2. • დედამიწაზე ცხოვრობს 1,8 მლნ
ცხოველი.მათ სწავლობს ბიოლოგიის
ერთერთი დარგი“ზოოლოგია“.
• “ზოო“-ცხოველს ნიშნავს,“ლოგო“-
სწავლებას.ცხოველთა სამყაროს
ვუწოდებთ ფაუნას.
3. ცხოველები
1. ეუკარიოტული მრავალუჯრედიანი
ორგანიზმებია
2. ჰეტეროტროფები არიან
3.გავრცელებული არიან ყველა კონტინენტზე
4.მოძრაობა შეუძლიათ
5.მრავლდება სქესობრივად და უსქესოდ.
6.ახასიათებთ სხეულის სიმეტრია
7.სასიცოცხლო პროცესები
8.ახასიათებთ ზრდა-განვითარება
8. • ცოცხალ სამყაროში არსებულ სიმეტრიის
მოვლენას ყურადღება მიაქციეს ჯერ კიდევ
უძველეს დროში ბერძნებმა (ჩვ.წ.ა. მე-5
საუკუნე) და ჩამოაყალიბეს სწავლება
ჰარმონიის შესახებ.
მე-19 საუკუნეში მეცნიერებაში გამოჩნდა
ერთეული შრომები, რომლებიც ეძღვნებოდა
სიმეტრიის მოვლენის არსებობას
მცენარეებში, ცხოველებში, ბიოგენურ
მოლეკულებში. მე-20 საუკუნეში კი უკვე
კარგად შეისწავლეს ბიოობიექტები
სიმეტრიის ჭრილში და 1961 წელს
ჩამოყალიბდა სწავლების ახალი დარგი -
ბიოსიმეტრიკა. ის შეისწავლის ცოცხალი
ორგანიზმების სიმეტრიებს.
15. ნაწლავღრუიანები (ლათ. Coelenterata) —
1. უხერხემლო ცხოველების ტიპი.
2.გაერთიანებულია 9 ათასი სახეობა
3.უმეტესობა ზღვის ბინადარია, ზოგი
მტკნარ წყალში ცხოვრობს.
4.გვხვდება ნაწლავღრუიანების
მარტოული და კოლონიური ფორმები.
5.ზოგი ნაწლავღრუიანები მჯდომარეა
(მტკნარი წყლის ჰიდრები, მარჯნის პოლიპები),
ზოგი — თავისუფლადმცურევი (მედუზები).
6.ახასიათებთ სხივური სიმეტრია
16. • ჰიდრა
• Gk. Hydra vulgaris
• მტკნარ წყალში მცხოვრები
ნაწლავღრუიანთა ტიპის მცირე ზომის
წარმომადგენელი. სახელწოდება მიიღო
რეგენერაციის საოცარი უნარისათვის
(ჰიდრა ეწოდებოდა იმ ურჩხულს
ძველბერძნული მითოლოგიიდან,
რომელსაც ჰერკულესი შეებრძოლა.
ჰიდრას მოკვეთილის ნაცვლად ახალი
თავი და საცეცები ეზრდებოდა).
20. ჰიდრა მრავლდება
სქესობრივადაც
• ჰიდრების უმრავლესობა ჰერმაფროდიტია.
მამრობითი სასქესო უჯრედები შეიჭრება
კვერცხუჯრედში, მოხდება განაყოფიერება და
წარმოიქმნება ზიგოტა. განაყოფიერების შემდეგ
ზიგოტა იფარება გარსით, სცილდება დედა
სხეულს და ეშვება წყალსატევის ფსკერზე, სადაც
იზამთრებს. ხოლო ჰიდრები შემოდგომაზე
ყველა იღუპება. ადრე გაზაფხულზე
განაყოფიერებული კვერცხუჯრედებიდან
ახალგაზრდა ჰიდრები გამოიჩეკებიან,
რომლებიც მიემაგრებიან სუბსტრატს, იწყებენ
ზრდა-განვითარებასა და უსქესო გამრავლებას.
21. ეს საინტერესოა
უკვდავი მედუზა
დაბერების შემდეგ მედუზა ფსკერზე
ეშვება და იქ იწყებს სხეულის
განახლების პროცესს.
ყველაზე დიდი მედუზა მსოფლიოში
არის არქტიკული ციანი. მისი
დიამეტრი 2 მეტრს აღემატება ხოლო
სიმაღლე 20 მეტრს. ციანეა გვხდება
სხვადასხვა ფერის, მაგრამ უფრო
ხშირია ნისლისა და წითელი
ფერების.
23. • მარჯნის რიფი წარმოადგენს მარჯნის
პოლიპებისა და წყალმცენარეების კოლო
ნიურ გაერთიანებას, რომელსაც ზღვის
წყლიდან კირქვის გამოყოფის უნარი
აქვს.
24. • ბრტყელი ჭიები (ლათ. Plathelminthes) —
1.პარაზიტი ან თავისუფალი
მცხოვრები უხერხემლო ცხოველების
ტიპი.
• 2.სიგრძე 0,1 მმ-იდან რამდენიმე მ აღწევს.
სხეული ფოთლის ან ლენტისმაგვარია.
• 3.. ბრტყელ ჭიებს სხეულის ღრუ არა
აქვთ, არც სისხლის მიმოქცევისა და
სუნთქვის ორგანოები გააჩნიათ.
• 4.ახასიათებს ორმხრივი სიმეტრია
• 5.არიან ცალსქესიანებიც და
ჰერმაფროდიტებიც.
30. მრგვალი ჭიები
• 1.ამ კლასში 500 ათასამდე სახეობაა.
• 2.ზოგი მათგანი პარაზიტია, ზოგი კი თავისუფლად
ბინადრობს ნიადაგსა და წყალში.
• 3.აქვთ წაგრძელებული, თითისტარისებრი ან ძაფისებრი, 80
მკმ-იდან 8 მ-მდე სიგრძის სხეული.
• 4. სხეულის ღრუ სითხით არის ამოვსებული.
• 5.სისხლის მიმოქცევისა და სუნთქვის ორგანოები არა აქვთ.
• 6. საჭმლის მომნელებელი სისტემა შედგება პირის ღრუს,
საყლაპავის, ნაწლავისა და უკანა ხვრელისაგან.
• 7.ნერვული სისტემა წარმოდგენილია ხახისირგვლივი
რგოლით.
• 8. ცალსქესიანები არიან.
33. რგოლოვანი ჭიები
• 1. რგოლოვანი ჭიები (Annelida), მაღალი
ორგანიზაციის ჭიების ტიპი.
• 2. რგოლოვანი ჭიების ტიპში დაახლოებით 9000 სახეობაა.
• 3. აქვთ სხეულის მეორეული ღრუ — ცელომი.
• 4. მათი სიგრძე რამდენიმე მმ-დან 3 მ-მდეა.
• 5.სხეული ორმხრივსიმეტრიულია, შინაგანი ტიხრებით
დაყოფილია სეგმენტებად (სომიტები), რასაც შეესაბამება გარეგანი
რგოლები.
• 6.აქვთ კარგად განვითარებული კან-კუნთოვანი პარკი.
• 7.საჭმლის მომნელებელი სისტემა შედგება პირის ღრუსაგან,
ხახისაგან, შუა და უკანა ნაწლავისაგან, რომელიც ანალურ ხვრელში
იხსნება.
• 8.სისხლის მიმოქცევა უმეტესად დახშულია.
• 9.რგოლოვანი ჭიები კანით სუნთქავენ,
• 10.. გამოყოფს ფუნქციას ასრულებენ ნეფრიდიები
• 11. ნერვული სისტემა შედგება ხახის ზედა, ხახის ქვეშა
განგლიონებისა და მუცლის ნერვული ძეწვისაგან.
• 12.ცალსქესიანი ან ჰერმაფროდიტი ცხოველები არიან,
ვითარდებიან პირდაპირ ან მეტამორფოზით
35. • 1. ჭიაყელები მოიცავენ 1500-მდე სახეობას.
• 2.მცირეჯაგრიანი რგოლოვანი ჭიების რამდენიმე ოჯახის საერთო
სახელწოდება.
• 3.მათი სხეული შედგება 80-დან 300-მდე სეგმენტისაგან. ყოველ
სეგმენტზე, წინას გარდა, 8-8 მოკლე ჯაგარია, რომლებსაც ჭიაყელები
მოძრაობის დროს ეყრდნობიან.
• 4.სიგრძე 8-15, იშვიათად 40 სმ აღწევს
• 5.აქვთ კარგად განვითარებული სისხლის მიმოქცევა.
• 6. სუნთქავენ კანით.
• 7.ნერვული სისტემა შედგება სუსტად განვითარებული მუცლის
ძეწკვისაგან.
• 8.გრძნობის ორგანოები არ აქვთ, სამაგიეროდ კანში ბევრი მგრძნობიარე
უჯრედია.
• 9.არიან ჰერმაფროდიტები. განაყოფიერება და კვერცხების განვითარება
ხდება პარკებში
• 10. პარკიდან გამოსული პატარა ჭიები 3-4 თვის შემდეგ ზრდასრული
ჭიის ზომას აღწევენ.
• 11.ჭიაყელებს კარგად აქვთ განვითარებული რეგენერაციის უნარი.
• 12.ბინადრობენ ნიადაგში. იკვებებიან მცენარეული
ნარჩენებით, ნაკელით და სხვა.
36. ტიპი რბილტანიანები ანუ
მოლუსკები
• 1.მოლუსკები, რბილტანიანები (ბერძ. molluscus —
„მოლუსკუს“რბილი) უხერხემლო ცხოველების
ტიპი.
• 2. არსებობს მოლუსკების 130 ათასზე მეტი
სახეობა.
• 3.უმრავლესობა ბინადრობს ოკეანეში, ზღვაში,
მტკნარ წყალში, შედარებით ნაკლები —
ხმელეთზე.
• 4. ხმელეთის მოლუსკებით განსაკუთრებით
მდიდარია საქართველო (გვხვდება დაახლოებით
230 სახეობა და ქვესახეობა).
• 5.სხეული ნიჟარითაა დაფარული,თუმცა არიან
ისეთებიც,რომლებსაც ნიჟარა არა აქვთ
38. ვაზის ლოკოკინა
• 1.აქვს სპირალურად დახვეული ნიჟარა. მოძრაობის
დროს ნიჟარას ზურგით ატარებს, ხოლო საფრთხის
ან არასასურველი გარემო პირობების დროს ნიჟარაში
იმალება.
• 2. ნიჟარა ცხოველთან ერთად იზრდება და იხვევა.
ნიჟარის ზომამ შესაძლოა მიაღწიოს 60 მმ-ს, ხოლო
წონამ 30 გრამს. ცოცხლობს 5-7 წელს.
• 3. გავრცელებულია ხმელთაშუა ზღვის და შავი
ზღვის ქვეყნებში. საქართველოში ხშირია,
განსაკუთრებით ადამიანის საცხოვრებელთან ახლოს
(ბაღებში, პარკებში, ეზოებში). ვაზის ლოკოკინა
საკვებად გამოიყენება და დელიკატესად ითვლება.
43. გამოყენება
1. ვაზის ლოკოკინა" რომში ლეგიონერებს ლაშქრობისას ისე დაჰქონდათ,
როგორც ქართველებს - ჩურჩხელა. განსაკუთრებული გემოს მისაღებად
კი რომაელები ლოკოკინებს სხვადასხვა ბალახით კვებავდნენ. მათ
მასობრივად ამრავლებდნენ გერმანელი ბერები და მარხვაში
მიირთმევდნენ. ამჟამად ვაზის ლოკოკინაზე დიდი მოთხოვნაა
ესპანეთში, იტალიაში, საფრანგეთში, ბელგიასა და შვედეთში.
საქართველოში კი მას მესხეთ-ჯავახეთში მცხოვრები კათოლიკეები
გეახლებიან..
2. ნოყიერ ხორცში ცილა ერთი მესამედით მეტია, ვიდრე ქათმის
კვერცხში. მასში უხვადაა ვიტამინები, მიკროელემენტები,
ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებები. მისგან ასამდე კერძი კეთდება
და დელიკატესად ითვლება. იყენებენ ფარმაცევტებიც: ინგლისში მისგან
მზადდება ეფექტიანი მატონიზებელი, ხანგრძლივად
მოქმედი ექსტრაქტი, რომლის ერთ დოზას 1000 ლოკოკინა სჭირდება
3. ლოკოკინის ლორწოს რეგულარულ გამოყენებას შეუძლია კანს დაუბ-
რუნოს ტონუსი, მოაშოროს პიგმენტური ლაქები და ნაოჭები, გააუმჯო-
ბესოს სისხლის ცირკულაცია და ფაქტობრივად, უკვალოდ გააქროს ია-
რები.
47. კალმარები (ლათ. Teuthoidea) — თავფეხიანი მოლუსკების ქვერიგი ათფეხიანთა
რიგისა. მათი უმრავლესობის სხეულის სიგრძე 0,25-0,5 მ აღწევს. არიან გიგანტებიც.
კალმარებს წაგრძელებული, ტორპედოსებრი სხეული აქვთ. სწრაფად მოძრაობენ.
წყლიდან 7 მ სიმაღლემდე შეუძლიათ ამოხტომა. აქვთ კარგად განვითარებული
ფარფლები, 10 საცეცი (ანუ „ხელები“), დიდი თვალები. ბინადრობენ წყლის
სიღრმეში.
48. გიგანტური კალმარები ოკეანეში დაახლოებით 5კმ-ის
სიღრმეზე ცხოვრობენ. ისინი სიგრძეში საცეცებიანად
20მ-ს აღწევენ, თვალები კალათბურთის ბურთის ხელა
აქვთ, ორი უგრძესი საცეცით საკვებს იჭერენ და პირამდე
მიაქვთ
51. ტერედო, გემის ჭია — ზღვის ორსაგდულიანი მოლუსკები. იისმაგვარი
სხეული აქვს, წინა ნაწილი დაფარულია ორსაგდულიანი პატარა ნიჟარით,
რითაც ხვრეტს ხის ნაწილებს. სახლდება გემის ხის ფსკერზე,
ჰიდროტექნიკურ ნაგებობზე, აკეთებს მათში სავალ გზებს, რითაც
საგრძნობი ზიანი მოაქვთ
59. ობობასნაირები-(Arachnoidea)
• 1.ობობასნაირთა სხეული 0,1 მმ — 17 მმ აღწევს.
• 2. გაყოფილია თავმკერდად და მუცლად,
იშვიათად შერწყმულია (ტკიპები). 3.ოთხი
წყვილი კიდური აქვს
• 4.სუნთქავენ ტრაქეებით ან ფილტვებით,
იშვიათად ორივეთი.
• 5.აქვთ სააბლაბუდე და შხამიანი ჯირკვლები
• 6. არ გააჩნიათ ულვაშები.
• 7. ობობასნაირების კლასში შედის: ობობების,
მორიელების და ტკიპების რიგები.
62. შავი ქვრივი: ყველაზე შხამიანი ობობა, რომლის ნაკბენი 15-ჯერ
უფრო ძლიერია, ვიდრე ჩხრიალა გველის და სერიოზული
უსიამოვნებების მოტანაც შეუძლია.ეს არის სინამვილეში ობობა
კარაკურტი,მაგრამ ასე მხოლოდ ეძახიან მამრ ობობას, ხოლო
მდედრს ვიცნობთ “შავი ქვრივი”-ის სახელით, რადგან
საქორწილო რიტუალის შემდეგ მდედრი კლავს და შეექცევა
მამრს.
64. მორიელები-(Scorpiones)
• ცნობილია მორიელების 1500-ზე მეტი სახეობა,
რომლებიც ძირითადად ტროპიკებში ან სხვა
თბილ ადგილებში ბინადრობენ.
• ყველაზე დიდი
მორიელი გვინეაში გავრცელებული ე. წ.
„იმპერატორი“, რომლის სიგრძე 180 მმ-ს აღწევს.
უმცირესი მორიელის სიგრძე 13 მმ.
• საქართველოში გავრცელებულია დასავლეთით-
მეგრული მორიელი,აღმოსავლეთით-ჭრელი
მორიელი
66. ამ მორიელმა თუ გიკბინა სიკვდილი რამდენიმე წამში
მოგიახლოვდებათ! ყვითელი მორიელი ცოცხლობს 5
წელს და იგი შეიძლება გაიზარდოს 11.5 სმ სიგრძეში .ის იკვებება
მწერებით!
ანალიტიკოსებმა დაამტკიცეს რომ ამ შხამისგან შეიძლება წამლის
დამზადება! ეს მორიელი უდაბნოებში და ტყეებშია. ის იმალება
პატარა ხვრელებში ან ქვების ქვეშ!
68. მწერები-(ლათ. Insecta)
• 1.სხეული შედგება:თავი,მკერდი და მუცელი
• 2.აქვთ ორი ულვაში
• 3. სამი წყვილი ფეხი
• 4.ორი წყვილი ფრთა
• 5.რთული თვალი
• 6.კარგად განვითარებული ყნოსვა,სმენა,მხედველობა
• 7. საჭმლის მომნელებელი აპარატი შედგება წინა, შუა და უკანა ნაწლავისაგან. წინა
ნაწლავში არჩევენ ხახას, საყლაპავ მილს, ჩიჩახვს და მღეჭვ კუჭს.
მასთანდაკავშირებულია სანერწყვე ჯირკვლები. შუა ნაწლავის აგებულება კვების
ხასიათზეა დამოკიდებული. უკანა ნაწლავს ეკუთვნის მსხვილი და სწორი ნაწლავი.
• 8. გამომყოფი ორგანოებია მალპიგის მილაკები
• 9. სუნთქავენ ტრაქეებით
• 9. სისხლის მიმოქცევის სისტემა ღიაა. შედგება მილაკისებრი გულისა და მოკლე
აორტისაგან.
• 10. ნერვული სისტემა შედგება ხახისზედა ნერვული კვანძის ანუ თავის ტვინის,
ხახის ქვედა ნერვული კვანძისა და მუცლის ნერვული ძეწკვისაგან.
• 11.ახასიათებთ რთული ქცევა.
• 12.მწერები სქესობრივად მრავლდებიან..
73. • მწერების უფრო მეტი ნაირსახეობა არსებობს, ვიდრე
სიცოცხლის ყველა სხვა ფორმა ერთად აღებული. სახელი
ჯერჯერობით ერთ მილიონ სახეობას შეარქვეს, თუმცა
ვარაუდობენ, რომ სახეობათა როცხვი ათი მილიონით
მეტია. რაც განპირობებულია მწერების მცირე ზომითა და
სწრაფად გამრავლების უნარით.
• მათი მყარი, წყალგაუმტარი, დრეკადი გარეგანი ჩონჩხი
წარმატების კიდევ ერთი საწინდარია, ეს ჩონჩხი მწერებს
საშუალებას აძლევს იცხოვრონ ყველგან, ღია ზღვის გარდა.
• გარეგანი ჩონჩხის ერთდერთი ხარვეზი ისაა, რომ მწერთან
ერთად არ იზრდება. ამიტომ მწერს ზრდისას საკუთარი
ჩონჩხის გადაგდება უწევს.
• მწერების უმეტესობა სიგრძში 25 მილიმეტრზე ნაკლებია.
ყველაზე პატარა მწერი სიდიდით ნემსის წვერის
მეოთხედია, ყველაზე დიდი კი ადამიანის ხელს ბევრად
აღემატება. მწერის ზომა შეზღუდულია მისი გარეგანი
ჩონჩხით, რომელსაც მხოლოდ მცირე ზომის სხეულის ატანა
შეუძლია.
