Professional Documents
Culture Documents
რედაქტორობით
პეტრე უმიკაშვილისა
ტფილისი
ლ. გ. კრამარენკოს სტამბა
1886
დასტურლამალის გამოცემაზე
ჱ. ალაყაფის აივნისათჳს.
აივნისათჳს.
ი. აჯილღის ქერისათჳს.
ქერისათჳს.
ია.
ია. აბანოთ იჯარათათჳს.
იჯარათათჳს.
იგ.
იგ. ელის ნოქრი მოჯამაგირის ამახალისათჳს.
ამახალისათჳს.
იდ.
იდ. აღამათის ელის კაცზედ დებულებისათჳს.
დებულებისათჳს.
ბატონი რომ ყარაიაზედ წაბრძანდება, ოცს კომლზედ ზროხა – ა;
ცხუ̂არი – დ; ბატკანი – დ; ბრინჯი ლიტრა – ი; ერბო ლიტრა – ბა; ფქვი-
ლი ლიტრა – ი; ქერი ლიტრა – კ; მარილი ლიტრა – ე; ხახვი ლიტ-
რა – ე; ბზე საპალნე – ბ; რამდენიც ოცი კომლია, ასე გამოიღებენ. ამის
ათის-თავი სალთხუცისა და მდივნებისა არის, სხუ̂ას მოხელეს საქმე
არა აქუ̂ს.
იე.
იე. აღევისა
აღევისა ბატონის გამოსაღებისათჳს.
გამოსაღებისათჳს.
ივ.
ივ. ავლაბრის რიგისა და სამსახურისათვის.
სამსახურისათვის.
იზ.
იზ. ატენელს კაცზედ ბატონის დებულებისათჳს.
დებულებისათჳს.
იჱ.
იჱ. ატენის მოურავის დებულებისათჳს
დებულებისათჳს.
ჳს.
ჴევის თაობა მოურავისა არის, სოფელში თჳთო კოკა ტკბი-
ლი, ძღვენი, ცხენის ბმა, გასამყრელო, თავის გასამტეხლო, და
საჩექმე.
ით.
ით. ატენის ჴასადრისათვის.
ასადრისათვის.
კ. ატენის ნაცუ̂ლისათვის.
ნაცულისათვის.
ლისათვის
კა.
კა. ატენის მეზვრისათჳს.
მეზვრისათჳს.
კბ.
კბ. ატენის ბატონის ზვრებისათჳს.
ზვრებისათჳს.
კგ.
კგ. ყაიყულის გამოსაღების გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კდ.
კდ. ახალის მოსულის კაცისათჳს.
კაცისათჳს.
კე.
კე. აიდარ-
აიდარ-ბეგის ჴეობაში აშენებულის სოფლებისათჳს.
სოფლებისათჳს.
კვ.
კვ. აჯილღის მიბარებისათვის.
მიბარებისათვის.
კზ.
კზ. ქართლის აღწერისათჳს.
აღწერისათჳს.
კჱ.
კჱ. ბოქოულთ-
ბოქოულთ-უხუცესთა და ეშიკაღას-
ეშიკაღას-ბაშებისათჳს.
ბაშებისათჳს.
კთ.
კთ. ბატონის ბაღის წყლის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
ლ.შიგა-
შიგა-მდეგისა და ქორის ბაზიერისათჳს.
ბაზიერისათჳს.
ლა.
ლა. ბატისა და ქათმისათჳს.
ქათმისათჳს.
ლბ.
ლბ. ბრინჯისათჳს.
ბრინჯისათჳს.
ლგ.
ლგ. ბოშ-
ბოშ-ყაბისათჳს.
ყაბისათჳს.
ლე.
ლე. ბოლნისის გამოღებისათჳს.
გამოღებისათჳს.
ლვ.
ლვ. ბაზიერთ-
ბაზიერთ-ხუცისა და ყარაიის მეყორუღისათჳს.
მეყორუღისათჳს.
ლზ.
ლზ. გავაზის ბაზიერისათჳს.
ბაზიერისათჳს.
ლჱ.
ლჱ. გორის გამოსაღებისა და რიგის დებულებისათჳს.
დებულებისათჳს.
ლთ.
ლთ. გერაქ იარაღისათჳს.
იარაღისათჳს.
მა.
მა. ჴვნისა და სამეხრაოს
სამეხრაოს გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
მბ.
მბ. გზების შენახჳსათჳს.
შენახჳსათჳს.
მდ.
მდ. დუქნისათჳს.
დუქნისათჳს.
მე.
მე. დიდ-
დიდ-ბადისათჳს.
ბადისათჳს.
მვ.
მვ. დაკლულის ცხუ̂რისათჳს.
ცხურისათჳს.
რისათჳს
ცხუ̂არი რომ დაიკლვოდეს, თუშმალს კისერი, მზარეულს გულ-
ღვიძლი, მეთეფშეს თირკმელი, აუშტარს თავები, შათირებს ტყირ-
პი და ფილტვი მესაკლავეს.
ერთი მრთელი ცხუ̂არი ექუ̂სი ფარჩა არის: ორი ფარჩა — ორი
მჴარი, გვერდები; ორი ფარჩა — ორი ბარკლები, ერთ ფარჩად — ზურგის
ძუ̂ალი, ერთ ფარჩად — მკერდ-კისერი.
მზ.
მზ. დავთარხანის იასაულებისათ
იასაულებისათჳს.
ჳს.
მჱ.
მჱ. დაბაღ-
დაბაღ-ხანის იჯარისათჳს.
იჯარისათჳს.
მთ.
მთ. დაბნეულის ელისათჳს.
ელისათჳს.
ნა.
ნა. დურნუკის მოურავისათჳს.
მოურავისათჳს.
ნბ.
ნბ. დიღმის საბატონოს გამოსაღებისათჳს.
გამოსაღებისათჳს.
ნგ.
ნგ. ერბოს გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
ნდ.
ნდ. ელის დავთრის პირისათჳს.
პირისათჳს.
ნვ.
ნვ. ეკლესიის გამოსაღებისათჳს.
გამოსაღებისათჳს.
ნზ.
ნზ. ვარდის წყლისათჳს.
წყლისათჳს.
ნჱ.
ნჱ. ვარიანს ხვედიანელისათჳს.
ხვედიანელისათჳს.
ნთ.
ნთ. ვეზირის სარგოსათჳს.
სარგოსათჳს.
ჲ. დანისტრად სამსახურისათჳს.
სამსახურისათჳს.
ჲა.
ჲა. ზარაფხანის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
ჲბ.
ჲბ. ზაფხულ თავილის ქეშიკისათჳს.
ქეშიკისათჳს.
ჲგ.
ჲგ. თუშმლების ყადაღისათჳს.
ყადაღისათჳს.
ჲდ.
ჲდ. თარხნების რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
ჲე.
ჲე. თრიალეთის რიგისა და გამოსაღებისა საბატონოსა
და სამოხელოსათჳს.
სამოხელოსათჳს.
ჲვ.
ჲვ. თრიალეთის სოფლების სამზღუ̂რებისათჳს.
სამზღურებისათჳს
რები სათჳს.
ჲზ.
ჲზ. თრიალეთზე სახასო სოფლები,
სოფლები, ვისიც სამოურავო
სამოურავო არის.
არის.
ნასოფლარი.
ერჯევანი ა. ერანი ა. თურანი ა. ზაულისტანი ა.
ჲჱ.
ჲჱ. ახლის და ძველის თევზისათჳს.
თევზისათჳს.
ჲთ.
ჲთ. თავლისა და შიგამდეგისა და სახასო ბზისათჳს.
ბზისათჳს.
ო. მეჯინიბეთ ულუფისათჳს.
ულუფისათჳს.
ოა.
ოა. მეჯინიბეთ უხუცესთ განწესებისათჳს.
განწესებისათჳს.
ობ.
ობ. იასაულებისათჳს.
იასაულებისათჳს.
ოგ.
ოგ. ბატონის ჯარიმისათჳს.
ჯარიმისათჳს.
ოდ.
ოდ. იათაღის აღწერისათჳს.
აღწერისათჳს.
იათაღის აღწერა იყო პირველვე განწესებული, და ახლა აღმო-
ჰკუ̂ჱთეს.
ოე.
ოე. იაღლუჯის საყორუღოსათჳს.
საყორუღოსათჳს.
ოვ.
ოვ. იარაღის კეთებისათჳს.
კეთებისათჳს.
ოზ.
ოზ. ყარაიის კონისათჳს.
კონისათჳს.
ოჱ.
ოჱ. კახეთისა
კახეთისა და ქართლის სამძღუ̂რისათჳს.
სამძღურისათჳს.
რისათჳს
პა.
პა. კავთის-
კავთის-ჴევისათჳს.
ჴევისათჳს.
პბ.
პბ. კახურის ელისათჳს.
ელისათჳს.
პგ.
პგ. კარის ყაფიჩისათჳს.
ყაფიჩისათჳს.
პდ.
პდ. ინდოს ლანჩპარისათჳს.
ლანჩპარისათჳს.
პე.
პე. მეთოფეთ უზბაშებისა და მეთოფეთ რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
პვ.
პვ. მდივნების სარგოსათჳს.
სარგოსათჳს.
პზ.
პზ. მურდრისათჳს.
მურდრისათჳს.
პჱ.
პჱ. მკერვლებისათჳს.
მკერვლებისათჳს.
პთ.
პთ. მემანდრებისათჳს.
მემანდრებისათჳს.
ჟ. მესაკლავეთათჳს.
მესაკლავეთათჳს.
ჟა.
ჟა. მეჯოგეთათჳს.
მეჯოგეთათჳს.
ჟბ.
ჟბ. ქორის მებადურთათჳს.
მებადურთათჳს.
ჟგ.
ჟგ. მეჯინიბეთათჳს.
მეჯინიბეთათჳს.
ჟდ.
ჟდ. მერიქიფეთათჳს.
მერიქიფეთათჳს.
ჟე.
ჟე. მოხელენი თუ როგორ მოიქცნენ,
მოიქცნენ, მათთა რიგთათჳს.
რიგთათჳს.
ჟვ.
ჟვ. მუშამბის სახლის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
ჟზ.
ჟზ. მეკოდის-
მეკოდის-პურეთათჳს.
პურეთათჳს.
ჟჱ.
ჟჱ. მურაბისათჳს.
მურაბისათჳს.
ჟთ.
ჟთ. მეჯლისის პურისათჳს.
პურისათჳს.
რ. მდივანბეგის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
რა.
რა. მდივანბეგის ასაღებისათჳს.
ასაღებისათჳს.
რბ.
რბ. მოლარეთხუცის სარგოსათჳს.
სარგოსათჳს.
რგ.
რგ. მუხრანის კოდის-
კოდის-პურისათჳს.
პურისათჳს.
რდ.
რდ. მუშის რუსუმისა.
რუსუმისა.
რე.
რე. მოლარეებისა
მოლარეებისა.
რვ.
რვ. მეითრისათჳს.
მეითრისათჳს.
რზ.
რზ. მერიქიფეთხუცისათჳს.
მერიქიფეთხუცისათჳს.
რჱ.
რჱ. მეჯოგეთ-
მეჯოგეთ-ხუცისა და მეჯოგეებისათჳს.
მეჯოგეებისათჳს.
რთ.
რთ. მწუ̂ანვილისათჳს.
მწუანვილისათჳს.
ანვილისათჳს
რი.
რი. მთიდამ ჯანიშინისათჳს.
ჯანიშინისათჳს.
რია
რია. მეთოფეთათჳს.
მეთოფეთათჳს.
რიბ.
რიბ. ქარხნის მუშრიბისათჳს.
მუშრიბისათჳს.
რიგ.
რიგ. მეძაღლეთ-
მეძაღლეთ-ხუცისათჳს.
ხუცისათჳს.
რიდ.
რიდ. მუსტოფის რუსუმისათჳს
რუსუმისათჳს.
უმისათჳს.
რიე.
რიე. სალაროს ნაზირისა და მისის ასნაფებისათჳს.
ასნაფებისათჳს.
რივ.
რივ. ქარხნის ნაზირისა და მისის ასნაფებისათჳს.
ასნაფებისათჳს.
რიზ.
რიზ. ნახირის თავის აღებისათჳს.
აღებისათჳს.
რით.
რით. ქარხნის ნაზირის სარგოსათჳს.
სარგოსათჳს.
რკ.
რკ. ნავტიკისათჳს.
ნავტიკისათჳს.
რკა.
რკა. ნაღარახანის მოხელეთათჳს.
მოხელეთათჳს.
რკბ.
რკბ. მოდუნახჩისათჳს.
მოდუნახჩისათჳს.
რკგ.
რკგ. ორაგულის ჯუფთისა და სხუ̂ათათჳს
სხუათათჳს.
ათათჳს.
ორაგულის ჯუფთს და მჟავეს შეინახევდენ; ზუთხისა და სხუ̂ა
თევზის მჟავესაც შეინახევდენ, და თუშმალს მიაბარებდნენ.
რკდ.
რკდ. თევზის ჩაჩხისათჳს.
ჩაჩხისათჳს.
რკე.
რკე. პირის-
პირის-თავისათჳს.
თავისათჳს.
რკვ.
რკვ. პირის-
პირის-თავის აღებისათჳს.
აღებისათჳს.
რკზ.
რკზ. ურბნისის რუს მუშისათჳს.
მუშისათჳს.
რკჱ.
რკჱ. ყეენის ფეშქაშისათჳს.
ფეშქაშისათჳს.
რკთ.
რკთ. საზანდრებისათჳს.
საზანდრებისათჳს.
რლ.
რლ. საფარეშოს მოხელეთათჳს.
მოხელეთათჳს.
რლა.
რლა. საჯაბადროს მოხელეთათჳს.
მოხელეთათჳს.
რლბ.
რლბ. სარქარ-
სარქარ-ბაშისა და სარქრებისათჳს.
სარქრებისათჳს.
რლგ.
რლგ. სარქარ-
სარქარ-ბაშისა და თავლიდრის სარგოსათჳს.
სარგოსათჳს.
რლდ.
რლდ. სახაბაზოს მოჴელეთათჳს.
მოჴელეთათჳს.
რლე.
რლე. სუფრაქეშთათჳს.
სუფრაქეშთათჳს.
რლვ.
რლვ. სამზარეულოს მოხელეთათჳს.
მოხელეთათჳს.
რლზ.
რლზ. საღვინის მოხელეთათჳს.
მოხელეთათჳს.
რლთ.
რლთ. საშარბათოს მოხელეთათჳს.
მოხელეთათჳს.
რმ.
რმ. სააუშტროსათჳს.
სააუშტროსათჳს.
რმა.
რმა. მეთეფშეთათჳს.
მეთეფშეთათჳს.
რმბ.
რმბ. ამბარდანთათჳს.
ამბარდანთათჳს.
რმგ.
რმგ. ზინდართათჳს.
ზინდართათჳს.
რმე.
რმე. სახასოს პურის მოსავლისათჳს.
მოსავლისათჳს.
რმვ.
რმვ. სადიასახლისოსათჳს.
სადიასახლისოსათჳს.
რმზ.
რმზ. სუფრის პურისათჳს.
პურისათჳს.
რმჱ.
რმჱ. საურისათჳს.
საურისათჳს.
რმთ.
რმთ. საბალახის აღებისათჳს.
აღებისათჳს.
რნ.
რნ. სამასპინძლოს შეწერისათჳს.
შეწერისათჳს.
რნა.
რნა. საამილახოროს კოდის-
კოდის-პურისათჳს.
პურისათჳს.
რნბ
რნბ. საბარათასშვილოს კოდის პურისათჳს.
პურისათჳს.
რნგ.
რნგ. საციციანოს კოდის-
კოდის-პურისათჳს.
პურისათჳს.
რნდ.
რნდ. სომჴითის კოდის-
კოდის-პურისათჳს.
პურისათჳს.
სომჴითი საკომლო ფოგ; ამისი თარხანი რიე; გამომღები
საკომლო ქათმით უნჱ; ამათ საკომლოზედ და ღორის საბალახე$
არა ჰსძესთ. სხუ̂ა როგორც საბარათასშვილოს რიგი არის, ისრე
ამათ ჰსძესთ. ჯარიმა და ჴევის-თავი ბატონისა არის.
რნე.
რნე. სომჴითის მოურავის სარგო.
სარგო.
რნვ.
რნვ. სანავროზოსათჳს.
სანავროზოსათჳს.
რნზ.
რნზ. სამს წელიწადში ელის აღწერისათჳს.
აღწერისათჳს.
რნჱ.
რნჱ. სამშვილდე
სამშვილდე კრწანისს ჴერგეშების მზარეულებისა და ფარე-
ფარე-
შებისათჳს.
შებისათჳს.
რნთ.
რნთ. სალთხუცის სარგოსათჳს.
სარგოსათჳს.
ყოველს წელიწადს ზარაფხანიდამ გარდაკუ̂ჱთით, ბევრი მო-
ვა თუ ცოტა, თუმანი ოცდა ხუთი; ჩელიექიდამ თუმანი სამი, ტყვის
ბაჟიდამ თერთმეტის თავის ნახევარი, როგორც იჯარა იქნების.
აგრევე ყაფნიდამ, აგრევე არაყხანიდამ, აგრევე კარის
აბანოს იჯარიდამ, აგრევე თამბაქოს იჯარიდამ, ყასაბხანიდამ, ელის
ეთაზის თერთმეტის თავის მეოთხედის-ნახევარი, აგრევე ქოდავი-
დამ, ქალაქის მალზედ თავზედ ნახევარ შაური; ყაიყულის მალზედ
თავზედ ნახევარ-შაური. აფრევე ბოლნისის მალზედ, აგრევე შუ-
ლავრის და თეთრ-სოფლისაზედ, აგრევე ტაშირზედ, აგრევე ჯუ-
რორს, ანდიკასა და დამბლუტზედ, აგრევე გორისაზედ თავზედ
ორი შაური.
დიღმის მალზედ თავზედ სამ-ფულ-ნახევარი; კოდის-პურები-
სა ყველგან თერთმეტის თავის მეოთხედის ნახევარი; აგრევე საბა-
ლახეებისა, აგრევე პირის-თავებიდამ, აგრევე ნახირის თავებიდამ, აგ-
რევე ზუ̂რების კულუხისა, აგრევე სახასოს პურებიდამ და ღალისა
სადიასახლისოს ერბოს გარდა. რაც საბატონოს ერბოს მოსავლისა,
თერთმეტის თავის ნახევარი; ოდუნ ახჩის თერთმეტის-თავის ნახე-
ვარი; აგრევე სამასპინძლოებისა და სააღდგომო-საშობაოსი; ტუხ-
თუს – მეთერთმეტის თავის მეოთხედის ნახევარი; აგრევე იაღლუჯის
საყორუღოს ბრინჯისა; ამისი ასრე არის: თუ რუებს ხასადარი ად-
გია, იმისის მოსავლის თერთმეტის თავის მეოთხედის ნახევარი
არის, და თუ ჴასადარი არა ადგს და იჯარით ან ამანათად მიბარე-
ბული არის, იმისი თერთმეტის თავის ნახევარი არის; აგრევე აბრე-
შუმისა, ბანბისა თუ რასაც ფერისა რუებზედ მოსავლისა, ფუშთუ-
ქუნის ბარხანისა წილი აქუ̂ს.
რჲ.
რჲ. სომხითის ტარუღისათჳს.
ტარუღისათჳს.
რჲა.
რჲა. სომხითის მელიქისათჳს.
მელიქისათჳს.
რჲბ.
რჲბ. საფერისცუ̂ალებოს თევზისათჳს.
საფერისცუალებოს თევზისათჳს.
რჲგ.
რჲგ. სასახლეების რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
როდესაც ინებოს მეფემან, ანუ მფლობელმან სამეფოსა ტახ-
ტისამან შემზადოს სერი დიდი და დაიდვას ნადიმი, ბრძანოს
ქორსა და სერსა ზედა დაგება ტაბლისა და მეჯლისისა, ესრეთ: რო-
დესაც ბატონი დიდს სახლში დაბრძანდეს, ის სახლი რუს აწეული
და სულ მოფენილი რომ იყოს. ბატონი რომ ტახტზედ ბრძანდე-
ბოდეს იმის პირ-დაპირ წინ რომ ბოძი არის, აშიკაღასბაში იმ ბოძ-
თან ერთი იქით და ერთი აქეთ იმ ბოძთან დადგებოდნენ; იმ ბო-
ძიდამ ორს ბოძს ქვევით რანიც ჴელ-ჯოხიანები, ან სოიბათ იასა-
ულები იყუ̂ნენ, იქ ნახევარი იქით, და ნახევარი აქეთ რიგზედ დად-
გებოდენ. დარბაისელნი რომ შემობრძანდებოდნენ, დიდროანს კა-
ცებს აქათმან ეშიკაღასბაშმან აქათ უჩვენოს ალაგი და იქითმან
იქით უჩვენოს თავისი ალაგი როგორც შეეფერებოდეს. მერმე
სხუ̂ა დარბაისელნი რომ მოვიდნენ, ბოქაულთხუცესმან იქითმან იქით
მისრული დააწუ̂ჱვინოს და აქათმა აქათი მოსული დააწუ̂ჱვინოს. ბა-
ტონს უკან ყორჩიბაში და ყულარათასი ზეზედ დადგებოდნენ, ბა-
ტონის ბრძანებამდინ ნუ დასხდებიან, ყული და ყორჩი რიგზედ
დააყენონ, ყორაიასაულიც იქ დააყენონ და იმათი დგომა გაარიგონ.
სუფრა რომ ითხოვონ, აბდარბაშმან ბატონის ტაშტ წურწუმა მოი-
ტანოს. სხუ̂ა რვა აბდარი შემოვიდეს მისის ტაშტ წურწუმებითა;
ოთხმან იქით ჩაურიგოს და ოთხმან აქათ. ბატონის სუფრა ფარეშ-
ხანის ტარუღას ეჭიროს; ორი ფარეშთხუცესი მიჰყუ̂ჱს, სუფრაჯმან
გაშალოს, აქეთ-იქით ფარეშთხუცესმა ბატონის სუფრის წვერი გა-
შალონ. ყაბები შემოიტანონ. ჯერ მეგოდრეთხუცესმან ოთხმან იქით
აქეთ პური ჩაურიგონ, მეგოდრეც იშველიონ. მერმე მეშარბათემ ოთ-
ხმა იქით და ოთხმა აქეთ თავის ჴონჩა ჩაურიგონ. ოთხი თუშმა-
ლი შემოვიდეს და სუფრა-ქეში ყველა შემოვიდეს; საჭმელი დაას-
ხან, აქეთმან სოიბათ იასაულმან აქეთ მიართმევინოს, და იქითმან
იქით მიართმევინოს. ბატონის სამეღვინოს მეღვინეთხუცესი მოუ-
ძღვეს. შიგამდეგს სურა და თასი ეჭიროს, ზირანდაზი გაშალოს;
პირის მეღვინემ ღვინო მიართვას. მეღვინეთხუცესი და შიგამდეგიც
იდგნენ. სხუ̂ა ცხრა მეღვინე შემოვიდეს, ოთხმა იქით მიართვას და
ოთხმა აქეთ; ერთმან პირ-დაპირ მიართვას. პირველზედ ყავა და
ჩაი მისმან მოჴელეებმან მისს დროს მოიტანონ ცალკე აქათ-იქით
ჩაურიგონ. ბატონის ყალიონი რიგისად სეფიყულიმ და სააკაძემ მო-
იტანონ თჳთო და თჳთო პირ-დაპირ, ნუ მოსცდებიან. სხუ̂ა ორი
ყალიონ ყორჩი ერთი იქით და ერთი აქეთ იმსახურებოდნენ, ვისაც
საპატიოს კაცის შვილის ყალიონი იქმნებოდეს, შემოუტანდნენ. თუ
რუსი ჩამოშვებული იყოს და ან იქით აივანში და ან აქეთ შუა
სახლში მეჯლისი ბრძანოს, ერთი ეშიკაღასი დადგეს და ორი ბო-
ქოულთხუცესი აქეთ და იქით, ამ წესით გაარიგონ: ერთი სუფრა-
ჯი, ორი ფარეშთხუცესი, ოთხი თუშმალი, ექუ̂სი სუფრაქეში, ოთ-
ხი მეგოდრეთხუცესი, ოთხი მეშარბათე, ექვსი აბდარი, ერთი მეღვინეთ-
ხუცესი, ერთი პირის-მეღვინე, ერთი შიგამდედი, ექვსი მეღვინე.
ესენი იმავ ზემოთის წესით იმსახურებოდენ; სალთხუცესი და ნაზირი
გაარიგებდენ და დადგებოდენ; ერთი მდივანიც იმათთან იქმნებოდეს.
როდესაც დიდის სახლის მეჯლისი ბრძანოს, რომ ერთ-პირ-
მოფენილი იყოს და რუსები აწეული ჰქონდეს, იმ სახლისათვის
უნდა გაკეთდებოდეს ბრინჯი ყაბი სამოცი; ამისგან ხუთი ყაბი ბა-
ტონის წინ დაიდგმებოდეს, და ორმოცდა თხუთმეტი ყაბი სხუ̂ა ყაბი
იქნებოდეს. მაგრამ თუ დარბაისელნი ივნითონ, რომ არ იქნებოდეს
და არ აივსებოდეს, ორმოცდაათი ყაბი გააკეთონ. ამავ სახლისათვის
ძროხა შვიდი მისის აშითა და ბორნითა; თუ სმას ბრძანებს, მო-
სამატი სხუ̂ა იქნება. – რუს ჩამოშვებული რომ იყოს, იქით დაბძანდეს
თუ აქეთ, ერთი ეშიკაღასბაში, ორი ბოქოულთხუცესი, ოთხი სოი-
ბათ იასაული აქეთ და იქით, ერთი სუფრაჯი, ორი ფარეშთხუცე-
სი, ოთხი თუშმალი, ექვსი სუფრაქეში, ოთხი მეგოდრეთხუცესი,
ოთხი მეშარბათე, ექვსი აბდარი, ერთი მეღვინეთხუცესი, ერთი პი-
რის-მეღვინე, ერთი შიგამდეგი, ექვსი მეღვინე, — ესენი იმსახურე-
ბოდენ; სალთხუცესი და ნაზარი დადგებოდენ.
თუ ისევ სახლი რუს ჩამოშვებული იყოს, ან იქით და ან აქათ
ბრძანოს მეჯლისი, ამ იქით აივანში, იმ სახლისათვის გააკეთონ
ბრინჯი ყაბი ოცდაათი, სამი ყაბი ბატონის წინ დასადგმელი, და
ოცდაშვიდი ყაბი სხუ̂ა ფლავი გააკეთონ. ამ სახლში რომელშიაც
ბრძანდებოდეს, ძროხა სამი მისის აშითა და ბორნითა. თუ სმას ბრძა-
ნებს, მოსამატი სხუ̂ა იქნება.
რჲდ.
რჲდ. სალაროს მუშრიბის სარგოსათჳს.
სარგოსათჳს.
რჲე.
რჲე. სალაროს თავლიდარის სარგოსათჳს.
სარგოსათჳს.
რჲვ.
რჲვ. სამეფოს კაცისა სადედოფლოდ არ მუშაობისათჳს.
მუშაობისათჳს.
რჲზ.
რჲზ. ტოგუნის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
თუ ბატონმა ან ტოგუნში, ან მეიდნის აივანში მეჯლისი
ბრძანოს, ერთი ეშიკაღასი, ოთხი ბოქოულთხუცესი, ორი სოიბათ
იასაული აქეთ და იქით დადგებოდნენ. ერთი აბდარბაში, ხუთი
აბდარი, ორი სუფრაჯი, ორი ფარეშთხუცესი, ორი თუშმალი,
ექვსი სუფრა-ქეში, ოთხი მეგოდრეთხუცესი, ოთხი მეშარბათე, მე-
ღვინეთხუცესი, ერთი პირის მეღვინე, ერთი შიგამდეგი, ექვსი სხუ̂ა
მეღვინე, ერთი ბატონის ყალიონ-ყორჩი, ორი სხუ̂ა ყალიონ-ყორ-
ჩი – ესენი იმავ ზემორეს წერილის წესით იმსახურებოდენ.
თუ ბატონმა ტოგუნში მეჯლისი ბრძანოს, უნდა გაკეთდეს ფლავი
ყაბი ორმოცი; ამისგან ხუთი ბატონის წინ დასადგმელი, და ოც-
და თუთხმეტი ყაბი საჯაროდ, მისის აშითა და ბორნითა; ძრო-
ხა ორი.
რჲჱ.
რჲჱ. ტყავისათჳს.
ტყავისათჳს.
რჲთ.
რჲთ. ტივის ბაჟისათჳს.
ბაჟისათჳს.
რო.
რო. ტყვის ბაჟისათჳს.
ბაჟისათჳს.
როა.
როა. ტუთხუჩისათჳს.
ტუთხუჩისათჳს.
პირველზედ გამორჩეული ცხუ̂არი გ, თოხლი ბ, ტუთხუჩი-
სა პირზედ ჩეფიჩი ა; ამისი ათის თავი სამი წილი ტუთხუჩისა
არის, მეოთხედი სალთხუცისა და მდივნებისა.
რობ.
რობ. ტაშირზედ აირდარბეგის ჴეობის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
როგ.
როგ. ტაშირის მოურავისათჳს.
მოურავისათჳს.
როდ.
როდ. ურბნისის რუს გამომღებთათჳს.
გამომღებთათჳს.
როე.
როე. უმისა და მოხარშულის
მოხარშულის ზროხისათჳს.
ზროხისათჳს.
როკ.
როკ. მოხარშულისათჳს.
მოხარშულისათჳს.
მოხარშულის ძროხიდამ ერთი საკაჭკაჭე სუფრაჯს; ერთი
ნაჭერი დავთარხანაში, თითო ნაჭერი თუშმლებს, ერთი ნაჭერი
ძროხისა მზარეულს, ერთი კანჭი იასაულებს, თითო კანჭი ქუ
ෝ აბის
ამწევს მუშას.
როზ.
როზ. ფუტკრის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
როჱ.
როჱ. ფეშქაშის მოჴელეთათჳს.
მოჴელეთათჳს.
როთ.
როთ. ფეშქაშნივი
ფეშქაშნივისისათჳს
სისათჳს.
სათჳს.
რპ.
რპ. ქსნის ერისთჳს მამულისათჳს.
მამულისათჳს.
რპა.
რპა. ქალაქის მალის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
რპბ.
რპბ. ქალაქის სატყევოს ხარჯისათჳს.
ხარჯისათჳს.
რპგ.
რპგ. ქალაქის აღწერისათჳს.
აღწერისათჳს.
რპდ.
რპდ. ქოდავის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
რპე.
რპე. ქჳთ-
ქჳთ-კირის ლილოს დებულებისათჳს.
დებულებისათჳს.
აძეს საბატონო: ერთის სამეხრეოს შენახუ̂ა, მისი ჴუ̂ნა, თეს-
ვა, მომკა, მოტანა, გალეწვა. გუთანზედ ორი დღე ჴუ̂ნა, მისი ნაჴ-
ნავის შემუშავება, ღალა დღიურზედ კოდი ა; მართებული საბალა-
ხე; პირის-თავი, ნახირის-თავი, საშობაო ცხუ̂არი ა; ერბო ლიტრა
ა; ქათამი აგრეთვე სააღდგომო აძესთ, საქუ̂რიო ჴარი. ქჳთკირის ლი-
ლოს მოურავს რამდენიც გუთანი არის, ერთს დღეს უხნან, უთესონ
მოუმკონ, მოუტანონ, გაულეწონ; კომლზედ ერთი კოდი პური და
ქერი, თავის-გასამტეხლო, გასამყრელო ქვითკირის ლილოს მამა-
სახლისისა, ქვითკირის ლილოს ნაცუ̂ლისა.
რპვ.
რპვ. სომჴითს რომელსაც ალაგს არის ქორის ბუდისათჳს.
ბუდისათჳს.
რპზ.
რპზ. ღვინის მოსავლის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
რპჱ.
რპჱ. მეფის დამარცხებისა და მცხეთას წასვენებისათჳს.
წასვენებისათჳს.
მეფეს რომ დაუმარცხდეს რამე, მცხეთა დამარხონ. ქალაქიდამ
რომ წაასვენონ, სომჴით საბარათიანოს სარდარმა უწინ იმათ უნდა
ასწიონ საკაცესა, დიღმის წყლამდის იმათ უნდა წაასვენონ. დიღმის
წყალს იქით, დევის ნამუხლამდინ ამილახორმან და მისმან სასარდ-
ლომ უნდა წაასვენონ. დევის ნამუხლს იქით ხიდამდინ ბატონის
დროშის კაცმან. ჴიდს იქით საყდრამდის მუხრანის-ბატონმა, არაგ-
ვის ერისთავმა და ქსნის ერისთავმა და მისმან სასარდლომ. რასაც
ალაგს მიიყვანონ, გზა ულუფით უნდა გაზომონ: ისე ამ გზებით
უნდა წაასვენონ. სარდლებმან თავისს სასარდლოს კაცებს ზარი
უნდა ათქმევინოს, საკაცეს რომ სხუ̂ა და სხუ̂ა კაცი გამოეცუ̂ალოს,
ჭირის-უფალთან მოვიდნენ და ზარი ჰსთქვან; და მერმე ცამეტი მე-
ორე სარდარს რომ გამოეცუ̂ალოს, კიდევ ჭირის-უფალთან
მოვიდნენ, ზარი ჰსთქვან და იმათ დაისვენონ.
რპთ.
რპთ. ყორიასაულისათჳს.
ყორიასაულისათჳს.
რჟ.
რჟ. ყაფიჩებისათჳს.
ყაფიჩებისათჳს.
რჯა.
რჯა. ყორჩიბაშისათჳს.
ყორჩიბაშისათჳს.
რჟბ.
რჟბ. ყალიონ-
ყალიონ-ყორჩებისათჳს.
ყორჩებისათჳს.
ყალიონ ყორჩების თავ- ყალიონ ყორჩი. ყალიონ ყორჩი ბიძი-
ლიდარი. ინდო. ნა.
გაბრიელა. პეტრე.
რჟგ.
რჟგ. ყავაჩებისათჳს.
ყავაჩებისათჳს.
რჟდ.
რჟდ. ყველისათჳს.
ყველისათჳს.
რჟე.
რჟე. ყაბების რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
რჟზ.
რჟზ. ყასაბხანის იჯარისათჳს.
იჯარისათჳს.
რჟჱ.
რჟჱ. ელის კაცისაგან ყარაიის ჯელგისათჳს.
ჯელგისათჳს.
რჟთ.
რჟთ. ყარაიის კონისათჳს.
კონისათჳს.
სა.
სა. ყაიყულის სამოურაოსი,
სამოურაოსი, მეფის გიორგისაგან
გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
სგ.
სგ. შავარდნის ბაზიერისათჳს.
ბაზიერისათჳს.
სდ.
სდ. შათირებისათჳს.
შათირებისათჳს.
სე.
სე. შანიშინის დევანჴანის
დევანჴანის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
სვ.
სვ. შპეტის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
სზ.
სზ. შაქრისათჳს.
შაქრისათჳს.
სჱ.
სჱ. შავარდნის ბუდეებისათჳს.
ბუდეებისათჳს.
სთ.
სთ. შულავრისა და თეთრ-
თეთრ-სოფლის ბატონისა და მოჴელეთ
გამოსაღები საკომლოსათჳს.
საკომლოსათჳს.
სი.
სი. ჩელიექის ბაჟის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
სია.
სია. ჩარფა ნაზირისათჳს.
ნაზირისათჳს.
სიბ
სიბ. ცხუ̂რის შემოსავლისათჳს,
ცხურის შემოსავლისათჳს, რომელ არს საბალახე.
საბალახე.
ცხუ̂არის შემოსავლისა ასრე იქნებოდეს: რასაც მჴარეზედ მო-
ბალახენი გარიგებულნი იყუ̂ნენ და მისს დროს წავიდოდენ, ჩვენს
ნაზირს მეცხუ̂არეს ჰსთხოვდენ და თან წაიტანდნენ; საბალახეს რომ
დაუთუ̂ლიდნენ, რაც გვერგებოდეს ცხუ̂არი, თხა, ბატკანი თუ თი-
კანი, მეცხუ̂არეს დააჭერინებდენ. მეცხუ̂არემ დადაღოს და იმასვე
ებაროს. დაღი სალთხუცის კაცს ებაროს. რა ხან მეცხუ̂არემ მოიყუ̂ა-
ნოს, მესაკლავეს თუ მოაბაროს, მეცხუ̂არეს კარგი აშოვნი-
ნოს; თუ მესაკლავეს მოწონებული მიაბაროს და მერმე ან ქარ-
ხანაში და მეულუფეს ავი საკლავი მისცენ, ისრე მესაკლავეს
უყონ. მობალახე და მოხელენი თავეთს ათის-თავს მეცხუ̂არიდამ ნუ
აიღებენ: იანგარიშონ და თავეთი წესი ერთის მჴრიდამ აიღონ. ბა-
ტონის საბალახეს გარდა ასზედ ერთი შიშლიგი, ერთი საკლავი აიღონ.
საკლავი მობალახისა, სუფრაჯისა, სალთცხუცისა და მდივნების კაცებისა
არის. შიშლიგი მობალახისა და სუფრაჯისა არის. საკლავი ბატონის
ცხუ̂რიდამ არც ერთი არ უნდა დაიკლას, საკლავიდამ და შიშლიგი-
დამ უნდა ჭამონ. მობალახემ მაისს, თიბათვეს თავისი ანგარიში
უნდა მოსცენ, თვარამ მობალახობა დაგვიდებინებია; ვინც უსამართ-
ლოდ აიღოს ჯარიმაც არის.
სიგ.
სიგ. ციხის ბაღებისათჳს.
ბაღებისათჳს.
სიდ.
სიდ. ძმრისათჳს.
ძმრისათჳს.
სიე.
სიე. ჭამის ღვინისათჳს.
ღვინისათჳს.
სივ. ̂ანვილისათჳს.
სივ. ჭალის მწუანვილისათჳს.
ანვილისათჳს
სიზ.
სიზ. ხილისათჳს.
ხილისათჳს.
სით.
სით. ჴმელის თევზისათჳს.
თევზისათჳს.
სკ.
სკ. ჴევის-
ჴევის-თავების რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
სკა.
სკა. ჯარჩებისათჳს.
ჯარჩებისათჳს.
სკბ.
სკბ. ჴელმწიფის ტყვის ჴარჯისათჳს
ჴარჯისათჳს.
სათჳს.
დასტურლამალი სადედოფლო
პირველ მეფის გიორგისაგან განწესებული და შემდგო-
მად მეფის ვახტანგისაგან განახლებით დამტკიცებული.
გ. სუფრაჯის ულუფისათჳს.
ულუფისათჳს.
დ. ეშიკაღას ბაშისათჳს.
ბაშისათჳს.
ე. ყაფაჩისათჳს.
ყაფაჩისათჳს.
ვ. იასაულებისათჳს.
იასაულებისათჳს.
ზ. მოლარეთხუცის რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
ჱ. მეღვინეთხუცისათჳს.
მეღვინეთხუცისათჳს.
თ. მეგოდრეთხუცისათჳს.
მეგოდრეთხუცისათჳს.
ია.
ია. მეთეფშეთ რიგისათჳს.
რიგისათჳს.
იბ.
იბ. ამბარდნისათჳს.
ამბარდნისათჳს.
იდ.
იდ. ფარეშთხუცისა,
ფარეშთხუცისა, ფარეშებისა და სხუ
სხუ
ෝ ათა მოხე-
მოხე-
ლეთათჳს განწესება.
განწესება.
იე.
იე. მეჯინიბეთხუცისა და სხუ̂ათა მოჴელეთათჳს.
სხუათა მოჴელეთათჳს.
ივ.
ივ. მეკოდის- სხუა̂ ეს გუართა
მეკოდის-პურეთა და სხუ ̂ართა მოსაქმეთათჳს.
მოსაქმეთათჳს.
იზ.
იზ. წინ-
წინ-წყაროს გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
იჱ.
იჱ. შუა-
შუა-ბოლნისის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
ით.
ით. ოფრეთის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კა.
კა. დიდ-
დიდ-ბადისათჳს.
ბადისათჳს.
კბ.
კბ. ურცევანის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კგ.
კგ. ნაჴიდურის
ნაჴიდურის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კდ.
კდ. ახალ-
ახალ-დაბის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კე.
კე. ოსიაურის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კვ.
კვ. ალის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კზ.
კზ. ქრცხინვალის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კჱ.
კჱ. არადეთის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
კთ.
კთ. რუისის გარიგებისათჳს.
გარიგებისათჳს.
ლ. ატენის ზვრებისათჳს.
ზვრებისათჳს.
ლა.
ლა. გორისათჳს.
გორისათჳს.
გორს სძეს მალი და ატენის ღვინის ულაყი; ზემო ქართლის
მღებართხუცესი ერთი იმათი უნდა იყოს რიგით.
ლბ.
ლბ. ქალაქის დებულებისათჳს.
დებულებისათჳს.
ლგ.
ლგ. ელისათჳს.
ელისათჳს.
ლდ.
ლდ. სამღებროსათჳს.
სამღებროსათჳს.
ლე.
ლე. თევზისათჳს.
თევზისათჳს.
ლვ.
ლვ. სამარხოსათჳს.
სამარხოსათჳს.
ლზ.
ლზ. დიღმისათჳს.
დიღმისათჳს.
ლჱ.
ლჱ. მოჴელეთ ულუფისათჳს.
ულუფისათჳს.
ლთ.
ლთ. ძველადგან სადედოფლო და აწ მეფის გიორგისაგან
დამტკიცებული
დამტკიცებული.
ტკიცებული.
მ. სადედოფლო
სადედოფლო სოფლებისათჳს.
სოფლებისათჳს.
მა.
მა. ზემო ქართლის სადედოფლო ძველადგან და აწ მეფის
გიორგისაგან დამტკიცებული.
დამტკიცებული.
ტყლაპი.
ლიტრა.
ლიტრა.
ნიგოზი
ცერცვი
იაღლუზის-შვილებიდამ . . . კ იე ვ
ფავლენიანთიდამ . . . . რ ლ იე
გოგორისშვილისა . . . . კ კ გ
ოქრომჭედლისშვილისა . . . კ იე გ
ხერხეულიძეებისა . . . . ჲ მ ი
ტაშის-კარიდამ ნიორი ლიტრა კ.
ეს სამარხო ცერცვი ქრისტეს-შობის თვეში უნდა მოვიდეს.
დამატებულებანი
განსხვავებანი (ვარიანტები)
განსხვავებანი
გ ა ვ ა ზ ი — მონადირე მფრინველი.
გ ა ლ ა დ ა რ ი , სპ გჲალლადარ — ცხვრის ფარის მწყემსების
უფროსი ზედამხედავი.
გ ა ლ ა ქ უ , 33 — ?
გ ა მ ო მ ღ ე ბ ი — გადამხდელი. მიმცემი სახელმწიფო ხარჯისა, სარ-
ჯის კაცი.
გ ა მ ო ს ა ღ ე ბ ი — სახელმწიფო გადასახადი ხარჯი, ყალანი.
გ ა ც ე მ უ ლ - გ ა უ ც ე მ ე ლ ი — სახელმწიფო ხარჯის გადამხდელი და
არ გადამხდელი.
გ ე რ ა ქ ი ა რ ა ღ ი — მსახური, მოხელე ყოველ გვარის შეკვეთილის
საქმის ასრულებისათვის, რაც მიენდობა.
გ ე ჩ ა ნ ბ ა შ ი — ნამდვილ გეჩან-ბაჟი (გეჩან-წასავალი) — საქონლის
წამღები, როდესაც ერთს ადგილს ბაჟს გადიხდიდა, ბარათს მი-
იღებდა. ამ ბარათის ძალით დანიშნულ ადგილამდე სხვა საბა-
ჟოზე აღარ გახსნიდა ცალებს და გაივლიდა. მცირე გადასახადი
(გეჩან-ბაჟი) მაინც ერთმეოდა. ამ გეჩან ბაჟის ადგილებში ყარაულები
იდგნენ გზების და გამვლელთ მცველად ან გამცილებლად.
გ ი ლ ა ნ ი — (გელანი? — მომსვლელი კაცი).
გ ი ლ ა უ რ ი — გილანელი, გილანიდამ მოსული.
გ ი რ ი შ ქ ი , (ნამდვილ გირიშკ) — ქალაქი ავღანისა, ავღანისტანისა,
მდებარე ყანდაარის ქალაქის დასავლეთ, ასიოდ ვერსის სიშორედ.
პ
პ ა ტ რ ო ნ ი — როდესაც სამეფო გვარეულობისა ხმარობდა ამ სიტ-
ყვას, ნიშნავდა თვით მეფეს, ანუ მეფის მემკვიდრეს, ანუ გამ-
გებელს სამეფოსას.
პ ი რ ი ს - თ ა ვ ი — ასაღები წილი მოსავლისა ანუ სახელმწიფო
შემოსავალისა. მაგალითად ათის-თავი იყო ასაღები ათისაგან
ერთისა. ეს ერთი (მეათედი ანუ ნაათალი) არის პირის თავი.
მ ე პ ი რ ი ს თ ა ვ ე — ზედამხედველი და ამკრეფი პირის-თავისა.
ს ა პ ი რ ი ს თ ა ვ ო — ასაღები წილი პირის-თავის მოკრეფისათვის.
პ ი რ ი ს - მ ე ღ ვ ი ნ ე — ღვინის დამსხმელი.
რ ა ნ ჩ პ ა რ ი — ნახე ლანჩპარი.
რ ა ხ ა თ ი , სპ. რახად — ჯერი, საჯერო, ჯერისა; ჯერით
მისაცემი ან ასაღები. არაბულად ნოვბათ.
რ უ ხ ი , რ უ ხ ე ბ ი — სასახლის დარბაზში ან დარბაზის სანიშინში
(შიგ დარბაზის ბალკონი) ფიცრის და არა მინის ასაწევ-დასაწევი
ფანჯრები, რომლითაც შეუერთებდნენ ერთმანეთს სურვილსა
მებრ, ან გაჰყოფდნენ ორ განსაკუთრებულ ნაწილად მრთელს
დარბაზსა და შიგ მყოფთა.
რ უ ხ უ მ ი , არბ. — სარჩო, სარგო, სახსარი ცხოვრებისა.
ს ა ა უ შ ტ რ ო — ნახე აუშტარი.
ს ა ბ ა ლ ა ხ ე — საბალახო; საძოვრისათვის ასაღები მეცხვარეთაგან გა-
დასახადი.
ს ა ბ ა ქ ი , არბ. საბაყ — წინა, მოთავე, მოწინავე.
ს ა ბ ე ჭ დ ა ვ ი — ბეჭდის დასასმელი გადასახადი.
ს ა გ ა რ ე ჯ ო ა ნ უ გ ა რ ე ჯ უ ლ ი — გრძელი დიდი სქელი ლავაში; აგ-
რეთვე დიდი თორნის პური.
ს ა დ ი ა ს ა ხ ლ ი ს ო , 50 — სადედოფლო კუთვნილი.
ს ა თ ა რ ო — ერთის უღელის ხარით მორთმეული შეშა.
ს ა კ ა ჭ კ ა ჭ ე 84 — ?
ს ა ლ ა რ ო — სადაც გროვდება და ინახება სახელწიფო ხაზინა და შე-
მოსავალი.
ს ა ლ ბ ა შ ი , (თათ. ) — ტივზე. წყლით საზიდავ შეშაზე
ასაღები პირის თავი შეშით ანუ ფულად, მოჭრისათვის ტყეში.
ს ა ლ თ ხ უ ც ე ს ი , სალთუხუცესი, სახლთხუცესი — აბრამადი. ამისის
ჴელისა იყო სამეფო შემოსავალი და გასავალი. ამან უწყოდა წესნი
და რიგნი სახლისა მეფისანი და თათბირობა, და სახასონი მეფისანი
და ჴელის უფალნი ამისა დასახედნი იყვნენ. (ვშტ.) მინისტრი
კარისა და ფინანსთა; министръ двора и финансовъ.
ს ა მ ე ხ რ ე ო — რაც ერთს მეხრეს დღიურიხვნა ერგება მეხრეობისათვის.
ს ა მ ო რ დ რ ო , სამურდრო — ნახე მურდარი
ს ა ნ ა ვ რ ო ზ ო — საახალწლო.
ს ა პ ა ლ ნ ე — აქლემს, ცხენს, ჯორს რაც ჰკიდია ერთად შეკრული;
ღვინოზედ ითქმის 140 თუგამდე.
ს ა პ ა რ ა ვ ი — ბარკლებ შუა ადგილი, საცა ცური და საშვილოსნოა.
ს ა რ დ ა რ ი , სარდალი — სპ. სარდარ — მოთავე, თავი ერისა
ანუ მხედრობისა. ქართლის სამეფოში ვახტანგის დროს ხუთი
სარდალი იყო. (ნახე სიტყვა დროშა.) პირველ ხანებში საქართვე-
ლოს ისტორიაში ეწოდებოდა მამასახლისი, მერმე მეფობის და-
ფუძნებიდამ ერისთავი; უკანასკნელ საუკუნოებში სარდალი და
ზოგან ერისთავი.
ს ა რ ქ ა რ ი , სპ. — საქმეზე თავს მდგომი; სარქარ-ბაში სარ-
ქრების თავი, უფროსი.
ს ა რ ხ ა თ ი (სპ. სარ — თავი, არბ. ჰად — მხარე) — საზღვარი,
განსაზღვრულება.
ს ა ს ვ ი ა ნ ო , 115, 120, 121 — ?
ს ა ს თ ვ ლ ო — სთვლის დროს მისაცემი გადასახადი. მესთვლე —
სთველში, სთვლის დროს ღვინის დაწურვაზე ზედამხედავი.
ს ა ტ ა მ ა ზ ლ უ ხ ო — ნახე ტამაზლუხი.
ს ა ტ ი კ ი ს - პ ი რ ო — მეტიკის-პირეთ მოხელეობა.
ს ა ტ ყ ვ ე ო ს - ხ ა რ ჯ ი — მოსაკრეფი და გასაგზავნი ხარჯი სპარსეთში
შაჰის მისართმევად.
ს ა უ ლ ღ ა რ ი , მელიქის საულღარი 13 — ?
ს ა უ რ ი — ხარჯი, გადასახადი ფულად ყოველ გვარი ანუ შაჰისა-
თვის მისართმევად. მესაურე — საურის მკრეფელი. — მეფის სვიმო-
ნის (1558-1600 წ.) წერილშია: :გიბრძანებთ მესტუმრენო,
ჩვენ მაგიერად ქალაქის ტარუღათა, მელიქ-მამასახლისთა და მო-
საქმეთა, ასრე მოიხსენეთ ... რაც სვეტი ცხოვლის ყმა იყოს...
მათს მოსაქმეთ დაანებეთ, რომ სვეტი ცხოველს ემსახურონ და
ნურაფერს... სთხოვთ, ნურც არას აქნევინებთ ერთის სათათროს
საურის მეტსა. (Акты Арх. К. т. 1).
ს ა ქ ვ რ ი ვ ო — ქვრივის კაცის დაქორწინებაზე გადასახადი ბატონის ან
ეკლესიის სასარგებლოდ.
ს ა ყ ა , არბ. — წყლის მომტანი, მერწყული.
ს ა ყ ა თ ი — სავაჭრო საქონელს, რაც სასმელ-საჭმელი არ არის, ეძახდნენ საყათის საქომელს:
აბრეშუმეულს, სანელებელს, რაც
პატარა, შვიდ გირვანქა ნახევრიან სასწორზე აიწონება.
ს ა ყ ო რ უ ღ ო — საძოვრად დაცული ადგილი.
ს ა შ ა რ ბ ა თ ო , საშარბათო ქარხანა — სადაც შარბათი, შაქარი, საჭ-
მლის მასალა ინახება და სადაც ამის მოხელენი არიან.
ს ა ჩ ე ქ მ ე — პირველ დაქორწინებაზე გადასახადი საქმროსაგან.
ს ა ხ ა ს ო , (არბ. ხას — საკუთარი) — მეფის საკუთარი, აგრეთვე
სახელმწიფოს კუთვნილი.
ს ა ჴ ე ლ ო — რაც საქმე ანუ გასამგებლო ექვემდებარება მოხელესა;
თანამდებობა.
ს ა ჴ ი ზ ი , საჴიზი თხა 76 — ?
ს ა ჯ ე რ გ ო , სპ. ჯარგა — რიგად, ჩარიგებით მყოფთათვის.
ს ე ი ს ხ ა ნ ა — ადგილი, სადაც საწინაო ყოჩი თხა ინახება.
ს ე რ ი — სადილი კრებით.
ს ე ფ ე — მეფის ჩამომავალი, დიდებული, საპატიო.
ს ი კ ი ლ ა — სამი მისხალი (золотникъ) და ერთი მესამედი.
ს ი ქ ა , სპ. სიქქა — წარწერა ფულზე.
ს ი ქ ა ქ უ ნ ი — ფულზე წარწერის გამომყვანელი.
ს ო ი ბ ა თ ი ა ს ა უ ლ ი — მანდატური (ვშტ.) არბ. სოჰბათ-
მუსაიფი, იასაული — გზირი, (ნახე მანდატური.) ნამდვილ
ვგონებთ უნდა საჰიბ-იასაული — თავი იასაულებისა.
ს პ ა ს ა ლ ა რ ი — სპასპეტი, მხედართ მთავარი (ს. ო.) სპასალარი
ანუ სპასპეტი — ამისნი ჴელისანი იყვნენ ყოველთა სავაზიროთა
თათბირთა პირველობა და ყოველთა ერისთავთა უხუცესობა. ესევე
შეჰკრებდა ლაშქართა და ხარკსა სამეფოსა და ერისთავთა მიერ
ყოველთა საბრძანებელთა. (ვშტ.) სპ. საფაჰ-სალარ —
სპის თავი, მხედართა თავი.
ს პ ე ტ ო ბ ა . ნახე შპეტი.
ს ტ ი ლ ი — წონა ჩვენს დროში სამი მერვედი (3/8) გირვამქისა ანუ
36 მისხალი, ან სამის კვერცხის წონა. აბრეშუმს საქართველოში
დღევანდლამდე სტილით (სამის კვერცხის წონით ვაჭრობენ.)
ს უ ბ ა ო ბ ა — (თათ. სუბაი — მარტო) მარტოობა.
ს უ ფ რ ა ქ ე შ ი , სპ. — სუფრის გამშლელი, ჩაჩნაგირი.
ს უ ფ რ ა ჯ ი , (ნამდვილ სუფრაჩი) — ჩუნჩერახი; ამის ჴელისა იყო
მზარეულთ უხუცესნი, მეტაბლენი, მზარეულნი, მეპურენი, მერ-
წყულენი, მგოსანნი, მემწყობრენი, ბუკთა, ტაბლაკთა და სხვათა
მცემელნი. (ვშტ.)
ს უ ხ ტ ი , თათ. სუხთა — შაგირდი, მოწაფე.
ხ. ჴ
ჴ ა რ - მ ა რ ჩ ი ლ ი 18 — ?
ჴ ა რ ა ფ ი 51 — ?
ხ ა ს ა დ ა რ ი , ჴასადარი — მეფის საკუთარი მოხელე.
ხ ა ს ქ ი - გ ი ნ ი 34 — ?
ჴ ე ვ ი ს - თ ა ვ ი 75 — ? მოსამართლე.
ჴ ე ლ ი ს - უ ფ ა ლ ი — სახელმწიფო სამსახურის მოქმედი და უფლების
მქონებელი, მოხელე.
ჴ ე ლ მ წ ი ფ ე — უკანასკნელ საუკუნებში საქართველოში ეწოდებოდა
სპარსეთის შაჰს და ოსმალეთის ხონთქარს; ჰქონდა მნიშვნელობა
სიტყვისა: კეისარი, იმპერატორი.
ჴ ე ლ ჯ ო ხ ი ა ნ ი — მეფის კარზე ეზოში მდგომი დარაჯი, მოყარა-
ულე.
ხ ო ჯ ა , არ. — მოძღვარი, მსწავლებელი. მაჰმადიანთა
მღვდელი. აგრეთვე საჭურისი, მაჰმადიანთ სამეფო არამხანის ზე-
დამხედველად საყენებული.
ხ უ რ ო თ - მ ო ძ ღ ვ ა რ ი ; ხარაიდარი — ამის ჴელისა იყო სრულიად
ხელოსანნი და შენობა სასახლეთა და ეკლესიათა, ჴიდთა ფუნდუკ-
თა (ქარცასლათა); მწერალნი იყვნენ, რომელნი სწერდნენ შემოსა-
ვალსა და წარსაგებელსა ყოველთავე და ტაძართა და სხვათა. (ვშტ.).
მ კ მ. კ
+ ¼ რ 100 ე ერთი ფული „ 1/21 ჭ ხუთი 5 „
0 1/2 ს 200 ი ორი ფული „ 1 მინალთუნი 6 „
ა 1 სნბ 252 კ ერთი ბისტი „ 2 ს ექვსი მინალთუნი 7 „
ბ 2 ტ 300 ლ ექვსი ფული „ 3 კ შვიდი 8 „
გ 3 შ 400 მ ორი ბისტი „ 4 მინალთუნი 9 „
დ 4 ფ 500 ნ ერთი შაური „ 5 ჯ რვა მინალთუნი 10 „
ე 5 ქ 600 ჲ სამი ბისტი „ 6 ჰ ცხრა მინალთუნი 20 „
ვ 6 ღ 700 ო თოთხმეტი ფული „ 7 ოა ერთი თუმანი
ზ 7 ყ 800 პ ოთხი ბისტი „ 8 ობ ორი თუმანი
ჱ 8 შ 900 ჟ თვრამეტი ფული „ 9
თ 9 ჩ 1,000 რ ორი შაური „ 10 სათვლელი ასო (1 და 2
ი 10 ც 2,000 ს ერთი აბაზი „ 20 სვეტის) თუ ამ ნიშანში
ია 11 ცმ 2,040 ტ ექვსი შაური „ 30 ზის, თუმანს ნიშნავს და მის
ით 19 ძ 3,000 უ ორი აბაზი „ 40 მარჯვენა ასო — მანეთს ან კა-
კ 20 წ 4,000 ფ ათი შაური „ 50 პეიკებს. რადგანაც სტამბაში
კგ 23 ჭ 5,000 ქ სამი აბაზი „ 60 არ იყო. ჩვენ ხან ვიხმარეთ
ლ 30 ხ 6,000 ღ თოთხმეტი შაური „ 70 ფრჩხილი «)» რომლის მარ-
მ 40 ჴ 7,000 ყ ოთხი აბაზი „ 80 ჯვენის ასოები მანეთს და კა-
ნ 50 ჯ 8,000 შ თვრამეტი შაური „ 90 პეიკებს ნიშნავს და მარცხე-
ჲ 60 ჰ 9,000 ჩ ერთი მინალთუნი ნისა თუმნებს; ზოგჯერ ვი-
ო 70 ჵ 10.000 (ან მილანთული) 1 „ ხმარეთ თუმნის წინ ეს ასო
პ 80 იჱჩ 18.000 ც ორი მინალთუნი 2 „ ო, და მანეთი და კაპეიკები
ჟ 90 რჩ 100.000 ძ სამი მინალთუნი 3 „ მის მარჯვნის ასოს დავა-
ჟთ 99 ჵჵ 1,000,000 წ ოთხი მინალთუნი 4 „ შორეთ.
ფულის განმარტება
შესასწორებელნი შეცთომანი
დაბეჭდილია:
დაბეჭდილია: უნდა იყოს:
იყოს:
სტ.
გვ.
3 7 განკუთვნილსა განკუთვნილისა
– 8 მნათობელის მანათობელისა
– 9 წოდებულის წოდებულისა
– 24 ბოროტ..... პატივი... ბოროტი..... პატივი.....
4 2 მოქმედი მოქმედნი
— 6 აღესრულოს. აღესრულოს,
— 11 ჯილღის შიგამდეგისათვის აჯილღის შიგამდეგისათვის.
7 22 ბა ბი
13 30 ახუ̂ას ახუ̂ას
15 27 ლანჩარიებს ლანჩპრებს
16 11 სარგო და ან ყოფა სარგო და განყოფა
— 27 ვახტანგს VI ერქვა ვახტანგის VI მამას ლევანს
ერქვა
20 14 გაუხსნელად, თუ იმაზედ გაუხსნელად, იმაზედ
– 22 საკომლო თავის საკომლო, თავის
21 8 და ნამი თომარისა დანიმი თომარისა.
25 16 საქური, საქუ̂რიო.
26 1 ორი ულაყი ორი ულაყი. —
28 2 დარნა დარჩა
31 10 წელიწადში რვ, წელიწადში რკ.
— 24 მეხრეს კოდი ედ. მეხრეს კოდი კდ.
33 22 ყველას ჯოგი ყველას ჯამი
34 3 აიღონ ს აიღონ ხ
— 19 რამ თერი რამ ფერი
36 20 გადმოჭერით გარდმოუჭერით
37 7 ჯავარიან ჯვარიან
40 20 ველივე სახელდობრ ყოველივე სახელდობ
44 12 გამომღები ქით გამომღები ქითი
46 7 ბაინდურა უსეინა. ბაინდურა; უსეინა
— 23 კითევ ითესების კიდევ ითესების
51 8 მუშთუქუნის ბუშთუქუნის
53 3 მერუას შვილი ბურუას შვილი
— 17 სოიბათ, სოიბათ
58 9 სამართლოდ სასამართლოდ
62 2 (III სკ.) უსბაში უმბაში
63 7 პური ორი პური ორი.
65 16 შაური, ორი ნავროზანა შაური ორი, ნავროზანა
66 21 ჭეინახევდენ შეინახევდენ
79 12 შიგამდეგი შიგამდეგი
84 7 სხვა თაფლად სკა თაფლად
91 7 ბრინჯი. აგრეთვე ხიზილალა ბრინჯი აგრევე. ხიზილალა
— 17 ოსტატას; თასი ოსტატს — თასი
99 22 ტკილი ტკბილი
— 26 ნაწნეხელზედ საწნეხელზედ
105 11 თავი სით დედანში ორჯელ არის. იხილე თავი ჲჱ (40
გვერდზე.)
106 13 დააყენონ. იმათი დააყენონ, იმათი
108 1 უნდა გამოიღონ სკგ. უნდა გამოიღონ
111 20 ლავაში და მადაური ლავაში დ, მადაური
119 4 პური ა პური კოდი ა
120 22 კოდორს გოდორს
125 5 ზილფა ზილფია
127 16 თვემი თვეში
ზანდუკი
____
სამეფო დასტურლამალი:
დასტურლამალი:
თავი.
თავი. გვერ.
გვერ.
სადედოფლო დასტურლამალი
დამატებულებანი:
დამატებულებანი: