Mogzauroba Kosmossi

qarTuli literaturis kursi
IX klaselTaTvis
VJUPFEHJ,F
RJCVJCIB
Semdgenlebi: nino RambaSiZe, qeTevan TofaZe,
levan gigineiSvili, rusudan abramiZe
ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ
2007–2008
safiqrali
`samyaro arsebobs, raTa Sevides wignSi.~
stefane malarme
ìyo mkiTxveli, es TavisTavad saswaulia, mkiTxveli _ es swored

isaa, visac SegiZlia isedac viwro saZile tomaraSi Seyvarebulebs
Soris iwve da sulac ar iyo zedmeti, es _ saswaulia da metsac gety-
viT, zedmeti ki ara, aucilebeli xar, radgan avtorma ase ineba.~
guram doCanaSvili
arsebobis universaluri kodi, warmosaxva da xelovneba
monakveTi pirveli
arsebobis universaluri kodi
warmosaxva da xelovneba
ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 3

monakveTi pirveli
revaz siraZe
`saxismetyveleba~
mSvenieri da amaRlebuli
yvelaferi, rac xelovnebaSi mxatvrulad mosawonia da rac mimzidvelia bune-

baSi, Cven vambobT, esTetikuriao.
bevri ram aris amqveynad esTetikuri, vTqvaT, yinwvisis angelozi, kargi leqsi,
mTani maRalni, naTeli azri.
esTetikuri orgvari SeiZleba iyos: mSvenieri da amaRlebuli (dro rom gaivlis,
gagvaxsendeba, rom amgvari dayofa aqvs did germanel mecniers imanuel kants,
XVIII s.).
mSvenieri da amaRlebuli erTmaneTs enaTesaveba, Tundac imiT, rom orive esTe-
tikuria, magram erTmaneTisgan gansxvavdebian. Tu riTi gansxvavdebian isini erT-
maneTisgan, amisi codna gvmarTebs, raTa sworad gvesmodes xelovneba da buneba.
mSvenieria xolme konkretuli sagani, amaRlebulia umTavresad abstraqtuli
ram, rogoricaa Cveni fiqri da Cveni warmodgenebi. amaRlebuli abstraqtuliao,
rom vambobT, es niSnavs, rom arsebobs raRac, magram ara rogorc sagani. aseTia
ocneba, suli. isini arseboben Cvens fiqrebSi, Cvens warmodgenebSi. maTi silamaze
arasagnobrivi silamazea.
mSvenieria is, rac sagnobrivia, mSvenierebas qmnis saganTa harmoniuli forma
da feri, xazebis simetria, misi nawilebis proporciuloba, mSvenierebaa lamazi
azris konkretuli, sagnobrivi gamoxatuleba.
sul sxvagvaria amaRlebuli. amaRlebuli SinaarsiTac da formiTac sulieria.
isaa moulodneli da ganmacvifrebeli Tavisi grandiozulobiT an siRrmiT, ro-
gorc, magaliTad, zRvis sivrce an cis laJvardi.
rac mTavaria, mSvenieri CvenSi iwvevs esTetikur tkbobas, amaRlebuls ki moaqvs
STagoneba da gancvifreba, amiT gansxvavdebian isini erTmaneTisagan.
yovelive amis codna unda gvaxldes, raTa sworad aRviqvaT esa Tu is esTeti-
kuri movlena.
mimzidvelia yvavilTa silamaze da mimzidvelia ukidegano sivrcec. magram maT
sxvadasxvagvari mimzidveloba aqvT. yvavili Tavisi feriT, furcelTa formiTa da
maTi ganlagebiTaa mimzidveli. ufro Zneli gamosaTqmelia, Tu riTi xiblavs kacs
sivrcis usazRvroeba. davarqvaT mas Seucnoblisken, miuwvdomeli idumalebisaken
swrafva. amaTgan pirvelia mSvenierebis grZnoba, meore – amaRlebulisa. orTave
esTetikuria, magram TiToeuli sxvadasxvagvaradaa esTetikuri.
axla ufro rTul magaliTebs mivmarToT.
galaktioni wers:
`rac ufro Sors xar, miT ufro vtkbebi,
me SenSi miyvars ocneba Cemi,
xeluxlebeli rogorc mzis sxivi,
miuwvdomeli rogorc edemi~.
es striqonebi eZRvneba saocnebo qals. aq misi saxe ara Cans, araa aRwerili misi
4 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

silamaze. amaze vityviT: aq araa plastikuri mSvenierebao. TviTon galaktionic

ambobs, rom is `miuwvdomeliao, rogorc edemi~. misi mSveneba, rogorc Zvelad
ityodnen xolme, suliTaa Sesacnobi. Cven TviTon unda warmovidginoT is. Cven masSi
Cvensave ocnebas vxedavT, Cven unda `CavdoT~ mis saxeSi Cvenive warmodgenebi. ami-
tom es saxe uSualo siaxloviT ki ar gvatkbobs, aramed siSoriT, miuwvdomlobiT,
Tavisi idumalebiT. cxadia, am dros Cveni warmodgenebi mTlianad nebismieri da
Tavisufali ver iqneba. aqeTken Cven poeti wargvmarTavs, is gvikarnaxebs imgvar
ganwyobilebas, raTa gavimsWvaloT idumalebis mimzidvelobiT. magram amis Sem-
deg TviT Cven unda gavasruloT aRZruli warmodgenebi. es ki `TanaSemoqmedebaa~.
`TanaSemoqmedebas~ iTxovs TviT am strofis Sinaarsi.
amgvaria amaRlebulis buneba. is Cven STagonebiT gvavsebs, STagonebiT da ara
tkbobiT. am strofSi `tkboba~ gadataniTaa naxmari da es sityva sinamdvileSi
STagonebas gamoxatavs. poetisaTvis rodia aucilebeli mkacri esTetikuri msj-
eloba. man unda Seqmnas mxatvruli saxe. mxatvruli saxe ki aq amaRlebuli bunebisaa.
siSoriT tkbobas amaRlebuli Sinaarsi iwvevs.
sul sxvaa, roca leqsSi mSvenierebaa, sagnobrivi silamazea, rac unda Soreuli
iyos is, konkretul saxes mainc ar kargavs. TviT galaktions mravali aseTi saxe
aqvs:
`simaRle laJvardTa, varskvlavTa simaRle...~
`yeli gaqvs gediviT maRali da swori.~
òh, Sens Tmebs SeSvenis dafna da ambori.~
èlada! elada! aq suli atarebs Tvis msubuq samosels.~
aq pirvel striqonSi amaRlebuli saxea. magram Semdeg modis plastikuri, sagno-
brivi silamaze: yeli – gediviT maRali da swori, dafniTa da amboriT damSvenebuli
Tmebi, naTeli Subli. aseTia venera miloseli.
venera miloselis xsenebac araa SemTxveviTi. venera miloseli antikuri qanda-
kebaa da mSvenierebis esTetikis safuZvelzea Seqmnili (Tumca masSi amaRlebulo-
bacaa). mSvenierebaa renesansul xelovnebaSic (ferwera botiCelisa da ticianis,
rafaelisa da leonardo da vinCisa, qandakebani donatelosi da miqelanjelosi);
amaRlebulis esTetikaa egviptur xelovnebaSi (piramidebi amaRlebul STagonebas
gvaniWeben da ara tkbobas). aseve aRviqvamT qristianul taZrebs (qarTuls, rusuls
Tu goTikurs) an renesansis winadroul freskebs. romantizmisa da simbolizmis
warmomadgenlebic amaRlebul saxeebs qmnian. amgvarad, egvipturi, qristianuli
xelovneba, romantizmi da simbolizmi – aseTia amaRlebulis esTetikis safexurebi.
mSvenierebis esTetika ki gamovlinda: antikur berZnul xelovnebaSi, renesanssa
da realizmSi.
rogorc vxedavT, xelovnebaSi xan amaRlebuli iyo gavrcelebuli, xan ki – mSve-
nieri.
isic SeiZleba, rom mSvenieri da amaRlebuli erTmaneTs Seerwyas, iseve rogorc
galaktionis am leqsSia.
`simaRle laJvardTa da varskvlavTa simaRle~ usazRvroebas SegvagrZnobinebs.
Sinaganad vmaRldebiT, roca usazRvroebas vusworebT Tvals. roca cis laJvards
vumzerT, raRac imis miRmursac vgulisxmobT, rasac Tvali uSualod vera swvdeba.
àwca ra Tvalni laJvards gixilven, myis fiqrni Senda moiswrafvian, magram Senamde
ver moaRweven da haerSive ganibnevian~ (n. baraTaSvili). ai, es aris amaRlebuli
grZnobis romantikuli gamoxatva.

monakveTi pirveli
laJvardTa usasrulobis xilviT SevigrZnobT, rom Cveni Tvalsawieris miRma

arsebobs didi samyaro. es ki Cvenive Sinagani samyaros usasrulobas SegvagrZno-
binebs. Sinagan siamayes gvfens, rom goneba da suli SeiZleba miswvdes iseT raimes,
rasac TvaliT vera vxedavT. Cven ra viciT, rogoria is SoreTi, magram vgrZnobT,
rom iq aris raRac sidiade.
axla am TvaliT kvlav SevxedoT romelime qarTul freskas. vnaxoT, ras xedavs
Tvali da ras vera xedavs. ai, Tamaris freska beTaniis eklesiaSi. am freskaze kargad
Cans axalgazrduli, magram mefurad gawonasworebuli da sulierad amaRlebuli
saxe, vedrebis gamomxatveli xelebi, saxe STagonebuli, naTeli da idumali; tani,
TiTqosda, daclili sxeulisgan, maRalsulierebis maniSnebeli. magram amiTac ar
amoiwureba am freskis, misi saxeebis Sinaarsi. fiqri unda miiswrafvodes am freskis
miRma, raTa mivwvdeT ufro Rrma azrs, davinaxoT ufro meti, rac Tqmulia, Tundac,
grigol orbelianis leqsSi `Tamaris saxe beTaniis eklesiaSi~. aseTia misi buneba.
igi TanaSemoqmedebas iTxovs. misi raoba garegnuli mSvenebiT ver amoiwureba.
freska amaRlebulis xelovnebas emyareba da ara – mSvenierebis xelovnebas.
xSirad xdeba, rom mSvenierebas veZebT iq, sadac is ar aris da amis gamo arasworad
gamovxatavT Cvensave gancdebs. freskaze romc iyos silamaze, is araa arsebiTi.
freskis mxatvris mizani rodia, esTetikuri siamovneba da tkboba mogvgvaros. man
STagoneba unda aRgviZras. is wminda sulieri xelovnebaa. roca SevdivarT gelaTSi
an yinwvisis taZarSi, roca vnaxulobT daviT garejis an svaneTis taZarTa freskebs,
isini CvenSi STagonebas badeben. isini TanaSemoqmedebas iTxoven Cvengan, iTxoven,
rom ubralod ki ar aRviqvamdeT maT garegnul saxes, aramed siRrmiseul Sinaarssac
warmovidgendeT, raTa `Cvenive ocneba gviyvardes maTSi~. isini TviTon sTavazoben
Cvens Tvalebsa da Cvensave fiqrs, rom maTi Sinaarsi Cven TviTon SevqmnaT. amtomac
uTqvamT, rom àmaRlebuloba bunebis romelsame saganSi ki araa, aramed mxolod
Cvensave sulSi~ (kanti).
ase rom, TanaSemoqmedeba araa sul mTlad iseTi ganyenebuli da ucnauri ram,
rac erTi SexedviT SeiZleba gveCvenos. ase Tu ise, TanaSemoqmedeba yovelgvar
xelovnebas sWirdeba, magram gansakuTrebiT – amaRlebulis esTetikas. amaoa
freskaze saubari mxolod garegnuli silamazis mixedviT. roca `yinwvisis ange-
lozs~ vuyurebT, misi idumali xedva, xazi da feri adamianis sulier simaRleze
gvafiqrebs. misi silamazec sulieri silamazea. igivea misi amaRlebuloba. galak-
tioni werda, mowmendili, gamWvirvale da `SeumkrTali~ cis xilvam SeiZleba ada-
mians angelozis silamaze warmoadgeninoso. angelozi arvis uxilavs. is TviTon
unda warmoidginos kacma. ocnebiT unda miaxatos zecas da ase gaalamazos igi.
esec Taviseburi Semoqmedebaa.
Tbilisi. 1982.

safiqrali
`rodesac parizSi – luvrSi, impresionistTa sagamofeno darbazis

kari SevaRe, gazafxulSi Sevedi megona: mere mTeli saaTi videqi
venera miloselTan, bolos mivedi da xeli Sevaxe... ar SeiZlebao xe-
lis xleba, – gamijavrda zedamxedveli. rom vuTxari, Tbilia- meTqi,
gaeRima da kidev erTxel xeliT Sexebis ufleba momca...
kacobrioba, albaT, dediT da mamiT obol bavSvs daemsgavseboda,

qveynad mxatvroba rom ar yofiliyo.~
nodar dumbaZe
`yovel adamianSi aris mze, oRond mieciT saSualeba, rom anaTos.~
sokrate
daimaxsovre
esTetika – esTetika ZvelberZnuli sityvaa. pirdapiri mniSvnelobiT niSnavs

grZnobas, SegrZnebas. dRes ki igi ixmareba, rogorc mSvenierebis, bunebisa da
sinamdvilis mxatvrulad aTvisebis kanonebis aRmniSvneli termini.
termini esTetika gaCnda XVIII saukuneSi germaniaSi. es sityva pirvelad ixmara
filosofosma baumgartenma, romelmac gamosca ori wigni, saTauriT èsTe-
tika~. amis Semdeg esTetika, rogorc garkveuli dargis amsaxveli cneba, dam-
kvidrda filosofiaSi, xelovnebasa da literaturaTmcodneobaSi. didi ger-
maneli filosofosi hegeli esTetikas xelovnebis filosofiad miiCnevs.

monakveTi pirveli
vaJa-fSavela
`sad aris poezia?~
sad aris, an ra aris poezia? ai, Cveni msjelobis sagani... aris ucvalebeli kanoni
bunebisa, aris masSi Taviseburi harmonia. bunebas Tavisive kanoni aqvs kacTa
cxovrebisaTvis damyarebuli, romelic aris damokidebuli sxvadasxva pirobaze,
mizezze. igi bunebam Seqmna. sxvadasxva jiSisa da gvaris ara marto cxovelni da
mcenareni, aramed TviT erTisa da imave jiSisa da modgmis cxovelni gansxvavdebian
erTimeorisagan. mTeli kacobrioba, Cvenis planetis mcxovrebni, ramdenime modg-
mad ganiyofebian, xolo modgmani – erebad. yovelive eri Sesdgeba adamianebisgan,
romelnic ganirCevian isev erTmaneTisagan saxierebiT, gonebrivi da sulieri
TvisebiT. saerTo Tvisebac sufevs maT Soris da ara marto erTi eris individebSi,
aramed mTelis xmeleTis mcxovrebTac SegviZlian upovnoT saerTo ram, ai, Tund,
magaliTad, siyvaruli sicocxlisa da mwuxareba sikvdilisa gamo, grZnoba siyvaru-
lisa da siZulvilisa! buneba yvela adamians erTnairad ar gviyvars, xolo misi
moZule Zvirad moipoveba adamianTa wreSi. TviT bunebasTan mebrZoli miwis muSa,
bevrnairad misgan SeSinebuli da daCagruli, daqancul-daRaluli, siamovnebiT
gadaavlebs Tvals axlad amosuls ias, gabzinebul tyes – uxarian, rom zafxuli
modis. Svebis momcemia nivTierad – grZnobaa cxoveluri, magram idealuri mis-
wrafebac aris aq darTuli, uyvars da moswons ratomRac es veluri nazi yvavili,
– igi arc saWmelia, arc sasmeli, Tund sasiamovno suni ara hqondes, Cven mainc
mogvwons igi, Tvals uyvars, guls esiamovneba misi naxva, cqera, xolo ganviTa-
rebuls azrians kacs igi sxva bevrs rasme moagonebs imisda mixedviT, ramdenadac
idealistia kaci, ramdenad sulierad mdidaria igi.
nuTu ia buCqebiT da eklebiT daCrdiluli ar mogvagonebs daCagruls simar-
Tles? es mcenare kacTagans aravis daurgav, arc mourwyav da ise ar mouyvania: mas
buneba zrdis, mxolod misi mSobeli deda mze aTbobs – es lalaa, mainc ki lamazia.
am bunebrivobaSia damaluli misi mSveniereba.
sruliad sxvaa maRali mTa TxemiT cad mibjenili, is amayia, didebuli, Seup-
ovari, miukarebeli, ukadrisi, aravis Tavs ar uyadrebs, msoflios av-kargs [uc-
qeris], rogorc ubralo ram masxrobas. es TiTqos mzemac iciso – windawin Tavis
sxivebs imas miafrqvevs.
ucxos qveyanaSi rom mivideT, Cven, kacTac, ase viciT, windawin imis sanaxavad
wavalT, vinc am qveyanaSi gveguleba da gviyvars, mzec yovlisa uwinares mTas es-
tumreba sadarbazod, radgan mTa yvelaze maRalia, yvelaze didebuli, rasac ki
libo udga dedamiwis zurgze.
mewyeris dros didi da patara mirbis aRvarebulis mdinaris sanaxavad, xolo
Tu gasvla gvinda amisTana mdinareze, maSin ki gvewuneba, vwyevliT mas, vuCiviT.
gareSe bunebisa da adamianTa cxovrebisa ar aris poezia: visac kargad esmis
buneba da cxovreba, Tunda leqsebs, dramebs, romanebs ar swerdes, mainc poetia. ar
SeiZleba kacTa cxovrebaSi iseTi ram movlena davasaxeloT, rom misi msgavsi TviT
bunebaSiac ar moipovebodes. bunebaSi vxedavT Zlierebis warmomadgenelT: loms,
vefxvs, arwivs. Cvens sazogadoebaSiac arian isini, mxolod aRmoCena unda. lomis
suraTi rom gviyvars da ara nakleb masze lomkacisa mogvwons. agreTve arwivis
da vefxvis msgavsi adamiani, mogvwons eseni, mxolod imiT mogvwons, rom gamomx-
atvelnia piradi Zlierebisa. rogorc kacTa sazogadoeba gvaZlevs martooden
mavnebels adamians, – wevrs, agreTve buneba – sxvadasxva geslian qvewarmavalT,
romelnic Cven gvezizReba.
`dedav, dedav~, tiris bavSvi, dedis maZebari, da gana yoveli Cvili suldgmuli
amasve ar mosTqvams?! rac unda ganviTarebis umaRles mwvervals miaRwios kaco-
briobis cxovrebam, mainc masSi unda sCandes isev buneba saerTod... Cven bunebaSi
varT – igi CvenSia. saiT, rogor SegviZlian igi Tavidan aviSoroT, imas gaveqcneT,
davemalneT?! cocxalnic misni varT, mkvdarnic.
kacTa cxovrebas hyavs mudam Tavisi mTvare, Tavisi mze, garda imaT, romelnic
cidan dagvcqerian. Tanamedrove didebuli kaci mxolod varskvlavia, xolo mzeni
da mTvareni warsul droTa da saukuneTa wyvdiadidan gvinaTeben, es didebul
gvamT krebulia. siyvaruli xelad hqmnis adamians, amoqmedebs: tarieli daeZebs
nestandarejans, Sajerebulia misgan yoveli kuTxe qveynisa, arafers hzogavs igi
am miznisTvis, Tavi aqvs gadadebuli, aTasnair saSiSroebaSi vardeba. Tavisi Tavi,
Tavisi sicocxle msxverplad Seuwiria sayvareli sagnisaTvis, mxolod garemoeba
uwyobs xels, rom ara kvdeba tarieli am satrfialo sagnis Ziebis dros.
yvela didebuli tipebi, rac ki SeuqmniaT didebul mgosanT, didebul mweralT,
yvela imaT aqvT saerTo xasiaTi – Tavdadeba, Seudrekeloba, simtkice imaSi, ra
azriTac gamsWvalulan, ra grZnobasac Seupyria imaTi arseba. isini erTsa da imave
dros Tvalxilulnic arian da brmanic. am patara arsebas – adamians, TiTqos mTeli
buneba Tavis vinaobaSi mouTavsebia... namdvilad asea, dideba da saxeli mwerals,
rom es SeuniSnavs. TviT bunebac aseTivea: igi Tvalxilulic aris da brmac erTsa da
imave dros. vxedavT kargad, bunebas rom Tvalebi ara aqvs, arc Tavi abia da tvini sad
eqneba? magram misi wesi da rigi, misi simtkice azrisa da miswrafebisa Cven gvaocebs,
gvakvirvebs. misi gonieri moqmedeba adamianis gonierebas bevriT aRemateba... yvela
didebuli adamiani TviT am bunebas hgavs RirsebiT da nakliT.
aba kargad daukvirdiT lamanCel aznaurs don-kixots, SeadareT TviT bunebas-
Tan, ramdens msgavsebas hnaxavT maT Soris. ra aris TviT buneba, Tu ara igive don-
kixoti, romelic Tavdauzogavad hRelavs, ibrZvis, miiswrafis erTxel arCeul,
aCemebul gzaze Tavdauzogavad? azri maRali aqvs, fiqri keTili, magram Secdomac
bevrSi mosdis, unaklo arc igia. ramdenadac niWieria mwerali, ramdenadac maRali
da didebulia misi grZnoba, goneba, imdenad savsebiT hxatavs igi bunebas rCeul
tipis meoxebiT. Seqspiri imitom aris didebuli yvela mgosanTa Soris, rom buneba
savsebiT gamosWvris imis nawerebSi. am mxriv SexedeT sagans, vnaxoT, Tu ar dame-
TanxmebiT. SeadareT agreTve yvela geniosTagan Seqmnili tipebi. daakvirdiT,
ramdeni msgavsebaa maT Soris...
Cveni cxovreba sruli gamomxatveli bunebisa, yvela is, rac bunebaSia, damokide-
buleba cxovelTa Soris, mcenareTa, cisa da dedamiwis Soris, wyalsa da haerTan,
yvela es Cven kacTa Soris xdeba.
roca ca iRrubleba, minam Weqa-quxili astydeba, yvela sulieri Zalauneburad
mwuxarebasa hgrZnobs.
kacTa cxovrebaSic areuloba, revoluciebi, mwuxarebiT dawyebula, rogorc
caze Weqa-quxili.
vinc bunebis avi da kargi Seigno, imas ar gauZneldeba cxovrebis viTarebis

monakveTi pirveli
gageba. mxolod unda mwerali uyurebdes cxovrebas, Tu SeiZleba ase vTqvaT,

bunebis TvalebiT.
kacTagan gamoTqmulia es sibrZne: ìsa sjob mamulisada – Svili ro sjobdes
mamasa~. gaukeTeseba cxovrebisa mxolod maSin SeiZleba, rasakvirvelia, roca Svili
ukeTesi iqneba mSobelze, mets Wkvas, mets unars gamoiCens.
bunebac xom amave sibrZnezea dafuZnebuli, am sibrZniT xelmZRvaneli; ase rom
ar iyos, yurZnis magivrad krikinas vWamdiT, gulabi msxlis magivrad – pantas,
nacvlad TuraSaulisa – maJalos.
`Sin ro balRebs giSiodes, gareT tablas ra xeli aqvs~. bunebac amasve brZanebs
da ase iqceva: arafers Tavis Sromisas ar hkargavs bewvis tolasac ki, rasac iZl-
eva, ukanve miaqvs, ar SegvarCens, arc sxva planetebs ugzavnis, Tavis sakuTari
balRebisaTvis exarbeba, imaTTvisa hzogavs.
yvelaferi, rasac bunebrivoba etyoba: siZulvili Tu siyvaruli, Suri, mtroba,
simamace da simxdale, qveloba Tu siZunwe da sxv. da sxv. iq usaTuod poeziaa.
yvelafers Tavisi gasamarTlebeli sabuTi aqvs, mizezi, garemoeba. mwerals es
mudam unda axsovdes, rom bunebrivs kanons ar umtyuvnos. wesiereba bunebisa da-
icvas – ise unda gadmogvces suraTi, rom ara vsTqvaT – es yovlad SeuZlebelia,
es bunebis winaaRmdegiao... yvela vnebas, yvela grZnobas Tavisi buneba aqvs, Tavisi
agebuleba, saaTi dabadebisa, xana siyrmisa, siWabukisa da sikvdilisa. – yvela es
unda mxedvelobaSi viqonioT. amitom arian ukvdavni qmnilebani ukvdavTa avtorTa,
rom am wess ara hRalatoben im nawarmoebTa mTxzvelni.
ra iqneboda `vefxistyaosani~, tarieli rom ar tirodes nestanisaTvis, ar iR-
vwodes ki mis sapovnelad, ar agdebdes Tavs xifaTSi, aramed ijdes sra-sasaxleSi
da droebas atarebdes, Tan ambobdes daarxeinebulis guliT: `neta, rom kacma
Tqvas, sad gadikarga mefis asuli darejanio?~ dauwyos sxvas visme arSiyoba, axla
sxva Seuyvardes, isic rom qajebma mostacon, imazedac erTxel daswavlili fraza
ganimeoros?! sadRaa maSin misi didbunebovanoba da misi bunebis msgavseba? Cven xom
vsTqviT, rom yovelive didebuli bunebasa hgavso, misi zne-xasiaTi sWirso... an ra
Rirseba da pativiscema eqneba Cvengan avTandils da fridons, rom ar eSvelaT ki
tarielisaTvis sayvarlis ZiebaSi, nacvlad xeli SaeSalaT da misdami sibraluli,
TanagrZnoba ar gamoeCinaT?!
`vefxistyaosanSi~ yvelaferi bunebrivia, mTeli sxeuli da misi suli da guli.
uweso, bunebis winaaRmdeg iq araferi moipoveba. imitom ukvdavia es nawarmoebi...
vidre bunebaa Tavisi ZaliT mmarTveli kacTa sicocxlisa, `vefxistyaosanic~
iqneba CvenTvis gonebis mmarTveli...

safiqrali
`nuravin ityvis, rom sinamdvile moklebulia poeturobas. ara, swored imi-

Taa poeti Zlieri, rom Cveulebriv sadReiso ambavSi, ubralo saganSi, raRac
saintereso mxares amCnevs da asaxavs. sinamdvilem ki unda misces motivi.~
goeTe
daimaxsovre
epigrafi – epigrafi ZvelberZnuli sityvaa da pirdapiri mniSvnelobiT niSnavs

warweras. mwerlebi xSirad waumZRvareben xolme TavianT nawarmoebs raime
citatas, andazas an gamonaTqvams. epigrafi yovelTvis organul kavSirSia
xolme nawarmoebis mTavar TemasTan, SinaarsTan da dedaazrTan. zogjer av-
tori epigrafiT gamoxatavs Tavis damokidebulebasa da ganwyobas nawarmoe-
bSi aRwerilis mimarT. epigrafis erTgvari mizania, rom ganawyos mkiTxveli
ambis mosasmenad.
safiqrali
`mxatvruli nawarmoebi ufro filosofiuria, vidre istoria,

vinaidan istoria konkretul faqtebs aRnusxavs,
mxatvruli nawarmoebi ki movlenebis Sinagan logikas gadmoscems.~
sokrate
`yoveli mwerlis yoveli nawarmoebi, garkveuli azriT, avtobio-

grafiulia, radgan Semoqmedeba, albaT, sxva araferia, Tu ara saku-
Tari Sinagani samyaros igavuri gancxadeba. sxva saqmea, rom suli-
eri biografiis gasamJRavneblad zogi meti intensivobiT iyenebs
realur biografias da zogi – naklebi intensivobiT.~
jemal qarCxaZe `monologi dialogidan~.

monakveTi pirveli
giorgi leoniZe
`natvris xe~
xea xea xeravandi,

zed asxia Saravandi.
xalxuri
diakvani elefTeri saRamo xans soflis moedanze idga da glexebSi saubars

guls ayolebda.
es swored is elefTeria, romelsac gasul Tves scemes ketebiT dReobaSi mosulma
Wirveulma stumrebma – elefTeri raTa gqviano! am elefTerze ityoda soflis
mRvdeli: ori elefTeri rom myavdes, erTs usaTuod CamovaxrCobdio!
elefTeri Rvinis kaci ufro iyo, vidre sulisa, Tavqeifa, lxiniko, Rvinixapia!
wirva-locvaze saRvTo werils sul uRimRamod, luRluRiT CaikiTxavda, magram
fsalmunis im adgils, sadac weria: `Rvino axarebs gulsa kacisasao~, didi siyvaru-
liT, didis rixiTa da xmis amaRlebiT warmoTqvamda.
Sebindebamde mindvridan naxiri dabrunda, yvelam Tavis saqonels miaSura,
soflis moedani dacarielda, usaqmo elefTers uRaribesi glexi elioziRa SerCa
xelT.
– maS, es ki ar ici, Sen, Zmao, daRonebulo – mimarTa eliozs – rom veSa-wyaro
ukvdavebis wyalia?!
diakvanma gamvlel gogos, abdias, sveli litra gamoglija xelidan da miiyuda.
jer pirSi wyali daigemovna, mere daaxriala, axla zedized iwafa da kmayofilma,
bednierebiT mibnedilma, wynarad Tqva: vai, Cemi Tavi mogikvdes da aRara gyavdes,
Tu ar icis, ra aris veSawyaro!
– sad aris eg wyaro?
– TeTrobianis mTebSi.
– ris wamalia? – morcxvad ikiTxa eliozma.
– wamali ki ara, ukvdavebaa!
– ukvdaveba ra aris?
– sul cocxali iqnebi!
eliozi SekrTa, ukan daixia.
– ara, ar minda! raT minda, am tanjvasa da siRaribeSi.
– mereda vin gaZlevs, Se sacodavo! gana SenisTanebs miesvlebaT veSa-wyarosTan?!
– da Tvalebi gadaubriala.
diakvani ganawyenebuli Sescqeroda eliozs, didad gakvirvebuli, rom aseTi
bneli da uxeSi kaci naxa, romelic uars ambobda mis mier aRmoCenil ukvdavebis
wamalze.
tyuilad wyreboda diakvani. wvrilSvili eliozi usaSvelo Rataki iyo.
– iseTia, iseTi, rom mSieri ZaRli purs ar gamoarTmevso! – ityodnen xolme
mezoblebi da marTlac umamulo, usarCoo eliozis Camongreuli miwuris win mudam
gube idga, mwvane buzebiT savse... ZonZebi... Cvrebi... WuWyi... SimSili... sazizRari
siRaribis ukvdaveba rad undoda sawyal eliozs?

nazi gulis adamiani iyo eliozi da Tan cxare meocnebe. cxovrebis sisastikes mis
sulSi ver Caeqro ocnebis naperwkali da Tavisive SeTxzuli ucnauri ocnebebiT
ifaravda Tavs mxeciviT Semoteul sinamdvilisagan.
jer oqrokvercxas, oqros mdebel qaTams eZebda buCqnarebSi, mere daeJina na-
TelTevzas daWera da mTeli dReebi dakarwaxebuli idga iorSi: moCxrika, amoxapa
iori, daRala bade, Cangali; wylis totebic dawura, xelaobasac gadaakdva, magram
ar iqna, naTelTevza ver igdo xelT da vera!
axla gulSi Caedo xerevandis xisa, anu natvris xis naxva da misi nayofis Wama;
am survilis asruleba da misi gamdidreba xom erTi iqneboda!
eliozs swamda: ianvris sastik yinvian RameSi Tu SuaRamisas moxvdi tyeSi da
Tu cis gaxsnas Seeswar, maSin dainaxav turfad ayvavilebul jadosnur xes. ara
mSveniereba mas ara sjobia! is xe Turme erT saaTSi kidec ayvavdeba, kidec nayofs
moisxams: Tu misi nayofi xelT igde, erTi gakvneta da morCa! siRaribe imwamsve
Camogecleba samudamod! vin uTxra, vin Caagona, dResac ar vici! es kia, rom ianvris
RameebSi, roca yinviT ca gaskdomazea, xSirad daxetialobda dakonkili eliozi
tyeSi, martodmarto, cis gaxsnisa da im natvris xis naxvis molodinSi.
– an daTvisa ar geSinia, an mglisa, an afTrisa, rom SiSveli xelebiT dadixar
uRran tyeSi?
– magram eliozis Tvalwin, mxolod wiTel-yviTlad abrialebuli, ayvavebuli
xe idga da sxvas veRaras xedavda – verc saSiSs, verc saxifaTos da misi konkebSi
gamoxveuli sxeulic, ocnebiT gaxurebuli, etyoba, ver grZnobda mouTmenel
sicives.
col-Svili vedrebiT uSlida eliozs tyeSi siaruls, magram man Tavisi ar dasT-
mo. bolos SeeCvivnen kidec da Tavi mianebes. tyidan dabrunebuli SeSis guduras
Camoayolebda xolme xels da ojaxSi kidec uxarodaT.
– ra hqeni, elioz,ipove Seni natvris xe? – SevekiTxebodiT RimiliT.
– vera, magram vnaxav!
– tyeSi rom civa, rom babaneb da TrTi am ficxel siciveSi?
– maS rogor ginda, Se ojaxaSenebulo?
da ai, erT zamTris dilas, roca sicives WaxWaxi gaudioda, tyidan marxiliT
Camoasvenes gafiCxuli eliozi. natvris xis ZiebaSi, mis yaraulobasa da lodinSi,
yinviT ayvavebul xis qveS gayinuliyo.
– marTlac, iseTi lamazi xe amoerCia sawyals, rom imis danaxvas araferi sjobda.
yinvad moerTo aTasnairi yvavilebiT, arSiebiT, ruSebiT, jinjioebiT, sul dasur-
aTebuli iyo – ambobda tyis mcveli bodaveli, romelic SemTxveviT zed wasdgomia
gayinul eliozs bnel tyeSi.
ase ki iyo...
eliozs kubo Tavisi farRalala sabZlis ficrebidan Seukres.
diakvani elefTeri erTxel kidev gamoTvra eliozis qelexSi da miT morigi
ocneba gainaRda. meore dRes mxolod dardis amSlel naRvineobas uCioda.
sawyali eliozi mainc ver gaeqca Semzarav sinamdviles da ocnebis xes See-
wira.
poetebi mxolod qaRaldze riTmebiT molaparakeni rodi arian. poeturi
TvaliT, poeturi guliT da didi ocnebiT gasxivosnebuli sxvac bevri dadis
dedamiwaze!

monakveTi pirveli
daimaxsovre
biografia (berZn. bios – sicocxle, grapho – vwer) – adamianis cxovrebis aR-

wera. biografia literaturisa da zogierTi mediis (mag. kinos) erT-erTi Janria,
romelsac cxovrebis werilobiTi aRwera udevs safuZvlad. biografia ZiriTadad
dokumentur wyaroebs eyrdnoba da gamogonili ar aris.
biografia ufro metia, vidre ubralod faqtTa (dabadeba, ganaTleba, samsa-
xuri, urTierTobani da sikvdili) CamonaTvali. is aseve am faqtebTan dakavSirebul
emociuri gancdebis gamocdilebas asaxavs.
pirveli cnobili biografiebi JamTaaRmwerlebis mier iwereboda antikuri xa-
nis mmarTvelebis davalebiT Zvel asiriaSi, babilonSi, egvipteSi, mesopotamiasa
da sxv. aseTi biografiebi qvaze an Tixis firfitebze ikveTeboda da am meTods
kuniforma ewodeba. mag. ebrauli wminda werilebi anTologiaa zogierTi adreuli
biografiebis arsebobisa, romlebSic awerilia winamZRolTa, mefeTa, tomTa, pa-
triarqTa da winaswarmetyvelTa cxovreba.
Zvel saberZneTSi Seiqmna biografiebi, romlebic araobieqturobiT (miker-
ZoebulobiT) gamoirCeoda. am biografiebis mizani kontroversiuli reputaciis
adamianTa dacva iyo. klasikuri biografiebis saukeTeso magaliTia `qsenofonis
memorabilia~, plutarqes `paraleluri cxovrebani~ da cezaris cxovrebani – aR-
werili setoniusis mier.
Sua saukuneebSi (400-1450) klasikuri kulturis daRmasvlis periodSi adreuli
istoriis erT-erTi mTavari JamTaaRmweri romis kaTolikuri eklesia iyo. pirveli
Tanamedrove biografiebi am periodSi berebisa da wminda mamebis mier Seiqmna. isini
aRwerdnen saeklesio pirTa, wmindanTaA, papebis cxovreba-wamebas. am namuSevrebis
ZiriTadi mizani qristianobis gavrceleba-ganmtkiceba iyo. swored amgvari bio-
grafiebia gadmocemuli hagiografiul nawarmoebebSi.
gviandel Sua saukuneebSi biografiebi eklesiaze naklebad orientirebuli
gaxda. yuradReba gadatanil iqna mefeebze, meomrebze, tiranul mmarTvelebze
da a.S. yvelaze cnobili magaliTia le mort d’arTuris biografia, dawerili ser
Tomas meloris mier. es wigni aRwers saxelovani mefe arTurisa da mis meomarTa
cxovrebas.
mogvianebiT gansakuTrebuli datvirTva SeiZina xelovanTa biografiaze muSao-
bamac. biografiebi mxatvrebze, moqandakeebsa Tu cnobil poetebze sayovelTaod
popularuli gaxda.
1640 wels aizek voltonma gamosca `cxovreba donisa~, poet jon donis biogra-
fia. es wigni Tanamedrove biografiuli weris kompleqsuri stilis prototipad
iTvleba. 1683 wels gamoica istoriaSi pirveli biografia inglisur enaze `plu-
tarqe~ jon draidenis mier. am namuSevarSi vrclad aris aRwerili plutarqes
sityvieri biografiebis popularizaciis mcdeloba.
XVIII saukunis mniSvnelovan biografiaTa ricxvs miekuTvneba bosvelis `cxovre-
ba jonsonisa~ (1791). namuSevari, romelic ZiriTadad eyrdnoba avtorisa da semuel
jonsonis pirad saubrebsa da mis pirad werilebs.

XX saukuneSi biografebi ZiriTadad cnobili adamianebisa da politikosebis
cxovrebis gadmocemiT iyvnen dakavebuli. es namuSevrebi ZiriTadad eyrdnoboda
korespondenciebs, pirad dRiurebs, interviuebs, Jurnalebsa da TemasTan pirda-
pir dakavSirebul sxva masalas. cnobil adamianTa biografiebi yoveldRiuri
cxovrebis Semadgeneli nawili gaxda.
XX saukunis miwurulsa da XXI saukunis damdegs teqnologiuri ganviTarebis
Sedegad biografiebis multimediuri formebi gacilebiT ufro popularuli
gaxda literaturul formebTan SedarebiT. vizualurma da kinomatografiulma
efeqtebma personaluri cxovrebis aRweraSi axali ganzomileba Seitanes, is rac
weriTi formebisTvis aqamde SeuZlebeli iyo. multimediuri formebis popularo-
bam ganapiroba calkeuli biografiebisTvis gankuTvnili satelevizio arxebis
Seqmna (mag. A&E, The Biography Channel, The History Channel da History International).
avtobiografia (berZn. autos – TviTon, bios – cxovreba da graphein – wera)

– avtoris mier sakuTari cxovrebis (biografiis) aRwera. termini xmarebaSia XVIII
saukunidan, Tumca TviT forma gacilebiT Zvelia.
biografebi TavianT naSromebSi ZiriTadad eyrdnobian didi raodenobis sxva-
dasxva wyarosa da mravalTa azrs; avtobiografia ki SeiZleba mxolod damweris
mexsierebaze iyos agebuli. aseTi saxis namuSevars antikur xanaSi apologias
uwodebdnen.
avtobiografia SeiZleba iyos cxovrebis `mSrali~ aRwera-aRnusxva. am saxiT
avtobiografiis dawera yvelas SeuZlia. amgvari avtobiografia ZiriTad mniS-
vnelovan movlanaTa miTiTeba-Cvenebas eyrdnoba.
maTgan emociur-mxatvruli gamomsaxvelobis TvalsazrisiT gansxvavebulia
SemoqmedTa mier dawerili avtobiografiebi, romlebSic Warbobs emocia, rac
mkiTxvelis gansxvavebul interess iwvevs.
avtobiografiuli prozis SesaniSnavi nimuSia akaki wereTlis `Cemi Tavga-
dasavali~, daviT kldiaSvilis `Cemi cxovrebis gzaze~... avtobiografiulia aseve
al. yazbegis `namwyemsaris mogonebebi~ da a.S. avtobiografiuli prozis cnobili
ostatebi arian: stendali, dikensi,goeTe, dali, tolstoi da sxvebi.
safiqrali
Что такое автобиография?

какой я была,
Когда здесь на земле жила...
Ирина Одоевцева
rodesac giorgi leoniZes mweralTa kavSirSi avtobiografiis dawera mosTxoves,

man `natvris xe~ miitana... galaktionma ki ase mimarTa mweralTa kavSiris mdivans:
biZiko, rva tomadaa dawerili da ar gyofniTo?

monakveTi pirveli
revaz inaniSvili
cxovreba poetisa
firosmani
mdidars oqro aqvs –

Cven ki TviTon varT oqro biWebi...
r o b e r t b e r n s i
– firosmanma rom smas umata da umata – yveba erTi Tvalebgabrwyinebuli kaci,

– megobarma mxatvrebma gadawyvites, rame unda vuSveloT, Torem daiRupebao. fuli
Seagroves, Rvinis sardafi uyides mTeli uZrav-moZraviT, Caabares da daanamuses:
ivaWre, Tan xate, da Tu daleva mogindes, sxvagan nuRar waxval, isev aq dalieo.
firosmani yvelaferze daTanxmda. aseTi kaci iyo – maRali, xmel-xmeli, pirquSi,
boxxmiani, da mainc damyoli. bavSvs rom eTqva: àrafris maqnisi ara xar, arafers ar
warmoadgen am qveynisTviso, Tavze moferebiT gadausvamda xels, CaeRimeboda da
ase miugebda: – marTali xar, mec bevrjer mifiqria amazeo. megobar mxatvrebTan xom
Semoparuli kaciviT iqceoda... Tu, ra Tqma unda, Jinis Wia ar hyavda Semjdari.
aravin ar icis misi daxlis ambavi. sardafi yovelTvis savse iyo muStriT, au-
racxeli Rvino-arayi ismeboda, sardafis patrons ki, isev `xudoJnik nikalas~ rom
eZaxdnen, yovelTvis erTi muxlebTan gamoberili `diaganalis~ Sarvali da satinis
xalaTi ecva, yovelTvis dabrecili CeqmebiT dadioda.
– es kia – SabaT saRamos, roca sxva duqnebis Semosavali erTiaTad matulobda,
firosmani sul ar vaWrobda. maSin is mxrebSi moWmuWnul pijaks Semoicvamda,
Ceqmebs vaqsiT gaaprialebinebda, Tmas daivarcxnida, ulvaSebs daipewavda – da
golovinis prospeqtze gavidoda. midioda jibeebSi xelebCawyobili, mZimed, xve-
leb-xvelebiT, xan amas dauZaxebda sicocxlesa da gamarjvebas, xan imas, Tu raRac
saintereso ram iyo – qarTul TeatrSi an operaSi Seuxvevda...
im Semodgomas erTi frangi mocekvave qali Camovida, margarita erqva. cekviT
xom cekvavda, lamazi iyo – mTeli Tbilisi gadaria. es gafcqvnili Tavadebi da
Tavqariani studentebi ukanasknel xonjrebsac ki agiravebdnen, oRond im qalis-
Tvis erTxel mainc moekraT Tvali. Teatris win zedaxora hqondaT gamarTuli.
iyo xorxoci, bilwsityvaoba, Jiniani xvixvini da aTasi sxva oxroba.
aba, firosmani raRa dReSi Cavardeboda – lamazi ramis gulisTvis eSmaksac ki rom
mihyidida suls! tyavi gaiZro, viRac spekulanti aaSena da parteris pirvel rigSi
gamoiWima.
zis da elodeba.
aixada farda. gamoCnda is dedofalasaviT Tvalebfofina margarita. darbazma
iquxa, viRac-viRacebi dasabmeli gaxdnen. firosmani ki zis da marto is emCneva, rom
welSi imarTeba da saxe ebadreba TandaTan. ase amaRlebuli, saxegabrwyinebuli
ijda pirvel ganyofilebaze, antraqtze, meore ganyofilebis dawyebisas... mere
uceb wamodga, ukan gaiyola uamravi damcinavi Tvali da gareT gavarda. Tavisi Rvi-
nis sardafi, mTeli uZrav-moZraviT, viRac somxis mikitans miaCeCa, suraTebi iyo Tu

iaraRebi, isic zed miayola, aRebuli fuliT mebaReebs da sayvavileebs Camouara,

rac ki TbilisSi Semodgomura yvavilebi iyo, mTlianad iyida, aTi etli daazvivina
da sastumro `palas-otels~ miayena.
warmodgenis Semdeg banketi hqondaT. margaritas iq Segvianeboda da sastumroSi
gaTenebisas dabrunda. yvavilebiT savse etlebi sastumros win ase or mwkrivad
idgnen.
– meCveneba Tu ra ariso, – SiSiT SeCerda margarita, magram am dros qarTul qu-
lajaSi gamowyobili biWi warudga win, erTi didi xaverdovani Savi vardi miarTva
da Tavazianad moaxsena:
– am vards, am yvavilebs mxatvari firosmani giZRvniT Tqveno.
margarita araerTi evropeli Taviglejia vaJkacis dardimandobis mizezi yo-
fila, magram aseT rames mainc pirvelad xedavda.
– mxatvari? TviTon mxatvari sad ariso.
amazec ubralod, Tavazianad moaxsenes: aq CvenTan, mtkvrispiras, baRia. baRSi
didi xeebi dgas da didi mTvare icis. firosmani axla iqa zis da Tqvens sadRe-
grZelos svamso.
aman mTlad gadaria margarita: waval da me TviTon vnaxavo. magram viRac dar-
baislebma udrooba moimizezes, viRaceebma xvalindeli dRe Seaxsenes, TviTonac
ifiqra – vaiTu daRlil-daqanculs cudi STabeWdileba daetovebina mxatvarze,
romelic uTuod didi gemovnebis patroni Canda, danaRvlianda, ganmartovda da
mere Tvalcremlianma im qarTulqulajian biWs Tavisi surnelovani sadarbazo
baraTi gaatana baton firosmanTan: naSuadRevisTvis, didis mowiwebiT TavisTan
iwvevda.
firosmani cas Seswvda sixaruliT, vinc ki aiar-Camoiara, yvela sufraze mi-
ipatiJa, xeladebi daajarebina, damkvrelebis kidev erTi dasta daisva da qeifi
ganaaxla.
es dalocvili sasmeli ugemurad arasodes ar sCvenebia, magram im dRes mTlad
gaaxela. fialas fialaze sclida. tiroda, icinoda, yvelaferi elamazeboda,
yvelafris gulSi Caxuteba undoda, yvelaferze mtlad dadebas epireboda.
gaTenda, amovida mze.
– geyofa, naSuadRevs sxvagan xar wasasvlelio! – ramdenjerme Seaxsenes mego-
brebma, magram firosmanma naSuadRevamde ver imyofina verc Rvino, verc ieTim
gurjis leqsi da verc ZmabiWebis àlaverdi-iaxSiol~...
gvian RamiT wamodga. qamari gaiswora, pijaks mklavi gauyara, sayvelawmindo da-
lia, ulvaSebi xelis zurgiT gadaipewa da etli `palas-otelisaken~ daaZvrevina.
iq Semdegi moaxsenes:
– qalbatoni margarita naSuadRevidan viRacas eloda, nerviulobda, wuxda,
sxva aravin miuRia... xolo cxra saaTze peterburgs gaemgzavra Tavis TeatrTan
erTado.
firosmanma etlamde Zlivs miaTria mowyvetili fexebi, zed abobRda, isev or-
TaWalisken daaxvevina, iq balaxebze waiqca, xelada Caixuta da gaqvavda.
medudukeebma gumaniT igrZnes ra cecxlic mosdeboda maT sayvarel mxatvars.
vaime, vaimeo – gaaqnies Tavebi sinanuliT, erTmaneTs gadaxedes da damwvrisa
daukres:
`kargi iyo, ar menaxe Tavidano~ da sxva...
monakveTi pirveli
ai, megobrebo, rogor lamazad aTavebs Tavisi didi mxatvris ucnob biografias
Cveni Wkviani xalxi. Sen, vici, rasac metyvi: firosmanisTvis Rvinis sardafi aravis
ar uyidniao, firosmans frangi margaritasTvis etlebiT yvavilebi ar miuZRvniao,
Savi vardi raRaa, es raRam moagonaTo... ram moagonaT mTlianad es ambavi – wadi da
Tu am qveyanaze TiTo TlaSo aryis fasad daxatuli, bavSvis TvalebiviT metyveli
suraTebi Segxvdes sadme – amas es suraTebi getyvian mxolod...
tician tabiZe
leqsi mewyeri
me ar vwer leqsebs... leqsi TviTon mwers,

Cemi sicocxle am leqss Tan axlavs.
leqss me vuwodeb movardnil mewyers,
rom gagitans da cocxlad dagmarxavs.
me davibade aprilis TveSi,
vaSlebis gaSlil yvavilebidan,
mawvims siTeTre da wvimis TqeSi
modis cremlebad Cems Tvalebidan.
aqedan vici, me rom movkvdebi,
am leqss rom vambob, esec darCeba,
erT poets mainc gulze moxvdeba
da es eyofa gamosarClebad.
ityvian ase: iyo sawyali,
orpiris fSanze gazrdili biWi.
leqsebi iyo misi sagzali,
ar moucvlia erTi nabiji.
da awvalebda mas sikvdilamde,
qarTuli mze da qarTuli miwa,
bednierebas mas umalavdnen,
bedniereba man leqsebs misca.
me ar vwer leqsebs, leqsi TviTon mwers,
Cemi sicocxle am leqss Tan axlavs.
leqss me vuwodeb movardnil mewyers,
rom gagitans da cocxlad dagmarxavs.

a p r i l i , 1 9 2 7

xalxuri
daukar, Cemo Canguro,
amoiRe xmao,
guls nisli Samomwolia,
leqsi unda vTqvao.
daimaxsovre
zepirsityviereba – Tqvens ojaxis wevrebs albaT aqvT sayvareli ambebi,

romlebsac xSirad yvebian. patarebi rom iyaviT, ar giyvebodnen Zilis win zRa-
prebs? megobrebisgan Tu giswavliaT leqsebi, gamocanebi, gaTvlebi, enis gasa-
texebi? koconis irgvliv Tu damsxdarxarT da mogiyoliaT saSiSi ambebi? mo-
gismeniaT mRvdlis qadagebisTvis? an maswavlebels Tu uambnia TqvenTvis raime
ambavi, istoria, biografia Tu moTxroba? Tu yvela am kiTxvaze meTanxmebiT,
maSin icodeT, rom zepirsityvierebis Janrs icnobT.
adamianebis erT-erTi, arc imdenad zusti ganmarteba ase JRers: `Cven am-
bis momyoli arsebebi varT~ Zalian didi xnis winaT, vidre adamianebi anbans
iswavlidnen, erTmaneTs uyvebodnen ambebs RmerTebis, gmirebisa da sakuTari
Tavgadasavlebis Sesaxeb. es ambebi Semdeg Taobidan Taobas gadaecemoda da
amgvarad Seiqmna im literaturis safuZveli, romelsac Cven dRes vicnobT.
zogierTi ambavi leqsis formiT iyo gadmocemuli, zogs mRerodnen musi-
kaluri sakravis TanxlebiT. sxvebs ki, dRes rasac Cven prozauls vuwodebT,
ambebs, moTxrobebs, anu prozauli formiT yvebodnen.ambebis, leqsebisa da
simRerebis erTmaneTisTvis moyolas Tqmulebas vuwodebT. am gziT dagro-
vili Tqmulebebis erTobliobas ki eris zepirsityvieri tradicia hqvia.
saqarTvelo ganTqmulia zepirsityvieri tradiciiT, romelic saukuneebis
ganmavlobaSi iqmneboda. Zalian bevri mteri Tu moyvare, vinc qmnida qarTul
kulturas, adgilobriv tomebTan da eTnosebTan erTad aRarc ki arsebobs
dRes, magram swored zepirsityvierebam Semogvinaxa dRevandel dRemde
maTi`stumrobis~ nakvalevi. aseve uxvad SemogvrCa am xalxebis religiuri
warmodgenebis nimuSebi. kerpTayvanismcemlobiTa da pirvelyofili kultm-
saxu-rebiT dawyebul da ebraul Tu bizantiur-berZnuli marTlmadidebluri
qristianobiT dasrulebuli.
qarTuli zepirsityvierebis Seswavla namdvili dResaswaulia mecnier-folk-

loristisaTvis, magram igi aseve araCveulebrivi siamovnebis mimniWebelia im
mkiTxvelisTvisac, visac poeziiTa Tu proziT tkboba SeuZlia.
zepirsityvierebas Tavisi Janrebic gaaCia. esenia:
miTebi – ambebia RmerTebisa da im adamianebis Sesaxeb, romelTa Rvawlis Sede-
gad RmerTebis dari dafaseba moipoves. miTebSi xSirad moyolilia samyaros
monakveTi pirveli
Seqmnis istoriac. amas kosmogonia ewodeba.

zRaprebi – iseTi ambebia, romlebSic Cveulebrivi bunebrivi movlenebi
gadaWarbebulad, gazviadebuladaa gadmocemuli.
legendebi – gadmocemebia cnobili, gamoCenili adamianebis Sesaxeb. zogi
maTgani namdvili ambavia, zogic – gamogonili.
baladebi – leqsebi, an simRerebi, sadac ambavia moyolili
religiuri leqsebi – Zveli sakultmsaxuro Selocvebi Tu miwaTmoqmedebas-
Tan dakavSirebuli leqsebi, romlebmac dRes dakarges Tavisi pirvandeli
Sinaarsi.
zepirsityvierebis sxva Janrebia: andazebi, samijnuro, saxumaro, saTamaSo
leqsebi. enis gasatexebi, igavebi da sxv.
safiqrali
poeti aris is, visac SeuZlia sakuTari guli amoiRos da

yvela Caaxedos masSi.
mahaTma gandi
xelovnebam STanTqa CemSi adamiani.
goeTe
netav icodeT, ra WuWyisgan ibadeba leqsi.
ana axmatova
iuhan borgeni (1902-1980)

`skandinaviuri eseebi~
mwerlis profesia
iyo mwerali – niSnavs gaando Seni suli adamianebs. arsebobs weriTi saqmianobis
sxva, uSualod azrebis gadmocemasTan dakavSirebuli saxeebic. isini SesaZloa mi-
vakuTvnoT xelosnobas, teqnikas, mecnierebas, filosofias, politikas, religias...
amaTgan, gansakuTrebiT, bolo samTan dakavSirebiT Tu visaubrebT tendenciis,
agitaciisa da qadagebis Sesaxeb.

ase warmoiSoba gadmocemis Sereuli formebi. Tavis mxriv, isini kvlav iolad
gardaiqmnebian imad, rasac, Cveulebriv, poetur nawarmoebs vuwodebT. zogjer
arcTu iolia am cnebebis gamijvna.
yvela CvenTagans, vinc ki dakavSirebulni varT poetur SemoqmedebasTan, es
gamoTqma maincdamainc ar mogvwons misi maRalfardovnebis gamo. ufro xalisiT
viyenebT termins `mxatvruli literatura~, Tumca, Tavis mxriv, arc is SeiZleba
CaiTvalos mTlad marjve da zust gamoTqmad, radgan Cven, upirvelesad, mxolod
`mxatvruli~ gadmocemisken rodi miviltviT. Tumca, umetesad, xalxisaTvis na-
Telia, rasac vgulisxmobT am sityvaSi.
mainc ras vgulisxmobT? Cven migvaCnia, rom, upirveles yovlisa, saubaria
Semoqmedebaze, romelic fantaziasTanaa dakavSirebuli. magram ra aris kerZod
fantazia? bevrs hgonia, TiTqos es cneba haerSi dalivlivebdes, magram ase ar gax-
lavT. fantazia yovelTvis dafuZnebulia gamocdilebaze, gancdilze. ase vTqvaT,
fantazia aris gamocdilebis damWeri instrumenti. is warmarTavs Cvens azrebs
ama Tu im mimarTulebiT.
maSasadame, saqme mxolod is aris, rom yovelTvis ver viTvaliswinebT, ra ga-
davida gancdilidan gamocdilebaSi (ris Sesaxebac, bunebrivia, sakmaod viciT).
magaliTad, me vfiqrob, Zalian bevrs kargad axsovs skolaSi Sesvlis pirveli dRe,
anda is dRe, roca curva iswavla. agreTve pirveli siyvaruli. magram TviT es mniS-
vnelovani movlenebic ki ar gvaxsovs zedmiwevniT zustad. skolaSi Sesvlis pirvel
dRes rom vixseneb, kvlav cxadad vgrZnob Cemi zurgCanTis suns da, rogorc maSin,
axlac Tvalwin midgas cxovelebis baki Tu Tavla, da albaT imitom, rom tyavs,
risganac zurgCanTa iyo Sekerili, cxenis suni hqonda. ase daukavSirda cxenis
suni Cemi warmodgeniT skolaSi Sesvlis pirvel dRes. garkveviT vxedavT saklaso
oTaxs, maxsendeba saxeebi, xmebi, asoebi dafaze, yurebi erTi amxanagisa, romelsac
reidars eZaxdnen da aqve amotivtideba mexsierebaSi sxva saxelebi, saxeebi, xmebi.
ganuwyvetliv moedineba STabeWdilebaTa nakadi da suls migubebs, maxrCobs.
da ai, mwerali gavxdi. gavxdi imitom, rom damamaxsovrda cxenis suni. vfiqrob,
am azriT, yvela adamiani erTnairia. TiToeuli – poetia im TvalsazrisiT, rom
mogonebaTa cvla iwvevs azris dabadebas. es azri biZgs aZlevs axal azrebs, rom-
lebic, Tavis mxriv, anayofiereben fantazias.
xandaxan gvgonia, TiTqos azris mdinareba warmosaxvis TamaSTan iyos dakavSire-
buli. sxva dros misgan warmoqmnili SesaZloa aRviqvaT, rogorc uryevi simarTle,
an Secnobili gamonagoni, Tuki gamonagoni iRebs formas, romelic imdenadve
WeSmarits xdis mas, rogorc isaa, rasac `simarTles~ vuwodebT, maSin is SeiZleba
iqces mxatvrul nawarmoebad da Tu axla vamtkiceb, rom gamonagoni SeiZleba ufro
marTali iyos mis warmomSob SiSvel simarTleze, es imitom, rom arsebuli movle-
nebis ganviTareba met-naklebad SemTxveviTia. mxatvruli nawarmoebi SemTxveviT
ar warmoiqmneba.
unda icodes Tu ara mweralma (vamjobineb, vuwodo mas literatori) saidan aiRo
esa Tu is masala? ukve vTqvi, rom fantazia haerSi ar livlivebs, aramed fesvebi
aqvs gadgmuli gancdilSi, gadatanilSi.
es yvelaferi ki asea, magram yovelTvis rodi varT uflebamosilni sakuTar
STabeWdilebebze. jer erTi, Cveni STabeWdilebebi gamoidevna maTi warmoqmni-
sTanave, isini SemWidrovdnen, gverdze gadainacvles, gvindoda maTi daviwyeba,

monakveTi pirveli
da amas bevri mizezi SeiZleba hqondes, maT axla ar SevexebiT. meore, saqme is aris,
rom ambavi moxda Cveni cxovrebis metad adreul stadiaSi da es ar gvaZlevs dama-
xsovrebis safuZvels Cveulebrivi gagebiT. sityvas `mexsiereba~ me Sevcvlidi
sityviT `mogoneba. marTalia, ufro Zvelmodurad JRers, magram WeSmaritebas
Seicavs. poeturi qmnadobis dros mogonebis fragmentebma SesaZloa qvecno-
bieridan cnobierebaSi SeaRwios. es xdeba wamSi, anda wamis romeliRac gaelvebaSi.
yvela ganicdis msgavs rames. es gaxlavT is, rac TiTqos Cvens arsebaze gadaivlis
da qreba. mas zogierTi uwodebs STagonebas – ar aris urigo sityva.
me mogvmarTavT rCeviT, daiWiroT es ganwyobileba da damorCildeT mas. STa-
gonebis daTvlil wamebSi Tqven gadaiqceviT poetad. da daimaxsovreT, aseTi
wamebi sul ufro iSviaTad ganmeordeba. poetis erT-erTi mizania – aRbeWdos anda
aRadginos aseTi wamebi, momentebi, rac niSnavs: `gamoiRviZeT~! ratom gamoviRvi-
ZoT, imitom, rom gaveqceT imas, rasac sinamdviles vuwodebT?
swored rom piriqiT: raTa aRvbeWdoT sinamdvile WeSmarit saxeebSi.
rasakvirvelia, yvelas rodi SeuZlia gaxdes poeti. magram STagonebis wuTebi-
dan sasargeblo unda SeviTvisoT. Tumca Cvens droSi Zneli saTqmelia, sad gadis
zRvari udavod sasargeblosa da imas Soris, rac ramdenime xnis Semdeg SeiZleba
saziano gaxdes. xolo, Tuki Tqven gaocebuli SemekiTxebiT, risTvis arsebobs
saerTod mxatvruli Semoqmedebao, gipasuxebT: imisTvis, rom gauRviZos ada-
mians aqtiuroba, stimuli misces mis SesaZleblobebs, fantazias da amiT ufro
srulfasovani gaxados misi sicocxle. mxatvrul nawarmoebSi xom avtori Tavis
saidumlos gimxels.
1975 w.
daimaxsovre
ese – ese inglisuri sityvaa da niSnavs narkvevs. ese SeiZleba iyos literatu-
rul-publicisturi, kritikuli, filosofiuri, istoriuli da samecniero
xasiaTis. eses avtors eseists uwodeben xolme. Tanamedrove samyaroSi yvela
mwerali eseisticaa imavdroulad, radgan dRevandel dRes, mwerlebi ara
marto TavianT mxatvrul nawarmoebebs qmnian, aramed kritikul narkvevebsac
weren xolme ama Tu im sakiTxis Sesaxeb.
prologi – prologi ZvelberZnuli sityvaa da winasityvaobas niSnavs. prologi

aris nawarmoebis mxatvruli Sesavali, winasityvaoba, romelic miuTiTebs
Txzulebis Sinaarsis ZiriTad xasiaTze, mwerlis Canafiqrsa da mizanze.

galaktion tabiZe
prologi 100 leqsis
ra saocari dasrulda wlebi!

mefeTa wyeba gaqra, viT landi,
moSordnen taxtebs: vilhelmi, karlos,
nikoloozi da ferdinandi.
magram mwuxared maTze ki ara,
sxvaze ifiqrebs martirologi:
im mrisxane wels poeti-mefe –
gardaicvala aleqsandr bloki,
hangebis mefe – didi sen-sansi
da diriJori nikiSi mZlavri...
eklian gzaze daeca bevri,
mxolod me erTi gadavrCi mgzavri,
rom gamomevlo jer arsmenili
qartexilebi cecxlTa fenisa
da mometana saqarTveloSi
simRera qveynis gadarCenisa!
daimaxsovre
poeturi licencia – poeturi licencia mxatvruli xerxia, romelic ewo-

deba mwerlis mier ararealuri situaciis gaTamaSDebas. magaliTad, galak-
tion tabiZe Tavis leqsSi ramdenime poetur licencias xmarobs: ruseTis
ukanasknel imperators, nikoloz meores `nikoloozs~ uwodebs. sinam-
dvileSi saxeli `nikoloozi~ ar arsebobs . es xerxi amZafrebs mkiTxvelis
STabeWdilebas. poeturi licenciis kidev erTi magaliTia:
`mihqris dalalgadayrili
dovin, doven, dovli...
Tovli, fifqi da aprili
vardisferi Tovli...~
galaktioni

monakveTi pirveli
vaxtang javaxaZe
***
sami sityva SeviCvie,

sami
samad sami sityva
verc avdarma SemaSina,
verc grigalma damisetyva.
nu awuxebs leqsikonebs,
nu kiTxulobT nuRarc sababs,
sdums WaRara Ciqobava,
sdums Warmagi sulxan-sabac.
mTargmnelebi uCivian
lingvistebs da poliglotebs,
Tarjimani iRimeba,
vidre azrze movidodes.
irgvliv mzea, iebia,
bevri iasamania,
mReris Cemi sameuli,
cekvavs Cemi samaia.
arc cal-calke ikiTxeba,
arc cal-calke iwereba,
arc wvimaSi iJangeba
da arc zRvaSi iZireba.
arc aravis eZaleba,
arc aravis edaveba,
ver aitans Sexebas da
Sexedvas da Sedarebas.
mxolod unda moismino
uxilavi melodia,
ase Tovlis sasaxleSi
mefeebi Semodian.
ase usmens Cangebs Cangi,
Tarebs – Tari, dolebs – doli,
mova RmerTi meored da
ityvis: dovin, doven, dovli!

sityvaTa alqimia
monakveTi meore
sityvaTa alqimia

monakveTi meore
safiqrali
erT genioss hkiTxes: `ra aris xelovnebaSi mTavari: ra, Tu rogor?

pasuxi iyo aseTi: `vin!~
ùsiamovno bayayis kargad Sesrulebuli gamosaxuleba

sasiamovno sayurebelia.~
jeims joisi
g. murRulia
`bneli uCin iqmnebis naTliTa
da ufrosRa friadiTa naTliTa,
umecreba uCino iqmnebis mecnierebiTa
da ufroRa friadiTa mecnierebiTa~.
fsevdo-dionise areopageli
Sesavali
Cven unda vifiqroT sxvaTa nafiqrze da amiT srulvqmnaT Cveni fiqri da

cxovreba – ai, ras niSnavs literaturis Seswavla. ucnauri ram aris wigni, samyaros
gamamTlianebeli. is ara mxolod Tanamedroveebs akavSirebs erTmaneTTan, aramed
sxvadasxva Taobebsac – igia cocxalTa da gardacvlilTa dialogis mSvenieri mag-
aliTi. marTlac saocaria: saukuneTa winaT dabadebula kaci, romelsac ufiqria
samyaroze, sazogadoebaze, sakuTar Tavze, maradiul Tu warmaval Rirebulebe-
bze, mere es sulis gamonaSuqi furclebisTvis miundvia. maT, erTi SexedviT, ase
sustebsa da advilad dasamarcxeblebs, CvenTvis SemounaxavT. aTasi cecxli da
varami gamouvliaT am furclebs, madlier xelebsac sWeriaT da mtris gayinuli
mzerisTvisac gauZliaT, ise mosulan Cvenamde, raTa winapris sulisa da azris Za-
lasTan wilnayarni gavmxdariyaviT da Cveni mxriv, yvelaferi es STamomavlobisT-
vis gadagveca.
wigni ideis samosia. qristianTa warmodgeniT, qriste imitom ganxorcielda
dedamiwaze, rom adamianebs misi bunebis Sesabamisad exilaT WeSmariteba amqvey-
nad. asevea nebismieri ideac – Tu sityvieri xorcieleba ar SeiZina, mxolod misi
dambadeblis gonebaSi arsebobs. sityvis dabadeba erTi yvelaze didi saidumloa,
romelTan ziarebasac Cven SevecdebiT literaturis istoriis Seswavlisas.
sityvaTa alqimia
mainc ra aris literatura? ra gansxvavebaa, vTqvaT, massa da maTematikas Soris?

TiTqos, erTi SexedviT, martivi da Tanac cota sasacilo SekiTxvac kia, magram
didi xania cnobilia, rom martiv SekiTxvebze yvelaze Znelia pasuxis gacema. da
mainc, modiT, es siZnele Cven nu SegvaSinebs.
adamiani moazrovne arsebaa. is kosmosis Svilia da mowodebulia, rom aRiqvas,
Seimecnos yvelaferi, rac am kosmosis gamovlinebaa, misi nawilia, magram, Turme,
es Semecneba SeiZleba orgvari iyos. erTi da igive movlenac ki SegviZlia, ori
sxvadasxva kuTxiT davinaxoT da SevafasoT. vTqvaT, erT mSvenier dRes, Tqven
SeigrZeniT, rom samyaro mTliania, yvela misi elementi raRac didi azriT ukav-
Sirdeba erTmaneTs (Zveli berZnebi amgvar erTianobas lamaz saxels arqmevdnen:
`simpaTiis kanoni~).
rogor gaagebinebT am azrs Tqvens megobars?
Tqven SegiZliaT didxans amtkicoT, ra didi kanonzomierebaa ganfenili bune-
baSi: rogor mosdevs yovel Rames dila an zamTars – gazafxuli, ra gansazRvru-
li kalapotiT miedineba mdinare, rogor scvivaT foTlebi Semodgomaze xeebs,
ragvarad ukavSirdeba zRvis moqceva-ukuqceva mnaTobTa moZraobas; SegiZliaT
gaixsenoT, Tu rogor gansazRvravs ama Tu im kuTxis adamianTa cxovrebis wess,
tradiciebs da TviT garegnobasac ki geografiuli mdebareoba maTi qveynisa Tu
klimati – amaze saubari gauTaveblad SeiZleba, magram mova ucbad vaJa-fSavela
da getyviT saidumloebiT mocul sityvebs:
`nisli fiqria mTebisa,
imaT kacobis gvirgvini~ –
da Tqven ufro igrZnobT, vidre mixvdebiT, rac brZana didma poetma. nisli,
Cveulebrivi azriT, ar SeiZleba iyos fiqri, Tanac mTebis fiqri. fiqrobs mxolod
adamiani. mTa am unariT dajildoebuli ar aris, magram Tu mTa mainc fiqrobs,
maSin ra gansxvaveba iqneba masa da adamians Soris. yvela gansxvaveba ukan daiwevs
da gamoCndeba amaRlebuli msgavseba bunebisa da adamianisa; mTa Tu fiqrobs, is
`bunebis gvirgvinis~ msgavsia. amadac ambobs vaJa mTebis fiqrze; es ariso: `maTi
kacobis gvirgvini~.
maSasadame, SeiZleba samyaros mTlianoba Seimecno da gamoTqva orgvarad:
1. kosmosSi yvelaferi erTmaneTs ukavSirdeba (es iqneba pirdapiri naTqvami).
2. `nisli fiqria mTebisa, imaT kacobis gvirgvini~ (es iqneba arapirdapiri, iribi,
saTqmelis raRac Suamavali azriT gamoxatva).
rodesac raime movlenasa Tu sagans misi arsis igiveobrivi terminiT gamoxatavT
– es aris cneba, magaliTad, roca maTematikosi ambobs: òrjer ori aris oTxi~,
òrSi~ swored òrs~ gulisxmobs da ara, vTqvaT, àTs~. es cnebebiT azrovnebaa.
cnebis doneze samyaros aRqma – es mecnierebaa, istorikosi ityvis: `mefe mirianis
dros gaqristianda saqarTvelo~ – da yvela zemonaxseneb sityvaSi swored imas
igulisxmebs, rasac es sityvebi sinamdvileSi gamoxataven. miriani IV saukuneSi
mefobda saqarTveloSi, qristianoba msoflio religiaa da swored am mniSvnelo-
baTa SeerTebiT miiReba wina winadadebis WeSmariti azri.
magram, rodesac sulxan-saba orbeliani Tavis igavSi ityvis kusa da morielis
ambavs, gana aq marTla ku an morieli unda vigulisxmoT? anda nikoloz baraTaS-
vilis ukvdavi striqonebi: `mirbis, mimafrens ugzo-ukvlod Cemi merani, ukan
momCxavis TvalbediTi Savi yorani~ – cxensa da frinvelze mogviTxroben? Zalian

monakveTi meore
Secdeba is, vinc mxolod ase ifiqrebs, imitom, rom aq mTavari is ki ar aris, rac
Cans, aramed is, rac igulisxmeba!
cnebaSi rac Cans, igive igulisxmeba, mxolod mxatvrul saxeSi (ai, cnebisgan
gansxvavebuli terminic!) Cans erTi da igulisxmeba sruliad sxva. saxeobrivi
azrovneba – es mxatvruli azrovnebaa, samyaros cnebiTi aRqmidan sruliad
gansxvavebuli Semecnebaa. Cveni winapari amas `saxismetyvelebas~ eZaxda. sityva
`saxismetyveleba~ Zvel qarTul azrovnebasa da metyvelebaSi VIII saukunidanaa
damkvidrebuli (r. siraZe).
davaskvnaT: samyaros cnebiTi Semecneba – mecnierebaa. samyaros saxeobrivi
Semecneba – xelovnebaa.
mecniereba da xelovneba bunebisa da sazogadoebis aRqmis ori gansxvavebuli
gzaa. es ori gza erTmaneTs ar upirispirdeba da ar gamoricxavs, piriqiT, isini
urTierTs avseben da samyarosa Tu adamianis masTan mimarTebis srul suraTs
qmnian.
xelovneba, iseve rogorc mecniereba, calsaxa ar aris. mxatvruli literatura,
musika, mxatvroba, arqiteqtura, Teatri, kino – xelovnebis dargebia. am dargebs
is aerTianebs, rom isini samyaros saxeobrivad aRiqvamen da gamoxataven, magram
Tuki maTi gamomsaxvelobiTi saSualebebi gansxvavebulia. musikis arsi bgeraa,
mxatvrobisa – feri, mxatvruli literaturisa – sityva da a.S. miuxedavad am gan-
sxvavebisa, xelovnebis arsi mainc erTia – es aris sagnisa Tu movlenis `Tavisufali
arsebobidan~ kanonzomier, mowesrigebul `TanaarsebobiT sistemaSi~ gadasvla,
anu, ufro martivad rom vTqvaT, erTi an bevri sagnisa Tu movlenis samyaros
mowesrigebulobaSi CarTva.
maSasadame, literatura sistemas qmnis, magram Cven ise ar unda gavigoT, TiTqos,
am sistemurobis gamo literatura SezRuduli, reglamentirebuli da borkil-
dadebuli azria. es didi Secdoma iqneboda. WeSmariti literatura yovel dros
da yvela xalxis istoriaSi iyo da aris Tavisufali azris navsayudeli – kerZo
adamianis, erisa Tu mTlianad kacobriobis ukeTes fiqrTa gamomxatveli. igia,
agreTve, damamtkicebeli im mSvenieri azrisa, rom sikeTe ganuyofelia da is, rac
WeSmaritad madlia adamianisTvis, madlia erisTvisac da kacobriobisTvisac.
msoflios saukeTeso mwerlebi, TavianTi xalxisa da mTeli qveynis Rirseuli
Svilebi, droze gamarjvebulni da maradisobas naziarebni amtkiceben, rom erTi
adamianis an eris ubedureba, maT Tavs datexili boroteba ar SeiZleba sxva ada-
mianisaTvis an erisaTvis namdvili sikeTe iyos. es azri aris kacTmoyvareobis, hu-
manizmis didi safuZveli. ideis sayovelTao ganfenaSia literaturis uzarmazari
funqcia, misi daniSnuleba. yvelaferi manamde arsebobs, sanam mas funqcia aqvs,
winaaRmdeg SemTxvevaSi, gadagvarebas iwyebs. literaturas sikvdili arasdros
uweria, radgan siyvarulisa da kacTmoyvareobis qadageba ar SeiZleba drois msx-
verpli gaxdes. es maradiuli Rirebulebebia.
dabolos, erTic unda iTqvas:
literatura eris sulis udiadesi gamomxatvelia. yovel droSi qveynis erT-
guli patriotebi mSobliur literaturaze izrdebodnen da izrdebian. qarTul
literaturaSi Cabudebulia Cveni erovnuli cnobiereba, Cveni inteleqti da
grZnoba, Cveni sindisi da patiosneba, Cveni Zala da mitevebis unari, qarTveli ka-
cis istoriuli gamocdileba, awmyosTan damokidebuleba da momavlis SegrZneba,

sityvaTa alqimia
ganviTarebis nacionaluri gzaa moazrebuli, amitom yvela Cvenganis vali, metic,

Sinagani moTxovnileba unda iyos am uZvirfases, materialurad Seufasebel su-
lier ganZTan ziareba, misi Seswavla da gaTaviseba. `ymawvili unda swavlobdes
sacnoblad Tavisadao, vin aris, sidam mosula, sad aris, wava sadao~, – ambobs d.
guramiSvili. Cveni qveynis, sazogadod, msoflios Rirseuli moqalaqeebi rom
gavxdeT, unda SevZloT sulieri ziareba winaparTan, TanamedrovesTan da STamo-
mavalTan. amas literatura SegvaZlebinebs.
safiqrali
`gamovida mTesveli Tesvad...~

saxarebiseuli igavi
`dasabami yovlisa – sityva~

ziraqi
`cremlis qimiuri Semadgenlobis SeswavliT ver dainaxav masSi

moTavsebul tkivils, verc Rimilis rkalis geometriuli analiziT
mixvdebi sixarulis xarisxs.~
Tagori
daimaxsovre
tanka – tanka iaponuri leqsis saxeobaa. igi aucileblad xuTtaepiania da uriT-

mo.
tanka Sedgeba 31 marcvlisgan.
I taepi – 5 marcvali +
II taepi – 7 marcvali +
III taepi – 5 marcvali +
IV taepi – 7 marcvali +
V taepi 7 marcvali = 31 marcvals

monakveTi meore
tankebi:
***
sadRac kunZulze
aRmosavleT okeaneSi
wylis pirad vzivar Tvalcremliani
da pawawina kiborCxalas veTamaSebi.
***
didi xania ocnebad mqonda –
wavsuliyavi sadme rkinigziT.
ai, Camovxti matareblidan
da aRar vici, saiT wavide...
***
Cumad vewevi
nestian TuTuns.
saocaria,
TiTqos cotaTi
Cemi fiqrebic danestiandnen.
safiqrali
àvadmyofoba egonaT, biWo, leqsebi tanze gamonayari~

niko samadaSvili
`qarTvel kacs gansakuTrebuli damokidebuleba aqvs sityvisadmi.

es damokidebuleba sagangebo kvlevis sagania. aq mxolod imas vi-
tyvi, rom arasaR sityvas iseTi siyvaruliT ar eloliavebian, iseTi
rudunebiT ar Zerwaven, ise xarbad ar agroveben da ise uangariSod
ar xarjaven, rogorc CvenSi. CvenSi yoveli kaci sityvis Semoqmedia.
CvenSi sityva imdenad komunikaciis iaraRi ar aris, ramdenadac su-
lis gamJRavnebisa. sityva CvenTvis iseTi RmerTia, romelsac Tan
mowiwebiT Sevcicineb da Tan Sinaurulad beWebze xels vutyapunebT
da qarTuli xasiaTis fesvebic, albaT, umTavresad sityvasTan Cvens
damokidebulebaSia saZiebeli (arc es aris xotba. sityvis siyvaruls
CvenSi meore mxarec aqvs, SesaZloa, ufro metad ganviTarebuli, Cveni
siyvaruli xSirad TviTmizani xdeba saqmis funqciac sityvas ekis-
reba). amitom savsebiT bunebrivia, rom xalxma sulieri winamZRoloba
mwerlobas daavala – am Tavisi uZvirfasesi ganZis molares.~
jemal qarCxaZe `monologi dialogidan~

sityvaTa alqimia
xose ortega i gaseti

`xelovnebis dehumanizacia~
`tabu~ da metafora
metafora, albaT, yvelaze mdidaria adamianis gankargulebaSi arsebul virtua-

lur SesaZleblobaTa Soris. misi qmediToba jadoqrobas uaxlovdeba da Sesabamis
droindel iaraRs mogvagonebs, romelic RmerTs Tavis erT-erTi qmnilebis SiganSi
CarCa, rogorc dabneuli qirurgi tovebs xolme Tavis instruments pacientis
sxeulSi.
yvela danarCeni SesaZlebloba realobisa, imis SigniT gvamyofebs, rac ukve
aris. Cven sxva ara SegviZlia ra, garda imisa, rom erTimeores mivumatoT da ara
gamovakloT isini. mxolod metafora gviadvilebs am daxSuli wridan gamosvlas
da warmosaxuli rifebiTa Tu feeriuli kunZulebiT erTmaneTisagan hyofs re-
alobis sxvadasxva sferos.
WeSmaritad gansacvifrebelia adamianSi erTi sagnis meoriT Secvlis es azro-
brivi moTxovnileba, rac imdenad sagnis dauflebas ki ar isaxavs miznad, ramdena-
dac mis miCqmalvas. metafora sxvas sagniT niRbavs da moxerxebulad malavs sagans.
mas saerTod ar eqneboda azri, ukan rom ar edges instinqti, romelic aqezebs
adamians, gaurbodes yovelive realurs1!
roca amas winaT erTma fsiqologma moindoma imis garkveva, Tu saidan iRebs
dasabams metafora, Tavisda gasaocrad aRmoaCina, rom is Turme nawilobriv
tabus arsSia fesvgadgmuli. iyo dro, roca SiSi adamianis STagonebis wyaro da
misi moqmedebis mTavari stimuli gaxldaT. imxanad adamiani gaurboda garkveul
realobebTan kontaqts, Tumca es garduvali iyo. ama Tu im adgilas yvelaze metad
gavrcelebuli cxoveli, romliTac adamiani irCenda Tavs, sakralur statuss iZenda.
aqedan dasabams iRebda warmodgena, romlis Tanaxmadac, ar SeiZleboda xeliT Sexe-
boda mas. sakiTxavia, ra gzas irCevda am SemTxvevaSi indieli liluoti SimSilis
mosaklavad? Cacucqdeboda da xelebs muxlebqveS amoidebda. amrigad, Wama nebad-
arTuli iyo, radganac muxlebqveS amodebuli xelebi – metaforulad – igive
fexebia. ai, sxeulebrivi pozis erTgvari tropi, pirveladi metafora, sityvieri
xatebis winamorbedi, romelsac safuZvlad udevs imisken swrafva, rom faqtobriv
realobas gaeqces.
da raki sityva pirvelyofili adamianisaTvis igivea rac sagani, mxolod saxel-
debuli, amitom aucilebelia, Tavi aaridon im sagnis dasaxelebas, romelsac tabu
adevs. ai, ratomaa, rom am sagans sxva sagnis saxels arqmeven da, amrigad, pirvels
SeniRbuli da iribi formiT ixsenieben. ase magaliTad, polineziels, romelsac
ekrZaleba saxeliT moixsenios raRac iseTi, rac mefes ekuTvnis an exeba, Tavis
mbrZaneblis CiraRdnebiT gaCaxCaxebuli qox-sasaxlis danaxvisas, mxolod amis
Tqmis ufleba aqvs: sinaTle brwyinavs RrublebSi. ai, metaforuli gadaxvevis
nimuSi.

monakveTi meore
metaforuli saSualebebi, romlebic TavianTi bunebiT tabuisturni arian,

SeiZleba sul sxvadasxva mizniT iqnen gamoyenebulni. erTi am saSualebaTagani,
romelsac uwin xSirad mimarTavda poezia, realuri sagnis gasakeTilSobileblad
ixmareboda. mxatvrul saxes dekoraciuli mizniT iyenebdnen, raTa oqroTi moeva-
rayebinaT nebismieri sagani. saintereso iqneboda gamogvekvlia Semdegi fenomeni:
axal poetur SemoqmedebaSi, sadac metafora misi substanciaa, da ara ornamenti,
SeiniSneba ucnauri siWarbe gamabiabruebeli saxeebisa, romlebic, imis nacvlad,
rom amaRlebdnen da akeTilSobilebdnen mwir realobas, piriqiT, amdableben da
abuCad igdeben mas. amas winaT erTi axalgazrda poetis leqsSi wavikiTxe, rom elva
durglis adlia da rom gazafxulma cocxad aqcia xeebi, raTa nagviT savse zeca
dagavos. lirikuli iaraRi bunebrivi sagnebis winaaRmdeg iwyebs Semobrunebas,
raTa mowylas da Semusros isini.
safiqrali
`gamouTqmeli silamaze me ver aRvwere...

sadaa sityva?~
jemal ratiani
oTar WilaZe
moxetiale kunZuli
bolos da bolos gisruleb Txovnas: gigzavni werils.

gamomwvaria gulis RumelSi
da naxSiriviT wmindaa igi.
Ramis usazRvro okeaneSi

Cemi sarkmeli anTia mxolod.
mainc Znelia, yvelaferi vaqcio sityvad,
da Tanac mivec simaRle sanTlis.
yru-munji bavSvis simartove,

Tovlis dumili
da molodini svel silaSi Camxobil navis.
Ramis usazRvro okeaneSi Cemi sarkmeli anTia mxolod.
daeWvebuli da daZabuli momCerebia Rame xelebSi.

sityvaTa alqimia
da ai, furclis gluv zedapirze

amodis sityva.
amodis, rogorc wylidan xmeleTi
da mkvdari fskeris dorbli da Slami,
gadaSenebul Tevzebis ConCxi
da margalitad qceuli cremli
(Cemi Tu sxvisi), amoaqvs maRla.
es sityva Cemi kunZulia, me am kunZulze

Cemi sicocxle gadavzide da bnel mRvimeSi
davabinave stalaqtitiviT.
madlobeli var am tkivilisTvis.

me fiqri mtkiva, rogorc xeibars
didi xnis winaT moWrili fexi
stkivdeba xolme.
da zurgiT damaqvs Seni sinaTle.

rogorc JangbadiT savse baliSi.
Ramis wyvdiadSi dums stalaqtiti,
viT zaris ena – Camoxsnil zarSi.
daxetialobs Cemi kunZuli,

mTeli qveyana zRva aris misTvis.
is erT adgilze ver gaCerdeba,
gamoclili aqvs fexqveS sayrdeni.
daxetialobs talRebis qafiT

TavSemkobili
da Toliebis mWaxe simReriT
gabruebuli...
mas daeZeben! gaSlil rukaze

grZeli fexebiT dasdevs fargali
da ifareba mTeli qveyana
jvrebiT, wreebiT da kvadratebiT.
gadazneqila qarSi antena,
wamomarTuli gawvrTnil gveliviT,
da iofleba xelSi Wogriti.
sivrcisgan Tvalebatkiebuli.
daxetialobs Cemi kunZuli

da zRvaze gaaqvs rZisferi xnuli,
xolo im xnulSi TesliviT cviva
misi amayi rwmena da fiqri.

monakveTi meore
mas daeZeben! magram WogritSi

ar gamoCndeba arasdros igi
da verc fargali ver daeweva
da verc jiuti da basri wveri
saguldagulod gaTlili fanqris,
tyuilad qsoven amxela bades
es sigrZedebic da ganedebi.
is SenSi unda aRmoaCino:

Sens arsebaSi!
magram amisTvis
bevr rames unda uTxra uari:
unda Camoxsna mZime fardebi
da gamoaRo sulis sarkmeli
da aRar miwve ususurobis
da morCilebis dampal ZonZebze,
narkomaniviT gaognebuli
yalbi sinaTliT.
fexiT gasresil lokokinas suni dgas irgvliv.
miarRvevs talRebs Cemi kunZuli

da napirebze gadmodis wyali:
aqafebuli da afofrili
mRvimemdec aRwevs da Cem garSemo
tovebs niJarebs.
da niJarebSi Cabudebuli
maradiuli suli bunebis,
magnitofonis sufTa firiviT
Srialebs bnelSi.
ai, am firze iwereba Cemi saTqmeli.
daxetialobs Cemi kunZuli,

pirvelyofili gulubryvilobiT
darwmunebuli, rom saWiroa,
rom vinmes mainc miuswrebs sulze
amxela zRvaSi.
esaa mxolod misi mizani,
TviTonve mova igi Senamdi;
TviTon mognaxavs da gadagarCens,
Tu aRiareb, rom iRupebi.
magram xarbia adamiani:

dros ar dakargavs aRsarebisTvis.
WipiT sizifes lodze mibmuli,

sityvaTa alqimia
Zlivs mopovebul suls da gonebas

iSorebs gzaSi rom Semsubuqdes
da miaTrios Zvali da xorci
salafavamde.
aha, gamoCnda!
ferSecvlil ficars
wurbelasaviT mihkvria kaci,
rom sikvdilamde mTlad gamowovos,
Tu rame darCa gamosawovi.
veZaxi: Svela xom ar gWirdeba?!
(xelSi miWiravs rkinis kauWi).
– gamomadgeba! – mpasuxobs igi

da daRupuli gemis ficari
Sinisken miaqvs.
da galumpuli misi mklavebi,
Seyvarebuli selapebiviT
wvanan ficarze...
qvis iatakze ganwmendis cremliT

amoWrilia Seni saxeli.
mis wasakiTxad sakmarisia
asoebidan wylis amoxapva
da sul patara naWeri sanTlis.
madlobeli var simartovisTvis.

suli izrdeba simartoveSi.
me mesmis, rogor izrdeba igi
da vxedav, rogor ikeTebs yvavils
da rogor miaqvs mzisken yvavili
gaqvavebuli koconis msgavsi.
1969

monakveTi meore
safiqrali
`me vigrZeni saSineli sicxadiT,

Tu ra mCatea yovelgvari sityva
grZnobaTa gamosaxatavad~
galaktioni
Íàñòîÿùàÿ èñòèíà òàêæå ïðîñòà è

íåìíîãîñëîâíà,
êàê `Ãîñïîäè Ïîìèëóé~
Svidi wlis biWis leqsi:

ß âåðáëþä,
ß âàñ ëþáëþ,
È ìíå âñå ÷óäèòüñÿ,
×òî âû âåðáëþäèöà.
Svilis gardacvalebis dRes

tolstoim erTaderTi fraza dawera
dRiurSi:
`Âàíè÷êà ñêîí÷àëñÿ – ýòî óæàñíî~.
misi meuRlis dRiurebSi aseT Canawers vxedavT:

`Ìîé ìèëûé Âàíÿ ñêîí÷àëñÿ – à ÿ æèâà~.
kargi mkiTxvelis damsaxurebaa kargi wigni.

r. emersoni
kvla aqaca eamebis, vinc ismens kaci vargi.

rusTaveli

sityvaTa alqimia
ra qmnis sityvaTa alqimias?

daimaxsovre
1. aluzia – mimarTva msgavsebisaTvis, asociaciuri msgavsebis Cveneba.

2. analogia – msgavseba saganTa, movlenaTa an cnebaTa Soris.
3. anekdoti – mcire zomis iumoristuli ambis TxrobaSi CarTva saTxrobis
dasasuraTxateblad.
4. antiTezisi – saTqmelis aqcentirebisaTvis sapirispiro azris/ideis
gamoyeneba.
5. koloqvializmi – sasaubro metyvelebisaTvis damaxasiaTebeli nimuSis
CarTva saliteraturo eniT msjelobisas, konkretuli situaciis
naTlad Cvenebis mizniT.
6. hiperbolizacia – gadaWarbebuli, gazviadebuli msjeloba raime efeq-
turis dasanaxeblad.
7. ironia – saTqmelis ise Camoyalibeba, sadac avtori erTs ambobs, magram
mis sawinaaRmdegos gulisxmobs.
8. kontrasti – ori ukiduresobis erTdroulad Cveneba, gansxvavebis meS-
veobiT movlenis arsis ukeTesad gacnobierebis mizniT.
9. sensoruli detali – iseTi detalebis gamoyeneba, romelic mkiTxvels
sensorikis meSveobiT daanaxvebs naTqvams (sensorika: xedva, grZnoba,
ynosva, gemo, smena).
10. metafora – ori movlenis iseTi Sedareba, romelic ar iyenebs Sedarebi-
sTvis maxasiaTebel metyvelebis nawilebs: msgavsi, rogorc, viT.
11. paradoqsi – mosazreba, romelic WeSmaritebaa, miuxedavad imisa, rom
igi or urTierTgamomricxav azrs gulisxmobs
12. paralelizmi – msgavsi gramatikuli erTeulis (sityvis, frazis, wina-
dadebis) Segnebuli gameoreba nawerisaTvis
13. personifikacia – avtori sagans an movlenas Segnebulad aniWebs ada-
mianur Tvisebas, ufro meti efeqtis mosaxdenad
14. simbolo – konkretuli sagnis warmodgena ideis gamoxatvis mizniT
15. IN MEDIA RES – ambis Txrobis Suagulidan dawyeba intrigis Semotanis
mizniT.

monakveTi meore
ritorikuli xerxebi
aliteracia – aliteracia laTinuri sityvaa da niSnavs erTi da imave

Tanxmovani bgeris gameorebas saleqso striqonSi. mas umTavresad poe-
ziaSi iyeneben, magram xandaxan prozaSic gvxvdeba. aliteracia emociuri
zegavlenis saSualeba da bgerebis musikaluri organizaciis formaa.
igi qmnis nawarmoebis keTilxmovanebas, rac esTetikur zegavlenas ax-
dens mkiTxvelze. ostaturad Seqmnili aliteraciuli taepebi sityvaTa
flobis mwvervalia.
`Semoqmedebis Semodgomam Semoabija~ – a. TalakvaZe.
àsre aris agebuli, amgebelsa aq aqebdes~ – vaxtang VI.
`sCans da seri, serze saxli, saxli islis saxuraviT~ – rati amaRlobeli.
`ZarcveT, ZraxeT, Zmad Zraxulno, ZlierebiT Zvelno Zirad~ – vaxtang VI
ànbanTqeba~.
`kapiki gakapikebula, sakapikeSi Cakapikebula~ – enis gasatexi.
`karvis kalTa CaxlarTuli, CavWer, Cavakarabake~... (rusTaveli)
èha, Ramev, sulis Cemisaebr bnelo, mamcne idumalni zraxvanni Senni~... (k.
gamsaxurdia).
`me dilidanve vgrZnob da moveli, rodis ifeTqebs Seni saxeli, Zlivs mi-
gnebuli da mogrovili~... (o. WilaZe).
`mzeo TibaTvisa, yofna umzeo, mze miicvala Ria TvalebiT, is miicvala raRac
umweo da saocari gardacvalebiT~ (galaktioni).
`gasca uzomo, uangariSo, ulevi~ (es TinaTinma)
`saqarTvelos siyvaruliT suldgmulobs~
àzvavda, azvirTda, aboboqrda xalxi~.
alogizmi – alogizmi ZvelberZnuli sityvaa da niSnavs Seusabamo, ulogiko

msjelobas. alogizmi sagangebod gamiznuli alogikuri msjelobaa, ro-
melic aRrmavebs mxatvrul STabeWdilebas, aZlierebs emociur muxts,
iwvevs uCveulobis SegrZnebas. amiT mkiTxvelis interesi matulobs,
radganac adamianebs gvaxasiaTebs gansakuTrebuli interesi uCveulo,
araordinaluri, auxsneli da gamoucnobi movlenebis mimarT.
òcneba naxazi saganTa uariT~ (galaktioni).
`zRapar-iyo, zRapar-iyo, tyeSi Citi momkvdariyo,
maRla Sevde, dampaliyo, dabla davde, gamxmariyo,
did qvabSi ar eteoda, pataraSi laRad iyo,
asi kacis sufra iyo, dedoflisa lukma iyo~...
(xalxuri)
sityvaTa alqimia
anafora – sityvis an frazis ganmeoreba erTmaneTis momdevno frazebis an

winadadebebis dasawyisSi.
mag. `netar arian glaxakni suliTa..., netar arian mgloviareni guliTa..., ne-
tar arian mSvidobismyofelni...~
`dideba zeciT kurTxeuls, dideba qveynad samoTxes – turfa iversa, dideba
Zmobas, erTobas, dideba Tavisuflebas, qarTvel mxne ersa~
àra saxelmwifo gamocdebs, radgan es komunistebis gadmonaSTia! ara sax-
elmwifo gamocdebs, radgan Cven aravis saTamaSo ara varT! ara saxelmwifo
gamocdebs, radgan ra ufleba aqvs saxelmwifos gamoscados Cveni moTmine-
ba!~
anastrofi – sityvaTa arastruqturuli ganlageba.

ìmav dRes Svilo, dedilav, Wrels Cavicvamdi kabasa~, – vaJa-fSavela
`rkina rbili da foladi Tqva ganaswora minao~, – daviT guramiSvili.
`da ukve TovliT dafarul miwas im qalTan hqonda raRac saerTo~, – oTar
WilaZe.
antiTezisi – ideebis dapirispireba ori paraleluri frazis meSveobiT.

mag. `ramdenadac mZuls siStere, imdenad miyvars goniereba~.
`sxva fexburTs TamaSobs. pele fexburTiT cxovrobs~.
èrTi mercxlis WikWiki gazafxuls ver moitans, TviTon gazafxuls ki orive
(e.i. mercxalic da WikWikic) moaqvs~ (akaki).
òRondac egeTi damcvelebisagan damifareT, mtrebs me TviTon gavusworde-
bi~ (emanuel kanti Tavisi ideebis arakompetentur damcvelebze).
`fridonisebri moymeni vinca vin viT egebian, magram mas (e.i. avTandils) axl-
ven qebani, marT metni ar mihxvdebian~.
`Sahs aqvs daniSnuli `mowyalebis dReebi~, roca RaribebisTvis saboZvars
gascems; haTem Taeli ki kalendars ar uyurebs...~
`buda, platoni, zaratustra ambobdnen – `ganaTlebulni~ varTo; qriste
ambobda – `me varo sinaTle~ (a. meni).
`me ar vwer leqsebs.. leqsi TviTon mwers~, – tician tabiZe
òrjer ori aris oTxi, magram orjer ori xuTic aris~, – maTematikis mag-
aliTidan.

monakveTi meore
aporia – orWofis gamoTqma (xSirad moCvenebiTad), romlis mixedviTac me-

tyveli Cans dabneulad, gaurkvevlobaSi myofad imasTan dakavSirebiT
Tu ra ifiqros, Tqvas an gaakeTos.
àrCevnebi gagviyalbes. ra vqnaT axla?~
`ra unda gaakeTo iseT adamianTan, romelic ver gaigebs da arc unda gagigos,
romelic mxolod imis cdaSia rames gamogrCes, raime sargebeli naxos Sen-
gan?~
leqtori zarmac students: `rogor moviqce axla, oriani gagiformo da gava-
ricxino Seni Tavi institutidan rom maSinve jarSi gikran Tavi, Tu erTxelac
gadmogigdo koWli samiani da gadagaTrio Semdeg kursze?~
`magram xangrZliv es sofeli
gaaxarebs vismes gana?~, – akaki wereTeli.
`Rrublebi, kvlav saiT midian Rrublebi?!~, – ana kalandaZe.
`romeli saaTia?!~, – galaktion tabiZe
èxla ra varT? sawvel furad Tavi Cven gadviqcieT~, – akaki wereTeli.
`sabedniero sad aris suli?..~ – galaktion tabiZe.
`vin Rirs mag Tqven wyalobas da am udides ocnebad?!~, – akaki wereTeli.
arqaizmi – xelovnebaSi Zveleburi formebis mibaZva, an Zveli terminebis

gamoyeneba.
`mzis Rimili aRaCinos aman, vards aRmoxda xmai saocari~, – ana kalandaZe.
`gamouqvabavT muno monasteri~, – ilia WavWavaZe.
`rom hune Tvisi Savis bedis win gamouqroldes~, – nikoloz baraTaSvili.
dialeqtizmi – ewodeba dialeqturi leqsikis gamoyenebas literaturul

nawarmoebSi. vTqvaT, mwerali xatavs personaJs, warmogvidgens mas, ro-
gorc individums, Camoyalibebul xasiaTs, garkveuli wris, socialuri
fenis warmomadgenels. am SemTxvevaSi, SesaZloa, misma metyvelebis for-
mam, anu dialeqtizmebma bevri ram migvaniSnos im adamianze. dialeqtizmi
qmnis saocar enobriv kolorits da siTbos sZens mxatvrul nawarmoebs,
mkiTxvelze axdens Sesabamis emociur zegavlenas. dialeqtizmis meS-
veobiT, TiTqmis uTqmeli an Znelad gamosaxati gancda erT sityvaSi an
gamoTqmaSi iTqmis, yovelgvari axsna-ganmartebisa da sityvaTa raxaruxis
gareSe.
sityvaTa alqimia
`mTas iyav cabaurTobas,

Tan waasxamdi jalabsa,
arwivTa saboinodan
Camoxedavdi aragvsa,
gana soflis gzas Camohyev
oCiaurTa karasa?
sxva gziT Caxvedi aragvze:
guls mouklavdi anasa~.
udavoa, rom aq dialeqtizmebi (xazgasmuli sityvebi) da leqsis musika (xalx-
uri) qmnis am nawarmoebis gansakuTrebul kolorits. dialeqtizmebis saSu-
alebiT TiTqos aq zustad vxedavT im sivrces, sadac xdeboda moqmedeba.
ufro naTlad rom davinaxoT dialeqtizmis mniSvneloba, sailustraciod
aviRoT galaktionis `qalav~:
`gulo, ocnebas malav,
cao, lurjdeba zoli,
vaJi: – daica, qalav!
qali: – dagibrma Toli!~
es ori dialeqturi gamonaTqvami – `qalav da Toli~ (Tvali) – sZens am strofs
gansakuTrebul silamazes da qmnis mkiTxvelis winare ganwyobas. igi zustad
xvdeba, rom aq mTis or warmomadgenels Soris mimdinareobs saubari da ara,
vTqvaT, qalaqis elitaruli wris warmomadgenlebs Soris. aq iqmneba saocari
uSualobis gancda.
dialeqtizmis ostaturi, zomieri xmareba did enobriv sivrces uqmnis mkiTx-
vels, romelic sakmaod Rirebuli enobrivi simdidre da silamazea.
epiTeti – epiTeti ZvelberZnuli sityvaa da zed darTuls, damatebuls

niSnavs. literaturaSi igi gulisxmobs poetur ganmartebas, daxasiaTebas,
sagnisa da movlenis Tvisebis emociur warmosaxvas. epiTeti mxatvruli
samkaulia. igi ixmareba rogorc poeziaSi, aseve prozaSi. erTic unda aRin-
iSnos – rac ufro moulodneli da efeqturia epiTeti, miT ufro metia
misi mxatvruli Zala, miT ufro meti emocia moaqvs mas mkiTxvelTan. sai-
lustraciod moviyvanT ramdenime magaliTs, romelTa emociur muxtzec
dausruleblad SeiZleba msjeloba:
`da daglejili sxeuli Ramis...~

monakveTi meore
ironia – sityvebi, romlebic erTs gulisxmoben da amboben sxvas.

`We are not going to be choalires
Of courze, we will not carry choals~ – Shakespare.
àseTi faqizi qeCa da xaliCa eSala zeda, rom roca kneina adgeboda, yovel mis
brwyinvalebis brwyinvale fexis brwyinvale gadadgmaze ise lamazad abol-
deboda xolme, rom kaci yurebiT ver gaZReboda~, – ilia WavWavaZe.
`viRacam sTqva: qarTuli siyvaruli lanZRvaao. mec vityvi – qisti kidev sa-
oxunjo alersia~, – ilia WavWavaZe.
ès idumalebiT moculi Rrma Wa WuWyiT iyo savse~, – ilia WavWavaZe.
26. litotesi – mniSvnelobis gaZlierebis mizniT dadasturebulis uaryo-
fa.
`Cemi Zmai ar-yofili, viTar miyvardes ufrois Tavisa Cemisa, rameTu iyo igi
viTarca sxvai me~, – grigol robaqiZe.
Isteron Proteron – Cveulebrivi, bunebrivi Tanmimdevrobis Sebruneba.

`julieta da romeo~ – axali speqtaklis saTauri.
`moitane, wadi puri da rZec ar dagaviwydes~, – prosper merime.
`Cqara daibane xelebi, wyali mouSvi Cqara~, – guram rCeuliSvili.
`Rame da dRe~, – Stefan cvaigi.
`wadi, gamecale, aqedi Cqara~, – main ridi.
ùTxari, midi~, – ilia WavWavaZe.
klimaqsi – (berZn.`kibe~) – sityvebis an winadadebebis ganlageba aRmavali

ZaliT. xSirad am SemTxvevaSi wina winadadebis bolo sityva aris momdevno
winadadebis pirveli sityvaa.
`xalxo daaCoqeT! ZaliT daaCoqeT!~, – mix. javaxiSvili.
`ra tkivilia, rom giRalatebs adamiani; ra sazarelia rom giRalatebs nac-
nobi da ra SemaZrwugebelia, roca moRalate Seni megobaria~.
`boroti azri Sobs borot ganzraxvas, boroti ganzraxva Sobs borot sur-
vils, boroti survili Sobs borot saqciels, boroti saqcieli ki pirvel
rigSi mis Camdens aubedurebs~.
`bednierebaa, rodesac ase iSviaTi sagniT dainteresdebi; ufro didi bed-
sityvaTa alqimia
nierebaa, rodesac ase kargad Seasruleb samuSaos, da udidesi bednierebaa,

rodesac sxvebsac gauziareb Seni naSromis miRwevebs~ (prof. levan berZeniS-
vili studentur konferenciaze gamosuli Tavisi moswavlis Sesaxeb).
kakafonia – bgeraTa uxeSi Sexameba.

`bayayi wyalSi yiyinebs~, – enis gasatexi.
`xval naxavT saxlebze
Rriankals, bus.
gamdnar galavnebs,
gogirdis buRs.
moednebze azelil Tmasa da tvins,
aCexil falavnebs...~, – giorgi leoniZe.
`da Tu Sen maSin SiSi Sematye, wamebiT momkal~, – mixeil qvliviZe.
`qaTami jer gadamxarkurtumkiserdebdeboda da mere gadmomxarbarkalkur-
tumkiserdeboda~ – enis gasatexi
`TeTri TriTina TeTr Tovlze TrToda~, – enis gasatexi.
lakonizmi – lakonizmi ZvelberZnuli sityvaa. dRes am terminiT gamoix-

ateba mokle Tqma, gulSi Camwvdomi, Semkuli, sxarti, poeturi fraza,
moxdenili da ostaturi moklesityvaoba. lakonizmi sityvaTa dazog-
viT moswrebulad gamoxatvis saSualebaa. Tavad termini lakonizmi
Zveli saberZneTis erT-erTi mxaris – lakoniis (imave spartis) saxelidan
Semovida literaturaSi. spartelebs hyvarebiaT azrobrivad SekumSva da
moswrebuli Tqma. erTma spartelma dedam omSi mimaval Svils fari misca
Turme da ase uTxra: àmiT an amaze!~, rac gulisxmobda, rom gaimarjve
an mokvdio. lakoniuri naTqvami emociurad bevrad ufro damuxtulia,
vidre gaSlili msjeloba, radganac aq mTeli azri da uzarmazari emo-
cia akumulirebulia sul ramodenime sityvaSi. amitomac lakoniurobas
Tavisi xibli aqvs da sityvis didi ostatobis maCvenebelia. erT wuTs
davukvirdeT frazas: `gulo, Cadeq sagulesa...~ warmovidginoT, ramdeni
sityva, emocia, cxovrebis gamocdileba, simware da sixarulia Cateuli
am umartivesad da sxartad naTqvam sam sityvaSi!

monakveTi meore
metafora – raime movlenis sxva movleniT gamoxatva; gadataniTi mniSvn-

elobiT xmareba, rac emyareba msgavsebas, Sedarebasa da analogias.
`SeSlili saxiT kioda quCa~, – galaktion tabiZe.
`vis unaxavs Savi mTis TeTri Tma?~, – vaJa-fSavela.
`bindis feria sofeli~, – xalxuri.
`nazi ia keklucad iRimeboda~, – vaJa-fSavela.
ùqmi dRe iyo, tvirTmZime da damaSvrali~, – ilia WavWavaZe.
`qalaqSi, mtverSi waiqca bavSvi,
nukris TvalebiT, TmiT – mimozebiT~, – galaktion tabiZe.
`dedao RvTisa, mzeo mariam~, – galaktion tabiZe.
`SesaZloa TviT dedamiwas uWirs, saxrsrebSi stexs da qvemodan gvevedreba
raRacas~, – revaz inaniSvili.
oqsimoroni– sityvebis wyoba, romelic azris sawinaaRmdegoa.

`rasaca gascem Senia, rasc ara – dakargulia~ – SoTa rusTaveli.
`To this I witmess call the fools of time
Which die for goodness, who have leaved for crime~ – William Shapespare.
`Brautiful tyrant! fiend angelical Dove, feathured reaven! Wolvisch reavening lamb!~, – Wil-
liam Shakespare.
`My only love sprung from my only hate~, – William Shakespare.
`me vici, rom araferi ar vici~, – sokrate.
poeturi gameoreba – poeturi metyvelebis xerxia. poeturi gameorebis

mizania ritmisa da azris emociur-esTetikuri gansazRvra. igi gvxvdeba
rogorc prozaSi, aseve – poeziaSi. gameorebisas mkiTxvels eqmneba Zlieri
STabeWdileba da umZafrdeba yuradReba.
mag.: `qari qris, qari qris, qari qris~. (galaktioni)
`gaTenda, SeerTdiT, SeerTdiT, SeerTdiT,
droSebi, droSebi, droSebi Cqara~. (galaktioni)

sityvaTa alqimia
refreni – refreni franguli sityvaa da pirdapiri mniSvnelobiT niSnavs

gameorebas, misamRers. literaturaSi igi aRniSnavs erTi da imave frazis
Segnebul da sistematur gameorebas garkveuli azris bolos. SeiZleba
gagviCndes kiTxva: ra saWiroa aseTi sistematuri gameoreba? Tuki
nawarmoebs yuradRebiT vkiTxulob, logikuria, rom erTxel naTqvamic
gasagebi iqneba CemTvis. magram kargad Tu CavukvirdebiT refrenis azrs,
mivxvdebiT, rom igi aZlierebs teqstidan wamosul emociur muxts da
amZafrebs azrobriv datvirTvas. yoveli fraza refrenad ar gamodgeba.
fraza, romelic refrenad gvevlineba, yovelTvis musikaluria, Rrma
azrisa da emociis damtevia, refrenis meSveobiT mwerali mkiTxvels Ta-
visi emociuri mdgomareobis burusSi xvevs. refreni ixmareba rogorc
poeziaSi, aseve prozaSi. magaliTad, galaktionis `romeli saaTia?~
riTma – riTma ZvelberZnuli sityvaa da niSnavs erTi da imave an msgavsi

bgerebis Segnebul gameorebas saleqso striqonebSi. riTma poetur
metyvelebaSi qmnis ritmulobas, keTilxmovanebasa da musikalobas.
ritmic ZvelberZnuli sityvaa da niSnavs Tanazomier, mwyobr moZraobas.
ritmulad cems guli, saaTis meqanizmi, ritmulia moZraoba cekvis dros,
ritmulia samxedro marSireba. aseve ritmulia poeturi metyveleba,
musika. sailustraciod moviyvanT magaliTs, romlis wakiTxvisas umalve
igrZnoba ritmuli gameorebiT gamowveuli simwyobre da musikaloba:
ìyo arabeTs rostevan, mefe, RvTisagan sviani,
maRali, uxvi, mdabali, laSqarmravali, ymiani,
mosamarTle da mowyale, morWmuli, gangebiani,
TviT meomari uebro, kvla moubari wyliani~.
riTma da ritmi ZiriTadad poeziis Tvisebaa, magram igi SeiZleba prozaSiac
Segvxvdes. aseT prozaul nawarmoebs `ritmuli proza~ hqvia.
simbolo – simbolo ZvelberZnuli sityvaa da pirdapiri mniSvnelobiT niSans

aRniSnavs. simboluri SeiZleba iyos gadataniTi mniSvnelobiT gamoyeneb-
uli sityva an, sulac mTliani azri, anda moqmedi piris saxe. simboloSi
zogadi, ganyenebuli, abstraqtuli cneba gamoxatulia konkretuli niS-
niT. magaliTad, qarTul kulturaSi jiutobis (romelic abstraqtuli,
monakveTi meore
ganyenebuli, zogadi cnebaa) simbolod jori (konkretuli) miiCneva.

eSmakobis (abstraqtuli, ganyenebuli, zogadi) simboloa mela. ese igi,
zogadis konkretuliT gamoxatva, abstraqtuli cnebis aRmniSvneli piro-
biTi niSani aris simbolo. zeviT moyvanil magaliTebs rom davubrundeT,
jori jiutobis pirobiT niSania imitom, rom igi TavisTavad jiutia. mela
eSmakobis pirobiTi niSania imitom, rom Cven mas eSmak cxovelad aRviqvamT.
aseTi pirobiTi da qaragmuli azrovneba mxatvruli Semoqmedebaa. igi qmnis
silamazes da gvibiZgebs fiqrisken. simbolo ki is gza da xidia, romelsac
am materialistur, konkretulobiT aRvsil samyaros idumalebisa da
misteriulobis iers sZens. maTematikuri formulis saxiT rom warmo-
vidginoT es yvelaferi, daaxloebiT, aseTi ram gamova:
sispetake/siwminde+ TeTri feri = Tovlis simbolos.
Tovlis Tviseba (TeTri feri) da adamianebis mier ferSi gaazrebuli sis-
petakis koncepti erTmaneTs Seerwya, daemTxva. amitom Tovli Tavisi fafu-
kobisa da siTeTris gamo xSirad sispetakis simbolod/niSnad/ gvevlineba,
magaliTi:
`me axla mxolod am TovliT vcxovrob,
maTovs TeTri vardebi...
da rogorc Seni dumili – Tovlic
savsea TrToliT da JruanteliT...~
aseTia simbolikis logika.
tabu – tabu aris religiuri akrZalva, crumorwmuneobrivi Sexeduleba.

tabus mixedviT akrZalulia romelime sagnis xseneba. misi darRveva,
crumorwmunes azriT, mkacrad isjeba zeciuri ZaliT, amitom tabus
darRveva saSiSia. saqarTveloSi uxsovari droidan tabuirebuli iyo
`gveli~. sityva gvelis warmoTqmis Tavidan asacileblad xalxs misTvis
ùxsenebeli~, `mcuravi~ Seurqmevia. megrulSi tabus Semcveli sityvaa
`vaSiners~.
dRevandel dRes tabus mniSvneloba ufro ganzogadda da gafarTovda... igi
religiur da crumorwmuneobriv sakiTxebs naklebad ukavSirdeba. dRes ès
Tema tabuirebulia~, – vambobT maSin, roca ama Tu im Temaze saubari gveZnele-
ba, gvaSinebs, gvrcxvenia, an zemdgomi organoebis mier gvekrZaleba.

sityvaTa alqimia
Sedareba – Sedareba mxatvrulad axasiaTebs raime sagans, movlenas an

pirovnebas. aseTi mxatvruli daxasiaTebis procesi xorcieldeba ori
ramis erTmaneTTan garegnulad msgavs an Sinaganad damaxasiaTebel
TvisebaTa gadatanis safuZvelze. Sedareba aZlierebs emocias, ufro
srulyofils, naTels da mkafios xdis mwerlis saTqmels, qmnis mxatvrul
saxes. aqedan gamomdinare, mwerali konkretuli sityvebiT ki ar gveubneba
Tavis saTqmels, aramed saxeebiT metyvelebs, rac xelovnebis umTavresi
niSania da rasac `saxismetyvelebas~ vuwodebT. magaliTad: `brwyinavs
lolua viT zamTris kbili~... aq lolua zamTris kbils aris Sedarebuli.
swored am Sedarebis safuZvelze iqmneba is ulamazesi saxe, romelic wa-
ruSlelad gvebeWdeba gonebaSi da esTetikur tkbobas gvaniWebs. sxva
magaliTebi:
`sulSi dahqroda qali qariviT da SeSliliviT kioda qali~. (galaktioni).
èha, Ramev, sulisa Cemisaebr bnelo, mamcne idumalni zraxvani Senni...~ (k.
gamsaxurdia).
hiperbola – movlenis gazviadebuli gadmocema.

`LlLove sprung from hatery~ – Shakespare.
`sadilad buRa kameCi, vaxSmad ars sami eyofa~, – xalxuri.
`Cemi siyvaruli zRvasaviT Rrmaa da casaviT usasrulo~, – Seqspiri.
`dinas Tvalebi katasaviT unaTebda~, – tolstoi.

monakveTi meore

me vswavlob Cemsave Tavs, sulis mozaika
monakveTi mesame
me vswavlob Cemsave Tavs
sulis mozaika

monakveTi mesame
guram rCeuliSvili
nugeSi
meore cxvirSi daartyes.

isev dabruvda.
pirveli ybaSi moxvda. ratomRac ufro etkina, vidre dabruvda.
mere dartymebs veRar grZnobda, mxolod bundovnad esmoda, rom xalxi Rri-
alebda. TiTqos amCnevda msajis TeTr xalaTs.
mkveTrad mxolod imis krivis xelTaTmanebs da Camoyril Tmebs xedavda. is
dartymisas kbilebs kreWda. cqito icilebda da TviTonac urtyamda.
mere ijda skamze.
xalxi dawynarda. vaxtangi cxvirsaxocs uqnevda da raRacas arigebda.
Camokres.
axla isev imis krivis xelTaTmanebs xedavda.
daiRala.
urtyamda oRond.
inana, varjiSobis magier rom svamda.
Seqanda.
gabruebuli egdo.
roca Tavi aswia, msaji acxadebda: nokautiT moigo miqelaZem.
uxmod gaipara ringidan cqito. Caicva da ukana karidan gavida. biWebi darbazSi
ucdidnen. maTi danaxva ar undoda. rcxvenoda. marto midioda quCaSi da Cemodans
iqnevda.
yvelani iq iyvnen. agondeboda maTi saxeebi krivis dawyebamde. saxeze axurebda.
mere isev moagonda, rom mTeli Tve loTobda Sejibrebamde, didi imedi hqonda
Tavis. miqelaZe ki varjiSobda. ajobebda ma ra, imdeni rom evarjiSa, laslo paps
mougebda. aba miqelaZes daelia misodeni. albaT pirvelive raundSi davardeboda
daurtymelad. ueWvelad davardeboda. sami raundi mainc gauZlo, Tanac kargebi
aWama. sul SemTxveviT moigo iman. Tavisi brali iyo. saxe darCa Ria. Tan daiRala.
daiRleboda ma ra, svamda. aba miqelaZes esva amdeni, amdeni ki ara, misi naxevari
mainc, mis tolas yurSi Caisxamda cqito.
fiqrebma cota guli moufona. axla jibeSi fuls eZebda, mere nayini iyida da
WamiT ganagrZo gza.
safiqrali
`yvela nivTs hqvia zusti saxeli,
magram ra vuyoT adamianebs?..~
jemal ratiani

literaturuli gmiri (protagonisti) – literaturuli gmiri aris mxat-

vruli nawarmoebis moqmedi piri, romlis Tavgadasavalzea nawarmoebi age-
buli. protagonisti nawarmoebis centrSi dgas. literaturuli gmirebi ki
mis irgvliv arian ganlagebulni. nawarmoebSi SeiZleba iyos erTi, ori an meti
protagonisti.
guram rCeuliSvili
gazafxuli modis
(wawlaoba arayTan)
– keTili iyos Cveni fexi am ojaxSi – gigim jixvis rqa aswia, tuCebTan miitana,
mTeli saxe damanWa, magram mainc dacala.
– ra mogdis biWo, rogorc getyoba, ver xar naCvevi aqaur aryis smas – RmeWviT
uTxra CaCaurma, mere yanwi CamoarTva da mosva daulocvelad.
gigi: CaCaur!
CaCaur: ra?
gigi: daleviT davlev, ramdensac ginda.
CaCaur: svi, biWo, mere ra giSlis.
gigi: suns ver vitan.
CaCaurma gadaixarxara:
– suni ras gizams, moiWi cxvirze xeli.
man isev Camoasxa tikidan arayi, jixvi gaivso piramde, cota gadmoiRvara da
xevsurs xalaTi dausvela.
– erTic dalie, gigi, sams rom dalev, suns veRar igrZnob.
– moita, kargi, xo ar momklavs, mTeli xevsurebi amasa svamT da.
gigim savse yanwi CamoarTva, saxe winaswar daemanWa, Semdeg erTi ylupi gadauSva
yelSi.
– bodiSi, biWo, Sesatani araferi gvaqvs.
– kargi erTi.
garedan cxenis gabmuli Wixvini gaisma. CaCaurma ori yanwi zedized dacala da
mere gareT gamovida. amwvanebul ferdobze cxeni yelmoRerebuli idga da Wix-
vinebda. CaCauri ukan Semobrunda.
gigi: ra aWixvinebs Sens ulays?
CaCaur: ar vici.
gigi: mainc?
CaCaurma xmamaRla gadaixarxara. cxenma isev daiWixvina.
CaCaur: albaT, faSats eZebs, gazafxulia.
gigi: am dros undaT ulayebs?
CaCaur: mTaSi ki, barSi ar vici.

monakveTi mesame
axla gigim gaicina. sicilis dros saxe odnav moebrica. `davTveri cota~,
– gaifiqra gulSi. mere gaaJrJola. òxme axla sad aris naTavadaris qali meri~.
gigis ufro aemRvra Tvalebi. cali xeli Tavis barZays mohkida da tiks dauwyo
uazro TvalebiT yureba.
gigi: moita, biWo, Camomisxi.
CaCaur: maxvel, biWo, xasiaTze?
gigi: vah, ra uceb moigone mSobliuri, mouqcie kidec. Camoasxi, exla var smis
xasiaTze.
CaCaurma yanwi aiRo, mere tiki muxlebze Seigdo da uceb gadmouSva arayi. erTi
yanwi mainc daiRvara. xevsuruli qvenos miwis iataki xarbad iwovda siTxes.
CaCaur: dalie, oRond Zalian ar dameTro.
gigi: Tu ar damaTrobs, maS rad minda.
CaCaur: vxumrob.
gigi: netavi Sen.
CaCaur: raTa?
gigi: nu giyvars Cacieba, ra vici, raTa. am WiqiT, ara yanwiT òrbelianis gau-
Txovari qalebis ZuZuebs gaumarjos~.
CaCaur: gaumarjos.
gigis magrad moekida arayi, axla ukve sibraze uelavda TvalebSi.
– ici, vin iyvnen orbelianebi? ara, magas ki ar gkiTxav.
gigi: ox, CaCaur, axla qali, qali.
gigis gaazmora, mere xeli ufro magrad mouWira.
gigi: mawawlave mainc vinmesTan.
CaCaurma isev gadaixarxara.
gigi: ra gacinebs, biWo?
CaCaur: dalie, biWo, gawawlaveb.
gigi: maita, magis dedac vatire!
gigim ori yanwi kidev dacala.
CaCaur: dalev kideva?
gigi: maita.
gigim isev gamocala.
CaCaur: gigiv, biWo, qali ar ginda?
gigis orive xeli uRonod CamoeSva.
CaCaur: gigiv, arays dalev kideva?
gigis orive Tvali moexuWa.
CaCaur: gigiv, wamo, cxeniT gajiriTo.
gigim xvrinva amouSva.
CaCaurma gadaixarxara, ulays gamoxeda gareT, mere gigis nabadi wamoaxura da
TavisTvis Tqva xmamaRla: aki gawawlave arayTan, biWov, ha?

daimaxsovre
iumori – iumori inglisuri warmoSobis sityvaa. literaturaSi iumors vuwodebT

adamianuri yofis komikur Cvenebas, uwyinar dacinvas. iumorisTvis damaxa-
siaTebelia romelime piris an movlenis calkeul naklovanebaTa sasacilod
agdeba, xSirad am naklovanebebis gamosasworeblad. iumorSi yovelTvis ori
momentis erTobliobaa warmodgenili: erTia dacinva da meore – rac uaRresad
mniSvnelovania – TanagrZnoba. raki dacinva TanagrZnobasTanaa Serwymuli, es
imas niSnavs, rom obieqti ar ganicdis Tavdasxmas, ar aris mwared gakicxuli.
iumorSi, xSir SemTxvevaSi, erTgvar siTbosac vxedavT.
guram rCeuliSvili
boSa qali da oTxi biWi
ecadeT asiamovnoT erTmaneTs
sadgurTan taqsi gaCerda. wina kabinidan oci wlis biWi Camoxta, ukana kari ga-
moaRo da moxuc bebias mieSvela manqanidan CamosvlaSi. misi patara da-Zma TviTon
gadmoxtnen TavianTi CanTebiT da manqanis meore mxridan adreve Camosul dedasTan
miirbines. taqsis ciferblati Svid maneTs uCvenebda. biWma mZRols aTi maneTi
misca da madloba gadauxada.
– muSa, muSa, deida, muSa ar ginda? – eRriWeboda ormoci wlis dedas gaWaRara-
vebuli muSa.
– naselCik, naselCik! – boxi xmiT bans aZlevda Tavis ukanono kolegas danom-
rili muSa.
msuqan biZas didi porTfeli daeWira xelSi, aCqarebuli midioda da dabneuli
mgzavrebs ejaxeboda.
skamze mjdari TaTris qalebi dabneuli TvalebiT uyurebdnen sadguris did
saaTs. axmaxi qurTi meezove grZeli cocxiT uvlida mtvrian, mourwyav asfalts,
haerSi buRs ayenebda da wvrili xmiT yviroda:
– habarda, habarda!
– deda, nayini minda, miyide! – sacodavi xmiT ixveweboda xuTi-eqvsi wlis did-
Tava, raqituli bavSvi, Tan dedas kalTaze eqaCeboda. dedam, xalxs rom ar daenaxa,
mwared uCqmita Svils; pataram xvewna cota xniT Sewyvita da gabmuli Rriali
morTo.
bileTebis asaReb salarosTan oTxi axalgazrda vaJi lazRandarobda. or maT-
gans papirosi gaeCxira pirSi da grZnobiT abolebda.

monakveTi mesame
– biWo, ra mogiwyenia, – siciliT uTxra titikom Temos, – amoiRe xma, Se

virisTavo!
moica, biWo – WiWyina xmiT upasuxa Temom, – ra dros sicilia, vera xedav sicxiT
viwvebi, Sen ra giWirs, gamxdari xar. mere qudi kefidan aiwia, Sublze Camoifxata,
Rrmad amoisunTqa da udrood wamozrdil Ripze xeli daido. samivem lazaTianad
gaicina, Temo keTili RimiliT ahyva maT.
–biWo, dabali ro var, yvela mCagravs, weRan naxe kontroliorma tramvaiSi Tqven
xma ar gagcaT, me kinaRam damajarima.
– biWo, xo gagigia didi da axmaxio, patara da Caxmaxio.
–saqme is aris, ro arc Caxmaxi var amsisqe kaci.
titikom megobrulad gadaxvia xeli da mxarze daeyrdno, Tan umoZraobisagan
da sicxisagan daRlili fexebi daasvena.
–weRan ar vambobdi, Se yurumsaRo, dabali ro var, yvela mCagravs-meTqi, aba,
rato malxazs ar ekidebi. malxazi iqve idga da doylapia RimiliT zevidan uyure-
bda samives.
–sinka, lila, sinka, lila...
– bratok, dai kapeiCku, dai nu!
– davai, bratok, pagadaiu...
aseTi SeZaxilebiT, xvewniT, komplimentebiT modiodnen zurgze bavSvebakide-
buli boSebi baqanze.
–qalo, erTi bargs mixede, – gasZaxa maT gamoCenaze dedamTilma rZals, – eg
gasawyvetebi iseTi xelmrudebi arian roma.
–guram, Svilo, dedasTan midi – mkacri, dinji xmiT uTxra mamam Tavis aTi wlis
Svils, – Torem martoa da SeiZleba rame aacalon.
– su, su, su, su-meTqi, gogo – yurSi Cahyviroda Tavis xuTi wlis bavSvs deda
– su-meTqi, Torema, Sen Tavs am boSebs gavatan. bavSvma saSiSi saxelis gagonebaze
tirili Sewyvita da SeSinebuli TvalebiT gamoixeda. patara boSa gogom, romelsac
dedis kalTisaTvis xeli CaeWida, gaCumebul bavSvs ena gamouyo da daemanWa. pata-
ram axali ZaliT morTo yvirili.
TmebCamoSlili, saSualo tanis, moyavisfro lamazi saxisa da SavTvala boSa
qali mxrebis rxeviT mivida biWebTan, romelTac sicili SeewyvitaT da mas uyure-
bdnen.
–TmaxuWuWa, TmaxuWuWa, modi gimarCielo, Seni bedi me vici, modi, gimarCielo,
momeci Seni xeli – da meoTxe biWisaken, romelsac gurami erqva, xeli gaiSvira. gu-
ramma vnebiani TvalebiT Sexeda boSas da winaaRmdegobis gauwevlad misca xeli.
–oi, oi, oi, – wamoiZaxa boSam, – oi, eseTi xeli bevri Semxvedria, o, ra saintere-
soa, – mere Cafiqrda, kargaxans uyura xels da seriozuli saxiT daiwyo: èrTi,
ori sami~, Tan Tavis mokle, WuWyian TiTs xelisguls ayolebda, mere TiTi gaaCera
erT adgilze.
–ai, aq, ai, aq dade sami maneTi, erTi, ori, sami, xo, sami maneTi, –biWebs saxeze
Rimma gadaurbina, guramma xmaamouRebliv gamoiRo da xelisgulze daido fuli,
qalma arc SeimCnia, ise aiRo fuli, mere ganagrZo:
–Sen TmaxuWuWa, am qveyanaze bevri ar gicxovria, me vici, Sen ocis an cota
metisa xar, magram bevri ginaxavs, ufro meti gaqvs sanaxavi – boSa qalma guramis
Cacmuloba SeaTvaliera da ganagrZo:

– Sen Raribi ar xar, magram naxe, es xazi, Tqvens ojaxs raRaca uWirda, oi, oi,
sawyalo biWo, Sen Seyvarebuli xar, Sen giyvars gogo, o, imas ufro uyvarxar, magram
malavs. erT rCevas mogcem. Seni Ria Tvalebi meubnebian, rom swrafad mimndobi da
amxanagisTvis Tavganwiruli xar.
gurami erTxans usmenda, mere moswyinda da xeli gamoarTva.
– biWo, moita xeli – exla Temos miubrunda boSa qali – ai, aq dade sami maneTi,
Sen icxovreb as oci weli, eg eSmaki Tvalebi ar amboben imas, rac gulSi gaqvs, Sen
guliT keTili xar, Zalian keTili xar. gyavs ori amxanagi, erT-erTs ufrTxildi,
kargad daukvirdi, ar giRalatos. sami wlis mere geyoleba biWi. Seni Tvalebi am-
boben, rom profesori gamoxval. me mSurs Seni bedi – Temo gawiTlda da sasoebiT
usmenda Tavis qebas.
–ra iyo, biWo, ra guli agiCuyda? – gaabraza malxazma.
– guli ara, vici tyuis da mainc vusmen, sami maneTic tyuila miveci.
qalma exla malxazis xeli aiRo da maneTiani moiTxova, etyoba, SeeSinda, saer-
Tod uari ar eTqvaT. mere titikos xeli aiRo, roca orive aqo, wasvla daapira.
–eh, Sen matyuara yofilxar, tyuilebi miTxari, qalo.
–me? gaikvirva boSam, gana Tqven kargebi, lamazebi, gulRiebi ara xarT, gana
Tqven ar gRalatoben. aba Tqven Tavsa hkiTxeT.
–ki, magram, yvela kargebi rogora varT?
– zogs erTi ram gaqvT kargi, zogs meore, mainc yvelas ggoniaT, rom sxvas raRa-
ciT jobixarT, me SeiZleba vtyuodi, magram gulSi Tqven mainc gjerodaT, mec eg
minda, me Tqven masiamovneT fuliT, Cemi mxriv ki miiReT qeba. gana ara, TmaxuWuWav?
– boSa qalma nikapSi xeli nazad amosdo gurams, gauRima da mxrebis rxeviT skamze
mjdari qal-vaJisaken wavida.
1956
ana kalandaZe
xalxur kiloze
samSvilde,
iis biliki...
xmam momaxeda misama:
– gulgrilad risTvis Camivli?
Sen rom giyvardi, isa var!
– sxvebic aseve dakoda
Senma mSvildma da isarma...
gana erTgvarad Segicno
Cemma gulma da sxvisama?
1955

monakveTi mesame
safiqrali
àdamiani qsovilia – aTasi ZafiT~
hese
nikolo miwiSvili
me var àdamiani~
a.
me var mxeci, grZnoba gonebas moklebuli, me vWam Cemi Zmis xorcs, Tu mSia – vklav
mas, Tuki es gamomadgeba. me ara maqvs araviTari grZnoba, da Tuki Tavs kargada vgrZnob
sxvaze aras vfiqrob.
magram me vSromob, vSromob da miT Cems sxeuls vasazrdoeb. da Tu xandisxan me
ar myofnis – sxvas vglej xelidan Tavis lukmas. me mesmis tirili maTi, visac lukma
wavarTvi, sicocxle movuspe, magram ra vuyoT: me Cems kuWs vakmayofileb da amgvarad
bunebis kanons vasrulebs.
b.
me Zlier mgrZnobiare var, didi miswrafebani maqvs da mravali brwyinvale azrebi
ibadeba Cems TavSi.
me Cemi saTuTi grZnobebis dasakmayofileblad avage sakvirveli Senoba, Sig sx-
vadasxva gasarTobebiT. me xSirad davdivar TeatrebSi, iq sxvadasxva suraTebi mex-
ateba Tvalwin, saucxoo suraTebi.
iq vxedav gaWirvebas, tanjva-wvalebas CemisTana arsebisas, me Zlier mecodeba is,
me ver vitan am cxovrebis sisastikes, saSinelebas. me mecodeba bedkruli Cemi moZme,
minda gadavexvio mas, gadavkocno. vaCuqo Tu ram mabadia.
me Teatris gareTac vxedav amisTana xalxs, magram isini ise uzrdelni arian, ise
uzrdelni pirdapir getyvis, mSia, araferi miWamiao, diax, me saTuTi grZnoba maqvs
da Zlier mecodeba Cemi tanjuli moZme.
g.
me Zlier miyvars Tavisufleba da vibrZvi misTvis... Tavs ar vzogav misi mopovebi-
saTvis... me mquxare xmiT gavsZaxi Cems TanamoZmeebs: `brZola samkvdro-sasicocxlo,
brZola mtarvalebs, gaumarjos Tavisuflebas-Tqo~ da vibrZvi...
d.
roca Tavisuflebas vpoulobT, roca Zveli kerpebi Zirs emxobian da Zveli wesebi
istorias bardeba, maSin me Tavisuflebis motrfiale Tavisuflebis jalaTi vxdebi
da maT vinc me brZolaSi mexmarebodnen, maT isev monobaSi vagdeb. isev xundebs vuyri
fexebSi da vcdilob Tavisuflebis aCrdili isev ar moelandos-Tqo...
e.
`samSoblo da Tavisufleba~ – oh, rogor maRelveben me es sityvebi.
diax, me TavganwirviT, TavganwirviT miyvars Cemi samSoblo, miyvars Cemi mama-

papis sisxliT morwyuli midamoebi da saWiroebis dros am midamoebs Cems sakuTar

sisxlsac vanTxev.
v.
Cemi inteleqti, Cemi ganviTarebuli goneba, romelmac azrovnebis mwvervalebs
miaRwia, ise daxelovnebulia, rom ride avxseni bunebis mraval saidumloebas, monad
gavixade bunebis Zalebi.
me xmeleTze qariviT davqri, zRvaze da zRvis qveS gamefebuli var da haeri Cemi
sanavardo moedania. viT mCate eTeri, me davsisineb cis ganusazRvrel sivrceSi.
z.
me yvelaferi vici da sxvas gzas vuketav sinaTlisaken. Torem isic gaigebs, Seme-
jibreba da isev daiZaxebs `brZola, brZolao~, mxolod im gansxvavebiT, rom winaT
am sityvas maTTan erTad me sxvas vesrodi da axla isini Cems winaaRmdeg iqnebian
momarTuli.
T.
me meufe var qveynisa, mxecze ufro uzenaesi instinqtebis mqone.
me var Zala, romelsac veraferi ver daipyrobs. me var rogorc amboben, RvTis
xateba, romelsac dRes satanas xatebac movumate.
me var arseba, romlisTvisac araferi ar aris, romlisTvisac yvelaferi neba-
darTulia.
mevar umSvenieresi da ugonieresi qmnileba uxilavisa!
me var udidesi altruisti da saSineli egoistic!
me yvela miyvars da yvela mZuls, yvelas Cems Tavs vanacvaleb da yvelas Cemi Tavi
mirCevnia.
me var qmnileba, romlis guSindel wmidaTawmidas dRes vbRalav da dRevandels
xval vabinZureb!
me var araraoba!
me RmerTi var!
me var arseba, romelsac didad pasuxsagebi saxelis tareba xvda wilad, magram
romelsac dRes Rirseulad atarebs.
me var àdamiani...~
revaz inaniSvili
Sori TeTri mwvervali
lastis kars gaaReb da patara ruze gadaxval. ruSi momwvano wyali morakrakebs,
Sig cxvirsatexelebi da matitelebi dgas. Tu daakvirdebi, is cxvirsatexelebi da
matitelebi qanaoben. TrTian. axla ukve gaxurebuli aryis xdaa da wyali, albaT,
cota Rvinisferic iqneba. sunic Rvinisa idgeba, Rvinisa da kaklis wengosi. SeiZleba
rus napirebs Txeli yinulic gasdvs, kideebgabrwyinebuli Txeli yinuli. siR-
rmeSi CarCenili talaxi lamazad iqneba gakveTili tbidan momavali oTxTvalebis
mier; iqneba cxenis nafloqvarebic, xavsiani xmeli muxis qerqebic, CaRrmavebul
adgilebSi nazlayunebis dros rom cviva xolme SeSadadebuli urmebidan. es xmeli
qerqebi mogvagonebs idumalebiT moculi tyis zRaprebis nawyvetebs. gzis iqiT ki,
monakveTi mesame
SeferadebulSi, mwvane Suqi dgas – JunJruki mosdebia foTolgacvivnul venaxebs.

SigadaSig sxvadasxva feris xborebi gafantulan da gunebagamorCeviT sZoven.
bilikze, Crdilian kbodis ZirSi, cikniyurasa da mravalZarRvaze jer isev iqneba
SemorCenili TrTvili.
venaxebis TavSi gulabebis fiTrian totebs faTqafuTqiT da wripiniT esevian
CxarTvebi. im gulabebis ukan, gaqucul serze, arqauli simSvidiT dafamfaleben
WuWyiani, matylSi ZurwaCakruli cxvrebi. ZeZvis ZirSi mimjdara nibla estate
da kaklis joxs aWrelebs balRebisTvis. zemodan, serze gadmomaval gzaze, gu-
durebakidebuli saxedrebi Camodian, moafxakuneben gudurebis boloebs xriok,
alag-alag RorRian miwaze. iRliaSi saxreamoCril biWebs jibeebi zRmartliT aqvT
savse, Tan raRacas molaparakoben da Tan im zRmartls Wamen. Sexvdebi, gamogRime-
ben da megobrobis niSnad gverdulad SemogiRrenen: àha, veran!~ Tan zRmartls
gamogiwvdian: àha, Wame~.
serze rom axval, ueWvelad SeCerdebi, qars amoiReb, mimoixedav... auh, ra sivr-
ceebia gadaSlili Sen win! aqeT, dasavleTiT – riyeSi Cakarguli iori, iors iqiT,
goraze – ujarma da muxrovani, qvemoT – muRanlo – TaTrebis sofeli, imis qvemoT
– sarTiWala, imis qvemoT – sasiano, TeTrqva, qoCora... dascqeri maRlidan da, ase
ggonia, amodena midamos baton-patroni Sen xar, gaiqnev xels da jadoqariviT Sens
nebaze aamoZraveb yvelafers.
sers iqiT, aRmosavleTiT, tyewvrili Cadis dabla-dabla, iq Zirmiwebia, nasim-
indrebi, naxnavebi; zafxulSi marwyvi icis, zogjer wiTlad aris xolme gadaRue-
buli ZeZvis Zirebi. axla mowyenilobaa, SeiZleba yorani yrantalebdes, saidanRac
qarisgan atacebuli foToliviT Semofarfatebuli. Zirmiwebs moquruSebuli
SavkacianT seri wamosdgomia Tavze...
tyewvrilSi TrTvili devs. xeebi sul Camowmendilan, mxolod axalgazrda
muxebze SerCenila gafxokili, daafrakebuli foTlebi da, niavi rom wamouberavs,
Txilis naWuWebiviT Cxrialeben. did tinebTan sasiamovnod xasxasebs rbili, maRali
xavsi, axla im xavssac TrTvili eqneba dadebuli, xeli unda gadahkra, gadabertyo
da ufro sasiamovnod daiwyebs xasxass. WaxWaxiT gadadian buwknaridan buwknarSi
sazamTrod dasuqebuli ferdapewili yviTelniskarta SaSvebi, rbili skup-sku-
piT gadasWris biliks zurgze wablisfergadakruli kurdReli, dajdeba ukana
fexebze, mogxedavs, dafeTdeba da gavardeba yurebgalursuli ser-ser. Tu melia
Segxvda, is nela, landiviT uxmaurod gadagiTrevs win Tavis grZel, fumfula kuds
da Seikargeba goxebSi.
aqedan SeiZleba dainaxo didi tyidan momavali mowyenili uremic an manqana...
mere ahyvebi SavkacianT sers. jer axval muxianSi, mere da mere Rviac gamoereva,
wagicdeba xeli, moglej Cxvletana wiwvebian tots, gasres im wiwvebs da mTel
dRes aRar mogSordeba Rviis saamuri suni. aq tye CaSavebulia, Caidumalebuli.
xev-xev amavali gza xmeli foTlebiT aris savse. axval sul maRla da, tye rom
gaTavdeba, wminda, quCi balaxiT moTebovebul amoburcul velSi gaxval. es aris
SavkacianT seris lbili, lbili Txemi. am Txemidan rom CrdiloeTisken gaixedav,
Tu ca mowmendilia, Calurjebuli, Caxorxili, tyiani da Camoxvewili mTebis ukan
TeTr lamaz mwvervals dainaxav. is gasaocrad erTferovnad dgas zamTarSic da
zafxulSic – sul TeTri. xandaxan Tu wamoedeba lega Rrubeli, an moscildeba,
anda mze moavarayebs oqrosfrad, magram auwereli ZaliT izidavs adamianis Tvals.

biWi sagangebod am mwvervalis dasanaxavad amodis xolme (Tan waldi moaqvs, TiTqos
fiCxze an wnelze iyos wamosuli), dgas da gahyurebs guliscemiT, ase rom, veRar
uZlebs, jdeba, zogjer wveba kidec da xan Tvalebdadidebuli iyureba, xan Tva-
lebmoWutuli. jibeSi vaSlebi aqvs, amoiRebs da madianad CakbeCs...
biWma klass gadaxeda. mTeli klasi mas misCereboda dainteresebuli, damcinavi
RimiliT.
– ar gesmis, SindelaSvilo, – dauZaxa maswavlebelma – gaimeore, ras ewodeba
adgilis garemoeba.
biWi wamodga, xelebi merxis kalTebs qveS amoawyo, TvalebSi isev gaurkvevlobis
burusi edga.
– vai, Sen patrons ubedurs. hgonia, skolaSi gamoggzavna Senc! – zizRiT Tqva mas-
wavlebelma. magididan bloknoti aiRo da wiTeli avtokalmiT raRaca CainiSna.
– gaikar oriani, biWo? – kaxur kiloze gadmosZaxa ukana merxidan yvelaze didma
biWma.
klasi axarxarda.
– ra ambavia! – iyvira maswavlebelma.
SindelaSvili dajda, Tavi CaRuna da qveda tuCs kvneta dauwyo. mis gverdiT
mjdarma gogonam SeamCnia, rom wvrili, Sav-yviTeli TiTebi sabraloblad ukank-
alebda.
quCaSi tramvais bugelma kaSkaSa, braziani cecxli gauCina mavTuls...
daimaxsovre
konteqsti – konteqsti laTinuri warmoSobis sityvaa da pirdapiri mniSvnelo-

biT SeerTebas, dakavSirebas aRniSnavs. literaturul nawarmoebSi xSiradaa
xolme mocemuli azrobrivad dasrulebuli nawyveti, anu pasaJi, romelic
organul kavSirSia mTliani teqstis Sinaarssa da dedaazrTan, anu konte-
qstTan. amitomac, am Tundac Tavis TavSi dasrulebuli nawyvetis konte-
qstidan amoglejilad gaanalizeba wyvets kavSirs nawyvetsa da konteqsts
Soris. konteqstis sizustis dacvas arsebiTi mniSvneloba aqvs. Tu sizuste
nawyvetsa da konteqsts Soris dairRva, analizisas SeiZleba bundovaneba
gaCndes da iseTi rame mivaweroT avtors, risi Tqmac mas arc ufiqria. amitom
nawarmoebis, frazis, nawyvetis gaanalizeba yovelTvis konteqstTan mimarTe-
baSi unda moxdes. asevea Cveni, adamianebis cxovrebac, xSirad gvsmenia vinmes
mier Cadenili raime saqcielis Sesaxeb. an vinmes naTqvami, romelsac Cven
kategoriulad ar veTanxmebiT. konteqstidan amoglejilad rom SevxedoT am
faqtebsa da sityvebs, kritikis qarcecxlSi gavatarebT maT. magram, Tu gaviT-
valiswinebT zogad fons, ratom gaakeTa adamianma es, ram ubiZga mas aqeTken,
rogori situacia iyo mis irgvliv im wuTsa da a.S. SesaZloa, azri Zireulad
Segvecvalos, ufro gasagebi da misaRebi gaxdes misi qmedeba Tu naTqvami
CvenTvis. konteqstis codna da nawyvetis konteqstTan mimarTebaSi moyvana
afarToebs Cvens Tvalsawiers, ufro obieqturs xdis Cvens Sefasebebs. aqedan
monakveTi mesame
gamomdinare, cxadia, rom istoriuli faqtebis analizisas gansakuTrebuli

da mniSvnelovani datvirTva eniWeba konteqstis codnas.
kontrasti – kontrasti laTinuri sityva kontra-dan momdinareobs. misi pirda-

piri mniSvnelobaa `winaaRmdeg, pirispir~. xelovnebasa da literaturaSi
gamoxatvis sicxadisaTvis xSiria saganTa da movlenaTa dapirispireba. kon-
trasti SeiZleba safuZvlad daedos mTeli nawarmoebis aRnagobas.
uZvelesi kontrastebia:
1. qveskneli da zeca.
2. keTili da boroti.
3. kargi da cudi.
4. Savi da TeTri.
5. dRe da Rame.
impresionizmi – impresionizmi franguli sityvaa da STabeWdilebas niSnavs.

XIX saukunis bolos xelovnebaSi (mxatvrobaSi, musikaSi, Teatrsa da litera-
turaSi) daisadgura mimdinareobam, romelsac impresionizmi uwodes. igi
moiTxovs STabeWdilebis asaxvasa da gadmocemas ise, rogorc is warmoudgeba
adamians im myisier momentSi, yovelgvari kanonzomierebebis dadgenisa da
damuSavebis gareSe. impresionistuli nawarmoebebis mizania warmogvidginos
sagnis, an movlenisgan miRebuli wuTieri STabeWdileba da sul ramdenime
StrixiT Zlieri STabeWdileba moaxdinos mkiTxvelze, msmenelsa Tu mayure-
belze. am mxatvruli meTodis efeqturoba da zemoqmedebis unari pirvelad
gamomJRavnda ferweraSi, roca frangma impresionistma mxatvrebma eduard
manem, ogiust renuarma, klod monem, edgar degam, alfred sisleim TavianTi
uCveulo da emociuri mxatvrobiT sazogadoebis yuradReba miipyres. Cam-
oyalibda specifikuri impresionistuli stili, romelic asaxavda wuTier
STabeWdilebas. amitomac iyo, rom rusma impresionistma poetma konstantine
balmontma xelovnebis am mimdinareobas wamierebis filosofia uwoda.
qarTul xelovnebasa da literaturaSi impresionizmi, rogorc mimdinareoba
ar Camoyalibebula, magram impresionistuli elementebi, kerZod, wamieri
STabeWdilebebis urTierTdaukavSirebeli gadmocemis xerxiT miwodeba,
zogierT qarTvel mweralTan mainc SeiniSneba. aseTi mwerlebi arian niko
lorTqifaniZe, demna Sengelaia, revaz inaniSvili.
miniatura – miniatura italiuri sityvaa da pirdapiri mniSvnelobiT niSnavs

umciress, pawawinas. miniaturuli proza savsebiT dasrulebuli, mcire
formis nawarmoebia, romelic Cveni cxovrebis erT, calkeul moments mx-
atvrulad warmoadgens. gmiris xasiaTi miniaturul nawarmoebSi mza saxiT
aris mocemuli, avtori ar gvixatavs misi ganviTarebis process, anu geneziss,
rogorc es xdeba didtanian nawarmoebSi. amis gamo miniaturul Txzulebebs

axasiaTebT:
1. mcire moculoba.
2. ambis gaSla drois mcire monakveTSi.
3. personaJebis simcire.
cneba miniatura literaturaSi mxatvrobidanaa Semosuli, sadac igi wignis

ilustracias aRniSnavs. miniaturebi garkveulwilad Cveni cxovrebis ilus-
traciacaa.
peizaJi – peizaJi franguli sityvaa da niSnavs romelime adgilis saerTo xeds,

bunebis suraTs. saxviT xelovnebasa da literaturaSi bunebis suraTis aR-
weras peizaJs vuwodebT. literaturaSi peizaJs gansakuTrebuli datvirTva
aqvs. am mxriv igi gansxvavdeba fotografiuli peizaJisa da samxatvro es-
kizisagan.
1. literaturaSi peizaJi xSirad ukavSirdeba protogonistis ganwyobilebasa
da mis emociebs.
2. zog SemTxvevaSi mwerali bunebas gvixatavs TavisTavad, rogorc silamazis
gansaxierebas da amiT mkiTxvelSi amaRlebs esTetikur grZnobas.
gapirovneba/personifikacia – gapirovnebis, anu personifikaciis dros

movlenebsa da usulo sagnebs miewerebaT adamianis (personisaTvis) damaxa-
siaTebeli niSan-Tvisebebi; anu, ufro martivad rom vTqvaT, usulo sagnebi
adamianur Tvisebebs amJRavneben. magaliTad, aviRoT zRaprebi, igav-arakebi,
vaJas patara moTxrobebi: `Svlis nukris naambobi~, ìa~, `fesvebi~, sadac
bunebis movlenebi, sagnebi, frinvelebi, cxovelebi gaadamianurebulia, anu
iseTive SegrZnebebi da azrebi gaaCniaT, rogorc – adamianebs.
ana kalandaZe erT-erT leqss ase iwyebs: ìasamani svel kibeebTan
raze fiqrobda?~ cxadze cxadia, rom iasamani, adamianisagan gansxvavebiT, ver
fiqrobs, ver azrovnebs, ver gamoxatavs Tavis naazrevs; swored aq adgili
aqvs gapirovnebas. iasamans poetma miawera adamianuri Tviseba – fiqris unari.
aseTive movlenas vxvdebiT erT pawia xalxur leqsSi:
`daukar, Cemo Conguro,
amoiRe xmao,
guls nisli Samomwolia,
leqsi unda vTqvao~.
aq Conguri aris personificirebuli.
lirika – usiuJeto an mkrTalsiuJetian nawarmoebs lirika hqvia.

lirikuli nawarmoebebi damuxtulia poetis STabeWdilebiT, emociebiT,
gancdebiT, azrebiT. lirikaSi metyvelebis forma yovelTvis leqsiTia. aq
siuJetis magivrobas poetis ganwyobileba asrulebs.
lirikuli proza – proza da lirika gamosaxvis gansxvavebuli formebia. liriki-

saTvis (poeziisaTvis) metad aris damaxasiaTebeli emociebis gamoxatva,

monakveTi mesame
anu lirikuli svlebi, vidre prozisaTvis, magram am ori gamosaxvis formis

radikaluri gamijvnac ar iqneba marTebuli, radgan maTi urTierTSerwyma
SesaZlebelicaa da ufro metic, arcTu ise uCveulo movlenaa. iseT prozaul
nawarmoebebs, romelSic lirikuli svlebi, poeturobisaTvis damaxasiaTebeli
niSnebi uxvad SeiniSneba, lirikuli proza hqvia. amgvari xasiaTis nawarmoebSi
avtori rTavs Tavis gancdebsa da emociebs. marTalia, aq metyvelebis forma
leqsiTi araa, magram poeturi suliskveTebis gamo es prozauli nawarmoebi
lirikulad aRiqmeba.
lirikuli gmiri – lirikuli nawarmoebi, rogorc aRvniSneT, usiuJeto an

mkrTalsiuJetiania. mas ara hyavs moqmedi gmiri Cveulebrivi, tradiciuli
gagebiT. amitom ama Tu im leqsSi visi gancdebic aris warmodgenili, swored
isaa nawarmoebis lirikuli gmiric. rogorc wesi, upiratesad, lirikul gmi-
rad avtori gvevlineba xolme, radganac umetes SemTxvevaSi igia adamianuri
miswrafebebis, azris, grZnobebis da ganwyobilebis gamomxatveli.
siuJeti – siuJeti franguli sityvaa da pirdapiri mniSvnelobiT sagans, Sinaarss

niSnavs. literaturuli nawarmoebi Seicavs ambavs, SemTxvevebis mTel rigs,
romlebic mizezSedegobrivad erTmaneTs ukavSirdeba da qmnis nawarmoebis
Sinaarss. swored am Sinaarsis mxatvruli gaSlis forma da moqmedebis ganvi-
Tarebis mxatvruli sistemaa siuJeti.
revaz inaniSvili
alersi SiSianobis dros
iyo qalaqis ganapira ubani, iyo gorakze rbilad CaRrmavebuli adgili, iyo
zamTrispiris simwvane im CaRrmavebis fskerze, iyo TrTvili, iyvnen Citbatonebi,
romlebic dafrTxnen mSvenieri qalisa da kacis mosvliT, iyo qal-kacuri alersi
– TiTqos mwvaneze gagorebuli ori uCveulo cxoveli dakortnas upirebda erT-
maneTs, da iyo uCinari sayovelTao SiSi, Cayinuli uZrav haerSi.
revaz inaniSvili
Rameul tyeSi
Rameul tyeSi gamudmebiT ismis raRac krusuni, kvnesa da gminva. Zalian kargad
unda icnobde florasac da faunasac, rom mixvde, rani krusuneben, kvnesian da
gminaven, magram amgvari codnis gareSec advili misaxvedria erTi: wuxili yvel-
ganaa, SesaZloa TviT dedamiwasac uWirs, saxsrebSi stexs da qvemodan gvevedreba
raRacas.

safiqrali
`Tu giyvars, Tu loculob, Tu itanjebi – Sen adamiani xar~
induri sibrZne
revaz inaniSvili
Cemi sawyali siyvaruli
sityvasityviT, Causworebliv, yovelgvari ganmartebis gareSe, vaTeTreb Cems

erT axalgazrdul Canawers:
`TormetSi, SabaTs, aq, Cems sofelSi, mestumra Cemi qalaqeli meobari o-a. igi
mimtkicebda – TviTon Zalian gulisxmieri da saTno kaci, magram xandaxan metis-
metad axirebuli – siyvaruli adamianebis mier mogonilia istoriis garkveul
etapze, rogorc, vTqvaT, Tmis varcxniloba, anda kostumis moda, da rac ufro
male ganTavisufldebian misgan da darCebian iseTni, rogorebic bunebam Seqmna,
– mxolod arsebobisTvis mcdelni, yvelgan da yvelaferSi gaTvlaze damyarebulni
– miT ukeTesi iqneba maTTviso.
me, ra Tqma unda, sawinaaRmdego azrs vadeqi, ese igi, im azrs, rasac adamianTa
udidesi nawili adgas, sufrazedac sul amas vRiRinebdi – ùsiyvarulod mze ar
sufevs cis kamaraze, sio ar dahqris, tye ar krTeba sasixarulod~, – magram guli-
gulSi mainc eWvis Wia mRrRnida – iqneb marTlac asea, iqneb kacobrioba marTlac
male unda gaTavisufldes am tkbil-mware bangisgan, romelsac xSirad mefe monis
ymad uqcevia, brZeni ki gagiJebuliviT urbeninebia tye-velad; gana Cven gver-
diTac swored is adamianebi ar aRweven warmatebebs, vinc yvelafers iviwyeben,
garda TavianTi miznebisa, vinc gulgrilad gasweven xolme gverdze sxvebs, raTa
pirvelebma maT gaiaron viwro gasasvlelSi?! ar mindoda, rom ase yofiliyo, vika-
vebdi Tavs, magram bolos mainc cud gunebaze davdeqi; gansakuTrebiT maSin, roca
o-a sadgurSi Cavacile, qalaqisken mimaval mkacradSekrul matarebels gavayole
– avida vagonis CaSavebul karSi patara, rogorRac daTrgunuli – gamovbrundi da
sruliad marto davrCi mSvidi cis qveS CayuCebul gorakebsa da velebSi. me es ZaZ-
vfenili gorakebi da jejilebad davarcxnili velebi Zalian miyvars; gamorCeviT
– am dros, aprilis meore naxevarSi, roca jejili TiTqmis muxlamdea wamozrdili,
ZeZvebs gamoaqvT narinjisferi gamWvirvale foTlebi, lbilia, mibundovanebulia
yvelaferi silurjemde misuli simwvaniT. ise meCveneboda, TiTqos samudamod
unda gavSorebodi aqaurobas.
naRvliani Semovedi mayvalwylis xevSi, da iq ucbad SevCerdi – melas xma momesma.
melas xma, wkumutuni da xavili, sxva drosac bevrjer gamigonia, magram es Zaxili
sul sxvanairi iyo – baa! amoiZaxebda aSkarad umweo, Sewuxebuli nadiri, wavidoda
monakveTi mesame
xma, miikargeboda sadRac da mxolod amis Semdeg miadevnebda meore Zaxils, Tan
ufro gulsaklavs. am gulsaklaobas is ufro aZlierebda, rom mzis Casvlis xani
iyo da yovel SemaRlebas Tu CaRrmavebas muqi, sevdiani Crdili gasCenoda.
Sin ar meCqareboda, arc muxlebi memZimeboda da gadavuxvie bilikidan – iqneb
Tvali davkra, sainteresoa, ra awuxebs-meTqi melas. aviare ZeZvnari ferdo, wa-
movuare xevs zemodan, Cavedi, Cavidable, veZebe buCqebSi, gakankulma, sunTqvaSek-
rulma, da bolos davinaxe; dayunTula gamxdari, wvrili, didyureba, gverdebze
bewvi ramdenime adgilas TeTrad gamosCenCia, win udevs mkvdari, mTlad patara,
mucelgaberili lekvi, da drogamoSvebiT iZaxis: – baa! baa! daixara, waavlo qe-
CoSi piri, aiyvana, rogorc kata aiyvans xolme Tavis knuts, wamovida da wamoiRo
pirdapir Cemken. TavaRebulma, mgonia, TvalebdaxuWulma.
me uneburad gadavdgi nabiji ukan. is Sedga, mibrunda da nela Sevida gverdiT
mdgar buCqebSi.
isedac cud gunebaze myofi, mTlad momSala am ucnaurma gamocxadebam. nervi-
ulad akankalebuli iqve Cavjeqi da vijeqi ase...
mere movikribe Zala, avdeqi, avedi zeviT, xevT momdgari gorakis Txemze, da
viyurebodi im mxares, saiTac matarebeli wavida.
mze ukve Casuli iyo, dasavleTis ca wiTlad RudRudebda, siwiTles Sereoda
mura feric, am mura-wiTeli feris anarekli dahfenoda brtylad gaSlil mol-
urjo dedamiwas, matarebeli aRar Canda, mis gzaze midiodnen, TiTqos mirbodnen
Savi boZebi – jer kantikuntad, mere xSirad, mere mTlad erTmaneTs mijrilni.
vicodi, rom im boZebTan erTad garboda kidev ufro dapataravebuli da daTrgu-
nuli o-a. `- me arsadac ara var gamqcevi, o-a, me Cems sawyal siyvarulTan vrCebi,
Cems sawyal melebTan, Cems sawyal ZeZvebTan~ – vTqvi erTi es, gamovbrundi, ma-
gram Sin ar gamovCqarebulvar, xSiri muqi balaxi amovirCie, Cavweqi im balaxSi da
gaSlili xelebiTa da marcxena loyiT Cavexute miwas.
imwamsve vigrZeni, rom movida wminda, keTili, sxeulis yoveli nakvTis, yoveli
nervis damamSvidebeli, damasvenebeli uCinari, usaxelo Suqi...~
sul mcire SeniSvna: amis Semdeg axalgazrduli gambedaobiT axsnili maqvs im
Suqis raoba, magram dRes iseT gulubryvilobad mimaCnia eseviTari msjeloba,
gadmocemad ar Rirs.

trfialeba
monakveTi meoTxe
trfialeba

monakveTi meoTxe
revaz inaniSvili
kaci da qali
Tebervlis civi, qariani wvimis Semdeg (qari kvlavac qris), saRamo xanis svel
bindSi, rbilad gadagluvebuli gorakis ferdobs nel-nela asdevs balanCamoZen-
Zili gamxdari mela, wava, CrdiliviT gaZvreba CaSavebul ZeZvebsa da uro balaxis
bRujebs Soris, SeCerdeba, azuzuli moxedavs barsa da horizontze daxvavebul
amRvreul Rrublebs, uwadinod daaRebs pirsa da amoixavlebs:
– bhaa!
wava, qari waagverdelebs, gaZvreba ZeZvebs Soris, isev SeCerdeba, isev moixedavs
da amoixavlebs sabraloblad:
– bhaa!
kaci da qali erTmaneTs mihkvrian da sunTqvaSekrulni uyureben.
kacma Tqva:
– Sia
– oh, ras ambob! – ukmayofiloa qali, – martoa da guneba stkiva.
oTar WilaZe
wvimac asea: mtvrian totebze
maSin gadirbens, roca ar eli.
da mere dagaqvs, rogorc motivi,
aCemebuli da sayvareli.
magram Sen ukve tyuilad borgav,

damTavrda vneba – darCa ambavi...
da svel afiSas kiTxulobs qolga
da Tavisi gziT miqris tramvai.
1956
safiqrali
siyvaruli dedakacisaTvis cxovrebaa,

mamakacisTvis marto ambavia cxovrebis...
Jan poli

trfialeba
siyvaruli mamakacisTvis erTi

mowyvetili ambavia, misi cxovrebidan
amoRebuli, qalisTvis ki –
mTeli istoria cxovrebis.
Jan Jak ruso
xalxuri
Sen Cemo dido imedo,
koSko nagebo kiriTa,
kaxeTs moWrilo isaro
qalaqs naRebo iniTa!
wiTelo movis perango
Svidgan Sekrulo RiliTa,
cav wmindav varskvlaviano,
mzev dafenilo diliTa,
ukvdavebisa wyaroo
nadeno oqros miliTa,
SenTanamc yofniT gamaZRo,
SenTanac wola-ZiliTa.
xalxuri
aqedana da Senamde
aqedana da Senamde
vardi masxia yelamde,
guls miSlis, surneliT matkbobs
avdivar maRla zenamde.
rom vinme gamamiSvebdes,
sul freniT moval Senamde.
***
erdoze fetvi davyare,
vin akrefs wiwilis meti.
Sensa da Cems siyvarulsa,
vin gahyris sikvdilis meti?

monakveTi meoTxe
SoTa niSnianiZe
***
giTxari... gewyina, bavSviviT gawiTldi,
bavSviviT damtuqse Tan:
`ra cudi yofilxar... momeSvi... gamcildi
rogor gamibede Tqma~.
arao, Tavs iqnev, sastikad uarob,

meZaxi cudsa da Slegs,
me ki, ase cudi, megobrebs vuambob –
rogori kargi xar Sen.
galaktion tabiZe
Tovli
me Zlier miyvars iisfer Tovlis

qalwulebiviT xididan fena,
mwuxare grZnoba civi sisovlis
da siyvarulis ase moTmena.
Zvirfaso! suli mevseba TovliT:

dRebi rbian da me vberdebi!
Cems samSobloSi me movvle mxolod
udabno lurjad naxaverdebi.
oh! aseTia Cemi cxovreba:

ianvars moZmed ar veZnelebi,
magram me mudam memaxsovreba
Seni TovliviT mkrTali xelebi.
Zvirfaso! vxedav... vxedav Sens xelebs,

uRonod daxrils TovlTa dafnaSi.
ielvebs, qreba da kvlav ielvebs
Seni mandili am udabnoSi...
amitom miyvars iisfer Tovlis

Cveni mdinaris xididan fena,
mwuxare grZnoba qrolis, mimovlis
da zambaxebis wyebad dawvena.
Tovs! aseTi dRis xarebam lurji

da daRaluli sizmriT damTova.
trfialeba
rogorme zamTars Tu gadavurCi,

rogorme qarma Tu mimatova!
aris gza, aris neli TamaSi...
da Sen midixar, marto, sul marto!
me Tovli miyvars, rogorc Sens xmaSi,
erT dros faruli dardi miyvarda!
miyvarda maSin, maTrobda maSin

mSvidi dReebis TeTri broleba,
mindvris foTlebi Sens daSlil TmaSi
da Tmebis qariT gamoqroleba.
momwyurdi exla, ise momwyurdi,

viT ubinaos – yofna binaSi...
TeTri tyeebis momyveba gundi
da kvlav marto var me Cems winaSe.
Tovs! amnair dRis xarebam lurji

da daRaluli fifqiT damTova.
rogorme zamTars Tu gadavurCi!
rogorme qarma Tu mimatova!
tician tabiZe
karmensita
gamomiqrole, rogorc alali

da gadamagde marTali gzidan,
qalo, qali xar Tu qariSxali,
gulma aqamde an rogor gzida.
datove gulSi Seni xanjali,

rom davicalo me am brazidan.
xar angelosi, mosuli cidan –
zecad gagatan suls, karmensita.
dRe cismaradi, yoveli Rame
me Seni tanis cecxlis ali mwvavs,
risTvis mizogav, momkal baremRa,
daswvi, rac dagrCa da ar dagiwvavs.
ar dabrundeba xom awi waRma

bedi, rac unda bevri viwvalo.
me xom uSenod Tavs ar vicocxleb,
Sen siyvaruliT mkvdari var, qalo.
monakveTi meoTxe
stirian sulSi aTasi xmebiT

gadamtvreuli salamurebi,
sulSi vaSlis xe viRacam dargo,
siyvarulisTvis nu memdurebi!
ver davemale me Sens siyvaruls

vera saSveliT, verafer gziTa,
Seni xanjaliT gavifatrav guls,
zecas gagatan suls, karmensita.
aprili 1927.
daimaxsovre
Tema – mxatvrul literaturaSi dedaazri literaturuli nawarmoebisa, romelic

mis Sinaarss awesrigebs da ideur-emociur mTlianobad aqcevs, nawarmoebis
ZiriTad ideaze miuTiTebs. isini ganuyofel kavSirSia, xandaxan erTmaneTs
emTxveva, magram igiveobas ar warmoadgens. amis mixedviT ganarCeven Tematur
da ideur saTaursac (Tematuri – al. yazbegi `namwyemsaris mogonebani~, ak,
wereTeli `Tornike erisTavi~ da a. S. ideuri: ilia WavWavaZe, ` kacia-adami-
ani?!~, o. WilaZe `yovelman Cemman mpovnelman~ da a. S.).
idea – specifikuri koncefcia, romelic adamianis gonebaSi warmoiqmneba fiqris

Sedegad. termini gamoiyeneba rogorc popularul, ise filosofiur termino-
logiaSi. xelovnebasa da literaturaSi idea aris sinamdvilisadmi xelovanis
damokidebulebis gamovlena. SeiZleba itqvas, rom mxatvruli nawarmoebebi
erTgvari ideologiuri Zeglebicaa. ideas mTavari datvirTva aqvs. mkiTxve-
lis mizani swored nawarmoebis ideis (saTqmelis) wvdomaa. (naTqvamia – `lomis
galis Rirseba is ki ar aris, rom rkinisaa, lomi rom zis masSi~. am frazaSi
galia erTgvarad siuJetad, anu Temad SeiZleba moviazroT, lomi ki ideaa,
am galiis gamorCeulobis maCvenebeli).
yvelaze Zviri idea Rirs! – es cnobili gamoTqmac adasturebs, ramxela mniS-
vnelobis matarebelia progresuli mecnieruli Tu sulieri idea kacobrio-
bisaTvis.
ideebi rogorc sakuTreba
zogierT SemTxvevaSi idea SeiZleba iuridiulad dacul iqnes saxelmwifos
mier rogorc inteleqtualuri sakuTreba. inteleqtuari sakuTrebis kanoni
ar icavs TviT ideas, romelic am int. sakuTrebis baziss warmoadgens. aseTi
kanonebi ar aZleven sakuTrebis legalur statuss TviT ideas, rogorc
aseTs. aramed, es aris ideis fundamentaluri gamoxatuleba, rac daculia
sxvadasxva saxis inteleqtualuri sakuTrebis kanonebiT. daniSnulebi mixed-
viT es SeiZleba iyos e.w. kopiraiti – originaluri literaturuli naSromis
SemTxvevaSi, patenti – gamogonebis SemTxvevaSi, registrirebuli savaWro
trfialeba
marka saqonlis savaWro saxelis SemTxvevaSi, an registrirebuli saindustrio

dizainis uflebebi – garkveuli obieqtebis fizikuri formisa da Semadgen-
lobis SemTxvevaSi.
kanoni patentis Sesaxeb icavs axal ideas, romelic funqcionaluri gamogone-
ba an nou-haua; kanoni kopiraitis Sesaxeb icavs ideebs gamoxatuls wignebis,
filmebis, videodiskebis, kompiuteruli programebis meSveobiT, maSin roca
danarCeni kanonebi icavs industriul dizainsa da teqnologiur inovaciebs.
am tipis kanonebs avtorTa ideebis gamoxatulebis droebiTi dacvis forma
aqvs monopoliis formiT.
galaktion tabiZe
qari hqris
qari hqris, qari hqris, qari hqris,

foTlebi mihqrian qardaqar...
xeTa rigs, xeTa jars rkalad xris,
sada xar, sada xar, sada xar?
rogor wvims, rogor Tovs, rogor Tovs,
ver gpoveb verasdros... verasdros!
Seni me saxeba damdevs Tan
yovel dros, yovelTvis, yovelgan!
Sori ca nislian fiqrebs scris...
qari hqris, qari hqris, qari hqris!
qalav!
gulo, ocnebas malav!

cao, lurjdeba zoli!
vaJi: – daica, qalav!
qali: – dagibrma Toli!
SoriT brundeba wyali,
nisli icreba mTaSi.
– ara, – CurCulebs qali.
– kargi! – amSvidebs vaJi.
gulo, ocnebas malav,
cao, lurjdeba zoli.
isev: – daica, qalav!
isev: – dagibrma Toli!
– Tunda waiyva jogi,
kiden damrCeba mraval.
brol-Rilkilasac mogi,
roca qalaqCi Caval!

monakveTi meoTxe
xalxuri
Siraqis gzaze
Siraqis gzaze mivdivar

ukan mabrunebs qario,
win Semeyara pepela
wiTlad uCanda mxario
sayvarlis kabas vamsgavse
RmerTo, damwere jvario.
vai, ra Zneli yofila
sxvaze gavardnil Tvalio,
alvansa Semoviare
Semovatare Tvalio.
***
wylis pirad dganan balebi,
gars axvevian qalebi,
erTi SexedviT Sevatyob,
romelsac Sevebralebi.
hafez ed-din mohamed Sirazeli

(XVI s.)
***
Sen ciskari xar, me – mimqrali sanTlis mudara,
magram ganTiads sanTlisagan ara unda-ra.
suli mxdeba da mebindeba sicocxlis dReni,

Senma Rimilma Cems suls veRar gamoudara.
samares ia amiyvavebs, radgan am gulma

zed daWdeuli zilfis daRi ias udara.
hafez, Sens saflavs satrfom siod rom Cauqrolos;

Semogexeva vnebisagan tanze sudara.
ana kalandaZe
***
– rogor xar? – Cumad ikiTxe
(Zneli naRveli gSTenia...)

trfialeba
dabnelda irgvliv, mzis sxivi

mxolod borbalos hfenia...
– ra miSavs! – Tvali maride
dafarul cecxlTa mkrTomeli...
Cans, ar yoveli waSlila.
arc aragvs miaqvs yoveli!
1974
ana kalandaZe
roca
TeTri Tovlis qveS lamaz enZelas

sZinavs uTvalavs...
roca isini moiSoreben
Tovlis sudaras,
mec maSin moval SenTan, mTebSi,
Cemo lurjTvalav...

1953
ana kalandaZe
ratom SeSale biliki?!
mTas iyav cabaurTobas,

Tan waasxamdi jalabsa,
arwivTa saboinodan
Camoxedavdi aragvsa...
gana soflis gzas Camohyev
oCiaurTa karasa?
sxva gziT Caxvedi aragvze:
guls mouklavdi anasa...
1953
giorgi leoniZe
yivCayis paemani
...erTi mec gadavuqnie,

wverimc vuwvdine miwasa…
muxranuli
monakveTi meoTxe
yorRanebidan gnoli afrinda,

yabardos veli gadaiara,
isev aRvsdeqi!
muxranis bolos
Casafrebuli vsinjav iaraRs.
qsanzed, aragvzed isev hyvavian
xodabunebi TavTuxebisa,
Seni tuCebic ise tkbilia,
rogorc badagi daduRebisas.
xoxbobas gnaxe, miwurvil iyo
roca zafxuli rusTavelisa,
netamc badagi ar damelia
da im dRes xmali ar amelesa!
tramal da tramal gamogedevne,
Semovamtvere gzebi triali,
mcxeTas vumtrie saketurebi,
vlewe taZrebi kelaptriani!
magram TviTonac daileweba,
dabadebula vincki yivCayad,
muzaradian Sens qmars Semovxvdi,
Tavi Suaze gadamiCexa!
modi, momxvie xeli Wrilobas,
veRara gxedav, sisxliT viclebi…
rogorc saZroxe qvabs oxSivari,
qarTlis xeobebs asdiT nislebi…
modi!
geZaxi aTas wlis mere,
damnacros elvam Seni tanisa;
vardis furclobis niSani ari
da dro axali paemanisa!..
SoTa niSnianiZe
wvima da mezoblis gogona
gazafxulis TqveSi uSxapunebs fanjrebs,

yvela aivani gadmokidebs CanCqers,
da mezoblis gogoc gaixarebs maSin,
wvimis asaRebad gavardeba karSi,
rom xval ufro kargad
Tmebi zimzimebdes,

trfialeba
rom xval ufro kargad

me ver viZinebde.
gareT Citunebi gafantulan wvimiT,
me ki fanjarasTan ver vikaveb Rimils,
rom mezoblis gogom patara da tyupi
orad ori Citi Seifara ubiT.
gareT niavcvari qvebze aqanavebs
Camocvenil foTlebs da qaRaldis navebs,
mavTulebze mijriT wveTi wveTze cocavs
da me Senken vatan gaubedav kocnas...
Tamaz Cxenkeli
***
Camovuare xevs,
peSvi vaCuqe wyaros,
ukvdavebisa xev,
ukvdavebis wyarov.
Cems suls alersi suris
da Tu wyaros wyals aqeb,
dalie Cemi sulic,
oRond Semaxe bage.
safiqrali
mijnuroba sxva ramea, ar siZvisa dasadari,

igi sxvaa, siZva sxvaa, Sua uzis didi zRvari,
nuvin garevT erTmaneTsa, gesmas Cemi naubari.
rusTaveli

monakveTi meoTxe
galaktion tabiZe
Rvinisfero mdinarev!
midiodi velad rogorc

Rvinisferi mdinare.
rom movedi siaxloves,
Tavi moimkvdinare.
gaiRviZe! – gulze gedva,
rac arafers aq ar hgavs;
erTi Seni gamoxedva
aTas xedvas dakargavs.
mainc davimsaxure
mTvarem Rame gaaTia, krTeba SuqTa dineba,

Ramis sami saaTia, Sen ki ar geZineba.
gavacureT sadRac navi savse lurj eqscesebiT

Segayvare kidec Tavi am ubralo leqsebiT.
efineba gzebs simebad lalTa cecxli, sayure,

Seni kargi gaRimeba mainc davimsaxure.

uZiro sevda, sinanuli da martoobis Zaxili
monakveTi mexuTe

monakveTi mexuTe
giorgi leoniZe
`natvris xe~
ori Semoxedva
Tu kaxeTis gzaze gaivliT, gecodinebaT Tbilisis siaxloves loWinis xevi.

axal xidqveS loWinis xeviswyali mowanwkarebs Tavmdablad, qviSaze tkbilad
gadamavali, zafxulis papanaqebaSi odnavRa moCans, daWrili mtredis frTis bar-
tyuniT ZlivsRa miignebs gzas.
am wyalsac axsovs Cemi bavSvoba!
zemoT, patara sofelSi, romelsac kldis wyaro hqvian, mamidaCemis ganier
mamulSi CamoCxrialebda, Camocimcimebda unaRvlod. me kargad micnobs es patara
wyali! hkiTxeT, mogiyvebaT, Tu Cems yrmobaSi rogor vestumrebodi xolme mami-
daanT! ra moamage biZa myavda, nikolozi. ra kargi tolebi myavdnen im sofelSi:
sabeda, aglia, arsena, zaza, qeTe, maisa, Citifexa, nitria, SoSia, zecura, leqsura
da vin mosTvlis. nikolozis Zmas, garsevans – isic xom naTesavad momxvdeboda, –
Carxiani wisqvili hqonda zvarSi. mbrunav Carxze wyali imsxvreoda almasCqerebad.
Camovjdebodi xolme wisqvilis gverdiT did, gadaCrdilul kaklis griloSi da
vtkbebodi wylis Cqeralis frqveviT, TiTqos Carxze aTasi cisartyela yofiliyos
daxveuli.
erT dRes wisqvili moulodnelad daketili damxvda. siberiT daxvewili me-
wisqvile Calxia uecriv gardacvliliyo, TiTqos misZineboda fqvilis tomrebsa
da sacaloebs Sua miwolils.
Rrma moxucs balRebis Tavi ar hqonda, ar gvikarebda. garsevans metad Seenana
amagdari Calxia da saqelexo pur-Rvino Seawia. keTili iyo garsevani, Tumca xel-
magari, jiqi. me Zalze vuyvardi da xSirad gazeTebs makiTxebda; esiamovneboda,
rom ise patara Tavisuflad vkiTxulobdi wignsa Tu gazeTs.
swored amaze adre, sanam kldis wyaroSi gadavidodi, mamidaCemma Cemi sayvareli
gnola xari gayida. mojamagire uCioda – uRels eurCeba, uarSiobso! me ki Zalze
miyvarda. lamazi iyo Cveni xari, gnolisferi, lamazTvaleba, mec vuyvardi gnolas,
kiserze vekidebodi, balaxs vTavazobdi. arc erT sxva xarSi ar gavcvlidi, magram
ra meqna! movida myidveli, gaxarebulma apeuri gamoaba, CasWida xeli wasayvanad...
da uceb WiSkarTan, gnola xarma Semomxeda iseTi TvalebiT, rom kinaRam iqve ar
gaviyine. dResac ki maxsovs gnolas samduraviani Tvalebi, gnolas Tvalis Rru-
beli...
im dReebSi sevdiani viyav, gnolas ganSorebiT aforiaqebuli... erTxel wisqvils
mivaSure. wisqvilis kari Ria damxvda. Carxi isev trialebda. Calxias nacvlad vinme
axlad gadmobinadrebuli mewisqvile damxvda. me SevkrTi da ukanve unda gamov-
brunebuliyavi, magram man TviTon daminaxa, damiyvava... gamecno...
wynari da saTno meCvena raJdena im wisqviliviT, im patara wyaliviT, wisqvils
rom atrialebda; maSinve guli gadamiSala. mec Cemi SevCivle. gnola xaris ambavi
gulmodgined momismina. TviTonac cremli gadmoscvivda... gamikvirda... gavida
xani, davmegobrdiT.

raJdenaze dacinviT ambobdnen – cis mecnieriao, varskvlavebs angariSobso,

da marTlac, araerTxel minaxavs, rogori gatacebiT Sehyurebda xolme varskv-
lavebiT moWedil cas...
–ai is JuJuna samxiarulo varskvlavi miyvars, bRuja-bRuja sxivebs rom hyris,
is macocxlebs – da xels gaiSverda gvirgvinian varskvlavisaken – is ki, meore,
CemsaviT mibJutuli, gulmimqrali, ar miyvars, ara! – RimiliT ityoda. wisqvi-
lis gverdiT, mwvaneze wamowolili flamarioniviT misCereboda cas: itacebda
varskvlavTa dakamkameba.
– vin icis, iqac aris qali da kaci! iqac aris qalaqebi: vin icis, iqac aris gada-
reuli simdidre, Tu iqneb siRaribiT iqac qvas lokavs adamiani. iqneb, iq sikvdili
ar aris... – dasZenda didi siCumis mere.
– xan minda survili gavgzavno, Sevisxa frTebi da gavfrinde mzis dedasTan
saCivlelad!
– vis uCivleb?
– cxovrebas, borot adamianebs, beds!
– eh, ver vipove Cemi varskvlavi!
saCivari ki marTlac bevri hqonda... sitkboiani raJdena bedisagan daCagruli
iyo. jer coli mokvdomoda. mere omsa Tu xetialSi upatronos Turme Wleqi
Sehparvoda. gaego, rom sadRac arsebobda abasTumani, romlis samkurnalo haeri
moarCenda, magram abasTumani misTvis miuwvdomel ocnebad rCeboda.
erTxans scada kidec Tavis movla. rZesa da kvercxebs Seewyo, magram sofelSi
dacinva daiwyes – iZulebuli gaxda kvercxi farulad eylapa, sadme buCqnarSi,
venaxis mifarebul yureSi an Tavis daketil qoxSi, magram soflis damcinav Tvals
ra daemaleboda? male sulac akveTa rZe da kvercxebi, dacinvamac gaagulisa.
– mainc araferi margoo...
– wisqvilis daxavsebuli Carxis Tvali ki cxovrebasaviT trialebda; zed emsx-
vreoda aTi aTasi margaliti... naRamurze ca qaTqaTebda irmis naxtomis almasuri
mtveriT da varskvlavTa umankoebiT... rZedaRvril RameSi mTvlemare kaklis xeebi
da verxvebi moSambnarul CrdilebiT binds aZlierebdnen:
mTvareo, Tvalis naleo,
goris pirs modi maleo,
bnel-bnuli gamixareo...
RiRinebda TavisTvis raJdena... Cven, patara gogo-biWebi, vusmendiT.
Tu mze xar, dabla Camodi.
maRla mTas ras efinebi?
mewisqvile aTas rames gviambobda. uwigno kaci iyo, magram wignebs makiTxebda,
TviTon RimiliT mismenda. zogierT wignze ityoda:
– ara, ara, mag wignSi is ara weria, rac Cems guls undao!
raJdena bevris mnaxveli iyo.
– erTi, wisqvilis yelSi ar gamomivlia, Torem danarCeni yvelaferi minaxavs
cxovrebaSio!
da marTlac ra ar enaxa! marto iaponiis omSi yofna rad uRirda? orjer iyo
daWrili liaoanTan da port-arturTan.
– ra yofila omi, nuRar mkiTxavT. me rom iq gaJuJuli xalxi vnaxe, gaxruli
mklavebi... Tavis kenCxo qviSaze meti eyara, netav ra samarTalma unda uSvelos

monakveTi mexuTe
Cvens xelmwifes, – Cumad ityoda, Tan sifrTxiliT aqeT-iqiT miixedavda... – ras

sCadian es xelmwifeebi... rom naxo maTi namxecavi, naqnari, nadiric ki ar ikadrebs!
zogi saldaTi Savad, qoniviT damdnariyo miwaze. Znelia saamboblad...
omidan Sin mobrunebul raJdenas saxlis magier partaxi daxvedria. deda gar-
dacvlia. mama arc omSi wasvlamde hyolia. erTaderTi dac sxva sofelSi gaTxovil-
iyo. gamojaruli, natialevi saxliRa darCeniliyo. naezovarSi Robeze atotebuli
Txa Wamda monagar xexils, mezoblebma samaxsovrod aWrili da misTvis sagangebod
Senaxuli dedis WaRara daaxvedres.
meore dRes nasaldaTars unda efiqra cxovrebaze da mezoblebis TaTbriT igi
Calxias monacvle gaxda.
... didxans ugdebda yurs raJdena lelqaSis musikas da verxnalas Srials.
– verxvisTana Sriali ara xes ar gamouva! – ityoda darwmunebiT.
bunebis ambebi uxvad icoda. metad uyvarda mzis mSvenebiT mofenili, uRrublo
ialnos mTis aivani martyofis Tavze, civ-gomboris serebi...
uxaroda brolosani laJvardi, vardnari, Tavayrili yana... mtevan-oqrovani
vazi... atmis briala kalaTa...
mindvris TiToeuli yvavilisa da mcenaris saxeli icoda; – yvelas esayvarlebo-
da:
– ai, kokroWina, vardkaWaWa, oqroSvinda, walika, xaWiaWora, furfuSela, Rri-
anWola!
– ai, famfara, yvaviskuda, jorisZua, Zirtkbila, xvarTqla, Salga, sosana, Rvia,
svia...
– neta, romelia maTSi ukvdavebis wamali?
– es gorvela varo; es avSani varo; es abzinda varo!
Tvalsazriani iyo: puris Rila masaviT aravin icoda.
– agre, Robeze wiflisCita, kidev patara jixola, misxala, SiSimqrala! masze
sawyali aravinaa, bude ar aungrio!
uyvarda kaliis mWameli tarbi, – adamians exmarebao; wablia xari glexis Zmaao!
WianWvelis goralas daacqerdeboda: erT dRes cocxlobs WianWvela da eqvsi Tvis
cxovrebisaTvis cdilobso!
gulubryvilo Semocqera icoda – gamomcinari TvalebiT.
aWrili vazis akidos hkocnida: TuraSauli vaSli SuqiT guls unaTebda, Wir-
naxuls aRmerTebda – Wirnaxuli wmindaao, marTlac, Wirnaxuliao! niavwvrilze
pirsicili mosdioda: – egre Semoiqrole niavo, ar daiRalo. codvaa adamiani, Cven
rom axla am CrdilSi visvenebT, ramdeni muSaobs mzis gulze! Zna modis jara-jara,
zed oflis wvima moswvims rom icode!
xan nakodi ecodeboda.
– yuri moimaxvile, yvela sulieria! maS, miwa raT stiris? ar ginaxia miwis tirili
dilaadrian? balaxi rom nams gauSvebs, is miwis tirilia! ra atirebs – Cveni codva?
Tu mzis amosvla uxaria? Sen ici, rom xem da qvamac icis dardi?! sicilic icis
dedamiwam – TeTrad rom icinis xexili gazafxulze. yvaviliT icinis dedamiwa,
ca varskvlavebiT icinis!
gulaRma miaCerdeboda caze irmis naxtoms da misi sanaxaobiT damtkbari, aR-
frTovanebuli, ityoda: – es irmis naxtomi rom ar iyos, cxovreba Calad ar eRi-
reboda!

... oqros sabados ar eZebda sxvasaviT, oqromZivebiT gabrwyinebuli kordi,mdelo,

xevnari Tu elvare xilnari misi oqros sabaduri iyo, mas esaubreboda yoveldRiu-
rad; misi siuxve da umankoeba itacebda; wylis Cqro uyvarda, wyalcotaobas ver
itanda...
cxovrobda bunebis mfarvelobiT, sxvisi umfarvelo. gakvirveli iyo yvaviliani
samzeos simdidriTa da adamianis siRaribiT! saidan gaCnda am elvare Suqze WuWyi
an siRaribe, roca Cemi suli yvavilebSia gaxveulio?
Zalze uyvarda xevSi mosuli `qristes balaxa~. qristes siyvarulis gamo Tayvans
scemda. grZeli da brtyeli foTlebi hqonda am balaxs. foTlebze Turme qristes
tirili ewera da raJdenaze ambobdnen, im foTlebze qristes tirils wigniviT
kiTxulobso!
male TviTon raJdenas satirlad gauxda saqme: gaufrTxileblobiT marcxi
mouvida, uneburad, wisqvilis CarxSi xeli moayola. Carxma xeli daiTria. didxans
iavadmyofa, soflis dedakacebma sikvdils gadaarCines samkurnalo balaxebiTa
da malamoebiT. gadarCa, magram xeli ki samudamod dakarga, gauxma...
cota rom moimglova, mokrZalebiT garsevans mociquli miugzavna, zarali
Semimsubuqe, lukmis maTxovrad nu gadamaqcevo! garsevanma gaikmara, – Cemi ra
bralia, Tu cas Sehyurebdi, varskvlavebs iTvlidi da xeli CarxSi moayoleo, da
meorec – me TviTon vapirebdi dagxmarebodi, Txovna rad damaswario, gana aseTi
gulqva varo?!
maSin, sxvaTa rCeviT, raJdenam uCivla. axla garsevanma iwvitina, rogor Tu
Civili makadrao. jibrze dadga.
garsevanis savse saxli naqonobiT marTlac xeobis Tvali iyo: avsebuli yanwi,
dasxmuli jami! saxls dovlaTis naTeli adga. garsevani ar iyo RvTis ubeSi gaz-
rdili, arc oqros artaxebSi dabadebuli, magram Tavis droze mecadine, saqmis
gamrige, axla SeZenaze gaCerebuli iyo: meti xveWis zrunvaSi aRar iyo, rogorc
uSvilZiro, rac qoneba hqonda, isic sxvas unda darCenoda. amitom misi cxovreba
umetesad xelgaSlil maspinZlobaSi midioda.
–Wkvianma kacma sofeli aago! – aseTi saxeli hqonda davardnili garsevans.
magram TviTonve TavmomwonebiT dasZenda: `Wkvianis sityvas regvenis yurSi sZi-
navso!~
–xevre de xevre! – tvingaficxebiT ityoda, – Sesawevari undodaT?! – imuSaon
da eqnebaT! me raT mevaleba, yvela varCinoo, ra Cemze ipoves tarisio!
orives mxriv samduravi, gulkleba gamoCnda, sofeli or banakad gaiyo: rigi
memamules emxroboda, rigi – raJdenas. Seiqmna samarTalSi rbena, mowmeebis
Sovna...
ori wlis Semdeg raJdenam waago saqme! im dilas samjer gaxurda garsevanis
Tone, cxvarTan erTad nasuqari dekeulic wamoaqcies, qaTmebi gawyvites, qvevrs
axades... Wames, sves, ilaRobes iboboqres... mesame dRes WenebiT, cxenfreniT wavid-
nen stumrebi... erT kviras moundnen garsevaniani saxlis dalagebas da pirvandel
wesrigSi moyvanas.
raJdena aRar muSaobda wisqvilSi, magram wisqvils xSirad daxedavda xolme.
dajdeboda mwvaneze da Soridan ise esayvarleboda. wisqvilSi axla sxva muSao-
bda.
erTxel me da garsevani vaSlis qveS vijeqiT. me axal gazeTs vukiTxavdi, radgan

monakveTi mexuTe
saTvale dahkargvoda, zvarSi amoiara raJdenam da garsevanma Tvali Sehkra dabe-

Cavebuls, Seecoda, gamarxvebuli kacis gulkeTilobiT mTxova: daewie, dauZaxe,
tkbil sityvas vetyvio! – aki giTxariT, keTili kaci iyo garsevani. mec gamixarda,
davewie, geZaxis-meTqi! aCqarebuli raJdena wamiT mobrunda, Sedga da erTi iseTi
Semomxeda im gnola xariviT, guli kinaRam gadamiqanda. mas mere aRar minaxavs...
magram davinaxav Tu ara loWinis wyals, maSinve sawyali raJdena momagondeba
xolme! TiTqos loWinis wylis wynari zvirTebidan raJdenas sevdiani xma meZaxiso.
am zvirTebidan xom Cemi yrmoba mecimcimeba...
vera, verasodes ver daviviwyeb raJdenas Semoxedvas iseve, rogorc dRemde ar
masvenebs gnola xaris Tvalis Rrubeli!
revaz inaniSvili
mglis mokvla
(biZaCemis naambobi)
koleqtivi axali Camoyalibebulia, qveviT, mrudeebSi gviyenia saqoneli: cxvari,

kameCebi, Rori. Cven kidev komkavSirelebi varT: sawyali mamaSeni, ioseba, Tedua,
me. suyvelas Tofebi gvaqvs. rusuli SaSxanebi. RamRamobiT sofelsa vyaraulobT,
koleqtivis mtrebisa gveSinia, erTmaneTs paroliT vatarebT: – paroli! – qinZi,
meore dRes: – paroli! – lobio. mesame dRes: – fafa! da ase.
movida Tovli. wamouyva am azamburis mxridan, gaaerTiana ca da dedamiwa. jer
xom muxlamde dado, axla gadaiRo, cota gaadno da zemodan moyina. wamovida am
moyinulze da isev dado. dado da daumata. vazi Zlivsa Canda venaxebSi. daimSa
nadir-frinveli tyeSi. moawyda sofelsa da Walebs. Citi minaxavs, kaco, magram im-
deni arasodes. aes derefani sul savse iyo lamaz-lamazi skvinCebiT. dedaCemi rom
gavidoda da sakenks gautanda qaTmebs, wiwilebiviT dasdevdnen ukan. RamRamobiT
ZaRli veRar bedavda dayefebas: mgeli dagvedo, TiTqos osmalo Semoseulao. rom
dahkravdnen buks – auu! xan aq, xan iq, acaxcaxebda imaTi xma yvelafers.
amocvivdnen gulgaxeTqili mwyemsebi da meRoreebi: gviSveleT, mogvexmareT,
Torem dagvWams nadiri saqonlianado. wavediT eseni, es komkavSirlebi: mamaSeni,
me, ioseba, Tedua. waviyvaneT Cveni moridebuli, maSinve magari monadire. waviReT
erTi tiki Rvino, xorci, purebi, CavediT.
mTvariani Rameebia – fetvs ahkrefav Tovlze, vsxedvarT, Cveni fermebi romaa,
imis cota aqeT, beberi wnori Tu gaxsovs, Zvel gomurSi. gvinTia Suacecxli,
vwvavT mwvadebs da vadRegrZelebT erTmaneTs. Cvena vsvamT, es moridebuli kidev
mal-male adgeba da miva sanaTurTan, gareT iyureba. am sanaTuridan mTeli riye
moCans – gadasworebuli, gadalesili. wyalic gayinulia, winwkali aRar – miipareba
arsad. aqeT, kbodesTan, Cvenidan, egre, xuTi guTneulis gaSlaze, mkvdari cxeni
gdia fexebaweuli, gaSeSebuli, meRoreebs moukvdaT. im cxenTan unda movidnen
mglebi. Tofebi kedelze gvaqvs miyudebuli. amodis da amodis mTvare. gareT isea,
TiTqos fiandazi iyos haeri. gadacda saSuaRameos. Zili gvereva. da ai, vnaxoT,
amoiRo sadRac xevs gaRma erTma mgelma xma, gavida cota xani da axla sxva mxridan
amoiZaxa meorem. ar vici, mzveravebi hyavdaT, Tu ra iyo, aegre, xan aq amoiZaxebdnen,
xan iq, moridebuli sanaTurTan aris mikirkitebuli. mivediT Cvenc, mivjgufdiT,
viyurebiT. moridebuli gvaniSnebs, iqiT gaixedeTo. vixedebiT iqiT, vakvird-
ebiT da vxedavT: am TeTrad wasuli da yinvis Txeli burusiT mibundovanebuli
riyis iqiTa napirze ZeZvis RobesaviT raRaca iZvris, modis, moiweleba. TiTqos
ruxi mtveri iyos da is mohqondes niavs. iara ese, iara da gaCerda. mglebis xrova,
kaco! ra vici, ramdeni iyo! dganan egre Cven pirdapir, Sors da imaT siruxeSi xan
erTi Tvali gabrwyindeba cicinaTelasaviT, xan meore. davavleT Tofebs xeli,
mzada varT. moridebuls velodebiT, ras gvibrZanebs. moridebuli muStiviT aris
mokumSuli. xeliT gvaniSnebs, Cumado. anda cota iqiT mideqiTo. bolos gamoeyo
xrovas sami mgeli. modian Cvenken, TavaRebulebi, kavaleristebiviT. wamovlen,
wamovlen da gaCerdebian. isev – wamovlen, wamovlen, wamovlen da gaCerdebian. im
mkvdar cxens uaxlovdebian. movidnen. dadgnen aese, Tavaweulebi, maRlebi. kidev
raRacas ugdeben yurs. daudo moridebulma SaSxanis lula sanaTurze, gavuSvireT
Cvenc – aba, midiTo da mivayoleT oTxivem TiTojer! meorejer! mere gavixedeT
da ras vxedavT: raRac mbrwyinavi korianteli dgas. ai, naTeli rom adgas wmin-
danebs, iseTi. gagviskda guli, RvTisa xom araferi movkaliTo, komkavSirelebi
varT, magram mainc! SeSinebulebi vuyurebT erTmaneTs. kidev kargi, rom sul male
gafermkrTalda is brwyinvaleba da gaqra. maSinve ki mivxvdiT, waqceuli mgeli
abuqebda gayinul Tovls da is brWyvialebda mTvaris Suqze.
gavcvivdiT gareT, egreve, Tofebianad. CavcvivdiT flaqvafluqviT kbodeze
da wavadeqiT Tavs. ai, mgeli! ase ori xeli rom miatyupo da gaSalo, amodenaze aqvs
daRebuli piri, sulsa Rafavs. amogvxeda cali TvaliT, raRac sacodavi TvaliT,
gviyura, gviyura da mere, lamfas rom Cauweven, aegre nel-nela Caiwia sinaTlem
im TvalebSi, Caiwia, Caiwia da Caqra.
Cven Tofebze dayrdnobilebi videqiT xmis amouReblad.
sikvdilis dros yvelani erTnairebi varT, Svilo, adamianebic da cxovele-
bic.
SoTa niSnianiZe
***
roca mimtkiceben: balaxi mwvanea!
yinuli – civia!
platoni – brZenia,
kaci dabadebiT patiosania –
pirdaRebuli var...
da...
mrcxvenia...

monakveTi mexuTe
vaJa-fSavela
martooba
aRar mestumra arwivi,

aRar damyefa Tavzeda.
aRarc ro kargi malaRebs,
aRarca vjavrob avzeda,
sulsa mxdis mteri, tyavs maZrobs,
jalaTad madga karzeda.
ara sCans Cemi arwivi,
ro mxari damkras mxarzeda.
avenTo, rogorc sakire,
daviwva Tavis alzeda,
an Tofis Caxmaxs movzido,
xeli davidva xmalzeda.
aRar vargivar arafrad,
davClungebulvar Zalzeda.
modi, arwivo, sada xar?

SoriTve gicnob xmazeda.
Sens mosvlas roca ki vigrZnob,
gamovicvlebi wamzeda;
myis vtoveb dedamiwasa,
gadavsaxldebi cazeda.
xan fandurs SevaJRaruneb,
xan davamRereb Tarzeda.
xan vtiri, xana vloculob,
xan brazs, Sxams vanTxev Sxamzeda.
roca arwivi Tan maxlavs,

mazis marjvena mxarzeda, –
mefisa madga gvirgvini,
vzivar samefo taxtzeda!
Seuracxyofas vin mkadrebs?
salams miZRvnian cdazeda.
roca arwivi wamiva,
Cvari var, mcire Cvarzeda.
dammaleT, nu gamomaCenT,
ar SescdeT, damsvaT jarzeda.
1912

daimaxsovre
romani – romani aris franguli sityva da hqvia yvelaze did TxrobiT nawarmoebs.
romanisTvis damaxasiaTebelia:
1. didi moculoba;
2. vrceli ambavi;
3. moqmedebis gaSla drois did monakveTSi;
4. siuJetis mravalferovani xlarTi;
5. bevri moqmedi piris Semoyvana;
6. protogonistis cxovrebis sxvadasxva mxaris Cveneba. arsebobs romanis
mravali saxe: istoriuli romani, fsiqologiuri romani, fantastikuri ro-
mani, socialuri romani da sxva.
kompozicia/arqiteqtonika – kompozicia/arqiteqtonika aris mxatvruli

nawarmoebis wyoba, ageba, nawarmoebis Senobis ConCxi, razec Semdeg mxat-
vruli elementebi Sendeba. es cneba musikaSi, mxatvrobaSi, arqiteqturaSi,
literaturaSi garkveuli Tvisebebis Semcvelia, magram yvelgan warmodge-
nilia, rogorc formisa da Sinaarsis erTianoba. kompozicia/arqiteqtonika
Txzulebis agebis ostatobasa da mTlian struqturas gulisxmobs.
niko lorTqifaniZe
sevda
(romani-miniatura sam nawilad)
mTeli cxovreba am adamianisa sevdam moqsova.

pirvelad rom gadmoixeda loginidan axlad gamoRviZebulma, dainaxa mwux-
ared momRimari saxe gayviTlebuli qalisa da maRalqoCriani kacis, romelnic
alersiT mas Sehyurebdnen. iyvnen mSoblebi. da mwuxare Rimils sevdiani RimiliT
upasuxa.
TeTr baldaxinze idva kubo. Savi cxenebi sutaniT cota acilebdnen.
mama da Svili wynaris nabijiT ukan mihyvebodnen.
mama ar tiroda.
bavSvi fiqrobda: mamas ufro vuyvarvar Tu dedas? mamas Zaan vuyvarvar, mara
dedas kido sxvanairad. ai, axla deda usaTuod ifiqrebda: dameRleba Cemi biWikovo
da TavisTan damsvamda.
deda! – undoda xandaxan wamoeZaxa bavSvs, magram rogorc waiwevda win, mama,
romelsac misi xeli eWira, SeaCerebda da mzrunvelobiT daixreboda misken...

monakveTi mexuTe
Tvals amoswmendda. bavSvi ki morcxvad miixed-moixedavda da or-sam cremls

gadmouSvebda, xelis zurgiT Cumad amoiwmendda Tvals da isev daiwyebda fiqrs.
– deda axla wavida. mamam miTxra, aRar movao... didxans ar mova, Tvara mere mova...
me ar daviZineb... sul vucdi, vucdi... mere yvela rom daiZinebs, maSin CemTan mova...
Cem unaxavad ver gaZlebs.
deda! – wamoscdeboda bavSvs, morcxvad Tavs Cahkidebda, fexis gadadgma odnav
aereoda da isev marjveT gadaabijebda fexs, rom mamas gverdSi kargad gahyolo-
da.
saflavSi Caasvenes. baldaxini wavida, oriode nacnobic miimala.
darCnen orni, sevdiT erTad SeduRebulni.
dRe Rames eyreboda. fermixdili mze Caesvena. mwuxare, danaoWebuli ca dar-
Ca.
sevda!
dedas sevdam ojaxisagan mouspo dRe.
mamam ver gauZlo uZlurebis sevdas.
Svili Seiwira sevdam soflisaman.
sevda!

usaxelo grZnobebi
monakveTi meeqvse
usaxelo grZnobebi

monakveTi meeqvse
xorxe luis borxesi
tyve
amboben es ambavi moxda quniSi, an tapalkaSi, Semosevis Semdeg daikarga bavSvi.

xma dairxa, rom isini swored moTareSe indielebma gaitaces. mSoblebi uSedegod
eZebdnen mas. gavide wlebi, erTxelac viRac jariskacma, romelic qveynis Suagul
raionidan Camovida, maT mouyva cisferTvaleba indielze – egeb isaa Tqveni
Svilio. rogorc iqna axloblebma moinaxules es biWi (Tu ra viTarebaSi amaze
qronika sdums, me ki ar minda gamovigono is, razec araferi vici) da daarwmunes
Tavisi Tavi, TiTqos swored es iyo dakarguli bavSvi.
miyruebul adgilas barbarosebs Soris gazrdil kacs ukve aRar esmoda mSob-
liuri enis sityvebi. magram gulgrili morCilebiT mainc gahyva maT saxlamde. iq
is gaCerda... rogorc Cans, imitom, rom sxva yvelac gaCerda. man Sexeda ezos karebs,
saxeze ki dabneuloba etyoboda. uecrad welSi moixara, Sehyvira, Sevarda SigniT,
swrafad gadalaxa ezo da samzareuloSi daikarga. iq man Tavdajerebulad Sehyo
xeli gamWvartlul buxarSi da amoiRo rqissaxeluriani dana, romelic bavSvobaSi
Semala iq. misi Tvalebi sixaruliT gabrwyindnen, mSoblebi atirdnen – rogorc
iqna ipovnes Svili. savaraudoa, rom am erT gaxsenebas mohyva sxvebic, magram in-
dielma ver SeZlo oTx kedels Soris gaCereba da erTxelac miatova iqauroba
da isev miaSura Tavis miyruebul mxares. rogor minda vicode, ra igrZno man im
Tavbrudamxvev wams, rodesac Seebnen awmyo da warsuli, iqneb mkvdari Svili im
wamier aRtacebaSi gacocxlda, raTa isev iq momkvdariyo, an iqneb man rogorc
Cvilma bavSvma an ZaRlma daiwyo Tavisi mSoblebisa da saxlis cnoba.
safiqrali
`rac erTxel cxovlad suls daaCndebis,
saSviliSvilod gardaecemis~.
nikoloz baraTaSvili

usaxelo grZnobebi
ana kalandaZe
Seyvarebulni odes qarebi
iasamani svel kibeebTan

raze fiqrobda?
misi gaZrcvili rto, uyvavilo,
qars ar mihqonda...
guldaxuruli misi rtoebi
Tavs Zirs ixridnen...
Seyvarebulni odes qarebi
muxls ar iyridnen...
ukve zizRi da sicive krToda
maTi TvalebiT...
rogor gulgrilad, o, ra gulgrilad
qrodnen qarebi...
magram...
Camavali mzis zoli gawva saRamos zRvaze...

nanatri satrfo talRaT gulze miikres... magram...
zoli SeTrTolda, gainaba, mere... sul gaqra...
boSa qali
da ra qali?! xelisguliT satarebi...

ra Tvalebi?! elvis cecxlis damWeri...
boSa qali, varskvlavebis sadarebi...
Sexedes da... SeukurTxes gamCeni...
mezRvaurebs gamomwvevad gverds auvlis,
etyvian da... isic etyvis urigos...
xelgaSlili gadudgeba mezRvauri:
– mxolod erTxel makoceo, suliko!..
es pawia, siyvarulis dostaqari,
gana dardobs, Tvalebs cremliT iosebs?
mxiaruli, fexSiSveli boSa qali
stveniT midis portis sanapiroze...
Rrublebi
maT gadaiares ca piramidebis,

xeTa da midia...
zRapruli urartu, qarTuli mindvrebi,

monakveTi meeqvse
kvlav saiT midian?

ramdeni mwvervali gadavles uklebliv,
kvlav fexqveS raoden mwvervalebs iTvlian
Rrublebi... kvlav saiT midian Rrublebi?
ra vici... midian...
arabi xar?
dgaxar quCis ganapiras,

vardebs hyidi...
– Cemo kargo,
arabi xar?
– iezidi...
rogorc ia
Tavdaxrili buCqis Ziras,
morcxvi xar da
rogor gSvenis kdema didi...
– Tqvi, SavTvalav,
arabi xar?
– iezidi...
loculobs gveli
gasrialdeba xevSi zmorebiT

tanmoxatuli ucxo zolebiT,
muxlebs moiyris da SiSis mgvreli
loculobs gveli...
albaT, codvil suls avedrebs RmerTsa,
rom idumalebs,
sevdian Tvalebs,
miapyrobs zecas,
Cumad CurCulebs geslian eniT...
grili niavi foTlebTan mrkeni
Searxevs balbas, Srialebs leli
da SiSis mgvreli
loculobs gveli...
vin ityvis axla, erCodes kacTa,
naidumalevs
ros mzes aCvenebs dawinwklul tans da
sevdian Tvalebs?
tyis banovani zanti zmorebiT,
tanmoxatuli ucxo zolebiT
morCeba locvas da SiSis mgvreli
xelSi dairiT
usaxelo grZnobebi
velebs daivlis
da uzundaras icekvebs gveli...
***
– Tqvi, arjakelo, xviara,
qsanze vin Camoiara?
– ravi, Rrublebze vfiqrobdi
da ara gamigia ra...
– mec... sxvaTaSoris vikiTxe,
salaparakod ki ara...
beTaniis gzaze
askili, mocxari, mocvi...

gzadagza kunelic gvxvdeba...
aRar wvims... lamazi mxrebi
gaSales lamazma mTebma...
mivdivarT... mivdivarT... civi
seqtembris qarebi qrian...
svel gzebze wablis da ifnis
da muxis foTlebi yria...
movediT samadlos xevTan...
nislebSi danTqmula isic...
me minda... sul viyo SenTan,
rogorc es mTebi da nisli!
askili, mocxari, mocvi,
gzadagza kunelic gvxvdeba...
aRar wvims, lamazi mxrebi
gaSales lamazma mTebma.
micqire TvalSi
micqire TvalSi,
Sen dadumdi?
igrZeni gana?
ideqi wynarad
da bindian
TvalSi miyure...
nurafers metyvi.
me ar minda
aravis nana.
gind aRmidgine
isev guli,
monakveTi meeqvse
gind damixure,
micqire TvalSi,
o, Cems TvalSi
saSineleba
igrZeni gana?!
galaktion tabiZe
ukanaskneli matarebeli
cxovrebis etlis sadarebeli

sacaa gava matarebeli.
miemgzavreba imedi Cemi
bedis varskvlavis sadarebeli.
vici, am wasvlas rac ewodeba –

ra saWiroa exla godeba.
matareblisgan ros mimiRia
an TanagrZnoba an Secodeba?
matarebeli Tvlems, rogorc lava,

matarebeli xuT wuTSi gava,
vinc sxvebs acilebs, droa Casvlisa,
matarebeli xuT wuTSi gava.
aha, daiZra rkinis borblebi,

mivdev vagonebs, maxrCobs grZnobebi.
gemSvidobebi samaradisod,
samaradisod gemSvidobebi!
netav aseTi rad mergo bedi –

yovel Jams vkargo TiTo imedi,
gamosalmebis xelovnebisTvis
nuTu arvin ars poetis meti?
revaz inaniSvili
gminva
– avaai! – amoigminebs Svilebmkvdari qarTveli dedaberi da uceb aSkara xdeba,

rogor Seiqmna miTi eqoze. Savi samosis qveS aRaraferia darCenili garda am gmin-
visa.

cvalebadia irgvliv yoveli
monakveTi meSvide

monakveTi meSvide
hainrix haine
***
cvalebadia irgvliv yoveli,
weliwadebic ase garbian.
mxolod ucvleli qveynad is aris,
rom yvelaferi cvalebadia.
safiqrali
`naTesavi warvals da naTesavi movals, qveyana hgies ukunisamde~.

eklesiaste
galaktion tabiZe
mesaflave
mesaflave, Sen ambob, rom qveyanaze vinc ki kvdeba,

im wuTSive misi Crdili yvela Cvengans aviwydeba?
eh, ar mjera me eg raRac... momabezre kidec Tavi,
da Sewyvite, Tu RmerTi gwams, eg dacinva gulsaklavi.
vardis Tvea, maisia, norC balaxebs sio arxevs,
xeebs yvavilT TeTri gundi, rogorc Tovli, ise awevs,
mze narnari sxivebs afrqvevs da siTboSi mTa-bars axvevs.
yvavilebiT moqargula aremare momxiblavi.
vera xedav, mis saflavze rogor tiris oblad qvrivi?
rarig Svenis axalgazrda qals es sevda RvTaebrivi!
gana guSin ar iyo, rom am moklulma dardiT qalma
cremli Rvara, roca satrfo civ samares miesalma.
dResac igi im samares gulmokluli dahqviTinebs,
dRiT ar icis mosveneba da RamiTac ar iZinebs.
mova xolme da dajdeba civ samaris gaSlil qvaze,
dardiT aris gaJRenTili misi uRvTo silamaze;
Tmas gaiSlis, daemxoba da cremlebi scviva, scviva...
suls miSfoTebs eg qviTini, guli mtkiva, guli mtkiva!
magram ra vqna! mesaflave, Cumad iyav, ugde yuri...
gesmis, gesmis, rogor kvnesis daRlili da ubeduri? –
`gavqre ise, rogorc nisli, rogorc Ramis moCveneba,
ar meRirsos kvalareuls simSvide da mosveneba.
Seni saxe guls kawravdes, rogorc viyo, sadac viyo,
Tu rodesme ar maxsovde, Tu rodesme dagiviwyo!~

mesaflave, kidev ityvi, rom amqveynad vinc ki kvdeba,
ai, Tundac galavnisas mesaflave aRebs karebs;
axalgazrda vinme vaJi kidev satrfos asamarebs.
gulmokluli Zvirfas kubos ar scldeba, ar Sordeba.
gana rosme sxva amgvari siyvaruli meordeba?
usazRvroa misi sevda, usazRvroa mwuxareba,
da gadmosCqefs gulmoklul vaJs
TvalTgan cremlTa mduRareba.
ficiT ambobs: òh, SeSfoTdes samareSi Cemi Zvlebi,
ar aTbobdes Cems samares gazafxulis mzis sxivebi,
gavqre ise, rogorc nisli, rogorc Ramis moCveneba,
ar meRirsos kvalareuls simSvide da mosveneba;
Seni saxe guls kawravdes, sadac viyo, rogorc viyo,
Tu rodesme ar maxsovde, Tu rodesme dagiviwyo!~
mesaflave, kidev ityvi, rom amqveynad vinc ki kvdeba,
is qali ki, weRan rom vTqvi, isev modis TmagaSlili,
da samares dauviwyars Tavs adgeba, viT aCrdili,
xelSi vardis mTeli buCqi, jer iseve daumWknari,
moaqvs, rom miT daamSvenos samarisa TeTri jvari.
oh, es qali, albaT dardiT yvaviliviT Wkneba, Wkneba...
sevdas saxe daufaravs da siyviTle epareba.
sacodavi! Tvalebsac ki dasCnevia uZiloba –
ase xdeba, roca RamiT mogonebebs iwvevs grZnoba!
exla? exla kidev ityvi, rom amqveynad vinc ki kvdeba,
da is vaJic, guSinwin rom miabara satrfo saflavs,
ar scildeba sasaflaos, sevdians da gulmosaklavs;
saxe Taflis sanTels ugavs, sanTeliviT dneba, dneba,
Tavs dascqeris dauviwyars, glovis sityvas eubneba.
mis Tvalebsac dasCnevia Ramis Teva, uZiloba, –
ase xdeba, roca RamiT mogonebebs iwvevs grZnoba!
mesaflave, exlac ityvi, rom amqveynad vinc ki kvdeba
dRes im qalma gulmoklul vaJs uneburad mohkra Tvali;
gaifiqra: ìsic Cemebr tiris cremlebSeumSrali;
uZiroa kacis sevda, uZiroa kacis guli,
ras ar iTmens siyvarulis cxovel naTels moklebuli~, –
ase ambobs sevdiani qalis cisfer TvalTa cqera.
albaT, vaJsac am usityvo cqeram guli auZgera...
ase icis TanagrZnobam... Sen ki ise iRimebi,
TiTqos marTla ibmebodes imaT Soris is simebi,
romlis ZaliT ori guli samudamod SeerTdeba...

monakveTi meSvide
eh, ar mjera me eg raRac, qveynad egre rodi xdeba.

roca ficiT acileben micvalebuls samaremde,
fics ar stexen...
fics ar stexen ukanasknel yofnis dRemde.
gamigone, mesaflave, Sen ar ici kacis dardi,
Torem raa – Cems Tqmaze rom suleliviT axarxardi?!
ra vuyoT, rom im vaJma qals moutana norCi vardi
da mwuxared wasCurCula: `Semiyvardi, Semiyvardi.
Cven erTi gvaqvs mwuxareba, SevaerToT sulTan suli...
gamomyevi, qalo, colad... Zlieri maqvs siyvaruli...
marTalia, is satrfoni arc Sen, arc me aRara gvyavs,
magram maTi mogoneba ver gaarRvevs uxmo saflavs.
daviviwyoT is warsuli, satirali, savalalo,
da axali SevqmnaT yofna... gamomyevi colad, qalo!~
daucade, mesaflave, Tu ra pasuxs miscems qali.
Sen ggonia, raki vaJma daiviwya Tavis vali,
qalic ase moiqceva? me mgonia – ara, ara...
gana guSin ar iyo, rom satrfo miwas miabara?
mkvdris aCrdilTan vin icinis,
mkvdris aCrdilTan vin ixumrebs?
ai, naxav – abezar vaJs ra pasuxiT gaistumrebs!
magram qali, RmerTo, Cemo,
morcxvad Tavs xris da CurCulebs:
`Tanaxma var! erTaderTi, momavali masuldgmulebs...
Cven erTi gvaqvs mwuxareba, nu vigonebT dros ubedurs,
me Seni var samudamod... wamiyvane, sadaca gsurs~...
mesaflave, exla ki gaqvs neba, rac gsurs, kvlav igi Tqva...
samudamod asamarebs kacTa xsovnas samaris qva.
albaT, qal-vaJs dRes erTi aqvs bina... xedav, gadis xani,
ar naxulobs sasaflaos dRes arc erTi imaTgani,
saflavTagan mtvers da balaxs dRes aravin ar acilebs
da movlasTan erTad feri warTmeviaT vard-yvavilebs...
ganisveneT, ganisveneT daviwyebul arsTa Zvlebo...
Tqvens yofnaSi ar ereva cocxalT fiqri saarsebo....
ganisveneT, Zlieri da ukvdavia Tqveni Zili...
raRad undaT, rad sWiriaT
Tqvens saflavebs vard-yvavili?
an ras gargebT mokvdav kacTa samudamo cremlTa frqveva?
ZiliT veRar gamogarkvevT verra Zala, verc SemTxveva...
ase xdeba qveyanaze – yvela cocxlobs, yvela kvdeba
da vai mas, vis sikvdili sicocxleSiv aviwydeba...
zarsa scemen... im ors, romelT daiviwyes bedi mwvave,
im ors erTad gadavercxlil kuboSi sWeds mesaflave...
sWeds da raRac mware fiqrze Tan velurad iRimeba –
icis, icis mesaflavem, rogorc unda... rogorc xdeba...
ganisveneT, ganisveneT, daviwyebul arsTa Zvlebo,
Tqvens yofnaSi me bevri maqvs mwuxare Jams saocnebo!

xorxe luis borxesi

siuJeti
yvelaze saSineli is aris, rom gaSmagebul megobarTa xmlebiT qandakebis

kvarcxlbekTan mimwyvdeuli iulius keisari saxeebsa da maxvilebs Soris mark
iulius brutuss xedavs. is misi aRzrdili da SesaZloa, Svilic kia. amis Semdeg
keisari winaaRmdegobas wyvets da SesZaxebs: – Senc, Svilo Cemo! am paTetiur
SeZaxils Seqspiri da kavedo aitacebdnen.
beds uyvars gameorebebi, variantebi, gadaZaxilebi. cxrameti saukunis Semdeg
buenos-airesis provinciis samxreTSi gauCo, romelsac daewivnen da danebiT Zirs
dasces, Tavis gers icnobs da rbili sayveduriTa da gakvirvebiT eubneba: ès si-
tyvebi ki ar unda waikiTxo, aramed gaigono~: erTi am biWs damixedeT, mas klaven
da verc xvdeba, rom is mokvda imisaTvis, istoria rom ganmeorebuliyo~.
safiqrali
ìs rac iyo, iqneba da araferia axali mzis qveS; Tu ityvian,

rom ài, naxeT axalia~, sinamdvileSi wina saukuneebSi yofila.
eklesiaste
èrT mdinareSi orjer ver Sexval.~

heraklite (V s.Zv.w.)
`napoleoni cxovrebas amTavrebs swored im kunZulze,

romlis saxelis arcodnis gamo CauWriaT igi skolaSi~.
konstantine gamsaxurdia
saaTebi
saaTze ufro Rrma simbolo me ar meguleba!

Tvalwin midgas Rrmad moxucebulis damWknari saxe, TeTri, mTvaresaviT mrgva-
li da brtyeli. TvalebCanisluli da TavdaviwyebaSi mTvlemare. nela epareba
am saxes ori vardisferi pawia TiTi Svilis-Svilisa. ucacunebs bebias saxeze da
naoWs usworebs. pawia TiTebi micocaven bebris saxeze. Tvalwin midgebian:
saaTebi, saaTebi, eklesiebis gumbaTebze, saaTebi didi qalaqis moednebze, saaTebi,
farTe, Ria Tvalebiani saaTebi rkinis gzis sadgurebze. roca SuaRamisas eqspres-
monakveTi meSvide
matarebliT mihqrolavxar sivrceSi da isini ise daRvremilad gamoiyurebian,

rogorc gardacvlili drois sarke Tvalebi!
Ria darCenili Tvalebi maradisobisa!
Cems xangrZliv uZilar RameebSi, martoobaSi da ucxoobaSi isini rekaven, re-
kaven, TiTqos viRacas CemTvis Zvirfassa da sayvarels miasveneben sadRac, didi
qalaqis bnel quCebSi.
darekavs erTxel, orjer, samjer... aJRarundeba Tormetjer da yvelani erTis
jadosnuri diriJoris joxis gaqnevaze aJRarundebian mTeli mZinare qalaqis sa-
aTebi da iseTi grZnoba maqvs, TiTqos viRaceebma cxra CiraRdani aiRes, sandlebi
fexze wamoicves, CiraRdnebi aanTes da emzadebian gasasveneblad.
saaTebi binis kedlebze, saaTebi moednebze, saaTebi rkinis gzis sadgurebze,
saaTebi eklesiis gumbaTebze, da satriumfo WiSkrebze, rekaven, rekaven, zariTa
da zaTqiT miasveneben mzes da gadasul dros, romelic yvelafers gvarTmevs,
yvelafens Tan waiRebs, rac aqamdis gvigrZvnia. yvelafers, rac gvyvarebia da Segv-
Zulebia, Cvens did siyvarulsa da Cvens did nugeSs, Cvens did sixarulsa da patara
bednierebas. Cvens dardsa da Cvens gulisWirs. Cvens Rimilsa da Cvens cremlebs.
yvelafers, yvelafers Tan waiReben saaTebi, saaTebi Cveni binis kedlebze, saaTebi
qalaqis moednebze, saaTebi sikvdilis satriumfo WiSkrebze...

berlini, 1920 weli.
safiqrali
mainc ra Tavxedobaa, rogor miagno im azrs adamianma, rom am pata-

ra CxirebiT gaezoma ganuzomeli, dauleveli, usazRvro dro...
adamiani xom sxva araferia, Tu ara cxoveli, romelic zomavs dros

omar xaiami
***
qveynad raime qaris garda ar arsebula,
radgan yoveli daqceula, ar agebula,
ar arsebuli arsebulad CaTvale, Zmao,
arsebuli ki miiCnie ararsebulad.

imxiarule da cxovreba gailamaze,

dro ar icvleba, nu inaRvli, Zmao, amaze,
qveynad yoveli maradisi rom yofiliyo,
ar gaCndebodi arasodes am qveyanaze.
hafezi
***
sworad moiqca, vinc baRnarSi wyaros napirTan
moilxina da mwuxarebas gaunapirda.
Cveni sicocxle, vardis msgavsad, aTdRiania,
nuras ifiqri, es sawuTro vis ras dahpirda?!
daimaxsovre
robaia – robaia aris aRmosavlur (sparsul) literaturaSi aRmocenebuli

leqsis erT-erTi nairsaxeoba. robaia oTxtaepiani filosofiuri an sasi-
yvarulo leqsia. misi sami taepi: 1, 2 da 4 erTmaneTs eriTmeba, xolo mesame
ki gauriTmavia.
magaliTad:
òri dRis TavSesanaxi Tu gaqvs erTi puri,
yelmotexil doqSi wyali civi, saamuri,
ratom unda emsaxuro sxva kacs, Senze mcires?
an TviTon Sen raRad ginda sxvisi samsaxuri?~
(omar xaiami)
`yovelTaTvis Jami ars da Jami Cans yovlisa saqmisa cisa qveSe; Jami
ars Sobisai da Jami sikvdilisai. Jami ars danergvisa da Jami mofxu-
rad1 danergulisa mis. Jami ars moklvisai da Jami gankurnebisai. Jami
darRvevis da Jami aSenebisai. Jami tirilisai da Jami sicilisai. Jami
aris dadebad qvai da Jami ars Sekrebad qvisa, Jami ars Ziebisai da
Jami warwymedisai da Jami ars marxvisai da Jami gangdebisi2 ... Jami ars
dumilisai da Jami sityvisai. Jami ars siyvarulisai da Jami siZul-
vilisai da Jami mSvidobisai~.
eklesiaste 3.1-8
1) mofxurad – aq: danerguli xis an mcenaris (alegoriuli mniSvnelobis nebismieri

saqmis, romelic nayofs gamoiRebs momavalSi) amoTxra.
2) gangdebisai – aq: marxvis gangdeba, anu gaxsnileba.

monakveTi meSvide

sikvdilis filosofia
VJYFRDTSB VTHDT
ÑÈÊÂ ÄÈË ÈÑ ÔÈË ÎÑ ÎÔ ÈÀ

monakveTi merve
safiqrali
`ÁÀÂØÂÅÁÈ ÑÀÅÐÛÎÄ ÁÅÂÐÑ ÔÈÜÐÎÁÅÍ ÑÈÊÂÄÈËÇÅ, ÛÀÍÀÖ, ÄÈÄÅÁÈÑÃÀÍ ÃÀÍ

ÑÕÂÀÂÅÁÈÛ, ÀÐÀ ÌÀÐÒÎ ÀØÈÍÅÁÛ ÑÀÊÓÛÀÐÈ ÑÈÊÂÄÈËÈÑ ÙÀÐÌÎÄÃÅÍÀ, ÀÐÀÌÅÄ
ÐÀÖ ÀÐ ÓÍÄÀ ÓÖÍÀÓÐÀÄ ÌÎÃÅ÷ÂÅÍÎÑ, ÑÈÀÌÎÂÍÅÁÛ ÊÈÄÅÖ. ÓÔÐÎ ÑÙÎÐÀÄ,
ÑÀÊÓÛÀÐÈ ÑÈÊÂÄÈËÈÑ ÙÀÐÌÎÄÃÅÍÀ ÊÈ ÀÐ ÑÈÀÌÎÂÍÅÁÛ, ÌÀÛÈ ÑÈÊÂÄÈËÈÛ
ØÅÝÐÙÓÍÅÁÓËÈ ÄÀ ÃÓËÌÎÊËÓËÈ ÀÕËÎÁËÅÁÈÑ ÀÓÖÈËÅÁÅË ÑÈÞÂÀÐÓËØÈ
ÄÀÐÙÌÓÍÅÁÀ ÀÍÈWÅÁÛ ÅÍÈÛ ÓÛÜÌÅË ÑÈÀÌÎÂÍÅÁÀÑ. ÈÑÈÍÈ ÃÀÍÓÙÞÂÅÒËÈÂ
ÌÎÈÛÕÎÂÅÍ ÀÌ ÑÈÞÂÀÐÓËÈÑ ÄÀÄÀÑÒÓÐÅÁÀÑ, ÞÂÅËÃÀÍ ÄÀ ÞÂÅËÀÔÅÐØÈ ÀÌ
ÑÈÞÂÀÐÓËÈÑ ÀÉÌÎ÷ÅÍÀÑ ÖÄÈËÎÁÅÍ ÄÀ ÈÌÄÅÍÀÄ ÝËÈÅÐÈÀ ÌÀÛÈ ÑÓÐÂÈËÈ
ÄÀ ÌÎÛÕÎÂÍÈËÅÁÀ, ÝÀËÀÓÍÅÁÓÐÀÄ, ÛÈÛÜÌÈÑ ØÅÓÃÍÅÁËÀÄÀÖ ÈÙÞÅÁÅÍ ÑÈÊ
ÂÄÈËÇÅ ÔÈÁÐÑ, ÐÀÄÃÀÍ ÑÈÊÂÄÈËÈ, ÞÂÅËÀÔÅÐÇÅ ÓÊÅÛÅÑÀÄ ÃÀÌÎÊÂÅÛÑ ÄÀ
ÃÀÌÎÀ÷ÅÍÑ ÕÎËÌÅ ÃÐÝÍÎÁÀÑ, ÐÎÌÅËÑÀÖ ÁÀÂØÂÅÁÈ ÄÀÅÝÅÁÅÍ ÄÀ ÐÎÌÅËÈÖ
ÑÈÊÂÄÈËÈÑ ÃÀÌÎ÷ÅÍÀÌÄÅ ÑÕÂÀ ÙÂÐÈËÌÀÍÑÀ ÄÀ ÓÌÍÈØÂÍÅËÎ ÃÐÝÍÎÁÅÁØÈÀ
ÃÀÛÜÂÅÔÈËÈ~.
`þîâåëìàí ÷åììàí ìïîâíåëìàí~

î. ÿèëàýå
ÛÀÂÈÑÈ ÌÈÙÀ-ÙÞÀËÈ ÌÎÈÛÕÎÂÑ

(ÕÀËÕÓÐÈ)
èþî äà àðà èþî ðà, èþî åðûè õåëìùèôå. äèàõ, ýëèåðè äà ìäèäàðè àñå, ðîì àð èöîäà
ûàâèñè ñèìäèäðå. ìàãðàì øâèëè àðà ¨þàâäà äà ýàëèàí äàéîíåáóëè èþî. åðû äéåñ ñõåäàí
õåëìùèôèñ öîëè äà âåçèðèñ öîëè äàéîíåáóëåáè; ìèâèäà åðûè ãëàõà äà ìîùþàëåáà
ñûõîâà: íåòàâè øåíà, ðîì äàðäè àðà ãàüâñî, – óûõðà õåëìùèôèñ öîëìà. øåí ðà äàðäè
ãàüâñî? – ¸êèûõà ãëàõàì. õåëìùèôèñ öîëìà óûõðà: äàðäè ðîãîð àðà ìàüâñ, õîì õåäàâ
àì ÷åìñ ñàõåëìùèôîñà, øâèëè àðà ìþàâñî, âèí èöèñ, âèñ äàð÷åáà ÷åìè ñàõåëìùèôîî. ìàøèí
ãëàõàì óûõðà: ðàñ ìàìöåì, ðîì èñåûè ùàìàëè ãàñùàâëî, ðîì øâèëè ãàãè÷íäåñî? ãàèöè
íà äåäîôàëìà äà óáðýàíà: ðàñàö ìûõîâ, ìîãöåìî. àðà, ìå ñõâà àðà ìèíäà ðàî, – ãëàõàì
óûõðà, – åñ ãóäà ôóëèû àìèìñåî; åðûè âàøëè ìèáîýåû, øåâóëîöàì, èñ øåÿàìå äà úîðèñ
íàôåõóðøè ðîì ùâèìèñ ùþàëè èäãåñ, èñ äàëèå, óåÿâåëàä äàîðñóëäåáè äà âàæè ãåþîëå
áàî. ìèóòàíåñ âàøëè, ìàí øåóëîöà. àóìñåñ èì ãëàõàñ ãóäà ôóëèû äà ãàèñòóìðåñ. èöèíèàí,
ìèåöèû, ìàäëèàî, ûîðåì ìàãèñè øåëîöâèëè âàøëèû ðà øâèëè ãàìè÷íäåáàî, – àìáîáäà
äåäîôàëè. çåä ãààâäàðäà, äà áðýàíà äåäîôàëìà – âåçèðèñ öîëèö ãâåðäèû óçèñ:
ìîäè åðûè åñ âàøëè øåâÿàìîû äà åñ ùâèìàö ìîâèäà, úîðèñ íàôåõóðøèàö ùþàëè èüíåáà,
èñèö äàâëèîûî.
ãàñÿðåñ èñ âàøëè äà íàõåâàðè âàøëè åðûìà øåÿàìà äà íàõåâàðè ìåîðåì, úîðèñ íàôå
õóðøèàö ùâèìèñ ùþàëè èäãà, èñèö äàëèåñ îðèâåìà, äà ñàñàöèëîä èãäåáäíåí èì ãëàõàñà
– åñ ðîãîð äàãâàîðñóëåáñî. èüíà éâûèñãàí áðýàíåáà äà îðèâåíè îðñóëåáè ãàìîäãíåí,
îðèâåñ âàæåáè ãàó÷íäàû.
sikvdilis filosofia
õåëìùèôèñ øâèëñ ñàáíåëîøè çðäèäíåí. äàâàæêàöäà äà üâåþíèñà àðà èöîäà ðà. åðû
äéåñ ìîñàìñàõóðåì ñàóçìå øåóòàíà äà âàæìà ðîì ÿàìà ãààûàâà, ýâàëè ãàèñðîëà, ôàíúà
ðàøè ìèíàñ ìîõâäà, ãàòþäà äà îûàõøè ìçèñ øóüè øåâèäà. ãàäèõåäà õåëìùèôèñ øâèëìà äà
ãàóêâèðäà: åñ ðà âíàõåî – üâåþàíà àð åíàõà. äàóýàõà ìîñàìñàõóðåñ: áèÿî, åñ ðà äàâèíàõåî?
ýàëèàí øååøèíäà áèÿñ, ìàãðàì ðàéà üíàñ, ìîàõñåíà: ìàìèûüâåíèñ ñàõåëìùèôîàî. ðàñ àìáîá,
áèÿî, ñùîðåä ìèàíáå, åñ ðà àíáàâèàî? áèÿìà óûõðà, åã üâåþàíàà, åã õàëõèàî. å úîõèû ðî
äàäèñ, åã âèí àðèñî? åã áåáåðè êàöè àðèñî, åã ÷âåíñàâèû þìàùâèëè þîôèëà äà åãðå äà
áåðåáóëàî. àõëà ðà óíäà èþîñî? àõëà åã ìîêâäåáàî. ñèêâäèëè ðà àðèñî? ñèêâäèëè
èñ àðè, ìîêâäåáà, ìåðå ãàûõðèàí ìèùàñ äà ÷àñäåáåí, äààþðèàí ìèùàñ äà åòþâèàí, ìèùà õàð
äà ìèùàû èüåöèî; ñóëè éìåðûûàí ùàâà, – õîðöè ìèùàøè äàëïåáà, ìèùàû èüöåâàî. åñåàî.
õåëìùèôèñ øâèëìà ðîì äààñðóëåáèíà èì áèÿñà, äàñùåðà ùèãíè äà ãàóãçàâíà ìàìàñ: `ìàìàâ,
åñ ðà àìáàâèà, ÷åìè àñå ñàáíåëîøè ãàçäàî. ãûõîâ, åðûè êàðãè öõåíè äà åðûè êàðãè ñàõåë
ìùèôî òàíèñàìîöè ìèáîýî, ìèíäà ãàâèäå üâåþíèåðàäà, âíàõî ðàìåî~. õåìùèôåñ ìèóâèäà ûó
àðà øâèëèñàãàí ùèãíè, ãàìîèþâàíåñ ðîìåëèö ðîì èñåûè öõåíèà – ìàñêâëàâåáñ åûàìàøåáà,
øåóêàçìåñ, ñàõåëìùèôî òàíèñàìîñè ÷ààöâåñ, ìîðûåñ äà ãàèñòóìðåñ. ðàìäåíèìå àûàñè öõå
íîñàíè ìîúèðèûå ãààþîëåñ øåñàüöåâàû. ðîöà ãàñöäà õåëìùèôèñ øâèëè ðàìäåíèìå äéèñ
ñàâàëçå ûàâèñ ñàõåëìùèôîñ, ìàøèí óáðýàíà ûàâèñ úàðñ: äàáðóíäèû, øèí ùàäèûî, ìàìà÷åìñ
ìîàõñåíåû, – ìå íóéà ìåëèñ, ìå âåéàð ìîâàë, ìøâèäîáèûàî; ìå èñåûñ àëàãàñ óíäà ùàâèäå,
ðîì àð ìîâêâäåî. ìðàâàëè åöàäíåí, ìàãðàì àðàâèí àð ãàèþîëà. äàáðóíäà úàðè. óûõðåñ
õåëìùèôåñ: ûüâåíìà øâèëìà àñå ìîãàõñåíàûî, áåâðè âåöàäåíèû, ìàãðàì àðàâèí ãàèþîëàî.
ìàøèíâå áðýàíà õåëìùèôåì – ñàõåëìùèôîñ øàâè ãàäààêàðèûî. ãàäààêðåñ øàâè äà øåèüíà äè
äè ãëîâà, òèðèëè äà âàåáà.
ùàâèäà èñ þìàùâèëè, èàðà ìðàâàëè, íàõà åðûè äèäè àëâèñ õå, èñåûè, ðîì öàñ ùâåðè
ìèóáúåíèà. çåä åðûè ìòðåäè çèñ. õèñ ùèí äèäè õàðîà àìîûõðèëè. äàóýàõà ìòðåäìà: ñàä
ìèõâàë, þìàùâèëîî? ìå èü ìèâàë, ñàöà ñèêâäèëè àð èþîñî. ìòðåäìà ãàäìîñýàõà: àì õàðîñ
õîì õåäàâ, àü èþàâè ÷åìûàíà, ùåëèùàäøè åðûè ôðûà ãàìâàðäåáà; ñàíàì åñ õàðî àð àèâñåáà
÷åìè ôðûåáèû, øåíö èöîöõëåá äà ìåöî, ìåðå ìåö ìîâêâäåáè äà øåíöàî. àðàî – äàóýàõà
õåëìùèôèñ øâèëìà – ìå àñåûñ àëàãàñ ìèíäà ìèâèäå, ðîì ñóë ñèêâäèëè àð èþîñî. ùàâè
äà. èàðà ìðàâàëè, íàõà èìàçå êèäåâ óôðî ìàéàëè àëâèñ õå äà ìèñ üâåø õàðî, èüàö åðûè
ìòðåäè çèñ. äàóýàõà ìòðåäìà: þìàùâèëî, ñàä ìèõâàëî? – ìèâàë, ñàöà ñèêâäèëè àð àðèñî.
äàóýàõà ìòðåäìà: õîì õåäàâ õàðîñà, – ùåëèùàäøè åðûè öðåìëè ÷àìàìâàðäåáà, ñàíàì åñ
õàðî àð àèìñåáà ÷åìèñ öðåìëèûà, ìàíàì øåíö èöîöõëåá äà ìåöà, ìåìðå ìåö ìîâêâäåáè äà
øåíöàî. î¸, àð ìèíäàî, óûõðà þìàùâèëìà, ìå èñåû àëàãàñ ìèíäà ìèâèäå, ðîì ñóë àð ìîâ
êâäåî. ùàâèäà, èàðà, èìäåíè èàðà, ðîì ìèâèäà åðûñ õèñ ýèðøè. íàõà, åðûè ìøâåíèåðè üàëè
ãàìîâèäà. äàóýàõà äåäàñ: äåäàâ, øåíè ÿèðèìå, àü ãàìîäè, ðà äàãàíàõâî, – åðûè ìøâåíèåðè
þìàùâèëè êàöè ìîäèñ, äàóýàõå – øååõâåùà äåäàñ, – äà ¸êèûõå, ðàñ èòþâèñ, àí ñàä ìèäèñî.
äàóýàõà üàëèñ äåäàì äà ¸êèûõà: – þìàùâèëî, ñàä ìèäèõàðî? þìàùâèëìà óûõðà: àñåûñ àëà
ãàñ ìèâäèâàð, ðîì àð ìîâêâäåî. øååõâåùà üàëè äåäàñà: äåäàâ, àüöèå àíãåëîçàûî. äàìåõ
ñåí, øâèëî, – äåäàì óûõðà, – ìàãàñ ûàâèñ ìèùà-ùþàëè ìîàêèûõàìñî. óûõðåñ þìàùâèëñ: àáà,
ûó ãèíäà ðîì àð ìîâêâäå, àü èþàâèî, ÷âåíûàíàî. àíãåëîçàû ãàüöåâûî, ûàâèñ äéåøè àð
ìîêâäåáè, àðö äàáåðäåáèî, ûó øåíñ ìèùà-ùþàëñ àð ìîèãîíåáî. õåëìùèôèñ øâèëìà óûõðà:
ûó ÷åìè ìèùà-ùþàëè ìäîìîäà àü àð ùàìîâèäîäèî.
äàð÷à èü õåëìùèôèñ øâèëè äà ãàõäà óêâäàâ-óáåðåáåëè. àêè åðû äéåñ õåëìùèôèñ
øâèëñ ôèüðè àð ìîóâèäà äà àð ûüâà: åðûè ùàâàë, ÷åìñ ñàõåëìùèôîñ âíàõàâ äà èñåâ ìî
âàëî. óûõðà äåäàì üàëñ: õîì ãèûõàðè, ìàãàñ ûàâèñè ìèùà-ùþàëè ìîèêèûõàìñî. þìàùâèëìà

monakveTi merve
àð äàèøàëà. ìàøèí üàëèñ äåäàì ñàìè âàøëè ìèñöà äà óûõðà: ûó àìàñ èñåâ ìîèòàí, èñåâ åã
èüíåáèî, ûó àðà äà – ìîêâäåáèî. àðàâèñ ìèâöåìî, óûõðà âàæìà. ùàèéî èñ ñàìè âàøëè äà
ùàâèäà. èàðà, íàõà èñ àäãèëè, ñàöà ìòðåäè èúäà: õàðî àìñèëèþî öðåìëèû äà ìòðåäè
øèã äàìõð÷âàëèþî, øåàãèíà þìàùâèëìà – øåí äàìõð÷âàëõàð äà ìå öîöõàëè âàðî. ùàâèäà,
èàðà, èñ àäãèëè íàõà, ñàöà ìåîðå ìòðåäè èúäà: èñ õàðîö àìñèëèþî ôûèû äà èñ ìòðåäè
ìîìêâäàðèþî. þìàùâèëìà èìàñàö øåàãèíà – øåí ìîìêâäàðõàð äà ìå öîöõàëè âàðî. ùàâèäà,
èàðà: øåíìà ìòåðìà íó ðà êàðãè ãàèãîñ, èìàí âåéàðà ãàèãî ðà! èìèñè ìàìèñ ñàõåëìùèôî
ñàäéà àðèñ! ñóë ìûàû äà êëäåû üöåóëà, íàäèðèéà àðèñ. ðîì âåéàðà ãàèãî ðà, àäãà
äà óêàíâå äàáðóíäà. ùàìîâèäà, èàðà ìðàâàëè, ãàìîóäãà ãçàøè åðûè ùþåóëè åøìàêè äà
àóòþäà: øåí ðîì ñàìè âàøëè ãàüñ, åðûè ìîìåöèî. àéàð ìîåøâà. óìàãðäà âàæè, ìàãðàì âåðà
ãààùþî-ðà äà ãàäàóãäî åðûè âàøëè. ìàøèíàûâå øåáåðäà õåëìùèôèñ øâèëè äà ìèñè öõåíè.
ãàäìîóäãà ãçàøè êèäåâ åñ åøìàêè äà àóòþäà: øåí ðîì îðè âàøëè ãàüâñ, åðûè ìîìåöèî.
ìåòàä ìîàáåçðà ûàâè. àèéî õåëìùèôèñ øâèëìà äà ãàäàóãäî ìåîðå âàøëè. ìàøèíâå èñå
äàáåðäà õåëìùèôèñ øâèëè äà ìèñè öõåíèö, ðîì ûâèûîí öõåíçå âåéàð äãåáà äà öõåíèö
ôåõåáñ ýëèâñ ìèàûðåâñ. ìèàõëîâäà èì àäãèëñ, ñàäàö èñ óêâäàâè üàëè èþî. ãàìîâèäà
üàëè, äàèíàõà åñ ìèìàâàëè êàöè äà äåäàñ äàóýàõà: äåäàâ, øåíè ÿèðèìå, åðûè ãàìîäè, øå
õåäå, àãåð êàöè äà öõåíè ìîäèàí; ìåòèñ ñèáåðèû ôåõçå âåð äãåáèàíî. äåäàì óûõðà: àêè
ãèûõàðè, øâèëî, ìàãàñ ûàâèñè ìèùà-ùþàëè ìîàêèûõàìñî. äàóýàõà äåäàì õåëìùèôèñ øâèëñ:
ìå ðîì âàøëåáè ìîãåöè, àéàð ãàüâñî? åðûè êèäåâà ìàüâñî, óïàñóõà êàöìà. ìàìåöèî, óûõ
ðà äåäàì. ãàìîàðûâà äà ãàñÿðà èñ âàøëè, – íàõåâàðè èüèû ãàäààãäî äà íàõåâàðè àüåû.
ìàøèíàûâå öõåíè èüèû ìîêâäà äà êàöè àüåûà.
ÿèðè èüà, ëõèíè àüà,
üàòî èüà, ôüâèëè àüà.
daimaxsovre
ÇÉÀÏÀÐÈ – çéàïàðè àðèñ ôàíòàñòèêóðè õàñèàûèñ ïðîçàóëè íàùàðìîåáè, ñàäàö ó÷âåóëî,

àðàðåàëóðè àìáåáè õäåáà. èãè õàëõóðè øåìîüìåäåáèñ ùèàéøè ÷àìîþàëèáäà.
ìàãðàì ìõîëîä ôîëêëîðèñ êóûâíèëåáà àðàà. ìñîôëèî ëèòåðàòóðàì èöèñ
ñààâòîðî çéàïðåáèö. ñàþîâåëûàîä öíîáèëèà øàðë ïåðîñ, ¸àíñ üðèñòèàí
àíäåðñåíèñà äà ýìåáè ãðèìåáèñ çéàïðåáè.
ÛÈÕÈÑ ÑÀÌÈ ÔÈÐÔÈÒÀ

(ÃÈËÃÀÌÅØÈÑ ÌÎÒÈÂÅÁÈ)
ìå, ãèëãàìåøè: íèíñóíèñ øâèëè, óðóüèñ ìåôå äà ãìèðûà-ãìèðè, ÷åìè ìàéàëè õìèûà äà
òàíèû ìîâàðéâåâ ìèùàñ äà ûâàëùèí ìèäãàñ åâôðàòèñ ùþàëè, üàëóðàä óõâè äà èäóìàëè.
÷åìñ ëàìàç üàëàüñ óðóüè åðüâà. ìå øåìîâàâëå ìàñ ãàëàâàíè äà àâóøåíå äèäè òàýðåáè àíóñ
äà èøûàðñ. ìå êàöè âèþàâ, ìàãðàì þîâåëûâèñ ìøóðäà éìåðûåáèñ, àí, óôðî ñùîðàä, ñèöîöõ
ëå ìñóðäà äàóñðóëåáëàä. ìå ìñóðäà, ìàãðàì àð ñóðäàû éìåðûåáñ äà ÷åìè ìýëàâðè
ñóíûüâèñ íàñàõè àì õìåë ôèðôèòàñ øåìîð÷à ìõîëîä. àì õìåë ôèðôèòàñ, ðîìåëèö àõëà
÷åìè õåëèâèû ãèÿèðàâñ õåëøè. ìå äàâàìàðöõå øëåãè õóìáàáà. ìå äà åíüèäóì øëåãè õóìáà

sikvdilis filosofia
áà àâ÷åõåû ÷âåíè ìýèìå öóëåáèû äà äàâàìøâèäåû ìîíàäèðåíè, øåýðùóíåáóëíè õóìáàáàñ

øèøèû. ìå âýëèå õàðè, öèóðè õàðè. ìå äà åíüèäóì, îðèâåì åðûàä, åíüèäóì êóäøè ÷à¸êèäà
õåëè, ìå êè äàâêàðè áàñðè ìàõâèëè ñàçàðåë ðüåáñà äà ûâàëåáñ øîðèñ. ìàãðàì âåðö åðûè
âåð ãàâöäèû ìàèíö àäàìèàíèñ óáðàëî ñàõåëñ, âåðö âýëèåû ñèêâäèëñ. îéîíä ÷åìàìäå
åíüèäó ìîêâäà. ìèùàçå äàùâà äà ìèùàä èüöà. ìå øåìåøèíäà äà ìûåëè éàìå äàâýðùîäè òþå
øè åâôðàòèñ ãàñùâðèâ äà âàáèúåáäè ÷àûâëåìèë ëîìåáñ, ðîìëåáèö þâèûåë ãîðàêåáñ
¸ãàâäíåí. ÷åìè åíüèäó éìåðûåáìà øåüìíåñ. ìîçèëåñ ûèõà äà øåüìíåñ êàöè. ìõîëîä èìèòîì,
ðîì øååçéóäàû ÷åìè ñàõåëè äà àñïàðåçè. ìàãðàì ÷âåí ýìîáà âàð÷èåû ìàèíö úèáðñà äà
ìòðîáàñ. àð ãàâóìàðûëåû éìåðûåáñ èìåäè, àëáàû àìèòîì ìîêâäà åíüèäó. àëáàû àìèòîì
÷àñàõëäà ÷åìøèö ñèêâäèëèñ ÿèà äà àëáàû ìàëå ÷åìè õåëåáèö âåéàð èãðýíîáåí íàçè ìåóé
ëèñ ìêåðäñà äà êèñåðñ äà äðåêàä íåêíåáñ. âåéàðö ñèìýèìåñ ñàîìàð öóëèñ. ìå ìèâóãçàâíå
åíüèäóñ üàëè, ðîöà èñ òþåøè öõîâðîáäà ìøâèäàä. èì üàëñ ñàõåëàä øàìõàûè åðüâà äà
ìûåë óðóüøè þâåëàçå êàðãàä åñìîäà üàëèñ ìûàâàðè ñàüìå. øàìõàûìà óõìîä ãàèýðî êàáà
äà ìèà÷å÷à óõåø õåëåáøè ìîüíèëè ùåëè äà ìêâðèâè ìêåðäè. äà ìûåëè êâèðà ñâàìäà åíüèäó
àì óöõî ñàñìåëñ. ñâàìäà, ûâðåáîäà äà íàûäåáîäà ìèñè ãîíåáà õâðåëèâèû áíåëè. ìåðå
øàìõàûìà àÿàìà ïóðè äà ãààõåäà óðóüèñ ìõàðåñ. äà ðàäãàí èãðýíî ïóðèö äà üàëèö, åíüè
äó èüöà àäàìèàíàä äà ìîêâäà, ðîãîðö àäàìèàíè.
üàëàüñ ñàôóýâëàä ëåãåíäà óäåâñ
äà øåñàôåðè ñàõåëèö ¸üâèà.
äà ñààûåáè ó÷èíàð ùóûåáñ
úàíñàéè ãóëèñ ñèçóñòèû ûâëèàí.
ðàö óíäà ìîõäåñ äèäè õíèñ ìåðå,
áåâðúåð ìîìõäàðà äèäè õíèñ ùèíàû
äà üâåáçå ÷óìàä ãðîâäåáà ìòâåðè
äà ÷àñàôðåáóë ûâàëèâèû áðùþèíàâñ.
ìàèíö àðàâèí àð ãàðáèñ àðñàä,
öõîâðåáàñ þâåëà ûàâèäàí èùþåáñ
äà, ûèõèñ äèäè ûîúèíèñ ìñãàâñàä,
üàëàüè õåëøè óÿèðàâñ ñèöõåñ.
èçðäåáà ñèöõå äà ìàãàð ûèûåáñ
ûàíäàûàí óôðî ûàìàìàä óÿåðñ
àöàõöàõåáóë ûàéåáñ äà õèäåáñ
äà ÷ðäèëåáèñêåí ãàüöåóë üó÷åáñ.
èçðäåáà ñèöõå äà ñèöõèû ìûâðàëåáñ
ûâàëè ôàíúðèñêåí ãàóðáèû ìóøåáñ
äà øàìõàûèâèû ûàìàìè üàëè
àñùîðåáñ ñàùîëñ äà ôàðäåáñ óøâåáñ.
äéåìäå ãðýåëäåáà, ôåûüàâñ äà áðóíàâñ
øàìõàûèñ öõåëè äà ëàéè ñèñõëè,
äà ÷âåíö ãâèìýàôðåáñ ñèöîöõëèñ óíàðñ,
ñèöîöõëèñ ìàðòèâ êàíîíåáñ ãâèõñíèñ.
ãâèõñíèñ äà ìèäèñ äà ÷âåíñ ñàõåëåáñ
ìõèàðóë ñóëøè ìýåâëàä èòîâåáñ
äà óñàñðóëî éåëâèû ãâàéåëâåáñ,
ðîì äàãâàìøâèäîñ çîãúåð ûâèûîíâå.

monakveTi merve
ìçåçå áðùþèíàâåí çàíòè ìóøåáè

äà èìøðàëåáåí ãàîôëèë êèñðåáñ,
äà ðîöà ñèöõèû ïèðèö óøðåáàû,
ûâàëè ôàíúðèñêåí ãàóðáèû èñåâ.
èü åãóëåáàû èñåûè ðàìå,
ðàö þâåëà òêèâèëñ àâèùþåáû óöåá.
äà ãàõóðåáóë ûâàëåáèû ñâàìåí
óöõî üàëàüèñ èäóìàë üó÷åáñ.
ðà óáðàëîà àäàìèàíè!
ðà öîòà ¸þîôíèñ, ðîì èüöåñ ìèùàä
äà ðà óìùåî õìåáèû øðèàëåáñ,
ðàñàö ñèöîöõëåñ àðüìåâñ äà èöàâñ.
ìàèíö àðàâèí àð ãàðáèñ àðñàä,
öõîâðåáàñ þâåëà ûàâèäàí èùþåáñ
äà ûèõèñ äèäè ûîúèíèñ ìñãàâñàä,
üàëàüè õåëøè óÿèðàâñ ñèöõåñ.
äà èìåäèâèû íàûåëñ äà êåûèëñ,
øóà üàëàüøè ñýèíàâñ ìäèíàðåñ
äà àòèâòèâåáñ àðåêëèë êåäåëñ
äà ñýèíàâñ, àíäà ûàâñ èìýèíàðåáñ.
àìüâåþíàä þâåëà ìäèíàðåì èöèñ
ûàâèñè ôàñè, ñèãðýå äà ãàíè.
çîãè óäðîîä èâñåáà ìèùèû,
ìàðàä ùþàëóõâíè ð÷åáèàí ñõâàíè.
çîãè ïèðàìäå ñàâñåà ûåâçèû,
çîãñ åëàíäåáà ûåâçèñ áðÿþâèàëè
äà óñàñðóëîä ãàäàäèñ üâåáçå,
õåëìîöàðóëè äà åÿâèàíè.
ìàãðàì þâåëàíè öõðåáèàí äéèñèû,
ãàáðóåáóëíè éìåðûûàí êàìàûèû
äà åøèíèàû, àð àéñäãíåí èñåâ
àôñó äà ìóìó äà ûèàìàûè.
ðàäãàí üàëàüè ñàâñåà õàëõèû,
ðîìåëèö üàëàüñ þâåëàôåðñ ìèñöåìñ,
äà ðàö äéåèñûâèñ ñàûüìåëàä àð éèðñ,
õâàë, øåèýëåáà, ñèìéåðàä èüöåñ.
õâàë, øåèýëåáà, ãàíàõëäåñ èñåâ,
ðàö äéåñ ñàîöðàä ýâåëèà óêâå,
äà èñåâ ãàõäåñ ñèöîöõëèñ éèðñè
äà ãààõèëîñ ûâàëåáè óêåû.
àñå ôèüðîáäà íèíñóíèñ øâèëèö,
ñàüâåþíîä ãàíûüìóë óðóüèñ ìåôå,
äà óþóðåáäà öâàëåáàä ÷ðäèëåáñ
äà éìåðûçå ãóëóõâ åâôðàòèñ øõåôåáñ.
ìàí óûâàëàâè ëîìè äà ñïèëî

sikvdilis filosofia
øåñùèðà ìñõâåðïëàä àíóñ äà èøûàðñ,

ìàãðàì èäóìàë åâôðàòèñ ïèðàñ
èïþðîáäà åÿâè äà ÷óìàä èúäà.
ñàäéàö üðåáîäà äðî äà ûàðèéè,
ðîãîðö ñèëàøè ûõóíåëàñ ñîðî,
ìàñ êè óíäîäà, ðîì ìîìõäàðèþî
èñ, ðàö çéàïàðøè ìîìõäàðà ìõîëîä.
ëîìèñ ñóðíåëè äà¸üîíäàû üàðåáñ
äà íûüàâäà ñèâðöåñ óäàáíîñ áóéè,
ûâàëè ãàðáîäà îûõèâå ìõàðåñ,
ñèñõëè õìàìàéëà èùþåáäà äóéèëñ.
ìàãðàì þâåëàçå âðöåëäåáà ûóðìå,
ûóðìå ñèêâäèëè ìîãâåëèñ þâåëàñ.
ðîìåëèö óêàí ìîãâþâåáà óðìèû
äà ãàìîôèòóë ûâàëåáèû ãâçâåðàâñ.
óðóüèö ãàüðà. äàèöâà ùåñè
àìüâåþíèóðè äà ãàüðà óöåá,
ìàãðàì ìèùàøè ÷àð÷åíèë ôåñâåáñ
ãóëè àüàìäå øåð÷àû äà óöåìû.
èñèö àüàìäå öîöõëîáñ äà åýåáñ,
õìåë ôèðôèòàçå ùåâñ äà öàõöàõåáñ,
äà ìçå àùâàëåáñ ìèñ ãàøëèë ìêåðäçå
óðóüèñ ìýèìå êàðèñ ãàñàéåáñ.
âèí èöèñ, èñèö ñöîäàâäà èüíåá
þâåëà ìîãîíèë éìåðûèñ ùèíàøå
äà ñóë àìàîä ìèñäåâäà ôèüðåáñ,
âèû äàñèöõóëè êàöè ìèðàæåáñ.
èüíåáà ñöîäàâ, ðîäåñàö öäèëîá,
ãàíäåâíî øåíãàí ñèêâäèëèñ øèøè,
àí ðîöà áåäè ãàðãóíåáñ ùèëàä –
äàèöâà øåíè ìîäãìà ûó úèøè.
àõëà êè ÷ðäèëè äà ìõîëîä ÷ðäèëè
îäåñéàö úàíèû ãàíûüìóë ñõåóëèñ,
þîâåë ñàéàìî äà þîâåë äèëà
öèñêåí ìèôðèíàâñ ëîöâàä üöåóëè.
ìàãðàì ðà óíäà àêåûîñ öàçå –
øåþâàðåáóëìà åâôðàòèñ øõåôåáñ.
äà äéåìäå åýåáñ äà ùâàëîáñ àñå
þîôèëè êàöè, ãìèðè äà ìåôå.
ìàñ óð÷åâíèà ãóëçå åþàðîñ
äà àðà ôåõüâåø óðóüèñ üâåáè.
äà èñåâ üâåþíàä äàð÷åñ üâåþàíà
úèóòè êàöèñ ûó éìåðûèñ íåáèû.
2. áåäíèåðèà óûíàôèøûèìè. ìàí ìîèïîâà ñèöîöõëå ìõîëîä äà àõëà ñàäéàö ûàâèñûâèñ
öõîâðîáñ, ãàíäèäåáóëè äà êìàþîôèëè. éìåðûçå ìåòèà óûíàôèøûèìè. ìèñè ùþàëîáèû
monakveTi merve
âèãåìåû þâåëàì, ðàö êè âèãåìåû, êàðãèö äà öóäèö. ûóðìå ùèíàûàö ñöîäàâäà õàëõè äà
ûóðìå øóðè àõð÷îáäàû éìåðûåáñ äà äàûüâåñ åðûõåë äà ñàìóäàìîä ìîåñïîû êàöèñ
ûàâõåäè ûåñëè. éìåðûåáìà, ðîãîðö ñ÷âåâèàû éìåðûåáñ, àð äààøîðåñ ñèòþâà äà ñàüìå,
ìàãðàì ãàìîð÷àû, ðîì íàçè åñ úåð üàëè èþî äà ìåðå éìåðûè. ìàí ãààôðûõèëà óûíàôèøûè
ìè. èñèö ìàøèíåâ ãàèüöà òþåøè. òþèäàí ìîçèäà íåäëè êåäàðè äà àèøåíà ìöóðàâè ñàõëè. äà
ðàñàö ìèñùâäà, ñàõëøè øåçèäà, ðîì ùàðéâíèñ øåìäåã àì üâåþàíàçå ñèöîöõëåñ èñåâ ãàåäãà
ôåñâè. àñå ãàäàð÷à óûíàôèøûèìè äà ãàîöåáóë éìåðûåáèñ íåáèû ãàõäà éìåðûåáèñ òîëè
äà éèðñè. ñàìàãèåðîä óêâàëîä ãàüðà õàëõèñ íàôèüðè äà íàõåëàâè. ìå ñóë àð ìèíäà,
ðîì êèäåâ ãà÷íäåñ àìãâàðè àçðè éìåðûåáèñ òâèíøè äà àðö èñ ìèíäà, ðîì íàçìà åàì ÷åìèû
øåöâàëîñ óûíàôèøûèìè. ûóêè óðóüè óíäà äàèíãðåñ, ìåö äàâèíãðåâè óðóüûàí åðûàä. ìå
ìèð÷åâíèà, ãóëçå ìåþàðîñ äà àðà ôåõüâåø óðóüèñ üâåáè. ìå àõëà ìçåçå âçèâàð äà âóöüåð
ìçåçå ãàôåíèë ûèõèñ ôèðôèòåáñ. ìå ìàû ãàâàíäå äà ÷àâàáàðå ÷åìè ôèüðåáè äà îöíåáåáè.
àäàìèàíçå ãàìýëåà ûèõà äà èüíåá âèíìåì èïîâîñ èãè äà ùàèêèûõîñ ÷åìè öõîâðåáà, øåýðùó
íåáóëè ñèêâäèëèñ øèøèû.
àäàìèàíçå ãàìýëåà ûèõà!
øåí àì ôèðôèòàñ, âèû óöõî ôðèíâåëñ –
þâåëàôðèñ ìöîäíåñ äà ãóëûàìõèëâåëñ,
êàëûàøè èñâàì äà ÷óìàä çèõàð.
çèõàð äà ôèüðîá äà ýàëàñ èêðåá
äà êâèðàñ ìèñäåâñ àõàëè êâèðà...
äà ûóðìå øåíàä ìè÷íåóë ôèüðåáñ
ôåõè àóäãàìû åâôðàòèñ ïèðàñ.
ûóìöà àðàâèñ àðà àüâñ íåáà,
èöüèðîñ óöõî ôàðäåáèñ èüèû:
àùîí-äàùîíîñ âèéàöèñ âíåáà,
ôàíüðèû àñùîðîñ âèéàöèñ ôèüðè.
èçðäåáà ñèöõå äà ÷ðäèëèñ ôàñè,
ìàãðàì öîòàà ÷ðäèëèñ ìàðàãè
äà, ûèõèñ äèäè ûîúèíèñ ìñãàâñàä,
õåëøè óÿèðàâñ ñèöõåñ üàëàüè.
äà èìåäèâèûè íàûåëñ äà êåûèëñ,
øóà üàëàüøè ñýèíàâñ ìäèíàðåñ.
äà àòèâòèâåáñ àðåêëèë êåäåëñ
äà ñýèíàâñ, àíäà ûàâñ èìýèíàðåáñ.
ìäèíàðå, ðîãîðö úèóòè êâàëè,
êâëàâ èíàð÷óíåáñ ïèðâàíäåë ñàõåñ.
äà ñåìàôîðè øåéåáèë ûâàëåáñ
àõåëñ äà õóÿàâñ, õóÿàâñ äà àõåëñ.
äà ãàìâëåëåáè ñàêóûàð ÷ðäèëåáñ
ãóëçå àôåíåí äàñèöõóë üó÷åáñ
äà üó÷à ÷ðäèëåáñ ìè¸þâåáà ôðûõèëàä
äà ãóëè ãàìûáàð äîëèâèû óöåìñ.
øåí êè ìçàäà õàð, ðîì óôðî äèäõàíñ
óöàäî øåíûâèñ ãà÷åíèë øàìõàûñ.
þâåëàôåðñ ôåðè åöâëåáà ûèûüîñ,

sikvdilis filosofia
ðîöà øàìõàûèñ ûâàëåáøè ÷àíõàð. ãîíåáàñ, üöåóëñ îüðîñ çîäåáàä.

øàìõàûèö ìèçåçñ áåâðúåð èøîâèñ áåâðñ àâèùþäåáà, ðà äàðäèö ¸üîíäà,
äà àðàðñåáóë üâåþíåáèñ àìáàâñ äà àõëà ñóëøè èìåäè ùâåûàâñ.
áåâðúåð ìîãàùâäèñ äà ìîèøîðåáñ áåâðè êè ìõîëîä èìèòîì ìîäèñ,
çéâèñ ôðèíâåëèâèû ìþâèðàëà êàáàñ. àìäåíè îüðî ðîì íàõîñ åðûàä.
äà øåóì÷íåâëàä ãàüðåáà øèøèö, äàðáàçøè ãðèëà äà ñè÷óìåà,
ðîìåëèö ìî¸þâà ûèõèñ ôèðôèòàñ. ðîãîðö óåöàð üóõèëèñ øåìäåã,
øåí àéìî÷íäåáè ñàíàòðåë ÷ðäèëøè, äà óýâåëåñè ñàìàúóðåáè
ãîíåáàñ ãàíãåá ãàìîèôèòàâ. úèëäîåáèâèû ¸êèäèà êåäëåáñ.
ûóìöà àðàâèñ àðà àüâñ íåáà, ñàþóðåö èñåâ öàõöàõåáñ âíåáèû
ûóíäàö öîòà õíèû ìîõóÿîñ ûâàëè äà èñåâ àñäèñ íàçè ñóðíåëè.
äà àêèâëåáóë ôèüðåáñ äà âíåáåáñ ûèûüîñ àðàôåðñ àð íèøíàâñ ùëåáè,
õìà ÷àóùèîñ äà ÷àêëàñ ýàëèû. ûèûüîñ àðàôåðñ àð öâëèñ ñðóëå
äà ûó øåíö ãèþâàðñ øåíè êàðàâè áèû.
äà ûó ãàèãå, ðàö àãèõñåíè, äà áåâðè õâäåáà, ðèñûâèñàö ùóõäà,
ûàìàìè óíäà èþî üàðèâèû, áåâðè ñóëåëàä ð÷åáà áîëîìäå,
ýàéëèâèû óíäà èþî ôõèçåëè. äà ìàèíö þâåëà ìàäëîáàñ óõäèñ
àäàìèàíçå ãàìýëåà ûèõà, ìçèû ãàáðóåáóë àðüåîëîãåáñ.
ìàãðàì ûèõàçåö ãàìýëåà ñèòþâà, àð óíäà ìîõäåñ äèäè õíèñ ìåðåö
èñ øåèýëåáà óáðàëî èþîñ èñ, ðàö ìîìõäàðà äèäè õíèñ ùèíàû,
äà àóòàíåë òêèâèëèû èûüâàñ. ðàäãàí óûâàëàâ õìåáñà äà ôåðåáñ
óáðàëî èþîñ, âèû ìùþåìñèñ äàíà, úåð êèäåâ ìèùèñ ùèàéøè ñýèíàâû.
óôðî óáðàëî, âèäðå ìàðèëè. èçðäåáà ñèöõå äà ÷ðäèëèñ ôàñè,
ñóëøè êè ìûåëè ñèìýèìèû ùâàíàí ìàãðàì öîòàà ÷ðäèëèñ ìàðàãè
äéååáè, óêâå ãàäàòàíèëè. äà, ûèõèñ äèäè ûîúèíèñ ìñãàâñàä,
ùâàíàí ÷àýèðóë ãåìèñ ôèöðåáè... õåëøè óÿèðàâñ ñèöõåñ üàëàüè.
ùâàíàí ÷àýèðóë ãåìèñ àôðåáè,
ìàãðàì ñèêâäèëèñ ùèí øåèýëåáà,
ðîì åðûè ñèòþâèû ûüâà þâåëàôåðè.
äà ñèêâäèëàìäå àì ñèòþâàñ åýåá,
ìèñêåí ìè¸þàâõàð ó÷èíàð ñàÿåñ.
äà ôèüðåáñ, ðîãîðö ãàñàùâðûíåë
ìõåöåáñ,
þâåëà òêèâèëèñ àòàíàñ à÷âåâ.
ðàö óíäà ìîõäåñ äèäè õíèñ ìåðå,
áåâðúåð ìîìõäàðà äèäè õíèñ ùèíàû.
äà óêâå þîôèë õìåáñà äà ôåðåáñ,
óíäàû ûó àðà, ìèùàøè ñýèíàâû.
ìõîëîä õàíäàõàí ûó àìî¸þâåáà
ìàûè íàñàõè ùåðàüâñ äà íè÷àáñ,
ðîãîðö êèâèëè äà àìáîõåáà,
ðîìåëìàö áåäè ìðàâàëúåð ñèíúà.
äà ìóçåóìèñ ãðèë äàðáàçåáøè
öíîáèñìîþâàðå õàëõè ãðîâäåáà.
äãàíàí, óöüåðåí äà àôàñåáåí

monakveTi merve
ìå, ãèëãàìåøè: íèíñóíèñ øâèëè, óðóüèñ ìåôå äà ãìèðûà ãìèðè, öîöõëåáøè àéàð âèûâëå
áè óêâå. äà ìàèíö âöäèëîá ÷åìè ñèêâäèëèû ãàâàõàíãðýëèâî ûüâåíè ñèöîöõëå. ìå áåâðúåð
ìèûõðåñ, áåâðúåð ìèð÷èåñ, ðîì øåìåöâàëà ñèêâäèëçå ôèüðè ëõèíèû äà üàëèû. áåâðúåð
àìèõñíåñ, ðîì þâåëàôåðè ìîãîíèëèà äà ùàðìàâàëè, ðîì åðûàäåðûè ÿêâèàíè ñàüìå àðèñ
ãàðûîáà äà ñèþâàðóëè. ûóìöà àðö ÷åìûâèñ àð èþî óöõî ëõèíè äà üàëè. ÷åìè õàíìîêëå
öõîâðåáèñ ãçàçå ìåö ìèãåìèà ëõèíèö äà üàëèö. ñùîðåä àìèòîì âóöüåðäè øèøèû ûèõèñ
óôåðóë äà óýðàâ áîðöâåáñ äà ìèçàíñ ìàèíö âåð ìèâàéùèå, ðàäãàí þîâåëûâèñ ìàðòî âèþà
âè. ûó ãåñìèñ ÷åìè, ûó ÷åìè ìýëàâðè ñóíûüâèñ íàñàõè ìàðûëàö øåìîð÷à àì õìåë ôèðôèòàñ,
àì õìåë ôèðôèòàñ, ðîìåëèö àõëà ÷åìè õåëèâèû ãèÿèðàâñ õåëøè. øåí ãààãðýåëå, ðàö ìå
ìèíäîäà äà ãààìðàâëå øåíèñûàíåáè.
ûó ìàðûëà ãåñìèñ äà ìàðûëà ãúåðà
øåíñ ÷àñàõâàìäå ãàðäàöâëèë êàöèñ,
äà ûóêè øåíè ôóýå äà ÿåðè
ãàðûìåâñ ñèöîöõëèñ óäèäåñ íàùèëñ,
øåíè ñàéàìî äà øåíè äèëà
ðàñ ìîõìàðäåáà, èñèö ûó èöè:
îðèâå õåëè äà þâåëà êáèëè
ìàãðàä ÷àñÿèäå øàìõàûèñ ñèöèëñ.
ìàãðàä ÷àñÿèäå üàëàüèñ êåäëåáñ
äà èìåäèâèû íàûåë ìäèíàðåñ,
ðîìåëèö éìåðûûàí êàìàûèñ øåìäåã
øåí äàñàíàõàä ûàâñ èìýèíàðåáñ.
àðö ìîùþàëåáà äà àðö ñàøâåëè
àð éèðñåáèà öèäàí àðàâèñ.
äà ðàñàö ôèüðîá, þâåëàñ à÷âåíå,
àí âèñûàí ðà ãàüâñ äàñàìàëàâè,
ñè÷óìå çîãúåð ñèñóñòåñ óäðèñ
äà øåíö ãàõñåíè øåíè ôèüðåáè,
ðîì ïàòèîñíàä, äèäõàíñ äà ìþóäðîä
èöõîâðî, ðîöà àéàð èüíåáè.

sikvdilis filosofia
safiqrali
epitafia niutonis saflavis qvaze
ès marmarilos lodi aRiarebs isaak niutons mokvdavad, maSin

roca dro, buneba da zeca mowmobs mis ukvdavebas.~
daimaxsovre
epitafia (berZn. epitaphios – saflavzeda), – warwera saflavis qvaze. warmoiSva anti-

kur samyaroSi. epitafiisTvis damaxasiaTebelia mcire forma, mimarTva micva-
lebulisadmi an micvalebilisa amqvenad darCenilebTan. droTa ganmavlobaSi
saepitafio xotbebis gverdiT Cndeba satiruli, parodiuli epitafiebi.
warmogidgenT ramdenime cnobili epitafiis nimuSs:
`me, ubeduri simamace, aq, aiaqsis saflavze vzivar!~

homerosis ìliada~
umaduro samSoblov! Sen ver eRirsebi Cems Zvlebs!
scipionis (romaeli sardali) epitafia
ès saflavi sakmarisi aRmoCnda misTvis, visac sicocxleSi ar hyofnida mTeli

msoflio~.
al. makedonelis epitafia
`gamvlelo, nu idardeb Cems bedze, vinaidan me rom cocxali vyofiliyavi, Sen

iqnebodi mkvdari~.
robespieris epitafia
àq ganisvenebs rafaeli, romlis sicocxleSic arsTa uzenaess eSinoda –ar mZlio-
so, xolo misi sikvdilis Semdeg eSinoda – mec ar movkvdeo.~
rafaelis epitafia.

monakveTi merve
milan kundera
ukvdaveba
goeTes ar eSinoda am sityvis. Tavis wignSi `Cemi cxovrebidan~, romelsac

cnobili qvesaTauri, `poezia da simarTle~ (`Dichtung und Wahrheit~) axlavs, igi wers
drezdenis axali Teatris fardaze, romelic man didi mondomebiT Seiswavla,
rodesac, cameti wlisam, pirvelad naxa igi. `fardis fonze gamosaxuli iyo (goeTe,
– avt. SeniSvna) `Der Tempel des Ruhmes~ – `didebis taZari~, romlis garSemoc idgnen
yvela drois udidesi dramaturgebi. maT SuagulSi, naTel mosasxamSi gamowyo-
bili kaci, ise rom aravis yuradRebas ar aqcevda, pirdapir taZrisken miabijebda;
naxatze mxolod misi zurgi moCanda da am gamosaxulebas sxva ram gansakuTrebuli
araferi hqonda. igulisxmeboda, rom es iyo Seqspiri. is sxvebisgan gancalkevebuli
Canda: ar hyavda winamorbedebi, ar Sescicinebda warsulis nimuSebs, aramed mar-
todmarto mialajebda pirdapir ukvdavebisaken~.
ra Tqma unda, ukvdavebas, romelzedac goeTe laparakobda, araferi aqvs
saerTo sulis ukvdavebis religiur rwmenasTan, aramed aq igulisxmeba sxva,
savsebiT miwieri ukvdaveba im adamianebisa, romlebic TavianTi sikvdilis Semdeg
momdevno Taobebis mexsierebaSi rCebian. yvelas SeuZlia, Tumca zogs metad, zogs
naklebad, zogs ufro xanmokled, zogs ki xangrZlivad, amgvar ukvdavebas miaR-
wios, da es idea adamianTa gonebas adreuli axalgazrdobidan izidavs. maxsendeba
cnobili istoria erT maiorze moraviuli soflidan, romelsac Cems biWobaSi
xSirad vstumrobdi qalaqgareT gasvlebisas. am maiors saxlSi Ria kubo edga da
bednier wuTebSi, rodesac kmayofili iyo Tavisi TaviT, igi Cawveboda kuboSi da
sakuTar dakrZalvas warmoidgenda. kuboSi amgvari sazeimo-ritualuri Cawolebi
misi sicocxlis saukeTeso wuTebi iyo: is xom sakuTar ukvdavebasTan amyarebda
kavSirs.
bunebrivia, rodesac ukvdavebaze vsaubrobT, adamianebi ar arian Tanasworni.
iZulebulni varT ganvasxvaoT erTmaneTisagan egreT wodebuli mcire ukvdaveba
– anu adamianis xsovna im adamianebSi, romlebic mas icnobdnen (anu swored is ukv-
daveba, romeliskenac im soflis maiori miiltvoda) – da didi ukvdaveba, romelic
gulisxmobs am adamianis xsovnas im xalxis mexsierebaSi, romlebic mas arasdros
piradad ar icnobdnen. aris cxovrebaSi iseTi gzebi, romlebic Tavidanve aZleven
saSualebas adamians miswvdnen am did ukvdavebas. miuxedavad imisa, rom, araTu
cxadi ar aris, aramed lamis daujerebelic, rom TviT am gzebze damdgari miaRw-
evs did ukvdavebas, mainc SesaZlebloba udaod arsebobs; es gzebia xelovneba da
politika.
Cveni drois yvela evropel politikoss Soris albaT fransua miterania is,
vinc yvelaze metad iyo dakavebuli ukvdavebaze fiqriT. me maxsovs is dauviwyari
ceremonia romelic mohyva mis prezidentad arCevas 1981 wels. panTeonis wina
moedani gaevso aRtacebul brbos da TviTon ki emijneboda mas: igi marto mid-
ioda farTo kibeebze (zustad ise, rogorc Seqspiri midioda `didebis taZrisken~
goeTes aRweril fardaze) da xelSi vardis sami rto eWira. Semdeg igi gauCinarda
xalxis Tvalsawieridan da ganmartovda samocdaoTx gamoCenil cxedarTan, sadac
mis Cafiqrebul simartoves akompanements uwevda mxolod telekamera, gadamRebi
sikvdilis filosofia
jgufi da ramdenime milioni frangi, romlebic uyurebdnen televizors, saidanac

beThovenis mecxre simfonia sWeqda. miteranma TiTo vardi mis mier arCeul sam
saflavze dado. igi hgavda mSeneblobis damkveTs, romelic sam vards rgavda ukv-
davebis taZrebis asageb uzarmazar moedanze raTa moeniSna samkuTxedi, romlis
centrSic piradad misi ukvdavebis taZari unda agebuliyo.
valeri Jiskar d’asteni, romelic miteranamde iyo prezidenti, kanalizaciis
muSas patiJebda, raTa eliseis sasaxleSi masTan esauzma. es iyo Jesti sentimenta-
luri burJuasi, romelic iswrafvis Tavi Seayvaros ubralo xalxs da surs Caago-
nos maT, rom Tavadac erTi maTgania. miterani ar iyo ase gulubryvilo, rom ecada
damsgavseboda kanalizaciis muSebs (verc erTi prezidenti ver ganaxorcielebs
msgavs ocnebas), aramed mas surda damsgavseboda gardacvlilebs, rac gacilebiT
ufro Wkvianuri nabiji iyo, radgan sikvdili da ukvdaveba ganuyreli mijnurebi-
viT arian da adamiani, romlis saxec Cvens gonebaSi Seereva gardacvlilTa saxeebs,
sicocxleSive ukvdavi xdeba.
me yovelTvis momwonda amerikeli prezidenti jimi karteri, magram erTxel
mis mimarT raRac namdvil siyvarulTan miaxloeba vigrZeni, rodesac teleekranze
vnaxe ZunZuliT sirbilis dros TanamSromlebTan, mwvrTenelebTan da mcvelebTan
erTad; ucbad Sublze oflma daasxa, saxe tkiviliT daemanWa, mis gverdze morben-
lebi mieWrnen da xeli Caavles, raTa ar dacemuliyo. es mxolod gulis mcire Seteva
aRmoCnda. am ZunZuliT sirbils amerikeli erisTvis unda Caegonebina prezidentis
maradiuli axalgazrdobis idea. amitomac dapatiJes gadasaRebad operatorebi, da
sulac ar iyo am ukanasknelTa brali, rom janmrTelobiT gafaSfaSebuli aTletis
nacvlad kamerebma asaxes Seryeuli janmrTelobis xandazmuli adamiani, Tanac
aseT uiRblo momentSi.
adamiani ukvdavebisaken iswrafvis, kamera ki gviCvenebs paTetikuri grimasiT
damanWul pirs, da es SesaZloa erTaderTi ram aRmoCndes, rac am adamianze gagvax-
sendeba, erTaderTi ram, rac mTeli misi cxovrebis parabolad (igavad) darCeba.
xolo igi Seabijebs ukvdavebaSi, romelsac SeiZleba sasacilo ukvdaveba vuwodoT.
tiqo brahe didi astronomi iyo, magram erTaderTi ram, rac dRes masze gvaxsovs,
aris is, rom imperatoris sasaxleSi gamarTul sazeimo sadilze, rodesac Sercxva
sapirfareSoSi wasvla, mas Sardis buSti gauskda da amgvarad gardacvlili, sir-
cxvilisa da Sardis zvaraki, SeuerTda maT, vinc mis msgavsad sasacilo ukvdavebas
eziarnen. romanebis avtorebs Soris aravinaa CemTvis robert muzilze uZvir-
fasesi. igi erT dilas gardaicvala simZimeebis aweviT varjiSis dros. rodesac
mec vwev simZimeebs, iqve gafacicebiT vimowmeb xolme pulss da meSinia, usulod
ar davece, radgan sikvdili xelSi daWerili simZimeebiT, anu iseTive, rogoric
Cems saTayvano avtors ewia, iseT ucnaur, ciebcxelebian da fanatikur epigonad,
maqcevs, rom sasacilo ukvdaveba egreve garantirebuli meqneba.

monakveTi merve
xalxuri
ÁÈÍÄÈÑÔÅÐÈÀ ÑÎÔÅËÈ
áèíäèñôåðèà ñîôåëè,
óôðî äà óôðî áèíääåáà,
ðà àðèû ÷âåíè ñèöîöõëå,
÷èòèâèû ãàãâèôðèíäåáà.
ùàìîãåùåâà ñèáåðå,
ìãåëèâèû ùàìîãâàðäåáà,
ñèêâäèëè ãçàøè ãèþåëåáñ,
ûâàëåáè ãààâäàðäåáà.
ìîãèãîíåáåí øâèëåáè,
ìçåñ øåõåäàâåí ìàéëèûà:
ñîôåëøè øåìîàéàìäà,
áèíäìà ýàéëèâèû äàôëèûà.
íåòà ñèöîöõëèñ ìàìãîíè
éìåðûè ûó úîúîõåûèà?
áåâðè ñèìùàðå ìèíàõàâñ,
áåâðèö ñõâà ãàäàìõåäèà.
ÙÓÛÈÑÎÔÅËÈ
ùóûèñîôåëè ðà àðè?
àãîðåáóëè üâà àðè,
ðà ùàìñ êè äàâèáàäåáèû,
èüâå ñàôëàâè ìçà àðè.
ñàöà ñîôåëøè ìèõâèäå,
ñóþâåëãàí îðè ãçà àðè,
øóàøè àðè õìåëåûè,
ãàðøåìî äèäè çéâà àðè.
þâåëà àäàìèñ øâèëè âàðû,
ûàûàðèö ÷âåíè ýìà àðè,
÷âåíñà äà ñîìåõåá øóà
ãàíþîôèëåáà ðà àðè?
ûó üàëè ãåòþâèñ äîáàñà,
èñ óêåûåñè äà àðè,
àãðåûè ãüîíäåñ ãóíåáà,
âèû ìîùìåíäèëè öà àðè.
ûó àð èùàìåá àìàñà,
ìóöëèû íàøîáè ðà àðè?
ØÅ ÑÀÒÈÀËÎ ÑÈÊÂÄÈËÎ
øå ñàòèàëî ñèêâäèëî,
ðîäèñ ìîãåöè ïèðîáà?
sikvdilis filosofia
öõåí-ôðåíèû ÷àìîìèðáèíå,
ñóë äàìèêàðãå çðäèëîáà.
øåíçå âåðö üðûàìè ãàâþèäå,
âåðö äèäè êàöèñ øâèëîáà.
ÊKKÀÖÈ ÌÀÍÀÌ ÖÎÖÕÀËÈÀ

êàöè ìàíàì öîöõàëèà,
íàìóññ ìèñäèîñ ìóäàìà,
ìîêâäåáèñ ûàíà ÷à¨þâåáèñ
õóûèîä àäëè ñóäàðà.
safiqrali
`sicocxle da sikvdili ara ori sxvadasxva mdgomareobaa, aramed

erTi mdgomareobis ori sxvadasxva aspeqtia~.
ìà¸àûìà ãàíäè
fransua rable ase gamoemSvidoba qveynierebas: `movdivar raRac

didis saZieblad~.
oskar uaildi ki ase: `Tu kedeli ar wava, me waval~.
Cexovi WleqiT iyo daavadebuli da alkohols ar iRebda. sikvdilis

win ase gaixumra: `ra xania Sampanuri ar damilevia~.
daimaxsovre
ÏÀÐÀÄÎÜÑÈ – ýâåëáåðýíóëè ñèòþâàà äà ó÷âåóëîñ, ñàêâèðâåëñ, äàóúåðåáåëñ íèøíàâñ.

ëèòåðàòóðàñà äà ôèëîñîôèàøè ïàðàäîüññ óùîäåáåí àçðñ, ðîìåëèö,
åðûè øåõåäâèû, óìàðûåáóëî äà ùèíààéìäåãîáðèâèà, ëîãèêèñ ãàìîìðè
öõàâèà, ìàãðàì äàêâèðâåáà äà öõîâðåáèñåóëè ãàìîöäèëåáà àìòêèöåáñ ìèñ
ÿåøìàðèòåáàñ. ìàãàëèûàä: `ðàñàöà ãàñöåì øåíèà, ðàö àðà, äàêàðãóëèà~.
ïàðàäîüññ óþâàðñ ñèñõàðòå, ëàêîíèóðîáà. èãè òðàäèöèóë àçðñ

àð åûàíõìåáà, ìàãðàì éðìà àçðèñà äà ÿåøìàðèòåáèñ øåìöâåëèà.
monakveTi merve
safiqrali
`sikvdili deda yofila, sicocxcle dedinacvali~.

xalxuri
daviT werediani
ÍÓ ÒÈÐÈ, ÛÓ ÌÀÐÛËÀ ÃÈÞÂÀÐÂÀÐ
netari avgustines mixedviT
ñèêâäèëè àðà àðèñ ðà!

ìå ìõîëîä ìåîðå ìõàðåñ ãàâåäè.
ìå èñåâ ìå âàð, øåí èñåâ øåíà õàð...
ðàö âèþàâèû åðûìàíåûèñûâèñ, èãèâåíè âàðû ñàóêóíîä.
èñåâ èñå ìîììàðûå, ðîãîðö þîâåëûâèñ ìîãèìàðûàâñ, èñåâ èñå ìåñàóáðå, ðîãîðö þî
âåëûâèñ ãâèñàóáðèà...
íó äàìåëàïàðàêåáè ñõâà êèëîûè.
íó ìèèéåá ìãëîâèàðå äà ìùóõàðå èåðñ.
ãàèöèíå, ðàçåö ãâåöèíåáîäà.
èëîöå, ãàèéèìå, èôèüðå ÷åìçå, ÷åìûàí åðûàä èëîöå.
÷åìè ñàõåëè èñåâ èñå ùàðìîèûüâàñ, ðîãîðö þîâåëûâèñ ùàðìîèûüìîäà, þîâåëãâàðè
çåàùåóëîáèñ, þîâåëãâàðè íàéâåëèñ ãàðåøå.
ñèöîöõëå èìàñâå íèøíàâñ, ðàñàö ìóäàì íèøíàâäà. èãè èñåâ èñ àðèñ, ðàö ìóäàì èþî, ýàôè
àð ãàìùþäàðà.
ðàä ããîíèâàð øåíñ ôèüðûà ìèéìà?
èìèòîì, ðîì øåíñ ûâàëñàùèåðñ ãàðåûà âàð?
ìå øîðñ àðà âàð, çóñòàä ãçèñ ãàäàéìà âàð...
õîì õåäàâ, þâåëàôåðè êàðãàä àðèñ...
íó òèðè, ûó ìàðûëà ãèþâàðâàð!
ûó ìàðûëà èöè, ðà àðèñ éìðûèñ ìàäëè äà ñàñóôåâåëè, ûó ýàëãèýñ, ãàèãîíî àíãå
ëîçûà ãàëîáà äà àíãåëîçåáñ øîðèñ äàìèíàõî!
ûó ýàëãèýñ, äàèíàõî ãàäàõñíèëè ñàñóôåâåëè, ñàóêóíî ñàìþîôåëè, àõàëè áèëèêè,
ðîìåëñàö âàäãàâàð! ûó ùàìèû ýàëãèýñ, ÷åìñàâèû óþóðî ìøâåíèåðåáàñ, ðîìëèñ ùèíàøåö
þâåëà ñèëàìàçå ôåðìêðûàëäåáà!
ðîãîð, ûóêè ñàùóûðîøè, à÷ðäèëûà ñàóôëîøè ìõåäàâäè äà ãèþâàðäè, ùàðóâàë ñè
öîöõëåûà ñàóôëîøè âåéàð óíäà ìõåäàâäå äà ãèþâàðäå?
ãùàìäåñ, ðîöà ñèêâäèëè øåíö àãþðèñ áîðêèëåáñ, ðîãîðö ìå àìþàðà, ðîöà åðû äéåñàö,
ìõîëîä éìðûèñàûâèñ öíîáèë äà éìðûèñàãàí äàäãåíèë äéåñ øåíè ñóëèö ñàñóôåâåëøè
øåâà, ñàäàö ÷åììà ñóëìà øåãàñùðî...
èì äéåñ øåí êâëàâ øåõâäåáè ìàñ, âèñàö óþâàðäè äà èñåâ èñå óþâàðõàð.
êâëàâ ¸ïîâåá ìèñ ãóëñ äà èì ãóëøè êâëàâ èì ãðýíîáàñ, îéîíä óôðî ãàíùìåíäèëñ.
øåèøðå öðåìëè äà íó òèðè, ûó ìàðûëà ãèþâàðâàð!

jvaredini fiqrebi, pasuxi maradiul SekiTxvaze, sicocxlis dauokebeli Jini
VJYFRDTSB VTW[HT
ÚÂÀÐ ÅÄ ÈÍ È ÔÈÜÐ ÅÁ È
ÏÀÑÓÕ È ÌÀÐ ÀÄ ÈÓË

ØÅÊ ÈÛÕÂ ÀÇ Å
ÑÈÖ ÎÖÕË ÈÑ ÄÀÓÎÊ ÅÁ ÅË È ÆÈÍ È

monakveTi mecxre
safiqrali
ÛÓ ØÅÍÇÅ ËÀÏÀÐÀÊÎÁÅÍ ÖÓÄÑ, ÃÈÕÀÐÎÄÅÑ, ÐÎÌ ÀÐ ÃËÀÍÝÉÀÂÅÍ.

ÛÓ ÃËÀÍÝÉÀÂÅÍ, ÃÈÕÀÐÎÄÅÑ, ÐÎÌ ÀÐ ÃÈÐÒÞÀÌÅÍ.
ÛÓ ÃÈÐÒÞÀÌÅÍ, ÃÈÕÀÐÎÄÅÑ, ÐÎÌ ÀÐ ÃÊËÀÂÅÍ.
ÛÓ ÃÊËÀÂÅÍ, ÃÈÕÀÐÎÄÅÑ, ÐÎÌ ÒÎÂÅÁ ÀÑÅ ÑÀÝÀÃËÀÄ ÌÎÙÞÎÁÈË ÙÓÛÈÑÎÔÅËÑ.
èíäóðè ñèáðýíå
Ñåðãåé Åñåíèí
Äî ñâèäàíüÿ, äðóã ìîé, äî ñâèäàíüÿ,

Ìèëûé ìîé, òû ó ìåíÿ â ãðóäè.
Ïðåäíàçíà÷åííîå ðàññòàâàíüå
Îáåùàåò âñòðå÷ó âïåðåäè.
Äî ñâèäàíüÿ, äðóã ìîé, áåç ðóêè, áåç ñëîâà.

Íå ãðóñòè è íå ïå÷àëü áðîâåé. –
Â ýòîé æèçíè óìèðàòü íå íîâî,
Íî è æèòü, êîíå÷íî, íå íîâåé.
nikoloz baraTaSvili
ÔÈÜÐÍÈ ÌÒÊÂÐÈÑ ÏÈÐÇÅÄ
ùàðâåä ùþàëèñ ïèðñ ñåâäèàíè ôèüðû ãàñàðûâåëàä,
àü âåýèåáäè íàöíîáñ àäãèëñ ãàíñàñâåíåáëàä;
àü ëáèëñ ìäåëîçåä ñàíóãåøîä âèíàìå öðåìëèû,
àüàö þîâåëè àðåìàðå èþî ìîùþåíèû;
íåëàä ìîéåëàâñ ìîäóäóíå ìòêâàðè àíêàðà
äà ìèñ çâèðûåáøè êðûèñ ëàæâàðäè öèñà êàìàðà.
èäàþâ-äàþðäíîáèû þóðñ óãäåá ìå ìèññà ÷õðèàëñà
äà ûâàëíè ðáèàí øîðàä, øîðàä, öèñ äàñàâàëñà!
âèí èöèñ, ìòêâàðî, ðàñ áóòáóòåá, âèñûâèñ ðàñ èòþâè?
ìðàâàë äðîåáèñ ìîùàìå õàð, ìàãðàì õàð óòþâè!..
àð âèöè, àì äðîñ ÷åìñ ùèíàøå ÷âåíè öõîâðåáà
ðàä èþî ôóÿè äà ìõîëîäà àìàîåáà?

ìàèíö ðà àðèñ ÷âåíè þîôà-ùóûèñîôåëè,

ûó àðà îäåí ñàùþàóëè àéóâñåáåëè?
âèí àðèñ èãè, âèñûâèñ ãóëè åðûõåë àéåâñîñ,
äà ðàö ìèåéîñ åðûõåë íàòâðèû, èñè åêìàðîñ?
ûâèûîí ìåôåíèö óýëåâåëíè, ðîìåëû óìàéëåñ
àìàî ñîôëàä àðéà àðèñ ñõâà ðàì äèäåáà,
øôîûâåí äà äðòâèíâåí äà èòþâèàí: `ðîäèñ èüíåáà,
èñ ñàìåôîöà ÷âåíè èþîñ?~ äà àéèýâðèàí
èìàâ ìèùèñûâèñ, ðàö äéåñ ûó õâàë ûâèûâå àðèàí!..
ûóíä êåûèë ìåôå ðîäèñ àðèñ ìîñâåíåáóëè?
ìèñè ñèöîöõëå: çðóíâà, øðîìà äà öäà üåáóëè,
ìèñè ôèüðèà, ûó âèû óêåû ìàí óïàòðîíîñ
ûàâèñ ìàìóëñà, ûâèñûà øâèëûà, ðîì øåìäãîìñà äðîñ
àð ìèñöåñ ùþåâèû ûâèñ ñàõåëè øûàìîìàâëîáàñ!..
ìàãðàì ûó åðûõåë ñîôåëñ óíäà áîëî ìîåéîñ,
ìàøèí âèéàì ñûüâàñ ìàûè ñàüìå, âèí ñàäéà èþîñ?..
ìàãðàì ðàäãàíàö êàöíè ãüâèàí – øâèëíè ñîôëèñà,
óíäà êèäåöà ìèâäèîû ìàñ, ãâåñìàñ ìøîáëèñà.
àðö êàöè âàðãà, ðîì öîöõàëè ìêâäàðñà åìñãàâñîñ,
èþîñ ñîôåëøè äà ñîôëèñûâèñ àðà èçðóíîñ!
ÌÅÐÀÍÈ
ìèðáèñ, ìèìàôðåíñ óãçî-óêâëîä ÷åìè ìåðàíè,
óêàí ìîì÷õàâèñ ûâàëáåäèûè øàâè þîðàíè!
ãàñùè, ìåðàíî, øåíñ ÿåíåáàñ àð àüâñ ñàìýéâàðè,
äà íèàâñ ìèåö ôèüðè ÷åìè, øàâàä ìéåëâàðè!
ãàêâåûå üàðè, ãààïå ùþàëè, ãàðäàèàðå êëäåíè äà éðåíè,
ãàñùè, ãàêóðöõëå äà øåìèìîêëå ìîóûìåíåëñà
ñàâàëíè äéåíè!
íó øååôàðâè, ÷åìî ìôðèíàâî, íóöà ñèöõåñà, íóöà àâäàðñà,
íó øåìèáðàëåá äàüàíöóëîáèû ûàâãàíùèðóëñà
øåíñà ìõåäàðñà!
ðàà, ìîâøîðäå ÷åìñà ìàìóëñà, ìîâàêëäå ñùîðûà
äà ìåãîáàðñà;
íóéà âèõèëàâ ÷åìûà ìøîáåëûà äà ÷åìñà ñàòðôîñ,
òêáèëìîóáàðñà, –
ñàä äàìèéàìäåñ, èü ãàìèûåíäåñ, èü èþîñ ÷åìè ìèùà ñàìøîáëî;
ìõîëîä âàðñêâëàâûà, ûàíàìàâàëûà, âàìöíî ãóëèñà
ìå ñàèäóìëî!
êâíåñà ãóëèñà, òðôîáèñ íàøûè, ìèâöå çéâèñ éåëâàñ,
äà øåíñ ìøâåíèåðñ, àéòàöåáóëñ, ãèæóðñà ëòîëâàñ!

monakveTi mecxre
íó äàâèìàðõî ÷åìñà ìàìóëøè, ÷åìûà ùèíàïàðû ñàôëàâåáñ

øîðèñ;
íó äàìèòèðîñ ñàòðôîì ãóëèñà, íóéà äàìåöåñ öðåìëè
ìùóõàðèñ, –
øàâè þîðàíè ãàìèûõðèñ ñàôëàâñ ìäåëîûà øîðèñ
òèàëèñ ìèíäâðèñ, –
äà üàðèøõàëè ýâàëûà øûåíèëûà çàðèû, éðèàëèû
ìèùàñ ìîìàþðèñ!
ñàòðôîñ öðåìëèñ ùèë ìêâäàðñà îõåðñà äàìåöåìèàí
öèóðíè öâàðíè,
÷åìûà íàûåñàâû ãëîâèñà íàöâëàä ìèâàëàëåáåí
ñâàâíè ìþèâàðíè!
ãàñùè, ãàôðèíäè, ÷åìî ìåðàíî, ãàðäàìàòàðå áåäèñ ñàìýéâàðè,
ûó àüàìîìäå àð åìîíà ìàñ, àðö àù åìîíîñ øåíè ìõåäàðè!
äàå ìîâêâäå ìå óïàòðîíîä ìèñãàí îõåðè!

âåð øåìàøèíîñ ìèñìà áàñðìà ìîñèñõëå ìòåðè!
öóäàä õîì ìàèíö àð ÷àèâëèñ åñ ãàíùèðóëèñ ñóëèñ êâåûåáà,

äà ãçà óâàëè, øåíãàí ûåëèëè, ìåðàíî ÷åìî, ìàèíö äàð÷åáà;
äà ÷åìñ øåìäãîìàä ìîýìåñà ÷åìñà ñèýíåëå ãçèñà
ãàóàäâèëäåñ,
äà øåóïîâðàä ìàñ ¸óíå ûâèñè øàâèñ áåäèñ ùèí
ãàìîóüðîëäåñ!
ìèðáèñ, ìèìàôðåíñ óãçî-óêâëîä ÷åìè ìåðàíè,

óêàí ìîì÷õàâèñ ûâàëáåäèûè øàâè þîðàíè!
daimaxsovre
ÔÈÍÀËÈ – ëàûèíóðè ñèòþâàà äà áîëîñ, óêàíàñêíåëñ íèøíàâñ. ëèòåðàòóðàøè ôèíàëñ,

ôèíàëóð ñöåíàñ, àìáèñ àí ìîüìåäåáèñ äàìàñðóëåáåë íàùèëñ, äàñàñðóëñ
âóùîäåáû.

galaktion tabiZe
ÌÛÀÙÌÈÍÄÈÑ ÌÛÂÀÐÅ
úåð àðàñäðîñ àð øîáèëà ìûâàðå àñå ùþíàðè!
ìäóìàðåáèû øåìîñèëè øåéàìåáèñ üíàðè
üðîëâèû èùâåâñ öèñôåð ëàíäåáñ äà õååáøè àüñîâñ...
àñå ÷óìè, àñå íàçè úåð öà ìå àð ìàõñîâñ!
ìûâàðå ûèûüîñ çàìáàõèà øóüûà ìêðûàëè ìýèâèû,
äà ìèñ øóüøè ãàõâåóëè ìñóáóü ñèçìàðèâèû
ìîñ÷àíñ ìòêâàðè äà ìåòåõè ûåûðàä ìîåëâàðå...
î¸! àðàñäðîñ àð øîáèëà àñå íàçè ìûâàðå!
àü, ÷åìñ àõëî, ìîõóöèñ ëàíäñ ñýèíàâñ ìåôóð ýèëèû,
àü, ìùóõàðå ñàñàôëàîñ, âàðäèû äà ãâèðèëèû,
åôèíåáà âàðñêâëàâåáèñ êðûîìà ìõèàðóëè...
áàðàûàøâèëñ àü óþâàðäà îáëàä ñèàðóëè...
äà ìåö ìîâêâäå ñèìéåðåáøè òáèñ ñåâäèàí ãåäàä,
îéîíä âûüâà, ûó éàìåì ñóëøè ðîãîð ÷àèõåäà,
ûó ñèçìàðìà âèû øåèñõà öèäàí öàìäå ôðûåáè,
äà ãàøàëà îöíåáàûà ëóðúè èàëüíåáè;
ûó ñèêâäèëèñ ñèàõëîâå ðîãîð àñõâàôåðåáñ
ìîìàêâäàâè ãåäèñ ¸àíãûà âàðäåáñ äà ÷àí÷üåðåáñ,
ûó ðîãîð âãðýíîá,
ðîì ñóëèñûâèñ, àì çéâàì ðîì àéçàðäà,
ñèêâäèëèñ ãçà àððà àðèñ, âàðäèñôåð ãçèñ ãàðäà;
ðîì àì ãçàçå çéàïàðèà ìãîñàíû ñèûàìàìå,
ðîì àðàñäðîñ àð þîôèëà àñå ÷óìè éàìå,
ðîì, à÷ðäèëíî, ìå ûüâåíñ àõëî ñèêâäèëñ âåãåáåáè,
ðîì ìåôå âàð äà ìãîñàíè äà ñèìéåðèû âêâäåáè,
ðîì ùà¨þâåáà ñàóêóíåñ ûüâåíûàí ÷åìè üíàðè...
úåð àðàñäðîñ àð øîáèëà ìûâàðå àñå ùþíàðè!
Ì. Þ. Ëåðìîíòîâ
Îòâîðèòå ìíå òåìíèöó,

Äàéòå ìíå ñèÿíüå äíÿ,
×åðíîãëàçóþ äåâèöó,
×åðíîãðèâîãî êîíÿ.
×òîá ÿ ñ íåé ïî ÷èñòî ïîëå
Óñêàêàë íà òîì êîíå,
Äàéòå âîëþ, âîëþ, âîëþ
È íå íàäî ñ÷àñòüÿ ìíå!

monakveTi mecxre
xalxuri
ÌÓÌËÈ ÌÓÕÀÑÀÎ
ìóìëè ìóõàñàî
ãàðñ åõâåîäàî,
ìóìëè üðåáîäàî,
ìóìëè ùþäåáîäàî,
õå àð õìåáîäàî.
ìóìëè ìóõàñàî,
ãàðñ åõâåîäàî,
ìóõà äàìýèìäàî,
ùþàëøè ÷àâàðäàî!
ùþàëè øåãóáäàî,
íàïèðñ ãàäâèäàî.
ìóìëè øåùóõäàî,
ìàëå äàèõð÷âàî,
ìóìëè äàèõð÷âàî,
ìóõà ãàäàð÷àî.
daimaxsovre
ÊÀÛÀÐZÈÑÈ – ýâåëáåðýíóëè ñèòþâàà äà ãàíùìåíäàñ íèøíàâñ. êàûàðçèñèñ öíåáèñ äàìêâèä

ðåáà ëèòåðàòóðàñà äà ôèëîñîôèàøè äèäè áåðýåíè ôèëîñîôîñåáèñ – ïëàòîí
èñà äà àðèñòîòåëåñ ñàõåëåáñ óêàâøèðäåáà. àðèñòîòåëåñåóëè êàûàðçèñè íèøíàâñ
àäàìèàíèñ ñóëèñ ãàíùìåíäàñ, çíåîáðèâ àìàéëåáàñ. ûàâèñ `ïîåòèêàøè~ àðèñòîòåëå
êàûàðçèñèñ öíåáèû õåëîâíåáèñ èñåû ûâèñåáåáçå ìèóûèûåáñ, ðîìëèûàö àäàìèàíè
ìàéëäåáà, êåûèëøîáèëäåáà, èùìèíäåáà. àüåäàí ìîþîëåáóëè, òåðìèíè êàûàðçèñè
õåëîâíåáàñà äà ëèòåðàòóðàøè èõìàðåáà, ðîãîðö ìêèûõâåëèñ, ìàþóðåáëèñà äà
ìñìåíåëèñ ñóëèåðè àìàéëåáèñ, ãàíùìåíäèñ, äàìøâèäåáèñ ãàìîìõàòâåëè.
êàûàðçèñè øåãðýíåáàà, àäàìèàíèñ çðäèñ ïðîöåñèà, äàòâèðûóëè ñóëèñ øåìõóûàâè
åìîöèåáèû äà ãàíöäåáèû. åñ ïðîöåñè ìàðòèâè àð àðèñ. èãè øåèýëåáà òðàãèêóëèö êè
èþîñ, óàéðåñàä ìòêèâíåóëèö, ìàãðàì àäàìèàíèñ (ìêèûõâåëèñ, ìñìåíåëèñ, ìàþóðåáëèñ)
çðäàñà äà àìàéëåáàñ åìñàõóðåáîäåñ. àðèñòîòåëåñ êàûàðñèñèñ óìíèøâíåëîâàíåñ
ãçàä ñùîðåä òðàãåäèà ìèà÷íäà. èãè àìáîáäà, ðîì òêèâèëèñà äà ìùàðå, ñåâäèàíè
éðìà ãàíöäåáèñ äðîñ àäàìèàíè èùìèíäåáà äà ìàéëäåáàî. åñ àçðè, åðûè øåõåäâèû
ïàðàäîüñóëàä øåèýëåáà ìîãâå÷âåíîñ. ðà ñàÿèðîà òêèâèëè äà òðàãåäèà àäàìèàíèñ
ãàíùìåíäèñàûâèñ, ìèñè àìàéëåáèñàûâèñ? ìàãðàì, ûóêè öõîâðåáèñåóë ãàìîöäèëåáàñ
äàâóêâèðäåáèû, äà ïèðâåë ðèãøè ÷âåíñ ñàêóûàð ûàâçå, ÷âåíñ ïàòàðà òðàãåäèåáçå
âàùàðìîåáû äàêâèðâåáàñ, ûàâàä ìèâõâäåáèû, ûó ìòêèâíåóëìà äà éðìà ãàíöäåáìà äà
öõîâðåáèñåóëìà ãàìîöäèëåáàì ðàìäåíè ðàìå ãâàñùàâëà äà äàãâàíàõâà, ãàíãâàöäå
âèíà äà ãàãâààçðåáèíà. ñùîðåä åñ àðèñ ãàíùìåíäèñ, ñàêóûàðè çðäèñ, àìàéëåáèñàêåí
ãàäàäãìóëè ïèðâåëè íàáèúåáè.

rati amaRlobeli
ÑÅÊÂÅÍÖÈÀ
àíè áàíè äà ãàíè äà úàíè äà ýàíè ùàíè äà
ìàðûëà àð âèöè ðà ìèíäà, ìèíäà ãàìîñâëà ùàìèäàí,
éìåðûî, äàìèíäå, àìèí, äà âååáåðûåëà öà ìèíäà.
àíè áàíè äà ãàíè äà. âèùðî áèëèêèñ ìàãèåð
ìèíäà àìîâýâðå êàíèäàí, àûè àûàñè ãçà ìèíäà.
ñèöîöõëå ìèíäà ûàâèäàí. ãçà ìèíäà ìíàûîáåáèäàí,
ñèêâäèëè ìèíäà? – àð ìèíäà. øåíñêåí ìàâàëè ãçà ìèíäà,
àðà, ðîãîðìå ãàâóýëåá, ìçèñ ìóöåëéåáèñ õìà ìèíäà.
àðà, ðîãîðìå àâèòàí, ñàíè äà ÿàíè õàíè äà
ìõðèû ãîëãîûàçå àâèòàí âåðýèñ øóáëèäàí, õàðèäàí
äéååáñ, ðîìåëèö ñâå-áåäìà èñåâ ìíàûîáûà ãçà ìèíäà,
ãàìè-ùâèì-àâäàð-àìèíäà. þîâåë ìíàûîáøè àíûåáóë
àíè áàíè äà ãàíè äà ñàèäóìëîøè ùâà ìèíäà.
áåäèñ öàìåòè ãàíåäè þâåëà âàðñêâëàâøè ùâà ìèíäà,
âåð ãàâèñèãðýåãàíå äà þâåëà âàðñêâëàâøè ñâëà ìèíäà,
ìèñè óéðìåñè üàíèäàí þâåëà âàðñêâëàâèñ öâëà ìèíäà,
âþâèðèâàð: àíè áàíè äà ìèíäà ãàìîñâëà ùàìèäàí,
ãàíè äà äàíè çàíè äà âååáåðûåëà öà ìèíäà,
ûàíäàûàí ûàíè êàíè äà àíè áàíè äà ãàíè äà,
ëàíè ìàíè äà ìàíè äà éìåðûî, àì øóáëèñ àìèíäè
ìå íàíè íàíè-íà ìèíäà. öõðà ìçèû àìèíûå, àìèí äà
âåôõâèñ òþàâèñà ãàýðîáà èñåâ à-ìèíäà, î-ìèíäà,
àì ãàòàíúóëè òàíèäàí ñàíàì öõîâðåáèñ ¸îåìäå
äà ùàñâëà èåðóñàëèìñ, ìèâàë àûàñè îìèäàí,
êàíàñ üîðùèëøè ñìà ìèíäà, åðûè ýëèåðè ó-ìèíäà,
ìåãçóðàä ìùþåìñè ýìà ìèíäà: ñàìîûõèñ âàøëè óìè, äà
ïàíè äà æàíè ðàíè äà ìåðå øåíñ ãâåðäèû ûó ãèíäà,
ôàíè äà éàíè þàíè äà àíè áàíè äà ãàíè äà,
øàíè ÷àíè äà üàíè äà éìåðûî, äàìèíäå äà ìèíäà.
åçî-êàðèäàí, þàíèäàí
ìóí ÷åìè áàéèñ íàþîôèñ
ìèòàíà üàíààíèäàí.
ìå öàçå öàíè âöàíè äà

monakveTi mecxre
daimaxsovre
ÕÅËÎÂÍÅÁÈÑ ÌÅÌÊÂÈÄÐÅÎÁÈÛÎÁÀ – òîòàëèòàðèçìèñà äà íîâàòîðîáèñ ñàêèûõè (novator

– ëàû. ãàíìààõëåáåëè, ãàäàìõàëèñåáåëè. íîâàòîðîáà ìåöíèåðåáàñà äà õåëîâíåáàøè
ñèàõëèñ, àõëåáóðè õåäâèñ, ïðèíöèïåáèñ àõëåáóðè ôîðìåáèû øåìîìòàí àäàìèàíñ íèø
íàâñ) óìíèøâíåëîâàíåñè ñàêèûõèà õåëîâíåáèñ þâåëà äàðãøè, èüíåáà åñ ëèòåðàòóðà,
ìóñèêà, ìõàòâðîáà, ûåàòðè ûó êèíî. åðûìà ìùåðàëìà ûüâà: `õåëîâàíè àõàë èäååáñ
àð èãîíåáñ. èãè ìàðàä ýâåëñà äà öíîáèë èäååáñ õåëàõëàä àäíîáñ øåìîüìåäåáèñ
ñàêóûàð üóðàøè~. èñèö íàûüâàìèà, ðîì þâåëàôåðè àõàëè êàðãàä äàâèùþåáóëè
ýâåëèàî. àüåäàí ãàìîìäèíàðå, ëîãèêóðè èüíåáà ûó âèôèüðåáû, ðîì õåëîâíåáàøè
óàéðåñàä äèäè ìíèøâíåëîáà àüâñ ùèíàìîðáåäñ, èìàñ, ûó ðà õâäåáà àõàë ûàîáàñ
ìåìêâèäðåîáàä. àíó, óàéðåñàä äèäè ìíèøâíåëîáà àüâñ óêâå øåüìíèëñ, ãàêåûåáóëñ,
ûóíäàö óíèÿîä, ãàíñàêóûðåáóëè áðùþèíâàëåáèñà äà åëâàðåáèñ ãàðåøå. àìáîáåí,
ðîì èì ãðàíäèîçóëè äà ñàüâåþíîä àéèàðåáóëè õåëîâàíèñûâèñ, âèñ üìíèëåáåáñàö
àéôðûîâàíåáàøè ìîâþàâàðû, íèàäàãè ðîì àð ìîåìçàäåáèíàû óíèÿî àí ñðóëèàä
ñàøóàëî äîíèñ øåìîüìåäåáñ, ðîìåëûà ñàõåëåáèö äéåñ óêâå àéàðàâèñ àõñîâñ,
øåñàýëîà, åñ ñàüâåþíîä àéèàðåáóëè õåëîâàíè ñðóëèàäàö àð þîôèëèþî àñåûè
áðùþèíâàëå. ñùîðåä àì óñàõåëî, óöíîáìà, íàêëåáàä äàôàñåáóëìà ùèíàìîðáåäåáìà
øåóüìíåñ áóìáåðàçåáñ íèàäàãè, ãçà èìèñàûâèñ, ðîì ìàû øåäåâðåáè øååüìíàû.
vaxtang VI
rani da movakani da, saxli da, kari, bani, da,

gaTavda yovli werili, ani, bani da gani, da...
viare yovli qveyana sigrZe da sivrce, gani, da,
vera vpove ra mis meti, davyare Zma da dani, da...
xorcsa mravali davakle, suls mivec iqi rjani, da,
vai-vai msajes ubralod, ar momces me ajani da!

patara adamiani _ monobisa da Tavisuflebis arCevani
VJYFRDTSB VTFST
ÏÀÒÀÐÀ ÀÄÀÌÈÀÍÈ –
ÌÎÍÎÁÈÑÀ ÄÀ
ÛÀÂÈÑÓÔËÅÁÈÑ ÀÐ÷ÅÂÀÍÈ

monakveTi meaTe
safiqrali
`ra ginda sule, ra giyav, kaci var... adamiani~.
rusTveli
ilia WavWavaZe
ÊÀÖÈÀ-ÀÄÀÌÈÀÍÈ?!
`ìîþâàðåñ ïèðøè óýðàõå,
ìòåðñ – ïèðñ óêàíàî~.
ãîíèåðè àíäàçà
ritorikaSi sweria: yvelaferi SesavaliT unda daiwyos kacmao. WeSmaritia.

Cvenc ise daviwyoT.
vinc luarsabis saxeSi Tavis-Tavs icnobs, vinc luarsabzed dawerils Tavis-
Tavzed miiRebs, is, rasakvirvelia, lafis srolas damiwyebs da „giJias` dauZaxebs
am moTxrobis uxeiro damwersa. es kargad icodnen, rom Cven pirTan saqme ara gvaqvs,
Cven sazogado Wirzeda vwerT.
sxvam rac unda sTqvas, me ki am sityvebis simarTliT gavamxneveb Cems Tavsa:
„moyvares pirSi uZraxe, mters pirs ukanao~. sada xar exla am gonieris sityvis
mTqmelo? vici, sadaca xar: xalxSi xar, uxilavo, da xalxisa xar. isic vici, raca
gqvian: Sen xalxis genias geZaxian. isic vici, ra Tvisebisa xar: Seucdomeli da
yovelTvis marTali xar. Sen da mxolod Sen ukeTeb guls imas, visac „sxvisTvis`
guli stkiva. maSinac ki ukeTeb, roca TviT is „sxvanive~ TavianT gulSematkivars
codvad uTvlian gulis-tkivilsa. ra vuyoT? zogi gulis-tkivils imiTi iCens,
rom moyvares cudsac uqebs, da zogi ki imiTi, rom cuds uwunebs. am orgvar xalxSi
romels ufro meti da WeSmariti gulis-tkivili da siyvaruli aqvs – es TiTon
mkiTxvelma gamoicnos.
kargi ram iyo Tavad TaTqariZis saxl-kari. warmoidgineT Sua kaxeTis patara
sofelSi erTi triali, dacemuli adgili da im adgilis Suagulsa – orsarTu-
liani saxli qviTkirisa. ai, is sarTulebi ra ferisa iyo: qveS iyo marani, walmiT
daxuruli, da im marnis ukana kedelzed amoyvanili gaxldaT erTi patara oTaxi
moajiriTurT. moajirs ekra zed mercxlis budesaviT erTi mciredi ficruli,
romelic saqveSagebosa hTamaSobda. karga manZilzed kidev ficrulis saTornec
idga, imas aqedam xula, romelsac zed hqonda modgmuli calTvala sasiminde,
erTi ubadruki ram da mgloviare. baRCac iyo, RobiT gavlili. RobesTan, erTis

furclis xis siaxloves, moCanda Zveli Caluri, droTa brunvisagan ise gverdzed
wamoRebuli da wamoxrili, TiTqo griloSi wamowolas apirebso, magram bebersa-
viT nekresis qaris tkivilebs uecrad ise wamoxrili da daRrejili SeukavebiaTo.
ezo am cixe-darbazisa, sigrZezed Tu siganezed, karga farTod iyo gaziduli.
imas ertya garSemo Zveli tyruSuli Robe, romelic zogierTgan gadaqceuli iyo
da exlandels patrons arc ki mosvlia fiqrad, rom gaekeTebina. etyoba, rom qa-
rTvelia!..
Robe erTgan Tavdeboda uSvelebelis Wiis-karebiTa, romlis erTi naxevari,
– Tund ori weliwadia, – ise sacodavad daRrejiT gadmohkideboda erTs yunwsa,
ase ggonia – boZs dauWeria sacemladao da is ki iwevso, rom rogorme xelidam
dausxlteso. Wiis-karidam iwyeba kalo, diaR mozrdili. misi buCo erT mxriv
mTel kalos samxreTis napirzed gorasaviT gawolili iyo, ase rom imisi bolo zed
sabZelTan daawydeboda. sabZeli iyo sasacilo, ise sulelurad Cafiqrebuli da
gverd-aweuli marto frTa-motexili bati Tu minaxavs.
Cems patara biWobaSi bevri kargi naxula am buCozeda: aq xSirad uqeifniaT
grZnobis aRmtacis xrutuniT nebiers Rorebsa; Tavis fafukis dingiT bevrjer
uTxriaT es surneli buCo, ise gulmodginebiT, iseTis sinaziT, ase ggonia – marTla
da Rorebi iyvnen. mere imaTi oxunjoba! imaTi alersi! oh, es ki auwerelia. raRac
kmayofilebiT gatacebulTa, im Rorebs erTmaneTisaTvis bevrjer wauTavazebiaT
dingi. ra yvirili da Wyivili astydeboda xolme! egre Cveni glexkaci saalersod
wauTavazebs xolme qistsa axal moyvanil patarZalsa. viRacama sTqva: „qarTuli
siyvaruli lanZRvaao`, mec vityvi: qisti kidev saoxunjo alersia. administra-
ciaSi magas kidev sxva mniSvneloba aqvs: iq qisti Semamcnebeli sabuTia. eg Cveni
saqme ar aris.
Sig TiTon ezo ise uwminduri iyo, rogorc Zveli Cinovnikis guli. didi saqme
iyo, patronamdin ise migeRwiaT, rom an ar gasvriliyaviT, an kidev erTi ambris
surneleba Tan ar ageyoliaT. es garegani, – exla, batonebo, Sig saxlSi vewvioT
Tavads TaTqariZesa.
es ki unda mogaxsenoT, rom, Tu vewveviT, frTxilad unda viyvneT. iataki agurisa
aris. eg araferi. es aris Zneli, rom agurebi Siga-da-Sig amocvivnulan; imaTi
alagi amoTxril ormoebad darCenila. Tvalebis Zalian gafaciceba unda, Torem,
Tu fexi Sig Cavarda, vai Sens mters! an kiseri mostydeba kacsa, an TiTonve fexi.
Tumca, marTalia, saxlis patroni bevrs bodiSs moixdis, magram xom mogexsenebaT,
rom bodiSi Znelad Tu moarCens mogrexils kisersa, – da arc motexil fexisaTvis
aris uebari wamali. am xifaTs SeiZleba kaci gadurCes, Tu rom oTaxi naTeli iyos.
vai, rom arc es aris. Tumca ori, saTofezed karga modido, fanjara aqvs, magram
oTaxi mainc bnelia, imitom rom fiWvis CarCoebzed minis magierad metad gamWriax
gonebas gaqonili qaRaldi gaukravs. ai, amazed aris naTqvami: „xerxi sjobia Ronesa,
Tu kaci moigonebsa`. mogonebaSi qarTvel kacs pirveli evropieli meWorec ara
sjobia.
bevrjer minaxavs sxvaganac magisTana fanjris sasacilo samkauli. bevrjer
minaxavs is gaqonili fanjris qaRaldi nemsiT daCxvletilica: xan gulia gamo-
yvanili, xan jvaria, xan kidev dawerilia rame, Tund amisTana ram: „daTvi xezed
rogor gava, iav-naninao!..` es ki qalis saqme unda iyos. Tund marTladac ese iyos,
ra dasaZraxisia? moswyenia daviTnis kiTxva, gulzed raRaca sevda moswolia, – da

monakveTi meaTe
gonebis gasarTavad da ugemur dRis dasalevad mimjdara fanjarasTan, amouZvria

gulis qinZisTavi da miuyvia xeli am marTla-da goneba-gasarTvel saqmisaTvis.
usaqmo yofila da saqme gauCenia am andazis ZaliT: „cudad jdomas cudad Sroma
sjobiao`.
im TaTqariZis oTaxSi idga ori grZeli taxti, erTmaneTis pirdapir. aseTi faqizi
qeCa da xaliCa eSala zeda, rom, roca kneina adgeboda, yovel mis brwyinvalebis
brwyinvale fexis brwyinvale gadadgmazed ise lamazad aboldeboda xolme, rom
kaci yurebiT ver gaZReboda. am or taxt-Sua aRmosavleTis kedelzed moCanda,
kbilebCacvivnul beber dedakacis daRebul pirsaviT, erTi amoWvartluli gare-
dam da Signidam, erTi mwuxare da daRrejili buxari. aqa-iq oTaxis samkaulad
eyara sxvadasxvanairi nivTebi, magaliTebr: talaxiani yarabaRuli TeTri waRebi,
pirmotexili spilenZis Tungi, qoniani Sandali, spilenZis saCaieSi moxarSuli
myrala-balaxi, zurgielis naWeri da sxvani da sxvani.
II
ar gegonoT, mkiTxvelno, rom es saxli ekuTvnodes erTs vismes Raribsa da mis-

gamo iyos egre gulSeutkivrad Tavminebebuli, – ara, amis patrons hyavs oci kargad
gakeTebuli komli kaci, ase rom aT urmamdin sabegro ebmeboda, cxvari blomad da
asiodec cxeni, romelic ymazed naklebi ar aris ganaTlebul mebatonisaTvis. es
sulieri qoneba. exla usulo CamovTvaloT: ori mozrdili venaxi da as-ormoc-da-
aTi dRis saxnav-saTesi. es qoneba, ymebidgan dawyebuli cxenamdina da miwamdina,
imis xelSi, - vinc gamoyeneba icis, - kai lukma aris. maS raRad sdgas egre cudad?
mkiTxavs gakvirvebuli mkiTxveli. imitom, rom qarTvelia, – mogigebT sruliad
darwmunebuli, rom kai sabuTi giTxariT.
diaR, am mSvenier saxlSi qarTveli kaci idga. aq scxovrebda tkbilad da aum-
Rvrevlad ormocis wlis kaci Tavadi luarsab TaTqariZe, Tavis ganuSorebel
meuRliTurT, romelsac erqva kneina darejani.
Tavadi luarsab TaTqariZe gaxldaT kargad Casuqebuli Zveli qarTveli, mrgva-
li – ukacravod ar viyo am sityvazed – rogorc kargi nasuqi kurati. darbaiselis
kacis Sexeduleba hqonda mis brwyinvalebasa: Tavi iseTi msxvili, rom TiTqo imis
simZimes morgviviT sqeli kiseri mxrebSi CauZvreniao; wiTeli, TuraSaul vaSl-
saviT xaSxaSi loyebi; samkecad Camosuli trfialebis aRmgznebi fafuki Rababi;
didroni Tvalebi, yovelTvis dasisxlebulni, TiTqo yelSi Toki wauWeriaTo!
gaberili, metad gonierad gadmogdebuli, diaR pativsacemi da pativcemuli Ripi,
kotita da qoniT gatenili balniani xelebi, damorili sxvili fexebi - ese yoveli
erTad da TviToeuli calke gaxldaT Tavad luarsabis „ciT monaberis sulis~
Rirseuli samkauli. is „monaberi suli` arsad ara sCanda, TiTqo Camkvdarao, ise
gaSliliyo mis brwyinvalebis qonSia. qarTvels kacs arc qaris Semotanili unda
da arc gatanili; is „monaberi suli` qarad xom ar miiRo Cvenma Tavadma?
swavla, RvTis madliT, arafrisa ara hqonda. rom hqonoda, egre msuqanic aRar
iqneboda. xSiria xolme, rom, roca suli Wleqdeba - xorcis dReoba maSin aris,
roca suli hyvavis – xorci dneba. amitomac Wleqebi Wkvianebi ariano, amboben
xolme. Cveni luarsabi, mgoni, TiTonac bevrs ar icemda TavSi, – ratom swavla ara
maqvso, – swored amis gamo.

– eg exlandeli Wiriao, – ityoda xolme gulmtkivneulad, TiTqo qveyana am

Wirisagan ebralebao.
marTalic brZandeboda misi brwyinvaleba: misis azriT kaci Zirgavardnili
qvevri iyo, romelsac dRe-yovel unda Caayaro xoragi da Caasxa sasmeli, magram
kidev mainc ver aavso. misi brwyinvaleba Tavis Tavzed hxedavda Tavis brwyinvale
gonierebiT, rom am mniSvnelobas kaci uswavleladac kargad asrulebs, nametnavad
jogis da ymis patroni, ymisa – romelsac jogSi didi gansxvaveba ara aqvs.
– dro gamoicvala, – ityoda xolme aRmooxvriT luarsabi, – dro gamoicvala.
rac es raRac eSmakuri skolebi SemoiRes, batono, qarTvel kacis xeiri maSin wavida.
feri ki aRar SerCaT Cvens Svilebsa da!.. WamiT isini vera sWamen, smiT isini veRara
smen, ra kacebi arian?! wigni ician? me Tu wigni ar vici, kaci aRar var, qudi ara mx-
uravs, gana! xorci me ar maklia da feri. wigni ra vaJkacis xelobaa, – eg xom qalis
saqmea. venacvale uwindel dros! yvelaferi maSin Tavis donezed iyo moyvanili,
yvela Tavis qerqSi iyo. venacvale!.. kai cxeni, kai Tofi, marjve mklavi da kaci iyav
patiosani.
eh, Cemo luarsab! vici, gulwrfeli ki xar, rogorc yvela Zveli qarTveli, magram
Zvels dros tyuilad Sehnatri. rom arc ki ici, ra iyo sanatreli Zvels droSi?
cxeni gana exla ki ar aris? Tofi gana exla ki niSanSi ver miva? marjve mklavi co-
taa? exlac aris es yvelaferi, magram is guli aRar aris, is gulis simxurvale. is
Tavgamodeba mamulisaTvis, romelic kai cxens da kai Tofs kai saqmeSi axmarebda.
uwin kaci aSvenebda cxensac da Tofsac. exla ki cxeni da Tofi kacs aSvenebs. kargi
iyo Zveli dro, magram arc es besarion gabaSvilis sityvebia urigo: „erTi maqvs
sjobs aTass mqondas`. – esa vTqvaT da ena movikvnitoT, Torem.
Tumca luarsabi egre swuxda exlandel droebis Wirisa gamo, magram saxe mudam
erT gansakuTrebul sulelobiT ucinoda xolme. „xari xarTan daabio, an fers icv-
lis an znesao`, naTqvamia. es andaza arsad ise gamarTlebuli ar minaxavs, rogorc
Tavad luarsabis saxlSi. amisi Zvirfasi meuRle kneina darejani swored Tavis
qmris meore gverdi gaxldaT da iyvnen „erT sul da erT xorc`, rogorc brZanebs
saRmrTo werili. mere ra-rigad: igive simrgvle, igive simsuqne, igive mocinare piri
da TiTqmis igive sisulele. es ori turfa gvriti, erTsulovani da erT-xorciani,
sakvirvelad tkbilad scxovrobdnen, qveynis ugemur yayans moSorebulni. mamali
iyivlebda Tu ara, bednier col-qmars Tvalebi daWyetilebi hqondaT, darejani
maSinve wamofrindeboda, luarsabma ki, nebierma luarsabma, xandisxan ganazeba
icoda. qveSagebidganve is gulgadaReRili taxtzed gadagordeboda erTis qSeniT,
vai-vaglaxiT da kidev raRaceebiT... momxdara ise, rom sadilobamdinac am nebiv-
robaSi ugemuri dro gautarebia.
qarTvelebi ityvian: visac balani blomad aqvs tanzed modebulio, is bednieriao.
marTalic aris, pirutyvebi sul imisagan arian bednierni! Tu es tyuilia, bevri
Cvengani pirutyvobas rada hcdilobs? imisTvis, rom pirutyvebi bednierni arian,
bednierebi kidev imisTvisa, rom tanzed balani aqvT.
luarsabis tanisa ki ra mogaxsenoT da guli ki, ro genaxaT, Roris jagarsaviT
modebuli hqonda, ase rom mraval saeWvo sulierebs SeeZloT SiSianobis dros aq
Tavi SeefaraT, magram... magram ra? gana luarsabi bednieri ar iyo? imdeni dRegrZ-
eloba amis damwers hqondes, ramdeni imis toli TavadiSvili imis yofa-cxovrebas
Sehnatroda. marto imis tanis balani samyofi iyo, rom ubedur kacSi Suri aenTo,

monakveTi meaTe
rom sxva ara iyos-ra. Torem ra uWirda luarsabsa? feri aklda, Tu xorci? ra, sxva
uxeiro kacsaviT, fiqri da zrunva Zils daufrTxobda, madas waarTmevda? feri
kargi hqonda, xorci ukeTesi, sma-Wama da Zili xom raRa. meti ra unda qarTvel
kacs, romelic beds da ubedobas balniT arCevs, da romlisaTvisac beds Tu xvedrs
dauniSnavs, rom Tavisi dReni qudiT unda buzs erekebodes.
mkiTxvelo, xom ar mogewyina? rasakvirvelia, mogewyina: aq ar aris arc siyvaru-
lis eSmakoba, arc kacis-kvla, arc uimedo qalis oxvra, arc wyalSi gadavardna,
erTis sityviT – rac aSvenebs gasarTvelad dawerils moTxrobasa – is aq araferi
ar aris. maS mogewyineba, amas raRa Tqma unda. magram es unda icode Sen, mkiTxvelo,
rom me amisa qvemore xelis momwereli mkiTxvelis gasarTvelad ar vwer am uxeiro
moTxrobasa. me minda am moTxrobam Caafiqros mkiTxveli da, Tu moiwyens, amis gamo
moiwyinos; imitom rom fiqri da mowyena gauyrelni da-Zmani arian. me minda, rom
mkiTxvelma imitom ki ar moiwyinos, rom gasarTveli ar ari, aramed imitom, rom
Camafiqrebelia. Tu amodena ixerxa da SesZlo am uxeiro werilma, me amis meti ara
minda-ra da arc mdomebia, Cemo mowyenilo mkiTxvelo! Tu ver ixerxa, ra vuyo?
amiT vinugeSeb, rom „cudad jdomas cudad Sroma sjobia~. am dalocvils andazas
ramdeni uxeiro kaci xeirianad gamohyavs da gamouyvania. mec imaTSi...
roca luarsabi im zemoT aRweril gancxromaSi brZandeboda, sikvdili iyo,
rom vismes moeSala amisi qeifi da nebieroba, ese igi taxtzed darbaislurad da
patiosnad gadagor-gadmogoreba. stumari ejavrebao, amaze ambobda ugunuri
xalxi, magram gana siZunwiT mosdioda es ambavi? aba Tqvengan ar mikvirs! siZunwe
da qarTveli orive erTad moTavsdeba? yinuli da cecxli erTi-erTmaneTs ar
daleven? Tu ejavreboda stumari, imitom ejavreboda, rom unda amdgariyo da
tanT Caecva. adgoma kidev araferi, es ese ar ezareboda luarsabsa: tanT Cacma
iyo amis sikvdili. mTels zafxuls ise gaatarebda, rom perangis da mis amxanagis
mets aras miikarebda tanzed, Tu Tavis nebazed miagdebdiT, Tu ara, meti ra Cara
iyo. zamTarSi kidev perangzed qurqs wamoisxamda, Tu vinme didi kaci ar ewveoda,
vsTqvaT Tunda dianbegi. maSin, ra dros ambavsac me vwer, dianbegi didi bobola iyo;
exlaa, rom, rac es oxeri swavla Semovida, dianbegs didkacad ar agdeben, Torem
uwin – uh! uh! ra didi vinme brZandeboda. aseTi didi, rom kinaRam aznauris stum-
robazed naTqvami andaza dianbegzed ar gadakeTda: kinaRam „dianbegis stumroba,
nu ggonia xumrobad` ar Seicvala. rom dianbegis stumroba xumroba ar aris – es
yovel glexkacma Zalian kargad icis dResac da adrev ki TavadiSvilmac icoda.
darejani ki ar iyo egre zanti, rogorc luarsabi, – amaSi ki RvTis winaSe, isini
erTmaneTs ara hgvandnen; gamovida, rom feri erTi hqondaT da zne ki ara. raki,
batono, kneina Tvals gaaWyetda, SavardeniviT gadmofrindeboda taxtidam, ga-
dikravda Sublsafensa, zed waikravda CiTmerdinsa, gadicvamda CiTis kabasa – xan-
disxan siCqarisagan ukuRmaca – SiSvela fexs Seimosavda CustiTa da – heri biWo
– daeSveboda Calurisaken, sadac mosamsaxureni sufevdnen, ese igi vainaCrobiT da
gulSi Caketil gaborotebiT suls ibrunebdnen. sakvirvelic iyo da sasaciloc
am Cvenis kneinis tyuil-ubralod faca-fuci. es amodena dedakaci, Cagodrebuli,
Casorslebuli, xSirad dilidam SuadRemdin fexzed idga da gorgalsaviT dago-
ravda. usaqmo ar iyo, rogorc sCans: iq mujluguns wahkravda sakeravzed mTvle-
mare wirplian gogosa, aq TavSi Cautyapunebda ZonZebSi gaxveul patara murian
biWsa, romelic mTqnarebiT da zarmacad swmendda saRamosaTvis jer kidev wuxan-

del gaqonils Sandalsa; aq imas gauwyreboda – razed? TiTon kneinamac ar icoda

– razed; aq amas gamogilanZRavda – risTvis? – arc es icoda kneinama; daswyevlida,
dahqolavda, dastuqsavda – erTis sityviT – mTelis Ramis nagubarsa wamoanTxevda
qveSevrdomebzed, – da mere daRlili da daqanculi Semobrundeboda; Tu gogo
dahxvdeboda, ver maiTmenda, rom erTi mujluguni kidev ar eTavazebina, „mexi ki
dageca`-sac zed daatanda, Tu qeifzed iyo, – da egre qancgawyvetili Segordeboda
oTaxSi, saca xandisxan xolme rumbsaviT gaberili Tavadi goravda da, Tu zafxuli
iyo, WerSi buzebsa sTvlida. erTxel friad Rirssacnobi sja da baasi gamarTes.
es iyo Sua zafxulis papanaqebaSi, sadil-win, roca darejanma gaaTava erTi zemox-
senebul-gvari mogzauroba da TavSi tyapuni da oflSi gawuwuli Semovida oTaxSi.
luarsabma Sexeda, da dainaxa Tu ara, rom ofli wurwuriT Camosdis wiTel loye-
bzed, Tavis gulSi sTqva sruliad kmayofilma: – kai ojaxis burjia, kai madliani
dedakacia gmadlob, Cemo gamCeno, rom amisTana Semaxvedre.
esa sTqva da kmayofili Tavisi ubryvilo bedisa gadatrialda erTis gverdidam
meorezed RvTisa da kacis madlieri Tavadi. es gadatrialeba imis niSani iyo, rom
luarsabs iama rame.
– sad iyav, Seni Wirime, – hkiTxa mere kneinasa, – rom egre daiRale?
– rogor Tu sada, Seni Wirime? ojaxobaa, saxlia, karia, Tvalyuris Wera unda,
Sen genacvalos Cemi Tavi, – miugo kneinam.
– egre, Cemo darejan, egre geTayvane! dedakacobac eg aris da.
– maS? – miugo qebiT Tav-gazviadebulma colma, – ese unda Tvalgafacicebuli
dastrialebde mosamsaxuresa, Torem Wamis mets aras gaakeTebs. biWebs movla
unda.
– maS, maS!
–bevrma ar icis, rogor moepyras.
– maS, ar icis, Torem, rom icodes, kargia, maS!
– xandisxan tyuil-ubralodac unda dastuqso. rom gamolanZRo kidec, cudi
ar iqneba. ai, me gavlanZRav kidec, gavujavrdebi, davtuqsav, davwyevli, – sul
risTvis? imisTvis, rom SiSi da krZalva hqondes, Torem Seni mteri!..
– oRondac, Seni mteri!.. oRondac!..
– es glexebi arian: gaqir virsaviT Tu erTxel Sedga, mere, Tunda Svindis saxriT
misdge, fexs ver gadaadgmevineb, Tu adreve datuqsuli ara gyavs.
– oRondac, datuqsuli unda gyvandes, – miugo xelaxlad Tavis colis sibrZnisa-
gan gaocebulma luarsabma, – oRondac, gaqir virsaviT Sedgeba.
– ara, geTayva, es, raca vTqvi, tyuilia?
– tyuili rad iqneba? marTalia. Senodena dedakacs sizmaric daejereba,
– wamoroxa uTavbolod luarsabma. TiTonac ar icoda „sizmari` risTvis Caakera
laparakSi.
orive daCumdnen. luarsabma Wers miabjina Tvalebi; iq jgufad isxdnen buzebi.
darejanma matylis windis qsova daiwyo.
patara xans ukan luarsabma wamoiZaxa:
– darejan, aba, Tu Wkviani dedakaci xar, gamoican, a im ficarzed ramdeni buzi
zis?
– aba sada?
– ai, Weris ficarzed.

monakveTi meaTe
Turme, nu ityviT, am sasacilo luarsabsa, daCumebulni rom iyvnen, im dros is

buzebi uTvlia! darejanma ra icoda.
– ramdenia? – sTqva darejanma, – maica, jer davTvalo.
– egre xom mec gamovicnob. aba ise gamoican, kacoba is iqneba.
– ise gamovicno? maS kargi, ocdaaTi iqneba.
– ololo Sen, ver gamoican.
– maS ramdenia?
– ramdenia? giTxra? ara, ar getyvi.
– sTqvi, Tu ici, raRa.
– Tu kaci var, ormoci unda iyos. ololo Sen, me gamovican.
– diaR, gamoican... dagiTvlia, rogorc im dResa hqeni, egre xom mec gamovic-
nob.
– Senc ar mamikvde, is kargi mama ar wamiwydes, rom ar damiTvlia.
– maS saidam ici, rom ormocia.
– saidam? iqidam, rom goneba maqvs.
– gana me ki ara maqvs goneba?
– Senc gaqvs, magram kacis gonebasTan dedakacis goneba rogor mova? me varau-
diT mivxvdi, rom ormocia.
– rom ar iyos ormoci?
– jarima gadamaxdevine.
– maS davTvaloT.
daiwyes colma da qmarma buzebis Tvla. gamovida, rom ormocdaaTzedac meti
iyo.
– gamoicno?! – sTqva niSnis mogebiT darejanma, – diaR, gamoicno, goneba aqvs am
Cem batons da imitom gamoicno.
luarsabs Sercxva, cotad airia.
– gafrenilan, Torem ormoci iyo, – sTqva sulelma Tavis gasamarTleblad,
– swored gafrenilan.
– ufro kargi, Tu gafrenilan, ufro cota ar unda darCeniliyo? mand or-
mocdaaTzedac meti aris exla.
luarsabi gaiwura, es ra wamovroxeo, sTqva gulSia.
rom CaafuCeCos Tavisi maxeSi gabma, kbilebis kraWuniT, romelsac kneina Rimils
eZaxda, sTqva:
– dalaxvra RmerTma – eg veRar movifiqre, biWos!.. TiTqo oTxjer davTvale.
– aki ar damiTvliao.
– Sengan ar mikvirs! rom ar dameTvala, solomon brZeni xom ar viyav, rom ise
gamomecno. rogor ar davTvale, ai dalaxvra RmerTma, – Semcdarvar, Torem ga-
jobebdi, ai, Cemo suliko! me da Cemma RmerTma, gajobebdi.
sTqva da gacruebuli luarsabi SaqarsaviT gautkbilda Tavis am Jamad gamar-
jvebuls meuRlesa.
– aki ar damiTvliao, Se eSmako, Sena! – miatana RimiliTve kneinama.
– xom gagitydi, Seni kuWisa, sxva ra ginda?
– Seni sicocxle da bedniereba, Cemo turfav! ra unda mindodes sxva.
– darejan!.. – uTxra gulnatkenad da morcxobiT luarsabma, – darejan!.. Tu
giyvarde, turfas nu meZaxi.

– ratom, Seni Wirime? ratom?

– Cemodena kacs ar uxdeba, Sen geTayvane: turfas patara goSias eZaxian, eg ZaR-
lis saxelia, aba ra kacis sakadrisia eg saxeli?
– maS Sen Cemi goSia ara xar? ara xar gana? me Sengan eg pirvelad mesmis, – miugo
gulamomjdarad darejanma, radganac egona, goSiaobazed rom xeli aiRovo, sCans
gulic auyria Cemzedao.
luarsabi mixvda, rom gulic atkina da tyuil-ubralodac atkina, – da rom is
gulayrilobis fiqri gaufantos, uTxra kbilebis kraWuniT:
– ho, geTayva, ho, Seni goSia var, maS ra var?
– pirwyliani dedakaci ara yofila es dalocvilisSvili, – sTqva Tavis gulSi
luarsabma, – moleqsesaviT ra lamazad moawyo Cemi goSioba... ra enis patronia!..
rogor ixerxa?!
TiTonac undoda erTi amisTana alersi moewyo ram, magram, roca es gaWireba
daadgeboda, TvalebSi sul zurgieli, TarTis doSi, artala nivriT da sxva amisTana
gaeCxireboda xolme. aba am sagnebiT ra alerss gamoxatavs kaci? magram luarsabma
mainc kidev moaxerxa wyliani sityva:
– Sen ici, Cemi ra xar? sulis wiwmati, gulis tarxuna, gonebis, aba ra vTqva?
– Tunda marili iyos. kargad ar vTqvi, is kargi da saxelovani mama nu wagiwydeba?
kargi mowyoba ar iyo?
wamoroSa esa da mxiarulobis niSnad daakraWuna kbilebi Tavis pirwylianobiT
aRtacebulma luarsabma. arc darejani darCa usiamovnod. xSirad gautarebiaT
am-rigad dro Cvens col-qmarsa. netavi imaT, mkiTxvelo!..
III
luarsabmac ki icoda biWebis „dawiokeba~, rogorc TiTon ityoda xolme.

marTalia, cota zanti iyo, magram imodena mamul-deduls movla ar undoda? es
mamulis mzrunveloba Zalas daatanda xolme da wamoaxtunebda taxtidama. maSin
unda genaxaT, ra lamazi iyo Cveni luarsabi: fexSiSvela, lurji kalmuxis qudiT
Tavzed, wiTel perangis da mis ganuSorebel amxanagis anabaras, gulgadaReRili,
faSviani, CibuxiT xelSi migordeboda moajiris gadasayudebelTan da gadasZaxebda
Zilisagan gaboxebul xmiTa Tavis mouravs daTosa:
– daTo! xorci xom Camoitane bazridam? (im sofelSi bazaric gaxldaT).
– diaR, Seni Wirime.
– ra naWeria?
– CalaRaji.
– samwvaded?
– suki viSove, Seni Wirime.
– Zvirfasi kacia, – gaifiqrebda xolme madlieri mebatone, mere daTos etyoda:
– baraqala, Cemo daTo! Tu kacma daiviwya, RmerTi ar daiviwyebs batonis erTgu-
lobasa. baraqala! Sen Cemi marjvena mklavi xar, magari mklavi.
daTo Tavs moifxanda xolme da uxeirod gaiRimebda amgvar qebazeda.
– mezvrem mwvanili moitana? – hkiTxavda kidev batoni.
– moitana.
– tarxuna xom aris?

monakveTi meaTe
– gaxlavs.
– kitri?
– kitric gaxlavs.
luarsabs iama. taxti rom yofiliyo, erTi orjer mainc gadatrial-gadmotri-
aldeboda.
– maS saxli savse yofila, – sTqva batonma siamovnebiT.
– rodisa gxlebiaT nakluli, Seni Wirime, rom exla iyos?..
– egre, Cemo daTo! batonis ojaxis pativi da saxeli erTgulma ymam qveyanas unda
mosdos. baraqala! Tund nakluli iyos, unda sTqva, rom savseao. Sen gamocdili
kaci xar, – es yvelaferi ici.
– amodena kaci Sens xelSi var da rogor ar mecodineba, Seni Wirime!
– exla erTi es vikiTxoT, – sTqva patara xans ukan mzrunvelma mebatonem, – ur-
mebi gaistumre?
– gavistumre, Seni Wirime! exla Tund orRobeebs iqnebian gacilebulni.
– sad gaistumre?
– yanaSi, Seni Wirime!
– ramdenia?
– oTxi sabatono da aTi begrisa.
– ratom begrisa xuTmeti ar aris?
– xuTmeti Cven kacebSi Tavis gaCenaSi ar Sebmulan, Seni Wirime, da dRes saidam
iqneboda!
– xuTmeti unda yofiliyo, veJo! ratom ar aris? me ar vici, xuTmeti unda yo-
filiyo. rogor iqneba? batons samsaxuri unda, maS me batoni aRar vyofilvar!..
gagonila!.. fie! xuTmeti unda yofilyo. me vuCveneb imaT, rom me batoni var da
isini ymebi arian.
marTla-da luarsabsa Tavis dReSi aTis urmis meti ar Sehbmia da razed gawyra
egre uwyalod? daTosac ar esmoda – es wyroma ris niSani iyo. gaukvirda da batons
yureba dauwyo, xom ar gagiJdao. diaR, luarsabi ki iqneba, rom gagiJdes!.. da Tu
tyuil-ubralod gawyra, magisi sabuTebi sul gograSi hqonda. rogorc amisi Zvir-
fasi kneina, ise TiTonac Zaliana hCemobda mosamsaxureebis da ymis moxmarebasa.
– glexkacs egre unda moepyras batonio, – ityoda xolme brZeni Tavadi, – egre un-
dao, rom yovel cismara dRes eSinodes, Torem, Roris mkbenarsaviT, rom glexkaci
fexzed daiso, Tavzed agacocdebao. maS! SiSi Seiqms siyvarulsao.
oRondac, Cemo luarsab, oRondac!
is ki ar icoda am bednierma adamianma, rom umizezo da amgvar tyuil-ubralo
apilpilebazed glexebs sul sxva msjeloba da daskvna aqvT xolme. eh, Sen rac unda
sTqva, mkiTxvelo, da am col-qmars ki egona, rom Tu muceli maZRari aqvT, am-gvar
ymebis moxmarebis codnisagan aqvT.
amisTana sulelobas Cveni gulwrfeli Tavadi eZaxda biWebis „dawiokebasa`. dar-
wmunebuli iyo, rom es „dawiokeba` ise aucileblad saWiroa ojaxisaTvis, rogorc
sma-Wama kacisaTvisa. amitomac, rom Semovidoda oTaxSi, Tavis-Tavis kmayofilebiT
etyoda xolme colsa:
– Zlivs ar gavistumre urmebi (tyuilic uyvarda Cvens luarsabsa), Zlivs! dalax-
vros RmerTma glexkaci! veJo, minam Tavs ar daadgebi da kargad ar dasWyivleb, xels
ki ar gasZravs da. gagonila! me rom ar vyofiliyav, yana mindorSi dagvilpeboda.

– egre, Seni Wirime, – gaukeTebda guls da Tavs ufro moawonebda darejani,

– egre unda. mas aqeT, raki evam adami Seacdina, mas aqeT nabZanebia RvTisagan, rom
Cvenis ofliT puri unda vWamoT.
– eg Tavadebzed xom ar aris naTqvami, glexebzed aris naTqvami, glexebzed,
– miugo luarsabma.
– maSin Tavadebi sad iqnebodnen?
– rogor ara, iyvnen: Cveni gvari maSindelia.
– ras ambob? ise hlaparakob, ase ggonia, ara icode-rao. maSin adamis da evas meti
aravina yofila da adami Tavis Tavzed Tavadi xom ar iqneboda?
– marTla, eg ki veRar movifiqre. ara, geTayvane, is ra xe iyo, imaT rom xili
moipares?
– xe borotisa da keTilisa.
– exla aRar aris imisTana xe?
–rogor ara: amboben, rusT xelmwifis baRSi erTi oqros oTaxiao, imaSi aris,
sul iagundis foTlebi asxiao.
– zurmuxtisa iqneba, – gauswora luarsabma.
– ho, marTla, zurmuxtisaa, zurmuxtic xom foTolsaviT mwvanea: diaR, zur-
muxtisaa, sul almasebi da iagundebi asxia xilis magierad.
– netavi maWama, aba gemo imaSi iqneba.
– Zalian ki migiSveben: qviSazed umravlesi jari axvevia Turme.
– maS xonTqars rogor mouparvinebia?
– ai rogor: erTi feria yofila, feria arwivad gadaqceula, Separula, mougle-
jia erTi didi almasi, Cauylapavs da ise gamoparula.
– wauRia, wauRia! ra eSmaki yofila!
– maS, wauRia. mere dedofali SebZanebula, unaxavs, rom erTi didi almasi aklia,
maSinve rusT xelmwifisTvis Seutyobinebia. rusT xelmwife maSinve mimxvdara, rom
es xonTqris saqmea da omi dauwyia. is omi xom dResac ar gadawyvetila.
– maS SerCa, SerCa?
– vin icis? jer omi ar gaTavebula.
– netavi me mamepara.
– xom dagarCobdnen.
– rom ar Sevatyobinebdi: Cavylapavdi da mucels xom ver gamiWridnen.
– gagiWridnen ki ara, metsac gizamdnen.
– ra ecodinebodaT, rom me maqvs?
– Seni Wirime, mkiTxavs ver iSovidnen, rom ekiTxnaT.
– marTla, eg aRar momagonda. daica, ra giTxra: adamma rom SeWama, is raRa
iqna?
– kunZulel xelmwifes zRvaSi epovna Turme da imasa aqvs.
– aba, daxe RvTis samarTalsa! me mepovna, ufro madli ar iqneboda?
– mere vin SegarCenda? orasi weliwadia Turme maSriy-maRribis xelmwife sul
imisaTvis ebrZvis kunZulelsa.
– aqamdin ver waarTo?
– vera.
– pai, pai, pai! Ronieri ara yofila isica!..
– me ki ar vici, rom Ronieri yofila!.. xelmwife da uRono gagonila!

monakveTi meaTe
– erekle mefe rom yofiliyo exla, is ki uTuod waarTmevda, did vaJkacs ambo-
ben.
– is, rasakvirvelia, waarTmevda, magram sad aris?
– codo ar aris, is exla miwaSi lpebodes da Seni mazli daviT ki cocxali
iyos!
– aba, uyure wuTis-soflis muxanaTobas! eg ra kidev, Tamar dedofali Sav miwaSi
unda iyos da Seni rZali elisabedi ki mzes uyurebdes!
– aba, wuTis-soflis angariSi eg aris da, – daatanda luarsabi da amoioxrebda,
mere ise, rom sanTeli win sdgomiyo, gaaqrobda.
diliT luarsabi da misi meuRle kneina darejani, raki moiclidnen im saucxovo
ojaxis movaleobisagan – romlis nimuSic zeviT movixsenie, miujdebodnen Cais da
erTi lazaTianad gaiberebodnen Tbilis wyliT, rogorc ambobs Cveni glexkaci.
patara xans ukan, oriod gonier baasis Semdeg, Tund imis msgavsisa – rogorc
zemoxsenebulia, sadilobac movidoda, erTi maSin miZRebodnen „Zveleburada,
Cveneburada`, – da luarsabi raRac daRlilis siamovnebiT wamoiZaxebda xolme
gulwrfelad: „gmadlob Sen, ufalo, raTa ganmaZRe me`. amas ityoda Tu ara da,
gamoisaxavda pirjvarsa, mswrafl sufridam iqav taxtzed gadagordeboda da,
sruliad kmayofili Tavisis cxovrebisa, daikravda mucelzed xelsa da ityoda
raRac trabaxobiTa: „me Tu uswavleli var, me vici... ra hqvian... me vici, SimSiliT
kuWi midneba, diaR, midneba! zedac emcneva Cem stomaqsa`. gamosacdelad erTs kidev
daikravda mucelzed xelsa, TiTqo sinjavso, kargad aris gatenili Tu ara, da ra
hnaxavda, rom kargad aris, rogorc cxeni daakraWunebda kbilebs metis siamovnebi-
sagan: „diaR,– kidev ityoda, – luarsabi uswavleli gaxlavT, imitomac mSieria`.
sadils Semdeg Zili, mere isev gaRviZeba, mere isev Cai, mere vaxSami, da bolos isev
is satrfialo Zili, – da esreT tkbilad da aumRvrevlad midioda am orTa umanko
sulTa uboroto cxovreba am wuTis-sofelSi, romelmac ise araferi ar icoda
amaTis vinaobisa, rogorc amaT ara icodnen-ra, Wama-smis garda, RvTisagan ganaCeni
am muxanaTis wuTis-soflisa.
IV
am yofaSi da Wkuis gonier varjiSobaSi gadioda dila. roca sadils ukan lazaTi-
anad gamoiZinebdnen col-qmarni, roca saRamozed niavi frTas gaSlida da baRCis
Robis grZlad gamowolili Crdili ezos moadgeboda, maSin kneina darejani erT
balan-gacvivnul xaliCas CrdilSi gaaSlevinebda da dabrZandeboda xolme Tavmom-
wone patarZaliviT Tavdaxuruli, warbeb-aWimuli da gamopranWuli. luarsabic,
Tavis ganuSorebel CibuxiT xelSi, Camovidoda – da qoSebiT SiSvel fexebzed,
xSirad wiTel perangis anabaras da ufro xSirad lurj kalmuxis darbaislurad
Catexil qudiT, bolTasa scemda griloSia.
saRamo xani – rogorc mogexsenebaT – Cvens soflebSi da nametnavad kaxeTSi
sadarbazo xania. rac es raRac wyeuli ganaTleba Semovida Cvens qveyanaSi, rasak-
virvelia, – metad Tu nakleb es saqeburi Cveni Zveli Cveulebac daCagra, ase rom
zogierTni ganaTlebiT gaCarxulni exla vizitoben, Torem uwin ki saRamo xani dids
pativSi iyo. amitomac saRamoobiT darejani egre gamoipranWeboda xolme da ase
ifiqreT – ukacravod ki ar viyo – sakurtumesac ki gaikeTebda. maSin, rodindel

ambavsac me vwer, jer krinolini ar iyo, – da Tund yofiliyo kidenac, im soflamdin

vin miaRwevinebda mag iubkebis meufesa. yvelam kargad icis, rom ganaTleba fex-
mZimed dadis, nametnavad CvenSi askinkilobs, da aba im sofelSi egre Cqara rogor
miitanda saxelovans „xabardasa~. swored giTxraT, zogierT soflis orRobeebSiac
ver gaeteoda eg ganaTlebuli krinolini, Tund rom misuliyo kidenac.
– qalbatoni adRegrZela RmerTma, – uTxra erTxel erTma lamazad moyvanilma
glexis patarZalma, grZel kavebis qneviT da cota tuCebis pranWviTa.
– ai, RmerTma gacocxlos, Cemo babale!.. rasa iq, xom kargada xar? – moikiTxa
Tavis rigzed darejanma, magram ise ki, rom pativi kneinobisa sruliad ar daum-
cirebia.
– raRa rasa viq, Seni kvnesame! CvenebianT venaxSi Cveni kameCi Separula, da mev-
eleebs dauWeriaT, exla ori dRea bakSi hyavT daWerili. exla, Seni saxelis Wirime,
amas gemudarebi, gvapativebinoT, agremc Cveni naTel-mironoba dRegrZelobas
mogimatebs, Seni kvnesame!
– ra? miTam gamovaSvebinoT?
– ho, Senma mzem, exla Cveni vedreba eg aris, qalbatono.
– rogor iqneba, Cemo babale? exla, marTalia, Sen Cemi naTel-mironi xar, magram
sofeli ayayandeba, yvela magas mohyveba.
– agremc RmerTi batonis Tavs gidRegrZelebs, da maSin, rogorc gnebavT, dam-
saqmeT. ai exlac, Seni kvnesame, erTi gabma abreSumi mogarTvi, RmerTi da Tqveni
wyaloba Tu kidev SegvaZlebinebs – kidevac Tqveni yurmoWrili ymani varT.
babalem jibidam amoiRo erTi gabma abreSumi da miarTo kneinasa. kneinam gamo-
arTo da amoido qveS, zedac daatana:
– eg rom ara yofiliyo, gana ise ki, rac SemiZlian, ar gagirigebdi! – luarsab!
luarsab! – dauZaxa qmarsa, romelic Sori-axlo bolTasa scemda da erTi-orjer
msunagsaviT macduris TvaliT gadmohxeda kidec moxdenil patarZalsa.
luarsabi movida.
– qa! babales kameCi meveleebs daumwyvdeviaT da gemudareba – gamoaSvebino.
luarsabma Sexeda patarZalsa, romelmac Cveulebisamebr Tavi iqiT miibruna.
luarsabma daakraWuna kidec Taviseburad kbilebi siamovnebis niSnad, miTam-da
samacdurod gaiRima.
– kameCio!..
– ho, kameCi, – daatana darejanma, – ai erTi gabma abreSumic mogarTva.
– maS kargi! daTo biWo! daTo! – daiyvira luarsabma, – Cadi da uzbaSs uTxari,
Cemi naTlidedis kameCi exlav gamouSvas, Torem iqaurobas sul mtvers avaden.
sTqva, erTi kidev macdurad daakraWuna kbilebi, da gamarjvebulsaviT amayad
wavida isev bolTis sacemlad.
– ai, agremc RmerTi magazed ufro mets didebas da pativs mogcems, agremc
gagapatiosnos RmerTma, da erTi kai vaJiSvili mogces da me ZuZu mawoebinos, Seni
kvnesame, Seni, batono da qalbatono!
– hxedav, – uTxra darejanma, roca luarsabi wavida, – hxedav, ra risxva SeuTvala,
iqaurobas sul aawiokebs.
– dideba aqvs, Sen genacvale, da imitom.
– egec xom, magram xmac didi aqvs sofelSi gavardnili. ai, daviT, Cemi mazli:
imas kacad aravin agdebs.

monakveTi meaTe
– aba, Seni kvnesame, imaT fexi sad mouwvdebaT Tqvenamdin, elisabedic miTam
Tavadis-Svilis colia da Tqvenca?
– axla imasa hkiTxe zogi, imisTana didi-kaci aq aravin aris.
– ui, uwinamc dRe gauqreba! guSin mezoblianTas gaxldi, imaTi gogoc iq movida.
rac iman imaTzed ilaparaka, adamianisagan ar gagonila.
– ra, geTayvane, ra! – hkiTxa aCqarebiT da mouTmenlad darejanma.
– raRa ra? isa, rom sawyal gogos Tavisis TiTebiT mogrovilis fuliT erTi
CiTmerdini uyidnia, imas unaxavs da waurTmevia. exla Turme Tavzed ikravs. gogos
codviT aRara varT, qalbatonis mzema, ise gulanatirad hlaparakobda bedSavi. me
xom Tqvenis fexis naterfalic ara var, magram magas mec viTakilebdi, mama micx-
onda!
– ui! ui! daxe imas, im wyeuls! amas iqiT rogorRa ambobs, rom Tavadis-Svilis
coli varo. warTmeva araferi, eg, rasakvirvelia, qalbatonis nebaa: gogoc Cemia
da CiTmerdinic; magram gogos CiTmerdinis Tavzed Semokvra ki swored Tavlafis
dasxmaa. kum fexi gamohyo, mec naxir-naxiro. ai, mexi ki daeca. isic, amas iqiT, CvenSi
ereva, Tavadis-Svilis coli varo! sxva ara uTqvams-ra gogosa?
– sxva ara mouxsenebia-ra.
– nu damimalav, Cemo babale! xom ici me Seni mwyalobeli var, Tu uTqvams kidev
rame – miTxari.
– araferi ar uTqvams, mami-Cemis cxonebam, Torem, rom eTqva, rad dagimalavT.
– ra vici? iqneba geSinodes-meTqi.
– TqvenisTana mwyalobeli rom kacs sadme egulebodes, iq viRasi unda
eSinodes.
– mec eg unda meTqva, Cemo babale!
– marTalia, glexebi gaxlavarT, magram Cvenc gvesmis egeni. visi unda meSinodes,
Tqven aqa myevxarT!
– maS sxva ara uTqvams-ra?
– ara uTqvams-ra, agremc Cemzed miwa nu genaxoT.
– ityoda.
– is erTi dedis-erTa Svili ar damimiwdes, ara uTqvams-ra.
– marTla, Seni Svili rasa iqs? – hkiTxa mere darejanma, rom vera gaxda-ra.
– raRa rogor aris, Seni kvnesame, qalbatono! avad Seni mteri gvyvandes, avad
me isa myavs. ra ar vuyavi: balaxebSi ar vabane, ar Sevalocvine, Sanebi ar Sevabi,
magram veraferma ver uSvela, agremc ara eSvelos-ra Sens mtersa! TqvenTanac ki
momaswavles, viTamc Tqven uebari locva icodeT, – miSveleT rame, agremc magiers
RmerTi gadagixdiT.
– me marto Sakikis locva vici da dasunTqvilisa. gana Seni Svilis seni –
Sakikia?
– ho, Tqvenma mzem, Sakiki gaxlavT. lamis Tavi gauxeTqos.
– gogo, lamaziseulo! – daiyvira kneinam, – wadi, sawerkalami da qaRaldi, qe-
Cis qveS rom nabaraTevia, Camomitane. me dagiwer locvas, Cemo babalev, dawerili
qaRaldi im mxares daakar, romelica stkiva, egre iyos ori-sami dRe, Tu Sakikia
– gaaqarwylebs maSinve.
ver uyurebT, mkiTxvelo! kneina darejani me uswavleli megona da daxeT, raebi
scodnia? exla momagonda, rom imisi ganayofi rZali elisabedi, romelic organac

movixsenieT, Turme Cumad qveyanaSi hlaparakobda, rom viTomc darejanma jadoo-

bac iciso, viTomc solomon brZnis wignic waekiTxos da amitomac RmerTi uwyreba
da Svils ar aZlevso. amisTana ciliswamebas rogor davijereb? magram elisabedi
ki ficiT iWaWeboda, rom eg egreao. mainc ar davijereb; rZali – rogorc mogex-
senebaT Cvenis kurTxeulis cxovrebis ambavi – rZlis mteria. gana amisTana Worebi
mougonia elisabeds darejanzeda?
am dros ZaRlma, romelic Sori-axlo iwva da waeyo cxviri miwaSia, daiyefa,
magram, raki Tvali gaaxila da dainaxa ori momavali dedakaci, isev xma gaikminda
da RreniT gajavrebulsaviT isev cxviri fexebiT amoTxril miwaSi Cahyo. dare-
janmac moixeda am xmaurobazed da dainaxa kneina elisabedi da imis CiTmerdiniT
darbeuli, guldaCagruli gogo.
darejani fexzed wamodga.
– mobZandiT, Cemo rZalo! – miageba sityva elisabedsa, – Zlivs ar mogvigoneT!
– Senma sicocxlem, mocla ara maqvs. es isao, es esao, saxlia, karia, xom mogex-
senebaT.
– aqeT mobZandiT, aqeT ufro niavia, – moipatiJa darejanma.
– sul erTia, – sTqva elisabedma da waiZro fexidam krouli Custebi, gadmovida
xaliCazed da Cajda darejanis gverdiT.
– sxva, rogora bZandebiT, Cemo rZalo? Cemi mazli daviTi xom kargad sufevs,
– daiwyo isev darejanma.
– kargad gaxlavT, – miugo elisabedma.
– Sina bZandeba?
– aba amisTana dros kaci Sin dadgeba, mamulis da mosavlis patroni? – yanaSia,
es ori dRec iqneba, – sTqva raRac niSnis mogebiT elisabedma da uneblieT Sehxeda
luarsabsa, romelic bolTasa scemda da romelsac fexebzed ekida mosavalic da
mamulica.
darejans ewyina. amas egona, rom elisabedma saxre luarsabisaken gadmoiqniva.
– rasakvirvelia, visac kaci ara hyavs da ar abadia, – rom Caabaros saxlis pa-
tronoba, da vinc ase gazrdila pataraobiTve – rom arc mze dasicxavs da arc
avnebs, is Sin ar dadgeba, Cemi luarsabi magas vera iqs.
– gana magazed mogaxsene! – daaswro elisabedma.
– mec gana magazed mogaxsene! – daatana darejanma, – me marto es unda meTqo, rom
Cems luarsabs jer ise ara gasWirebia-ra, rom glexoba Caidinos.
– glexoba Caidinoso!.. ras bZanebT, Cemo rZalo? ara, Tqvenma mzem! vinc mosav-
lis dros Sin ara dgeba, gana imisagan, rom gaWirebulia, an glexoba Caidinos da
mesveursaviT mkaSi begris xalxTan ofli iwuros? Tqvenc ar mamikvdeT. ai, Tund
Tqveni mazli, – gana glexia, an glexobas idens, rom yanaSia? sulac ara, Tqvenma
mzem! muSebi iqa mkian da imas ki, rogorc Sehferis TavadiSvilis patiosnebasa, xe-
lzed lamazi nageSi mimino uzis da nadirobs. guSin saRamozedac, jerisTvis rom
biWi amovida, erTi abga mwyeri gamoegzavna. ra saTakiloa, Tqveni Wirime, mefeebi
nadiroben da imisTvis ra saTakiloa!..
– ara, Tqvenma mzem, Cemo rZalo, me Cems mazlzed ar momixsenebia. isic luars-
abis Zma ar aris, erTis sisxlisa da xorcisa? gana ar vici, rom sxvebsaviT xelebs
ar daibebrebs namglis WeriTa da arc am papanaqebaSi daisicxeba? gana ar vici,
namdvilis sisxlis TavadiSvili amas ver aitans, – da, sworedac mogaxseno, arc

monakveTi meaTe
sakadrisia: Tavads – Tavadoba unda etyobodes da glexs – glexoba.

– marTali bZanebaa, Tqvenma mzem!
– ara da, rom ar iqneba: mTa da bari vis gausworebia?
– aravis, Tqvenma mzem, RvTis bZanebas vin wauva?
am dros fexis xmaurobac moesma darejansa, moixeda da dainaxa Tavisi gogo,
lamaziseuli, romelsac xelSi eWira raRac nabaraTevi da Tavmotexili wamlis
mina, romelic sawerelobas hTamaSobda.
– ra dagemarTa aqamdin? is kidec wavida, – ubZana darejanma.
– jer kidev aq gaxlavT, CalurSia TafluasTan, – miugo gogoma.
– aS kargi, – sTqva darejanma, daido muxlebzed qaRaldi da daiwyo Sakikis
locvis wera. am dros luarsabic movida axalux da Salvar-Cacmuli, moikiTxa
zdilobianad Tavisi rZali da gagorda iqav xaliCis axlo mwvane balaxzed da,
daasvena ra Cibuxis tari Tavis Rirseuls mucelzeda, – dauwyo piraRma yureba
gumbaTian casa.
mSveniers suraTs warmoadgenda es kreba. aRvwer, Tu ki SeviZel jer gogodam
daviwyoT.
sasacilo ram iyo es lamaziseuli: erTi raRac uSnod Casuqebuli, jmuxi, Wu-
Wyiani, tanzed ecva xamis CiTis kaba, WuWyisagan ver gairCeoda – ra ferisa iyo;
kalTebi aqa-iq gamomwvari hqonda zamTarSi cecxlTan axlo gdebisagan, boloebi
sul mompali da Semofxrewili hqonda; daxeulebidam gamoCanda erTi raRac
dampalis sabnis nagleji, kabis qveSa garSemo Camokidebuli, miTom da iubkaa. ai,
mexi ki dageca! amasac ki sdomebia iubka! Tavzed ekra Siga-da-Sig amofleTili
CiTmerdini, qalbatonis gamonacvali. im amofleTilebSi muTaqis matylsaviT da-
sorsvlili Savi – ukacravod ar viyo – wiliani da dauvarcxneli Tma muWa-muWad
amoSveroda. qusleb-daxeTqili, muguzalsaviT Savi fexebi, wengosagan SeRebili
xelebi, cxvir-piri qvabebis muriT moTxupnuli – ai, am-gvari iyo is cxoveli,
romelsac darejani „lamaziseuls` eZaxda da romelic gul-xel-dakrebili dahy-
urebda balan-gacvivnul xaliCasa. xaliCazed ori patiosani da darbaiseli kneina
ijda, rogorc mogaxseneT winaTve, – ori kneina, magram ki sxva-da-sxvanairi: erTi
msuqani, wiTuri, meore gamxdari da ufero. msuqani TavCaRunuli swers, gamxdari
ki Tval-gafacicebiT Tvals adevnebs mweralis xelsa, iqneba rogorme Sevatyo,
rasa swerso: xandisxan gogosac Tvals uSvreba da Tavs uqnevs imis niSnad, rom
„weRan rom sTqva – „wavidao`, vizeda sTqvao`. gogoc iqidam aniSnebs da elisabedi
ver mimxvdara. maSib gogo pirzed xels ifarebs, Tavs iqiT ibrunebs, miTam ecineba
kidec – rom elisabedi hcdilobs da ver mimxvdara ki, da hmorcxobs kidec – rom
batonis rZalTan sicilsa hbedavs. aqeT balaxebzed xalisianad hqSens Cveni lu-
arsabi, piraRma wevs, abolebs Cibuxs da, minam TvalSi cremli ar mouva, Tvals
gulmodginebiT Cibuxis bols adevnebs, – vnaxo, Rrublebamdin ava, Tu arao. iqiT,
xaliCis daswvriv, Robis gadmoRma, Cveni nacnobi qofaki ZaRli wevs, isev-ise miwaSi
cxvirwayofili da qancmiwyvetilsaviT Tvaleb-daxuWvili; yovels xmaurobazed
mZimed axilebs Tvalsa da gulzed-mosulsaviT hRrinavs, TiTqo javrobso – rom
Zils ufrTxoben. patara Sori-axlo Zveli, WuWyiani samovari sdgas, gverdiT daCo-
qilia gogozed uaresad WuWyiani, daglejili patara biWi da, rac Zali da Rone aqvs,
uberavs samovarsa. xandisxan iseTis saxiT gadaaparebs Tvalsa iqiTken, saca ZaRli
gancxromiTa wevs da mosvenebaSia, rom TiTqo Sehnatriso mis yofa-cxovrebasa da

gulSi ambobso: netavi Sen, rom ZaRli xar! netavi mec ZaRli vyofiliyavi!
es saZageli suraTi saZagelis miwisa, sasacilod axamebda am didebul samxre-
Tis casa, mis erTnairad Rrmasa da ciagsa kamarasa, romelzedac sartyelsaviT
miigrixeboda erT gauwyvetel zolad mTebis laJvardi grexili.
dro gavida. darejanma gaaTava locvis wera da baraTi misca gogos, am sityvis
zed-datanebiT: rogorc giTxari, ise moiqeci-Tqo.
mere moubrunda elisabeds da Sesaqcevrad Camougdo laparaki. luarsabi isev
ocnebaSi iyo da abolebda Cibuxsa.
– puris mosavali rogori gaqvT wels? – hkiTxa darejanma.
– Tqvenma mzem, SarSandelzed cota. Tqvens mazls oc-da-aTis urmis imedi aqvs,
– daitrabaxa elisabedma.
– eg, batono, kai mosavalia. oc-da-aTi uremi xumroba ar aris; Cvenc mogviva
magdeni, magram Cven erTi orad meti naxnavi gvqonda Tqvenzeda, – ityuva Tavis
rigzed darejanmac.
– ras bZanebT, Cemo rZalo, Cvenzed meti Tqven rad geqnebodaT. Cven didi nax-
navebi gvqonda welsa.
– rad geqnebodaTo? Cven mkaTaTvis naxevarSi guTani gatanili gvqonda, Tqven
ki enkenisTveSiac ar gagetanaT.
– ara, Tqvenma mzem, Cven Tqvenzed adre gavitaneT. Cven didi naxnavebi gvqon-
da.
– ai, batono, Tund luarsabsa vkiTxoT. eg kacia, magas ufro ecodineba. luarsab!
– dauZaxa qmars kneinama.
– rao? – hkiTxa luarsabma da moiRrija colisaken kiseri.
– Seni rZali ambobs, rom Cven amaTzed naklebi naxnavebi gvqondao welsa.
– eh, ras ambob, Cemo rZalo! wels oTxi Tqvenodena naxnavebi mqonda, – miugo
luarsabma. am-gvarebSi luarsabma saSineli kvexna icoda. – ras bZanebT!.. Cemodena
mosavali kaxeTSi ors ar mouva, qarTlSiac bevrs ar mouva. ai, hnaxav, ramodena
frTa-moqceuls wamovayeneb kalozeda. aseTs wamovayeneb rom... rom... aba ra
giTxraT? Tund Tormet am saxlis odenasa, vai ara aqvs luarsabsa! fie! naxnavi
iyo, rom Cemi iyo. SarSan venaxisa ar iyos, Cemodena Rvino kaxeTSi ors ar mouva.
qarTlSi xom naxevris naxevaric ar mouvaT. maS! Tu es marTali ar iyos, saidam
vcxovrob egre mefurad? saidam? levansaviT urmebs xom qirazed ara vgzavni, Ta-
vadiSvilis sisxls xom ar Sevircxven! somexi xom ara var, rom qiraobiT vicxovro.
TavadiSvili var, kai ojaxis da gvaris Svili.
kidev raRaca unda eTqva, magram elisabedma aRar daacala:
– marTla, Cemo mazlo, levani qirazed urmebs atarebs?
– marTla, maS! is Sercxvenili, gvaris damamcirebeli isa!
– nikolozic atarebs Turme, – daumata darejanma.
– maS?! – upasuxa luarsabma.
– ui, lafi daesxaT Tavzed. kargi gvaris masaxelebeli isini yofilan, – sTqva
elisabedma.
– netavi TavadiSvili mainc ar iyos! – daumata gulmtkivneulad darejanma.
– eg aris da, rom TavadiSvilia! – sTqva wyromiT luarsabma. – TavadiSvili rom
ar iyos, jani gavardes. an glexi iyos, an somexi, kidev ho, – ega mklavs, rom TavadiS-
vilia. Zalian ar waxda xalxi, Tqveni WirimeT! amasac Seveswari, rom TavadiSvili

monakveTi meaTe
qirazed urmebs atarebs!

– ere ra ded-mamis Svili – wamoiZaxa darejanma.
– ega sTqvi da, – miugo luarsabma.
– kacma egre rogor unda dakargos pativi, – sTqva Tavis rigzed elisabedma.
– amas iqiT glexi da Tavadi riT unda gairCios. glexica gzavnis urmebs qirazed
da TavadiSvilica, isic qiriTa scxovrobs da eseca. riT unda gairCios? – ikiTsa
luarsabma.
– arafriT, Tqvenma mzem, – daarwmuna rZalma.
– oRondac, rom arafriT, – kveri dahkra colmac.
– mSieri rom vkvdebode, mSieri, da asi uremi mebmebodes, me magas ar vikadrebdi,
Tavi ar momikvdeba. Sena, Cemo rZalo?
– ui, uwinamc dRe gamqrobia. vikadrebdi ki ara, me Cemis xeliT Tavs moviklavdi.
oxrad damrCes qiriT Semotanili qoneba. ra TavadiSvilis saqmea.
– Sena, darejan? – hkiTxa exla Tavis cols cnobismoyvare Tavadma.
– arc me, – sTqva darejanma.
– maS arc me, – sTqva luarsabma im saxiT, TiTqo am samis azriT samis qveynis
bedi gadawydao. – ara, dro Zalian gamoicvala, Cemo rZalo! – gaagrZela sityva
luarsabma, – xalxi waxda, sisxli moiTxara. aba Cven dros vin moifiqrebda, rom
TavadiSvils Tavi Seercxvina da uremi qirazed etarebina. qviT ar CavaqvavebdiT?
Tavzed lafs ar davasxamdiT? magram exla? – daswyevloT RmerTma – sirajoben
kideca!.. gagonila? TavadiSvilebis sirajoba! oh, RmerTo, ratom warRvna ar
mova? somxebi gaxdnen, swored somxebi: exla isRa akliaT, adli amoiCaron iRliaSi,
sofel-sofel iaron da „savaWro, savaWro` iZaxon.
– magasac iqmonen, Tqvenma mzem, – sTqva elisabedma, – me ki RmerTma nu Semaswros
im drosa da!
– iqmonen, Tavi ar mamikvdeba, iqmonen, – warmosTqva mwuxarebiT luarsabma,
– batono! sisxli rom aRar aris? waxda sisxli, moiTxara.
– marTla rom waxda, – daatana darejanma.
– i, magaliTad, guSin zaqarias cols ra uqnia? – wamoiZaxa enaWartala elisa-
bedma, – iciT ra uqnia? – biWs gaujavrebia... zaqarias coli xom anCxlia?
– mere ra-rigi! saSineli! – dahkra kveri darejanma.
– biWs gaujavrebia, – daiwyo isev elisabedma, – gamosdgomia, wauZvria fexidam
– Custi yofila Tu qoSi – qoSi iqneboda – amdeni ucemia, rom dauosebia Turme.
– ara, Tu RmerTi gwams? – hkiTxa gakvirvebulma luarsabma.
– Tqvenma sicocxlem!
– es ra mesmis, Tqveni WirimeT! iqneba patara biWsa scema?
– kidec eg aris, rom ara. patara biWs rom scemos, eg araferi: ai, meca vscem
xolme, – sTqva elisabedma.
– meca, Tqvenma mzem, – upasuxa darejanma, – patara biWi da gogo sul erTia. ro-
gorc qalbatonma rom gogosa scemos, ar daiZraxeba, ise patara biWs rom scemos,
araferia.
– rasakvirvelia, – CamoarTo sityva elisabedma, – patara biWis cemazed vin
daiZraxeba. is ki vaJkaci kaci gxlebiaT, aba qali rom vaJkacs Seebas, – veraferia,
Tqvenma mzem.
– dideba Senda, RmerTo Cemo, – sTqva pirjvris-weriT luarsabma, – es ra mesmis,

Tqveni WirimeT: dedakacma ise Tavzed xeli unda aiRos, rom vaJkacsa scemos? cema
araferia, magaSi batons vin dasZraxavs, – imisi batoni ara var, rom minda vcem,
minda ara, – magram kacma kacs unda scemos, dedakacisagan rom ara Tqmula! rom
ar gagonila! ai, gogo hyavs, gogos ramdenic unda scemos, eg sakadrisia, kacs ki...
RmerTo damixsen qveynis codvisagan.
– eg ra kidev... – unda daewyo kidev elisabeds Worikanaoba, magram am dros Caic
moarTves.
– sityva ki ar daiviwyoT, Cemo rZalo, – uTxra darejanma, – Cai miirTviT.
– miirTviT, sul erTia, – upasuxa elisabedma da wamoavlo Wiqas xeli.
Cai Camorigda.
elisabedma mosva cota Tu ara, isev daiwyo gawyvetili sityva:
– imas mogaxsenebdiT: im wuwks nikolozs, iciT, ra uqnia? Tavis moaxlisaTvis
arSiyoba dauwyia. erTxel bindi yofila, – aq raRac wasCurCula darejans yurSi,
– biWebs daunaxavT, qalbatonisTvis SeutyobinebiaT, is sawyali qalic misula da
guls Semohyria. ai, batono!..
– marTla?
– Tqvenzed miwa ar menaxos! – moaWora elisabedma da, miTam nikolozis colzed
gulic Sestkiva, daumata: – me is sawyali qali mecodeba, Torem nikolozs Tunda
TavSiac qva uxlia.
– saSinel droebas ar SeveswariT, Tqveni WirimeT! – marTalis guliT sTqva
luarsabma, – swored meored mosvla moaxlovda: vaJo, qals – qaloba aRar etyoba,
kacs – acoba. tyuilad ki ar mogveCvenebian es kudiani varskvlavebi, erTi RvTis
risxva ram unda movides. rom ar gagonila yuriT da eniT ara Tqmula qalisagan
vaJkacis galaxva da qmrisagan egre aSkarad magisTana ambebi! sircxvili aRar aris
exlandel droSi. pirSi wyali gagvSrobia.
– ra, ise Cumad moexdina mainc im sulis mtersa, kidev araferi iqneboda, – sTqva
darejanma.
– Cumad rom moexdina, vin ras ityoda? – gaawyvetina sityva luarsabma. – gana
uwin ki ar iyo magisTana ambebi, xorcielebi ar iyvnen Tu? magram uwin sul dafa-
ruli iyo, ise daiWerdnen saqmes – rom xorciel adamians ar gaagebinebdnen, – bevri
magisTanaebi momxdara uwinac, magram aba erTi SegityviaT rame? sul ise Cumad da
gonierad icodnen uwin yvelaferi, amitom rom pirSi wyali hqondaT. exla, batono,
arafrisa aRar hrcxvenianT. namusi aRar aris, ara, waxda qveyana.
– swored meored-mosvlis niSnebia, – daumata darejanma.
– swored. ai, erTi kidev ra Sevitye. gogo da biWi daiTxoveT, mogaxsenebT,
– sTqva elisabedma.
gogo da biWi daiTxoves. elisabedma Semoavlo Tvali gareSemosa da hnaxa rom
aravin ar aris, mijda axlo. luarsabma yurebi daacqvita da axlo moiwiva. dare-
janmac yurTan leCaqi gadakeca, rom kargad gaigos.
elisabedma dabal xmiT daiwyo:
– am winazed rom kudiani varskvlavi amovida, xom gaxsovT?
– diaR, – miuges erT-xmiT col-qmarma.
– im dRes Turme gveleSapi gamosdgomoda mzesa, – isic xom gaigeT?
– diaR, diaR, gavigeT! – wamoiZaxes erTad SeSinebulma colma da qmarma.
– im kudian varskvlavzed da gveleSapzed somxebis terterebs TavianTi karaba-

monakveTi meaTe
dini gauSliaT da uTqvamT, rom – aq ufro xma daidabla – TavadiSvilebs ymebi

CamoerTmevaTo.
– vai Sens luarsabsa! – wamoiZaxa ferwasulma luarsabma. – eg ra sTqvi, ra? aki
mogaxseneT, batonebo, rom warRvna unda movides-meTqi. ai, RvTis wyroma! sul
Cvenisave codvebisagan mogvevlina. mama-Cemi zaal nu wamiwydeba, rom waval, zaqa-
rias colsac, levansac, nikolozsac wixl-qveS gavigdeb, rom es ambavi sul imaTi
unaria. kidev ataron qirazed urmebi!
– razed gacxardi, Sen geTayvane! – miatana luarsabsa colma, – somxebis karaba-
dins rogor ujereb! SarSanwin ki ara sTqves, rom dedamiwa xaris rqazeda sdgas. im
xars erTi rqa mostexia da qveyana unda gadabrundeso, magram tyuili ki gamodga.
garejel mkiTxavs eTqo, rom arc rqa mostexia da arc araferio.
– marTla, eg ki aRar momagonda – sTqva exla ki damSvidebulma luarsabma, – Wori
iqneba. aba, geTayva, mefis erekles naboZebs somxis karabadinis sityviT vin wamarT-
mevs? Tund eg ar iyos, riRas TavadiSvili viqnebiT, Tu ymac ar gveyoleba: karaba-
dini ki ara, solomon brZnis wignic rom iyos, ar davijereb. an ra dasajeria?
– rasakvirvelia, dasajeri ar aris, magram glexobaSi eg xma gavardnila, – eg
cudia, Tqvenma mzem, – sTqva elisabedma.
– xma gavardnila, me vici, TaTqariZobas wamarTmeven! SarSan ki ar iZaxdnen,
rom saiqios batonebi ymebad Seicvlebiano, ymebi batonebadao, – venacvale RvTis
madls, iqac ise ariano batoni batonada, yma ymadao, rogorc aqa. inglisis xelm-
wifes baraTi Camougdiao frangis xelmwifisaTvis, rom „nu geSiniano, meca da Cem
didkacebsacao aq ufro didi pativi gvaqvso, minam mandao. nu daijerebo, rasac
mand ybedobeno`.
– rasakvirvelia, eg agre iqneba: batob-ymoba RmerTs dauwesebia da TiTonve
RmerTi rad moSlis? venacvale RvTis didebasa! – sTqva darejanmaca.
– uflisa ufalsa da keisrisa keisarsao, saxarebaSi sweria: keisrebi Cvena varT,
– daumata elisabedma.
– marTali bZanebaa, Cemo rZalo! saxarebis sityvas vin wauva? – miatana dare-
janma.
– aravin, Tqvenma sicocxlem! – daamtkica elisabedma da wamodga Sin wasasvle-
lad, – mSvidobiT bZandebodeT!
– mSvidobiT, Cemo rZalo! biWebSi ki xma gaagdeT, rom tyuilia-Tqo, – urCia
luarsabma.
– Tqvenc rom egre hqmnaT, cudi ar iqneba: glexebi arian, male daijereben
tyuilsac da marTalsac. mSvidobiT, – gamoesalma da wavida elisabedi. Tan aedevna
daCagruli gogo.
– RmerTo, ra meWorea!.. ra enaWartalaa!.. – uTxra qmars elisabedze darejan-
ma.
– is ra moigona, Tqveni WirimeT, ymebi unda CamogverToso! – dahkra kveri lu-
arsabma.
– Sen xom maSinve daijere!
– karabadinma sTqvao, modi da nu daijereb. is ki, RvTis winaSe, ar momagonda,
rom garejel mkiTxavs bevrjer gaucruebia somxuri karabadini.
– goneba sada gqonda?
– eh, Se dalocvilo! aqa mqonda, magram ver momagonda. sul rom magondebodes,

rac gamigia, meti raRa minda: solomon brZeni viqnebodi. Tund eg ar iyos, qvey-
anazed ra vici ramdeni eSmakis manqanebaa, egec iqneba erTi imaTgani iyos. veJo, cod-
vil qveyanazed ra ar momxdara Cvenis codvebisagan? egec SeiZleba, rom mohxdes,
magram sifrTxiles Tavi ar astkivdebao, naTqvamia; xma gavagdoT, rom tyuilia.
– rasakvirvelia, cudi ar iqneba, Cven magiTi ra dagvakldeba?
– araferi, Senma mzem, – exlav davuZaxeb daTosa da vetyvi. – daTo, daTo! – dauy-
vira batonma.
– batono! – sadRac Soridam moisma daTos xma: – exlav giaxlebiT.
cotas xans Semdeg daToc movida da hkiTxa batonsa:
– ras gvibZanebT?
– imas, roma, ymebi CamogverTmevao rom amboben, tyuilia. gesmis, Tu ara? yve-
las uTxari, rom tyuilia. xelmwifes mouweria, rom davarCob, vinc ityvis, rom eg
marTaliao, vinc gunebaSi magas gaitarebso. gaige?
– gavige, Seni Wirime! – upasuxa daToma, – gana magas vina hfiqrobs? ai, raRac
gogo-biWebi mihqaraven, Seni Wirime, imaT vin daujerebs. wvrilfexobis sityva ra
dasajeria? iybedeben da daCumdebian.
– egre sTqvi xolme sxvaganac, Cemo daTo! an ra kargi iqneba TqvenTvis, rom Cven
ara gyvandeT.
– Seni mteri yofila, Cven viqnebodiT, Seni Wirime!
– rac unda iyos, mamasaviT gpatronobT.
– diaR, Seni Wirime! swored mama bZandebiT da Cven Svilebi varT. Tu xandisxan
gagviwyrebiT, agviklebT, wagvarTmevT, – eg ra? sul Cvenis sikeTisaTvis aris
xolme, gana mama Svils ar gauwyreba?
– oRondac, rom gauwyreba, magram Svili isev Svilia, mama isev mamaa xolme.
– marTali bZanebaa. sxvas ara aqvs magis gageba, ambobs, rom rac Cemia – Cemi unda
iyos, batoni rad unda gvarTmevdeso. is ki ar ician, rom Tu batoni arTmevs rasmes,
sul imaTisave sikeTisaTvis arTmevs. xom mogexsenebaT, glexkaci regvenia.
– oRondac regvenia, – Caeriva darejani, – maS batoni risa aris, Tu ar dastuqsavs,
ar waarTmevs? Tund eg ar iyos: ucxo xom ar arTmevs, isev Tavisive batonia.
– marTali bZanebaa. mamaa, ucxo rad iqneba? – daumata eSmakobiT daToma.
– didi da pataraoba sad ar aris? – sTqva luarsabma, – ai, Tund TiTebzed
daixede: erTi didia, meore patara. risTvis? amisTvis, rom RmerTs agre gauCenia,
didi da pataraoba yvelgan unda iyos. aba, daixede!
– gana ar damixednia, Seni Wirime! didic aris, patarac, magram, dailoca RvTis
samarTali, ise gauCenia, rom erTmaneTs ar uSlian, – sTqva cbierma daTom.
– maS! yvelgan aris didi da pataraca, exla rogor iqneba, rom CvenSi ar iyos. an
ra dasajeria? – gaagrZela luarsabma da ver gaigo ki daTos azri.
– visac TavSi tvini aqvs, aki ar ijerebs, Seni Wirime, vinc utvinoa – isini mogax-
seneben, rom marTaliao.
– rogori marTalia? – daatana darejanma, – xelmwifisaTvis an Cven ra dagviSave-
bia, rom ymebi CamogverTos, an Tqven ra SegimatebiaT, rom gagaazaton. es rogor
ver moifiqreT?
– miTam mogaxseneben, Seni Wirime, Wkvian kacebs dauweriaTo, rom qveynisaTvis
kargi iqnebao. tyuili unda iyos.
– tyuilia, maS ra aris? – daiyvira luarsabma, – aba, romeli Wkviani kaci ityoda

monakveTi meaTe
magas, Tu ar iudas kerZo?

– ai, mexi ki davayare imisTana Wkviansa! – miayara qoqola darejanma.
– Tu eg marTalia, garejel mkiTxavs ici ra uTqvams? – hkiTxa luarsabma.
– ara, Seni Wirime! ra mogaxsenaT?
– isa, rom tyuiliao.
– aba, imisTana gulTmisans modi da nu daujereb, – daumata darejanma.
– me eg adreve vicodi, Seni Wirime, rom tyuilia, aba ubatonod ra xeiri dagveyre-
ba? upatrono saydarsao eSmakebi daepatronebiano, glexebi ityvian xolme. Cvenc
egre mogviva. exla amiTi gvatyueben Tavadebsac da glexsac, rom qveynisaTvis
kargi iqnebao, Torem ra dasajeria?
– Tu me ar viqnebi, qveyana Tund Zirianad amovardnila, Tund bodbelisa ar iyos
– „qva qvazedac nu iqneba`, – sTqva luarsabma, – qveynisaTvis kargi iqnebao! Tu me
da Sen ar viqnebiT, qveyana rad gvinda? janic gavardnia. ara, daTo?
– diaR, Seni Wirime! sul tyuilia. me bevrisaTvis miTqoms, rom tyuilia, da rodi
mijereben.
– Sen uTxari, rom TiTon batonma Tavis piriT mibZana-Tqo, maSinac ar daijere-
ben? – ubZana luarsabma.
– maSin ki raRa eTqmiT, Seni Wirime!
– egre, Cemo daTo! yvelas uTxari.
– batoni xar, maS giaxloT?
– wadi.
daTo wavida. vin icis gulSi rogor ecineboda am pirmoTne ymasa.
– ara, guli daajera, rom tyuilia, – uTxra darejanma, roca daTo wavida.
– Wkviani kacia, daajerebda, – upasuxa luarsabma.
– yvela-yvela da amaRam vaxSmad ra gvaqvs? – erTs saRamos luarsabma Tavis

meuRles hkiTxa, roca qaTmebis Sesxdomis drom moaRwia. – darejan! ar geyureba,
dedakaco? amaRam ra unda vWamoT?
– ratom ra unda vWamoT, genacvalos darejani! RvTis wyaloba bevri gvaqvs,
– anugeSa darejanma.
– mainc?
– sadilidam darComili kai civad Zroxa gvaqvs, kargi Roris sukebia, kargi...
kidev unda raRac eTqva, magram Roris sukebis xsenebazed aRtacebulma luars-
abma sityva gaawyvetina:
– uh, uh, uh! eg Roris sukebi, Senma mzem, radac unda hRirs. sxva? me amaRam ro-
gorRac madazeda var.
– zurgielica gvaqvs, Rvinoebi rom iyida, imisi feSqaSia. aseTia, rom qoni gas-
dis.
– uh egec kargia. sxva?
– yveli, puri da kai guli.
– arc eg aris urigo, Senma mzem: CvenisTana vaxSami xelmwifesac ar eqneba.
gaikeTa Cibuxi mada-waxalisebulma mebatonem da, minam sanatrels vaxSams moi-
tandnen, mouTmenlad wina da ukan patara oTaxSi bolTasa scemda. xandisxan raRac

fiqrSi garTuli uecrad wamoiZaxebda: „Roris sukebi? Senma mzem, rom kargia!`
vaxSamsac, rogorc yvelafersa am wuTis-sofelSi, bolo moeReboda. gamaZRari
da taxtzed gadagorebuli luarsabi exla xvalisTvis daiwyebda zrunvasa. maS!
ojaxis kaci iyo.
– esec vaxSami, RvTis madliT, gadavagoreT, exla xvalindel dRisaTvisac vi-
fiqroT. xvalac Wama gvinda, dalocvils RmerTs egre gauCenia kaci. xval raRa
vWamoT?
– xval?.. – Cafiqrda darejani, viTomc da Zneli gamosarkvevi saqme miandves:
– xval? daica erTi movigono... xval? artalazed rogora xar?
– uh, uh! Senma mzem, kargi ram moigone. artalazed? vaciviTa var, vaciviT, – upa-
suxa msunagsaviT sulwasulma Tavadma, – baraqala, darejan! erTi kargi msuqani
artala, Cveni Tedos moxarSuli, nivriT, – erT saxelmwifoda hRirs, me da Cemma
RmerTma. eg Zalian kargi. sxva? marto eg ras gveyofa?
– erTi kargi CixirTma? – hkiTxa macduris RimiliT kneinama.
– CixirTma?.. ha, CixirTma?.. ara, geTayva, bozbaSi sjobia, – miugo mcire
dafiqrebis Semdeg luarsabma.
– exla magas daiJineb. riTa sjobia?
– va!.. tyemlis mJaviT gakeTebuli bozbaSi?.. – iseTis xmiT wamoiZaxa luarsabma,
TiTqo ukvirso: es amisTana ubralo WeSmariteba rogor ar esmis amisTana Wkvian
dedakacsao.
– Senc ar momikvde, luarsab, kargad gakeTebul CixirTmas bozbaSi ara sjob-
des.
– va!.. – ufro gakvirvebiT Sehyvira luarsabma, – tyemliT gakeTebuls bozbaSs
CixirTma unda amjobino?.. Sens Wkvazed ara xar, dedakaco! jer ise bozbaSi ra
aris, rom tyemliT ra iyos!.. ras ambob, rasa? erTi msuqan bozbaSSi amovlebuli
puris lukma mTel qvab CixirTmas mirCevnia. amis Semdeg Sen unda damajero, rom
CixirTma sjobia? maS kaci aRar vyofilvar, qudi ara mxurebia.
– Sen erTi axirebuli kaci xar: rasac ityvi, xom kaci veRar gadagaTqmevinebs?
– ar iyo rom cota wyeniT ar uTxra darejanma daJinebuls luarsabsa.
– maS? kacic magisTana unda. is xom kargia, dRes erTi sTqvas, xval sxva? – sTqva
luarsabma, Semoiyara doinji da gamarjvebulsaviT amayi Sexeduloba miiRo.
darejanma igrZno, rom luarsabma sabuTianad daiWira da Sercxvenilma banzed
sityva gadaagdo:
– maS Sen bozbaSs amjobineb?
– vamjobineb.
– maS Sen pirSi gemo ara gqonia, – exla ki gulzed mosulsaviT sTqva darejan-
ma.
luarsabi aitkica, magram Tavi Seikava da ar iyo rom mainc cota wyeniT ar upa-
suxa:
– Sen ara gqonia, rom CixirTmas amjobineb, Torem me xom bozbaSi mirCevnia.
– aba ras mied-moedebi? – exla ki gaanCxlda darejani, – bozbaSi rogora sjobia
CixirTmasa, rom roca CixirTma magondeba – pirSi wyali momdis, Tu mSieric var
– maSin ufro, bozbaSzed ki ara. maS CixirTma sjobnebia. exlac daiJineb?
iseT guldajerebiT da zafrianad warmosTqva es kneinama, rom, ase ggonia, unda
eTqvao: „Se sulelo, amisTana sabuTi maqvs da Sen ki mainc Sensas ambobo?`

monakveTi meaTe
magram arc amis mopirdapire iyo sustis Wkuisa, rom is sabuTi ufro Zlieris
sabuTiT ar daerRvia. marTalia, pirvelSive Zalian Cafiqrda, maSinve ver moaxerxa,
– ra eTqva, mere ki – RvTis wyaloba gqondeT – yoCaRad luarsabma imas miugo.
– mag sityvebzed sdgexar? – hkiTxa jer luarsabma da fexzed wamodga.
– vdgevar.
– maS kargi: Sen xom CixirTma mSiers moggvris pirSi nerwyvsa, me ki bozbaSi – maZ-
Rarsaca. ai, Tunda exla: me xom amaRam Senzed meti miWamia, magram rom magondeba
piramdin pur-Cayrili, CaJuJunebuli bozbaSiT savse maTlaba, Tu zemodamac erTi
kargi kanWi aZevs!.. ras ambob, dedakaco? me mogikvde, Tu Sen gesmodes rame: bozbaSi
– wvnianebis mefea, rogorc TarTi – Tevzebisa. Sen ra ici, dedakaci xar.
– aba Sen kacma rogor unda dagijeros, rom egec ar ici: oraguli Tqmula Tev-
zebis mefed da ara TarTi... aba, sul egre styui xolme, – ukiJina niSnis mogebiT
gaxarebulma kneinam, rom tyuilSi daiWira.
Sercxva cota luarsabsa, magram ar Seimcniva da gaizraxa, rom pativisaTvis
– rac unda daemarTos – unda daamtkicos, rom TarTi aris mefe.
– exla magas daiJineb. TarTia-meTqi.
– oragulia.
– eh, TarTia, Tavi ar mamikvdeba, arc exla daijereb?
– oragulia, oraguli! – dasZaxa kneinama.
– aba saidam ici, rom oragulia?
– Sen saidamRa ici, rom TarTia?!
am kiTxvam gaaba luarsabi maxeSi. mere ra-rigad! xsna ar iyo! Zalian ki undoda
moegona ram, undoda eTqva kidec, rom „karabadinSi` sweriao, magram moagonda,
rom darejani ufro nakiTxia da veRar gabeda.
darejani Wkviani dedakaci iyo – rogorc icis TiTon mkiTxvelma hnaxa rom lu-
arsabma pasuxi ver mouxerxa, ufro-da-ufro daayara TavmowonebiT:
– miTxar, saidam ici? maSa! rac ar ici, nu ityvi. aba exla sTqvi: CixirTma ara
sjobia?
darejanma ifiqra, rom egre daWerili luarsabi Tu gatydeba, exla unda gatydes.
amisTana gaWirebaSi Tu daiyoliebs CixirTmis ukeTesobazed, Torem sxva dros
veRara. amitomac egre uecrad gadavida isev CixirTmazed.
luarsabi dagviRonda, mkiTxvelo! ise TavCaRunuli idga, rogorc patara
bavSvi, roca Saqris qurdobaSi daiWeren. ar icoda ra eqna. hgrZnobda, rom colma
daiWira, ajoba, magram amis kisrad aReba eTakileboda. sxva dros iqneba daeTmo,
magram exla, raki saqme saxumari aRar iyo, raki jibrzed Sedga, exla daTmoba sa-
Takilo egona. marTalia, iyo wuTi, roca ise damarcxebuli hnaxa Tavisi Tavi, rom
TiTqmis daapira kidec CixirTmis ukeTesobis aRiareba, magram am dros Tval-win
wamoudga maorTqlavi maTlaba lavaS-Cayrilis bozbaSisa, moagonda zemodamac
gadaxiruli batknis kanWi, aman gaitaca isev luarsabi: amis suls Rone moemata,
guli gaumagrda, daaviwya sircxvilic, damarcxebac, gamarjvebac da aTqmevina es
Ronieri sityvebi:
– me ar vici, Tund rom marTla oraguli iyos Tqmuli Tevzebis mefed, mainc
kidev bozbaSi sjobia CixirTmasa.
– CixirTma, adamiano!
– bozbaSi, dedakaco!

– eh, weRandeli ar iyos, mtyuani xar da ara stydebi, – uTxra yvedrebiT dare-
janma.
– Sena xar mtyuani.
– daxe! Sen ara Tqvi – TarTiao?
– me eg ar miTqvams – eg Sena Tqvi, – icrua luarsabma da Tavis sityva Tavis cols
gadaabrala, – me oraguli vTqvi.
– daxe, daxe, Tqveni WirimeT!.. es ra moigona! – wamoiZaxa exla ki swored gul-
zed-mosulma darejanma.
– amdeni iyvire, ramdenic gindodes! – dabal xmiT uTxra luarsabma da wavida,
rom gareT gavides. karebSi rom mivida, erTi kideva sTqva:
– me oraguli vTqvi. – Tqma amisa da imisi gareT gasvla erTi iyo.
– mtyuans?.. – misZaxa gakapasebulma, am usircxvilobisagan moTminebidam gamo-
sulma colma, – gauwyres wmindi-giorgis madli da nekresis RvTismSoblisa!
luarsabma yuri ar aTxova, Tu ver gaigona – ar vici, es ki vici, rom am wyevlam
darejans mSvidobianad Cauara.
xSirad SuaRamemdin col-qmarni gacxarebulni da gaWarxlebulni amisTana
Rrma azrebs amtkicebdnen: „dRes ra vWamoT`, – ityodnen diliT. „xval ra vWamoT`,
– ityodnen saRamozed. es iyo imaTi sulis sazrdo, es iyo imaTi gonebis varjiSi,
es iyo imaTi azris aReb-micema.
ra icodnen amaT, rom Tavisis qceviT, Tavisis cxovrebiT arisxebdnen RmerTsa,
romelsac Tavisi suli amaTTvis STauberia.
– vaJo! me varisxeb RmerTsao? – getyodaT gaocebiT luarsabi: – wirva-loc-
vas me ar vakldebi, kaci me ar mamiklavs da kacisaTvis me ar mamiparavs, – razed
varisxeb RmerTsa?
marTali xar, Cemo luarsab, Sen kaci ar mogiklavs, kacisTvis ar mogiparavs,
erTis sityviT – rac ar unda geqna, ar giqnia – esec kargia: uararaobas ega sjobia.
magram exla es unda gkiTxo: rac unda geqna, is ki giqnia?
– diaR, – metyvi Sen, – misvams da miWamia, arc erTi dRe mSieri ara vyofilvar.
miTam pasuxi eg aris? wirva-locvas ar vakldebio ra gamovida? iq yovelTvis
gsmenia CvenTvis jvarcmulis qristes sityva: „viTa mama zecisa iyav Sen srulio`.
aba, an erTs wams Sens sicocxleSi magisTvis scdilxar? ara, Sen magisaTvis ara
scxovrob: Sen scxovrob – rom sva da sWamo, da ara imisTvis sWam da svam – rom
icxovro, ese igi ecado – rom viTa mama zecis iyo Senc sruli.

monakveTi meaTe
safiqrali
`rogorc zogierT kacTagans, cxovelsac ase sCvevia, roca qedmo-

drekilad eqcevi, mas hgonia Cemi eSiniao, Torem rad momepyroboda
pativiscemiT?!~
safiqrali
`qveyana savsea adamianebiT, romlebsac ar ucxovriaT~..
Tomas elioti
`codna Tavmdabals xdis dids, akvirvebs Cveulebrivs, xolo ...aam-

partavnebs patara adamians~
lev tolstoi
àdamians, romelsac erTxel ar ucdia damsgavseboda RmerTs –
ufro pataraa, vidre kaci~
pol valeri
`sicocxle misi mokle iyo, magram sruli~.
gazeTiìveria~ al. yazbegis gardacvalebis Sesaxeb.

niko lorTqifaniZe
ÌÎÍÀ
úâàðåäèí ãçàçå èñìèñ:

– ãàñùîðäè ùåëøè; àñùèå ìàéëà, àìàþàä ûàâè; ìîèéåðå êèñåðè; ûàâèñóôëåáà ìèåö ãóë-
ìêåðäñ – ¸ñóíûüå ìñóáóüè ¸àåðè; íó ÷àìîãèøâèà öõâèðè; äàèÿèðå ìçèñ ñõèâåáè, ìèàïþàð
ñìåíà ãàëîáàñ, äàñòêáè âàðäûà þíîñâèû!
– ìå ìîíà âàð!
– ðà âóþîû! èáðýîëå, ãàíûàâèñóôëäåáè.
– ìå ñóñòè âàð.
– ûàâèñóôëåáèñ ñèþâàðóëè ìîãöåìñ ìîñåñ êâåðûõñ äà äàâèûèñ øóðäóëñ.
– àð ìàüâñ èìåäè.
– àðàôåðèà, áðýîëàøè èìåäèö äàèáàäåáà.
– ìåøèíèà óàðåñèñ.
– ìîíîáàçå óàðåñè ðàéà èüíåáà?
– ñèêâäèëè. øèìøèëè.
– ìîíà õàð ìàðûëàö, ÿåøìàðèòàä ìîíà. íàêëåáàä ñàöîäàâè, âèäðå ñàçèçéàðè.
safiqrali
`damcirebidan Tavdaxsnili mdabali adamiani sxvas daamcirebs.~
fiodor dostoevski
ès kaci Tavisufalia Tu – Tavis ufali?
es kaci martosulia Tu – marto suli?~
galaktion tabiZis dRiurebidan

monakveTi meaTe
vaJa-fSavela
ÐÀÑ ¸ÜÂÈÀÍ ÛÀÂÈÑÓÔËÅÁÀ?
ðîöà ÷âåíñ íàöíîáñ, àí íàûåñàâñ àòóñàéåáåí, äàóþîâíåáëèâ ìèâåñùðàôåáèû ìèñ ñàíàõà
âàä èñå, ðîãîðö ñíåóëèñà. ûàí âíàíîáû: `àõ, ðà öóäè ñàüìå ìîóâèäàî!~ ðàäà? ðèñûâèñ?
èìèñûâèñ, ðîì êàöñ ùààðûâåñ ûàâèñóôëåáà, ùààðûâåñ èñåûè ðàì, ðèûàö àäàìèàíè øåàùóõåñ,
ùààðûâåñ ñèõàðóëè äà ìèñöåñ âàåáà-òàíúâà. ûàâèñóôëåáà äà áåäíèåðåáà åðûè äà èãèâåà.
äàòóñàéåáóëè àäàìèàíè óáåäóðàäà ãðýíîáñ ûàâñà: âåðà ¸ñâàìñ äà ñÿàìñ ûàâèñ íåáàçå,
âåð àäãåáà, âåð äàùþâåáà èñå ðîãîðö ûâèûîí óíäà, âåðö òàíû èöâàìñ, ðàö ìîñùîíñ
èìàñ; âåðà ¸õåäàâñ èìàñ, âèíö óþâàðñ, âåð àêåûåáñ èìàñ, ðèñ ãàêåûåáàö ñóëèû äà ãóëèû
ñùþóðèà; ûàâèñ íåáàçå âåð äàèëàïàðàêåáñ, ûàâèñóôëàä ôåõñ âåð ãàäàñäãàìñ. óáåäóð
þîôàøèà òóñàéè ÷àâàðäíèëè. ãâåñìèñ ÷âåíö ìèñè ìäãîìàðåîáà äà ãâåáðàëåáà. ðàéà óíäà
âñûüâàû, ðîöà äàòóñàéåáóëèà ìûåëè ñàçîãàäîåáà, åðè, ñàõåëìùèôî? íàäèðè àí ôðèíâå
ëè öîòàä ìîçðäèëè, ûàâèñóôëåáàñ íà÷âåâè, íàãåáè, ðîì äààòþâåâîû, ûó âåð ìîàõåðõà
ãàïàðâà òþåøè, ìèíäâðàä, äàðäèñàãàí êâäåáà. ìàãàëèûåáè àóàðåáåëè õäåáà. ðàö óíäà
êàðãàä ìîóàðîû, àñâàû, àÿàìîû, ñàóêåûåñî áèíà ìèó÷èíîû, ìàèíö ûàâèñóôëàä öõîâðåáà
óð÷åâíèà. ìçàä ìèðûìåóëñ ñàçðäîñ, ûàâèñ øðîìèû, ùîùèàëèû, ùâàëåáèû ìîíàïîâàðè
åóêåûåñåáà. ñèöèâå äà ñèöõå àð àøèíåáñ, îéîíä êè ûàâèñóôàëè èþîñ, ûàâèñ íåáàçå öõîâ
ðåáà, ìîýðàîáà øàåýëîñ. àè, ðàìäåíàä òêáèëèà ûàâèñóôëåáà.
íàäèðñ äà ôðèíâåëñ ûèûüìèñ àäàìèàíçå ìåòàä óþâàðñ ûàâèñóôëåáà. òðåäè ìøâèäè,
óùþèíàðèà äà ðîì øåèïþðî: èñèö êè ãàèíèñêàðòåáñ – ãàìèøâèî, íó ìàòóñàéåáî. äèàé, àäà
ìèàíñ, ìèû óìåòåñ ãàóíàûëåáåëñ, àð óþâàðñ ûàâèñóôëåáà, àð èáðýâèñ ìèñ ìîñàïîâåáëàä
èìèòîì, ðîì ìîíîáàøè àðèñ àéçðäèëè, ìîð÷èëåáàñ, ìîûìèíåáàñ àðèñ ÷âåóëè äà ûàíàö
èñ ñèþâàðóëñ ûàâèñóôëåáèñàäìè àýèíåáñ ãóëøè èì ìîñàçðåáèû, ñàùþàëñ êàöñ ûàâèñóô
ëåáàñ âèí àéèðñåáñî, ûèûüîñ õåìùèôèñ üàëñ èþîñ øåþâàðåáóëè äà âåðà ¸áåäàâñ ûõîâàñ,
ðàäãàí ìèñûâèñ õåëìèñàùäîìè àðàà. àáà êàðãàä äàóêâèðäèû ûó àñå àð èþîñ.
àäàìèàíè ûàâèñóôàëè èáàäåáà. óöüèðåû áàâøâñ ðîãîð ûàâèñóôëàä ìîüìåäîáñ, ðîöà
øåýëåáñ ìîýðàîáàñ, åïîòèíåáà þâåëàôåðñ, ðàñàö ûâàëè äà þóðè ìèóùâäåáà; èüíåâñ õåëåáñ
äà ôåõåáñ, ðîöà àêâàíøè àùâåíñ äåäà äà õåëåáçå àðòàõåáñ óÿèðåáñ. ìõîëîä äèäåáèñ
ìîñàçðåáà, äàøëà, äàøèíåáà ¸êâåöàâñ ôðûåáñ áàâøâèñ ûàâèñóôàë ìîüìåäåáàñ, ðîìëèö
óñàçéâðî ûàâèñóôëåáèñàêåí ìèèñùðàôèñ.
ãàèçðäåáà, ìîâà ãîíåáàçå äà ìàøèí õîì øèíàóð óôðîñåáûàí åðûàä ó÷íäåáà ãàðåû ñõâà
óôðîñè – ñàçîãàäîåáà àóàðåáåëè çíå-÷âåóëåáèû, àçðåáèû, ùåñåáèû, ðîìåëûà øîðèñ
ìðàâàëè óâàðãèñè äà ïèðäàïèðè äàìéóïâåëèà àäàìèàíèñà, øåìáîÿâåëè èìèñ ûàâèñóô
ëåáèñà, ñàéèñ ìñúåëîáèñà. ìøîáëåáè, ñàçîãàäîåáà äà óõåèðî ñêîëåáè à÷âåâåí þðìàñ
èñåûñ àçðîâíåáàñ, ðàö óõøàâñ ìàñ ãîíåáàñ, óíåðãàâñ öõîâðåáèñàûâèñ ìàâíå àçðåáñ, à÷âå
âåñ ãîíåáàñ ìîð÷èëåáàñ, ìîûìåíàñ, óêëàâñ ñèþâàðóëñ ûàâèñóôëåáèñàäìè. àñå: àäàìèàíè
ìîñèñõëå ìòåðè õäåáà áóíåáèñà; èìèñ ìàãèâðàä, ðîì õåëè øåóùþîñ äà ãàíàâèûàðîñ åñ
ýâèðôàñè ãàíýè – ûàâèñóôàëè ãðýíîáà, ìèñöåñ ìàñ ãîíèâðóëè ìèìàðûóëåáà, öäèëîáñ
äààõøîñ, ìîñïîñ èãè, ñðóëàä àìîàãäîñ ýèðèàí-ôî÷âèàíàä àäàìèàíèñ ãóëèäàí. àì äðîñ
ñàçîãàäîåáà âåðà ãðýíîáñ ðàìäåíàä ìîñèñõëå ìòåðè õäåáà èãè ûàâèñ ûàâèñà. ðàòîì?
ìèòîì, ðîì õåñ òîòåáñ àÿðèñ, üåðüñ àöëèñ ãàðøåìî òàíçå, ðèñ ãàìîö èãè õåëñ óùþîáñ
øòîåáèñ ãàõìîáàñ, ðàñàö àäðå ûó ãâèàí ûâèû õèñ ãàõìîáà ìîñäåâñ. äèàé, ãàìõìàðèà, õìå

ëèà èñ ñàçîãàäîåáà, ðîìåëûà ùåâðåáèö ìîíóðàä, þåþå÷-÷åð÷åòàä àðèàí àéçðäèëíè äà

àð óþâàðû ûàâèñóôëåáà, ¸õäåáà ûàâèñ ûàâèñ ìòåðè, ñûåëàâñ ôåõèû ûàâèñèâå áåäíèåðå
áàñ. àìèñûàíà ñàçîãàäîåáà ûó ñàõåëìùèôî áóäåà þîâåëíàèðèñ óñàìàðûëîáèñà, àäâèëàä
÷íäåáèàí äà÷àãðóëíè äà ì÷àãâðåëíè, ãàöàðöóëíè äà ìöàðöâåëíè äà èìàðûåáà ìàû øîðèñ
áðýîëà. äéåñ ÷âåíà âàðû ìîùàìå äà ìîíàùèëåíè àìèñûàíà áðýîëèñà. áåäíèåðåáàùàðûìó
ëè íàùèëè ñàçîãàäîåáèñà (êëàñè) åáðýâèñ ìåîðåñ, ðîìåëìàö ìèñè áåäíèåðåáà ìèèûâèñà,
ìèñè ûàâèñóôëåáà äà üîíåáà. ì÷àãâðåëíè äéåâàíäëàìäèñ ûàâèñóôëàä èüöåîäíåí: ôóëè,
ìèùà, ôàáðèêåáè, üàðõíåáè, ñàõëåáè èìàû õåëøèà. åñ ñóë ìîòþóèëåáèû, ìòàðâàëîáèû,
ñõâèñûâèñ ûàâèñóôëåáèñ ÷àìîðûìåâèû ìîèïîâåñ. äéåñ äà÷àãðóëìà íàùèëìà èãðýíî åñ
óñàìàðûëîáà, ààõèëà ûâàëåáè, ãàèéâèýà ìèñ ãóëøè äàýèíåáóëìà ûàâèñóôëåáèñ ñèþâà
ðóëìà, äéåñ èãè àìáîáñ: äàìèáðóíåû ùàðûìåóëè áåäíèåðåáàî!
ûàâèñóôëåáà, ìòàðâàëûàãàí (óìöèðåñîáà) õàëõèñàûâèñ (óìðàâëåñîáà) ùàðûìåóëè,
áåäíèåðåáàà. ûó åðûñ àäàìèàíñ ñòàíúàâñ, ñ÷àãðàâñ òóñàéîáà, ûàâèñóôëåáèñ ùàðûìåâà,
ôðèíâåëñ äà öõîâåëñà ¸êëàâñ, ðà ûüìà óíäà, õåèðñ àð äààþðèñ àðö ñàçîãàäîåáàñ, ðî
ìåëèö àäàìèàíûà êðåáóëèà. ðîöà äàìîíåáàøè èìþîôåáà üâåþàíà, ûàâèñóôëåáàñ ìîêëå
áóëè, èãè äàìùþâäåóëèà öèõåøè. èñ ðîäè êìàðà ìàðòî, ðîì ðîöà óíäà ãàìîâèäåñ äà
èñåèðíîñ üó÷åáçå, èìéåðîñ, èûàìàøîñ, øåèðûîñ öîëàä èñ üàëè, âèñàö èãè ìîñùîíñ äà
âèíö ìàñ ìîñùîíñ; ìàãðàì àìàâå äðîñ àêëèà ñàõñàðè öõîâðåáèñà, àðà àüâñ ìîñàõíàâè ìèùà,
ìîñùîíñ èüâå àõëî ìäåáàðå íàôóýàðè äà àð àýëåâñ íåáàñ ìèùèñ ïàòðîíè, ðîìåëñàö àûà
ñè àìèñûàíà íàÿåðè ìèùà ñõâà àüâñ.
ûàâèñóôëåáèñ ìòåðèà èñ àäàìèàíè, âèñàö àð óþâàðñ ûàâèñè ûàâè. ûàâìîþâàðåîáà îð
íàèðèà: áðèþâóëè äà ãîíèâðóëè. áðèþâóëè, ðîöà àäàìèàíè ìàðòîäìàðòî ûàâèñ ûàâçå
çðóíàâñ. ìõîëîä ôèüðîáñ ìàñ: `ìå âèðãî äà ñõâà ùþàëìà çèäîñî. ìå ìüîíäåñ óôëåáà
ñõâà øåóðàöõâþî, äà ñõâàñ êè àðà ¸üîíäåñ íåáà ïàñóõè ìîìûõîâîñ. ìàðòî ìüîíäåñ íåáà
âöàðöâî äà ìåîðåñ êè ìîåñïîñ ñàøóàëåáà ûàâèñ äàöâèñà~. ñõâèñ óôëåáà, àäàìèàíîáà øå
ëàõîñ äàóñúåëàä, õåëøåóáðóíåáëàä. àìèñûàíà àäàìèàíè ìñãàâñèà ìõåöèñà, èãèâå ìõåöèà
äà ìèñè ûàâìîþâàðåîáà àðèñ ìõåöóðè. ìãåëèö àñå ôèüðîáñ, îéîíä ûâèûîí ãàýéåñ äà
èìèñ ÿèðèñ íàöâëàä èþîñ àûàñè ñóëè öõâàðè äà àûèàûàñè. àðàôåðèà ìãëèñ ôèüðèû åñ
öîäâà, åñ äàíàøàóëè. ûàâèñóôëåáà óíäà èþîñ ñàåðûî, ñàþîâåëûàî äà àðà ñàêóûðåáà
ðàìäåíèìå àäàìèàíèñà, ðîãîðö äéåñ àðè.
ìàãðàì ìàãàðè èñ àðèñ, ðîì äéåñ àðö ì÷àãâðåëåáè àðèàí ûàâèñóôàëíè; èìàûàö ýâèðàä
óúäåáàû ûàâèñóôëåáèñ øåíàð÷óíåáà. ìãåëè êè ûàâèñóôàëèà âèûîì? àðà. èñèö ìóäàì
øèøñ üâåø èìþîôåáà, äéåñ ûó õâàë óíäà àìîìøõàìäåñ ìãëîáàî, ôèüðîáñ èãè. óíäà ìîì
êëàíî, áîëî ìãëèñà ìàèíö åñ àðè: óíäà ìîêâäåñ ûîôèû, ñàùàìëàâèû àí õàôàíãøè ãàåáàñ,
ñèêâäèëè ûàí ñäåâñ þîâåëñ íàáèúçå. ìãåëñ àäàìèàíè ìàèíö ñäåâíèñ, ûóíä àðàôåðñ àøà
âåáäåñ, ðàäãàí ìãåëèà, íàäèðèà, òþàâè àüâñ ãàìîñàäåãè, õîëî ìãëàä üöåóëñ àäàìèàíñ
àñå àð óíäà ìîâåïþðàû! èìèñ ãàùâðûíà, ÷âåí – àäàìèàíûà õåëû àðè, ÷âåí óíäà ìîâóñïîû
ìàñ ñàøóàëåáà, äàâóêåòîû áèëèêåáè ìãëóðè èíñòèíüòåáèñ, ñóðâèëåáèñ ñàíàâàðäî äà
ìîð÷à ìèñè ìãëîáà.
ûàâèñóôëåáèñ êàíîíûà ûàíàõìàä, øåèýëåáà ìàø, ñõâàñ öîëè, öõåíè ùààðûâà êàöìà,
âñûüâàû èâàíåì ïåòðåñ, ðàäãàí ïèðâåëñ ìîñùîíñ ïåòðåñ öîëè äà öõåíè? àðà, ûàâèñóô
ëåáà àìàñ àð ãâèüàäàãåáñ, ðîì þîâåëè ÷âåíè ñóðâèëè, ãðýíîáà, þîâåëè ÷âåíè âíåáà äà
âàêìàþîôèëîû ùèíäàóõåäàâàä. ÷âåíèñ ãðýíîáåáèñ äàêìàþîôèëåáà äà ÷âåíûà ñóðâèëûà
ìõîëîä ìàøèí àðèñ øåñàùþíàðåáåëè, ûó àìèû ÷âåí ñõâàñ, öàëêå àäàìèàíñ àí ñàçîãàäîåáàñ
ûàâèñóôëåáàñ àð ùàâàðûìåâû: ðàä óíäà ùààðûâàñ èâàíåì ïåòðåñ öîëè, ðîöà ûâèû ïåòðå

monakveTi meaTe
àðà ñùóíîáñ ûàâèñ öîëñ, àðàìåä ìîñùîíñ äà óþâàðñ èãè? õîì öîäîà, óíäà òàíúâà-äàð
äøè äà âàðàìøè ÷àâàðäåñ êàöè äà ìèñè ûàâèñóôëåáà øåèëàõîñ. âñûüâàû, ïåòðå ùóíîáñ
öîëñ äà àðö åùþèíåáà, ûó èãè èâàíåñ ùà¸þâåáà, ìàãðàì øåèýëåáà ûâèû ïåòðåñ öîëñ àð
ìîñùîíäåñ èâàíå. ãàíà àüâñ óôëåáà, íåáà èâàíåñ øåàõîñ ìàñ õåëè? àðà, àñúåð àðà. àìèñûàíà
êàíîíåáñ àð üàäàãîáñ ûàâèñóôëåáà. ûó åñ àñåà, ìàø ðàä âàðûìåâû äèäèñ ìàìóëèñà, òþèñ
ïàòðîíñ ûàâèàíû ñàêóûðåáàñ ìàìóë-äåäóëñ? õîì èìàñàö óþâàðñ ûàâèñ ìàìóëè? ìàìóëèñ
÷àìîðûìåâèû õîì âàðûìåâû èìàñ ûàâèñóôëåáàñ? âõåëìýéâàíåëîáû àì øåìûõâåâàøè ñèìàð
ûëèñ ãðýíîáèû, ûó àðà? èüíåáà óñàìàðûëîä âèüöåâèû, ðîãîðö çîãèåðûåáñ ¸üîíèàû?
àðà, àð âèüöåâèû óñàìàðûëîä äà àè ðàòîì. äèäè ìàìóëèñ ïàòðîíè úåð åðûè, ðîì
ñõâåáñ, àññ, àûàññ àðûìåâñ ûàâèñóôëåáàñ, ðàäãàí ñõâèñ íàøðîìñ èòàöåáñ, ñõâàñ ëóêìàñ
ñòàöåáñ. åñ óùåñîåáàà, óñàìàðûëîáàà äà ðîãîðö óùåñîåáèñ ÷àìäåíñ, ìàñ óíäà ìîåñïîñ
ñàøóàëåáà àì ãâàðèñ þîôàüöåâèñ. ìåîðå, ìàìóë-äåäóëè õîì èìèñ øðîìèû øåüìíèëè àð
àðè, èãè éâûèñãàí áîýåáóëèà. èãè ýàëìîìðåîáñ, ðîöà áóíåáàñ ñòàöåáñ ìîìåòåáóëñ,
ðàøèö ñõâåáñàö ùèëè óäåâû. þâåëà åñ ñàÿèðî åðèñûâèñ, ðîãîðö öàëêå àäàìèàíèñûâèñ,
êàíîíåáè óíäà èþîñ ûâèû õàëõèñ äàäãåíèëè.
ìàøàñàäàìå, ûàâèñóôëåáàì óíäà ìîãâöåñ ñèàìîâíåáà. øåèýëåáà óñèàìîâíåáàö ìèåðãîñ
ûàâèñóôàëñ àäàìèàíñ, ðîãîðö ñàñúåëè óõåèðî ñàüöèåëèñàûâèñ, ìàèíö ìèñè ûàâèñóôëå
áà àð èüíåáà äàðéâåóëè, ðàäãàí õàëõèñàãàí øåüìíèëè êàíîíè, ðîìëèñ äàäãåíàøè ûâèû
èìàñàö ìîíàùèëåîáà àüâñ ìèéåáóëè, ñúèñ ìàñ. õîì èöèû ÷âåíåáóðè ãëåõêàöè ðàñ àìáîáñ:
`ñàìàðûëèñàãàí ìîÿðèëè õåëè àð ìåòêèíåáàî~. îéîíäàö ðîì àñåà. ûàâèñóôëåáàì óíäà
ìèñöåñ ìóøàñ ìûåëè íàþîôè øðîìèñà. óíäà ìèñöåñ ñùàâëà, ãàíàûëåáà, ûàâèñ ûàâèñà, ûàâèñ
åðèñà äà êàöîáðèîáèñ ãîíèâðóëè ñèþâàðóëè.
óíäà ìèàíèÿîñ íåáà, óôëåáà, èì õåëîáàñ äààäãåñ, ðîìåëèö ìàñ ìîñùîíñ äà åõåðõåáà:
èöõîâðîñ èü, ñàöà ìîèñóðâåáñ, èñå ðîì ñõâèñ ûàâèñóôëåáà îéîíä àð øåçéóäîñ, ñõâàñ
óñèàìîâíåáà àð ìèàþåíîñ. óíäà óïàñïîðòîû ùàâèäåñ äà ìîâèäåñ ñàöà óíäà. âåðàâèí óíäà
øåàõîñ ìàñ õåëè, âèäðå êàíîíè àð ãàäàùþâåòñ. óíäà èëàïàðàêî, ñùåðî ñàçîãàäî ñàüìååá
çå èñå, ðîãîðö øåí ãèíäà. äàøëà àðàâèñ øåóýëèàí, óíäà ãàìîñûüâà øåíè àçðè, äà¸ãìî
äàñàãìîáè, àüî ñàüåáàðè.

autaneli siCume da didi tyuili _ pirovneba da sazogadoeba
VJYFRDTSB VTSTHSVTNT
ÀÓÒÀÍÅËÈ ÑÈ÷ÓÌÅ ÄÀ ÄÈÄÈ ÒÞÓÈËÈ
– ÏÈÐÎÂÍÅÁÀ ÄÀ ÑÀÇÎÃÀÄÎÅÁÀ

monakveTi meTerTmete
giorgi leoniZe
`ÍÀÒÂÐÈÑ ÕÅ~
ÌÀÐÈÒÀ
âèñ àð óþâàðñ ìçå?
ìçåñ åñùðàôâèñ äèäè àðùèâè, ïàòàðà òîðîëàö, `öàñ ùàâàëî~ ðîì ùêðèàëåáñ þîâåë
äèëèû, àåüàíåáà öèñêåí ìûðûîëàðè ôðûåáèû.
ïèðâåë ðèãøè áðîùåóëñ óþâàðñ ìçå!
ðîãîð ìùâàâñ áðîùåóëþâàâèëèñ íàåëâåáè ãàìîñõèâåáàíè!
ìèþâàðñ öåöõëóðè þâàâèëè, ìçèàíåûèñ ñõèâìôåíàðà àëíàêàäè îüðîìäíàðè, ñåôåñàíûå
ëèâèû ðîì áäéâðèàëåáñ, ìèþâàðñ ìèñè ãóëèñ àâñåáóëîáà! ûèûüîñ ìçå ñàâñåáèû øåóùî
âèàî.
àðà, àð ìúåðà, ðîì èãè ñõâà þâàâèëèâèû äàñÿêíåñ ðîäåñìå, ÷àìîöâèâäåñ, ãàíüàðäåñ,
àìòâåðäåñ! àðà, àð ìúåðà!
ìçèñ íàáàäåáèà; ìèñ êîêîðøè äàãóáåáóëà ñõèâûà íàãàëîáàðè; øèã ÷àùåðèëèà àíêàðà
ñõèâûà ðàêðàêè; ìçèñîáà ó÷àíñ ûâèûîåóë íàêâûøè.
– þâàâèëè êè àðà, ìçèñ íàêàäóëèñ êàìêàìèà! – àñå èòþâèñ ãóëèñõìèñìþîôåëè.
áóíåáèñ àñåûèâå ñà÷óüàðè èþî, ÷åìñ îöíåáàñ ðîì øåìî¸õâåâèà áðîùåóëþâàâèëèâèû,
– ìàðèòà! íàûëèû ñàâñå, éèìöèñêðîâàíè þâàâèëè ÷åìè þðìîáèñà!
ìàðèòà!
ìàðèòà – ûèûüîñ ìçåñ ÷àìîâàðäíîäà!
üàëè êè àðà, – ìûâàðèñ ãàìîàõëåáà èþî!
ìàðèòà – ÷åìè þðìîáèñ ìåãîáàðè! üàëåáøè – äåäîôàëè.
– øåí `ìçåâàð~ óíäà ãåðüâàñ, `ìçåâèíàðà~ – áåâðñ óûüâàìñ ìàðèòàñàûâèñ.
ìàðèòàñ ìåðå àéàð ãàìêâèðâåáèà àðö þèíùâèñèñ éâûàåáðèâè ôðåñêà, àðö àðìàçåëè òóð
ôà ñåðàôèòà.
– âèñàö éìåðûè àð ãèíàõàâû, ìîäèû äà íàõåû ìóõàûùþàðîøè! ãàäàìåòè àð ãåãîíîû äà
ìàðèòàñ ìøâåíåáèñ ñàìçåðàä ñàãàíãåáîä ìîäèîäíåí ìåçîáåë ñîôëåáèäàí, ìîäèîäíåí
äà óþóðåáäíåí.
– ðàì ùàðìîüìíàî? – ¸êâèðîáäíåí.
ìàðûëàö, õåîáèñ ûâàëè èþî ìàðèòà!
àõëàö ÷åìñ ûâàëùèí äãàñ àëìàñóðè ñàõå, ìùþàçàðè, ìîöèìöèìå òðåäîíà, ùþíàðè, ðîãîðö
ìàèñèñ ûåûðè ùâèìà, üàëè – ìòåâàíèâèû øåìêîáèëè, êäåìèû ìîñèàðóëå; íàçè, ðîãîðö
íèàâè, âåðõâøè øåõèçíóëè.
ìàðûëàö ïèðìåòþâåëè ñàìîûõå èþî ìàðèòà!
ãèîöíåáèà íóêðèñ ûâàëåáçå? ãþâàðåáèà ìåðöõëèàíè ûâàëåáè? ýâèðôàñè ñàõèñ äàìàð
ìàðåáà? ìàðèòàñ ñàõå – ìàðûëàö ñèíàûëå èþî! áðîùåóëèñ þâàâèëèâèû ¸þâàîäà ìèñè
ñèëàìàçå!
ìàðèòà öèñàðòþåëàñàâèû äàäèîäà ñîôëèñ îðéîáåøè, ûóìöà îðøàóðèàíè ÷èûèñ êàáà
åöâà! ðà óöíàóðèà áóíåáà! ðîãîð èöèñ çîãúåð óõâàä äàñà÷óüðåáà!
ìàðèòàñ ñóëèñ ìøâåíèåðåáà àéåìàòåáîäà ìèñ ãàðåãàí ñèëàìàçåñ, ãóëøè èà àìîñäèî

äà.
ûâèûîíâå ãðýíîáäà ìàðèòà áóíåáèñ ìèåð ìîìàäëåáóë íèÿñ. ãóëøè ìàäëèåðîáäà,
ðîì ìøâåíèåðåáèñ éèðñè ãàõàäà áóíåáàì äà àì íà÷óüàð äèäåáóë ãàíýñ ûàâèñè çíåîáèûàö
óâëèäà, íàçàä äà ñàûóûàä óâëèäà... èöîäà, ðîì óõâàä èþî äàñà÷óüðåáóëè! èöîäà,
àôàñåáäà, óôðûõèëäåáîäà!
ðàìäåí âàæñ óíàòðèà: íåòàìö øâèëàä ãàâ÷åíîäè øåíñ äåäàìûèëñî!
– àõ, âèí áåäíèåðè ãàèñàêóûðåáñ? âèí èüíåáà ìèñè ìêóûâíåëèî?
– ãëåõèñ üàëè äà åãðå ëàìàçè?
– ãàíà åûåðèö ãëåõèñ üàëè àð èþî, óéàðèáåñè ìåùèñüâèëèñ àñóëè, ìåôèñùóëè àáåñà
ëîìè ðîì åòðôèàëà?
÷åìè ñàõëèñ ãàñùâðèâ ìî÷àíäà ÷à÷èêàñ üîõè, âååáà ëåéâèñ õåñ ãàìîáìóëè! àì üîõèñ øâè
ëè èþî ìàðèòà! – ÷âåíè íàûëóëè äà ÷åìè ìåãîáàðè; äåäèû îáîëè, äèäåäà ëåëàóðèñ
ìóõëüâåø ãàçðäèëè.
ìàøèí èñ ïàòàðà ãîãî èþî, ìåö ìèñè òîëè áèÿè âèþàâè!
åíêåíèñûâèñ ìèùóðóëåáè èþî, ðîöà þóðýíåáè äàêðåôèëèà, üâåâðåáè íèãâçèñ ôîûëåáè
ûà äà àþàëîûè àõëàä àðèñ ùàõóðóëè, åçîåáøè êè ìîäåáóëèà áðåëî àõëàäìîÿðèëè
ñèìèíäèñà. àì äðîñ ìîþâèûëóëè äéååáè êåëàïòàðèâèû èùâèàí. ¸àåðè ãàìÿâèðâàëåà, öà
ëóðúàä ÷àìäíàðè, óöèàãåñè...
ó÷óìðàä èäãíåí öèâ-ãîìáîðèñ ìûåáè, ÷åìè ìøîáåëè ìûåáè. üâåâèû èîðè ëàïëàïåáäà
îìøè àìîéåáóëè õìàëèâèû. èâðèñ õàñõàñà ÿàëåáè íîþèâðàä øðèàëåáäíåí. óáíèñ ãîãî-
áèÿåáè ¸àåðøè ãàáìóë `èðìèñ äîðáëåáñ~ ôèð÷õåáèû âèÿåðäèû, äàâêóíòðóøîáäèû,
âìéåðîäèû.
óåöðèâ, ÷âåíñ åçîøè øåìîâèäà øóàõíèñ øåÿàéàðàâåáóëè öõåíîñàíè, óíàãèðçå ïàòàðà
ãîãî øåìîåñâà – ìàðèòà.
þâèûåëè àáðåøóìèâèû ûìà-êóëóëè. ëóðúè ûâàëåáè. èñå âèãðýåíè, ûèûüîñ ÷âåíñ åçî
øè èà øåìîâèäà, øåìîâèäà äà øåìîåôèíà. ìå øåâäåüè äà ãàêâèðâåáóëìà öüåðà äàâèùþå,
ìåðå ìîùèùåáèû ìèâóàõëîâäè, õìèñ ãàöåìà ãàâáåäå äà... ìàëå åðûàä âûàìàøîáäèû ìå äà
ìàðèòà!
àõëàä äàüâðèâåáóëè ÷à÷èêà ÷âåíñàñ ñòóìðàä ìîñóëèþî ûàâèñè äàîáëåáóëè ïàòàðà
ãîãîûè. ìàëå ìàðèòàñ íàäåäîáèö ãàìî÷íäà – äèäåäà ëåëàóðè!
äåäà÷åìñ ýàëçå ãàåõàðäà íàûëóëèñ íàõâà. êàðãàäàö äàõâäà. ìûåëè äéå ÷âåíûàí äàèì
þîôåñ ìàðèòààíû. ìåîðå äéåñ ÷à÷èêà ñèäåäðèñ üîõøè ÷àñàõëäà.
èì äéèäàíâå ìóøàîáàñ øåóäãà øðîìàìîóùþåíåëè ÷à÷èêà ûàâèñè ñèäåäðèñ ìàìóëøè.
ûâèûîí àðàãâèäàí èþî. öîëè ðîì ìîóêâäà, èü âåéàð äàäãà, öîëèñ ñèþâàðóëèû ìèñ
ñîôåëñ øåìîåõèçíà.
ìøâåíèåðè âåíàõèö ãààøåíà! ñóë åðûûàâàä øèã ìóøàîáäà! ìåçîáëåáè äèä ïàòèâñà ñöåì
äíåí øðîìèñàûâèñ.
– ñèðöõâèëèà, ÷à÷èêàñ éâèíî ñàüåèôîä äàèëèîñ, ùàìëàû óíäà ìèèéî äà ùâåûåóëàä
èõìàðîî!
éàðèáè èþî ÷à÷èêàñ îúàõè, ûóìöà ÷à÷èêàñ ãàðäà äèäåäà ëåëàóðèö ìõíåîáäà.
ùåðà-êèûõâàøè ãàùàôóëè ìàðèòà àõëà ñõâàñ àñùàâëèäà àíàáàíàñ äèäèñ ãóëìîäãèíåáèû.
ðîì ùàìîèçàðäà, ñàîöàðè õàëè÷èñ ìüñîâåëè äàäãà! ãàçàôõóëèñ þâåëà ôåðèû õàëè÷àñ
¸üñîâäà ãàìîöäèëè îñòàòèâèû!
ìåö èì õàíåáøè äàâèùþå ëåüñåáèñ ùåðà. îðèâåì âèãðýåíèû, ðîì õåëîâàííè âèþàâèû äà
àëáàû àìèòîì ñóëèñ ûâèñòîìåáè ãàâõäèû. øåèýëåáà åñåö èþî ìèçåçè ÷âåíè àñå äàìåãîá

ðåáèñà; ìàãðàì, ìàøèí ðîì ÷åìûâèñ ãåêèûõàû, ãåòþîäèû, ðîì ìèçåçè ìàðèòàñ óíàçåñè õìà
èþî äà êäåìàìîñèëè ñàõå, ûàíàö ó÷âåóëî, üàëùóëåáðèâè ñèìøâèäå.
ðàòîìéàö ìàðèòàñ çåäìåòàä ñúåðîäà ÷åìè ïîåòîáèñà.
– ìîìåöè øåíè ëåüñè, àì ôàðäàãçå àìîâëåüñî! – ìåõâåùåáîäà, – àüåû-èüèäàí êè âàðäåáñ
àìîâóüàðãàâî!
ìàãðàì ñàä ìüîíäà èñåûè ëåüñè, ðîì éèðñè þîôèëèþî ìàðèòàñ ãóëèñþóðèñà ûó ìèñè
ûèûåáèñ øðîìèñà!
àõëàö êè âåð äàâàðùìóíåáäè ìàðèòàñ, ðîì ìèñ ìèåð õàëè÷àçå àìîüñîâèñ éèðñè ëåüñè
úåðàö àð äàìèùåðèà!
åðûõåë, ÷åìè ìàñùàâëåáåëè, êîìïîçèòîðè íèêî ñóëõàíèøâèëè, ÷àìàöèâäà:
– ÷üàðà `ñàüàðûâåëîñ ¸èìíèñûâèñ~ ëåüñè äàìèùåðåî! ìàëå ãàâûàâèñóôëäåáèû äà ¸èì
íè äàãâÿèðäåáàî!
åòþîáà, ñóëõàíèøâèëñ ìàðèòàñàâèû ñúåðîäà ÷åìè íèÿèñà!
öõàäèà, ûàâè õèôàûøè àð ÷àâèãäå äà êèñðàä âåð âèäå ìóñèêîñèñ äàâàëåáà, èñåâå ðî
ãîðö ìàðèòàñ ûõîâíà.
åñ èþî 1916 ùåëñ, ðåâîëóöèèñ ùèíà ùåëèùàäñ!
ñàîöàðèà, ðîãîðö ìàðèòà äà íèêî ñóëõàíèøâèëè ìûõîâäíåí äàæèíåáèû ëåüññ, èñå
÷åìûâèñ àéàðàâèñ àð óûõîâèà ëåüñè, àðö åðû ðåäàüòîðñ, àðö åðû ûàþâàíèñìöåìåëñ!
ñàîöàðè ìøðîìåëè èþî ÿèðäåáóëè äèäåäà ëåëàóðè, ìàðèòàö ìàñ ìèåìãâàíà, ìàñàö
ñùþóðîäà öõîâðåáèñ ùìèíäà ùþàðîñ ùþàëè!
ìàðèòà øðîìàøèö ôàüèçè èþî, ìóäàì ôóðôóøåëåáèû äà ôàíöè-ôóíöåáèû ìîðûóëè
ùèíñàôàðè ¸üîíäà àêðóëè – ìàðùþâèñ þâàâèëèû ìî÷èûóëè.
ñàøèíëàä ìåöîäåáîäíåí `ìåûàâûàâå üàëåáè~ ûó áàëéåáè, ìêàûàûâèñ ñàñòèê ñèöõåøè
òâèíè óíäà àåäóéåáèíàû öõàðå ìçèñ ãóëçå! ùàéóíóëåáñ, ñèñõëäàùêðåòèëåáñ íàìãëèñà
ãàí ãàáíåóëè, äàíàð÷åíè ûàâûàâè óíäà ìîåêðèôàû. ùèíñàôðèû øèí åçèäåáîäíåí.
åñ ìàûè ùëèóðè ñàð÷î èþî, õîëî ûó üàëñ üìàðèöà ¸þàâäà, åñ ìîíàêðåôè ûàâûàâè ìàèíö
ìèñè ïèðàäè üîíåáà èþî, üìàðè âåð øååõåáîäà, àìàñ ìèóìàòåáäíåí êàëîñ ãàëåùèë úåëúñ
äà áîëîñ ñàêóûðàä ëåùàâäíåí. àì ïàïàíàüåáàøè, ñèöõåøè, ñàøèíåëè úàôèû øåãðîâèëè
ãðîøåáèû üàëñ øååýëî ìåùâðèëìàíèñàãàí üìðèñ äàóêèûõàâàä åþèäà ûàâè-÷èûè ñàêàáå ûó
áàìáàçèà, ñàêóûðèâ àí ûàâèñ øåóìîñàâ áàâøâåáèñàûâèñ.
ìêàûàûâèñ äèëèäàíâå ñàìêàëøè ãàøëèë äåäàêàöåáøè ÷àäãåáîäà ìàðèòà äà ãóëìîäãè
íåä ¸êðåôäà äàáíåóë ûàâûàâñ. ìå âåð âèòàíäè ìàðèòàñ ñèöõèãóëçå øðîìàñ äà âåøâåëå
áîäè. áåâðúåð äåäà÷åìè ãàìúàâðåáèà, ìçå àð ÷àãèâàðäåñî, ìàãðàì ûàâûàâåáçå ùàõðèë
ìàðèòàñ àð ùàâõìàðåáîäè, àð øåìåýëî.
– ùàäè, ãåíàöâàëå, àð äàèñèöõî! – ùþíàðàä ìåòþîäà ìàðèòà äà ìèñè óíàçåñè õìà óôðî
ìàáàìäà èì àäãèëñ, ñàäàö ìàðèòà ¸êðåôäà ûàâûàâåáñ, âèäðå ìçèñ øóüè ÷àèêðèôåáîäà.
èùâîäà äóáèàíè, ìçèñàãàí äàìùâàðè ùèûëîáè; øîðñ ¸ìøâåíîäíåí ãðèëè áàéíàðåáè;
ìàãðàì ñàãðèëîáåëè, úàâðèàíè õååáè ìàðèòàñûâèñ àð øðèàëåáäíåí.
ñàéàìîûè, ñàõåìòêáàðè ìàðèòà ãàìîáðùþèíäåáîäà ûàâèñ äåðåôàíøè, ñóëàö àð åòþî
áîäà ìûåëè äéèñ äàéëèëîáà. ïèðìîîüðîâèëè äèäåäà ëåëàóðè ùàäèåðåáèû åàëåð
ñåáîäà ñàþâàðåë øâèëèøâèëñ.
– ÷åìî ñïåòàêî øðîøàíàâ, ÷åìî áàìáèüóëàâ! ðàä ãèíäà ìçèûåâè? øåíè ìçèûåâè – øåíè
àáðåøóìèâèû ãàäàâàðöõíèëè ûìåáèà! – åòþîäà äèäåäà.
– øåíè ìçèûåâè – øåíè èèñôåðè ûâàëåáèà!
– ìûâàðèñïèðàâ, øåíè ãóë-ìêåðäèñ íàûåëè – øåíè ìçèûåâèà! – äà åãðå óíäà ÷à¸þîëîäà

àíàãåáàä, ûàâèäàí ôåõèñ ôð÷õèëåáàìäå äèäèñ àëåðñèû äàìòêáàðè ëåëàóðè.

êðýàëóëè ìàðèòàö ÷óìàä íåáèâðîáäà.
– øåíûâèñ ãàüàðùþëäåñ äèäåäàøåíè, ÷åìî îáîëî, ìàðãàëèòçå óûåûðåñî! – ãàíàãðýîá
äà äèäåäà äà ûàí íàùíàâñ óùíàâäà. ùàìîùîëèëè ìàðèòà øâåëèâèû ãàíàáóëèþî.
– âàðäèñ ÷èòî, ïàòàðà ìòðåäî ãâèýèíà! – àðà öõðåáîäà äèäåäà ëåëàóðè.
– ìçèñ öèñêàðî!
÷âåíñ äðîñ áàâøâûà åðûè áåäíèåðè äéå `àðèôàíà~ èþî – ñàýìî ñóôðà, – þâàâèëûà
äéåñàñùàóëè, þðìàûà ïóð-ìàðèëèñ øååðûåáà, àðèôàíàñ þîâåëùëèóðàä, âàðäîáèñûâåøè,
âìàðûàâäèû óáíèñ áàâøâåáè.
øèíèäàí ùàâèéåáäèû ùèíàñùàð äàìçàäåáóë ñàíîâàãåñ, òêáèëåóëñ, òêáèë ñàñìåëñ,
øåð÷åóë àäãèëçå ãàâøëèäèû ñóôðàñ, ûàâçå äàâèäãàìäèû ãâèðèëèñ ãâèðãâèíåáñ, ñóô
ðà êè âàðä-þâàâèëåáèû, çèçèëåáèû ãâüîíäà àþâàâåáóëè.
âìéåðîäèû, âëåüñîáäèû, âöåêâàâäèû, âûàìàøîáäèû.
êàðãàä ìàõñîâñ, óêàíàñêíåëè àðèôàíà ÷âåíè âåíàõèñ ûàâøè ãàâìàðûåû, äèäè, ñàìàñùëî
âàíè êàêëèñ ÷ðäèëèñ üâåø.
ìå, ýâåëè àðèôàíåáèñ ìîíàùèëåñ, ìèôèüðèà, ðàòîì èñåâ àð øåìîâèéåáû ÷âåíè áàâøâå
áèñàûâèñ àðèôàíàñ, – àì ìøâåíèåð ýâåëüàðûóë ÷âåóëåáàñ, – áóíåáèñ äéåñàñùàóëîáàñ
þðìåáèñ ìèåð?
óêàíàñêíåë àðèôàíàçå ãàíñàêóûðåáèû äàìàìàõñîâðäà ìàðèòà, àðèôàíàñ äèàñàõëèñè!
óêàíàñêíåëèñ, âàìáîá, ðàäãàí ìàøèí óêâå ñààðèôàíî ¸àñàêñ ãàäàâàéùèåû, ìîçàðäîáàøè
ãàäàâäãèû ôåõè, åðûè ÷âåíè òîëè ãîãî èì ùåëñ êèäåâàö ãààûõîâåñ.
äà àè, óêâå ñõâà ûâàëèû ìå÷âåíà ìàðèòà, – ãàðäàñõâàâåáóëè! ÷åìñ ùèí øåéåðåáóëè, øå
äåäåáóëè, ìêåðäàìîâñåáóëè üàëùóëè èäãà ûåûð-ìîâàðäèñôðî êàáàøè.
àðèôàíàñ ñóôðàçå ìàðèòà òêáèë ìçðóíâåëîáèû äèàñàõëèñîáäà. ðèãñ ãâàýëåâäà,
äàãâçðóíàâäà, ãâåàëåðñåáîäà. îäíàâè ñåâäà óêðûîäà ûâàëåáøè, àëáàû èìèòîì, ðîì
÷âåíñàâèû èñèö ñàìóäàìîä åûõîâåáîäà áàâøâîáàñ. óêâå ìîçàðäîáèñ ¸àñàêøè ãàäàñóëè.
èñèö øåâíèøíå, ðîì ÷âåíè ìåçîáåëè, ÿàáóêè ìåýðîõå ãåäèà íàûåëèýå, ûâðàìåò-öõðàìåòè
ùëèñ áèÿè, ñóôðèñ ûàäàðèãøè åõìàðåáîäà; ûàí ìîêðýàëåáèûà äà éèìèëèû ìèñ÷åðåáî
äà, ûèûüîñ ðàéàöàñ åìóäàðåáà, øåñûõîâñî, õàí ûèûüîñ êèäåâàö åáóçéóíåáîäà. åðûè
ñèòþâèû, èñå ìå÷âåíà, ðîì ãåäèà âåðàâèñ àì÷íåâäà ìàðèòàñ ãàðäà. èñ ìøâåíèåðè þâàâèëûà
ãâèðãâèíè, äèäèñ åøõèû ðîì äàùíà ãåäèàì, ñùîðåä ìàðèòàñ äààäãà ûàâçå, ëåêóðèö ìàñ
ûàí èöåêâà!
ìàðèòàñàö åòþîáîäà ó÷âåóëîáà – óåöðàä ìîñùþäåáîäà èüàóðîáàñ, ãàèðèíäåáîäà,
ûèûüîñ ñõâà ñàìþàðîøè ãàäàñóëàî, äà ìèñ ìøâåíèåð, êàìêàìà ñàõèñûâèñ ûèûüîñ íàéâåëñ
ûàâèñè ôðûà ãàåêðà...
øåñàì÷íåâè áèÿè èþî ìåýðîõå ãåäèàö – ð÷åóëåáøè àìîð÷åóëè! ìàãðàì ìàðèòàñàâèû éà
ðèáè, óüîíåëè, óþîëåëè, óìàìóëî!
ìàëå õìà äàèðõà, ìàðèòà äà ãåäèà øåþâàðåáóëåáè àðèàíî! ãåäèà àéàðö ìàëàâäà. åð
ûõåë ÷åìûàíàö ùàèéèéèíà, òþåøè ðîì âèþàâèû øèíäçå:
ìîìåíàòðåáè, ìàðèòàâ,
ñóëè àìàìäèñ þåëøèà!
ãåäèà çàôðàäàöåìóëèâèû òîðòìàíîáäà, èêëàêíåáîäà ñèþâàðóëèû, ìîóñâåíðîáäà,
ñàüìåñ ûàâñ âåð óäåáäà: ñèþâàðóëè øå¸ñåîäà ìèñ ûâèûåóë óúðåäñà äà ýàðéâñ.
ùþåóëî ñèþâàðóëî,
âàè, ÷àãàâëåá õåëñà,

ñóë ëóêìà-ëóêìàä äàãêóùàâ,

ìåðå øåãèêåûåá öåöõëñà!
áåâðè ñõâàö èþî ìàðèòàñ ñõèâîñàíè ñàõèû åëäàäàêðóëè. ûâàëìöåöõëè áèÿåáè åòìàñ
íåáîäíåí ìàðèòàñ, àðà åðûè ÿàáóêè ìùþåìñè, ìåâåíàõå, ìåõðå ûó ìåýðîõå.
ìàðèòàñ áðàëè èþî çîãñ ðîì õáîåáè åêàðãåáîäà, çîãè ñàìóøàîçå âåéàð ìèäèîäà,
çîãè éàìåñ ûåûðàä àûåíåáäà, çîãè äéèñèûàö ãìèíàâäà.
– ãàýíåëäà óøåíîáà!
øîðèäàí øåñ÷èîäíåí ìàðèòàñ à÷ðäèëñ.
ìàãðàì þâåëàçå ìåòàä äàÿðèëè ìàèíö ãåäèà èþî.
ìàõñîâñ ñèîíîáà ÷âåíñ ñîôåëøè, äéåîáà äà éðåîáà.
ìîçàðäîáà ôîëîðöçå îð úãóôàä ãàâèþàâèû, åðûè öàë ìõàðåñ èäãà, ìåîðå – ìèñ
ïèðäàïèð.
õåëè õåëû ãâüîíäà äàâëåáóëè. ÷âåí ðîì ñèìéåðèû âèòþîäèû, ûàí ñêóïèû ùèí ìèâè
ùåâäèû, ìåîðå úãóôè øåãâåïàñóõåáîäà ñèìéåðèû äà ñêóïèûâå óêàí äàèùåâäà.
÷âåíñ úãóôøè ìàðèòà èäãà, ìåîðåøè – ãåäèà.
ãåäèàñ úãóôìà ýâåëåáóðàä ìîãâèìéåðà:
– à, íèøàíè, ìîãâåö üàëè, ûàìðîñ ãàðäàìàî!
÷âåí âóïàñóõåû: àð ìîãöåìû äà àð âèêàäðåáû, ûàìàð êàðãà ãâþàî!
ãåäèàñ úãóôè: – ìåýðîõèñ öîëàä ìèíäîäà, ûàìðîñ ãàðäàìàî!
÷âåí: – ìåýðîõå ìî÷àí÷àëåà, ûàìàð êàðãà ãâþàî!
ãåäèàñ àëìóðìà à¸êðà, ãåäèàñ ¸êåíùëàâäíåí. àðà öõðåáîäà ñèìéåðà:
ãåäèàñ úãóôè: – ìîìå ûîôè, ìîâèòàöåá!
ìàðèòàñ úãóôè: – âåðö ìîõâàë äà âåðö õåëñ àõëåá!
ãåäèàñ úãóôè: – íèøàíè ìîãâèòàíèà.
ìàðèòàñ úãóôè: – àð ãâèíäà øåíè íèøàíè!
ãåäèàñ úãóôè: – àñè ûóìíèñ ôàð÷à àðè!
ìàðèòàñ úãóôè: – àðö øàóðèñ ýîíýåáèà! ñàíåõâåçå íàãäåáèà!
ãåäèàñ úãóôè: – ìîâåëè äà ìîãèòàöå!
ìèñöâèâäíåí ìàðèòàñ äà ãàèòàöåñ ûàâèñ ìõàðåçå. ìàãðàì ìîùèíààéìäåãå úãóôìà èñåâ
óêàí ãàìîèòàöà.
àìíàèðàä, àð åìåòåáîäàû ìàðèòà ìåýðîõå ãåäèàñûâèñ.
øåìäåã îðèâå úãóôè øååðûäà, ãà÷àéäà òàø-ãîãîíà.
ûàâäàâèùþåáóëè ãåäèà óâëèäà, öåêâàâäà äà ûàí ëåüññ øåñýàõåáäà ðàéàö æèíèû:
ëå, ëå, ëåêóð-êàáà!
ãîãîåáìà øåóêèäåñ:
äåäàì êàáà øåìèêåðà, äàðàèà, øðèàëàî!
àáà, áèÿî, øåìîìõåäå, ðîãîð ìàäãà òàíøèàî!
áèÿåáìà øåóýàõåñ:
éìåðûìà øåíöà øåãàðöõâèíà,
øåíèñ êàáèñ àðøèàî!
ãåäèàì ìàðèòà ãàèùâèà ñàöåêâàîä, ìàðèòàì ûâàëè ìèàíàûà äà... øåöóðäà ùðåøè, öåêâàâ
äà ìàðèòà äà þâåëà ìàñ ìèâ÷åðåáîäèû... ðîãîð óõäåáîäà üàëùóëñ ûâàëûà íàðíàðè!
ûèûüîñ íèàâè öåêâàâñ ëåðùìèñ ùâåðçåî! þâåëàì ñóëè ãàíàáà äà ðîöà ìàðèòàñ áîëî
ùðå óíäà øåìîåâëî, ñùîðåä àì äðîñ ûâàëè øå¸êðà ñàþäðèäàí ãàìîñóëìà áåðäåäà ëå
ëàóðìà, õåëè ÷à¸êèäà äà ùðèäàí ýàëèû ãàèþâàíà.

ìàðèòà äàðöõâåíèëè èäãà äàìíàøàâåñàâèû, ûèûüîñ ó÷èíûâàëìà ãàóãî ãåäèàñàäìè

òðôèàëåáà äà àóêðýàëàî.
– ðà øåíè òîëèà åã ÿèðñàöìåëè! – öàëêå ñàþâåäóðèû óûõðà ìàðèòàñ.
ìàðèòàñ ïèðâåëàä äàåùâà ãóëè...
ìåçîáåëè áèÿåáèö ãàäàìåòè ñèþâàðóëèñàûâèñ äàñöèíîäíåí ìãðýíîáèàðå ãåäèàñ, – ñàä
àðèñ àìäåíè äðî, ðîì ìàðòî üàëñ øåñùèðî, àûàñè ñàüìå àüâ ñîôåëøè àäàìèàíñ äà ûàâøè
ñàöåìè! ãåäèà êè ìàðòî ìàðèòàñ ãçàñ àäíîáñ ûâàëåáñî!
– åãðå àð óíäà, øåí, áèÿî,
íèàäàã üàëûàí ñùîðåáà.
õàí õâåâíà óíäà, õàí êîöíà,
õàíäàõàí ìêëàâçå ãîðâåáà,
õàí óíäà ãàðåû ãàõâèäå,
óêàí àð äàãð÷åñ öõîâðåáà!
ãàíà öõîâðåáèñàéà ðàì åñìîäà ãåäèàñ? åðû ñàéàìîñ ìåíèøíà ãåäèàñ äåäèñ, õàûóûàñ,
ñèòþâåáè, øâèëñ ðîì ìóäàðèû ìè¸ìàðûàâäà äåðåôàíøè, ðîöà ýðîõèñ ìîùâåëèñ ìåðå ôå
õè ùàìî¸êðà üâàñ, ñàùâåëåëè ùàåüöà äà ðýå äàåéâàðà:
– äàâáåðäè, øâèëî, øðîìà àéàð øåìèýëèà, ûâàëû àéàð ìèÿðèñ, íèñëè ðîì ìåõâåâà,
ñóäàðà ìãîíèà! öîëè ìîèþâàíå, öåöõëèñ àìíûåáè ìèíäà! ìàðèòà ìîèþâàíå, ñàíûëèû íàð
÷åâè üàëèà!
ðà èöîäà õàûóûàì, ðîì ìèñ øâèëñ óêâå øìàãóðàä øå¸þâàðåáîäà ìàðèòà! ìîþâàíà êè
àðà, ùàìñâå õåëñ äàñòàöåáäà, öèìöèì ãàìîèòàöåáäà, ûàâñàö øåàêëàâäà. ëåëàóðèñà åøè
íîäà, ûîðåì ìàðèòàñ ûàíõìîáà êèäåö ¸üîíäà ìèöåìóëè!
àâàðäà ñèþâàðóëèñ àëè! àâàðäà äà àãèçãèçäà!
ìàðèòàñàö äà ãåäèàñàö àõëà øååýëîû `âèñðàìèàíèñ~ åíèû åûüâàû åðûìàíåûèñûâèñ:
`÷åìãàí êèäåâ ñàøåíî ñõâà àéàðàâèí èïîåáèñ äà øåíãàí êèäå ñà÷åìî! ìå ìàèñè âàð, øåí – ãàçà
ôõóëè!~ àí åðûàä åìéåðàû:
ãèíä ìîâèäíåí öõðàíè ìçåíè,
ìå óøåíîä âåð äàìûáåáà!
ìàðèòàñ `ìèñàôóýâëàìäå~ øååðþèà ãåäèàñ ãóëè! îðèâåíè åðûìàíåûèñ ñàôåðèñåáè èþ
âíåí, ìàãðàì ìàûè áåäè ãàäàùþâèòà äèäåäà ëåëàóðìà:
– ãåäèà? öóäè áèÿè ðîäèà, ìàãðàì óàðñåáîà, éàðèáè! ÷åìñ åðûàäåðû øâèëèøâèëñ
âåð äàâà÷àãâðèíåá, èñèö ãâåþîôà, ðàö ãâùåùà ñèéàðèáåì! – äà ûèûèñòàðñ ÷àõâåóë ôàð
òåíàçå öðåìëè äààãäî.
ìàøèí ìùþåìñè øåûå äàóáåúèûåñ äà êèäåö ìîèùîíà.
– øåûå? – öõâðèñ ïàòðîíè, ñèìäèäðèû äàìòêáàðè! ìèñè öõâðèñ ôàðåáè ûóðìå ûðèà
ëåûèñ ìûåáñ éðóáåëèâèû àøàâåáñ äà ùâèìàñàâèû èùâåëåáà!
– øåûåñ áåéëåáøè êèáèû óíäà ÷àèõåäî! ñàâñå àüâñ üâåâðè, ÿóðÿåëè, ãîäîðè! ÷åìè ìàðè
òàö ãàèõàðåáñ; ñèéàðèáèñ ïàòàðýëîáà àð óùåðèà. ñóë âàðäè óíäà àþàðîñ öõîâðåáàì;
ìçèû óíäà èþîñ ãàäàíàìüðóëè! àìèñ éèðñèà! – ùàðìîûüâà óìåðþåî áåðäåäàì.
àì ñèòþâåáñ ùèí âåðà äàóäãà ðà...
ûóìöà êè ÷à÷èêàì ãàèêìàðà ñàîúàõî ûàûáèðçå:
– ðàû óíäà óñèþâàðóëî ñèþâàðóëè? êàëûàøè ÷àåøëåáàî! îüðîûè âåð ìîèãåá áåäíèå
ðåáàñ! – ìàãðàì âåðö ñèéàðèáèñ äàñàñóñõàä ãàèìåòà äà ûàíàö ñèäåäðèñ ìêàöðìà êèëîì
ãàà÷åðà:
– ÷åìè øâèëèñ óáåäóðåáàö ìåþî äà èñèö, àüàìäèñ ðàö âèùâíèåûî!

àãðå øåðûåñ ìàðèòàñ óíäîìè, óíäî, óþâàðóëè üìàðè øåûå – ìëàøå, çâèàäè, þîìðàëè
êàöè, ìãëèñôåðè!
ïèðàíûåáóëè ìàðèòà ìèåìêâäàðà, ðà øåèòþî ûàâèñè áåäè, ìàãðàì ðàñ èüìîäà? áåâðúå
ðàö ûâàëåáñ äàõóÿàâäà, ùàðìîèäãåíäà ûàâñ ãåäèàñ ãâåðäèû! äèäè èìåäåáè ãàöàìòâåð
äà!
âàðñêâëàâìà ãâèðãâèíè ÷àìîèþàðà... ëàëèñ ñàþóðå ãàøàâäà...
üîðùèëè ðîì ãàûàâäà, ìàðèòàñà äà øåûåñ ñàüîðùèëî ãâèðãâèíåáè õìëèûà äà õàíúëèû
à¸õàäåñ, âèûîìö óîìðàä, óáðýîëâåëàä, óõìëîä äà óõàíúëîä àìàû âåðàâèí ãà¸þðèñî.
ìàðèòàñàûâèñ íèñëèñôåðè öõîâðåáà äàèùþî...
øåûå, íàìøðàëè, ãîðîçè, þâåëàñàãàí óþâàðóëè äà þâåëàñ óàðèñìþîôåëè, äàõàìåáóëè
èþî öõîâðåáàñ. äéåøè àûúåð äàñûâëèäà ûàâèñ öõâàðñ äà êèäåâ àð åêìàðåáîäà.
àð óþâàðäà éàðèáè ûàíàìîýìåíè: ãàáîòèëè èäãà äà ¸êèëàâäà.
åðûõåë àñåûè ñèòþâà ãàûàëà:
– ûàíàòîëåáè ðàû óíäà âèþâíåû üîíåáóëè äà óüîíåëè? – ûàí øàâè àëìóðè àñäèîäà
ñàõåçå.
ìàðèòàñ ãóëçå ì÷õâëåòàâè íåìñåáèâèû åÿèäåáîäà øåûåñ ñèòþâåáè.
ãåäèà? ãàðåãíóëàä àð øåìêðûàëà, ùàðáèö àð øåèäðèêà ñèàìàþèû, ìàñ åãîíà, ûó üàëìà
ãàñùèðà! úåð ñóëàö ãà¸üðà ñîôëèäàí, ìåðå îðúåð-ñàìúåð ÷àèàðà øåûåñ àõàëè ñàõëèñ
ùèí äàûîâëèëè íàáäèû, ìàðèòàñêåí àðö êè ãàóõåäàâñ!
äðî ãàäèîäà. åñå àìáàâè þâåëàñ äààâèùþäà, ãåäèàñ äà ìàðèòàñ êè – àðà!
îè, ñàñùàóëî! àð âèöè, âèñè ð÷åâèû, øåûåì ãåäèà íàûëèàä ìèèþâàíà, ðîöà áèÿè åþîëà.
áîðîòè åíåáè ìàðèòàñ àáðàëåáäíåí.
ãåäèà èñå èüöåîäà, ðîãîðö þâåëà íàûåë-ìèðîíè. åòþîáà, øåûåì àðà èöîäà ðà, àí ðà
óíäà ñöîäíîäà?!
ãåäèà äà ìàðèòà öàë-öàëêå, ó÷óìðàä åáðýîäíåí ãðýíîáàñ äà âåð ìîðåîäíåí.
...äà åðûõåë, ðîöà øåûå ûðèàëåûçå èþî, õîëî ìèñè äåäà ãóëèçàðè àìèåð üâåþíèäàí
ãàñóëèþî, ãåäèà ÷àâèäà ìàûñ îúàõøè ñàìýèìðèñ ñàûüìåëàä.
ìàðèòàñàûâèñ ñàìýèìàðè óíäà åûüâà íàûëèàñ, ìàãðàì íàìäâèëàä êè ìàðèòàñ éèìèëè
ñùþóðîäà! ñóë åðûè ñèòþâàö ðîì ãàåãîíà ìèñãàí, ìûåë ùåëèùàäñ èêìàðåáäà áåäíèåðå
áèñàûâèñ!
ìàðèòà øåìûõâåâèû ìàðòîäìàðòî äàõâåäðîäà îúàõøè.
– ãàóìàðúîñ èì îð ùâåû ûàôëñ, ðîìåëèö äéåñ åðû ñèòêáîä øååðûäåáà! – êèñêèñåá
äà ñèî.
ëîþàùèûåëè ìàèñèñ èàñàìíèñ ìèáíåäèëè ñóðíåëè ìõèàðóëîáäà...
àñå øåõâäíåí åðûìàíåûñ àõàëè òàðèåëè äà íåñòàí-äàðåúàíè...
ìåçîáëèñ øèíàáåðà áàëáàëóêàñ – `íåìñèïàðèàñ~, êèâêèâèû ìîñèàðóëåñ, àð ãàìîð÷à
ãåäèàñ ñòóìðîáà. êåâèéåÿèàì ãàìîàüâåþíèåðà þîâåëèâå.
ñîôëèñ åíàêåöèàì, íàçè, üëàðöè åíèû ìêìåâàðìà, êðýàëóëè äà ûàâàçèàíè ëàïàðàêè èöî
äà. äà àì íàç ñèòþâàûà ãàäàöåìà-ãàäìîöåìàøè, ûàâèñè âèûîìäà êäåìàìîñèëåáèû, ìûåë
ñîôåëñ àìöíî ãåäèàñ äà ìàðèòàñ âèûîìäà ñàöîëüìðî øåþðà.
áàëáàëóêàñ íàåíàâè, ÿîðøåñõìóëè àìáàâè ìèâèäà ñîôëèñ ìåóôðîñåìäèñ.
– ãàíà ñîôåëè áðìà àðè, ãàíà ãóëçå ãàõâðåòà ìåòèéà èüíåáà? – ðèñõâèû àìáîáäà öè
öèêîðå.
– àðà, éîáåñàö ûâàëè àüâñ, êåäåëñàö, úàì-ÿóðÿåëñàö!
– üàëè åøìàêèñ ûâàëèà! – ùàðìîûüâà öèöèêîðåì äà õìèñ àìîéåáà âåðàâèí ãàáåäà.

öåöõëìîêèäåáóëè ñîôëèñ ìåóôðîñå öèöèêîðå ûàâçå öèâ ùþàëñ èñõàìäà. ãìèíàâäà,

ûðûîäà, òâèíè ãàóôèöõäà.
– ìèðîíè äààüöèåñ, òàëàõøè øàðèåñ, üâåþàíà øåãâèãèíåñ, ãàóãîíåëè àìáàâèà, ýíåëàä
äàñàúåðåáåëè, üâåþíèñ ãàäàúèøåáèñ íèøàíèà ñùîðåä! ìåðå âèñ äðîñ õäåáà: ÷åìñ õåëøè!
éìåðûèö ìå ìîìûõîâñ ïàñóõñ, üìàðèö, ñîôåëèö, ÷àìîìàâëîáàö!
– âàè, ûåìî äà ñîôåëî! – áîáîüðîáäà öèöèêîðå.
– äàìèýàõåû åëèàñ, çàçàñ, ãîðèàñ, ñîëîìîíñ, þàíäóàñ, çàüàðàñ, – ãàíêàðãóëåáàñ èý
ëåîäà.
øóàéàìèñàñ ñîôëèñ ûàâêàöåáèñ ôàðóëè ûàûáèðè ãàèìàðûà öèöèêîðåñ ñàáýåëøè.
äèäè ñúà-êàìàûè èþî. öèöèêîðåì ãóëèñ áîéìà-âàåáà ùàìîöàëà. ûàâèñè äàèæèíà. çîãè êè
ùèíàéóäãà, ìàãðàì ãàâëåíèàíìà ñîôëèñ ìåóôðîñåì ìàèíö ûàâèñè ãàèòàíà, äà âèíö êè ûàâäà
ïèðâåëàä ãàèêìàðà, áîëîñ èìàíàö êè öèöèêîðåñ ìõàðè ìîàáà ìêàöð ãàäàùþâåòèëåáàøè!
...çàôõóëèñ íàöðèñôåðè äèëà ãàûåíäà, íàùâèìàðè, íàöèâàðè, ùóõàíäåëè ùâèìèñ éðóá
ëåáèñ íàôëåûåáè êèäåâ äàõåòèàëîáíåí ÷âåíè ñîôëèñ öàçå, ûèûüîñ öàö èþî øåöèåáóëè,
øåòàëàõåáóëè, ãàìóðóëè, ¸àåðèö óãåìóðè, ùóõàíäåë íàùâèìàðçå. ùâèìèû ìòâåðãàäàðå
öõèëè ýåýâèñ îðéîáå óôðî ÷àøàâåáóëèþî, ÷óìè ùâèìèñ ùâåûåáè öðåìëåáèâèû öâèîäà.
äèëààäðèàí, óåöðàä ðàéàö þðó ãóãóíìà ûó çðçåíàì ãàìîìàéâèýà... ëîãèíøè âíåáèâ
ðîáäè äà íàûáèëàðñ ùàìîäãîìà ìåçàðåáîäà... ãóãóíè èçðäåáîäà, ÷âåíñ ñàõëñ óàõëîâ
äåáîäà...
ìàøèíéà âåöè ôàíúàðàñ.
àõëàö ûìåáè ìåáóðýãíåáà èì ñàñòèê ñàíàõàîáàçå.
ñîôëèñ áðáî óõìîä ìîäèîäà éâàðìîäåíèû, ÷î÷üîëèû, ãàîíàâðåáóëè, ãàýàëèàíå
áóëè.
àéðåíèû éåëàâäà áðáî, ìðèñõàíåáäà, ãìèíàâäà, êâíåñîäà, ¸áîðãàâäà, ûèûüîñ ãóëèñ
íàéâåëñ èùóðàâäà, íèøíèñìîãåáèû óõìàóðîä çåèìîáäà ðàéàöàñ. ìîäèîäà éâàðöîôó
ëàä, ìàãðàì ìóíúàä...
ïåðàíãà üàëè óêóéìà øååñâàû âèðçå...
àõëàö ìàãîíäåáà èì üàëèñ êóíûåáèñ ûðûîëà. åòþîáîäà, ñöèîäà äà ñòêèîäà. ñöõå
ëîäà äà èãìèðåáîäà. àëáàû, åíàòðåáîäà ñèêâäèëè, ìàãðàì ñèêâäèëè àðñàö ÷àíäà äà
ìèñè òàíúâà êè ýíåëè èþî, âèûàðöà ñèêâäèëè!
èìùàìñ èãè àûúåð ìîêâäà äà èñåâ àûúåð ýàëèû àöîöõëåáäíåí!
...ìî¸þàâäàû ñîôëèñ ùàìåáóëè, ûèûüîñ äåäîôàëè ìî¸þàâûî, äà ìûåëè ñîôåëè ìèñè
àìàëà ãàìõäàðèþî.
ûðûîäíåí üàëèñ àíãåëîçóðè ìõðåáè äà áðáî êè òàëàõñà äà ñàüîíëèñ ôóíàñ åñðîäà
ûåûð ïåðàíãçå, ðîìåëñàö ûàíäàûàí ûàâèñè ôåðè åêàðãåáîäà.
àðö åðûè õìà...
àðö åðûè øåýàõèëè... åñ èþî ãàñàêâèðâåëè...
ìàãðàì ñè÷óìå ñàçàðëàä õìàóðîáäà, ÷àí÷üåðèâèû ãðèàëåáäà äà ûàí èõâåâäà þâåëà
ôåðñà äà þîâåëèâåñ.
ùàìåáóëè åðû ùåðòèëñ ìèñ÷åðåáîäà, ûèûüîñ èüèû, ñèöîöõëèñ ãàäàéìàà, äà àì ùàìèñ
òàíúâàñ àðöà ¸ãðýíîáñî äà óöáàä, ðîöà ìîñàõâåâøè øåóõâèà ïðîöåñèàì, ìàøèí âèöàíè
èñ üàëè!
÷âåíè ìàðèòà! ìèíàöðåáóëè, ãàìòêíàðåáóëè, ìàðèòà þîôèëèþî! ìàèñèñ ãàìîíàþîôè
ìàðèòà!
äåäà÷åìè ñóë êàíêàëåáäà, ûâàëåáçå öðåìëè ÷àìîñäèîäà. ãàîãíåáóëñ ûèûüîñ ôåõüâåø

ìèùà ãàìîìåöàëà! áðáî êè ÷óìàä, ó÷èíðàä ìè¸üóõäà, ðîãîðö éâàðöîôè, äà ìèñ ùèíàøå
óýëóðè èþî ûâèû éìåðûè!
èì ñàøèíåëè äéèñ øåìäåã ãàóêàöðàâåáóëè, äàìöðîáèëè ìàðèòà àéàðàâèñ ñ÷âåíåáèà!
ìàðèòà ìîêâäà ñîôëèñûâèñ!
ûèûüîñ ñàäéàö ó÷èíðàä ãàðäàèõâåùà..
þâåëà óõåðõóëîáäà ìàðèòàñ ñàõåëèñ õñåíåáàñ. áàâøâèö êè øåþîþìàíäåáîäà õîëìå,
õîëî ûóêè åíàçå ìîàäãåáîäà åñ ñàõåëè, åíèñ òàðçåâå øåèð÷åíäà äà àðö êè ùàðìîûüâàì
äà..
÷óìàä èþâíåí ìàðèòàñ íàìåãîáðàëåáèö... þâåëà ìèõâäà ûàâèñ øåöäîìàñà äà áîðîòå
áàñ, þâåëàì ãàèûâàëèñùèíà ñàêóûàðè äàíàøàóëè...
ãóëãàãìèðóëè ãåäèà ãàäàèõâåùà þàçàõøè, ûàûðåáøè, äà èüâå ìîåéî áîëî óñàøâåëî
äàðäèû, ûàâçå õåëàéåáóëè âèéàöàñ øåìî¸êâäîìîäà.
ñîôåëìà èãðýíî ûàâèñè íàìõåöàâè, íàïèðóòþâàëè! àùþåíèíà ûàâèñ ñàóêåûåñî øâèëñ,
óìàíêîñ äà óíàêëóëîä ïàòèîñàí àäàìèàíñ!
ìàðèòà çåçåóðàä äàäíà äà ñóë ìàëå óûüìåëè ñåâäèû ãàäàâèäà åûåðèñ üâåþàíàøè!
ãàèãî ðà ìèñè öîäâèñ ìçèäâåëìà ñîôåëìà ìàðèòàñ ñèêâäèëè, ñàøèíëàä èòêèâèëà!
ìûåëè ñîôåëè ìîúàðäà ìàðèòàñ åçîøè.
ìàðèòàñ óõðùíåëè ñèëàìàçå – ìûâàðèñ ñàøóáëå, ïèòàëî âåðöõëóðè ñàõå, äàìàðìàðå
áóëè þåëè, – ñèêâäèëøèö êè ìîìõèáëàîáäà!
ñîôåëìà çéâèåðèñ öðåìëèû äàèòèðà ûàâèñè ìçåúàâàðà. êóáîñûàí þâåëà ùþàðîñàâèû
èéâðåáîäà.
ìõîëîä ãóëúàâðèàíè öèöèêîðå àìàþè äà ãàýàãðóëè èäãà. ÷àéðóáëóëè, ìýèìå ôèüðåá
øè øåñóëè, ãàíà øåìíàíå, õàí þàâàðúåíñ äàåáúèíåáîäà, ûèûüîñ ñàñòèêè ìçåðèû àìîùìåáäà,
ìàðûëà ìîêâäà ûó àðàî? ñàîöàðè èþî, öèöèêîðå – ìàðèòàñ ñèöîöõëèñ õåëìþîôåëè,
ñîôëèñ àìòèðåáåëè, ñóëàö àð èòàíúåáîäà, ìàñ ìàðûàëè åãîíà ûàâè, ìàí õîì ñîôëèñ
ýâåëûàýâåëè çíåîáà äàèöâà, ñèðöõâèëè àðàâèñ øåàð÷èíà! ìõîëîä íîð÷è, `ãàóõàðåëè~
üàëè åíàíåáîäà, ðîãîðö àäàìèàíñ äà ûâèûâå óêâèðäà ûàâèñè ýàëà äà ãàâëåíà:
– ñàä äàâêàðè äà ñàä ãàâàðäàî!
`ãàìàýéî ìå ñèìùàðèûà, äàìàûðî ìå íàéâåëèûà~ öõîâðåáàì... áåäìà... – øååýëî ãàåìåî
ðåáèíà ìàðèòàñ.
ãëîâèñ êâàìëèû ñîôåëè ãàøàâäà...
ñîôåëñ ûàâèñè ûàìàð äåäîôàëè ìîóêâäà... õååáèö êè ñòèðîäíåí...
ñàìàðèñ ïèðàä, ðîöà äàäãà óêàíàñêíåëè ùóûåáè ãàìîûõîâåáèñà äà ìèùèñ ìèþðèñà, èì
ùàìñ, êóáîñûàí ìèúðèëìà ìàðèòàñ øåóðàöõìþîôåëìà õàëõìà, àõëà øåøèíåáóëìà, óåöðèâ
óêàí äàèõèà, ûèûüîñ àìàçå ñõâà ðàì óôðî ñàçàðè äàèíàõà, êèíàéàì åðûìàíåûè ãàäàûåëåñ
äà ãàûüåðåñ... ðàäãàí åðûè ìóÿà ìèùèñ ìèþðà âåðàâèí ãàóáåäà àì éâûèóð ñèëàìàçåñ. âå
ðàâèí... âåðàâèí...
ûâèû óøèøàðìà äîëåíúèì áèúèö âåð ùàäãà, ðîì ìèñàþðåëè ìèùà ïåøâèû àåéî äàñàþ
ðåëàä.
èäãà õàëõè äà ãóëàìîìúäàðè üâèûèíåáäà.
áîëîñ, èñåâ öèöèêîðåì ãàìîèþâàíà õàëõè áóðàíèäàí.
èñèö ôåõèñ áîðýèêèû ìèâèäà êóáîñûàí, äàèéóíà, àèéî åðûè ìóÿà ìèùà äà êóáîñ ìèà
þàðà...
óöáàäâå äàñùâäà íè÷àáñ äà ùàâèäà ìèùà õðèàë-õðèàëèû.
åøâåëà õàëõñ. ãóëñ åôîíà... ûîðåì öðåìëè äààõð÷îáäà!

êëäåûà àìîíàþàð ìèùàøè ÷àñâåíäà ìàðèòà.

ìèùàñ àð øåðöõâà, ìàãðàì áàëàõè ìèùàøè ÷àýâðà ñèðöõâèëèû.
óöáàä ìçå ãà÷àéäà, àáðèàëäà, ûèûüîñ ìèñè íàùèëè ìàðèòà ìàñâå øåóåðûäàî.
ìàðèòàñ ñèêâäèëìà, ðîãîðö õàëõè èòþîäà, – ìûåáè ãàäààáíåëà, üâåþàíà äààöàðèåëà,
üâà äààäíî, êëäå äàøàëà...
õàëõóðè ëåüñè èòþîäà: ìàðèòàñ ñóëè ïåïåëàñàâèû ãàôðèíäà äà àíãåëîçåáè çàðèñ
ðåêâèû øååãåáíåíî!
èìàñàö èòþîäíåí, çåöàøè ìòðåäè àôðèíäà ìàõàðîáëàäî, – ìàðèòà ìîäèñî!
ñàèüèîøè îüðîñ ñêàìè ìèàðûâåñî, äàéëèëñàî.
éâûèñìøîáåëñ åûüâà ûóðìå: ôåðçå ãåòþîáà, ýëèåð äàéëèëõàð, äàúå, øâèëî, øîðè
äàí ìîìàâàëè õàðî!
èåñî üðèñòåì êè õåëìàíäèëè àìîèéî, øóáëçå óíäà ìîåñâà, ðîì ãàåöîöõëåáèíà, ìàã
ðàì èñåûè ëàìàçè èþîî, ìèùàçå äàñàáðóíåáëàä âåð ãàèìåòàî, ìîèíäîìà, ñóë ãâåðäèûà
¸þîëîäà, àõëàö ãâåðäèûà ¸þàâñî âàðñêâëàâàäî...
ìûåëè ùåëèùàäè óùâèìàðè èþî... þàíåáè ÷àèùâà. âåíàõåáè ãàäàõìà. þàíùè âåðàâèí ãààñâå
ëà!
äàøðà ÿóðè äà ñàùíàõåëè!
àì óáåäóðåáàñ ìàðèòàñ óñàìàðûëî ñèêâäèëñ àáðàëåáäíåí, ðîì ñîôåëìà óáðàëîä
ãàñùèðà ìàðèòà!
ìàõñîâñ, äèäõàíñ èþî àìàçå ìèûüìà-ìîûüìà, ñàóáàðè. ìåðå âèéàñ ãâåöàëà?!
ìàðèòà óêâå ùàôåðôëà öèâìà äðîì äà ãðèëìà ìèùàì! âèéàñ àõñîâñ?
ìõîëîä øåìñùðåíè äà ìàõñîâàðíè äàóúåðåáåë çéàïàð-àìáàâèâèû ãàâèõñåíåáû õîëìå
ìàðèòàñ ñàõèñà äà ãóëèñ ñèëàìàçåñ, èñèö ÷âåíñ øîðèñ!
àì ãàçàôõóëèñ ïèðçå âèíàõóëå ÷åìè ñîôåëè äà ìàðèòàñ íàåçîâàðèö.
èðãâëèâ þîâåëèâå äàìóíúåáóëèþî. íàìîñàõëàðçå ìàðèòàñ ñàõëèñ íàêåäëàðåáèö êè
àéàð ÷àíäà.
èü, ñàäàö ìàðèòàñ ìàìèñåóëè ñàõëè èäãà, àõëà üåðèñ áóðäî åþàðà äà üàûìåáèñàãàí
ãàðñ ìòâåðè äà áóíãàëè èðåîäà.
þîâåëèâå ùàëåêèëè èþî `çâèðûûàãàí ìéåëâàðèñà àìèñ ìèóíäîáëèñ ñàùóûðîñàûà~.
àéàðö åðûè õå àéàð ãàäàð÷åíèëèþî ìàðèòàñ åçîøè, ìõîëîä ýâåëè êåðèñ àäãèëçå
ûàâèñèû áðîùåóëè àìîâàðâàðåáóëèþî.
÷åìñ ùèí àõëàä àþâàâåáóëè, öåöõëèñôðèàíè áðîùåóëèñ þâàâèëè ìèéèìîäà, ìàðèòàñ
ñàõåñàâèû àëàêðóëè!
âóþóðåáäè ìõèàðóë, ìçèàí þâàâèëñ äà àðà ìúåðîäà, ðîì ìàðèòà àéàð àìøâåíåáñ äå
äàìèùàñ! àðö èñ ìåúåðåáîäà, ðîì àì ìòâåðñà äà íàãàâøè èñåûè áðùþèíâàëå þâàâèëèàíè
õå àìîñóëèþî ûàâèñèû!
ìàðûëàö, ñàèäàí ìîäèñ ñèëàìàçå? àí ñàä ìèäèñ? ñàä èêàðãåáà, ûó äðîåáèû ìèåôàðå
áà?
âèí èöèñ?!

SoTa niSnianiZe
zogierTebis `mamao Cveno~
loculobs: `mamao Cveno, romeli xar Sen caTa Sina~,

gulSi fiqrobs: wuxelis SuriT mTeli Rame ar dameZina!
`wminda iyav saxeli Seni, movedin sufeva Seni~,
– vai raT aris Cemi moZme Cemze ufro bevris SemZeni!
– ìyav neba Seni, viTarca caTa Sina, egreca qveyanasa zeda~,
sastikma senma amouwyvitos Svilebi, Zmebi, mama da deda!
– `puri Cveni arsebisa, mogvec Cven dRes~,
netamc SemeZlos, avaoxrebli mTlad am Cven kuTxes!
– `da momiteve Cven Tananadebni Cvenni~,
Zmazed danosi Sevitane dRes, kargad vqeni!
– `viTarca Cven mivutevebT TanamdebTa maT CvenTa~,
oh, ro SemeZlos gauCendi maT sxvadasxva senTa!
`da nu Semiyvan Cven gansacdelsa, aramed gvixsen

borotisagan~,
oRond is waxdes, vsTxov RvTismSobelsa, da mec
davmarcxde eSmakisagan.
iuri dombrovski
`lagerSi~1 da gareT
mag ZaRliSvilebs Cemi mokvla surdaT, me ki movitane samuSao ezodan ori wale-
sili najaxi.
`lageris~ mecnierebis yvela kanonis Tanaxmad, mivedi, davirWve najaxebi Cems
gverdiT da davjeqi morze; vzivar, viyurebi, TvalebSi ori mxiaruli mgeli
mizis:àha, moxvediT? keTili iyos Tqveni mobrZaneba! gindaT pirdapir modiT,
gindac SemovliTi gziT mewvieT...~
–dombrovski, – meubnebian, – Sen xom Wkviani kaci xar, Sen aq marto xar, Cven ki
aq... erTi Segvxede ramdeni varT!
–raRac ar mesmis yurSi, – veubnebi, – Tu SeiZleba cota axlodan!
naZirlebi ar modian Cems SeTavazebul TamaSze. dganan moSorebiT,`finkebs~2
aelvareben, da ician: ician, rom sikvdili zis maT win morze: maRali, utyvi, gamx-
dari, zis da xelebSi uxmod uWiravs najaxebi.
am dros brbos gamoeyo CergaSi3, modis da brazisgan kankalebs.`maS ar momcem
najaxs? ar momcem?! maSin TviTon aviReb!~àiRe!~àviReb!...~`cade!~
is fexebSi Semomvarda, me ki myisierad gadavaxti Tavze da najaxiT gavuxliCe

oTxkuTxedi kefa – SegiZliaT locvebSi moixsenioT, ZaRli!
eg rom movicile, isev davjeqi morze:èrTi TqvenTagani ukve mestumra, geTayva,
veli meores!~
ai aseTi davubrundi cxovrebas, rodesac gamaTavisufles, cxovrebas, romelic
ase lamazad aris gaferadebuli. giyurebT Tqven, Tqvens tanwerwet qalebs, Tqveni
restornebis da barebis geniosebs, Tavad am barebs, am diskotekebs, vuyureb am
Tqvens mdumare nacrisfer borotebas, am Tqven viTomda sikeTeebs da qvelmoq-
medebebs, romlebis fasi gaxvretili Sauriania, vuyureb rogor svamen, rogor
marTaven umaqnis sxdomebs, atrialeben usargeblo saqmeebs, da vfiqrob: `ra
sastikad ar gamimarTla!~.
1) `zona~ – igulisxmeba sabWoTa sakoncentracio banaki stalinis dros, sadac

iyvnen rogorc sindisis patimrebi (politikuri patimrebi), ise kriminalebi. am
leqsSi ukanasknelni, anu kriminalebi, upirispirdebian pirvelTa warmomad-
genels.
2) `finka~ – danis saxeoba.
3) erT-erTi kriminalis saxelia.
safiqrali
`TqvenTan ZaRlurad sicocxles

sikvdili mijobs cdaSia:
ver moawonebT kargs ymasa,
rac ar mouva TvalSia~.
vaJa-fSavela
indoeTis erTi qarxnis muSebi ingliselma kolonizatorebma uki-

duresad Seaviwroes, isini ki morCilad itandnen da xmas ar iRebdnen,
aqaoda,`mimteveblebi varTo~. mahaTma gandim, romelic, Cveulebriv,
Zaladobrivi revoluciebis mowinaaRmdege iyo, am muSebs ing-
liselebis winaaRmdeg aqtiuri dapirispirebisaken mouwoda. rode-
sac hkiTxes gandis:`Sen, romelic, sul moTminebasa da mimteveblobas
hqadageb, ratom mouwodeb am morCil muSebs ajanyebiskeno?~, gandim
upasuxa: `saZaglobaa, rodesac simxdalesa da silaCres am wminda si-
tyviT mimteveblobiT naTlaveno~.

kldis lodi gadmoagora,

mgzavrma Sehxeda pir-aRme,
vaJa-fSavela win udgas maRali gora.
yurs ugdebs... cota xans Semdeg
moesma qviSis Cxriali.
ÑÒÓÌÀÐ-ÌÀÑÏÈÍÝÅËÈ
mgzavri siaTas imarjvebs:
I mteri ar iyos tiali.
Ramis wyvdiadSi Cafluli, Sescqeris gafacicebiT
gamtknarebulis saxiTa, fexze Semdgaris TofiTa,
mosCans qisteTis midamo hxedavs, rom moalajunebs
salis kldeebis taxtiTa. kaci or-kapis joxiTa.
bnels xevze mohyefs mdinare, Savi ram mosTravs pir-Tavqve,
gulamRvreuli javriTa. qviSa qanavda imiTa.
gadmoxriliyvnen mTanica, aras ambobda ucnobi,
xel-pirs ibanden wyalzeda; sityva ar mosdis piriTa.
bevri momkvdara maTs mkerdze, uprWyvinavs salta Tofisa,
sisxls ver ixdenen tanzeda; viT wvimis cvari diliTa.
Zmis mkvlelis sisxli swyuria, – vin xar, ra sulieri xar,
kaci ram modis gzazeda. ras iarebi am drosa?
gzas vambob, Torem ra gzaa. – vin ginda? monadire var,
viwro biliki kldezeda? kacs Sen ver gxedav sandosa.
savalad metad Znelia, – raobiT sando ara var?
fexs Zlivs acilebs fexzeda. sityvas rad ambob mcdaresa?
gaRma sCans qistis sofeli viTom, rom davxetialob
arwivis budesaviTa, – Senebr am kldian mxaresa?
saamo aris sacqerlad mec monadire gaxlavar,
diacis ubesaviTa. dRes-ki vexete ubralod.
soflis Tavs sZinavs Savs nislsa – wesia monadirisa,
dafiqrebulis saxiTa. xom mainc dahrCi uvalod?
yurs ugdebs are-maresa, – esec valia, Zmobilo,
gul-laRobs sanaxaviTa. Zlivs-Ra davaTrev fexebsa,
stumari cota xanisa sul daviare Wiuxi,
xval sxvagan wava aqiTa. ara vstovebdi xevebsa.
wava, gadivlis gorebsa, zed Savi nisli Camowva,
qedebsa yinuliansa; niavi mosca Zlieri,
abnelebs, uxilavad hqmnis xevebiT SemomRmuoda,
qveyanas xiluliansa. rogorac mgeli mSieri.
Tu monadires atirebs, Tval-win gzas veRar virCevdi,
gza-dakargulsa kldeSia, kldeze gadvardnas vlamobdi,
alaRebs mgelsa da qurdsa, xamad var, gezi ar vici,
moarulT sibneleSia. amiT Zliera vwvalobdi.
bevrgan davafTxe nadiri,
II cxadad fexis xma mesmoda,
an roca gadafrenilis
zevidam vinRac ucnobma jixvis rqa kldeebs esmoda.

is iyo gulis saklavi, alxastaisZe gvarada;

TvaliT verafers vxedavdi, ar mogvixdeba, erTurTSi
srolas, an mokvlas vin ityvis, sityva viubnoT mcdarada.
win svlas veRara vbedavdi. saxli aq jaregas midga,
ucnobi axlos mivida, qavi da cixe karada.
Sori-axlosa mdgomare, amaRam CemTan wamodi,
`gamarjvebao~ misZaxa, me gagiZRvebi Tavada.
`nu sCivi, nu xar mwyromare~. Tu kargad ar dagixvdebi,
– Senc gagimarjos, Zmobilo, arc dagixvdebi avada.
hxoco nadiri mxtomare. xval TiTon ici, Zmobilo,
– ai, nadiri, ras sCivi? – saiTac ginda, iare.
uCvena jixvi rqiani, – zogs me giambob Cems dardsa,
mkvdari, rqeb-gadagdebuli, zogic Sen gamiziare.
dadumebuli, Wkviani. – saca ar mixnav, Zmobilo,
Tu ginda exlav gaviyoT, iq vmko – es sadauria?
rogorc amxanagT, orada, yeli mogiWrav jixvisTvis,
CiCqic ar minda me meti, fexebic Catyaulia.
gavinawiloT sworada. gestumro, uars ar getyvi,
amaRam CemTan wamodi, giSveli jixvis zidvasa,
saxli ar midga Sorada. wils-ki ar mogTxov, icode,
sadauri xar, Zmobilo? Tavs ar vakadreb imasa.
saxelic miTxar Senia. Samoatyaves nadiri,
nu swuxar, sazrdo SenTvisac wavidnen jaregaSia,
dRes ufals gauCenia. bevri iubnes ambavi,
wili gdebia Senaca erTurTs gaecnen gzaSia.
am Cemgan mokluls jixvSia.
rad gikvirs, ar gexumrebi, III
arc geferebi pirSia.
maS, Tu es ase ar aris, mividnen, koSkebi daCnda,
rad SamefeTe am drosa?! aqa-iq hyefen ZaRlebi;
Sahrcxves, Cems Tavad, vinc Sena karebSi icqirebian
nawili dagikargosa. cnobismoyvare balRebi.
ra gqvian? saxeli miTxar, daetyo cxadad kldis msgavsad
xevsuri sCanxar ieriT. sipiT nagebi saxlebi.
– nunua mqvian, Zmisao, – ai, es Cemi ojaxi,
gadmoxvewili WieliT, – Cemi cixe da saxlia;
icrua zviadaurma, mobZandi, rogorc Zma ZmasTan.
Tvisi saxeli damala. naTlimamasTan – naTlia.
ra qnas? mis saxels icnoben, cols dauZaxa joyolam:
qistebs bevrs sisxli avala; – gamoixede karSia! –
bevrs qists moaWra marjvena, etyoba Tavmowoneba
udrod saflavSi Calala. maspinZels saubarSia.
– Seni saxelic maswavle, sdganan derefans, ucdian...
Cemi xom giTxar marTlada. cecxli hkrTeboda Rvelfzeda,
– joyola mqvian, Zobilo, Congurs ukravda, drouli

kaci ram ujda gverdzeda. Cumad sinjavda danasa,

dahmRerda gmirobisasa, magram stumari sxvis saxlSi
mama-papaTa cdisasa: ver gahSlis xaTabalasa.
rogor arbevdnen fSav-xevsurT, adga da Cumad gavida,
sisxls ar arCenden Zmisasa; TiTze ikbina mwareda,
yvelgan madlobas swiraven samjer Caikra guls xeli,
marjvenas kais ymisasa. roca gavida gareda.
gamoCnda qali lamazi, wavida. kari-kar dadis,
Savis tansacmliT mosili, enasa hlesavs SxamiTa:
rogorac alya tanada, `qistebo, Cveni mosisxle
varskvlavi cidam moclili. Semogvepara RamiTa.
– ai, stumari moggvare, – sCans, ro joyola ver icnobs,
RvTis wyalobaa Cvenzeda, - ar unaxia TvaliTa
rogorc dagvxvdebi, diaco, eg Cveni amomgdebeli,
exla hkidia Senzeda. Cveni mrbeveli ZaliTa;
qalma salami miarTo: gaumaZRari mudam Jams
– stumaro, moxved mSvidobiT! Cvenis sisxliT da ZvaliTa
– Sendac mSvidoba, gacocxlos dRes Cvens xelT aris, vecadoT,
Tavis qmriTa da wilobiT! vagemoT gemo mwaria,
stumars abjari wauRo, magaT mokluli am zafxuls
miipatiJes Sinao; gvyavs upatrono mkvdaria.
qali misdevda ukana, sTqviT, Tu ar vambob simarTles,
joyola midis winao; Tu Cemi sityva mcdaria?!
Tan misdevs zviadauri, gaigos Cvenma duSmanmac,
Zmobili gaiCinao. ar gvaqvs ujiSo gvaria.
mikvirs joyolas Wkvisagan,
IV mters rad gauRo karia,
visa hmaspinZlobs WkvaTxeli,
kaci rom sCanda saxlSia, cnobaze rad ar aria?!
WaRar-SerTuli, xnieri, cxviridam unda vadinoT
wamodga isic fexzeda, zviadaursa Zmaria,
rogorc kldis vefxvi, Zlieri. Tu ara, diacT dauTmoT
stumrad mosuli ucnobi, Cveni xmali da faria~.
stumars pativs scems sxvisasa, aRelvden qistis Svilebi,
fexze adgoma wesia, yvelam Saiba xmalia,
wess ver daarRvevs mTisasa. aRelvda mTeli sofeli:
magram, ros naxa ucnobi, balRi, kaci da qalia.
feri daedo mglisao; unda Saswiron Tavis mkvdars
advilad aicnoboda, zviadauris Tavia;
rasac fiqrobda isao. unda mtris saflavze daklan,
ar eWaSnika drouls qists rogorac wesi aria.
danaxva ucxos ymisao. gagzavnes erTi mzveravi,
guli scems brazmoreuli, Tan abareben Cumada,
saxec ar hmalavs amasa, mivides joyolasTana
xanjriske xeli miudis, mezoblurada, Zmurada;

soflis ganzraxva ara-gziT su, daicade!.. movstyuvdi...

mas ar Caugdos yurada. Cveni qistebi arian.
ivaxSmos, imusaifos, risTvis movidnen am drosa,
gaigos stumris logini; ras bWoben, vis ra swadian?!
Rame daesxnen, Sakonon, yuri daugde kargada,
ar undesT bevri lodini. kacisa mesmis xriali.
mivida moyuriade ra mqise xmaurobaa,
laqardianis eniTa, ra sazareli griali!
saxels ulocavs joyolas, Cems stumarsa hkvlen, sworeda,
laRobs, ar aris wyeniTa. udgasT xanjrebis priali.
xalvaTobs, ambobs ambebsa, uyure unamusoTa,
enas akvesebs kvesiTa. Cems ojaxs rogor hqelaven!
vin icis, guli savse aqvs Caigdes Cemi kacoba,
gvelis SxamiT da gesliTa. fexs qveS tylapiviT sTelaven,
ivaxSmes. Tvisi stumari gavigo, aba, wavide,
maspinZels moswons guliTa. raze, risTvisa hRelaven?!
`kargi vaJkaci etyoba~, – es sTqva joyolam, wamodga,
ficulobs Tavis rjuliTa: xel-xanjriani wavida.
ès erTi cnoba, xval Zmoba, gaaRo saxlis karebi,
erTad SevTvisdeT suliTa~... Seupovarad gavida.
miipatiJa saZiled, – ras sCadiT? – SemouZaxa: –
dauTmo Tvisi laWani. vis stumars hboWavT TokiTa?
– arao, – stumari etyvis, - rad stexT sauflo Cvens wessa,
ar minda leib-sabani. Tavs lafs rad masxamT kokiTa?
me derefanSi davswvebi, Cems sjulsa vficav,
Sin Zils arc-ki var Cveuli... sisxls davRvri,
asrulda misi wadili, gananebT briyvuls qcevasa,
gulidam amoweuli, gananebT, Tumca Zmani xarT,
moyuriades es unda, Cemis kacobis qelvasa!..
amad ars aq mowveuli. – ras ambob, Stero, ras ambob?
wavida gaxarebuli, rad ar modixar cnebasa?
Seatyobina yvelasa. mosisxle stumris gulisTvis
mamlis sajdomi Tu icis, ZuZus vin mosWris dedasa?! –
meti ra unda melasa?! SemouZaxes qistebma
erTxmad, Zlierad, WeqiTa: –
V Sen da Sens stumars, orives
erTad gadgisvriT beqiTa.
– ra ambavia, diaco? Tems rac swadian, mas izams
xmali minda da xanjari! Tavis Temobis wesiTa.
saxumro saqme araa, mTelis qistebis amomgde
Tavze dagvesxa mtris jari! stumrad rada gyav saxlSia?
namdvil aklebas gvipirobs, zviadauris saxeli
gvRalatobs Cveni stumari; bavSvmac ki icis mTaSia.
ZmobiT da megobrobiTa es iyo mudam, WkvaTxelo,
Semogvapara laSqari! Cvenis gaJletis cdaSia,

mglurad ro gveteveboda, guli rasa hgrZnobs Tavada?

ro gvijdeboda gzaSia.
joyola cotas Sefiqrda, musa (joyolas)
pirs sinanuli waeso,
TiTqos natyorci isari Senac amasTan SagkonavT,
zed gulis kovzze daeso. Temis pirs rom stex, Tavxedo!
- TviT aman mohkla Seni Zma Cvenis narCevis darRveva
aryianebSi TofiTa, Sen rogor unda gahbedo?
Cven vicnobT magis saxesa, ahyefdi qofakiviTa,
gadalesulsa cofiTa. abda-ubdaob Sterada;
`gaxlavarT zviadauri!~ - am giauris gulisTvis
Camogvkioda goriTa; Zmebsac epyrobi mterada.
sul kargad viciT, cxadada, ar ici, rom Seni saqmec
Tvals vadevnebdiT SoriTa. dReidgan wava cerada?!
aavso fSav-xevsureTi
aqiT wasxmulis ZroxiTa. joyola (musas)
ukan gaudga laSqarsa
fexmardi, legis CoxiTa. rao? qofako?! Sen ambob?
Tavs rad imurtlav, beCavo, axla ZaRladac gamxade?! –
gaumaZRaris RoriTa? iZro xanjari, musasa
guli rogor ar gereva gulSi umarjva vadamde.
magasTan jdoma-yofniTa?! – uyure TviT ZaRls, uyure,
- eg marTalia, iqneba... gamiTamamda sadamde!
ra unda miTxraT magiTa, Cemis kacobis damqcevno,
miTc ver miabamT Cems gulsa lanZRvasac memarTlebiTa?
Tqvens gulisTqmasTan ZafiTa. allaxsa vficav, gagmusravT,
dRes stumaria eg Cemi, manam amkafavT xmlebiTa,
Tund zRva emarTos sisxlisa, grisxavdesT ca-qveynis madli,
miTac me ver vuRalateb, usamarTlobas SvrebiTa!
vficav RmerTs, qmnili imisa. – ra qna uRmerTom, ra qnao,
me gTxov gauSva, musao, gagiJda, Wkvaze mcdaria... –
nu stanjav udierada, joyolas Tavze daeca
roca gascdeba Cems ojaxs, mTli qistebis jaria,
iq moepyariT avada. xeli Saukres... ar misces
vis gauyidav stumari? neba, exmara xmalia...
qisteTs sad Tqmula ambada? xel-fexSakruli derefans
ra davaSave iseTi, daagdes, rogorc mkvdaria.
rom momixediT karada? wyevla xalxisa Weqaa,
Tvis rjuli dagviwyebiaT, nafurTxi – wvimis cvaria.
mitom iqceviT mcdarada; wamoiyvanes daWrili,
Cems ojaxs pasuxs riT aZlevT? zviadauric stania.
saxlSi xarT, gana Sarada! ras ambobs zviadauri?
vai Tqven, qistis Svilebo, saxe rada aqvs mtknaria?
momdgarno Cems kars jarada! boRma mitom hklavs vaJkacsa,
uiaraRos awvalebT, rom xelT ara aqvs xmalia:

`CamigdeT xelSi, ZaRlebo, kacni ver hgrZnoben bevrjela,

kargi dagidgaT daria~. rogor dids codvas sCadian.
amas ambobda dinjada, ramdeni avsuli vici,
sxvad aras moubaria. warbSeuxrelad dadian;
mihyavdaT sasaflaoze, Tavis mtanjvelis Semusrva
sadac qistebis mkvdaria, an ki vis ara swadian?!
unda Tavis mkvdars Seswiron,
rom iq uzidos wyalia, VII
msaxurad hyavdes, morCilad,
da gaubandos jRania... ai saflavic qistisa,
xalxi moertya garsao,
VI mola mohyveba locvasa,
ixsenebs Tavis mkvdarsao:
soflisa gaRma goria, `nu itanjebi, darlao,
damwvari, qviSiania. nu Seiwuxeb Tavsao,
bevri wevs iqa vaJkaci, movsdegiT Seni moZmeni
gul-lomi, jiSiania. Senis samaris karsao,
Zirs misdgams beqi mdumare, msxverplsaca gwiravT, ixare,
naRvari, Tixiania. ar gaWmevT mtrisa javrsao~.
xmal-xanjris, Tofis mxmareTi – ZaRl iyos Tqvenis mkvdrisada! -
ara sZgers guli magari; vaJkaci iRebs xmasao,
imaT sWams miwa ueno, bewvs iSlis brazmoreuli,
sastiki, gaumaZRari; rogorac vefxvi – Tmasao.
masSi eSleba yvelasa sakiris cecxli edeba
adamianis ieri... samsxverplos gulis-Tqmasao.
ver gvixsnis sikvdilis bjRaliT ra mosdreks warb-daRrublilsa,
Zala, verc sityva cbieri. qed-CaJangebuls mTasao!
bunebis codva esaa, aqceven zviadaursa,
mudam sawyino Cemia: yelSi abjenen xmalsao:
avsa da kargsa yvelas hklavs, `darlasamc Saewirebi~,
aravin gadurCenia. yvela dasZaxis masao.
yvela mgzavrTaTvis inTqmeva, `ZaRl iyos Tqvenis mkvdrisada!~ –
roca iRupvis gemia!.. upasuxebda xalxsao.
mze jer ar amosuliyo, ar idrikeba vaJkaci,
nams jer balaxze eZina, ar Seixrida warbsao.
ar daebera niavsa, gaocden qistis Svilebi,
dabla ar Camoefina, xalxi dgeboda yalxsao.
uricxvi kaci da qali `lamis rom ar Saewiros,
Walaze Samoefina. erTi uyureT ZaRlsao!~
mohyavda zviadauri hyvirian, Tanac nel-nela
xelSekonili grovasa, yelSi urWoben xmalsao.
yvelas uxaris mis mokvla, `ZaRl iyos~, yelSi ambobda,
an vin daiwyebs glovasa?! manam mosWriden Tavsao!
sikvdili yvelas gvaSinebs, ùcqireT, erTi ucqireT,
sxvas Tu hkvlen, cqera gvwadian; ar axamxamebs Tvalsao!~

sicocxle hqreba, sisxli dis, - TviTon ufalma brZanao,

zviadauri kvdeboda, is sjobs, rac male vecdebiT,
guli ver mohkla mtris xelma, gulSi CavurWoT danao.
guli guladve rCeboda. wavidnen. zviadauri
da am suraTis mnaxveli zeze gawires tialad.
erTi diaci bndeboda, Tunda ZaRlebma aTrion,
cremlebs hmalavda lamazi, frinvelTa jijgnon ziarad;
xalxze ukana dgeboda. ar Saewira, egdoso,
miSvelebasa hlamobda: egec eyofa zianad.
`nu hklavT!~ eZaxis gulio, amas iZaxden qistebi
fiqrobda brazmoreuli: TavmowonebiT, xmianad.
netavi momca culio, am xmasve imeorebden
netavi nebas maZlevdes bneli xevebi mTianad.
dedakacobis rjulio, Camodga saRamos Jami,
rom eg vacocxlo, sxvas yvelas mTidam mzis sxivi Camoxda,
gavafrTxobino sulio. sibnele moipareba,
netavi imas, vinaca sinaTles suli amohxda.
magis mklavzeda wveboda, dadgnen, sul dadgnen mzis sxivni,
visica mkerdi, aw kruli, aRar elavda qviSao;
magis gul-mkerdsa swvdeboda! aRarsada sCans, gamqrala
netavi imas odesme TeTri Tma Savis mTisao;
qmris trfoba gaucvdeboda?! naRvliT naqargi, naqsovi
qistebi gawyren, itkices: saxe im salis kldisao,
ver ausruldaT wadili, ro mudam mgloviarea,
ver gaukeTes Tavis mkvdars cremli ankara sdisao.
mis Sesaferi sadili. sikvdilsa glova uxdeba,
daklulma dahkla maT guli mkvdars Zmas – tirili disao,
da gaucrua qadili. tyesa – xar-irmis nafreni,
SeuracxyofilT undodaT zog dros – ymuili mglisao.
erTad gaeZroT xanjrebi vaJkacsa – omSi sikvdili,
da gaekeTaT mkvdris gvamze xelSi – natexi xmlisao,
sisxliT naRebi fanjrebi. oms – lxini gamarjvebulTa
magram ver hbedven, scxvenianT: da damarcxeba mtrisao.
`codvaa!~ - yvela hfiqrobda. zviadaursa glovobda
xalxis guli da goneba SfoTva da borgvna wylisao,
sasinanulod mihqroda. niavad Camonadeni
sTqves, roca saxlSi gabrunden, oxvra maRalis mTisao.
Tav-Tavqve Camodioden: cremli nislebis jarisa
xom magas ar movuklavdiT nabrZanebia RvTisao.
mtrebs, avs rom ar sCadioden? da wyaros pirze diaci, –
kargi vaJkaci yofila, turfa, lamazi, – qistisa,
yvela allaxsa hficavda, Sublze da mkerdze wyals isxams,
imitom vefxvebr gvebrZoda, dro da dro guli misdisa.
Tavis miwa-wyals icavda. bevri itira Cumada,
magram mters mtrulad moeqe, Tumca dro da dro hkrTeboda,

zviadauris sikvdili gaudisT mwared wivili!

TvalebSi elandeboda. saerTo wyromis xma ismis,
stiroda, magram tirili saerTo gulis tkivili:
ar iyo, exaTreboda: `ras Svreba unamusovo~,
erT mxriv xaTri aqvs Temisa, gamwarebulni Cioden, –
meoriT – RmerTi aSinebs, `maRali RmerTi grisxavdes!~
qisteTis mtrisa mozares samariT Semohkioden.
Tavs risxvas gadmoadinebs. aCqarebuli Rrublebi
es fiqri gonebisaa, cis pirze gadmodioden.
guli Tavisas Svreboda, gaiqca, mirbis, ixedavs, -
kacis kacurad sikvdili mkvdarni misdeven, sworia.
gulidam ara hqreboda. `SiniT sad gagvexvewebi,
qalis guls igi suraTi aqiT Tu gagveSoria!?~
Sig gaeyara israda; xma ismis danadevnebi,
iman daadva lamazsa masve iZaxis goria,
daklulis glova kisrada. garSemo dayudebuli
sibneles ucdis, mivides, gana erTi da oria.
RamiT itiros mkvdario; ùnamusovo~! misZaxden
imas aRara hfiqrobda, tandawkepilni dekani,
joyola rogor ario. balaxni, qvani, qviSani,
vis coli vis qmarsa stiris? im are-mares mdebarni.
ras sCadis Wkvaze mcdario?! ager, saflaviT amodga
iqneba hklaven joyolas, misi mkvdari Zma ebari,
saxlsac Sauxsnes kario! Tavis tolebSi usworo,
wamodga, ixedeboda, qisteTs gaTqmuli mxedari.
rogorc damTxvari nadiri, Tan mihkioda Tavis das,
xedneb-xednebiT amovlo sityva pirs mosdis mWexari:
xevis kldiani napiri; `vah, dao, dao, ra miyav?
wyvdiadSi sazarlad ismis risxva rad damec medgari?
wyalT anaZraxi sayviri. meores saflavSi Camdev,
amovlo krZalviT saflavTan, erTs samareSi mdebari!
mkvdarsa muxl-moyriT daeyrdno, magiT mimtkiceb dobasa,
qviTinebs gulamoskvniTa, Seni qaloba eg ari?!~
cremlsa sipi qva daedno, bilikze mosunsulebda
aixsna dana, mihmarTa sasaflaoske myefari.
zviadaursa imiTa,
aaWra niSnad, saxsovrad VIII
sami balani piriTa,
Ciqilis totSi Sexvia – sad mixval, sada, wyeulo?
brolis TiTebiT TliliTa... saiTke mieCqarebi?!
es ra xma esmis, dgandgari? vin gaWmevs kais ymis leSsa?
yurebs gaudis Jivili... ZaRlo, dagidga Tvalebi!
saflavebidan moesmis Sens sajijgnadac gamxdara
mkvdrebis wyroma da Civili! zviadauris Zvalebi!? –
TiTqos balRebic atirden, sTqva es aRazam da qvebsa

esroda xSira-xSirada. uTxra joyolas: - `ras ambob?

mirbis da misdevs Smagada Tavi rad daiRonia?
kldianis xevis pirada. rad moigoneb imasa,
xma isev esmis mkvdrebisa, raic ar mosagonia?
mas bans aZleven mTanica, sul tyuilia... kacisa
samduravs eubnebian arsad minaxavs WaWani,
aRazas giSris Tmanica. vin gamibedavs magasa,
mouaxlovda Tavis saxls, rad minda leCaq kabani?!
sinaTle mosCans iqiTa; sasaflaodam davbrundi,
unda iZaxos: `miSveleT~, Sens cxens veZebdi xevebSi,
xma miawvdinos SigiTa. cxenis magivrad bedkruli
magram ver ambobs verafers, Sig Severie devebSi.
ofli wylad mosdis Sublzeda. damixvda Sav-nabdiani,
mivida sulSexuTuli uzarmazaris tanisa,
da gadaiqca zRublzeda. jerac TvalebSi mielavs
keris pirs ijda joyola, simyrale imis kanisa;
muxli gadegdo muxlzeda. did-yura, kbileb-Rajuna,
`vahmeo,~ – es ki iZaxa, umsgavso, ferad Savisa;
sityva gauSra enaze. xelebi gamomiwvada,
qmarma mohxvia cols xeli didi xelebi Tavisa,
da miaTria keraze. mTis odnad sCanda mis Tavze
– ra dagemarTa, diaco? – moSavfro qudi tyavisa.
CaekiTxeba mSfoTare, – Tan miTxra: CemTan wamodi,
sxva sadardeli maklia, CemTan icxovre, qalao,
axla Sen meqmna mozare?! bevri maqvs oqro da vercxli,
ra dagemarTa, ra ari? arafers dagimalao.
miTxar, gaxseni bageo! me gamoviqe, SevSindi,
xom arvin moiwadina devic momdevda RrialiT;
gadaegore mklavzeo? mTeli qveyana iZvroda
miTxar, ar gaWmev imis javrs, imis fexebs qveS grialiT;
vananeb emav wamzeo. mzaravda es xmac, mTa-baric
Cemis namusis SembRalavs waRma-ukuRma trialiT,
male moviyvan Wkvazeo, Zlivs movaRwie da gamcne
rogorc vanane musasa Cemi vaeba xrialiT~.
mixdoma sxvisa karzeo. - joyola etyvis: devs garda
pasuxs eloda colisgan, sxva ram saqmea kideva,
dasCereboda Tavzeo. Cems Wkvas ar sjera naTqvami,
da Tanac xanjars hbRujavda, Cemi fiqrebi ireva.
xeli ekida tarzeo. namtiralevi rada xar?
qali verafers ambobda, Rawvebze cremli gdenia;
gahmtknareboda saxeo. Cqara sTqvi, swored miTxari,
Tavs dastrialebs joyola, Torem ver momiTmenia!
elis, ras etyvis colia, sadardo, sagulisxmo ram
SuaRamis dros aRazam grZnoba guls gadagfrenia.
TanTan moica gonia. Cems Tvalebs ver daemalvis

im grZnobis nakvalevia; bisos movida ambavi,

ar SaiZleba ar daCndes viT naquxari mexada:
nasvami, danalevia!.. `mouklavT zviadauri,
– ra dagimalo, joyolav, ciT Camosuli svetada,
an rad Semrisxav Tqmisada? – fSav-xevsureTis far-xmali,
etyoda coli da nazi gamosadegi metada!~
TrTola mieca xmisada: – Savis ambisa gamgoneT
cremlebi Semiwiria zari gamarTes dedaTa.
im Senis megobrisada. bisos tiroda beberi,
Zlier Sembralda beCavi, mosTqvams, qviTinebs mwareda:
rom ucxoeTSi kvdeboda, `bedkruli rad var cocxali?
arc naTesavi, arc moZme, mec miwas mimabareTa;
rom visme Sehbraleboda! mklavni maCveneT Svilisa,
magram, ros hklavden xanjriTa, moitaT, CamabareTa!
odnavac ara hkrTeboda. Cemis Svilisa marjveniT
iqneb Senc gcode, RmerTsaca, guls miwa momayareTa;
magram vitire, ra vqnao!.. vahme, rada var cocxali?
– magisTvis rogor Segrisxav? risTvis-Ra vsTelav areTa?!
tyuils sjobs simarTlis Tqmao. mkvdarno, rad ar mec adreve
itire?! madli giqnia, TqvenTan ar damibareTa?
me ra gamge var magisa? rogor vigono Tavis Ze
diacs mudamac uxdeba urjulos are-mareTa?!~
glova vaJkacis kargisa. vaJkacT gaiges ambavi,
gasagonari WiriTa,
IX erTmaneTs gadaeZraxnen
boRmiT Semkulis piriTa:
meores dilas aRazam rad gikvirT, roca Cvens mfarvels
Zroxa gareka mTisake, cxaris cremliTa vstiriTa?!
Camodioden frinvlebi, gamoitanes Subebi
izideboden mkvdrisake; dumiT napoxis cxviriTa,
aRazac miipareba far-xmaliT mokazmulebi
sasaflaos Tavs kldisake. jars amzadeben diliTa.
iqidam afrTxobs yornebsa, es xom axali ar aris,
svavTa mxar-mofarfaSeTa, sisxlma idinos miliTa.
orbebsa gaumaZRrebsa, iZaxis aparekai:
mkvdris leSze moyaSyaSeTa; `sagZali gindaT kvirisa!~
xels amuSavebs da hmalavs `qudze kac unda wavides!~ –
Tvalebs, mzebr mokaSkaSeTa. baburauli hyvirisa.
kldidam gadisvris kenWebsa aRelvebulTa borgvnaa,
da Tan windas qsovs viToma, xma ar gegonosT stvirisa!
ostatobs, xalxma ver SesZlos
imis fiqrebis mixdoma. XI
X – karSi gamodi, joyolav,

wynarad nu swevxar kerasa,

ramdeni xalxi moertya mihmarTes sasaflaosa,

im Cvenis mTebis wverasa! mdumares qistTa binasa:
CvenTan modian stumrada, moZebnon Tavisi mkvdari,
Cven gvipiroben wvevasa. mokribon gmiris Zvalebi,
Segvananeben dedaTa zviadauris mtanjvelTa
SvilTa akvnebis rwevasa. ZirSi mosTxaron Tvalebi.
saqonels erekebian, dauxvdaT qistis jarica,
reulobaa rogori?! xev-xevis piras maluli;
aavso jarma, gahxede, Samoesroles Tofebi,
jaregis Tavi, sam-gori, maJrebi Semosaltuli;
damTxvalTa menaxireTa gzas ar uTmoben xevsurTa
kldeebi mosdevs nagori. biWebi amosxartuli.
wadi, uSvele Tavisebs, orive mxridam Tofebsa
mtris dasaxvedrad mirbian, zed dakiJiniT isvrian,
Senc ise wadi, joyolav, orsave saqme awuxebs,
rogorac sxvani midian. ornive medgrad ibrZvian.
– gavyve?! ras ambob, Wkva-Txelo? blomad dalia tyviama
ar gamivleven axlosa! sisxli, – moZova quCia,
martokam unda viomo, mainc ar gatyden qistebi,
mTelma jaregam mnaxosa; sdganan viT cixe-burjia.
vin erTgulia, vin ara, baburaulma xevsurTa
qveyanam dainaxosa. xmal-da-xmal Casvla urCia.
qistebs orguli vgonivar, mivida saqme xmalzeda,
gamdgari Tavis rjulzeda, farma gza misca sakafi,
hfiqroben, viTom joyolam saZevari aqvT xevsurTa
Tavi gahyida fulzeda, Zviri ganZi da alafi.
qisteTis moRalate var, faro, nu hmtyuvnob gordasa,
xelaRebuli sulzeda; Sena xar magis jalafi;
moaqvT da cocxals madeben Tavqve morbinalT xevsurTa
saflavis qvasa gulzeda. win klde dauxvdaT warafi.
amas ambobda joyola, kldidam gaduxta uecrad
Tan abjars isxams tanzeda: qisti xmal-moRerebiTa,
welze Saiba franguli, akvirvebs qistis laSqarsa
Tofi gadigdo mxarzeda, mtris jaris mogerebiTa.
qists ar maudis jiSada zogs motyueba egona,
muzaradis dgma Tavzeda. ambobden moCvenebiTa:
martoka midis cals mxares, – eg vin uxvdeba xevsurTa?
Tavdadebuli cdazeda, Cveni mxarea, vin ari?
mtris dasaxvedrad sxvanica – eg unda joyola iyos,
Samoefinnen mTazeda. swored, namdvilad is ari! –
sTqva erTma, sxvanic dasTanxmden,
XII gaocebulni ucqeren.
rogor ar ufTxis grovasa,
Camodis xevsurTa jari Tumca xmal-xanjrebs uReren.
droSa mohqonda winasa; mohkles kideca, iqceva,

mkerds xanjris wveriT uweren.

qistT gauxardaT diaRac, - – ucxos kacisa mozarev,
`mohklan, Tu mohkles – axia! xevsurT mogikles qmaria.
exlac masxarad agvigdo, wadi, itire, aRazav,
winad xom bevrjel agvria, samares miabaria.
soflisa gadra indoma, Tavs dahyrantalebs yorani,
Cven-ki talaxSi gagvria. wver-ulvaSs ucris qaria.
martoka mtris jars dauxvda, – Sens mtersa iseTi yofna,
swored davlaTiT dagvria.~ ro Cemi yofna mwaria!
xevsurT joyola gawires aRarvin mivlis axlosa,
mkvdari, kldis Tavsa, ketamze. arvin miWira mxaria.
TiTon daesxnen qistebsa, iqve davmarxe kldis Tavze,
Camoefinnen ferdaze. saflavic gavuTxaria;
gaxda xmal-xanjris triali, suyvelam zurgi maqcia,
dakruli midis mkerdamde; yvelaya ganze mdgaria.
far-xmalis Cxera, wkriali sasaflaoc ki Semikres,
cas adioda RmerTamde. ro damemarxa cxedari:
gaiqca qistis laSqari, joyolam gviRalatao,
koSkebs mihmarTa grialiT, magis adgili eg ari,
ukan misdeven xevsurni, saca martoka omobda,
Tavze CaCqnebis prialiT; CvenTvisa Cirqis mcxebari,
mokribes sasaflaoze Temis pirisa gamtexi,
zviadas Zvlebi trialiT: orguli, daudegari.
zogi sad egdo, zogi sad, cecxli mwvavs, Zmao, cecxli mwvavs
frinvelT najijgni frialiT. ualo, moudebari;
mokribes Zvlebi xurjinSi guls miklavs, gonebas mirevs
da gamobrunden SinaTve, fiqrebi gaugebari!
asrules gulis wadili, coli stiroda joyolas,
danapirebi winaTve. cremls asxurebda xSirada,
gamoirekes cxvar-Zroxa, arCvi yel-gadagdebuli,
gadmoavlies mTania; Tma-xSiri, mTvare pirada,
amoiyares mtris javri, ekereboda gul-mkerdze
sadardo raRa aria?! qmars margalitis Rilada.
ucxoeTs mainc ar dahrCaT,
Sin moaqvT Tavis mkvdaria, XIV
fSav-xevsureTis imedi,
qav-cixe, rkinis karia. Ramea bneli, delgmaa,
moZmeni daitireben dgandgnarebs are-mareo.
Tavis mkvdars Tavis weszeda, RmerTo, mohxede tanjulTa,
miabareben samares uSvele, Saiwyaleo!
mama-papaTa gverdzeda: kargi kargia mainca, –
Zvirad Rirs danadinari beCavi Saiyvareo!
Tavisis cremli mkerdzeda! tanjulTa locva-mudara
guls vardad daiyareo!
XIII Tu ar uSveli, sawylebis

sulebi miibareo!.. zvavisgan nagals goraSi:

geyo magdeni muqara, kldis Tavs wadgeba joyola,
Rrubelo, gadiyareo! sasaflaoske iZaxebs:
mdinare mohquxs, mrisxanebs, `zviadauro, Zmobilo,
zed asqdeboda lodebsa, rad ar maCveneb Sens saxes?!~
dResac iseve borotobs, sasaflaodam wamova
ar icis, risTvis hgodebsa. aCrdili far-xmaliani,
ar eSinian tanjvisa, gulze uwyvia dakrefiT
iman ar icis sikvdili. mklavebi samklaviani.
erTi ram icis mxoloda: miva da miesalmeba
cremlis Rvra, maRla yvirili, Tavis Zmobilsa mdumared.
mudam Jams ucinaroba, iqve aRazac amodis
marto tirili, tirili... saxe mowyeniT, mwuxared.
qari scems, dabla xevebiT enTeba cecxli maTs gverdiT,
CamokiJinebs mTebiTa; mkrTalada bJutavs mTazeda;
qali sdgas, mdinares dascqers, imaT hmaspinZlobs aRaza,
kldeze, gaSlilis TmebiTa; jixvis mwvads uwvavs alzeda.
sxiv mixdils varskvlavs magonebs vaJkacobisas amboben,
mkrTalad mTrTolaris ybebiTa. erTurTis dandobisasa,
ar iRebs xmasa... SemkrTali stumar-maspinZlis weszeda
hkrTis, rom dascqeris mdinares; cnobis da da-Zmobisasa.
ra sazarlada xmaurobs, roca maT hxedavs erTada
rogor sazarlad mdinarebs! kaci, ver ZReba cqeriTa;
laS-daRrenili, sastiki magram gaCndeba janRi ram
Savi xeoba mZvinvarebs. kurumad Savis feriTa,
`Tavs nu iklavo!~ aba, Tu daefareba sanaxavs
erTma urCios mainca. wera-mwerelis weriTa.
daxuWa qalma Tvalebi, zed awevs jadosaviTa,
mswraflad morevSi Caiqca. ar daimtvreva kveriTa,
– raRad vicocxlo, riRasTvis? verc Seulocavs mlocavi,
amas hfiqrobda qalia. - arc aixdeba xeliTa.
qisteTSi Cemi erTguli mxolod mdinaris xma ismis,
kenWic ki arsad aria. dabla miqanavs xveliTa
orTav SevcodeT qistebsa, da ufskruls dascqers pirimze
maT SamiCvenes qmaria... moRerebulis yeliTa...
me ufro didi codva maqvs,
ucxosTvis cremli vRvaria. 1893 w.
waiRo wyalma aRaza,
lamsa da qviSas Sahria.
XV
im kldis Tavs, saca joyola

mohkles xevsurTa brZolaSi,
Ram-Ram hxedaven suraTsa

SoTa niSnianiZe
ÛÜÂÅÍÈ ÄÀ ÷ÅÌÈ ÀÐ ÈÞÎÑ
èþî äà àðà èþî ðà... ûàâè ðàéàöà åãîíà,
àìèòîì ìàñçå íèÿèåðñ âåéàð èòàíäà ìåãîáàðñ,
ûüâåíè äà ÷åìè àð èþîñ.
êðåáàçå ñèòþâàñ àìáîáäà îüðîñ âàðàþèû äàíàôåðñ,
üó÷àøè ñóë ñõâàñ àìáîáäà àí àð àìáîáäà àðàôåðñ,
ñìàøè þàëá ñàäéåãðýåëîåáñ ùàðáøåóõðåëàä àìáîáäà,
ìåîðå äèëèû íàíîáäà ûàâèñ ùóõàíäåë íàáîäâàðñ.
àüåáäà, ðàêè àüåáäíåí óíèÿî ùèãíñ äà ìõàòâðîáàñ,
ãóëøè êè ìàûè àâòîðèñ ãàüèàüåáàñ íàòðîáäà.
ãàüóðäóë-ìîòþóåáóëè ãàìîäèîäà äóüíèäàí.
ìèìòàíñ êè ìàèíö ÷óüíèäà, ûàíàö ìàäëîáàñ óõäèäà.
òàüñèñ ìýéîëñ õóðäàñ àð ñûõîâäà, ïàñóõñ àð ñûõîâäà
õóëèãàíñ,
ûàâõåäåáñ àíäà ëàìàçåáñ þâåëãàí óøâåáäà óðèãîä.
ûüâåíè äà ÷åìè àð èþîñ, ìèñ áàâøâåáñ õøèðàä øèîäàû.
ûâèûîí êè üâåþíèñ ùàõäåíà-óùåñîáàçå ÷èîäà.
daimaxsovre
ÑÎÍÅÒÈ – ñîíåòè àðèñ ûàâèñåáóðè àãåáóëåáèñ ëèðèêóëè ëåüñè. àì æàíðèñ ñàìøîáëîä

èòàëèà èûâëåáà, ûàâàä ñèòþâàö èòàëèóðè ùàðìîøîáèñàà. ñîíåòñ ûàâèñå
áóðè àãåáèñà äà ãàðèûìâèñ ùåñåáè àüâñ. ýèðèûàäàä, èãè ûîûõìåòòàåïèàíè
ëåüñèà, ûóìöà ãâõâäåáà àãðåûâå óðèûìî ñîíåòåáèö, ðîìåëñàö þðó ñîíå
òåáñ óùîäåáåí.

uiliam Seqspiri
66-Å ÑÎÍÅÒÈ
þâåëàôðèû äàéëèëñ, ñàíàòðåëàä ñèêâäèëè äàìð÷à,
ðàäãàí ìàûõîâðàä ãàäàèüöà àõëà éèðñåáà,
ðàäãàí àðàðàì øåèôåðà ýâèðôàñè ôàð÷à,
ðàäãàí ñèöðóå åðûãóëåáèñ ãàõäà ûâèñåáà,
ðàäãàí óéèðñåáñ óñàìàðûëîä äààäãåñ äàôíà,
ðàäãàí ìðóøîáèû øåëàõóëà óìàíêîåáà,
ðàäãàí äèäåáàñ ñàìàðöõâèíîä óûõðèàí ñàôëàâñ,
ðàäãàí ýëèåðè äàèìîíà êîÿëìà äðîåáàì.
ðàäãàí óùìèíäåñ õåëîâíåáàñ àñîáåí ëàõâàðñ,
ðàäãàí óâèöè äà ðåãâåíè áðýåíîáñ àäâèëàä,
ðàäãàí ñèìàðûëå ñèñóëåëåä èûâëåáà àõëà,
ðàäãàí ñèêåûå áîðîòåáèñ òþâåä ÷àâàðäíèëà.
àñå äàéëèëè, àì üâåþíèäàí ãàüöåâàñ âàð÷åâ,
ìàãðàì àð ìèíäà, ÷åìè ñàòðôî îáëàä ðîì äàð÷åñ.
uiliam saroiani (1908-1981)

loTi-SfoTi
Svidas ocdaori adamiani, an iqneb aTjer metic, an iqneb dedamiwaze mcxovrebi

yvela adamiani idga mis garSemo, rodesac is mTvrali Cavarda trotuaris TxrilSi,
erTaderTi, rasac is xedavda, iyo ormocdacxra aTasi, an ufro meti Tvali; maTze
orjer naklebi, an meti, saxe – kacebi, qalebi, bavSvebi. da oh, ra Tvalebi ucqerd-
nen! igi mxolod erTs grZnobda: ra didi adgili ukavia dedamiwaze, ra uzarmaz-
aria TviTon. is aris yvelaze veeberTela, yvelaze Ronieri, yvelaze cocxali,
yvelaze brZeni, yvelaze keTili, yvelaze mimzidveli. ufro gavleniani, vidre
musolini, ufro Zlieri, vidre roki marCiano, ufro Wkviani, vidre msoflios
yvela profesori erTad aRebuli, ufro keTilganwyobili, vidre TviT sazogado
qvelmoqmedebis fondi, ufro xalisiani da komikuri, vidre Carli Caplini, hoda,
mas sWirdeboda amoeTqva es yvelaferi maTTvis, raTa am moqalaqeebs da Tavisu-
fali respublikis megobrebs faSizmisa da policiuri ganukiTxaobis mtrebsac
gaegoT...ài, me gaSxlarTuli var Tqvens winaSe trotuaris am verag TxrilSi. me
patrioti da gadasaxadebis erTguli gadamxdeli, didi msoflio omis veterani,
orjer daWrili terfsa da barZaySi, erTxelac ardajildoebuli da mainc yov-
elTvis gmiri~.
da mas erTiRa hqonda darCenili, daeSoSminebina Tavisi misavaTebuli Zvlebi,
emetyvela swored aseTi toniT, Tavis gemoze da qedmaRluri Rimili gamoexata
saxeze.
am dros misi sidiade udreki da amayi, zemodan dahyurebda brbos, qalaqs,

msofliosa da mTels cxovrebas. erTaderTi, rac mas ar SeeZlo iyo is, rom Tvalebi
examxama da morCilad daeimedebina Tavi, rom cxadSi sizmars xedavda. igi Zlier
ganicdida da Tan ecineboda imaze, rom cols Sehpirda, aRarasdros aRar dalevda,
da axla ki SexedeT, am unebisyofo regvens! da aq kidev mTeli es xalxi, misi usu-
surobis mowmeebi ai, rom damdgaran da elodebian, rodis iqneba, rom wamodgeba
da waeTreva aqedan; swored amas amboben saxeebi, saxeebi, Tvalebi, Tvalebi. oh,
Cemo keTilo megobrebo, Cemo sayvarelo debo da Zmebo! vai, rogori sustebi varT
dedamiwaze mcxovrebni! Cemo Zvirfasebo, rogori datanjulebi da gaTangulebi
varT! erT fexze dgomac ra Znelia da axla siaruli ikiTxeT, siaruli xom ase
autanlad mZime ramaa.
qristianebo da Cemo megobrebo, ra mZime tvirTia icxovro ubedurebaSi. mas ukve
aRar SeeZlo fexze wamodgoma, misi daxmareba ki aravis undoda. yvelas mxolod
erTi survili hqonda, mosuliyo policia da waeyvanaT is. mxolod erTma biWma,
Cveulebrivma biWunam scada misi fexze wamoyeneba, magram ver SesZlo.
`RmerTo Cemo, Sviliko~, Tqva manùfali Cveni RmerTi, romelic zecaSia,
gadagixdis Sen rodisme amisTvis da Senze Tavis wminda naTels gadmoRvris~. am
sityvebiT igi odnav wamoimarTa da miwaze wamojda kvnesiT. qveyanaze yvelaze
metad axla dasveneba surda, am dros ki sicili gaisma, maTi sicili.
`Tqven ki, qinqlebi xarT, – Cailaparaka man, –`Tqven ki kanalizaciis virTxebi
xarT, me msoflio omis veterani gaxlavarT, me davdiodi mkvdrebsa da momakvdav-
ebs Soris, me Sevicani SimSili, wyurvili, SiSi da SeSliloba. dasisxlianebuli
davcemulvar sisxliT gaJRenTil miwaze, fexi wamomikravs Savbneli msoflio
tkivilisa da siZulvilisaTvis, magram ai, gadavrCi da vicini, axla ki Tqveni droa,
JRvintlebo, me mainc vicxovreb, roca Tqven dagasaflaveben da dagiviwyeben,
Cemi suli ifrens am dedamiwis Tavze maSinac ki, rodesac Caqreba da gaqreba am
dacarielebul samyaroSi ukanaskneli mze. dabolos, vin oxrebi xarT, dalaxvros
RmerTma?! ai, me loTi vici rom mTvrali var, da nuRar meubnebiT, rom mTvrali
var, me TviTon vici, ra donis mTvralica var. me mTvrali var codniT, Tqven ki
virTxebi, mTvralebi xarT umecrebiT, axla ki mixvdiT, Tqven virTagvebo, xelaxla
unda daibadoT manamde, sanam mokvdebiT, sikvdilisa ki Tqven geSiniaT: geSiniaT
sunTqvis, TvalSi gamoxedvis, laparakis, moZraobis. geSiniaT ar daeceT quCaSi,
geSiniaT radgan ggoniaT, rom Cven mxolod sxeulisa da sisxlisgan varT Sedge-
nilebi, ra xarT, ra xalxi xarT saerTod, ha?
1936 w.

safiqrali
àdamianis guli Zalian mZimea imisTvis, rom martom zidos~.

nodar dumbaZe
`vah, dedas Tqvensas yvavebo, cud dros CamigdeT xelada~...

vaJa-fSavela
`nu ganikiTxav, raTa ara ganikiTxneT~.

saxarebidan

`kai ymis~ fenomeni, erovnuli arqetipi da kosmosuri mTlianobis principi
VJYFRDTSB VTSJHVTNT
`ÊÀÈ ÞÌÈÑ~ ÔÅÍÎÌÅÍÈ,
ÅÐÎÂÍÓËÈ ÀÐÜÅÒÈÏÈ ÄÀ ÊÎÑÌÎÑÓÐÈ
ÌÛËÈÀÍÎÁÈÑ ÏÐÈÍÖÈÏÈ

monakveTi meTormete
xalxuri äéå äàóéàìäàû ìçèàíè.

àðö âåôõâè èþî úàáàíè
ËÅÜÑÈ ÂÅÔÕÂÈÑÀ ÄÀ ÌÎÞÌÈÑÀ àðö ÷åì øâèë øàõâäà ÿêâèàíè,
èìàû äàõîöåñ åðûóðûè,
ìîþìåìà ïèðøèøâåëàìà,
àð äàð÷íåí ñèðöõâèëèàíè~.
øèáí ãàèàðíà êëäèñàíè.
òèðèëèû ùþëóëåáñ óõâåâäà
ìîèíàäèðà, äàëàõíà,
âåôõâèñ êëàíÿåáèû äàÿðèëñà,
áèëèêíè ÿèóõèñàíè.
`øâèëî, àð ìî¸êâäè, øåí ãýèíàâ,
øàìàõäåñ êëäèñà ûàâçåäà,
äàüàíöóëè õàð úàôèûà,
õîðîíè úèõâåáèñàíè,
åñ øåíè úàÿâèñ êàëûåáè
úèõâñà ûîô äàõêðà áåðõåíñà,
òèàëìà ðîãîð äàôëèûà?
ÿàëàñ úàõí èüíåñ ðüèñàíè.
øåíö èìèñ ñàôåð þîôèëõàð,
øàéâàðäà âåôõâñà íàùîëñà,
õìàëè üíåâàøè ãàãèöâäà.
äðîí èþâíåí øóàéìèñàíè
àðö èìàí ìîãöà ìåòè äðî,
âåôõâè ðî ùàìîóôðèíäà,
àéàðö øåí äààöàëèà,
ûâàëíè àðèñõíà õûèñàíè.
âåéàðö øåí äàèôàðèå
øàèáíåñ âåôõâè, ìîþìåè,
øåí õåëû íàÿåðè ôàðèà,
ìàøèí äàèýðíåñ ìèùàíè,
âåéàðöà âåôõâìà òîòåáè, –
êëäååáè ÷àìàèíãðèâíåñ,
õìàëìà äàêóùà ýâàëèà.
øòîí äàèëåùíåñ òþèñàíè.
ìàãèñ ìåòñ àéàð ãèòèðåá,
äðî àéàð äàð÷à ìîþìåñà,
øåí àð õàð ñàòèðàëèà.
õàííè ðîì ¸üîíäåñ öäèñàíè.
ëàøüàðøè, ìåêîïàðøèà
ôàðñà óôàðåáñ, âåð ¸ôàðàâñ,
àð èþàâ ñàùóíàðèà!
âåôõíè ÷üàðíèà êëäèñàíè,
ìøâèäîáèû, úâàðè ãåùåðîñ,
ãàçèû ãààðûâíà êàëûàíè,
åãåö ñàìàðèñ êàðèà.
úàÿâèñà, úàâøàíèñàíè.
åðû øâèë õî ìàèíö ãàãçàðäå
ìîþìåìàö õåëøè èþàðíà
âåôõâåáûàí ìåîìàðèà~.
âàäàíè ûàâèñ õìëèñàíè.
õàí âåôõâè, õàí ûàâèñ øâèëè
ìàøèí ãàóÿðà ôðàíãóëìà
åëàíäåáîäà ìýèíàðñà,
äðîí èþâíåí ùàüöåâèñàíè.
õàí âåôõâè âèûîì èìèñ øâèëñ
ôåõâè êëäåû ãàäàåêèäà,
òàíçåèû à¸þðèñ ðêèíàñà,
÷àìîàùèûíà üâèøàíè.
õàí êèäåâ èìèñè øâèëè
âåôõâñ ãàäààâëåâñ þèðàñà.
ûàâàä êëäèñ ûàâçå øåìîùâà
àè, àì ñèçìðåáñ õåäàâäèñ,
ìîþìå ñóëàìîìäèíàðè,
ãàìàåéâèýèñ ìòèðàëñà.
üâèøàñ ìè¸éåáàâñ ùèûëàäà,
õàí èôèüðåáäà, óäåäîä
ñèñõëè çåä ÷àìàìäèíàðè.
ãàçäà âèíà ûüâà øâèëèñà,
âèí åòþâèñ ìàãèñ äåäàñà,
èüíåáà âåôõâèñ äåäàè
êàðñ óñõåäñ üàäàã-ìêèûõàâíè, –
÷åìçå ìùàðåäà ñòèðèñà,
`óåðûîä êè ðà èõàðúíåñ
ùàâèäå, ìåö èü ìèâèäå,
÷âåí ìîíàäèðíèñ èñàðíè!~
ñàìýèìàð óûõðà ÿèðèñà,
èàðåáîäà äåäàè
èñèö ìèàìáîáñ àìáåáñà,
òèðèëèû, ûâàëöðåìëèàíè:
ìåö óûõðà ÷åìè øâèëèñà.
`÷åì øâèëñ ãçàä âåôõâè øà¸þðèà
èìàñàö áðàëè åüíåáèñ
ãàúàâðåáóëè, òèàëè,
óùþàëîä õìëèû äàÿðèëèñà.
÷åì øâèëñ – õìëèû èìàñ – òîòèûà
xalxuri
ØÅÌÎÌÅÞÀÐÀ ÞÈÂ÷ÀÞÈ
øåìîìåþàðà þèâ÷àéè
ñàìçéâàðñ ìóõðàíèñ ãçèñàñà,
ïóðè ìûõîâà äà âàÿìèå
âóð÷åâäè ûàâûóõèñàñà.
õîðöè ìûõîâà äà âàÿìèå,
âóð÷åâäè õîõîáèñàñà,
éâèíî ìûõîâà äà âàñìèå
âóð÷åâäè áàäàãèñàñà.
öîëè ìûõîâà äà âåð ìèâåö
ìèìþâàíäà ñèäåäðèñàñà.
àí êè öîëñ ðîãîð ìèâöåìäè
øâèëñà ãàçðäèëñà ñõâèñàñà.
õåëè ìî¸õâèà, àêîöà,
ìîçèäíà íàùíàâñ ûìèñàñà,
øåñòèðà ñàáðàëî üàëìà:
`âàè öîëñ öóäèñ þìèñàñà~.
ìåö ãóëìà âåéàð ãàìèýëî,
ìîâçèäíå âàäàñ õìëèñàñà,
óìàëâå èìàí äàìàñùðî,
åëâàñà ¸ãâàíäà öèñàñà.
ìàãðàì äàóöûà ìóõàíàûñ,
âåíàöâëå ìàäëñà éâûèñàñà,
àõëà ìå øåìîâóüíèâå,
âåíäâå ìàäëñ ëàøðèñ úâðèñàñà.
ãàâÿåðè öõåíè äà êàöè,
ùâåðèö ìîìèõâäà üâèøàñà,
àð èþî éèðñè, ìîøîðäà
öüåðàñ íàûåëèñ ìçèñàñà.
àüåû ìå âêâäåáè, èüèû èñ,
üàëè ùàâèäà ñõâèñàñà.
xalxuri
ÛÀÂÔÀÐÀÂÍÅËÈ WÀÁÓÊÈ
ûàâôàðàâíåëè ÿàáóêè
àñïèíýàñ üàëñà ¸þâàðîáäà,
çéâà ¸üîíäà ùèíàä ñàâàëè,
ãàñâëàñ øèã àðà çàðîáäà.
üàëè àíûåáäà ñàíûåëñà,

monakveTi meTormete
ñàíûåëè êåëàïòàðîáäà,
âàæè ìèàíãðåâñ òàëéåáñà,
ãóë-ìêåðäè àðà ÷üàìîáäà,
öàë õåëèû äîëàáè ìèàüâñ
öàë õåëèû íèàâ-üàðîáäà.
çéâèñ ãàéìà åðûè ñàíûåëè,
ãàìîéìà êåëàïòàðîáäà.åðûè àâñóëè áåáåðè
âàæèñûâèñ àâñà ëàìîáäà.
ñàðêìåëçå àíûåáóë ñàíûåëñ
àüðîáäà, àáåçàðîáäà,
ûàí àìàñ åóáíåáîäà:
`ùèíàäàö åãà ãþâàðîáäà!~
éàìå ÷àìîäãà ùþâäèàäè,
óêóíñ ðàìåñà ¸ãâàíîáäà,
òàëéà òàëéàçå íàöåìè,
âàæèñ ÷àíûüìàñà ëàìîáäà.
äà¸êàðãà ôîíè, øåøÿèðäà,
ìîðåâè áîáîüàðîáäà,
ãàûåíäà äèëà ëàìàçè,
êåêëóöèñ ûâàëåáñ ¸ãâàíîáäà,
ùþàëñà äàåõð÷î ÿàáóêè,
ÿîðîõçå åãäî, üàíîáäà,
ùèûåëè ìîâèñ ïåðàíãè
çåâèäàí äà¸ôàðôàðîáäà,
ëåøñ äàñúäîìîäà çåä îðáè,
ãóëñ óãëåúàâäà, õàðîáäà.
vaJa-fSavela
ÊÀÈ ÞÌÀ
(ÕÅÂÑÓÐÓË ¸ÀÍÃÇÅ)
êàðã þìàä âèíà âñûüâàû, âàæåáî,

íàûüâàìè àðà ãâðöõâåíîäåñ,
ìñìåíëèñ ãóëñ àáîðãîâåáäåñ,
àðàâèñ àðà ñùþåíîäåñ?
âèíà, âèí àðè êàè þìà,
âèñ òàíçå õìàëè ¸øâåíîäåñ?
ìèäèû, èü ìèäèû, ñàäàöà
õàëõè õàëõçåäà éåëàâäåñ:
ìòåðè ÷âåí ãâöåìäåñ, ÷âåí – ìòåðñà,
õìëåáè, õàíúðåáè åëàâäåñ.
ñèñõëèñ òáà ìóõëåáñ ñùâäåáîäåñ,

öîöõëåáè ìêâäðåáñà ñûåëàâäåñ;

ôàðåáèñ äàäãåñ úéðäååáè,
ûâàëåáè ûâàëåáñ ñùâåëàâäåñ;
ìîöèüóëîáäåí òþâèàíè,
øóáåáè øóáåáñ ñùâåðàâäåñ;
ÿèàôðàä ìóçàðàäåáñà
ñèñõëèñ ùâèìàè ¸ôåðàâäåñ;
äàãåëàîáäåñ ñèêâäèëè,
ñóäàðàåáñà ¸êåðàâäåñ.
âèíö ìèåãåáîñ ìòåðñ ùèíà,
ùèí-ùèí âèíö ðèñõâàñ åòþîäåñ,
ñàõå-ñèñõë-ãàäàìäèíàðè
òêèâèëñ àð ãàìîèòþîäåñ,
ûàâçàðñà ñöåìäåñ ñèêâäèëñà,
çåä üîðåáóëàä ôðèíàâäåñ,
ñèöõåøè ñèîä äà¸áåðîñ,
äààûáîñ, ðîöà ¸þèíàâäåñ,
ïèðâåëàä îìèñ äàìùþåáè,
áðýîëèñ âåëñ áîëîñ ñùèðàâäåñ;
ñõâàíè èþîôäåí íàäàâëñà,
èñ èñåâ ìòðèñ ùèí ãðãâèíàâäåñ;
ìèýéâíèëñà ñàóôðîñîñà
àìõàíàãåáñâå ñùèðàâäåñ.
äàðàúàä åäãàñ ëàøüàðñà,
ðîñ èñ éðìà ýèëèû õâðèíàâäåñ.
ñùîðñ ôèüðñ àýëåâäåñ ûåì-ñîôåëñ,
öäóíåáà àðà ñýèðàâäåñ.
ìòðèñ úàâðèñ åäãàñ ëîãèíè,
ìòðèñ úàâðè ñàáíàä ¸ôàðàâäåñ.
èü èäãåñ õìàë-àìîùâäèëè,
ñàö ýàëà àéìàðûñ ¸êâàëàâäåñ.
ãàáå÷àâåáóëñ ñèìàðûëåñ
óñàìàðûëîáà ñýàëàâäåñ.
ñõâèñà èóáíîñ ñàõåëè,
ûàâèñ ãàðúàñà ¸ìàëàâäåñ.
ìçåä èäãåñ õåâñóðåûèñà,
óõâàä øóüñ ÷àìî¸ëàëàâäåñ.
ñúîá, ìîêâäåñ ìøèåð-òèòâåëè;
êâäåáîäåñ, àðà ãìèíàâäåñ;
ûàâèñ ñàìàðõàä, ñóäðàäà,
ìàðòî ñàõåëñà ñùèðàâäåñ.
âàäéåãðýåëåáäåû öîöõàëñà,
ìêâäðèñà âñâàû øåñàíäîáàðè.
ùþëóëè ñöíàñ äåäèñ êîöíàäà,
ûàâèñ ëîãèíàä – ñàìàðè,

monakveTi meTormete
ñàêàöå – ûàâèñ ëóðúàäà,

üâà-ëîäè – íàáäàä ñàôàðè,
üàëèñà, ðýëèñà üâèûèíè
åãîíîñ ñèöèë-õàðõàðè,
äåíà öðåìëèñà – õîðõîøà,
éðóáåëûà ãàäìîíàþàðè.
ñóëåûñ1 øàâèäåñ õìëèàíè
ëàéè ëàéèñà öõåíèûà,
ùèí ìèóýéîäåñ àðùèâè
õìèû ìîþàøþàøå, ôðåíèûà.
üåáà óþèâëîí ãìèðåáìà,
ãàäàñðóëåáìà ÷âåíèûà.
åðåêëåì õåëè ìà¸õâèîñ,
äàèñâàñ ûàâèñ ãâåðäèûà,
ãàìàåãåáîñ ûàìàðè
ìöèíàðè, ûàâèñ ôåõèûà.
ãàõàðåáóëè óôàëè
êàðãñ þìàñ úâàðñ ñùåðäåñ çåíèûà.
àíãåëîçåáè õàðîáäåí,
àë-üàúíè èþâíåí ùþåíèûà.
àè, âèíàà êàè þìà,
ìîñàãîíàðè üåáèûà!
àðà ûüâåí, ñàäèàöåíî,
ðî ýðîõåáèâèû ñýéåáèûà;
éàìå ìàýéðåáè äàñùâåáèû,
äèëèû ìøèâðåáè ñäãåáèûà;
ûàâèñ úàìñ ÷àñöüåðû, ñàüâåþíîä
àðö ðîñ àð ãàìàñäãåáèûà.
ûàâèñàä ñöîöõëîáû, ìöîíàðåä
ëåøè àëàéîû, ¸êâåáäèûà;
ãàèãåáû êàðãèñ ãàðúàñà,
ãùþèíñû äà øóðèûà õäåáèûà;
óüìàä ÷àìà¸ëåâû ñèöîöõëåñ,
óüìàä ñàôëàâøè ñùâåáèûà,
äà¸êàðãàâû ñààüàîñà,
âåðö ñàèüèîñ ñùâäåáèûà.
àð èöèû, äàñ÷íäèû ðèñàäà,
àí ðèñàûâèñà ¸êâäåáèûà!
1909 ù.

xalxuri
ÊÀÈ ÞÌÀ
ñàìè àð ãàèùóðûíåáà:
ìãåëè, àðùèâè, êàè þìà.
ìãåëè àð ìàøëèñ ìãëîáàñà,
êàè þìà – ìàìàöîáàñà,
àðùèâè – àðùèâîáàñà,
ìûèñ þóðåû ûàìàøîáàñà.
ìãåëè ãàèâëèñ ìûàçåäà,
íàìè ãàáåðòþèë äàð÷åáà,
äàèõóëóçíåáñ àðùèâè,
ìûèû áàðàä ÷àìîâàðäåáà,
äàèÿåðñ øóíèñ ûèêàíñà,
õîðöè ýâåàëàäâå äàð÷åáà.
**
ìàøèí êàðãèà êàè þìà,
ðî äèëà áèíäèû äãåáîäåñ,
èöâàëìäåñ ãðèëñà ðêèíàñà,
`îìñ âèüàì~, èüàäíåáîäåñ.
õâàäè ðî ¸õðàâäåñ ëàãàìñà,
ùàéìà-óêóéìà äãåáîäåñ,
åûîûüðîâåáäåñ ìõåäàðè,
òþâèà òàíçåäà õâäåáîäåñ.
daimaxsovre
ÌÈÛÈ – ìèûè ýâåëáåðýíóëè ñèòþâàà äà ûüìóëåáàñ, ãàäìîöåìàñ íèøíàâñ. ìàñøè ìõàòâðó

ëàäàà ãàäìîöåìóëè óýâåëåñè àäàìèàíåáèñ ùàðìîäãåíà ñàìþàðîçå, áóíåáèñ ñàè
äóìëîåáåáçå.
üàðûóë ìèûåáñ ñðóëè äà ïèðâàíäåëè ñàõèû ÷âåíàìäå àð ìîóéùåâèà. ìàûè
íàùèëåáè äà âàðèàíòåáè øåìîíàõóëèà ýâåë õàëõóð ûüìóëåáåáøè, çéàïðåáñà äà
ëåüñåáøè. miTebis Sesaxeb salustusi werda: ès arasodes yofila, magram
yovelTvis iyo~. tertuliane: `namdvilia, radgan SeuZlebelia~.

monakveTi meTormete
xalxuri
ÕÎÃÀÈÑ ÌÈÍÄÈ
õîãàèñ ìèíäè êâäåáîäà
ìçå ùèûëäåáîäà, öõðåáîäà,
öà ÿåõäà, ìèùà ãðãâèíàâäà
ñóëè ãâèàíà ¸õäåáîäà,
÷àìîäèîäà ìàñêâëàâè
ìûâàðåö óêóéìà äãåáîäà,
üîð-øàâàðäåíè, àðùèâè
ñó ìõðåáèû èõîøåáîäà.
ìàéëèñ ÿèóõèñ íàäèðè
ñàòèðëàä åìçàäåáîäà,
öõåíè èìèñè òèàëè
ëóðúà òîòçåäà äãåáîäà.
öîëè èìèñè áå÷àâè
ñóë øàâàä èìîñåáîäà;
äåäàñ èìèñàñ ñàáðàëîñ
òèðèëñ àéàðà ¸õäåáîäà,
ìàìà èìèñè ñàáðàëî
ûìà-ùâåðèû èõîøåáîäà.
SoTa niSnianiZe
ÁÀËÀÄÀ ÏÐÎÔÅÑÎÐ ÆÎÐÄÀÍÈÀÑ ÃÌÈÐÎÁÀÇÅ
1962 ùåëñ ðèî-äå-æàíåèðîñ ìàõëîáëàä öåöõëìîêèäåáóëè ûâèûìôðèíàâè îêåàíåøè

÷àâàðäà. ïðîôåñîðìà æîðäàíèàì ûàâèñè ìàøâåëè ðãîëè åðû óáèëåûî ãîãîíàñ äàóûìî,
ûâèûîí êè öóðâà àð èöîäà äà äàèéóïà.
I
ìêåðäøåíãðåóëè áîèíãè ìêâäàð âåøàïèâèû òîêàâñ,
çéâà ûàâçå ùàóõóðèà, ðîãîðö êåèñàðñ òîãà.
úãðåûà... þâèðèëè... ÷î÷üîëè... äà ãàíùèðóëûà øèøè
úåð êèäåâ àóôåûüåáåë íàéìèñ ùààãàâñ øèøèíñ.
èñâðèñ øòóðìàíè áðýàíåáåáñ...
ìàøâåë ðãîëèâèûè èñâðèñ,
æèëåòñ èöâàìåí... ýåáíà àüâû ñêàìèñ íàòåõèñ... ôèöðèñ.
êàðñ àùþäåáèàí çðèàëèû... çéâàö èôîôðåáà ñàìòðîä,
àì öîäâèñ îðîìòðèàëøè ýàéëè âåð èöíîáñ ïàòðîíñ.
äà ðîöà ìûëàä øåèøàëíåí ìîñàëîäíåëè ñàôðûõèû,

áàâøâèñ òèðèëè ãàèñìà, ðîãîðö ÿþëîïèíè áàðòþèñ.

óáèëåûîà ãîãîíà... äà óïèðâåëåñ þîâëèñ,
àðö æèëåòè àüâñ ñàáðàëîñ äà àðö ìàøâåëè ðãîëè.
âèéàöàì ðãîëè ìîèõñíà... ûàâè ãàäàäî ìñõâåðïëàä...
äà èì ùàìñ øàðàâàíäåäè ñàêóûàð õåëèû åïþðà.
II
`äåäàåíèû~ ãàçàðäåñ, ìåãðóë èàâíàíóðèû,
àâûàíäèëèñ àíäåðýèû, öîòíåñ öõåíèñ ûüàðóíèû.
ñàùþàë õàðèñ òèðèëèû, ÷èîðàñ ñèáðàëóëèû,
ìàãðàì ïèðâåë þîâëèñà, áàâøâåáèñ ñèþâàðóëèû
ôðûåáñ èñõàìåí üàðûóëè úåúèë-ñàëàìóðåáè,
ìãëèñ ëåêâåáè üàðûóëè, üàðûóëè àìóðåáè.
III
ûüâåí äèäè åðèñ øâèëè õàðû, î, äèäè åðèñ, ìèñèñ,
üâåþàíàì èöèñ àìèòîì äèäåáóëåáà ìèñè.
ûüâåí äèäè üâåþíèñ øâèëè õàðû, ìàãðàì èöîäåû, áàðåì,
àðèñ ïàòàðà êîëõåûèö – äèäûà ðàèíäûà ìõàðå.
ìèñèñ, ûüâåí óêâå ãàûõîâäèû, ûüâåí óêâå ãüâèàû äåäà,
áåäíèåðè õàðû, ýâèðôàñî, áåäíèåðè õàðû ìåòàä,
äà âèíö ñèöîöõëå ãà÷óüàû, ûó ãàãîíäåáàû íåòà?
ûüâåí ãåñèçìðåáàû èñ êàöè äà âåðö èâèùþåáû ðàäãàí
ìàøâåëè ðãîëè èì ñóëìíàûñ øàðàâàíäåäàä àäãàñ.
ìîáðýàíäèû, ðîãîðö øâèëîáèëñ,
èñå ìèãèéåáû, ìèñèñ,
ìîáðýàíäèû, ýâåëè åðè âàðû,
âèñ ðîãîð äàâõâäåû âèöèû,
ãâèþâàðñ ìçå, ìûâàðåö üàðûóëè, ìàãðàì îðèâå ìãîíè,
öàä ãâèêèäèà ñòóìðèñûâèñ, ðîãîðö ìàøâåëè ðãîëè.
daimaxsovre
ÁÀËÀÄÀ – áàëàäà àðèñ èñòîðèóë-ëåãåíäàðóëè øèíààðñèñ, ñàãìèðî õàñèàûèñ ñèóæåòó

ðè ëåüñè. ìèñè ñàìøîáëîà øóà ñàóêóíååáèñ ñàôðàíãåûè. èãè ôàðûîä èþî
ãàâðöåëåáóëè åñïàíåûñà äà èòàëèàøè, ñàäàö èñ öåêâà-ñèìéåðèû ñðóëäåáî
äà. àüåäàí ãà÷íäà ìèñè ñàõåëùîäåáàö – èòàëèóðàä àëëåðå öåêâàñ íèøíàâñ.
áàëàäàì ìðàâàëè öâëèëåáà ãàíèöàäà. äàêàðãà ñàöåêâàî-ñàñèìéåðî õàñèàûè,
ûàíäàûàí ÷àìîñöèëäà ôàíòàñòèêóð-ëåãåíäàðóëè åëåìåíòè, ãàýëèåðäà
ñèíàìäâèëèñ ãàíñàõèåðåáèñ íàêàäè äà ñõâà.
äéåñ áàëàäàä ìè÷íåóëèà ñàãìèðî õàñèàûèñ ìöèðå ôîðìèñ ñèóæåòóðè
ëåüñè.

monakveTi meTormete
SoTa niSnianiZe
ËÅÃÅÍÄÀ ÈÀÍÎØ ÊÎÐ÷ÀÊÇÅ
èàíîø êîð÷àêè – ãàìî÷åíèëè áàâøâûà åüèìè, ñàáàâøâî ìùåðàëè äà ñùàâëóëè èþî. ìàí
ãåðìàíåëûà òþâåîáàøè ñèêâäèëìèñúèëè åáðàåëè áàâøâåáè âèûîì ñàçåèìî êàðíàâàëçå
ìèèþâàíà, ãàìõèàðóëåáóë ïàòàðåáñ ãàçèñ êàìåðàøè øåóýéâà äà ìàûûàí åðûàä äàèéóïà.
I
– áàâøâåáî, áàâøâåáî, õâàë øîáàà,
áàâøâåáî, õâàëå êàðíàâàëèà.
èüíåáà íàýâèñ õå, ûàìàøîáàíè
äà ñà÷óüðåáè, ðàö ìûàâàðèà.
ð÷åóë àðòèñòåáñ ãçàâíèñ âàðøàâà...
òèêèíåáñ, íèéáåáñ àõàëè ìîäèñ.
þèæèíàñ ñöåìåí áàâøâåáè – âàøààà!
õâàë ûîúèíåáèñ ûåàòðè ìîäèñ!..
õâàë äàðàçìóëíè ãàâàëû, áàâøâåáî,
ñèìéåðåáèû äà òðàíñfàðàíòåáèû,
ÿðåëè ôàðíåáèñ öàøè àøâåáèû
ñàáàâøâî ûåàòðñ êàðñ ìèâàäãåáèû.
õâàëèñ ûàäàðèãñ ðîì ìàëå ìîð÷åñ,
ÿðèñ èàíîøè üàéàëäèñ äðîøåáñ.
ÿðèñ èàíîøè íèéáåáñ, ïàðèêåáñ,
ÿðèñ äà éèìèëûàí åðûàä àðèãåáñ.
– ùþíàðàä, áàâøâåáî, íó ìûõîâû êîìåíòàðñ,
ìàäëîáà âóûõðàû áàòîí êîìåíäàíòñ,
ýèà êîìåíäàíòñ,
êåûèë êîìåíäàíòñ.
àðà, àðàâèí àð ãûõîâû êîìåíòàðñ...
äà êèûõâà ìàèíö ìî¸ãàâñ øåíèøâíàñ:
– ýèà èàíîø, ûõîâåû êîìåíäàíòñ,
õâàëå ûåàòðøè àäðå øåãâèøâàñ.
II
– ïàí, ûüâåíñ ùèãíåáçå áåâðñ óòèðèà,
þðìîáèñàñ áåâðúåð ãâèÿèðèñóôëå,
– ïàí, – ìîùèùåáèû àìáîáñ óíòåðè –
ûüâåí êîìåíäàíòè ãàûàâèñóôëåáû!
`àðà, áàâøâåáî, íó øåøèíäåáèû,
íóðö åÿâèû ìèìçåðû, íóðö øåøôîûåáèû,
÷åìî ìøèåðî, ìôðûõàëî ÷èòåáî,
ûüâåíñ ñèêâäèëøèàö âåð äàãøîðäåáèû.

ûüâåí èàíîøè àð ìèãàòîâåáû,

ûàâèñóôëåáà àð ñóðñ ðèîøè,
ïàùèåáè õàðû, ¸îäà ïàòðîíè
èüàö ãÿèðäåáàû ñàèüèîøè~.
III
àìáîáåí: þîâåë àõàëùëèñ éàìåñ,
ðîöà ìéåðèàí äà éâèíîñ ñâàìåí,
öàä èìàðûåáà ñõâà êàðíàâàëè
äà éâûèñ ùþàëîáèû õåäàâñ ìðàâàëè,
þìàùâèëèà ûó îìãàäàõäèëè:
âèéàöà êàöè ûìåáäàûîâëèëè
ðîãîð ìèóýéâèñ âàðøàâèñ öàçå
ïàùèà àíãåëîñåáèñ ðàçìåáñ.

monakveTi meTormete

Cagvra, Seuracxyofa da Zaladoba
monakveTi mecamete

monakveTi mecamete
nodar dumbaZe

HELLADOS
– jemal, skripka!
– ianguli, lawirako!
– jemal, qamo!
– ianguli, wuwko berZeno!
– jemal, wirpliano!
– patarebis yoCo!
– virisTavo!
– viris mwyemso!
– gogoebis maCalka!
– xuligano!
– Tbiliselo harifo!
– Seni deda vatire, ianguli!
– imana su ine prostikasa ineka, jemal!
...
soxumeli berZenis xristo aleqsandridis Svili iyo ianguli. nafotiviT Tx-
elsa da beWebganiers swori, lamazi cxviri, naxSiriviT Savi Tvalebi da maimuni-
viT grZeli xelebi hqonda. rom idga, muxlebamde wvdeboda uzarmazari torebi.
ToTxmeti wlisa iyo. Tavis tol ubnis biWebs SiSis zars scemda. saocari Cxubi
icoda, or-sam biWs erTad gaasilaqebda, xels ar gaanZrevinebda. katasaviT swrafi
iyo, kaJiviT magari da janmrTeli. zamTar-zafxul satinis Savi xalaTiT dadioda,
mkerdgaReRili.
veneciis gzatkecilze cxovrobda, mdinare CalbaSis piras, mamamisTan erTad.
deda ise pataras gardacvloda, arc ki axsovda. miwis nakveTi hqondaT, xelisgu-
lisodena bostniT. erTi Zroxa hyavdaT, erTic nacrisferi Cokina. rZes, mawons da
mwvanils hyiddnen mezoblebSi da soxumis bazarSi, ianguli arsad ar swavlobda,
mamamiss exmareboda meurneobaSi da xandaxan virsac dahyveboda savaWrod. danaar-
Ceni dro quCaSi iyo gadebuli. rkinigzis gadasasvlelTa idga xolme, skolidan
dabrunebul biWebs jibeebs uCxrekda, zogs ZaliT, zogs nebiT, TuTuns, xurda
fuls, brWyviala nivTebs, jaWvebs, ferad fanqrebs, kalmistrebs arTmevda, meore
dRes imave nivTebs imave biWebTan SeRavaTian fasebSi hyidda. mere TavianTsave
fulze eTamaSeboda, ugebda, jibeebgatenili brundeboda Sin.
ase grZeldeboda yoveldRe.
am ToTxmeti wlis diqtators yurmoWril monebad hyavda mTeli veneciis gzat-
kecilis biWebi da maT Soris Cemi deidaSvili kokac.
ubnis yoCi iyo ianguli.
Cveni nacnoboba 1938 wlis Semodgomaze daiwyo. deidaCemma ninam, obloba rom

ar megrZno, Tbilisidan Camosuli meore dResve mTel soxumSi saxelganTqmul

musikis maswavlebel elena mixailovna navdrodskaiasTan mimiyvana da muxlebSi
Cauvarda:
– obolia, dedamisi violinoze atarebda, udedoba da obloba rom ar igrZnos,
uars nu metyviT; sxvas rom axdevinebT, ori imdeni gamomarTviT, oRond aiyvan-
eTo.
navrodskaiam jer smena gamisinja, mere notebis kiTxvaSi gamomcada, TiTebze
damxeda, nikapis qveS xeliT koJri momisinja, erTxans iyoymana, Semdeg meore
oTaxSi gavida. violino gamoitana, simebi mouSala da aawyveo, miTxra. deidaCemi
SeSinebuli miyurebda da, rodesac violino avawyve, SvebiT amoisunTqa.
– aba, axla beThovenis „zazuna` daukari! – miTxra elene mixailovnam, savarZelSi
Cajda da mosasmenad moemzada. beThovenis xsenebaze deidaCems saqcieli wauxda.
– pativcemulo elena mixailovna, iqneba sxva, ufro patara kompozitori
gekiTxaT?! – sTxova navrodskaias da cxvirsaxociT Sublze gamocvaruli ofli
daimSrala.
– rogor, „zazunas` ar ukravs? – hkiTxa gakvirvebulma navrodskaiam deidas da
warbebi azida.
me mivxvdi, rom dadga is sanatreli Jami Cems cxovrebaSi, rodesac saSualeba me-
Zleoda Tavi damexsna musikis monobis uRlisagan, romelSic eqvsi wlisam Semaba de-
daCemma da umowyalod mxednida, sakmarisi iyo axla, am wuTSi, meTqva erTi magiuri
sityva – „ara`, rom yvelaferi damTavrdeboda, magram ar vici deidaCemis tanjulma
saxem, navrodskaias gakvirvebulma gamoxedvam, cameti wlis bavSvis ganuzomelma
pativmoyvareobam Tu CemTvis gaurkvevelma kidev raRac Zalam xelSi amaRebina
violinos xemi da oTaxi „zazunas` martivi da ganialuri melodiiT aivso.
rodesac dakvra davamTavre, deida ninas Tvalebi cremliT hqonda savse, nav-
rodskaias ki saxeze kmayofili Rimili efina.
...da elena mixailovna navrodskaiam amiyvana.
rodesac Sin vbrundebodiT da rkinigzis gadasasvlels mivuaxlovdiT, ianguli
qvafenilze ijda fexmorTxmuli da kakals amtvrevda aguris natexiT.
– gamarjobaT, nina ivanovna! – miesalma igi deidas, roca CavuareT.
– gagimarjos! – mokled upasuxa deidam.
– koka sadaa? – hkiTxa iangulim.
– koka SensaviT usaqmo ki ar aris, skolaSia! – upasuxa deidam.
– eg vinRaa?
– Seni saqme ar aris! – Tqva deida ninam da win gamigdo.
iangulim gabmulad daustvina. Cven gza ganvagrZeT.
– eee, skripka! – momesma uceb. gakvirvebulma movixede.
iangulis cali Tvali moeWuta, kiseri moeRrica, ena gamoeyo da marjvena xels
marcxenaze xerxiviT isobda. mivxvdi, me majavrebda violinos dakvraSi. brazisgan
guli yelSi momebjina.
– maimuno! – davuZaxe da muSti movuRere.
– xval gamoiare, SeSa maqvs dasaxerxi! – mipasuxa siciliT.

monakveTi mecamete
– Sen ar moiSale xulignoba? – ukmayofilod gadaiqnia Tavi dedaCemma.

– vin aris? – vkiTxe me.
– berZnis biWia, ianguli, mamimiss rZe daaqvs CvenTan. ar daginaxo magasTan gav-
lili, xuligania, dRe da Rame quCaSi gdia.
me isev movixede ukan, ianguli damtvreul kakals arCevda, Tan gamomwvevad
micinoda.
...
mecamete skolaSi siaruli, romelSic deidaCemma momawyo, rkinigzis lian-
dagze gavliT miwevda, ase rom Cemi da iangulis yoveldRiuri Sexvedra TiTqmis
gardauvali Seiqmna.
daaxloebiT erTi Tve yuradRebas ar maqcevda. idga ubnis biWebSi da, rogorc
yovelTvis, koWobanas an paJarobanas TamaSobda.
erTi ki iyo, rogorc ki Tvals momkravda, imave wuTSi, Cems dasanaxavad, vinmes an
quds Camoafxatavda Tvalebze, an panRurs amohkravda, Tan iribad gamomxedavda.
mec ise Cavuvlidi, TiTqos fexebze mekida iangulica da misi mrevlic. ise ki
erTi suli mqonda, biWebSi gavreuliyavi da iangulis msgavsad mec meCvenebina
Cemi Sno da marifaTi, magram jer ubanSi ucxo, uamxanago, umegobro da udamqaSo
viyavi, gverdiT Cemi umcrosi deidaSvilis, kokas garda aravin momdevda, da amitom
misvlas ver vbedavdi, erTs ki vgrZnobdi, Cveni urTierToba laRumis patruqiviT
TandaTan iwveboda, pataravdeboda, fistons uaxlovdeboda, da erT mSvenieri
dRes ifeTqebda.
...da zustad erTi Tvis Tavze es dRec dadga.
elena mixailovnas mowafe hyavda. me mosacdelSi vijeqi da Cems rigs velodi.
mrgval magidaze akvariumi idga da Sig wyalmcenareebsa, lamaz niJarebsa da qvebs
Soris maraosaviT farflebgaSlili oqros Tevzebi dasrialebdnen, Tan pirs sa-
sacilod afCendnen da haeris buStebs uSvebdnen. ratomRac momeCvena, rom Tevzebs
sastikad SiodaT da amitom wrialebdnen. saswrafod amoviRe jibidan gazeTSi gax-
veuli Savi purisa da yvelis buterbrodi, wvrilwvrilad davfSveni da akvariumSi
Cavyare, wylis zedapiri Savi purisa da yvelis nafxvenebiT daifara. Tevzebi jer
dafrTxnen, qvebsa da niJarebs amoefarnen, Semdeg, TiTqos mixvdneno Cems keTil
ganzraxvas, safaridan gamocvivdnen da gaSmagebiT Seesivnen saWmels.
uzomo kmayofilebiT vumzerdi oqros koriantels. akvariumi patara okeanesaviT
Relavda da boboqrobda. Tevzebi TavdaviwyebiT trialebdnen da cekvavdnen. mere
TandaTan ukles TamaSs. akvariumi dawynarda da damSvidda. axla muceldaberili
da damZimebuli oqros Tevzebi zantad dacuravdnen minanqris niJarebsa da qvebs
Soris, rigrigobiT modiodnen minis kedelTan da TiTqos madlobas meubnebiano,
kudis odnavi moZraobiT tokavdnen Cems win, uceb erTi maTgani, romelic yvelaze
ufro didi iyo, gulaRma amotrialda da zurgze daiwyo curva. gakvirvebuli mi-
vCerebodi am ucnaur sanaxaobas. male sxva Tevzebmac mibaZes. akvariumi TiTqos
Tavdayira amoatrialeso, axla yvela Tevzi gulaRma curavda Sig, Tan gamalebiT
amuSavebdnen layuCebs... wyalSi xeli Cavyavi da Teevzebis waRma gadmobruneba
vcade, magram amaod, isini kvlav gulaRma wvebodnen, SeSinebulma saswrafod amo-

viRe xeli wylidan. mivxvdi, rom moxda raRac saSineleba. male akvariumSi sicocxle
Cakvda. mowamluli oqros Tevzebi usulod tivtivebdnen wylis zedapirze. tanSi
SiSis Jruantelma damiara, violinos budes xeli vstace da gasaqcevad movemzade,
magram uceb kari gaiRo da oTaxidan elena mixailovna gamovida. igi Cemze adre
mosul moswavles moacilebda, Tan raRac darigebas aZlevda.
– Semodi! – miTxra man, rodesac mowafe gaacila. me gaSeSebuli videqi.
– Semodi, Semodi! – gamimeora man, mxarze xeli damado da msubuqad mibiZga oTax-
isken. adgilidan ar davZrulvar.
– gakveTili ar ici? – mkacrad mkiTxa elena mixailovnam da kvlav rom ar gaveci
xma, gakvirvebulma Tvali gaayola Cems gaSterebul mzeras... da moxda is, risi
warmodgenac mxolod iqTiologebs SeuZliaT. muxlmokveTili elena mixailovna
savarZelSi CaeSva, tuCebi gaulurjda da xmis kankaliT mkiTxa:
– Ты что наделал, паршивый мальчишка?!
– me ar megona, elena mixailovna, me mxolod Savi puri da yveli Cavuyare...
– Отравил! – amoigmina man sasowarkveTiT. mere Tavi xelebSi Cargo da Svilmoklu-
liviT aqviTinda, maxsovs, rogor vluRluRebdi, Tavs vimarTlebdi da vcdilobdi,
rogorme damemSvidebina musikis maswavlebeli, magram yovelive amao iyo... igi adga,
akvariumTan mivida, saTiTaod iRebda wylidan usulo Tevzebs, hkocnida, kvlav
akvariumSi abrunebda, Tan saocari sityvebiT ealerseboda.
– Милые мои, золотые, ненаглядные, отравили, убили вас.
mere Cemsken Semotrialda, saxe SeSlili hqonda, nikapi ukankalebda da Tvalebi-
dan Rvarad Camosdioda cremli. uceb gaSlili xeli moiqnia da iseTi sila gamawna,
Tavi Zlivs Sevikave, rom ar wavqceuliyavi.
– Вон из моего дома, варвар. Чтоб твоей ноги не было больше здесь! Вон!
me sila da cremli erTad gadavylape, violino iRliaSi amoviCare da uxmod
gamovixure kari.
Tavzardacemuli, Sercxvenili da cocxal-mkvdari movabijebdi saxlisaken.
rkinigzis gadasasvlelTan ianguli da misi damqaSebi paJarobanas TamaSobdnen.
gulma maTken gamiwia. Sin mainc ar mimesvleboda. biWebs rom davuaxlovdi, fexi
aviTrie, mere gangeb gavCerdi da davixare, viTom fexsacmlis Tasmas visworeb-
di.
– eee, skripka! – iangulis xma vicani. welSi gavimarTe da TvalebSi Sevxede.
– ra ginda? – vkiTxe.
– modi aq! – mimixmo TiTiT.
– Tu saqme gaqvs, TviTon modi! – vuTxari. iangulim gakvirvebulma gadaxeda
masze ufro gakvirvebul qveSevrdomebs da neli nabijiT wamovida Cemsken.
– Sen ar ici, me vina var? – mkiTxa amayad.
– vici! – vupasuxe me.
– mere, rom geZaxi, ratom ar modixar?
– Sen vina xar, me rom meZaxi? – vuTxari agdebiT da yoveli SemTxvevisaTvis
violino miwaze davde. iangulim isev gakvirvebiT gaxeda Tavis biWebs, romlebsac
TamaSisaTvis Tavi daenebebinaT da Cvens garSemo wre SeekraT.

monakveTi mecamete
– ianguli, aswavle, vinca xar! – dauZaxa viRacam wridan.

– midi, uTaqe, ianguli!
– erTi Seneburi sila aWame!
– jer vnaxoT, ra biWic aris! – Tqva iangulim da loyaze xeli momiTaTuna.
– nu banaob! – vuTxari da Tavi gavwie.
– uyure Sen?! – gaukvirda iangulis.
– miyure! – vupasuxe me.
– papirosi! – xeli gamomiwoda uceb iangulim.
– ar vewevi!
– fuli!
– ar maqvs!
– jibeebi amoitriale!
– Sen TviTon amoitriale!
biWebSi CurCuli atyda, ianguli daibna, magram ixtibari ar gaitexa da violio-
sken daixia.
– xeli aiRe! – vuTxari me da violinosken waviRe xeli, magram iangulim damaswro,
bude gaxsna, violino amoiRo, gamomiwoda:
– midi, daukari, biWebi gamirTe!
– ar vukrav!
– maS, ras daaTrev, muqTa viri xar?
araferi vupasuxe, violinosaken gavwie, rom gamomerTmia, iangulim ukan gadadga
nabiji da violino zurgs ukan damala.
– petia, fema, kurlik, panCo, gena, skripkas xma gagigoniaT rodesme? – hkiTxa
biWebs. biWebma kvicebiviT daiWixvines.
– marto radioSi! – Tqva petiam da isev daiWixvina.
– midi, ianguli, gagvagone!
sxvaze adre Cemi violinos xma me gavigone: iangulim igi msubuqad moiqnia da
brtylad damamxo Tavze. – zzrrr, wkrrr... – daikvnesa violinom da Suaze gadaixsna,
qveda nawili mowyvetili mklaviviT daekida zedas da erTxans kidev gamoscemda
amazrzen xmas. biWebi miwaze gagordnen. guli gamiCerda, sisxli TavSi amivarda da
yurebi damigubda. aRaraferi mesmoda, vxedavdi mxolod miwaze gagorebul biWebs,
welSi gawyvetil violinos da iangulis odnav win gamoweul gamxdar ybas da uceb,
rac Zali da Rone mqonda, davkari am ybas gaciebuli muSti.
rodesac kvlav damibrunda smena da cnobiereba, ianguli qvafnilze ijda,
gakvirvebuli mimzerda da ybas marjvena xeliT izelda. samarisebuli siCume Cam-
ovarda. me uxmod Sevtrialdi da Sin wavedi.
saRamos damtvreuli violinoca da misi yuTic Cvenma mezobelma da iangulis
marjvena xelma, petiam mogvitana, SemosasvlelTan dayara da gaiqca.
daidaCemma jer petia Seicxada, mere violino, mere ianguli aleqsandridi, mere
me da sul bolos dedaCemi.
axla rom vixseneb, deidaCemi daaxloebiT ase mosTqvamda:
– rogor xar dagvajuli, ise argasazrdelo petiaa... Sen da memwvanile mamaSens

ras gerCiT. Tqven ra iciT am violinos fasi, stradivariusi da paganini mxerxavebi

ggoniaT... ianguli aleqsandridi myavs mosaklavi, magram viris yroyinze gazrdil
CoCors musikis ra moeTxovebaaa... Cems ojaxSi Camosaxlebuli es axali xuligani
myavs mosaklaviiii... sulwawymedilo da ubeduro dao aniko, me Cemi gaWirveba ar
meyofoda, es yaCaRi rom ar dagetovebina Cemda samwyemsarad. vai, Sens dRes da ui,
Cems gaCenas...
am dRes dasrulda Cemi musikaluri odisea da daiwyo axali era Cems cxovrebaSi
– brZola arsebobisaTvis.
...
meore dRes ianguli da petia skolis alayafTan dagvxvdnen me da Cems deidaSvil
kokas. erTi ki Semiqanda guli, magram ise Cavuare orives, TiTqos guSin araferi
momxdariyos.
– skripka! – xma petiasi iyo, me gavCerdi.
– unda gelaparako! – momiaxlovda ianguli.
– raze?
– aq uxerxulia! – Tqva man da skolidan gamosul bavSvebs da maswavleblebs
gaxeda.
– aba, sad? – vkiTxe me.
– rkinigzis gaRma, xidis qveS.
– sadac ginda! – vupasuxe da gavyevi.
ianguli win midioda! mere me da koka. petia ukan mogvdevda moSorebiT. albaT
imitom, rom ar gavqceuliyaviT.
– daviRupeT! – Tqva saqcielwamxdarma kokam. koka ori wliT patara iyo Cemze
da araerTxel hqonda naWami iangulis aliyuri.
– nu geSinia! – davamSvide, Tumca gulaxdilad rom vTqva, mec meSinoda. rkinig-
zis miwayrilze rom veSvebodiT, kokam gaqceva daapira, majaSi Cavavle xeli da
rac Zali da Rone mqonda, movuWire.
– ar gaiqce, biWo, sircxvilia!
– Sen ar ici magis ambavi, dagvasiebs orives, – amoikvnesa kokam.
– ra moxda mere, xom ar mogvklavs, – vuTxari me. koka dasaklavad ganwiruli
xbosaviT gamomyva.
ianguli rkinigzis xidis qveS dadga. aqeT-iqiT gaixed-gamoixeda. kacis WaWaneba
ar Canda. Cvenc gavCerdiT.
– aha, movedi, ra ginda? – vkiTxe iangulis. iangulim Tavi CaRuna, erTxans ase
iyo, raRacas fiqrobda.
uceb Tavi aswia.
– Sen guSin ubanSi Semarcxvine. erTi dartymiT damsvi... ar velodi da imitom
damsvi, pasuxi imitom ar miiRe, rom ver avdeqi. mindoda adgoma, magram ver avdeqi.
– misma mSvidma da gulaxdilma laparakma sul gamafuWa. – me am ubnis yoCi var da
yoCad davrCebi... – ganagrZo man.
– me ar minda Seni ubnis yoCoba, Tavi damanebe! – gulwrfelad vuTxari mec.

monakveTi mecamete
– Sen rom Cemze didi iyo, daganebebdi, magram Sen Cemze erTi wliT patara xar,
amitom ver daganebeb Tavs. ubanSi ori yoCi ar SeiZleba, an Sen unda iyo, an me...
– aki giTxari, ar minda yoCoba-meTqi! – gavumeore.
– egre ar gamova, unda viCxuboT.
– viCxuboT! – davTanxmdi me.
– patiosnad viCxuboT! – Tqva iangulim.
– patiosnad ras hqvia? – gamikvirda me.
– arc petia, arc koka CxubSi ar unda Caerion. goneba ar iyos, qva ar iyos, waq-
ceulis cema ar iyos!
– egre iyos!
– Tu mogerie, xval imave ubnis biWebTan gcem, romlebTanac damsvi, mere mogeS-
vebi! – gamafrTxila.
– cema morevazea! – vuTxari me.
araferi ar mipasuxa, Savi satinis xalaTi gaixada da miwaze daagdo, rom gaixada
da Sevxede, gulma reCxi miyo: imxela gaSlili mkerdi hqonda, Tan marcxena Zu-
Zus zemoT lurji laTinuri asoebiT dasviringebuli hqonda sityva HELLADOS,
romelmac SemakrTo uceb.
iangulim raRac uTxra petias berZnulad. petia Seyoymanda. iangulim brZaneba
gaumeora. petiam ori didi qva amoiRo jibeebidan da uxalisod gadayara. iangulim
axla kokas Sexeda, kokam carieli jibeebi amoitriala.
– daviwyoT! – Tqva iangulim.
– daviwyoT! – vTqvi me da CanTa miwaze davagde.
Cxubi or-sam wuTs gagrZelda. me Sekruli muStebiT vCxubobdi. ianguli gaSlili
xeliT. Cemi dartymuli yru xmas gamoscemda, misi ki qveyanas azanzarebda: iseTi
lawaluwi gaudioda Cems ybebze.
petia berZnuli SeZaxilebiT amxnevebda iangulis, koka ki qarTulad mkarn-
axobda:
– Tavi, Tavi aWame, jemal!
vicodi, rom axlos misvla da Tavis Wmeva iyo saWiro, magram wels zemoT gaxdils
ramdenjerac wavavle mklavSi xeli, imdenjer damisxlta ofliT dapoxili, kidev
erTi sila da vigrZeni, rom cxviridan sisxli wamskda.
vidre cxviridan wamskdar sisxls vixocavdi, iangulim kidev erTi sila maWama
da zustad ise davjeqi miwaze, rogorc guSin ianguli, oRond im gansxvavebiT, rom
iangulis guSin ar SeeZlo adgoma, me ki SemeZlo, magram Cems adgomas fasi aRar
hqonda – Cxubi wagebuli iyo.
iangulim erTxans macala da rom aRar avdeqi, xalaTis Cacma daiwyo, da me isev
wavikiTxe mis mkerdze amosviringebuli HELLADOS.
– xvalamdis! – miTxra iangulim da mxolod axla SevamCnie, zeda tuCi Sesivebuli
hqonda da marjvena warbi gaxeTqili.
– xvalamdis! – vupasuxe da wamovdeqi.
ianguli da petia miwayrilze avidnen da rkinigzis liandags gahyvnen. me da koka
xidis qveS davrCiT.

– ara uSavs, magasac bevri moxvda! – damamSvida kokam.

– sulerTia, xval vcem! – vTqi me.
– netavi sarkeSi Cagaxeda! – Tqva kokam.
– Zalian var dasiebuli? – vkiTxe.
– bulkiviT! – mipasuxa da Tvali amarida.
– magis deda vatire!
amjerad daidaCems ar Sevucxadebivar. civi kompresebi damado saxeze. diliT
ki iangulis mamas, xristos, zustad ise daafSvna mawvnis qila Tavze, rogorc ian-
gulim me violino da cixeSi amolpobas dahpirda mis gaTaxsirebul da xuligan
Svils sabWoTa pioneris ase uRmerTod cemisaTvis.
...
meore dRes skolaSi ar wavsulvar, Wrilobebs viSuSebdi. mesame dRes rkinigzis
gadasasvleli savse iyo ubneli biWebiT. me da koka rom mivediT, stveniT Segvx-
vdnen.
– skripka, gaziares?
– sanam aq mogklavs, ar moeSvebi?!
– Sen aq Tbilisi xom ar ggonia?!
mTelma birJam icoda ukve Cemi cemis ambavi.
yvela aq iyo iangulis garda. aravisTvis xma ar gamicia, CanTa filaqanze davagde,
zed davjeqi da iangulis mosvlas davelode.
– ianguli modis! – daiZaxa uceb viRacam.
– axla daiwyeba cirki! – Tqva meorem.
– gamarjobaT! – Tqva saerTo salami iangulim da me rom daminaxa filaqanze
Camomjdari, gakvirvebisagan Tvalebi gaufarTovda.
– ianguli, Tavisi fexiT movida bulki, midi erTi, SeWame! – uTxra petiam.
– karaqs wausvam, ianguli, Tu xizilalas?!
iangulim lazRandarebs yuradReba ar miaqcia, tribuniviT aswia xeli, brbo
daawynara da istoriuli sityviT mimarTa Tavis xalxs, ise, rogorc tomis beladebs
sCveviaT xolme.
– biWebo! – daiwyo man. – es me mogmarTavT Tqven, veneciis gzatkecilis tomis
Tavisufal Svilebs, me, Tqvens mier arCeuli beladi, ianguli aleqsandridi! Tqvens
winaSe dganan mkrTalsaxiani Tbiliseli harifi da misi deidaSvili, Cveni tomis
gamyidveli da samSoblos moRalate, wkvintliani koka. am mkrTalsaxian gadam-
Tiels, imis nacvlad, rom esargebla Cveni stumarTmoyvareobiT, didsulovnebiTa
da sulgrZelebiT, surs miisakuTros Cveni kurTxeuli miwa, zRva, mdinare, oqro,
vercxli, saZovari da gazonebi...
– morCi lazRandarobas! – Sevawyvetine sityva. – unda meCxubo!
ianguli SeCerda da Tvali TvalSi gamiyara.
– me Tqven gaCvenebT axla, rogor keTdeba mkrTalsaxianebisagan katleti...
– ganagrZo isev.
– nu maimunob, daviwyoT!

monakveTi mecamete
– Sen ei, wkvintliano, – miubrunda igi kokas, – wadi, saswrafoSi dareke, uTx-
ari xuT wuTSi movidnen da Seni dainvalidebuli deidaSvili waiyvanon! – biWebSi
xarxari atyda.
– dRes Sen mogiwevs saswrafoTo wayvana. – vuTxari me da avdeqi. biWebma wre
Sekres. iangulim isev raRac uTxra petias berZnulad, petia SeiSmuSna da qamris
Sexsna daiwyo. gancvifrebuli vuyurebdi petias TiTis simsxo Rvedis qamars
– „nuTu qamriT unda mcemos?` – gamielva TavSi. petiam qamari gadasca iangulis
da isev wreSi Cadga. iangulim amayad mimoixeda garSemo da sajarod ganacxada:
– me mkrTalsaxians ori xeliT ar veCxubebi. igi dRes cali xeliT unda gailaxos.
petia, gamodi da Semikari xeli!
biWebma aRtacebis yiJina gaisma. me elda meca. iangulim gaWimuli marcxena xeli
TeZoze miido. petia movida, qamari welze Semoartya, ise rom is marcxena xeli Sig
moayola, da rac Zali da Rone mqonda gaukra.
– nu artistob, xeli amoiRe da ise viCxuboT! – vuTxari dakarguli xmiT.
– me SenTan ori xeliT Cxubs ar vikadreb, – Tqva iangulim. biWebs kvlav aRta-
cebis yiJina aRmoxdaT.
– maSin ar minda! – vTqvi me da CanTa aviRe.
– geSinia? – mkiTxa iangulim.
– ki ar meSinia, ar minda. xeli amoiRe da isedac gcem!
– meCxube, Torem gcem! – Tqva gaRizianebiT iangulim.
– midi, dasvi! – wamCurCula kokam. me jiutad gaviqnie Tavi. maSin ianguli momi-
axlovda da sila gamawna. saxeze ise wamekida cecxli, TiTqos mduRare Semasxeso,
magram xeli ar Sevubrune. iangulim meored gamawna sila, mere mesamed, Sevatyve,
gametebiT ar mirtyamda, es ufro gasilaqebas hgavda, vidre Cxubs. da mainc rom ar
Sevubrune xeli, ianguli gaCerda. me Sevtrialdi da wridan gavedi, biWebi uxmod
Camomecalnen.
– ee, skripka! – momesma zurgs ukan petias xma, da uceb gavigone gaSlili xelis
saSineli lawani: es ukve petias ybaze gaRebuli iangulis xelis xma iyo.
ukan ar mimixedavs, radgan vtirodi da ar mindoda biWebs Cemi cremli daenaxaT.
erTs ki mivxvdi – dRevandeli Cxubi iangulim waago.
...
meore dRes, sisxam diliT, aleqsandridebis ezos WiSkarTan videqi. xristo
aleqsandridi virs kazmavda patara TavlsaTan. ianguli exmareboda, rom daminaxa,
viri miatova da WiSkars moadga.
– saCivlelad moxvedi? – mkiTxa man da Tvali mamisken gaapara. mamamisi zurgSe-
qceviT idga da ver mxedavda.
– saCxubrad! – vupasuxe me.
– vin aris? – dauZaxa mamamisma, ise rom ar mouxedavs.
– amxanagia Cemi.
– iangulis ar scalia, bazarSi midis! – moixeda xristom. uceb micno da gauk-
virda: – SerigdiT?

– SevrigdiT! – vupasuxe me.

– egre ar jobia? orive kargi biWebi xarT! – gauxarda xristos da ezoSi Semi-
patiJa.
– meCqareba, – vupasuxe, mere iangulis mivubrundi: – rodis dabrundebi bazri-
dan?
– saRamos!
– rkinigzis xidis qveS dagelodebi! – vuTxari da wavedi.
...
saRamos xidis qveS velodi iangulis. igi movida. xma ar gaucia CemTvis, viri
adamiebis Robes miaba, xalaTi gaixada, viris kexze gadahkida da me kvlav wavikiTxe
mis gaSlil mkerdze magiuri sityva HELLADOS.
dRes Cveni Cxubis mowme mxolod viri iyo.
Cxubi amjerad ufro didxans gagrZelda. pirvelma iangulim damartya, rogorc
ar vecade, magram mainc damaswro. ar wavqceulvar, mxolod waviforTxile. meore
rom momiqnia, Tavi ukan gadavwie da misma gaSlilma xelma SxuiliT Camiqrola
cxvirwin. moqneuli, ise Zlierad iyo, iangulim Tavi ver Seikava, inerciam odnav
Seatriala da axla igi gverdulas idga Cems win, misi yba zustad ise daekida haerSi,
rogorc maSin, pirveli Cxubis dros; da vidre kvlav Semotrialdeboda, rac Zali
da Rone mqonda, muSti ybaSi movde. ianguli saxiT silaSi Caemxo. erTxans gaunZ-
revlad ido. ar megona, Tu adgeboda, magram uceb wamoxta da saocari siswrafiT
gamoqanda Cemsken. misi gaSilili xeli da Cemi muSti erTdroulad moxvda mizans,
me davretiandi, cal muxlze daviCoqe da uneburad saxeze xelebi avifare. xelebi
rom movicile da Tvali gavaxile, ianguli zustad iseTive pozaSi iyo CaCoqili,
rogorc me, da gaxeTqili tuCidan sisxls ixocavda. xelebze davixede da mivxvdi,
rom mec mJonavda sisxli cxviridan. Tavs Zala davatane da wamovdeqi. wamodga
iangulic.
didxans vucqerodiT erTmaneTs uxmod. me misi mZime da Rrma sunTqva mesmoda,
albaT imas – Cemi. yovel wuTs velodi Tavdasxmas. magram saocari is iyo, Cxubis
aRarc xalisi mqonda, aRarc survili. raRac Sinagani kmayofileba dameufla. mi-
vxvdi, rom dReidan ianguli veRarasodes damCagravda.
– gveyofa! – Tqva iangulim da mklavebi CemouSva.
– gveyofa! – vTqvi mec da SvebiT amovisunTqe. oRond xval biWebTan unda viCx-
uboT! – davayole yoveli SemTxvevisTvis.
– ar ginda, biWebs me vetyvi, rom magari xar, oRond yoCobas ver dagiTmob. – cota
xnis dumilis Semdeg Tqva man.
– arc minda! – vTqvi me.
– Tu ginda, meore yoCi iyavi! – SemomTavaze moadgileoba.
– ar minda, Sen SenTvis, me CemTvis! – viuare isev, Semovtrialdi da wamovedi.
– moica! – miTxra man. me gavCerdi. – ase ar ivargebs. yoveldRe xom ar viCxubebT,
modi xvalidan vaginoT erTmaneTs, vinc ajobebs, imis iyos!
– imisi iyos! – davTanxmdi.

monakveTi mecamete
...
meore dRes me da ianguli kvlav biWebis wreSi videqiT da uSveri sityvebiT
vamkobdiT erTmaneTs.
– jemal, virisTavo!
– ianguli, berZeno memwvanile!
– Tbiliselo siristiano!
– lawirako!
– wvintliano!
– viris mwyemso!
– CoCoro!
– mJave kitro!
– kambola!
– Rorjo!
– meduza!
– kretino!
– paganino!
salanZRavi sityvebis arsenali SeumCnevlad Semomelia da gavCerdi, ianguli
melodeboda, radgan Cemi jeri iyo.
– midi, Torem waage! – idayvi gamkra kokam.
– gamiTavda! – vuTxari me.
– deda Seagine! – Semaxsena man.
– dedis gineba ar modis.
– „deda vatire~ ra ginebaa?
– eg rusulad ar vici!
– qarTulad Seagine, ver gaigebs! – ar momeSva koka da Semacdina.
– ianguli, Seni deda vatire! – vTqvi qarTulad da pasuxis molodinSi guli
SemekumSa.
– imana su ine prostikasa ineka, jemal! – mipasuxa iangulim. mivxvdi, rom isic
dedas maginebda, magram ise lamazad ambobda, ave-mariasaviT meyureboda da gineba
gavimeore:
– Seni deda vatire, ianguli!
– imana su ine prostikasa ineka, jemal! – gaimeora man simRerasaviT.
...
ase grZeldeboda mTeli naxevari weliwadi, mere vnebebi dacxra. me da iangulim
ginebaTa arsenali TiTo yvelaze mniSvnelovan ginebamde daviyvaneT da Sexvedri-
sas TiTqos vesalmebodiT, xelis aweviT gavZaxodiT erTmaneTs.
me: – Seni deda vatire, ianguli.
is: – imana su ine prostikasa ineka, jemal!

...
mziani dRe iyo. me da koka skolidan vbrundebodiT. rkinigzis gadasasvlelTan
rom mivediT, ianguli, rogorc yovelTvis, ubnis biWebs paJarobanas eTamaSeboda.
daminaxa Tu ara, TamaSs Tavi daaneba da Cemsken wamovida, ar damaswros-meTqi da
gineba gzaze Sevagebe.
– ianguli, Seni deda vatire! – ianguli monusxuliviT Sedga da TvalebSi Se-
momxeda. didxans velodi pasuxs, magram ianguli xmas ar iRebda.
– Seni deda vatire, ianguli! – gavimeore me.
iangulim Tavi daxara, Setrialda da ase Tavdaxrili neli nabijiT wavida. me
gakvirvebuli vuqcerodi saxlisaken mimaval iangulis.
– naxe, rogor gaiZurwa, gaTavda magis yoCoba! – vuTxari kokas.
– gaTavda ki ara, axla daiwyo! – mipasuxa kokam da calybad gaiRima.
– rogor?
– gajoba da ise.
– maS, ratom ar Semagina?
– guSin mkiTxa, jemalis deda sad ariso. me vuTxari, aRar aris-meTqi, imitom ar
Segagina, – Tqva kokam.
elda meca.
– ratom guSin ar miTxari, lawirako!
– me ra vicodi!.. – Tavi CaRuna kokam.
– ianguli! – davuZaxe me, magram ianguli ukve Sors iyo da an ver gaigona Cemi
Zaxili, an gaigona da ar moixeda.
im dRidan igi erTi aTad gaizarda Cems TvalSi. Cvens Soris samudamod damTavrda
omi da qiSpoba, magram me da ainguli didi megobrebi mainc ar gavmxdarvarT. Sex-
vedrisas ubralod xelis aweviTa da RimiliT vesalmebodiT erTmaneTs da Tu
mamamisis magivrad rZes an mawons mogvitanda xolme viriT, maSin Tu gavesaubre-
bodiT erTmaneTs uneburad an rZis da mawonis fasis, an mamamisis an mwvanilis an
viris Taobaze. es iyo da es.
...
erT dRes iangulim rZe moitana, me ezoSi Sevegebe, rom Sevxede, Zlivs vicani,
ise hqonda saxe SeSupebuli da Tvalis upeebi Calurjebuli.
– ra mogivida? – vkiTxe gakvirvebulma.
warmoudgeneli iyo, ianguli ase ecema ubanSi vinmes, aSakarad masze ufrosis
naxelavi iyo.
– araferi! – mipasuxa man da Tvali amarida.
– magari nacemi xar! – vuTxari me.
– ara uSavs! – Tqva man da gaiRima.
– Tqvi, vin aris, Tu marto ver moerie, me wamogyvebi! – vuTxari. iangulim uaryo-
fis niSnad Tavi gaiqnia.
– viri aq daabi da axlave wavideT, – ar moveSvi me. rZiani qila kibeze davdgi da
gasayolad movemzade.
– ar ginda, ver movereviT! – mwared gaiRima man.

monakveTi mecamete
– vin? me da Sen ver movereviT? – gaviqaCe me.

– verc me da Sen, da verc mTeli veneciis gzatkecili...
– aseTi vin aris? – Sevcbi.
– mamaCemi! – Tqva iangulim.
– mamaSeni?
– ho, mamaCemi.
– ase rogor gagimeta? – vkiTxe gakvirvebulma da SeSupebul loyaze xeli da-
vade.
– Cemi bralia!
– ra daaSave?
– sam dReSi soxumSi saberZneTidan gemi Camodis. Cveni Temis berZnebi eladaSi
brundebian. mamaCemic... – ianguli gaCumda.
– mere? – vkiTxe me.
– mere araferi, me ar mivyvebi, ar minda wasvla... mama ambobs, rom iq Cveni samSob-
loa, mSobliuri miwa, didebuli elada... mama-papaTa sisxli gveZaxis da movaleni
varT wavideTo...
– mereda ratom ar miyvebi? – gulwrfelad gamikvirda me.
ianguli didxans sdumda TavCaRunuli da virs acqvetil yurebs uuTovebda.
yurebi iangulis xelis yovel dasmaze morCilad wvebodnen, magram Semdeg ucn-
auri sijiutiT kvlav wamoxtebodnen da cqvitad dgebodnen. TiTqos Cvens saubars
ugdebdnen yurs da eSinodaT, raime sityva ar gamogvrCeso.
– rogor agixsna... – Tqva bolos iangulim. – me Cemi deda ar maxsovs, mama ki mTeli
dRe an bostanSia, an saSovarze. me veneciis gzatkecilze gavizarde, quCaSi... Cemi
elada, Cemi samSoblo soxumia, veneciis gzatkecili, CalbaSi, koka, petia, kurlika,
fema... Savi zRva, Cemi viri, rkinigzis xidi... – ianguli cotaTi Seyovnda. mere isev
ganagrZo: – mida... mida da Senc... – saxeli „mida` iangulim pirvelad axsena CemTan,
magram ar mikiTxavs, mida vin aris-meTqi, radgan kokasagan vicodi: mida afxazze
gaTxovili berZeni qali iyos Svili iyo. midaze lamazi gogo soxumSi ar dadioda
da es gogo iangulis uyvarda.
– gaige axla? – mkiTxa iangulim da TvalebSi Semomxeda. me tanSi Jruantelma
damiara. aseTi sityvebi Cems sicocxleSi pirvelad mesmoda.
– ki magram eg raRaa? – vkiTxe. mkerdze xalaTi gadavuwie da lurjad amosvir-
ingebuli HELLADOS wavikiTxe xmamaRla.
– es amosviringebuli sityvaa, jemalo. samSoblo ufro Rrmadaa. ufro SigniT...
– Tqva iangulim da xeli mkerdze daido. me yelSi gaCxerili muStisodena burTi
gadavylape da vidre rames vupasuxebdi, iangulim virs xeli mohkida, aRviri moqaCa
da ezodan gavida.
...
mesame dRes, sisxam diliT, ianguli Cvens ezoSi idga. Tan ueblo viri moeyvana.
– mamam yvelaferi gayida: Zroxa, saxli, kari. virs aravin ar yidulobs. Tqveni
xalxi viris yolas samarcxvinod Tvlis, viri ki Zalian sayvareli cxovelia... muSa,

uwyinari... quCaSi xom ar davtoveb, an vis davutovo, berZnebi yvela mivdivarT...

Zalian advili mosavlelia, erTi muWa balaxi hyofnis... nawyvet-nawyvet lapara-
kobda, Tan virs yelze usvamda xels da cremlebs ylapavda.
– midixar?
– mivdivar. xom daitoveb?
– davitoveb!
– ar gaagdo saxlidan!
– ara, ianguli!
– nina ivanovnas sTxove, ar gaagdos!
– vTxov, ianguli!
– koka mogexmareba, amis movlas ra unda...
– araferi, ianguli.
– sul erTi muWa balaxi hyofnis.
– ho, ianguli!
– apoloni hqvia!
– vici, ianguli!
– moefere xolme!
– ki, ianguli!
– wavedi axla, gemi saRamos gadis!
– wadi, ianguli.
– mSvidobiT, jemalo!
– portSi moval, ianguli!
ianguli gadamexvia, didxans vyavdi gulSi Cakruli. mere uceb xeli gamiSva da
gaiqca, rac Zali da Rone hqonda. gaiqca ukanmouxedavad, ise, TiTqos raRac saSi-
nelsa da Semzaravs gaurboda.
...
saRamos mTeli soxumi portSi iyo gamosuli.
iyo bevri yvavilebi, orkestric, taS-fanduric, cxvirsaxocebis frialic, mad-
loba, naxvamdis, mSvidobiT, magram yvelaferze meti mainc cremli iyo.
soxumis moqalaqeni Tavisi sxeulis nawils, Tavis sisxls da xorcs – berZnebs
acilebdnen. berZnebi ukve asuliyvnen gemze. RrubeliviT TeTr da qaTqaTa „posei-
donze` da iqidan gviyvirodnen xelebis qneviT raRacas, zogs berZnulad, zogs
rusulad, zogs afxazurad, zogs somxurad, zogs qarTulad... uzarmazari TeTri
„poseidoni` kiCoTi napirisken idga. zRva odnav Relavda da gemi ise irweoda da
iqnevda Tavs, TiTqos TviTonac gvemSvidobeboda.
me sxva bavSvebTan erTad pirsis moajirs miWyletili, Tvalebs vacecebdi da
gemis qimze gadmofenil berZnebSi iangulis daveZebdi. uceb Tvali movkari. mas
kvlav Savi satinis xalaTi ecva. mkerdze gaReRili. ianguli mamamisis win idga da
momeCvena, rom mamamiss xeliT eWira.
– ianguli! – ianguli! – vikivle me da xelebis qneva daviwye. igi didxans, didxans
dameZebda brboSi, bolos etyoba xmiT momagno da rom daminaxa, orive xeli maRla

monakveTi mecamete
aRmarTa.
– ianguli, ianguli, mSvidobiT!
– jemalo, eRo aRapo i mana su!
jemalo, me miyvars dedaSeni! – meZaxda igi berZnulad da me kvlav momeCvena, rom
igi mReroda, me ver gavuZeli mis xmasa da cqeras, gems zurgi Sevaqcie da atire-
buli Sin wamovedi.
...
mesame dRes, mdinare kelasuris SesarTavTan, zRvam axalgazrda biWis sxeuli
gamoriya. ufro sworad, igi staraverma mebadurebma gamoitanes da rodesac silaze
daasvenes, iqve mobanave biWebs dagviZaxes gvamis amosacnobad. biWs saxe waSlili
hqonda. veravin ver icno igi. mxolod me, me vicani, rodesac Tavzardacemulma mis
gaSlil mkerdze lurjad amosviringebuli HELLADOS wavikiTxe. ukanmouxedavad
da sulmouTqmelad gavirbine plaJi, sanapiro, rkinigzis liandagi, veneciis gzat-
kecili da SeSliliviT Sevvardi saxlSi...
– ra mogivida, biWo? – mkiTxa gulamovardnils SeSinebulma deidaCemma.
– deida nina... ianguli dabrunda... – vuTxari me. mere daviCoqe mis win, kalTaSi
Tavi Cavude da mwared avtirdi.
vaJa-fSavela
ÃÎÃÎÛÓÐ ÄÀ ÀÔØÈÍÀ
(ÝÂÅËÈ ÀÌÁÀÂÈ)
I
amboben: bloel afSina
mindodauris gvarisa,
scarcvavs rjulian urjulos,
marjved momxmare farisa,
Werxo aavso unjiTa,
rogorc salaro xanisa.
Tanac ityvian: gogoTurs
janiT ver Saedrebao,
nekiT gastyvarcnis, afSina
xe da qvaT Saecxebao.
mefesac uTqvam: `gogoTur
aTass kacTano vadare,
aTasgana myavs nacadi,
aTasgan omSi vatare;
gogoTurs rkinis guli aqv,
mklavi xo gadametia,

ramdenjer marto Sabertyis TiTs aaCqamebs berasa.

mteri qviSazed metia. xandaxan daibubunebs,
omSi sikvdils hgav gogoTur, Weri daiwyebs nZrevasa,
Seubralebi, ukvdavi, Tan fexs daucems vaJkaci,
mtersac zarsa scems uzomos, midamo iwyebs nTqrevasa.
rogorac sulTamxuTavi...
ise agorebs mtris razmebs, II
rogorc navs talRTa denani,
albaT swyaloben vaJkacsa Zveladganvea naTqomi,
is angelozni zenani!~ ro dedakaci ybedia,
ramdenjer sTxova batonma mihyveba gulis Zraxvasa –
darComa mefis karada, vnebianobiT retia,
magram vaJkaci etyoda: waityvis ugvans sityvasa
– mefev, ver gavZleb barada. moufiqreli, cetia.
Tu mTis niavi ara mcems, qmrisad saxelis mZebneli,
guli qalebur tirisa, sxvas ar dagidevs arasa;
ar minda puri, arc wyali, mtyuani iyos mis qmari,
aRarc gaReba pirisa! Tund xalxs scarcvides Sarasa,
mamexibleba guneba, oRomc iqnevdes frangulsa,
vera var gamZle Wirisa. ar hRalatobdes xarasa,
gogoTur amazeda swuxs, colsac swyalobdes, acmevdes
xma aRar ismis omisa, wiTlis darais kabasa.
miwurvilia, – Tavdeba coli autyda gogoTurs:
Jami zafxulis orisa. – rad ginda didi sxeuli,
Sinac xom uqmad ar ari, Tuki zRubls ar gascildebi,
muSaobs, miwis mxvnelia. – rogorc saxadiT sneuli?!
ambobs: òmis dros viomoT, rad ginda Tof-iaraRi,
ara-d – viqnioT celia, basri franguli, wyeuli,
nadavliT, nayaCaRariT aTasgan sisxlSi naTrevi,
kacis darComa Znelia!~ kacebis Jletas Cveuli!
aravis axsovs, fSavSia aba, dahkvlie, utirnav,
xma maRla asZraxdomodes, cremli aqv pirze mcvreuli!
ganaRamc sacarcvavada wadi, Senc vinme gacarcve,
gzad visme gadasdgomodes. ar ginda sarCo netara?
veeba Wandars aiRebs, qistebs Tavebi gahbalTe,
wiwkrad gaidebs mxarzeda, xevsurT daadev begara.
yalions piriT ar uSvebs, amboben, afSinais cxens
miitans Tavis karzeda; tani srul vercxliT efara.
irmebsac daedevneba - netav ras ambob, diaco,
yofCis gadaRma kvalzeda. Wkvas rad ar atan sityvasa?
SemoRamdeba, Sin modis, saqme Tu gamoglevia,
Camaujdeba kerasa, ratu ar ityvi imasa?!
daiwyebs Sesaqcevrada rad minda maSin sicocxle,
didis yalivnis wevasa, lukmasa vsWamde sxvisasa?
fandursac SaaJRarunebs, Sen vina gkiTxavs, ujiSov,

monakveTi mecamete
Tofisasa da xmlisasa?.. III

Sen unda saCeCels ejde,
an ara, - hqsovde windasa... gazafxul iyo maSina,
xmlis qnevas madli maSin aqv, axlad yooden iani,
roca xmals hxedav mtrisasa! mwvanis qaTibiT koxtaobs
jer mefis sityva ara sCans: - mTebis kalTebi tyiani;
`Semogvesia mterio, beq-buqSi Tovli damdnara,
fSaviT moides laSqari, miwa gamxdara wvniani,
Cemi erTguli erio, mwvanes ewvdeba foTolsa
win gamauZRves gogoTur, xari-iremi rqiani.
jer ar-oT ari berio~. galaRebulan frinvelni,
miTc ar mohsvlia Cems xmalsa isedac laRi-znianni;
sisxliT SeRebvis jerio. aragvic mohquxs mrisxaned,
Cemi franguli mtersa hklavs, am dros Savferad mdinare,
Zmazed ara aqvs xelio. iRviZebs, ifSvnets Tvalebsa
uwin Sin rodis damdgarvar, mis are-mare mZinare,
rosc dagvcemia TaTari, kldeebic wyalsa hJonaven,
mters win me mivgebebivar, srulad damdnara myinvare...
rogorac jernebs afTari. kopalis qvasTan gamoCnda
omSi rva xmali gavcviTe, kaci mTasaviT mZvinvare,
mecxre TeTr-tara xanjari. maizlazneba zoviviT,
Tuki avsuli ara xar, pirquSi, ara-mcinare.
eg sayveduri ra ari?! zenaiT meore mosCans,
– me imas vambob, beCavo, imReris, – mTani xvivian,
saxlisada xar urgebi; maaqevqevebs lurjasa, –
ra sarCod gamogadgeba nalni riyeze wivian;
TaTrebis daWril zurgebi? maezayeba cxenzeda
laSqrobiT ra mogitanav, gamarjvebasa Cveuli,
tanze wylulebis metia? uxdeba wiTels Coxaze
marto saxeli ras gizams, fari da daSna rweuli.
Tu sarCoc ara hxvetia?! gogoTurs hxedavs afSina,
daRonda metad gogoTur, gulSiac Caecineba,
xmals miawvada xelia; zed mihvardeba cxen-da-cxen,
lafnis sabmuriT Saiba, udivrad Saigineba, –
magra Saikra welia; afSinas bawaraulis
marcxnisas fari gadigdo, Suqi Sors gaifineba:
marjvniT – siaTa Wrelio, – – iaraRn mamcen, fSavelo,
uzarmazari, Zelsa hgav, rad gi, ar ici xmareba! –
kacis sazidad Znelio. pirdapiria afSina,
dedakacs daaTaTbirebs: vaJkacs ar uyvars pareba.
– unda mimovvlo xmelio, ra gakvirvebiT miyureb?
rasac Sena mTxov, imisa, afSinas meZaxiano!
waval, viqnebi mqnelio. ha, Toro SavTxov frangulsa,
moyvrebSi gamaemarTa xmalo, gamiWer, fxiano!
amis dacinviT mTqmelio. gogoTur hfiqrobs: veCveno,

aca, afSinas sawylada; dadeg, Se unamusovo,

vexvewo, Tavi vidablo, qvazed ginayo tvinia!
amis ras mizams nacvlada? gawyra, gajavrda gogoTur,
aqeben, Samibralebsa, gulSi aeZra Jinia.
Tu gadamaqcevs nacrada. xeli gaavlo afSinas,
– rada, Zmobilo, – rad agre? dadva, dabegva Zalian;
gan diaci var orsuli? gadafiTrebuls afSinas
dedam gamzarda menaca, satirlad aRar scalian;
nexvCi ara var mosuli! magra Sakona beCavi,
Tu marTla afSinai xar, ise daagdo gzazeda.
iaraRT rad myri, Zmisao? Caeubneba Wkvianad:
uiaraRo gamiSva, – Sen gagerSilxar sxvazeda.
xaTri ara gaqv RvTisao?! gindoda gogoTursaca
miwaze rogor viaro, wamasjdomiyav Tavzeda?
mze rogor vsinjo cisao? Sen ro Wkvianad mogeqe,
jalafni ar metyviana: gvedre, ar Samibralia,
`hai, Se tylapo mtrisao?!~ exla me mertyas welzeda
su, Tu RmerTi gwam, afSinav, Seni zikzika xmalia;
sircxvils nu maWmev, Zmobasa, cxenic me myvandes – lurjai,
qudmoxdils qveynad nu mavlev, Tanac es Seni faria;
pirSi nu mimcem gmobasa. CaCqani, rkinis perangi
kaci xar saxeliani, Senzed arami aria.
rad miwev egre mtrobasa? – ra vqna, – amoTqva afSinam
oRomc iaraRT nu amyri, wvermotexilis eniTa,
ra vqna, gagiwev ymobasa. Tan dneba lurjad, Savada,
– nu magvianeb, fSavelo, gulSi borotis kbeniTa, -
Cqara Saixsen xmalia, ra vqna, gavbriyvdi, ver gican,
siaTac gadmamawvade, Tumc-ki gicnobdi SoriTa;
kargi eqneba Zalia; beCavsa visRac gamsgavse,
erTi kviraa, Sens metsa dondled agebuls yoriTa.
veravis davkar Tvalia. gaqebdnen, kargi yofilxar,
Cqara maixven abjarni, kargi gqonia marjvena,
ara-d, – galokeb qviSaTa, fic-vercxli vWamoT, gogoTur,
migcem, gaTrion yunWiviT Cemn iaraRnic mamcena.
talRTa aragvis wylisaTa. mrcxvenian, amas ro vambob,
misca xmali da siaTa, miZme da momec abjari,
fari, naWreviT faruli. Tu ara, bevrad mirCevnav,
cxenis aRvirsac usworda ro gulSi damce xanjari.
moyme, diswuli yvaruli. – ki yofilaa advili
afSinam lurjas dezi hkra, sxvisad micema abjrisa,
igic gafrenas lamobda; sxvis welzed sinjva TvaliTa
gogoTurs Tmena gauwyda, Tavis xmlisa da xanjrisa!
gamocxadebiT javrobda: kacisad iaraRisa
– maS migqon Cemn iaraRni, ayra sikvdilTan sworia.
kidev ar Saircxvinia? exla-Ra moxved Wkvazeda,

monakveTi mecamete
exla maiec gonia? garisxeb xaxmatis jvriTa,

xom ici, saqarTveloa, ai, kopalac es ari.
yvela kuTxidan mtriani, ro yvela simarTliTa sTqva,
mgzavrs miSveb uiaraRos, rac ro dagedva begari...
kaci ara xar RvTiani? Tanac gauxsna xelebi,
ras daswrwi, ras daeTrevi, wamaayena mxedari.
Se unamusov, fafxura, adga beCavi afSina
ro wisqvilebSi msunagi Tval-mocremlvili, lurjia.
qurdi, qofaki, Savyura? – megona Tavi, ambobda,
gSioda, ratu ar miTxar, gautexeli burjia;
gaWmevdi, gagaZRebdia, exla sjobs saxCi vimalo,
iaraRs rogora myridi, Tavze davirtya gurCia.
RmerTi ar aris SenSia? modi, gakoco, gogoTur,
Tu ara, raad gindaris sikeTisaTvis SublCia.
vercxli, nadebi qvevrSia? xeli mahxvies erTmaneTs
Tu mainc giyvars xmlis qneva, gulaxdiT, ara Zalada;
qrolva, qorebul teveba, afSinas xurjinSiiTa
me sam gamamyev, gaCveno tikWora maaqv Cqarada.
mteri saJletad veeba; miipatiJa gogoTur,
dageces martos aTasi, dasxdnen vaJkacni xis Zira;
gcemden, mogigdon SuaSi, afSinam yanwi aavso
maja dnebodes SromiTa, da iloceba win-wina:
xmali tydebodes yuaSi. – sanam icocxle, gogoTur,
gasZel, sxva xmali iSove, sanam casa sdis namia,
mteri daafrTxe Txebura, sanam mze aTbobs qveyanas,
martom misdie mravalsa dila-saRamos Jamia;
piroflianma mglebura. sanam tyes esxmis foToli,
maSinis vityvi, Rirsi xar miwa amcenebs mwvanilsa,
welze xmlis, Tavze – qudisa; sanam jinWvela qalaqiT
ara-d - gexuros Ciqila zurgiT maitans marilsa;
Tavze diacis cudisa! migwios laSaris jvarma
Sen gicarcvia, vinaca mudamac gulis wadilsa!
sabralo ari, beCavi, axla gogoTurm daloca:
Tvis dReSi om-unaxveli, – gwyalobdes, Zmisav, xatia,
diacT nalaxis mxvetavi; Senc janiani hyofilxar,
ar Sagxvedria Savfera, rogorc weRanis gcadia.
mklav-msxvili, rkinis mkvnetavi. RmerTma gaSoros boroti,
me Sen iaraRn rad mindan, av saqme, avi wadili...
simrudis gzaze navali? nu mogviSalos ufalma
Sinaca aqvis gogoTurs Zmoba da erTad xadili!
fari da xmali mravali. afSinam xanjris bunisa
aha, abjarni, cxenica, vercxli araySi CaTala,
wadi, mSvidobiT vlidia, orTav dalies erTada,
saca Seni sTqva biWoba, orivem yanwi dacala.
iqave Cemic sTqvidia. ificnes. exla Zmania,

viT erTis dedis Svilebi... afSinam wyluli gulisa,

axla umReres zedaca ar eTqva, aRar SaeZlo
erTurTs samReri tkbilebi, vaJkacs mobrunva sulisa.
memre wavidnen calk-calke cxeni, abjarni sxvas miscna,
Tav-Tavis gzaze gmirebi. gaxda erTguli rjulisa.
IV V
ukuneTia. ar ismis mogroviliyvnen xaxmatsa

krinti arsiTgan ar-risa. xevsurT vaJebi xmlianni;
sudarCacmulni mTani dgan, saludis karzed moCanan:
fiqris mzidvelni mwarisa, mindi, mamuka mtrianni;
su mudam yinulianni, xirClaic modga xatis kars, -
ar-ros mnaxvelni mwvanisa; vaJkaci saxeliani.
cxadad erCeva sajixve, gans, moSorebiT damdgaran
qmnili kldisagan salisa. diacni mandilianni.
Cqafuni modis mwyromare ludis sma ari, Rreoba,
iq xevsureTis wyalisa cxvris Tavebi hyrav yoreda;
da ganapirad soflisa xevis-bris dideba ismis, –
ismis rakuni karisa; afSina aris sworeda!
Tan xmac gaisma mwuxare xalxs xats axvewebs tkbilis xmiT,
gadmonadenis javrisa! iwvevs mfarvelad qveynisa:
– gagiwyres Cemi gamCeni, `mwyalobel iyos giorgi,
madli xaxmatis jvarisa! xalxo, ojaxis Tqvenisa;
ra dros Zilia, bedmwarev, mterzedamc gagemarjvebaT,
Se udavlaTos gvarisa?! sikvdils gaSorosT mwaresa.
afSinas ver Saewonvi, gamarjvebiTamc givliaT
rogorc mzes Suqi mTvarisa. yovlgniv xmeleTis mxaresa!..~
aha, waixven abjarni,
cxens nu dauyri Tivasa; amboben: qviTini modis
vinc xval pirvelad moides, Ram-Ram blos TaviT kacisa:
yvela es miec imasa; `vah, mkvdaro vaJkacobao,
Cem cxenic imasa hyvandes, cocxlad damarxvav Tavisa!~
fass ar vsTxov, arca qirasa.
xo gesmis, ras geubnebi, 1887 w.
Tavs rasa hkideb Zirasa?!
me karCi veRar gamual,
Zmad unda vyvande jinasa;
Wiri Samyria uwamlo,
kacs, xevsurT badals, winasa.
ager sami Tve sruldeba,
ara scildeba binasa,
loginad Cavardnilia,
undeba kvnesas, gminvasa.
mala da veRar damala

monakveTi mecamete
ernest heminguei
pepela da tanki
im wvimian saRamos cenzuridan vbrundebodi sastumro `floridaSi~. wvimam

Tavi momabezra da Sua gzaze Cikotes barSi Sevedi, rom riTime yeli Camesvele-
bina. ukve meore zamTari iyo, rac madrids ganuwyvetliv uSendnen zarbaznebs.
yvelaferi ileoda – Tambaqoc da moTminebac. adamians yovel wuTs Wama undoda da
axirebulad mosdioda guli imaze, rac mis morCilebaSi ar SeiZleboda yofiliyo,
magaliTad, amindze, umjobesi iyo sastumroSi davbrunebuliyavi. sastumromde
sul raRac xuTiode kvartali iyo darCenili, magram Cikotes baris kari rom davi-
naxe, gadavwyvite, jer erTi Wiqa gadamekra, mere ki gamevlo bombebiT gadaTxrili,
nangrevebiT Caxergili, atalaxebuli gran vias xuTi-eqvsi kvartlis quCebi.
bari xalxiT iyo savse. daxlTan ver mixvidodi. arc erTi Tavisufali magida
ar Canda. yvelaferi Tambaqos bolSi iyo gaxveuli. ismoda areul-dareuli sim-
Rera. aq ireodnen samxedro tansacmelSi gamowyobili mamakacebi. idga sveli
tyavis qurTukebis suni. erTi Wiqa sasmelisaTvis daxlTan Sejgufuli xalxis
sami mwkrivi unda gagerRvia.
nacnobma oficiantma sadRac skami miSova da mivujeqi im magidas, sadac gamx-
dari, fermkrTali, yanyratogamoburculi germaneli ijda. ramdenadac vicodi,
es germaneli cenzuraSi muSaobda, masTan erTad kidev ori ucnobi ijda. es magida
TiTqmis Sua oTaxSi idga, Semosasvlelis marcxena mxares.
Rriancelis gamo sakuTar xmasac ver gaigonebda kaci, magram mainc SevZeli
damekveTa jini da angostura, wvimaSi rom ar gavcivebuliyavi. barSi teva ar iyo.
yvela mxiarulobda; nel-nela wrupavdnen dauduRar kataloniur Rvinos. am
dros viRac ucnobebma mxarze xeli damkres, xolo Cvens magidaze mjdarma qa-
liSvilma raRac miTxra: Tumca ver gavigone, ra undoda, magram mainc vupasuxe,
diax-meTqi.
aqeT-iqiT cqeras Tavi rom davanebe da Cems magidaze msxdomT Tvali Sevavle,
mivxvdi, qaliSvili erTob Semzaravi Sesaxelavi iyo, namdvilad Semzaravi, ofi-
cianti rom dabrunda, gamoirkva, Turme es qaliSvili mTavazobda maTTan erTad
damelia. misi kavaleri gambedavi ar iyo, magram am qaliSvilis gabeduleba or-
Taves eyofoda. qaliSvils mkacri saxe hqonda, naxevrad klasikuri tipisa, xolo
aRnagoba lomis mwvrTnels miugavda, mis kavalers wesiT jer saskolo qurTuki
unda scmoda, halstuxic saskolo unda keTeboda, magram axla mas, rogorc sxvebs,
tyavis mSrali qurTuki ecva. es ki imas niSnavda, rom isini jer kidev wvimis dawye-
bamde isxdnen barSi, qaliSvilsac tyavis qurTuki ecva, rac mis saxes uxdeboda.
axla me ukve vnanobdi, rom CikotesTan Sevexete da pirdapir sastumroSi ar
davbrundi, sadac SemeZlo mSrali tansacmeli Camecva, wamovwoliliyavi, fexebi
taxtis Tavze Semewyo da siamovnebiT mesva sasmeli, Tanac mombezrda am axalgaz-
rda wyvilis yureba. wuTisofeli moklea, xolo sazizRar qalebs qveyanaze ra
gamolevs. magidasTan vijeqi da vfiqrobdi, rom mwerali var da sxvadasxvanairi
adamianebis mimarT dauokebeli cnobismoyvareoba unda mqondes. magram, miuxe-
davad amisa, me sruliadac ar mepitnaveboda, isini col-qmari iyvnen Tu ara, an
ra moewonaT erTmaneTis, rogoria maTi politikuri Sexedulebani, rogoria

maTi urTierToba, an romeli romlis magivrad ixdis fuls da sxva misTanani. ga-
davwyvite, albaT, radioSi muSaoben-meTqi. yovelTvis, roca madridSi ucnauri
Sexedulebis adamianebi mxvdebodnen, isini, rogorc wesi, radioSi muSaobdnen.
imisTvis, rom raime meTqva, yayanis dasafaravad xma avimaRle da vikiTxe:
– Tqven radioSi muSaobT?
– diax, – Tqva qaliSvilma.
– rogor cxovrobT, amxanago? – vkiTxe germanels.
– didebulad! Tqven?
– ai davsveldi, – vuTxari me. qaliSvilma ki Tavi gverdze gadaxara da gaic-
ina.
– sigareti ar geqnebaT? – mkiTxa man. Cemi ukanaskneli kolofi gavuwode.
iqidan ori sigareti amoiRo. gabedulma qaliSvilma – ori da axalgazrda kacma,
romelsac jer kidev mowafis gamometyveleba SerCenoda, – erTi.
– aiReT kidev, – vuTxari me.
– ara, gmadlobT, – mipasuxa qalma da mis magivrad germanelma kidev erTi
sigareti aiRo.
– xom ar javrobT? – gaiRima man.
– sruliadac ara, – vTqvi me. Tumca, didi siamovnebiT vetyodi uars da man es
icoda. magram ise undoda Tambaqos moweva, rom arafriT uaris Tqma ar SeiZle-
boda. ucbad simRera Sewyda, ukeT rom vTqvaT, yvelaferi dawynarda ise, rogorc
qariSxlis win xdeba xolme. axla SeiZleboda kargad gagvego, rasac vityodiT.
– Tqven aq didi xania xarT? – mkiTxa gabedulma qaliSvilma. ukanaskneli bgera
ise gagrZelebulad warmoTqva, rom sityvam sul sxva mniSvneloba miiRo.
– diax! magram drodadro vtovebdi aqaurobas, – vTqvi me.
– Cven seriozulad unda movilaparakoT, – Tqva germanelma. – rodis SevZlebT
Sexvedras?
– dagirekavT, – vuTxari me.
es germaneli raRac Zalian ucnauri kaci iyo da arc erT karg germanels is
ar uyvarda. mas egona, rom roialze dakvra icoda, magram Tu instrumentTan ar
miuSvebdnen da loTobasa da Worikanobas gadaaCvevdnen, gvariani germaneli iqne-
boda: magram verc erTsa da verc meores veravin gadaaCvia.
Worikanoba marTlac gasaocrad SeeZlo; Tanac yovelTvis icoda raRac
damamcirebeli yoveli kacisa, visac ki daasaxelebdiT madridSi, valensiaSi,
barselonaSi da qveynis sxva politikur centrebSi mcxovrebTagan.
barSi simRera isev wamoiwyes, xolo xmamaRla Worikanoba ki ukve sakmaod ux-
erxuli iyo. yovelive es mosawyen drostarebas moaswavebda, amitom gadavwyvite
wavsuliyavi baridan, rogorc ki yvelas gavumaspinZldebodi.
magram swored am wuTidan yvelaferi air-dairia, viRac kaci, visac yavisferi
kostiumi da TeTri perangi ecva, Savi halstuxi ekeTa da maRali Sublidan ukan
sworad gadavarcxnili Tma hqonda, pampulobda, magidebs Soris daZvreboda. am
kacma erT oficiants pulverizatoridan raRac siTxe miasxura. yvelam gaicina
garda oficiantisa, visac WiqebiT savse langari mihqonda. oficianti aRSfoTda:
`No hay derecho~, Tqva man. es niSnavs: ùfleba ar gaqvT, aseTi ram CaidinoT~. es aris
espaneTSi yvelaze umartivesi da yvelaze uZlieresi protesti.

monakveTi mecamete
pulverizatoriani kaci aRtacebuli iyo Tavisi warmatebebiT da TiTqos ima-

sac ar uwevda angariSs, rom ukve ori welia omi mimdinareobda, rom alyaSemorty-
mul qalaqSi vimyofebodiT, sadac nervebi yvelas daZabuli aqvs da rom barSi mis
garda, sul sami samoqalaqo piri iyo; man meore oficiantsac Seasxura siTxe.
mivixed-movixede, Tavi sad Sevafaro-meTqi, meore oficianti pirvelze aranak-
leb aRSfoTda, xolo pulverizatorianma kacma, pampulobas rom ganagrZobda,
kidev orjer miasxura siTxe imave oficiants. viRac-viRacebs, maT Soris gabedul
qaliSvilsac, yovelive es jer kidev xumrobad miaCndaT. magram ofcianti SeCerda,
Tavi gadaaqnia, mas tuCebi auTrTolda. es iyo xanSi Sesuli kaci da Cems maxsov-
robaSi is ukve aTi weli muSaobda CikotesTan.
– oN i hay derecho, – Tqva man darbaislurad. xalxSi kidev atyda sicili. pampulam
ki verc SeamCnia, rogor miwynarda simRera da pulverizatoridan isev miasxura
siTxe kefaSi sxva oficiants. oficianti Semotrialda, ise rom langari xelidan
ar gavardnia.
– No jay derecho. – Tqvan man. am jerze es ar iyo protesti, es iyo braldeba.
davinaxe, rogor wamodga magididan sami samxedro piri. maT xeli waavles abezars
da triala karSi gaaTries, garedan moisma, rogor lewa erTma maTganma mas saxeSi.
barSi viRacam iatakidan aiRo pulverizatori da Ria karidan gareT gaisrola.
sami samxedro piri dabrunda barSi. maT seriozuli da zviadi gamometyveleba
hqondaT. saxeze movaleobis moxdis grZnoba aRbeWdvodaT. male triala karSi isev
gamoCnda pampula. mas Tma gverdze moqceoda da perangi tanze Semoxfrewoda. xelSi
iseTi pulverizatori eWira; saxegafiTrebuli Tvalebs mxeciviT atrialebda:
xeli win gaiSvira, mizanSi aravin amouRia, ganurCevlad dauwyo xalxs gawuwva.
me davinaxe, samxedroTagan erTi rogor wamodga da gaemarTa misken. mere kidev
ramdenime kaci wamodga da yvelam erTad Seutia mas; marcxena kuTxeSi miimwyvdies,
is ki gaafTrebiT igeriebda momxdurebs. srolis xma rom gaisma, me xeli Cavavle
gabedul qaliSvils da masTan erTad samzareulos mivaSure.
samzareulos kari daketili iyo; mxrebiT mivaweqi, magram ar gaiRo.
– SeZveri iq, daxlis ukan. – vuTxari me; igi daixara.
– gaweqi, – vuTxari me da iatakisaken vubiZge, qaliSvili gaafTrebuli iyo.
yvela mamakacs xelSi revolveri eWira, garda im germanelisa, romelic magi-
dis qveS iyo SemZvrali da Soreul kuTxeSi kedels akruli yvavilisa, moswavles
rom hgavda. sami TmaSeRebili qera qaliSvili, Tmis Zirebi mainc Savi rom hqondaT,
kedelTan midgmul grZel skamze asuliyo da cerebze Semdgarni zemodan icqire-
bodnen, Tanac ganuwyvetliv kiodnen.
– me ar meSinia, – Tqva gabedulma qaliSvilma. – es sasacilo ram aris.
– Sen ra, ginda migaxvriton am barSi atexil CxubSi? – vuTxari me. – Tu am
oinbazs megobrebi aRmouCndeba, ubedureba datrialdeba.
magram, rogorc Cans, mas megobrebi ar aRmoaCnda, radgan xalxma TandaTan
revolverebi jibeebSi Caido. viRacam akivlebuli qera gogonebi skamidan Camosva
da yvela, vinc marcxena kuTxeSi iyo Sejgufuli, Tavis adgils daubrunda. xolo
pulverizatoriani kaci mSvidad iwva iatakze gulaRma.
– policiis mosvlamde fexi aravin gadgas gareT, – daiZaxa viRacam karidan.
ori karabiniani policieli quCis patrulebs gamoeyo da gasasvlelTan dadga.
magram iqve davinaxe, barSi myofTagan eqvsi kaci rogor gamwkrivda, ise rogorc

fexburTelebi gamwkrivdebian xolme moedanze gamosvlisas, da erTmaneTis mi-

yolebiT karSi gaZvrnen. maTgan samni swored isini iyvnen, romlebmac pulveri-
zatoriani kaci gareT gaagdes. erTma maTganma ki mokla igi. maT policielebs
gverdi ise Cauares, TiTqos gareSe pirebi iyvnen da atexil CxubSi monawileoba ar
mieRoT, isini rom wavidnen, erTma policielma karabiniT gasasvleli gadaRoba
da gamoacxada:
– aravin gavides gareT, yvela uklebliv SigniT darCes!
– maS, isini rad gauSviT? CvenTvis ar SeiZleba, imaTTvis SeiZleba?
– isini aviomeqanikosebi arian da aerodromze unda iyvnen, – ganmarta vi-
Racam.
– raxan zogi gauSviT, sxvebis dakaveba sisulelea.
– uSiSroebis organoebs unda davelodoT, yvelaferi kanonierad da dadge-
nili wesiT unda gakeTdes.
– magram gaigeT, Tu erTi vinme mainc wavida, sisulelea danarCenebis daka-
veba.
– veravin ver gava! yvelani adgilze unda darCnen!
– seiria, – vuTxari gabedul qaliSvils.
– ara mgonia, es namdvili saSinelebaa!
Cven iatakidan wamovdeqiT. gabeduli qaliSvili aRSfoTebuli icqireboda
iqiT, sadac pulverizatoriani kaci egdo iatakze. mas xelebi farTod hqonda
gaSlili. erTi fexi ki mokecoda.
– me mivxedav am sabralo daWrils! ratom aravn ar Svelis? ratom Wrilobas
ar uxveven?
– me ki Tavs davanebebdi, – vTqvi me, – nu gavereviT am saqmeSi?
– magram es xom adamianoba araa. me mowyalebis dad vemzadebodi! pirvel dax-
marebas mainc aRmovuCen.
– ar girCevT, – vTqvi me, – axlos ar mixvideT.
– ratom? – qaliSvili Zalze aRelvebuli iyo, isterias aRaraferi aklda.
– imitom, rom is ukve mkvdaria, – vTqvi me.
policia rom gamocxadda, Cven mTeli sami saaTi dagvakaves. gamoZieba imiT
daiwyo, rom yvela revolveri Seamowmes. fiqrobdnen, am gziT gaigebdnen, vin gais-
rola. magram, rogorc Cans, meormoce revolveris Semowmebis Semdeg maT es saqme
mobezrdaT, mainc sulerTi iyo, radgan oTaxSi mxolod sveli tyavis qurTukebis
suni idga. Semdeg isini miusxdnen magidas, romelic mkvdari kacis axlos idga, da
sabuTebis Semowmeba daiwyes. is ki iatakze egdo – sanTeliviT gayviTlebuli, mas
cvilisferi xelebi da saxe hqonda, didi xnis Senaxuli qaRaldiviT CayviTle-
buli.
Semofxrewili xalaTis SigniT perangi ar ecva, xolo fexsacmelebis lanCebi
gacveTili hqonda. axla iatakze rom egdo, patara da sacodavi Canda. im magidas-
Tan misasvlelad, sadac samoqalaqo tansacmelSi gamowyobili ori policieli
sabuTebs amowmebda, cxedarze unda gadagebijebinaT. gabeduli qaliSvilis qmarma
ramdenjerme dakarga da isev ipova Tavisi sabuTebi. mas hqonda saSvi, magram sadRac
Caido da axla, mTlad gaoflianebuli, jibeebSi nervulad afaTurebda xelebs;
rogorc iqna, ipova, mere saSvi meore jibeSi Caido da kvlav Seuda mis Zebnas. sax-
eze oflma daasxa, Tma dauxuWuWda da mTlad gawiTlda. axla ise Canda, TiTqos

monakveTi mecamete
mas aklda ara marto saskolo halstuxi, riTac mTlad pataras emsgavseboda, ar-
amed qudic, rogorsac dabali klasis moswavleebi atareben xolme. amboben, rom
gancdebi adamianebs aberebso. magram am gasrolam is aTi wliT gaaaxalgazrdava.
sanam Cven vicdidiT, gabedul qaliSvils vuTxari, rom am ambidan SeiZleba sak-
maod kargi moTxroba gamovides da albaT, me mas odesme davwer-meTqi. magaliTad,
rogor gamwkrivda is eqvsi kaci da gaZvra karSi, gana es STabeWdilebas ar axdens?
aman qaliSvili aRaSfoTa. man Tqva, rom amaze wera ar SeiZleba, radgan es espaneTis
respublikis saqmes zians moutans. me Sevedave, espaneTs didi xania vicnob-meTqi,
rom Zvelad, jer kidev monarqiis dros, valensiaSi, RmerTma uwyis, ramdeni xalxi
daxvrites, rom respublikis damyarebamde asi wliT adre andaluziaSi erTmaneTs
Cexavdnen didi danebiT (am danebs iq navajebs uwodebdnen) da Tu omis dros mowme
gavxdi Cikotes barSi momxdari seirisa, me ufleba maqvs davwero amaze, viTom es
momxdariyos niu-iorkSi, CikagoSi, kiuestSi an marselSi. amas politikasTan ara-
viTari kavSiri ara aqvs. albaT bevri, ise rogorc es qaliSvili, fiqrobs, rom aseT
rameze wera saWiro ar aris. magram germaneli, vgoneb, fiqrobda, rom es sakmaod
kargi ambavi iyo da mas Cemi ukanaskneli sigara miveci. ase iyo Tu ise, daaxloebiT
sami saaTis Semdeg policiam Cven gagviSva.
sastumro`floridaSi~ Cems gamo ukve Relavdnen. im droSi qalaqs ganuw-
yvetliv bombavdnen da Tu barebis daketvis Semdeg fexiT brundebodiT xolme
saxlSi, da rvis naxevarze dabrunebuli ar iyaviT, Tqvenze ukve wuxils iwyebdnen.
sastumroSi dabruneba gamixarda da sanam eleqtroRumelze vaxSams movamzadeb-
diT, me movyevi, Tu ra moxda barSi. Cemi monaTxrobi moewonaT.
RamiT wvimam gadaiRo. mSrali, naTeli da civi dila gaTenda. iseTi, rogoric
icis xolme aq zamTris piras. pirvels TxuTmeti wuTi rom aklda, me triala kari-
dan Sevedi Cikotes barSi erTi Wiqa jinisa da raime magari sasmelis gadasakravad
sauzmis win. am droisaTvis iq cota xalxi iyo. Cems magidasTan barmeni da ori
oficianti movida. isini iRimebodnen.
– mkvleli Seipyres? – vkiTxe me.
– dRes xumrobiT nu iwyebT! – miTxra barmenma
– Tqven naxeT, rogor esrola?
– ho, – vuTxarime.
– mec vnaxe, – Tqva man. – roca es moxda, zustad ai, iq videqi. – man kuTxeSi mdgom
magidisken miuTiTa. – revolveris tuCi pirdapir mkerdze miado da esrola.
– xalxi kidev didxans gaaCeres?
– TiTqmis Ramis or saaTamde.
– isini mxolod dilis TerTmeti saaTivsaTvis gamocxaddnen fiambre-s gamo.
– barmenma gvams espanuri Jargonuli saxeli uwoda, rac meniuSi civ xorcs niSnavs.
– magram Tqven, albaT jer kidev yvelaferi ar iciT.
– ara, saidan unda icodes, – Tqva erT-erTma oficiantma.
– marTlac gasaocari saqmea, – daumata meorem. – iSviaTi SemTxvevaa.
– amave dros samwuxaroc, – Tqva barmenma da Tavi gadaaqnia.
– diax, samwuxaroc da saocaric, – Tqva oficiantma. – Zalian samwuxaro.
– miambeT.
– metad iSviaTi SemTxvevaa. – Tqva barmenma.
– maS, miambeT, momiyeviT.

barmeni mindobilad gadmoixara Cemken da miTxra:

– iciT, im pulverizatorSi Turme odekoloni esxa. ai, ubeduri!
– xedav? da arc ise suleluri xumroba iyo es, – Tqva oficiantma.
– rasakvirvelia, amas igi mxolod xalxis gasacineblad akeTebda, ar unda
gajavrebuliyvnen amis gamo, – Tqva barmenma, – ubeduri kaci.
– gesmis? – vTqvi me. – maSasadame, mas yvelas garToba undoda.
– rogorc Cans, – Tqva barmenma, – da ra saWiro iyo, aseTi samwuxaro gauge-
broba.
– mis pulverizators ra uyves?
– policiam waiRo, ojaxs gaugzavnes.
– warmomidgenia, rogori kmayofili iqneba ojaxi, – vTqvi me.
– diax, – Tqva barmenma, – rasakvirvelia, pulverizatori yovelTvis gamodge-
ba.
– netavi, vin iyo igi?
– meaveje.
– coliani?
– ho, coli policielebTan erTad movida RamiT.
– mere ra Tqva?
– mkerdze daeca micvalebuls da sul ase gaiZaxda:`pedro, es ra uqniaT SenT-
vis, pedro? vin giyo es? oh, pedro~.
– mere ki policiam waiyvana is, radgan ukve Tavs veRar ikavebda, – Tqva ofi-
ciantma.
– amboben, rom mas filtvebi susti hqonda, – Tqva barmenma, – is ibrZoda aja-
nyebis pirvel dReebSi; ibrZoda sieras mTebSi, magram mere veRar SeZlo, filt-
vebis sisustis gamo.
– guSin ki barSi movida imitom, rom xalxi karg gunebaze daeyenebina, – vi-
varaude me.
– ara, – Tqva barmenma. – es namdvilad iSviaTi SemTxvevaa, yvelaferi aris muy
raro . amis Taobaze me policielebs gamovkiTxe. policielebi ki, erTob Cakirkite-
1
buli xalxia, saqmes xels Tu mohkideben, maT dakiTxes misi amxanagebi, romlebic
masTan erTad muSaobdnen saxelosnoSi. saxelosnos ki miagnes profkavSiris im
baraTis mixedviT, romelic jibeSi aRmoaCnda. guSin uyidia is pulverizatori
da odekoloni, rom viRacis qorwilSi exumra. yovelive es SeuZenia quCis meore
mxares. misamarTi odekolonis flakonis iarliyze ewera, TviT flakoni ki sa-
pirfareSoSi ipoves. odekoloni iq Causxams pulverizatorSi. aq ki, alabT, maSin
Semovida, rodesac wvima daiwyo.
– me maxsovs, rogor Semovida aq, – Tqva erT-erTma oficiantma.
– aq mRerodnen da mxiarulobdnen, isic gamxiarulda.
– ho, mxiaruli vinme iyo namdvilad, – vTqvi me, – TiTqos mas frTebi hqonda
gamosxmuli.
barmenma ulmobeli espanuri logikurobiT warmoTqva:
– ver gamigia, kacs filtvebi awuxebs da mainc magar sasmels etaneba.
– ar momwons mTeli es ambavi, – vTqvi me.
– yuri migdeT! – Tqva barmenma, – gana, saocreba ar aris misi mxiaruleba?
rogorc pepela ise dajaxa omis seriozulobas.

monakveTi mecamete
– sworia! namdvili pepelaa, – vTqvi me.

– me ar vxumrob, – Tqva barmenma. – gesmiT? rogorc pepela da tanki.
Sedareba mas Zalian moewona. is namdvil espanur metafizikas mieca.
– davlioT aqaurobis sadRegrZelo, – Tqva man. – Tqven amaze moTxroba unda
daweroT!
gamaxsenda is pulverizatoriani axalgazrda kaci, misi sanTlisfrad Cay-
viTlebuli saxe, farTod gaSlili yviTeli xelebi, mokecili fexi. igi marTlac
hgavda pepelas, magram arcTu ise Zalian, Tumca, maincadamainc arc adamians hgavda.
mokled, me igi, mkvdar beRuras magonebda.
– damisxiT jini, – vTqvi me.
– Tqven usaTuod unda daweroT amaze moTxroba. – Tqva barmenma. – gagimar-
joT.
– Tqvenc gagimarjoT, – Tqvi me. – wuxel ki erTma ingliselma gogom miTxra,
ar daweroT amaze rame, Torem es saqmes did zians moutanso.
– ra sisulelea, – Tqva barmenma. – es Zalian sagulisxmo da mniSvnelovanic
aris. gaugebari mxiaruleba ejaxeba saSinel seriozulobas. xolo CvenTan yovelT-
vis ase uaRresad seriozulebi arian. CemTvis es, Tu gnebavT, erT-erTi yvelaze
sagulisxmo da uiSviaTesi SemTxvevaa am bolo dros. Tqven aucileblad unda
daweroT amaze.
– keTili, – vuTxari me. – davwer... bavSvebi Tu hyavda?
– ara, – Tqva man. – policielisgan gavige! Tqven aucileblad unda daweroT
da daarqvaT`pepela da tanki~.
– kargi, – vTqvi me. – davwer, magram saTauri maincdamainc ar momwons.
– didebuli saTauria, – Tqva barmenman. – Zalian literaturuli.
– keTili, – vTqvi me. – Tanaxma var davarqva moTxrobas `pepela da tanki~.
me vijeqi iq, im naTel mxiarul dilas. sasiamovno sisufTave sufevda axlad
gamogvil, gamorecxil da ganiavebul barSi. gverdiT mejda Cemi Zveli megobari
barmeni, romelic didad kmayofili Canda imiT, rom erTad vqmnidiT literaturas.
jini movsvi. vicqirebodi siliani tomrebiT amovsebul fanjaraSi da vfiqrobdi
mokluli qmris cxedarTan daCoqil qalze, romelic gaiZaxda:`pedro, pedro, vin
giyo Sen es, pedro?~ da me gavifiqre, policia maSinac ki verafers upasuxebda am
kiTxvaze, kidevac rom scodnoda saxeli im kacisa, vinc tyvia daaxala mis qmars.

safiqrali
`dacinvis survili Wkuanaklebobaze metyvelebs~.
labriueri
`nu dascini sxvasao, gadagxdeba Tavsao~.
andaza
`Tu ginda adamiani uzomod dasajo, mas iseTi ram unda daabralo,
ris winaaRmdegac Tavad ibrZoda. qristes mTeli moZRvreba, miwi-
eri meufebis winaaRmdeg iyo mimarTuli, ebraelebma piriqiT, eg
daabrales: ùriaTa mefobas apirebdao~.
~moeqeci adamianebs ise, rogorc gsurs, rom mogeqcen~.
konfuci
`yoveli vnebis Tavi – pativmoyvareobaa,
bolo ki – ampartavneba~.
maqsime aRmsarebeli
`Zaladoba Sobs Zaladobas, wyaloba – wyalobas~.
berZnuli andaza
`burTi moZaladesa~.
Zveli andaza
`geSinodes imisi, visac Seni eSinia~.
andaza

monakveTi mecamete
mixeil javaxiSvili
CanCura
bolos, bevri wvalebisa da laparakis Semdeg, policiis boqaulma aRmoaCina, rom

ocdasami weliwadia, rac policieli petrovi bazarSi msaxurobs. iqve scxovrobs
da aqamdis arc ki scodnia CanCuras namdvili gvari da saxeli.
munji CanCura iqve idga da hfiqrobda:
– ra vqna, es sad momiyvanes, an ra undaT Cemgan!
CanCuras wlovaneba, sarwmunoeba, tomi da xeloba boqaulisa da petrovisaTvis
saukuno saidumloebad darCa.
rodis da romel qalaqidan an soflidan gadmosaxlda? ucoloa Tu coliani?
iqneba Svilebica hyavs? iqneba jer samxedro begarac ar mouxdia erTadlian
CanCuras? an iqneba jer SarSandeli xarjic ar gadauxdia woniT fuT-naxevrian
glaxas?
aba saidan unda gaego es saidumloeba petrovs, rodesac amisTana sibrZne mx-
olod yovlad Zliersa da yovlis mcodne pasports unda scodnoda, romelic
CanCuras ar aRmoaCnda!
es kidev araferi: is rogorRa moxda, rom ocdasami weliwadia, rac CanCura qa-
laqSi scxovrobs da policiis davTrebSi jer Cawerilic ar yofila?!
da aseTis ukanonobiT gabrazebulma boqaulma daadgina: ùcnobis tomisa, gva-
risa da sarwmunoebis kaci – `CanCura~ – gadasaxlebul iqnas Tavis samSobloSi~.
magram, cota xnis Semdeg, roca TviTonve gaigo Tavis dadgenilebis uazroba,
warwera waSala da isev petrovs miubrunda:
–gaanTavisufle, magram Tval-yuri adevne, da Tu kidev moitacos xorci, maSinve
aq momiyvane, Sen ki frTxilad iyavi, Torem... egre rogor SeiZleba! es samsaxuri
ki ara, eg... eg... ocdasami weliwadi! wadi, magram gafrTxildi!
CanCuram erTi saaTis wvalebisa da boqaulis laparakidan, rasakvirvelia, ve-
raferi gaigo.
moRimare da gaxarebuli CanCura pawawina da Cqaris nabijiT isev bazrisken micun-
culebda. petrovi didisa da nelis nabijiT win miuZRvoda da Tan hfiqrobda:
–gamagdeben, ueWvelad gamagdeben, an uaress ubanSi gadamiyvanen, – da maSinve
gadaswyvita – rac unda miyon, Tund momklan, sul erTia, amaRam ueWvelad erTi
qurdi an `sacilisti~ unda`sacilisti~ unda daviWiro. ar daviZineb, or dRe-Rames
ar daviZineb da daviWer.
II
rodis da saidan gaCnda bazarSi CanCura – arc erTma beberma yasabma ar icis,
magram mTeli bazari icnobs munj liliputs.
CanCuras cema-tyepa, misi dilidan saRamomde bazarSi xetiali, Tormetis wlis
artuSasTan da imis megobar ZaRl-murasTan mudmivi Cxubi yasbebisTvis iseTive
yoveldRiuri ambavia, rogorc saldaTebi, dedakacebi, mzareulebi, maTi motyueba
wonaSi da policiel petrovis yvirili.
yvela yoveldRe hxedavs mobuzul CanCuras.
mas muStis odena meloti Tavi aqvs. uwver-ulvaSo, daRmeWili, naoWebiani da

miwis feri pirisaxe, patara, lobio odena, Rrmad CamZvrali, zogjer natirali,
ufro xSirad ki moRimare Tvalebi, majissisqe pirsaxeze ufro Savi da gamxmari
kiseri, sami gojis sigrZe da yavisferi titvela fexebi da aTnairi fexis ZonZe-
bisagan Sekerili Salvari, romelic imdenad moklea, rom isedac juja CanCuras
muxlebamde Zlivsa swvdeba.
artuSas megobari mura-ZaRli CanCuras Salvars saSinlad emtereba, amitom
Salvris patrons imis dakerebaze bevri dro ekargeba. CanCuram Zalian kargad icis,
rom uSalvrod gareT gamosvla ar SeiZleba, radgan misi meore da muraze uaresi
mteri policieli petrovi maTraxiT daedevneba da bazridan gaagdebs. es ki CanCu-
rasTvis udidesi sasjelia, radgan, jer erTi, vin icis, bazris iqiT aris rame Tu
ara, da Tundac iyos, ueWvelia, yasbebi, mainc ar iqnebian, da rom iyvnen kidevac,
isini CanCuras ar icnoben da, maSasadame, arc gul-RviZlis naWrebs miscemen.
erTxel CanCuras viRacam ori daglejili da dampali qalamani aCuqa, magram imave
saRamos muram waarTva. mas aqeT CanCurasTvis aravis aRaraferi uCuqebia. Tumca
ara: erT dros CanCuras qudis msgavsi tyavis naglejic hqonda, isic naCuqari,
magram... ara, is saZageli mura, raRa sul CanCuras tyaveulobas, kanWebsa da Sal-
vars emtereba!
arc mura da arc petrovi ise Zlier ar awuxeben CanCuras, rogorc erTi beberi
yasabis – darCos Tormeti wlis biWi – eSmaki artuSa.
erTxel – CanCuram, ra Tqma unda, ar icis, ramdeni wlis an dRis winaT moxda es
ambavi, – erTxel CanCuram Cveulebrivad cxvris filtvis motaceba ganizraxa,
beberi yasabi darCo daxlTan idga da pursa sWamda. CanCuram filtvi aiRo, ubeSi
Caido, mobrunda da gaqceva daapira, magram am dros... swored am dros saidanRac
saZageli artuSa amoZvra, CanCuras gza gadauRoba, didi sayasbo dana mouqnia
da...
mas Semdeg CanCuras aTis magivrad rva TiTiRa darCa.
III
bazarSi yvelaze adre CanCura gamodis da yoveldRe mxolod imas hxedavs, rom
duqnebSi diliT auarebeli xorci awyvia. mere yasbebi amodena xorcs naWer-naWrad
sWrian da viRac-viRaceebs urigeben. sakvirveli is aris, rom yasbebi CanCurasaviT
ki ar utyapuneben TavSi, aramed Tavazianad duqanSi SehyavT, xorcis uSvelebel
naWrebsac aZleven da zrdilobianadac istumreben.
marTalia, viRac-viRaceebi yasbebs samagierod Savsa da TeTr `Jestis~ naWrebs
aZleven, magram mainc sakvirvelia, rad undaT yasbebs es`Jestis~ naWrebi? CanCuras
kargad axsovs, rom erTxel imanac ipovna quCaSi aseTi TeTri, mrgvali naWeri,
magram mepure simonam waarTva da samagierod TeTri puris didi naWeri misca.
oh, is TeTri puri! mas aqeT CanCuras misi gemo aRar unaxavs.
sakvirveli ar aris, rom artuSac swored ise iqceva, rogorc sxvebi, magram
muras raRa RmerTi gauwyra, rom CanCuras garda aravis fexebsa da Salvrebs ar
emtereba! CanCuras ramdenjerme unaxavs, rom viRac-viRaceebs murasTvis kargebic
wauTaqebiaT, magram ZaRls imaTze kbiolebi ar uxmaria. piriqiT, iseT tirilsa da
wkmutuns mohrTavda, rom misi metoqe CanCurac ki Seibralebda xolme da RimiliT
masTan nugeSis misacemad mividoda. magram sxvis javrs umaduri mura yovelTvis
isev CanCuraze amoiyrida xolme.

monakveTi mecamete
sanam bazarSi xalxi ireva, CarCura quCis TavSi dadis. boloSi gasvla saSiSoa,
radgan petrovi yovelTvis iqa sdgas, da Tu CanCura dainaxa, ueWvelad gamoudgeba,
maTraxis qnevas dauwyebs da yviril-muqariT erT aliaqoTs astexs:
– Я те покажу! Я-а-а те покажу-у-у! – da maTraxis qneviT naxevar saaTobiT dasdevs
mSier CanCuras. magram arSinnaxevrian CanCuras, madloba ufalsa, mardi fexebi
aqvs!
CanCuras trotuarze gavla petrovisgan sastikad akrZaluli aqvs, CanCuram
isedac icis, rom xalxSi gareva ar SeiZleba, amitom yovelTvis Sua quCaze dadis.
amis gamo meetleebisa da medrogeebisgan yoveldRe mravali Solti hxvdeba, magram
amas CanCura yuradRebas ar aqcevs, radgan albaT, mas Soltic iseve esaWiroeba,
rogorc yasbebis muStebi, patara biWebis silebi, petrovis maTraxi, muras kbilebi
la artuSas aTasnairi oinebi.
roca SuadRe gadadis da yasbebi xorcis`darigebas~ aTaveben, maSin CanCuras
droc modis.
CanCuras erTi msxvili da wvetiani mavTuli aqvs. yasbebma am Samfuris warTmeva
ramdenjerme scades, magram amaod: CanCura Tavs moiklavs da am Samfurs aravis
dauTmobs. es Samfuri CanCuras SuadRemde sadRac aqvs damaluli, SuadRis Semdeg
ki bazarSi gamoaqvs, romelime duqnis win aituzeba da damnaSavis RimiliT, mu-
raseburis wkmutuniT yasabs Tavis mosvlas atyobinebs. Tu RimiliT da wkmutuniT
veras gahxda, Samfurs nel-nela fanjaraSi Seaparebs, xorcis romelsame naWers
Cxvletas dauwyebs da Tan-da-Tan wkmutunsac moumatebs.
Tu yasabi karg gunebazea, CanCuras kiserSi xels waavlebs, cibrutiviT daatria-
lebs, oriodesac wauTaqebs da samagierod filtvis pawawina naWers miugdebs.
CanCura am naWers dampal CvarSi gaaxvevs, ubeSi Caidebs da meore yasabs ewveva,
Tu kargi daria da kargi vaWrobac iyo da, maSasadame yasbebic karg gunebaze arian,
yvelani muStiT an siliT miesalmebian, samagierod filtvis naWrebsac miscemen da
gaistumreben. magram, radgan erTsa da imave dros kargi vaWrobac da kargi daric
iSviaTia, amitom CanCurac Tavis patara mucels Zalian iSviaTad aZRobs.
roca CanCura aTiode filtvis naWers Seagrovebs, maSinve Sinisken wasasvlelad
daemzadeba. magram...
ara, raRa swored am dros gadaudgebian xolme win gaxarebul CanCuras artuSa
da mura! CanCuram, rasakvirvelia, kargad icis, ra gansacdelic moelis imis dRe-
vandel sadils, amitom artuSas da muras danaxvaze maSinve qveiT gaiqceva, magram
saSineli siswrafiT moelvare fexis gulebs kvaldakval misdeven artuSa, mura,
misi mxiaruli wkmutuni, yasbebis raxraxi da petrovis Weqa:
– Я те покажу! Я-а-а покажу-у-у!
CanCuram icis, rom artuSas da muras versad wauva, amitom cota xnis Semdeg
mtvrian quCaze pirqve daecema da orive xeliT CvarSi gaxveul filtvis naWrebs
ebRauWeba, magram amaod: artuSa zurgze daajdeba, mura – kiserze. cota xans
Seisveneben, Semdeg artuSa sulganabul CanCuras gulaRma gadmoabrunebs, xelebs
dauWers da Tavis megobars gankargulebas miscems:
–murka, iSCi! ipove!
murac CanCuras pirdapir ubeSi ecema, dauwyebs kbenas, kawvras, da cota xnis
Semdeg, gamarjvebis niSnad, CvarSi gamoxveul nadavls zeviT moarbeinebs.
yasbebi gamarjvebulsa da amayad momaval muras sicil-xarxariT da taSiT ajil-

doeben, xolo daRonebulsa da Tvalcremlian CanCuras aqeT-iqiT uyvirian:

–hai Se marTlac da CanCurav, Sena!
– i patara ZaRlma rogor gajoba, Se sawyalo, Sena?
CanCura mtversa da cremlebs iwmendavs da meore dRemdis xorcis Txovnas ve-
Rar hbedavs.
artuSa CanCuras did cxvirsac Zalian emtereba. xSirad moRimare CanCuras cx-
virSi xels waavlebs, duqnidan duqnamde dahyavs da wvrili xmiT gahkivis:
–mowyaleba moiReT!.. RmerTma didxans gacocxloT, gagzardoT... RmerTma
gadRegrZeloT, RmerTma CanCuras xnisa mogyaroT... mowyaleba moiReT! sawyal
CanCuras sami dRea araferi uWamia. mowyaleba moiReT!
–RmerTi mogcems, RmerTi! – upasuxeben zogierTebi. zogni ki isev filtvis
naWrebs aZleven, magram ra hqnas sawyalma CanCuram: saZageli mura iqve darbis da
artuSas cota xniTac ara hSordeba.
zogjer kidev CanCuras grZel kanafs gamoabams yelze, bazarSi dahyavs, taSs
ukravs da mReris:
–hai maimun, maimun! oi maimun, maimun!
CanCurac TamaSobs: orive xels maRla iSvers, erT adgilze trialebs, patara
fexebs aqeT-iqiT iqnevs da ganuwyvetliv iRimeba. mura ki CanCuras garSemo uvlis,
mxiarulad wkmutunebs, hyefs, ukana fexebze sdgeba da`sluJs~ akeTebs.
yasbebi trotuarze dganan, patara biWebi`cirks~ dasdeven, yvelani xarxareben
da hyvirian:
–maladec, CanCuur! maladeca, maladeca!
CanCuras esmis qeba da ufro scdilobs: hxtis, swkmutunebs da Tavis pawawa xel-
fexs ufro metis sificxiT iqnevs.
`cirki~ rom gaTavdeba, gaxarebuli mura wiTeli xorcis naWrebs Seeqceva,
daRonebul-daRlili CanCura ki iqve sdgas, muras SuriT Sescqeris da tuCebs
acmacunebs.
IV
CanCuras mtrebis garda megobrebica hyavs. ai, magaliTad, mepure simona CanCu-
ras megobari rom ar yofiliyo, gana Tavis Tbil saToneSi yovelRame dasaZinebel
adgils miscemda? gana dReSi ramdenjerme Tbil wyals daalevinebda da qvasaviT
gamxmar purs aWmevda?
CanCuras kargad axsovs is dro, roca simonam erTi daglejili tomara aiRo,
Tavisa da xelebis amosayofad orive kuTxe da Suaguli amouWra, Sig CanCura Casva
da axali tanisamosiT bazarSi gaistumra.
marTalia, CanCurasagan naSovni xorcis umetes wils simona sWams, magram sad
aTiode filtvis naWeri da sad ficrul saToneSi Ramis gaTeveba!
am cota xans bazarSi didi saswauli moxda. erTi kvira iqneba, rac artuSa da
mura CanCuras daumegobrdnen. artuSas yovel saRamos mura da CanCura sadRac
mihyavs da ukan mxolod erTi an ori saaTis Semdeg brundebian. mura yovelTvis
win midis da piriT xelsaxocSi gamokruli filtvi miaqvs. ukan artuSa da moR-
rimare CanCura misdeven.
artuSas aravin ekiTxeba, sad an rad dahyavs Tavisi megobrebi. yvelam kargad
icis, rom ramdenime dRis Semdeg axal`Stukas~ hnaxavs da amitom moTminebiT uc-
dis artuSas `cirks~.

monakveTi mecamete
sami dRea rac CanCura aRarc xorcsa Txoulobs da aRarc simonas gamxmar pursa
sWams. mxolod Cveulebrivad quCaSi daxetialobs da saRamomde axal megobrebs
ucdis.
V
zafxulis cxeli dRe iyo.
yasbebma isadiles, iqauroba mohgaves, trotuarebi morwyes da movsenebas
miecnen. zogi duqanSi sTvlems, zogi isev muStars elodeba, zogni ki duqnebis
win damsxdaran da cali ybiT mopirdapire yasbebs elaparakebian. mTel bazarSi
moZraoba Seswyda. yvela isvenebs, iSxlarTeba da maZRrad amTqnarebs.
uceb quCis bolos raRac xmauroba da sicili gaisma. duqnebis win ramdenime
yasbis biWma gairbina.
–cirki! cirki! – daiZaxes aqeT-iqidan da es ambavi umalve mTel bazars moedo.
xalxi quCdeba.
cota xnis Semdeg beberi yasbebic daiZrnen. quCis bolos xmaurobam da sicilma
imata. yvela iqiT garbis, saca ukve asiode kaci Segrovila, SuaSi CanCura, mura da
artuSa CauyenebiT da icinian, xarxareben, hyvirian.
gacxarebuli artuSa aqeT-iqiT darbis, Samfurs iqnevs da gahkivis:
–gani! gani! gani!
roca xalxma gani misca, artuSam qudi moixada da yvelas Camouara.
–TiTo Sauri! TiTo Sauri! aba, ha, mowyaleba moiReT, Torem oTxi dRea CanCura
mSieria. TiTo Sauri CamodiT, TiTo Sauri!
aqeT-iqidan Saurianebi da or-kapikianebi blomad scvioda artuSas qudSi.
Casuqebuli da sicxisagan gawiTlebuli yasbebi trotuarze idgnen da, Tumca
jer aravin icoda axali`Stuka~, mainc yvelani windawinve icinodnen da hyvirod-
nen:
–aba, ha, artuS, Sauri mogeci da Sen ici rogor cirksac maCveneb, ha!
–artuS, imedi ar gamicruo, Torem, RmerTmani, Sen magivrad CanCuras vcem, ai!
artuSam jibidan wiTeli sisxliani filtvi amoiRo, orad gasWra, qudSi Caiwyo
da trotuarze Camojda.
sanam artuSa filtvsa sWrida, mura imis win idga, tuCebs ilokavda, kuds iqnevda,
mouTmenlad tokavda da wkmutunebda.
CanCuras orive xeliT patara da Rrmad CamZvrali muceli eWira, tokavda,
hkankalebda, icinoda da Tavis wvrilsa da sruliad misustebul xmas aTasnairad
uqcevda. misi sicilis mayureblebic Tavs ver imagreben da gulianad xiTxiTe-
ben.
artuSam filtvis erTi naxevari aiRo da daiZaxa:
–aba, mura, yoCaRad iyavi, Torem Tavdayira dagkidav!
mura erTi naxtomiT CanCuras gverdiT amoudga da ufro uaresad daiwyo tokva,
kudis qneva, wkmutuni da yefa.
CanCuram daimklava, sicili Seswyvita, erTi fexi win wasdga da artuSas ise Caac-
qerda, TiTqo sacaa gadaxteba da mopirdapires erTi dartymiT Zirs dascemso.
xalxi mixvda`Stukas~, daiZra da yviril-xmauriT wamovida.
–CanCur, magra dadeq! magra dadeq!
–yoCaRad iyav, yoCaRad, Se daleulo, Sena!

–CanCur, ar Semarcxvino, Torem vai Seni braliX

CanCuramac, TiTqo waqezeba gaigoo, Tavis momxreebs kbilebi daukriWa, Tavis
daqneviT gamarjvebis imedi misca da fexi Seicvala.
–mura, Se patron ZaRlo, Sena!
–pirdapir cxvirSi eci mag CanCuras, magas!
–ise sTeTqve eg CanCura, rom sul Tavbedi iwyevlos!
muram gaigo, rom imas CanCuraze meti momxre hyavda da ufro gaguladda.
–mura Cemi falavania! – daiZaxa artuSam.
artuSas falavani erT adlze Sexta.
–CanCura Cemi falavania!
– mura Cemia! mura Cemia!
–CanCura Cemia, CanCura! – hyviroda xalxi da yvela siciliT da xelebis qneviT
amxnevebda da aqezebda Tavis falavans. zogierTebma niZlavic dasdes.
–mura! – daiZaxa artuSam da is xeli, romelSic filtvi eWira, maRla aswia.
mura ukana fexebze Cacucqda, daacqerda da gaSeSda.
yvirili da sicil-xarxari erTi wamiT Seswyda.
artuSam xeli aiqnia, filtvis naWeri haerSi aagdo da daiyvira:
–mura, Sexti!
muram iskupa, Tvalis daxamxamebaze CanCuras mxarze moajda, mere iqidanac
naxevar adlis simaRleze Sexta, magram ukanve gadmovarda.
filtvi, CanCura da mura erTad daecnen miwaze, imave wams brbom haeri SeanZ-
ria.
mura da CanCura mtverSi goraoben, farTxaleben da gacxarebiT ibrZvian. filt-
vis naWris erTi naxevari muras uWiravs pirSi, meore naxevari da TviTon mura
ki – CanCuras, romelsac erTi xeli murasTvis yelSi wauWeria da mis daxCrobas
cdilobs, meore xeliT ki filtvs Tavisken eweva.
–ariqa, CanCur, ariqa!
– daaxCe, CanCur, daaxCe, daaxCe!
– zeze adeqi, Se CanCurav, Sena!
–a-pa-pa-pa! adgoma ar SeiZleba, ar SeiZleba!
–mura, Se patron ZaRlo, Sena!
– ar gauSva, ar gauSva!
yvelani hkivian, win miiweven, iginebian, xelebs iqneven. erTmaneTze iweven da
erTmaneTs iWeren. erT biWs pirSi oTxi TiTi Caudvia, mtverSi amogorebul Can-
Curas da muras garSemo urbens, da rac Zali da Rone aqvs ustvens.
–gani, gani, gani! – sWyivis artuSa, Tan cibrutiviT trialebs, burTiviT daxtis
da CanCuras momxreebs SamfuriT fexebSi scems.
–nu icemebi, Torem su kbilebs Cagamtvrev!
– nela, Se virTagva, Sen!
– artuS, dahka! artuS, dahka! – aqezeben muras momxreni da artuSac gaorkece-
buli siswrafiT darbis, Samfurs elvasaviT iqnevs da xrinwiani xmiT hyviris:
–ura-a! ura-a! – ismoda quCis boloSi.
uras Zaxili, artuSas simRera, biWebis stvena da gamarjvebis kiJina CanCuras
momxreebs Sursa da javrs hgvrida, CanCura ki cremlebs iwmendavda da murasaviT
wkmutunebda.

monakveTi mecamete
quCis kuTxidan uceb petrovi gamovarda da imodena xalxi rom dainaxa, saCqa-
rod isev saxls miefara da xangrZlivi, Zdieri stvena astexa. cota xnis Semdeg
iseTive stvena meore mxares ganmeorda. mere mesame da meoTxe adgilidanac pasuxi
gasces, ramdenime wuTis Semdeg policielni petrovis winamZRolobiT xalxisken
mirbodnen. xalxi jer gaCumda, mere alaparakda da isev sicil-xarxari astexa.
– Господа, расходись, расходись!- hyviroda SeSinebuli petrovi da roca erT adg-
ilze gaSeSebuli CanCura dainaxa, maTraxis qneviT da muqariT pirdapir misken
wamovida.
– Я те покажу, я-я те покаж-у! Это ты накуралесил, шут окаяный!
CanCura gasaqcevad mibrunda, magram imisken momavali meore policieli rom
dainaxa, quCis meore mxares gadairbina, Tavi dahRuna da iqiT gaiqca, saca lapara-
kiT da siciliT xalxi iSleboda.
petrovi CanCuras gamoudga. xalxma rom gamoqceuli`falavani~ dainaxa, kiJina
dasca da xarxariT win gadaeRoba.
–hariqa, mura! hariqa, mura! – daiZaxa viRacam da CanCuram erTxel kidev igrZno
muras gamarjvebuli kbilebi.
CanCuram Tavi ufro dabla dahRuna, Tavpirze xelebi aifara da Sig Sua xalxSi
Sevarda, magram yasbebis muStebma maSinve gamoatriales. CanCuram ukan gamobruneba
scada, magram iqve rom petrovi da misi maTraxi dainaxa, ukanaskneli ZalRone
moikriba, muStebis SuagulSi Sevarda, wre gaarRvia da Tavdaxrili, patara quCaSi
Segorda, magram...
magram imave dros mkerdSi iseTi Zlieri tkivili igrZno, rom...
Semdeg ra moxda – veRaraferi gaigo.
xalxma erTxmad daigmina. erTi wamiT siCume Camovarda. Semdeg yvelani iqiT
gaiqcnen, saca ori didi cxenis qveS CanCura Savi kunZiviT goraobda.
cxenebi jer Sesdgnen, Semdeg erT adgilze tokva daiwyes, mere gaiwies da fq-
viliT savse drogi CanCuraze gadaatares.
xalxi erT adgilas SekumSda da sdumda. maT Sua CanCura mtversa da sisxlSi
farTxalebda, igrixeboda da hymuoda.
damarcxebul CanCuras gverdiT gamarjvebuli mura Cacucqebuliyo da Tavis
mters gaocebiT dascqeroda.
Semdeg xalxic alaparakda da ayayanda.
cota xnis Semdeg petrovic movida.
– Господа, расходись, расходись! Ну, что тут интересного? Ну, расходись, расходисть! – mS-
vidobianad urCevda mSvidobis mcveli da xan erTsa da xan meores sustad maTraxs
hkravda.
erTma policielma medroge da imisi cxenebi policiaSi waiyvana. petrovma da
meore policielma CanCura aswies, etlSi Casdes da sadRac gaistumres. mimaval
etlidan cota xans kidev moismoda CanCuras misustebuli wkmutuni, Semdeg
yvelaferi miswyda.
aTi wuTis Semdeg petrovi mSvidobianobis namdvil damrRvevs – muras dasdevda.
namdvili damnaSave petrovs garSemo urbenda, eTamaSeboda, mxiarulad hxtoda,
hyefda da petrovis gasajavreblad zogjer win ucucqdeboda,`sluJs~ ukeTebda,
petrovi damnaSaves zantad dasdevda, maTraxs uqnevda da RimiliT emuqreboda:
–Ну, поймаю же тебя, поймаю же я тебя! Тогда берегись! И отдую же я тебя! Вот отдую!

xalxi isev gulianad icinoda da Tavis sayvarel falavans ufro da ufro aqe-
zebda.
– yoCaR, mura! maladec, mura!
– ukbine, ukbine, mura! cxvirSi eci, cxvirSi!
murac daxtoda, hyefda da isev`sluJs~ akeTebda.
VII
meore dRes petrovi boqaulma daibara da uTxra:
– guSin saavadmyofoSi viRac CanCura mokvda. amboben, viTom is kaci Sens ubanSi
cxovrobda, amitom Seni movaleobaa dResve gaigo CanCuras namdvili gvari, sax-
eli, xeloba, sarwmunoeba, tomi da... coliani iyo Tu ucolo, an... darCa rame Tu
ara, isic gaige, saidan da rodis Camovida is CanCura Cvens qalaqSi da... arc misi
wlovaneba dagaviwydes. yvelaferi dawvrilebiT dawere da dResve momitane,
wadi.
daRonebuli petrovi bazrisken modioda da hfiqrobda:
– axla ki namdvilad gamagdeben, ueWvelad gamagdeben, Tu amaRamve ori qurdi
an erTi`sicilisti~ ar daviWire, dilaze namdvilad gamagdeben, ueWvelad gamag-
deben.
tfilisi, noemberi, 1903 w.
safiqrali
`rac iTeseba damcirebaSi, aRmocendeba didebaSi.~
bibliuri andaza

monakveTi mecamete

SurisZieba, sasjeli da miteveba
monakveTi meToTxmete

safiqrali
`ÉÂÛÈÑÀÃÀÍ ÞÂÅËÀÇÅ ÌÅÒÀÄ ÈÑ ÀÐÈÑ ÏÀÒÈÂÖÅÌÓËÈ, ÂÈÍÖ ÏÀÒÈÎÁÑ ÛÀÂÈÑ

ØÅÓÐÀÖÕÌÞÎÔÅËÑ ØÅÓÐÀÖÕÞÎÔÀÑ ÌÀØÈÍ, ÐÎÄÅÑÀÖ ØÅÓÐÀÖÕÌÞÎÔÅËÈ ÌÈ
ÑÈ ÝÀËÀÓÔËÅÁÈÑ ÜÂÅØ ÈÌÞÎÔÅÁÀ~.
àéìîñàâëóðè ñèáðýíå
`ÛÓ ØÅÍ ÑÓÑÒÈ ÕÀÐ ÄÀ ÀÌÈÑ ÃÀÌÎ ÀÐ ØÅÃÈÝËÈÀ ØÓÐÈ ÈÝÈÎ ØÅÍÇÅ ÝËÈÅÐ
ØÅÓÐÀÖÕÌÞÎÔÅËÇÅ, ÛÓ ÌÀÑ ÃÓËØÈ ÀÐ ÄÀÑÙÞÅÂËÈ ÄÀ ÀÏÀÒÈÅÁ, ÅÑ ÍÈØÍÀÂÑ,
ÐÎÌ ÝÀËÀ ÐÎÌ ÃÜÎÍÎÄÀ, ÌÀØÈÍÀÖ ÑÓËÃÐÝÅËÀÄ ÀÏÀÒÈÅÁÄÈ~.
èîàíå îüðîïèðè
ilia WavWavaZe
ÑÀÐ÷ÎÁÅËÀÇÅÄ
ÏÀÒÀÐÀ ÀÌÁÀÂÈ
Sua zafxuli iyo. mindvrebi da qedebi golvas sul mTlad gadaeWkno da feri
ecvlevinebina. im dRes, ra dRidamac viwyebT Cvens ambavs, aseTi cxare mze swvavda
qveyanasa, aseTi papanaqeba idga, rom dedamiwas buRi asdioda, TiTqo gaxurebuli
Toneao. kaci sicxisagan daosebuli Zlivs suls iqcevda. amisTana dRes saqonel-
gamoSvebulni Rvinis urmebi idgnen mwkrivad loWinis xevis piras. xevSi wyali
golvisagan ise mileuliyo, rom ZlivsRa moipareboda qvebTa Soris riyezed. saco-
davi meurmeebi, qancgawyvetilni sicxisagan, guldaRma gaSotiliyvnen konkilazed
ayenebul urmeb-qveS. yvelas eZina; – marto oriod biWi, kalTeb-aweulni, idgnen
gubis piras da xis jamebiT asxamdnen wyals pirdaRebuls, dasicxuls kameCebsa,
romelnic gubeSi eyarnen. aqeT, patara moSorebiT, Tavi moeyarnaT xarebsa, Cam-
dgariyvnen gubis piras, Tvaleb-daxuWvilni icoxnebodnen da kudiT igeriebdnen
mousvenar buzebsa.
mze gadixara: Tbilma Segubebulma haerma moZraoba daiwyo. im enaCavardnilma
adgilma gaixmaura. aiSalnen meurmeebi Tvalebis fSvnetiTa; pirzed wyali Seisxes
da Sesabmelad morekes saqoneli, romelic sicxis gatexazed mindvrad gasuliyo

da scoxnida golvisagan gamxmars balaxsa. „hoo, xio, patron-ZaRlo.....“ da sxva

amisTana da amazed uaresic ismoda meurmeebis xmaurobaSi. roca Seabes da wina-
meurmem Solti gamarTa, rom xarebs gautylaSunos da dasZras uremi, maSin uecrad
xevis yuredam ori ymawvili gamovida gzazed. orives tanzed saldaTis maudis
„kurtkebi“ ecvaT. erTs maTgans Tavzed exura uSvelebeli Cerqezuli qudi. qudi
ise Camofxatoda Tavzed, rom cxadi iyo, qudis patroni sxva yofila da mxmarebeli
sxvaa. meores exura saldaTuri uwindeburi ukaziroko qudi.
Cerqezul-qudiani Teqvsmet-Cvidmeti wlisa iqneboda, meore an ToTxmetisa, an
xuTmetisa. ufrosis saxe ar iyo Zalian mariliani: imisi sxarte da firfita nikapi,
imisi wvrili, swrafi da mousvenari Tvali, Cqar-Cqari TvalTa xamxami cxadad am-
bobda, rom am kacis kanSi raRac ufxo gulia damaluli. meore, umcrosi, – ufrossa
hgvanda kidec da arca hgvanda: hgvanda zogierT saxis asos moyvanilobaSi, magram
ufro mariliani iyo. amisi Savi da Rrma Tvalebi mkvaxed gamoiyurebodnen. warb-
Sekruli da guldaxuruli, TiTqo raRacas iTmenso da TavisTavs Zalas atanso,
Sinagani amRvreuloba aravis amcnoso. pirveli imisTana ieris ymawvili iyo, rom
kai kacis kvalzed wavidoda, – SesamCnevi ara iqneboda-ra, avis kacis kvalzed
dadgeboda, – qurd-bacacobis mets verafers ver SesZlebda. meores ki sxva niSan-
wyali hqonda.
– gamarjveba Tqveni, – uTxra meurmeebs ufrosma.
– ai, gagimarjoT, – misces pasuxi.
– Tqven uTuod qalaqs midixarT.
– gamocana gergeba, – dauZaxa dacinebiT erTma meurmem.
ufrosma RimiliT CamoarTva es dacineba da laquciTac. umcrosma ufro warbi
Seikra da risxvam elvasaviT gaurbina saxezed, magram Tavi male Seikava. etyoboda,
rom gulis moZraobas moeria.
– ai, dalaxvra RmerTma avi kaci! – wamoiZaxa ufrosma: – Cven TuqurmiSis SkolaSi
viyaviT, Cven orniv Zmebi varT, TavadiSvilebi...
– beJan! – datuqsvis xmiT dauZaxa umcrosma Tavis Zmas da iseTis TvaliT Sexeda,
rom sityva gaawyvetina. etyoboda, rom umcross raRac sityva Tavisis Zmisa ar
moewona da gawyra. beJanma, Tumca pirvelSi sityva gawyvita, magram male moutri-
alda gawyvetil ambavs da Zmas yuri aRar aTxova.
– Cven orniv Zmebi varT, TavadiSvilebi, – ganagrZo beJanma, – mama-Cvenma qalaqi-
dam erTi Tumani gamogvigzavna, – roca dagiTxovono, erTi rusis povoska daiWireT
da wamodiTo. Cvenc, – ai, amoagdo RmerTma avi-kacis qoqi, – erTs russ gavurigdiT,
rva maneTi miveciT, rom qalaqSi CaveyvaneT. wamogviyvana, gzazed duqanSi dagveT-
ro, gadmogvyara povoskidam, TiTon Sin dabrunda da Cven ase gamogvistumra. Cveni
bargi da rva maneTi fuli Tan gaiyola im sul-ZaRlma.
umcrosi mTlad airia. mitrialda, zurgi meurmeebs da Tavis Zmas Seaqcia, daiwyo
uazrod yureba da mere daJinebiT daacqerda Camavals mzesa.
– erTi aseTi buzmentiani Coxa gaiyolia Tan Cemi, rom xuT Tumnada Rirda,
– daiwyo isev ufrosma, – Coxas jani gavardes, is Zveli da sxva axali: mama-Cveni
SemZlebeli kacia...
umcrosi moutrialda Zmas ufro gulamRvreuli da gajavrebuli, vidre wi-
nad.
– beJan, geyofa, kargi!.. – uTxra umcrosma, TiTqo wyromiTac da vedrebiTac.
beJanma mainc kidev yuri ar aTxova da mohyva isev Taviseburad:
– ori dRis uWmelebi varT. cudi saqme dagvmarTa im ojaxdaqceulma. aba exla
ra unda vqnaT am ucxo qveyanaSi?

– vai Cems gamCens! – upasuxa erTma droulma meurmem. – ucxo qveyanaSi rad
iqnebiT!.. ase gonia, saTaTreTSi iyvneT!.. es qveyana saqristiano saqarTveloa.
pursac gaWmevT, Rvinosac dagalevinebT da kai qeifsac gagawevinebT. vai av-kacs,
rom Tqveni codva auRia, Torem Tqven ra giWirT? ase CagiyvanT qalaqSia, rom qa-
ric ar mogadinoT.
umcross warbi gaexsna, moRrubluls saxezed raRac siamovnebis ferma gadah-
kra. erTob misis saxis metyvelebam gancvifrebuli sixaruli gamosTqva, TiTqo
adamianis gulkeTilobas pirvelad Sexvdao da ukvirso.
im droulma kacma gaxsna xurjini, erTi SoTi erTs misca, meore – meoresa da
erTi Careqa Rvinoc Camousxa patara tikWoridam.
– vai Sens petres! – daiwyo imav droulma. Cven dalocvils qveyanaSi SimSiliT
lekic ar momkvdara, Tqven rad SegSinebiaT? SeeqeciT, Svilo! exla ki am mSrals
purs puradZvirobaSi nu CamogvarTmevT, amaRam ki aseTs cxvris mwvadebs gaWmevT,
rom xonTqarmac ki tuCebi ilokos.
petrem daiso ornive Tavis uremzed; wasvla uTxres winameurmesa. daiZra qara-
vani urmebisa. amtverda mSrali gza.
imave dRes, glexis vaxSmobis dros, am meurmeebma qalaqis pirSi gamouSves ur-
mebi, radganac Rame iyo, da qalaqSi Ramis xarjs saqonelisas moeridnen. meurmeebma
TiTo-TiTo Reri SeSisa, Soridam wamoRebuli, gadmoiRes urmebidam da cecxli
daanTes. petrem Seswo mwvadi Tavis patara stumrebisaTvis da rogorc SeeZlo
gaumaspinZlda. vaxSami sWames. daRalulni meurmeebi daeyarnen da Zils miecnen.
saqoneli mindorzed saZovnelad gaiSala; Ramis mexreebi gverdiT edgnen yarau-
lad. petrem ymawvilebs qveS gauSala Tavisi nabadi da uTxra:
– TavadiSvilebi xarT, CvensaviT cariel miwazed gdebas ver aitanT.
ymawvilebi dawvnen, petrec Sori-axlo miegdo da mkvdarsaviT daeZina.
gaTenda mtredisfrad. meurmeebi aiSalnen, magram Cvenma petrem Tavisi stumrebi
Tavis adgilas veRara naxa. miixed-moixeda da Tvali veRarsad ver mohkra.
– vai Sen Cemo Tavo! – daiZaxa beberma petrem, raki guli daajera, rom ymawvilebi
gaparulan, – aki ar momatyues es drouli kaci! gaparulan!.. waiRebdnen rasmes!..
ikra petrem jibes xeli da orive moWrili hqonda. keTilma berikacma gulnak-
lulad Caicina:
– aki im ZuZumwovrebma ar gamqurdes es drouli kaci! – sTqva RimiliT da Takili-
Tac petrem. – Cemzed axia: ise rogor daviZine, rom verc ki gavige. ai dalaxvra
RmerTma sibere! ara, Svilo, exla Cemi Svildi unda Zirs davdo. tyuilad ki ar
meubneboda Cemi ufrosi Svili: mami, – dahberdi, Sors gzazed meurmeobaSi ve-
Rar gamodgebio. aki veRar gamovdeg, me ki megona aRzevansac waval-meTqi kidev
marilzed. hai ta, ta, ta... davberdi, davCaCanakdi... sircxviliT Sin rogorRa
mivide. meurme kaci, qalaqs mimavali Rvinis urmiT, gamqurdes! mere vina? ZuZuTa
bavSvebma!.. jibe momWres, jibe. vai Sen, Cemo Tavo!
– bevri waiRes? – hkiTxa viRacam.
– sami da aTi Sauri, – miugo petrem. – aq Svilo, savalalo eg ki ar ari, magas
vina sCivis. es sircxvili rogora vWamo, rogor! ususurma bavSvma gamqurda. visac
vetyvi, damcinebs, jalabsac ki sicilad ar veyofi, mezoblebi javriT gamxeTqen,
biWo, mZinares jibeebi damaWres!.. ara, Svilo, raki qarTvelma rusuli Slapka
daixura, imis saqme wasulia. fu, eSmaks! mere vina? jer tuCebzed dedis rZe ara
hqondaT SemSrali... es drouli kaci... ai tai, tai, tai! RmerTma imaT ki SeargoT
da me ki es sircxviladac meyofa da siciladac.

gaiqniva Tavi iseTis RimiliT, TiTqo xumrobaSi atarebso am saqmes, magram gulSi
ki marTla scxvenoda.
II
gavida oTxi weliwadi. gazafxulis piri iyo. petre, uwindelzed ufro mibere-
buli, qalaqs modioda, wisqvilis qvebi unda eyidna. magram rogor modioda? imave
TavmowonebiT, rogorc uwin, xolo exla sxva mizezi hqonda Tavmowonebisa. mas
aqeT, rac is xifaTi SeemTxva, xeli aiRo meurmeobazed – vxedav, aRar vargivaro,
eubneboda xolme Tavis Svils gulis tkeniTa. exla amis Rvinis uremzed misi
ufrosi Svili ujda da xar-kameCs isa hxmarobda. TiTon ki gadaebotna uSvelebel
savse rumbzed da yeinsaviT gamoWimuli ijda. gzis mamali∗ amis Svilis uremzed
daesvaT, pirvelobac urmis qaravanSi amis SvilisaTvis miecaT. petres es amisTana
pativi Svilisa da tolebSi TavgamosaCeni ambavi Zalian uxaroda da Tavi moswonda.
uxaroda da hfiqrobda: Sin rom mival, Cems bebrucuna jalabsac vaxarebo Cvenis
Svilis gapatiosnebasao.
petres qalaqSi erTi oriod dRe mougvianda. qaravanic dabrkolda raRac saq-
mezed da jer ar apirobda qalaqidam daZvras. bolos sTqves: dRes saRamozed,
mze rom gadixreba, unda qaravani daiZraso. petrem nayidi wisqvilis qvebi daudo
uremzed da bakSi miitana, saca qaravani iyo gamoSvebuli. SuadRec motanebuli iyo
da im saRamos gasvlas apirobdnen. petrem sTqva: mainc saqme ara maqvs-rao, modi,
erTi avlabris moedanzed gaval, qveyanaa, Sevityob rasmeso. moedanzed xalxi
ireoda, rogorc yovelTvis. bevrgan jguf-jgufad idgnen da Jriamuli da yayani
gahqondaT. petrec erTs am jgufSi gaeria, erTi Sevityo, ras yayanebeno. aq gaigo,
rom zarbazani gavardeba Tu ara, maxaTazed erTs kacs CamoarCobeno. petres Tavis
dReSi ar enaxa es ambavi. gulma Zalian gauwiva iqiT.
„bevri vai-vaglaxi minaxavs Cems sicocxleSio, – sTqva gulSi, – modi, erTi eseca
vnaxoo“.
sTqva da gahyva xalxs, maxaTazed mimavals. maxaTazed buzsaviT xalxi ireoda. iq
TavSi, erTs ganapirebuls adgils, sarCobela gaemarTaT da garSemo jari edga. win
farTo moedani xalvaTad iyo, aravis ar uSvebdnen axlo. petrem miixed-moixeda,
naxa amodena xalxi, kaci Tu dedakaci, da gaukvirda.
„vTqvaT, kacebi CemsaviT TamaSad mosulano, am dedakacebs raRa RmerTi gasw-
yromiaTo, egre Tavi mouyriaT! ra magaTi saqmeao“.
bolos amazed dadga, rom swored tyuili ram TvalTmaqcoba iqneba jambazis-
ao.
„arc eg aris urigoo, – sTqva gulSi petrem, – eg ufro kargic iqneba, Torem
marTla kacis CamorCoba aba ra sanaxaviao? kata xom ar aris, aiRo da Camohkido;
rac unda iyos, RvTis suli adamiania. kidec imitom amodena mandilosans Tavi aq
mouyria. dedakacis Tvali msunagia TvalTmaqcobazed... axla im somexma rom mo-
matyua, kacs arCobeno, ra gaitana? aqao da soflelia, male motyuvdebao. vTqvaT,
rom movtyuvdi, miTam rao? TamaSas xom vnaxav... RvTis winaSe ki, iqav rom mcodnoda
TvalTmaqcobas iTamaSebdnen, iqneba arc wamovsuliyav, ai! hai, hai, kacis guli
malia, mali codvis saqmezed. kacis darCobis sanaxavad gamouqnel mozversaviT
ki gamomiwia da!.. am patara gulSi ramodena codva da madli trialebs“.
bevrs raRacaebs mosTqvamda gulSi Cveni usaqmo petre, srulad darwmunebuli,
rom aq TvalTmaqcoba ram iqneba. Torem dedakacebs aq an ra xeli aqvTo, an vin

mouSvebdao.
bolos viRacam gaixmaura: „mohyavT, mohyavTo“. miixeda petrem, naxa, rom sal-
daTebs erTi viRaca rusul farajaSi gaxveuli kaci mohyavT.
– ha, petrev!.. – arigebda petre TavisTavs, – ar gabriyvde, eSmakma ar gacdinos,
marTali ar gegonos!.. eg sul macdurobaa, dagcineben, ityvian, soflelia da mo-
tyuvdao.
mainc ki gaiwia, rom axlo naxos. imdeni miZvra-moZvra xalxSi, rom gainapira Tavi.
saldaTebma zed gverdzed Camouares da Camoutares farajaSi gaxveuli kaci.
– ai, dalaxvraT RmerTma! – sTqva TavisTavad petrem. – marTla saldaTebs ara
hgvanan, e! ra-rig CaucmeviaT! i Tofebis Werac rom uswavliaT!.. ras ar moigoneben
e qalaqis biWebi! daxe, sul rusis biWebsac rom hgvanan.
am laparakSi rom iyo, Tvali mohkra farajaSi gaxveuls. is iyo ocisa Tu oc-da-
erTis wlis ymawvili biWi. wver-ulvaSi axlad gamoSvebuli hqonda da lekurad
dayenebuli. saxezed zafranis feri edo. petres raRac fiqrma gaurbina gulSi.
– ra vqna! es biWi mecnoba. RmerTo, momagone: sad unda menaxos? – hkiTxa amaod
TavisTavsa, amaod imitom, rom ver moegona, sad enaxa.
– eh, qalaqis biWi iqneba vinmeo, – sTqva bolos. – bakebSi dReSi aTasi kaci
Semodis da gadis, iqneba iq menaxos da gulSi CamrCenodes, vin icis? ara, ra-rigad
gafiTrebula, miTam da marTla arCoben. jambazi TiTon es iqneba swored. ara,
Svilos, ver momatyuebT!..
– vui, vui Sens dedas!.. – iZaxodnen mandilosnebi. – ra axalgazrda biWi yo-
fila!..
petres gaukvirda es Zaxili.
– ai, dedakacebi ar arian, TmagrZeli da Wkuamokle! – sTqva TavisTavad petrem,
– ra male motyuvdnen. xom TiTonac suyvelani TvalTmaqcebi da kudianebi arian,
magram aha... egenic ki tyuvdebian. magram iqneba amaT Cemi gabriyveba undaT, so-
fleliao. ha, petrev!.. Tavs gaufrTxildi, ar gabriyvde!.. ar Sercxve es drouli
kaci; amodena jar-jamaaTis sasacilod ar gaixado Tavi. daswyevlos RmerTma es
qalaqelebi, kaci Tu qali, ra male Segvatyoben xolme soflel kacs, TiTqo Sub-
lzed gveweros.
– ra genaRvleboda, Se ubeduris dRisav! – ambobda erTi dedakaci CadrSi gax-
veuli, – SenTvis yofiliyav da am dReSi ar Cavardniliyav. vai Sens dedasa, Se
sacodavis Svilo!
– diaR, mohyev enaWartlobas, – ambobda gulSi petre. – swored dagijere, ai,
ara, aqao da sofleli var, ar gamabriyvo ki, Tu RmerTi gwams...
– ega sTqvi, ega da! magram kacis wera rac iqneba, is aris, – upasuxa meore deda-
kacma, – sacodavi weras autania. magram eg xom mokvdeba da wava, vai magis mSoblebis
brali, ra cecxlSi Cacvivian! RmerTo, daixsen yvela qristiani.
– biWos! – sTqva gulSi petrem, – piroba SeukravT, Tu ra RmerTi gaswyromiaT.
aqedam movSorde, Torem erTs sircxvils maWmeven eg kudianebi, me da Cemma Rmer-
Tma.
sTqva da adgili gadinacvla.
mivida da Cadga axla sul sxva jgufa xalxSi, aqac dedakacebi blomad iyvnen.
erTi guli eubneboda, modi vkiTxav, ra ambavia, meore ki eubneboda, sircxvilia,
damcinebeno.
– ra axalgazrdaa eg ubeduris Svili! – sTqva erTma dedakacma, – jer dRe swore-
dac ar gasTenebia da egre adre da male ki unda mze daubneldes.

– ra ToneSi unda iwodes axla amisi dedis guli, RmerTo, magisTana dRes nu
Semaswrob! – daumata meorem da Caikra gulSi xeli.
– abaime, abaime!.. – sTqva gulSi petrem, exla ki cota wyeniTa. – Cemzed moicala
amodena xalxma, Tu ra ambavia Cems Tavs. ese male rogor Sekra yvelam piroba!.. axa
RmerTo Cemo! kargia, ara vkiTxe. aba kiJinas damcemdnen, ai! ha, petre, gafrTxildi,
ar gagabriyvon, sasacilod ar gaixado Tavi. ai usaqmur xalxs rom ityvian, es qa-
laqelebi arian: daswyevloT RmerTma, yvelam Cemzed ar moicala!
ambobda amas Tavis gulSi petre da egona, rom marTla-da es xalxi amisaTvis aris
moclili, soflelia da gavabriyvoTo. amaTac gaeqca da xelaxlad gadinacvla
adgili. Zneli ram aris, roca guneba TavSi gamwev cxensaviT daRojavs Wkuis la-
gams da calmxriv gaiwevs.
III
amasobaSi is farajaSi gaxveuli biWi miiyvanes da sarCobelas qveS daayenes.

calmxriv mRvdeli moudga, meore mxriv viRaca Cinovniki. wiTelperanga jalaTi
ukan edga.
– e mRvdeli raRas gaugiJebia, – eubneboda TavisTavs petre, – tertera iqneba,
Torem marTali mRvdeli amas rad ikadrebda. is wiTelperanga vin unda iyos? iqneba
Tavi-da-Tavi jambazi es iyos.
Cinovnikma qaRaldi amoiRo da waikiTxa.
– es Tilismis locva iqneba, – sTqva petrem TavisTavad, uTuod jados iqmonen,
Torem ai vnaxoT. maS kai ambavi iqneba.
mere mRvdeli raRasac eubna farajaSi gaxveuls. petrem Tumca yurebi acqvita,
fexis TiTebzedac Sedga, magram Sors iyo da vera gaigo-ra.
farajaSi gaxveuls gaxades faraja, gadaacves TeTri perangi Tavidan fexebamde,
ase rom piris-saxe aRar uCanda. wiTelperanga jalaTma gaaswora sarCobelazed
yulfi, mere kibe miadga sarCobelis boZs. moubrunda ubedurs, xelis kvriT win
waigdo, aiyvana kibezed, moswia yulfi, rom Tavi gaayofinos. xalxs xma Cauwyda,
TiTqo suli SeexuTao, TiTqo amodena xalxis gulis Zgera Sedgao.
jalaTma Tavi gaayofina yulfSi, gamoacala kibe da hkra xeli. xalxma erTi
Rrmad da yrud amoiqSina, ise, rogorc amoiqSens xolme uecrad cxel-wyal Tavga-
dasxmuli.
ubeduri sarCobelazed Camoekida, qanaoba daiwyo da forTxali. didxans iqnia
sawyalma fexebi.
– dilamdi rom sul egre iqnivo fexebi, mainc ar dagijereb, – ambobda TavisTavad
petre.
xalxi, wuTis winad sulganabuli, exla mxiarulad hyayanebda da lazRandarobda
kidec. dairRva xalxis grova, daiSala da gaiSala mindorzed. yvelam Tavis saxli-
saken gaswia sruliad kmayofilma, rom es samarcxvino da gulis amazrzeni TamaSa
naxa. petrem miixed-moixeda da naxa, rom aRaravin rCeba aq. jaric wamovida, marto
ori yarauli-Ra darCa sarCobelasTan. im wiTelperanga kacmac gadicva raRac sxva
tanisamosi da gamoswia. sarCobelazed darCa uZravad dakidebuli is ubeduris
Svili. petre gaocda.
– biWos, es iyo! – sTqva TavisTavad, – veraferi TamaSa iyo. iqneba TvalTmaqcoba
imaSi iyo, rom Secvales, kacis magier tomara Camohkides, fexebs rom iqnevda?.. mar-
Tulebs ver gaukeTebdnen Tu!.. marTulebiT Tund lekursac aTamaSeben. mainc ve-
raferi ambavia, tyuilad movcdi. ai, aq ki movtuvdi. aba vgdebuliyav CemTvis bakSi,
erTi lazaTianad gamomeZina, is ara sjobda? me vTqvaT ho, es amodena xalxi razed
gabriyvda? biWo da, iqneba marTla CamoarCes!.. netavi mekiTxna. eh, damcinebdnen...
ha, vin icis? e xalxi rom ase qeifis gunebazea, midis da miyayanebs mxiarulad! es
rom marTla darCoba yofiliyo, qvebi xom ar arian, ojaxdaqceulebi erT cvar
cremls mainc Camoagdebdnen. rac unda iyos RvTis-kerZo adamiania, kata xom ar
ari. magram e dedakacobas rom sul erTianad Tavi aq moeyara!..
gulSi didi eWvi Cauvarda. exla marto imis dardi hqonda, Seetyo – raSi tyu-
vdeba: imaSi, rom es marTali TvalTmaqcobaa da tyuili CamorCoba, Tu marTali
CamorCobaa. swored giTxraT, pirvelSi motyuebas, ufro hTakilobda misi guli:
aba TvalTmaqcobam tyuili marTlad rogor unda maCvenos am droul kacsao. da
marTali-ki rom tyuili gamomdgariyo, eg araferi; magas rogorRac ufro advilad
hyabuldeboda Cveni petre. mainc ki Zalian undoda Seetyo marTali.
bevrjel gauwia gulma, modi davewevi visme da vkiTxavo; bevrjel mivida kidec
da undoda ekiTxna Tu ara, Seferxebula: – ara, Svilosa, damcinebeno, isev Cems
Wkuas avyve, isa sjobiao.
am fiqrebSi garTuli mibarbacebda Cveni petre avlabris bakebisaken. gzazed
duqani dainaxa. duqnidam xalxis Jriamuli gamodioda. – modi, Seval, erTi vnaxoT,
ras ityvian dRevandel ambavisaso. ifiqra: Tanac cotad davnayrdebi, dilas aqeT
ara miWamia-rao. Sevida, moiTxova naxevar Careqi Rvino, moaTlevina gamxmari zur-
gieli, mijda kuTxeSi da qeifs mieca. dajda Tu ara, TiTqo fex-da-fex mohyvao,
Semovida erTi nabadSi gaxveuli ymawvili kaci. am axlad mosulma moiTxova sawer-
kalami, qaRaldi, daeyrdno dazgas da wera daiwyo. Cveni petre xelaxlad daacqerda
axals stumars. ra vqna, sad minaxavs es biWio, iZaxda gulSi. TiTon biWi TavauRe-
blad swerda wignsa. am yofaSi karga xanma gaiara, petres dagvianeba ainunSiac
ar mosdioda da im biWis cqeraSi ise nela iloRneboda, rom saRamomdisac Tavis
sauzmes ver gaaTavebda. misi fiqri sul is biWi iyo: ra vqna, mecnoba da ratom ar
magondebao, wam-da-uwum ekiTxeboda TavisTavs da Tvals ar aSorebda. mzem karga
gadixara Casavalisaken da petre ki im biWis vinaobiT gakvirvebuli ar iZroda
adgilidam. bolos, rom meti gza aRar iyo, petre wamodga da, im biWis uambobiT
wyurvil-moukvleli mivida, meduqnes gausworda, erTi kidev gadaavlo Tvali im
biWs da fusfusiT gaeqana avlabrisaken. jer bakebamde kidev karga manZili iyo,
rom uecrad ukanidam viRacam mxarzed xeli dahkra. petre mobrunda. dainaxa isev
is nabadSi gaxveuli tanad maRali ymawvili biWi, Tvalebzed qudCamofxatuli.
– aha, CamomarTvi es wigni, – uTxra ymawvilma biWma da miaCeCa xelSi qaRaldi,
– Tu Sen kiTxva ar ici, waakiTxe visme da yuri kargad daugde. dRevandels ambavs
am wignidam Seityob.
sTqva esa Tu ara, maSinve gamobrunda ymawvili biWi, da Tumca nabijiT wamovida,
magram ise Cqara ki, rom Cveni petre sirbiliTac ki ver daeweoda. petrem gaoceb-
ulma marto esRa moaswro ekiTxna warmavalisaTvis:
– biWo, vina xar? saxels mainc metyodi.
– wigni getyvis, wigni, – dauZaxa nabdianma da gaswia ise, rom ukan aRar mouxed-
nia.
exla moagonda petres, rom weRan sarCobelazed erTi nabdiani biWi sul gverdiT
aetuzeboda xolme, saiTac ki wavidoda.
– gana ara, – sTqva TavisTavad, – maSinve mivxvdi, raRac ambavia, rogorc kruxi
wiwilas, ise gars damtrialebda. nabdiani iyo, magasaviT Tvalebze qudi Camoefx-
ata. swored isev is biWia, Tundac dagenaZlio.
vis enaZleveboda, eg ar vici, xolo eg ki iyo, rom wigni aiRo-daiRo, gadaatrial-
gadmoatriala, Caido jibeSi da sTqva natvriTa:
– ax, netavi wigni ki vicode da! dRevandels ambavs am wignidam Seityobo. iqneba
matyuebs kidec, magram rao? TavisTavs moatyuebs, me ra? TiTon wavida, xom ver
damcinebs.
IV
ufro gamalebuli wavida petre avlabris bakebisaken. guli ar uTmenda, undoda

male gaego ra ewera wignSi. amis Svilma wigni kargad icoda. mRvdelTan iyo nas-
wavli. petre midioda, magram guli fexs uswrobda.
– ra-rig gagrZelda es oxeri gzao, – ambobda gulSi, – mivdivar da veRar miv-
sulvaro.
bolos, rogorc iyo mivida. ofli wurwuriT Camosdioda da suls Zlivs ibruneb-
da daRalulobisagan. miaTval-moaTvaliera iqauroba, naxa, rom aravin aris. meur-
meebi daqsaqsuliyvnen, bazarSi gasuliyvnen, zogs ra unda eyidna saSinaod, zogs
ra. petres iama, rom aravin iyo bakSi, iama ufro imitom, rom amisi Svili martoka
aq sadme unda yofiliyo, radganac qalaqSi imas araferi saqme hqonda. marTladac,
iqav derefnis griloSi ipovna Svili; miwoliliyo griloSi da eZina. gaaRviZa.
– erTi adeg, es wigni wamikiTxe, – uTxra petrem da miawoda wigni.
Svilma Tvalebi moifSvnita, gaizmora da wigni CamoarTva.
– sad gipovnia, mami? – hkiTxa Svilma.
– mipovnia ki ara! movdiodi da xelSi momaCeCes, – upasuxa petrem. sxva ramis
damateba meti egona.
Svilma wigni gaxsna, gadaSala da asignaciebi gadmocvivda. gaocdnen Svili da
mama, es ra ambaviao. Svils fulis daTvla undoda, mama gauwyra da tuqsviT uTxra
moTmineba-dakargulma:
– ra dros eg aris erTi waikiTxe-meTqi, ra sweria. lamis guli budidam amomvar-
des, veRar momiTmenia.
Svilma daiwyo kiTxva:
– „dRes rom ymawvili biWi daarCves, Cemi Zma iyo...”
– rao? – gaawyvetina kiTxva zardacemulma petrem da eldisagan gafiTrda.
– CamoarCeso!.. maS marTali iyo is ambavi!.. maS xalxi raRas hxarxarebda mere!..
waikiTxe, waikiTxe. neta ar menaxa.
– mami, ras ambob? – hkiTxa gaocebulma Svilma, – ratom egre damTxveviT da
gadareulad laparakob!
– waikiTxe-meTqi, me vici rasac vlaparakob, – uTxra petrem wyromiT da gulis
aRelvebiT. sawyali berikaci sul TrToda, TiTqo cieba acaxcaxebso.
Svilma gaiqniv-gamoiqniva Tavi, – mama-Cems es ra damarTviao, da daiwyo isev
kiTxva:
„mama-Cveni erTi Raribi aznauriSvili iyo. roca mokvda, Cven ori Zmani patarebi
davrCiT. deda male gagviTxovda, SeirTo erTi viRac aznauriSvili, qalaqSi msaxu-
robda. rac mamisagan dedul-mamuli gvqonda, – cota, magram imodena, rom tkbilis
lukmis ilaji gveqneboda – sul maminacvalma wagvarTva, dagviyida, micval-mocv-
ala da Cven carielzed dagvsva. minam patarebi viyaviT, Cven soflad veyareniT
upatronod da isini ki qalaqSi iyvnen. roca movidodnen, Cven sawylebs sul tyavs
gvaZrobdnen cemiTa. SiSvel-titvelni, mSier-mwyurvalni vexetebodiT soflis
orRobeebSi upatronod. biWi iyo Sina-mosamsaxure, Cvena gvcemda, maminacvali iyo,
Cvena gvcemda, yvelani Sinaurebi, visac ki SeeZlo, gvityapunebdnen TavSi. bevrs
ucxos, marTalia, vecodebodiT, sawyali oblebi, magram Svela ki arsad iyo. bolos,
rom cota wamovizardeniT, maminacvalma mogviSora Tavidam, migvabara saldaTis
SkolaSi TuqurmiSazed, vaidam vuiSi Cagvagdo. agviyroles suli rusulis lanZ-
RviTa da TreviTa, amogvarTves suli cema-tyepiTa. viTmineT da veRar avitaneT.
davkariT fexi da gamoviqeciT. SeviareT Cvens sofelSi, Cvenis Zvelis saxlidam
biWebma gamogvyares, erTis Ramis binac ar mogvces. gamovediT orni obolni am
trial dedamiwazed upurod, ufulod, ubinaod, unugeSod, uTvistomod. vis
Sestkivdeboda CvenTvis guli? Cven yvelasaTvis ucxoni viyaviT, yvelani CvenT-
vis. gamovwieT qalaqisaken, gaborotebulni, mTels qveyanazed gulamRvreulni.
gadavemtereT usamarTlo qveyanas, gadavemtereT yvelas, maminacvals, dedas, avsa,
kargsa, Sena da sxvasa. patarebi viyaviT, yvela xedavda – rom TvalnaTliv gvZarc-
vavdnen, aravin ar gamogvesarCla, aravin mogveSvela, aravin xma ar amoiRo. Cveni
codva yvelam daido kisrad. maminacvalma ki ara, Tqven yvelam gagvZarcveT Cven,
Tqven yvelam mogviReT bolo. minam cocxali var, yvelas gadvuxdi da roca aRar
viqnebi, iq, RmerTs gavceT yvelam pasuxi. sul yvelani iq mivalT da iq davudgebiT
erTmaneTs pirispir. vnaxoT, vin gamova marTali, vin mtyuani. RmerTi guls ufro
sinjavs, minam saqmes; iq samarTali ar gabrunddeba.
...gaxsovs, am oTxi wlis winad loWinis xevis pirs rom urmebi gamoSvebuli gqon-
daT? gaxsovs, ori ymawvili rom mogadgaT? isini Cven viyaviT, oris dRis uWmelebi.
sawyalma Cemma Zmam, beJans rom veZaxodi, bevri tyuili ilaparaka maSin... me mwyinda
eg, me magas vTakilobdi, magram vera gavawye-ra. Cemi sacodavi Zma ujaTi iyo, TviT-
rjuli, da vai rom amasTanave gulnamcecac iyo. RmerTma mipatios is erTad-erTi
suli, is erTad-erTi Cemi sisxli da xorci, is erTad-erTi Zma-kaci, is erTad-
erTi adamiani Cemi keTilis-myofeli, CemTvis Tavdadebuli, Cemi mosiyvarule da
erTguli. dRes Cemis TvaliT vnaxe, rom katasaviT damirCes!.. gana amas SevarCen
qveyanasa, minam kaci mqvian, minam Tavzed qudi mxuravs, minam pirSi suli midga!
„Sen maSin gulis-tkiviliT dagviurve. Senma gulkeTilobam kinaRam madlis Suqi
ar Caawvdina Cems bnels gulamde, kinaRam Senma gulkeTilobam ar mominadira. mTeli
Rame ara mZinebia, gamikrTa maSin Zili. Tumca Zalian daRaluli viyav. roca Cemi
Zma wamodga da Sen jibeebis Wra dagiwyo, guli dameTanaRra, avimrize, Tma yalxzed
Semidga. magram xma ar gave, ar davuSale. gawydes, saca wvrilia-meTqi!.. egec Cemi
mZarcvelia, eg rom kaci yofiliyo, me ar gamaZarcvinebda-meTqi.
„gagqurdeT da CamovediT qalaqs. aq codvac da madlic ufro xalvaTad dadis.
orives didi Sara-gza aqvs. mas aqeT dRe ar gamosula, rom aravin ar gagveZarcvos.
Cveni danakargi, vinc Segvxvda, vazRvevineT. amiT virCendiT Tavsa, amiTve vifxan-
diT isarnakravs, gamwarebuls da gaborotebuls gulsa. guli mainc ar dagvicxra,
raRacas lamobda, saiTRac iwevda. ver davaameT da vera...
„am oris wlis winad ise moxda, TiTqo TiTon bedma migviyvana maminacvlis saxl-
Sio. deda-Cveni maSin Sin ar iyo, sofelSi gaestumrebina qmars. SevucvivdiT Rame
orniv Zmani, maminacvali Semogvakvda, gvindoda agveklo iqauroba da veRar movas-
wariT. Segvityves, policia Tavs dagvesxa, me ki gamovaswar da Cemi sawyali Zma moem-
wyvdiaT da daeWiraT. bolo xom ici: dRes Cemis TvaliT vnaxe, rom Cemi erTad-erTi
Zma, erTad-erTi keTilis-myofeli katis knutsaviT CamomirCes. Tqven ideqiT da
seirs uyurebdiT, me ki vuyurebdi da viwodi... ar SegarCenT, ara, am ambavs!.. yvelam

unda mizRas Cemi danakargi. Zmis sisxls, minam cocxali var, aviReb. mZuls qveyana
da adamiani ufro. Cven-Sua sabolood Cavtexe xidi: me erTi aqeT piras davrCi,
Tqven mravalni iqiT. gankiTxvis dRem gamoaCinos, saiT arian marTalni da saiT
mtyuanni. RmerTi gulTamxilavia: minam saqmes sasworzed dasdebdes, jer gulSi
Caxedavs adamians. me Cemi gza marTlis gza mgonia. marTali var, Tu mtyuani, – ar
vici. es ki vici, rom erTi patara ZarRvi kidev mqonda gulSi da isic dRes sarCobe-
lazed Camwyda. amiT samudamod movwydi qveyanasa, rogorc winadve motexili toti
ukanasknel Zafze-Ra dakidebuli. mSvidobiT!.. Tu rodisme Cemi naxva moiwadino,
modi da mec Cem ZmasaviT sarCobelazed mnaxe. Cemi bolo eg aris.
„ar vici rad da Cemi guli ki iwevda, rom Sen win gadaSliliyo. – aha, gadagiSale
da lodi amecala.
„Sen sams da aT Saurs erTi aTad gibruneb. Senma gulkeTilobam rom tkbili
naRveli Camisaxa gulSi da kinaRam ar damimorCila, aqamdis kidev gulSi miRvivis,
rogorc nacris qveS Senaxuli naRverdali. isic gaqreba, vici. gana Sen ki amxanagi
ara xar Cemis maminacvlisa! gana Sen ki ar damirCe erTad-erTi Zma! gana Sen ki ar
miiyvane is sarCobelamde!“
Svili gaocda, mamas civma oflma daasxa.
– me ra SuaSi varo! – daiZaxa kvnesiT da TrTolviT SeSinebulma petrem. petre
mTlad caxcaxebda.
marTla-da Cveni beberi petre ra SuaSi unda iyos...
1879 w.
safiqrali
`ÑÓËÃÐÝÅËÅÁÈÛÀ ÝËÅÂÀ ÑÚÎÁÑ ÂÀÆÊÀÖÎÁÈÛÀ ÝËÅÂÀÑÀ~

èëèà ÿàâÿàâàýå
`ÔÈËÎÑÎÔÎÑ ÑÎÊÐÀÒÅÑ ¸ÞÀÂÄÀ ÌÅÒÀÄ ÀÍ÷ÕËÈ ÖÎËÈ, ÜÑÀÍÒÈÏÀ. ÐÎÄÅÑÀÖ

ÑÎÊÐÀÒÅÑ ÅÊÈÛÕÅÁÎÄÍÅÍ: `ÐÎÃÎÐ ÓÝËÅÁ ÀÌ ÜÀËÑ, ÐÀÒÎÌ ÀÐ ÃÀØÎÐÄÅ
ÁÈÎ?~ ÑÎÊÐÀÒÅ ÏÀÑÓÕÎÁÄÀ: `ÐÎÄÅÑÀÖ ÈÑÙÀÂËÈ ÃÀÓÕÅÄÍÀÂÈ ÖÕÅÍÈÑ ÌÀÐ
ÛÂÀÑ, ÌÀØÈÍ ÑÕÂÀ ÖÕÅÍÅÁÈÑ ÌÀÐÛÂÀÖ ÃÀÃÈÀÄÂÈËÄÅÁÀ – ÌÅ ÜÑÀÍÒÈÏÀÛÈ
ÂÑÙÀÂËÎÁ ÀÄÀÌÈÀÍÅÁÛÀÍ ÓÐÛÈÅÐÛÎÁÀÑ~.
äèîãåíå ëàåðòåëè

guram doCanaSvili
ÍÀÙÞÂÅÒÈ `ÑÀÌÎÑÅËÈ ÏÈÐÂÅËÈÄÀÍ~

`ØÓÐÈ ÈÝÈÀ, ÌÒÐÈÑÀÑ~...
êàëàáðèåë ãëåõñ äèäè òîìàðà ãàåäî ìõàðçå äà ìýèìåä ìèàáèúåáäà. õóûèîäå ùëèñ
áèÿè ìèñäåâäà, øâèëè ûó øâèëèøâèëè. ûàâèñûâèñ ìèäèîäíåí, ìàãðàì üó÷èñ ûàâøè ñàìè
êàöè àòóçóëèþî. öîòàûè íàñâàìåáè èþâíåí, îð äàáàë êàöñ óôðî äàñòþîáîäà ñàñìå
ëè, ìåñàìå êè, ñàîöðàä ëàìàçè, àõàëãàçðäà êàöè, ôåõçåä ìþàðàä èäãà. êàëàáðèåëè
ãëåõè øå÷åðäà, ìàãðàì èñèíè ìàøèíâå ôåõàêðåôèû ùàìîâèäíåí ìèñêåí. ñîôëåëñ ðîì ãàóñ
ùîðäíåí, åðû-åðûè äàáàëè òîìàðàñ ñùâäà äà øåàúàíúéàðà. ãàêâèðâåáóëè ñîôëåëè
óöíîáñ øåñöüåðîäà. èìàí êè àèéî äà, ðàö ýàëè äà éîíå ¸üîíäà, ãààðòþà. ñîôëåëè
äàáàðáàöäà, øåìêðûàëìà áàâøâñ ìîõâèà õåëè, ãàöëà äààïèðà, ìàãðàì ìåîðå äàáàëìà
ñîôëåëè ãàà÷åðà äà ìðèñõàíåä øåàöüåðäà ïèðâåëñ:
– ðà ãèíäîäà, ðàñ åð÷îäè, ìèäèñ êàöè ûàâèñûâèñ, ûàâèñ ãçàçå...
ñîôëåëè ìàäëèåðè ñàõèû øåñöüåðîäà.
– àñåûè ìýèìå òâèðûè ìèàüâñ äà... òîìàðàøè ðà ãàüâñ? áàìáà? ñõâà àðàôåðè?.. ¸îäà,
ðàñ åð÷îäè, ìèäèñ êàöè ûàâèñ ãçàçå äà øåí ðàéàö îðè ÿèüà äàëèå äà âåð ìîãèíåëåáèà.
èöíîá, ãèöíîáñ, ûó ðà? ìàèíö ðà äàãèøàâà, àñå óìèçåçîä, ðîì... – äà óöåá ìîëàïàðàêå
ìêâåûðàä øåòðèàëäà, õåëè éîíèâðàä ãààüíèà äà ñîôëåëñ ãààðòþà. äàðòþìà ýàëèàí
ìîóëîäíåëè äà ýëèåðè àéìî÷íäà. ñîôëåëìà ûàâè ìèàíàðöõà êåäåëñ äà èüâå ÷àèêåöà.
áàâøâè éðèàëèû ãàäàåìõî, ñàáðàëîáëàä òèðîäà äà äðîäàäðî àìîõåäàâäà ñàìûàâåñ.
ëàìàçè àõàëãàçðäà êè ãàôèûðäà, öõâèðñàõîöè ùþàëñ øåóøâèðà äà ñàõå äàóçèëà ñîô
ëåëñ. ûâàëè, ãààõåëèíà ûó àðà, àõàëãàçðäà äàìøâèääà, ñóëè ìîèûüâà, ìåðå ìåîðå äà
áàë êàöûàí ìèâèäà äà ñàþåëîøè èñå ìàãðàä ÷àñÿèäà ûèûåáè, éèëåáè äààùþâèòà.
– íàãàâî! – óûõðà àõàëãàçðäàì äà ñàîöðàä ìîóõäà, ýàëèàí ðîì ãàôèûðäà, – þâåëà
ôåðèñ íåáà ãàüâñ, èöîäå, þâåëàôðèñ, ìàãðàì àäàìèàíñ ðîì øâèëè àõëàâñ, èñèö ìöèðåùëî
âàíè, ìàðûëà ìõåöè óíäà èþî, àñå ìóõàíàûóðàä ðîì ãààðòþà. ûàíàö óìèçåçîä...
ñîôëåëè êåäåëñ ìè¸þðäíîáîäà äà ûâàëåáñ ûóìöà óàçðîä àõàìõàìåáäà, ìàèíö øåå
òþî, àõàëãàçðäèñ íàûüâàìè ðîì åñèàìîâíà.
– èñ êàöè øåâàðöõâèíå, âèíö ûüâåíûàí åðûàä êèäåâ äàëèîñ, ûüâå... – äà, ñàÿèðî ñèòþâà
ðîì âåéàð ìîýåáíà, äàèõàðà, ãàöðåöèëè, éàðèáóëè üóäè àèéî äà ûàâçå äààäî ñîô
ëåëñ.
– å¸, áèýà÷åìî, åñ ûèûèñòîëà áàâøâè àìîäåíà ãçàçå ðàòîì ùàìîèþâàíå...
– öîëè àâàä ìþàâñ... âåðàâèñ äàâóòîâå... êâäåáà... – ýëèâñ ûüâà ñîôëåëìà.
– ðàñ àìáîá, êàöî... äà íóûó âåðàâèñ äàóòîâå? àðàâèíà ãþàâñ? äà àì üàëàüøè ðàéà
ãèíäîäà, õîì èöè, àüåû ðà õàëõèà – àûàñè îõåðè.. þâåëàôåðñ óíäà ìîåëîäå àäàìèàíè
üàëàüåëåáèñ õåëøè...
äà óöåá èìàíàö ãààðòþà.
ñîôëåëè ãóëàéìà ãàäàâàðäà, äàáëåáìà òàøè øåìî¸êðåñ äà ùàüöåóëñ èíòåðåñèû ðîì
äàà÷åðäíåí, àõàëãàçðäà êàöìà èñàðãåáëà äà ûèûåáèäàí øåóì÷íåâëàä ÷àèýðî íàõâðåòå
áèàíè ðêèíà. ñîôëåëñ ëîþà ãàïîáèëè ¸üîíäà, ñèñõëè ñäèîäà.

– ìàðûëà ðà ìàãàðè õåëè ãüîíèà, ýìàî, – ûüâà ìåîðå äàáàëìà.

– ðà, àüàìäå àð èöîäè? – õìàìàéëà ¸êèûõà ïèðâåëìà, – ÷åì ìòåðñ ìîõâäà àìèñè õåëè.
àõàëãàçðäà ûàâøåêàâåáóëàä èéèìåáîäà. ìåðå ñàìèâå ùàâèäà, èñåâ üó÷èñ ûàâøè äàä
ãíåí.
ïàòàðà áèÿìà üóäè ùþëèû ààâñî äà ìàìàñ ñàõåçå äààñõà. ñîôëåëìà ýëèâñ ãààõèëà ûâà
ëè. ãàÿèðâåáèû ùàìîúäà, õåëèñãóëè ìèèäî ëîþàçå äà ûâàëäàõóÿóëè àêâíåñäà. ïàòàðà
áèÿìà èñåâ ìèóòàíà ùþàëè, ÷óìàä çëóüóíåáäà äà ìõðåáè óýèãýèãåáäà. ñîôëåëè êàðãà
õíèñ øåìäåã ðèñ âàèâàãëàõèû ùàìîäãà äà ãàáðóåáóëìà, äàñèñõëèàíåáóëìà ãàíàãðýî ãçà,
ìõðåáçå èñåâ äèäè òîìàðà åäî. ïàòàðà áèÿè åðûèàíàä êàíêàëåáäà äà äðîäàäðî øèøèû
èõåäåáîäà. ëàìàç, ìàéàë àõàëãàçðäà êàöñ ìàñèìî åðüâà. êàìîðåëåáè èþâíåí.
***
ìîìàâàëè êàíóäîñåëè, ìîõóöè ñàíòîñè, ìàðìàðèëîñ üàëàüèäàí øîðñ, êàëàáðèàøè
öõîâðîáäà.
èìàû ñîôåëøè îð êàöñà ¸üîíäà åñ ãâàðè äà, ñàóáðèñàñ åðûìàíåûøè ðîì àð àðåî
äàû, ñîôëåëåáè ÷âåíñ ñàíòîññ ûàâäàïèðâåëàä àõàëãàçðäàñ åýàõäíåí, ðàäãàí àûèî
äå ùëèû ìîãâàðåçå óìöðîñè èþî – îðìîöèñà ãàõëäàû. èì àìáèñ øåìäåã êè ûìàö
ãàóûåûðäà, ùàðáåáèö, ùâåðèö äà èìàñ ãàäààðüâåñ ìîõóöè – ÷âåíñ ñàíòîññ. öàëè þáà
÷àíãðåóëè ¸üîíäà; äàáàëè, ÷àñêâíèëè, ëîäèâèû ãëåõè èþî, ÷âåóëåáðèâè. èì óáå
äóðåáèñ øåìäåã êè éîíèñ äàãðîâåáàñ ãàìùàðåáóëè øåóäãà – ãëåõêàöñ ñàüìåñ ðà
ãàìîóëåâäà, ìàãðàì ûàâèñóôàëè äðî ìàèíö ð÷åáîäà äà ñàíòîññ üàëàüåëèâèû àð
øååýëî, òþóèëóáðàëîä ðêèíà àåùèà, àíäà õåëåáãàøëèëñ ÷àåáóüíà äà ñèãðýåçå ãà
äàìõòàðèþî – ìåçîáëåáñ ìýèìå ñàìóøàîçå åõìàðåáîäà. ãàìðàâëåáóë îúàõåáñ àõàëè
ñàõëèñûâèñ ñàýèðêâåëñ óìçàäåáäà äèäè, ìýèìå, ùâåðùàìàõóëè ðêèíèû – êëäîâàíè
èþî êàëàáðèèñ ìèùà äà ãàìåòåáèû èüíåâäà éîíèåð õåëåáñ, êëäåñ àüóöìàöåáäà. ìõàðñà
äà öàë õåëèñãóëçå äàèäåáäà ëîäñ, ìåîðå, ûàâñçåìîû ìîðêàëóëè õåëèû ëîäèñ
ùîíàñùîðîáàñ èöàâäà äà òààòèû ìèäèîäà óôñêðóëèñàêåí, ìåðå ãàìîçîìèëè áèýãèû
èöèëåáäà ëîäñ äà ìõîëîä îûõè àìîñóíûüâèñ øåìäåã àéùåâäà þðó, ìîãóäóëè õìà
äà õìàñûàí åðûàä ùèâàíà ëîäèû øåìêðûàëè ôðèíâåëåáèö àìîèÿðåáîäíåí õîëìå. õèñ
ìîÿðàñàö àðàâèñ àíåáåáäà – ñàíòîñè ñüåëòàðèàíè íàúàõèû ìèàäãåáîäà äèäè õíèñ ìóõàñ,
ìàéëà àìàðûàâäà õåëåáñ, øåèñóíûüàâäà äà éðìàä åñîáîäà àëåñèëè ïèðè õåøè, ìåðå þóàñ
÷ààñîáäà ìàðùóõåáèâèû ûèûåáñ, ãàáçàðóëè ìåðüíèäàí àìîãëåúäà, ìåðå èñåâ øåìàðûàâäà
õåëåáñ äà èñåûè ãàìåòåáèû äàèüíåâäà, ûèûüîñ õèñ íàöâëàä èì êàöñ óüíåâäà, âèíö äààüöèà
äà ãààóáåäóðà – ëàìàç-üàëàüøè ìàéàëìà, ìîõäåíèëìà êàìîðåëìà ðêèíà ðîì äààðòþà
þáàøè, àâàäìþîôè öîëèñêåí ùàìëåáèàíàä ìèìàâàëñ, äà åðûàäåðûè âàæèû – ãâåðäçå, àìàñ
êèäåâ àèòàíäà ãëåõè, ìàãðàì øåøèíåáóëè áàâøâè èìàâ ñàéàìîñ èñå ãàþâèûëäà, ûàâáðóäàõ
âåóë ñàíòîññ ðå÷õè óþî ãóëìà äà àòàòåáóëè áàâøâèû õåëøè àèàðà êàëàáðèèñ âðöåëè
àéìàðûè, ìîùìåíäèë éàìåøè ìûåáèñêåí àìàâàëè, âàæñ øèøíàðåâè, óèëàúîä ãàìàìõíåâåáåëè
éèìèëèû äàñöüåðîäà äà õàíäàõàí ùàìèû ûó øåàáðóíåáäà ûàâñ – ïèðè åâñåáîäà, ñèñõëñ
àôóðûõåáäà äà ìåðå èñåâ îð ãàôàðûîåáóë, øåøèíåáóë ûâàëñ ûàâàäàö øåøèíåáóëè äàñ
öüåðîäà – ôîûîëèâèû ãàôèûðåáóëèþî áàâøâè, ñðóëèàä þìàùâèëñ, ãâèàíè øåìîäãîìà
ñÿèðäà äà øåýðùóíåáóëè ñàíòîñè ûâàëåáñ õóÿàâäà – âèí âèí äà, ãëåõìà èöîäà ãâèàíè
øåìîäãîìèñ çíå. øèí ðîì øåâèäà äà ûàâãàäàãäåáóëè, õåëåá÷àìîþðèëè áàâøâè ùàìîúäà
ñàùîëçå, áàâøâñ øåõåäà, ìåðå ìîêëåä, ìêâåûðàä øåèñóíûüà äà ëîãèíçå ãàäàâàðäà. ñàí
òîñìà àêàíêàëåáóëè õåëåáèû ùþàëè àïêóðà, ñàôåûüëåáè äàóçèëà, ûâàëè ãààõåëèíà äà

óûõðà: `ðàì øåãàøèíà, àðàôåðèà, äàåýèíà, ìèðöà...~ `ðà óÿèðñ ìåðå... – ãààìõíåâà ñàíòîñìà,
ìóõëåáè óêàíêàëåáäà – äàèñâåíåáñ äà...~ `øåí ðàéà ìîãèâèäà...~ `äàâåöè üâàçå...~ `ìàøèí
ûâàëåáè ðàòîì àüâñ éèà...~ – ûüâà üàëìà äà äèíúàä, éîíèâðàä, ñàçàðëàä ÷àìîèõîêà ëî
þà. ñàíòîñè áàâøâûàí ìèâèäà, ûàâñ äààäãà, õåëè äààäî øóáëçå, ñèñõëèû ïèðàâñåáóëìà,
ýëèâñ óûõðà: `øâèëî...~ áàâøâñ àðàôåðè åñìîäà, åðûàäåðû ñèòþâàñ êâíåñîäà ìõîëîä:
`àðà... àðà, àðà... àðà,~ ìàìà åðûàäåðûõåë àéèüâà íèñëìîðåóëè ûâàëåáèû, ìàãðàì íàã
âåìè ñàõèñ äàíàõâàçå óôðî ãààõñåíäà þâåëàôåðè, èñåâ àêâíåñäà: `àðà... àðà ðà, àðà... àðà
ðà, áèýèåáî, àðà...~ ñàíòîñè ìàøèíâå ãàìîèÿðà ãàðåû, ùþàëè øåèñõà, ñèñõëè ìîèáàíà, øàâè
üî÷ðèäàí ìòâåðè ìîèöèëà, äà åðûàäåðûè õåëè àõàëè òàíñàöìåëè ÷àèöâà – óñèñõëî.
ãîíñ ìîñóëè üàëè ùàìîùåâàñ öäèëîáäà, ìàãðàì èñåâ óâàðäåáîäà ûàâè äà èìàâå éàìèû,
ðîöà ãóëøåìîþðèëè üàëè ñóñòàä, óéîíîä åáðýîäà ñèêâäèëñ, ãîíåáààðåóëè áàâøâè êè
äèäè ûâàëåáèû åõâåùåáîäà ÿåðñ – `àðà... àðà ðà, àðà...~ – ñàíòîñìà àõëî-àõëîñ ìèà÷î÷à
èìàûè òàõòåáè, ûâèûîí øóàøè, ñàìôåõà ñêàìçå äàúäà äà îðèâåñ õåëè àèéî õåëøè, ñàõåçå
ðèãðèãîáèû øåñöüåðîäà. ìåðå òàõòåáèñ øóà ãàóøòåðäà, ãàóüâàâäà ìçåðà, ìàãðàì îðûà
âåñ ãðýíîáäà ûâàëèñ êóûõèû, àõëîáåëû èñå... ãàìàðûóëè èúäà äà öõåëè ûèûåáè åïþðà
õåëû, õåëåáçå ñöõåëîäà, äà åðûõàíñ âåéàðöà ãðýíîáäà – ñàêóûàðè õåëåáèñ ñèûáîñûàíà
åÿèðà äà ìåðå àóãðèëäà äàêîæðèëè õåëåáè ãëåõñ, îðè óíàçåñè õåëè øååþèíà õåëåáøè,
åðûè – óôðî ìîìöðî... ìûåë éàìåñ ãàìàðûóëè èúäà ñàíòîñè, óýâèðôàñåñè, þèíóëèâèû
ûèûåáè åïþðà õåëû; àðö åðûñ àð øåñöüåðîäà, äðîäàäðî ñèñõëñ ûó ÷àþëàïàâäà, ñõâà
– àðàôåðè, èñèö ãàþèíóëè, ãàìàðûóëè èúäà ñàìôåõà ñêàìçå. èúäà äà ûåûðäåáîäà. äà
ðîöà äèëèû ìåçîáëèñ üàëè àìáèñ ãàñàãåáàä øåìîâèäà, îðûüëàäåíèëè ðýèñ êàñðèû
õåëøè, úåð âåðö åðûè âåð èöíî – ãàöèåáóëè, øèøèû ñàõåìîéðåöèëè, ûâàëéèà äåäà-
øâèëè äà ûåûðè ñàíòîñè, ìåðå êè êàñðè ãàóâàðäà äà éèà êàðèñêåí ùàùâðèëäà ûåûðè,
ûõåâàäè ãâåëè – àêèâëäà üàëè.
äåäà-øâèëñ ñàíàì ãîðàêçå äààñàôëàâåáäíåí, ñàìèîä äéåñ ñàíòîñèñ üîõøè óõåðõóëàä
èíàöâëåáäíåí ôåõñ êåäåëûàí àþóäåáóëè ãëåõåáè. õìà àð ãàóéèàû, àíäà, ðà åûüâàû... åð
ûìà ìîýðàâìà üàëìà õìèû äàòèðåáà ñöàäà, ìàãðàì ñàíòîñìà èñå øåõåäà, ìàøèíâå õìà ãààê
ìåíäèíà. ìèðöà ìûåëè ñîôëèñ ñèàìàþå üàëè èþî äà âåðàâèí ìèõâäà, ðàä ãà¸þâà ñàíòîññ
– ãàðåãíîáà èìàñ àð óâàðãîäà, üîíåáà, ìõðåáñ è÷å÷àâäíåí. èñå êè, ìèðöà àëáàû, èñ èøâèàûè
üàëè èþî, ìîìàâàëè äàìñàõóðåáèñàûâèñ ðîì øåóýëèàû øåèþâàðîí àðàôðèû ãàìîð÷åóëè,
óáèðè ãëåõè – èìàñ ûó ãðýíîáäà, ñàíòîñè ìåðìå äèäè êàíóäîñåëè ðîì ãàõäåáîäà. ìåðå
ðà, ìèñè ñèêâäèëèñ øåìäåã ðîì ìîõäåáîäà åñ, äà ûàâàä êàíóäîñèö àð àðñåáîáäà... ðà
öîëè ¸þàâäà, ðîãîð óþâàðäà, ðîãîð èöîäà üìðèñ øåãåáåáà, ëàéè ñèöèëè... êóáîøè èù
âà. äà èüâå, ìîìöðî êóáîøè èùâà ûàâè äà ûàâè, ìçå, ìûâàðå, ùâèìà... ûàâàä üâåþàíà, üâåþàíà
âðöåëè! ìîìöðî ãîðàêè ðîì àèàðåñ, ñàíòîñìà öîëñ ñàäéàö ëîþàçå àêîöà, äà, þáà÷àí
ãðåóëìà, øâèëñ âåð øåáåäà ñàõåçå êîöíà, ìóõëçå äààäî ëîþà, ûâàëäàõóÿóëè, ãàèòðó
íà äà ìýèìåä ùàìîäãà ìåðå äà ãàíçå ìèäãà. îäíàâ øîðèøîðñ äààñàôëàâåáèíà ñàíòîñìà
öîë-øâèëè, øóàøè åðûè ñàôëàâèñõåëà àäãèëè äààòîâåáèíà. `ûàâèñûâèñ øóàøè ñäîìíèà,
üàà...~ – ùàè÷óð÷óëà ìîýðàâìà üàëìà, ìàãðàì ñàíòîññ ýàëèàí øîðñ, úåð àðàðñåáóë êà
íóäîñøè åùåðà ñèêâäèëè, ûóìö èñ ìîð÷åíèëè àäãèëè ñèöîöõëåøèö ãàìîàäãà – ìåîðå
äéåñ ìàðòî àâèäà ñàñàôëàîçå, ùåðàüâèûà äà íè÷áèû ìõàðçå, ùåëàìäå îðìî àìîûõàðà,
øèã ÷àäãà, öàëè õåëè åðû áîðöâñ äààäî, ìåîðå – ìåîðåñ äà àñå, âèùðî ñàôëàâøè öî
öõàëè èäãà, äà îðè áîðöâèñ øåþèíóë ñèûáîñ õåëèñãóëåáèû èñìåíäà. ìåñàìå äéåñ êè
ëàìàç-üàëàüøè ÷àâèäà äà ïèðâåëñàâå ëàé, ûàâèñ òîë ìîüàëàüåñ ¸êèûõà: `êàìîðåëûàãàí
ìàéàëñ ðà åðüâà~. `ìàñèìî, ýèà~, ýàëèàí êàðãè~, – ûüâà ñàíòîñìà äà êàëàáðèàøè àáðóíäà.

ãçàä ôèüðîáäà äà óûåíèà åçîøè ðîì øåâèäà, ïèðäàïèð áîñåëñ ìèàøóðà, õáîñ õåëåáè
øåìîàÿäî äà øåøôîûåáóëè ìàéëà àñùèà.
èñ äéå èþî äà, éîí èñ äàãðîâåáàñ øåóäãà ìîõóö è ñàíòîñ è. õáîñ þîâ åë äèëà-ñà
éàìîñ ñùåâä à, ìîðåáñ õåðõ àâäà, êóíý åáñ óïîáä à ìîòåõ èë üâðèâ åáñ. þâåë àíè ðèä èû
óìçåðäíåí, õìàñ àéàðàâèñ ñöåìäà, ìàãð àì åðû è óöíàóð è ðàì óáåä óð åá à äàñ÷ åìä à
– êàëàáðèàøè þîâåë íàáèúçå ñèë àì àç å àéìîà÷èíà äà ûóìö à ûâàë èñ àðèä åá àñ öäè
ëîáäà, ìàèíö õèáë àâäà ûàâèñ è ìõàð å, ãîð îç è ìûåá è, éðèàë à ìäèíàð å, õøèð è òþåå
áè äà âðöåë è ñàûèáåáè, äà þîâåë èâ å àìèñ óíåá óð àä äàìíàõ àâñ åðèä åá îä à öîëèñ
äà øâèëèñ, âåðàô åðñ ðàäã àí âåé àð õåä àâä íåí, äà, óíåáë èå äàìíàø àâ å, ñàíò îñè,
þîâåë ñàéàì îñ, ìèþó÷ åáèñ àñ, ûàâèñ ñàôë àâø è ÷àäãåá îä à äà, îð ýâèðôàñ áîðö âçå
õåëåáäàäåáóë è, ðîã îðö øååýë î, èñå ¸þâåá îä à. õàíä àõàí óöíàóð àä àìîä èîä à ìçå
– ìûèñ ãàäàéì èäàí, éðóáë åáèäàí âèùð î ñâåòàä àìîõ åûü àâä à, èñå ìñóá óü è, ýëèåð è
èñå, äà øóà öàçå äàêèäóë ìóü éðóá åëñ ûâàë èñì îìÿðåë àä ãààíàû åáä à. úåð êèä åâ
àìîóñâ ëåëè, éîí èâðàä äààáóæåáäà àìî÷åìåáóë éðóáåëñ, úåðàö óõèëàâè, æèíèàíè
ñèíàûëèû àíàìöåöåáäà, ûàâàä ìàõàðåáåëè – àìîèùâåðåáîäà äà ãðýåëñõèâåáà, øóüûàì
ôåíè, ûàâèñ ôåðõûèû ÷àìîãîðîçåáóë, äàûîâëèë üåäñ – íà¸ëàñ, ààáðÿþâèàëåáäà.
óöíàóðè ñàíàõàâè èþî üåäè – êàëûåáçå øåôåíèëè ñèìùâàíå îäíàâ çåìîû áàöäåáîäà,
ìåðå ìóüäåáîäà èñåâ, ñèëóðúåøè ãàäàäèîäà, ìåðå ðáèëàä ûåûðè èþî äà êåíùåðîçå
– âàðäèñôðàä ààáðÿþâèàëåáäà ìçå, ìàãðàì äèëàîáèû àéòàöåáóëñ, ñàéàìîûè, ûàâèñ
ñàôëàâøè ìäãàðñ, ûóìöà àðàôåðè àâèùþäåáîäà, àìèñ ûüìàñéà àõåðõåáäà ìõîëîä:
`äéåñ ìçå àìîâèäà, ìèðöà...~ ìåðå ìàðúâíèâ øåàòðèàëåáäà ûàâñ: `ìçå àìîâèäà, øâèëî~.
– ðà åüíà, àð åõåðõåáîäà ñàíòîññ ëàïàðàêè.
ñüåë êóíýåáñ îðàä ¸êâåûäà ìîõóöè, äà ûó åðûèñ äàðòþìèû âåð ãààïîáäà, ñàíàõåâ
ðîä ãàáçàðóë êóíýñ éîíèåð ûèûåáñ ÷ààâëåáäà, äàèýàáåáîäà, ûèûüîñ ãàìàóáåäóðåá
ëèñ, ìàñèìîñ õàõàñ ÷àôðåíîäà çåäà êáèëåáñà äà íèêàïøè, øóàçå õëå÷äà äàìàüöåâåëñ
øóðèñìàýèåáåëè, äà ìðàâëèñìîìñùðå ãëåõåáñ ìñãàâñè éîíèñ ïàòðîíè úåð àð åíàõàû.
`èñåûè êîêèñïèðóëè èþî, èñåûè... ìèðöà... – ¸þâåáîäà ñàéàìîîáèû áîðöâåáçå õå
ëèñãóëäàäåáóëè ñàíòîñè, – ûüâåíö ãàèãåáäèû àëáàû... ûüâåíàìäåö êè ÷àìîæîíàâäà,
âàèìå, øâèëî~.
àõëà óêâå õàðñ ñùåâäà äéåøè îðúåð ñàíòîñè, äà áî÷îëîáèäàí ìè÷âåóë ïèðóòþâñ
àéàð óêâèðäà ¸àåðøè þîôíà, àðõåèíàä èöîõíåáîäà.
`ïàïàñ õèëè ìîãèòàíå, øâèëî, øåí ðîì ãèþâàðäà... ïàïàñ õèëè ìîãèòàíå, ìèðöà...
– àìáîáäà ñàíòîñè äà ãóëèñïèðøè ÷àþðèë, ûàâèñ êóíûåáàäüöåóëè ñõåóëèñ ñèûáî
ãàìîþîëèë ïàùèà ìàðöâëåáñ áîðöâåáçå äåáäà, – ÷èòåáñ àÿàìåû... ìàðûëà, ãàëèèû
÷èòè ãèþèäå, øâèëî... äà øåíñ ñàõåëçå ãàâóøâè... ¸î¸î¸î, ¸î¸îî – ðàñ øåèôðûõèàëà?~
– èéèìåáîäà, èäóìàë áîðöâåáñ ãóëñ óêåûåáäà âèûîì.
ìàãðàì áíåëè éàìèû, ðîöà þáåáçå ñõâàäàñõâàãâàðàä åáåðåáîäà þâðèìàëåáè, ÷àì
òâðåóëçå – óôðî, äàýèíåáàìäå, äèä ìîðñ, ðîìåëñàö ìàñèìî äààðüâà, ûèûåáñ ùàó
ÿåðäà äà àõð÷îáäà, ãóäàâäà. ìåðå äà ìåðå, ìêðûàë ùðåä äàåòþî ìîðñ ìèñè éîíèå
ðè íàûèûàðåáè, äà àðñàä ðîì àð ãàüöåîäà, ìàñûàí åðûàä ùâåáîäà äà ìîõäåíèëè,
àâûâàëåáà ÿàáóêèñ äàñèçìðåáèñûàíàâå ýèëøèâå ôàûóðèû ïîóëîáäà ìîðñ äà ûèûåáñ
óÿåðäà... äà ðàìäåíèìå õíèñ øåìäåã ìîõóöìà ñàíòîñìà øóðè èýèà, ìòðèñàñ...
ìîõóöè ñàíòîñè ìåîûõå èþî èì ð÷åóë õóûûàãàí, âèíö øåìäãîì äèäè êàíóäîñåëè
ãàõäà.

***
ìîõóö ñàíòîññ ãàíçå éîíèâðàä ãàíåçèäà õåëåáè, äèä òàõòçå ïèðüâå èùâà. áîëî äðîñ
öîë-øâèëèñ ãàõñåíåáàñ âåéàð áåäàâäà, ðàäãàí þèíóëàä åäåáîäà äàôëåûèë ñóëçå ìà
ûè õàòåáà, þâåëàçå àâè ñèöèâèû ñöèîäà àíàòêèâàð ñóëøè ìîõóö ñàíòîññ. äà èì ìàéàëè
êàìîðåëèñ ãàõñåíåáèñûàíàâå øå÷âåóëè öåöõëè ìîåäåáîäà, ÷àìòâðåóë þáàçå – óôðî,
ìóäàì èìèñè ñàõå åäãà ûâàëùèí, þàëáè éèìèëè, öðó ûàíàãðýíîáà äà ãàìàóáåäóðåáëèñ
ùàìåáèñà äà òàíúâèñ ùàðìîäãåíèû ðîì äàèüàíöåáîäà, èñåâ óáåäóðè öîë-øâèëè àìîó
òèâòèâäåáîäà ûâàëùèí; àõëîñ, áîðöâåáüâåø, ñîâåë ìèùàøè, öîë-øâèëè ñòêèîäà äà,
ñóëøåþèíóëè, èñåâ øóðèñãåáèñ öåöõëñ èøâåëèåáäà. òàõòûàí ìèãäåáóë êóíýñ, ðîìåëñàö
ìàñèìî äààðüâà, ûèûåáñ ùàóÿåðäà äà àõð÷îáäà, ãóäàâäà, ìóü ùðåä åì÷íåîäà íàúèúãí
êóíýñ éîíèåðè íàûèûàðåáè, ûâàëåáè ãàäìîöâåíàìäå åáåðåáîäà øåýðùóíåáóë êàìîðåëñ,
ãàäàëóðúåáóëè, èì ñàçàðåëè ûâàëåáèû èõâåùåáîäà – `àðà, ðà, àðà!~ ñàíòîñè êè, øóðèñ
ýèåáèû àâàðâàðåáóëè, óìîùþàëî àëåðñèû ÷àñ÷óð÷óëåáäà – `êè, ìàñèìî, êè~. ìåðå áóõàð
øè äèä öåöõëñ àíûåáäà êâëàâàö òàõòçå ïèðüâåìèãäåáóëè ñàíòîñè, íåäë øåøàñ àð÷åâäà,
ìêàôèî êâàìëèû ðîì àõð÷îëåáóëèþî, äà ûàâèñ üîõèñ ñàõóðàâçå, üå÷îøè ûèûåá÷àâëåáó
ëè ìàñèìîñ öõâèð-ïèðè çåä ñàêâàìóðèñ ûàâçå åÿèðà, èãóäåáîäà, ýàëèñýàëàûè ùàêóçóëè
êàìîðåëè, äàóíäîáåëè õâåëà àõð÷îáäà, öðåìëøè àçåëèëè ÿâàðòëèû ìèìîûõàïíîäà
ñàõå, äðîäàäðî ûèûåáñ ìîàäóíåáäà ñàíòîñè, äà ûâàëåá÷àñèñõëèàíåáóëè, ñèìùðèû öðåì
ëäàäåíèëè ìñõâåðïëèö óõìîä àáéàâëåáóëè âåäðåáèû ìèñ÷åðåáîäà – `àðà, ðà, àðà!~
ìîõóöè ñàíòîñè êè èñåâ èñå úèóòàä, èñå åðûãóëàä ÷àñ÷óð÷óëåáäà – `êè, ìàñèìî, êè~,
äà äàáèíäóë ñàêâàìóðøè èñåâ ÷ààðãâåâèíåáäà ûàâñ. ÷âåíñ ìàñèìîñ êè, ñùîðåä àì äðîñ,
ûàâèñ üàëàüøè, êàìîðàøè, åðûè äàðäèéà ¸üîíäà – ùâåðèñ ïàðñâèñàñ ëîþàçå ìöèðå ðàì
ãàíàêàùðè, äà ñàíàüåáî ìàëàìîûè ãàæéåíûèëè áàìáà ìèåäî ñàûóûàä ãàïàðñóë ëîþàçå,
äðîäàäðî ûèûåáñ ìîèöèëåáäà äà äèäèñ þóðàäéåáèû èûâàëèåðåáäà àì ìöèðå íàêàùðñ,
ìåîðå ëîþàñ êè ùðôåëè àëåðñèû åôåðåáîäà – ðà åüíà àáà, ìàðûëà ýààí óþâàðäà ñàêóûà
ðè ûàâè, ìàãðàì çèàíìèþåíåáóëè éàùâèñ ñàáîëîîä ìîøóøåáà – áåäè àð ãèíäà? – âåéàð
äàñöàëäà, ðàäãàí ñàãàíãåáî øåìûõâåâèñ ãàìî ìîêðýàëåáóëè ìàöíåñ ïèðèû äàìñúåëè
ðàçìèñ, êåûèë-ãåíåðàë ðàìîñûàí ñàñùðàôîä èõìåñ.
***
èì áîëî éàìèû, ûâàëñ àáà âèí ìîõóÿàâäà, ìàãðàì îðè êàöè ãàíñàêóûðåáèû ùðèàëåáäà
ìàèíö – èüèû ìàñèìî, àüåû – ìîõóöè ñàíòîñè. åðûìàíåûûàí øåõâåäðàñ äàæèíåáèû óãðýíîá
äàû ãóëè äà ûó ñàíòîñìà ìøâåíèâðàä èöîäà, âèñè ãàìîÿåðàö ñùàääà, ìàñèìîñ, öîäâèëñ,
öîäâåáíàÿàìñ, öîäâåáìîðåóëñ, ãàìîóöíîáè øèøè êàùðàâäà, ìèíàçå óñâàìäíåí ñàìàðûå
áåëñ ûèûüîñ, àæðèàëåáäà... äàìñúåë ðàçìøè êè äèàõàö ðîì àð øåèýëåáîäà øèøèñ ãàìõå
ëà – ÷àìîàüâåèûåáäíåí, ìàñèìî êè èñå-óáðàëî, ðèãèûè ìîéâàùå êè àð èþî, ìûåëè ÷âèäìå
òè êàöè åáàðà. êåûèë-ãåíåðàë ðàìîññàö åàìàþåáîäà ðàçìåëàä àñå ëàìàçè, àñåûè ìîõäå
íèëè þìàùâèëè. ïåùèàíèö ãàõëäàû ìàñèìî, ûàâèñìîìâëåëè, êâèð-êâèðàîáèû äàáàðåáóë
öíîáèë äàëàüñ àêðåÿèíåáäà ûìàñ, íåëñàöõåáëåáè, êàíèñ ãàìàñàûóûåáåëè ìàëàìîåáè äà
àìèñûàíåáè óëåâàä ¸üîíäà, ñèòþâà-ïàñóõè êàðãè øååýëî, ñàéè êáèëåáèñ ãàìîì÷åíè éèìè
ëèö ñÿèðäà, èöîäà üèöèö äà üèöìàöóðèö, äàñâåíåáèñ æàìñ êàðèñ òåíîðèñ, åçåêèåë ëó
íàñ øåãèðäûà ìîñìåíà íàìäâèë ñèàìåñ ¸ãâðèäà... áîðîòè èþî. ìðàâàëè öîäâà åäî ñóôûàä
ãàïàðñóë êèñåðçå, ûàâèñóôëàä äà ìîõäåíèëàä äààáèúåáäà. ðà ãàóÿèðäåáîäà, ðîãîð
éàíàèð ãàñàðûîáçå àð ìèóùâäåáîäà õåëè; óõóöåñûà äàñèñ ìåûàóðèñ, ïîðôèðèîñ, åð
ûàäåðûè ñèýèñ – ðàìèðåñ êèñïåñ þâåëàçå ìåòàä àõëî ýìàêàöè èþî äà ìåñàèäóìëå. ùðèà
ëåáäà àõëà... øîðèàõëîñ, êàíóäîñøè êè, ñàíòîñèñ üîõøè, èñ ìîðè åãäî, ìèñè ñàõåëè ðîì

øåàðüâà ìîõóöìà ñàíòîñìà äà àõëà, àì óêàíàñêíåëè éàìèû, ìîðèñûâèñ àéàð åöàëà – ûà
âàä ìàñèìî óíäà ìîåõåëûåáèíà, ìàãðàì ñàä, ðîãîð... õîì èñåâ àü õàðû, ÷åìè ûàíìäãîìè,
âèûîì ìîð÷èëè, úèóòè, óíäî, ìîäèû, øåâõåäîû îðèâåñ åðûàä, à¸, åðûäðîóëàä ðî
ãîð ùàìîäãíåí – åñ áåäèà, áåäè, áåäèñùåðàà, ÷åìî, ìàûè áåäèà... èüâå, üîõøèâå ùàèõàðà
ñàíòîñè, úèáåøè ìàòþëèñ ãîðãàëè åäî, ùåëçå ûîêè øåìîåõâèà, ìîêëå íàúàõè åïþðà õåëû
– éàìåóë íàäèðîáàçå ìèäèîäà, ôåõû ãàèõàäà, óõìàóðî äà ìûëàä àêðåôèëè ìîíàäèðå
üîõèäàíâå ùàêóçóëè ãàâèäà, ìõðåáçå êóíûåáè ó÷óìåñ ðèñõâàä ãàäàñäèîäà... óìùåîä èäãà
èüèû, êîöîíûàí, äàìñúåëðàçìåëè; àè àü, àñå, ãàíàûåáóëøè þîôíà ñóëàö àð ñóðäà – íà
úàõèñà àðà óùþîäà ðà äà, àâ ùèíàãðýíîáà àòàíèëñ, øèã ûâàëøè äàìèçíåáóëè ûîôèñ
ëóëà åëàíäåáîäà... øàâåáè åöâà ìîõóö ñàíòîññ, êîöîíèñêåí ìèèïàðåáîäà, ÿàéàðà ûàâçåö
øàâè ûàâñàôàðè ìîåõâèà, ìèðöàñ íàüîíè... ìèðöà ìûåëè èì ñîôëèñ ûâàëè èþî äà þâåëàñ
óêâèðäà, ðàì ìîàùîíà þîâëàä ãàìîóð÷åâè – àðö ìäèäàðè äà àðö éàðèáè, àðö ëàìàçè
äà àðö ãîíúè, óûüìåëè äà ìóäàì ÷ðäèëøè ìäãàðè ñàíòîñè, àè åñ éîíåö êè àðà ¸üîíäà
ìàøèí... – ìàãðàì ìèðöà èñ üàëè èþî, ùèíàñùàð ðîì øååýëî êàöèñ äàôàñåáà äà ñùîðåä èì
ñàüöèåëèñûâèñ, àõëà, àì óêàíàñêíåëè éàìèû ðîì óíäà ÷àåäèíà ìîõóö ñàíòîññ, ñùîðåä
àìèòîì øåèþâàðà... ðîãîð ãàóéèìà ìàøèí, ïèðâåëàä... àùóðóëè óàõëîâäåáîäà ìñõâåðïëñ
ñàíòîñè... ìèðöàì ïèðâåëàä ðîì äàèíàõà, úåð äàêâèðâåáèû, ãâåðäçå îäíàâ ûàâãàäàùåó
ëè øåàöüåðäà, ìåðå ãàóéèìà... âåðàôåðñ ìèõâäà ìàøèí ñàíòîñè, ëàìàç üàëåáûàí ðà åñàüìå
áîäà, óêàí ìèèõåäà, ìàãðàì àðàâèí èäãà äà ãàíöâèôðåáóëè øåàöüåðäà ìèðöàñ. èñ êè
ìèóàõëîâäà äà ñîôëåëè ãîãîñ ïèðîáàçå, èñå óäàðäåëàä, þîâåëãâàðè ìîðèäåáèñà
äà äàðöõâåí-ãàùèûëåáèñ ãàðåøå óûõðà: ûó ãèíäà, ìîñàéàìîåáóëñ, õåëèñãóëçå õàçåáñ
ðîì âåéàð ãààð÷åâ, öàöõâåáûàí ìîäè... `ðàñ ùàìîïëàêóëõàð, – ãàóáðàçäà óöåá åðû ÷âèä
ìåòûàãàíñ ìàñèìî, óöíàóðè ÿèà éðéíèäà, – ðà äðîñ ùîëàà...~ ñàíòîññ úåð åãîíà ðàèìå
õðèêñ óùþîáäíåí, ûàâãçà àåáíà, ìàãðàì ñàéàìî õàíñ ìàèíö öàöõâåáûàí èäãà äà úèóòàä äà
ñ÷åðåáîäà õåëèñãóëñ... `ìå ãàâàë åðûè, – õìàìàéëà ûüâà ìàñèìîì, êîöîíèñ ùðèàëà øóüçå
âåéàðà ýëåáäà, – ðàéàö ìîìèíäà... à¸à¸à, ¸à-¸à...~ ìîâèäà ìèðöà äà äàáíåóë ñàíòîññ ñõâà
àðàôåðè äàð÷åíîäà, – ñóëî öîäâèëî – ñàèäóìëîøåíàõóëè ãëàõà üàëè ðîì àð ¸ãîíå
áîäà ìèðöà, ìàãðàì à¸, àðà... áíåëøè õåñ àìîôàðåáîäà àõëà, íàúàõè ìîèìàðúâà äà èñ-èñ
èþî, êàìàðà óíäà øååêðà, ûàâàä ìàñèìî, àè, ñùîðåä èñ, ñùîðåä ìàñèìî! – ìèñêåí ùàìîâèäà...
ìûëàä ãàèòðóíà ìîõóöè ñàíòîñè, ãàîãíåáóëìà, ãâåðäèû ÷àâëèëñ ûâàëè ãààþîëà äà
ìåðå ó÷óìðàä, ôåõøèøâåëè, ìè¸þâà... õàí ñàèûêåí ãàñùåâäà ìñõâåðïëè äà õàí ñàèûêåí, ñàèìå
äî àäãèëñ åýåáäà, ûàâèñè ÿêóèû... åðûõàíñ øåäãà äà õåëñ ààþîëà äàøèíåáóëè ìçåðà,
òîòçå àýðîìà ìîóíäà ûèûüîñ, ìàãðàì ãàäàèôèüðà... ôåõàðåóëìà ãàñùèà èñåâ, îðàä ìîõ
ðèëè, øóðèñýèåáèû àâàðâàðåáóëè, ìèñêåí ûâàëåáàïþðîáèëè, ó÷óìðàä ìè¸þâåáîäà ñàí
òîñè... óçàðìàçàð, ôóéóðîèàí õèñêåí ãàåøóðà ìàñèìî, åðûõàíñ ôåõèö êè àñùèà, ìàãðàì àðà,
àðà – óíäî ôóéóðî ÷àíäà ðàéàöíàèðè, ðàéàö, ãàäàèôèüðà... äà èüâå, øîðèàõëîñ, úàãåá
øè øåýâðà, ìõðåáñ àôàðûõóíåáäà. äèíúàä ãàèìàðûà ñàíòîñè, àöîäâèëåáóë ìñõâåðïëñ
êóøòàä äàñöüåðîäà... äà ìàñèìî ðîì øåèþóæà úàãíàðøè, äàèõàðà, øàðâàëèñ òîòçå îðè
ûèûè çèçéèàíàä ÷ààâëî äà èìîäåíà ãàâëåíèàíè âàæêàöè, ìàñèìî, ìûåë ÷âèäìåò êàöûà
çåäà ìäãîìè, îðè ûèûèû ãàìîàûðèà... ñàêâèðâåëè õàâèëè øåìîåñìà, ôåõèñùâåðèû ãóëàé
ìà ãàäààãîðà – ìàòþëèñ ãîðãàëè àéàð èþî ñàÿèðî, õìà ÷àùþâåòîäà ìàñèìîñ, þìàùâèëñ,
ñóñòàä õàîäà... ãâåðäèû ìèóùâà ñàíòîñè íàäàâëñ, ãàäàåôîôðà, äà èì ûàâèñè òëàíüè
èäàþâåáèû èñå éîíèâðàä äàåþðäíî ÷âèäìåòìåûàóðñ ìêëàâåáçå, àäãèëçåâå ÷àóÿåäà, ìî
éóíóëè ôåõè ãàäàñäî îðûàâå ôåõçå, ìýëàâðàä äààùâà, ãàóêàâà, ìõðåáçå äààáúèíà êîæ
ðèàíè õåëèñãóëåáè, ìèùàñ ìèàëóðñìà. èìèñ áèëù ñàõåñ âåðà õåäàâäà – óìûâàðî éàìèû,
ýàëèàí áíåëîäà òþåøè; äà øóðèñãåáèû ìîöàõöàõå, ñèõàðóëèû àöåòåáóëè ñàíòîñè êèäåâ

óôðî ðîì äàðùìóíåáóëèþî ìñõâåðïëèñ íàìäâèëàä àðñåáîáàøè, ëîþàçåäàö êè – à¸! – ìèå

ôåðà, ðà äðî äàóäãà, ìåðàìäåíå éàìèñ îöíåáà, ðà æàìè äàäãà... åðûè èñ èþî ìõîëîä
öóäè, ðîì âåðà õåäàâäà ãàìîìùþâäåóëñ, ðîãîð óíäîäà àõëà ñàíòîññ, øèøèû àêàðêëó
ëè ûâàëåáè åõèëà, êàðãàä åöüèðà äà äàìòêáàðèþî.... ëîþåáçå øåìîàÿäî ûèûåáè, ãàìàó
áåäóðåáåëñ äàæèíåáèû ÷àñöüåðîäà äà, ãàôèûðåáóëè, åðûõàíñ êèíàéàì ãàìîàð÷èà ñèøà
âèäàí, ìàãðàì êâëàâ ãàëéâà àìîáæóòóëè ñàõå – àëáàû, ûó ãàìùâàíäà... öõâèð-ïèðçå ìàãðàä
ìîóÿèðà ðêèíèñ ûèûåáè ñàíòîñìà, íèêàïèû ñàäéàö òó÷ûàí äàåáúèíà äà øèã ûâàëåáøè
÷àñ÷óð÷óëåáäà ñàãóëäàãóëîä õàí èìàñ, ûó ðàíàèðè ñèêâäèëèû àéàñðóëåáäà, õàí èìàñ,
ðîãîð ãàóáåäóðäà, ìèðöà àõñåíà ðàìäåíúåðìå, øâèëñ àðà, àðà, àð èãîíåáäà, âåðà áå
äàâäà... ûàíàáðàä ñóñòàä öàõöàõåáäà ìñõâåðïëè. ìîõóö ñàíòîññ êè, àõäåíèëè ñàùàäëèñ
ãàí ãîíåáààðåóëñ, áàëéàìíàðåâè áåäíèåðåáèñ âåëóðè ìéåðà ÷àåñìîäà äà ìèçàíìèéùåóëè,
üî÷îðñ öõåëè ûèûåáèû ôðûõèëàä óùåùäà, ìîôåðåáèäàí ñóðäà äàåùþî óìàãàëèûî,
úåð àðñìåíèëè üâåþíàä ùàìåáà – ñóë àñå, ôåðåáà-ôåðåáàøè àìîõäèäà ñóëñ, ðèñ êâàìëèû
ãàãóäâà äà íåë öåöõëçå äàùâà, àí ÷àìîõð÷îáà, ìñõâåðïëñ âèñ, àíäà ðàñ óùèëàäåáäà, àñå,
ìîôåðåáèû, þâåëàôåðñ ñúîáäà. íåëà, íåëèíåë, ìàãðàì õàíäàõàí ðîìåëèìå ãàíðèñõåáóëè
ûèûè óêèûõàâàä ãàåüöåîäà, äà èñå ñùðàôàä èôëîáîäà þåëøè, ñàíòîñè ìåîðå õåëèû
ýëèâñ ààãëåúäà – à¸, àðà, àðà, óöåá ìèõð÷îáàñ ðà ãåìî ¸üîíäà, àñå àðà ñúîáäà? – íåëè
íåë, íåëà... öõâèðïèðøè ÷àñöèíîäà øåãóáåáóëàä ñàíòîñè, ñèöèëè ðàà, úåð èìàñàö êè
çîãàâäà äà èîêåáäà, åñ èìèòîì ðîì – íàäàâëèñàãàí ñóëèñ àìîõäà õàðõàðèû ñóðäà äàåì
ûàâðåáèíà. üøóòóíåáäà äà ãàíöõðîìèñãàí ûâàëè ìèëóëà, àýèãýèãåáóë þåëçå åôåðåáîäà
öàëè õåëèû. ìåîðåûè êè, ðàì ìîàôèüðà – óõèöèíåáäà... íåòàðåáèñãàí ûâàëåáìèëóëóëñ
äàìùâàð ñóëçå èñå ñààìîä åñàëáóíåáîäà ìñõâåðïëèñ àìîùêàâùêàâåáà, äà øèã ñàõåøè èñå
÷àñöèíà, çåìîäàí àùâà. `÷åìè áèÿè, ÷ååìè êàðãè áèÿè, – ûâàëäàõóÿóëè äàñ÷óð÷óëåáäà
ñàíòîñè, – ÿêâèàíè áèèÿè, äàìúåðè áèèÿè, ðà ÿêâèèèàíóðàä ùåâñ... – ôó¸ó¸, ðà àâàä åôåðå
áîäà: – ÷ååìè ìàñèìî, öåëüè êàìîîðåëè...~ äà ìåðå, åíàö êè ìîó÷ëèüà! ûâàëäàõóÿóëè
åôåðåáîäà, äà ðîãîðö èüíà, çàíòàä ðîì øåàâëî ìèëóëóëè ìçåðà, øåêðûà ñàíòîñè
– ìûâàðå äàíàûîäàû, äà ìñõâåðïëèñ ñàõå ôàðôàòà øóüçå ëèöëèöåáäà... à¸, àäàìèàíñ
àéàðà ¸ãàâäà, äà ãâåðäçå çèçéèàíàä ãàäàãîðäà ñàíòîñè, ìýèìåä ùàìîäãà, äààöüåðäà
ðàéàöèñ ûüìà óíäîäà ìàñèìîñ äà ûóìöà ãàìàëåáèû åêëàêíåáîäà òó÷åáè, êðèíòñ âåéàð
ñýðàâäà... õàñèàûè ùàóõäà ñàíòîññ, íàúàõñ äàõåäà... ûâàëìîÿóòóëè, ïàòàðà õàíñ ìûâàðåñ
øåàöüåðäà ìåðå – àì ìöèðå øóüìàö êè... êè, ñõâà ñèìàðûëåñ ìèàõâåäðà. èñåâ äàùîëèëñ
äàñ÷åðåáîäà, àðàðàîáàñ, äà àðàìöûó ðèñõâàñ, çèçéñàö êè âåéàð ãðýíîáäà – ñóë ñõâà
ðàéàöàñ, àìèñûàíåáçå ãàöèëåáèû äèäñ, ìûàâàðñ ìèõâäà... ìàèíö ãóëäàñìèû, ãëåõèñ ñèäèí
úèû ôèüðîáäà åðûõàíñ äà àì óåöàðè, äèäè ìèõâåäðèñ ñèñùîðåøè ñàáîëîîä ðîì äàð
ùìóíäà, ìàèíö èñå ôèüðîáäà äà öàëè õåëèû ñàþåëîøè ñùâäà ìåðå, ìàéëà àñùèà, äàýàáó
íåáóë ôåõåáçå äààþåíà äà ðîì øåàòþî, õåëøåøâåáóëè, êâëàâ ðîì ùàèüöåîäà, åðûè èñåûè
øåàúàíúéàðà, ãîíñ ìîèþâàíà, óûõðà: `àõëà ðîì ìîãêëà, øóðè âèýèî... ìøâèäàä ñóíûüàâäà,
– ÷åìäàóíåáóðàä, ÷åìèàíåáûàí ãàãàòîëåá àìèû... àìèñ éèðñè êè, ìàñèìî, àð õàð~. âåðàôåðñ
ìèõâäà ÷âèäìåòìåûàóðè, ûàâçàðäàöåìóëè øåñöüåðîäà. `èñåâ ìîðìà çéîñ, èñ ìèð÷åâíèà...~
– ÷àèëàïàðàêà ñàíòîñìà; äàôèüðåáóëìà, åðûèö àõåä-äàõåäà ìåðå, øåàáðóíà äà, ïàíéóðèö
êè àð àìîóðòþàìñ, îäíàâ óáèýãà, óûõðà:
– àõëà êè ãèøâåá, ðîãîðö íàáèÿâàðñ. ùàäè.
ìîõóöè ñàíòîñè åðû-åðûè èþî èì ð÷åóë õóûûàãàí, âèíö äèäè êàíóäîñåëè ãàõäà.

safiqrali
`codnis raodenobaSi ki ar aris ganaTleba, aramed yovelive imis

srul gagebasa da ostatur gamoynebaSi, rac ici~
goeTe
`sityvebi amoZraveben, magaliTebi – aiZuleben~
laTinuri andaza
`patieba RvTiuria~
andaza
nodar dumbaZe
ÍÀÙÞÂÅÒÈ `ÌÀÐÀÄÈÑÎÁÈÑ ÊÀÍÎÍÈÄÀÍ~

ãàðèæðàæçå äàáðóíåáóë ìùþåìñåáñ åëäà åöàû. òþâèèû øóáëãàõâðåòèëè äà êáèëåá
äàêðåÿèëè ýàéëåáè ÷àìüðàë öåöõëûàí åþàðíåí, áîñëåáøè êè ìøèåðè äà ìîóùâåëàâè
ñàüîíåëè áéàîäà. ãëàõóíà àðñàä ÷àíäà. äàçàôðóëè ìùþåìñåáè àüåû åöíåí, èüèû åöíåí,
ìàãðàì ãëàõóíà üåðüàýèñ àëè äà êâàëè ãàìüðàëèþî. áà÷àíàñ îðè ûâèñ øåìäåã èñåâ ãàìî
æîíà öèâìà îôëìà õåëèñãóëåáøè. ñèïèòî ãóäàâàýåñ ðàéàöèñ ûüìà óíäîäà, ìàãðàì åíà
äàåáà, ìóíúèâèû äàèçìóâëà äà ïèðäàïèð ìèùàçå äàúäà.
– ìàíó÷àðà êèêâàýèñ íàõåëàâèà! – ûüâà èîíà îðàãâåëèýåì äà óáåëî öõåíñ ìîàõòà.
– ñàä ìèäèõàð? – ýëèâñ àìîéåðéà ñèïèòîì.
– ìîñùðåáàçåà àõëà ñàüìå! – óïàñóõà èîíàì äà öõåíè ãèæèâèû äààüàíà ûàâüâå.
áà÷àíà àõîðèñ ñâåòçå ÷àìîêèäóáóë õóðúèíñ åöà. ìàóçåðè àäãèëçå èþî. áà÷àíàñ õìà àð
àìîóéèà. ìèâèäà ñèïèòîñûàí, ãâåðäèû ìèóúäà äà öèâè õåëè ìóõëçå äààäî.
– àð ùàõâèäå, áèÿî! – óûõðà ñèïèòîì äà ñâåëè øóáëè ìîèùìèíäà.
áà÷àíà ãðýíîáäà, ðîãîð óöàõöàõåáäà ñèïèòîñ ìóõëè ìèñè õåëèñ üâåø äà ìèõâäà, ðîì
ñèïèòîñ ìàñçå óôðî åøèíîäà.
– íó ãåøèíèà, ñèïèòî áèýèà! – óûõðà ìàí ñèïèòîñ äàêàðãóëè õìèû. ñèïèòîì óõåðõóëàä
ãàèéèìà äà àöàõöàõåáóëè ìóõëè ãàøàëà.
– ðàâà íó ìåøèíèà, áèýèà, – ûüâà ìàí óöåá äà òèðèëè äàèùþî.
***
çóðãçå þâåëèû ñàâñå ãîäîðìîêèäåáóëè ãëàõóíà ùèí ìèäèîäà áàðáàöèû. êâàëøè
ìàíó÷àðà êèêâàýå ìèñäåâäà, ôåõçå øåþåíåáóëè ûîôèû.
– àó÷üàðå ôåõè, ãëàõóíà, ÷åìûàí àð ãàãèâà ìàãè ñåíûè! – õåëè ¸êðà ìàíó÷àðàì. ãëàõóíàì
òó÷çå èêáèíà.
ðîãîð äààäãà ûàâçå åñ ïèðóòþâè, ðîãîð äàóõîöà öõâèðùèí øâèëèâèû äàçðäèëè
ýàéëåáè, ðîãîð à¸êèäà àìõåëà òâèðûè, àí ðîãîð àèýóëà ãà¸þîëîäà, àìèñ äàðäè ¸êëàâ
äà ãëàõóíàñ. ñèñõëìà øåàøèíà, øå÷âåíåáóëìà, ýàéëèñ ñèñõëìà. ñèñõëèñ ìåòè ðà óíàõàâñ
ãëàõóíàñ, ìàãðàì ñõâàà ûîôèû äàäåíèëè ñèñõëè, âàè ñèðöõâèëî, âàè, äåäàñà, ãëàõóíà!
àí èñ ìàóçåðè ðàä óíäîäà, õóðúèíøè øåñàíàõàâàä? âàè ñèðöõâèëî, ãëàõóíà. ðîãîð âåð
ìîàñùàðè õóðúèíûàí ìèñâëà, ìàãðàì ãâåðäèû àð ìîöèëåáèà õâàäàãè, àíäà ìàãàñ ñðîëàñ
äààñùðåáñ êàöè? âàè ñèðöõâèëî... áîéìà, öðåìëè äà ñèðöõâèëè àõð÷îáäà ãëàõóíàñ, – ãàñ
êäè, ãóëî! – èíàòðà ãëàõóíàì, ìàãðàì àð ãàñêäà ãóëè, ãóëè ãàñêäà êè àðà, ôåõñ àó÷üàðà
ãëàõóíàì. âàè, ñèðöõâèëî. ãóáå øåõâäà ãëàõóíàñ ãçàøè, ñàâñå ìûâàðå ÷àíäà øèã, èñå ÷àí
äà, ãåãîíåáîäà äåäàìèùà ÷àíãðåóëà äà èñ ìûâàðå äåäàìèùèñ ìåîðå ìõðèäàí èìçèðåáàî.
àè, àõëà ôåõñ ÷àäãàìñ ãëàõóíà àì îðìîøè äà ûàâèñè òâèðûèû ÷àèüöåâà, ÷àèìñõâðåâà äà
÷àèêàðãåáà øèã. ãëàõóíàì ôåõè ÷àäãà îðìîøè èì èìåäèû, ðîì äåäàìèùèñ ãóëñ ãàèàðäà...
ìàãðàì ùàèôîðõèëà äà ïèðäàïèð ãóáåøè ÷àúäà ìóõëìîêâåûèëè.
– àäåüè, øå çàíòàêî! – øåóòèà ìàíó÷àðà êèêâàýåì. ãëàõóíà ùàìîäãà äà ìàíó÷àðàñ ûâà
ëåáøè øåõåäà.
– ãëàõóíà üåðüàýå, õîì õíàâñ ýàëà àéìàðûñ? – ¸êèûõà ìàíó÷àðàì äà ûåûðè êáèëåáè
ãàìîà÷èíà. – ðàî, ìàèíö èì ûüâåíìà ìàûõîâàðìà ûàâìúäîìàðåì äà èì îðìà ÷àñâðèëìà áàòà
ëèîíèñ ùåâðìà, ÷åì ìîñàêëàâàä àìîâèäíåí? ìåðåäà èü àð âèþàâè? ñàìèâå øàøâèâèû ìåúäà
ñàìèçíåçå. ûó äèäè ãóëè ¸üîíäàû, òþåøè ðàòîì àð øåìîâèäíåí, ìàãðàì èöîäíåí, ûàâèñ
äèñêîåáèàíàä ðîì øåâòåíèäè èì àâòîìàòåáñ óêàíàëøè, – ìàíó÷àðàì èñåâ ãàìîà÷èíà ûåûðè
êáèëåáè äà õðèíùèàíè õìèû ÷àèõèûõèûà.
– ãàíùèðóëè êàöèñ ñèöèëèà ìàãè, øåí ðîì èöèíè, ìàíó÷àðà êèêâàýå! – õìà àìîèéî ãëà
õóíàì.
– ìàãàçå, îìè ðîì ãàûàâäåáà, ìåðå âèëàïàðàêîû, ãëàõóíà, àõëà ãîäîðè ìîèêèäå, ôåõè
ãàìîàäãè, ùþàëøè äà òàëàõøè ùîëèñ äðîñ äà ñàøóàëåáàñ ìåðåö ìîãöåìåí áîëøåâèêåáè,
àëáàû, ùþàëòóáîøè ãàãàãçàâíèàí óôàñî ïóòèîâêèû, ñàáÿîûà õåëèñóôëåáèñ ùèíàøå äàì
ñàõóðåáèñàûâèñ.
– îìèñ øåìäåã, çíåäàöåìóëî ìàíó÷àðà, ìàíàìäå ûó àð àìîãõàäåñ ñóëè, ÷îõàòàóðøè
ðîì þâåëàçå ìàéàëè ÿàäàðèà, èìàçå ÷àìîãêèäåá ôåõèû, ÷åìè õåëèû àâüíè àñî-àñîä ìàã øåí
ñèôèëèñèû äàìïàë ìýîðñ äà ìàðèëñ äàâàþðè çåä, – óûõðà ãëàõóíàì äà ñàõåøè øåàôóð
ûõà. ìàíó÷àðà ãàøðà, ìåðå óöåá ãàøëèëè õåëè ãààùíà ãëàõóíàñ öõâèðïèðøè äà èãè ìîùþ
âåòèëè ÷àåìõî ñàõèû ãóáåøè. èñåâ ðîì ùàìîäãà, ñèñõëè éâàðàä ÷àìîñäèîäà ñàõèäàí.
– ìîìêàëè, øå àúèëéàñ ãàãäåáóëî, àð âàð ìå àüåäàí ôåõèñ ìîìöâëåëè, – ûüâà ãëàõó
íàì äà èñåâ ÷àúäà òàëàõøè.
– òþóèëà ôèüðîá ìàãàñ, ãëàõóíà áàòîíî, ñàíàì àäãèëçå àð ìèãàòàíèåá ìàã þâåëñ, àð
ãàéèðñåá ñèêâäèëñ, – ãààùáèëà ìàíó÷àðàì.
– âèñ åáðýâè, ìàíó÷àðà óäéåóðî, ûó èöè? – ãààôðûõèëà ãëàõóíàì.
– ûüâåí ãåáðýâèû, ãëàõóíà áàòîíî, áîëøåâèêåáñ. îöäàîðè ùåëèà äàáîãèíîáû ìàìà÷åìèñ
íàñàõëàðçå äà ìàìóëøè... ãåþîû àùè, ÷âåíè äðî ìîâèäà, – äàöèíâèû óïàñóõà ìàíó÷àðàì.
– âèí õàðû, áèÿî, ûüâåí?
– ìå äà ãåðìàíèà.
– ñàäàà ìåðå ãåðìàíèà?
– ìîâà, ãëàõóíà, ìîâà äà èì ÿàäàðçå, øåí ðîì ìïèðäåáè ÷àìîêèäåáàñ, ûüâåí ÷àìîãêèäåáû

þâåëàñ, ùèí ûüâåíè ðàèêîìèñ ìäèâàíñ ùàãèìýéâàðåáû ùèûåëè äðîøèû... àäåüè àõëà!
– ìêâäàðñ ûó ùàìîèéåá àüåäàí àð âèöè, ìàíó÷àðà êèêâàýå, öîöõàëè ûàâèû àéàð ùàìîã
þâåáè, ûàâìîñàÿðåëàä äà ñèðöõâèëàä èñèö ìåþîôà, àüàìäå ðîì ìîãþåâè... – ìàíó÷àðà
êèêâàýå ìèõâäà, ðîì êèäåâ åðûè êàöèñ öîäâà óíäà àåêèäåáèà êèñåðçå.
– øåòðèàëäè àáà, äà èëîöå, ûó èöè ëîöâà, ìàèíö éâûèñ øâèëè õàð äà åðûè òàëàõè
äàí âàðû ìîçåëèëè, – ìèñöà øåéàâàûè ñèêâäèëèñ ùèí ìàíó÷àðà êèêâàýåì ãëàõóíà üåðüàýåñ.
ãëàõóíàì ìóõëåáçå äàè÷îüà äà àéàïþðî öàøè õåëåáè:
– éìåðûî ìàéàëî, àì ñàéàìîñ øåãïèðäè, ðîì ÷åìè õåëèû ìîêâäåáîäà åñ áèíýóðè ûåñ
ëèñ íàþîôè, àõëà èñå øåìèòðèàëå öõîâðåáà, àìèñ òþâèèû óíäà ìîìêëà, íó ìèçàì ìàãàñ,
øåí ãåêóûâíèñ ÷åìè ñèöîöõëå äà øåí ùàèéå øåíè õåëèû, ãàìèõåûüå ãóëè ûó õàð ñàäìå äà
ûó ãåñìèñ ÷åìè... äà ûó ìå äà åñ õâàäàãè ìàðûëà åðûè òàëàõèäàí âàðû ìîçåëèëè, ìàøèí
ùàèéå øåíè íàáîýåáè ñèöîöõëå, àéàð ìàðãèà àðàôåðøè...
÷õàêîóðàñ òþåøè ñàìè òþâèà ãàâàðäà çåäèçåä. ãëàõóíà èñåâ èì ãóáåøè ÷àåìõî ñàõèû,
ùåéàí ðîì ìûâàðå äàèíàõà øèã, äåäàìèùèñ ìåîðå ìõðèäàí ìçèðàëè. äà âèäðå ñèêâäèëè
ìîâèäîäà, ñàîöàðè ñèöõàäèû èãðýíî, ðîãîð ãàõñíà äåäàìèùàì óáå äà ðîãîð ìèèéî
ûàâèñ ùèàéøè, ìåðå ðîãîð øåêðà íåë-íåëà ïèðè, ðîãîð ÷àìîóñâà üóûóûîåáçå âååáåð
ûåëà õåëèñãóëè äà ðîãîð äàõóðà öà óñàøâåëîä øàâè íàáäèû.
***
ìçå ðîì àìîèùóðà, òþèäàí ìõàðçå õóðúèíãàäàêèäåáóëè áèÿè ãàìîâèäà äà ùþàðîñ
ïèðàñ ÷àìîúäà. äàöâåûèëè üàëàìíåáè äàèõàäà, åðûõàíñ õåëøè àòðèàëà, ìåðå ãâåðäçå
ìîèñðîëà äà äàñèåáóëè ôåõåáè þèíóëèàí ùþàëñ øåóøâèðà. ïèðèö äàèáàíà áèÿìà, ìåðå
ñâåë áàëàõçå ùàìîùâà ãóëàéìà, ûàâè õóðúèíçå ÷àìîäî äà öàøè àèõåäà. üîðè ñàèðàîçå
ãàìîñóëèþî äà ëàìàçàä äàòîðòìàíåáäà ëèëèñôåð öàçå.
– àõëà èüåäàí ãàäìîìàõåäà?! – èíàòðà áèÿìà, – àëáàû, õåëèñãóëèâèû ÷àíñ þâåëàôå
ðè, – áèÿìà ûâàëåáè äàõóÿà äà àñå èùâà äèäõàíñ ãàðèíäåáóëè, äàýèíåáóëè åãîíåáîäà
óöõîñ.
äèäè äðî ãàâèäà. áèÿè ãóëàéìà èùâà ûâàëäàõóÿóëè äà àðàôåðçå àð ôèüðîáäà.
óöåá êîäìåçå éîðéè ÷àìîèøàëà äà õðèàëèû äàåøâà áèëèêçå. áèÿè ñùðàôàä ùàìîúäà
äà ìàéëà àèõåäà. êîäìîçå ùâåðãàóïàðñàâè, ìçèñãàí ãàðóúóëè, õìåëè ñàõèñ, îäíàâ ùèí
þáàãàìîùåóëè äà ìêâðèâè àéíàãîáèñ êàöè èäãà. öàë õåëøè ûîôè åÿèðà, ìåîðåûè ûõìå
ëèñ íîéàçå èþî ìèþðäíîáèëè. áèÿñ ãóëè àìîóâàðäà áóäèäàí.
– âèí õàð, áèÿî, øåí? – ¸êèûõà êàöìà çåìîäàí. áèÿìà åíà âåð ìîàáðóíà ïèðøè. – ìóíúè
õàð? – ¸êèûõà êàöìà, áèÿìà ðîì õìà àð ãàñöà.
– ÷õàêîóðåëè âàð ìå! – ýëèâñ àìîéåðéà áèÿìà.
– ñàä ìèäèõàð?
– çîòøè!
– âèñûàí?
– íàûåñàâåáûàí.
– ûàûàðè õàð?
– êè, ûàûàðè âàð! – êàöè äàôèüðäà, ïàòàðà þîþìàíèñ øåìäåã ¸êèûõà äà ûàí ãàìîìöäå
ëè ìçåðà ìèàïþðî:
– ûüâåí ãàäìîéìà ðîì üâåíîáíèñ ôåðìàà, èü õîì àð ãàìîãèâëèà? – êàöè ûâàëñ àð àöè
ëåáäà áèÿñ.
– øîðèà èãè ôåðìà ÷âåíãàí, ìå ãàäìîéìèäàí ùàìîâåäè, ìîêëåçå, – óïàñóõà áèÿìà äà ãàì
õìàðè òó÷åáè àèëîêà.– ûüâåí âèí áðýàíäåáèû, áàòîíî? – ¸êèûõà ûàâèñ ìõðèâ.

– òþèñ ìöâåëè âàð, üâåíîáíèñ ôåðìàøè ìèâäèâàð; ñàüìå ìàüâñ ìùþåìñåáûàí, ðà ãàüâñ ìàã
õóðúèíøè? – áèÿñ ñàüöèåëè ùàóõäà, ðàäãàí àð èöîäà, ðà ¸üîíäà õóðúèíøè. áèÿìà õóð
úèíèñêåí ùàèéî õåëè äà ìàðúâåíà ûâàëøè ÷ààöóðà, õåëøè íàüóð÷åëàäàöîáèëè áîûëè
ìî¸þâà. àìîèéî äà ìùâàíåçå äàäî.
– ðàà, áèÿî, ìàãè? – ¸êèûõà êàöìà.
– àðàþèà, áàòîíî!
– àðàþñ ñâàì, ûèûèñ ñèãðýå éëàïè?
– öîòàñ! – ãàóéèìà áèÿìà äà àõëà ãâèìðèñ ôîûîëøè ãàõâåóëè åðûè ùâåëà ûõèñ þâåëè
àìîàþîëà õåëñ, ìåðå íàõåâàðè êâåðè äà áîëîñ ìøðàëàä ìîõàðøóëè ûèêíèñ õîðöè.
– ùàãâèõåìñèà àáà, ìå äà øåí! – ûüâà êàöìà äà êîäìîçå äàåøâà.
– ìîáðýàíäèû! – ìèèïàòèæà áèÿìà äà õóðúèíçå äàúäà.
– àáà, üâåíîáíèñ ôåðìàçå àð ãàìîãèâëèà? – èñåâ ¸êèûõà êàöìà, ìùâàíåçå ãàøëèë ïóðìà
ðèëûàí ôåõè ìîèðûõà äà ûîôè êàëûàçå äàèäî, ãàðäèãàðäìî. áèÿìà óàðþîôèñ íèøíàä
ûàâè ãàèüíèà äà õåëåáèñ öàõöàõè ðîì äàåìàëà, çåä äààúäà îðûàâå õåëñ. êàöè ûàâàóéåá
ëàä øåóäãà ÿàìàñ.
– ãàòåõå, áèÿî, ëóêìà, ìàðòî õîì àð âÿàì! – ìèóáðóíäà áèÿñ äà àðþèñ áîûëè øåàí
úéðèà õåëøè.
– öîôèàíèà, àëáàû! – ûüâà.
– êèà öîôèàíè! – óïàñóõà áèÿìà. êàöìà áîûëèñ þåëè õåëèñãóëèû ãàùìèíäà äà ïèðøè
ãàäàèìõî. óöåá õâåëåáà àóâàðäà.
– ìîãèêâäà ãàìîìõäåëè! – ûüâà ïèðãàìîûóûüóëìà äà ûàâè ìàðöõåíà õåëèñ èäàþâøè
÷àðãî ñóëèñ ìîñàûüìåëàä.
– éìåðûî, àõëà ìîìåöè ýàëà äà ìåðå ìîìêàëè! – èíàòðà áèÿìà äà õåëè õóðúèíèñ ìàð
öõåíà ûâàëøè øåàöóðà. ìåðå àäãà äà õåëè ãàìàðûà. ñóëè ðîì ìîèûüâà, êàöìà áèÿñ àõåäà
äà üâåäà þáà ÷àìîóâàðäà. ìèñ ùèí ñàõåøåøëèëè ìàóçåðãàìàðûóëè áèÿè èäãà.
– àäåüè, ìàíó÷àðà êèêâàýå! – óûõðà áèÿìà äà ûâàëè ûâàëøè ãàóþàðà, ìàíó÷àðà êèêâàýå
âåð àäãà.
– àäåüè, ìàíó÷àðà ãàûàõñèðåáóëî! – ãàóìåîðà áèÿìà õðèíùèàíè õìèû.
– âèí õàð, áèÿî, øåí äà ðèñûâèñ ìêëàâ?! – ¸êèûõà ìàíó÷àðàì, õìà ðîì äàóáðóíäà.
– ãëàõóíà âàð ìå üåðüàýå! – ìàíó÷àðàì èñåâ äàêàðãà ìåòþâëåáà.
– ãëàõóíà âàð ìå üåðüàýå äà ÷åìè õåëèäàí óíäà ìîêâäå øåí! – ãàèìåîðà áèÿìà äà ìàóçå
ðèñ ñèìýèìèû äàáóæåáóë õåëñ ìàðöõåíà õåëè øåàøâåëà. ìàíó÷àðàì ìóõëåáçå äàè÷îüà äà
îôëàä ãàéâàðóëè ûàâè ùþëèäàí àìîñóëè êàöèâèû ãàèüíèà.
– àð øåöäå, áèÿî, àð øåèýëåáà øåíè õíèñ áàéàíåñ õåëèäàí êàöèñ ñèêâäèëè... – õìà àóû
ðûîëäà ìàíó÷àðàñ, – àð ìåñðîëî, ðîãîð ãèíäà ìåðå ìêâëåëèñ ñàõåëèû äàéäàñìóëñ
ñèöîöõëå äà ìèùàçå ñèàðóëè?..
– øåí, øåí ðîãîð öõîâðîá äà ñóíûüàâ àì üâåþàíàçå?..
– âèí ãèûõðà ìåðå, ðîì âöõîâðîá äà âñóíûüàâ?
– ìîêâäè, ìàíó÷àðà! – ûüâà áèÿìà äà õåëåáè ãàìàðûà.
– ðà ãüâèà, áèÿî, äà âèí ìîãèþâàíà ÷åìäà ñèêâäèëàä, ìèûõàðè ìàèíö, – øååâåäðà ìàíó÷à
ðà äà èñå èêáèíà òó÷çå, ñèñõëìà ãàìîæîíà.
– ãëàõóíà âàð ìå üåðüàýå! – ãàóìåîðà áèÿìà.
ìàíó÷àðàì êâëàâ ¸êèûõà ðàéàö, ìàãðàì áèÿñ àéàðàôåðè åñìîäà. þóðåáøè óñàøâåëî ãó
ãóíè ÷àóäãà, ãóëè áóäèäàí àìîóâàðäà, ìèñ ìêåðäñà äà ñàôåûüëåáøè óçàðìàçàð ðêèíèñ
óðîåáñ ãà¸üîíäàû äàãàäóãè äà áèÿìà èãðýíî óöåá, ðîì ñìåíàñûàí åðûàä ìõåäâåëîáà

ñàö ¸êàðãàâäà, ðàäãàí ìèñêåí ôîðûõâèû ùàìîñóëè ìàíó÷àðàñ øåøëèëè ñàõå úåð ãàîðäà,
ìåðå ãàñàìäà äà áîëîñ êàëàñàâèû ãàëéâà. áèÿìà ìàóçåðñ ôåõè ãàìîóøàëà...
ñðîëèñ õìà àð ãàóãîíèà, àðö òþâèåáèñ ðàîäåíîáà äàóûâëèà. ãðýíîáäà ìõîëîä, ðî
ãîð óýàãýàãåáäà õåëøè ìàóçåðè, ðîãîð àìòâðåâäà îðûàâå ìàúàñ äà ðîãîð öäèëîáäà
ãàñõëòîìîäà âåðöõëèñ òàðçå øåöèåáóëè õåëèäàí. ìåðå, ðîäåñàö ìàóçåðìà ýàãýàãè
øåùþâèòà, áèÿìà ñàøèíåëè ñèñóñòå èãðýíî. ìêëàâåáè åðûáàøàä ìîñùþäà äà ìàóçåðìà ìàíó
÷àðà êèêâàýèñ äàñàõè÷ðåáóë ûàâûàí ãààäèíà çéàðûàíè.
áèÿìà ìêâäàðñ çóðãè øåàüöèà, ìèùàçå äàåøâà, ìóõëåáøè ûàâè ÷àðãî äà òþåøè äàêàðãó
ëè ìãëèñ ëåêâèâèû äàèùþî þìóèëè.
***
øóàéàìèñàñ ëîìêàöà ðàìèøâèëìà ãàõåëåáóëè áðàõóíè ãàèãîíà êàðçå. èãè ñàöâëåáèñ
àìàðà ùàìîäãà, ÿðàüè ààíûî äà êàðûàí äàäãà.
– ðîìåëè õàð?! – èêèûõà õìàìàéëà.
– ìå âàð, áà÷àíà! – ûüâà êàðñ èüèû ìäãàðìà êàöìà.
– àð õàð øåí áà÷àíà! – øâèëèøâèëèñ õìà âåð èöíî äà ãóëìà ðå÷õè óþî ëîìêàöàñ.
– ìå âàð, áàáóà, ãàìèéå êàðè! – ãàóìåîðà êàöìà. ëîìêàöà ðàìèøâèëìà óðäóëè ãàñùèà
äà êàðè ãààéî. ïàðìàéøè ôåõåáäàãëåúèëè, ìõðåá÷àìîþðèëè äà ûàâ÷àüèíäðóëè áà÷àíà
èäãà.
– øåìîäè! – óûõðà ëîìêàöàì. áà÷àíà àð ãàíýðåóëà. ìàøèí ëîìêàöàì õåëè ìîêèäà øâè
ëèøâèëñ äà îûàõøè øåèþâàíà. ÿðàüè ìðãâàë ìàãèäàçå äàäãà, ûâèûîí êè ñêàìçå äàåøâà.
– ðà ãÿèðñ, áàáóà? – ¸êèûõà äàçàôðóëè õìèû.
– êàöè ìîâêàëè! – ûüâà áà÷àíàì äà íèêàïè àóêàíêàëäà. ëîìêàöà ðàìèøâèëñ ñàõå ìîåáðèöà
äà õåëè ìàðöõåíà ýóýóçå äàèäî. ñàìàðèñåáóðè ñè÷óìå ÷àìîâàðäà äà àðàâèí èöèñ, ðàìäåí
õàíñ ãàãðýåëäà èãè.
– õóûè ùåëèùàäè òþóèëà ãèêèûõå, áàáóà, ñàõàðåáà? – ¸êèûõà õìàäàêàðãóëìà ëîìêàöà
ðàìèøâèëìà, ñàõå ðîì ãàóñùîðäà äà òêèâèëìà ðîì ãàóàðà ìàðöõåíà ýóýóñûàí. øâèëèø
âèëñ õìà àð àìîóéèà, èäãà ûàâäàõðèëè äà ãàîôëèë õåëèñãóëåáñ èìøðàëåáäà øàðâëèñ
òîòåáçå.
– óäàíàøàóëî êàöè ìî¸êàëè? – äààðéâèà äóìèëè èñåâ ëîìêàöàì äà ïàñóõèñ ìîëî
äèíøè ñóíûüâà øååêðà.
– ãëàõóíà üåðüàýèñ ìêâëåëè ìîâêàëè, áàáóà! – ëîìêàöàñ ãàíöâèôðåáèñàãàí ûâàëåáè
ãàóôàðûîâäà, ùàìîäãîìà äààïèðà, ìàãðàì ìóõëåáìà óéàëàòåñ.
– ìàíó÷àðà êèêâàýå ìîêàëè?! – ¸êèûõà ÷óð÷óëèû.
– ìàíó÷àðà!
ëîìêàöàì ûàâñ ýàëà äààòàíà, àäãà, êàðûàí ìèâèäà äà ìîèõóðà. ìåðå øâèëèøâèëñ ìèóàõ
ëîâäà äà ìèñè îôëàä ãàéâàðóëè ûàâè ìêåðäçå ìèèêðà.
– íàõà ìàãè àìáàâè âèíìåì, áàáóà? – ¸êèûõà þóðøè. øâèëèøâèëìà óàðþîôèñ íèøíàä ûàâè
ãàèüíèà.
– îðè éìåðûè ìþàâäà, áàáóà, øåí äà ãëàõóíà, åðûè éìåðûè ìîìèêëà ìàíó÷àðàì... – øâè
ëèøâèëìà ûàêàðà õåëè øåàõî áàáóàñ äàêîæðèë äà ãàöèåáóë õåëñ.
– êàðãàä äàôèüðäè, áàáóà, ñõâèñè äàéâðèëè ñèñõëè àð äàèáðàëî, ìàãè íàìåòàíè
ýíåëè ñàüìåà... – ûüâà ôèüðøè ùàñóëìà ëîìêàöàì äà óöåá èãðýíî, ðîãîð ãàäìîèéâàðà
øâèëèøâèëñ ûàêàðà õåëèäàí ìèñ áåáåð ýàðéâåáøè ìäóéàðå ñèñõëè, ðîãîð à÷üåôäà,
ðîãîð äàèàðà ìûåëè ñõåóëè, ðîãîð øåâàðäà öõåë íàêàäàä úåð ãóëñà äà øåìäåã ñà
ôåûüëåáøè. ëîìêàöàì ûâàëåáøè ÷àõåäà øâèëèøâèëñ, äèäõàíñ, äèäõàíñ óþóðà. åñ àð èþî

ìèñè ûõóûìåòè ùëèñ àâàäìþîôè øâèëèøâèëè. ïàòàðà áàâøâñ åðû éàìåøè äàåòîâåáèíà ìèñè
ñõåóëè, ñàäéàö ãàìüðàëèþî, äàêàðãóëèþî äà ìèñ íàöâëàä àõàëè, ñèñõëèû äàäàéóëè,
ìàãðàì ñàîöðàä ýëèåðè ñóëè ÷àñàõëåáóëèþî øèã. ëîìêàöàì âåð ãàóýëî øâèëèøâèëèñ
àáðèàëåáóëè ûâàëåáèñ öüåðàñ, ûâàëè ààðèäà äà ûàâè äàõàðà. èãè óûüìåëàä ìèõâäà, ðàñ
åêèûõåáîäà øâèëèøâèëèñ ûàêàðà õåëè, ðàñ åêèûõåáîäíåí øâèëèøâèëèñ àáðèàëåáóëè
ûâàëåáè äà ìèõâäà, ðîì àõëà ìõîëîä ìèñ ïàñóõçå èþî äàìîêèäåáóëè ìèñè íàãðàìèñ øåì
äãîìè öõîâðåáà.
– êè, áàáóà, ìîâêëàâäè!!! – ûüâà ëîìêàöàì äà èñåâ ÷àèêðà ìêåðäøè øâèëèøâèëè. áà÷àíà
óöåá ìîåøâà, ìîäóíäà, õåëèäàí äàóöóðäà áàáóàñ äà èàòàêçå äàúäà.
– éìåðûî ìàéàëî, ðàéà àì ïàòàðà áàâøâèñ ñõåóëøè ÷àñàõëäè øóðèñýèåáàä. – ûüâà
ëîìêàöàì äà øâèëèøâèëèñ ãâåðäèû äàåøâà èàòàêçå.
... äà ðîäåñàö ãàðèæðàæçå ñàõåøåøëèëìà ñèïèòî ãóäàâàýåì ëîìêàöàñ ñàõëèñ êàðè øåà
éî, áàáóà äà øâèëèøâèëè êâëàâ èàòàêçå èñõäíåí äà òèðîäíåí. øâèëèøâèëè õìàìàéëà
òèðîäà, áàáóà êè ÷óìàä, ìõîëîä öðåìëèû.

gonieri gmiroba da ugunuri gmiroba
monakveTi meTxuTmete
ÃÎÍÈÅÐÈ ÃÌÈÐÎÁÀ ÄÀ
ÓÃÓÍÓÐÈ ÃÌÈÐÎÁÀ

safiqrali
`ÂÀÆÊÀÖÎÁÈÑ ÀÐÑÈ ØÈØÛÀÍ ÃÀÝÀËÈÀÍÅÁÀ, ØÈØÈÑ ÄÀÝËÅÂÀÀ – ÄÀ ÀÐÀ

ØÈØÈÑ ÀÐÜÎÍÀ. ÛÓ ÀÐÑÅÁÀ ÍÀÙÈËÎÁÐÈÂ ÀÐ ÀÐÈÑ ÌØÈØÀÐÀ, ÀÑÅÛ ÀÐÑÅÁÀÑ
ÂÅÐÖ ÂÀÆÊÀÖÎÁÀÑ ÄÀÂÀÁÐÀËÅÁÛ. ÍÀÕÅÛ ÊÎÉÎ, ÈÑ ÕÎÌ ÉÂÛÈÑ ÓÌÀÌÀÖÅÑÈ
ÜÌÍÈËÅÁÀ ÈÜÍÅÁÎÄÀ, ØÈØÈÑ ÀÐÜÎÍÀ ÌÀÌÀÖÎÁÀ ÐÎÌ ÞÎÔÈËÈÞÎ.~
ìàðê òâåíè
JamTaaRmwereli
(monRolTdroindeli anonimi matiane)
ÌÙÓÕÀÐÅ ÈÜÌÍÀ ÓÇÎÌÎÄ...
àìàû øôîûûà øåêðáåñ þîâåëíè ìûàâàðíè ñàüàðûâåëîñàíè êîõòàñ ûàâñà, èìåðíè äà

àìåðíè: åãàðñëàí, öîòíå äàäèàíè, âàðàì ãàãåëè, þâàðþóàðå, êóïàðè øîûà, ûîðéàè, ¸åð-
êàõíè, üàðûâåëíè, ûîðåë-ãàìðåêåëè, ñàðãèñ ûìîãóåëè, ìåñõíè äà òàîåëíè. äà þîâåëíè
èòþîäåñ:
`ðà âóþîû? àðéàðà àðñ íàûåñàâè üàðûâåëûà ìåôåûà, ðàûà ùèíàìýéóàð ãâåüìíàñ äà
âáðýîäèû ûàûàðûà. äà ÷óåí åðûèåðûèñàãàí ãàíäãîìèë âàðû, âåð ùèíààéóäãåáèû ûàûàð
ûà. äà èãèíè áîðîòàä ãóàÿèðâåáåí åñåîäåí, ðîìåë þîâåëûà ùåëûà àëìóûñ ùàðâàëû
ÿèðûà äà þîâåëûà éóàùëûà øåìûõóåâàä. àðà àðñ éîíå, äàéàûó óìåôî âàðû, àðàìåä
øåâêðáåû þîâåëíè, äà âáðýîäåû ûàûàðûà~.
äààìòêèöåñ îìè, äà äàäâåñ ïàåìàíè üàðûëñ øåêðåáèñà, äà ãàíèþàðíåñ. óøîðåñ ìþîôíè
àôõàçíè, äàäèàíè öîòíå äà áåäèàíè, êàöè êåûèëè äà ñðóëè ñàéìðûîûà äà ñàêàöîáîûà,
äà ðàÿèñ åðèñûàâè – åñåíè þîâåëíè ùàðâèäåñ êàçìàä.
âèûàð åñìà ûàûàðûà – åðûãàí øåêðåáà üàðûâåëûà, ùàðìîâèäåñ áè÷ó äà àíãóðã, äà
ìèâèäåñ êîõòàñ ûàâñà. äàõóäåñ þîâåëíè ùàð÷èíåáóëíè ñàüàðûâåëîñàíè. ëàøüàðè ãàþðèë
èþî, äà âåðéàðà ùèíààéóäãåñ. äà ùàðàñàõåñ üóåþàíàñà àíèñèñàñà, àäãèëñà, ðîìåëñà åùî
äåáèñ øèðàêàâàíè. õîëî âèûàð ìèèùèâíåñ ÷àðìàéàí íîèíñ ùèíàøå, ðüóà:
– ðà àðñ øåêðåáà ûüóåíè, óêåûó àðà èüìû ãàíäãîìèëåáàñà?
õîëî ìûàâàðíè ìèóãåáäåñ:
– àðà ãàíäãîìàä øåâêðáèû, àðàìåä ðàûà ãàíâàãîû ñàüìå ûüóåíè äà õàðêè ãàíãè÷èíîû,
ðîìåëñà-èãè óùîäåñ õàðàúàä.
åñå ðà åñìà, àðà ñðóëèàä èðùìóíà, äà áðýàíà ãàíýðöâà þîâåëûà, ìõàðûà øåêâðà þî
âåëûà, ñèöõåñà øèíà øèøâåëûà ìîåäàíûà çåäà äàñõäîìà. äà þîâåëûà äéåûà ¸êèûõâèäèñ

ìèçåçñà øåêðåáèñàñà, äà óêåûó àðà àéèàðîí ÿåøìàðèòè, ñèêóäèëñà ìèñöåí þîâåëíè åñå
çåìîõñåíåáóëíè ìûàâàðíè. õîëî èãèíè äààìòêèöåáäåñ – `ðàûà ãàíâà÷èíîû õàðàúà~. äà
àìàñ ¸þîôäåñ ìðàâàë äéå, ðàìåûó àðà àðùìóíåáäåñ.
äà âèûàð ìîåàõëà ïàåìàíè, ìèâèäà äàäèàíèöà, öîòíå, ëàøüðèûà, ìàûäà àäãèëñà, ðî
ìåë àðñ ðêèíèñ-úóàðè, øîðèñ ñàìöõèñà äà éàäîñà. äà âèûàð àóùþåñ ùàðñõìà þîâåëûà
ìûàâàðûà ñàüàðûâåëîñàûà àíèñàä, äà øåêðåáóëûà þîôà ñàòàíúâåëûà øèíà áîðîòûà
âèûàð åñìà, ìùóõàðå èüìíà óçîìîä, äà ûâèñàä ñèêóäèëàä äà ñèðöõâèëàä øåðàöõà ñàüìå
èãè. äà ùàðàâëèíà ëàøüàðè ûâèñè, äà îðèûà êàöèûà ùàðâèäà àíèñàä, äàìäåáè ñóëèñà
ûâèñèñà äà àéìñàðåáåëè ìöíåáèñà óôëèñàñà, ðîìåëñà èòþâèñ: `óôðîñ àìèññà ñèþâàðóëè
àðà àðñ, ðàûà äàäâàñ êàöìàí ñóëè ûâèñè ìîþóàñèñà ûâèñèñàûâèñ~, ðîìåë þî ïàòèîñàí
ìàíöà àìàí êàöìàí öîòíå ñàûíîåáà ìàéàëè äà ãàíñàûüìåëè, ñàüìå ñàêâèðâåëè äà þîâëèñà
üåáèñà éèðñè.
ãàíâëî ñàìöõå äà úàâàõåûè äà ìèâèäà àíèññà. ðàìåûó üàëàüàä øåñðóë èþâíåí íîèí
íè, äà åñå ùàð÷èíåáóëíè, ìîåäàíñà øèíà äàêðóëíè ìõðèûà, øèøâåëíè ìñõäîìàðå èþ
âíåñ. âèûàð èõèëíà öîòíå ùàð÷èíåáóëíè, åñðåû óïàòèîä ìñõäîìàðåíè äà ñèêóäèëàä
ãàíùèðóëíè, ãàðäàõäà ¸óíèñàãàí, äà äààáíèà ñàìîñåëè ûâèñè, ãàíøèøóëäà äà øåèêðíà
ìõàðíè, äà äàúäà ùàð÷èíåáóëûà ûàíà. äà âèûàð èõèëåñ ûàûàðûà, ãàíêâèðäåñ äà ìñùðàôë
àóùþåñ íîèíûà, âèûàðìåä:
– öîòíå äàäèàíè ìîâèäà îðèûà êàöèûà, äà ãàíèýàðöâà ñàìîñåëè ûâèñè, äà øåêðóëè
äàúäà üàðûâåëûà ûàíà, – ðàìåûó êåûèëàä ìåöíèåðíè èþâíåñ öîòíåñè, ðîìëèñàûâèñ
ãàíêâèðäåñ ûàûàðíè, äà ùèíàøå ìàûñà ìèóùîäåñ, äà ¸êèûõâèäåñ ìèçåçñà ìóí ìèñëâèñà ìè
ñèñàñà. õîëî èãè åòþîäà, âèûàðìåä:
– ÷óåí þîâåëíè àìàä øåâèêðèáåíèû, ðàûà ãàíâàãîû õàðàúà ûüóåíè äà áðýàíåáà ûüóåíè
àéâàñðóëîû, – åñå èþî øåêðåáà ÷óåíè. àù ûüóåí ýâèðèñ-ìîüìåäûà ûàíà øåãóðàöõåíèû. äà
ìå àìèñ ýëèû ìîâåä ùèíàøå ûüóåíñà, ðàûà ãàìîèêèûõîû, äà óêåûó éèðñè ðàìå ñèêóäèëèñà
óüìíèåñ, ìåöà ìàû ûàíà ìîâêóäå, ðàìåûó ûâèíèåð ÷åìñà àðàðà óüìíèåñ. óêåûó öõîâíäíåí,
ìàû ûàíà âèþî.
äà âèûàð åñìà åñå öîòíåñãàí íîèíûà, ãàíêâèðäåñ ñàûíîåáèñûâèñ ìèñèñà äà ûüóåñ:
– âèíàûãàí íàûåñàâíè üàðûâåëûàíè åñîäåí êåûèë àðèàí, äà àðà ãàíöðóâäåáèàí, ðîìåë
àôõàçåûèû ìîâèäà êàöè, ðàûà äàäâàñ ñóëè ûâèñè ìîþóàðåûàûâèñ äà àðà ãàíöðóâíåñ,
åñðåû ãàíùèðà ûàâè ûâèñè ñèêóäèä, àðà àðñ ñèöðóå ìàû øèíà äà àìèñ ýëèû óáðàëîä
âïîâåáû. àìèñûâèñ ãàíóòåîû þîâåëíè. – ðüóåñ öîòíåñ: – ãàíäãîìèëåáà âãîíåû ûüóåí
– üàðûâåëûà. äà àù âèíàûãàí ¸þàâ ñàûíîåáà êåûèëè, þîâåëûà üàðûâåëûà øåí ìîãàíèÿåáû,
äà øåíäà ìîíäîáèë âàðû.
äà ãàíóøâíåñ þîâåëíè åñå ùàð÷èíåáóëíè.

ilia WavWavaZe ðîöà ìàìóëèñ-øâèëîáà

ñàñàõåëîä èþî ÷âåíøè,
øâèëíî, ûüâåííè ùèíàïàðíè
ÌÅÔÅ ÄÈÌÈÒÐÈ ÛÀÂÄÀÄÅÁÓËÈ åãðå ãóëüâàä ðîäè èþâíåí...
(âóýéâíè û. ïåòðå íàêàøèýåñ) ýìà ýìàñà äà ìàìà øâèëñà
ìàìóëñ õîëìå øåñùèðâèäíåí
óüìå äéå èþî, òâèðûìýèìåè äà äàìàø øâèëèñ þîëà ãëåõñ ûó ûàâàäñ
âðàëè, ñàþäðèñ ùèí úãóôàä õàëõè ìàðòî ìèñûâèñ ãâèõàðîäà,
èäãà äà ¸þàþàíåáäà; ðîì ìàìóëñà ìåîìàðè
èüàâå àõëîñ, öàöõâèñ õèñ üâåø åðûè ñà ìèû åðûè åìàòåáîäà.
ùþàëè áðìà ìåôàíòóðå èúäà öàëêåä òêáèëñà ýóýóñ äåäà øâèëñà
äà ìäóìàðåáäà. èì èìåäèû àùîâåáäà,
`å¸, ðàñ ¸þàþàíåáû, – äàèýàõà þìàùâèë ðîì ñèöîöõëèû àí ñèêâäèëèû
ìà áèÿìà, èñ ìàìóëñ àñàõåëåáäà.
øèíàö ýëèâñ âóýëåáû äéå-ìóäàìèñ óùèí üàðûâåëñ óõàðîäà
ÿèðñ, âàãëàõîáàñ! ìàìóëèñûâèñ ìòåðûàí îìè,
àü ìàèíö öîòàä ôðûà ãàøàëîñ àí ìî¸êëàâäà, àí ûàâèñ-ûàâñ
ãóëèñùàäèëìà... øåàêëàâäà ðîãîðö ëîìè.
áðìà ìåôàíòóðåâ, ãâèûõàð ðàìå, ìàìóëèñûâèñ âèñ àõñîâäà
ìàìà-øâèëîáàñ! ãàíñàöäåëè ãàíñàöäåëøè!
ãâèûõàðè ðàìå, áåðî-êàöî, òðôîáà ãâüîíäà ãóëøè àáúðàä
íàñìåí-íàõóëè, äà ñàòåâðàä – õìàëè õåëøè.
åãåá ãóëñ æàíãè ìîàøîðî êàðãèñ åãðåû, øâèëíî, àü ñöõîâðåáäà
àìáèûà... óùèíäåëè üàðûâëèñ øâèëè,
êàðãñ ìûüìåëñ òþâåä ð÷åáèñ ìèñ ìóäàìè íàòâðà èþî
íàòêèâàðè ãóëè ÷àãðóëè, àí ñàõåëè, àí ñèêâäèëè.
ãóëè ãàçðäèëè âàåáèûà, ìàûñ ìîìäåâàðñ þîâåëñ ûüâåíãàíñ
ùâèû äà äàãâèûà~. ¸þâàíäà äèäè ùèíàïàðè...
áðìà ìåôàíòóðå ãàèìàðûà ìàøèíâå ðúóëèñ äàöâà, ìèùà-ùþëèñà
ùåëøè, ìèñ ìîùàìåä ûüâåí ùèí àðè...
ñàõå éðóáëâèëè ãàóíàûëäà
ðàéàö ìàäëèûà; II
ìèñùâäà, àèéî ûâèñ óáðàëî `åõëà ðà âàðû? ñàùâåë ôóðàä
ôàíòóðè õåëøè, ûàâè ÷âåíè ãàäâèüöèåû.
äà¸êðà ôàíòóðñà äà äàìéåðà èñ ñàõåëè, èñ äèäåáà,
íåëèñà õìèûà: èñ îúàõè äàâàüöèåû...
ðàö âþîôèëâàðû, èñ àéàð âàðû,
ðàö âàðû, èñ íóéàð âèüíåáèû...
I éìåðûè ãâèõñíèñ, ûó øâèëû ìàèíö
`ìîäèû, øâèëíî, àü ìîãðîâäèû, ãçàä äà õèäàä ãàâåäåáèû.
ãåòþâèû ãóëèñ ãàñàûáîáñà, – ùèíà êàöè óêàíàñè
âèí âèþàâèû, ðà âèþàâèû õèäèàî, íàûüîìèà,
÷âåí üàðûâåëíè ùèíà äðîñà. äéåèñ âàãëàõñ àìèû äàñýëåâñ,
èì äðîñ, ðîöà üàðûâëèñ áåäè âèíöà õâàëèñà ìäîìèà.
÷âåí üàðûâåëûâå ãâåïþðà õåëøè, òþóèëèà ñóëûüìà, óøè,

êàöè óíäà êàöàä èþâåñ, èìýëàâðà äà ãàäèþåíà

ñàíûåëñàâèû ûâèû äàèùâàñ íàõåâàðè ñàûàûðåûè.
äà ñõâàñ êè ãçàñ óíàûâèäåñ. ìåôå ÷âåíè þåèíñ ûóðìå
àìèû èþî ñàüàðûâåëî àð ãàäóäãà ñõâàñàâèûà...
óýëåâåëè äà ýëèåðè, âàæè-êàöèñ ùåñè àðèñ –
àìèû åäãà ìòåðñ ãóëäàãóë êàöñ øå¸ð÷åáà ýìàñàâèûà.
åñ ïàòàðà üàðûâëèñ åðè. øåèáíåí äà øåèÿèäíåí
þåèíè äà ãàíäãîìèëè;
III ýìàñ ýìèñ ýâàëè àòåõèíåñ,
`þóðè ìèãäåû, ãåòþâèû àìáàâñ ìàìèñ ñèñõëñà éâðèäà øâèëè.
óòþóàðñà äà ìàðûàëñà: äàìàðöõäà áîëîñ þåèíè,
åðûè ìåôå ûóðìå ¸þâàíäàû ãàìäãàðìà àêè àúîáà,
óùèí ÷âåí ìàìà-ïàïàñà. èñ ìîêëà äà ûâèû äàèïþðî
äèìèòðè åðüâà ñàõåëàä, ñàûàûðåûèñ áàòîíîáà.
ìõàð-áåÿ-ïðòþåëè, òàíìàéàëè, èñ õîì ìîêëà, ìèñ öîë-øâèëèö
úèðèûøè ûó øâèëä-èñàðøè öõåíñà êóäèû àûðåâèíà,
àðàâèí ¸þâàíäà áàäàëè. ñàöà êè ìèñ ìîìõðå èþî,
êàöè èþî, ìåôå-êàöè, ûàâåáè äààþðåâèíà.
ûâàëàä, òàíàä ìøâåíèåðè,
ãàðåû ðèñõâèû ìòðèñà ìñðâåëè, V
øèí ìîùþàëå, éâûèñíèåðè. `úåðè ìèäãà ÷âåíñ ìåôåçåö...
éàìèû ûóðìå ÷àèöâàìäà – `ðàòîì ìå àð ìîìèäãàî,
óáðàëî êàáà-úóáàñà, èìàñ öîöõàëñ àð ãàâóøâåá,
ùàâà äà èíàõóëåáäà ûó ïèðøè ñóëè ìèäãàî~.
ñàùþàëèñ õàëõèñ óáàíñà. ãàóãçàâíà ìîöèüóëè:
ìîèâëèäà üâðèâñ äà îõåðñ, – `ãàìîöõàääè ÷åì-ùèí øåíî,
äàâðäîìèëñà äà îáîëñà, ûó àð ìîõâàë, øåíñ üâåþàíàñ
ûàâèñ õåëèû óðèãåáäà íàöàð-òóòàñ àâàäåíî~.
ìîùþàëåáàñ äà ñàçðäîñà. äàãâèéîíäà ìåôå üâåëè,
âèñ ðàö ãóëøè äàðäè ¸üîíäà – èì óðúóëîñ ìèõâäà ùàäèëñ,
ùàâà – èìàñ øåñ÷èâëåáäà, èñèö èöèñ, – èì éâûèñ-ðèñõâàñ
ãëàõèñ, îáëèñ, ÷àãðóëèñàñ úàðû ñèìðàâëå øåñùåâñ üàäèëñ.
ñàð÷ëñà àð èûàêèëåáäà. ðà ¸üìíàñ? ûèûîíö ìàìàöèà,
þâåëãàí èìèñ ñàìåôîøè ìàìàöèö ¸þàâñ úàðè, åðè,
ûõà äà ìãåëè åðûàä ñýîâäà, ìàãðàì åðûñ ðîì àñè ãöåìäåñ,
åðè, áåðè, îáîë-üâðèâè êëäåö ðîì èþî, ãàãòåõñ ìòåðè.
ñóë èìèñ äéåñ ¸ëîöóëîáäà. äèäñ ÷àâàðäà ñàãîíåáåëñ,
øåóäãà áÿîáàñ, ð÷åâàñà...
IV – `ùàâàë – ìîìêëàâñ, äà àð ùàâàë –
`ìèñ äðîñ èþî þåèíîáà, àìèîõðåáñ üâåþàíàñà~.
ìåôå þåèíñ ¸ìîð÷èëåáäà, áîëîñ áðýàíà: – `ûàâñ ìîâóþðè
ìàãðàì ûàâèñ üâåþíèñ ñàüìåñ ìéâäåëìûàâàðû äà äèäåáóëûà,
ûâèñ íåáàçåä ãàíàãåáäà. îöúåð çîìâà, åðûõåë ÿðàî –
åðûõåë þåèíñ àåøàëà ùåñèà ìåôåû üåáóëûà.
ûàûàðèâå êàöè åðûè, âíàõîû åðûè, ðàñ ìåòþâèàí, –

ùàñâëàñ, ûó ùàóñâëåëîáàñ? ñõâà àðâèí äàãâåáàäåáà.

îðøè åðûñ ðàñ àèð÷åâåí, – ìîâèäåñ, ðîì èìóüðåáà
ìåôèñ, ûó üâåþíèñ äàìõîáàñ?~ èñ óðúóëî ñèñõëèñ-ìñìåëè,
VI ìîâèäåñ äà ùèí äàõâäåáèñ
`áýàíà äà ìñùðàôë øåèþàðíåí øåíè åðûãóëè üàðûâåëè.
äèäåáóëíè, ìéâäåëìûàâàðíè, ìòðèñ ìóüàðàñ åðè øåíè,
âåçèðíè äà íàçèðåáè, ãâèûõàð, ðîäèñ ãà¸üöåâèà,
áÿå-ìäèâíåáè, ñïàñàëàðíè. ãâèûõàð, ðîäèñ üâåþíèñ ìòðèñ ùèí
ùàäãà ìåôå êðåáèñ ùèíà üàðûëñ óêàí äàóùåâèà!
ûàìàìàä äà äèäåáóëàä; áýàíå äà èì ìóüàðàñà
þâåëàì, äèäìà äà ïàòàðàì ÷âåíñ ìîñèñõëåñ øåâàíàíåáû,
ûàþâàíè ñöåñ áàòîíñ þìóðàä. àí øåâìóñðàâû ìàìà-ïàïåáð,
àñå ¸øâåíèñ ìåôå èì äéåñ àí ìåôèñûâèñ ûàâñà äàâäåáû.
òàíàä, ûâàëàä, èåðèûà, ñèðöõâèëèà åðèñàûâèñ,
ìíàõâåëû ûâàëè âåð ãàèýéåñ ûàâèñ ìåôå ìèñöåñ ìòåðñà...
èìèñ ÿâðåòèû, þóðåáèûà. ìåôåâ, ñèðöõâèëñ íó øåàÿìåâ
óáýàíà ûó: – `äèäåáóëíî, åðñà øåíñà øåìíàòâðåëñà.
ñàüìå ìýèìå ìàüâñ ûüâåíûàíà... íó, íó ãâàÿìåâ åìàã ñèðöõâèëñ,
èñ äéåà äéåñ, – àí ìå âèþî, ùàìþîëñ øâèëèñ-øâèëàìäèå...
àí ÷âåíè òóðôà üâåþàíà. àü ìîâèäåñ, ìèñ äàõâåäðà
øåèòþîáäèû, ìîìèâèäà àì ÷âåíñ üåäçåä äààÿäèå~.
þåèíèñà ìîöèüóëè,
àü ìîäèî, ìå ìèáàðåáñ VIII
÷åìçåä ãàáîðîòåáóëè. `åõëà ùàäãà ñïàñàëàðè...
ûó àð ìîõâàë, ìå ìîâàëî, – `ìåôåâ, ðàö ñûüâåñ, ìàðûàëèà.
àãèîõðåá üâåþàíàñà, øåí ùàõâèäå, øåí èü ìîãêëàí, –
ñàöà êè ôåõñ äàâàäãàìî, ÷âåí ùåëçåä ãâåðòþàñ õìàëèà?!
àâàäåí íàöàð-òóòàñà. ûóíä ðîì äàâð÷åû, âèí ðàñ ãâåòþ
ûó ùàâåäè, ûüâåíö õîì èöèû, âèñ,
ìå ñèêâäèëè àð àìöäåáà... ðèû ÷àâðåöõîû åñ ñèðöõâèëè?
ûüâåí ðàñ ìèð÷åâû, ìàðûàëè ñûüâèû, àðà, ìåôåâ!.. ýâåëåáñ óûüâàìû, –
ìàðûëèñ ûüìàà åðûãóëåáà~. ñàõåëèî, àí ñèêâäèëè.
íó øåãâèøëè ìàìàû àíäåðýñ,
VII ñèðöõâèëèñãàí äàãâèõñåíè!..
`äèäåáóëíè ùèí ùàìîäãíåí ìåôåñ âôèöàâ, – ìàìà-ïàïåáð
àì àìáèû øåùóõåáóëíè, äéåñàö ãàñÿðèñ õìàëè ÷âåíè~.
ìèâèäíåí äà ûàþâàíè-ñöåñ, áàòîíìà ûàâè ÷à¸êèäà
àåìéâðèàû ìùàðåä ãóëíè. ãâèðãâèíîñàíè, öõåáóëè,
– `ìåôåâ! íåòà ðà ãâèáýàíå, äèä õàíñ èþî äàéîíåáèû
ðà àñìèíå þóðñà ÷âåíñà!.. åãðå ûàâ÷àêèäåáóëè...
ûó øåí ìîãêâëåí, øåíñ ñàíàöâëîä
ðàéà äàð÷åñ åðñà øåíñà?! IX
ûó øåí àéàð ãâåþîëåáè, `áîëîñ áýàíà: – `åñ üâåþàíà
ðàä ãâèíäà ñàõëè, üîíåáà... éâûèñàãàí ìàüâñ ìîíàáàðè...
÷âåí øåíèñûàíà äèìèòðè ìå äàâð÷å äà èãè ùàõäåñ,

ìèûõàðèû, ðà ìàäëè àðè! ÷åìñ ñèöîöõëåñ, ÷åìñà ñèñõëñà

àûè åðûçå ðîì ìîâèäåñ, ûèûîí âùèðàâ ìå ÷åìñ åðñà.
ìóüàðàñ ìòåðñ øåâàíàíåá: ûó ñèêâäèëè ñàõåëàä ãàüâû
ðà âüíà, – àñè åðûçåä ìîâà, ìàãäåíñ ÷åìûâèñ – åðûèñàûâèñ,
àìàñ âùóõâàð äà ââàëàëåá. ìàø ðàä ìèøëèû ûàâäàäåáàñ
÷âåíè êàöè åðûè – àññàö, ìå åðûñ – ìûåëèñ åðèñàûâèñ!..
âèöè, àð øåóøèíäåáà, àðà! ùàâàë, àð äàâäãåáè,
ìàãðàì áîëîñ ñèìðàâëå ãâýëåâñ, äå àñðóëäåñ íåáà éâûèñà,
õàëõè óðãîä ãàìèùþäåáà. õîðöè ìîêâäåñ, ñóëè öõîíäåñ
ìåðå óêàöóðñ üâåþàíàñ ìåôèñ ûüâåíèñ äèìèòðèñà.
äàñùâàâñ, äà¸áóãàâñ, äààíãðåâñ,
ñàþäðåáñà äà ìîíàñòðåáñà XI
äààüöåâñ, ìèàíãð-ìîàíãðåâñ. `øåí ðàñ áýàíåá, ìéâäåëìûàâàðî?
õàòåáñ, ìàìàû ñàëîöàâñà ñèòþâà øåíè ãâèéèðñ ýâèðàä:
ùàìóðòëàâñ äà øåãâèãèíåáñ, ìàðûåáñ ûó àð åðèñàûâèñ
àìîèéåáñ ìêâäðåáñ ñàôëàâèû, ìåôåñ ûàâè ãàñàùèðàä?~
ýàéëñà äà éîðñ àûðåâèíåáñ. àòèðäà äà ìîàõñåíà:
üàëùóëû-üàëçåä ýàëèû ìèâà, `¸å, ìåôåî, ìå ûüìà ìèÿèðñ,
ùà¸áèëùàâñ, íàìóññ äàóìõîáñ; ìàðûàëñ âèòþâè, ûóìöà øåíûâèñ
îðñóë äåäàêàöåáñ êèäåâ ñóëè ìèùóõñ, ãóëè ìèòèðñ.
ìóöëåáñà õàíúëèû äàóïîáñ. ìåôåâ, óíäà ûàâè äàñäî
äåäàñ ûàâèñ ýóýóûà-øâèëñ åðèñà äà üâåþíèñàûâèñ,
êáèëèûà äààãëåúèíåáñ, éìåðûñ øåñöîäàâñ, âèíö ãàìêèöõàâñ
óñóñóðñ áàâøâåáñ ýíàä ÷àøëèñ ìå àì ìùàðå ð÷åâèñàûâèñ.
äà çåä êàëîñ àëåùâèíåáñ. ìåôåâ, ðàêè áåäìàí äàãäî
øåí åã ìýèìå ñàçéàóðè,
X ñõâàñ óêåûåññ âåðàñ ãèð÷åâñ
`àìäåíè ñóëè óáðàëî ñèþâàðóëè áàòîí-þìóðè...
òàíúâèûà àìîùþäåáèàí, âñòèð äà ãèð÷åâ ûàâãàíùèðâàñ,
ñàùþàëèñ õàëõèñ öîäâèûà ðàêè ðîì åñ äéå ãâåùèà, –
üâàíèö êè àòèðäåáèàí. ìîþâàñûàûâèñ ûàâäàäåáà
üâåþíèñ àìîäåíè öîäâà üðèñòå-éìåðûèñ àíäåðýèà.
÷åìñ ûàâçåä äàòðèàëäåáà, âñòèð äà ãèð÷åâ éâûèñ ñàõåëèû
ùàùþìäåáà àüàö äà èüàö õîðöè äàñûìî ñóëèñàûâèñ,
äèìèòðè ìåôèñ õñåíåáà! óêâäàâåáà àð äà¸êàðãî
åñ ñóë ðèñûâèñ? ìàðòî ìèñûâèñ, ùóûèñ-ñîôëèñ ãóëèñàûâèñ!..~
ðîì ìå øèøñà ãàâåüåöè,
÷åìè ûàâè ãàäâèð÷èíå XII
äà åðè êè ùþàëñ ìèâåöè. `ìåôåñ ýëèåð ìîåùîíà
ìå ìåôå âàð äà ìåôîáèñ ìéâäåëìûàâðèñà ñèòþâà áðýíóëè,
ðèãèö âèöè ðàøè àðè... ùàðäãà èñåâ êðåáóëèñ ùèí
ôó, èì ìùþåìññà, ûàâñ óøâåëîñ, óôðî ãàûàìàìåáóëè:
ìãåëñ äàóãäîñ ûàâèñ öõâàðè... `äèäåáóëíî, õîì èñìèíåû,
ñèðöõâèëñ àìáîáû! – ðà ñèðöõâèëè? ðàö ñûüâà ùìèíäà ìéâäåëìûàâàðìà!..
ìå âåýëåâè íåáèû ìòåðñà, ìîþâàñûàûâèñ ûàâäàäåáà

ãâèáðýàíàî ìàöõîâàðìà. ìîçéâàâäà äà èãðèàëà

íó ãàäìèþâàíû éâûèñà ñèòþâàñ, äà ìèàùþäà ñàñàõëåñà.
åðñ ìåôå âåð âóéàëàòåá!.. ìèâèäíåí, íàõåñ, ìçàä àðè
ùàâàë äà, ûó éìåðûñ ñùàäèàí, ðàçìè ìåôèñ àìàëèñà,
åðèñàûâèñ ûàâñà äàâñäåá. ñóë ñàâñåà öõåíîñíåáèû
ìå ùàâàë äà åñ üâåþàíà ìîåäàíè ñàñàõëèñà.
ûüâåí óíäà ãåáàðåáîäåñ, ùèíàû áàðãèû ãàåãçàâíàû
éàðèáñ èñå ìîóàðîû, úîðè, öõåíè äàòâèðûóëè,
ðîì ìäèäàðñ àð øåíàòðîäåñ. àü âèíö èþî, ñàëûàä èþî,
ãëåõñ ûó ûàâàäñ, äèäñ ûó ìöèðåñ òóðôàä êàçìóë-äàðàõòóëè.
ìàäëè ûàíàñùîð ìî¸ôèíîû,
îáîëè, üâðèâè, óýëóðè XIV
ýëèåðñ àð äàìè÷àãâðèíîû.
ûó äàâáðóíäè, ûüâåíñ ñàìñàõóðñ `ûàâàäíè äà àçíàóðíè
ãàäàãèõäèû îðàä åðûñà, ñóë îüðîñ äà âåðöõëøè èñõäíåí,
ûó àðà äà – ñóëè ÷åìè âåð èòþîäè, âèí âèñ ñúîáäà, –
øåàâåäðåû ìàéàë éìåðûñà~. þâåëà àñå êàðãíè èþâíåí.
àòèðäà äà ààòèðà ùþîáèû èäãíåí äà èñìîäà
þâåëà êàöè èüà ìäãîìè: àáúðèñà äà ðàõòèñ æéåðà.
ãóëèñ ñèëáî ñèòóðôåà, ñààìîà ãàùþîáèëèñ
ûó êàöèà ñõâàôðèâ ëîìè. âàæêàöåáèñ ðàçìèñ ìçåðà!
ìàðûàëñ âàæêàöñ èñ àìøâåíåáñ, êàöè ûâàëñ âåð àøîðåáäà
ðîöà ãóëèûàö ëáèëèà; ìõåäàðñà äà èìèñ öõåíñà,
ðêèíèñ êàöèñ ûâàëøè öðåìëè ûâèû ùóíè ùóíñ âåð äàñäåáäà
äèäñóëîâíîáèñ øâèëèà. ìàûñ ñèêåûåñ, ñèòóðôåñà.
ìàðüàôàä öõåíñ áåâðñ ñõâàñàöà
XIII ðàçì-ãàðåûà àòàðåáäíåí,
`áýàíà äà ìñùðàôë äàèøàëà ìàûè ìõåäíè äèäåáóëíè
äèäåáóëûà èãè êðåáà... ìåôåñ ñàñàõëåøè àõëäíåí.
óõìî ìõëåáåëû äà óáýàíà èì öõåíåáèñ ìîðûóëîáà
ùàñàñâëåëàä ìîìçàäåáà. êàöñ óøóðâåëñ øóðñ ìî¸ãâðèäà,
ñûüâà äà óðäîñ êèäåö ùàâà ìýèìå ðàõòèû äàòâèðûóëíè
ìåôå èãè óøèøàðè, ûèûî-ûèûî ñîôëàä ¸éèðäà.
ûüìóëà: ãìèðèñ êàöèñàûâèñ ìàãðàì ìàûøè åðûè èþî
ûüìà äà üìíàî åðûè àðè. ûåûðè öõåíè àðàáóëè,
ãààûàâåñ ñàìçàäèñè óêåûåññ âåð èíàòðåáäà
äà ìîâèäà äéåö ùàñâëèñà; êàöèñ óýéîìåëè ãóëè.
âèû úèíÿâåëà ¸ôóñôóñåáäíåí ìåôèñà èþî èñ öõåíè,
øèíà-þìàíè ñàñàõëèñà. ûàìàìè – ûèûüî âåôõâèà,
õìà ãàâàðäà üàëàüøèàö: èìèñ óçàíãøè ìåôèñ ìåòñ
ìåôå ÷âåíûâèñ ñäåáñ ûàâñàî, âåðâèñ øååäãà ôåõèà.
óøëèäíåí, àð äàèøàëà, – àìàþè èþî ëîìñàâèû
âåð âóéàëàòåá õàëõñàî. äà íàçè ðîãîðö øâåëèà,
øåèýðà ìûåëè üàëàüè, ñõâà ìàñ âåð èìîð÷èëåáäà –
õàëõè åöà åðûìàíåûñà, ûó àð áàòîíèñ õåëèà.

öåöõëñ àôðüâåâäà ûâàëûàãàíà, ÷à÷àíàêè äà áåáåðè,

¸üóõäà, ñÿåüäà, ìðèñõàíåáäà ìêåðäçåä ñöåìäà ûîâëèâèûà
ûèûüî ëîäèíñ ¸ûàêèëîáñî, ìîõóöåáóëñ ûåûðè ùâåðè.
¸øôîûàâäà äà òîòñà ñöåìäà. ìîâèäíåí äà ãàà÷åðåñ
èñ ìîõóöè ìåôèñ ùèíà,
XV áèÿåáè êâëàâ ìõðåáøè óñõäíåí,
`ãàìîáýàíäà áîëîñ ìåôåö, ûóìö þàâàðúåíñ äàåáúèíà.
ûàí ãàìî¸þâíåí äèäåáóëíè, èñ àì üâåþíèñ àéàð èþî,
õìàë-êàïàðÿèû ãàùþîáèëíè, ôåõè åäãà ñàìàðåøè,
ñàìãçàâðîä ãàìçàäåáóëíè. ìàãðàì ìàèíö êè óöåìäà
ìåôåñ àõëäà ìõàðìàðúâíèâà àäðèíäåëè ãóëè ìêåðäøè.
ãóëìùóõàðå ìéâäåëìûàâàðè
äà ìõàðìàðöõíèâ øóáëøåêðóëè XVII
úàâðèû ñàâñå ñïàñàëàðè. `ìîàõñåíà: – ¸å, ìåôåî,
ìéâäåëìûàâàðè ñùóõñ äà ¸âàåáñ íó øåìðèñõàâ åðûãóë þìàñà!
ìåôèñ ûàâãàäàäåáàñà, ìå õîì ìõåäàâ, ãàðäàñðóëâàð,
ñïàñàëàðè êè ¸ûàêèëîáñ ñàìàðèäàì ãàýëåâ õìàñà.
óîìðàä äàìàðöõåáàñà. ìåôåâ, êèñðàä àãèéèà
õàëõèö äà¸õâäà ûàâèñ ìåôåñ òâèðûè ÷âåíèñ øàâèñ áåäèñ,
âèøèûà äà ùóõèëèûà, áåäèñùåðàñ ìèñöåìèõàð
ìåôåñ ãóëè àìîóúäà óáåäóðèñ ÷âåíèñ üâåþíèñ.
ìàûûâèñ ãóëèñ-òêèâèëèûà. âèöèû, ðîì àð øåøèíäåáà
óáýàíà ûó: – `ðàñà ñùóõõàðû? ãóëè ìåôèñ äèìèòðèñà,
èüìíàñ, ðàö êè ñàüìíåëèà!.. ðîöà íäîìîáñ ûàâãàíùèðâàñ
åðèñàûâèñ ûàâäàäåáà äèäè ñàüìå üâåþíèñ õñíèñà.
ìåôèñàûâèñ ñàõåëèà. ìàãðàì ÷âåí ðà ãâåøâåëåáà,
ðàö ìîìèâà, ìîìèâèäåñ, ÷âåí, ìåôåî, øåíû äàìêàðãâåëû?
ìå èìèñûâèñ àð âèíàéâëî... ìàìîáàñà âèéà óçàìñ
ûüâåí ÿèðñ äàãõñíèû... äåå âèüìíå øåíãàí äàîáëåáóë üàðûâåëû?
ìå üâåþíèñ ÿèðèñ ñàíàöâëî~. åðñ îôëèñ ìéâðåëñ äà òâèðûìýè
õìà ÷àóùþäà âåéàð-ðà ñûüâà, ìåñ
ìîåãóáà ûâàëøè öðåìëè... ÿèðñà ëõèíàä âèéà ãâèüöåâñ?
ûüìóëà: üâàñàöà ìàãàðñà ùóûèñîôëèñ ìýèìå óéåëñ
ãàñòåõñ òþâèèñ ðáèëè ãðäåìëè. øåíåáð, ìåôåâ, âèí ãàãâèùåâñ?
ìîóìàòà õàëõìàö ñóëûüìà, àìàñ âñòèðèû, ðîì ìèäèõàð
õìà ãàèñìà üâèûèíèñà, äà àîáëåá øåíñà åðñà,
ãóëñà ¸êëàâäà ãëîâà, âèøè ÷âåíñ áåäñà äà ìøâèäîáàñà
îáëèñà äà üâðèâ-îõðèñà. âåéàð ìîóìàðûàâ õåëñà.
÷åìåáð óýëóðñ, ãàÿèðâåáóëñ
XVI ìùåä âåéàð ìèåøâåëåáè,
`óöåá ìåôåì ûâàëè ìî¸êðà, éàðèáñ, îáîëñ, üâðèâñ äà îõåðñ
õàëõè ãàèðéâà øóàçåä, ïàòðîíàä àð åþîëåáè!
îðñ ìàðúâå áåÿñ áåðè-êàöè
ìî¸þàâû ìèñ ùèí ìîåäàíçåä.
ìî¸þàâû öàõöàõèû, õàíõàëèû

XVIII ðîãîðö òàðîñè èöâëåáà,

äðî ìîâà äà ûüâåíè ûàâè
`íó ñùóõõàðûî!.. ãàíà, ìåôåâ, óôðî ìåòàä äàñÿèðäåáà.
÷âåíñ õåëû àðèñ åõëà ãóëè? ìå åðûè âàð, ûüâåí ìðàâàëè,
ðêèíàö èþîñ – ìàèíö äàñäíåñ ãâèúîáñ åðûèû áåâðèñ ð÷åíà;
àìåáð öåöõëøè ÷àãäåáóëè. ûó ûüâåí ìå àð ãåìåòåáèû,
ãóëñ ðàä ãâèêëàâ? ðàä ìèäèõàð? ìå ðàä ãàãèìåòîû ûüâåíà?..
íóûó, ìåôåâ, õñíà àð àðè!.. ãàíà ûèûîí üðèñòå-éìåðûñà
üóäçåä êàöè äàóýàõå, ãàäàð÷åíà àð ýàë åäâà,
ìîàãðîâå ñïà äà úàðè. àð èíåáà äà üâåþíèñûâèñ
öîòà âàðû, ìàãðàì êàðãíè âàðû, éìåðûè èþî äà úâàðñ åöâà.
âèíö êèà, þâåëà äåâèà...
áåâðúåð óíàõàâñ üàðûâëèñ ìòåðñ, XX
ðîì öîòàö áåâðèñ ìýëåâèà. `ìàø ðàä àðèñ ìåôå ìåôåä,
à¸à, ìåôåâ, îðè áèÿè, ûó àð üâåþíèñ ÿèðûà ìýëåà?
ìõðåáøè ðîì àìîìúäîìèà, ûóíäàö ìî¸êâäåñ üâåþíèñàûâèñ,
îðèâ ÷åìè øâèëè àðè, åã ñèêâäèëè ñèöîöõëåà.
åðûè ìåîðèñ ìúîáèà; àð àðèñ ìêâäàðè, âèíö ìî¸êâäåñ
ìèèðûâè äà èíàöâëå, äà õàëõñ øåñùèðîñ äéåíèà,
÷åìñ üâåþàíàñ ìòëàä äàóäå! ìêâäðàä èãè ûüìóëà, âèñàö àü
îìøè, ìåôåâ, ãà÷âåíåáåí, ñàõåëè àð äàð÷åíèà.
ðà ëîìåáñ ¸çðäèñ üàðûâëèñ áóäå. àð äàâèøëè, âñûüâè äà êèäåö
øå¸êðèáå äèäè, ïàòàðà, ûàâè óíäà ãàâèùèðî,
ãàóýåé ùèíàìýéîëàäà, èñå ìîâêâäå, ðîì ÷åì ãàìî
ìòåðñ ùèí äàõâäè... âèíö óêó-äãåñ, äåäà øâèëçåä àð âàòèðî.
äåäà øåèðûîñ öîëàäà! ùàâàë-ìåûüè!.. ûó éìåðûñ óíäà,
÷âåíñ ñàüàðûâåëîñ, ¸å, ìåôåâ, ìîõäåñ èãè, ðàö ìèìåëèñ...
áåâðè ðàì ãàäà¸õåäèà, ìàãðàì úàâðè ûàí ìèìþâåáà
ìàãðàì óîìðàä ìòðèñà ùèí ñàþâàðåëèñ ÷åìèñ üâåþíèñ.
àð ùàóõðèà üåäèà. å¸, ðàö ¸ñóðäà, àð äàñöàëäà
íóðö äéåñ âèçàìû àì ñàüìåñà, ÷åìñ ùþóðâèëñà ñóëèñàñà!..
óîìðàä íó äàâìàðöõäåáèû, àù èüìíàñ èñ, ðàö ñùàäèàí
ûó âåðà âýëåâû, äàâèõîöíåû ãàíãåáàñà óôëèñàñà.
ñàõåëèûà äà äèäåáèû!..~ ûüâåí õîì ìàèíö àãöèëäåáàû
õîöâà, æëåòà, ñðâà äà ðáåâà...
XIX ìå êè... ìåþîñ, ûó ãàìþâåáà
`óáðýàíà ûó: – áåðî-êàöî, ûüâåíè ëîöâà äà êóðûõåâà~.
ìåñìèñ øåíè åðûãóëåáà...
øàáàø üàðûâåëñ!.. ãóëè ûóðìå XXI
ñàìàðåìäå ãóëàä ¸ð÷åáà. `ûèûüî çåöèû õàðè èþî,
ìàãðàì ãåòþâè: úàðñ àð øåâêðåá, ûèûüî éìåðûè ìîåâëèíà, –
àð âèíäîìåá ñèñõëèñ éâðàñà, õàëõè ïèðüâå ìþèñ äàåìõî
ìàðòî ÷åìèñ ãóëèñàûâèñ ñàêâèðâåëèñ ìåôèñ ùèíà...
àð øåâàêëàâ ìòåðñ àûàññà. ûóðìå, äèäåáàñ ìàäëèñàñ
÷âåíèñ üâåþíèñ øàâè áåäè êàöè ìñùðàôë äàóìîíèà,

âèû äèäñ áîðîòñ, èñåö äèäñ ìàäëñ ùàäè, äèìèòðè ìîìãâàðå

ûàâèñè çàðè ¸üîíèà. àí öîöõàëè, àíó ìêâäàðè;
ûó àðà, èìèñ üâåþàíàñ
XXII øååñèå äà ìîñðåî,
`ìåôåñ åðè øååöîäà, ñóë ýèðñ äàåö, ðàö ùèí øåãõâäåñ,
ñûüâà: – `ìåö âñùóõâàð, ðîì ãøîðäå üàëàüè ûó ñèìàãðåî~.
áèû. ùèí øåõâäà ìåôåñ åñ úàðè,
éìåðûñ âñûõîâ, èþâíåû ÷åìñ øåìäåãà ìðàâàëè äà óûâàëàâè,
ìøâèäîáèû äà ãàìàðúâåáèû. ìàøèíâå ìèõâäà: àüàî
íóðàñ ãèêâèðû, ðîì üâåþíèñûâèñ àìáàâèà ðàéàö àâè.
ìåôå ûüâåíè ûàâñ àð ¸çîãàâñ! óõìî ìõëåáåëû äà óáýàíà:
àìàñà èüìñ þâåëà, âèíö êè – `ôèöñà ãûõîâû äà óíäà ìîìöåû:
ÿêóèû ñÿðèñ äà ãóëèû ¸çîìàâñ. ûó óêàäðèñè ìàêàäðîí,
ìå ìèâäèâàð!.. ìåôå ûüâåíè ûüâåí àðàâèí õìà àð ãàñöåû.
äèäñ äà ìöèðåñ ãåûõîâåáèû, ûàâñ äàèõîöû, âåðàñ óçàìû,
ðàö äàãàêëåû, íó øåìðèñõàâû, úàðèà ìîçéâàâåáóëè!
ðàö øåãöîäåû, øåìèíäåâèû~. ûüâåíñ ñèêâäèëñàö àð èêìàðåáñ,
áýàíà äà öõåíèö ìîàðûâåñ, ûüâåíãíèû ãàáîðîòåáóëè, –
çåä ìîàõòà âåôõâñàâèûà; ùàâà äà õàëõñ àìîãâèæëåòñ,
öõåíçåä èãè äàëîöâèëè àãâèîõðåáñ üâåþàíàñà...
ãàìîáðùþèíäà ìçåñàâèûà. íóûó ìûåëñ õàëõñ àíàöâàëåáû
ìòåðñàö êè ðîì äàåíàõà, âàæêàöûà ûàêèëîáàñà?!
ûâàëè ãàóøòåðäåáîäà; éìåðûñ àöàäåû... äåå èüìíàñ,
ìèñåáðè öõåíçåä ìîõäåíà ðàö ÷åìñ ûàâçå ãàíãåáóëà!
áåâðñ âàæêàöñ åíàòðåáîäà. ñàöà àð ñúîáñ, ãàöëà ñúîáñî,
ãàìîåûõîâà þâåëàêàñ, áðýåíûàãàíà àñå ûüìóëà.
âèíö êè øèí, ñàõëøè ¸ð÷åáîäà, êâëàâ ôèöñà ãûõîâû: ñèñõëñ íó äàé
ñõâà êè àìõåäðäà äèäêàöè âðèû,
þâåëà, âèíö óíäà ¸õëåáîäà. íóéàð äàìèìýèìåáû ñóëñà!..
àìõåäðäà ûâèû ìéâäåëìûàâàðèö, ãàíêèûõâèñ äéåñ ìåôåñ ¸êèûõâåí
øèí äàð÷åíà àð èíåáà, þìèñ ñèñõëñ, óüìàä äàíûõåóëñà~.
øååâåäðà ûàí ùàþâàíàñ
äà ìåôåìàö äàðûî íåáà. XXIV
ùàáýàíäà äà ûàí èàõëà `ðàñ èüìîäíåí? ìèñöåñ ôèöè
èñ àìàëà äà ìõåäðîáà, ãàìùþðàëûà, ãàáðàçåáóëûà,
óêàí ìèñòèðñ åðè, áåðè, ñèðöõâèëèñ ÿàìà èð÷èåñ
ãëåõîáà ûó äèäêàöîáà. üâåþíèñûâèñ äàâàëåáóëûà.
áåâðìà èêðà ãóëøè õåëè,
XXIII ñûüâà ãóëùðôåëàä: `âàè äåäàñ!
`ìèíàì ìåôå ìèìàâàëè äðî ìîãâèâà äà àì ûàûðåáñ
óðäîìäèíà ìèâèäîäà, àð øåâàð÷åíû ÷âåíñ øåðöõâåíàñ!~
èìèñè ìèñâëèñ èìåäè áàòîíìà áýàíà: – `âèíà õàðû?
þåèíñà ãàäàñùþâåòîäà... ùàäèû, ¸êèûõåû – ðà ñùàäèàí?
åáðýàíà ûàâèñ ñàðäëèñûâèñ: ûó ìå óíäèâàð, àüà âàð,
– `øå¸êðèáå úàðè, ëàøüàðè, ¸üìíàí èñ, ðàñàö ìèüàäèàí~...

ìàëå äàáðóíäà óêàíâå íàìóñè äà ÷åìè íåáà.

ìåôèñ êàöè ìîöèüóëè, ¸üìåí ðàö ãèíäà!.. ìå àð ãêèûõàâ, –
ìîàõñåíà: – ñàðäàëñ âóûõàð, ðàä ãùàäñ ìîìêâåûî ûàâèî...
ìåôåâ, øåíè áýàíåáóëè; ñâàâñ âèí ¸êèû õàâñ, ñèñõëñ ðàä à
ìèûõðà: – `ìåôå øåíè ãâèíäà, ¸ñâàì,
ûó ìîãâåöà ûàâèñ íåáèû, ñâàâî, ðàäà õàð ñâàâèî?..~
àðàñ âåð÷èû ûüâåíñ üâåþàíàñ, ãàùþðà þåèíè àìàþè,
àüåäàìâå äàâáðóíäåáèû...~ åñ ðîãîð ãàìèáåäàî!
èàìà, áýàíà: – `ìàäëè éìåðûñ, óáýàíà: – `¸ãâåìåû äà ñöåìåû,
ðîì üâåþàíà ãàäìèð÷åáà áíåëåûñ ÷ààãäåû åãàî~.
äà öîäâèëè ÷åìè ñèñõëè ùàèþâàíåñ ìåôå ÷âåíè
àìàîä àð äàèéâðåáà~. äà ñàáíåëåûøè ÷ààãäåñ;
ûâèû ùàáýàíäà ñàðäëèñàêåí, øåìîàðòþåñ ãàðñ ìöâåëåáè,
ìèñ ùèí øåàþåíà öõåíè, êàðñ êëèòååáè äààäåñ.
óáýàíà ûó: – `ìå âàð ìåôå,
ðàö ãåíåáîñ, èãè ¸üìåíè~. XXVI
ìèñöâèâäíåí óêàäðèñàäà, `ñàñúåëè äàóãâèàíà
âèû ýåñ éâûèñàñ óðèàíè, èì éâûèñ-ìãìîáåëìà ûàûàðìà,
øå¸êðåñ, øå¸áàùðåñ òþâåñàâèû ìèíàì ìîàêâëåâèíåáäà,
ìåôå, õåëìùèôå ñâèàíè. ñöåìà, ¸ãâåìà äà àùàìà;
àùàìà, âèû ñâàâìà òðåäè,
XXV ìåôå èãè ñàêâèðâåëè
`ìè¸ãâàðåñ þåèíñ óðúóëîñ, äà âåð ãàýéà ìèñ ùâàëåáèû
ñèñõëìñìåëñ àäàìèàíèñàñ... èñ óéâûî äà ñèñõëèñ-ìñìåëè.
ñàéåðéåëè àåøàëà, åðûõåë ìåôå, íàùàìåáè
âèû êðàâèñ ùèí ìõåöñà òþèñàñ. ýëèåðàä äà óëìîáåëàä,
ãàùþðà: – `ðîãîð ãàáåäåî, áíåëøè åãäî ýàëìèõäèëè,
àð ãàäóäåã ÷åìñ ìîñèñõëåñ? óïàòðîíîä, óçðóíâåëàä.
ñûüâè ïàñóõè äà èöîäå, ðîöà éîíåçåä ìîâèäà,
øåíè ãàíêèûõâèñ äéåà äéåñ. àäãà, ìóõëè ìîèþàðà,
èöîäå, ðîì ùèíâå ìèûüâàìñ: ïèðüâå äàåìõî ëîöâèûà
ûàâè óíäà ìîãåêâåûîñ! äà öðåìëåáè ãàäìî¸þàðà.
àìèñ øåöâëà ûèûîí éìåðûìàö ìîñûüâàìäà ûó: – `éìåðûî, éìåðûî!
÷åììàö ìå âåð øåìîìáåäîñ. ãûõîâ, ìèùþàëî, øåìèáðàëî,
ìèíàì ìîãêëàâ, ìñóðñ àü ÷åì-ùèí ðàö ãàäàìõäà, ãàíêèûõâèñ äéåñ
øåèíàíî áðàëè øåíè, ìàäëàä ìå àð ÷àìèûâàëî.
àü ÷åì ôåõû-ùèí àéèàðî ìå àðà ãûõîâ, – ìàíä ùàìåáà
øåíâå øåíè ñèìóõûëåíè...~ àü ùàìåáèû øåìèìöèðî,
ìåôåì óûõðà: – `øåíèñûàíà ìå ãûõîâ, – ñèñõëè àü äàéâðèëè
÷åìè ðà ãàìêèûõâåëèà! ÷åìè ñõâèñûâèñ øåèùèðî.
íó ìîãàüâñ ûàâè èìèû, ðîì éìåðûî, éìåðûî!.. ûâàë-ùèí ìèäãà
ýàëà àéìàðûèñ ìõâíåëèà. äèä òàíúóëè ìå ýå øåíè...
øåí-ùèí ìîûüìà ðàñ ìèüâèàí? âèû ýèû þâåëà, èñåö ÷åìèû
ðàñ ìèüâèàí øåíàíåáà? åðè ÷åìè äàèõñåíè~.
÷åìè ãàìêèûõâåëè àðè

XXVII äàäãà ìåôå... éìåðûñ øåõåäà

`óåöðàä êàðè ãàèéî, íàéâëèû ñàâñå ûâàëåáèûà.
ðêèíèû, êëèòèû äàÿåäèëè; ìåðå ûâàëè èìàâ íàéâëèû
îðè âèéàö øåìîâèäà ìîåäàíñ øåìîàòàðà...
ôåõàêðåáèû, ðîãîðö ÷ðäèëè. èñ þîôà äà èñ úàëàûè
ìîâèäíåí äà ûàþâàíè ñöåñ ñàíàõàâàä øååçàðà...
ìåôåñà ãàîöåáóëñà... øå¸êðûà ðîãîðö õîðöèåëè,
ìåðå èöíà, ìèñíè èþâíåí, óìèñîäàö üàíö-ùþâåòèëè,
äà ÷àèêðà îðèâ ãóëñà. äàñóñòäà äà ùàáàðáàöäà,
ìîàõñåíåñ: – `øåâèñþèäåû ðîãîðö åðûè äàáíåäèëè.
äà ãàâòåõåû üðûàìèû êàðè... ìàãðàì èñåâ ûàâñ óøâåëà,
þâåëà ìçàà!.. ûàâñ óøâåëå, àð äàóûìî õîðöñà ñóëè...
àù øåíè õñíà øåíñ õåëû àðè. àì äðîñ òèðèëèö ìîåñìà,
íóéàð èöäè... ûó àð åõëàâ, üâèûèíè ãàìùàðåáóëè...
ìåðå ãâèàíéà èüíåáà: ãàîöäà äà ìèèõåäà,
õâàë ûàâñ ãÿðèàí, – àñåàî ¸íàõà ûâèñíè äèäåáóëíè!..
þåèíèñà ûóðìå íåáà~. ñóë ìûëàä èü ìîãðîâèëèþâíåí,
óáýàíà ûó: – `àäðåö ìèûüâàì, âèíö êè èþâíåí ûàí õëåáóëíè.
àð ãàäâèð÷åí ñõâèñèû ûàâñà, ìéâäåëìûàâàðèö ìàûûàí èþî,
÷åì-ìàãèåð àð äàâéóïàâ ûàâû èöåìäíåí, ïèðñ èõîêäíåí,
÷åìñ üâåþàíàñ äà ÷åìñ õàëõñà. ìàûèñ öîäâèû äà âàåáèû
÷åìñ ãàüöåâàñ õîì çåä ìî¸þâà üâåáèö êè àòèðäåáîäíåí.
õàëõèñ ñðâà äà üâåþíèñ ðáåâà! ûàâèñèàíû äàíàõâàçåä
àðà, àð âèü!.. òþóèëèà ìîàãîíäà þâåëàôåðè,
ûàûáèðè äà þâåëà ð÷åâà!~ ñàõëè, êàðè, ûâèñè, òîìè,
áåâðñ åâåäðíåí äà àð ãà¸þâà üâåþàíà äà ûàâèñ åðè...
ìåôå ûàâèñ åðûãóë þìàûà... å¸à, ãàòþäà ðêèíèñ ãóëè,
íåòà ðà ãóëìà ãàóýëî ìåôå ìàãèûè èýëèà!
ìàû õâåùíàñ äà ìóäàðàûà! àìàñ êè âåéàð ãàóýëî,
àü êè õîðöìà ñóëñà ñýëèà!..
XXVIII ìîáðóíäà äà îðñàâ ûâàëçåä
`ãàûåíäà äéå çàðû-àìõäåëè, êâíåñèû õåëè ìèèôàðà...
âàè èìà äéèñ äàìñùðåñà! âåçèðñ óûõðà: – `äàìèõñåíè!..
òþâå ìåôå ãàìîèþâàíåñ ðàö ãàäàìõäà, èñèö êìàðà!..~
ìîåäàíñà ûàâ-ñàêâåûñà. ñûüâà äà ûüìóëè ûâèû øå¸çàðäà...
õàëõè, ûàìàøàä ìîñóëè, ñàõåëè àð ùàèõäèíà...
âèû úèíÿâåëà èðåîäà, – `¸à, úàëàûî!~ – äàèýàõà
ûâèû âåçèðèö þåèíèñà äà êèñåðè ãàèùâäèíà.
èü èþî äà ðèãñ àùþîáäà. ìàíö àèéî õåëû íàúàõè,
âåçèðñ ãâåðäû åäãà úàëàûè åðûñ ùàìñ êèñåðñ äàóñùîðà,
åðûè ðàéàö ñàçàðåëè, äàñöà äà åðûèñ äàêâðèûà
èéëèàìäèí äàåìêëàâà ûàâè òàíñà ìîàøîðà~.
ýàðéâèàíè òëàíüè õåëè. 1878 ù.
àì îð øóà ÷ààþåíåñ
ôåðìèõäèëè ùâàëåáèûà...

demetre II Tavdadebuli
(daaxloebiT 1259-1289)
sityva, Tqmuli darbazSi samefo karis warCinebulTa winaSe1
ismineT Cemi yovelTa kaTalikosTa da episkoposTa, da warCinebulTa samefosa

CemisaTa!
viTarmed Seisuena2 mamaman3 Cemman davSTi yrma mcire mZlavrebasa Sina TaTar-
Tasa. da RmerTman yovlisa mpyrobelman da ufalman Cuenman ieso qristeman, da
yovlad wmidaman RmrTismSobelman, romelisa nawiladca varT, da juarman patio-
sanma, romeli moueniWa Cuen mefeTa, damicva da mimawia asakad sisrulisa da mom-
madla mefoba, skiptra da porfiri mefobisa. da TanadgomiTa warvmarTe mefoba,
da aqamomde mSvidobiT hgies samefo Cemi.
aw ganrisxebul ars yaeni4 da yoveli mTavari misi mouwyuedian, da aw me miwods
winaSe missa. vgoneb borotis yofasa CemTvis, Tu ara warvide urdosa, da warvide
mTiuleTs simagreTa Sina da davicva Tavi Cemi.
da aha yoveli samefo Cemi winaSe maTsa Zes, ixileT ravdeni suli qristiane
sikudilsa miecemis da tyue iqmnebis, da eklesiani Seiginebian da moox@rdebian,
xatni da juarni daimusrvian.
da ukeTu warvide yaens winaSe. dasturobiT uwyi, momklavs, da aw sibrZniTa
TqueniTa ganageT saqme ese. me esreT vhgoneb: mravalmRevlvare ars sawuTo ese,
daudgromel da warmaval dReni Cuenni, sizmrebr da aCrdilebr warvlen da un-
ebel Tana-guac warsvla soflisa amisgan.
rai sargebel ars cxoreba Cemi, ukeTu CemTans mravali suli mokudes da me t@
rT-mZime codviTa ganvide soflisa amisgan?
aw mnebavs, raTa warvide yaens winaSe. da iyos neba RmrTisa. ukeTu me momklan.
vgoneb, rome queyana uvnebelad darCes.
1) saTauri pirobiTia.
2) Seisvena – ganisvena, gardaicvala.
3) mama – igulisxmeba demetre II-is mama. daviT VII ulu, saqarTvelos mefe 1247-
1270 wlebSi. gardaicvala 1270 wels.
4) yaeni – yaeni arRuni (XIII s.)
safiqrali
àdamians erTxel uweria sikvdili... is, vinc dRes mokvdeba, xval

sikvdilisagan Tavisufalia.~
uiliam Seqspiri

`laCrebi aTasjer kvdebian,
gmiri ki – mxolod erTxel.~
uiliam Seqspiri, ìulius keisari~
kolau nadiraZe
25 Tebervali
Tovda... da Tbiliss ebura Talxi,

dumda sioni da dumda xalxi.
Zil-RviZlad igo qalaqi Cveni,
saSinelebas kvlav sWedda grdemli –
isev golgoTa, sisxli da cremli!
mSobelo deda, isev gagyides,
isev wamebis jvari agkides,
ar Segibrales, kvlav ar dagindes!
Tovda da Tbiliss ebura Talxi.
dacxra kojori da tabaxmela,
mxolod-Ra Tovli cvioda nela,
efineboda gmirebis gvamebs –
gangmirul mkerdebs, dalewil mklavebs,
da uZrav iyo Tebervlis Rame.
im gziT sad winaT elavdnen xmlebi,
sad samas gmirTa daefSvnaT Zvlebi,
sad qarTlis dedis cremliT nanami,
mZimed daeSva Cveni alami.
sad gmirTa sisxliT napoxieri,
Tovls daefara krwanisis veli, –
wiTeli droSiT moReril yeliT,
TeTr cxenze mjdomi, nabijiT neliT
Semodioda sikvdili celiT!
dumda sioni da dumda xalxi!

1969 w.

safiqrali
`Wkuam moWama sofeli – arc xmalma amoRebulma.~
andaza
`saca ara sjobs, gacla sjobs, kargisa mamacisagan.~
rusTaveli
ambrosi xelaia
1996 wels qarTulma eklesiam wmindanad Seracxa saqarTvelos kaTolikos-patri-
arqi 1921-1927 wlebSi ambrosi, eriskacobaSi besarion zosimes Ze xelaia. misi mTeli
cxovreba magaliTia imisa, Tu rogor unda emsaxuro Sens qveyanasa da xalxs.
ambrosi xelaia daibada martvilSi 1861 w. 7 oqtombers. Tbilisis ssuliero
seminariis damTavrebis Semdeg (1887) ekurTxa soxumis eparqiis soWis eklesiis
mRvdlad. 1892 w. soxumis sakaTedro taZris kandelakia. 1901 w. daamTavra yazanis
sasuliero akademia da dainiSnNa WeliSis monastris arqimandritad. saqarTvelos
eklesiis avtokefaliisTvis (damoukideblobisaTvis) brZolis gamo 1905 w. daap-
atimres da ruseTSi gadaasaxles. 1908 w. saqarTvelos egzarqos nikonis mkvlelo-
baSi monawileoba daabarales, riazanis olqSi gadaasaxles da mRvdelmsaxurebis
ufleba CamoarTves. 1910 w. gaamarTles, magram samSoObloSi dabruneba aukrZales.
1917 w. Wyondidis episkoposia, 1919 w. afxazeTisa da soxumis mitropoliti, 1921
wlidan – sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqi.
1922 w. ambrosi xelaia mesamed dapatimres, magram ukve sabWoTa xelisuflebam.
bralad edeboda kontrrevoluciuri saqmianoba. dapatimrebis sababi gaxda 1922
w. genuis konferenciisaTvis gagzavnili werili. es konferencia msoflios mcire
erebis TviTgamorkvevis sakiTxs ganixilavda.
sasamarTlom ambrosi xelaias sisxlis samarTlis kodeqsis me-60 muxli Seufar-
da, romelic umaRles sasjels – daxvretas iTvaliswinebda, magram moxucebulobis
gamo daxvreta 7 wlis, 9 Tvisa da 2 dRis patimrobiT, sastiki izolaciiTa da mTeli
qonebis konfiskaciiT Seucvala. 1924 wlis bolos gamocemuli amnistiis Sedegad
sasjeli mouxsnes da Tavis uflebebi daubrunes. patimrobaSi jangatexili, das-
neulebuli kaTalikos-patriarqi gardaicvala 1927 wels. dakrZalulia sionis
taZarSi.
ambrosi xelaia marto sasuliero moRvawe ar yofila, igi mecnieric gaxldaT.
aRsaniSnavia misi naSromi `qarTlis cxovrebis~ WeliSuri variantis Sesaxeb (es
varianti TviTon aRmoaCina), agreTve: `qristianobis brZola islamTan saqarT-
veloSi~, `sofeli ilori da iloris wm. giorgis eklesia~, `Tormeti mociqulis

moZRvreba, rogorc wyaro saeklesio samarTlis codnisa~ da mravali sxva. misi
qadagebebi gamsWvalulia eklesiis, erisa da qveynis siyvaruliT. am siyvarulis
udidesi gamovlenaa genuis konferenciisaTvis gagzavnili werili, romelsac aqve
vaqveynebT.
sasamarTloSi warmoTqmuli Tavisi sityva ambrosi xelaiam ase daamTavra:
`Cemgan erovnuli interesebis dasacavad amaRlebuli xma da msjavri, romelsac
misjis uzenaesi sasamarTlo, monaxaven Tavis adgils yovelis qarTvelis gulSi,
im qarTvelisa, romelsac jer kidev ar daukargavs sarwmunoeba da samSoblos
siyvaruli. imiTac bednierad miviCnev Tavs~.
sasamarTloze meufe ambrosim ase mimarTa marTlmsajulebas: `suli Cemi ekuT-
vnis RmerTs, guli – saqarTvelos, gvams ki rac gnebavT is uyaviT~.
WeSmaritad bednieria kaci, visac mamuliSvilobis Saravandedi mosavs da mate-
rialuri keTildReobis gamo samSoblosaTvis zurgi ar uqcevia!
WeSmaritad bednieria eri, romelsac aseTi mwyemsmTavari hyavs!
aq gTavazobT meufis mier genuis konferenciisaTvis gagzavnil mimarTvas, rom-
liTac mixvdebiT erisa da qristesaTvis Tavganwiruli, ra didi da gulmxurvale
da uSiSari mamuliSvili hyavda saqarTvelos.
kulturul kacobriobas, genuis konferenciaze warmodgenils
jer kidev araqristianobis xanaSi, kavkasiis ZirSi, Savisa da kaspiis zRvebs So-
ris, qarTuli modgmis tomebma Seqmnes patara sivrciT, magram Zlieri nebisyofiT
da mdidari aqtualuri niWiT saxelmwifo, romelic cnobilia istoriaSi saqarT-
velos saxeliT da romelic saukuneebis ganmavlobaSi erTaderTi matarebeli iyo
wina aziaSi qristianuli kulturisa da evropuli humanizmisa.
meTvramete saukunis gasuls gareSe mtrebTan brZolaSi Zalamixdili qarTveli
eri nebayoflobiT miekedla erTmorwmune ruseTs im imediT, rom misi mfarvelobis
qveS saqarTvelo uzrunvelhyofda Tavis politikursa da erovnul arsebobas,
raica aSkarad aris aRniSnuli 1783 wlis saqarTvelos mefe erekle II-sa da ruse-
Tis imperatrica ekaterina II-s Soris dadebuls politikur traqtatSi, magram,
samwuxarod, gacruebuli imedebis amara darCenili Cemi samSoblo 117 wlis gan-
mavlobaSi ruseTis biurokratiisgan ganicdida mxolod mwvave despotiasa da au-
tanel Seviwroebas. amitom 1917 wels dairRva Tu ara ruseTis imperiis xelovnuri
mTlianoba, qarTvelma erma gamoacxada damoukidebloba da dauyovnebliv xeli
mohkida Tavisi politikuri da erovnul-kulturuli cxovrebis restavracias.
miuxedavad imisa, rom am muSaobaSi mas aferxebdnen Sinauri da gareSe mtrebi, man
gamoiCina iseTi niWi da erovnuli SemoqmedebiTi energia, rom sami wlis Semdeg
ganaTlebulma evropam scno misi saxelmwifoebrivi unari da adgili uboZa saqa-
rTvelos damoukidebel, suverenul-politikur erTeulTa Soris. rasakvirvelia,
amas ver Seurigdeboda misi yofili batoni, mcire erTa mCagvreli ruseTi: man
dasZra saqarTvelos sazRvrebisaken saokupacio armia da 1921 wlis 25 Tebervals
patara usworo brZolaSi sisxlidan daclil saqarTvelos xelmeored daadga

kiserze iseTi mZime da samarcxvino monobis uReli, romlis msgavsi mas ar ganucdia
Tavis mravalsaukunovan istoriaSi. okupantebi, marTalia lamoben Sin da gareT
yvelani daarwmunon, rom maT gaanTavisufles da gaabednieres qarTvelebi, magram,
ramdenad bednierad grZnobs Tavs qarTveli eris, es yvelaze ukeT vuwyi me, misma
sulierma mamam da dResdReobiT erTma namdvilma moZRvarma, romlis xelSia am
eris gulidan gamomavali idumali Zafebi da romelsac uSualod esmis misi kvnesa
da vaeba. Tamamad da gauzvialeblad vambob, rom is yovlad Seuferebeli eqsperi-
mentebi, romelTac axdenen qarTveli eris zurgze, aucileblad miiyvans mas fizi-
kurad gadaSenebis da sulierad gavelurebis da gaxrwnis karamde! ers arTmeven
mama-papaTa sisxliT da ZvlebiT gapoxierebul miwa-tyes, romelsac ucxoeTidan
SemoxiznulT urigeben. maTi wyalobiT isedac gaRatakebul ers piridan hglejen
misi sisxliTa da ofliT moweul sarCos da gaugebari siCqariT umal ucxoeTSi
miezidebian. ers ugmoben da arTmeven mSobliur unars, mas ubilwaven mama-papur
erovnul kulturas; dasasrul, mas ubRalaven wmidaTawmidas, sarwmunoebriv
grZnobas da sindisis Tavisuflebis droSis qveS nebas ar aZleven Tavisuflad
daikmayofilon religiuri moTxovnileba; misi samRvdeloeba ukiduresad dev-
nilia; misi eklesia – es ZvelisZvelTave faqtori, saqarTvelos erovnul-sax-
elmwifoebrivi amaRlebisa da Zlierebisa – dRes uflebaayrilia imdenad, rom
nebac ki ara aqvs Tavisi SromiT, garjilobiT da unariT moipovos mudmivi saxsari
arsebobisa. erTi sityviT, eri kvnesis, eri gminavs, magram saSualeba ara aqvs xmis
amoRebisa. amgvar pirobebSi Cems mwyemsmTavrul movaleobad vracx kulturuli
kacobriobis gasagonad vsTqva: me, rogorc eklesiis warmomadgeneli, ar Sevdivar
politikuri cxovrebis sxvadasxva formebis dafasebasa da reglamentaciaSi, ma-
gram ar SemiZlia ar visurvo Cemi erisTvis iseTi wyobileba, romelic SedarebiT
ufro metad Seuwyobs xels mis fizikur aRorZinebas da kulturulad ganviTa-
rebas. amitom viTxov: 1. dauyovnebliv gayvanil iqnes saqarTvelos sazRvrebidan
ruseTis saokupacio jari da uzrunvelyofil iqnes misi miwa-wyali ucxoelTa
TareSobisa da mZlavroba-mitacebisagan; 2. saSualeba mieces qarTvel ers TviTon,
sxvaTa Zaldautanebliv da ukarnaxod moawyos Tavisi cxovreba ise, rogorc es
mas unda, SeimuSaos iseTi formebi social-politikuri cxovrebisa, rogoric mis
fsiqikas, suliskveTebas, zne-Cveulebas da erovnul kulturas Seesabameba.
sruli imedi maqvs, rom maRal pativcemuli konferencia, romelsac miznad
dausaxavs gaarkvios udidesi problemebi kacobriobis cxovrebisa da daamyaros
qveyanaze samarTlianoba da Tavisufleba, ar ugulebelyofs patara saqarTvelos
elementarul moTxovnilebas, dRes Cemi piriT warmoTqmuls, da daixsnis mas
Zalmomreobisa da samarcxvino monobis klanWebidan.
kurTxeva uflisa iyos Tqvenzeda da Tqvens keTilSobilur miswrafebasa da

muSaobaze.
mdabali ambrosi,
patriarqi sruliad saqarTveloisa.
7/II – 22 w. tfilisi

Wabua amirejibi
ßÊÓÈÛ, ÜÀÐÛÂÅËÅÁÎ!
÷åìñ ìêèûõâåëåáñ ðîì ìèâìàðûàâ, ìãîíèà, ñóë öîòà, íàõåâàð ñàüàðûâåëîñ ìèâìàðûàâ.
àðàñîäåñ ìîâñóëâàð òåëåâèçèàøè àì ãàíùþîáèû. üàðûâåëåáè ðîì èòþâèàí, ìêâäàðè âàðî,
ñùîðåä èñåû ãàíùþîáàçå âàð. àðèñ ìîìåíòåáè äà ïåðèîäåáè åðèñ öõîâðåáàøè, ðîäåñàö
íàìäâèëè ìàìóëèøâèëè, êàöè, ðîìåëèö ûàâèñè åðèñ øâèëàä ûâëèñ ûàâñ, âàëäåáóëèà
îðèîäå ñèòþâà óûõðàñ õàëõñ, ìîãìàðûàâû èì èìåäèû, ðîì âèñàö ÷åìè ìöèðåäè íäîáà äà
ïàòèâèñöåìà àüâñ, èüíåáà øåèãíîñ ÷åìè ñàûüìåëè. ðàö ìîõäà, ðèñè ãóëèñûâèñàö ìîõäà, âèí,
ðîìåëè ìõàðå ðàøèà äàìíàøàâå, ðàøè âàðû äàìíàøàâå þîâåëè ÷âåíãàíè, åñ óàõëîåñ õàíåáøè
ãàìîèðêâåâà. óôðî ãâèàí, óôðî äèäè ñèçóñòèû äàäãèíäåáà ÿåøìàðèòåáà äà âèìåäîâ
íåá, üàðûâåëè åðèñ èñòîðèàñ øåìîð÷åáà åñ ïèðñèñõëèàíè åïèçîäè, ðîãîðö óäèäåñè
øåöäîìèñà äà õàëõèñ óñèíäèñîä ìîòþóåáèñ ìàãàëèûè. äéåñ àìèñûâèñ àðö òåëåâèçèàñ
ñöàëèà, àðö ìå äà, ñèìàðûëå ãèûõðàû, àõëà çóñòè àíàëèçèñ ûàâè àðöà ìàüâñ. ûóìöà,
ìå àìàñ ðîäåñìå ãàâàêåûåá. ãàìîâàüâåþíåá! äà ûó àð ãàìîìèüâåþíåñ, õåëíàùåðèñ ñàõèû ãà
âàâðöåëåá. àõëà ìå ñõâà ûåìàçå ìèíäà âèëàïàðàêî. óíäà âèëàïàðàêî èì ñàøèøðîåáàçå,
ðîìåëèö ÷âåíñ åðñ äà ûáèëèññ, ìèñ ìîüàëàüååáñà äà ìöõîâðåáëåáñ àõëî ìîìàâàëøè
åëèû, ûó ÷âåíñ ûàâñ àð âóûõàðèû äàìàùþíàðåáåëè, ñèìøâèäèñ ìîìãâðåëè äà éèðñåáèñ
øåìàíàð÷óíåáåëè îðèîäå ñèòþâà.
õåëèñóôëåáà ñàìõåäðîåáèñ õåëøèà, åñ èìàñ íèøíàâñ, êàíîíìà äà êîíñòèòóöèàì ìóøàî
áà øåùþâèòà; ðîäåñàö öõàääåáà ñàêîìåíäàíòî ñààûè, åñ íèøíàâñ èìàñ, ðîì ñàìàðûàëäàì
öâåëè îðãàíîåáè äà úàðèñ íàùèëåáè ãàìîäèàí àðà êàíîíèäàí, àðàìåä ñàÿèðîåáèäàí
ûàâèñ éîíèñýèåáåáñà äà êàíîíåáøè. ìå ìãîíè, êìàðà èñ, ðàö ÷âåíìà ìöèðåðèöõîâàíìà åðìà
äàêàðãà ãóøèí. íóéàð ãàâçðäèû ìñõâåðïëñ, ìîâåêèäîû ñàüìåñ ãîíåáèû, ûàâøåêàâåáèû,
ìîìàâëèñ èìåäèû.
ìåãîáðåáî, ÷âåí îáîëè åðè âàðû, àðö íàûåñàâè ãâþàâñ ñàäìå ìñîôëèîøè, äà àðö
äèàñïîðà ãâàüâñ; àíó üàðûâåëîáà àðñàä àðèñ ãàáíåóëè. ÷âåí ÷âåíè êåðèñ ìîñèþâàðóëå
åðè âàðû. ÷âåí ìõàðèñ äàìÿåðè àðàâèíà ãâþàâñ – äàâèõñîìîû åñ. äàâèõñîìîû èñèö, ðîì
êàöîáðèîáèñ èñòîðèàøè àð àðñåáóëà õåëèñóôëåáà, ðîìåëñàö óïàòèåáèà âèíìåñûâèñ
ãàíçðàõâà – äààìõîñ àðñåáóëè õåëèñóôëåáà.
÷âåí ìøâåíèåðè àõàëãàçðäîáà ãâþàâñ. âèöè, ðîì ìûåëè ñàüàðûâåëî ãëîâîáñ, ìàãðàì
ìûåëè ñàüàðûâåëè ìúèéñ ìêåðäøè èöåìñ.
êåûèëãîíèåðåáà ìîèûõîâñ, þâåëàôðèñãàí øåâèêàâîû ûàâè. íóðàâèí äàäãåáà èìèñ èìå
äàä, ðîì âèíìåñ ðàèìåñ øåàð÷åíåí. èñ àäàìèàíåáè, ðîìëåáèö äàèéóïíåí, àí óêâå èþâíåí
øâèëåáèñ ïàòðîííè, àí ìîìàâàëøè óíäà øååìàòåáèíàû ÷âåíè åðèñûâèñ øâèëåáè äà, ìàøàñà
äàìå, åðèñ ìîìàâàëè. `ñàöà àðà ñúîáñ, ãàöëà ñúîáñ„, – ÷âåí óíäà øåâèãíîû åñ. äàâàêàâîû
÷âåíè òåìïåðàìåíòè, ãçíåáà. ÿîðèñ äîíåçå ëàïàðàêè àð ìèíäà ìå. ðàö íàìäâèëàä âèöè,
èìàñ âèòþâè. ûó ûâèûîí ìîüàëàüååáìà, àõàëãàçðäîáàì àðàôðèû ãàìîèùâèà ñàúàðèñî
ïàòðóëåáèñ ùþðîìà, øåóðàöõþîôà èüíåáà åñ, üâèñ ñðîëà, ñòâåíà, ìàíüàíåáèñ ãðèàëè,
öõâèðùèí äðîøèñ ôðèàëè äà ñàåðûîä ãàìîìùâåâè ñàüöèåëè, ïàòðóëè õìàñ àð ãàñöåìñ.
íó ãàâàìùâàâåáû ìäãîìàðåîáàñ, àðàôåðñ ìîãâöåìñ ÷âåí êèäåâ àñè ìîêëóëè, ûóíäàö åðûè
ìîêëóëè, åñ àð àðèñ åðèñ èíòåðåñåáøè. þîâåë êàöñ ûàâèñè ðàèìå äàñêâíà àí øåõåäóëåáà
øåèýëåáà ìèà÷íäåñ ìðàâàëãçèñ øåìîùìåáóëàä äà ñùîðàä, ìàãðàì, ñàíàì ðàèìå íàáèúñ ãà

äàâäãàìäåû, óíäà ÷àâèõåäîû ÷âåíñ ñóëøè – õîì àð øåèöàâñ ïèðàäóëñà äà ûàâêåðý åëå
ìåíòñ, õîì àð øåèöàâñ ùþðîìàñà äà áîéìàñ. þîâåëèâå åñ ñèáðýíèñ àìõàíàãè äà ìåãîáàðè
àð àðèñ, åñ ñèáðýíèñ ùèíààéìäåãèà. ñàíàìäå ãàäàâäãàìäåû íàáèúñ, ìåãîáðåáî, ãàâçîìîû,
ðà øåäåãè øåèýëåáà ìî¸þâåñ àìàñ. ÷âåíñ ñàüöèåëçåà äàìîêèäåáóëè, ðîäèñ ãààûàâèñóô
ëåáåí ûáèëèññ òàíêåáè äà ñõâà ñàìõåäðî ìàíüàíåáè, ñàìõåäðî ìîñàìñàõóðååáè. ÷âåíçå
¸êèäèà, ðîäèñ ìèâàéùåâû ìøâèäîáèàí öõîâðåáàñ ìîìàâëèñ èìåäàä. çóðàá àâàëèøâèëèñ
ùèãíñ, ðîìåëñàö `ñàüàðûâåëîñ äàìîóêèäåáëîáà„ ¸üâèà, ùàìýéâàðåáóëè àüâñ åïèãðàôàä
– `ñàüàðûâåëîñ àéñðóëåáóëûà õñîâíèñûâèñ, ìîìàâàëûà èìåäàä„.
âèþîû êåûèëãîíèåðíè. àðö ÷âåíèû èùþåáà üàðûâåëè åðè äà íóðö äàâàìûàâðåáû
÷âåíèû. àìèñè óôëåáà ÷âåíñ ùèíàïðåáñ àð ìîóöèàû. àìèñ ïàñóõèñìãåáëåáè ÷âåíè ìîìàâàëè
ûàîáåáèñ ùèíàøå ÷âåí âàðû.
ÿêóèû, üàðûâåëåáî!
12 àïðèëè, 1989 ù.

saxismetyvelebiTi terminebi
avtobiografia – gv. 15 kompozicia/

aliteracia – gv. 38 arqiteqtonika – gv. 85
alogizmi – gv. 38 lakonizmi – gv. 43
aluzia – gv. 37 lirika – gv. 61
analogia – gv. 37 lirikuli proza – gv. 61
anekdoti – gv. 37 lirikuli gmiri – gv. 62
antiTezisi – gv. 37 literaturuli gmiri
anafora – gv. 39 (protagonisti) – gv. 51
anastrofi – gv. 39 metafora – gv. 37, 44
antiTezisi – gv. 39 miTi – gv. 191
aporia – gv. 40 oqsimoroni – gv. 44
arqaizmi – gv. 40 paradoqsi – gv. 37
balada – gv. 193 paralelizmi – gv. 37
biografia – gv. 14 personifikacia – gv. 37
gapirovneba/ paradoqsi – gv. 115
personifikacia – gv. 61 peizaJi – gv. 61
dialeqtizmi – gv. 40 poeturi licencia – gv. 23
epigrafi – gv. 11 poeturi gameoreba – gv. 44
esTetika – gv. 7 prologi – gv. 22
ese – gv. 22 refreni – gv. 45
epitafia – gv. 111 riTma – gv. 45
epiTeti – gv. 41 romani – gv. 85
zepirsityviereba – gv. 19 robaia – gv. 99
zRapari – gv. 104 sensoruli detali – gv. 37
Tema – gv. 70 simbolo – gv. 37, 45
idea – gv. 70 siuJeti – gv. 62
ironia – gv. 37, 42 soneti – gv. 181
impresionizmi – gv. 60 tabu – gv. 46
iumori – gv. 53 tanka – gv. 29
IN MEDIA RES – gv. 37 finali – gv. 120
Isteron Proteron – gv. 42 Sedareba – gv. 47
kaTarzisi – gv. 122 xelovnebis
klimaqsi – gv. 42 memkvidreobiToba – gv. 124
kakafonia – gv. 43 hiperbola – gv. 47
konteqsti – gv. 59 hiperbolizacia – gv. 37
koloqvializmi – gv. 37

sarCevi
monakveTi pirveli
arsebobis universaluri kodi, warmosaxva da xelovneba.................. 3
revaz siraZe – `saxismetyveleba~, mSvenieri da amaRlebuli........................................4
vaJa-fSavela – `sad aris poezia?~.................................................................................................7
giorgi leoniZe – `natvris xe~.........................................................................................................11
revaz inaniSvili – `cxovreba poetisa~, firosmani ...........................................................15
tician tabiZe – leqsi mewyeri........................................................................................................17
xalxuri – (daukar, Cemo Canguro) ..................................................................................................18
iuhan borgeni – `skandinaviuri eseebi~, mwerlis profesia...........................................20
galaktion tabiZe – prologi 100 leqsis ...................................................................................22

vaxtang javaxaZe – (* * *).......................................................................................................................23
monakveTi meore
sityvaTa alqimia ...................................................................................................... 25
grigol murRulia – Sesavali .........................................................................................................26
xose ortega i gaseti – `xelovnebis dehumanizacia~, `tabu~ da metafora .............31
oTar WIlaZe – moxetiale kunZuli ................................................................................................32
ra qmnis sityvaTa alqimias?.............................................................................................................37
monakveTi mesame
me vswavlob Cemsave Tavs, sulis mozaika..................................................... 49
guram rCeuliSvili – nugeSi ...........................................................................................................50
guram rCeuliSvili – gazafxuli modis....................................................................................51
guram rCeuliSvili -boSa qali da oTxi biWi, ecadeT asiamovnoT erTmaneTs....53
ana kalandaZe – xalxur kiloze......................................................................................................55
nikoloz miwiSvili – me var àdamiani~......................................................................................56
revaz inaniSvili – Sori TeTri mwvervali.............................................................................57
revaz inaniSvili – aleris SiSianobis dros..........................................................................62
revaz inaniSvili – Rameul tyeSi .................................................................................................62
revaz inaniSvili – Cemi sawyali siyvarul..............................................................................63

monakveTi meoTxe
trfialeba .................................................................................................................... 65
revaz inaniSvili -kaci da qali......................................................................................................66
oTar WilaZe – (wvimac asea)...............................................................................................................66
xalxuri – (Sen Cemo dido imedo).....................................................................................................67
xalxuri – aqedana da Senamde..........................................................................................................67
SoTa niSNianiZe – (***..............................................................................................................................68
galaktion tabiZe – Tovli................................................................................................................68
tician tabiZe – karmensit.................................................................................................................69
galaktion tabiZe – qari hqris........................................................................................................71
galaktion tabiZe – qalav!................................................................................................................71
xalxuri – Siraqis gzaze....................................................................................................................72
(***) .................................................................................................................................................................72
hafez ed-din mohamed Sirazeli – (***) .......................................................................................72
ana kalandaZe – (***) ...............................................................................................................................72
ana kalandaZe – roca.............................................................................................................................73
ana kalandaZe – ratom SeSale biliki ?! ....................................................................................73
giorgi leoniZe – yivCaRis paemani...............................................................................................73
SoTa niSnianiZe – wvima da mezolis gogona ...........................................................................74
Tamaz Cxenkeli – (***) ...........................................................................................................................75
galaktion tabiZe – Rvinisfero mdinarev -.............................................................................76

galaktion tabiZe – mainc davimsaxure.......................................................................................76
monakveTi mexuTe
uZiro sevda, sinanuli da martoobis Zaxili............................................. 77
giorgi leoniZe – `natvris xe~, ori Semoxedva.......................................................................78
revaz inaniSvili – mglis mokvla (biZaCemis naambobi) ....................................................82
SoTa niSNianiZe – (***).............................................................................................................................83
vaJa-fSavela – martooba ...................................................................................................................84
niko lorTqifaniZe – sevda (romani-miniatura sam nawilad) .......................................85
monakveTi meeqvse
usaxelo grZnobebi................................................................................................... 87
xorxe luis borxesi -tyve..................................................................................................................88

ana kalandaZe – Seyvarebulni odes qarebi..............................................................................88
ana kalandaZe – magram.........................................................................................................................89
ana kalandaZe – boSa qali..................................................................................................................89
ana kalandaZe – Rrublebi .................................................................................................................89
ana kalandaZe – arabi xar? ................................................................................................................90
ana kalandaZe – loculobs gveli .................................................................................................90
ana kalandaZe – (-Tqvi, arjakelo, xviara) ................................................................................90
ana kalandaZe – beTaniis gzaze......................................................................................................91
ana kalandaZe – micqire TvalSi.....................................................................................................91
galaktion tabiZe – ukanaskneli matarebeli ........................................................................92
revaz inaniSvili – gminva..................................................................................................................92
monakveTi meSvide
cvalebadia irgvliv yoveli............................................................................... 93
hainrix haine -(cvalebadia irgvliv yoveli) .........................................................................94
galaktion tabiZe – mesaflave .......................................................................................................94
xorxe luis borxesi – siuJeti ........................................................................................................97
konstantine gamsaxurdia – saaTebi.............................................................................................97
omar xaiami – (qveynad raime...).........................................................................................................98
hafezi – (sworad moiqca...).................................................................................................................99
monakveTi merve
sikvdilis filosofia............................................................................................ 101
Tavisi miwa-wyali moiTxovs (xalxuri zRapari) -.................................................................102
zRapari – Tixis sami firfita (gilgameSis motivebi) ......................................................104
milan kundera – ukvdaveba................................................................................................................112
xalxuri – bindisferia sofeli......................................................................................................114
xalxuri – wuTisofeli .......................................................................................................................114
xalxuri – Se satialo sikvdilo.....................................................................................................114
xalxuri – kaci manam cocxalia.......................................................................................................115
nu tiri, Tu marTla giyvarvar (netari avgustines mixedviT) daviT weredianis
Targmani......................................................................................................................................................116

monakveTi mecxre
jvaredini fiqrebi, pasuxi maradiul SekiTxvaze, sicocxlis
dauokebeli Jini......................................................................................................... 117
sergei esenini – (naxvamdis...)...........................................................................................................118
nikoloz baraTaSvili – fiqrni mtkvris pirzed ................................................................118
nikoloz baraTaSvili – merani......................................................................................................119
galaktion tabiZe – mTawmindis mTvare ....................................................................................121
mixeil lermontovi – (gamiReT dilegi...)..................................................................................121
mumli muxasao (xalxuri).....................................................................................................................122
rati amaRlobeli – sekvencia .........................................................................................................123
vaxtang VI – anbanT qeba........................................................................................................................124
monakveTi meaTe
patara adamiani – monobisa da Tavisuflebis arCevani....................... 125
ilia WavWavaZe -kacia-adamiani?!...................................................................................................126
niko lorTqifaniZe – mona.................................................................................................................150
vaJa-fSavela – ras hqvian Tavisufleba?..................................................................................151
autaneli siCume da didi tyuili – pirovneba da sazogadoeba....... 155
giorgi leoniZe – `natvris xe~, marita .......................................................................................156
SoTa niSnianiZe – zogierTebia mamao Cveno ..........................................................................166
iuri dombrovski – zonaSi da gareT............................................................................................166
vaJa-fSavela – stumar-maspinZeli ..............................................................................................168
SoTa niSnianiZe – Tqveni da Cemi ar iyos..................................................................................181
uiliam Seqspiri – 66-e soneti .........................................................................................................182
uiliam saroaiani – loTi-SfoTi...................................................................................................182
monakveTi meTormete
`kai ymis~ fenomeni, erovnuli arqetipi da kosmosuri mTlianobis
principi......................................................................................................................... 185
xalxuri -leqsi vefxvisa da moymisa............................................................................................186
xalxuri – Semomeyara yivCayi..........................................................................................................188
xalxuri – Tavfaravneli Wabuki....................................................................................................188

vaJa-fSavela – kai yma (xevsurul hangze) .................................................................................189
xalxuri – kai ym.......................................................................................................................................192
xalxuri – xogais mindi .......................................................................................................................193
SoTa niSNianiZe – balada profesor Jordanias gmirobaze .............................................193
SoTa niSNianiZe – legenda ianoS korCakze ...............................................................................195
monakveTi mecamete
Cagvra, Seuracxyofa da Zaladoba ................................................................... 197
nodar dumbaZe -HELLADOS ...................................................................................................................198
vaJa-fSavela – gogoTur da afSina (Zveli ambavi) ...............................................................212
ernest heminguei – pepela da tanki..............................................................................................218
mixeil javaxiSvili – CanCura.........................................................................................................226
SurisZieba, sasjeli da miteveba ..................................................................... 235
ilia WavWavaZe -sarCobelazed (patara ambavi)......................................................................236
guram doCanaSvili – nawyveti `samoseli pirvelidan~, `Suri iZia, mtrisas...~....246
nodar dumbaZe – nawyveti `maradisobis kanonidan~ ...........................................................253
gonieri gmiroba da ugunuri gmiroba............................................................ 259
JamTaaRmwereli -mwuxare iqna uzomod (monRolTdroindeli anonimi matiane.......260
ilia WavWavaZe – mefe dimitri Tavdadebuli ........................................................................262
demetre II Tavdadebuli (daaxloebiT 1259-1289) – sityva, Tqmuli darbazSi
samefo karis warCinebulTa winaSe..............................................................................................272
kolau nadiraZe – 25 Tebervali .....................................................................................................273

ambrosi xelaia.........................................................................................................................................274
Wabua amirejibi – WkuiT, qarTvelebo! ......................................................................................277
saxismetyvelebiTi terminebi .......................................................................................................279

Mogzauroba Kosmossi

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mogzauroba Kosmossi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

qarTuli literaturis kursi

Semdgenlebi: nino RambaSiZe, qeTevan TofaZe,

levan gigineiSvili, rusudan abramiZe

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

`samyaro arsebobs, raTa Sevides wignSi.~

`iyo mkiTxveli, es TavisTavad saswaulia, mkiTxveli _ es swored

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 3

yvelaferi, rac xelovnebaSi mxatvrulad mosawonia da rac mimzidvelia bune-

4 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

silamaze. amaze vityviT: aq araa plastikuri mSvenierebao. TviTon galaktionic

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 5

laJvardTa usasrulobis xilviT SevigrZnobT, rom Cveni Tvalsawieris miRma

6 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

`rodesac parizSi – luvrSi, impresionistTa sagamofeno darbazis

kacobrioba, albaT, dediT da mamiT obol bavSvs daemsgavseboda,

`yovel adamianSi aris mze, oRond mieciT saSualeba, rom anaTos.~

esTetika – esTetika ZvelberZnuli sityvaa. pirdapiri mniSvnelobiT niSnavs

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 7

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 9

gageba. mxolod unda mwerali uyurebdes cxovrebas, Tu SeiZleba ase vTqvaT,

10 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

`nuravin ityvis, rom sinamdvile moklebulia poeturobas. ara, swored imi-

epigrafi – epigrafi ZvelberZnuli sityvaa da pirdapiri mniSvnelobiT niSnavs

`mxatvruli nawarmoebi ufro filosofiuria, vidre istoria,

`yoveli mwerlis yoveli nawarmoebi, garkveuli azriT, avtobio-

jemal qarCxaZe `monologi dialogidan~.

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 11

xea xea xeravandi,

diakvani elefTeri saRamo xans soflis moedanze idga da glexebSi saubars

12 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 13

biografia (berZn. bios – sicocxle, grapho – vwer) – adamianis cxovrebis aR-

jonsonis pirad saubrebsa da mis pirad werilebs.

avtobiografia (berZn. autos – TviTon, bios – cxovreba da graphein – wera)

Что такое автобиография?

rodesac giorgi leoniZes mweralTa kavSirSi avtobiografiis dawera mosTxoves,

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 15

mdidars oqro aqvs –

– firosmanma rom smas umata da umata – yveba erTi Tvalebgabrwyinebuli kaci,

16 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

iaraRebi, isic zed miayola, aRebuli fuliT mebaReebs da sayvavileebs Camouara,

me ar vwer leqsebs... leqsi TviTon mwers,

18 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

zepirsityviereba – Tqvens ojaxis wevrebs albaT aqvT sayvareli ambebi,

qarTuli zepirsityvierebis Seswavla namdvili dResaswaulia mecnier-folk-

Seqmnis istoriac. amas kosmogonia ewodeba.

poeti aris is, visac SeuZlia sakuTari guli amoiRos da

iuhan borgeni (1902-1980)

20 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 21

prologi – prologi ZvelberZnuli sityvaa da winasityvaobas niSnavs. prologi

22 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

ra saocari dasrulda wlebi!

poeturi licencia – poeturi licencia mxatvruli xerxia, romelic ewo-

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 23

sami sityva SeviCvie,

24 ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ

ÀÌÅÐÈÊÓËÈ ÀÊÀÄÅÌÈÀ ÛÁÈËÈÑØÈ 25

erT genioss hkiTxes: `ra aris xelovnebaSi mTavari: ra, Tu rogor?

`usiamovno bayayis kargad Sesrulebuli gamosaxuleba

Cven unda vifiqroT sxvaTa nafiqrze da amiT srulvqmnaT Cveni fiqri da

mainc ra aris literatura? ra gansxvavebaa, vTqvaT, massa da maTematikas Soris?

poeturi licencia – poeturi licencia mxatvruli xerxia, romelic ewo-

aliteracia – aliteracia laTinuri sityvaa da niSnavs erTi da imave

alogizmi – alogizmi ZvelberZnuli sityvaa da niSnavs Seusabamo, ulogiko

anafora – sityvis an frazis ganmeoreba erTmaneTis momdevno frazebis an

antiTezisi – ideebis dapirispireba ori paraleluri frazis meSveobiT.

aporia – orWofis gamoTqma (xSirad moCvenebiTad), romlis mixedviTac me-

arqaizmi – xelovnebaSi Zveleburi formebis mibaZva, an Zveli terminebis

dialeqtizmi – ewodeba dialeqturi leqsikis gamoyenebas literaturul

epiTeti – epiTeti ZvelberZnuli sityvaa da zed darTuls, damatebuls

klimaqsi – (berZn.`kibe~) – sityvebis an winadadebebis ganlageba aRmavali

lakonizmi – lakonizmi ZvelberZnuli sityvaa. dRes am terminiT gamoix-