Professional Documents
Culture Documents
daxmareba
Tbilisi 2012
avtorebi: med. mec doqtori ioseb maisuraZe
Tamar kapanaZe
nana jaliaSvili
2
sarCevi
sarCevi
3
12. radiometruli da dozimetruli kontroli. fizikuri, klinikuri da
citogenetikuri dozimetria. radiaciis aRmoCenis Tanamedrove
saSualebebi ................................................. gv
4
26. sagangebo situaciebis marTvis fsiqologiuri aspeqtebi .............. gv
5
44. radiaciuli viTarebis Sefasebის მეთოდი .............. gv
6
1. kardio-pulmonaruli renimacia, daSavebulis transportireba.
Soki.
qala-tvinis tramva. sinkope. epilepsiuri gulyra
SemTxvevis adgilis usafrTxoeba/pirovnuli usafrTxoeba
pirveladi gasinjva
7
pirveladi gasinjvis dros aucilebelia cnobierebis Semowmeba.
magaliTad, rodesac policieli uaxlovdeba daSavebuls, pirvel
rigSi, msubuqad unda Seaxos xeli mxarze da xmamaRla hkiTxos -
,,kargad xarT?” da moiTxovos misgan pasuxis gacema. (cnobierebis
Semowmeba).
Tu daSavebuli gonzea, policiels aRar uwevs xelovnuri
sunTqvis Catareba, Tumca man unda ganagrZos Zlieri sisxldenisa da
pulsis Semowmeba. Tu daSavebuli ugono mdgomareobaSia, policielma
unda Caataros ,,3-safexuriani” procedura, romelic Semdegnairad
tardeba:
a. sasunTqi gzebi
8
xelovnuri sunTqva
xelovnuri sunTqva tardeba im SemTxvevaSi, Tu daSavebuls pulsi
esinjeba. Tu haeris miwodeba ar moxda ramdenime wuTSi, daSavebulis
guli gaCerdeba Jangbadis ukmarisobis gamo.
xelovnuri sunTqvis procedura aseTia:
o SeamowmeT sapasuxo reaqcia. wyali apkureT an
frTxilad SeanjRrieT daSavebuli da CasZaxeT
“kargad xarT?”
9
o Tu darwmundebiT, rom dazaralebuli ar sunTqavs, magram pulsi
esinjeba, ganagrZeT xelovnuri sunTqva.
o srulad ganaxorcieleT 30
kompresiisa da 2-jer Cabervis cikli.
o Tu daSavebuls pulsi
esinjeba, magram jer kidev ver
sunTqavs, damoukideblad, ganagrZeT xelovnuri sunqva. ori
CasunTqvis Semdeg SeamowmeT, daiwyo Tu ara daSavebulma sunTaqva da
esinjeba Tu ara pulsi.
11
o srulad ganaxorcieleT 30 kompresiisa da 2-jer Cabervis 4 cikli da
SeamowmeT. proceduris Sewyveta dauSvebelia, vidre daSavebuli gons
ar moegeba, vidre ar mova saswrafo daxmareba. proceduris Sewyveta
dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi, Tu veRar SeZlebT mis gagrZelebas
fizikuri gadaRlis gamo, an adgili aqvs sunTqvisa da pulsaciis
aRdgenas.
3. ToTo bavSvebisTvis
12
o monacvleobiT gaukeTeT gul-mkerdis 30 kompresiisa
da erTi Cabervis cikli 2 wuTis ganmavlobaSi, sunTqvisa da
pulsaciis ar aRdgenis SemTxvevaSi procedura grZeldeba saswrafo
daxmarebis gamoZaxebamde da mis mosvlamde.
daSavebulis gadayvana
mSvelelebi orive
mxridan miudgebian
daSavebuls.
daSavebuls mjdomare
poziciaSi aweven, am
dros daSavebulis
mklavebi mSvelelebis
mxrebzea moTavsebuli.
mSvelelebi erTmaneTs
xels CasWideben
13
daSavebulis zurgs ukan meore xeli ki imisTvis gamoiyeneba, rom
daSavebulis mxari daafiqsiron.
orive mSvelelma erTdroulad unda imoqmedos da daSavebulTan
axlos arsebuli xeli erTmaneTs CasWidon daSavebulis fexebqveS.
Soki
pirveladi daxmareba:
qala-tvinis travma
sisxldena
Wrilobis tipebi
.
o nagleji Wriloba _ gulisxmobs kanis safaris gaWras. Wrilobas aqvs
dakbiluli napirebi da axasiaTebs sisxldena;
o nakveTi Wriloba _ gamowveulia basri sagniT. Wrilobas aqvs sufTa,
Tanabari napiri;
o naCxvleti Wriloba/kanis safarqveS SeRweva _ axasiaTebs mcire
sisxldena zedapirze. TiTqmis SeuZlebelia sisxldenis farTis
gansazRvra kanis safarqveS. igi zrdis infeqciis safrTxes.
o kanis moglejva _ am dros kanis safari nawilobriv, zogjer ki
mTlianad scildeba sxeulis kunTovan nawils.
moyinva (gadaciveba)
wayinva (moyinva)
19
pirveladi daxmareba:
damwvroba
20
aris damwvroba
zedapiruli (I, II,
III-a) da Rrma (III-b,
IV). misi
gavrcelebis
areals sazRvraven
e. w. ,,cxrianis
kanoniT”: Tavi da
yeli Cveni
sxeulis
zedapiris 9%-s
Seadgens. zeda
kiduri 9%-s,
torsis wina da
ukana nawilebi
Sesabamisad 18-18%-
s. qveda kiduri
18%. sazardulis midamo 1%-s. Tu damwvrobas ara aqvs brtyeli
zedapiri, maSin iyeneben mtevnis wess: mozrdili adamianis mtevani
TiTebis CaTvliT Seadgens Cveni sxeulis 1%-s. erTi da igive farTis
saxis da torsis dazianeba ufro mwvaved mimdinareobs vidre imave
farTis kidurebze. sazardulisa da sasqeso organoebis damwvrobas
Tan axlavs rogorc wesi Sokuri mdgomareoba. gansakuTrebuli
sirTuliT xasiaTdeba sasunTqi gzebis damwvroba, radgan am dros
miRebuli mdgomareoba Seesabameba organizmis saerTo safarvelis
10%-is damwvrobiT miRebul mdgomareobas. Rrma damwvrobisas sxeulis
9-10%-is, xolo zedapirulisas 15-20%-s. damwvrobis dros
gviviTardeba saxifaTo mdgomareoba, wodebuli_ damwvrobis Sokad.
pirveladi daxmareba:
siTburi dakvra
21
oflis gamoyofa Sewyvetilia, sunTqva zedapiruli, gaxSirebuli. aris
krunCxvebi, bodviTi mdgomareoba, Sardva Sewyvetilia.
pirveladi daxmareba:
mzis dartyma
eleqtrotravma
pirveladi daxmareba
22
gamosadegia mxolod mSral mdgomareobaSi. sasicocxlo funqciebis
ar arsebobis SemTxvevaSi CautarebT xelovnur sunTqvas.
\
m o t e x i l o b a
meqanikuri zemoqmedebiT Zvlis mTlianobis darRvevas motexiloba ewodeba.
mTlianobis nawilobrivi darRvevis SemTxvevaSi _ saqme gvaqvs arasrul
motexilobasTan (gabzarva, atkeCva). arCeven daxurul da Ria motexilobas.
23
ukidures SemTxvevaSi dazianebuli fexi daafiqsireT janmrTel fexze,
xolo zeda kiduri_tanze naxvevis saSualebiT.
ar SeiZleba!
Wrilobaze Sexeba;
Zvlis namsxvrevebis Casworeba;
ucxo sxeulebis mocileba.
24
pirveladi samedicino daxmareba menjis Zvlebis motexilobis dros:
menjis Zvlebis motexilobisas an masze eWvis mitanisas
dazaralebuls zurgis qveS daudeT xis fari an rame improvizirebuli
saSualeba;
daawvineT “bayayis” poziciaSi:
fexebi mouxareT muxlis saxsarSi da gadauwieT ganze;
terfebi daufiqsireT erTad;
muxlebis qveS daudeT baliSi an tansacmeli.
saswrafod gadaiyvaneT saavadmyoSi
(suraTi 1)
(suraTi 2)
(suraTi 3)
(suraTi 4)
(suraTi 5)
26
agentebis gamoyenebidan 1 saaTis ganmavlobaSi, nela moqmedi qimiuri
agentebis gamoyenebisas mowinaaRmdegis sanitaruli danakargebi
warmoiqmneba agentebis gamoyenebidan 1 saaTis Semdeg (Tu mowinaaRmdege
ar gavida dabinZurebuli teritoriidan an ar gamoiyena Tavdacvis
saSualebebi).
qimiuri agentebi organizmSi aRweven yvela arsebuli gziT:
inhalaciuri, kanis da saWmlis momnelebeli gziT. qimiuri iaraRis
gamoyenebisas did sirTules warmoadgens sanitaruli danakargebis
gansazRvra, radganac gasaTvaliswinebelia uamravi faqtori, qimiuri
agentebis saxeoba (mdgradia, aramdgradia, swrafad moqmedia Tu sxva),
toqsiurobas (letaluri doza iqna gamoyenebuli, droebiT mwyobridan
gamomyvani doza iqna gamoyenebuli Tu sxva), garemo faqtorebi (wvima,
Tovli, qari, maRali temperatura da a.S). Tu sanitarul danakargad
yvelanairi iaraRis gamoyenebis SemTxvevaSi miviRebT 100%, maSin qimiur
iaraRze modis 15-17%, polkis danakargi iqneba p/S 3% e.i. 160-180
dazianebuli, diviziis 2-5% e.i. 700-800 dazianebuli, aqedan msubuqi
xarisxis 30%, saSualo 20%, xolo mZime 50 %. savaraudod sanitaruli
danakargebis 80% modis nervul-paraliTiur da saerTo-momwamlav, 10-12%
kan-rezorbciul da 3-5% fsiqoqimiur agentebze.
suraTi
27
klinikur suraTSi ganasxvaveben: msubuq anu miozur formas - miozi ,
akomodaciis darRveva, Zlieri salivacia, xvela, gaZnelebuli sunTqva,
SeiZleba daematos miofibrilacia, sisuste saSualo anu bronqospazmuli
forma – miofibrilacia vrceldeba mTel organizmze, bradikardia,
bronqospazmi;
saministros amocana
29
sagangebo situaciebis dros SesaZloa Tavad samkurnalo
dawesebulebebi moxvdes katastrofis zonaSi, amitom
dazaralebulebisaTvis operatiuli da uwyveti samedicino daxmarebis
aRmoCenis mizniT unda Sefasdes samedicino dawesebulebebis
gadarCenili (SenarCunebuli) struqturuli erTeulebis gamoyenebis
xarisxi, an SesaZloa saWiro gaxdes alternatiul dawesebulebaSi
gadaadgilebis dagegmva (ramdenime samsaxuris, saavadmyofos nawilis
an mTlianad saavadmyofos evakuacia). mosaxleoba mudmivad unda iyos
informirebuli ama Tu im samedicino samsaxuris dislokaciis
adgilis Secvlis Taobaze.
metad didia saswrafo daxmarebisa da pirveladi saeqimo
brigadebis pasuxismgebloba, romlebic uSualod gadian dazianebis
keraSi. maT formirebas da koordinacias axorcielebs Sesabamisi
samsaxuri.
30
saqarTvelos soflis meurneobis saministro - axorcielebs
kvebis produqtebis, sakvebi nedleulis kontrolsa da eqspertizas.
awyobs dazianebis kerebSi fito da veterinarul karantinebs, wyvets
avadmyofebis kvebiT uzrunvelyofis sakiTxebs da daxmarebis
aRmoCenis dros warmoqmnil sxva problemebs.
(funqcia 6)
31
mosaxleobis janmrTeloba
katastrofebis SemTxvevebis marTva
referaluri
saavadmyofo sxva moreagire sistemebi
pirveladi reagireba
grZelvadiani reagireba
• sagangebo Stabi
• samedicino reagirebis jgufebis aqtivacia
32
• samedicino transportirebis moTxovnis koordinacia
• samedicino aRWurvilobis SeZenis, awyobis da miwodebis
koordinacia
• moqmedebis Semdgomi moxsenebebi
samarTlebrivi safuZvlebi
• saministros debuleba;
• saqarTvelos kanoni ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis
sagangebo situaciebisagan mosaxleobisa da teritoriis dacvis
Sesaxeb’’ (8 ivnisi 2007 w.);
• ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebze
erovnuli reagirebis gegmis damtkicebis Sesaxeb’’ saqarTvelos
prezidentis 2008 wlis 26 agvistos #415 brZanebuleba;
• saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis 21 martis #69 dadgenileba
,,sagangebo situaciebis marTvis samTavrobo komisiis debulebis
damtkicebis Sesaxeb’’;
• saministros debuleba;
• saqarTvelos kanoni ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis
sagangebo situaciebisagan mosaxleobisa da teritoriis dacvis
Sesaxeb’’ (8 ivnisi 2007 w.);
• ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebze
erovnuli reagirebis gegmis damtkicebis Sesaxeb’’ saqarTvelos
prezidentis 2008 wlis 26 agvistos #415 brZanebuleba;
• saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 4 ivnisis #153 dadgenileba
,,sagangebo situaciebze reagirebis Zalebis wesdebis damtkicebis
Sesaxeb’’;
• saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 4 ivnisis #154 dadgenileba
,,usafrTxoebis deklaraciis wardgenis wesis Sesaxeb instruqciis
damtkicebis Taobaze’’;
• saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb”;
• saqarTvelos kanoni sazogadoebrivi janmrTelobis Sesaxeb;
• saqarTvelos kanoni sagangebo mdgomareobebis Sesaxeb.
33
saministros sagangebo Stabi
34
Setyobinebis sqema
ministri
877 92 92 83
socialuri subsidiebis 877 92 29 37 veteranTa departamenti
saagento 877 28 28 68
Zalebi da saSualebebi
35
centraluri done:
• reanimaciuli sawolebi
• xelovnuri sunTqvis aparatebi
• qirurgiuli brigadebi
• sisxlis bankebi
36
• axalSobilTa inkubatorebi (kuvezi)
• gadaudebeli daxmarebis avtotransporti
37
dawesebulebebs antivirusuli medikamentebi da damcavi niRbebi
gadaecemodaT regionebSi departamentis warmomadgenlebis meSveobiT.
38
sakiTxebTan dakavSirebiT, gadasces gaidlainebi, protokolebi da
jandacvis msoflio organizaciis rekomendaciebi.
39
16. sagangebo situaciaTa marTvis samedicino formirebebisa da
dawesebulebebis momarageba samedicino, sanitarul-sameurneo da
specialuri masalebiTa da saSualebebiT
samedicino logistika
sagangebo situaciebis dros mosaxleobis warmatebuli da
Sedegiani samedicino uzrunvelyofa (logistika) gulisxmobs
samedicino daxmarebis gawevas adgilebze, daSavebulTa evakuacias,
triaJs da specializebul, diferencirebul daxmarebas. am rTuli misiis
Sesruleba ki warmoudgenelia samedicino dawesebulebebisa da
formirebebis samedicino qonebiT kargad dagegmili da uwyveti
momaragebis gareSe. katastrofis dros(saomari da bunebrivi
kataklizmebi) adgili aqvs masobriv dazianebebs, rac saWiroebs
samedicino saSualebebis did raodenobas. SesaZloa samedicino
dawesebulebebi an samedicino qonebis sacavebi Tavad aRmoCndes
dazianebis keraSi. maTi ganadgureba an mwyobridan gamosvla gamoiwvevs
maragebis Sevsebis SezRudvas. aseT viTarebaSi gansakuTrebulad
mniSvnelovania samedicino maragebis moZiebisa da Sevsebis sakiTxi.
Cvens qveyanaSi samedicino dawesebulebebisa da sxva samaSvelo
formirebebis(aseve dazaralebuli mosaxleobis) samedicino qonebiT
uzrunvelyofa xorcieldeba Sromis, janmrTelobisa da socialuri
dacvis saministros xelmZRvanelobiT. qveyanas gaaCnia aucilebeli
resursi(saxelmwifo, regionul da raionul doneze), romelic
saWiroebis SemTxvevaSi moTxovnisas gaicema ganacxadebis safuZvelze.
momaragebis samsaxuris amocanebi
samedicino momaragebis marTvis organizebis ZiriTad amocanas
warmoadgens:
- dawesebulebebisa da formirebebis samedicino momaragebis gegmis
SemuSaveba,
- Casatarebeli samkurnalo-saevakuacio, sanitarul-higienuri da
epidsawinaaRmdego RonisZiebaTa gaTvaliswineba,
- aucilebeli samedicino maragebis dagroveba, Senaxva da drouli
ganaxleba. maTi dacva masobrivi dazianebis iaraRisgan,
- sagangebo situaciis dros samedicino dawesebulebebisa da
formirebebis drouli da uwyveti momaragebis organizeba,
- samedicino dawesebulebebisa da formirebebis personalis
swavleba samedicino qonebis racionaluri moxmarebis da gafrTxilebis
Sesaxeb,
- qonebis xarjvis aRricxva-angariSgeba.
qonebis saxeebi
qoneba, romelic saWiroa samedicino dawesebulebebisa da
formirebebis aRsaWurvad, iyofa sam jgufad:
- samedicino, romelsac miekuTvneba medikamentebi, Sesaxvevi da
sakeravi masala, biopreparatebi, sadezinfeqcio saSualebebi,
stomatologiuri, rentgenologiuri da laboratoriuli masalebi,
aparatura, instrumentebi da inventari, avadmyofis movlis sagnebi.
40
- sanitarul-sameurneo, romelsac miekuTvneba aveji, sasadilo da
samzareulo inventari, loginis da piradi TeTreuli, xalaTi da Custi.
- specialuri, romelsac miekuTvneba radiaciuli da qimiuri
dazvervis xelsawyoebi, sasunTqi gzebisa da kanis damcavi saSualebebi,
sainJinro da xanZarsawinaaRmdego masalebi.
samedicino qonebis klasifikacia
xarjvadi, romelsac aqvs vargisianobis vada da aris erTjeradi
moxmarebis da
41
42
samedicino dawesebulebebis aRWurva
sagangebo situaciis dros yvela samkurnalo dawesebuleba
(hospitali) modis mzadyofnaSi daSavebulta didi nakadebis misaRebad.
maT profils gansazRvravs jandacvis saministro da funqcionireben
Tavisi kompetenciis farglebSi reagirebis gegmis Sesabamisad.
“reagirebis gegmis” mixedviT yvela samkurnalo dawesebuleba
valdebulia iqonios aucilebeli samedicino qonebis garkveuli maragi.
gegmaSi gawerili unda iyos im samedicino da farmacevtuli kompaniebis,
sisxlis bankis, Jangbadis saamqros da sxva dawesebulebebis CamonaTvali,
romelTanac gaformebulia xelSekrulebebi gansakuTrebul SemTxvevaSi
saWiro qonebiT uzrunvelyofis mizniT.
hospitlebi aRWurvili unda iyos xelovnuri sunTqvis aparatebiT,
narkotikuli da fsiqotropuli medikamentebiT, sisxliTa da sisxlis
SemcvlelebiT, tkivilgamayuCeblebit, antibiotikebiT, antidotebiT,
Sesaxvevi da sakeravi masalebiT, SratebiT da vaqcinebiT, sadiagnostiko
masalebiT. samedicino dawesebulebebi mzad unda iyos pacientTa
sadReRamiso miRebisa da momsaxurebisTvis da Sesabamisad uwyvetad
maragdebodes farmacevtuli saSualebebiT.
mniSvnelovania aseve samkurnalo dawesebulebebis momarageba
sakvebi produqtiT, JangbadiT, komunalur-sayofacxovrebo da sxva
materialur-teqnikuri saSualebebiT.
43
pirveli daxmarebis samsaxurebis aRWurva
rac Seexeba samaSvelo(romelTa SemadgenlobaSi aris samedicino
personali) da pirveli samedicino daxmarebis formirebebs, maT
aRWurvaSi aris rogorc individualuri dacvis saSualebebi
(individualuri afTiaqi, individualuri qimsawinaaRmdego paketi, indiv.
Sesaxvevi paketi), aseve samedicino CanTebi im aucilebeli
medikamentebiTa da samedicino sagnebiT, romlebic saWiroa adgilebze
pirveli da gadaudebeli samedicino daxmarebis aRmosaCenad, kerZod:
tkivilgamayuCeblebi, gadasasxmelebi, antibiotikebi(aerozolis an
siTxis saxiT, raTa dauyovnebliv moxdes dazianebuli adgilebis
damuSaveba da Semcirdes dainficirebis albaToba), tetanusis
sawinaaRmdego da antigangrenozuli Sratebi, antiseptikebi, laxti,
artaSnebi, Sesaxvevi da sakeravi masalebi, sxvadasxva saxis safenebi,
instumentebi(makrateli, momWeri, skalpeli, laringoskopi, ambus parki,
wnevis aparati, kisris fiqsatori da sxva) da uwyvet reJimSi
mimdinareobs gaxarjuli qonebis axliT Sevseba.
ESeiaraRebuli konfliqtebis dros, sadac monawileoben samxedro
formirebebi, samxedro medikosebi da aseve samxedro transporti
(vertmfreni, tanki, javSantransportiori, avtomobili)aRWurvili arian
sxvadasxva saxis samedicino kompleqtebiT, sadac Sedis is aucilebeli
qoneba, romelic konkretuli samxedro personis(eqimi, sabrZolo
medikosi, sabrZolo maSveli) an transportisTvis aris saWiro.
44
45
aRniSnul qonebas waredgineba gansakuTrebuli moTxovnebi:
kompleqturoba, anu qonebis dajgufeba samedicino daxmarebis
saxeobis an funqcionaluri niSniT, kompleqti gaTvlilia
dazaralebulTa gansazRvrul raodenobaze.
portatuloba, rac niSnavs, rom is unda iyos martivi
konstruqciis, msubuqi,
simtkice, radganac is aris mravaljeradi da xangrZlivi
gamoyenebisTvis,
mdgradi temperaturuli cvalebadobis mimarT,
hermetulad SefuTuli, rac icavs mtvrisa da sinestisgan, mavne
zemoqmedebebisagan da saWiroebisas SesaZlebels xdis maT dezinfeqcias,
degazacias da dezaqtivacias.
spectransportis aRWurva
pacientTa evakuacia stacionalur dawesebulebebSi xorcieldeba
spectransportiT – reanimobilebiT, romlebic aRWurvilia rogorc
aucilebeli medikamentebiT, aseve samedicino aparaturiTa da JangbadiT.
arsebobs sxvadasxva tevadobis spectransporti, sadac pacientebis
ganTavseba xdeba gansazRvruli TanmimdevrobiT. drouli evakuacia
didwilad gansazRvravs maTi sicocxlis gadarCenas.
urTierTTanamSromloba
samedicino-samaSvelo brigadebSi, garda sagangebo situaciaTa
samsaxurebis samedicino personalisa, aqtiurad monawileoben sxva
eqimebic, romelTac koordinacias uwevs Sromis, janmrTelobis da
socialuri dacvis saministros Sesabamisi samsaxuri. es samsaxuri
axorcielebs aseve sazRvargareTis qveynebidan humanitaruli daxmarebis
saxiT Semosuli samkurnalo saSualebebiT hospitlebis momaragebas.
46
saWiroebis SemTxvevaSi dazianebulTa daxmarebaSi erToba saerTaSoriso
institutebi.
epidemiis zona, mobiluri savele hospitali
epidemiebisa da iseTi katastrofebis dros, romelsac Tan axlavs
momwamvleli nivTierebebis gaJonva, samaSvelo samsaxurebi aRiWurveba
Sesabamisi samosiT(spectansacmeli), xelsawyoebiT da sadezinfeqcio da
sadegazacio saSualebebiT. am dros garkveul teritoriaze
gamocxaddeba karantini, romlis zonaSi samoqalaqo dawesebulebebi
SesaZloa gamoyenebul iqnes droebiTi infeqciuri stacionaris
gasaSlelad, sadac moxdeba daSavebulTa da maTi tansacmlis
sanitaruli damuSaveba, dezinfeqcia, dezaqtivacia da degazacia.
rodesac katastrofis masStabebi Zalian didia, Sesabamisad
izrdeba daWrilTa da daSavebulTa raodenobac. SesaZloa daziandes
TviT samkurnalo dawesebulebebic da moiSalos samedicino daxmarebis
infrastruqtura. am dros ganixileba misi nawilobrivi an mTliani
evakuaciis sakiTxi, xolo aucileblobis SemTxvevaSi iSleba mobiluri
savele hospitali. bolo wlebis gamocdilebam aCvena, rom isini
funqcionireben mniSvnelovani warmatebiT, Tumca aris ZviradRirebuli.
mosalodneli bunebrivi safrTxeebisa da im gamowvevebis
gaTvaliswinebiT, romelic Cveni qveynis winaSe dgas, saerTaSoriso
humanitaruli organizaciebis TanadgomiTa da rekomendaciebiT
SemuSavda programebi da saxelmZRvaneloebi, romlis mizania samedicino
personalis uwyveti swavleba da treningebi, raTa maT eqstremalur
pirobebSi SeZlon dazianebulTaTvis drouli da efeqturi daxmarebis
aRmoCena, danakargebis Semcireba da meti sicocxlis gadarCena.
47
samoqalaqo Tavdacvis ZiriTadi amocanebia:
1. mosaxleobis dacva stiqiuri ubedurebebis, avariebisa da
katastrofebisagan, aseve omianobis periodSi ra iaraRic ar unda iyos
gamoyenebuli mowinaaRmdegis mier;
2. samaSvelo da sxva gadaudebeli samuSaoebis Catareba,
dazaralebuli mosaxleobisaTvis daxmarebis aRmoCena;
3. ekonomikis obieqtebisa da dargebis mdgradobis amaRleba; (es
sakiTxi ganxilulia Tema 3.- is sagangebo situaciebis dros kritikuli
infrastruqturis dacvis safuZvlebSi).
xolo ZiriTadidan gamomdinareobes aseve Semdegi amocanebi:
4. sasoflo-sameurneo cxovelebis, mcenareebis, sursaTis, sakvebis,
wylis sacavebisa da wyliT mommaragebeli sistemebis dacva
radioaqtiuri, qimiuri da baqteriologiuri dazianebisagan; mowamvlisa
da daavadebaTa Sedegebis likvidaciis RonisZiebebis Catareba;
5. sagangebo situaciebis Sedegebis salikvidacio Zalebis Seqmna,
maTi aRWurva da mudmivi mzadyofna;
6. mosaxleobis sayovelTao aucilebeli swavleba stiqiuri
ubedurebebis, avariebisa da katastrofebisagan TavdacvisaTvis, aseve
moqmedeba mowinaaRmdegis Tavdasxmis Sedegebis likvidaciisaTvis;
7. marTvis punqtebis, Setyobinebebisa da kavSirgabmulobis
sistemisa da saSualebebis Seqmna da mudmivi mzadyofna; radiaciul,
qimiur da baqteriologiur dazianebebze meTvalyureoba da kontroli,
aseve mosaxleobis informireba mosalodneli ubedurebebis SemTxvevaSi.
50
sagangebo situaciebze reagirebis sqema
ikribeba
sagangebo
operaciebis seqtori
si t uaci a
sagangebo situaciebis
marTvis departamentis safinanso seqtori
krizisebis marTvis sauwyebaTaSoriso
lojistikis seqtori
operatiuli centri
saxanZro- Zalovani
savele operaciebis samaSvelo struqturebis
centri razmebi qvedanayofebi
speciali- saerTaSoriso
zirebuli saZiebo-samaSvelo
kavSiris uzrunvelyofis jgufi jgufebi Zalebi
lojistikis jgufi
informacia
reagireba
51
19. saqarTvelosTvis damaxasiaTebeli bunebrivi da teqnogenuri
xasiaTis sagangebo situaciebi
54
5. biosferos mdgomareobis cvlilebebiT gamowveuli sagangebo
situaciebi:
cxovelebisa da mcenareebis calkeuli jiSis gadaSeneba
garemo pirobebis cvlilebebis gamo;
cxovelTa masiuri amowyveta;
did teritoriaze mcenareuli safaris masiuri ganadgureba;
biosferos unaris _ aRdgenadi resursebis kvlavwarmoebis
mkveTri cvlileba.
55
avariebi atomur eleqtrosadgurebze, sawarmoo da sakvlevi
daniSnulebis atomur energetikul mowyobilobebze
radioaqtiuri nivTierebebis gamofrqveviT;
avariebi birTvul-Tburi ciklis sawarmoebSi radiaqtiuri
nivTierebebis gamofrqveviT;
avariebi radioaqtiuli nivTierebebis matarebel satransporto
saSualebebsa da kosmosur aparatebze;
avariebi samrewvelo da eqsperimentuli birTvuli afeTqebis
dros;
avariebi birTvuli sabrZolo iaraRis eqspluataciis, Senaxvis
an dayenebis adgilze;
radiaqtiuli wyaros kargva garemoSi.
5. avariebi biologiurad saxifaTo obieqtebze:
avariebi samrewvelo sawarmoebsa da sakvlev-samecniero
dawesebulebebSi biologiurad saxifaTo nivTierebebis
gamoTavisuflebiT garemoSi;
avariebi transportze biologiurad saxifaTo nivTierebebis
garemoSi gamoTavisuflebiT;
sabrZolo biologiuri saSualebebis avariebi;
biologiurad saxifaTo nivTierebebis kargva garemoSi.
6. nagebobaTa uecari ngreva
satransporto komunikaciebis elementebis Camongreva;
samrewvelo da samoqalaqo Senoba-nagebobebis ngreva.
7. eleqtroenergetikuli sistemebis avariebi:
avtonomiuri eleqtrosadgurebis avariebi yvela saxis
momxmarebelTaTvis eleqtromomaragebis xangrZlivi droiT
SewyvetiT;
eleqtroenergetikuli qselebis avariebi, ZiriTad
momxmarebelTa an didi masStabis teritoriaze,
eleqtromomaragebis xangrZlivi droiT SewyvetiT;
satransporto eleqtruli sakontaqto qselebis mwyobridan
gamosvla.
8. sasicocxlo uzrunvelyofis komunaluri sistemis avariebi:
avariebi kanalizaciis sistemaSi dabinZurebuli nivTierebebis
garemoSi gamoTavisuflebiT;
mosaxleobis sasmeli wyliT momaragebis sistemaSi avariebi;
weliwadis civ periodSi Tboqselis avariebi;
samrewvelo gamwmendi nagebobebis avariebi.
9. hidrodinamikuri avariebi:
kaSxlebis (dambebis, jebirebis, rabebisa da tixrebis)
garRveva, katastrofuli datborvebisa da wamleki talRebis
warmoSobiT;
kaSxlebis garRveva wamleki wylis movardniT;
kaSxlebis garRveva, romelsac Tan sdevs did teritoriebze
niadagis gadarecxva an daSlamva.
teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebs ganekuTvneba aseve
samxedro xasiaTis sagangebo situaciebi. es is sagangebo situaciebia,
romlebic warmoiSobian gauTvaliswinebeli, SemTxveviTi (an
provokaciuli) xasiaTis samxedro operaciebis Sedegad. calkeul
SemTxvevaSi erTi saxelmwifos mier meore saxelmwifos mimarT
56
ganxorcielebuli diversiuli, klanuri an kriminaluri dajgufebebis
mier mowyobili teritoriuli aqtebis Sedegad. maT ricxvs miekuTvneba:
1. mSvidobian periodSi samxedro xasiaTis sagangebo situaciebi:
neitraluri wylebis akvatoriaSi myofi gaurkveveli
daniSnulebis xomaldidan erTjeradi (SemTxveviTi)
raketul_birTvuli dartymis miyeneba;
mezobeli saxelmwifoebis saomari da sabrZolo-sawvrTneli
moqmedebebis warmoebis Sedegad mSvidobiani qveynis
teritoriaze masobrivi dazianebis iaraRis matarebeli
mfrinavi aparatis Camovardna;
masobrivi dazianebis iaraRis matarebeli mfrinavi aparatis
Camovardna dedamiwaze.
2. mSvidobian periodSi politikur-diversiuli xasiaTis sagangebo
situaciebi, sawarmoo procesebis darRvevis mcdelobebi, xanZrebis,
afeTqebebisa da ngrevis mowyobis organizacia (sagangebo situaciebis
warmoSobiT), teroristuli da diversiuli aqtebi.
sagangebo situaciebi masStabebisa da Sedegebis simZimis mixedviT
klasificirdebian: saobieqto, lokalur (adgilobriv), regionuli,
erovnuli da globalur, aseve, transasazRvro sagangebo situaciebad.
saobieqto sagangebo situaciebi _ roca sagangebo situaciebis zona
ar scildeba sawarmoo da socialuri daniSnulebis obieqtis teritoriis
sazRvrebs, an satransporto avariebi.
lokaluri sagangebo situacia _ roca sagangebo situaciis zona ar
scildeba ekonomikis obieqtis sazRvars.
regionuli sagangebo situacia _ roca sagangebo situaciis zona ar
scildeba avtonomiuri respublikis (an regionis) sazRvrebs;
erovnuli sagangebo situacia _ roca sagangebo situaciis zona
vrceldeba qveynis sazRvrebs SigniT mniSvnelovani ori an meti regionis
teritoriaze;
globaluri sagangebo situacia _ roca sagangebo situaciis zona
scildeba qveynis sazRvrebs an piriqiT sazRvargareT momxdari sagangebo
situaciis zona moicavs qveynis sazRvrebs. (transsasazRvro _ roca
qveynis sazRvars gadakveTs).
sagangebo situaciebis niSnebi SeiZleba iyos:
1. zemoqmedebis xasiaTiT:
seismuri, dartymiTi (ngreva);
dasnebovneba (qimiuri, baqterologiuri, radiaciuli);
datborva (erozia, abrazia, daSlamva, damewyvra);
xanZari, maRali temperatura.
2. Sedegebis mixedviT:
adamianTa msxverpli;
materialuri zarali;
cxovrebis pirobebis darRveva.
3. damazianebeli faqtorebis xasiaTiT:
siTburi;
qimiuri;
radiaciuli;
biologiuri;
meqanikuri.
fsiqologiuri.
4. gavrcelebis intensivoba:
57
uecari;
swrafi;
saSualo;
neli.
5. gamomwvevi ZiriTadi mizezebi:
samSeneblo _ konstruqciuli;
sawarmoo _ saeqspluatacio;
meteorologiuri;
geofizikuri;
antropogenuri (ekologiuri);
hidrologiuri;
geologiuri.
58
teritoria, sadac ganlagebulia Senobebi, nagebobebi, imyofebian
adamianebi, gaSenebulia cxovelebi, mcenareebi, da romlebzedac uSualod
moqmedebs birTvuli afeTqebis damazianebeli faqtorebi, iwodeba
birTvuli dazianebis kerad.
ganasxvaveben birTvuli afeTqebis sxvadasxva saxes:
1. miwiszeda afeTqeba- afeTqeba xdeba miwaze an iseT simaRleze,
rodesac afeTqebis cecxlovani burTi Seexeba dedamiwas. aseTi
afeTqebisaTvis damaxasiaTebelia adgilmdebareobis radioqtiuli
nivTierebebiT Zlieri dazianeba radiaqtiuri Rrublis kvalis
mimarTulebiT.
2. miwisqveSa afeTqeba-am dros axlomdebare teritoria Zalze
binZurdeba.
3. sahaero afeTqeba- am SemTxvevaSi cecxlovani burTi ar exeba
miwas, xolo dauSleli radiaqtiuri nivTierebebi gaifanteba atmosferos
zeda fenaSi, uerTdeba haers da vrceldeba did teritoriaze _ iwvevs
globalur dabinZurebas.
4. afeTqebebi wyalqveS da kosmosSi-birTvuli afeTqebis Sedegad
adamianebze, cxovelebsa da erovnuli meurneobis obieqtebze moqmedebs
xuTi damazianebeli faqtori.
a) dartymiTi talRa, romelzedac modis mTeli gamoyofili energiis
50%:
b) sinaTlis gamosxiveba, romlis wiladac modis gamoyofili energiis
35%;
g) SemRwevi radiacia, masze ixarjeba gamoyofili energiis 4%;
d) adgilmdebareobis radiaqtiuri dabinZureba, romelzedac ixarjeba
gamoyofili energiis 10%;
e) eleqtromagnituri impulsi, masze modis gamoyofili energiis 1%.
ganvixiloT TiToeuli cal-calke:
a) dartymiTi talRa SekumSuli airis fenaa, romelic afeTqebis
centridan moZraobs Zlieri siswrafiT. dartymiTi talRis wyaros
warmoadgens maRali wneva, romelic warmoiSoba afeTqebis epicentrSi.
dartmiTi talRis centridan daSorebis Sesabamisad, misi moZraobis
siCqare mcirdeba bgeris siCqaremde da mis qvemoT.
dartymiTi talRis Sedegad iqmneba ngrevis zonebi:
mTliani ngrevis zona _ wnevis sidide 0.5 kg.Z./sm2 da meti
59
Zlieri ngrevis zona _ wnevis sidide 0.5-dan 0.3 kg.Z./sm2
saSualo ngrevis zona _ wnevis sidide 0.3 – 0.2 kg.Z./sm2
susti ngrevis zona _ wnevis sidide 0.2 – 0.1 kg.Z./sm2
sahaero dartymis talRa daucvel adamianebsa da cxovelebSi iwvevs
travmul dazianebas, kontuzias an sasikvdilo dazianebas.
b) sinaTlis (Suquri) gamosxiveba _ afeTqebis zonaSi swrafad
gamoiyofa didi energia, ris gamoc warmoiSoba ramdenime milioni
gradusi temperatura da qmnis cecxlovan kriala sferos. cecxlovani
sferosagan xdeba intensiuri sinaTlis gamosxiveba, romelic iwvevs
Sesabamis damazianebel efeqts. imisda mixedviT, Tu ra siZlieris bombebi
iyo gamoyenebuli, sinaTlis gamosxiveba grZeldeba wamebis meaTedi
nawilidan 30 wamamde.
igi iwvevs adamianebisa da cxovelebis damwvrobas.
g) SemRwevi radiacia. afeTqebis keraSi SemRwevi radiacia iqmneba
neitronuli da gama-gamosxivebis (eleqtromagnituri) nakadisagan. orive
gamosxiveba warmoiSoba afeTqebis momentSi. gamosxiveba warmoiSoba
pirvel wamebSi uranis daSlis dawyebidan. misi moqmedeba ar aRemateba 10-
15 wams, xolo neitronis _ 1 wams. SemRwevi radiaciis moqmedebis siSore
damokidebulia afeTqebis simZlavreze.
adgilmdebareoba CaiTvleba mowamlulad, Tu radiaciis done aris
0.5 r/sT da meti. dabinZurebis xarisxis mixedviT mTeli teritoria iyofa
oTx zonad.
I. susti dabinZurebis zona (a) Seadgens mTeli dabinZurebuli
farTobis 70-80%-s.
II. Zlieri dabinZurebis zona (b) igi Seadgens mTeli dabinZurebuli
farTobis 10_12% -s.
III. saxifaTo dabinZurebis zona (g) igi Seadgens mTeli
dabinZurebuli zonis 6-8% -s.
IV. Zlier saxifaTo dabinZurebis zona (d) mis gare sazRvarze donis
simZlavris etalonia 800 r/sT, zonis SuaSi ki 2000 r/sT, xolo doza
radiaqtiuri nivTierebebis mTlian daSlamde Sesabamisad 4000r. da 10000r.
zonidan adamianebi da cxovelebi unda iqnen gayvanili.
e) eleqtromagnituri impulsi. birTvuli afeTqebis dros
warmoiqmneba eleqtromagnituri velebi, romlebic sahaero da miwisqveSa
gayvanilobasa da sakabelo xazebi, radiosadgurebis antenebSi qmnian
impulsebian eleqtrul densa da Zabvas.
60
23. qimiuri iaraRi
62
adamianebisa da cxovelebis daavadebis baqteriologiuri saSualebebi.
b) betonmngreveli
63
sabrZolo masala gamoiyeneba qvisa da aguris, agreTve rkinabetonis
dacviTi nagebobebis dasangrevad. mas Tavis nawili gamsxvilebuli aqvs,
xolo korpusi warmoadgens maRalxarisxovan Termulad damuSavebul
folads.
betonze Wurvis moqmedebis efeqti damokidebulia mis kinetikur
energiaze, Sexvedris kuTxesa da TviT winaRobaze. am faqtorebTan
damokidebulebiT Wurvs SeuZlia gaxvritos winaRoba, SeaRwios siRrmeSi
da afeTqdes iq. betonmgrevi Wurvis kalibri sakmaod didia (152mm da
zeviT). am sabrZolo masalebiT ngreva warmoebs dartymisa da fugasuri
moqmedebis SeTanawyobis Sedegad.
g) cecxlgamCeni
Tanamedrove cecxlgamCeni saSualebebi iyofa sam ZiriTad jgufad:
1. cecxlgamCeni navTobproduqtebi (napalmi), TeTri fosfori,
plastificirebuli fosfori, eleqtroni;
2. liTonizebuli cecxlgamCeni narevi (pirogeli);
3. Termiti da Termituli narevi.
garda amisa, maT miekuTvneba Cveulebrivi da plastificirebuli
TeTri fosfori, tutovani liTonebi, agreTve haerze TviTaalebadi narevi.
yvelaze meti gavrceleba pova napalma.
d) burTulovani bombi
burTulovani bombi warmoadgens cilindrul korpuss, romlis
sigrZea 35sm, diametri ki _ 7.5 sm. bombis korpusi gavsebulia feTqebadi
nivTierebebiT. mis kedelSi aris 250 liTonis burTulebi masiT 0,7-dan 1,0
gramamde, romlebic afeTqebis dros ifantebian 100m2 farTobze. erTi
TviTmfrinaviT Ria adgilze ganlagebuli cocxali Zalis dazianebis
farTobia 10 heqtarze meti. gamanadgurebel_bombdamSens SeuZlia waiRos
1000-mde kasetSi Calagebuli cilindri.
ufro mogvianebiT modificirebuli bombis efeqturoba gaizarda
TiTqmis orjer, romelic aRWurvilia burTulebiT, kuburebiT,
SrapneliT, nemsebiT da a.S.
e) kaseturi sabrZolo masalebi
kaseturi tipis sabrZolo masalebi uzrunvelyofen cocxali Zalis
dazianebas aTeul da aseul heqtarze. bombebis raodenoba kasetebSi
SeiZleba sxvadasxva iyos _ ramdenime calidan aseul da aTaseulamde.
kasetis gaxsnisas bombebi gaifanteba did farTobze da feTqdeba.
v) moculobiTi afeTqebis sabrZolo masalebi
moculobiTi afeTqebis sabrZolo masalebSi gamoiyeneba sxvadasxva
saxeobis Txevadi saTbobebi.
moculobiT afeTqebis saaviacio kaseta CBU-55 Sedgeba sami
(TiToeuli 100 kg) konteinerisagan, TiToeul maTganSi aris daaxloebiT
35 kg sawvavis narevi. bombis Camogdebis Semdeg konteinerebi iyofian da
eSvebian paraSutiT. winaaRmdegobis Sexvedrisas warmoebs sawvavi narevis
danawevreba da dedamiwidan 2-3 metr simaRleze warmoiqmneba daaxloebiT
15m diametris aerozoluri Rrubeli. igi feTqdeba ramdenime wamSi da
qmnis 20-30 kgZ/sm2 Warb wnevas. mas SeuZlia daangrios umtkicesi safari.
samxedro specialistebi Seudgnen saaviacio bombebisa da sxva
sabrZolo masalebis aRWurvas lazeruli sistemis, televizoris
aparatisa da sxva TviTdamiznebis xelsawyoebiT.
z) marTvadi bombi
marTvadi saavicio bombi saaviacio bombis erT-erTi perspeqtiuli
saxeobaa. Cveulebriv, saaviacio bombTan SedarebiT, maT aqvT moqmedebis
didi siSore da moxvedris didi sizuste.
64
26. sagangebo situaciebis marTvis fsiqologiuri aspeqtebi
65
2. Segnebuli aqtiurobis Zlier daqveiTebuli tonusi. rac
ganapirobebs individis uunarobas marTebulad imoqmedos kritikul
situaciebSi.
3. amaRlebuli emociuri aRznebadoba, romelic ganapirobebs
warmosaxvebis (fantaziebis) aqtivizirebas, roca stimulireba xdeba
impulsuri, araracionaluri moqmedebebisa.
4. imedis (rwmenis) dakargva xelmZRvanelobis mxridan. am
SemTxvevaSi individi advilad vardeba sxvebis gavlenis qveS.
5. katastrofebis safrTxis moulodneli myisieri Semoteva.
panika Zlierdeba iq, sadac sustdeba erToba da organizebuloba. e.i.
roca irRveva gamaerTianebeli faqtorebi. roca irRveva komunikaciis
arxebi. SeuZlebeli xdeba informaciis miReba. ase magaliTad: didi
xmauri, mtveri, nisli, bneli Rame, romelTa gamoisobiTac
gamaerTianebeli komunikaciebi SeiZleba gaqres.
profilaqtikuri RonisZiebebi:
- emociuri adamianebis meTvalyureobis qveS ayvana (panikiorebis da
aRznebuli xalxis izolireba) maTi aRznebulobis donis kontroli).
- adamianebSi negatiuri reaqciebis ganviTarebis xarisxis
gansazRvra. maTi mizezebi, motivebi, masStabebi, Worebi, muqarebi, avariebi
da a.S.
- SeirCes informaciis tipi negatiuri reaqciebis neitralizaciis
mizniT. (viTarebis Sesaxeb utyuari, gamWirvale, swori,
aragamaRizianebeli informaciis, ganmartebis, mowodebis momzadeba da
SerCeva).
- swori moqmedebaTa magaliTebis Seqmna (misabaZad).
- sworad, operatiulad, mkafiod, darwmunebulobis
demonstrirebiT RonisZiebebis gatareba.
- panikis qveS myofi jgufebis mSvid adgilebSi gayvana,
daSoSmineba.
- eqspresiuli Zlieri saSualebebis gamoyeneba yuradRebis
gadatanis mizniT, romelic gamoiwvevs gakvirvebas (arasasiamovno
SegrZnebebi, gaurkvevloba sxva mimarTulebiT) xmamaRali musika, optikuri
da sinaTlis efeqtebi da sxva.
- adamianebis gonebis gantvirTva fizikuri varjiSiT an
datvirTvebiT ganmuxtva (fsiqoneirul hormonebisagan ganTavisufleba).
- didi roli eniWeba sayovelTao swavlebis droul da winaswar
organizebas savaldebulo formiT mosaxleobis yvela fenebisaTvis. ra
RonisZiebebi gatardeba an ra keTdeba adamianebis dacvis mizniT. magram
adamianebma, Tu ar ician magaliTad Tu ra aris radiacia da misi dozebi,
es Sedegs ar mogvcems. igive qimiuri da sxva viTarebebis SemTxvevaSi.
amdenad aucilebelia elementaruli codna da ganmartebebi damazianebeli
faqtorebis Sesaxeb.
- autotreningi TviTSTagoneba, TviTmomzadeba, misi gaanalizeba da
aucilebloba.
- religiuri da administraciuli ritualebis efeqturad da
droulad Catareba.
66
- xelmZRvaneli pirebis piradi magaliTis demonstrireba.
adamianebis gverdiT yofna da maTTvis mxardaWera.
- meores mxriv, qcevis da moqmedebis wesebis swavleba
organizebulobis xarisxs amaRlebs da fsiqologiurad
TviTdarwmunebuls xdis adamians (da ara marto konkretulad qcevis
wesebs aswavlis maT).
SiSis gancda xSirad mizezi xdeba adamianis stresuli moSlolobis, rac
xSirad ufro met zians ayenebs rogorc Tavad pirovnebas, iseve sazogadoebas, vidre
sagangebo situaciebis damazianebeli faqtorebisagan gamowveuli Sedegebi.
28. miwisZvra
67
rogor unda moviqceT da ra unda vicodeT miwisZvramde:
ecadeT yovelTvis winaswar gqondeT gaazrebuli miwisZvris SemTxvevisaTvis
saxlSi, samsaxurSi, sazogadoebrivi TavSeyris adgilebSi, transportsa da quCaSi
yofnisas moqmedebis normebi. aswavleT ojaxis wevrebs da axloblebs pirveli
samedicino daxmarebis aRmoCenis wesebi, ganumarteT maT, Tu ra unda icodnen da
rogor unda moiqcnen mosalodnel miwisZvramde:
_ droulad gaiazreT Senobidan gamosvlis marSruti pirveli
sarTulis fanjrebis CaTvliT ise, rom Senobis datoveba SeiZlebodes 15-
20 wamis ganmavlobaSi ganmeorebiTi biZgebamde;
_ icodeT, rom miwisZvrisas yvelaze saSiSia lifti da kibis
ujredi, gare da Sida kedlebis didi Seminuli Riobebi, Senobis kuTxis
oTaxebi;
_ gansazRvreT yvelaze ufro xelsayreli usafrTxo adgili (binaSi,
samsaxurSi, samuSao adgilTan axlos), sadac SeiZleba biZgebis
Sewyvetamde dacda. asawyobi samSeneblo konstruqciebiT gadaxuruli
SenobebSi _ kapitaluri Sida kedlebis Riobebi, monoliTur, karkasul da
Yyvela danarCen sxva tipis SenobebSi, sadac gamoyenebuli ar aris
gadaxurvis asawyobi rkinabetonis filebi _ rogorc Sida mzidi kedlebis
Riobebi, aseve oTaxis Sida mzidi kedlebis mimdebare kuTxeebi;
_ yovelTvis gqondeT jibis farani da radiomimRebi sawolTan
axlos;
_ mzadyofnaSi iqonieT 2-3 dRis wylisa da sursaTis maragi (erT
sulze 4-5 litri wyali, konservebi da sxva), samedicino preparatebi,
dokumentebi, Zvirfaseuloba, Tbili tansacmeli, raTa dro ar daikargos
saxlis datovebis win maT moZiebasa da gamzadebaze;
_ amoiwereT da Tan gqondeT saswrafo daxmarebis, saxanZrosa da
policiis gamosaZaxeblad telefonis nomrebi;
_ nu moawyobT Taroebs saZinebeli adgilebis Tavze, Sesasvleli
karebis, gazquris, pirsabanebis da unitazis zemoT;
M _ nu ganaTavsebT zeda Taroebze da antresolebze mZime sagnebs.
68
_ miamagreT kedlebze wignis karadebi, Taroebi, stelaJebi da sxva
mZime aveji, romelTa gadayiravebamac SeiZleba gamoiwvios adamianis
dazianeba;
_ wylis gamacxeleblebi da gazqurebi kedlebze miamagreT liTonis
drekadi lentis saSualebiT;
_ nu moawyobT saZinebel adgilebs did fanjrebTan an Seminul
tixrebTan. gaxsovdeT Senobis deformaciis dros, pirvel rigSi imsxvreva
mina, ramac SeiZleba gamoiwvios adamianTa mniSvnelovani dazianebebi
(Rrma Wrilobebi, Zlieri sisxldena);
_ saimedod daamagreT WaRebi, nu gamoiyenebT minis abaJurebs;
_ nu CaxergavT binaSi Sesasvlels, derefans da kibis baqans, nu
gadatvirTavT sxvadasxva sagniT gasasvlelebs, raTa swrafad
SeiZlebodes gamosvla da ar Seferxdes maSvelebis moZraoba;
_ SeinaxeT saSiSi nivTierebebi (Sxamqimikatebi, adviladaalebadi siTxeebi)
saimedo, kargad izolirebul adgilebSi;
_ yvelam unda icodes eleqtrodenis gamomrTvelis, SenobaSi Semomavali gazisa
da wyalsadenis onkanebis adgilmdebareoba, raTa saWiroebis SemTxvevaSi gamorTon
eleqtroenergia, gazi da wyali.
_ SeiswavleT pirveladi samedicino daxmarebis wesebi, iqonieT
pirveladi samedicino daxmarebis afTiaqi;
_ Tu gyavT skolis asakis mcirewlovani bavSvebi, aswavleT maT, ra
unda gaakeTon miwisZvris SemTxvevaSi skolaSi;
_ Tu gaqvT garaJi an saagarako saxli, maTi gamoyeneba TavSesafrad
SeiZleba miwisZvris pirvel dReebSi, mxedvelobaSia misaRebi, rom aseTi
SemTxvevisaTvis naklebad saimedoa mewyersaSiS ubnebze ganlagebuli
Senoba-nagebobani;
_ evakuaciis SemTxvevaSi ecadeT, winaswar gqondeT gansazRvruli,
Tu sad unda SexvdeT erTmaneTs Tqven da Tqveni ojaxis wevrebi;
_ Senobis rekonstruqciis SemTxvevaSi yuradReba miaqcieT
horizontalur Zalebze gaTvlili konstruqciebis muSaobis saimedobis
uzrunvelyofas;
_ meti yuradReba dauTmeT samSeneblo normebisa da wesebis dacvas,
mSeneblobis xarisxianad ganxorcielebas. nu dagaviwydebaT, rom Tqven
seismurad aqtiur zonaSi cxovrobT.
rogor unda moviqceT miwisZvris dros:
rogorc ki SeigrZnobT biZgebs da Senobis ryevas, dainaxavT, irxeva WaRi, cviva
sagnebi, gaigebT Zlier guguns da minis msxvrevis xmas, panikis gareSe ecadeT
saswrafod datovoT Senoba. Tan iqonieT sabuTebi, fuli da pirveli saWiroebis
sagnebi. gaxsovdeT, rom im momentidan, rodesac Tqven SeigrZeniT pirveli biZgebi
Senobis srul ngrevamde gaqvT 15-20 wami. Senobidan gasvlisas isargebleT kibiT,
liftiT sargebloba saxifaToa. quCaSi gasvlisas, ecadeT aRmoCndeT Senobidan
mocilebiT, Ria adgilze. SeinarCuneT simSvide da ecadeT sxvebic daawynaroT.
araviTar SemTxvevaSi ar gamoiqceT Senobidan, Tu ar xarT
darwmunebuli imaSi, rom mas dacildebiT usafrTxo manZilze. SenobasTan
axlos vardnili namsxvrevebi aseve did saSiSroebas qmnian. zogjer,
ukeTesia ipovoT TavSesafari iq, sadac miwisZvris dros imyofebodiT da
daucadoT mis damTavrebas.
Tu Tqven ver moaxerxeT Senobis datoveba, dadeqiT usafrTxo adgilas: Sida
kedlebis kuTxeSi, Sida mzidi (kapitaluri) kedlis karis RiobSi, SeecadeT Tavi
SeafaroT sawols, sawer an sasadilo magidas, romelic dagicavT ngrevis an ryevis
Sedegad Camovardnili mZime sagnebisa da namsxvrevebisagan. nu dadgebiT fanjarasTan,
69
Seminul avejTan, tixrebTan axlos, aseve WaRebis qveS. Tu TqvenTan arian bavSvebi,
CaixuteT ise, rom gadaefaroT maT. nu SegeSindebaT, Tu karebi gaiWeda, xolo kar-
fanjris CarCoebi Zlier Wrialeben _ es Senobis deformaciis dros mosalodnelia.
ar isargebloT sanTlebiT, asanTiT, sanTebelaTi _ airis gaJonvisas
SesaZlebelia gaCndes xanZari.
Senobis gareT Tavi aarideT Sekiduli aivnebis, karnizebisa (lavgardani) da
parapetebis maxloblad yofnas, ar SeexoT dawyvetil sadenebs.
Tu Tqven aRmoCndiT avtomobilSi, wynarad SeaCereT manqana maRlivi
Senobebisagan, eleqtrogadamcemi xazebisa da xidebisagan moSorebiT,
gaaReT karebi da ar gadmoxvideT manqanidan biZgebis damTavrebamde;
sakuTari Tavi aiyvaneT xelSi, ar dakargoT simSvide, nu daibneviT, nu
iyvirebT, nu miecemiT panikas.
biZgebis Cawynarebis Semdeg dauyonebliv datoveT Senoba. Tan
iqonieT dokumentebi, saojaxo afTiaqi, saWiro tansacmeli. daketeT karebi
gasaRebiT.
Tu Tqven imyofebiT maRliv SenobaSi, nu gamoxvalT kibeze, nu
SexvalT liftSi, vinaidan igi SeiZleba daiblokos. moiZieT TavSesafari
iq, sadac imyofebiT.
nu SegeSindebaT, Tu gamoirTveba eleqtroenergia, saswrafod
gamorTeT televizori. iyaviT mzad kedlebis dabzarvis, WurWlis
Wrialis, Camovardnili sagnebisagan gamocemuli xmaurisaTvis.
Tu Tqven midixarT maRlivi Senobis gaswvriv, saswrafod dadeqiT
Sesasvleli karis RiobTan, raTa Tavidan aiciloT Camovardnili sagnebis
dacema.
Tu Tqven imyofebiT Senobis gareT, ecadeT gaxvideT Ria sivrceSi,
daSordeT Senobas da eleqtrogadamcem xazebs.
sazogadoebriv transportSi yofnisas darCiT Tqvens adgilze da
sTxoveT mZRols, ar gaaRos karebi biZgebis damTavrebamde. Semdeg panikis
gareSe datoveT saloni.
quCaSi yofnisas ar dadgeT xidze, mis qveS, Senobis axlos, sahaero
eleqtrogadamcemi xazebis, an xis qveS.
dauSvebelia avtomobilis gaCereba, an saerTod yofna im obieqtebis
axlos, sadac inaxeba momwamlavi, asafeTqebeli, an advilad aalebadi
nivTierebebi.
Tu Tqveni saxli dangreulia, miaSureT Sesakreb punqts, pirveladi
moxmarebis nivTebis, sakvebi produqtebis, wylis, droebiTi sacxovreblisa
da samedicino daxmarebis misaRebad. iareT Sua gzaze, Senobebis, boZebis,
sahaero eleqtrogadamcemi xazebisagan moSorebiT.
xSirad miwisZvris mTavar biZgs Tan sdevs gayuCebis periodi, xolo
Semdeg axali, SedarebiT susti biZgebi nu gagikvirdebaT, Tu SeigrZnobT
axal biZgs, es e.w. afterSokebia. miwisZvra SeiZleba grZeldebodes
ramdenime dRe, zogjer ki ramdenime Tvec ki. afterSokebs SeuZliaT
gamoiwvion im nagebobaTa ngreva, romlebic ZiriTadi biZgis zemoqmedebis
Sedegad daziandnen.
70
rogor unda moviqceT miwisZvris Semdeg:
aRmouCineT pirveli samedicino daxmareba dazaralebulebs.
monawileoba miiReT Camonaqcevebidan adamianebis gamoyvanaSi.
uzrunvelyaviT bavSvebis, avadmyofebis da moxucebis usafrTxoeba. CarTeT
radiomimRebebi, usmineT informacias miwisZvrisa da maTi Sedegebis
salikvidacio RonisZiebebis ganxorcielebis Sesaxeb.
SeasruleT adgilobrivi xelisuflebis, miwisZvris Sedegebis
salikvidacio marTvis organoebis gankargulebebi.
SeamowmeT, aris Tu ara xanZris saSiSroeba. Tu sadme als SeamCnevT,
saswrafod CaaqreT igi.
frTxilad iyaviT kibeze Casvlisas, darwmundiT mis saimedoobaSi.
SeamowmeT, aqvs Tu ara adgili gazis gaJonvas, Tu aseTi ram
SeamCnieT, saswrafod gadaketeT gazis milsadeni. gaJonva SeamowmeT
suniT, araviTar SemTxvevaSi ar gabedoT asanTis an sanTlis anTeba, Ria
cecxlis gamoyeneba. wyalsadenis milebis dazianebis SemTxvevaSi
gadaketeT milebi da saswrafod SeatyobineT saTanado samsaxurebs.
nu iCqarebT qalaqis daTvalierebas, tyuilubralod nu ivliT
quCebSi, nu inaxulebT dazianebul ubnebs.
ar dalioT wyali onkanebidan da Webidan sanitarul-
epidemiologiuri samsaxuris Semowmebis gareSe. nu isargeblebT
sapirfareSoTi, sanam ar darwmundebiT maT vargisianobaSi.
gaasufTaveT qimikatebiT an benziniT gaWuWyianebuli zedapirebi da
amis Sesaxeb gaafrTxileT sxvebic, Sesabamisad gaakeTeT saTanado
warwerebi.
nu miuaxlovdebiT Zlier dazianebul Senobebs da nu SexvalT Sig.
mzad iyaviT ganmeorebiTi Zlieri biZgebisaTvis. aseTi biZgebi
SeiZleba ganmeordes ramdenime saaTSi, dRe-RameSi, kviraSi an TveSic ki.
vicodeT, rom droTa ganmavlobaSi Zlieri miwisZvris Semdgomi biZgebis,
e.w. afterSokebis Zala da sixSire TandaTanobiT mcirdeba. yvelaze
saSiSia miwisZvris Semdegi pirveli saaTebi, amitom momdevno 2-3 saaTis
ganmavlobaSi ukiduresi saWiroebis gareSe nu SexvalT SenobaSi.
ganmeorebiTi miwisZvra iSviaT SemTxvevaSi SeiZleba aRmoCndes pirvelze
Zlieri. ar moigonoT da ar gaavrceloT araviTari xmebi SesaZlo
ganmeorebiTi biZgebis Sesaxeb. isargebleT mxolod oficialuri
monacemebiT.
Tu eleqtroqseli dazianebulia, saswrafod gamoiReT produqtebi
macivridan. gamoiyeneT konservebi an mSrali produqtebi.
71
SeamowmeT, dazianebuli xom ar aris eleqtrogayvaniloba,
eleqtroRumeli an sakvamle milebi. Tu isini dazianebulia, nu aanTebT
cecxls, sanam ar SeakeTebT. SeecadeT aRmofxvraT dazianeba an gamorToT
binaSi eleqtrodeni.
frTxilad gaaReT karadisa da sakuWnaos karebi, raTa uecrad ar
gadmocvivdes mZime sagnebi.
ecadeT daawynaroT bavSvebi da Tqvens gverdiT myofni, romlebmac
miwisZvris Sedegad ganicades fsiqiuri tramva, gauqarwyleT SiSi, nu
gaavrcelebT Worebs.
Tqven valdebuli xarT daxmareba aRmouCinoT policias, saxanZro,
samaSvelo da samedicino samsaxurebs samaSvelo samuSaoebis CatarebaSi.
saWiroebis SemTxvevaSi, SeZlebisdagvarad unda SeecadoT
dazianebulebs CautaroT pirveli (eqimamdeli) samedicino daxmareba.
Tu Tqven moyolili xarT nangrevebis qveS:
Tu Tqven Camonaqcevebis qveS aRmoCndiT, mSvidad SeafaseT viTareba,
SeZlebisdagvarad aRmouCineT Tqvens Tavs daxmareba. ecadeT daamyaroT
kavSiri nangrevebs miRma myof adamianebTan (xmiT, kakuniT). gaxsovdeT, rom
ar SeiZleba cecxlis danTeba, SegiZliaT dalioT wyali unitazis
Camrecxi avzidan, an sufTa wylis gadarCenili raime sxva rezervuaridan.
xolo wylisa da gazgayvanilobis milebi gamoiyenoT signalis
gadasacemad, xmiTa da kakuniT miipyariT yuradReba. dazogeT Zalebi.
adamians sakvebis gareSe SeuZlia gaZlos or kviraze meti.
isunTqeT Rrmad, ar SegeSindeT, ar daeceT suliT. yvelanairad unda
ecadoT, rom gadarCeT.
sanam rames moimoqmedebdeT, SeafaseT da gansazRvreT, ra aris
dadebiTi: Wrilobebis uqonloba, moZraobis Tavisufleba Tu, sufTa
haeris mimoqceva.
ar aanToT asanTi, sanTebela, sanTeli, gaufrTxildiT Jangbads.
darwmunebuli iyaviT, rom aucileblad dagexmarebian.
Tu aris SesaZlebloba, Tqvens maRla gaamagreT Weri damxmare
masalebiT (aguri, ficari da sxva), raTa ar moxdes Camongreva.
Tu Tqven nangrevebSi xarT momwyvdeuli, ecadeT gadabrundeT
mucelze, rom SeimsumbuqoT dawola gulmkerdsa da muclis Rruze.
ecadeT daiziloT xel-fexi sisxlis mimoqcevis aRsadgenad.
Zlieri wyurvilis dros pirSi CaideT cxvirsaxoci, raime naWris
naxevi an patara qva da woveT. U A
Tu Tqven daWrili xarT, an Tqvens gverdiT aris daWrili, pirvel
rigSi, unda izrunoT sisxlisdenis Sewyvetaze _ Tasmis, bintis, Tokis an
naWris SemoWeriT.
Zvlis motexilobisas _ saWiroa dazianebuli kiduris, an sxeulis
nawilis imobilizacia _ mWidrod Sekvra, raTa gatexili adgili ar
gainZres.
pirveli samedicino daxmarebis specialuri saSualebebis
uqonlobisas gamoiyeneT bintis magivrad _ qsovilis viwro naWeri, Tasmis
magivrad _ Cveulebrivi qamari, artaSnebad _ muyaos, Txeli ficris,
faneris naWrebi da sxva.
72
29. lipyinulianoba
74
samgzavro qura, batareebze momuSave radiomimRebi. aalageT balkonebidan
da fanjris rafebidan nivTebi, romlebic qaris nakadma SeiZleba aitacos.
CarTeT radiomimRebebi da televizorebi axali mniSvnelovani
informaciis misaRebad. iyaviT mzad eleqtroenergiis SesaZlo
gaTiSvisaTvis.
gadadiT naklebad myari nagebobebidan ufro myar SenobebSi.
moamzadeT Tovlis asaRebi iaraRebi.
75
31. gvalva
76
es gamoiwvevs organizmis saerTo mdgomareobis gauaresebas. dasicxvis
dros dauyonebliv gadadiT CrdilSi, gril adgilas, sadac niavia, an
miiReT Sxapi. nel-nela dalieT bevri wyali. ecadeT gaigriloT tani,
raTa Tavidan aiciloT mzis dakvra. Tu mzis dakvris Sedegad vinmem
grZnoba dakarga, CautareT gulis masaJi da xelovnuri sunTqva.
gaxsovdeT, rom gvalvis dros matulobs xanZris albaToba.
32. zvavi
77
_ Tavi aarideT adgilebs, sadac arsebobs zvavis Camowolis
saSiSroeba. zvavi ufro xSiria mTis im ferdobebze, romelTa daxriloba
300-s, xolo tyiT da buCqnariT daufarav ferdobebze 200-s aRemateba.
zvavis Camowola praqtikulad yoveli Tovis dros im ferdobebze
aRiniSneba, romelTa daxriloba 450-ze metia.
78
dasaxlebuli punqtis administracias da SeudeqiT dazaralebulebis
moZebnas da gadarCenas.
damoukideblad an maSvelebis daxmarebiT Tovlidan gamosvlisas
yuradRebiT SeaTvaliereT Tqveni sxeuli da saWiroebis SemTxvevaSi
aRmouCineT Tqvens Tavs daxmareba. uaxloes dasaxlebul punqtSi
misvlisas, SeatyobineT zvavis Camowolis Sesaxeb adgilobriv
administracias. mimarTeT adgilobriv samedicino punqts an eqims im
SemTxvevaSic, Tu TvliT, rom ar dazianebulxarT. Semdeg ki imoqmedeT
eqimis an samaSvelo razmis xelmZRvanelis miTiTebebis Tanaxmad.
SeatyobineT Tqvens naTesavebs da axloblebs Tqveni mdgomareobisa
da adgilmdebareobis Sesaxeb.
33. elva
79
rogor movemzadoT elvisaTvis:
elvis dartymam (mexis dacemam) SeiZleba gamoiwvios ngreva, liTonis
gadnoba, xanZari, adamianis msxverpli. ekonomikis obieqtebisa da Senoba-
nagebobebis elvisagan dasacavad iyeneben mexamridebs. maT anZebsa da
nagebobebis maRla gaWimuli, damiwebuli liTonis sadenebis saxe aqvs.
qalaqgareT gasvlis win daazusteT amindis prognozi. Tu
mosalodnelia elWeqi, gadaitaneT Tqveni qalaqgareT gaseirneba meore
dRisaTvis. Tu Tqven SeamCnieT elWeqis fronti, pirvel rigSi
gansazRvreT ra manZiliT xarT misgan daSorebuli. manZilis dadgena ki
gaelvebis Semdeg pirveli quxilis dayovnebis xangrZlivobis mixedviT
xorcieldeba. agreTve SeiZleba ganisazRvros, igi gviaxlovdeba Tu
gvSordeba. vinaidan elvis (sinaTlis) gavrcelebis siCqare (300 000 km/w)
gacilebiT didia, vidre quxilis (bgeris) _ siCqare (340 m/w), amitoma Cven
gaelvebas maSinve vxedavT, quxili ki garkveuli dayovnebiT gvesmis.
maSasadame, xmis dayovneba ZiriTadaT Cvensa da elWeqis frontamde
manZiliT ganisazRvreba.
magaliTi: Tu gaelvebidan quxilamde 5 wami gavida, manZili elWeqis
frontamde udris 340 m/w X 5w = 1700 m.
80
34. wyaldidoba
Tu adamiani ixrCoba:
wyalSi myof adamians, romelic ixrCoba, gadaugdeT mcuravi sagani.
gaamxneveT igi da dauZaxeT maSvelebs. dazaralebulamde curviT
miaxloebisas gaiTvaliswineT mdinaris dineba, Tu wyalwaRebuli ver
akontrolebs Tavis moqmedebebs, mas uknidan miuaxlovdiT, xeli daavleT
da napirisken gacureT.
82
rogor vimoqmedoT wyaldidobis Semdeg:
SenobaSi Sesvlamde SeamowmeT, arsebobs Tu ara misi Camoqcevis an
raime sagnis dacemis saSiSroeba! gaaniaveT Senoba! ar CarToT
eleqtroganaTeba, ar isargebloT elqtroxelsawyoebiT, sanam ar
darwmundebiT, rom isini kargad gamoSra! ar isargebloT Ria cecxlis
wyaroebiT! ar aanToT asanTi Senobis srul ganiavebamde da
gazmomaragebis sistemis gamarTulobis Semowmebamde! SeamowmeT
dazianebulia Tu ara eleqtrogayvaniloba, gazmomaragebis milsadenebi,
wyalsadeni, kanalizacia da ar isargebloT manam, sanam ar darwmundebiT
maT gamarTulobaSi! ar miiRoT is sakvebi produqti, romelic wyalTan
SeiZleba yofiliyo kontaqtSi! Aar dalioT auduRebeli wyali
adgilobrivi wylis wyaroebidan!
35. Rvarcofi
83
rogor movemzadoT RvarcofisaTvis:
Cveulebriv cnobilia is adgilebi, sadac SesaZlebelia Rvarcofis
movardna. mTaSi gamgzavrebamde SeiswavleT Tqveni moZraobis marSrutze
es adgilebi da Tavi aarideT maT gansakuTrebiT uxvi wvimebis Semdeg.
yovelTvis gaxsovdeT, rom RvarcofSi moyolili adamianis gadarCena
TiTqmis SeuZlebelia. Rvarcofisagan gadarCena mxolod misgan Tavis
aridebiT SeiZleba.
winaswari evakuaciis dros binis datovebamde gamorTeT
eleqtrodeni, gazi da wyali. mWidrod daxureT kar-fanjrebi da
saventilacio milebi.
84
aRmouCineT daxmareba dazaralebulebs da daexmareT im samaSvelo
Zalebs, romlebic axorcieleben Camonaqcevebisa da xergilebis gawmendas
Rvarcofis moZraobis gzaze da ZiriTadi Rvarcofuli masis gamotanis
adgilebSi.
85
zRvis ryevis niSnebi:
zRvis SesaZlo ryevis Sesaxeb gamafrTxilebel bunebriv signals
miwisZvra warmoadgens. rogorc wesi, zRvis ryevis dawyebamde wyali
napirisagan ukan sakmao manZilze ixevs, asobiT metrisa da ramdenime
kilometris manZilze zRvis fskeri SiSvldeba. zRvis es ukuqceva
SeiZleba ramdenime wuTi, an naxevari saaTi gagrZeldes.
talRebis moZraobas SeiZleb Tan axldes mquxare gruxuni, romelic
ismis talRis gamoCenamde. zogjer ki cunamis dawyebamde SeiZleba moxdes
sanapiros wyliT mciredi datborva. moaxloebuli stiqiuri ubedurebis
momaswavebeli niSani SeiZleba iyos cxovelebis gansxvavebuli qceva. isini
winaswar grZnoben saSiSroebas da cdiloben gadavidnen amaRlebul
adgilas.
87
aqtiuri monawileoba miiReT dazianebul SenobebSi samaSvelo da
sxva gadaudebeli samuSaoebis CatarebaSi, dazaralebulebis Zebnasa da
maTTvis pirveli samedicino daxmarebis aRmoCenaSi.
36. mewyeri
89
qaris mimarTulebiT. dabali xanZris gavrcelebis siCqare Seadgens 0,1-dan
3-mde metrs wamSi, xolo maRali xanZris _ 100 kilometrs wamSi.
torfisa da mcenareebis fesvebis wvis dros SeiZleba warmoiSvas
miwisqveSa xanZrebi, romlebic sxvadasxva mimarTulebiT vrceldeba.
torfi SeiZleba TviTaaldes da daiwvas uhaerod wylis qveSac.
cecxlmokidebuli torfnaris Tavze SeiZleba warmoiqmnas cxeli nacrisa
da aalebuli torfis mtvris “svetovani adineba”, romelic Zlieri qaris
dros did manZileze gadaitaneba da SeuZlia gamoiwvios axali aaleba.
90
maqsimalurad unda SezRudoT tyeSi gasvla zafxulis gvalvian
periodSi (gansakuTrebiT avtomobiliT).
91
qarborbala _ aris atmosferuli qariSxali qaris spiraliseburi
moZraobiT, romelic elWeqis RrublebSi warmoiSoba, vrceldeba
dedamiwis mimarTulebiT da xSirad mis zedapirze eSveba Savi Rrubliani
giganturi saxelos an xorTumis saxiT, romlis diametric aTobiT da
asobiT metrs aRwevs. misi xangrZlivoba xanmoklea da gadaadgildeba
didi siCqariT RrubelTan erTad.
amgvari bunebrivi movlenebis Sedegad viTardeba gzebisa da xidebis
safaris, nagebobebis, eleqtrogadacemis da kavSirgabmulobis sahaero
xazebis, miwiszeda milsadenebis ngreva, xolo qaris mier atacebuli
namsxvrevebi damatebiT iwveven adamianTa dazianebas.
grigalis, qariSxlis da qarborbalas warmoqmnis ZiriTadi niSnebia:
qaris siCqaris gaZliereba da atmosferuli wnevis mkveTri dacema;
kokispiruli wvimebi da wylis Stormuli modena; Zlieri Tova da
gruntis mtveris daleqva.
Tu Tqven cxovrobT raionSi, romelsac xSirad Tavs atydeba
grigali, qariSxali da qarborbala, winaswar unda icodeT am stiqiuri
ubedurebis moaxloebis Sesaxeb Setyobinebis signalebi.
saSiSroebis zonebidan organizebuli evakuaciis dros gamosvlis
gzebi da ganTavsebis raionebi.
Tqveni dasaxlebuli punqtis samaSvelo samsaxurebis administraciis
misamarTi da telefonis nomrebi.
mosalodneli Stormis Sesaxeb signalis miRebis Semdeg
aucilebelia:
daamagroT saxuravebi, saventilacio da sakvamle milebi.
CaWedeT sxvenis fanjrebi (darabebiT, ficrebiT an firficrebiT).
aalageT aivnebidan da ezos teritoriidan xanZarsaSiSi sagnebi.
moamzadeT usafrTxo raionSi evakuaciis SemTxvevisaTvis 2-3 dRis
produqtis da wylis maragi, agreTve ganaTebis avtonomiuri wyaroebi
(farani, navTis lampa, sanTlebi).
92
gadadiT naklebad medegi nagebobidan ufro myar SenobaSi, an
specialur damcav nagebobaSi.
94
Senobis mitoveba SeiZleba mxolod ukiduresi saWiroebis
SemTxvevaSi, isic mcire droiT. Senobidan gasvlis dros daicaviT
sasunTqi organoebi airwinaRiT, respiratoriT, bamba-dolbandis saxveviT.
aseve, gamoiyeneT labadebi, mosasxamebi da kanis dacvis tabeluri
saSualebebi. SenobaSi dabrunebis Semdeg tansacmeli gamoicvaleT.
moemzadeT SesaZlo evakuaciisaTvis. amisaTvis moamzadeT
aucilebeli nivTebi: individualuri dacvis saSualebebi, (sinTeTikuri
wyalgamtari labadebi, mosasxamebi, rezinis Ceqmebi, xelTaTmanebi da
sxva), tansacmeli da fexsacmeli sezonis mixedviT; kvebis produqtebis
ori an sami dRis maragi, wamlebi avadmyofebisaTvis, TeTreuli, sabuTebi,
fuli, sxva Zvirfasi da ukiduresad aucilebeli nivTebi.
evakuaciisas zedmeti nivTebis waReba ar SeiZleba. nivTebi da
produqtebi CaalageT CemodnebSi an zurgCanTebSi. maT unda hqodeT iseTi
zoma da wona, rom erT adamians ar gauWirdes maTi gadatana, amave dros,
ar moxdes evakotransportis gadatvirTva. Cemodnebi da zurgCanTebi
SefuTuli unda iyos polieTilenSi an sxva sinTeTikur saxvevSi.
Eevakuaciis dros, Senobidan gamosvlisas gaaTavisufleT macivrebi,
gamorTeT eleqtro da gazis xelsawyoebi, nagavsayrelSi gadayareT
malfuWebadi produqtebi, siTxeebi da sxva nagavi. moamzadeT firniSi `#
SenobaSi (binaSi) aravin ar aris~.
miTiTebis an Seqmnili mdgomareobis Sesabamisad moaxdineT
Senobidan evakuireba.
wasvlisas CaketeT bina da karebze CamokideT momzadebuli firniSi.
transportSi Casxdomisas, an qveiTi kolonis formirebisas gaiareT
registracia evakokomisiis warmomadgenlebTan.
Tu imyofebiT Ria dabinZurebul adgilas, ar moixsnaT
individualuri dacvis saSualebebi, Tavi aarideT gzaze mtvris dayenebas
95
da maRal buCqnarSi, an balaxebSi gadaadgilebas. aucileblobis gareSe
ar dajdeT da ar SeexoT ucxo sagnebs. akrZalulia Ria adgilebSi
daleva, sakvebis miReba da moweva. aucilebelia periodulad CaitaroT
nawilobrivi dezaqtivacia kanis dacvis saSualebebis, tansacmlis da
nivTebis, maTi frTxili Camowmendis gziT. aseve, organizmis Ria
nawilebis nawilobrivi sanitaruli damuSaveba, maTi CamorecxviT an
CamowmendiT.
evakuirebis raionSi misvlisas CaabareT individualuri dacvis
saSualebebi da tansacmeli dezaqtivaciisaTvis, an utilizaciisaTvis,
gamoibaneT Tvalebi sasmeli sodis 2%-iani xsnariT, an sufTa wyliT,
gamoirecxeT piri da yeli, orjer daibaneT tani sapniT, dozimetruli
kontrolis gavlis Semdeg CaicviT sufTa tansacmeli da fexsacmeli.
saagarako nakveTebze saWiroa moiTibos balaxi. dilaobiT
mizanSewonilia nakveTis danamva.
Senobebis dasufTaveba unda moxdes sveli meTodiT. gulmodgined
unda gadaiwmindos mtveri avejidan da fanjris rafebidan. ar SeiZleba
xaliCebis da sxva qsovilis safenebis dabertyva. isini unda gaiwmindos
mtversasrutiT, an sveli naWriT. sasurvelia saxlis (binis) gareT
datovoT zeda sagareo tansacmeli. dalagebis dros gamoyenebuli
qsovilis naWrebi da mtversasrutidan amoRebuli nagavi aucilebelia
CamarxoT specialurad amoTxril ormoSi, siRrmiT aranakleb 50 sm-sa.
savele samuSaoebis Catarebis dros aucilebelia bamba-dolbandis
saxvevebis, mtversawinaaRmdego qsovilis niRbebis, an respiratorebis,
gamosacvleli spectansacmlisa da Tavsaburavebis gamoyeneba. samuSao
dRis dasasruls aucilebelia Sxapis miReba.
Tu eweviT saagarako meurneobas, mosayvani produqtebis
radioaqtiuri dabinZurebis SezRudvisaTvis niadagSi unda SeiyvanoT kiri,
kaliumi da sxva sasuqebi, aseve torfi. mosavlis aRebis dros ar
SeiZleba xilis da bostneulis dagroveba uSualod niadagze. moweul
mosavals saWiroa Cautardes dozimetruli kontroli. dabinZurebis
xarisxis dadgenis Semdeg isini unda gairecxos (gasufTavdes) da meoradi
kontrolis Sedegebis gaTvaliswinebiT gamoiyenoT daniSnulebisamebr, an
saqonlis sakvebad.
sasoflo-sameurneo cxovelebis, frinvelebis da futkrebisagan
miRebul produqcias, SerCeviT unda CautaroT dozimetrul kontroli.
rZis, kvercxis, Taflis, saklavis dabinZurebis aRmoCenisas aucilebelia
maTi miyidva-Cabareba damamzadebel organizaciebze maTi Semdgomi
gauvnebelyofisaTvis, an utilizaciisaTvis. pirutyvisaTvis sasmeli wylis
micema xdeba daxuruli wyaroebidan.
ar aris rekomendebuli adgilobrivi wyalsacavebSi moSenebuli
Tevzis sakvebad gamoyeneba, gansakuTrebiT ki wvrili Tevzis, maTSi
radioaqtiuri nivTierebebi meti koncentraciiT grovdeba.
velurad mzardi xilis, sokos, samkurnalo balaxebis Segroveba
dasaSvebia mxolod gansazRvrul teritoriaze adgilobrivi
xelisuflebis nebarTviT (SerCeviTi dozimetruli kontrolis Catarebis
Semdeg).
96
40. qimiuri xasiaTis avariebi
97
potenciuri saSiSroeba, maTgan dacvis individualuri saSualebebi,
SeeZloT moqmedeba avariis warmoSobis dros, dazianebulebisaTvis
pirveli (eqimqmdeli) samedicino daxmarebis aRmoCena.
muSa-mosamsaxureebi, Setyobinebis signalis miRebisTanave,
dauyonebliv icvamen individualuri dacvis saSualebebs, pirvel rigSi
sawarmoo airwinaRebs. TiToeuli, Tavis samuSao adgilze axorcielebs
avariis Sedegebis SemcirebisaTvis saWiro yvela SesaZlo RonisZiebas
(uzrunvelyofs energowyaroebis uavario gamorTvas, usafrTxoebis
teqnikis wesebis dacviT TiSavs airis, orTqlis da wylis sakomunikacio
qselebs). amis Semdeg ki personali Tavs afarebs TavSesafrebSi an
swrafad tovebs mowamlul zonas.
evakuaciis Sesaxeb gadawyvetilebis gamocxadebisas muSa-
mosamsaxureebi valdebulni arian gamocxaddnen obieqtis saevakuacio
mimReb punqtebSi.
muSa-mosamsaxureebi, romlebic iricxebian moxalise maSvelTa
formirebebSi, avariis Sesaxeb signalis miRebisTanave cxaddebian
formirebis TavSeyris punqtebSi da monawileobas iReben qimiuri
dazianebis keris lokalizaciasa da likvidaciaSi.
qimiurad saxifaTo obieqtebTan axlos macxovrebeli adamianebi
radioTi, televiziiT da sxva saSualebebiT avariis Sesaxeb signalis
miRebisTanave valdebuli arian gaikeTon airwinaRebi, Caketon fanjrebi,
gamorTon eleqtrogamacxelebeli da sayofacxovrebo xelsawyoebi, gazi,
(Caaqron Rumeli), Caacvan bavSvebs, aiRon aucilebeli Tbili tansacmeli
da kvebis produqtebi, gaafrTxilon mezoblebi. swrafad, magram panikis
gareSe, gavidnen sacxovrebeli masividan miTiTebuli an qaris
mimarTulebis perpendikularuli mimarTulebiT aranakleb 1,5 km-iT
daSorebul maRlob adgilze da daelodon Semdgom gankargulebebs.
airwinaRis arqonis SemTxvevaSi aucilebelia mowamlis zonidan swrafad
gamosvla periodulad (ramdenime wamiT) sunTqvis SekavebiT. sasunTqi
organoebis dasacavad SegviZlia gamoviyenoT xelT arsebuli qsovili,
wyalSi dasvelebuli tansacmlis nawilebi. maTi pirze afarebiT mcirdeba
CasunTquli mavne airis odenoba da maSasadame, dazianebis simZimec.
mowamlul garemoSi moZraobisas aucilebelia daicvaT wesebi:
imoZraveT swrafad, magram ara sirbiliT, raTa Tavidan aiciloT
amtvereba; ar mieyudoT Senobebs da ar SeexoT garSemo myof sagnebs; ar
daabijoT gzaSi siTxis wveTebs an ucnobi nivTierebebis fxvnilisebr
nayars; ar moixsnaT individualuri dacvis saSualeba Sesabamis
gankargulebamde, Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis wveTebis
aRmoCenisas kanze, tansacmelze, fexsacmelze, individualuri dacvis
saSualebebze moiSoreT igi qaRaldis tamponiT an cxvirsaxociT.
SeZlebisdagvarad aRmouCineT daxmareba daSavebul bavSvebs,
moxucebs, romelTac ar SeuZliaT damoukideblad gadaadgileba.
mowamvlis zonidan gamosvlis Semdeg saWiroa sanitaruli damuSavebis
gavla. visac miRebuli aqvs umniSvnelo dazianebebi (SeeniSnebaT xvela,
gulisreva da sxv.) unda mimarTon samedicino dawesebulebebs dazianebis
xarisxis gansazRvrisaTvis da profilaqtikuri Tu samkurnalo
procedurebis Casatareblad.
qimiuri dazianebis xifaTis Tavidan acilebisa da Semdgomi
moqmedebis wesebis Sesaxeb mosaxleobas ecnobebaT samaSvelo
samsaxurebis an adgilobrivi policiis organoebis mier. sacxovrebel
98
saxlebSi, sawarmoo SenobebSi, sardafebSi da sxva SenobebSi Sesvla
nebadarTulia mxolod im SemTxvevaSi, Tu Catarebulia sakontrolo
Semowmeba haerSi Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis Semcvelobaze.
momuSave personalis da mosaxleobis qcevisa da moqmedebis normebi,
aseve pirveladi samedicino daxmarebis wesebi ganisazRvreba Zliermoqmedi
Sxamiani nivTierebebis toqsikuri TvisebebiT.
qloriT mowamlulisaTvis pirveladi daxmarebis aRmoCena
mdgomareobs SemdegSi:
daSavebulisaTvis airwinaRis gakeTeba (Tu airwinaRebi ar
gagvaCnia misi magivroba SeiZleba gagviwios 2%-iani saWmeli
sodis wyalxsnarSi dasvelebulma bamba-dolbandis niRabma);
daSavebulis gamoyvana usafrTxo teritoriaze da airwinaRis
moxsna;
misi ganTavisufleba sunTqvis SemzRudveli tansacmlisagan;
sunTqvis Sewyetis SemTxvevaSi xelovnuri sunTqvis Catareba,
upiratesad meTodiT: _ `piridan-pirSi~;
gaRizianebis Sesamcireblad mizanSewonilia 0,5%-iani sasmeli
sodis xsnaris aerozolis da Jangbadis SesunTqva;
2%-iani sodis xsnariT kanis gawmenda, an lorwovani garsis
gamorecxva;
didi raodenobis siTxis miReba (Tbili sodiani wyali, Cai, yava);
daSavebulis TviTneburad gadaadgilebis aRkveTa da misi
Semdgomi transportireba mxolod mwoliare mdgomareobaSi;
siciveSi daSavebulis gaTboba da misTvis mSvidi garemos Seqmna.
amiakiT dazianebulisaTvis pirveli daxmareba mdgomareobs SemdegSi:
misTvis airwinaRis gakeTeba (sawarmoo airwinaRi, Zalian maRali
koncentraciisas ki _ maizolirebeli airwinaRi), Tu airwinaRi ar
gagaCniaT, misi magivroba SeiZleba gagiwioT 5%-iani limonmJavas (an
bormJavas) wyalxsnarSi dasvelebulma bamba-dolbandis niRabma
(pirsaxvevma).
daSavebulis dazianebis zonidan gamoyvana, airwinaRis da
mowamluli tansacmlis gaxda;
Tbili wylis orTqlis SesunTqva da Tbili rZis miReba;
amiakis kuWSi moxvedrisas xelovnurad gulisrevis gamowveva;
5%-iani limonmJavas (an bormJavas) xsnariT kanis gawmenda an
lorwovani garsis gamorecxva;
damwvrobisas gamayuCebeli saSualebis gakeTeba da gadaxveva;
dazianebulis simSvidiTa da siTboTi uzrunvelyofa.
meTaniT, mxuTavi gaziT da sxva mavne (ucnobi) airebiT mowamvlis
SemTxvevaSi saWiroa vimoqmedoT Semdegi, zogadi miTiTebebis Tanaxmad:
dazianebuli unda gamoiyvanoT mowamluli zonidan. uzrunvelyoT
siTboTi da simSvidiT. SevuxsnaT tansacmlis sayelo da sunTqvis
gaCerebis SemTxvevaSi CavutaroT xelovnuri sunTqva.
99
41. xanZari da afeTqebebi
100
xanZris warmoSobis dros saWiroa TavdaWerilobis SenarCuneba.
mdgomareobis swrafad Sefaseba da swori gadawyvetilebebis miReba.
saWiroa davTrgunoT sakuTar TavSi dabneuloba da nerviuloba, Tavidan
aviciloT panika.
yvela SenobaSi, xanZris SemTxvevisaTvis winaswar dgeba samoqmedo
gegma, romelSic SemuSavebulia Senobidan adamianebis gamoyvanisa da
qonebis gadarCenis wesi. gegmaSi miTiTebulia yvelaze umoklesi da
usafrTxo gzebi.
Tu sazogadoebriv SenobaSi gaisma saxanZro gangaSis signali,
aucilebelia dauyonebliv panikis gareSe datovoT Senoba.
xanZris dros adamianebisaTvis yvelaze did safrTxes warmoadgens
haeris maRali temperatura, kvamli, naxSirJangis didi koncentreacia,
Senoba-nagebobebis SesaZlo Camongreva, teqnologiuri mowyobilobebisa
da xelsawyoebis afeTqeba.
Tu mxedvelobis aris siRrme 10 m-ze naklebia, dakvamlianebis zonaSi
Sesvla saxifaToa.
cecxlmokidebuli Senobebidan dazaralebulebis gadarCenisas da
xanZris Caqrobisas saWiroa Semdegi wesebis dacva:
cecxlmokidebul SenobaSi Sesvlamde gadavifaroT sveli
gadasafarebeli, labada, mkvrivi qsovilis naWeri. dakvamlianebuli
Senobis karebi SevaRoT frTxilad, raTa haeris axali nakadis swrafi
miwodebisas Tavidan aviciloT uecari aaleba. Zlier dakvamlianebul
SenobebSi saWiroa xoxviT an moxril mdgomareobaSi gadaadgileba.
mxuTavi gazisgan Tavis dasacavad visunTqoT sveli naWris afarebiT. Tu
101
adamians tansacmelze waekida cecxli, saWiroa mWidrod gadavafaroT
raime qsovili (palto, labada da a.S.), raTa cecxls Seuwydes haeris
miwodeba. aseve SeiZleba alis Caqroba miwaze goraobiT. gaqceva ar
SeiZleba _ es ufro gaaRvivebs cecxls. damwvrobis adgilebze saWiroa
saxvevebis dadeba da dazaralebulis uaxloes samedicino punqtSi
gadayvana.
daimaxsovreT! patara bavSvebi SiSisagan xSirad imalebian loginis
qveS, karadebSi, miiyuJebian kuTxeebSi.
xanZris Caqrobis dros saWiroa gamoviyenoT cecxlmaqrobi, saxanZro
onkanebi, aseve wyali, qviSa, miwa, gadasafareblebi da sxva saSualebebi.
cecxlmaqrobi nivTiereba saWiroa mivmarToT umetesad intensiuri
wvis adgilebisaken, da ara cecxlis alisken (zedapirisken). Tu iwvis
vertikaluri zedapiri, wyali unda miesxas mis zeda nawils.
dakvamlianebul SenobaSi mizanSewonilia wylis gafantuli Wavlis
gamoyeneba, rac xels uwyobs kvamlis dajdomas da temperaturis
Semcirebas. cecxli sawvav siTxeebze unda CavaqroT qafwarmomqmneli
nivTierebebiT, davayaroT qviSa, an miwa, xolo Tu, xanZris kera didi ar
aris, gadavafaroT brezenti, mZime qsovili, tansacmeli da a.S.
Tu iwvis denis sadenebi, pirvel rigSi saWiroa eleqtrowredis
gamorTva (CamrTvelis an elmcvelebis gaTiSva), xolo Semdeg SevudgeT
xanZris Caqrobas. xanZris zonidan gamosvla unda moxdes im
mimarTulebiT, saidanac uberavs qari.
Tu xanZris Caqrobas ver vaxerxebT, mexanZreebis mosvlamde saWiroa
evakuireba. amisaTvis pirvel rigSi unda gamoviyenoT kibis ujredi. maTi
dakvamlianebis SemTxvevaSi unda daveSvaT saxanZro kibiT.
Senobis qveda sarTulebidan evakuireba SeiZleba damoukideblad,
fanjrebidan, an aivnebidan, agreTve xelT arsebuli saSualebebis
gamoyenebiT (Tokebi, zewrebi, satvirTo qamrebi da a.S.).
aranakleb saSiSroebas warmoadgens tyis xanZrebi. maTi qroba xdeba
tyis zolis gakafviT, gadamRobi zolis SeqmniT da sxva.
naxSirbadis Jangeulisagan specialuri damcavi saSualebaTa
uqonlobisa da airwinaRebis naklebobis SemTxvevaSi adamianTa daSavebis
Tavidan asacileblad saWiroa haeris maRali dagazianebis adgilebSi
Semcirdes muSaobis vada da momuSaveebs mieces dasvenebis saSualeba
kvamlisagan gawmendil raionebSi.
yvelam, vinc monawileobs xanZris CaqrobaSi, unda icodes
TavSesafrebis adgilmdebareoba da maTTan misasvleli gzebi. sasurvelia
mosaxleobis yvela jgufs hyavdes Tavisi megzuri, romelic kargad
icnobs adgilmdebareobas. Tu adamianebs cecxlis rkali Semoertya,
megzurma isini unda gaiyvanos usafrTxo agdilas. saWiroa moveridoT
xeebis waqcevas. tyis xanZris zonidan gamosvla unda moxdes im
mimarTulebiT, saidanac uberavs qari. gamoyenebuli unda iqnes Ria sivrce,
vel-mindvrebi, gzebi, mdinareebi.
saSiSroebis SemTxvevaSi xanZris qrobis monawileTa gafrTxileba
xdeba xmovani signalebiT. gansakuTrebul saSiSroebas momuSaveTaTvis
warmoadgens Zirgamomwvari xeebis waqceva, amitom maTi gasvla dawesebuli
sazRvrebisa da gamTiSavi arxebis (zolebis) gadaRma akrZalulia.
102
xanZris qrobis dros ar SeiZleba wylis nakadis misxma
eleqtrodanadgarebze da eleqtrogadamcem xazebze.
wvis zonis gavlis aucileblobis SemTxvevaSi saWiroa wyvetili
(periodulad) sunTqvis Sekaveba, raTa ar dagviziandes sasunTqi
organoebi.
akrZalulia xanZris zonaSi Ramis gaTeneba. Ramis gasaTevi adgili
dacilebuli unda iyos xanZris lokalizaciis teritoriidana ara nakleb
400 metrisa. igi unda SemoiRobos ara nakleb 2 metris siganis gamyofi
zoliT.
brbos moaxloebisas:
ecadeT swrafad gadaxvideT gverdiT, paralelur qaCaze, CasaxvevSi,
gamWol ezoSi, an ukidures SemTxvevaSi Tavi SeafareT sadarbazos.
103
dauSvebelia moZraoba brbos gadaadgilebis sawinaaRmdego
mimarTulebiT: CixSi, Seviwroebad an gadaTxril quCaze gadasvla.
moerideT brbos SenobebTan Sexebis adgilebs, Seminul vitraJebs
da wyalgadamyvan milebs.
umjobesia moixsnaT yelsaxvevebi, Sarfebi, saTvaleebi, sxvadasxva
morTulobani: Zewkvebi, samajurebi, sayureebi. SemoiWireT qamrebi,
mWidroT gaikvanZeT fexsacmlis Tasmebi.
dauSvebelia, SeecadoT brbosTvis winaaRmdegobis gawevas, xeli
waavloT uZrav sagnebs, miT umetes miekroT maT;
dauSvebelia daxra davardnili nivTebis aRebis an Ffexsacmlis
Tasmis gasworebis (Sekvris) mizniT. daimaxsovreT, brboSi dacema
sikvdilis tolfasia.
ecadeT aseve ganTavisufldeT gabarituli da mZime sagnebisagan.
dauSvebelia xelebis aweva Tavis maRla, iseve rogorc jibeSi
Cawyoba an dabla daSveba. ecadeT, xelebi geWiroT mkerdis areSi, raTa
xelebiTa da idayvebiT daicvaT gulmkerdi.
Tu Tan gaxlavT patara bavSvi ecadeT, daiWiroT igi brbos maRla.
104
produqtebis, sakvebisa da wylis gausnebovnebis ZiriTad RonisZiebas
warmoadgens dezaqtivacia.
dezaqtivacias vuwodebT radiaqtiuri nivTierebebis moSorebas
dabinZurebul obieqtidan, romelsac atareben sxvadasxva saSualebiT.
qimiur viTarebaSi igulisxmeba pirobebi, romlebic Seiqmneba
mowinaaRmdegis mier qimiuri iaraRisa da gansakuTrebiT momwamlavi
nivTierebebis gamoyenebisas.
adamianebze, cxovelebze, mcenareebze, adgilmdebareobaze, sursaTze,
wylis wyaroebsa da mecxoveleobis sxva obieqtebze qimiuri viTarebis
Sefaseba xorcieldeba gamoyenebuli qimiuri iaraRis moqmedebis xarisxis
gansazRvrisaTvis, agreTve qimiuri Tavdasxmebis Sedegebis
likvidaciisaTvis mizanSewonili moqmedebis SesarCevad.
qimiuri mowamvlis keraSi viTarebis Sesafaseblad gansazRvraven:
1. momwamlavi nivTierebebis tipsa (saxeobas) da gamoyenebis
saSualebas;
2. qimiuri mowamvlis keris sidides;
3. mowamluli haeris gavrcelebis siRrmes;
4. mowamluli haeris moaxloebis dros mocemul wertilamde;
5. momwamlavi nivTierebis medegobas maTi gamoyenebis raionebSi;
6. mecxoveleobis, sasawyobe Senobebis, teqnikis, mcenaris, sursaTis,
furaJis, wylisa da wylis wyaroebis mowamvlis xarisxs.
degazacias vuwodebT qimiuri nivTierebebis moSorebasa da maT
gauvnebelyofas (neitralizacias) dabinZurebul obieqtidan, romelsac
atareben sxvadasxva qimiuri saSualebebiT.
sainJinro viTareba es aris sagangebo viTareba, romelic ZiriTadad
xasiaTdeba Senoba-nagebobebis, komunalur-energetikuli sistemebis,
satransporto da miwisqveSa komunikaciebis masiuri ngrevebiTa da
dazianebebiT garkveuli teritoriis masStabiT, romlis Sedegsac
warmoadgens adamianTa msxverpli da materialur faseulobaTa
ganadgureba. sxva sityvebiT rom vTqvaT, sainJinro viTarebis qveS
igulisxmeba dazianebis kerebSi garkveuli ganaSenianebuli adgilis
ngrevisa da darbevis masStabebi da xarisxi, romelic gavlenas axdens
mosaxleobis cxovelqmedebaze, ekonomikis obieqtebis muSaobasa da
sagangebo situaciebze reagirebis Zalebis moqmedebaze.
faqtobrivi sainJinro viTareba gamovlindeba adgilze, uSualod
sainJinro dazvervis monacemebis safuZvelze.
sainJinro viTarebis Sefaseba gulisxmobs ngrevebisa da darbevis
masStabebs, agreTve misi xarisxisa da xasiaTis gansazRvras; dazianebis
kerebSi sawarmoo obieqtebis muSaobasa da sagangebo situaciebisa da
samoqalaqo Tavdacvis Zalebis saqmianobaze maTi gavlenis analizisa da
moqmedebaTa iseTi variantebis SerCevas, romelTa SemTxvevaSic ss da sT-
is Zalebisa da saSualebebis minimalur danakargebs eqneba adgili.
sainJinro viTareba iqmneba aseve Hidroteqnikuri avariebis Sedegad.
ZiriTad hidroteqnikur nagebobebs, romelTa ngrevas (garRvevas)
mohyveba hidrodinamikuri avaria, ekuTvnis kaSxali, wyalmRobi da
wyalSemkrebi nagebobebi (rabebi).
kaSxalis garRvevis ZiriTad Sedegs, hidrodinamikuri avariebis
dros, warmoadgens adgilis katastrofuli datborva.
katastrofuli datborva xasiaTdeba Semdegi parametrebiT:
_ garRvevis talRis maqsimalurad SesaZlo simaRle da siCqare;
_ Sesabamis adgilebSi garRvevis talRis `qoCorisa~ da frontis
mosvlis saangariSo dro;
_ SesaZlo datborvis zonis sazRvrebi;
105
_ adgilis konkretuli monakveTis datborvis maqsimaluri siRrme;
_ teritoriis datborvis xangrZlivoba.
katastrofuli datborva _ aris hidrodinamikuri ubedureba,
romelic warmoadgens xelovnuri an bunebrivi kaSxlebis ngrevis Sedegs
da gamoixateba garRvevis talRis mier qvemoT ganlagebuli adgilebis
swraf datborvasa da wyaldidobebis warmoqmnaSi.
saxanZro viTarebis qveS igulisxmeba stiqiuri ubedurebebis,
avariebisa da katastrofebis, birTvuli iaraRisa da sxva Tanamedrove
sabrZolo gamanadgurebel saSualebaTa damazianebeli faqtorebis
zemoqmedebis Sedegad xanZrebis warmoSoba, rac, Tavis mxriv, gavlenas
axdens ekonomikis obieqtebis funqcionirebis stabilurobasa da
mosaxleobis sasicocxlo qmediTunarianobaze.
saxanZro viTarebis Sefaseba gulisxmobs:
_ xanZris masStabebisa da xasiaTis (saxeobis) gansazRvras;
_ Tburi gamosxivebisa da toqsikuri zemoqmedebis zonaTa
radiusebiს განსაზღვრა
_ xanZris siCqarisa da mimarTulebis gansazRvras;
_ dakvamlianebis zonis farTobisa da kvamlis SenarCunebis
periodis gansazRvras;
_ xanZris zemoqmedebaze ekonomikis obieqtebis funqcionirebis
stabilurobisa da mosaxleobis sasicocxlo qmediTunarianobis
Sefasebas;
_ xanZrebis qrobisa da lokalizaciis mizniT xanZarsawinaaRmdego
საგანგებო სიტუაციებზე რეაგირების ძალების formirebebis moqmedebaTa
dagegmva da am mxriv racionaluri winadadebebis SemuSaveba.
baqteriologiuri viTareba aris mowinaaRmdegis mier baqterialuri
saSualebebis gamoyenebisas adamianebis, cxovelebisa da mcenareebis
dasnebovnebisaTvis (dasenienebis) warmoqmnili pirobebi.
baqteriologiuri viTarebis Sefaseba xorcieldeba baqterialuri
saSualebebiT, dasnebovnebuli teritoriis, adamianebis, cxovelebis,
mcenareebis, produqtebis, furaJis, wylis wyaroebis sididisa da xarisxis
gamosakvlevad, maT gadasarCenad da dasnebovnebis keris likvidaciisaTvis
Casatarebeli RonisZiebebis Tanmimdevrobis dasasaxavad.
baqteriologiuri viTarebis Sesafaseblad saWiroa vicodeT:
1. gamoyenebuli infeqciuri damaavadeblis saxe;
2. baqterialuri saSualebis gamoyenebis dro da saSualebebi;
3. dasnebovnebuli teritoriis sidide;
4. baqterialuri saSualebebiT dasnebovnebis keris sazRvrebi
(sazRvrebs adgenen dasnebovnebuli teritoriidan aRebuli sinjebis
gamokvlevis Sedegebis monacemebiT);
5. mocemuli damaavadeblis saxeobis advilad mimRebi da infeqciis
gadamtani cxovelebis arseboba;
6. damaavadeblis gavrcelebis xelSemwyobi meteorologiuri
pirobebi;
7. adamianebis daavadebis gadamtani (sakvebis, furaJis gadatana,
savaWro kavSiri, xalxis mgzavroba da a.S.) sameurneo moqmedebis pirobebi;
8. mocemuli damaavadeblidan adamianebisa da cxovelebis dacvis
xarisxi (acrebi, Sefareba);
9. garemoSi damaavadeblis moqmedebis xangrZlivoba.
baqteriologiuri dasnebovnebis keris sazRvrebs adgenen garemo
obieqtidan aRebuli sinjis laboratoriuli analizebisa da
(ganaSenianebul teritoriaze) adamianebiT dasaxlebul punqtebSi
avadmyofi adamianebisa da cxovelebis arsebobiT.
106
dezinfeqcia niSnavs infeqciis sawyisis an paTogenuri
mikrobebis mospobas garemoSi (sagnebze, nivTebze, haerSi, niadagSi,
wyalSi, adamianebSi, cxovelebSi da sxva). dezinfeqcia aerTianebs:
dezinseqcias – infeqciuri daavadebis gadamtani mwerebis mospobas da
deratizacias – mRrRnelebis mospobas, ris Sedegadac daavadebis
gamomwvevic ispoba. epidsawinaaRmdego RonisZiebaTa sistemaSi
dezinfeqcias didi mniSvneloba eniWeba.
107
ekonomikur obieqtebze radiaciul mdgomareobas gamoavlenen da
Seafaseben radiaciuli dazvervis monacemebis safuZvelze.
radiaciuli viTarebis gamovlineba da Sefaseba prognozirebis
meTodis dros ar ganisazRvreba radiaqtiuri nivTierebis Rrublis
kvalis zusti ganlagebiT adgilmdebareobaze. adgenen mxolod winaswar
raions, romlis farglebSi 90%-is albaTobiT SesaZloa misi warmoqmna.
SesaZlo radiaqtiuri danagvianebis zonebi aRiniSneba Semdegnairad:
aiReba afeTqebis centri (epicentri), aRiniSneba qaris mimarTuleba
(cnobarebis cxrilis mixedviT). afeqebis simZlavrisa da rukis masStabis
mixedviT Semoixazeba birTvuli dazianebis kera Sesabamisi radiusiT.
qaris mimarTulebis xazi gagrZeldeba mopirdapire mxares, sadac zemodan
108
SekrebisaTvis saWiroa garkveuli dro. es dro miT meti iqneba, rac ufro
didia im teritoriis farTobi, sadac saWiroa radiaciuli viTarebis
Sefasebis warmoeba.
amrigad, faqtobrivi radiaciuli viTareba gamovlinebulia
radiaciuli dazvervis monacemebis safuZvelze adgilmdebareobis
calkeul wertilSi.
109
wyaroebis, produqciisa da sakvebis ganlagebis adgili da maTi
mdgomareoba.
4. Senobebis, safrebisa da satransporto saSualebebis radiaciis
Semcirebis koeficienti.
5. dasxivebis dasaSvebi dozebi, romlebic ganisazRvreba Seqmnili
viTarebis safuZvelze, agreTve formirebisa da muSa-mosamsaxureebis mier
Sesasrulebeli amocanebis mixedviT.
dasaSvebi dozebis dadgenisas iTvaliswineben, rom dasxiveba SeiZleba
iyos erTjeradi an mravaljeradi. erTjerad dasxivebad iTvleba pirvel
oTx dRe-RameSi miRebuli dasxiveba. dasxiveba, romelic miiReba oTx dRe-
Rameze meti drois ganmavlobaSi, iqneba mravaljeradi.
radiaciuli viTarebis Sefasebisas saWiroa vicodeT, rom radiaqtiuri
nivTierebebiT araTanabrad binZurdeba teritoria. amitom radiaqtiuri
Rrublis kvals yofen oTx ZiriTad zonad. miRebulia, rom radiaciis
done afeTqebidan 1 saaTis Semdeg (radiaciis etalonuri done) zonebis
gare sazRvrebze iqneba Sesabamisad 8,80,240 da 800 r/sT, xolo radiaciis
dozebi radiaqtiuri nivTierebebis srul daSlamde _ 40,400,1200 da 4000
rentgeni.
adgilmdebareobis danagvianebis xarisxisa da adamianisaTvis
saSiSroebis mixedviT am zonebs uwodeben zomier, Zlier, saxifaTo da
Zlier saxifaTo dabinZurebis zonebs. rukebsa da gegmebze isini
aRiniSneba a, b, g da d asoebiT, xolo maTi sazRvrebi _ Sesabamisad
lurji, mwvane, yavisferi da Savi feris fanqriT.
radiaciuli viTarebis Sefaseba iTvaliswinebs danagvianebis zonebSi
sagangebo situaciebisa da samoqalaqo Tavdacvis formirebebis
(mosaxleobis) moqmedebis sxvadasxva variantze ZiriTadi amocanebis
amoxsnas, miRebuli Sedegebis analizsa da moqmedebis mizanSewonili
variantebis SerCevas, rodesac uzrunvelyofil iqneba umciresi
radiaciuli dazianeba.
radiaciuli viTarebis Sefaseba dazvervis monacemebiT Cveulebriv
moicavs Semdegi amocanebis amoxsnas:
I. cnobili radiaciis donis mixedviT dabinZurebis zonebis gansazRvra;
II. dabinZurebis zonebSi yofnis periodSi adamianebis mier miRebuli
radiaciis dozebis gansazRvra;
110
III. dabinZurebis zonebis gadalaxvisas adamianebis mier miRebuli
radiaciis dozebis gansazRvra;
IV. cnobili radiaciis donis mixedviT dabinZurebis zonebSi dasaSvebi
drois gansazRvra;
V. maSveli samuSaoebis dawyebis dasaSvebi drois gansazRvra mocemuli
dozisa da muSaobis xangrZlivobis mixedviT;
VI. samuSaoebis warmoebisaTvis cvlaTa raodenobis gansazRvra
obieqtze Seqmnili radiaciuli viTarebis mixedviT;
VII. muSebisa da mosamsaxureebis muSaobis reJimis gansazRvra
radiaciuli dabinZurebis pirobebSi.
111
PsaS t
D ,
K
sadac PsaS_ radiaciis donis saSualo mniSvnelobaa dasxivebis mTeli
periodis ganmavlobaSi (r/sT);
t_ dabinZurebul zonaSi yofnis xangrZlivoba (sT);
K _ radiaciis (dasxivebis dozis) Semcirebis koeficienti. radiaciis
saSualo dones PsaS. sazRvraven formuliT:
Pdawy. PdamT.
PsaS ,
2
sadac: Pdawy. aris radiaciis done dabinZurebis zonaSi Sesvlis dros
(dasxivebis dawyebisas);
(dasxivebis damTavrebisas).
Pdawy. PdamT.
D t ,
2K
magaliTi 1. ganvsazRvroT dasxivebis doza, romelsac miiReben
adamianebi muSaobis eqvsi saaTis ganmavlobaSi dasxivebul punqtSi, Tu
dasxivebis dasawyisSi radiaciis done iyo 3,5 r/sT, xolo muSaobis
damTavrebisas 0,7 r/sT.
amoxsna: gamoviyenoT formula:
Pdawy. PdamT.
D t .
2K
aqedan
3,5 0,7
D 6 12,6 r.
2 1
magaliTi 2. ganvsazRvroT dasxivebis doza, romelsac miiReben
adamianebi xis saxlebSi (K = 3) 8 saaTis ganmavlobaSi dasaxlebul punqtSi,
Tu dasxivebis dasawyisSi radiaciis done iyo 3,5 r/sT, xolo dasxivebis
damTavrebisas (bolos) _ 0,5 r/sT.
amoxsna: gamoviyenoT formula:
112
Pdawy. PdamT.
D t
2K
aqedan
3,5 0,5
D 8 5 r.
23
cxrili 1.
radiaciis Semcirebis koeficienti (KSemc.). saSualo mniSvneloba
115
48. ZmSn-ebis ekvivalenturi raodenobisa
da moqmedebis (aorTqlebis) xangrZlivobis gansazRvra.
Qo
Qekv.II = (1-K1) . K2 . K3 . K4 . K5 . K6 . K7. ,
h d
(2)
sxvaoba, 0C;
116
D
K2 = 8,1 . 10-6 . P . M . K3
D ZmSn
D
K3
D ZmSn
T10,8 , roca T1 T2
K6
T20,8 , roca T1 T2
(3)
(4)
sadac:
h _ daRvris zedapirze ZmSn-is Sris sisqea m-Si, rodesac adgili aqvs
ZmSn-is sacavis irgvliv zedapirze (qvesagebze) Tavisuflad daRvras, misi
117
mniSvneloba aiReba 0,05-is toli, xolo im SemTxvevaSi, rodesac iRvreba
Semozvinuli sacavidan, maSin h = H- -0,2 m-Si; sadac H miwayrilis simaRlea
m-Si.
xolo, roca T2<1sT-ze, maSin K6 aiReba 1sT-is Sesabamisi, e.i. 1-is toli.
K7 _ haeris temperaturis gasaTvaliswinebeli koeficienti, misi
mniSvneloba ganisazRvreba cxrilis saSualebiT.
Qo _ avariis Sedegad gamofrqveuli, an gadmoqceuldi ZmSn-is
raodenobaa t-Si, im SemTxvevaSi, Tu avaria moxda SekumSuli gazis
sacavSi, maSin Qo _ ganisazRvreba qvemoT moyvanili formuliT:
Qo = d .V,
n d Va.g.
Q0
100
sadac:
n _ ZmSn-is bunebriv gazSi procentuli Semcvelobaa.
Va.g. _ gazgayvanilobis avtomatur gamyofebs Soris moTavsebuli
sadac:
n _ qimiurad saxifaTo obieqtze arsebuli ZmSn-Ta saerTo raodenobaa.
118
i _ ZmSn-ebis mTvleli indeqsi.
mas Semdeg, rac ganisazRvreba avariis Sedegad erTi romelime ZmSn-is
mowamluli zonis siRrme, rogorc pirveladi, aseve meoreuli Rrublis
mixedviT, unda gamoiTvalos ZmSn-iT mowamluli zonis sruli siRrmis
mniSvneloba Semdegi formuliT:
R = R1 + 0.5 . R11 ,
(6)
sadac:
(7)
sadac:
R _ mowamluli zonis siRrme, km-Si;
f _ mowamluli zonis gaSlis kuTxuri zoma, grad-Si, romlis
mniSvnelobebi ganisazRvreba cxrilis saSualebiT:
dadgenili kuTxuri zomis, qaris mimarTulebisa da ganxiluli
meTodikis safuZvelze gansazRvruli mowamluli zonis siRrmis
119
saSualebiT xdeba mocemuli adgilis rukebze ZmSn-is mowamluli zonebis
aRniSvna. kerZod, SesaZlo mowamluli zona warmoidgineba iseTi wris,
naxevrwris an seqtoris saxiT, romlis centric emTxveva mowamvlis
wyaros; radiusi _ mowamluli zonis siRrmes; centraluri kuTxe _
mowamluli zonis gaSlis kuTxes. xolo avariis momentisaTvis qaris
mimarTuleba im sxivis Tanxvdenilia, romelic aRniSnuli zonis gaSlis
kuTxes Suaze yofs.
rac Seexeba ZmSn-iT faqtobrivad mowamluli zonis farTobs, es im
teritoriis farTobia, romelic mowamlulia ZmSn-iT adamianebisaTvis
saxifaTo dozis sazRvrebSi, misi sidide gamoiTvleba (8) formulis
saSualebiT:
(8)
sadac:
Ks _ koeficienti, romelic damokidebulia haeris vertikaluri
mdgradobis xarisxze da misi mniSvneloba Sesabamisad etoleba: inversiis
SemTxvevaSi 0,081; izoTermiis SemTxvevaSi _ 0,133 da konveqciis SemTxvevaSi
_ 0,235
T1 _ avariis dawyebidan gasuli dro, sT-Si
X
t sT ,
V
(9)
120
vertikaluri mdgradobis xarisxsa da qaris siCqareze, mniSvnelobebi
ganisazRvreba cxrilis mixedviT.
121