quTaisis akaki wereTlis saxelmwifo universiteti maia qobulaZe
quTaisis akaki wereTlis saxelmwifo universiteti maia qobulaZe
quTaisis akaki wereTlis saxelmwifo universiteti maia qobulaZe
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
F<br />
<strong>quTaisis</strong> <strong>akaki</strong> <strong>wereTlis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><br />
<strong>universiteti</strong><br />
humanitarul mecnierebaTa fakulteti<br />
<strong>maia</strong> <strong>qobulaZe</strong><br />
arCil sulakauris mxatvruli proza<br />
(literaturuli ostatobis sakiTxebi)<br />
10.01.01. - qarTuli literatura<br />
disertacia filologiis doqtoris<br />
K akademiuri xarisxis mosapoveblad<br />
samecniero xelmZRvaneli: sruli profesori<br />
quTaisi<br />
2009<br />
avTandil nikoleiSvili<br />
- 1 -
Sinaarsi:<br />
Sesavali ---------------------------------------------------------------------------------------- 2<br />
Tavi I - arCil sulakauri II msoflio omisSemdgomi<br />
literaturuli Taobis warmomadgeneli ----------------------------------- 17<br />
Tavi II - realur da irealur samyaroTa urTierTmimarTebisaTvis<br />
arCil sulakauris prozaSi ------------------------------------------------------- 28<br />
Tavi III - arCil sulakauris prozis ZiriTadi problemebi:<br />
A a) daxSuli sivrcis - aqvariumis Tema ------------------------------------------------ 46<br />
b) omis Tema ------------------------------------------------------------------------------------------- 67<br />
g) `akrZaluli warsulis~ asaxva -------------------------------------------------------- 83<br />
Tavi IV - arCil sulakauris prozis poetikis zogierTi sakiTxi -------- 98<br />
daskvnebi -------------------------------------------------------------------------------------- 140<br />
gamoyenebuli literatura ----------------------------------------------------------- 154<br />
- 2 -
Sesavali<br />
arCil sulakauri XX saukunis qarTuli mwerlobis erT-erTi Tval-<br />
saCino warmomadgenelia. igi mravalmxrivi Semoqmedi gaxldaT. amis<br />
dasturia misi SesaniSnavi poeturi krebulebi, moTxrobebi, romanebi. man<br />
Tavisi ganumeorebeli wvlili Seitana sabavSvo literaturis<br />
ganviTarebaSic. a. sulakauri publicisturi werilebiTac aqtiurad<br />
exmaureboda Tavisi drois saWirboroto sakiTxebs. aRsaniSnavia, agreTve,<br />
misi moRvaweoba rogorc dramaturgisa da kinoscenaristisa. iyo Jurnal<br />
`mnaTobis~ redaqtori. sadisertacio naSromSi, rasakvirvelia,<br />
SeuZlebelia mwerlis Semoqmedebis yvela aspeqtze yuradRebis<br />
gamaxvileba. am SemTxvevaSi vexebiT mxolod mxatvrul prozas, romelic,<br />
Cveni dakvirvebiT, yvelaze metad warmoaCens arCil sulakauris<br />
literaturul SesaZleblobebs.<br />
a. sulakauris Taobis literaturuli moRvaweobis dasawyisi II<br />
msoflio omis Semdgom wlebs daemTxva. es iyo dro, rodesac mravalero-<br />
van sabWoTa literaturaSi gabatonebuli iyo yalbi ideebi da paTetika.<br />
WeSmarit mwerals suls uxuTavda ideologiuri marwuxebi. aRsaniSnavia<br />
is garemoeba, rom a. sulakaurma Tavis SemoqmedebaSi scada daerRvia<br />
cenzuriT dakanonebuli literaturuli kanonebi, gaeTavisuflebina qar-<br />
Tuli proza ideologiiT nakarnaxevi Temebisagan, uari eTqva moTxrobaSi<br />
manamde arsebul adamianis stereotipuli saxis tradiciul asaxvaze.<br />
mwerlis erT-erTi did damsaxurebad, swored, is unda miviCnioT, rom Ta-<br />
visi aseTi stiluri da saazrovno poziciiT, man, sxvebTan erTad, mianiS-<br />
na axali prozis Seqmnis aucileblobaze.<br />
xSirad, roca weren a. sulakauris Semoqmedebis Sesaxeb, masze<br />
saubars iwyeben kiTxviT: poeti Tu prozaikosi? `sakiTxavia vin ufro me-<br />
tad Warbobs arCil sulakaurSi - poeti Tu prozaikosi? erTi ki cxadia:<br />
igi SesaniSnavi mesityvea qarTuli mwerlobisa. misi Semoqmedeba wrfelia<br />
da dafiqrebuli, sicocxlisa da adamianebis siyvaruliT aRsavse, boro-<br />
tebis TavxedobiT SeZruli da mis winaaRmdeg amxedrebuli, Tavisi<br />
kuTxis mTebs mowyvetili da masTan miaxloebuli, sworedac rom<br />
miaxloebuli Tavisi SemoqmedebiTi mrwamsiT. arCil sulakauri xom is<br />
- 3 -
Semoqmedia, romlis wakiTxvac xSirad enatreba xolme kacs"<br />
(`literaturuli saqarTvelo~, 2004 w. 22. V)<br />
sadisertacio naSromSi SevecdebiT, SeZlebisdagvarad, movixmoT is<br />
poeturi striqonebic, romlebic erTgvari gzamkvlevis rols<br />
Seasruleben a. sulakauris zogierTi mxatvruli nawarmoebis ideur-<br />
mxatvruli Canafiqris ukeT Sesacnobad.<br />
a. sulakauris prozas mkiTxvelis yuradReba arasodes moklebia. misi<br />
Semoqmedebis garSemo yovelTvis azrTa sxvadasxvaoba da Widili iyo da<br />
aris. mwerlis Semoqmedebis aqtualobaze metyvelebs is faqtic, rom dRe-<br />
sac, Tanamedrove literaturul kritikaSi ar neldeba interesi a. sula-<br />
kauris prozis mimarT. sadisertacio naSromSi, miznad davisaxeT<br />
Segveswavla, Tu rogor aris gamovlenili a. sulakauris nawarmoebebSi<br />
asaxuli sinamdvilisa da warmosaxulis urTierTkavSiri, maTi<br />
monacvleoba, simbolur_saxeobrivi azrovneba; rogor aris mxatvrulad<br />
xorcSesxmuli e. w. ,,akrZaluli warsulis", totalitaruli <strong>saxelmwifo</strong>s<br />
mier udanaSaulod dasjil adamianTa cxovrebis Tema; specialuradaa<br />
msjeloba im siaxleTa Sesaxeb, romelnic mweralma omis Temaze<br />
dawerili moTxrobebiT daamkvidra qarTul literaturaSi. naSromSi<br />
dakvirvebis sagnadaa qceuli, agreTve, a. sulakauris stilisa da<br />
personaJTa gansaxovnebis mravali sakiTxi, riTac mweralma, Tavisi<br />
Taobis sxva warmomadgenlebTan erTad, Tavis droze mianiSna axali<br />
prozis Seqmnis aucileblobaze.<br />
a. sulakaurma samwerlo asparezze gamoCenisTanave qarTuli kritikis<br />
didi daintereseba gamoiwvia. SemoqmedebiTi moRvaweoba man poeziiT da-<br />
iwyo da araerTi SesaniSnavi lirikuli nawarmoebi Seqmna. mogvianebiT ga-<br />
moqveynda misi prozauli nawarmoebebic; Tumca a. sulakaurma qarTveli<br />
mkiTxveli Semdegac mravaljer gaaxara poeturi krebulebiT. a. sulakau-<br />
ris poeziidan prozaSi `gadasaxlebas" kritikosi o. paWkoria ase xsnis:<br />
`poezias ganudga maSin, roca Seicno, rom leqsis struqturaSi prozis<br />
intonacia da TvalTaxedva Seaqvs, roca TviT metaforam icvala saxe, igi<br />
ganviTarda im mimarTulebiT, romelic proziT mTavrdeba, maSin SeigrZno,<br />
rom dadga prozaSi migraciis aucilebloba" (paWkoria 1974: 37).<br />
- 4 -
gansxvavebuli azri aqvs am viTarebis Sesaxeb g. gverdwiTels: `Cem-<br />
Tvis Znelia imis Tqma, Tu ra `SeigrZno" an `Seicno" poetma Semoqme-<br />
debiTi biografiis ama Tu im etapze - wers igi, - me piradad msgavs<br />
STabeWdilebas sulac ar aRmiZravs, piriqiT, sruliad sawinaaRmdego<br />
azrs ganmimtkicebs iseTi SesaniSnavi, Rrmad lirikuli leqsebi, rogo-<br />
rebicaa `me SenTvis minda algeTis Wala", `alaznis velze ise Ramdeba";<br />
`pirveli Tovli"; `me Tan movitan aragvis sunTqvas"... gansakuTrebiT ki<br />
Tanamedrove qarTuli poeziis erT-erTi mSveneba `gonio", romlebic ar-<br />
Cilma, swored, pirveli moTxrobis gamoqveynebis win, 1955-56 wlebSi dawe-<br />
ra, ara mgonia poeturi krizisis mimaniSneblad SeiZleboda mieCnia Tavad<br />
avtors, Tu nebismier mkiTxvels" (gverdwiTeli 1985: 155). a. sulakauris<br />
mier 60-ian wlebSi Seqmnili maRalpoeturi nimuSebi da ufro gviandel<br />
leqsebic adastureben, rom Semoqmedi Tavis niWs Tanabrad avlens ro-<br />
gorc prozaSi, aseve poeziaSi. a. sulakauris nawarmoebebze dakvirvebam<br />
TvalnaTliv dagvanaxa, rom es iyo niWieri mwerlis mier Zalebis mo-<br />
sinjva gansxvavebul JanrSi. Tavisi SemoqmedebiTi gzis dasawyisSi aseTi<br />
Ziebani ar iyo damaxasiaTebeli mxolod a. sulakaurisaTvis.<br />
60-iani wlebis dasawyisidan qarTul mwerlobaSi erTi sagulisxmo<br />
tendencia gamoikveTa. cnobilma poetebma aqtiurad daiwyes prozauli<br />
Txzulebebis gamoqveyneba. n. dumbaZem, a. sulakaurma, o. WilaZem, T. Wila-<br />
Zem da sxva Zveli da axali Taobis saxelmoxveWilma poetebma mravali<br />
SesaniSnavi prozauli nawarmoebi Seqmnes. `am process hqonda Tavisi lo-<br />
gika, gamarTleba da safuZveli, - werda g. gaCeCilaZe - es iyo 60-iani<br />
wlebis dasawyisi. am drois kritikas rom Tvali gadavavloT, vnaxavT,<br />
rom iq xSirad meordeba azri JanrTa urTierTSerwymis Taobaze. aRiniS-<br />
neba, rom poeziaSi sul metad ikavebs adgils cxovrebiseuli detalis,<br />
faqtis mniSvneloba, xolo prozaSi - poeturobis momenti" (gaCeCilaZe;<br />
literaturuli saqarTvelo, 1986). sainteresoa imdroindeli literatu-<br />
ruli procesis amgvari Sefaseba, radgan udavoa, rom es periodi Cvens<br />
mwerlobaSi garkveul literaturul RirebulebaTa gadafasebisa da ama-<br />
ve dros axali Temebisa da ganwyobilebebis damkvidrebiT xasiaTdeba.<br />
qarTuli mwerloba msoflio literaturaSi mimdinare axali procesebis<br />
kvaldakval miiswrafoda gansxvavebul movlenaTa adeqvaturi analizisa<br />
- 5 -
da gansjisaken - daiwyo prozis Taviseburi inteleqtualizacia. am amoca-<br />
nebis gadaWrisaTvis prozas, poeziasTan SedarebiT, mxatvruli<br />
gansaxovnebis ufro mravalferovani saSualebani aRmoaCnda.<br />
swored, am periodSi Seiqmna a. sulakauris moTxrobebi da romanebi.<br />
qarTuli kritikuli azrovneba dadebiTad gamoexmaura a. sulakauris<br />
prozaul Txzulebebs. iyo, agreTve, uaryofiTi Sefasebebic. a. sulakau-<br />
ris prozis Sesaxeb werdnen kritikosebi: g. kankava (kankava: mnaTobi, 1959),<br />
g. gverdwiTeli (gverdwiTeli: `mnaTobi", 1966; `mnaTobi", 1981; ciskari,<br />
1962;), a. nikoleiSvili (nikoleiSvili: gaz. `quTaisi", 1973), s. caiSvili<br />
(caiSvili: 1990), g. margvelaSvili (margvelaSvili: mnaTobi, 1977), i.<br />
amirxanaSvili (amirxanaSvili: `literaturuli saqarTvelo", 1985), o. paW-<br />
koria (paWkoria: `ciskari", 1974; mnaTobi, 1958), p. koiSi (koiSi: `literatu-<br />
ruli saqarTvelo", 1981), r. miSvelaZe (miSvelaZe: kritika, 1973), g. xuxaS-<br />
vili (xuxaSvili: `mnaTobi", 1971), g. gaCeCilaZe (gaCeCilaZe: `literaturu-<br />
li saqarTvelo", 1986), n. jantiSvili (jantiSvili: kritika, 1985; Tsu Sro-<br />
mebi, 1984; Tsu Sromebi, 1987 ), g. asaTiani (asaTiani: 1977) e. barTaia (bar-<br />
Taia: gaz. `axalgazrda komunisti", 1979) da sxvebi.<br />
kritikosi g. margvelaSvili aRniSnavda: `arCil sulakaurma ukanaskne-<br />
li wlebi upiratesad prozis dargSi intensiur muSaobas miuZRvna. or-<br />
mocdaaTiani wlebis Suagulidan moyolebuli misi poeturi proza, SeiZ-<br />
leba iTqvas, qarTuli novelis, moTxrobis Tu romanis JanrTa axali ga-<br />
mococxlebisa da gadaxalisebis mauwyebeli Tavfurceli gaxda. am dros<br />
ukve sakmaod cnobili poeti saqveynod ganTqmul prozaikosad mogvevlina<br />
da misma Semoqmedebam qarTul Teatrsa da kinematografiasac Semata ma-<br />
cocxlebeli Zala. magram is iSviaTi Tu Zunwi poeturi striqonebi, ro-<br />
melTac arCil sulakauri drogamoSvebiT gamouCens xolme mkiTxvels, na-<br />
tifi poeturi kulturiT, daxvewili gemovnebiT da, Tu SeiZleba ase iT-<br />
qvas, Taviseburi `sabWoTa evropeizmiT" gamoirCeva" (margvelaSvili: mna-<br />
Tobi, 1977). Txrobis gamoxatvis originalurma stilma da formam warmoa-<br />
Cina a. sulakauri, rogorc uaxlesi qarTuli mwerlobis TvalsaCino war-<br />
momadgenli. misi nawarmoebebis aqtualurma Temam, personaJTa xatvis ori-<br />
ginalobam, azrTa sxvadasxvaoba gamoiwvia maSin qarTulsa Tu rusul<br />
presaSi. `Tu romelime qarTvelma prozaikosma, jer kidev axalgazrdam, -<br />
- 6 -
werda kritikosi e. barTaia - qarTul prozaSi mosvlisTanave Semoitana<br />
siaxle, es arCil sulakauris mimarTac iTqmis. Tu vinmes qarTul proza-<br />
Si didi sikeTe uSualod unaxavs da Semdeg gaumdidrebia kidec igi Tavi-<br />
si niWisa da Sromis wyalobiT, a. sulakauria; magram arc isaa gasakviri<br />
da saCoTiro, Tu romelime maTgans dasavleT evropuli literatura<br />
daexmara mxatvruli gamosaxvis ZiebaSi~. arCil sulakaurma jer kidev po-<br />
etma, xolo Semdeg rogorc prozaikosma, erovnul tradiciebze aR-<br />
zrdilma Semoqmedma, Tavisi Tanamedrove qarTveli mwerlebis msgavsad,<br />
Cveni da ucxouri literaturis saunjidan akriba yvelaze saukeTeso fe-<br />
rebi da am ferebiT aaelvara Tavisi poeturi tiloebi" (barTaia: `axal-<br />
gazrda komunisti", 1979).<br />
a. sulakauris pirovnebas mravali gamorCeuli Tviseba moamadla gan-<br />
gebam: igi iyo niWieri Semoqmedi, qarTuli sazogadoebrivi cxovrebis aq-<br />
tiuri monawile. is zneobrivi maqsimalizmi, romliTac mTlianadaa gam-<br />
sWvaluli a. sulakauris Semoqmedeba, misi, rogorc mwerlis, cxovrebis<br />
wesi da Sinagani Tviseba iyo. amitomacaa, rom mis mier daxatuli gmirebi<br />
ZiriTadad zneobrivi siwmindisa da sulieri sifaqizis damkvidrebisaken<br />
iswrafvian.<br />
sainteresoa slovaki mwerlis p. koiSis mier a. sulakauris Semoqme-<br />
debis Sefaseba: `mkiTxveli, albaT, SeamCnevda, rom teqstSi ar aris<br />
xelovnuri midgoma garesamyarosadmi, ucxoa cxovrebis esTetizacia, teq-<br />
stis metaforaTa da sxva samkaulebiT morTulobas bunebrivi elferi<br />
sdevs Tan. avtoris lirizmi missave azrovnebaSia, missave msoflSeg-<br />
rZnebaSia; e. i. msoflio aRqmasa da cxovrebiseul lirizmSia; magram<br />
cxovrebiseul silamazes am SemTxvevaSi lamazi bafTis funqcia ki ar<br />
akisria, aramed gmirTa saqcielisa da grZnobebis esTetizacia" (koiSi:<br />
`literaturuli saqarTvelo", 1981).<br />
mwerlis SemoqmedebaSi urbanistuli azrovneba da msoflmxedveloba<br />
erwymis da gansakuTrebul iers aniWebs moTxrobebSi aRweril zRaprul-<br />
romantikul garemos. pirobiToba, miTosuri saxeebi da maTi reminescen-<br />
ciebi SeiZleba yovelTvis ar iyos erTnairi mxatvruli Rirebulebisa,<br />
samagierod, yovelive es, rogorc mwerlis stilis ZiriTadi Tavi-<br />
sebureba, misi originaluri mxatvruli samyaros safuZvelia. Tbilisi,<br />
- 7 -
mtkvari, CuRureTis ZvelTaZveli ubani iyo is zRapruli garemo, sadac<br />
SeigrZno da Seiyvara a. sulakaurma samyaro. mwerali romanebisa da<br />
moTxrobebis Tematikad qalaquri yofis suraTebs, kerZod, Tbilisis<br />
Zveli da axali cxovrebis dapirispirebas, am konfliqtiT gamowveul<br />
adamianTa sulieri gancdebis Cvenebas, irCevs. Gg. gverdwiTeli am<br />
viTarebis Sesaxeb aRniSnavs: `arCil sulakauris Semoqmedeba erT-erTi<br />
saukeTeso nimuSia imisa, Tu rogor SeiZleba bednierad iyos Serwymuli<br />
erTmaneTSi mwerlisa da mxatvris niWi. mwerlis saocrad detaluri da<br />
naTeli vizualuri xedvis Tu xatvis gamo sulakauris moTxrobebis<br />
mkiTxveli Tavs Sinaur garemoSi grZnobs. Cven vxedavT ara marto quCebsa<br />
da saxlebs, ezoebsa da aivnebs mtkvris mRvrie dinebas Tu mis riyes,<br />
wisqvilebsa Tu duqnebs, aramed iseT detalebsac ki, rogoricaa cacxvis<br />
xeebi, WiSkrebi, xis kibeebi, ufro metic, TiTqmis imasac ki vxedavT, Tu<br />
romel kibes an aivans sad romeli rgoli amovardnia” (gverdwiTeli:<br />
`mnaTobi", 1981). arCil sulakauri maZiebeli, axlis damkvidrebisaken<br />
mimswrafi mwerali iyo. Mman igrZno ra qarTuli literaturis<br />
ganaxlebis aucilebloba, Seecada Tavisi SesaZleblobebi moesinja<br />
mwerlobis sxvadasxva JanrSi.<br />
`moxda ise, rom is yovelTvis ramdenime nabijiT uswrebda win lite-<br />
raturis ganviTarebas" - werda g. asaTiani (asaTiani 1977: 122). kritikosis<br />
es sityvebi Taviseburi Sefasebac iyo Semoqmedis ganvlili gzisa.<br />
cxadia, arsebuli sinamdvilisa da cxovrebis sxvadasxva Janris<br />
saSualebiT - lirikul leqsad an mxatvrul tilod, gardasaxva, origina-<br />
luri xedvisa da azrovnebis Semoqmeds SeuZlia. aseTi iyo a. sulakauri.<br />
i. amirxanaSvili maRal Sefasebas aZlevs mwerlis beletristikas da<br />
aRniSnavs, rom: `a. sulakauri erTia im qarTvel prozaikosTa Soris, ro-<br />
melnic gmiris moralur-zneobriv saxes sagangebod CauRrmavdnen. mis<br />
prozaSi sevdiani ambavi Rrmad Cagvafiqrebs da salaRobo TavSesaqcevi<br />
detalebisaTvis adgilis ar tovebs" (amirxanaSvili:, `literaturuli sa-<br />
qarTvelo", 1985).<br />
a. sulakauris moTxrobebis personaJTa sulier samyaros Sesaxeb isev<br />
e. barTaia davimowmoT. kritikosma swori axsna mouZebna mwerlis perso-<br />
naJTa qcevebis motivacias: `a. sulakauris novelebSi saerTod movlenebis<br />
- 8 -
ganviTarebas ar eqceva imdeni yuradReba, ramdenadac gmirTa fsiqologi-<br />
ur analizs, misi gmirebis zogadi saxe geografiul garemosac ki scil-<br />
deba da sakacobrio saxeSi gadadis" (barTaia: `axalgazrda komunisti",<br />
1979).<br />
a. sulakauris moTxrobebze msjelobisas TiTqmis yvela kritikosi<br />
erTsulovnad aRniSnavs, rom maTSi aRwerili movlenebisadmi avtoris<br />
mier gamoxatuli emocia-ganwyobilebani gulwrfeli da gulaxdilia, rac<br />
zogjer, avtoris cxovrebiseuli gamocdilebiTac aris nakarnaxebi.<br />
cnobili WeSmaritebaa, rom mTxrobelis saxeSi Tu calkeul personaJebSi<br />
ar SeiZleba davinaxoT mwerlis pirovnebisa da misi cxovrebiseuli de-<br />
talebis igiveoba, magram isic faqtia, rom nawarmoebSi avtoris piradi<br />
gamocdilebac uciloblad aris gamJRavnebuli. `rogorc ar unda warmo-<br />
vidginoT, - werda o. paWkoria - rom mwerali warmosaxul samyaroSi fi-<br />
zikuri pirisagan gaTavisuflebuli Sedis da tkivilis gancdac pi-<br />
robiTia, aris am moTxrobebSi is intonacia, swored tkivilis gancdis<br />
sicxadeSi rom gajerebs. aq is eTikuri sawyisia ganxiluli, saidanac pi-<br />
rovneba da Semoqmedi modis; yovel SemTxvevaSi, gamxelilia igi, ramac<br />
SesaZloa mTeli cxovrebis manZilze gansazRvros kacis zneoba" (paWko-<br />
ria, `ciskari", 1974: 110). a. sulakauris moTxrobebsa da romanebSi - `lu-<br />
ka", `gabo", `mtredebi", `oqros Tevzi", `TeTri cxeni" da sxva movlenebi<br />
ise viTardeba, rom umTavresi xdeba gmiris zneobrivi saxecvlilebis<br />
momenti, romelic xSir SemTxvevaSi mis mkafiod gamoxatul sulier ka-<br />
TarzisTanaa dakavSirebuli.<br />
a. sulakauris beletristika sikeTisa da borotebis Widilis uc-<br />
vlel arszea dafuZnebuli. avtori am or maradiul mxares ar Seiswav-<br />
lis, calke, ganyenebulad ar aanalizebs, magram Txrobas maTi<br />
dapirispirebis CvenebiT emociur daZabulobas sZens. a. sulakauriseuli<br />
gmirebi sikeTis msaxurebi arian. sikeTe maTi arsebobis ganuyofeli Tvi-<br />
sebaa.<br />
WeSmariti mwerloba mZimed satarebeli tvirTia; arada, arc a. sula-<br />
kaurs uvlia erTxel gakvaluli nacnobi gziT. mxedvelobaSi gvaqvs 60-ia-<br />
n wlebSi mimdinare sulieri brZolebi, saerTod, kulturaze,<br />
xelovnebaze oficiozis ideologiuri zewola. mas, rogorc moqalaqes<br />
- 9 -
da mwerals, aRelvebda yvela is zneobrivi problema, romelic qveyanaSi<br />
arsebobda. swamda, rom myari zneobrivi safuZvlebis gareSe erisa da<br />
qveynis winsvla SeuZlebelia; swamda, rom mwerlis sityvas mxolod maSin<br />
aqvs fasi da maSin aRwevs mizans, roca misi sityva da saqme erTia.<br />
albaT, aqedan iRebs saTaves is ukompromisoba da zneobrivi maqsimaliz-<br />
mi, romliTac aRbeWdilia a. sulakauris mTeli Semoqmedeba.<br />
`yoveli misi nawarmoebi, - werda n. dumbaZe - Cvens ymawvilkacobaSi<br />
Cemze raRac sulisSemZvrel idumal da raRac didi aRmoCenismagvar<br />
STabeWdilebas axdenda. maSin Cven yvelani raRacas veZebdiT, raRacis da-<br />
ucxromeli Ziebis survili gvawvalebda, es dalocvili ki idga trial<br />
mindorze da sadac dahkravda bars, yvelgan raRac ganZi, Zvirfasi samkau-<br />
li an mxolod misTvis amosacnobi palimfsesti da etrati amohqonda"<br />
(dumbaZe: `ciskari", 1972).<br />
a. sulakauri yovelTvis daZabulad grZnobda drois majiscemas da<br />
ritms, Taviseburi plastikiT, inteleginturi daxvewilobiT da ucdome-<br />
li gemovnebiT iwyebda Txrobas Tbilisis erTi patara quCidan. mis leq-<br />
sebsa Tu moTxrobebSi mkacrma realizmma TiTqos adgili ar datova<br />
zRaprisaTvis; da mainc, uaRresad realurad aRweril cxovrebiseul su-<br />
raTebSi, urbanistul garemoSi igrZnoba ulevi fantazia, warmosaxvis<br />
araCveulebrivi unari, radgan a. sulakauri imTaviTve poeti iyo. niSan-<br />
doblivia, rom mweralma es gaTiSva `ocnebasa da sinamdviles Soris" li-<br />
teraturuli zRapris SeqmniT daZlia.<br />
qarTveli mkiTxveli gansakuTrebiT moxibla zRaparma `salamuras<br />
Tavgadasavali". `misi zRapari `salamuras Tavgadasavali" egziuperiseu-<br />
li Tanamedrove zRaparia, - werda kritikosi g. xuxaSvili, - diax, uaRre-<br />
sad Tanamedrove da ara imitacia folkloruli zRaprebisa. `salamuras"<br />
avtori pirdapir iwyebs saubars bavSvebTan drosa da sivrceSi arar-<br />
sebul qondareTze, oRond am saubarSi arasodes aviwydeba dro, romel-<br />
Sic Cven varsebobT. a. sulakaurs jera: bavSvebTan SeiZleba seriozuli<br />
saubari seriozul ambebze" (xuxaSvili: `mnaTobi", 1971. 127).<br />
`salamuras Tavgadasavalma" erTbaSad aaxmaura qarTuli salitera-<br />
turo kritika. zedized iwereboda recenziebi, sadac maRal Sefasebas aZ-<br />
levdnen am mSvenier literaturul nawarmoebs. e. yifianis azriT: `ar-<br />
- 10 -
Cil sulakauris zRapari `salamuras Tavgadasavali" SeTxzuli, Tavidan<br />
bolomde gamogonili ambavia, magram misi mTavari Rirseba is aris, rom aq<br />
vercerT tyuils ver amoikiTxavT, vercerT mxatvrul sicrues ver wa-<br />
awydebiT, amis mizezi gaxlavT Janris kanonebis zusti dacva da cxov-<br />
rebis realuri movlenebis modelirebis unari" (yifiani: `literaturuli<br />
saqarTvelo", 1971).<br />
o. paWkoriam safuZvlianad mimoixila a. sulakauris mier ganvlili<br />
samwerlo gza. mas miaCnia, rom `sulakaurma igrZno, Tu SeiZleba ase<br />
iTqvas, erTgvari `Tematuri tavtologiis" saSiSroeba. `CuRureTis cik-<br />
lis" paralelurad mimidnare `aqvariumis Tema" Seyovnda; detalizebuli<br />
yofiTi wvrilmanebiT daxunZluli mwkrivi dairRva (vfiqrobT, swored<br />
amis gamo ar daiwera `oqros Tevzis" meore wigni). gaCnda Sualedi, Tavi-<br />
sufali are, sadac poeziasTan dabrunebis piroba Seiqmna. oRond, vidre<br />
es Semobruneba, ase vTqvaT, poeturi produqtiT formalurad dadastur-<br />
deboda, mwerlis SemoqmedebaSi axali Janri damkvidrda - zRapari, zRa-<br />
par-moTxroba. gaCnda groteski, fantastikuri qveynebi da cerodena<br />
samyaroebi, moqceuli imav yofiT arealSi, imav sagnobriv garemoSi, kon-<br />
fliqtTa da urTierTobaTa im sferoSi, sadac, magaliTad, `zeviT da qve-<br />
viT" da `biWi da ZaRli" Tavsdeboda (am moTxrobebSi iCina Tavi pirvelad<br />
zRapris intonaciam)~ (paWkoria: `ciskari", 1974: 111).<br />
o. paWkorias mier gakeTebuli daskvnebi aRiarebaa mwerlis didi ga-<br />
marjvebisa Janrobrivi mravalferovnebis Ziebis gzaze, radgan a. sulaka-<br />
urs erTnairad xelewifeboda Seeqmna maRalmxatvruli literaturuli<br />
zRapari, Tu misi Tanamedroveobis amsaxveli romanebi da moTxrobebi.<br />
`arCil sulakauri, upirveles yovlisa, zustad aRiqvams mis irgvliv ga-<br />
mefebul da iqneb, jer kidev bundovan ganwyobilebebs, rac masTan gamok-<br />
veTil da naTel literaturul koncefciad yalibdeba. swored, amis gamo<br />
dgas igi bolo wlebis qarTuli literaturis yoveli axali tendenciis<br />
dasabamTan (es ar aris gazviadeba, ase iyo poeziaSi, roca meditaciuri<br />
lirikisaTvis iRvwoda, ase iyo prozaSi, roca analitikuri Tvalsazri-<br />
sis dafuZnebas lamobda, roca cdilobda moTxroba-Janris damkvidrebas)<br />
mTavari isaa, rom mas Seswevs unari Seimecnos da mxatvrulad ganaxorci-<br />
- 11 -
elos is idumali da faruli, rac TiTqos TavisTavad arsebobs da gan-<br />
cdilia, oRond aklia gamJRavneba" (paWkoria: `ciskari", 1974: 69).<br />
a. sulakauris SemoqmedebisaTvis damaxasiaTebelia ama Tu im movle-<br />
nis iseTi mxriT warmoCena, romelic yvelaze arsebiTad gamoxatavs<br />
umTavres cxovrebiseul peripetiebs, misi Taobis sulier miswrafebebs. es<br />
viTareba ganpirobebulia misi ucdomeli, faqizi gemovnebiT. a. sulakau-<br />
ris SemoqmedebiTi stilis es Tavisebureba ar gamoparviaT mxedve-<br />
lobidan kritikosebs. isev otia paWkoria davimowmoT: `igi Tavisi Semoq-<br />
medebiT yovelTvis gamoxatavda raime saerTo Tvisebas, saerTo tendenci-<br />
as, saerTo kulturul miswrafebas, yovelTvis cxadad esmoda Taobis su-<br />
lier cxovrebis melodia, ganwyobileba, iziarebda Taobis naklsa Tu<br />
Rirsebas, yovelTvis eZebda moqmedi faqtorebis sulieri sibrtyeze pro-<br />
eqtirebis formebs da icoda - yovelive es ise ubralod da pirdapir ro-<br />
di erwymis literaturas, rogorc `erTi SexedviT Cans" (paWkoria: `ciska-<br />
ri", 1974: 50).<br />
a. sulakauri misi periodis qarTuli sazogadoebrivi cxovrebis cen-<br />
trSi idga. misTvis ucxo iyo TviTkmayofileba da guldamSvideba. igi<br />
cxovrebas Soridan macqeralis roliT arasodes dakmayofilebula. ami-<br />
tomacaa datvirTuli mwerlis Txzulebebi misive epoqisaTvis damaxasia-<br />
Tebeli saWirboroto sakiTxebiT. albaT, es iyo erT-erTi mizezi im didi<br />
dainteresebisa, rasac qarTuli kritika iCenda misi Semoqmedebis mimarT.<br />
gansakuTrebiT gaaqtiurda sazogadoebrivi azri romanis - `oqros Tev-<br />
zis" gamoqveynebis Semdeg (1966 w.). g. gverdwiTeli Tavis werilSi `sami<br />
avtori, sami romani" did adgils uTmobs a. sulakauris mier romanis Jan-<br />
rSi miseuli sityvisa da azris damkvidrebis mcdelobas. igi wers: `ar-<br />
Cil sulakauris es romani (`oqros Tevzi"), zemoTqmulis miuxedavad, su-<br />
lac ar tovebs mZime da gamouval STabeWdilebas. romanis finalSi gmi-<br />
rebi Tavs aRweven am garemos da Tavis momaval cxovrebas imediT<br />
Sehyureben. masSi simboluradaa gamoxatuli am meSCanuri garemos viwro<br />
kedlebis damsxvreva da daToc da mirianic namdvil adamianebTan kontaq-<br />
tebs eswrafvian. yovelive amis gamo romani uTuod imediani da naTeli<br />
perspeqtivis mqonea" (gverdwiTeli: `mnaTobi", 1966).<br />
- 12 -
sainteresoa b. JRentis mosazrebani, a. sulakauris romanis `oqros<br />
Tevzis" sajaro ganxilvisas rom gamoTqva mweralTa sasaxleSi. man aR-<br />
niSna, rom ` `oqros Tevzi" avtoris SemoqmedebiT evoluciis maCvenebeli-<br />
a, misTvis saetapo miRwevaa. indiferentizmi arasodes yofila arCil su-<br />
lakauris damaxasiaTebeli niSani. axla mweralma pirvelad mohkida xeli<br />
romanis Janrs. igrZnoba rTuli mxatvruli Canafiqri, gansxvavebuli so-<br />
cialuri xasiaTebi... aqtualuri, mwvave sazogadoebrivi problemebi, dRe-<br />
vandeli dedaqalaqi, axalgazrda inteligencia, dramatuli koliziebi,<br />
konfliqtebi. aq mTavaria konfliqti bnelisa da naTlisa, maRlisa da<br />
mdabali - qvena grZnobisa... bolo dros daibada tendencia, romliTac<br />
adamianis sulieri cxovrebis analizi, misi yofa, moqmedeba gancalke-<br />
vebulia socialuri yofidan, sazogadoebrivi garemodan... romanis gmirebi<br />
arsebiTsa da dids arafers akeTeben. maTi mizani ar Cans. am gmirebis<br />
damarcxeba did saqmeTa damarcxebas ar niSnavs. mxolod gancdebis Cve-<br />
neba ar niSnavs cxovrebis Rrmad gaazrebuli suraTebis Cvenebas" (`lite-<br />
raturuli saqarTvelo", 2004 w. 22. V).<br />
mweralTa kavSiris darbazSi gamarTul diskusiaze gamoiTqva sawina-<br />
aRmdego mosazrebac `oqros Tevzis" ideuri Tu mxatvruli Rirebulebis<br />
Sesaxeb. aRsaniSnavia am kuTxiT l. avalianis kritikuli SeniSvnebi, rom-<br />
lebic mweralma ase Camoayaliba: `daTo ar aris Zlieri nebisyofis pi-<br />
rovneba, igi uxerxemlo adamiania, romelic winaaRmdegobas ver uZlebs.<br />
daTo rTul sulier WidilSi yovelTvis gamarjvebulia moralurad, mag-<br />
ram damarcxebulia fizikurad da gareSeTa TvalSi. oqros Tevzi mokvda<br />
- romanis pirvel nawilic gaTavda. ra gamarTleba eqneba am saTaurs Sem-<br />
dgom nawilebSi?<br />
`Savi nikoc" Tavis stiqiaSi ar aris naCvenebi. masze informaciebs<br />
gvawvdis avtori sxvadasxva personaJis piriT, magram moqmedebaSi ki ver<br />
gviCvenebs, es Seexeba platon baramiZesac. mirianis saxec burusiTaa gare-<br />
moculi, romanis personaJebis saqcielis logikuri, fsiqologiuri moti-<br />
vireba aklia. daumTavrebeli epizodidan epizodSi kinematografiuli ga-<br />
dasvla avtors xels uSlis xasiaTisa da viTarebis gadasvlaSi,<br />
mkiTxvels ki - aRqmaSi, mwerlis mxatvruli xerxebi gvafiqrebinebs, rom<br />
igi ar aris bunebiT romanisti (`oqros Tevzis" mixedviT), `salamuris<br />
- 13 -
TavgadasavliT" ki igi rables moswavled warmodgeba. `oqros Tevzis"<br />
Semdeg aseTma gardasaxvam gamaoca" (`literaturuli saqarTvelo", 2004 w.<br />
22. V). a. sulakauris romanSi `luka~ asaxuli situaciebi, personaJTa<br />
qcevis motivacia, alegoriuloba, aseve, kritikis sagani gaxda. aseT<br />
uaryofiT Sefasebas aZlevs am nawarmoebs mwerali r. miSvelaZe:<br />
`samwuxarod, a. sulakaurs es moTxroba ar gamouvida. nawarmoebis<br />
warumateblobis umTavresi mizezi gaxlavT is rom, mweralma sruliad<br />
ulogikod da umizezod gadauxvia realisturi xatvis nacad gzas, scada<br />
moTxrobaSi naCvenebi sinamdvilis axsna raRac naxevrad fantastikuri,<br />
religiur-mistikuri faqtorebiT. moTxrobis saerTo xasiaTs mistikur-<br />
simboluri garemo ar moergo, TviT avtori gaixlarTa misTvis ganucdel<br />
da xelovnur situaciaSi. mistikurobam STambeWdavad daxatul<br />
epizodebsac Tavisi Crdili miayena. sabolood, ki TiTqos xeli<br />
gainTavisuflao, mweralma moTxrobis aseve mxatvrul logikas<br />
moklebuli, xelovnuri finali mouZebna da wertili swored maSin dasva,<br />
roca mkiTxvelisaTvis nawarmoebis umTavresi kiTxvebi pasuxgaucemeli<br />
iyo, rac mTavaria ZiriTadad garkveuli ar gaxlavT avtoris poziciac ki<br />
(miSvelaZe: kritika, 1973: 49). Aaxla, dRevandelobis gadasaxedidan, aseTi<br />
Sefasebani SeiZleba ar iyos marTebuli da SeiZleba TviTon kritikosmac<br />
erTgvarad Seicvala kidec Tavisi maSindeli pozicia, magram es da<br />
zemoTmotanili faqtebi gviCveneben, Tu rogor Znelad mkvidrdeboda<br />
mxatvruli gansaxovnebis is axali formebi, romlebic dRes mwerlis<br />
gamarjvebad migvaCnia.<br />
a. sulakauris mier romanebSi da moTxrobebSi daxatulma<br />
personaJebma gamoxates axali idealebi, Zveli stereotipuli azrovnebis<br />
winaaRmdeg brZolis daucxromeli paTosi. 60-iani wlebis qarTul<br />
literaturaSi dadga maRali zneobiT aRzrdili, axali gancdebisa da<br />
ganwyobilebis gmirebis mwerlobaSi damkvidrebis aucilebloba. Aam<br />
kuTxiT, a. sulakauris prozaSi aSkarad igrZnoba avtoriseuli Zieba -<br />
monaxos gza da moZebnos swori xedva, raTa gaanalizos gaorebuli ada-<br />
mianis buneba da misi xasiaTis kontrastuloba. Cveulebriv realobaSi am<br />
viTarebas, albaT, naklebad vakvirdebiT, magram, roca amaze wers mwera-<br />
li da mxatvruli sityvis saSualebiT cdilobs Cagvaxedos gmiris fsiqi-<br />
- 14 -
kis yvelaze Rrma, yvelaze farul SreebSi, mkiTxveli avtoris<br />
TanaSemoqmedi xdeba da kiTxvebze - ra emarTeba gmirs? ratom Rebulobs<br />
personaJi am gadawyvetilebas? ra ubiZgebs ama Tu im ucnauri saqcielisa-<br />
ken? – roca pasuxs poulobs, avtoris mizandasaxulobac miRweulia.<br />
me-20 saukunis 60-70-iani wlebis qarTuli literaturisadmi interesi<br />
ukanasknel xans ukve sxva TvalTaxedvas daefuZna. qveyanaSi mimdinare<br />
cvlilebebis kvaldakval kritikamac saxe icvala. ideologiuri<br />
Stampebisagan Tavisufali, miukerZoebeli TvaliT gaxda SesaZlebeli zo-<br />
gierTi nawarmoebis Sesaxeb ukve Sablonad damkvidrebuli Tvalsazrisis<br />
gadafaseba. magaliTad, rasac socialisturi sazogadoebis e. w. mavne ga-<br />
movlinebis, konkretulad `kombinatorebis" winaaRmdeg gamarTuli brZo-<br />
la erqva da, romelic 60-70-ian wlebis qarTuli mwerlobis TematikaSi<br />
erT-erTi ZiriTadi mimarTuleba iyo, mas samarTlianad uaryofiTi<br />
Sefaseba mieca. `mainc ra iyo Cveni 60 - 70-iani wlebi da kritikul paTo-<br />
sad da mamxileblur nakadad monaTluli qarTuli literaturis didi<br />
nawili? - wers kritikosi r. CxeiZe - zogi ukve yavlgasuli Txzuleba,<br />
amovardnili samwerlo cxovrebidan, rogorc isev zedapirzeve motivtive,<br />
radganac jerac daulagebeli da Seufasebelia es xana" (CxeiZe 2001: 5).<br />
a. sulakauris prozaul qmnilebebs rom dResac aqtiurad ganixilavs<br />
saliteraturo kritika, amaze kargad miuTiTebs r. CxeiZis<br />
qvemoTmotanili mosazreba: `arCil sulakauri sifrTxiliT udgeboda<br />
kombinatorebTan brZolis problemas... jer xelisuflebas mTeli simwva-<br />
viT ar gamoucxadebia brZola kombinatorebis, rogorc socialisturi<br />
wyobis mtrebis winaaRmdeg da `oqros TevzSi" amitomacaa saqmosani<br />
mkrTalad warmodgenili. igi sazogadoebrivi garemos erT-erTi Strixia,<br />
Tumc muqi feriT Sesrulebuli, magram mainc erTi Strixi da ara ufro<br />
meti" (CxeiZe: 2001. 50).<br />
Maseve, gansxvavebuli Sefasebis kuTxiT sainteresoa S. CiCuas mier ga-<br />
moTqmuli mosazrebani: `me ar moviTxov mwerlisagan iseT primitivs, ro-<br />
goricaa `Savi niko". igi Stampis iers atarebs. mainc vTvliT, rom mwer-<br />
lobaSi `Savi nikos" gamoCena uTuod dadebiTi movlenaa. igi laparakobs<br />
Cveni literaturis mebrZol bunebaze. mweralma ar gviCvena rogor afa-<br />
sebs miriani warsuls da ras apirebs igi momavalSi. miriani bundovanebis<br />
- 15 -
urusidan unda gamoeyvana mwerals da maSin ufro naTeli iqneboda ro-<br />
manis simbolika. daTos inteleqtualuri, kulturuli da Teoriuli ga-<br />
remo ar iZleva imis saSualebas, rom mweralma gvaCvenos gmiris TandaTa-<br />
nobiT gamofxizlebis, cxovrebis gamocdilebiT SeiaraRebis SesaZ-<br />
lebloba. warmodgenebisa da sinamdvilis erTmaneTSi gadasvla, maT So-<br />
ris zRvris moSla ar SeiZleba, daTos ar hyofnis gamarjvebis Sinagani<br />
Zala da rwmena" (CiCua: `literaturuli saqarTvelo, 1968)<br />
arCil sulakauris pirvelive moTxrobam `talRebi napirisken miis-<br />
wrafian", kritikosTa didi interesi gamoiwvia. sakmarisia davasaxeloT: n.<br />
kakabaZe - `prozaikosis dabadeba" (kakabaZe: `literaturuli gazeTi~, 1961);<br />
b. baxtaZe - `pirveli nabiji" (baxtaZe: `literaturuli gazeTi~, 1959). g.<br />
margvelaSvili `arCil sulakauris samyaroSi" (margvelaSvili: mnaTobi,<br />
1977); g. kankava - `erTi weliwadi axali qarTuli prozis matianedan" (kan-<br />
kava: mnaTobi, 1959).; n. jantiSvili - `gauxunari raindobis Zala" (jantiS-<br />
vili: kritika, 1985) da a. S. yvela im kritikuli werilisa da gamoxmau-<br />
rebis CamoTvla da ganxilva, romlebSic saubaria a. sulakauris roma-<br />
nebis `oqros Tevzi", `TeTri cxeni", misi zRaprebis - `salamuras Tavgada-<br />
savali", `cisferi iremi", `jadosnuri kaba" da SesaniSnavi moTxrobebis<br />
Sesaxeb Zalze Sors wagviyvanda da gacdeba erTi sakvlevi Temis far-<br />
glebs.<br />
rogorc samecniero literaturis analizi gviCvenebs, a. sulakauris<br />
Semoqmedeba imTaviTve qarTuli literaturuli kritikis yuradRebisa da<br />
Seswavlis sagani gaxda. miuxedavad imisa, rom, rogorc davinaxeT,<br />
gamoqveynebulia ara erTi RirsSesaniSnavi naSromi da werili, a. sulaka-<br />
uris mxatvruli prozis Taviseburebebis gamowvlilviTi ganxilva dRem-<br />
de ar qceula Cveni literaturaTmcodneebis Sefasebis sagnad. aqedan<br />
gamomdinare Cveni naSromis mizania a. sulakauris moTxrobebisa da roma-<br />
nebis im Tematikisa da mxatvruli Taviseburebebis warmoCena, riTac mwe-<br />
ralma Tavisi originaluri adgili daimkvidra Tanamedrove qarTul li-<br />
teraturaSi. sadisertacio naSromis stuqtura aseTia:<br />
Sesavali.<br />
Tavi I - arCil sulakauri II msoflio omisSemdgomi literaturuli<br />
Taobis warmomadgeneli.<br />
- 16 -
Tavi II - realur da irealur samyaroTa urTierTmimarTebisaTvis<br />
arCil sulakauris prozaSi.<br />
Tavi III - arCil sulakauris prozis ZiriTadi problemebi:<br />
Aa) daxSuli sivrcis - aqvariumis Tema.<br />
b) omis Tema.<br />
g) `akrZaluli warsulis~ asaxva.<br />
Tavi IV - arCil sulakauris prozis poetikis zogierTi sakiTxi.<br />
Ddaskvna. gamoyenebuli literatura.<br />
naSromis mecnieruli siaxlea is, rom arCil sulakauris<br />
Semoqmedebis kvlevis arsebul Sedegebze dayrdnobiT, pirveladaa<br />
mcdeloba mwerlis mxatvruli prozis im Taviseburebis warmoCena-<br />
Seswavlisa, riTac man gansakuTrebuli adgili daimkvidra XX saukunis<br />
meore naxevris qarTul literaturaSi. naSromSi axali kuTxiTaa<br />
ganxiluli arCil sulakauris mwerluri ostatobis mravali sakiTxi -<br />
saxe-simboloebiT azrovnebis originaluroba, tradiciuli Tematikisadmi<br />
gansxvavebuli midgoma, mxatvruli stilis sakiTxebi. arCil sulakauris<br />
prozis Seswavlam cxadyo, rom man gamorCeuli wvlili Seitana im<br />
siaxleTa damkvidrebis saqmeSi, romelTa niSniT warimarTa Tanamedrove<br />
qarTuli prozis ganviTareba.<br />
naSromis meTodologiuri da Teoriuli safuZvelia TvalsaCino<br />
qarTveli mwerlebis, mecnier-literaturismcodneTa Tu fsiqologTa<br />
mxatvrul-esTetikuri da Teoriuli debulebebi, aseve Tanamedrove<br />
literaturuli masala, romelic exeba mwerlis SemoqmedebiT meTodsa da<br />
misi stilis Taviseburebebs.<br />
- 17 -
Tavi I<br />
arCil sulakauri - II msoflio<br />
omisSemdgomi literaturuli Taobis warmomadgeneli<br />
arCil sulakauri im SemoqmedTa Taobas ekuTvnoda, romelTa litera-<br />
turuli moRvaweobis dasawyisi II msoflio omis Semdgom wlebs daemTxva.<br />
igi am Taobis erT-erTi saukeTeso warmomadgenelia. es iyo dro, rodesac<br />
,,mravalerovan" sabWoTa literaturaSi damkvidrebuli iyo yalbi<br />
paTetika da idealebi. garkveuli viTarebis gamo, Cveni erovnuli<br />
mwerlobisaTvis idga mZime periodi. miuxedavad amisa, meoce saukunis<br />
qarTvel mweralTa 60-ianelTa Taobam aqtiuri moqalaqeobrivi paTosiT<br />
Semoiyvana literaturaSi is gmirebi, romelTac waruSleli kvali dato-<br />
ves me-20 saukunis qarTuli mwerlobis istoriaSi. termini `samociane-<br />
lebi" araerTgvarovnad miiRo qarTulma literaturulma kritikam. kriti-<br />
kosi j. Rvinjilia werda: `sul cota xnis winaT zogi skeptikosi<br />
uaryofda `samocianelebis" arsebobas Cvens literaturaSi. ver xedavda<br />
maT rols, ver xedavda maT gansxvavebul niSnebs, ver afasebda maT rols<br />
literaturul progresSi" (Rvinjilia 1990: 145).<br />
`didi depresiis xana" - pirobiTad ase uwodes qarTul literaturul<br />
kritikaSi represiebis Semdgom periods, radgan ideologiuri marwuxebi<br />
axSobdnen azrisa da sityvis yovelgvar Tavisufal gamoxatvas xelov-<br />
nebasa Tu mecnierebaSi. swored, `didi depresiis" Semdeg Semoabija qar-<br />
Tuli mwerlobaSi Tamami nabijebiT e. w. samocianelTa Taobam, romelmac<br />
moitana axali Temebi, aaRorZina qarTuli literaturuli tradiciebi,<br />
gamoavlina da daamkvidra cxovrebis Taviseburi, axleburi xedva, pirov-<br />
nebis siRrmiseuli da mravalsaxovani, mravalmxrivi asaxva, Segnebulad<br />
uaryo `socialisturi realizmis" oficialurad aRiarebuli saval-<br />
debulo dogmebi.<br />
- 18 -
marTebulad axasiaTebs meore msoflio omisSemdgom periods<br />
kritikosi a. nikoleiSvili: `ormocdaaTiani wlebis me-2 naxevridan<br />
qarTul mwerlobis aSkara ganaxleba daetyo. es procesi arsebiTad<br />
ganapirobes im didmniSvnelovanma movlenebma, romelTac 50-iani wlebis<br />
meore naxevrisa da 60-ian wlebSi iCines Tavi sabWoTa kavSiris<br />
sazogadoebriv-politikur cxovrebaSi. msoflios mowinave qveynebTan<br />
adre maqsimalurad SezRuduli kulturuli kavSirurTierTobis<br />
winandelTan SedarebiT gafarToebam, ideologiuri diqtaturis odnavma<br />
Sesustebamac ki, rasac ramdenadme azrisa da sityvis Tavisuflebac<br />
mohyva, agreTve, sxva mniSvnelobis faqtorebma gansazRvruli zegavlena<br />
moaxdines literaturul procesis aRmavlobaSi. Sedegmac ar daayovna:<br />
TandaTanobiT gamoikveTa mxatvruli azrovnebis ganaxlebis macne<br />
arsebiTi tendenciebi, romelTac safuZveli moumzades XX saukunis Cvens<br />
literaturaSi axali etapis dagvirgvinebas.<br />
amdroindel qarTuli mwerlobis warmatebas sxvadasxva Taobas<br />
warmomadgenlebi qmnian. miuxedavad imisa, rom 60-70-ian wlebSi ufrosi<br />
Taobis araerTma didma warmomadgenelma daasrula sicocxle (g. tabiZe,<br />
S dadiani, l. qiaCeli, i. griSaSvili, g. leoniZe, s. Ciqovani, k.<br />
gamsaxurdia, p. kakabaZe, l. goTua) bevri maTganisTvis es periodi<br />
imavdroulad SemoqmedebiTi aRmavlobis umniSvnelovanes etapad iqca;<br />
magram 60-70-iani wlebis literaturuli ganaxlebis procesi, upirveles<br />
yovlisa, mainc im mweralTa saxelebs ukavSirdeba, romlebic omisa da<br />
omisSemdgom xanaSi gamodian samoRvaweo asparezze - m. lebaniZe, a.<br />
kalandaZe, m. maWavariani, n. dumbaZe, a. sulakauri, o. CxeiZe, g.<br />
rCeuliSvili, g. fanjikiZe, S. niSnianiZe, r. miSvelaZe, g. doCanaSvili, t.<br />
Wanturia, j. Carkviani, v. javaxaZe da sxv.~ (nikoleiSvili 2005: 55)<br />
a. sulakauri 90-ian wlebSi Jurnal `literatura da xelovnebis" ko-<br />
respondentTan saubarSi samocianelebze ambobda: `literaturul Taobad<br />
CamoyalibebaSi udidesi mniSvneloba hqonda drois faqtors. am Taobis<br />
mxatvrul koncefciaTa erTgvari siaxlove swored drom gansazRvra.<br />
bolos da bolos SesaZlebeli gaxda profesiis miRma adamianis danaxva.<br />
adamianis xelaxali aRmoCenis SesaZleblobam da niWierebis xarisxma ga-<br />
napiroba samocianeli mwerlebis mxatvruli koncefciis siaxlove. adami-<br />
- 19 -
anis aRmoCenaSi, mwerlis Sinagani `mes" aRmoCenac igulisxmeba (sulakau-<br />
ri, 1990).<br />
samocianelebs hyavdaT TavianTi kritikosebi, literaturis Rrma<br />
mcodneni, romlebmac swori Sefaseba misces da gaanalizes Tanatol li-<br />
teratorTa esTetikuri idealebi, riTac xeli Seuwyves axalgazrda mwer-<br />
alTa literaturul SesaZleblobaTa srulyofisa da daxvewis process.<br />
mTavari Tavisebureba, siaxle, romliTac 60-iani wlebis axalgazrda pro-<br />
zaikosTa Semoqmedebaa aRbeWdili, iyo is, rom mwerlobaSi saTqmelis aq-<br />
centma socialuridan fsiqologiurze gadainacvla. im droisaTvis es<br />
tendencia SeimCneoda, saerTod, e. w. sabWoTa mwerlobaSic. marTebuladaa<br />
SeniSnuli, rom `literaturis istorikosi gverds ver auvlis 60-ian<br />
dros Seqmnil prozaul Txzulebebs, romlebSic met-naklebi mxatvruli<br />
siZlieriT asaxulia Tanamedroveoba da gacemulia mwerlis pasuxi Cveni<br />
dReebis bevr saWirboroto problemebze" (miSvelaZe 2005: 89).<br />
qarTveli 60-ianelebis yuradRebis centrSi ubralo, rigiTi adamia-<br />
nebi moeqcnen. maT SemoqmedebaSi adgili daimkvidra cxovrebidan ganze<br />
gamdgarma, ubralo, `patara" adamianebis yofam da gancdebma, maTma<br />
sixarulma da sevdam. maradiuli adamianuri Rirebulebebisaken mobruneba<br />
qarTuli axalgazrduli prozisaTvis niSnavda axali gamomsaxvelobiTi<br />
saSualebebis moZiebas. Nn. dumbaZis `me, bebia, iliko da ilarionis~<br />
(dumbaZe 1966) gamoqveynebam aRfrTovanebuli TanagrZnoba da siyvaruli<br />
daimsaxura qarTveli mkiTxvelisa. am wigniT avtorma mkiTxvels didi<br />
xnis natvra ausrula - qarTul mwerlobaSi gamoCndnen personaJebi,<br />
romelTac motanes urTierTobaTa sisadave da siTbo, amave dros<br />
iumoriTa da uSualobiT yuradReba gamaxvilda 60-iani wlebis<br />
Tanadrouli cxovrebis bevr seriozul zneobriv problemazec.<br />
XX saukunis 60-iani wlebis qarTuli literaturuli Taobis mier<br />
mxatvruli siaxleebis damkvidrebisaken miswrafeba, erTgvarad<br />
ganapiroba msoflio literaturaSi mimdinare procesebmac. evropul da<br />
amerikul literaturas Tu gadavavlebT Tvals, aq gacilebiT adre<br />
Caisaxa fsiqologizmi, cnobierebis nakadi, ramac Tavisi gamoxatuleba<br />
hpova alber kamius, Jan-pol sartris, ernest hemingueis, erskin<br />
kolduelis, uiliam saroanis, jerom selinjerisa da sxvaTa<br />
- 20 -
SemoqmedebaSi. adamianis martoobis Temam erT-erTi ZiriTadi adgili<br />
daikava XX s. amerikul mwerlobaSi.<br />
`dakarguli Taoba~ uwoda e. hemingueim im omgadaxdil adamianebs,<br />
romelTac sakuTar Tavze gadaitanes omis mTeli saSineleba. romanSi<br />
`aRmoxdebis mze~ e. hemingueim (heminguei, 1961) didi mxatvruli<br />
damajereblobiT aCvena Tavisi uaryofiTi damokidebuleba omisa da<br />
Zaladobis mimarT. Mmweralma asaxvis Temad aqcia konfliqti omis qaossa<br />
da adamians Soris, daxata Sinaganad gaorebuli, magram Zlieri xasiaTis<br />
mqone gmirebi. e. hemingueis ostatobam didi gavlena iqonia msoflio<br />
literaturis Semdgom ganviTarebaze. Uufro metic, rogorc aRniSnaven:<br />
`hemingueis qarTulad gamoCenam faqtobrivad Secvala maSindeli<br />
axalgazrduli proza. didi zegavlena moaxdina Targmnilma<br />
literaturam zogadad qarTul poeziasa da prozaze~ (alxaziSvili:<br />
`Cveni mwerloba~, 2009: 39) j. Rvinjilias azriT ki, qarTvelma sazoga-<br />
doebriobam da, kerZod, literaturam dagvianebiT igrZno msoflioSi mim-<br />
dinare, organulad gancdili sulieri Zvrebi; amitomac igi Tvlida, rom<br />
siaxleebisaken swrafva samocianelTa SemoqmedebaSi mxolod qarTuli<br />
sulis moTxovnilebis dadastureba iyo da sxva araferi, Tumca amave<br />
dros, aRniSnavda, rom `axlis Ziebis, Seqmnis procesi karnaxobda axal-<br />
gazrda mwerlebis yuri egdoT drois fsiqologiisaTvis da im sami didi<br />
mizezisaTvisac gaewiaT angariSi, rogoric iyo: teqnikuri revolucia, me-<br />
ore msoflio omi da mosalodneli globaluri katastrofis gancda"<br />
(Rvinjilia 1990: 215).<br />
msoflio literaturaSi mimdinare globalurma cvlilebebma da<br />
msoflio politikaSi datrialebulma uzarmazarma procesebma,<br />
Taviseburi gavlena moaxdina XX saukunis qarTuli literaturis<br />
Semdgom ganviTarebazec. Semodis da mkvidrdeba axali Temebi, axali<br />
literaturuli stili.<br />
erT-erTi mniSvnelovani Tema, romelic qarTvel 60-ianelebs<br />
anaTesavebs imdroindel dasavlur literaturasTan aris martosuli,<br />
gaucxoebuli adamianis problema. sazogadoeba da pirovneba TiTqos<br />
srul harmoniaSia erTmaneTTan, magram es mxolod iluziaa, sinamdvileSi<br />
personaJebi daRlilebi, da martosulebi arian. sad unda ipovos XX<br />
- 21 -
saukunis boboqari cxovrebis mouwesrigebeli garemoTi, urbanizmiT<br />
daRlilma adamianma sulis simSvide? – am kiTxvaze pasuxi gaucemeli<br />
darCa evropuli literaturis iseT cnobil warmomadgenlebs rogorebic<br />
iyvnen alber kamiu (kamiu, 1990) da Jan-pol sartri (sartri, 2006). Mamave<br />
dros, calke unda aRiniSnos, rom XX saukunis msofliosa da<br />
gansakuTrebiT amerikul literaturaSi wamyvani adgili daikava<br />
mozardis, axalgazrda Taobis safiqralisa da tkivilis asaxvam.<br />
yuradRebis sagani gaxda ymawvilis samyaros Cveneba, romelic cxovrebas<br />
xedavs Seuryvneli, faqizi TvaliTa da grZnobiT.<br />
spetaki, bavSvis TvalebiT danaxuli amerika gagvacno jerom<br />
selinjerma (selinjeri, 1968) Tavisi romanebiT. j. selenjeris<br />
SemoqmedebaSi omi masobrivi ganadgurebis, adamianTa fizikurad da<br />
sulierad mospobis iaraRad aris gamoyvanili, misi naomari gmiri<br />
kontuzirebuli, fsiqikurad tramvirebuli adamiania. 60-iani wlebis<br />
qarTul mwerlobaSi es tendenciac aisaxa. Aaxalgazrda mwerlebma da<br />
maT Soris arCil sulakaurma dagvixates bavSvis, mozardi Taobis<br />
sulieri samyaro, aRbeWdili cxovrebiseuli tragikuli peripetiebiT da<br />
movlenebiT, gagvacnes maTi TvaliT danaxuli omi, borotebisa da sikeTis<br />
Widili.<br />
ase exmianeboda saerTo-sakacobrio problemebs, mxatvruli<br />
literaturis saSualebiT, qarTveli adamianis tkiviliani safiqrali da<br />
interesebi. adamianis, pirovnebis Rrma wvdoma, TanamedroveTa moraluri<br />
saxis piruTvneli Cveneba, axali Temebis damkvidreba da originaluri<br />
gamomsaxvelobiTi saSualebebis Zieba - ai, ra daisaxa miznad Tavis<br />
nawarmoebebSi qarTuli mwerlobis axalma Taobam, romelsac 60-ianelebs<br />
vuwodebT da romlis Rirseuli warmomadgeneli arCil sulakauri iyo.<br />
Aam viTarebis Sesaxeb j. Rvinjilia ase wers:<br />
`magram rogorc ki am sulier ZvrebTan erovnuli qarTuli sulis da-<br />
mokidebuleba iqca qarTuli literaturis mTavar Temad, maSin, cxadi Se-<br />
iqna, raoden bunebrivi, organuli da TavisTavadi iyo is sityva, ris<br />
Tqmasac apirebda qarTuli mwerloba. adamianis saerTo sakacobrio tkivi-<br />
lebi erTiandeba qarTveli adamianis, rogorc erovnuli fenomenis, tkivi-<br />
lebTan da interesebTan. igi aRbeWdilia dRevandelobis mZafri sulis-<br />
- 22 -
kveTebiT, da axlac, rogorc yovelTvis, cdilobs ar CamorCes dros"<br />
(Rvinjilia 1990: 220).<br />
a. sulakauris Taobis siaxleebisaken swrafva, ukompromiso Semoqme-<br />
debiTi principebis, erovnul-moqalaqeobrivi poziciebis, degradirebuli<br />
zneobriobis aRdgenis cdaSi gamoixata. literatura TandaTan ubrun-<br />
deboda qarTuli mwerlobis tradiciebs. amitomac ganzogadda 60-ian<br />
wlebSi Seqmnili literatura saerTo SinaarsiT, rogorc `mxilebisa da<br />
mitevebis" xana. siaxliT aRbeWdil moTxrobebsa da romanebSi aSkarad<br />
igrZnoba publicisturi stili.<br />
50-60-ian wlebSi totalitaluri reJimis simkacris erTgvarma<br />
Serbilebam, ideologiuri zewolis odnavma Sesustebam, sabWoTa qveynis<br />
cxovrebaSi biZgi misca oficiozisagan gansxvavebuli azrovnebis<br />
gamoRviZebas. qveyndeba a. solJenicinis moTxroba `ivan denisoviCis erTi<br />
dRe", Tumca mwerlobaze zewola isev grZeldeba. 70-ian wlebSi iwyeba<br />
brZola disidenturi moZraobis warmomadgenlebsa da `saqmosanTa" wina-<br />
aRmdeg. marTebulad wers kritikosi r. CxeiZe am viTarebis Sesaxeb: `res-<br />
publikaSi kadrebis araswori SerCeva, korufciisa da meqrTameobis mi-<br />
marT wayrueba, saxalxo meurneobis moSla, proteqcionizmi, mSromelTa<br />
saCivrebis mimarT gulgrili damokidebuleba - yvelaferi es, kidev sxva<br />
danaSaulebebi, rac 60-ian wlebs da erTmmarTvels miewereba, rogorc so-<br />
cialisturi cxovrebis wesisagan gadaxveva, sinamdvileSi gamoxatavda<br />
swored socialisturi normebsa da wyobilebas da yovelTvis iyo niSan-<br />
doblivi sabWoTa saqarTvelos yofisaTvis - manamdec da mas Semdegac"<br />
(CxeiZe 2001: 16).<br />
qarTvel mweralTa didma nawilma, nebsiT Tu uneblied, mxari<br />
dauWira qveyanaSi moralur-zneobrivi klimatis gajansaRebis mtkicebas.<br />
TiTqos daviwyebulia wyena partiis mimarT, mSoblebis represirebis gamo,<br />
aTasobiT udanaSaulio qarTvelis sikvdilisa da katorRaSi gamwesebis<br />
gamo.<br />
`Tqven ebrZodiT saqarTveloSi WeSmaritad erovnul mwerlobas da<br />
mecnierebas", - am brals wauyenebs zviad gamsaxurdia saqarTvelos<br />
komunistebis maSindel Tavkacs - samagierod, aayvaveT `murtalo-kukara-<br />
- 23 -
Cebis" da Semwvari `nekebis" cru literatura da antierovnuli mecnie-<br />
reba" (CxeiZe 2001: 19).<br />
rogorc aRniSnaven, <strong>saxelmwifo</strong>m da masTan erTad mwerlobam omi ga-<br />
moucxada sakuTari mosaxleobis erT mcire nawils - `kombinatorebs",<br />
`saqmosnebs", romlebsac anaqronizmad da `axal burJuaziad" naTlavdnen.<br />
socialistur azrovnebasa da moCvenebiTi ZalisxmeviT, yalbi idealebiT<br />
nasazrdoeb yofas aSinebda axali cxovrebis wesisa da zneobriv miswra-<br />
febaTa damkvidreba, masSi sazogadeobriv ganwyobilebaze zemoqmedebis<br />
saSiS tendencias xedavda; sabWoTa ideologebi mixvdnen, rom e. w.<br />
`burJuaziis" praqticizmi, dauSreteli energia, moqmedebisunarianoba<br />
Zirs uTxrida miTs kapitalizmis `sidamplisa da gaxrwnilebis" Sesaxeb.<br />
60-70-ian wlebSi <strong>saxelmwifo</strong> dakveTiT da xelisufalTa zewoliT<br />
araerTi tendenciuri nawarmoebi gamoqveynda iseTi cnobili qarTveli<br />
mwerlebisa, rogorebic iyvnen n. dumbaZe (`maradisobis kanoni"), guram<br />
fanjikiZe (`Tvali patiosani", `meSvide ca~), a. sulakauri (`pawawina nig-<br />
zvis toti"), r. WeiSvili (`Cemi megobari nodari") da sxvebi; magram es iyo<br />
politikuri cxovrebis erTi mxare, romelmac Taviseburi asaxva hpova<br />
imdroindel literaturaSi; Tumca am tendencias xeli ar SeuSlia ze-<br />
moTCamoTvlili mwerlebisaTvis SeeqmnaT mamxilebeli paTosiT ganmsWva-<br />
luli maRalmxatvruli nawarmoebebic, romelTac Tavisi Rirseuli adgi-<br />
li daimkvidres XX s. qarTul mwerlobaSi.<br />
60-iani wlebis axalgazrduli prozis TiTqmis yvela warmomadgenel-<br />
ma Tavisi individualurobiT gaamdidra am periodis qarTuli literatu-<br />
ra. amave dros, maSin bevrs laparakobdnen axalgazrda mwerlebis ucxou-<br />
ri literaturiT gatacebaze. erovnuli literaturis tradiciebis<br />
nihilistur damokidebulebaze da a. S., magram drom yvelasaTvis Tvalsa-<br />
Cino gaxada, rom 60-iani wlebis axalgazrda mwerlebis Semoqmedebas upi-<br />
ratesad erovnul niadagSi hqonda fesvebi gadgmuli da iqidan<br />
Rebulobda sasicocxlo Zalas.<br />
yoveli axali literaturuli Taoba erovnuli mwerlobis garda<br />
uxvad sazrdoobs (da unda sazrdoobdes kidec) sakacobrio kulturis<br />
saganZuriT, siaxlis mTavari mastimulirebeli ki Tanamedrove msoflios<br />
saukeTeso mweralTa miRwevebia. ase iyo maSinac, roca a. sulakauri movi-<br />
- 24 -
da qarTul prozaSi. `arc imis Tqma SeiZleba, TiTqos 60-iani wlebis qar-<br />
Tulma prozam ar ganicada ama Tu sxva gamoCenili Tanamedrove mwer-<br />
lebis metnaklebi gavlena, nayofieri zemoqmedeba. Tumca, cxadia, es uf-<br />
ro maRali saxis WeSmariti SemoqmedebisaTvis saWiro da SesaZlo gakve-<br />
Tili iyo, romelic arc ase iolad miiReba da arc ase martivad mimsgav-<br />
sebaSi mJRavndeba" (gverdwiTeli `mnaTobi", 1981: 119).<br />
siaxlis damkvidrebis miswrafebiT mwerlobaSi Semosulma axalma<br />
Taobam kidev erTi, mxolod misTvis niSandoblivi Tviseba Semoitana -<br />
daxvewili profesionalizmi, sakuTari stili da xelwera: `samociani<br />
wlebis qarTuli mwerloba pirovnebis sulier samyaroSi CarRmavebis<br />
gziT ganviTarda. es procesi warmatebiT grZeldeba dResac. mwerlobam<br />
Tavi daaRwia saxotbo ganwyobilebebs da yalb paTetikas. misma niWierma<br />
warmomadgenlebma ZiriTadad gansazRvres qarTuli mwerlobis dRevande-<br />
li saxe da misi uaxlesi momavlis perspeqtivebi" (paWkoria 1974: 81).<br />
a. sulakauris Tanamedrove literaturulma Taobam qarTul prozaSi<br />
Semoitana lirikis elementebi. unda iTqvas, rom qarTul mwerlobaSi es<br />
ar iyo axali, tradiciebs moklebuli movlena. a. sulakauris mxatvrul<br />
prozaSic Zalumad igrZnoba poeturi stili, aq yvelaferi, rac mkiTxvel-<br />
ze Zlier STabeWdilebas axdens, Tavisi genezisiT poezias ganekuTvneba.<br />
rogorc aRvniSneT, mwerali prozaSi poeziidan movida da Tan mohyva li-<br />
rikisaTvis damaxasiaTebeli weris manera.<br />
a. sulakauris pirveli moTxroba 1957 wels daibeWda. es iyo Jurnal<br />
`ciskris" dabadebis weli da egreTwodebul `ciskrelTa" anu qarTul<br />
mwerlobaSi axalgazrda Taobis mosvlis xana. a. sulakauri am wlebSi<br />
Jurnal `mnaTobis" redaqciaSi muSaobda. misi redaqtoris, axalgaz-<br />
rdobis didi qomagisa da damrigeblis simon Ciqovanis mzrunveli Tanad-<br />
gomiT iyo garemociuli. Tavis axal nawarmoebebsac metwilad am Jurnal-<br />
Si aqveynebda. miuxedavad amisa, igi `ciskrelTa" Taobas miekuTvneba.<br />
a. sulakauris Taobis kritikosi s. caiSvili werda: `aRsaniSnavia, rom<br />
arCil sulakaurs rogorc pirovnebas, mwerals, imTaviTve hqonda iseTi<br />
Tviseba, romelsac sxvebisTvis sWirdeba da mxolod gamocdilebasTan<br />
erTad modis. arCils pirvelive gacnobisTanave, me momeCvena da vgoneb,<br />
arc Sevmcdarvar, rom mas ukve moeswro Tavis TavSi daeTrguna moumwi-<br />
- 25 -
febeli azrebiTa da saeWvo ganaTlebiT fonis iolad gasvlisadmi midre-<br />
kileba, rac, samwuxarod, arc Tu iSviaTi xilia axalgazrdobis wlebSi.<br />
mis sityvas yovelTvis fasi hqonda, radgan fiqrsa da dakvirvebaze iyo<br />
aRmocenebuli. es iSviaTi niWi beWediviT azis mis mSvenier leqsebsa da<br />
cxovrebiseuli codniT ganmsWvalul moTxrobebs, mTel mis Semoqmedebas"<br />
(caiSvili 1990: 105).<br />
sainteresod axasiaTebs mwerlis mier ganvlil gzas mkvlevari l. ar-<br />
CvaZec: `arCil sulakauri im mweralTa ricxvs ekuTvnis, romelTa Semoq-<br />
medebac erovnuli literaturis fesvebzea aRmocenebuli da tradiciul<br />
formebTan erTad siaxlis utyuari niSniTaa aRbeWdili. Zlierma poetur-<br />
ma impulsma gansazRvra misi, rogorc mwerlis Tavisebureba. arCil sula-<br />
kauris Semoqmedeba leqsidan moTxrobamde Sinagani winaaRmdegobebiT aR-<br />
savse, Zneli da rTuli gamodga da mainc, aris raRac Zlieri da lamazi,<br />
rac saerTo maxasiaTeblad gamodgeba misi poeziisa da prozisaTvis. misi<br />
poezia Taviseburi aRsarebaa, gamxelili tkivilia, Cumi dialogia saku-<br />
Tar TavTan da mkiTxvelTan, romelTanac misvlas gasaocari sisadaviT<br />
da ubraloebiT aRwevs" (arCvaZe: `literaturuli saqarTvelo", 1992).<br />
a. sulakauris SemoqmedebaSi, poeziasa Tu prozaSi erTnairad ig-<br />
rZnoba saTqmelis gadmocemis axali formis Zieba. mis poeziaSi gamoxatu-<br />
lia lirikuli gmiris TviTSemecnebis tkiviliT Tu sixaruliT aRsavse<br />
gza. swored, am viTarebis Sesaxeb werdnen: `Cven, marTalia, xSirad gvig-<br />
rZvnia poeziaSi gulubryvilobis, miamitobis momnusxveli mSveniereba,<br />
magram, vin icis, iqneb nakleb mimzidveli ar iyos swored gansjiTi inte-<br />
leqtualuri cnobierebis Semotana poeziaSi. aris raRac uaRresad<br />
momxibvleli azris iseT aRzevebaSi, mis srul da ganuyofel gam-<br />
geblobaSi, mis unarSi - wonasworobis daukargavad moigerios grZnobad<br />
impulsTa Semotevebi" (gverdwiTeli: `mnaTobi", 1981: 156)<br />
a. sulakaurisaTvis Tavidanve ucxo iyo yalbi paTetika, myvirala<br />
frazebi. niSandoblivia, rom qarTuli miwisa da mamulis siyvarulis<br />
STagonebiT dawerili misi pirvelive leqsi `nu gaTaTrdebi" sevdiTa da<br />
rwmeniT aRavsebs mkiTxvels.<br />
rogorc zemoT aRvniSneT, a. sulakauri 60-ianelTa im Taobas ekuT-<br />
vnoda, romelTa samwerlo debiuti meore msoflio omis Semdeg Sedga;<br />
- 26 -
amitom bunebrivia, rom misi lirikuli gmiris sulieri samyaro omgamov-<br />
lili, `dakarguli Taobis" WrilobebiT iyo aRbeWdili. amasTan erTad<br />
isic unda iTqvas, rom mwerlis msoflmxedvelobisaTvis ucxoa sulieri<br />
krizisi, Tumca sevda da melanqoliuri ganwyobileba xSirad xazgasmu-<br />
lad SeigrZnoba mis nawarmoebebSi.<br />
mwerlobaSi a. sulakauris pirveli nabijebis Sesaxeb sainteresod<br />
mogviTxrobs kritikosi g. gverdwiTeli: `maxsovs, <strong>universiteti</strong>s xalxiT<br />
gaWedili saaqto darbazi sulganabuli rom usmenda arCil sulakaurs,<br />
maSin jer kidev studenti, igi scenaze idga da dafiqrebiT, dinjad,<br />
dabali xmiT, sevdianad da morcxvad, TiTqmis CurCuliT gvikiTxavda sa-<br />
kuTar leqsebs. mere erTbaSad ifeTqebda darbazi da veRar itevda axal-<br />
gazrda poetis Tayvanismcemeli studentebis mozRvavebul emociebs. Wabuk<br />
poets ki darbazi manam ar micemda saSvels, sanam leqss `nu gaTaTrdebi"<br />
ar waikiTxavda" (gverdwiTeli, `mnaTobi", 1981: 10). a. sulakauri jer kidev<br />
sruliad axalgzarda axerxebs daimkvidros Tavisi adgili Cvens mwer-<br />
lobaSi. misi marTali sityva erTnairad Zlieria leqsSic da prozaSic.<br />
marTebulad migvaCnia mwerlisa da kritikosis r. miSvelaZis mosazreba,<br />
romelic man a. sulakauris 70-iani wlebis poeziaze dakvirvebis Sedegad<br />
gamoTqva: `me momeCvena rom es leqsebi poetis SemoqmedebiTi gzis organu-<br />
li nawilic aris da Tavisi temperamentiTa da melodiurobiT gansxva-<br />
vebuli, xmac ufro sevdiani, ufro wynari, Wabukuri vnebebisagan Tavisu-<br />
fali da alag mwuxare reqviemiviT Taviseburad momxibvleli da damafiq-<br />
rebelia" (miSvelaZe 1990: 15). Aa. sulakauris, rogorc 60-iani wlebis<br />
literaturuli Taobis gamoCenili warmomadgenlis, mwerlobaSi `sabWoTa<br />
evropeizmis~ (g. margvelaSvili) damamkvidreblis Semoqmedeba kidev<br />
mravaljer iqneba gansjisa da Sefasebis sagani. SeiZleba gaCndes<br />
erTgvari daukmayofileblobis grZnoba, rom misi Tanamedrove qarTuli<br />
kritika bolomde ver Cawvda mwerlis prozaul qmnilebebSi arsebul<br />
alegoriul qveteqstebs, mis mTavar saTqmels, romelic im SemTxvevaSi<br />
iqneba SesaZlebeli, Tu kompleqsurad SevxedavT im sirTuleebs, romelic<br />
mweralma dasZlia simbolur-metaforuli gansaxovnebis saSualebiT.<br />
a. sulakauri 60-70-iani wlebis literaturuli Taobis Rirseuli war-<br />
momadgeneli iyo. man icxovra Tavisi epoqisaTvis damaxasiaTebeli rTuli<br />
- 27 -
cxovrebiT; misi sityva yovelTvis iyo datvirTuli azriT, originaluri<br />
saTqmeliTa da siyvaruliT adamianebisadmi.<br />
Tavi II<br />
realur da irealur samyaroTa urTierTmimarebisaTvis<br />
arCil sulakauris prozaSi<br />
arCil sulakauris prozis erT-erTi mniSvnelovani mxatvruli<br />
Tavisebureba sizmriTa da winaTgrZnobiT ganpirobebuli movlenebis<br />
Sesaxeb Txrobaa, romelSic personaJTa xasiaTebi upiratesad maT mier<br />
warmosaxuli fantaziiT warmoCindeba. mwerali saTqmels xSirad ise<br />
gvawvdis, rom mis `amosacnobad" dafaruli qveteqstis erTgvari `gaSif-<br />
vra" gvWirdeba. am kuTxiT sainteresoa a. sulakauris SemoqmedebaSi sinam-<br />
dvilisa da warmosaxulis mimarTebis sazRvrebis dadgena, maTi urTier-<br />
TkavSiris mxatvruli logika.<br />
a. sulakauris prozaSi ambavi isea gadmocemuli, rom xSirad<br />
waSlilia zRvari warmosaxul samyarosa da yofiT sinamdviles Soris.<br />
personaJebi cxovroben da moqmedeben rogorc realur, aseve TavianTi<br />
ocnebiT Seqmnil sizmriseul garemoSi. aq warmosaxuli realobas<br />
enacvleba, avsebs, misi gagrZelebaa, an piriqiT. asea es moTxrobebsa da<br />
romanebSi `oqros Tevzi", `TeTri cxeni", `luka", `abelis dabruneba",<br />
`gabo" da sxva. sinamdvilisa da fantaziis, warmosaxulis mimarTebaze<br />
jer kidev antikuri droidan msjelobdnen xelovnebis sxvadasxva dargis<br />
warmomadgenlebi, literatorebi, filosofosebi. miiCneven, rom ramdena-<br />
dac warmosaxvam Seqmna samyaro, swored, warmosaxva marTavs mas. warmo-<br />
saxva usazRvroa maSin, roca sinamdviles mxolod misi umniSvnelo nawi-<br />
li ukavia. mweralma unda SeZlos am ori urTierTdapirispirebuli<br />
samyaros Sexvedris saidumlos amocnoba (kamiu 1990: 100).<br />
a. sulakauri Tavis nawarmoebebSi (sulakauri 1975; 1988; 1986) cdilobs<br />
Rrmad Caswvdes gmiris Sinagani samyaros urTules niuansebs da, swored,<br />
- 28 -
am mizniT xatavs igi misi personaJebis mier warmosaxul garemosa da maT<br />
irealur xilvebs. mwerals mkiTxvelis analitikuri gansjis samsjavroze<br />
gamoaqvs gmiris Sinagan samyaroSi mimdinare fisqologiuri kataklizmebi.<br />
sizmriT adamianis qvecnobieri samyaros gamovlenis formas, a. sulakauri<br />
mimarTavs rogorc erT-erT mxatvrul xerxs - ganaviTaros siuJeti an<br />
gmiris xasiaTi axali kuTxiT warmoaCinos.<br />
sizmris ucnauri bunebis axsna sxvadasxva mecnierTa kvleva-Ziebis<br />
sagnadaa qceuli. `vin ar icis - aRniSnavda, d. uznaZe, rom sizmarSi sao-<br />
cari ambebisa da SemTxvevis mowmeni vxvdebiT. iq empiriulad SeuZlebeli<br />
da warmoudgenelic realuri sinamdvilis saxes Rebulobs, iq yvelaferi<br />
xdeba da xSirad bevri ram iseTic, rac arsebiTad ewinaaRmdegeba adamia-<br />
nis azrovnebas. survilebis-nebelobis moTxovnilebis da misdami kriti-<br />
kuli damokidebulebis nasaxic ar SemiCneva" (uznaZe 1958: 34). sainteresoa,<br />
rom Zvel qarTul mwerlobaSic aqcevdnen yuradRebas sizmris bunebas,<br />
mis arss. ioane petriwi ase ayalibebs mizezebs, romlebic iwveven siz-<br />
mrebis xilvas: `samni saqmeni sizmarTa gvauwyeben: pirveli igi wmindaTa<br />
ars uwyeba, xolo meore eSmakTa ars boroti. da mesame ars naxsovni dRi-<br />
sisaTa saqmeTa xsovna, raca SemhTxveodes vis" (petriwi 1968). sulxan-saba<br />
orbelianis ganmartebiT, sizmari `ars Zali sulisa mSvinvierisai da ra<br />
daeZinos sxeulsa, suli mSvinvieri da suli gonieri ara mZinare ars da<br />
suli gonieri zraxvn Tavsa Soris Tvissa da gonierebiTa ganicdis rais-<br />
ca" (orbeliani 1993: 88). sizmari a. sulakauris personaJebisaTvis aris<br />
realobis Canacvlebis, masTan dapirispirebis saSualeba, sasurveli<br />
oreuli im garemosi, sadac isini moqmedeben da cxovroben. moTxrobebSi<br />
da romanebSi - ,,oqros Tevzi", ,,TeTri cxeni", ,,luka", ,,abelis<br />
dabruneba", ,,gabo" da sxva sizmari da xilva saSualebas aZlevs<br />
personaJs Seqmnas iluzia, riTac daupirispirdeba im mikrosamyaros,<br />
romelSic daZabul adamianur urTierTobebze damyarebuli<br />
mouwesrigebeli cxovrebiseuli garemo arsebobs.<br />
berikaci - Zveli memanqane gabo (`gabo") svaneTis ubanSi martodmarto<br />
cxovrobs. misi erTaderTi imedi patara SviliSvili gugutaa, romelic<br />
susti ZafiviT akavSirebs am samyarosTan moxucis sicocxles. gabos<br />
sixaruli da bedniereba warsulSi CarCenila, amitomac mxolod sizmri-<br />
- 29 -
seul CvenebebSia berikaci Tavisufali, kvlav axalgazrda, sicocxliTa<br />
da energiiT aRsavse moagrialebs orTqmavals, romelsac samocdaCvidmeti<br />
vagoni aqvs gamobmuli, im vagonebSi ki ocdaSvidi aTasi mgzavria: `gabos<br />
tangauxdels sZinavs, ZilSi matareblebi uxmoben isev. gabo, ga-bo, ga-bo?<br />
gabriel? dafeTebuli wamoiWreba da miayurebs. saxli zanzarebs,<br />
fanjris minebi zrialebs. es ukve namdvili matarebelia, iseTi, TviTon<br />
rom daaqrolebda xolme liandagebze. sivrceSi orTqmavlis kivilisa da<br />
borblebis dgandgaris xmebi datova, xmebi sakvirveli siswrafiT Sor-<br />
deboda berikacs da sadRac Sors inTqmeboda - mZafri suni igrZno. Ddag<br />
– dug, dag-dug. guli ucemda gabos... gza mieciT, matarebeli modis, Zve-<br />
li, beberi matarebeli qSeniT, qoTqoTiT, dagadugiT modis... memanqane se-<br />
mafors gaxedavs, RameSi mwvane Tvali anTia. gza gaxsnilia, modis dgan-<br />
dgariT, grial-grialiT... win didi sadguri egebeba, naTeli, maRali baq-<br />
nebiT egebeba didi sadguri. gza, ... gza! modis Zveli, beberi matarebeli"<br />
(`gabo~)*.<br />
sizmari berikacs imitom uyvars, rom is, rasac igi eltvis, mxolod<br />
iq aris misTvis misawvdomi, iq mSviddeba misi dramatuli vnebaTaRelva.<br />
aseve, mravlisdamtevi da fsiqologiurad daZabulia lukas fantazia<br />
(`luka"). nawarmoebSi mozardis cxovreba ar aris datvirTuli martooden<br />
irealuri gancdebiT. igi moqmedebs, ibrZvis TviTdamkvidrebisaTvis,<br />
iswrafvis axlis Secnobisaken. romanis CarCo TiTqos imeorebs cxovrebas.<br />
amdenad, personaJi ar aris SemosazRvruli mxolod fiqrebis, ocnebis<br />
garemoTi, gaucnobierebeli impulsebiT. mwerali mogviTxrobs ambavs, ise,<br />
rogorc es sinamdvileSi xdeba. ambis qronologiuri mdinareba areguli-<br />
rebs nawarmoebis TiToeul komponents. a. sulakauri sagangebo yurad-<br />
Rebas aqcevs siuJetis ganviTarebis motivirebas, roca erTi moqmedeba me-<br />
oresTan mizez-Sedegobrivad aris dakavSirebuli. magram, xSirad<br />
TxrobaSi ambis mosalodnel ganviTarebas win uswrebs sizmari da xilva,<br />
rogorc momavlis mauwyebeli da mimaniSnebeli. ase, magaliTad, obol<br />
biWs dedis simRera esmis:<br />
`mowyda, moeSva, Tavi sakuTar mklavze miasvena. oTaxis siRrmidan sim-<br />
Rera moesma, albaT deda mReroda:<br />
- 30 -
*aq da sxvagan a. sulakauris mxatvruli teqstebis citirebisas, davasaxelebT mxolod<br />
nawarmoebis saTaurs<br />
`mouoxeT, batonebo, batonebo, mouxoeT...<br />
lamazi batonebia, ia da vardi hfenia"...<br />
lukam didi mwvane mindori dainaxa, yvavilebiT mofenil mindorze TeT<br />
ri cxvari da Txis jogi gamoCnda. Txis jogSi erTi lamazi TeTri Tika-<br />
ni SekuntruSda da Sexta" (`luka~). lukas sizmari erTgvarad<br />
winaswarmetyvelebs imaze, rom biWis momavali sasikeTod warimarTeba,<br />
magram isic miniSnebulia, rom am sikeTemde misaRwevad msxverplad<br />
Sewirvis, tarigis gza iqneba gasavleli. mwerali asaxavs oboli biWis<br />
gancdebsa da Rrma dramatizmiT aRsavse bavSvobis wlebs. biWis mSfoTva-<br />
re suli TavSesafars xSirad irealur samyaroSi poulobs. igi Tavs afa-<br />
rebs sizmriseul zmanebebsa da xilvebs, sadac misi pirovneba<br />
Tavisufali da amayia. biWebTan Cxubis Semdeg luka warmosaxul samyaro-<br />
Si axorcielebs mas, rac sinamdvileSi ver SeZlo:<br />
`bogdanam etli gaaCera. jer luka da maiko Casxa, mere TviTon avida<br />
da maT Soris moTavsda.- saiT? - ikiTxa meetlem.<br />
- CuRureTSi - upasuxa bogdanam.<br />
etli daiZra. aseT fufunebas biWi ar eloda. im SiSisa da da-<br />
Zabulobis Semdeg uecarma siamovnebam moTenTa da moaduna. siamovnebas<br />
gvrida etlis neli rweva, cxenebis floqvTa Tanazomieri TqaraTquri, me-<br />
etlis veeberTela tani... saxlebi swrafad garbodnen ukan, saxlebi da<br />
trotuarze mosiarule adamianebi.<br />
ei, luka! - dauZaxa uceb viRacam. luka gadaixara da Tanaklaseli da-<br />
inaxa, uCa Savdia. uCa gamwarebuli mosdevda etls, Tan CanTas moiqnevda.<br />
saocrad gaxarebuli iyo, lukas eZaxda, xels uqnevda, lukamac dauqnia<br />
xeli. etli kidev erT lukas Tanaklasels daewia, merme - meores. axla<br />
ukve samni misdevdnen... etls adevnebulTa ricxvi gaizarda. yiJiniT mos-<br />
devdnen etls, raRac gaurkvevels eubnebodnen lukas, lukasac uxaroda -<br />
ra uxaroda? uceb moeCvena, rom es asec unda momxdariyo. gamarjvebuli<br />
brundeboda Sin da sxva riTi unda dabrunebuliyo Tu ara etliT; magram<br />
- 31 -
meore dRes moxda yvelaze saocari ram - lukas klaselebidan arcerT<br />
biWs ar gaxsenebia guSindeli triumfatori, rac lukaSi did gaocebas<br />
iwvevs. igi veRar garkveula sizmari iyo guSindeli misi Tavgadasavali<br />
Tu sinamdvile. Tumca mTavari aq es ar aris, mTavaria - lukas Seusrul-<br />
da ocneba. man ganicada bednieri wamebi, igi amayad da gamarjvebulad<br />
grZnobda Tavs. mis etls klaseli biWebi SuriT adevnebdnen Tvals da<br />
aRtacebulebi ukan mosdeven~.<br />
sizmarSi drois SegrZneba gauqmebulia, wuTSi SeiZleba mTeli saaTis<br />
saTqmeli Caetios. sagnebi hipertrofirebulia. zogi sizmari ise Searyevs<br />
pirovnebis fsiqikas, rom mis mexsierebaSi wlebis manZilze cocxlobs. am<br />
mxriv sainteresoa daTo naTiSvilis sizmari (`oqros Tevzi"). igi aSkarad<br />
Seicavs winaswarmetyvelur miniSnebas, romlis axsnasac avtori mTel ro-<br />
manis manZilze cdilobs:<br />
`daTos Tvlema moeria... qudebis maRaziaSi miriani, niko korinTeli<br />
da daTo, ratomRac, erTad Sevidnen. daTosaTvis qudi unda eyidaT.<br />
gamyidveli eZebda, magram ver miagnes, uceb moesmaT qalis xma, romelic<br />
Zalian hgavda cicinos xmas: - aq mxolod bavSvis qudebi iyideba -<br />
mxolod bavSvis qudebi iyideba - bavSvis qudebi iyideba. niko korinTeli<br />
mainc Sevida daxlSi da qudebis gadmolageba daiwyo. merme yvela maTga-<br />
nis morgebas cdilobda daTos Tavze. yvela qudi patara iyo, niko korin-<br />
Teli mainc axuravda. daTo wvalobda, itanjeboda. bolos sul patara<br />
zomis qudi amoarCia mirianma. nikom ZaliT Camoacva es qudi daTos. qudi<br />
Sublsa da kefaze uWerda, sunTqva aRar SeeZlo, Tanac tkivilis gamxela<br />
akrZaluli hqonda". cudad auxda daTo naTiSvils es sizmari. niko ko-<br />
rinTelma aTasgvari SemovliTi gzebiT scada daTo Tavisi gavlenis qveS<br />
moeqcia, `Tavisi qudi moergo misTvis", magram daTo droze miuxvda avka-<br />
cobas da CamoiSora.<br />
mwerlis poeturi bunebis Tavisebureba sizmris TxzvaSic vlindeba.<br />
simboloebiTaa datvirTuli patara biWis sizmaric moTxrobaSi `biWi da<br />
ZaRli":<br />
`mtkvris napiri daesizmra: viTom nagazi napirze datova da TviTon<br />
talRebSi Securda. talRebi Cveulebrivze didi iyo da Tbili. Ronivrad<br />
aisrola biWi zeviT, merme daaqanebda, daqanebisas sunTqva ekvroda, mag-<br />
- 32 -
am es imdenad sasiamovno iyo, xandaxan yiJinac ki aRmoxdeboda... merme<br />
talRebma nacnob aivnis win Caatares biWi... mtkvarze gadmokidebul aivan-<br />
ze aravin Canda. carieli iyo. uceb moajirs gamoeyuda SavulvaSiani me-<br />
loti kaci, romelsac Savi, wvrili Tvalebi hqonda. melot kacs ulva-<br />
Sebi swrafad ezrdeboda, nawnavebiviT CamougrZelda ulvaSis boloebi<br />
ukve mdinares wvdeboda, talRa xvdeboda, aqanavebda. biWs SeeSinda, swra-<br />
fad mitrialda da napirisken mousva. rogorc iyo, Tvali mohkra napirs,<br />
magram napirze ZaRli aRarsad Canda. mTeli ZaliT usvamda mklavebs,<br />
talRidan talRaze gadadioda, maRla asrolili napirs gaxedavda.<br />
riyeze qvebi TiTqos gazrdiliyvnen, uzarmazar lodebad qceuliyvnen"<br />
(`biWi da ZaRli").<br />
moTxrobaSi aRwerili sizmriT a. sulakaurma kargad gviCvena patara<br />
gias rTuli urTierToba garesamyarosTan, misi brZola gadarCenisaTvis.<br />
aq sizmari subieqtis, sizmris mnaxvelis cnobierebiTaa Seqmnili da gar-<br />
kveul biZgs iZleva siuJetis Semdgomi ganviTarebisaTvis. a. sulakauris<br />
personaJebis momavali bedi umetesad sizmrebiTaa gacxadebuli. am gziT<br />
mwerali axerxebs nawarmoebSi emociuri muxtis SenarCunebas, riTac did<br />
zemoqmedebas axdens mkiTxvelze. yovelive es ki aSkarad aniWebs mis pro-<br />
zas poetur elfers, maRalmxatvrul Rirebulebas.<br />
yvela zemoT dasaxelebuli sizmari TiTqmis dasrulebuli, calke<br />
ambavia, romelic simboloebiTaa datvirTuli. sizmarSi nanaxi sagnebi,<br />
gancdili ambebi meordeba personaJis cxovrebaSic, amitom igi momavlis<br />
winaswarmetyvelebacaa; magram zogjer pirovnebas ar esmis xilvis iduma-<br />
li ena, ver igebs gangebis saidumlo niSnebiT metyvelebas, sizmris saxiT<br />
nawinaswarmetyvelebi momavlis Sesacnobad misi gonebis kari daxSulia,<br />
igi realobis tyvea. a. sulakaurTan sizmari aris SemaerTebuli samsWva-<br />
li warsulisa da momavals Soris. swored, aseTi sizmari ixila<br />
moTxrobis - `Jami dasvenebisa" gmirma guramma: `merme, etyoba, mzem<br />
gaabrua da waTvlima... didxans dacuravda wyalqveS lorwovan da moCva-<br />
rul wyalmcenareebs Soris. wyali momwvano iyo, gamWirvale. irgvliv fe-<br />
rad-feradi Tevzebi dasralebdnen, da zRvis siRrmeSi SemoRweul mzis<br />
sxivze TvalismomWrelad elvarebdnen, gadmokarkluli didi TvalebiT<br />
akvirdebodnen ufro sxeuls, Tan fantastikuri sakravebiT ucnaur, uCveu-<br />
- 33 -
lo xmebs gamoscemdnen, gurams ukvirda, wyalSi sunTqva rom ar uWirda.<br />
oRond curvis dros sxeulze lorwovani wyalmcenareebi ewebeboda da<br />
zizRiT iSorebda. guli ereoda. icoda, sadRac rom unda misuliyo, mag-<br />
ram ar icoda sad. bolos bnel gamoqvabuls miadga da gaCerda. gamoq-<br />
vabuli uceb mwvaned ganaTda da siRrmidan gamovida mwvane qali, romel-<br />
sac Tavze didi meduza exura. kidurebis nacvlad wyalmcenareebi ga-<br />
mobmoda. wyalmcenareebi ganuwyvetliv irxeodnen, narnarad moZraobdnen<br />
da mwvane qals erT doneze akavebdnen. gurams araviTari grZnoba ar da-<br />
uflebia, civad misCereboda am ucnaur arsebas da moTminebiT elo-<br />
deboda, ras etyoda. mwvane qali xmas ar iRebda. mkacrad umzerda gurams<br />
saxeSi. merme es simkacre, TandaTan ganelda da TvalebSi Caudga naRveli,<br />
romelic sayvedurismieri iyo" (`Jami dasvenebisa"). moTxrobaSi aRwerili<br />
es sizmaric personaJis momavlis aSkara winaswarmetyvelebaa. amave dros<br />
sizmarSi ganfenilia guramis daukmayofilebeli moTxovnaTa da ltolva-<br />
Ta safuZvelze Seqmnili ganwyobilebani. mTavari gmirisaTvis sizmarSi<br />
nanaxi mdgomareoba misTvis sasurvelia da misaRebi. sagulisxmoa, rom<br />
sizmari, garkveuli individualurobiTac aris daRdasmuli. igi xels<br />
uwyobs personaJis xasiaTis gaxsnas - miuTiTebs mis iseT Tvisebebze, ro-<br />
goricaa sizarmace, umoqmedoba, cxovrebis sruliad arcodna da zogjer<br />
gulubryviloba. aRsaniSnavia, rom: `sxvadasxva ganwyobis aRmoceneba Cven-<br />
Si maSinac xdeba, Tu dRis ganmavlobaSi Cven vRebulobT Zlier an mra-<br />
valjerad STabeWdilebebs da am Zlieri STabeWdilebebiT ganmtkicebuli<br />
ganwyobilebis moqmedeba SeiZleba TavisTavad xdebodes ara mxolod<br />
sifxizleSi ocnebis saxiT, aramed Zilis drosac sizmarSi. saqme is aris,<br />
rom ganwyoba garkveuli aqtivobisaTvis Sinagani mzaobaa, romelic Zilis<br />
mdgomareobaSic SeiZleba iyos SenarCunebuli da saTanadod moqmedebdes<br />
kidec" (uznaZe 1958: 123).<br />
TiToeuli sizmari, romelic mwerlis mier nawarmoebebSia aRwerili.<br />
garkveuli mxatvruli mikrokompoziciis mqonea, radgan gaaCnia Tavisi<br />
mcire siuJeti.<br />
a. sulakaurs Tavis moTxrobebsa da romanebSi Semohyavs iseTi perso-<br />
naJebic, romlebsac TavianTi konkretuli mxatvruli mizandasaxuloba<br />
gaaCniaT - idumalebis niSniT arian aRbeWdilni. aseTnairni arian saba da<br />
- 34 -
anano, romanidan `TeTri cxeni". berikaci ananos Sesaxeb ozos eubneba: `eg<br />
dedakaci gulTmisania, sxva wyali aqvs gadasxmulio~. ozo, romelic<br />
sityva `gulTmisans~ zRapruli gmirebis gazviadebul epiTetad miiCnevda,<br />
dafiqrda, radgan `es ucnauri sityva exeboda realurad arsebul<br />
adamians~. `sxva wyali aqvT gadasxmuli~, agreTve, jorjaZes da bogdanas<br />
romanidan `luka".<br />
romanSi `luka" mTavari gmiris cxovrebis yvelaze daZabul periodSi<br />
gamoCndeba mamamisi gogi jorjaZe da maleve qreba. jorjaZis gaqroba ro-<br />
manidan moulodnelia, Tavisebur `daumTavrebel finalsa" da gaurkvev-<br />
lobas qmnis. saqme isaa, rom jorjaZe, pirobiTad rom vTqvaT, zRaparuli<br />
personaJia. misi roli efeqturia, magram gansazRvruli. man wonasworoba<br />
da samarTali unda aRadginos. gogi jorjaZe ararealuri personaJia,<br />
ufro metic, iqneb igi sulac lukas warmosaxvaSi dabrunda saxlSi.<br />
zRapruli personaJia Tavad bogdanac. saocaria am qalis unari mov-<br />
lenaTa arsis wvdomisa. bogdana ucTomlad grZnobs xifaTis moaxloebas<br />
da iqidan aqtiurad eZebs gamosavals. bogdana sikeTis hipostazia roman-<br />
Si.<br />
gansakuTrebul rols TamaSobs lukas warmodgenaSi mTvarisas saxe.<br />
mTvarisa gmiris sulieri Relvis, asakobrivi cvlilebebis Sedegad Seq-<br />
mnili xorcSesxmuli saxea da gamoCndeba, swored, personaJis ukiduresi<br />
fsiqikuri daZabulobis dros. mTvarisa izidavs, xiblavs, amSvidebs fan-<br />
taziaaSlil mozards:<br />
`uZilo Ramisa, Tevzaobisa, panaSvidisa da gauTavebeli da cxeli<br />
gzisagan ukve ise iyo daqanculi da daretianebuli, rom fexze dgoma<br />
aRar SeeZlo, Tvlema moeria... lukam windawinve icoda, rom alayafis ka-<br />
ri Ria daxvdeboda da, roca saavadmyofos miuaxlovda, kari, marTlac,<br />
Ria aRmoCnda. daubrkoleblad Sevida ezoSi, nacnob fanjaras Cauara da<br />
auzTan SeCerda. auzsac eRvreboda mTvaris naTeli da oqrosfrad liv-<br />
livebda. luka uceb SekrTa. sxeuliT igrZno, rom gisosebian fanjaras<br />
mTvarisa moadga. swrafad mibrunda da garkveviT dainaxa wyvdiadidan ga-<br />
mosuli SiSveli, oqrosferi sxeuli. miZinebuli grZnobda da ara marto<br />
grZnobda, danamdvilebiT icoda, rom es yvelaferi sizmari iyo. vidre<br />
ZilSi amas fiqrobda, mTvarisa gisosebiani fanjridan gadmovida da lu-<br />
- 35 -
kasaken gamoeSura. mSvidi da netari Rimili efina saxeze. am netarebas<br />
albaT lukas xilva aniWebda. luka aRelda, aTrTolebul guls ucnobi<br />
grZnobis Tbili talRa miexeTqa da mTel sxeulSi Jruantelis momgvrel<br />
Sxefebad ganibna. mTavarisa mivida, orive xeli moxvia lukas" (`luka~).<br />
lukasaTvis mTvarisa iyo qalSi xorcSesxmuli idumali xati, erTgva-<br />
ri saxe-idea, romelic sicocxlis bolomde darCeboda mis mexsierebaSi.<br />
bolomde amoucnobi darCa lukasaTvis am qalis arseboba - ararsebobis<br />
saidumloeba. Tumca garkveuli xibli am Seucnoblobasac gaaCnda. es<br />
asazrdoebda mis fantazias, uRvivebda survilsa da swrafvas dafarulis<br />
xilvisaken.<br />
lukasaTvis ganuyofelia ocneba da realoba. ocneba sinamdvilidan<br />
gaqcevis erTaderTi gzaa, im gamogonili samyarosaken, romelsac a. sula-<br />
kauris sulieri dramatizmiT aRsavse personaJebi afareben Tavs da TiT-<br />
qos mweralic Tavis personaJebTan erTad imas Wvrets, rac maT fantazia-<br />
sa da warmosaxvas eTanxmeba.<br />
samyaros saidumloebaTa ufro naTlad warmosaCenad dResac araerTi<br />
mwerali mimarTavs miRebuli adamianuri qcevis normebidan gadaxris<br />
mqone personaJTa Semoyvanas nawarmoebSi. gia lomaZis moTxrobis<br />
`TabaSiris kaci~ mTavari gmiric `sazRvarze mdgari adamiania~, visTvis<br />
giJia, zogisTvis ki - savsebiT wynari da keTili meocnebe. am moTxrobas<br />
ori mTavari personaJi hyavs: qaliSvili manon lasaura da fsiqiatriuli<br />
saavadmyofos binadari `TabaSiris kaci~ (lomaZe, `ciskari~, 1981).<br />
erTxel SuaRamiT, qalaqis binaSi awkrialda telefoni da manons<br />
magiur xmebad gamoecxada TabaSiris kaci. ZiriTadi siuJeturi xazi aris<br />
ori adamianis mistiuri dialogi, magram rogorc TandaTan rwmundeba<br />
mkiTxveli, moTxrobas hyavs mesame da amasTan erTad mTavari gmiric - es<br />
aris industriuli qalaqi, Tavisi restornebiT, stadionebiT, hakerebiT,<br />
meZavebiT, saerTaSoriso aeroportiT, troleubusebiT, qarxnebiT da<br />
ZeglebiT. mwerali ar gvTavazobs civilizaciis romantikas, piriqiT,<br />
TiTqos gaucxoebulad warmogvidgens kidec mas.<br />
krizisul cnobierebis dasaZlevad, gauxeSebuli sulis<br />
gasanedleblad, garemosTan erTianobis aRsadgenad adamiani<br />
instiqturad ubrundeba miTebs, legendebs, religias. romantikosi<br />
- 36 -
TabaSiris kaci ver egueba teqnokratiul realobas da, amitom, nervozisa<br />
da fsiqozis samyaroSi, sazogadoebis TvalSi giJad Cans.<br />
frangi mwerali Jan-pol sartri novelaSi `oTaxi~ (sartri, `xomli~,<br />
1969) gviCvenebs, rom giJebis samyaro arafriT gansxvavdeba normaluri<br />
adamianis samyarosagan. misi gmirebi Caketilebi arian TavianT<br />
warmosaxul sivrceSi, sadac sruli harmonia arsebobs irealur da<br />
realur yofierebas Soris.<br />
zemoTCamoTvili nawarmoebebis gmirebi, arsebiTi ar aris romeli<br />
qveynis Svilebi arian, an romel epoqaSi cxovroben, isini Zalian hgvanan<br />
erTmaneTs, TavianTi miamituri, meocnebe da daukmayofilebeli<br />
grZnobebiTa da vnebebiT.<br />
literaturis istoriam mxatvrul pirobiTobis ufro saocari<br />
magaliTebic icis: gardacvili mefis aCrdili hamlets esaubreba (u.<br />
Seqspiri), nevis prosperqtze cxviri daseirnobs (n. gogoli), kaci mwerad<br />
iqceva (f. kafka), adamians bunebis xma esmis (vaJa fSavela) da a. S.<br />
a. sulkauri Tavisi nawarmoebis gmirad irCevs giJs - mTvarisas (`lu-<br />
ka"). aq moTxrobilia idumali kavSiris Sesaxeb cis mnaTobs, mTvaresa da<br />
adamians Soris, romelTac esmiT erTmaneTis. romanis am epizodSi aris<br />
cda mweralma axleburad axsnas samyaro, imaze meti daanaxos mkiTxvels,<br />
vidre es man misi cxovrebiseuli gamocdilebiT icis.<br />
`lukam Tavi moabruna da Tavzardacemuls kinaRam muxlebi moekveTa,<br />
iqve, marcxniv sruliad SiSveli qaliSvili Ria fanjaras mosdgomoda,<br />
rkinis gisosebisaTvis TavzeviT xelebi Caevlo da lukas misCereboda<br />
naRvliani, didi momwvano TvalebiT - lukas sircxvilisagan saxe aelewa<br />
da scada, SiSveli sxeulisaTvis ar Seexeda. monusxuliviT idga da adgi-<br />
lidan ar iZvroda. magram Tvalebi lursmani ar aris, rom erT wertils<br />
miaWedo. xedvis are gacilebiT farToa, vidre wertili, romelsac miSte-<br />
rebixar. TmagakreWili Tavisa, saocrad nazi, fermkrTali da lamazi<br />
saxis garda luka xedavda SiSvel mklavebs, or TeTr borcvsa da maRla-<br />
aSveril didsa da vardisfer ZuZusTavebs.. qaliSvili welamde moCanda<br />
Ria fanjris rux CarCoebSi gamokveTili...<br />
...me mTvaris var. gagigonia aseTi saxeli: mTvarisa? aba? TbilisSi<br />
vcxovrob, verharnis quCaze... wadi Cemebs Seatyobine, rom me aq var... isic<br />
- 37 -
uTxari tkivilebic awuxebs-Tqo, tkivilebi marTla mawuxebs, biWo... mTe-<br />
li sxeuli mtkiva... oRond RamRamobiT... es tkivilebi mTvaris bralia...<br />
- saocari tkivlebi mawuxebs, biWo. RamRamobiT mTeli sxeuli<br />
erTbaSad amtkivdeba, oRond sxvadasxvanairad. Tavic mtkiva, Tvalebic,<br />
xelebic, mkerdic, welic, fexebic... sxeuli ToTxmet nawilad dameSleba<br />
da yoveli nawili cal-calke mtkiva... rogorc ki daRamdeba da mTvare ga-<br />
moCndeba caze, tkivili Tavis amorCeul nawils moakiTxavs, magram me vi-<br />
ci es risi bralic aris. RamRamobiT mTvarec xom ibzareba da irRveva na-<br />
wilebad. aba, kargad daakvirdi darRveuli mTvaris yovel nawils Cems<br />
darRveul sxeulTan aqvs kavSiri. Cven erTnairad virRveviT... amitom<br />
mtkiva sxeuli da es yovelive mTvaris bralia" (`luka~). giJi mTvarisas<br />
es monologi mistiuri SegrZnebiTaa datvirTuli, radgan mas eCveneba,<br />
rom nawilebad iSleba da garesamyaros uerTdeba. swored, aseTia sizma-<br />
reuli yofa. mTvarisas sxeulis nawilebad daSla miTosur planSi war-<br />
moadgens aRdgoma-ganaxlebis process da am aRorZinebis sibrZnes biWsac<br />
aziarebs. es xom adamianis ukvdavebis, maradisobis, sicocxlis zeobis<br />
daucxromeli rwmena da miswrafebaa.<br />
Aa. sulakauris asaxvis aseT manerasTan SeiZleba davakavSiroT XX<br />
saukuneSi Zalze popularuli koncefcia, romlis Tanaxmad is, rac<br />
iwodeba normad aris garemos zemoqmedebis Sedegi; ar arsebobs<br />
kriteriumi, romelic dahyofs `normalursa~ da `paTologiurs~.<br />
SeSliloba miiCneva `transcendentur gamonaTebad~, aramiwieris<br />
gamovlenad, amitom mkurnaloba zedmetia. sulis ararealuri xilvebiT<br />
avsebas ki iwvevs personaJis Tanamedrove sazogadoebaSi arsebuli<br />
daZabuli, konfliqturi urTierTobebi.<br />
cnobilia, rom mistikosebi TviTCaRrmavebis, sakuTar sulSi CaZirvis<br />
saSualebiT cdilobdnen da cdiloben im siRrmeTa wvdomas, rac ubralo<br />
mokvdavTaTvis miuwvdomelia. mxatvruli literaturac am siRrmeebis,<br />
idumali samyarosaken mimavali uxilavi gzebis maradiuli maZiebelia. a.<br />
sulakauri SemTxveviT ar irCevs giJs, igi xom umTavresad Cveulebrivi<br />
yofiT ar cxovrobs. giJis sulis kari gaxsnilia iracionaluri<br />
xilvebisaTvis. gavixsenoT sandro cirekiZis moTxroba `mTvareuli". aqac<br />
personaJad giJs irCevs avtori, rogorc bunebis uSualo nawils. igi mov-<br />
- 38 -
lenebs aRiqvams uSualod da Cveulebrivi adamianuri gansjis gziT. aqvea<br />
warmodgenili kavSiri mTvarisa da adamianisa, romelTac esmiT erTmane-<br />
Tis. SeSlilobis stadiaze adamiani TiTqos aRidgens im saxes, romelic<br />
hqonda ucodvelobis Jams, sanam borotisa da keTilis xis nayofs ige-<br />
mebda.<br />
T. dostoevski romanis `danaSauli da sasjelis" personaJi svidriga-<br />
ilovi ambobs: `moCvenebebi sxva samyaroTa nawyvetebi da naglejebia, maTi<br />
dasawyisi. janmrTeli kaci, rasakvirvelia, ar saWiroebs maTs danaxvas<br />
imitom, rom namdvili Svilia igi dedamiwisa da cxovrebaSiac mxolod<br />
amqveyniurad unda cxovrobdes, rom wesiereba ar dairRves, magram Tu od-<br />
nav avad gaxda, dairRva normaluri miwieri wesi misi organizmisa, maSin-<br />
ve Tavs iCens imqveyniuri arsebobac da ramdenadac ufro Zlier avad<br />
aris adamiani, imdenad ufro meti saSualeba eZleva imqveyanasTan<br />
Sexebisa. sikvdilis Semdeg xom pirdapir im qveynis mcxovrebi xdeba"<br />
(dostoevski 1959: 313).<br />
aq oriode sityva unda vTqvaT warmosaxvis bunebis Sesaxeb. d. uznaZis<br />
Teoriis mixedviT, `adamianis qceva sruliad ar aris sinamdvilis im viw-<br />
ro ariT SezRuduli, romelic awmyosa da warsulSi mocemuliT ganisaz-<br />
Rvreba. igi mocemulobis zRudeebs arRvevs da axal sinamdviles qmnis.<br />
amis SesaZleblobas mas warmosaxva, anu fantazia aZlevs. Cven ar<br />
vkmayofildebiT imiT, rac obieqturadaa aRqmisa da mexsierebis Sinaarsis<br />
saxiT mocemuli, Cven fantaziis saSualebiT axali Sinaarsebis warmo-<br />
saxvas viwyebT, axal warmodgenas vqmniT, romelsac aRqmaSi mocemuli<br />
obieqturi sinamdvilis asaxva ki ara, piriqiT, misi farglebis gafar-<br />
Toeba da axali sinamdvilis Seqmna aqvs miznad dasaxuli" (uznaZe 1958:<br />
104)<br />
sinamdvilis aseTi saxiT gansaxovneba imTaviTve warmogviCina qar-<br />
Tulma literaturam – gavixsenoT ioane sabanisZis gmiris, sasikvdilo<br />
gzaze mimavali abo Tbilelis uZlieresi warmosaxva, rocaA Wabuki abo<br />
Tavis Tavs rogorc mkvdars, ise miacilebs; anda - `rome vefxi mSvenieri<br />
saxed misad damisaxavs, amad miyvars tyavi misi, kabad Cemad mominaxavs" –<br />
ambobs `vefxistyaosnis~ gmiri tarieli Tavis satrfoze. naTelia, Tu ro-<br />
- 39 -
gor irRveva `mocemulobis zRude" da satrfo mis warmodgenaSi xdeba<br />
`vefxi mSvenieri".<br />
`lukas" Sinaarsi, romanSi asaxuli movlenebi da ambavi gamoricxavs<br />
lukas sulier avadmyofobas, Tumca misi fsiqikac urTules asakobriv da<br />
sazogadoebriv zewolas ganicdis, daZabul zRvramde midis. igi mZime su-<br />
lier gancdebSia, magram es yvelaferi normis farglebSi eteva, anu am<br />
SemTxvevaSi paTologia sruliad unda gamoiricxos. Tanamedrove fsiqo-<br />
logias es urTulesi movlenac aqvs axsnili: `zogjer Tavisi axirebis<br />
gamo grZnobebis zemoqmedebis Sedegad warmosaxva TviTneburad qmnis sa-<br />
survelis suraTxats, magram masve ZaluZs ufro naTlad gamoavlinos<br />
adamianis WeSmariti suraTxatic" (rubinSteini 1957: 56)<br />
paralelebs, roca vavlebT mxatvruli Tu samecniero literaturidan<br />
zemoTmoyvanil magaliTebs, fsiqologTa dakvirvebebsa da a. sulakauris<br />
SemoqmedebaSi asaxul personaJTa qcevebsa da warmosaxvebs Soris, sainte-<br />
reso daskvnebis gakeTeba SeiZleba – msgavseba da Tanxvedra aSkaraa. Aam<br />
kuTxiT mniSvnelovania moTxroba `abelis dabruneba" da masSi naCvenebi<br />
`fsiqologiuri portreti". abeli TviTonve elis sakuTari Tavis dabru-<br />
nebas gadasaxlebidan. arsebobs gaorebis amgvari gancdac, fizikuri<br />
mdgomareobisa da sulieri ganwyobis ukiduresi dapirispireba; roca ka-<br />
ci TviTonve xedavs sadRac, Sors darCenil Tavis Tavs da morCilad<br />
elodeba mis dabrunebas. abeli dums, man kargad icis, ras warmoadgens<br />
drois pirobiToba, isic icis, TviTon ramdenadme miaRwia zedroulis ga-<br />
gebas. gancdebSi myof abels uCndeba warmosaxva, romelic sustad emorCi-<br />
leba azrovnebis kritikul kontrols. azrovnebis kritikul kontrols<br />
ar emorCileba ananos warmosaxva (`TeTri cxeni"). ananos gulTmisan qa-<br />
lad icnobdnen sofelSi. igi cxadad xedavda momavals, yoveli misi wi-<br />
naswarmetyveleba sityva-sityviT auxda ozos: `omi ukve male damTavrdeba<br />
da mamaSenic dagvibrundeba, dabrundeba da wagiyvans... Sen im droisTvis<br />
skola geqneba damTavrebuli da swavlis gagrZelebasac moindomeb... es<br />
kargia, ozo, sxvagvarad rogor iqneba, me ki aq marto davrCebi... daixso-<br />
me... didi xnis sicocxle aRar miweria, didxans aRar vicocxleb!.. me rom<br />
movkvdebi, swored wlisTavze Cemi Zma sandro, mamaSeni gayidis am saxls,<br />
kar-midamos, yvelafers, rac Cvens gvarsa da jilags, Cvens mama-papaT uSe-<br />
- 40 -
nebiaT, uSenebiaT wminda ofliTa da marTali xeliT... Sen erTxel kidev<br />
Camoxval, Camoxval mamaSenTan erTad, roca me am qveynidan abargebuli<br />
viqnebi... Cems dasamarxad CamobrZandebi, ozo, egec saqmea... magisTvisac<br />
madlobeli dagrCebi~ (`TeTri cxeni~)". SeiZleba vifiqroT, rom xSirad a.<br />
sulkauris prozaSi aRwerili movlenebi mwerlis Sinagani samyaros, sa-<br />
kuTari gamocdilebis mxatvruli ukufenaa. es momenti yvelaze gamokveTi-<br />
lad Cans moTxrobaSi `pawawina nigzvis toti". am moTxrobaSi mTavari<br />
gmiri uCinari xdeba. ra Tqma unda, gmiris uCinarobas simbolur-alegori-<br />
uli funqcia gaaCnia. personaJi SemTxveviT moxvedril ucxo sazoga-<br />
doebaSi movlenebsa da situaciebs gaucxoebuli, izolirebuli mdgoma-<br />
reobidan xedavs da akontrolebs. gmiri aris da arc aris; igi kargavs<br />
materialur saxes da irealur samyaroSi arsebobs.<br />
romanis `oqros Tevzis" mTavari gmiris daTos cnobierebaSi gaCeni-<br />
li warmosaxuli xatic naklebad emorCileba kritikuli kontrolis<br />
unars, cotaTiRa uwevs angariSs realobas da fantastikis burusiT<br />
ifareba. daTo naTiSvils Tavisi martosulobis dasaZlevad idealiz-<br />
ebuli, warmosaxuli samyaro mouZebnia. aq, mis mier gamogonil samyaroSi,<br />
buba eSbasTan sulieri megobrobiTa da urTierTobebiT imSvidebs Tavs<br />
misi gafaqizebuli da mgrZnobiare suli: `yvavilebis maRaziaSi mixakebi<br />
iyida da bubasTan wavida. buba axalgaRviZebuli daxvda, karg gunebaze<br />
iyo, damSvidebuli saxe hqonda. yvavilebi magidaze daawyo daTom da skami<br />
sawolTan daidga. guSin rom waxvedi - uTxra bubam, - saSineli simartove<br />
vigrZeni. kidev kargi cota xnis Semdeg Seni megobari eqimi Semovida, bev-<br />
ri macina, Tqveni bavSvobis oinebi miambo,...<br />
- mTavaria, morCe. ra mniSvneloba aqvs, rodis gamoewerebi, me sul<br />
SenTan viqnebi, aRar mogawyen... dReidan mainc Tavisufali var, samuSaod<br />
aRar wavedi, buba... Sen rom ar menaxe, SeiZleba arc ki damenebebia Tavi<br />
mag samuSaosaTvis".<br />
daTo naTiSvili imiTaa gamorCeuli, rom misi cnobiereba gamudmebiT<br />
ivseba axali fantaziiT, igi sagnebisa da movlenebis iqiT ixedeba da<br />
cdilobs Cveulebriv, erTferovan yofaSi dainaxos araCveulebrivi,<br />
ganimsWvalos garSemomomyofTagan gansxvavebuli gancdiT da<br />
STabeWdilebebiT. daTos cxovrebaSi momxdari Zireuli cvlilebebi,<br />
- 41 -
samsaxuroebrivi konfliqtebi Tavis daRs asvamen mis pirovnebas. nerviu-<br />
li daZabuloba iwvevs stress, imedgacruebis gancda ki pirovnebaSi pro-<br />
vicirebas ukeTebs fantaziis gacxovelebas. gamomdinare aqedan, personaJi<br />
iZulebuli xdeba realur samyaros gaeqces da fantazias Seafaros Tavi:<br />
`daTo msubuqad Sexta fanjaraze. fanjara Ria iyo da pirdapir<br />
quCaSi gavida. TviTon ukvirda ise Tavisuflad dadioda haerSi,<br />
namdvilad sizmarSi varo, fiqrobda. aguris kedlebs miadga. erTgan<br />
aguri iyo gamovardnili da xeli Tavisuflad Seeteoda. es unda<br />
yofiliyo beRurebis bude, romelic zurikom aRmoaCina, daTom Rrmad<br />
Seyo budeSi xeli, mklavi mTlianad Seetia, magram bolomde mainc ver<br />
miawvdina, arada icoda beRurebi Sig iyvnen. ra unda eqna, cota gaiar-<br />
gamoiara da saxuravze dadga. saxuravidan quCas gadmoxeda. quCa xalxiT<br />
iyo gaWedili, civi da arafrismTqmeli TvalebiT umzerdnen daTos,<br />
rogor dadioda karnizze. daTom am xalxis SeSineba moindoma.<br />
telefonis mavTulze Sefrinda da zed daiwyo sirbili da sriali, Tan<br />
amas ise akeTebda, viTom sacaa fexi damicdeba da dabla gadmovvardebio,<br />
xalxi ar SeSinebula, piriqiT, TiTqos ufro mets moeloda daTosgan,<br />
imedebic ki gaucruvda. daTo telefonis mavTulidan cas daekida<br />
kbilebiT, rogorc akrobati cirkis TaRs da Tavbrudaxveuli triali<br />
daiwyo... gamwarebuli trialebda gasaocari siswrafiT trialebda...~<br />
`oqros Tevzi~).<br />
Asamyaros aseTi gancdis dadasturebaa daTosa da buba eSbas gamogo-<br />
nili urTierTobebi, lukasa da mTvarisas warmosaxviTi megobroba, pata-<br />
ra gias xilva, gabos sizmari, ananos sizmari da winaswarmetyvelebani.<br />
cnobilia, rom sizmari iseTi fsiqikuri movlenaa, romelic imTaviTve pi-<br />
robiTobas Seicavs. sizmarSi vlindeba qcevaTa aracnobieri motivebi,<br />
adamianis faruli da miCqmaluli survilebi. sizmarSi cnobiereba Tavi-<br />
suflad moZraobs da yovelgvari barieri moxsnilia. igi saxeebiT azrov-<br />
nebaa. amitom masSi amotivtivebuli yoveli nivTi, yoveli qceva-moqmedeba<br />
Tu wuxili simboluri azris matarebelia. Llukas pirovnebad<br />
Camoyalibebis procesi, biWis qvecnobieri ltolva momavlis<br />
Secnobisaken, kargad Cans am monakveTSi:<br />
- 42 -
`lukas mTeli Rame marTla ar sZinebia. borgavda, wvalobda, xandaxan<br />
wasTvlemda. waTvlemils SiSveli mTvarisa esizmreboda. oRond mTvarisa<br />
axla rkinis gisosebSi gamosvlas rogorRac axerxebda da oriveni,<br />
mTvarisa da luka, mklavebgayrilebi daseirnobdnen saavadmyofos ezoSi.<br />
auzi lurji, gamWvirvale wyliT iyo savse da Sig oqros Tevzebi<br />
dasrialebdnen. ucnauri Sinagani biZgebi aRviZebda. mere isev Tvlema<br />
moereoda da axla ukve lurj, kriala auzSi oqros Tevzebis nacvlad<br />
luka da mTvarisa dacuravdnen.<br />
sizmriseuli auzi, rogorc Cans, gacilebiT didi iyo vidre is,<br />
saavadmyofos ezoSi rom naxa – amomSrali da danagvianebuli. anda<br />
sizmarSi TviTon pataravdebodnen, radgan auzSi mTvarisas curviT<br />
dasdevda da ver iWerda. magram es devna, Tu ltolva mTvarisasaken<br />
warmoudgenel, jer ganucdel netarebas aniWebda. mTvarisa wyalSi<br />
TevziviT dasrialebda, Tan ambobda: ra bednierebaa mTvareSi banaoba... es<br />
xom mTvarea, biWo, Cven, mTvareSi davsrialebTo...~ (`luka~).<br />
z. friodis mixedviT (froidi,1995; `saunje~,1987) adamianebi<br />
aracnobierSi malaven TvianT primitiul da zneobrivad miuwvdomel<br />
survilebs. ZilSi cnobierebis cenzura ramdenamde Sesustebulia da maT<br />
saSualeba eZlevaT sizmriseul cnobierebaSi gamovlindnen, magram<br />
vinaidan pirovnebis garkveuli kontroli ZilSic SenarCunebulia,<br />
akrZaluli ltolvebi saxes icvlian da sizmarSi SeniRbuli, simboluri<br />
saxiT warmogvidgebian.<br />
a. sulakauris prozaSi tradiciuli `fsiqologiuri motivireba" Sev-<br />
sebulia `aracnobieri motivirebiT" - e. i. `cnobierebis fsiqologizms"<br />
enacvleba aracnobieris fsiqologizmi. personaJTa sulis siRrmiseuli<br />
mxareebis wvdoma xorcieldeba simboloebiT da alegoriebiT. aq xiluli<br />
da uxilavi samyaro erTmaneTSi gadadis, avsebs erTmaneTs. daTo<br />
naTiSvils eCveneba, rom TviTonaa minis WurWeli da is aris mizezi<br />
oqros Tevzis Tavisuflebis SezRudvisa. DdaTom `erTxel ucnauri<br />
sizmari naxa. viTom uzarmazar minis WurWlad iqca da mziT ganaTebul<br />
SuSabandis kuTxeSi idga. piramde iyo savse momwvano wyliT. momwvano<br />
wyalSi dasrialebda didi, grZelfarfliani oqros Tevzi. martodmarto<br />
dacuravda. daTo tkiviliviT grZnobda: mis sxeulSi wrialebda ucxo<br />
- 43 -
arseba. amave dros, imasac grZnobda, rom TevzisTvis TviTonac ucxo iyo.<br />
oqros Tevzi wuxda, Tavis daRweva undoda, magram amaod awydeboda minis<br />
gamWvirvale kedels~ (`oqros Tevzi~). personaJs aseTi ganwyoba sxva<br />
situaciaSic vlideba. Mmas iqamde miiyvans obivateluri garemo, rom<br />
sruliad udanaSaulos, eufleba sakuTari danaSaulis gancdac ki..<br />
ananos warmosaxva romanidan `TeTri cxeni", aseve<br />
winaswarmetyveluri miniSnebebiTaa savse. anano cxadad xedavs, rogor<br />
gangmira tyviam misi, Soreul mxareSi myofi, saqmro. igi darwmunebulia<br />
sakuTari xilvis namdvilobaSi. man icis, rom momxdars veRaraferi Sec-<br />
vlis:<br />
`ozo, - ukve nacnobi xma gavigone, - weRan rom giTxari gaTavda-meTqi<br />
yvelaferi, uecari tkivilis gamo ar miTqvams...- isev gaCumda da Cafiqrda,<br />
mere xmadabla ganagrZo, TiTqos eSinoda misi naTqvami visme ar gaegona:<br />
`saba daiRupa... me es vigrZeni da gameRviZa... ara, cxadad davinaxe, rogor<br />
daeca, rogor gatexa tyviam, ... fui! etyoba ver Sevabrune bedis borbali,<br />
Cemi bediswera ega yofila!.. ra kaci waiqca, RmerTo! rogor gaimete, ro-<br />
gor gaimete?!" (`TeTri cxeni~). ananos cnobierebaSi xdeba aracnobierisa<br />
da cnobieris Serwyma da es momenti avtors damajereblad aqvs asaxuli,<br />
Tumca anano, rogorc personaJi, realurad moazrovne qalia, magram misi<br />
arCveulebrivobac faqtia, mas `sxva wyali aqvs gadasxmuli~..<br />
sizmrebi, bavSvuri warmodgenebi, suliT avadmyofi personaJebis<br />
xilvebi a. sulakauris beletristikaSi gamoxataven adamianebisaTvis jer<br />
kidev bolomde miuwvdomel qvecnobier ltolvaTa dabinduli siRrmeebis<br />
idumalebis mSvenierebas, gadaviwyebul, magram pirovnebis individua-<br />
lobis ganmsazRvrel mZafri vnebebis silamazes. aseTi rigis mSveniereba<br />
da silamaze azrsa da Zalas aZleven, saerTod, adamianTa arsebobas da<br />
saerTod, cxovrebas. personaJTa aracnobieri fsiqika inaxavs pirve-<br />
loyofil, ucodvel da miTosur warmodgenebs, sicocxlis gancdis araC-<br />
veulebriv unars, riTac mwerals gadavyavarT Tanamedroveobidan miTo-<br />
sur samyaroSi. am kuTxiT niSandoblivia mamlis gafrenis epizodi roman-<br />
Si `TeTri cxeni":<br />
`mamali mousvenrad wrialebda, raRacnairad SeSfoTebul xmebs ga-<br />
moscemda, Tan Tvali sul cisken gaurboda, TiTqos qori dainaxa da<br />
- 44 -
axla `mrevls" afrTxilebda, - ariqa, Tavs uSveleT, cidan safrTxe ge-<br />
muqrebaTo. ananom ratomRac fanjara gamoaRo, mamalma `yeli moiRera",<br />
dasayivleblad waigrZela kiseri, magram yivilis nacvlad ucnauri xma<br />
amouSva, gabzaruli, xrialsa Tu xrotinis msgavsi, TiTqos uecrad suli<br />
aRmoxda ara marto mamals, aramed iqaurobasac... uceb TvalnaTliv davi-<br />
naxe, wiTelma mamalma rogor icvala feri da gaocebulma ananos mivxede:<br />
naRvlianad dafiqrebuli anano miwas dascqeroda. me isev mamals mi-<br />
vapyari mzera, Tvalebs ar davujere; sabZlis saxuravze wiTlis nacvlad<br />
yoraniviT Savi mamali SemarTuliyo... da vidre me gaocebis sityva wamom-<br />
cdeboda, swrafad gadaevlo bostans, venaxs, alvis xeebs da gauCinarda"<br />
(`TeTri cxeni~). ozosagan gansxvavebiT ananosaTvis sruliad gasagebia<br />
mamlis saxecvlileba, radgan sikvdilis winaTgrZnoba asociaciurad,<br />
swored, Savfers SeiZleba daukavSirdes, miTumetes, rom wiTeli mamali<br />
sabas moyvanil iyo. romanis finalSi saba cocxali brundeba; magram aq<br />
mniSvnelovania ara, Tu ramdenad gamarTlda ananos winaTgrZnoba, aramed<br />
is, rom sikvdil- sicocxlis azrs ozo unda Cawvdes swored mamlis<br />
daxmarebiT, romlisaganac is sulis sazrdos Rebulobs, rac SemdegSi<br />
cxovrebasTan mis damokidebulebas gansazRvravs (jantiSvili 1984: 214).<br />
am epizodSi mweralma mamlis jadosnuri saxecvlilebiT simbolur-<br />
alegoriul planSi aCvena winaswarmetyvelebisa da adamianis Sinagani in-<br />
tuiciis Tanxvedris aucilebloba. mwerali damajereblad gvisabuTebs,<br />
rom Cvens irgvliv arsebobs aracnobieri samyaro, romlis aRqmac<br />
mxolod ananos msgavs adamianebs xelewifebaT.<br />
- 45 -
Tavi III<br />
arCil sulakauris mxatvruli prozis<br />
ZiriTadi problemebi<br />
a) daxSuli sivrcis - aqvariumis Tema<br />
a. sulakauris nawarmoebebis personaJTa moqmedebis areali, samyaro,<br />
romelSic isini cxovroben, mwerlis mier moazrebulia erTgvar gamoq-<br />
vabulad, Caketil wred, aqvariumis kedlebiT SemosazRvrul sivrced.<br />
amas gulisxmobs igi, roca erT leqsSi wers:<br />
`Sen eZebs imas, rac ar gWirdeba<br />
arc Sen da arc sxvas, qveynad aravis.<br />
mogveaxleba fuWi dideba<br />
damTrgunveli da gulSemzaravi.<br />
me SemiZlia giTxra bolomde<br />
is, rac arvisTvis miTqvams arodes...<br />
raa keTili, raa boroti<br />
ra unda gwyindes, ra gixarodes.<br />
ra aris sivrce, ra aris Jami<br />
ratom mosulxar qveynad abuCi,<br />
rad mimzers Seni TvalebiT Rame<br />
da ratom vcxovrobT gamoqvabulSi".<br />
gamoqvabulisa da Caketili sivrcis paradigmas mwerali Tavis nawar-<br />
moebebSi rogorc prozaSi, aseve poeziaSi, araerTxel ubrundeba. es<br />
ganwyobileba, msoflaRqmis es modeli mas poeziidan gadmohyva. saidan<br />
modis poetisa da mwerlis SemoqmedebaSi SemosazRvruli sivrcis gan-<br />
cda? ram misca biZgi mis Casaxvas poetis cnobierebaSi? - garegani, socia-<br />
- 46 -
luri faqtoria, realobidan momdinare gancdiTaa nakarnaxevi, Tu Sinaga-<br />
ni - sulieri samyaros Tanamdevi Tvisebaa? - ai, kiTxvebi, romlebic pa-<br />
suxis gacemas iTxoven. a. sulakauris prozis samyaroSi ganfenili Suq-<br />
Crdilebi aSkarad migvaniSneben cxovrebaSi arsebul<br />
urTierTdapirispirebul mxareTa erTgvar Widilze, adamianis ga-<br />
ucxoebaze arsebuli yofis mimarT. arsebobis sazrisis Zieba, samyaros<br />
Secnobis mtkivneuli procesis Cveneba a. sulakauris Semoqmedebis, ker-<br />
Zod, mis mxatvruli prozis niSandoblivi Tvisebaa. gmiris xasiaTis<br />
Rrmad wvdoma, misi fsiqikis labirinTebSi mogzauroba da warmosaxuliT,<br />
fantaziiT Canacvleba arsebuli sinamdvilisa - mwerlis stilis<br />
Taviseburebaa. am viTarebis safuZveli ki a. sulakauris urbanistul<br />
msoflgancdaSia mosaZiebeli. urbanistuli msoflgancdis erT-erTi yve-<br />
laze sagulisxmo niSani, ki aris personaJisa da garemosamyaros urTier-<br />
TobaTa sirTule, dapirispireba, gaucxoeba.<br />
a. sulakauri mkveTrad mijnavs ra erTmaneTisagan garesamyarosa da<br />
pirovnebas - maT warmogvidgens iseT mxatvrul mTlianobad, romelSic<br />
qveteqstis saxiT Cans aSkara Tu faruli winaaRmdegoba, mZafri Widili,<br />
RirebulebaTa gadafasebis miswrafebiT gamsWvaluli Zalisxmeva. asea es<br />
moTxrobebSi `oqros Tevzi", `xidi", `didTovloba", `Zveli ambavi", `Jami<br />
dasvenebisa", `luka", `zeviT da qveviT", `biWi da ZaRli~, `pawawina nigvzis<br />
toti~, `didi sefedavle~ da a.S. gmirisaTvis, sxvaTaTvis Cveulebrivi<br />
yofiTi garemo, xSirad, `aravisia", `sxvaa". amis gamo garesinamdvilesTan<br />
misi yoveli Sexeba metad mtkivneuli, dramatuli aqtia. aqedan gamomdina-<br />
re personaJTa fsiqologiis ganmsazRvreli faqtoria urbanistuli sinam-<br />
dvilisagan gaucxoveba, misi daZlevisaken mimarTuli Zalisxmeva.<br />
EerTferovani garemo, cxovrebis SeCveuli ritmis monotonuroba, axSobs<br />
mis samoqmedo sivrces. guramis Tvalwin `erTi da igive meordeboda,<br />
dausruleblad meordeboda erTi da igive, oRond sxvadasxva niuansebiT,<br />
sxvadasxva JReradobiT, sxvadasxva motivebiT. es iyo TiTqos fataluri<br />
garduvalobis daJinebuli xmebi.<br />
gurami wignebze ijda gaunZrevlad.<br />
maRali fiWvebi, didi da sufTa ca gaaxsenda.<br />
- 47 -
vinc SeCveulia yoveldRiur, wvrilman fusfuss, albaT, aq ar wamova,<br />
iq usasrulobas Tvali unda gausworo. usasrulobas ver warmoidgen,<br />
marto gonebiTac ver miwvdebi, unda igrZno kidec. es TiTqmis<br />
SeuZlebelia. xolo Tu SesZeli, jer SeZrwundebi, Tavzari dagecema, mere<br />
ki im sivrceebs TviTon moicav~ (`xidi~).<br />
a. sulakauris SemoqmedebaSi aRwerili urbanistuli ganwyobilebani<br />
imdenad TvalsaCinoa, rom mas mkiTxveli moTxrobebis pirveli wkiTxvis-<br />
Tanave grZnobs. mwerlis nawarmoebebis didi nawili, swored, qalaquri<br />
STabeWdilebebiT, misiT aRZruli fiqrebiTa da gancdebiT aris STago-<br />
nebuli. urbanizmi a. sulakauris SemoqmedebaSi mxolod zogadi Tematika<br />
ki ar aris, aramed ufro arsebiTi da siRrmiseulia, saTqmelis<br />
gamoxatvis formaa - ganpirobebuli mwerlis cxovrebiseuli<br />
gamocdilebiT, msoflmxedvelobiT, epoqis moTxovniT, mxatvruli azrov-<br />
nebis stiliT, saxeTa sistemiT.<br />
urbanistul prozaSi xSiradaa asaxuli pasiuri pirovnebebi, romel-<br />
Ta moqmedebis areali SezRuduli da Sekvecilia, isini bevrs fiqroben<br />
da cotas akeTeben. erTni mwvaved ganicdian yovelives, meoreni meqaniku-<br />
rad, usulgulod. garemos inertulobis daRi azis. am garemoSi araferi<br />
keTdeba, arc araferi icvleba. modunebulia cxovrebis ritmi. adamianebi<br />
msjelobiT, Teoriulad aRiqvamen sinamdviles; maT sakuTari azric ki ar<br />
gaaCniaT, garTulni arian movlenebis pasiuri WvretiT:<br />
‘’rodemde SeiZleba icxovro kacma mSoblis kalTagadafarebulma?<br />
anda, ramdenjer SeiZleba moisminos erTi da igive sayveduri?... Tu kaci<br />
gqvia, sxva Tu ara, sakuTari azris Tqmis ufleba mainc unda mqondes, ra<br />
Tqma unda, Tuki gagaCnia sakuTari azri~ (`Jami dasvenebisa~).<br />
swored, cxovrebisadmi aseTi damokidebuleba, qalaquri yofis aseTi<br />
gancdaa mizezi, romelic Semoqmedis cnobierebaSi Sobs aqvariumis meta-<br />
forul saxes. erTgan, a. sulakauri leqsSi `aqvariumi" wers:<br />
`me es lurji ca mamSvidebs cota!<br />
da ufro cotas, dRes rom qaria -<br />
Cven SeveCvieT am viwro oTaxs,<br />
ZvelisZvel wignebs da aqvariums"<br />
(`aqvariumi~).<br />
- 48 -
aqvariumis Tema laitmotivad gasdevs a. sulakauris prozasac. mwer-<br />
lis warmodgenaSi misi Tanamedrove Taobis cxovrebis sazogadoebrivad<br />
da politikurad SemosazRvruli garemo qmnida aqvariumis SegrZnebas,<br />
daxSulobis da Caketili sivrcis gancdas. adamianebi TiTqos SeCvevian<br />
qalaqis CaxuTul, manqanebis gamonabolqvisagan dabinZurebuli haeriT<br />
sunTqvas da arsebobas. SeCvevian pragmatulad azrovnebas, movlenebis<br />
Cqari monacvleobiT gadatvirTul cxovrebas, kalendris mixedviT ganawi-<br />
lebul dReebs, saaTebsa da wuTebs. aqvariumSi CaZirul aseT cxovrebas<br />
ver aSfoTebs qari, wvima, mzis mcxunvareba. aq cxovreba mdored, ud-<br />
rtvinvelad midis. araferi axali ar xdeba. masSi myofni mxolod gare-<br />
dan aTvaliereben sxvaTa cxovrebas da ase xarjaven im dros, romelsac<br />
wuTisofeli hqvia. aseTi ganwyobilebaa asaxuli a. sulakauris mraval<br />
prozaul nawarmoebSi `didTovloba", `gabo", `zeviT da qveviT", `Jami das-<br />
venebisa", `oqros Tevzi" da sxva.<br />
moTxrobaSi `didTovloba" mwerali mxolod erTi dRis<br />
ganwyobilebis gadmocemiT qmnis saxes axalgazrda, magram ukve daRlili<br />
kacisas, romelsac daukargavs mSvenierebis SegrZnebis gancda. `ase mgoni-<br />
a, sxvisTvis Tovs", - ambobs qali. aq col-qmris urTierToba<br />
ganZarcvulia romantikulobisagan. axalgazrda wyvils Soris warsulis<br />
mogonebebi zRuded Camdgara. kaci gaorebulia, dabneuli da Cafiqrebuli.<br />
warsulis Secdomebis aRiarebiT datvirTuli misi goneba realobaSi ve-<br />
Rar erkveva. mas aqvs yvelaferi - is, riskenac iswrfvoda, magram awva-<br />
lebs dakarguli mSvenierebis SegrZneba, romlis dabrunebac SeuZ-<br />
lebelia – ise, rogorc ukve Cavlili droisa. `ase ar jobda?! - vimeo-<br />
rebdi daufiqreblad, TiTqos CemTvis vigonebdi nacnob simReras; magram<br />
uceb gavifiqre: `ratom jobda ase?" ra moxdeboda, rom ar avCqa-<br />
rebuliyavi, mxarSi Sevdgomodi lelas da frTxilad wamomeyvana, rom<br />
naRrZobi fexi ar gaRzianeboda. ase movidodiT sadgurSi... bolos da<br />
bolos sadgurSi gavaTevdiT Rames, iq xom Rumeli enTo da Tbiloda...<br />
vgrZnobdi, lelas fexi stkioda da iTmenda, Tvalebi rom gaexila, crem-<br />
lebs veRar Seikavebda da atirdeboda. amitom moimZinara Tavi. Zili ni-<br />
RabiviT aafara mwvave tkivilebs". axalgazrda kaci sakuTar grZnobebSi<br />
ver garkveula, saidanRac Cndeba SiSi: `mainc ratom meSinoda matarebels<br />
- 49 -
ar gaeswro, ra laCrulad gavurbodi Rames!" - fiqri ar asvenebda mas. ga-<br />
uTviTcnobierebelma, gaurkvevlobidan momdinare SiSis grZnobam daTrgu-<br />
na axalgazrda mamakacis nebeloba. frTebi Seakveca mis aRmafrenas maSin,<br />
rodesac sul axlos iyo poeturi, lamazi da amaRlebuli wuTebis gan-<br />
cdis SesaZlebloba. gmiri gamoucdelobisa da mis Sinagan samyaroSi Se-<br />
moWrili SiSis gamo uars ambobs am mSvenierebasTan miaxlebaze. ase Tan-<br />
daTanobiT ikveTeba `aqvariumis garemo". komforts, siTbosa da simSvides<br />
miCveuli qalaqeli axalgazrda SiSiT uyurebs yovelive axals, jerar-<br />
gancdils, moulodnelsa da SemTxveviTs.<br />
dabneuli, sakuTar SesaZleblobebSi daurwmunebeli gmirebi,<br />
axalgazrda inteligentebi da studentebi dagvixata, agreTve, mweralma<br />
g. gegeSiZem Tavis moTxrobaSi `aprili~. `aprilis~ avtoris mTavari<br />
sazrunavi is aris, rom realisturad asaxos garemo, movlenebi da<br />
pirvel rigSi, Cawvdes personaJTa fsiqologiis niuansebs. g. gegeSiZis<br />
gmirs ar swams im ritualis, romelSic monawileobs (aRdgomis meore<br />
dRes sasaflaoze gasvla); bolomde ar swams Tavisi siyvarulisac, ar<br />
swams Tavisi metoqis saqveynod aRiarebuli `kaibiWobis~ da, rac<br />
mTavaria, ar swams sakuTari Tavisa.<br />
es urwmunoeba, gansakuTrebiT sakuTari Tavis mimarT,<br />
arasrulfasovnebis Tavisebur kompleqsSi vlindeba, xolo ukanasknel<br />
momentSi, rogorc TviTuaryofa, rogoric amboxis sakuTari ususurobis<br />
mimarT, diametralurad sawinaaRmdego saqcielSi povebs gamosavals.<br />
`yvelaferi nebadarTulia!~ - aseTia am fsiqologiis adamianebis<br />
devizi, rac maT gadagmul nabijebs uZRvis win.<br />
rogorc cnobilia, es zneobrivi postuliti axali ar aris.<br />
gavixsenoT a. sulakauris gmiris anduyafaris sityvebi: `am borotebas<br />
axla Zala Tu uSvelis, didi damTgurnveli Zala~ (`luka~).<br />
aqvariumi - rogorc obivateluri yofis metafora - sakmaod rTul<br />
fsiqologiur da socialuri Sinaarsis datvirTvas gulisxmobs. aq, am<br />
gmirebisaTvis mSvidi, `mSobliuri", erTferovani garemoa, amitomac qve-<br />
Secneulad am stiqiisaken miiltvis, mxolod am garemoSi grZnobs<br />
urbanizmiT daRlili personaJi Tavs kargad, aq SeuZlia `fiqrebiT gve-<br />
ma", warsulisaTvis Tvalis gadavleba; misTvis mTavaria oTaxis siTbo,<br />
- 50 -
dagmanuli fanjara, wignebi, SeCveuli garemo. cxovrebis qariSxali, moZ-<br />
raoba, Zalisxmeva dabrkolebaTa gadalaxvisaTvis da miT gamowveuli su-<br />
lieri Zvrebi, aSinebs personaJs. komfortisaken (aqvariumisken) ltolvam<br />
dauClunga gulisyuri, daTrguna masSi mamakacuri Rirsebebi: vaJkacrobis<br />
survili, gamarjvebisaken swrafva. am personaJisaTvis mxolod fiqrs Se-<br />
morCenia aqtiuri funqcia. `ojaxSi Tbila, RumelSi cecxli anTia, sar-<br />
kmels mimdgari gareT ise vixedebi, rogorc Tevzi aqvariumidan" – ambobs<br />
igi. TandaTanobiT ikveTeba mTxrobelis ironia, romlis konteqsts qmnis<br />
is modunebuli yofiTi garemo, romelSic gmiri SeyuJula da daTovlil<br />
quCas gascqeris. `Tovs... quCa TandaTan naxats emsgavseba da fifqebis ko-<br />
rianteli idumalebiT mosavs... yovel SemTxvevaSi me ase meCveneba. oTaxSi<br />
Tbila, fanjarasTan vzivar, sawer magidas idayviT veyrdnobi. Rumeli<br />
yrud, dagubebuli xmiT bubunebs da siTbos afrqvevs. kargia, oTaxSi rom<br />
Tbila, xolo gareT Tovli modis: mgonia, siTbos axla ufro meti fasi<br />
aqvs - meTqi". rogor gavs es garemo realuri aqvariumis garemos, rome-<br />
lic aseTive dasamaxsovrebeli ostatobiT aRwera a. sulakaurma romanSi<br />
`oqros Tevzi":<br />
`momwvano wyalSi nebivrad dasralebda grZelfarfliani oqros Tev-<br />
zi, moadgeboda aqvariums da uazrod iyureboda. oqros Tevzi martodmar-<br />
to dacuravda momwvano wyalSi...oqros Tevzs guli ekumSeboda, daZabuli<br />
dasrialebda da kedlidan kedels awydeboda, SeiZleba imitom, rom kar-<br />
gad ver xedavda, ra xdeboda xavsiT dafaruli minis kedlis miRma.<br />
niJaras mofarebuli daZabuli adevnebda Tvals moZrav landebs, `ra me-<br />
marTeba, - fiqrobda, - ratom vRelav, ratom micems ase saSinlad guli?"<br />
a. sulakauris urbanistuli xedviT Seqmnil moTxrobebSi daxatuli per-<br />
sonaJebi unda vigulisxmoT, rom umetesad mwerlisave Tanamedrove adami-<br />
anebis prototipebi arian. aseTi axalgazrda kacis tipiuri saxe Seqmna<br />
avtorma moTxrobaSi `Jami dasvenebisa". masSi aRwerili zRvispira dasas-<br />
venebeli saxlis garemo da yofa inertulobiTaa daRdasmuli. garegnu-<br />
lad mSvidi, zerele urTierTobebisa da zedmeti cnobismoyvareobisaTvis<br />
ganmawyobeli situaciebi a. sulakauris stilisaTvis damaxasiaTebeli<br />
zomierebiTaa SerCeuli da daxatuli. moTxrobis mTavari gmiri gurami<br />
mzrunveli mSoblebis mier TiTqos saTburSia gazrdili. yoveli misi<br />
- 51 -
nabiji dedamisis mier aris mozomili da gaTvlili. amitomac SezRudu-<br />
lia misi Tavisufleba, SeboWilia misi survilebi imdenad didia masze<br />
dedis azris gavlena, rom igi TavisTavsac ver utydeba barbarasadmi<br />
ltolvaSi da cdilobs saTaveSive Caklas es mozRvavebuli ltolva<br />
mSvenieri qalisadmi. amitomac SeSinebuli kurdReliviT garbis iqidan,<br />
sadac ipova simSvide, silamaze da siyvaruli: `mosawyenad grZel weri-<br />
lebSi erTsa da imaves umeorebda, daJinebiT aswavlida, rogor moqceu-<br />
liyo, rogor daeWira Tavi. sakuTari Sinaganawesic ki SeumuSava da mkac-<br />
rad moiTxovda am Sinaganawesis mixedviT ecxovra. werilebidan irkveoda,<br />
rom yovel adamians ar unda ndoboda, gansakuTrebiT qalebs. Turme qa-<br />
lebi cbierebi da veragni yofilan, yovelgvar xerxsa da Rones xmaroben,<br />
xelSi rom Caigdon gamoucdeli da gulubryvilo vaJebi, miTumetes, kar-<br />
gi ojaxis Svilebi - aseTebze usircxvilod, mourideblad nadiroben<br />
Turme. araviTari moTxovnileba ar hqonda nacnobi, gulisSemaRonebeli<br />
Segonebani yoveldRiurad ekiTxa, amitom danarCen werilebs gauxsnelad<br />
inaxavda CemodanSi. miuxedavad amisa, es gauxsneli konvertebi marto<br />
yofnis, damoukidebeli cxovrebis siamovnebas Tu gemos akargvinebda. eC-<br />
veneboda, TiTqos, deda Soriaxlos iyo Casafrebuli da uTvalTvalebda,<br />
Svilis yoveli gadadgmuli nabiji rom aRewera". iqneb, swored, Tavis<br />
bednierebas gaeqca gurami da ara sxva rames? iqneb marto deda da aR-<br />
zrda ar aris damnaSave mis aseT qcevaSi? iqneb gurams Tavad, pirovnu-<br />
lad ar Seswevs Zala ipovos Tavis TavSi Zlieri mamakaci, radgan aseTad<br />
igi ar dabadebula?!<br />
moTxrobaSi ar Canan guramis megobrebi, igi martoa. misi ocnebis<br />
sivrce daxSulia, Tvalsawieri mozomili, cxovrebis yoveli dRe dagegmi-<br />
li. es aris saxe axalgazrda kacisa, romelsac jer araferi Seuqmnia,<br />
aravis daxmarebia, araferi Rirebuli ar gaukeTebia da mainc ukve daRli-<br />
la yvelafrisagan. man ar icis ra unda, risTvis cxovrobs. imaSic ki ver<br />
garkveula risi ufleba aqvs da risi ara. igi mieCvia, rom marionetiviT<br />
marTaven da amitom SeCveuli Wiri urCevnia SeuCvevel lxins. gurami ti-<br />
piuri saxea a. sulakauris personaJTa im galereisa, romlebic aqvariumSi<br />
Caasaxla avtorma. mas arafris Secvla ar SeuZlia. masze `mZlavrobs" sa-<br />
kuTari deda, misi arafrismTqmeli saxis garda, avtorma gviCvena, agreTve,<br />
- 52 -
sxva personaJTa sulieri dramatizmiT aRsavse cxovrebac. aseTebia mavra<br />
CubiniZe - solfejios maswavlebeli; Teimuraz mebuke - filologiur mec-<br />
nierebaTa kandidati - Cia, avadmyofurad fermkrTali kaci da arkadi ce-<br />
zari - Zveli iluzionisti, saTvalis qvemodan sevdiani Tvalebi rom mou-<br />
Canda. am dasasvenebeli saxlis erTferovan da mosawyen garemoSi TiToe-<br />
uli adamiani cal-calke uimedod daxSuli samyaroa, romlis wiaRSic<br />
SeRweva meore adamianisaTvis arsebiTad SeuZlebelia. yvela Tavis<br />
uxilav garsSia gaxveuli, TiTqos TavianT naWuWebSi Caketilan da iqidan<br />
pasiuri momziralis TvaliT akvirdebian garemos. am adamianebsa da gu-<br />
rams Soris urTierTobani ukiduresad gaZnelebulia. guramis martooba,<br />
zogadad, mwerlis Tanamedrove sazogadoebis umTavresi problemaa, rode-<br />
sac kulturasa da yofas erTnairad msWvalavs dehumanizaciis mtkivneu-<br />
li procesi. nawarmoebSi kargad Cans am kuTxiT avtoriseuli pozicia:<br />
`gurams arasodes ar hyolia megobari. megobroba msxverplad did dros<br />
moiTxovs. gurami ki verasodes ver poulobda, anda saSualebas ar aZlev-<br />
dnen epova Tu gamoenaxa es dro. umegobro da uamxanago kacs ki yvela<br />
adamiani erTnairad eucxoveba da sakuTar naWuWSi gamomwyvdeuli, Seg-<br />
nebulad Tu Seugneblad gaurbis adamianebTan urTierTobas. aseT dros<br />
zogs gandideba ipyrobs xolme, eCveneba, rom gangebam raRac gansakuT-<br />
rebuli niSnis mixedviT ganacalkeva igi sxvebisagan, aRamaRla da Cveu-<br />
lebriv mokvdavT aRar ZaluZT misi gageba. zogs piriqiT emarTeba. srul-<br />
fasovnebis grZnobas hkargavs. zedmetad eufleba gaubedoba da TandaTan<br />
hkargavs xelidan ecleba skuTari Tavisadmi rwmena" (`Jami dasvenebisa~).<br />
Txrobis gansakuTrebuli uSualobiTa da gmirTa xasiaTebis<br />
siwrfeliT gamoirCeva moTxroba `zeviT da qveviT~, romlis personaJebi<br />
bavSvobidan modian. erT ezoSi gazrdilebs bevri ram aaxlovebT, magram<br />
isini xSirad SeCveuls, axlos myof mSvenierebas ver amCneven. nawarmoebis<br />
mTavari personaJis gogis bavSvobam mezoblis – anci gogonas lias<br />
gverdiT gairbina. abezari liasagan Tavmobezrebuli `zRarbi~ sizmarSic<br />
ki kibeebze dasdevda onavar gogonas da, ai, wlebis miRma isini isev<br />
xvdebian erTmaneTs. gogi moazrovne, geologiaze Seyvarebuli,<br />
Tavmomwone axalgazrda kacia; lia Teatraluri institutis studenti,<br />
meocnebe, mSvenieri qaliSvlia. gogi ver erkveva Tavis grZnobebSi,<br />
- 53 -
dabneuli da SeSinebulia. mis pirovnebaSi moulodnelad gaCenili<br />
gauTviTcnobierebuli SiSis grZnoba akargvinebs axalgazrda kacs<br />
yvelaze Zvirfass, rac mas gaaCnia: `ukan movxede Cems patara gzas – iq<br />
sicariele iyo. Aarasdros miocnebia liasaviT ase srulad, ase<br />
sisxlsavsed, ase gatacebiT. arasdros ase ar mifiqria da liasaviT<br />
naTeli mizani ar mqonia arasodes. lia sxva adamiani iyo. lia ocnebobda,<br />
lias ar SeeZlo sxvanairi cxovreba - didi xelovnebisTvis iyo<br />
dabadebuli. misi ocneba iyo Tavisi Tavi eTamaSa scenaze, eTamaSa<br />
qaliSvili, romelsac wrfeli ocnebebi aqvs, maRali fiqrebi, romelmac<br />
iseTi siyvaruli icis, rogorc aravin (`zeviT da qveviT~). gogi<br />
dakompleqsebuli, sakuTar SesaZleblobebSi daeWvebuli axalgazrdaa,<br />
amitomac ar esmoda liasi da ver grZnobda qaliSvilis TvalebSi<br />
nisliviT gawolil sinanulis mizezs. `me mawuxebda Cemi uvicoba da<br />
sipatarave, uocnebod, umiznod gatarebuli dReebi. sakuTar guls<br />
vaskdebodi. axlac momeCvena TiTqos iseve iyo Selaxuli Cemi<br />
pativmoyvareoba Tu Tavmoyvareoba, rogorc meCveneboda bavSvobaSi<br />
(`zeviT da qveviT~). personaJis sulSi Cabudebulma SiSma<br />
arasrulyofilebis kompleqsma frTebi Seakveca mis axalgazrdul<br />
swrafvas mSvenierebisaken, magram, amave dros, mis sulSi Cndeba<br />
sinanuli, dakargulis dabrunebis survili. moTxrobis gmiris<br />
cxovrebaSi iwyeba kaTarzisi. gamofxizlebis, Tvalisaxelis gancdam gogi<br />
daarwmuna Tavisi grZnobebis seriozulobaSi. mwerali ase gadmogvcems<br />
mis gancdebs: `Robe-yores vedebodi, gangeb vedebodi. kargad vicodi, rac<br />
mawuxebda da Tavs vityuebdi, ufro sworad, ar mindoda damejerebina,<br />
rom am sicarieles amoavsebda lia, romelic CemTvis mxolod Soreul,<br />
didi xnis winaT nanax sizmrebSi arsebobda (`zeviT da qveviT~). liasa da<br />
gogis urTierToba, bavSvobis xalisiani TamaSi TiTqos meordeba<br />
Tojinebis TeatrSi, sadac Tejirs miRma Tojina wiTelquda bavSvuri,<br />
meamituri xmiT kiTxulobs: `mereda sad iyavi aqamde?~ gogi ver axerxebs<br />
Tejirs miRma gadaxedvas. simboluri dabrkoleba, romlis gadalaxva<br />
siZneles ar warmoadgens, misTvis gadaulaxavia. personaJi am<br />
pirobiTobas sinamdviled iRebs, radgan kargad ver wvdeba am TamaSisa da<br />
dialogis azrs. am moTxrobaSi a. sulakaurma kidev erTxel gviCvena, rom<br />
- 54 -
urbanistuli cxovrebis wesebma adamianebi sulierad gamofita, daukarga<br />
maT sakuTari bednierebisaTvis brZolis survili.<br />
gurami da givi (`xidi") aseve qalaquri yofis tipuri pirmSoebi arian.<br />
maT TiTqos warsulic aaxloebT, megobar-amxanagebic saerTo hyavT, ga-<br />
naTlebac, aRzrdac saTanado miuRiaT da mainc, mkiTxvelis TvalSi er-<br />
Tic da meorec ar tovebs srulyofili, Zlieri mamakacis STabeWdilebas.<br />
erTica da meorec TavianT viwro naWuWSi Caketilan. givi aSkarad `zedme-<br />
ti adamiania" man ver ipova Tavisi adgili verc xelovnebaSi, verc sazo-<br />
gadoebaSi, verc siyvarulSi (Tumca igi uyvarT da sakmaod pativscemen<br />
kidec). `zedmeti adamiani" gulCaTxrobili, meocnebe da martosulia, ami-<br />
tomac konfliqti pirovnebasa da sazogadoebas Soris gardauvalia. givis<br />
ver ugeben, misi ar esmiT; sazogadoebasa mas Soris harmoniaa darRveu-<br />
li. adamianis martosulobaze xSirad saubrobs mwerali da misi perso-<br />
naJebic martodmarto miuyvebian yofierebis gasavlel gzas. aseTi<br />
filosofiiT, adamiani TavisTavad mudam martoa, megobari misi sevdis<br />
droebiTi gamqarvebelia da verafers cvlis gmiris cxovrebaSi. mar-<br />
toobis mZafri SegrZneba erTi mxriv iwvevs sulier depresias, meore<br />
mxriv iseT TviTkmayofil ganwyobas, roca personaJs eCveneba, rom ufro<br />
maRla dgas, vidre xalxi, `sxvebi", mas veravin ugebs. suliT obolsa da<br />
martosuls adamianTa wreSi ar hyavs megobari; misi ar esmiT, ar<br />
iziareben mis idealebs. Cndeba ufskruli pirovnebasa da sazogadoebas<br />
Soris; swored, am ufskrulze migvaniSnebs mwerali qvemoTmoyvanil dia-<br />
logSi:<br />
` - Sen ras akeTeb, sad xar?<br />
- sad viqnebi, an ras gavakeTeb... vwer... Tumca vis raSi sWirdeba Seni<br />
naweri. gurams jer egona, naTqvamSi erTgvari sinanulma gamoJonao, mag-<br />
ram roca givis saxeze Sexeda, darwmunda, rom motyuvda. mis win idga ka-<br />
ci, romelsac aravisi esmoda".<br />
martooba rom saSiSia mxolod mconare da uniaTo sulTaTvis, es<br />
viTareba absoluturad esadageba givis pirovnebas, radgan igi egoistu-<br />
ri cnobierebis kacia; is daamaxinja drom da ver grZnobs sakuTar ga-<br />
ucxovebas sazogadoebisagan. givi martoobisa da udroobis gmiria. igi<br />
bavSvobis xilvebs dadevnebuli meocnebea. ar yofnis nebisyofa, arasrul-<br />
- 55 -
fasovnebis SegrZneba awamebs, amitomac sxvebSi eZebs mizezebs, brals<br />
sdebs sazogadoebas, sayvarel qals da megobrebs: `erTxelac iqneba dav-<br />
Tvrebi da yvelafers vetyvi... wavides, sadac unda iq wavides, oRond me<br />
Tavi damanebos. sxva rom ar iyos, xeli meSleba, veRarafers vakeTeb... ver<br />
vkiTxulob, ver vwer". is iqamdec ki aris daSvebuli, rom uars ambobs<br />
sayvarel qalisagan momaval Svilze: `ici, ra uTxari, givi Semoqmedi ka-<br />
cia-Tqo, bavSvi xels SeuSlis-Tqo. Seni Wirime, guram, iqneb rogorme<br />
daajero".<br />
a. sulakauris prozis erT-erTi Tavisebureba isicaa, rom misi gmi-<br />
rebi xSirad aRmoCndebian cxovrebis gzajvaredinze, arCevanis winaSe. am<br />
moTxrobaSic, ra Tqma unda, avtori SemTxveviT ar irCevs gzisa d xidis<br />
simboloebs da maT gansakuTrebul azrobriv datvirTvas akisrebs. `gza"<br />
aq sakuTari Tavis povnisa da pirovnul SesaZleblobaTa aRmoCenis saSua-<br />
lebaa. a. sulakauris gmirebi givi (`xidi"); daTo da miriani (`oqros Tev-<br />
zi"); sakuTari gzis ZiebaSi arian. magram is obivateluri garemo, romel-<br />
sac pirobiTad `aqvariumi" vuwodeT, adunebs maT moqmedebas, dinamiu-<br />
robas, pasiuroba ki mosawyens xdis maT cxovrebas. sakuTari Tavis povna<br />
cxadia, a. sulakauris gmirebisaTvis TviTmiznad ar aris qceuli. isini<br />
verc grZnoben, rom sakuTari `me" sadRac dakarges. zemoTganxilul<br />
moTxrobaSi mweralma gamoxata axalgazrda, gzaareuli kacis sakuTar<br />
oreulTan WidilSi damarcxebis sasowarkveTili ganwyobileba. sakuTari<br />
`me"-s wvdoma, pirovnebis mTlianobis rRvevis da gancalkevebis gardauv-<br />
lobis wvdomacaa. givi sakuTari Tavs gauucxovda. misi `me" gaorebulia.<br />
niRabi, romelic man moirgo realur cxovrebaSi, malavs givis namdvil<br />
saxes; amitom misi cxovreba aRiqmeba im kacis dramad, romelic iniRbeba,<br />
Tumca zogjer aujanydeba yvelas da yvelafers:<br />
`- ra Tqma unda, piesebs vwer... ar esmiT araferi, idiotebi arian... ase<br />
Cavardnilebi iqnebian mudam. Sen xom gaxsovs Cemi piesa, skolaSi rom<br />
davdgi? cudi iyo? ratom ar unda dadgas viTom sabavSvo Teatrma?"<br />
(`xidi~).<br />
givis tragedia sulieri wonasworobis dakargvaa; man ver SeZlo kav-<br />
Siris damyareba warsulsa da awmyos Soris. misTvis bavSvoba darCa idea-<br />
- 56 -
lur samyarod da ukve davaJkacebulic, kvlav am samyaroSi eZebs Tavis<br />
Tavs dasamkvidrelad.<br />
igi aRizianebs irgvliv myofT, radgan cvalebadi samyaroTi, adamia-<br />
nuri vnebebisa da interesebis dausrulebeli Sexla-SemoxliT damZi-<br />
mebuli personaJi sazogadoebaSi adgils ver poulobs. niRabi qceula gi-<br />
vis, rogorc individis, TavSesafrad. sabolood ki miviReT sulierad<br />
degradirebuli axalgazrda kacis saxe. moTxrobis gmirTa cxovreba Ta-<br />
visi SinaarsiT Zalian hgavs im garemos, romelSic maT uwevT arseboba.<br />
avtori SemTxveviT ar aTqmevinebs gurams:<br />
` - caSi sicarielea, varskvlavebi erTmaneTisagan ise Sors arian,<br />
amis warmodgena kacis gonebas ar SeuZlia. varskvalavebi ganmartoebiT<br />
cxovroben caSi, erTmaneTs gasaocari sivrceebiT dacilebulebi.<br />
mxolod Sori manZilidan Cans ase erTad, `daxvavebuli".<br />
`gadamRlelad xmaurobda moedani, mxolod axlaRa igrZno guramma<br />
rom moedani Zalze xmaurobda. xalxi ireoda, erTmaneTs awydeboda, merme<br />
iWedeboda avtobusebi da xalxiT datvirTuli Tavis gziT miemarTeboda".<br />
qalaqi savsea xalxiT, avtobusebi gaWedilia mgzavrebiT, quCebSi ada-<br />
mianebi gverds ver uvlian erTmaneTs. TiTqos megobrebis wrec didia da<br />
mainc, moTxrobis gmirebi martoni arian, martosuloba stanjavT, Cumad<br />
eZaxian erTmaneTs, gaTiTokacebulebs uWirT cxovreba da im varsklavebs<br />
emsgavsebian, erTmanTs warmoudgenlad daSorebuli sivrceebiT rom da-<br />
scilebian, Sori manZilidan ki, kacTa Tvalis mosatyueblad, erTad<br />
daxvavebulad acimcimebulan.<br />
a. sulkauri saTqmelis ZiriTad mizanze, zogjer nawarmoebis saTaur-<br />
iTve migvaniSnebs. erT-erT moTxrobas avtorma SemTxveviT rodi uwoda<br />
`xidi". xidi xom ori napiris SemaerTebelia da es simbolo cxovrebis<br />
sxvadasxva napirebze darCenili Zveli megobrebis SemakavSirebel imedad<br />
aris moxmobili: `guramis win ganieri xidi iwva, xidze aravin Canda, ca-<br />
rieli iyo. gurami marto midioda, daRlili Tavi gabruebuli hqonda da<br />
stkioda". bolomde marto rCebian moTxrobis gmirebi, radgan, rac maT<br />
erTmaneTTan akavSirebdaT, samudamod gahyolia warsuls. Caketili siv-<br />
rcis mZafri gancda ar aZlevs a. sulakauris gmirebs laRad cxovrebis<br />
saSualebas. SezRuduli, SemosazRvruli sasicocxlo areali frTebs uk-<br />
- 57 -
vecavs maT fantazias, akompleqsebs maT cnobierebas. myudro savane, sa-<br />
dac banaluroba gamefebula, aqvariumis dune cxovrebisaTvis aris Seqmni-<br />
li. aqvariumis daxavsebul garemos ar aSfoTebs cxovrebiseuli qa-<br />
riSxali, amitomac aq ar aris mosalodneli gmiris Sinagani Tavisuf-<br />
lebisaken swrafva, Tavisufali qmedeba. `sxvam ar unda icodes, ra xdeba<br />
Sens ojaxSi" - ai, baramiZeTa ojaxis kredo. obivateluri msoflmxedve-<br />
lobis klasikuri formulireba, sakmaod Zveli da samwuxarod, maradmoq-<br />
medi.<br />
romanis `oqros Tevzis" gmirebi Sinaganad ver eguebian maT garSemo<br />
arsebul viTarebas, mdore cxovrebis wess. maTi tkivili mZime sulieri<br />
gancdebiT aris gamowveuli, magram ver garkveulan saidan modis igi.<br />
erTgan mwerali wers: `yvela TxilisguliviT Tavis patara da ubadruk<br />
naWuWSi cxovrobs da naWuWs Txilisguli mxolod imitom tovebs, rom<br />
gaqres". mirianis monologSi Cans, Tu rogor irRveva am personaJis suli-<br />
eri samyaro. misi dumili im Tevzis dumils mogvagonebs, pirSi wyali<br />
rom aqvs Cagubebuli. misTvis mxolod fiqrs SemorCenia aqtiurobis fun-<br />
qcia. miriani gulCaTxrobili, martosuli adamiania, amitom konfliqti,<br />
romelic misdauneburad warmoiSoba miriansa da misi ojaxis wevrebs So-<br />
ris, zogadad mTeli sazogadoebis avadmyofobaa - uSinaarso yofis ka-<br />
nonzomieri Sedegia. martosulobis, mitovebulobis mZafri SegrZneba mi-<br />
rianis pirovnebaSi iwvevs depresias, mas eCveneba rom ver ugeben, misi<br />
cxovreba ar ainteresebT. ase Caisaxa ufskruli miriansa da daTos So-<br />
ris, romelic dRiTidRe Rrmavdeba: `Sen ar ginda, namdvilad ar ginda,<br />
daTo, rom simarTle giTxra, yovelTvis ase iyo: sakuTari simarTle<br />
gqonda, sakuTari Targi da yvelafers im Targze sWridi: Tumca amas<br />
yovelTvis Seugneblad, gaucnobiereblad akeTebdi, Sen TviTon ver<br />
grZnobdi ise... Tumca, SeiZleba, zogjer grZnobdi kidec" (`oqros Tevzi~).<br />
miriani aqvariumis dune cxovrebisaTvis ar aris Seqmnili, igi naoma-<br />
ri kacia da mis sulier depresias aqvs obieqturi mizezebi, romelic so-<br />
cialur garemodan iRebs saTaves da Trgunavs pirovnebas; amitom perso-<br />
naJis xasiaTSi naklebad igrZnoba Sinagani Tavisuflebisaken swrafva,<br />
yofili gmirisagan aRaraferi darCenila. mkiTxvelis Tvalwin dgas<br />
meobawarTmeuli, dabneuli kaci, romelsac imis Zalac ki aRar Seswevs<br />
- 58 -
sakuTar Tavs SeebrZolos, ar dauSvas misi sulis Sinagani rRveva. miria-<br />
nis saxiT mweralma warmoaCina drama ukanonod dasjili kacisa, romelic<br />
farul oms ucxadebs yvelas da yovelives.<br />
miriani martosulia. igi bralmdebelia mTeli sazogadoebisa da gan-<br />
sakuTrebiT yvelaze axlobeli adamianebisa:<br />
` - Sen zrunavdi Cemze, vici, wuxdi.. – miriani TiTqos umcrosi Zmis<br />
fiqrebs kiTxulobda. – magram sinamdvileSi Seni TavisTvis zrunavdi da<br />
wuxdi. Cemi gareT gasvla da dagvianeba gaRelvebda, da gindoda sul<br />
Sin vmjdariyavi, rom Seni simSvide ar SegeSfoTebina, dawynarebiT rom<br />
gecxovra. isedac bevri gaRelve da gaSfoTe. jer omSi viyavi, mere<br />
davikarge, mere mokvdi, mere ise aRvsdeqi mkvdreTiT, mere.... rogorc iqna,<br />
davbrundi..... xom ar SeiZleba erTma kacma wuxili da mRelvareba<br />
ganacdevinos meores? amitom gerCia sul Sin yofiliyavi...~ (`oqros<br />
Tevzi~).<br />
mirianis filosofia erTnairad amarTlebs `oqros Tevzis" yvela per-<br />
sonaJis cxovrebas. aq yvela martoa. marto rCeba daTo, miriani, martoa<br />
buba eSbac, patara zurikoc, norac, Zia vanoc da bevri sxvac. am gmirebs<br />
oqros Tevzis msgavsad awuxebT sakuTari simartove da itanjebian.<br />
Ggamosavalic am situaciidan ar Cans:<br />
`d a T o: albaT morigeobiT mogviwevs me da mirians dildilaobiT<br />
rZesa da purze siaruli. rodemde SeiZleba Sin uqmad jdoma arafris<br />
keTeba. sauzme, sadili, vaxSami... sauzme, sadili, vaxSami... merme isev:<br />
sauzme, sadili... ase Tendeba da ase Ramdeba. erTxans sauzmesa da sadils<br />
Soris dros Cem saqmeebze sirbilSi vklavdi. davdiodi da Tavs<br />
vimarTlebdi, vamtkicebdi, rom marTali var~ (`oqros Tevzi~). aqvariumSi<br />
gamomwyvdeulebiviT exlebian a. sulakauris gmirebi erTferovani<br />
cxovrebis yru kedlebs, samzeri dabindviaT, imedic TiTqos gadawurviaT.<br />
ATevzis ganwyobilebis aRweriT avtori parallels avlebs aseT<br />
yofasTan:<br />
`oqros Tevzi dilidanve SeSfoTebuli iyo. nerviulad dasrialebda<br />
da kedlidan kedels awydeboda. SesaZloa, dRes pirvelad igrZno, rom aq-<br />
variumi, romelSic amdeni xania cxovrobs, Zalze pataraa, rom am patara<br />
qilaSi Znelia amdeni xani cxovreba. aRarc axsovs, rodis gamocvales<br />
- 59 -
wyali. minis kedels xavsi moedo da gareT gaxedva Wirs. oqros Tevzs ki<br />
gamWvirvale kedlebidan gaxedva uyvarda, akvirdeboda ra xdeboda ked-<br />
lis miRma".<br />
patara zurikos bavSvobis dReebic, oqros Tevzis msgavsad, Caketil<br />
sivrciTaa SemosazRvruli. mis oTaxs fanjarac ki ara aqvs, mas ki<br />
fanjridan cqera uyvars. daTo naTiSvilic, miuxedavad misi aqtiuri<br />
bunebisa, martosulia. isic aqvariumis garemoSi, mojadoebul, Caketil<br />
wreSi cxovrobs. mas megobrebic hyavs, Seyvarebuli gogonac masTan aris,<br />
magram igi mainc martoa, misi aravis esmis da oqros Tevzis msgavsad<br />
awydeba `cxovrebis gamWvirvale kedels".<br />
oqros Tevzi SeeCvia minis WurWlis xavsian kedlebs, axla gareTac<br />
veRar icqreba: `oqros Tevzi ver ixedeboda da arc ainteresebda, ra<br />
xdeboda minis kedlebs miRma. TavisTvis cxovrobda, gare samyaros<br />
mowyvetili". zustad ase cxovrobs garesamyarodan izolirebulad daTo-<br />
sa da mirianis deda da da. maT ar ician ra saqmanobas eweva ojaxis mama<br />
platoni. arc ainteresebT. samagierod, xalxSi Rirseulad uWiravT Tavi<br />
- `sxvam ar unda icodes, ra xdeba Sen ojaxSi"- esaa maTi devizi. amitom<br />
Tu zeimoben uxmod zeimoben, Tu wuxan - uxmod wuxan. xolo Cveulebriv<br />
dReebs es simyudrove arasodes daurRvevia. mariamis - platonis meuRlis<br />
`dauRalavi Rvawlis" Sedegad baramiZeebis ojaxSi `idealuri" garemoa<br />
Seqmnili. cxovrebis SfoTva da duRili maT TiTqos ar wvdebaT. ojaxis<br />
mamas platons - keTil da Sromismoyvare kacad icnoben, dedac mSvidi da<br />
auRelvebeli qalia. Svilebic daTo, miriani, Teona arafriT ar arRveven<br />
am myudroebas, rac baramiZeebis ojaxis mTavar sazrunavs warmoadgens,<br />
magram mainc igrZnoba, rom es moCvenebiTi idiliuri garemoa, igrZnoba,<br />
rom didxans ase ar SeiZleba gagrZeldes, radgan siyalbes adre Tu gvian<br />
niRabi Camoexsneba. SeCveuli, daxavsebuli garemo ar uqmnis axalgaz-<br />
rdebs xvalindeli dRis aranair perspeqtivas. Tavdapirvelad isini<br />
mxolod sulisSemxuTvel siviwroves grZnoben, magram Semdeg, oqros Tev-<br />
zis msgavsad, uCndebaT protestis grZnoba; awydebian Caketili sivrcis<br />
(aqvariumis) daxavsebul kedlebs da bolos dgeba maT cxovrebaSi Tvalis<br />
axelis mtkivneuli wuTebi: `oqros Tevzs guli uwuxda. aqvariumSi veRar<br />
eteoda, sunTqva uWirda. fskerisaken daeSva, merme farflebi Ronivrad<br />
- 60 -
daiqnia da isariviT aiWra zeviT, wylis zedapirs rom miuaxlovda, kidev<br />
erTxel daiqnia grZeli farflebi da wylidan amoxta. erTi wamiT amoxta<br />
mxolod, isev wyalSi CaeSva Tavdayira. im erT wamSi naTeli qveyana<br />
ixila, nacnobi, aTasjer nanaxi da gancdili, magram mainc sxvanairi.<br />
qveyana ufro mxiaruli da gabrwyinebuli eCvena, vidre aqamde egona".<br />
aqvariumiT SemosazRruli garemo SeiZleba gaviazroT rogorc<br />
TavisuflebawarTmeuli samSoblos metafora; Cvenis azriT,<br />
totalitarul <strong>saxelmwifo</strong>sa da adamianebze misi sulis SemxuTveli<br />
ideologiuri politikis zewolis Sedegad Caisaxa Semoqmedis<br />
cnobierebaSi protestis gamoxatvis aseTnairi alegoriuli forma. pro-<br />
testi gaCnda, magram imedi am rkinis saltiT Sekruli wridan Tavis daR-<br />
wevisa arsad Cans. a. sulakauri amCnevs irgvliv arsebuli cxovrebis uaz-<br />
robas, amitomac ver isvenebs misi oqros Tevzi aqvariumSi, amitomac uC-<br />
ndeba survili uxilavis xilvisa da gancdisa. es xom yvela adamianis<br />
ocnebaa, magram am ocnebis aRiarebis, gamomJRavnebis uflebac ki ekrZa-<br />
lebodaT `bednieri qveynis bednier Svilebs". daTosa da oqros Tevzis<br />
saubris mizani nawarmoebSi personaJis sakuTar TavTan, sakuTar<br />
oreulTan Sexmianebisa da misi gamxnevebis survilia:<br />
`oqros Tevzi fiqriani da gulCaTxrobili gaxda.<br />
Mmagram erT dRes, roca yvela wasuli egona, moulodnelad daTo<br />
daadga Tavze da hkiTxa:<br />
- rogor xar?<br />
O oqros Tevzma araferi upasuxa, radgan sjeroda, rom daTo ugulod<br />
ekiTxeboda, ise - sxvaTaSoris.<br />
- migatova mirianma? Mmigatova?<br />
- ho, mimatova…- Cailaparaka TavisTvis oqros Tevzma.<br />
- sul marto darCi, Se sawyalo, marto darCi.<br />
- ho. Mmarto var.<br />
- Seni martooba mawuxebs xolme. martooba..…erTxel damesizmra,<br />
TiTqos me viyavi minis es WurWeli,…TiTqos me viyavi da Sen CemSi<br />
cxovrobdi.…me vwuxdi, rom Cems sxeulSi ucxo arseba moxvda,<br />
vwuxdi…Tan momeCvena, rom Senc Sewuxebuli iyavi, radgan sxva<br />
WurWelSi aRmoCndi...… momeCvena...…<br />
- 61 -
Ooqros Tevzi sixarulis TrTolvam aitana.<br />
- magram is sizmari iyo...… sizmari...…<br />
- sizmari?<br />
- mere xandaxan megona, marTla cxovrobdi CemSi.…xandaxan… iqneb<br />
marTla CemSi cxovrob? iqneb?<br />
- me minda vicxovro, minda SenSi vicxovro.<br />
- axlac ase mgonia, TiTqos es WurWeli me var da Sen CemSi cxovrob…<br />
axlac ase mgonia.<br />
- vcxovrob, - sixaruliT iyvira oqros Tevzma, - me yovelTvis<br />
vicxovreb.<br />
Aamayad gasrialda wyalSi. oqros Tevzs bevrjer ganecada sixaruli,<br />
siamaye ki arasodes. Rirseulad eWira Tavi, farflebs nela, dinjad<br />
amoZravebda, ise, rogorc es Sehferis darbaisel Tevzs, romelmac<br />
sicocxleSive moipova didi dideba, eziara ukvdavebas,<br />
- me axla dagapureb, oqros Tevzo, dagapureb~ (`oqros Tevzi~).<br />
daTo naTiSvili Tavs oqros TevziviT mousvenrad grZnobs, mere ki<br />
dainaxavs da darwmundeba, rom misi mSoblebi, mezoblebi, irgvliv myof-<br />
Ta didi umravlesoba mxolod moCvenebiTi keTildReobisaTvis zrunaven.<br />
aq ganmsazRvrelia Segoneba: `sxvam ar unda icodes, ra xdeba Sens<br />
ojaxSi". mTavaria niRbis kargad morgeba, romlis safarqveS Turme yve-<br />
lafris Cadena SeiZleba. misi ojaxic garegnuli simSvidiTa da wesie-<br />
rebiT SeniRbuli, aSmorebuli gube yofila, suls rom uxuTavs adamians.<br />
esaa ojaxi, romelmac ar icis ra aris patiosneba, sindisi, adamianuri si-<br />
amayis grZnoba, sikeTe, siyvaruli da mainc, yovelive amis qomagad ki mo-<br />
aqvs Tavi.<br />
mouwesrigebeli sazogadoebrivi urTierTobebidan gamomdinare<br />
yofnis SegrZnebis simZafre, sulieri samyaros rRveva, agresia<br />
erTmaneTis mimarT - yvela es uaryofiTi emocia personaJTaTvis socia-<br />
luri garemodan modis, im socialuri garemodan, romelSic pirovneba<br />
Tavs Tavisuflad ver grZnobs. mwerali migvaniSnebs, rom qveyana, sadac<br />
ugulvebelyofilia adamianTa TvTgamoxatvis ufleba, SezRudulia maTi<br />
miswrafebebi da sazogadoebis yvela wevri iZulebulia niRabi ataros,<br />
ar SeiZleba iqces Tavisufali azrovnebisa da damoukidebeli Taobis aR-<br />
- 62 -
mzrdel qveynad. meSCanuri da obivateluri ganwyoba adamianis<br />
cnobierebaSi mravali saxiT mogvevlina. amitomac am Temam XX saukunis<br />
60-70-iani wlebis qarTul literaturaSi mTavari adgili daiWira.<br />
T. WilaZis gmiri (`gaseirneba ponis etliT~) Tavisi sulieri<br />
interesebiT, fsiqologiiT da Sinagani samyaroTi upirispirdeba ara<br />
mxolod mis mezoblad mcxovreb `piJamoian rkinigzels~, romelic Tavisi<br />
wiwilebis movliT aris garTuli, ara mxolod marines mSoblebs - baton<br />
mirians da qalbaton ekas, romelTa ojaxi namdvili meSCanobis budes<br />
warmoadgens, aramed daTos mamasac, damsaxurebul da gavlenian<br />
xelovans, romlisTvisac fraza - `albaT, ase iyo saWiro~ - yvelaferze<br />
maRla dgas: sakuTar mrwamsze, megobrobaze, moqalaqeobriv sindisze.<br />
am adamianTa mTavari sazrunavi piradi keTildReobaa. daTos mama<br />
iseve zrunavs Tavis mdgomareobaze, sazogadoebriv reputaciaze, rogorc<br />
`piJamoiani rkinigzeli~ Tavis wiwilebze, rogorc qalbatoni eka Tavis<br />
avejze da Tavisi qaliSvilis kargad gaTxovebaze.<br />
aseTive garemos xatavs Tavisi personaJebisaTvis mwerali g.<br />
fanjikiZec. misi gmirebi mudmiv konfliqtSi arian meSCanur<br />
sazogadoebasTan. maT miaCniaT, rom irRveva zneoba, morali, aRaravis<br />
axsovs sulieri Rirebulebani. obivateluria mindaZeebis ojaxi (`meSvide<br />
ca~), platoni, samSeneblo obieqtis gabRenZili mmarTveli, misi coli<br />
TinaTini, mudam sigaretiT xelSi da axali kabebiT, cdilobs ar<br />
CamorCes modas da yuradReba miiqcios. maTi qaliSvili marine<br />
provinciuluri cxovrebis WaobSi CaZirula. es gmirebi, TavianTi<br />
cxovrebis wesiT, Zalian gvanan arCil sulakauris `oqros Tevzis~ zemoT<br />
naxseneb gmirebs.<br />
gaCerebuli drois SegrZneba, `uZravi moqmedeba" da cxovrebis uaz-<br />
roba, SuSis WurWlidan danaxuli samyaros gancda, arasrulyofilebis<br />
kompleqsi, udroobis SegrZneba da uimedoba - ai, ra Tvisebebis er-<br />
TobliobiT warmoaCina aqvariumis Tema a. sulakaurma; da rom es asea,<br />
amis damadasturebelia mwerlis mier aqvariumis ganzogadebuli warmod-<br />
gena: `Tbili, msubuqi bindi efineboda qalaqs. gegoneboda uzarmazar mi-<br />
nis WurWeli gamWvirvale, iisferi siTxiT ivseboda, bindSi sagnebi TiT-<br />
qos TandaTan pataravdebodnen, ikumSebodnen". qalaqi, sadac baramiZeebis<br />
- 63 -
ojaxi cxovrobs, a. sulakauris mxatvrul azrovnebaSi aqvariumis formas<br />
Rebulobs. misi mcxovreblebic arafris keTebiT arian dakavebulni. dro<br />
aqac gaCerebulia da sivrceCaketili. aqaurebic TevzebiviT arian moqce-<br />
ulni qalaquri yofis garemoSi. maTi cxovrebac uazro facifucSi gadis,<br />
TiTqos raRacas akeTeben, magram sabolood dros mxolod urTier-<br />
TTvalTvalSi, erTmaneTze WoraobaSi klaven. TiTqos am adamianebs er-<br />
TmaneTi arc uyvarT, isini gaucxovebulan, erTmaneTis mtrebad qceulan.<br />
mwerals ainteresebs ara erTi adamianis Sinagani samyaros Cveneba, aramed<br />
pirovnebebis urTierTobaTa faruli arsi, misi Tanamedrove cxovrebiseu-<br />
li simarTlis wvdoma.<br />
zemoTnaxsenebi gancda, romelic bediswerasaviT Tan sdevT a.<br />
sulakauris gmirebs, msoflio gancdad aRiqmeba da,Bunebrivia, ver<br />
ganisazRvreba erTi mwerlis SemoqmedebiT an erTi qveynisa da epoqis<br />
farglebSi moqceuli sazrunaviT. igi saerTo sakacobrio satkivridan<br />
iRebs saTaves da erTnairad msWvalavs dedamiwis sxvdasxva kuTxeSi<br />
mcxovreb adamianTa Tavisuflebas, mizanswrafvas, ocnebebsa da sulier<br />
aRmafrenas. Tanamedroveobis didi mwerlisa da fsiqologis paulo<br />
koelios gaxmaurebul romanSi `veronikam sikvdili gadawyvita~ (koelio<br />
2005). mwerali arCil sulakauris SemoqmedebisaTvis egzom<br />
damaxasiaTebeli ganwyobilebiT aRwers aqvariumis sulisSemxuTvel<br />
garemos gavlenas Tanamedrove adamianis fsiqikaze. aqvariumis garemos<br />
momnusxvel, `komfortul~ Sinaganawesis savalalo Sedegebze<br />
Ggvesaubreba avtori, roca viletis (fsiqiatriuli saavadmyofo) yofili<br />
binadari, ukve gamojanmrTelebuli pacienti, garedan macqeralis TvaliT<br />
afasebs misi wris adamianebis cxovrebas. eseni arian qalaqis komfortsa<br />
da wesrigs miCveuli Tanamedroveni, romlebic cdiloben `avzSi~<br />
Cagubebuli wyaliviT icxovron da arasodes gascdnen maTTvis kedlebiT<br />
Semofarglul napirebs. nawarmoebSi vkiTxulobT:<br />
`gamojanmrTelebuli isev avzSi davbrundi da Tqven gagicaniT. didi<br />
madloba megobrobisTvis, TanadgomisTvis, erTad gatarebuli amdeni<br />
bednieri wuTisTvis, Cven aqvariumSi moTavsebuli TevzebiviT<br />
gverdigverd vcxovrobdiT da bednierebi viyaviT, rom daniSnul dros<br />
- 64 -
viRac sakvebs gviyrida da Tuki movisurvebdiT, isic SegveZli minis<br />
kedlebs gavqceodiT da samyarosaTvis Segvexeda.<br />
magram guSin musikisa da erTi gogonas wyalobiT Zalze<br />
mniSvnelovani ram gavacnobiere: cxovreba aq am kedlebs SigniTac igivea,<br />
rogoric am kedlebs gareT. aqac da iqac adamianebi jgufurad<br />
ikribebian, sakuTar kedlebs ageben da sxvas aravis rTaven nebas maTi<br />
uSfoTveli arseboba daarRvios. isini imitom moqmedeben, rom mieCvivnen<br />
am qmedebebs, swavloben gamousadegar sagnebs, mxolod imitom erTobian,<br />
rom asea miRebuli. danarCen samyaros ki rac unda is mosvlia. ukeTes<br />
SemTxvevaSi - es ki Cven araerTs gagvikeTebia, - televizorSi erTad<br />
naxaven axal ambebs da amasac mxolod imitom, rom erTxel kidev<br />
darwmundnen raoden bednierebi arian problemebiTa da usamarTlobiT<br />
savse samyaroSi. aravis surs icodes ra xdeba aqvariumis kedlebs iqiT.<br />
Ddidi xnis ganmavlobaSi es mamSvidebda da keTil gavlenas axdenda<br />
Cemze, magram yvela vicvlebiT da mec Tavgadasavlebis saZieblad mominda<br />
wasvla, Tumca ukve 65 wlis var da vici, ramden winaaRmdegobas Semiqmnis<br />
Cemi asaki. me bosniaSi mivemgzavrebi. iq adamianebi melian, romelTac jer<br />
araferi ician Cem Sesaxeb da arc me vicnob maT. mxolod is vici, rom me<br />
maT vWirdebi da isic mwams, rom erTi Tavganwirva sjobs keTildReobasa<br />
da komfortis aTasobiT dRes~ (koelio 2005: 188).<br />
paulo koelios gmiris msgavsad arCil sulakauris ozoc xsnas<br />
gaqcevaSi xedavs: `maSin, roca iqauroba mivatove da gaviqeci, ar vicodi,<br />
ras gavurbodi, magram axla Tu gaviqeci, ukve mecodineba, Cans ga-<br />
vurbivar, veRar vuZleb dagubebul dumils, romelmac ananosTan erTad<br />
mZime garsSi momaqcia da am garss Tavi rom davaRwio, imedic ara maqvs", -<br />
ambobs ozo (`TeTri cxeni"). `mkvdruli mdgomareoba" - ase Seafasa a. su-<br />
lakaurma is samyaro, romelSic mis personaJebs uwevT arseboba da moq-<br />
medeba. misi gmirebi cdiloben Secvalon awmyo, magram cxovreba gaCe-<br />
rebulia, sivrce SemosazRvruli, statikuria iseve, rogorc wyali aqva-<br />
riumSi. dReebi erTmaneTs gvanan. sakuTari Tavis ZiebiT garTuli perso-<br />
naJi ver erkveva realobaSi: `xandaxan meCveneba, sakuTari Tavi davkarge<br />
da veRar vpoulob"- ambobs is. xsna gaqcevaSia, ara realobidan gaqcevaSi,<br />
aramed fizikurad Tavis gadarCenisaTvis ltolvaSi. ojaxidan garbian mi-<br />
- 65 -
iani, daTo, ozo, gurami, givi da sxv. adamianebi garbian, emalebian<br />
problemebs, eZeben xsnas. mwerali ar mihyveba am gmirebs, ar gviCvenebs<br />
momavlis perspeqtivas; rac Seexeba oqros Tevzs mas aqvariumidan gaTavi-<br />
sufleba sicocxlis fasad ujdeba: `me unda gavuZlo yvelafers, - fiq-<br />
robda oqros Tevzi, - me unda gavuZlo... merme lurji ca da TeTri<br />
Rrublebi dainaxa. saxlebi, saxuravebi, mere kibis rikulebian moajirsac<br />
mohkra Tvali. es garemoze ukanaskneli Tvalis Sevleba gamodga. Zirs da-<br />
narcxebuli qilis namsxvrevebSi uRonod farTxalebda oqros Tevzi -<br />
sunTqva aRar SeeZlo, magram Rirsebis grZnobas mainc ar kargavda: Rirse-<br />
ulad unda mokvde - gaifiqra oqros Tevzma - me ukvdavi var, Cemi suli<br />
adamianebSi icocxlebs". oqros Tevzis sityvebiT: `me ukvdavi var, Cemi<br />
suli adamianebSi icocxlebs" - mweralma xazi gausva aqvariumis Temis ma-<br />
radiulobas, SesaZleblobas, rom momavalSi kvlav daubrundebian da<br />
axleburad gaiazreben aseTi yofis uazrobas.<br />
oqros Tevzisa da aqvariumis Temas exeba niWieri mwerlis xaTuna<br />
TavdgiriZis moTxroba `don manueli da oqros Tevzi~ (TavdgiriZe, `Cveni<br />
mwerloba~, 2009). axalgazrda mwerlis moTxrobaSi pirobiToba realur<br />
saxes iRebs – oqros Tevzma da personaJma adgilebi gacvales, don<br />
manueli akvariumSi moTavsda: `erTxel oqros Tevzma da don manuelma<br />
adgilebi gacvales. roca manuelma cicqna da daxavsebul aqvariumSi<br />
amohyo Tavi, Tavdapirvelad ar daijera, Tavisi ucnauri mdgomareoba~.<br />
daTo naTiSvili aseTi gardasaxvaze ocnebobs, magram a. sulakauri ar<br />
gviCvenebs mis aseT metamorfozas. x. TavdgiriZis gmiric zarmaci da<br />
yovlad gamousadegari kacia, usaqmuri, loTi da meocnebe okeaneologi.<br />
moTxrobaSi ise, rogorc a. sulakaurTan, oqros Tevzis gancdebzea<br />
saubari: `oqros Tevzi Zalian Seawuxa manuelis sisuleleebis Cmaxvam.<br />
moTminebis fiala evseboda. patara ambavi ar gaxldaT, yoveldRiurad,<br />
manuelis mTvrali narativisa da dabiJinebuli sifaTis atana. Tanac<br />
damyayebul wyalSi yuryuti sulac ar epitnaveboda da ekadriseboda.<br />
oqros Tevzi iyo, bolos da bolos, ubralo ki ara. TiTqos is ar<br />
kmaroda, sakvebis Cayra da wylis gamocvla rom aviwydebodaT,<br />
gulaCvilebuli manueli Tevzs saalersod akvariumSi xeliT rom<br />
dasdevda, an gabrazebulze uferflavda, axla es daStampuli ocnebebis<br />
- 66 -
Txrobac rom dasCemda. manuelis ocnebebi Tevzs ise hqonda gazuTxuli,<br />
rom mZinaresac SeeZlo maTi zusti TanamimdevrobiT Camorakrakeba~<br />
(TavdgiriZe, `Cveni mwerloba~ 2009: 12). MpersonaJs, Tavisi ocnebebis<br />
Sesrulebis dapireba Zvirad daujda - igi Tevzma moatyua da aqvariums<br />
Tavi ver daaRwia, masSi gardaicvala. a. sulakauris da p. koelios mier<br />
aqvariumis yofis gaazreba, am moTxrobaSi axali kuTxiTaa danaxuli. aq<br />
<strong>saxelmwifo</strong>sa da sazogadoebis alegorias enacvleba e. w. `Tevzis<br />
depresia~, 21-e saukunis uzrunvelyofili yofisagan gazarmacebuli<br />
adamianis cxovrebis tragedia. oqros Tevzma, romelic moklebulia<br />
ocnebis unars da mxolod maTi Sesruleba ZaluZs, manuels survilebi<br />
da ideebi mopara, `ubralo Tevzis TvalTaxedvam~ ar daakmayofila.<br />
manuelis cols ver gaugia, ratom mokvda oqros Tevzi:<br />
`kviris Tavze margom akvariumis zedapirze amotivtivebuli, mkvdari<br />
wiTelquda rom dainaxa, erTi Sehkivla: `momkvdarxar, Se ubeduroo...~<br />
gulrwfelad ukvirda daRvremil margos: `depresia Tevzs ratom unda<br />
sWirdes? ari ra TavisTvis aqvariumSi, uSromlad Wams da svams, dardi<br />
ar awuxebs da ideebi, col-Svili da sayofacxovrebo problemebi, neta<br />
raRa eg depresia aiCemao.~ mere, ise, rom qmris saxlSi dabrunebas ar<br />
dalodebia, mkvdari Tevzi akvariumidan mooqrovili sasauzme kovziT<br />
amoiyvana da unitazSi Carecxa~ (TavdgiriZe, `Cveni mwerloba~ 2009: 16).…<br />
aqvariumis alegoria, problema, romelic a. sulakauris nawar-<br />
moebebSi mxatvrul gansaxierebas hpovebs, rogorc davinaxeT, yovel dro-<br />
Si SeiZleba arsebobdes, droebiT SeiZleba miviwyebul iqnas, magram xSi-<br />
rad Segvaxsenos Tavi, xSirad gaxdes axali asaxvisa da gaazrebis Tema. a.<br />
sulakauris mxatvruli prozis qveteqstebze da saTqmelis metaforulad<br />
gadmocemaze dakvirveba saSualebas gvaZlevs Cveneuli interpretacia da<br />
axsna mivceT zogierT avtoriseul miniSnebas. udavoa, rom statikuri<br />
dro da aqvariumis uZravi stiqia aris a. sulkauris Tanadrouli cxov-<br />
rebis anarekli, aqvariumi ki totalitaruli <strong>saxelmwifo</strong>s simboluri ga-<br />
moxatulebaa. yvelafers Seguebuli oqros Tevzi saxea im adamianebisa,<br />
romlebic mwerlis gverdiT trialebdnen - xedavdnen, esmodaT,<br />
grZnobdnen, aRiqvamdnen da aanalizebdnen irgvliv mimdinare movlenebs,<br />
magram oqros Tevzis msgavsad Tqmis ufleba ar hqondaT, an vis ainter-<br />
- 67 -
esebda sabWoTa imperiaSi rigiTi mokvdavis grZnobebi da azrebi. albaT,<br />
swored es sayovelTaod cnobili akrZalvebis faqtori uqmnida safuZ-<br />
vels XX saukunis 60-an wlebSi mwerlebs alegoriuli azrovnebiTa da<br />
miniSnebebiT eTqvaT TavianTi saTqmeli.<br />
b) omis Tema<br />
a. sulakauris Taobas mtkivneulad Seexo omis qariSxliani dReebis<br />
susxi, amitomac omis Temas mwerlis SemoqmedebaSi wamyvani adgili uWi-<br />
ravs. TiTqmis yvela mis prozaul nawarmoebSi pirdapir Tu arapirdapir<br />
gamJRanebuli da asaxulia iseTi STabeWdilebebi, omisagan<br />
adamianebisaTvis miyenebuli tkivilebiT da mZime sulieri gancdebiT<br />
rom aris nasazrdoebi. Cvens literaturaTmcodneobaSi, rodesac saubaria<br />
60-iani wlebis Taobis wvlilze qarTul mwerlobaSi (a. sulakauri, n.<br />
dumbaZe, r. jafariZe, o. ioseliani, r. WeiSvili, T. WilaZe da sxv.), xaz-<br />
gasmulia, rom meore msoflio omis peripetiebma, am udidesma msoflio<br />
katastrofam, gansazRvres kidec maTi Semoqmedebis Tavisebureba.<br />
`a. sulakauri ar erideboda cecxlisa da maxvilis Tematikas. samagie-<br />
rod, Zalumad igrZnoba is sulieri stresi, romelsac ganicdis omis Te-<br />
maze werisas. mas ufro adamianis Sinagani samyaro izidavs. mis<br />
moTxrobebSi omis grgvinva sulac ar gaismis, samagierod, Zalumad ig-<br />
rZnoba is sulieri stresi, romelsac ganicdis omisagan daTrgunuli<br />
calkeuli individi Tu mTeli sazogadoeba. amave dros, mwerali farTod<br />
uxsnis gzas Tavisi cnobierebis bavSvobisdroindel anarekls" (arCvaZe:<br />
`literaturuli saqarTvelo", 1999) marTebulad aRniSnavdnen, rom `omze<br />
dawerili axali wignebi avsebdnen da ar cvlidnen mTavar simarTles<br />
omis Sesaxeb. novatoroba vlindeba ara realobis asaxvaSi, aramed omis<br />
Sesaxeb Cveni codnis gaRrmavebaSi, mis analizSi, omis winaaRmdegobebisa<br />
da kanonzomierebebis ganviTarebis wvdomaSi. dRes, mwerals aqvs saSua-<br />
leba Sori manZilidan da sxva droidan dainaxos omis fsiqologia, uf-<br />
ro Rrmad Seiswavlos, uyuros movlenebs masStaburad: memuarebi, piradi<br />
gamocdileba, dro, sivrce. daSoreba da mweralTa ostatoba ganapirobebs<br />
omis Temaze arsebuli literaturis maRal dones". (Rvinjilia 1990: 455).<br />
- 68 -
omisSemdgom mweralTa TaobisaTvis omi asaxvisa da gansjis sagnad<br />
iqca da SeiZleba iTqvas, omis Tematikam xelovnebis yvela sfero mTlia-<br />
nad moicva. omis saSinelebebma, ngrevam, milionobiT adamianis xocva-Jle-<br />
tam uamravi problema dautova kacobriobas, rac qmnida kidevac mweral-<br />
TaTvis axali siuJetebis Seqmnisa da am Temaze weris mravalferovan Se-<br />
saZleblobebs. adamiani da omi - es ori mxare mTavaria am Temaze ar-<br />
sebul literaturaSi. is organzomilebiania - adamianis roli omis bedis<br />
gadawyvetaSi da omis roli adamianis cxovrebaSi. es ori problema ar<br />
asvenebda da niadag aRelvebda rogorc mwerlebs, aseve mkiTxvelsac.<br />
wero da isaubro omze, ar niSnavda da ar niSnavs adido gmirebi an aZago<br />
moRalateebi, an kidev mxatvrulad aRwero ama Tu im brZolis bataluri<br />
scena. am yvelaferTan erTad, mweralma unda SeZlos dagvanaxos Tavisi<br />
damokidebuleba am dramatuli movlenisadmi, masSi monawile adamianebis<br />
eTikur-zneobrivi dacemis Tu amaRlebis procesi, romelic xSirad dafa-<br />
rulia omis qarcecxlis kvamlsa da qaosSi. swored, am kuTxiT gaa-<br />
cocxla omis Tema a. sulakaurma moTxrobebSi `talRebi napirisken mois-<br />
wrafian", `luka", `mtredebi", romlebSic wina planze wamoswia adamianis<br />
sulis siRrmeebSi mimaluli ufaqizesi gancdebi.<br />
omma kidev erTxel Seaxsena da gaumZafra adamianebs maradiuli sa-<br />
fiqrali sicocxleze, sikvdilze, siyvarulze. es sami, magram cal-calke<br />
arsebuli Tema, gaerTianda omis Temaze daweril zemoT naxseneb<br />
nawarmoebebSi da amave dros SeiZina axali mxatvruli gaazreba. qarTul<br />
mwerlobaSi omis Temaze araerTi RirsSesaniSnavi nawarmoebi Seiqmna da<br />
iqmneba dResac. moTxrobaSi `talRebi napirisken miiswrafian" a.<br />
sulakauri Seecada originalurad gaeazrebina adamianis bedisa da omis,<br />
zogadad, mkacri realobis urTierTobis problema. mweralma SeZlo ise<br />
daexata es urTierTobebi, rom arsebiTi yuradReba gadaetana pirovnebis<br />
sulieri cxovrebis ufaqizes niuansebze, misi zneobrivi amaRlebisa Tu<br />
dacemis Cvenebaze. omis Temaze dawerili nawarmoebebiT a. sulakaurma<br />
SeZlo mTavari - mkiTxvelSi gamoewvia zizRi da Seurigebloba omisa da<br />
misi damangreveli Sedegebis mimarT. omiT miyenebuli tkivilebis Sexor-<br />
ceba da gamTlianeba mSvidobiani cxovrebis pirobebSic ki Znelad xdeba.<br />
mweralma moaxerxa eCvenebina omi ise, rom mkiTxvelis yuradReba mieqcia<br />
- 69 -
Tul stuaciebSi moxvedrili adamianebis moqmedebis fsiqologiuri da<br />
moraluri mxarisaTvis, zneobriobis momentebisaTvis. am moTxrobaSi omi<br />
aRar aris heroikisa da gmirobis gamomJRavnebis e. w. `momxibvleli" aspa-<br />
rezi. moTxrobaSi `talRebi napirisken miiswrafian" erTmaneTs upirispir-<br />
deba erTis mxriv, boroteba, ramac omis mTeli saSineleba daatriala da<br />
sikvdils sicocxleze gamarjveba moawadina, meore mxriv ki, qaliSvilis<br />
nazi, sufTa, sicocxlis siyvaruliT da sinaziT savse buneba.<br />
moTxrobaSi sikeTisa da borotebis dapirispireba daxatulia jariskaci-<br />
sa da zemdegis, miwisa da zRvisa saxiT. zRva - yovlismSTanTqmeli stiqi-<br />
is simboloa, romelic TiTqos `iparavs adamianebs da Tavis wiaRSi ma-<br />
lavs maT~. jariskaci Zlieria, gamarjvebaSi darwmunebulia, bunebiT op-<br />
timistia. zemdegi - uxeSi, praqtikuli, Tavis gadarCenis instiqtiT<br />
Sepyrobili kacia.<br />
miuxedavad imisa, rom teqstSi kargad aris aRwerili saSinelebaTa<br />
scenebi, axalgazrda jariskacSi mainc ar qreba mSvenierebisaken swraf-<br />
vis survili - es, albaT, is didi grZnobaa, romelic amaRlebs adamians<br />
cxovelur instinqtebze da aiZulebs sicocxlis mSvenierebaze ifiqros.<br />
moTxrobaSi ar aris SurisZiebis magaliTebi, ar Cans gmiruli Tavgan-<br />
wirva an Tundac raime iseTi epizodi, sabrZolo moqmedeba, romelSic Se-<br />
iZleba jariskacis maRali patriotuli grZnoba da sulis simtkice uSua-<br />
lod gamovlindes. arc mtris konkretuli saxea moTxrobaSi gamokveTi-<br />
li, arsad Cans germaneli jariskacis, rogorc mowinaaRmdegis, mkvleli-<br />
sa da moZaladis uaryofiTi saxe. moTxrobaSi a. sulakauri xelovnurad<br />
ar amuqebs ferebs, igi ar cdilobs gamogonili Suq-CrdilebiT Semosos<br />
omis sulisSemZvreli suraTebi. mwerali detalebisa da calkeuli epizo-<br />
debis meSveobiT gvixatavs naomar sofels. aq balaxgadavlili bilikebia,<br />
CarRveuli Robeebia, sicocxleCamkvdari garemoa, romelSic majiscemasa-<br />
viT gaismis jariskacis nabijebis xma: `nabijebis xma hgavda im sust<br />
majiscemas, romliTac momakvdav adamians sicocxlis niSan-wyals atyoben<br />
xolme"; `jariskacs undoda male gascloda iqaurobas, gascloda Semza-<br />
rav dumils, sicarieles, kacobriobas, nabijs moumata, TiTqmis garboda".<br />
a. sulakauris moTxrobis gmirebi is axalgazrdebi arian, romelTac<br />
omi gamoiares da amiT gaisigrZeganes `adamis Zis sulisa da gonebis ga-<br />
- 70 -
naxlebis gza"; es aris jojoxeTuri gansacdelis, sikvdilTan ziarebis<br />
da Semdeg mkvdreTiT aRdgomis gza. swored, personaJebis cxovrebis<br />
aseTi vnebaTaRelva gansazRvravs kidec moTxrobis Tematikis aqtua-<br />
lobas.<br />
mkiTxvelSi tkivilian TanagrZnobas aRZravs suraTi, roca jariskaci<br />
saganebod amorCeul borcvze saflavs uTxris sayvareli qalis usulo<br />
gvams. moTxrobis pirvelive striqonebidanve cxadi xdeba, Tu ra sasowar-<br />
kveTa dauflebiaT adamianebs. jariskacma `mzera ratomRac gatitvlebul<br />
borcvze SeaCera. `albaT, im borcvidan zRva xelisguliviT moCans" - gai-<br />
fiqra man da mere sakuTar fiqrs fiqriTve upasuxa: `Tumca sul erTi ar<br />
aris, moCans Tu ara?!". sxva dros, albaT, jariskaci borcvze daufiq-<br />
reblad airbenda da zRvis cqeriT Tvals daatkbobda, magram axla, roca<br />
omia, roca adamianebi erTmaneTs xocaven, roca erTaderTi sazrunavi si-<br />
cocxlis SenarCunebaa, igi WoWmanobs, silamazis SegrZnobisaTvis aRar<br />
scalia, magram mainc inarCunebs swrafvas amaRlebulisadmi, mSvenierisad-<br />
mi. es, albaT, is grZnobaa, rac adamians cxovelisagan gamoarCevs. amisaT-<br />
vis sababs eZebs jariskaci: `ra moxdeba, iq rom davmarxo?" aba! miwa er-<br />
Tnairia aqac da iqac, magram am omianobaSi is ver miscems Tavs uflebas,<br />
rom tyuilubralod avides borcvze da zRvas ucqiros. qalis damarxva<br />
ki ukve sapatio mizezia. es aris da es: `jariskaci pirvelad xedavda am<br />
Semzarav suraTs, pirvelad aRiqvamda zRvas, rogorc uzarmazar sasafla-<br />
os, sadac ar iyo arc xis jvrebi, arc samaris qvebi da arc obeliskebi.<br />
zRva TiTqos adamianebs iparavda da Tavis wiaRSi malavda, maTi ar-<br />
sebobis araviTar niSanwyals ar tovebda, TiTqos iyo da ara iyo ra".<br />
sicocxles azri ekargeba, Tuki mas didi mizani ar gaaCnia. adamiani<br />
yovelTvis sinaTlisaken, ganTiadisken iswrafvis. ganTiadi ki erTgvari<br />
simboloa omis, ngrevis da sikvdilis damarcxebisa. igi jer kidev winaa,<br />
momavalSia - aseTia paTosi moTxrobisa:<br />
`netavi ganTiadamde macocxla, - xmamaRla inatra jariskacma. `ganTia-<br />
damde" - fiqrSi Tqva zemdegma. mas unda ganTiadamde icocxlos ... saoca-<br />
ri kacia, saqme is aris, ar mokvde, Torem mniSvneloba ar aqvs rodis mok-<br />
vdebi, ganTiadamde Tu SuaRamiT". jariskaci Zlieri pirovnebaa, amitomac<br />
- 71 -
sicocxleze fiqriT protests ucxadebs sikvdils: `me ar minda, ZilSi<br />
movkvde... sikvdilis win minda vifiqro.<br />
- mainc raze ginda ifiqro?<br />
- sicocxleze".<br />
sapirispirod, zemdegisaTvis mTavari Tavisi tyavis gadarCenaa, si-<br />
cocxlis mSvenierebaze fiqris arc dro aqvs da arc niWi moucia RmerTs:<br />
`ra azri aqvs brZolas, roca mteri namdvilad gjabnis?<br />
- isini ver gaimarjveben - pasuxobs jariskaci.<br />
- Cven?<br />
- Cven aucileblad!<br />
- rodis?<br />
- me ar vici rodis, magram Cven aucileblad gavimarjvebT".<br />
momakvdav jariskacs sicocxlis bolo wuTebSic optimizmi ar<br />
tovebs. misTvis ara aqvs mniSvneloba, igi iqneba Tu ara piradad ga-<br />
marjvebis monawile, mTavaria rom saqme, romlisTvisac igi ibrZvis, gai-<br />
marjvebs. aq is viTarebaa, romelic erT xalxur leqsSi SesaniSnavad<br />
aris gadmocemuli;<br />
`- wagigiaT omi, givargil!<br />
- wavageT omi, dedofalo!<br />
- maS, ra azri hqonda brZolas, givargil?!<br />
- brZolas yovelTvis aqvs azri, dedofalo!".<br />
marTlac, saocari suliskveTebis personaJi dagvixata mweralma<br />
jariskacis saxiT. mas jiutad, ganTiadisas unda sikvdili da sikvdilis<br />
win sicocxleze fiqrobs. igi im ganTiads elodeba, roca aTasjer<br />
dabadebuli samyaro isev Tavidan daibadeba, kvlav gaCndeba imedi, sinaT-<br />
le, siTbo. jariskacis amgvarma aRsasrulma SeZra zemdegis uxeSi suli.<br />
`gaocebuli usmenda zemdegi, man raRac uxilavi ixila. gaugonari ga-<br />
igona, Cauwvdomels Cawvda". vrwmundebiT, rom ukvalod araferi ikargeba.<br />
erTi adamianis sikvdilma meores daanaxa, risTvis Rirs sicocxle, rom<br />
umizno cxovrebas azri ara aqvs, rom Tu ki miwaze dadixar, unda icode<br />
kidec, Seni uzenaesi movaleoba: emsaxuro sikeTes, siyvaruls, gagaCndes<br />
axlis Ziebis wyurvili da Tundac SurisZieba. jariskacis sikvdilma zem-<br />
degs aTqmevina: `me viZieb Surs Riad darCenili saflavebisaTvis". ese igi,<br />
- 72 -
is mxolod sakuTari TavisaTvis aRar icocxlebs, masSi am wuTidan ori<br />
sicocxle gansaxierdeba - misi da jariskacisa, romelmac Tavisi sikvdi-<br />
liT azri daubruna sxvis sicocxles. es ki imas niSnavs, rom erTi kargi<br />
ram moxda im saSinelebis fonze, romelsac omi hqvia. zemdegs Tvali<br />
aexila. is mixvda, ratom undoda jariskacs ganTiadisas sikvdili da ra-<br />
tom mReroda momakvdavi jariskaci sikvdilis win Tavis `gulis simRe-<br />
ras".<br />
sasikvdilod daWrili jariskacis ukanaskneli simRera Tavzardamcem<br />
STabeWdilebas axdens zemdegze: `jariskaci mReroda Riad darCenil saf-<br />
lavebze. gardacvlil qalze, romlis sasikvdilo sareceli haerSi gaw-<br />
vdili ori mklavi iyo - igi mReroda zRvaze, romelic adamianebs iparav-<br />
da... igi SurisZiebaze mReroda...zemdegi mixvda, rom jariskaci am simReras<br />
axla Txzavda, grZnobda da rom es simRera mas avsebda". simReriT wasu-<br />
li jariskaci imarjvebs sikvdilze da misi naTeli suli sxvasac<br />
asxivosnebs. cxovrebaSi Zlieri sulis mqonem unda gaimarjvos mdabali<br />
instiqtebis gamovlenaze, Suqma unda gafantos sibnele, sikeTis zeimi<br />
gardauvalia. amitomacaa, rom adre gulcivi zemdegi, axla Tvalze crem-<br />
lmoreuli, amRrveuli mzeriT dahyurebs jariskacs, romelic mokvda, mag-<br />
ram datova didi, naTeli azri da didi mizani cxovrebisa. zemdegs ar es-<br />
mis jariskacis simReris mniSvneloba, magram mainc imeorebs mas, radgan<br />
grZnobs, rom mxolod jariskaculi valis moxdaSia axla misi gadarCeni-<br />
li sicocxlis azri. ganTiadi gardauvalia, adamiani ar aris gaCenili<br />
imisaTvis, rom movides bneleTidan da dabrundes bneleTSi; saWiro iyo<br />
jariskacis sikvdili, saWiro iyo zemdegi uSualod daswreboda mis sik-<br />
vdils, enaxa igi iseTi, rogoric arasodes ar unaxavs, rom masSi garda-<br />
texa dawyebuliyo, misi meryeoba gamqraliyo.<br />
moTxrobis gmirebi - jariskaci da qaliSvili siyvaruls<br />
mowyurebuli axalgazrda qal-vaJia. isini eZeben, pouloben erTmaneTs,<br />
magram dapirispireba, ganxeTqileba gardauvalia: `erTi SexedviT Tqven<br />
yvelani hgavxarT erTmaneTs", - sinanuliT etyvis qali jariskacs sikvdi-<br />
lis win. igi motyuvda, sabediswero Secdoma Caidina: zemdegi ukanmobru-<br />
nebuli jariskaci egona. male mixvda, rom Secda, magram ukve gvian iyo.<br />
imasac male mixvda, raSic gulwrfelad gamoutyda jariskacs: `Sen SegeZ-<br />
- 73 -
lo Cemi siyvaruli, mas - ara". omma daaSora Seyvarebulebi, magram erTma-<br />
neTs Seaxvedra siyvarulSi moqiSpe ori mamakaci - jariskaci da zemdegi.<br />
jariskaci zemdegs aRiqvams, rogorc saZulvel `mesames". asec unda yofi-<br />
liyo, magram garemoebaTa gamo `angariSissworebis dro ar aris~. wyvil-<br />
Ta urTierTobaSi `mesames" Seaqvs konfliqti, wesrigs cvlis qaosi, idi-<br />
lias - drama, simSvides - mSfoTvareba. irRveva adamianTa urTierTobaSi<br />
arsebuli harmonia, imitom, rom adiulteris anu `mesamis" gamoCenis Sem-<br />
deg erT-erTs rCeba pativayrilobis, RirsebaSelaxulis, Seuracxyofilis<br />
grZnoba.<br />
omis Tema xSirad Tavad karnaxobda mwerlebs Txrobis eqspesiul<br />
mdinarebas, Tumca am Temaze werisas mravali mwerali ver acda garkveul<br />
Stamps, ideologiuri zewoliT ganpirobebul yalbi heroikiT azrovnebas.<br />
swored, amas auara gverdi a. sulakaurma da gabeduli novatoruli mig-<br />
nebiT Seqmna sruliad axali saxe pirovnebisa da meomrisa. moTxrobaSi<br />
gmiris sikvdili mkiTxvelSi ar badebs sasowarkveTilebis SegrZnebas,<br />
mwerali ar gvaZrwunebs naturalisturi aRweris mkacri simarTliT, ara-<br />
med aRZravs amaRlebulis, siamayis, sikvdilis damarcxebis gancdas.<br />
jariskacs mTeli arsebiT aqvs Segnebuli, rom qveynad yvelaferi warmava-<br />
lia, sikvdili gardauvalia. aq, am SemTxvevaSi, mTavaria ara `ra", aramed<br />
`rogor" - jariskacma icis, rom mokvdeba da mxolod is afiqrebs, Tu ro-<br />
gor moxdeba es. mas SeiZleba iTqvas `daumarcxeblad sikvdili" unda.<br />
-`ras gaCumebulxar? - hkiTxa zemdegma SiSnarevi xmiT.<br />
- vkvdebi!<br />
sityva qaris frTebma aitaces da, rogorc balRma wylis zedapirze<br />
brtyeli qva, ise gaasriala talRebze...<br />
jariskaci gaunZrevlad iwva. araferze aRar fiqrobda. ara imitom,<br />
rom safiqrali Semoleoda, ara, fiqri ar SeeZlo...<br />
- deda, movdivar, - Tqva CurCuliT jariskacma.<br />
rodesac igi Sinidan gadioda `mivdivaro" - dedas gaagonebda. deda<br />
SeekiTxeboda: `Svilo, rodis dabrundebio?", Svili upasuxebda - `male".<br />
axla aravin SehkiTxvia da arc mas upasuxia, rodis dabrundeboda. wavida<br />
Cumad, udrtvinvelad. wavida ise, TiTqos male dabrundeboda". aravin<br />
icis, sikvdilis win ra warmoisaxa mis gonebaSi. iqneb dainaxa ga-<br />
- 74 -
zafxuli, romelic amwvanebda nazamTral zvrebsa da yanebs, gzadagza<br />
TeTrad afeTqebda nuSis kvirtebs, aRviZebda mcenareebs Walebsa Tu mTis<br />
ferdobebze.<br />
literaturSi gmiris sikvdilis mravali scenaa aRwerili. gavixsenoT<br />
rogor kvdeboda Tavadi andrei (lev tolstoi), rogor iRupeboda engur-<br />
Tan SeWidebuli TaraS emxvari (konstantine gamsaxurdia), rogor mokvda<br />
daTa TuTaSxia (Wabua amirejibi). `tragikuli gansacdeli udidesi da<br />
utyuari sasinjia pirovnebis avkargianobisa - werda g. qiqoZe - misi<br />
simxdalisa da sulmokleobisa, an misi gmirobis da suldidobisa; dezde-<br />
mona angelozisebr sinazes qmrisadmi da siyvarulis ganuzomlobas maSin<br />
iCens, roca saSineli katastrofa moaxloebulia. istoriul pirebs So-<br />
ris robespierma, dantonma da napoleonma udidesi mxareebi TavianTi<br />
bunebisa tragikul katastrofaSi gamoaaSkaraves da amiT maTi mra-<br />
valmxrivi naklulovanebani daCrdilul iyo" (qiqoZe 1965: 494)<br />
Tavad andrei balkonskis, sasikvdilo Wrilobis miRebis Semdeg, uec-<br />
rad uCndeba sicocxlis saocari wyurvili (tolsto 1962). mis arsebas<br />
ipyrobs jer manamde ganucdeli gancda sicocxlis siyvarulisa. TiTqos<br />
pirvelad xedavs mwvane xasxasa balaxs, miwas, romelzedac daWrili wevs.<br />
mSvenieria mindori da is kvamlic ki, afeTqebulma yumbaram rom datova: -<br />
`me ar SemiZlia, me ar minda sikvdili" - ambobs Tavadi andrei. mas es gan-<br />
cda ar tovebs da cdilobs rogorme gaerkves am grZnobis mozRvavebaSi -<br />
ratom gauWirda ase Zalian sicocxlesTan ganSoreba. ufro mogvianebiT<br />
Tavadi balkonskisaTvis naTeli gaxdeba, Tu ratom uWirda sicocxles-<br />
Tan ganSoreba; masSi iRviZebs qristianuli siyvaruli mtris mimarT, ro-<br />
gorc mas misi da maria aswavlida da romlis arsic misTvis manamde<br />
gaugebari iyo. es jerac ucnobi grZnoba mtris siyvarulisa Tavadis ar-<br />
sebaSi pirvelad maSin gacnobierda, roca TviTon sasikvdilod daWrili<br />
dainaxavs gasisxlianebul kuragins, akvnesebulsa da momkvdavs.<br />
`ai, ra mrCeboda me cxovrebaSi daujerebeli, albaT, amitomac ar min-<br />
doda sikvdili", - aTqmevinebs lev tolstoi mis gmirs (tolstio 1962:<br />
276). Tavadi andreis xasiaTSi am axali gancdis aRmoCenis Semdeg, ver<br />
vimsjelebT imaze, Tu rogor moiqceoda igi cocxali rom gadarCeni-<br />
liyo, radgan mitevebis saidumlo, TanagrZnoba, mowinaaRmdegis Secodeba<br />
- 75 -
da Tundac siyvaruli mtrisadmi - es grZnobebi, am SemTxvevaSi, gmiris<br />
sulSi iRviZebs maSin, roca sikvdili ukve karsaa momdgari.<br />
analitikuri msjelobiTaa mowodebuli sxvisi, mtris sicocxlis<br />
xelyofis motivi a. sulakauris am moTxrobaSic. jariskacis fiqri,<br />
romelSic mtrisadmi damokidebulebaa gamJRavnebuli, imdroindel<br />
qarTul literaturaSi arsebuli Tematikis axleburi gaazrebis<br />
mcdelobaa:<br />
`marTlac ra ginda am kacisagan? - gauelva jariskacs fiqrma. rogor<br />
SeiZleba mokla kaci, romelic SensaviT ar fiqrobs, SensaviT ar azrov-<br />
nebs, romelsac sxvanairad esmis cxovreba? mere ra rom Sen iaraRi gaqvs<br />
xelSi, Zala gvaqvs da is Senze sustia... Tu Sen marTali xar, daarwmune,<br />
daajere, rom marTali xar. simarTles advilad grZnoben, xvdebian, mas<br />
ar unda iaraRi... arc maTraxi...~<br />
momakvdavis arsebaSi mimdinareobs brZola siZulvilsa da siyvaruls<br />
Soris. mtris ganadgurebis survili, SurisZieba, icvleba monaniebis<br />
grZnobiT da, garkveuli situaciis gamo, mtris siyvarulis gancdiT. ra<br />
Tqma unda, arCil sulakauris jariskacs amoZravebs qristianuli morali<br />
da mimteveblobis didi niWi. man zemdegs namdvili `gogoTuroba~ (vaJa-<br />
fSavela) gauwia. gavixsenoT striqonebi a. sulakauris leqsidan, sadac<br />
aludas monaTesave lirikuli gmiri gvimxels sakuTar damokidebulebas<br />
mtrisadmi:<br />
`SeSfoTebuli Zveli sizmrebiT<br />
mTaSi gavrbodi bilik da bilik,<br />
rogorc karavi rame cisferi,<br />
sadRac meloda Rrubeli Tbili,<br />
ukan momdevda mucalis landi<br />
da momZaxoda: - momkali barem!<br />
magram RrublebSi me aRar vCandi<br />
da aRar Canda samSoblo mxare.<br />
aravis vumxel, mucalis tyvia<br />
gulSi mWirs, guliT damaqvs ra xani<br />
da wylulSi vitev oxvras da Rvias<br />
da merme, rogorc yvavils davxari.<br />
- 76 -
aw mteri Cemi Zma aris Cemi<br />
da yovel Rames sizmrad mewveva,<br />
modgeba Rrublis da nislis feri<br />
da iaraze cremlad mecema~.<br />
(`mTani maRalni~).<br />
omi aiZulebs adamianebs kaciskvlasa da sisxlis Rvras, amitomac<br />
danaSaulis grZnoba mTeli cxovreba ar tovebs moazrovne pirovnebas da<br />
uSfoTebs sicocxles. Aasea es g. fanjikiZis moTxrobaSi `reqviemi~<br />
(fanjikiZe 2003). mTavri gmiri Tornike Secbunebuli dascqeris mkerdze<br />
mibneul ordenebs da SviliSvilis SekiTxvaze - `babu, ramdeni kaci gyavs<br />
mokluli?~ - pasuxs ver cems. SviliSvilis miamituri SekiTxva wamoSlis<br />
moxucis mtkivneul asociaciebs, koSmarul fiqrebs, abrunebs im<br />
warsulTan, romlis mowme da mxilveli axla mxolod TviTonaa.<br />
a. sulakauris jariskaci alal-marTali pirovnebaa. ar SeuZlia<br />
mtroba, SurisZieba, amitomac xazgasmulad SeiZleba aRvniSnoT, rom<br />
axalgazrda kacis fsiqikaSi sikvdilis SiSic ki ver afermkrTalebs mis<br />
maRal sulierebas. Tu Rrmad CaveZiebiT jariskacis zemoTqmul sityvebis<br />
azrs, aSkara gaxdeba, rom mwerlis msoflmxedvelobis amosavalia SiSi<br />
iseTi sikvdilisa, romelic gaigivebulia ukvalod gaqrobasTan da arar-<br />
sebobasTan; romlisakenac abrunebs sikvdili adamians - aris RmerTi -<br />
naTlis, ganTiadis saxiT gamoxatuli. amitomac elodeba momakvdavi<br />
jariskaci ganTiadis dadgomas. moaruli Tezis mixedviT, `ufrosebs<br />
mxolod erT mxareze SeuZliaT omi moigon, magram jariskacebi orive<br />
mxareze ageben mas" da, marTlac, omSi gamarjvebulebi ar arseboben, rad-<br />
gan oms sazogadod moaqvs ngreva, SimSili, sikvdili, qaosi da ga-<br />
ucxoveba.<br />
`talRebi napirisken miiswrafian" - es aris moTxroba, romelSic aR-<br />
werilia sami adamianis bedi sisxlismRvreli omis fonze. nawarmoebi sa-<br />
interesoa imdenad, ramdenadac masSi adamianis sulis Seucnobeli<br />
samyaros wvdomis cdaa mocemuli maSin, rodesac milionobiT adamiani<br />
ixoceba, calkeuli pirovnebebis gancdebi aravis ainteresebs. mweralma<br />
ki, swored, aseTi situaciiT gamowveuli fsiqologiuri niuansebis<br />
daxatva da warmoCena daisaxa miznad.<br />
- 77 -
a. sulakaurma aseTive didi ostatobiT gviCvena mtkvarze gaSenebuli<br />
qalaqis erT ubanSi, CuRureTSi omis dramatuli Semosvla. dagvixata pa-<br />
tara gias (`biWi da ZaRli"); lukas (`luka") nanasa da levanis (`mtre-<br />
debi") ozosa da maT megobrebis (`TeTri cxeni") mZime cxovreba. isini<br />
frontis zurgSi darCenili, did saqmes SeWidebuli is gogo-biWebi arian,<br />
romlebic TavianT moqalaqeobriv vals pirnaTlad ixdian qveynis,<br />
xalxisa da sakuTari sindisis winaSe.<br />
`mtredebi" mweralma 1959 wels gamoaqveyna da moTxrobam imTaviTve<br />
moipova mkiTxvelis didi siyvaruli. a. sulakauris am moTxrobaSi xaz-<br />
gasmulad igrZnoba mwerlis is saocari lirizmi, romelic mas, rogorc<br />
poets, swored, poeziidan gadmohyva prozaSi. moTxrobaSi e. w. `zurgis"<br />
cxovrebaa gacocxlebuli. omisdroindeli Tbilisis yofiT fonze<br />
momxdari ambiT mwerali gvaziarebs adamianuri ubraloebis, TanagrZnobis<br />
sikeTisa da sulieri sisufTavis momxiblav silamazes. erTi SexedviT am<br />
moTxrobaSi gadmocemul ambavSi gansakuTrebuli araferia, magram<br />
mkiTxvelze igi momnusxvel STabeWdilebas axdens. am rigis ganwyobas<br />
qmnis n. dumbaZis SesaniSnavi nawarmoebebi - “me, bebia, iliko da<br />
ilarioni” da “me vxedav mzes” (dumbaZe 1966). maTSi mweralma udidesi<br />
lirizmiTaA da GhumanizmiT dagvixata mozardTa saxeebi, meore msoflio<br />
omis qarcecxlian dReebSi sofelSi myofi biWebis - sosoiasa da<br />
zurikelas ERimiliTA da iumoriT, cremliTA da tragizmiT aRsavse<br />
cxovreba. “qveynad omi Tua da qveyana iqceva, Sen ra gixaria, Se<br />
upatrono~, - eubneba ilarioni sosoias da miuxedavad yvelafrisa -<br />
SimSilisa, siRaribisa, n. dumbaZis gmirebi mainc Seyvarebulebi arian<br />
bunebaze, samSobloze, cxovroben siyvarulisaTvis da Tavadac irgvliv<br />
siyvaruls Tesaven.<br />
kiTxulob a. sulakauris nawarmoebs da giCndeba gancda, rom Senc mis<br />
personaJebTan erTad xar, saxuravebze, mtredebs sakenks uyri, cas uTval-<br />
Tvaleb, daWril jariskacebs elaparakebi - `ver warmogidgenia, Tu<br />
qveyanaze axla omia, Tu ingreva qalaqebi, Tu kvdebian adamianebi" - ase<br />
fiqroben nana da levani. mwerali kargad icnobs mozardis fsiqologias<br />
da icis, rom Znelia sikvdilze fiqri, maSin, roca Teqvsmeti wlisa xar<br />
da gverdiT Seni sayvareli arsebaa, Znelia siZulvilze fiqri, roca<br />
- 78 -
Seyvarebuli xar da mTeli Seni arseba siyvaruliTaa ganaTebuli.<br />
moTxrobis gmirebi levani da nana mxolod kviraobiT xvdebian erTma-<br />
neTs, saxuravze, morigeobis dros. mxolod oTxi kviradRis cxovrebaa aq<br />
aRwerili, magram am mokle droSi avtorma SeZlo maqsimalurad Caetia<br />
misi mTavari saTqmeli. `levani daRlili movida samorigeod: `Tvlema mo-<br />
eria... magram ara, daRlili Tvalebi SeumCneveli SeSfoTebiT SesCerebod-<br />
nen zecas, ufro metic, am SeSfoTebaSi ucnauri SiSic gamokrTeboda<br />
xolme. ra Tqma unda, es SiSic SeumCneveli iyo, radgan daRliloba da<br />
uZiloba SiSsac da SeSfoTebasac erTnairad nTqavda... levans daRlili,<br />
gamouZinebeli saxe hqonda, aseTi saxe me-10 klasel moswavleebs saerTod<br />
iSviaTad aqvT xolme, magram maSin sxva dro iyo, levani diliT qarxanaSi<br />
dadioda saRamoTi – skolaSi. mama da ufrosi Zma omis pirveli dRidan<br />
gaiwvies jarSi da ojaxi dedis da umcrosi Svilis anabara darCa.<br />
levans kvira dRe Tavisufali hqonda da saxuravze amoagzavnes cis<br />
saTvalTvalod. iwva da umzerda cas. ca lurji da kriala iyo, magram<br />
daRlili, gamouZinebeli Tvalebi SeumCneveli SeSfoTebiT SeCereboda<br />
zecas. ufro metic, am SeSfoTebaSi ucnauri SiSic gamokrTeboda xolme<br />
(`mtredebi~).<br />
`levanma uceb SeniSna, nanas rogor Seecvala saxe. qaliSvilma SiSiT<br />
axeda cas da smenad daiZaba:<br />
- vaime gesmis?- waiCurCula man.<br />
Rrublebidan moismoda TviTmfrinavebis yru guguni. gugunma moicva<br />
dedamiwisa da Rrublebs Soris darCenili sivrce. am gugunma daaxSo da<br />
STanTqa yvela xma, romelic manamde moismoda qalaqis quCebSi. nana da<br />
levani cas Secqerodnen.<br />
axla mavTulebi awivldnen civad, xolo TviTmfrinavebis guguni<br />
TandaTan miwyda... guguni ukve aRar ismoda da Cumi dabali Rrublebi<br />
mZimed awveboda qalaqs (`mtredebi~).<br />
oms saxe Seucvlia qalaqisaTvis, Tbiliss daukargavs Zveli elferi.<br />
irgvliv gaWirveba, SiSi, siRaribea, yvelgan puris rigebia. skolis Se-<br />
nobaSi daWrili jariskacebi CausaxlebiaT. siduxWiris kvali axalgaz-<br />
rdebis CacmulobaSic igrZnoba. `nanas ruxi, uxeSi maudis kaba ecva da<br />
Tavze Wreli CiTis naWeri hqonda moxveuli". levans - ` Zmis Zveli Sar-<br />
- 79 -
val-xalaTi ecva. Zma levanze ufro maRali da ufro tansruli iyo. ami-<br />
tom levans misi tanisamosi tanze CvariviT ekida da sasacilo iers aZ-<br />
levda". ZvelmanebSi gamowyobili, uZilobiTa da puris rigebSi dgomiT<br />
daqanculi axalgazrdebi ar dagideven daRlilobas. gvxiblavs maTi uSu-<br />
aloba, siwrfele, Sinagani patiosneba, kdemamosileba da sicocxlisadmi<br />
trfiali. nana da levani, Cveulebrivi axalgazrdebi arian, magram ro-<br />
gorc ki isini saubars iwyeben, maSinve gamorCeuli axdebian maTi Tanato-<br />
lebisagan. isini iseT sakiTxebze msjeloben da fiqroben, rac arasodes<br />
mouvaT azrad maT Tanatolebs, magaliTad, puris gamyidvel vasikos; mag-<br />
ram, samwuxarod, maT naTel azrebs da miswrafebebs, fiqrebs da ocnebebs<br />
ar SeuZliaT omis SeCereba, albaT, swored amas gamoxatavs nanas<br />
sityvebi: `Semodgomis mze ragind Tbili ar iyos, foTolcvenas ver SeaCe-<br />
rebs". oms Tavisi ulmobeli kanonebi aqvs da am kanonebs umorCilebs<br />
adamianebis beds, romelsac ukve bedisweris xeli marTavs. omi rom ar<br />
yofiliyo, nana da levani cis saTvalTvalod saxuravze ver moxvdebod-<br />
nen. WirSi erTad yofnam isini erTmaneTTan daakavSira; es imitom, rom<br />
karsmomdgarma ubedurebam da sikvdilma adamianebi da adamianuri sikeTe<br />
sanTliT saZebari gaxada.<br />
majiscemasaviT ufeTqavs omiT SeZrwunebul, miCumebul qalaqs jaris-<br />
kacebis nabijebis xma, romlSic erTdroulad miyuCebuli qalaqis imedi,<br />
muqara, sicocxlisadmi ltolvac aris Caqsovili: `quCidan mwyobri<br />
nabijebis xma moisma. levanma miayura mere sarkmelTan mivida da gayuCda.<br />
erTi, ori, sami... nabijebis xma aq ufro mkafiod moismoda.<br />
jariskacebi wvimaSi modiodnen, modiodnen TaviT fexebamde gawuwulni.<br />
wvimis frTa saxeSi scemda maT, Semodgomis civi wvima. jariskacebi mainc<br />
miabijebdnen mwyobrad, mkacrad. modiodnen saxemoRuSulni<br />
dausruleblad modiodnen: erTi, ori, sami...<br />
nabijebis xmaurma aavso mTeli quCa, nabijebis xmam aavso quCis yvela<br />
kunWuli... dedamiwaze mxolod nabijebis xma ismoda~.<br />
oms sikvdili da gaCanageba moaqvs. verc Cveni gmirebi gadaurCebian<br />
omis Sedegebs. `Seni Zma daiRupa - gmirulad", eZaxian saxuravze myof le-<br />
vans ezoSi moTamaSe mezoblis biWebi: `levans TvalT daubnelda,<br />
dabarbacda, nanam xeli SeaSvela". `gmirulad", saocaria, bavSvobidan<br />
- 80 -
iwyeba imis garCeva, Tu raoden mniSvnelovania rogor mokvdebi. ezoSi ki<br />
saxeawiTlebuli, omobanas TamaSiT aRgznebuli bavSvebi erTmaneTs das-<br />
devdnen, usafrdebodnen, xis Tofebs umiznebdnen da esrodnen... yoveli<br />
maTgani, albaT, cdilobda, Tu daiRupeboda, gmirulad daRupuliyo. bav-<br />
SvebisaTvis omi TamaSia. albaT, gmirobac TamaSia.<br />
saxuravia nanasaTvis is garemo, sadac Tavs Tavis stiqiaSi grZnobs.<br />
sxvagan misi grZnobebis gagebas arsad ar cdiloben, bevrs sasacilodac<br />
ar yofnis axalgazrda gogonas gancdebi. omma TiTqos gaaucxova adamia-<br />
nebi, SeaCvia sxvisi da sakuTari ubedurebis Sesaxeb saubars. nana si-<br />
cocxliT savse gogonaa. mas cxovreba unda, misTvis sikvdili ucxo da<br />
Soreulia. ar unda imis dajereba, rom sicocxle kvamliviT gaqreba da<br />
mova sikvdili. nana amas ver egueba, uWirs amis Secnoba, magram iZu-<br />
lebulia TviTonac CaerTos am cxovrebis oromtrialSi. is xom yovel-<br />
dRe xedavs fanjrebTan momdgar, omSi dasaxiCrebul adamianebs. kvdeba<br />
levanis Zmac, bolos levanic mihyavT omSi. levani wavida, magram misi<br />
sikeTisa da kacobis uamravi pativismcemeli jariskaci icavs axla nanas<br />
moZalade vasikosagan. kritikosi g. xuxaSvili moTxroba `mtredebis”<br />
Sesaxeb werda: `arCil sulakauri ar erideba cxovrebis Crdilebs. igi<br />
pirdapiri, ukopromiso mxatvaria da yovelTvis gulaxdili saubris<br />
momxrea, magram yovelTvis sjera adamianisa, uyvars adamiani. `mtredebis”<br />
avtori TiTqos Cabnelebuli saxuravebidan amoativtivebs meomari<br />
qalaqis fonze or axalgazrdas, maTs fiqrebSi Segviyvans da lamazi<br />
sulis ocnebaTa moziared gvaqcevs. nanasa da levanis gaumxeleli<br />
siyvaruli, rwmena, Sinaganad uerTdeba mopirdapire Senobis fanjrebidan<br />
mzirali daWrilebis fiqrebs, mTel qalaqs, omSi gaxveul didsa da<br />
Zlier qveyanas da am dramatul atmosferoSi nana da levani mtredebiviT<br />
arian. maTi sulieri cxovreba mtredebis sinatifiT xasiaTdeba da<br />
vasikos cxoveluri bunebis, undoblobis da sitlanqis kontrastad aris<br />
mofiqrebuli~ (xuxaSvili: `literaturuli saqarTvelo~, 1964).<br />
a. sulakaurma omis im saSinel dReebSic dainaxa cxovrebiseuli li-<br />
rizmi, aRmoaCina mSveniereba adamianuri urTierTobebisa, romelic yvela-<br />
ze mZime dReebSic ki erTgvari sixalisiTa da jer ganucdelis STabeWdi-<br />
lebiT avsebs misi gmirebis yoveldRiur yofierebas. omis mkacrma gamoc-<br />
- 81 -
dam gamoawrTo lukas xasiaTi (`luka"). lukac TbilisSi, mtkvris napirze<br />
gazrdili biWia. omma Secvala cxovrebis ritmi da adamianebis guneba-<br />
ganwyobileba. ubanma Zveli sixalise da lazaTi dakarga. is biWebi, ro-<br />
melTa xumroba da Rrianceli mTeli mtkvris sanapiros iklebda, omSi ga-<br />
iwvies, quCebi dacarielda, gairinda da irgvliv moulodnelobis gaur-<br />
kveveli molodiniT gaiJRinTa haeri. `omi daiwyo" - es fraza elvasavTi<br />
gamokrTeba moTxrobis idiliur eqspoziciaSi da Cven vxedavT, Tu Tanda-<br />
Tan rogor icvleba adamianTa sulieri yofa, mJRavndeba dafaruli<br />
instiqtebi. omSi biWebis gacilebisas rubena tiris, Semdeg ki sasikvdi-<br />
lod imetebs mezobels, romelic camde marTalia. omis ulmoblobaze<br />
luka pirvelad maSin dafiqrda, roca qarTulis maswavlebelma zaqaria<br />
inwkirvelma kategoriulad mosTxova, dedaSeni gamocxaddes skolaSio.<br />
dedamisi ki omis dawyebamde xuTi dRiT adre gaemgzavra ukrainaSi meuR-<br />
lis sanaxavad da ugzo-ukvlod daikarga:<br />
`lukas guneba Seecvala, TiTqos pirvelad Seicno, rom deda ugzo-uk-<br />
vlod dahkargvoda. uceb rogorRac Tavbru daesxa da saxeze oflma ga-<br />
moJona, moeCvena, TiTqos SimSilisagan guli ereoda". es grZnoba lukas<br />
bolomde mihyveba da yru tkivilad eqceva. tkivili ki TandaTan mar-<br />
toobisken ezideba, TiTqos iq ipovebodes salbuni gabzaruli gulisaT-<br />
vis.<br />
omiT gamowveuli gaWirveba erTianad moedo qalaqs - adamianTa mTa-<br />
var problemad TviTgadarCena iqca. dekembris erT susxian dRes, deida<br />
nato da lukac ewvivnen bazars oriode groSis saSovnelad. ori San-<br />
dlis, kabisa da zewris gayidvas maTTvis sicocxlis fasi aqvs; magram aq<br />
`aravin arafers yidulobda, yvela raRacas yidda. raRacas ki ara, yvela-<br />
fers yiddnen: naxmar, daJangul lursmnebs, etlis gatexil borblebs,<br />
manqanis saburavebs, manqanis saburavebisagan Sekeril fexsacmelebs, cal-<br />
calke windas, samxedro gimnasturebs, Ceqmebs, qolgis tars, wignebs,<br />
sajdomsa da muxlisTavebze dakerebul mamakacis nifxvebs, agreTve, qa-<br />
lebisasac, Zvel suraTebs, CarCoebs, saaTebs, aRvirebs, qvabebs, tomrebs,<br />
am yvelafers yidden, myidveli ki ar Canda". omma da gaWirvebam adamia-<br />
nebSi gaamZafra TviTgadarCenis instinqti. am instinqtma, aSkarad, raRac<br />
cxoveluri gaaRviZa da aRadgina maTSi. `raRac gvWirs, luka da ver gami-<br />
- 82 -
gia ra?!" - ambobs anduyafari. omi marto sisxlisRvra da ganadgureba ro-<br />
dia, igi amave dros did sulier gansacdelsac mouvlens adamians. swo-<br />
red, am mZime gansacdelis dros amJRavneben adamianebi TavianTi sulis<br />
yvelaze dafarul, zneobrivad damcrobil mxareebs. xSirad saaSkaroze<br />
gamodis adamianis Sinagani samyaros yvelaze maxinji gamovlineba: poli-<br />
karpe girkveliZe bRaviliT dastiris deida nucas cxedars, mere ki<br />
kuboze danTebuli sanTlidan papiross moukidebs; izas mSvenier sxeulSi<br />
satana Casaxlebula; yvelaze axlobeli naTesavi da TiTqos ojaxis gul-<br />
Sematkivari mezobeli saxlidan gamogdebas upirebs oblad darCenil lu-<br />
kas; rubena, romelic mwared mistiris omSi mimaval biWebs, Semdeg sasik-<br />
vdilod imetebs udanaSaulo adamians; erTi sityviT, undaT Tu ar un-<br />
daT, droebiT ukeTureba sZlevs adamianebs, imorCilebs maT sulsa da<br />
gonebas da amgvarad, zneobrioba sneuldeba, es ki imgvari sneulebaa,<br />
romlis gankurneba mxolod omebis, Zaladobis mospobiT SeiZleba. sike-<br />
TisTvis mebrZolma raindma, xeibarma anduyafarma es ulmobeli WeSmari-<br />
teba rom Seicno, sicocxlec daasrula. patara biWi omma daaobla, mis<br />
garSemo ucxo adamianebi trialeben. omis susxma da gautanlobam mlaSe<br />
cremlebis gemoc mravaljer agema lukas. man gaiara cxovrebis tkivilia-<br />
ni gza da am tkivilebidan daiwyo misi cnobieri cxovrebis dasawyisi.<br />
a. sulakauri omis Temaze Seqmnil erT-erT moTxrobaSi wers: `omi<br />
omia, magram is, rac ar unda Tqva, mainc cxovrebaa. ufro metic, cxov-<br />
rebiseuli kanonebi axla gaSiSvlebulia da TvalsaCino". am sityvebSi aS-<br />
karad irekleba mwerlis koncefcia, romlis mxatvrul dadasturebad<br />
migvaCnia misi Semoqmedebis didi nawili, romelSic mZafrad gamoikveTa<br />
avtoris protesti, uaryofiTi damokidebuleba, siZulvili - omisa da qa-<br />
osis mimarT.<br />
g) `akrZaluli warsulis~ asaxva<br />
a. sulakauri cxovrobda da moRvaweobda e. w. `sabWoTa periodSi",<br />
roca, bibliis eniT rom vTqvaT, Roris win margalitis dayras azri ar<br />
hqonda. man garkveuli xarki mouxada gabatonebul ideologias, magram<br />
rogorc WeSmarit mwerals, Tan sdevda Sinagani protestis grZnoba.<br />
- 83 -
mwerali Tavisi nawarmoebebiT cdilobda win aRsdgomoda misi Tanamed-<br />
rove yofis sulisSemxuTvel atmosferos. unda iTqvas, rom man gabeda<br />
Sexeboda maSin oficiozis mier tabudadebul uaxlesi warsulis Temas<br />
da mamxilebeli paTosiT gamsWvaluli Txzulebebi gamoaqveyna. Aa.<br />
sulakauris prozaul qmnilebebSi laparakia im Ria Wrilobebze, ro-<br />
mlebic jer bolSevikurma intervenciam da Semdeg sabWoTa xelisuf-<br />
lebis mier `Secdomebad monaTlulma" saxelisuflebo politikam<br />
dautova qarTvel xalxs, mis inteligencias. mwerali mogviTxrobs im<br />
adamianebis warsulze, romlebmac Tavis Tavze gamoscades bolSevikuri<br />
represiebis wlebis damTrgunveli simZime. Taobebma araferi ician im mZi-<br />
me da sulisSemxuTvel yofaze, romelSic qarTveli inteligenciis mowi-<br />
nave nawils mouxda cxovreba da romelmac bevri maTganis sicocxle ud-<br />
rood Seiwira. a. sulakaurs, rogorc moqalaqesa da rogorc mwerals, ra<br />
Tqma unda, mosvenebas ar aZlevda qarTveli erisaTvis es metad mtkivneu-<br />
li sakiTxi. mis moTxrobebsa da romanebSi didi emociiTa da mxatvruli<br />
ZaliT aris warmoCenili koleqtivizaciis savalalo Sedegebi (`TeTri<br />
cxeni"); udanaSaulod dasjil adamianTa gancdebi (`abelis dabruneba");<br />
samamulo omis Semdeg ukanonod dapatimrebul da gadasaxlebul yofil<br />
jariskacTa dramatizmiT aRsavse awmyo (`oqros Tevzi"). qarTulma mwer-<br />
lobam verc 60-ian wlebSi da verc Semdgom periodSi gabeda am<br />
bolSevikuri politikis am danaSaulebriv qmedebebze pirdapiri, marTali<br />
sityvis Tqma. mxolod qveteqstebiT datvirTuli saTqmelis gadmocemiT,<br />
arsebuli wyobilebis winaaRmdeg protestis simbolur-alegoriuli<br />
asaxviT gamoxatvda eris cnobierebaSi daleqil am did tkivils. a. baqra-<br />
Ze am drois Sesaxeb wers: `mwerlobas akrZluli aqvs amxilos is unamu-<br />
soba, intriga, Suri, mtroba, RvarZli, daundobloba, siZulvili, rac<br />
kompartiis ck-is samdivnosa da politbiuroSi sufevs. es mwerlobis sa-<br />
laparako ar aris. komunistebma TavianTi saqme Tavad ician da sxvas iq<br />
xeli ar miuwvdeba. kompartias cvlis politbiuros cxovreba da maTi<br />
saqmianoba SeuRweveli saidumloebiT aris moculi. erTaderTi, rac SeiZ-<br />
leba masze sabWoTa moqalaqem icodes, gaxlavT is, rom politbiuro saT-<br />
noebis, kacTmoyvareobis, siyvarulis sadguria, sadac dRe da Rame, ZilSi<br />
Tu RviZilSi ssrk-is mosaxleobis keTildReobaze zrunaven, ar Wamen da<br />
- 84 -
ar svamen, oRond sabWoel adamians ara gauWirdes ra. aba, romel hamlets<br />
(gamgebels), ufliswuls Tu glexs, miscemen imis uflebas, rom es saeW-<br />
vod moeCvenos. ar daijeros da WeSmaritebis dadgena moindomos? tyui-<br />
lis zRvaSi simarTlis marcvlis povna gadawyvitos? cxadia, aravis" (baq-<br />
raZe 1990: 161).<br />
a. sulakauris prozaSi daxatuli represirebuli personaJebi Cveu-<br />
lebrivi moqalaqeebi arian, sxvadasxva wrisa da profesiis warmomadgen-<br />
lebi - inteligentebi (abeli), studentebi (miriani), fermerebi (ioTami). es<br />
gmirebi damcirebuli da Seuracxyofilebi arian, radgan <strong>saxelmwifo</strong>Si<br />
gamefebuli sastiki diqtaturis da gansxvavebuli azrisaTvis devnis ga-<br />
mo, ekrZalebaT Tavisufali fiqric ki; ekrZalebaT protestis gamoxatvis<br />
yovelgvari forma. Selaxulia maTi moqalaqeobrivi uflebebi. sityva `ak-<br />
rZalulia" sazogadoebis yvela fenas Seexo, radgan oficiozisagan<br />
gansxvavebuli azrovneba akrZaluli iyo. Aam periodis fsiqologiuri<br />
atmosferos asaxvisadmi yuradReba XX s-is 60-iani wlebis sxva<br />
axalgazrda prozaikosebmac gamoiCines. a. sulakauris `abelis<br />
dabrunebis~ garda gamoqveynda r. WeiSvilis `biWikos avadmyofobis<br />
istoria~, n. dumbaZis `mziani Rame~ da sxva, romelTa meSveobiTac<br />
gamoxta maSin qarTulma prozam Tavisi damokidebuleba imis mimarT, rac<br />
qveyanaSi xdeboda.<br />
1961 wels daibeWda a. sulakauris moTxroba `abelis dabruneba".<br />
moTxrobis mTavari personaJi abeli Tvrameti wlis gadasaxlebis Semdeg<br />
ubrundeba mSobliur qalaqs. TbilisSi Camosvlamde ramdenime mata-<br />
rebeli gamoicvala da ramednime aTasi kilometri gamoiara: `abeli Tvra-<br />
meti wlis manZilze gadaeCvia aseT moqcevas, ase aSvebulad laparaks,<br />
albaT, amitom dasWirda ramdenime dRe adamianebTan gasaSinaureblad.<br />
masSi nel-nela, TiTqos zmorebiT iRviZebda Tandayolili, magram mere<br />
miviwyebuli grZnobebi; iRviZebdnen Cvevebic, romlebic aqamde akrZaluli<br />
egona". mwerali Segnebulad aridebs Tavs abelis gadasaxlebaSi gata-<br />
rebuli wlebis aRweras, Tundac masze miniSnebas. igi umniSvnelo deta-<br />
lebze yuradRebis gamaxvilebiT cdilobs gviCvenos gmiris mier gancdi-<br />
li fizikuri da sulieri tkivilebis simZime da masStaburoba: `rodesac<br />
abelma ucabedad sakuTar TavSi winaaRdmegobis gawevis unari aRmoaCina,<br />
- 85 -
jer gaukvirda, merme ki monacrisfro CvarSi yvelasgan dafarulad dama-<br />
la cremli, rogorc oqrosmaZiebeli ZonZebSi malavs silaSi napovn oq-<br />
ros marcvals". abeli sulierad gatexili ubrundeba Tavis qveyanas, mas-<br />
Si adamianuri Rirsebebi Cakles, daamcires. man ar icis raSia damnaSave,<br />
risTvis daisaja, magram mainc aRiarebs ararsebul danaSauls. abelis<br />
aRiarebaSi Cadebulia am personaJis sulieri tragizmis mTeli simZime.<br />
mas dauClunges Tavdacvis instinqti, igi rogorc pirovneba ganadgu-<br />
rebulia: `Sen kaci aRara xar - Caesmis idumali xma - Sen araferi aRara<br />
xar. ` - vici, roca gamtexe, maSin vigrZeni, rom aRara var kaci~. maSin da-<br />
emxo abeli pirqve da aqviTinda. sikvdili inatra da arsad iyo... arc si-<br />
cocxle iyo... ase egdo damxobili, darbeuli, SeSinebuli". Tvrameti we-<br />
li golgoTis gziT atara abeli cxovrebam, magram erT dRes uTxres,<br />
rom udanaSaulo iyo. Tavzari daeca abels, gaSeSebuli idga da xmis amo-<br />
Rebas ver bedavda. abelis sulieri tragizmi kidev ufro Rrmavdeba, ro-<br />
ca sakuTar ojaxSi nacnobi nivTebis garda Sinauri aravin daxvda da Ria<br />
karebSi is nacnobi saxe dalanda, vinc pirvelad uTxra: `Sen damnaSave<br />
xar, abel!" am kacma da mis ukan mdgomma damsjelma <strong>saxelmwifo</strong> sistemam,<br />
waarTva abels yvelaferi, risi warTmevac SeiZleboda. dautova mxolod<br />
sicocxle, romelic mas ukve aRaraferSi sWirdeba: `eCveneboda, TiTqos<br />
Zveli iarebi daexsna da am iarebidan miviwyebuli da miyuCebuli tkivi-<br />
lebi sizmareuli adamianebiviT gamodiodnen, sazarlad imanWebodnen da<br />
igrixebodnen".<br />
mogvianebiT, mweralma jemal qarCxaZem Tavisi romaniT<br />
`ganzomileba~, 1937 wlis avbediTi dReebis msxverplTa Tavgadasavals<br />
kidev erTi ojaxis – didebuliZeebis istoriac miumata: `qalaq<br />
sanaklioSi erTi saxli idga, romelSic didebuliZeebi cxovrobdnen.<br />
mama – didebuliZe, iuristi iyo, deda – didebuliZe – eqimi, Svili<br />
didebuliZe – promeTeosi. cxovrobdnen TavisTvis tkbilad da aravis<br />
arafers uSavebdnen, magram erT dRes sad iyo da sad ara, iaraRiani<br />
kacebi movidnen da mama didebuliZe waiyvanes... ramdenime dRis Semdeg<br />
proletari JorJikac gamoCnda Tavisi jalabiT da iqaurobas daepatrona.<br />
proletar JorJikas didebuliZeebis saxl-kari moswoneboda da<br />
revolucia moaxdina~ (qarCxaZe 2008).<br />
- 86 -
proletar JorJikas saxiT j. qarCxaZem Zalmomreobis uxeSi Zala<br />
igulisxma; am Zalam, abelis ojaxis msgavsad, mSobliuri saxl-karidan<br />
gaaZeva deda-Svili didebuliZeebi da erTaderTi xaric. marTali<br />
aRmoCnda dedis sityvebi, mama Soreul aRmosavleTSi gadaasaxleso.<br />
bavSvs arafers eubneboda, miTumetes mas ar esmoda sityvebis `mimoweris<br />
uflebis gareSe~, mniSvneloba (qarCxaZe 2008: 492). reabilitirebuli, su-<br />
lierad ganadgurebuli, janmrTelobadakarguli abelis saxis CvenebiT ki<br />
a. sulakaurma saaSkaraoze gamoitana qveyanaSi Cadenili saSineli danaSa-<br />
uli. am moTxrobaSi avtorma erTi konkretuli pirovnebis tragikuli<br />
Tavgadasavlis fonze daxata ganzogadebuli suraTi ganadgurebuli<br />
Taobis mZime socialuri yofisa. moTxrobis dasasruls mwerali ukom-<br />
promiso braldebas uyenebs Cadenili danaSaulis mesveurebs. igi, ro-<br />
gorc bralmdebeli, mTavar damnaSaved <strong>saxelmwifo</strong>s miiCnevs.<br />
abelis tragedia ojaxSi dabrunebis Semdeg ufro mZafrdeba. coli<br />
gardacvlilia, biWi daRupulia. abeli magidas daemxo. igi ufro ubeduri<br />
aRmoCnda, vidre aqamde egona. mTavrobis mier `Secdomebad" monaTlulma<br />
politikam suli mouwamla adamians, cocxal leSad aqcia igi: `merme ig-<br />
rZno, TiTqos tkivilic daeRala, daeqanca, rogorc xelebi eRleba xol-<br />
me adamians, anda Tvalebi. tkivilic siyuCesa sTxovda, mosvenebas.~<br />
moTxrobaSi aRwerili idumli xma ar SeiZleba iyos erTi pirov-<br />
nebisa. aq totalizebuli <strong>saxelmwifo</strong> da misi damsjeli aparati ekama-<br />
Teba abels. ` - meSinia? me arafris aRar meSinia. gvian mivxvdi: Sen Tvi-<br />
Ton iyavi mSiSara da mxdali. yovelTvis geSinoda Cemi, amitom damamxe,<br />
amitom damarbie da gamapartaxe. Sen Cemi fiqrisac ki geSinoda", – ambobs<br />
igi. sainteresoa Tavad finaluri nawilic moTxrobisa. `Sen, albaT, Sege-<br />
kiTxebian, rogor geqceodi, abel". mweralma kargad icoda, rom metis<br />
Tqmis uflebas ar miscemdnen, Tundac 60-70-ian wlebSic. mwerlobas, iseve<br />
rogorc presas, warsulze saubrisas mxolod cenzuragamotarebuli si-<br />
marTlis Tqmisa da masze weris ufleba eZleoda. 1937 wels Tavsda-<br />
texilma ganukiTxaobam moicva sofeli Tu qalaqi, mTeli sazogadoeba.<br />
adamianebi TiTqos kaciWamiebad iqcnen. gadasaxlebulTa, udanaSaulod<br />
dasjilTa da ukanonod, gausamarTleblad daxvretilTa ricxvi<br />
saqarTveloSi imdenad didi iyo, rom es ubedureba TiTqmis yvela ojaxs<br />
- 87 -
Seexo. gansakuTrebuli sisastikiT mainc qarTvel mwerlebsa da poetebs,<br />
xelovanebs, saerTod, qarTul inteligencias moeqcnen.<br />
im mweralTagan mravals, romlnic 60-ian wlebSi gamovidnen,<br />
ZiriTadad, samwerlo asparezze, mSoblebi sabWoTa wyobilebis mier<br />
represirebuli hyavda. TviT mwerlis, arCil sulakauris, mamac<br />
represirebulTa ricxvSi moxvda. dasajes mweral n. dumbaZis mamac da<br />
gadaasaxles deda. bavSvobaSi miRebulma gancdebma, dedis gareSe<br />
gatarebuli wlebis tkivilma, oblad darCenam da mere gaucxoebuli<br />
dedis dabrunebam Tavisi asaxva hpova n. dumbaZis da mgavsi bedis sxva<br />
mweralTa SemoqmedebaSi.<br />
sazogadoebriv cxovrebaSi damkvidrda daundobloba, Ralati, urTi-<br />
erTdasmena. sityvam `akrZalulia" damTrgunveli Zala SeiZina, radgan yve-<br />
laferi akrZaluli iyo. romanSi `ganzomileba~ jemal qarCxaZe erT Tavis<br />
gmirs aTqmevinebs: ` - komunistebis msoflmxedvelobaSi `<strong>saxelmwifo</strong>~ da<br />
`xalxi~ dapirispirebuli cnebebia, rac mmarTvelobaSi Sesabamis asaxvas<br />
poulobs imiT, rom <strong>saxelmwifo</strong>s Zliereba xalxis gaRatakebis xarjze<br />
miiRweva. xolo roca xelisufleba sakuTar xalxs esodeni gaafrTebiT<br />
ebrZvis, maSin daSinebuli da daTrgunuli xalxic Zalauneburad<br />
damsjeleblad da dasasjeleblad iyofa da yoveli kaci imis SiSiT, rom<br />
dasasjelTa kategoriaSi ar moxvdes, cdilobs damsjelTa kategoriaSi<br />
moxvdes.” (qarCxaZe 2008: 182).<br />
zemoT moyvanilis dasadastureblad SeiZleba usamarTlod represi-<br />
rebuli didi qarTveli mwerlis m. javaxiSvilis sityvebi movitanoT: `u-<br />
danaSaulo var Cemi eris winaSe, araviTari brali ar mimiZRvis, magram<br />
Tu zvarakia saWiro, mzad var saqarTvelos Sevewiro, Tqven SegiZliaT<br />
fizikurad ganmanadguroT, magram me Cems miwaze iseTi muxa davrge, rom-<br />
lis fesvebs verasodes amoZirkvavT, ver moereviT" (javaxiSvili 1995: 123).<br />
politikuri devna, emigracia, gadasaxleba, banakebSi fizikuri tanjva da<br />
daxvreta - ai, arasruli CamonaTvali yvela im iaraRisa, riTac sabWoTa<br />
xelisufleba SiSs Tesavda xalxSi. swored, es metad rTuli da sa-<br />
Wirboroto sakiTxi gaaSuqa a. sulakaurma moTxrobaSi `Zveli ambavi".<br />
dasmenisa da TvalTvalis SiSma daTrguna niWieri axalgazrdebis erTi<br />
jgufis didi survili - Sekrebiliyvnen da CaetrebinaT literaturuli<br />
- 88 -
saRamoebi. moTxrobis mTavari gmirebi beJani da nugzari arsebuli Zal-<br />
momreobis gamo maT sulSi Casaxlebuli SiSis msxverplni arian. es yov-<br />
lismomcveli undobloba ukargavs am gmirebs sicocxlis sixarulis gan-<br />
cdas, erTad yofnis survils, am garemoSi yvelafers uxlavi yuri da<br />
Tvali xedavs da akontrolebs. aq yvelaferi akrZalulia: `ai, ra, CemTan<br />
ase jguf-jgufad nuRar moxvalT - ambobs beJani. dRes yvelani erTad<br />
rom daginaxeT, kinaRam guli gamiskda...wuxel gamafrTxiles... movidnen da<br />
gamafrTxiles...<br />
- vin iyvnen.<br />
- ra vici, vin iyvnen.<br />
- ra gvindao<br />
- raxan ase undaT, nuRar moxvalT.<br />
Cven xom arafers vaSavebT?... vikribebiT, vsaubrobT, vmecadineobT, xan-<br />
daxan Sen kiTxulob leqsebs, an moTxrobebs da gismenT... Cven xo arafers<br />
vaSavebT? - ise vikiTxe gulubryvilod. merme uceb momeCvena, rom es iyo<br />
raRac saidumlo serobis msgavsi... es mxolod wuTiT momeCvena, roca kar-<br />
gad davfiqrdi, cudi veraferi aRmovaCine am mxiarulad da bednierad ga-<br />
tarebul saRmoebSi" (`Zveli ambavi~). beJanis sulSi dabudebuli SiSi<br />
mTlianad gadaedeba mis megobar nugzarsac. SiSis gamo nugzari hkargavs<br />
silamazis gancdis unars. mSvenier guiasTan urTierToba mas stanjvelad<br />
eqceva. es sasjelia axalgazrda kacisaTvis, radgan SiSi misi xasiaTis<br />
Tviseba ki ar aris, aramed igi Tavsmoxveulia, ucxo, boroti sawyisidan<br />
momdinareobs da amitom misi daZleva misTvis TiTqmis SeuZlebelia. Si-<br />
Sis gamo daTrgunulia nugzaris Tavisufali qmedeba, igi ver endoba gui-<br />
as. adamianTa Soris Cndeba bzari, ris gamoc dairRva am wyvilis harmoni-<br />
uli urTierToba: `sigarets sigaretze vabolebdi da uxmod mivyvebodi<br />
guias. sulelurad amekviata da erTTavad vimeorebdi uazrod: `oRond<br />
ara es! ufalo, rac gindodes, oRond ara es"! mweralma moTxrobaSi am<br />
mcire detaliT warmoaCina sabWoTa saqarTvelos axalgazrdobaSi CaTesi-<br />
li da gaRvivebuli SiSis is yovlismomcveli grZnoba, romelic obobas<br />
qseliviT mosdeboda mTel sazogadoebas da romlis ideologiuri<br />
ablabuda boWavda pirovnebis Tavisufal azrovnebas da nebelobas: `uceb<br />
gamielva eWvma da mTeli sxeuli Semiryia, momeCvena: TiTqos isini, beJan-<br />
- 89 -
Tan rom modiodnen da ekiTxebodnen, studentebi ratom ikribebiano, ra-<br />
RaciT guiasTan iyvnen dakavSirebuli... me davibeni da sakuTar eWvebsa da<br />
fiqrebs Tavs veRar varTmevdi. eWvi TandTan mereoda, mCagravda, wuxan-<br />
del bednierebas mTeli ZaliT awveboda da aZevebda" (`Zveli ambavi~).<br />
is, rac nugzaris pirovnebaSi xdeba, ar aris ubralo, Cveulebrivi<br />
Tavdacvis grZnobiT nakarnaxevi. am SemTxvevaSi avtori wina planze wa-<br />
moswevs adamianis arsebaSi dabudebul yvelaze Zlier instinqts - TviT-<br />
gadarCenas. aseT situaciaSi eWviT Sepyrobilma gonebam SeiZleba aqcenti<br />
gaakeTos ararsebul, gamogonil da gamZafrebuli fantaziiT Seqmnil<br />
faqtze. aqedan gamomdinare SeSinebuli da daeWvebuli adamianis cnobie-<br />
reba sworad ver aRiqvams sinamdviles. es adamianebi im socialuri gare-<br />
mos nawilni arian, romelSic Tavad avtors uxdeboda cxovreba, amitomac<br />
ase kargad icnobs igi maT. aqve isic unda iTqvas, rom a. sulakaurma, misi<br />
gmirebis msgavsad, ver SeZlo moeZebna ufro mkveTri ferebi im cxov-<br />
rebiseuli simarTlis palitris warmosaCenad, romelic aCvenebda<br />
sabWoTa <strong>saxelmwifo</strong>s namdvil saxes; Tumca Semoqmedi romanebSi `TeTri<br />
cxeni" da `oqros Tevzi" ar erideba `marTlis Tqmas", mainc amJRavnebs<br />
mamxilebel paToss.<br />
romanSi `TeTri cxeni" moTxrobilia qiziyis erT-erTi soflis - nis-<br />
lauris mcxovreb samocdaaTi wlis moxuci ioTamis Sesaxeb. am gonier,<br />
patiosan da mSromel kacs xuTi aTasi cxvari hyolia. ioTami erTi akvia-<br />
tebuli ideiTac yofila Sepyrobili - jer mSobliuri qiziyi da mere<br />
mTeli kaxeTi unda gavamdidroo. gamdidrebis saSualebad ki TuSuri<br />
cxenebis moSeneba miaCnda. swored, aseT adamianebs daupirispirda sabWou-<br />
ri cxovrebis wesi. ioTami miuRebeli Seiqna soflad koleqtivizaciis<br />
gamtarebel barnabiSvilisaTvis (igi qiziySi sabWoTa xelisuflebas war-<br />
moadgenda). man igi xalxis mtrad da kulakad gamoacxada. ioTami cdi-<br />
lobs am viTarebas win aRudges:<br />
`kaco, ras memarTlebi, xom ar garTmevT, gaZlevT! SiraqSi rom<br />
cxvris binebi maqvs, isic Tqveni iyos, mTaTuSeTis binebic TqvenTvis mo-<br />
mirTmevia! sxva raRa giTxra?! mec TqvenTan miguleT, saqme vici da gamo-<br />
gadgebiT, wyals gasayolebeli kaci ara var, me da Cemma RmerTma".<br />
- 90 -
`Cveni wisqvili egre ar fqvavs, ioTam!"- eubneba barnabiSvili. Sen<br />
wurbela xar da Tavidan unda mogiSoroT. amitom umjobesi iqneba guda-<br />
nabadi aiyaro da waxvide, aqaurobas gaecalo!~. arc muqara daukliaT<br />
misTvis. `oTam, col-Svili mainc Seibrale"- es iyo barnabiSvilis ukanas-<br />
kneli gafrTxileba".<br />
barnabiSvili, rogorc axali qveynis warmomadgeneli, `keTilsindisi-<br />
erad" asrulebda masze `dakisrebul movaleobas". mas ioTamis xuTi aTasi<br />
cxvridan ori aTasi aRuricxavs, mTavroba, sulerTia, verafers gamigebs,<br />
piriqiT, kmayofilic ki damrCebao. sami aTasi ki saqarTvelos farglebs<br />
gareT gadaurekia da gauyidia, rogorc amboben, didi fuli Caugdia xel-<br />
Si. barnabiSvili iaraRia sikeTisa da mSromeli adamianis dasasjelad<br />
revolciuri samSoblos yovlisSemZle xelmZRvaneli aparatis xelSi;<br />
xolo koleqtivizacia - motivi, riTac SeiZleba Seuracxyo, dasajo, ga-<br />
Zarcvo, gadaasaxlo mizanswrafuli, niWieri da mSromeli adamianebi.<br />
bolSevikebisaTvis kaenis gza yvelaze nacadi da misaRebi aRmoCnda, am mi-<br />
marTulebiT svla ki gansakuTrebiT `warmatebuli da advili". kaenis<br />
gzis gagrZelebaa barnabiSvilis Semdegi moqmedeba: ioTams nebayof-<br />
lobiT, sakuTar surviliT undoda Caebarebina wlebis manZilze naloli-<br />
avebi cxenebi sabWoTa xelisuflebisaTvis. barnabiSvili da mis damqaSebs<br />
ar surT ioTamis keTili saqmeebis danaxva, isini koleqtivizaciis RviZ-<br />
li Svilebi arian, xelisuflebam maT gansakuTrebuli `misia~ daakisra -<br />
gaanadguron kulakoba, rogorc klasi. amitom ar surT cxensaSeni, ro-<br />
gorc ZRveni ise miiRon. Zaladoba da Zalmomreoba qceula maTTvis<br />
xalxTan urTierTobis mTavar saSualebad. `egre udierad ratom mela-<br />
parkebi, barnabiSvilo, CemTan bavSvi xar da ar gekadreba! ra davaSave,<br />
vis ra balRami vasvi?! megona qveynad sikeTes vTesav-meTqi... xedav, yvela-<br />
feri xelukRma Semomibrunda?!<br />
- aseTia mTavrobis gadawyvetileba!<br />
- Sen xar mTavroba?! - aRelda ioTami, wonasworoba dakarga - Senis-<br />
Tana Taxsiri kaci ar SeiZleba mTavroba iyos".<br />
cxensaSens movla undoda da upatronod migdebuli cxenebi gavelur-<br />
dnen. axla maTi arsebobac ki nervebs uSlis barnabiSvilis da sabas,<br />
ioTamis vaJs esayvedureba:<br />
- 91 -
`iqneb cxenebi gagvexedna, qveynis saqmisTvis gamogveyenebina.<br />
- mec mogexmarebodiT - eubneba saba barnabiSvils.<br />
- rodis aqeT daiwyeT qveynis saqmeebze fiqri, ha?!<br />
- jibriT nu melaparakebi, barnabiSvilo, es cxenebi mosavlelad<br />
Rirs da movuaroT.<br />
- Wkua maSin unda gqonodaT, roca momravleba da moSeneba daiwyeT,<br />
axla gvian aris. amodena jogis momvleli vin iqneba?!".<br />
barnabiSvils aq avtori <strong>saxelmwifo</strong>s piriT alaparakebs, radgan, rac<br />
qiziySi, erT konkretul mxareSi moxda, maSin mTel qveyanaSi xdeboda.<br />
revolciuri mTavroba aCanagebda mSromeli fermerebis, e. w. `kulakebis",<br />
mier xangrZlivi SromiT dagrovil qonebas. am uazro qmedebebis, ufro<br />
sworad borotebis samagiero male masiuri SimSilobebiTa da siRatakis<br />
saxiT daatyda mosaxleobas. didi eqspresiiT aqvs daxatuli mwerals<br />
cxenebis alazanSi daRupvis scena:<br />
`ketebiTa da fiwlebiT SeiaraRebuli ociode mxedari yiJiniT Sesevia<br />
tyispira ferdobebs, ioTamis cxenebi daufeTebia da win gaurekavs im<br />
gziT, romliTac isini mdinareze Cadiodnen wylis dasalevad. WixviniT<br />
daSvebulan Tavqve, floqvebis TqaraTquri miwas aryevda, mtveri ki casa<br />
swvdeboda. garkveul manZilze xmauriTa da ketebis qneviT xvdeboda Ca-<br />
safrebuli xalxi, gzis aqcevis saSualebas ar aZlevda remas, romelic<br />
niaRvariviT daZruli guguniTa da grialiT mieqaneboda alaznisaken~. na-<br />
wili cxenebisa mdinarem STanTqa, xolo meore nawili ki azerbaijanSi<br />
Calisfasad gayida barnabiSvilma. ozos gonebaSi Cndeba uamravi kiTxva,<br />
romelic mTels romans leitmotivad gasdevs da romlebzec avtori pir-<br />
dapir pasuxs ar iZleva. is mxolod kiTxvebs svams, faqtebs gvawodebs da<br />
mkiTxvels safiqralad utovebs:<br />
`mindoda Cavwvdomodi im adamianebis fiqrebisa da zraxvebis namdvil<br />
arss. ratom irCeven gasavlelad im gzas, romelic erTi Tvalis gadav-<br />
lebiTac ki ganwirulad Canda da adamians daRupvas uqadda? es xom ar<br />
iyo arc riski, arc Tavdadeba, arc gmiroba! risksac da Tavganwirvasac<br />
maSin aqvs mxolod azri da mniSvneloba, Tu didi da sayovelTao saqmiT<br />
aris STagonebuli, sikeTiskenaa gamiznuli! erTi ugunuris xelSi ratom<br />
iyrida Tavs iseTi Zala, romelsac soflis gaCanageba da gapartaxeba Se-<br />
- 92 -
eZlo? ra Zalebi da dinebebi moqmedebdnen? miwisqveSa Tu miwiszeda? nu-<br />
Tu barnabiSvilma is cxvarica da is remac imitom gaanadgura, rom Tvi-<br />
Ton gamdidrebuliyo? gamdidrebis varianti adamianisaTvis ise wvrilma-<br />
nad, damamcireblad meCveneboda, dajerebac ki ar micdia. am saSineli aq-<br />
tis miRma sxva raRacis, ufro Zlieris, mamakacuri vnebebis aRmoCenas<br />
vcdilobdi" (`TeTri cxeni~).<br />
ozo axalgazrda ymawvilia, misTvis Cvidmeti wlis asakSi auxsneli<br />
da Seucnobeli rCeba bevri ram, rac mis garSemo xdeba. omi axali dam-<br />
Tavrebulia, xalxi naxevrad SimSilobs. lamaras (ozos megobris)<br />
dabadebis dReze ki sufra saWmel-sasmels ver itevs. arc ojaxis morTu-<br />
lobas etyoba omisa da gaWirvebis kvali. oTaxi iseTi Zvirfasi avejiTa<br />
da WurWliT aris morTuli, rom stumars Sercxva kidec mis mier motani-<br />
li ubralo saCuqrisa. ozom icis, rom es kaci didi Tanamdebobis piria,<br />
magram amdeni qoneba saidan daagrova, es ki ver gaugia. an amdeni Sinagani<br />
TviTkmayofileba, bRenZioba da sakuTar TavSi darwmunebuloba sad SeiZi-<br />
na am Cia, burTiviT mrgvalma kacma. aq, ukve qveteqstSi ikiTxeba, rom es<br />
qoneba patiosani SromiT ver eqneba `komunis kacs~ naSovi, igrZnoba, rom<br />
am ojaxSi axali cxovrebis wurbelebi Casaxlebulan. ozos ambobs: `mer-<br />
me mklavze uxeSad wavavle xeli da movqaCe. es iyo da es. SurisZiebis<br />
grZnobis anafxeki ki davikmayofile, magram es xom ar aanazRaurebda dam-<br />
cirebas, Seurcxyofas, Selaxul adamianur Rirsebas da amiT gamowveul<br />
tkivilis gancdas, sulier tramvas. me mgonia, aseTi ram ukvalod ar<br />
qreba, igi samudamod mniSvnelovan daRs asvams adamianis suls". romanSi<br />
barnabiSvilis boroteba aulagmavi imitom rCeba, rom mas saxelwifo apa-<br />
ratSi fexmokidebuli meore naZirala - varlam vardanaSvili umagrebs<br />
zurgs. Mmale yvelafers farda aexada, varlami ufro sastiki pirovneba<br />
aRmoCnda, vidre erTi SexedviT Canda: `codvebis gamo mSiSarac iyo da<br />
daundobelic, TiTqos am SiSis gamo ar indobda Sinaursac da gareul-<br />
sac". varlam vardanaSvili bolomde xelmZRvanel Tanamdebobazea da vin<br />
icis kidev ramdeni adamianisa da ojaxis ubedurebaSi udevs wili. `Su-<br />
risZiebis grZnobis anafxeki" uwoda a. sulakaurma simarTlis aRdegnisaT-<br />
vis, adamianuri uflebebis SenarCunebisaTvis personaJis gabrZolebas.<br />
mwerali grZnobda, rom Cumi protestis gamoxatva, alegoriebiT saubari<br />
- 93 -
sakmarisi ar iyo, magram isic icoda, rom totaluri akrZalvebis qveyana-<br />
Si mwerals arasodes miscemdnen uflebas xmamaRali protestis gamoxat-<br />
visas.<br />
romanSi yovelgvari Selamazebis gareSea naCvenebi daclili soflis<br />
tipuri suraTi. erT dros ayvavebuli ioTamis sofeli, romlis saZov-<br />
rebze xuTi aTasi cxvari, cxenebis rema da nasuqi soflis naxiri ireoda,<br />
dRes daclila da ozos Tvalwin mkvdari midamos suraTi gaSlila.<br />
xuTiode berikacisa da moxucebuli qalis imedad darCenili sofeli<br />
suls Rafavda, namosaxlarebze Sambs gadauvlia, kibeebi CarRveula da<br />
Caxergila. mokled, koleqtvizaciis bolSevikurma eqsperimentma soflad<br />
ar gaamarTla. gaCanagebulma fermerulma meurneobam sofeli gaaRataka<br />
da xalxma masiurad iwyo qalaqSi gadasaxleba. es procesi mTeli sabWo-<br />
Ta qveynis uzarmazar teritoriaze erTnairad mimdinareobda, magram igi<br />
yvelaze mtkivneulad mainc qarTulma mTis soflebma ganicades. Tavis na-<br />
warmoebebSi mweralma maRalmxatvruli ostatobiT gamoxata is tkivili,<br />
romelic soflebis gaCanagebam, ZirZveli ojaxuri kerebis moSlam da<br />
ganadgurebam gamoiwvia.<br />
romanSi `oqros Tevzi" mirianic im ganukiTxaobis msxverpli xdeba,<br />
romelic mudam Tan sdevda erTi ideologiiT SeboWil sazogadoebas. am<br />
sazogadoebisaTvis damaxasiaTebeli iyo moCvenebiTi keTildReoba,<br />
siyalbeze damyarebuli xalxTa Zmobis qadageba da plakatebze gamosaxu-<br />
li bednieri RimiliT xalxis ukmayofilebis miCqmalva. amave dros, tota-<br />
litarul <strong>saxelmwifo</strong>s yvela kunWulSi igrZnoboda modaraje Tvali. es<br />
ki, rogorc zemoT iTqva, pirovnebaSi Tesavda SiSis sindroms, erTmaneTis<br />
mimarT undoblobas. SiSs didi Tvalebi hqonda. amitomac iyo, rom magada-<br />
nidan dabrunebis Semdeg mirians ar moukiTxavs arc erTi megobari Tu<br />
amxanagi da arc axlis SeZena ucdia. TiTqos araferi ainteresebda, gande-<br />
giliviT cxovrobda da uars ambobda yvela amqveyniur siamovnebaze. miri-<br />
ans arc mSoblebisTvis, arc ZmisTvis ar gaumxelia, risTvis dasajes, an-<br />
da rogor moixada sasjeli. SekiTxvebze umetesad dumiliT iZleoda pa-<br />
suxs. `gaWirvebiT, ZlivZlivobiT aTqmevines ramdenime bundovani fraza...<br />
tyveobidan rogorRac gaqceula, merme frang partizanebTan ubrZolia<br />
omis damTavrebamde. Semdeg ra moxda? miriani dumda. sasowarkveTili<br />
- 94 -
eZebda saSvels". aravis ainteresebs misi bedi, gawires, samuSaodac arsad<br />
miiRes. misi simarTle aravis sWirdeba. miriani, rogorc naxmari nivTi,<br />
ise moisrola im <strong>saxelmwifo</strong>m, romlis erTgulebisaTvis xuTi Wriloba<br />
miiRo: `kaci, romelic sxeuliT xuT Wrilobas atarebs, SeuZlebelia ise-<br />
Tive darCes, rogorc Wrilobebamde iyo. yovel Wrilobas Tavisi patara<br />
cxovreba aqvs, Tavisi warsuli da momavali. miriani ZilSi borgavda. mas<br />
xuTi Wrilobis tkivili ki ar awuxebda, awvalebda xuTi warsuli am Wri-<br />
lobebisa. miriani erTmaneTTan daukavSirebel sityvebs isroda. es<br />
sityvebi daTosTvis iyo gaugebari da gaurkveveli, Torem isini imave<br />
cxovrebidan, imave warsulidan iyvnen amosrolilni" (`oqros Tevzi~).<br />
mirianis sulSi, abelis msgavsad, <strong>saxelmwifo</strong>s mZlavrobam daamarcxa<br />
momavlis rwmena. usamarTlobam, pirovnebisadmi absoluturma indiferen-<br />
tizmma Cakla masSi brZolis wyurvili. faqti iyo, rom samarTlianobis<br />
aRdgnisaTvis brZolam am adamianebisaTvis (abeli, miriani, nugzari,<br />
beJani) azri dakarga. amitomac mirianic, abelic, nugzarica da beJanic<br />
dumils irCeven. mxolod sakuTar samyaroSi Caketilebi grZnoben Tavs da-<br />
culad. mirianis moqmedeba SeboWilia. misi Tavmoyvareoba damcirebuli.<br />
igi martosulia: `me ara maqvs warsuli: uarvyavi! ufro sworad - iZu-<br />
lebuli gavxdi, uarmeyo. mZime tvirTiT movigde. aRar myavs Zveli nac-<br />
nobebi, amxanagebi, megobrebi. Tu xandaxan Cems mexsierebaSi raime mogo-<br />
neba mainc amotivtivda, autanel tkivils mayenebs da vcdilob, maSinve<br />
moviSoro, samudamod davkargo" - wers miriani Tavis dRiurSi.<br />
mirianis martosuloba arsebuli realobidan modis. igi im<br />
gamarjvebiT gamowveuli fsiqozis msxverpli gaxda, romelic sabWoTa<br />
mTavrobas omis warmatebiT dasrulebis Semdeg daeufla. ganukiTxavad,<br />
sasamarTloebisa da gamoZiebis gareSe gadasaxlebaSi agzavnidnen aTi<br />
aTasobiT yofil jariskacs. tyveobidan dabrunebul, daWril-dasaxiC-<br />
rebul adamianebs ar aZlevdnen ojaxebSi dabrunebis uflebas. ufro me-<br />
tic, sazogadoebaSi am pirovnebebis mimarT aRvivebdnen undoblobas, da-<br />
eWvebas, maTi warsulis gamo. romanSi mirianis reabilitacia SemTxveviT<br />
xdeba, isev rusi meomris meSveobiT gacxaddeba misi gmirobis ambebi... igi<br />
axalgazrdaa da cdilobs axali cxovreba daiwyos, gaecalos am sulis-<br />
SemxuTvel garemos. magram ra eSveleba warsuls, im wlebs, romelTa San-<br />
- 95 -
TiT amowva surs mirians Tavisi cxovrebidan. dakarguli wlebi ki<br />
mxolod mirianis (abelis, ioTamis) sadardebelia, sxvas TiTqos aravis<br />
aSfoTebs misi cxovrebis es nawili.<br />
a. sulakauri ar cdilobs Sealamazos is yofiTi garemo, romelSic<br />
mis personaJebs uxdebaT cxovreba. mwerlis moTxrobebidan da roma-<br />
nebidan kargad Cans, rom <strong>saxelmwifo</strong> zneobrivad imdenad degradi-<br />
rebulia, rom igi uZluria erTmaneTisagan gaarCios mtyuani da marTali,<br />
qurdi da patiosani.<br />
`minda mwerlis saintereso dakvirvebas gavusva xazi - wers <strong>akaki</strong><br />
baqraZe, - erTia is, rom arian adamianebi, romelTac arsebobis formad<br />
xelovnuri dayrueba_damunjeba mouZebniaT (platoni), meore ki _ is, rom<br />
sisxlis samarTlis damnaSaves sazogadoebaSi adgili upovia, pativiscema<br />
daumsaxurebia da patiosani adamianebi dauSinebia. ramdenadac vici, es<br />
sakiTxi a. sulakauraZemde Cvens literaturaSi ar dasmula. sakiTxis<br />
dasmis TvalsazrisiT, es misi mwerluri gamarjvebaa (baqraZe 2004: 658).<br />
mSeneblobis ufrosi `qurdobisaTvis~ samsaxuridan aTavisuflebs<br />
udanaSaulo daTo naTiSvils (`oqros Tevzi"). axalgazrda inJiners Ra-<br />
miT yaCaRurad daesxnen Tavs, cemes da gondakarguls cementi mopares.<br />
mSeneblobis ufrosi, romelsac davalebuli hqonda simarTlis dadgena,<br />
aSkarad ukavSirdeba qurdul samyaros, qeds ixris misi `wesebisa da ka-<br />
nonebis" winaSe; amitom igi abuCad igdebs daTos simarTles. daTos uk-<br />
virs, rogor SeiZleba ase usamarTlod daisajos adamiani, imedi aqvs,<br />
rom gaarkveven, vin aris mtyuani da vin marTali, magram romani ise s-<br />
ruldeba, rom am simarTlis dadgeniT daTos meti aravin interesdeba,<br />
xolo sufTa guliTa da sindisiT ganmartoeba, Tavis TavSi Caketva mcire<br />
nugeSia misTvis, anu arc aris nugeSi. ufro metic, naTiSvili imdenjer<br />
atares dakiTxvebze, rom sakuTar simarTleSi daaeWves kidec:<br />
`erTi ram mainc ver amixsnia: ratom meCveneboda xandaxan Cemi Tavi<br />
damnaSave? xom vicodi araviTari brali ar mimiZRvoda, piriqiT, kinaRam<br />
momkles. miuxedavad amisa, gulSi mainc gamkenwlavda xolme, TiTqos sad-<br />
Rac me viyavi damnaSave". daTos megobrebi ganaTlebuli adamianebi arian -<br />
Jurnalistebi, fizikosebi, literatorebi, eqimebi, magram isinic TavianT<br />
saTqmels bolomde ver amboben. Jurnalisti gela TiTqos cdilobs dau-<br />
- 96 -
pirispirdes ukanonobas da ibrZvis samarTlianobisaTvis, magram misi<br />
brZola imdenad sustia, rom irgvliv gamefebul Zaladobas mcire winaaR-<br />
mdegobasac ver uwevs. a. sulkauris gmirebs totalitarul <strong>saxelmwifo</strong>-<br />
Si arCevanis ufleba ara aqvT, amitomac isini daTrgunulebi da gao-<br />
rebulebi arian. personaJTa pirovnul samyaros, urTierTdamoki-<br />
debulebebs da azrovnebis wess lodiviT awevs arsebuli Tu ganvlili<br />
wlebis simZime. maT cxovrebas gaunyrelad Tan sdevs `magiuri" mniSvne-<br />
lobis sityva - `akrZalulia".<br />
swored, amkrZalvelis, cenzoris, Tvalis axvevis mizniT unda avxsnaT<br />
a. sulakauris SemoqmedebaSi kritikuli azrovnebis gabundovanebis,<br />
mamxilebeli paTosis erTgvarad SeniRbulad gadmocemis mcdeloba, ar-<br />
sebuli sinamdvilis mimarT protestis qveteqstebiTa da miniSnebebiT ga-<br />
moxatvisadmi miswrafeba, rac, sabednierod, misi mxatvrul prozisaTvis<br />
yovelTvis damaxasiaTebeli ar aris.<br />
- 97 -
IV Tavi<br />
arCil sulakauris prozis poetikis zogierTi sakiTxi<br />
a. sulakauri eZiebda da amkvidrebda qarTul prozaSi gamosaxvis<br />
axal formebsa da saSualebebs. Mmisi Tanamedrove sxvadasxva Taobis<br />
mwerlebic cdilobdnen sakuTari literaturuli SesaZleblobebi<br />
moesinjaT erTdroulad ramdenime JanrSi. erTma nawilma gansaxovnebis<br />
axal gzad airCia tradiciuli siuJetis daSla da asociaciuri azrov-<br />
neba, meorem –`cnobierebis nakadi", mesameni TxrobaSi saTqmelis<br />
simbolur-alegoriul gadmocemas aZlevdnen upiratesobas da a. S.<br />
aRsaniSnavia is garemoeba, rom a. sulakaurma scada daerRvia prozaSi<br />
socialisturi realizmis meTodiT nakarnaxebi asaxvis kanonebi, gaeTavi-<br />
suflebina igi stereotipuli saazrovno formebisagan, uari eTqva<br />
gavrcelebul savaldebulo Tematikis tradiciul gagebaze. mwerlis<br />
erT-erTi did damsaxurebad, swored, is unda miviCnioT, rom Tavisi sti-<br />
luri da saazrovno poziciiT, man sxvebTan erTad, mianiSna CvenSi axali<br />
prozis Seqmnis aucileblobaze. marTalia, Caketili politikuri sivrce<br />
xels uSlida literaturaTa urTierTobebs, magram 60-iani wlebis msof-<br />
lio mwerlobaSi mimdinare axal cvlilebebi a. sulakauris TaobisaTvis<br />
SeumCneveli ar darCenila. mweralma, Tavis TanamedroveebTan erTad, na-<br />
warmoebis kompoziciis komponentTa gamravalferovnebisa da asociaciuri<br />
azrovnebiT aRbeWdili axali stiliT damkvidrebis gza airCia. litera-<br />
turaSi ki axali xedvisa da stilis Semotanas gansakuTrebuli mniSvne-<br />
- 98 -
loba aqvs da a. sulakauris prozis Rirsebebi swored literaturaSi ar-<br />
Ceuli gzis sirTuliT unda ganisazRvros. erovnul literaturaSi aris<br />
dro, roca msgavsi mcdelobebi aucilebelia, raTa moxdes mwerlobaSi<br />
axali Temebisa da saxeebis Semotana, trafaretuli CarCoebis rRveva.<br />
a. sulakauris prozaSi mxatvrul ukufenas poulobs qarTuli xasia-<br />
Tis mravali gamorCeuli Tviseba. qarTveli kacis saukeTeso sulieri<br />
miswrafebebisa da moqalaqeobrivi poziciis ukompromisoba, sixaruliTa<br />
Tu tragizmis aRsavse epoqaluri movlenebis Cveneba - ai, is risi ga-<br />
moxatvac dausaxavs miznad `wyaldidobis", `lukasa", `oqros Tevzis",<br />
`didTovlobis~, `mtredebis~, `TeTri cxenisa~ da sxv. avtors. misi gmi-<br />
rebi urbanistuli msoflmxedvelobis matarebeli adamianebi arian. Ees<br />
samyaro axlobelia a. sulakaurisaTvisac, radgan igi kargad icnobs<br />
Tavisi personaJebis prototipebs; am garemoSi ufro mZafrad viTardeba<br />
sulieri koliziebi, igrZnoba drois majiscema, saaSkaraoze gamodis Ta-<br />
namedrove cxovrebis av-kargi. mwerlis pozicia da movlenebisadmi<br />
midgoma Tavisi personaJebisagan xSirad gansxvavebulia, obieqturobas<br />
inarCunebs, TiTqmis, miukerZoebelia; adamianisadmi misi damokidebuleba<br />
kacobriobis siyvarulzea dafuZnebuli da es siyvaruli misi Semoqme-<br />
debis erTgvari gasaRebicaa. mwerali amas gulisxmobs, roca wers: `Cven<br />
gavamdidreT erTmaneTi da gavZarcveT kidec; me axla TqveniT var savse.<br />
ra gaZarcvuli da gaqurduli viqnebodi, odesRac Tqven rom ar Semxved-<br />
rodiT... Cemi simdidre xsovnaSi aRbeWdili maxlobel adamianTa Zvirfasi<br />
saxeebia" (`Zveli ambavi").<br />
a. sulakauri Tavisi drois dakvirvebuli moyuradea. Zveli faseu-<br />
lobebis mtkivneul gadafasebas igi Tavisi moTxrobebisa da romanebis<br />
erT-erT ZiriTad Temad aqcevs; gviCvenebs mis Tanamedrove moqalaqeTa<br />
fsiqologiur portretebs da cdilobs Cawvdes cxovrebaSi mimdinare<br />
cvlilebaTa arss. asea, magaliTad, romanebSi: `luka", `TeTri cxeni", `oq-<br />
ros Tevzi".<br />
a. sulakauris prozis poetikis Sesaxeb msjelobisas pirvel rigSi<br />
unda gaviTvaliswinoT avtori, mTxrobeli, romlis saxe nawarmoebis<br />
stils qmnis. a. sulakauris prozaSi TiTqmis erTgvarovani Txrobaa,<br />
magram Txrobis stili Sinagani daZabulobis Tu lirikuli elferis<br />
- 99 -
mixedviT sxvadasxvaa imisdagvarad, Tu vin mogviTxrobs avtori Tu per-<br />
sonaJi. gvxvdeba e. w. `subieqturi Txrobis" magaliTebic; e. i. roca<br />
mTxrobeli CarTulia movlenaTa msvlelobaSi da personaJis fiqrebs<br />
xmamaRla kiTxulobs. am SemTxvevaSi miseul pozicias da Sefasebasac<br />
SegviZlia mivadevnoT Tvali. magaliTad: `me vijeqi da aravis naxva aRar<br />
mindoda. meCveneboda, qveyanaze martodmarto davrCi. usiamovono grZnoba<br />
simartovisa gulze mZimed mawveboda... guia mecodeboda, es patara, lamazi<br />
da TvalTmaqci gogona. de mdgariyo iq, operis baRTan damlodeboda, xom<br />
unda mimxvdariyo, bolos da bolis, rom brma lekvebi ara varT. (`Zveli<br />
ambavi"). aseTnairi Txrobis dros avtori TiTqos gancalkevebiT dgas,<br />
magram personaJis ganwyobaSi da movlenebisadmi damokidebulebaSi gar-<br />
kveulwilad miseuli Sefasebebia Caqsovili, miseuli poziciaa<br />
gamJRavnebuli. aqac a. sulakauri arasodes Ralatobs zomierebis<br />
grZnobas. am Sualedur xazze dgomas grZnobs mkiTxvelic: `uecrad<br />
igrZno - saxe gauwiTlda. sadRac Rrmad, sxeulis SigniT sindisis qejnam<br />
gawkepla. iqve undoda daexSo azri, romelic ase moulodnelad<br />
misdauneburad daebada... daTos eCveneboda, rom yvelafris mizezi TviTon<br />
iyo. es Semawuxeblad mtkivneuli azri veRar moiSora. albaT amitomac<br />
inana, Zmas laparakSi rom ar Sehyva da mxari auba~ (`oqros Tevzi~).<br />
mTxrobeli Tan dahyveba Tavis gmirs da mkiTxvelis Tvalwin TandaTan<br />
Zerwavs misi xasiaTis Strixebs. magaliTad:<br />
`mxolod quCaSi igrZno – Rvino mohkideboda. gzaSi inana, sufra rom<br />
miatova da megobrebs daSorda, ukve aRar axsovda, risTvis iCqara.<br />
SeiZleba imitom – xval adre unda amdgariyo mSeneblobaze wasasvlelad.<br />
Tumca ufro gvianac dawolila. saerTod, daTos ar uWirda diliT<br />
adgoma. nasvamsac da fxizelsac adre eRviZeboda, yovelTvis karg<br />
gunebaze iRviZebda bavSviviT.<br />
SesaZloa, daRlilobis gamoc aCqarda, Tumca axla msubuqad<br />
modioda, sul ar grZnobda daRlas.<br />
gasaocaria, cota dalia Tu ara sul Sinisaken iqaCeboda. megobrebi<br />
Zlivs akavebdnen.<br />
ara, namdvilad daRlili iyo, SfoTiani dRe gaiara~ (oqros Tevzi~).<br />
- 100 -
mwerlis, mTxrobelis es stiluri Tavisebureba kargad gamoikveTa<br />
monologsa da dialogSi.<br />
a. sulakauris stili iTavsebs rogorc personaJTa Sinagan<br />
monologebs, aseve misTvis niSandoblivia dialoguri metyveleba.<br />
dialogi, a. sulakauris prozaSi, mxatvruli asaxvis prioritetul<br />
formad gvevlineba.<br />
`oqros Tevzi", `TeTri cxeni", `luka", `wyaldidoba", `biWi da ZaRli",<br />
`mtredebi", `Jami dasvenebisa", `didi sefedavle~ da sxva moTxrobebis per-<br />
sonaJTa sasaubro ena datvirTulia Sinaganad daZabuli, mravalplaniani,<br />
mravalxmiani dialogebiT. am mxatvruli xerxis meSveobiT vecnobiT<br />
momaval Tu ukve momxdar faqtebs, Tvals vadevnebT movlenaTa ganviTa-<br />
rebas. dialogis replikebSi igrZnoba iseTi qveteqstebic, romlebic g-<br />
vexmarebian personaJis xasiaTis gaxsnaSi. a. sulakauri, rogorc zemoT<br />
iTqva, xSirad arRvevs realobis CarCoebs da irealur, warmosaxviT<br />
Seqmnil situaciebSi dialogSi monawile meore mxared cxovelTa<br />
samyaros warmomadgenlebic gvxvdebian. oqros Tevzis garda mwerali<br />
Tavis personaJebs adamianis erTgul megobarTan, ZaRlTanac asaubrebs.<br />
Nnagazi instiqtiT xvdeba yovelives da, rogorc Semdeg davinaxavT, biWs<br />
sikeTes daufasebs:<br />
`biWi quCaSi gavarda. nagazi iqve ijda SemkrTali, Tvalebs<br />
feTianiviT acecebda...<br />
_ aba, ra giyo, _ uTxra biWma, arsad ar gaCereben... jer es SeWame da<br />
mere movifiqroT, rogor moviqceT, _ puri Suaze gatexa da naxevari<br />
ZaRls gadaugdo.<br />
oriveni madianad Seeqceodnen TavianT ulufas.<br />
_ isev Sin unda wagiyvano... gareT ver dagtoveb... an daikargebi, an<br />
vinme dagiWers... aq momicade CanTas Camovitan... xval, ra Tqma unda<br />
skolidan gaparvisTvis momxvdeba, magram ra vqna, gareT ver dagtoveb.<br />
biWi da ZaRli isev erTad gaudgnen gzas Sinisaken.<br />
- dedam miTxra Senze – mwyemsebisa iqnebao. albaT, cxvris faram<br />
gaiara qalaqSi da mag sawyals gza daebnao... ise, qalaqSi rom ar<br />
gicxovria, getyoba... dafeTebuli dadixar, Tanac aravin ar gicnobs...~<br />
(`biWi da ZaRli~).<br />
- 101 -
dialogiT ixateba, agreTve, personaJis sulieri samyaro, misi fsiqo-<br />
logiuri portretic. Ees xdeba maSinac ki, roca saubari Sinaarsidan<br />
daclilia, kiTxvebi da pasuxebi Sablonuria da arafrismTqmeli: `Turme<br />
ra sasiamovno, Tan ra advili yofila, ai Tundac ase, ramdenime wuTiT<br />
SeCerde guSinwin gacnobil adamianTan da isaubro, gindac araferze.<br />
aseTi saubari anda, ufro zustad, layboba, gurams amSvidebda da<br />
simxneves matebda~ (`biWi da ZaRli~).<br />
emociuri elferis mixedviT, gansxvavebulia erTmaneTisagan lukasa<br />
da anduyafaris (`luka"), zurikosa da daTos, daTosa da gelas (`oqros<br />
Tevzi") dialogebi. maTi metyvelebidan gamosWvivis zogjer sulieri tki-<br />
vili da martosuloba, zogjer samyaros aRqmisa da cxovrebis Secnobis<br />
filosofiuri Wvreta:<br />
`daTo: - gela... ici, ra, gela, xandaxan meCveneba, sakuTari Tavi<br />
davkarge da veRar vpoulob.<br />
gela: - ras dakargavdi, rac ar gqonia.<br />
daTo: - Sen xumrob da marTlac egrea. marTla veZeb Cems Tavs...<br />
xandaxan vamCnev, rom CemSi raRaca aris Cemze ufro Zlieri da ar<br />
memorCileba... sxva xazebi aqvs, sxva gzebi...~( `oqros Tevzi~).<br />
`karga xans iwriala da iborga loginSi, etyoba, ramdenime sityvac<br />
wamocda xmamaRla, radgan anduyafari SeiSmuSna da gamoelaparaka:<br />
- ra mogivida luka, ratom ar gZinavs?<br />
- ar vici, ar meZineba, xom ar gagaRviZe?<br />
- ara, arc meZineba. am bolo dros raRac memarTeba, luka, Sens winaSe<br />
damnaSavesaviT vgrZnob Tavs. maSin xom gaxsovs, mTvarisaze fiqri rom<br />
agikrZale? Mmerme me TviTon vfiqrobdi Cum-Cumad. Aaxla ise meCveneba,<br />
TiTqos Sens samyaroSi SemoviWeri daukiTxavad da raRac wagarTvi.<br />
Llukam araferi upasuxa, radgan ver gaigo, ras niSnavda `Sens<br />
samyaroSi SemoviWeri daukiTxavad da raRac wagarTvio~.<br />
- ase giTxra, ara, sxeuli ToTxmet nawilad merRveva da TiToeuli<br />
nawili gansxvavebuli tkiviliT mtkivao?<br />
luka jer ver mixvda, ras ekiTxeboda anduyafari, merme uceb<br />
mTvarisa gaaxsenda.<br />
- ki, ase miTxra.<br />
- 102 -
- es tkivilebi merme mTvares daukavSira - mTvarec ToTxmet nawilad<br />
irRvevao?<br />
- ki, egre Tqva, Tumca eg ar maxsovs, Tqva Tu ara.<br />
- ra saocaria, Sen ici, rom es marTlac aris dakavSirebuli mTvaris<br />
kleba-matebasTan. mTvare xom zustad ToTxmet dRes andomebs<br />
damWlevebsa da ToTxmet dRes gavsebas?.<br />
anduyafari gaCumda. Kkarga xans dumda, TiTqos eloda, ras etyoda luka.<br />
rogori STabeWdileba moaxdina am naTqvammao. Mmagram Llukas xma ar<br />
gauRia, radgan Sinaganad ar daujera anduyafars. Mmisma gonebam ver<br />
gaiazra, adamianis tkivilebi rogor SeiZleba dakavSirebuli yofiliyo<br />
mTvaresTan~ (`luka~).<br />
ozosa da ananos dialogi imiTaa mniSvnelovani, rom masSi ikveTeba<br />
maTi urTierTobebis axali mxareebi:<br />
` - sxva juris xalxia, Tavisufali gunebisani, Tavis nebaze cxov-<br />
roben.. Tu rame daiCemes, aTasic rom uTxra, ver gadaaTqmevineb.<br />
- gana es cudia? - vkiTxe.<br />
- arc kargia! ozo, amas imitom ki ar geubnebi, Cems naTqvams daujero<br />
da brmad mihyve... vidre nabijs gadadgam, minda kargad dafiqrde" - miTxra<br />
ananom~. dialogze dakvirveba saSualebas iZleva gavxsnaT gmiris Sinagani<br />
samyaro, amovicnoT misi temperamenti, siZneleebis daZlevis unari, SesaZ-<br />
leblobebi. aseve, deida mariamis da ozos dialogze dakvirveba saSua-<br />
lebas gvaZlevs ozos pirovnebaSi aRmovaCinoT CvenTvis manamde ucnobi,<br />
misi xasiaTis dafaruli mxareebi.<br />
a. sulakauris gmirebi dialogSi cdiloben daicvan TavianTi<br />
cxovrebiseuli poziciebi sxvadasxva adamianebTan da sxva situaciaSi<br />
saubrisas. isini konfliqtSi Sedian `sxvis azrTan~, saubroben<br />
msjeloben, rac maTi individualuri xasiaTebis Strixebis gamokveTas<br />
uwyobs xels.<br />
mwerali teqstSi, swored, dialogs akisrebs im funqcias, romelmac<br />
yovelmxriv unda dagvanaxos personaJi da Cvenc vxedavT lukas, gurams,<br />
daTos, iulias, lados, gias, zurikos, ozosa da sxvebs xan eWvebiT<br />
savses, xanac davaSi Cabmulebs, sakuTari Tavis msajulebs, dafiq-<br />
rebulebsa da arsebuli yofiT guldawyvetilebs. dialogiT personaJebi<br />
- 103 -
mxolod erTmaneTs rodi elaparakebian, isini, upirveles yovlisa, Cven-<br />
Tvis, mkiTxvelisTvis saubroben, amitomac dialogs eniWeba funqcia,<br />
gagvimJRavnos moqmed gmirTa sxvadasxva poziciebis marTebuloba<br />
zneobrivi TvalsazrisiT, gviCvenos sakuTari azris dacvis unari, sxvis<br />
azrTan dapirispirebasa da WidilSi:<br />
`- gamarjobaT! - miesalma ucnobi, pasuxs ar daeloda, Tavi gaacno.<br />
- me niko korinTeli var!<br />
- ra gnebavT?<br />
- me pirdapiri kaci var, - Tqva niko korinTelma - saCqarod mWirdeba<br />
cementi.<br />
eva.<br />
- mec pirdapir miyvars laparaki, - miugo daTom, - cementi ara maqvs.<br />
- ara gaqvT?!<br />
- ara!<br />
- dRes xom moitaneT?<br />
- diax, movitane!<br />
- oTxi toniT meti!<br />
- eg momavali Tvisaa. winaswar momces.<br />
- Tqven raRacaSi ver garkveulxarT, winaswar aravin arafers ar iZl-<br />
- me movaxerxe".<br />
dialogi daTos xasiaTis erTgvarad miamiturobaze migvaniSnebs. aqve<br />
mkiTxveli iRebs axal informacias imis Sesaxeb, rom mSeneblobis ufro-<br />
si garkveul kavSirSia e. w. `Sav samyarosTan~ da, kerZod, mis warmomadge-<br />
nelTan - `Sav nikosTan".<br />
a. sulakaurTan dialogSi, agreTve, xSirad Cans personaJis xasiaTis<br />
gaxsnisaTvis aucilebeli Strixi da detali: ase magaliTad:<br />
mosva.<br />
- `gZinavT, batono aleqsandre?<br />
- jer ara.<br />
- arc me meZineba.<br />
aleqsandre mayaSvili xelmeored daswvda borjomis boTls da wyali<br />
- Tqven bednieri kaci xarT, batono aleqsandre, janmrTeloba bednie-<br />
rebaa, me ki avadmyofi var da mkurnalobis nacvlad, ukve mesame zafxuls<br />
- 104 -
am jurRmulSi vatareb. ratom? albaT susti da unebisyofo kaci var...<br />
xom ar dageZinaT, batono aleqsandre.<br />
- ara, - upasuxa naxevrad.<br />
- CemTvis dRevandel dRes gadamwyveti mniSvneloba aqvs, - ganagrZo<br />
Sewyvetili saubari filologiur mecnierebaTa kandidatma - Tqven, ro-<br />
gorc Cans, bevri fuli gaqvT, janmrTeli xarT da arc garegnuli<br />
momxibvleloba gakliaT... TqvenTvis is qali arafers ar warmoadgens, ro-<br />
gorc ki datovebT am saxls, aRar gemaxsovrebaT."<br />
a. sulakaurTan dialogSi gmirisadmi xSirad sxva personaJebis<br />
damokidebuleba, misdami TanagrZnoba Tu faruli dapirispireba<br />
mJRavndeba. magaliTad, moxucis ocnebas TanaugrZnoben misi megobrebi<br />
qvemoTmotanil dialogSi:<br />
` - es gugutas gaumarjos!<br />
- gugutas gaumarjos! erTxmad imeoreben berikacebi.<br />
gabos saxe gaunaTdeba! yvelaferi daaviwydeba amqveynad. amqveynad<br />
gabosaTvis araferi aRar arsebobs gugutas garda.<br />
- guguta am Tvis bolos Camodis, - acxadebs gaRimebuli gabo.<br />
- marTla Camodis? – gaioceben berikacebi, Tan uxariaT. es gaoceba<br />
da sixaruli imdenad moulodneli ar aris, ramdenadac Zlieria da<br />
wrfeli.<br />
- gugutas Camosvlisa iyos.<br />
- iyos!<br />
- lamazi da TeTri gugutasi!<br />
- arc erTs ar unaxavs guguta, magram yvela darwmunebulia, guguta<br />
TeTri da lamazia.<br />
gabo imdens icinis, xvela autydeba. saxeze sisxli moawveba,<br />
gawiTldeba, CabJirdeba. mainc ara cxreba, mainc imeorebs:<br />
icinis.<br />
- guguta Camodis, Cemi lamazi, TeTri guguta! – Tan axvelebs, Tan<br />
mixo simReras wamoiwyebs gugutas pativsacemad. berikacebi ahyvebian.<br />
bebruli, gabzaruli xmebiT ivseba oTaxi. gabo dawynardeba, kmayofilia<br />
madlierebiT Sescqeris megobrebs. jibeebze xelebs moifaTurebs.<br />
cxvirasxocs moZebnis da Tvalebze cremls SeimSralebs~ (`gabo~). A<br />
- 105 -
dialogis saSualebiT avtori axerxebs aRweros meore personaJis ga-<br />
regnoba, agreTve, daxatos detalebi im garemosi, romelSic misi gmirebi<br />
moqmedeben. dialogis am formiT gamoyeneba a. sulakauris mxatvrul sti-<br />
ls originalursa da daxvewil elfers aZlevs.<br />
a. sulakauri peizaJis – bunebis suraTebisa da urbanistuli xedebis<br />
xatvis didebuli ostatia. mwerali peizaJs, bunebis fons, TviTkmari mniS-<br />
vnelobiT ki ar qmnis, aramed igi moxmobili aqvs personaJTa<br />
ganwyobilebisa Tu garkveuli situaciis paralelurad, maTi ukeT warmo-<br />
Cenis mizniT. garemo, bunebaSi mimdinare movlenebi xSirad TanaugrZnoben<br />
Rrma sulieri dramatizmiT datvirTul gmirebs, amitomac peizaJi kidev<br />
ufro aZlierebs mkiTxvelis emociuri STabeWdilebas. magaliTad:<br />
`gamudmebulma sicxeebma qalaqi mosawyeni gaxada, xolo mtverma da buRma<br />
– sulis SemxuTveli. mas ukvirda, Cinovnikebi rom isev Cveulebrivi<br />
cxovrebiT cxovrobdnen. mtvriani xvatisagan aravis exuTeboda suli da<br />
momabezreblad erTferovani, cxeli dReebi aravis hgvrida sevdas...<br />
axalgazrda moxeles ara marto ukvirda, aRizianebda kidec garemosTan<br />
maTi Seguebis unari. ufro sworad, yofis morevSi danTqmulebs<br />
daClungebuli hqondaT adamianuri vnebebi da ise cxovrobdnen, rom Tavis<br />
garSemo veravisa da verafers grZnobdnen~ (`Rame yabaxze~).<br />
mTvaris mSvenierebis SegrZnebas qalaqSi daukargavs<br />
pirvelyofilobis gancda: `saxuravebs iqiT mTvare amoizarda, telegra-<br />
fis mavTulebSi gaixlarTa. ucnauria, aq mTvare guramisTvisac peizaJis<br />
nawilia... saxuravidan saxuravebze gadadis yviTeli, didi mTvare, iq ki<br />
samyaros usasrulobaSi mosrolili, patara da civi sxeuli".<br />
an kidev, Mmwerali xatavs ara wvimas, aramed misgan gamowveul<br />
Sedegs, Seqmnil ganwyobilebas: `wvimam cota xniT gadaiRo. quCaSi mtveri<br />
dawminda da sasiamovno, notio sigrile datova. orpirma qarma es sigri-<br />
le axla oTaxSi daatriala da gulis amrevi haeri aamoZrava.<br />
autaneli sicxeebi daiWira, dResac dilidanve cxeloda, vazianis<br />
mxridan gamudmebiT uberavda xorSaki qari. xalxi gamolayebuli dafar-<br />
fatebda quCebSi, bedze mouswro wvimam da suli moaTqmevina. ramdenime<br />
saaTi ganuwyvetliv wvimda".<br />
- 106 -
wvima da wvimiT dasvelebuli quCebis xati leitmotiviviT gasdevs im<br />
sevdian ganwyobilebas, romelic TiTqmis sulakauris yvela moTxrobaSi<br />
igrZnoba. wvimas sulier arsebad aRiqvams igi Tavis poeziaSic:<br />
`gadauReblad wvims da mivdivar,<br />
Cemi sagzali mimaqvs dasavliT.<br />
wvimisTvis xeli Camikidia,<br />
quCaSi momyavs umcros dasaviT”<br />
(`Semodgoma~).<br />
bunebis suraTi zogjer ise moulodnelad Semoaqvs avtors<br />
TxrobaSi, rom amdagvari lirikuli gadaxvevebi aSkarad poetizirebul<br />
elfers aZleven ambis mdinarebas. magaliTad: `Cvens win akaciis didi xe<br />
idga. wvimam yvavilebi daayrevina da xis Ziri TeTrad gadaipenta. yvavi-<br />
lebTan erTad wvimas akaciis surneli Camohqonda dabla da iqaurobas<br />
abruebda".<br />
avtori, xSirad, ara marto gvixatavs garemos suraTs, aramed igi am<br />
garemoSi momxdari movlenebis uCinari Tanamonawilea da danaxuliT<br />
gamowveul sakuTar gancdebze gvesaubreba: `ca uamravi mokiafe varskvla-<br />
viT damCereboda. Zaxilze varskvlavebi TrTodnen da meCveneboda TiTqos<br />
wkrialebdnen kidec, rogorc uzarmazar WaRze brolis girCebi. xandaxan<br />
Cems xmas romelime maTgani daedevneboda, caze cecxlis viwro zols da-<br />
tovebda da ZaxilTan erTad gaqreboda, dainTqmeboda sadRac Zalian<br />
Sors". a. sulakauris mier aRwerili buneba ar aris zogadi, zedapiruli,<br />
an e. w. `naturalobiT" aRbeWdili. mas didi romantikosi poetiviT esmis<br />
`uasakoTa da usuloTa" ena; amitomac mkiTxveli TiTqos mweralTan er-<br />
Tad dadis da emociurobiT eziareba bunebis mSvenierebas Tu mis<br />
Wirveulobas. mwerali ase aRwers mosalodneli amindiT gamowveul<br />
personaJebis gancdebs:<br />
`dRes diliT gamoidara, merme dacxa. 12 saaTisaTvis ukve haeri ar<br />
iZroda da sunTqva Wirda. mcire imedsac ar iZleodnen, arc ca da arc<br />
zRva rom odesme niavi dauberavda. magram mzis CasvlisTvis isev<br />
moiRrubla da male gawvimda kidec, Tumca am wvimas damsveneblebisaTvis<br />
maincdamainc didi Sveba ar moutania. axla mziT gaxurebul miwas cxeli<br />
oxSivari asdioda da isedac notio haers amZimebda~ (`Jami dasvenebisa~).<br />
- 107 -
mxatvruli ostatobiTaa daxatuli zRvis sanapiros suraTic: `Tixnar<br />
biliks nel-nela dahyva. xSiri balaxiT dafarul ferdobs, zRvis napirsa<br />
da zRvas Crdili efina, magram sivrceSi mainc igrZnoboda mze. mze ukve<br />
amosuli iyo, oRond narinjis xeebiT daburul gorebs aWarbebda (`Jami<br />
davenebisa~).<br />
aseTivea SemoRamebis suraTi zRvaze: `mTvare ukve zRvisken wasuliyo.<br />
feri daekarga. Zala odnav gamocloda da Tavis yviTel sxivebs ise<br />
uxvad veRar Rvrida, rogorc weRan, oTaxSi; magram zRvis erT monakveTze<br />
mainc daaeyara oqro, Rame Sig xelebs urevda da abrWyvialebda".<br />
a. sulakauri ar xatavs `did tiloebs", aramed mokle Canaxatebis<br />
saxiT gadmogvcems bunebis silamazes. magaliTad:<br />
`mze ukve Casuliyo da zRvaze iisferi, gamWvirvale, burusi idga<br />
(`Jami dasvenebisa").<br />
`ca maRali iyo, sufTa da gamWvirvale. aseTi maRali mxolod Semod-<br />
gmois uRrublo caa..." (`mtredebi").<br />
`Tendeboda. cas feri Seecvala, gabacebuliyo, Semodgomis daZenZili<br />
Rrubeli TiTqmis saxuravebze eyara (`oqros Tevzi").<br />
a. sulakauri metwilad urbanistul garemos aRwers. mas SesaniSnavad<br />
xelewifeba qalaquri xedebis, erTmaneTze mijrili saxlebis su-<br />
raTxatebis Seqmna. aq is namdvili didostatia. magaliTad:<br />
`gaRma moCanda orsarTuliani, kramitiT daxuruli saxli, sadac<br />
luka cxovrobda moCanda rikulebiani aivnebi, SuSabandebi, xis<br />
dabrecili kibeebi. aseTi saxlebi mosdgomodnen mtkvris napirs erTi<br />
xididan meore xidamde. erTsarTulianebi... orsarTulianebi....<br />
samsarTulianebi.... erTmaneTs mijrilebi, CaxlarTulebi... zogierTi aivani<br />
pirdapir mdinareze ekida. kramitian saxuravebs gauqmebuli eklesiis<br />
gumbaTi dahyurebda zemodan...~ (`luka~).<br />
Q qalaqur yofis simSvides da idiliurobas xSirad arRveven bunebis<br />
movlenebi – roca wvima modis, roca Tovlia an kidev wyaldidobaa.<br />
urbanistuli cxovrebis ritmiT gaRlili personaJisaTvis wvimas<br />
gansakuTrebuli mniSvneloba SeuZenia:<br />
`kafeSi ijda da farTo vitrinidan gascqeroda kokispirul wvimas,<br />
Tavdapirvelad xalxi ar Cqarobda. piriqiT, SvebiTa da netarebiT<br />
- 108 -
miabijebdnen trotuarebze. merme wvimam imZlavra da adamianebi sadRac<br />
SeiyuJnen, miimalnen. monacisfro Rrubeli Camodablda da maRal<br />
saxuravebs Camoemxo. ukacriel quCebSi gauTaveblad wvimda. Sua zafxuli<br />
Semodgomis miwuruls daemsgavsa.<br />
drodadro gaielvebdnen sveli manqanebi da umal Tvals<br />
miefarebodnen...~ (`xidi~).<br />
mwerals yuradRebis gareSe ar rCeba arc erTi umniSvnelo detali,<br />
suraTi, erTi kuTxec ki. amiT qmnis im ganwyobilebas, romelic mTlianad<br />
esadageba Txrobis originalur tonalobas: `quCaSi axla marto maRali<br />
Wadrebi idga. Wadrebs aqa-iq moruxo-moyviTalo foTlebi SemorCenoda.<br />
foToli niavis ubralo rxevazec ki wydeboda da trial-trialiT eS-<br />
veboda qvafenilze.<br />
patara skverSi, romelic samsarTuliani sacxovrebeli saxlis yru<br />
kedels ekvroda, meezovem foTlebis Svavs cecxli waukida. rZisferi<br />
kvamli quCaSi datrialda, neSos sunma saxuravamdec miaRwia".<br />
unda aRvniSnoT a. sulakauris prozaSi bunebis suraTis xatvis erTi<br />
Taviseburebac. Qqalaquri yofisaTvis damaxasiaTebeli garemo, misi<br />
xedebi, e. w. ucvleli dekoraciebi, xSirad gacocxlebulia bunebasTan<br />
asociaciuri kavSirebiT, masTan Sedarebis gziT. Ria fanjridan<br />
mosrolili qaRaldis dafleTili nakuwebis cvena akaciis yvavilebis<br />
farfatTan aris Sedarebuli; Spalerze mixatul yviTel vardebs<br />
saidanRac Semofrenili Wia-<strong>maia</strong> acocdeba; Rameuli qlaqis xedi ki<br />
gaCaxCaxebul xomalds mohgavs. movitanT magaliTebs TanamimdevrobiT:<br />
`guramma baraTi daanakuwa da Ria fanjaraSi moisrola. fanjaras<br />
SiSiT gadaeyuda maSinve: qaRaldis nakuwebi xom aravis gadavayare<br />
Tavzeo. sabednierod, im dros fanjris qveS aravis gauvlia. Sua quCaSi<br />
yviTeli nagazi iwva da wina TaTebSi gaCril Zvals gulmodgined xravda.<br />
quCa TiTqmis gamSraliyo, mxolod CaRrmavebul adgilze etyoboda<br />
asfalts nawvimaroba.<br />
dasavleTisken gadaxrili mze iribad gzavnida sxivebs. mze isev<br />
cxeli da mwveli iyo.<br />
qaRaldis nafleTebi jer kidev haerSi dafarfatebda da trial-<br />
trialiT efinebodnen asfalts akaciis yvavilebiviT~ (`xidi~).<br />
- 109 -
`Spalerze yviTeli vardebi exata. vardis furclebs ratomRac ruxi<br />
zolebi qonda movlebuli. pawawkintela Wia<strong>maia</strong> micocavda. Wia<strong>maia</strong>c<br />
yviTeli iyo, ruxi wertilebiT dawinwkluli, verc ki SeamCnevdi. albaT,<br />
Ria fanjridan Semofrinda~ (`oqros Tevzi~).<br />
`fanjridan moCanda Rameuli sivrce. varskvlavebiani sivrce oTaxze<br />
ufro naTeli iyo. Weric ufro naTeli iyo, Werze daborialebda<br />
miriadobiT varskvlavi rkinis aivanze gasasvlel karidan gaCiraRdnebul<br />
qalaqs gascqeroda. qalaqi Ramis reidze mdgari gaCaxCaxebul xomalds<br />
hgavda~ (`oqros Tevzi~).<br />
dasamaxsovrebeli bunebis suraTebi Seqmna mweralma romanSi `TeTri<br />
cxeni". igi mkiTxvels daatarebs alaznis Walebis zRaprul garemoSi da<br />
bunebis mSvenierebiT aRtacebuli kacis TvaliT asuraTxatebs am mSvenie-<br />
rebas: `aqedan alaznis veli orjer erTnairi arasodes minaxavs, sul<br />
sxvadasxvagvarad, nairferad maCvenebda Tu mimJRavnebda Tavs, magram<br />
yovelTvis erTnair grZnobas badebs da erTsadaimave yiJinas amoglejda<br />
xolme mkerdidan. - auuh! mZime gulCaTxrobili dRea, kavkasionis mTebi ar<br />
moCans... Rrublebs kaxeTis miwa Tavidan bolomde daudablebia, mTa da<br />
bari erTi simaRliT gauTanabrebia. eWvic ki Segepareba, rom am velis<br />
miRma goliaTi mTebia cad atyorcnili, mTebi, romlebic mzian amindSi<br />
vardisferi, gamWvirvale burusiT aTrTolebul sivrces, miwas irgvliv<br />
yvelafers, ararealur, zRaprulsa da sizmareul iers aniWebs, axla es<br />
yvelaferi dabali da nacrisferia, anu erTferovani, miwa TiTqos cis<br />
anareklia, mxolod erTgan, Sors, marcxniv alaverdis TeTri taZari an-<br />
Tia sanTeliviT da mTel sigrZeze aqa-iq, nawyvet-nawyvet alazani Tu gai-<br />
elvebs xolme" (`TeTri cxeni~). A<br />
adamiani da buneba - maTi urTierTdamokidebuleba, personaJis sulis<br />
moZraoba - ramdenad gaiTavisebs igi mis garSemo arsebul mSvenierebas,<br />
bunebis silamazes, - mwerlis dakvirvebis sagania. Mmisi gmirebi ara<br />
marto cxovrebis uzenaesi azris maZiebelni arin, yoveldRiuri<br />
sazrunaviT da safiqraliT gadaRlilni, aramed SeuZliaT dainaxon<br />
samyaros mSvenierebac, ganicadon misi idumalebis Zala:<br />
`erTrigad gabawrulebi mivsrialebdiT TovliT daburuli fiWvis<br />
tyeSi. ca mowmendili iyo da mze gvacxunebda. qaTqaTa Tovli mzeze<br />
- 110 -
wyinavda da Tvalebs gvtkenda. Cvenken gamorbodnen TovliT<br />
damZimebuli fiWvebi da sadRac ukan rCebodnen.<br />
xandaxan gavCerdebodiT da tyis dumils mivayurebdiT. Soriaxlos<br />
kodala ukakunebda xes da am Tovlian didmyudroebas bzaravda. TovliT<br />
visresdiT da vigrilebdiT gaxurebul saxes, mere Tvalebs vxuWavdiT da<br />
mzisken vibrunebdiT pirs gasaTbobad. mere isev mivsrialebdiT xeebisa<br />
da daxlarWnil totebs Soris.. tyis iqiT mze Cadioda. Tovlze iisferi<br />
Crdilebi TandaTan izrdeboda, usaSvelod grZeldeboda da erTmaneTs<br />
exlarTeboda~ (`didTovloba~).<br />
a. sulakauris Txrobis stilis Taviseburebaa personaJis cxovrebis<br />
raime detalis, TiTqos umniSvnelo niuansis win wamoweva, masze yurad-<br />
Rebis gamaxvilebacaa. magaliTad, igi ise aRwers oTaxs, riTac iqmneba<br />
ferweruli tilosaTvis damaxasiaTebeli suraTi. aq `patara" detali<br />
`did" saTqmels gvimxels:<br />
`oTaxi carieli momeCvena. erTi dabali taxti idga, aseve dabali, pa-<br />
tara magida da ori metad moxerxebuli msubuqi savarZeli. magidaze Jur-<br />
nalebi eyara radiomimRebis gverdiT, fanjarasTan wignebiT gatenili sa-<br />
mi Tu oTxi Taro ekida". saxlis interieris Tu ZiriTadi samyofeli<br />
adgilis gacnobiT avtori cdilobs mkiTxveli am saxlSi mcxovrebi ada-<br />
mianis sulSi Caaxedos. aseTi aRwera, am SemTxvevaSi, personaJis gemov-<br />
nebis, interesebis da cxovrebis wesis amsaxvelia:<br />
`oTaxSi uamravi Zvirfasi nivTi idga: wiTeli xis servandi, inkustri-<br />
rebuli, aseve inkustrirebuli vitrina, wiTeli xis dabali, mrgvali ma-<br />
gida, sofa, tyavis ori savarZeli, kedlebze suraTebi ekida. erTi kedeli<br />
daTmobili hqonda uzarmazar tilos. vitrinaSi imdeni da iseTi Zvirfasi<br />
finjnebi gamoefinaT, rom Semrcxva Cemi motanili saCuqrisa". Aaseve, ana-<br />
nos naambobidan mkiTxvelisaTvis saintereso informaciis momcveli mra-<br />
vali mxatvruli detalis damowmeba SeiZleba. iseTi ubralo nivTi,<br />
rogoric saaTia, mniSvnelovani detali xdeba personaJis xasiaTis<br />
amosacnobad:<br />
`ozo, saaTi ratom ar gvaqvs, Tu ici? ramdeni saaTic viyideT mama-<br />
Senma daSala da ver aawyo. gugulianic, Cveulebrivi, `girCebiani" - qala-<br />
qidan Camovidoda, nawil-nawil daSlida da veRar awyobda, Tan imas<br />
- 111 -
ambobda, - amis awyobas ra undao! sofels giJad rom ar moenaTla, me da<br />
papaSeni am ambavs ar vamxeldiT". TiTqos saaTis daSlisa awyobis detali<br />
pirdapir arafers gveubneba ozos mamis xasiaTis Tvisebebze, magram aso-<br />
ciaciiT ukve aSkarad gamoikveTa personaJis Sinagani bunebisaTvis niSan-<br />
doblivi axali Strixi - am kacs daSlili saaTis msgavsad ver auwyvia<br />
Tavis cxovrebac! rogorc vxedavT, gmiris sulieri samyaros gaxsna xdeba<br />
ara mxolod, fsiqologiuri motivaciiT an aramTavar personaJebTan<br />
mimarTebaSi, dialogSi motanili replikebiT, aramed im sagnebiTac, ro-<br />
mlebic mTavar gmirTanaa dakavSirebuli an mis samoqmedo sivrcis<br />
nawils warmoadgens. aseTi SeiZleba iyos saxli, oTaxi, aveji, samosi,<br />
da a.S. a. sulakauri gansakuTrebulad SerCeuli detalebiT gvixatavs<br />
mTavari gmiris Cacmulobasac, mis portrets. gavixsenoT ananos gareg-<br />
noba:<br />
`iqve aRmovaCine, rom anano lamazi qalia, eSxiani. lamazica da eSxia-<br />
nic. Savgvremani, tanadi... saxis nakvTebi swori aqvs da daxvewili, Tma<br />
xSiri, Savi da mbzinavi, TiTqos Zlivs SesamCnevi muqi silurje rom<br />
dahkravs xolome. CemTan amden xans arasodes usaubria da metyvelebiTac<br />
gamaoca. rom ar mcodnoda, verafriT davijerebdi, Tu am qals soflis<br />
gareT fexi ar hqonda gadgmuli... yovelgvari kilokavis gareSe metyve-<br />
lebda"..<br />
a. sulakauri portretis xatvis ostatia. igi yovelTvis yuradRebas<br />
amaxvilebs iseT arsebiT detalze, romliTac ukeT ixsneba personaJis<br />
xasiaTi. magaliTad, ase gvixatavs mwerali asoTamwyob kotikos saxes:<br />
`kotiko, Zia lados geri, asoTmwyobad muSaobda romeliRac stambaSi.<br />
erTi awowili vinme iyo. axmaxi, mxrebSi moxrili. fexebs ise uSnod<br />
daaTrevda, TiTqos SemTxveviT sxvisi gamoebaT. avadmyofiviT<br />
gafiTrebuli saxe qonda, Tanac sul Sewuxebuli dadioda, TiTqos<br />
gamudmebiT raRac tkioda da tkivils verafriT iyuCebda~ (`wyaldidoba~);<br />
mwerali ar cdilobs gmiris profilis mxolod fotografiuli su-<br />
raTis gadmocemas. portretSi aucileblad aris Caqsovili raRac Strixi<br />
personaJis xasiaTidan, romelic SeiZleba misi ganvlili cxovrebis<br />
gzazec migvaniSnebdes:<br />
- 112 -
`platons didi, meloti Tavi hqonda, saxe bunCula, keTilad moRima-<br />
ri. bolo dros Zalian gasuqda da mesame sarTulze amosvla uZ-<br />
neldeboda. xarbad ar etaneboda saWmels da es simsuqne albaT wlebisa<br />
iyo" (`oqros Tevzi~). dasamaxsovrebelia Savi nikos portretic: `manqani-<br />
dan ixedeboda Suaxnis mamakaci, romelsac kupriviT Savi Tma da<br />
brinjaosferi xmeli saxe hqonda, daxvewili nakvTebi, TiTqos iRimeboda<br />
kidec da arc iRimeboda. iRimeboda Tvalebs qvemoT".<br />
an kidev: `magidas ujda wiTuri mamakaci, Tavi ganier mxrebSi hqonda<br />
Carguli, Tma win gascvenoda da melotis dasamalad kefidan sagangebod<br />
gadmoevarcxna. ufrosis magidas gverdidan misjdomoda, gamxdari grZel-<br />
kisera berikaci, romelsac erTTavad tkbili Rimili dasTamaSebda dam-<br />
Wknar saxeze. igi udidesi mokrZalebiT udebda win xelmosawer qaRal-<br />
debs" (`oqros Tevzi~). rogorc vxedavT,Mmwerali cdilobs profesiidan<br />
gamomdinare stereotipuli garegnobis aRweriT, mkiTxvels<br />
personaJisadmi Sesabamisi ganwyobileba Seuqmnas. Aase, magaliTad:<br />
`kibis TavSi direqtoric gamoCnda, Tan axlda saswavlo nawilis<br />
gamge – Cia, Savgvremani kaci, romelic rqis uzarmazar saTvales<br />
atarebda. direqtoric dabali iyo, oRond Zalze msuqani, zamTar-zafxul<br />
Sublsa da kiserze ofli sdioda da sul cxvirsaxoci eWira xelSi.<br />
axlac qaTqaTa cxvirsaxoci dasrialebda Sublidan kiserze da mere<br />
kisridan Sublze~.<br />
personaJis portretis amgvarad xatva emsaxureba erT Canafiqrs –<br />
mTxrobelma gmiris garegnobis iseT niuansebs unda miaqcios yuradReba,<br />
riTac unda gamoxatos misi dadebiTi Tu uaryofiT pozcia.<br />
gansakuTrebiT es Cans nawarmoebebSi qalTa portretebis xatvis dros.<br />
magaliTad:<br />
`Caxveul-CaxuWuWebul kululebze cecxli ekidebodaT. Savad Se-<br />
Rebil, sazafxulo Silif kabebSi gamowyobilebs pirdapir magidaze<br />
ewyoT msxvil, qaTqaTa da daWorflil mklavebSoris verdateuli Zu-<br />
Zuebi" (`TeTri cxeni~).<br />
aq, xatvisas, ferebi ufro nazi da faqizi xdeba: `megi iseTive susti<br />
da Txeli iyo, rogorc skolaSi. saxezec argamocvliliyo. patara, lama-<br />
zi saxe hqonda, Tvalebis momwvano SuqiT ganaTebuli, oRond Tma axla<br />
- 113 -
sxvanairad daeyenebina, vaJurad SeekriWa da Svenoda, mkerdi... ra suleli<br />
var, ratom Sevxede axla mkerdze" (`xidi~).<br />
an kidev, tasos portreti moTxrobidan `wyaldidoba": `mis win mowi-<br />
fuli, lamazi qaliSvili idga. yelze dacurebuli qera nawnavebi Te-<br />
Zoebamde swvdeboda, SemkrTali Tvalebi dabla daexara, gafiTrebul<br />
saxeze tuCebi nakvercxlebiviT uRvioda.~<br />
am SemTxvevaSi a. sulakauri sul sxvagvari fermweria, radgan saqme<br />
lirikuli gmiris saxis warmoCenas exeba:<br />
`Wadris qveS iulia gamoCnda, axlac tanze viwrod Semotmasnili Savi<br />
kaba ecva"; `iulias yovelTvis tanze SemokvarTuli Savi kaba ecva. gu-<br />
lispiri Rrmad hqonda amoWrili da ise Canda, TiTqos moqnili, qaTqaTa<br />
sxeuli Savi samoselidan dasxltomas lamobda" (`wyaldidoba~).<br />
`nora Zaldautaneblad laparakobda da aseve uSualod moqmedebda –<br />
Slida sufras. koxta qali iyo, pirmrgvali, eSxiani. Rimili Tvalebs<br />
uviwroebda da ufro eSxians xdida, albaT es TviTonac SeniSnuli<br />
hqonda, sul iRimeboda~ (`oqros Tevzi~).<br />
givis portretSi avtori yuradRebas amaxvilebs iseT yofiT detal-<br />
ze, rogoricaa Tma. TiTqos am erTi SexedviT Cveulebrivi detaliT avto-<br />
ri xazs usvams personaJis xasiaTis, misi Sanasamyaros Taviseburebas:<br />
`wablisfri Tma ise koxtad hqonda davarcxnili, rogorc maSin. gego-<br />
neboda, rva weli TmisTvis xeli ar uxlia, gamometyvelebac igive - rac<br />
skolaSi. zviaduri, sakuTar TavSi dajerebuli... oRond odnav dasru-<br />
lebuliyo, davaJkacebuliyo" (`xidi~).<br />
a. sulakauris prozaSi xSirad gvxvdebian gmirebi, romelTa portret-<br />
sac pirdapir ar xatavs avtori, an sulac erTi umniSvnelo StrixiT aR-<br />
niSnavs maT garegnobas:<br />
`quCaSi marto midioda patara, Savgremani biWi, mayvlisferi didi Tva-<br />
lebi hqonda, wyliani da naRvliani" (`biWi da ZaRli~).<br />
xSirad mkiTxvelisaTvis gasacnobad, avtoriseuli TxrobiT ikveTeba<br />
mTavari gmiris garegnobis calkeuli Strixebi. aseTnairadaa daxatuli<br />
mirianis (`oqros Tevzi"), makos (`wyaldidoba"), jorjaZis (`luka"), gura-<br />
mis (`xidi"), barnabiSvilis (`TeTri cxeni") da sxvaTa portretebi. a. su-<br />
lakauri zogjer TiTqos sruliad `SemTxveviT" Semoyvanil personaJis<br />
- 114 -
saxes mkveTrad dasamaxsovrebeli feriT an StrixiT gamohyofs sxvaTagan.<br />
asea, magaliTad, `mwvanefrenCiani" mamakaci moTxrobidan `wyaldidoba";<br />
ebraeli biWi (`luka"); megi - moTxrobaSi `xidi".<br />
mewisqvile antonas saxe, misi garegnoba da Cacmuloba imdenad ainte-<br />
resebs avtors, ramdenadac igi gvevlineba antipodad mTavari personaJisa<br />
- meTevze ladosi (`wyaldidoba"). mewisqvile antonas moTxrobaSi aqvs e.<br />
w. `maprovocirebeli" daniSnuleba. antonas aRviraxsniloba da unamusoba<br />
aRviZebs lados xasiaTSi miCqmalul, miCumebul grZnobebs. amdenad, misi<br />
da misi msgavsi gmirebis (mwvanefrenCiani mamakaci, taso, meduqne, mako da<br />
sxv.) garegnobisa Tu saqcielis gamorCeulad aRwera, maTi grZnobebisa da<br />
gancdebis gadmocema mTavari gmiris xasiaTis gaxsnis mizniTaa ganpi-<br />
robebuli<br />
personaJebis garegnobiT Sepirispireba a. sulakauris sxva<br />
moTxrobebSic gvxvdeba:<br />
`am sawolze ki mecnieri wevs, - axali cnoba miawoda dedaberma da<br />
ratomRac amoioxra, - Tumca rad ginda egeTi mecniereba?! kaci wignebs<br />
SeuWamia. isea gamxdari, mucelSi landi gadis. es ki sul sxvaa, es<br />
muxasaviT magaria. TviTonve naxav, rogoricaa. aba karg dasvenebas<br />
gisurveb, Svilo!~ (`Jami dasvenebisa~).<br />
a. sulakauris TxrobisaTvis niSandoblivia, agreTve, detalizacia<br />
moZraobebisa da qcevebisa. maTSi konkretuli pirovnebis xasiaTi kargad<br />
Cans. magaliTad: `dilaadrian viRac meloti goliaTi moulodnelad ga-<br />
momecxada, - ginda, Tu ara, mamia varo, - momaxara da sakuTar agarakzec<br />
dampatiJa, - modi, am kvira dRes Zveleburad SevuberoTo.<br />
Tavi Sinaurulad eWira, mosvlisTanave sawolze Camomijda, adgoma<br />
da Cacma ar macala, me mainc wamoviwie da wamovjeqi, is ki SiSvel<br />
mxrebze xels mityapunebda. bevrs xumrobda da rogorc mogaxseneT, bev-<br />
rsac icinoda" (`pawawina nigvzis toti~);<br />
`platoni saxegabadruli Sescicinebda nikos. xolo, roca nikom es<br />
uTxra, saxe daeZaba, iseTi gamometyveleba miiRo, TiTqos ver gaigo, ras<br />
eubneboda. nikom xeli Caiqnia, viTom araferi geSvelebao, da usityvod<br />
aniSna is, rac weRan sityviT uTxra. platoni gavida da maleve<br />
Semobrunda ukan~ (`oqros Tevzi~).<br />
- 115 -
givis sityvebi moTxrobidan `xidi", axasiaTebs ara erT pirovnebas,<br />
aramed mis garSemo myofT:<br />
` - sad viqnebi an ras gavakeTeb... vwer... Tumca vis raSi sWirdeba Seni<br />
naweri... ar esmiT araferi, idiotebi arian". zemoT moyvanili sityvebi er-<br />
Ti mcire nawilia givisa da guramis saubridan. masSi gacxadebulia gmi-<br />
ris daZabuli sulieri mdgomareoba.<br />
a. sulakaurs, rogorc iTqva, Tavidanve ainteresebda cxovrebis<br />
siZneleebTan pirvelad SeWidebuli, mozardi Taobis zneobriv-moraluri<br />
saxe da rogorc davinaxeT sulierad amaRlebuli axalgazrdebic<br />
dagvixata. Kmwerali dasamaxsovreblad aRwers maT pirveli grZnobebis<br />
gamomJRavnebasac:<br />
`levanma nanas mxars xeli moaSora. xels gamohyva gogonas sxeulis<br />
siTbo, magram es xeli kidev grZnobda nanas sust mxrebsa da mklavs, rom-<br />
lebsac axlaxan exeboda";<br />
`luka axlos miuCoCda maikos, ise axlos, rom mklavze misi mxaris<br />
Sexeba igrZno. daixara da frTxilad, TiTqos mtvers suls uberavso,<br />
loyaze akoca. lukam garkveviT dainaxa, CiTis kabis sayelodan rogor<br />
amocurda siwiTle. es muxTali siwiTle jer yels moekida da mere mTel<br />
saxes uceb SemoenTo. maikos xma ar amouRia, arc ganZreula, ijda<br />
gabusunebuli~ (`luka~).<br />
meTevzis colSi erTma SemTxvevam miZinebuli grZnoba gamoaRviZa:<br />
`colma Tevzisa da mdinaris suni igrZno. Txeli nestoebi odnav auT-<br />
rTolda da daebera. es suni meTevzis cols aRizianebda da guls urev-<br />
da, magram axla xarbad Seiynosa igi... qalis sxeuli uCveulo TrTolvam<br />
moicva" (`wyaldidoba~). am mcire moculobis detaliT iwyeba iulias su-<br />
lieri kaTarzisi; iwyeba mis cnobierebaSi miZinebuli Tavmoyvareobis ga-<br />
moRviZeba.<br />
a. sulakauris gmirebis moqmedebis asparezi ZiriTadad urbanistuli<br />
garemoa. aseTi garemo ki `Caketili sivrcis" SegrZnebas badebs (`luka",<br />
`xidi", `zeviT da qveviT", `gabo", `Jami dasenebisa", `pawawina nigvzis to-<br />
ti", `didTovloba", `oqros Tevzi"). am nawarmoebTa gmirebis sulier dra-<br />
matizms umravles SemTxvevaSi, maTi pirovnuli cxovreba gansazRvravs.<br />
eseni xelmocaruli adamianebi arian (givi `xidi"); e. w. `dedikos biWebi"<br />
- 116 -
(`Jami dasvenebisa"-gurami); gzaabneuli, sakuTar grZnobebSi vergarkveuli<br />
axalgazrda kacebi (`didTovloba", `xidi").<br />
a. sulakauris personaJebis xasiaTSi igrZnoba gaoreba da Sinagani<br />
daeWveba. isini arakomunikabelurebi, fsiqologiurad gadaRlili adamia-<br />
nebi arian, martosulni. maTi cxovreba aravis ainteresebs (yovel<br />
SemTxvevaSi TviTon ase miaCniaT). aseTi adamianebi brals sdeben sxvebs,<br />
oRondac sakuTari uniaToba gaamarTlon. isini, ara marto pirovnebebze,<br />
axloblebze, aramed mTel samyaroze arian ganawyenebulebi; gavixsenoT<br />
mirianis monologi: `Sen ar ginda daTo, rom simarTle giTxra, yovel-<br />
Tvis ase iyo, sakuTari simarTle gqonda, sakuTari TamaSi da yvelafers<br />
im Targze sWridi, Tumca amas yovelTvis Seugneblad, gaucnobiereblad<br />
akeTebdi, Sen TviTon ver grZnobdi ise... Sen zrunavdi Cemze, vici wuxdi -<br />
miriani TiTqos umcrosi Zmis fiqrebs kiTxulobda, magram sinamdvileSi<br />
Seni TavisTvis zrunavdi da wuxdi" (`oqros Tevzi~). sulieri sicariele,<br />
egoizmiT nasazrdoebi vnebebi da fiqrTa mdinareba ar aZlevs pirovnebas<br />
sakuTari SesaZleblobebis gamomJRavnebis saSualebas. erTi SexedviT,<br />
TiTqos uxerxemlo da susti adamianebis galereis Cveneba dausaxavs<br />
miznad mwerals. amisaTvis is gansaxovnebis sxvadasxva saSualebebs<br />
mimarTavs, maT Soris mniSvnelovania `mimikisa da Jestis ena~, romelsac<br />
literaturaSi gamomsaxvelobiT metyvelebasac uwodeben. JestikulaciaSi<br />
da mimikaSi kargad Cans gmiris xasiaTi, misi damokidebuleba sxva perso-<br />
naJTa mimarT. mSeneblobis ufrosisa da daTos saubars eswreba ufrosis<br />
TanaSemwe, romlis yoveli moZraoba, Jesti da mimika aSkarad gamoxatavs<br />
mis mliqvnelur, maameblur damokidebulebas ufrosisadmi:<br />
`daTo, raSi iyo saqme, ver mixvda...grZelkiseram uceb moiwyina da Ta-<br />
vi Caqindra, beber indaurs daemsgavsa.<br />
SekiTxvebi imdenad veraguli da moulodneli iyo, rom daTo ailewa,<br />
uceb veraferi moifiqra da sdumda.<br />
- gekiTxebi, im RamiT ra gindoda iq?!<br />
beberi indauri gamococxlda, Tvalebi aucimcimda.<br />
- sacolesTan erTad viyavi...<br />
mSeneblobis ufrosma beber indaurs gadaxeda. beberma indaurma pirze<br />
xeli aifara da Caiqirqila" (`oqros Tevzi~).<br />
- 117 -
moulodnelobis, gakvirvebis efeqtis mosaxdenad avtori gansxva-<br />
vebul Jestisa da mimikis enas iyenebs. magaliTad: `gelam kinkrixo mo-<br />
ifxana nekiT da fanjridan netarebiT gaxeda sivrces. daTo icnobda am<br />
gamometyvelebas, bevrjer unaxavs igi gelas saxeze ueWveli gamarjvebis<br />
molodinSi aRbeWdili."<br />
a. sulakauri didi ostatobiT xatavs calkeul epizodebsac,<br />
romlebSic xSirad aRwevs mxatvrul srulyofilebas, SeiZleba iTqvas,<br />
rom igi epizodebis daxvewili da gemovnebiani mxatvaria. gavixsenoT ro-<br />
gor iwyeba giasa da ZaRlis megobroba moTxrobaSi `biWi da ZaRli": `biW-<br />
ma veRar moiTmina da yvriliT gaqanda, magram metoqeebTan axlos misvla<br />
mainc ver gabeda, Soridan dauyvira:<br />
- xeli ar axloT, Cemia.<br />
- Senia? mere ra, rom Senia... - gaepasuxa pupuza.<br />
- ginda wyalSi gadavyaroT? - SeekiTxa yvelaze maRali.<br />
biWi swrafad gaiqca win, Tavis tanisamoss xeli dastaca, merme CanTisa-<br />
ken daixara. biWma CanTis aReba ver moaswroa, oTxive erTad daesxa Tavs.<br />
waaqcies, tanisamosi xelidan gamoglijes.<br />
ZaRlis Rrenam gamoarkvia biWebi. SemkrTalni uceb mobrundnen. maT<br />
win veeberTela mura nagazi ijda da iRrineboda. biWebs fiTrma gadahkra<br />
saxeze. SeSinebulebi erTmaneTs miekrnen da civad gauSvebs tanisamoss<br />
xeli.<br />
nagazi iRrineboda.<br />
waqceuli, Secivebuli biWi wamodga, maSinve wahyo SarvalSi fexebi<br />
da xalaTi gadaicva. gabrwyinebuli, TiTqos Signidan ganaTebuli Tva-<br />
lebiT Sescqeroda ZaRls, riyis qvebSoris monaxa fexsacmelebi da<br />
biWebs miubrunda:<br />
- axla?<br />
biWebi ar iZrodnen, sargadaylapulebiviT idgnen. SiSiTa da ZrwoliT<br />
umzerdnen aRrenil nagazs. metoqeebma biWs gadaxedes usazRvro mokrZa-<br />
lebiT, romelSic vedrebisa da mudaris sakmaod didi wili eria, magram<br />
biWi SurisZiebaze ar fiqrobda, is kmayofili iyo imiTac, rom tanisamosi<br />
daibruna, Tanac igrZno, Tu nagazi gverdiT eyoleboda, es Ronieri da<br />
moCxubari biWebi verafers daaklebdnen.<br />
- 118 -
- wavideT! - uTxra ZaRls<br />
nagazi morCilad gahyva" (`biWi da ZaRli~).<br />
nawarmoebebSi gvxvdeba iseTi damoukidebeli epizodebic, romlebsac<br />
gadamwyveti mniSvneloba ar aqvT siJetis ganviTarebisaTvis, magram<br />
TavisTavadi Rirebuleba gaaCniaT. magaliTad, aseTi epizodia romanSi<br />
`luka":<br />
`meore diliT skolaSi momavali luka cacxvis qveS mjdar rubenas<br />
miesalma. Zalze gaukvirda da SeeWvda Tanac, Tavazianma jujam salami<br />
rom ar daubruna. daeWvebuli luka erTi wuTiT Seyovnda da axla ufro<br />
meti gaoceba gamoexata saxeze. rubena tiroda, qosa, damWknar saxeze<br />
cremli wurwuriT Camosdioda. luka miuaxlovda da hkiTxa:<br />
- ra moxda, ruben, ra gatirebs?<br />
- mtredebi mompares? rodis, rodis upasuxa jujam, Tan muWiT moiw-<br />
minda cremli.<br />
mwvane samtredes karis Ria iyo, wuxel RamiT gamitexeso, - ambobda<br />
memtrede da lukasTan erTad amowmebda gatexil kars, dacarielebuli<br />
samtrede dambali da daobebuli puriTa da narCenebiT yarda. aseT dros<br />
Znelia kaci anugeSo. miT umetes, Zneli iyo lukasaTvis, romelmac Zlivs<br />
moaxerxa eTqva, - guli damwydao. lukas marTalac Seecoda rubena da gu-<br />
lic namdvilad dawyda. juja Tumca Tavze dahkankalebda Tavis marCenal<br />
mterdebs, magram stadionze asafrenad mainc emeteboda...<br />
- sul ramdeni iyo? - hkiTxa lukam.<br />
- oci wyvili - daufiqreblad upasuxa jujam.<br />
lukam sinanuliT gaaqnia Tavi da WiSkrisken gaswia zlazvniT, gulmok-<br />
luli memtrede laparak-laparakiT miacilebda, jujas bolomde ar hqon-<br />
da imedi gadawuruli - Tu TveobiT ar daamwyvdies an ar SemiWames,<br />
naxevarze meti mainc damibrundebao".<br />
mwerali didi ostatobiT xatavs im epizodebsac, romliTac ganmsaz-<br />
Rvreli mniSvneloba aqvT nawarmoebis siuJetis ganviTarebisaTvis. ase-<br />
Tebia:<br />
lukasa da mTvarisas Sexvedra (`luka");<br />
daTo naTiSvilisa da Savi nikos pirveli Sexvedra da saubari (`oq-<br />
ros Tevzi");<br />
- 119 -
cxeni");<br />
sabasa da ananos gacnobis epizodi (`TeTri cxeni");<br />
qalbatoni mariamis biblioTekis ganadgurebis epizodi (`TeTri<br />
fabulis sirTulis mxriv gansakuTrebiT saintresoa romani `TeTri<br />
cxeni". romanSi erTmaneTis paralelurad sxvadasxva droSi momxdari<br />
ambebia aRwerili; isini calke moTxrobebis saxiTac SeiZleba gan-<br />
vixiloT. magaliTad:<br />
ozos Tavgadasavali - ZiriTadi ambavi.<br />
ananosa da sabas siyvarulis ambavi.<br />
papa ioTamis ambavi.<br />
cxensaSenis ganadgurebis ambavi.<br />
barnabiSvilis Tavgadasavali da misi avkacoba.<br />
mariamisa da misi biblioTekis istoria...<br />
a. sulakauris romanebis siuJeti sakmaod mravalferovania,<br />
nawarmoebebSi `oqros Tevzi", `TeTri cxeni", `luka" SeiZleba iTqvas, rom<br />
ramdenime ambavi paralelurad viTardeba; zogjer am ambebs erTmaneTTan<br />
kavSiri ar aqvT da TxrobaSi calke gamokveTili ambis saxiT gvevli-<br />
nebian. asea, magaliTad, romanSi `oqros Tevzi". mTavari moqmedi gmiris<br />
daTo naTiSvilis Tavgadasavlis gverdiT avtori mogviTxrobs ramdenime<br />
damoukidebel ambavs. esenia:<br />
mirianis Tavgadasavali.<br />
noras cxovrebisa da Tavgadasavlis ambavi.<br />
bubas eSbas cxovrebis istoria.<br />
Savi nikos cxovrebis istoria.<br />
mirianisa da nikos urTierTobis istoria.<br />
aseTnairad SeiZleba ganvixiloT romanic `luka". aqac siuJetur qar-<br />
gaSi ramdenime sxvadasxva adamianis cxovrebis gansxvavebuli istoriebia<br />
aRwerili.<br />
`gabo"-s mTavari moqmedi gmiri erTi Cveulerivi, uiRblo memanqanea,<br />
romelic erTaderT SviliSvilsac daviwyebia. yvelasagan mitovebuli<br />
moxucis yoveldRiurobis aRweraSi a. sulakaurma misTvis Cveuli<br />
mxatvruli ostatobisaTvis damaxasiaTebeli cxovelmyofeloba, lirizmi<br />
da optimizmi Seitana da Seqmna dasamaxsovrebeli saxe drouli, magram<br />
- 120 -
jer kidev Wabukuri SemarTebiT savse kacisa, romelic miuxedavad misi<br />
cxovrebis istoriis dramatulobisa far-xmals mainc ar yris. `adamians<br />
yvela vali gastumrebuli unda hqondes" - es aris am personaJis cxov-<br />
rebis kredo, amiT arsebobs da suldgmulobs igi. grZnobs, rom mis Svi-<br />
liSvils - oqrosferTmebian gugutas sWirdeba, swored, am maRali val-<br />
debulebis grZnobiT iwyebs gabo yovel dilas da am TvaliT ucqeris mo-<br />
mavals.<br />
moTxrobaSi `mtredebi" mweralma gviCvena ori axalgazrdis siyvaru-<br />
lis istoria. mxatvruli detalebis, fsiqologiurad kargad motivi-<br />
rebuli dialogebis momarjvebiT mweralma Seqmna omis periodis Tbili-<br />
sis erT-erTi ubnis mcxovrebTa metad mZime, magram mainc Sinagani liriz-<br />
miT aRbeWdili suraTebi. adamianuri urTierTobebis silamazes a. sulaka-<br />
uri axalgazrdebSi, mozardebSi, maT jer kidev SeubRalav urTier-<br />
Tobebis siwmindeSi eZebs. levanisa da nanas saukeTeso Cvevebi da Tvi-<br />
sebebi sulieri moZraobis iseT niuansebiTaa gamJRavnebuli, rom maTze<br />
dakvirvebiT SeiZleba daxasiaTeba ara mxolod erT konkretuli pirov-<br />
nebisa, aramed mTeli Taobisa.<br />
`mtredebSi" avtori naklebad mimarTavs simboloebsa da miniSnebebs,<br />
magram erTi Cveulebrivi ambis gadmocemiT, mkiTxveli Zaldautaneblad<br />
eziareba adamianTa ubraloebisa da TanagrZnobis, sikeTisa da sulieri<br />
siwmindis momxiblav mSvenierebas.<br />
mwerlis aseTnair Canafiqris ganxorcielebas emsaxureba mcire<br />
siuJetiani moTxrobac `didTovloba". erTi SexedviT patara, banalur<br />
TavgadasavalSi, avtorma Caatia didi mniSvnelobis saTqmeli - Tu rogor<br />
SeiZleba adamianma gauTviTcnobiereblad, saidanRac mosuli moulodne-<br />
li SiSis gamo dakargos SegrZneba cxovrebis yvelaze mSvenieri wu-<br />
Tebisa; Tu rogor SeiZleba ver dainaxo Sens gverdiT arsebuli didi si-<br />
lamaze da nebayoflobiT Tqva uari sakuTar bednierebaze.<br />
a. sulakauri sainteresod warmarTavs siuJetis mdinarebas<br />
moTxrobaSi `Jami dasvenebisa". aq eqspoziciaSi TandaTanobiT vecnobiT<br />
mTavar personaJebs da arsebul situacias, aRweril garemos:<br />
`pirvel saRamos maT ukve icodnen, vin romeli qalaqidan Camovida,<br />
ra saqmianobas eweoda da ra damsaxureba miuZRvoda erisa Tu qveynis wi-<br />
- 121 -
naSe. garda amisa, isini wvrilmanebsac aniWebdnen udides mniSvnelobas.<br />
amitom saWirod sTvlidnen scodnodaT, vin iyo gaTxovili an gauTxova-<br />
ri, coliani an ucolo, ojaxi ramdeni sulisagan Sedgeboda da sxva. da-<br />
sasvenebeli saxli zRvidan ormoc metramde aRmarTul tinis kldeze id-<br />
ga. napiris gaswvriv, ramdenime kilometris manZilze sxva Senoba ar Can-<br />
da. etyoba, arqiteqtorebs Senobis garegnuli ierisaTvis bevri uzruniaT<br />
da Zveleburi qongurebiani cixe-koSkis forma mounaxavT kidec. TvalSi-<br />
sacem butaforiulobas Tu arad CavagdebT, xuroTmoZRvrebs Canafiqrma<br />
erTgvarad mainc gaumarTla...<br />
ezoSi samni daseirnobdnen: mavra CubiniZe, Teimuraz mebuke da arkadi<br />
cezari. pirvels pedagogiurma moRvaweobam Tma gauWaRarava, igi sol-<br />
fejios aswavlida Tbilisis erT-erT musikalur saswavlebelSi. meore<br />
filologiur mecnierebaTa kandidati gaxldaT, - Cia, avadmyofurad fer-<br />
mkraTali kaci. xolo mesame Zveli iluzionisti iyo, pensioneri, siberisa<br />
Tu grimis xSiri xmarebisagan saxe danaoWeboda, daWknoboda, rqis saTva-<br />
lidan bebrulad sevdiani Tvalebi mouCanda". aq mSvidi da dinji Txroba<br />
win uswrebs siuJetis SedarebiT daZabuli momentebis Semdgom ganviTa-<br />
rebas.<br />
romanis `oqros Tevzi" eqspoziciuri nawili ufro lakonurad aris<br />
gadmocemuli. aq, vidre konfliqti daisaxebodes, dramatuli kvanZi Seik-<br />
vrebodes, vecnobiT naTiSvilebis ojaxur urTierTobebs, cxovrebis<br />
stils, obivatelur garemos, adamianTa gaorebul xasiaTebs. gavrcobil<br />
eqspoziciaSi saubaria dafarul vnebebze; mkafiod ikveTeba, rom am<br />
ojaxSi moCvenebiTi simSvidea davanebuli da WaobisaTvis<br />
damaxasiaTebeli garemo sufevs. romanis Sesavali nawilis gacnobac ki<br />
sakmarisia imis gasarkvevad, rom ase cxovrebis gagrZeleba SeuZlebeli<br />
gaxdeba am ojaxis kedlebSi myofi axalgazrdebisaTvis.<br />
moTxrobis `wyaldidobis" eqspozicia srul suraTs iZleva perso-<br />
naJTa mosalodneli sulieri kataklizmebis Sesaxeb. yofili meTevze la-<br />
do sakuTari xeliT angrevs saxls, sadac odesRac bednieri iyo: `rogor<br />
vifiqrebdi, Tu odesme me TviTon davangrevdi im saxls, sadac bavSvobisa<br />
da yrmobis wlebi gamitarebia.<br />
- 122 -
CuRureTi metwilad mewisqvileTa da meTevzeTa ubani iyo. bunebrivia,<br />
mewisqvileni da meTevzeni mdinaris pirad unda yofiliyvnen dasaxlebul-<br />
ni da Cveni ubanic mtkvris marcxena napirs mihyveboda yofili voronco-<br />
vis xididan muxranis xidamde. saxli, sadac me vcxovrobdi, mtkvars ga-<br />
dahyurebda, aivnebi mtkvarze ekida... didi xnis Semdeg isev Cvens aivanze<br />
videqi da mtkvars davcqerodi, davcqerodi da veRar vcnobdi Cems Zvel<br />
megobars: betonis jebirebSi dadinjebuliyo, SeumCnevlad miedineboda.<br />
gluv zedapirs aerekla ganTiadis fermkrTali ca, sanapiro. qvis<br />
moajiri, xis wverokanebi da mTawminda. orive sarTulis aivanze sicarie-<br />
le damxvda, siCume. boZebs Soris gabmul Tokebze ar frialebda TeTreu-<br />
li, ar ismoda mezoblebis gauTavebeli yayani. ezos mtkvris mxridan sa-<br />
napiro moswoloda, daviwroebuliyo, saxlic sabralisad gamoiyureboda:<br />
daberebuliyo, daCaCanakebuliyo, odnav win gadazrdiliyo. ifiqrebdi,<br />
moaxloebuli faTeraki ugrZvnia gasaqcevad momzadebula, magram weli<br />
veRar auTreviao. davdiodi dacarielebul oTaxebSi... yvela kari Ria<br />
damxvda... am viwro oTaxebSi Cven vcxovrobdiT... aq Cemi bavSvobis me-<br />
gobrebi cxovrobdnen... sada xar axla, levan da nana, bebia mako! Tqvenc<br />
wasulxarT, abargebulxarT" (`wyaldidoba~).<br />
a. sulakauri Tavis nawarmoebebSi personaJTa dasamaxsovrebel<br />
sxeebs qmnis. zogjer maTi Sinagani buneba, namdvili saxe Txrobis bolos<br />
ki ar mJRavndeba, aramed Tavidanve aSkara da TvalnaTlivia. meTevze la-<br />
do sakuTar saxls angrevs (`wyaldidoba"), im saxls, sadac odesRac bed-<br />
nieri iyo, magram am saxlSi igi erTdroulad ubeduric gaxda. amitomac,<br />
lados am Zvel SenobasTan sakmaod rTuli da mZime mogonebebi akavSi-<br />
rebs: `oriode nabiji gadavdgi. muSis saxe mecnaura. ufro davakvirdi da<br />
vicani kidec, namdvilad vicani: igi meTevze lado iyo. misma gulgri-<br />
lobam gamaoca. mSvidad Semovida, kibeze Camojda da Tavi gazeTSi Cargo.<br />
Tavis yofili saxlisken arc gauxedavs, TiTqos iq arc ecxovros, TiT-<br />
qos iq ar yofiliyos misi kera". ladosTan saubarSi gamoikvvTa am gmiris<br />
sulieri tkivili `-advili saqme moundviaT... dangreva advilia.. ai, me bev-<br />
ri ram damingrevia... wlobiT naSeni erT dRes damingrevia, - man xeli Ca-<br />
iqnia da damSorda. mere isev momibrunda. Tvalebi naRveliT avseboda, -<br />
amas daangrev, magram rac me davangrie, veRar avaSene... veRar avaSene".<br />
- 123 -
moTxrobaSi `abelis dabruneba" Txroba datvirTulia ukiduresi dra-<br />
matizmiT. abeli brundeba sakuTar ojaxSi da aq nacnobi nivTebis garda<br />
Sinauri aRaravin xvdeba. Ria karebSi ki idga misive jalaTi, misive<br />
damsmeni da mosamarTle, vinc brali dasdo udanaSaulo abels da daRu-<br />
pa igi.<br />
`Tvrameti weli am dRes eloda abeli da aha, dadga es dRec! simar-<br />
Tle gaigo. amisTvis uZlebda damcirebas, darbevas, gapartaxebas. axla<br />
Tu movidoda sikvdili, siciliT Seegebeboda, xolo maSin ar undoda<br />
sikvdili. bevrjer unatria, magram ar undoda sikvdili".<br />
a. sulakauris moTxrobebsa da romanebSi daxatul adamianTa arsebaSi<br />
xSirad xdeba warsuliT nasazrdoeb, SeCveul da amave dros Rirseul,<br />
amaRlebul grZnobebTan gamoTxoveba; ufasurdebian tradiciuli Ri-<br />
rebulebebi, fermkrTaldebian Zveli mogonebebi, magram mwerlis<br />
gamarjveba isaa, rom am did sulier Zvrebs Tan axlavs zneobrivi<br />
ganaxleba, tanjvisa da gansacdelis gavlis Semdeg axali adamianis<br />
dabadeba. tragikuli peripetiebis Semdeg iwyeba gmiris sulieri cxov-<br />
rebis xelaxali aRorZineba, iwyeba gmiris sulieri kaTarzisi. dgeba<br />
dro, roca farda exdeba damalulsa da dafarul borotebas, dgeba<br />
Tvalis axelis mtkivneuli momenti:<br />
moTxrobaSi `wyaldidoba” aseTi viTarebaa maSin, roca iulia _<br />
moRalate coli, simarTles eubneba qmars, iwyeba axali safexuri gmiris<br />
cxovrebaSi, tkiviliani, Sxamnarevi simarTle sicocxles umwarebs<br />
lados, magram mosaxdeni mainc unda moxdes:<br />
`_ Sen araferi ar ici... lado...<br />
iuliam qmris xelebi moiSora da wamodga, mas gadawyvetili hqonda<br />
yvelaferi eTqva qmrisTvis.<br />
_ Sen saTevzaod... yovelTvis Rame dadiodi... saRamos waxvidodi da<br />
diliT brundebodi...<br />
_ ho, diliT vbrundebodi.<br />
_ roca Sin ar iyavi... _ iulia gaCumda.<br />
lados jer guli SekumSa, Semdeg mZlavrad dauwyo baguni.<br />
_ roca Sin ar viyavi, xdeboda aq rame?<br />
_ ho.<br />
- 124 -
_ modioda vinme?<br />
_ ho.<br />
_ vin modioda?<br />
_ stefane.<br />
meTevzes saxe moebruca, aelewa, Tvalebi daxuWa da karga xans<br />
darCa gunZrevlad....<br />
_ ici, rad geubnebi; minda motyuebeli ar dadiode am qveyaneze, arc<br />
Cemgan, arc sxvisgan.... Sen Rirsi xar imisa, rom qveyanaze motyuebuli ar<br />
dadiode.<br />
lado gadmovida taxtidan.<br />
iuliam dainaxa rogor caxcaxebda es goliaTi kaci~.<br />
` - me vicodi, waxvidodi da aRar dabrundebodi... Sen ufro amayi xar,<br />
vidre... - iuliam ver daamTavra saTqmeli, Tvalebi cremlebiT aevso da<br />
xma Cauwyda, igi gaqurduliviT idga. dacarielebuli. uecrad igrZno: da-<br />
karga is, rac misTvis yvelaze metad Zvirfasi iyo, Tanac dakarga samuda-<br />
mod" (`wyaldidoba~).<br />
mZafri movlenebis Semdeg sulieri gardasaxva iwyeba zemdegis pirov-<br />
nebaSic moTxrobaSi `talRebi napirsaken miiswrafian". jariskaci mokvda...<br />
iwyeba ganTiadi, gadarCenili zemdegis sulSi gaCnda naTeli: `ase daCoqi-<br />
li Sexvda imediviT mosul ganTiads, romelic sinaTles hfenda usasru-<br />
lo sivrces. es sinaTle mis sulsac wvdeboda da rogorc zRvaze, mis<br />
sulSic ifanteboda sibnele. `netavi masac ecocxla ganTiadamde", - Tqva<br />
da Tvalebze cremli moadga. amRvreuli mzeriT daxeda jariskacs.<br />
jariskacis saxes naTeli adgeboda. me viZieb Surs Riad darCenili saf-<br />
lavebisaTvis, - warmoTqva CurCuliT zemdegma, TiTqos loculobda".<br />
mwerlis SemoqmedebiT Taviseburebebze saubrisas kritikosebi yovel-<br />
Tvis aRniSnaven mis saocar unars, adamianis fiqris Rrmad wvdomisa. a.<br />
sulakauris saguldagulod adevnebs Tvals personaJis fiqris moZ-<br />
raobas, Sinagan Widils da faruli zraxvebis mdinarebas. es viTareba<br />
imiTac unda iyos ganpirobebuli, rom rogorc zemoT iTqva, a. sulakauri<br />
prozaSi poeziidan movida da Tan moitana poeziisaTvis damaxasiaTebeli<br />
msoflmxedveloba, adamianis sulieri moZraobisadmi gansakuTrebuli in-<br />
teresi, SesaniSnavi ferweruli saxeebi da metaforuli azrovneba.<br />
- 125 -
marTebuli SeniSvniT: `a. sulakauris proza gamoirCeva Tavisi sisadaviTa<br />
da simsubuqiT. asea es imitom, rom man Seisisxlxorca Cveulebrivi ma-<br />
sobrivi metyveleba. a. sulakauris prozaSi ar igrZnoba, rom mwerali<br />
bunebrivi metyvelebis misaRwevad raime xerxs iyenebs. mwerlis<br />
moTxrobebisa da romanebis sicocxlisunarianoba maTSi aRwerili ambis<br />
realisturobaSi ki ar unda veZeboT, aramed am ambis poetur gansaxie-<br />
rebaSi" (margvelaSvili, `mnaTobi~, 1977). TavisTavad poeturobas qmnis is<br />
garemoeba, rom dawyebuli ambis finali nawarmoebis dasasruls xdeba<br />
sacnauri. levanis sityvebis dafarul azrs ver xvdeba nana (`mtredebi"),<br />
verc mkiTxveli uZebnis amoxsnas mas, magram bunebis suraTis, saerTo<br />
ganwyobilebis SeqmniT avtori axerxebs gagvagebinos gmiris sulsa da<br />
gonebaSi momxdari didi gardatexis Sesaxeb:<br />
`- maCvene Seni palto, iqneb gamosaSvebi hqondes...<br />
- SeiZleba paltos Cacma arc damWirdes.<br />
- ratom, Tbili zamTari iqneba?<br />
- ara.<br />
- maS.<br />
- ra vici, ise vTqvi, sxvaTa Soris,<br />
viwro sarkmlidan daRrubluli sivrce moCanda, nacrisferi, daZenZi-<br />
li Rrublebi notio CvrebviTi ekida caze. isini sarkmelTan idgnen da<br />
gareT ixedebodnen. kramitze wvimis wveTebi xmaurobdnen, merme Tavs<br />
iyridnen Tunuqis RarSi da wvimis wyali nakaduliviT garboda, qafmore-<br />
uli".<br />
a. sulakauris prozaSi aRweril samyaroSi borotebas da SurisZiebas<br />
sikeTe amarcxebs. dramatul, tragizmiT aRsavse cxovrebiseul movlenebs<br />
yovelTvis ubedurebisaken ar mivyavarT da rom yvelaferi dakarguli ar<br />
aris. marTalia, sulakauris gmirebs mravali gansacdeli gamouvliaT,<br />
magram maT sruliadac ar SenelebiaT sicocxlis wyurvili. aseTi<br />
ganwyobilebiT xatavs igi Tavis gmirebs: gias (`biWi da ZaRli"), lados<br />
(`wyaldidoba"), levansa da nanas (`mtredebi"), liasa da gogis (`zeviT da<br />
qveviT"), lukas (`luka"), gabos (`gabo"), abels (`abelis dabruneba"), ozos<br />
(`TeTri cxeni").<br />
- 126 -
`lukam didi mwvane mindori dainaxa, yvavilebiT mofenili. mindorze<br />
TeTri cxvari da Txis jogi gamoCnda, Txis jogSi erTi lamazi TeTri<br />
Tikani SekuntruSda da Sexta...mouoxeT, batonebo, batonebo, mouoxeT...<br />
(`luka").<br />
gavixsenoT moTxrobis `zeviT da qveviT", dasasruli: `uRrublo ca<br />
iyo, varskvlavebiT moWedili. iseTi siCume sufevda, rom marto Cemi<br />
nabijebis xma ayruebda midamos. am did siCumeSi, did dumilSi lias da-<br />
Zaxeba mominda da davuZaxe kidec. Zaxili mTebma gaimeores da ukan da-<br />
mibrunes... amiTac ar gaTavebula Cveni ambavi. arc gaTavdeba, vidre var-<br />
sebobT me da lia".<br />
a. sulakauri im SemoqmedTa kategorias ekuTvnis, romelTac gansakuT-<br />
rebiT hqondaT gamaxvilebuli zneobrivi pasuxismgeblobis grZnoba. amas<br />
mowmobs misi gmirebis anduyafaris, bogdanas, lukas, gias, jariskacis,<br />
lados, daTos, gelas, gogis, lias, ananos, ozosa da sxvaTa poetizi-<br />
rebuli, moralurad srulyofili saxeebi.<br />
a. sulakauris prozis poeturobis ganapirobebs isic, rom mwerali<br />
TiTqos umniSvnelo romelime detals, epizods, momxdar faqts, raime<br />
SemTxvevas, zRaprulobis, gansakuTrebulobis elferiT mosavs, riTac<br />
vlindeba mTxrobelis romantikuli ganwyobileba, misi miswrafeba<br />
CveulebrivSi dainaxos araCveulebrivi, amaRlebuli. Aasea daxatuli<br />
Tovliani bunebis suraTi:<br />
`ca mowmendili iyo da mze gvacxunebda. qaTqaTa Tovli mzeze<br />
brwyinavda da Tvalebs gvtkenda. Cvensken gamo.. - TovliT datvirTuli<br />
fiWvebi da sadRac ukan rCebodnen. tyis iqiT mze Cadioda. Tovlze iisfe-<br />
ri Crdilebi misrialebdnen da Crdilebi TandaTan izrdeboda, usaSve-<br />
lod grZeldeboda da erTmaneTs exlarTeboda". xatovani Sedarebebisa da<br />
epiTetebis gamoyenebiT avtorma bunebis ara marto poetizirebuli sura-<br />
Ti Seqmna, aramed moaxerxa Seeqmna ferTa gama, SeZlo mieca sityvisaTvis<br />
feri da musikaluri JReradoba. es faqti ki udaod metyvelebs mwerlis<br />
sulier sifaqizesa da mis maRalmxatvrul gemovnebaze.<br />
poetizirebuli xdeba sivrce, garemo, Rrubeli, adamiani, rac a. sula-<br />
kauris, rogorc mwerlis, gamosaxvis interesebis sferoSi moeqceva. `viw-<br />
ro sarkmlidan daRrubluli sivrce moCanda. nacrisferi, daZenZili<br />
- 127 -
Rrublebi notio CvrebiviT ekida". am SedarebiT avtorma Seqmna origina-<br />
luri poeturi suraTi Rrubliani, Cveulebrivi amindisa. TiTqmis araf-<br />
riT gamorCeuli yoveldRiurobidan aiRo da mxatvruli Rirebuleba mia-<br />
niWa Cveulebrivs, rigiTs. es mxolod sityvis ostaturi flobiT miiRwe-<br />
va. aseTive damokidebulebiT aRwers mwerali mdinare mtkvars:<br />
`mtkvari misi bavSvobis mdinare iyo, bavSvobidanve esmoda es xmauri<br />
da sul egona, am xmebiT mtkvari raRacis Tqmas apirebda, wvalobda,<br />
itanjeboda da mainc ver agebinebda... mermec ase fiqrobda: talRebis<br />
srbolaSi imaleboda raRac didmniSvnelovani, maradmWmunvari da marad-<br />
Seucnobeli. mdinaris moZravi da cocxali sxeuli, dauxSobeli xma izi-<br />
davda da eZaxda, aRelvebda, rogorc cxovreba an qali. mtkvari bneli da<br />
gulCaTxrobili moeCvena. etyoboda, dRes veRar gaugebdnen erTmaneTs.<br />
dRes mtkvris dRe ar iyo. uazrod mdgarma maRalma napirs gaxeda. CuRu-<br />
reTSi aqa-iq sacodavad kiafobda sinaTle da mdinaris zedapirze mkrTa-<br />
lad irekleboda. gawbilebuli gabrunda ukan, TiTqos megobarTan, movida<br />
da megobari Sin ar daxvda". poeturobis elferis matarebelni arian per-<br />
sonaJebi: luka, mTvarisa, gia, gabo, bogdana, lia, jariskaci da a.S. aq er-<br />
Tsac aRvniSnavT: gansxvaveba, romelic arsebobs Cveulebriv qaliSvilsa<br />
da mTvarisas Soris, an Cveulebriv biWsa da gias, lukas Soris, an kidev<br />
gansxvaveba anduyafaris garegnobasa da mis Sinagan samyaros Soris -<br />
qmnis im warmosaxviT manZils, romelic mkiTxvelma Tavisi fantaziiT un-<br />
da daZlios, raTa personaJebi srulyofilad gaicnos da maTi safiqrali<br />
da satkivari gaiTavisos.<br />
a. sulakauri nawarmoebTa siuJetSi iyenebs asaxvis kontrastulobis<br />
principsac. am principis mixedviT aq marto personaJebi ki ar arian<br />
daxatulni, aramed iqmneba dasamaxsovrebeli epizodebi da situaciebi.<br />
aseTia, magaliTad, meTevze lados mtkvarTan brZola ucxo nagazis gada-<br />
sarCenad da iqve, mewisqvile stefanes mier Zlivs gadarCenili nagazis<br />
fexiT adidebul wyalSi gadagdeba; lados patiosneba da stefanes unamu-<br />
soba (`wyaldidoba") levanis mamakacuri Rirsebebis vasikos avxorcobas-<br />
Tan Sepirispireba (`mtredebi"); yviTelfrenCiani mamakacisa da makos fi-<br />
losofia (`wyaldidoba"); mTvarisas monologi, anduyafari da polikarpe<br />
- 128 -
(`luka"). kontrastebiT xatvis amgvari xerxi isev poeturobasTan aris<br />
wilnayari.<br />
a. sulakauris mxatvruli proza datvirTulia saxe-simboloebiT,<br />
romlebiTac mwerali personaJebis cxovrebisa da moqmedebis dafarul<br />
arss gvixsnis. simbolur-alegoriuli azrovnebiT mwerali xSirad<br />
mianiSnebs adamianis qcevis gaucnobierebel motivebze da qcevebze. emo-<br />
ciuria lukas sizmari Tavisi simbolur-semantikuri da azrobrivi dat-<br />
virTviT gamo; an kidev simbolur mniSvnelobas iZens dakarguli mtre-<br />
debis dabruneba moTxrobaSi `mtredebi".<br />
mtredi uZvelesi bibliuri saxea, romelic mSvidobisa da keTili<br />
ambebis macned gvevlineba. dakarguli mtredebis isev dabruneba mSobli-<br />
ur saxuravebze omis dasrulebisa da dabrunebuli simSvidis simbolod<br />
Semoitana avtorma moTxrobaSi.<br />
saintereso simboluri saxea mwerlis SemoqmedebaSi mTvare. mTvare<br />
SemTxveviT ar aris erT-erT mTavari xati a. sulakauris prozasa Tu po-<br />
eziaSi. xSirad gvxvdeba mis leqsebSi mTvariT sxivfenili samyaro, mTva-<br />
riani Rame, fanjridan gafrenili Tu `ToTo CviliviT" mklavebze miZi-<br />
nebuli mTvaris xateba. magaliTad:<br />
anda:<br />
`vRelav da mTvare oTaxSi damaqvs,<br />
mTvares bavSviviT mklavebze Zinavs”.<br />
(`Ramis simRera~)<br />
`saRamoxanad mTvaris RimilSi<br />
Canda tkivili jvarze gakruli<br />
da lurj CrdilebSi gafantul fiqrebs<br />
mimwuxris Suqi gahyva kaciviT”.<br />
mTvare a. sulakaurTan iZens im mniSvnelobas, romlis Sinaarsi<br />
iTavsebs da idumali mizidulobiT gansazRvravs adamianur yofierebas,<br />
misi arsebobis sazriss. mTvare da yviTeli feri, ufro swored maTi<br />
erTianoba, qmnis azrisa da grZnobis im idumal urTierTkavSirs, romlis<br />
erTianobaSic sicocxlis maradiuli wyurvili da siyvarulis gadamrCeni<br />
Zala igulisxmeba. mniSvnelovania am kuTxiT mTvarisas monologi<br />
moTxrobidan `luka", sadac mTvare xdeba admianis gansakuTrebuli yofis<br />
- 129 -
gamomxatveli. Semdgom misi gavlenis are ufro farTovdeba da igi<br />
mxolod Sinagani mdgomareobis mimaniSneblad ki ar aRiqmeba, aramed iq-<br />
ceva fizikuri da sulieri mdgomareobis erTianobis gamomxatvelad, sin-<br />
Tezuri mniSvnelobis simbolod. mTvarea SeSlili qalis qvecnobieri me-<br />
gobari; mas iseTi gancda aqvs, rom mTvares misi tkivilebic ki stkiva.<br />
mTvare, rogorc mudmivi ganaxlebis simbolo, amoirCia mTvarisam sakuTa-<br />
ri `mes" gamoxatavad da saxelic misi dairqva. qalisa da mTvaris xatiT<br />
erTianobiT a. sulakauri simbolurad xazs usvams adamiansa da gare-<br />
samyaros erTianobis maradiulobas. avtori tyuilubralod ar axdens<br />
mTvaris simboloze aqcentirebas. SemoRamebis idumali saxilveli Tavi-<br />
seburi niSansvetia axali JamTaaRricxvis dasabamisa, radgan aq edeba sa-<br />
Tave mTvarisas maradiul ltolvas, miswrafebas amaRlebisa da<br />
srulyofilebisaken. mTvarisas miTosuri arqetipi ki izidaa - Zvel egvip-<br />
telTa uzenaesi qalRmerTi. izida dastiris Zmasa da qmars - oziriss,<br />
romelic urCxulma mokla. izida egviptis mTvaris, miwisa da nayofie-<br />
rebis gamomxatvelia, ozirisi sinestis, nayofierebis, nilosis da mzis<br />
RmerTi. isini tyupebi iyvnen da dedis mucelSive SeuRldnen. izidasa da<br />
oziriss emtereboda sikvdilis, udabnos, simSralis RmerTi, misi Zma se-<br />
Ti, anu tifoni. man ozirisi moatyua, moutana lamazi kidobani, vinc ama-<br />
Si Caeteva, imas vaCuqebo. ozirisi motyuvda, Cajda masSi (amiT SeiZleba<br />
nilosis dakleba da sagazafxulo daSroba igulisxmeba, roca SeiZleba<br />
marcvlis miwaSi CaTesva), tifonma Tavi daaxura, fisi Caasxa da mdinares<br />
misca. Semdeg kidobani gairiya mdinaris napiras, masze xe amovida. es xe<br />
moewona biblonis mefes da Tavisi sasaxlis svetad gaakeTebina. oziriss<br />
eZebda izida, ipova. amoiyvana kidobnidan, dastiroda, tifonma isev ipova<br />
mkvdari ozirisi, ToTxmet nawilad dakepa da dedamiwaze mimofanta. izi-<br />
dam ipova yvela nawili, sadac poulobda iq taZars aRmarTavda da yvela<br />
es adgili wminda adgilad iqca. Seakowiwa, qmris sxeuli da fileSi,<br />
abidosSi damarxa, Semdeg ozirisi gacocxlda. igi micvalebulTa meufed<br />
da mosamarTled iqca. is isev Seipyro tifonma da misi gaTavisufleba<br />
SeZlo mxolod misma Svilma horisma, romelic Seeba tifons da ubedur<br />
ded-mamas sixaruli daubruna. izida mTvaris RmerTia, ozirisi - mzisa. es<br />
ciuri sxeuli mxatvrul fantaziaSi transformaciis Sedegad jer gmi-<br />
- 130 -
is Sinagani mdgomareobis simbolod iqceva, Semdeg ki zogad gamomxatve-<br />
lad adamianis tkiviliani yofisa.<br />
a. sulakaurTan mdinares, wylis stiqias, konkretulad mtkvris saxes,<br />
gansakuTrebuli simboluri daniSnuleba eniWeba. avtori cocxali orga-<br />
nizmiviT aRiqvams mtkvars - `maradiul mdinares". mdinare aris erTader-<br />
Ti, romelic absoluturad TanaugrZnobs masTan dakavSirebul perso-<br />
naJTa ganwyobilebas. a. sulakauris prozaSi igi mxatvrul saxed aris<br />
qceuli. Am mdinares ukavSirdeba mravali adamianis bedi da misi<br />
mSfoTvareba Tu siwynare xSirad personaJTa emociur-fsiqologiuri<br />
mdgomareobas gansazRvravs kidec. mwerali emociurad aRwers mtkvris<br />
suraTs:<br />
`fanjridan moCanda mtkvari da mtkvris gaRma napiri, ferdobze<br />
Sefenili qalaqis Zveli ubani erTmaneTze miwyobili, dabrecilaivniani,<br />
kramitiT daxuruli saxlebi. maT Soris, rogorc dedofali, idga<br />
godolisebuli Senoba, romelsac qamariviT qonda Semortymuli xis<br />
lurji aivani.<br />
mdinaris mimarTulebas aq ver gaigebdi. wyali yoveli mxriT<br />
moZraobda, bdRvinavda, fuTfuTebda, uzarmazari qvabiviT duRda,<br />
Zabrulebs aCenda. dineba swrafad, mzakvrulad icvlida gezs, aguris<br />
kedels exeTqeboda da ukan dabrunebuli ufro moulodneli<br />
mimarTulebiT midioda. momwvano feri dakravda morevs, miukareblad<br />
civsa da Rrmas~ (`Rame yabaxze~).<br />
wylis stiqia am SemTxvevaSi aRiqmeba, rogorc simbolo warmav-<br />
lobisa, aseve maradiuli ganaxlebisa. wyali sicocxlis sawyisia, erTi<br />
oTxkavSirTagani; igi erTdroulad ganaxlebisa da sikvdilis momtani<br />
stiqiaa. is samyaros denadobis, warmavlobis da mudmivi ganaxlebis xati-<br />
a. amitomac mwerlis TiTqmis yvela prozaul nawarmoebSi wyals - mdina-<br />
res umTavresi adgili uWiravs (`luka", `biWi da ZaRli", `wyaldidoba",<br />
`Rame yabaxze", `TeTri cxeni"). moedineba mdinare mtkvari, rogorc drois<br />
(borotisa da keTilis) usasrulobis damtevi; Tanabrad moaqvs sisxli da<br />
cremli, (anduyafaris daRrCoba mtkvarSi, cxenebis daRrCoba alazanSi,<br />
nagazis daRupva sxv.) sixaruli da bedniereba (`biWi da ZaRli", `luka",<br />
`wyaldidoba").<br />
- 131 -
sikvdilisa da sicocxlis aRorZineba-ganaxlebis motivi yvela miTis<br />
ganuyreli specifikuri Tvisebaa. am ideis mxatvruli xorcSesxmiT mwera-<br />
li migviTiTebs Tavisi gmirebis gansakuTrebul bunebaze.<br />
moTxrobaSi `luka" anduyafari Tavs iRrCobs adidebul mtkvarSi. an-<br />
duyafaris wyalSi daxrCoba aqac simbolur planSi moiazreba, radgan<br />
wylis stiqiaSi Sesvla kvlav aRorZinebis sibrZnis Semcvelia. miTosis<br />
mixedviT es aqti adamianis yofis maradisobis, misi sicocxlis zeobis<br />
daucxromeli rwmena da himnia. es poeturi sibolo - wyalSi STanTqmisa<br />
da xelaxla aRorZinebisa, dakavSirebulia mTvarisas da misi arqetipis<br />
izidas maradiuli ganaxlebis ciklTan, rac TavisTavad gazafxulze<br />
xdeba. swored, gazafxuls - qveynad bunebis gamoRviZebis periods, mara-<br />
diuli ganaxlebisa da aRorZinebis miTs ukavSirdeba anduyafaris wylis<br />
stiqiaSi gauCinarebac. igi kvlav dabrundeba, dabrundeba imitom rom<br />
adamianebi mTvarisas arsebobaSi, Seuryvneli zraxvebisa da sikeTisTan<br />
ziarebis maradiulobaSi daarwmunos.<br />
moTxrobaSi `wyaldidoba" adidebuli mtkvris msxverpli xdeba stefa-<br />
nes wisqvilic. mtkvarma, maradiulma mdinarem, waleka Zveli, warmavali<br />
cxovrebis simbolo, aRgava pirisagan miwisa. masTan erTad sxva wisqvi-<br />
lebic amTavreben TavianT arsebobas: `aseTi modidebuli mtkvari jer<br />
aravis enaxa. kalapotSi aRar eteoda. modioda amRvreuli, Tixisferi,<br />
Ronier talRebs zaTqiT moagorebda...mtkvarma kalapoti gadmolaxa,<br />
ezoebSi SemoiWra, sardafebi wyliT gaavso. stefanes wisqvili ebrZoda<br />
talRebs. wyalma bondi moarRvia da waiRo, axla wisqvils awveboda mTe-<br />
li ZaliT, talRa talRaze exeTqeboda. banis moajiri gadaawvina da<br />
isic gaitaca. saxuravze virTxebi abobRebuliyvnen da SeSinebuli daZ-<br />
rwodnen. uceb gamayruebeli stvena gaisma... magram amjerad arc kaci<br />
ixrCoboda, arc ZaRli... mdinares zemodan wisqvili mohqonda, visi iyo<br />
ver gaarCevdi - wisqvilebi tyupebiviT hgavdnen erTmaneTs. rodesac wis-<br />
qvili aivans gausworda, stefanem TavSi itaca xelebi da Tvalebi daxuWa.<br />
gaisma gamayruebeli lawanis da msxvrevis xma, wisqvili wisqvils<br />
daejaxa, Seelewa, SeeWylita da moangria. stefanem Tvali gaaxila, mis<br />
wisqvils naxevari mxare moclili hqonda, meore naxevaric ayiravda, aiwi-<br />
a, TiTqos wylidan amoxtomas lamobda da CainTqa". Mmtkvari, is mdinarea,<br />
- 132 -
omelic saukuneebis ganmavlobaSi Tanaganmcdelad Tan sdevs qarTveli<br />
kacis cxovrebas, arsebobis filosofiuri WvretisaTvis ganawyobs<br />
pirovnebas. aseTi mtkvris saxe kargad daxata mweralma moTxrobaSi `Rame<br />
yabaxze~:<br />
`mtkvari misi bavSvobis mdinare iyo. bavSvobidanve esmoda es xmauri<br />
da sul egona, am xmebiT mtkvari raRacis Tqmas apirebda, wvalobda,<br />
itanjeboda da mainc ver agebinebda... mermec ase fiqrobda: talRebis<br />
srbolaSi imaleboda raRac didmniSvnelovani, maradmWmunvari da<br />
maradSeucnobeli. mdinaris moZravi da cocxali sxeuli, dauxSobeli xma<br />
izidavda da eZaxda, aRelvebda, rogorc cxovreba an qali~.<br />
wyaldidobis dros adidebul alazanSi ioTamis yofili cxensaSeni-<br />
dan iRupeba cxenebis didi nawili (`TeTri cxeni"). remis mdinaris adi-<br />
debul talRebSi Caxocvis sulisSemZvreli ambavi gaiazreba, rogorc<br />
simbolo gayiduli, mZlavrobiT damcirebuli, TavisuflebawarTmeuli sa-<br />
qarTvelosi. cxeni mudam iyo qarTveli kacis yofis istoriuli Tanam-<br />
gzavri. igi qarTul cnobierebaSi asocirdeba moZraobasTan da<br />
swrafvasTan.<br />
a. sulakauris romanSi mTavari gmirs sulierad aforiaqebs xalxuri<br />
zRaprebis bedaurTan gaigivebuli qarTuli, lurjforebiani TeTri<br />
cxeni. misi funqciuri datvirTva nawarmoebSi sikeTis gamarjvebisaTvis<br />
brZolaSi gamoixateba. a. sulakauris cxeni ubralo araa, is raSia,<br />
bedauria. es cxeni folkloridan gadmovida literaturaSi, amdenad,<br />
SemTxveviTi ara, rom ozos uCndeba TeTr cxenTan igiveobis grZnoba. mis<br />
warmodgenaSi mniSvnelovan adgils ikavebs TeTri cxeni, rac kargad Cans<br />
lamarasa da ozos dialogSi:<br />
` _ kargi ramea xetiali... cota ki gadaveCvieT.<br />
_ me ar gadavCveulvar, me moxetiale raindi var!<br />
_ raindebi rom aRar arian?! samwuxarod gadaSendnen.<br />
_ maSin, me var moxetiale raindis cxeni.<br />
_ cxeni? _ gaicina lamaram.<br />
_ xo, ra gagikvirda?!<br />
_ iqneb rosonanti xar?<br />
- 133 -
_ ara, me var lurjforejebiani TeTri cxeni!_ wamomcda<br />
daufiqreblad da gameRima” (`TeTri cxeni”).<br />
marTebulad aRniSnaven, rom `romanSi TeTri cxenis simbolika<br />
erovnuli suliskveTebisa da zRapruli warmosaxvis sferoa. mTavari<br />
gmiris _ ozos miswrafeba _ iqces TeTri cxenad, gulisxmobs, rom igi im<br />
pirovnebad iqceva, romelsac ZaluZs sakuTari Zalebis mobilizeba<br />
yovelgvar borotebisa da usamarTlobis winaaRmdeg sabrZolvelad~ (jan-<br />
tiSvili: kritika, 21).<br />
romanSi aSkarad simboluri datvirTvis mqonea, agreTve, ananos mo-<br />
naTxrobi wiTeli mamlis Sesaxeb. wiTeli mamali miTosur frinvelad iT-<br />
vleba. is sknels, e. i. sicocxles ukavSirdeba. amasTan erTad igi sikvdi-<br />
lis kultTanac aris asocirebuli. mamlis saganTiado yivili miTologi-<br />
aSi maradiuli gaTenebis, kosmosis gaRviZebis mimaniSneblad unda yofi-<br />
liyo miCneuli. a. sulakauris prozaSi wiTeli mamali mzisa da sikvdi-<br />
lis moaxloebis macnea. mamlis simboluri saxis mxatvruli gaazreba<br />
qarTul literaturasa da zepirsityvierebaSi axali ar aris. svaneTSi<br />
dResac arsebobs tradicia, roca mamliTa da Cangis JRrialiT midian<br />
micvalebulis sulis mSobel mxareSi dasabruneblad. ananos mistikur<br />
winaswarmetyvelebas win wiTeli mamali miuZRvis, rac adasturebs, rom<br />
amiT amqveyniuri cxovreba dasrulda:<br />
`meore dRes marTla mosula saba. xmamaRla gaucinia da didi, wiTe-<br />
li mamali Robeze gadmoufrenia... im mamals TviTonac Semohyolia.... ma-<br />
mals kargad davakvirdi... momeCvena, rom mousvenrad wrialebda, raRacna-<br />
ir SeSfoTebul xmebs gamoscemda, Tan Tvali sul cisken gaurboda. ana-<br />
nom fanjara gamoaRo, mamals CvenTvis yuradReba ar mouqcevia, frTa<br />
frTas Semohkra da sakmaod maRal sabZelze ise iolad, Zaldautaneblad<br />
afrinda, gunebaSi kinaRam gamecina - es ra mfrinavi mamali gvyolia da<br />
ar vicodi-meTqi. mamalma axla sabZlidan gadmoxeda samyaros. merme<br />
`yeli moiRera", dasayivleblad waigrZela kiseri, magram yivilis nac-<br />
vlad xrotinis msgavsi xma amouSva. uceb TvalnaTliv davinaxe, wiTelma<br />
mamalma rogor icvala feri... sabZlis saxuravze wiTlis nacvlad yora-<br />
niviT Savi mamali SemarTuliyo... mamalma kidev erTxel Semohkra frTa-<br />
frTas da gafrinda". amrigad, wiTeli mamlis simbolikiT daiwyo da das-<br />
- 134 -
ulda sabasa da ananos urTierToba, wiTeli mamali gaxda mizezi maTi<br />
siyvarulisa da Tanacxovrebisa, xolo Savi mamali, maTi gayrisa da da-<br />
Sorebisa. simboluria wiTeli mamlis Sav mamlad gadaqceva. am moments<br />
mwerali aclis ararealurobis saburvels da aSkarad, naTlad gviCve-<br />
nebs, msgavsi movlenebis realurad arsebobis SesaZleblobas. Savi mam-<br />
lis yivili, zogadad, qvesknelisaken swrafvis momaswavebelia. iq igi<br />
aRiqmeba maradiuli wyvdiadisaken swrafvad. wiTlisa da Savi mamlis<br />
simboloebs ukaSirdeba ananos saqmros, sabas daRupva, xolo Semdeg ana-<br />
nos sikvdilic. avtori personaJTa cxovrebis bednierebisa da ubedu-<br />
rebis momentebs simbolurad ukavSirebs wiTlisa da Savi mamlis<br />
simboloebs. ananosa da sabas urTierToba romanSi bolomde garkveuli<br />
ar aris. aq saqme ufro `rTul siyvarulTan" gvaqvs, vidre Tvalis erTi<br />
gadavlebiT SeimCneva. am ori gmirs aSkarad akavSirebs sulieri harmonia,<br />
magram maTi siyvarulis ambavi ufro zRaprul-romantiuli elferiTaa Se-<br />
mosili, radgan anano ufro zRapruli personaJia, gulTmisani qalia,<br />
vidre Cveulebrivi adamiani. igi Zalian hgavs qarTuli xalxuri zRapris<br />
gmirs ananos (`ananos zRapari"). anano zRaparSi vegetatiur-astraluri<br />
qalRmerTia. anano baRCa-bostnis mfarvelia: `gvari aqvs kamis, prasis<br />
sartyeli artyia", mas uamravi saswaulis Cadena SeuZlia. igi mudam<br />
jobnis da devnis ufliswulis colebs, magram ufliswuli masze, ugva-<br />
roze ara da ar qorwindeba. da ai, simarTlis gasagebad, Tavisi eWvis da-<br />
sadastureblad, rom anano marTla RvTiuri arsebaa, ufliswuli gaiTama-<br />
Sebs TviTmkvlelobas.<br />
simboluria romanSi daxatul ananosa da zRapris personaJis ananos<br />
ambavTa dasasrulic. zRaparSi ananosTan wiTel cxenze amxedrebuli<br />
mxedari modis; romanSi ananos saflavTan mxedari daxvda ozos, romelic<br />
verafriT Seicno, verc veravis miamsgavsa, igi mistikuri arsebasaviT gaC-<br />
nda da gauCinarda ozos Tvalwin. cxeni, mTvare, mamali, mdinare, mtre-<br />
debi, wyali, cxvari, es is simboloebi da alegoriebia, romlebsac avto-<br />
ri xSirad moixmobs Tavisi dafaruli Tu mistiuri azris gadmosacemad.<br />
`gza" da `gzajvaredinic" am simboloebs Soris moiazreba, radgan maT<br />
a. sulakauris prozaSi aSkarad gansxvavebuli mxatvruli datvirTva ga-<br />
aCniaT.<br />
- 135 -
a. sulakauris prozaSi sagrZnobia is urTierTkavSiri, romelic mudam<br />
aaxloebs zRapars realur cxovrebasTan. arCevanis filosofiuri logika<br />
zRapris gmirsa da Cveulebriv mokvdavs xom TiTqmis erTnairi aqvT<br />
(zogjer adamianis gzis arCevans bediswerac gansazRvravs). gzis simbolo<br />
a. sulakauris prozaSi adamianis sakuTari Tavis povnisa da pirovnul<br />
SesaZleblobaTa aRmoCenis saSualebaa. albaT, amitomac eZebs misi gmiri<br />
yovelTvis axal gzebs. cxadia, pirovnuli `me" erTia, magram gza aTasnai-<br />
ri. gza - arCevania! a. sulakaurma icis, rom yvelaferi, rac aris `gzaze"<br />
da yvelaferi rac dakavSirebulia `gzasTan" SeiZleba iqces misi gmiris<br />
sulieri aRmasvlis axal safexurad. gza sakuTari Tavis axali kuTxiT<br />
danaxvis SesaZleblobasac Seicavs, imitomac, rom gza pirovnebis axali<br />
gadawyvetilebis, misi saxecvlilebebis SesaZlo asparezia. a. sulakauris<br />
mxatvrul prozaSi adamianTa sulieri daSoriSoreba, urTierTgaucxoveba<br />
sivrcis simbolizaciiTac aris gadmocemuli. gmirsa da mis axlobel<br />
adamianebs Soris darRveul sulier harmonias metaforulad gamosaxavs<br />
fizikurad maTi damaSorebeli sivrce - xidi, gza. `guramma xidi gaiara<br />
da kidev erTxel mixeda givis. givi aRarsad Canda, xalxsa da sibneleSi<br />
gauCinarebuliyo"...an kidev: `mobarbace landi dainaxa, landi TandaTan<br />
uaxlovdeboda. guramma skolis megobari icno. givi mTvrali brundeboda<br />
Sin, fexebi ereoda, barbacebda, xidis moajirs awydeboda. gurams gver-<br />
dze Cauara, wamiT SeCerda da iribad moixeda... da barbaciTve gaiara gza".<br />
aseTive simboluri daniSnuleba aqvs xids, rogorc ori napiris Semaer-<br />
Tebels da damakavSirebels ki ara, aramed, rogorc personaJTa or abso-<br />
luturad gansxvavebuli zneobriv-eTikur samyaros daaxloebis saSua-<br />
lebas. xidi aris simbolo adamianTa Soris daSoriSorebuli siyvaru-<br />
lis, megobrobis, aRdgenisa. xidi aris is simbolo, romelic aerTianebs,<br />
uxilavi gadasasvleliT akavSirebs an sapirispiro SemTxvevaSi aSorebs<br />
erTmaneTs adamianebs.<br />
sainteresod warmoCindeba a. sulakaurTan aqvariumi da aqvariumSive<br />
gamomwyvdeuli oqros Tevzi, romelic aSkarad simboluri daniSnu-<br />
lebisaa. aqvariumis Caketil sivrceSi, SemosazRvrul garemoSi arsebobis<br />
gancdiT adamianis martosulobis problema wamoswia win avtorma. ro-<br />
gorc oqros Tevzs surs hyavdes xmis gamcemi, aseve eZeben sulier me-<br />
- 136 -
gobrebs misi personaJebi. xsna gaqcevaSia, im kedlebis damsxvrevaSia, ase<br />
TavganwirviT rom askdeba oqros Tevzi. Tevzi qristes rCeulia, misi<br />
siboloa, wminda arsebaa, mudam mdumare, ucodveli. oqros Tevzis<br />
simboluri gaazrebisaTvis saWiroa Rrmad CavwvdeT mirianis da daTos<br />
Sinagan samyaros, radgan am alegoriis gasaRebi, swored, am ori axalgaz-<br />
rda kacis sulSia Camaluli. maTi arseboba, aqvariumSi moTavsebuli Tev-<br />
zis msgavsad, viwro da SezRudulia, sivrce Caketilia, ar arsebobs per-<br />
speqtiva, momavlis naTeli wertilic ki. xsna TiTqmis arsaiT Cans. obiva-<br />
teluri, SezRuduli wrea Sekruli gmirebis garSemo, rac bunebrivia iw-<br />
vevs melanqolias, gaorebasa, maT sulier depresias. aqvariumis Caketili<br />
sivrce obivateluri garemos alegoriaa. mwerali ase gadmogvcems oqros<br />
Tevzis gancdebs: `oqros Tevzi dilidanve SeSfoTebuli iyo, nerviulad<br />
dasrialebda da kedlidan kedels awydeboda. SesaZloa dRes pirvelad<br />
igrZno, rom aqvariumi, romelSic amdeni xania cxovrobs, Zalze pataraa,<br />
rom am qilaSi Znelia amdeni xani cxovreba. aRarc axsovs rodis gamouc-<br />
vales wyali. minis kedels xavsi moedo da gareT gaxedva Wirs... oqros<br />
Tevzs guli uwuxda. aqvariumSi veRar eteoda, sunTqva uWirda. fskerisken<br />
daeSva, merme farflebi Ronivrad daiqnia da isariviT aiWra zeviT.<br />
wylis zedapirs rom miuaxlovda, kidev erTxel daiqnia farflebi da<br />
wylidan amoxta. es wamiT amoxta mxolod, isev wyalSi CaeSva Tavdayira".<br />
a. sulakauris Semoqmedebis simboluri azrovnebis dasaxasiaTeblad<br />
mniSvnelovania moTxrobis `talRebis napirisaken miiswrafian" erTi pa-<br />
saJi. momakvdavi jariskaci ocnebobs Rame ar mokvdes, rogorme ganTiadam-<br />
de miaRwios cocxalma. mis gverdiT myofi zemdegisaTvis gaugebaria misi<br />
am daJinebuli survilis azri. cnobili faqtia, Rame sulis moZraobis ga-<br />
nuyreli oreulia, romelSic imaleba yofierebis gaucnobierebeli arsi.<br />
amitomac adamianis cxovrebis yvelaze tragikuli wuTebi Rameul sibne-<br />
leSi ganicdeba, rac yofierebis amouxsneli energiis xiluli gamovli-<br />
nebaa. jariskacis, ananos (`TeTri cxeni"), mTvarisas cnobierebaSi (`luka")<br />
Rame ara mxolod mwuxarebis gamomxatvelia, is tragikuli movlenebis as-<br />
parezicaa, romelic bnel zraxvebs malavs. sxeuli irRveva da dgeba gar-<br />
dasaxvis misteriuli Jami, dabruneba mSobliur wiaRSi, masSi xelaxla<br />
gasaRviZeblad.<br />
- 137 -
a. sulakauris gmirs ubralo moqmedeba Tu saganic ki aucileblad<br />
aRuZravs nacnobTan asociacias, umZafrebs warmosaxvis unars. magaliTad,<br />
daxveul kibeze Camomaval daTos gonebaSi karuseliviT datrialdeba<br />
nacnobi saxeebi, mTeli cxovreba:<br />
`daTo mdumared Camodioda xraxnili kibiT. ezo nel-nela daiZra da<br />
datrialda. datrialda karuseliviT. sul axlos Caiqroles nacnobma<br />
saxeebma. karuseli trialebs da trialebs... trialeben adamianebi.....<br />
mowyenili da sevdiani cbieri da damcinavi saxeebiT... wyvil-wyvilad<br />
trialeben: batoni aleqsandre da qalbatoni katuSa, batoni varlami da<br />
misi Zvirfasi meuRle... marto egeni ki ara, yvelani, yvela mezobeli.....<br />
dahqrian. dahqrian, dahqrian.. deda da platonic gaielveben.... mirianic da...<br />
mananac. Teonac da is gapuwkuli, darcxvenili biWic.....<br />
xraxnili kibe CaaTava daTom da marjvniv gauxvia. quCaSi gavida~<br />
(`oqros Tevzi~).<br />
saxe _ simboloebiT azrovneba a. sulakauris SemoqmedebaSi<br />
warmoaCens realur cxovrebaSi arsebul iseT kanonzomierebebs,<br />
moqmedebaTa ganviTarebis iseT motivacias, romlebic yoveldRiuri<br />
adamianuri urTierTobebis zedapirze ar Canan, magram maTi idumaleba<br />
xSirad Segvaxsenebs xolme Tavs.<br />
- 138 -
daskvnebi<br />
a. sulakauri XX saukunis qarTuli mwerlobis erT-erTi TvalsaCino<br />
warmomadgenelia. winamdebare naSromis mizani iyo a. sulakauris litera-<br />
turuli memkvidreobis calkeuli problemebisa da im mxatvruli Tavi-<br />
seburebebis warmoCena, riTac am SesaniSnavma mweralma Tavisi originalu-<br />
ri adgili daimkvidra meoce saukunis qarTuli literaturis istoriaSi.<br />
sadisertacio naSromSi xazgasmulia, rom mwerali Tavisi epoqis<br />
zneobrivi faseulobebis mtkivneuli gadafasebis process moTxrobebisa<br />
da romanebis mTavar Temad aqcevs. gviCvenebs ra mis TanamedroveTa fsiqo-<br />
logiur portretebs, igi cdilobs Cawvdes cxovrebaSi mimdinare cvli-<br />
lebaTa arss, movlenaTa tragikuli gaviTarebis gamomwvev mizezebs. aseT-<br />
ma damokidebulebam mwerlisagan moiTxova personaJTa gansaxovnebis<br />
axali mxatvruli xerxebis Zieba.<br />
XX saukunis 60-iani wlebis qarTuli literaturulis Taobis mier<br />
mxatvruli siaxleebis damkvidrebisaken miswrafeba, erTgvarad<br />
ganapiroba msoflio literaturaSi mimdinare procesebmac; amerikulsa<br />
da evropul literaturas Tu gadavavlebT Tvals, aq gacilebiT adre<br />
Caisaxa fsiqologizmi da cnobierebis nakadi, ramac Tavisi gamoxatuleba<br />
- 139 -
hpova Jan-pol sartris, alber kamius, ernest hemingueis, erskin<br />
kolduelis, uiliam saroanis, jerom selinjerisa da sxvaTa<br />
SemoqmedebaSi. adamianis martoobis Temam erT-erTi ZiriTadi adgili<br />
daikava XX s. evropul da amerikul mwerlobaSi.<br />
`dakarguli Taoba~ uwodes im omgadaxdil adamianebs, romelTac<br />
sakuTar Tavze gadaitanes omis mTeli saSineleba. Ddidma amerikelma<br />
mweralma e. hemingueim asaxvis Temad aqcia konfliqti omis qaossa da<br />
adamians Soris, daxata Sinaganad gaorebuli, magram Zlieri xasiaTis<br />
mqone gmirebi. e. hemingueis ostatobam didi gavlena iqonia msoflio<br />
literaturis Semdgom ganviTarebaze. Uufro metic, rogorc aRniSnaven:<br />
`hemingueis qarTulad gamoCenam faqtobrivad Secvala maSindeli<br />
axalgazrduli proza. Ddidi zegavlena moaxdina Targmnilma<br />
literaturam zogadad qarTul poeziasa da prozaze~ (g.alxaziSvili); j.<br />
Rvinjilias azriT ki, qarTvelma sazogadoebriobam da, kerZod, litera-<br />
turam dagvianebiT igrZno msoflioSi mimdinare, organulad gancdili<br />
sulieri Zvrebi, amitomac igi Tvlida, rom siaxleebisaken swrafva samo-<br />
cianelTa SemoqmedebaSi mxolod qarTuli sulis moTxovnilebis dadas-<br />
tureba iyo da sxva araferi. erT-erTi mniSvnelovani Tema, romelic<br />
qarTvel 60-ianelebs anaTesavebs imdroindel dasavlur literaturasTan<br />
aris martosuli, gaucxoebuli adamianis problema. sazogadoeba da<br />
pirovneba TiTqos srul harmoniaSia erTmaneTTan, magram es mxolod<br />
iluziaa, sinamdvileSi personaJebi daRlilebi da martosulebi arian.<br />
sad unda ipovos XX saukunis boboqari cxovrebis mouwesrigebeli<br />
garemoTi, urbanizmiT daRlilma adamianma sulis simSvide? – am kiTxvaze<br />
pasuxi gaucemeli darCa evropuli literaturis iseT cnobil<br />
warmomadgenlebs rogorebic iyvnen alber kamiu (kamiu, 1990) da Jan-pol<br />
sartri (sartri, 2006). Mamave dros, calke unda aRiniSnos, rom XX<br />
saukunis msofliosa da gansakuTrebiT amerikul literaturaSi wamyvani<br />
adgili daikava mozardis, axalgazrda Taobis safiqralisa da tkivilis<br />
asaxvam. yuradRebis sagani gaxda ymawvilis samyaros Cveneba, romelic<br />
cxovrebas xedavs Seuryvneli, faqizi TvaliTa da grZnobiT. 60-iani<br />
wlebis qarTul mwerlobaSi es tendenciac aisaxa. axalgazrda mwerlebma<br />
da maT Soris arCil sulakaurma dagvixates bavSvis, mozardi Taobis<br />
- 140 -
sulieri samyaro, aRbeWdili cxovrebiseuli tragikuli peripetiebiT da<br />
movlenebiT, gagvacnes maTi TvaliT danaxuli omi, borotebisa da sikeTis<br />
Widili.<br />
ase exmianeboda saerTo-sakacobrio problemebs, mxatvruli<br />
literaturis saSualebiT, qarTveli adamianis tkiviliani safiqrali da<br />
interesebi. adamianis, pirovnebis Rrma wvdoma, TanamedroveTa moraluri<br />
saxis piruTvneli Cveneba, axali Temebis damkvidreba da originaluri<br />
gamomsaxvelobiTi saSualebebis Zieba - ai, ra daisaxa miznad Tavis<br />
nawarmoebebSi qarTuli mwerlobis axalma Taobam, romelsac 60-ianelebs<br />
vuwodebT da romlis Rirseuli warmomadgeneli arCil sulakauri iyo.<br />
a. sulakauris Taobis siaxleebisaken swrafva, ukompromiso Semoqme-<br />
debiTi principebis, erovnul-moqalaqeobrivi poziciebis, degradirebuli<br />
zneobriobis aRdgenis cdaSi gamoixata. literatura TandaTan ubrun-<br />
deboda qarTuli mwerlobis tardiciebs. amitomac ganzogadda 60-ian<br />
wlebSi Seqmnili literatura saerTo SinaarsiT, rogorc `mxilebisa da<br />
mitevebis" xana. siaxliT aRbeWdil moTxrobebsa da romanebSi aSkarad<br />
igrZnoba publicisturi stilic.<br />
naSromSi naCvenebia, rom arCil sulakauris prozis erT-erTi mniSvne-<br />
lovani mxatvruli Taviseburebaa sizmriTa da winaTgrZnobiT<br />
ganpirobebuli movlenebis Sesaxeb Txroba, sadac personaJTa xasiaTebi<br />
upiratesad maT mier warmosaxuli fantaziiT warmoCindeba. mwerali saT-<br />
qmels xSirad ise gvawvdis, rom mis `amosacnobad" da gasagebad dafaru-<br />
li qveteqstis erTgvari `gaSifvra" gvWirdeba. am kuTxiT sainteresoa a.<br />
sulakauris SemoqmedebaSi sinamdvilisa da warmosaxulis mimarTebis<br />
sazRvrebis dadgena, maTi urTierTkavSiris mxatvruli logika. Aam<br />
TvalsazrisiT ganxilulia misi moTxrobebi da romanebi - `oqros Tevzi",<br />
`TeTri cxeni", `luka", `abelis dabruneba", `gabo", `biWi da ZaRli",<br />
`xidi~, `wyaldidoba~, `pawawina nigvzis toti~, `zeviT da qveviT~,<br />
`didTovloba~ da a.S.<br />
mwerlis mier personaJis sizmari, Sinagani xilva dapirispirebulia<br />
realobasTan, im cxovrebiseul samyarosTan, romelSic daZabuli,<br />
konfliqturi adamianuri urTierTobebi da mouwesrigebeli socialuri<br />
yofa arsebobs. berikaci - Zveli memanqane gabo svaneTis ubanSi martod-<br />
- 141 -
marto cxovrobs. misi erTaderTi imedi patara SviliSvili gugutaa, ro-<br />
melic susti ZafiviT akavSirebs am samyarosTan moxucis sicocxles.<br />
gabos sixaruli da bedniereba warsulSi CarCenila, amitomac mxolod<br />
sizmriseul CvenebebSia berikaci Tavisufali. aseve, lukas sizmari<br />
erTgvarad winaswarmetyvelebs imaze, rom biWis momavali sasikeTod<br />
warimarTeba, magram isic miniSnebulia, rom am sikeTemde misaRwevad<br />
msxverplad Sewirvis, tarigis gza iqneba gasavleli. mwerali asaxavs<br />
oboli biWis gancdebsa da Rrma dramatizmiT aRsavse bavSvobis wlebs.<br />
biWis mSfoTvare suli TavSesafars mxolod irealur samyaroSi pou-<br />
lobs. igi xSirad Tavs sizmriseul zmanebebsa da warmosaxul samyaros<br />
afarebs, sadac misi pirovneba Tavisufali da amayia,<br />
a. sulakauris prozaSi yvela sizmari TiTqmis dasrulebuli, calke<br />
ambavia, romelic simboloebiTaa datvirTuli. sizmarSi nanaxi sagnebi,<br />
gancdili ambebi meordeba personaJis cxovrebaSic, amitom igi momavlis<br />
winaswarmetyvelebacaa; magram zogjer pirovnebas ar esmis xilvis iduma-<br />
li ena, ver igebs gangebis saidumlo niSnebiT metyvelebas, sizmris saxiT<br />
nawinaswarmetyvelebi momavlis Sesacnobad misi gonebis kari daxSulia,<br />
igi realobis tyvea. a. sulakaurTan sizmari aris SemaerTebuli samsWva-<br />
li warsulisa da momavals Soris. samyaros saidumloebaTa ufro naT-<br />
lad warmosaCenad dResac araerTi mwerali mimarTavs miRebuli<br />
adamianuri qcevis normebidan gadaxris mqone personaJTa Semoyvanas<br />
nawarmoebSi. Gg. lomaZis moTxrobis `TabaSiris kaci~ mTavari gmiric<br />
`sazRvarze mdgari adamiania~, visTvis giJia, zogisTvis ki - savsebiT<br />
wynari da keTili meocnebe. Jan-pol sartri ki novelaSi `oTaxi~<br />
gviCvenebs, rom giJebis samyaro arafriT gansxvavdeba normaluri<br />
adamianis samyarosagan. misi gmirebi Caketilebi arian TavianT<br />
warmosaxul sivrceSi, sadac sruli harmonia arsebobs irealur da<br />
realur yofierebas Soris.<br />
zemoT CamoTvili nawarmoebebis gmirebi, ar aris arsebiTi romeli<br />
qveynis Svilebi arian, an romel epoqaSi cxovroben; isini Zalian hgvanan<br />
erTmaneTs, TavianTi miamituri, meocnebe da daukmayofilebeli<br />
grZnobebiTa da vnebebiT. cnobilia, rom mistikosebi TviTCaRrmavebis, sa-<br />
kuTar sulSi CaZirvis saSualebiT cdilobdnen da cdiloben im siRrme-<br />
- 142 -
Ta wvdomas, rac ubralo mokvdavTaTvis miuwvdomelia. mxatvruli lite-<br />
raturac am siRrmeebis, idumali samyarosaken mimavali uxilavi gzebis<br />
maradiuli maZiebelia. a. sulakauri Tavisi moTxrobis gmirad SemTxveviT<br />
ar irCevs giJs, igi xom umTavresad Cveulebrivi yofiT ar cxovrobs.<br />
giJis sulis kari gaxsnilia iracionaluri xilvebisaTvis. SeSlilobis<br />
stadiaze adamiani TiTqos aRidgens im saxes, romelic hqonda ucodve-<br />
lobis Jams, sanam borotisa da keTilis xis nayofs igemebda. paralelebs,<br />
roca vavlebT fsiqologTa zemoTmotanil dakvirvebebsa da a. sulakau-<br />
ris SemoqmedebaSi asaxul personaJTa qcevebs Soris, saintereso<br />
daskvnebis gakeTeba SeiZleba. Aam kuTxiT mniSvnelovania moTxroba<br />
`abelis dabruneba" da masSi naCvenebi `fsiqologiuri panorama". abeli<br />
TviTonve elis sakuTari Tavis dabrunebas gadasaxlebidan. arsebobs gao-<br />
rebis amgvari gancdac, fizikuri mdgomareobisa da sulieri ganwyobis<br />
ukiduresi dapirispireba, roca kaci TviTonve xedavs sadRac, Sors dar-<br />
Cenil Tavis Tavs da morCilad elodeba mis dabrunebas. abelma kargad<br />
icis, ras warmoadgens drois pirobiToba, isic icis, TviTon ramdenadme<br />
miaRwia zedroulis gagebas. gancdebSi myof personaJs uCndeba warmo-<br />
saxva, romelic sustad emorCileba azrovnebis kritikul kontrols.<br />
aseTive rigisaa ananos warmosaxvac. ananos gulTmisan qalad icnobdnen<br />
sofelSi. igi cxadad xedavda momavals, yoveli misi winaswarmetyveleba<br />
sityva-sityviT auxda ozos.<br />
a. sulakaurs Tavis moTxrobebsa da romanebSi Semohyavs iseTi perso-<br />
naJebic, romlebsac TavianTi konkretuli mxatvruli mizandasaxuleba ga-<br />
aCniaT – TavianTi idumalebiT da gamorCeulobiT xazi gausvan<br />
qvecnobieri yofis arsebobas, sxvaTa mzera da grZnoba mimarTon<br />
arsebuli realobis iqiT gadasaxedad. aseTi saxeebia - jorjaZe, bogdana,<br />
giJi mTvarisa, saba da anano. adamians aqvs iseTi SegrZneba, rom igi nawi-<br />
lebad iSleba da garesamyaros uerTdeba. personaJis sxeulis nawilebad<br />
daSla miTosur planSi warmoadgens aRdgoma-ganaxlebis process da ada-<br />
mianis ukvdavebis, maradisobis, sicocxlis zeobis daucxromel rwmenas<br />
da miswrafebas gamoxatavs.<br />
naSromSi, agreTve, garkveulia, rom a. sulakauris prozaSi tradiciu-<br />
li `fsiqologiuri motivireba" Sevsebulia aracnobieriT - e. i. `cnobie-<br />
- 143 -
ebis fsiqologizms" xSirad enacvleba aracnobieriT ganpirobebuli<br />
fsiqologizmi, rasac mwerali asuraTxatebs simboloebiT da alego-<br />
riebiT. aq is viTarebaa, roca xiluli da uxilavi samyaro erTmaneTSi<br />
gadadis, avsebs erTmaneTs. swored es iyo is siaxle, romelic 60-iani<br />
wlebis qarTul literatuaSi Semoitana a. sulakaurma, romelsac<br />
`sabWoTa evropeizmi~ uwodes (g. margvelaSvili).<br />
a. sulakauris personaJebis moqmedebis areali, samyaro, romelSic<br />
isini cxovroben, mwerlis mier moazrebulia erTgvar gamoqvabulad, Cake-<br />
til wred, aqvariumis kedlebiT SemosazRvrul sivrced. yuradRebaa ga-<br />
maxvilebuli imazec, rom a. sulakauris prozaSi asaxuli cxovrebis Suq-<br />
Crdilebi aSkarad migvaniSnebs adamianis erTgvar dapirispirebaze, ga-<br />
ucxoebaze arsebuli yofis mimarT. amis safuZveli ki a. sulakauris<br />
urbanistul msoflgancdaSia mosaZiebeli. aqvariumis Tema laitmotivad<br />
gasdevs a. sulakauris mTel Semoqmedebas, rogorc prozas, ise poezias.<br />
mwerlis warmodgenaSi, misi Tanamedrove adamianebis cxovrebis daxSuli<br />
garemo qmnida aqvariumis SegrZnebas, SemosazRvruli da Caketili siv-<br />
rcis gancdas. aseTi ganwyobilebaa asaxuli a. sulakauris prozaul na-<br />
warmoebebSi: `didTovloba", `gabo", `zeviT da qveviT", `Jami dasvenebisa",<br />
`oqros Tevzi" da a.S.<br />
aqvariumi - rogorc obivateluri yofis metafora - sakmaod rTul<br />
fsiqologiuri da socialuri Sinaarsis datvirTvas gulisxmobs. aq,<br />
personaJebisaTvis mSvidi, `mSobliuri", erTferovani garemoa, amitomac<br />
qveSecneulad am stiqiisaken miiltvis, mxolod am garemoSi grZnobs<br />
urbanizmiT daRlili gmiri Tavs kargad, aq SeuZlia `fiqrebiT gvema",<br />
warsulisaTvis Tvalis gadavleba; misTvis mTavaria oTaxis siTbo,<br />
dagmanuli fanjara, wignebi, SeCveuli garemo. mas aSinebs cxovrebis qa-<br />
riSxali, moZraoba, Zalisxmeva dabrkolebaTa gadalaxvisaTvis da miT<br />
gamowveuli sulieri Zvrebi. komfortisaken (aqvariumisken) ltolvam da-<br />
uClunga gulisyuri, daTrguna masSi maRalzneobrivi Rirsebebi: vaJkac-<br />
robis survili, gamarjvebisaken swrafva. TandaTanobiT ikveTeba<br />
mTxrobelis ironia, romlis konteqsts qmnis is modunebuli yofiTi ga-<br />
remo, sadac gmiri SeyuJula da daTovlil quCas gascqeris.<br />
- 144 -
Asulakaurma dagvixata personaJebi, romlebic aSkarad `zedmeti ada-<br />
mianiebi" arian. maT ver ipoves Tavisi adgili verc xelovnebaSi, verc sa-<br />
zogadoebaSi, verc siyvarulSi. `zedmeti adamiani" gulCaTxrobili, meoc-<br />
nebe da martosulia, amitomac konfliqti pirovnebasa da sazogadoebas<br />
Soris gardauvalia. mas ver ugeben, misi ar esmiT; sazogadoebasa<br />
pirovnebas Soris harmoniaa darRveuli. adamianis martosulobaze xSirad<br />
saubrobs mwerali da misi personaJebic martodmarto miuyvebian yofie-<br />
rebis gasavlel gzas. martoobis mZafri SegrZneba erTi mxriv iwvevs su-<br />
lier depresias, meore mxriv iseT TviTkmayofil ganwyobas, roca mas eC-<br />
veneba, rom ufro maRla dgas, vidre xalxi, `sxvebi", mas veravin ugebs.<br />
Cndeba ufskruli pirovnebasa da sazogadoebas Soris. daTo naTiSvilic<br />
Tavs oqros TevziviT mousvenrad grZnobs, mere ki dainaxavs da darwmun-<br />
deba, rom misi mSoblebi, mezoblebi, irgvliv myofTa didi umravlesoba<br />
mxolod moCvenebiTi keTildReobisaTvis zrunaven. aq ganmsazRvrelia Se-<br />
goneba: `sxvam ar unda icodes, ra xdeba Sens ojaxSi". mTavaria niRbis<br />
kargad morgeba, romlis safarqveS Turme yvelafris Cadena SeiZleba. mi-<br />
si ojaxic garegnuli simSvidiTa da wesierebiT SeniRbuli, aSmorebuli<br />
gube yofila, suls rom uxuTavs adamians. esaa ojaxi, romelmac ar icis<br />
ra aris patiosneba, sindisi, adamianuri siamayis grZnoba, sikeTe, siyvaru-<br />
li da mainc, yovelive amis qomagad ki moaqvs Tavi.<br />
mouwesrigebeli sazogadoebrivi urTierTobebidan gamomdinare<br />
yofnis SegrZnebis simZafre, sulieri samyaros rRveva, agresia<br />
erTmaneTis mimarT - yvela es uaryofiTi emocia personaJTaTvis im socia-<br />
luri garemodan (sabWoTa sinamdvilidan) modis, romelSic pirovneba<br />
Tavs Tavisuflad ver grZnobs. mwerali migvaniSnebs, rom qveyana, sadac<br />
ugulvebelyofilia adamianTa TvTgamoxatvis ufleba, SezRudulia maTi<br />
miswrafebebi da sazogadoebis yvela wevri iZulebulia niRabi ataros,<br />
ar SeiZleba iqces Tavisufali azrovnebisa da damoukidebeli Taobis aR-<br />
mzrdel qveyanad.<br />
meSCanuri da obivateluri ganwyoba adamianis cnobierebaSi mravali<br />
saxiT mogvevlina, amitomac am Temam XX saukunis 60-70-iani wlebis<br />
qarTul literaturaSi mTavari adgili daiWira.<br />
- 145 -
gaCerebuli drois SegrZneba, `uZravi moqmedeba" da cxovrebis uaz-<br />
roba, SuSis WurWlidan danaxuli samyaros gancda, arasrulyofilebis<br />
kompleqsi, udroobis SegrZneba da uimedoba - ai, ra Tvisebebis er-<br />
TobliobiT warmoaCina aqvariumis Tema a. sulakaurma; da rom es asea,<br />
amis damadasturebelia mwerlis mier aqvariumis ganzogadebuli warmod-<br />
gena: `Tbili, msubuqi bindi efineboda qalaqs. gegoneboda uzarmazar mi-<br />
nis WurWeli gamWvirvale, iisferi siTxiT ivseboda, bindSi sagnebi TiT-<br />
qos TandaTan pataravdebodnen, ikumSebodnen". qalaqi, sadac baramiZeebi<br />
da maTi msgavsi ojaxebi cxovroben, a. sulakauris mxatvrul azrovnebaSi<br />
aqvariumis formas Rebulobs. misi mcxovreblebic arafris keTebiT arian<br />
dakavebulni. dro aqac gaCerebulia da sivrceCaketili. aqaurebic Tev-<br />
zebiviT arian moqceulni qalaquri yofis garemoSi. maTi cxovrebac uaz-<br />
ro facifucSi gadis, TiTqos raRacas akeTeben, magram sabolood dros<br />
mxolod urTierTTvalTvalSi, erTmaneTze WoraobaSi klaven. TiTqos am<br />
adamianebs erTmaneTi arc uyvarT, isini gaucxovebulan, erTmaneTis<br />
mtrebad qceulan. mwerals ainteresebs ara, erTi adamianis Sinagani<br />
samyaros Cveneba, aramed pirovnebebis urTierTobaTa faruli arsi, misi<br />
Tanamedrove cxovrebiseuli simarTlis wvdoma.<br />
zemoTnaxsenebi gancda, romelic bediswerasaviT Tan sdevT a.<br />
sulakauris gmirebs, msoflio gancdad aRiqmeba da,Bbunebrivia, ver<br />
amoiwureba erTi mwerlis SemoqmedebiT an erTi epoqis sazrunaviT. igi<br />
saerTo sakacobrio satkivridan iRebs saTaves da erTnairad msWvalavs<br />
sxvadasxva qveynebSi mcxovreb adamianTa yofas, mizanswrafvas, ocnebebsa<br />
da sulier aRmafrenas. Tanamedroveobis didi mwerlisa da fsiqologis<br />
paulo koelios romanSi `veronikam sikvdili gadawyvita~ mwerali, a.<br />
sulakauris SemoqmedebisaTvis egzom damaxasiaTebeli ganwyobilebiT,<br />
aRwers aqvariumis sulisSemxuTvel garemos gavlenas Tanamedrove<br />
adamianis fsiqikaze. aqvariumis garemos momnusxvel, `komfortul~<br />
Sinaganawesis savalalo Sedegebze Ggvesaubreba avtori, roca viletis<br />
(fsiqiatriuli saavadmyofo) yofili binadari, gamojanmrTelebuli<br />
pacienti, ukve sxva TvaliT afasebs misi wris adamianebis cxovrebas.<br />
eseni arian qalaqis komfortsa da wesrigs miCveuli misi Tanamedroveni,<br />
romlebic cdiloben `avzSi~ Cagubebuli wyaliviT icxovron da arasodes<br />
- 146 -
gascdnen maTTvis kedlebiT Semofarglul napirebs; nawarmoebSi<br />
vkiTxulobT:<br />
`gamojanmrTelebuli isev avzSi davbrundi da Tqven gagicaniT... Cven<br />
aqvariumSi moTavsebuli TevzebiviT gverdigverd vcxovrobdiT da<br />
bednierebi viyaviT, rom daniSnul dros viRac sakvebs gviyrida da Tuki<br />
movisurvebdiT, isic SegveZli minis kedlebs gavqceodiT da<br />
samyarosaTvis Segvexeda... aravis surs icodes ra xdeba aqvariumis<br />
kedlebs iqiT. Ddidi xnis ganmavlobaSi es mamSvidebda da keTil<br />
gavlenas axdenda Cemze, magram yvela vicvlebiT da mec Tavgadasavlebis<br />
saZieblad mominda wasvla, Tumca ukve 65 wlis var da vici, ramden<br />
winaaRmdegobas Semiqmnis Cemi asaki. me bosniaSi mivemgzavrebi. iq<br />
adamianebi melian, romelTac jer araferi ician Cem Sesaxeb da arc me<br />
vicnob maT. mxolod is vici, rom me maT vWirdebi da isic mwams, rom<br />
erTi Tavganwirva sjobs keTildReobasa da komfortis aTasobiT dRes~<br />
(koelio 2005: 188).<br />
paulo koelios gmiris msgavsad arCil sulakauris ozoc xsnas<br />
gaqcevaSi xedavs: `maSin, roca iqauroba mivatove da gaviqeci, ar vicodi,<br />
ras gavurbodi, magram axla Tu gaviqeci, ukve mecodineba, Cans ga-<br />
vurbivar, veRar vuZleb dagubebul dumils, romelmac ananosTan erTad<br />
mZime garsSi momaqcia da am garss Tavi rom davaRwio, imedic ara maqvs", -<br />
ambobs ozo (`TeTri cxeni"). `mkvdruli mdgomareoba" - ase Seafasa a. su-<br />
lakaurma is samyaro, romelSic mis personaJebs uwevT arseboba da moq-<br />
medeba. misi gmirebi cdiloben Secvalon awmyo, magram cxovreba gaCe-<br />
rebulia, sivrce SemosazRvruli, statikuria iseve, rogorc wyali aqva-<br />
riumSi. oqros Tevzis sityvebiT: `me ukvdavi var, Cemi suli adamianebSi<br />
icocxlebs" – a. sulakaurma xazi gausva aqvariumis Temis maradiulobas,<br />
SesaZleblobas, rom momavalSi ara erTxel daubrundebian da axleburad<br />
gaiazreben aseTi yofis uazrobas. oqros Tevzisa da aqvariumis Temas<br />
exeba niWieri axalgazrda mwerlis xaTuna TavdgiriZis moTxroba `don<br />
manueli da oqros Tevzi~ (TavdgiriZe, `Cveni mwerloba~, 2009). mis<br />
personaJs, ocnebebis Sesrulebis dapireba Zvirad daujda - igi oqros<br />
Tevzma moatyua, aqvariumSi adgili Seucvala, minis WurWels ki<br />
gamowyvdeulma Tavi ver daaRwia da masSi gardaicvala. a. sulakauris da<br />
- 147 -
p. koelios mier aqvariumis yofis gaazreba, am moTxrobaSi axali<br />
kuTxiTaa danaxuli. aq <strong>saxelmwifo</strong>sa da sazogadoebis alegorias<br />
enacvleba e. w. `Tevzis depresia~, 21-e saukunis uzrunvelyofili<br />
yofisagan gazarmacebuli adamianis cxovrebis tragedia.<br />
adamianebi garbian, emalebian problemebs, eZeben xsnas. Aa. sulakauri<br />
ar mihyveba am gmirebs, ar gviCvenebs momavlis perspeqtivas. rac Seexeba<br />
oqros Tevzs, mas aqvariumidan gaTavisufleba sicocxlis fasad ujdeba.<br />
udavoa, rom statikuri dro da aqvariumis uZravi stiqia aris a. sul-<br />
kauris Tanamedrove cxovrebis anarekli, aqvariumi ki totalitaruli<br />
<strong>saxelmwifo</strong>s damTrgunveli garemos simboluri gamoxatulebaa.<br />
a. sulakauris SemoqmedebaSi omis Temas wamyvani adgili uWiravs.<br />
TiTqmis yvela mis prozaul nawarmoebSi pirdapir Tu arapirdapir<br />
gamJRavnebuli da asaxulia iseTi STabeWdilebebi, omisagan<br />
adamianebisaTvis miyenebuli tkivilebiT da mZime sulieri gancdebiT<br />
rom aris nasazrdoebi. naSromSi naCvenebia, rom moTxrobaSi `talRebi<br />
napirisken miiswrafian" mwerali Seecada originalurad gaeazrebina kon-<br />
kretuli adamianis bedisa da omis mkacri realobis urTierTobis<br />
problema.<br />
omis Tema Tavad karnaxobda mwerlebs Txrobis eqspesiul stils,<br />
Tumca am Temaze werisas mravali mwerali ver acda garkveul Stamps,<br />
ideologiuri zewoliT ganpirobebul yalbi heroikiT azrovnebas. swo-<br />
red, amas auara gverdi a. sulakaurma da gabeduli novatoruli mignebiT<br />
Seqmna sruliad axali saxe pirovnebisa da meomrisa. moTxrobaSi<br />
`talRebi napirisaken miiswrafian~ gmiris sikvdili mkiTxvelSi ar badebs<br />
sasowarkveTilebis SegrZnebas, mwerali ar gvaZrwunebs naturalisturi<br />
aRweris mkacri simarTliT, aramed aRZravs amaRlebulis, siamayis, sik-<br />
vdilis damarcxebis gancdas. jariskacs mTeli arsebiT aqvs Segnebuli,<br />
rom qveynad yvelaferi warmavalia, sikvdili gardauvalia. aq, am<br />
SemTxvevaSi, mTavaria ara `ra", aramed `rogor" - jariskacma icis, rom<br />
mokvdeba da mxolod is afiqrebs, Tu rogor moxdeba es. mas SeiZleba iT-<br />
qvas `daumarcxeblad sikvdili" unda.<br />
a. sulakauris am moTxrobaSi analitikuri msjelobiTaa mowodebuli<br />
sxvisi, mtris sicocxlis xelyofis motivi. jariskacis fiqri, romelSic<br />
- 148 -
mtrisadmi damokidebulebaa gamJRavnebuli, imdroindel qarTul<br />
literaturaSi arsebuli Tematikis axleburi gaazrebis mcdelobaa: `mar-<br />
Tlac ra ginda am kacisagan? - gauelva jariskacs fiqrma. rogor SeiZ-<br />
leba mokla kaci, romelic SensaviT ar fiqrobs, SensaviT ar azrovnebs,<br />
romelsac sxvanairad esmis cxovreba? mere ra rom Sen iaraRi gaqvs xel-<br />
Si, Zala gvaqvs da is Senze sustia... Tu Sen marTali xar, daarwmune,<br />
daajere, rom marTali xar. simarTles advilad grZnoben, xvdebian, mas<br />
ar unda iaraRi... arc maTraxi...~<br />
momakvdavis arsebaSi erTmaneTs ebrZvis siZulvili da siyvaruli.<br />
mtris ganadgurebis survili, SurisZieba, icvleba monaniebis grZnobiT<br />
da, garkveuli situaciis gamo, mtris siyvarulis gancdiT. ra Tqma unda,<br />
arCil sulakauris jariskacs amoZravebs qristianuli morali da mimte-<br />
veblobis didi niWi. omi aiZulebs adamianebs kaciskvlasa da sisxlis<br />
Rvras, amitomac danaSaulis grZnoba mTeli cxovreba ar tovebs<br />
moazrovne pirovnebas da uSfoTebs sicocxles. Aasea es g. fanjikiZis<br />
moTxrobaSi `reqviemi~ (fanjikiZe 2003). mTavri gmiri Tornike<br />
Secbunebuli dascqeris mkerdze mibneul ordenebs da SviliSvilis<br />
SekiTxvaze - `babu, ramdeni kaci gyavs mokluli?~ - pasuxs ver cems.<br />
a. sulakauris am moTxrobaSi `mtredebi" xazgasmulad igrZnoba mwer-<br />
lis is saocari lirizmi, romelic mas, rogorc poets, swored, poezii-<br />
dan gadmohyva prozaSi. moTxrobaSi e. w. `zurgis" cxovrebaa ga-<br />
cocxlebuli. omisdroindeli Tbilisis yofiT fonze momxdari ambis<br />
TxrobiT mwerali gvaziarebs adamianuri ubraloebis, TanagrZnobis sike-<br />
Tisa da sulieri sisufTavis momxiblav silamazes.<br />
lukac TbilisSi, mtkvris napirze gazrdili biWia. omma Secvala<br />
cxovrebis ritmi da adamianebis guneba-ganwyobileba. ubanma Zveli<br />
sixalise da lazaTi dakarga. is biWebi, romelTa xumroba da Rrianceli<br />
mTeli mtkvris sanapiros iklebda, omSi gaiwvies, quCebi dacarielda, gai-<br />
rinda da irgvliv moulodnelobis gaurkveveli molodiniT gaiJRinTa<br />
haeri. `omi daiwyo" - es fraza elvasavTi gamokrTeba moTxrobis idiliur<br />
eqspoziciaSi da Cven vxedavT, Tu TandaTan rogor icvleba adamianTa su-<br />
lieri yofa. omis ulmobelobaze luka pirvelad maSin dafiqrda, roca<br />
qarTulis maswavlebelma kategoriulad mosTxova, dedaSeni gamocxaddes<br />
- 149 -
skolaSio. dedamisi ki omis dawyebamde xuTi dRiT adre gaemgzavra ukra-<br />
inaSi meuRlis sanaxavad da ugzo-ukvlod daikarga.<br />
naSromSi xazi aqvs gasmuli imas, rom a. sulakaurma omis im qar-<br />
cecxlian dReebSic dainaxa cxovrebiseuli lirizmi, aRmoaCina mSvenie-<br />
reba adamianuri urTierTobebisa, romelic yvelaze mZime wuTebSic ki<br />
ganuyrelad Tan sdevs mis mier daxatul personaJTa yoveldRiur yofas.<br />
a. sulakauri moRvaweobda e. w. `sabWoTa periodSi~, amitom man gar-<br />
kveuli xarki mouxada gabatonebul ideologias, Tumca Tavis nawar-<br />
moebebiT cdilobda win aRdgomoda mis Tanamedrove sulisSemxuTvel at-<br />
mosferos. unda iTqvas, rom mweralma gabeda Sexeboda maSin oficiozis<br />
mier tabudadebul warsulis Temas da mamxilebeli paTosiT<br />
gamsWvaluli Txzulebebi gamoaqveyna. Aa. sulakauris prozaul qmni-<br />
lebebSi laparakia im Ria Wrilobebze, romlebic jer bolSevikurma in-<br />
tervenciam da Semdeg sabWoTa xelisuflebis mier `Secdomebad monaT-<br />
lulma" saxelisuflebo politikam dautova qarTvel xalxs, mis<br />
inteligencias. mwerali mogviTxrobs im adamianebi warsulze, romlebmac<br />
Tavs Tavze gamoscades bolSevikuri represiebis wlebis damTrgunveli<br />
simZime. naSromSi specialuri msjlobis sagnadaa qceuli mwerlis<br />
moTxrobebsa da romanebSi warmoCenili koleqtivizaciis savalalo Sede-<br />
gebi (`TeTri cxeni"); represirebul udanaSaulo adamianTa cxovrebis pe-<br />
ripetiebi (`abelis dabruneba"); samamulo omis Semdeg ukanonod dapatim-<br />
rebul da gadasaxlebul yofil jariskacTa dramatizmiT aRsavse awmyo<br />
(`oqros Tevzi") da a. S. a. sulkauris gmirebs totalitarul <strong>saxelmwifo</strong>-<br />
Si arCevanis ufleba ara aqvT, amitomac isini daTrgunulebi da gao-<br />
rebulebi arian.<br />
a. sulakauris moTxrobis `abelis dabruneba" mTavari personaJi<br />
abeli Tvrameti wlis gadasaxlebis Semdeg brundeba mSobliur qalaqSi.<br />
mas dauClunges Tavdacvis instinqti, igi rogorc pirovneba ganadgu-<br />
rebulia: `Sen kaci aRara xar - Caesmis idumali xma - Sen araferi aRara<br />
xar~. Tvrameti weli golgoTis gziT atara abeli cxovrebam, magram erT<br />
dRes uTxres, rom udanaSaulo iyo. Tavzari daeca abels, gaSeSebuli id-<br />
ga da xmis amoRebas ver bedavda. personaJis sulieri tragizmi kidev uf-<br />
- 150 -
o Rrmavdeba, roca sakuTar ojaxSi nacnobi nivTebis garda Sinauri<br />
aravin daxvda.<br />
mogvianebiT, mweralma jemal qarCxaZem Tavisi romaniT<br />
`ganzomileba~, 1937 wlis avbediTi dReebis msxverplTa Tavgadasavals<br />
kidev erTi ojaxis – didebuliZeebis istoriac miumata.<br />
a. sulakauris romanSi `oqros Tevzi" mirianic im ganukiTxaobis<br />
msxverpli xdeba, romelic mudam Tan sdevda erTi ideologiiT SeboWil<br />
sazogadoebas. am sazogadoebisaTvis damaxasiaTebeli iyo moCvenebiTi ke-<br />
TildReoba, siyalbeze damyarebuli xalxTa Zmobis qadageba da plaka-<br />
tebze gamosaxuli bednieri RimiliT xalxis ukmayofilebis miCqmalva.<br />
a. sulakauris mier daxatul personaJTa pirovnul samyaros, urTier-<br />
Tdamokidebulebebs da azrovnebis wess lodiviT awevs arsebuli Tu gan-<br />
vlili wlebis simZime. maT cxovrebas gaunyrelad Tan sdevs zafris<br />
momgvreli mniSvnelobis sityva - `akrZalulia". swored, amkrZalvelis,<br />
cenzoris Tvalis axvevis surviliT unda avxsnaT a. sulakauris da,<br />
saerTod, misi Taobis mweralTa SemoqmedebaSi, kritikuli azrovnebis<br />
gabundovanebis mcdeloba, arsebuli sinamdvilis mimarT protestis qve-<br />
teqstebiTa da miniSnebebiT gamoxatvisadmi miswrafeba, rac, sabednierod,<br />
maTi mxatvrul prozisaTvis yovelTvis damaxasiaTebeli ar aris.<br />
a. sulakauri eZebda da amkvidrebda gamosaxvis axal formebs qarTul<br />
prozaSi. naSromSi warmoCenilia a. sulakauris prozis poetikis mravali<br />
Tavisebureba - yuradRebaa gamaxvilebuli Txrobis poetur stilze,<br />
detalis warmoCenisa da portretis xatvis ostatobaze.<br />
a. sulakauri xSirad mimarTavs personaJTa Sinagan monologebs; aseve<br />
misTvis niSandoblivia dialoguri metyvelebac. dialogi, mweralTan<br />
mxatvruli asaxvis prioritetul formad gvevlineba.<br />
`oqros Tevzi", `TeTri cxeni", `luka", `wyaldidoba", `biWi da ZaRli",<br />
`mtredebi", `Jami dasvenebisa", `didi sefedavle~ da sxva moTxrobebis,<br />
romanebis personaJTa sasaubro ena datvirTulia Sinaganad daZabuli,<br />
`mravalxmiani~ replikebiT. dialogebis meSveobiT vecnobiT momaval Tu<br />
ukve momxdar faqtebs, Tvals vadevnebT movlenaTa ganviTarebas. dialog-<br />
Si SeiZleba igrZnobodes iseTi qveteqstic, romelic mkiTxvels exmareba<br />
personaJis xasiaTis gaxsnaSi. a. sulakauri, rogorc zemoT iTqva, xSirad<br />
- 151 -
arRvevs realobis CarCoebs da irealur, warmosaxviT Seqmnil dialogSi,<br />
monawile meore mxared cxovelTa samyaros warmomadgenlebic gamohyavs.<br />
Tevzis garda mwerali Tavis personaJebs adamianis erTgul megobars,<br />
ZaRlsac asaubrebs. magaliTad, nagazi intuiciiT xvdeba yovelives da,<br />
rogorc Semdeg davinaxavT, biWs sikeTes daufasebs. personaJebi mxolod<br />
erTmaneTs rodi elaparakebian, isini, upirveles yovlisa, CvenTvis,<br />
mkiTxvelisTvis saubroben, amitomac dialogs eniWeba funqcia,<br />
gagvimJRavnos moqmed gmirTa sxvadasxva poziciebis marTebuloba<br />
zneobrivi TvalsazrisiT, gviCvenos sakuTari azris dacvis unari sxvis<br />
azrTan dapirispirebasa da WidilSi.<br />
a. sulakauri peizaJis - cocxali bunebisa Tu urbanistuli xedebis -<br />
xatvis ostatia. unda aRvniSnoT a. sulakauris prozaSi bunebis suraTis<br />
xatvis erTi Taviseburebac. Qqalaquri yofisaTvis damaxasiaTebeli<br />
garemo, misi xedebi, e. w. ucvleli dekoraciebi, xSirad gacocxlebulia<br />
bunebasTan asociaciuri kavSirebiT, masTan Sedarebis gziT. Ria<br />
fanjridan mosrolili qaRaldis dafleTili nakuwebis cvena akaciis<br />
yvavilebis farfatTan aris Sedarebuli; Spalerze mixatul yviTel<br />
vardebs saidanRac Semofrenili Wia-<strong>maia</strong> aacocdeba; Rameuli qlaqis xedi<br />
ki gaCaxCaxebul xomalds mohgavs.<br />
a. sulakauris Txrobis stilisaTvis damaxasiaTebelia detalze<br />
yuradRebis gamaxvileba. mwerali gansakuTrebuli, niSandoblivi deta-<br />
lebiT gvixatavs mTavari gmiris Cacmulobas an misi sacxovrebel<br />
garemos. a. sulakauri prozaSi poeziidan movida da Tan moitana poezii-<br />
saTvis damaxasiaTebeli xatvis manera, adamianis sulieri moZraobis<br />
faqizi niuansebisadmi gansakuTrebuli interesi. a. sulakauris<br />
moTxrobebsa da romanebSi daxatul adamianTa arsebaSi xSirad xdeba<br />
warsuliT nasazrdoeb, Rirseul, amaRlebul grZnobebTan gamoTxoveba;<br />
ufasurdebian tradiciuli Rirebulebebi, fermkrTaldebian Zveli<br />
mogonebebi, magram mwerlis gamarjveba isaa, rom am did sulier Zvrebs<br />
Tan axlavs zneobrivi ganaxleba, axali adamianis dabadeba. tragikuli<br />
peripetiebis Semdeg iwyeba gmiris sulieri cxovrebis xelaxali aRorZi-<br />
neba, iwyeba gmiris sulieri kaTarzisi.<br />
- 152 -
a. sulakauri im SemoqmedTa kategorias ekuTvnis, romelTac gansakuT-<br />
rebiT hqondaT gamaxvilebuli zneobrivi pasuxismgeblobis grZnoba. amas<br />
mowmobs misi gmirebis anduyafaris, bogdanas, lukas, gias, jariskacis,<br />
lados, daTos, gelas, gogis, lias, ananos, ozosa da sxvaTa poetizi-<br />
rebuli, moralurad srulyofili saxeebi.<br />
a. sulakauris prozis poeturobis ganapirobebs isic, rom mwerali<br />
TiTqos umniSvnelo romelime detals, epizods, momxdar faqts, raime<br />
SemTxvevas, zRaprulobis, gansakuTrebulobis elferiT mosavs, riTac<br />
vlindeba mTxrobelis romantikuli ganwyobileba, misi miswrafeba<br />
CveulebrivSi dainaxos araCveulebrivi, amaRlebuli.<br />
sadisertacio naSromSi gansakuTrebuli yuradRebaa miqceuli im<br />
simboloebze, romlebic mwerlis gamorCeul, originalur saxeobriv da<br />
metaforul azrovnebas qmnian. simboluri mniSvnelobisaa lukas, daTos<br />
sizmari, aseve, simboluria dakarguli mtredebis dabruneba moTxrobaSi<br />
`mtredebi".<br />
saintereso metaforul saxes warmoadgens mwerlis SemoqmedebaSi<br />
mTvare; mis poeziaSic xSirad gvxvdeba mTvariT sxivfenili samyaro, mTva-<br />
riani Rame, fanjridan gafrenili Tu `ToTo CviliviT" mklavebze miZi-<br />
nebuli mTvaris xateba.<br />
mTvare a. sulakaurTan iZens im mniSvnelobas, romlis Sinaarsi<br />
iTavsebs da idumali mizidulobiT gansazRvravs adamianur yofierebas,<br />
misi arsebobis sazriss. mTvare da yviTeli feri, ufro swored maTi<br />
erTianoba, qmnis azrisa da grZnobis im idumal urTierTkavSirs, romlis<br />
erTianobaSic sicocxlis maradiuli wyurvili da siyvarulis gadamrCeni<br />
Zala igulisxmeba. mniSvnelovania am kuTxiT mTvarisas monologi<br />
moTxrobidan `luka".<br />
aseve, a. sulakaurTan mdinares, wylis stiqias, konkretulad mtkvris<br />
saxes, gansakuTrebuli daniSnuleba eniWeba. `maradiuli mdinare" a. sula-<br />
kauris prozaSi mxatvrul saxed aris qceuli. amasTan erTad, wylis sti-<br />
qia am SemTxvevaSi aRiqmeba, rogorc gamoxatuleba medinobisa da warmav-<br />
lobisa; igi samyaros cvlilebis, moZraobisa da mudmivi ganaxlebis xati-<br />
a. mwerlis TiTqmis yvela prozaul nawarmoebSi wyals - mdinares, umTav-<br />
resi adgili uWiravs (`luka", `biWi da ZaRli", `wyaldidoba", `Rame<br />
- 153 -
yabaxze", `TeTri cxeni"). mtkvars, rogorc drois usasrulobis damtevs,<br />
Tanabrad moaqvs sisxli da cremli (anduyafaris daRrCoba mtkvarSi,<br />
cxenebis daRrCoba alazanSi, nagazis daRupva); sixaruli da bedniereba:<br />
(`biWi da ZaRli", `luka", `wyaldidoba"). anduyafari inTqmeba adidebul<br />
mtkvarSi. am personaJis wyalSi daRrCoba simboluri mniSvnelobisaa,<br />
radgan wylis stiqiaSi Sesvla kvlav aRorZinebis sibrZnis Semcvelia. mi-<br />
Tosur planSi es aqti adamianis maradisobis, sicocxlis zeobis da-<br />
ucxromeli rwmena da himnia. es poeturi simbolo - wyalSi STanTqmisa da<br />
xelaxla aRorZinebisa - dakavSirebulia mTvarisas da misi arqetipis izi-<br />
das maradiuli ganaxlebis ciklTan, rac TavisTavad gazafxulze xdeba.<br />
moTxrobaSi `wyaldidoba" adidebuli mtkvris msxverpli xdeba stefanes<br />
wisqvilic. mtkvarma, maradiulma mdinarem, waleka Zveli, warmavali cxov-<br />
rebis simbolo, aRgava igi pirisagan miwisa, masTan erTad sxva wisqvi-<br />
lebic amTavreben TavianT arsebobas; wyaldidobis dros adidebul ala-<br />
zanSi iRupeba cxenebis didi nawili ioTamis yofili cxensaSenidan<br />
(`TeTri cxeni"). cxenTa remis mdinaris adidebul talRebSi Caxocvis su-<br />
lisSemZvreli ambavi gaiazreba, rogorc simbolo gayiduli, iZulebiT<br />
damcirebuli, TavisuflebawarTmeuli saqarTvelosi. romanSi aSkarad<br />
simboluria, agreTve, ananos monaTxrobi wiTeli mamlis Sesaxeb. wiTeli<br />
mamali miTosur frinvelad iTvleba. is sknels, e. i. sicocxles ukavSir-<br />
deba. amasTan erTad igi sikvdilis kultTanac aris asocirebuli.<br />
sadisertacio naSromSi naCvenebia, rom cxeni, mTvare, mamali, mtre-<br />
debi, cxvari, mdinare, wyali, xidi, gza, gzajvaredini. - es is simboloebi<br />
da alegoriebia, romlebsac mwerali xSirad mimarTavs dafaruli Tu mis-<br />
tiuri azris gadmosacemad, saTqmelis mkiTxvelamde originalurad misa-<br />
tanad.<br />
- 154 -
gamoyenebuli literatura:<br />
1. amirxanaSvili i., mTvarisa arsebobs, `literaturuli saqarTvelo", 1985<br />
w. 6. IX.<br />
2. alxaziSvili g., `Cveni mwerloba~, 2009 15 maisi, # 10<br />
3. arCvaZe l., iyo da ara iyo ra (arCil sulakauris Semoqmedeba), `lite-<br />
raturuli saqarTvelo", 1999 w. 16-23. IV.<br />
4. asaTiani g., kritikuli dialogebi, werilebi, portretebi, eskizebi,<br />
gamomcemloba `sabWoTa saqarTvelo~, Tb., 1977 w.<br />
5. barTaia e., bolokeTili novelebi, `axalgazrda komunisti", 1979 w. 20.<br />
III.<br />
6. baqraZe a., mwerlobis moTviniereba, gamomcemloba `sarangi~, Tb., 1990 w.<br />
7. baqraZe a., Txzulebani, t. III, gamomcemloba `lomisi~; `nekeri~, Tb., 2004<br />
w.<br />
8. baxtaZe b., pirveli nabiji (a. sulakauris `talRebi napirisaken miis=<br />
wrafian"), literaturuli gazeTi, 1959 w., 16. I.<br />
9. boCarovi a, s., adamiani da omi, gamomcemloba `sabWoTa mwerali~,<br />
moskovi, 1973 w. (rusul enaze).<br />
10. gaCeCilaZe g., sami silueti, `literaturuli saqarTvelo", 1986 w. 11.<br />
VII.<br />
11. gverdwiTeli g., sami avtori - sami romani, `mnaTobi", 1966 w. #8.<br />
12. gverdwiTeli g., tradiciulobac da siaxlec, `mnaTobi", 1981 w. #9.<br />
13. gverdwiTeli g., arCil sulakauris moTxrobebi, ciskari, 1962 w., #11<br />
- 155 -
14. gverdwiTeli g., oTxi mwerali - oTxi samyaro, Tb., 1985 w.<br />
15. dostoevski T. e., danaSauli da sasjeli, gamomcemloba `sabWoTa<br />
saqarTvelo~, Tb., 1959 w.<br />
16. dumbaZe n., gmadlobT, arCil, `ciskari", 1972 w. # 2.<br />
17. dumbaZe n., me, bebia, iliko da ilarioni. Mme vxedav mzes,<br />
gamomcemloba<br />
`sabWoTa saqarTvelo~, Tb., 1966 w.<br />
18. dumbaZe n., mziani Rame, gamomcemloba `merani~, Tb., 1988 w.<br />
19. TavdgiriZe x., don manueli da oqros Tevzi, `Cveni mwerloba~, 2009 w.,<br />
29 maisi, #11 (89).<br />
20. kakabaZe n., prozaikosis dabadeba (arCil sulakauris moTxrobebi), li<br />
teraturuli gazeTi, 1961 w., 24. III.<br />
21. kamiu alber, ajanyebuli adamiani, filosofia, politika, xelovneba,<br />
`politikuri literaturis gamomcemloba~, moskovi, 1990 w. (rusul<br />
enaze).<br />
23. kankava g., erTi weliwadi axali qarTuli prozis matianedan, mnaTobi,<br />
1959 w., #3<br />
24. koiSi p., realoba da romantika, `literaturuli saqarTvelo", 1981 w.<br />
25. koelio paulo, veronikam sikvdili gadawyvita, `bakur sulakauris<br />
gamomcemloba~, Tb., 2005 w.<br />
26. `literaturuli saqarTvelo", 1978 w. 19. III.<br />
27. `literaturuli saqarTvelo", 2004 w. 22. V.<br />
28. `literaturuli saqarTvelo", 1968 w. 29. XI.<br />
28. lomaZe g., TabaSiris kaci, `ciskari~, 1981 w., # 2.<br />
29. margvelaSvili g., hangmravloba leqsisa, `soflis cxovreba", 1975 w.<br />
30. margvelaSvili g., arCil sulakauris samyaroSi, mnaTobi, 1977 w., #9.<br />
31. maRlaferiZe T., Zaladoba, SiSi, sicrue., ciskari, 1992 w., # 1-4.<br />
32. maWutaZe g., realoba da romantika, `literaturuli saqarTvelo", 1988<br />
w. # 10.<br />
33. miSvelaZe r., epoqa da Tanamedrove mwerlis roli, gamomcemloba<br />
`sazogadoeba codna~, Tb., 1990 w.<br />
34. miSvelaZe r., Tanamedrove qarTuli mwerlobis problemebi,<br />
gamomcemloba `Tbilisis <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>~, Tb., 2005 w.<br />
35. miSvelaZe r. „luka“, kritika, 1973 w. # 4.<br />
36. naTaZe r., zogadi fsiqologia, gamomcemloba `Tbilisis <strong>saxelmwifo</strong><br />
<strong>universiteti</strong>~, Tb., 1977 w.<br />
37. nikoleiSvili a., fsiqologiurad Zlieri nawarmoebi, `quTaisi", 1973 w.,<br />
3. IX.<br />
38. nikoleiSvili a., fiqrebi Tanamedrove qarTul lirikaze,<br />
gamomcemloba `merani~, Tb., 1981 w.<br />
39. nikoleiSvili a., XX saukunis qarTuli mwerloba, awsu-is<br />
gamomcemloba, quTaisi, 2002 w.,<br />
40. nikoleiSvili a., XX saukunis qarTuli literaturis istoriis narkve<br />
vebi, IV gamomcemloba `universali~, Tb., 2005 w.<br />
41. orbeliani sulxan-saba, leqsikoni qarTuli, II. Ggamomcemloba<br />
`merani~, Tb., 1993 w<br />
42. paWkoria o., dro da saxeebi, `ciskari", 1974 w. # 7.<br />
43. paWkoria o., `talRebi napirisken miiswrafian", mnaTobi, 1958 w., #12.<br />
44. petriwi ioane, saTnoebaTa kibe, gamomcemloba `mecniereba~, Tb., 1968 w.<br />
- 156 -
45. rubinSteini s. l., zogadi fsiqologiis safuZvlebi, gamomcemloba<br />
`sabWoTa mwerali~, moskovi, 1957 w. (rusul enaze).<br />
46. sartri Jan-pol., egzistencializmi humanizmia, frangulidan Targmna<br />
n. mTivliSvilma, gamomcemloba `jeoprinti~, Tb., 2006 w.<br />
47. sartri Jan-pol, oTaxi, Targmani rusudan dodaSvilisa, J. `xomli~,<br />
1969, # 3<br />
48. selinjeri j., TamaSi Wvavis yanaSi, gamomcemloba `nakaduli~, Tb., 1968<br />
w.<br />
49. sigua s., martvili da alamdari, gamomcemloba `sabWoTa saqarTvelo~,<br />
Tb., 1995 w.<br />
50. sigua s., aRTqmuli qveynis Zieba, gamomcemloba `sabWoTa saqarTvelo~,<br />
Tb., 1984 w.<br />
51. sulakauri a., moTxrobebi, romani, gamomcemloba `sabWoTa<br />
saqarTvelo~, Tb., 1975 w.<br />
52. sulakauri a., sami romani, gamomcemloba `merani~, Tb., 1988 w.<br />
53. sulakauri a., moTxrobebi, gamomcemloba `merani~, Tb., 1986, w.<br />
54. sulakauri a., Semodgomis mze, leqsebi, gamomcemloba `sabWoTa<br />
saqarTvelo~, Tb., 1985 w.<br />
55. sulakauri a., lirikuli saubrebi, gamomcemloba `merani~, Tb., 1990 w.<br />
56. sulakauri m., arCili, literaturuli saqarTvelo, 1999w.,19-26.II<br />
57. tolstio l. n. Oomi da mSvidoba, Txzulebani, t. V. gamomcemloba<br />
`sabWoTa saqarTvelo~ Tb., 1962 w.<br />
58. uznaZe d., Sromebi, t. II. gamomcemloba `mecniereba~, Tb., 1958 w.<br />
59. fanjikiZe g., meSvide ca. Tvali patiosani. Ggamomcemloba `sabWoTa<br />
saqarTvelo~, 1974 w.<br />
60. fanjikiZe g., reqviemi. moTxrobebi, (Sedgenili d. fanjikiZis mier),<br />
gamomcemloba `merani~, 2003 w.<br />
61. froidi z., sizmris axsna, germanulidan Targmna <strong>maia</strong> fanjikiZem, J.<br />
`saunje~, 1987 w., #1<br />
62. froidi z., fsiqoanalizi, gamomcemloba `siaxle~, 1995 w.<br />
63. qarTuli xalxuri zRaprebi, gamomcemloba `nakaduli~, Tb., 1977 w.<br />
64. qarCxaZe j., ganzomileba, `qarCxaZis gamomcemloba~, Tb., 2008 w.<br />
65. qiqoZe g., rCeuli Txzulebani, t. III. Ggamomcemloba `sabWoTa<br />
saqarTvelo~, Tb., 1965 w.<br />
66. Rvinjilia j., werilebi klasikur da Tanamedrove qarTul literatu<br />
raze, gamomcemloba `merani~, Tb., 1990 w.<br />
67. yifiani e., mzeTunaxavi eZebs mzes, `literaturuli saqarTvelo", 1971<br />
w., 23. IV.<br />
68. CxaiZe T;. axalgazrda kacis fsiqologiisaTvis, ciskari, 1975 w., #1.<br />
69. CxaiZe T., `TeTri cxeni" (a. sulakauris romanis mimoxilva), literatu<br />
ruli saqarTvelo, 1984 w., 14. IX.<br />
70. CxeiZe r., msxverpli, gamomcemloba `lomisi~, Tb., 2001 w.<br />
71. CiCua S., `oqros Tevzis" ganxilva, `literaturuli saqarTvelo, 1968<br />
w., 29. 11.<br />
72. caiSvili s., qarTuli mwerloba, gamomcemloba `merani~, Tb., 1990 w.<br />
73. WeiSvili r., vaime Cemo venaxo, moTxrobebi, gamomcemloba `merani~,<br />
Tb., 1987 w.<br />
74. WilaZe T., gaseirneba ponis etliT, moTxrobebi, gamomcemloba<br />
`sabWoTa saqarTvelo~, Tb., 1972 w.<br />
- 157 -
75. javaxiSvili q., mamaCemi mixeil javaxiSvili, gamomcemloba `merani~,<br />
Tb., 1995 w.<br />
76. jantiSvili n., gauxunari raindobis Zala, kritika, 1985 w., #4.<br />
77. jantiSvili n., miTosuri arCil sulakauris moTxrobaSi `luka", Tsu<br />
Sromebi, 1984 w., t. X.; jantiSvili n., personaJTa xatvis principebi a.<br />
sulakauris prozaSi, Tsu Sromebi, humanitarul da sazogadoebriv<br />
mecnierebaTa seria, 1986 w., t. XII.; jantiSvili n., oqros Tevzis<br />
simboluri gaazreba a. sulakauris romanSi `oqros Tevzi", Tsu Sro<br />
mebi, humanitarul da sazogadoebriv mecnierebaTa seria, 1987 w., t XIV.<br />
78. jantiSvili n., zurgidan danaxuli omi (omis Tema arCil sulakauris<br />
prozaSi), Tsu Sromebi, literaturaTmcodneoba, t. 285. 1988 w.<br />
79. xuxaSvili g., zRapris saTave, `mnaTobi", 1971 w., # 12.<br />
80. xuxaSvili g., xsovnaSi aRbeWdili saxeebi, literaturuli<br />
saqarTvelo, 964 w. 24 ivlisi.<br />
81. heminguei e., mSvidobiT iaraRo. aRmoxdebis mze (fiesta)., Targmani<br />
inglisuridan vaxtang WeliZisa, gamomcemloba `sabWoTa saqarTvelo~,<br />
Tb., 1961 w.<br />
- 158 -