arian exla skamebiT SemoRobilSi, rogorc namd-
vili col-qmari, es patarebi, eqvsi wlisebi, pirvelklaselebi, SeiZleba esa?
d i r e q t o r i _ rogor namdvili col-qmari? ras ambobT, qalbaT,ono!
a n g e l i n a _ diax, diax, rogorc namdvili col-qmari. me pedagogiuri
ganaTleba maqvs da SeiZleba esa? raRa unda iswavlos an erTma, an meorem.
riT iqneba amis Semdeg dakavebuli bavSvebis goneba. egeni xom daRupulebi
1790
arian sabolood, erTic da meoreca! Zvel droisac ki ar gagonila egeTi
ram. axla, sabWoTa xelisuflebis dros, SeiZleba aseTi ram?
d i r e q t o r i _ namdvilad cixeSi CamalpobT me aqa. (ecema telefons)
sabWoa? Tavmjdomare sad aris. movides saswrafod, vicdi, (angelinas) eqvsi
wlisebi namdvili col-qmariviT da Tqven TiTebSoris uyurebT amas.
a n g e l i n a _ TiTebSoris ki ara, daWyetili TvalebiT vuyurebdi,
magram eg egeTi nadiria, Cemi dedamTil-mamamTili kidev arxeinebi, xum-
robaao, qaao, mamamTilic wahyva, sxedan axla da niSnobasac ixdian.
d i r e q t o r i _ (telefonSi). solomoni xar? manda xar? ar gaxvide
arsad, saswrafo saqmea, Zalian saswrafo, momicade, movdivar. (angelinas)
Tqvenc wamodiT. rkinis Tavi unda hqondes kacs aq, foladisa.
(Semodis damlagebeli, muWiT sigaretebis namwvavebi uWiravs).
d a m l a g e b e l i _ pativcemulo serapion...
d i r e q t o r i _ ara mcalia me axla arafrisTvis, mere, mere.
d a m l a g e b e l i _ saswrafoa, Cveni sardafis CasasvlelSi yoveldRe
vkrifam sigaretebsa.
d i r e q t o r i _ ra sigaretebsa? mere, mere... mibrZandiT, mibrZandiT.
angelinas gaatarebs karSi da mere TviTonac gadis. damlagebeli namwvavebs
dasunavs.
d a m l a g e b e l i _ su Zvirfasebisaa....

mecxre suraTi

patarebi skamebiT SemoRobilSi. izolda qvabs urevs. tristans msxvil


bawarze agebuli didi Rili uWiravs.
t r i s t a n i _ gamomide TiTi am mxareze.
i z o l d a _ me ar mcalia, me pavidlas vxarSam.
t r i s t a n i _ pavidlasa Tu jemsa?
i z o l d a _ jemis Tavi maqvs, pavidlasa.
t r i s t a n i _ cali xeliT mourie, caliT es damiWire, erTi TiTiTa.
bawris bolos TiTze Camoacvams, meore bolos TviTon gaWimavs, daatri-
alebs Rils, mere bawars gaswevs. Rili TviTon ganagrZobs zuzuniT tri-
als.
i z o l d a _ (gaCqarebuli urevs kovzs) mimewva, mimewva.
t r i s t a n i _ ra xma aqvs! zu! zu! zu!
(modis tristanis deda Taliko).
1791
T a l i k o _ axla eg geyofaT. axla skolobana! erTi maswavlebeli
iyaviT, meore mowafe. izolda, Sen maswavlebeli iyavi, tristani mowafe iqne-
ba da wigni waakiTxe.
i z o l d a _ me pavidlasa vxarSam da mimewveba.
t r i s t a n i _ mec mere viswavli.
moismis yvirili: _ movida dingua! daimaleniT, qalebo, movida dingua!
T a l i k o _ Cagiwydes xma!
(Semodis alale).
a l a l e _ Citebo, Rabuebo, wiwkanebo, genacvaleT Tqven. rogora
xarT?
T a l i k o _ wignis wakiTxva ar undaT.
i z o l d a _ me pavidlasa vxarSam, ara mcalia.
t r i s t a n i _ me Rils vatrialeb.
a l a l e _ Tan wignic, wiwkanebo, Tan wignic. weRan rom damaviwyda?!
(amoiRebs or CurCxelas) es erTi Sen, es meore Sen.
t r i s t a n i _ CurCxela raT gvinda!
a l a l e _ vai, momikvda Tavi, kaxel kacs CurCxela ar undodes, vai,
momikvda Tavi. Sen gamomarTvi, izold.
i z o l d a _ me romeli xeliT gamogarTva?
t r i s t a n i _ Cven kamfeti gvinda, Sokoladiani.
a l a l e _ Senca, gogo?
i z o l d a _ ki, meca.
a l a l e _ exla ki gadabrundeba qveyana! CurCxela aRar moswonT Cvens
balRebsa. exla ki gadabrundeba qveyana! vai, Cvens Tavsa!

meaTe suraTi

isev jiquriSvilebis ezo. daro isev did qvabs dastrialebs. Tananac


iqve zis. magidas ki Semosxdomian: alale, abrami, doRriala da wewiko.
wewiko sul pirSi Sescqeris yvelas, vinc xmas amoiRebs. magidis SuaSi didi
qeTli udgaT, Cais WiqebSi kovzebi uwyviaT. gaivseben Wiqebs qeTlidan,
moureven kovziT, su wkarawkuriT moureven da kovzis amouReblad svamen.
T a n a n a _ me vxedam, orTqli rato ar asdis Tqvens Caisa?
a l a l e _ oTrqli rato ar asdis?
T a n a n a _ ho, ho.
a l a l e _ orTqli imitom ar asdis, dedi, rom Cvena kaxelebi varT, civi
Cai gviyvars. kacia da guneba. zogs cxeli Cai uyvars, zogs civi. zogs mRvde-
1792
li moswons, zogs _ mRvdlis coli, zogs _ kidev mRvdlis gogoo. kacia da
guneba. Cven kaxelebi varT da civ Caize vamowmebT, rogor wava-wamova sa-
dRegrZeloebi.
a b r a m i _ wava! wava kidevac da wamova kidevac.
d o R r i a l a _ ra daiWers ra! Sen oRond kargisa Tqvi da aRmarTi
daiWers sadRegrZelos, Tu daRmarTSi daimtvrevs cxvir-pirsa. egre wava,
rogorc dagibarebia.
(daro qoqolas gadmoayris xeliT).
a l a l e _ hoda, ro araferi daiWers sadRegrZelosa, aem Cais WiqiTa su
patarebs gaumarjos Cveni tristanasi da izoldas TamadobiTa. patarebis
patara gulebs enacvalos alale papa. iciT, ramodena gulebi eqnebaT maga-
Ta? ai, Cemi ceri roa, ra, didi-didi wiTeli mamlis gulis tola, da is patara
gulebi am aqoTqoTebul qveynierebaSi aese, ai, _ Zag-Zug-Zag-Zug! jer marto
ramdeni aTasobiT bombis afeTqebas uyureben am kinoebSia. jer, ai, patara
nemsis wveri rom miutano axlos, rogorc ro zRarbi, aegre ikumSeba da
pataravdeba guli da mere eseni, kaco, amodena Jletvebi da yelebis daWra!
su SeSinebuli iqneba guli, aba ra iqneba, erTi patara rame da Sexteba da
SefarTxaldeba. patarebis gulebsa aese, ai, xelebiT unda moumyudroo, ska-
mebiTac unda moumyudroo, rogorc age Cvenebi arian ra!
a b r a m i _ unda mouyudroo, xelebiTac unda mouyudroo da kalTiTac,
yvelafriTa.
a l a l e _ RmerTo, vinc ro isa Tqos ra qveynierebaze, gamohkariT da
gauSviT raketao, vinc ar unda iyos ra, me imis... Sen daabolove, maSo! ala-
verdi SenTana var, moyvare!
d o R r i a l a _ mec davabolaveb. (wamoiwevs).
a b r a m i _ moica, e, doRrial, CemTan ari alaverds!
d o R r i a l a _ Cven bodiSi, Cven bodiSi.
a b r a m i _ patara yvela pataraa. knutic pataraa, lomis bokveric
pataraa, aqlemis kozakica, kameCis zaqica, wiwilaca, lifsitaca. patara yvela
kargia ra! patarebs yvelas moalerseba undaT. sadRegrZeloebica ra, su
tkbilebi, kargi simRerebiviTaa, su-kuri-kuri-kuri-kuri!..
d o R r i a l a _ (bans aZlevs) ooo!..
a b r a m i _ moica e! gaumarjos ra, tristanasa, izoldasa, nodarasa,
Tamazasa, ciurisa, batkansa, cikansa, zaqsa, xbosa...
a l a l e _ o, genacvale! o, genacvale Sena!
d o R r i a l a _ jejili gaviwydeba, jejili, balaxi... isini naklebebi
arian?!
1793
a b r a m i _ ar arian naklebebi. aim axlad amobzinebul jejilsa da
balaxs gaumarjos Cvens miwazeda.
d o R r i a l a _ gaumarjos (daclis Wiqas), amas civi ar eTqmis, kakraz
ari ra! arc civia, arc Tbili, arc tkbili, kakraz ari ra!..
T a n a n a _ wasulebisa, biWo, wasulebisa nu gaviwydebaT!
a l a l e _ vis aviwydeba, dedi! vdgebiT exla! Sen ijeqi, wewiko. Cveni
wasulebisa, biWebo! omSi daRupulebis TamadobiTa, su patara biWebis Tama-
dobiTa, sabnebs rom dediloebi usworebdnen Ram-RamobiTa da is patara
biWebi astoniani tankebis winaaRmdeg ro gauSves xSirad marto boTlSi
Cadebuli dinamitis imediTa. modis, biWo, is imodena tanki, jer ra xma aqvs,
mere ro gamoisvris yumbaras _ baauu! tyviamfrqvevi kidev _ Zag-Zag-Zag!...
modis aegre amodena Senkena da Sena Cakuzuli xar da midi da gaaCere, Tu
biWi xar. me gamiCerebia.
d o R r i a l a _ gagiCerebia, gagiCerebia.
a l a l e _ ara gjera?
d o R r i a l a _ mjera, kaco, mjera.
a b r a m i _ es xom moxaliseT wavida! aman imdeni Cin-mendlebi Cam-
oitana, xaSnikebaT aZlevda xolme medlebs biWebs paJarasTvisa. imaT kidev
qorfa kitrebi mohqondaT.
a l a l e _ ho, ara, kaco, ras ambob.
a b r a m i _ egeTi xma dadioda kia da...
a l a l e _ ara, kaco. ori muWa maqvs age exlaca. gamovatanino?
d o R r i a l a _ mjera, aki geubnebi, mjera-meTqi.
a l a l e _ maSin davlioT, nu davicxarebT xelSi Wiqebsa.
a b r a m i _ omSi daRupuli patara biWebis TamadobiT, gogosTvis ra,
nawnavis boloze rom hqondaT marto xeli wavlebuli da Tavi gmirebi
egonaT, imaTi TamadobiTa. (svamen)
d o R r i a l a _ (gamoclil WiqaSi iyureba) amas dasawuni araferi
aqvs. dReis amas iqiT, vinc es daiwunos, Tavis kovzianada, erTi eg unda ecado,
kovzi ukan moaqcio da mere midis, midis koxtada.
ismis Zaxili: _ movida dingua! qalebo daimaleniT, movida, dingua!
a l a l e _ o, genacvale xmaSi! amanac droze gagvaxsena, Torem daviRupe-
bodiT, saiqioSi finTad mogvikiTxavdnen am daviwyebisaTvis. Cvens maSos
gaumarjos, Cvens stumarsa da Cveni sufris wevrsa. imisi me ra vTqva, vinc
amas wewiko dauZaxos. ra wewiko, kaco, naxe rogora aq Tma dawyobili saTi-
Tao Rerada. es aris Cveni yvelas da da damrigebeli, soflis cocxali
matiane, es ro ara gvyavdes, ramdeni rame daikargeboda da ganiavdeboda
1794
ukvalod.
w e w i k o _ ceto, ceto... Sengan araferi mwyins, ilaparake ramdenic
ginda.
a l a l e _ sawyens vambob rames me Tavmkvdari?! uars ityvis vinme, rom
sofelSi Sena xar yvelas xelis wamSvelebeli, xelisac da tkbili enisac.
d a r o _ kargi, Se ardasayenebelo, ramsigrZe sadRegrZeloebi iswavle
am siberisas!
d o R r i a l a _ marTalia, marTali! gaumarjos.
a l a l e _ Sens bedsa da yismaTs gaumarjos, maSo, im kacs gaumarjos,
Sens bedaTa da yismaTad rom zis. me imis avlabari kukia, raRas ucdis, kbilebi
ar amosvlia jera?
T a n a n a _ civ qvaze daasaxlebs es kacsa...
w e w i k o _ gagimarjoT, didi madlobeli, oRond Tqven imxiaruleT da
icineT Cemzeca, gagimarjoT!
(ezoSi Semodis sabWos aRmasrulebeli).
a l a l e _ o, vinc movida, gaumarjos! sidedrsa hyvarebixar, skami mou-
tane, genacvale, maSo.
(maSo saxlisken garbis).
aRmasrulebeli _ Rvinosa svamT, kaco, Tanac egre saqveynoda?
a l a l e _ vina Tqva, Rvinosa! Rvinosa vsvamT, abram, daTa?
abrami da doRriala _ Caisa vsvamT, Cais. kaxelebi varT da civi Caisa
vsvamT.
a l a l e _ aba, naxe, Rvinoa esa? daigemovne, Rvinoa esa?
aRmasrulebeli _ (svams). Cai yofila. me Rvino megona da marTla Cai
yofila.
a l a l e _ ras ambob e?!. ho, ho, Caia. dagvijeqi gverdze.
(wewiko skams udgams).
aRmasrulebeli _ ver davjdebi. Tavmjdomare gibarebT Senca, alale, da
Senca, abram.
a l a l e _ rao, wili ar miveciT ramisa?
aRmasrulebeli _ gogos Taobaze, gogo ro wamogiyvaniaT! gacofebule-
bi arian Tavmjdomare, skolis direqtori, amisi rZali, abramisi.
a l a l e _ ar gamogiSalo xelukuRma.
aRmasrulebeli _ gamomiSli da egec saqmes daemateba. am wuTSi amovid-
neno, sanam milicia da prokuratura davaxvie Tavzeo.
a l a l e _ wadi Tqveni miliciac da prokuraturaca! Tu ginda daegde
aqa, ara da Seayole Seni Tavmjdomarianada.
1795
a b r a m i _ Seayole, Seayole!
aRmasrulebeli _ ar gamova egre kargada da naxavT! ar gamova!
a l a l e _ ra ar gamova! Tqvena fulis suni xom ar mogividaT saidanme?
geSlebaT-Tqo, sxva mxares dasuneT-Tqo! mowydiT aqedana!
aRmasrulebeli _ me waval, magrama, me ar vityvi, magrama, aes Rvinis afer-
istulad smac ar CagivliT kargada.
a l a l e _ ar gagiar-gamogiaro jvaredinada.
aRmasrulebeli _ me waval!.. (midis).
d a r o _ moiduRe, rac gindoda? moiduRe?
a l a l e _ me movuduReb magaT!
d o R r i a l a _ aqeT ara dgas fulis suni, ara.
w e w i k o _ mexi ki davaTxliSe.
a b r a m i _ gogo ra, aq ar myavs!
a l a l e _ modi erTica!... beri kaci var...
beri kaci var, nu momklav,
yvela dagiwyebs gmobasa,
sadac ro Semogeyrebi,
getyvi Svilsa da Zmobasa.
doRriala did bans aZlevs. asdevT wewikoc.
T a n a n a _ (xan erTTan midis, xan meoresTan) ra undoda im marRsa? ra
undoda!
a l a l e _ araferi, sufris suni eca da Semogviara...

me-11 suraTi

alayafis karSi Suqia dgas, alayafis aqeTa boZze malxazia miyrdnobili.


S u q i a _ isev Camoxvedi?
m a l x a z i _ Camovedi.
S u q i a _ dRes aRar daakakuneb?
m a l x a z i _ dRes aRara. CvenTan qeifia Sig Sua ezoSi da dRes aRara.
S u q i a _ Sua ezoSi? Rvinis akrZalvis drosa?
m a l x a z i _ Rvino qeTlSi udgaT, Cais WiqebSi kidev kovzebi uwyviaT,
daisxamen, moureven kovziT da ise svamen.
S u q i a _ sadRegrZeloebis uTqmelad?
m a l x a z i _ sadRegrZeloebsac amboben da Zalian xmamaRlac, vamow-
mebTo, Caize rogor wavao.
1796
S u q i a _ midis?
m a l x a z i _ koxtad.
S u q i a _ mamaSenia da vina kidev?
m a l x a z i _ joxariZe abrama, doRriala da... wewikoc iqve uziT.
S u q i a _ Sen sul ar mihkarebixar erTi wveTiTac?
m a l x a z i _ ara. ayayandnen Tu ara, me Camovi pare.
S u q i a _ ra magari vinmea mamaSeni. Senze ra azris ari, sul rom
akakuneb?
m a l x a z i _ ise amomxedavs xolme, rogorc gabzarul Wersa.
S u q i a _ Sewuxebuli?
m a l x a z i _ ise ra, rogorc eklesiis gabzarul Wersa. xandaxan
gaustvens kidevaca.
S u q i a _ rogora?
m a l x a z i _ mtredebs rom ustvenen.
S u q i a _ mere ara gwyins Sena?
m a l x a z i _ magaTgan ra unda mewyinos...
S u q i a _ sul rom akakuneb da akakuneb, arafers akeTeb sxvas, eg kakuni
gacxovrebs cxovrebaSi?
m a l x a z i _ moqandakeebi kargad cxovroben.
S u q i a _ eg isini, umaRlesebi rom aqvT damTavrebuli.
m a l x a z i _ sxvebica.
S u q i a _ cols rom moiyvan, maSinac sul unda akakuno? gauZlebs coli
Sens magden kakunsa?
m a l x a z i _ ver guZlebs da wavides, saiTac endomeba, qveviT endomeba
Tu zeviTa, marjvniv Tu marcxniva.
S u q i a _ egeTi ugulo xar, malxaz?
m a l x a z i _ ugulo raTa, Tu egre iqneba saWiro, egre gaakeTos.
S u q i a _ ese igi, Sen yvelafers imas akeTeb, rac saWiroa?
m a l x a z i _ vcdilob, rom egre gavakeTo.
S u q i a _ me mainc mgonia umamaSenod Zalian gagiWirdebaT Senca da Sen
Zmasac.
m a l x a z i _ umamaCemod raTa?
S u q i a _ aba, sul cocxali xom ar geyolebaT?
m a l x a z i _ e, Sen mainc ver icnob mamaCemsa. mamaCemi as weliwads
icocxlebs TamaS-TamaSiTa, Cven davberdebiT, me da Cemi Zma, da eg ara. Tqven
kidev kargad ar icnobT mamaCems. gava orSabaTidan Tavis mindvrebSi da
gajeildeba orbiviT.
1797
S u q i a _ rogor orbiviT?
m a l x a z i _ orbi ramdenjerme jeildeba.
S u q i a _ marTla? me eg ar vicodi. maS imedi gaqvs, rom sul gverdiT
geyoleba mama?
m a l x a z i _ imitom vakakuneb mSvidad.
S u q i a _ me rodis gamomaqandakeb, aese TvalebdaxuWulsa?
m a l x a z i _ Sena? Sena? Sen TvalebdaxuWulic lamazi xar, Suqi.
S u q i a _ mere, rom lamazi var?
m a l x a z i _ Zalian lamazi xar.
S u q i a _ (isev TvalebdaxuWuli) mere ro... mere ro...
m a l x a z i _ (waiwevs misken, aqeT-iqiT mimoixedavs, aSkarad kocna unda,
magram wamwamze mohkidebs isev TiTebs) lamazi xar Tvalebgaxelili ufro...
ismis Zaxili:
_ movida, dingua! qalebo, movida dingua!
Semodis dedaberi. or patara taburets dadgams.
d e d a b e r i _ Cagiwydes xma! Tqven kidev dasxediT, Svilo, ar daiR-
aleniT fexze dgomiTa?
(Suqia karSi Sedis siciliT, malxazi ukan-ukan midis).
d e d a b e r i _ ra gewyinaT, Svilo, Cvenebi ara xarT? ra gewyinaT, qa?!.

me-12 suraTi

sasoflo sabWo. sabWos Tavmjdomare, skolis direqtori, joxariZeebis


rZali angelina, mdivani qali, aRmasrulebeli, miliciis rwmunebuli, alale
da abrami.
d i r e q t o r i _ sibnelea es, warmoudgeneli sibnele da gaubedureba
bavSvebisa. amis Semdeg raRa unda iswavlos an erTma bavSvma, an meorem.
nuTu ar gesmiT Tqven, rom aubedurebT SviliSvilsac da sxvis bavSvsac?!
a l a l e _ vaubedurebo! raRacas mixlarTavT Tqvena. me xo eg bavSvebis
patara gulebis gasaxareblada.... imaT patara gulebs movumyudrove cota.
reebs laparakobT aqa?!
Tavmjdomare _reebs vlaparakobT da partiidan dagvricxamen yvelasa
_ Senca, meca, skolis direqtorsaca da emag abramasac.
a b r a m i _ ho, ho, aba!... me wevri ara var.
Tavmjdomare _ho... Zveli ajampapobis drois dabruneba gindaT, akvan-
Sive rom niSnavdnen patarebsa? vin gvapatiebs amasa. vin gvapatiebs miT
umetes partiis wevrebsa?
1798
a l a l e _ xo ar dahgiJdiT Tqvena?
rwmunebuli _ ilaparakeT wesierad, amxanago. swores geubnebian da il-
aparakeT wesierad da dadeqiT wesierad. zedac hqeifobT, saqveynod atyuebT
qveyanasa, amaimunebT saxelmwifo dadgenilebas.
a l a l e _ fulis suni gaqvs dayrili Tqvena da, me amas girCevT, sxva
mxrisken misun-mosunoT, Cvenken geSlebaT!
Tavmjdomare _ras mied-moedebi, Sena! ris uflebebs aZlev Tavsa!
a n g e l i n a _ me daviyare fulis suni? Cven daviyareT fulis suni?
a b r a m i _ ho, ho!
a n g e l i n a _ (mamamTilze miuTiTebs Tavmjdomares) age! age!
Tavmjdomare _wahyeviT exla oriveni rwmunebulsa, Senca, gamoWukebuli
roma xar, abram, da raionSi ilaparakeT, rogor iyo da rac iyo.
a l a l e _ raki Sen ityvi! me age, traqtorsa vqoqam gaTenebisas da
mivdivar Zerianis gasatexada.
Tavmjdomare _traqtori da Zeriani ar vici me. waiyvane oriveni, dur-
miSxan.
(rwmunebuli wamodgeba, xeli unda mohkidos alales).
a l a l e _ dahgiJdiT? yvelani dahgiJdiT? xeli ar maxloT, gaigeT,
xeli ar maxloT aravina...
gavardeba gareT.
gareT jaxani, manqanis mZafrad damuxruWebis.
xma. (amoZaxilebi) _ oo, e! alale! alale!
Tavmjdomaris kabinetidan yvelani gareT garbian.
xmebi: eqimi! eqimi! gaiqeciT! rasa sdgaxarT!
Semovardeba kabinetSi mdivani, ecema telefons, aCaCqunebs yurmils, ver
gadis.
garedan isev xmebi: _ nu geSiniaT! nu geSiniaT!
_ kaci Tavdeba, kaco!
Semovardeba Tavmjdomarec, is gamostacebs telefonis yurmils mdivans,
is aCaCqunebs, magram verc is gadis. skolis direqtori kedels efareba da
kankalebs.
xmebi: bazarnikis biWma! bazarnikis biWma!
_ gaTavda kaci! aRar ari! gaTavda!
tiriliT Semodis abrami.
a b r a m i _ eg gindodaT?! eg gindodaT?!
_ gaTavda! aRar aris! gaTavda!
_ biWo, alale!...
1799
a b r a m i _ eg gindodaT? eg gindodaT? o, Tqveni...

me-13 suraTi

scena mTlianad midis cudi amindis bindSi. aris kibeebi, asasvlelebi,


Casasvlelebi, kuTxeebi. piesis TiTqmis yvela moqmedi piri (garda alale-
si) areulia erTmaneTSi. zogs jami uWiravs, zogs qvabi, zogs ficari. xvdebi-
an erTmaneTs, wamiT gancalkevdebian, CurCuleben, tutuneben, Sordebian, ar-
bian, Camorbian. am xalxSi yvelaze gamorCeulad Cans wewiko. is yvelgan
Cndeba, yvelas raRacas arigebs, miTiTebebs aZlevs, „aqeT“, „iqiT“. Cndeba mi-
liciis muSakic, romelic mtkice nabijiT daabijebs. ismis frazebis mxolod
nawyvetebi (rac ufro aburduli gamova es scena, ukeTesia):
_ bazarnikmao? bazarnikma Tu imisma colma?
_ wiTeli xizilala ara. wiTeli gagonila!
_ Savi, Savi.
_ mingeCaurSi, SulaverSi.
_ mesaflaveebi ar dagaviwydeT.
_ Rvinoc wauReT.
_ xuTi aTasio? xuTi aTasisTvis vin gaiWuWyianebs xels.
_ ra milicia! milicia calke, inspeqcia calke?!
_ ooho, ar wamovidnen ZerebiviTa!
_ alaleze vin ra unda Tqvas?
_ movlen, ueWvelad movlen raikomidanac.
_ ar movlen? ra ici Sena.
_ xuTasze naklebi?
_ asio? xizilalao?
_ xuTasi, xuTasi.
_ kilo xuTmeti maneTi? sulgunic xo iqneba?
_ gadamasaxlon da gadamasaxlon.
_ aTsao? aTs kidev ara uWirs. Tavmjdomaresa da sxvebsa?
_ ramdeni mowme iyo?
_ mowmeebi ra! duma calke, duma calke.
_ sad migaqvs eg qvabi, vanias miutane.
_ wewikos uTxariT.
d a r o _ (isteriulad) gavyido, qalo, gavyido!
_ malxaza ra, malxaza angelozia.
_ Sen rasa hkargam. ras miiReb magiT.
1800
_ mwvadi? aageT, uxeiroebo.
_ jonjolica, wiwakaca, zeTica.
_ wewikoma Tqva.
_ ra Tqva wewikom?
_ oTx-oTxi naWeri ar eyofao, eqvs-eqvsio.
_ saZRomada?
_ kargi erTi, ar ici Cveni xalxi.
_ mardaT! mardaT! daiwyo xalxma mosvla.
_ xuTmeti aTasic arao, qalo? gagiJdnen? aba ramdeni unda?!
_ ra vici.
_ volgas gahyidis? ise ra, ar eqneba?
_ magdeni saidana.
_ miTom waiqca da safeTqeli dahkra.
_ va! bneloda?!
_ mokvdeba da eg iqneba.
_ Camosula uSanga. uSangac Camosula da joxariZeebis abec.
_ rZalia maimuni.
_ abrama? abrama gdia.
_ danayuli nigozi, danayuli nigozi.
_ tristanas ra esmis. dadis da xalxs uyurebs. is gogo tiris, izolda,
dasiebuli aqvs Tvalebi.
_ Wkua aravisa aqvs TavSi? magaT ra SeematebaT.
_ rva weliwadi? rva ara, oci.
_ eg miwadasayreli?
_ nu iSovis, Tu biWia.
_ sul ocdaaTi! ar eyofa ocdaaTi. raionSi?
_ borjomic imdenive, ramdenic limonaTi.
_ CadgmiT, CadgmiT.
_ waiqca da safeTqeli dahkra.
_ sasaflaoze? vanua? vanuas ra SeuZlia.
_ belorusiTa? ra dro dagvidga, xalxo!
_ darua xmas ar iRebs.
_ naTesavebidan aiReben aba, ra!..
_ gaxda, qalo, ori saaTi? ra iyo ese adre.
_ xaSlamas aRar acdiT?
_ fui...
_ vin avidnen? biWebi? diswulebi?
1801
_ skamebi dadgan qvemoT, skamebi.
erTi wuTiT yvelani gaCerdebian, yvelani erT mxares iyurebian. naTde-
ba.
ismis sami braxuni.
mere daros xma: _ daudegaro, daudegaro, waxvedi Zerianis gasatexada?!
mere Tananas xma: jer me CamdeT miwaSi, jer me CamdeT miwaSi...
_ gaiwiT, gaiwiT.
_ movidnen, mouswres raionidana.
_ kidev kargi, kidev kargi.

me-14 suraTi

malxazi da Suqia. amjeradac alayafTan dganan.


S u q i a _ sul aRar akakuneb? xma aRar ismis.
m a l x a z i _ me xo wasuli var.
S u q i a _ sada xar wasuli?
m a l x a z i _ Cveni venaxis qoxSi.
S u q i a _ sul iqa xar, dRisiTac, RamiTac?
m a l x a z i _ RamiTac.
S u q i a _ vaJa-fSavelac iqa gaqvs, iq aqandakeb?
m a l x a z i _ iqa maqvs, iq vaqandakeb.
S u q i a _ ese igi dRe ar gagicdenia umuSevrad?
m a l x a z i _ renuari iyo erTi, Suqi, frangi mxatvari, Zaan magari
mxatvari. im renuars coli moukvda saavadmyofoSi, wamovida saavadmyo-
fodan da pirdapir xatva ganagrZo, xatvaSi hklavda dardsa. me sami dRe
gamicda.
S u q i a _ ici, ra, malxaz, saWmels me Camogitan xolme, kargi? dResve
Camogitan, kargi?
m a l x a z i _ rogor Segawuxo.
S u q i a _ ra Sewuxebaa. Sen Sewuxebuli ara xar?
m a l x a z i _ mee?
S u q i a _ ho. rom acivdeba, maSin raRas izam?
m a l x a z i _ manamde dawynardeba CvenTanac yvelaferi. exla wewikoa
yvelas ufrosi da damkvalianebeli. is aris Suakaci, imas eubnebian yve-
lafers, miliciaca.
S u q i a _ is sazizRari?
m a l x a z i _ vina?
1802
S u q i a _ bazarnikis biWi, loTi, gaTaxsirebuli. is dadis gareTa?
m a l x a z i _ ar vici.
S u q i a _ rogor, ar ici?!
m a l x a z i _ raRa mniSvneloba aqvs, sad iqneba. mamaCemi mainc ver
gacocxldeba.
S u q i a _ aravina sTxovs pasuxs?
m a l x a z i _ dedaCemia da Cemi Zma. imaT aformebineben, viTom waiqca da
safeTqeli dahkra qvas.
S u q i a _ Sena?
m a l x a z i _ me?
S u q i a _ Sen marto guli gaqvs dardiani, ara? zixar da guldardiani
akakuneb SenTvis?
m a l x a z i _ zogi egre iqneba, zogi sxvanairad.
S u q i a _ vaime, rogor vxedav exla mamaSens! vaime, rogor vxedav!
m a l x a z i _ (aqeT-iqiT ixedeba). aba?
S u q i a _ Sen marTla... Sen marTla...
miixuravs kars.
m a l x a z i _ Sen ra gatirebs, Suqi! Sen raRa gatirebs, ha?!

me-15 suraTi

Ramis mkrTali Suqi. SeSinebuli wamomjdara daro loginSi. kedelTan


alale dgas, xelebi gulze aqvs dakrefili.
d a r o _ alale, xar, kaco?
a l a l e _ alale var.
d a r o _ rodis moxvedi, kaco?
a l a l e _ ra xania movedi, movedi da aeqa vdgavar.
d a r o _ cota xma amoiRe, kaco.
a l a l e _ ar ki gixaria? xo sul damZaxodi, _ Cagiwydes eg xma, cota
xmadablao. ra kai xma maqvs ara, exla?
d a r o _ ratom me ar Camiwyda, ratom me ar amomevso piri miwiTa.
a l a l e _ aba, ha, isev Seneburada!
d a r o _ rad iyavi egre finTad atexili, biWo, ra iyo, ra boRma gaceteb-
da magnairad?
a l a l e _ boRma ki ara, isa.
d a r o _ me xom vici, me xom vici, biWo! ZilSi su hkvnesodi: zogjer
stirodi kidevaca. gana iseTi ra gviWirda, gana an iseTi ra cudi Svilebi
1803
Cvena gvyavs! dro gava, kidev ufro WkuaSi Cacvivdebian. raze hkvnesodi da
ra gatirebda, biWo? ratom miiwevdi sul vel-mindvrebisakena?
a l a l e _ Sen is girCevnia, mag tirils daanebo Tavi. ager exla fulic
SemogdiT karga blomada. aiRe xuTmeti aTasi, aiRe xuTmeti aTasi, is xuTme-
ti aTasi.
d a r o _ ras meubnebi, ras?
a l a l e _ aiRe xuTmeti aTasi. jer ra xnisa xar, ra! ganaTlebuli
Wkviani qalebi egre iqcevian sxva qveynebSi. aiReben xuTmet aTass, gaikraske-
bian, gamoi pranWebian da gaTxovdebian. gamoewye da gaTxovdi Senca erT
xmaRuRuna kaczeda. su TvalebSi dagiwyebs yurebas, joxiT ver gaagdeb verc
tyeSi, verc mindorSia. aiRe xuTmeti aTasi, aiRe xuTmeti aTasi.
d a r o _ isev ar iSli Sens siceteebsa? icete, icete, rogorc ginda, me
xmas aRar amoviReb dReis amas iqiTa.
a l a l e _ maSin nuRarca stiri. me satirali ra maqvs, me su vicinodi,
rac ar unda gamWirveboda. Cem Tavze mecineboda, roca gamiWirdeboda da
kvnesa momindeboda. Cem Tavs veubnebodi, Seni yvelayisam, goglimogliTa
xar gazrdili Senca da didi ramea, Tu cota simZime dagawva Jangian kiser-
zeda. Senc gaCumdi, girCevnia, da ymawvils dahxure, gadaxdili aqvs.
d a r o _ sada, romelsa? romel ymawvilsa?
(mamlis yivili ismis. alale nel-nela midis).
d a r o _ sad mixval, kaco! sad mixval, sad!
a l a l e _ aiRe is xuTmeti aTasi da gaTxovdi kidec barema. aiRe
xuTmeti aTasi....
d a r o _ ara! ara!
(alale aRar Cans. marto xmaRa ismis misi).
a l a l e _ ymawvils dahxure, gadaxdili aqvs. dahxure da akoce Cem
magivraTa,me rom miyvarda,Wi pze.
d a r o _ sada xar, biWo, sada xar, damenaxve erTxelac.
a l a l e _ izoldasac akoce. gaizrdebian da mapatieben yvelafers, Tu
eseve iqneba es qveyana.
d a r o _ sada xar, biWo!
a l a l e _ haeSi viyavi da hoeSi var.
d a r o _ sada? sada? xma amoiRe, biWo, sada?

farda.
fardis daxurvisas erTxelac gaismis:
_ Tendeba! movida dingua! daimaleniT, qalebo, movida dingua!
1804
fardis win, CaxCaxa sinaTleSi, Slapiani ucxo gamxdari mamakaci SeefeTe-
ba saqmiani nabijiT Semosul wewikos.
Slapiani kaci. ukacravad, qalbaT,ono, Tu SeiZleba, erTi wuTiT: ai, rom
ismis, _ movida dingua, daimaleniT qalebo, movida dinguao, _ ra xdeba, ras
niSnavs eg Zaxili?
w e w i k o _ (saxegabrwyinebuli aTvalierebs kacs, Tan uxsnis). ega,
pativcemulo, ocze meti xnis winaT brigadeli iyo mezobel sofelSi, din-
guas eZaxdnen. im dinguam, ukacravad ki varT da, Tavisi kolwevri gaaupati-
ura ZaliTa. Cems pirs Zlivsa vkadreb da sul Semoaxia yvelaferi zeda.
wavida gaubedurebuli qali da iCivla, magram isev qali gaamtyunes da din-
gua gaamarTles, Senao, pravakacias uwyobo, Sen ormoci SromadRe gaqvs ga-
momuSavebuli, brigadels _ oTxasi, Sen ginda kolmeurneoba mTlad dasus-
tdes, imitom uwyob pravakacias mowinave brigadelso da qali gaamtyunes.
dadioda mere dingua da TiTonve iZaxda, movida dinguao! daimaleniT qale-
bo, movida dinguao! bevris codva edo. exla giJi gvyavs sofelSi da is
iZaxis egre. aravin icis, ratom aikviata mainca da mainc ega. sxvas arafers
iZaxis, marto magasa.
Slapiani kaci. gmadlobT, qalbaT,ono, gmadlobT. sainteresoa, saintereso.
scenidan gava. wewiko uyurebs, uyurebs, mere isic gava.

(dasasruli)

`Zveleburi elegia~

kidev ufro meti! wasula Tqveni Taobis vinme nislebis sanaxavad Tbi-
lisidan, vTqvaT, Jinvals? Cven wavsulvarT. Tanac ra dro iyo is dro! yove-
li Cvengani rom jer isev pirvelyofili SeSfoTebiT uyurebda xolme
grZladwaRebul gzebs da daukanonebeli gaseirnebebic aTasgvar eWvs
aRuZravda sazogadoebriv xelmZRvanelobas! magram dRes, ukve TviTonac
aRar mikvirs es ambavi _ ocdaori wlisanic ar viyaviT, sadRac kavkasion-
idan Zirs daweuli nislebi melanqoliuri TrTolviT dasdgomoda zeda-
zensa da didgors, Tbilisi oqtombers eTxoveboda, dapataravebul, dawmendil
mtkvarSi mozaikuri cimcimiT irekleboda SeyviTlebuli wnorebi da verx-
vebi, wina dRis nanaxi gvqonda warmtaci filmi „vaterloos xidi“, radioTi
is-is iyo gadmosces mocartis „Ramis patara serenada“ da, sruliad bune-
brivia, dabangulni viyaviT usaTuTesi raRacebis keTebis da uxamsobebis
1805
msxvrevis, ganadgurebis surviliT.
xel-xel Cakidebulni mivyvebodiT sanapiros trotuars me da Cemi lamazi
(ukve ase vuwodebdi im marTlac Taviseburad lamaz _ iSviaTad moxamxame
mrgvalTvalebian, odnav aprexil cxvirze WorflSemorCenil, tuCebanTe-
bul gogonas), TiTqos didi xnis ganSorebis Semdeg pirvelad Sexvedrile-
bi, janmrTelad msubuqebi, bednierebi, da vambobdiT, rom „nisli saiqio yof-
nis amqveyniuri ilustraciaa“. maSin Zalian gviyvarda asTi rameebis Tqma:
„nisli _ saiqios yofnis amqveyniuri ilustracia“, „sasaflao _ gaqvavebu-
li musika“, „omi _ loyebCamWknari generlebis fer-umarili“, „leqsi _ casa
da dedamiwas Soris gabmuli bewvis xidi“. maSin, provinciebidan TbilisSi
axalCamosulni, meca da isic, didxans videqiT xolme samxatvro salonSi,
yoveli umniSvnelo suraTis win, TviT wignebis maRaziaSi gamokruli fera-
di reproduqciebis winac ki. aRtacebulni viyaviT kuinjis „arynariT“, lev-
itanis „martiT“, savrasovis suraTiT „Wilyvavebi mofrindnen“. am uka-
nasknelSi gvesmoda frTebis faTquni, Cxaviliani gadaZaxil-gadmoZaxili,
erTi Wilyvavis sunTqvac ki, vicodiT, rom sadRac arsebobda kidev ufro
saocari suraTebi _ van-gogis „mzesumzirebi“ da gogenis taituri peizaJebi.
vicodiT, rom es suraTebi „mziT iyo savse“. gviyvarda „CaxCaxa mze“, Cven
ymawvilurad gamxdar xelebs gvian zamTramde ar Sordeboda miseuli si-
Save. magram aranakleb gviyvarda nislic, anu rogorc Cven veZaxdiT, „nislebi“,
isini uecrad apataravebdnen samyaros, sagnebi xdebodnen „rogorRac gan-
wirulni“, es ganwiruloba gvimZafrebda erTmaneTTan axlos dgomis sur-
vils, am surviliT gvtkioda TiTebi, da avtobusis sadguris danaxvisas Te-
atralurad vTqvi:
_ Cemo lamazo, modi, wavideT da eg nislebi axlodan vnaxoT.
Cemma lamazma kmayofilebis gakvirvebiT Semomxeda, _ Zalian uxdeboda
es gamometyveleba morCilebis RimiliT dadarajebul mis Tvalebs.
_ CavsxdeT avtobusSi, avyveT aragvis pirs, iq axla nislebiT iqneba gam-
ovsebuli mTeli xeoba, vnaxoT da wavideT.
_ fuli Tu gvaqvs, batono?
_ gvaqvs.
_ gveyofa?
Txeli sawvimaris jibeebis qeqva daiwyo. ori daWmuWnuli Tumniani gam-
omiwoda (maSin jer isev Zveli fuli iyo), me misi fuli ar aviRe, _ gqondes,
da Tuki dagvWirda, gamoviyenebT-meTqi. Cqari nabijiT wavediT avtobusis
sadgurisaken, _ Cems lamazs odnav didi fexebi TiTqos ukan rCeboda, _ be-
dad mivuswariT „fasanaurs“, bileTic ki aviReT Jinvalamdis, ori ukanaskne-
1806
li adgili, davsxdiT, cota xans viyaviT ase, yuCad, viRacis Tvals moride-
bulebiviT, da daviZariT, gavediT qalaqidan. gveCveneboda, rom sul cota
da Cveni bedniereba napirs gadascdeboda.
Cvens axlos sigrZis skamze mjdar xnier fSavel qals da-Zmani vegoneT,
_ uime, rogora hgavxarT erTmaneTso. Cven sixaruliT gavuRimeT da araferi
vuTxariT, visxediT CvenTvis, Cumi amboriT mxrebSexebulebi, da viyurebodiT
fanjrebSi. fanjrebSi erTmaneTis miyolebiT Semodiodnen sazamTrispirod
CamSvidebuli gorakebi, beqebi, buCqnarebi, xeebi, saxlebi da Zveli nangreve-
bi. iyo Txrilebic, nayarebic, boZebic, magram maT iqiT, tyis feradovan ko-
romebze da flateebze, wynar sevdian musikasiviT iyo gafenili nislis na-
ZenZebi, im naZenZebSi, aqa-iq, Semodgomis mwvanes sZovda saqoneli, mwvane uTuod
savse iyo civi, civi cvriT, erT adgilas landiviT garboda didi Savi ZaR-
li.
sakvirvelia, orives erTad mogvivida aseTi azri, rom yvelgan da yve-
laferSi TiTqosda raRac iyo Cvenic. SegveZlo mivsuliyaviT maTTan, beqebT-
an, xeebTan, buCqebTan, da davsaxlebuliyaviT. aravin Seicxadebda am ambavs.
piriqiT, TiTqos ukve gvelodnen kidec Cveulebrivi lodiniT. amitom iyvnen
gamomdgarni gzis pirebSi kacebi, qalebi da bavSvebi, zogan Tavaweuli
ZaRlebic. amitom Semogvyurebdnen, rogorc Sinaurebs.
Cven ukve amovirCieT ramdenime mimyudroebuli sasaxlkare adgili,
aragvis marjvnivac, aragvis marcxnivac, iq vicxovrebdiT, iq viSromebdiT
erTad me da Cemi lamazi. Cveni saxlis saxuravi xSirad gaexveoda nislSi.
me tyidan CamovaTrevdi morebs, davWridi gaalmasebuli culiT. davxeTqav-
di; is gamozrdida goWebs, qaTmebs da Jangisfer mTis indaurebs. dasasvene-
blad davsxdebodiT erTadve, is daatrialebda TiTistars. me daniT gamo-
vuTlidi kidev ufro ukeTes TiTistarebs, yaisnaRebs da raRac aseTebs...
magram zemoT da zemoT kidev ufro ukeTesi adgilebis imedi gvqonda, iqiT
migviwevda guli, da ukan darCenilebs patiebas vTxovdiT, maT maspinZloba-
ze da mezoblobaze rom uars vambobdiT.
zemoT da zemoT ki gauWreli janRi da burusi iwva, aRarsad ixsneboda
ca, fanjrebs xvdeboda wvimis muqi wvrili wveTebi da ukve SemkrTalni
veWukWebodiT erTmaneTs.
Jinvalic pirquSad Segvxvda, nawvimaric iyo da TiTqos ukve saRamos
bindic idga. Tbili avtobusidan Camosulebi, dakarguli bavSvebiviT vide-
qiT sveli gzis piras. TiTqmis sunTqva Wirda, ise iyo gaJRenTili haeri
nestiT. ZlivsRa vinarCunebdiT mxneobis Rimils. yelamde SevikariT sawvim-
rebi, xelebi jibeebSi CaviwyeT, wavediT, aq ukve erTmaneTisgan cota Sor-
1807
Sors, _ umweod, magram mainc sagrZnoblad gvkbendnen nislis winwklebi
saxeze, _ mivediT aragvis xidTan da gadavxedeT momwvano wyals lodianeb-
Si.
iwureboda, mkvrivdeboda, imsxvreoda, TeTrad iqoCreboda, qvemodan
ibolqveboda Cvenken moswrafebuli is momwvano wyali _ yvela qarTve-
lisTvis aiazmasaviT wminda. mis xivilze da bubunze TrToda, kankalebda
xidi, TiTqosda TrTodnen aqeT-iqidan momdgari janRSi Sebudebuli mTe-
bic. raRac gansxvavebulad mZime da civi sio modioda maT Soris da Ronivrad
gvawveboda orives.
„damwuxrebulma, aragvo, rom gnaxe, gavixareo...“ „nisli fiqria mTebisa,
imaT kacobis gvirgvini...“ „aragvis xeobazeda erTi yvavili hyvavisa, imas
xel arvin ar mixlos, Tavis patroni hyavisa“. „Sen, nislo, adeq, mTas wadi,
Tavze ras meburvebio“, _ vigonebdiT xan erTi, xan meore. mere siamovnebis
RimiliT mivadevnebdiT Tvals kldis Ziras CrdilebiviT mimaval kiser-
dagrZelebul cxenebs. mere _ waxril, albaT, Sinisken fexaCqarebul qals.
mere Zalian Segvcivda. Cems lamazs kankali daawyebina, wamovediT, unebli-
eT CavWideT civi xelebi erTmaneTs, isev swrafad gavuSviT. avediT sasa-
diloSi, _ Cems lamazs eSinoda, mec, gamogitydebiT, daZabuli viyavi,_ SevaRe
kari, SevediT da, jer rigianad araferi gvqonda garCeuli, dascxes dols,
ahyva im dols garmoni.
qeifobda mTis xalxi, fSavlebi, xevsurebi, erT sufrasTan Sejgufuli
aTiode kaci, zogi axalgazrda, zogi SeWaRaravebuli, amovirCie gamonapire-
buli kuTxe, davsvi Cemi lamazi im xalxisken gverdmiqceuli, _ yoCaRad-
meTqi,_ CavCurCule, mivedi mebufetesTan, TxuTmeti xinkali, erTi boTli
Rvino da erTic limonaTi gamovarTvi, davawye magidaze, mec davjeqi, Cavix-
areniT RimiliT cxeli xinklisken, _ Cems lamazs isev akankalebda da cdi-
lobda, sawvimris sayelo moefarebina loyaze mxriT, _ wamovida Cvenken
Svindisfersviteriani, maRali, xexela axalgazrda, gamohyva Suaxnis tanmor-
Cili kaci, gamosdo xeli mklavSi, gaaCera. raRac ilaparakes, iqanaves, mi-
brundnen, isev TavianT sufrasTan dasxdnen. iqauroba aiklo dolma. xan vin
iyureboda Cvenken, xan vin. me Rvino davlie da uceb gavguladdi. wamodga
isev is Svindisfersviteriani axalgazrda, wamoedo sakuTar skams, waaqcia,
iqidanve daiwyo cekva, iatakze fexis cemiT, marjvena xelis maRla TamaSiT,
wamovida Cvenken, uTuod Cemi lamazis gawveva undoda, isev Caudga win is
Suaxnis kaci, iman da im axalgazrdam icekves. xelebis qneviT, SeZaxilebiT,
wavidnen, dasxdnen Tav-TavianT adgilze. axalgazrdas Cvenken rCeboda Tva-
li. Zalian momewona is Suaxnis tanmorCili, koxtadCadgmuli kaci. mosawo-
1808
ni iyo axalgazrdac, Sublze jiutqoCorCamoSlili, TvalebnaRvliani. ma-
gram verafriT gamovxate Cemi mowoneba, jibes usiamovnod vgrZnobdi. ori
xinkali davtoveT, avdeqiT, wamovediT. axla ufro aSkarad gviyurebdnen.
vicani im axalgazrdis xma, _ „ma ras daanaTebs aqa!“ gaficxda, ganerviulda
doli, Cemma lamazma mklavze momkida xeli da momexuta TaviTa da mxriT. me
gaviwie, Tan Sevaxsene, rom aq ase ar SeiZleboda, vinc unda vyofiliyaviT
erTmaneTisTvis. CavediT dabla, gavCerdiT gzasTan da davuwyeT zemodan
momaval manqana cda. male didi mwvane TviTmcleli movida, Tanac keTilad-
gaRimebuli asakovani mZRoliT. avediT. kars rom vixuravdi, sasadilos
aivanze is ori moqeife davinaxe _ axalgazrda da Suaxnis. avuwie xeli
gamomSvidobebis niSnad da wamovediT.
mcxeTamde im TviTmclelma Camogviyvana, mcxeTidan goris avtobuss gam-
ovyeviT. rva saaTze ukve Tbilisis avtosadgurSi viyaviT _ daRlilni,
TiTqos didCxubgadatanilni, _ da rodesac Cems lamazs vkocnidi Wadrebis
mkvriv sibneleSi, is sul amas ambobda, _ daviRale, saSinlad daviRale, _ da
qvemoT-qvemoT mimisxlteboda msubuq, SmaSura sawvimarSi gaxveuli misi
gluvi, rogorRac moSvebuli, morbilebuli mZime sxeuli.
............
nurc waxvalT nislebis sanaxavad Jinvals, _ marTla daRla icis, saSine-
li daRla. Semdgom amisa, im suraTebis samudamo moyvarulad darCena,
ocdaori wlis asakSi rom giyvardaT, raic dabla ganviTarebis arsebad
gamogaCenT Tqvens TanamedroveTa Soris, kidev ufro Semdgom ki, aTeulo-
biT wlebis Semdgom, yovelive es gadaiqceva mwvave mogonebad, romelic
aRar dagaZinebT mravalsa da mravalsa Rames, bevrjer ki am mogonebas
daerTveba ganwirulobis mudarac.
_ keTilo Ramev, nuRar gaTendebi nuRarasodes CemTvis!
(`Tebro~, 1983)

`Zveleburi nadiroba~ (samagido rveulebidan)

pirveli kargi Tovli movida. mamaCemi fanjarasTan idga, cxel Cais svamda
(vgoneb, yeli stkioda) da gareT iyureboda. SemoaRo kari obol iluam,
ganTqmulma monadirem, _ Sina xar, koteo? mere bebiaCems miubrunda, xaxvi da
qoni moamzade, Zalo, exlave kurdRels movitano. gavida, TxuTmeti wuTic ar
gasula, Tofi gavarda, kidev oriode wuTic da isev SemoaRo Cveni kari
iluam _ veeba mowablisfero kurdReli eWira yurebiT maRla aweuli. yve-
1809
la gabrwyinda, _ sad iyoo? Tqveni venaxis boloSi, me melodebodao. kur-
dReli bebiaCems gadasca, Tofi kuTxeSi miayuda, gamarjvebuli dajda skamze
da Rumels mieficxa.
(`ciskari~ #1, 1981)

`Zvelimeruli~ (samagido rveulebidan)


imerels colis Zma mouvida stumrad. Rvino imdeni ar hqonda, rom da-
eTro, dauTroblad stumris gaSveba ki sircxvilia. hoda, ai, gamodian ezoSi.
imerelma icis, rom saidanRac viRac uTuod uTvalTvalebs. colisZma rom
cxenze Sejdomas daapirebs, uzangs dauWers, aiwevs colisZma, imereli uzangs
gamoaclis da colisZma wabarganavdeba. iseve dauWers uzangs, aiwevs colisZma
da gamoaclis. colisZma isev wabarganavdeba. imereli iRliaSic aSvelebs
xels, saqciel wamxdari colisZma uxerxulad gadajdeba cxenze. es ukve umt-
kicesi sabuTia, rom is mTvrali midis. imereli dgas, qanaobs da isev uqnevs
xels. mezoblebis gamosagulisWireblad dadgmulma speqtaklma warmate-
biT Caiara. imereli mayureblebs esalmeba xelis qneviT.

`Zveli ritmebidan~ (samagido rveulebidan)

erTi kviriT adre daiwyeboda laparaki, SeSaze unda wavideTo. xan me-
zobeli kacebi gadmodiodnen CvenTan, xan Cvenebi gadadiodnen mezoblebT-
an. TaTbirebi hqondaT, sad wasuliyvnen, ra waeRoT, vin waeyvanaT. erTni
erTs ambobdnen, meoreni _ meores, mSvidi monacvleobiT, yuris dagdebiT,
Tavis qneviT. icleboda xeladebi, iWmeboda lobio da mwnili, yveli da
xaxvi. mimoflatunobdnen dedakacebi maT samsaxurSi. bolos SeTanxmdebodnen
raRacaze.
tyeSi wasvlis wina Rames erTxelac Casxdebodnen RumelTan, daidgamd-
nen win wyliT savse jams, Caasvelebdnen Sig salesavebs da Seudgebodnen
culebis lesvas. lesavdnen didxans, maSinac ki, roca yvelani daiZinebdnen.
musikosebis sifrTxiliT usvamdnen culis pirze cera TiTs. galesavdnen,
gaafxavebdnen, gaaprialebdnen. dawvebodnen. cotas waatyuebdnen Tvals da
mamlis mesame yivilze isev wamodgebodnen.
xar-kameCis Sebma Tivis Cageba sagzlis Catana da kalaTaSi Cawyoba xom
namdvil rituals hgavda. gansakuTrebiT _ saxris pirveli gadaqneva.
gavidodnen urmebi ezodan, dedakacebi ki idgnen SemaRlebul derefanSi
da locva-kurTxevas miayolebdnen CurCuliT.
1810
wavidodnen sibneleSi da dabrundebodnen sibneleSive, gvian, navaxSmevs.
ismoda, –_ hoo, hoo, maamo! gavidodiT diliT da ezo savse iyo baraqiani
SeSebiT da tyis suniT.
kacebi ki ukve Zveleburad isxdnen, svamdnen nel-nela da dawvrilebiT
arCevdnen wina dRis ambebs, _ raSi moiqcnen kargad da raSi _ vera. imeds
iZleodnen, meored rom wavidodnen, sul kargad moiqceodnen.
dedakacebic kvlav flatuniT dadiodnen saxlidan maranSi da marnidan
_ ukan. mimohqondaT xeladebi da jamebi, aqedan carielebi, iqidan _ savse.
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`Zveli sasaflao~
(Tormeti wlis gogonas Canaweri)

avdgebi, aviReb wkeplas da avuyvebi _ Zveli sasaflaos aRmarTs.


gza jer ganieria, qva-RorRiani, Sem deg da Semdeg wvrildeba, bolos ki
mTlad qreba, balaxebSi mivabijeb. balaxebi yvavian. yvavis yviTelgula, TeTr
gvirgvinebiani gvirila, lurjad akunwluli vardkaWaWa, Rvinisferi san-
Tela; yvavis Tavbrtyeli fesvmanduki, vercxlis mtvergadafrqveuli abzin-
da, yvavian, anaTeben, RudRudeben CaxCaxa mzeSi. mxolod erTia minabuli, mim-
qrali kesane. TiTqos eSinodes CitisTvaleba winwka la cisferi yvavilebiT
TrTolviT amogcqeris dablidan. momindeba mifereba, Cavixrebi:
_ dila mSvidobisa, keTilo kesane! _ ra Tqma unda, niavi utokebs totebs,
magram me mainc meCveneba, rom Tavs mikravs, salamze salamiT mepasuxeba.
kidev ufro vixrebi da, sxvam rom ar gaigonos, Cumad veCurCulebi:
_ me yvela yvavili miyvars, kesane, magram Sen mainc yvelaze metad miy-
varxar. Sen yvelaze, yvelaze lamazi xar.
is ufro SesamCnevad TrTis. me avdgebi, cotaze gamovSordebi da iqidan
vuqnev xels vemSvidobebi. is TiTqos mpirdeba, rom aseve, TrTolviT, dame-
lodeba. ZeZvebis kenweroebze mwyerCitebi sxedan da WyrialiT gadasZaxian
erTmaneTs. ZeZvis ZirebSi xvlikebi gayuCebulan. mziT gaxurebul patara
flateze gamosula jojoc _ Tavisi garegnobiT kmayofili, amayad Tavaweu-
li, Tvaldauxamxameblad giyurebs, mxolod mucels beravs da kumSavs, ber-
avs da kumSavs. zemoT nalewianSi (dalewilia alistos _ myrala xis amona-
yari) balaxobs zurgnaiarevi gamxdari cxeni. iqve wvanan Savferi, sworadT-
lili, xavsiT yviTlad Seforejebuli saflavis qvebi. zogan wowola natexi
qvebic aris samanebiviT amoCrili. am samanebiviT qvebis qveS damarxulni
arian Zveli drois sawylebi, Raribebi. erTi ubralo lodi ver gaaTlevines
1811
maTma patronebma ostats, ver gadauxades safasurad sami kodi puri. ver
gaaTlevines da ver daades gulze.
Tlili qvebidan zogi didia, zogi patara. patara qvebis qveS patarebi
wvanan. patarebis qvebze patara biWebi da gogoebi arian amokveTili. go-
goebs nawnavebi mkerdamde aqvT CamoSvebuli. saguldagulod amoukveTiaT
kabis Rilebi. biWebs mokle axaluxebi acviaT, TuSuri qudebi hxuravT. erTi
gogos qvemoT amokveTilia saCeCeli da TiTistarebi. biWs gverdiT uwyvia
waldi da najaxi. erTs mSvild-isari. erT qvaze amokveTilia warwera: „RvTi-
Sobelo dedav, Sen dauame tkivili Cems pataras“. erT qvaze _ SemorCenilia
warweris nawili: „miwaa - Cemi sabani“... zog qvaze daxrilan yvavilebi.
sul maRla galavania _ dangreuli, miwis pirad dasuli. galavnis Sig-
niT dgas patara, Seulesavi, mouvleli eklesia. etyoba wvimasa da sicxeSi aq
Tavs afareben cxvrebi da Txebi, sqlad devs Zveli da axali dremla... sana-
Turidan Camosuli Suqi ecema sakurTxevlis qvas. im qvaze awyvia: xelisgu-
lze cota didi, CaSavebuli xis xati, rkinis patara jvari, ori limonaTis
boTli Sig Camxmari yvavilebiT. kedelSi Casmul lursmnebze kidia: ToTo
bavSvis Wreli windebi, aTiod marcvliani ubralo SuSis mZivi, wiTeli baf-
Ta. iqve miwebebulia sanTlis namwvavebi, Sebolilia, sanTliT gapoxilia
baTqaSi.
me pioneri var, magram, rodesac Tundac amdagvarad mouvlel, gapartax-
ebul eklesias vxedav, raRac krToma da moridebuloba meufleba misadmi.
ase mgonia, Cemi mama-papis cremlebiT iyos aSenebuli, ase mgonia, wamic da
Cemi gatanjuli qveynis kvnesa Semomesmeba misi kedlebidan.
eklesiidan gamosuli galavnis nangrevze vjdebi, fexebakrefili, muxle-
bze xelebSemoxveuli _ macxunebs, macxunebs mze, magram me vuZleb.
uu, am galavnis SigniT ramdenjer msxdaran SiSiT acaxcaxebuli dedebi
da bavSvebi, garedan ki, sazarel sibneleSi ismoda cxenebis TqaraTquri da
ucxo tomis mxedrebis Wyivili. ramdeni Tvali uyurebda, rogorc mxsnels,
sasaflaos CrdiloeTiT mdinarisken Caxvewil ufskruls. im ufskrulis
fxebSi dResac binadroben beberi, xmaCaxlewili yornebi. axla yornebi ume-
tesad sduman.
sduman mTebze gadmomdgari abolqvili Rrublebic, da me meCveneba, rom
yvelaferi, sulieri Tu usulo, me Semomcqeris, me makvirdeba _ vina var da
ra var. da me minda, rom kargi viyo, keTili viyo, lamazi viyo. SemeZlos...
iciT, ra SemeZlos? mlocveliviT davdge muxleb ze da Cemi keTili kalTi-
Ta da ubiT gadavefaro mTel Cems qveyanas.
galavnidan Camovdivar da marTla viCoqeb. vcdilob, gavarCio, ras eC-
1812
urCuleba Jangisfer qvas Tavdaxrili yviTeli Selga. nel-nela vwev win
Cemi kabis kalTasac.
magram qvemodan suleli biWebi modian yayaniT. maSasadame unda avdge
da Rirseulad davxvde.
vdgebi, TvalebSi mexs vigubeb.
me es SemiZlia.
qarTveli qali var da, uwinares yovlisa, es unda SevZlo.
viwyeb muxlebis gaqvavebiT. mamxnevebs niavi.
(dila~ #8, 1979)

`Zveli soflis eqimi~

papa irwmuneba, mis siymawvileSi rom sofels eqimi hyavda, iseT eqims,
tyuilia, axla veRar SexvdebiT versad. vin eqimi iyo aseTi? sosia dalaqi.
ris skola, ra instituti! Tmis ori sakreWi manqana hqonda _ msxvili da
wvrili; erTi _ galeuli samarTebeli, daafurTxebda salesavze da ise
lesavda dReSi aTjer; erTi _ gazi da erTic _ wurbelebiani minis qila.
manqanebiT Tmas kreWda soflis didsa da pataras. zogs _ wvrilad, zogs
_ msxvilad _ es iyo imdroindeli ucvleli moda; samarTebliT pirs par-
savda aT-aTi dRis Tavze SedarebiT axalgazrda kacebs, gaziT mtkivan kbilebs
aglejda ganurCevlad yvelas, kaci iyo Tu qali, wurbelebiT ki uamrav rames
mkurnalobda _ Sakiks, wiTelqars, moglils, dabeJils, jdomsa da sxva. ico-
da, agreTve, yelis amoweva. miuyvanda bebia an deda anginian biWs, miutanda
erT xelada Rvinos da Seevedreboda: _ Tavs Semogevle, sosi, erTi am biWs
yeli aqvs Camosuli da iqneb amouwioo, sosia yovelTvis moucleli iyo, an
dalaqobda, an arada maranSi raRacas akeTebda. _ damacadeT, erTi amas movr-
Ceo! _ dasxdebodnen bebia da SviliSvili an deda-Svili, da ucdidnen, rodis
moiclida sosia. biWs sul eleTmeleTi mosdioda, magram ra eqna, iTmenda,
mSoblebisa eSinoda. bolos sosiac moiclida. xelebze TungiT wyals gada-
ivlebda, lurj winsafarze Seiwmendda, _ modi aq, biWoo, _ etyoda. biWi wa-
modgeboda da gaubedavad miuaxlovdeboda. _ maCvene erTi, ra gaqvs mag
yelSio. biWi pirs daaRebda. maSin sosia Tavis msxvil, rokiviT xmel TiTs
pirdapir xaxaSi atakebda, erTs dautrialebda da mzad iyo, aRrialebul
biWs sicils daadevnebda.
icoda yelis amowevis meore xerxic. amas „qalaqis danaxveba“ erqva.
biWs, romlisTvisac yeli unda amoewia, saxegabrwyinebuli miuaxlovdeboda,
fereb-ferebiT etyoda: _ maS, qalaqis danaxva ginda Senao! _ nikapqveS brtyel
1813
qamars amosdebda, aswevda maRla, Tavis mkerdze ufro maRla; erTi orjer
daajunjruxebda da isic mzad iyo, im aRrialebul biWsac siciliT daadevneb-
da: _ xom dainaxe qalaqio!
kbilis mkurnalobis ambebs xom nuRar ikiTxavT! imisic aTasi wesi ico-
da: gavarvarebuli windis Cxiri, gaxurebuli marili, cxeli Zmari, cxvris
Sardi, jojoxeTa balaxis wveni, Sabi, Sabiamani, Tavi da Tavi! ki _ amoReba;
kacs erTxel etkineboda, mere ki samudamod moisvenebda. '
bevri, bevri vinme mourCenia sosias, magram papaCemis biZa rom moarCina,
imisTana sakvirveleba mainc meore aRar unaxavs aravis.
papaCemis biZas, solomons, Wvali daadga. jer weli gaukava da lekdadevneb-
uli qaliviT akivla, mere mTlad dabRunZa, gaasacodava. afrines Sinaurebi
sosiasTan. movida sosia, naxa. mourbenines Rlvino da mSralad moxarSuli
Roris xorci. dalia Rvino da daayola is msuqani loris xorci. isev da-
lia da isev daayola Roris xorci. Tan sul sxva raRacebze laparakobda _
tyeze, SeSaze, arayis xdaze. bolos Tqva: muxrovanSi unda waiyvanoT da cxe-
nis nakelSi CaawvinoTo; cxenis damwvar nakelSi. gasTxriT, CaawvenT ise,
rom marto Tavi mouCandes, da morCeniliao.
vin daeWvdeboda sosias sityvebSi! meore dResve Caawvines uremSi is
daxuTuli solomoni. mousxdnen aqeT-iqidan coli da colisZma da wavid-
nen.
muxrovanSi maSin samxedro yazarmebi iyo, dragunebi idgnen, mTeli mTe-
bi edgaT cxenis nakelisa. miiyvanes iq, gaTxares is cxenis nakeli, gaxades
solomons da Caawvines. zemodanac blomad daayares. cxenis nakeli mxur-
valea, scxela solomons, magram unda moiTminos da iTmens. erTi saaTi ar
gasula da, _ maWameT rame, SimSiliT vkvdebio. _ miujda coli, wamouwia Tavi
da aWama. Rvinoc damalevineT cotao, Rvinoc daalevines. kidev damalevine-
To, kidev daalevines. axla meZinebao, da daiZina. eZina is dRe, sadilobidan
saRamomde, saRamos isev moikiTxa saWmeli. Wama, Rvinoc dalia. isev daiZina.
eZina is Rame. gaTenebisas gaeRviZa da, _ mgonia, movrCio, aba, wamomayeneTo. _
wamoayenes, Semoaxvies nabadi, sabani, xaliCac ki. _ movrCenilvaro! movrCe-
nilvaro, xalxo! aRarc weli mtkiva, arc araferio! _ yviroda solomoni. mis
meuRles da colisZmas ki xelebi cisken hqondaT apyrobili da sosias
locavdnen: _ ixaros da imravlos! SerCes is gamrjeli marjvena! sosias
Svilebsa da SviliSvilebsac gaswvdes Cveni locvao.
modi da am ambis Semdegac nu davujerebT papas, rom iseT eqims, rogoric
sosia dalaqi yofila Zvelad, axla veRarsad SexvdebiT qveyanaze.
dila~ #2, 1972; `Sori TeTri mwvervali~, 1979
1814
`Zveli furclidan~ (samagido rveulebidan)

me vicodi, rom is sadRac axlos iyo. CamuWuli hqonda sveli cxvirsaxo-


ci da CawiTlebuli TvalebiT Cascqeroda iataks. momvleli qali rom ety-
oda, SegiZliaT SexvideTo, jer fanjarasTan mividoda, rbilad imSralebda
Tvalebs, niavs uSverda saxes, mere iqve, fanjris minaSi mzeriT Seisworebda
Tmas da ise wamovidoda Cemken. palataSi Semosvlisas masac eRimeboda da
mec. me vicodi, ra Rimili iyo Cemi Rimili _ Cem Tavsac davcinodi da masac.
misi Rimilis axsna ki miWirda. vfiqrobdi aseT rames _ ra dagemarTa, iseTi
araferi giWirs, rom geSinodeso, magram Tvalebi rom mainc SiSiT hqonda
savse? makocebda Sublze, dajdeboda da miyurebda. mec siamovnebiT vuyurebdi.
miuxedavad imisa, rom gatanjuli saxe hqonda, mainc SerCenoda adreuli
silamazis raRac _ Tanac ukve sevdian burusSi gaxveuli. me viWerdi mis civ
xels, is Cems xels daadebda meore xelsac.
_ geZina?
_ ki.
_ rogor geZina?
_ Zalian kargad. Tan, ici, ras vxedavdi sizmrad? mzian, magram yinvian
dRes, gzis aqeT-iqiT axvetil gayinul Tovls, wiboebi rom ubrwyinavs mzeze
da Camodis tkapuniT wveTebi.
_ xom ar gcxela?
_ cotaTi, ki.
_ ufro metad gamovaRo fanjara?
_ Sen gacivdebi.
_ me ra gamaciebs?
adgeboda, gamoswevda fanjaras, gamoiRebda macivridan mawons, damisxam-
da WiqaSi, wamomawevinebda Tavs da kovziT maZlevda patara bavSvsaviT. me
madlieri viyavi misi zrunvis, ufro metad ki _ qaluri surnelebis. saavad-
myofos qimiur sunSi mas Semohqonda mzis, quCis da, rac mTavaria, odnav
gaoflili qalis sxeulis yvelafrisgan gamorCeuli suni..

`Zveli qarTveli qali~

parkavs lobios daria Zalo, gamxmari, Savi, kedlis aCrdili: parkavs


Ronivrad, jibrianad, da yveba xan RimiliT, xanac braziT:
1815
_ exla rom miyurebT, gana es viyavi suyovelTvis! sanam aq gamomiyvand-
nen, am ZaRlis sayelosaviT daundobel sofelSi, qusli ar damidgia miwisT-
vis, fexiswverebze davdiodi dedofaliviT. maRalqusliani fexsacmeli ara
mcmia, _ maRalquslians vin momaSavebda, xarazul Custebs Zlivs macmevdnen
Cvenebi, _ magram mainc sul fexis wverebze davdiodi da yvelas da yve-
lafers maRlidan gadavyurebdi yelmoRerebuli. gamoCndeboda qalaqidan
momavali dilijani, Cavisvamdi kalTaze xelebs, gavdgebodi gzis piras, Cai-
Tqrialebdnen cxenebi zanzalakebis JriamuliT, damkravda iqidan qari, mi-
hqonda Cemi Tma da wamwamebi bibiniT, gaocebiT miyurebda dilijnis qali
da kaci, da TiTqos anTebuli kelaptrebi gameyolebinos, egre unaTdebo-
daT saxeebi. tuC-kbili mqonda, vardsa da SroSans SeSurdebodaT imaTi
brwyinva. sul megona, rom gaCerdeboda erTxelac dilijani, gadmovidoda
xmliani, tanasxletili aficeri, CamWidebda xels da wamiyvanda sarkeebian
sasaxleSi. RamiT rom bednieri davwvebodi, diliT ufro bednieri viRvi-
Zebdi. TiTqosda tanze kaba ar mcmodes, mklavs rom gavSlidi, yinvac ki
sasiamovnod melaciceboda ZuZu-mkerdze, bumbuliviT. sakuTrad CemTvis
WikWikebdnen Citebi.
Cvidmeti wlisac ar viyavi jera, CamWides xeli Cemma sulwawymendilma
mamidebma... ra, ras vambob?! vambob da kidevac vityvi. da kidevac vityvi. Cam-
Wides xeli Cemma sulwawymendilma mamidebma da mimces am Cven beCavs, sos-
ias. vtiri, vtiri, su xorcebs viCqleTav, is mamidebi kidev, _ didi qalebi,
roxroxebi, erT weliwads daixocnen oriveni, _ qimunjebs miRereben aqeT-
iqidan _ gawyvite xmao, Roris Tavi oqros sinze dades da talaxisken migo-
ravdao, ici, ra ojaxSi Sedixar, Se qarixvetiav, marto saxlebi udgaT, cxeni
gaWendeba Sigao. qarixvetiao da, guSindeliviT maxsovs, amaze ufro amov-
igdebine guli.
movida Cemi kudiani dedamTilic, miyura, miyura, Semomiara cixesaviT
irgvliv, brica tuCebi, iqnia Tavi xan aqeT, xan iqiT, dedaCemi da mamaCemi
kidev, RvTis monebi, mowmeebiviTa dganan, mamaCemi maRlac ki ver ixedeba. am
beCavmac, sosiam, rom uTxres, midi beWedi gaukeTeo, salok TiTze mikeTebda,
ise iyo gasacodavebuli. damniSnes, is msxvili beWedi gamikeTes, vanuSas cols
miveci mere, ra TavSi vixlidi beWeds, Cems TiTebs ra beWedi undoda, daZRnen
kacebi RviniTac da yayaniTac, moayenes Cardaxiani uremi TebervalSi, Tovl-
WyapSi, burusSi, saRamoTi Camsves Sig. es Cveni sosia sul ar aris, gamqralia.
viTom cxeni arTmevs Tavs da xan ras efareba, xan ras. Semomisxdnen mamide-
bi aqeT-iqidan, CamouSves Rababebi da wamomiyvanes am fuZisCamyrelaZaRle-
bulSi. vambob da kidevac gavimeoreb, amisTana xarbi, sxvis TvalSi nacris
1816
mTvleli xalxi meore arsad iqneba qveyanaze. Cven ra, qofTavelebi, Cven
Raribebi viyaviT Tu rac viyaviT, sxva adamianoba gvqonda, marto momarage-
baze ar viyaviT gamecadinebuli TagvebiviT, maambobineT, rac saambobi maqvs.
Zlivs gamomiyvanes iorSi, bnela, bnela, rom Tvalyuri gtkiva sibnelisagan.
movadeqiT raRac kbodes, kinaRam ar gadabrunda uremi, TaviT fexebamde
dasvelda Cemi mazli. amovediT sofelSi da axla aq, xan saiT Sebrundebian
xarebi, xan saiT, Cemi mazli kidev su sisinebs, Cumad ujavrdeba xarebs, Cumad
ulanZRavs rqasa da balans. aSkarad etyobaT, ar undaT, rom vinmes gaage-
binon Cemi moyvana. mainc gaegoT viRaceebsa, gaebaT wyarosTan jaWvi. ivaWres,
itutunes Cumad, xuTi maneTi miacemines Cems mazls, amomiyvanes da Semiyvanes
am gaZlierebul zaqaraanT saxlebSi. ai, gaqres Zveli dro, gaqra kidec, da
Zveli saxlebica. ra saxlebi, qalo, ori oTaxia, iataki ar agia, dabla miwaa,
erT oTaxSi Cemi mazli cxovrobs Tavisi col-SviliT, meoreSi Cvena,
mamamTil-dedamTilic CvenTan arian. baki aqvT didi, gomuri, marani, beReli,
saTxe, saqaTme da imeebSi arian Camklavebulebi, Camdnarni. saqoneli hyavT
udieri da TviTonac saqonels arian damsgavsebulebi _ Cumebi, miwisken
daRunulebi, sayveduris araferze mTqmelebi. es sosia xom sul ar arse-
bobs. miwazea tylapiviT gakruli. me vin ras metyoda sacodavs, Torem erTi
qali ukve mounelebiaT. me meore coli var sosiasi, imitom momiyvanes Cu-
mad, imitoma hqondaT erTi CuCun-tutuni. momiyvanes, gadaixades patara ra-
Raca, qorwiliviT, Semabes da Sevebi mec saqmeSi kalos cxeniviT, vabivar da
vtrialeb Tvalebaxveuli. meti ra gza maqvs, qarTveli qali var, ded-mamis
Svili, naTesavebis patroni, vabivar da vtrialeb, magram guli xom mainc
gulia, guli mainc Tavisas Svreba: sakenks rom gamovitan xonCiT, gaviqnev
xels aese, Tvals gavayoleb Cems mklavs, vigrZnob, rom isev fexis wverebze
vdgevar, isev mibibinebs niavi Tmasa da wamwamebs, isev lamazi var dedo-
faliviT, amomijdeba guli, Seval saqaTmeSi, viTom sabudrebis amosalage-
blad, vitireb, vitireb da gamoval.
Cemi kudiani dedamTili su zurgiT melaparakeba, zurgiT melaparakeba
mamamTilic, mazlic, es beCavi Cveni sosiac ki. an ras laparakoben _ ra rogor
unda, sul sibrZneebs, sul saqmeze arian miZalebulni, raRac Soreuli fiqri
aqvT. gaTenebisas dgebian da bindisas Semodian Sin. Zveli, maimuni saxli
rom davangrieT, maSin gamoiRo Cemma kudianma dedamTilma xuTasi Tumani,
nikolozis fuli, dagunjalebuli, da maSin maCvena tiriliTa. ojaxSi ki
erTi patara lampa aqvT, navTs ufrTxildebian. sosia an ris gamfrTxilebe-
lia, an ris gamniavebeli, dedamTil-mamamTili arian ufrosebi. mamamTils
erTi mokle tyavi aqamde ecva, ai, omi rom damTavrda. mec miyides raRacebi,
1817
magram win dasawyobad da satirlada? _ me gareT ar miSveben, wyalze ar
miSveben, rom iq mainc gavaxilo Tvali. var patimariviTa.
aRdgomis kviras Zlivs wamiyvanes eklesiaSi. gzaze rom mivdivar, Cacmu-
li, daxuruli, vatyob, is aRara var, rac viyavi, bumbuliviT aRar melamuneba
sulze niavi, magram mainc lamazi mivdivar, Tanac ukve sxvanairi lamazi, yvavili
rom amoscdeba Sav foTlebs. abah! vis efineba saxeze naTeli! Semomxedaven
da piri papaCemisken miaqvT. ra vicodi maSin Surisa da erTmaneTis damarx-
visa! mifarTxalebda beRuris bRartiviT es sacodavi guli.
mRvdeli iyo erTi, sxvagneburi, Tqven ar gexsomebaT, sulkatiani,
Tvalebbozi, loyebRaJRaJa. erTaderTma iman gamomarTva xeli sixaruliT,
wona Tavis xelSi, gausinja silbo _ sisaTuTe, miyura, miyura da mere eS-
makis tkbili CurCuliT miTxra: _ zaqaraani miwisebi arian, Sen cisa xar,
rogorc cis varskvlavi, codo xar, Svilo, codoo, _ da majazedac amomicacu-
na TiTebi.
gamovglije xeli da wamovedi.
oTxi Svili gavaCine da gavzarde, tani ar damiklia arc erTisTvis da
fexi. cuds iseTs veravin ityvis Cemze, magram raRa dasamalia, dRe da Rame
yurebSi medga im mRvdlis tkbili CurCuli. imis naTqvamis Semdeg ufro
mwared davinaxe, rom sul miwa ezideboda Tavisken Cem qmar-mazls, Cems
dedamTils. qveynad marto miwis ridi da SiSi hqondaT. mec rasa vxedavdi
mets, samkali da kalo, kalo da saqoneli, saqoneli da venaxi. xan sad medga
akvani da xan sad. davimartoxelebdi Tavs, davjdebodi da kideva vtirodi,
Cems silamazes davtirodi. erTxel da isic sulkatianma, Tvalebbozma mRvdel-
ma amiwona is, Cemi silamaze, namdvili sawoniT, fasic namdvili miTxra, Tvi-
Tonac gaixara, mec gamaxara guligulSi, magram rogorc giTxariT, me Zveli
qarTveli qali viyavi da meored im mRvdels aRar mivaxlovebivar, arc
gasaxareblad, arc javris mosaklavad. sul male xom aRarc satirali
mqonda rame, miwam Caitana, kalom CafSvnita Cemi silamaze. wamovel mas Sem-
deg aese TavdaRunuli, uRlisagan qedgadaxexili. xandaxan Tu avxedav var-
skvlavian cas.
gana marto me? ramdeni CemisTanis silamaze ganiavda kalos bzesTan
erTad!
gaqres Zveli dro, gaqra kidec, gaqres imisi maqebaric, erT iseT kocnad
ara Rirda, exla kinoSi rom hkocnian qali da kaci erTmaneTs!
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

1818
`Zila~

Zilas mama mosisxleebma mokles _ adre, rusxelmwifis mefobis dros.


deda, lamazi, gulzviadi qali, aRar gaTxovila. brtyeli, kacuri qamari hqon-
da xolme Semokruli, mZime dambaCa ekida zed, idga welSi odnav gaRunuli,
qsovda Wrel-Wrel windebs da TviTonve mwyemsavda sakuTar cxvar-Zroxas.
Zilas axsovda erTi mamakacic, myefariviT dayuntuli dedis Soriaxlos, xan
gacinebuli, xan saxedaRrejili mtiraliviT _ SeSinebuli Zila maSin orive
xeliT ekvroda dedis kalTas _ magram is kaci ise darCa bolomdis, de-
dasac erTxel ar Seubrunebia piri misken.
cameti wlis Zila varskvlaviviT aenTo da akaSkaSda. sxvebic xedavdnen
da TviTonac grZnobda, rogor gamoaSuqebda raRac uCveulo Suqs marto
Tvalebidan ki ara, mTeli sxeulidan. koSkSi marto darCenili, daZvelebul
sarkesTan mdgari, xelebis kankaliT CamoiSiSvlebda mxrebs, patara ZuZuebs,
dahkravda oqrosferi brwyinvaleba, brwyinvaleba da sicxovle, da
Tavbrudaxveuli, TiTqos dabrmavebuli Caikeceboda muxlebSi. SeSinebuli
ifaravda samosiTa da mklavebiT siSiSvles, devniliviT iyureboda aqeT-
iqiT. uZneldeboda xalxTan siaxlove. TrTolaSemjdari, saxsrebCarbile-
buli, mkerdaCamaluli uaxlovdeboda ZmasaviT SeCveul sworfersac. swor-
feric Seicvala, krToma daiwyo, ukan iwevda da aSkarad veRar usworebda
Tvalebs. „xvara gtkiv, magikvd Cem Tavi?“, „aramtkiv“, _ damdurebuliviT mi-
ugebda sworferi, gulaRma gawveboda Tivaze, gverdiT miujdeboda Zilac,
magram Zila advilad veRar ubedavda Tavisi TiTqosda ukve sxva TiTebis
Sexebas mxarze. ewyo is TiTebi kalTaSi da aWerinebda erTmaneTs.
„magklav!“ _ iyvira araynasvamma sworferma erTxel. uceb moiqcia xe-
lebSi, uceb miitaca foToliviT msubuqi, cecxlis aliviT TaxTaxa. biWis
Zlierma kocnama da sunTqvam dauwva, daufufqa umanko gakvirvebiT gaciebu-
li tuCebi; da mere _ idga Tu dadioda _ veRar iSorebda am kocnas. TvalebiT,
sifrifana nestoebiT, TeZoebis aqeT-iqiT saidumlo zraxviT gaSlili TiTe-
biT, mTeli sxeuliT eZebda, moeloda sworfers. magram is iyo da is, aRar
gameorebula is tkbili gehenia. sworferi barSi Caikarga sadRac.
dadioda da dahqonda saxis gamonaSuqSi Rrublad Careuli sevda, niavi
Tu Sehbedavda tuCebze Sefofinebas. drkebodnen xnierebic ki, misi Semxed-
varni; feTdebodnen axalgazrdebi. eCveneboda, rom sul goris fxaze idga,
irgvliv ekra Cabnelebuli xevebi da im xevebSi iRrinebodnen, ymuodnen,
wkmutunebdnen boRmiT gadareuli xvadebi. TiTqosda mtruli TvalebiT
uyurebda dedac.
1819
bolos movidnen da „liSani“ moutanes xevisbris vaJis dedama da biZa-
Zaluam. male erTadac daayenes is vaJi da Zila, gadaswera jvari xucma, iqe-
ifes, iRreves xevsurebma. mere gagzavnes qal-kacuri umaRlesi saqmis aR-
srulebisaTvis. Sleguri siCqariT mouSiSvla mxrebi da mkerdi xevisbris
vaJma. da moxda, albaT,, rac unda momxdariyo. ver gauZlo Zilas mxrebisa
da mkerdis Suqs xevisbris vaJma, Caemxo da aqviTinda sabraloblad. Zilam
gulgrilad aikrifa samoseli, gulgriladve mivida koSkis sanaTurTan da
ase, qmrisken zurgmiqceuli darCa manamde, sanam mRvrie, gacofebulma arRun-
ma ar CanTqa da moacila iqaurobas xevisbris ubeduri vaJi.
mere iyo meorec _ qorwinebis kvirisTavs WiuxSi CaCexili meore ubedu-
ric.
mere badr mTvaresaviT gadmodga TiTqosda saiqiodan mobrunebuli
sworferi. dadnen da Cainavlnen erTmaneTSi, magram sworferi _ Zalian
male, sabolood, da darCa isev marto Zila.
maSin daiCoqa da daswyevla Tavze damdgari mze.
maSin erTxel kidev moiSiSvla mxrebi da mkerdi, erTxel kidev uyura
didxans iqidan gadmomaval Suqs, da rogorc piris dasabanad Caigubeben
xolme muWaSi wyals, ise Caiguba Tezafi da Ronivrad moisva saxeze, mxrebze,
mkerdze.
`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`Zlieri fesvi~

rogorc ki maisi dadgeba, rogorc ki gzebze TrialeTisaken mimavali


pirveli cxvris farebi gamoCndeba, mamaCems gaeRimeba da ityvis: aba, cota
Tadarigianad viyoT, am dReebSi jalila yaCaRi dagvecemao, yaCaRs, xumro-
biT, iormuRanloel Zmakacs eZaxis. mama da is omSi erTad iyvnen, axla ja-
lila kolmeurneobis ufrosi mwyemsia. ityvis amas da, marTlac, oriode
dRe ar gaivlis, rom Cveni ubnis ZaRlebs erTi vai-TavSicema autydebaT.
orRobeSi qarborbalasaviT SemoiWreba akivlebuli _ cxenosani _ eheei!..
_ ukan moitovebs eldanacem ZaRlebs, Semovardeba Cvens ezoSi, cxens qvis
kibeebze amoagdebs, maTraxis tariT moswvdeba moajirs da mTeli ZaliT
daabraxunebs.
gavegebebiT didian-patarianad. mamaCemi da is erTmaneTs gadaexvevian,
kisers mousinjaven, welSic mosweven, SeaWanWyareben da, raki naxaven, isev
magrad arian erTic da meorec, isev gadaexvevian da sicil-xarxariT amov-
1820
len maRla.
me cxens vecemi da aqeT-iqiT davuwyeb tarebas, rom ar dahgrilos. deda
da bebia qaTmebs aakriaxeben, papa maranSi Cava, udedod dayenebul Rvinos
sarqvels moxdis. mikiTxva, mokiTxva da...
jalila Wrel xurjins miiCoCebs. erTi Tvalidan lamaz batkans amouyvia
Tavi, xolo meore yvelis veeberTela kveriTa da saCuqrebiT aris savse.
daiwyebs amolagebas _ es dedas, es bebias, es papas...
CemTvis ki...
amosvams im lamaz batkans. wabarbacdeba sawyali, waiCoqebs. mere gamar-
Tavs dabuJebul muxlebs da peteliT, bakibukiT gaivlis iatakze. gaxedavs
gezad jalila, erTxelac Seamowmebs, xom ar movtyuebulvaro. gaicinebs, ga-
moaCens qaTqaTa magar kbilebs da ityvis:
_ es Cemma ismailma gamougzavna zzalikoso.
gaiSleba sufra. dasxdebian erTad mama da Tavisi kargi yonaRi. ityvian
amas, moabamen imas, moayoleben aTas rames da Tan nel-nela svamen. jalila
netarebiT lulavs gizgiza Tvalebs da sul icinis, icinis...
weliwadSi orjer modis xolme. erTxel, rogorc giTxariT, maisSi, Tri-
aleTSi gamgzavrebis dros, meored _ seqtembris bolos, TrialeTidan mo-
mavali.
seqtemberSi venaxSi waviyvanT. ormocdaxuTi wlis iqneba, magram ise modis,
TiTqos miwas fexs ar akarebso. dacucqdeba, gzad Semoxvedril ymawvilebs
Sescinebs, SeuRitinebs, Tavis TeTr boxoxs daaxuravs, gaacinebs da Sublze
akocebs.
_ jalilas gaumarjos! _ dauZaxeben Soridanve da xan erTi mezobeli
gadai patiJebs venaxSi, xan meore.
roca gveTxoveba, Tan iRimeba da Tan buzRunebs. imisi xurjini piramdea
savse da javrobs _ cxens wels momawyvetinebTo.
erTaderTi Svili hyavs _ ismaili. imanac SarSan daamTavra merve klasi,
mec.
me misi bevri rame vici. jalila xSirad hyveba: ismailma esa Tqva, is-
mailma es gaakeTao. magram piradad... piradad mxolod wels gavicani.
maisi iyo. Cven marto jalilas velodiT. gaiara ramdenime faram. da, ai,
erT dRes atyda Cveulebrivi ambavi: ZaRlebis yefa, cxenis TqaraTquri...
gavvardi Sesaxvedrad da rasa vxedav: jalilas gverdze Cemi xnis cxenos-
ani udgas. imasac TeTri didi boCoxi axuravs, Solti uWiravs, kupriviT Sav
cxens Tavs uWers da icinis. !
maSinve mivxvdi, rom es ismaili iyo. gavqandi da uzangi davuWire, Camo-
1821
brZandi-meTqi. Camoxta, xeli CamomarTva. is boxoxi moixada da sixarulis
almurSi gaexvia, ar vicodi, ra meTqva. albaT,, arc iman icoda, da uneburad
mivxedeT Cvenebs.
mama da jalila xelmoxveulebi idgnen, Cven gviyurebdnen da eRimebo-
daT, bednierad eRimebodaT.
_ gadaexvieT, Tqve virisTavebo! _ daiZaxa mamam da jalilamac SeaSvela
mWaxe xmiT:
_ hait, uxeiroebo!
Cven kidev ufro Segvrcxva, magram mainc gadavexvieT da erTmaneTs vako-
ceT.
maSin mamam da jalilam xmamaRla gadaixarxares. saidanRac papaCemi
gamoCnda. gaisva xeli ulvaSze da imanac akoca ismails. deda xom ise iyo
abneuli, aRar icoda, ra eqna. ismails qudi gamoarTva, TiTqos Zalian amZ-
imebso. me sayelo Semikra, erTi kona darCeniliyo TonesTan, is aiRo da
safiCxeze Seagdo.
mere Cveulebrivi ambavi datrialda. me erT dedals damadevnes. papam
Tavis „udedos~ miuCoqa. bebiam axali SoTebi amoalaga. davuZaxeT biZaCems,
mamidas, sandro Zias. xeldaxel gaiwyo sufra da wavida sma da dros tare-
ba.
me da ismaili erTad visxediT. xom vTqvi, Cemi tolia-meTqi. Cemi tolia,
magram Cemze didad meCveneboda. majebi hqonda, karg vaJkacs rom SeSurde-
ba. ijda morcxvad da iRimeboda. mec, rogorRac, uxerxulad vgrZnobdi Tavs.
miT umets, rom vxedavdi, yvelani Cven gviyurebdnen. gansakuTrebiT Cveni
mamebi. dagviwyebdnen eSmakur yurebas, gadauCurCulebdnen erTmaneTsa da
gaecinebodaT. Cvenc gagvecineboda, magram _ ratom, ar vici.
sufrasTan marto es vTqviT: vis ra naWeri uyvarda qaTmisa da kidev _
rogor moxda, rom skolidan Tavisufali iyo da mTaSi mihyveboda mamas.
ismailma gaicina. vaSli gaWra, naxevari me momawoda, naxevari TviTon
daido TefSze da Tqva:
_ me xom ara vswavlob.
_ rogor! _ gavikvirve me.
_ SarSan mecxoveleobis teqnikumSi vabarebdi gamocdebs da ver movxv-
di.
_ mere?
_ wels uTuod movxvdebi,
_ mecadineob?
_ Cavabareb.
1822
es ise Tqva, ise daado Tavisi Ronieri muSti magidas, rom imwamSi davijere,
Caabarebda. manamde ki... manamdec bednieri kaci iyo. mTa, cvriT ganbanili
balaxebi, nisli, arwivebi, did-didi ZaRlebi...
_ mTaSi pirvelad midiCxar?
_ pirvelad. magram es zamTari mwyemsebTan gavatare SiraqSi.
_ ras akeTebdi?
_ yvelafers. cxvars vaZovebdi, binebs vaSenebdi. ufro xSirad ki vete-
qims vexmarebodi.
ismailTan SedarebiT kidev ufro patarad momeCvena Cemi Tavi, magram
ar mwyenia. piriqiT, mixaroda, rom aseTi kaci myavda gverdiT.
ufrosebi svamdnen, Cven ki ise visxediT. visxediT da yurs vugdebdiT.
mamam mowyena Segvatyo da miTxra: adeqi, Seni Zmakaci gaatare, sofeli
aCveneo.
avdeqiT d gareT gavediT, saiT wameyvana, ar vicodi.
_ ager, is ioria, _ davanaxve WalebSi Cakarguli mdinare.
_ vici. ·
_ gaRma Cveni kolmeurneobis baRia. ra blebi dgas, rom icode! ai, amsisxo,
TafliviT tkbili, grZeli, wiTeli saxuravi rom moCans, xom xedav?
_ xo.
_ eg Cveni skolaa. skolis win klubia.
dabla CavediT.
TiTqos pirvelad davinaxe gadaRrecili safiCxe da TavxeCamomtvreu-
li Talari.
„ux, Tqveni!” _ gavifiqre gunebaSi da Tvali avaride.
urigo ar iyo Cveni kar-midamo, urigo ar iyo Semogareni, ca, mze, magram
mindoda ufro kargi, ufro lamazi yofiliyo yvelaferi.
ismailma cxenebTan mimiyvana da Tavis cxens gavaze xeli gadausva.
_ Cemi gazrdilia! _ Tqva amayad.
_ marTla? ra hqvia?
_ yaragiozi. ginda, Segsva?
gamogitydebiT, cxenze aqamde ara vmjdarvar. muxlebSi Jruantelma dami-
ara, magram mainc Tavi davuqnie, maSin ismailma swrafad daumokla garsakrebi
orive cxens. damiWira yaragiozis uzangi da miTxra:
_ yaragiozi Wkviania. Tavis nebaze miuSvi da nurafris nu SegeSindeba.
me uzangSi fexi Sevyavi da unagirze gadavibRote. ismails mxolod gaeRima,
meti araferi. elvasaviT gadaevlo mamamisis lurjas da daviZariT.
miuxedavad gafrTxilebisa, mainc Tavbru mesxmoda, aRvirs vqaCavdi, mux-
1823
lebs vuWerdi.
_ aRviri miuSvi, muxlebs nu uWer, nu geSinia! _ momZaxoda ismaili. da mec
_ rac aris, aris-meTqi, _ mivuSvi. mivuSvi da yaragiozic wavida wynari qevqeviT,
amayad. kisermoderebuli.
me SvebiT amovisunTqe da aqeT-iqiT mimovixede, miyurebs vinme-meTqi Tu
ara. miyurebdnen da aman mTlad frTebi Semasxa, yaragiozs qusli amovkari.
aba, Tu Sen es miyavio, waigrZela kiseri yaragioza, waigrZela kiseri da
wavida isariviT. dabzrialdnen xeebi, telefonis boZebi, gza. damayara ybe-
bze ekali, magram xmas ra amomaRebinebda! wavweqi unagirze da rodis-rodis
gavxede ismails.
Sematyo ismailma, cudad mqonda saqme. Rimi gauqra, wamoiwia win, Solti
aswia, aatkacuna, damewia, ar SeSindeo, ar SeSindeo da... mitaca lagamze xeli.
yaragiozma imwamsve svla Seanela da mec gaRimeba SevZeli.
_ yoCaR! _ Semaqo ismailma. _ mSvenivrad mogyavda.
me gavwiTldi.
_ tyuilad maqeb!
_ ara, Cemma mzem, mSvenivrad modiodi. axla nela vataroT.
yaragiozs xeli gauSva da gasworda, mec gavswordi.
xelmarcxniv venaxebi iyo, venaxebis dabla _ mdinare, mdinaris iqiT _
qedi da Camavali mze.
xelmarjvniv _ sayaraulo gora, romelsac JivJiviT uvlidnen namgale-
bi.
Cvens pirdapir ki ori tyiani qedi misuliyo erTmaneTTan, magram iors
ar gaeSva da axla napir-napir mieSurebodnen CrdiloeTisaken.
mivdiodiT da ase megona win raRac didi kari iyo gaRebuli da am karSi
SevidodiT zeimiT.
mivxede ismails. isic saxegabadruli, amaRlebuli ijda cxenze. mominda
meTqva, es saRamo ulamazesi saRamoa-meTqi Cems sicocxleSi, magram ver vTqvi.
maSin yaragiozs amovkari qusli.
yaragiozi yaleze Sedga, daifrutuna da gadaeSva. magram movaswari da
Tavi Sevikave. es ki ara, isev amovkari quslebi.
da isev gaiqcnen SeSinebuli xeebi da boZebi ukan. ismailic gverdze mo-
myveboda da xmas ar iRebda.
mxolod eRimeboda da Solts atkacunebda haerSi.
axla me vyvirodi:
_ ehei!.. hait!..
da frTxebodnen alvis kenweroze wamomsxdari yvavebi gzis maxloblad.
1824
***
nasoflarTan movbrundiT.
mze qedze jdeboda da grili niavi qroda.
_ mTidan rodis Camoxval, ismail?
_ adre, gamocdebisTvis.
_ xom mnaxav?
_ Sen amodi iq. werils mogwer an TviTon Camoval da...
me siamovnebiT SemiTrTolda guli.
mamas vaTxovnineb.
_ ra vici. yovel SemTxvevaSi, Sen mainc·mnaxe. Semodgoma sxvaa. maSin, ici,
ra dros gavatarebT?
ismailma araferi Tqva. gaeRima.
_ amaRam rom darCeT? _ isev daviwye me.
_ ara, ar SeiZleba. codoni arian sxvebi.
_ vin sxvebi?
_ mwyemsebi. droze unda SeveSveloT.
_ eex!...
Zlivs avabiT saubari da...
soflis piras dedaCemi gvixvdeba. mamidac aq aris. gaSavebulan da Caqu-
frulan.
roca deda aseT saxezea, vai xesa da qvas! magram axla ismaili myavs gver-
diT da mxolod mekiTxeba:
_ xom ar gadmovardi? xom araferi itkine?
_ vina!
_ Tavis dReSi ara mjdara cxenze, Svilo, _ eubneba ismails.
_ vin ara mjdara! _ mwyins me.
ismaili ki icinis.
icinian mama da jalilac, romlebic aivanze gamosulan da Cven gvelian.
dagvinaxaven da siyvaruliT moxveven erTmaneTs xels. papac Taviseburad
gaisworebs ulvaSs da grZlad gvlocavs:
_ gaizardeT, Svilebo, bednieri kacebi gamyofoT RmerTma, egre _
avTandil-tarieliviTa...
mere wavidnen...
me da mamam gaRma ubnamde gavacileT. aq gadavexvieT da isini axlad
Camowolil binds Seerivnen.
im wuTSi guldawyvetili viyavi. ra dasamalia, guldawyvetili viyavi,
1825
TiTqos ismails ise kargad ver Sevxvdi, rogorc winaT mifiqria, magram
axla, am ambavs rom vigoneb, gaxarebuli var. meCveneba, rom raRac kargi,
naTeli dReebi melis win. raRac Rone Camidga muxlebSi, TiTqos xe viyo,
romelsac kidev erTi Zlieri fesvi gautania da kidev ufro magrad Cas-
Widebia dedamiwas.
`Sori TeTri mwvervali, 1979

`Zneli gziT~ (ciklidan _ ardaviwyeba)

nodar dumbaZeze mSvidad wera SeuZlebelia. aRelvebulma unda wero,


aRtacebulma, Tanac saxidan ar unda moicilo ringisken mimavalis Jiniani
SemarTebuloba... da mwvave Rimilic, radgan didi SesaZlebloba gaqvs dama-
rcxebisac. nodari patara darCa udedmamod. Zvelad udedmamo bavSvebs qvey-
ana efereboda RvTis saxeliT (maT axlac efereba qveyana, magram umTavre-
sad uRvTod), adamianebs udides madlad miaCndaT maTTvis Segebebuli Rim-
ili. nodarisTana udedmamoba ki sruliad ucxo movlena iyo TviT kacTa
modgmisaTvis. aTasobiT, aTiaTasobiT udedmamod darCenil bavSvebs zurg-
SebrunebiT udgeboda qveyana, zurgSebrunebiT udgebodnen naTesavebic ki.
da es imitom, rom bavSvebs saSineli saxeli erqvaT _ „xalxis mtris Svile-
bi“. iTvalwunebdnen imaTac ki, vinc TanagrZnobiT daudgeboda gverdiT maT.
gamonakliss, auxsnel uCinarT warmoadgendnen bebrebi _ bebiebi da papebi...
nodarma gamoiara is Zneli gza, ocdaaTiani da misi Semdgomi wlebis is
saSineli gza, romelzedac esodeni SeSfoTebiT iwereba dRes, an ukve daweri-
lic hqoniaT Tavad tanjulT da axla Zlivas aRwevs es nawerebi mkiTx-
velebamde. ocdaaTiani da misi Semdgomi wlebis es gza mimodioda Cven-
Tanac, Cvens miwaze, Cvens xalxSi. ar ewera zed: „am gziT waxval da“. rogorc
zRaparSia, magram mravali da mravali ar dabrunebula iqidan. mxolod
mciredni gadarCnen, amaTganac _ erTni samudamod dabeCavebulni, meoreni _
gaavznebulni. da mxolod mTlad mciredni gamovidnen TvalebnaTelni, amayad
Tavaweulni. erTi maTgani, uTvalsaCinoesi maTgani, nodar dumbaZe iyo. masac,
rogorc yvela amayad Tavaweuls, miRebuli hqonda jojoxeTuri wrToba.
nodari mainc ar gamoirCeoda fizikuri siZlieriT, amtanianobiT. in-
farqtebi, romlebic bombebiviT feTqdebodnen masSi, Taviseburi dayovnebi-
Ti moqmedebis bombebi iyo, Cadebuli jer kidev bavSvobaSi. magram tanjvis
1826
gzebiT svlam, gamudmebulma wvdomam TiTqmis mTlad uCinar wiaRebSi, no-
dar dumbaZes gaudiada suli, da am gadiadebulma sulma Cvenamde moatanina
Cveni saukunisaTvis umniSvnelovanesi ambavi – rac ar unda iboboqron,
i parpaSon sikeTis mtrebma, is mainc yvelgan aris, yvelgan iqneba mudam,
ranairi geografiuli garemo da socialuri viTarebac ar unda iyos qvey-
nad. mas, am sikeTes, miyunWuls, daSinebuls, RaribTa WinWebwafare buls, umTavre-
sad nodari ucinoda, rogorc mxolod mas SeeZlo, _ Tan sixaruliT, aRtace-
biT, Tanac gamamxnevebeli kilviT, rom igi, sikeTe, ver iyo mxrebgaSlili,
rogori mxrebgaSlilobac ekuTvnoda mas.
qarTveli eri amiT patroni gaxda umSvenieresi wignebisa: „me, bebia, il-
iko da ilarioni“ da „me vxedav mzes“. tanjvis gzebgamovlilma nodar dumb-
aZem ucdomelad icoda namdvili adamianis fasi _ ra modgmasac unda hkuTvne-
boda es namdvili adamiani. es misi stiqia iyo _ TiTqosda mudmivi patara
cecxli da mis irgvliv Semokrebili, erTmaneTis mxrebis SemgrZnebi Cveni
dedamiwis Svilni, meezovidan dawyebuli, ministrebis CaTvliT. guliTado-
ba, gulaxdiloba erTmaneTs Soris, saerTo, sayovelTao sicili da dumilic,
Tuki es saWiro iyo... mxolod aseT adamianebs SeuZliaT didi, WeSmariti
daskvnebis gakeTeba, da nodar dumbaZemac aRmoaCina uSesaniSnavesi marad-
isobis kanoni, _ adamianis suli asjer mZimea mis sxeulTan SedarebiT da am
sulis tarebaSi unda SeveSveloTo erTmaneTs. es bevris mnaxvelTa da gad-
amtanTa manifestia. dedamiwa ki jerac rCeba umTavresad tanjulTa samyo-
felad, da amitom Sexvdnen am manifests sixaruliT da madlierebiT TiTq-
mis mTel msoflioSi.
Cven amiT patronni gavxdiT „TeTri bairaRebis“, „maradisobis kanonis“
da umSvenieresi moTxrobebisa.
zogi ver mimxvdara, zogs eCveneba, nodar dumbaZe Zalian ubralod, TiTqos
mTlad gaurjelad wers. ara, batonebo! es ubraloebac, frazis simsubuqe,
TiTqosda gaurjelobac iqidan modis, Znel gzaze wrTobidan. nodars, romel-
sac Tavad hqonda gadatanili, razedac is wers, mis mxrebze gahqonda jaga-
jugi yovelgvar simZimeebs, aRarafrad miaCnia frazis dalageba TeTr
qaRaldze. frazebi ubralo nayofia misi sunTqvisa, misi raRaceebisgan gan-
Tavisuflebisa. is nodar dumbaZe Rirseuli memkvidrea Cveni mwerlobis
didi winaprebisa. isini uTuod didi pativiT miiRebdnen mas. da ra aSkarad
vxedav suraTs: nodari zis, uyveba maT Cvens ambebs, Cveni facifucis, mRelva-
rebis da iwilo-biwilobis ambebs. Cveni didi winaprebi icinian, icinian guli-
anad... nodari ki cdilobs, bolomde ar gamoaCinos Tavisi cnobili wina
ori kaSkaSa kbili, romelTa gamobrwyinebiT esoden gvaxarebda xolme Cven.
1827
nurasodes moSlodes Cvens xalxs es brwyinva.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`ZonZebSi gaxveuli jvrebi~

_ erT ukanamxrels uTqvams, mrcxveniano diliT Sarvals rom vicmevo. '


_ aba, kaco, aba! _·daeTanxmnen jamebs CaSterebuli kacebi.
aswia Tavi erTmac da iman kidev esa Tqva;
_ arc egrea saqme, Tqven rom laparakobT, miixed-moixedeT cota, arc
mTlad egrea saqme.
_ marTalia, marTalia, _ imasac daeTanxmnen is jamebs Camterebuli kace-
bi.
meore dRes ki sparsTa cxenosani oceuli mSvidad Semovida sofelSi.
sul win axalgazrda, lamazi xani modioda, marcxena mxridas, cxenis gavas-
Tan, qudmoxdili, daxrili, pirze xviTqCamomdinari xnieri mamasaxlisi mos-
devda, ukan xanis mxleblebi modiodnen nabijareuli cxenebiT. zafxuli
iwureboda, magram mainc Zalian cxeloda. gvalvisgan dabeCavebul xeebze
foToli ar iZvroda, xans qinqlis gundi awuxebda da maTraxian xels mal-
male aqanebda saxesTan. –
sofelSi Zesulieri ar WaWanebda. TiTqos saxlebic ki miwaSi CamZ-
vraliyvnen SiSiT. qaTami Tu gatokdeboda zogan, anda SimSiliT gadaogneb-
uli ZaRli umweod gamoiRrenda Robis iqidan. erTma ZaRlma Zlivs gabeda,
gamoborialda da xanis cxens koWebTan mietana. xanma zizRianad moswia sa-
dave. mamasaxlisi gaenTo, im ZaRls maTraxi dauSina, ZaRli gaiqca. orRobe-
Si Sevarda wkavwkaviT, mamasaxlisi mainc mihyva. xanTan erTi mxlebeli mi-
axlovda, gadaixara, TiTqmis CurCuliT raRaca uTxra da xilnarisaken ani-
Sna. xanma xilnars dakvirvebiT gaxeda. gamonapira leRvze safrTxobela
idga, iqiTac safrTxobela iyo, imis iqiTac. zogi safrTxobela totebs Zlivs
amoscdenoda, zogi mTlad maRla iyo amoweuli. umweod ekida zed CamoJame-
buli ZonZebi. Tavaddadgmuli qoTnebi da xeladebic mibrecil-mobrecil-
iyo.
aqaqanebuli mamasaxlisi isev daewia xans. kmayofili iyo, ZaRli rom
Sors gaaZeva. xani Tvalcivad moubrunda, maTraxi aikeca, Tavi sasmenad aswia.
_ mamasaxliso!
mamasaxlisi mieaxla, cdilobda, Tavisi siaxloviT saxis Tvalebbriala
cxeni ar SeeSfoTebina.
1828
_ mibrZaneT, mbrZanebelo.
_ aim safrTxobelebSi xom jvrebia gaxveuli?
mamasaxliss sacodavad gaeRima.
_ jvrebia, mbrZanebelo.
_ mere, Zalian gemZimeba Tavi kiserze?
_ ara, mbrZanebelo.
gamovarda erTi mtverSi nagdebi ZaRlic. imasac mietia mamasaxlisi
maTraxiT, misdevda da misWyeioda:
_ Seni patroni, Seni...
mobrunebuli, mokuntuli moZunZulebda, Tan Tavis awevas da Cacvivnuli
kbilebis gamoCenasac coilobda.
_ mag jvrebSi cudi araferia, mbrZanebelo. momWeriT Tavi da, mag jvreb-
Si cudi araferia. ara, ara, cudi rogor ar aris, magrama...
xanma Tvalebi mowkura.
_ eg jvrebi, eg safrTxobela jvrebi, xalxs unda davuTmoT... Cvenda
sasargeblod, mbrZanebelo.
_ nametani xom ar ayanyaleb enas?
mamasaxlisma kidev ufro sacodavad gaiRima.
_ ara, mbrZanebelo, ara, cuds arafers vambob. Tqveni fexis mtveri var
da... xalxi aRar aris, xalxi tylapiviviT miwazea gakruli, aRarc TavisTvis
varga ramed, aRarc CvenTvisa. umetesoba zis da buzebsac aRar ifrTxobs
aRsasrulis molodinSi. safrTxobelebi rom jvrebad udgaT, me ega... · ·
mamasaxlisma qvas fexi wamohkra, wabarganda, dafeTebuli wamoimarTa,
mTlad Rimilad iyo qceuli.
_ safrTxobelebi rom jvrebad udgaT, me eg adreve SevamCnie, mbrZanebe-
lo. dadioda erTi pirquSi, xeibari, nabiji ara maqvs gamorCenili me imisi,
xan erT mosaxlesTan aTenebda Rames, xan meoresTan da mere Cndebodnen eg
safrTxobelebi, ehaa! me maSinve mivxvdi, ZonZebis qveS jvrebs rom malavdnen,
magrama... vifiqre, vifiqre da aRar davuSale. xalxi egeTia, mbrZanebelo,
ranair yofaSic ar unda iyos, viRaca mainc gamoCndeba piris molamazebis
msurveli. Secodvildeba, cota ram mainc gaakeTos iseTi, rasac yvela ver
gaakeTebs. gabeda erTma, gamoitana da aswia ZonZebSi gaxveuli jvari. eg
ukve hyofnis, gmirad warmoidginos Tavi. gabeda meorem, da ufro maRla
azida ufro didi safrTxobela, iman ufro did gmirad warmoidgina Tavi.
is moxetiale xeibari xom... hi-hi-hi.. is xalxis mxsnelad hyavT aRiarebuli.
hyavdeT, mbrZanebelo, hyavdeT, iyvnen ZonZebSi gaxveuli jvrebis aRmmarTveli
gmirebi, amiT sicocxlis survili matulobs magaTSi, saqmis gakeTebis sur-
1829
vilic matulobs. saqmis gaukeTeblad xom Cvenc verafers gvargeben, mbrZa–
nebelo.
_ saqmes xmali gaakeTebinebs.
_ ara, mbrZanebelo, ese sjobia. ra bedenaa, hqondeT eg ZonZebSi gamox-
veuli jvrebi da iamayon TavianTi gmirobiT. me im xnis kaci var, imdeni
rame minaxavs qveyanaze, axla ese sjobia, mbrZanebelo, dauTmeT eg ZonZebSi
gamoxveuli jvrebi...
_ Zalian metad giyanyalebs ena.
xanma cxens qusli hkra da amayad gaagdo win.
mamasaxlisi mainc miewia.
_ me im xnis kaci var, imdeni rame minaxavs qveyanaze, dauTmeT eg jvrebi,
mbrZanebelo.
ZlierebiT da silamaziT mokekluce axalgazrda xani viTomc ukve sxva
safiqraliT iyo garTuli. nabijareul cxenebze msxdari mxleblebic mSvi-
di TavmowonebiT misdevdnen mbrZanebels.
mibrecil-mobrecili safrTxobelebi CamoJamebulni iyurebodnen xiln-
arebidan.
gaubedavad agminda sadRac saxedari.
mucelSiSvela patara biWi amomaRlda erTi miwuridan. kuStad galaju-
li. mere gadafarCxuli TiTebi daido win. ukan gamoizniqa da wvrili, wmin-
da nakadi gaayola cxenosan oceuls.
`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989

`walo~

auh, ra saintereso xelebi aqvT mevenaxeebs! _ xmeli, xmeli, TiTebmokauWe-


buli, naoWebSi saferavis WaWaCamkvdari. Semodgomidan gazafxulamde egeTi
_ saferaviT SeRebili, gazafxulidan Semodgomamde kidev SabiamniT gamwv-
anebuli.
taxti grZeldeboda, ai, aqamde, am fanjramde. zed iyo gadafarebuli daZ-
velebuli, magram mainc lamazi fardagi, wiTelguliani, aqeT_iqidan yo-
mralbaT,knebgayolebuli. aq, rafis ZirSi, yovelTvis ido zoliani grZeli
muTaqa. jer im muTaqaze Sevdgebodi da mere ise avdiodi rafaze. Sexede,
rogor aris dakeWnili ficari, ramdeni Taobis bavSvebs ukakunebiaT zed!
taxti, ai, aqamde mosuli siganiT, Cven gvekuTvnoda, _ me da bebias. daukvirdi,
ra kargadaa yvelaferi! _ Rumelic aqve.
diliT rom gaaxurebdnen, pirdapir loginidan vuSverdi SiSvel fexebs,
1830
waloc aqve, fanjarac aqve, vijeqi xolme cud amindSi am rafaze da gaviyure-
bodi gareT. gareT, ager iq, saburavebi rom yria, miwuri gomuri iyo. Sig
Wkviani, Zalian keTili Zroxa da imisi bewvgabuebuli xbo idgnen.
zamTrobiT, yinvebSi, karis RriWoSi an ZonZebi hqonda daCurTuli, an
wminda balaxi. mainc orTqli gamodioda xolme dildilobiT. aqeT, xel-
marjvniv, nakelis grova idga. avidoda im grovaze didi wiTeli mamali da
yioda.
qvemodan, _ ai, isini, kaklebia, _ im kaklebis qvemodan wvrili, maRali
kvamli amovidoda da sul megona, rom iq viRaca ucxo tomis xalxi cxovrobda.
magram yvelaze kargi mainc ra iyo, ici, am saxlSi? _ ai, es walo, salogine.
axla walo ganjinad aris gadakeTebuli. Sexede, reebiT aris gamovsebuli,
_ kompotebi, murabebi, mwnilebi, saweblebi! winaT sul mTliani iyo, uamTaroebo,
sufTa, sufTa gajiT gamolesili, gamoprialebuli, da Sig mzeze xSirad namy-
ofi loginebi ewyo. ar vici, riT iyo gamowveuli es, _ SeiZleba imiT, rom
oTaxSi maRla yovelTvis ufro Tbila, anda imiT, rom bavSvebsac uyvarT
mimyudroeba, Tavis sakuTar samflobeloSi Caketva, _ es walo Zalian miy-
varda. rogorc ki Secotavebuls davinaxavdi logins, avbobRdebodi, avido-
di zed, loginebis Tavze da aRtacebuli avqandebodi da davqandebodi. amaze
ufrosebi wyrebodnen, _ movedi mand, movediT! _ maSin Camovifarebdi far-
das, davwvebodi, davxuWavdi Tvalebs da mivecemodi netarebas, warmoidgine,
TiTqmis bnelSi! xSirad iqve dameZineboda da, rom Camomiyvandnen, isev maR-
la miviwevdi. vTqvaT, aqamde loginebi iyo, raRa rCeboda simaRleSi, _ erTi,
ori, sami, hai_hai, cota meti, siganec _ erTi, ori, sami, oTxi, oTxi mtkaveli. win
ki TeTri mitklis farda. sul es iyo Cemi saocnebo samflobelo. da mainc
_ ra meCveneba dRes, ici? _ meCveneba, rom me maSin didi viyavi, didi iyo
irgvliv yvelaferi: es oTaxi, ezo, ubani, _ uamrav rames itevda aqauroba.
Semdeg da Semdeg ki davpataravdi. dapataravda oTaxic, ezoc, ubanic, mTeli
qveynierebac. me axla mTlad patara var, veRarsad avdivar da veRarafers
davyureb maRlidan. Zalian vcdilob, rom ase ar iyos. vijgimebi, vfafxurob,
raRacebs vewvdebi, magram araferi gamomdis.

`warmtaci matiane~ (baTumis ortomeuli, ardaviwyeba, t.2)

es iyo mTeli xuTi wlis winaT. Cvens erT gamomcemlobaSi axalgazrde-


bi kamaTobdnen. ufro zustad, magidasTan mjdari wvermoSvebuli axalgazrda
literatori laparakobda xmamaRla, orni fexze mdgarni, „xasiaTs usworebd-
1831
nen“ Tavis qneviT, RimiliT, Tanxmobis SorisdebulebiT. meore magidasTan
msxdarni, mandilosnebi, fanjridan gareT gaiyurebodnen. Canda, isini ar
iziarebdnen wvermoSvebuli literatoris azrebs.
me rom Sevedi, fexze mdgarma axalgazrdebma kedlisken miiwies. vikiTxe
redaqciis gamge, avad ariso, gamobruneba davapire, magram wvermoSvebulma
literatorma, TiTqosda Cems gasagonad, ufro auwia xmas:
_ wavida is dro, romantikul-sentimentaluri burusiT amovsebuli Tvale-
bi rom iTvleboda mSvenierebad. meoce saukunis bolos yvelgan sifxizle
da sinamdvilis WeSmariti aRqmaa saWiro. me aRar vujereb aravis, TiTqos-
da dResac Tavze xelebSemowyobilni kiTxulobdnen axalgazrdebi akaki
wereTels.
SevCerdi ekalgamodebuliviT, waviwie wvermoSvebuli literatorisken:
_ egre, vulgaruli vizualurobiT, arc „vefxistyaosanze“ arian damxo-
bilebi Cveni axalgazrdebi, magram, aba, gabede da cudi rame Tqvi rusTavelze!
wvermoSvebul literators cota ki Seecvala kilo, magram ufro far-
Tod dajda, ufro farTod moatara xeli haerSi:
_ rusTaveli sxvaa, batonebo. „vefxistyaosani“ Tanamedrove vesternis
princi pebiTac ki aris agebuli. salaRobod gamosuli didebulebi... viRac
ucnobi pirquSi kaci wylis piras... miaxlovebulebs Tavebs uxeTqavs maTraxiT,
didebulebTan Seyras Tavs aridebs, jdeba cxenze da ikargeba moCvenebasav-
iT. mere aris Zebna am idumali raindisa... akakisa ra dagvrCa dReisaTvis.
xelovnuri da umweoa misi yoveli piesa, poemebis umetesobac zedapirulia,
dReisaTvis aRarafris momcemi, Tavidanve TiTqos samezoblod Tqmuli misi
uamravi leqsi.
wvermoSvebuli literatori aSkarad mitevda, rogorc im Taobis warmo-
madgenels, romlebic akakis Semoqmedebaze viyaviT gazrdilni. kedelTan
mimdgari axalgazrdebic me miTmobdnen sakamaTo asparezs.
me daviwye imiT, rom swored sifxizle da sinamdvilis WeSmariti aRqma,
rasac wvermoSvebuli literatori moiTxovda, sul sxvanairad warmogvid-
gens akakis. uzarmazari movlena iyo misi ubralo Semosvlac ki maSindel
Cvens literaturaSi. zviadi feodalis _ rostom wereTlis ruseTmovlili
vaJi saocrad ubralod, gasaocrad naTlad elaparakeboda didTa da mcir-
eTa, keTilSobilTa da mdabioTa:
saidumlo baraTo!
miTxres: „eqmen marado
sixarulis momniWed,
da sevdisa farado“.
1832
anda:
sad xar, Cemo salamuro,
xma tkbilo da saamuro,
rom Seni xmiT CrdiloeTSi
qarTvels guli gamixaro.
es movlena iyo Taviseburi qartia, romelic sruluflebianobas umtki-
cebda „gaputul“ glexis Svils zviadi feodalebis Svilebis gverdiT. akakis
poezia didi qomagi da damxmare Zala iyo sulierad daZabunebuli Taname-
mamuleebisaTvis.
xom mogismeniaT saeklesio zaris xma? im xmaSi TiTqos araferia konkre-
tulad Tqmuli, magram rogor gveweva maRla, rogor gvamdidrebs, gvazvia-
debs suliT...
Zalian iSviaTad, magram zogjer me miwevs xolme Tavisebur qadagad
dacema. is dRe gamomcemlobaSi erTi aseTi dReTagani iyo, magram iqidan
wamosuli mainc ar vgrZnobdi gamarjvebulad Tavs. meCveneboda, rom viRac-
viRacni Cumad, nel-nela gviSlidnen, gvifxekdnen xatebs, romlebic saloca-
vad gvWirdeba Cven da cotani ar iyvnen isini.
Tanac aprili iyo, JinJRliani dReebi. xan aq, xan iq vioxebdi guls, sxvebs
vuziarebdi Cems sawuxars, magram bolomde mainc ver gavTavisuflebuliyavi
sadardeblisagan.
da ai, im aprilis erT saRamos moxda saocreba. akaki wereTeli movida
CvenTan, Cvens saxlebSi, Cvens binebSi.
qarTulma televiziam SemogvTavaza TiTqosda Cveulebrivi gadacema
ciklidan „cxovreba kacisa“, arcTu didad damafeTebeli qvesaTauriT „aka-
ki wereTlis monologi“. Sesavali sityva warmoTqva Cveni telesaubrebis
mSvenebam Tamaz kvaWantiraZem, raRac sevdianad, raRac iseTi toniT, TiTqos-
da viRaceebs usayvedurebda gulgrilobas, erovnul saqmeebSi ugergilod
garjas. da yovelive amis Semdeg msaxiobi giorgi xarabaZe warmogvidga
akaki wereTlis rolSi. igi magidasTan ijda sruliad sada fonze. ekranze
moCanda magidis mxolod mcire zoli, giorgi idayviT eyrdnoboda im magi-
das, ecva mowablisfro sayelogadaReRili qurTuki, aseve sayelogaxsnili
TeTri perangi _ WaRara, didebuli, viTarca elinTa RmerTi, gviyurebda
bevris, Zalian bevris metyveli TvalebiT. amoiRo xma... SemorCenili gvaqvs
akakis xmis Canaweri _ leqsi „ganTiadi“. es aris umSvenieresi xma Rrmad
moxucebuli kacisa, suli rom daswmendia, gahfaqizebia, da ise kiTxulobs
leqss, TiTqos SiSobdes Tvali arsad Camivardes unatifes maqmanzeo. Cven-
Tan myofma giorgi xarabaZis akakim ki sevdianad, raRac yru Sinagani tki-
1833
viliT, magram eris winamZRolis foladgareuli xmiT Tqva:
„sami ram amSvenebs kacs, mariliani sicili, tkbili xma, moxdenili siaru-
li. amaebs me samives moklebuli var.
sami ram amxiarulebs kacs: saidumlo trfiali, movaleebis gastumreba
da monobidan Tavis gamoxsna. eseebi jer arcerTi ar mRirsebia!
sami ram sCagravs kacs: pirvels ver vityvi, meores ar maTqmevineben da
mesames ver gabedav... sssuo! sssuo! da sssuo...“
msaxiobis pirveli gamoCenisa da akakis pirveli sityvebis warmoT-
qmisTanave dawynarda, dalagda Cveni didi ojaxi. dawynardnen TviT Svili-
Svilebic _ vin sad, vin sad da yvela miaCerda televizoris ekrans. didebi
kargad vicnobdiT giorgi xarabaZes kinofilmebidan, speqtaklebidan. Cven
ara erTxel gviTqvams, rom igi sacrad jiuturad, Tanmimdevrulad adioda
artistuli samyaros zeamaval kibeze. erTimeoreze dasamaxsovrebel sax-
eebs qmnida wlebis ganmavlobaSi, magram axla rom Cvens winaSe iyo _ es
aRemateboda yovelive adrindels, da ara marto TviT giorgi xarabaZi-
seuls.
Zneli dasajerebelia es im kacisaTvis, romelic Tavad ar iyo monawile
im saRamosi. rogor? ranairad? gana ra unda gaakeTos umetesad uZravad
mjdarma kacma, romelsac mxolod saqamris zemoT vxedavT, rom gadaaWar-
bos rolebs, sadac msaxiobi moZraobs, midi-modis, mkveTr Jest-mimikas mima-
rTavs? daujerebelia TiTqos, magram es moxda.
saaTsa da aT wuTSi, CvenTan myof akakis Tan erTad Cven gamoviareT
naxevar saukuneze met xans savali gza _ me-19 saukunis 60-iani wlebidan me-
20 saukunis 10-ian wlebamde, gza _ qarTvelTa sulieri cxovrebisa. es gza
rTuli iyo aSkarad, kontrastebiT aRsavse. bevr rameze mxolod pasuxgauce-
meli kiTxvebi iyo dasmuli: ai, Tundac aseTi, zemoT rom movitane ukve: „sami
ram sCagravs kacs: pirvels ver vityvi, meores ar maTqmevineben da mesames
ver gavbedav... sssuo! sssuo! da sssuo...“ ra rTulia poetis am naTqvamze
pasuxi, magram ra mimzidvelia igi Tavisi idumalebiT. gjera, rom amgvrad
moazrovne kaci bolos gamoavlens did cxovrebiseul Zalas, da marTlac,
sul male akaki brZnuli ubraloebiT wers: „xalxi xe aris, misi Svilebi,
kerZo pirebi ki foTlebi da yvavil-nayofebi. dRes erTi iqneba gamoCeni-
li, xval meore, zeg mesame da amitomac gamoCenili kerZo pirebis interess
ki ar unda ewirebodes mTeli qveyana, piriqiT, gamoCenilma pirebma unda
Tavi Seswiron qveyanas“.
qveyana! qveyana! misi sikeTisaTvis garja!
monologi, akaki wereTeli rom warmoTqvamda, qveynis satkivris CayuCe-
1834
bis cda iyo dResac. araviTari sikeluce, piriqiT: „marTalia, vyefdi da
viRrinebodi, magram veravin ver ityoda, rom Cems piradobaze me xeli ga-
momeRos... ara vqeni samsaxurSi Sesvla da davrCi oxrad anu giJad, rogorc
zogierTebi amtkicebdnen“. akakim „ar qna“, ar Sevida rusifikatorul sam-
saxurSi!...
yofila sasowarkveTac, saSineli sasowarkveTa: „niko, ukanasknel gaxr-
wnilobamde miaRwia sazogadoebam... axla adamianisaTvis saWiroa mxolod
ugnureba da upatioseba _ sxva araferi“. magram iyo gabrwyinebebic, Tunda
ai, aseTi: upaltoo akakis wvimam mouswro quCaSi. igi patara gogonam Sei-
fara qolgis qveS da ase miacila sastumromde. „sastumros karebTan ga-
momeTxova, _ wers akaki, _ da Tavisi qolgianad gaudga gzas, dResac ar vici,
vin iyo, ra erqva da gvarisa iyo, magram misi umanko saxe _ wminda saxe ki
yovelTvis Tvalwin midgas _ da mjera, rom is gogonac im qarTvel qalTa
modgmisa iyo, romlebmac gadaarCines Cveni patara qveyana“.
akaki Cvens Tvalwin esaubreboda Tavisi drois gamoCenil adamianebs:
did ilias (ratomRac, amjerad arapirdapir), anton furcelaZes, niko ni-
kolaZes, ivane maCabels, sergei mesxs. es saubrebi nimuSebia kacurobisa, gu-
liTadobisa, gulwrfelobisa.
akaki aq mxolod erTi leqsiTaa qveynis winaSe! im leqssac TiTqos mx-
olod imitom ambobs, rom roca is davwere da wavikiTxe dimitri yifianis
dakrZalvaze, Zalian cudad viyavio.
telegadmocemis procesSive gviCndeboda mawvalebeli azri, ra iyo, mainc
rogor axerxebda msaxiobi amodena mravalferovnebis, simdidis war-
modginebas Cvens winaSe maSin, roca didi-didi daxriliyo odnav, an xeli
aeRo magididan cotaze. iyo Tqmuli cnobili wyvilebi: „metyveli dumili“,
„mravalmniSvnelovani Seyovneba“, „xanZari qvaSi“, „qvis stumris Zala“, ma-
gram axla ase vfiqrob, rom ar aris saWiro amgvari garTulebani: giorgi
xarabaZem bevri icoda, bevri hqonda saTqmeli, ganicdida am saTqmels, Tavi-
sas akeTebdnen genetikuri kodebic. da, rac mTavaria, Tavisas akeTebda niWi,
RvTisgan momadlebuli didi artistuli niWi!
o, ra mZime iyo, rodesac akaki warmoTqvamda „ukanasknel survils“:
`Cemi survilia, rom gelaTSi davimarxo, daviT aRmaSeneblis ferxTiT,
Tu SesaZlebeli iqnes~.
`davimarxo ubralod, Raribulad, ise, rogorc Seeferebodes Cems gatare-
bul cxovrebas~.
`gvirgvinebi nu iqneba, maT magivrad...~
ara, daviT aRmaSeneblis ferxTiT damarxva metismeti pativia... damasa-
1835
flaveT sxvitorSi, karis eklesiis gverdiT _ damasaflaveT ubralod da
ugvirgvinod... gvirgvinis msurvelsa vTxov, gvirgvinis fasi gadasces
saqarTvelos saistorio da saeTnografio sazogadoebas“...
da kidev ufro gulsaklavi _ sul bolo sityvebi gadmocemisa:
„dee, sxvebma daimkvidron CvenSi lomoba da moimkon siyvaruli Tan-
amedroveTa... me ki isev Cemeburad viyefeb... magram verc imis pirobas davdeb,
rom _ xandaxan, aTasSi erTxel WikWikic ar wamomcdes xolme, Tu ki ram
sadme gazafxulisfrad momeCvena, da axla ki mSvidobiT!...
mSvidobiT!...“
Zalian didi warmodgena damTavrda.
erTi ram iyo cudi _ msaxiobi, scenaristi, reJisori, damdgmeli koleq-
tivi ver xedavda aRtacebuli mayureblis taSs.
***
Cemi werili daviwye imiT, rogor cdiloben mavanni da mavanni wagviSa-
lon, gadagvifxikon salocavi xatebi Cveni. „akaki wereTlis monologma“
didi xniT Camoacila sulmnaT poets isini. meore dRes milocvebis dRe
iyo. erTmaneTs vulocavdiT brwyinvaled gakeTebul qarTul saqmes. erT-
maneTs vulocavdiT giorgi xarabaZis did gamarjvebas. giorgi jiutad
dumda.
„akaki wereTlis monologs“ „vaJa fSavelas naanderZevi“ mohyva, vaJas _
„daviT kldiaSvilis naambobi“ da bolos: ilia _ „me-19 saukune“.
Seikra, gasrulda didebuli tetralogia _ nayofi udidesi garjisa, ru-
dunebisa, niWisa, vaJkacuri SemarTebisa. yoveli monospeqtakli gamorCeulia
ganumeorebeli elferiT, TaviseburebebiT, yoveli speqtakli sunTqavs didi
erovnuli sunTqviT. magram erTad Sekrulni mainc sul sxva Zalad war-
mogvidgnen. es ukve Tanamdevi warmtaci matianea, romelmac wlobiT unda
unergos mamuliSviluri maRali suli mravalTa da mravalTa.
qarTvelma sazogadoebriobam giorgi xarabaZe waradgina respublikis
yvelaze maRal jildoze _ SoTa rusTavelis premiis mosapoveblad. mjera
_ milioniani telemayurebeli sixaruliT uWers mxars am wardginebas.

`werilis bolo~ (Canawerebi samagido rveulebidan)

...gamwyrali, gaborotebuli mze. au, axla TuSeTSi! dgrialiT rom Camo-


dis delgma da cas WaxaniT Camoxevs mexi! rom zixar derefanSi, moxuruli
gaqvs mxrebze Tbili ram da gabrwyinebuli uyureb Rrublebisa da elvebis
1836
erTmaneTSi boJirs sonexze! rom moTaxTaxeben mis kalTebze niaRvrebi...
`mTvaris asuli~, 1987

`werili soflidan~

Zvirfaso megobaro givi!


es-es aris skolidan davbrundi. kibeze deda Semxvda, eRimeboda. ra mox-
da-meTqi, vkiTxe. werilia Sens saxelzeo. davinteresdi. saswrafod mivedi
magidasTan, romelzedac is werili ido, davxede da...
_ vaSa!.. _ SevZaxe sixaruliT. Seni werili aRmoCnda.
_ ar vici, ra mogwero, saidan daviwyo. sixaruli mTel tanSi maqvs gamj-
dari. rogor ar unda mixarodes!.. vgrZnob _ ar dagviwyebia „mergoluri
mgela“. magondeba is dReebi, roca es saxeli SemarqviT. ra kargad gavat-
areT is zafxuli... Tumca SarSan, guli ki ar getkinos, bevrad gadavaWarbeT
maSindels.
maS, ardadegebze aq apireb mosvlas?! kargi ambavia, kargi. axlave Sevaty-
obineb biWebs, rogor gaexardebaT, rom icode...
Cven bevrjer gvqonia laparaki Senze. vin daiTvlis, ramdenjer gaxseneT!
Cveni rgoli isev ise darCa, rogorc iyo, mxolod erTi mogvemata SarSan.
isic Tbiliselia. iqneb icnobde kidec _ nodar axalkaci. yoCaRi biWia.
swored iseTi, rogoric Cvens rgols SeSvenis.
pirvelad rom gviTxres: stumari gewviaT da sul kukuris hgavso, simar-
Tle giTxra, ar gvesiamovna. kukuri xom ici, grZeliSvili? Tumca Sen saidan
gecodineba, ToxnaSi gvSveloda. erTi trabaxa kacia: es vici, is vicio, magram
fexburTis meti ara icoda ra. fexburTi Senc giyvars, iqneba ikiTxo: fex-
burTi ki icodao? icoda, marTla kargad icoda. mTeli gundi rom avdevne-
bodiT, mainc gagvisxlteboda xelidan, dafrinavda pirdapir.
... mainc wavediT axali stumris sanaxavad.
ucxos advilad SeamCnevs Tvali, da Cvenc Soridanve SevniSneT, puris
xvavTan idga. mivuaxlovdiT. ar vagrZnobineT, rom swored mis sanaxavad
viyaviT misulni! erTma wyals miaSura, meorem _ salesav Carxs.
_ amas xom vicnob! _ miTxra miSam, _ mecxvarianTa modis xolme, nodars
eZaxian.
mivida, xeli CamoarTva. Cvenc dagviZaxa, modiT gaicaniTo.
gavicaniT da vacineT Cvens zedmet saxelebze, roca saTiTaod gamovecxa-
deT.
1837
_ kunZa!
_ fxakuna!
_ mgela!
camet-ToTxmeti wlis biWia, Savi xuWuWa Tma aqvs, lamazad aris SekreWili.
kukuris ara ugavs ra. CvenTan ambis momtani cdeboda.
_ Cvens rgolSi rom Semovidodes!.. _ gadaulaparakes biWebma erTma-
neTs.
_ visTan apireb muSaobas? _ hkiTxa miSam.
_ me? _ SeiSmuSna nodari, _ swored giTxraT, ar vici. deidaCemia aq, ma-
gram...
_ CvenTan wamodi! _ mivZaxeT erTxmad.
_ SevZleb? _ ikiTxa darcxveniT.
_ rogor ver SeZleb! moindome, Torem SeuZlebeli araferia, _ Sev-
agulianeT Cven.
am dros qvemoT, rkinigzaze, matarebelma gaigriala. es Sesvenebis
damTavrebis niSani iyo.
_ aba, biWebo, wavideT!
_ ki magram, _ isev gaubedavad daiwyo nodarma, _ Tqven yvelas namglebi
gaqvT da me?
_ Sen ar dagWirdeba. _ mivdiodiT da vuxsnidiT gzadagza:
_ ici ra! ai, kombaini rom mkis, zogan moumkeli rCeba, iq an yanaa Cawol-
ili, an buCqnaria da ver udgeba. hoda, imas Cven vmkiT. Sen erT wuTSi gaswav-
liT ulos dagrexas da Znas aakrav.
sosom gzis piras Zna mosWra, orad gayo, gadaajvaredina erTmaneTze da
gadagrixa.
_ ai, ase igrixeba ulo. aba scade!..
nodarma RimiliT CamoarTva. viRacam simRera wamoiwyo:
,,yanao, Cveno yanao,
Sen aq vin mogiyvanao“.
yvelani avyeviT. ase, simReriT SevudeqiT saqmes.
SeumCnevlad miiwura dRe, Cemi winaswarmetyveleba gamarTlda: nodari
marTla yoCaRi biWi gamodga. mTeli dRe vimuSaveT, rom mosaRamovda, bi-
naze mivediT. vivaxSmeT, vixumreT, vicineT da dasaZineblad mivweqiT. magram
ar dagvZinebia. cota xnis Semdeg, TiTqos niavma moitana salamuris xma.
magram ra xma! kvnesoda-meTqi, rogor vityvi! raRac sadidebel himns eubne-
boda moqancul adamianebs.
wamovdeqiT, TiTqos yvela wamodga.
1838
_ vin aris? _ kiTxulobdnen usityvod.
gavyeviT xmas da rasa vxedavT: gorakis wverze TeTrxalaTiani biWi
ijda da gatacebiT ukravda salamurs. nodari iyo. rom morCa, taSis kvriT
da vaSas ZaxiliT mivcvivdiT. is iRimeboda, TiTqos damalvasac cdilobda.
dasamalavi ra hqonda. is ki ara, meore dRes Cveni biWebic datrialdnen: vin
Conguri moitana, vin gitara, vin doli. undodaT eCvenebinaT, rom maTac
icodnen cotaodeni ram. marTlac, amis Semdeg male Cvenma rgolma kon-
certebis gamarTva daiwyo nodaris xelmZRvanelobiT. mezobel kolmeur-
neobebSic viyaviT, aRar icodnen, riT ecaT pativi.
_ axla, zafxuli rom moaxlovda, gveubnebian: aba Tqven iciTo! marTlac,
rom Cven viciT!
vel-mindori gveZaxis! sixaruliT vewveviT.
(gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1)

`wero~

weroebi CrdiloeTisken mifrinavdnen. Subis wveriviT wagrZelebul


or mwkrivs gamocdili winamZRoli miuZRoda, dinjad iqnevda Ronier frTebs
da yovel mis Zaxils rig-rigobiT pasuxobdnen bolodan, _ krr! krr! krr!
_ yvelani aq varT, yvelani mogyvebiTo.
erT adgilas qariSxalis RrublebSi moxvdnen. winamZRoli maRla-maR-
la wavida, sxvebic mas mihyvnen, magram maRla da maRla ufro metad uberav-
da da cioda; maSin sul Zirs daiwies, _ frTebis gaCqarebuli qneviTa da
SeSfoTebuli kiviliT miarRvevdnen Rrublebis nafleTebs, CrdilebiviT
swrafad gadadiodnen gadamrgvalebuli borcvidan borcvze.
uceb dablidan patara kvamli amoiWra da Tan quxili amohyva. amoiWra
meore kvamlic, imasac quxili daedevna. weroebi airivnen, airia maTi xmebic,
frTebis tylaSunic. umweod miasavsavebdnen SiSisgan dauZlurebul fexebs.
winamZRolma kamara Sehkra, gamrudebuli isariviT brunva-brunviT wavida
maRla, aseve mihyvnen sxvebic. kidev amoiWra is quxili dablidan, _ erTi,
meore. magram weroebi ukve sqel RrublebSi iyvnen, saSiSs veRarafers xe-
davdnen da winamZRolis kivilze nel-nela awyobdnen mwkrivs.
Rrublebis dabla mxolod erTi weroRa darCa. is, fexebadaSvebuli, kiser-
dagrZelebuli, gamwarebiT iqnevda frTebs, misZaxoda amxanagebs, miiswrafoda
maTken, magram amxanagebi ukve Sors iyvnen, TviTon kidev cali frTa gada-
texili hqonda da imis magivrad, rom gasdevneboda maT, mrgvali borcvebis
1839
Tavze wreebs uvlida. ase itriala da ikivla cota xans, mere gadatexil
frTaSi mTlad gamoecala Zala, miwisken daeSva da CaRrmavebul SambnarSi
Cavarda. erTxans iqac iwvala _ cdilobda, SambSi ar gaxlarTuliyo, xmeli
lelisa da Calebis maRla mihklaknavda kisers, miafaTqunebda frTebs, ma-
gram aq kaci wamoewia, wero miubrunda, sasowarkveTiT amoikivla, mTeli
Zal-RoniT dauSina niskarti, kacma ki swored im niskartSi staca xeli, kiseri
mougrixa, meore xeli mkerdTan amosdo, aswia da mucelze miiWyuna. wero
isev ibrZoda, farTxalebda, klanWebiT ikawreboda, magram kaci aRar uSveb-
da... Sambidan gaiyvana, gorakis ferdobs Seuyva. iq im kacs meore, kacic CamoeS-
vela, Cakuntdnen, weros fexebi gaukres, tomaraSi Casves, zemodan Toki Se-
mouWires |da zurgze akidebuli waiyvanes.
atares Sebindebamde, Sebindebisas, tomridan rom amoiyvanes, veeba sax-
lebs Soris aRmoCnda. irgvliv bavSvebi Semoxveodnen da erT ambavSi iyvnen.
kaci weros isev niskartiTa da mkerdiT iWerda. bavSvebs uyviroda, _ dai-
wiT ukan, Torem xeli Tu gameSva, Tvalebs amogCiCqniTo, _ bavSvebi cotaze
daiwevdnen, iq siciliT, sixarulis JrJolviT aabakunebdnen fexebs, da mere
isev axlos moiwevdnen. yvelas erTi survili hqonda, werosTvis xeli
daekarebina. ra SeematebodaT amiT, TviTonac ar icodnen.
weros fexze Toki gamoabes, saxlSi Seiyvanes da SuSabandSi daabes. qalebs
eSinodaT misi da kedelsamofarebuli uyurebdnen. ukvirdaT, _ es ramode-
na yofila, qaloo. ebralebodaT kidec, _ sawyalio, sacodavio. bavSvebs puris
nafxvenebi, mzesumzira, simindi da wiwibura mohqondaT, Soridan uyridnen
da eZaxdnen, _ Wame, werov, Wame! magram wero arafers ar ekareboda. is sul
Tokis gawyvetas cdilobda, xan erT mxares gavardeboda frTebis baTquniT,
xan meore mxares. Toki magari iyo, weros ar uSvebda. sabralos gapriale-
bul iatakze fexebi ucurdeboda, mkerdiT ecemoda da gadatexili frTidan
zed sisxlis laqebs tovebda. daRvara jamiT midgmuli wyalic da frTebiT
sul kedels Seawuwa.
kacma kidev erTi sxva kaci moiyvana. wero daiWires, gadatexil frTaze
raRac mwveli siTxe wausves, mere ori Cxiri frTis qveSidan amosdes, oric
zemodan daades, mWidrod gadauxvies da gauSves.
wero isev miexeTq-moexeTqa, Sewuxebuli TvalebiT Sehyurebda SuSabandSi
momziral SeRamebulis cas, mere da mere ki dawynarda, kuTxeSi miituza, Tavi
maRla aswia da ase gaSeSda. erT mxares is idga, meore mxares _ bavSvebi.
bavSvebi uRimodnen, saalerso sityvebs eZaxdnen, magram wero yuradRebas
ar aqcevda. bavSvebi rom didebma waiyvanes dasaZineblad, is isev gaStere-
buli idga da Tvalebsac ki ar axamxamebda.
1840
im Rames Zili ar mihkarebia, _ wuTiT ar amoudvia Tavi frTis qveS. arc
im Rames, arc meore Rames.
gaTendeboda, miirbendnen bavSvebi da xedavdnen: wero isev kuTxeSi idga
da arc saWmels ekareboda, arc aravis uyurebda.
erTi piroba SuSabands mze moadga. werom maSin ki gaiwia, gaqanda misken,
magram Tokma ar gauSva da iataks daenarcxa. gaqanda meoredac, mesamedac,
magram Tokma mainc ar gauSva da isev da isev iataks daaskda.
mere mzec gaqra, Rrubeli gadaefara, saavdrod Camobnelda. weros TiTqos
SeeSinda, ukan-ukan daiwia da isev kuTxeSi miiyunWa.
idga im kuTxeSi fituliviT uZravad da xandaxan odnav gverdze Tu gada-
swevda Tavs _ gegoneboda, raRac Soreul xmebs ismenso. Soreuli xmebi ki
uamravi iyo: wvimaSi areul setyvasaviT Sxuoda da gugunebda qalaqi, kvne-
sodnen ucnauri manqanebi.
zogjer wero niskartsac gaxsnida, Tvalebze gaurkvevlobis ride gada-
efareboda da, TiTqos sanatrel suraTs xedavso gonebis TvaliT, TrToda,
caxcaxebda.
gavida erTi kvira, kviraze meti, rac is adamianebs hyavdaT. TandaTano-
biT Wamac daiwyo, Zilic, siarulic, magram drois umetes nawils mainc kuTx-
eSi mikunWuli atarebda, Tavi gverdze hqonda gadaweuli da calTvalmoWutu-
li afasebda mdgomareobas.
da ai, erT dRes gazafxulis mSvenieri amindi dadga. namdvili cxraTva-
la mze anaTebda. diasaxlisebma fanjrebi daaRes, loginebi aivnebze gai-
tanes. gadaeyudebodnen moajirs da xalisianad elaparakebodnen erTma-
neTs.
wero mzisken aRar miiswrafoda, is mxolod eficxeboda mas da Tvalebs
xuWavda.
da uceb, TiTqos wylidan amoiyuryumala, Tavi Zalian maRla aswia, gaiqn-
gamoiqnia, mere kvlav gaSterda, Tvalebi xan daupataravdeboda, xan gaudid-
dReboda, amoiyivla, adgils moswyda _ frTebi mTeli Zal-RoniT moiqnia,
Tokma veRar gauZlo, gawyda da wero SuSabandis rafaze dafaTqunda.
oTaxis siRrmidan bavSvma dainaxa, _ deda, deda, werom Toki gawyvitao.
bavSvic gamoiqca da dedac. magram sanam isini SuSabandSi Semoirbendnen, wer-
om fexebi Caxara, frTebi aswia, gadaxta... magram maRla-maRla ver wavida.
roca deda-Svilma fanjarasTan miirbina, is ukve Savadgaprialebul as-
faltze egdo frTebgafarTxuli. dauridebeli manqanebi SemkrTalni uv-
lidnen gverds, adamianebi ki caSi iyurebodnen.
iq, caSi, uZiro lurj sivrceSi, CrdiloeTisken uxmod midioda pawawina
1841
Savi samkuTxedebis mwkrivi.
(`barisken mifrinavs jafara~, 1974)

`wveTebi rafaze~

wvima wamovida:
_ tkap! tkap! tkap!
magida, romelTanac me vmecadineob, did fanjarasTan dgas. fanjridan
zamTrobiT sicive Semodis xolme da palto maqvs moxuruli. vinc ki CemTan
pirvelad modis, yvelas es amoxdeba xolme, _ ee! ai, Turme ra mSvenierebas
gadahyureb! marTlac, mSvenier ubanSi vcxovrobT. veZisis goras aulebrivad
Sehfenia sul kargi, orsarTuliani saxlebi. maT Soris mravladaa xeebi _
kaklebi, TuTebi, komSebi, msxlebi, iaponuri xurmebi. iaponur xurmebs axal
wlamdec ki toveben moukrefavs, da SeiZleba, Tovli idos, didi Tovlic, iapo-
nuri xurmebi ki yviTlad amkoben mTel ubans.
me Zvel skamzxe vzivar, skami WraWunobs. werisas ucnauri Cveva maqvs, kalams
aqeT-iqiT mivyvebi, skami WraWunobs. werisas Tu kiTxvisas advilad ver vamC-
nev bevr rames, magram Tu wvima wamovida, rogorc ai, axla, _ tkap! tkap! tkap! _
pirvelsave wveTebze vdgebi. wveTebi ecema Cemi fanjris Tunuqis rafas, da
TiTqos tyviamfrqvevis jeri gasdevdes, gamosdevdes, SemkrTali aRviqvam
yoveli wveTis xmas _ ta-ta-ta! ta-ta-ta!
meCveneba, rom axla ukve veRar gadavurCebi am wveTebs. miT umetes, Tu
xSirdeba da xSirdeba xmebi. Cemi gulia am xmebis samizne.
ras niSnavs es? axlave agixsniT yvelafers.
bolo sarTulze varT, Weridan gamudmebiT Camogvdis wyali. es saSinele-
baa. saSinelebaa misi xma, Tu ukve taStebi aqvs Sedgmuli. taStebidan winwkle-
bi gadadis aqeT-iqiT, amitom iqve tiloebic aris dafenili. am winwklebsac
gauZlebs adamiani, magram mTavari qalebis Tvalebia, dedas Tvalebi, bebias
Tvalebi. maTSi ikiTxeba wyroma da siZulvili, siZulvili mamaCemisa. mamaCemma
kidev ra qnas, wava gacecxlebuli saxlmmarTvelobaSi, mova iqidan gaboRme-
buli, _ Tqveni saxlis remonti noemberSi gviziso. modis noemberic, sacaa
gava kidec, isev saSinlad ki maSfoTeben wveTebi rafaze.
me maSfoTeben wvimis wveTebi imis gamoc, rom Cvens sofels maxseneben. iq,
Cvens sofelSi, welmtkivanma mamam zafxulSi Zlivs daiwyo Zlier daZabuneb-
uli papiseuli saxlis gamagreba. gadavxureT ki TunuqiT. axla qvemoT aris
gasakeTebeli uamravi ram. derefanSi gviyria cementiT savse tomrebi. kidev
1842
uaresi _ ezoSi gorad dgas celofangadafarebuli gaji. verc cementiT mle-
savi viSoveT, verc gajiT mlesavi. es wvima, didi wvima, sabolood gagvifuWebs
gajs.
_ tkap! tkap! tkap!
ezoSi lpeba ficrebi, niaRvars miaqvs sila.
_ ta-ta-ta-ta! _ uSens da uSens wvima.
mesmis taStebis xmebic.
vdgavar, vqanaob TiTqosda ase vicileb gulisken wamosul tyviebs, magram
rodemde _ erTi tyvia xom mainc moxvdeba niSans. miT umetes, rom dRes me
SeuZlod var, moZraoba miWirs, mciva, makankalebs, yurebamde maqvs atanili
mxrebi.
Tanac sad?! _ Cveni qalaqis umSvenieres ubanSi. ·
mamaCems sZinavs, samsaxuridan dabrunebuli, TiTqos maSinve wveba da iZinebs.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`wveTebis simRera~

patara soso avad iyo. movida. bavSvTa poliklinikidan gamoZaxebuli


eqimi, qalbaT,oni eliso, dajda, suli moiTqva _ ra ubedurebaa uliftod mex-
uTe sarTulio. oTaxs Tvali moavlo, _ mSvenivrad ki Tbila TqvenTano. Savi
tyavis CanTidan wiTelrezinebiani fonendoskopi amoiRo, skami sawolTan
miitana da sosos Sublze xeli daado.
sosos viTomc marto Tavisi saqme ainteresebda, afusfusebuli TiTebiT
da Sekruli kopebiT pawawina eleqtroZravs Cahkirkitebda; deda yveboda
Sewuxebuli xmiT:
_ guSin saRamos erTi wamoiCivla, muxlebi mtkivao. maSin sicxe ar gamizo-
mia, me mgoni, arca hqonda, dRes dilas ki gavarvarebuli damxvda.
_ xom ar axvelebs? _ ikiTxa qalbaT,onma elisom.
_ ara, xvela ar SemimCnevia.
qalbaT,onma elisom sosos jer Tavi wamouwia, mere piri daaRebina da
ena gamoayofina mere perangi wamoxada da beWze civi fonendoskopi daado.
_ isunTqe cota Rrmad!
sosom Rrmad CaisunTqa da amoisunTqa.
_ Caaxvele.
sosom Caaxvela.
qalbaT,onma elisom fonendoskopi axla gulze daado.
1843
_ Rrmad nuRar sunTqav.
sosom sunTqva sul Sewyvita.
_ gulaRma daweqi!
qalbaT,oni eliso oTxi TiTiT daawva mucelze, mere qvemoT Cauyva, mere
marcxniv gadainacvla, perangi Camouwia, sabani daafara da dedas miubrunda.
_ gaciebulia, genacvale. yeli aqvs cota SewiTlebuli. nistatiniani tet-
raciklini mivceT, oTx saaTSi erTxel, naxevar-naxevari abi, sodiani wyali
gamovavloT dReSi ramdenjerme. strepdocidiT, ori strepdocidi gaxsen-
iT or Wiqa sodian wyalSi, da gauvlis.
dedas gauxarda.
_ miqsturac. xom ar migveca, qalbaT,ono eliso, ocdaTvrameti da sami
xazi aqvs axlac.
_ ki, miqsturac mivceT.
qalbaT,oni eliso Tavis skamianad wavida saweri magidisken, skami rom
dadga, xelebi ise gadaatriala, deda maSinve mixvda, dabana undoda.
`Tu SeiZleba aqeT mobrZandiTo~. _ samzareuloSi SeuZRva TviTon
swrafad dabrunda, karadidan xili da alubalze dayenebuli arayi gam-
oiRo, TefSebic, moitana, danebic. qalbaT,onma elisom es rom dainaxa, gawyra,
_ ra saWiroa eseni, ratom irjebiTo, magram dedam alersiani RimiliT
Seatyupa xelebi gulTan, _ Cveni sakuTari baRis xilia, rom ar miirTvaT, ar
SeiZlebao. amaze eqimsac gaeRima. dajda da gamoikiTxa: sad hqondaT baRi, is
adgili Sors aris Tbilisidan, Tu axlos, zafxulobiT grila Tu cxela,
koRoebi xom ar iciso da sxva.
soso isev Tavis pawawina Zravs Cahkirkitebda, ver iqna da kargad ver
miaba ZuasaviT wvrili mavTulebi sakontaqto firfitebze. man mxolod ma-
Sin awia Tavi, qalbaT,oni eliso karTan rom idga da eTxoveboda:
_ aba, kargad iyavi, patara ostato!
sosom gaubedavad gauRima da qalbaT,oni eliso wavida.
wavida is dRec.
sosom im dRes orjer dalia tettraciklini da samjer gamoivlo sodi-
ani wyali. magram sicxem mainc ar dauwia, piriqiT Ramis aT'saaTze oc-
dacxrameti gradusi hqonda, cota ufro metic.
ucades meore dResac. mesame dRes ki mamam sxva eqimi moiyvana, batoni
luarsabi, dabali, saTvaliani, cxvirpaWua kaci.
rom gaigo, soso erqva sosos, Zalian esiamovna.
_ ra kargi, namdvili qarTuli, vaJkacuri saxeli grqmevia Sen, soso! vah,
ra saxeli grqmevia, kaco! qoCoric vaJkacuri gaqvs, vah, vah!
1844
imanac gasinja beWebze ukakuna, zed yuric daado, Tavi ise wamouwia, nikapi
mkerdze dabjenina, fexebic moaRunina da gaaSlevina. imanac imedianad Tqva,
nu geSiniaT, yvelaferi male gauvliso. gamouwera wamlebi... roca werda,
kalams wverze raRaca wamoedo, fanjrisaken Sebrunda, ise uyurebda si-
naTlesTan mitanil kalams, TiTqos saSineli mweri wamogebuliyos zed.
wasvlis win kidev ikiTxa:
_ maS, soso, ara? uh, soso! _ da wavida.
daRamda is dRec. gaTenda avadmyofobis meoTxe dRe. daalevines sosos
baton luarsabis gamowerili wamlebi, magram sicxe mainc ar gamonelebia.
saRamos xuT saaTze ocdaTvrameti gradusi da ori xazi hqonda.
dabrunda mama samsaxuridan. RimiliT CaiCoqa sosos sawolTan, gaxsna
grZeli kolofi, amoiRo Savi laplapa, mrisxane avtomati. gaixara sosom.
dacxrila, daacxava im avtomatiT yvela da yvelaferi, magram sicxe mainc
hqonda. hqonda ufro maRali, _ Svidi saaTisTvis ocdaTvrameti da eqvsi
xazi.
daCumdnen Wadrebze SexunZluli JivJiva beRurebi. fanjris minebze at-
kacunda gviani Semodgomis civi wvimis wveTebi. mezobelma gogonam mecadi-
neoba daiwyo pianinoze: _ erTi da, ori da! erTi da, ori da! ori da! mere
daukra patara sevdiani piesa romelmac sosos sadRac nanaxi Rrma tbori
da lafniT umweod dakidebuli, niavisagan aTaxTaxebuli wnoris toti gaax-
sena. da uceb gaisma zaris gaubedavi xma. deRam da mamam erTmaneTs gada-
xedes, vin unda iyoso. mama wamodga, karis gasaRebad wavida, sixaruliT wamo-
iZaxa, _ vin movida, vin movidao. _ da oTaxSi soflel nino bebias Se-
mouZRva. nu avwerT gulis amaCvilebel scenebs: rogor wamovida Sewuxebu-
li bebia sososken, rogor CamoiSala Tavsafris boloebi da Tqva, _ bebo
genacvalos Sen, Cemo oqros biWo, tyuilad ki ar gnaxe sizmarSio: `rogor
Semoawyo civi, civi xelebi loyebze da akoca Tovlisa Tu wvimis suniT
gaJRenTilma.
daviwyoT iqidan, rogor SemoaTria mamam oqrosferi tirifis wneliT
dawnuli kalaTi da Zveleburi Wreli xurjini. mamam isini erTmaneTs mi-
ayuda. mere samfexa dabali skami moitana. dajda, kalaTis Tavsakrs piri
aurRvia.
_ axlos moswieT, CemTan amoawyeT. _ brZana sosom. mamam sul axlos
miaTria kalaTi da xurjini. dedam aq ki CaurTo Tavisi Cveulebrivi saTqme-
li.
_ nu gabavSvdebi axla mTlad!
magram mamam yuri ar aTxova. kalaTs Tavsakri sul gadaaZro da xelebi
1845
siamovnebiT gaSala.
_ momitaneT sinebi da jamfilebi, Cqara!
moitana dedam mominanqruli sinebi da sxvadasxvanairi jamfilebi.
_ ara, es unda daikidoso.
amoswia mamam, amoswia da damkvraxuli rqawiTlis grZeli jagani amoW-
ima kalaTidan. dedam CamoarTva da dasakidad waiRo. yurZnis qveS broweule-
bi ewyo. daxeTqili, SigniT-Sigan Camuqebuli, lalisfrad ganaTebuli
broweulebi.
_ ai, Svilo, es unda Wamo, sicxes dagiwevs. _ Tqva bebiam da romelic didi
broweuli iyo, is miawoda sosos, magram sosom xeli gverdze gaawevina, jer
damacadeT, mere SevWamo.
- broweulebs Tamros msxlebi mohyva, civebi, mZimeebi, gverdebokrobok-
roebi, momwvanomoyviTaloebi. mama saTiTaod iRebda am msxlebs, yunwiT
haerSi atrialebda, SehRimoda da mere frTxilad, frTxilad debda sinze.
msxlebis qveS vaSlebi CayuCebuliyvnen: komSa vaSlebi, kitranebi, Jan-
gurebi. iyo wiTeli yinula vaSlic. yinula vaSlis danaxvaze soso wamoxta,
eg momeciTo misces. yvelaze didi, yvelaze wiTeli, magram maSinve ar Caukbe-
Cia. sunavda, loyaze idebda, xelebs utyapunebda.
vaSlebis qveS komSebi brZanebuliyvnen. isini sul mamapapuri sidinjiT
dalagdnen jamfilaze da oTaxi TavianTi surnelebiT aavses. aclida mama
bususebis pirbades komSebs da Tan ambobda:
komSma Tqva, me ra xili var,
dabadebiT var magari.
movwydebi, Camovvardebi,
- Zirs gamcvivdeba bragvani.
uyurebda soso mamas da icinoda, kuWkuWebda gulianad.
kalaTi rom amocarielda. mamam axla xurjini gaxsna. xurjinis erT
TvalSi ewyo: grZel-grZeli, dabrawuli SoTebi, dakluli gaputuli indau-
ri, naxevari kveri TuSuri yveli. meore TvalSi ki daubaneli, Txle-WaWis
suniani xelfex gafarCxuli... aba, ra, Tu mixvdebiT? RviniT savse tiki. mamam
is didis mowiwebiT da fereb-ferebiT amoabrZana, frTxilad miayuda aivan-
ze gasasvlel kars da isic dadga morCilad, dinjad, isev xel-fexgafarCxu-
li... da ise idga mTeli Rame.
soso pirvelad ar xedavda am vaJbatons, magram mainc ecineboda, gan-
sakuTrebiT mis veeba Wi pze.
mama-Svili rom am ambebSi iyvnen, bebia sosos fexebTan miscucqeboda,
Seeyo sabnis qveS ukve gamTbari, sasiamovnod xaoiani xelebi, nel-nela, al-
1846
ersiT usresda TiTebs da Tan CurCuliT ambobda:
_ Seni sicxe me, Seni xvela me, Seni avadmyofoba me, Seni satkivari me.
_ mSia, SoTi momeciTo! _ brZana sosom, miarTves SoTi. yvelico. yvelic
miarTves.
Wama, aknawuna is mSvenieri SoTi, cot-cota, dagemovnebiT miatana yveli,
mere CakbiCa didi yinula vaSlic.
da, warmoidgineT, CaeZina!
roca gaeRviZa Turme gaTeneba jer kidev Sors iyo. bebiasTvis misi
sawolis gverdiT gaeSalaT. sosac es undoda. gaaRviZa. jer oqrosTmiani
da-Zmis zRapari aambobina, mere giJisa da Wkvianisa.
_ ra kargia rom yvelani erTad varT! _ Tqva bolos, TiTqos TavisTvis,
bebias xeli loyis qveS amoido da isev daiZina. ·
sicxe aRar hqonda sul sasiamovno, ferad-ferad sizmrebs xedavda: mRe-
rodnen fanjris minebze acekvebuli, Soreuli mTebidan mosuli wvimis wveT-
ebi soflurad, moridebulad iRimeboda karsmiyudebuli,veebaWi piani tiki.
(`Sori TeTri mwvervali~, 1979)

`wvima~

sawyal momwerlo kacs (ase uwodebda Tavis Tavs) bnelSi gaeRviZa. raion-
ul sastumroSi iwva. gverdze gadabrunda da isev CaZineba scada. daesivnen
dardis fiqrebi, krazanebiviT kbendnen safeTqlebSi, _ „es ver gavakeTe, is
ver gadavixade“. wapirqvavda, yurebi TiTebiT daigmana. daiwyo Tvlac, ara-
ferma uSvela. SemaZrwunebeli mudariT uyurebda avadmyofi deda, wamouvi-
da cremlebic. dedis cremlebs sul ver uZlebda, sabani gadaagdo, dajda.
gareT beRura aJivJivda. Tendeboda. daiwyo Cacma. gavida derefanSi. wyali
ar iyo, piri ver daibana. dabrunda oTaxSi. perangi gadaicva. Cavida dabla.
mTavari kari daketili aRmoCnda. administrators, eZina, eZina morige ded-
abersac. Caaxvela, administratorma gaigo, Tavi wamos wia, _ „Tu SeiZleba“...
karze aniSna, gamiReo. wamovida administratori daxrili, kari gaaRo. madl-
oba gadauxada, gamovida gareT. TiTqmis gaTenebuli iyo, Camoburuli xeeb-
is qveSRa bneloda. cota ewvima. TiTqos kvlav wvimas apirebda. wavida e. w.
parkisken gadavida samanqano gzidan. moRrublul Rames win uswrebda mTe-
li Tvis gvalva. bilikze eyara cacxvisa da nekerCxlis gayviTlebuli, gamx
mari foTlebi. miaxmaurebda im foTlebs. kidev ufro umZimdebo da raRac.
TiTqos daxrili, nestiT damZimebuli totebic mas awveboda mxrebze. „ar
unda damelia. ar unda damelia cotac ki“. „aba, ra unda akeTos saRamoobiT
1847
aq kacma?“ „mainc ar unda damelia sul cotac ki“. „Camoxval aSkarad sawy-
ali... me minda davwero... arada, arafris dawera ar gsurs, iqneb ormociode
maneTi waumato xelfass egaa, eg“...
gza ferdobs Seuyva. ferdobSi, maRali xeebis qveS, xis Teatroni iyo
gamarTuli. iqac eyara yviTeli foTlebi _ aqaurobis sevdac mas daawva
tvirTad. „aqac gaWirvebulebi dgebian, cekvaven, mRerian, TamaSoben. uu“...
parks sasaflao mohyva, mdumared Cabinduli, ukacrieli. Savi marmari-
lo. Savi meseri. kidev ufro Sesazari _ aluminis sxeuli. kiTxulobda warw-
erebs: „meuRlisagan“, „mSoblebisagan“, „col-Svilisagan“. zog suraTSi
sikvdils gasjibreboda am qveynidan wasuli _ icinoda jibrianad. amaod.
sasaflaos gadmohyurebdnen maRali, tyiani mTebi, mTebis Txemebs gasd-
evdnen saxlebi. im saxlebSi mSvidad, lamazad cxovrobdnen adamianebi. ty-
eebSic simSvide iyo. mSvidad iwvnen CaRrmavebebSi nislebi. nisli gahfeno-
da sasaflaos qvemoT gaWimul velsac.
gzis piras onkani wveTavda. sasaflaos onkani! mainc mivida, mouSva, jer
Jangiani wyali wamovida, mere _ wminda. Seisxa saxeze, moisva mkerdzec. Seim-
Srala cxvirsaxociT. gamoCnda eklesia _ aguriT naSeni, patara, daZvelebu-
li, jvargadaxrili. magram sanam eklesiasTan mividoda, Sav Slangs waadga
gzaze. iqve, xelmarjvniv, saflavis cokolze mibundovanebuli moxuci kaci
ijda. saxes kidev ufro ubundovanebda Savi, didi kepi. Slangis bolo safla-
vidan cocxlad amomziral yvavilebSi ido. moxuci muxlebze xelebdawyo
bili ijda. cokolis TaRidan Sexnierebuli mandilosani iyureboda. sawy-
ali momwerlo kaci moxucs miesalma. moxucma Zlivsgasagonad warmoTqva:
_ gagimarjos.
_ meuRlea?
_ meuRlea.
_ Svilebi gyavT?
_ sami.
_ biWebi?
_ biWic, ori gogoc.
_ daojaxebulebi?
_ ho.
_ CemsaviT adre gyvarebiaT adgoma.
_ adre vdgebi.
_ SeiZleba mec Camovjde?
_ Camojeqi.
dajda cokolze. isxdnen. undoda, gaego, Tavs rogor grZnobda SvilebSi,
1848
SviliSvilebSi moxuci. sisuleled moeCvena. kidev ufro met sisuleled,
vidre mTeli es gamolaparakeba. weRan odnav gaxsnilma cam isev daiwyo
CamoRameba. Savi Rrublebi mZimed iwevdnen dabla.
_ wvimas apirebs.
_ apirebs.
_ mainc dasWirdeba morwyva?
_ ra vici.
moxuci wamodga, Slangi aiRo. axla maRlidan asxurebda yvavilebs wy-
als. Zveli yaidis Sav xalaTSi carieli ZvlebiRa iyo darCenili. Slangs
aRar atokebda. wyali erT adgilas aRrmavebda miwas.
sawyali momwerlo kacic adga da wavida. mivida gorakis qimTan, Rrmad
da Rrmad sunTqavda. daiquxa. mobrunda. axla aqedan Sexeda eklesias. aqedan-
ac ingreoda eklesia, _ jvari ufro gadaRrecili Canda. dayvireba mounda.
sasaflaoze myofi moxucis moerida. im moxucs yvirili ki ara, mSvidi mof-
ereba undoda. balaxebsac undodaT mofereba, waxriliyvnen alersiani xe-
lis molodinSi. TviTonac didi siamovnebiT SeuSverda alersian xels Tavs.
aseTi xeli ki aRar eguleboda qveynad. cac wyreboda, elavda da quxda.
moxuci isev damjdariyo cokolze, xelebi isev muxlebze ewyo. wvima wamov-
ida. mouxSira da mouxSira. sawyali momwerlo kaci sastumrosken unda
gaCqarebuliyo, magram gaCerda. jer kefas uSverda wvimas, mere _ saxes.
siamovnebiT eRimeboda. moxucsac qudi moexada, imasac wvima dasdioda. wvril-
wvrili, brWyviala Sxefebi mxiarulad xtunaobdnen mis melot Tavze.
„ai, vinRa gvealerseba Cven“...
xarobdnen balaxebic.
`mTvaris asuli~, 1987

`wvima, mere isev mze~ (`wvimasa da mzeSi~)

sul male ardadegebi daiwyeba da sofelSi waval. rom mkiTxoT, ra


migixaria im Sens sofelSi, ra dagxvdeba iseTio, ar vici, ra unda gihasuxoT.
iqneb is, rom iq mdinarea, Cemi sayvareli brolia! marTlacda, ra unda iyos
amaze ukeTesi?! zixar kldis qimze da ankesi giWiravs. Sens maRla verxvis
xalisiani foTlebi CurCuleben, dabla kamkama talRebi Wyumpalaoben. wya-
li wmindaa, nairferi kenWebiT da lifsitebiT avsebula. aqa-iq welmsxvili
Wanrebi daizozebian, mousvenari murwebi daborialeben.
lifsitebi celqoben. TiTqos caSi unda afrindneno, _ amoxtebian, _
gaielveben mzis sxivebze da wylis pawawina rgolebs liclciT gaaqceven
1849
napirebisken. isini yovelTvis gundurad esevian ankesze wamogebul Wiaye-
las. ufro gabedulebi ekveTebian kidec, aqneven aqeTiqiT, brunaven aRma-
daRma, aelvareben gasarkul gverdebs. magram Wiayelas mainc bevrs veras
akleben.
bolos movardeba romelime feTiani murwa, patarebs daafrTxobs, erTs
gauqrolebs ankess da waiRebs. imave wamSi unetares dartymas grZnob da
sasiamovno Jruanteli givlis fexis TiTebSic ki. ucdi, erTxel kidev ganme-
ordes ase. ai, ganmeorda. erTxelac! aha, esec. moswev tars da im atexil
murwas mZimed gadmoagdeb napirze.
...magram marto Tevzis daWera ki ar aris saqme! ca seufTaa, maRali, maRa-
li da iqidan, im TvalSeuwvdeneli simaRlidan, TiTqos gamdnari oqros
Zafebiao, mzis saamo, damaTrobeli sxivebi eSveba.
Sors, mTebze, Sebolili, wvimiT savse Rrublebi daexetebian. maTi Crdilebi
uzarmazari qorebiviT gadadian seridan serze, xeobidan xeobaSi. tyeebs
blanti silurje morevia, saZovrebze kenWebiviT mimoyrila xar-Zroxa...
dabla soflebSi ferebi metia _ saxlebis wiTeli saxuravebi cisferi
aivnebi, SavadpirdafCenili sxvenebi... venaxebSi mdevebiviT damsxdaran bum-
berazi kaklebi, kurdolaobs yana, axasxaseben ZarRvmagar foTlebs simind-
ebi...
Sen oRond yuri miugde da daakvirdi!
WriWineben WriWinebi, mirbi-morbian msxvil-msxvili WianWvelebi, da-
farfateben frTaxatula peplebi, bzuian futkrebi...
raRac zeimia, raRac zeaRmtaci Tavisufleba, simsubuqe. ase ggonia, daiqnev
xelebs da afrindebi.
ai, aswie kidec xeli, aRtacebiT avleb Tvals Semogarens, ginda, viRacas
gauziaro Seni sixaruli, eZeb sayvarel adamians, iwevi fexis wverebze da...
_ auu!.. _ aRmogxdeba Senda uneburad, afrTxob qacvis wverze aqanavebul
kaWkaWebs, verxvis totebSi miyuJul gvritebs, mobanave mercxlebs...
xandaxan moulodnelad amoifxoreba saavdro Rrubeli, wamova, gaiSleba,
moedeba mTel cas da daiwyebs bezRunsa da kreWas. gruxunebs da elavs.
biWi xar da gasZel, fexi ar moicvalo. naxav, rogor gaCumdebian WriWine-
bi, rogor ayiyindebian gayvinizebuli bayayebi, rogor Camoivlis civi, no-
tio niavi da rogor Cahqufravs yvelafers.
SarSman qofTavis gorasTan vTevzaobdi. swored iseT mdores wavawydi,
weRan rom geubnebodiT. gamosuliyo erTi uSvelebeli tini im goridan da
kameCiviT Cawoliliyo Sig mSua wyalSi. wyals swyinda, brazobda, exeTqebo-
da, emurmuereboda, magram raki verafers ver aklebda, TiTqos xeli Cauqne-
1850
viao, wynardeboda, ukan brundeboda da qvemo mxridan elaciceboda. ai am
lacica mdoreSi mego ankesi, Tavad ki, raRa Tqma unda, tinze viyavi Seskupe-
buli.
yvelaferi TiTqmis ise iyo, rogorc sxva dros. WriWinebi WriWinebdnen,
peplebi dafarfatebdnen, qednebi mifri-mofrinavdnen, lifsitebi sxltod-
nen...
mxolod Semogareni iyo odnav sxvanairi. aqeT is wamoyuyuli klde, iqiT
_ Wala. Walis iqiT _ yanebi da saTibebi.
mzec... ara, marTalia, oriodejer ise momaqeqina kefa, TiTqos sadgisi
daeWirebinos, magram, rom avxede, iseTi vera Sevatye ra, Cveulebrivad icin-
oda.
ar mikravdnen. amovwevdi ankess, vnaxavdi uniaTod CagrZelebul Wiaye-
las da isev CavuSvebdi wyalSi.
erTic vnaxoT, Crdili wamomadga. saidan unda iyos-meTqi. avixede da
ras vxedav: zed im qofTavis goridan erTi pirgamuruli Rrubeli amosula,
mze dauWeria da axla qveviT mieSureba.
yuri davugde: WriWinebic ki gaCumebulan. iqve, Cems axlos, erTi Ri pia-
ni bayayi amoxoxebula, dakusuli TvalebiT Semomyurebs da raRacas meubne-
ba:
_ bre-ke-ke-ke...
niavic sxvagvari hqris. TiTqos svel tilos gicacunebeno saxeze.
_ gr-gr-gr! _ moisma qofTavis iqidan.
axla rom Sinisaken movusva, swored is droa-meTqi. amoviRe wylidan
parki, romelSic oriode WiWyina megdo, wavwvdi ankess da... swored im dros,
gana gahkra! gaWima Zafi, waiRo, waiRo zev-zeviT da Sig Sua morevSi gaitana.
veRar moviTmine, raRac SiSiT gamovwie. gamovwie da SiSi sixarulad meqca
_ erTi veeberTela Wanari amovaTrie.
jer iqve, qvaze Camovuare. mere vTqvi: amas ueWvelad amxanagi eyoleba-
meTqi. ankesze Wiayela gamovucvale da isev Cavjeqi.
sadRa maxsovs an Rrubeli, an niavi!..
magram TviTon Semaxsenes Tavi.
riyeze, xeobis yelSi, rogorc gemis afra, ise aizida raRac. gadidda, gaiS-
ala, mTels xeobas moedo, moaxlovda da frutuniT, bzrialiT gadamiara. es
qariSxlis niSani iyo, magram TviT isic ar yofiliyo Sors _ Zafis axveva
Zlivs movaswari, rom erTi vai-uSvelebeli datrialda.
aSxapunda wyali, atkacunda qvebi, atexes xaTqaxuTqi verxvebma, gafrind-
nen norCi foTlebis nafleTebi bzrial-bzrialiT...
1851
ca aRar Canda, mogruxunebda qufri Rrublebis jari da xan aq, xan iq
iklakneboda elva ai, WaxWaxiT CamoiCexa mexi. da TiTqos amas ucdidao, moskda
kokispiruli wvima.
gavrbodi da aRar vicodi, sad damemala SiSveli xel-fexi, wvima Tqli-
Sin-TqliSiniT mexeTqeboda saxeSi, Camdioda kiseri, yelSi...
Walas gavcdi, velze gavedi. aq, gzis maxloblad, odesRac xreSs iRebdnen.
ager isic. sirbils vumate da pirvelsave winwamowvdili kbodis qveS wavweqi
aqaqanebuli, gazunzluli.
ankesis tari mucelze mqonda mixutebuli, parkic magrad meWira da raRac
Seucnobeli SiSiT, Seucnobeli·siamovnebiT Sevyerebdi bunebis janys.
gzaze wvimis wveTebis korianteli idga, Rrublebi Zirs Camosuliyvnen
da borcvebze mixoxavdnen. dablobebSi niaRvrebi brwyinavda. ca gugunebda
da miwazec yvelaferi TrToda, kankalebda...
mere is bezRuna Rrublebi sadRac qvemoT wavidnen, qari Cadga, wvimam
iklo, siwynare Camovarda _ garkveviT ismoda wveTebis WyapaWyupi, nakad-
ulebis CuxCuxi.
avdeqi da SvebiT amovisunTqe.
jer martoka mivdiodi, Semdeg JikJika mercxlebi da wivila namgalebi
gamoCndnen. gamarTes marula. Sehkravdnen kamaras da daeSvebodnen Zirs,
TiTqos cis danabarebs eubnebian dedamiwaso.
afrindnen torolebic afrindnen sul maRla, sul maRla, dauwyes patiJi
mzes.
da imanac ar daigviana. Rrublis farda gaswia da keklucad gamoixeda
ra ambavi atyda irgvliv, ra sixaruli!
amRerda mwyerCita, akvitkvitda mwyeri, momarTes Wianurebi WriWinebma
da kaliebma...
yvelaferi brwyinavda.
icinodnen mTebi, velebi, tyeebi. icinodnen pawawina balaxebi, kenWebi, wvi-
mis wveTebi...
icinoda sofelic.
kolmeurneebi gzaze gamosuliyvnen da saxegabrwyinebulni Sehyurebd-
nen gabiJbiJebul miwas, erTmaneTs.
_ Zaan RvTis wyalota iyo, ara, nika!
_ maS, maS!
gubeebSi fexSiSvela gogo-biWebi datyapenobdnen, batebi Wyumpalaobd-
nen, yiyinebdnen. gaxalisebuli boColebi zmuodnen.
da ra serneli idga _ norCi foTlebis, sveli miwis, yvavilebis!
1852
mivdiodi da xan aq vCerdebodi, xan iq. sxva dros rom imodena Tevzi
dameWira, ankesze davkidebdi da mTel sofels davanaxvebdi, naxeT, ra biWi
var-meTqi. axla parkidanac ar amomiRia. iseTi sasiamovno iyo im sufTa
haeris sunTqva, im lamazi midamos mzera, im gaxarebuli adamianebis yuris-
gdeba, raRac naxevarkiloiani Tevzi ra saxsenebelia...
mivdiodi da mixaroda, rom es yvelaferi Cemi iyo, me maTi viyavi _ am
miwis, am adamianebis.
mivdiodi Ra Sinaurulad vesalmebodi yvelas.
_ gamarjoba! gamarjoba!
gana Tqven ki ar gamogicdiaT aseTi ram?
ratom gaCumdiT?
(`sad cxovrobs mezRapre~, 1970; pirvelad gamoqveynda krebulSi `mego-
brebisadmi minaweri werilebidan~, 1958 wels saTauriT _ `sofeli~)

`wivwivebi zamTarSi~

dRes dilas, axal gariJraJze, romeliRac patara frinveli moawyda Cems


fanjaras. qari uberavda, mTebis wverebi waeWirxla, oTaxSic cioda da mo-
minda, erTi sevdiani ambavi momeTxro patarebisTvis frinvelTa cxovre-
bidan. es ambavi amerikeli bunebismetyvelis wignSi maqvs amokiTxuli. im
wignSi bevri sxva sayuradRebo ambebic iyo moTxrobili, magram me es TiTqos-
da mTlad umniSvnelo ambavi ufro damamaxsovrda.
zamTarSi, Turme, wivwivebsac Zalian uWirT. didi mTebidan da didi tyee-
bidan barSi mofrinaven, soflebisa da baR-bostnebis axlos. albaT, Tqvenc
SegimCneviaT, rogor Cahkirkiteben xolme gulaRma dakidebuli wivwivebi
xeze SerCenil mokrunCxul xmel foTlebs, an Savad gamomziral patara
fuRuroebs. patara wivwivas sul pawawina matlebi da Wiebic hyofnis, magr-
am arc maTi mopovebaa advili, miT umetes qarSi da yinvaSi, maSin xmeli
foTlebi da fuRuroebi xSirad dafarulia yinulis Txeli garsiT. wivwiv-
am jer fexi unda moikidos im yinulis garsze, mere Catexos yinuli pawawina
niskartiT, mere CiCqnos, iwvalos da didi wvalebis Semdeg Tu miagnebs Rrm-
ad miyunWul, miZinebul matls.
Tan Zalian ficxia wivwiva. SeiZleba SiSic aCqarebs, sul eSinia, mTlad
mSieri ar davrCe, an ar gavcivdeo. mousvenrad daxtis totidan totze, frTx-
ialebs, frens, Cqarobs, Cqarobs da imas ki ver grZnobs, rom am siCqariT
zogjer TviTonve uqmnis safrTxes Tavs. wamouberavs, gaxurebuls, civi, nes-
1853
tiani qari, anda moxvdeba dazuebul gamWol niavSi (aseTi adgilebi buneba-
Sic aris, magaliTad: gadasavalebSi, grZlad wasul swor xeivnebSi, arxebis
napiras), gacivdeba da daemarTeba filtvebis anTeba. ho, ho, namdvili filtve-
bis anTeba!
dauvlis yru tkivili sxeulSi, SeiyuJeba sadme fuRuroSi an xvrelSi,
azmorebs, akankalebs, mere miscems sicxes, veRarc aswrebs sunTqvas, daRebu-
li aqvs piri, Tvalebi kidev xan daxuWuli, xan daWyetili, raRac ugubdeba
yelSi...
civi qari ki daundoblad zuzunebs da xvivis.
sicxiT gaTanguli wivwiva advilad xdeba kvernisa Tu ciyvis msxverpli.
zamTarSi, moyinul Tovlze, bevrjer me TviTon gadavyrivar karga man-
Zilze gafantul wivwivas molurjod Wrel bumbulebs. vdgavar xolme da
sevdiani davyureb im bumbulebs, mere gamwyrali Sevubruneb zurgs niavsa
Tu qars. isini TiTqos Tavs imarTleben, raRacebs Camzuzuneben yurebSi, ma-
gram me maTi naTqvamis gagonebac ar msurs.
(`patara biWi golgoTaze~, 1989)

`wigni~

me is kaci var, _ CaTqmuli RimiliT daiwyo muxlebze xelebdabjenilma


moxucma, _ mamaSenis mokvla rom damevala. xom xvdebi, rodis unda yofil-
iyo es? ho, ocdaoTx welSi. veSaZec xom gagigonia, moWidave? movida CemTan
mag veSaZis geri, wruti. me godorsa vwnavdi saxlis gverdze, Camomicucqda,
damiwyo godris wnelebis gadawvna, me aqedan vwnav, is _ iqidan, da am wnelebis
JapaJupSi meubneba, _ amaRam sameleSi amoxval antones nabinavarTano. ra
minda-meTqi, _ isao, romao, i wignebs ro Cahyureb dRe da Rame, samSoblo
geZaxis, deda saqarTveloo. Tvrameti wlisa var, mklavic gamagrebuli maqvs,
kiseric, uRelSi rom Semaba, mozvers gavuwev, Tan, marTla, wignebi miyvars, Tu
kiTxva daviwye, zarbaznis xmaze Tavs ar avwev. erTi Semomxeda wrutma. erTi
Sevxede da amiT davamTavreT laparaki. wrutma simRera daiwyo, viTom Se-
qeifianebuli iyo, Tan godris wvnaSi mexmareba.
gamovida dedaCemi, aybedda isev wruti, _ es virgla, ese roma aqvs gasqele-
buli kiseri, ar davniSnoTo? iseTi gogo myavs Segulebuli, iseTi... miayara
dedaCemma qoqola, _ Senca da Sens Segulebulsao, wrutma kidev Rvinoc mosTx-
ova _ damalevineb erT Careqas, gavirjebi, sxvagan ar gavuSveb im gogos,
arada _ Tqven TqvenTvis, me CemTvisao.
1854
gamoutana dedaCemma xeladiT Rvino, sicil-siciliT CamoarTva wrutma,
Tan viTom barbacebs kidec, _ xeladas xval amogitanTo, daugmana piri go-
gris foTliT, amoido iRliaSi da wavida. uyurebda dedaCemi da eRimeboda
keTilad, _ ra kacia, ra oxrebis erTiao, ra undodao? _ wyali gadauSvia
venaxSi da aegre mokleze gadmoalajuna-meTqi. _ gaqres magisi oxeri Tavi,
RvinoSi CaiRrCveba erTxelac iqnebao. ra icoda sawyalma dedaCemma, raze
iyo mosuli.
Sebindda da wavedi. Cavide xanjlisSvili aeq, Sarvlis saltaSi da wave-
di sameleSi. iseTi mivdivar, Cemi mgonia qveyana. mivedi antones nabinavar-
Tan, patara Suqi gamokrTis, Sevixede, Sevedi. wruti zis, wrutis maminacvali
da oric kidev sxva. miiw-moiwies, aq dajeqio. davjeqi. cota xanSi kidev
xuTni movidnen; bolos movida toriani, egac xom gagigonia, didi mamulebis
damkargavi, cixeSi najdomi. torebi hqonda, marTla ra, vaSliviT daiWerda
adamianis Tavs. dajda, muxlebze daiwyo is torebi sazarlad, gaxsna kreba,
rogorc wesia da rigi. TviTonve ilaparaka: _ didi saqme iwyeba, mTeli
qveyana fexze dgeba, erT RameSi moeRebaT bolo bolSevikebso. axla es
aris saWiro: winaswar unda CamoviciloT ramdenime kacio. CvenTan, pirvel
rigSi, unda moiklaso, mamaSenze ambobs, magaTi ujredis mdivanio. is unda
moklaso... _ Semogvatara Tvali, damacqerda, _ visiTac sunTqavs samSoblos
momavalio. Cemken iSvers TiTsac. _ amiT aiReb mamaSenis sisxlsacao. mama-
Cemi vazianis brZolaSi daiRupa, _ sxva davalebebs sxvebi sxva dros mi-
iRebTo.
danarCenebi ise isxdnen, TiTqos SeSurebodeT, aseTi sasiamovno davale-
ba rom me mxvda wilad. berdenkas gadmomcemda wruti, berdenkas da vaznebs.
ra damWirdeboda SemdegSi, fuli iqneboda Tu ra, valdebulebas kisrulobd-
nen, yvela amomdgomoda mxarSi. yovelgvari Ralati isjeboda sikvdiliT.
amoiRo metriani xanjali torianma, daiWira kelaptariviT sworad, mosWi-
deT marjvena xeli yvelamao. me sul wveri momiwia. _ am xanjalze dagvi-
ficniao! xanjali iyo, buzi SeeWreboda zed, mere, _ akoceTo, _ aniSna Cemze.
gadamkocna yvelam.
_ daumtkice Sens xalxs, rom ar gadagvarebula Cveni jiSi da jilagio.
me ise var Sepyrobili mamaCemis sisxlis aRebis wyurviliT, araferze
davixev ukan. Tanac ra aris kidev, yvelani didebi arian. me var yvelaze
patara da, me rom mavaleben saqveyno saqmes, esec meamayeba.
daviSaleniT. sul sxvadasxva gzebiT, saTiTaod wamovediT sofelSi. mar-
to me da wruti movdivarT erTi gziT, me _ win, is _ ukan, karga manZiliT
daSorebuli. Zveli sakramites aqeT, did tinTan unda damecadna, iq movido-
1855
da wruti, iq momitanda berdenkas. mivjeqi tinTan, davucade. movida wruti,
momca berdenka, axalTaxali, navTis suni asdioda isev. berdenka momca da
aTi calic vazna. Tofi rom daviWire, iman xom mTlad gamabumberaza. Zalian
cudi Zala aqvs iaraRs am mxriv. ggonia, mTlad Tavisufali xar da veRarc
veRaravin gZlevs qveyanaze. wamoviRe berdenka da Cveni TuTis fuRuroSi
davmale. sami-oTxi dRe mamaSens vuTvalTvaleb, _ sad dadis, rogor dadis,
mazraSi rodis midis da rodis brundeba. Sevatyve, Rames erideba, mzis Casv-
lisas gamoivlis RiWian tyes, Sebinddeba da ukve Sin aris. Sinidan kidev
uiaraRod ar gamoixedavs gareT.
gadavitane RamiT berdenka RiWianSi, axla iqa maqvs damaluli. gavida
mTeli kvira, torebiani Soridan miRrens, aRar SeiZleba meti mocda da
avedi erT mzis Casvlisas RiWianis did muxaze. xom gaxsovs is didi muxac,
totebi ise hqonda gadmoSlili, qveS unda gaevlo gamvlel-gamomvlels.
Tan Sexorxlili iyo RiWiT da suroTi. Sevimale Sig, var egre. Cavidoda
mze da gamoCndeboda mamaSenic. Tu daigvianebda, miT ukeTesi. lurja cxeni
hyavs, TuSuri qudi axuravs, mxariRliv CanTa hkidia, iaraRic aqvs _ braunin-
gi, Svidvazniani, maSin „braoniks“ veZaxdiT. modis qali da kaci, coli da
qmari. coli eubneba qmars, _ yaCaRebi rom dagvxvdnen, Seaklav Cemi gulisTvis
Tavso? _ Tu pirobas momcemen, mTlad wagiyvanen, arao, _ iRriWeba kaci.
wahkra qimunji qalma. ra ician, rom me maRlidan davyureb. gamoiara orma
uremmac. Cavida mze, Camuqda qveyana da gamoCnda kidec mamaSeni. damiara
Jruantelma tanSi. rogoria, ha, kacis mokvla! mere Seni soflelisa, rom
icnob, gicnobs, gamarjobas eubnebi. Tanac patara Svilebi hyavs, kibeze elo-
debian. Tavic saSinelebiTa gaqvs gamotenili _ mkvlels moklulis sisxli
ar moasvenebs, ramdensac xels waiRebs xorcisaken, imdeni mokluli daudge-
ba winao. es mamaSeni kidev rogor modis! moSvebuli hyavs cxeni Tavis neba-
ze, xelSi wigni uWiravs da kiTxulobs. ukve binddeba, albaT, asoebs Zlivs
arCevs da mainc kiTxulobs. xom giTxari, wignis kiTxva mec miyvarda. dResac
zepirad vici „gamzrdeli“ da „aluda qeTelauri“, kidev bevri sxva. netav
ra wignia, ese CatkbobiT rom Cahyurebs-meTqi. vakvirdebi, magram marto is
gamomaqvs, rom yviTeli furclebi aqvs, miZonZebulic aris cota. gadaabruna
meore mxares, iq raRaca exata, gadaSala is furceli RimiliT da egre Ri-
miliTa da kiTxva-kiTxviT gamiara qveS. uceb gamaxsenda, risTvisac meWira
Tofi. avwie, mivide mxarze, magram iseva vxedav, zurgidan vxedav, ecineba ma-
maSens, kuWkuWebs siciliT. warmomidga is xalxic, me rom davaleba momces,
CaburZgnulebi, CaRrublulebi, finTi sicive rom miaqvT, saca ki mivlen. ma-
maSeni kidev isev icinis, quds isworebs Tavze. _ ara, me amgvari saqmisTvis
1856
ar gamovdgebi-meTqi. _ Camovedi muxidan, davmale berdenka iqve, tyeSi da
wamovedi da wamovedi qalaqSi.
ramdeni welia gasuli mas Semdeg da dResac mainteresebs, ra iyo, ra
wigns kiTxulobda maSin mamaSeni. bevrjer Sevxvedrivar SemdegSi, magram
magaze xmas rogor davZravdi, gvekuTvnoda ki, imasac da mec, xativiT gvqon-
oda dasvenebuli is wigni...
moxuci icinoda. mere momca xelnaweri, Tu gamodga, daabeWdine, Tu ara,
Sen gqondes, anda Tundac gadaagdeo. xelnawerSi moTxrobili iyo, rogor
kargad muSaobda soflidan gaqceuli kaci qarxanaSi. dasabeWdad ar gamodge-
boda. is dResac Sina maqvs.

`winaswarmetyveleba~

astraxanSi yofnisas, _ turistuli sagzuriT viyavi jgufTan erTad, _


stadionis maxloblad, volgidan gamomaval bologas napirze vcxovrobdi.
maSin es bologa ori mtkvris sigane mainc iqneboda, sul sarkesaviT brwyi-
navda. Cveni bazidan iqamde, pirdapir wyalSi, xis farTo kibe Cadioda. Citebi
rom aWikWikdebodnen, gameRviZeboda. avdgebodi, Cavidodi, vibanavebdi, gavm-
Sraldebodi, Cavicvamdi da bologas davuyvebodi. erT adgilas, balaxovan
napirze, ficarnagi iyo. iq karga grZeli navi idga. moxuc menaves, _ namdvili
dabali burlaki iyo, TavdaRunuls mxrebis kunTebi yurebs maRla eburcebo-
da, _ Cum, moxuc menaves mdinareze xalxi gadahyav-gadmohyavda. TiTo gzobaze
_ rva kaci an cota naklebi. Tavisi dro icoda. ori mgzavric rom hyoloda,
navs axsnida da iqiTa napirisken gacurdeboda. wina skamis kideze konservis
carieli yuTi daemagrebina, im yuTSi mgzavrobis Rirebulebas uyridnen _
sam-sam kapiks. iseTi simSvidiT da ucdomelobiT akeTebda Tavis saqmes, mSur-
da. erTxel vTxove, navs me waviyvan-meTqi. rogor waiyvano! me gadaviyvan-
meTqi mgzavrebs. amaTvalier-CamaTvaliera, araferi miTxra. ar mendo. Tvi-
Ton miujda niCbebs da Tanazomierad mousva. me mainc ar moveSvi. rom gamov-
ida, iseva vTxove, sul patarasaviT Sevexvewe. imjerad xalxi cota iyo, xeli
Caiqnia, napiris mwvaneze gadmovida, dajda da sigarets moukida. niCbebs me
mivujeqi. rogorc megona, arc ise advili aRmoCnda grZeli niCbebis mosma.
navi yanyalebda. mgzavrebi miyurebdnen da ecinebodaT. mainc mivayene navi
ficarnagTan, rkinis rgoliT paloze davabi. mgzavrebma samkapikianebi Cami-
yares da wavidnen. es iqidan gamosvla ufro gamiWirda, navi kinaRam ficar-
nags Cascda. moxucma gamiRima da miTxra, geyofa garToba, gadmodio. me davu-
1857
Coqe da axla ase Sevexvewe, _ erTxelac ra! erTxelac! _ eqvsi kaci umal
momigrovda. gaviyvane. iqidan oTxs davjerdi. moxucma axla ukve mkacrad
miTxra, _ geyofa! _ meti ra gza mqonda, gadmovedi. mag ram ise momewona niCbe-
bis mosma, samkapikianebis wkaruni yuTSi, mgzavrebis Rimiliani mzera, wavedi,
erTi boTli arayi viyide da naSuadRevs moxucs mivutane. moxucma miTxra,
vmuSaob, daleva ar SeiZlebao. me vuTxari, Sin waiRe-meTqi. eg unamusoba iqnebao.
me isev vuTxari, CvenSi, saqarTveloSi, sasmelis ase SeTavazeba wesia-meTqi.
gaeRima. boTli navSi CauSva, raRac WinWebi waafara. TviTonve _ SemomTavaza,
modi, dajeqio. gadavedi navSi, davjeqi. samuSaoebi mTavrdeboda da xalxi
bevri modioda. aRtacebuli viyavi Cemi garjiTa da SemosavliTac. didi
TavaziT vubrunebdi kuTvnil xurdas yvelas.
sam dRes sul ase iyo. uTenia gaviqceodi da xalisiT mivujdebodi xolme
niCbebs. roca moxucs uqmad jdoma moewyineboda, navs mas vuTmobdi. Tormet
saaTze erTad vsadilobdiT _ kitrebiT, xmeli TevzebiT. saerTo Sekrebaze
Tu vcxaddebodi turbazaSi. meoTxe dRes ki sul aRar gavkarebivar turi-
stebs. moxuci Tavis saqmeze wavida sxvagan. ukve nacnobebic myavda. isini, ufro
muSa biWebi, xuTkapikians rom Camigdebdnen, xurdis mibrunebas ukadrisobd-
nen. saRamos rom moxuci movida, Semosavalma gaaxara. adre sul gaxunebuli
maisuri ecva, axla gaxamebul, TeTr perangsa da ficariviT sworad gauToe-
bul lurj, ganier SarvalSi gamowyobiliyo. ar vici, vis abarebda da ramd-
ens im Semosavlidan. SeTqmulis RimiliT ki miTxra, dRes ukve Sens wils
miiRebo. me gamovusxlti, gamoviqeci siciliT. moxucma miyura, miyura da mere
SublSekrulma damiZaxa, _ cota xans SeCerdi, rame unda giTxra! _ gavCerdi
undoblad. _ nu geSinia, modi cota axloso. mivedi. odnav cerad, warbebs
qveSidan miyurebda. Zalian frTxilad iyavi, Torem galoTdebio. me gavioce,
_ me xom TiTqmis ara vsvam! _ miT uaresio. perangis saxeloebi aikapiwa da
niCbebs miujda. me ukve mecineboda da ise vekiTxebodi, _ mainc ratom, mainc
ratom, vasia Zia? _ dabla-dabla giyvars frena da imitomo. veraferi gavige.
iman iqiT, napirisken gacura, me aqeT davrCi.
maSin ocdaoTxisa viyavi, axla ormocdaxuTisa var. sasmels rom visxam,
Wiqaze boTlis yelis wkaruni maxsenebs im dReebs. briyvulad meRimeba...
`mTvaris asuli~, 1987

`wisqvili qalaqis gareubanSi~

dekembris susxiani dilaa. qalaqis gareubanSi, uswormasworo meseris


1858
ukan CayunWul patara eleqtrowisqvilis SesasvlelTan, bolTas scems sva-
nurqudiani ormocdaxuTi wlis kaci. xelebi paltos jibeebSi aqvs Cayofili,
sqellanCiani fexsacmelebiT TiTqos simagres usinjavs trotuars. wisqvili
daketilia. safqvavi, _ baliSis pirSi Cayrili da mere lurj baduraSi Cadgmu-
li aTiode kilo simindi, _ meseris Ziras dgas. modis samocdaxuTi wlis
Sliapiani kaci. imasac aTiode kilo simindi aqvs, oRond parki sportul
Wrel CanTaSi udevs. CanTas meseris ZirSi miawvens, xelebs gadaisress da
jer faneris abras aTvalierebs, mere ormocdaxuTi wlis kacs miubrundeba:
65 w. k. _ xom ar iciT, romel saaTze iReba?·
45 w. k. _ cxraze, albaT,.
65 w. k. _ cxraze Tu aTze. ra unda gaigos kacma, _ isev abrasTan midis, _
cxra ewera da aTad gadaakeTes Tu, piriqiT, aTi ewera da cxrad aris gadas-
worebuli.
45 w. k. _ me mgoni, aTia gadasworebuli cxrad.
65 w. k. _ eg cxrac rom gadaxazulia gulmodgined?
45 w. k. _ es viRacis namaimunaria. SexedeT, sul sxva fanqriT aris gada-
xazuli, Tanac ufro gvian.
65 w. k. _ Tqven kriminalisti xom ar brZandebiT, rogor rameebs amCnevT!
45 w. k. _ ara, rasa brZanebT. kriminaluri aq ra aris, ubralod, viRacam
icada ai, ase, CvensaviT, icada TiTqmis aT saaTamde da gabrazebulma cxri-
ansac gadausva xazi.
65 w. k. _ mSvenieri daskvnebi gamogaqvT. mgonia, kidev gvemateba viRac...
sakuTari manqaniT.
wisqvils nacrisferi „Jiguli“ mouaxlovdeba, gaCerdeba, gadmova oci-
ocdaori wlis ymawvili kaci. ukana kars gamoaRebs, moxuc qals gadmosvla-
Si miexmareba da mere safqvavs gadmoiRebs. maTi safqvavi TxuTmet kilomde
iqneba. namdvil tomaraSia Cayrili, oRond Txel, TeTr tomaraSi.
mox. q. _ ai, aq, amaTTan dadgi, bebiko. vin brZandeba bolo?
65 w. k._ es orni varT sul. Tqven pirvels gagiSvebT.
mox. q. _ ara, ratom, rigi rigi unda iyos, batono.
65 w. k._ jer araviTari rigi ar aris da nu gavmarTavT ZaliT. dadgi aq
eg tomara, biZiko, da, rom gaiReba, mere gairkveva, romeli unda wavides win.
ymawvili kaci safqvavs dadgams da cxvirsaxociT iwmends xelebs.
mox. q. _ wadi Sen, bebiko, axla. wadi da... _ mamakacebisken mobrundeba, _
cxra saaTze iReba, ara?
45 w. k. magas dabejiTebiT ver mogaxsenebT. Cvenc im angariSiT varT
mosuli, cxraze unda gaiRos.
1859
mox. q. _ ar unda eweros arsad?
45 w. k. _ weria, rogor ar weria, ai! magram cxraze ewera da aTadaa
gadakeTebuli, Tu piriqiT, magas ukve ver mogaxsenebT. vvaraudobT ki, rom
aTi unda iyos gadasworebuli cxrad.
mox. q. _ aTi iqneba cxrad gadasworebuli. sxvanairad SeuZlebelia. aTi
maSindeli iqneba, erTdRiani dasvenebebi rom iyo. axla ordRiani dasvenebe-
bia da cxra iqneba.
65 w. k. _ namdvilad, namdviladR aTia gadasworebuli cxrad. a, movica-
doT aTiode wuTi da sabolood davrwmundebiT yvelaferSi.
mox. q. _ ki, ra Tqma unda. wadi Sen axla, bebiko, wadi, ar dagagviandes da,
Tu SeZlo, aTis naxevrisTvis momxede. manamde am patiosani adamianebis dax-
marebiT davfqvav.
65 w. k. _ nuraferi gadardebT, qalbaT,ono. ra aris aq SesaSfoTebeli.
mox. q. _ Tu aTis naxevramdec ver moaxerxo mosvla, nu aCqardebi, saqmes
nu gaifuWeb. mogicdi, rodemdec ginda, dabla Tbila, albaT,.
ymaw. k. _ ki, dabla Tbila. wavedi me, yoCaRad!
mox. q. _ yoCaRad, bebiko.
ymawvili kaci manqanaSi jdeba da midis. erTxans yvelani mas uyureben.
Camovardeba siCume. mere _ am siCumis dasarRvevad:
65 w. k. _ (moxuc qals). marto Tqvens SviliSvilze nu miiRebT da, nametani
saqmiani STamomavloba gvyavs. sul sadRac garbian, sul sadRac agviandebaT,
sul CvenTvis Cauwvdenel saqmeebs akeTeben.
mox. q. _ (RimiliT). ki, ki.
65 w. k. _ Cven magaT rogor gavugebT! ah! Svili myavs, ai, am axalgazrdis
xnisa iqneba, imas Tavis mxriv, ori vaJi hyavs: erTi _ ocdaerTis, meore _
Tvrametis, verc erTma ver moicala am erTi baTmani simindis gamosafqve-
lad, verc mamam, verc Svilebma. me var, magaTi WkuiT, yvelaze moclili, mocli-
lobis epoqis Svili, da me gamomgzavnes _ Cairbine erTi, babua, wisqvilSi, da
gamofqvi eg simindia Tu raRac.
mox. q. _ WeSmaritebas brZanebT, WeSmaritebas.
#45 w. k. _ mec ori vaJbatoni myavs, Tvrametisa da TxuTmetisa. wadiT-
meTqi, Svilo, CadiT, naxeT, sxva Tu araferi, is mainc ar gainteresebT, rogo-
ria wisqvili, rogor fqvavs. rogoria mewisqvile, wignebSi rom kiTxulobT,
_ Tumca, vin raRas kiTxulobs axla, _ naxe-meTqi, ra suni dgas, ra xma ismis...
me vgiJdebi yvelafer amisTvis... magram kacur rames Seasmen exlandel
ymawvilebs?
65 w. k. _ maRaziaSi nayidi puris xelSi dakaveba eTakilebaT, purisa,
1860
batono. Cven rom patara natexi dagvvardnoda, mudariT vkocnidiT, epatie-
bina daudevroba.
mox. q. _ rogor kargada brZanebT, rogor kargad!
45 w. k. _ germanul CanTaSi vuyridiT siminds, vin ras Seatyobs, biWo, Sig
ra aris-meTqi, mainc ar qnes. CadiT bazarSi da fqvili iyideTo.
65 w. k. _ ki, advilia saTqmelad, CadiT, iyideT! dafiqrebulan, ra Rirs
simindis fqvili? sami kilo TeTri gamomcxvari puri modis erTi kilos
nafasuriT. an im puris yadri da pativi Tu ician, Cven rom Zvirfas namcx-
variviT Camogvitandnen xolme sofelSi! bulkis purio _ ase eZaxdnen ma-
Sin. mogviWridnen patar-patara naWrebs da vWamdiT didis mowiwebiT. sxva
rames rogor mivatandiT _ an yvels, an mwvanils...
mox. q. _ namdvilad, namdvilad.
45 w. k. _ Tqveni bavSvoba rad gindaT, batono, Cems bavSvobaSic ki ase iyo.
mamida myavda aqauri, aq gamoTxovili, xelosani kacis meuRle, SarSan gar-
daicvala, gri pianoba rom iyo, xelmokled cxovrobdnen imTaviTve. hoda,
eg mamida rom Camovidoda xolme CvenTan, kaxeTSi, TeTr purs Camogvitanda,
Cven kidev xmlebiviT SoTebiT gvqonda savse kidobani.
65 w. k. _ Tan maxobelac eria cota, ara?
45 w. k. _ umagisod rogor SeiZleboda. sawyali papaCemi, puris momyvani
kaci, rqadagrexili kameCebisa da Wota xarebis patroni, sakuTari xeliT
agrovebda xolme maxobelas, calke hqonda Senaxuli da, xorbals rom
gaamzeurebdnen, maSin gaurevda cotas, SezavebiT. icoda, ramdens ramdeni
undoda da rogori puri gamovidoda.
65 w. k. _ icodnen, aba, kargad icodnen. marto egeTi rameebi ki ara, martis
mTvare rom gamovidoda, iqidanve atyobdnen, rogori mosavlis molodini
unda hqonodaT zafxulSi, da iqidanve iWerdnen Tadarigs.
#45 w. k. _ saocaria. Tanamedrove mecnierebis pirobebSi, urTulesi
aparaturis gamoyenebiT gviWirs amindis winaswar gamocnoba, bebiaCemma ki
zustad icoda yvelaferi. mTvarem Cupe CamouSva, sam dReSi gaavdrdebao,
qvena niavi da zena niavi erTmaneTs Sexvdnen, qvenam ajoba Tovli movao.
cecxli wyreba, ali RumelSi ar eteva, qari amovardebao.
65 w. k. _ ki. ki. katam piris banvis dros yurze TaTi Camoisvao, mercxle-
bi dabla dafrinaveno, cxviris wveri mifrinavso... kidev modis viRac.
wisqvils moadgeba monadiresaviT Cacmuli 50-55 wlis kaci, bewvCabruneb-
uli mokle qurTukiT, maRalyeliani CeqmebiT, ukangadaweuli yurebiani
Tbili qudiT. safqvavi mwvane zurgCanTaSi uyria. is CanTa cal mxareze aqvs
gadakidebuli.
1861
mon. C. k _ dila mSvidobisa, pativcemulno.
yvelani _ mSvidoba mogces, gagimarjoT!
mon. C. k._ Ria ar aris, kaco?
65 w. k. _ ar aris jer.
mon. C. k. _ gaaReben ki, saerTod, kvira dRes?
mox. q. _ iqneb marTla sul ar gaiRos dRes?
65 w. k. _ weria, batono, dasveneba orSabaTio, da unda vendoT dawerils.
mon. C. k. _ dawerils, ra Tqma unda. dawerilis undobloba ar SeiZleba.
bolo romeli iqneba, Tqven samni brZandebiT sul? bolo romelia am sams
Soris?
m ox, q. _ me var, batono, me gaxlavarT.
65 w. k. _ CamoiRe, Tu Zma xar, eg tvirTi da meoTxe iyavi. sul erTi araa,
me viqnebi Tqven win, es axalgazrda Tu qalbaT,oni?
mon. C. k. _ ra vici, sul vzomav da vwoni, ar movtyuvde, sxvebma ar majo-
bon-meTqi cxovrebaSi.
65 w. k. _ hgavs vinme Cvens Soris momtyuebels?
mon. C. k. _ a, movtyuvdi da egaa. ra wamovroSe es?! didi bodiSi, qalbaT,ono,
TqvenTan gansakuTrebiT didi bodiSi. nametani Tu ar davufiqrdi, sul ase
memarTeba. Cemma saqcielma gadaiyola dedaCemi.
65 w. k. _ sadauri xar, Tu Zma xar, Sen?
mon. C. k. _ korbouli Tu gagigoniaT. aris aseTi sofeli saCxeres raionSi.
magram me xonSi var gazrdili.
65 w. k. _ geTqva Tavidan, Se kai ded-mamis Svilo, ras agvSale es pa-
tiosani xalxi.
mon. C. k. _ Tvalzoma ver maqvs zusti, mapatieT, batonebo, gavCerdebi axla
me aq (mieyrdnoba mesers. dainaxavs ZaRls). cuga, cuga, cuga! modi Sen CemTan,
(ZaRli moirbens) seteria. sakmaod sufTa sisxlis. fih, davasxi Sens patrons
lafi! ras hgavxar, Se sacodavo. aswie erTi Tavi, Semaxede saxeSi. fih, Sens
patrons ra vuTxari me, wadi axla da mogwmindos cxviri, ras hgavxar es kai
ojaxiSvili. wadi axla! dut! ras Semomyureb gaoxrebuli oficiantiviT. xom
xedav, wisqvili jer ar gaRebula, araferi dagvifqvavs.
ZaRli marTla midis.
45 w. k. _ irlandiuri seteria.
mon. C. k _ ki, sakmiood sufTa sisxlis. magram rad ginda ra, galaxulia
muqTad gdebiT. sanadiro aRaraferia da...
#45 w. k. _ aba, kaco! wina kviras viyaviT Wandaris tbaze sami kaci. gaviy-
ineT, davwydiT kinaRam da ori ixvi Zlivs movkaliT.
1862
mon. C. k. _ didad ginadiriaT, me da Cemma RmerTma.
45 w. k. _ nametani. rusTavidan xorci wamoviReT, erTi oTxi kilo, kargi
Roris xorci, gautyavebeli. davumateT is da ori amxanagic davi patiJeT
kidev.
mon. C. k. _ Wkviani kaci arsad daiRupeba. uWkuom ra qnas, Torem, Wkviani
kaci yvelgan monaxavs gamosavals... mec davdiodi xolme sanadirod axal-
gazrdobaSi, adre. didi xnis ambavia es da SemiZlia xmamaRla vilaparako
axla. aRar vmalav ukve. qalTan davdiodi erTTan. aviRebdi Tofs SabaT
saRamos, CavZuZgurdebodi im qalTan, viyavi mTeli Rame da dRe, kvira saRa-
mos ki viyiddi or-sam mwyers an erT ixvs da vbrundebodi Sin pirmow-
mendili.
65 w. k. _ kai, kaco!
yvelani icinian.
mon. C. k. _ ki, nametani pirmowmendilad meWira Tavi. mere erTxel is
qali gadamekida, funikuliorze wavideT, ginda Tu arao. wavediT. viRacam
dagvinaxa, Cans, nacnobma. miurbenina Cems kneinas ambavi. Cemma kneinam, meored
rom mivdiodi, qolga Camido Turme Tofis lulis magier budeSi. me xom im
budesac ara vxsnidi! CavZuZgurdi Cveulebrivad. kvira saRamos ori tyis
qaTami viyide navTlulSi, vicodi adgili, da movbrwyindi Sin. gaxsenio bude!
_ mibrZana Cemma qalbaT,onma, _ gaxsenio bude! gavxseni da damibnelda TvalT.
amoiRo is qolga da erTi Tu ori TavSi! erTi Tu ori! mere, ar iqna da ar
gadatyda is oxeri.
65 w. k. _ Tqven gagaxaraT RmerTma, Tqven! axlac getyobaT is naqolgari,
ara?
mon. C. k. _ ki. ki.
65 w. k. _ Cems amxanagsac etyoba. Tanac imas Tma sul aRara aqvs da
sacodaobaa pirdapir.
isev saerTo sicili. monadiresaviT Cacmuli kaci ratomRac xelebs ib-
ertyavs RimiliT.
mon. C. k. _ aba, ra vqnaT. an Tu ar gavicineT, an Tu ar gavbrazdiT, gaviyi-
neT aq. sami gradusia nuls qveviT SexedeT, qalbaT,ons Sescivnia ukve.
mox. q. _ ara, ras brZanebT!
mon. C. k_ didi xania, rac aq icdiT, kaco?
45 w. k. _ naxevar saaTze metia, me rac movedi.
mon. C.k. _ romelia axla?
45 w. k. _ TxuTmetia aTis.
mox. q. _ aTamde ar gaiReba namdvilad.
1863
65 w. k. _ axla mec meeWveba rom cxraze gaiRos,
mon. C. k. _ cecxli mainc dagvenToTo, amodena nafoti da raRacebi yria
mSeneblobisa.
65 w. k. _ mova, kaco, albaT,, sadacaa mewisqvile.
mon. C. k. _ mova da kidev ukeTesi. xanZars aqroben da Cven ficris natex-
ebiT danTebul cecxls ver CavaqrobT sami kaci da erTi mandilosani?
cota aqeT wamobrZandiT, ai, mand, myudroSi! ar gindaT Tqven. me davamtvrev.
asanTic me maqvs. patara qaRaldi geqnebaT rame. o, agaSenoT! me Tqven metyviT,
ar moekideba! mobrZandiT, qalbaT,ono, axlos moiwiT. didad ar gagaTbobT,
magram cotas mainc... xom mogexsenebaT, gogielam nemsi miifara da sicive
orad gayoo.
mox. q. _ gmadlobT, gmadlobT! ra mSvenieri suni aqvs.
mon. C. k. _ kvaria. Tanac wlobiT mificxebuli mzeze.
65 w. k. _ Zvirfasi rame moigoneT, Zvirfasi.
45 w. k. _ mwvadiRa gvaklia da namdvili wisqvilia _ Zveleburi, WalaSi
Cadgmuli.
mon. C. k. _ babuaCemi iyo mewisqvile.
65 w. k. _ ras brZanebT!
mon. C. k. _ amas ukve asprocentian simarTles mogaxsenebT.
65 w. k. _ gvjera, rogor gekadrebaT!
mon. C. k. _ alis mxridan Tu gadasulxarT CvenSi, imereTSi, Zirulaze
axlac aris is wisqvili. iq muSaobda mTeli oci Tu ocdaxuTi weli.
45 w. k. _ didi SemZle yofila.
mon. C. k._ ki, deviviT vaJkaci iyo. enTo dReniadag cecxli, midgmuli iyo
aCifCifebuli qoTani da ixarSeboda lobio.
45 w. k. _ mwvadi? Cvenken mwvadi icodnen.
65 w. k. _ mwvadic, ra Tqma unda. Tqven aqeT mobrZandiT, qalbaT,ono.
kvamli Tqvensken modis.
mox. q. _ ara, ara uSavs. iseTi ra kvamlia! Tanac „i dim oteCestva sladok
i priiateno~, mSobliuri kvamlic ki tkbiliao, _ SuacecxlTan maqvs gatare-
buli Cemi bavSvoba.
65 w. k. _ ih, marTlac ra tkbili iyo im Suacecxlis boli! Tovs gareT,
wynarad, gemrielad, CxarTvebi wri pineben dabardnil xis totebSi, Sen ki
zixar cecxlTan da dascqeri alis TamaSs. ·
mox. q. _ cecxlma sasiamovno fiqrebi icis.
65 w. k. _ sul sasiamovno.
mox. q. _ sadRaa iseTi Tbili Tovli.
1864
65 w. k. _ aba, aba!
mon. C. k. _ aseve araa simindic? im SuacecxliviT tkbilad ar gveCveneba
axla?!
m o x. q. _ swors brZanebT, swors.
65 w. k. _ ra gvinda, ras vebRauWebiT, reebs movaTrevT warsulidan! ra
mWadi agvityda, ra kecebi! vWamoT es funCula TeTri puri da viyoT. sabost-
ned momces, ufro sworad, maTxoves samsaxuridan patara nakveTi, kombosto
da pamidori moiyvaneo. magram me Tu miwas simindic ar aRmovacenebine, ise
misi gafuqsavateba mgonia. ormoc kilogramamde momivida sul, meti ki ara,
magram mainc.
mox. q. _ ase varT Cvenc.
45 w. k. _ mag gzaze ara var gagebuli es kaxeli kaci?
65 w. k. _ Tqvengan ki mikvirs. kaxelebi siminds maincdamainc ar swyalob-
diT. meuRle geyolebaT dasavleTidan.
45 w. k. _ ara, meuRlec kaxelia, magram... bolo xanebSi Cvenc viswavleT
raRac-raRacebi.
65 w. k. _ rogor gekadrebaT. kaxelebi didad gonieri xalxia. erTi
mSvenieri anegdoti miTxres amas winaT. anegdoti ki ara, namdvili ambavi
yofila, mgoni: gamodis kaxeTis erT sofelSi kolmeurneobis Tavmjdomare
da xalxs eubneba: xalxo, xval yvelani gzis gasawmendad unda gavideT, nar-
ekali aqvs gadavlili da sircxvilia, stumrebi Camodian qalaqidano. _
fexSiSvelebi modian is stumrebio? _ ikiTxes kaxelebma. xom kargia, xom
lamazia?
mox. q. _ mSvenieria.
mon. C. k. _ kaxeli rom qorwilSi dahpatiJes? rom iangariSa... uh, RmerTo,
momkali, bodiSi qalbaT,ono, didi bodiSi!
mox. q. _ sabodiSo raa, Cemo Zamiko, Cvenc qveyanaze vcxovrobT.
mon. C. k. _ mainc, mainc... meramdene Secdoma davuSvi ukve.
cecxlTan SekrebilT miuaxlovdeba Suaxnis kargi Tvaltanadi qali.
imasac safqvavi aqvs, imasac sabazro CanTiT.
S. xn. q._ ar aris jer Ria?
45 w. k._ jer ara, qalbaT,ono.
S. xn. q. _ romel saaTze iReba, xom ar iciT?
45 w. k. _ cxrazec, aTzec. mewisqviles rogorc moexasiaTeba.
S. xn. q. _ axla aTis naxevari iqneba.
45 w. k. _ ki, aTis naxevaria ukve.
S. xn. q. _ ra vqnaT, rogor moviqceT?
1865
mon. C. k _ Tu moicdiT, mobrZandiT cecxlTan da Tqvenc TqviT, CvensaviT
cota rame.
S. xn. q. _ ra vTqva?
mon. C.k. _ bavSvoba gaixseneT. gaixseneT Suacecxli, Tbili Tovli, gun-
daoba.
S. xn. q. _ me Suacecxls veRar moveswari. Cven Rumeli gvqonda, buxaric
gvqonda da Tunuqis Rumelic. ar gajavrdebian, aq rom anTia cecxli?
65 w. k. _ vin unda gajavrdes?
S. xn. q. _ milicia an vinme.
mon. C.k. _ sadaa milicia?
S. xn. q. _ arada, ra kargi cecxlia! me, iciT< wisqvilidan momitaces.
mon. C.k. _ rogor brZaneT?
S. xn. q. _ me wisqvilidan momitaca Cemma patiosanma qmarma.
mon. C.k. _ euh!
65 w.k. _ rasa brZanebT!
mon. C.k. _ CvenTan, saqristiano saqarTveloSi?
S. xn. q. _ ki, omi rom danTavrda, im wels. iseve, fqviliani Camsves manqana-
Si da wamiyvanes; dagvedevna mTeli Cveni sofeli.
mon. C.k. _ vacxone imis winaprebis suli. axlac xomaa magrad?
S. xn. q. _ svams xuT boTlamde.
mox. q. _ mere Tqven ggzavniT wisqvilSi?
S. xn. q. _ ra Tqma unda, sul Svidi kiloa raRac da ukadrisobs, amodena
mudregma Svidi kilo simindi waviRo wisqvilSio? arada, xom iciT, rac gax-
da simindis fqvili bazarSi.
mon. C. k. _ sworia amxanagi.
S. xn. q. _ me rodi vamtyuneb.
65 w. k. _ Svilebi xom gyavT.
S.xn. q. _ rogor ara, sami. samive vaJi. xes rom misdgnen, kbilebiT gadaR-
rRnian. magram gafantulni arian, erTi sad, meore sad. SviliSvili gvyavs aq
erTi da imas vzrdiT.
65 w. k. _ gagizardoT, kargi qali brZandebiT da kargi Svilebi geyole-
baT uTuod.
S. xn. q _ didi madlobeli. _ RimiliT sZlevs siwiTles. _ wisqvili
miyvars.
m on. C. k. _ geyvarebaT, ra Tqma unda.
65 w. k. _ gasagebia, gasagebi.
monadiresaviT Cacmuli kaci Tavisi zurgCanTidan koniakis brtyel
1866
boTls amoiRebs.
mon. C. k. _ batonebo da qalbaT,onebo. es arayi, rogorc Zvelad vicodiT,
mewisqvilesTvis mqonda wamoRebuli. radgan is igvianebs, ese igi, arRvevs
wisqvilis wesebs, mec Cems gadawyvetilebas vcvli. davlioT TiTo es sa-
TiTe da gavicnoT erTmaneTi.
65 w. k. _ uh, rasa brZanebT, ra saWiroa.
mox. q._ ar gindaT, SeinaxeT, mova mewisqvile, sad wava, aba! ·
45 w. k._ daleva ra aucilebelia, isec SegviZlia gacnoba.
mon. C. k._ Tu wisqvilia da cecxli, maSin esec iyos. didi Wiqebi angreven
raRacebs, Torem patara Wiqebi... patara Wiqebi _ piriqiT. miirTviT,
qalbaT,ono, a, atmis Ciric gvaqvs cota.
mox. q. _ Cems dReSi ar damilevia arayi.
mon. C. k _ Sin gamoxdilia, rbilad, tkbilad.
mox. q._ sul erTia.
m.on. C. k. _ dagvloceT mainc. mjera, rom Cven aq yvelani kargi xalxi
varT.
mox. q._ uTuod, guliT daglocavT, janmrTelad brZandebodeT, janmrTe-
lad gyavdeT ojaxis wevrebi. me yofili geografiis maswavlebeli gaxla-
varT. Cemi moswavleebidan, uu, profesorebi arian bevrni.
mon. C. k. _ saxeli gvibrZaneT Tqveni.
mox. q. _ nino. nino namoraZe, ibedniereT.
65 w. k-_ didi madlobeli, qalbaT,ono nino.
45 w. k. _ dRegrZeli brZandebodeT...
yvelani Tavs iqneven. :
mon. C. k._ axla Tqven, qalbaT,ono.
S. xn. q. _ me? ar gagikvirdeT da mec ar damilevia arc erTi wveTi Cems
dReSi. magram dalocviT daglocavT. bednierebi brZandebodeT, ramdenjerac
SevxvedrodeT erTmaneTs, sul kargi ambebi gvqonodes saTqmeli. me Tamari
mqvia. Cemi gvaria axalSeniSvili. vmuSaob mqsovelad trikotaJis fabrika-
Si, meca da Cemi qmaric. Cemi qmari meqanikosia. rogorc mogaxseneT, gvyavs
sami Svili. gvyavs oTxi SviliSvilic Tqvenc gicocxloT da gimravloT
Svilebi da SviliSvilebi.
mon. C. k. _ sul cota mainc unda mosvaT.
S. xn. q. _ movsvi, ukve movsvi. didad gmadlobT.
yvelani: _ ixareT, imravleT.
65 w. k. _ mec cotas movsvam. gadRegrZelebT Cveni qveynisa da xalxis
karg Svilebs, gibednieroT ojaxebi. kargi dilaa es dila CemTvis, gogiava
1867
gaxlavarT me, biologi. Cemi saxelia varlami. sul lamazad, kargad! uuh,
damecala da egaa.
45 w. k. _ profesori gogiava?
samocdaxuTi wlis kaci SeumCnevlad dauqnevs Tavs.
45 w. k. _ sul saxelovnad gataroT.
mon. C. k. _ (ormocdaxuTi wlis kacs). gamodis, rom me da Tqven unda
davlioT.
45 w. k. _ mec ar gaxlavarT didi msmeli, magram am mSvenieri Sexvedris
kidev ufro dasamSveneblad bolomde davlev. gaxarebdeT yoveli dila da
mSvidad xvdebodeT Rames. me gamomcemlobaSi vmuSaob, bavSvebisTvis vamza-
debT saxelmZRvaneloebs. mqvia giorgi, giorgi mariloSvili. myavs ori
vaJi da erTi qaliSvili. Cemi meuRlec filologia. aqve axlos vcxovrobT,
am quCis boloSi. bednieri iyos Cveni momavali Sexvedrebi.
yvelani: _ bednieri, bednieri. icocxleT.
mon. C. k._ ai, daleva. namdvilqarTuli, nel-nela, tkbilad. Sevecdebi, arc
me gamomivides cudad. movifiqreb kargad da...
mSeneblobis mesers iqidan gamova mewisqvile _ dabali, dinji, darbaise-
li raWveli. miuaxlovdeba cecxlTan SemokrebilT da sam nabijze SeCerde-
ba Tavdaxrili.
mon. C. k. _ ai, ase. SalikaSvili vaxtangi, inJineri. Cemi meuRle eqimia,
qaliSvilic, siZec. me isini, rogorc eqimebi, jerjerobiT ara mWirdeba. fici
maqvs micemuli, rom arc unda damWirdnen. Tu sikvdilia, _ uceb!
S. xn. q. _ jvari aqaurobas.
mon. C. k. _ gmadlobT. ise, venacvale me yvelas. marTla kargi dilaa es
dila. imedi maqvs, kidev mravaljer SevxvdebiT.
S. xn. q. _ aucileblad.
mon. C. k. _ Cveni qveyana iseTi pataraa, SeuZlebelia sxvanairad. gaumar-
jos Cvens saxlebs, Cvens wisqvilebs, baRebs, yanebs. Cvens tkbil cecxls, Tbil
Tovls.
mewisq._ ra ambavia, gamagebineT, aq.
mon. C. k. _ wisqvilis gaRebas veliT... oo, Sena xar, kaco! gagonila ase?
dagvyine, dagvToSe patiosani xalxi. gamomarTvi es raRacaa da Sen ici axla!
mewisq. _ dabla CamobrZandiT. mapatieT, Tqveni Wirime da, dabla Camobr-
ZandiT. gagimarjoT, gacocxloT. dabla CamobrZandiT.
yvela Tav-Tavis safqvavs hkidebs xels.
45 w. k. _ Tqven ara, qalbaT,ono, Cven. nu gvakadrebT magas. Cven aq viyoT
da... ra aris aq, marto Cavitan yvelas erTad.
1868
mox. q. _ rogor gawuxebT...
45 w. k. _ ra brZanebaa.
mon. C. k._ es me. mec damanebeT axla rame.
mewisqvile meseris kars gaaRebs, kacebi jer qalebs uSveben SigniT, mere
TviTonac mihyvebian ukan.
S. xn. q. _ ra kargi suni dgas ukve.
65 w. k. _ if! if!
mox. q. _ Tbila kidec, ara?
mon. C. k. _ ki, ra Tqma unda.
mewisqvile axla wisqvilis kars uCxikinebs gasaRebs.
45 w. k. _ romantikosebi varT Cven, qarTvelebi.
mewisq. _ vin varT, batono?
45 w. k. _ romantikosebi.
mewisq._ (RimiliT) kai xeloba unda iyos eg.
65 w.k. _ kargia, kargi.
yvelani icinian.
S. xn.q. _ kidev didxans Tu iqneba netav es wisqvili.
mewisq. _ iqneba, nu geSinia, iqneba.
kari iReba da saTiTaod ikargebian im kars ukan amoCenil siSaveSi.
(`Citebis gamomzamTrebeli~, 1978)

`wisqvilSi rom wavedi~

Cemi daTuna axla xuTi wlisaa. sami wlisac ar iqneboda, erTxel es


ambavi movuyevi da mas Semdeg, albaT,, asjer mainc meqneba naambobi. rogorc
ki davsvam, aba, dawynardi, daSoSmindi-meTqi, imwamsve amas mekiTxeba:
_ wisqvilSi rom waxvedi, imisas momiyvebi?
me, rom ityvian, yelSi maqvs amosuli es „wisqvilSi rom wavedi“, magram
Tu minda, rom cota suli moiTqvas, Tu minda, rom odnav mainc ganimuxtos
misi ganuwyveteli farTxal-trialiT daZabuli haeri, iZulebuli var, as
meerTedac daviwyo. da daviwyo mxolod da mxolod ase, am kiloze:
_ maSin, genacvale, omi iyo. Cvena da germanelebi vomobdiT. Tqven rom
axla did arCevanSi xarT xolme, ara es ar gvinda, ara is ar gvindao, Cven
xSirad carieli mWadic ki mogvnatrebia. aba!
jer xom simindis Sovna iyo cecxli, dafqva pirdapir cecxlze navTi
xdeboda. kargi mewisqvileebi frontze iyvnen, bebrebsa da biWbuWobas ki
dReSi TxuTmetjer eSlebodaT TiTo Tvali. ver moaswrebdnen ori-sami
1869
nakraulis Camofqvas da _ aba, gailesao, gadmoagdebdnen qvas. gveWira aTi-
Tormeti wlis biWebs sakodlebi da kak-kuk! kak-kuk! vurakunebdiT alTabal-
Tas. safqvavi ki, safqvavi emateboda. zogjer kviraze metxans velodiT xolme
jers. erT wisqvilSi rom veras gavxdebodiT, meoreSi mivdiodiT, Tu iqac
araferi gamovidoda, mesamisken mivZugZugebdiT. aRma-daRma gvqonda daqse-
lili mTeli ivris pirebi.
erTxel, _ noemberi iyo, bolo ricxvebi, _ davfxveniT ase, fuT-naxevram-
de Svidkviria. RamiT davfxveniT, gaxurebul RumelTan, kaWuWis daxliT gax-
alisebulebma. or dRe da Rames RumelqveS gvqonda gafenili, mesame dilas
ki, jer ar gaTenebuliyo, CavyareT tomaraSi, orad gadavyaviT, gadavgrixeT,
gadavikide xurjiniviT da midi, sibneleSi! _ mivrbivar wisqvilisken da Tan
aqeT-iqiT vixedebi, _ aba, daminaxa Tu ara vinmem, ra yoCaRi biWi var-meTqi.
TiTqos Cemi jibriT, kaci ar Semxvedria gzaze, wisqvilSi ki mTeli engidu-
nia damxvda. iseTi yayani idga qalebisa, sarekelas xma aRar ismoda. erTi ki
Sevedi, Tvali mimovavle, mere isev wamovikide Cemi tomara _ me am dedaka-
cebs xom ar vuyureb, gaRma wiqvilSi gaval, iq davfqvav-meTqi, _ da ris noem-
bris bolo, ra civi wyali! cameti wlisa var, Sarvali totebiT yelze maqvs
Semoxveuli da midi-Svili! mivdivar da mivaCqafuneb TeZosTavamde Semowvde-
nil iors, napirze gasuli, cota xans baRdadurs vuvli gasaxureblad, mere
vicvam da TiTqmis mivrbivar. magram gaiqeci, ar gaiqeci! gaRma wisqvilSic
blomad damxvdnen. erTi eg iyo, aq kacebi sWarbobdnen. isxdnen is kacebi, ra
Tqma unda, moxucebi, Cascqerodnen miwas da xandaxan Tu gadaugdebdnen erT-
maneTs TiTo sityvas.
meti ra gza mqonda! amovudgi Cemi safqvavi sxva safqvavebs ukan, davjeqi
da mec im kacebiviT CavaCerdi miwas.
rodemde vijdebodi ase?! wavedi, saxevebeli da belRarebi movinaxule.
wisqvils baRebi akravs, is baRebic Camoviare, gavCxrike, gamovCxrike. erT-
gan wvril-wvrili stafiloebi vnaxe, meoregan _ totze Semxmari atmebi, ram-
densame daCamiCebul mtevansac mivageni. sayvaved datovebuli kaklebi xom
iyo da iyo! wamoval, vnaxav, aba ra ambavia rigSi-meTqi. cota xans Cems toma-
rasTan vtrialeb. daayris vinme cota blomad da isev baRebSi mivdivar, _
xan kaklebs vesvri kets, xanac vaSlebze vibRotebi. erTi saaTi kidev iqne-
boda dRe da, Cemi jeric movida. erT moxucs aqvs dayrili sami litra, is
Camova da me unda davayaro. da ai, swored am dros ar movardeba erTi
TeTrcxeniani kaci! cxenze ori, TiTqmis savse tomara aqvs gadakidebuli.
TviTonac zeda zis. yelebCaWmuWnuli Ceqmebi acvia, gaprialebul, Semelote-
bul Tavze TuSuri qudi hxuravs. im qudze metyeveobis TiTbris niSani uke-
1870
Tia. xelSi Zveleburi tarmoWedili maTraxi uWiravs. gadmoxteba, cxens
wisqvilis derefnis boZze miabams da daWarxlebuli, dabiJvinebuli, maTrax-
is Ceqmaze tyapuniT Sedis mewisqvilis oTaxSi. iqidan jer SexvedriT nasia-
movnebi adamianis amoZaxilebi moismis, mere karSi gamoixedaven, _ mewisqvile
da is kaci TvalebiT me momZebnian da isev SigniT Sedian.
maT gamoxedvaSi cudi raRac vigrZeni, cocxali TaviT Cems jers aravis
davuTmob-meTqi; davavle Cems tomaras xeli, avedi zemoT da imasRa veli _
Camorekos, rom xvimiraSi gadavuSva. magram im maTraxianma kacma da mew-
isqvilem cxenidan gadmoRebuli tomrebi Semoitanes. maTraxian kacs maTraxi
mklavze aqvs Camokidebuli. mewisqvile Soridanve xvdeba, ra gunebazec vd-
gavar xvimirasTan da iqidanve meZaxis:
_ gadmo, gena, gadmo. metyeveebisaa, am kacs unda davufqvaT.
cecxli momedo da muxlebi amiTaxTaxda. minda, aTasi rame vuTxra, vuTxra
ki ara, vuyviro: raTa, kaco, ra samarTalia es?! me rom axla ar davayaro,
rodisRa wavide Sin! xom damiRamda! Tanac puris gemo ar minaxavs dRes!
magram verafers vambob. muxlze Semodebul tomaras marwuxebiviT vuWer
xelebs da gaborotebuli TvalebiT viyurebi Zirs. mexiviT Camovardeba
zari. mewisqvile WoWonaqisken wavida da axla iqidan miyviris:
_ gadmo, biWo, ar gesmis! yrua es mamaZaRliSvili?
maTraxiani kaci erT tomaras aiRebs, xvneSiT amova maRla, Tan maTraxi
isev majaze dahkakunebs. mxaruliT meweva gverdze, meweva ki ara, magdebs.
hoda, ai aq ki amoxeTqa tirilma da yvirilma erTad:
_ raTa, kaco, raTa!
_ raTa da, Tavi rom geqces qvaTa, kai gaugonari Sena hyofilxar! _ miyviris
mewisqvile. mere isev maTraxian kacs miubrundeba, _ midi, daayare, ras uyureb
mag lawiraksa!
me axlac ar vici, ra moxda. TviTon ver Seikava im maTraxianma kacma
Tavi, Tu me vkari mxari Tu muxli. tomara gaagdo, xelebi haerSi gaasavsava,
ukan gadavarda da iq, Zirs, mZimed gaadina zRarTani sajdomiT...
xom ar dagaviwydaT, am ambavs daTunas rom vuyvebi? aq is wamoxteba da
sixaruliT gadakotrialdeba xaliCaze, mere mova, isev iRliaSi SemomifuT-
futdeba da iq gayuCdeba Tvalebgabrwyinebuli.
me ganvagrZob:
_ hoda, gaadina zRarTani sajdomiT, viRacebs sicili waskdaT. aq xalxi
icinis Cemzeo. wamovarda, Semoxta maRla da is maTraxi _ erTi Tu ori
gadamiWira da gadamiWira Tavs zemodan, beWebSi. maSin ki namdvilad dave-
jaxe, da davejaxe iseTi gametebiT, rom Tunuqis rkals gadaawyda, iqidan
1871
safqvile yuTze gaadina bragvani, yuTi amobrunda da CanCqeriviT wamosul
fqvilSi gaexvia gulaRma gadafexvili.
aq erTxel kidev SehyiJinebs da gadakotrialdeba daTuna.
_ isic davinaxe, rogor daifrutuna da gaaqnia Tavi, rogor gaisva maja
saxeze... da rogorc ki Cemken wamovida mTvraliviT nabijareuli, ginebiT _
mosarideblad gadavxti ukan. magram aqeT kedels mivawydi. Semovbrundi,
aqeTac kedeli iyo, mtvriani Tu fqviliani, brmasaviT mivusv-movusvi xelebi,
albaT, qvis mogleja mindoda. vigrZeni, rom raRac mZime da civi sagani
momxvda xelSi. vnaxe, urmis RerZi iyo, Tvlebis xaxuniT boloebCaWdeuli
rkinis RerZi, mTeli ZaliT daveWide, avwie maRla, Sevbarbacdi, magram gav-
Zel... da davinaxe, rogor gaCerda fqviliT Segangluli maTraxiani kaci da
namdvili SiSi, Soridanve SesamCnevi SiSi Caudga TvalebSi.
mere viRacebi gvecnen mec da imasac. me gareT gamaTries, im mZime RerZis
warTmevasac mi pirebdnen iqve, magram, sanam karga manZilze ar gamaciles
wisqvils, xeli ar gavuSvi. iq cota davmSviddi, fiqris saSualeba momeca da
tirili daviwye. marto Cemi Tavi ki ar Semecoda, Semecodnen: Cemi Zma, Cemi
da, dedaCemi da uxmo tirili daviwye. rom mnaxes tiriso, im sxvagneburebsac
Sevecode da damiyvaves: _ kargi, Svilo, rac moxda, moxda, moiTmineo. Tanac
gamomkiTxes: vin viyavi, visi Svili viyavi. mamaCemis xsenebaze Tavis qnevasa
da sinanuls mohyvnen: afsus, vaJkacoo, afsus, ra kaci iyoo! cota xnis mere
mewisqvilec movida, Cemdagasaocrad, gaRimebuli, enadamtkbari. es ra kraza-
na biWi hyofilxar, ra uqeni imodena kacsao. wamo, rac moxda, moxdao, unda
SegarigoT, ega da mamaSeni Zmakacebi yofilano. am laparkSi iyo, rom is
maTraxiani TviTon movida CvenTan. tasacmeli gaebertya, magram mainc ety-
oboda, fqvilSi rom iyo nagoravebi, imanac gamiRima da xeli gamomiwoda _
SevrigdeTo. mivxvdi, mamaCemis saxelma daatkbo yvelani, da isev cremli
wamskda. aba, egeTia kargi mama!
daTuna qvemodan Semomcinis.
Zalis-ZaliT gamawvdevines xeli. wamiyvanes mewisqvilis oTaxSi. pat-
ara sufra gaSales, mec gverdiT damisves. puric maWames da Rvinoc dama-
levines, magram Cemi simindi mainc dasafqvavi damrCa. im maTraxiani kacisa
eyara. is ki, karga SeRamebuli iyo, maSin Zlivs Camovida. ahkida cxens, hait,
virisTavoo, wamomkra kefaSi, axla ukve xumrobiT, xom mcemeo, ara, xom mceme,
SegrCes, Svilo, SegrCeso, _ da wavida.
me ki davrCi im Rames wisqvilSi. davfqvi, movikunWe erT kuTxeSi Cemi
tomrianad da ise viyavi mTel Rames. dardi maqvs: Cvenebma xom ar ician, aq
rom ase var. Zalian Sewuxdebian-meTqi. sxva mesafqvaveebs tomrebze miwo-
1872
lilebs sZinavT, mewisqvilec ki waiZinebs xamuS-xamuS, me ki es dardi ar
masvenebs. CamTvlems da gavaxel Tvalebs. wamovdgebi, gareT gavdivar, aba,
Tendeba Tu ara-meTqi, ras Seatyob, kunapeti Ramea. wisqvilis xma ismis, meti
araferi. bolos ZilSi Camesma: viRaca iZaxda _ gaTenebula kidecao. wam-
ovxti, kari gavaRe. marTlac da, TiTqos janRi ram gaTxeldao, agrea nacri-
atebi. maSinve gadavikide Cemi tomara da wamovedi. mewisqvilem miTxra, ra
geCqareba, biWo, moica, cota inaToso. magram me raRa damayenebda! mivec Tavi
baRebs da movdivar. TandTan ufro mkafiovdeba xeebi, miwa, balaxebi. rogorc
giTxari, noembris boloa, nisli barSia Camosuli da scris, Tu is nisli
medeba svelad saxeze!
baRebis mere nasimindaria, im nasimindarSi xmeli Salafa dgas. mivarRvev,
mivbarganaob. gaval iqiTa mxares, Seviqaqaneb da, biWos, es ra aris?! ormo-
ciode nabijze sami landi trialebs. ZaRlebi arian, ZaRlebs aq ra undaT!
mglebi da... ee, gamaxsenda. aq cxeni egdo, ar vici, TaTrebs moukvdaT Tu
iorma daaxrCo. namdvilad mglebi arian da im cxens Wamen-meTqi. SiSma ami-
tana. ra vqna, ukan mivbrunde da gaviqce? vaiTu ufro gamomidgnen. ara da...
Cavjeqi. kbodea patara, imas vefarebi. Tan frTxilad, frTxilad qvebs vilageb
kalTaSi. isini ki facifucoben, erTmaneTs axtebian, samni arian. TandaTan
ufro ikveTebian nislidan.. da uceb _ gaSeSdnen, samivem Cemken moixeda.
mere erTma Seiwkmutuna, Sexta, haerSive Sebrunda da mTebisaken wavida xtunva-
xtunviT. is oric daedevna _ uxmod, ZunZuliT.
kargad rom gaTenda da nislmac zeviT-zeviT aiwia, maSin Zlivs gavbede
adgilidan daZvra, gadavikide tomara, Cavuare im dajijgnil cxens. vfiqrob:
es ra ambebi gadamxda am erT RameSi-meTqi. gavedi riyeze da vxedav _ orni
gamodian wyalSi, Cemi Zma da Cemi biZaSvili.
_ ee! _ vuyviri me.
_ ee! _ miyvirian isinic da fexsacmels iqneven haerSi.
daTuna kalTaSi gadamiwveba gulaRma. uxaria, maTraxianma kacma rom ar
momkla, mglebma rom ar SemWames. Cemi meuRle ki mkacri maswavlebeliviT
dagvadgeba Tavze:
_ nuTu ar SegiZlia, magodena ar daiRrialo? anda, ubralod, sworad
dasxdeT?
me da daTuna wamovsxdebiT, erTi aseTi Semoxedvac da daTuna Tavisi
sawolisken miiZurweba, me Cemi samuSao magidisken mivafratuneb flostebs...

`wre~
1873
gedeoni aqeT ferdobSi baravda, qali _ iqiT ferdobSi, SuaSi viwrod
wasuli buCqnari iyo, im buCqnarSi Rele miliklikebda. rbilad adioda
simindis ZirebiT mofenili moTeTro ferdobi zemoT, asdevda aqeT-iqidan
CaSavebuli ori ZeZvis Robe. zemoT, gorakis Tavze, Savi maRali xeebi da
Zveleburad aivanmokuwubebuli orsarTuliani saxli idga. saxlis gverd-
ze _ maRal fexebze Semdgari dawnuli sasiminde, iqve _ gverdgamoRebuli
wowola bululi, win _ saruli Robe, im RobesTan _ Siferdafarebuli saqaTme
Tu saRore.
gedeoni male ormocdaaTi wlis unda gamxdariyo, qali, albaT,, ormocis
mainc iqneboda, _ erTic da meorec mSvidad idga TavTavianT adgilas, mSv-
idad iRebdnen beltebs. amindi xom saocari iyo Tebervlis dasawyisisTvis.
haeri TiTqmis ar iZvroda, mze ikbineboda, RobeebSi Sindebi yvaoda, RobeebSic,
dabla gabmul buCqnarSic. frinvelebi gaxarebulebi iyvnen _ daxtodnen,
dafrTxialebdnen. zogi ras iZaxda, zogi ras. es ki ara da futkrebic ki
dazuzunebdnen.
sabaric kargi iyo, aqeTac da, Canda, iqiTac. saxls rom yidulobda, gede-
ons patronma uTxra, _ aqao, am ferdobSio, _ sadac axla baravda _ Tu amin-
di daudga, iseT kartofilebs amoiReb, gafufquli goWebi gegonebao. gede-
ons miwa da zedgadafenili msxvili kartofilebi Zalian uyvarda, xalisiT
baravda, uTqmelad, magram mainc qals ejibreboda. qalic, uTuod, grZnobda
amas da kacs arc is rCeboda. aramarto ar rCeboda, qaluri muyaiTobiT,
mal-male ixreboda, nabarSi gadayolil simindis Zirebs iRebda, barze ber-
tyavda da Robisken isroda, mainc misi dabaruli metadac ki eCveneboda
gedeons. tanmaRali qali iyo, soflurad Semxmaric, magram mklavRonieri
Canda, mklavRonieric da fexZlieric. Robisken rom Sebrundeboda, gedeoni
misi mxar-yelis siTamamesac grZnobda.
mze rom momZlavrda da momZlavrda, gedeonma sviteri gaixada. sviter-
is qveS marto maisuri ecva. am wels pirvelad ar ixdida ase. ianvarSi,
TovlSi, ramdenjerac Camovidoda da mze iyo, gaixdida da mzes mieficxebo-
da. qalaqur siTeTreze oqrosferi namzeuri dahkravda. ufro xalisiT da
Ronivrad ganagrZo barva, bars sul WraWuni gahqonda.
imuSava, imuSava qalmac da jer wiTliani Tavsaxvevi moixsna, maRla waikra,
ukan gaibanta, mere Robisken wavida. iq didi Telebi da kvrinCxebi idga.
doqidan wyali dalia, mwife Sindisferi Jaketi gaixada, xeze Sedo da wamov-
ida, bari aiRo, Ronivrad daawva saterfuls. baris WriWinma gedeonamde
miaRwia. gedeonisken ar iyureboda, gedeonsac erideboda misken gaxedva,
1874
magram pirispir idgnen, daaxloebiT as nabijze an sul cota metze, da Tvali
Tavisas Svreboda, miT ufro axla, qali rom mokle saxeloebiani kabisama-
ra darCa, Sewyobilad rom irjebodnen misi ori grZeli mklavi da oric
Ronieri fexi. daakvirda gedeoni da isic SeamCnia _ qals TmaSi WaRara
gareoda. saxe ki gautexavi hqonda, mzemokidebuli, muqadTlili. saxesTan
SedarebiT axla mklavebi TeTri da saluqi mouCanda. xandaxan Sedgeboda,
baris tarze xelCamodebuli, meore xeliT Tmas TavsaxvevSi Seiwevda. gede-
onma kidev is SeamCnia, rom kbilebi TeTri cialiT gaunaTebdnen xolme
saxes.
SuadRem rom moatana, Tu gadasulic iyo ukve, qalTan aTiode wlis gog-
onam Camoirbina, imanac bari Camoitana da qalis gverdiT dadga. welwvrili
gogona iyo, TmaSeWrili, fexebi ki Tavis asakTan SedarebiT maRali da Ro-
nieri hqonda. iman ufro yoCaRad daiwyo barva. baravdnen qali da gogona,
bejiTobdnen, Tan laparakobdnen da Tan erTmaneTs SehRimodnen, Sescicinebd-
nen. gedeoni axla ukve sabolood darwmunda, rom qals TeTri sruli kbilebi
hqonda. axla ukve amao gaxda gedeonis mibejiTebuli garja, ors ukve veR-
ar mihyveboda, miT ufro, rom gogona sul gedeonisken iyureboda da isic
mas ejibreboda.
daaxloebiT erT saaTs imuSaves ase, didi adgili gadaaSaves. mere gog-
onam bari RobesTan miitana, did TelebTan da kvrinCxebTan. winwaxrili,
bavSvuri Cqari nabijiT auyva ferdobs, avida maRla, saxlTan, _ sul Canda,
rogor daafrTxo TeTri qaTmebi, _ Sevida Sin da aTiode wuTSi ukanve
gamobrunda, wiTeli xelCanTa mohqonda. qali mainc baravda da baravda.
gogona rom Camovida, maSinRa daaneba Tavi barvas. bari nabaris pirSi Ca-
tova, mosaxvevi da Tma gaiswora da oriveni Telebisa da kvirinCxebisaken
wavidnen. iq dasxdnen. qalma beWebze Jaketi moixura. CanTa SuaSi daidges.
gogonam amoalaga: puri, xaxvi, qaRaldze dayrili marili, yvelis patara
natexi da vaSlebi. qalma xaxvi gadafcqvna, daniT Suaze gadaWra, naxevari
gogonas misca, naxevari TviTon daitova. ayridnen marils im xaxvs da gem-
rielad Wamdnen, pursa da yvelsac atandnen. isev sul raRac kargebs lapar-
akobdnen, icinodnen, Tavebsac ki Runavdnen moridebulobisgan. gedeons eCvene-
boda, Tu marTlac ase iyo, gogona axla ufro xSirad iyureboda misken.
qalma doqi aiRo, Tavi gadauqcia, jer gogos miawoda, gogom dalia, wurwu-
riT Camouvida nikapze da yelze wyali, doqi Zirs dadga, xmamaRla icinoda.
axla qalma moiwafa doqi, svamda yelaweuli, gaRimebuli, magram imas, etyo-
boda, wveTi ar daeRvara. imanac siciliT dadga miwaze doqi. gogo wamodga,
qals zurgidan mouara, jer Tavze efereboda, Tmas da mosaxvevs usworebda.
1875
mere Caixara, yuris ZirSi akoca Tu ukbina. qali gadausxlta, wyromiT amou-
brunda da mklavze xeli dahkra. gogona moSorebiT gadajda. iq ijda, icin-
oda, raRacebs laparakobda da wvril joxs miwas urtyamda. qali gaujavr-
da, _ nu urtyam mag joxs miwas, codoao! _ gogo gaCerda da win wamovida
muxliCoqiT.
isev daiwyes barva. cota xanSi gedeonma bari miwaSi Catova, Releze Cav-
ida, peSviT daiwyo sma. maRlidan gogonas xma moesma, _ mag wyals nu svamT,
biZiav, mag wyals nu svamT! gedeons gauxarda gogonas xmis gagoneba, Tanac
mTiulur kilodakruli xmis gagoneba. _ ratom, ar SeiZleba? _ ar ismeba, eg
wyali sofelze modis. gedeons SvebiT gaecina. _ araferia, wyali asi me-
tris manZilze sruliad iwmindeba. gogonam aRaraferi Tqva. bars mihyrd-
noboda da gaocebis RimiliT iyureboda gedeonisken. qalmac rogorRac
damorcxvebulma gamoixeda, isev ganagrZes barva. gedeonic avida maRla, imanac
Ronivrad moiqnia belti.
mere amindi uceb gacriatda, moiRrubla, raRac mZime, civi niavi movida
dasavleTidan. aCqardnen, aRarcerTi aRar awyobda neba-neba beltebs, xSir-
ad ukan iyurebodnen, amowmebdnen, ramdeni darCaT dasabari. magram acivda
da acivda, winwklebic wamocvivda. gedeoni wavida, sviteri aiRo da gadaic-
va. qalic wavida da imanac Caicva Jaketi, Tavsaxvevis boloebic CamouSva,
yelTan Seikra. bares, bares. mTebi da maxlobeli gorakebic SeijanRa. gede-
ons qalis gamZleoba aocebda, qalisac, gogonasic. TviTon xelisgulze be-
berebi daasxda, muxlebic daeRala. Tu baravda _ qalis da gogonas dasanax-
ad. kidev kargi, wvimam mouxSira, fexma talaxis akvra daiwyo, cota xansac
bares im wvimaSi, mere qalma da gogonam xeli aiRes, waiRes barebi, mividnen
TelebTan da kvrinCxebTan, qalma doqs wamoavlo xeli, gogonam _ xel-
CanTas da TiTqmis sirbiliT auyvnen ferdobs. aq, aRmarTis avlisas, ufro
igrZnoboda, ra siZlierisani iyvnen qalic da bavSvic. midioda qali da Tan
doqSi CarCenil wyals miiRvrida.
ufro da ufro moumata wvimam da gedeonmac daaneba Tavi barvas, avida
saxlSi. saxli civi iyo, TiTqmisda _ jerac isev sxvisi, miusafari. oTaxSi
guli ar daudga, moixura Tbili qurTuki, gamoitana aivnis magidaze qala-
qidan wamoRebuli saWmelebi _ erTi qiliT zeTisxili, meore qiliT Sin
gakeTebuli kuWmaWi, xmeli Zexvis naWeri, Tonis lavaSi. gulma, ratomRac, ar
iTxova arc zeTisxili, arc kuWmaWi. xaxvi mounda. xaxvi ki ara hqonda. Zexvi
daWra, im Zexvs Wamda, purs atanda da Tan sul gaRma saxls uyurebda, sadac
qali da gogona Sevidnen. saxli axla, wvimasa da nislSi, tulis fardaCamo-
farebuliviT moCanda. cota xanSi misi sakvamuridan maRali kvamli avida.
1876
gamovida Savad mixatul aivanze gogona, mwvane palto wamoesxa mxrebze.
gogonas gamosvla iyo da yvelaferi ufro lamazi gaxda _ saxlic, maRal
fexebze Seskupebuli sasimindec, gverdgamoRebuli bululic da sworad asuli
SiSveli xeebic. gamovida qalic. imasac palto hqonda wamoxuruli, imas
moSavo, idgnen erTmaneTis gverdiT, uyurebdnen, albaT,, TavianT namuSevars
da wvimas, erTmaneTs mihyudes mxrebi.
nisli ki TandaTan ufro sqeldeboda. dabla, Relispira buCqnari mT-
lad gauCinarda, saxlic ZlivsRa Canda. qali da gogona Sin Sevidnen. wvimas
ukve RapaRupi gahqonda. gedeonma Seucnobeli SiSiT damuxtuli martooba
igrZno. Zalian mounda, vinme hyoloda gverdiT, iseTi JRurtula gogona-
saTvis xom, qals rom axlda, sicocxlis naxevars miscemda. Rrmad moxuciviT
wamodga, muxlebi daxuToda, kanWis kunTebi stkioda. Zexvi gaeTavebina, qile-
bi Sin Seitana, darCenili qaRaldebi daWmuWna da RumelSi SeWyuna. puri
xelSi ekava, veRar gadaewyvita, sad daedo. bolos moajirze dado, wvima
dauvidoda, dalbeboda, mofrindebodnen Citebi da SeWamdnen. qurTuki Caic-
va, qamari SemoiWira da Seikra. oTaxis karebi daketa. Zirs Cavida, manqana
gaaRo, Cajda, daqoqa, gaiyvana ezodan. ezos karic Caketa, isev Cajda manqanaSi,
sazurges miawva da guldamZimebuli daadga gzas.
sasoflo gzaze nela midioda, RraWuni gaudioda kenWebsa da qvebs. Sa-
raze gasulma gazs moumata. samzeri minis sawmendebi veRar aswrebdnen wvi-
mis wveTebis gverdze gaxvetas. gadioda mTebidan da ufro da ufro umZim-
deboda guli. TandaTan aitana sakuTari umaqnisobiT gamowveulma sibrazem-
ac. axla ise midioda, TiTqos samxedro mfrinavi iyo da raRacis afeTqebas
apirebda. ufalo, codvilni varT! im asafeTqebel wreSi sakuTari coli da
Svili Semodiodnen. coli _ gunebagadawyalebuli, arafris momTxovni
TvalebiT. Svili _ savarZelSi CaZiruli, Jurnalebis magidaze grZelfexeb-
dawyobili, amazrzeni gulgrilobiT rom ukidebda sigarets. Semodioda
kidev erTi qvedatanSemotkecili gamwyrali qalic da swrafad ibrunebda
misken zurgs. xan axlovdeboda, xan Sordeboda is asafeTqebeli TaxTaxa
wre. kbilebze kbilebdaWerili miiswrafvoda misken. manqana ki inTqmeboda,
iZireboda kvamlgadafarebul ufskrulSi Camwyvdeul zRvasaviT mogugune
qalaqSi. iq misi msgavsi manqana aTasi iyo, aTiaTasi. igi maT Soris daikarga,
gaqra.
(`Tebro~, 1983; `patara biWi golgoTaze~, 1989)

`wuTisofeli~

1877
me did sevdas mgvris Cveni ubani, Svilebi. ramdeni CemTvis keTili ad-
amiani iyo da aRar aris. aRar aris biZaCemi giorgi (poxrua), nina Zalo.
aRar arian imaTi Svilebi valiko da yazbegi. aRar aris mamaCemi, bebiaCemi
nino, Cemi sacodavi Zma. aRar aris nika Zia (beriZe), aRarc misi Svili omari.
aRar aris biZina Zia, gvariZianT natua, imisi biWebi daTia da gogia. aRar
aris meqvabianT sandro, Wkviani ania Zalo. aRar arian dedamkvdrianebi:
didi beberi fefela, misi momdevno _ ola. aRar aris nestora, gaCvenebure-
buli senakeli megreli, mklavmagari da gulxalvaTi kaci. aRar aris anuSa
Zalo, mebaRianT sonka, imisi meuRle elene, imaTi qali mayvala. aRar aris
koWli sikua, yasuma, lizua, ioseba. aRarc Cvenebi _ nino bebos samSoblo _
zaqaraanTebi: didi bebia kato, giorga papa, saSia, imaTi Svili qeTua. aRar
aris nino bebos biZaSvili vania (naCalniki), imis coli siboianT qali. aRar
arian daTikaanTi: katua bebo, Cveni, oqruaanT naZlevi, imisi Svilebi isi-
dore da vaso. aRar aris uTqmeli qvelaZe, aRar arian TarxanaanT miSa da
vara, qarumiZeebi _ sosia, kote, mixako (kniazi), aRar aris CixaSvili, xuroS-
vili. aRar aris Tavmomwone biWi sayiaanT ioseba... da kidev bevri am erT-
ibewo ubanSi. ramdeni komli CamovTvale _ Tormeti Tu cameti! viRa xedavs
Cems bavSvobas, Cven gzaze rom mivdivar: nuca Zalo, nina Zalo (qariaanT
rZali), gvariZianT qeTua, nataSa Zalo, meore nina Zalo (mebaRiaanTi) da
eseni arian sul. amaTganRa mesmis Zveli gurgura xmebi. esenic warsulis
aCrdilebad arian qceulni. Sevyureb da metireba. ai, Turme ra yofila
wuTisofeli. me is ormocdaaTi wlis asakSi Cemi TvaliT vnaxe.
gamomcemloba palitra L, 2012, t.6.

`wuxili~

Cveni axalgazrdebi viyaviT, me da Cemi meuRle, Cveni Svilebi _ patarebi.


dasasvenebeli saxlidan gavediT da wyalgaRma soflisken daveSviT. is
sofeli yovelTvis Zalian lamazi Canda. did xeebs Soris saxuravebiT brwy-
inavda, wvima rom modioda, nislSi icriceboda, aqa-iq iZenZeboda xolme kvam-
lic, RamRamobiT mamlebis yivili da ZaRlebis yefa gamodioda. mivdiodiT,
mivxmaurobdiT maRal balaxebSi, xandaxan mivrbodiT kidec ferdobebSi,
mivadeqiT bondis grZel xids.
moyviTalo wyali blanted miizniqeboda kldovan napirebs Soris. qacvis
kenwerodan dagvWyrialebda mwyerCita. Cemi meuRle SiSma aitana, bavSveb-
sac eSinodaT, magram isini biWebi iyvnen da ar imCnevdnen. piriqiT, cdilo-
1878
bdnen, metadac ki gaetokebinaT xidi. siciliT, amoZaxilebiT, yoCaRad! yoCaR-
ad! _ gadavediT meore napirze. Cemi meuRle sulis mosaTqmelad Cajda, _
RmerTma Tqvenc SegaCvenoT da Tqveni bondico! _ isev SeSinebuli uyurebda
xids. biWebi dascinodnen, _ e, e, e, _ me videqi da orWofulad vifxandi kefas.
mere Cemi meuRlec damSvidda da adga. biliki mkerdamde wamosul simin-
debSi Sevida. Zalian kargi iyo _ muqi, Ronieri simindebi da Sig qali da
bavSvebi. bavSvebi simindis foTlebs ewvdebodnen, foTlebi sxltebodnen
da TiTqos xiTxiTebdnen, xiTxiTiT enacvlebodnen Suqebi da Crdilebi
erTmaneTs. mwyerma daiZaxa sadRac, _ qvit-kiro! qvit-kiro! _ bavSvebi Se
Cerdnen da RimiliT gaicqafnen.
simindebi rom gaTavda, vrceli bostani daiwyo. Camwkrivebuliyvnen ku-
Wdaberili kombostoebi, idgnen Sig welSi waxrili qalebi, waldebiT Wrid-
nen kombostoebs, grova-grova awyobdnen. grovebTan kacebi trialebdnen.
qvemodan manqana modioda, kabinis maRla wiTeli alami ufrialebda. qale-
bi rom dagvinaxavdnen, welSi imarTebodnen da moWutuli TvalebiT gviy-
urebdnen.
_ baraqa Tqvens mosavals, baraqa! _ davuZaxe me.
_ icocxle! baraqa nu dagilios, keTilo! _ momiges qalebma da ufro
dainteresebulebma dagviwyes yureba.
momibrundnen biWebi, momxeda meuRlemac, TiTqos undodaT, Seemowmebi-
naT, marTla keTili viyavi, Tu ara. ar vici, rogori vCandi im dros, mxolod
erTi iyo aSkara, _ didi viyavi, mfarveli kedeliviT videqi maT ukan. bavS-
vebmac da meuRlemac uTuod igrZnes es, da ufro gaxalisebulebma ganagrZ-
es gza. gza ki sufTa iyo, lamiani, rbili. CaRrmavebulebSi gubeebi idga, gubeebSi
zogan bayayebi isxdnen. bavSvebi goraxebs esrodnen, bayayebi tlapoSi imale-
bodnen. mere venaxebi daiwyo, swored daSaruli, SabiamniT gadalurjebuli
venaxebi. biWebs wyali moswyurdaT, aqeT-iqiT ixedebodnen, iqneb vinme iyos
da dagvalevinoso, magram venaxebSi aravin iyo. Sereuli tyiT Semosili
mTis maRla didi mkvrivi Rrubeli idga. bavSvebi TiTqos im Rrubels aerid-
nen, mTis gayolebiT gaiqcnen. mec nabijs vumate, meuRlec avaCqare, _ sofel-
Si male SevidodiT da wyals iq davlevdiT. marTlac, male SevediT. uCveu-
lo sofeli iyo, _ didi, Camobinduli xeebi da patara, wiTelkramitiani sax-
lebi! saxlebi CaSavebuli fanjrebiT iyurebodnen tyruSuli Robeebis ze-
modan. Cumad dadiodnen qaTmebi, Cumad atokebda ybebs erTi dakarguliviT
martomyofi Tikani, adamianebi ar Candnen, mainc imedianad mivdiodiT sof-
lis siRrmisken. bolos Cveni imedi gamarTlda, Wa davinaxeT, _ uzarmazari
muxis qveS, Semocementebuli, fuZesveli, owinaraweuli. gaxarebulni gaviqeciT,
1879
mivediT, SemovexvieT. me owinari davwie, gverdSeWyletili, magram sufTa
vedro Wis siSaveSi CavuSvi. wavida vedro, wavida Rrmad, sasiamovno tyla-
Suni moiRo wyalSi. biWebi da meuRle dafacicebulni iyurebodnen Sig. bi-
Webi CaiZaxodnen, _ eee! uuu! _ da Tvalebdadidebulni egebebodnen eqos.
Zvirfasi nadavliviT veweodi savse vedros, amovwie, Wis piras Semovdgi _
civi, ankara wyliT savse. sixaruliT wamoswvdnen biWebi. Wis pirze alumin-
is tolCac idga, is tolCa gamovrecxe, jer bavSvebs davalevine, mere meuRles,
bolos mec davlie.
_ dailocos am wylis amomyvani!
kmayofilma mimovixede da axlaRa davinaxe: patara moednis irgvliv
naxevarwred, Robeebisa da xeebis ZirebSi, aTi moxuci mainc ijda. odnav
gverdze Tavgadaxrilebi, damWknari loyebiT mihkvrodnen xeljoxebs da
alersiani gamometyvelebiT Semogvcqerodnen. moxucebi ukve bavSvebs da
meuRlesac da enaxaT. isini SemkrTalni idgnen. me daviZaxe:
_ gamarjobaT, batonebo!
_ gamarjobaT, gamarjobaT, _ moisma eqosaviT, moxucebs loyebi ar mouci-
lebiaT xeljoxebisaTvis.
_ es ra mSvenieri Wa gqoniaT!
_ mSvenieri. mSvenieri.
_ did madlobas gixdiT Cemi jalabobiT!. madlobeli. madlobeli.
kvlavac bevrisTvis moeklas wyurvili Tqvens Was!
_ kvlavac, kvlavac.
_ kargad brZandebodeT!
_ kargad, kargad, kargad.
da wamovediT, gamovCqardiT.
ramdenjerac ki ukan mivixedeT, moxucebi isev ise isxdnen, loyebmikrulni
xeljoxebze. mTaze amosuli Rrubeli gazrdiliyo, mzes gadahfareboda, ma-
gram wvima ar mosula, mSvidad davbrundiT dasasvenebel saxlSi.

Cven maSin axalgazrdebi viyaviT, meca da Cemi meuRlec, Cveni Svilebi _


patarebi. Cven, me da Cemi meuRle, ukve daRlilni cxovrebis gziT, xSirad
vigonebT im zRapariviT sofels, isic ki gvgonia, rom iq raRac darCa Cveni, _
raRac sinedle, raRac TeTri sinaTle, am sinaTleSi almiseburi, TrTolviT
winmoswrafebuli Rimiliani xatebani Cveni, romelsac, WasTan erTad, dResac
sdarajoben warsulidan gamosuli xeljoxebze loyebmikruli moxucebi.
Cvens Svilebs ki, axla ukve didebs, aRaraferi axsovT, an, ufro sworad, arc
undaT, rom axsovdeT im dRisa. Cven es Zalian gvawuxebs. gveCveneba, rom
1880
Zalian cudi raRac xdeba qveynad.
`Tebro~, 1983

`wyaloba~ (ciklidan _ ardaviwyeba)


ixileT agreTve `levan goTua~

nisli faravs adamianTa mier waxdenil peizaJebs...


baton levan goTuaze visaubreb, did, didad Zalovan kacze.
pirvel yovlisa, xelebi hqonda didi da Zlieri. mxolod aseT xelebs
SeeZloT SuadRemde moengriaT miwisqveSa sangrevebis dRiuri norma,
SuadRis Semdeg ki, isev iq, miwisqveS, gasaxvev qaRaldze fanqriT eweraT
SemaSfoTebeli ambebi sadRac Sors darCenili patara qveynis, saqarTve-
los cxovrebidan. Tavad xom sul iq iyo, patara saqarTveloSi, laparakob-
da xmamaRla, qarTulad, icinoda kidec, mxiarulobda kidec, wyromiT xom _
wyroma iyo mTlianad, wyromis Rrublad Sekruli. xelebi im dros amjobin-
ebdnen zurgs ukan yofnas.
gadasaxlebidan dabrunebuli batoni levani SeWidebuli iyo armazis
mtkvrispira kldesTan, iq angrevda, gamoqvabuls akeTebda, iq unda yofil-
iyo misi samuSao kabineti. dabla mxrebis grexviT miedineboda mediduri
mtkvari.
Tvalwin midga, rogor gamohkra erTxel manqanis saxelurs gabraze-
bulma, da rogor SerCa is saxeluri xelSi. minaxavs misi momuStuli marj-
venac, cisa da miwis Suamavlad mSfoTi. mgrgvinavi iyo misi mrisxanebis xma.
Rimili icoda farTod ganfenili, alersiani, TiTqosda sasikeTod iReboda
ca. Cemi mxridan me ase SemiZlia Tqma: maslaaTs gaurboda, iseT maslaaTs,
Tavad rom unda yofiliyo mTavari gmiri. erTi es maxsovs, es ambavi, SeWirve-
biT Tqmuli, _ motexil lukmas rom aRar awevinebda zeviT, _ amis Caweras
vcdilob. mapatios batonma levanis sulma, Tu me mTlad miseburad, misi
xmiT ver movitan am ambavs, megobrebo, Tqvenamdis...

***
kaxeTSi viyaviT batoni levanis „vilisiT“. gazafxuli iyo, maisis damde-
gi, wina dRis nawvimari, im dResac Rrubliani. gavCerdiT maSin saxelganTqmu-
li Cailuris gzispira bazarTan. maSin iq namdvili bazroba iyo _ daxleb-
iT, zeddawyobili bazruli ragindaraTi, umTavresad mainc mgzavrTa
dasapureblad _ Semwvari da moxarSuli qaTmebi, SoTebi, yveli, mwnileuli,
1881
dasayolebelic _ Rvino, arayi. rac mTavaria, ar iyo SemdegSi gamefebuli
giJuri siZvire.
batoni levani saxegabrwyinebuli aTvalierebda daxlebs. gamoelapar-
akeboda xolme iq mdgar kacebsa da qalebs: sadaurebi iyvnen, sad iyo maTi
soflebi, ra hqondaT Tavmosawonebi iqaurebs. erTma Tqva, TiTqmis orme-
triani kolmeurneobis Tavmjdomare gvyavso. batonma levanma hkiTxa, ram-
deni akliao. glexs Tvalebi daudidda, mere gaubrwyinda, _ or metrs Svidi
santimetri, ise kideva, mxrebszemoT tyuilad dauwyeb Zebnas rame-rumeebso.
erTi qalis pasuxma ki aSkarad Zalian Caumuqa saxe baton levans. im
qalma Tqva, _ yandaureli varo, zemo yandaureli. meti araferi. xnieri qali
iyo, SalSi gaxveuli, sicivisagan Tu dardisagan dapataravebuli. yvels yid-
da, odnav molurjo magar TuSur yvels. or kilogramamde iyo darCenili.
batonma levanma sul iyida is yveli, iyida SoTebic, viyideT erTi Semwvari
qaTamic. cxra iyo dawyebuli, manqanaSi CavsxediT, cota ganze gavdeqiT da iq
gavSaleT gazeTi sufrad, da ai, am sufrasTan, manqanaSi, gviambo dadard-
ianebulma, daZabulma batonma levanma:
_ ager, ai, mkvrivi Rrublebi rom aris Camoweuli cividan, yveli rom
viyideT yandaureli qalisagan, is yandaura iq aris, im RrublebSi, qvemo da
zemo yandaura. me erT zemoyandaurels vicnobdi, gzaze gavicani, vagonSi,
merec erTad mogvixda yofna, sangrevebSi, weliwadze met xans Zveleburi
kargi saxeli erqva, _ wyaloba, wyaluasac eZaxdnen.
me gavubede, _ Tan lukmac miirTviT-meTqi, batono levan, ramdeni xania,
egre giWiravT motexili puri. qvemodan amomxeda, puris natexi gazeTze dado.
_ Tqvenc gecodinebaT, rogori vagonebiTac dagvabrZanebdnen patimrebs
maSin, gegonebodaT, sxvadasxvanairi desanti CamousxamTo sxvadasxva juris
mtrebs, TvalmouSoreblad akvirdebodnen jgufebi erTmaneTs, qanaobda
mudmivi SiSi da mainc.. moCaCunda CvenTan, ukrainis dasawyisSive, erTi metad
TeTri, saxeSeSupebuli patara kaci, Zlivs atrialebda enas, me varo mRvdeli,
mozdokeli mRvdeli, mRvdlebi iyvnen Cemi winaprebic, _ ixedeboda da bol-
omde ver gaebeda vagonis Tavisken gaxedva, _ Tqvenc qristianebi xarT. qar-
Tvelebi, marTlmadideblebi, Tqven unda SemogCivloT, me eg naZiralebi gafuW-
ebas mi pireben da daxmarebas gTxovT, Tqven gTxovT daxmarebas, qarTvel
qristianebs, sikeTiT didad saxelganTqmul xalxs. damexmareT, nu CamagdebT
mag jojoxeTidan gadmosulebis xelSi, TqvenTvis mlocveli viqnebi Cems
sicocxleSi, movkvdebi da iqac guliTadad viloceb TqvenTvis.
ukve vicodi, viszedac laparakobda. yvelgan amoiwevian xolme egeTebi.
profesiuli sadistebi, mkvlelebi, mudmivi xiTxiTi rom amodis maTgan,
1882
rogorc rom kvamli axalgamoRviZebul vulkanidan. TavianTTvis aqvT damt-
kicebuli mTeli es qveyana, mrisxanebis Robe aqvs Semovlebuli maT maR-
lobs. veraviTari gzavniloba ver miva adresatamde, Tu jer maT ar gaCiTes
da amoiRes, rac TvalSi mouvaT, raSia maTi Zala? daundoblobaSi. Tavzarsa
scemen yvelas.
isedac maRrCobda boRma im iqedneTa mayurebels, gulze mazidebda imaTi
mxrebis Sla, parpaSi. im mRvdelma kidev cecxli momikida. me viyavi qarTve-
li, Cveni kote, icnobT yvelani, mamia, imasac icnobT, kisersqels, oric sxvebi
_ gamflangvelebi. magram iyo kidev erTi, yandaureli, ase eZaxdnen _ yand-
aurelio, ocdaxuTis Tu ocdaeqvsi wlis _ imsimsxo, taxiviT daiZvreboda
xolme adgilidan, daiZvreboda didi-didi dReSi samjer, danarCeni dro,
wamoweuli hqonda Savi buSlatis sayelo Tavze. Tavi hqonda taroTi gadaxu-
zuli, cota wowola. frCxilis simaRle Tmis Rerebi lursmnebiviT esxda,
Savi da TeTri lursmnebiviT, WaRara hqonda gareuli ukve. xeliT rom das-
wolodi im Tmaze, agaxtunebda maRla. miwolili iyo vagonis kedelTan da
eZina, eZina Tu ise, TavisTvis iyo miluSuli. yovel SemTxvevaSi, sul ar
cdilobda am qveynisaken mobrunebas. ai
ra unda meTqva mRvdlisTvis? raRacnairad davamSvide. me kidev im Cvenebs
movelaparake. movelaparake somxebsac. mere mivedi yandaurelTan da dav-
uwye gaRviZeba. rodis, rodis gaaxila Tvali. jer egreve miyura qvemodan,
mere wamoiwia, wamojda. miyurebda egeTi TvalebiT, raRac axals da dids
rom dainaxavs kaci. ar damiwyia grZeli SesavaliT. vuTxari, rom qarTveli
kaci iyo, naTesav mokeTeebis patroni. ager is binZurebis TavSi rom sxedan
wred, yvelas gvi pireben gafuWebas, Sen ras ityvi-meTqi, Seni mxridana?
ver mixvda, ras niSnavda es „gafuWeba“, avuxseni primitiulad, binZurad. nela
daewia yba, veeba, xorkliani xeli daido im ybaze, Zlivs gamoatara Rimiliv-
iT raRaca Tvalebidan. _ me ra gavakeToo? _ ar unda gagiZneldes-meTqi,
midi da ager, mwiTuri rom hyavT wiTelpiriani, jer lukma wahglije, mere
Sen ici, ar ki Semogakvdes, magrad geWiros, rogorc SegiZlia.
· Turme, sul xuTiode sityva scodnoda rusulad: vada, davai, dengi, xleb,
tiurma... da cudi sityvebi. damTavrebuli ar mqonda darigeba, wavida xavi-
liT, xelebaweuli, sxvebze gadabijebiT. gakvirvebulni misCerebodnen yve-
lani, is mbrZanebelic, mwiTuri. waswvda im mwiTurs, _ davaio, _ gamohglija
lukma. gagiJda mbrZanebeli, magram uaresad gagiJda yandaureli. eca yelSi
veeba xelebiT, daswia dabla, zemoTwasuli, daakra iataks da dauwyo zed
TaviT xaTquni. daesia brbo, exoxebian, urtyamen. waveSveleniT Cvenc, Cveni
sigiJiT, xmebiT, da xuTiode wuTSi gaTangulebi gvyavda yvelani.
1883
yandaureli me miyurebda, _ ra vuqnao, _ me vaniSne, aeSva sul cotaTi. me
gamovucxade im bnelebs, _ raime arawesieri Tqveni mxridan da dagfxri-
wavT Sua-Sua-meTqi. yandaurelis mayureblebma uceb daijeres es da dagvnebd-
nen, monebsaviT hqondaT CaRunuli Tavebi. axla ki cota gabedulad eRime-
boda buSlatCamoxeul, saxedaiarebul yandaurels. wavida da isev vagonis
kedelTan mijda.
....................
raze ijda is yandaureli? Roris kolti hyoloda sakuTari. CamourT-
meviaT, misdgomia culiT da Svidi Tu rva Rori dauCexavs. erideboda yve-
las Tvalebs. TviT banakSic ki. raRacnairi CurCuliT eSveboda xolme san-
grebSi, TiTqos ukanaskneli iyo es Casvla, araferi ki ar iyo normis Ses-
ruleba misTvis. movidoda, bodiSs momixdida, viqnebi aq sadme, Tqvens Sori-
axloso. me meRimeboda da vcdilobdi, mSvidad yofiliyo CemTan. movidoda
sul axlos, gamoswevda klanWiviT xels da metyoda: _ vis gamovacalo neknebi,
miTxariTo.
dizenteria Sexvda, ar Seepua, Cven rogorc viciT, qarTulad, da iman imsx-
verpla seqtemberSi, CvenTan rom gaxurebuli rTvelebia. saSineli iyo misi
ukanaskneli dReebi, SeSasaviT ewyo didi, gamxdari kidurebi, Tvalebi kidev
_ patara bavSvebs rom sicxiT aqvT xolme aparparebuli. mere dauwyo gac-
ieba Tvalebma, _ dedaCems ar gaagebinoTo! dedaCems aravin ar gaagebinos! _
erTs amas imudareboda, amoswia xelebi da egreve dalia suli. - me amovuw-
minde ukanaskneli cremlebi...
da Cvens gmirebze rom vfiqrob, warsulis gmirebze, erT-erTi is yandau-
reli damidgeba xolme Tvalwin. egre wavidoda mterze, cixesaviT! Tan sax-
eli, ra saxeli erqva, _ wyaloba! ramdeni egeTi wyaloba Caamiwes Cveni qvey-
nis - iqiT, maTTan erTad mTeli maTi modgmebi, TiTqosda zvavebad wamosas-
vleli mTeli maTi modgmebi...
batoni levani manqanidan gadavida, idga, mere gaiara ramdenime nabiji,
ixedeboda maRla. scrida. etyoboda, siamovnebda es cra...
`mnaTobi~ #11, 1990; gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`wyaro~

seqtembris wynari saRamo, mTis patara sofeli. sofeli mitovebulia,


zog saxls fanjrebi aqvs Camoxsnili, zogs kramiti aqvs axdili..
mxolod erTi saxlidan adis susti kvamli. aivanze moxuci qali, mariami,
1884
magidas dastrialebs. dablidan, patara SemoRobilidan, gaCqarebuli kaku-
ni ismis. mariami xelebs Semoawyobs sufris SuaSi mdgar qvabs, mere moajir-
Tan miva da gadaiZaxebs:
_ vano! vano, kaco!
_ hou! _ amoiZaxebs SemoRobilSi qvasTan Cacucquli berikaci.
SemoRobili daTlili da dauTleli qvebiT aris savse. vanos CaquCi da
satexi uWiravs. waixreba, Cahkravs, Cahkravs satexs. daixevs ukan, TvalebmiWu-
tuli aTvalierebs axalamoyvanil ornaments.
_ vano! vano, kaco! _ isev iZaxis mariami.
hou! _ isev pasuxobs vano da satexiTa da CaquCiT uaxlovdeba qvas.
_ gagidna da gagiwyalda Sen guli. aha! amodi Tu amodixar, gacivda da
galeleCda kerZi.
vano erTi-orjerac Cahkravs satexs, mtvers TiTiT Camoswmendavs. xel-
sawyoebs Zvel winsafarSi gaaxvevs. Tan Tvals ver aSorebs qvas.
_ vano! _ kidev erTxel gadmoiZaxebs mariami.
vano kmayofilia Tavisi naxelaviT, RimiliT ixevs ukan-ukan.
_ movdivar, momixaria, Cemo frTaWrelo xoxobo, _ waiRiRinebs. SemoRo-
bilis kars daketavs, iaraRebs dabla oTaxSi Seitans, wyliT savse kasrSi
gadaibans xelebs da kibeze adis. Tan isev RiRinebs.
_ movdivar, momixaria...
_ oi, oi, _ murmuriT gadmoscqeris mariami. _ ra fanduriviTa gaqvs
awyobili saqme. RiRinis meti aRara dagrCenia.
vano winsafriT imSralebs xelebs. kritikuli TvaliT dascqeris su-
fras.
_ sul esa gvaqvs puri?!
_ moitane fiCxi, rom gamomecxo?
_ arc xval gamovacxob. visxdeT egre da viyoT cis mananis imediTa.
_ nu swyrebi, Cemo TinaTin, nu xar pirgamexebuli, _ isev waiRiRinebs vano,
_ movrCi Cem saqmesa. iseT konas amogiTrev dilazeve, or gamocxobas eyos.
_ ro gaavdardes, maSina?
_ me avdari ras damaklebs, _ jdeba vano, mwvanils aiRebs, daaxvevs, sa-
marileSi Caawobs, _ me avdari ras damaklebs, vefxvs kldeSi Caberebulsa.
_ siWreleRa gaklia. _ cali xeliT qoqolas miayris mariami. _ virebis
aRmarTi xar Sena, vefxvi ki ara, virebis aRmarTi, daqanebuli.
_ male naxavT ra virebis aRmarTica var. rom Sevkrav TaRsa, maSin nax-
avT.
_ rodinobis kvirasa?
1885
_ raTa rodinobis kvirasa. movrCi, qvebis daTlas mTlianad movrCi.
exla dadgmaRa da... mere Cvenc daveSvaT Tavqveze.
vano wvens moxvreps. esiamovneba:
_ ziarebaa pirdapir.
mariamic daisxams kerZs, Tan isev ukmayofilo kiloTi laparakobs:
_ wavidnen cikniyuranica, davsxdeT exla da vuyuroT erTmaneTs.
_ magas ra sjobia, _ Tavauwevlad ambobs vano. _ es qveyana misTvis minda,
Sen giyuro, Cemo mzeo.
_ vaime, rogor gagiZeli ormocdaaTi weliwadi, rogoraa.
_ jer sada xar, erTi amdenic winidan Camodi!
_ uwinamc dRe gamqrobia.
_ Tagvi cucuniTao, qali wuwuniTao.
mariami aRarafers ambobs, mxolod Sexedavs SublSekruli. xmisamouRe-
blad Wamen. Wamen TavTavianT jams CaSterebulebi. bolos, rodis-rodis,
isev mariami ambobs:
_ SenTan molaparakes, rkinis Tavi unda edgas mxrebze.
vano iRimeba. kovzs dadebs. tuCebs SeimSralebs.
_ lamfa aanTe!
mariami magidaze mdgar lamfas moukidebs. vano kedelze dakidebul
dairas CamoiRebs. lamfis zemoT atrialebs, aficxebs. TiTebs uwkapunebs.
xmas usinjavs.
mariamic amTavrebs Wamas.
vano _ modi, davukraT.
mariami _ gadairie Sena? visTvis unda davukraT?
vano _ CvenTvisa. CvenTvisa da... dabla gzaa. dabla manqanebi mimodian.
manqanebSi xalxi zis. gaigoneben Cven dakruls da esiamovnebaT.
mariami _ avalago sufra da mere.
vano _ jer davukraT, mere aalage. mariami _ unda gamatutuco sabolood,
ara?
mariams patara „wiko-wiko“ gamoaqvs oTaxidan. erTmaneTis gverdiT sxde-
bian. vano TavisdaxriT aniSnebs da dakvras iwyeben. melodia mxiarulia,
sacekvaos mogvagonebs, magram sevdac urevia Sig.
dabla, moasfaltebul Saraze manqana midis. Sigmsxdomni siamovnebis
RimiliT ismenen idumalad Sezavebuli mTidan Camaval „wiko-wikosa“ da
dairis xmas.

***
1886
adriani dilaa. soflis gzaze motocikleti gamoCndeba, moxucebi aivanze
gamodian.
mariami _ Cveni xo ar ari?
vano _ ara, soso unda iyos. ho, sosoa.
mariami _ xo ara brundebian neta.
motocikleti erT-erT saxlTan Cerdeba. soso _ mkvrivi, mxarbeWiani
axalgazrda, _ TeTr zuCs moixdis, motocikletze stovebs, saxlSi Sedis.
moxucebi afusfusdebian. vano doqs iRebs, mariami sakenks iyris winasa-
farSi. oriveni dabla Cadian.
soso saxlidan fanjris or CarCos Camoxsnis. motociklTan miaqvs, nav-
Si Caawyobs. gadajdeba da moxucebis saxlisken wamova. motociklets WiSkar-
Tan aCerebs da iZaxis: _ vano papa! maro babo! ra vqna, sad daikarga es xalxi,
weRan aq ar iyvnen!
soso motocikletidan fuTas amoiRebs da ezoSi Sedis. Tan saaTze iyureba.
vano marnidan gamodis, xelSi sveli xelada uWiravs.
_ gamarjoba, rogora xarT, xalxno! _ iZaxis soso.
_ RmerTma gacocxlos da gadRegrZelos! sad daikarga is qali mariam!
mariamo! gamogvxede, mariamo! Zaxilze mariamic gamoCndeba, naxevrad gaputul
qaTams svel bumbuls aglejs, Tavis qneviT esalmeba stumars.
_ xo kargada xarT, Svilo!
_ es Tqvena, giorgim gamomatana. _ fuTas awvdis soso. _ xo araferi
gWirdebaTo, xo aras natrulobTo. amTavrebs Tu ara mamaCemi saqmeso. me
erT kvirasac ver amovalo.
vano _ gadi-Tqo, mamaZaRlo-Tqo, Sens imedze nu gvamyofa RmerTma-Tqo.
mariami _ balRebi gvenatreba, Svilo, balRebi. rogor arian. Tvali xom
aRara stkiva zurikos.
soso _ kitrebiviT arian, maro babo, kitrebiviT.
mariami _ imaT enacvaloT babo! Cveni rZali, biWo?
soso _ dadis farSavangiviT oTaxidan oTaxSi.
vano _ maRla avideT, Svilo, maRla sjobia, niavi modis.
soso _ ara, vano papa, eg saqme ar gamova.
vano _ sxva rjulze xo ar gadaxvediT iqa.
soso _ sxva rjulis inspeqtorebi dganan gzaze.
vano _ o, mec ara vTqvi... inspeqtorebi ara... mglis SiSiT cxvari vis
gauwyvetia. maS, aeqve CamovsxdeT.
soso _ ara, vano papa, ar gamova, ro geubnebi.
vano _ vano papasi iyo-Tqo, biWo! mironiviT iyo-Tqo, biWo. verc Tqven
1887
ityodi-Tqo uarsa, biWo.
vano papa Wiqebs Seavsebs. iloceba:
_ RmerTma gvadRegrZelos. Cveni amjobinos, Cveni mtrisasa.
soso saaTze iyureba.
vano _ mariamo! mariamo!
soso _ Sen erTi es miTxari, rodis morCebi Sen saqmesa. rodis apirebT
wamosvlasa. es cikniyuraanic wasulan...
vano _ qvebis daTlas movrCi. exla dadgmaRa da eg ari da goris cixe.
gamomarTvi kaco. soso Wiqas gamoarTmevs. sadRegrZelos ityvis: _ kargad
iyaviT, sul janmrTelad gxedavdeT _ SvilebiT, SviliSvilebiT, - magram
Rvinos ar svams, iseve pirmiukareblad dadgams Wiqas.
vano _ cota mainca, biWo!
soso (RimiliT): _ didi axirebuli kaci xar...
vano (Wiqas awvdis): _ cota mainca, kaco!
soso _ ara, vTqvi da aRar gadaval sityvaze. sofeli aRar ari, viRas
ukeTeb wyarosa?
vano _ dawyebuli unda damTavrdes. sofeli aRar ari, qveyana iqneba.
qveyana yovelTvis iqneba. gamvlel-gamomvleli iqneba. exla ar iqneba, mere
iqneba. mariami jamiT damtvreul kakals daudgams.
mariami _ miirTviT, isiamovneT. qaTamic sacaa moixarSeba.
soso _ me unda wavide, did bodiSs vixdi, magram unda wavide. saqme melo-
deba. kidev ar aCveneb Sen naxelavs aravisa, papa?
vano _ sufras momixede kaco! ymawvilebs gaumarjos. mSvidoba mieceT.
sosoc aswevs Wiqas, _ gaumarjoso, _ ityvis, pirmiukareblad dadgams, nigozs
aiRebs, saaTs daxedavs, _ uh, uh! magviandebao, _ da WiSkarisken midis. Sewuxe-
buli mariami meuRles eCxubeba:
_ ise qvas axvretineb mag enasa da rogor ver unda gaaCero cota xniTac.
vano (muxlebze xelebdawyobili): _ ver gavaCere, veRarafers vagoneb
veravisa.
mariami _ ar ari kargi, egre! ar ari kargi, soso!
soso motociklets daqoqavs. vano papac modis. soso motociklets gada-
ajdeba da wava. ukan Semobrunebuli, mtverSi yviris:
_ Tu rame gagiWirdeT!.. Tu rame gagiWirdeT!...
sxva sityvebi aRar ismis. motocikleti Robes efareba.
vano derefanSi brundeba da Wiqas ivsebs:
_ RmerTo! _ swevs Wiqas maRla.
mariams xelada miaqvs. vano ukmayofilo gaadevnebs Tvals.
1888
vano (TavisTvis): _ eg bedovlaTic angrevs. rac wasaRebia, miaqvs, yvela-
ni angreven.
mariami fuTas xsnis.

***
meCxeri tye. vano papa xmel fiCxs arCevs, mSvidad waldavs da erTad
awyobs. karga blomad rom daalagebs, wnels dagrexs, konad Sekravs, walds
welSi gairWobs, konas wamoikidebs, daRmarTze Camova da samanqano gzas
gauyveba. midis waxrili, marto Tavis fexebis wverebs xedavs.
gzaze satvirTo manqana dgas. qveS gulaRma wevs mZRoli da raRacas
Sehkirkitebs. vano papas fexis xmas rom gaigonebs, qveSidanve gasZaxebs:
_ ei, Tu Zma xar, konuss fexi daaWire!
vano papa fiCxis konas daagdebs, kabinaSi Seva da konuss fexs daaWers.
_ axla auSvi da nel-nela daaWire! _ isev iZaxis qveSidan mZRoli.
vano papa am Txovnasac asrulebs.
_ kargi! kargi!
mZRoli manqanis qveSidan gamoZvreba, Sarvals isworebs. axalgazrda
gogoa, oci-ocdaori wlis, vano papas rom dainaxavs, Secbeba. vano papasac
gakvirvebiT uCerdeba Tvalebi.
_ didi madlobeli, papa! _ Tan wiTldeba, Tan eRimeba mZRols, _ vaime...
me... didi madlobeli da didi bodiSi SewuxebisTvis, papa.
_ ra Sewuxebaa, Svilo! _ miugebs vano papa. _ Tu kidev gWirdeba rame... nu
mogerideba.
_ ara, aRaraferi. dabrZandiT, eg fiCxic maRla SevagdoT.
_ ara, me ese unda avide, Svilo.
_ uuh, wagiyvanT, sofelSi mogiyvanT.
_ gza aRar ari, Svilo. ver gaxval.
_ uh, ra lamazi sofeli kia. ra hqvia, papa?
_ wyaro. kargi wyaroa manda.
_ ara mgonia, Tu mandaca kvdebian adamianebi.
_ eeh, Svilo...
gogo manqanas daZravs. erTsac dauqnevs xels vano papas da wava.
vano papac aikidebs konas da auyveba aRmarTs.

***
isev saRamo. mariami da vano papa sufras usxedan aivanze. sufraze axali
gamomcxvari puri da yveli awyvia. nel-nela Wamen. vano papa Rimilmoreu-
1889
li yveba:
_ gamovida manqanis qveSidan da rasa vxedav! gogoa, gogo, ro... welSi
aWrili sarada, eleTmeleTi momivida.
_ Caiqole! _ xels gadmoiqnevs mariami.
dameba ena ymawviliviTa.
_ is ar geca, ra mzeWabuks gadageyareo!
_ moica, qalo, da... ici ra Tqva Cven sofelzeda? ara mgonia, mandac Tu
kvdebian adamianebio. ratom ar icoda, rom kacis Svili aRara dgeba aqa?..
_ xalxs Wkuas ver aswavli, albaT, egre sjobia da midian.
_ Wkua Zviri saqonelia, kacisTvisac da xalxisTvisaca. Sena ggonia xalxs
yovelTvis gadasduRs? Zvelada... barSi rom daikargeboda Wkua, mTaSi eZebd-
nen. axla.. eeh.
vano papa dairas CamoiRebs.
_ modi damijeqi da davukraT.
_ rasa laparakob, kaco!
_ modi, modi.
mariami wiko-wikos aiRebs. miujdeba gverdiT qmars. vano aniSnebs da
daukraven.
_ ais saxli visi aSenebulia, petresi? _ xmamaRla kiTxulobs mariami,
rom musikis xmebSi gaagonos qmars.
vano _ romeli?
mariami _ nikuraanTi.
vano _ ara, eg papaCemis aSenebulia. Tan ukraven da ukraven.
mariami _ TeduaanTi?
vano _ eg Cemi aSenebulia. buqnaanTi mamaCemisa, aleluaanTi petresi,
yruiSvilebisa, Cemi.
mariami _ ras brazob, rom brazob?
vano _ aba, ras mayoleb, roca zepirad ici yvelaferi SairiviTa.
mariami _ maS, xma aRar unda amoiRos adamianma?
ukraven. es aris CvenTvis nacnobi melodia _ oRond ufro tempiani da
nerviuli.

***
dRe. vano papa orTvalaSia Sebmuli da gaTlili qva wyarosken miaqvs.
mariami ukanidan awveba orTvalas. vano papa TavCaRunuli eweva.
mariami zemoT iyureba.
iq, zemoT, erTi kramitaxdili saxlis aivnis qveda boZisTvis TviTmcle-
1890
li miubiaT gvarliT. saxlis patroni xelaweuli dgas, kabinidan Tavgaday-
ofili mZRoli nel-nela awevinebs manqanas. gaisma Waxani. vano papa Sekr-
Ta. imanac gaixeda zeviT. mtverSi gaxveuli saxlis win erTmaneTSi asanTis
RerebiviT aConCxlilan mongreuli boZebi. kabinidan gasuli mZRoli ici-
nis. icinis saxlis patronic.
vano papa ki isev TavdaRunuli eweva orTvalas. mariamic awveba ukanidan,
oRond is zemoT iyureba mainc.

***
wyarosTan ramdenime gaTlili qva gdia. axal motanil qvasac frTx-
ilad acureben vano papa da mariami.
gaCerdeba boZebdadebuli TviTmcleli. mZRoli gadmodis, gadmodis
dangreuli saxlis patronic. vano papas da mariams esalmebian:
_ gamarjobaT xalxno!
_ gagimarjoT, _ undoblad miugebs vano papa.
_ ar iSli Sensas? maS ukeTeb wyaros Tavsa, ha?
_ ho, vukeTeb, unda gavukeTo, _ TiTqmis TavisTvis ambobs vano papa.
_ sofeli aRar ari da viRasTvis, kaco.
_ wyaro iqneba. qveyana iqneba.
_ iif! _ iZaxis mZRoli, _ marTla ra wyaroa, kaco!
mZRolic da saxlis patronic daleven wyals. erT xans uxerxulad dga-
nan. mere vano papa rom orTvalaSi Seebmeba, mibrundebian manqanisken. sax-
lis patroni safeTqelTan miidebs TiTs da burRiviT daatrialebs.
raRaca daefara mag sawyals.
_ etyoba. _ Tavs uqnevs mZRolic.
Casxdebian manqanaSi da dauyvebian gzas. vano papa da mariami ki nel-
nela asdeven aRmarTs. nel-nela miaTreven orTvalas.

***
kvlav erTi saRamoc. vano papa da mariami taxtze sxedan da dairas da
„wiko-wikos“ ukraven.
mariami _ kaco, vano! aim did cxvirze, mTvaris Casvlisas rom xe Canda
xolme, ra iqna?
vano _ daberdeboda da daecemoda.
mariami _ janze iyureboda?! albaT vinmem moWra.
vano _ vin avidoda iq magis gulisaTvis... dafuturovdeboda da daece-
moda.
1891
mariami _ Zalian ki daaklda mTasa da...
vano _ daaklda maS.
moxucebi erTmaneTs gadaxedaven da ufro gulmodgined ganagrZoben
dakvras.

***
mitovebuli soflis panorama.
kidev ufro meti saxlia (pirvel suraTTan SedarebiT) Cangreuli da
Robe-yore moSlili.
wyarosTan ki vano papa da mariami muSaoben. vano papa dabal xaraCoze
dgas da ukanasknel qvas adebs wyaros Tavs. mariamic viTom xels aSvelebs,
Tan Sewuxebuli TvalebiT ahyurebs maRla. vano papa qafCiT dastrialebs
qvas. vedrodan frTxilad iRebs duRabs da zemodan alesavs.
_ morCa? _ ekiTxeba mariami.
_ morCeba, unda morCes, aba ras izams. erTi mowvdac momawode.
vano papa cariel vedros aZlevs.
mariami dabla areul RuRabs Caasxams niCbiT, miawvdis, cota xans SeanW-
yrevs da isev ekiTxeba:
_ exla xo morCa, kaco?
_ morCeba, unda morCes, aba! uime, ra giyvars kirkiti, ra giyvars. morCa?
gamagebine.
_ ho. erTi winidan Semovxedo.
vano papa xaraCodan Camodis. wamova win da xuTi-eqvsi nabijis manZil-
idan Sescqeris wyaros. gverdze amoudgeba mariamic.
wyaros Tavi mTliani qvis STabeWdilebas tovebs. zed primitiuli xaze-
biT, magram STagonebuli kacis gabedulebiTaa amokveTili mxarTeZoze wamo-
wolili gaRimebuli glexkaci. iRliaSi gaberili tiki amoudvia da im tikis
masridan moTqrialebs wyali.
mariams eRimeba.
_ SeCvendi Sena! vano papa ki raRac sagonebelSia. xan axlo miva wyarosTan,
xan daiwevs.
_ kidev upireb ramesa, kaco? vano papa arafers ambobs, nela moifxans
kefas.

***
karadasTan misul mariams saxuravidan raRac xmauri esmis. gamodis ga-
reT da xedavs: vano papa kramitebze daibobReba.
1892
_ ras Svrebi, kaco, ar gadmovarde da ar daiyeno Tvali. gana Camodioda
wyali?
_ ar Camodioda da exla Camova. vano papa kramitebs iRebs da Tokmob-
mul kalaTaSi awyobs.
_ ras apireb, ar ityvi, adamiano! _ Sewuxebulia mariami.
_ Sen es gamomarTvi! _ vano papa TokiT CamouSvebs kalaTas.
_ vaime, vaime, me sacodavsa Sens xelSi... iZaxis mariami da kalaTs mainc
arTmevs.

***
saxlis sami Tu oTxi kavi kramiti axdilia.
saxlidan axdili kramitebiT wyaros Tavia gadaxuruli. vano papa qafCiT
dastrialebs. mariami saTiTao kramits awvdis. kidev
_ morCa?
vano papa ukanasknel kramitsac CaaduRabebs.
_ esac... esac da...
jer maRlidan gaxed-gamoxedavs! axuravs. axla dabla Camova da wyaros
irgvliv uvlis gaRimebuli. mariami saxeSi Sescqeris, vano papas saxe Tanda-
TanobiT ufiqriandeba.
_ morCa, kaco? _ SeSfoTebuli ekiTxeba mariami.
vano papa arafers ambobs. ukan-ukan ixevs:
_ ar morCa, kaco?
vano papa Cakuntdeba da ise uyurebs wyaros. uceb saxe gaunaTdeba.
_ ori skamiRa, qvis grZeli skamebi aqeT iqiTa da morCa.
mariami Tavze Semoidebs xels.
_ vai me sacodavs Sens xelSi. ramden xans moundebi magas?
_ viSovi qvebsa da gaTla ra... sxva xeloba ra maqvs.
_ kramitaxdil saxlSi viyoT kaco?
_ ra aris, ori-sami kavia axdili.
_ vai, me sacodavs Sens xelSi. _ Cajdeba mariami.
vano papa ki isev wyaros uyurebs.
_ ori grZeli skami, TiTo metris sigrZisa, aqeT iqiT, da daixateba yve-
laferi.
_ dRe-dReze wvimebi daiwyeba.
_ wvimebi ras dagvaklebs kldeebSi Caberebul vefxvebsa.
_ siWrele, siWreleRa gvaklia. vai, me sacodavs Sens xelSia.

1893
***
saRamoa. vano papa da mariami aivnis taxtze sxedan da dairas da „wiko-
wikos“ ukraven: mariami moRuSulia, mainc asdevs saxegabadrul qmars.
dabla, moasfaltebul Saraze manqana midis. Sig is qali zis, vano papa
rom daexmara, siamovnebis RimiliT ismens zemodan Camomaval hangs. miu-
brundeba gverdze mjdoms: _ aq, maRla, erTi ulamazesi sofelia. erTi brwy-
invale moxuci cxovrobs... ra moxucia, rom icode, imas rom Sexedav, ifiqreb,
boroteba da sikvdili aRar arsebobs qveyanazeo. Ramis sibneleSi erTxel
kidev SemoiWreba dairisa da „wiko-wikos“ xma.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`wyaro ocnebisa~

_ micaniT?
_ samwuxarod.
Waax! _ ybaSi.
_ axla?
_ samwuxarod.
_ Waax! Waax!
axla?
_ samwuxarod.
Waax! Waax! Waax!
_ kidev?
_ samwuxarod.
ukve xeli stkiva. magidasTan midis, zars rekavs.
_ gaiyvaneT!
Semoyvanili gahyavT. isev rekavs zars.
_ Cai SemomitaneT.
nel-nela svams Cais, Tan daRlili xelis tkivils iyuCebs monusxuliviT
gaSeSebuli gogos cxel barZayebSi.
_ Semdegi!
Semdegi SemohyavT. RimiliT uaxlovdeba Semoyvanils.
_ micaniT? _ diax.
_ Waax! _ imasac ybaSi.
_ axla?
_ diax, gicaniT.
1894
Waax! Waax!
_ axla?
_ ki, batono.
_ Waax! Waax! Waax!
_ axla?
_ mainc gicaniT.
_ sasiamovnoa, sasiamovnoa...
magidas ubrundeba.
_ gaiyvaneT.
biWi frTxilad apirqvavebs wigns. grZlad izmoreba, Rimils miayolebs
gadazneqil xels, wamodgeba. sarkesTan miva. jibeebSi aqvs Cawyobili xele-
bi. ilajeba. iWimeba. kmayofilia. sul axlo miaqvs saxe minasTan. Tvalebi
uJuJunebs. isev swordeba.
_ ase iqneba zustad!
da netarebiT aiRebs damxobil wigns. zed dakankalebiT utkbeba kiTxvas.
wigni mtkiced aris Sekruli, foladisagan gamoCarxulsac ki hgavs. albaT,,
aTasobiT weliwadsac ki gasZlebs...
Tu gaufrTxildebian, ra Tqma unda.
`mTvaris asuli~, 1987

`wyevla-krulviani sakiTxavi~ (samagido rveulebidan)

didi iailobaa Cvens qveyanaSi, didi asparezi aqvs daTmobili safiqrals


da saTqmels. vfiqrobT da vlaparakobT iseT rameebsac, adre SiSis Jruan-
teli rom aitanda mTqmelsac da msmenelsac. dResac ar grZnobs Tavs sruli-
ad mSvidad arc mTqmeli, arc msmeneli, magram mainc... aSkarad meti pativi
daedo TviT ugunurebis sazRvarTan misul maZieblur gonebas. Tundac ai,
aseTs:
ramdenime dRis winaT kaxeTidan vbrundebodi, naRvliani amindi iyo, Se-
modgomispirulad mimtverili, miburusebuli. gulis samzersac raRac efare-
boda muqad, da SeiZleba amitom ufro, loWinis xevTan mosuls, axlo xanebSi
gadatanili avadmyofobis simZafriT gamaxsenda ilias brwyinvale „sarCo-
belazed“. Tumca romel wignier qarTvels ar axsendeba es moTxroba loW-
inis xevTan! sicxe, sicxe, TiTqmis damSrali Rele, gubeebSi Cayrili galeqe-
buli kameCebi, jamebiT rom asxamen wyals aranakleb daosebuli meurmeebi,
ori oboli biWi xevis yureSi, keTili moxuci petre, Rame, jibeebis daWra,
mere, ramdenime wlis Semdeg isev es gza, axla ukve petres vaJi mewinave
1895
uremze, qalaqi, qalaquri seiri _ kacis CamoxrCoba maxaTis goraze, da pe-
tres gaogneba, aRSfoTeba da moTqma: rogora, adamiani kata xom ar aris,
aiRo da Camohkido, Tanac viRacebma icinon kidec amis mayureblebma!..
yovelma wignierma qarTvelma isic icis, rom adamianis sikvdiliT das-
jas TviTon ilia uaryofda. man, rogorc saxelmwifo sabWos wevrma, erT-
erT sxdomaze swored es moiTxova _ sikvdiliT dasjis gauqmeba, ra xasia-
Tis danaSaulTanac ar unda gvqonoda saqme, da imedi hqonda am moTxovnis
aRsrulebisa...
loWinis xevTan gacocxlebuli sayvareli moTxrobis scenebs kbilist-
kivilis daurideblobiT moeba sxva scenebic. es ukve Cemi cxovrebidan.
erT Cems naTesavs patara nakveTi hqonda aq, am xevis bolosTan, xelmar-
jvniv, CadablebaSi, romelsac „balkas“ eZaxdnen qalaqis gamonapiris mcx-
ovrebni. am naTesavma mimiyvana erTi kbodis Ziras (axali gardacvlili
iyo stalini) da Sefiqrianebulma miTxra: _ aq rom vbaravdi, kacis Zvlebs
wavawydi. su Zvlebia, ai, ase, Cayolebaze, zogi tansacmeli bolomdec ar aris
dampali. daugdo bari, erTxel, meored, mesamed, amoswia da SeZrwunebulma
davixie ukan. Zvali da farajis nagleji! isev Zvlebi, isev farajis nagleje-
bi!
Cemi SeZrwuneba imiTac iyo gamZafrebuli, rom papaCemi giorgi, 67 wlis
glexkaci, mTlad oblad gazrdili, Zalian rom magonebda ilias petres, gad-
mocemiT, swored am adgilebSi daxvrites, me rom aTi wlisa viyavi. warmo-
midgeba xolme Tvalwin es TuSurqudiani, TeTrwvera farajiani kaci, misi
SeSlilobamde misuli saxe, _ rasa sCadiT! e, xo ar gagiJdiT, e! dagiJebulebi
ki mainc umiznebdnen Tofebs. da is Tvalcremliani berikaci, Taviseburi
petre iliasi, ukve TviTon Caawvines miwaSi, ukubood, mxolod imaSi eWvmita-
nili, rom sadRac raRac wuTebSi, ise ar ifiqra, rogorc Tofianebs surdaT,
didi-didi, xmamaRlac wamoscda im nafiqralis raRac nawilaki...
ra imediT Cavida ilia miwaSi da ra daxvdeboda, sul raRac ocdaaTi
wlis mere rom axileboda Tvali. ai, namdili „wyevla-krulviani sakiTxavi
am uTavbolo da uswormasworo wuTisofelSi“...
didi kacebi did safiqrals mogvaxveven xolme Tavze, erTi xelis mosmiT
ver moicileb am safiqrals, wveri unda upovo naqsovs, mere ijde da ewio
Sensken im Zafs. pirvel xanebSi Tvalebi geqneba STagonebiT, molodiniT
savse, mere _ mkacri, mere SeSfoTebuli, mere umetyvelo... bolos ki sxvaTa
TvalebSi Rimilis momgvreli, rogori Tvalebic mqonda me, loWinis aqeT,
gzis piras barierebad gayoliebul Zvel saburavebze rom vijeqi sruliad
marto...
1896
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`W_T vasilas naambobi~ (samagido rveulebidan)

mwvane jeilobaSi Zaan finTi viyavi, moCxubari, gogoebis damwiokebeli,


Cemi Cxub kisruli iyo, mivwvdebodi, wamoviRebdi kisrulze, vinc ar unda
yofiliyo, da mere Tunda gavqceuliyavi, aRar menaRvleboda. gadaekida vano
mRvdeli mamaCems, movides, aRsareba Tqvso wamomiara mamaCemma ifnis saxriT
da egre mimagdo eklesiaSi. daminaxa vano mRvdelma, esiamovna. momefera, _
modi, Svilo, Sen ukve didi xar, egru gare-gare siaruli aRar SegSvenis,
adamianebi codvilebi varT. Tu moinanieb yvelaferi Segendoba, miTxari,
mosananiebeli ra gaqvso. davixie ukan, vdgavar gaqirze, sityvas ar vambob.
isev damiyvava mRvdelma, Tan isic magrZnobina rbilad, me sxva saqmeebic
maWvs, Svilo, da maSin avdeqi da vuTxari: _ Sen gogosa vyvarob, mamao-meTqi.
_ SescodeTo? _ bolomde ara, magram vjmujnaobT xolme-meTqi. wamodga
vano mRvdeli, didi iyo, Ronieri, damawyo mxrebze xelebi TiTqos mofere-
biT, momiWira ucbad, mimabruna karisken, _ me ZaluaSensa vyvarob, Cemi gogo
ar gekuTvniso, _ da iseTi Witlayi miWira, gareT. ezoSi amaTxrivina miwa
cxviriT.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

(esec) `W_T vasilas naambobi~ (samagido rveulebidan)

gazafxulia, JinJRliana dRe, jeileb varT, saxarazosTin vdgavarT. me var,


balniania, maneTiani kola ari kideva _ RaRiZea da Rvinis daleva gvinda.
Rvino kideva _ im weliwads didi setyva iyo da _ aRaravis aRara aqvs,
fofodias mets. fofodias vin daulevda, dasetyviTac ise ar dausetyva. wina
wlis Rvinoc ki aqvs. balnianma Tqva _ Zalian oxeri iyo sijeileSic, merec,
_ modiTo, viTom qalaqel sirajebi varT, Rvinoebsa vyidulobT, mivideT
fofodiasTan. TiTo jams xo mainc davlevT daWaSnikebaSi, mere viTom ar
mogvewona da is daleuli SegvrCebao. gamoatanina RaRiZes ori didi tiki,
davaxvieT, amovideT iRliaSi erTi me, meore TviTon balnianma da mivediT.
gamovida fofodia, maRali iyo, didi dedakaci... TvalT eklda cota, momuWu-
li xeli mihqonda xolme warbTan. vuTxiriT, esea da ese. qalaqelebi varT,
Rvinoebsa vyidulobT, Seni Rvinis gasinjva gvindao. miitana momuWuli xeli
marjvena warbTan, agvaTvaliera, CagvaTvaliera. ver gvicno. ras gvicnobda,
1897
kartuzebi gvxuravs da su dedijanobiTa da toobiT vlaparakobT. gagviRo
marani, SegviZRva Siga, TviTon mogvixada qvevri. Rvinoa, ro sul zeTiviTa
prialebs zemodan. mogvawoda jami. CauCoqa am balnianma. Cayo jami Rrmada,
gaayanyala Siga, amoiRo, dailoca da dacala. iseva. Cayo jami, gaayanyala da
momawoda me. mec moviwafe da, ro moviwafe, miudvia momuWuli beli fofo-
dis Tvalze. meca im xeliT jamSi.
_ Tqve ZaRlo-mamaZaRlebo, rodis iyo, ro, 'siraji jams an avsebda an
bolomde sclida, mowydiT aqedan, sanam mTeli sofeli Tavs ar dageciTo!...
is jami ar damaclevina. gamomtaca, dagvivlo xeli kavsa da su im kavis
cemiT gamogvreka gzamde.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`Wkviani~ (samagido rveulebidan)

me rom Cems saTqmels xmamaRla gamovTqvam megobrebsa da nacnobebs


Soris, is sul dums da Rrmad mimaluli ironia gamoukrTis TvalebSi. du-
mili oqroao rCeuli – da marTlac, oqroTi uxdian megobrebi da nacnobe-
bi am unarisaTvis, – uWkvianesad Tvlian.
es erTi wyaro Semosavlisa.
meore – yvelafers, rac ki TavSi gauWanWandeba, wers, asiaTasobiT mkiTx-
vels awvdis sqel-sqeli tomebis saxiT. da isinic oqroTi uxdian, oRond
axla fuladqceuli oqroTi. da cxovrobs – ra bina, ra Zvirfaseuloba, ra
Cacma-daxurva, – erekle mefes sad daelandeboda sawyals!

`Woromi~
(Zveli cxovrebidan)
mix. javaxiSvilis moTxroba „upatronos“ motivebis mixedviT.
1970 w.
WriWinebis laSqari Seseoda soflidan gamomartoebul Tavadis kar-
midamos. beber xeebze isxdnen, beber sasaxles dasWriWinebdnen, bebrulad
Caqufrul Ria fanjris iqiT beberi kneina iwva da suls ebrZoda. TavTiT
soflidan Camosuli faSfaSa fofodia ejda, Sublze Zmrian wyalSi dasvele-
bul tilos afenda. daafina, gauswora, Rrmad amoisunTqa, sveli xelebi win-
safarze gaiwminda da fanjarasTan modga.
yurTasmena aRar aris WriWinebis WriWinisgan.
1898
_ CagiwydaT xma! _ Cumad ambobs fofodia da ori TiTiT aweuli gulispir-
iT iniavebs mkerdze.
ezo mziT aris gaCaxCaxebuli.
kneinas xelSi gazrdili da TiTqmis Caberebuli, Tma-wver gaburZgnuli
koWli stefane boslis karTan migrovebul nakels boZze dakidebul kal-
aTaSi hyris. gaavso, frTxilad Seujda yurqveS, aikida, xexilis baRSi gaitana
da Rolosa da WinWridedebSi moapirqvava.
yurTasmena aRar aris WriWinebis WriWinisagan.
kneinas naTluli, isic ukve xandazmuli qali, marnis derefanSi Sav tabakze
dadebul damduRrul qaTams gaCqarebuli bdRvnis. buxarSi cecxli licli-
cebs.
iqve, marnis derefanSive, koWze dakidebul gejura sadRvebels misjdo-
mia dawinwklulkabiani 17-18 wlis gogo nuca. fexSiSvela, muxlebgan-ganze
gaweuli, TmaCa moSlili. sadRvebels TiTqmis dahkidebia, nela, sul nela
arwevs da sTvlems.
CaeZina, sadRvebeli gaCerda, nel-nela Camoucurda zedSemowyobili xe-
lebi, daaqnia da gamoeRviZa, welSi gasworda.
Zaldatanebuli, dadidebuli sabralobeli Tvalebi, wamwamebis aCqare-
buli xamxami, warbswamodebuli Tmis Wavlis moTenTili xeliszurgiT ukan
gadaweva. mere isev sadRveblis rweva, isev WriWinebis WriWini. sufTa caze
koSkebiviT amomarTuli Rrublebi.
CrdiliviT uxmaurod gamodis mziT gaCaxCaxebul ezoSi Savi kata. mie-
pareba miwaze raRac zRvis cxoveliviT gafarTxul dakluli qaTmis sisxls
da lokavs katurad _ SeparviT, danazebiT.
kibeze fofodiam Camoirbina _ gaWirvebiT, kabis kalTaze xelmokide-
bulma. ramdenime safexuri kidev iyo Ziramde, iq gaCerda, tuCebTan xeli
miitana da daiZaxa Cumad, SeSfoTebuli xmiT:
_ nuca! ar gesmis, gogo, nuca!
nuca moixedavs da wamodgeba. TvalebSi garindeba udgas. TiTqos ZilSi
modis.
_ gadmodgi fexi, gogo!
nuca sul odnav aCqarda. movida da or nabijze gauCerda, TiTqos gart-
ymisa eSinodes. fofodia gacecxlebuli TvalebiT dascqeroda maRlidan.
_ wadi mRvdels dauZaxe, Cqara wamovides, Zalian gaWirvebulia-Tqo!
nuca mibrunda da ganieri nabijiT wavida. mere gaiqca. gadangreul ga-
lavanze gadabobRda da isev gaiqca.
mirbis balaxebSi, magram es ar aris sadRac miswrafebuli sirbili, TiTqos
1899
arc ki icodes, saiT midis. xandaxan nabijs anelebs da ukan ixedeba didi
SiSCamdgari TvalebiT. TiTqos viRac mosdevdes da mis Soreul fexis xmas
ugdebdes yurs. WriWinebis xma. swrafad gadaiwers pirjvars. mere isev mir-
bis. dafeTebuli torola Tu mwyeri. SiSveli kanWebiT garRveuli daTa-
vTavebuli yana.
rom SeCerdeba, kvlav WriWinebis xma.
Tavadis ezoSi kneinas naTluli xnieri qali ukve gasufTavebul qaTams
frTxilad debs tabakze, saguldagulod gaiwmendavs xelebs, odnav Caimux-
lavs da gulmxurvaled gadaiwers pirjvars.
_ RmerTo, Sen ulxine, RmerTo Seni didisa wyalobiTa.
koWli stefane fiwals dahyrdnobia da gaSterebuli Sescqeris saxls.
kvlav WriWinebis yuris wamRebi xma.

***
kedelze qafCiT momuSave mRvdeli Tavze wakrul Wrel mosaxvevs moix-
snis, winsafris jibeSi Caikecavs, duRabSi CarWobil qafCas isev aiRebs, vedros
gamousvams, kedelze erT qvasac dadebs da dabla mdgar, ukve kargad gaxare-
bul biWs CasZaxebs:
_ eg qvebi axlo moyare, me male moval!
biWi daxrilia, riyis qvas eWideba da Tan Tvali nucasken gaurbis. nucas
xelebi zurgsukan aqvs dawyobili, umisamarTod iyureba. mRvdeli dainax-
avs misken RimiliT Sebrunebul biWs da nucas dautevs:
_ wadi, gogo, mixede iqaurobas. mec, ai, movdivar axlave.
mRvdelma winsafris sakidi gadmoiZro Tavze da xaraCodan CamobobRe-
ba daiwyo.

***
nuca daTavTavebul yanaSi.

nuca dangreul galavanze Semodga. mzis sxivebi da eJvnebis JRaruni


erTdroulad SeefeTa saxeSi. fexebiT kedelze saimedo sayrdens eZebs, Tan
swordeba, mzeSeWvritinebul Tvalebs Juravs.
dafexvil alayafTan qalaquri etli movida da gaCerda. iqidan serTu-
kiani, jer isev axalgazrda batoni gadmoxta. erTxel waikra gamtverianeb-
ul viwro Sarvalze xeli da mere etlidan Camomaval grZelkabian qalba-
tonebs SeeSvela. am qalbatonebs erTnairi kabebi acviaT, erTnairi farTo-
farfliani qudebi hxuravT, erTmaneTs hgvanan, uTuod debi arian. sasaxlis
1900
kibeze koWli stefane Camolayundeba. layuniTve gamoirbens ezos da gauqme-
buli karis eklesiis kedelze miyudebuli zluqunebs:
_ daviRupeT, batono! saxl-kari dagveqca batono!
batoni quds moixdis.
kibis Tavze fofodia da kneinas naTluli glexis qali gamodgebian, viS-
viSiT icemen muxlebze xelebs da mosTqvamen:
_ ubeduri, ubeduri! ra ubeduri yofila sacodavi, ra ubeduri!
batonma Tvalebze xeli aifara.
_ dedi! dedaCemo! _ daiZaxa mamakacurad uSnod, qvas fexi wamohkra da
waborZikda.
qalbatonebma cxvirsaxocebi amoiRes.
ezoSi Semosulma sqelma meetlem Solti aikeca, qudi moixada da jerac
eklesiis kedelTan mdgar da azluqunebul stefanes xeli CamoarTva.
galavanze gaCerebuli nuca SemkrTali mobrunda ukan da mere ezoSi
Camoxta. galavanze anaforiani mRvdeli Semodga, erT wams saxtad darCeni-
li iyureboda dabla, mere mZimed gadaisaxa pirjvari.
WriWinebis xma torolebis kriaxSi gadadis.

***
balaxovani gorakis kalTa. niavisgan aTaxTaxebuli balaxebi TiTqos
gorakis Txemisken miiswrafian. iq, gorakis Txemze, ori jvari moCans. erTi
didi, rkinis, meore _patara, xis, gadaxrili. Txemze asulni mTel sasaflaos
gadaxedavT. erT adgilas axali borcvia amomaRlebuli da ramdenime kaci
exveva. danarCenebi ukve daSlilan, nel-nela midian qveviT. iq, qveviT, ori
etli dgas. Sig qalbatonebi sxedan da batons elian. batoni isev dedis
saflavTan dgas gulxeldakrefili. sami muSa saflavis borcvis moswore-
bas ganagrZobs. batons Tvali gaSterebia. igi uyurebs... nucas.
nuca SemaRlebaze gaCerebula. mucelze kneinas axalgazrdobis suraTi
aqvs misvenebuli. kneina Zalian lamazia, maRal yelze wvrili ZewkviT meda-
lioni hkidia, bednierad eRimeba da TiTqos Svils uyurebs.
nucas niavi Tmas uwewavs, naRvlian Tvalebze, utylaSunebs. is TiTqos
sxvagan aris. misi Tvalebi, misCerebian Soreul mTebs da zedgawolil bu-
russ.
kvlav Tmis rbil Wavlebs utylaSunebs saxeze niavi. lamis ca gaarRvion
kriaxiT torolebma.
saidanRac koWli stefane gamoZvra da nucas suraTi gamoglija.
_ Steri xar! ra ubedureba xar!
1901
batoni SekrTa. nucam xelebi umweod CamouSva. axla ufro mkveTrad
gamoikveTa misi qalwulebrivi sxeuli sasaflaos fonze.
stefane batonTan miClaxunda.
_ wamobrZandiT, batono, Seni Wirime!
batonma jer stefanes daxeda da mere isev nucasken gaeqca Tvali.
nuca nel-nela Camodioda ferdobze.
zemoT, kabadonze, Zroxebi amosuliyvnen. joxdabjenili mwyemsi dafiqre-
buli gadmohyurebda qveyanas.
torolebi kvlav kriaxiT miiswrafodnen cisken.

________
Zveleburi avejiT gawyobili didi oTaxi. mrgval magidas Semosxdomi-
an: ori qalbatoni da fofodia. svamen Cais. erT-erT qalbatons kovzze
xeli mihyinvia da gaSterebuli Cascqeris Wiqas. batoni fanjarasTan dgas
da gareT iyureba.
gareT, ezoSi, stefane qelexisTvis gamarTul Zelskamebs ejajgureba. nuca
magidebs recxavs. erTi vedro magidaze udgas, meore Zirs, miwaze. daixreba,
WuWyian tilos im miwaze mdgar vedroSi Carecxavs, magidaze mdgaridan suf-
Ta wyals moaqcevs da nel-nela, raRac Taviseburi mimoxriT usvams tilos,
xan wriulad, xan sworxazovnad.
oTaxSi gabrazebuli qalbatoni wamodgeba da akankalebuli xelebiT
ixuravs ZaZaSemovlebul quds. meore qalbatons nel-nela miaqvs muraba
pirTan da SeparviT iyureba.
_ nu, Svilo, nu izamT egre! _ awynarebs fofodia.
batoni mobrundeba da Semrigeblurad gaiRimebs.
_ kargi, kargi, or dReSi mec Camoval. fofodiac wamodgeba.
_ egre, Svilo, gaugoneT erTmaneTs.
gareT, ezoSi, meetle Semodis, Soltis bolos muWaSi aikecavs da stefanes
xels CamoarTmevs. stefane qvemodan SehRimis da marnisken mianiSnebs Tavis
gadaqneviT. meetle uarzea. gulze xels idebs da madlobis niSnad Tavs
xris.
dafexvil alayafTan etlSi Sebmuli cxenebi Tavs akantureben.
nuca vedroebs aiRebs da ezodan gava.
sasaxlis kibeze qalbatonebi Camodian. ukan batoni mohyveba.
saidanRac dafeTebuli dedali gadmoxteba da kakaniT gairbens ezos.
moajirze gawolili Savi kata mZimed wamoswevs Tavs.

1902
galavnis gareT, kedlis ZirSi, biliki midis, cotas rom gaivlis, garin-
dul ifnebSi gaZvreba da mdinare mtkvars gadaadgeba. mtkvari aq dinjad
moedineba, mzeze TvalismomWrelad laplapebs. napirTan Cumad murmureben
moyviTalo talRebi. isini yanyaliT, napirze SemoskdomiT da ukan gabrun-
ebiT epatiJebian nucas sadRac, Soreuli qveynebisaken. nuca pirqve wevs
mdinareSi SeWril flateze, xelebi wyalSi Cauyvia. wyali gamoscems SeS-
foTebul xmas. Camoatarebs nariys an nafots, daiWers, dasunavs da mere isev
uSvebs.
ori savse vedro ki iqve fexebTan udgas. zed dafeTebuli arbian da
Camorbian WianWvelebi...
_ nuca! nuca, Se dasayruebelo! _ yviris gabarduli ifnebidan gamosuli
stefane.
nucas ar esmis.
maSin stefane qvas aiRebs da celuri moqneviT esvris. qva rkals moxaza-
vs da dgafuniT vardeba wyalSi. nuca SekrTeba da wamoiwevs.
maRla, gabardul ifnebTan stefane dgas.
_ dagayrua Cemma gamCenma!
nuca vedroebs aiRebs da nel-nela auyveba aRmarTs.
_ batoni geZaxis, damblav, batoni!
nuca auCqareblad ganagrZobs gzas.
wyali TiTqos ukmayofilod dgafunobs.

oTaxi.
batoni kamodTan midis da TiTiT aniSnebs mis zurgs ukan gaCerebul
nucas.
_ es qveda ujra gamoswie.
nuca jer waixreba da ise ejajgureba ujras, mere Cakuntdeba, Ronivrad
CaeWideba ujris kideebs da gamoswevs. es aris Zveli nasyidobis qaRalde-
bis, Tamasuqebis, werilebis, locvebis furclebis da aTasgvar amgvarTa sa-
cavi.
_ maCvene furcel-furcel! _ brZanebs batoni.
nuca kideebSemocveTil, gayviTlebul qaRalds aiRebs da gaSlis. mis
ukan mdgari batoni Tvals gadahkravs swrafad.
_ gadaagde!
nuca im qaRalds ZonZebis, tyavebisa da kardonebis grovaze miagdebs,
sxva qaRalds aiRebs da gaSlis, batoni imasac Tvals gadahkravs.
_ egec gadaagde!
1903
nuca gerbiani qaRaldis gragnils gaSlis. batoni win waixreba da kiTx-
ulobs.
_ eg aqeT dade!
nuca qaRalds isev gaaxvevs da calke debs.
kabis gulisWrilSi lamazad ilandeba gulRonivrad daberili ZuZuebi.
batoni aqeT-iqiT ixedeba.
kedelTan midgmul patara magidaze dedamisis suraTi dgas.
nucas karga xania erTi qaRaldi gaSlili uWiravs. rom aRar da aRar
amoiRo xma batonma, axeda. maTi Tvalebi pirvelad Sexvda erTmaneTs. nuca
Seqanda da kinaRam ar Cajda.
_ gadaagde! _rogorc iyo Tqva batonma. nucam fexebi moimagra da qaRal-
di grovaze daagdo.
kedlis saaTidan guguli gamoxta. xuTjer daiZaxa „gugu“ da isev Seima-
la.
gareT xeebis kenweroebs niavma gadauara.

-- -- -- -- -- -- --
saRamovdeboda.
galavnis gareT, mosufTavebul adgilas, ZonZebis, qaRaldebis, tyavebisa
da kartonebis grovaa aRmarTuli. iqve batoni dgas, xelSi joxi uWiravs.
modis nuca, moaqvs mTeli iRlia nagavi da grovas zemodan ayris.
_ kidev aris? _ ekiTxeba batoni.
nuca Tavs gaaqnevs.
maSin batoni gaiRimebs da jibidan asanTis kolofs amoiRebs.
_ axal cxovrebas rom bolomde miece, Zveli mtveri unda Camoibertyo
pirvel rigSi. es yvelaferi mtveria, romelic ynosvas gviClungebs da axal
surnelebas ver vgrZnobT.
amas, ra Tqma unda, nucas gasagonad ambobs, magram nucas TiTqos arc gae-
gonos misi sityvebi. is morCilad dgas da xelebi zurgs ukan aqvs damalu-
li.
batoni asanTs gahkravs, Caixreba da grovas moukidebs. cecxli jer nel-
nela aiwevs, mere uceb gaZlierdeba da burburiT aiklakneba haerSi. cecx-
lis wiTeli SuqiT ganaTebuli batoni da nuca kerpebs hgvanan. batoni iRimeba,
nuca Cqar-Cqara axamxamebs Tvalebs.
mosaRamuris ferdakrul mdinareze tivi micuravs. iqidan, im mdinaridan
amodis simReris xma:
„Sors movaZove Zroxani...
1904
davweq da bevri viZine,
zed wavixure Coxani.

saidanRac stefane amoZvreba. sinanuliT iqnevs Tavs.


_ eex, ra vici, ra vici! _butbutebs TavisTvis.
_ Sen ici ra?! wadi axla da mRvdels uTxari xval dilas CemTan Camov-
ides.
_ dilaze ro gxlebodiT?
_ Sen imas ver aswreb. sadme ar wavides.
_ kargi, Seni Wirime, kargi.
stefane mibrundeba da mainc raRac yoymaniT midis.
batoni grovaSi joxs Seyofs da maRla aisvris cecxlmodebul nakuwebs.
nakuwebi naperwklebis frqveviT, nel-nela eSvebian Zirs.
Tvalebze apyrobil nucas pirvelad eRimeba. axla sxva simRera moismis
Soridan.
„sxvaTa mojamagirobas...
advilad ityvis enao...

...............................................................
mTvariani Ramea. simSvide dauflebia Tavadis saxl-kars. sadRac Woti
iZaxis _ Wuut! Wuut! sadRac krualebi kruleben. xandaxan ki mdinaris dgafu-
nic moismis, TiTqos didi Tevzi amomxtariyos wylidan.
ezoSi gaognebuli gamometyvelebiT dadis Savi kata.
uceb SekrTeba.
gadangreul galavanze kaci amobobRdeba, es stefanea. burtyuniT Camo-
bragundeba Zirs da barbaciT wamova saxlisken. kibeze asvla uWirs, mainc
adis. miborialobs aivanze. Ria fanjrebSi ixedeba.
dabla kari gaiWrialebs. stefane moajirTan midgeba da boZs gverdu-
lad mieyudeba. saTive fardulidan welSi moxrili batoni gamodis. Sem-
paravad gaixedavs aqeT-iqiT.
stefane Tavs akanturebs.
sadRac yivian mamlebi.

...............................................................
baRCaSi, magidad gamarTul wisqvilis qvas usxedan batoni da mRvdeli.
magidaze awyvia mcire xoragi. Cans ukve danayrebulan. batoni papiross
wevs, mRvdeli - sakuTari wveris boloebiT erToba. batons TiTqos uWirs
1905
laparaki:
_ im kacs Camoviyvan da Camoval. axla magaze pirianad sxvas veravis
mivyidi. Tanac, rac ar unda iyos, qarTveli mainc aris.
moClaxundeba stefane, magidaze svel xeladas dadgams da gaxalisebuli
Seiwmendavs Sarvlis kalTebze xelebs. batoni da mRvdeli sduman. stefane
mixvdeba, rom misi aq dgomis dro ar aris. mibrundeba da ClaxuniT wava
marnisaken.
batoni papiross gaabolebs da ganagrZobs:
_ eg gogo rom aris, unda gavaTxovoT. dedaCems egre hqonda daTqmuli,
Cven unda gavaTxovoT da mziTvic Cven unda mivceT.
_ gogos gavaTxovebT! _ dajerebuli ambobs mRvdeli.
_ eg saqme Cemze iyos, Segulebulic myavs samagiso biWi.
batonma raRac gadametebuli yuradRebiT daZaba mzera. ..
_ me xom ar vicnob?
_ iakofa WismTxrelis Svili, isic Websa sTxris. an aT Tumans mivcem, an
erT dRiur miwas movuWri. Tu saxlis aSenebas moindomebs, masalasac ufa-
sod davuTmob.
_ iakofa miwas amjobinebs.
_ miwa iyos. mxolod droze unda mogvardes yvelaferi.
_ xvalve niSans movatanineb. qorwili kidev... qorwili mere iyos, Semo-
dgomaze. manam eg gogo sulac CemTan iqneba, ra moxda!
stefane godriT Caivlis bilikze, Tvali batonisa da
mRvdlisken rCeba.

...............................................................
nuca ki am dros mdinareSi SeWril flateze wevs. xelebi wyalSi Cauyvia
da mis RurRurs ugdebs yurs. wyali qvemoT-qvemoT eweva mis xelebs, nuca
TiTqos atans kidec. magram cota xanSi marcxena xels amoiRebs da Ronivrad
mimoisvams saxeze.

...............................................................
adriani dilaa. Cabnelebul karis eklesiaSi mqrqali sinaTle Semodis
sanaTuridan. WikWikebs mercxali, WikWikebs gatacebiT.
iReba eklesiis mZime kari da batoni gamoCndeba. erT xans qandakebasav-
iT dgas zRurblze, mere win modis, gahkravs asanTs, sanTels moukidebs, miva
sakurTxevelTan, sanTels Sandalze miakravs, ava xatebTan,saTiTaod iRebs
da aTvalierebs. vercxliT moWedil or xats amoirCevs, iRliaSi amoidebs,
1906
erTs mimoixedavs da mere mzeras miapyrobs WaRs.
mercxlis WikWiki Camoesmeba maRlidan. batoni dgas. mercxali WikWikebs,
WikWikebs.

...............................................................
stefanem alayafi miketa, erTxans zurgiT zed iyo miwolili, mere wamov-
ida. moSorebiT etli idga. batoni mRvdels raRacas elaparakeboda da Tan
cali xeli etlze hqonda mokidebuli. mRvdeli Tavs uqnevda.
stefane miuaxlovdeba maT da gvesmis:
_ eg gogo SenTan iyos, Tu fuli mogTxoves, Sematyobine da gamogigzavni.
Tu miwa, maSin iq mouzome, sadac giTxari.
cxenebi mousvenrad atokeben Tavebs, meetle quds win wamoiwevs da Tvale-
bze Camoifarebs.
stefane gasaRebebs gauwvdis mRvdels, mRvdeli gasaRebebs TiTqos xe-
liT aswonis da jibeSi Caidebs. batoni etlSi jdeba. maRlidan gadmoawv-
dis mRvdels xels da emSvidobeba.
_ aba, wavedi, Seni imedi maqvs!
_ nuraferi gafiqrebT.
_ wavediT! _ SeuZaxa batonma meetles.
stefane miirbens da batons muxlze kocnis. batoni qudze xels daadebs
da RimiliT wamouwevs win. etli daiZvreba. stefane misdevs.
_ keTili mgzavroba! _ xelis aweviT iZaxis mRvdeli, batonic xels swevs
da uqnevs.
meetlem SoltiT Seaxura cxenebi, cxenebi dafeTdnen da etli grialiT
gaitaces win.
stefane CamorCa, cota kidev irbina Taviseburi ClaxuniT da mere gaCer-
da. moWutuli TvalebiT, mwuxare gamometyvelebiT gahyurebs mimaval etls.
mRvdeli sasaxlisken mibrunebuliyo da TiTqos pirvelad xedavso, ise
uyurebda iqaurobas.
sasaxleSi siwynare gamefebuliyo. xandaxan Tu ismoda mdinaris dgafu-
ni.

...............................................................
nucam gza gadairbina da xes amoefara. batonma dainaxa, meetles etli
gaaCerebina da nucas gadasZaxa:
_ nuca! ar gesmis, nuca!
nuca xes zurgiT moyrdnoboda da damfrTxali nadiriviT iyureboda.
1907
_ batoni etlidan Camovida da xisken wavida. nuca ar gaqceula. batonma
xelze xeli mohkida da moaxeda.
_ ratom memalebi? ratom memalebi, ha? me SenTan saqme maqvs.
nuca wamiT SeanaTebs mwuxare Tvalebs.
_ ramdeni wlisa xar, axla?
nucas TiTqos arc gaugonia es SekiTxva.
_ ramdeni wlisa xar-meTqi, gekiTxebi. Cvidmetis?
nucam mxrebi aiCeCa.
_ ramdeni weliwadia, rac dedaCemTan xar.
nucas TiTqos isev ar gaugonia araferi.
_ ramdeni weliwadia, rac dedaCemTan xar, Svidi? cxra?
nucam amazec mxrebi aiCeCa.
_ dedaCemi gaTxovebas gi pirebda. Sen ras ityvi, ginda gaTxoveba?
nucam mxrebi aiCeCa.
_ dedaCems anderZi unda Sevusrulo, unda gagaTxovo. vis gahyvebi, vin
giyvars?
nucam mxrebi aiCeCa.
_ iakofaanT svimonas gahyvebi?
nucam mxrebi aiCeCa.
_ menaxire ivanes?
nucam mxrebi aiCeCa.
_ mewisqviles?
nucam isev mxrebi aiCeCa.
_ maS iakofaanT svimonas migaTxovebT. mziTvad ra ginda, miwa Tu fuli.
nucam isev mxrebi aiCeCa.
batonma Tavidan fexebamde CaaTvaliera nuca. raRac sibralulma Tu
sircxvilma Seawuxa. jibidan fuli amoiRo, muWaSi CauWmuWna da TviTonve
daukuWa TiTebi.
_ amiT kaba iyide. axla ki mRvdelTan adi, imasTan icxovreb, sanam svimo-
na wagiyvandes.
daixara, Tavi gadauwia da morCilad miSveril tuCebSi akoca. mere mo-
brunda da Txrilze gadmoxta. nucam tuCebze xeli aifara da cremlebi wask-
da.
SexuTul haerSi TandaTan ikargeboda eJvnebis xma.

...............................................................
mRvdeli, stefane da moxuci iakofa baRis boloSi dadian da miwas zoma-
1908
ven sariT. iakofa, dabali, mofamfalebuli, Tavqeifa kaci, etyoba gadakrul-
Sia. saris yovel gadanacvlebaze qvemodan iyureba, ikriWeba da simReriT
imeorebs,
_ TxuTmetia, TxuTmetia, TxuTmeti! Teqvsmetia, Teqvsmetia, Teqvsmeti! ocia,
ocia, ocia!
miwis mzomelebs moSorebiT mohyveba svimona, kunZiviT Sekruli da muguz-
aliviT moRuSuli jagarTmiani biWi. grZeli xelebi bolomde aqvs Cawvdili
Zirs da TiTebs xan mokumSavs, xan gaSlis. miwis kuTxesTan iakofas da svim-
onas Tvalebi erTmaneTs Sexvdebian. iakofas Caecineba da mRvdelsa da ste-
fanes svimonasken aniSnebs TaviT:
_ sabraloa siyvaruli, biWsa Seiqms gulnaklulad!
mRvdeli iakofas xumrobaze iRuSeba. raRac ieWva mis gadazomilSi, sari
TviTon gamoarTva da dabejiTebiT ganagrZo gadazomva:
_ samocdaaTi, samocdaaTi, samocdaTerTmeti, samocdaTerTmeti!
balaxebidan mwyerCita afrinda da WyrialiT wavida buCqnarisken.

***
saTiveSi mRvdlis Svili gaafTrebuli hkocnis sasowarTmeul nucas. nuca
iklakneba da gasxltomas cdilobs, magram amaod. mRvdlis Svili Tivaze
gadaaqcevs da Ronieri mklavebiT gauTangavs mxrebs. nucas isRa darCenia,
rogorme moaridos tuCebi...

***
soflis SuagulSi lamazad amaRlebul borcvze dgas patara TeTri ek-
lesia. eklesiis kari Riaa. karTan bavSvebi dganan da SigniT iyurebian.
cota gverdze ramdenime sadResaswaulod gamowyobili glexi mxiarulad
esityvebian erTmaneTs. uceb bavSvebi kars moscildnen da moridebiT daix-
ies ukan. karSi svimona da nuca gamoCndnen. svimonas naTxovari Coxa acvia,
nucas Tavi aqvs daxuruli. orive TavdaRunuli modis. gverdiT iakofa da
misi meuRle, patara, mokuzuli, magram yoCaRi qali mohyvebian, ramdenime
qali da kacic ukan mosdevT. eklesiis gverdze gaCerebuli glexebi simR-
eras wamoiwyeben.
_ mravalJamier! mravalJamier!
bavSvebi nefe-patarZals win uswreben. garbian, isev brundebian. viRacam
dambaCa amoiRo da daaquxa.
mxolod iakofa Sexvda sixaruliT am xmas.
mRvdelma eklesiis kari gamoiketa, klite daado, gasaRebi jibeSi Caido
1909
da zurgze xelebSemowyobili dauyva daRmarTs. midiodnen meqorwileebi
da miimRerodnen ugulod, raRaca valis mosaxdelad. miuaxlovdnen nax-
evrad miwur saxls. ezos ZeZvis Robe aqvs Semovlebuli. margilze cxenis
kenCxoa Camocmuli. banze bavSvebi dganan. win, zedadgrebze, qvabebi dgas, cecxli
unTia. pirdapir ezoSi ori grZeli magidaa gamarTuli. soflis qalebi
fusfuseben. rom dainaxaven eklesiidan momavalT, kutkarisken wamovlen.
viRac ToTxmetiode wlis biWi dols abraxunebs.

***
adriani dilaa. sofeli nel-nela iwyebs Tavis Cveulebriv fusfuss.
sadRac viRaca saqonels uwyreba, sadRac ZaRli yefs, Rori Wyivis. wnelis
kutkaridan svimona da nuca gamodian. svimonas mxarze bari aqvs gadebuli,
barze daWeWyili vedro ukidia, vedroSi raRac tarebi da Toki moCans.
Tavdaxrili, glexuri jiuti nabijiT modis svimona, xandaxan frTxilad
mimoatarebs Tvalebs aqeT-iqiT, TiTqos eSinia, vinme ar miTvalTvalebdes
Robis iqidano. nuca or-sam nabijze mohyveba ukan. isic TavdaRunuli mo-
dis. xelSi weraqvi uWiravs.
gaiares viwro orRobe, gadauxvies gverdze, Cavidnen ferdobze. ferdobze
nucas fexi auCqarda, xeliT svimonas mxars miebjina. svimonam moxeda. nucas
Rimili pirze SeaSra.
Sevidnen erT farTo ezoSi. miadgnen ukve sakmaod Rrmad amoTxril Was.
Widan ramdenime nabijze jer isev daumTavrebeli qviTkiris saxli idga.
saxlis win _ kameCebSebmuli uremi. kameCebi dganan da icoxnebian. gamova
saxlidan TuSuri qudis sworebiT winwamoxrili kaci, aiRebs boZze miyude-
bul saxres, Tav-boloSi mohkidebs xelebs, gadazneqs, gadmozneqs; daarbilebs,
kameCebs win daudgeba da saxis frTxili dartymiT urems daaZvrevinebs.
urems saZne adgas. Sig fiwlebi, saTive da Tokebi yria.
uremi rom Was gaupirdapirda, meurmem kameCebi cota xniT SeaCera da
mklavebis dakapiwebiT garTul svimonas gamoelaparaka:
_ Caxval dRes wylamde?
svimona Tavs uqnevs.
_ unda Cavide.
_ ramdeni saJeni gamodis, rogor atyob?
_ sam saJen-naxevari.
_ aba, Sen ici. damxmare kargi gyavs da...
meurmem mzera nucasken gadaitana. nuca idga mowyenili TvalebiT uyureb-
da meurmes.
1910
svimonam WaSi Casvla daiwyo. uremma ezo gaiara da sasoflo gzaze gavi-
da.

***
sasoflo gzaze sxva urmebic gamosulan. zogi meurme kofoze zis, zogic
xar-kameCs udgas win. trialeben damxmare-damdebebic. fiwlebi, Tokebi, ZaRle-
bi. bavSvebi gzis piras.
_ wavediT! wavediT! _ daiZaxes sadRac win da urmebi daiZra. exla yvel-
ani urmebze sxedan. midian, miyanyaleben. Tan misdeven ZaRlebi.
TandaTan ukan rCeba sofeli.
daiwyeba kldiani adgilebi, xevebi, tye-koromebi. mere velebSi gavlen.
es velebi bululebiT aris mofenili.

***
svimona fexmorTxmuli zis WaSi. mokletarian weraqvs ubagunebs. mosTxris,
mosTxris da miwas muWebiT miiwevs Tavisken. isev iwyebs Txras. isev miiwevs
moTxril miwas Tavisken.
mere weraqvs dasdebs da maRla SesZaxebs:
_ehehee!
maRlidan CxaraCxuriT wamova Tokze gamobmuli vedro.
Wis Tavze lamazad ixateba nucas bavSvurad kmayofili saxe.

***
mindorSi ki _ zogi uremi TiviT aris dazvinuli, zogs isev tvirTaven.
Seugdebs dabla, bululze mdgari kaci fiwals Tivas, aaglejs veeberTela
qalams da Seisvris maRla, uremze, fiwalmomzadebuli kacisken. xar-kameCi
gamoSvebuli hyavT, isini moSorebiT sZoven. gzis maxloblad, ukve datvirTu-
li urmis CrdilSi, sami kaci Camjdara da sadilobs. didi mowiwebiT gada-
dis xelada xelidan xelSi. pirdapir iwafeben da ise svamen gzaze, Cadable-
buli adgilidan, viRac kaci amova, mxarze bari aqvs gadebuli. barze vedro
ukidia. modis, moRiRinebs. es iakofaa, svimonas mama, moxuci Wis mTxreli.
etyoba, sadRac sxva sofelSi yofila da iqidan brundeba. urmebs rom dain-
axavs, gauxardeba da nabijs uCqarebs.
movida, Tavs waadga urmis CrdilSi Camjdar sam mamakacs. mamakacebma
dainaxes da yiJiniT Sexvdnen.
_ sidedris sayvarelo, mzis sicilze dabadebulo, saidan, rogor?!
iakofa RimiliTa da facifuciT moixsnis bargs da vedros, kacebTan miC-
1911
oCdeba, TaTrulad moikecavs, pirjvars gamoisaxavs da xels xeladisaken
gaiwvdis.
_ damisxiT, damalevineT, eg Rvino oxertiali.
_axlave, kaco... _ erTi mamakaci jams aiRebs da imas uvsebs. _ Sen xom
egre xeladiT ara gkadrebT, kaco?!
iakofam jami CamoarTva da Tvalebgabrwyinebulma dailoca:
gaumarjos Tqvens sufrasa,
mudam gqondeT puri, Rvino.
Tu geqnebaT, damiZaxeT,
uCemoT ar mailxinoT.
aswia jami da dacala.
_ vaax, ra xar kaco, rogor moawye ega!
_ mgosania, mgosani!
_ sada hyofilxar, kaco, sad?
_ WinWrianSi. ori Wa gavWeri, ai, wyali! _ iakofam xeli yelTan gamoisva.
_ ramdeni aiRe, ha?
iakofas marjvena xelSi puri da loris naWeri ekava. marcxena aiSvira
maRla da TiTebi gafarCxa.
_ xuTi maneTi, kaco?! _ gakvirvebuli arian glexebi. iakofa Tavs uqnevs.

***
WaSi ufro gaCqarebuli muSaobs svimona.
_ ehei! _ asZaxebs maRla. wamova CxaraCxuriT vedro. nucas saxe gamoix-
ateba Wis Tavze.
svimona vedros avsebs. vedro maRla-maRla midis. nucas umZims misi
amozidva, magram raki amoitans da yrilze wamoaqcevs, saxeze kmayofileba
exateba da xalisiT uSvebs vedros Zirs.

***
TiviT dazvinuli urmebi nel-nela, qvevqveviT modian TavdaRmarTSi.
meurmeebi win mouZRvian saqonels. mewinave uremze, romelsac ferdobis
mxridan fiwlebiT ori kaci awveba, maRla, Tivaze, mokecili zis iakofa da
gabrazebuli iyureba xan aqeT, xan iqiT. Cans, rom dablidan abrazeben.
_ erTi dRiuri xo ari is miwa, batonma rom mogiWraT, ha? _ SesZaxis
erTi glexi.
iakofa xmas ara scems.
_ dRiurze meti, kaco, Tanac sad! _ iakofas magier pasuxobs meore glexi.
1912
_ alalia, me da Cemma RmerTma, alali, _ icinis pirveli glexi.
_ mRvdelma araferi mogcaT? mRvdelsac xo ekuTvnoda!
_ mRvdeli iseTi sulZaRlia!..
_ uCivle, iakof, uCivle da gamoitan!
iakofa Tivaze win wamoiwevs da meurmes uyviris:
_ daaye, solo, daaye, daaye-meTqi!
saxeze umweoba da sasowarkveTa aRbeWdvia.
_ daiwi ukan, ar Camovarde! aq sad davayeneb, xo ar gagiJdi! Tqven, e, _
miubrunda damxmare glexebs. _ Tavi daanebeT Cems iakofas Torem am saxres
xom uyurebT!
kameCebi fexs aCqareben. glexebi icinian, kuWkuWeben, erTmaneTs eyudebian
CabJirebulni.

***
svimona da nuca xis qveS sxedan da sadiloben. mosaxvevze uwyviaT puri,
yveli da nigozi. orive kmayofili Wams. ver amCneven saToneSi SeyuJuli
bavSvebi gakvirvebuli rom gamoxedaven xolme _ TiTqos moxetiale boSe-
bi iyvnen da isini sadilobdnen.

***
urmebi sofelSi Semodian.
gzispira duqanSi stefane da viRac burvaka kaci sxedan da Rvinos svamen.
stefane dainaxavs uremze wamoskupebul iakofas da Tavis meinaxes miaxedebs.
is kaci Caicinebs da waxrili, Ria karidan daadevnebs mimaval urems.
_ patarZali rogora gyavT, iakofa!
iakofa gvelnacemiviT Semobrundeba da raRacas butbutebs _ igineba.

***
Semodgomis myudro dRea. haerSi damTenTavi araki trialebs. nucas
wnelis Cardaxidan kalaTa gamoaqvs, kars gamoixuravs, gadarazavs da kal-
aTas mxarze moikidebs. ezoSi Cqari, bebruli xusxusiT Semodis svimonas
deda. nuca SeCerdeba. svimonas deda mouaxlovda, nikapqveS mosaxvevi gais-
wora, muStris TvaliT aaTvaliera da hkiTxa:
_ nariyze midixar?
nucam Tavi dauqnia.
_ daagde eg kalaTa da modi aq cotaxani.
nucam kalaTa nela moixsna mxridan, dedamTili ki Cqari nabijiT wavida
1913
saxlisaken. nuca gahyva.
dedamTilma kari moxura, mimoixeda da mere nucas TiTiT aniSna.
_ dadeqi emand, kedelTan!
nuca mivida da dadga.
_ kargad midgi fexebi Zirze, Tavi da mxrebic miabjine.
dedamTilma gverdidan wamouara da iqidan gamoxeda, ramdenad misi sur-
vilis mixedviT idga nuca.
_ aswie xelebi da egenic kedels gaakari.
nucam ar icoda, ras niSnavda yovelive es, magram kiTxvac ki ver Seebeda
dedamTilisTvis. man morCilad aswia xelebi da kedels miaweba mTeli si-
grZiT da TiTebiT. dedamTilma kaba auwia da Savi, dakorZebuli xeli, mucelze
daado. nucas SeaJrJola, magram xelebi mainc ar Camouwevia dabla. igi axla
mixvda yvelafers da Tavi gverdze Seabruna.
dedamTilma ramdenjerme gadaatara mis mucelze xeli, mere cota gver-
dze gadaiwia, daixara, ise gamoxeda da kabas xeli gauSva. kaba nel-nela
CamoiSala fexebze. nucam xelebi CamouSva.
dedamTili mibrunda, gaaRo kari da gavida.
nuca erT xans gaSterebuli idga. mere kokasTan mivida, wyali Camoisxa
da dalia.

***
nuca mdinaris pirs mihyveba. wnorisa da verxvis buCqebSi CarCenil
wvril-wvril nariys arCevs da kalaTaSi yris.
mdinaris iqiT, Seferdebulze, naxiri sZovs.
nucam kalaTi buCqTan miayena da TviTon welSi gasasworeblad qvaze
Camojda. ijda da nel-nela isresda zurgs.
ramdenime nabijis iqiT wyali dgafunebda.
uceb am dgafunSi sxva ram xmac SemoiWra. nucam Tavi aswia da mimoixeda.
aravin ar Canda, araviTari xmauri ar moismoda. mainc wamodga, kalaTa
daiTria da gaCqarebiT dauwyo nariys amokrefa. Tan frTxilad iyo. eCvene-
boda, rom xmauri ganmeordeboda.
· da ganmeorda. aSkara iyo _ toti tots SeexeTqa.
nucam iqiT miixeda da mRvdlis Svili dainaxa. idga mRvdlis Svili da
eRimeboda. mere neli nabijiT wamovida nucasken. nucam kalaTi daiTria da
ukan-ukan daxeva daiwyo. mRvdlis Svili gamoiqca. nucam kalaTs xeli gauS-
va da mdinarisken gaiqca. mdinaris piras Sedga; mobrunda.
mdRvdlis Svilma nabiji Seanela.
1914
_ axlo ar moxvide, Torem Tavs daviRrCob, _ wamoiZaxa saxeSeSlilma
nucam.
mRvdlis Svili SeCerda da gaicina.
_ kargi axla, ho!
_ axlo ar moxvide!
gaRmidan menaxirem daZaxa:
_ ehehe! ohoo!
mRvdlis Svili mibrunda da TavisqneviT, muqariT wavida.
saidanRac meore kacma misca xma.
am xmebma Cxikvi daafrTxes. amovarda buCqebidan da CxaviliT gadauara
nucas Tavze.
nuca aqeT-iqiT ixedeboda.
TiTqos yvela gza Sekruli hqonda.
TiTqos mdinare eZaxda Tavisken _ qvemoT, napirTan, patara tivi irweo-
da talRebze.

***
ZeZvmodebul ferdobs nel-nela Camosdevs svimona. mxarze, Cveulebriv,
bari aqvs gadebuli, barze vedro ukidia, vedroSi Toki, mokletariani wer-
aqvi da utaro niCabi moCans.
CamoaTava ferdobi da patara wyaros miadga. bari da vedro CamoiRo,
wyaros piras Cajda, erTxans gaSterebuli Cascqeroda buSt-buStad amo-
maval wyarosTvals. mere daewafa, dalia. vedrodan Toki, weraqvi da niCabi
wamoyara. wyalSi Cadga da recxva dauwyo.
uceb aixeda da dainaxa, rom cxeniani kaci mosdgomoda. isev CaRuna Tavi
da vedros recxva ganagrZo.
cxenosani daqveiTda. glexis kvalobaze kargad ecva. kargi Casuqebuli
mamakaci iyo, albaT ormocdaaTamde wlisa. modioda da moqanaobda (nas-
vami Canda), axlos rom movida, daixara da ase RimiliT Sexeda saxeSi svimo-
nas.
_ svimona ara xar, biWo?
svimonas Tavi ar auwevia, ise miugo.
_ ho, svimona var.
_ mere aq rasa hyuryuteb Seni lamazi colis patroni, ha?
svimona gacecxlebuli eZgera bars da aseve Cakuntulmave mouqnia kacs.
kacma imarjva, bars xeli wauvlo, gadautriala, svimona majaSi kbilebiT
daswvda. kaci gamwarda, mTeli ZaliT hkra wixli mucelSi, bari gamohglija
1915
da axla TviTon wamouqnia svimonas. svimona gaiqca, Toksa da weraqvs daswvda,
waborZikda, isev gaiqca. mgeliviT garboda buCqnarSi da xandaxan ukan iyure-
boda SeSinebuli, gadmovardnamde dadidebuli TvalebiT. kacma cotaze gas-
dia, mere bari daagdo, nakben xelze daixeda da zed xalaTis kalTa gadaix-
via:
_ gagiJda, ra mouvida am oxers?! _ Tqva TavisTvis.

***
nuca derefnis kedelTan Cacucqula da buxarSi cecxls uberavs. yovel
Sebervaze nacris korianteli dgeba, da nakverCxlebi Rvivdeba, magram ali
jer ar Cans. ezoSi misi dedamTili, patara gaalmasebuli dedaberi safiCx-
idan fiCxs Tonisken miaTrevs. kutkari mijaxunda. nucam Tavi aswia, miixeda
misma dedamTilmac.
svimona modioda, TiTqos mTvrali _ borZikiT, saxeareuli. xelSi ake-
cili Toki eWira. mivida nucasTan. nucam erTxel Seubera cecxls, ali amoZ-
vra, aiklakna wkirebs Soris, wamoiwia, unda wamomdgariyo, magram svimonam
Toki moiqnia da mTeli ZaliT dascxo. nuca Caikunta da xelebi Tavze Semoi-
wyo. simona qSinavda da Toks mTeli Zal-RoniT scemda. nuca xmas ar iReb-
da. svimonas dedam isev gaaTria fiCxi Tonisken, xedavda, rogor scemda
svimona nucas, magram saxeze araferi ar Sestyobia, fiCxs Tonisaken miaTrevda.
svimona mTlad gacofda. Toki gadaagdo da nuca mklaviT daiTria. nuca
gausxlta. maSin svimona miwaze gadaqceul nucas wixliT miswvda. miswvda
da Caazila. nucam Sehkivla da pirqve gadabrunda.
svimonas deda ToneSi fiCxs yrida.
svimonam pirqve damxobil nucas kidev ramdenjerme Cascxo wixli da
gaCerda.
idga da akankalebuli dascqeroda.
nucasac mxrebi uTrToda.
svimona mobrunda, Toki aiRo, isev derefanSi miagdo da kutkarisken wa-
barganda. midioda da burtyunebda.
_ me Sena! me Sena! egre ki ar ari, rogorca... kutkari gaijaxuna da gavida.
dedamisi ToneSi fiCxis Cayras ganagrZobda. nuca wamodgomas cdilob-
da da ver dgeboda.

***
Tendeboda.
sofels isev eZina.
1916
ZaRli iyefeboda.
mamalic yioda.
niaTgamoclili nuca kaWaWmodebul mindorSi midioda, mal-male Cerde-
boda da aqeT-iqiT ixedeboda.
TiTqos viRac eZaxda.
_ nuca! ar gesmis, nuca!
irgvliv suldgmulis WaWaneba ar iyo. dilis niavi kaWaWebs atokebda.
_ nuca! sad midixar, nuca! es ki namdvilad batonis xma iyo, Tu svimonasi?!
nuca erTxelac SeCerda da ukan miixeda.
maT naxevrad miwur saxls Txeli burusi gadahkroda. ezoSi aravin Can-
da.
aqedan ukve daRmarTi iwyeboda da gaiqca.
miarRvevda wnorisa da verxvis buCqebs.
gaCqarebuli midioda mdinarisaken. mdinarec TiTqos jer isev Zil-buran-
Si iyo, xmas ar iRebda. qvemoT da qvemoT TeTri nisli ewva.
gavida im wnorebisa da verxvebis WalaSi, napirTan motivtive patara
tivi dainaxa. im tivisken gaiqca, Sevida wyalSi, magram aq TiTqos raRaca
gaaxsenda. yelidan Zewkvze dakidebuli patara jvari moixsna, TiTidan be-
Wedic waiZro. beWedSi Zewkvi gauyara, napirze avida da is jvari da beWedi
wnoris xmel wkirze dahkida. erTi Sexeda, rogor irxeoda is beWedi da
jvari niavze. mere isev wylisken mibrunda.

***
tivi mZime iyo, Zlivs-ZlivobiT sZravda. mTlad dasvelda. guli amo-
vardnaze hqonda. mainc awveboda, tivs awveboda mdinaris siRrmisken. da ai,
tivma nel-nela daiwyo qvemoT-qvemoT svla. nuca SeabobRda. jer pirqve
iwva, xelebgaSlili, mere Tavi aswia, iyureboda qvemoT, saiTac mdinare mid-
ioda. iyureboda iseTi TvalebiT, TiTqos raRac araCveulebrivi suraTis
danaxvas moeloda.
ai, Cauara batonis saxls, Cauara im kbodes, zed rom uyvarda wola, Cauara
im adgilsac, koconi rom enToT batons da mas.
kidev erTxel gaixeda win...
da tivze gulaRma gadawva.
tivi midioda sul ufro da ufro Cqara, TrToda, talRebze yanyalebda.
nuca ki iwva da farTod gaxelili TvalebiT ahyurebda cas. ca maRali iyo.
zantad mifrinavdnen yvavebi Tu yornebi mis lurj fonze. TandaTan, Tanda-
Tan axlovdeboda raRac ucxo, TiTqosda im cidan Camomavali xma.
1917
mdinare aq marjvniv uxvevda.
mosaxvevs iqiT talRebi imsxvreodnen veeberTela lodebze, wyali qafde-
boda da duJmoreuli, aboboqrebuli miiswrafoda qvemoT.
„ciur xmas“ es lodiani mosaxvevi gamoscemda.
tivi am lodians uaxlovdeboda.
24. IV. 70
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`Wrili~ (ciklidan _ samaxsovroni samagido rveulebidan)

WrilebTa Soris, warsulSi gamaval WrilebTa Soris, aris...


jer omi ar iyo dawyebuli. skolaSi zeda klasebSi, mecxreSi, meaTeSi,
swavlebis gadasaxads gvaxdevinebdnen. muSebis Svilebs weliwadSi as ma-
neTs (maSindeli kursiT), mosamsaxureTa Svilebs _ oras maneTs.
Cven, Cemi da da me, politpatimris Svilebi, mosamsaxuris Svilebad viTv-
lebodiT. me mecxreSi viyavi, Cemi da _ meaTeSi. Cven orasi maneTi unda
gadagvexada TiTos. asi maneTi pirvel-meore meoTxedSi. asi maneTic mere,
meore naxevarSi. dedas naTesavi qali unawilebda samuSaos, raRac fardebs
keravdnen, magram deda imden fulsac ki ver iRebda, Savi puris fasad mainc
gvyofnoda Tvidan Tvemde.
myavda oboli mamidaSvili vano, samxatvro akademiis meoTxe kursis
studenti. is iyo dapirebuli _ ianvris Semdeg me gadagixdi swavlis ful-
so. vano ukve wiTel kuTxeebs da kedlis gazeTebs uformebda saparikmaxe-
roebs, maRaziebs, amaSi aZlevdnen raRac maneTebs, kapikebs. ianvars Teberva-
li mohyva, Tebervals gazafxuli. skolaSi Zalian gvawuxebdnen, vanos ki
Sepirebuli asi maneTi ar mohqonda, memkvleleboda, miwa miskdeboda, ma-
gram erT dilas mainc wavedi mis studqalaqSi, Sors, Zalian Sors Cvengan.
jer viare fexiT, mere vijeqi tramvaiSi. mere isev viare fexiT, da kuki-
idan wamosuli, vakis mTlad boloSi gavedi TiTqmis SuadRisas. aq iwyebo-
da studqalaqis grZeli meseri. mesers raRac jaWvebiani alayafi hqonda
datanebuli, im alayafSi ori daraji ijda, mkacrad miyurebdnen, ar SemiSves
SigniT, viRaceebs raRaceebi gamohkiTxes, Seni vano jer ar dabrunebulao,
dasxdnen, papirosebs moukides.
me daviwye cda. es cda iyo raRac Zala, romelic cdilobda, dabla-dabla
ar wasuliyo Cemi sxeuli. veyudebodi xan xes, xan mesers. bolos mainc davi-
wie, davjeqi meseris betonis Zirze. iqidan mivCerebodi quCas. kidev kargi _
1918
ro iyo wynari, Tbili mze. quCa foriaqobda manqanebiT, cxenebSebmuli sazi-
drebiT, adamianebiT. adamianebi cotani iyvnen qvemoTa quCebTan SedarebiT.
quCis iqiT betonis mokle aivnebian samsarTulian saxlTan sabargo man-
qana idga. manqanis maRla, meore sarTulze, gakrialebuli samxedro meTau-
ri gamovida. moajirTan mosuli mTlad gabrwyinda mzeSi xakis xalaTiT,
wiTelkantebiani qudiT, xelebiTac ki. marjvena xelis qneviT raRacas eub-
neboda manqanaze mdgar kacebs. im kacebma manqanis kabinaze midgmuli Zvele-
buri, didi pianinos gamoCoCeba daiwyes, is iyo moitanes gadaxsnil ukana
borotamde, Zaraze dayudebul ficrebamde, is iyo dauSves im ficrebze Zirs,
da swored maSin, moisma sasule sakravebis taSi. raRac formianma memusike
biWebis jgufma fexawyobiTa da RimiliT gauara manqanas gverdiT. vis ekuTvn-
oda es tuSi _ daSvebul pianinos, Tu aivanze mdgar samxedro meaTurs? Tu
orives erTad? samxedro meTauri mainc aSkara kmayofilebiT iqnevda Tavs.
xelic ki aswia safeTqelTan. aivnebze gamoifinnen bavSvebi, trotuarebze
gaCerebulnic RimiliT uyurebdnen memusikeebs.
avdgebodi, davdiodi jibeebSi xelebCawyobili. bolomde ver gamexeda
puris maRaziisaken. iq purebi da wiTlad dabrawuli funTuSebi Semohqon-
daT. amayebi iyvnen puris Semtanebi. me vfiqrobdi, rom am svlas, purebisa da
funTuSebis maRaziaSi SebrZanebas, ufro mouxdeboda musika. mxrebis daRun-
viT, qveda tuCze kbilebis daWeriT davyurebdi umTavresad miwas.
gaCnda erTi sanaxaobac, moswavleebi modiodnen, mTeli klasi, albaT,.
yvela gogonas mohqonda ayvavebuli totebi, yvavilebi sxvadasxva feris
iyo. magram mainc raRacnairad erTnairad brwyinavdnen gogonebis awiTle-
bul saxeebTan, xelebTan. isev mominda musika...
gadaxrili mze, martooba amodena qveyanaze, SimSili magiJebda ukve. Tavi
mecodeboda, gamorCeviT Tvalebi. isini ukan iyunWebodnen. axla ase mgonia,
marTla sulze momiswro vanom. biWebTan erTad modioda, qera, mzemokide-
buli, beWebganieri. iRliaSi muyaoebis dasta hqonda amodebuli. me rom
daminaxa, jer TiTqos Tvalebs ar daujera, mere mosxlta, Camikra, meferebo-
da, rogorc pataras, cali xeliT, Tavze. me aq ki veRar Sevikave cremli.
vanom Ronivrad momiWira kiserze. Tan xiTxiTebda _ nu, genacvale, nu!
alayafis darajebs daelaparaka, win gamiSva. mere isev xeli momkida.
muyaoebi CamovarTvi, me wamoviReb-meTqi, damiTmo. CavuxvieT mexuTe korpu-
sTan, Semiyvana oTaxSi. aq oTxi sawoli, erTi gazeTebdafarebuli magida da
oTxic ficris, ierSelaxuli patara tumba idga. sawolebze eyara wignebi,
rveulebi, kedlebze ekida tansacmeli. erT sawolze pirqve iwva msxvili
biWi, ar ganZreula, eZina.
1919
vano yoCaRobda, yoCaRobda.
_ CvenTan gasadileb axlao! _ xelebi damabanina, sapirfareSoSi. gamiyva-
na gareT, amiZRva did, axmaurebul, kerZebis suniT gamovsebul sasadiloSi.
_ Sen aq iyavio, _ damsva cariel magidasTan, _ Tuki damWirdi, dagiZaxeb,
maSin momexmareo. TviTon afusfusebul rigSi Cadga. ar davWirdi. raRac
tabakiT ori jami wvniani mohqonda, oric kartofilis piure patar-patara
xorcebiT. tabakzeve ewyo daWrili Savi puri. kidev _ aluminis ori Camuqe-
buli kovzi. jamebis magidaze gadmowyobaSi ki mivexmare, sul vcdilobdi,
ar amkankaleboda xeli, vano _ SeenarCunebina sasiamovno Rimili, _ piure
wvnians miatane, ai, ase _ aiRebda kovziT cota piures, mere wvnianiT gaavseb-
da kovzs da tkbobiT atokebda ybebs.
vanos asi maneTi jerjerobiT ar hqonda. Tavad me mogitano or dReSi
(momitana) _ kidev xom ar gindao, _ maniSnebda saWmelebze, _ kidev xom ar
movitanoo. mindoda, magram... gadametebiT gemrieli iyo kartofili da odnav
msuqani saqonlis xorci erTad...
me axla gazeTis wakiTxvas vcdilobdi. ver vkiTxulob. irgvliv aris ca,
miwa, qalaqi, Cemi Tanamedrove bina. bavSvebs aZaleben _ Wamon. Wamon! vzivar
saqanao savarZelSi. Cemgan wasulia grZeli, grZeli, warsulSi gamavali
Wrili _ bolonaTeli, raRac sxva ferisac, iq TiTqos oqroTi dawinwklu-
lic. viRacas vumtkiceb gulmodgined: mas Semdeg im simZafriT aRarasodes
migrZvnia, ra aris adamiani adamianisaTvis, adamianuri bedniereba wamebul
dedamiwaze. aravin mepasuxeba. vixedebi aqeT-iqiT. mikvirs.
Rame, 4 saaTi
s.s. „gamomcemloba aWara“, baTumi, 2006. t.2:
`gamomcemloba palitra L~, 2012, t.6.

„WuWyiani bindi“

sawolze jdeba da ukanSebrunebuli xelebiT isworebs vardisfer biust-


halters. raRac ise ver adgeba, rogorc saWiroa. Tavs sasowarTmeuliviT
eweva maRla, Tvalebs xuWavs da qveda tuCs ikvnets, Savi, swori Tma, romelic
odnavazneqili boloebiT SiSvel mxrebze exeba, tokavs, TrTis, foladis-
frad da lurjad laplapebs. grZel, muxlebisken waviwrovebul barklebze
nel-nela ayris taos, Tavs sweven wvivebze gawolili oqrosferi bususebic.
zurgze, rogorc iqna, moagvara saqme. daRlil, akankalebul xelebs TiTqos-
da dasasveneblad Camoiwyobs mkerdze, Rrmad sunTqavs, mere frTxilad mis-
1920
wi-moswevs ZuZuebs _ isini bolomde avseben biusthalteris laplapa budeebs,
_ sawolidan dgeba, trelaJs uaxlovdeba, axla TiTqos ZuZuebis dasamSv-
idebladRa isvams zemodan qvemoT TiTebs.
sawolze vardisferi perangi gdia. mwvane gadasafarebelze vnebianad
gaklaknila misi wvrili samxreebi da nazi arSia. frTxilad daswvdeba
daqnili, dalaquli TiTebiT, erTxans wingawvdils Slis da moWutuli Tva-
lebiT aTvalierebs, mere gadaicvams. samxreebs TiTebs Seuyris da ramdenj-
erme aabrunebs gasasworeblad. daixreba, saguldagulod amoiWimavs umq-
rqales windebs. Tan sarkesTan sul axlo da axlos miaqvs saxe. sveli, wiTlad
dazolili grZeli tuCebi. saulvaSeze ramdenime RinRli, SuaSi odnav
gaganierebuli patara cxviri. ganze gasuli warbebi. momwvano brWyviala
Tvalebi. marcxena warbis dasawyisSi pawawina ZiZibi. ceris frCxiliT frTx-
ilad awveba im ZiZibs, erTxans aqrobs. mere kvlav amoCndeba, _ ufro wiTe-
li. maSin, monadiresaviT _ galursuli, trelaJis bolodan pudris kolofs
moacurebs, frTxilad amoiRebs vardisferi mtvriT Seganglul bambas da
frTxiladve daidebs ZiZibze. zedmet pudrs Sua TiTis wveriT moicilebs.
ZiZibi mainc Cans. ukmayofilo gamometyvelebiT miswvdeba skamis sazur-
gulze gadakidebul bailonis qvedatans, aCqarebuli auyris xelebs. icvams
kofTasac. nerviulad ikravs Rilebs. isev axlo da axlo miaqvs sarkesTan
saxe. momwvano Tvalebi gafacicebiT eZeben raRacas. pouloben. savarcxels
iRebs, gamomwvevad daixevs ukan. swrafad Camoisvams isedac sworad CamoS-
vebul Tmaze. gahyofs, nawils marjvena ybaze uCens adgils, nawils _ marcx-
enaze. daudevrad Semoicvams cisfer fumfula paltos. jibeebidan badurad
naqsov xelTaTmanebs iRebs.
erTxelac kritikulad SeaTvalierebs sakuTar Tavs sarkeSi, da mere
vercxlisferi laqis fexsacmelebis mkveTri pakapukiT midis karisken.
_ deda! deda! mivdivar.
_ visTan midixar. _ msuqan, awiTlebul saxes gamohyofs samzareulodan
deda.
_ qeTinosTan. ar davigvianeb.
ar daigviano.
deda winsafarze gaisvams grZel danas.
modi, gakoco!
patar-patara nabijebiT gamoiqceva, dedas Sublze akocebs da xelTaTma-
nis qneviT emSvidobeba.
cementis viwro kibeebi. quslebis SemaSfoTeblad mkveTri xma. sanam ga-
reT gavidodes, kidev erTxel SeCerdeba, xelTaTmanebs isworebs, fexebze
1921
iyureba. uceb Tavs aaqnevs, raRac gadawyvetilebiT gadis gareT. magram xu-
Tiode metris iqiT isev anelebs nabijs. aqeT-iqiT ixedeba, xelTaTmans
awvalebs. mainc midis. nel-nela ereva quCis WuWyian binds.
xeebis, avtomanqanebis da adamianebis tevri. neonis naTurebis civi cis-
feri cecxli. xeebis totebi daumZimebiaT beRurebsa da SoSiebis uformo
sxeulebs. maT maRla Tavaweuli yvavebi, TiTqos haeri ar hyofnideT. uCi-
nari setyvisa da delgmis xma. Camuqebuli kedlis Zirebi savsea fexsac-
melebis mZime lanCebiTa da avaRerRili xvadebis TvalebiT. cisferpal-
toiani qaliSvili Tavaweuli midis aqeT-iqidan mobjenili xiStebis or-
RobeSi. misi sxeulis yovel foras saTiTaod exaxuneba am xiStebis wvere-
bi. es erTdroulad awuxebs da siamovnebs kidec, arcerTis gamJRavneba ar
surs, da amitomaa, rom Tavaweuli midis, TiTqos ciskiduris romeliRac
wertils misCerebodes. xandaxan iWeren, iWedeba adamianebis mxrebsa da
mklavebs Soris. maSin is xelebs mkerdTan swevs, Tavs Zirs xris da ase
midis, TiTqos ekalbards miarRvevdes. alag-alag mZafrad scems benzinis,
sunamos, Tambaqos da Rvino-aryis suni. aq is daosebuliviT aRebs pirs da
TrTolviT ufarTovdeba nestoebi. cotac da ikivlebs. umweod ixedeba aqeT-
iqiT.
droze SeeSveleba nacnobi xeli. qaliSvili SeCerdeba da SvebiT aRapy-
robs momwvano Tvalebs. ruxi ri psis sawvimris wamoweuli sayelo,marjve-
na warbTan Camosuli uswormasworo Tma, msxvil, lamazad gamoyvanil tu-
CebTan mitanili Zvliani, moyviTalo xeli. xeli odnav TrTis, sigarets
ferfli sZvreba da akankalebul nekze iyreba, iqidan _ Zirs. qaliSvili
sul axlos midis, mklavze exuteba da amayad momziral ymawvils TiTqmis
ZaliT acilebs iqaurobas. wyvilad ufro Wirs. bilwi Tvalebi, braziani
Tvalebi, Suriani Tvalebi, da mxolod xandaxan _ natruli gamoxedva uman-
ko gogonebisa, marCelo mastroiani, sofi loreni, goiko mitiCi, tarkovski.
Savi didi kalo erT kinodarbazTan, meoresTanac, mesamesTanac. yayani da
gineba kafeSi.
_ wavideT CemTan.
_ ara.
_ wavideT.
_ ara.
isev kinodarbazebi, isev kafeebi, yvelgan WeWyva, jajguri. SiSgamjdari
carieli viwro quCa. xes ayudebuli idumali landebi. ymawvili kacis rki-
nasaviT magari xeli qaliSvilis TeZos Tavze, mxolod odnav mTrTolavi.
qaliSvilic aTrTolebuli TiTebiT icilebs im xels. win gasxlteba.
1922
_ wavideT CemTan.
_ ara, ara.
qaliSvili ukan-ukan iwevs, magram ymawvili kacis Zlier xels mainc
Tavisken mihyavs. Cumi, Cumi nabijebi kibeze. qaliSvilis SeZrwunebuli Tvale-
bi da kedelsakruli sxeuli. bolos sibneleSi maTs ukan frTxilad ikete-
ba yvelafrisgan damxsneli kari. foladis ena mkvircxlad jdeba budeSi.
qaliSvili erTxans im karsac awveba zurgiTa da ukiduresobamde gaSlili
marjvena xeliT, marcxeniT ymawvils igeriebs. Tavi Zirs aqvs daxrili.
bolos Tavs aswevs, kefiT miaWers kars da xelebs CamouSvebs. tuCebis siT-
bo sasiamovnod uvliT sxeulSi. oTaxSic Tbila. ymawvilis gzaabneul zx-
elebs sadRac miaqvT fumfula palto. idumalebis kvamlad asuli siCume.
_ ara, ara.
_ gavgiJdebi.
_ ara.
erTmaneTSi areuli loginisa da sxeulebis siTbo. mTrTolavi siTe-
Treebi bnelSi. kvlav siTbo, kvlav siTbo. erTad...
ymawvili kaci wamoiwevs, xelis faTuriT daeZebs raRacas. qaliSvili
ikunteba, umweod ukankalebs mxrebi.
ra gatirebs?!
qaliSvils kidev ufro SesamCnevad aukankaldeba mxrebi.
_ kargi, nuRa sulelob axla!
ymawvili sigarets ukidebs, zis sawolze da nel-nela abolebs, Tan cali
xeliT efereba qaliSvils Tmaze.
_ Tavs moviklav.
_ nu sulelob raRacas!
ymawvili dgeba da izmoreba.
_ ai, viSovi oTaxs da...
_ es visia.
_ es amxanagis.
dumili, mere Caguduli qviTini. qviTini gadaedeba Sav haers, gadis quCa-
Si, adis maRla.. da mere mTeli Rame tiris ca. misi cremlebi nel-nela recx-
aven patara Tbil adgilebs Sav sivrceSi.
(gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5)

„xalxis samayo Svili“ (ciklidan _ ardaviwyeba)

1923
ingliseli poeti dilan tomasi ambobda Turme: miambeT rame Tqveni
bavSvobidan, Torem veRar viTmen da giambobT Cemi pataraobis ambebso. nodar
dumbaZeze rom mogonebis daweras ganizraxav, uTuod Tvalwin wamogemarTe-
bian aTasobiT sxvebi, romelTac gacilebiT meti ufleba eqnebaT am saqmis
gakeTebisa, da gaakeTeben ukeTesadac, magram adamianebi codvilebi varT, _
ramdenjer wagviweria mTaSi an tyeSi Cveni saxelebi lodebsa da xeebisa-
Tvis, _ da dResac es adamianuri sisuste mibiZgebs, Cemi xmac gaerios eris
sayvareli mwerlis saxotbod aRvlenil aTasebis xmebSi.
erTxel estonel kompozitors da musikismcodnes gultar sinks vaxldi
sionis taZarSi. kviraZlis wirva unda dawyebuliyo da uamrav mlocvels
moeyara Tavi. momidga gverdze viRac ymawvili kaci, aSkara aRtacebiT miyu-
rebs. bolos gamibeda, _ Tqven xom nodar dumbaZe brZandebiTo. ara-meTqi.
ymawvili kaci gawiTlda, aibna _ ar gamamasxaraoT ra, batono nodar, me mi-
xaria, rom ase axlodan gxedavTo. gavumeore Cemi saTqmeli, mere isic vuTx-
ari, ra gvaric viyavi. _ inaniSvilio?! _ da kidev ufro abneulma daixia ukan.
me ki, ra Tqma unda, kmayofilebiT CamovuSvi Rababi. Sindabrunebulma ramd-
enjerme Cavixede sarkeSi. nodars da me Tma erTnairad gvqonda Camovarcx-
nili Sublze, warbebiTac raRacnairad... erTi sityviT, dResac siamovnebiT
vigoneb im ymawvili kacis mier daSvebul Secdomas.
1980 wlis martis bolo dReebSi xuta berulava da me yirgizeTSi viyav-
iT e. w. sabavSvo wignis kvireulze. kvireuli q. frunzeSi gaixsna, iqidan
sxvadasxva qalaqebSi wagviyvanes. Cveni jgufi, maT Soris xuta da me, prJeval-
skiSi movxvdiT. movidnen Cveni mesazRvreebi, CineTis sasazRvro zonaSi migvi-
wvies. CavediT, ara, ufro avediT saguSagoze. avtobusis gaCerebasTan sasia-
movno naTeli saxis rusi maiori dagvxvda. ise migviRo, TiTqos didi xnis
megobrebi vyofiliyaviT. mivdivarT mxiarulad, gviaxlovdeba jariskacTa
jgufi. maiori win wadga da brZaneba gasca, _ gaCerebuliyvnen! mexiviT gav-
arda misi xma. jariskacebs rom gavcdiT, maiorma isev gagviRima da isev
megobrulad dagviwyo saubari. gaigo qarTvelebi rom viyaviT, mogveaxla,
nodar dumbaZes Tu icnobTo, _ Cveni Zmaa-meTqi. gadagvexvia da gadagvkocna.
Semogvyurebda, TiTqos nodari enaxao. aRar icoda ra eqna. me da batoni
nodari („batoni“ qarTulad Tqva), erTad vmsaxurobdiT TurqeTis sazRv-
arze, xom aris marTla didi mwerali da ganumeorebeli adamiani? xom bedn-
ierebaa aseTi adamianis gverdiT yofna? me bednieri var, rom piradad misa-
ubria masTan, misi xumrobebi da sicili momismenia. o, RmerTo, ra sicilia
misi sicili! ratom unda damarToda aseT kacs infarqti?! akoceT Cems magi-
vrad da keTil gulze daadeT xelio.
1924
ramdenime saaTs davrCiT mesazRvreebTan. vnaxeT saaTiviT zustad mom-
uSave jariskacebi da oficrebi. dagvaTvalierebines dasaTvalierebelni.
mere sufraze migviwvies. is maioric CvenTan iyo. ijda da aRtacebiT Se-
mogvyurebda. aSkarad bednieri iyo, bednieri...
Tu mweralma rame inatros, es inatros _ erT adamians rom mainc miani-
Wos amgvari bedniereba!
es ukve naambobia: nodaris gardacvalebis dReebSi erTi turistuli
jgufi sazRvargareT miemgzavreboda. sabaJoSi rom dokumentebs amowmebd-
nen, mesazRvre jariskacs qarTvelebisTvis sevdiani sayveduriT uTqvams, _
TbilisSi nodar dumbaZea gardacvlili da Tqven sazRvargareT rogor
midixarTo!
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministrosTan arsebul sazogadoebrivi
azris institutis sxdomas veswrebodiT ZerJinskis klubSi. nodari wina
rigebSi ijda, me _ ukan. saubari iyo mcirewlovanTa damnaSaveobaze. es saki-
Txi xom yvelasaTvis didad SemaSfoTebelia! Semoiyvanes qurdobaze daW-
erili erTi TxuTmeti wlis gogona, ijda is gogona da imduRreboda cxare
cremlebiT. viTareba miT ufro mZime iyo, rom gogona meored daeWiraT
amxanagis ojaxidan tansacmlis moparvisaTvis. arada, iseTi kargi gogona
iyo, umweo, patara, yvela grZnobda, daiRupeboda es mSveniereba, Tuki cixeSi
da mere Soreul banakSi moxvdeboda. adga nodari, gamoelaparaka gogonas.
rodesac nodaris xasiaTze laparkoben, ise Cans, TiTqos igi yovelTvis
inarCunebda iumoris unars. SeiZleba marTlac ase iyo, magram im dRes me
vnaxe saocrad mwuxare, sulis tkiviliT molaparake mwerali, mama, Zma, me-
gobari, sasowarkveTil gogonas ganumartavda, ra saSinelebaa qurdoba, dam-
naSaveTa Zala. gogonas marTlac eloda safrTxe, magram mas isic unda scod-
noda rom, arsebobs damnaSaveTa winaaRmdeg mebrZoli kidev ufro didi
Zala _ saxelmwifos keTili Zala, da Tu gogona ar gaeqceoda, Tavs Seaf-
arebda am keTil Zalas, igi gadarCeboda, darCeboda lamazad da amayad,
rogorc yoveli patiosani adamiani qveyanaze. mere nodari moubrunda dar-
bazs da cremliani TvalebiT SemogvTxova yvelas, _ raRac gveRona, raRac
mogvemoqmedebina Tundac iseTi, romelic gverdis avlac ki iqneboda kanon-
isa, magram gadaarCenda mSvenier arsebas. da es gaakeTa. gogona gazrdili
pirobiTi sasjeliT gaigzavna saswavleblad, da moxda sasikeTo gardatexa,
ara marto gogonas pirad cxovrebaSi, mis ojaxSic. adre yvelaferze gu-
layrili mamamisi, madlieri nodar dumbaZisa, qveynis gulisxmierebisa,
Tavdaxrili Cadga saxalxo saqmeSi.
o, rogor mikvirs, Tundac marto ai, am madlma rogor ver uSvela nod-
1925
ars, roca is am qveynad gadarCenisTvis ibrZoda TavganwirviT!
Cveni bolo gamorCeuli Sexvedra aseTi iyo:
mweralTa kavSiris pirvel sarTulze SevxvdiT, kibesTan. gadavkocneT,
movikiTxeT erTmaneTi. _ axla magrad varo, _ miTxra nodarma; _ Sen ra
mojRunuli gamoiyurebio. _ revmatuli Tu raRac oxruli tkivili mawuxe-
bs-meTqi. _ magis wamali ra aris, xom icio? fexSiSveli unda auyve Seni
ivris napirebs, mxarze unda gekidos aTkiloani sveli bade, Senc sveli unda
iyo saqamremde, Tan unda giberavdes civi qario. _ egre ocdaaTi wlis winaT
vmkurnalobdi-meTqi. axla nemsebiTa da tabletebiT vmkurnalob. ratom
ase, xom ici? inteleqtualTa feri rom damedos. Semomxeda, unugeSod Caiqnia
xeli, _ mag mxriv araferi gamogivao! _ gaicina Taviseburi xiTxiTiT da
wavida, auyva kibes.
nodaris gardacvalebidan TiTqmis Tve iqneboda gasuli. aragvis xeo-
baSi movxvdi. Rame iyo. sufras vusxediT. adga fSaveli maspinZeli, nodaris
piradad armcnobi kaci, aswia Wiqa da gviTxra, _ nodar dumbaZe yvela qarTuli
ojaxis Svili iyo, damilieT Cemi saxlikacis nodaris Sesandobario... ambu-
rZgla, iseTi saxiT idga is kaci. Savi mTis wverze mTvare Semomdgariyo.
albaT,, is mTvare iyo yvelaze WeSmariti mowme, rom marto CvenSi ki ara,
msoflioSic bevri ar gamxdara aseTi Sesandobaris Rirsi. aragvi sevdi-
anad xmaurobda dabla.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

„xarlaRi“ (ciklidan _ ardaviwyeba)


SoTa arabuli

Zvirfaso Zmao SoTa! samoci wlisa gamxdarxar Senac! he, he, he! ramdenjer
gviTqvams erTad:
„sandrom Tqva, ukve davberdi,
gavxdi samoci wlisao,
egre maSinebs sikvdili,
rogorc mimino Citsao,
waval da davimalebi,
Caval alaznis pirsao,
sikvdili iq ver momagnebs,
gadava Tavis pirsao“.
rogori ironiaa, rogori qedmaRluri Zliereba! viTom sul araferi
1926
icis am cxovrebisa sandrom. sinamdvileSi, swored aseTi, amnairad moRima-
ri adamianebi cocxloben didxans. Cemi vedrebaa, Cemi ojaxisac, didxans gac-
ocxlos RmerTma. kaci, visac dawerili gaqvs mTeli wignebi xevsureTze, xe-
vze. me axla xelTa maqvs moTxrobebi: „babri da xevsurebi“, „soflis Wiris-
ufali da berxeni“, „gudanis jvris nayevi“, „vis rogor sZinia“, „yviTeli
aqlemi mokvdes?“ kidev sxva moTxrobebi... kaci, romelic atarebs damZime-
bul guls da Tavs mainc ar aridebs kldeebsa da RorRebs, wvimebsa da
Tovls. kaci, romelsac SeuZlia daviwyebis jurRmulebidan amoswios,
gvaCvenos dReisaTvis esoden sanatreli qarTuli rainduli zneni, didi
sicocxlis Rirsia da qarTvelobam sixaruliT unda mogilocos xolme
aTeulobiT dabadebis dReebi.
xeliT sabjen joxs daatareb. ra gasakvirvelia, afeTqebebiviT wamogcdes
xolme amgvari bedis gmoba, magram visac Tundac moTxroba „vis rogor
sZinia“ waukiTxavs, SeuZlebelia, sixaruliT ar aRivsos, qveynierebas rom
ase lamazad xedavs moTxrobis avtori. es didi Zalaa: lamazebi _ mTebi,
xevebi, mdinareebi, xeebi, balaxebi, TrTvili... da lamazebi adamianebi, maTi
yoveldRiuri saqmeni, lamazia gorda, luxuma, lia. sanam iarsebebs aseTi
adamianebis dauokebeli swrafva kacuri saqmis keTebisaTvis, Cvens sicocx-
lesac emateba fasi, Cvens silamazesac, xan vin amoigminebs, xan vin: mTis dro
midiso, barze unda vifiqroT Cvencao, magram maT gverdiT gordaa, luxumaa,
liaa, da isini inarCuneben soflebs. Senc didi wvlili migiZRvis am danar-
CenSi, es sul ubralo xalxmac icis, mwyemsebma, qvismTlelebma, uyvarxar maT.
marto mcxeTuri miReba rogori iyo Cveni! SoTao Cveni xarlaRiao, _ meub-
neboda erTi maswavlebeli. me gakvirvebiT SevaCerdi, _ ra ugavs xarlaRs-
meTqi. – Tvalebio, Tavis daWerao, gamoxedvao. xeli CamovarTvi. xelebiT
gagrZnobineben, rogor uyvarxar yvelas, maT Soris ki mec...
ra unda vilaparako dRevandel dRes gazeTSi. fexze adgomiT vRaRadeb
Sens sikeTes, Seni ojaxis sikeTes. vici, TandaTan ufro rogorc uWirs Sens
guls mag did simaRleebSi. gaufrTxildi mainc, Zmao, Zliero burjo, saamayo
monapirev Cveni qveynisa. didi imedebis momavali ewyeba Cvens samSoblos.
gewerebodes, gewerebodes. kidev mravali dabadebis dRe unda gadagixadon
Senma mkiTxvelebma. mTavaria ca da Rrubelic mSvidi iyos mandac da aqac.
es simSvide gamoviTxovoT RvTisagan.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

„xasanbegura“
1927
weli yofila 1986, dRe 14 Tebervali. „literaturuli saqarTvelos“
Sua furclidan kalmiT Sesrulebulma Tvalwarmtacma naxatma Semogvana-
Ta. jvalos Coxian moxucs marcxena xeli ferdze aqvs Semodebuli, marjvena
_ win wawvdili. didi Tvalebi gaocebiT aqvs gadmokarkluli, kefaze SerCe-
nili Tma aqeT-iqiT gaSlia, grZlad gaSlia. mis ukan moCans xeebSi Cadgmu-
li saxuraviani qarTuli WiSkari. sul zemoT gakeTebulia msxvilasoebi-
ani rubrika „literaturuli Canawerebi“, naxatis qvemoT _ Canaweris sa-
Tauri „xasanbegura“. naxati da Canaweri ekuTvnis Cvens cnobil mxatvars
elguja berZeniSvils. iSviaTad, Zalian iSviaTad, rom Cvens gazeTebs msgav-
si sixarulebi mihqondeT mkiTxvelebTan.
mxatvris mier Cvens winaSe warmodgenili moxuci aSkara gansaxierebaa
maRali erovnuli jiSierebisa. uTuod aseTi kacebi cxovrobdnen Savi zRvis
aRmosavleTiT jer kidev maSin, „argom“ rom CauSva Ruza fazisis SesarTavTan;
aseTebi cxovrobdnen gasaocari berZnis _ sokrates epoqaSic, merec, axal
saukuneebSi; aseTebi cxovroben dResac, ra Tqma unda, dRes Zveleburi gar-
egnuli formebiT aqa-iqRa, magram mainc saCinod, Tvalis mimtaceblad.
gveamayeba misi maRali Subli, safeTqlebamde Ronivrulad gaziduli
warbebi, siamayis borcvebi am warbebs Soris, didi, uTuod mocisfro Tvale-
bi, Txeli da daxvewili kexiani cxviri, zomieri wveri da zeaziduli ulvaSe-
bi. xelebi ara aqvs dakotitebuli Toxis xmarebisagan. win wawvdili da
bolomde gauSleli marjvena raRacas mogviTxrobs sainteresos. msubuqi
da damyoli Tma (zemoT ukve iTqva) laRad wauRia niavs aqeT-iqiT.
dauokebeli interesiT viwyebT Canaweris wakiTxvas. epigrafi: „arsad
ase ar mRerian, rogorc aq, am qveyanaSi. galaktioni“ mere pirveli sami
fraza: „guria Tavisi firalebiT da Zveli simRerebiT mamam Semayvara. roca
soflad Cavedi, me ukve Tan maxlda Cemeuli guria da srulebiT aRar dave-
Zebdi, miagavda Tu ara igi mamaCemis aRTqmul qveyanas. aq yvelaferi mom-
wonda da maxarebda: uRrublo cidan molaRuris kvirkvili rom gaismoda,
ucnobs rom vesalmebodi gzaze da isic salmiT rom mi pasuxebda,Zveleburi,
xavsiani WiSkrebi, cacxvis qveS TeTrwveri moxucis danaxva...“ rogorc epi-
grafiT, aseve am pirvelive frazebiT gamoixateba qveynis, xalxis wiaRidan
saukuneebis mier rudunebiT amokrefili modgmiTi, jiS-jilagur bunebad
Camomyalibebeli da ganmamtkicebeli niSnebi. xSirad gveSleba: calkeuli
sawinaaRmdego magaliTebi viTom arRveven saukuneebis mier SemuSavebul
am Sexedulebebs, magram es ase ar aris. ra viTarebaSiac ar unda aRmoCndes
garkveul xasiaTad Camoyalibebuli xalxi, is mainc didxans (SeiZleba iTq-
1928
vas _ mospobamde) SeinarCunebs am xasiaTs. saukuneebis winandeli guria,
ZiriTadSi, imave guriad aris darCenili dResac.
Canaweri moicavs gazeTis mTel or gverds, gadadis mesamezec. monaTxrobi
ki, rogorc ambavi, ar aris rTuli. qalaqidan soflad Camosuli, mxatvro-
biT gatacebuli 15-16 wlis biWi, aSkara maqsimalisti ymawvilur miswrafe-
bebSi, anTebulia erTi mZafri surviliT _ iswavlos simRera „xasanbegura“.
am simReraSi igi xedavs Tavisi xalxis umaRles sulier mSvenierebas, Zalas
da temperaments, da radgan gadawyvetili aqvs, yovelmxriv Rirseuli Svili
iyos am xalxisa, TavganwirvT ibrZvis „xasanbeguras“ Sesaswavladac. biWs
ukve nagemebi aqvs warumateblobis simware, ara erTma gulcivma ostatma
auqnia ironiulad xeli. bolos miekedleba kidev ors. erTia naxatiT war-
modgenili moxuci nanio _ soflisTvisac uCveulo anaqoreti, meore _ sko-
lis maTematikis maswavlebeli, niWieri hedonisti, tanjviT, wvalebiT, magram
biWi mainc aRwevs Tavis mizans, Seiswavlis, gaiTavisebs „xasanbeguras“, da
wlebis Semdeg, ukve saqveyno pirovneba, aseT daskvnas ukeTebs CvenTvis
monaTxrob ambavs: „didi xania davasamare siyrmis mogonebani. magram yve-
laferi Tavidan micocxldeba, roca yurs movkrav nacnob hangs, isev amiC-
qroldeba Wabukurad sisxli, isev xalisiT mevseba suli da RvinosaviT mw-
yuria sicocxliT Troba. Coggito ergo sum???! (vazrovneb, ese igi varsebob
_ dekarti) me varsebob, roca gaismis xasanbegura“.
ra Tqma unda, Tavad es dedaazruli xazia mniSvnelovani JReradobisa
monaTxrobSi, gamorCeviT dRes, erovnuli TviTSegnebisa da TviTgamorkve-
visaTvis umZafres brZolebSi, magram moTxroba (me moTxrobas vuwodeb
Canawers) aRsavsea gverdiTi motivebiT, xazebiT, ferebiT, CvenebebiT da es
garemoeba ufro xdis mas TiTqosda nemsis wveriT sakiTxavs.
me ganvagrZob moTxrobis eqspoziciuri nawilis frazebis amoweras, gavim-
eoreb kidev sam sityvas: „aq yvelaferi momwonda... Soreul sofelSi WiSkar-
Tan wyals rom moiTxovdi mwyurvali da Rvino xom ar mogarTvaT Cemo
batonoo“, xarebs rom midenida fexSiSvela biWi, drouli kacebi rom me-
kiTxebodnen qveynis ambavs, vercxlis qamari rom mekeTa, Zmobilis naCuqari.
aRar vicodi, Cemi pativiscema da siyvaruli maTdami rogor gamomexata.
salams veravin damaswrebda, pirveli me gavrbodi stumris Sesaxvedrad,
cxens CamovarTmevdi xolme, uzangs vukavebdi da gastumrebisas mxarze vemTx-
veodi Zveleburad: „namdvili guruli xaro!“ _ maqebdnen, guli siamayiT
mevseboda...“
Tqma ar unda, aqamdec aRuweriaT da dauxatavT kidec msgavsi garemyari,
scenebi, magram elguja berZeniSvilis mier aRqmuli da daxatuli mainc sxva
1929
aris. aq yvelgan raRac bibliuri aumRvreveli sinaTlea gamefebuli, yve-
laferSi warsuliseuli sinedle gamosWvivis. araferia SemTxveviTi, TiTqos
cal fexze mdgar sagnebs mkveTrad etyobaT dro (molaRurebi, WiSkrebi,
stumarTa cxenebi, ceremonialuri miRebebi, fexSiSveloba gzaze, vercxlis
qamari), dro _ mwvrTneli, dro _ mkarnaxebeli, dro _ STamagonebeli xval-
indelobis Rirsebisa.
magram yovelive es mainc ar aris imgvarad aRmtaci, raic berZeniSvilma
simRera „xasanbeguras“ sityvierebiT warmoCinebisas SesZlo. es didi, vir-
tuozuli mwerlobaa: „aaaaaiiiiivoiiii“ _ gaisma Tu ara mTqmelis xma, gza
mouWra banma, „vahdilah!“ _ aquxda omaxianad, da vidre SeTanxmdeboda mTqme-
li da bani, aiWra cisken vercxlisfrTiani... rimtiririrao iaho, cas aswvda,
axalisda, acimcimda, gadaafrqvia simReris xalisi, sul maRla da maRla mii-
wevda, caSi, gabrwyinda krimanWuli! mReroda mTqmeli, miquxda bani, wkri-
alebda vercxlis eJvani, cas Setyorcnili, xolo vis bageebsac mercxlebiv-
iT wydeboda xmebi, isini Cven winaSe idgnen da maTi mSvidi dgoma arafriT
ar hgavda imas, rac xminobda caSi... naTel caSi...
naTel sivrceSi aiWra sami mimino sxvadasxva feris, dascildnen erTma-
neTs, sxvadasxva mxares gaWrilni, kvlav mietanen erTurTs, daqandnen qve-
moT didi siswrafiT da Seaqvavda erTmaneTs samive xma, erT xmad qceuli.
amRerda gundi, aitaca simReris hangi, gadaitana simRera, gaivaka mTis mdinarem,
lodebze rom moquxda aqafebuli, mSvidad, omaxianad waredina gundis lan-
qeri, adidebuli simReris fonze, aqa-iq qafiviT Cndeboda da qreboda mTqme-
lis xma, mdinaris SuagulSi Cakarguli.
„xasanbegi TavdgiriZe,
garisxuli RvTisgan erTi,
TaTris faSoba isurva,
sul mTlad daiviwya RmerTi“.
srulad rom gvegrZno moTxrobis am pasaJis siZliere, rac amoviwereT,
sami amdeni unda dagvematebina kidev, magram Semtyobi mkiTxveli am frag-
mentiTac igrZnobs mTxrobelis aRmTqmelobiT da gadmocemis unars. zogni
xom kategoriulad acxadeben, didi literatura, pirvel rigSi, gvaocebso. me
ar meguleba umkacresi mkiTxvelic, romelic gaocebuli ar darCes „xasan-
beguras“ Txrobis meSveobiT gadmocemiT. es zarebis rekvaa, apoTeozi... Sem-
deg kvlav Rirseuli TavSekavebulobiT warimarTeba Txroba.
tkbobiT, siyvaruliT gvixatavs elguja berZeniSvili soflis ojaxur,
sanaTesao wres, romelSic cxovrobs, romlis tradiciebis karnaxiT yalib-
deba misi suli. mTeli calke moTxrobaa sami momRerali biZis ambavi, yofa-
1930
Si rom erTmaneTTan jajRanis meti araferi aqvT saerTo, simRera ki, maRa-
li rangis ostatoba, tkbilad akowiwebs erT mTlianobad da sakocnel sax-
es uxdis TiToeul maTgans. ra TavisTavadi Suqi da kilo gamosWvivis biWis
bicolas metyvelebaSi: „nanio romelia, nena, ici? samuSierze rom mivdiodiT,
xom gaxsovs? ewerSi, gzaze rom kaci Segvxvda, Tmebgadafofrili, ar gaxs-
ovs? mis WiSkarze vardebi rom Seseuli da Sen rom Tqvi, kai dasaxatiao“.
uTuod lamazia es qali, mcodne, unariani, modgmis melodiebCayuCebuli sulSi.
moxuci nanio xom, simReris pirveli maswavlebeli biWisa, romlis naxatiT
warmodginebaze ukve bevri vilaparakeT zemoT, moTxrobis TiTqmis Sua
nawilSi Semodis da mainc monumentiviT mtkiced dgeba Cvens win. am kacSi
bevri ram aris Zveli filosofosebisa, gamorCeviT _ ganuyofeloba gare-
momcvel samyarosTan, rasac panTeizms uwodeben swavlulebi. movusminoT,
rogor moZRvravs simReris gakveTilze nanio biWs:
„ _ xom gadamdgarxar, zemodan, xom ginaxavs rogoraa tyei Cafenili, qve-
moT rom moCxrialebs Relis wyali xmamaRla?
_ ki, _ vTqvi me.
_ mozrdili Cqerali rom gadiars lodze, imas xom meti msxvili xma
aqvs?
_ kii.
_ rawa rom moCuxCuxebs, imas xom naklebi xmai aqvs?
_ ki batono.
_ kai da keTili. imferadac xom misrialebs wyali, xmai sul rom ar
ismis?
_ ki, namdvilad asea.
_ mara misi xma mainc xom aqvs, rom moikilankreba da mokinkilobs Cu-
mad.
_ ki.
_ amas xom qvia mdinaris xma?
_ ki, batono.
_ xom gsiamovebs, rom usmen mis Cxrials?
_ Zalian.
_ xom gegoneba, raRacas mReris wyalio?
_ megoneba ki ara, marTla masea.
_ xom mogwons misi simRera?
_ Zalian.
_ sityvebs rom ar Civa, rafer xvdebi netav mis simReras?“
am kacs, am ucnaur nanios, simReriT daumarcxebia TviT Winkebi. misi xmis-
1931
gamcemni, masTan molaparakeni, masTan momReralni arian SaSvebi, Cxartebi,
iadonebi. miseuli saubrebi, miseuli simSvide da samyaros erTiani, harmo-
niuli aRqma advilad warmogvadgeninebs, rom es moxuci ijda da patara
kolxi medeac misgan Rebulobda gakveTilebs kenWebze, foTlebze.
male biWisaTvisac mTlad axloblebi xdebian miwa da wyali, xeebi da
balaxebi, Citebi da mwerebi. midis xolme mdinaresTan da erTad mRerian
mdinare da is. biWs ar aSfoTebs, viRac Cabalaxiani kaci rom wamosdgomia
Tavze da rbilad eubneba, _ „wadi, biZia, Sin“. niSandoblivia erTic, biWi cxa-
dTan mTlianobaSi Rebulobs sizmrebsac. sizmrebi gagrZeleba da dagvir-
gvinebaa mis mier warmoebuli brZolisa. sizmrebi karnaxoben gamarjvebis
mSvenierebas.
moxuci nanios sulieri simaRle biWs imasac ki karnaxobs, rom Tavisi
meTodi SeimuSaos simReris SeswavlisaTvis. igi akeTebs Tavisebur Canaw-
erebs, Taviseburi musikaluri niSnebiT. ficsac ki sdebs nanios winaSe: „man-
amde fexs ar movdgam TqvenTan, sanam simReras mTlianad ar davamuSaveb“.
am ficze bibliuri nanio dRevandeli gurulis RimiliT miugebs: „kai, aba,
gaisad, dReis swors gicdio“.
biWma ver SeZlo daqadnebulis asruleba, iZulebuli gaxda sxva maswav-
lebels misdgomoda. es maTematikis maswavlebelia, yovelmxriv Tanamed-
rove. umartivesia misi swavlebis meTodi. CamodgiT RviniT savse doqi da
simRerebi Tavad Semogvesevian futkrebiviT. da marTlac, _ moTxrobis av-
tors ar surs gakveTilebis mkacri sizustiT CvenTvis gacnoba, _ biWi „xas-
anbeguras“ swavlobs.
naniosaTvis micemuli fici mtkicea. sanamde biWi qalaqSi wavidodes, mi-
dis moxucTan. nanios stumrebi hyavs, mejogeebi, isinic xnierni, tye-velTa
nawilni TiTqos. biWi ar abarebs gamocdas moxucs. man wina Ramis sizmarSi
Caabara aseTi gamocda, Caabara brwyinvaled, ise brwyinvaled, ise brwyin-
valed, rom mwvaneTvalebianma gogonam miminoc ki auSva caSi, arc am sizmris
moyola dasWirvebia naniosTan. naniom TiTqos ukve yvelaferi icis. ga-
momSvidobebisas erTxelac moZRvravs biWs: „kaci rom mzes aaswrebda, „had-
ilao“, SesZaxebda dilas, stumrebi mogadgebodnen da „siyvarulma mogviy-
vanao“, WiSkarTan iwyebdnen simReras. gamoaRebda maspinZeli WiSkars da
„maspinZelsa mxiarulsa hyavs stumrebi sayvarlebio“, egebeboda simReriT
da iginic ayvebodnen tkbilad. maranSi Sevidodnen da „Cven mSvidobao“,
mRerodnen, baRana gaCndeboda da umRerodnen, kaci datovebda wuTisofels
da simReriT miacilebdnen imqveynad, axla ukeTesad cxovrobs xalxi, ufro
SeZlebulad, mara gaqra keraze cecxli... ras merCi, xasanbeguras xom gi-
1932
toveb?“
biWi gauyveba didi cxovrebis gzas. wlebis, wlebis Semdeg igi ambobs
(gavimeoreb zemoT ukve Tqmuls): „yvelaferi Tavidan micocxldeba, roca
yurs movkrav nacnob hangs, isev amiCqroldeba Wabukurad sisxli, isev xal-
isiT mevseba suli da RvinosaviT mwyuria sicocxliT Troba. Coggito ergo
sum???! me varsebob, roca gaismis „xasanbegura“.
Cvenc varsebobT, Cvenia yovelive, raSic varsebobT. CvenTvisac didi rw-
menaa „xasanbeguras“ Seurynelad tareba qveynad, esaa Cveni Zala, Cveni sil-
amaze, siyvaruli. uamaTod xom araraoba qveyana.
SarSan, 1988 wels, gamomcemloba „nakadulma“ calke patara wignad gamos-
ca „xasanbegura“. kontrtitulze aqac nanioa gamoxatuli, oRond ukve bevr-
ramedakarguli beWdvaSi. aman Zalian matkina guli.
1989 w.
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2010, t.5

`xaSmi~ (ciklidan _ `Tojinis TvaliT~)

Cemi samSoblo sofeli xaSmia. es saxeli mainca da mainc saamayod ar


JRers, saba mas „avhaerovansa da umaSunos“ uwodebs; bebiaCemi ninoc miyve-
boda xolme, _ komSebiviT iyvnen dayviTlebulni da dabususebulni ciebi-
sagan Cveneburebi; gamovidodnen da dasxdebodnen myudroebSi Tavwaxveulebi,
sworad ver sxdebodnen, tyirpebi hqondaT dasiebulebi, gadaxrilebi iyvnen
sacodavado. mec ki maxsovs ciebianebi, miyudebulebi mzemimdgar kedelTan,
magram, miuxedavad amisa, xaSmi mikarguli sofeli arasodes yofila.
jer is rad Rirs, rom ramdenime komls dResac sjera, rom STamomavlebi
arian saxelganTqmuli kawarelebisa. kawareTidan maTi papispapani Camosa-
xlebulan Zvel xaSmSi, ivrisa da lafianxevis SesarTavTan, iqidan, nawils
cota qvemoTac CamouweviaT, fiqlianis aRmarTis dabla, sabolood ki ax-
landel adgilas damkvidrebulan.
aq, dRevandel qvemo ubanSi, jer kidev Sua saukuneebSi yofila kargad
Sekruli monasteri, nawili udabnos ioane naTlismcemlis didi monastrisa.
am naTlismcemlis irgvliv Cans xaSmelTa yvelaze Zveli saxlebi. aqauri
kaci, didi istorikosi dimitri baqraZe, 1744 wlis rusul „sovremennikSi“
wers: serisken rom gaixedav, dabliTa SemaRlebaze dainaxav axalaRmarTul
wminda giorgis mSvenier eklesiaso. ese igi, zemo ubani maSin jer kidev ara
Cans eklesiis iqiT.
1933
ufro adre, rusTa winaaRmdeg kaxeTis ajanyebis dReebSi, 1812 wels, xaSms
didad umedgria. asze meti didi da patara Sehkvdomia rusis jars. rusebsac
saTanadod daufasebiaT es simamace, cecxlisTvis miuciaT sofeli. magram
dRes xaSmi mainc didi sofelia, rvaasamde komls iTvlis. ar vici, ramdenad
zustia es cnoba, magram, amboben, marto mecnierebaTa doqtori da kandidati
ormocze meti kacia aqaurio. xaSmelebi Zalian mxrebgaSlilebi dadian.
davbadebulvar aq, am sofelSi, qvemoubanSi, CrdiloeTisken yvelaze ga-
napirebul saxlSi, 1926 wlis dekembris ocis ganTiadisas. maSinve ufrinebi-
aT maxaroblad Cveni mezobeli gvariZianT qeTo dedaCemis mamasTan. pa-
paCems, giorgis, metsaxelad litriZirs, vercxlis maneTiani uCuqebia samax-
aroblo. ai, amodena maneTiani iyoo, moamrgvalebda ceriTa da saCvenebeli
TiTiT qeTo, TviTon kidev, papas, aukidia kargad mozrdili goWi da TovaSi
Wyivil-WyiviliT gadmouyvania CvenTan, _ ZeobisaTvis dagWirdebaTo. ma-
gram dedaCemi mSobiarobisTanave cudad gamxdara, goWisaTvis kargad ver
miuxediaT da mohkvdomiaT. CemTvis kidev _ ramdenime dRes ki uwovebia
dedas da mere dawyebula Cemi vainaCroba, xan ZaluaCemi mawovebda Turme
(koWli, Zalian nerviuli qali), xan mezobeli patarZlebi.

_ iseTi gamxdari iyavi, Svilo, sul metireboda, xelSi rom agiyvandio, _


metyoda xolme deda. samagierod, mravalTa ZuZunawovs mravalTa siyvaru-
li Caminerga RmerTma. sul meCveneboda, rom naTesavebi da mokeTeebi iyvnen
yvelani Cem irgvliv. dacolSvilebulsac ki ise momiferebdnen Cemi ubne-
li nuca Zalo, vara Zalo, nina Zalo da sxvani, TiTqos isev patara vyofil-
iyavi. ra kargebi iyvnen es garjasa da jafaSi TvalebCaqanculi qalebi! vai,
rom veraviTari sasixaruloTi ver aRvniSne maTi tkbili amagi!.. verc maTi,
verc soflisa. an wyali gameyvana, an gza, an biblioTeka ameSenebina! me isic
ki ver SevZel, Cemi ezo-yuresTvis mimexeda, rogorc saWiroa. wlebi gadis,
fexic ki aRar damidgams Cems ezoSi. RamiT ki, sizmrebSi, xSirad var iq.
aTeuli wlebia, ujarmaSi vatareb zafxulis or Tves mainc, ujarmas araso-
des vnaxulob sizmrad, xaSmSi ki, kvira ar gava, iq ar viyo, Tan sul mZime
sizmrebSi! xan Cemi ezos didi kakalia gamxmari da totebCamolewili, xan
mRvrie wyalia baRCaSi Sevardnili, xanac saxuravi engreva, an ukve Cangre-
via, Cvens saxls. Sigac aravin aris, arc CvenTan, arc biZaCemTan. vdgavar
xolme Zirs da veZaxi Cems Zmas, mere biZaCem giorgis. xmas aravin mcems.
civad da Savad iyurebian fanjrebi. amomijdeba guli, avtirdebi...
dRisiT, Ramis gaxsenebisas, viTom vicini: „xaSmo, tkbilad Semkobilo, Te-
atro da klubiano, soflis TavSi maStiao, soflis bolos kuziano“, _ vimeo-
1934
reb Cveneburi maCvi nikuas leqss, sawyali maCvi nikuas iSviaTi iumoriT
Tqmul leqss, viTom dards viSoreb gulidan, magram me da xaSmma xom viciT,
saqme rogorc aris! Tavis maRla aweva miWirs mis winaSe.
gamomcemloba `saqarTvelos macne“, 2007. t.1

`xevsuri~ (ciklidan - `mTebi~, esec im megobris naambobi


ixile `Cemi megobari~

am agvistos bolos kaxeTidan vbrundebodi, aegre mokleebze gadmovedi


da lelian vels rasme wavadeqi. vxedav _ Wyantobia, im Wyantobs iqiT muxa
dgas, mze Cadis, sxivebi totebqveS gamoSverilia SubebiviT da im sxivebSi _
gundad Sekruli qinqla avardeba maRla da daiwevs isev, avardeba maRla da
daiwevs isev... gamikvirda, ra aris-meTqi, gadavtope Wyantobi, gavarRvie leli
da sakvirvel suraTs wavawydi!
muxis qveS erTi veeberTela xevsuri gadaSxlarTula gulaRma, caamoZen-
Zili galibandi Sublze adevs, deviviT fSvinavs, da, fuo _ rom amoisunTqavs,
is gundad Sekruli qinqla SadrevaniviT avardeba maRla, CaisunTqavs da
daesevian WarxaliviT gawiTlebul cxvir-pirze.
Semebrala, SevanjRrie, gavaRviZe da vuTxari:
_ ade, Zmao, aq sad dawolilxar, qinqla da koRo gWams-meTqi.
_ aram sisxl miaqvTo.
gadabrunda da isev Zils misca Tavi.
Sen kideva...
saaTis xma ar maZinebso?!
mogikvda Cemi Tavi, Zmisav.
`wveTebi foTlebze~, 1962

`xevsuri Tina~ (samagido rveulebidan)

Cems pataraobas CvenTan, gomborSi, Camodioda xolme erTi xevsuri Tina


_ TaviT fexamde raRac Jangisferi qali, marto Rimili hqonda TeTrad
mokamkame. me maSin megona, rom xnieri iyo, sinamdvileSi ki ocdaaTi wlisac
ara yofila; Zalian yoCaRad Camoxteboda xolme cxenidan. TeZosTan ekida
vrTi Savi makrateli. diliT gaiblandavda qoqlos kalTebs wengoSi SeRe-
bili bawriT, saRamos gahkravda im makratels da gaixsnid. erTxel Zalu-
1935
aCemma uTxra _ ra aris, qalo, egre rom swvalob yovel dRe, gaukuTe mag
Sens kabas Ril-kiloebi, rom gaixsna da Seikra adamianurado. _ ras ambobo.
_ RimiliT gaikvirva Tinam. _ rac dedaCems da imis dedas ar uqniaT, me imas
rogor vizamo. Caisva TeZoebze xelebi da kmayofilma, Caadevna Tvali Tavis
ubesa da kalTas.
`ciskari~ #1, 1981; `Tebro~, 1983

`xelisgulebiT nalesi qoxi~

me aq TormetSi Camovedi, aqaur arqivSi maqvs samuSao. rac Seni werili


saaxalwlod miviRe, mere mandauri araferi msmenia. xom ici Cemi xasiaTi, _
TormetSive, RamiT, cudi sizmari vnaxe. sadRac, Cvens sofelSi. arxis piras
logins viSlidiT. Sin viTom stumrebi gvyavda, _ qalebi, kacebi, patara bavS-
vebi. ireodnen, icinodnen, WurWels amtvrevdnen. gameRviZa, guli Zalze dam-
Zimebuli mqonda, xuTi saaTi iyo, avdeqi, wyali movuSvi da samjer vuTxari, _
wyalo, Sen waiRe-meTqi Cemi sizmari! marTalia, es mdinares unda uTxra, ma-
gram sabolood onkanis wyalic xom mdinareSi Cava! davweqi da erTi piro-
ba kidev CaviZine, magram, gasaocaria, isev is vnaxe, _ Cveni saxli stumrebiT
iyo savse, WurWels amtvrevdnen. maSin ukve gaTenebisTvis aRar damicdia,
Cavicvi da gareT gamovedi, _ cotas gavivlidi, mere droc movidoda da
TqvenTan davrekavdi. viare nislian baRSi, TovlSi, aTgradusian yinvaSi.
gaxda Svidi saaTi da wavedi saqalaqTSoriso telefonebis punqtSi. iq
miTxres, Tbiliss Ramis aT saaTamde ver mogcemTo, raRa unda meqna, taloni
aviRe da sastumroSi davbrundi.
arqivs im dRes dasveneba hqonda, gazeTebi viyide, nomerSi amovedi da
kiTxva daviwye. literaturul gazeTSi erTi Cveni Tanamemamulis moTxrobas
wavawydi. ubralo, patara ambavi iyo: mamas Tavisi bavSvebi wyneTis tyeSi
mihyavs saseirnod. tye yoCivardebiT aris savse, bavSvebi darbian sqlad
dagebul foTlebSi da im yoCivardebs krefen. mama zis, ara, miwolilia pirmz-
iTSi, uyurebs maT sixaruls da cremli Camosdis, meti araferi. magram im
wuTas Zalian imoqmeda Cemze im moTxrobam. ise mominda Tqveni naxva, aRar
vicodi, ra meqna. jer daZineba vcade, daviZine kidec, magram win kidev didi
dro mqonda, aTamde, roca TqvenTvis unda damereka, isev qalaqSi wavedi,
erTi induri sentimentaluri filmi vnaxe, eqvsi saaTisTvis davbrundi, isev
nisli iyo, isev cioda. cota xniT gaiWra is nisli. davinaxe, daTovlili
baRis iqiT, Savi xeebis fonze, uxmod, cisferi cimcimiT midioda matarebeli,
1936
kidev ufro mZimed Semomawva sevda da gadavwyvite, restoranSi Cavsuliyavi,
erTi boTli qarTuli Rvino damelia, es uTuod Svebas momcemda.
Cavedi restoranSi, mivujeqi cariel magidas, vzivar. arc mSia, arc arsad
meCqareba. ubralod, xan orkestrs Sevyureb, xan xalxs vaTvaliereb. xalxi
ki, rogorc aqeT yvelgan, aqac umTavresad mivlinebiT Camosulebi iyvnen.
movida ori oci-ocdaerTi wlis biWi, jer isev bavSvurad daxokilni, maR-
lebi, lamazebi. moiyvanes erTi mSvenieri gogo _ Txeli, amarTuli, mokleka-
biani. dasxdnen, ori sityviT SeukveTes raRac. adga erTi biWi, acekva gogo.
axla meore biWi adga, axla iman acekva. ukeTess veras, naxavda adamianis
Tvali. gansakuTrebiT gogos. cekvavda, _ TiTqos sasowarkveTis TeTr
yvavilebs elamuneboda saxiT. oficiantma oras gramamde koniaki moutana,
nela-nela daiwyes sma. SeTqmulebiviT idumalebiT mosilni, TiTqmis ar
laparakobdnen.
erTi biWi Cems pirdapir ijda, ramdenjerme Semomxeda da amaTvaliera.
mere wamodga, movida CemTan, xelebiT daebjina magidas da meubneba.
_ mogwons Cveni gogo?
ra dasamali iyo, rom momwonda, momwons-meTqi.
_ maSin dagvidgi erTi „eniseli“ da waiyvane, Tu ginda, mTeli Rame Sen
gyavdes.
jer vifiqre, xom ar mamasxaravebs-meTqi, wamovenTe, magram mere Sevatyve,
gulwrfelad mTavazobda, _ nu geZvireba, genialuri gogoao, _ da aman ufro
Tavzari damca. erTs amas mivxvdi, dro mWirdeboda, rogorc dadebiTi, ise
uaryofiTi pasuxisaTvis; Tavs Zala davatane, es vuTxari, _ cota macale,
movifiqreb-meTqi, Tanac iseT kiloze, TiTqos ukve mxars vubamdi mis xum-
robas Tu simarTles. aT wuTs gaZlev mosafiqreblado. wavida, gaiyvana is
gogo da kidev ufro momxibvlelad acekva. me ki vijeqi, kbilebs kbilebze
vaWerdi da aqoTqoTebuli nervebis damSvidebas vcdilobdi. im aT wuTSi,
aTSi ki ara, ufro cotaSi, aTasi rame gamaxsenda. yvelaze mwared ra gamax-
senda, ici: TqvenTan rom movedi sul pirvelad, didi, magari Calis qudi rom
mexura, tilos fexsacmeli rom mecva, TuTis sibneleSi rom vakoceT erTma-
neTs... uceb davlie, rac boTlSi Rvino iyo darCenili, mivedi im biWTan, gog-
os rom mTavazobda, da vuTxari: _ cota xans gamomyevi gareT!
erTi ki Sefiqrianda, magram mere RimiliT wamodga. wamodga meore bi-
Wic. gogo arafrismetyveli TvalebiT gvacilebda, ori xeliT eWira Wiqa,
msxvili tuCebi gaxsnili hqonda. gavediT sagarderobosTan. gamiwyda moT-
minebis Zafi da iseve, Semoubruneblad moviqnie xeli, magram Zalian mar-
jved gamixtnen ganze. me wavbarbacdi da, sanam gavimarTebodi, ybaSi fexi
1937
momxvda. vwvdi im fexs, avwie maRla, meore fexze fexi davadgi, ra mindoda, ar
vici, samma milicielma Zlivs gamomglija xelidan.
is Rame miliciaSi gavatare da, raRa Tqma unda, veRar dagirekeT. mili-
ciaSi gavatare Semdgomi dRe da Ramec. mere didi qarbuqi atyda da xazi ar
iyo. gamomZiebels araswori Cveneba miveci, Semagines-meTqi, magaT gogos
vuyurebdi, ras uyurebo, da Semagines-meTqi. mainc damenana Tu, ra vici ra, is
gogo! da ai axla vzivar da velodebi, rodis damiZaxeben sasamarTloze.
magram me sasamarTlo ar mafiqrebs. mTavari sxva aris,_ Semi pyrobs xolme
raRac ucnauri sevda, sagnobriobamde gamkvrivebuli sevda. meCveneba, rom...
nu SegeSindeba, SeiZleba sulac nislianobis brali iyos, _ meCveneba, rom me
da CemisTanebi ocdaaTiani wlebis qalaqis gareubanSi aSenebuli qoxebi
varT, qafCis uqonlobis gamo xelisgulebiT nalesi. am qoxebSi trialebs
wyaldapkurebuli miwis suni, kedlebze hkidia Jurnal-gazeTebidan amoW-
rili mwerlebisa da kompozitorebis suraTebi, yvelaze TvalsaCino adgi-
las _ Sav CarCoSi Casmuli papisa da bebias suraTi, patara sarkmlebi Riaa,
gareTa rafaze puris namcecebi yria CitebisaTvis... da Tu jerjerobiT kidev
varsebobT qveyanaze, mxolod imitom, rom did, rkina-betonis nagebobebs ar
vuSliT xels. sakmarisia, movidnen, mogviaxlovdnen, mogvayeneben buldoz-
erebs da CagvaSvaveben xevebSi.
es fiqri, fiqri-moCveneba, saRamo xans Camomawveba burusTan erTad, dam-
Zimdeba, gaavznevdeba SuaRamisas, Zil-RviZilSi... gaTendeba Tu ara, ufro
adridanve, rogorc ki cocxebis fxakuns daiwyeben meezoveebi trotuarebis
yinulze, _ me ukve miwa var, CemTvis CayuCebuli miwa, _ rogorc ar unda
damfSvna, sadac ar unda Camyaro, mova Rrubeli, momitans wvimas da aRmo-
vaceneb balaxsa da Sriala foTlebs.
magram mainc Zalian mWirdebi Sen.
Cemi misamarTi aq ar meteva da konvertze vwer. iqneb moaxerxo da Camox-
vide. Tvis bolosTvis mec yvelafers vamTavreb, viyidiT raRac-raRacebs
da erTad davbrundebiT Sin.
`ciskari~ #6, 1977; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

`x-T leqsias naTqvami~ (samagido rveulebidan)

_ me mewisqvile var, damxmared erTi Wintaaneli biWi myavs, sawyali, saw-


yali, rom buzs erideba zed dajdoma. Wintaani sad ari? sad ari, iqa. sami
Tvali gvibrunavs. jer omi ar dawyebula, maisia, fSatis yvaviloba. ician
1938
TqvenSi fSatis yvaviloba, imerelo? ar ician, es is aris, rom, sxva dros
gogo Zalian ikatunebs Tavs, mova maisi, ayvavdebian fSatebi, dadgeba imaTi
yvavilis dambnedavi suni da is gogo TviTonve Camogekideba kiserze. xom
kargia? dargeT Tqvenc fSatebi, imerelo!
maisia, magram safqvavi blomada gvaqvs. zogi koleqtivisaa, samTod, mw-
yemsebisaTvis, zogsac gamarTuli glexoba fqvavs, mkisTvis, didi Toxnebi-
sTvis. Rameebia, axali xaverdiviT. es fSatis suni xom dgas, Ronivrad mofSv-
inavs wyali, erT ambavSi arian bulbulebi da su raRacas krutunebs sisxli.
raRaca sitkbo miaqvs da moaqvs. gavsxdebiT me da is Wintaaneli biWi dere-
fanSi, vuyurebT mTvaresa da varskvlavebs, xeebis Sav kenweroebs caze da
varT.
Camodis erT saRamos CvenTan, Cem Zvel saxlSi, erTi mTissofleli qali,
cota iseTi, Tavis gunebiT macxovrebeli, qmris momnelebeli, yvelasTan Seal-
ersebuli, Secelqebuli. Cemi da Cemi gnolas nadobiviT. Camoaqvs ori kai
nakraula safqvavi, yoCaRad Camoxteba cxenidan, _ xo kargada myavxarTo,
Wiri mogWameTo, Tqven damitireTo. _ gaCaRda drasti da proStni. wvrili
qalia, xmeli, magram xmelma wvrilma rcxilam icis yvelaze magari cecxli!
ucbaT gavjeildiT Cemi colica, meca, isica. iman Tafli mogvarTva qiliT.
Cven qaTami davukaliT. qvevrsac movuxadeT, gavSaleT tkbili, Semkobili
sufra. vefereT, gvefera. davalevineT, dalia. Sevacacune saeSmakod Tvali.
iman ufro yoCaRad _ miJuJuna, mifofina, welgamarTuli zis da miRimis, mel-
aciceba im TvalebiT. mere me Cem saqmeze wavedi wisqvilSi, waviyvane imisi
cxeni, waviRe safqvavi, _ Sen gemrielad moisvene, gaTendeba da dafquls mog-
arTmev-meTqi, wmindad, wmindad. gaviyvane Cemi gnola gverdze, Wkvianurad
veubnebi: am Cvens stumars gareT gauSale, balkonSi, mTis qalia, ar dagvi-
sicxos-meTqi _ Seni Tqma mindao?! _ gnolam. avukari cxens aRviri, wavedi _
laRi, gaZlierebuli, iseTi mimaqvs muxlebi, rogorc ocdaaTi wlis winaT.
Cavedi RiRin-RiRiniT wisqvilSi. wisqvilSic davumate, winwkalasa hqon-
da Camotanili, sawyobSi muSaobda maSin, sami Careqa, sami Careqa da Tanac
kargi mwnili. ris Zili, ra waTvlema! gaval gareT, Sevxedav cas. JukJukeben
varskvlavebi, galoben, erT ambavSi arian bulbulebi, isini ufro mimRvreven
sisxls. gadavida SuaRame. _ waval Cemi stumris cxens mivxedav-meTqi, _ veub-
nebi sacodav Wintaanels. venaxis TavSi meba. wamovedi, amovedi Sin. qurdiv-
iT Sevi pare ezoSi. muxlebi veRar miWers. gadavixede balkonSi,iqa sZinavs
im qals. _ RmerTo! _ gadaviwere pirjvari. egeTi bagibugi gaudis gulsa,
meSinian, imisma xmam ar gamoaRviZos gnola SigniT. SevaRe uxmod balkonis
kari, vdgevar. ar ginda gabedva? gavbede da davade Tavze xeli, movefere.
1939
mere Cavucure sabnis qveSac. apah! CuCuns ar Svreba. marto mklavebi aifara
saxeze simorcxviT, Caqra, Caikarga loginSi. erTi sityviT _ moxda saTqmel-
ic da arsaTqmelica. gadavuxade didi madloba, meve gavuswore sabani da
wamovedi. movdivar, sul yaWis abreSumiviTa var morbilebuli fexidan
Tavamdis.
is Wintaaneli sawyali gareTa zis. cxrameti wlisaa. Semodgomaze jarSi
unda waiyvanon. Camohkidebia Tavi gulze da egre yvinTavs. Semecoda. modi,
madls movisxam, amisTvis xom samoTxeSi moxvedra iqneba-meTqi esa. Cavuje-
qi, CavCurCule, _ esea da ese, xmas ar moiRebs, wadi, gaixare! wavida. giJiviT
iyureboda ukan. wavida da kargadac Seagvianda. rom Camovida, fexebareuli
iyo. makoca. miegdo sacaloebze da egreve amosZvra suli.
mze rom unda amosuliyo, maSin gavaRviZe, avkide stumris cxens dafquli
nakraulebi. amovide iRliaSi Roris balaxi da avedi Sin stvena-stveniT,
saxeganaTebuli, gabednierebuli. gnola ezosa hgvis. is qali balkonze dgas
da Tmas ivarcxnis. daminaxa, daimorcxva da Sin Sevida. gaxeda gnolam da
momibrunda me, Cumi RimiliT, Cum-Cumi alersiani sayveduriT. _ miwadasayre-
lo! miwadasayrelo! gamiSeSda is Roris balaxi xelebSi. _ ra iyo-meTqi,
qalo! _ ise TveSi erTxel ar gaxsendebi da xom amogarbenine wuxel orjer,
xom amogarbenine wuxel orjero!
Tavi unda momekla, magram mere gadavifiqre. gnolas gulisaTvis Tavis
mokvla ar Rirda.
`ciskari~ #1, 1981, samagido rveulidan, `Tebro~, 1983

`xorasneli Wabuki~

xom migdebT yurs? ai, ra gulsaklav ambavs mogviTxroben meistorieni:


Temurlengi baRdadSi atarebda zamTars. mivida macne, mohyva meore, mere
mesamec _ pirqve damxobilebma moaxsenes „samyaros mbrZanebels“: isev aiS-
alnen qarTvelebi, isev gamoiRes xeli, Jleten Cvens razmebsa da urdoebs,
gamagrdnen cixeebSi da uars amboben morCilebazeo. Temurma mxolod wuTi-
eri garindebiT gamoxata ganrisxeba, baRdadidan aiyara, Tavrizs amovida, aq
oTx Tves dahyo, laSqari Seasvena, Seavso da maisis naxevarSi saqarTvelosak-
en daiZra.
asi karnai (uzarmazari Rorototo) da asi veeba doli Weqda da dvri-
navda, asi aTasi cxenis floqvebiT avardnili mtveri RamesaviT moabneleb-
da xeobebs, asi aTasi gafxavebuli Subi da zedgamobmuli cxenis Zua mohxev-
1940
da da moawivlebda haers, brialebda qalaqebi da soflebi, miwisZvrisagan
CamoSvavebulebiviT ingreoda cixeebi, ikafeboda baRebi da venaxebi, cxenebs
uWirdaT daxocilTa gvamebSi brunva da gaRizianebulebi ewvdebodnen erT-
maneTs kbilebiT.
mainc aRmoCnda gautexeli cixe, birTvisad wodebuli _ as ormocdaaTi
adlis simaRle kldis wverze aziduli, ormxriv RrmaReleCamomdinari, Rran-
tiani, „viwro alagi, rome kacisgan ar daidgomeboda“.
ar gamodga arc Serigebis niSnebi, arc dasaSineblad agebuli simagreebi,
arc lodsatyorcnebi da arc Tavganwiruli yiJina_ieriSebi erTaderTi
viwro misasvleliT. qarTvelebi cixidan gadmoyrili lodebiTa da more-
biT sul advilad igeriebdnen moieriSeebs, mere isxdnen, mSvidad purobd-
nen, cas uSverdnen yanwebsa da jamebs, _ bevri hyavdaT saqoneli, bevri qvevri
hqondaT RviniT savse. oqromkediT naqsovi karvis win mdgari TviT „ubed-
nieresi dampyrobeli“ ki, dReebi dReebs misdevda da, SublSekruli Sehyureb-
da TiTqosda Rrublebze mixatul cixes.
erT dRes vezirebma erTi ucnaurad momzirali qurTi mohgvares _ sax-
elad biCagi, muSaiTi, sabelze moTamaSe, ostati kldeebze da kedlebze cocvisa,
maocari. es biCagi RamiT qarTvelTa cixeSi Caparuliyo, Txa daeWira, Tavi
moeWra, Tavi dabla Camoetana niSnad, tani ki iqve daetovebina, cixeSi. isic
miambo biCagma _ ramdeni saklavi hyavdaT qarTvelebs, ramodena qvevrebi
hqondaT RviniT savse, ramodena ormoebi _ xorbliT, rogor isxdnen, rogor
purobdnen da moilxendnen kidec.
Temurs Svebis naTelma gadauara saxeze, eama nametnavad qarTvel mecix-
ovneTa damSvidebuloba, Rvinis sma da dros tareba. brZana, daegrixaT gr-
Zeli da mtkice abreSumis sabelebi, im sabelebisagan gaekeTebinaT kibeebi,
daevala biCags, moeZebna misi xelobis kacni. wavida biCagi da moiyvana orni,
_ isinic muSaiTni, maocarni, isinic tanmsuqni da idumali sizviadiT mo-
mziralni. TviTon Temurma miixmo axlos da Caacqerda TvalebSi, mere ga-
moarCia ormocdaaTi mkvircxli da xelRonieri vaJkaci, auwya, rac evale-
bodaT misi da alahis brZanebiT, gaumaspinZlda, rogorc umaspinZldebian
sapatio stumrebs...
da roca miiwura mTvare, gadadga ocdamesame dReSi, aikida sabelis didi,
mZime CaTo biCagma, aikides misma Tanmxlebma muSaiTebmac da CrdilebiviT
uxmaurod wavidnen qarTvelTa cixisaken. nel-nela, Ramis Savi haeris ynos-
viT da miwaze yuris xSir-xSiri dadebiT micocavdnen kldeze, avidnen, Seis-
venes galavnis Ziras, xelze xelis moWeriT gadascemdnen saniSnebels da
saTqmels. acocdnen galavanzedac, Cai parnen cixeSic. cixis ezoSi erTi xe
1941
idga, sabelebi im xes gamoabes, CauSves dabla, iq dabladadarajebulebma
sabelebs kibeebi Caabes, niSani misces da muSaiTebmac amoWimes maRla.
cixis SeuvalobiT guldaimedebul qarTvelebs „aoxrebis ZiliT eZi-
naT“ (brWyalebSi Casmuli sityvebi meistories ekuTvnis). amovida kibeebiT
Temuris mier darCeuli ormocdaaTi kacic, maT Soris erTi xorasneli
lamazi Wabuki, ieriT jerac isev yrma; dadgnen gverdigverd, gamoiRes xmle-
bi, magram xorasnelma, raRac Wabukuri rwmenisa Tu gulovanebisa gamo, ar
ikadra mZinare qarTvelTa xocva, aswia xmali maRla da daiZaxa didi xmiT:
_ alah, alah! _ RmerTo, RmerToo! SeZrwundnen TaTrebi, wamocvivdnen
qarTvelebi, daiwyes cecxlebis gaRviveba, aanTes sanTlebi, maSxalebi, dauSines
xmlebi zogs Tavisians, zogs TaTars; vai, rom dagvianebiT! cixis karTan
miWrilma TaTrebma buks samjer Cahberes. es ki niSani iyo, dablidan ieriSi
moetanaT. aquxdnen Rorototoebi da dolebi, daiZra Temuris jari, zogi
kibeebiT, zogi kldeebze cocviT, zogic erTaderTi misasvleli gziT, gaiRo
cixis kari da ixuvla TaTrobam Sig...
sabralo qarTvelebi! sanamde Rone SeswevdaT, gaafTrebiT ibrZodnen,
TiTom xuTi TaTari mainc mokla, magram es mxolod brWyalis waWra iyo
gveleSapisaTvis. moigragneboda da mobRaoda razmi razmebze. samocamde
qarTvelma, daWrilma da dasaxiCrebulebma, damorCilebis niSani gamohkides
koSkidan, magram ara qna, ar Seiwyala Temurma. maSin, „visac SeZvris Rone
hqonda, waikres xeli xmalTa, cemiT TaTris laSqarSi Samoerivnen da kidev
mravali kaci mokles da TviTonac zed Seakvdnen“.
mze rom amovida, brZola ukve damTavrebuli iyo, maRali, Sewuxebuli
kvamli adioda cixidan, ismoda yru tkacatkuci, tyve dedawulis krulva, qvi-
Tini, gminva.
Temuri karvis win ijda. mohgvares gasisxlianebuli, mxrebSekoWili
xnieri cixisTavi. piradad hkiTxa Temurma, visi moSveliebis imedi hqonda
cixeSi Caketils. xma ar amouRia cixisTavs. daamxes, miwa aalokes, aaTxre-
vines, mainc ar iRebda xmas. maSin xeliT aniSna Temurma da waiyvanes jalaTeb-
ma, tanjva_wamebis saqmeTa didma mcodneebma, cixisTavs gaayoles sxva Sepy-
robili qarTvelebic.
sul bolos mohgvares Wabuki xorasneli, isic daWrili, ferdakarguli,
magram fexze mainc amayad mdgari. Temurma ukve icoda Wabukis danaSauli,
amaze araferi ukiTxavs. man mxolod is gamohkiTxa _ sadauri iyo, ra xelo-
bis kaci hyavda mama, icoda Tu ara TviTon man, Wabukma, wera_kiTxva, da roca
gaigo, mamamisi wignebis gadamweri yofiliyo, TviTon Wabukma TiTqmis zepi-
rad icoda yurani, wakiTxuli hqonda mravali did_didi wigni, _ Temuri
1942
xom mfarvelobda mecnierebs da xelovan xalxs, _ erTxans mdumarem, kopeb-
Sekrulma uyura Wabuks, mere Seibrala.
brZana: uwameblad, mWreli culiT moekveTaT Tavi.
`dila~ #6 1975; `Sori TeTri mwvervali~, 1979

`jadoqrebi~ (samagido rveulebidan)

kidev ufro iqiT, Cemi mexsierebis uSores kunWulSi, dindglisfer xuT


boZs mZimed daswolia sveli, xavsmodebuli Rariani kramitis saxuravi. dere-
fanSi, momtkicul Sav miwaze, erTmaneTis pirispir sxedan orni _ raRac ucxo
tomis qali da kaci, mokuntulebi, patarebi, yuradRebadqceulni, _ da ewevian
jadoqrobas. frinvelis klanWebiviT xmeli da Camuqebuli xelebiT aqeT-
iqidan Cahfrenian cxenis qarTuli nalisodena dambal tyavs da qanaoben,
Tavebs iqneven, ar gjera, rom kaci tyavs kopad xevs, mokauWebuli sasxlava
daniT wvril, gauTavebel Tasmad Wris, qali ki ubralod, exmareba am saqmeSi.
tyavi pataravdeba da pataravdeba, samagierod, kopis grova izrdeba. bo-
los tyavi sul gaqreba. maSin qalica da kacic wamodgebian, jambazebiviT
swrafni da mdumareni, sxva sanaxaobis dadgmas iwyeben, kaci kopis erT bo-
los boZze dakidebul sajadoqro manqanas _ Cixrixs abams, qals meore
bolo ukan-ukan miaqvs. kaci Cacucqdeba CixrixTan, CaeWideba iqidan Camok-
idebul Tokebs, da iwyeben brunvas da TaxTaxs, Cxrials da zuzuns borblebi,
gorgolaWebi, koWebi.
wamova wvima. TqrialiT, CqafaCqufiT CamoiRvreba kramitebidan. damfrTx-
alni gadarbian gzebze adamianebi, qaTmebi. gamovardeba im wvimidan patara,
grZelkabiani, zurgze cxrilebwamokidebuli gogo. TavdaRunuli, SiSveli
fexebis tyapuniT da Semovardeba derefanSi, cxrilebs kedelTan mihyris, qali
da kaci raRacas eubnebian wyromiT, Tan saqmes ganagrZoben, gogo Tavs aqeT-
iqiT aqanebs, iyrevinebs wveTebs. mere TasmebiT iwuravs nawnavebs, mere wvima
gadaiRebs, mze gamoanaTebs, gogo derefnidan gava, boZs mieyudeba, Tavs aswevs,
Tvalebs daxuWavs da is kidev mziT daiwyebs jadoqrobas. alersian mnaTobs
eZaxis wamwamebiTa da odnav aburculi amaval-Camavali mkerdiT. da mze mo-
dis, Tan icinis, Tan modis. gogona win waziduli tuCebiT elodeba mas.
`ciskari~ #1, 1974; `Citebis gamomzamTrebeli~, 1978

jani rodari~
1943
1978 wlis aprilis damdegs sabWoTa kavSiris mwerlebis, mxatvrebis da
gamomcemlobebis muSakTa TiTqmis ockaciani jgufi italiaSi gagviSves
naxevrad turistul, naxevrad delegatebis uflebebiT. mogzaurobis Ziri-
Tadi mizani iyo saerTaSoriso sabavSvo wignebis gamofena-gayidvaze daswre-
ba, romelic qalaq boloniaSi imarTeba xolme.
am gamofenidan wamoyolil STabeWdilebebze sajarod arsad araferi
miTqvams. marto erTi qalaqis, londonis, gamocemebs ekavaT ormocze meti
pavilioni; Tan ra gamocemebs, xelebi rom gvikankalebda aRebisas! Cven ki,
mTel sabWoTa kavSirs, ori pavilioni Zlivs gvqonda gavsebuli, isinic, vfi-
qrob, xeliT naprialebi wignebiT. aseTi Sefardebebis mnaxveli mwerlisa-
Tvis bunebrivad meCveneba damunjebac ki, miT umetes maSin, mkacrad rom iyo
akrZaluli amgvar naklovanebebze Cveni aRSfoTebis gamoTqma.
moskovidan belgradSi CavfrindiT, belgradidan zagrebSi, zagrebidan
milanSi... rogor unda iyos mowyenili milanis taZrisa da la-skalas pa-
troni qalaqi!.. milanidan veneciaSi wavediT, iqidan boloniaSi, mere flo-
renciaSi da bolos romSi, daRlilni _ maradiul romSi! quCaSi gaWedil
manqanebSi mSvidad ikeTebda manikurs saWesTan mjdari axalgazrda qali...
moskovSi dabejiTebulni gvarwmunebdnen, italiaSi aucileblad mogvixde-
boda kolegebTan Sexvedrebi, saubrebi, diskusiebi. winaswar dagvawerines
mokle werilebi sabavSvo wignze _ sabavSvo mwerlobaze, mxatvrobaze, gamo-
cemis Taviseburebebze. me davwere Cemi maSindeli gizgiza azri _ bavSvebs,
patara bavSvebs, pirvel rigSi unda CavunergoT sibralulis grZnobebi-
meTqi. am princi piT aris dawerili msoflios yvela saukeTeso sabavSvo
qmnileba _ andersenis zRaprebi, „alisa saocrebaTa qveyanaSi“, „pinoqio“,
„nelo da patraSi“, „Svlis nukris naambobi“, „giqori“ da sxva mravali. bavS-
vebs unda ebralebodeT adamianebi, cxovelebi, mcenareebi. bavSvebi unda
zrunavdnen maTi sikeTisaTvis. sxva moraluri kategoriebi mere Caum-
wkrivdebian daukiTxavad win. werilis boloSi ki gamovTqvamdi survils,
Sevxvedrodi Cvens sayvarel italiel sabavSvo mwrals jani rodaris.
me ar momwons jani rodaris „Ci polinos Tavgadasavali“,magram,samag-
ierod, pirvel wakiTxvisas aRtacebuli davrCi misi wigniT „jelsomino
cruTa qveyanaSi!“ es wigni uyvarda mTel Cems ojaxs. da ai, italiaSi wasvl-
is win gadavwyvite, raime saCuqari momemzadebina „jelsominos“ avtori-
saTvis. jer axla ra maqvs, ra meqneboda maSin! araferi! magram mqonda erTa-
derTi TvalSisacemi ram... maRalyeliani lekuri windebi, muxlebTan Sesab-
nevi funjebiani saxvevebiT. es windebi amxanagma gamomigzavna kaxeTidan,
1944
naxe, ra namuSevariao. vnaxe, Tvals veRar vwyvetdi ramdensame dRes, mere
sul mekida sawolTan. ra xeliT iyo naqsovi, ar vici! ra xaverdovani wiTe-
li tonisa, ra wvrilwvrili sxvadasxva feris varskvlavebi eyara, ra fifqe-
bi, ranairad wmindad da mkvrivad hqonda amoyvanili saqusleebi da saTi-
Turebi. gavaxeldi Tvals da mixaroda maTi danaxva. nayidi ki iyo, Turme,
TxuTmet maneTad.
ai, am windebis waReba gadavwyvite.
sazRvarze rom unda gadavsuliyaviT, erTxelac gagvafrTxiles, Zvirfa-
seuloba ar gadaitanoT rameo, me CvenebTan vixumre, Zvirfasi windebi mi-
maqvs sagangebo saCuqrad jani rodarisTvis, imaTi aq damtovebeli ara var-
meTqi. sityva windebs didad ar dauinteresebia aravin, is ki maSinve miTxres,
jani rodari CvenTan ukve mwyralad aris, ara gvgonia, Sexvedra moindomos
vinmesTano. mewyina es ambavi, magram raRas vizamdi! Tavi imiT vinugeSe, mwer-
lebi viyaviT, mxatvrebi, rodari ar iqneba, sxva gamoCndeboda pativsacemi.
romamde CvenTan sadiskusiod ganwyobil kolegebs arsad Sevxvedri-
varT. dagvatarebdnen gamomcemlobebSi, stambebSi, Tvalebi gvcvioda aTasi
ramis xarisxze. gamomcemlebs ubralod, saqmianad eWiraT Tavi. marto flo-
rencielma juntim gvkiTxa gakvirvebulma, ratom ibeWdeba TqvenTan bevri
sabavSvo wigni ilustraciebis gareSeo. viRacam raRac waiburtyuna omze,
mis Sedegebze, am Sedegebidan momaval dabal xarisxebze. junti TiTqosda
mainc kmayofili darCa.
bolos romSi CavediT. aq ki oficialurad gagvafrTxiles, xvalo, ital-
ia-sabWoTa kavSiris megobrobis sazogadoebaSi, aucileblad gveqneba Sex-
vedra kolegebTano. meore dRes Cven, ra Tqma unda, viTarca erTi kaci, zus-
tad daniSnul droze gamovcxaddiT sazogadoebis SenobaSi. am Senobaze
cuds iseTs veras ityvi kaci, aris Sida kibeebi, raRac barebi, gasaxvev-gamo-
saxvevebi, _ magram me mainc ase momeCvena, rom am ori didi qveynis megobro-
ba ufro Tvalmaxara SenobiT unda gamoxatuliyo. SemogvierTda da win
dagviZRoda Cveni saelCos warmomadgeneli _ zorba, yoCaRi, mxiaruli rusi
qali. Cveni nawerebi, moskovSi rom dagvawerines, man CamogvarTva, dagvaime-
da, ueWvelad daibeWdeba aqaur presaSio, da axla gvagulianebda, yoCaRad
iyaviT, nu daibneviT, Tu iseTi rameebi gkiTxon am italielebmao.
italieli maspinZlebi ki ar Candnen. ori Tu sami kaci raRacas dafacu-
robda Sewuxebuli. barSi Segviyvanes, pefsiT da saknatuno CxirebiT gagvi-
maspinZldnen, barSive gagvacnes daxlze idayviT Camoyrdnobili axalgazr-
da kaci, literatori, romelmac maSinve isa gvkiTxa, TqvenTan jani rodar-
ia, ara, yvelaze popularuli italieli mweralio. Cven jer SevyoymandiT,
1945
mere daveTanxmeT. axo, ra samwuxaroa, sinior jani rodari SeuZlod aris,
maeWvebs, rom aq mosvla moaxerxoso. Cven vifurCqnebodiT sxva italieli
mwerlebisa da mxatvrebis saxelebis codniTac. is italieli axalgazrda
ki ar gvejibreboda, is sul iRimeboda da sasiamovnoa, sasiamovnoo, _ iZax-
da. dro gadioda, gavida TiTqmis saaTi da bolos, rogorc wesi, daiwyo
taSiT. sxvaTa Soris, taSs Cvenze naklebad ar ukravdnen italielebi.
patar-patara winasityvaobis Semdeg tribunas daeuflnen Cveni gamomsv-
lelebi, erTi sabavSvo wignis zogad mniSvnelobebze laparakobda, meore _
stambur Taviseburebebze, mesame, saxalxo mxatvari, mxatvrobaze. darbazi is-
menda, ismendnen italielebic. italielebi, vgoneb, cota gakvirvebulebi, da
kidev kargi, droze atyda mcire CoCqoli, scenaze myofi Cveni maspinZlebi
wamodgnen da sazeimod gamoacxades, _ Cveni da Tqveni didi megobari sin-
ior jani rodari mobrZandao. Cvenc avtexeT taSi. Semovida patara, metad
ubralod Cacmuli, minacrebuli saxis kaci. Tavs gvikravda, gviRimoda, maR-
la aweuli Setyupebuli xelebiT gvesalmeboda. miiwvies scenaze mdgar mag-
idasTan. raRac umweod avida, kidev ufro patara gamoCnda scenaze myofi
rusebis gverdiT, dajda, win daiwyo xelebi, halstuxi cota gverdze mohq-
ceoda.
ganvagrZeT sxdoma, umTavresad Cvenebi laparakobdnen, gamovida ital-
ielic. man imis garkveva scada, kidev iyo Tu ara CvenTan cenzura. auxsnes,
rogorc viciT, xolme areulad. ariso mTavlitio, romelsac mxolod is
evaleba, saxelmwifo saidumloebebi ar gai paroso. leqsebio? leqsebs ar
kiTxulobs mTavlitio? am kiTxvas sicili mohyva da kargad ver gavige, ra
upasuxes. italieli mainc kmayofili Camovida tribunidan.
sityva misces jani rodaris. is tribunasTan ar misula. magidasTan md-
gari mogvesalma, Rimiliani tkbili xmiT gvisurva mSvidoba, bedniereba, bed-
niereba Cvens ojaxebs, Cvens qveynebs, bedniereba mTeli dedamiwis bavSvebs,
bedniereba mwerlebs.…
Zalian Seuxedavi pijaki ecva, patara xelebi TiTqos uTrToda, dajda.
Sveba mieca. ilaparaka kidev erTma italielma _ mSvidobaze, erTa Zmobaze,
didi madloba gadagvixada maTTan stumrad mibrZanebisTvis. erTiorjer-
ac davukariT taSi da davamTavreT.
Camovidnen scenidan. Camovida CvenTan jani rodaric. yvelas gvarTmev-
da xels. me rom CamomarTva, _ xeli iyo Zalian patara da cxeli, _ amoviRe
Cemi windebi da vuTxari, _ me qarTveli var, saqarTveloSi Zalian uyvarT
igi,misi „Ci polino“ da „jelsomino“. Cemi ojaxi eTayvaneba „jelsominos“
avtors, da ai, saCuqars Cemi Svilebi, biWebi, ugzavnian mis qaliSvils. windebi
1946
gavSale, rodaris Tvalebi dadidda, xeli mohkida windebs, _ es Tqveni mTe-
bidanaa, kavkasionis mTebidano, didebuliao, me vyofilvar Tqvens qveyana-
Sic, me miyvars keTili qarTveli xalxio, da didi, didi madloba gadamixada
saCuqrisaTvis. saelCodan mosulma energiulma axla sxvebisken waiyvana.
rodari mobrunda. bloknoti da kalami eWira. Tqveni saxeli da gvari
CamiwereTo. Cavuwere. isev momibrunda: _ profesiao. „mwerali“ rom vTqvi,
TvalebSi Semomxeda. iuh, iseTi Tvalebi hqonda, TiTqos Tavzari dascemoda,
es ra miTxariT, amis dammaxsovrebeli vin ariso.
sul male jani rodari gardaicvala. am ambavma Zalian matkina guli.
`patara biWi golgoTaze~, 1989

`jargvale~

gadaSlili maqvs egnate ninoSvilis aTas cxraas ocdaTxuTmet wels


gamocemuli TxzulebaTa sruli krebulis ukve gayviTlebuli mesame tomi
da sityvasityviT viwer esma ToTibaZis mogonebas. Cveni droisTvis am uc-
naur saqciels, ra Tqma unda, eqneba Tavisi mizezebi, SeiZleba iTqvas, mizezTa
mTeli wyebac, magram, radganac maTi ubralo CamoTvlac ki Zalian Sors
wagviyvanda, me mxolod erTs vityodi, da imasac oriode sityviT: striqone-
bi, romlebsac me am wignidan viwer, yru, ganmwmendel tkivilebad Semodis
CemSi, minda aseTi yofna gagrZeldes rac SeiZleba didxans, minda xelebi
gavSmalo, mivawvdino sxvebs da es tkivilebi eleqtrodeniviT gadavce maTac..
mgonia, amiT nawilobriv mainc movixdiT sasjels, raic gvekuTvnis didi,
patiosani adamianebis wamebuli sulebis winaSe Tundac SemTxveviT gamoCe-
nili gulgrilobis gamo. ra xasiaTis literaturul faqtTan gvaqvs saqme,
me es ar madardebs, am kategoriebis damdgenTa winaSe me SemiZlia Zalian
gulmSvidad warvdge.
ToTxmeti wlis gamaTxoves, _ ase iwyeba moxuci qalis mogoneba egnateze.
_ mimces sano (simon) ToTibaZes, romelic cxovrobda ozurgeTSi, wamiyvanes
iq. saxli gvedga, axla rom sadguria matareblis, imas zeviT, maRlobze. rom
mimiyvanes, egnate ar damxdenia iq. jer cxovrobda manase ToTibaZisas da
Semdeg gadmevida Cvensas, radgan mowafeebi, sami Zmai meluebi gvedga mainc.
meluebi iZleodnen TveSi oTx maneTs da saWmeli misaWmeliT moqonden
TviTon. egnates fuls ar vaxTaebdiT, mxolod rac ki SeeZlo, saWmeli mo-
qonda misi zurgiT Sinidan, radgan Zaan Raribi iyo.
egnate iqneboda Cvidmet wlamde, susti, momaRlo tanis, Zaan xmeli, beWebSi
1947
moxrili da viwro, grZeli pirisaxis, idga meluebTan erTad binaze Cvensas
da oTxive deiareboda klasSi. gevida weliwadnaxevari da egnate gagveyo.
Cveni adgilis kuTxeSi, fenaze amoTxara miwa. meixmara meluebi da dadga
jargvale. ase, oTxarSiniani iqneboda irgvliv. daaso oTxe boZi da zed
aakra Svazegapobili SeSebi da ficrebis nakidure, romelic zogi Cvendgan
weiRo, zogi manasedan da zogic sxva mezoblebma misca. gadaxura racxa saw-
ylaT da daRobili Celtes kari Sekida zed. jargvales gverdebi TiTo
TiTis gorvaze iyo daSorebuli. SiT, miwaze, dado ori SeSa da zed daadva
same ficris nakidure, romelzec tangouxdeli woboda pirdapir. pirvelaT
meluebic masTan cxovrobda. qveSagebeli ar qonda. ecva erTi palto vincx-
eis naqoni, Zaan gaxunebuli, da amiT iyo sul. tanisamoss Sinaurebi verafers
ukervida, Zvelebs aZlevden xan Cvenebi da xan manasesani. arc fexsacmeli
hqonda. erTi wevida Sin da Sinaurebs qalamani Seekeren misda. zamTarSi
fexSiSveli Camevida, qalamani xeliT Cameitana, gzaze dagjebodao.
rac giewyoboda, sufTa biWi iyo sawyali. gazafxulze an Semodgomaze,
roicxa Zaan sicive ar iyo, wevidoda natanebis wylis pirze, geixTida tanze,
garecxvida yvelafers da tansac deibanda. saqamde tanisamosi SeSreboda,
miimaleboda JveroSi da wigns kiTxulobda. Ceicvamda mere naxevraT mSrals
da mevidoda Sen.
saWmels TviTon ikeTebda. jargvaleSi qonda kelamide (Tixis keci), li-
tre (patara doqi), xelgoba da gatexili Carxane (Tujis qvabi). kidom kuTx-
eSi qonda miyudebuli Jverococxi, romliTac gvida mis saxls. Wads zelda
da icxobda. Tu iyo rame mindorSi, monaxavda fxals da moxarCvida, marils
waayrida da miaWmevda Wads, an kidom yvels an tarans, Tvara qe iyo mSieri.
miuxedavad amisa, sul kiTxulobda da kiTxulobda. ar iqneboda misi tyvili
gaCereba, sul wignze iyo Secicqinebuli.
samkiTxvelo ar iyo maSvin, mara sul sxva da sxvai wignebi moqonda da
kiTxulobda. sacxeidan yovelTvis meitanda wigns.
wignsaviT egnates araferi ar uyvarda. iSviaTad deinaxavdi gacinebuls
an gaTamaSebuls. arc igi moxdeboda misgan, axalgazrda kaci rom qalebs
giekideboRa da dros dakarqavda. mgoni wignze qonda Wi pi miWrili.
Cvensas mevidoda da, simindis fSvnaze rom mogvexmareboda, wigns jorkoze
miayudebda gadaSlils da TvaliT imas uyurebda. kiTxulobda da Slida.
Rame SvaRamemdi kiTxulobda, dRei meimzadebda fiCxebs da imiT inaTebda
sinaTles, ris gamo xSiraT Tmaic ki qonda Serujuli. abirbildeboda fiCx-
is cecxli, weikiTxavda cotas da Couqreboda. kidom SeurTavda fiCxs da
amasobaSi wakiTxuls moyoboda, rac bevrjel gamigonia, rom damitanebia
1948
yuri iqiTken mimavals. kidom einTeboda da kidom weikiTxavda, da ase wvalob-
da SvaRamemdi. saxlidanc rom gevixedvidiT, ganaTldeboda misi jargvale
ucbaT da dabneldeboda. ki Canda, nu geSinia, daRriovebul kedlebidan. ki-
dom ganaTldeboda da mibneldeboda. ase iyo zamTarSic. yvelas eZina da
igi kiTxulobda. ra qonda sawyals! iyo mSieri, mwyurvale, Coucmel-douxu-
ravi, gayinuli siciviT, usinaTlod da martue magdebuli, mara mainc kiTxu-
lobda da kiTxulobda. miveciT Wraqi, da nafTsac xan Cven, xan sxvai aZlev-
da. gulze qinZisTavi qonda da imiT amouwevda guls, rom Ceiwoboda xSir-
ad, rom ar qonda nafTi da sxvisi Sewuxeba ezareboda, mainc fiCxiT anaTeb-
da. uwin ki sul martue fiCxiT iyo sawyali. aravis ar awyeninebda sawyali,
oRond zogierTi sayvedurebda imaze, rom fiCxi miaqvs Cemi ezodano.
yanaSi ki iSonida saWmels, Tu miexmareboda vinmes, magram mainc SimSili
erCia, oRond wigni ekiTxa.
weliwadnaxevari im jargvaleSi iyo. mermed klasSi racxa uCenikebis
abunteba dawames da gamoagdes imis gamoisobiT.
weyeRa mermeT sawyali sacxa Ra misi jargvale kidom didxans idga iqine...

egnate ninoSvili ocdaToTxmeti wlis gardaicvala filtvebis tuberku-


loziT. sofelSi kubosTvis ficrebi ver iSoves, mTliani mori amogules,
Sig Caasvenes da ise damarxes. mis kalams ekuTvnis: „paliastomis tba~, „ja-
nyi guriaSi~, „gogia uiSvili“, „qristine“, „simona~, „partaxi“, „Cveni qveynis
raindi“ da sxva moTxrobebi. _ Tumca sul damaviwyda mekiTxa, giyvarT.
saerTod moTxrobebi, Tu ara?
`ciskari~ #4, 1968; `barisken mifrinavs jafara~, 1974)

`joxirecxasi~

Cvens sofelmi Svidasze meti komli cxovrobs. yovel komls, ra Tqma


unda, Tavisi gvari aqvs, magram SeiZleba kacis moZebna mainc gagiZneldeT,
radgan erTi „gvarisa xSirad oci-ocdaaTi komlic kia. amitom umjobesia
mekomuris metsaxelic icodeT. metsaxeli ki TiTqmis yvelas hqvia. arian:
nekriWamiaani, mgeliWamiaani litriZiriaani, dabZandiaani, virTaviaani da, vin
icis, kidev vin aRara. Cemi TqmiT ase gamodis, rom es metsaxelebi saqmis
gaadvilebis mizniT unda SeerqmiaT glexebs erTmaneTisaTvis; SeiZleba es
nawilobriv asec iyos, magram yovel metsaxels rom raRac sxva sawyisebic
aqvs, raRac Rimilmofrqveuli sevdiani sawyisebi, es ufro sayuradRebo unda
1949
iyos sazogadoebrivi cxovrebiT dainteresebuli adamianebisaTvis, da mec
mxolod da mxolod im mizniT gadmogcemT papaCemis naambobs. papa kidev
bevrze ambobda, amasac Cven davarqviT Tavisi '·metsaxeli da imasaco, magram
momitevos misma TeTrwverianma landma, Tu axla mismens, zogi ambis monaw-
ile rom TviTon yofiliyos, ar mjera. sul sxvaa es „joxirecxasi“. ahaT, es
joxirecxas ambavi da TviTon gansajeT, rogorc papis monawileobis, ise im
Rimilmofrqveuli sevdis TvalsazrisiTac, razedac me zemoT mqonda lapar-
aki.
dganan Turme erTxel Cveneburebi, papa da misi Zmakacebi, soflis moedanze,
myudroSi. maisia, nawvimari, talaxi, dahyrdnobian joxebs, wamousxamT gax-
unebuli, daZonZili farajebi, eficxebian mzes da maslaaToben, Tavs irTo-
ben xangrZlivi wvimiT gunebaSebezrebulebi. vnaxoT da etli gamoCnda. ba-
tonebi mobrZandebodnen, ori batoni, Sav serTukebSi gamowyobilni, mS-
venivrad Casuqebulni, gaparsulni, lamax joxebze xelebCamowyobilni. wi-
Telsartyelian, daWarxlebuli meetle Tavmomwoned moerekeboda. kanWma-
Ral, kuddanaskvul cxenebs. ai, Semovidnen moedanze, erTma batonma raRac
uTxra meetles, meetlem cxenebs _ drr! Tan sadaveebic, miizida da zed Cveni,
myudroSi TavSeyrili glexebis win gaaCera kisermoRrejilebi. batonebma
qvabuna qudebi moixades, odnav aswies zeviT, glexebs TavianTi motvlepili
Tavebi daanaxves da isev daixures swrafad. glexebmac moixades TavianTi
daZenZili, TuSuri qudebi, glexebmac uCvenes TavianTi jagara kinkrixoebi,
magram imaT aRarc qudebi dauxuravT da aRarc Tavebi auweviaT maRla.
wesi ase iyo, glexuri zrdiloba, Tavdaxrilebi unda mdgariyvnen batonebis
winaSe, da isinic idgnen Tavdaxrilebi da elodnen, ras ubrZanebdnen ba-
tonebi.
maSin erTma batonma brZana:
_ xom kargada xarT?
_ kaargad, meni kvzesame. _ miuges Tavdaxrilma glexebma.
_ xom kargi piri uCans mosavals?
_ kaargi, Seni kvnesame.
_ xom kargad geqcevaT mamasaxlisi? '
_ kaargad, Seni kvnesame.
_ kargad iyaviT!
_ kaargad, Seni kvnesame.
etli daiZra, da rogor moxda, aravin ar icis, erT batons joxi dauvar-
da. arakunda is joxi etlis safexurze, amotrialda da tyap _ Zirs, tlapoSi!
gaiqcnen glexebi joxis asaRebad, magram yvelas papas Zmakacma iasonam
1950
daaswro, joxi iman aiRo, talaxSi mosvrili joxi. aba ise, talaxians xom ar
miawvdida batonebs, Cairbina wyalze, garecxa gaamSrala farajis kalTiT
da miarTva. batonma gauRima da Tavi dauqnia madlobis niSnad. iasonmac
Tavi dauqnia, mxolod iman welSi moxrilma, xelebCamoSvebulma meetlem
cxenebs Solti gadauWira da etli gaaqrola, saswrafod moaSora iqaurobas
darCnen marto glexebi, iasona aqeT, gzaze, sadac etli idga, sxvebi iqiT _
erTad, myudroSi.
Sexedes erTmaneTs iasonam da im glexebma, da ra acinebdaT im glexebs,
eSmakma uwyis, atexes xiTxiTi:
_ xii-xi-xi-xi! xii-xi-xi-xi! batonkacurad _ vaa-xa-xa-xa-ki ara, glexurad: ·
_ xii-xi-xi-xi.. icinodnen welSimoxrilebi da farajis kalTebiT imSralebd-
nen cremlmoreul Tvalebs.
_ ra iyoT, e! _ ikiTxa gakvirvebulma iasonam.
_ modi, joxirecxav, modi! _ dauZaxa dayvavebiT papaCemma. _ modi, dadeqi
CvenTan!
da is dRe iyo da is dRe, iasonas xom SerCa metsaxelad joxirecxa. es
saxeli hqviaT mis Svilebs, SviliSvilebs da SvilisSvilisSvilebsac. aris
joxirecxaanT Saliko, joxirecxaanT mixa, joxirecxaanT vanua, joxirecx-
aanT tristana, joxirecxaanT spartaka, joxirecxaanT aneta, qeTua, pepela,
izolda da vin moTvlis, kidev vin aRara.
`ciskari~ #4, 1968; `Sori TeTri mwvervali~, 1979

`hasanis saTxovari~

nurc cxenze SesvamT, nurc kanfetebs uyidiT, nurc axal xalaTs Seuker-
avT, oRond, rodesac xaSmSi waxvideT, hasanic waiyvaneT; ahkideT rac gin-
daT; arc tvirTis aReba-CamoRebaSi miexmarebiT, arc iorze gadasvlaSi _
yoCaRad ivlis. Tqven nu amoiRebT xmas, is daayenebs mTel sofels fexze.
ZaRlebis sulac ar eSinia. yovel saxlTan miva da SesZaxebs. naxeT ra xili
gayidinoT! an ki mTeli soflis fexze dayeneba rad gindaT! hasani Tavis
yonaRTan migiyvanT. ra yonaRi hyavs rom icodeT! yvelafers is mogarT-
mevT. gagiRebT baRis kars, SediT da rac gindaT, is miirTviT. qliavi gindo-
deT _ qliavi inebeT, atami gindodeT _ atami, msxali gindodeT da _ msxali.
yvelaferi udgas, yvelafers totebi ezniqeba nayofis simZimisagan. oRond
araferi gaafuWoT, toti ar mostexoT, guli ar atkinoT hasanis karg yon-
aRs. iciT ras ityvis xolme is moxuci? xes rom ulazaTod tots mougrexen,
1951
ase mgonia, me momigrixes mklavio; xes rom tots mostexen _ me momtexes
rameo. SviliviT gauzrdia yvela, miva da Seexmianeba:
_ ha, rogora xar, Cemo vaSlo? xom ara giWirs ra?! wyali xom ar mogw-
yurda?! am foTlebSi ra gyavs? bogano?! hai, gasatialebelo boganov! Semome-
pare?! me gaswavli Wkuas!
imisTana mebaRe ori ar iqneba Cvens mxareSi. ho, ase amboben. visac gin-
dodeT, imasa hkiTxeT!
gindaT icodeT hasanis yonaRi saidanRa aris? yuri daugdeT, giambobT:
rogorc TiTqmis yvela muRanoels, arc hasanianT udgaT xexili. ram-
denjerme darges, magram imave weliwads gaaxmo sicxem. Tu wyali ar eqneba,
aba, ra gauZlebs samgoris mzes?! rogorc yvela muRanloeli, hasanianic xaS-
melebisagan yiduloben xils.
ai, moesma erT dilas Zaxili:
_ atami! iaxSi Savtal! kargi atami!
hasans vaSlic uyvars, msxalic, komSic, magram atami yvelafers urCevnia;
sapob atams araferSi gascvlis.
gaigona Tu ara is xma, Sin Sevarda da dedas moexvia. araferi uTqvams.
garedan ismoda:
_ atami! iaxSi Savtali!
deda TviTon mixvda, rac unda eTxovna hasans. gaeRima, Tavi gadaaqan-
gadmoaqana. hasansac sxva ara undoda ra. dedis Rimili Tanxmobis niSani
iyo, akoca, Sexta, Semotrialda, spilenZis Tass xeli wamoavlo, dedas fuli
gamoarTva da gareT gamovarda.
magram marto hasans xom ar uyvars atami! mTeli ubnis gogo-biWi misevia
patara orTvalas, romelzedac TeTrwvera moxuci dgas, Wyivian, CoCqoloben,
fulebs afrialeben, Tasebs ajaxuneben. moxuci sul ar Cqarobs. aiRebs fuls,
gaxedavs orive mxridan, frTxilad Caidebs CanTaSi, mere Cayiravdeba godor-
Si, orive muWiT amoiRebs atmebs, Caawyobs TasSi da iZaxis:
_ visia!
patroni arTmevs, magram im wuTSive ki ar midis; yvela atams saTiTaod
sinjavs, uTuod an ecotaveba, an romelimes gamocvlas sTxovs, ayvirdeba,
aRaravis acdis, idayvebs iqnevs...
hasanma xan winidan mourbina orTvalas, xan ukanidan. isic yviris: _ a,
yonaR! hai, Zia! _ magram sxvebi ufro metad yvirian, sxvebi ufro Ronivrad
miiweven. patara hasans CilikasaviT isvrian ukan. Zlivs miaRwia orTvalam-
de. cali xeliT Wals CaeWida, caliT Tass eweva maRla. magram moxuci welSi
gaimarTa da aTive TiTi haerSi gafarCxa.
1952
_ morCa! gaTavda!
_ ras ambobs, rogor SeiZleba!
_ morCa! gaTavda!
_ iqneba, cota mainc iqneba!
_ aRar aris, morCa!
visac ar sjera, orTvalaze adis da godorSi iyureba. _ ai! ai! ai! _ sinan-
uliT aqneven Tavebs. xmauriT midian TavTavianT saxlebisaken. mxolod
hasani ar icvlis fexs. rogor daijeros, rom erTi mainc ar Sexvda.
_ a, yonaR!
moxucma mxolod axla SeniSna, moewona, albaT,, ymawvili. tomris swore-
bas Tavi aneba, Cacucqda, TvalebSi Caxeda.
_ ra ginda, patarav!
hasani xmas ar iRebs. mudariT Sehyurebs, cariel Tass aCvenebs.
_ atami ginda?
hasani Tavs uqnevs.
_ vaime, vaime, _ ambobs moxuci, _ rom aRar damrCa, - Svilo, _ xan abgaSi
Cahyofs xels, xan jibeSi. _ rom aRar damrCa...
Sewuxebuli saxiT Camodis Zirs. hasans mxarze xels xvevs.
_ wamoxval xaSmSi? iq bevri, Zalian bevri atamia.
hasani gaocebiT Sehyurebs. ras eubneba es moxuci! ratom unda wavides
hasani xaSmSi? am erTi Tasi atmis sayidlad? amis gulisTvis iq rogor wava!
ara, SeiZleba hasani wamovides, magram deda ar gamouSvebs. dedas TviTon
moelaparakeba?! maSin gamova, ratomac ar wamova!
...da sul raRaca naxevari saaTis Semdeg moxuci svimonis gverdiT arxei-
nad zis hasani da mijayjayebs xaSmisaken.
... ra naxa xaSmSi? bevri, Zalian bevri ram, magram yvelaze ufro sain-
tereso _ xilis baRi: atmebi, msxlebi, qliavebi, vaSlebi, leRvebi... sad CamoTvl-
is yvelas. xan erTTan miirbenda gaxarebuli hasani, xan meoresTan; xan erTs
gakbeCavda, xan meores... uxaroda svimonsac, aRar eTmoboda stumari. mesame
dRes Zlivs gadawyvita muRanloSi gabruneba hasanma.
wasvlis win moxucma xeli Cahkida hasans da baRis boloSi Caiyvana, aq
karga mozrdili sanamyene nakveTi hqonda. zogi axali namyeni iyo, zogi
wina wlis.
_ ai, es im atmisaa Sen rom Zalian mogwons, loyawiTeli, yviTelgula, _
daiwyo moxucma, _ esec, ai es mesamec. es msxalia, gogra msxali, es vaSli, esec
vaSli... aha, dana, daniSne! moica. ai, ase aacale qerqi. gazafxulze waiRe, Senebi
iyos!
1953
hasans sevdianad gaeRima.
_ mere sad davrga?! _ Tqveni saxlis win, puri rom giTesiaT, iq.
_ ex, _ amoioxra hasanma. _ ramdenjer davrgeT, magram arc erTxel ar
ixara.
_ axla ixarebs. Tqvens sofelSic xom Semovida samgoris arxis wyali!
morwyavT da ixarebs. hasans Tvalebi gaubrwyinda, xelebi gaSala da moxu-
cs moexvia.
...mas Semdeg yoveldRe arxze darbis. xan banaobs, xan napirze zis da mego-
bariviT elaparakeba ivris wyals. xanac xaSSi gaaxsendeba: ar unda cxenze
Sejdoma, arc kanfetebi unda, arc axali xalaTi _ xaSmSi waiyvaneT. raRa
moxuci svimoni awvalos Tavisi xexilebis movlaze. hasani mouvlis, morw-
yavs, SemouToxnis!
ausruleT es patara saTxovari hasans!
gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2007, t.1

1954

You might also like