2. წითელი წიგნი — იშვიათ და გადაშენების პირას
მისულ მცენარეთა და ცხოველთა სახეობების სია,
მათი თანამედროვე მდგომაორების მოკლე
დახასიათებით.
IUNC
საქართველოსაც
3. საქართველოში გადაშენების საფრთხის წინაშე
მყოფ სახეობებს იცავს სახელმწიფო, შესაბამისი
კანონმდებლობით 2003 წელს მიღებულ იქნა
საქართველოს კანონი
• ამჟამად დედამიწაზე გამოყოფენ ბიოლოგიური
მრავალფეროვნების 25 "ცხელ წერტილს". მათ
შორისაა საქართველო. საქართველოში
ბიომრავალფეროვნებაზე მოქმედი
საფრთხეებიდან აღსანიშნავია:
• 1.ბრაკონიერობა
• 2. ტყის მასივების გაჩეხვა
• 3. გადაჭარბებული ძოვება
• 4. მცენარეთა და ცხოველთა სახეობებით
უკანონო ვაჭრობა
• 5. თევზის რესურსების გადამეტებული მოპოვება
• 6.მდინარეებისა და წყალჭარბი სავარგულების
დაბინძურება.ა.
4.
5. სახეობებს მიენიჭათ შემდეგი კატეგორიები:
• 1.გადაშენებულად“ (EX) ითვლება ცხოველი, როცა ამ სახეობის
ინდივიდი ბუნებაში 5 წლის განმავლობაში არ
არის დაფიქსირებული.
• 2.„ბუნებაში გადაშენებული“ (EW), რაც აერთიანებს იმ სახეობებს,
რომლებიც მხოლოდ ტყვეობაში, მაგ: ზოოპარკებშია შემორჩენილი.
3.„კრიტიკული საფრთხის წინაშე მდგომი“ (CR) - ის სახეობებია,
რომლებიც გადაშენების ძალიან მაღალი საფრთხის წინაშე დგანან და
უმოკლეს ვადაში ემუქრებათ გაქრობა.
• 4. - „გადაშენების პირას მყოფი“ (EN) - ეს არის სახეობები, რომლებიც
გადაშენების მაღალი საფრთხის წინაშე იყოფებიან და უახლოეს
მომავალში ემუქრებათ გაქრობა.
• 5.„მოწყვლადი“ (VU) - გადაშენების მაღალი საფრთხის წინაშე მდგარი
სახეობებია და მათაც ემუქრებათ გაქრობა, თუმცა არა მოკლე დროში.
• 6.„საფრთხესთან ახლოს მყოფი“ (NT) - სახეობები, რომლებიც მალე
შეიძლება აღმოჩდნენ საფრთხის წინაშე.
• 7. - ეროვნულ დონეზე გადაშენებულის სტატუსი (RE)
6. • საქართველოს ფაუნიდან 141 სახეობა შეტანილია წითელ
ნუსხაში. აქედან:
- 11 სახეობას მინიჭებული აქვს კრიტიკულ საფრთხეში
მყოფის სტატუსი (CR)
- 32 სახეობას - საფრთხეში მყოფი სტატუსი (EN)
- 5 სახეობას - ეროვნულ დონეზე გადაშენებულის სტატუსი
(RE)
- 93 სახეობას მინიჭებული აქვს მოწყვლადის კატეგორია
(VU).
საქართველოს ფლორიდან 56 სახეობაა შეტანილი წითელ
ნუსხაში, საიდანაც:
- 36 სახეობას მინიჭებული აქვს მოწყვლადის (VU) სტატუსი
- 18 სახეობას საფრთხეში მყოფის (EN) სტატუსი, ხოლო
- 2 სახეობას კი კრიტიკულ საფრთხეში მყოფის სტატუსი
(CR)
7. საქართველოს წითელ ნუსხაში 52
ფარულთესლოვანი მცენარეა
შეტანილი
საკმლის ხე, კევის
ხე, საღსაღაჯი (ლათ. Pistacia mutica,
Pistacia atlantica) — ზაფხულ-მწვანე
ხე ფსტის გვარისა. იშვიათი რელიქტური
ჯიშია. მისი სიმაღლე 2-10 (15) მ აღწევს.
აქვს ფართოდ გადაშლილი და ხშირად
მიწის პირამდე ჩამოსული მომრგვალო
ვარჯი.
ყვავილობს აპრილში, ფოთლების გამოტ
ანამდე. ნაყოფი სექტემბერ-
ოქტომბერში მწიფდება.მისი მერქანი
გამოიყენება
ჩუქურთმებისთვის.(მოწყვლადის
სტატუსი)
8. ქართული ზამბახი
ზამბახი (ლათ. Iris) —
მცენარეთა გვარი ზამბახისებრთა ო
ჯახისა. მრავალწლოვანი ფესურიან
ი ბალახია. აქვს ხმლისებრი,
იშვიათად ხაზური ფოთლები და
დიდი, თეთრი, კაშკაშა იისფერი,
ლურჯი ან ყვითელი ყვავილები, 3-
წახნაგოვანი მრავალთესლიანი
კოლოფი ნაყოფი.ენდემური
სახეობაა.(გადაშენების საფრთხის
წინაშე მყოფის სტატუსი)
9. კოლხური ბზა
კოლხური ბზა (ლათ. Buxus colchica)
— მცენარე ბზისებრთა ოჯახისა.
მარადმწვანე ბუჩქნარი ან ხეა.
სიმაღლე 9-10 მ. აქვს
სწორმდგომი ღერო, რომელიც
დაფარულია მომკრთალო-
მოყვითალო ქერქით.
ნორჩი ყლორტი ოთხწახნაგაა.
რელიქტური
სახეობაა.(გადაშენების
უკიდურესი საფრთხის წინაშე
მყოფის სტატუსი)
10. ძელქვა
ძელქვა (ლათ. Zelkova) —
ფოთოლმცვივანი
.მცენარეთა გვარი თელისებრთა ოჯახის
ა. ხეებია, რომელთა სიმაღლე 40
მ, დიამეტრი 3 მ აღწევს.სახელწოდება
ძელქვა ქართული სიტყვის-“ძელისა“ და
“-ქვის“-შეერთებით არის
შედგენილი,რაც მისი მერქნის
გამძლეობაზე მეტყველებს.
11. 15 მილიონი წლის წინანდელი ტყე –
ქვაში.იგი შეტანილია წითელ წიგნში
12. • გოდერძის უღელტეხილზე, ბათუმი-ახალციხის
საავტომობილო გზის გასწვრივ, თუ კარგად
დააკვირდებით, მარაოსებურად გაშლილ პალმებსაც
შეამჩნევთ, ნახევარი მეტრი სიგრძის ფოთლები;
ასევე ქაფურის ხეებს, დაფნებს, რომელთა მსგავსი
დღეს სამხრეთ იაპონიასა და აფრიკის დასავლეთით
– კანარის კუნძულებზე გვხვდება;
გვიმრისნაირებიდან კი ისეთ სახეობებს, რომლებიც
მხოლოდ ინდოეთსა და სამხრეთ ჩინეთში ხარობენ;
აქვეა ლეღვი, ხეჭრელი, მუხა, ტირიფი, ნეკერჩხალი,
ფიჭვისებრნი – სულ ოთხმოცამდე ჯიშის მცენარე…
ეს ყველაფერი დღეს გაქვავებულია და ამ
ადგილამდე ირგვლივ მხოლოდ სუბალპური
მდელოებია. 10-15 მილიონი წლის წინ კი, აქ თბილი
ჰავისა და ხშირი წვიმის გამო სუბტროპიკულ ტყეებს
თითქმის გაუვალს ხდიდა ლელი, ლაქაში, გვიმრები
და ბუჩქნარი.
•
