saubrebi Jurnalistikaze
saubrebi Jurnalistikaze
saubrebi Jurnalistikaze
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>saubrebi</strong><br />
Tbilisi<br />
2010 weli<br />
1<br />
Teimuraz qoriZe<br />
<strong>Jurnalistikaze</strong>
edaqtori: revaz miSvelaZe<br />
dizaineri: gia Ciqvanaia<br />
teqnikuri<br />
redaqtori: qeTi xeteSvili<br />
koreqtorebi: mzia qoriZe,<br />
operatori: darejan mzarelua<br />
ISBN 978-9941-0-2943-1<br />
2<br />
gamomcemloba<br />
`berika~<br />
75-62-24; 899 202 413
zeg ar iqneba gvian<br />
Cemi qveynis winaSe ori gamousworebeli `danaSauli~ mimiZRvis<br />
_ davibade Zalian adre da Jurnalistikis problemebiT<br />
davinteresdi Zalian gvian. ase rom, bevri Canafiqris<br />
Sesrulebas, albaT, ver movaswreb. imedi maqvs, amas Cemi momavali<br />
Tanamoazreebi da oponentebi gaakeTeben.<br />
fridrix nicSes Tayvanismcemlebs ar vekuTvni, magram<br />
unda gavixseno erTi patara abzaci misi `antiqristianis~<br />
winasityvaobidan:<br />
`es wigni erTeulebisTvis daiwera. SesaZloa, isini<br />
amqveynad jerac ar movlenilan. Cemi dRe zeg dadgeba _<br />
zogi xom wuTisoflidan wasvlis Semdeg ibadeba~.<br />
nicSes* `antiqristianis~ damjerma xalxma `zeg~ qv ey<br />
niereba kinaRam ufskrulSi gadaCexa _ nacistur-leninur<br />
ideologiebs da masze dayrdnobiT aRmocenebul<br />
soveto-faSistur saxelmwifoebs vgulisxmob. kacobriobam<br />
udidesi Zalisxmevisa da eniT auwereli msxverplis<br />
fasad, faSizmic da socializmic daamarcxa, magram isini<br />
ar momkvdaran da mxolod istoriis Seswavlis obieqtebad<br />
ar qceulan _ msoflios bevri qveynis xelisuflebebSi<br />
dResac cocxloben da axal-axali `zeadamianebis~ gamosaCekad,<br />
usastikesi diqtaturebis dasamyareblad emzadebian.<br />
2003 wlis noembris `vardebis revoluciisas~ qarTuli<br />
sazogadoeba am mzadebis procesis mowmed da uneblie<br />
monawiled iqca.<br />
iq, Cvengan Sors, civilizebul samyaroSi, sadac qveyanas<br />
marTaven kanonebi da kanonmorCili adamianebi, diqtatoruli<br />
reJimis damyareba, beladebis gamoCena praqtikulad<br />
gamoricxulia. samagierod, `didi liderebi~, beladebi da,<br />
Sesabamisad, diqtatoruli reJimebi mravlad aRmocendnen<br />
`msoflio socialisturi Tanamegobrobis banakis~ daSlis<br />
Semdeg.<br />
im saerTaSoriso Zalebs, mravali wlis ganmavlobaSi<br />
meTodurad rom angrevdnen socialistur sistemas, im organizaciebs<br />
da pirovnebebs Signidan, xSirad sakuTari sicocxlis<br />
fasad, am sistemis, ngrevisTvis xelis waSvelebas<br />
rom cdilobdnen, albaT, gulwrfelad swamdaT, rom Sede-<br />
3
gad liberaluri demokratiis saxelmwifoebs miiRebdnen.<br />
am gulubryvilo imedma bevrgan ar gaamarTla _ socializmis<br />
uRelgadagdebuli saxelmwifoebi da xalxebi<br />
aSkarad ar aRmoCndnen mzad mmarTvelobis Tvisobrivad<br />
axali, demokratiuli sistemisTvis. saqarTvelo da misi<br />
xalxi erT-erTia imedgacruebulTa Soris. Cemi fiqriT,<br />
yvelaze tragikuli am istoriaSi is aris, rom odesRac<br />
udidesi kulturis Semoqmedi, msoflio civilizaciis<br />
nawili _ saqarTvelo iqca msoflios supersaxelmwifoebis,<br />
iqauri mTavrobebisa da mecnierebis dakvirvebebisa da<br />
eqsperimentebis obieqtad.<br />
msoflio gamocdilebisTvis saqarTveloSi momxdar da<br />
mosalodnel movlenebs marTlac udidesi mniSvneloba<br />
aqvs. `ganviTarebulebs~ (romelTa saqonlis gasaRebis bazrad<br />
da iafi muSaxelis bazad unda iqcnen `ganuviTareblebi~)<br />
istoriis scenaris umcires detalebamde daxvewa<br />
da movlenaTa msvlelobaze sruli kontrolis damyareba<br />
surT. saqarTvelo maTTvis saeqsperimentod idealuri<br />
qveyana gamodga: hava _ SesaniSnavi, geografiuli mdebareoba<br />
_ sanatreli, warsuli _ saamayo, awmyo _ savalalo,<br />
momavali _ bundovani, xalxi _ damjeri, ambiciebi<br />
_ uzomo, niWi _ usazRvro, Wkua _ mcire, patriotizmi _<br />
sayvelpuro, liderebi _ naxevari msoflios samyofi!..<br />
evropeli da okeanisgaRmeli `civilizebulebi~ ar Cqaroben.<br />
is, rac qarTveli xalxisTvis tragikulia, maTTvis<br />
erTucnobiani gantolebaa, romlis amoxsnac momavalSi,<br />
SesaZloa, gacilebiT ufro rTuli (mravalucnobiani) gantolebis<br />
amoxsnaSi daexmaros. Cveni mravalsaukunovani<br />
kultura maTTvis yovlad Cveulebrivi egzotikaa, Cveni<br />
ambiciebi _ bavSvis Wirveuloba, Cveni xelisuflebis maxinji<br />
midrekilebebi _ nacnobi TamaSi, Cveni xalxis ukiduresi<br />
ekonomikuri siduxWire _ statistika. isic SesaniSnavad<br />
ician, rom sadRac samxreT kavkasiaSi, Savi zRvis<br />
piras mokekluce Zveli traqtiri myvirala abriT _ `Tavisufali,<br />
damoukidebeli saqarTvelo~ _ uaxloesi aTwleulebis<br />
ganmavlobaSi verc Tavisufali gaxdeba, verc<br />
damoukidebeli da verc didi `megobrebis~ Rirseul partniorobas<br />
SeZlebs.<br />
4
Cvens Tavs Cvenve unda movuaroT, Cvens sens Cvenve unda<br />
vumkurnaloT. upirveles yovlisa, es xelisuflebis valia,<br />
magram man rom Tavisi funqcia srulfasovnad da uangarod<br />
Seasrulos, Cven, am qveynis moqalaqeebma, srulfasovani<br />
da uangaro xelisufleba unda avirCioT. Tu dRes ara, Tu<br />
xval ara, zeg mainc. es wignic am arCevnisTvis mzadebis dasawyisi<br />
mgonia.<br />
darwmunebuli var, Cems `saubrebs~ saqarTvelos arc<br />
dRevandeli da arc xvalindeli xelisufleba ar Seismens<br />
_ ase yofila aTadan-babadan da ase iqneba momaval-<br />
Sic, vidre iarsebebs Zaladobrivi saxelmwifo, vidre Zalauflebis<br />
paTologiurad trfial adamianebs umaRlesi<br />
xelisuflebisken mimavali yvela gza ar Caeketeba. `<strong>saubrebi</strong>~<br />
sainteresoa ara im adamianebisTvis, visac dRes xelisuflebaSi<br />
irCeven, an vinc ukve airCies, aramed imaT-<br />
Tvis, vinc es adamianebi xelisuflebaSi miiyvana, an xval<br />
miiyvans.<br />
Cemi (da `<strong>saubrebi</strong>s~) mizani mokrZalebulia _ Tanamoqalaqeebs<br />
rogorme Cvens winaSe mdgari problemebi davanaxo.<br />
gakvriT iqneb am problemebis warmoSobazec mivuTiTo,<br />
magram ara problemaTa gadaWris gzebze, radgan amisTvis<br />
erTi adamianis goneba metismetad uZluri meCveneba.<br />
ra Tqma unda, yvela am da kidev bevr sxva mtkivneul<br />
sakiTxze bevri msjeloba, bevrnairi daskvnis gakeTeba Sei-<br />
Zleba _ problemaTa nusxa xom usasruloa.<br />
didi madloba kolegebs da yvelas, vinc am wignze muSaobis<br />
dros mxarSi amomidga, maT Soris, Cemi ojaxis wevrebs.<br />
rac Seexeba miZRvnas, neba miboZeT, cnobil ungrel konstitucionalists,<br />
profesor andraS Saios* davesesxo:<br />
am patara traqtats vuZRvni imaT, vinc amas yvelaze metad<br />
imsaxurebs _ saqarTvelos xelisuflebaSi myof adamianebs,<br />
romelTa ampartavnobam da uvicobam maiZula am<br />
wignis dawera.<br />
5<br />
Teimuraz qoriZe<br />
31. XII. 2006
Tavi I<br />
umoklesi gza popularobisken<br />
am momxibvlel axalgazrdas yvela icnobs. ucnobebic ki<br />
RimiliT esalmebian. misiT amayoben, rCevas ekiTxebian, seriozuli<br />
problemebis gadawyvetas andoben; masTan damegobrebas<br />
TviT umaRlesi rangis Cinovnikebic cdiloben;<br />
mas xandazmuli adamianebic ki baZaven.<br />
igi arc cnobili sportsmenia, arc msaxiobi, arc estradis<br />
momRerali, arc vunderkindi fizikosi, arc top-modeli<br />
da, warmoidgineT, verc gansakuTrebuli garegnobiT<br />
daikvexnis.<br />
igi Jurnalistia!<br />
Jurnalistis karieraze msoflioSi uamravi axalgazrda<br />
ocnebobs. ocneba, rogorc wesi, televarskvlavobidan<br />
iwyeba. daRvinebasTan, anu asakis momatebasTan erTad, upiratesoba<br />
TandaTan eniWeba presis Jurnalistobas _ rogorc<br />
ufro rTuls da ufro prestiJuls.<br />
sarbieli xom, rom inatrebT, iseTi ukideganoa _ asobiT<br />
dasaxelebisa da uklebliv yvela gemovnebis Sesaferisi<br />
gaz eTi, Jurnali da sainformacio saagento. Tu qarTuli<br />
an banis yvela aso uSecdomod ici, Tanac, Jurnalistobis<br />
dauokebeli survilic gaqvs, xels veraferi SegiSlis. SegiSlis<br />
ki ara, Zalian bevri qarTveli Jurnalisti karieras<br />
pirdapir gazeTis an Jurnalis mTavari redaqtorobidan<br />
iwyebs.<br />
ar meguleba msoflioSi meore qveyana, sadac erT sul<br />
mosaxleze amdeni Jurnalisti modiodes. saqarTvelo am<br />
mxriv marTlac unikaluria. rac mTavaria, ar meguleba Jurnalisti,<br />
vinc TviT `niu-iork Taimsis~ mTavar redaqtorobaze<br />
ityoda uars.<br />
es wigni im adamianebisTvis daiwera, vinc fiqrobs, rom<br />
sanam popularobisken mimaval bilikze airbendes, iqneb<br />
gaiziaros im adamianis mokrZalebuli gamocdileba, visac<br />
es mimzidveli, magram Zneli biliki odesRac ukve<br />
gauvlia.<br />
8
gonebamaxvili venecieli, roca meTeqvsmete saukunis<br />
dasawyisSi xelnawer sainformacio furcels uSvebda da<br />
oriode gabetad (groSad) yidda, albaT ver warmoidgenda,<br />
rom msoflio sagazeTo industrias uyrida safuZvels.<br />
xolo mas Semdeg, rac meCvidmete saukunis dasawyisSi safrangeTSi<br />
pirveli regularuli gazeTebi gamovida, ar<br />
wydeba kamaTi, zogadad, presis raobaze. zogis azriT, es<br />
aris informaciis gavrcelebis saSualeba da meti araferi.<br />
arcTu usafuZvlod imasac fiqroben, rom es aris sazogadoebaze<br />
zemoqmedebis mZlavri iaraRi, uebari saSualeba<br />
sazogadoebrivi cnobierebis Camosayalibeblad. sxvebi<br />
darwmunebuli arian, rom es aris ideologiuri iaraRi_<br />
politikuri manipulaciebis instrumenti. gavixsenoT,<br />
Tundac, leninis `iskrasTan~ dakavSirebuli imedebi da<br />
am gazeTis roli bolSevikebis xelisuflebaSi misvlaSi;<br />
gavixsenoT, ra imedebs amyarebda qarTulenovan gazeTze<br />
didi ganmanaTlebeli solomon dodaSvili; ilia WavWava-<br />
Zis xelmZRvanelobiT gamomavali gazeTebis mniSvneloba<br />
im epoqis qarTuli sazogadoebrivi azris CamoyalibebaSi<br />
da mravali sxva. Tanamedrove samyaroSi gazeTs, zogadad,<br />
uzarmazari politikuri mniSvnelobac aqvs _ xelisuflebis<br />
mopovebisTvis daundobel brZolaSi gadamwyveti<br />
upiratesoba eniWeba im jgufs, romelsac presaze realuri<br />
gavlena gaaCnia.<br />
gulaxdilad rom vTqva, presis romelime funqciisTvis<br />
raime gansakuTrebuli upiratesobis miniWeba Zalian mi-<br />
Wirs, vinaidan Tanamedrove pirobebSi presas aqvs yvela es<br />
funqcia da bevri sxvac. magaliTad _ dezinformatoris,<br />
sazogadoebrivi azris gammrudeblis, politikuri mowinaaRmdegis<br />
gamanadgureblis, Zilis wamlis, Zexvis gasaxvevi<br />
qaRaldis da a. S. usasrulod.<br />
Zalian mokled, Jurnalistika SeiZleba aseTnairadac<br />
ganvmartoT: Jurnalistika aris mkiTxvelisTvis informaciis<br />
miwodebis xelovneba.<br />
aqedan gamomdinare, bunebrivad Cndeba kiTxva:<br />
9
vin aris Jurnalisti?<br />
90-iani wlebis dasawyisSi pativi damdes da TbilisSi, Jurnalistis<br />
saxlSi presis Sesaxeb kanonis romeliRac versiis<br />
ganxilvaze mimiwvies. es iyo ramdenime aTeul gverdze<br />
gadaWimuli da, faqtobrivad, arafrismTqmeli dokumenti.<br />
misi ZiriTadi nakli is gaxldaT, rom TiTqmis sityvasityviT<br />
imeorebda konstituciis, sisxlis, samoqalaqo da administraciuli<br />
samarTlis kodeqsebis, sxva normatiuli<br />
aqtebis calkeul muxlebs. rac mTavaria, mocemuli iyo<br />
Jurnalistis ganmartebac. igi daaxloebiT ase JRerda:<br />
`Jurnalisti aris pirovneba, romelsac aqvs specialuri<br />
sauniversiteto Jurnalisturi ganaTleba da muSaobs<br />
romelime gazeTSi, JurnalSi, saagentoSi, radioSi, televiziaSi<br />
an gamomcemlobaSi nebismier Tanamdebobaze~.<br />
am ganmartebidan gamomdinare, me ukve aRar merqva Jurnalisti,<br />
vinaidan sauniversiteto ganaTlebiT Jurnalisti<br />
ki ara, aRmosavleTmcodne-istorikosi viyavi. samagierod,<br />
kanonis proeqtSi Jurnalistad moixsenieboda yvela, visac<br />
Tbilisis saxelmwifo universitetis Jurnalistikis<br />
fakulteti daemTavrebina, romelime gazeTis koreqtorad<br />
muSaobda da arasodes arc erTi striqoni ar daewera!<br />
sxvaTa Soris, sabWoTa periodSi `respublikis damsaxurebuli<br />
Jurnalistis~ sapatio wodebebi xSirad eniWeboda<br />
asoTamwyobebs, koreqtorebs, gamomSvebebs, mbeWdavebs,<br />
gazeTis gamsaReblebs da bevr sxva teqnikur muSaks. es iyo<br />
klasikuri sabWoTa stili.<br />
kanonis im proeqts bevri sxva naklic hqonda da igi parlamentma<br />
gansaxilvelad ar miiRo. magram aq mTavaria TviT<br />
sakiTxis dasma _ vin miaCndaT Jurnalistad im periodSi:<br />
is, vinc uSualod qmnida Jurnalistur produqcias, Tu is,<br />
vinc gamocemis teqnikur mxares uzrunvelyofda.<br />
kiTxva, vin aris Jurnalisti, didi xnis ganmavlobaSi,<br />
marTlac, Znelad sapasuxo aRmoCnda. ambobdnen, rom es<br />
aris is adamiani, vinc wers, aredaqtirebs, an akoreqturebs<br />
presisTvis gankuTvnil masalebs. magram isic xom SeiZleba,<br />
erTi moipovebdes informacias da meore werdes? sabolood,<br />
1994 wels, berlinSi yofnisas aseTi ganmarteba<br />
10
movismine: `Jurnalisti aris piri, visi Semosavlebis 30<br />
procentze meti Jurnalistur saqmianobaze modis~.<br />
mTlad idealuri, albaT, arc es ganmartebaa, magram<br />
Cvenebur versiaze gacilebiT mravlismetyvelia, Tumca,<br />
aucileblad moiTxovs cnebis, `Jurnalisturi moRvaweoba~,<br />
ganmartebas.<br />
visac odesme masobrivi informaciis saSualebebSi<br />
umoRvawia, uTuod icis, rom `Jurnalisturi moRvaweoba~<br />
niSnavs informaciis mopovebas, masalis gamosacemad<br />
momzadebas, sxvis mier momzadebuli masalebis redaqtirebas,<br />
zogadad, _ saredaqcio samuSaos.<br />
Jurnalistika aris azris sworad, naTlad da lakoniurad<br />
gadmocemis xelovneba. am Tvisebebis SeZena yvelaze<br />
prestiJuli universitetis auditoriebSic ki TiTqmis<br />
SeuZlebelia. diad sabWoeTSi amaze saubaric ki zedmeti<br />
iyo, vinaidan sabWoTa Jurnalistikis winaSe idga cxadze<br />
cxadi amocana _ komunisturi partiis saqmianobis, misi<br />
ideologiis propaganda da arasocialisturi samyaros winaaRmdeg<br />
mimarTuli agitacia. marTalia, davaleba arcTu<br />
koreqtulia, samagierod, absoluturad gasagebi da, amis<br />
gamo, didad dasafasebelicaa.<br />
komunisturi reJimisTvis presa marTlac iyo ideologiuri<br />
brZolis Zalian mZlavri iaraRi. amas arc aravin<br />
malavda. brZeni komunisturi partiis davalebiT, nebismieri<br />
gazeTis, Jurnalis, radiosa Tu televiziis yvela<br />
TanamSromlis saimedoobas specsamsaxurebi gulmodgined<br />
amowmebdnen. aseT viTarebaSi, Jurnalistis popularoba<br />
damokidebuli iyo ara pirovnebis niWze, unarze, codnaze<br />
an, Tundac, simamaceze, aramed... yovlismcodne partiaze<br />
_ popularuli iyo is, visac partia daavalebda yofiliyo<br />
popularuli.<br />
es ar niSnavs, rom imdroindel presaSi niWieri adamianebi<br />
ar moRvaweobdnen. ra Tqma unda, iyvnen, magram maTi SesaZleblobebis<br />
gasamJRavneblad pirobebi, faqtobrivad,<br />
ar arsebobda. bunebrivia, Zalian Zneli iyo komunistur<br />
presaSi muSaobis dawyebac. imasac nu daviviwyebT, rom sab-<br />
WoTa qveynis TviT ukanasknel wuTebamdec ki, presis avtoriteti<br />
uaRresad maRali gaxldaT, _ sazogadoebisTvisac<br />
11
da umaRlesi rangis partiuli da sabWoTa funqcionerebisTvisac.<br />
swored im dros aRmovCndi `TbilisSi~, saqarTvelos<br />
kompartiis Tbilisis saqalaqo komitetis gazeTSi. warmoidgineT,<br />
upartio, umuSevari aRmosavleTmcodne-istorikosi<br />
da partiuli gazeTis korespondenti! es iyo yovlad<br />
gaugonari mkrexeloba, danaSauli leninis anderZis<br />
winaSe. magram es iyo sinamdvile.<br />
rogor gavxdi Jurnalisti<br />
1985 wels sabWoTa umuSevarTa rigebs SevuerTdi _ naqiravebi<br />
bina, coli, Svilebi da... araviTari Semosavali.<br />
RvTisa da axloblebis wyalobiT, saqarTveloSi kaci<br />
amas gauZlebda, magram Cems mdgomareobas arTulebda miliciis<br />
ubnis rwmunebuli _ Suaxnis simpaTiuri maiori,<br />
filosofiis moyvaruli inteleqtuali. igi yovel orsam<br />
dReSi erTxel modioda CemTan. vsaubrobdiT literaturaze,<br />
istoriaze, zogadad, cxovrebis amaoebaze.<br />
mere adgenda oqms Cemi usaqmurobis Taobaze da akravda<br />
`saqmeSi~. `saqme~ izrdeboda da TandaTan ikveTeboda Cemi,<br />
sazogadoebis xorcmetis saxe.<br />
arada, vwerdi gancxadebebs raikomSi, aRmaskomSi, qalaqkomSi,<br />
cekaSic ki da viTxovdi romelime qarxanaSi<br />
muSad miRebas. Cemi ganaTlebis cenzis gaTvaliswinebiT,<br />
muSad ar mimiRes. samagierod, Camweres umuSevari istoriis<br />
maswavleblebis siaSi 325-e nomrad, rac niSnavda, rom<br />
rigis mixedviT, skolis maswavleblis adgils miviRebdi<br />
103 wlis asakSi.<br />
maSin aRmaskomebSi moqmedebda muqTaxorobisa da parazitizmis<br />
winaaRmdeg mebrZoli komisia. yovel or kviraSi<br />
erTxel mibarebdnen am komisiis sxdomaze da ubnel qurdbacacebTan<br />
erTad mkicxavdnen usaqmurobisa da usaqcielobis<br />
gamo. axlandel Taobas, visac komunistur epoqaSi<br />
ar ucxovria, Cemi naambobi gadaWarbebulad moeCveneba, magram,<br />
merwmuneT, marTlac ase iyo. cota uaresadac.<br />
viTareba metismetad daiZaba 1986 wlis maisSi _ Seiqmna<br />
12
Cemi e. w. `SromiTi iZulebis~, ufro prozaulad rom vTqva,<br />
Sroma-gasworebis koloniaSi (cixeSi) gagzavnis realuri<br />
saSiSroeba. swored maSin Cveni ojaxis didi megobris, msaxiob<br />
zeinab bocvaZis SuamdgomlobiT gazeT `Tbilisis~ redaqtor<br />
arCil gogeliasTan aRmovCndi.<br />
zeikom baton arCilTan ise damaxasiaTa, Cemi Tavi Tvi-<br />
Tonve momewona. Tanac, Cemi ojaxuri mdgomareobac auxsna.<br />
_ rogor, mTel Tbiliss vicnob da am biWs samsaxurs<br />
ver gamovuZebnio?! _ dahpirda Cems proteqtors batoni<br />
arCili, me ki mTxova, mis saxelze damewera gancxadeba, rac<br />
SeiZleba dawvrilebiT.<br />
grZeli gancxadeba meore dResve mivitane da misaRebSi<br />
mdivans davutove. Tumca, arc arCil gogelias didi imedi<br />
gamCenia, vinaidan arcerT Cinovniks, visac maSin mivmarTavdi,<br />
Cems daxmarebaze uari ar uTqvams.<br />
mesame dRes, zustad maxsovs _ 1986 wlis 18 maiss _<br />
damirekes, redaqtori gibarebso.<br />
mivedi.<br />
_ kaco, Seni gancxadeba wavikiTxe da sami Ramea ar<br />
miZinia, _ miTxra batonma arCilma, _ nuTu, yvelaferi<br />
marTlac asea?<br />
_ asea-meTqi, _ davudasture.<br />
_ ici, ras getyvi, me uamrav adamians vicnob, dRes-xval<br />
zog-zogebs davukavSirdebi da raRacas gamogiZebni. Sen<br />
nu SegeSindeba, xan asea, xan _ ise. miliciaSi da aRmaskomSi<br />
ukve davreke, xels aravin gaxlebs... ar mjera, nuTu, marTla<br />
aseTi ambebi xdeba!<br />
redaqtors davemSvidobe, karamdec mivedi, rom arCilma<br />
isev damiZaxa:<br />
_ moica, erTi, Tu Zma xar, ar gewyinos da, Sen rom<br />
gancxadeba momitane, visi dawerili iyo?<br />
_ Cemi, visi unda yofiliyo-meTqi, _ gamikvirda da,<br />
cota ar iyos, mewyina kidec.<br />
_ maSin, ici ra, modi, CemTan migiReb, redaqciaSi. xelfasi<br />
jerjerobiT maincdamainc didi ar geqneba, magram<br />
TandaTan yvelaferi gamoswordeba. ha, ras ityvi?<br />
ra meTqmoda.<br />
mesame dRes komunisturi gazeTis redaqtorma, ro-<br />
13
melic Cems erTaderT `nawarmoebs~, gancxadebas, icnobda,<br />
dawera brZaneba `Tbilisis~ korespondentad Cemi daniSvnis<br />
Taobaze.<br />
im dros es iyo yovlad warmoudgeneli SemTxveva.<br />
`Tbilisis~ korespondentad daniSvnas cekas mdivnis done<br />
sWirdeboda. arCil gogelia ar cnobda nomenklaturul<br />
sazRvrebs. igi gamodioda saqmis interesebidan da Tavis<br />
saredaqtoro samzareuloSi zemodan Carevis uflebas<br />
aravis aZlevda, TviT cekas yovlisSemZle mdivansac ki.<br />
amaSi mere da mere ufro davrwmundi.<br />
`Tbilisi~ arCil gogelias xelSi umSvenieres gazeTad<br />
iqca. misi tiraJi yoveldRiurad izrdeboda. arCilma Seqmna<br />
precendenti, rom, Turme, SesaZlebeli yofila mmarTvelobis<br />
komunisturi reJimis seriozuli kritika TviT<br />
komunistur gazeTSic ki.<br />
Tavad is faqti, rom me, `viRac quCidan mosuli~ araJurnalisti,<br />
ramdenime TveSi ukve popularuli Jurnalisti<br />
viyavi, TavisTavad metyvelebs arCil gogelias, rogorc<br />
redaqtoris araordinalur azrovnebaze, mamuliSvilobaze,<br />
saqmis codnasa da simamacezec. maSindel `TbilisSi~<br />
iseTi rameebi ibeWdeboda, rasac oficiozi bevr, marTlac<br />
demokratiul qveyanaSic ki ver bedavs.<br />
arCil gogelias `ufrosebi~ xSirad urekavdnen, biuroebze<br />
da sxdomebze iZaxebdnen, sayvedurobdnen, emuqrebodnen<br />
kidec, magram yvelaferi es Cvenamde, uSualo Semsruleblebamde<br />
arasodes ar modioda _ araviTari `socialuri<br />
dakveTa~, araviTari SezRudva, araviTari sayveduri! ar-<br />
Cili iyo ara mxolod SesaniSnavi redaqtori, aramed Cveni,<br />
redaqciis yvela TanamSromlis uaxloesi megobari, maswavlebeli<br />
da Semwe.<br />
arCil gogelias, Cems ufros megobars, Cemi ojaxis did<br />
moamages bevrjer uTqvams, rom man `Seqmna Jurnalisti<br />
Teimuraz qoriZe~.<br />
diax, arCil gogeliam Seqmna Jurnalisti qoriZe da ara<br />
mxolod is. am niWierma, uangaro da uboroto kacma meoce<br />
saukunis qarTul Jurnalistikas aCuqa yovelgvari koniunqturisgan<br />
Tavisufali, patiosani, Tavdadebuli, maRalprofesionali<br />
Jurnalistebis mTeli Taoba.<br />
14
imJamindeli `Tbilisis~ redaqtorma maSin SeZlo is,<br />
rac manamde TiTqmis SeuZlebeli Canda _ partiul cenzuras<br />
Tavisi pirobebi wauyena da aiZula kidec mieRo isini.<br />
man, sakuTari karieris riskis fasad redaqciaSi miiwvia<br />
bevri adamiani, romelTa didi umravlesoba swrafad iqca<br />
popularul Jurnalistad. kargi gazeTis Seqmnas da kargi<br />
Jurnalistis aRzrdas udidesi moTmineba, sazogadoebis<br />
codna, alRo da albaT raRac eniT gamouTqmeli specialuri<br />
niWic sWirdeba. Cemi pirveli maswavleblebi presaSi<br />
baton arCilTan erTad iyvnen lia goderZiSvili, irakli<br />
beriaSvili, marine maisuraZe, oTar xuciSvili da sxvebi.<br />
erTi maswavlida, ra unda damewera, meore _ rogor unda<br />
damewera. mec, etyoba, bejiTi mowafe gamovdeqi.<br />
iyvnen namdvili, orTodoqsi komunisti Jurnalistebic.<br />
imaTic didad madlobeli var: rom ara isini, verasodes<br />
ver viswavlidi, rogor ar SeiZleba wera.<br />
erT kuriozul faqts gavixseneb.<br />
`TbilisSi~ Cems morig publikacias partiis qalaqkomis<br />
ideologiuri ganyofilebis mxridan morigi mwvave reaqcia<br />
mohyva. amxanagma ideologebma (SemdegSi, `qveyana rom gadabrunda~,<br />
TiTqmis yvela maTgani maRali rangis Tanamdebobis<br />
piri da `erovnuli moRvawe~ gaxda!) kategoriulad<br />
moiTxoves Cemi `partiuli xaziT~ dasja. batoni arCili<br />
SvebulebaSi iyo da redaqtoris movaleobas qalbatoni<br />
nargiza mgelaZe asrulebda. moiwvies redaqciis saerTo<br />
partiuli kreba da samagaliTod damsajes _ sastiki sayveduri<br />
ukanaskneli gafrTxilebiT, partiul saaRricxvo<br />
baraTSi SetaniT! gaformda oqmi da gaegzavna qalaqkoms.<br />
saqme is aris, rom arc komunisturi da arc romelime<br />
sxva partiis wevri arasodes ar vyofilvar. es, ra Tqma<br />
unda, icoda iumoris niWiT dajildoebulma qalbatonma<br />
nargizamac.<br />
_ akeTe, Zamiko, Seni saqme da eseni ramdenjerac<br />
moiTxoven, imden sayvedurs gamogicxadeb, _ damamSvida<br />
man krebis Semdeg.<br />
da mainc, rom ara is veragi da saSinlad cnobismoyvare<br />
miliciis maiori, Cemi ubnis rwmunebuli, Jurnalistobaze,<br />
albaT, verasodes viocnebebdi.<br />
15
Jurnalistis profesia _ miTi da sinamdvile<br />
odesRac arCil gogeliam mwared ixumra, adamianebis<br />
umravlesoba darwmunebulia, rom gazeTebi jixurebSi<br />
gamodiso. mTlad ase ar unda iyos, magram adamianebis umravlesobam<br />
namdvilad ar icis, ra dgas Jurnalistobis, am<br />
inteligenturi profesiis ukan.<br />
Jurnalistoba marTlac aris erT-erTi yvelaze popularuli<br />
profesia mTel msoflioSi. imas ra sjobs, roca<br />
giwveven yvelaze prestiJul wveulebebze; SenTan damegobrebas<br />
cdiloben cnobili biznesmenebi, politikosebi,<br />
aristokratebi da TviT samefo ojaxebis wevrebi; Sens<br />
ekranze gamoCenas, an Sens sagazeTo publikacias mouTmenlad<br />
elis milionobiT adamiani; gigzavnian werilebs,<br />
gTavazoben nairnair momxiblav winadadebas...<br />
isic gaiTvaliswineT, rom Tqveni kariera ar aris<br />
sportsmenis an topmodelis karierasaviT swrafwarmavali<br />
_ Tqvenma varskvlavma iqneb ramdenime aTeuli wlis ganmavlobaSi<br />
ikaSkaSos!<br />
momxiblavi perspeqtivaa da amitomac ase eltvis axalgazrdoba<br />
Jurnalistis profesias.<br />
aris kidev erTi friad seriozuli mizezi _ profesiis<br />
moCvenebiTi siiole. sityva `moCvenebiTi~ SemTxveviT ar<br />
mixsenebia. presis bevri muSaki, Jurnalisti darwmunebulia,<br />
rom an TviTon aris geniosi, an misi profesiaa metismetad<br />
ubralo. mTeli ubedureba is aris, rom 90-iani<br />
wlebis saqarTvelos sinamdvile marTlac iZleoda aseTi<br />
daskvnis saSualebas. warmoidgineT oTxmilioniani evropis<br />
ganapira saxelmwifo eqvsasamde dasaxelebis gazeTiT,<br />
orasamde JurnaliT, asamde tele da radiokompaniiT, amdenive<br />
sainformacio saagentoTi, aTeulobiT pressamsaxuriTa<br />
da aTi aTasobiT JurnalistiT! advili rom ar<br />
iyos, amdeni xalxi erTbaSad rogor gaJurnalistdebao,<br />
ifiqrebT da marTalic iqnebiT. ufro konkretulad, mar-<br />
Tali iqnebiT im SemTxvevaSi, Tu namuSakars im aTeuli<br />
aTasobiT adamianisa, vinc sakuTar Tavs Jurnalists uwodebs,<br />
maRali an Tundac saSualo xarisxis produqciad<br />
miiCnevT.<br />
16
samwuxarod, sinamdvile erTob prozauli da unugeSoc<br />
kia.<br />
meoce saukuneSi saqarTvelo orjer aRmoCnda damoukidebeli<br />
qveynis rolSi da orivejer Tavisufleba mas<br />
moulodnelad daatyda Tavs. saqarTvelos sazogadoeba<br />
moumzadebeli aRmoCnda TavisuflebisTvis _ ekonomikuradac,<br />
politikuradac, fsiqologiuradac. sazogadoebis<br />
nawilma Tavisufleba aRiqva yvelafris keTebis (Tqmis),<br />
TviTnebobis, Tavxedobis uflebad. logika umartivesia _<br />
Tu Jurnalistika aris umoklesi gza Tavis gamoCenisken,<br />
xolo presa aris uZlieresi iaraRi Wkviani kacis xelSi,<br />
ratomac ar unda gavakeTo gazeTi (Jurnali, radio, televizia),<br />
Tavic gamoviCino da zogierTebs Wkuac vaswavlo?!<br />
gazeTis `keTeba~ ki Zalian iolia: iyidi sagamomcemlo kompiuterul<br />
sistemas, daiqiraveb ramdenime teqnikur muSaks<br />
da umuSevar filologs, gaivli registracias da, kaxeli<br />
mixosi ar iyos, midii!..<br />
asec moxda. saqarTveloSi arc maSin da arc didi xnis<br />
Semdeg ar arsebobda profesionali Jurnalistebis is raodeoba,<br />
romelic aseulobiT mediasaSualebas gawvdeboda..<br />
metic, ar arsebobda srulfasovani Jurnalisturi skola,<br />
sadac msmenelebs damoukidebel azrovnebas, naazrevis qa-<br />
Raldze sxartad da gasagebad gadatanis kulturas aswavlidnen.<br />
imitom ki ara, rom Cven es ar gvindoda _ sabWoTa<br />
saqarTveloSi ar iyo amis obieqturi piroba.<br />
1992 wels erT Cems kolegas ramdenime gazeTis gaer-<br />
Tianebis da maT bazaze erTi seriozuli gazeTis gamoSvebis<br />
idea SevTavaze. maSin jer kidev gulubryvilod<br />
mjeroda, rom saqarTveloSi nebayoflobiT gaerTianeba<br />
SesaZlebeli iyo. idea ki moewona, magram ise SemaTvaliera,<br />
rogorc `saerTaSoriso imperialisturi SeTqmulebis~<br />
monawile. marTlac, ra gaerTianebaze SeiZleboda fiqri,<br />
roca irgvliv yvelaferi iSleboda. daukvirdiT, Tundac<br />
gazeTebis dasaxelebebs: `Svidi dRe~ da `axali Svidi dRe~,<br />
`saqarTvelo~ da `axali saqarTvelo~, `epoqa~ da `axali epoqa~,<br />
`kabadoni~ da `axali kabadoni~, `meridiani~ da `axali<br />
meridiani~...<br />
yvelaferi es gankerZoebis, gandaganobis, usafuZvlo<br />
17
ambiciurobis maniSnebelia _ ase iyo qveyanaSi da ase iyo<br />
am qveynis presaSic.<br />
Jurnalistoba umaRles kvalifikaciasTan, mravalmxriv<br />
codnasTan, gamocdilebasa da usazRvro moTminebasTan<br />
erTad, uzarmazar yoveldRiur Sromas moiTxovs. Tu kacs<br />
RmerTma Jurnalistobis niWi uboZa, amas ra sjobs, magram<br />
niWi da sizarmace yovlad SeuTavsebeli cnebebia. Tavisi<br />
specifikis gamo, Jurnalistika ver iTmens saqmis ramdenime<br />
wuTiT gadadebasac ki. igi mTel Cvens resursebs moiTxovs.<br />
sistematuri SromiT savsebiT SesaZlebelia saSualo niWis<br />
adamiani Jurnalistikis varskvlavad iqces. isic SesaZlebelia,<br />
uniWieresi kaci arcTu sistematuri usaqmurobis<br />
gamo, JurnalistikisTvis samudamod daikargos.<br />
jer kidev `TbilisSi~ muSaobis dros Cemi kolega da megobari,<br />
levan TofuriZe dainteresda Cemi muSaobis wvrilmaniT.<br />
kerZod, amtkicebda, rom vicodi raRac saidumlo,<br />
rac saredaqcio davalebis Zalian swrafad Sesrulebis<br />
saSualebas maZlevda. Sinac mestumra. sanam levani samzareuloSi<br />
Cems meuRlesTan erTad cxovrebis amaoebaze<br />
msjelobda, sagazeTo masala movamzade da levans vaCvene.<br />
Tan `saidumloc~ gavumxile: Sen jer samuSao magidasTan<br />
jdebi da fiqrs mere iwyeb, me jer vfiqrob da samuSaod<br />
mere vjdebi-meTqi.<br />
wminda fizikuri TvalsazrisiTac Jurnalistoba sakmaod<br />
mZime samuSaoa. 90-iani wlebis bolodan mSvenieri<br />
sqesis mozRvavebam qarTuli Jurnal-gazeTebis umravlesoba<br />
mdare xarisxis flirtaobaSi CaiTria. aRarafers<br />
vambob seriozulobis qurqSi gaxveul aSkara siyalbeebsa<br />
da SeuniRbav provinciul Woriknobaze. odesRac e.w. mebrZoli<br />
gazeTebi salonuri kinklaobisa da kuluaruli<br />
angariSsworebis asparezad iqca. RmerTma damifaros,<br />
yvelafers qalebs vabralebde. ubralod, imis Tqma mindoda,<br />
90-iani wlebis miwuruls odesRac `vaJkacuri~ qarTuli<br />
presa cota feministuri gaxda-meTqi. Jurnalistad<br />
muSaoba TavisTavad gulisxmobs 24-saaTian samuSao<br />
dRes, faTerakian Tavgadasavlebs, sicocxlisTvis aSkara<br />
xifaTs, ojaxur konfliqtebs, uamrav yovlad gauTvaliswinebel<br />
SemTxvevas...<br />
18
Tbilisis zooparkSi didxans ar iyo spilo. bolos xma<br />
dairxa, kievis zooparkma Cveneburi spilos moyvarulebis<br />
interesebi gaiTvaliswinao. `Tbilisma~ patara spilos saxelis<br />
dasarqmevad konkursi gamoacxada. atyda erTi ambavi.<br />
zooparkis axali binadris Camosvlis dRec dainiSna. dekemberi<br />
iyo, cioda. saRamos rva saaTisTvis `baCo~ jer kidev<br />
ar Canda. arc aTze, arc Tormetze ar gamoCenila. mokled,<br />
redaqciis davalebidan Sin dilis xuT saaTze davbrundi<br />
_ mSieri, gayinuli da RamenaTevi.<br />
colis alersian SekiTxvas, amden xans sad jandabaSi daxetialobdio,<br />
miamitad vupasuxe, _ zooparkSi-meTqi.<br />
iqneb maCvenoT romelime coli, vinc daijerebs, rom<br />
misma qmarma dekembris susxiani Rame zooparkis binadarTa<br />
TvalierebaSi gaatara.<br />
arada, marTlac zooparkSi viyavi!<br />
`dronis~ pirveli nomeri 1991 wlis 1 ivniss gamovida da<br />
ramdenime kviraSi upopulares gamocemad iqca. imdroindel<br />
`dronSi~ moRvaweobda saqarTvelos istoriaSi, albaT,<br />
yvelaze `yoCaRi~ JurnalistebiT dakompleqtebuli<br />
gundi: arCil gogelia (redaqtori), Teimuraz qoriZe,<br />
Teimuraz metreveli, giorgi CoCiSvili, Tamar Ciqovani,<br />
soso simoniSvili, merab ratiSvili. dro Zalian mZime<br />
iyo. irgvliv moaxloebuli samoqalaqo omis mZafri suni<br />
trialebda. qveyana, faqtobrivad, rusTavelze, mTavrobis<br />
sasaxlis win ganlagebuli e. w. `karavTa qalaqidan~ imarTeboda.<br />
prezidenti Tavis gadawyvetilebebze amomrCevlebs<br />
sainformacio mitingebidan esaubreboda. ura-patriotuli<br />
lozungebiT SeiaraRebuli primitivi demagogebi yovel<br />
kuTxe-kunWulSi Tavisuflebisa da damoukideblobis<br />
sanacvlod xalxs balaxis Wamisken mouwodebdnen. Seurigebeli<br />
opozicia prezidentis da misi xelisuflebis gadadgomas<br />
moiTxovda. xelisufleba, Tavis mxriv, yovel dRe<br />
aTobiT axal agentsa da moRalates `amxelda~. masobrivi<br />
informaciis saSualebebi TiTqmis mTlianad monopolizebuli<br />
iyo xelisuflebis mier. daubrkoleblad mxolod<br />
`droni~ gamodioda.<br />
imis garda, rom samTavrobo gazeTebi, radio da televizia<br />
TiTqmis yoveldRiurad qarTveli xalxis mosisxle<br />
19
mtrad, romeliRac qveynis agentad da samSoblos moRalated<br />
momixseniebda, Cems binaSi xSirad imarTeboda daaxloebiT<br />
aseTi Sinaarsis gulTbili satelefono saubari:<br />
_ qoriZis binaa?<br />
_ diax.<br />
_ Temuri Sin aris?<br />
_ ara, jer ar dabrunebula.<br />
_ hoda, arc dabrundeba _ ukve CamovaxrCeT kojris<br />
tyeSi.<br />
aseTi da kidev ufro `tkbili~ musaifis Semdeg, nu gagikvirdebaT,<br />
Jurnalistis ojaxis wevrebma Jurnalistikisadmi<br />
yovelgvari interesi rom dakargon.<br />
Cemi Zveli da keTili megobari, teleJurnalisti guram<br />
goreliSvili pirvelidan bolo dRemde afxazeTis<br />
omSi imyofeboda da TiTqmis yoveldRiurad reportaJebs<br />
gadmoscemda sabrZolo moqmedebebis adgilebidan. ojaxis<br />
wevrebi da Cven, guramis megobrebi, gulis fancqaliT<br />
velodiT mis teleekranze gamoCenas. Zalian didi iyo<br />
sicocxlis riski _ tyvia xom aravis indobs. 1993 wlis<br />
agvisto-seqtemberSi, guramis `araoficialuri miwveviT~<br />
soxumSi mec gaxldiT da imdroindel ambebze nawilobrivi<br />
warmodgena rom SegeqmnaT, erTi mogonebis fragmentebs<br />
SemogTavazebT:<br />
Toliebze nadiroba<br />
...afxazeTSi iseTi ram moxda, mters rom ar vusurvebdiT<br />
_ erTmaneTis pirispir aRmoCndnen guSindeli megobrebi,<br />
mezoblebi, naTesavebi. am dros Znelia garkveva, vin aris<br />
mteri da vin _ moyvare. tragedias isic amZimebs, rom orive<br />
mxare Tavisive xeliT naSenebs angrevs. dangreulis xelaxla<br />
aSeneba ki odesme orives erTad mouwevs. moyvrebis mosisxleebad<br />
gadaqceva erT dReSic SeiZleba, mosisxleebis<br />
Serigebas ki didi dro da uzarmazari moTmineba sWirdeba.<br />
qarTvels da afxazs sxva samSoblo ar gaaCnia. STamomavlobis,<br />
samSoblos winaSe orive valdebulia sakuTar Tavs<br />
moerios, rogorme boRma da siZulvili daiTminos, rom<br />
mtrobiT dangreulis siyvaruliT Seneba SeZlos...<br />
20
soxumis erT-erT quCaze mowyobil improvizebul bazrobaze<br />
uTuod SeamCnevT frTamotexil da dakoWlebul<br />
mtreds. igi am ZmaTamkvleli omis simboloa.<br />
...soxumis aeroportis administraciuli Senobis gverdiT<br />
gdia TavRia kubo. isic am ZmaTamkvleli omis simboloa...<br />
_ hox, gamarjoba, guram, jima. sad xar, kaco, Txis<br />
mwvadebze rom gepatiJebodi, ratom ar wamoxvedi!<br />
_ gmadlob, Cemo batono. ager, damTavrdeba omi da mere<br />
viqeifoT.<br />
_ ki, viqeifoT, batono, mara, Txis mwvadi aRar iqneba<br />
maSvin.<br />
_ rao, ra mouvida Tqvens Txas?<br />
_ ra mouvida, Cemo guram batono da, afxazebi rom<br />
Semovidnen SromaSi*, gadevida Cemi Txa arZinbas mxares!..<br />
guram goreliSvils, saqarTvelos televiziis korespondents,<br />
soxumSi yvela icnobs. isic yvelas icnobs _<br />
rigiT mebrZolebs, meTaurebs, respublikis xelmZRvanelebs,<br />
soxumel moqalaqeebs, glexebs... icnoben ki ara, gurami,<br />
ubralod, uyvarT _ misi simamacis, obieqturobis,<br />
saqmis siyvarulisa da erTgulebis gamo.<br />
meTerTmete Tvea, afxazeTSia. omis yvela detali da niuansi<br />
icis. icis, vis ra uWirs da vin riT cxovrobs.<br />
soxumSi, sazogadod, afxazeTSi, frontis orive mxares<br />
bevri Jurnalisti muSaobs. isini mamaci adamianebi, profesionalebi<br />
arian. maT ar uWiravT xelSi iaraRi. maTi iara-<br />
Ri sakuTari Tvali, yuri, goneba da sindisia. CvenSi aseTi<br />
tradiciaa _ Jurnalistebze aravin wers, films aravin<br />
iRebs. Jurnalists aravin ajildoebs. xolo Tu vinmes Jurnalistis<br />
lanZRva-gakicxva mounda, icocxleT, qveynis<br />
amSenebeli rom iyos, misTvis erT tkbil sityvasac aravin<br />
gaimetebs.<br />
guram goreliSvili afxazeTSi didsa da pataras misi<br />
obieqturobisa da kaikacobisTvis uyvars.<br />
guramma icis, rom am obieqturobisa da kaikacobisTvis<br />
odesme iqneb dasajon kidec. ambobs, Cemi Svilebis da Cemi<br />
Tavis winaSe xom mainc marTali viqnebio.<br />
guram goreliSvili ar aris gmiri. igi patiosani kacia<br />
21
da patiosnad ixdis vals samSoblos winaSe: igi am sazareli<br />
omis istorias qmnis.<br />
afxazeTSi bevri Jurnalisti muSaobs. gansakuTrebiT<br />
aRsaniSnavia Tavganwirva adgilobrivi gazeTebis da televiziis<br />
TanamSromlebisa, romlebsac erTi wuTiTac ar SeuwyvetiaT<br />
muSaoba. maTze, albaT, odesme calke unda iTqvas<br />
da daiweros. axla mxolod erT maTganze, guram goreliSvilze<br />
giTxariT oriod sityva.<br />
nuravis gewyinebaT _ gurami Cemi Zveli, Zveli megobaria.<br />
me vamayob am megobrobiT~ (`dronis~ informacia).<br />
aqve barem imasac getyviT, rom mogvianebiT, saqarTvelos<br />
istoriaSi erT-erTi yvelaze popularuli Jurnalisti,<br />
guram goreliSvili saqarTvelos saxelmwifo<br />
televiziis mSobliuri pirveli arxidan ise ubodiSod<br />
daiTxoves, mizezic ar uTqvamT.<br />
da mainc, nu SegeSindebaT, Jurnalistoba ar aris<br />
rTuli _ mTavaria, ipovoT saWiro sityvebi saWiro azris<br />
gadmosacemad.<br />
oficialuri cnoba:<br />
gaeros adamianis uflebaTa dacvis komisiis cnobiT,<br />
1980-1999 wlebSi msoflios sxvadasxva cxel wertilSi<br />
daiRupa 2335 Jurnalisti. ugzo-ukvlod daikarga _ 201.<br />
monacemebi ar aris dazustebuli.<br />
axla, Tu jer kidev ar gadagifiqrebiaT Jurnalistobaze<br />
ocneba, gavagrZeloT saubari.<br />
mwerlebi da Jurnalistebi<br />
didi xnis winaT cnobilma qarTvelma mweralma konstantine<br />
gamsaxurdiam* brZana, Jurnalizmma waryvna mwerlobao.<br />
mweral gamsaxurdias droindeli qarTuli Jurnalistika,<br />
anu qarTuli sabWoTa Jurnalistika, ver vityvi, garyvnili-meTqi,<br />
magram ukiduresad tendenciuri rom iyo, amas wyali<br />
ar gauva. igi, rogorc yvelaferi danarCeni sabWoeTSi,<br />
komunizmis diad da absurdul mizans emsaxureboda. ufro<br />
zustad, emsaxureboda komunisturi partiis diqtatis<br />
SenarCunebas, iseve, rogorc uSiSroebis komiteti, Sinagan<br />
22
saqmeTa saministro, armia, prokuratura, sasamarTlo, raikomi,<br />
aRmaskomi, komkavSiri da... mwerlobac.<br />
oRond, Tu mwerlebi sakuTari sicocxlis riskis fasad<br />
mainc axerxebdnen antisabWoTa nawarmoebebis Seqmnas, Jurnalistebisgan<br />
amis gakeTeba ganuzomlad rTuli iyo _<br />
mrisxane cenzura gazeTidan dauyovnebliv aqrobda yovel<br />
saeWvo sityvas.<br />
ra Tqma unda, im drosac iyvnen niWieri Jurnalistebi,<br />
magaliTad, Cveni Tanamemamule rusi Jurnalisti melor<br />
sturua, magram maTi niWiereba, ZiriTadad, imaze ixarjeboda,<br />
rom `bednieri~ sabWoTa xalxisTvis rogorme `dampali~<br />
imperialisturi sistema SeeZulebina da msoflios<br />
Cagruli xalxebi Seeyvarebina.<br />
roca batoni konstantine Jurnalizmis mier mwerlobis<br />
waryvnaze (waxdenaze) saubrobda, upirveles yovlisa,<br />
im periodis presaSi gabatonebul sagazeTo enas da stils<br />
gulisxmobda. gadaSaleT sabWoTa periodis nebismieri<br />
gazeTi da mwerlis simarTleSi umal darwmundebiT:<br />
`lagodexeli meTambaqoebi udidesi SromiTi aRmavlobiT<br />
Sexvdnen skkp XXIV yrilobaze skkp centraluri<br />
komitetis generaluri mdivnis, skkp politbiuros wevris,<br />
amxanag leonid ilias Ze breJnevis* gamosvlas. amxanag l.<br />
i. breJnevis Rrma Sinaarsianma sityvam, sadac mocemulia<br />
Tanamedroveobis sruli da amomwuravi analizi, lagodexeli<br />
mSromelebi kidev erTxel da samudamod daarwmuna<br />
komunizmis diadi ideis uryevobasa da WeSmaritebaSi. amxanag<br />
l. i. breJnevis mgznebare sityviT aRfrTovanebuli<br />
lagodexelebi pirobas deben, rom momaval xuTwlian gegmas<br />
sam weliwadSi Seasruleben. sakolmeurneo mindvrebSi,<br />
brigadebSi, rgolebSi, fermebSi, partiul da komkavSirul<br />
ujredebSi imarTeba saxeldaxelo mitingebi. axali ZaliT<br />
mCqefarebs socialisturi Sejibreba. lagodexeli meTambaqoebi<br />
axal-axal SromiT nobaTebs uZRvnian Tanamedroveobis<br />
udides politikur forums, skkp XXIV yrilobas da<br />
am did forumze msoflio proletariatis udidesi beladis,<br />
amx. leonid ilias Zis gamosvlas...~<br />
SeiZleba, SevcvaloT TariRebi, gvarebi da movlenebi,<br />
magram sabWoTa epoqis sagazeTo publikaciebis paTosi<br />
23
amiT namdvilad ar Seicvleba. didi-didi, SeiZleba daaxloebiT<br />
aseTi saxe miiRos:<br />
`samtrediis abreSumis ZafsaRebi fabrikis muSa-mosamsaxureebi<br />
guSin saswrafod Seikribnen adgilobrivi partiuli<br />
komitetis iniciativiT. partkomis mdivanma, amxanagma<br />
p. sturuam damswreT gaacno skkp centraluri komitetis<br />
dadgenileba antisabWoTa elementebis, sabWoTa xalxis<br />
pirsisxliani mtrebis rikovis*, zinovievis*, kamenevis* da<br />
sxva menSevik-trockistTa dapatimrebis Sesaxeb.<br />
sityvaSi gamosulma amxanagebma erTxmad dagmes proletariatis<br />
dauZinebeli mtrebis antisabWoTa Zirgamom-<br />
Txreli saqmianoba da maTTvis sasjelis umaRlesi zoma,<br />
daxvreta moiTxoves. krebis monawileebi mquxare taSiT<br />
Sexvdnen oratorTa iniciativas da mSromelebs kidev<br />
ufro meti sifxizlisaken mouwodes, vinaidan Cvens Soris<br />
SesaZloa kidev boginobdnen Cveni klasobrivi mtrebi.<br />
krebis monawileebma mxurvaled dauWires mxari skkp<br />
centraluri komitetis dadgenilebas da aRuTqves did<br />
stalins, politbiuros, partiis centralur komitets,<br />
didi stalinis Rirseul TanamebrZols, amx. lavrenti berias*,<br />
rom...~<br />
ena marTlac saoqmo-kazionuria, stili sabWoTaa, Sinaarsi<br />
SemaZrwunebelia. swored es SemaZrwunebeli Sinaarsi<br />
gansazRvravda im epoqis Jurnalistikis stilsa da enas.<br />
es iyo mauzeris ena da stili da amaSi konkretulad vinmes<br />
dadanaSauleba, ubralod, uazrobaa.<br />
Jurnalizmma ki ar garyvna mwerloba, mmarTvelobis<br />
sabWoTa partiulma sistemam garyvna Jurnalizmic, mwerlobac,<br />
xelovnebac, zneobac da ase SevegebeT Tavisufal<br />
saqarTvelos.<br />
konstantine gamsaxurdiam, albaT, mSvenivrad icoda<br />
yvelaferi es, magram saTqmeli bolomde rom eTqva, masac<br />
ubodiSod im gzas gauyenebdnen, romelsac manamde mixeil<br />
javaxiSvili, tician tabiZe da mravali sxva gauyenes.<br />
mwerlebs, JurnalistebTan SedarebiT, uzarmazari<br />
upiratesoba aqvT _ ganusazRvreli dro da SeuzRudavi<br />
Tematika. JurnalistikaSi saqme sxvagvaradaa _ redaqciis<br />
yvela TanamSromeli da, maT Soris, misi udidebulesoba<br />
24
igiTi Jurnalisti _ SezRudulia droSic, sivrceSic da<br />
TematikiTac. rogorc wesi, Jurnalisti asrulebs davalebas<br />
mkacrad gansazRvrul Temaze, mkacrad gansazRvrul<br />
droSi da mkacrad gansazRvruli moculobiT. mokled,<br />
ase: xuTSabaTs, or saaTze, 80 striqoni, interviu akaki asa-<br />
TianTan misi politikuri mrwamsis Sesaxeb.<br />
biWi xar da, nu Seasruleb!<br />
imis miuxedavad, rom saqarTveloSi katastrofuli<br />
raodenobis (Tumca, Jurnalistebze naklebi) gamoCenili<br />
mwerali gvyavs, maT Soris ar meguleba oriodec ki, vinc<br />
Jurnalistobas moindomebda. samwuxarod, iseTebic TiTebze<br />
CamosaTvlelia, vinc Jurnalistobas SeZlebda. mwerlobasa<br />
da Jurnalistobas Soris daaxloebiT iseTive msgavsebaa,<br />
rogoric Tbilisis `guberskis~ cixesa da operis<br />
Teatrs Soris _ orive aguriTaa naSeni.<br />
mwerlebsa da Jurnalistebs Soris aris kidev erTi<br />
`pawawina~ gansxvaveba: popularuli Jurnalisti rom gaxde,<br />
amisTvis iqneb ramdenime Tvec sakmarisi iyos; mwerlis<br />
aRiarebas ki aucileblad sWirdeba momavali Taobebis<br />
dasturi.<br />
ratom kiTxuloben gazeTs?<br />
staJiani mkiTxvelebi am SekiTxvas arc sxvas da arc sakuTar<br />
Tavs arasodes ar usvamen. xom ar mogewonebaT, vinmem<br />
rom gkiTxoT _ ratom WamT? ratom ocnebobT? ratom<br />
iZinebT?..<br />
odesRac, radiosa da televiziis gamogonebamde, gazeTi<br />
masobrivi informaciis erTaderTi saSualeba iyo. internetis<br />
epoqaSi sainformacio sivrceSi usastikesi konkurencia<br />
gaCaRda da gazeTis gamomcemlebsac saqme ganuzomlad<br />
gaurTulda _ gazeTma dakarga mkiTxvelisTvis informaciis<br />
operatiulad mimwodeblis funqcia. Bbunebrivia, dReSi<br />
samjerac rom gamovides, igi radios, televizias da internets<br />
mainc ver gaejibreba. Mmagram mas, masobrivi informaciis<br />
sxva saSualebebTan SedarebiT, darCa erTi umniSvnelovanesi<br />
upiratesoba _ faqtebisa da movlenebis komentaris da<br />
25
analizis SesaZlebloba. swored es gaxlavT is saidumlo,<br />
rac gazeTs (miT ufro _ Jurnals) mrisxane metoqeebTan<br />
daundobel brZolaSi upiratesobas aniWebs.<br />
gazeTs kiTxuloben imitom, rom ukeT da swrafad<br />
gaerkvnen urTules politikur, ekonomikur, socialur,<br />
samarTlebriv... problemebSi. Aarc operatiuloba, universalizmi<br />
(iqneb, am gansazRvrebas `mravalferovneba~<br />
sjobdes!), gamocemebs Soris arsebuli mokle intervali<br />
da mkiTxvelisTvis masalebis miwodebis saSualeba (komunikacia)<br />
_ ena unda daviviwyoT. ra Tqma unda, mniSvnelovania,<br />
ras vambobT, magram kidev ufro mniSvnelovania, rogor<br />
vambobT. mSobliur saliteraturo enaze ubralod da<br />
gasagebad dawerili informacia adamianis cnobierebaSi<br />
gacilebiT Rrma kvals tovebs, vidre Tundac genialuri<br />
pirovnebis saubris unaklo sinqronuli teleTargmani.<br />
xolo Tu teleekranidan ramdenime geniosi erTdroulad<br />
gvelaparakeba, Tanac, Tu maTi genialuri azrebi erTmaneTs<br />
ar eTanxmeba, msmenelis cnobierebaze zemoqmedebis<br />
albaToba minimumamde mcirdeba.<br />
mkiTxveli gazeTs misTvis mosaxerxebel dros miubrundeba.<br />
Tu amis saWiroeba arsebobs, striqonebs Soris<br />
Camaluli azris aRmoCenasac Seecdeba, misTvis saintereso<br />
mosazrebebsac moiniSnavs da avtorisTvis Tu pasuxis gacema<br />
gadawyvita, dokumenturi masalac xelT eqneba.<br />
Tanamedrove pirobebSi (XXI saukunis dasawyiss vgulixmob)<br />
gazeTs ramdenime mizezis gamo kiTxuloben:<br />
a) codnisadmi gacnobierebuli an qvecnobieri ltolva;<br />
b) momxmarebluri (merkanteluri) midgoma, anu<br />
gazeTebidan imis Setyobis survili, rac mas (mkiTxvels),<br />
SesaZloa, Tavis profesiul saqmianobaSi gamoadges<br />
(reklama, astrologiuri prognozi, amindi, mdgomareoba<br />
safinanso birJaze, sakanonmdeblo organoebis gadawyvetilebebi,<br />
mosalodneli cvlilebebi sagadasaxado<br />
kodeqsSi...);<br />
g) wakiTxul masalebze dayrdnobiT, mkiTxvelebTan,<br />
redaqciasTan, JurnalistTan, kompaniasTan... urTier-<br />
Tobis damyarebis SesaZlebloba;<br />
26
d) Tavisufali drois racionalurad gatarebis Sesa-<br />
Zlebloba.<br />
es mosazrebebi, ZiriTadad, yubanis universitetis profesor<br />
CeredniCenkos davesesxe, romelmac, Tavis mxriv,<br />
daskvnebi rusi, evropeli da amerikeli specialistebis<br />
azris gaTvaliswinebiT gamoitana. Tavs ver davdeb, rom<br />
isini zustad miesadageba saqarTveloSi an sxva postkomunistur<br />
qveyanaSi Seqmnil viTarebas. albaT, arsebobs kidev<br />
bevri mizezi, ris gamoc adamianebi mdare xarisxis teleserialebisgan<br />
gamoTayvanebas, Jurnal-gazeTebis gulisyuriT<br />
kiTxvas amjobineben.<br />
am striqonebs im dros vwer, roca saqarTveloSi da<br />
msoflios TiTqmis yvela saqarTvelosnair (ekonomikurad<br />
dacemul da politikurad dezorientirebul) qveyanaSi<br />
ufro aqtualuria kiTxvebi _ ratom ar kiTxuloben<br />
gazeTebs? an ratom unda kiTxulobdnen gazeTebs? (merwmuneT,<br />
es kiTxvebi mTel msoflioSi mravali wlis Semdegac<br />
aqtualuri iqneba).<br />
meore kiTxva SedarebiT iolia da zemoT mas nawilobriv<br />
vupasuxeT kidec _ Tu TqvenTvis sulerTi ar aris<br />
kacobriobis bedi, Tu adamianTa sazogadoebaSi adgilis<br />
damkvidreba gsurT, gazeTebic unda ikiTxoT. Tumca, es<br />
kiTxva-pasuxi gankuTvnilia mkiTxvelebisTvis. JurnalistebisTvis<br />
ufro aqtualuria sxva kiTxva _ rogori unda<br />
iyos gazeTi, rom igi waikiTxon?<br />
Cveni valia, iseTi gazeTi (Jurnali) gamovuSvaT,<br />
romelsac adamianebi waikiTxaven, iq saTavisos mudam ipovnian,<br />
mieCvevian da daimegobreben kidec.<br />
marTlac urTulesi amocanaa.<br />
ra Tqma unda, imis imedi ar maqvs, rom am wignis wakiTxvis<br />
Semdeg, mcirericxovan saqarTveloSi moRvawe uricxvi<br />
ambiciuri redaqtori kalams gadadebs da aleqsandre<br />
yazbegiviT, mecxvareobas daiwyebs. Tu vinme zogierT<br />
rCevas gaiTvaliswinebs da sakuTari gazeTis warumateblobas<br />
mTlianad prezident SevardnaZes, jorj soross*<br />
an ararsebul saerTaSoriso masonur organizacias ar<br />
gadaabralebs, esec kargi iqneba.<br />
1992 wlis bolos Tu 93-is dasawyisSi prezident Se-<br />
27
vardnaZis yofilma kompartielma TanamebrZolma, ukve<br />
gardaqmnil-gardasaxulma, albaT, prezidentisve davalebiT,<br />
qveynis masStabiT yoveldRiuri, damoukidebeli<br />
sazogadoebriv-politikuri gazeTis gamoSveba gadawyvita.<br />
Catarda raRac Sinauruli konkursic. masSi ori SemoqmedebiTi<br />
jgufi vmonawileobdiT. Jiurisa da uzenaesi<br />
msajulis roli TviTon im partiulma bosma ikisra.<br />
daTqmul dros warvadgineT Cveni koncefcia gazeTis<br />
sanimuSo nomerTan erTad. axla, am ambidan mravali wlis<br />
Semdeg vici, rom Cvens koncefcias bevri nakli hqonda, magram<br />
es iyo mainc cenzurisgan Tavisufali, damoukidebeli<br />
gazeTis Seqmnis mcdeloba. bosi (sxvaTa Soris, arcTu<br />
uniWo adamiani) yuradRebiT gaecno Cvens mosazrebebs da<br />
Tavisic gagvacno. misi Rrma rwmeniT, gazeTi unda yofiliyo<br />
Tavisufali da damoukidebeli, oRond unda darqmeoda<br />
`moqalaqe~ (imdroindeli mmarTveli partiis, `moqalaqeTa<br />
kavSiris~ analogiiT), redaqcia unda dakompleqtebuliyo<br />
amave partiis TanamgrZnobi JurnalistebiT, gazeTSi unda<br />
gatarebuliyo partiis `generaluri xazi~, gamosaqveynebeli<br />
masalebi unda SeTanxmebuliyo partiis Sesabamis instanciebTan<br />
da, rac mTavaria, gazeTis umTavresi mizani<br />
da daniSnuleba `axleburi azrovnebis~, `demokratizmis<br />
principebis~, maSin uRmerTod eqspluatirebuli `pluralizmis~<br />
damkvidreba, samoqalaqo sazogadoebis CamoyalibebisTvis<br />
xelSewyoba unda yofiliyo! gazeTis gamocemas<br />
prezidentis fondi daafinansebda.<br />
vcade misTvis amexsna, rom partiuli gazeTi ver iqneboda<br />
verc Tavisufali da verc damoukidebeli; verasodes<br />
ver moaxerxebda sazogadoebis interesebis gamoxatvas,<br />
ver moixveWda popularobas da ganwiruli iqneboda warumateblobisTvis.<br />
imis axsnac vcade, rom fulis da drois<br />
uqmad xarjva ar Rirda.<br />
moviSvelie kidev bevri argumenti; visaubreT, zogadad,<br />
Tavisuflebasa da damoukideblobaze; forToxlis wvenic<br />
blomad davlieT. bosi Seuvali iyo _ erT-erTi didi qarxnis<br />
partiuli komitetis mdivnobisas, mravaltiraJian<br />
gazeTs vuSvebdi da presis avan-Cavani Tqvenze nakleb ar<br />
momexsenebao.<br />
28
unebrivia, ver SevTanxmdiT, magram male erTi saxeliani<br />
Jurnalistis redaqtorobiT `moqalaqe~ mainc<br />
gamovida. man sul weliwadnaxevars icocxla da usaxelod<br />
gardaicvala. misi bedi Semdeg bevrma aranakleb ambiciurma<br />
gamocemamac gaiziara. maT Soris aRmoCnda miliardel<br />
badri patarkaciSvilis media-holdingi `mTavari gazeTi~.<br />
es savsebiT logikuri iyo, radgan, rogorc zemoTac vTqvi,<br />
mkiTxvels ainteresebs problemebis originalurad gadawyvetis<br />
mcdeloba, gansjis procesSi uSualo monawileoba<br />
da ar ainteresebs romelime partiuli bosis kabinetSi<br />
SeTxzuli ualternativo receptebi.<br />
`mTavaris~ gakotrebis mTavari mizezebi gaxldaT misi<br />
sruli dezorientacia, xelisuflebisTvis `koWis gorebis~<br />
dauZleveli survili; redaqciis `samzareuloSi~<br />
`zemodan~ sistematuri da uxeSi Carevebi; SemoqmedebiTi<br />
kadrebis `sandoobis~, `erTgulebis~ da politikuri principebis,<br />
anu sruli uprincipobis mixedviT SerCeva. Sedegad,<br />
media-holdingis xelmZRvanelobaSi aRmoCndnen simpaTiuri,<br />
ganaTlebuli da seriozuli presisTvis yovlad<br />
Seuferebeli adamianebi, mokled _ profanebi.<br />
iyo, ra Tqma unda, sxva mizezebic: araswori menejmenti,<br />
Sefasebis kriteriumebis ararseboba, sistematuri<br />
rubrikaciis ugulebelyofa, davalebaTa Sesrulebis<br />
dabali done da, rogorc deil karnegi* ityoda, sxva<br />
`didi wvrilmani~. magram misi tragediis mTavari mizezi<br />
mainc misive sworxazovani partiuloba iyo. gTxovT,<br />
mendoT _ likvidaciamde cota xniT adre, mflobelTa<br />
davalebiT, holdingis warumateblobis mizezebi sakmaod<br />
safuZvlianad Seviswavle. am gamocemaze ase dawvrilebiT<br />
imitom giambeT, rom igi, imJamindeli qarTuli<br />
sinamdvilis gaTvaliswinebiT, sakmaod kargad iyo dafinansebuli.<br />
sanam gazeTs an Jurnals gamoscemdeT, kargad unda<br />
moifiqroT, vin iqneba Tqveni ZiriTadi mkiTxveli _<br />
fe r meri, pedagogi, aristokrati, biznesmeni, azartuli<br />
TamaSebis trfiali, Tineijeri, civsisxliani berikaci,<br />
inteleqtuali usaqmuri, Tu yvela erTad. isic<br />
unda icodeT, sad gavrceldeba Tqveni gazeTi _ mTel<br />
29
planeta ze, mTel qveyanaSi, regionSi, kolejSi, Tu qarxnis<br />
saqmian ezoSi.<br />
sasurvelia, gazeTs sakuTari saxe hqondes. es ar niSnavs<br />
raRacis gamogonebas. saubaria dizainze, formatze,<br />
rubrikebze... mokled, vizualur mxareze. ra Tqma unda,<br />
forma unda Seesabamebodes Sinaarss. sabavSvo gamocemebisTvis<br />
damaxasiaTebeli `siWrele~ sasacilo da damRupvelia<br />
seriozuli presisTvis. iseve, rogorc SeuZlebelia<br />
yviTeli presisTvis damaxasiaTebeli dizainis sazogadoebriv-politikuri<br />
gazeTisTvis misadageba.<br />
gazeTis iersaxis xSiri da radikaluri cvla Zalian saxifaToa<br />
_ mkiTxvels dakargav an, Tu ar gyavs, ver SeiZen.<br />
amis mizezi ubraloa _ mkiTxveli eCveva gazeTs. amitom<br />
cvlilebebi auCqareblad unda ganxorcieldes. albaT,<br />
isic unda iTqvas, rom Telavel mkiTxvels iaponiis sanapiroebTan<br />
qariSxal `ivanis~ mier datrialebul tragediaze<br />
metad kurdRelaurSi mosuli setyvis Sedegebi an eqim<br />
levan jamruliZis ojaxuri ambebi ainteresebs. rogorc<br />
giTxariT, Zalian didi mniSvneloba aqvs menejments, redaqtorebis,<br />
Jurnalistebis, redaqciis muSaobis stils,<br />
profesionalizms, teqnikur SesaZleblobebs da a. S.<br />
Tumca, mTavari mainc fulia. miT ufro, Tu cxovrob im<br />
qveyanaSi, sadac mkiTxvelTa udidesi umravlesoba umZimesi<br />
arCevanis winaSe dgas _ an gazeTi, an puri.<br />
gazeTis damoukideblobas, ZiriTadad, misi finansuri<br />
damoukidebloba gansazRvravs da ara Semsruleblebis<br />
niWi, mondomeba da ambicia. Cemi, Jurnalistis, Tavisufleba<br />
da damoukidebloba, kanoniT CemTvis moniWebuli uflebebi,<br />
samwuxarod, gazeTze ar vrceldeba.<br />
Tavis motyuebas veravin dagiSliT, magram imis imedi nu<br />
geqnebaT, rom deklarirebuli TavisuflebiT mkiTxvels<br />
moatyuebT. Tanac, politikuri ambiciebis armqone fuliani<br />
mecenatis moZebnac Zalian Znelia...<br />
Tumca, arc xelis Caqneva Rirs _ ocdameerTe saukunis<br />
miwurulisTvis yvelaferi kargad iqneba.<br />
30
Tavi II<br />
yovlismcodne Jurnalistebi...<br />
rogor movamzadoT sagazeTo masala<br />
amaze ukve visaubreT: Jurnalistis profesia axalgazrdobas<br />
sakuTari cxovrebiseuli gamoucdelobisa da profesiis<br />
moCvenebiTi romantikulobis gamo moswons _ me,<br />
Jurnalisti qariviT Tavisufali var: vakeTeb, rasac minda,<br />
mivdivar, sadac minda, Sevxvdebi, visac minda...<br />
marTlac momxiblavi perspeqtivaa, Tu davumatebT, rom<br />
Tqven ukve gicnoben popularuli politikosebi, samxedro<br />
pirebi, sportsmenebi, holivudis varskvlavebi da kriminaluri<br />
samyaros warmomadgenlebic ki.<br />
iqneb odesme marTlac ase moxdes, magram sinamdvile romantikisTvis<br />
adgils ar tovebs. warmoidgineT, aseTi tipiuri<br />
viTareba: dilis saredaqcio TaTbirze Jurnalistebs<br />
davalebebs aZleven _ TbilisSi msoflio saxelis primabalerina<br />
nino ananiaSvili Camosula; saxelganTqmul nino<br />
ramiSvils oTxmoci weli Sesrulebia; filarmoniaSi legendaruli<br />
rastropoviCi* daukravs; Tbilisis `dinamo~<br />
inglisur `vest hems~ eTamaSeba; Sinagan saqmeTa ministri<br />
Tanamdebobidan gadamdgara; disidenti merab kostava<br />
cixidan gamouSviaT; avWalis koloniaSi patimrebis amboxi<br />
dawyebula...<br />
marTlac mdidari arCevanis gaqvT, magram davalebebs<br />
xom redaqtori iZleva! hoda, es `diqtatori~ redaqtori<br />
gavalebT moamzadoT sagazeTo masala Sromis saministros<br />
erT-erT CinovnikTan. SegiZliaT uari TqvaT am arcTu<br />
prestiJuli davalebis Sesrulebaze, magram gaiTvaliswineT,<br />
rom aseT SemTxvevaSi, redaqtorsac SeuZlia uari Tqvas<br />
TqvenTan TanamSromlobaze. ufro gasagebad _ savsebiT<br />
SesaZlebelia, umuSevari darCeT. Tqvenc beds urigdebiT.<br />
metic, cdilobT am davalebidan rac SeiZleba meti<br />
`gamowuroT~.<br />
31
iwyebT informaciis Segrovebas baton vaxtangze _ pirobiTad<br />
ase davarqvaT Cinovniks. kolega-Jurnalisti<br />
gkarnaxobT, rom am saministros sazogadoebasTan urTierTobis<br />
ganyofilebaSi muSaobs misi Tanakurseli qalbatoni,<br />
romelsac SeuZlia informacia mogawodoT am<br />
pirovnebaze. xvdebiT qalbaton lizas da arkvevT, rom batoni<br />
vaxtangi am Tanamdebobaze Turme, sul ori weliwadia<br />
muSaobs. manamde jer mZRoli yofila, mere garaJis gamge.<br />
imave qalbaton lizasTan arkvevT, rom Tqveni momavali<br />
respondentis Taobaze saintereso informacia SeiZleba<br />
mogawodoT saministros garaJis yofilma gamgem, romelic<br />
amJamad siRnaRSi cxovrobs.<br />
miemgzavrebiT siRnaRSi. xvdebiT baton nikos, romelsac<br />
iqaurebi `wiwkanas~ saxeliT icnoben. mas jer ar unda<br />
warsulis gaxseneba, magram, mere, mwvadze da Wiqa Rvinoze<br />
friad saintereso ambebs hyveba. ho, kinaRam damaviwyda:<br />
ecadeT, ar gamoiyenoT diqtofoni, miT ufro _<br />
videoteqnika, informacia ar CaiweroT. Tqvens xelSi<br />
danaxuli raime teqnika, TviT avtokalamic ki, mosaubres<br />
Tqvens mimarT erTgvari SiSiT da undoblobiT<br />
ganawyobs. mas, arc meti, arc naklebi, policiis an sasamarTlos<br />
asociaciebi uCndeba. iwyebs sityvebisa da<br />
movlenebis SerCevas. mokled, fsiqologiuri diskomforti<br />
eqmneba. maS, yvelafers rogor daimaxsovrebT?<br />
_ Zalian kargad! _ mTavaria, saubris dros SeZloT<br />
yuradRebis koncentracia. gaxsovdeT, rom Tqven aq<br />
CamoxvediT samuSaod da ara drois satareblad. saubris<br />
Semdeg, ecadeT, gaixsenoT yvelaferi, rasac, Sesa-<br />
Zloa, saqmesTan raime kavSiri hqondes. isic gaxsovdeT,<br />
vidre masala ar mogimzadebiaT, ar arsebobs araviTari<br />
meorexarisxovani informacia _ yvelaferi pirvelxarisxovania.<br />
mokled, Zia wiwkana, odesRac garaJis gamge, axla ki fermeri-mevenaxe<br />
giambobT, rom batoni vaxtangi, metsaxelad<br />
`maRazia~, misi gare biZaSvili da Tanasoflelia. vidre<br />
dedaqalaqSi Cavidoda, Rvinis qarxanaSi Sofrad muSaobda.<br />
32
dabadebulia 1945 wels. hyavs coli da sami Svili. ganaTlebulia.<br />
kargi oratori da saintereso mosaubrea. xSirad<br />
cruobs, oRond, SeniRbulad. roca aqaur ufrosobasTan<br />
saqme gafuWebia, dasaxmareblad wiwkanasTan misula. masac<br />
saministros garaJSi mouwyvia. sul male ministrs moxvedria<br />
TvalSi da mis pirad Sofrad gadasula. mere imdeni<br />
uqnia, Tavisi keTilismyofeli wiwkana garaJis gamgeobidan<br />
mouxsnevinebia da misi adgili daukavebia. mere sameurneo<br />
ganyofilebis ufrosad da, sabolood, ministris moadgiled<br />
dauwinaurebiaT.<br />
Zia wiwkanas TqmiT, vaxtangi-maRazia niWieri, Tumca<br />
daundobeli da orpiri kacia. saqme, romelic abaria, ar<br />
icis, magram amas SesaniSnavad faravs moCvenebiTi seriozulobiTa<br />
da simkacriT. tipiuri karieristia. icis ufrosobasTan<br />
Tavis daWera. Tu dasWirda, arc qrTamis aRebasa<br />
da gacemaze ambobs uars. kargad mReris. male Tvreba<br />
da sakuTar moqmedebaze yovelgvar kontrols kargavs.<br />
amis gamo xSirad Zalian uxerxul mdgomareobaSi vardeba.<br />
TanamSromlebs ar uyvarT da zurgs ukan dascinian kidec.<br />
ras ityviT, sakmaod msuye informaciaa, ara? axla igi<br />
unda SeamowmoT da gaamdidroT. amitom kvlav saministro-<br />
Si midixarT. oRond, Zalian frTxilad moqmedebT. iqaurma<br />
TanamSromlebma unda icodnen, rom Tqven iq ukeTilSobilesi<br />
mizniT mixvediT.<br />
gaxsovdeT, rom ganawyenebuli TanamSromlebi ufro sebis<br />
mimarT maincdamainc didi obieqturobiT ar gamoirCevian.<br />
amitom unda imoqmedoT e.w. `ormagi dazRvevis~ principiT<br />
_ SeagrovoT cnobebi momxreebisganac da mowinaaRmdegeebisganac.<br />
gansakuTrebiT, Tu saqme exeba raime<br />
kriminalur istorias. Tu orive mxaris mosazrebebi gaqvT,<br />
maTi Sejereba da daskvnis gamotana Tqvens gonebamaxvilobaze,<br />
gamocdilebaze da, rac mTavaria, Tqvens sindiszea<br />
damokidebuli. SesaZloa, Cvens pirobiT gmirze, baton vaxtangze<br />
Segrovebuli informacia TavisTavad saintereso<br />
iyos, magram vidre masalas amzadebT, igi iqneb pensiaze gavides,<br />
an raime ubedureba daatydes Tavs. aseT SemTxvevaSi,<br />
33
Tqveni naSromi wyalSi gadayrilad CaTvaleT _ profesiuli<br />
interesis garda amqveynad arsebobs kidev zneoba.<br />
Cvens SemTxvevaSi yvelaferi wesis da rigis mixedviT<br />
midis. ukve xelTa gaqvT sakmaod seriozuli informacia<br />
Tqveni momavali respondentis bavSvobis, swavla-gana-<br />
Tlebis, xasiaTis, ojaxuri da samsaxurebrivi mdgomareobis,<br />
interesebis Sesaxeb. sagazeTo masalaSi, ra Tqma unda,<br />
yvelaferze ar ilaparakebT, magram am codniT SeiaraRebuli<br />
midixarT baton vaxtangTan. savsebiT SesaZlebelia,<br />
man Tqvenze gacilebiT ukeTesi STabeWdileba moaxdinos,<br />
vidre elodiT. ase iqneba, Tu ise, Tqven daaxloebiT iciT,<br />
`ra enaze~ unda esaubroT respondents. iciT, rogor unda<br />
dauxatoT mkiTxvels misi portreti. Tqven valdebuli<br />
xarT ukuagdoT yvela saeWvo informacia, romelic respondentis<br />
sasargeblod ar laparakobs _ adamians isedac<br />
bevri nakli aqvs da raimes mikereba sulac ar aris<br />
aucilebeli. winaswar miRebuli informacia gexmarebaT<br />
pirovnebis xasiaTis gasaxsnelad, am pirovnebis `gasaSiSvleblad~.<br />
daaxloebiT aseTi principiT moqmedebs msoflios<br />
yvela kvalificiuri da sindisieri Jurnalisti. Tumca,<br />
amqveynad arc usindiso daileva, magram maTze, modi, nu<br />
vilaparakebT.<br />
da kidev erTi _ nu daiviwyebT, rom Tqven, Jurnalists,<br />
ubralo mokvdavTa (Tundac es `ubralo~ qveynis<br />
prezidenti iyos) winaSe didi upiratesoba gaqvT da amis<br />
borotad gamoyeneba ar SeiZleba. aseTma erTaderTma<br />
SemTxvevamac ki, SesaZloa, samudamod daRupos Tqveni<br />
Jurnalisturi kariera. presa ar SeiZleba iyos wvrilmani<br />
angariSsworebis sarbieli.<br />
informacia Segrovebulia, STabeWdileba Camoyalibebulia.<br />
axla wminda teqnikuri mxare rCeba _ am yvelafris<br />
qaRaldze gadatana. Tu rogor keTdeba es, amis nimuSad<br />
SemogTavazebT 1991 wlis seqtemberSi rusul `nezavisimaia<br />
gazetaSi~ gamoqveynebul intervius saqarTvelos ma-<br />
Sindel prezident zviad gamsaxurdiasTan.<br />
34
avtoportreti<br />
_ batono zviad, Tqven diqtatori brZandebiT?<br />
_ ai-ai! romeli diqtatori da romeli diqtatoruli<br />
reJimi aitans anarqias, rac aq xdeba _ gesmiT? erTi Setakeba<br />
iyo...<br />
_ 2 seqtembers? te-es-enma uCvena.<br />
_ diax. da maSinac milicias SeeSinda, roca dauwyes cema<br />
da qvebis srola, TviTon haerSi isroda.<br />
_ iq xom daWrilebic iyvnen...<br />
_ amisTvis miliciasac vsjiT. meti ra vqnaT? isini ki...<br />
axla amuqeben, TiTqos es sisxliani reJimi, diqtatoruli<br />
reJimia... da ase Semdeg.<br />
SegaxsenebT, rom CvenTan bevrad meti demokratiaa, vidre<br />
safrangeTSi, amerikis SeerTebul StatebSi da... sadac<br />
gnebavT! arc erTi demokratiuli saxelmwifo ar aitans<br />
imas, rasac Cven vitanT, gesmiT?<br />
_ ese igi, Tqven guli gtkivaT da es yvelaferi<br />
gawuxebT?<br />
_ cotaTi mawuxebs, roca xedav, rom diqtatoris iarliys,<br />
ris winaaRmdegac vibrZodi mTeli cxovreba, me makereben,<br />
me ki ar damimsaxurebia _ ai, es...<br />
_ `svobodam~ gadmosca Tqveni gamosvla Tbilisis mitingze,<br />
sadac Tqven xalxs mouwodebdiT _ sityva-sityviT<br />
_ `opoziciis Caqolvas~. rogor SeiZleba ase iyos?<br />
_ absoluturi sigiJea! msgavsi ram ar yofila. albaT<br />
vTqvi, rom opozicia gvesvris qvebs da, ai, es gadaasxvaferes,<br />
viTom Cven vesvriT... erTaderTi, rac vTqvi, rom _ Cven ar<br />
avitanT... mokled, Tu isini samxedro Zaladobas mimarTaven,<br />
ai, maSin miiReben pasuxs. da es bunebrivia. maT ki axla aiCemes:<br />
ai, Zaladobisken mouwodebso! me ki mxolod is vTqvi, rom<br />
SeiaraRebul Zaladobas pasuxs gavcemT. ai, meti araferi.<br />
_ Tqven akrZaleT `nezavisimaia gazeta?~<br />
_ me mgoni, mainc gamodis... magram cotaTi gvawyenina<br />
Tqvenma warmomadgenelma brolaZem. Cven moviTxovT brolaZis<br />
Secvlas. es araobieqturi Jurnalistia.<br />
_ anu, Tqven intervius aZlevT gazeTs, romelic Tavadve<br />
akrZaleT?<br />
35
_ SemdgomSi Cveni megobruli urTierToba `nezavisimaia<br />
gazetasTan~ isev aRdgeba. yvelaferi brolaZis gamo<br />
moxda. araobieqturi informacia dabeWda.<br />
_ romeli?<br />
_ miWirs axla giTxraT. ar maxsovs. CvenTan yvelafer<br />
amaze prescentri reagirebs. is pasuxobs.<br />
_ da sad aris `izvestia~ da `komsomolka?~ isini ratom<br />
ar gamodian?<br />
_ imitom, rom iqac `velur~ raRaceebs beWdaven.<br />
_ Tqveni SexedulebiT, arsebobs gazeTi, romelic saqarTveloze<br />
simarTles wers?<br />
_ ruseTis?<br />
_ an centraluri.<br />
_ me ar minaxavs. simarTle giTxraT... yvelaferi arc<br />
vici, TviTon saqarTveloSi aris obieqturi gazeTebi. magram<br />
aris, ra Tqma unda, provokatorulic.<br />
_ ra ultimatumi wagiyenes samxedroebma?<br />
_ upirvelesad, sabWoTa xelisuflebis, komunisturi<br />
reJimis aRdgena da damoukideblobis gauqmeba...<br />
_ maT surdaT, Tqven komunisti gamxdariyaviT?<br />
_ ai... TiTqmis es. me vuTxari, rom Cven suverenuli saxelmwifo<br />
varT, rom es ar SegviZlia... aseTi dialogi iyo. magram<br />
isini pirdapir imuqrebodnen, rom daiwyebdnen gvardiis<br />
dapatimrebas. me vuTxari: `ver gabedavT amis gakeTebas,<br />
radgan Cven gvardias ukve miliciis statusi mivaniWeT~.<br />
anu gvardia darCa, rogorc iyo, mxolod qaRaldze moxda<br />
es, maT ki axla aiCemes, rom gvardia davSale. es tyuilia...<br />
_ rogor afasebT ruseTis pozicias CrdiloeT da<br />
samxreT oseTis gaerTianebis Sesaxeb?<br />
_ es provokaciuli gancxadebaa, pirdapiri Careva Cvens<br />
Sinaur saqmeebSi.<br />
_ pasuxs gascemT?<br />
_ ra Tqma unda, gavcemT. xval parlamenti ikribeba.<br />
_ mainc vin awyobs aseT `provokaciebs~, batono zviad?<br />
rogor fiqrobT?<br />
_ Sovinistebi. imperiuli Zalebi.<br />
_ kremlis agentebi?<br />
_ ar gamovricxav.<br />
36
_ ras grZnobT, roca parlamentSi Seuracxyofas gayeneben?<br />
_ diax, ra Tqma unda, aRSfoTebuli var, magram ar minda<br />
sisxlis samarTlis saSualebebi gamoviyeno... prezidentis<br />
SeuracxyofisTvis kanoni ki arsebobs, magram sindisi xom<br />
unda iqonion?<br />
_ magram roca Tqven TviTon SeuracxyofT parlamentSi<br />
Tqvens mowinaaRmdegeebs?<br />
_ iciT, isini zogjer maiZuleben, vupasuxo. magram yovelTvis<br />
veZeb gamosavals. minda davijero, rom es SesaZlebelia<br />
da yoveli ZaliT vcdilob.<br />
_ gasagebia... mainc aqamde ratom ar mieciT glexebs miwa.<br />
gorbaCovmac ki gaakeTa es. Tqven opozicia brals gdebT,<br />
rom privatizacias ar iwyebT...<br />
_ tyuilia! ara-ara, es tyuilia!.. magram saWiroa<br />
sakanonmdeblo safuZveli. Cven axlaxans miviReT kanoni.<br />
gavakeTebT.<br />
tatiana malkina, andrei karaulovi (`nezavisimaia<br />
gazetas~ informacia).<br />
umaRlesi kvalifikaciis orma Jurnalistma, iuridiuli<br />
Jargoni rom moviSvelio, jvaredini dakiTxvis qarcecxlSi<br />
gaatara politikur intrigebSi gamoucdeli prezidenti<br />
da mkiTxvels misi namdvili saxe daanaxa. da es moxerxda am<br />
pirovnebis winaswari safuZvliani SeswavliT.<br />
kidev erTi `patara~ Strixi _ am intervius saTauri.<br />
ufro vrclad saTaurebze momavalSi visaubrebT (Tu manamde<br />
am wignis gacnobis survili ar gagiqraT!), magram naxeT,<br />
ras arqmeven avtorebi am intervius _ `avtoportreti~.<br />
amiT maT `nezavisimaia gazetas~ mravalmilionian auditorias<br />
araorazrovnad mianiSnes, Cven, batonebo, araferi<br />
gamogvigonia, arc raime Segvilamazebia, arc raime dagvimaxinjebia,<br />
ubralod, respondentisve xeliT Seqmnili avtoportreti<br />
SemogTavazeTo.<br />
marTlac SesaSuri profesionalimzi da gonebamaxvilobaa.<br />
sxvisi portretis SeqmniT garTulebs isic nu dagaviwydebaT,<br />
rom Tqveni yoveli Jurnalisturi naSromi<br />
Tqvenive (avto)portreticaa.<br />
37
yovlismcodneoba saSiSi senia<br />
erTxel saqarTvelos meore prezidentma eduard SevardnaZem<br />
miiRo friad originaluri gadawyvetileba _<br />
yovel orSabaTs JurnalistisTvis mieca radiointerviu.<br />
prezidenti, albaT, fiqrobda, rom aseTi nabiji mas xalxis<br />
masebTan daaaxloebda. orSabaTis interviu yovelTvis<br />
erTsa da imave Jurnalists mihyavda.<br />
qalbatoni Jurnalisti amave dros gaxldaT prezidentis<br />
pressamsaxuris TanamSromeli*, xSirad xvdeboda Tavad<br />
prezidents, mis momxreebs da opozicionerebsac. igi<br />
zedmiwevniT kargad icnobda prezidentis uaxloes garemocvas,<br />
trialebda TiTqmis yvela politikuri movlenis<br />
centrSi. bunebrivia, mis gankargulebaSi iyo uzarmazari<br />
informacia. amitomac Tu gamoucdelobis gamo, Zalze<br />
swrafad irwmuna, rom SeeZlo TviTonve epasuxa prezidentisTvis<br />
dasmul TiTqmis yvela kiTxvaze. albaT, amis gamoc<br />
iyo, rom `orSabaTis intervium~ male dakarga aqtualoba,<br />
msmenelma ki _ misadmi yovelgvari interesi. prezidentis<br />
interviu anekdotebis wyarod iqca. kiTxva-pasuxi daaxloebiT<br />
ase gamoiyureboda:<br />
kiTxva: batono prezidento. amas winaT, prezident klintonTan*<br />
Sexvedrisas aRniSneT, rom gaerom ufro moqnili<br />
da mkacri politika unda gaataros separatizmis gamovlinebaTa<br />
winaaRmdeg. Tqven agreTve brZaneT, rom gaero<br />
sakmaod `zanti~ organizaciaa da uWirs gadawyvetilebis<br />
operatiulad miReba. aseTi moqmedeba, dameTanxmebiT,<br />
xels uwyobs separatistul moZraobas. gaero rom operatiulad<br />
moqmedebdes, saqarTvelo didi xania moagvarebda<br />
problemebs afxazeTTan, azerbaijani _ mTian yarabaRTan,<br />
ruseTi _ CeCneTTan da ase Semdeg. Tqveni azriT, unda<br />
gardaqmnas Tu ara muSaoba gaerom, unda hyavdes Tu ara<br />
mas mobiluri samxedro Zala, unda SeeZlos Tu ara gadawyvetilebis<br />
swrafad miReba?<br />
pasuxi: diax, marTali brZandebiT.<br />
prezidenti aseT lakoniur pasuxs iqneb arc iZleoda,<br />
magram igi Zalian xSirad iZulebuli iyo, ubralod, `gadaemRerebina~<br />
Jurnalistis naTqvami, vinaidan Tavis kiTx-<br />
38
vaSi Jurnalistma ukve Tqva pasuxis yvela SesaZlo versia<br />
da prezidents saTqmeli TiTqmis ar dautova.<br />
Jurnalistebs, maT Soris sakmaod cnobil Jurnalistebsac,<br />
xSirad eCvenebaT, rom mkiTxvels raime Temaze maTi<br />
saubari ufro ainteresebs, vidre am saqmis specialistisa.<br />
didi xnis winaT, saqarTvelos televiziis pirveli<br />
arxiT gadaicemoda klasikuri musikisadmi miZRvnili gadacemaTa<br />
cikli. wamyvani SesaniSnavad erkveoda klasikur<br />
musikaSi da gadacemasac mSvenivrad uZRveboda. magram mayureblisa<br />
da msmenelisTvis gaugebari iyo am gadacemaSi miwveuli<br />
specialistis monawileoba _ mTeli gadacemis ganmavlobaSi<br />
igi an ubrad ijda an, Tu wamyvani raimes hkiTxavda,<br />
umalve sityvas CamoarTmevda da sakuTar SekiTxvas<br />
TviTonve pasuxobda.<br />
Tavisi sityvaZunwobiT cnobil saqarTvelos samxedro<br />
ministrs, general TevzaZes erTma teleJurnalistma daaxloebiT<br />
aseTi Sinaarsis SekiTxva dausva:<br />
_ batono ministro, qveynis wlevandeli samxedro biujeti<br />
...milioni laria. es Tanxa jaris mxolod gamokvebisTvisac<br />
ki ar aris sakmarisi. iaraRis SeZenasa da samxedro<br />
momzadebaze laparakic zedmetia. ara gvyavs saSualo da<br />
umcros meTaurTa Semadgenloba. amas zed daerTo biujetis<br />
sekvestri, romelmac Tqveni uwyebis finansuri Sesa-<br />
Zleblobebi kidev 30 procentiT Seamcira. aseT viTarebaSi,<br />
SevZlebT Tu ara dakarguli teritoriebis iaraRis<br />
ZaliT dabrunebas?<br />
Jurnalistma am SemTxvevaSic yvelaferi icis, yvelafe<br />
rs ambobs da `sawyal~ ministrs saTqmels arafers<br />
utovebs. amitom generlis pasuxic ukiduresad lakoniuri<br />
da groteskulia:<br />
_ Tqven ras fiqrobT?<br />
erT-erTi saprezidento arCevnebisas saqarTvelos<br />
televiziis pirveli arxiT gadaica vrceli interviu SevardnaZesTan.<br />
aq ucnauri, ra Tqma unda, araferia. ufro<br />
zustad, araferi iqneboda, erTi garemoeba rom ara _ interviu<br />
moqmedi prezidentis da momavali asprocentiani<br />
prezidentis, eduard SevardnaZis uaxloes mrCevels, gela<br />
Carkvians mihyavda.<br />
39
etyoba, viRac Zalian `Wkvianma~ urCia prezidents,<br />
rom Tu intervius Carkviani waiyvanda, es amomrCevelTa<br />
TvalSi ufro prestiJulad gamoCndeboda. sinamdvileSi,<br />
folkloridan kargad cnobili gugulisa da mamlis dialogi<br />
gamovida _ korespondenti sami saaTis ganmavlobaSi<br />
ganuwyvetliv xotbas asxamda respondents. am gadacemiT,<br />
savaraudoa, SevardnaZem amomrCevelTa ramdenime aTeuli<br />
aTasi xma dakarga.<br />
aseTi magaliTebis moyvana msoflios yvela qveynis<br />
presidan SeiZleba. mdidari informacia xSirad acdunebs<br />
xolme Jurnalists _ gazviadebul warmodgenas uqmnis<br />
sakuTar SesaZleblobebze. mas xSirad aviwydeba (an Segnebulad<br />
iviwyebs!), rom mkiTxvels samxedro ambebis Sesaxeb<br />
Jurnalistisaze metad generlis azri ainteresebs,<br />
politikis Sesaxeb _ prezidentisa, maTematikis Sesaxeb<br />
_ maTematikosisa, fexburTis Sesaxeb _ mwvrTnelisa da<br />
a.S. Tu ar gsurT, sasacilo viTarebaSi aRmoCndeT, nu<br />
ecdebiT sakuTari codnis demonstrirebas _ es Tqveni<br />
naweridan Tu naTqvamidan isedac gamoCndeba. imasac nu<br />
daiviwyebT, rom arian adamianebi, visac nebismier darg-<br />
Si Tqvenze ganuzomlad meti informacia aqvT.<br />
bevrma Jurnalistma sakmaod kargad icis fsiqologia,<br />
filosofia, istoria, politologia, samxedro saqme da a.S.<br />
SeuZlia swori daskvnebis gamotana da momavlis winaswarmetyvelebac<br />
ki. Tu gaviTvaliswinebT, rom Jurnalists,<br />
parlamentis wevrisgan gansxvavebiT, ara hyavs oponenti,<br />
romelic dauyovnebliv miuTiTebda Secdomaze, marTlac<br />
didia sakuTari codna-ganaTlebiT wakeklucebis cduneba.<br />
ras vizamT, Jurnalistebic adamianebi arian da adamianuri<br />
sisusteebi arc maTTvis aris ucxo. marTalia, sakuTari<br />
codniT kopwiaobisTvis kanonmdeblobaSi raime sasjeli<br />
ar aris gaTvaliswinebuli, magram savsebiT SesaZlebelia,<br />
erTob sasacilo viTarebaSi CaigdoT Tavi.<br />
Jurnalistis naSromi (rogorc mwerlisa) aisbergs<br />
unda hgavdes _ xiluli misi mcire nawili unda iyos.<br />
Tu sakuTar saqmes maRal profesiul doneze asrulebT,<br />
mkiTxvels aisbergis xiluli nawilidan misi mTliani<br />
moculobis warmodgena sulac ar gauWirdeba, mkiTxv-<br />
40
els Tqveni codnis da talantis dadgena Tqveni dawerili<br />
ramdenime winadadebiTac ki SeuZlia. ase rom, Tu Tavis<br />
gamoCena gsurT, nu ecdebiT Tavis gamoCenas.<br />
erT Wkuis saswavlebel istorias giambobT:<br />
1988 wlis zafxulSi redaqciaSi mecnieri-maTematikosi<br />
gvestumra. es iyo ormocdaori-ormocdasami wlis kaci,<br />
mecnierebaTa doqtori. batoni zurabi amtkicebda, rom man<br />
amoxsna dRemde saidumloebiT moculi gantoleba. misi sityvebiT,<br />
amas globaluri mniSvneloba hqonda. amtkicebda,<br />
rom samecniero wreebi xelovnurad aWianurebdnen mis aRiarebas,<br />
vinaidan mecnierebaTa akademiis zogierT Cinovnikmecniers<br />
am aRmoCenis miTviseba surda, zogs misi Surda,<br />
xolo sxvas _ misi ar esmoda.<br />
umaRles samecniero wreebSi Surianoba sulac ar aris<br />
axali ambavi da arc gamkvirvebia. rwmena am kacis genialurobis<br />
Taobaze mis ramdenime kolega-maTematikosTan<br />
saubris Semdeg kidev ufro ganmimtkicda. mecnierebaTa<br />
akademiis erT-erT xelmZRvanelsac Sevxvdi da isic davadgine,<br />
rom baton zurabs inglisis erTi prestiJuli universiteti<br />
epatiJeboda.<br />
formulebis junglebSi Tvenaxevris xetialis Semdeg<br />
gazeTSi batoni zurabisa da misi aRmoCenis Taobaze sakmaod<br />
vrceli werili gamovaqveyne. gulis fancqaliT velodi<br />
reaqcias samecniero wreebidan. yovel SemTxvevaSi,<br />
im adamianebidan mainc, vinc Cems statiaSi retrogradebad<br />
movixsenie.<br />
Tqvenc ar momikvdeT, araviTari gamoxmaureba!<br />
SeiZleboda mefiqra, rom gavimarjve, magram baton<br />
zurabsac rom aravin Seexmiana, aman damaeWva.<br />
kidev erTxel gadavamowme Cems xelT arsebuli masalebi.<br />
kidev erTxel vesaubre specialistebs da kidev erTi statia<br />
gamovaqveyne. isev dumili. mxolod noembris bolos<br />
damirekes mecnierebaTa akademiidan da baton zurabTan<br />
erTad mimiwvies.<br />
daTqmul dros mivediT. kabinetSi ramdenime darbaiseli<br />
mecnieri gveloda. kedelze dafa ekida da zed swored<br />
is bednavsi gantoleba ewera. baton zurabs taqtianad<br />
sTxoves misi amoxsna. manac daiwyo, magram maleve SeaCe-<br />
41
es da msjelobaSi xarvezze miuTiTes. batoni zurabi jer<br />
daibna, mere gawiwmatda da, Tumca, misTvis xma ubatonod<br />
aravis gaucia, gagulisebulma migvatova.<br />
pativcemulma mecnierebma Zalian ubralod amixsnes,<br />
rom es gantoleba marTlac yofila Teoretikosi maTematikosebis<br />
mravali Taobis vnebaTaRelvis sagani. sabolood,<br />
mecnierebas daudgenia, rom es iyo amouxsneli<br />
formula, `maTematikuri TamaSi~. baton zurabs aravin ar<br />
Cagravs da misi naSromis miTvisebasac aravin ar apirebs,<br />
vinaidan amas araviTari azri ara aqvso. rac Seexeba sazRvargareT<br />
miwvevas, batoni zurabi cota axirebuli, magram<br />
udavod niWieri adamiania, Tu Tavisi Teoriuli kvlevis<br />
sferos Secvlis, warmatebebis mopovebac SeuZlia da imitomac<br />
iwveveno.<br />
batoni mecnierebi Tavis droze imitom ar gamomexmaurnen,<br />
rom mixvdnen, Sevcdi. isini gazeTis da, iqneb, Cems<br />
saxelsac gaufrTxildnen. madlobis meti ra meTqmis. imave<br />
mecnierebs Zalian mwared rom gavekritikebine, Rirsi viyavi<br />
_ davisjebodi zedmeti Tavdajerebulobis gamo.<br />
42
Tavi III<br />
statia iwyeba saTauridan<br />
saTauri<br />
SeiZleboda asec gveTqva da WeSmaritebasTan ufro axlos<br />
iqneboda _ wameba iwyeba saTauridan. daukvirdiT:<br />
msoflios arc erTi qveynis arc erT gazeTSi usaTauro<br />
statia ar qveyndeba. es imitom xdeba, rom sagazeTo publikaciis<br />
kompoziciaSi saTauri sruliad gansakuTrebul,<br />
SeiZleba iTqvas, unikalur funqcias asrulebs: saTaurad<br />
gamotanili is erTi an ramdenime sityva unda Seesabamebodes<br />
publikaciis Sinaarss; unda iyos lakoniuri da<br />
gonebamaxviluri; mkiTxvels unda aiZulebdes, gaecnos<br />
publikacias. rTuli amocanaa? _ diax, rTulia da swored<br />
amis bralia, rom Zalian xSirad TviT gamocdili Jurnalistebic<br />
ki cdiloben, rogorme Tavidan aicilon statiis<br />
dasaTaurebis Sromatevadi procesi. amas isini ubralod<br />
da genialurad axerxeben _ redaqtorTan usaTauro<br />
statiebi miaqvT.<br />
zogi redaqtori amas gagebiT, Semwynareblurad xvdeba,<br />
zogi buzRunebs, zogi boboqrobs, magram, sabolood,<br />
yvelaferi Tavis adgilas dgeba: yvela redaqciaSi moiZebneba<br />
erTi an ramdenime adamiani, vinc icis, rom saTauri<br />
sadRac statiis striqonebSi (SinaarsSi) an striqonebs Soris<br />
imaleba. ufro xSirad, mniSvnelovani statiis saTaurs<br />
gunduri wesiT eZeben _ ramdenime adamiani gulmodgined<br />
ecnoba statiis Sinaarss da yvela Tavis variantebs wers.<br />
mere yvela erTad irCevs erT Sejerebul variants. bevr<br />
seriozul gazeTs saTauris ostatis erTi an ramdenime<br />
Static ki aqvs.<br />
1985-1990 wlebis modelis gazeT `Tbiliss~ statiis dasaTaurebis<br />
erTdroulad ramdenime didostati hyavda _<br />
TviT mTavari redaqtori arCil gogelia, Jurnalistebi<br />
_ lia goderZiSvili, irakli beriaSvili da nana joxariZe.<br />
`7 dReSi~ saTauris gamogonebis gunduri TamaSi virtuozulobamde<br />
iyo ayvanili da masSi redaqciis TiTqmis yve-<br />
43
la TanamSromeli, maT Soris, teqnikuri muSakebic siamovnebiT<br />
monawileobdnen.<br />
saTauri ar aris raime ganyenebuli cneba. is aris, Tu<br />
SeiZleba ase iTqvas, mTeli sasaTaure kompleqsis erTerTi<br />
(da mTavari!) elementi. Tu profesor v.i. CeredniCenkos<br />
davesesxebiT, sasaTauro kompleqsi Sedgeba iseTi<br />
elementebisgan, rogoricaa anonsi, rubrika, gazeTis<br />
Tematuri svetis dasaxeleba, lidi, sakuTriv saTauri,<br />
qvesaTauri, CanarTi teqstSi. presis aRqmis fsiqologiis<br />
kanonebiT, mkiTxvelis mier wasakiTxi (gasacnobi) masalis<br />
SerCevisas gadamwyveti roli swored sasaTauro<br />
kompleqss eniWeba. am kompleqsSi ki yvelaze mniSvnelovani<br />
adgili sakuTriv saTaurs uWiravs.<br />
profesori CeredniCenko iqve frang kritikoss, lui<br />
forestsac imowmebs: `kargad dasaTaurebuli kargi wigni<br />
aucileblad moipovebs warmatebas; cudad dasaTaurebuli<br />
kargi wigni verasodes ver moipovebs warmatebas,<br />
kargad dasaTaurebulma cudma wignma SesaZloa moipovos<br />
warmateba~.<br />
davubrundeT saTauris funqcias. Jurnalistikis bevri<br />
Teoretikosis azriT, zog naSromSi (statiaSi) saTauri mxolod<br />
asaxelebs problemas, romlis gadaWris mcdeloba<br />
Semdeg mocemulia teqstSi; sxvagan _ saTauri teqstSi mocemuli<br />
Sinaarsis Tezisi SeiZleba iyos; zogjer ki es aris<br />
e.w. kodi, teqstis gasaRebi, romlis gaSifvra mxolod teqstis<br />
gulisyuriT wakiTxvis Semdeg aris SesaZlebeli.<br />
1994 wels ucnobma pirebma daudgeneli mizniT mokles<br />
prezident SevardnaZis fondis xelmZRvaneli soliko xabeiSvili.<br />
presam Zalian mtkivneulad aRiqva es Tavxeduri<br />
mkvleloba. erT-erTi sagazeTo publikaciis saTauri ase<br />
ikiTxeboda: `vin mohkla soliko xabeiSvili?!~ teqstSi mocemuli<br />
iyo mkvlelobis ramdenime SesaZlo versia. cnobili<br />
disidentis da politikuri moRvawis, gia Wanturias mkvlelobasTan<br />
dakavSirebiT, gazeTma `dronma~ gamoaqveyna<br />
vrceli statia originaluri saTauriT _ `me movkali gia<br />
Wanturia~. ra Tqma unda, gia Wanturia statiis avtors ar<br />
mouklavs. igi gamoZiebis masalebze dayrdnobiT da mkvlelobis<br />
Semdeg ganviTarebuli movlenebis analizis safuZ-<br />
44
velze amtkicebda, rom gamoZieba Tavidanve araswori gziT<br />
warimarTa da mkvlelobaSi eWvmitanilis rolSi, SesaZloa,<br />
nebismieri Cvengani aRmoCeniliyo. orive SemTxvevaSi, sa-<br />
TaurSi gamotanilia problema, romlis gadaWris mcdeloba<br />
Semdeg mocemulia teqstSi. teqstSi mocemuli Sinaarsis<br />
erT-erTi Tezisis saTaurad gamotanis nimuSebad SeiZleba<br />
CaiTvalos aseTi saTaurebi: `Tu xvalindelze ar vizruneT,<br />
zegindelze fiqri ar dagvWirdeba~, `valebi momavali<br />
TaobebisTvis~ (`mimomxilvelis~ informaciebi).<br />
pirvel statiaSi saubaria, zogadad, ganaTlebis problemebze,<br />
meoreSi _ saqarTvelo-TurqmeneTis ekonomikur<br />
urTierTobebze.<br />
axla, rac Seexeba e.w. kodirebul saTaurebs. 1994 wels<br />
gazeT `dronSi~ gamoqveynda sakmaod vrceli analitikuri<br />
werili saTauriT `gandagana~. erTi SexedviT, saTauri<br />
amave saxelwodebis popularuli qarTuli xalxuri cekvis<br />
(igive _ `aWaruli~) asociacias iwvevs. statiaSi marTlac<br />
xSirad gvxvdeba sityvebi `aWara~, `aWareli~, `aWaruli~ da<br />
a.S. magram aq saubaria ara mSvenier aWarul cekvaze, an ugemrieles<br />
aWarul xaWapurze, aramed saqarTvelos centraluri<br />
xelisuflebisa da saqarTvelos erT-erTi regionis,<br />
aWaris xelisuflebis urTierTobaze. kerZod, aWaris xelisuflebis<br />
centralurisadmi faqtobriv daumorCileblobaze,<br />
mis oCnobasa da saqarTvelosgan gan da gan Tavis<br />
daWeraze. mkiTxvelisTvis saTauris namdvili mniSvneloba<br />
mxolod statiis Sinaarsis gacnobis Semdeg xdeba cxadi.<br />
erTi aseTi mxiaruli magaliTic. gazeTma `dronma~ 1992<br />
wels gamoaqveyna momcro informacia myvirala saTauriT<br />
`irakli wereTelma nato Seacdina~.<br />
nato, mogexsenebaT, saqarTveloSi da mTel msoflioSi<br />
gavrcelebuli qalis saxelia. erTi SexedviT Canda, rom axalgazrda<br />
xmaurianma politikosma marTlac vinme qalbatoni<br />
nato Seacdina. ra Tqma unda, msgavsi araferi momxdara<br />
_ erT-erT preskonferenciaze wereTelma Cveulebriv<br />
waitrabaxa, me NATO _ Crdilo atlantikuri samxedro<br />
bloki _ gavacucurakeo. statiis (Tu saTauris!) avtorma<br />
ki cota `ieSmaka~ da abreviatura NATO Cveulebrivi qar-<br />
48
Tuli asoebiT dawera, riTac erTbaSad `daSifra~ mTeli<br />
saTauri.<br />
aRniSnulis garda, sagazeTo saTauri SeiZleba iyos informaciuli,<br />
nominaciuri, emociur-SefasebiTi, sareklamo,<br />
integraciuli, kompoziciuri. es CamonaTvali SeiZleba<br />
gagrZeldes, saTaurebzec SegviZlia kidev bevri visaubroT,<br />
magram mTavari mainc ukve naTqvamia _ saTauri<br />
sagazeTo statiis umniSvnelovanesi elementia. man mkiTxvelis<br />
yuradReba unda miiqcios, teqstis wakiTxvamde<br />
daainteresos; teqstidan gamohyos yvelaze mniSvnelovani,<br />
mkiTxvels miawodos winaswari informacia, gauadvilos im<br />
umTavresis aRqma, risTvisac mocemuli statia daiwera.<br />
da, rac mTavaria, daexmaros mas statiis damaxsovrebaSi.<br />
swored is statia aris kargi da mniSvnelovani, romelic<br />
mkiTxvels saTauriT axsovs.<br />
erTi popularuli qarTuli andaza gvamcnobs, Tu uremi<br />
SeSas ver moitans, igi xom TviTon SeSaao. warmovidginoT<br />
aseTi viTareba _ mTeli gazeTi mxolod saTaurebiTaa gadavsebuli.<br />
aseT SemTxvevaSi, saTauri TviTon asrulebs<br />
teqstis movaleobas, TviTon aris informacia. gadaxedeT<br />
Tanamedrove gazeTebis pirvel gverdebs da amaSi Tavad<br />
darwmundebiT.<br />
es mxolod pirveli gverdebia da mas Tavisi funqcia<br />
aqvs. mTeli gazeTis mxolod saTaurebiT Sevseba marTlac<br />
cota sasaciloa, magram unda gaviTvaliswinoT, rom<br />
XXI saukunis ukiduresad saqmian atmosferoSi Camoyalibda<br />
mkiTxvelTa uzarmazari armia, romelic informacias<br />
iRebs... saTaurebidan. amitom dRis wesrigSi kidev erTi<br />
saWirboroto problema dgeba _ saTaurisa da teqstis<br />
Sesabamisoba, ufro zustad, saTaurisa da teqstis urTierTgavlena<br />
da urTierTdamokidebuleba. yvelaferi<br />
gasagebi rom iyos, asec SeiZleba vTqvaT: zogjer statiis<br />
teqsti Sobs saTaurs, zogjer saTauri Sobs statiis teqsts.<br />
metic, Tu saTauri Zalian maxvilgonivruladaa<br />
napovni, SeiZleba am saTauris Temaze statiebis mTeli<br />
cikli Seiqmnas.<br />
ra Tqma unda, umjobesia, jer sakuTriv saTauri vipovoT<br />
da statiis teqsti mere davweroT. aseT SemTxvevaSi,<br />
49
avtori ufro disciplinebuli da mizandasaxuli xdeba.<br />
teqstis mTavari mimarTulebidan gadaxveva, fuWi wiaRsvlebi<br />
da zedmeti sityvauxvoba TiTqmis gamoricxulia.<br />
TvalSisacemi saTaurebis gamogonebisas, mudam unda<br />
gaxsovdeT, rom arsebobs zomiereba. ar SeiZleba `daukrefavSi<br />
gadasvla~, anu Tqveni sagazeTo masalisTvis misi sa-<br />
TauriT imaze meti mniSvnelobis miniWeba, vidre mas sinamdvileSi<br />
aqvs. wignieri mkiTxveli iseve iolad grZnobs umcires<br />
gadaWarbebas, rogorc simfoniuri orkestris diri-<br />
Jori _ yalb nots.<br />
1998 wlis maisSi gazeT `aliaSi~ gamoqveynda informacia<br />
saTauriT: `TevdoraZisTvis mowyoba misaRebia, magram<br />
ase ara~. Tavad informaciaSi ki parlamentari elene TevdoraZe,<br />
saerTod, naxsenebic ar aris _ sxva parlamentaris,<br />
germane facacias mosazrebazea saubari!<br />
axla oriode sityva imis Taobazec, rogori saTaurebi<br />
ar unda iyos Tanamedrove presaSi. sanimuSod 1991 wlis<br />
modelis gazeTi `Tbilisi~ aviRoT;<br />
_ Tavisufal saqarTveloSi es tyec iSrialebs;<br />
_ axmetelebi da walenjixelebi TbilisSi;<br />
_ xexilic mogviZRvnes nobaTad;<br />
_ imperiuli, Tavsmoxveuli kanonebi _ rodemde?<br />
_ erToba Cveni taxtia;<br />
_ lamazi hangebi _ patarebs;<br />
_ nagavi sabavSvo baRis karebTan;<br />
_ mtris jibrze daizrdebian!;<br />
_ bazari, misi arsi da mniSvneloba;<br />
_ mkacrad davicvaT moTxovnebi.<br />
da mravali, mravali sxva. bunebrivia, amgvari saTaurebis<br />
wakiTxvis Semdeg, mkiTxvels ZiriTadi teqstis gacnobis<br />
yovelgvari survili gauqreba. sanimuSod `Tbilisi~<br />
imitom avirCie, rom igi tradiciuli oficiozis warmomadgenelia.<br />
ufro zustad, aseTi iyo 1991 wels. postkomunistur,<br />
gardamaval epoqaSi dasaTaurebis aseTi tendencia<br />
mefobda da am erTi SexedviT sasacilo saTaurebis gamo,<br />
raime seriozuli daskvnis gamotana sarisko saqmea. kidev<br />
erTxel gavimeoreb, rom es aris presis istoria, anu es arc<br />
50
Secdomaa da arc presis sawinaaRmdego raime Segnebuli<br />
qmedeba. es aris marTvis komunisturi sistemis gamovlena<br />
presaSi. Tumca, vimeoreb, 1991 wels saqarTveloSi komunisturi<br />
reJimi de iure aRar arsebobda. ratom gaagrZela<br />
`Tbilisma~ da zogma sxva gazeTma komunisturi tradiciebi,<br />
amis axsnas maSin Sevecdebi, roca zogadad xelisuflebisa<br />
da presis damokidebulebaze visaubrebT.<br />
manamde ki gansasjelad kidev erT saTaurs SemogTavazebT.<br />
statia, Tu ar vcdebi, 1992 wels gamoqveynda gazeTSi<br />
`kolxuri koSki~: `sabWoTa eTnofabrikaciuli Sinaarsis<br />
dakanoneba da `respublikis saxelis matarebeli xalxis~<br />
diversiuli saazrovno stilistikis aRiareba~.<br />
rogorc wesi, aseTi saTaurebi (da, Sesabamisad, maRalfardovani<br />
teqstebi), presaSi Cndeba revoluciuri situaciebis<br />
dros an e. w. gadamaval periodebSi. erTi sityviT,<br />
im dros, roca noyieri niadagi iqmneba SarlatanobisTvis.<br />
amas, ra Tqma unda, araviTari kavSiri ara aqvs JurnalistikasTan,<br />
magram igi arsebobda da, albaT, momavalSic<br />
iarsebebs. mTavaria, ar SevcdeT da amgvar teqstebSi raime<br />
sibrZnis Zieba ar daviwyoT _ adamianebis umravlesoba xom<br />
sakuTari uvicobis dafarvas xSirad uSinaarso maRalfardovnebiT<br />
cdilobs.<br />
pirveli gverdi<br />
pirvel gverds daaxloebiT is funqcia ekisreba mTlianad<br />
gazeTisTvis, rac sasaTauro kompleqss _ sagazeTo<br />
publikaciisTvis, an `quds~ da anonss _ satelevizio programisTvis.<br />
televizoris yurebisas an radios smenisas adamiani SedarebiT<br />
pasiuria _ savarZelSi, an, sulac, sawolSi mokalaTebuli<br />
Tavs maincdamainc ar iwuxebs _ zantad irCevs<br />
programebs da cdilobs maqsimaluri komforti Seiqmnas.<br />
radio an televizori misTvis informaciis mimwodeblis<br />
garda, dasvenebis uebari saSualebaa da xSirad Zilis wamlis<br />
movaleobasac asrulebs. amis garda, moazrovne adamianebis<br />
umravlesobas, cota ar iyos, aRizianebs metismetad<br />
51
Wkvianuri, damrigebluri xasiaTis tele da radiogadacemebi.<br />
amis mizezi Zalian ubraloa _ erTi tele an radio gadacemis<br />
formatSi, miT ufro, Tu am gadacemaSi ramdenime<br />
adamiani monawileobs, raime garkveuli daskvnis gamotana<br />
TiTqmis SeuZlebelia _ yvela monawiles Tavisi simarTle<br />
aqvs da misi gadarwmuneba mxolod uiSviaTes SemTxvevaSi<br />
Tu xerxdeba. Tanac, adamianebs uyvarT telekamerebis win<br />
keklucoba _ eZeben lamaz sityvebs da gamoTqmebs, uadgilod<br />
oxunjoben an enamwaroben, cdiloben Tavi oponentze<br />
Wkvianad warmoadginon... amasobaSi xSirad TviT kama-<br />
Tis saganic ki sadRac ikargeba. amas daumateT gadacemebSi<br />
sareklamo rgolebis xSir-xSiri CarTvac.<br />
ra Tqma unda, eleqtronul medias beWdurTan SedarebiT<br />
bevri upiratesoba aqvs. meoce saukunis miwuruls<br />
imasac xSirad imeorebdnen, rom gazeTis epoqa male istoriis<br />
kuTvnilebad iqceoda, magram roca saubari farTo<br />
gagebiT exeba analitikur masalebs, aq beWduri presis upiratesoba<br />
aSkaraa. yovel SemTxvevaSi, ase iyo XXI saukunis<br />
dasawyisSi.<br />
Tumca, momavalSi rac unda moxdes, Jurnalistikas<br />
mainc araferi emuqreba _ azrebis werilobiT gadmocemis<br />
saWiroebaze kacobrioba uars, albaT, verasodes ver<br />
ityvis.<br />
sul axlaxans Tqven naxeT ramdenime gazeTis pirveli<br />
gverdebi. es aris, arc meti, arc naklebi, gazeTis mokle Sinaarsi.<br />
miTiTebulia, romel gverdze ra masalaa gamoqveynebuli<br />
da miniSnebulia, razea saubari am masalebSi. rogorc<br />
wesi da rigi moiTxovs, pirvel gverdze dominanturi<br />
pozicia uWiravs gazeTis saTaurs. komunistur epoqaSi<br />
yvela sabWoTa gazeTis saTauris zemoT dominirebda didi<br />
leninis ukvdavi mowodeba-aforizmi: `proletarebo, yvela<br />
qveynisa, SeerTdiT!~ da komunizmis mSeneblobaSi gaze-<br />
Tis damsaxurebis aRmniSvneli ordenebi. Tavad gazeTebis<br />
saTaurebic diadi komunizmis mSeneblobis epoqis Sesabamisi<br />
iyo: `komunisti~, `axalgazrda komunisti~, `komunizmis<br />
ganTiadi~, `komunizmis mSenebeli~, `win, komunizmisaken~,<br />
`lenineli,~ `leninis gziT~, `norCi lenineli~, `rkinigzelis<br />
xma~, `pedagogis xma~, `meabreSumis xma~, `feiqarTa xma~,<br />
52
`kolmeurnis xma~, `energetikosis xma~, `mesazRvris xma~,<br />
`artileristis xma~ da a. S. ase iyo mTel socialistur samyaroSi.<br />
TviT saTaurebidanac Cans, rom sabWoTa presa emsaxureboda<br />
msoflio socialisturi sistemis erTianobas, naTel<br />
komunistur momavals. araviTari miniSnebac ki erovnulobaze,<br />
saxelmwifoebriobaze, damoukideblobaze.<br />
meore ukiduresobaSi gadavvardiT `urRvevi~ socialisturi<br />
sistemisa da erTiani sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg.<br />
patriotuli aRtyineba gazeTebis mxolod saTaurebidanac<br />
ki SesaniSnavad Cans: `saqarTvelo~, `saqarTvelos<br />
respublika~, `Tavisufali saqarTvelo~, `saqarTvelos<br />
samreklo~, `saqarTvelos cis qveS~, `respublika~, `mamuli~,<br />
`kolxuri koSki~ da uamravi sxva.<br />
presis cenzurisgan gaTavisuflebam Sva iseTi gazeTebic<br />
ki, rogoric gaxldaT `badrijani~, `bus kvercxebi~ da<br />
misTanani.<br />
msoflios yvela qveynis yvela sakuTari Tavis pativismcemel<br />
gazeTs hyavs pirveli gverdis redaqtori. amiT<br />
xazgasmulia pirveli gverdis mniSvneloba mTlianad gaze-<br />
TisTvis. mniSvnelovania yvelaferi _ gazeTis sasaTaure<br />
Srifti da zoma, devizi, foto (an fotoebi), maTi zomebi<br />
da ganlageba, gamotanebi, sityvieri masala, mxatvruli gaformeba,<br />
SriftebiT `TamaSi~ da uamravi sxva wvrilmani da<br />
msxvilmani.<br />
Tanamedrove msoflios seriozul presaSi ukve didi xania<br />
Camoyalibda aseTi tendencia: gazeTis pirvel gverdze<br />
gamotanilia redaqciis azriT, umniSvnelovanesi informaciis<br />
Sesatyvisi foto, erTi-ori Zalze mniSvnelovani informacia<br />
da meniu, anu gazeTis Sida gverdebze gamoqveynebuli<br />
saintereso masalebis saTaurebi (an ramdenime sityviani<br />
anonsebi) Sesabamisi fotoebiT an umisod. mokled,<br />
`tfilisis uwyebanis~ pirveli gverdi gakeTebulia swored<br />
am tendenciis gaTvaliswinebiT. rac Seexeba meoce saukunis<br />
miwurulisa da ocdameerTis dasawyisis Zalian bevri<br />
qarTuli gazeTis pirvel gverdebs, es aris raRac saSualo<br />
kolejebis gazeTebsa da e. w. yviTel presas Soris _ rogorc<br />
mogaxseneT, qarTuli presa erTob moumzadebeli<br />
53
Sexvda moulodnelad Tavs damtydar saxelmwifoebriv<br />
da pirovnul Tavisuflebas. zogma yofilma komunisturma<br />
gazeTma, saerTod, yvelaferi uaryo, zogi verafers<br />
Seelia. saqme zogjer kuriozebamde midioda. magaliTad,<br />
2003 wels gamoSvebuli erT-erTi yofili komunisturi,<br />
patriotulad saxelgadarqmeuli mravalgverdiani gaze-<br />
Tis pirvel gverdze SegiZliaT waikiTxoT ocze meti informacia,<br />
maT Soris oTxi _ prezidentis xelmoweriT.<br />
aqvea informaciebi rubrikebiT: `dokumenti~, `situacia~,<br />
`urCi gadamxdelebi~, `aRmasrulebeli xelisufleba muSaobs~,<br />
`dajildoeba~, `kolegebi~, `palitra~, `ukanasknel<br />
saaTs~, `amindi~, `valutis kursi~, `interpanorama~, `dRis<br />
anekdoti~...<br />
gansakuTrebiT sainteresoa bolo rubrika: `gvirekaven,<br />
gvekiTxebian~. SekiTxva ase JRers: `myavs 5 Svili. ufrosi 7<br />
wlisaa, umcrosi _ erTisa. me da Cemi meuRle umuSevrebi<br />
varT. vcxovrobT raionSi. gvekuTvnis Tu ara saxelmwifosgan<br />
raime daxmareba~.<br />
am patiosan da SimSilisgan gawamebul sazogadoebas<br />
gazeTis redaqcia dawvrilebiT uxsnis, ratom da ra odenobis<br />
daxmareba ekuTvnis... TbilisSi mcxovreb moqalaqeebs.<br />
es gulTbili saubari madlier mkiTxvelsa da gulisxmier<br />
redaqcias Soris ase mTavrdeba: `zemoaRniSnuli yvela<br />
SeRavaTi finansdeba dedaqalaqis biujetidan, amitom<br />
raionSi mcxovreb mravalSvilian ojaxebze maTi gavrceleba,<br />
samwuxarod, gaTvaliswinebuli ar aris.<br />
veraferi SeRavaTia saqarTvelos erT-erT raionSi<br />
mcxovrebi xuTi mSieri Svilis mSoblebisTvis, magram<br />
gaugebari is aris, ratom aqveynebs am kiTxva-pasuxs gazeTi<br />
saerTod da, miT ufro _ pirvel gverdze, Tanac, Tu es<br />
gazeTi xelisuflebis mxardamWeri da misi azris gamomxatvelia.<br />
mokled, pirvel gverdze aris yvelaferi _ prezidentis<br />
gankargulebebidan da dajildoebebidan dawyebuli,<br />
dRis anekdotiTa da tailandSi gamogonebuli siqaClis<br />
wamliT damTavrebuli.<br />
samagierod, am soliduri, istoriuli, a-2 formatis<br />
mravalgverdiani gazeTis pirvel gverdze ar aris araferi,<br />
54
ac gazeTis Sida gverdebis Sinaarsze migvaniSnebda. es<br />
aris Secdoma. Secdomaa isic, roca pirveli gverdi metismetad<br />
gadaWrelebulia, damZimebulia muqi StrixebiT,<br />
dayofilia kvadratebad. gaxsovdeT, Tu Tqvens gazeTSi<br />
(nebismieri formatisa) ori nebismieri Jurnalisturi<br />
Janris saintereso masalaa gamoqveynebuli, igi ukve<br />
kargi gazeTia. Tu pirvelive gverdze daiwyebT mkiTxvelis<br />
darwmunebas, rom Tqvens gazeTSi oci saintereso<br />
da sensaciuri masala qveyndeba, amas aravin dagijerebT.<br />
seriozuli mkiTxveli gulSi dagcinebT kidec. ase rom,<br />
Tqveni gazeTis pirveli gverdi iseTive ubralo da kopwia<br />
unda iyos, rogorc ezo imeruli odis win.<br />
lidi<br />
Lead inglisuri sityvaa da dasawyiss niSnavs. aq, ra Tqma<br />
unda, ar aris saubari Sesavalze an winasityvaobaze. lidi<br />
aris e.w. `gaSlili~ qvesaTauri, sadac ramdenime winadadebaSi<br />
mocemulia statiis ZiriTadi arsi. saTaurebze saubrisas<br />
vTqvi da axlac gavixsenoT, rom Cven vcxovrobT<br />
drois qronikuli deficitis pirobebSi. amitom presis<br />
gacnobisas mkiTxvels unda Seeqmnas maqsimaluri komforti<br />
_ man minimalur droSi unda SeZlos maqsimaluri odenobis<br />
informaciis gacnoba. swored amas emsaxureba is orisami,<br />
iSviaTad, meti abzaci, rac uSualod saTaurs an qvesa-<br />
Taurs mosdevs. bevr Cvengans unaxavs saqmiani jentlmeni,<br />
romelic ramdenime dolars ixdis mraval aTeulgverdian<br />
gazeTSi. iqidan ramdenime gverds itovebs, danarCens ki<br />
gulgrilad uSvebs sanagve urnaSi. adamianebi gazeTebs<br />
kiTxuloben transportSi, restornebSi, quCaSi, samuSao<br />
adgilas da a.S. aseT viTarebaSi Zalian didia albaToba,<br />
rom Tu mkiTxvels sagazeTo statiis pirvelive frazebi ar<br />
daainteresebs, saerTod Sewyvets kiTxvas.<br />
gasaTvaliswinebelia kidev erTi, aranakleb mniSvnelovani<br />
faqtori _ usastikesi konkurencia gazeTebs<br />
Soris mkiTxvelis mosapoveblad. amitom lidebis (iseve,<br />
rogorc saTaurebis) Sedgenisas redaqciebis, avtorebis<br />
55
gamomgoneblobas, fantaziasa da gonebamaxvilobas saz-<br />
Rvari ara aqvs. swored es garemoeba arTulebs lidebis<br />
klasifikacias, lidebis tipebis metnaklebad srul daxasiaTebas.<br />
vinaidan, zogadad, JurnalistikaSi srulyofilebaze<br />
saubari cota saCoTirod meCveneba, albaT, sjobs daveTanxmoT<br />
CvenTvis ukve nacnob profesor CeredniCenkos<br />
da lidis ramdenime saxeobis aRweriT SemovifargloT.<br />
1. TxrobiTi lidi _ es aris moqmedebis ganviTarebis<br />
auCqarebeli, TanmimdevrobiTi gadmocema qronologiuri<br />
orientirebis miTiTebiT. aseTi lidi, rogorc wesi, gamoiyeneba<br />
kriminaluri istoriebis gadmocemisas, roca ufro<br />
sainteresoa pasuxi kiTxvaze _ `rogor moxda?~ vidre _<br />
`ra moxda?~.<br />
`skolisken mimavalma meSvideklaselebma axalTaxali<br />
TeTri `Jiguli~ dainaxes _ Sua quCaze kapotaxdili idga.<br />
manqanis irgvliv sami biWi fusfusebda, erTi saWesTan<br />
ijda. skolis zaris xmac gaisma. giom da iraklim fexs auCqares.<br />
isini manqanasTan Zalian axlos iyvnen. ise axlos,<br />
rom gaigones, rogor Caulaparaka saWesTan mjdomma amxanagebs<br />
_ modian!<br />
biWebma kapoti daxures, manqanidan `kalaSnikovis~ avtomatebi<br />
gadmoiRes. erTi manqanasTan darCa, meore Sua<br />
quCaze dadga, mesamem pozicia `Jigulis~ marcxniv daikava.<br />
gaocebuli gio da irakli uyurebdnen, rogor miuaxlovda<br />
Savi `volga~ avtomatianebs. pirvelad kapotze dayrdnobilma<br />
biWma gaisrola. `volga~ gaCerda. biWebi uniRbod<br />
iyvnen. naqsovi qudebi exuraT. isini mSvidad idgnen da<br />
sami mxridan uwyveti jeriT tyvias uSendnen Sav `volgas~<br />
(`dronis~ informacia).<br />
2. lidi-reziume _ es aris movlenebis an Sedegebis<br />
mokle Sinaarsi, sadac eqvsi ZiriTadi kiTxvidan (vin? ra?<br />
rodis? rogor? sad? ratom?) pasuxi 3-4-zea gacemuli. es<br />
TavisTavad ukve aris informacia. xolo teqsti, romelic<br />
mas mohyveba, ubralod, xsnis, an azustebs lidSi naTqvams:<br />
`guSin cnobili gaxda, rom moskovis droiT 16 saaTsa da 30<br />
wuTze barencis zRvaSi CaiZira ruseTis samxedro flotis<br />
siamaye, wyalqveSa navi `kurski~. dauzustebeli informaci-<br />
56
iT, misi ekipaJi 80 kacze meti iyo~ (`dronis~ informacia).<br />
3. erTmniSvnelovani (calkeuli) lidi _ aseTi tipis<br />
lidi gamohyofs statiaSi aRwerili movlenis erT romelime<br />
mniSvnelovan aspeqts.<br />
`1999 wlis arCevnebSi xma misca orma milionma adamianma,<br />
anu imdenma, ramdeni xmis uflebis mqone adamianic cxovrobs<br />
qveyanaSi. mwvaneTa azriT, es niSnavs, rom arCevnebi<br />
gayalbebulia _ faqtia, rom masSi amomrCevelTa 100 procents<br />
monawileoba ar miuRia~ (`dronis~ informacia).<br />
`uzenaesi sasamarTlo agrZelebs sisxlis samarTlis<br />
saqmis ganxilvas rafiel asabaSvilisa da Tamaz xoloaSvilis<br />
mimarT, romlebsac bralad edebaT policielebis<br />
mZevlad ayvana, yaCaRoba da materialuri zianis miyeneba~<br />
(`dronis~ informacia).<br />
4. lidi _ `dayovnebuli naxtomi~. aq, albaT, mcire<br />
ganmarteba iqneba saWiro. `dayovnebuli naxtomi~ aris saparaSuto<br />
sportSi gavrcelebuli termini (rogorc sab-<br />
WoTa sahaero-sadesanto jarebis yofil oficers, Segi-<br />
ZliaT, mendoT). igi gamoiyeneba im situaciis aRsaniSnavad,<br />
roca paraSutisti TviTmfrinavidan gadmoxtomidan sami<br />
wamis Semdeg ki ara, mRelvarebisgan sunTqvaSekruli mayureblebis<br />
winaSe mxolod ukanasknel wams xsnis paraSutis<br />
gumbaTs.<br />
aseTi tipis lidi yofiTi movlenebisa da scenebis aRweriT<br />
iwyeba. daaxloebiT ise, rogorc nebismieri anekdotis<br />
kulminaciuri fraza _ aqac mTavari saTqmeli gadatanilia<br />
lidis bolos.<br />
`dneprispira didi qalaqis gareubanSi, myudro, mwvaneSi<br />
Caflul quCaze, `xruSCovis~ binaSi cxovrobs 86 wlis sandomiani,<br />
cocxalTvaleba da mkvircxli gonebis qarTveli<br />
mandilosani. igi sabWoTa kavSiris istoriaSi arasodes ar<br />
asrulebda raime mniSvnelovan politikur rols, magram<br />
TiTqmis TxuTmeti wlis ganmavlobaSi iyo sabWoTa kav-<br />
Siris upirvelesi ledi, meuRle kacisa, vis saxels dResac<br />
erTgvari SiSiT da krZalviT vaxsenebT _ lavrenti beria!~<br />
(`7 dRis~ informacia).<br />
5. mizez-Sedegobrivi lidi. rogorc misi dasaxelebidanac<br />
Cans, am tipis lidisTvis damaxasiaTebelia mizez-<br />
57
Sedegobrivi kavSiris arseboba. mizezic da Sedegic, Sesa-<br />
Zloa, erT abzacSi iyos mocemuli, SesaZloa, isini ramdenime<br />
fraziT, an abzaciTac ki iyvnen daSorebuli _ gemovnebis<br />
da ostatobis saqmea. am tipis lidebis erTi damaxasiaTebeli<br />
niSani isic aris, rom xSirad jer Sedegzea<br />
saubari, mere _ mizezze.<br />
`giorgi jabauri kidev erTi `Cekistia~, vinc mis mimarT<br />
ganxorcielebuli represiebis gamo, sasamarTlos sar-<br />
CeliT mimarTa. uSiSroebis oficeri reabilitacias da<br />
misTvis miyenebuli moraluri zaralis anazRaurebas _ 10<br />
aTas dolars iTxovs~ (`dronis~ informacia).<br />
6. lidi _ `cru manevri~. es aris efeqturi dasawyisi<br />
kvanZis gaxsniT. mkiTxvels uyvars mwvave SegrZnebebi da<br />
avtoric `TamaSobs~ _ iwyebs saocar istorias da mas moulodneli<br />
faqtiT amTavrebs. aseTi lidis gamoyenebisas Zalian<br />
didi sifrTxilea saWiro _ mkiTxvelma SeiZleba ar<br />
gapatios imedis gacrueba da Tqveni nawerebi aRarasodes<br />
waikiTxos.<br />
`argentinel vampirebs garegnulad araferi aqvT saer-<br />
To savalalod saxelganTqmul graf drakulasTan, Tumca,<br />
Cakos provinciis mosaxleobas maTi xsenebac ki SiSis zarsa<br />
scems. Ramis sibneleSi isini uCumrad Tavs esxmian msxverpls,<br />
sxeulSi basr kbilebs arWoben da sisxls swoven. nakbenis<br />
adgilas ki odnav SesamCnev naWrilobevs toveben.<br />
pirutyvis sisxlis msmeli Ramurebi did zians ayeneben<br />
Cakos provinciis mesaqonleobas...~ (prof. CeredniCenkos<br />
informacia).<br />
7. dramatuli lidi. teqstidan gamotanilia, avtoris<br />
azriT, yvelaze dramatuli momenti. xSirad, aseTi lidi<br />
win uZRvis saomari moqmedebebis, avariebis, katastrofebis,<br />
danaSaulobebisadmi miZRvnil masalebs.<br />
`Tormetis TxuTmet wuTze texuris quCidan Ciqovanis<br />
quCaze eskorti Sevida. maSinve gaisma gamayruebeli<br />
afeTqebis xma. Zveli, wiTeli `zaporoJeci~ haerSi afrinda<br />
da uamrav namsxvrevad gaiSala. irgvliv yvela saxlis fanjara<br />
Cailewa.<br />
xuTi wlis oTar eraZe veRarasodes iTamaSebs fexburTs<br />
_ igi afeTqebis talRam mokla. daiRupa kidev oTxi ada-<br />
58
miani. ocamde kacma seriozuli travma miiRo~ (`saqarTvelos<br />
respublikis~ informacia).<br />
8. istoriuli lidi. avtori, mkiTxvelis yuradRebis<br />
misapyrobad, istoriidan ixsenebs romelime saintereso<br />
faqts, romelic Tavisi SinaarsiT ukavSirdeba statiaSi<br />
aRweril movlenas.<br />
`1989 wlis 9 aprils tragediiT damTavrda saqarTvelos<br />
istoriaSi erT-erTi ugrZesi saprotesto mitingi _ xelisufleba<br />
sastikad gausworda momitingeebs, daiRupa 16<br />
udanaSaulo adamiani~ (`mimomxilvelis~ informacia).<br />
`1511 wels ufliswulma giorgim RalatiT mokla mSobeli<br />
mama _ mefe aleqsandre pirveli, Tvalebi daTxara<br />
Zmas, dimitris da oriode wliT daisakuTra kaxeTis mefis<br />
taxti.<br />
mamis mkvlelsa da aramzadas STamomavloba dResac ase<br />
moixseniebs _ `avgiorgi~ (`Tbilisis~ informacia).<br />
9. lidi `va-banki~. avtori cdilobs pirvelive winadadebiT<br />
gaaognos, aaforiaqos mkiTxveli. arc erTi litoni<br />
sityva, arc erTi yalbi nota! `nasroli~ aucileblad<br />
`aTianSi~ unda moxvdes, sxvanairad yvelaferi daRupulia.<br />
aseT lids mimarTaven gansakuTrebiT mniSvnelovani,<br />
xSirad, ukve gaxmaurebuli informaciis Semcveli statiis<br />
(rogorc wesi, publicisturis) gamoqveynebisas. avtors<br />
unda hqondes asprocentiani garantia, rom misi naTqvami<br />
mkiTxvelSi zustad navaraudev emociebs gamoiwvevs. riski<br />
Zalian didia. Tu warmatebaSi odnav mainc geparebaT eWvi,<br />
sjobs Tavi SeikavoT da gakafuli gziT iaroT. amisTvis<br />
aravin dagZraxavT. am tipis lidis SeTxzvas niWTan erTad<br />
didi gamocdileba, sityvis udidesi grZnoba da virtuozuli<br />
ostatoba sWirdeba. Tu darwmunebuli xarT, rom<br />
yvelaferi es gaqvT, miT ufro meti sifrTxile gmarTebT<br />
_ Tqven genialobasa da banalobas Soris gadebul bewvis<br />
xidze gadixarT.<br />
amgvari Sesavlis klasikur nimuSad iTvleba 1906 wels<br />
san-franciskoSi momxdari gamanadgurebeli miwisZvrisadmi<br />
miZRvnili jek londonis* statiis pirveli winadadeba:<br />
`san-francisko aRar arsebobs~.<br />
statiis avtorisTvis sakuTriv amgvari Sinaarsis lidis<br />
59
Seqmna ki ar aris safrTxe, an gadaulaxavi siZnele, uaRresad<br />
Znelia Tqvens mier ukve pirvel frazaSi naTqvamis<br />
dasabuTeba, mkiTxvelis darwmuneba, rom es marTlac asea.<br />
ar daiviwyoT, rom Zalian xSirad mkiTxvels misTvis kargad<br />
nacnob Temaze e<strong>saubrebi</strong>T.<br />
am tipis lidis kidev erT nimuSs SemogTavazebT: `samarisebur<br />
siCumeSi TiTqos Soridan moisma mosamarTlis<br />
mrisxane sityvebi: `danaSaulisTvis, romelic gaTvaliswinebulia<br />
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis...~<br />
braldebuli skamze daeSva, saxeze xelebi aifara da ise<br />
moismina ukanaskneli fraza: `miesajos sasjelis gansakuTrebuli<br />
zoma _ sikvdili...~<br />
gansasjelis skamze ijda kaci, romelsac sul cota<br />
xnis win taSs ukravda mTeli msoflio~ (`Tbilisis~ informacia).<br />
10. lidi-remarka. es franguli sityva (remarque) SeniSvnas,<br />
minawersac niSnavs da piesaSi axali moqmedebis dawyebis<br />
win scenis aRwerasac. amgvari lidebi xSirad gamoiyeneba<br />
iseTi Jurnalisturi JanriT sargeblobisas, rogoricaa<br />
narkvevi an Canaxati. Tumca, vinaidan Jurnalistika ar aris<br />
zusti mecniereba (me Tu mkiTxavT, Jurnalistika, saer-<br />
Tod, ar aris mecniereba!), nebismieri Sinaarsis statias SegiZliaT<br />
miusadagoT nebismieri tipis lidi.<br />
amis magaliTsac SemogaSvelebT:<br />
`mxatvris Raribuli naTeli oTaxi; SuagulSi _ miviwyebuli<br />
molberti; magidaze _ SeniSvnebiT aWrelebuli<br />
qaRaldebi; kedlebze naxatebi da wignebi; haerSi _ sigaretis<br />
sqeli boli. gareT Tbili wvima modis, magidas samni<br />
usxedan da cxovrebis amaoebaze saubroben~ (`dronis~ informacia).<br />
rogorc xedavT, lidi aSkarad remarkis stilisaa. statia<br />
ki sulac ar miekuTvneba narkvevis an Canaxatebis Janrs<br />
_ es ufro aris mSvenieri poeturi krebulis mxatvruli<br />
recenzia. Tumca, girCevT winaswar guls nu gadailevT jer<br />
kidev dauwereli statiebis tipebsa da Janrebze fiqriT.<br />
ubralod, unda icodeT maTi arsebobis Sesaxeb. praqtikul<br />
saqmianobaSi maTi gamoyenebis gzebs ki TviTon praqtika gikarnaxebT.<br />
arsebobs erTi Zalian ubralo da ukvdavi wesic:<br />
60
jer unda SeqmnaT nawarmoebi Tavisi rubrikiT, saTauriT,<br />
qvesaTauriT, lidiT, epilogiT, daskvniTa Tu SegonebiT<br />
da mere ifiqroT mis romelime Janrze mikuTvnebaze, mis<br />
kompoziciur agebulebaze, Tundac, _ lidis stilze. Tu<br />
verafers moifiqrebT, amiTac bevri araferi daSavdeba<br />
_ gaagrZeleT mkiTxvelisTvis saintereso nawarmoebebis<br />
Seqmna, maTi mecnieruli Seswavla ki Jurnalistikis Teoretikosebs<br />
dauTmeT. ai, imaT, Jurnalistikis sferoSi<br />
Teoriulad yvelaferi rom ician da praqtikulad arafers<br />
ar akeTeben.<br />
lidebze saubari ise gagviWianurda, albaT, Tavi mogawyineT<br />
kidec. ras vizamT, rogorc didi proletaruli mwerali,<br />
maqsim gorki (aleqsei peSkovi) ambobda, xelovneba<br />
msxverpls moiTxovs. Jurnalistika ki xelovnebaa.<br />
11. lidi _ ironia. albaT uCemodac mixvdiT, rom<br />
statiis (an saubris) dasawyisSi avtori raRac movlenis<br />
sailustraciod da mkiTxvelis keTilganwyobis mosapoveblad<br />
ironias iyenebs. amgvari lidebis didostatad Tavis<br />
droze iTvleboda saqarTvelos televiziis pirveli<br />
arxis wamyvani, programa `energiis~ avtori, merab beraZe.<br />
Zalian saWiro gamogonebaze, biurokratiaze, usamarTlobaze,<br />
mokled, useriozules Temaze saubars batoni beraZe<br />
daaxloebiT ase iwyebda:<br />
`svans qalaqidan stumari ewvia, soflis daTvalierebis<br />
dros SeniSna, koSkidan viRac Tofs umiznebda da SeSinebuli<br />
maspinZels mivarda _ ariqa, mgoni mklaven, rame miSveleo.<br />
_ mag saqmes veRarafers vuSveli, magram nu idardeb _<br />
magasac miuva stumari da aucileblad aviReb Sens sisxlso,<br />
_ daamSvida maspinZelma~.<br />
amas Jurnalisti yovelgvari Sesavlis gareSe giambobT<br />
da Zalian swrafad axerxebs Tqveni keTilganwyobis mopovebas<br />
_ Tqven bolomde uyurebT beraZis telegadacemas.<br />
`oTxmociani wlebis bolos civilizebuli samyaro<br />
SeZra cnobam, rom qarTulma sabWoTa sukma daxoca qarTuli<br />
erovnul-gamaTavisuflebeli moZraobis didi<br />
lideris umanko qaTmebi! daxoca ara tradiciulad _ daniT<br />
yelis gamoWriT, aramed barbarosulad _ masobrivi<br />
61
ganadgurebis iaraRis (sawamlavis) gamoyenebiT (`saqarTvelos<br />
respublikis~ informacia).<br />
avtoris ironia aSkara da Seufaravia. cxadia, mas yofili<br />
`didi lideris~ qaTmebis bedi ar ainteresebs. da<br />
Tqvenc iZulebuli xdebiT ZiriTad teqstSi moZebnoT pasuxi<br />
kiTxvaze _ risi Tqma unda avtors.<br />
ironiuli saTaurisa da Sesavlis kidev erT magaliTs<br />
SemogTavazebT da lidebze saubari amiT davamTavroT:<br />
naRmi `samSobloSi~<br />
orSabaTi, 1991 wlis 22 ianvari sxva dReebisgan arafriT<br />
gamoirCeoda _ gastronomebi Zveleburad carieli<br />
iyo, kvercxis rigSi uamravi adamiani idga. bazris fasebi<br />
Tavqudmoglejili* garboda. xalxi Zveleburad lanZRavda<br />
`adamon nixass~, os eqstremistebs da, rasakvirvelia,<br />
gorbaCovsac~* (`7 dRis~ informacia).<br />
saTauridan gamomdinare, mkiTxveli, cota ar iyos, Semcbari<br />
da aforiaqebulia _ es is droa, roca naRmi, pirdapiri<br />
gagebiT, marTlac SeiZleba yvelgan aRmoCeniliyo.<br />
Tumca, ironiuli dasawyisis gacnobisTanave igi mSviddeba<br />
da interesiT kiTxulobs teqsts, sadac araferia naTqvami<br />
arc cariel gastronomiul maRaziebze, arc osur moZraoba<br />
`adamon nixasze~ da, ra Tqma unda, arc sabWoTa kavSiris<br />
pirvel da ukanasknel prezident mixail gorbaCovze.<br />
rubrika<br />
Rubrika laTinuri sityvaa (ruber _ wiTeli) da niSnavs kanonis<br />
saTaurs, romelsac Zveli romaelebi wiTeli saRebaviT<br />
werdnen. Tanamedrove interpretaciiT, es aris ganyofilebis<br />
saTauri gazeTSi, JurnalSi an telegadacemaSi.<br />
saqmeSi Cauxedav adamianebs xSirad gulwrfelad akvirvebT,<br />
vin kiTxulobs an rogor kiTxulobs sqeltanian<br />
gazeTebs. pasuxi ubralo da prozaulia _ Tavidan<br />
bolomde gazeTebs aravin ar kiTxulobs. kiTxuloben mxolod<br />
imas, rac ainteresebT. aqve Cndeba meore kiTxvac:<br />
ra principiT unda ipovo saintereso masala asgverdian<br />
62
gazeTSi? Zalian iolad _ ici, sad eZebo `Seni~ rubrika.<br />
igi, rogorc saTauri, lidi da bevri sxva ram, emsaxureba<br />
mkiTxvelis interesebs.<br />
Tanamedrove msoflioSi urubriko gamocema warmoudgenelia<br />
_ isini TviT saskolo gazeTebSic ki damkvidrda.<br />
rubrikis mizania, mkiTxvels gazeTSi an JurnalSi<br />
swrafad apovninos misTvis saWiro Tema. ukeT rom vTqvaT,<br />
presis rubrikacia masalebis Tematurad dalagebas da<br />
Temebis dasaTaurebas niSnavs. marTalia, sxvadasxva gamocemas<br />
Temebis rubrikaciis mxolod misTvis damaxasiaTebeli<br />
manera aqvs, magram mkiTxvels es mxolod uadvilebs<br />
amocanas.<br />
mravalgverdiani (32, 48 gverdi da meti) gazeTebi, rogorc<br />
wesi, dalagebulia e.w. `rveulebad~. erTi `rveuli~<br />
erTi mTavari rubrikiTaa gaerTianebuli: `politika~,<br />
`ekonomika~, `socialuri sfero~, `samarTali~, `saerTa-<br />
Soriso cxovreba~, `moda~, `sporti~ da sxva. yoveli mTavari<br />
rubrika Tavis mxriv iyofa SedarebiT lokalur<br />
Temebad, es ukanaskneli _ kidev ufro wvrilman Temebad<br />
da ase Semdeg.<br />
16-dan 32 gverdamde formatis gazeTebis rubrikacia,<br />
rogorc wesi, gverdebis mixedviT keTdeba. erTi rubrika<br />
moicavs gazeTis erT an or, iSviaTad, sam gverds. XX saukunis<br />
90-iani wlebis qarTul presaSi amis bevri magaliTia _<br />
`droni~, `7 dRe~, `mimomxilveli~, `rezonansi~ da sxva.<br />
rubrikaciis e.w. `Sereuli~ stilis mimdevaria Zalian<br />
popularuli da Zalian simpaTiuri rusuli gazeTi `Аргументы<br />
и факты~. misi zogi gverdi erTi rubrikiTaa gaer-<br />
Tianebuli, zog gverdze ramdenimea. gverdebis rubrikebi<br />
daaxloebiT aseTi Sinaarsisaa: 1. politika; 2. pirovneba; 3.<br />
sazogadoeba; 4. ekonomika; 5 saxli, quCa, qalaqi; 6. peterburgi;<br />
7. kultura; 8. moskovi; 9. riskis zona; 10. ukukav-<br />
Siri; 11. wvrilmani (подробности); 12. sporti; 13. televizia;<br />
14. `a da f~ gTavazobT; 15. saxeebi...<br />
amave gazeTSi friad originalurad da sainteresodaa<br />
gadawyvetili yoveli statiis rubrikaciis problema.<br />
Tavad gansajeT: `bagiris gadaweva~, `moskovuri korida~,<br />
`garCevebi~, `axla amindzec~, `Ratakebi rom ar iyvnen~,<br />
63
`sulis yivili~, `naxatebi konvertidan~, `banditebi~, `sadac<br />
delikatesi izrdeba~, `sadRac wavlen, sadRac mivlen~<br />
da ase Semdeg. albaT, imis Tqma saWiro aRar unda iyos, rom<br />
uSualod Temebis rubrikebis dasaxeleba TviT Temebis Sinaarsis<br />
mixedviT mudmivad icvleba. stabiluria mxolod<br />
gverdebis rubrikacia. amitom mkiTxvels misTvis saintereso<br />
masalis povna sulac ar uWirs.<br />
seriozuli gamocemebi, rogorc wesi, `mZime~ rubrikebs<br />
(`politika~, `ekonomika~ `samarTali~...) gazeTebis wina<br />
gverdebze aTavseben. gansakuTrebiT saintereso, `sazogadoebrivi<br />
JReradobis~ prestiJul masalebs gazeTis<br />
centralur gverdebze ganaweseben xolme. sagulisxmoa,<br />
rom seriozuli gamocemebi SeZlebisdagvarad eridebian<br />
gazeTSi rubrikebis adgilebis cvlas. momaval redaqtorebsac<br />
amas vurCev: principuli mniSvneloba ara aqvs,<br />
gazeTis (Jurnalis) romel gverds romel rubrikas dauTmobT,<br />
mTavaria, isini ar vcvaloT, Torem masalebis rubrikacia<br />
Tavis daniSnulebas dakargavs. es niSnavs, rom Tqveni<br />
gazeTi erTguli mkiTxvelebis naxevars mainc daemSvidobeba.<br />
Tumca, SegiZliaT arc damijeroT _ Cven, namdvili qarTvelebi<br />
xom sxvisas ki ara, sakuTar gamocdilebasac ar<br />
vendobiT!<br />
kidev erT nimuSad, gansakuTrebiT mamakacebSi sakmaod<br />
popularul Jurnals, `Клаксон~-s SemogTavazebT.<br />
gverdebis rubrikebi: `brifingi~, `oqmi, informacia~,<br />
`gzajvaredini~, `avtomobili da biznesi~, `msoflio premiera~,<br />
`praqtika, analizi, rCevebi~, `saaxalwlo saCuqari~,<br />
`rusuli bazris siaxleebi~, `mrgvali magida~, saubris<br />
sababi~, `avtomobili zogierTebisTvis~, `klubi `ori borbali~...<br />
barem ufro `davwvrilmandeT~: `sabaJo~, `frTxilad,<br />
siyalbea!~ `fiasko~, `rogor midis Tqveni saqme?~, `sainformacio<br />
wyaroebidan~ (saerTo rubrika _ `oqmi, informacia~);<br />
`ex, gzebi...~, `sakredito xazi~, `eqsperimenti~,<br />
`maxlobeli sazRvargareTi~, `sufTa ezo~, `axali ambebi~<br />
(`gzajvaredini~); `gigantebis cxovrebidan~, `evropuli<br />
bazari~, `marketingi~, `NOTEBOOK~, `daniSvna~, (`avtomo-<br />
64
ili da biznesi~); `gadasaxadebi~, `aqsesuarebi~, `Spargalka~<br />
(`praqtika, analizi, rCevebi~).<br />
ra Tqma unda, SemeZlo mometana sxva uamravi magaliTi<br />
msoflios popularuli Jurnal-gazeTebidan, magram sanimuSod,<br />
vfiqrob, esec sakmarisi unda iyos.<br />
nuravin ifiqrebs, rom komunisturma presam rubrikebis<br />
sikeTe ar icoda an mkiTxvelTa dainteresebis am meTods<br />
ar iyenebda. icoda da iyenebda kidec, oRond, Taviseburad:<br />
sabWoTa respublikebis ambebi gadmoicemoda rubrikiT<br />
`Cvens diad sabWoeTSi~, kapitalisturi ucxoeTisa _ `rkinis<br />
fardis miRma~, `iq, sadac batonobs kapitali~, an `Zia<br />
semis samSobloSi~; kriminaluri qronikebisa _ `mgeli cxvris<br />
qurqSi~; ekonomikisa _ `socSejibris droSiT~; gana-<br />
Tlebisa _ `Zia leninis anderZi~; axalgazrdobisa _ `komkavSiri<br />
pataks abarebs~, sabavSvosi _ `norCi leninelebi~...<br />
saqme zogjer marTlac daujerebel kuriozebamde<br />
midioda _ erTi sportuli gazeTi, xazs vusvam, sportuli<br />
gazeTi sistematurad aqveynebda sportul informaciebs<br />
rubrikiT... `cota ram sportis Sesaxeb!~<br />
65
Tavi IV<br />
sagazeTo ena da stili<br />
odesRac, roca mxolod mkiTxveli viyavi, gulubryvilod<br />
vfiqrobdi, rom ar arsebobda araviTari gansakuTrebuli<br />
`sagazeTo ena da stili~. mere mivxvdi, rom sagazeTos<br />
garda, arsebobs kidev saoqmo, iuridiuli, diplomatiuri,<br />
samTavrobo, satelevizio, satelefono, qurduli,<br />
policiuri, bazruli enebi da am enebze metyvelebis<br />
sul mcire, oTxi stili: kapasuri, avaruli, anCxluri da<br />
aSaruli.<br />
es, ra Tqma unda xumrobaa, magram iseTi xumroba Sevarcxvine,<br />
sadac WeSmariteba ar urevia _ enebisa ra mogaxsenoT,<br />
magram daaxloebiT aseTi mimarTulebis Jargonebi<br />
qarTul da sxva enebzec namdvilad arsebobs.<br />
vfiqrob, termini `sagazeTo ena~ mTlad gamarTuliG A ar<br />
unda iyos. albaT, ufro zusti iqneboda, gveTqva `sagazeTo<br />
Jargoni~. Tumca, amaze saubari ukve dagvianebulia _ `sagazeTo<br />
ena~ damkvidrebulia da gulisxmobs raRac saSualos<br />
saliteraturo enasa da profesiul Jargons Soris.<br />
rac axla mogaxseneT, albaT, sakamaTo mosazrebaa. enis<br />
specialistebi, Seqmnili viTarebis gaTvaliswinebiT, albaT<br />
daadgenen saliteraturo da sagazeTo-satelevizio<br />
qarTuli enis moqmedebis sazRvrebs. iqamde jer sakmaod<br />
Soria. manamde imaze visaubroT, rac realurad gvaqvs. sagazeTo<br />
enisa da stilis arseboba ki Tanamedrove pirobebSi<br />
araviTar eWvs ar iwvevs.<br />
Zalian mokled, es aris yovlad Cveulebrivi qarTuli<br />
saliteraturo ena zogierTi mxolod misTvis damaxasiaTebeli<br />
TaviseburebiT. swored am Taviseburebebze unda visaubroT<br />
da, rac mTavaria, momavalSi gamoviyenoT kidec.<br />
Tanamedrove Jurnalistikis moTxovnebidan gamomdinare,<br />
Jurnalistma saTqmeli unda Tqvas mokled, sxartad<br />
da racionalurad, anu rac SeiZleba naklebi sityvebiT<br />
gadmosces rac SeiZleba meti informacia. Tanac, es unda<br />
gakeTdes maqsimalurad swrafad.<br />
66
odesRac mec mqonda sabWoTa presaSi muSaobis bedniereba<br />
da SemiZlia kategoriulad vamtkico: sabWoTa da<br />
Tavisufal presas Soris gansxvaveba uzarmazaria. maSin<br />
presa iyo iaraRi mmarTveli partiis xelSi. amitomac aravis<br />
ukvirda, roca yvela mokavSire respublikaSi gamomavali<br />
yvela gazeTi erTdroulad pirvel gverdze beWdavda<br />
breJnevis sityvas da breJnevisadmi miZRvnil daaxloebiT<br />
amgvari Sinaarsis baraTebs:<br />
Zvirfaso leonid ilias Zev!<br />
Cven, abaSeli mesimindeebi aRfrTovanebuli varT skkp<br />
centraluri komitetis da piradad Tqveni, Zvirfaso leonid<br />
ilias Zev, brZnuli gadawyvetilebebiT, romlebsac<br />
CvenTvis, abaSeli mesimindeebisaTvis axal-axali warmatebebi<br />
moaqvs.<br />
partiul konferenciaze Tqveni gamosvla abaSelma mSromelebma,<br />
iseve, rogorc mTelma sabWoTa xalxma, aRviqviT,<br />
rogorc diadi mowodeba axali warmatebebisaken.<br />
Tqven, Cveno Zvirfaso amxanago leonid ilias Zev, xarT is<br />
manaTobeli Suqura, romliskenac iltvis msoflio proletariati,<br />
mTeli msoflios progresuli Zalebi. Cven Zal-<br />
Rones ar daviSurebT Tqvens mier dasaxuli amocanebis<br />
Sesasruleblad. pirobas vdebT...<br />
am enaze axla aRaravin metyvelebs. msoflios arc<br />
erTi Tavmoyvare gazeTi sakuTar Tavs uflebas ar miscems,<br />
sityvebis amgvari uazro braxabruxi gamoaqveynos.<br />
maSin qveyndeboda! metic, presis partiulobidan gamomdinare,<br />
aseTi Sinaarsis masalebis gamoqveyneba savaldebulo<br />
iyo.<br />
`dinamo~ im dRes mogvevlina erT muStad Sekrul Tavdadebul<br />
mebrZolTa razmad, sadac yvela erTisaTvis da<br />
erTi yvelasaTvis ibrZoda. ibrZoda da gaimarjva. es iyo<br />
gamarjveba gamarjvebaze meti, gamarjveba imedismomcemi<br />
da samagaliTo. samagaliTo mTeli erisTvis! axla, am<br />
Znelbedobis Jams sruliad saqarTvelos marTebs iseTive<br />
erTianoba da Tavdadeba, rogoric misi Svilebis erTma<br />
nawilma gamoiCina `dinamos~ stadionis mwvane mindorze~<br />
(`Tbilisis~ informacia).<br />
67
modi, erTmaneTs SevadaroT raikomis romeliRac kabinetSi<br />
SeTxzuli `abaSeli mesimindeebis~ mimarTva da sportuli<br />
Jurnalistis xeliT dawerili safexburTo matCis<br />
angariSi. imis miuxedavad, rom am ori `literaturuli Zeglis~<br />
Seqmnis TariRebs Soris gansxvaveba soliduria, msgavseba<br />
fantastikuria: igive arafrismTqmeli maRalfardovneba,<br />
igive stili, igive gacveTili frazeologia, igive<br />
keklucoba, sazogadoebriv cnobierebaze zegavlenis moxdenis<br />
igive warumatebeli mcdeloba...<br />
ase wera, ra Tqma unda, sasaciloa, cudia, magram mainc,<br />
TviT XXI saukuneSic ki ase weren. zogi imis gamo, rom sxvanairad<br />
ar SeuZlia, zogi imis gamo, rom ase wera kargi<br />
hgonia. maRalfardovneba, Tundac Zalian maRal doneze<br />
Sesrulebuli, vnebs nebismieri Janris sagazeTo masalas.<br />
aq ar aris saubari maRalfardovnebis elementebis gamoyenebaze.<br />
zogjer es iqneb aucileblobam moiTxovos, magram<br />
didi sifrTxilea saWiro, rom `abaSeli mesimindis~ rolSi<br />
ar aRmoCnde.<br />
`guSinve gairkva, rom policia aviwroebs da sxdomis<br />
darbazSi arSeSvebiT emuqreba guram absanZis meuRlesac.<br />
ram gamoiwvia policiis aseTi gaaqtiureba, CvenTvis ucnobi<br />
darCa im motiviT, rom polkovnikma sityvis Tqmis Rirsadac<br />
ar CagvTvala~ (`axali Taobis~ informacia).<br />
sxvaTa Soris, presaSi xSiria `arSeSveba-argageba-ar-<br />
Camosvla-ardaSvebas~ msgavsi xelovnuri, gamogonili<br />
gramatikuli formebi (iseve, rogorc yovlad gaugebari<br />
`gadaWradi~, `mogvarebadi~, `Sesrulebadi~, `gakeTebadi~,<br />
`cnobadi~, `gaaJRera~, `gaaxmovana...~). Jurnalistma, etyoba,<br />
ar icis sityva `motivis~ mniSvneloba. Tanac, erTi sakmaod<br />
banaluri azris gamosaTqmelad rac SeiZleba meti<br />
sityvis gamoyenebas cdilobs: `ram gamoiwvia policiis<br />
aseTi gaaqtiureba, CvenTvis ucnobi darCa im motiviT, rom<br />
polkovnikma sityvis Tqmis Rirsadac ar CagvTvala~. albaT<br />
sjobda es azri Jurnalists daaxloebiT ase gamoeTqva:<br />
`policiis gaaqtiurebis mizezi ver davadgineT, vinaidan<br />
polkovnikma pasuxi ar gvaRirsa~.<br />
`gasuli weli arCil Coxelis karieraSi qarTvel sam-<br />
68
istTa Soris saukunis mesame da wlis meore sportsmenis<br />
tituliT aRiniSna. Tumca, miuxedavad warmatebis baraqianobisa,<br />
mas TviTmyofadoba ar dauflebia~ (`dilis gaze-<br />
Tis~ informacia).<br />
aseTi yovlad uazro winadadebis gamogonebasac niWi<br />
unda! Jurnalistma ar icis, konkretuli azris gamosaxatavad<br />
romeli sityva unda gamoiyenos. iSviaTad, magram ase<br />
emarTeba ucxoels, romelmac icis sityvebi, magram maTTvis<br />
winadadebaSi adgilis miCenas ver axerxebs.<br />
Jurnalistma ar icis, rom `gasul wels~ qarTulad hqvia<br />
`SarSan~; rom sityvaTSeTanxmeba `warmatebis baraqianoba~<br />
alogikuria, suleluria da qarTul enaSi ar arsebobs;<br />
rom adamians SeiZleba daeuflos SiSi, siyvaruli, siZulvili,<br />
SimSili, kmayofilebac ki, magram `TviTmyofadobis<br />
daufleba~ yovlad warmoudgenelia!<br />
tiraJirebuli uazrobebis kidev ramdenime nimuSi vnaxoT<br />
da mere, iqneb, raime daskvnis gamotanac SevZloT. nimuSebi<br />
aRebulia gazeT `axali Taobidan~, Tumca, aseTi magaliTebi<br />
am epoqis nebismier gazeTSi SeiZleba Segvxvdes*:<br />
`moqkavSiri SevardnaZis SiSvel mdgomareobaSi datovebas<br />
ar dauSvebs~ (saTauri).<br />
`es erTgvari iniciativa, romelic `axali `fraqciis~<br />
iniciativiT gaformda, axali ar aris da bolo xuTi wlis<br />
ganmavlobaSi sxvadasxva politikur wreebSi gamudmebiT<br />
figurirebs~.<br />
`Sors var im azrisgan, rom mas raRacas vkarnaxobde da<br />
yvelas movuwodeb, am Temaze winaswar akviatebuli damajerebeli<br />
da aradamajerebeli argumentebiT baasi SewyvitoT~.<br />
`ar SeiZleba imaze saubari, rom Cven dRes kidev erTxel<br />
davmarcxdiT, an kapitulacias aqvs adgili~.<br />
`roca mosamarTles amaze miuTiTes Jurnalistebma,<br />
mosamarTlem naTqvams ignorireba gaukeTa~.<br />
`guram absanZis procesze msgavsi uprecendento SemTxveva<br />
meored moxda~.<br />
`Jurnalistebs man ubrZana, daekavebinaT is instancia,<br />
saidanac saerTod ar ismis gansasjelebis, TviT batoni<br />
69
guram absanZis (mas yvelaze maRali xma aqvs) xmis gagonebac<br />
ki~.<br />
`Cven piriqiT, vicavdiT gansasjelebis uflebebs, ramac<br />
migviyvana iqamde, rom mosamarTlesTan SevediT polemikaSi~.<br />
`amrigad, me Tavi davizRvie amjerad~.<br />
da uamravi sxva.<br />
TiTqos ucnauria, magram TviT XXI saukunis dasawyisSic<br />
ki, saqarTveloSi ar arsebobda arc erTi, vimeoreb, arc<br />
erTi gazeTi, romelic enobrivi TvalsazrisiT ar scodavda.<br />
scodavda ki ara, qarTuli saliteraturo enisadmi<br />
presis damokidebuleba, ubralod, mkrexeluric ki iyo.<br />
gulaxdilad rom vTqva, presaSi gamoqveynebuli amgvari<br />
teqstebisTvis saxelis darqmeva Zalian miWirs. es iyo ra-<br />
Rac ufro meti, vidre, zogadad, uvicoba, upasuxismgebloba,<br />
an saqmisadmi usindiso damokidebulebaa.<br />
vcadoT, gavarkvioT, ra fenomenTan gvaqvs saqme. xolo<br />
ra SeiZleba mohyves mSobliuri enisadmi aseT damokidebulebas,<br />
es calke seriozuli kvlevis sagania.<br />
Zalian mokled ganvixiloT nebismieri zemoT moxmobili<br />
citata. magaliTad, ai, es:<br />
`roca mosamarTles amaze miuTiTes Jurnalistebma,<br />
mosamarTlem naTqvams ignorireba gaukeTa~.<br />
am winadadebis pirveli nawili vulgaruli maRalfardovnebis<br />
nimuSia: `roca mosamarTles amaze miuTiTes Jurnalistebma~.<br />
ociani wlebis cisferyanwelTa maneruli<br />
stili am winadadebas ise uxdeba, rogorc saxedars _ sayure.<br />
amis garda, am winadadebis avtori Tavs erTob briyvul<br />
viTarebaSi igdebs _ ra moraluri an iuridiuli ufleba<br />
aqvs Jurnalists `mosamarTles miuTiTos!?~ anu avtori<br />
ver erkveva umartives konstituciur normebSi. rac Seexeba<br />
gamoTqmas, `ignorireba gaukeTa~, esec uvicobis, ucxo<br />
sityviT keklucobis da mSobliuri enisadmi yovlad udieri<br />
damokidebulebis nimuSia. sjobda Jurnalists eTqva<br />
`mosamarTlem wauyrua~, `yuradReba ar miaqcia~, `ar upasuxa~,<br />
bolosdabolos _ `fexebze daikida~.<br />
zemoT moxmobili magaliTebi mxolod mSobliuri enis<br />
70
ucodinrobis ki ara, zogadad, gaunaTleblobis bralia _<br />
Jurnalisti, erTi mxriv, ver poulobs saWiro sityvebs azris<br />
naTlad gadmosacemad, meore mxriv, arc raime naTeli<br />
azri aqvs. samagierod, sityvebis korianteliT sakuTari<br />
uvicobis SeniRbvas cdilobs da vinaidan misi namoRvawari<br />
gazeTis furclebze qveyndeba, amas aRwevs kidec.<br />
vidre xelSi kalams aiRebdeT da `fexi gaviqnie xeli~<br />
an `amrigad, me Tavi davizRvie amjerado~, dawerdeT, gaixseneT,<br />
redaqtoris Tvalis axveva an Tavbrus daxveva marTlac<br />
SesaZlebelia, mkiTxvelisTvis _ yovlad warmoudgenelia.<br />
isic gaiTvaliswineT, rom statiebi iwereba ara<br />
redaqtorisTvis, aramed, mkiTxvelisTvis.<br />
odesRac, vidre sainformacio sivrces da, Sesabamisad,<br />
Cvens gonebas televizia daipyrobda, saqarTveloSi<br />
zRapruli popularobiT sargeblobda msaxiob erosi<br />
manjgalaZis safexburTo radioreportaJebi. msmenelebi<br />
oTxmocdaaTi wuTis ganmavlobaSi sulganabuli isxdnen<br />
reproduqtorebTan. maT ainteresebdaT ara marto<br />
matCis mimdinareoba da misi Sedegi, aramed radio-Sou<br />
uniWieresi msaxiobis SesrulebiT:<br />
`mimdinareobs TamaSis meore naxevris meoce wuTi. erTmaneTs<br />
xvdebian Tbilisis `dinamosa~ da iugoslaviis `olimpias~<br />
ostat fexburTelTa gundebi. angariSia oTxiT noli,<br />
oTxiT noli TbiliselTa sasargeblod. jarima. daartyamen<br />
Cveni stumrebi, iugoslavielebi. Cvens karamde iqneba,<br />
ase, 40-45 metri. emzadebian. Tu iugoslavielebi am jarimas<br />
gaitanen, angariSi gaxdeba... axlave mogaxsenebT, angariSia<br />
4:0, ese igi, angariSi gaxdeba 4:1 TbiliselTa sasargeblod.<br />
uefas Tasis gaTamaSebas rom gamoveTiSoT, maSin sapasuxo<br />
matCi liublianaSi unda wavagoT angariSiT 4:0 an 5:1. dartyma...<br />
aris! ram damawyebina, kaco, es laparaki, a?..~<br />
erosi manjgalaZis radioreportaJebze dResac legendebi<br />
dadis. axla warmoidgineT, iqneboda Tu ara igi popularuli<br />
komentatori, aseTi teqstebiT rom elaparaka:<br />
`marjvena mxridan Seteva ganaxorciela...~ `SetevaSia<br />
giorgi kiknaZe...~ `yavelaSvilma jamarauls pasi gaukeTa...~<br />
`bavarielebi centrSi Zalebis akumulirebas axdenen...~,<br />
`bukvalurad SeiZleba iTqvas..~<br />
71
es gamoTqmebi me ar gamomigonia. bevri qarTveli sportuli<br />
komentatori, samwuxarod, marTlac ase laparakobs<br />
da kidev ufro uaresad _ wers. isini sakuTar Tavs sportis<br />
romelime saxeobis specialistebs uwodeben. albaT,<br />
asecaa, magram maT naambobs rom Tavs da bolos ver gaugeb,<br />
esec marTalia.<br />
`pasi gaukeTas~ sindromi, vfiqrob, rusicizmebidan<br />
unda modiodes (сделал пас). postkomunistur saqarTveloSi<br />
cota ucnauri viTareba Seiqmna. totaluri rusulenovani<br />
saqmis warmoeba warsuls Cabarda da imave saqmis literaturul<br />
qarTul enaze sakeTeblad veravin moicala. amitom<br />
im sityvebs vxmarobT, rac pirvelad gagvaxsendeba.<br />
`bukvalurad rom vTqva~, rusuli daviviwyeT da mSobliuri<br />
qarTulic ver viswavleT.<br />
sagazeTo statiebSi Zalian xSirad gvxvdeba e.w. Seusabamobani:<br />
`me davkiTxe SevardnaZe rusulad, radgan kargad<br />
vici rusuli da gavWedavdi, gavWede kidevac~ (`saqarTvelos<br />
respublikis~ informacia). am quCuri Jargonis<br />
(`gavWede~) gamoyenebiT, avtors surs Tqvas, rom prezident<br />
SevardnaZes logikiT ajoba, `kuTxeSi miimwyvdia~. xolo<br />
am `inteleqtualuri gmirobis~ saSualebad rusuli enis<br />
kargad codnas asaxelebs. es absurdia. rusuli enis srulyofilad<br />
codna SevardnaZis, an nebismieri sxva adamianis<br />
`kuTxeSi misamwyvdevad~ ar gamodgeba. es maSin iqneboda<br />
sakmarisi, SevardnaZes rusuli enis gramatikaSi gamocda<br />
rom hqonoda Casabarebeli.<br />
`profesoris xelfasi TveSi xuTasi maneTia. am fuliT<br />
bazarSi mxolod ori goWis yidva SeiZleba, e.i. profesori<br />
TveSi or goWad muSaobs. am dros ramdenia komerciuli<br />
maRaziis mepatronisa da misi TanamSromlebis Semosavali?<br />
Zalian bevri, imdenad bevri, rom profesorisas<br />
ramdenjerme aRemateba. samarTalia es?~ (`Tbilisis~ informacia).<br />
SegviZlia gulwrfelad vuTanagrZnoT Rarib profesors,<br />
magram ra SuaSia maRaziis mepatrone? avtors profesoris<br />
siRaribe vaWris brali hgonia da ara saxelmwifos<br />
araswori ekonomikuri politikisa.<br />
72
erideT maRalfardovnebas!<br />
Tanamedrove presaSi maRalfardovnebisTvis adgili<br />
aRar rCeba. gTxovT, sworad gamigoT, vlaparakob ara sityvakazmulobaze,<br />
aramed maRalfardovnebaze. rogorc<br />
wesi, asidan oTxmocdacxramet SemTxvevaSi, uadgilo<br />
maRalfardovnebiT avtori sakuTari gonebrivi umweobis,<br />
uvicobis SeniRbvas cdilobs da... yovelTvis marcxdeba.<br />
weris e.w. `maRali Stili~, anu maRalfardovneba damaxasiaTebeli<br />
iyo komunisturi presisTvis da memkvidreobiT<br />
miiRo postkomunisturma politizebulma presam. arsebobs<br />
maRalfardovnebis ramdenime saxeoba.<br />
namdvili maRalfardovneba. es aris maRal inteleqtualur<br />
doneze Sesrulebuli presisTvis gankuTvnili<br />
maRalfardovani literatura. ufro xSirad, es aris<br />
romelime literaturuli nawarmoebis ganxilva, cnobili<br />
pirovnebis saiubileo TariRisadmi miZRvnili nawarmoebi,<br />
faqtis an pirovnebis gaxseneba, politikuri polemika<br />
da sxva.<br />
maRalfardovnebis mizania sityvebis TamaSiT, winadadebebis<br />
konstruqciebiT azris rac SeiZleba lamazad,<br />
emociurad gadmocema da amiT mkiTxvelis cnobierebaze<br />
zemoqmedeba.<br />
`ara, TaraS, es ar moxdeba _ ukvdavebas ver klaven,<br />
saqarTvelo ki ukvdavia da Tu mokvdeba, mzesTan erTad<br />
mokvdeba...<br />
ra vTqvaT, aseTi jilagis da Toxumis xalxi varT qarTvelebi<br />
_ mtrobas da wyenas didxans ver viCerebT<br />
gulSi. im dRes, TaraS, universitetSi leqciaze miviCqari,<br />
magviandeba da lamis sakuTar Tavs gavuswro. vxedav, erTi<br />
Cemi nacnobi profesori modis, erovnebiT osi*. modis da<br />
modenis fiqrebis naxirs, Tvalebis aweva uWirs, mZimed<br />
moiqnevs CanTas. mxarTan gamisriala misma mzeram da viTom<br />
ver daminaxa, ufro Rrmad CaRuna Tavi... mivedi, mivesalme<br />
da gadavkocne, rogorc adre... iqneb es aris Cveni qarTuli<br />
sisuste, TaraS. iqneb amitom dagvafrindeba xolme mxarze<br />
yorani?!~ (`Tbilisis~ informacia).<br />
es aris profesor jemal afciauris epistolaruli Jan-<br />
73
is maRalfardovneba _ avtori saqarTveloSi Seqmnil<br />
politikur viTarebaze esaubreba Tavis odindel megobars,<br />
TaraSs. am werils A-3 formatis gazeTis mTeli gverdi<br />
uWiravs. miuxedavad maRalfardovnebisa, igi Tavidan<br />
bolomdec ki SeiZleba waikiTxoT. es aris avtoris, profesor<br />
afciauris damsaxureba. man icis, rogor imoqmedos<br />
mkiTxvelze. Tumca, sabolood, misi Sroma mainc wyalSi gadayrilia<br />
_ maRalfardovnebisTvis, maT Soris, marTlac<br />
maRalinteleqtualuri donis maRalfardovnebisTvis,<br />
aRaravis scalia.<br />
maRalfardovnebis nimuSad SeiZleba CaiTvalos daTo<br />
maRraZis poeziisadmi miZRvnili es statiac:<br />
`...odesRac misi saimperatoro udidebulesobis favoriti,<br />
daRestnel meamboxeTa risxva, brwyinvale sefeqalebis<br />
gulTa mpyrobeli, ganTqmuli Tamada da<br />
moleqse, aw ukve gadamdgari, martosuli generali sevdianad<br />
igonebs warsuls: `maxsovs, trfobaSi damTarses,<br />
guls axlac kvamli evleba, sityvad iwvima qaRaldze Sekavebulma<br />
cremlebma...~<br />
generalma mSvenivrad icis sakuTari Tavis fasic da sakuTari<br />
nakeTebisac _ omSi mrisxane da daundobeli iyo,<br />
qeifSi _ Tavawyvetili, megobrebSi _ yoCi, qalebSi _<br />
ubadlo, tolebSi _ ubralo, sasaxleebSi _ qedmaRali:<br />
`kvamlSi vaxvevdi ramazans, mexze rom mexi damerTo, dilidan<br />
vWeqdi zarbazans, viTarca glovis kamertons. xan<br />
mereoda godeba, kanWSi mwvdeboda oRraSi, im qveynad daaxsomdebaT,<br />
aq rom gavade gograSi...~<br />
diax, es grigol orbeliania, sinamdviled rom aqcia<br />
mwuxare saxis raindis _ don kixot lamanCelis aTasi wlis<br />
naocnebari: `vinc mxne lamanCels icnobda, mwuxare saxis<br />
baziers... rasac is datingicobda, me sinamdviled vaqcie~.<br />
`...exr, Rrafinia~! amqveynad xom yvelaferi warmavalia:<br />
siZulvilica da siyvarulic, dardic, vaebac, sixarulic<br />
da siamovnebac. axla yvelasgan daviwyebul, yavlgasul,<br />
usaqmod darCenil generals sisxlnasvami xmali sadRac<br />
kuTxeSi uJangdeba, aqselbandebs wvima usvelebs, sefeqalebic<br />
aRar exvevian. aRarc omebia, aRarc duelia, aRarc<br />
Zveli biWebia da aRarc orTaWalis baRebi. beberi nagener-<br />
74
lari perovis quCis kafeSi TavCaqindruli zis da zizRiT<br />
usmens ucxo jazur musikas.<br />
me nikalasTan erTad gaxldiT orTaWalis duqanSi, jambazTa<br />
yiJinam rom daigrgvina*, mefe-imperatori, nikoloz<br />
meore Camoagdeso. maSin nikalam TanagrZnobiT gaxeda mefis<br />
portrets da naRvlianad Cailaparaka: `ra uiRblo<br />
yofila Cemi sexnia~. Cven erTad movxateT Tbilisuri<br />
duqnebi, erTad vaJRrialebdiT xarfuxSi arRans da erTad<br />
vetrfodiT umSvenieres margaritas. erTad mivdiodiT<br />
kaxeTSi da erTad gvevseboda cremlebiT Tvali, xbos rom<br />
dasaklavad wamoaqcevdnen... (`dronis~ informacia).<br />
araviTari epiTetebi poetis misamarTiT, araviTari gadakruli<br />
sityvac ki maRraZis poeziaze _ avtori saubrobs<br />
sakuTar emociaze, masSi poetis leqsebs rom aRuZravs.<br />
mkiTxveli pirvelive striqonebidan rwmundeba, rom<br />
statiis avtoris eniT TviT poeti esaubreba; rom, Tundac,<br />
ai, es sityvebi ekuTvnis poets da ara statiis avtors:<br />
`odesRac misi saimperatoro udidebulesobis favoriti,<br />
daRestnel meamboxeTa risxva, brwyinvale sefeqalebis<br />
gulTa mpyrobeli, ganTqmuli Tamada da moleqse, aw ukve<br />
gadamdgari martosuli generali sevdianad igonebs warsuls...~<br />
mkiTxvelis emocias isic aZlierebs, rom avtoris am sityvebs<br />
uSualod da bunebrivad mosdevs poeturi striqonebi:<br />
`maxsovs, trfobaSi damTarses, guls axlac kvamli evleba,<br />
sityvad iwvima qaRaldze Sekavebulma cremlebma...~<br />
mkiTxveli grZnobs avtoris gulwrfelobas, ufro zustad,<br />
mas avtori aiZulebs, irwmunos misi gulwrfeloba<br />
da amas axerxebs kidec _ poulobs saWiro sityvebs da<br />
aucilebel tons sakuTari emociebis mkiTxvelisTvis gadasacemad.<br />
ra Tqma unda, moyvanili nimuSi aris `dronSi~ gamoqveynebuli<br />
statiis nawili. am statiis sruli teqstis gamoqveynebidan<br />
ori wlis Semdeg kaxeTis erT-erT sofelSi,<br />
iqauri Suaxnis kaci, uSang xeteSvili, tradiciul qarTul<br />
sufraze TavdaviwyebiT kiTxulobda maRraZis leqsebs,<br />
oRond, arcerTi maTgani ar icoda Tavidan bolomde _<br />
gazeTSi gamoqveynebuli nawyvetebi daeswavla.<br />
75
gulwrfelad mTxova, iqneb pativi damdo, maRraZis<br />
leqsebis wigni maSovnino da mere me vici da Cemma biWobamo.<br />
isic daayola, `dronSi~ iseTi rameebi wavikiTxe mag kacze,<br />
ueWvelad lazaTiani poeti iqnebao.<br />
mokled, is maRalfardovnebaa namdvili, kaxel glexs<br />
ucnobi poetis leqsebs rom waakiTxebs da Tvalze cremls<br />
moadens.<br />
gTxovT, erTmaneTSi nu aurevT maRalfardovnebas da<br />
sityvakazmulobas _ am wignSi sityvakazmulobis avkargianobaze<br />
msjeloba, saerTod, ar aris.<br />
cru maRalfardovneba. es aris presaSi Zlier fexmokidebuli<br />
daavadeba. rac ufro gamoucdelia, rac ufro<br />
gaunaTlebelia avtori, guli da xeli miT ufro gaurbis<br />
maRalfardovnebisken:<br />
`...samocdaaTi welia TavisuflebawarTmeuli qarTveli<br />
eri borgavs da gminavs Tavisi uflebebis aRsadgenad.<br />
madloba RmerTs, gvyvandnen eriskacni, gamudmebiT rom<br />
gvafxizlebdnen da gvamxnevebdnen, axlac, am aboboqrebulsa<br />
da afofril saqarTveloSic gvyavs eriskaci da<br />
winamZRoli, batoni zviad gamsaxurdia. gavyveT, vendoT<br />
Cvens winamZRols, mis alRosa da Wkuas, radgan erovnulsa<br />
da politikur moRvawes aqvs niWi, unari _ samSoblos damoukideblobis<br />
mopovebisa.<br />
...didxans TaTbirobdnen uxucesni.<br />
bolos erTi maTgani gamoeyo moTaTbireT, miuaxlovda<br />
messias, pirjvari gadasaxa da eris mamoba miuloca...<br />
qriste aRsdga! _ daWeqa eris sulis naTlulma.<br />
_ WeSmaritad! _ daiquxes yoveli mxridan~. (`Tbilisis~<br />
informacia).<br />
avtors surs mxari dauWiros prezidentobis kandidats.<br />
ufro zustad, surs amomrCevels warudginos xalxisTvis<br />
wamebuli raindi da am mizniT yalb maRalfardovnebas<br />
irCevs. Sedegi, rogorc mosalodneli iyo, sasurvelis<br />
sawinaaRmdegoa.<br />
`qali amasobaSi nela wamoimarTa. sanTlebi cimcimebdnen.<br />
RvTismSobeli, rogorc yovelTvis, axlac mowyale<br />
iyo. wminda giorgis ki mkveTrad emCneoda TvalebSi<br />
naRveli da mkacri sevda. naTelmofenili taZridan nela<br />
76
gadioda fermixdili qali, romelsac daWrili frTebiviT<br />
misdevda cisferi, nisliviT Txeli da gamWvirvale mosasxami~<br />
(`Tbilisis~ informacia).<br />
rogorc wesi, ase weren 14-dan 17 wlamde asakis axalgazrdebi,<br />
anu es aris literaturuli varjiSi, romlis adgili<br />
ar SeiZleba iyos mexuTe-merve klasis sakontrolo weris<br />
rveulebSi, miT ufro _ seriozul presaSi.<br />
`qalaqs moedo sazareli ambavi _ universitetis ezoSi<br />
biWebi mouklavTo.<br />
ezo savse iyo cremlgamSrali, gaognebuli, damunjebuli<br />
xalxiT. siCume iyo damuxtuli da sazareli.<br />
_ vai, Tqvens dedas, Svilebo! _ kvnesoda viRac~<br />
(`Tbilisis~ informacia).<br />
Semdeg avtori ganagrZobs Segonebebs, rom kacis kvla<br />
codvaa, cudia, ar SeiZleba. amas akeTebs iseTive maRalfardovnebiT,<br />
rogoriTac daiwyo. mkiTxveli pirvelive sityvebidan<br />
cnobs maRalfardovnebas amofarebul gulgrilobas.<br />
avtori ver axerxebs misTvis gulis aCuyebas. mkiTxvels<br />
ainteresebs mkvlelobis detalebi: vin mokla, rogor<br />
mokla, ratom mokla.<br />
amis nacvlad ki informaciis avtori zedsarTavebis aRlums<br />
gvTavazobs: cremlgamSrali, damunjebuli, gaognebuli,<br />
damuxtuli, sazareli...<br />
`droa did-didma funqcionerebma saRad iazrovnon,<br />
Tavi daanebon vireSmakobas, zedmet problemebs nu gviqmnian,<br />
isedac gaZaRlebul cxovrebas nuRa gvirTuleben.<br />
savsebiT dauzarlad SeuZliaT aRmosavleT evropidan<br />
gamoiyvanon jarebi, raki maTi saWiroeba aRar arsebobs,<br />
demobilizaciaSi gauSvan da jariskacebsac da oficrebsac<br />
gza daulocon TavTavianTi samSoblosaken, sadac maTi<br />
winaprebi ganisveneben (`Tbilisis~ informacia).<br />
_ gaiyvaneT sabWoTa jarebi aRmosavleT evropis qveynebidan!<br />
_ am moTxovnis mamacuri formac, Sinaarsic da<br />
TviTon winadadebebis konstruqciac karikaturis STabe-<br />
Wdilebas tovebs. survilis miuxedavad, mkiTxveli ver<br />
TanaugrZnobs avtors, Tumca icis, rom misi moTxovna<br />
samarTliania. avtoris mizani aqac miuRwevelia. es statia<br />
TviTonac Tavidan bolomde mxolod imisTvis wavikiTxe,<br />
77
om TqvenTvis meTqva: ase wera ar SeiZleba. es aris umaqnisi<br />
sityvauxvobisa da cru maRalfardovnebis nimuSi.<br />
miamitoba. es sityva qarTuli enis ganmartebiTi<br />
leqsikonis mixedviT, gulubryvilobas, ueSmakobas, advilad<br />
dajerebas niSnavs. ver vityvi, rom adamianisTvis<br />
cudi Tvisebaa, magram presaSi gamoqveynebuli miamitoba<br />
uadgiloa.<br />
XX saukunis oTxmocdaaTiani wlebis dasawyisis qarTul<br />
presas Tu gadavxedavT, sisulelemde dasuli miamitobagulubryvilobis<br />
uamrav magaliTs aRmovaCenT.<br />
albaT, TavisTvisac moulodnelad politikur elita-<br />
Si aRmoCenilma odesRac mSvenierma mweralma da Jurnalistma,<br />
maRalfardovnad rom vTqva, qarTuli enis erovnul<br />
samsaxurSi Cayeneba ganizraxa. Tanac, dauyovnebliv: Zirs<br />
rusicizmebi, Zirs barbarizmebi, Zirs ucxo terminologia<br />
_ qarTuli ena unda gaiwmindos! guram petriaSvilis<br />
azriT, mkrexelobaa, roca pamidors am internacionaluri<br />
terminiT movixseniebT. gacilebiT `erovnuli~ iqneba, Tu<br />
mas wminda qarTul `oqrovaSlas~ davarqmevT. an es violino<br />
raRaa, roca gvaqvs mSvenieri violinos gare biZaSvili<br />
fanduri, xolo yelze mibjenil fandurs ratomac ar unda<br />
davarqvaT `yelfandura?!~ an es vertmfreni ras hgavs! _<br />
`cadRvebia~ am mfrinavi manqanisTvis swored zedgamoWrili<br />
iqneba! da, saerTod, dadga dro, Tavisufal saqarTveloSi<br />
qarTveli Citi qarTulad WikWikebdes!<br />
TqvenTvis es axla daujereblad da sasacilod JRers,<br />
magram maSindel qarTul presaSi aseTi rameebi marTlac<br />
iwereboda da am ideebs momxreebic hyavda. maT umravlesobas<br />
gulwrfelad sjeroda, rom qarTuli enis amgvari generaluri<br />
`dasufTavebiT~ didi erovnuli saqme gakeTdeboda.<br />
bevri `patrioti~ dResac darwmunebulia, rom msoflios<br />
xalxTa enebSi arsebul yvela sityvas moeZebneba qarTuli<br />
Sesatyvisi da ucxouri terminologia saWiro ar aris;<br />
rom qarTuli ena msoflioSi yvelaze mdidari, yvelaze<br />
keTilxmovani, yvelaze mravlismTqmeli, yvelaze lakoniuri,<br />
yvelaze Zveli, yvelaze, yvelaze... enaa. siamovnebiT<br />
daveTanxmebodi am azrs, rom ar vicode, rom TviT iseTi sityvebic<br />
ki, rogoricaa, puri, eklesia, fiqri, ujra, saaTi,<br />
78
amanaTi, araqaTi, magida, qisa, rafa, daxli, xarji, moedani,<br />
beWedi, fanjara, alami, droSa, asli, laSqari, amqari, ambavi,<br />
xabari, jeeli da sxva uamravi `wminda qarTuli~ sityva...<br />
araqarTuli warmoSobisaa. Tumca, es qarTuli enis leqsikur<br />
`siRaribes~ an am sityvebis araqarTulobas sulac ar<br />
niSnavs.<br />
meore ukiduresobaSi mas Semdeg gadavvardiT, rac evropasa<br />
da amerikaSi naseirnebi da qarTuli xazinis qurdobiT<br />
gamdidrebuli `axali qarTvelebi~ mogvevlinnen<br />
(90-ianis Sua wlebi). ganswavlulobiT, fulis Sovnis<br />
niWiTa da daxvewili manerebiTac gagvakvirves da axali<br />
terminologiiTac gagvamdidres. jer iyo da, SevardnaZe<br />
wamdauwum gvimeorebda magiur `pluralizms~, romlis adgili<br />
Semdeg uadgilod daikava `menejmentma~. imereTis<br />
gubernatori TavdaviwyebiT iyo Seyvarebuli `tenderze~,<br />
Jurnalistebi ganuwyvetliv imeorebdnen `vizavis~ da `medias~,<br />
urapatriotebis sayvarel sityvad `mentaliteti~<br />
iqca, ekonomistebisa _ `menejeri~; saSualo niWis uCino<br />
mecnierebma lamis dagvayrues `rameTu-oden-manqurTis~<br />
wamdauwum da uadgilo xmarebiT. da mainc, meoce saukunis<br />
miwurulis yvelaze gacveTili sityvebia `ganpirobebuli~<br />
da `garkveulwilad~. erTica da meorec e.w. rusuli<br />
`kalkia~ (`обусловленный~, `в известной мере~, `отчасти~). orive<br />
am sityvas, ra Tqma unda, aqvs arsebobis ufleba, magram<br />
maTi ase usaSvelo eqspluataciac ar ivargebs. roca postkomunisturi<br />
epoqis qarTul presas ecnobi, geCveneba,<br />
rom amqveynad yvelaferi `ganpirobebulia~ da yvelaferi<br />
`garkveulwilad~ xdeba.<br />
gacveTili sityvebisa da frazeologiisgan Tavis daRweva<br />
praqtikulad SeuZlebelia, magram profesionalma Jurnalistma<br />
isini mxolod aucileblobis SemTxvevaSi unda<br />
gamoiyenos.<br />
uxvsityvaoba. Cemi pirveli seriozuli publikacia<br />
erTi milicielis umsgavso saqciels exeboda. sanam davwerdi,<br />
Cemi WkuiT, yvelaferi kargad avwon-davwone, saTauric<br />
movifiqre, SesavalSi didi sulxan-saba orbelianis<br />
igav-arakic gavixsene. mokled, karga mozrdili mrisxane<br />
antimiliciuri statia gamovacxe.<br />
79
irakli beriaSvilma, ganyofilebis redaqtorma, statia<br />
yuradRebiT waikiTxa, saTauri Secvala, Sesavali gaanaxevra<br />
da statiis teqsti erTi mesamediT Seamcira. Tan<br />
Semaqo _ mSvenivrad dagiweriao. ase galamazebuli werili<br />
moxvda mTavar redaqtorTan. manac Sesavals kidev erTi<br />
winadadeba moaklo da darCenili teqstic kidev erTi mesamediT<br />
Seamcira.<br />
gulSi cota mewyina da Sevfiqriandi kidec _ albaT,<br />
damwyebi rom var, ar mendobian, Torem is Cemi SeTxzuli<br />
mSvenieri, gulisamaCuyebeli winadadebebi namdvilad ar<br />
unda waeSalaT-meTqi.<br />
mravali wlis Semdeg is Cemi pirveli werili wavikiTxe<br />
da SemiZlia gulaxdilad gagimxiloT _ misi umtkivneulod<br />
Semcireba kidev SeiZleboda. Tavis droze beriaSvilmac<br />
da gogeliamac damindes _ swored imitom, damwyebi<br />
rom viyavi.<br />
dRes siamovnebiT Sevamcirebdi TiTqmis yvela Cems publikacias.<br />
vwuxvar, rom axla amis gakeTeba SeuZlebelia.<br />
Tqvenc CemsaviT rom ar idardoT, nu daindobT sakuTar<br />
nawers _ rac metad `dawuravT~, rac metad<br />
`gakreWT~, mkiTxvelis miT ufro met keTilganwyobas<br />
moixveWT. isic gaxsovdeT, rom Wkviani redaqtori honorars<br />
raodenobaSi ki ara, xarisxSi iZleva!<br />
diax, sagazeTo ena da stili, Taviseburebebis miuxedavad,<br />
literaturuli enis CarCoebSi unda Tavsdebodes, magram<br />
mainc aris erTi sakmaod uxerxuli movlena, romelsac<br />
gverds ver avuvliT.<br />
redaqtorma dilis TaTbirze jer isev axalbeda Jurnalists<br />
Tbilisis sapatio moqalaqed arCeul erT saxelganTqmul<br />
qarTvel mecnierTan interviu damavala. Cems<br />
gankargulebaSi sul ramdenime saaTi iyo. davreke batoni<br />
akademikosis samsaxurSi. miTxres, rom amerikel kolegebTan<br />
erTad erT-erT kvleviT institutSi vnaxavdi. gavqandi<br />
miTiTebul institutSi _ Sin wavidao; davureke Sin _ ar<br />
mosula, albaT, cekaSi Sexvedraze wavidao; davukavSirdi<br />
cekas _ Sexvedra xval gvaqvs daniSnulio... bevri rom ar<br />
gavagrZelo, CemTvis mocemuli dro xelSi ise Semomadna,<br />
akademikosis gza-kvals ver mivageni.<br />
80
edaqtorebi davalebis Seusruleblobas Zalian mtkivneulad,<br />
lamis pirad Seuracxyofad aRiqvamen. am mxriv,<br />
bednieri gamonaklisi arc Cemi redaqtori yofila. amitom<br />
friad originaluri gadawyvetileba miviRe _ Cemsave<br />
kiTxvebs akademikosis nacvlad pasuxebi me TviTon gaveci.<br />
igi im periodSi Zalian popularuli kaci iyo da masze bevri<br />
msmenoda.<br />
daniSnul dros `interviu~ mzad iyo. redaqtorma<br />
waikiTxa, saeWvo veraferi aRmoaCina da dasabeWdad viza<br />
misca. interviu im dResve gamoqveynda.<br />
redaqtorTan meore diliT, tradiciuli TaTbiris<br />
dros darekes. batonma arCil gogeliam ise gadmomxeda,<br />
mivxvdi, rom `CamiSves~. rogorc mere gairkva, akademikoss<br />
redaqtorisTvis uTqvams, is Tqveni Jurnalisti an geniosia,<br />
an didi avanturisti _ misTvis araviTari interviu ar<br />
mimicia, magram im SekiTxvebze swored imas vupasuxebdi,<br />
rac TviTon moufiqrebiao.<br />
amitom iyo, rom redaqtors Cemi `gonebamaxvilobisTvis~<br />
madloba ar gamoucxadebia, magram arc davusjivar.<br />
ra Tqma unda, me arc geniosi vyofilvar, arc avanturisti<br />
da arc naTelmxilveli. ubralod, vicodi, rom adamianebis<br />
umravlesoba azrovnebs da saubrobs mkacrad<br />
Camoyalibebuli stereotipebis CarCoebSi. es gansakuTrebiT<br />
exeba politikur moRvaweebs, diplomatebs,<br />
maRali Tanamdebobis pirebs, gamoCenil mecnierebs,<br />
sportsmenebs da a.S. rogorc wesi, isini erTi SexedviT<br />
saintereso, magram mainc banalur kiTxvebze banalur<br />
pasuxebs iZlevian. Tu Tqven respondents icnobT, bevr<br />
kiTxvaze misi pasuxis gamocnoba didi siZnele sulac ar<br />
aris. savaraudo pasuxis ki ara, zogjer TviT im sityvebis<br />
gamocnobac ki SeiZleba, rasac respondenti sakuTari azris<br />
gadmosacemad gamoiyenebs. `gamocnobis~ am teqnikas<br />
virtuozulad floben Tarjimani-sinqronistebi.<br />
am magaliTiT imis xazgasma mindoda, rom gazeTis ena da<br />
stili specifikuria, xolo am specifikis jer Seswavla da<br />
mere praqtikulad gamoyeneba _ aucilebeli. Cemi cudi<br />
saqcielis gameoreba savaldebulo ar aris, magram yvela<br />
momavalma Jurnalistma unda icodes _ davalebis Seus-<br />
81
uleblobas araviTari gamamarTlebeli argumenti ar<br />
gaaCnia. maT Soris, arc aseTebi: stumrad viyavi, sicxe mqonda,<br />
naTlia mestumra, megobrebma restoranSi dampatiJes...<br />
`rogorc aristotele ambobda~,<br />
anu<br />
citirebis xelovneba<br />
kamaTisas, raRac mosazrebis mtkicebisas, mopaeqreze<br />
zemoqmedebis mosaxdenad, zogjer sulac kopwiaobisa da<br />
sakuTari ganswavlulobis (xSirad, ararsebulis) sademonstraciod<br />
gamoCenili adamianebis damowmeba-citireba<br />
presaSi sakmaod gavrcelebuli movlenaa. iSvelieben filosofosebis,<br />
mxedarTmTavrebis, mecnierebis, politikosebis,<br />
popularuli adamianebis gamonaTqvamebs.<br />
marTalia, sakuTari mosazrebis gasamagreblad gamo-<br />
CenilTa Sewuxeba maincdamainc ar momwons da verc vinmes<br />
vurCev, ase moiqces, magram amis akrZalva da danaSaulad<br />
gamocxadeba, vfiqrob, uazroba iqneboda. oRond, saWiroa<br />
zomiereba da avtorisa da citatis zustad SerCeva.<br />
Tu ar vcdebi, 1993 wlis dasawyisSi Cemsa da Cems kolegas,<br />
Teimuraz metrevels Soris moulodnelad kamaTi<br />
gaimarTa. axlac darwmunebuli var, im kamaTSi marTali viyavi,<br />
magram es ambavi Tavis gasamarTleblad, an xelaxali<br />
kamaTis wamosawyebad ar gamxsenebia. imitom gavixsene, rom<br />
niWierma Jurnalistma da literatorma Teimuraz metrevelma<br />
Cems winaaRmdeg SesaniSnavad gamoiyena deil karnegi:<br />
`...aki ukvdavi deil karnegi gvafrTxilebs, `aTidan yoveli<br />
cxra kamaTi mTavrdeba imiT, rom misi TiToeuli monawile<br />
ufro Rrmad rwmundeba sakuTari azris absolutur sisworeSi~.<br />
Tavidanve kargad mesmoda, rom Teimuraz qoriZe am aTidan<br />
meaTe ar iyo, amitomac Cems werilSi mivmarTavdi ara<br />
imdenad mas, ramdenadac miukerZoebel mkiTxvels...~<br />
polemikuri werilis saTauric karnegiseuli da mravlismetyveli<br />
iyo: `ara, es kaci ar aris aTidan meaTe!~<br />
Cemma kolega-oponentma zustad gamoiyena deil karne-<br />
82
gis Segoneba da misi azri werilis saTaurSic SesaniSnavad<br />
`gaaTamaSa~.<br />
marTalia, `gulaxdiloba ar alamazebs adamians~, magram<br />
mainc, igi kacis erTi SesaniSnavi Tvisebaa: arc ise keTilSobili<br />
var, rom giTxraT, Cems winaaRmdeg mimarTulma Teimuraz<br />
metrevelis am patara Jurnalisturma Sedevrma didad<br />
gamaxara-meTqi, magram `simarTle _ TvalSi sinaTleo~,<br />
xom gagigoniaT.<br />
gasuli saukunis 70-80-iani wlebis saqarTveloSi sakmao<br />
popularobiT sargeblobda saxelmwifo televiziis politikuri<br />
mimomxilveli abon ciciaSvili (SegaxsenebT, rom<br />
kerZo telearxebi im epoqaSi ar arsebobda). Tavad ebrauli<br />
warmoSobis batonma abonma saxeli gaiTqva sionizmisa<br />
da amerikis SeerTebuli Statebis sagareo politikis kritikiT.<br />
igi marTlac mamacurad da daundoblad uswordeboda<br />
ararsebul oponentebs.<br />
mis saxelTan erTi aseTi naxevarsimarTlecaa dakav-<br />
Sirebuli: erTxel abon ciciaSvilma reiganis* lanZRvagakilviT<br />
rom guli ijera, Tavisi tirada amerikis prezidentis<br />
gasagonad da gulze gasaxeTqad, ase daamTavra:<br />
`etyoba, prezident reigans daaviwyda qarTuli andaza _<br />
rac mogiva daviTao, yvela Seni TaviTao~. es aris brZnuli<br />
xalxuri gamonaTqvamis yovlad Seuferebel konteqstSi<br />
moxseniebis SesaniSnavi nimuSi.<br />
arakompetenturobis kidev erTi `mxiaruli~ magali-<br />
Ti. misi avtori sakmaod mxcovani da cxovrebiseuli gamocdilebiT<br />
damZimebuli gaadvokatebuli milicielia.<br />
brZnul gamoTqmas isic saTaurSive iSveliebs: `Teimuraz<br />
qoriZev, `mcdari codna uaresia, vidre arcodna~, girCev,<br />
gautio!~<br />
amgvari brZnuli saTauris Semdeg, andazebi teqstSic<br />
uxvad unda iyos. aris kidec, magram, samwuxarod, yvelgan<br />
uadgilod: `...imdenad kargav wonasworobas, rom adamians<br />
lanZRav saqveynod? ar gagigia mainc andaza _ `sxvisi Wiri<br />
Wkuas ver Segmatebso?~<br />
aseTi Sinaarsis andaza marTlac ar gamigia. iqneb arsebobs<br />
kidec, magram am konteqstSi rom avtors uadgilod<br />
mohyavs, cxadia. ra Tqma unda, gacilebiT gonivruli<br />
83
iqneboda, es andaza gaexsenebina: `sxvisi Wiri _ Robes Cxirio~.<br />
sabWoTa avtorebi, bunebrivia, yvela SesaZlebeli vi-<br />
Tarebis ganzogadebis mizniT, leninis, marqsis, engelsis,<br />
stalinis, sxva beladebis citatebs iSveliebdnen: rogorc<br />
didi lenini ityoda... rogorc marqsi aRniSnavda... rogorc<br />
engelsi* ambobda... rogorc didma stalinma Tqva... es iyo<br />
aucilebeli farisevloba, valis moxda mmarTveli komunisturi<br />
partiis winaSe. samwuxarod, bevrs igi Cvevad eqca.<br />
axla `beladebis~ odesRac sibrZned gasaRebul banalur<br />
gamoTqmebs aRaravin etaneba, samagierod, did gasavalSia<br />
aristotele, platoni*, dekarti*, ruso, volteri*, napoleoni,<br />
taleirani*, la roSfuko, jefersoni, ainStaini da<br />
mravali sxva yovlad udanaSaulo istoriuli pirovneba.<br />
Tanamedroveebi maT zogjer iseT rameebs abraleben, Tav-<br />
Si, albaT, arasodes rom ar mosvliaT.<br />
gamocdilma `citatistma~ icis, rom mkiTxveli misi<br />
naTqvamis (naweris) Semowmebas ar daiwyebs. amitom xSirad<br />
Tavs umweo `gamoCenilis~ usazRvro eqspluataciis uflebas<br />
aZlevs _ mkvdrebi ver gaigeben, cocxlebi ar Seamowmeben!<br />
amitom saqme gasaocar kuriozebamdec ki midis: erTma<br />
gapolitikosebulma diasaxlisma Tavis sagazeTo statiaSi<br />
erTi cnobili gamonaTqvami stefan malarmes* daabrala, im<br />
periodSive gamoqveynebul meore statiaSi _ artur rembos.<br />
arada, es `cnobili gamonaTqvami~ aleqsandr puSkins<br />
ekuTvnoda!<br />
Tanamedrove presaSi sakuTari azris dasadastureblad<br />
an misi sisworis Sesamowmeblad brZnuli azrebis, andazebis,<br />
Tu igavebis mosaxmobad adgili TiTqmis aRar rCeba.<br />
Tumca, avtoris winaSe citatebis gamoyenebis aucileblobac<br />
xSirad Cndeba. gansakuTrebiT, roca saqme gvaqvs<br />
reportaJul JanrTan. vimeoreb, aq saubaria sagazeTo statiaSi<br />
moxseniebuli piris citirebaze da ara gamoCenil<br />
adamianTa gamonaTqvamebis damowmebaze.<br />
citirebis dros didi sifrTxile da sizustea saWiro.<br />
arc lakoniuroba unda daviviwyoT. magaliTad: `saqarTvelos<br />
samxedro ministrma, general-leitenantma daviT<br />
TevzaZem ganacxada, rom mas araviTari saerTo ara aqvs pr-<br />
84
aRaSi iaraRis SeZenasTan~ _ sjobda, Jurnalists es fraza<br />
ase daewera: `generalma TevzaZem uaryo Tavisi monawileoba<br />
Cexuri iaraRis SeZenaSi~.<br />
citireba gardauvali da aucilebelia iseTi urTulesi<br />
Jurnalisturi Janris gamoyenebisas, rogoricaa polemika.<br />
am sakiTxze vrclad momavalSi uTuod visaubrebT, magram<br />
erTi ram axlave unda vTqva _ polemikis dros aucilebelia<br />
citirebis kulturis dacva. moxmobili citata siuJeturi<br />
TvalsazrisiT dasrulebul azrs unda gamoxatavdes<br />
da wina da momdevno abzacebis Sinaarsze damokidebuli<br />
ar unda iyos. Tu aseTi damokidebuleba arsebobs, maSin<br />
Cven, upirveles yovlisa, unda visaubroT am darCenili<br />
abzacebis Sinaarsze da mis kavSirze uSualod moxmobil<br />
(citirebul) teqstTan.<br />
citatebi aucilebelia im SemTxvevaSic, roca Jurnalisti<br />
e.w. `mrgvali magidis~, anu azrTa gaziarebis stiliT<br />
wers. aq ar aris aucilebeli avtoris stilis SenarCuneba.<br />
piriqiT, unda darCes mTavari azri, danarCeni SeiZleba<br />
kargad `gaSalaSindes~, Jurnalistis da redaqtoris gemovnebiT<br />
`Camoiqnas~.<br />
nu daiviwyebT, rom nebismieri sirTulis, Tu sazogadoebrivi<br />
mniSvnelobis mqone sagazeTo statia aris mxolod<br />
sagazeTo statia da ara akademiur gamocemaSi gamoqveynebuli<br />
samecniero naSromi. sagazeTo statiaSi ar aris savaldebulo<br />
yvela Tezisis, mosazrebis dasabuTeba da Sesabamisi<br />
mecnieruli naSromebidan citireba. mTavaria, icodeT,<br />
rom rasac werT an ambobT, yvelaferi simarTlea. gazeTSi<br />
wyaroebis miTiTeba da sqolioebis gakeTeba sasurveli ar<br />
aris. amas arc aravin akeTebs, garda im adamianebisa, visac,<br />
rogorc giTxariT, nebismieri saSualebiT Tavis gamoCenis<br />
wyurvili klavT.<br />
odesRac savsebiT seriozulad tardeboda arafrismTqmeli<br />
grandiozuli partiuli da komkavSiruli<br />
RonisZiebebi, presaSi ki aseTi Sinaarsis informaciebi<br />
qveyndeboda:<br />
`saqarTvelos leninuri komkavSiris XXXI yrilobas eswreboda<br />
qveynis 2445 pirveladi komkavSiruli organizaciis<br />
3532 delegati. maT Soris: skkp wevri _ 2980, skkp wev-<br />
85
obis kandidati _ 335, alkk wevri _ 350, muSa _ 2200, qali<br />
_ 1700, qarTveli _ 901, somexi... azerbaijaneli... rusi...<br />
ukraineli...~<br />
`saangariSo periodSi axalgazrdobisa da komkavSirelTa<br />
ZalebiT Sesrulebulia<br />
miliard 125 milioni maneTis samuSao. maT Soris: mZime<br />
mrewvelobaSi _ 435 mln.; msubuq mrewvelobaSi _ 330<br />
mln.; energetikaSi _ 225 mln.; soflis meurneobaSi _ 125<br />
mln...~<br />
aq saubari ar exeba am cifrebis namdvilobas _ isini,<br />
ra Tqma unda, yalbia. CvenTvis sxva ram aris saintereso:<br />
saWiroa Tu ara presaSi amgvari yovlad uintereso statistikis<br />
gamoqveyneba. warmoidgineT safexburTo matCis<br />
sagazeTo reportaJi, sadac dawvrilebiTaa moTxrobili,<br />
ramdenjer daustvina msajma, moedanze ramdenjer daeca<br />
TiToeuli moTamaSe, vin ramdeni jarima daimsaxura, romeli<br />
gundi ramden wuTs aTamaSebda burTs, ramdeni dartyma<br />
moigeria mekarem, ramdeni ascda kars da a.S. wminda statistikisTvis<br />
es cifrebi iqneb marTlac aucilebelia, magram<br />
isini mkiTxvels ar ainteresebs. amitom, presaSi cifrebisa<br />
da ricxvebis damowmebisas Zalian didi sifrTxilea<br />
saWiro _ isini mxolod maSin unda gamoviyenoT, roca amas<br />
ukiduresi aucilebloba moiTxovs. magaliTad, Tu Tqven<br />
1980 wlis modelis skkp politbiuros asakobrivi Sefaseba<br />
gsurT, ar aris aucilebeli politbiuros yvela wevris<br />
dabadebis TariRis miTiTeba. savsebiT sakmarisia iTqvas<br />
erTi fraza: `politbiuros 17 wevridan 15 dabadebulia<br />
mecxramete saukuneSi~.<br />
86
Tavi V<br />
Zveli da maradiuli problemebi<br />
axla Znelia pasuxis gacema kiTxvaze: ra iyo pirvelad,<br />
TviTon Jurnalistika, Tu Teoria <strong>Jurnalistikaze</strong>. es ar<br />
aris kazuistika _ amis codnas praqtikuli mniSvneloba<br />
aqvs.<br />
Jurnalisturi moRvaweoba ise daviwye da sakmaod cnobili<br />
Jurnalistic ise gavxdi, Jurnalistikis Teoriaze (Tu<br />
Teoriul <strong>Jurnalistikaze</strong>!) iotisodena warmodgenac ki ar<br />
mqonia _ brZolis xelovnebas vswavlobdi uSualod brZolis<br />
velze. Cems Tavze moulodnelad datexil gansacdels<br />
(korespondentis movaleobas) Teoriuli TvalsazrisiT<br />
momzadebuli rom Sevxvedrodi, ra Tqma unda, Jurnalisturi<br />
moRvaweobis dawyeba bevrad gamiadvildeboda. unda<br />
vaRiaro, rom im Soreul da bednier dros bevri araferi<br />
vicodi iseTi popularuli Jurnalisturi Janris Sesaxebac<br />
ki, rogoricaa<br />
interviu<br />
es aris marTlac yvelaze popularuli Jurnalisturi<br />
Janri, anu mimdinareoba Jurnalistur xelovnebaSi.<br />
davwere es sityvebi da iZulebuli var, aqve davumato, rom<br />
es ar aris mxolod Jurnalisturi Janri _ intervius gareSe,<br />
ubralod, warmoudgenelia sagamoZiebo praqtika;<br />
am Janrs ganekuTvneba umaRles saxelmwifoebriv doneze<br />
gamarTuli referendumebi _ mosaxleobis gamokiTxvebi;<br />
qveynis mosaxleobis anketireba aRweris mizniT; mTel<br />
msoflioSi Zalian farTod gavrcelebuli radio-satelevizio<br />
Sou-gamokiTxvebi da sxva.<br />
damwyebi Jurnalistebis erTi nawili (imis miuxedavad,<br />
gavlili aqvs Tu ara Teoriuli Jurnalisturi momzadeba)<br />
darwmunebulia, rom interviu Zalian advili da xelmisawvdomi<br />
Janria. didi ambavi, mixval SenTvis saintereso<br />
kacTan, rames hkiTxav, is gipasuxebs da Sen Caiwer!<br />
87
meore nawili darwmunebulia, rom es aris raRac saidumloebiT<br />
moculi Janri da igi xelewifeba mxolod rCeulTa<br />
ama qveynisa!<br />
sxvaTa Soris, Tavis droze mec damwyeb JurnalistTa am<br />
kategorias vekuTvnodi.<br />
ra Tqma unda, profesiul doneze intervius Sesruleba<br />
raime gadaulaxav siZnelesTan dakavSirebuli ar aris.<br />
Tumca, arc ise ubralodaa saqme: kargi intervius mosamzadeblad<br />
saWiroa Teoriuli codnac, Jurnalisturi muSaobis<br />
gamocdilebac da winaswar guldasmiT momzadebac.<br />
amisTvis, mTavaria, icodeT, ra tipis interviu gindaT da,<br />
saerTod, kargad gaicnobieroT Tqveni mizani mosalodnel<br />
interviusTan, ufro zustad _ respondentTan dakavSirebiT.<br />
Sinaarsis mixedviT, SegviZlia gamovyoT intervius ramdenime<br />
ZiriTadi tipi:<br />
1. Svlis nukri _ redaqciisa da mkiTxvelebis (msmenelebis,<br />
telemayureblebis) interesebidan gamomdinare,<br />
gulwrfelad gvainteresebs romelime kompetenturi adamianis<br />
azri ama Tu im movlenis Sesaxeb. anu gvaqvs informacia<br />
raime movlenis Taobaze, magram ar vicnobT mis arss, winapirobas,<br />
perspeqtivas da a.S. amitom mivmarTavT kompetentur<br />
pirs da komentars vTxovT. Cven ar vekamaTebiT respondents,<br />
ar vcdilobT faqtebis gaanalizebas an `CamWreli~<br />
SekiTxvebiT respondentis `kedelTan mimwyvdevas~. vimeoreb,<br />
gvainteresebs mxolod movlenis, faqtis komentari.<br />
intervius am tips, Tavisi umtkivneulobisa da keTil-<br />
Sobiluri miznis gamo, vuwodoT `Svlis nukri~. Tumca, Tavisi<br />
formiT igi Zalian waagavs oficialur sakancelario<br />
protokols, magram es nu SegaSfoTebT _ zogjer isic<br />
saWiroa.<br />
2. deda tereza* _ es aris intervius is tipi, roca Jurnalistma<br />
icis movlenis, faqtis arsi, aqvs zogadi informacia,<br />
magram ar icis bevri saintereso wvrilmani da<br />
kompetentur pirTan maT dazustebas cdilobs. aqac, rogorc<br />
`Svlis nukris~ SemTxvevaSi, Jurnalisti gvevlineba<br />
faqtebis, movlenebis keTilsindisier aRmnusxvelad da<br />
respondentis SekiTxvebiT Tavbrus daxvevas, an misgan in-<br />
88
formaciis `gamoZalvas~ ar cdilobs. respondenti, Sesa-<br />
Zleblobis farglebSi exmareba Jurnalists mis xelT arsebuli<br />
informaciis gavrcelebaSi. am tips `deda tereza~<br />
swored amitom davarqvi.<br />
3. aperkoti _ es krivis terminia da niSnavs dartymas<br />
mowinaaRmdegis nikapSi, qvemodan zemoT. rogorc wesi,<br />
Zlier da zustad Sesrulebul aperkots mowinaaRmdegis<br />
nokauti mohyveba xolme. es aris intervius tipi, roca<br />
Jurnalistma momxdari faqtis, an movlenis irgvliv Zalian<br />
bevri ram icis. isic icis, rom respondenti mas (anu<br />
sazogadoebas) sakuTari an uwyebis danaSaulis dafarvis,<br />
`mundiris Rirsebis~ gadarCenis, an sxva ram mizezis gamo<br />
simarTles umalavs. amitom Jurnalisti respondentis<br />
kompetenciis Semowmebas da mis mxilebas cdilobs.<br />
Tuki Tqven aperkotis gamoyenebiT Tanamosaubris nokautSi<br />
gagzavnas apirebT, iyaviT Zalian frTxilad _<br />
krivi veragi sportia, umniSvnelo Secdomebis patiebac ki<br />
ar uyvars. sakmarisia odnavi moduneba, yuradRebis odnavi<br />
dafantva, rom mowinaaRmdegem uZlieresi dartyma mogayenoT<br />
da Tqveni brolis koSkebi miraJiviT gauCinardes.<br />
amis Zalian bevri precedenti arsebobs, gansakuTrebiT ma-<br />
Sin, roca saqme gvaqvs mosamarTleebTan, prokurorebTan,<br />
saxelmwifo uSiSroebis samsaxuris TanamSromlebTan, gamocdil<br />
da gamWriax politikosebTan, advokatebTan da a.S.<br />
4. portreti _ es aris intervius yvelaze rTuli da<br />
yvelaze prestiJuli tipi. Tavad misi dasaxelebac miganiSnebT,<br />
rom Jurnalisti respondentis portretis daxatvas<br />
cdilobs. man SeiZleba daxatos dadebiTi an uaryofiTi<br />
portreti, gaaCnia, ra mizani aqvs. roca Jurnalisti kiTxva-pasuxiT<br />
respondentis uaryofiTi portretis daxatvas<br />
cdilobs, igi araviTar iniciativas, araviTar SeRavaTs<br />
ar aZlevs Tanamosaubres. piriqiT, Tavisi kiTxvebiT misi<br />
wonasworobidan gamoyvanas, ganerviulebas cdilobs. am<br />
mizniT, zogjer Tavis SekiTxvebs imeorebs kidec.<br />
aseT SemTxvevaSi, Jurnalisti sityva-sityviT iwers mosaubris<br />
naTqvams. ar cdilobs misi nalaparakevis gramatikul<br />
da stilistur gamarTvas _ wers zustad ise, rogorc<br />
respondenti laparakobs. xazs usvams mis arcTu<br />
89
inteligentur manerebs. amgvari, uaryofiTi portretis<br />
magaliTad am wignis wina TavSi moviyvane tatiana malkinas<br />
da andrei karaulovis interviu saqarTvelos pirvel<br />
prezidentTan. Tu ar SewuxdebiT, gTxovT, kidev erTxel<br />
gadaaTvalieroT es naSromi. Tqven aucileblad dainaxavT,<br />
Jurnalistebi ra mondomebiT Zerwaven arakompetenturi,<br />
gamoucdeli, gauwonasworebeli, winaaRmdegobrivi<br />
pirovnebis saxes. metic, isini aSkarad dascinian kidec<br />
respondents. geTanxmebiT, ar aris maincdamainc keTil-<br />
Sobiluri saqcieli. samagierod, interviu aSkarad aRwevs<br />
mizans. misi avtorebi virtuozulad moqmedeben. maTi Teoriuli<br />
momzadeba da weris teqnikac unakloa.<br />
ufro xSirad Jurnalistebs e.w. `lamazi portretis~<br />
daxatva uwevT. roca mizani aseTia, amocanis Sesruleba<br />
erTiorad rTuldeba. intervius mosamzadebeli samuSaoebi<br />
ufro rTuli da xangrZlivia. Jurnalisti valdebulia,<br />
detalurad Seiswavlos momavali respondentis warsuli<br />
da axlandeli moRvaweoba, misi xasiaTi, hobi, saubris Tu<br />
weris manera. unda gaiTvaliswinos, rom niWieri adamianebi,<br />
cota ar iyos, Wirveuli da axirebuli xalxia. Jurnalists<br />
didi moTmineba marTebs, rom ganzraxvaze xeli<br />
ar aiRos. rogorc wesi, am SemTxvevaSi, Jurnalistis urTierToba<br />
respondentTan xangrZlivia da igi intervius<br />
gamoqveynebis Semdegac didxans grZeldeba. respondentis<br />
gavlena zogjer ise didia, rom Jurnalisti misgan didxans<br />
ver Tavisufldeba. Tumca, amaSi saSiSi araferia _ kargi<br />
adamianis gavlenas da avtoritets cudi Sedegi arasdros<br />
aravisTvis ar moutania.<br />
Tu `lamazi portretis~ daxatva gsurT, gulmodgined<br />
unda daukvirdeT yvela sityvas, yvela winadadebas. araviTari<br />
gramatikuli, stilisturi da orTografiuli Secdoma.<br />
oRond, unda ecadoT, respondentis teqsts Seunar-<br />
CunoT avtoriseuli stili. rTuli, Zalian rTuli amocanaa,<br />
magram savsebiT SesaZlebelia (qarTveli parlamentari<br />
ityoda, `Sesrulebadiao~). da rom es asea, amaSi iolad darwmundebiT,<br />
Tu yuradRebiT waikiTxavT Jurnalist iamze<br />
asaniSvilis intervius SesaniSnav qarTvel mweral guram<br />
doCanaSvilTan:<br />
90
guram doCanaSvilis cxovrebis istoria<br />
interviuSi Tu rame mogewonaT, Cemia da Tu ar mogewonaT<br />
_ Jurnalistis.<br />
guram doCanaSvili<br />
_ saSinlad orpiri var. roca verdis vusmen, is mirCevnia<br />
rosinis, roca rosinis vusmen, maSin rosini mirCevnia<br />
verdis.<br />
_ da ufro didi mainc vin aris?<br />
_ baxi da mocarti, romelic iseTia, sacekvao moedanze<br />
rom xulignebi Semocvivdebian...<br />
_ ase Tu gavagrZelebT, orpiri ki ara, `mravalpiri~ aRmoCndebiT.<br />
_ ase gamova, albaT, Tu ki yvelas CamovTvli.<br />
magram gindaT, didi saidumlo gagandoT? iciT, rom<br />
Semoqmedi ar arsebobs? isini yvela `meoradebi~ arian, Savi<br />
muSebi, gadamwerebi. xelovneba suliwmindaa. suliwmindis<br />
madli _ RmerTi qmnis maTi xeliT. bibliidan modian baxic<br />
da miqelanjeloc. rusTavelis yvela aforizmi bibliuria<br />
da, saerTod, Semoqmedis daniSnulebaa, biblia ubibliod<br />
miitanos adamianebamde. bibliidan modian SoTac, iliac,<br />
akakic, niko lorTqifaniZec _ Cveni sindisi da patiosneba.<br />
_ iciT, daviT guramiSvili miyvars gansakuTrebiT. erTi<br />
SexedviT, akademiuria da TiTqos ucnauria, me rom momwons,<br />
magram, warmoidgineT, dRes rom aseTi kaci gvyavdes...<br />
_ Tanamedrove qarTul mwerlobaze ras ityviT?<br />
_ oTxi moTxroba miyvars: rezo inaniSvilis `Tovli~,<br />
giorgi leoniZis `Rvinjua~, guram rCeuliSvilis `SaSas<br />
revolucia~ da jemal qarCxaZis `igi~.<br />
_ Tqveni uamravi gmiridan yvelaze gamorCeulad vin<br />
giyvarT?<br />
_ yvela kargi biWia. xom kargi biWebi arian kanudoselebi?<br />
luka ra kargi vinmea, ara? gansakuTrebiT miyvars dilis<br />
qali _ rosa. gaxsovT? is TviT did qalze _ terezazec<br />
ki Zlieria...<br />
_ ana-maria? ratom klavT am mSvenierebas ase uceb da<br />
sazarlad?<br />
91
_ sxvaTa Soris, adrec mkiTxes da iciT, ra vupasuxe?<br />
gana SeiZleba, bedniereba didxans gagrZeldes-meTqi?<br />
Cemi iraklis wasvlis Semdeg gamaxsenda da vinane _ es<br />
ram maTqmevina-meTqi. etyoba, bedniereba marTla Zalian<br />
xanmoklea... iciT, ra biWi iyo irakli? keTili, lamazi,<br />
Wkviani. ukeT vin micnobda. icoda Cemi panikiori xasiaTi<br />
da sul mamSvidebda xolme.<br />
_ batono guram, Tqven ukve babua xarT...<br />
_ TinaTini! rom megona, ojaxis axali wevri gaCndameTqi,<br />
Zvelebic wamarTva. saocari bavSvia. sanam daibadeboda,<br />
Zalian vRelavdi. da, iciT, maSin irakli medga gverdiT.<br />
rogorc yovelTvis, mamSvidebda... iciT, ra kargi biWi<br />
myavda? ara, ki ar myavda, myavs...<br />
_ batono guram...<br />
_ ara, aRar minda sikvdili. aTi weli mainc unda vicocxlo<br />
kidev, TinaTins rom davamaxsovrde. ise ar waval...<br />
(`dronis~ informacia).<br />
gTxovT, yuradReba miaqcioT _ portreti TiTqmis<br />
srulyofilia, Jurnalisti ki ar Cans, SesaniSnavadaa `SeniRbuli~.<br />
igi sakuTari SesaZleblobebiT ki ar kopwiaobs,<br />
aramed cdilobs mkiTxvels daanaxvos mwerali, daxatos<br />
misi portreti da amas aRwevs kidec.<br />
es aris Jurnalistis maRali profesionalizmi. igi mxolod<br />
niWiT, SromiT da mondomebiT miiRweva. ra Tqma unda,<br />
konstantine gamsaxurdiasi ar iyos, `cota Wkuacaa saWiro.~<br />
5. anketa _ aseTi tipis intervius dros, rogorc wesi,<br />
ramdenime respondents urigdeba erTi da igive Sinaarsis<br />
kiTxvari. vinc qarTul presas Tvalyurs adevnebs, SeiZleba<br />
axsovdes, rom 1998-1999 wlebSi amgvari `anketuri~ interviuebi<br />
ibeWdeboda gazeT `dronSi~ rubrikiT: _ `gzaze<br />
erTi qveyana midioda~. saubari exeboda qveynis momaval<br />
saSinao da sagareo politikas.<br />
6. Tamada _ es aris intervius tipi, roca ramdenime adamiani<br />
erTdroulad msjelobs romelime erT problemaze.<br />
aseT SemTxvevaSi, Jurnalisti spikeris rolSi gamodis _<br />
sasurveli mimarTulebiT warmarTavs saubars. bunebrivia,<br />
interviu rom saintereso gamovides, bevri ram aris<br />
damokidebuli Jurnalistis profesionalizmsa da mis,<br />
92
ogorc wamyvanis, xelovnebaze. iqneb igi Zalian kompetenturi,<br />
Zalian niWieri adamiani iyos, magram akldes lideris<br />
Tvisebebi. amitom, Tu Tqven erTxel mainc megobrebis wre-<br />
Si ar giTamadiaT, amgvari tipis intervius gaZRola, sjobs,<br />
samermisod gadadoT. es rCeva, upirveles yovlisa, tele<br />
da radioJurnalistebs gamoadgeba.<br />
Secdomebi<br />
maTgan dazRveuli aravinaa. mTavaria, dRes ar gaimeoroT<br />
is Secdoma, romelic guSin ukve mogividaT. Tu xvdebiT,<br />
rom sistematurad erTsa da imave Secdomas imeorebT,<br />
sjobs, sanam droa, sxva profesiaze ifiqroT. Tu sakuTar<br />
Secdomebs ver xedavT da amaze mudam sxvebi (magaliTad,<br />
redaqtori) migiTiTebT, maSinac gacla sjobs.<br />
Cemi azriT, intervius gaZRolis dros Jurnalistebs,<br />
ZiriTadad, sami saxis Secdoma mosdiT:<br />
1. Jurnalisti interviusTvis Tavad ar aris saTanadod<br />
momzadebuli. redaqtorma daavala, xval `mrgval<br />
magidasTan~ elituri modis eqvsiode specialisti Seikribeba<br />
da unda `uTamadoo~. isic daufiqreblad Tanxmdeba.<br />
Tu davalebis mizani TqvenTvis bundovania, merwmuneT,<br />
interviu ar gamogivaT. seriozuli davalebis Sesasruleblad<br />
aucileblad moiTxoveT imaze cota meti dro, vidre<br />
sinamdvileSi gWirdebaT.<br />
Tu grZnobT, rom bevri fiqris miuxedavad, intervius<br />
mizani TqvenTvis mainc mTlad naTeli ar aris, sjobs davalebis<br />
Sesrulebaze uari TqvaT. amiT qveyana ar daiqceva _<br />
TiTqmis yvela redaqciaSi moiZebneba Jurnalisti, visTvisac<br />
honorari Tavmoyvareobaze da profesiul eTikaze<br />
maRla dgas.<br />
2. mosaubrisTvis iniciativis daTmoba. ramdenjer<br />
ginaxavT aseTi gulsaklavi suraTi: teleekranze mimdinareobs<br />
diskusia leiborist naTelaSvilisa an liberal<br />
Jirinovskis monawileobiT. wamyvani svams sakiTxs,<br />
romelzec diskusiis yvela monawilem unda isaubros.<br />
Tanac, yvela aucileblad Tanabar pirobebSi unda iyos.<br />
93
am dros, batoni Salva (an batoni vladimeri) xelT igdebs<br />
mikrofons da dausruleblad Tavisas mierekeba. Zalian<br />
xSirad, politikosebi Jurnalistis nebismieri SekiTxvis,<br />
an diskusiis nebismieri Temis miuxedavad, winaswar `daswavlili~<br />
teqstiT saubroben, wamyvani ki gawbilebuli<br />
zis da umweod dahyurebs sakuTar xelebs. Tu Tqven mosaubreTa<br />
`xelSi ayvana~ da saubris mTavari Temis Sesabamisad<br />
warmarTva ver moaxerxeT, interviu CaSlilia, Tundac<br />
saubari Zalze cxared da sainteresod warimarTos.<br />
marTalia, aseTi SemTxvevebi ufro metad teleekranebidan<br />
gvaxsovs, magram gazeTis furclebzec sakmaod xSiria.<br />
3. mTavari Temidan gadaxveva. 1980 wels kaxeTSi qorwilSi<br />
gaxldiT. cnobili da pativcemuli Tamada, yoveli<br />
sami-oTxi Wiqis Semdeg nefe-patarZals ubrundeboda da<br />
maT sadRegrZelos svamda. imereli stumrebi, etyoba, gaaoca<br />
Zia valodias originalurma Tamadobam da es gamoxates<br />
kidec. maSin brZenma Tamadam kidev erTxel Seavso Wiqa da<br />
aseTi ram brZana:<br />
_ am WiqiT Cvens nefe-patarZals gaumarjos, xalxo... imitom<br />
gaumarjos, roma, ar dagvaviwydes, aq riTvina vaarT<br />
mosuli!<br />
zogjer Jurnalisti sakuTari gamoucdelobisa Tu provinciuli<br />
Tavmdablobis gamo, aSkarad eqceva respondentis<br />
gavlenaSi. es gansakuTrebiT maSin xdeba, Tu respondenti<br />
cnobili da gavleniani piria. zogi Jurnalisti aRfr-<br />
Tovanebuli Sescicinebs TvalebSi moulodnelad misTvis<br />
kumirad qceul Tanamosaubres _ mas ki Seni mTavari Tema<br />
sulac ar epitneba da seqsualur umciresobaze dawyebuli<br />
saubari SeiZleba ise gadavides leiboristuli partiis<br />
dapirebebze, Tvalis daxamxamebac ki ver moaswroT. kidev<br />
erTxel gavimeoreb _ saWiroa sifrTxile. erTi wamiTac<br />
ar unda daiviwyoT, ratom wamoiwyeT es saubari da risTvis<br />
zixarT Tqvens TanamosaubreebTan.<br />
Tu interviu audio an videoteqnikaze gaqvT Cawerili,<br />
gaxsovdeT, Tqveni Tanamosaubre qriste ar aris, mxolod<br />
WeSmaritebebs rom RaRadebdes. amitom mis nalaparakevs<br />
kritikulad unda moekidoT.<br />
94
Jurnalistika SekiTxvebis xelovnebaa<br />
mgoni, ukve vTqvi, rom Jurnalistika SekiTxvebis dasmis<br />
xelovnebaa. Zalian xSirad, interviuSi kiTxva pasuxze<br />
gacilebiT mniSvnelovania. yovel SemTxvevaSi, saintereso<br />
pasuxi rom miiRoT, saintereso SekiTxva unda dasvaT.<br />
me vicnobdi erT qarTvel mwerals, romelic sxvadasxva<br />
gazeTSi sxvadasxva fsevdonimiT sistematurad aqveynebda<br />
interviuebs... sakuTar TavTan. samarTlianobisTvis unda<br />
iTqvas, rom is kaci, sanam sakuTar genialobas daijerebda,<br />
urigo mwerali sulac ar yofila. ubralod, Jurnalistoba<br />
mwerlobasTan SedarebiT TamaSad miaCnda da imaSic<br />
darwmunebuli iyo, rom `did mweralTan~ intervius mxolod<br />
`didi mwerali~ Tu SeZlebda. baton `did mwerals~<br />
Tavisi interviuebi (` _ erTma Cemma nacnobma gaakeTa!~)<br />
didsulovnad mihqonda redaqciebSi. Tavad mwerlis garda<br />
yvelam icoda, rom es iyo sakuTari Tavis dacinva da saku-<br />
Tari xeliT yelis gamoWra. abezar mwerals arcTu gulubryvilo<br />
Jurnalistebi arafrismTqmel avtointerviuebs<br />
amitomac ubeWdavdnen.<br />
SekiTxvebis Zalian zogadi klasifikacia SesaZlebelia<br />
intervius tipis da avtoris (Jurnalistis) ganzraxvis<br />
mixedviT. anu SekiTxvebi SeiZleba iyos standartuli,<br />
naxevrad standartuli, Tavisufali da kombinirebuli.<br />
standartulia SekiTxvebi, roca isini kiTxvaris saxiT<br />
aris Sedgenili da pasuxebis gasacemad egzavneba respondents.<br />
rogorc wesi, aseT xerxs Jurnalistebi im pirebTan<br />
urTierTobisas mimarTaven, visTanac uSualo Sexvedra<br />
raime mizezis gamo (moucleloba, ambiciuroba...) ver xerxdeba.<br />
sxvaTa Soris, am xerxs xSirad mimarTaven araJurnalistebic.<br />
magaliTad, sagamoZiebo organoebis TanamSromlebi.<br />
sanimuSod gagacnobT erT aseT kiTxvars. misi avtoria<br />
saqarTvelos Ss saministros sagamoZiebo departamentis<br />
ufrosi gamomZiebeli, adresati _ Sps `saxelmwifo maregulirebeli<br />
sabWos generaluri direqtori:<br />
`batono givi!<br />
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sagamoZiebo<br />
95
departamentis warmoebaSia sisxlis samarTlis saqmeebi<br />
fizikuri pirebis mimarT, gadasaxadiT dasabegri sxva obieqtis<br />
damalvis faqtze.<br />
winaswari gamoZiebiT dadgenilia, rom fizikuri pirebi<br />
Tbilisis `marcvleulisa da navTobproduqtebis saerTa-<br />
Soriso birJidan~ axdendnen aSS xorblis da soios zeTis,<br />
italiuri brinjisa da xorcis konservebis Sesyidvas S.p.s.<br />
`T da kompanias~ meSveobiT.<br />
gTxovT gvacnoboT:<br />
1. gaaqvT Tu ara dadebuli xelSekruleba aRniSnul<br />
birJasTan an S.p.s. `T da kompaniasTan~?<br />
2. birJidan aRniSnuli produqciis SeZenisas ra uflebamovaleobebi<br />
Cndeba Tqvensa da fizikur pirebs Soris?<br />
3. saqarTveloSi konkretulad romel struqturebs<br />
ekuTvnis aRniSnuli produqcia da ra saxis xelSekrulebebi<br />
gaaqvT maTTan dadebuli?<br />
4. xelSekruleba dadebuli gaaqvT produqciis uSualo<br />
mwarmoebelTan Tu romelime, saqarTvelo, aSS, italia,<br />
saxelmwifo struqturasTan?<br />
5. vin awarmoebs aRniSnuli produqciis imports da ra<br />
wesiT? gTxovT mogvawodoT CvenTvis saintereso xelSekrulebebis<br />
da Tqveni S.p.s.-s wesdebis aslebi~ (`saqarTvelos<br />
respublikis~ informacia).<br />
am kiTxvaris avtori rom mSobliur enasTan erTob mwyralad<br />
brZandeba, amas Tavi davaneboT. kiTxvaridan gamomdinare,<br />
friad savalalo daskvnebis gamotana SeiZleba<br />
misi avtoris profesiuli codnis donis Taobaze. kerZod:<br />
am SekiTxvebis avtorma yurmokvriTac ar icis sasaqonlo<br />
birJis muSaobis specifikis Sesaxeb; ar icis sabazro ekonomikis<br />
elementaluri sakiTxebi; ar icis, ra doneze ideba<br />
saxelmwifoTaSoriso xelSekrulebebi; ar icis, ras niSnavs<br />
saqonlis importi da eqsporti; saerTod, ar icis,<br />
riT unda dainteresdes am konkretuli saqmis gamoZiebis<br />
dros.<br />
aseT uxerxul mdgomareobaSi SeiZleba aRmoCndes nebismieri<br />
Jurnalisti, vinc Tavis profesias, an, kerZod, romelime<br />
davalebas gulgrilad moekideba.<br />
naxevrad standartulia SekiTxvebi, roca kiTxvari<br />
96
winaswar igegmeba, magram igi saubris mimdinareobisas vi-<br />
Tarebis kvaldakval icvleba. ase xdeba TiTqmis yoveli<br />
uSualo saubris dros.<br />
Tavisufali ewodeba iseT kiTxvebs, romelTa winaswar<br />
dagegmva praqtikulad SeuZlebelia, anu im SemTxvevaSi,<br />
roca Tqven, Jurnalisti, Segnebulad uTmobT iniciativas<br />
interviuers. amis magaliTad gamodgeba axlaxans Tqvens<br />
mier wakiTxuli Jurnalist iamze asaniSvilis interviuportreti<br />
mweral guram doCanaSvilTan.<br />
kombinirebul kiTxvebze, albaT, saubaric ar Rirs: aq<br />
aris yvelanairi SekiTxva erTad _ standartulic, naxevrad<br />
standartulic da Tavisufalic.<br />
aqve imasac vityvi, rom Tqvens mier Sesrulebuli interviu<br />
formis mixedviT, SeiZleba iyos monologi, dialogi,<br />
gamokiTxva, diskusia an preskonferencia. kidev erTxel<br />
vimeoreb, rom aq da yvela danarCen SemTxvevaSi moyvanili<br />
klasifikaciebi aris pirobiTi. metic, isini subieqturia,<br />
ara aqvs mtkicebulebis da, bunebrivia, arc kanonis Zala _<br />
gnebavT gaiziarebT, gnebavT _ ara. me gTavazobT sakuTar<br />
gamocdilebas. piradad Tqven an nebismierma sxva dainteresebulma<br />
pirma, SesaZloa, sayovelTaod cnobil sagnebs da<br />
movlenebs sxva saxelebi daarqvaT, an maTi analiziT sul<br />
sxva daskvnamde mixvideT.<br />
metoqe Tu Tanamoazre<br />
rogorc vTqvi, interviu Jurnalistikis erT-erTi<br />
yvelaze popularuli da yvelaze saintereso Janria.<br />
kargi intervius momzadebas bevri wvrilmani axlavs Tan,<br />
romelTa ugulebelyofa sasurveli ar aris. samwuxarod,<br />
yvelafers ver gavwvdebiT, magram vidre interviuze saubars<br />
davamTavrebdeT, erTi ram aucileblad unda iTqvas<br />
_ intervius Janris sagazeTo nawarmoebis avkargianobisTvis<br />
udidesi mniSvneloba aqvs Tqvens partniors, gnebavT,<br />
metoqes, mokled, im kacs, visTanac saubrobT _ respondents.<br />
TanamSromlebi. ramdeni adamiania, imdeni xasiaTia.<br />
97
uklebliv yvelas winaswar gamocnoba an Seswavla Seu-<br />
Zlebelia. Tqven, Jurnalists, amas arc aravin mogTxovT.<br />
ubralod, unda gaxsovdeT, rom Tqveni intervius subieqti<br />
SeiZleba sakmaod aqtiuri TanamSromlobis momxre aRmoCndes<br />
da bevri iniciativa swored misgan wamovides. rame<br />
ki ar damalos, piriqiT, TviTon iyos dainteresebuli ra-<br />
Rac informaciis gavrcelebaSi da amaSi TviTonve dagexmaros.<br />
ver vityvi, xSirad-meTqi, magram aseTi respondentebi<br />
namdvilad Semxvedria. maTTan muSaoba SedarebiT ioli da,<br />
rac mTavaria, sasiamovnoa.<br />
gulgrilebi. ufro xSirad, Tqveni partniori interviuze<br />
gTanxmdebaT, xazgasmuli TavazianobiTac gxvdebaT,<br />
magram mTeli saubris ganmavlobaSi fanjaraSi iyureba,<br />
telefonze saubrobs, gagrZnobinebs, rom mas TqvenTan<br />
saubari maincdamainc ar ainteresebs. amgvari gulgriloba<br />
SeiZleba namdvilic iyos da moCvenebiTic. zog biznesmens,<br />
politikoss, sportsmens an msaxiobs hgonia, rom rac ufro<br />
yinCad da gulgrilad daiWers Tavs JurnalistebTan, miT<br />
ukeTesi. aseTi ram adamians ufro axalgazrdul asakSi<br />
emarTeba _ fiqrobs, rom gulgrilis niRabi solidurobas<br />
matebs. amitom, Tu igrZnobT, rom Tqveni respondenti<br />
eSmakobs da gulgrilobis fardis miRma SeiZleba alali<br />
guliTadoba imalebodes, nu daiwyebT saubars pirdapir<br />
saqmeze _ SeuqeT halstuxi, uTxariT, rom axla swored<br />
aseTebia modaSi; esaubreT kompiuteris mexsierebaze, aRfrTovandiT<br />
misi patara qaliSvilis silamaziT da gonierebiT...<br />
Tu aman ar gaWra, beds SeurigdiT _ bunebaSi<br />
marTlac arian gulgrili adamianebi.<br />
agresiulebi. 90-ian wlebSi gavicani saqarTvelos soflis<br />
meurneobis ministri bakur gulua. Cven male davmegobrdiT.<br />
es iyo uaRresad saqmiani, energiuli, kompetenturi<br />
da niWieri kaci. SesaniSnavad icoda qarTuli da msoflio<br />
literatura. iyo poeziis ara marto kargi mcodne, aramed<br />
Semfasebelic.<br />
am marTlac niWierma kacma, albaT, Tavisi xasiaTidan gamomdinare,<br />
verafriT ver moaxerxa normaluri urTierTobis<br />
damyareba JurnalistebTan. sastikad aRizianebda Jurnalistebis<br />
mcire arakompetenturobac ki da amis xazgas-<br />
98
mas maSinve, preskonferenciis mimdinareobisas cdilobda<br />
_ `Tqven ar iciT es sakiTxi~; `Tqven arasworad svamT<br />
SekiTxvas~; `Tqven aSkara ucodinrobas amJRavnebT...~<br />
amis garda, xSirad SekiTxvaze pasuxs SekiTxviTve<br />
iZleoda _ `aba, Tqven ra ggoniaT?~ `Tqven ras fiqrobT?~<br />
`Tqveni azriT, sxvanairadac SeiZleba?..~<br />
Jurnalistebi swrafad mixvdnen ministris am sisustes<br />
da sargeblobdnen kidec amiT _ TiTqmis yvela gazeTSi<br />
iyo gauTavebeli qiliki bakur guluas preskonferenciebis<br />
gamo. amgvari damokidebuleba, ra Tqma unda, xels<br />
uwyobda ministris arapopularobas. arada, Tavisi moRvaweobiT<br />
igi qiliks, gakilvas da mZafr kritikas sulac ar<br />
imsaxurebda.<br />
batonma bakurma Cveni erT-erTi saubrisas JurnalistebTan<br />
Tavis am agresiul damokidebulebas saxeli TviTonve<br />
daarqva _ friadosani mowafis sindromi.<br />
Tu Tqven saqme gainteresebT da respondentis uaryofi-<br />
Ti portretis daxatvas ar apirebT, Tanamosaubris<br />
agresiul tons yuradRebas nu miaqcevT (Tu, ra Tqma unda,<br />
yvelaferi es xelCarTul Cxubsa da pirad SeuracxyofaSi<br />
ar gadaizrdeba). gaxsovdeT, rom zogs, ubralod, saubris<br />
agresiuli manera aqvs da amis ukan gulTbili, wesieri,<br />
saqmiani adamiani dgas. zogi ki kargad daswavlili aristokratiuli<br />
manerebiT da megobruli toniT sakuTar<br />
ugulobas da borot zraxvebs malavs. Tqveni, rogorc Jurnalistis,<br />
amocana orive SemTxvevaSi Zalian rTulia _<br />
daskvnebis gamotanas nu iCqarebT.<br />
Tqvens damokidebulebas respondentTan gansaz-<br />
Rvravs Tqveni mizani. es damokidebuleba SeiZleba iyos<br />
civi (oficialuri), Tbili (megobruli), magram aravi-<br />
Tar SemTxvevaSi _ gulgrili an agresiuli. imis miuxedavad,<br />
TviTon rogor uWiravs Tavi respondents, masTan<br />
urTierTobisas aucilebelia xazgasmuli Tavazianoba.<br />
xSirad Jurnalisti respondents erTob familarulad,<br />
Sinaurulad epyroba. amiT mas surs, xazi gausvas sakuTar<br />
megobrul damokidebulebas sazogadoebisTvis kargad cnobil<br />
adamianTan. es megobroba SeiZleba bunebaSi marTlac<br />
arsebobdes, SeiZleba arc arsebobdes. merwmuneT, orive<br />
99
SemTxvevaSi mkiTxvels aRizianebs Tqveni grZnobebis gamomzeureba;<br />
fiqrobs, rom Jurnalists sakuTari personis<br />
warmoCena respondentis informaciaze metad ainteresebs.<br />
monologi<br />
am berZnuli (monologos, monos _ erTi, logos _ sityva)<br />
xsenebisas Tvalwin warmogvidgeba Zveli berZnuli tragediebis<br />
gmirebi, tribunidan gadmomdgari politikosebi,<br />
an qadagad davardnili TeTrwvera damrigeblebi. es asecaa,<br />
magram monologi erTi Jurnalisturi xerxic gaxlavT.<br />
Teoretikosebi cota sxvagvarad fiqroben, magram,<br />
Cemi azriT, monologi intervius erT-erT saxesxvaobacaa.<br />
ubralod, avtori ar cdilobs sakuTari ganswavlulobis<br />
Cvenebas _ ar wers sakuTar SekiTxvebs da asparezs mTlianad<br />
respondents uTmobs.<br />
monologis xerxs SedarebiT iSviaTad iyeneben. anu Jurnalistis<br />
karieraSi sakmaod iSviaTia SemTxveva, roca<br />
mas respondentTan kamaTisa Tu ara, masTan zogierTi<br />
faqtis dazustebis survili ar uCndeba. ufro zustad,<br />
survili, albaT, uCndeba, magram respondenti ise saintereso<br />
pirovnebaa, rom masTan kamaTiT monaTxrobis pewi<br />
daikargeba. aseT SemTxvevaSi, Jurnalisti swiravs zogierT,<br />
Tundac, Zalian saintereso faqts da ukomentarod<br />
gvTavazobs mxolod respondentis Tvalsazriss. vgulisxmob,<br />
ra Tqma unda, iseT Jurnalists, romelsac informaciis<br />
damaxinjebisadmi midrekilebebi ar gaaCnia.<br />
monologi is xerxia, sadac yvelaze metad mJRavndeba<br />
Jurnalistis... mwerluri niWi. vimeoreb, mJRavndeba Jurnalistis<br />
mwerluri niWi da ara mwerlis Jurnalisturi<br />
SesaZleblobebi. sxvaTa Soris, niWic da kvalifikaciac,<br />
SesaZloa, ar gamogadgeT, Tu Tqven respondentisadmi uaRresad<br />
keTilganwyobili ar iqnebiT. amitom, Tu sxvisi piriT<br />
monologis warmoTqma gsurT, Zalian kargad dafiqrdiT<br />
Tqvens im konkretul `xsvasTan~ damokidebuldebaze.<br />
modi, jer erTi sakmaod vrceli monologis nimuSi vnaxoT:<br />
100
Cemi qmari lavrenti beria<br />
dneprispira didi qalaqis gareubanSi, myudro, mwvaneSi<br />
Caflul quCaze, `xruSCovis~ binaSi cxovrobs 86<br />
wlis sandomiani, cocxalTvaleba da mkvircxli gonebis<br />
qarTveli mandilosani.<br />
igi ukve didi xania daiviwya Tanamedroveobam.<br />
odindeli silamazis kvali axlac atyvia. saocari<br />
mexsiereba aqvs da SesaniSnavi qarTuliT saubrobs.<br />
sabWoTa kavSiris istoriaSi arasodes asrulebda<br />
raime mniSvnelovan rols, verc maSindel Sinaur Tu<br />
sagareo politikaze axdenda gavlenas. arc sazRvargareT<br />
mogzaurobda da kremlSi oficialur miRebebsac<br />
iSviaTad eswreboda (politikosTa colebi maSin jer<br />
kidev ar monawileobdnen did politikaSi).<br />
da, mainc, TiTqmis TxuTmeti wlis ganmavlobaSi igi<br />
iyo sabWoTa kavSiris upirvelesi ledi, meuRle kacisa,<br />
vis saxels dResac ki erTgvari SiSiTa da krZalviT vaxsenebT:<br />
lavrenti beria!<br />
vuyureb am saTno moxucs da Zalian minda gadavixedo<br />
ormocdaaTi wlis miRma, davinaxo axalgazrda, ulamazesi<br />
Zlevamosili qalbatoni _ nino gegeWkori!<br />
...Raribi kacis ojaxSi davibade. saerTod, im dros, Se-<br />
Zlebuli ojaxebi saqarTveloSi TiTze CamosaTvleli Tu<br />
iqneboda. droc areuli iyo _ revoluciebi, partiebi,<br />
Sexla-Semoxla. biZis, saSa gegeWkoris* ojaxSi vizrdebodi.<br />
quTaisSi vcxovrobdiT, skolaSic iq davdiodi.<br />
saSa revoluciuri moRvaweobisTvis cixeSi ijda. misi<br />
meuRle xSirad dadioda qmris sanaxavad. me patara gogo<br />
viyavi da bicolas sul ukan davdevdi. cixeSic mivyvebodi<br />
xolme, mainteresebda. sxvaTa Soris, maSin patimrebs urigod<br />
ar epyrobodnen. is vaJbatonic maSin saSasTan erTad<br />
brZandeboda cixeSi. me mas ar vicnobdi, TviTon ki, Turme,<br />
damimaxsovra.<br />
saqarTveloSi sabWoTa xelisuflebis damyarebis Semdeg<br />
saSa TbilisSi gadmoiyvanes da, bunebrivia, mec maT<br />
ojaxTan erTad Camovedi. ukve mozrdili gogo viyavi. erTi<br />
wyvili kargi fexsacmeli mqonda, magram bicola yoveldRe<br />
101
ar macmevda, ufrTxildeboda. saswavlebelSi ZvelebiT<br />
davdiodi. centralur quCebs veridebodi, mrcxvenoda.<br />
maxsovs, sabWoTa xelisufleba axali damyarebuli<br />
iyo da Cven, moswavleebma da studentebma mis winaaRmdeg<br />
demonstracia gavmarTeT. wyali mogvasxes, sul gaviwuwe<br />
da Sin gaviqeci. iq kidev bicola mekiTxeba, ra moxdao.<br />
mec vuambe. amis gamo erTi mimbegva _ Sen saSa gegeWkoris<br />
ojaxSi cxovrob da Tan saSa gegeWkoris winaaRmdeg demonstraciebSi<br />
monawileobo?!<br />
erTxel skolis gzaze damxvda lavrenti (gasabWoebis<br />
Semdeg xSirad modioda saSasTan da me mas ukve vicnobdi).<br />
Camacivda, ginda Tu ara, unda SevxvdeT da vilaparakoTo.<br />
davTanxmdi. naZaladevSi SevxvdiT. iq Cemi ufrosi da da<br />
siZe cxovrobdnen da amitom im ubans kargad vicnobdi. skamze<br />
CamovjeqiT. lavrentis ecva Savi palto da exura studentis<br />
qudi. miTxra, rom didi xania makvirdeba, Zalian<br />
movwonvar... ho, isic miTxra, rom vuyvardi da undoda colad<br />
gavyolodi. maSin Teqvsmetnaxevari wlis viyavi.<br />
rogorc amixsna, Turme, sabWoTa xelisufleba gzavnida<br />
belgiaSi navTobis sakiTxebis Sesaswavlad, oRond, erTi<br />
pirobiT _ coli unda SeerTo. miTxra, rom mec xels Semiwyobda<br />
swavlaSi. davfiqrdi da davTanxmdi _ sxvis ojaxSi<br />
cxovrebas varCie am kacs gavyolodi da sakuTari ojaxi<br />
Semeqmna. igi maSin ocdaori wlis iyo. aravisTvis miTqvams,<br />
ise gavyevi colad. albaT, amis gamo mere gavrcelda Wori,<br />
TiTqos lavrentim momitaca. ara, batono, sakuTari nebiT<br />
gavyevi. Tumca, axlac ase ar aris? _ gayveba gogo biWs<br />
da mere amas daarqmeven motacebas. erT weliwads baqoSi<br />
vcxovrobdiT, mere TbilisSi davbrundiT. ocdaoTxSi<br />
SegveZina biWi, sergo.<br />
sazRvargareT saswavleblad wasvla jer gadaido, mere<br />
SeuZlebeli gaxda, radgan lavrenti saxelmwifo saqmeebSi<br />
Caeflo da aRarsad aRar gaagzavnes.<br />
Raribad vcxovrobdiT. maSin dro iyo aseTi, adamianurad<br />
cxovreba sircxvilad iTvleboda, simdidres vebrZodiT.<br />
ocdaTerTmetSi lavrenti saqarTvelos cekas pirvel<br />
mdivnad daniSnes. manamde am postze qarTveliSvili muSaobda.<br />
ucnauri kaci iyo. rogorc Cans, Tanamdebobam gaaTama-<br />
102
ma. erTi rusi Tanamdebobis piri iyo, erSovi da imas waarTva<br />
qarTveliSvilma coli. is qali, mere, roca qarTveliSvili<br />
moxsnes, sxvas gahyva.<br />
lavrenti mudam uaRresad dakavebuli iyo. dro ojaxisTvis<br />
TiTqmis ar rCeboda. Zalian bevrs Sromobda. axla<br />
advilia kritika, magram maSin marTla brZola iyo _ sab-<br />
WoTa xelisuflebas unda gaemarjva. xom gaxsovT, ras<br />
werda stalini socializmis mtrebis Sesaxeb. is mtrebi<br />
realurad arsebobdnen. axla yvela buRalters SeuZlia<br />
adges da ramdenic unda, akritikos stalini. me vicnobdi<br />
am kacs, Tavis droze misvla-mosvla gvqonda erTmaneTTan.<br />
marTalia, igi Zalian mkacri, sastikic ki iyo, magram vin<br />
ityvis, rom im periodSi sisastike saWiro ar iyo? stalins<br />
undoda Seeqmna didi da Zlieri saxelmwifo da man es Seqmna<br />
STamomavlobisTvis. marTalia, amas Seewira bevri adamiani,<br />
magram sad iyo, ratom veravin dainaxa sxva gza, romelic<br />
umtkivneulod migviyvanda miznamde?<br />
mere svetamac* (svetlana alilueva, stalinis qaliSvili,<br />
_ T. q). dawera, mamaCemi sastikad mepyrobodao. sveta<br />
Cems Tvalwin gaizarda. Zalian niWieri da mizandasaxuli<br />
adamiani iyo, sayvareli bavSvi. Zalian uyvarda mamamiss.<br />
hoda, es sayvareli qaliSvili erT mSvenier dRes ucxadebs<br />
mamas, rom Seuyvarda masze 23 wliT ufrosi ebraeli re-<br />
Jisori kapleri da apirebs colad gahyves. Tqven rogor<br />
moiqceviT, Tqvenma Teqvsmeti wlis qaliSvilma sakiTxi<br />
ase rom dagisvaT? mamam erTi sila gaawna Tavis qaliSvils.<br />
kaplerma ki is miiRo, risi Rirsic iyo: mas ar hyvarebia sveta,<br />
undoda stalinis ojaxSi SemZvraliyo da darwmunebuli<br />
var, amaSi mas raRac Zlieri organizacia umagrebda<br />
zurgs.<br />
axla stalinze aTasgvar zRapars hyvebian. igi iyo Cveulebrivi<br />
adamiani. Tavisi sisusteebic hqonda. Svilebs yuradRebas<br />
ar aqcevdao. rogor ar aqcevda, magram igi Svilebs<br />
ar aqcevda zedmet yuradRebas. miaCnda, rom maT TviTon,<br />
damoukideblad unda epovnaT cxovrebis gza. Tundac ia-<br />
Sas, stalinis ufrosi vaJis cxovreba aris amis magaliTi.<br />
moskovSi gadavediT 1938 wlis damlevs. am dros ocdaCvidmetis<br />
represiebi ukve Cavlili iyo. roca Cemi qm-<br />
103
is Sesaxeb weren, am garemoebas ar iTvaliswineben. ase umjobesia:<br />
aris kaci, visac SeiZleba yvela amqveyniur codvaSi<br />
dasdo brali. darwmunebuli var, odesRac daiwereba<br />
obieqturi istoria, romelic yvelafers Tavis adgils<br />
miuCens. me ver moveswrebi amas, magram Tqven xom aucileblad<br />
moeswrebiT, jer axalgazrda xarT.<br />
ra SeiZleba icodes, magaliTad, anastas miqoianis Svilma,<br />
ase TavgamodebiT rom amtkicebs raRac absurdebs? _<br />
araferi, magram, mainc wers, albaT, Tavis gamoCenis mizniT.<br />
es ar aris wesieri saqcieli!<br />
lavrentis brali dasdes vano sturuas ojaxis tragediaSi.<br />
es aris udidesi ciliswameba... iciT, maSin moqmedebda<br />
iseTi manqana, romlis SeCereba an mimarTulebis Secvla<br />
aravis SeeZlo. arc lavrentis.<br />
qarTuli gazeTebi maqvs gamowerili: `literaturuli<br />
saqarTvelo~, `samSoblo~ da `Tbilisi~, saRamos gazeTi.<br />
Jurnalebic momdis, mobrZandiT, `ciskari~ unda gaCvenoT.<br />
aq aris dastambuli gabriel jabuSanuris poema, romelic,<br />
Turme, stalinis sicocxleSi yofila dawerili da axla<br />
daibeWda. SeiZleba, ra Tqma unda, ar giyvardes kaci, magram<br />
masze aseTi toniT wera ar SeiZleba. Tundac yvelaferi is,<br />
rasac amboben, marTali iyos, qarTvels mainc ar Seefereba<br />
stalinis ase lanZRva _ asea Tu ise, igi mainc qarTveli<br />
iyo. Tu gasalanZRia, galanZRos sxvam, Cven nu gamoviCenT<br />
iniciativas...<br />
me arasodes Cavreulvar Cemi qmris samsaxurebriv saqmeebSi.<br />
maSindeli moRvaweebi colebs ar anebivrebdnen ise,<br />
dRes rom anebivreben. amitom CemTvis SeuZlebelia lavrentis<br />
saqmeebze laparaki. is, rac mas oficialurad dasdes<br />
bralad, saxelmwifos Ralati, ubralod, demagogiaa _ ra-<br />
Rac xom unda daebralebinaT. eSinodaT, stalinis Semdeg<br />
berias ar daeWira misi adgili. me vicnobdi Cemi qmris xasiaTs<br />
da darwmunebuli var, mas eyofoda goniereba da ar<br />
daiCemebda pirvelobas. igi praqtikuli Wkuis kaci iyo da<br />
icoda, rom stalinis Semdeg isev qarTveli kacis saxelmwifos<br />
saTaveSi misvla gamoricxuli iyo. amitom, albaT, igi<br />
xels Seuwyobda misTvis sasurvel pirovnebas, magaliTad,<br />
malenkovs.<br />
104
...ormocdacametis ivnisSi Cven (me da Cemi Svili sergo*)<br />
moulodnelad dagvapatimres da sxvadasxva cixeSi<br />
Cagvketes. Tavidan vfiqrobdiT, rom moxda saxelmwifo<br />
gadatrialeba, ufro swored, raRac kontrrevoluciis<br />
magvari da saTaveSi movida antikomunisturi Zala. me `butirkaSi~<br />
viyavi. yoveldRe modioda gamomZiebeli, romelic<br />
moiTxovda Cvenebebs Cemi qmris winaaRmdeg. meubneboda,<br />
rom `xalxi aRSfoTebuli iyo lavrentis saqcieliT~.<br />
me mas ganvucxade, rom araviTar Cvenebas ar mivcemdi, arc<br />
kargs da arc cuds. mere aRar Sevuwuxebivar. weliwadze<br />
met xans viyavi cixeSi. braldebebi? rogor ara, wamomiyenes,<br />
magram nu gaicinebT, es savsebiT seriozulad iyo<br />
naTqvami: brali medeboda erTi kasri wiTeli miwis CamotanaSi<br />
ruseTis araSavmiwiani zonidan moskovSi. saqme is gaxlavT,<br />
rom me vmuSaobdi sasoflo-sameurneo akademiaSi,<br />
vikvlevdi niadagis Semadgenlobas. Cemi TxovniT, odesRac<br />
marTla Camomitanes erTi kasri wiTeli miwa. igi Turme,<br />
CamoutaniaT TviTmfrinaviT. ese igi, saxelmwifos transporti<br />
gamoiyenes kerZo miznebisTvis.<br />
meore braldeba gaxldaT daqiravebuli Sromis gamoyeneba:<br />
TbilisSi cxovrobda cnobili mkeravi vinme `saSa<br />
partnoi~. swored es `saSa partnoi~ Camosula CemTan moskovSi,<br />
Seukeria kaba da me misTvis gadamixdia Sesabamisi<br />
gasamrjelo. albaT, asec iyo. axla zustad ar maxsovs, rodis<br />
iyo CemTan Tbiliseli mkeravi, magram namdvilad iqneboda.<br />
oRond, Tu es danaSaulia, axlac ar vici.<br />
Cemi yuriT momismenia, rogor yvebodnen, TiTqos<br />
quTaisidan guriamde vimgzavre oqros eJvnebiani cxeniT.<br />
cxeniT marTlac vimgzavre odesRac, magram oqros mosar-<br />
Tavebiani namdvilad ar yofila. xom iciT, adamianebs Zalian<br />
uyvarT ararsebulis gamogoneba da mere imis sinamdviled<br />
warmoCena...<br />
cixeSi movida erTi Cemi `keTilismyofeli~ da damariga,<br />
aseT pirobebSi yofnas gijobs gancxadeba dawero da saavadmyofoSi<br />
gadagiyvanTo. marTlac Zalze mZime pirobebSi<br />
viyavi. `odinoCka~ karceri xom gagigoniaT, swored iq. im<br />
sakanSi arc dawola SeiZleboda, arc dajdoma. ase viyavi<br />
erT weliwadze met xans. saavadmyofoze uari ganvacxade,<br />
105
adgan zedamxedvelma miCurCula, Tqvenze amboben, gagi-<br />
Jda da fsiqiatriul saavadmyofoSi imyofebao.<br />
erT dRes gamomZiebelma mamcno, Svidas samocma qalma<br />
aRiara, berias sayvarlebi varTo! saocaria, pirdapir:<br />
lavrenti dRes da Rames SromaSi asworebda da rodisRa<br />
moaswro, netav, qalTa am legionis sayvarlebad gadaqceva?!<br />
sxva ambavia aq: omis dros da merec igi xelmZRvanelobda<br />
dazvervas da kontrdazvervas. es qalebi ki iyvnen misi<br />
informatorebi, romlebsac mxolod lavrentisTan hqondaT<br />
uSualo kavSiri. lavrentis fenomenaluri mexsiereba<br />
hqonda da es samsaxurebrivi urTierTobani am qalebTan<br />
(albaT, sxvebTanac) inaxeboda mis gonebaSi. xolo, roca<br />
am TanamSromlebs SefTan urTierTobis Sesaxeb hkiTxes,<br />
bunebrivia, yvelam Tqva, sayvareli viyavio. aba, agentobas<br />
xom ar daibralebdnen?!<br />
erTi wlis Semdeg me da sergo pirutyvis gadasayvan<br />
matarebelSi Cagvsxes da sverdlovskSi Cagviyvanes.<br />
iq xuTasi maneTi (axlandeli ormocdaaTi) mogvces da...<br />
gagviSves. Zalian gviWirda ubinaod, usaxsrod, umuSevrad.<br />
mere, rogorc iqna, sergom teqnikosis Tanamdeboba iSova<br />
(cixidan gamosvlisas zeinkal-teqnikosis diplomi misces)<br />
da muSaoba daiwyo.<br />
sxvaTa Soris, sergo dapatimrebis momentSi iyo teqnikur<br />
mecnierebaTa doqtori. me ar vamtkiceb, rom igi ra-<br />
Rac araCveulebrivi niWiT dajildoebuli kacia, magram<br />
igi aris namdvilad Zalze niWieri da Sromismoyvare adamiani.<br />
aseTi iyo mudam. amis garda, ra dasamalia, mas saSualeba<br />
hqonda eswavla. konsultaciebi mieRo saukeTeso<br />
specialistebisagan, bolos da bolos, SeerCia is specialoba,<br />
romelic yvelaze metad ainteresebda. dapatimrebis<br />
Semdeg mas CamoarTves xarisxebi da, rogorc giTxariT,<br />
teqnikosis mowmoba misces. mere, Cemi daJinebuli<br />
TxovniT, Tavidan daiwyo yvelaferi da axla, madloba<br />
RmerTs, beds ar vemduriT: kargi samsaxuri aqvs, maRali<br />
xelfasi, dafaseba.<br />
sverdlovskis gadasaxleba ramdenime wlis Semdeg<br />
Segvicvales da ufleba mogvces gvecxovra sabWoTa kavSiris<br />
nebismier qalaqSi moskovis garda. bunebrivia, me<br />
106
saqarTveloSi Camosvla vindome. Camovedi kidec. Cems<br />
mSobliur martvils mivaSure. iqaur raikomis mdivans<br />
mivakiTxe da vTxove, oriode goji miwa gamoeyo CemTvis.<br />
imedi mqonda, keTili xalxis daxmarebiT patara saxls<br />
Cavdgamdi, iq vicxovrebdi da iqve davimarxebodi. ar<br />
gamarTlda Cemi molodini. male quTaisidan Camovida organos<br />
ori TanamSromeli da `Zalze Tavazianad~ gamomistumres<br />
ukan, ruseTSi. mas Semdeg aqa var da saqarTvelos<br />
natvraSi amomdis suli.<br />
Tvalyurs vadevneb yvelafers, rac saqarTeloSi xdeba.<br />
RmerTma xelis moumarTos yvelas, vinc Tavisi samSoblos<br />
keTildReobisTvis ibrZolebs. adamiani mxolod Tavisi<br />
samSoblosTvis unda zrunavdes. sxva eri arasodes dagifasebs<br />
samsaxurs. aviRoT, Tundac stalini, orjonikiZe,<br />
CxeiZe, wereTeli, gegeWkori, beria da bevri sxva. imaT<br />
marTlac swamdaT, rom ibrZodnen raRac diadi miznisTvis,<br />
kacobriobisTvis. ra gamovida mere aqedan? _ Tavis<br />
ers, samSoblos vercerTi ver gamoadga, im meore erma ki<br />
ar miiRo maTi samsaxuri. es xalxi usamSoblod gadaego.<br />
ase mouva yvelas, vinc Tavisi eris interesebs sxvas anacvalebs.<br />
es unda gaiTvaliswinon axlandelma politikurma<br />
moRvaweebmac...<br />
Tu ar damzardebiT, erT patara baraTs gagatanT Cems<br />
axloblebTan TbilisSi.<br />
`Cemo Tamar, var cocxali, magram, vai, aseT sicocxles.<br />
ukve 90 wels miaxloebuli, var Cavardnili loginSi da<br />
dauxmareblad Cems oTaxSic ver davdivar. mainc mesmis,<br />
rom qveyanaSi bevri ram Seicvala. ucvlelia mxolod Cemi<br />
siyvaruli saqarTvelosadmi da yvela Tqvendami. iyaviT<br />
sul kargad da bednierad. nino gegeWkori. 9. VII. 90.~<br />
qalbatonma ninom sityva `ucvlelia~ didi asoebiT<br />
dawera da qveS ori sqeli xazi gausva (`7 dRis~ informacia).<br />
imedia, waikiTxeT. albaT, kiTxva gagiCndaT, _ viziareb<br />
Tu ara me, am monologis avtori, nino gegeWkoris zogierT<br />
mosazrebas ioseb stalinis an lavrenti berias Sesaxeb?<br />
_ ar viziareb, magram amas arca aqvs raime mniSvneloba.<br />
mkiTxvelisTvis mTavaria, ras fiqrobs meuRle im adami-<br />
107
anisa, visi mTeli cxovreba, moRvaweoba da sikvdili idumalebis<br />
burusiTaa moculi (samwuxarod, Zlier meeWveba,<br />
rom es burusi odesme gaifantos).<br />
legendadaa qceuli TviT nino gegeWkoris cxovrebisa<br />
da, rac mTavaria, misi silamazis ambavi. 1990 wlis zafxuls<br />
kievSi me vnaxe siberisgan jangatexili, damWknari da mainc<br />
momxiblavi moxuci qalbatoni. maSin ukve SeuZlebeli iyo<br />
odesRac Tavzardamcemi silamazis qalis warmodgena. im<br />
qalisa, romelic iyo lavrenti berias coli da TxuTmeti<br />
wlis ganmavlobaSi kviraSi orjer mainc sakuTar ojaxSi<br />
maspinZlobda kacobriobis istoriaSi arsebul yvelaze<br />
did tirans.<br />
STabeWdilebis Sesaqmnelad verc ojaxur arqivSi SemTxveviT<br />
SemorCenili Zveli fotoebi ivargebs. me var erTaderTi,<br />
vinc Tavad moxuci deida ninosgan icis, ratom ar undoda<br />
moxuc deida ninos arcerT mamakacTan Sexvedra _ ar<br />
minda, vinmem aseTi mnaxoso!<br />
gazeT `7 dReSi~ gamoqveynebuli es monologi TiTqmis<br />
maSinve gadabeWda ruseTis, ukrainis, belorusis gazeTebma,<br />
TviT `Совершенно секретно~-mac ki (daaxloebiT erTi<br />
Tvis Semdeg ramdenime evropulma gazeTma). cota mogvianebiT,<br />
TiTqmis ucvlelad daibeWda moskovSi gamocemul<br />
wignSi `Кремлевские жены~. mokled, ucnob gazeTSi (es iyo<br />
`7 dRis~ pirveli nomeri) gamoqveynebul nino gegeWkoris<br />
monologs komunisturi wyobisTvis absoluturad ucxo<br />
aJiotaJi, grandiozuli gamoxmaureba da, ra Tqma unda,<br />
specsamsaxurebis dainteresebac mohyva.<br />
Zalian minda cota kidev wavitrabaxo, magram aJiotaJi<br />
gamoiwvia ara Cemma Jurnalisturma naRvawma, aramed TviT<br />
nino gegeWkoris pirovnebam da lavrenti berias ojaxisadmi<br />
sazogadoebis uzarmazarma interesma. Cemi, Jurnalistis<br />
damsaxureba is gaxlavT, rom movaxerxe im idumal<br />
qalbatonTan Sexvedra, visac arc Cemamde da arc Cems<br />
Semdeg msoflios arcerTi Jurnalisti ar Sexvedria (nino<br />
gegeWkori Cveni Sexvedridan zustad erTi wlis Semdeg kievSi<br />
gardaicvala. misi ferfli dakrZalulia TbilisSi,<br />
`zRvis sasaflaoze~).<br />
108
samwuxaroa, magram Tqven TviT hamletis an mefe liris<br />
sakadrisi monologebic rom daweroT, iqneb sazogadoebis<br />
yuradReba mainc ver miipyroT, Tuki im genialuri monologis<br />
mTqmeli estradis ucnobi varskvlavi an adgilobrivi<br />
mniSvnelobis `saxelganTqmuli~ politikosi iqneba.<br />
mokled, kargi monologisTvis saWiroa daxvewili Jurnalisturi<br />
teqnikac da respondentis avtoritetic. vgulisxmob,<br />
obieqturad arsebul avtoritets da ara prezidentis<br />
(Tundac, aSS-sa) brZanebiT SeTxzuls.<br />
monologis Seqmnis TviT procesi faqizi da macduri ramea.<br />
rogorc wesi, Zalze saintereso respondentTa (Tundac<br />
genialurTa) udidesi umravlesoba gaugebrad saubrobs,<br />
ar icavs qronologias, gadadis erTi ambidan meoreze,<br />
aWianurebs erT an kvecavs meore ambavs. zogjer misi<br />
xatovani naambobiT aRfrTovanebuli rCebiT, xolo roca<br />
saqme daweraze midgeba, oriode banaluri anekdotis garda<br />
xelT araferi aRmogaCndebaT.<br />
nino gegeWkors Tu davubrundebiT, es monologi rom<br />
damewera, Cven zustad Svidi dRis ganmavlobaSi vsaubrobdiT.<br />
sxvaTa Soris, misTvis ar miTqvams, rom Jurnalisti viyavi<br />
da raimes daweras vapirebdi. masTan mivedi, rogorc<br />
naTesavi _ dis SviliSvili. bunebrivia, arc kalmiT, arc<br />
diqtofoniT, arc videoTi araferi Camiweria. intervius<br />
dawera da gamoqveyneba gadamawyvetina misma erTma frazam:<br />
`me erTaderT qarTvel Jurnalists mivcemdi intervius.<br />
ai, imas, gazeT `TbilisSi~ rom muSaobs~.<br />
deida ninos maSin arc ufiqria, rom masTan misuli naTesavi<br />
iyo swored is Jurnalisti, visac igi gazeT `Tbilisidan~<br />
icnobda.<br />
deida ninos masalis gamoqveynebis Semdeg sayveduri ar<br />
uTqvams. piriqiT, kievidan didi madloba da Cemi patara<br />
qaliSvilisTvis suveniri gamomigzavna _ mas xom isedac<br />
surda Jurnalist qoriZesTan Sexvedra!<br />
rac mTavaria, Tu gsurT, mkiTxvelma daijeros, rom es<br />
monologi marTlac imas ekuTvnis, visac Tqven `abralebT~,<br />
unda rogorme SeinarCunoT mTxrobelis stili.<br />
109
dialogi<br />
rogorc mixvdiT, es terminic berZnulidan momdinareobs<br />
da niSnavs saubars ori an meti piris monawileobiT.<br />
ase eZaxian saubris formiT daweril literaturul nawarmoebsac.<br />
uZvelesi droidan, am formiT iwereboda samecniero,<br />
kerZod, filosofiuri naSromebi. amgvari dialogis<br />
brwyinvale da ukvdavi nimuSebi Seqmna didma berZenma<br />
filosofosma platonma (427-347 wlebi Cvens welTaRricxvamde).<br />
didi germaneli poetisa da moazrovnis, iohan volfgang<br />
goeTes Semoqmedebis bevri niuansi, misi dakvirvebebi<br />
literaturasa da xelovnebaze kacobriobisTvis samaradisod<br />
saidumlod darCeboda, rom ara iohan peter ekermani.<br />
igi mTeli aTi wlis ganmavlobaSi, 1823 wlidan mefepoetis<br />
gardacvalebamde, iyo goeTes mdivani, uaxloeis*<br />
megobari da mesaidumle. am xnis ganmavlobaSi man germanuli<br />
sizustiTa da gulmodginebiT Caiwera misi <strong>saubrebi</strong><br />
bumberaz moazrovnesTan.<br />
axalgazrda ekermani gangebis ZaliT goeTes rom ar Sexvedroda,<br />
germanuli literaturis istoriaSi albaT mainc<br />
ipovida adgils, rogorc XIX saukunis erT-erTi uniWieresi<br />
poeti da uspetakesi adamiani. magram yvela misi literaturuli<br />
naSromi daCrdila `goeTes saubrebma ekermanTan~.<br />
sanam `Tqvens~ Jurnalistur Janrad dialogs airCevdeT,<br />
gaiTvaliswineT, rom platoni sokratesTan saubrobs,<br />
xolo ekermani _ goeTesTan. mTeli kacobriobis filosofiuri<br />
azri ki am ori mwvervalis donemde jerac ver amaRlebula.<br />
xatovnad rom vTqvaT, sokrate platonSi arsebobs. es<br />
Tavmdabali platoni gvamcnobs, sokrate ase azrovnebda<br />
da msjelobdao. sinamdvileSi, dResac aravin icis,<br />
sad mTavrdeba sokrate da sad iwyeba platoni. amitom am<br />
genialuri moazrovnisa da mTxrobelis magaliTi JurnalistTa<br />
Tanamedrove Taobas, albaT, filosofiis labirinTebSi<br />
saxetialod da weris kulturis Sesaswavlad<br />
Tu gamoadgeba.<br />
sxva saqmea uaRresad punqtualuri ekermani, romelic<br />
110
pedanturi sizustiT gadmogvcems mis xangrZliv saubrebs<br />
moxuc vaimarel brZenTan. Tavad mudam CrdilSi dgas, sakuTari<br />
codnisa da niWis demonstracias erideba. samagierod,<br />
virtuozulad gadmogvcems didi maswavleblis azrebs,<br />
romelTa xSir-xSirad gacnoba bevrze bevr Cvens Tanamedrovesac<br />
didad waadgeboda:<br />
`sufrasTan sadilze mandilosnebi erTi axalgazrda<br />
kacis portrets aqebdnen. `gansacvifrebeli ki isaa, _<br />
dasZendnen, _ rom TviTnaswavlia.~ es gansakuTrebiT SesamCnevi<br />
iyo xelebze, romlebic arasworad da xelovnebisTvis<br />
cota Seusabamod hqonda gamoyvanili.<br />
_ Cans, _ Tqva goeTem, _ axalgazrda kaci niWieria, magram<br />
yvelaferi rom TviTon iswavla, amisTvis misi gakicxva<br />
gvmarTebs da ara Seqeba. niWi imisTvis ki ar ibadeba, rom<br />
mxolod sakuTar Tavs miendos, aramed imisTvis, rom xelovnebas<br />
da karg ostatebs miebaros...~ (`goeTes <strong>saubrebi</strong><br />
ekermanTan~, akaki gelovanis Targmani).<br />
erTia, rom es sityvebi moxucma goeTem Tqva, meore da<br />
aranakleb dasafasebelia, rom es sityvebi axalgazrda (ma-<br />
Sin 34 wlisa iyo) ekermanma gaigo da STamomavlobas Seunaxa.<br />
Jurnalisti, SesaZloa, Tavad iyos dialogis erT-erTi<br />
monawile, an, ubralod, `stenografistis~ rols dasjerdes.<br />
erTic rTulia da meorec, magram Tu Cems gamocdilebas<br />
endobiT, `stenografistobas~ girCevT _ aseT<br />
SemTxvevaSi, minimumamde mcirdeba Tqveni mxridan sabediswero<br />
Secdomis albaToba.<br />
yovlismcodneobis sindromi rom Zalian veragi daavadebaa,<br />
es, rasakvirvelia, iciT, magram modi, kidev erTxel<br />
gavixsenoT da aRarasodes daviviwyoT. saqme is aris,<br />
rom profesiis Taviseburebebidan gamomdinare, Jurnalists<br />
xSirad sakuTar SesaZleblobebze cota gadaWarbebuli<br />
STabeWdileba eqmneba da zedmeti TavdajerebiT gamoTqvams<br />
Tavis `kompetentur~ mosazrebebs urTules mecnierul<br />
Tu politikur problemebze. bunebrivia, sasacilo<br />
viTarebaSic aRmoCndeba-xolme. aseTi ram gansakuTrebiT<br />
teleJurnalistebs emuqreba.<br />
dialogi, rogorc wesi, ar aris intervius tipis kiTxvapasuxi<br />
_ es aris ori an meti adamianis darbaisluri msj-<br />
111
eloba saintereso problemaze. dialogis dros Jurnalistis<br />
mTavari mizani ar aris Jurnalisturi fandebisa da<br />
ileTebis gamoyeneba Tanamosaubris dasabnevad, `kuTxeSi<br />
mismwyvdevad~ an mkiTxvel-msmenelTa mosaRoreblad. dialogis<br />
monawileebi cdiloben erTgvarad Seavson erTmane-<br />
Ti da mkiTxvelebTan, saoqmo-kazionuri Jargoni rom moviSvelio,<br />
Sejerebuli azri erToblivad miitanon.<br />
dialogi arc polemikaa, roca erTi mxare cdilobs, radac<br />
unda daujdes, sakuTari upiratesoba daumtkicos oponents<br />
_ dialogis dros magidasTan Tanamoazreebi sxedan.<br />
Jurnalisti, ra Tqma unda, ar aris dialogis pasiuri mayurebeli.<br />
igi, umravles SemTxvevaSi, Tavad warmarTavs saubars,<br />
radgan aTidan rva SemTxvevaSi mainc, aris saSiSroeba<br />
rom mwvave sabiujeto sakiTxze dawyebuli saubari arasrulwlovani<br />
meZavebis problemaTa ganxilviT damTavrdes.<br />
Jurnalistis xelovneba yvelaze metad maSin Cans, roca<br />
dialogSi Jurnalistis aRmoCena Wirs.<br />
Tu ar dagezarebaT, waikiTxeT `goeTes <strong>saubrebi</strong> ekerman-<br />
Tan~ da TqvenTvis bevr saidumlos aexdeba farda. oRond,<br />
nu warmoidgenT, rom is, rac SeeZlo iohan peter ekermans,<br />
yvela Cvengans SeuZlia. samagierod, bevr CvenTagan Seu-<br />
Zlia is, rac ar SeeZlo ekermans _ xaWapuris gamocxoba.<br />
Tumca, dRemde aqtualuria brZnuli aforizmi _ swavla<br />
siberemdeo. adamiani ki, Tu moiwadinebs, dialogebis<br />
weris saidumloebasac amoxsnis da xaWapuris cxobisac.<br />
polemika<br />
erTsadaimave faqtsa da movlenas, TviT erTsadaimave<br />
sagansac ki sxvadasxva adamiani sxvadasxvanairad aRiqvams<br />
da, bunebrivia, Taviseburad afasebs kidec. aRqmisa da Sefasebis<br />
kriteriumebs gansazRvravs tradicia, aRzrda,<br />
socialuri garemo, gemovneba, gabatonebuli sazogadoebrivi<br />
azri (vTqvaT, im momentisTvis arsebuli moda), guneba-ganwyobileba,<br />
adamianis gonebrivi mdgomareoba. zogi<br />
ram, iqneb, gamomrCa kidec, magram ZiriTadi msazRvrelebi<br />
swored esaa.<br />
112
kidev kargi, adamiani (da, saerTod, samyaro) RmerTma ase<br />
usazRvrod mravalferovani Seqmna, Torem, warmoidgineT,<br />
ra moxdeboda, Cineli, monRoli, rusi, arabi, indieli, espaneli,<br />
ebraeli da qarTveli erTnairad rom aRiqvamdes<br />
da erTnairad afasebdes kidec silamazes _ moswondes<br />
grZelcxvira qali da Tvaluwvdeneli tramalebi!<br />
Tu me WiuxebSi gavizarde, nislmoxveuli mwvervalebis<br />
dapyrobis Jini mwvavs da dedamiwisTvis maRlidan daxedvis<br />
xibliT davmTvralvar, kavkasiis mTebTan tirifonas<br />
velis upiratesobaSi veravin damarwmunebs.<br />
CemTvis yvelaze lamazi da moxerxebuli samosi xevsuruli<br />
talavaria, ugemrielesi kerZi _ jixvis mwvadi,<br />
saukeTeso sasmeli _ Jipitauri, saukeTeso iaraRi _ SaSxana,<br />
saukeTeso poezia _ kafia, saukeTeso bina _ baniani<br />
saxli, ulamazesi qali _ alxastaiZis gogo iamze.<br />
arabi beduini gulisswors ase uxsnis siyvaruls:<br />
`Cemi Zma rom aqlemi yofiliyo, imas gavyiddi, raTa Sen<br />
SemeZine~. Tvaluwvdeneli varvara udabnos mkvidrisTvis<br />
aqlemi yvelaferia _ transporti, tansacmeli, saWmeli,<br />
sasmeli, damxmare, megobari...<br />
beduinebma aqlemebs uamravi momxiblavi legenda da<br />
poeziis mTeli dargi uZRvnes _ gulwrfelad umReres<br />
mis mamac guls da momxiblav tuC-kbils. evropelebi ki<br />
galiebSi gamomwyvdeuli am kuziani cxovelebis simaxinjiT<br />
erTobian.<br />
beduins verasodes veravin daarwmunebs aqlemis simaxinjeSi,<br />
iseve, rogorc evropels _ mis siturfeSi.<br />
ase rom, amqveynad yvelaferi sakamaToa, _ aqlemis silamazidan<br />
da estradis varskvlavis Cacmulobidan dawyebuli,<br />
aristoteles filosofiiTa da qarTuli saqadasaxado<br />
kodeqsiT damTavrebuli.<br />
polemika (kamaTi, paeqroba, diskusia) imarTeba bazreb-<br />
Si, `birJebze~, mitingebze, megobrul Tavyrilobebze, oficialur<br />
Sexvedrebze, ojaxur wreSi, magram es yvelaferi<br />
sazogadoebriv cnobierebaze raime mniSvnelovan gavlenas<br />
ver axdens. sazogadoebriv cnobierebaze zegavlenisTvis<br />
aucilebelia am kamaTis sajarooba _ misi gadatana masobrivi<br />
informaciis saSualebebSi. asec xdeba. Tanamedrove<br />
113
mediasivrce warmoudgenelia polemikuri Janris gareSe<br />
da, bunebrivia, masSi uaqtiures monawileobas iReben Jurnalistebi.<br />
es nair-nairi `mrgvali magidebi~, Toq-Souebi,<br />
ganxilvebi da debatebi, sabolood, polemikaa. Zalian<br />
xSirad, Jurnalistebi sakamaTos gamoZebnas iqac ki cdiloben,<br />
sadac is, wesiT, ar unda iyos. magaliTad, XX saukunis<br />
80-iani wlebis miwuruls da 90-ianis dasawyisSi saqarTveloSi<br />
seriozuli kamaTi midioda imis Sesaxeb, unda<br />
hqonoda Tu ara raime upiratesi uflebebi eTnikur qarTvelebs<br />
qveynis araqarTuli warmoSobis moqalaqeebTan<br />
SedarebiT. Tqven, albaT, axla geRimebaT, magram maSin es<br />
iyo umwvavesi problema da kamaTic, Sesabamisad, _ Zalian<br />
mwvave da mtkivneuli.<br />
mecnieruli polemika. es gaxlavT polemikis yvelaze<br />
`mSvidi~ saxeoba _ mecnierebis ama Tu im dargSi Caxeduli<br />
specialistebis mier problemis SedarebiT mSvidobiani<br />
gansja. aviRoT, Tundac, rusTvelologiis problemebi.<br />
SoTa rusTavelis `vefxistyaosani~ 800 wlis winaT daiwera,<br />
uamravjer gamoica, uamrav enaze iTargmna, uamravma<br />
mecnierma uamravi komentari uZRvna, magram kamaTi poemis<br />
zogierTi strofis, striqonis, sityvis, avtoris msoflmxedvelobis<br />
Taobaze dRemde mimdinareobs da, veWvob,<br />
odesme dasruldes.<br />
aseTive da kidev ufro rTuli viTarebaa bibliis, yuranis,<br />
sxva wminda wignebis da bevri gamoCenili mwerlisa Tu<br />
mecnieris SemoqmedebasTan dakavSirebiT.<br />
Tavidan vTqvi, mecnieruli polemika, zogadad, polemikis<br />
yvelaze mSvidobiani saxeoba aris-meTqi. Tumca, drodadro<br />
mSvidobianoba irRveva da seriozuli gansja lamis<br />
xelCarTul brZolaSi gadaizrdeba. gansakuTrebiT, roca<br />
kamaTSi mecnierebas mitmasnili ambiciuri diletantebi<br />
da, saerTod, ubiri adamianebi erevian.<br />
arsebobs Cvens gonebaSi mtkiced fesvgadgmuli miTi,<br />
rom kamaTSi ibadeba WeSmariteba. es, SesaZloa, marTlac<br />
ase iyos, oRond, mxolod im SemTxvevaSi, Tu saubari zust<br />
mecnierebebs Seexeba da naTqvamis eqsperimentulad damtkiceba<br />
SeiZleba. bolosdabolos, Tu erTi ambobs, rom<br />
`dirixles Teoremis~ amoxsna SeuZlebelia, meore am Teo-<br />
114
emis amoxsniT sapirispiros daamtkicebs da oponentsac<br />
saTqmeli aRaraferi darCeba.<br />
magram rusTvelologiaSi, filosofiis romelime<br />
mimdinareobaSi, pedagogikaSi an literaturis kritikaSi<br />
erTmniSvnelovani Sedegebis miReba praqtikulad<br />
gamiricxulia. kamaTi, SesaZloa, dinjad, akademiurad da<br />
jentlmenuri manerebis dacviT mimdinareobdes, magram...<br />
usasrulod _ erTi mxare meores verasodes daarwmunebs<br />
sakuTari argumentebis WeSmaritebaSi. es kargia, vinaidan<br />
azrTa Widili aris mecnieruli azris winsvlis garantia.<br />
Tanac, wuTiT warmoidgineT, rom erT mSvenier dRes yvela<br />
mokamaTe yvela sakiTxze SeTanxmda da dedamiwaze sakamaTo<br />
da sapaeqro aRaraferi darCa!<br />
meore dRes, albaT, kacobriobis istoria dasruldeba.<br />
mecnieruli kamaTi, ZiriTadad, samecniero gamocemebSi<br />
mimdinareobs da presasa da televiziaSi SedarebiT iSvia-<br />
Tad gadainacvlebs xolme. aqedan gamomdinare, Jurnalistebs<br />
amgvar polemikaSi metnaklebad pasiuri roli aqvT<br />
da ufro xSirad, ubralo wamyvanis, ukeTes SemTxvevaSi _<br />
mediatoris movaleobas asruleben. magram es movaleoba<br />
rom Seasrulo, kamaTis sagans zogadad mainc unda icnobde.<br />
es ki arc ise ioli saqmea. amitom wamyvanis, Tu mediatoris<br />
rols aseT SemTxvevabSi dargis specialistebi, anu ara-<br />
Jurnalistebi asruleben.<br />
polemika konkretuli faqtis, an movlenis gamo. Cemi<br />
Jurnalisturi moRvaweobis ganmavlobaSi, mraval kamaTSi<br />
mimiRia monawileoba. ZiriTadad, es iyo samarTlebriv,<br />
socialur, politikur, qonebriv Tu sxva mniSvnelovan<br />
sakiTxebTan dakavSirebuli problemebi. namdvilad ver<br />
davitrabaxeb, romelime mZafri paeqrobidan gamarjvebuli<br />
gamovsulvar-meTqi. kidev erTxel davimowmeb deil<br />
karnegis: `aTidan cxra SemTxvevaSi, mokamaTe kidev ufro<br />
rwmundeba sakuTari mosazrebebis absolutur WeSmaritebaSi~.<br />
vidre es ar vicodi, sakmaod mtkivneulad ganvicdidi<br />
oponentebis mxridan Cemi mosazrebebis yovlad uargumentod<br />
gauziareblobas da xSirad _ srul ugulebelyofasac.<br />
115
sabolood, mivxvdi, rom polemikis mizani ar aris oponentis<br />
gadarwmuneba an misTvis sxva mosazrebis Tavs<br />
moxveva. sajaro polemika gankuTvnilia msmenelebisa da<br />
mkiTxvelebis gadasabireblad. aqedan gamomdinare, Rrmad<br />
argumentirebuli filosofiuri msjeloba nebismier<br />
problemaze sazogadoebis did nawils aRizianebs. mas ur-<br />
Cevnia martivi da sworxazovani demagogia, magaliTad,<br />
aseTi: `saqarTveloSi rom socialuri siduxWire mZvinvarebs,<br />
amaSi mTavari damnaSaveebi saxelmwifo xazinis, anu<br />
Tqveni qonebis qurdobiT gamdidrebul-gazuluqebuli<br />
Cinovnikebi brZandebian. amitom Cven (xelisufleba) maT<br />
CamovarTmevT naqurdal qonebas da dagirigebT Tqven.<br />
oRond, arCevnebSi mxari unda dagviWiroT~.<br />
bunebrivia, es `mxardaWera~ saxelmwifoSi moqmedi konstituciuri<br />
normebis sistematur da uxeS darRvevebze<br />
Tvalis daxuWvas, sabolood, qveyanaSi totaluri samarTlebrivi<br />
nihilizmis damkvidrebas niSnavs. magram sazogadoebis<br />
umravlesobisTvis amis axsna Zalian rTulia _ ar<br />
mogismenen, radgan mas xelisufleba mxardaWeris sanacvlod,<br />
`viRac wurbelasTvis~ CamorTmeul qonebas dahpirda.<br />
Tanac _ xvalve.<br />
proletaruli pirdapirobiT dapirebulis Sesruleba<br />
rom SeuZlebelia, sazogadoebis didi nawili amaze arc<br />
fiqrobs. misTvis mTavaria TviT dapirebis faqti.<br />
isic vikiTxoT, valdebulia Tu ara sazogadoebis meore<br />
(umciresi) nawili ebrZolos amgvar uxams demagogias _<br />
unda ebrZolos, radgan, sabolood, mudam saRi azri imarjvebs.<br />
mxars<br />
bunebrivia, Jurnalistebis nawili erT mxaresaa, nawili<br />
_ meores. es an arakompetenturobis bralia, an socialuri<br />
mdgomareobis, an arsebuli politikuri koniunqturisa _<br />
presac xom sazogadoebis RviZli Svilia.<br />
erT saintereso faqts gavixseneb.<br />
90-iani wlebis dasawyisidanve saqarTveloSi gaCnda<br />
axali saxelmwifo simbolikis SemoRebis aucilebloba.<br />
ufro zustad, daiwyo kamaTi, gamogvegonebina axali, Tu<br />
aRgvedgina Zveli, istoriuli gorgaslian-daviTiani dro-<br />
Sa da bagratovanTa samefo gerbi. polemikaSi aqtiurad<br />
116
vmonawileobdi mec _ mxars vuWerdi istoriuli saxelmwifo<br />
simbolikis aRdgenas.<br />
romelime mosazrebisTvis mxari rom dameWira, zogadad,<br />
heraldikis da, kerZod, qarTuli istoriuli simbolikis<br />
Seswavla gaxda aucilebeli. ver vityvi, mecnierebis am<br />
dargSi eqspertad gamovdgebi-meTqi, magram sakmaod mniSvnelovani<br />
codna namdvilad SeviZine.<br />
amas imitom mogaxsenebT, rom CvenTan (ra Tqma unda, istoriuli<br />
simbolikis aRdgenis momxre bevri iyo) mopaeqreTa<br />
umravlesobas warmodgena ar hqonda am saintereso<br />
mecnierebaze, an ar scnobda mas. amitom isini gamodiodnen<br />
lozunguri mosazrebebiT _ Savi qarTuli miwis feria,<br />
lurji _ qarTuli zecisa, wiTeli _ qarTuli Rvinisa<br />
da sxva amgvari abdaubda. iSveliebdnen arguments, rom<br />
saqarTvelos droSaze gamosaxuli jvari gaaRizianebda<br />
saqarTvelos araqristian mosaxleobas da Cvens mezobel<br />
islamur qveynebs; rom aRmosavleT romis imperiis,<br />
galebis, burgundebis, ostgoTebisa Tu iranis winaaRmdeg<br />
damangrevel laSqrobebs swored xuTjvriani droSiT axorcielebda<br />
hunebis saxelganTqmuli (mas moixseniebdnen,<br />
rogorc sisxlismsmelsa da kaciWamias) beladi atila; rom<br />
bagratovanTa samefo gerbi iyo mxolod bagratovanTa<br />
(samefo ojaxis) sakuTreba da misi saxelmwifo gerbad aRiareba<br />
ar SeiZleboda; rom axali garemoebebis warmoSobis<br />
gamo (saqarTvelos de iure damoukidebloba), gerbsa da<br />
droSaze unda asaxuliyo saqarTvelos uZvelesi istoriac<br />
da Tanamedroveobac...<br />
kamaTi TiTqmis cxra wlis ganmavlobaSi mimdinareobda.<br />
saocaria, magram istoriuli simbolikis aRdgenis<br />
Tavgamodebul mowinaaRmdegeTa Soris bevri iyo titulovani<br />
mecnieri da maRalCinosani moxele.<br />
marTalia, isini cudad icnobdnen heraldikis kanonebs,<br />
magram isini xom saxelganTqmulebi iyvnen! amitomac an<br />
qedmaRlurad pasuxobdnen Cems polemikur werilebs (vin<br />
hkiTxavs viRac Jurnalists!), an pasuxis gacemas, saer-<br />
Tod, ukadrisobdnen. sinamdvileSi, maTi qedmaRlobisa da<br />
moCvenebiTi sidarbaislis ukan yovlad Cveulebrivi uvicoba<br />
da partiuli stereotipebiT SeboWiloba imaleboda.<br />
117
cxrawliani cxare kamaTi, sabolood, `heraldikosTa~<br />
gamarjvebiT damTavrda.<br />
Tumca, xelisuflebam gadawyvetileba mainc naCqarevad<br />
da aseT SemTxvevebSi gaTvaliswinebuli saproceso<br />
normebis ugulebelyofiT miiRo _ mas istoriuli samar-<br />
Tlianobis aRdgenaze metad, oponentebze ritualuri<br />
gamarjveba sWirdeboda*.<br />
Tu polemikaSi uSualod monawileobT da grZnobT,<br />
rom oponentebis winaSe didi upiratesoba gaqvT, elvisebur<br />
da srul gamarjvebaze arc iocneboT. Tqvens<br />
simarTles odesme istoria daadasturebs. Tumca, imis<br />
imedi nu geqnebaT, rom madlieri istoria Tavis analeb-<br />
Si Tqvens saxels oqros asoebiT Cawers.<br />
politikuri polemika. am saxeobis da yvela danarCenis<br />
gansazRvreba pirobiTia. Zalian Znelia, TiTqmis SeuZlebelia<br />
gaavlo mkveTri zRvari, sad mTavrdeba, magaliTad,<br />
mecnieruli polemika da sad iwyeba politikuri, samarTlebrivi,<br />
socialuri an, saerTod, rodis gadaizrdeba seriozuli<br />
kamaTi yovlad uazro kinklaobaSi.<br />
politikur polemikas erTi ganmasxvavebeli niSani<br />
mainc aqvs _ uprincipoba. guSin rom veraferze ver Tanxmdebodnen,<br />
dRes is politikuri oponentebi erT hangze<br />
arian awyobili. es ar niSnavs, rom maT sakuTari Sexedulebebi<br />
daTmes. es niSnavs, rom isini sazogadoebis zurgs<br />
ukan erTmaneTSi droebiT garigdnen da kamaTs pirveli<br />
xelsayreli SemTxvevisTanave gaagrZeleben. amitom Jurnalistebis<br />
mxridan romelime politikuri Zalisadmi<br />
mxardaWera Zalian sariskoa. piris gatexva, orpiroba,<br />
motyueba da farisevloba politikaSi cud tonad sulac<br />
ar iTvleba _ politikosebi xom CvenTvis, ubralo mokvdavebisTvis<br />
iReben msxverpls, anu uyoymanod Tmoben<br />
principebs, icvlian partiebs, patronebs da maRal-maRal<br />
Tanamdebobebsac. Tavsac Zalian iolad imarTleben: ar<br />
arseboben mudmivi mtrebi da mudmivi megobrebi, arsebobs<br />
mudmivi interesebi.<br />
amas ise, gansjisTvis mogaxsenebT.<br />
rogorc giTxariT, politikuri polemikis dros polemistTa<br />
erTi nawili argumentebis moSveliebiT Tavs<br />
118
didad ar iwuxebs. samagierod, iyenebs demagogias da cru<br />
maRalfardovnebas, TamaSobs im momentisTvis gabatonebuli<br />
sazogadoebrivi azriT, sargeblobs sazogadoebis erTi<br />
nawilis umecrebiT, koniunqturisadmi monuri mowiwebiT,<br />
administraciisadmi tradiciuli SiSiT da a. S.<br />
meoce saukunis 80-iani wlebis bolodan, anu mas Semdeg,<br />
rac did sabWoeTs wyali Seudga da mokavSire respublikebs<br />
damoukideblobis Sansi gauCnda, saqarTveloSi, iseve, rogorc<br />
bevr sxva respublikaSi, erovnuli moZraobis aRmavloba<br />
daiwyo.<br />
modi, axla amis mizezebze nu visaubrebT, mxolod faqti<br />
avRniSnoT _ erovnul moZraobas nacionalizmisa da Sovinizmis<br />
ayvavebac mohyva.<br />
saqarTvelosTvis jer samxreT oseTis avtonomiuri<br />
olqisa da Semdeg afxazeTis avtonomiuri respublikis dakargvis<br />
erT-erTi mTavari mizezi esec iyo.<br />
im wlebis saqarTveloSi iseTi revoluciur-Sovinisturi<br />
eiforia sufevda, rom gonivruli azris gamoTqma TiTqmis<br />
SeuZlebeli iyo. mrcxvenia amis aRiareba, magram did<br />
gasavalSi iyo lozungebi `saqarTvelo qarTvelebisTvis!~<br />
`gaumarjos damoukidebel, qristianul saqarTvelos!~<br />
da sxva misTanani. yovlad pativcemuli politikosebi, mwerlebi,<br />
is adamianebi, vinc sakuTar Tavs inteligentebs<br />
uwodebdnen, sruli seriozulobiT saubrobdnen saqarTveloSi<br />
mcxovreb `stumar erebze~, eTnikur qarTvelTa<br />
uflebriv upiratesobebze sxva xalxebTan SedarebiT,<br />
wminda sisxlis qarTvelobaze. amas Tan daerTo samxreT<br />
oseTSi inspirirebuli konfliqti, osuri respublikis gamocxadeba<br />
da eTnikuri osebis totaluri devna TiTqmis<br />
mTel saqarTveloSi.<br />
rogorc mosalodneli iyo, amiT, upirveles yovlisa,<br />
Cveulebrivma kriminalebma da maradiorebma isargebles.<br />
swored aseT kritikul viTarebaSi gamovaqveyne am<br />
ugunuri politikis winaaRmdeg mimarTuli statiebis seria,<br />
rasac oficiozisa da maSin jer kidev sakmaod susti<br />
damoukidebeli masmediis warmomadgenelTa umravlesobis<br />
mxridan umZafresi reaqcia mohyva.<br />
119
axla SemogTavazebT erT-erT imdroindel statias da<br />
masze ramdenime damaxasiaTebel gamoxmaurebas. vimedovneb,<br />
rom es polemikur ostatobazec SegiqmniT azrs da 90iani<br />
wlebis saqarTvelos politikur viTarebazec.<br />
omi unda davamarcxoT<br />
saqarTvelos parlamentis sxdomaze adamianis uflebaTa<br />
dacvisa da erovnul umciresobaTa komisiis Tavmjdomareobis<br />
erT-erTma pretendentma ganacxada, erovnul<br />
sakiTxebSi qarTvelebis xasiaTs (Semwynareblobas gulisxmobda)<br />
unda daveyrdnoTo.<br />
Tumca, sityva `Semwynarebloba~ naTqvami ar yofila. axsenes<br />
sityva `tolerantoba~, rac agreTve moTmenas, mitevebas,<br />
Semwynareblobas niSnavs.<br />
roca batoni deputati amas brZanebda, mas, albaT, marTlac<br />
swamda qarTvelTa Semwynarebluri bunebisa da misi<br />
imedic hqonda. ise swamda da ise didi imedi hqonda, rom<br />
daaviwyda, an saWirod aRar miiCnia exsenebina sityvebi:<br />
`kanoni~, `samarTali~, `saxelmwifo~...<br />
sanam qarTvelTa istoriul Semwynareblur bunebaze<br />
visaubrebdeT, gulze xeli davidoT da gavixsenoT, ramdeni<br />
mkvleloba moxda saqarTveloSi mas Semdeg, rac Cveni<br />
tolerantobis mtkiceba daiwyeboda.<br />
iqneb vinmem daTvala, ramdeni mkvlelia dRes saqarTveloSi,<br />
ramdeni yaCaRia, ramdeni qurdbacacaa, ramdeni<br />
narkomani da narkotikebis gamavrcelebelia, ramdeni TaRliTi<br />
da matyuaraa, ramdeni meqrTamea, ramdeni karieristia.<br />
iqneb vinmem zustad icis, ramdeni mZime danaSaulia<br />
gauxsneli, ramdeni kacia usamarTlod dasjili?<br />
iqneb is icis vinmem, ratom ver axerxebs samarTaldamcavi<br />
organoebi kargad organizebuli damnaSaveobis winaaRmdeg<br />
brZolas!<br />
iqneb imis damtkiceba SeZlos vinmem, rom is damnaSaveebi<br />
da maTi mfarvelebi ar arian qarTvelebi, Cveni sazogdoebis<br />
wevrebi.<br />
Cven, sazogadoebam, mxolod is viciT, rom damnaSaveni<br />
120
evrni, katastrofulad bevrni arian; rom uamravi saqmea<br />
gauxsneli; rom quCaSi dadis uamravi mkvleli; vvaraudobT,<br />
rom damnaSaveTa samyarom didi xania saerTo ena gamonaxa<br />
samarTaldamcavebTan; rom Cvens feodalur armiaSi<br />
bevria narkomani, loTi da maradiori; rom dRes qrTami<br />
iseT pativSia, rogorc arasdros...<br />
da mainc, jiutad vmsjelobT qarTvelTa gansakuTrebul<br />
moTminebasa da Semwynareblobaze.<br />
batonma deputatma tribunidan mTeli msoflios gasagonad<br />
brZana, qarTvelebi da afxazebi verasodes SevrigdebiT,<br />
omi afxazTa srul ganadgurebamde unda gagrZeldeso.<br />
Turme ganurCevlad unda davxocoT yvela: qalebi, bavSvebi,<br />
moxucebi, tyveebi, avadmyofebi da mere isev Cvens<br />
tolerantul bunebaze vilaparakoT.<br />
ra Tqma unda, CemTvis gasagebia uzomo gulistkivili da<br />
mrisxaneba kacisa, visac am omma bevri ram waarTva, magram,<br />
samwuxarod, igi erTaderTi ar aris, vinc ase fiqrobs da<br />
ambobs kidec _ sazogadod, tendenciaa aseTi. es Zalze sa-<br />
SiSi tendenciaa.<br />
roca friad avtoritetuli da pativcemuli qalbatonebi<br />
da batonebi amtkiceben, Cven, qarTvelebs arasodes<br />
dagvipyria sxvisi teritoriebio, mgonia, rom maT vardisferi<br />
saTvaliT aqvT wakiTxuli sakuTari samSoblos istoria.<br />
Cven sxvaTa miwebi ar dagvipyria ara imitom, rom aseTi<br />
survili arasodes gagvCenia, aramed imitom, rom amis saSualeba<br />
iSviaTad gveZleoda. feodaluri saqarTvelosTvis<br />
damaxasiaTebeli iyo yvelaferi, rac, sazogadod, axasiaTebda<br />
feodalur samyaros: Sinaomic da SinaaSlilobac,<br />
Ralatica da veragobac, moZmeTa Tvalebis daTxrac da<br />
Zelze gasmac. gavixsenoT baRuaS-orbelianebi, konstantine<br />
da giorgi batoniSvilebi, qarTul samefo-samTavroTa<br />
gauTavebeli Sinaomebi*...<br />
...mTeli Cveni tragedia is aris, rom istoriuli bedukuRmarTobis<br />
gamo, rusTavelis, sabas, guramiSvilis, va-<br />
Jas, ilias qveyana ver eziara evropul civilizacias. komunisturi<br />
reJimi, Turme, Trgunavda Cvens Sua saukuneebis<br />
doneze darCenil azrovnebis stils. daiwyo erovnuli<br />
moZraoba da daiwyo Cveni tragediac: xocva-Jleta, gamo-<br />
121
Zalva, mucelRmerToba, sxvaTa damcireba lamis xelobad<br />
gavixadeT.<br />
`qristianul saqarTveloze~ gauTavebeli da diletanturi<br />
laybobiT imdeni vqeniT, bevri Cveni guSindeli mokeTe<br />
SevaSineT da mtrad movikideT. mere iseTi rameebic<br />
vikadreT, mama-papaTa Zvlebic SevawuxeT: udanaSaulo<br />
adamianebis devna daviwyeT.<br />
piradad daveswari erT friad solidur dawesebulebaSi<br />
gamarTul krebas, sadac ixileboda iq momuSave osi<br />
erovnebis adamianebis sakiTxi. Sekrebilebi (TanamSromlebi!)<br />
saTiTaod asaxelebdnen `mtrebsa~ da `gamyidvelebs~<br />
da sajarod sTxovdnen maT pasuxs samaCabloSi osi `boevikebis~<br />
mier Cadenili danaSaulobebisTvis.<br />
im moZraobis dawyebisTanave, rasac axla `erovnuls~<br />
vuwodebT, mTel saqarTveloSi daiwyo araqarTveli moqalaqeebis,<br />
gansakuTrebiT, osebis totaluri devna-Seviwroeba.<br />
Cems kiTxvaze, osebis Tqveni raionidan gandevniT,<br />
ras moigebT-meTqi, gurjaanis prefeqtma winwalaSvilma<br />
cinikurad momigo: `ras davkargavT, ro?!~<br />
TbilisSi sul dasta-dastad iTxovdnen samsaxuridan<br />
osuri warmoSobis muSebs; tvingaxurebuli ura-patriotebi<br />
TiTqmis mTel saqarTveloSi saxlebidan erekebodnen,<br />
scemdnen, amcirebdnen, xocavdnen kidec sruliad udana-<br />
Saulo Tanamemamuleebs. im adamianebs, visTanac saukuneobrivi<br />
keTilmezobloba, megobroba, siyvaruli da sisxliT<br />
naTesaoba akavSirebdaT...<br />
msofliom ver gaigo Cveni ucodveloba, Cveni samar-<br />
Tliani brZola da lamis kaciWamiebad Segvracxa. Cvens win<br />
Caiketa msoflio civilizaciisken mimavali yvela gza da<br />
biliki, CvenTan megobroba aravin isurva.<br />
...siyrue-sibrmavis ugunurma politikam qarTvelebisgan<br />
daacariela yofili samxreT oseTis avtonomiuri<br />
olqis teritoria... iqauri qarTvelebi, ZiriTadad, did<br />
qalaqebSi Casaxldnen da ukan wasvlaze aRar fiqroben.<br />
eSiniaT kidec da, bevri mizezis gamo, aRarc surT ukan dabruneba.<br />
TiTqmis dacarielda mTiani osuri soflebi borjomis<br />
raionSi. modi, SevTavazoT, vTqvaT, Tbilisel umuSevar,<br />
122
usaxlkaro da mSier qarTvelebs (guSindel soflelebs)<br />
im dacarielebul soflebSi dasaxleba, cxvar-Zroxisa da<br />
mamulis movla.<br />
aravin wava. imitom ar wava, rom qarTvelTa erT did<br />
nawils samSoblos magier swored is qarTuli miwa uyvars,<br />
swored im qarTul miwas ver Seeleva, romelic Tbilis-<br />
Si asfaltqveS Rrmad aris damarxuli. ufro sworad ki<br />
imitom, rom Cven didi xania gadaveCvieT saxelmwifoebrivad<br />
azrovnebas. arc aris gasakviri. marTalia, xSirad<br />
vikvexniT Cveni 25-saukunovani saxelmwifoebriobis gamo,<br />
magram gulSi isic xom viciT, rom vidre ruseTi am orasiode<br />
wlis winaT `mzrunvel xels~ gamogviwvdida, 600<br />
wlis ganmavlobaSi erTiani qarTuli saxelmwifo ar arsebula.<br />
albaT, usaxelmwifobis es 800-wliani tradiciac<br />
aris erTi mTavari mizezi Cveni TavkerZobisa da gandaganobisa...<br />
Tanamdebobebisa da privilegiebisTvis gamarTuli<br />
Tavawyvetili doRi, `mrgvlur~ gamTiSvel politikas ta-<br />
SiscemiT ayola, batis WuWulebiviT msgavsi ambiciuri partia-sazogadoebebis<br />
namdvili Semoseva, uamravi SeiaraRebuli<br />
dajgufeba-formirebis TareSi, azrTa Widilis nacvlad<br />
sakuTari ucdomlobis kategoriuli mtkicebac aris<br />
Cveni xangrZlivi usaxelmwifobis logikuri Sedegi.<br />
...is, rac bolo wlebSi moxda da rac dRes xdeba saqarTveloSi,<br />
aucileblad unda momxdariyo. dRes Cveni istoriuli<br />
bedukuRmarTobis namyofs vimkiT. aseTi periodi<br />
hqondaT dRevandeli msoflios yvelaze civilizebul<br />
demokratiul qveynebs. gavixsenoT germaniis magaliTi.<br />
mis fonze saqarTveloSi atexili xmauri iavnanasaviT ismis.<br />
magram erTi ram uTuod unda gaviTvaliswinoT: mcirericxovnobis<br />
gamo Cven, qarTvelebma, ar unda mivceT Tavs<br />
imis ufleba, risi uflebac SeiZleba misces sakuTar Tavs<br />
germanelma, frangma an rusma erma.<br />
nuravin ifiqrebs, rom germanelis, frangis an rusis msgavsad<br />
Cven odesme ZaliT vajobebT sxvas, Tundac, Cvenze<br />
gacilebiT mcirericxovans. wavida is dro, roca xmali da<br />
Zalgulovneba wyvetda sakiTxs. axla mxolod Wkua, niWi da,<br />
Tundac, eSmkoba Tu gamogvadgeba. Cven Wkuac gvaqvs, niWic,<br />
123
arc mTlad miamitebi varT, arc pativmoyvareoba gvaklia,<br />
arc energia, oRond, samwuxarod, ar viciT, rogor gamoviyenoT<br />
Cveni upiratesoba.<br />
sazogadod, Cven bevri Rirseba gvaqvs, dRevandel<br />
areulobaSic marto Cven (qarTvelebs) ar migviZRvis brali.<br />
amas arc vamtkiceb. me, ubralod, Cvenze, qarTvelebze<br />
Semtkiva guli da amitom vlaparakob mxolod naklze.<br />
vici, Zalian bevri Cemi Tanamemamule, Cemze didi patrioti<br />
da romis papzedac metad morwmune da ucodveli,<br />
halali guliT dammoZRvravs _ Cven xom tolerantuli<br />
bunebisa varT, ramdeni eri SevifareT, kalTa gadavafareT<br />
da ZuZu vawoveT. mere riT gadagvixades, _ Cvens miwas<br />
epotinebian da sxvagan waReba surT; gveyo, aravis arafers<br />
gavatanT da saidanac mosulan, iqiT wavidneno!<br />
saqarTvelo Cveni samSobloa. mxolod qarTvelebisa<br />
ki ara, yvelasi, vinc aq daibada, visac Tavi saqarTvelos<br />
Svilad miaCnia. Cveni didi da saamayo kultura, Cveni<br />
didi da saamayo istoria mxolod qarTveli erovnebis<br />
adamianebs ar SeuqmniaT _ igi Seqmna qarTvelma xalxma,<br />
anu yvelam, visac saqarTveloSi odesme ucxovria.<br />
Cven, qarTvelebs, ar gvekadreba sakuTari upiratesobis<br />
mtkiceba, miT ufro _ argumentad iaraRis moSvelieba.<br />
Cven sxvebs unda vajoboT mxolod WkuiT, niWiT, moTminebiTa<br />
da... SemwynareblobiT.<br />
omebis dro didi xania wavida. Tu sakuTari saxelmwifoebriobis<br />
Seneba gvinda, omi unda davamarcxoT. bolosdabolos,<br />
yvela Cvengans mxolod erTi kaci hyavs xelSi<br />
asayvani _ sakuTari Tavi. Tu es ar SegviZlia, maSin vinme<br />
Cvenze Wkvians unda davujeroT. oRond, jer unda vaRiaroT,<br />
rom is `vinme Wkviani~ marTlac Cvenze Wkviania.<br />
saqarTveloSi mSvidoba ar damyardeba, vidre ar gadavwyvetT<br />
avtonomiebis sakiTxs. axla didi Sexla-Semoxlaa<br />
egreT wodebuli avtonomiuri warmonaqmnebis gamo _ ra<br />
eSveleba samaCablos, ra vuyoT afxazeTs, ras vupirebT<br />
aWaras?<br />
ki, batono, avtonomiebi iyo stalinis mier `Cadebuli~<br />
dayovnebuli moqmedebis bombi, romelic swored droze<br />
afeTqda. diax, arsebobs osuri da afxazuri separatistu-<br />
124
li Zalebi (drodadro somxuri da azerbaijanulic wamoyofs<br />
xolme Tavs) da mainc, mas Semdeg, rac saqarTvelom<br />
moipova Tavisufleba, rac saqarTvelo cno civilizebulma<br />
msofliom da gaeros sruluflebiani wevri gaxda,<br />
veraviTari avtonomia saqarTvelos mTlianobas veRar<br />
daemuqreba. ra Tqma unda, aq ar aris saubari saqarTvelos<br />
winaaRmdeg mimarTul ucxo qveynis SesaZlo agresiaze.<br />
saqarTvelos respublikis yvela moqalaqe, miuxedavad rasisa,<br />
enisa, erovnebisa Tu religiuri kuTvnilebisa, unda<br />
sargeblobdes erTnairi uflebebiT da ekisrebodes erTnairi<br />
pasuxismgebloba kanonisa da qveynis winaSe. nebismier<br />
mcire ers aqvs TviTgamorkvevis ufleba, rac kulturul<br />
avtonomiasTan erTad administraciuli subieqtis Seqmnis<br />
SesaZleblobasac gulisxmobs. eWvic ar mepareba, rom omis<br />
damTavrebis Semdeg afxazeTis avtonomiuri respublikis<br />
statuss (saqarTvelos farglebSi) safrTxe ar daemuqreba.<br />
da es, Cemi azriT, iqneba erTaderTi gonivruli gadawyvetileba.<br />
axla mivadeqi yvelaze saCoTiro sakiTxs, romelzec albaT<br />
bevri fiqrobs da Tqmas ver bedavs: Tu Cven gvinda myari<br />
mSvidoba saqarTveloSi, Tu gvinda gvaRiaron civilizebul<br />
erad, Tu vaRiarebT kanonis uzenaesobas da pativs<br />
vcemT adamianis uflebebs, unda aRvadginoT osuri avtonomia<br />
saqarTveloSi. nu davarqmevT mas `samxreT oseTs~,<br />
Tu es saxelwodeba raRac cud mogonebebs aRgviZravs.<br />
davarqvaT mas dvaleTi, cxinvalis olqi, samaCablo... rac<br />
gnebavT, magram osuri avtonomia (olqis statusiT) unda<br />
aRdges.<br />
vimeoreb, es damoukidebeli, suverenuli, gaeros wevri<br />
saqarTvelosTvis sulac ar aris saSiSi.<br />
yovel oms aqvs dasasruli. `samaCablos omic~ unda<br />
damTavrdes. axla os-qarTvelTa Serigeba marTlac Znelia.<br />
olqis statusis aRdgena iqneba erTi didi nabiji<br />
istoriulad moZme xalxebis Serigebisken (`dronis~ informacia).<br />
male am statiis sruli Targmani gamoqveynda samxreT<br />
oseTis rusulenovan gazeTSi. ra Tqma unda, Sesabamisi<br />
saredaqcio minaweriT.<br />
125
vfiqrob, es minaweri aris patara Jurnalisturi xriki<br />
mTlianad statiis gamosaqveyneblad: am minaweris gareSe<br />
`xussar irisTonis~ (`Южная Осeтия~) redaqcia mis gamoqveynebas<br />
ver gariskavda, vinaidan maSin cxinvalSi yovelgvari<br />
qarTulisadmi sruli undobloba sufevda. gazeTis redaqciam<br />
amiT cxinvalel mkiTxvelebs daanaxva, rom mTlad ise<br />
ar iyo saqme, rogorc qarTvel da os Sovnistebs warmoedginaT.<br />
saqarTveloSi arsebobdnen adamianebi, romlebic<br />
cdilobdnen win aRdgomodnen ZmaTamkvlel oms da konfliqtis<br />
usisxlod mogvarebis versiasac gvTavazobdnen.<br />
marTalia, redaqcias avtori SevardnaZis migzavnili da<br />
`specialuri socialuri dakveTis~ Semsrulebeli hgonia,<br />
magram mTavari saqme mainc gakeTebulia _ osur gazeTSi<br />
qveyndeba osur-qarTuli istoriuli megobrobis aRdgenis<br />
surviliT nakarnaxevi da ugunuri qarTuli politikis<br />
mZafri kritikis Semcveli qarTveli avtoris statia.<br />
`minawers~ gTavazobT originalis enaze, risTvisac<br />
bodiSs gixdiT:<br />
От редакции:<br />
Почему редакция посчитала допустимой перепечатку этой статьи?<br />
Как мы знаем, одной из важнейших задач средств массовой информации<br />
является отображение, освещение происходящих вокруг<br />
нас событий и явлений. Своеобразным явлением, по нашему мнению,<br />
является статья Коридзе, публикуемая сегодня. В течение последних<br />
трех лет в грузинских стерствах массовой информации ничего<br />
подобного не было.<br />
По прочтении статьи невольно приходит мысль о том, что в Грузии<br />
никто еще так сравнительно правильно и открыто не говорил о<br />
вопросах, поднятых журналистом Коридзе. Никто и не осмелился<br />
так прямо и открыто написать против грузинского нацизма, никто не<br />
посмел хотя бы немного приблизиться к правде в вопросе о далекой<br />
истории Грузии, наконец, никто из проживающих в Грузии грузин<br />
ни разу не посмел так прямо заявить об агрессии в Южной Осетии<br />
и Абхазии.<br />
Однако это _ одна сторона статьи. Она, на наш взгляд, являет-<br />
126
ся не голосом запоздалого сожаления или раскаяния _ она, скорее<br />
всего, признак осознания современных политических реалий, в том<br />
числе и в вопросах решения межнациональных отношений, в том<br />
числе и спорных.<br />
Первая часть статьи является своеобразным вступлением, как бы<br />
вспомогательным рычагом убеждения второй ее части. Основная<br />
же `Формула~ статьи такова: грузины, согласитесь, что абхазцам и<br />
осетинам придется дать автономии, другого выхода нет~. И, дескать,<br />
не имеет значения, как будут называться эти автономии. Следует отметить,<br />
что в этой последней части статьи и заключается весь его<br />
интеллектуальный и эмоциональный груз, здесь `скрыта~ цель ее написания,<br />
может быть, даже по специальному социальному заказу.<br />
Как бы прогрессивно и смело ни была написана статья журналиста<br />
Коридзе, здесь никак не скрыть вездесущего грузинского шовинизма.<br />
Возвращение Осетии статуса бывшей области приподносится<br />
словно подаяние осетинам, будучи заранее уверенным, что осетины<br />
от этого окажутся на седьмом небе от счастья. Вместе с тем, еще раз<br />
повторим, что по мнению автора, осетин и не стоит спрашивать о<br />
том, как будет называться эта их автономия.<br />
После трех лет войны, безграничных потерь и горя осетинского<br />
народа такая позиция, будь она высказана неким журналистом Коридзе<br />
или официальной властью Грузии, оскорбительна и унизительна<br />
для нашего народа. У Южной Осетии есть избранный, выстраданный<br />
им путь _ путь к свободе.<br />
И все-таки, статья эта, по нашему мнению, недвусмысленно говорит<br />
о том, что по отношению К Южной Осетии в Грузии появились<br />
новые позиции, новые подходы.<br />
Думается, будем недалеки от истины, если отнесем все это к проявляющимся<br />
уже открыто сходам хитроумной тактики в политике<br />
Шеварднадзе. Да, хитроумной, ибо автор сам не скрывает этого, заявляя,<br />
что миновало время силы и они, грузины, должны побеждать<br />
своих врагов умом и xитростью.<br />
Пусть читатель рассудит, насколько правильны наши выводы. Но,<br />
может быть, они стоят того, чтобы все мы хоть немного задумались<br />
над ними:<br />
Отдел общественно-политической жизни газеты `Хуссар Ирыстон~.<br />
127
axla, dapirebisamebr, am Temaze qarTul presaSi gamoqveynebuli<br />
polemikuri werilebis samiode nimuSs Semog-<br />
TavazebT mcireodeni SemoklebiT, bolos ki Cems erT mcire<br />
replikas amave Temaze.<br />
ise nu warmovidgenT, rom im mZime brZolaSi marto viyavi<br />
da aravin miTanagrZnobda. is faqti, rom Cemi werilebi sxvadasxva<br />
gazeTSi qveyndeboda, TavisTavad niSnavda mxardaWerasac<br />
da TanagrZnobasac. Tumca, vimeoreb, gacilebiT meti<br />
iyo oponenti. Tanac, Zalian agresiulad ganwyobili.<br />
kidev vis unda respublika?!<br />
(Ria werili Jurnalist T. qoriZes)<br />
....batono Teimuraz, ltolvilebis Tavze dacemul yiJinas<br />
gana ara sjobda, sruliad saqarTvelosaTvis im mizezebze<br />
geTqvaT, rac sinamdvileSi gviSlis xels dakarguli<br />
teritoriis dabrunebaSi?..<br />
iqneb sjobda, imaze gagemaxvilebinaT yuradReba, rom<br />
tyuiladRa vuwodebT `e. w. samxreT oseTs~ am tanjul miwas,<br />
radgan osebma, rac surdaT, imas miaRwies _ aqvT saku-<br />
Tari saxelmwifo, dafinansebas ruseTis federaciisagan<br />
iReben, saqarTvelos xelisuflebas ar SeuZlia samxedro<br />
dacvis gareSe Sevides cxinvalSi da iq daidos bina da viZaxoT<br />
axla Cven `egreT wodebuli~.<br />
Tumca, Tqven ra gesayvedurebaT, rodesac TviT parlamentma<br />
dumiliT auara gverdi erT-erTi deputatis uRim-<br />
Ramo gancadebas _ Sida qarTlic misaxediao.<br />
vfiqrob da ver amixsnia, batono Teimuraz, es ramRa<br />
gaTqmevinaT: `iqauri qarTvelebi ZiriTadad did qalaqebSi<br />
Casaxldnen da ukan wasvlaze aRar fiqroben, eSiniaT kidec<br />
da bevri mizezis gamo aRarc surT ukan dabruneba~-o.<br />
rao, rao! uiaraRo xalxs Cvens SesaWmelad daRebul xaxaSi<br />
gverekebiT da arc unda gveSinodes? saidana xarT ase<br />
guladebi Tqvena da Tqvennairebi _ mosiaruleebi im qarTul<br />
miwaze, `romelic TbilisSi, asfaltqveS Rrmad ari<br />
damarxuli~?..<br />
`ukan wasvlaze aRar fiqroben~-o, `aRarc surT ukan dabruneba~-o..<br />
128
gaigeT, xalxno! rogor amoucvnia Cveni fiqrebi da survilebi<br />
am `eSmaksa~. (eSmakoba kai xelobad migaCniaT, b-no<br />
Teimuraz).<br />
sworedac rom vfiqrobT da didi imedi da survilica<br />
gvaqvs ukan dabrunebisa... magram ara iseTi dabrunebisa,<br />
Tqven rom gsurT _ osebs fexebSi CavuvardeT da patieba<br />
vTxovoT... amitomac jer kidev maSin, rodesac gvardia Sida<br />
qarTlSi imyofeboda, gujabauri da liaxvis marcxena napiri<br />
rom gaaTavisufla, `iqauri qarTvelebi~ sami avtobusiT<br />
gorSi wavidnen iaraRis misaRebad da wvrTnis gasavlelad.<br />
mere ra?<br />
mere is, rom mesame dRes dabrundnen daRonebuli biWebi.<br />
ase uTxra saxelmwifo sabWos rwmunebulma _ saTqveno<br />
iaraRi ara gvaqvso.<br />
batono Teimuraz, iqneba gagerkviaT, ra moxda?! erTs<br />
ki getyviT, sxvis nafiqralSi Cawvdomis mcdeloba Zalzed<br />
cud samsaxurs giwevT. araa eg Tqveni xeloba. eSmakiseulia<br />
eg saqme, Tumca dagiJinebiaT, qarTuli saqmeebis gasakeTeblad<br />
eSmakoba Tu gamogvadgebao. rogorc Sida qarTleli<br />
ltolvilebis fiqrebi ver amoicaniT da dagvabraleT<br />
`ukan wasvlaze aRar fiqroben~-o. aseve ver amoicaniT imaTi<br />
fiqrebic, vinc samaCablo sulmdablurad Seatova mters...<br />
rac Seexeba Semwynareblobas, masze laparaki SeiZleba<br />
mxolod maSin, rodesac avlagmavT arZinbebs, ozganebs, kulumbegovebs,<br />
CoCievebs da sxva maTnairebs.<br />
mglis Tavze saxarebis kiTxva ki veraferi politikaa,<br />
rodesac saqarTvelos bed-iRbalzea laparaki.<br />
batono Teimuraz! `guSindel soflelebs~ rom uki-<br />
JinebT, samSoblo ar giyvarTo, Torem waxvidodiT borjomis<br />
raionis osur soflebSi, SesaxldebodiT osebis saxleb-<br />
Si (esec eSmakTan wilnayari kacis azrebia?!), cxvar-Zroxas<br />
gaamravlebdiTo, Tanac askvniT, aravin wavao. `im qarTul<br />
miwas ver Seeleva, romelic TbilisSi, asfaltqveS Rrmad<br />
ari damarxuli~-o. sxvisi ar vici, me ki darwmunebuli var,<br />
rom qoriZeebi vaxtang gorgaslis amalaSi ara yofilan da<br />
Tqven rom wasuliyaviT borjomis xeobaSi, CasaxlebuliyaviT<br />
osis dacarielebul saxlSi da cxvar-ZroxisaTvisa da<br />
mamulisaTvis mogevloT, maSin davijerebdi, rom Tqveni<br />
129
naTqvami: `...yvela Cvengans mxolod erTi kaci hyavs xelSi<br />
asayvani _ sakuTari Tavi~, gulwrfeli gancxadebaa.<br />
imas ki ver davijereb, rom Tqveni RaRadi: `saqarTvelo<br />
Cveni samSobloa, mxolod qarTvelebisa ki ara, yvelasi,<br />
vinc aq daibada, visac Tavi saqarTvelos Svilad miaCnia~ _<br />
mTlad gaazrebuli gqondeT.<br />
Tu es ase ar aris, maS gvirCieT _ visac Tavi saqarTvelos<br />
Svilad ar miaCnia da qarTuli miwis mitaceba saukuneobriv<br />
ocnebad aqvs gadaqceuli, imaT rogorRa moveqceT?! xom<br />
Tqveni sityvebia: _ `unda aRvadginoT osuri olqis statusi<br />
saqarTveloSi. nu davarqmevT mas `samxreT oseTs~,<br />
Tu es saxelwodeba raRac (raRac ki ara, namdvilad _ h.g.)<br />
cud mogonebebs aRgviZravs, davarqvaT mas dvaleTi, cxinvalis<br />
olqi, samaCablo...~<br />
o, ra kargi sityvebia! o, rogor gamoicani `didebis~<br />
survili?!<br />
xom miaRwieT sawadels da xom aRudgineT osebs avtonomiuri<br />
olqi? aRudgineT!<br />
Se kai dalocvilis Svilo! osebs aRar ekiTxebi, hyofniT<br />
Tu ara avtonomiuri olqis statusi?!<br />
axalqalaqel somxebsa da marneulel azerbaijanelebs<br />
aRar ekiTxebi?! iqneb imaTac undaT olqi an respublika?!<br />
is ki Zalian sainteresoa, Tqven rogor fiqrobT _<br />
ukanonobas SeuZlia kanoniereba daamkvidros?!<br />
hamlet gelaZe (`saqarTvelos samreklos~ informacia).<br />
raze gvwydeba guli!<br />
gazeT `dronis~ 27 noembris nomerSi daibeWda Teimuraz<br />
qoriZis werili `omi unda davamarcxoT~, romelmac<br />
samaCabloelTa guliswyroma gamoiwvia. maTi daJinebuli<br />
TxovniT, vbeWdavT gamoxmaurebas aRniSnul werilze.<br />
...diax, samaCabloSi omi damTavrda, damTavrda ise, rom<br />
omidan `Cven Rirseulad~ ver gamovediT. es usamarTlo omi<br />
osebma moiges da iciT ratom? _ `erTi piris Wirime da ori<br />
xelisao~, _ am principiT rom moqmedebdnen, imitom. gana<br />
ver xvdeba oseTis wamyvani Zala, rom Secda qarTvelebT-<br />
130
an urTierTdamokidebulebaSi, magram Cvens gasagonad ar<br />
ityvis amas, nirs ar wauxdens Tavis xalxs. aba gadaxedeT<br />
maT osur da rusul gazeTebs, maT televizias (diax, televiziac<br />
aqvT ukve), savsea qarTvelebisadmi zizRiT. gazeTi<br />
`droni~ ki 1992 wlis 27 noembris nomerSi beWdavs Teimuraz<br />
qoriZis werils `omi unda davamarcxoT~, romelic<br />
CvenTvis moulodnelad, ai, ase mTavrdeba:<br />
`axla mivadeqi yvelaze saCoTiro sakiTxs, romelzec,<br />
albaT, bevri fiqrobs da Tqmas veravin bedavs: Tu Cven<br />
gvinda myari mSvidoba saqarTveloSi, Tu gvinda gvaRiaron<br />
civilizebul erTad, Tu vaRiarebT kanonis uzenaesobas<br />
da pativs vcemT adamianis uflebebs, unda aRvadginoT<br />
olqis statusi saqarTveloSi. nu davarqmevT<br />
mas `samxreT oseTs~, Tu es saxelwodeba raRac cud mogonebebs<br />
aRgviZravs. davarqvaT mas dvaleTi, cxinvalis<br />
olqi, samaCablo... rac gnebavT, magram osuri avtonomia<br />
(olqis statusi) unda aRdges~. _ xumrobasac xom unda<br />
eSxi: samaCablo _ osuri avtonomiuri olqi, maSin, roca<br />
marto warwera `samaCablo~ TamaraSenTan gulmodgined<br />
dacxriles osebma.<br />
cota adre avtori aRniSnavs: `mas Semdeg, rac saqarTvelom<br />
moipova Tavisufleba, rac saqarTvelo scno civilizebulma<br />
msofliom da gaeros sruluflebiani wevri<br />
gaxda, veraviTari avtonomia saqarTvelos mTlianobas ver<br />
daemuqreba... nebismier mcire ers aqvs TviTorganizaciis<br />
ufleba, rac kulturul avtonomiasTan erTad administraciuli<br />
subieqtis Seqmnis SesaZleblobasac gulisxmobs~.<br />
maS mivceT mwvane gza somxeTis avtonomias, TaTre-<br />
Tis avtonomias, ruseTis, qurTebis da a. S. avtonomiebs<br />
jer `saqarTvelos farglebSi~, mere...<br />
magram osebs qarTvelebis nawyalobevi olqi `saqarTvelos<br />
farglebSi~ sulac aRar WirdebaT. maT TviTonve<br />
gaauqmes olqi da daamtkices respublika _ dRes ukve<br />
sruliad damoukidebeli rogorc saqarTvelosgan, aseve<br />
ruseTisagan...<br />
kmara! bevr Tbilisel Jurnalistsac kargad esmis, rac<br />
moxda samaCabloSi, riTac daiwyo yvelaferi da ratomac<br />
ver mTavrdeba. da Tu ar gesmis, maSin SewyviteT es `yov-<br />
131
lismcodneTa~ moRvaweoba! rogor SegiZliaT amtkicoT,<br />
rom olqis micema `iqneba erTi didi nabiji istoriulad<br />
moZme xalxebis Serigebisken~ maSin, roca erTxelac ar SexvedrixarT<br />
cxinvalel ltolvilebs, ar iciT maTi warsuli,<br />
awmyo da Tqveni gadawyvetilebiT samudamo ltolvilebis<br />
ganaCens utanT.<br />
gvinda SegaxsenoT, rom yofili samxreT oseTis avtonomiuri<br />
olqis msgavsi saxelmwifoebrivi warmonaqmni Cveni<br />
planetis arc erT qveyanaSi istoriulad ar arsebula, ar<br />
arsebobs da verc iarsebebs, radgan es aris saerTaSoriso<br />
samarTlis normis darRveva.<br />
osebis pretenziebi usafuZvloa samarTlebrivadac da<br />
civilizebul msoflioSi dadgenili praqtikiTac. sayovel-<br />
Taod aRiarebuli principebiTac erovnuli TviTgamorkvevis<br />
ufleba aqvT mxolod Tavis teritoriaze mcxovreb<br />
erebs, aborigenebs, romlebic odesRac daipyres. osebi ki<br />
aravis daupyria da arc aborigenebs miekuTvnebian.<br />
gazeT `dronSi~ gamoqveynebuli werili kidev erTi<br />
magaliTia imisa, Tu ra Zlieria qarTveli qarTvelis winaaRmdeg.<br />
sxva SemTxvevaSi samaCabloSi osebi verafers<br />
dagvaklebdnen. isev Cvenma genma da jilagma gaaTamama,<br />
frTebi gauSala osebs, parpaSis didi sarbieli misca.<br />
Tqven gindaT is Secdoma CaidinoT, rac Cvenma `didma<br />
qarTvelebma~ Caidines Tavis droze. geyofaT samaCabloelebis<br />
abuCad agdeba. istorias jer kidev ar uTqvams<br />
Tavisi sityva amgvarad moazrovne qarTvelebis<br />
mimarT, RmerTs jer ar gamoutania ganaCeni. ase rom, win<br />
bevri ram aris mosalodneli.<br />
xels awers 1132 samaCabloeli ltolvili (`dronis~ informacia).<br />
amis mets aRar gitireb...<br />
(Ria werili baton T. qoriZes)<br />
batono Teimuraz, gazeT `dronSi~ gamoqveynebul<br />
Tqvens werilSi, Cemi misamarTiT gametebul sxva `sasiamovno~<br />
frazebTan erTad, aris erTi aseTi qiliknarevi wi-<br />
132
nadadebac: nodar grigalaSvili mxarze xels ZmabiWurad<br />
miTaTunebs da atirebuli patara biWiviT mamSvidebso.<br />
Tqvenda gasakvirad, unda giTxraT, rom es Sedareba er-<br />
Tob momewona...<br />
werilSi _ `SabaS sityva, SabaS kaci, SabaS saqme misgan qmnili~<br />
(`saqarTvelo~ # 47 1992 w.) _ me marTlac `gamovitire~<br />
Tqveni azri, romliTac `samxreT oseTis~ avtonomiis aRdgenis<br />
saWiroebas qadagebT.<br />
amasTan, pirovnulad urTierT keTilganwyobis moimeded<br />
davrCi, rac marTlac gulubryvilo patara biWiviT<br />
damemarTa, radgan unda mcodnoda, rom axla is dro aRar<br />
aris, roca Cveni didi winaprebi, miuRebeli azrebis gamo,<br />
erTmaneTs sakmaod mkvaxed elaparakebodnen presaSi amtydari<br />
polemikis Jams, pirovnul urTierTobebSi ki keTilganwyobas<br />
inarCunebdnen.<br />
rogorc `saqarTveloSi~ Semosuli masalebisa da<br />
Tqvenive amJamindeli werilidan Sevityve, Cems garda<br />
Tqveni statiis (`omi unda davamarcxoT~) daskvnebi ar moswonebia<br />
aTasobiT qarTvels.<br />
aTas kacze meti xelmoweriT sayovelTao aRSfoTeba<br />
gamouxatavs TviT samaCabloel qarTuli erovnebis mosaxleobasac.<br />
im Tqveni naazreviT aRfrTovanebulan mxolod osebi da<br />
gaxarebul banditebsa da eqstremistebs didi siamovnebiT<br />
gadubeWdavT TavianT antiqarTul gazeTSi.<br />
roca raRaca Sens sisxlsa da xorcs ar moswons da, am<br />
dros, misiT aRfrTovanebulia Seni sisxl-xorcis mteri,<br />
aman unda daafiqros kaci...<br />
arada, Tqven mainc daJinebiT imeorebT _ `samxreT oseTis~<br />
avtonomia aRvadginoTo.<br />
es azri, Tqvenive Seudarebeli Sedarebisa ar iyos, _<br />
atirebuli patara biWiviT erTxel ukve `gamovitire~, meoredac<br />
rom ar davimsaxuro Tqvengan qiliki, iZulebuli<br />
var, aq Sevwyvito `tirili~ da dagpirdeT:<br />
`amis mets aRar gitireb,<br />
Sen ar xar satiralia...~<br />
(nodar grigalaSvili, `saqarTvelos~ informacia).<br />
133
saiT mivdivarT, Zmebo!<br />
16-22 Tebervlis `iberia speqtrSi~ gamoqveynebulia<br />
cxinvaleli ltolvilis hamlet gelaZis informacia `ra<br />
awuxebT samaCabloelebs~.<br />
avtors informaciaSi mTlianad mohyavs samaCabloel-<br />
Ta im mitingze miRebuli Tormetpunqtiani `moTxovnebi~.<br />
ra Tqma unda, Tormetive mimarTulia xelisuflebisadmi<br />
da did yuradRebasac imsaxurebs, magram piradad CemTvis<br />
sikvdil-sicocxlis mniSvneloba aqvs mecxre punqts:<br />
`moviTxovT gazeT `dronis~ korespondentis Teimuraz<br />
qoriZis, rogorc qarTveli xalxis da Cveni qveynis moRalatis,<br />
saTanadod dasjas~.<br />
sxvaTa Soris, amave gazeTSi (romelic TiTqmis mTlianad<br />
eZRvneba mis redaqtors, baton irakli gociriZes)<br />
gamoqveynebulia `naZaladevis raionis mosaxleobis~ mier<br />
xelmowerili ultimatumi b-n Temur mirianaSvilisadmi. am<br />
koleqtiur namuSevarSi aSkarad aris naTqvami, rom werilis<br />
avtorebi TviTonve gamoutanen ganaCens mirianaSvils<br />
da TviTonve moiyvanen mas sisruleSi!<br />
sajaro angariSsworebisken amgvari mowodebani axali<br />
ar aris `iberia-speqtrisTvis~, magram misi bolodroindeli<br />
gamosvlebi yovelgvar zRvars aWarbebs.<br />
ki batono, irakli gociriZes uyvars yofili prezidenti,<br />
unda `mrgvalebis~ restavracia, aRmerTebs sakuTar<br />
personas, gauTaveblad laqlaqebs samSobloze, magram,<br />
nuTu, amisTvis saWiroa Teimuraz qoriZis da Temur mirianaSvilis<br />
sikvdiliT dasjisken mowodeba?<br />
uwignurma batonma gelaZem iqneb arc icis, ras niSnavs<br />
kacis moRalated gamocxadeba da misi `saTanadod dasjis~<br />
moTxovna, magram mravalnacadma batonma gociriZem xom<br />
icis?!<br />
neba miboZeT, mivmarTo kolega-Jurnalistebs: saiT mivdivarT,<br />
Zmebo! nuTu, bolo ar unda moeRos am gauTavebeli<br />
da yovlad uRirsi lanZRva-ginebis, ciliswamebis, uvicobis<br />
da uwignurobis parpaSs presaSi? frTxilad viyoT,<br />
frTxilad _ Cvens dRevandel nawerebs momavali Taobebi<br />
waikiTxaven da mere aRar gviSvelis gociriZesaviT Tavis<br />
134
marTleba: adre `imnairi~ viyavi, batono, magram mere sul<br />
mTlad gardaviqmeni da axla `amnairi~ varo! (`dronis~ informacia).<br />
Zalebis aSkara Seusabamobis miuxedavad, am polemikaSi<br />
`gamarjvebulis~ gamovlena verc maSin da verc 15 wlis Semdeg<br />
ver moxerxda. sabednierod, saqarTvelo imdroindeli<br />
qsenofobiuri senisgan swrafad ganikurna. antiosuri<br />
isteriac Cacxra da meamayeba, rom amaSi Cemi da Cemi Tanamoazreebis<br />
wvlilic urevia. Tumca, darCa qarTul-osuri<br />
problema, romelic momavalSi brZnuli saxelmwifo politikiT<br />
da Jurnalistebis aqtiuri monawileobiT (cecxlze<br />
navTis dasxmas ar vgulisxmob) unda mogvarebuliyo.<br />
sanam mZafr politikur polemikaSi gabatonebuli azris<br />
sawinaaRmdegod Carevas ganizraxavdeT, gaixseneT,<br />
ra moimkes Tqvenma winamorbedebma. xolo gadawyvetileba<br />
mas Semdeg miiReT, roca sakuTar ZalebSi da Tqveni<br />
ganzraxvis WeSmaritebaSi darwmundebiT. sakuTar ojax-<br />
Tan da axloblebTan moTaTbireba da... gamomSvidobebac<br />
ar dagaviwydeT _ xom naxeT, zogierT tvingaxurebul<br />
ura-patriots JurnalistebisTvis ra siioliT gamoaqvs<br />
sasikvdilo ganaCeni?!<br />
SegaxsenebT politikuri koniunqturis paradoqsebsac<br />
_ qsenofobiis maniiT Sepyrobili yofili Jurnalisti<br />
nodar grigalaSvili mravali wlis ganmavlobaSi iyo saqarTvelos<br />
parlamentis wevri, parlamentis mecnierebis,<br />
ganaTlebis da sportis komitetis Tavmjdomare da, rasakvirvelia,<br />
demokratizmis, humanizmis da tolerantobis<br />
mqadagebeli!<br />
carieli polemika. misTvis SegveZlo gvewodebina<br />
umiznoc, uazroc, samarcxvinoc ki. zogjer masobrivi<br />
informaciis saSualebebSi friad pativcemuli gvamebis<br />
monawileobiT imarTeba xangrZlivi polemika... arafris<br />
gamo. saqarTveloSi, magaliTad, mTeli xuTi Tu eqvsi<br />
wlis ganmavlobaSi ar wydeboda davidaraba imis Taobaze,<br />
SeiZleboda Tu ara qveynis uZvirfasesi samuzeumo<br />
eqsponatebis (maT Soris, xatebis) gamofena sxva qveyanaSi.<br />
igulisxmeboda is eqsponatebi, romelTa gatana fizikurad<br />
SesaZlebeli iyo.<br />
135
marTali giTxraT, ar gamigonia, am Temaze romelime<br />
qveyanaSi ekamaToT. yvela cdilobs sakuTari Sedevrebi<br />
gamofinos da amiT msoflios winaSe Tavi moiwonos. CvenTan<br />
cxare kamaTi gaimarTa da im azris gamarjvebiT dagvirgvinda,<br />
romelic amtkicebda, Zvirfasi saeklesio (samuzeumo)<br />
nivTebis gatana arafriT ar SeiZleba, radgan maT gatanas-<br />
Tan erTad saqarTvelos madli RvTisa moakldebao(!?).<br />
amgvari logikis saR azrTan siaxlove Tavad gansajeT, me<br />
ki davamateb, rom am `gamarjvebaSi~ Tvisi wvlili Seitanes<br />
politikuri partiebis liderebma, parlamentis wevrebma,<br />
mecnierebma da marTlmadidebeli eklesiis mRvdelmsaxurebmac<br />
mrevlis erTi nawilis mxurvale mxardaWeriT.<br />
polemika mimdinareobda sajarod, presis da televiziis<br />
saSualebiT. Jurnalisturma wreebma, am SemTxvevaSi,<br />
sakiTxis uaRresi delikaturobis (Tu dabneulobis) gamo,<br />
neitraluri pozicia airCia.<br />
uaresic maxsovs _ igi saqarTveloSi romis papis, ioanepavle<br />
meoris* vizits Seexeba.<br />
rogorc ki misma uwmindesobam Rarib da politikurad<br />
areul saqarTveloSi Camosvlis Sesaxeb ganacxada, CvenSi<br />
am vizits moulodnelad uamravi sastiki mowinaaRmdege<br />
gamouCnda: Turme msoflio kaTolikuri eklesiis meTauri<br />
Tavisi personis siaxloviT Sebilwavda Cvens marTlmadideblur<br />
rwmenas da siwmindeebs!<br />
romis paps umogzauria msoflios umravles, maT Soris,<br />
fundamentalistur islamur qveynebSi, magram mas arsad<br />
winaaRmdegoba ar Sexvedria.<br />
Cvenma `morwmuneebma~, romlebic guSin komunisti<br />
aTeistebi iyvnen, uari ganacxades romis papis miRebaze!<br />
SesaZloa, oriode orTodoqsi morwmune marTlac<br />
gulwrfeli iyo, magram darwmunebuli brZandebodeT, is<br />
demagogi politikosebi da gapolitikosebuli mRvdlebi<br />
(RmerTo, Seminde!), gulze mjiRs rom icemdnen, sakuTar<br />
Tavze zrunavdnen da sazogado arc ainteresebdaT.<br />
saqme is aris, rom uprofesio `politikosebi~, rogorc<br />
wesi, yovel Rones xmaroben politikaSi dasarCenad. ara<br />
aqvs mniSvneloba, karg saqmeze ilaqlaqeben Tu cudze, mTavaria,<br />
presis yuradReba miiqcion. mizans aRweven kidec. aba,<br />
136
scadeT da yuradReba ar miaqcioT deputats an mRvdelmsaxurs,<br />
romelic aseT mkrexelur gamoTqmas ixmars _ romis<br />
papi satanaa! (kidev erTxel bodiSs vixdi WeSmaritad<br />
morwmune da saRad moazrovne sazogadoebasTan).<br />
polemika zogjer ubralod, enis mosaqaveblad da yuradRebis<br />
misaqcevadac imarTeba. amis klasikuri nimu-<br />
Sia 2004 wlis saprezidento arCevnebi saqarTveloSi _<br />
prezidentobis ramdenime kandidatma amomrCevelTa 0,02<br />
procenti miiRo. samagierod, yovel maTgans mieca satelevizio<br />
diskusiebis gamarTvis saSualeba.<br />
erTi SexedviT, uazro kamaTebi imarTeba, ZiriTadad, piradi<br />
an jgufuri gamorCenis an raRac sakiTxis masmediiT<br />
lobirebis gamo da xSirad sakmaod kargad aris organizebuli.<br />
Jurnalistebic xSirad egebian am ankesze. an marTlac<br />
gulwrfelad ainteresebT, sadamde SeiZleba mivides adamianis<br />
ugunureba da usindisoba.<br />
rogorc wesi, amgvar Sou-polemikaSi Jurnalistebi sakuTari<br />
azris gamoTqmas eridebian. girCevT, Tqvenc ase<br />
moiqceT.<br />
axla kidev erTi Zalian momxiblavi Jurnalisturi xerxi<br />
gavixsenoT. es gaxlavT<br />
reportaJi<br />
Tu ar vcdebi, Jurnalistikis TeoriaSi es xerxi `reportaJul<br />
JanrebSi~ moixsenieba. rogorc dasaxelebidanac<br />
xvdebiT, es `Janrebi~, Tavis mxriv, `qveJanrebad~ iyofa.<br />
darwmunebuli var, romelime aucileblad gamomrCeba, magram<br />
mainc gavriskav.<br />
upirveles yovlisa, es gaxlavT egreT wodebuli SeniSvna<br />
_ konkretuli faqtis aRmniSvneli mokle informacia,<br />
romelic ainteresebs sazogadoebas. aseT informaciebs<br />
yoveldRe mravlad ismenT radioTi da televiziiT,<br />
kiTxulobT internetSi da gazeTebSi. isini mxolod maSin<br />
aris aqtualuri da amarTlebs Tavis daniSnulebas, Tu pasuxobs<br />
kiTxvebs: sad? ra? rodis? vin? rogor? ratom? da,<br />
137
unebrivia, Seicavs raRac saintereso siaxles, magaliTad,<br />
aseTs:<br />
`guSin, saRamos eqvs saaTze, didi britaneTis lordTa<br />
palataSi sityviT gamovida `qarTvel biznesmenTa kavSiris~<br />
Tavmjdomare badri patarkaciSvili, romelmac mdidar inglisel<br />
lordebs Soreuli da Raribi saqarTvelos problemebi<br />
gaacno. es aris lordTa palataSi saqarTvelos moqalaqis<br />
gamosvlis pirveli SemTxveva~.<br />
araviTari detalizeba: guSin, eqvs saaTze, lordTa<br />
palataSi, patarkaciSvili, pirvelad! da meti araferi. es<br />
srulebiT ar akninebs informaciis mniSvnelobas.<br />
ra Tqma unda, SegviZlia da xSirad aucilebelicaa informaciis<br />
ufro dawvrilebiT gadmocema. metic, misi<br />
gamdidreba kompetenturi analitikuri msjelobiT da,<br />
warmoidgineT, interviuebiTac ki. rogorc wesi, Jurnalistebi<br />
am xerxs xSirad mimarTaven cxeli wertilebidan,<br />
sportuli Sejibrebebidan da mniSvnelovani politikuri<br />
Sexvedrebidan reportaJebis gadacemis dros. marTalia,<br />
Jurnalistis komentarebi da analizi zogjer naucbaTevi,<br />
zerele da sasaciloc kia, magram Zalian didia cduneba _<br />
me (Jurnalisti) xom movlenaTa epicentrSi var, me xom sakuTari<br />
TvaliT vnaxe, ra pativiT miiRo ekzotikuri saqarTvelos<br />
parlamentis spikeri nino burjanaZe didi britaneTis<br />
yofilma premierma, msoflio diplomatiis istoriaSi<br />
`rkinis ledis~ saxeliT Sesulma margaret tetCerma*.<br />
hoda, didi araferi daSavdeba, Tu burjanaZesa da tetCers<br />
Soris ararsebul msgavsebas avRniSnav da am Sexvedris<br />
mniSvnelobas SeZlebisdagvarad gavbuqav _ amas ledi<br />
tetCeri namdvilad ar waikiTxavs, qalbatoni burjanaZe<br />
madlobis garda arafers metyvis, qarTvel diasaxlispolitikosebs<br />
ki WoraobisTvis axal masalebs mivawvdi _<br />
gaige, gogo, Cvens ninos gaugiJebia mTeli inglisi!..<br />
es, ra Tqma unda, xumrobiT _ umaRlesi donis Sexvedrebze<br />
saintereso bevri ram xdeba, miT ufro, sainteresos<br />
da Wkuissaswavlebels ra gamolevs cxel wertilebSi an<br />
sportul sarbielebze. gansjis da komentarebis saSualebas<br />
nebismieri movlena iZleva. Jurnalistma unda isargeblos<br />
amiT da metnaklebi warmatebiT, sargeblobs kidec.<br />
138
oRond, ar unda daiviwyoT, rom Tqveni SeniSvna, miT ufro,<br />
Tu mas komentarebi axlavs da analizis pretenziac aqvs,<br />
kargad unda iyos gaformebuli vizualuri TvalsazrisiT.<br />
rac mTavaria, unda moiSvelioT cifrobrivi argumentacia<br />
da publicisturi detalebi.<br />
calke qveJanrad SeiZleba gamovyoT angariSi. sxvaTa<br />
Soris, rogorc amboben, angariSi aris evropuli Jurnalistikis<br />
uZvelesi Janri. ZiriTadad, igi gamoiyeneba politikuri<br />
(Sekrebebi, Sexvedrebi, yrilobebi, miRebebi, debatebi...)<br />
da sportuli movlenebis gasaSuqeblad. angariSi<br />
SeiZleba iyos qronikaluri (anu mokle), dawvrilebiTi,<br />
Tematuri da analitikuri (roca avtori mSrali, stenogramuli<br />
informaciis nacvlad problemis analizs iZleva,<br />
mokled, statiis Janrs iyenebs).<br />
barem erT saidumlosac gagimxelT: mkiTxvelisTvis<br />
mniSvnelovani da sainteresoa is informacia, romelic<br />
Tqven, Jurnalists migaCniaT mniSvnelovnad da sainteresod<br />
_ yvelaferi Tqvens ostatobazea damokidebuli.<br />
da mainc, reportaJi, Tavisi klasikuri gagebiT, ar aris<br />
mxolod is, razec axla visaubreT. ufro zustad, reportaJi<br />
gacilebiT mets niSnavs da Semsruleblisganac gacilebiT<br />
mets moiTxovs. mkiTxveli unda mixvdes, mkiTxvelma<br />
unda dainaxos, rom Jurnalisti aramarto uambobs, aramed<br />
ganicdis, yvelaferi uSualod mis Tvalwin, misi monawileobiT<br />
xdeba...<br />
es ufro mwerluri saqmea, rasac xSirad mwerlebze<br />
ukeTesad Jurnalistebi akeTeben.<br />
Tu nebas damrTavT, kidev erT magaliTs moviSvelieb<br />
profesor CeredniCenkos wignidan `Jurnalistikis<br />
sakiTxebi~. es aris Jurnalist sergei kurnakovis reportaJi<br />
sankt-peterburgis isaakis moednidan da dawerilia,<br />
arc meti, arc naklebi, 1914 wlis agvistoSi, im dRes, roca<br />
germaniam ruseTs omi gamoucxada.<br />
`me rom mivedi, isaakis moedani ukve xalxiT iyo gaWedili.<br />
cxra saaTi iqneboda, jer kidev idga dRis naTeli _<br />
Crdilouri Rameebis mSvidi, warmtaci bindbundi.<br />
germanuli saelCos granitis urCxuli isaakis taZris<br />
wiTeli granitis kedlebs uyurebda. jgufebad mdgari<br />
139
xalxi raRacas eloda. ramdenime metismetad mgznebare<br />
patrioti flotis axalgazrda oficers Cxrekda. am dros<br />
liTonze najaxis ritmuli dartymebis xmam maiZula mzera<br />
gadametana germaniis saelCos saxuravze, romelic mor-<br />
Tuli iyo gazuluqebuli germaneli jariskacebis kolosaluri<br />
figurebiT, sazidrebSi Sebmul nasuq cxenebs rom<br />
akavebdnen. flagStoks brinjaos frTagaSlili arwivi amSvenebda.<br />
ramdenime kaci tevtonebs saqmianad scemda najaxs<br />
fexebSi. brbo pirvelive dartymam gaamZvinvara: gmirTa<br />
figurebi futuro yofila!<br />
`carielia! RvTiuri niSania! nemCuram (germanelma _<br />
T. q.) mxolod gabuqva icis! yvelaferi moCexe! ara, cxenebi<br />
datove!~<br />
najaxebi ufro da ufro swrafad scemdnen. bolos erTi<br />
meomari Setortmanda, gadaixara da asi futis simaRlidan<br />
trotuarze zRarTani moadina. saSinelma gminvam isaakis<br />
mooqrovil TaRze mokalaTebuli yvavebi wamoSala.<br />
mere arwivis jeri dadga _ igi stveniT daenarcxa miwas<br />
da uamrav namsxvrevad qceuli myisve moikaSi gauCinarda.<br />
Tumca, simboloebis ganadgureba aSkarad ukmari aRmoCnda.<br />
Tvalis daxamxamebaSi Seikra jgufi da saelCos<br />
gverdiTi Sesasvleli Seamtvria. vxedavdi, rogor mifarfatebda<br />
fanrebisa da CiraRdnebis moliclice Suqi erTi<br />
sarTulidan meoreze. didi fanjara gaiRo da iqidan brbosken<br />
kaizeris portreti gadmofrinda. portrets vardisferi<br />
roiali mohyva da qvafenilze bombiviT gaskda. dawyvetili<br />
simebis kvnesa haerSi aTrTolda da wamsve yiJinaSi<br />
CainTqa _ metismetad bevri adamiani cdilobda yviriliT<br />
CaexSo momavlisadmi SiSi~.<br />
diax, es aris rusi Jurnalistis mier TiTqmis saukunis<br />
winaT dawerili reportaJi. gulze xeli daideT da TqviT,<br />
xom cxadad mogesmaT gaveSebuli brbos mrisxane guguni,<br />
liTonze dacemuli najaxis JRriali da sasikvdilod gametebuli<br />
vardisferi roialis kvnesa?!<br />
Jurnalistma am patara reportaJiT SesZlo mkiTxvelisTvis<br />
daenaxvebina momavlisadmi SiSiT gagiJebuli brbos<br />
(gTxovT, am termins `xalxSi~ nu aurevT da brbos Tvisebebs<br />
140
xalxs nu miawerT) namdvili saxe. da man es gaakeTa WeSmariti<br />
mwerlurii didostatobiT _ arcerTi zedmeti sityva,<br />
araviTari maRalfardovneba _ movlenaTa TviTmxilveli<br />
Jurnalisti iuveliris sizustiT poulobs saWiro sityvebs<br />
da gamoTqmebs isaakis moedanze Seqmnili viTarebis<br />
gadmosacemad. rac mTavaria, Cven, mkiTxvelebs gvjera misi,<br />
ufro zustad, avtori gvaiZulebs davujeroT mas. swored<br />
amas hqvia Jurnalisturi xelovneba.<br />
axla, sanimuSod, kidev erT reportaJs SemogTavazebT.<br />
kacma rom Tqvas, me vfiqrob, rom reportaJia, Torem avtors<br />
misTvis Canaxati-nostalgia daurqmevia (etyoba, Jurnalisturi<br />
Janrebi fexebze hkidia da sworadac iqceva _<br />
misi saqme Janrebi ki ara, axla rom waikiTxavT, iseTi mwerlur-Jurnalisturi<br />
Sedevrebis weraa). `Canaxati-nostalgia~<br />
imiT aris saintereso, rom... es aris reportaJi warsulidan.<br />
xolo kargi imitomac aris, rom misi avtoria (ar<br />
vici, ra epiTeti da tituli moviSvelio) rezi TvaraZe.<br />
es, Cemi azriT reportaJi da avtoris azriT _ Canaxatinostalgia,<br />
rodis daiwera ar vici, magram zustad vici,<br />
rom gamoqveynda gazeT `TbilisSi~ 1989 wlis 4 aprils.<br />
maS ase, rezi TvaraZis<br />
ubani<br />
ubans Tavisi sazRvrebi aqvs, kacma ar icis, vis mier dadgenili,<br />
oRond _ sayovelTaod aRiarebuli da pativcemuli.<br />
magaliTad, CitaZis quCis marcxena mxare sololaks<br />
ekuTvnis, marjvena ukve mTawmindis ubania. marjvena mxares<br />
moxvedrili sololakeli Tavs ucxo teritoriaze grZnob<br />
da, Tu vinicobaa konfliqtamde mivida saqme, guli mTlad<br />
sagules ver geqneba. arada, gadairben xuT-eqvs metrs da<br />
Sens ubanSi xar isev, ubatonod kaci xmas ver gagcems. es<br />
_ xumrobiT, raRa Tqma unda, magram simarTlenarevi xumrobiT.<br />
`sololaki~ ki ara, `salalaki~ aris namdvili saxelio,<br />
_ getyvis mogvianebiT erTi swavluli da guli dagwydeba.<br />
imitom, rom mTelma Senma bavSvobam sololakSi gaiara<br />
da ara salalakSi, mere sololakSive daWabukdi, dakacdi,<br />
141
mere sxva ubanSi gadasaxldi da guli mainc sololakisken<br />
giwevda mudam, Tundac aw ukve erT did garaJad qceuli<br />
sololakisken.<br />
Tumca, im sxva ubans ubani aRarc eTqmoda, es axali<br />
drois Tbilisi iyo _ standartuli, usaxuri Senobebi,<br />
pirmorRveuli, intimis uqoneli sivrce, sadac ubnis SemosazRvra<br />
iseve SeuZlebelia, rogorc namdvili Tbilisuri<br />
ezos povna.<br />
oRond es yvelaferi mere moxdeba da gaiazreba. jerjerobiT<br />
Zvel sololakSi vimyofebiT, kirovis quCis kuTxe-<br />
Si. am adgils SemdgomSi `birJa~ daerqmeva sxva ubnebis<br />
TavSesayar adgilTa analogiiT. kirovis quCis momijnave<br />
moedansac leninis moedani daerqmeva SemdgomSi. axla es<br />
Sen azrad ver mogiva. omi axali damTavrebulia da is ur-<br />
Cxuli, vis saxelsac moedani atarebs, moixsenieba, viTarca<br />
`leninis mowafe, didi stalinis erTguli TanamebrZoli~.<br />
Tumca is urCxulic da misi uwyebac Sen, bodiSi da, fexebze<br />
ginda daikido iseve, rogorc Sens Tanamosaubreebs _ ubnis<br />
cnobil biWebs.<br />
ukeT rom vTqvaT, Sen iq erTi axalwamoCituli mamlayinwa<br />
xar, jer xma aravisTan amogeReba. xolo is ubnis ibWebi!..<br />
xolo is ubnis biWebi!..<br />
es is Taobaa, romelic an Tavisi asakis wyalobiT, an sxva<br />
raRac saswaulis ZaliT gadaurCa sasaklaos _ pirveli<br />
omisSemdgomi Taoba, SimSilsa da siciveSi gazrdili, upovari,<br />
usaxsro, daSinebuli ojaxebis kedlebSi gazrdili.<br />
da mainc _ saukeTeso ojaxiSvilebi, saukeTeso mamuliSvilebi,<br />
sikeTiT, patiosnebiT, rainduli zrdilobiTa da<br />
rainduli zneobiT damSvenebulni. salami ra aris, salmis<br />
micemas ver daaswreb verc erT maTgans, ragind Senze ufrosi<br />
iyos asakiT! gogosTan gavla ra aris, dedamisis Svilia<br />
da vinmem rame akadros rusTavelze gogosTan erTad mimaval<br />
Cvenubnels (Tugind sxvaubnels)! biWuri Cxubi ra aris,<br />
gabedavs vinme da orni an metni mietevebian mopirispires<br />
_ mTel ubanSi, mTel qalaqSi moeWrebaT Tavi!<br />
SequCul jgufTan gaxviTquli nodari movardeba:<br />
_ riCa Cxubobs spartakTan!<br />
es ambavi imis mauwyebelia, rom kinoTeatr `spartakis~<br />
142
win Cxubobs riCa (dRes _ Jurnalisti oTar gagua). `spartakidan~<br />
kino `rusTavelamde~, ufro aqeTac, gamziris<br />
mTel marjvena mxares, yoveldRe, yovel saRamos gamolaSlaSdeba<br />
gundi da gundi moxuligno tipebisa. ujiSoni,<br />
boRmianni, Tavxedni, Saris Tavni, orni da samni erTze mitevebulni<br />
_ mamacni, Sinaganad _ guldedalni. albaT, imaT-<br />
Tan Cxubobs riCa. misi Cxubis yurebac erT ramed Rirs.<br />
ramdenime biWi mowydeba adgils da gavardeba. sxvani ar<br />
iZvrian, mSvidad ganagrZoben saubars _ arc zaqara (mito<br />
zaqareiSvili) gatokebula, sololakis yoCi, arc apia (elguja<br />
buaCiZe), Tbilisis absoluturi yoCi.<br />
asea: ezos Tavisi yoCi hyavs, quCas _ Tavisi, klass _ Tavisi,<br />
skolas _ Tavisi, mere _ ubans da qalaqs. am ambebSi<br />
Senze ukeT iago erkveva (dRes _ qarTuli enciklopediis<br />
pasuxismgebeli mdivani iago vardosaniZe), imas unda moayolo,<br />
sad ra brZola gadaxdenia Tbilisis yoCs apias.<br />
_ rezo faRavasac moereva? _ viTom ar gjera Sen.<br />
_ aba, ra! _ iagos avtoriteti Seuvalia.<br />
_ rebecasac? dodo abaSiZesac? _ siamovnebas ixangrZliveb<br />
SekiTxvebiT.<br />
`birJaze~ ramdenime kaci mudam dgas, wasulebs axalmosulni<br />
enacvlebian ganuwyvetliv. mTeli ubnis, mTeli<br />
qalaqis informacia aq iyris Tavs, yvelas da yvelafris<br />
ambavs aq Seityob. visi naxvac ginda, aqve naxav, ra droc<br />
iqneba. kirovis quCa `garesamyarosTan~ _ sololakis damakavSirebeli<br />
ZiriTadi arteria. CitaZis quCiT iSviaTad<br />
brundebian sololakSi, ar uyvarT iqiT avla (ori kaci rom<br />
mibaasobdes da ori wuTiT SeCerdes, maSinve milicieli miadgeba:<br />
`gaiareT!~).<br />
ase rom, yvelam aq unda amoiaros Tu Caiaros. aq gamoCndeba<br />
geronti qiqoZe*, zurgze xelebdawyobili (cal<br />
xelSi _ kepi), Tvaldawkuruli, mSvidi. aqve ixilavT mis<br />
antipods, baton konstantines _ energiuls, SemarTuls,<br />
gawkepils, odnav artistuls (uxdeba!). eseni aqve saxloben,<br />
jafariZis quCaze. maT gverdiT cxovrobda kaci, romlis<br />
xsenebac iseve saSiSia, rogorc grigol robaqiZis, tician<br />
tabiZis, mixeil javaxiSvilis*... im kacs mweralTa sasaxle-<br />
Si mouklavs Tavi maSin. axla misi mzeTunaxavi qaliSvilis<br />
143
gamoCena eleqtroniviT muxtavs quCas. am mzeTunaxavis da<br />
misnairebis eSxiTac aris, es kunTebdaberili biWebi codnis<br />
SeZenis, ganswavlis, maRal kulturasTan ziarebis survils<br />
rom iCenen TiTqos sruliad moulodneladac. amitom<br />
aqvs oqros fasi ubnis inteleqtualuri lideris _ zurab<br />
kakabaZis* yovel sityvas (`nicSes kiTxulobs, to!~), jazis<br />
Tavgadakluli trfialis Tengiz nozaZis (dRes _ dokumenturi<br />
kinos reJisori) uxv informacias, poliglot irakli<br />
naneiSvilis mier mowodebul cnobebs, geos (gansvenebuli<br />
teleJurnalisti, esTeti gogi Savdia) Seumcdar Sefasebebs<br />
literaturis da xelovnebis nebismier sferoSi.<br />
vgoneb, swored geos SeTxzuli unda iyos leqsi-parodia,<br />
yvelas pirze rom akeria:<br />
okeanis gadaRmelo,<br />
sazizRaro sem!<br />
muSebs ratom aviwroveb,<br />
zangebs ratom scem?!<br />
am parodiiT gamoixateba is erTgvari snobizmi,<br />
romelsac biWebi daufaravad avlenen maCablis quCaze ukve<br />
sakmaod momravlebuli grafomanebis mimarT. erTi maTganis<br />
ambavs meased da meaTased hyvebian:<br />
_ ianvaria, biWo, yinva xeTqavs yvelafers. gamosula parusinis<br />
tuflebiT, TeTri SarvliT da leqsi waukiTxavs _<br />
`qecian CerCils~*. goglam* uyura, uyura da uTxra, Turme:<br />
eg kide sakiTxavia, Tqven orSi qeciani romeliao...<br />
_ mere goglas araferi uqnes? _ ukvirs viRacas. sworicaa,<br />
rom ukvirs. msgavsi uwyinari xumrobisTvis erTi da<br />
ori ar gaustumrebiaT, sadac jer ars. ki, gogla goglaa<br />
mainc, `beladis~ avtori, magram antiimperialisturi<br />
politikuri aqciis CaSlac epatieba?..<br />
aRmarTs amoyolilni Sin misvlamde zogjer nunusTan<br />
(gulikosTan, cicinosTan, mananasTan...) SeivliT. es imas<br />
niSnavs, rom _ `me Tqveni bina, SemovaReb Tu ara karebs,<br />
damxvdeba, TiTqos vamarcxebdi sadRaca devebs~. es imas<br />
niSnavs, rom ramdensame saaTs gaatarebT warmoudgenel<br />
simyudroveSi, sadac ojaxis mama (Tuki daWerili araa)<br />
mogesalmebaT da mere Tavs aRar SegawyenT Tavisi sazogadoebiT,<br />
sxva oTaxSi gava (Tuki arsebobs is sxva oTaxi),<br />
144
droebiT mainc abstraqciad iqceva. sadac ojaxis diasaxlisi<br />
siTbod daiRvreba, zed SemogevlebaT da, misi qaliSvilis<br />
buzRunis miuxedavad, sufrasac gagiwyobT _ Cais<br />
mogarTmevT (Saqrian Cais, uSaqros ki ara!), purs mogarTmevT<br />
(wignakebze nayid talaxis naWers ki ara, Sengan ukve<br />
gadaviwyebul, bunebaSi ararsebul namdvil TeTr purs!)<br />
da, warmoidgineT, karaqsac (aseve ararsebuls bunebaSi!).<br />
SesaZloa, iseTi saswaulic moxdes, Rvinoc gaCndes sufraze<br />
da zed dasayoleblad _ Semwvari badrijani an kartofili<br />
(ojaxis saxvaliod gankuTvnili sadili!).<br />
`da ar mSordeba RvTismSoblis cqera, savse qarTuli patiosnebiT~...<br />
oRond amaze ufro tkbili sxva ram aris mainc _ biWuri<br />
sufra, biWuri qeifi, romelsac ukve gauge gemo da Sens sicocxleSi<br />
veRar Seelevi. Rvino, Savi puri, kitris mwnili<br />
da Zmobis fici daciskrebamde...<br />
gamoxdeba xani da im sololakur biWur sufrebs umcrosnic<br />
SemouerTdebian _ jansuR da jimi Carkvianebi,<br />
eldar da giorgi Sengelaiebi, vaxuSti kotetiSvili, ufro<br />
mogvianebiT _ guram gegeSiZis da guram sxirtlaZis kampania,<br />
biZina da elizbar javeliZeebi...<br />
***<br />
oRond amasobaSi daiSleba kidec sololakis saZmo.<br />
aRarc rezo TabukaSvili darCeba ubanSi, aRarc luka xundaZe,<br />
aRarc gia fircxalava, karlo menaRaraSvili, berdia<br />
buaCiZe, nodar kakabaZe, Tengiz vaCnaZe, aRarc, aRarc...<br />
axal ubnebSi gadasaxldebian, ufro vrcel, ufro daxSul<br />
binebSi, iolad daTmoben im uTqmel intimsa da netarebas,<br />
im maradsaxsovar dReebs, rodesac Sen, Cvimeti wlis Wabuki,<br />
miuyvebodi sololakis romelsame wynarze wynar quCas,<br />
sadac dRe-RameSi oriode manqana Tu Caivlida sul, iyavi<br />
`meocnebe gausworebeli~, iyavi siyvaruliT galiclicebuli,<br />
irgvliv akaciis yvavilebi ifineboda da romeliRac<br />
saxlis romeliRac Ria fanjridan netar satanjvelad mogdevda<br />
vinme nukrisTvaleba asulis mier dakruli `mTvaris<br />
sonata~, `apasionata~, mocarti* Tu Sopeni* (Seni mwiri<br />
musikaluri ganaTleba metis warmodgenis saSualebas aRar<br />
145
gaZlevs), anda sulac savarjiSo gamebis xma. da SeCerdebodi<br />
im romeliRac saxlis romeliRac Ria fanjarasTan,<br />
wamiT dalandavdi im nukrisTvaleba qaliSvils da umalve<br />
gamoeridebodi. imitom, rom fanjara ki ar iyo Ria, magram<br />
sxvis binaSi SeWyeta didi uzrdelobaa da dedaSens rom<br />
daenaxe, Sav dRes dagayrida... (`Tbilisis~ informacia).<br />
amis wamkiTxvels Jurnalistur moRvaweobaze xelis<br />
aReba Tu ar mogindaT, marTlac umaRlesi kvalifikaciis<br />
Jurnalisti brZanebulxarT. ukidures SemTxvevaSi, darwmunebuli<br />
xarT, rom odesme aucileblad SeqmniT patarpatara<br />
saocrebebs, mis wamkiTxvelebs qalaqur cxovrebas,<br />
gardasul dReebs Tqveni TvaliT rom daanaxvebs, cremls<br />
moadens da sololakelobas (didubelobas, verelobas,<br />
mTawmindelobas, vakelobas, avlabrelobas...) moandomebs.<br />
mapatieT da, am simaRleze asvlaSi universitetebis<br />
auditoriebSi Jurnalisturi Teoriebis dazuTxva da<br />
`instrumentis~ (enis) srulyofilad daufleba TiTqmis<br />
ver dagexmarebaT. iqneb, verc Jurnalist-TeoretikosTa<br />
brZnulma rCevebma gargoT da verc gamoCenilTa gamocdilebam.<br />
es ar niSnavs, rom Tqven cudi Jurnalisti xarT.<br />
Jurnalistika xom Zalian, Zalian `mravaldargovani~ samo-<br />
Rvaweo sferoa! adeqiT da, sakuTari Zalebi sxva JanrSi<br />
mosinjeT _ Tu moindomebT, aucileblad gamogivaT.<br />
Tumca, sanam raimes gadawyvetT, Zalian gTxovT, kidev<br />
erTi reportaJi waikiTxeT, amjerad, soflidan, soflelebze,<br />
Cvens marCenal, brZen da `xariviT momTmen~ (SoTa niSnianiZis<br />
poeturi Sedarebaa!) glexkacze, siduxWireze da<br />
qarTveli kacis gautexlobaze (reportaJSi gamoyenebulia<br />
striqonebi daviT maRraZis leqsebidan).<br />
sanam jamSi Rvino aqafdebodes<br />
`vatim Tqva: wiTlad yviTldeba SuamTis tyeSi foToli...~<br />
kaxeTSi rTveli mTavrdeba _ wynarad, mokrZalebiT, uxmaurod.<br />
arsad Canan mwife mtevnebiT datvirTuli avtomobilebis<br />
qaravnebi; aRarc Zveleburi stumrianoba da delegaciebis<br />
ria-riaa.<br />
146
kaxeTSi uCveulo siCumea _ naxiric ki fexakrefiT dadis.<br />
Cemi maspinZeli amerikuli vesternidan gadmosul kovbois<br />
hgavs _ maRali, xmeli, ZarRviani da sityvaZunwi. sakuTar<br />
Tavze da sakuTar saqmeze saubars gaurbis. meurneobas<br />
`perestroikis~ epoqidan moekida. nel-nela saxnavsaTesic<br />
gaiCina, venaxebic, baR-bostanic, naxiric da<br />
tborebSi Tevzic. misi marani da beReli savsea, magram mdidari<br />
mainc ar eTqmis _ raca aqvs mis ojaxs da mter-moyvares<br />
hyofnis. mokled, beds ar emduris. Tvalic uWris, gonebac<br />
da Ronec erCis. cota poeturi, cota romantikuli da<br />
Zlier saqmiania. miaCnia, rom sakuTari marjvenis da RvTis<br />
wyalobiT duxWir cxovrebas uTuod ajobebs.<br />
radgan sakuTari vinaobis gaqveyneba ar surs, davarqvaT<br />
mas vaxtangi, ubralod, vati.<br />
vatisTvis daupatiJebeli stumari var. Tbilisidan davureke,<br />
SenTan, yvarelSi Camosvla minda-meTqi da _ ki batono,<br />
CamobrZandio. manamde lagodexis, gurjaanis, Telavis<br />
raionebis odesRac ayvavebuli soflebi movinaxule.<br />
kidev erTxel sakuTari TvaliT vnaxe gadarecxili gzebi<br />
da daqceuli zvrebi, sabralod mxrebCamoyrili, ajaguli<br />
nayanevebi, navenaxarebi, nasaxlarebi da nasoflarebi.<br />
vnaxe usaqmod, uWirnaxulod darCenili, dardisgan<br />
gulgasenili Cveni siamaye, Cveni marCenali, brZeni da mom-<br />
Tmeni glexkaci.<br />
sanam iq Cavidodi, aq, TbilisSi, `eliavas bazrobaze~<br />
vnaxe sxvisi xelebis morcxvad Semyure, soflisa da ojaxis<br />
siduxWires gamoqceuli naglexarebi _ cremlgamSrali,<br />
arafris imedad darCenili nakacarebi, RamiT rom mSobeli<br />
mTebi da Walebi esizmrebaT, dRisiT ki ararsebulis lodinSi<br />
bilwi qalaquri anekdotebiT klaven dros.<br />
es ambavi vatisTvis ar miTqvams.<br />
arc is miTqvams, rom kaxeTSi Casvlamde ramdenime respeqtabelur<br />
banks vewvie. mindoda gamego, SevZlebdi Tu<br />
ara kreditis aRebas soflis meurneobaSi dasabandeblad.<br />
ai, im bankebSi gaxldiT, yoveldRe guluxvad da uangarod<br />
rom gvTavazoben daxmarebas.<br />
amaod davSvri da Tqvenc girCevT, dros uqmad nu dakargavT:<br />
Cveni msoflioSi saxelganTqmuli bankebi fuls sesxad<br />
147
aZleven im pativcemul personebs, visac aqvT fuli, an iseTi<br />
qoneba, rac advilad gaiyideba (oqro-vercxli, brilianti,<br />
Zvirfasi manqana, fabrika, qarxana...). Tu glexi xar (an qalaqeli,<br />
sulerTia) da soflis bizness iwyeb, tyuilia, xels<br />
aravin gagimarTavs. saqme is aris, rom wleuls Tqvens mier<br />
gaSenebuli zvari Tu atmis baRi srul nayofs 4-5 wlis Semdeg<br />
moitans. am vadiT ki uprocento sesxs aravin gaimetebs<br />
(aba, banki xuT weliwads uSemosavlod xom ar darCeba?!).<br />
vatim uaresic miTxra _ sadazRvevo kompaniebi uars amboben<br />
mosavlis dazRvevaze: mere gvalvam rom Segvawuxos?<br />
an wyaldidobam? an kalia Semogvesios?.. ara, Zmao, dagiz-<br />
RvevT mxolod setyvaze.<br />
Tu setyva ar movida, magram yana gvalvam gadabuga, daz-<br />
Rvevas ver miiReb. aseTia soflis meurneobaze gametebuli<br />
sabanko da sadazRvevo daxmareba.<br />
mindorSi varT. yvarelTan axlos. Saragzis orive mxares<br />
zvrebi, simindis yanebi da mouvleli, mitovebuli nakveTebia.<br />
simindis yanas Salafa morevia.<br />
_ ver gavToxne, ver SevZeli, _ Tavs imarTlebs vati.<br />
ulamazes mini traqtors `muSebi~ mohyvebian da taroebs<br />
misabmelze isvrian. ase, ociode qali iqneba. arc kacebis<br />
xorxoci ismis da arc gogoebis tkarcali. qalebisgan Jruantelis<br />
momgvreli vnebis nacvlad usasooba da oflis<br />
mZafri suni iRvreba. maTTvis simindis texva aRarc gar-<br />
Tobaa da aRarc siamovneba _ es SimSilisgan Tavis daRwevis<br />
erTaderTi saSualebaa. namdvilad vici, aqve, `sadRac<br />
orRobis boloSi giglaanT biWi yurebCamoyrili zis~. es<br />
xalxi `dRiur-muSebia~, meti araferi.<br />
gafermkrTaldeba cxovreba<br />
naseqtembrali vardiviT<br />
kaxeTis odesRac Ronieri da mdidari Rvinis qarxnebidan<br />
(aqaurebi tradiciulad marnebs rom eZaxian) zogi<br />
gaCanagebulia, zogi gaCerebulia, TiTo-orola ZlivsRa<br />
bJutavs _ 1990 wlamde arsebuli zvrebidan xom mexuTedic<br />
aRar darCa. amis garda qarTuli Rvinis dasayeneblad qarTvel<br />
meRvines TiTqmis araviTari motivacia aRar darCa.<br />
148
ZiriTad samomxmareblo bazarze, ruseTSi Cveni produqciis<br />
gatana warmoudgenlad Znelia, qarTul bazars ki namdvili<br />
qarTuli Rvino aRar sWirdeba. araferi SemSlia _<br />
qarTul bazars namdvili qarTuli Rvino ar sWirdeba. qarTuli<br />
bazari mTlianad daipyres falsifikatorebma. kai<br />
msmeli biWebis Tavmoyvareobis Selaxvaze arc mifiqria,<br />
magram Tqven rom Tbilisur Rvinis Camomsxmel `firmeb-<br />
Si~ (inglisuri abrebi rom amSvenebs) `Rvinos~ yidulobT,<br />
Tavadac rom miirTmevT da Zvirfas stumrebsac aZalebT,<br />
sinamdvileSi, Rvino ki ara, Sxamia _ didi muxis `boCka~,<br />
cota tanini, cota mJava, falsificirebuli spirti, bevri<br />
wyali da `Rvinoc~ mzadaa! aseTi `cexebi~, sxvaTa Soris,<br />
bevr Tbilisur Tavmomwone restoransac sakuTari aqvs.<br />
falsificirebulia TqvenTvis Tvalis asaxvevad specialurad<br />
gaZvirebuli da lamazad SefuTuli e. w. qarTuli<br />
`samarko Rvinoebis~ sul mcire, 99 procenti _ wiTelic<br />
da TeTric, mSralic, `SuSuxnac~ da naxevrad tkbilic.<br />
falsificirebulia bazarSi gasayidad gamotanili iafi<br />
Camosasxmeli Rvinoebis absoluturi umravlesoba.<br />
is Rvinoebi iseve aTrobs (ufro metadac!), rogorc namdvili.<br />
oRond falsifikators misi damzadeba ganuzomlad<br />
ufro iafi ujdeba. iafadac hyidis. Cvenc vyidulobT. viciT,<br />
sawamlavi rom aris, magram mainc vyidulobT _ Cven xom<br />
yvelas erTnairad gviWirs.<br />
saxelmwifo glexs verc exmareba da, daxmarebis gansakuTrebul<br />
survilsac ar amJRavnebs: glexis moweul Wirnaxuls<br />
(xils, yurZens, xorbals, xorcs, rZes, matyls) ver<br />
yidulobs; adgilobrivi warmoebis produqciaze proteqcionistuli<br />
politikis gatarebas ver axerxebs _ amas<br />
msoflio savaWro organizacia ewinaaRmdegebao (sxvaTa Soris,<br />
am organizaciaSi jerac ar Sesulan ruseTi, ukraina,<br />
yazaxeTi da bevri sxva qveyana). saqarTvelos sazRvrebs gareT<br />
Cveni produqciis gatana did-did politikosTa Seu-<br />
Tanxmeblobis gamo, praqtikulad, SeuZlebelia; adgilobrivi<br />
bazari falsifikatorTa da TaRliT importiorTa<br />
xelSia; marnebi nedleuls, anu yurZens, glexisgan verc<br />
yiduloben da arc yiduloben. calke saTqmelia `axali<br />
qarTvelebis~ erT-erTi kasta _ `axali meRvineebi~, rom-<br />
149
lebic sakuTari Tanamedrove kompaqturi Rvinis qarxnebis<br />
yurZniT uzrunvelsayofad zvrebsac yiduloben da, bunebrivia,<br />
glexisgan, didi-didi sapurmarilod gudis yveli,<br />
dedas puri da nivris mwnili moiTxovon. sabolood, yvela<br />
erTad gigantur saarye qvabSi vixarSebiT da dRiTidRe<br />
vRatakdebiT.<br />
glexi sakuTar Tavsac veRar irCens. aTeuli, aseuli<br />
wlobiT rudunebiT naSenebs Calis fasad hyidis, sulac,<br />
upatronod agdebs da mSobliuri adgilebidan garbis. ukan<br />
TiTqmis aRaravin brundeba.<br />
nodarasac, Sildel biWsac, vatisac, mec gvjera, rom<br />
odesme morcxvad SevabijebT evropul ojaxSi, magram albaT<br />
_ uqarTvelglexod. ki ar davixocebiT an gadavixvewebiT,<br />
ubralod, glexebi aRar viqnebiT. glexi rom aRar<br />
iqneba, is saficari da saTayvano saqarTveloc aRar iqneba.<br />
samagierod, vicxovrebT nanatr `derefanSi~ da gveyoleba<br />
usamSoblo, ufunqcio, inglisur enaze molaparake gana-<br />
Tlebul politikosTa dasi.<br />
anu moxdeba is, risic ase eSinodaT Tergdaleulebs.<br />
erTi maTgani, didi ilia yvarlis mTis kalTidan sevdianad<br />
gascqeris `saxiCar mamuls...~<br />
yvarlis centralur moedanze, uZeglo kvarcxlbekTan<br />
SevCerdiT. vatis `kolxozniks~ viRac moadga _ adgilobrivi<br />
inteligenciis warmomadgeneli unda iyos.<br />
_ stumari myav Tbilisidan. wamo, puri gavtexoT, _<br />
dapatiJa vatim.<br />
_ ara, erT kacs velodebi. SabaTs Cveni deputati iyo<br />
Camosuli. im kacma miTxra, me maq misi telefoni da daurekavo.<br />
Cem saqmeze unda daurekos.<br />
vatis aRaraferi ukiTxavs. `inteligentic~ erTxans<br />
gaCumda. mere, TiTqos raRac danaSaulze waaswreso, ise<br />
gaagrZela _ saoperacio myav dai. saavadmyofoSi miwev.<br />
Cem meti patroni aravina hyav, xo ici. aba, me kide magdeni<br />
saSualeba vin momca. xooda, zauram miTxra, me davurekav<br />
nana patarkaciSvilsa, Cem telefons icnobso. Sen saqmeze<br />
daurekav, mobiluraTao, uars ar metyviso. exla unda movides<br />
zaura da velodebi...<br />
_ kargi, wavediT.<br />
150
vatim manqana daqoqa. durujis kalapots avuyeviT. napiri<br />
odesRac xelovnurad gaumagrebiaT. patarZaliviT<br />
kekluci da Wirveuli duruji mdinare ki ara, Relea. visac<br />
misi Tavze xelis aReba da amquxareba ar unaxavs, verasodes<br />
warmoidgens, rom es mravaltoniani lodebi am simaRleze<br />
misi amogdebulia.<br />
gavCerdiT. marcxniv durujis Savi da araCveulebrivad<br />
ganieri kalapotia, marjvniv _ baR-venaxebi da koxtad<br />
Carigebuli saxlebi.<br />
_ veragi mdinarea. arasodes aravin ar icis, sad gaar-<br />
Rvevs kalapots. bevrjer gaukeTebia ase. amitom mefis<br />
ruseTis drosac da komunistebis drosac mis napirebs<br />
yovelTvis amagrebdnen. am betonis filebis simaRle rva<br />
metria. axla miwis zemoT metri-metrnaxevaria darCenili.<br />
TxuTmeti weliwadia kalapoti ar gawmendila da miisila.<br />
Zalian saSiSia. aq yvelaze susti adgilia. adidebulma durujma<br />
jebirebi Tu gaarRvia, mTels yvarels walekavs....<br />
...axla is droa, roca SuamTis tyeebSi foTlebs nelnela<br />
wiTlad epareba siyviTle.<br />
kaxur maranSi wleulsac ueWvelad daRvindeba maWari,<br />
beRelSi puri dabinavdeba, sakvamuridan kvamli amova, gomurs<br />
Zroxa miabRavlebs, navenaxarSi vazi isev ayvavdeba,<br />
puri gamocxveba, jamSi Rvino aqafdeba, walmis nakver-<br />
Cxalze mwvadi aSiSxindeba, loyawiTela gogos vnebiani<br />
tkarcali sofels aaforiaqebs, giglaanT biWis namglis<br />
mxiaruli wkriali cas miswvdeba da mravalJamieric dagugundeba<br />
(`kviris~ informacia).<br />
imedia, dainaxeT, rom samive nimuSs bevri aqvs saerTo da<br />
erTmaneTisgan principulad gansxvavdebian kidec. samive<br />
avtori iolad axerxebs mkiTxvelis ayoliebas, mis cnobierebaze<br />
sakmaod Zlieri (dadebiTi!) zegavlenis moxdenas.<br />
reportaJis gmirebis an movlenebis dasaxasiaTeblad<br />
arcerTi maTgani ar iyenebs epiTetebs. weren sadad da lakonurad.<br />
es ar aris advili saqme, magram, rogorc xedavT,<br />
savsebiT SesaZlebelia.<br />
kidev erTxel gavimeoreb, saWiroa mondomeba, bevri<br />
Sroma da moTmineba.<br />
reportaJze SeiZleba usasrulod visaubroT da raRac<br />
151
sayovelTao konsesusamde mainc ver mivideT. es asecaa _<br />
Jurnalistikis TeoriaSi am Janrs mravali gamokvleva eZ-<br />
Rvneba. amitom nu gagikvirdebaT, Tu wignis am Tavis gacnobis<br />
Semdeg Tqvens TavebSi pasuxgaucemeli kiTxvebis raodenoba<br />
Semcirebis nacvlad, SesamCnevad gaizardos.<br />
reportaJul Janrebze Cveni saubari ki, albaT, metnaklebad<br />
dasrulebul saxes ver miiRebs, Tu oriode sityvas<br />
imazec ar vityviT, rogori ar unda iyos... reportaJi.<br />
gulwrfelad rom giTxraT, ubralod, cudi ki ara, Zalian<br />
cudi, yovlad ugvani reportaJuli Janris masalebi<br />
wamikiTxavs arabul, rusul da TviT germanul (dasavleTgermanul!)<br />
presaSic ki. darwmunebuli var, am mxriv, idealuri<br />
viTareba Tanamedrove msoflios arcerT qveyanaSi<br />
ar iqneba. Tundac, im ubralo mizezis gamo, rom niWierebis<br />
da maRali profesionalizmis gverdiT uTuod fuTfuTebs<br />
uniWoba da araprofesionalizmi. uniWoba ki, mogexsenebaT,<br />
Zalian Tavxedi, Zalian gamZle da Zalian mebrZolia. Tan,<br />
umravles SemTxvevaSi, kargadac iniRbeba. amitom, saeWvo<br />
Rirebulebis Jurnalisturi produqcia (sxvaTa Soris,<br />
niWieri adamianebis iZulebiTi xelSewyobiTac _ netav,<br />
erTi, Tavi damanebos!) sakmaod iolad xvdeba sagazeTo bazarze<br />
da anagvianebs satelevizio eTers.<br />
21-e saukunis dasawyisis saqarTveloSi, zogadad, Jurnalistikis<br />
grandiozul ukansvlas bevri Zalian seriozuli<br />
mizezi hqonda (qveynis ekonomikuri, socialuri,<br />
samarTlebrivi mdgomareoba; srulfasovani Jurnalisturi<br />
skolis ararseboba; profesiul JurnalistikaSi<br />
diletantebis da uvicebis moZaleba. mediasivrcis zedmeti<br />
politizacia; Tavisufali presisadmi xelisuflebis<br />
gulgrili, zogjer aSkarad mtruli damokidebuleba; komunisturi<br />
TviTcenzuris inercia, sityvis Tavisuflebisa<br />
da aRviraxsnilobis ganurCevloba da mravali sxva). am<br />
mizezebze nawilobriv visaubreT da momavalSic ufro<br />
dawvrilebiT visaubrebT.<br />
axla imis dapirebuli nimuSi, rogor ar SeiZleba... mxolod<br />
reportaJis momzadeba ki ara, ase wera, saerTod, ar<br />
SeiZleba, gamoqveyneba _ miT ufro!<br />
am reportaJis saTauri da qvesaTauri aseTia:<br />
152
oca mxardaWeras grZnob...<br />
komkavSiri zrunavs axalgazrdobis<br />
socialuri pirobebis gaumjobesebaze<br />
_ roca mxardaWeras grZnob, maSin saqmec ioldeba da<br />
muSaobac ufro xalisiani xdeba, _ gviTxra akaki nadira-<br />
Zem, romelic rusTavis metalurgiuli qarxnis komkav-<br />
Siris komitetis mdivnis moadgilis, uCa carciZis oTaxSi<br />
damxvda. daxmarebis saTxovnelad iyo misuli.<br />
akaki nadiraZe TeTriwyaros raionis daba manglisis<br />
mkvidria, 1988 wlis Semodgomidan metalurgiuli qarxnis<br />
milsaamdido saamqroSi muSaobs zeinklad. akaki komkavSiris<br />
komitetSi mZime sayofacxovrebo pirobebma miiyvana.<br />
rusTavSi Camosuli axalgazrda meuRliTa da ori<br />
mcirewlovani bavSviT TavSesafris gareSe aRmoCnda. Semdeg<br />
meuRlec saavadmyofoSi moxvda da aman safiqral-sazrunavi<br />
moumata.<br />
_ komkavSiris komitetma gaiTvaliswina akaki nadira-<br />
Zis mZime socialuri pirobebi _ miTxra uCa carciZem _<br />
agreTve misi keTilsindisieri damokidebuleba dakisrebuli<br />
saqmisadmi, komkavSirul saqmianobaSi gamoCenili aqtiuroba<br />
(akaki saamqros komkavSiris biuros wevria, sportul<br />
seqtors udgas saTaveSi) da gadawyvita gamonaklisi<br />
saxiT daxmareboda mas: saojaxo saerTo sacxovrebelSi 19<br />
kvadratuli metri farTobis oTaxi gamouyo.<br />
_ madlobis meti ra meTqmis, _ miTxra akakim, simarTle<br />
giTxraT, arc aqamde vzarmacobdi, magram dReidan ufro<br />
gulianad viSromeb, Cemi keTilsindisieri muSaoba ki iqneba<br />
pasuxi im TanagrZnobisa da gulisxmierebisa, romelic<br />
qarxnis komkavSiris komitetma gamoiCina Cems mimarT.<br />
_ qarxanaSi muSaoba 1979 wels, 18 wlisam daviwye, _<br />
miTxra martenis saamqros mefoladem, komkavSirul-axalgazrduli<br />
brigadis brigadirma anatoli bagaurma, _ Svidi<br />
weli mefoladis xelSemwyobad vmuSaobdi. myavs meuRle<br />
da ori mcirewlovani bavSvi. saerTo rigis mixedviT binas<br />
mxolod sami-oTxi wlis mere velodebi. gaWirvebam daxmarebis<br />
saTxovnelad mec komkavSiris komitetSi mimiyvana,<br />
153
sadac gulisyuriT momismines da daxmarebis xelic gamomiwodes...<br />
qarxnis komkavSiris komitetis mdivanma zaza fetelavam<br />
anatoli bagauric dadebiTad damixasiaTa (mowinave muSaa,<br />
keTilsindisierad ekideba masze dakisrebul saqmes, risTvisac<br />
mas wilad xvda pativi monawileoba mieRo zaporo-<br />
JieSi strategiuli daniSnulebis raketebidan mSvidobiani<br />
foladis gamodnobis saqmeSi).<br />
anatoli bagauri saerTo saqarxno rigis SenarCunebiT,<br />
droebiT saojaxo saerTo sacxovreblis tipis biniT daakmayofiles.<br />
komkavSiri rom axalgazrdebis socialuri pirobebis<br />
gaumjobesebisaTvis zrunavs misasalmebelia, magram akakisa<br />
da anatolisnairi gaWirvebuli kidev ramdenia qarxanaSi<br />
da ra realuri daxmarebis gaweva SeuZlia maTTvis komkav-<br />
Sirs?<br />
am kiTxvaze pasuxi uCa carciZem gamca... (`axalgazrda<br />
komunistis~ informacia).<br />
am teqstis wakiTxva, albaT, Zalian gagiWirdaT an bolomde<br />
verc waikiTxeT. reportaJis saTauridanve siyalbis<br />
da farisvelobis suni gecaT _ araviTari gulwrfeloba,<br />
araviTari TanagrZnoba, Tundac, im pirebisadmi, visac,<br />
Turme, komkavSiri exmareba. teqsti yalbi paTetikis da sicruis<br />
nimuSicaa _ bunebaSi ase aravin ar laparakobda da<br />
ar laparakobs: `...madlobis meti ra meTqmis... simarTle<br />
giTxraT, arc aqamde vzarmacobdi, magram dReidan ufro<br />
gulianad viSromeb, Cemi keTilsindisieri muSaoba ki<br />
iqneba pasuxi im TanagrZnobisa da gulisxmierebisa, romelic<br />
qarxnis komkavSiris komitetma gamoiCina Cems<br />
mimarT...~<br />
yuradReba miaqcieT kidev erTi garemoebas _ es reportaJi<br />
(`roca mxardaWeras grZnob...~) `axalgazrda komunistSi~<br />
gamoqveynebulia 1989 wlis rva aprils, `TbilisSi~<br />
rezi TvaraZis reportaJis (`ubani~) gamoqveynebidan oTxi<br />
dRis Semdeg da 1989 wlis cxra aprilis sisxlian tragediamde<br />
ramdenime saaTiT adre! amiT is minda vTqva, rom epoqa<br />
yovelTvis ar aris damnaSave. niWieri kaci komunistur<br />
epoqaSic niWieria da uniWo mixeil saakaSvilis msofli-<br />
154
oSi `yvelaze ganaTlebuli da yvelaze demokratiuli~<br />
reJimis pirobebSic uniWoa.<br />
21-e saukunis dasawyisis qarTuli presidan da televiziidan<br />
sakvirvelad uvargisi reportaJebis usasrulod<br />
bevri magaliTis moxmoba SeiZleba. saqarTvelos istoriaSi<br />
drois es monakveTi, albaT, `presis totaluri gayvi-<br />
Tlebis~ epoqad moinaTleba.<br />
sabednierod, gvaqvs brwyinvale da gulwrfeli Jurnalistikis<br />
magaliTebic, rasac Tqven sul axlaxans gaecaniT<br />
kidec. Cemi mokrZalebuli rCevaa, nu gaaiolebT saqmes _<br />
`patara~ Sedevrebic mxolod didi tanjviT ibadeba.<br />
ifiqreT, sanam ikiTxavdeT!<br />
kidev erTi `wvrilmani~: rogori SekiTxvebi ar unda<br />
dasvas sakuTari Tavis pativismcemelma Jurnalistma. mar-<br />
Talia, amis Taobaze yvelam yvelaferi icis, magram, modi,<br />
kidev erTxel yvelaferi erTad gavixsenoT.<br />
maS ase, Tqven, Tundac saxelmoxveWilma Jurnalistma,<br />
sanam vinmes raimes SeekiTxebodeT, aucileblad unda gaiTvaliswinoT,<br />
rom:<br />
1. Tqveni SekiTxva ar gulisxmobdes mxolod erTgvarovan<br />
pasuxs (`ho~ an `ara~!);<br />
2. ar gamoiyenoT mtkicebiTi winadadeba kiTxviTis<br />
nacvlad;<br />
3. ar gaaerTianoT ori SekiTxva erT winadadebaSi;<br />
4. zedmeti sityvebiT ar gadatvirToT Tqveni SekiTxva;<br />
5. ar dasvaT `CamWreli~ SekiTxvebi;<br />
6. SekiTxvaSi ar gamoiyenoT araviTari komentarebi<br />
da Sefasebebi;<br />
7. ar gaimeoroT sakuTari an sxvisi saeWvo varaudebi;<br />
8. SekiTxvis adresats ar miakeroT raime iarliyi;<br />
9. ar gabuqoT Tqveni SekiTxvis mniSvneloba;<br />
10. ar dasvaT Zalian rTuli SekiTxva (igulisxmeba<br />
kiTxviTi winadadebis konstruqcia).<br />
ase fiqroben kanadeli jon savatski da Svedi erik fix-<br />
155
teliusi. ase vfiqrob mec, oRond, gulaxdilad rom vTqva,<br />
am gamoCenili Jurnalistebis Segonebebs xSirad ver vasruleb-xolme.<br />
kargi iqneba, Cvens azrs Tqvenc Tu gaiziarebT.<br />
Tumca, nu iCqarebT da intervius asaRebad axlave<br />
nu gaiqceviT _ kidev erTxel gaixseneT es Zalian ubralo<br />
da Zalian mniSvnelovani Segonebebi. Torem, sulac ar aris<br />
gamoricxuli Tqvenc gaimeoroT erTi popularuli qarTveli<br />
telewamyvanis Secdoma: `_ batono prezidento<br />
(eduard SevardnaZes mimarTavda, T. q.), am diliT erTi wigni<br />
Camivarda xelT, sadac, Turme, naTqvamia, rom Tqven masoni<br />
brZanebulxarT. batono eduard, Tqven masoni xarT?<br />
_ es wigni ar wamikiTxavs da Cemi masonobis Taobaze verafers<br />
mogaxsenebT.<br />
iumoris unikaluri niWiT dajildoebulma SevardnaZem<br />
aSkarad daindo gabriyvebuli Jurnalisti, romelsac es<br />
aTi Segoneba albaT, arasodes gaegona.<br />
156
Tavi VII<br />
Jurnalisturi publicistika<br />
odesRac uTqvamT frTiani sityva, romelic Taobidan<br />
Taobas gadaecema da, vaglax, kacobriobas aRarasodes<br />
daaviwydeba _ gazeTi erT dRes cocxlobs.<br />
samwuxarod, asea. guSindeli gazeTi istoriis kuTvnilebaa.<br />
magram, vidre Jurnalistobaze guls aicruebdeT,<br />
modi, davfiqrdeT, ra kvals tovebs adamianis cnobierebaSi<br />
gazeTi Tavisi erTdRiani arsebobiT.<br />
maxsovs, am problemaze jer kidev samocian wlebSi, sa-<br />
Sualo skolaSi swavlisas vkamaTobdiT. maSin iqneb cota<br />
gulubryvilo, magram, SeiZleba iTqvas, genialuri gamosavali<br />
ipova Cemma Tanaklaselma da megobarma roland<br />
Wkuaselma: ki, batono, gazeTi erT dRes cocxlobs, magram<br />
aq gamoqveynebul romelime statias xom SeiZleba didi xnis<br />
sicocxle, sulac maradiuloba dahyveso. bolosdabolos,<br />
ernest hemingueis*, jek londonis da ilia WavWavaZis<br />
publicisturi nawarmoebebi xom Tavis droze gazeTebSi<br />
qveyndebodao!<br />
sruli simarTlea. am daskvnamde miva yvela, vinc odnav<br />
mainc Caufiqrdeba gazeTis sicocxlis xangrZlivobis<br />
problemas. gazeTi erT dRes cocxlobs, magram swored am<br />
nomerSi SeiZleba gamoqveyndes statia, romelsac sazogadoebriv<br />
cnobierebaze Rrma da xangrZlivi zegavlenis<br />
moxdena, metic, adamianis cnobierebaSi `revoluciis~ mowyobac<br />
ki SeuZlia.<br />
publicistika aris Jurnalistikis SemoqmedebiTi,<br />
mxatvruli Janri. swored aq SeiZleba mTlianad gamovlindes<br />
Jurnalistis, rogorc Semoqmedis, niWi da SesaZleblobebi.<br />
amave dros, es aris yvelaze prestiJuli Janri.<br />
amitomaa, rom yvela Tavmoyvare Jurnalisti bolosdabolos<br />
publicistikaSi cdilobs sakuTari Zalebis mosinjvas.<br />
es mcdeloba zogjer warmatebiT mTavrdeba, ufro<br />
xSirad _ katastrofiT. aseTia cxovrebis kanoni _ zogs<br />
ufali niWs xvavrielad daabertyavs, zogisTvis Zunwobs.<br />
Tu publicistikaSi ar gagimarTlaT, nu idardebT da guls<br />
157
nu gaitexT _ Tqven xom SesaniSnavi reportiori xarT_<br />
Seucvleli figura redaqciaSi! JurnalistikaSi es Zalian<br />
didi miRwevaa.<br />
cudi is aris, rom zogjer Jurnalisti yovlad uRim-<br />
Ramod, uemociod wers da jiutad ar sjera, rom mis naSromebs<br />
aravin kiTxulobs. Jurnalisturi publicistikis<br />
daniSnulebaa sazogadoebrivi azris CamoyalibebisTvis<br />
xelSewyoba auditoriis emociur ganwyobaze zemoqmedebiT.<br />
damwyebi Jurnalistebi, rogorc wesi, darwmunebuli<br />
arian, rom publicisturi naSromi aucileblad uxvsityviani,<br />
gatylarWul-gadapranWuli maneriT dawerili unda<br />
iyos. xolo misi avtori _ vinme TeTrwvera brZenTabrZeni.<br />
ra Tqma unda, sinamdvile gacilebiT ubraloa: publicistur<br />
Janrs SeiZleba miekuTvnebodes nebismieri formis<br />
Jurnalisturi naSromi _ Canaxatic, narkvevic, statiac,<br />
interviuc, polemikac, monologic, reportaJic, feletonic...<br />
60-iani wlebis arabTa gaerTianebuli respublikis samxedro<br />
wesdeba am sityvebiT iwyeboda: `brZolis warmatebiT<br />
warmarTvisTvis aucilebelia mowinaaRmdegis arseboba!...~<br />
aseve, publicisturi Janris nawarmoebisTvis aucilebelia<br />
cxadi miznis arseboba: me, avtorma vici, rac<br />
minda. danarCeni ukve `teqnikis~ saqmea _ Tu auditoriaze<br />
emociur zemoqmedebas SevZleb, Cemi mizani miRweulia.<br />
sxvaTa Soris, didi mniSvneloba ara aqvs auditoriis<br />
sapasuxo reaqcias. igi SeiZleba dadebiTic iyos da<br />
uaryofiTic. Tu Tqvens publicistur nawarmoebs asidan<br />
Tundac sami adamiani dadebiTad Seafasebs, es niSnavs, rom<br />
raRac mniSvnelovani SegiqmniaT. xolo Tu aTi moazrovne<br />
adamianis maRali Sefaseba daimsaxureT, TiTqmis geniosi<br />
yofilxarT! Tu Tqveni publicistikis gamo arc vinme gaZagebT<br />
da arc vinme gaqebT, rogorme unda ajoboT Tavs da<br />
sakuTari Jurnalisturi SesaZleblobebi kidev erTxel<br />
kritikulad SeafasoT.<br />
rogorc mogaxseneT, publicisturi Janris naSromisTvis<br />
nebismieri formis micemaa SesaZlebeli.<br />
158
Canaxati<br />
1996-1997 wlebSi Jurnalisti irakli beriaSvili uSve bda<br />
Zalian simpaTiur gazeTs `tfilisis uwyebani~. es iyo XIX saukunis<br />
30-ian wlebSi solomon dodaSviliseuli* pir v eli qarTuli<br />
gazeTis aRdgenis mcdeloba. Zlier samw u xa roa, rom<br />
masac didi winapris bedi ewia _ gamomcemelTa us axsrobis<br />
gamo daixura. ufro samwuxaro is aris, rom ma Si ndel saqarTveloSi<br />
ar gamoCnda Wkviani biznesmeni, ro m elic am niWierad<br />
gakeTebuli gazeTis gamocemas daafinansebda.<br />
sxvebTan erTad, `tfilisis uwyebanis~ redaqciasTan<br />
TanamSromlobda uniWieresi qarTveli mwerali da publicisti<br />
nugzar SataiZe. swored mas vTxoveT daewera statia<br />
sagzao policiaze:<br />
`...metros sadguris win sami avtoinspeqtori dgas. axla<br />
imaT sagzao policielebi hqviaT, magram sinamdvileSi<br />
isev is Cveulebrivi avtoinspeqtorebi arian. acviaT tyavis<br />
qurTukebi, axuravT Tbili qudebic, magram mainc scivaT<br />
_ jibeebSi xelebCawyobilebi eZuZgebian erTmaneTs.<br />
imaTgan erTi _ ufro dabali Cinisa, mgoni efreitori _<br />
ormoci wlisa mainc iqneba. saxeze etyoba, Zveli, gamojegili<br />
avtoinspeqtoria. aqvs farTo yvrimalebi, Rrmad<br />
Camsxdari, mowkuruli Tvalebi, mkacrad mokumuli Txeli<br />
tuCebi da qoruli gamoxedva. danarCeni ori Zalian axalgazrdebi,<br />
magram CiniT ki amaze ufrosebi _ leitenantebi<br />
arian.<br />
am sameulSi qeCi efreitoria, is aris axalbeda leitenantebis<br />
gzismkvlevi da maswavlebeli, maTi mama da marCenali.<br />
Tovs. inspeqtorebs Tovli adevT qudebze, qurTukis<br />
sayeloebze, Tovli efinebaT samxreebzec da nel-nela<br />
Slis maT Soris Cinobriv gansxvavebas. isini ki jiutad<br />
dganan, erTi SexedviT uazrod aceceben Tvalebs, magram<br />
mxolod erTi SexedviT, radgan Camoivlis sul male TeTri<br />
`niva~ da efreitoric, im wamsve, majaze Camokonwialebul<br />
kverTxs SemarTavs, manqanis mZRols aniSnebs _ gaaCereo!<br />
manqana svlas Seanelebs, moSorebiT gaCerdeba, ma-<br />
159
gram inspeqtorebi imisken arc ixedebian _ wesia, TviTon<br />
Soferi unda eaxloT. Sofers ki, rogorc Cans, ezareba im<br />
yiameTSi Tbili manqanidan gadmosvla.<br />
nel-nela ileva moTminebis Zafi.<br />
_ midi, ra, Sen midi, _ eubneba efreitors erT-erTi<br />
leitenanti, _ iqneba dagvalevino rame...<br />
_ xo dagalevineT!<br />
_ ho, magram, kidev gvinda.<br />
_ va, kide gindaT ra, flavia?!<br />
Soferi lodiniT gabezrdeba, uecrad, manqanas dasZravs<br />
da Tvals miefareba.<br />
_ wavida. _ ambobs meore leitenanti.<br />
_ wavides. sxva ar Camoivlis? _ eRimeba efreitors.<br />
eRimeba mSvidad, sakuTari upiratesobis SegrZnebiT da<br />
am dros igi Zalian hgavs xvad mgels, romelic Tavis or,<br />
ukve kargad moCrixul lekvs nadirobas aswavlis~ (`tfilisis<br />
uwyebanis~informacia).<br />
es aris publicisturi Canaxatis klasikuri nimuSi.<br />
Tanac, TanagrZnobis gamomxatveli im uwyebisadmi, vis winaaRmdegac<br />
aris mimarTuli _ sagzao policia.<br />
sagazeTod gamiznul CanaxatSi, bunebrivia, ar aris<br />
brZnuli daskvnebis, mravalmniSvnelovani miniSnebebis,<br />
Segonebebis adgili. verc romelime uwyebis, firmis an<br />
movlenis avkargianobaze msjelobiT davkargavT drosa da<br />
sagazeTo farTs. is mtkivneuli problema, ris gamoc werT,<br />
Tqvens narkvevSi Zalian naTlad unda warmoCndes. magali-<br />
Tad, aseTi _ sagzao policia aris kacobriobis yvelaze<br />
garyvnili nawili, Tumca misi arseboba yovlad aucilebelia.<br />
Tavad policielebi ki iseTive adamianebi arian, rogoric<br />
nebismieri Cvengani.<br />
nugzar SataiZe is iSviaTi gamonaklisia, roca mwerali<br />
brwyinvaled arTmevs Tavs Jurnalistur davalebas.<br />
Tu Tavidanve SataiZisnairad ar gamogivaT, guls nu<br />
gaitexT _ axla rom waikiTxeT, es narkvevi mweralma 46<br />
wlis asakSi dawera. odesme Tqvenc SeZlebT. Tu ver Se-<br />
ZlebT, amazec nu idardebT, Tqven xom cnobili mwerali<br />
ara xarT!<br />
160
narkvevi<br />
Cvens redaqciaSi rom movida, giorgi pataSuri axalgazrda,<br />
JurnalistikaSi savsebiT gamoucdeli biWi iyo. Tumca,<br />
asakis miuxedavad, cxovrebis mkacri, metic _ sastiki skola<br />
hqonda gavlili. es iyo talanti, romelic sul male JurnalistikaSi<br />
kaSkaSa varskvlavad iqceoda. Jurnalisturi<br />
Teoriisa bevri araferi gaegeboda, magram misi Zlieri goneba<br />
yvelafers RrubeliviT isrutavda, ori erTnairi Secdoma<br />
arasodes mosdioda. samwuxarod, Cveni gazeTis daxurvisTanave<br />
Jurnalistikidan wavida, albaT, samudamod _<br />
igi xom ojaxis erTaderTi marCenali iyo. Jurnalisturi<br />
honorariT ki amas, ubralod, ver moaxerxebda.<br />
ase dakarga meoce saukunis miwurulis qarTulma Jurnalistikam<br />
erTi talanti. Tumca, darCa misi ramdenime namuSevari,<br />
romlebic sanimuSod gamoadgeba Jurnalisturi<br />
publicistikiT dainteresebul adamianebs:<br />
`orni dadian sinaTlis fulis asakrefad. erTi inkasatori<br />
RaJRaJaa, sqelkisera, meore _ dabali tanisa,<br />
galeuli, Cveni droisaTvis Sesaferisi fizionomiiT.<br />
ojaxis ufrosi da vaJiSvili lojSi gaisusnen, yurTasmena<br />
ki ise aqvT momarjvebuli, sakuTari tansacmlis Sari-<br />
Suri esmiT.<br />
inkasators qalebi daxvdnen _ loginSi mwoliare<br />
skleroziani dedaberi da ojaxis kacebis ugergilobiT<br />
nervebmofutknuli rZali.<br />
_ ui, Cveni zaliko xar?<br />
gaxarebuli Sescinis skleroziani, _ rogora xar, dedaCemisa<br />
xom araferi ici, rodis apirebs Camosvlas? (deda<br />
rom moukvda, aRar axsovs).<br />
_ Cven, qalbatono, sinaTlis ambavze varT mosuli, _<br />
Zalian seriozuli toniT acxadebs RaJRaJa inkasatori.<br />
rZalma skami gamouwia, inkasatori pirquSi saxiT dajda da<br />
gaprialebul magidaze didi davTari dado. gadaSala es dav-<br />
Tari, gvari moZebna da galeuls daavala _ midi, naxe soCiki!<br />
RaJRaJam nakarnaxebi cifrebi Caiwera. miumata, gamoaklo,<br />
oTx klasSi naswavli ariTmetika srulad gamoiyena da<br />
bolos qalebs gamoucxada:<br />
161
_ 472 lari gaqvT gadasaxdeli.<br />
_ rao?! _ gagiJda rZali, _ aTasSi erTxel modis<br />
sinaTle, macivari gadamwvaria, televizori gadamwvaria,<br />
xandaxan kerasinkaze vTbebiT da mainc 472 laria gadasaxdeli?<br />
_ asea da ra Cemi bralia?<br />
simtkices ar kargavs inkasatori, _ Tu gadaixdiT, gadaixdiT,<br />
arada, gadagcemT kompiuters da mere aRaraferi<br />
geSvelebaT.<br />
kompiuteris xsenebaze sikvdilmisjilebiviT Semodian<br />
oTaxSi mama-Svili, paltoebsa da yurebian qudebSi Cacmul-daxurulebi.<br />
_ am binas Tu gavyidiT, Torem Cven magdeni fulis gadamxdelebi<br />
ara varT, _ gabeda xmis amoReba axalgazrda<br />
kacma.<br />
_ ver gayidiT! _ mkacrad ambobs RaJRaJa. _ saxelmwifos<br />
vals Tu ar gaistumrebT, binis gayidvis uflebac ara<br />
gaqvT.<br />
_ ra vqnaT, aba, meti gasayidi araferi gvaqvs. _ akrusunda<br />
ojaxis ufrosi.<br />
RaJRaJac yuradRebiT aTvalierebs oTaxs: Zveli servandi,<br />
ubralo minis WiqebiT gamotenili, ori Tavmosawonebeli<br />
naCuqari yanwi, romlebic didi xania Rvinis magivrad<br />
mtvriT ivseba...<br />
_ gana ver vatyob, ra SeZlebis ojaxi gaqvT. mec minda<br />
angariSi gagiwioT, magram ra vqna... _ lbeba inkasatori.<br />
TiTqos maSveli Toki gadaugdeso, ise ucbad CaeWidnen<br />
ojaxis wevrebi am darbilebul tons. yvela erTad exveweba:<br />
`Seni Wirime, angariSi gagviwie, iqneb rame gviSvelo!~<br />
RaJRaJa galeuls Tavis aqneviT raRacas aniSnebs, isic<br />
saswrafod midis mricxvelTan da raRacas Cxirkedelaobs.<br />
keTili inkasatori bolo sityvas ambobs:<br />
_ samocdaaT lars Cven gadagvixdiT xelze, Svid lars<br />
sadac aqamde ixdidiT, iq gadaixdiT, ai, qviTari! Tu vinmem<br />
rame giTxraT, TqviT, aq ar vcxovrobdiT, sofelSi viyaviT-<br />
Tqo wasuli. riskze mivdivar, magram ra vqna, mecodebiT.<br />
samocdaaT larzec yoymanoben kacebi. rZali Zalis-ZaliT<br />
mezobelTan gzavnis mamamTils sasesxeblad.<br />
162
madloba RmerTs, zogjer krosvordic gamoadgeba kacs.<br />
bazrobis direqtoris mama bolo xanebSi krosvordis siyvaruliT<br />
Zalian dauaxlovda sawyal mezobels. erTad<br />
xsnian superkrosvordebs, kaifvordebs, gvelvordebs,<br />
Radavvordebs da vin icis, kidev ramdennair eSmakvordebs.<br />
dabrunebis imedi ara aqvs, magram partnioris dakargvis<br />
SiSiT, bazrobis direqtoris mama sesxs iZleva.~ (`tfilisis<br />
uwyebanis~ informacia).<br />
ra Tqma unda, dakvirvebuli da kritikulad ganwyobili<br />
kaci giorgi pataSuris am naSromSi stilistur lafsusebsac<br />
aRmoaCens, magram gaiTvaliswineT, rom avtorma universitetSi<br />
mxolod sami semestri iswavla!<br />
am patara publicistur narkvevSi vxedavT erT tipiur<br />
Raribul ojaxs, arcTu mebrZol adamianebs. isini, rogorc<br />
wesi, erTguli da muyaiTi TanamSromlebi arian da Tavis<br />
saqmes patiosnad, uxmaurod akeTeben. axla umuSevrad da<br />
mxolod RvTis wyalobis imedad darCenilan. TaRliTi<br />
inkasatorebi xedaven am xalxis gaWirvebas, `kai biWebis~<br />
rolsac TamaSoben da sakuTari jibis sasargeblod maqsimalurs<br />
aRweven. sabolood, yvela kmayofilia mkiTxvelis<br />
garda _ bevrma maTganma xom aq sakuTari ojaxuri tragedia<br />
dainaxa da tkivili gauaxlda.<br />
avtoris mizani miRweulia. mas surda CvenTvis, mkiTxvel-<br />
Ta auditoriisTvis sakuTari Tavi daenaxvebina da es SeZlo<br />
kidec. erTi SexedviT, _ Zalian ubralod. magram imasac nu<br />
daiviwyebT, rom genialoba swored ubraloebaSia.<br />
statia<br />
es aris publicisturi Jurnalistikis yvelaze<br />
gavrcelebuli forma, Sesabamisad _ yvelaze rTulic.<br />
1990 wlis zafxulSi gazeT `7 dRis~ redaqtorma vaxtang<br />
abaSiZem SemomTavaza, damewera publicisturi statia<br />
kanonmdeblobaSi sikvdiliT dasjis muxlis arsebobis<br />
mizanSewonilobaze. mokled, sikvdiliT dasjis absurdulobasa<br />
da antisazogadoebriv xasiaTze. SemomTavazameTqi,<br />
SemTxveviT ar wamomcdenia _ arc erT redaqtors<br />
163
arasodes mouva TavSi TanamSromels publicisturi naSromis<br />
dawera daavalos. amgvari davalebebi, saerTod, bunebaSi<br />
ar arsebobs da Tqvenc nu SegeSindebaT, rom odesme<br />
vinme aseT davalebas mogcemT. iqneb gTxovon, SegTavazon,<br />
mxolod im SemTxvevaSi, Tu Tqven manamde publicisturi<br />
`raRac-raRaceebi~ gikeTebiaT.<br />
vato abaSiZis winadadeba, marTalia, rTuli Sesasrulebeli,<br />
magram Zalian mniSvnelovani iyo da miviRe kidec. daviwye<br />
istoriiT. Seviswavle ruseTis imperiis, sabWoTa kavSirisa<br />
da saqarTvelos statistika (razec xeli mimiwvda,<br />
ra Tqma unda), vesaubre uamrav adamians. Cemda gasaocrad,<br />
imdroindeli qarTuli inteligenciis warmomadgenelTa<br />
udidesi umravlesoba sikvdiliT dasjis momxre aRmoCnda.<br />
rac mTavaria, sxvanairad verc warmoedginaT.<br />
ukve vicodi, rac unda damewera, magram saWiro iyo<br />
kidev raRac, rac yvelafers Tavis adgils miuCenda. isic<br />
male gamoCnda: 78 qalbatonis xelmowerili oficialuri<br />
gancxadeba erTi kai Tbiliseli biWis mkvlelobaSi eWvmitanilis<br />
sikvdiliT dasjis kategoriuli moTxovniT. es<br />
iyo Semzaravi dokumenti! Tumca, maSindeli prokuraturisTvis<br />
es iyo seriozuli argumenti kanonmdeblobaSi<br />
sikvdiliT dasjis muxlis SesanarCuneblad. xumroba ar<br />
gegonoT, _ xalxi iTxovs gansasjelis sikvdiliT dasjas<br />
da es `xalxi~ aris 78 qarTveli qalbatoni _ mosiyvarule<br />
deda da bebia, saTno meuRle da ojaxis dedaboZi!<br />
male `7 dReSi~ es statia gamoqveynda:<br />
jvars acuT ege!..<br />
...nurafers vityviT omebsa da revoluciebze, roca kacis<br />
kvlisTvis aqezeben da ajildoeben adamianebs.<br />
imazec nurafers vityviT, aqvs Tu ara adamians iseTi<br />
kanonis SemoRebis ufleba, romelic mas sxva adamianis sicocxlis<br />
xelyofis uflebas aniWebs.<br />
modi, imaze vimsjeloT, ras aZlevs sazogadoebas<br />
amgvari kanonis arseboba. ratom, risTvis unda arsebobdes<br />
igi. davuSvaT, rom sikvdiliT dasja arsebobs sxvaTa<br />
164
dasaSineblad, rom sxvam aRar gaimeoros erTis mier Cadenili<br />
codva.<br />
Tu marTlac sxvaTa SesaSineblad arsebobs, ratom vambobT<br />
ase mokrZalebiT: `1984 wlis sam oqtombers, saRamos<br />
16 saaTze ganaCeni moyvanilia sisruleSi~. da ratom ar vyviriT<br />
qveynierebis gasagonad: `hei, Tqven, mkvlelebo, ya-<br />
CaRebo, mZarcvelebo, mflangvelebo da samSoblos moRalateno!<br />
guSin, dilis sam saaTze sikvdiliT dasajes erTi<br />
TqvenisTana avazaki. ganaCenis Semdeg igi 28 Tvis ganmavlobaSi<br />
ijda sikvdilmisjilTa sakanSi, yovel gafaCunebaze<br />
tanSi zaravda, yvelgan jalaTi elandeboda. zezeurad<br />
Camoxma da dailia. goneba dauClungda _ mxolod sikvdilze<br />
fiqrobda. bolos `centridan~ Camovida kaci, romelic<br />
zustad urtyams mizanSi (es samizne cocxali adamianis gulia).<br />
waikiTxa sikvdilmisjilis saqme, mere ki msxverplis<br />
naxva moisurva.<br />
kargad mismineT, ra moxda Semdeg: Tqvennair avazaks<br />
sakanSi eaxla axalgazrda, cisferTvaleba da funCulaxelebiani<br />
kaci. gauRima, gaesaubra. uTxra, rom `centridan~<br />
specialurad gamogzavnes. masTan saubari surs da amitom<br />
ufro Sesaferis adgilas wayolas sTxovs. daimedebuli<br />
avazaki endo, Sehyva oTaxSi, Semobrunda da swored am dros<br />
`stumarma~ Sig gulSi daaxala tyvia...~<br />
ara, ase ar vambobT, radgan civilizebul samyaroSi<br />
ase ar aris miRebuli. vambobT: `miesaja sasjelis gansakuTrebuli<br />
zoma...~ `ganaCeni aRsrulebulia~.<br />
Tu sxvaTa SesaSineblad vsjiT, maSin ratom daviviwyeT<br />
sajarod CamoxrCobis, daxvretis, Tavis mokveTis, Tu Zelze<br />
gasmis praqtika?!<br />
revoluciis didma beladma leninma Seqmna totaluri<br />
daSinebis instrumenti, romelmac fizikurad gaanadgura<br />
asi aTasobiT, milionobiT adamiani. ideur mowinaaRmdege-<br />
Ta garda xvretdnen qurdebs, spekulantebs, meZavebs.<br />
da mainc, sabWoTa kavSirSi bolo samocdaaTi wlis ganmavlobaSi<br />
arnaxuli tempiT ganviTarda qurdobac, spekulaciac,<br />
prostituciac.<br />
165
sazareli statistika<br />
ruseTis uzarmazar imperiaSi, romelic arasodes yofila<br />
humanizmisa da demokratiis akvani, bunebrivia, moqmedebda<br />
sikvdiliT dasjis kanoni. mas iyenebdnen kidec.<br />
Cven, sabWoTa adamianebs, bevri ram gagvigonia mefis ruse-<br />
Tis kanonebis sisastikeze. albaT, asec iyo.<br />
im cifrebis sizusteze, romlebsac axla gagacnobT,<br />
pasuxismgeblobas ver vikisreb. isini aRebulia 1989 wels<br />
moskovSi gamomcemloba `iuridiCeskaia literaturas~<br />
mier gamocemuli wignidan `sikvdiliT dasja: momxreni da<br />
mowinaaRmdegeni~.<br />
1826 wlidan 1906 wlamde, mTeli oTxmoci wlis ganmavlobaSi<br />
ruseTis imperiis sasamarTloebma sikvdili sul<br />
616 adamians miusajes. vimeoreb, oTxmoci wlis ganmavlobaSi<br />
sasjelis umaRlesi zoma miesaja eqvsas Teqvsmet<br />
adamians. maT Soris iyo 39 dekabristi da 252 poloneTis<br />
ajanyebis monawile.<br />
sabolood, sikvdiliT dasajes oTxi dekabristi,<br />
xolo Tavisi sisastikiT ganTqmulma ruseTis Jandarmeriam<br />
poloneTis ajanyebis vercerTi monawilis moZebna<br />
ver moaxerxa! im oTxmoci wlis ganmavlobaSi kidev<br />
156 sikvdilmisjils Seucvales sasjeli, ver moZebnes<br />
kidev 28 kaci. sabolood, sikvdiliT daisaja sul 180<br />
kaci. 180 kaci 80 weliwadSi!<br />
ver getyviT, didia Tu mcire es cifri. mxolod SegaxsenebT,<br />
rom sabWoTa istoriulma mecnierebam jerjerobiT<br />
ver SeZlo daedgina, ramdeni milioni adamiani daixvrita<br />
sabWoTa xelisuflebis samocdaaTwliani istoriis<br />
ganmavlobaSi.<br />
sxvaTa Soris, ruseTis imperiaSi im wlebSi saxelmwifo<br />
qonebis datacebisTvis, saerTod, sameurneo danaSaulisTvis<br />
sikvdili arc erTi adamianisTvis ar miusjiaT.<br />
statistikuri monacemebi, romlebsac axla mogawvdiT,<br />
savsebiT saimedoa, magram, gasagebi mizezebis gamo, ver<br />
gavTqvam mis wyaros (axla, ra Tqma unda, informaciis wyaros<br />
dasaxeleba SeiZleba: es gaxldaT saqarTvelos gen-<br />
166
eraluri prokuroris maSindeli moadgile, SemdegSi<br />
parlamentis wevri da iusticiis ministri, sikvdiliT<br />
dasjis erT-erTi yvelaze Tavgamodebuli mowinaaRmdege<br />
roland giligaSvili. T. q.).<br />
maS ase, 1971 wlis pirveli ianvridan, 1990 wlis pirvel<br />
ianvramde, mxolod oci wlis ganmavlobaSi, mxolod saqarTveloSi<br />
sasjelis gansakuTrebuli zoma _ sikvdili _<br />
gadauwyvites 250 kacs. aqedan xuTi gardaicvala, an Tavi<br />
moikla; 50 Seiwyales, 195 daxvrites.<br />
ruseTis uzarmazar imperiaSi (sadac saqarTveloc Sedioda)<br />
oTxmoci wlis ganmavlobaSi sikvdiliT dasajes as<br />
oTxmoci kaci, patara saqarTveloSi oci wlis ganmavloba-<br />
Si _ 195!<br />
ruseTis imperiaSi sameurneo danaSaulisTvis oTxmoci<br />
wlis manZilze arc erTi kacisTvis ar miusjiaT `gansakuTrebuli<br />
zoma~, saqarTveloSi _ oc weliwadSi am danaSaulisTvis<br />
daxvreta miusajes Tormet kacs! aqedan mxolod<br />
erTi Seiwyales, erTi gardaicvala, aTi kaci daxvrites!<br />
erT ramesac miaqcieT yuradReba: sameurneo danaSaulisTvis<br />
pirveli sasikvdilo ganaCeni gamotanilia 1971<br />
wels (msjavrdebuli Seiwyales); meore _ zustad aTi wlis<br />
Semdeg: samagaliTod daisajnen iuza kobaxiZe da aleqsandre<br />
ziraqaZe (misi daxvreta ver moaxerxes, radgan, oficialuri<br />
cnobiT, gardaicvala cixeSi, filtvebis kiboTi,<br />
1981 wlis 15 noembers). momdevno wels sameurneo dana-<br />
SaulisTvis sikvdiliT dasajes ukve oTxi kaci: ambrosi<br />
gergedava, mitrofane kelenjeriZe, rezo msxvilaZe,<br />
mixeil CumouriZe. xuTi kaci daisaja 1983 wels _ vaxtang<br />
baxturiZe, valeri krutini, Tengiz mavzaraSvili, uSangi<br />
kereseliZe, giorgi saakaZe. amis Semdeg sameurneo dana-<br />
SaulisTvis sikvdiliT aRaravin dausjiaT, Tumca, bevris<br />
sicocxle ekida bewvze.<br />
da kidev erTi informacia: 1988 wlis zafxulSi saqarTvelos<br />
cixeebSi sikvdiliT dasjas eloda 19 kaci.<br />
...roca arsebobs kanoni sikvdiliT dasjis Sesaxeb, mudam<br />
arsebobs safrTxe, rom amas Segnebulad Tu uneblied<br />
167
gamoiyeneben udanaSaulo adamianis mimarTac. mere mas Sei-<br />
Zleba daarqvan `sasamarTlo Secdoma~, `samwuxaro gaugebroba~,<br />
usamarTlod dasjilic gaamarTlon, magram es bevri<br />
veraferi nugeSia.<br />
saqarTveloSi rom moewyos referendumi sikvdiliT<br />
dasjis Sesaxeb, saeWvoa, umravlesobam mis gauqmebas dau-<br />
Wiros mxari, radgan dRes ver vxedavT borotebasTan<br />
brZolis sxva realur gzas, dakanonebuli Zaladobis garda.<br />
da, mainc, Tu odesme aseTi dRe dadga, sanam sakuTari<br />
xeliT sakuTar Tavs ganaCens gamovutandeT, kidev erTxel<br />
davfiqrdeT, gavixsenoT, ramdeni udanaSaulo adamianis<br />
sicocxle Seiwira `kanonierma mkvlelobebma~, RmerTic<br />
gavixsenoT, romelic RaRadebs _ `ara kac hkla!~ (`7 dRis~<br />
informacia).<br />
am publicisturi statiis gamoqveyneba saqarTvelosTvis<br />
Zalian mZime, sayovelTao eiforiis periods daemTxva.<br />
es is droa, roca qarTuli sazogadoeba mTvralia `mopovebuli~<br />
saxelmwifoebrivi damoukideblobiT, mzadaa, mis<br />
SesanarCuneblad sisxlis ukanasknel wveTamde ibrZolos,<br />
balaxi Wamos, mokvdes kidec, magram mters araferi dauTmos.<br />
es aris periodi, roca sikvdilze iolad laparakoben.<br />
sazogadoebis reaqciac Sesabamisi iyo _ asidan 95 mlan-<br />
ZRavda, an ar iziarebda Cems (anu _ redaqciis) mosazrebebs,<br />
5 aRfrTovanebuli iyo. TandaTan es proporcia sikvdiliT<br />
dasjis gauqmebis momxreTa sasargeblod icvleboda.<br />
Tu SeiZleba cotas mec wavitrabaxeb: es iyo erT-erTi<br />
pirveli publicisturi statia sikvdiliT dasjis gauqmebis<br />
moTxovniT. SemdegSi mec, bevrma sxvamac am Temaze<br />
sakmaod bevri viSromeT da meamayeba, rom sabolood saRma<br />
azrma gaimarjva _ saqarTvelos parlamentma sikvdiliT<br />
dasja gaauqma da amaSi Cveni, Jurnalistebis mokrZalebuli<br />
wvlilicaa.<br />
parlamentsac, prezidentsac, presasac, yvelas, vinc<br />
mondomebuli iyo am antisazogadoebrivi kanonis gauqmebiT,<br />
didi, Zalian didi brZola dasWirda, ZiriTadad,<br />
adamianis, moqalaqis msoflmxedvelobis Sesacvlelad.<br />
da mainc, mgonia, rom es iyo rTuli da mZime gadasawyveti<br />
168
parlamentis mxridan _ maSin, 90-iani wlebis SuaSi am Temaze<br />
referendumi rom CaetarebinaT, sikvdiliT dasjas<br />
momxreebi mowinaaRmdegeebze xuTjer meti mainc eyoleboda.<br />
miT ufro dasafasebelia xelisuflebis mtkice<br />
politikuri neba da gambedaobac _ igi xom amomrCevelTa<br />
umravlesobis survilis winaaRmdeg wavida. sabolood, am<br />
gadawyvetilebam gaamarTla _ hkiTxeT Tanamedroveebs,<br />
surT Tu ara sikvdiliT dasjis xelaxla SemoReba!<br />
interviu<br />
roca publicistur interviuze vfiqrob, mudam maxsendeba<br />
SesaniSnavi Jurnalisti da moqalaqe nana joxariZe.<br />
mraval sxva sikeTesTan erTad, mas hqonda swored<br />
interviuTi mkiTxvelze emociuri zemoqmedebis araCveulebrivi<br />
niWi. Zalian Znelia vinmes aswavlo, ise daawyos<br />
Tundac romelime genialuri azri, rom man msmenelze an<br />
mkiTxvelze emociurad imoqmedos. publicisturi interviu,<br />
Sesrulebis TvalsazrisiT, uaRresad rTulia. Tumca,<br />
amis erTi SesaniSnavi nimuSi ukve vnaxeT (iamze asaniSvilis<br />
`guram doCanaSvilis cxovrebis proza~). axla nana joxariZis<br />
interviuc vnaxoT:<br />
verisubani. yofili javaxiSvilis quCa. patara, Zalian<br />
myudro, zRapridan gadmoxatuli wiTelkramitiani saxli.<br />
monawileni: meuRle _ neli meliqiZe<br />
Svilebi _ liziko, gigilo, aCiko<br />
SviliSvilebi _ salome, elene, giorgi<br />
rZali _ irina kalandaZe<br />
siZe _ giorgi baxtaZe<br />
mTxrobeli<br />
vestibiulSi avTo varazis naxati kidia _ axalgazrda<br />
kacis portreti. es Cveni gmiria. maTTvis, vinc Soriaxlo an<br />
mxolod kabinetebidan icnobs, naxatze ucxo kacia: varazs<br />
yuradReba ar miuqcevia imisTvis, rac yvelas dasanaxad<br />
zedapirze devs...<br />
169
liziko<br />
or weliwadSi momikvda deda, mama, bebia, babua. megona,<br />
sul marto davrCi. xom iciT, aseT dros yovelTvis gamoCndebian<br />
xolme naTesavebi, vinc daoblebuli bavSvis aRzrdas<br />
ikisreben. maSinac ase iyo. magram aCikos arc dauSvia,<br />
rom SeiZleboda, vinme sxvas waveyvane.<br />
ra Tqma unda, bednieri viqnebodi, mSoblebi rom myoloda,<br />
magram me axlac Zalian bednieri var... is, rac neli mamidam<br />
da aCikom gamikeTes... ar vici, albaT, sxvas aravis See-<br />
Zlo gaekeTebina... aCiko ise mefereboda, ise manebivrebda...<br />
es yvelaferi TiTqos imitom iyo ase, rom me erTaderTi<br />
gogo viyavi ojaxSi...<br />
maxsovs, roca aCiko televiziis Tavmjdomared daniSnes,<br />
Cven wyneTSi viyaviT da televizoriT movismineT es<br />
ambavi. roca ojaxur mdgomareobaze Tqves, gamoacxades,<br />
ori Svili hyavso. imave wuTSi dareka telefonma. aCiko<br />
saSinlad aRelvebuli iyo. gviTxra, televizori ar gamorToT,<br />
usmineTo. zustad xuT wuTSi Secdoma gaaswores<br />
_ ori ki ara, sami Svili hyavso.<br />
mTxrobeli<br />
nelim karamde gamomacila. avTo varazis naxatisken<br />
gameqca Tvali.<br />
_ TiTqos ar hgavs, ara? _ mkiTxa Tu ise, TavisTvis Tqva<br />
da iqve daamata: _ bevri marTla ver cnobs. avTom naWuWi<br />
Semoacala, kunTebi, uxeSi, xandaxan mrisxane gamoxedva...<br />
datova mxolod is, rac CemTvis ase nacnobia _ bavSvis gulubryviloba<br />
da daujereblobamde saTuTi, xeliT Sexebis<br />
rom SegeSindeba, zustad iseTi suli.<br />
farda (`dronis~ informacia).<br />
ra Tqma unda, SeamCnieT, rom nana joxariZis es naSromi,<br />
cota ar iyos, ucnauri formisaa. geTanxmebiT, igi marTlac<br />
ar aris is, rasac uyoymanod davarqmevdiT narkvevs,<br />
Canaxats, dialogs, monologs an sxva rames. da mainc, es<br />
aris interviu, kidev ufro zustad, publicisturi interviu,<br />
romlis mizania, mkiTxvels misTvis ucnobi kuTxidan<br />
170
daanaxos saintereso pirovnebis Sinagani samyaro. is, risi<br />
danaxvac, Cveulebriv, Zalian Zneli, TiTqmis SeuZlebelia.<br />
Jurnalistis xelovnebac is aris, rom man mkiTxvelTa<br />
Tvalwin warmoadgina kaci Tavisi RirsebebiT da adamianuri<br />
sisusteebiTac. am naSromis wakiTxvis Semdeg giCndebaT<br />
survili, rogorme swored mis gmirs daukavSiroT Tqveni<br />
bedi, magaliTad, xma misceT saparlamento arCevnebisas.<br />
Jurnalistis Canafiqric es iyo.<br />
polemikuri publicistika<br />
rogorc adre bevrjer vTqvi, nebismieri Janris publicistur<br />
naSroms mxolod maSin aqvs fasi da mniSvneloba,<br />
Tu igi Seexeba konkretul saqmes (ambavs, faqts, movlenas...)<br />
da aqvs konkretuli misamarTi. Tanac, es `konkretuli<br />
saqme~ da `konkretuli misamarTi~ saintereso<br />
da mtkivneuli unda iyos sazogadoebis erTi romelime<br />
fenisTvis mainc. magaliTad, literaturuli wreebisTvis<br />
sainteresoa romelime mwerlis Semoqmedebaze an calkeul<br />
nawarmoebze gamarTuli polemika. xolo Tu es Seexeba,<br />
vTqvaT, gadasaxadebs, maSin dainteresebulTa wre ganuzomlad<br />
izrdeba. ra Tqma unda, gaaCnia Sesrulebis dones.<br />
ufro zustad, Janris popularobas swored Sesrulebis<br />
done gansazRvravs. rogorc Jurnalisturi moRvaweobis<br />
bevr sxva sferoSi, aqac didia `gadamlaSebis~ safrTxe _<br />
Tqven fiqrobT, rom mocemuli Tema Zalianac sainteresoa,<br />
magram am dros mkiTxveli, anu Tqveni produqciis uSualo<br />
`momxmarebeli~, SesaZloa, ase sulac ar fiqrobdes.<br />
amocana kidev ufro rTuldeba imiT, rom polemikaSi,<br />
SesaZloa, mravalma adamianma miiRos monawileoba, maTgan<br />
ki publicistis niWi da SesaZlebloba bevrs ar hqondes, an<br />
uaresi _ polemika, saerTod, usagno da umizno aRmoCndes.<br />
samwuxarod, aseTi magaliTebic mravlad gvaqvs.<br />
gTavazobT gazeT `tfilisis uwyebanSi~ gamoqveynebul<br />
or naSroms. ver vityvi, rom es nimuSebi saukeTesoa am<br />
JanrSi, magram, vfiqrob, maT gaaCnia yvela is niSani, rac<br />
unda gaaCndes am Janris nawarmoebs.<br />
171
gazeT `tfilisis uwyebanis~ redaqcias<br />
Tqveni gazeTis 1997 wlis 15 ianvris #2 (13-Si) gamoqveynebuli<br />
werilebis dastaze (`videopatruli 02, anu<br />
`Приглашение на Казнь~, `serJantma Tqva~ da `Saro saidan<br />
modixar~) lapidaruli pasuxis gacema ubralod SeuZlebelia,<br />
radgan miTiTebul werilebSi braldebaTa imgvari<br />
korianteli dgas, rom gazeTs aSkarad `jvarosnuli<br />
laSqroba~ aqvs gamocxadebuli Tbilisis sagzao policiis<br />
samsaxuris winaaRmdeg. `mamxilebeli~ faqtebis mxatvruli<br />
abstragirebis ususuri mcdeloba, araprofesiuli<br />
Jurnalisturi gamokvleva da analizi am `nacodvilarTa~<br />
gadakiTxvisTanave giqmnis imis STabeWdilebas, rom maTi<br />
avtorebi (SeiZleba `avtoric~) wesrigs danatrebuli<br />
pirovneba ki ar gaxlavT, aramed boRmiT gulgasiebuli is<br />
mZRolebi arian, romelTac sagzao policielebma moZraobis<br />
wesebis darRveva ar apaties da marTvis ufleba CamoarTves.<br />
Cven, ra Tqma unda, ar gamovricxavT, rom Tbilisis<br />
sagzao policiis mravalaskacian koleqtivSi marTlac<br />
erios uRirsi, gamomZalveli muSaki, magram es aravis<br />
aZlevs uflebas lafSi amoTxvaros mTeli samsaxuri, romelic<br />
Zalas ar iSurebs qalaqSi saTanado wesrigis dasamyareblad,<br />
arc Tu iSviaTad ebmeba uTanasworo brZolaSi<br />
SeiaraRebuli banditebis winaaRmdeg da aseve iSviaTad<br />
gamodis am brZolidan udanakargod.<br />
rac Seexeba baton Teimuraz qoriZis werils `serJantma<br />
Tqva~, misi Sinaarsidan adamiani ver daadgens, romel<br />
Janrs ekuTvnis igi _ moTxrobaa Tu feletoni. miuxedavad<br />
amisa, Cven kategoriulad moviTxovT, rom batonma Teimuraz<br />
qoriZem daakonkretos anonimi serJantis vinaoba.<br />
es aucilebelia serJant `graklelis~ mier wamoyenebul<br />
braldebaTa gamosakvlevad, raTa pasuxisgebaSi iqnan micemuli<br />
is pirebi, vinc mas samuSaoSi miRebisaTvis gamosZales<br />
1.000 dolari, da axlac agrZeleben fulis gamoZalvas.<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi, valdebulic ki varT mivmarToT<br />
sasamarTlos da moviTxovoT moraluri satisfaqcia im<br />
daumsaxurebeli SeuracxyofisaTvis, rac Tqvenma gazeTma<br />
miTiTebuli paskvilebiT mogvayena. aqve aRvniSnav, rom me,<br />
172
ogorc Tbilisis sagzao policiis samsaxuris erT-erTi<br />
xelmZRvaneli, sruli xelSeuxeblobis garantias vaZlev<br />
`serJant graklels~, Tu mis mier wamoyenebuli braldebebis<br />
Tundac erTi faqti dadasturdeba.<br />
pativiscemiT,<br />
q. Tbilisis sagzao policiis samsaxuris ufrosis<br />
moadgile, policiis vice-polkovniki...<br />
maS ase _ dueli!<br />
ra iaraRs mTavazobT, batono vice-polkovniko?<br />
...radgan aseTi risxva davimsaxure, etyoba, saTqmeli<br />
kargad ver vTqvi. axla ufro gasagebad vityvi: sagzao<br />
policiis im TanamSromlebiT Tu vimsjelebT, vinc uSualod<br />
quCaSi dgas, am samsaxurSi katastrofuli viTarebaa<br />
Seqmnili _ uklebliv yvela sagzao policieli aris<br />
gamomZalveli. sagzao moZraobis wesis dacva aravis ar<br />
ainteresebs. piriqiT, TiTqmis yvela dainteresebulia,<br />
rac SeiZleba meti darRvevisa da damrRvevis arsebobiT.<br />
imasac mogaxsenebT, rom amaSi yvelaze nakleb damnaSave<br />
swored policiis TanamSromelia. vidre igi sakuTari xelfasiT<br />
ojaxis Senaxvas ver SeZlebs, araferi gamoswordeba.<br />
sxva sityvebiT, policieli iZulebulia akeTos is, rasac<br />
akeTebs.<br />
modi, erToblivad, policiis TanamSromlebis monawileobiT,<br />
saqarTvelos nebismier kuTxeSi CavataroT moqalaqeebis<br />
gamokiTxva: _ aris Tu ara sagzao policieli gamomZalveli?<br />
Tu gamokiTxulTa xuTi procenti uaryofiT<br />
pasuxs gagvcems, sasamarTlom romc ar momisajos, saku-<br />
Tari surviliT movixdi sisxlis samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebul<br />
sasjels sajaro ciliswamebisa da SeuracxyofisTvis.<br />
Zlier meeWveba, batonma vice-polkovnikma da sagzao<br />
policiis samsaxuris sxva xelmZRvanelebma Cemze ukeT ar<br />
icodnen, rogor iqcevian maTi TanamSromlebi.<br />
sxvaTa Soris, banditebTan uTanasworo brZola ar gaxlavT<br />
sagzao policiis prerogativa, amisTvis sxva samsaxurebi<br />
arsebobs.<br />
173
ac Seexeba Jurnalisturi Janrebis dadgenas, arc es<br />
Sedis sagzao policiis uSualo movaleobaSi. saerTod,<br />
romelime nawarmoebis romelime JanrisTvis mikuTvneba<br />
umaduri da sarisko saqmea.<br />
samwuxarod, ver Sevasruleb batoni vice-polkovnikis<br />
kategoriul moTxovnas serJant graklelis vinaobis dakonkretebis<br />
Taobaze.<br />
Tu Cemi amgvari pasuxi ar dagakmayofilebT, mimarTeT<br />
sasamarTlos, romelsac agreTve ar gavumxel serJantis<br />
vinaobas. me amis iuridiuli ufleba maqvs.<br />
axla oriode uwyinari SeniSvna, romlebic policiis samsaxurebis<br />
zogierT xelmZRvanels uTuod gamoadgeba momavali<br />
pasuxis daweris dros. samecniero termini `lapidaruli~<br />
niSnavs ukiduresad lakoniurs, mokles da ixmareba<br />
Zvel (romaul) Zeglebze gakeTebuli warwerebis dasaxasiaTeblad.<br />
`lapidaruli pasuxi~ _ uxerxuli gamoTqmaa.<br />
termini `satisfaqcia~ niSnavs Seuracxyofilis mier<br />
Seuracxmyofelis orTabrZolaSi, duelSi gamowvevis<br />
moTxovnis dakmayofilebas. dueli, CvenTan, marTalia, kanoniT<br />
akrZalulia, magram Tu batoni vice-polkovniki amas<br />
kategoriulad moiTxovs, daveTanxmebi. iaraRis SerCevac<br />
misTvis mimindvia.<br />
batono vice-polkovniko, Cemi mokrZalebuli Txovnaa,<br />
SeZlebisdagvarad eridoT rTuli (miT ufro, ucnobi) mecnieruli<br />
terminologiis gamoyenebas. saliteraturo qar-<br />
Tul enaze, madloba RmerTs, yvelanairi azris gamoTqma<br />
SeiZleba (`tfilisis uwyebanis~ informacia).<br />
waikiTxeT? _ maSin uTuod dagrCebodaT ukmayofilebis<br />
grZnoba imis gamo, rom sagzao policiis warmomadgenlisTvis<br />
gacilebiT ufro mkvaxe pasuxis gacema SeiZleboda. magram<br />
aq aris erTi uxerxuloba, ramac Jurnalisti aiZula<br />
ufro TavSekavebuli yofiliyo.<br />
yvela profesionali Jurnalisti advilad dainaxavda,<br />
rom werili, romelsac vice-polkovniki awers xels, ar<br />
aris uSualod misi dawerili da, bunebrivia, avtoris argumentacia<br />
ver scdeba fuWi maRalfardovnebis sazRvrebs.<br />
mokled, redaqciisadmi gagzavnili werili, faqtobrivad,<br />
anonimuri da amitom gulgrilad Sesrulebulia _ ro-<br />
174
gorc wesi, policiis Cinebi ase ar iqcevian. maT SeiZleba<br />
blomad stilisturi, orTografiuli da gramatikuli<br />
Secdomebi mouvideT, magram gulwrfelad weren. marTalia,<br />
Tema marTlac saWirborotoa, magram anonim avtor-<br />
Tan kamaTi uRirsi saqcielia. Jurnalisti grZnobs Tavis<br />
did upiratesobas da savsebiT samarTlianad ar amwvavebs<br />
viTarebas.<br />
amas, sxvaTa Soris, mixvda adresatic. mas arc dueli<br />
mouTxovia da aRarc kamaTi gaugrZelebia. mivagoT keisars<br />
keisrisa _ igi Rirseuli oponenti aRmoCnda. aqve imasac<br />
davamateb, rom publicisturi polemikis mizani ar aris<br />
sisxlis ukanasknel wveTamde brZola da gamarjvebulis<br />
ueWveli gamovlena. polemika maSin unda Sewydes,<br />
roca Tqven (Jurnalists) SesamCnevi upiratesoba gaqvT,<br />
xolo Tu grZnobT, rom cdebiT, saswrafod moixadeT<br />
bodiSi da amiT daamTavreT. bodiSis moxdac Rirseuli<br />
saqcielia.<br />
publicisturi informacia. es aris raime mniSvnelovani<br />
informacia mokle komentariT. oRond, Tu am informaciis<br />
publicistur Janrze mikuTvneba gsurT, igi marTlac rezonansuli<br />
unda iyos. avtorma unda SeZlos informaciis<br />
iseTi formiT miwodeba, rom mkiTxveli daainteresos.<br />
publicisturi informaciisTvis damaxasiaTebelia ukiduresi<br />
lakoniuroba. SedarebiT meti adgili unda daeTmos<br />
komentars, TviT faqtisTvis e.w. `sazogadoebrivi JReradobis~<br />
miniWebis mizniT.<br />
informacia, romelic ukve msofliom icis<br />
20 maiss, daaxloebiT dRis Tormetis naxevarze, jerjerobiT<br />
daudgenelma borotmoqmedebma cxinvali-javis<br />
gzaze, sofel kexvTan cecxli gauxsnes avtomanqanebs,<br />
romlebSic osi erovnebis moqalaqeebi, ZiriTadad, qalebi<br />
da baSvebi isxdnen.<br />
Sedegi Semzaravia _ oficialuri monacemebiT, daiRupa<br />
32 adamiani. arian mZimed daWrilebi (ruseTis televiziis<br />
cnobiT, daiRupa 50 adamiani).<br />
unda vaRiaroT: is, rac 20 maiss moxda, moulodneli ar<br />
175
yofila. igi aris Sedegi bolo wlebSi saqarTveloSi mimdinare<br />
yovlad ugunuri nacionalisturi politikisa.<br />
gavixsenoT, ra jiutad, xelaRebiT iqmneboda mtris, moRalatis,<br />
agentis xati; ra gulgrilobiT lanZRavdnen, lafs<br />
esrodnen, aviwrovebdnen qarTuli inteligenciis warmomadgenlebs;<br />
ra mondomebiT upirispirebdnen erTmaneTs<br />
sxvadasxva politikuri mrwamsis adamianebs, partiebs, qalaqs<br />
da sofels, mamakacs da qals, dedas da Svils..<br />
ukve ramdeni magaliTi dagvigrovda adamianebiT vaWrobisa!<br />
XX saukunis miwuruls qarTveli kaci adamians itacebs<br />
da fulze hyidis.<br />
amas Cven vakeTebT, qarTvelebi, udidesi da uZvelesi<br />
civilizaciis memkvidre eri.<br />
sxvas nurafers davabralebT _ Cven, qarTvelebi Cveni<br />
xeliT jiuti TavdajerebiT viTxriT samares.<br />
dResac gaismis mowodebebi `sisxlis ukanasknel<br />
wveTamde brZolis~ Sesaxeb. ara, momxvduri mtris winaaRmdeg<br />
ki ara, _ Cvenive jiSis, Cvenive gvaris, Cvenive sisxlis<br />
winaaRmdeg! Turme, SegviZlia, viRacis friad saeWvo politikur<br />
ambiciebs gadavayoloT normaluri adamianisTvis<br />
yvelaze sanukvari da saficari ram _ samSoblo.<br />
roca amdeni uazro SurisZiebis, sisxlis Rvris, adamian-<br />
Ta cocxlad dawvis, Tu msxverplad Sewirvis ambavi gesmis,<br />
uneblied gipyrobs fiqri: Cveni, qarTvelTa adgili aRar<br />
aris Tanamedrove msoflioSi _ Cveni adgili istoriaSia~<br />
(`dronis~ informacia).<br />
es informacia gamoqveynda maSin, roca saqarTveloSi<br />
yovlad gaugonari da qarTuli sinamdvilisTvis sruliad<br />
ucxo qsenofobia mZvinvarebda. bunebrivia, mas umZafresi<br />
reaqcia mohyva, rogorc xelisuflebis, ise oficiozis<br />
mxridan: am informaciis avtori aris qarTveli eris mosisxle<br />
mteri, ruseTis specsamsaxurebis agenti, eris<br />
moRalate, sisxlis samarTlis damnaSave da a.S. polemikaSi<br />
monawileobda masobrivi informaciis uklebliv yvela sa-<br />
Sualeba da sazogadoebis TiTqmis yvela fenis warmomadgeneli<br />
_ e. w. elituri inteligentidan dawyebuli, cxinvaleli<br />
ltolviliTa da romeliRac kolejis moswavliT<br />
damTavrebuli. Cemda gasaocrad, maT Soris aRmoCndnen<br />
176
Cemi kolegebic, is adamianebi, romlebic Zalian kargad<br />
micnobdnen da megobrobdnen kidec CemTan.<br />
informaciis gamoqveynebidan xuTi wlis Semdegac ki,<br />
erT-erTma qarTulma Jurnalma gamoaqveyna vrceli statia,<br />
sadac am publicisturi informaciis avtori moxseniebuli<br />
iyo qveynis damaqcevrad da prezident gamsaxurdias<br />
erT-erT mkvlelad.<br />
mas Semdeg didi dro gavida. qveyana dawynarda da axla im<br />
braldebebis gameoreba TavSi aRaravis mouva. Cemi ganmaqiqebleblic<br />
mixvdnen sakuTar Secdomas da bevrma bodiSic<br />
moixada. asec unda momxdariyo, magram warmoidgineT saku-<br />
Tari Tavi avtoris adgilze.<br />
aseTia cxovreba _ zogjer iqneb daumsaxureblad<br />
gaqon, zogjer, aseve daumsaxureblad glanZRon. Jurnalisti<br />
yvelafrisTvis mzad unda iyos.<br />
publicisturi Canaxati. es aris Canaxatis formis publicisturi<br />
Janris naSromi. amgvari naSromebi, ZiriTadad,<br />
socialur Temebze iqmneba da, rogorc wesi, mkiTxvels<br />
cremls mohgvris xolme. Tu ase ar moxda, publicisturi<br />
Canaxati umizno an cudad Sesrulebuli yofila. Tumca,<br />
waikiTxeT es naSromi da Tavad gansajeT, miaRwia Tu ara avtorma<br />
mizans:<br />
...is iyo gasasvlelisaken gavemarTe, rom vigrZeni, rogor<br />
afaTurebda xels viRaca Cems ukve dacarielebul<br />
jibeSi. xeli xelSi vtace da mivbrundi: sakmaod simpaTiurad<br />
Cacmuli, wvergaparsuli Suaxnis mamakaci sacodavi<br />
gamometyvelebiT miyurebda.<br />
_ ara grcxvenia, jibeSi miZvrebi amxela kaci?<br />
seiris mayureblebi swrafad Sejgufdnen Cvens irgvliv.<br />
_ ra vqna... saxlSi melodebian... ori bavSvi.. _ mZimed,<br />
sveneb-svenebiT amoRerRa.<br />
vigrZeni, simarTles meubneboda.<br />
_ wamodi erTi, maCvene, ra damSeuli bavSvebi gelodebian.<br />
tyuili rom gamodges, Sen Tavs daabrale!<br />
gunebawamxdari dammorCilda da gamomyva. manqanamde<br />
xma ar amouRia. rogorc ki CavsxediT, misamarTi miTxra da<br />
arc mere gaucia xma...<br />
177
vasarTuliani saxlis bolo sarTulze avediT.<br />
gasaRebi gadaatriala da kari SeaRo. SesasvlelSi ori<br />
ususuri arseba idga. araCveulebrivad naTeli da marTali<br />
ori wyvili Tvali momStereboda.<br />
_ mamiko, es kaci Seni amxanagia? _ hkiTxa gogonam, romelic<br />
erTi wliT Tu iqneboda ufrosi Tavis daze.<br />
_ ho, Svilo.<br />
bavSvebi oTaxSi Secvivdnen. mec Sevyevi. standartulad<br />
mowyobili oTaxi: magida, skamebi, taxti, ori savarZeli.<br />
oTaxis kuTxeSi, kedelze, TabaSiris CarCoSi Casmuli<br />
sarke...<br />
erTaderTi, risi naklebobac vigrZeni irgvliv gamefebul<br />
sisufTavesa da siRaribeSi, qalis xeli iyo.<br />
_ Cemi coli (am sityvis gamoTqma Zalian gauWirda)<br />
TurqeTSia, muSaobs, magram jerjerobiT fuls ver gvigzavnis,<br />
_ TiTqos mimixvda azrebs, _ me... me... ra Tqma unda,<br />
ar viqcevi sworad, magram, damijereT, amden maTxovrobas<br />
da valebs veRar avudivar. rogorc gindaT, ise gamigeT,<br />
Tqveni nebaa...<br />
sunTqvaSekrulma Cavirbine kibeebi, avtomanqanidan Cemi<br />
CanTa gamovaTrie da qoSiniT avitane merve sarTulze...<br />
SesasvlelSi rogorc davtove, iseve idgnen.<br />
_ Tovlis babua movida! _ rogorc SemeZlo mxiarulad<br />
vTqvi, CanTa davde da gamovbrundi.<br />
kari nucikom gamiRo, Cemma xuTi wlis gogonam.<br />
_ mama, araferi mogitania? _ gaocebulma mkiTxa.<br />
_ ara, Svilo, dRes Tovlis babua sxvasTan mivida!~<br />
(`tfilisis uwyebanis~ informacia).<br />
avtors surda mkiTxvelisTvis daenaxvebina qveynis socialuri<br />
katastrofa. daukvirdiT `qurdis~ naTqvams: `Cemi<br />
coli (am sityvis gamoTqma Zalian gauWirda) TurqeTSia,<br />
muSaobs, magram, jerjerobiT, fuls ver gvigzavnis~.<br />
Tavad am sityvebis mTqmelisa ar iyos, mec Zalian miWirs,<br />
magram mainc Tqma sjobs: im periodSi, ukiduresi gaWirvebis<br />
gamo qarTveli qalebi marTlac xSirad midiodnen samuSaod<br />
mezobel TurqeTSi. es `samuSao~, ZiriTadad, iyo ZvelmanebiT<br />
vaWroba da... meZavoba. im xandazmuli, simpaTiuri<br />
kacis coli da im `ori ususuri arsebis~ deda cxovrebam<br />
178
aiZula TurqeTSi eZebna bedi. samwuxarod, uSedegodo,<br />
gvamcnobs avtori (`jerjerobiT fuls ver gvigzavnis~).<br />
Tumca, bolo mainc bednieria _ mSier bavSvebTan Tovlis<br />
babua midis _ socialurma siduxWirem ver mokla adamianoba.<br />
Cemi azriT, es aris am patara Canaxatis dedaazri.<br />
aseTi ram rom daweroT, yvelaferi es unda naxoT da<br />
unda ganicadoT. imaze aRarafers vambob, rom didi ostatobacaa<br />
saWiro.<br />
ironiuli publicistika<br />
JurnalistikaSi xSirad iqmneba viTareba, roca mkiTxvelze<br />
emociuri zemoqmedebis saSualebad avtorebi swored<br />
ironias irCeven. oRond, Zalian faqizi da windaxeduli moqmedeba,<br />
Zalian didi sifrTxilea saWiro, rom keTilganwyobili<br />
ironia cinizmSi ar gadaizardos, msubuqi iumori _<br />
dacinvaSi, naklis aRniSvna _ SeuracxyofaSi, gaugebroba<br />
_ sajaro ciliswamebaSi. kacma rom Tqvas, Tqvens naSromSi<br />
SegiZliaT marTlac mwared dascinoT pirobiT oponents,<br />
magram nu dagaviwydebaT, rom arsebobs saxelmwifo, sadac<br />
Jurnalisturi eTikis normebis garda moqmedebs sisxlis<br />
samarTlis kanonmdebloba, romelic icavs adamianis kanonier<br />
uflebebs. amitom Tqveni odnavi gadaWarbeba, anu, rogorc<br />
kaxelebi ityvian, `daukrefavSi gadasvla~, SesaZloa,<br />
savalalod damTavrdes.<br />
marTalia, zemoT vTqvi, gazeTi erTi dRe cocxlobsmeTqi,<br />
magram Tqveni ganzrax namoqmedari Tu uneblie Secdoma<br />
im erTdRian gazeTSi iqneb sasamarTloebSi mravalTviani<br />
msjelobiTac ver gamoswordes.<br />
Tqveni momavali publicisturi naSromisTvis formis<br />
SerCeva mxolod Tqveni prerogativaa _ aseT davalebas<br />
dedamiwaze arc erTi redaqtori ar iZleva! amitom, Tu<br />
bewvis xidze gavla geeWvebaT, nu gairTulebT cxovrebas,<br />
nu dadebT sasworze Tqvens Jurnalistur reputacias _<br />
akeTeT ise, rogorc iciT, rogorc SegiZliaT.<br />
amqveynad uamravi codva-brali trialebs da uamravi<br />
179
iseTi ramec xdeba, yuradRebis Rirsi rom ar aris. ironiis<br />
sagnad zogjer Zalze umniSvnelo movlenas an umniSvnelo<br />
pirovnebas irCeven. es aris Secdoma. ironia aris<br />
gamanadgurebeli iaraRi Wkviani da niWieri kacis xelSi.<br />
roca sazogadoebisTvis arafrismTqmel faqtze, an yovlad<br />
umniSvnelo adamianze, Tundac udaxvewilesi iumoriT,<br />
raimes dawerT, es beRurebze zarbaznebiT nadirobas<br />
hgavs da seriozul Jurnalists ar ekadreba. sxva saqmea,<br />
vin Seafasebs mniSvnelobis xarisxs, anu zustad vin gansaz-<br />
Rvravs, ra (vin) aris mniSvnelovani da ra (vin) _ ara. rTuli<br />
problemaa, magram gamosavali aris. magaliTad, aseTi:<br />
sanam am urTules Janrs SeeWidebodeT, kargad dafiqrdiT,<br />
SeZlebT Tu ara ase mZime tvirTis awevas.<br />
axla imazec davfiqrdeT, ra SeiZleba moxdes Tqveni<br />
umSvenieresi nawarmoebis gamoqveynebis Semdeg. ufro zustad<br />
_ gamoqveynebisTanave.<br />
ar aris gamoricxuli, rom Segaqon kidec _ warmoidgineT,<br />
JurnalistikaSi aseTi rameebic xdeba! magram ufro<br />
xSirad xdeba sxva ram _ Tqveni SesaniSnavi publicisturi<br />
naSromisa da yovlad keTilSobiluri ganzraxvis gamo<br />
lanZRva-ginebis iseT koriantels miiRebT, `sizmradac<br />
rom ar moglandebiaT.~ ras izamT, adamianebis umravlesobas<br />
iumoris grZnoba an ara aqvs, an Zalian daClungebuli<br />
aqvs. Tu ironiaze lanZRviT gpasuxoben, unda moiTminoT,<br />
an Seuracxmyofels sasamarTloSi uCivloT. aseT oponentTan<br />
presaSi kamaTs araviTari azri ara aqvs _ ueWvelad<br />
damarcxdebiT.<br />
ironia, misi simwaris miuxedavad, SeiZleba iyos da unda<br />
iyos kidec keTilganwyobili _ oponentis moqmedebaSi<br />
(naSromSi) Tqven mwared dasciniT mTavars da gulTbilad<br />
da yovlad seriozulad moixseniebT meorexarisxovans.<br />
imis garda, rom amiT mowinaaRmdegis erTgvar simpaTias<br />
imsaxurebT da mkiTxvelSi obieqturi kacis saxels ixveWT,<br />
ukan dasaxev gzasac itovebT.<br />
arsebobs meore gzac _ oponentis moqmedebaSi racionalurs<br />
verafers xedavT, an ar gindaT dainaxoT. amitom<br />
`qvas qvaze ar tovebT~, yvela xids wvavT da ukan dasaxev<br />
yvela gzas iWriT. davarqvaT amas pirobiTad `boroti iro-<br />
180
nia~. nu gagikvirdebaT _ zogierTi movlena da zogierTi<br />
avtori alalad imsaxurebs `borot~, gamanadgurebel publicisturi<br />
Janris komentars.<br />
axla magaliTebsac SemogTavazebT. jer `keTilganwyobili~<br />
ironiuli publicistikisa, Semdeg _ `borotisa~.<br />
gruppenleqsi da Tanamedrove<br />
qarTuli avangarduli literatura<br />
soflis boloSi ki turebi ymuian nazad... (leqsidan<br />
`sikvdilis himni~)<br />
literaturis moyvarulebs saqme misalocad aqvT: jer<br />
kidev 1994 wels Tbilisis ivane javaxiSvilis* saxelobis<br />
universitetSi istoriis fakultetis studentis, sergi<br />
lomaZis iniciativiT Camoyalibebula leqs-jgufi `demoni~,<br />
romelic literaturaSi uzarmazari reformis gatarebas<br />
gvpirdeba. Tumca, reforma ras miqvia, `Cven SoTa rusTaveli<br />
unda SevcvaloT, saidumlo literatura gvaqvs, imas<br />
male gamovaqveynebT da mere naxeTo~, _ brZana Cvens korespondentTan<br />
saubarSi leqs-jgufis xelmZRvanelma.<br />
saidumlo literaturis gamoqveynebamde ki leqsjgufma<br />
gamosca wigni `demonis movlineba~. aq aris leqsebic,<br />
moTxrobebic, romanebic. mokled, wigni literaturis<br />
moyvarulebs Tu sruls ara, nawilobriv warmodgenas mainc<br />
Seuqmnis demonelebis jgufur Semoqmedebaze.<br />
me, ra Tqma unda, ver gavbedav leqs-jgufis wevrTa da<br />
wevr-korespondentTa Semoqmedebis daxasiaTebas. Semog-<br />
TavazebT oriode citatas wignis winasityvaobidan:<br />
`igi (kaxa bacikaZe) Tavisi leqsebis garandvaze ar<br />
zrunavs, _ es aris formiT daumuSavebeli, aradamakmayofileblad<br />
gariTmuli poeturi nimuSebi, magram maTSi<br />
unikaluradaa gamoyenebuli saocari xilvebi, romelnic<br />
miiltvian siyvarulis apoTeozisaken da caSi gadazrdilni<br />
maradisobas erTvian~.<br />
aq rom kaxa bacikaZe ar iyos naxsenebi, vifiqrebdi, es sityvebi,<br />
albaT, zurikela vaSalomiZem miswera Tavis merismeTqi.<br />
181
gruppenleqsis (leqs-jgufis) mamas gansakuTrebiT moswons<br />
kaxas leqsebi `sikvdilis himni~ da `dae imefos qveynad<br />
demonma~...<br />
gTavazobT erT pasaJs sergi lomaZis aRmafrTovanebeli<br />
leqsidan `sikvdilis himni~: `saflavebi ixsneba, amodian<br />
axdili kuboebi gvamebiT da dafrinaven haerSi. virTxebi<br />
misevian sxeulis mimofantul nawilebs, raTa gamowovon<br />
rac SeiZleba bevri sisxli da gaiberon gaumaZRari<br />
muceli...~<br />
leqsisa ra mogaxsenoT, magram kaxa, Cemi azriT, ver<br />
erkveva medicinaSi _ virTxebi gvamebs sisxls woveno, rom<br />
ambobs, amas, aba, demonelebis garda romeli poeti daijerebs!<br />
sergi lomaZe: `poeti ar dakmayofilda marto leqsebiT.<br />
igi prozis sazRvrebSic SeiWra. aq kaxam Seqmna ori Sedevri:<br />
pirveli _ `silurje~ _ gandideba sworupovari siyvarulisa,<br />
da meore _ `alfredi _ adamiani, romlis cxovrebac<br />
legendad iqca~.<br />
me yuradRebiT wavikiTxe orive Sedevri (amas daaxloebiT<br />
10-12 wuTi sWirdeba) da SemiZlia Tamamad mogaxsenoT,<br />
rom kaxas am nawarmoebebSi aris yvelaferi: siyvaruli<br />
pirveli danaxvisTanave, Savi vardebis kona, alersi,<br />
satrfos moulodneli sikvdili, safeTqelze mibjenili<br />
dambaCa, atirebuli qva da misTanani: `Sors movisrole<br />
iaraRi da tiriliT davemxe miwas. gamaxsenda misi sityvebi:<br />
`netavi Toliebi viyoT!.. gavfrindebodiT sadme Sors,<br />
yvelaze karg adgilas, sadac SesaZlebelia simSvidisa da<br />
myudroebis povna. vicxovrebdiT CvenTvis bednierad da<br />
dros mxolod erTmaneTis siyvarulSi gavatarebdiT...~<br />
oh, ra mSvenieri da gulisamaCuyebeli sityvebia, magram<br />
isini xom ukve didi xania uTxra Tamuniam qristefores<br />
(eldar Sengelaias filmSi `Serekilebi~).<br />
msoflio literaturis istoria jgufuri Semoqmedebis<br />
arc ise bevr magaliTs icnobs: Zmebi grimebi, ilfi da<br />
petrovi, marqsi da engelsi... SoTa rusTavelic, daviT guramiSvilic*,<br />
vaJac da galaktionic* individualistebi<br />
iyvnen. erToblivad SeiZleba daiweros koleqtiuri saCivari<br />
saxlmmarTvelobaSi, Ria werili prezidentisadmi, sa-<br />
182
samarTlos ganaCenic ki, magram ara literaturuli nawarmoebi.<br />
`demonelebis~ jgufuri poezia gaukuRmarTebuli<br />
leqsualuri urTierTobebis STabeWdilebas tovebs da<br />
ara avangardizmisa, rogorc es gruppenleqsis moyvarulebs<br />
warmoudgeniaT.<br />
wigns axlavs poet zaur kalandias bolosityva. batoni<br />
zauri, etyoba, didxans ekamaTa `avangardistebs~, magram<br />
veraferSi daarwmuna. `wignSi, qviSa-SlamTan erTad oqros<br />
namcecebia uxvad gabneuli, anu namdvili poeziac da es<br />
mawerinebs am bolosityvaso~, brZanebs zaur kalandia da<br />
marTalsac brZanebs. es sityvebic am wignidanaa: `tyeSi<br />
saRamo modis, frTebiT daburavs biliks, daRonebuli<br />
Woti iwyebs xeebTan qiliks~.<br />
samwuxarod, ar vici, romel `demons~ vuTxra madloba<br />
am mSvenieri leqsisTvis (`tyeSi~).<br />
samarTlianobisTvis isic unda iTqvas, rom rusTavelis<br />
`dammarxvel~ poetebs wakiTxuli unda hqondeT vaJafSavelas,<br />
galaktionis, terenti granelis* leqsebi da gi<br />
de mopasanis* romelime romanic ki (`tfilisis uwyebanis~<br />
informacia).<br />
ironiuli publicistikis nimuSi, romelsac axla<br />
SemogTavazebT, ekuTvnis Cems megobars, guram Samanids.<br />
igi SesaniSnavi eqimia, qirurgi. JurnalistikaSi arasodes<br />
umuSavia. `dawvi sveticxoveli...~ misi pirveli Jurnalisturi<br />
naSromi da... ironiuli (`boroti~) publicistikis<br />
nimuSia.<br />
guramma Semdeg kidev bevrjer daamtkica, rom misi pirveli<br />
publikacia cidan ar Camovardnila, rom mas marTlac<br />
mosdevs Zala qadilisa. Tumca, misi magaliTi maincdamainc<br />
misabaZi ar unda iyos _ im asakSi, roca guram Samanidma<br />
publicistikaSi Zalebis mosinjva daiwyo, Jurnalistebi,<br />
rogorc wesi, aqtiur saqmianobas Tavs anebeben da romanebis<br />
an memuarebis weras iwyeben. es ise vTqvi, Cemi Zveli<br />
megobris gasaRizianeblad. axla ki dapirebuli magaliTi,<br />
romelic meoce saukunis miwuruls saqarTvelos erT-erT<br />
umwvaves sakiTxs, erovnulobas exeba. ufro zustad, avtori<br />
savsebiT samarTlianad akritikebs cru-patriotizms.<br />
183
dawvi sveticxoveli _ eri dagimaxsovrebs<br />
Ria werili Saros Samosgan<br />
Cemi guruli bebia ambobda: _ vityvi _ cudi var, arada,<br />
gavskdi gulzeo. hoda, gulze rom ar gavskde, ramdenime sityva<br />
unda vuTxra Cems ganswavlul sexnias, guram SaraZes.<br />
aRar mogbezrda, kaco, amdeni dava da Cxubi? sxva saqme<br />
ara gaqvs deputat kacs? Tu maincdamainc unda gaglaxos<br />
viRacam?<br />
an ra problemebi gawuxebs? jer iyo da, aliaqoTi atexe:<br />
ariqa, somexs pasportSi somexi CavuweroTo. mere _ Cveni<br />
relikviebi aravis vanaxoTo. axla ieRovelebs daerie da<br />
gawyvetas upireb.<br />
geyo ra, kaco! nu gadaWame am qarTvelobiT da qristianobiT<br />
qveyanas Tavi!<br />
viTom eris SenarCunebaze rom fiqrob, profesorma kacma<br />
xom unda icode, rom yvelam, visac Tavisi jiSi da jilagi<br />
ar uyvars, ukve didi xania gamoicvala gvari da bagrationi<br />
Tu ara, dadiani mainc gaxda?<br />
Cawere Saro! rac Sen gsurs, is Cawere pasportebSi! gind<br />
Cineli Camiwere. me visac vuyvarvar, mainc veyvarebi da kvlavac<br />
sololakeli Samo viqnebi.<br />
ra gaaWire saqme am `araqarTvelebiT~? gamagebine erTi,<br />
vin arian es araqarTvelebi? nuTu ver unda gaigo, Se swavlulo,<br />
Sena, rom somexi, rusi, azerbaijaneli da berZeni _<br />
somexi, rusi, azerbaijaneli da berZenia da araviTar Sem-<br />
TxvevaSi _ `araqarTveli~. veRar unda gaigo, rom am sityvam<br />
daaqcia saqarTvelo?<br />
sanam Sennairebi ar daiviwyeben sityva `araqarTvels~,<br />
manam iqneba saqarTveloSi separatizmic, centridanuli<br />
moZraobac da sxva aTasi ubedurebac.<br />
Sen Tu mogwons `Лицо кавказской национальности~-s rom<br />
geZaxian? ase Riziandeba sxvac, rodesac dadgebi da ber-<br />
Zens, russ, somexs `araqarTvels~ uwodeb, Se demokrato,<br />
Sena!<br />
rogor fiqrob, ra unda meweros pasportSi me, TbilisSi<br />
dabadebuls, imereli dedis, guruli bebiis, kaxeli co-<br />
184
lis, megreli rZlis, imereli siZis, ori berZeni da erTi<br />
qarTveli SviliSvilis patrons, Romze da sulgunze gazrdils,<br />
qarTulad ganaTleba miRebul sololakel ber-<br />
Zens, visi mSobliuri enac qarTulia?<br />
aTasnairad ganmarteT erovnebis cneba Cvenma mecnierebma,<br />
magram arc erTs ar gagxsenebiaT didi rusi mecnieri<br />
vladimer dali (romelsac arc mama hyavda rusi da arc<br />
deda): `adamiani im erovnebas ekuTvnis, ra enazec fiqrobs<br />
da ra enazec sizmars xedavs~. iqneb vacaloT xalxs sizmari<br />
im enaze naxos, romelzec esizmreba? Tu, Seni sexnia petriaSviliviT,<br />
gsurs moelando xalxs sizmarSi da somexs<br />
sizmris qarTulad naxva aukrZalo? iqneb mivceT saSualeba<br />
adamians TviTon gansazRvros Tavisi erovneba pasportis<br />
miRebisas, rom Seni da Sennairebis SiSiT aRar icvalos<br />
xalxma gvari?<br />
sul ar minda, batono, pasporti!<br />
arsadac ar mivdivar!<br />
aq, Cems samSobloSi unda movkvde da sanam movkvdebi,<br />
gulze gagxeTqav imitom, rom Cemia es saqarTvelo!<br />
axla ieRovelebis Sesaxeb.<br />
Sennair naswavl kacTan (Tanac dokumentebi gayria jonjoliviT)<br />
es meore xarisxis adamiani (Seni azriT, Se azriano,<br />
Sena) polemikas rogor daviwyeb, mxolod erTs vityvi:<br />
pilates qriste rom ar ewamebina, SesaZloa, qristianoba<br />
dRes aravis gaxseneboda. rom ara jvarosnuli laSqrobebi,<br />
SesaZloa, islami ar yofiliyo dRes ase Zlieri...<br />
amgvari lozungebiT ginda eris gaerTianeba, Se patrioto,<br />
Sena? ar gamogiva, gena, ara. imitom, rom ar givarga<br />
ideologia. TviTon ar ici, ra ginda (deputatobis garda).<br />
iqneb kvali ginda datovo saqarTvelos istoriaSi? Sennairi<br />
gaqanebis kaci rom erma daimaxsovros, sul cota,<br />
sveticxoveli unda dawva*... Se herostrate, Sena.<br />
erovnebiT Tbiliseli,<br />
Seni sexnia guram Samanidi (Samo) (`dronis~ informacia).<br />
im dros `dronis~ redaqciaSi vmuSaobdi da danamdvilebiT<br />
vici, rom guram Samanidis werilis adresatma Tavi ise<br />
daiWira, TiTqos araferi momxdariyos _ araviTari pa-<br />
185
suxis gacemis mcdeloba! profesorma SaraZem mSvenivrad<br />
icoda, rom misi argumentebi mxolod brbos uvicobaze<br />
iyo gaangariSebuli da seriozul kritikas ver gauZlebda.<br />
misi `patriotuli~ aqciebis erTaderTi mizani iafi popularobis<br />
moxveWa iyo. amitomac baton profesors misi moRvaweobis<br />
winaaRmdeg mimarTul TiTqmis arc erT seriozul<br />
kritikaze pasuxi ar gaucia.<br />
sanaqebo saqcielia, Tanac, amiT igi oponentebis ganiaraRebas<br />
axerxebda.<br />
kidev erTxel vimeoreb, Jurnalisturi publicistikis<br />
formebze (Canaxati, narkvevi, interviu, statia, informacia,<br />
polemika...) saubari pirobiTia. anu ar arsebobs raime<br />
mkacrad dadgenili sazRvrebi, romlis gadalaxva ar Sei-<br />
Zlebodes.<br />
axla oriode sityva Jurnalisturi publicistikis Sinaarsobriv<br />
mxarezec.<br />
am Janris naSromebi, Sinaarsis mixedviT, SeiZleba ase<br />
davalagoT:<br />
politikuri publicistika;<br />
mecnieruli publicistika;<br />
socialuri publicistika;<br />
umizno, anu cru publicistika.<br />
politikuri publicistika<br />
misi gansazRvrebidanac Cans, rom amgvar publicistur<br />
naSroms politikuri sarCuli udevs. SeiZleba Tamamad<br />
iTqvas, rom 1985 wlidan, anu e.w. `perestroikis~ epoqidan<br />
moyolebuli, msoflio socialistur sistemaSi, am sityvis<br />
pirdapiri gagebiT, ayvavda politikuri publicistika.<br />
`ayvavebulTa~ Soris, ra Tqma unda, erT-erTi `mowinave~<br />
saqarTveloc iyo.<br />
TavisTavad, politikuri publicistika Zalian farTo<br />
cnebaa. aq igulisxmeba saxelisuflo, opoziciuri, saSinao,<br />
sagareo, ekonomikuri, kulturuli da a.S. politika.<br />
CamoTvlili sferoebi SegviZlia kidev ufro davakonkretoT,<br />
miRebuli _ kidev davakonkretoT da ase Semdeg.<br />
186
magram, vfiqrob, ase dawvrilmaneba aucilebeli ar unda<br />
iyos, yovel SemTxvevaSi, im adamianisTvis, vinc Tundac es<br />
wigni am gverdamde waikiTxa.<br />
politikuri publicistikis usazRvro popularoba<br />
msoflio politikuri sistemis Zirfesvianma reorganizaciam<br />
gamoiwvia. oTxmociani wlebis SuaSi deklarirebul<br />
sityvis Tavisuflebas uzarmazari msoflio socialisturi<br />
sistemis rRveva mohyva. Seicvala azrovnebis kriteriumebi.<br />
is, rac jer kidev guSin uryev WeSmaritebad miaCndaT<br />
(magaliTad, leninizmi, an warmoebis socialisturi<br />
wesi), dRes yovlad Cveulebrivi sicrue da demagogia aRmoCnda.<br />
bunebrivia, gamoCndnen publicistebi, romlebic<br />
siaxlis gaazrebas, uxeSad rom vTqvaT, `masebamde dayvanas~<br />
cdilobdnen da isinic, vinc am siaxles TavgamodebiT<br />
ewinaaRmdegebodnen.<br />
politikuri publicistikis umTavresi mizani da daniSnuleba<br />
sazogadoebis swori politikuri orientaciis Camoyalibebaa.<br />
jer kidev guSin erTpartiul saqarTveloSi,<br />
Tavisuflebis pirvelive weliwads 150-mde politikuri<br />
partia da, Sesabamisad, `qveynis gadarCenis~ amdenive koncefcia<br />
gaCnda. aman, bunebrivia, ukiduresad daabnia 70<br />
wlis ganmavlobaSi politikur cxovrebas CamoSorebuli<br />
sazogadoeba. es aisaxa qveynis politikuri xelmZRvanelobis<br />
moqmedebazec. Zalian xSirad es moqmedeba arsebuli<br />
sinamdvilisadmi araadekvatur damokidebulebaSi gamoixateboda.<br />
sazogadoebaSi, mis elitarul nawilSic ki gaiRviZa<br />
qvena, cru-patriotulma grZnobebma _ Sovinizmma,<br />
qsenofobiam, nacionalizmma (am terminis yvelaze uxamsi<br />
gagebiT), sisastikem, TavaSvebulobam...<br />
ra Tqma unda, maSinve dadga am antisazogadoebriv movlenebTan<br />
brZolis aucileblobac. ufro zustad, brZolis<br />
ideologiuri safuZvlis Seqmnis aucilebloba.<br />
swored mwvave politikurma problematikam Sva mwvave,<br />
magram zogjer brwyinvale politikuri publicistikis<br />
nimuSebi. da ase iqneba mudam, vidre sazogadoebaSi iqneba<br />
politikuri problemebi. anu ase iqneba mudam, vidre saxelmwifo<br />
iarsebebs.<br />
187
Cven vakanonebdiT uzneobas<br />
mkvdris aCrdilTan vin icinis,<br />
mkvdris aCrdilTan vin ixumrebs?<br />
galaktioni<br />
zneoba davkargeT.<br />
igi mravali wlis ganmavlobaSi nel-nela, SeumCnevlad<br />
gvecleboda xelidan da yuradRebas ar vaqcevdiT. gvegona,<br />
danakargi arc ise mniSvnelovani iyo da erovnuli xelisuflebis<br />
gamarjvebisTanave yvelaferi Tavis adgilas<br />
dadgeboda.<br />
gavbedav SegaxsenoT, ra aRviraxsnili antiosuri da antiafxazuri<br />
kampaniebi mimdinareobda qarTul presaSi. samwuxarod,<br />
Cvens Soris ar aRmoCnda kaci, vinc win aRudgeboda<br />
am ugunurebas. Sedegi cnobilia _ civilizebuli<br />
msoflios winaSe Cven, uZvelesi kulturis matarebeli qarTveli<br />
xalxi warvdeqiT mCagvrelebad, mkvlelebad, barbarosebad.<br />
am SemTxvevaSi ara aqvs mniSvneloba, vis mxares<br />
iyo simarTle. mTavaria, rom Cven (anu Cvenma xelisuflebam)<br />
ver movaxerxeT da arc movindomeT problemis civilizebuli,<br />
adamianuri meTodebiT gadaWra. Cven wavuyrueT araqarTvelTa<br />
(gansakuTrebiT, osTa) devnas saqarTveloSi. maT<br />
binebidan asaxlebdnen, samsaxuridan iTxovdnen, saqarTvelos<br />
teritoriidan aZevebdnen. Cven ki vdumdiT. gvegona,<br />
yvelaferi amiT damTavrdeboda da uzneobis msaxvrali<br />
xeli Cven ar Segvexeboda. Tavs vimarTlebdiT, rom `qarTvelTa<br />
istoriulma mterma~ daimsaxura aseTi mopyroba.<br />
maincdamainc arc maSin aRvSfoTebulvarT, roca qarTvelTa<br />
raRac msoflio istoriul misiaze daiwyo laparaki;<br />
roca kaci, prezidenti, romelsac jerac araferi Seeqmna<br />
sasikeTo, mesiad, RmerTad gamovacxadeT; roca davafuZneT<br />
yavisferi organizacia _ `erovnuli ideologiis asociacia~;<br />
roca pirvelad sajarod daviwyeT prezidentisadmi<br />
siyvarulis axsna (mere SejibrebaSi rom gadaizarda); roca<br />
quCebs da moednebs, mTel saqarTvelos moedo erTsulovani<br />
ovaciebi: `zvi-a-di!~ `zvi-a-di!~ roca ministrebad<br />
uvic da saeWvo reputaciis adamianebs vniSnavdiT...<br />
Cven vakanonebdiT uzneobas.<br />
188
vxedavdiT, ra kategoriis xalxi etmasneboda xelisuflebas<br />
da mainc mSvidad viyaviT. axla vgrZnobT, rom maSin<br />
vcdebodiT, magram kvlav mSvidad vuyurebT, rogor etmasneba<br />
igive xalxi axal xelisuflebas. vxedavT, ra pretenziebi<br />
aqvT uRirs adamianebs, magram pirSi wyals vigubebT<br />
_ vaiTu, rame moxdes!<br />
is adamianebi, guSin rom diTirambebs umRerodnen kompartias,<br />
saswrafod `gadaewyvnen~ prezident gamsaxurdias<br />
hangze, axla ki aSkarad, sindisis qenjnis gareSe TvalebSi<br />
Sescicineben droebiT mTavrobas da samxedro sabWos. vici,<br />
isini gaitanen Tavisas da Cven kvlav gavCumdebiT, vidre sasikvdilo<br />
safrTxes ar davinaxavT.<br />
nuravis nurafers nu davabralebT: uzneobas Cven Tvi-<br />
Ton vuwyobdiT xels.<br />
ukve gaismis damarcxebuli prezidentis kritika da<br />
Zageba, sakuTar `damsaxurebaTa~ warmoCena imisgan, vinc,<br />
zneoba rom hqondes, xmis amoRebas ver unda bedavdes.<br />
gamarjvebuli opozicia ukve xelisuflebad iqca da<br />
igi iwyebs im pirTa vinaobis garkvevas, visac daekisreba<br />
pasuxismgebloba momxdaris gamo. pasuxismgeblobis dakisreba<br />
diaxac saWiroa, magram sad aris garantia, rom WeSmaritebis<br />
dadgenisa da aRdgenis sababiT angariSsworeba<br />
ar daiwyeba? RmerTma nu qnas da, Tu marTla aseTi ram moxda,<br />
(sxvaTa Soris, amas, albaT Tavisda uneburad, xels uwyoben<br />
yofili prezidentis Tavgadakluli momxreebi), mere<br />
Zneli iqneba mtyuan-marTlis garCeva. bodiSs ki vixdi, magram<br />
me arc morCilebas SeCveuli qarTuli presis imedi<br />
maqvs da arc yvela mTavrobis saeWvod erTguli qarTuli<br />
marTlmsajulebisa.<br />
uaxloes momavalSi ueWvelad daiwyeba momxdaris iuridiuli<br />
da politikuri Sefasebis mcdelobac, anu imis<br />
garkveva, ra iyo es: putCi, samxedro gadatrialeba, saxalxo<br />
amboxi, revolucia Tu sxva ram. Cemi azriT, formalurad<br />
yvela am gansazRvrebis damtkiceba SesaZlebelia.<br />
ra Tqma unda, gamarjvebulTa ideologebi Seecdebian<br />
daamtkicon, rom es iyo saxalxo amboxi, romelmac daamxo<br />
totalitaruli reJimi. amgvari daskvnis sawinaaRmdego,<br />
cxadia, araferi maqvs imis garda, rom, Cemi azriT, amis<br />
189
garkvevisTvis Tavis Sewuxeba ar Rirs: ara aqvs araviTari<br />
mniSvneloba, ra iyo es _ yofili prezidentisTvis ase<br />
sayvareli `putCi~, gadatrialeba, amboxi Tu revolucia.<br />
momxdaris sazogadoebrivi sargeblianoba momavalma unda<br />
gaarkvios. Tu Cven SevZlebT samarTlebrivi, humanuri,<br />
ekonomikurad Zlieri saxelmwifos aSenebas, maSin marTlac<br />
ara aqvs mniSvneloba dRes momxdaris iuridiuli safuZvlis<br />
garkvevas. dro (da ara `droni~, rogorc brZanebda<br />
telekomentatori sokolovi) gamogvitans msjavrs. xolo<br />
Tu xelisuflebaSi kvlav mova batoni gamsaxurdia (rac<br />
Zlier saeWvoa), maSin Zalze bevrs ar ascdeba rozgi da<br />
saxrCobela; anu momxdari uTuod `putCad~ Sefasdeba.<br />
saqarTvelo jer kidev Relavs da boboqrobs. kvlav gaismis<br />
srolis xma. kvlav TareSoben sxvaTa ubedurebaze xelis<br />
moTbobis motrfiale kriminaluri bandebi. `demokratiisTvis<br />
Tavdadebuli~ moqalaqeebi kvlav iWyitebian damwvardanaxSirebul<br />
SenobebSi, vinZlo rame sakbilo iSovon..<br />
uvneblad gadarCenili didi ilia da akaki naRvlianad<br />
gahyureben gapartaxebul rusTavelis prospeqts,<br />
tyviadaxlil qaSueTis gumbaTs. vin icis, rogor tanjavs<br />
maT wminda sulebs TanamedroveTa ugunureba (`dronis~<br />
informacia).<br />
politikuri publicistikis kidev erT nimuSs Semog-<br />
TavazebT. gTxovT, yuradReba miaqcioT, rom igi dawerilia<br />
2004 wlis TebervalSi. es is droa, roca saqarTvelos moqalaqeTa<br />
umravlesoba Gjer kidev zeimobs `vardebis revoluciis~<br />
triumful gamarjvebas. man jer kidev ar icis, ra<br />
borotebadD Semoubrundeba igi xval. modi, nu davZraxavT<br />
amisTvis xalxs _ igi xom cvlilebebisken mudam umoklesi<br />
gziT siarulis momxrea da Tanac mudam `karg~ beladze ocnebobs!<br />
albaT, amis brali unda iyos, rom maSin am werilis<br />
gamoqveyneba weliwadze meti xnis ganmavlobaSi ver moxerxda.<br />
bolos mainc `saqarTvelos respublikam~ gabeda. gabeda<br />
da mere rogor _ rubrikiT `axali politikuri leqsikoni~<br />
werilebis mTeli seria gamoaqveyna: profanus, conformis, praesumpcio,<br />
agonia, kontrabando, bluff, demagogia, lingua, concordia, manipulatio,<br />
plebs, populus da ase Semdeg, sul ocamde werili!<br />
am Janris dapirebuli werilis saTauria:<br />
190
REVOLUTION<br />
revolucia franguli sityvaa da Zirfesvian gardatexas,<br />
erTi xarisxobrivi mdgomareobidan sxva xarisxobriv<br />
mdgomareobaSi naxtomisebur gadasvlas<br />
niSnavs. am terminis xseneba, upirveles yovlisa,<br />
safrangeTis da ruseTis revoluciebis, samoqalaqo<br />
omebis, terorisa da represiebis, gmirebisa da beladebis<br />
asociaciebs iwvevs.<br />
socialur revoluciebs Tavisi mkvlevar Teoretikosebi<br />
hyavs. sakmarisia gavixsenoT maratis* `usasrulo revoluciiis~<br />
Teoria, marqsis msoflio revolucia,~ leninis<br />
`lokaluri revolucia,~ (socialuri revoluciis erT<br />
qveyanaSi gamarjvebis SesaZlebloba), ernesto Ce revaras*<br />
`revoluciis eqsporti~ da a. S. bolo periodSi amas daemata<br />
e.w. usisxlo anu xaverdovani revoluciebis Teoria,<br />
romelmac saqarTvelos sinamdvileSi `vardebis revoluciis~<br />
saxeli miiRo.<br />
egreT wodebuli `mesame samyaros~ qveynebis mmarTvelebs<br />
moswondaT da moswonT revoluciis darqmeva im movlenebisTvis,<br />
romelTa wyalobiT isini xelisuflebis saTaveSi<br />
mividnen. CvenTanac asea _ revolucia daerqva 1990<br />
wlis oqtombris arCevnebs, ris Sedegadac xelisuflebaSi<br />
zviad gamsaxurdia da misi `mrgvali magida~ mivida; revolucia<br />
daerqva 1991 wlis dekembrisa da 1992 wlis ianvris<br />
movlenebs, roca orkviriani samxedro dapirispirebis<br />
Semdeg mrgvalebis xelisufleba daemxo da xelisuflebis<br />
saTaveSi sigua-kitovani-ioselianis sameuli aRmoCnda;<br />
revoluciad moinaTla SevardnaZis gadadgoma da xelisuflebaSi<br />
saakaSvili-burjanaZe-Jvanias* axali sameulis aRz<br />
ev eba 2003 wlis 23 noembers.<br />
saqarTvelos revoluciuri xelisuflebis Zalian bevrma<br />
warmomadgenelma asakis gamo, bunebrivia, arc revoluciebis<br />
istoria icis da arc meoce saukunis oTxmociani<br />
wlebidan saqarTveloSi ganviTarebuli movlenebi axsovs.<br />
amitom maT gasagonad da sxvebisTvis Sesaxseneblad istoriaSi<br />
mcire mogzauroba urigo ar iqneba.<br />
modi, vendoT `revoluciis~ enciklopediur ganmarte-<br />
191
as da vaRiaroT, rom es aris sazogadoebis erTi xarisxobrivi<br />
mdgomareobidan meoreSi naxtomiseburi gadasvla.<br />
nebismier dapirispirebas xalxis monawileobiT (an umisod)<br />
mxolod maSin SeiZleba vuwodoT revolucia, Tu Sedegad<br />
miviReT Zvelisgan radikalurad gansxvavebuli sakanonmdeblo,<br />
mmarTvelobiTi sistemuri cvlilebebi. nu dagvaviwydeba,<br />
rom qveyanaSi ganviTarebul movlenebs, sisxlians<br />
Tu xaverdovans, saxeli unda daarqvas istoriam.<br />
istoria, saerTod, kargi maswavlebelia niWieri da<br />
dainteresebuli mowafisaTvis. magaliTad, istoria gvamcnobs,<br />
rom maqsimilian robespieri, araseli advokati, 34<br />
wlisa iakobinuri moZraobis didi lideri gaxda, 35 wlisa<br />
_ safrangeTis didi revoluciis sulisCamdgmeli da iakobinuri<br />
xelisuflebis meTauri. gamarjvebuli xalxis<br />
kerpi da amave xalxis absoluturi umravlesobis mxardaWeriT<br />
gulmocemuli robespieri, frangi xalxis saxeliT,<br />
frangi xalxis sakeTTildReod da frangi xalxis<br />
moTxovniT (daukvirdiT!) yoveldRe aTeulobiT adamians<br />
gzavnida giliotinaze. sxvaTa Soris, iakobinelTa revoluciuri<br />
tribunalis msxverplad iqcnen ara marto maTi<br />
ideuri mowinaaRmdege Jirondistebi, aramed maTive guSindeli<br />
mokavSire `cofianebic~ _ ukiduresi memarcxeneebi,<br />
frangi mSromeli xalxis interesebisaTvis Tavgadakluli<br />
mebrZolebi. aRarafers vambob samefo ojaxisa da, saer-<br />
Tod, aristokratiisadmi gamoCenil saRi gonebisaTvis miuwvdomel<br />
sisastikeze da angariSsworebis meTodebze.<br />
ai, ras wers aleqsandre diuma-mama* Tavis erT-erT romantikul<br />
moTxrobaSi (`aTasi da erTi Rame~):<br />
`sabralo ugunurebs (revolucionerebs! T. Qq.) ar esmodaT,<br />
rom adamianebs zogjer SeuZliaT Secvalon momavali,<br />
magram arasodes ar SeuZliaT Secvalon warsuli...<br />
did kirian ormoSi erTad unda CaeyaraT Zvlebi im adamianebisa,<br />
vinc safrangeTisgan Seqmna msoflios upirvelesi<br />
nacia, Zvlebi safrangeTis monarqebisa dagoberidan<br />
liudovik meTxuTmetemde.<br />
am saSualebiT moiges brbos guli. gansakuTrebuli kmayofileba<br />
ki mianiWes kanonmdeblebs, advokatebs da RvarZlian<br />
Jurnalistebs _ revoluciis mtacebel frinvelebs...<br />
192
is adamianebi, visac ar SeuZliaT iamayon SenebiT, amayoben<br />
ngreviT~.<br />
dRes, qarTuli `vardebis revoluciidan~ oriode Tvis<br />
Semdeg, rac am werilSi ukve vTqvi da ris Tqmasac mis dam-<br />
Tavrebamde movaswreb, iqneb cota gaugebari iyos, magram<br />
gasagebi iqneba xval, roca vardebs surnelovani foTlebi<br />
dascviva da mis Reroze giliotinasaviT daundobeli<br />
eklebi darCeba.<br />
Tu ar miwyenT, erT patara komentars gagacnobT 1952<br />
wels gamocemuli `didi sabWoTa enciklopediidan:~ `diumas<br />
romanebi ar gamoirCeva Rrma SinaarsiT da amaxinjebs<br />
istoriul sinamdviles.~<br />
komentars, albaT, Tavs uCemodac gaarTmevT. me mxolod<br />
SegaxsenebT, rom `didi sabWoTa enciklopediis~ gamocemis<br />
iniciatori da sulisCamdgmeli iyo ioseb stalini, udidesi<br />
diqtatori msoflio istoriaSi, iakobinelTa sulieri<br />
memkvidre.<br />
davubrundeT istorias.<br />
iakobinelTa ltolva cvlilebebisadmi ise didi iyo,<br />
rom welTaRricxvac ki Tavidan daiwyes. aseTia revoluciis<br />
buneba _ manamde arsebuls Yyvelafers Slis da<br />
anadgurebs.<br />
Tumca, movlenebi istoriis usastikesi logikis Sesabamisad<br />
ganviTarda: revoluciis meore wlis cxra Termidors<br />
(1794 wlis 27 ivliss) frangma xalxma iakobinelTa<br />
diqtatura daamxo.<br />
maqsimilian da ogiust robespierebma, kutonma, demulenma<br />
da safrangeTis didi revoluciis bevrma sxva<br />
beladma (ori kviriT adre logins mijaWvuli `usasrulo<br />
revoluciis~ mama marati Sarlota kordem xanjliT<br />
aCexa, xolo robespieris uaxloesi megobari, dantoni,<br />
robespierisve konventis gadawyvetilebiT sikvdiliT<br />
dasajes) sicocxle giliotinaze daamTavres.<br />
iurist maqsimilian robespiers im wlis maisSi 36<br />
weli Seusrulda.<br />
safrangeTis xelisuflebis saTaveSi triumfiT mivida<br />
axalgazrda ambiciuri korsikeli artileriis generali,<br />
uniWieresi napoleon bonaparte*.<br />
193
frangma xalxma, vinc manamde uyoymanod uWerda mxars<br />
Jirondistebs, iakobinelebs Tu `cofianebs~, axal beladad<br />
napoleoni airCia da revoluciidan aTi wlis Tavze<br />
jer kidev guSin saTayvano safrangeTis respublika safrangeTis<br />
imperiaSi gacvala. xolo kidev aTiode wlis Semdeg<br />
erT dros RmerTad Seracxuli imperatori napoleoni<br />
samSoblodan gandevna da safrangeTi kvlav burbonTa dinastias*<br />
Caabara.<br />
rusma bolSevikebmac xalxis saxeliT, xalxis moTxovniT<br />
da xalxisve sakeTildReod Seqmnes uzarmazari represiuli<br />
aparati, daamyares arnaxuli masStabebis revoluciuri<br />
(wiTeli) terori, sakuTar QqveyanaSi sisxlis mdinareebi<br />
adines da did-patara beladebis mTeli galerea Seqmnes.<br />
maTac safuZvlianad daangries yvelaferi, rac warsuls<br />
ukavSirdeboda, maTac dedabudianad amoJlites rusuli<br />
aristokratia samefo ojaxis CaTvliT... ufro Sorsac wavidnen<br />
_ Seqmnes savaldebulo religia leninizmis saxiT<br />
da Seecadnen, adamianis arsebidan samudamod ganedevnaT<br />
RmerTis xateba.<br />
maT es nawilobriv SeZles kidec.<br />
komunisturma diqtaturam samocdaaT weliwadze met<br />
xans ibogina da dedamiwis TiTqmis naxevarze istoriis<br />
kanonzomieri ganviTareba mravali aTeuli wliT Seaferxa.<br />
imasac nu daviviwyebT, rom ioseb stalini, erT-erTi<br />
usastikesi diqtatori msoflio istoriaSi, xalxis usaz-<br />
Rvro ndobiT sargeblobda, mas, ubralod, aRmerTebdnen;<br />
masze leqsebs da romanebs werdnen; filmebs iRebdnen;<br />
masze loculodnen; Zeglebs da muzeumebs, mokled, sakulto<br />
nagebobebs ugebdnen...<br />
sxvaTa Soris, sabWoTa istoriografia mTlad revoluciurad<br />
Tu ara, revoluciis winaprad mainc miiCnevda<br />
monebis ajanyebas spartakis* meTaurobiT da glexTa ajanyebas<br />
emelian pugaCovis* meTaurobiT. qarTul sabWoTa<br />
istoriografias revoluciis rangSi ahyavda glexTa ajanyeba<br />
samegreloSi utu miqavas* meTaurobiT.<br />
Tumca, Tavi davaneboT Soreul warsuls da im periods<br />
davubrundeT, roca xalxi xelebs ukovnida `RvTisgan movlenil~<br />
zviad gamsaxurdias _ mesias, mxsnels, belads, did<br />
194
winamZRols. xelisuflebis saTaveSi misvlidan sul raRac<br />
cameti Tvis Semdeg ki igive xalxi tyvias esroda guSindel<br />
saTayvano gmirs. muxlebze daCoqilma xalxma Tavis droze<br />
Sendoba Txova eduard SevardnaZes da saprezidento ar-<br />
CevnebSi mas Tavisi xmebis 97 procenti uboZa.<br />
xuTiode wlis Semdeg, vardebiT SeiaraRebulma imave<br />
xalxma daamxo SevardnaZis xelisufleba da Tavisi xmebis<br />
97 procenti axal gmirs, mixeil saakaSvils gadauloca...<br />
`mixeili, miSa saakaSvili Seiyvara qarTvelma xalxma ise<br />
Zlierad, rogorc didi xania mas aravin yvarebia. erovnuli<br />
gmiri enatreboda saqarTvelos, gamarjvebis momtani<br />
gmiri enatreboda saqarTvelos da man miiRo igi...~<br />
`masSi Tavmoyrilia qarTvelisaTvis damaxasiaTebeli<br />
saukeTeso Tvisebebi _ patriotizmi, Tavganwirva, vaJkacoba,<br />
siyvaruli da gmiroba. am Tvisebebis afiSireba moxda<br />
xaverdovani revoluciis dros. amitom Seiyvara igi mTelma<br />
saqarTvelom. ar meguleba saqarTveloSi meore politikosi,<br />
romelic xalxs ase eyvareba...~<br />
`mixeil saakaSvili vaJkacuri bunebis da mebrZoli sulis<br />
adamiania. ganaTlebuli, erudirebuli, sworupovari<br />
politikosia...~<br />
`mixeil saakaSvili jer saqarTvelos, mere ki amerikis<br />
SeerTebuli Statebis prezidenti gaxdeba... masSi Serwymulia<br />
stalinis, SevardnaZis da gamsaxurdias fenomenebi...~<br />
es gamonaTqvamebi Tanamedrove (2004 wlis dasawyisi.<br />
red.) qarTuli gazeTebidanaa amoRebuli.<br />
mTeli Cveni ubedureba is aris, rom saqarTvelos moqalaqeebs<br />
agvirCevia ara prezidenti _ xalxis msaxuri,<br />
aRmasrulebeli xelisuflebis meTauri, aramedDgmiri,<br />
sworupovari politikosi, mokled _ beladi. amitom gasakviri<br />
sulac ar unda iyos, Tu es `kargi biWi~, miSa saakaSvili<br />
Tavis politikas warmarTavs ara rogorc demokratiuli<br />
qveynis prezidenti, aramed rogorc tomis beladi<br />
_ ganaTlebuli, energiuli, evropul enebze molaparake,<br />
magram mainc tomis beladi. metic, istoriis ganviTarebis<br />
kanonzomierebidan gamomdinare, SemiZlia asprocentiani<br />
albaTobiT vivaraudo, rom saakaSvili da misi gundi uax-<br />
195
loes momavalSi, xvalve, Zalauflebis srul uzurpacias<br />
Seecdeba da moaxerxebs kidec.<br />
davubrundeT citatebs, romlebic aq mxolod gmirze da<br />
beladze salaparakod ar momitania. saqme is gaxlavT, rom<br />
zustad es sityvebi, zustad am pativcemuli gvamebis piridan<br />
ukve iTqva sxva `sworupovari politikosis, evropuli<br />
enebis ubadlo mcodnis, uflis mier mironcxebuli gmiris,<br />
beladis~ misamarTiT. misi saxeli iyo zviad gamsaxurdia,<br />
vinc devnilobaSi, samegrelos Soreul sofelSi dalia<br />
tanjuli suli.<br />
cota ufro Sorsac Tu gavixedavT, mSobeli xalxisgan<br />
aseTi da kidev ufro gulisamaCuyebeli epiTetebi miuRiaT<br />
lavrenti berias, adolf hitlers, mao Ze duns*, muamar<br />
kadafis*, sadam huseins*, fidel kastros*, xo Si mins da<br />
mraval sxvas. samwuxarod, am da sxva `xalxis rCeuli beladebisgan~<br />
demokratiuli principebisadmi erTguleba<br />
da pativiscema ar gamigia.<br />
albaT, dadga dro isic vikiTxoT, iyo Tu ara 2003 wlis<br />
noembris movlenebi revolucia. amis gasarkvevad, gTxovT,<br />
kidev erTxel davubrundeT revoluciis enciklopediur<br />
ganmartebas. waikiTxeT? _ ese igi, naxtomiseburi gadasvla<br />
da Tvisobrivad axali sakanonmdeblo, mmarTvelobiTi<br />
sistemuri cvlilebebi.<br />
Cvens SemTxvevaSi, samwuxarod, sazogadoebis marTvis<br />
sistemaSi, araviTari siaxle (miT ufro _ progresuli!)<br />
ar SeiniSneba. is faqti, rom Zveli `proSevardnaZistuli~<br />
kadrebi saakaSvilis erTgulma kadrebma Secvala, axals<br />
da progresuls arafers niSnavs. marTalia, siaxleebis<br />
molodinSia kanonmdebloba, magram am `siaxleebs~ kargad<br />
daviwyebuli Zvelic ki ar SeiZleba daerqvas. es aris<br />
nabiji prezidentis Zalauflebis ganmtkicebisaken. Tu batoni<br />
prezidentis, Sinagan saqmeTa ministris, generaluri<br />
prokuroris zogierT yovlad upasuxismgeblo gancxadebas<br />
gaviTvaliswinebT, sul male iqneb didi sabWoTa samar-<br />
Talmcodne, prokurori da mosamarTle, akademikosi andrei<br />
ianuarieviC viSins*ki sanatreli gagvixdes.<br />
araviTari miniSnebac ki prokuraturis, Sinagan saqmeTa<br />
da uSiSroebis saministroebis samarTlebriv reformebze.<br />
196
jerjerobiT, saubaria mxolod kanonebis gasastikebaze.<br />
Tanac yovlad vulgaruli formiT da udables profesiul<br />
doneze.<br />
jerjerobiT, aris mxolod prezidentisTvis ganusaz-<br />
Rvreli uflebebis miniWebis Tavgamodebuli mcdelobebi<br />
TviT konstituciis msxverplad Sewirvis xarjze.<br />
jerjerobiT, mxolod sakadro cvlilebebi: Zveleburad,<br />
komunisturad, piradi megobrobis, erTgulebisa da<br />
partiuli kuTvnilebis niSniT. Tanac, am megobrobisa da<br />
erTgulebis xarisxs gansazRvravs erTaderTi adamiani _<br />
prezidenti saakaSvili.<br />
jerjerobiT, mxolod xmauriani dapatimrebebi, rac Zalian<br />
hgavs SevardnaZis antikorufciuli kampaniis pirveli<br />
etapis dasawyiss Soreul 1992 wels.<br />
aqedan gamomdinare, Tavisuflad SegviZlia davaskvnaT,<br />
rom 2003 wlis 23 noembers saqarTveloSi araviTari revolucia<br />
ar yofila. ubralod, gacilebiT ufro niWierma re-<br />
Jisorma (vTqvaT, jorj sorosma) 1991 wlis scenaris mixedviT<br />
dadga axali speqtakli mTavari rolebis axali Semsruleblebis<br />
monawileobiT: SevardnaZiseuli `moqalaqeTa<br />
kavSiris~ erTma (axalgazrdulma) frTam daamxo meore. anu<br />
es iyo sasaxlis gadatrialeba xalxis masebis monawileobiT<br />
da seiris mayurebelTa TanxlebiT.<br />
baton sorosze gamaxsenda: swored man savsebiT<br />
gulwrfelad da mTeli msoflios gasagonad ganacxada,<br />
rom misma fondma saqarTveloSi daafinansa aqcia, romelic<br />
SarSan, 23 noembers Zlevamosilad dagvirgvinda.<br />
igive gaimeora aSS-is saxelmwifo mdivanma kolin pauelmac.<br />
vfiqrob, am pativcemuli jentlmenebisadmi undoblobis<br />
sababi ar unda gvqondes.<br />
bunebrivad Cndeba kiTxva _ maS, ratom irqmeven revolucioneris<br />
arcTu saxarbielo saxels saakaSvili da misi<br />
gundi?<br />
isev xalxi unda gavixsenoT.<br />
nebsiT Tu uneblied, saakaSvili da misi gundi moqmedebda<br />
da moqmedebs xalxis saxeliT. man amomrCeveli unda<br />
daarwmunos, rom xalxis nebis aRmsrulebelia. amis Tqmis<br />
ufleba rom moepovebina, revoluciurad ganwyobili, met-<br />
197
ic, TavganwirvisTvis mzad myofi xalxis winamZRoli unda<br />
gamxdariyo. jorj sorosis fuliT, riCardD mailsis (im periodSi<br />
aSS elCi saqarTveloSi. red.) gegmiT, amerikis kongresis<br />
mxardaWeriTa da saakaSvilis gundis xeliT es operacia<br />
warmatebiT ganxorcielda kidec. am scenarSi, rogorc<br />
yovelTvis istoriaSi, xalxi iyo `masovka~, sazarbazne<br />
xorci. iyo, ra Tqma unda, vardebic. ar yofila srola<br />
da msxverpli _ bednieri SemTxvevis gamo da imis gamoc,<br />
rom aseTi ram scenarSi gaTvaliswinebuli ar yofila.<br />
rac mTavaria, revolucia saakaSvils da mis gunds<br />
imitom xiblavs, rom am terminiT am codvil miwaze cnobili<br />
Yyvela siavis da sisaZaglis gamarTleba SeiZleba _<br />
teroris, represiebis, siduxWiris, usamarTlobis, uzneobis<br />
da, ra Tqma unda, diqtaturisac _ revoluciis<br />
monapovars xom dacva unda (lenini)!<br />
xalxisve sakeTildReod, rasakvirvelia.<br />
revolucia Zalian, Zalian saSiSi movlenaa. TviT xaverdovani,<br />
usisxlo revoluciac ki, radgan igi diqtaturis<br />
mSobeli dedaa (~saqarTvelos respublikis` informacia).<br />
vfiqrob, saintereso unda iyos imis aRniSvna, rom or<br />
Tveze meti xnis ganmavlobaSi, vidre `saqarTvelos respublikaSi~<br />
revoluciuri xelisuflebis ukiduresad mwvave<br />
kritikis Semcveli statiebi qveyndeboda, arc redaqcias,<br />
arc avtors saxelisuflo wreebidan aravin Sexmianebia _<br />
araviTari protesti! piradad prezidenti da revoluciuri<br />
xelisuflebis umaRlesi eSelonebis warmomadgenlebi<br />
trabaxobdnen kidec, rom isini presisgan amgvar Semotevebs<br />
uZlebdnen. metic, am viTarebas saqarTveloSi presis<br />
Tavisuflebisa da damoukideblobis, qveyanaSi demokratizmis<br />
damkvidrebis gamoxatulebad asaRebdnen.<br />
sinamdvileSi, rogorc, albaT, Tavadac mixvdiT, es iyo<br />
damoukidebeli mediis sruli ugulebelyofisa da egreT<br />
wodebuli `saxelisuflo mediis~ Seqmnisken gadadgmuli<br />
kargad gaTvlili nabiji. sul male xelisuflebam mTeli<br />
qarTuli mediasivrcis monopolizeba moaxerxa. Jurnalistebis<br />
erTi didi nawili, gansakuTrebiT, teleJurnalistebi<br />
_ gadaibira, danarCenze xeli Caiqnia. esec revoluciis<br />
bunebidan momdinareobs. samwuxarod, Ratakma qar-<br />
198
Tulma Jurnalistikam xelisuflebis amgvar TviTnebobas<br />
winaaRmdegoba ver gauwia.<br />
Tumca, am saWirboroto Temaze ufro dawvrilebiT ma-<br />
Sin vilaparakoT, roca politikis da Jurnalistikis urTierTobas<br />
SevexebiT.<br />
manamde ki, modi, erTi patara eqsperimenti CavataroT:<br />
me SemogTavazebT gazeT `saqarTvelos respublikaSi~<br />
gamoqveynebul statias, Tqven ki igi romelime Janris Car-<br />
CoebSi moaqcieT, rogorc Sinaarsis, ise formis TvalsazrisiT.<br />
rac mTavaria, scadeT da, Tqveni Tvalsazrisi werilobiT<br />
daasabuTeT:<br />
Sen rom sxva mahkla<br />
Tavad is faqti, rom vinme ar eTanxmeba vaJa-fSavelas,<br />
arafris mTqmelia. arc is aris yuradRebis Rirsi, Tu vinme<br />
vaJas Semoqmedebas, saerTod, ar icnobs. mravlismTqmelia<br />
sakuTari uvicobiT keklucoba da sazogadoebis sibneleSi<br />
CaTrevis mcdeloba. xolo Tu amas xalxis rCeuli, saqarTvelos<br />
parlamentis wevri cdilobs _ ubedurebaa.<br />
vinme ganaTlebulma parlamentarma Jurnalisturi eTikis<br />
daucveloba rom ar damabralos, moviyvan or amonarids<br />
jondi baRaTurias erT-erTi interviudan:<br />
`ar veTanxmebi aluda qeTelaurs. Tavidan aluda sworad<br />
moiqca. mters yovelTvis Rirseulad unda moeqce. xelis<br />
moWra ki ra vaJkacis saqmea. es araswori tradicia iyo,<br />
radgan bevri iseTi tradicia mkvidrdeba, romelic ar dgas<br />
sarwmunoebaze da fesvebidan ar modis. sworad moiqca, rom<br />
xeli ar moaWra; sworia, rom mters pativi unda sce, me amis<br />
momxre var, magram es ar niSnavs, rom marTlac namdvili<br />
tradiciisa da namdvili sjulis winaaRmdeg unda waxvide,<br />
iaro sasaflaoze da sarwmunoebis uaryofa daiwyo - amaSi<br />
ar veTanxmebi~.<br />
`vaJas ar veTanxmebi `aluda qeTelaurSi~, mgonia, rom,<br />
rodesac werda, maSin vaJa aludas saqciels iwonebda, imitom,<br />
rom am nawilSi ar hyavs gakritikebuli, SesaZloa,<br />
mere gadaxeda Tavis pozicias. yvelaze didi principi sar-<br />
199
wmunoebaa da principi, romelic gaiZulebs, mis winaaRmdeg<br />
iaro, aris macduri da masze uari unda Tqva.~<br />
sanam mTavar saTqmelze gadavidode, umorCilesad vTxov<br />
jondis maswavlebels, amis wamkiTxveli gulSi tyvias nu<br />
daixlis* - misi namowafari mainc verafers Seignebs.<br />
rasac axla vityvi, batoni jondi imas ver mixvdeba, magram<br />
mis sayuradRebod arc rames vambob. im adamianebis<br />
sayuradRebod vambob, `jondebs~ umaRles sakanonmdeblo<br />
organoSi samoRvaweod xmas rom aZleven da sakuTari bedis<br />
gadawyvetis uflebamosilebas aniWeben (sxvaTa Soris,<br />
im adamianebis bedisac, romlebic jondebs ar endnen, magram<br />
bedis ironiis gamo, umciresobaSi aRmoCndnen).<br />
aluda qeTelauris piriT TviTon vaJa-fSavela laparakobs.<br />
es vaJa qadagebs mitevebas, kacTmoyvareobas da saTnoebas.<br />
es vaJa gvaswavlis bibliur WeSmaritebebs, rom yvela<br />
adamiani RvTis Svilia da sxva adamians misi sicocxlis<br />
mospobis ufleba ara aqvs; rom boroteba borotebiT ar<br />
aRmoifxvreba, sisxli sisxliT ar moibaneba:<br />
`visac mteroba maswyurdis,<br />
gaaRos saxlis karia,<br />
sisxl daigubos keraSi<br />
TviTonac Sigav mdgaria,<br />
Rvinodac imas dahlevdis,<br />
puradac mosaxmaria...<br />
Sen rom sxva mahkla,<br />
Senc mogkvlen,<br />
mkvlels ar SaarCens gvaria.~<br />
aludasa da veluri tradiciebis mimdevari Temis dapirispireba<br />
naTelisa da bnelis, codnisa da uvicobis,<br />
zneobisa da uzneobis, keTilisa da borotis, WeSmariti<br />
rwmenisa da fundamentalisturi dogmebiT SeniRbuli urwmunoebis<br />
dapirispirebaa. iseTi urwmunoebisa, Cven, sabralo<br />
amomrCevlebi weliwadSi ormocdaaTjer mainc rom<br />
sakuTari TvaliT vuyurebT: gulSi sanTel Caxutebul,<br />
mama abramis batknebad qceul vigindarebs, eklesiidan gasvlisTanave<br />
mkvlelobebisa da darbevebis brZanebebs rom<br />
200
gascemen, xazinas rom Zarcvaven, orpiroben, cruoben da<br />
farisevloben...<br />
amis winaaRmdegia vaJa da amitom aTqmevinebs aludasTvis<br />
sizmarSi gamocxadebul mucals:<br />
`_ minda sikvdili, ar vkvdebi,<br />
mamkalo, _ miTxra xvewniTa, _<br />
Tqven dagrCeT wuTisofeli,<br />
me ki wavide qveyniTa;<br />
daZexiT, xevsurT Svilebo,<br />
laSqrobiT, xmlebis qneviTa~.<br />
vaJa imitom aris didi, rom as ocze meti wlis winaT naTqvami<br />
(`aluda qeTelauri~ 1888 wels daiwera), dResac zustad<br />
miesadageba im bnel da uzneo Tems, romelsac odesRac aluda<br />
qeTelauri daupirispirda da romlis rigiT 121-e warmomadgeneli<br />
brZandeba batoni jondi dRevandel parlamentSi.<br />
vaJas rom dRevandeli saqarTvelo enaxa, isev amas amoigminebda:<br />
_ aha, Tqven gqondeT es codva-braliani wuTisofeli,<br />
anTxieT moZmeTa sisxli, gesli da balRami, aiSeneT srasasaxleebi,<br />
amoiyoreT muclebi, imruSeT, ipareT, icrueT<br />
da cili daswameT, daZexiT usamarTlobiT. me ki erTaderT<br />
nugeSad sikvdili damrCenia da damdeT pativi, imqveyniur<br />
cxovrebaSi gadasasaxleblad xels nu SemiSliTo.<br />
aluda qeTelaurma (vaJam), Tanamedrove qarTveli politikosebisgan<br />
gansxvavebiT, icis, ra aris sindisi _ pasuxismgebloba<br />
sakuTari saqcielis gamo. Rirseuli metoqis,<br />
mamaci mucalis sikvdiliT mis arsebaSi iqamde mTvlemare<br />
sindisma gaiRviZa da aludas codvebis gamosyidva daavala.<br />
axali codvebis Cadenisken ki ar mouwoda, saukuneobiT dagrovili<br />
codvebis gamosyidva daavala! mxolod sakuTari<br />
codvebisa ki ara, xevsurTa mTeli Temis codvebisa. swored<br />
ase moiqca cxrameti saukuniT adre ieso, romelic jvars<br />
ecva da amiT kacobriobis codvebis gamosyidva scada.<br />
`aluda qeTelauri~ ki ar ewinaaRmdegeba qristianul<br />
morals, rogorc es deputats hgonia, piriqiT _ am moralis<br />
dacvisken mogviwodebs. es icis yvelam, visac poema<br />
waukiTxavs, visac `stumar-maspinZeli~, `gvelismWameli~<br />
an vaJas romelime sxva nawarmoebi waukiTxavs. jondim va-<br />
201
Jas Semoqmedebis Taobaze yurmokvriTac ar icis, Torem<br />
dRes am yovlad saxelgatexil parlamentSi ar dajdeboda,<br />
radgan `aluda qeTelaurSi~ naTqvamma am sityvebma,<br />
SeuZlebelia, TviT jondis gonebrivi monacemebis mqone<br />
adamianic ki ar Caafiqros:<br />
`ZaRls miugdian saWmelad<br />
xeli mucalis mklavisa,<br />
piri ar axlo qofakma,<br />
morTo Rmuili bralisad~.<br />
ZaRlis saqcielis axsna ar aris rTuli. mere ra, rom qofakia<br />
_ igi zneobrivi arsebaa. sakuTari fiziologiuri<br />
moTxovnilebebis an veluri instiqtebis dasakmayofileblad<br />
yvela meTodi misi ZaRluri bunebisTvisac ki miuRebelia.<br />
amitom ambobs uars SeTavazebul nugbarze _ vaJkacis<br />
veragulad mokveTil marjvenaze.<br />
vwuxvar, Zalian vwuxvar, magram im qofakisgan gansxvavebiT,<br />
21-e saukunis qarTvel jondebs zneoba arc gaxsenebiaT,<br />
ise daeZgernen prezident saakaSvilis mier migdebul<br />
leSs _ parlamentis wevrobis mandats!<br />
da amiT uari Tqves zneobaze, zogadad _ adamianobaze.<br />
zneobaze imaTac uyoymanod Tqves uari, romlebmac sajarod<br />
ki ar gadasansles migdebuli, aramed Sin waacuncules<br />
da malulad, neba-neba Seeqcevian _ Tan, Tanamoqalaqeebs<br />
sakuTar vaJkacobaze gvetrabaxebian da leSis<br />
gadmomgdebs TvalTmaqcurad dedas agineben.<br />
axla saWiroa am nabijis nebismieri saSualebiT gamar-<br />
Tleba. 2008 wlis formaciis parlamentSi mokalaTebuli<br />
koleqtiuri jondi TviTon aris is bneli, veragi da daundobeli<br />
Temi, romelmac aluda da misi ojaxi moikveTa. Tems<br />
unda axla mTeli qveyniereba daabnelos, mTeli sazogadoeba<br />
jondebad aqcios, adamians waarTvas is, rac RmerTma<br />
mis arsebaSi Cado da amiT sxva cocxali arsebebisgan gamoarCia<br />
_ zneoba!<br />
maSin yvela gavswordebiT, yvela erTnairad davbneldebiT,<br />
sindisze yvela uars vityviT, samagaliTo aRaravin<br />
gveyoleba, zadze da biwze veravin veravis miuTiTebs, yvela<br />
erT did qvabSi movixarSebiT.<br />
202
am miznisken mimaval gzaze, bevr sxvasTan erTad, dauZlevel<br />
winaRobad vaJas Zlevamosili figurac aRmarTula.<br />
erT-erTi futuro jondi ambobs, vaJa-fSavelas ar<br />
veTanxmebio da amiT surs mogvaCvenos, TiTqos mTeli qar-<br />
Tuli sazogadoeba sabolood gadagvarebula, TviT didi<br />
vaJac dacemula da viRac yarta-yurtas saTrevelad qceula.<br />
xval SoTas, ilias, guramiSvilis, akakis, javaxiSvilis,<br />
asaTianis, galaktionis... rigi dadgeba. Tanamedroveebi<br />
xom ukve `Carecxilebi arian!..~<br />
ase mxolod dasaRupavad ganwirul avadmyof gonebas<br />
eCveneba. qveynierebis gaCenis dRidan aqamomde, keTilisa<br />
da borotis brZolaSi mudam keTili imarjvebda.<br />
ase iqneba momavalSic.<br />
mecnieruli publicistika<br />
es aris publicisturi naSromi mecnierebis romelime<br />
dargze (filosofia, iurisprudencia, literatura,<br />
fizika, biologia, samxedro xelovneba, genuri inJineria...).<br />
es ar gaxlavT romelime didad pativcemuli profesoris<br />
uwyinari saubari mecnierebis ama Tu im sferos avkargianobaze.<br />
es aris faqtebiTa da logikiT ganmtkicebuli emociuri<br />
msjeloba mecnierebaze sazogadoebis yuradRebis mipyrobis<br />
mizniT. anu, mTavaria ara TviT wminda mecnieruli<br />
Tvalsazrisis wina planze wamoweva, aramed mecnierebisa<br />
da sazogadoebis damokidebuleba, mecnieruli miRwevebis<br />
sazogadoebis samsaxurSi Cayeneba.<br />
amgvari naSromebis Seqmna umaRles Jurnalistur ostatobasTan<br />
erTad moiTxovs mecnierebis im dargis sakmaod<br />
safuZvlian codnas, romelzec wera gixdeba. amitom, bunebrivia,<br />
qarTul sinamdvileSi mecnieruli publicistikis<br />
nimuSebiT maincdamainc ganebivrebuli ara varT. vgulisxmob<br />
maRal profesiul doneze Sesrulebul naSromebs,<br />
Torem arafris mTqmeli da arafris momtani fsevdo publicistikiT<br />
savsea Cveni siyviTleSeparuli presa.<br />
nimuSi, romelsac axla SemogTavazebT, iurisprudencias<br />
exeba. ufro zustad, im adamianebs, romlebic swored<br />
203
iurisprudenciis gverdis avliT cdiloben umniSvnelovanesi<br />
iuridiuli dokumentebis Sedgenas:<br />
Seqspiris motivebi qarTul kanonSemoqmedebaSi<br />
CemTvis ucnob dawesebulebaSi SeumuSavebiaT da parlamentSi<br />
gansaxilvelad SeutaniaT SeTanxmebis proeqti<br />
saqarTvelos marTlmadidebel eklesiasa da saxelmwifos<br />
Soris.<br />
proeqts win uZRvis mokle `ganmartebiTi baraTi~, sadac<br />
amgvari dokumentis miRebis aucileblobasa da SeTanxmebis<br />
Sinaarszea saubari. Cvenc aqedan daviwyoT.<br />
am pawawina `ganmartebiT baraTSi~ pativcemul avtorebs<br />
imdeni sibriyve CauteviaT, TviT saqarTvelos sagadasaxado<br />
kanonmdeblobasac ki SeSurdeba! Tundac es rad Rirs:<br />
`...saxelmwifo aRiarebs 1921-90 wlebSi saqarTvelos<br />
eklesiisaTvis materialuri da moraluri zaralis miyenebis<br />
faqts da rogorc eklesiisaTvis CamorTmeuli<br />
materialuri qonebis didi nawilis mflobeli, kisrulobs<br />
am zaralis anazRaurebis valdebulebas~.<br />
1921-1990 wlebSi komunisturma reJimma rom saqarTvelos<br />
eklesias zarali miayena, imis anazRaureba yovlad<br />
warmoudgenelia: asobiT dangreuli da gapartaxebuli<br />
eklesia-monasteri, aTasobiT daxocili mrevli da<br />
RvTismsaxuri, datacebuli da ganadgurebuli saeklesio<br />
qoneba, dacemuli zneoba...<br />
raki Cveni qvelmoqmedi xelisufleba (da ara saxelmwifo,<br />
rogorc es SeTanxmebis proeqtSia miTiTebuli!) am zaralis<br />
anazRaurebas kisrulobs, gamodis, rom igi im wlebis<br />
koSmaruli danaSaulobebis Tanamonawile da saqarTvelos<br />
sabWoTa socialisturi respublikis samarTalmemkvidre<br />
yofila. Tu es asea, maSin man (xelisuflebam) keTili unda<br />
inebos da zarali yvela dazaralebuls aunazRauros: mar-<br />
Tlmadidebel eklesiasac, meCeTsac, sinagogasac, amqrebsac,<br />
firmebsac da kerZo pirebsac.<br />
saxelmwifo, anu xazina im wlebSi miyenebuli zaralis<br />
anazRaurebas kisrulobso, weria am dokumentSi, magram is<br />
ki aRarsad dauweriaT, kerZod, vis xarjze an ra Semosav-<br />
204
lebiT apireben im marTlac eniT uTqmeli zaralis anaz-<br />
Raurebas. albaT, isev im dazaralebuli, ganadgurebuli,<br />
Seuracxyofili mrevlis zurgidan!<br />
es ukve gramatikuli da stilisturi ki ara, saxelmwifoebrivi<br />
mniSvnelobis Secdomaa da, veWvob, misi gamosworeba<br />
SeZlos konkordiummTxzvelebis Wkuis xalxma.<br />
`ganmartebiT baraTSi~ aseTi `brZnuli~ ganmartebac<br />
gvxvdeba: `proeqtis mixedviT, saeklesio samsaxuri gaTanabrebulia<br />
sajaro samsaxurTan. es ar niSnavs imas, rom moqmedi<br />
kanonmdebloba sajaro samsaxuris Sesaxeb saeklesio<br />
da sajaro samsaxurs erTmaneTTan aTanabrebs. marTlmadidebeli<br />
eklesiis damoukideblobisa da saxelmwifo samsaxurisgan<br />
gansxvavebuli amocanebis gamo, sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb normebi saeklesio samsaxurSi uSualo gamoyenebas<br />
ar hpovebs~.<br />
es aris farisevlobis, sicruis da Tavxeduri demagogiis<br />
naTeli magaliTi: marTalia, proeqtiT saeklesio da<br />
sajaro samsaxuri gaTanabrebulia, magram, nuras ukacravad,<br />
isini gaTanabrebuli sulac ar gaxlavTo, yovlad<br />
usircxvilod gvatyueben proeqtis avtorebi da marTlmadidebel<br />
eklesias uflebrivad soflis sakrebulosTan<br />
aTanabreben. mere, albaT, eklesiis mnaTeebis moxsna-daniSvnebis<br />
revizias da kontrolsac daiwyeben. mRvdlebze xom<br />
laparakic ar Rirs _ gubernatoris Caurevlad es saqme<br />
verasdidebiT ver gakeTdeba.<br />
axla mTavarze, anu uSualod konkordiumis proeqtze.<br />
preambula, rogorc velodi, friad poeturia: _ cxra<br />
abzaci, cxra sityva `vinaidan~, cxra wertil-mZimiT dam-<br />
Tavrebuli winadadeba da arc erTi Wkvianuri azri:<br />
`_ vinaidan qarTveli eris msoflmxedveloba,<br />
mTlianoba, tradiciebi, fsiqologia, cxovrebis wesi<br />
da mravalsaukunovani qarTuli kultura ganpirobebulia<br />
da gamsWvalulia marTlmadidebluri qristianuli<br />
moZRvrebiT;<br />
_ vinaidan saqarTvelos mosaxleobis absoluturi<br />
umravlesoba marTlmadidebeli qristiania;<br />
_ vinaidan marTlmadidebloba saqarTveloSi isto-<br />
205
iulad saxelmwifo religia iyo, istoriuli uwyvetoba<br />
ki niSnavs warsulis, awmyos da momavlis sinTezs;<br />
_ vinaidan saqarTvelos konstituciiT aRiarebulia<br />
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis gansakuTrebuli<br />
roli qveynis istoriaSi;<br />
_ vinaidan saqarTvelos saxelmwifom aRidgina istoriuli<br />
roli msoflio civilizaciaSi, rogorc damoukidebelma<br />
da demokratiulma saxelmwifom;<br />
_ vinaidan msoflios ganviTarebul qveynebSi istoriul<br />
eklesiebs miniWebuli aqvT gansakuTrebuli iuridiuli<br />
statusi;<br />
_ vinaidan konstituciurad eklesia damoukidebelia<br />
saxelmwifosgan...~<br />
amis wamkiTxvels uneblied Seqspiri maxsendeba:<br />
`yvelafriT daRlils sanatrelad sikvdili damrCa...<br />
radgan uvici da regveni brZenobs advilad,<br />
radgan simarTle sisuleled iTvleba axla,<br />
radgan sikeTe borotebis tyved Cavardnila...~.<br />
didi poeziis da politikanobis Serwymis mcdeloba mudam<br />
kraxiT da uniWo dokumentis SeqmniT rom mTavrdeba,<br />
konkordiumis proeqtic amis dasturia. avtorebs gonebisTvis<br />
meti Zala rom daetanebinaT da rac ar icodnen, sxvisTvis<br />
ekiTxaT, ar dawerdnen, mravalsaukunovani qarTuli<br />
kultura marTlmadidebluri qristianuli moZRvrebiT<br />
aris ganpirobebuli da gamsWvalulio. xolo cota<br />
mSobliuri qveynis istoria rom scodnodaT, arc amgvari<br />
absurduli azri mouvidodaT, saqarTvelos mosaxleobis<br />
absoluturi umravlesoba marTlmadidebeli qristianiao.<br />
saqarTvelos mosaxleobis umravlesobisTvis aTeistoba<br />
rom daebralebinaT, gasakviri ar iqneboda. etyoba,<br />
avtorebma ar ician, rom saqarTveloSi marTlmadidebeli<br />
qristianebis garda cxovroben kaTolikeebi, iudevelebi,<br />
grigorianelebi, musulmanebi, baptistebi, evangelistebi,<br />
sxvebi da sxvebi. vSiSob, maTi raodenoba marTlmadideblebisas<br />
didad ar Camouvardeba.<br />
sakuTari uvicobiT kopwiaobas hgavs gancxadeba, rom,<br />
Turme, `msoflios ganviTarebul qveynebSi istoriul<br />
206
eklesiebs miniWebuli aqvT gansakuTrebuli iuridiuli<br />
statusi~. ras gvibrZanebT, marTlmadidebluri mimdinareobis<br />
Teokratiuli saxelmwifo SevqmnaT, Tu SariaTis<br />
samarTliT vixelmZRvaneloT? iqneb aiaTola homeinis<br />
modelis iranuli mmarTvelobiTi sistema avirCioT? an,<br />
iqneb, inkviziciis boboqrobis droindelma espanurma<br />
mmarTvelobam ajobos?!<br />
Tumca, vidre amas gadavwyvetdeT, is gavarkvioT, arian<br />
Tu ara WeSmariti marTlmadideblebi gulSi sanTelCaxutebuli<br />
yofili da axlandeli partiuli funqcionerebi,<br />
gaveSebul-gaalmasebuli xeljvariani xulignebi, ieRovelTa<br />
Sekrebebis cecxliTa da maxviliT damrbevi adamianebi,<br />
agrerigad momravlebuli nacisturi partiebis wevrebi,<br />
meqrTame da Rormucela `RvTismsaxurebi~, qurdi da<br />
moZalade Cinovnikebi...<br />
saxelmwifos da am saxelmwifoSi moqmed religiur mimdinareobebs<br />
Soris SeTanxmebis (konkordiumis) dadebas<br />
civilizebul samyaroSi didi xnis istoria aqvs. rogorc<br />
wesi, es aris SeTanxmeba erTmaneTis saqmeSi Caurevlobis<br />
Taobaze, imis aRiareba, rom eklesia damoukidebelia saxelmwifosgan.<br />
iqneb am SeTanxmebis proeqtis avtorebsac<br />
es mizani hqondaT, magram gamoucdelobisa da ucodinrobis<br />
gamo, parlaments gansaxilvelad waredgina bundovani,<br />
absurduli, enobrivad yovlad umsgavso da, rac mTavaria,<br />
provokaciuli proeqti. igi miznad isaxavs ara urTier-<br />
Tobebis garkveva-mowesrigebas saxelmwifosa da marTlmadidebel<br />
eklesias Soris, aramed am urTierTobaTa daZabvas.<br />
es Zalian saSiSia. am saSiSroebas zogierTi ura-patrioti<br />
xelovnurad qmnis qveyanaSi axali omis gasaCaReblad, amjerad<br />
_ religiur safuZvelze~ (`dronis~ informacia).<br />
socialuri publicistika<br />
am Sinaarsis publicisturi nawarmoebi sazogadoebis<br />
socialur mdgomareobas exeba. es gaxlavT sityvakazmul<br />
mwerlobasTan yvelaze axlo mdgomi Jurnalisturi Janri.<br />
Tu aseTi naSromis Seqmnas apirebT, gaxsovdeT, rom ar aris<br />
207
sakmarisi faqtebis, movlenebis virtuozulad aRweris ni-<br />
Wic ki. mTavaria, ise TqvaT, mkiTxvelma pirvelive sityvebidan<br />
dagijeroT, rom es swored asea da Tqven misi gulis<br />
mosagebad (an gulis asaCuyeblad) arafers igonebT.<br />
am Janris nimuSebad uTuod gamodgeba sul axlaxans<br />
Tqvens mier wakiTxuli nugzar SataiZis, giorgi pataSuris,<br />
nana joxariZis publicisturi naSromebi.<br />
Tu imasac waikiTxavT, rasac axla SemogTavazebT, Zalian<br />
kargi, iqneba. werili `7 dReSi~ 1991 wlis aprilSi gamoqveynda<br />
da saqarTvelos maSindeli xelisuflebis mxridan,<br />
SeiZleba iTqvas, grandiozuli reaqcia mohyva. imis garda,<br />
rom es koleqtiuri naSromi socialuri publicistikis nimuSia,<br />
nawilobriv, saqarTvelos maSindel politikur vi-<br />
Tarebazec SegiqmniT warmodgenas.<br />
mokled, Tqvens winaSea<br />
baroni wverikmazaSvili da sxvebi<br />
prefeqti ar aris. gviTxres, rom male mova da Cvenc,<br />
`saqarTvelos respublikis~, `Tbilisis~, `7 dRis~, `saqmis~<br />
korespondentebi velodebiT. gvainteresebs, rogor<br />
apirebs prefeqtura raionSi miwis kuTvnilebis sakiTxis<br />
mogvarebas miwis Sesaxeb kanonis ararsebobis pirobebSi.<br />
problemas isic amwvavebs, rom jerjerobiT ar arsebobs<br />
kanoni TviT prefeqtisa da prefeqturis Sesaxeb.<br />
samwuxarod, bunebis kanonebi ar scnobs administraciul<br />
kanonebs _ gazafxuli isev ise Zveleburad modis da<br />
Tan uamravi sazrunavi moaqvs. umcires uyuradRebobas da<br />
dagvianebas aravis patiobs.<br />
sagarejos raionis prefeqti, batoni guram isakaZe marTlac<br />
Zalian male movida (manamde mis moadgiles, baton uCa<br />
qoriZes vesaubreT). igi friad ganswavluli kacia, pedagogebis<br />
ojaxidan. prefeqtad daniSvnamde Tbilisis saxelmwifo<br />
universitetis birTvuli fizikis laboratoriaSi<br />
muSaobda. sagarejoelia da aqaurobas kargad icnobs.<br />
Cvens kiTxvaze, raionSi ra principiT nawildeba miwa da<br />
Semdeg misgan miRebuli Semosavali, batonma prefeqtma<br />
brZana:<br />
208
_ es aris Zalze rTuli sakiTxi. vinaidan ar arsebobs<br />
kanoni miwis Sesaxeb, metic _ kanoni sakuTrebis Sesaxeb;<br />
gviWirs miwis sakiTxis gadaWra. raionSi gvaqvs venaxebic,<br />
saxnav-saTesi farTobebic, saTibebic, tyeebic.<br />
venaxebs kolmeurneobebi da sabWoTa meurneobebi ijariT<br />
gascemen...<br />
aq odnav gavuswrebT movlenebs da mogaxsenebT, rom<br />
amave kiTxviT mivmarTeT sagarejos raionis kakabeTis `wi-<br />
Teli oqtombris~ saxelobis kolmeurneobis Tavjdomares<br />
SoTa keratiSvils; gurjaanis, Telavis, yvarlis raionebis<br />
prefeqtebs Salva winwalaSvils, avTandil rcxilaZes, levan<br />
iaSvils; Cumlayis kolmeurneobis Tavjdomares nodar<br />
qurdaZes. pasuxi TiTqmis yvelgan erTnairia: jerjerobiT,<br />
bevri ramea gasarkvevi da dasazustebeli. magaliTad,<br />
fasebi: dReisaTvis erTi kilogrami yurZnis moyvana glexs<br />
daaxloebiT erTi maneTi da eqvsi kapiki ujdeba. Tu Sesasyidi<br />
fasi igive darCa, glexi mis mier warmoebuli yurZnis<br />
yovel kilogramze eqvs kapiks... vals daidebs!<br />
aqve davumatebT, rom ijaris axlandeli zepiri forma<br />
glexsa da administracias Soris Tavisi SinaarsiT Zalian<br />
hgavs istoriidan ase kargad nacnob leninur `sasursaTo<br />
gaweras~. cnobilia soflis meurneobis amgvari gaZRolis<br />
erTob savalalo Sedegebic: socialuri, ekonomikuri,<br />
politikuri urTierTobebis ukiduresi gamwvaveba.<br />
isev baton guram isakaZesTan saubars davubrundeT:<br />
_ Zalian gviWirs. moSlilia struqturebi, aqeT _ mafia,<br />
iqiT _ `mxedrioni~... am ukanasknels Zlier hqonda<br />
gamdgari fesvebi Cvens raionSi. unda SevcvaloT struqturebi.<br />
Cven SevZeliT Tanamdebobidan gadagveyenebina<br />
da pasuxisgebaSi migveca sagarejos mevenaxeobis sabWo-<br />
Ta meurneobis direqtori...<br />
soflis meurneobaSi mZime situaciaa. axla gagimxelT<br />
erT saidumlos. albaT, gagikvirdebaT, magram me<br />
ase vfiqrob. es fantastikuria... iciT, mimaCnia, rom<br />
saukeTeso gamosavali Seqmnili mdgomareobidan aris...<br />
batonymobis aRdgena!..<br />
batoni prefeqtis es gancxadeba marTlac moulodneli<br />
da fantastikuria. miT ufro, rom civilizebulma msofli-<br />
209
om karga xania ganvlo feodalizmis epoqa. batonymobis instituti<br />
TviT ruseTis imperiaSic ki zustad 130 wlis winaT,<br />
1861 wels gaauqma imperatorma aleqsandre meorem.<br />
marTali giTxraT, ise davibeniT, isic ki ver vkiTxeT baton<br />
prefeqts, mxolod sagarejoSi apirebs batonymobis SemoRebas,<br />
Tu mTel saqarTveloSi. Tu ase moxda, vfiqrobT,<br />
batonebis sakiTxi SedarebiT iolad mogvardes, ai, ymoba ki,<br />
veWvobT, vinmem siamovnebiT ikisros. arada, naxeT, ra didebulad<br />
JRers: lordi isakaZe! Hhercogi qoriZe! grafi erbowonaSvili!<br />
baroni wverikmazaSvili! vikonti Samoevi!...<br />
imave dRes, saRamos, imave SekiTxviT mivmarTeT gurjaanis<br />
raionis prefeqts, baton Salva winwalaSvils. SegaxsenebT,<br />
rom baton prefeqts aseTi ram vkiTxeT:<br />
_ ra principiT nawildeba raionSi miwa da, bunebrivia,<br />
misgan miRebuli mosavali?<br />
_ gurjaanis raioni, _ brZana batonma prefeqtma,<br />
_ eTnikurad wminda raionia. aq absoluturi umravlesoba<br />
qarTvelebi arian. erTi patara sofelia, Cumlayis<br />
kolmeurneobaSi Sedis, yitaani da imaTac survili gamoTqves<br />
wavidnen raionidan. ase rom, male sul sufTa<br />
raioni viqnebiT...<br />
_ batono Salva, es Zalian kargi, magram miwis sakiTxi<br />
rogorRa wydeba?<br />
_ mZime mdgomareobaa, resursebi gaZvirda, yurZnis<br />
fasi ki igive darCa. saTadarigo nawilebic gviWirs. arsebobs<br />
ijaris ori forma _ individualuri da brigaduli.<br />
SarSanac ijaraze viyaviT. kargi Sedegi gamoiRo. wleuls,<br />
jerjerobiT, axali xelSekrulebebi glexebTan ar dagvidia,<br />
Zveli debulebiT vsargeblobT.<br />
_ es niSnavs, rom glexma miwa ijariT ki aiRo, magram jer<br />
cnobili ar aris, visi iqneba mosavali?<br />
_ ras brZanebT! Cven, jerjerobiT, xelSekrulebis<br />
forma ver SevimuSaveT, Torem, ise SeTanxmebuli varT,<br />
rom glexi mosavlis 30 procents saxelmwifos Caabarebs,<br />
danarCeni 70 procenti ki mas darCeba im pirobiT,<br />
rom im samocdaaT procentSi Seva yurZnis warmoebaze<br />
daxarjuli saxsrebi.<br />
_ ese igi, ra darCeba glexs sabolood?<br />
210
_ savaraudod, mogebis 20-25 procenti.<br />
_ Tqven brZaneT, rom sofel yitaanis mcxovreblebma<br />
gadasaxleba gadawyvites. maT Tqven amis Taobaze oficialurad<br />
mogmarTes?<br />
_ ara, ara, Cven TviTon SevTavazeT gadasaxleba.<br />
_ vTqvaT, soflelebi aiyarnen da wavidnen, ras moigebs<br />
amiT raioni?<br />
_ ras davkargavT, ro?..<br />
cnobisaTvis: yitaani aris istoriuli adgili gurjaanis<br />
raionSi. aq odesRac yofila sofeli, romelic<br />
istoriul bedukuRmarTobas da malarias gaunadgurebia.<br />
daaxloebiT asi wlis winaT, nasoflaris midamoebSi<br />
axalgoris raionidan osuri ojaxebi Camosaxlebulan.<br />
maT ramdenime adgili gamoucvliaT da sabolood iq dafuZnebulan,<br />
sadac axla cxovroben. maTi mSobliuri ena<br />
QqarTulia. yvela maTgans damTavrebuli aqvT qarTuli<br />
skola. misdeven, ZiriTadad, mevenaxeobas. raime antiqarTul<br />
da antisaxelmwifoebriv qmedebaSi romelime maTgani<br />
SemCneuli ar yofila.<br />
29 marts yitaanelebs gamourTes eleqtroenergia,<br />
mouxsnes samarSruto avtobusi (sofeli trasidan eqvsi<br />
kilometriT aris daSorebuli), Seuwyvites puris miwodeba,<br />
dauxures skola da baga-baRi, yvela glexs CamoarTves<br />
jer kidev SarSan ijariT aRebuli miwis nakveTebi. raionSi<br />
gavrcelda yovlad daujerebeli QWorebi. Cven gaxldiT am<br />
sofelSi da yvelaferi sakuTari TvaliT vixileT.<br />
_ batono nodar, aqvs Tu ara, raime samarTlebrivi<br />
safuZveli yitaaneli glexebisTvis ijariT aRebuli miwebis<br />
CamorTmevas? iqneb, kolmeurneobis gamgeobis dadgenileba<br />
mainc arsebobs? _ vkiTxeT Cumlayis kolmeurneobis<br />
axladdaniSnul Tavjdomares, baton nodar qurdaZes.<br />
_ara, dadgenileba ar aris, magram saqme is aris, rom<br />
yitaanelebma TviTon, Ddiax, TviTon ganacxades uari miwis<br />
damuSavebaze...<br />
_ Cven gaxldiT am sofelSi _ arcerT glexs sakuTari<br />
iniciativiT uari ar uTqvams miwaze, miT ufro, skolaze,<br />
ganaTebaze, purze, transportze, baga-baRze...<br />
_ ara, es iyo Cveni xalxis moTxovna. mas Semdeg, rac<br />
osma eqstremistebma mokles oTxi qarTveli, sofeli<br />
211
(igulisxmeba sofeli Cumlayi. red.) aRSfoTda da maTTvis<br />
miwebis CamorTmeva moiTxova.<br />
_ gamodis, rom Tqven omSi daRupuli qarTveli biWebis<br />
gamo Surs iZiebT udanaSaulo xalxze?<br />
_ Cven ar viZiebT araviTar Surs! da, saerTod, Tqven<br />
vina xarT? mivlineba gaqvT? Cvens xelmZRvanelobas-<br />
Tan iyaviT? me ra SuaSi var? me aqauri var da yvelaferi<br />
vici... wavideT, prefeqtTan vilaparakoT...<br />
prefeqtTan kidev erTxel saubari Cven zedmetad miviCnieT.<br />
(`7 dRis~ informacia).<br />
zemoT mogaxseneT, rom am statias gamsaxurdias xelisuflebisa<br />
da mis mier kontrolirebuli mediis mxridan mosalodnelze<br />
mZafri reaqcia mohyva. samTavrobo presa<br />
karga xans gulmodgined amtkicebda, rom Cvens werilSi<br />
naxsenebi Tanamdebobis pirebi ar iyvnen... giJebi.<br />
Cven arcerT amgvar Semotevaze araviTari pasuxi ar<br />
gagvicia.<br />
msoflio presaSi erTsa da imave socialur Temaze<br />
yoveldRiurad aTasobiT publicisturi naSromi iwereba.<br />
es srulebiTac ar amcirebs Tqvens Sanss, swored am JanrSi<br />
gamoiCinoT Tavi. magaliTad, qurdobaze an meZavobaze<br />
uamravi brwyinvale publicisturi naSromia Seqmnili, magram<br />
amis gamo arc erTze da arc meoreze kacobriobas jer<br />
xeli ar auRia. scadeT, vin icis, iqneb Tqven dagijeron.<br />
oRond, nu iCqarebT, jer imis garkveva scadeT, ratomaa<br />
amqveynad amdeni usamarTloba, qonebrivi uTanasworoba,<br />
qurduli kanonebi, prostitucia, narkomania da aTasi sxva<br />
socialuri ubedureba.<br />
umizno, anu cru publicistika<br />
samwuxarod, an, iqneb, sabednierodac, nebismieri qveynis<br />
sazogadoebaSi arseboben adamianebi, romlebsac aqvT<br />
bunebrivi survili, iyvnen popularulebi, aqvT e.w. `weris<br />
teqnika~; ician raRac istoriuli faqtebi; aqvT informacia<br />
mimdinare movlenebze da, rac mTavaria, sazogadoebis<br />
`gadarCena~ sakuTar wminda movaleobad miaCniaT. mizani<br />
212
SesaniSnavia, magram, rogorc wesi, mis misaRwevad am adamianebs<br />
xels uSliT gulgriloba da analitikuri uunaroba.<br />
1992 wlis gazafxulze CemTan `dronSi~ movida Tbilisis<br />
iv. javaxiSvilis saxelobis universitetis yofili<br />
aTeizmis kaTedris asistenti, imJamad erT-erTi aSkarad<br />
nacionalisturi partiis Tavmjdomare, romelmac Tavis<br />
droze Cemi lanZRva-ginebiTac gaiTqva saxeli. momitana<br />
daaxloebiT 50 nabeWd Tabaxze gadaWimuli `publicisturi<br />
naSromi~ da misi gamoqveyneba mTxova. Tanac, gulaxdilad<br />
miTxra, marTalia, Tqven sruli moraluri ufleba gaqvT<br />
uariT gamistumroT, magram me gicnobT, rogorc principul<br />
kacs, profesionals da imedi maqvs, gamigebTo.<br />
warmoidgineT mdgomareoba 16-gverdiani yovelkvireuli<br />
gazeTis redaqtorisa, romelsac gamosaqveyneblad 50gverdiani<br />
statia miutanes, Tanac, `namusze Seagdes~, mar-<br />
Talia, pirovnulad ar mogwonvarT, magram, modi, saqveyno<br />
saqme gavakeToTo!<br />
movikribe moTmineba da bolomde wavikiTxe SemoTavazebuli<br />
abdaubda. marTali giTxraT, ver davadgine, risi<br />
Tqma surda avtors. mere romis papzedac metad morwmune<br />
qristianad qceul aTeistTan kidev erTxel davjeqi da<br />
Sevecade, rom misi Sromis unayofobaSi damerwmunebina.<br />
gulwrfelad mainteresebda erTi ram, rac aseve gulwrfelad<br />
vkiTxe mofilosofoso avtors:<br />
_ ra grjiT, am veeberTela gaugebrobebs ra gawerinebT-meTqi?<br />
_ ra vqna, Tavs veraferi movuxerxe, mewereba da, aba, ar<br />
davweroo?<br />
marTlac da, ra qnas kacma, roca `ewereba~, daweros, Tu<br />
ar daweros?!<br />
Tu `ewereba~, albaT, unda daweros kidec, magram Cven<br />
aq vsaubrobT profesionalizmze, Jurnalistikis daniSnulebaze,<br />
Janrebzec ki. arafrismTqmeli `naSromebis~<br />
gamoqveynebas sazogadoebisTvis araviTari sargeblobis<br />
motana ar SeuZlia. es aris drois da fulis uazro fantva<br />
da sazogadoebis Seuracxyofa. marTalia, viRacas `ewereba~,<br />
magram isic unda gaviTvaliswinoT, rom iqneb mkiTxv-<br />
213
els Cveni ambiciebisTvis ar scxela da arc Cveni nacodvilarebi<br />
`ekiTxeba~.<br />
Cven, sabWoeTis Svilebs, cru publicistikasTan didi<br />
xnis nacnoboba gvakavSirebs _ sicrue iyo yvela is publicisturi<br />
nawarmoebi, romelic socializmis danarCen<br />
social-ekonomikur formaciebTan, warmoebis socialisturi<br />
wesis kapitalisturTan SedarebiT upiratesobas<br />
amtkicebda. gTxovT, damijeroT, rom Tavisufal<br />
konkurenciasTan SedarebiT, didi upiratesoba aqvs socialistur<br />
Sejibrebas; rom swored igia ekonomikis progresis<br />
safuZveli da socSejibrSi gamarjvebulis Jetoni<br />
mirCevnia 100 000 dolars!<br />
amgvar `msjelobaTa~ avtorebs sazogadoebisa ar rcxvenodaT.<br />
rcxvenodaT ki ara, vinc am sisulelis gamo mcireoden<br />
protests gamoxatavda, cimbirs ukan atovinebdnen.<br />
es iyo savaldebulo sicrue.<br />
axla es valdebuleba aRar arsebobs, magram arseboben adamianebi,<br />
visac `ewerebaT~ da hgoniaT, rom yalbi maRalfardovnebiT<br />
namdvil popularobas moipoveben. aseTi avtorebi,<br />
azris naTlad gadmocema xom ar SeuZliaT da ar SeuZliaT,<br />
winadadebebsac Segnebulad abundovaneben, im imediT, rom<br />
vinme umecari am bundovanebaSi sibrZnes dainaxavs. mokled,<br />
cru publicistikis mimdevrebi lamazi sityvebis uazro<br />
daxvavebiT sakuTari gonebrivi umweobis SeniRbvas cdiloben.<br />
ratom cdiloben, es ukve giTxariT _ popularoba<br />
xom erTob mimzidveli ramea, zogjer, momgebianic.<br />
mTavari is aris, rom, sabolood, sicruiT aravin briyvdeba<br />
TviTon avtorisa da misi `naSromis~ gamomqveynebeli<br />
redaqtoris garda.<br />
Tu ubralod, martivi winadadebebiT azris naTlad da<br />
sxartad gadmocema geZnelebaT, publicistobaze fiqrs<br />
saswrafod unda moeSvaT da gadaxvideT, vTqvaT, kulinariaSi<br />
_ gemrieli kerZis momzadebis xelovneba arafriT<br />
Camouvardeba Jurnalistikas. me, magaliTad, yovelTvis<br />
siamovnebiT vtrialeb samzareuloSi da bednieri var, Tu<br />
Cems naxelavs ojaxis wevrebi da megobrebi siamovnebiT miirTmeven.<br />
xolo Tu Semaqes!..<br />
214
axla SesaniSnavi sakmazebiT uxvad da ugemovnod Sezavebul<br />
erT Zalian ugemur kerZs SemogTavazebT, Tan bodiSs<br />
mogixdiT da umorCilesad gTxovT, iqneb rogorme bolomde<br />
CaikiTxoT:<br />
`saqarTvelos `cisartyelas~ ferebi...<br />
`wiTeli~, `mixakis-feri~, `cisferebis~, _<br />
`ikebana Taiguli...~<br />
_ eri _ haaa!...<br />
_ eri, _ faaa-fu...<br />
_ pir-da-piri da...<br />
_ ara pir-da-piri gagebiT...<br />
...<br />
patara qveyanas, _ CibuxSi Casadeb saqarTvelos, isedac<br />
daqucmacebul, dabeCavebul, ganwirul, _ erT dros `mamluqebis~<br />
mxares, _ dReisaTvis, jerac SemorCenil 3-5-sam<br />
Tu xuT milionian ers, _ kacebis `gaberwebis~ _ gadajiSebis<br />
xana-periodi xom ar daudga?!<br />
_ isedac ganwirulebs, _ esRa gvaklda?!<br />
_ kacebis `gaberweba~-gadajiSeba!!!(???)<br />
qarTveli `mamluqebis~ `gaberwebis~, `mamaT-mavlebad~<br />
gadajiSebis periodi xom ar daiwyo?!<br />
_ esRa gvaklda?!<br />
nuTu esec garedan, _ viRacisagan-viRaceebisagan<br />
`Semogdebuli~, _ `evropizaciis~ _ samyaros civilizaciis,<br />
erTiani evoluciis Sedegia?!<br />
_ ara mgonia!...<br />
es procesi, _ evoluciuri ganviTarebis, _ civilizaciis<br />
`sawarmoo xarjis~ _ Sinauri Sinaberebis, _ `mamaTmavlebis~<br />
aReb-micemobis Semotevis Sedegi xom ar aris?!<br />
dafiqreba gvmarTebs!<br />
kontr-moqmedeba gvmarTebs, sanamde mTlad `aReb-micemobaSi~<br />
ar gadavjiSebulvarT, _ am sityvebis pir-da-piri<br />
Tu... ara pir-da-piri gagebiT...(!!!).<br />
faqti, qronika, komentari, _ eqstremaluri gamoZaxili...<br />
215
...<br />
saqarTveloSi Seqmnil dRevandel umZimes, autanel<br />
politikur, saxelmwifoebriv ekonomikur, socialur vi-<br />
Tarebas, _ yvela mxare, subieqti `homo sapiensi~ _ Taviseburad<br />
ganWvrets, aRiqvams, _ Tavis sakuTar `receptebs~<br />
sTavazobs xalxs, sazogadoebas, _ maT Soris presas. _<br />
sainformacio saSualebebs, _ ideologias, moralis, eTikis<br />
sxva zneobrivi normebis dacviT klimatis gajansaRebis<br />
sferoSi...<br />
_ `gaucxoebis~, `gadajiSebis~ procesma dagvria msaxvrali<br />
xeli...<br />
...<br />
_ `aRar gaTendeba, Rame sazizRari?..<br />
romeli saaTia?, romeli saaTia?~<br />
_ galaktioni...<br />
...<br />
geo-politikur, politikur, socialur, ekonomikur<br />
dartymebs, Semotevebs, _ ideologiuri, religiuri seqtebis<br />
dartymebi, Semotevebi emateba, enacvleba...<br />
qarTul genetikur kods, _ Tavisufali seqsi-paTologiuri,<br />
fiziologiuri gadaxrebi emuqreba, _ CibuxSi<br />
Casadebi qveyana, _ mcire eri _ erT dros `mamluqebis~<br />
mxare, _ SemorCenili kacebis, mama-kacebis, deda-kacebad<br />
gadaqcevas ver aitans, _ genetikurad gadavSendebiT...<br />
...<br />
yofili `wiTeli~ ideologebi dRevandeli `mixakisferis~<br />
`ponti-pilatebi~, _ Riad Tu farulad, _ dRevandeli<br />
da momavali `demokratiuli~, `Tavisufali~, `damoukidebeli~<br />
saqarTvelos, _ gaukuRmarTebuli froidiseuli<br />
moZRvrebis, _ `cisferi~ gardaqmnis avtorebi,<br />
_ sauniversiteto kaTedridan irjebian, _ ixarjebian...<br />
(`marTali gazeTis~ informacia).<br />
cru publicistikisa da grafomaniis es klasikuri<br />
nimuSi imaze gacilebiT ufro saSiSi movlenaa, vidre<br />
erTi SexedviT SeiZleba Candes: misi avtori `cnobili~<br />
publicisti, `mamaci kaci~, kalmis `didostati~, `TiTiT<br />
saCvenebeli moqalaqe~, mokled, axalgazrdobisTvis<br />
misabaZi pirovnebaa. xolo Tu Tqven mis naSromSi raime<br />
216
undovnad an gaugebrad geCvenaT, sakuTar uvicobas<br />
daabraleT!<br />
sazogadoebis erTi nawilisTvis samagaliTod isaxeba<br />
futuro, uSinaarso, uazro, umizno nawarmoebi da misi<br />
uniWo da avanturisti avtori.<br />
vulgaruli, cru publicisturi Janri erTob damaxasiaTebelia<br />
meoce saukunis miwurulisa da ocdameerTes<br />
dasawyisis saqarTvelosTvis. am paTosiT gaiJRinTa jer<br />
yviTeli presa, Semdeg _ oficiozi, Semdeg _ seriozuli,<br />
damoukidebeli da TviT yovlad uwyinari studenturi<br />
presac ki. bolos am paTosma mTavrobasa da parlamentSic<br />
SeaRwia (an iqneb, sulac iqidan daiwyo!).<br />
megona, sityvis Tavisuflebisa da qveynis damoukideblobis<br />
miRebiT gamefebuli sayovelTao eiforiis Cavlis<br />
Semdeg cru da demagogiuri publicistikac istoriis<br />
sanagveze aRmoCndeboda, magram ase ar moxda. etyoba, sicruiT<br />
nasazrdoebi Jurnalisturi demagogia iseTive ukvdavia,<br />
rogorc Tavad Jurnalistika da adamianis uZvelesi<br />
xeloba.<br />
rogorc wesi, `publicisturi demagogia~ (gnebavT, `demagogiuri<br />
publicistika~ davarqvaT), mTeli Tavisi sigrZesiganiT<br />
tribunaze maSin gadmodgeba, roca qveyanaSi xelovnurad<br />
iqmneba revoluciuri aRtyineba. SesaZloa, igi<br />
istoriuli kanonzomierebiTac iyos gamowveuli, magram<br />
es viTarebas ver cvlis.<br />
saerTod, Jurnalistur Janrebze usasrulod bevri<br />
msjeloba SeiZleba. Jurnalistikis Teoretikosebi ase<br />
iqcevian kidec: momaval Jurnalistebs naSromis momzadebis<br />
mkacrad dadgenil wesebs sTavazoben _ jer kidev<br />
nedli masalis (studentis) mtkice yalibebSi Casxmas cdiloben.<br />
familarobaSi Tu ar CamomarTmevT, Jurnalisturi<br />
Janrebis Teorias kulinariuli receptebis krebuls<br />
Sevadarebdi.<br />
didi xnis winaT Cemma megobarma, niWierma aRmosavleTmcodne-istorikosma<br />
da Jurnalistma, Tamaz Ciqvanaiam er-<br />
Tob romantikuli dasaxelebis kerZis recepti maswavla _<br />
madam bovari: kargad unda moxarSoT da mere tafaze Sebra-<br />
217
woT cximgaclili Zroxis an Roris xorci. calke unda SewvaT<br />
wvrilad daWrili kartofili. unda daumatoT erTad<br />
modaRuli xaxvi da bulgaruli wiwaka, ramdenime naWeri<br />
Sveicaruli yveli, zemodan moawyoT kangaclili pamidvris<br />
naWrebi, moasxaT araJani, daayaroT Savi wiwaka da marili.<br />
yvelaferi es didi tafiT aTiode wuTiT unda amyofoT<br />
cxel haerRumelSi da madam bovariviT nazi, macduri da<br />
gemrieli kerZic mzadaa!<br />
Tumca, Tavad Tamaz Ciqvanaias SesrulebiT, am receptiT<br />
momzadebuli kerZi madam bovaris ki ara, Tavad gustav<br />
flobers* hgavs, Cemi momzadebuli ki _ Tamaz Ciqvanaias.<br />
nu gagikvirdebaT, Tu Tqveni naxelavi general de gols* an<br />
fidel kastros daemsgavsos. yovel SemTxvevaSi, sxvadasxva<br />
mzareulis mier momzadebuli zustad erTnairi gemos<br />
namcxvari `napoleoni~ arasodes Semxvedria.<br />
asea Jurnalisturi Janrebic. ki batono, iswavleT<br />
Teoria, daizuTxeT receptebi, magram nu daiviwyebT,<br />
rom receptebis (Teoriis) kargad codna ar aris kargi<br />
kerZis (naSromis) Seqmnis garantia. bunebaSi ramdeni<br />
mzareulicaa, imdeni kerZia, anu ramdeni Jurnalisticaa,<br />
imdenive Janria.<br />
218
Tavi VIII<br />
yovlisSemZle presa<br />
80-iani wlebis dasawyisidan sabWoTa kavSirSi ucnauri<br />
ambebi daiwyo. jer iyo da, `Zlevamosil, maradiul erTa<br />
urRvev kavSirs~ bzarebi gauCnda, rac e.w. `sxvagvarad<br />
moazrovneTa~ _ disidentTa ukidures gaaqtiurebasa da<br />
maT winaaRmdeg saxelmwifos damokidebulebis liberalizaciaSi<br />
gamoixata. mrisxane КГБ TiTqos Sedrka, an iqneb<br />
sisxlis sma moswyinda. politikuri arenidan zedized<br />
gaqrnen yovlisSemZle `super-bebrebi~: pelSe, polianski,<br />
podgorni, suslovi, breJnevi, andropovi, Cernenko, kosigini...<br />
1985 wels ki kremls patronad axalgazrda, ambiciuri,<br />
`perestroikis~ ideebiT STagonebuli mixeil gorba-<br />
Covi moevlina.<br />
marTalia, misi pirveli nabijebi diad da `cecxlovani<br />
wylis~ didad moyvarul sabWoeTSi antialkoholuri<br />
mimarTulebiT gadaidga, magram am mkvdrad Sobil ideas<br />
sul male komunisturi reJimisagan yovlad moulodneli<br />
gadawyvetilebebic mohyva: _ sityvis Tavisufleba<br />
sazogadoebis demokratizaciis mizniT!<br />
_ Я коммунист, при том, я убежденный коммунист, _ sajarod<br />
ganacxada axalgazrda gensekma da axali Semadgenlobis politbiurosTan<br />
erTad mmarTvelobis komunisturi reJimis<br />
modernizacia ganizraxa. arcTu uWkuo gorbaCovs gulubryvilod<br />
sjeroda, rom aseTi ram, saerTod, SesaZlebeli<br />
iyo. igi xedavda komunizmis dasasruls da misi sicocxlis<br />
gaxangrZlivebas seriozuli kosmetikuri saSualebebiT<br />
cdilobda. am gzaze pirveli iyo sityvis Tavisufleba.<br />
axlandelma Taobam icis sityvis da gamoxatvis Tavisuflebis<br />
mniSvneloba da Zala, magram misTvis Zneli warmosadgenia<br />
iseTi viTareba, roca sityvas SeuZlia pirwmindad<br />
daangrios kacobriobis istoriaSi yvelaze didi, yvelaze<br />
Zlieri, yvelaze veragi imperia.<br />
diax, sabWoTa imperiis aRsasruli istoriuli kanonzomierebiT<br />
iyo gamowveuli _ adre Tu gvian mZimed dasneule-<br />
219
uli goliaTi ueWvelad daecemoda, magram nebismier Sem-<br />
TxvevaSi aucilebeli iyo raRac, rac goliaTis daRupvis<br />
uSualo mizezi gaxdeboda: omi, revolucia, saxelmwifo<br />
gadatrialeba...<br />
es `raRac~ aRmoCnda sityva. ioanes saxarebaSic xom asea<br />
naTqvami: `pirvelad iyo sityva da sityva igi iyo RvTisa<br />
Tana~.<br />
komunistebma Tqves, ilaparakeTo da, odesRac umtkicesi<br />
duRabiT Sekruli msoflio socialisturi sistema<br />
koconze Semodgmul uzarmazar zRaprul qvabs daemsgavsa.<br />
arenaze gamovidnen erovnul-gamaTavisuflebeli moZraobebis<br />
liderebi da fsevdo-liderebi, partiebi da moZraobebi,<br />
oratorebi da demagogebi, patriotebi da renegatebi,<br />
demokratebi da `derJavnikebi~, nacionalistebi, farisevlebi<br />
da provokatorebi.<br />
sityvas mohyva saqme: uamravi axali Jurnal-gazeTi, radio<br />
da televizia. msoflio socialisturi Tanamegobrobis<br />
qveynebi TiTqos cieb-cxelebam Seipyro. dagrovilma ukmayofilebam<br />
vulkaniviT amoxeTqa da dauokebel Zalad iqca.<br />
axalma, demokratiulma masmediam elvis siswrafiT gaa-<br />
SiSvla 70 wlis ganmavlobaSi saguldagulod Cacxraklitulebuli<br />
socialisturi sinamdvile; farTod gauRo kari<br />
komunisturi jurRmulebidan gaTavisuflebul yofil<br />
disidentebs...<br />
raxan saqme sityvaze, sityvier garCevaze midga, yvelam Tavisi<br />
Tqva da yvelam Tavisi moiTxova. sabWoTa kavSiri da mTeli<br />
aRmosavleTi evropa mrisxane saprotesto moZraobebma<br />
Seazanzara. poloneTma, ungreTma, rumineTma, Cexoslovakiam,<br />
bulgareTma, gdr-m, iugoslaviam da sxvebma xma amoiRes.<br />
Teqvsmetive mokavSire respublikam jer sabWoTa konstituciiT<br />
miniWebuli uflebebi, Semdeg ki sruli damoukidebloba<br />
moiTxova. ganze arc saqarTvelo darCenila. ai, ras<br />
wers 1989 wlis ori ianvris gazeTi `Tbilisi~. ufro zustad,<br />
komunisturi gazeTi bedavs sabWoTa reJimis safuZvelTa<br />
safuZvlis, sasamarTlo sistemis kritikas: `samarTlebrivi<br />
reformis Sedegad, upirveles yovlisa, sasamarTlom mTeli<br />
sisruliT unda ganaxorcielos udanaSaulobis prezumfcia.<br />
220
udanaSaulo adamiani ar unda daiCagros. sasamarTlo misTvis<br />
unda iyos TavSesafari yovelgvari devnisagan. es mxolod<br />
maSin iqneba SesaZlebeli, roca mosamarTle miiRebs srul<br />
iuridiul, ekonomikur da pirovnul (moralur) damoukideblobas.<br />
Tu daveTanxmebiT gamoTqmas, rom `iafi marTlmsajuleba<br />
saxelmwifos Zviri ujdeba~, am mxriv Cven friad<br />
arasaxarbielo mdgomareoba gvaqvs...<br />
TveSi oras maneTad Sefasebulma mosamarTlis jojoxeTurma<br />
da uaRresad sapasuxismgeblo Sromam sasurveli<br />
nayofi rom ver gamoiRos, ar aris gasakviri...<br />
mosamarTlis pirovnuli (moraluri) damoukideblobis<br />
mopoveba uaRresad Znelia da imitom ki ara, rom am Tavisuflebas<br />
kanonmdebloba ver mianiWebs. TviT mosamarTle,<br />
gnebavT, sasamarTlo ar aris mzad sruli TavisuflebisTvis.<br />
iuristTa axlandeli kadrebi, bunebrivia, im Zvel<br />
tradiciebze, samarTlis im koncefciazea aRzrdili,<br />
romelsac dRes ase daundoblad vakritikebT. momavalSi,<br />
albaT, unda movides mosamarTlis sruliad axali tipi.<br />
Tavisi pirdapiri movaleobis idealuri msaxuris garda,<br />
igi unda iyos moRvawe am sityvis saukeTeso gagebiT da ara<br />
mosamsaxure-obivateli. amas marto normatiuli aqtebis<br />
Secvla ver uSvelis. saWiroa dro, moTmineba da aseT moRvaweTa<br />
aRzrda. imazec mifiqria, rom maSin mec, iseve, rogorc<br />
Cemi Taobis yvela iurists, mosamarTlis umZimesi tvirTis<br />
tareba erTob gamiWirdeba. Cveni iuridiuli azrovneba xom<br />
avtoritaruli reJimis pirobebSi Camoyalibda~.<br />
gTxovT, yuradReba miaqcioT: 1989 wlis ianvris damdegs<br />
sabWoTa socialisturi sistemis kraxze saubari metismetad<br />
naadrevia. amave dros, partiul gazeTSi, partiis wevri<br />
mosamarTle (upartio mosamarTle sabWoTa sinamdvileSi,<br />
saerTod, ar arsebobda!) sabWoTa samarTlebrivi sistemis<br />
mankierebasa da sabWoTa avtoritarul reJimze laparakobs.<br />
rac mTavaria, dausjelad laparakobs! da ara marto<br />
vaJa abakelia. igive `Tbilisi~ aqveynebs profesor oTar<br />
gamyreliZis statiebis serias samarTlebrivi reformebis<br />
aucileblobaze. amave Temaze qveyndeba uamravi sxva statiac<br />
da poet jansuR Carkvianis leqsi-mowodebac:<br />
221
`patara biWi `marTvedan~<br />
yels iRerebs da Tvals mikravs,<br />
mReris simReras qarTvelTa _<br />
`qarTvelo, xeli xmals ikar!~.<br />
imRere, orbis marTveo,<br />
mReriT gadaxval jebirsa,<br />
qarTveli kvlavac qarTvelobs,<br />
`dRe dadga gamarjvebisa~.<br />
jansuR Carkvianis sityvas, isic presaSi gamoqveynebuls,<br />
sxva fasi aqvs: Carkviani kompartiis Zveli wevria,<br />
umaRlesi sabWos uamravi mowvevis deputati, yvela mniSvnelovani<br />
adgilobrivi da sakavSiro `forumis~ monawile.<br />
swored es kaci yvelas saqveynod mouwodebs, qarTvelo<br />
xeli xmals ikar, dRe dadga gamarjvebisao!<br />
aseTi rameebis wera, ufro zustad, wera ki ara, komunistur<br />
presaSi gamoqveyneba, arc ise iolia. amitom redaqtori<br />
iZulebulia cota ieSmakos da sakuTari gazeTi<br />
amgvari gamoTqmebiTac Sealamazos: `partia yvelafers<br />
iRonebs socialisturi demokratiis Semdgomi ganviTarebisaTvis.<br />
sazogadoebriv-politikur cxovrebasa da<br />
marTvaSi TiToeuli adamianis aqtiuri monawileobisTvis,<br />
namdvili sruli saxalxo xelisuflebis gamarjvebisTvis~<br />
(gorbaCovis mimarTvidan partiisa da sabWoTa xalxisadmi).<br />
nu gagikvirdebaT, rom es citata amoRebulia erTi imdroindeli<br />
Cemi statiidan `mivdivarT demokratiisken~.<br />
`amxanagi~ gorbaCovi rom ar damemowmebina, sajarod ver<br />
vityodi mTavars: `dRevandel pirobebSi mosamarTle ver<br />
iqneba obieqturi. imitom ki ara, rom mas es ar unda, aramed<br />
imitom, rom mas ar SeuZlia iyos obieqturi.<br />
saxalxo mosamarTle arCeviTi Tanamdebobaa. sinamdvileSi<br />
aravin aravis ar irCevs _ mosamarTle iniSneba<br />
zemdgomi sasamarTlo organos mier partiul organoebTan<br />
SeTanxmebiT, an piriqiT _ partiuli organos mier<br />
zemdgom sasamarTlo organoebTan SeTanxmebiT. amdenad,<br />
saxalxo mosamarTle angariSvaldebulia ara xalxis,<br />
amomrCevlebis winaSe, aramed misi damniSnavis an damniS-<br />
222
navebis winaSe. viTarebaSi, roca arseboben Tanamdebobis<br />
pirebi da organoebi, romlebsac SeuZliaT sakuTari neba<br />
ukarnaxon saxalxo mosamarTles, am ukanasknelis mxridan<br />
raime obieqturobaze fiqri ararealuria. igive SeiZleba<br />
gavimeoroT sxva `arCeviTi~ Tanamdebobis pirebis mimarT~<br />
`Tbilisis informacia~.<br />
amgvari `eSmakobani~ arc Cemi gamogonilia da arc<br />
Cemi Taobis sxva Jurnalistebisa. es iyo sabWoTa presaSi<br />
gavrcelebuli sistema, rasac, pirobiTad, `striqonebs<br />
Soris wera~ erqva.<br />
es 1989-is dasawyisia. aprilSi kritikisa da mowodebebis<br />
moCvenebiTi realizaciis dro dgeba. TbilisSi, rusTavelze,<br />
mTavrobis sasaxlis win aTi aTasobiT adamiani TavdaviwyebiT<br />
ewafeba erT dros sastikad akrZalul mowodebebs<br />
Tavisuflebasa da damoukideblobaze. uwyinari mitingi<br />
TandaTan kategoriul politikur moTxovnebze gadadis<br />
da sabWoTa reJimi mTel msoflios kidev erTxel uCvenebs,<br />
rom `xmebi misi gardacvalebis Sesaxeb gadaWarbebulia~:<br />
darbeuli mitingi, Teqvsmeti mokluli, asobiT dasaxiCrebuli,<br />
milionobiT sulierad travmirebuli adamiani.<br />
am dRes, 1989 wlis 9 aprils, saqarTveloSi sabWoTa istoria<br />
damTavrda.<br />
uotergeitis saqme xom gaxsovT? _ rogorc ki presaSi<br />
gamoqveynda dasabuTebuli informacia prezidentis saar-<br />
Cevno gundis usaqcielobaze, prezidenti gadadga!<br />
arc ufiqria, arc uyoymania, arc Tavis marTleba dauwyia<br />
_ am informaciis gamoqveynebisTanave postidan gadadga<br />
msoflios #1 politikuri figura _ amerikis SeerTebuli<br />
Statebis prezidenti!<br />
aseTi masStabebisa ara, magram Tvisobrivad msgavsi Sem-<br />
Txvevebi msoflio istoriaSi iSviaTi sulac ar aris. masmedias<br />
sakmaod iolad SeuZlia beWebze dasces nebismieri<br />
rangis politikuri moRvawe. erTi enamware Jurnalistis<br />
TqmiT, politikosi da koRo imiT hgvanan erTmaneTs, rom<br />
gazeTiT orives gasresa SeiZleba. warmoidgineT, XX saukunis<br />
bolos msgavsi ram saqarTveloSic moxda: gazeT<br />
`saqarTveloSi~ gamoqveynda informacia, rom uSiSroebis<br />
223
saministro usmenda am gazeTis redaqtors nodar grigalaSvils.<br />
marTalia, rogorc civilizebul samyaroSi<br />
xdeba, amis gamo uSiSroebis ministri SoTa kviraia Tanamdebobidan<br />
sakuTari nebiT ar wasula, magram mis nacvlad<br />
es gaakeTa prezidentma SevardnaZem _ uSiSroebis ministri<br />
postidan gadaayena.<br />
ramdenime wlis Semdeg general kviraias bedi gaiziara<br />
misma memkvidre vaxtang quTaTelaZemac. 2001 wlis oqtombris<br />
bolos telekompania `rusTavi-2~-is ofisSi uSiSroebis<br />
saministros ramdenime TanamSromeli gamocxadda<br />
da kompaniis finansebis Semowmebis mizniT, dokumentebi<br />
moiTxova. kompaniis xelmZRvanelobam uSiSroebis Tanam-<br />
SromelTa moTxovna ukanonod miiCnia da Semmowmeblebs<br />
uari ganucxada. uSiSroebam telekompaniaSi damatebiTi Zalebi<br />
gamoiZaxa. kompaniis ofisi tyavis qurTukiani, Seiara-<br />
Rebuli kunTmagari biWebiT gaivso. Jurnalistebma televiziis<br />
ofisSi mimdinare koliziebis Ria eTerSi gadacema<br />
moaxerxes. popularuli telekompaniis mimarT Zaladoba<br />
Tbiliselebma sakuTar Seuracxyofad da sityvis Tavisuflebis<br />
xelyofad miiCnies _ telekompaniis ofisTan<br />
aTi aTasobiT adamiani Seikriba. viTareba ukiduresad daiZaba.<br />
isic saTqmelia, rom procesebs, faqtobrivad, TviT<br />
`dazaralebuli~ telekompania marTavda.<br />
uSiSroebis samsaxuris ramdenime TanamSromlis `iniciativa~,<br />
sabolood, katastrofuli aRmoCnda: Tanamdebobebi<br />
dakarges parlamentis Tavmjdomarem, saxelmwifo<br />
ministrma, uSiSroebis da Sinagan saqmeTa ministrebma da<br />
bevrma sxvam.<br />
SesaZloa, prezidents sxva, ufro mniSvnelovani motivebic<br />
hqonda odesRac sakuTari favoritebis mosaSoreblad,<br />
magram es mainc presis didi gamarjveba iyo.<br />
samarTlianobisTvis isic unda iTqvas, rom `rusTavi 2-<br />
Tan~ dakavSirebul procesebs virtuozulad warmarTavda<br />
prezident SevardnaZis xelisuflebis opoziciuri frTa<br />
momavali premieris, zurab Jvanias meTaurobiT. Tumca,<br />
vimeoreb, es mediis rols sulac ar akninebs _ sabolood<br />
xom yvelaferi misi xeliT gakeTda!<br />
224
droni mefoben<br />
presas bevri ram SeuZlia. Cemi naTqvamis sailustraciod<br />
minda SemogTavazoT ramdenime magaliTi 1991 wlis<br />
modelis gazeT `dronis~ sinamdvilidan.<br />
`droni~ 1991 wlis 1 ivniss gamovida da mkiTxvelTa<br />
uzarmazari simpaTia Tavisi obieqturobiT daimsaxura.<br />
saqarTveloSi Zalian daZabuli politikuri viTareba iyo.<br />
xelisufleba uxvad arigebda mtrebisa da moRalateebis<br />
iarliyebs. pirvel mravalpartiul arCevnebSi gamarjvebulma<br />
`mrgvalma magidam~ aSkarad Tavi ver gaarTva saxelmwifos<br />
marTvas. ukve zafxulSi SeiZleboda gvevarauda,<br />
rom saqme aucileblad mividoda SeiaraRebul dapirispirebamde<br />
da, sabolood, _ samoqalaqo omamde. prezident<br />
gamsaxurdias zedized mosdioda sabediswero Secdomebi.<br />
saqarTvelos TiTqmis mTeli sainformacio sivrce monopolizebuli<br />
iyo xelisuflebis mier. mokled, es is droa,<br />
roca saqarTvelos `RvTis mier movlenili adamiani~, `wamebuli~,<br />
`didi lideri~ da, saerTod, alahis asive epiTetis<br />
mflobeli zviad gamsaxurdia da misi yovlad gamoucdeli<br />
gundi marTaven.<br />
am uaRresad rTul da saSiS dros `dronSi~ qveyndeba<br />
profesor Tamaz kvaWantiraZis statia `vaglax, ukvdavi~.<br />
me ver gavbedav am statiis romelime Jurnalistur Car-<br />
CoSi Casmas (romelime JanrisTvis mikuTvnebas). igi erTdroulad<br />
publicisturi statiac gaxlavT, mecnieruli<br />
gamokvlevac, essec da, Tu gnebavT, ubralod, warsulis<br />
gaxsenebac.<br />
statiis SesavalSi naTqvamia:<br />
`pirovneba xasiaTia. es xasiaTi ikveTeba, erTi mxriv,<br />
misi qmedebis, meores mxriv, _ azrovneba-metyvelebis<br />
safuZvelze.<br />
kaci rasa iqm da ras ambob _ es sakiTxis erTi mxarea; sxvani<br />
rogor aRiqvamen Sens qceva-metyvelebas _ es meore,<br />
aranakleb mniSvnelovani.<br />
winaaRmdegobrivi SeiZleba aRmoCndes ara marto Seni<br />
naTqvami Sensave naqnarTan, aramed movlenaTa sxviseuli<br />
aRqma-Sefaseba _ SeneulTan. amgvari winaaRmdegoba<br />
225
zogjer tragikulia, zogjer _ komikuri, xSirad ki _<br />
tragikomikuri: pirovnebas gaaCnia~ (`dronis~ informacia).<br />
Semdeg mTel saqarTveloSi kargad cnobili oqropiri,<br />
literatori Tamaz kvaWantiraZe mogviTxrobs aseve mTel<br />
saqarTveloSi Zalian didi xania Zalian kargad cnobili<br />
literaturuli gmiris naTqvam-naqnarze da misi am naqnarnaTqvamis<br />
Sedegebsa da sazogadoebriv Sefasebaze.<br />
mokled, saubari exeba polikarpe kakabaZis* marTlac<br />
ukvdav gmirs _ yvaryvares*.<br />
arc erTi sityva arsebul xelisuflebaze, arc erTi<br />
sityva prezidentze an xelisuflebis romelime sxva warmomadgenelze!<br />
araviTari miniSneba, araviTari gadakruli<br />
sityva!<br />
amis miuxedavad, `dronis~ redaqcia da TviT Tamaz<br />
kvaWantiraZe kinaRam waleka xelisuflebis Tavgamodebul<br />
momxreTa risxvis niaRvarma _ rogor, Tqven Cveni prezidenti<br />
yvaryvare TuTabers SeadareTo?!<br />
asec iyo _ Tamaz kvaWantiraZem, yvaryvarizmis arsis<br />
CvenebiT, marTlac daxata zviad gamsaxurdias da misi fanatikuri<br />
mimdevrebis portreti.<br />
vwuxvar, batoni Tamazis im statias aq ver moviyvan, magram<br />
igi `dronSi~ 1991 wlis 18 oqtombers gamoqveynda da<br />
Zalian gTxovT, waikiTxoT, vinZlo yvaryvareSi zogierTi<br />
Tqveni Tanamedrove xelisufali amoicnoT _ yvaryvarizmi<br />
xom ukvdavia!<br />
`drons~ gulwrfelad surda maSindeli xelisuflebis<br />
mSvidobiani Secvla. am mizniT, man TiTqmis SeuZlebeli Se-<br />
Zlo _ sazogadoebas, amomrCevlebs daanaxa xelisuflebis<br />
namdvili saxe; daanaxa, rom fanatizmamde misuli patriotuli<br />
lozungebis ukan idga ukiduresi gulubryviloba,<br />
uvicoba, demagogia da farisevloba. `dronma~ es gaakeTa<br />
ubralod da genialurad _ xelisuflebis yvelaze<br />
aqtiuri mxardamWerebis werilebisa da umaRlesi rangis<br />
Cinovnikebis azrebis ukomentaro gamoqveynebiT!<br />
ar gjeraT? _ maSin Tvali gadaavleT am patar-patara<br />
werilebs, romlebic imdroindeli `dronidanaa~ amoRebuli:<br />
226
prezidentSi xalxi xedavs RmerTs<br />
xalxs brbos rom uwodebs, im milionobiT xalxs, romlebmac<br />
xma miveciT baton zviad gamsaxurdias, gadadgeso<br />
rom brZanes, magaTma airCia Tu ra. Cven ar gvekiTxebian,<br />
Tu gadavayenebT. Tu Cven brbo varT, rogorc brZanes da<br />
araferi ar gagvegeba.<br />
ramdeni Zvirfasi inteligentia TbilisSi, romlebmac<br />
xma misces baton zviad gamsaxurdias, ramdeni inteligentia<br />
raionebSi romlebmac xma misca da moipova 87 procenti.<br />
Tu am erT muWa inteligentis ZaliT gadavayenebdiT. ratom<br />
gwyinT, rom ambobs Tqvenze moRalateebio. ratom gikvirT,<br />
ratom gwyinT, ara xarT? aba daukvirdiT Tqvens moqmedebas,<br />
jer iyo da prezidentobis kandidatebi, rogori<br />
uSveri sityvebiT lanZRavdnen baton zviad gamsaxurdias.<br />
amiT rac gaakeTes, is iyo ra procentebic miiRes, kargad<br />
ician. Semdeg SuriT da boRmiT sxva xerxebs mimarTes. axla<br />
prezidenti ar gvindao. Tu ar undodaT, ratom iklavdnen<br />
cocxal Tavs prezidentobaze.<br />
Cemo Zvirfaso inteligentebo, icodeT, gons Tu ar<br />
moxvediT, Tqveni iaraRis qarTvel ers ar eSinia. prezidentis<br />
gadadgomiT, es dRe RmerTma nu mogvaswros, ramdenic<br />
gindaT imdeni ambobs Semdeg sicocxle aRar Rirso.<br />
prezidentSi xalxi xedavs RmerTs, xalxis mxsnels da<br />
amiT Tqven nu gaborotdebiT da qviT, boTlebiT, iaraRiT<br />
da daniT Tavs nu esxmiT mTavrobis saxls. amas istoria ar<br />
gapatiebT.<br />
pelo SafaqiZe<br />
veRar moviTmine amdeni daumsaxurebeli sityvebi...<br />
Cven saqarTveloSi mcxovreb yvela xalxs gvwams Cvens<br />
mier kanonierad arCeuli prezidentis, veRar moviTmine<br />
amdeni daumsaxurebeli sityvebi: `prezidenti gadadges~,<br />
`araferi gaukeTebia~, `diqtatoria~ da sxva.<br />
batono redaqtoro: Tu gind aviRoT ramodenime werili,<br />
romlebic gamoqveynebulia Tqvens gazeTSi. Tu gind<br />
227
werili `cixes rad unda rkinis karebi?~ batoni Wanturia<br />
misi weriliT cixidan moiTxovs xalxis mier arCeul da<br />
RmerTidan movlenil prezidentis gadadgomas. vin aris<br />
Wanturia? viTom qarTveli xalxis erTgulia? Wanturiam<br />
airCia Cveni prezidenti? rodesac mis partiam boikoti<br />
gamoucxada arCevnebs, da qarTveli xalxisaTvis mtrobis<br />
meti araferi gaukeTebia da akeTebs. aseve mis gverdiT mdgomi<br />
iaraRiT SeiaraRebuli batoni i. wereTeli moiTxovs<br />
prezidentis z. gamsaxurdia gadadges da qarTveli xalxis<br />
mtris eduard SevardnaZis Camoyvanas saqarTveloSi, risTvis<br />
viTomda qarTveli xalxis sakeTildReoT? qarTvelma<br />
xalxma kargad icis SevardnaZe is qarTvelia, romelsac ar<br />
uyvars arc saqarTvelo da arc qarTveli xalxi, is didi<br />
politikosia mxolod Tavisi TavisaTvis, kargad gaixsenon<br />
misi moRvaweoba saqarTveloSi, ramdeni qarTveli adamiani<br />
daRupa.<br />
aseve minda mogaxsenoT Jurnalist baton kvaracxeliaze<br />
da mis daweril werilSi, `darCa ori gza Tqven romels<br />
irCevT~? aq batoni kvaracxelia Txovs Cvens prezidents<br />
`Seibralos Tavisi xalxi~ da is xalxic, romelic TiTqos<br />
mas sZuls~ da rom sisxlis Rvra ar moxdes gadadges. batoni<br />
v. kvaracxelia cdeba am TxovnaSi, man kargad unda<br />
icodes Cveni prezidenti didi damTmobi brZandeba rom<br />
mas arcerTi qarTveli ar sZuls, Tu gind icodes, rom<br />
is misi mteria. da aseve yvelafer daTmobaze wava, rom<br />
saqarTveloSi ar moxdes ZmaTa sisxlis Rvra. batono v.<br />
kvaracxelia Tqven ra gaakeTeT qarTveli xalxisaTvis?<br />
da bolos batoni j. Carkvianis werili `poetis tyviiT<br />
mokluli kaci?~ Tavis werilSi batoni j. Carkviani sayvedurobs<br />
baton m. maWavarians, TiTqos man daketa mweralTa<br />
kavSiri da milicielebi daayena da koperativad gadaaqciao.<br />
batono jansuy saWiro yofila Tu ara ase moqceuliyo<br />
batoni m. maWavariani? exla ras brZanebs batoni jansuyi?<br />
vin dauSina mweralTa kavSirs tyviebi? amas TviT<br />
unda gvipasuxos batonma jansuyma. batono redaqtoro:<br />
Tqven kargad iciT Tu ra Caidines egrewodebul opozicionerma<br />
da puCistebma, magram amaT Sesaxeb erTi sityvac<br />
ar sweria, ise gamodis TiTqos yvelaferi es danaSauli<br />
228
prezidentis momxreebis mier ari Cadenili. sircxvili<br />
Tqven da imaT, vinc ase usamarTlo werilebs aqveyneben.<br />
gTxovT, SewyvitoT.<br />
batono redaqtoro: vnaxoT, Tu rogor gaakritikebT da<br />
ise `Selamazebuli~ gamoaqveynebT Cems werils.<br />
pensioneri<br />
mariam ZoZuaSvili,<br />
sof. ofSkviTi (`dronis~ informaciebi).<br />
gulze xeli daideT da, ara rogorc damwyebma an Tundac<br />
profesionalma Jurnalistma, aramed, rogorc qveynis<br />
moWirnaxule moqalaqem, TqviT, dadgebodiT Tu ara im<br />
xelisuflebis gverdiT, romelsac aseTi Wkuis adamianebi<br />
uWeren mxars?<br />
ra Tqma unda, gazeTSi ibeWdeboda opoziciis warmomadgenelTa<br />
analitikuri statiebi da redaqciis TanamSromelTa<br />
ironiuli, oRond obieqturi reportaJebi. es<br />
iyo sistematuri, gamiznuli mZime Sroma.<br />
xelisuflebam `dronisTvis~ raime seriozuli argumentebis<br />
dapirispireba ver SeZlo, Tu mxedvelobaSi ar<br />
miviRebT redaqciis TanamSromelTa lanZRva-ginebas, gaqilikebas,<br />
moRalated da agentad Seracxvas da sxva.<br />
maSindelma xelisuflebam ver gabeda da arc ikadra<br />
`dronis~ daxurva _ es Zalian cudad imoqmedebda xelisuflebis<br />
isedac SelanZRul saerTaSoriso avtoritetze<br />
da uamrav mters SesZenda Sin, saqarTveloSi. `dronis~ gadarCenaSi<br />
udavod didi wvlili miuZRvis maSindeli uzenaesi<br />
sabWos kulturisa da ganaTlebis komitetis Tavmjdomares,<br />
`mrgvali magidis~ mTavar ideologs, Temur<br />
qoriZes.<br />
maSindeli `dronis~ redaqciaSi, iqneb stiqiurad, magram<br />
mainc, Seiqmna namdvili `gonebrivi centri~, saidanac ganxorcielda<br />
uZlieresi da efeqturi Seteva sazogadoebriv<br />
cnobierebaze. SemdegSi msgavsi ram verc `dronma~ da verc<br />
romelime sxva gazeTma ver gaimeora. amas mravali mizezi<br />
hqonda da odesme mis Sesaxebac giambobT.<br />
ara, `drons~ ar moumzadebia saxelmwifo gadatrialeba,<br />
ar wamouwyia samoqalaqo omi, aTiaTasobiT adamianis codva<br />
229
sakuTar kiserze ar auRia _ rac moxda, istoriuli kanonzomierebiT<br />
iyo gamowveuli. `dronma~ gaakeTa mxolod is,<br />
rac axlaxans mogaxseneT _ sazogadoebas xelisuflebis<br />
namdvili, Seulamazebeli saxe daanaxa da amiT movlenaTa<br />
ganviTareba daaCqara.<br />
presa, ra Tqma unda, ar aris yovlisSemZle, magram igi<br />
aris uZlieresi da Zalian saxifaTo iaraRi Wkviani adamianebis<br />
xelSi.<br />
am Wkviani adamianebis gamoCenas saqarTvelo jer kidev<br />
elis.<br />
es maSin moxdeba, roca saqarTveloSi moulodneli TavisuflebiT<br />
dasadgurebuli eiforia gaivlis, roca politikaSi<br />
grZnobebis adgils civi goneba da civi angariSianoba<br />
daiWers.<br />
presa marTlac didi da saSiSi Zalaa. didia am Zalis<br />
aradaniSnulebisamebr gamoyenebis cdunebac. presa _<br />
Tavisufalic, oficiozic, yviTelic da mwvanec unda<br />
emsaxurebodes qveynis interesebs. vimeoreb, _ unda emsaxurebodes<br />
qveynis interesebs.<br />
axla Cven mivadeqiT kidev erT uaRresad saWirboroto<br />
problemas, romelsac pirobiTad SeiZleba ewodos<br />
xelisufleba da presa<br />
Tavisufali presa aris Tavisufali, demokratiuli<br />
sazogadoebis pirmSo, misi yovlad aucilebeli atributi.<br />
demokratiuli saxelmwifos gareSe warmoudgenelia<br />
damoukidebeli presis arseboba da piriqiT, _ damoukidebeli<br />
Tavisufali presis gareSe warmoudgenelia<br />
demokratiuli saxelmwifos arseboba.<br />
mokled, ar arsebobs erTi meorisgan damoukideblad.<br />
swored amitom da, albaT, imis gamoc, rom sakuTari demokratizmi<br />
msofliosTvis daenaxvebina, erT-erTi pirveli<br />
kanoni, romelic gamsaxurdias xelisuflebam miiRo,<br />
iyo kanoni presis Sesaxeb.<br />
es iyo uaRresad rTuli da areuli dro. faqtobrivad, ar<br />
moqmedebda Zveli da ar gvqonda axali sakanonmdeblo baza.<br />
230
aseT viTarebaSi presis kanonis miReba, presisa da sazogadoebis<br />
interesebidan gamomdinare, aucilebeli iyo.<br />
ver vityvi, rom kanoni uzado iyo. piriqiT, mas Zalian<br />
bevri xarvezi hqonda, magram igi unda mieRoT da miiRes<br />
kidec. es iyo 1991 wlis dasawyisSi. barem imasac vityvi,<br />
rom mravali mizezis gamo, is kanoni arasodes amuSavebula<br />
_ Tu SeiZleba ase iTqvas, sakanonmdeblo sistemidan<br />
amovardnili aRmoCnda. es yvelam Zalian swrafad<br />
SeniSna.<br />
saerTod, TiTqmis mTel msoflioSi drodadro ifeTqebs<br />
xolme kamaTi presis Sesaxeb kanonis `yofna-aryofnis~<br />
Taobaze. xelisuflebis warmomadgenelTa erTi nawili<br />
amtkicebs, rom aseTi kanonmdeblobis miReba aucilebelia.<br />
meore nawili radikalurad gansxvavebuli azrisaa. azrTa<br />
sxvadasxvaobaa TviT JurnalistTa Sorisac.<br />
vidre momxreTa da mowinaaRmdegeTa argumentebze gadavidodeT,<br />
kidev erTxel gavixsenoT, rom mas, visac presis<br />
gakontroleba SeuZlia, didi upiratesoba eZleva politikur<br />
oponentebTan brZolaSi. Tu gaviTvaliswinebT, rom<br />
saxelmwifo aris adamianis TavisuflebaTa SezRudvis<br />
daxvewili sistema, kontrolidan gasuli, anu Tavisufali<br />
presa xelisuflebas did, zogjer dauZlevel problemebs<br />
uqmnis.<br />
presaSi, rogorc wesi, aisaxeba saxelmwifos metnaklebad<br />
realuri suraTi. bunebrivia, aisaxeba zogadad xelisuflebisa<br />
da konkretulad xelisuflebis warmomadgenelTa<br />
mankierebanic: usamarTloba, uniaToba, meqrTameoba.<br />
xSirad, xelisuflebas Tavisufali presa sWirdeba<br />
msoflio sazogadoebriobis Tvalis asaxvevad _ SemogvxedeT,<br />
ra demokratebi varT, presis ra TviTnebobas viTmenTo.<br />
asea, vidre xelisufleba sustia da sazogadoebis<br />
daTrgunvis naklebi Sansi aqvs. rogorc wesi, naxevrad demokratiul<br />
qveyanaSi represiuli aparatis gaZlierebasTan<br />
erTad, Cndeba presis raRac `kanonier CarCoebSi~ moqcevis<br />
saWiroebac. amitomac xelaxla agordeba xolme kampania<br />
presis axali kanonis miRebis moTxovniT. am moTxovnaTa<br />
motivacia daaxloebiT aseTia:<br />
1. presaSi metismetad gaxSirda dausabuTebeli, uar-<br />
231
gumento, pirovnebis Rirsebisa da pativis Semlaxveli<br />
masalebis gamoqveyneba;<br />
2. qveyndeba cilismwamebluri da Seuracxmyofeli<br />
masalebi;<br />
3. qveyndeba saxelmwifo saidumloebasTan dakavSirebuli<br />
masalebi;<br />
4. presaSi daiwyo totaluri Seteva xelisuflebaze;<br />
5. presa xels uSlis saxelisuflo organoebis normalur<br />
funqcionirebas.<br />
ra Tqma unda, xelisufleba sakuTar moqalaqeebs amSvidebs<br />
kidec, _ presis kanonier CarCoSi Casma cenzuris<br />
SemoRebas sulac ar niSnavs, yvelaferi es Cveni megobari<br />
presis sakeTildReod keTdebao.<br />
es Zalian Zveli, nacnobi, gacveTili da mosawyeni hangebia<br />
da, ai, ratom:<br />
saqarTvelos magaliTi rom moviSvelioT, presaSi<br />
pirovnebis Rirsebisa da pativis Semlaxveli, Seuracxmyofeli<br />
an cilismwamebluri masalebis gamoqveyneba isjeba kanonmdeblobiT.<br />
Tu vinmes kanoniT gaTvaliswinebuli sasjeli<br />
metismetad loialuri eCveneba, maSin unda dadges Sesabamis<br />
kodeqsSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis sakiTxi. Tuki<br />
misi ufleba, Rirseba an pativi Seilaxa, saqarTvelos nebismier<br />
moqalaqes ufleba aqvs mimarTos sasamarTlos da miyenebuli<br />
moraluri zaralis anazRaureba moiTxovos.<br />
saxelmwifo saidumloebis dacva unda uzrunvelyos<br />
saxelmwifom. Tu vinme Segnebulad moipovebs saxelmwifo<br />
saidumloebas misi meore qveynisTvis miyidvis mizniT, ase-<br />
Ti qmedebac mkacrad isjeba sisxlis samarTlis kanonmdeblobiT.<br />
rac Seexeba xelisuflebaze totalur Setevas, ar meguleba<br />
romelime demokratiuli qveynis presa, romelic<br />
sakuTar xelisuflebas `totalurad~ ar utevdes. ase rom<br />
ar iyos, presis arseboba, saerTod, azrs dakargavda. aqedan<br />
gamomdinare, masobrivi informaciis Sesaxeb kanonis<br />
miRebas, Cemi azriT, mxolod erTi mizani aqvs _ presaze<br />
saxelisuflo kontrolis daweseba.<br />
demokratiuli sazogadoebisTvis sruli anaqronizmi<br />
da fulis yovlad uazro fantvaa oficiozis, anu xelisu-<br />
232
flebis azris gamomxatveli presis arseboba. msoflio gamocdilebam<br />
didi xania daamtkica, rom viwro uwyebrivi an<br />
xelisuflebis azris gamomxatveli masobrivi informaciis<br />
saSualebebis Senaxva biujets, anu qveynis moqalaqeebs Zalian<br />
Zviri ujdeba. xolo arapirdapiri Semosavali aqedan,<br />
ubralod, ar arsebobs. roca xelisufleba presis Tavisuflebaze<br />
Tavis gamodebas iwyebs, es, upirveles yovlisa,<br />
avtoritarizmisken swrafvas niSnavs.<br />
saqarTvelos xelisuflebis mier 2000 wlis miwuruls<br />
presis mimarT gacxadebuli politikis (presisTvis `Tavisi<br />
adgilis~ miCenis mcdelobis) ganWvreta Zneli sulac<br />
ar yofila. jer kidev 1994 wels gamoqveynebul erT-erT<br />
statiaSi viwinaswarmetyvele, rom es uTuod ase moxdeboda.<br />
ubralod, zusti TariRi SemeSala _ presis winaaRmdeg<br />
mimarTuli kampania navaraudevze odnav gvian daiwyo.<br />
daukvirdiT, dRidan saqarTveloSi Camosvlisa (1992<br />
wlis marti) saqarTvelos prezidents (romelsac xan saxelmwifo<br />
sabWos Tavmjdomare erqva, xan _ parlamentis<br />
Tavmjdomare da xanac _ saxelmwifos meTauri) zogierT<br />
gazeTSi yovlad uSveri sityvebiT lanZRavdnen da fantastikur<br />
braldebebs uyenebdnen. da ara marto mas. Rrmad Casangrebuli<br />
prezidenti da misi amala principulad dumda.<br />
aqaoda, gagvdiso, presa sul gadairia _ kvlav mkvdruli<br />
mdumareba. igrZnoboda, rom xelisufleba Zalebs ikrebda<br />
da `mamxilebel dokumentebsac~ agrovebda.<br />
darwmunebuli var, amasobaSi specsamsaxurebi presis<br />
winaaRmdeg imden dokuments daagrovebdnen, saqarTvelos<br />
yvela damoukidebeli gamocemis asakrZalavad savsebiT<br />
sakmarisi rom iqneboda.<br />
magaliTebi Zalze Sors wagviyvans. mxolod 2000 wlis<br />
`literaturuli saqarTvelo~ rom gadaaTvalieroT, darwmundebiT,<br />
rom qarTuli presa namdvilad ascda Tavis orbitas:<br />
iq imdeni adamiania galanZRuli da cildawamebuli,<br />
salaparakod naxevari evropis gazeTebs rom eyofa. axla<br />
saqme teqnikazea _ Tu mraval codvaSi gareuli Tavisufali<br />
presa saswrafod dadumda, Zalian kargi. Tu ar dadumda,<br />
ise daadumeben (da savsebiT kanonieradac!), Tqvengan<br />
mowonebuli.<br />
233
oca xelisufleba iZulebulia presa gaaCumos, an moqmedebis<br />
areali SemousazRvros, es arc presis Zlierebaze<br />
miuTiTebs da arc xelisuflebisa. piriqiT, aseTi<br />
damokidebuleba, zogadad, presisa da xelisuflebis<br />
umweobaze metyvelebs. presa umweoa imis gamo, rom xelisufleba<br />
Tavisi ganzraxvis Tundac gamJRavnebas bedavs.<br />
xelisufleba ki umweoa imis gamo, rom mas presis<br />
Tundac odnav SezRudvis survili uCndeba.<br />
xelisufleba, romelic sakuTari tyavis gadarCenas<br />
presis SezRudvaSi xedavs, ganwirulia dasaRupavad.<br />
Tanac, presis SesazRudad gadadgmuli pirveli nabijisTanave.<br />
presis winaaRmdeg naTqvami gadakruli sityvac ki Jurnalistur<br />
wreebSi da mTlianad sazogadoebaSi tradiciulad<br />
Zalian mwvave reaqcias iwvevs. am dros TiTqos yvelas<br />
aviwydeba, rom es aris xelisuflebis ukiduresi<br />
krizisis, SeiZleba iTqvas _ agoniaSi myofi xelisuflebis<br />
ukanaskneli gabrZoleba. vimeoreb, amas gvkarxanobs<br />
msoflio gamocdileba. Tu qveyanaSi sagangebo mdgomareoba<br />
ar gamocxadda, presis SezRudva, mravali mizezis gamo,<br />
praqtikulad SeuZlebelia.<br />
mokled, qarTvel Jurnalistebs SeuZliaT mSvidad<br />
ixmauron _ msoflio istorias ar axsovs precendenti,<br />
xelisuflebisa da presis brZolaSi sabolood xelisuflebas<br />
gaemarjvos.<br />
icvlebian mTavrobebi, mmarTvelobis sistemebi, saxelmwifoebis<br />
sazRvrebi; zogi saxelmwifo sulac qreba<br />
msoflios politikuri rukidan da mis nacvlad axali<br />
aRmocendeba. asea qveynis gaCenidan dRemde. ucvlelia<br />
mxolod xelisuflebisa da presis kritikuli urTierTdamokidebuleba.<br />
swored es aris sazogadoebis ganviTarebis<br />
erT-erTi mamoZravebeli Zala. presa aiZulebs xelisuflebas,<br />
iyos fxizlad da... metnaklebad patiosnad.<br />
Tavisufali presa icavs sazogadoebas xelisuflebis<br />
TviTnebobisgan. nebismier normalur xelisuflebas<br />
haeriviT sWirdeba Tavisufali presa.<br />
ra Tqma unda, saubaria seriozul presaze da ara yvi-<br />
Telze, pornografiulze, uwyebrivze da a.S.<br />
234
Tavi VIII<br />
Jurnalisturi gamoZieba<br />
pirveli saqme<br />
Cemi Jurnalisturi moRvaweoba swored gamoZiebiT daiwyo.<br />
damwyebi Jurnalisti aRmaSfoTa Tbilisis metros<br />
sadgurSi momxdarma faqtma _ milicielma daakava Cveni<br />
dedaqalaqis stumari, sami Svilis deda rusi erovnebis qalbatoni<br />
(im periodSi mxolod sabWoTa moqalaqeebi arsebobdnen<br />
da, bunebrivia, cimbireli qalbatoni TbilisSic<br />
`Sin~ iyo). dakavebis mizezi metismetad trivialuri gaxldaT<br />
_ qalbatoni SeekamaTa metros molares. sinamdvile-<br />
Si, milicielis moqmedeba im qalis mSvenierma garegnobam<br />
da Cacmulobam, ufro sworad, Caucmelobam gamoiwvia _<br />
Tbilisis zRvidan momavali turisti, rbilad rom vTqva,<br />
metismetad Silifad Cacmuli gaxldaT.<br />
`wesrigis damcvelis~ saubedurod, naxevrad SiSveli<br />
qalbatoni erTob principuli da mebrZoli xasiaTisa aRmoCnda.<br />
misi dakavebis momentSi viTareba ise gamwvavda,<br />
rom milicielma metros matareblebis moZraoba oci wu-<br />
TiT gaaCera. bolos da bolos, Tavisas mainc miaRwia da,<br />
imdroindeli miliciuri terminologia rom moviSvelio,<br />
`eWvmitanili samorigeoSi warmoadgina~.<br />
milicielma moriges moaxsena, rom am qalbatonma uxeSad<br />
daarRvia sazogadoebrivi wesrigi, ar daemorCila mis<br />
moTxovnas, abuCad aigdo sazogadoeba da ase Semdeg. samorigeoSi<br />
daiwyes `saqmis Sekerva~. ar gaWra Cemi da sxva moqalaqeebis<br />
keTilma rCevebma, Txovnam, muqaram, rom es umsgavsoba<br />
gazeTis furclebze moxvdeboda... mokled, is qali<br />
da misi sami mcirewlovani bavSvi `kutuskaSi~ Casves, Cven ki<br />
dagvpirdnen, rom Tu bevrs `vixtunavebdiT~, mezobel kameraSi<br />
gvikravdnen Tavs.<br />
davukavSirdi metros policiis xelmZRvanelobas<br />
(ufrosis garda) _ araferi gamovida. mokled, rigiTma milicielma<br />
pirvel raundSi didi upiratesobiT gaimarjva.<br />
235
meore raundSi saqmeSi CaerTo `mZime artileria~<br />
`Tbilisis~ redaqtoris, arCil gogelias meTaurobiT.<br />
mesame raundSi gamoqveynda Cemi werili `da iqmna simar-<br />
Tle~, meoTxe raundSi ringze TeTri pirsaxoci gadmoagdo,<br />
anu redaqciaSi gvestumra metros miliciis ufrosi<br />
da mogvaxsena, rom damnaSave miliciels sadisciplino<br />
komisiam samudamo diskvalifikacia miusaja _ samsaxuridan<br />
daiTxova.<br />
es iyo gamoZieba cxel kvalze. Jurnalisti uSualod<br />
monawileobda sagamoZiebo RonisZiebebSi da, kacma rom Tqvas,<br />
didi gavlena iqonia gamoZiebis saboloo Sedegzec.<br />
am istoriis yvelaze saintereso Tavi swored amis Semdeg<br />
daiwyo. oriode kviraSi redaqciaSi momakiTxa ukve<br />
samoqalaqo pirad qceulma, umuSevrad darCenilma milicielma.<br />
_ sasayveduro aravisTan araferi maqvs. Cemma sibriyvem<br />
damRupa. unda damejerebina rom meubnebodiT, samsaxurs<br />
dakargavo. Sevcdi. Tqven ra, arasodes SemcdarxarT?<br />
_ CemTan amis saTqmelad moxvediT-meTqi? _ davubrune<br />
kiTxva.<br />
_ ara, batono. saqme is aris, rom me oTxi Svilis mama var,<br />
raionidan Camovedi da aq erToTaxian naqiravebSi vcxovrob.<br />
Cems sofelSi sam Zmas erTi patara saxli gvaqvs. Cemi<br />
samsaxuridan gagdeba niSnavs, rom col-Svili mSieri da<br />
Ria cis qveS mrCeba, binis miRebis aRricxvidanac momxsnian<br />
(gagikvirdebaT da, komunistur epoqaSi binebs saxelmwifo<br />
darkveuli pirobebiT ufasod iZleoda!). wasasvlelic<br />
aRarsad maqvs. miliciaSi komkavSiruli sagzuriT mivedi<br />
(mmarTvelobis komunisturi reJimi aseT rameebsac gulisxmobda).<br />
raime specialuri ganaTlebac ara maqvs, qarxanaSi<br />
rom vimuSavo. Tanac, am qalaqSi arc megobrebi myavs da<br />
arc naTesavebi. Tqvens garda aravisTan mimesvleba. Tqven<br />
dampirdiT, rom miliciidan damiTxovdnen da damiTxoves.<br />
axla isev Tqven unda miSveloT...<br />
monologi sakmaod grZeli iyo. Tvalcremliani milicieli<br />
ar cruobda.<br />
236
`karuselis~ ukan datrialeba gacilebiT rTuli aRmoCnda.<br />
sabWoTa miliciis Cinebs Zalian gauWirdaT dajereba,<br />
rom Cven gulwrfelad gvsurda davxmarebodiT swored<br />
im kacs, oriode dRis win samsaxuridan rom gavaZevebineT.<br />
sabolood, yvelaferi ise damTavrda, rogorc zRaprebSi<br />
xdeba-xolme _ rus qalbatons miliciis polkovnikma piradad<br />
mouxada bodiSi da isic mSvidobianad gaemgzavra<br />
mSobliur cimbirSi; me principuli da mebrZoli Jurnalistis<br />
saxeli movipove, Cvenma gazeTma _ ramdenime aTasi<br />
axali xelmomweri. Cveni redaqtoris mondomebiT, dasjili<br />
milicieli samsaxurSic aRadgines da Tavis raionSi sakarmidamo<br />
nakveTic misces.<br />
SegaxsenebT, es iyo komunistebis mmarTvelobis dros,<br />
roca presis principuloba erTob pirobiTi cneba gaxldaT,<br />
anu presa imdenad iyo principuli, ramdenadac amis<br />
uflebas iZleoda partiuli cenzura.<br />
90-iani wlebis dasawyisSi saqarTvelos JurnalistTa<br />
kavSiris egidiT Catarda ramdenime soliduri Sexvedra<br />
friad pativcemuli gvamebis monawileobiT. es patiosani<br />
sazogadoeba seriozulad ganixilavda sakiTxs JurnalistebisTvis<br />
raRac privilegiebis, sagangebo uflebamosilebisa<br />
da TviT cecxlsasroli iaraRis tarebis<br />
uflebis miniWebis Taobaze. rac mTavaria, JurnalistTa<br />
uflebebis amgvar gafarToebaze, Jurnalisturi<br />
gamoZiebis avan-Cavanze yvelaze TavgamodebiT is adamianebi<br />
msjelobdnen, visac Jurnalistad arasodes emuSava. anu<br />
me micavdnen is adamianebi, romlebmac arc icodnen da arc<br />
surdaT gaegoT, mWirdeboda Tu ara maTi dacva.<br />
aseTi adamianebi yvela qveyanaSi da yvela sferoSi arseboben.<br />
isini gamudmebiT fusfuseben cnobili mwerlebis,<br />
mxatvrebis, reJisorebis, msaxiobebis, Jurnalistebis Tu<br />
kriminaluri avtoritetebis gverdiT.<br />
Tu Tqven odesme gamoCenili adamiani gaxdiT, ecadeT, ar<br />
gagaRizianoT uniWoTa da xelmocarulTa momabezrebelma<br />
meurveobam. isinic adamianebi arian da sxvisi didebidan<br />
pawia natexis miTvisebas cdiloben.<br />
237
ogor daviwyoT?<br />
pasuxi Zalian ubraloa _ Jurnalisturi gamoZieba<br />
unda daviwyoT informaciis SegrovebiT. es aris rTuli,<br />
Sromatevadi, xangrZlivi da umaduri saqme. upirveles<br />
yovlisa, unda icodeT, sad da rogor eZeboT saWiro informacia.<br />
erT mxiarul Tavgadasavals giambobT.<br />
Cemma megobarma, SesaniSnavma iuristma damireka da<br />
mTxova, mimeRo misi kolega, prokuraturis maRali rangis<br />
Cinovniki. es iyo centnernaxevriani, RaJRaJa, sakmaod gulaxdili<br />
kaci.<br />
_ me ar dagiwyebT mtkicebas, mama abramis batkani var,<br />
cxovrebaSi ukanono araferi Camidenia-meTqi. dasamali<br />
ra maqvs _ Cemze ukeT iciT, rac aris prokuratura. xdeba<br />
xolme, aSkara ukanonobas CavdivarT, magram fuli swored<br />
saqmis kanonierad gadawyvetaSi keTdeba. ki batono, saqme<br />
saqmeze Tu midga, mec da prokuraturis TanamSromelTa<br />
absoluturi umravlesobac cimbirs ver unda gadavurCeT,<br />
magram im saqmeSi, risTvisac batonma (da aq prokurorma<br />
erTi cnobili mwerlis gvari daasaxela)... erT-erT JurnalSi<br />
gamakritika, sruliad ubralo var. es iyo urTulesi<br />
saqme. SemiZlia viamayo, rom me da Cemma megobrebma igi<br />
yvela wesisa da kanonis dacviT gamoviZieT. mweralma ki<br />
yvelaferi Tavdayira daxata.<br />
me ki, ubralod, ar vici, rogor vupasuxo mwerals. ai, ra<br />
davwere...<br />
da prokurorma wamikiTxa pasuxis varianti, _ raRac<br />
saSualo mecxreklaseli gogonas sasiyvarulo baraTsa da<br />
sabraldebo daskvnas Soris.<br />
mokled, prokurorTan ase SevTanxmdiT: igi gamacnobda<br />
saqmesTan dakavSirebul yvela dokuments, pirdapir da<br />
arapirdapir mtkicebulebebs, mwerlis publikaciasac. me<br />
Sevecdebodi mis nacvlad damewera sapasuxo werili. ra<br />
Tqma unda, Tu marTlac davrwmundebodi prokuroris simarTleSi.<br />
oriode dRis Semdeg Cvens `italiur~ ezoSi sabargo manqana<br />
Semovida da Cems isedac viwro binaSi dapirebuli do-<br />
238
kumentebis Semozidva daiwyes. es iyo uzarmazari `saqme~,<br />
asze meti sqeltaniani tomi!<br />
warmoidgineT, ramdeni dro da energia dasWirdeboda<br />
am dokumentaciis gacnobas, dakonspeqtebas, gaanalizebas,<br />
zogierTi saeWvo gadawyvetilebis kvalificiur<br />
iuristebTan Semowmebas. da yvelaferi es imisTvis, rom<br />
mere oriod saaTSi prokuroris saxeliT damewera asocstriqoniani<br />
pasuxi pativcemuli mwerlis vrcel braldebebze.<br />
gTxovT, yuradRebiT moekidoT erT faqts: me, Jurnalists<br />
mTxoves `ubralo~ samsaxuris gaweva _ davxmarebodi<br />
viRac prokurors viRac mwerlisTvis pasuxis gacemaSi,<br />
anu CemTvis saqmis masalebis gacnoba da sakuTari azris<br />
gamoTqma aravis dauvalebia...<br />
prokuroris pasuxi erT-erT respublikur gazeTSi<br />
gamoqveynda, rasac dauyovnebliv mohyva mwerlis reaqciac<br />
_ man prokuroris winaSe sajarod bodiSi moixada Tavis<br />
publikaciaSi daSvebuli uneblie, magram mZime Secdomebis<br />
gamo. prokurorma, namdvilad vici, didi siamovnebiT miiRo<br />
mwerlisgan sajarod bodiSis moxda da, Cemda gasakvirad,<br />
Tanamdebobidan gadadga.<br />
Cemi gvari, ra Tqma unda, arsad ar gamoCenila. bunebrivia,<br />
odesme verc prokuroris xelmoweriT gamoqveynebuli<br />
statiiT viamayeb (simarTle rom giTxraT, saTauric aRar<br />
maxsovs), magram kidev erTxel minda SegaxsenoT _ saqmisadmi<br />
profesiuli damokidebuleba nebismier SemTxvevaSi<br />
aucilebelia. im astomiani `saqmis~ Seuswavlelad kvalificiuri<br />
sagazeTo masala ver momzaddeboda. didi-didi,<br />
momzaddeboda prokuroris mier dawerili abdaubdis<br />
gramatikuli TvalsazrisiT kvalificiurad gasworebuli<br />
varianti, romelic sakmarisze metad ambiciur mwerals<br />
bodiSs ver moaxdevinebda.<br />
amiT mxolod erTi ram mindoda meTqva _ Tu Jurnalisturi<br />
gamoZiebis dauZleveli survili gagiCndaT, mzad<br />
unda iyoT nebismieri odenobis, nebismieri epoqisa da<br />
nebismieri Sinaarsis dokumentebis mosapoveblad, Sesaswavlad<br />
da gasaanalizeblad.<br />
Tumca, aseTi Tavgamodebac sakmarisi ar aris. saWiroa<br />
239
kidev uSualod Tqveni, piradi dakvirveba movlenaTa ganviTarebaze.<br />
ar unda daiviwyoT, rom Zalian xSirad saqme<br />
gaqvT samkvdro-sasicocxlod dapirispirebul mxareebTan<br />
da maTgan erT-erTi aucileblad tyuis (kanonis<br />
winaSe, ra Tqma unda). isic SeiZleba, orive tyuodes, magram<br />
warmoudgenelia, orive mxare marTali rom iyos.<br />
xSirad, adamianebi, samarTlebrivi gaunaTleblobis,<br />
Tu fsiqologiuri mdgomareobis gamo, gulwrfelad arian<br />
darwmunebuli sakuTar simarTleSi. aseTi adamianebis<br />
gadarwmuneba, ubralod, wylis nayvaa. uamravi calmxrivi<br />
dokumentiT da zepiri informaciiT kargad SeiaraRebuli<br />
aseTi adamianebi gansakuTrebuli mizandasaxulobiT<br />
gamoirCevian, dadian redaqciebSi da xSirad aRweven kidec<br />
mizans, _ sakuTar mosazrebebs Tavs axveven redaqciebs<br />
an romelime Jurnalists. isini xSirad ubeduri, sabralo<br />
adamianebi arian. jiutad eZeben sakuTari Svilis sikvdil-<br />
Si damnaSave pirebs. asaxeleben maT, mkvlelebis mfarvelebzec<br />
miuTiTeben, argumentebic moaqvT... da, samwuxarod,<br />
xSirad cdebian kidec.<br />
asea mTel msoflioSi da asea CvenTanac, saqarTveloSi.<br />
istoria, romelsac axla Zalian mokled giambobT, 1979<br />
wels daiwyo. igi nebismieri JurnalistisTvis mravalmxriv<br />
saintereso, ucnauri da sazarelic kia.<br />
tipiuri sabWoTa industriuli qalaqi SeZrwunebuli<br />
iyo _ dilis 7 saaTsa da 40 wuTze qarxanaSi mimavalma<br />
muSebma gareubanSi liandagze dagdebuli axalgazrda<br />
qali ipoves. sastikad nawamebi, tansacmel Semoxeuli gogona<br />
jer kidev cocxali iyo. igi saavadmyofoSi miyvanidan<br />
ramdenime saaTis Semdeg gons mousvlelad gardaicvala.<br />
dadginda daRupulis vinaoba _ saSualo skolis 17 wlis<br />
moswavle nunu gvazava.<br />
gamoZiebam damnaSave aTi wlis ganmavlobaSi ver aRmoaCina.<br />
saqme samudamod SeCerda.<br />
oTxmociani wlebis miwuruls sabWoTa sistemiT ukmayofilo<br />
mraval jgufTan erTad Tbilisis quCebSi gamovidnen<br />
adamianebi, romlebic xelisuflebisgan moiTxovdnen<br />
sxvadasxva dros saeWvo viTarebaSi daRupuli axloblebis<br />
saqmeebis xelaxla gamoZiebas, damnaSaveTa dad-<br />
240
genas da maT dasjas. rogorc giTxariT, mraval maTgans<br />
hqonda mkvlelobis sakuTari versia, asaxelebdnen mkvlelebs<br />
da maT mfarvelebsac. es iyo radikalurad ganwyobili<br />
sakmaod mravalricxovani jgufi, pirobiTi saxelwodebiT<br />
`Saosnebi~.<br />
rac mTavaria, am cxovreba gamwarebuli adamianebis ganwyobas<br />
da moTxovnebs hqonda realuri safuZveli. bevri<br />
maTgani iqneb mcdar daskvnamdec midioda, magram amis<br />
safuZvels iZleoda swored gamoZiebis mier xelovnurad<br />
`gafuWebuli~ saqmeebi.<br />
`SaosanTa~ Soris iyvnen `industriul qalaqSi~ mokluli<br />
gogonas mSoblebic.<br />
komunisturi xelisufleba iZulebuli gaxda Seeqmna<br />
`SaosanTa~ saqmeebis Semswavleli specialuri damoukidebeli<br />
jgufi. samarTlis profesor oTar gamyreliZesTan<br />
erTad, am mravalricxovani jgufis erT-erTi wevri mec<br />
gaxldiT.<br />
batonma profesorma gvazavas Tormettomiani sagamoZiebo<br />
saqmis Seswavla me momando.<br />
saqmis masalebis mixedviT, gogona saxlidan 25 maiss, dilis<br />
6 saaTsa da 50 wuTze gavida _ qalaqis meore boloSi<br />
megobar gogonasTan erTad mecadineobas apirebda. megobari<br />
erT-erT fabrikaSi muSaobda, Tavis TanamSromel<br />
gogonasTan erTad naqiraveb erToTaxian binaSi cxovrobda<br />
da isic, nunus msgavsad, misaRebi gamocdebisTvis emzadeboda.<br />
gamoZiebis oficialuri masalebis Seswavlis Semdeg<br />
pirveli didi Seusabamoba, rac TvalSi momxvda, aseTi iyo:<br />
nunu Sinidan dilis eqvs saaTsa da ormocdaaT wuTze gavida.<br />
daaxloebiT 50 wuTis Semdeg ki sulTmobrZavi ipoves<br />
saxlidan aTiode wuTis savalze. sasamarTlo-samedicino<br />
eqspertizis daskvniT, igi ramdenime piris mier gaupatiurebuli<br />
da sastikad nacemi iyo. anu gogona dilaadrian<br />
pirdapir quCidan moitaces, sadRac waiyvanes, winaaRmdegobis<br />
gawevis Semdeg barbarosulad scemes, ramdenjerme<br />
gaaupatiures, Semdeg ki waiRes da rkinigzis liandagebze<br />
daagdes. da yvelaferi es sul raRac 50 wuTSi!<br />
gasaocari is iyo, rom gamoZiebis am versias nunus mSo-<br />
241
lebic eTanxmebodnen. isini kategoriulad amtkicebdnen,<br />
rom gogona Sinidan swored im tragikuli SemTxvevis dilas,<br />
eqvs saaTsa da 50 wuTze gavida. mSoblebma igive gaimeores<br />
CemTan saubarSic.<br />
Znelia, ar endo erTaderTi Svilis damkargav mSoblebs,<br />
magram faqtebi jiutad ar emTxveoda oficialur versias.<br />
Zalian swrafad gavarkvie, rom gogona mSoblebis biologiuri<br />
Svili ar yofila. misi namdvili mSoblebi saqarTvelos<br />
erT-erTi maRalmTiani raionis sofelSi cxovrobdnen<br />
da gardacvlilis garda kidev Svidi Svili hyavdaT.<br />
qalaqeli mSoblebi, albaT, provinciuli simorcxvis<br />
gamo, malavdnen, rom gogona Sinidan im sabediswero diliT<br />
ki ara, wina saRamos gavida. Rame Sin ar gauTevia. davadgine,<br />
rom es ar yofila pirveli SemTxveva _ nunu Tavis megobrebTan<br />
RamisTeviT sxva drosac darCenila.<br />
male isic gavarkvie, rom industriul qalaqSi moqmedebda<br />
sabWoTa `oqros biWunebis~ xuTkaciani jgufi, romelic,<br />
ZiriTadad, qalwulebis gaupatiurebiT erToboda.<br />
jgufis `beladi~ TviT qalaqis mTavari partiuli bosis<br />
dediserTa vaJi iyo.<br />
gamoZiebis masalebidanac ki SeiZleboda mimxvdariyaviT,<br />
rom nunus megobari gogonebi `TanamSromlobdnen~<br />
garewrebis bandasTan. am daundobeli biWebisa eSinodaT<br />
kidec da patar-patara saCuqrebsac iRebdnen _ restornebi,<br />
piknikebi, biJuteria...<br />
roca sxva gamosavali ar darCa, erT-erTma gogonam<br />
miTxra, rom biWebi nunus uTvalTvalebdnen.<br />
darwmunebuli var, yvelaferi es SesaniSnavad icoda<br />
gamoZiebamac, magram mas qalaqis Tavis avtoriteti Trgunavda.<br />
amitom siamovnebiT CaeWida mSoblebis oficialur<br />
Cvenebas, gogona Sinidan diliT gavidao da damnaSave-<br />
Ta kvalis waSlac moaxerxa: saqmidan gaqra eqspertizis<br />
daskvnebi, mowmeTa `saeWvo~ (mamxilebeli) Cvenebebi da a. S.<br />
samagierod, daapatimres sxva jgufis wevrebi, romlebic<br />
male ise gaaTavisufles, arcerTi seriozuli SekiTxva ar<br />
dausvamT. gamoZiebisve mondomebiT, qalaqidan gaqra erTi<br />
242
inZuri meZavi, romelsac, savaraudod, bevri ram unda<br />
scodnoda.<br />
bedma gamiRima da, jer is meZavi aRmovaCine, xolo misi<br />
meSveobiT, mkvlelobis erT-erTi mowmec. sabolood, ase-<br />
Ti suraTi daixata:<br />
17 wlis nunu gvazava Sinidan gavida daaxloebiT saRamos<br />
rva saaTisTvis. mas ukve eloda avtomanqana volga `oqros<br />
biWunebis~ xalxiT. gogona ZaliT Casves manqanaSi da daaxloebiT<br />
aTi wuTis Semdeg qalaqgareT, vagonebSi mcxovreb<br />
muSebTan miiyvanes. iqve iyo is meZavic, romelic erTgvari<br />
Suamavlis rols asrulebda motacebul gogonas da moZaladeebs<br />
Soris. ufro zustad, cdilobda gogona winaaRmdegobis<br />
gawevis uazrobaSi daerwmunebina; urCevda, aeRo<br />
SeTavazebuli kompensacia _ 2500 maneTi. arc qrTamma, arc<br />
Segonebebma, arc muqaram rom ar gaWra, gagulisebulma bi-<br />
Webma (isini oTxni iyvnen) gogonas cemiT `Wkuaze moyvana~<br />
gadawyvites. gogonam biWebs sastiki winaaRmdegoba gauwia.<br />
maSin mas TavSi mZime saferfle Caartyes da ukve gonebadakarguli<br />
oTxma kacma rigrigobiT gaaupatiura. amasobaSi<br />
Rame gailia kidec.<br />
danarCeni ukve iciT, _ gogonas ugono sxeuli manqanis<br />
sabarguliT waiRes da liandagebze daagdes.<br />
sabolood, prokuraturam saqme samudamod SeaCera. mkvlelebi<br />
sasjels gadaurCnen.<br />
yvelafer amas ki, rogorc giTxariT, sakuTari provinciuli<br />
morcxvobisa Tu ampartavnobis gamo, gogonas mSoblebmac<br />
Seuwyes xeli.<br />
maT, albaT, arc SeeZloT Sedegis winaswar gamocnoba.<br />
sakuTari versiiT, isini, qveSecneulad gogonas namdvili<br />
mSoblebis winaSe Tavis marTlebas cdilobdnen _ maT xom<br />
SviliviT nazardi, usayvarlesi gogona Sinidan diliT ki<br />
ara, RamiT gauSves da amiT uneblied mkvlelebs Seuwyes<br />
xeli.<br />
simarTle mec ar miTxres. Tumca, TiTqmis zustad asaxelebdnen<br />
mkvlelebisa da maTi mfarvelebis vinaobas. magram<br />
ukve gviani iyo _ diliT, roca gogona sikvdils<br />
ebrZoda, yvela mkvlels sakuTar sawolSi mSvidad eZina _<br />
maT asprocentiani alibi hqondaT.<br />
243
modi, gamoviZioT...<br />
Jurnalisturi gamoZiebis, rogorc Janris usazRvro<br />
popularoba Jurnalistur bazarze am saxis produqciaze<br />
didi moTxovnilebiT aixsneba. es bunebrivia _ sazogadoebas<br />
ainteresebs kriminaluri istoriebi. oRond is, rac<br />
presaSi qveyndeba da mkiTxvels Jurnalisturi gamoZiebis<br />
nimuSebad miewodeba, Zalian xSirad sulac ar aris damoukidebeli<br />
gamoZiebis Sedegi.<br />
gamoZieba aris marTlmsajulebis erT-erTi yvelaze<br />
rTuli, Sromatevadi da xSirad sicocxlisTvis saxifaTo<br />
sfero. oficialuri organoebis profesional gamomZiebels<br />
civilizebul samyaroSi uzarmazar materialur anaz-<br />
RaurebasTan erTad aqvs kanoniT miniWebuli sagangebo<br />
uflebamosileba (dakiTxvis, dakavebis, cecxlsasroli<br />
iaraRis tarebis, sapatimroebSi, saxelmwifo dawesebulebebSi<br />
sagamoZiebo RonisZiebebis Catarebis ufleba; teqnikuri<br />
aRWurvilobiTa da saidumlo operatiuli monacemebiT<br />
sargeblobis, operatiuli da saidumlo samsaxurebis<br />
daxmarebis SesaZlebloba da a.S.).<br />
da mainc, uamravi danaSaulis saidumloeba samudamod<br />
saidumloebad rCeba _ oficialuri gamoZieba ver axerxebs<br />
danaSaulis gaxsnas, anu namdvili damnaSavisTvis bralis<br />
damtkicebas.<br />
Jurnalisti-gamomZiebeli am komforts moklebulia.<br />
mas aqvs friad SezRuduli materialuri resursebi da uflebrivi<br />
mdgomareoba: ar SeuZlia mowmis an eWvmitanilis<br />
oficialuri dakiTxva, eWvmitanilis droebiTi izolacia;<br />
mas ar exmareba araviTari saxelmwifo struqtura (piriqiT,<br />
siamovnebiT uSlis xels!); ara aqvs fizikuri pirisgan<br />
dokumentebis moTxovnis ufleba; aravin awvdis operatiul<br />
monacemebs da mravali sxva.<br />
imasac nu daviviwyebT, rom srulfasovani gamoZieba gamomZieblisgan<br />
Rrma profesiul codnas da gamocdilebas<br />
moiTxovs.<br />
yvelaferi amis sapirispirod, Jurnalist-gamomZieblebs<br />
aqvT ori ram _ profesiuli (Jurnalisturi) motivacia<br />
da Jini. erTic da meorec friad dasafasebeli da<br />
244
angariSgasawevia, magram, samwuxarod, saSualo sirTulis<br />
saqmis gamosaZieblad sakmarisi ar aris.<br />
Segnebulad, Tu qvecnobierad es yvela Jurnalistma da<br />
redaqciam icis, magram popularul Janrs amis gamo veravin<br />
Selevia. mokled, ikvreba jadosnuri wre:<br />
Jurnalisturi gamoZiebis, rogorc Janris, daTmoba<br />
SeuZlebelia; aseve SeuZlebelia redaqciis resursebiT<br />
metnaklebad rTuli saqmis obieqturi gamoZieba!<br />
vinaidan gamosavali arsebobs yvela gamouvali mdgomareobidan,<br />
igi am SemTxvevaSic moiZebna.<br />
damoukidebel Jurnalistur gamoZiebad warmatebiT<br />
saRdeba:<br />
1. romelime saxelmwifo sagamoZiebo uwyebis mier redaqciisTvis<br />
(an damoukidebeli JurnalistisaTvis) miwodebuli<br />
masalebis zerele analizi.<br />
XXI saukunis dasawyisis saqarTveloSi winaswari<br />
gamoZiebis prerogativa hqonda policias, prokuraturas da<br />
uSiSroebis samsaxurs. amas davumatoT sagadasaxado inspeqcia,<br />
finansTa saministro, Tavdacvis saministro, samxedro<br />
prokuratura, dazvervis departamenti da, rac mTavaria,<br />
kontrolis palata. rogorc wesi, yvela es saxelmwifo organizacia<br />
erTmaneTis mimarT gansakuTrebulad gulTbili<br />
damokidebulebiT ar gamoirCeva. anu TiToeuli maTgani<br />
redaqcias siamovnebiT miawvdis paraleluri sagamoZiebo<br />
organos saxelis gamtex da sakuTari `kaikacobis~ damamtkicebel<br />
masalebs. es masalebi, ra Tqma unda, calmxrivia,<br />
magram amis garkveva redaqciis Zalebs aRemateba. asec rom<br />
ar iyos, presa mudam Cqarobs sensaciuri masalebis gamoqveynebas<br />
da... sabediswero Secdomebic garantirebulia _<br />
sagamoZiebo organoebi mudam cdilobdnen, cdiloben da<br />
momavalSic ecdebian gamoZiebis sakuTari versiis da ara<br />
obieqturi sinamdvilis gaxmaurebas.<br />
2. erT-erTi mxaris advokatis xelT arsebuli masalebi<br />
da am advokatis mosazrebebi.<br />
modi, SevTanxmdeT: raime saintereso movlenis absoluturi<br />
sizustiT aRdgena praqtikulad SeuZlebelia,<br />
Tundac es saintereso ram dRisiT-mzisiT, uamravi mowmis<br />
Tvalwin iyos momxdari. nebismieri donis gamoZiebis mizani<br />
245
ar unda iyos da arc aris absoluturi WeSmaritebis dadgena.<br />
gamoZieba iuridiuli TvalsazrisiT mtyuan-marTlis<br />
garCevas cdilobs, sasamarTlo ki Cadenil danaSauls arsebuli<br />
kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul kvalifikacias<br />
aniWebs da sasjelis zomasac gansazRvravs.<br />
am ubralo WeSmaritebas mxolod imis gamo vixseneb,<br />
rom Tqveni bevri winamorbedis Secdoma ar gaimeoroT _<br />
ararsebuli simarTlis Ziebas sakuTari Jurnalisturi<br />
kariera ar SeswiroT.<br />
aqve kidev erTi Zalian seriozuli safrTxis Taobazec<br />
mogaxsenebT. nebsiT Tu uneblied `gamomZiebeli Jurnalistebi~<br />
Zalian xSirad sakuTar Tavze iReben advokatis<br />
funqcias _ icaven romelime erTi mxaris interesebs.<br />
Jurnalisti ar SeiZleba iyos advokati, vinc kanoniT<br />
gaTvaliswinebuli yvela xerxiT icavs klientis interesebs.<br />
misTvis mniSvnelovania ara, zogadad, simarTle,<br />
aramed is simarTle, rac xels aZlevs mis klients. anu,<br />
bunebaSi TiTqmis ar arsebobs absoluturad obieqturi<br />
advokati, vinaidan igi valdebulia daicvas Tavisi klientis<br />
interesebi, _ swored amaSi iRebs gasamrjelos.<br />
Jurnalistis (redaqciis) amocana radikalurad gansxvavebulia<br />
_ igi cdilobs, zogadad, simarTlis dadgenas.<br />
vimeoreb, gamomZiebeli Jurnalisti romelime mxaris<br />
interesebs ki ara, simarTlis interesebs emsaxureba.<br />
yovel SemTxvevaSi, unda emsaxurebodes. es garemoeba<br />
kidev ufro amZimebs Jurnalistis mdgomareobas: Tu, magaliTad,<br />
advokats erTi mowinaaRmdege, erTi maginebeli hyavs,<br />
niWier da obieqtur (simarTlis maZiebel) Jurnalists<br />
erTbaSad samjer meti `mteri~ uCndeba _ orive dapirispirebuli<br />
mxare da ganmsjeli organo _ sasamarTlo.<br />
WirisufalTa Wirveuloba. bunebrivia, Wirisufali<br />
orive dapirispirebul mxares hyavs _ dazaralebulsac da<br />
gansasjelsac. bevri mtkiceba arc imas sWirdeba, rom erTsac<br />
da meoresac sakuTari Tavi usamarTlod dasjilad,<br />
xolo mowinaaRmdege _ usamarTlod dausjelad miaCnia.<br />
amitom orive mxaris argumentebs, _ dokumentebsac da<br />
Teoriulsac _ (pirdapir da irib mtkicebulebebs) udidesi<br />
sifrTxiliT unda moekidoT. isic unda gaiTvaliswinoT,<br />
246
om Wirisuflebi wlebis ganmavlobaSi naloliavebi argumentebis<br />
msxvrevas Zalian mtkivneulad ganicdian.<br />
jer kidev 1988 wlis seqtemberSi gazeT `TbilisSi~<br />
gamoqveynda sagamoZiebo da sasamarTlo masalebze dayrdnobiT<br />
Seqmnili publicisturi naSromi `ucxo naTesavi~.<br />
igi exeboda msoflioSi cnobili sportsmenis mier Cadenil<br />
SemaZrwunebel danaSauls. avtorma scada mkiTxvelisTvis<br />
daenaxvebina, rogor mivida 30 wlis saxelganTqmuli<br />
sportsmeni Semzarav danaSaulamde da amaSi arsebul<br />
samarTlebriv sistemasac adanaSaulebda. saqme is aris,<br />
rom vidre mcirewlovan biZaSvil gogonas gaaupatiurebda<br />
da moklavda, sportsmenma bevri sxva danaSauli Caidina,<br />
maT Soris, boroti xulignoba, xandazmuli qalbatonis<br />
gaupatiureba, mcirewlovani biWis gaupatiurebis mcdeloba<br />
da sxva. samarTaldamcvelebisTvis yvelaferi es Tavis<br />
droze cnobili iyo, magram avtoritetma Tavisi gaitana<br />
da damnaSave ar daisaja. sabolood ki moxda iseTi ram,<br />
risi dafarvac avtoritetis yovlisSemZle mfarvelebmac<br />
ver SeZles.<br />
maSindeli saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi<br />
amgvari danaSaulisTvis sikvdiliT dasjas iTvaliswinebda.<br />
sasamarTlodan aTi wlis Semdeg avtorTan mTeli Can-<br />
Ta dokumentebiT xelSi gamocxadda damnaSavis deda. misi<br />
pretenzia Jurnalistisadmi, arc meti, arc naklebi, aseTi<br />
iyo: Sen mokali Cemi Svili!<br />
Turme, es ambavi presiT rom ar gaxmaurebuliyo, is cnobili<br />
sportsmeni sastik sasjels gadaurCeboda.<br />
scadeT da, sikvdiliT dasjilis dedas auxseniT, rom<br />
misi Svili Jurnalistma ki ara, sakuTarma saqcielma da<br />
mmarTvelobis maSindelma sistemam imsxverpla.<br />
didi xnis winaT erTma Cemma kolegam gamacno SavebSi<br />
Cacmuli dardiani kaci, saxelad SoTa da mTxova, davxmarebodi.<br />
rogorc gairkva, ramdenime wlis winaT SoTa ojaxiT<br />
avtoavariaSi moxvedrila da im tragikuli SemTxvevisas<br />
misi 22 wlis fexmZime qaliSvili daRupula.<br />
Seviswavle am SemTxvevasTan dakavSirebuli masalebi.<br />
Sevxvdi mowmeebs, davaTvaliere SemTxvevis adgili<br />
da orive naavarievi avtomanqana, gavecani eqspertebis<br />
247
daskvnebs, advokatebis, TviT mosamarTlis mosazrebebs da<br />
ase Semdeg. aRmoCnda, rom avtoavariaSi damnaSave mZRoli<br />
Ss saministros TanamSromeli, mfarvelTa wyalobiT, ramdenime<br />
wlis ganmavlobaSi dausjeli rCeboda. saqme ki Se-<br />
Cerebuli iyo bralis daudastureblobis gamo.<br />
gazeTSi werilis gamoqveynebis Semdeg, sisxlis samar-<br />
Tlis saqme xelaxla aRiZra, damnaSave mZRoli sakmaod operatiulad<br />
gaasamarTles da, Tu mexsiereba ar mRalatobs,<br />
Svidi wliT patimroba miusajes.<br />
werilis gamoqveynebidan ramdenime dRis Semdeg redaqciaSi<br />
im raionis sasamarTlos Tavmjdomare gvewvia. mas<br />
surda Cvenive gazeTiT ganecxadebina, rom Tavis droze<br />
damnaSave mZRolis saqmis gamoZiebasa da gasamarTlebaSi<br />
araviTari monawileoba ar miuRia da presaSi gamoTqmuli<br />
pretenziebi mas ar exeboda (misi gvari Cems statiaSi naxsenebi<br />
arc yofila). Txovna SevusruleT.<br />
mosamarTlis am umtkivneulo ganmartebas CemTvis yovlad<br />
moulodneli, magram Cveni sazogadoebisTvis damaxasiaTebeli<br />
Sedegi mohyva: redaqciaSi gamocxadda swored<br />
is Savebiani, dardiani batoni SoTa da sastikad gamlanZRa,<br />
radgan im raionis mosamarTles, Tundac savsebiT logikurad,<br />
gazeTSi Tavis marTlebis saSualeba miveciT!<br />
batonma SoTam mravali wlis Semdeg swored Cemi da redaqciis<br />
saSualebiT ipova samarTali. da mainc, yovlad<br />
daumsaxureblad gagvlanZRa da kari gaijaxuna.<br />
mudam unda gaxsovdeT, rom Tqveni keTilSobiluri<br />
TavgamodebisTvis madlobis nacvlad, SesaZloa, aliyuri<br />
miiRoT. adamianebis umravlesobas ar uyvars madlobis<br />
gadaxda mis mimarT gaweuli uangaro samsaxuris gamo.<br />
hgoniaT, rom madloba maT samudamod avaldebulebs sikeTis<br />
gamkeTeblisadmi. uWirT am tvirTis tareba da suls<br />
amgvari meTodiT imsubuqeben.<br />
sazogadoebrivi azri. kidev erTxel gavimeoreb: rac<br />
ukve vTqvi da ris Tqmasac am wignis damTavrebamde movaswreb,<br />
sulac ar gaxlavT absoluturi WeSmariteba. es aris<br />
erTi kacis mosazrebebi da gnebavT gaiziareT, gnebavT _<br />
ara. yovel SemTxvevaSi, ukritikod nurafers irwmunebT,<br />
maT Soris, aseT sakamaTo Tezissac _ sazogadoebrivi<br />
248
azri Zalian xSirad Zalian Sors dgas WeSmaritebisgan.<br />
es ar niSnavs, rom sazogadoebrivi azri saerTod ar arsebobs,<br />
an sazogadoebriv azrs, Tundac aSkarad mcdars,<br />
angariSi ar unda gavuwioT. saqmec is aris, rom igi arsebobs<br />
da, gvinda Tu ara, angariSic unda gavuwioT.<br />
erT mkafio magaliTs gavixseneb. gasuli saukunis oTxmociani<br />
wlebis bolos ura-patriotuli moZraobis propagandistebisa<br />
da aSkara provokatorebis ZalisxmeviT<br />
saqarTveloSi Camoyalibda mtkice sazogadoebrivi azri,<br />
rom saqarTvelos hqonda sakmarisze meti resursi sabWo-<br />
Ta kavSirisgan damoukideblad arsebobisTvis: citrusebi,<br />
venaxebi, Cais plantaciebi, mineraluri wylebi, qvanaxSiri,<br />
kurortebi, navsadgurebi, mZime da msubuqi samrewvelo potenciali<br />
da a.S. mTavari iyo politikuri da ekonomikuri<br />
damoukideblobis mopoveba. samwuxarod, Zalian swrafad<br />
davrwmundiT sawinaaRmdegoSi _ politikurma damoukideblobam<br />
erTbaSad Tavs dagvatexa ekonomikis arnaxuli ngreva,<br />
umwvavesi politikuri dapirispireba, samoqalaqo<br />
omi, sibnele, sicive, SimSili da usamarTloba.<br />
anu maSindeli sazogadoebrivi azri dafuZnebuli iyo<br />
demagogiaze, sicrueze da elementalur uvicobaze. magram<br />
es iyo sazogadoebrivi azri da maSin mis winaaRmdeg<br />
galaSqreba mxolod erTeulebma Tu gabedes. es erTeulebi<br />
ki gaxldnen is adamianebi, romlebic maSindeli politikuri<br />
elitisgan sakmarisze metad Sors idgnen. zogierTi maTgani,<br />
magaliTad, msoflio saxelis mqone filosofosi, akademikosi<br />
merab mamardaSvili* sakuTar ideebs Seewira kidec.<br />
sazogadoebrivi azri xSirad damTrgunvelad moqmedebs<br />
presaze.<br />
`gamomZiebeli~ Jurnalisti zogjer erTgvari aRfr-<br />
TovanebiTac ki ijerebs erT-erTi mxaris argumentebs.<br />
gansakuTrebiT maSin, Tu saqme pirovnebasa da romelime<br />
uwyebas (vTqvaT, Sinagan saqmeTa saministros) Soris dapirispirebas,<br />
an, ubralod, romelime saxelmwifo uwyebisa<br />
da misi xelmZRvanelobis saeWvo moqmedebas exeba. Jurnalistis<br />
simpaTiebi aTidan cxra SemTxvevaSi mainc, Zlevamosili<br />
saxelmwifo uwyebis winaaRmdeg amxedrebuli uSiSari<br />
meomris mxaresaa. da, ai, presaSi Cndeba statiebi, sadac<br />
249
saubaria, Tu rogor aiRo ministrma qrTamad asi aTasobiT<br />
dolari, rogor gaaTavisufles Tanamdebobidan simarTlisTvis<br />
mebrZoli TanamSromeli, rogorc daiCagra<br />
`sami Svilisa da xuTi SviliSvilis erTaderTi marCenali<br />
bebia~ da sxva uamravi momxiblavi zRapari.<br />
socialuri dakveTa. Cven xSirad da samarTlianad<br />
vamayobT, rom vemsaxurebiT Tavisufal presas. msoflios<br />
demokratiuli qveynebis xelisuflebebic amayoben, rom<br />
Tavisufali presa demokratiis upirvelesi monapovaria.<br />
TviT komunisti ideologebic TavgamodebiT amtkicebdnen,<br />
rom yvelaze Tavisufali, yvelaze demokratiuli presa mxolod<br />
socialistur samyaroSi arsebobda. mokled, yvela<br />
_ xarTumidan, Tbilisis gavliT vaSingtonamde mxolod<br />
Tavisufal presaze zrunavs.<br />
es, ra Tqma unda, asea, magram nu daizarebT da am wignis<br />
is adgilebi gaixseneT, sadac presis mniSvnelobaze, presisa<br />
da xelisuflebis damokidebulebaze, zogadad, presis<br />
raobazea saubari. gaixseneT? _ maSin sulac ar gagiWirdebaT<br />
daaskvnaT: presa kacobriobis iseTi Zvirfasi, iseTi<br />
mniSvnelovani monapovaria, iseTi gavlena aqvs sazogadoebaze,<br />
rom mis Tavisuflebaze saubari metismetad<br />
gadaWarbebulia.<br />
masobrivi informaciis nebismieri saSualeba, vaRiarebT<br />
Tu ara amas, emsaxureba misi mflobelis interesebs.<br />
ar aris savaldebulo, rom es mflobeli maincdamainc saxelmwifo<br />
iyos. igi SeiZleba iyos romelime partia, profkavSiri,<br />
banki, kompania, samrewvelo klani da a.S. ase rom,<br />
cneba `Tavisufali presa~ pirobiTia. igi, SesaZloa, gaTavisuflebuli<br />
iyos saxelmwifo cenzurisgan, magram araviTar<br />
SemTxvevaSi _ misi mflobeli-damfinanseblisgan.<br />
presa marTlac Zalian seriozuli Zalaa imisaTvis, rom<br />
sruliad Tavisufali iyos. gTxovT, kidev erTxel yuradReba<br />
miaqcioT, rom saubaria presis, zogadad, masobrivi<br />
informaciis saSualebaTa Tavisuflebaze da ara sityvis<br />
Tavisuflebaze.<br />
vimeoreb: rogorc wesi, `Tavisufals~ vuwodebT masobrivi<br />
informaciis saSualebebis im nawils, romelzec<br />
ar vrceldeba xelisuflebis diqtati.<br />
250
aqedan gamodinare, msoflio presaSi da, warmoidgineT,<br />
saqarTvelos presaSic xSirad gvxvdeba xelisuflebis<br />
romelime Stos, an romelime finansuri klanis dakve-<br />
TiT Sesrulebuli statiebi, maT Soris, Jurnalisturi<br />
gamoZiebis Janrisa.<br />
1995 wlis bolos da 1996 wlis pirvel naxevarSi profesor<br />
jaba ioselianisa da mis mier Seqmnil patriotul<br />
organizacia `mxedrionis~ danaSaulebriv qmedebaTa gamoaSkaravebas<br />
zedized ramdenime aTeuli nomeri miuZRvna<br />
yovelkvireulma `saxalxo gazeTma~. ganzraxva, ra Tqma<br />
unda, misasalmebelia, magram aq uxeSad iyo darRveuli<br />
udanaSaulobis prezumfcia, adamianis uflebebi da Jurnalisturi<br />
eTikac: xelisuflebis mier aSkarad politikuri<br />
mosazrebebiT dakavebuli mravali eWvmitanili, maT<br />
Soris, iseTebic, romlebic male sasamarTlom sxvadasxva<br />
motiviT gaaTavisufla pasuxismgeblobidan, damna-<br />
Saveebad iyvnen gamocxadebuli.<br />
komunistur presaze xom laparakic zedmetia. Tavi davaneboT<br />
ocian, ocdaaTian Tu samocian wlebs. ase iyo ma-<br />
Sinac, roca saqarTvelos cekas pirveli mdivani `demokrati~<br />
eduard SevardnaZe gaxda. im Soreul 1972 wels, jer<br />
kidev amxanagad wodebulma qveynis pirvelma pirma meqr-<br />
Tameobisa da `ukanono Semosavlebis~ winaaRmdeg daundobeli<br />
brZolis raundebi wamoiwyo. gadaxedeT maSindel<br />
presas _ igi aWrelebulia am aqciebis mxardamWeri yvela<br />
Janris `Jurnalisturi SedevrebiT~. Tumca, maSinac yvela<br />
metnaklebad moazrovne adamianma SesaniSnavad icoda, rom<br />
yvelaferi es farisevloba, sazogadoebisTvis TvalSi nacris<br />
Seyra iyo da meti araferi. am `raundebs~, kanonebis<br />
gasastikebas, gauTavebel taSiscemas Sedegi ar mohyveboda<br />
im ubralo mizezis gamo, rom `diadi sabWoeTis~ erT provinciaSi<br />
mmarTvelobis reJimis Seucvlelad cxovrebis<br />
wesis Secvla yovlad warmoudgeneli gaxldaT.<br />
rogor moviqceT?<br />
Jurnalistur gamoZiebasTan dakavSirebiT iseTi sura-<br />
Ti daixata, es kiTxva bunebrivad Cndeba. gamoviZioT, Tu<br />
ar gamoviZioT?! rogorc zemoTac vTqvi, Jurnalistur<br />
gamoZiebaze uaris Tqma SeuZlebelia da srulfasovani Ju-<br />
251
nalisturi gamoZiebis Catarebac TiTqmis gadauWreli<br />
problemebis winaSe gvayenebs!<br />
xolo namdvili gamoZiebis nacvlad, mkiTxvelisTvis<br />
naxevarfabrikatis SeCeCeba uRirsi saqcielia. aseT SemTxvevaSi,<br />
albaT, ajobebs, Cvens naSrom-najafs ar davarqvaT<br />
`Jurnalisturi gamoZieba~. gamoviZioT mxolod iseTi saqmeebi,<br />
risi Zalac Segvwevs da, rac gansakuTrebul operatiulobas<br />
ar moiTxovs.<br />
maS, evropeli da amerikeli Jurnalistebi rom iZiebeno?<br />
_ ikiTxavT da marTalic iqnebiT, magram gaviTvaliswinoT<br />
ori ram: jer erTi, im bednieri qveynebis Jurnalistebsac<br />
bevri da mZime Secdoma mosdiT; meorec _ iqauri da Cveneburi<br />
Jurnalistebis (redaqciebis) finansuri SesaZleblobebis<br />
Sedareba, ubralod, SeuZlebelia.<br />
mokled, vakeToT is, rac SegviZlia da davelodoT<br />
ukeTes droebas.<br />
rogor movamzadoT<br />
sagazeTo masala Jurnalisturi gamoZiebis<br />
Sedegebze<br />
Tqveni mZime da xangrZlivi Sroma warmatebiT dagvirgvinda<br />
_ xelTa gaqvT kargad gaanalizebuli dokumenturi<br />
masala. axla saWiroa misi presisTvis momzadeba _ statiis<br />
dawera. vimeoreb, unda daiweros sagazeTo statia da<br />
ara sabraldebo daskvna. roca saqme gamoZiebis Sedegebis<br />
gamoqveynebaze midgeba, am or cnebas (`sagazeTo statia~ da<br />
`sabraldebo daskvna~) Jurnalistebic da iuristebic Zalian<br />
xSirad erTmaneTSi ureven. ufro zustad, Jurnalistebi<br />
cdiloben statia sabraldebo daskvnas daamsgavson,<br />
iuristebi _ piriqiT, rogorme sabraldebo daskvna gadaakeTon<br />
statiad.<br />
sagazeTo statiaSi sulac ar aris savaldebulo Tqveni<br />
uklebliv yvela daskvnis faqtebiT da argumetebiT damtkiceba,<br />
kodeqsebisa da sxva normatiuli aqtebis moSvelieba,<br />
e.w. `saqmis furclebis~ miTiTeba da a.S. es mxolod ma-<br />
Sinaa aucilebeli, Tu vinme gekamaTebaT da sapirispiros<br />
252
damtkicebas cdilobs. statiaSi unda Candes, rom avtori<br />
mocemul saqmes srulyofilad icnobs; xelTa aqvs ufro<br />
meti dokumenti, vidre oficialur gamoZiebas. Tu yvela<br />
Tqveni dokumentis gamomzeurebas da yvela argumentis<br />
Sesabamisi faqtebiT damtkicebas ganizraxavT, miiRebT<br />
uzarmazar, mkiTxvelisTvis friad mosawyen mtkicebulebaTa<br />
nusxas. ra Tqma unda, ar vambob, rom faqtebis, argumentebis<br />
da mtkicebulebebis motana, saerTod, saWiro ar<br />
aris, _ saWiroa, magram isini Zalian faqizad unda SeirCes.<br />
magaliTad, Tqven gaqvT yvela damamtkicebeli sabuTi imisa,<br />
rom eWvmitanilma dazaralebulTan, vidre mas moklavda,<br />
gaukuRmarTebuli sqesobrivi kavSiri daamyara: nivTmtkicebani,<br />
eqspertizis daskvna da a.S. aseT SemTxvevaSi,<br />
ubralod ambobT, rom eWvmitanili ase moiqca da mkiTxvels<br />
ar acnobT eqspertizis vrcel daskvnas. SegiZliaT TqvaT,<br />
rom amas amtkicebs eqspertizis daskvna, an igi sulac<br />
ar axsenoT. mkiTxveli amaSi namdvilad ar SegekamaTebaT.<br />
SegiZliaT piriqiTac moiqceT _ moitanoT yvelaze mniSvnelovani<br />
citata eqspertizis daskvnidan ukomentarod.<br />
ar unda daiviwyoT, rom Jurnalisturi gamoZiebac, upirveles<br />
yovlisa, gamiznulia mkiTxvelisTvis. amitom mas<br />
unda axldes yvela is atributi, rac, zogadad, unda axldes<br />
yvela mniSvnelovan sagazeTo publikacias: TvalSi mosaxvedri<br />
saTauri, Sinaarsis Sesabamisi qvesaTauri, damaintrigebeli<br />
Sesavali, logikuri daskvna, fotomasala da a.S.<br />
Zalian xSirad, am Janris naSromebi publicisturi xasiaTisaa,<br />
Tumca, formis mixedviT, igi savsebiT SesaZlebelia<br />
iyos:<br />
1. mSrali informacia mtkicebulebaTa moSveliebiT;<br />
2. publicisturi `novela~;<br />
3. dokumenturi deteqtiuri `moTxroba~;<br />
4. romelime kerZo an saxelmwifo uwyebis (kompaniis,<br />
fizikuri piris) winaaRmdeg mimarTuli braldebebis<br />
nusxa, an braldebaTa gamaqarwylebeli argumentebis<br />
CamonaTvali;<br />
5. sensaciuri gancxadeba;<br />
6. interviu;<br />
7. monologi da a.S.<br />
253
yvelaferi Tqvens ostatobaze da Temis popularobazea<br />
damokidebuli. Tumca, mkiTxvelis TvalSi upiratesoba<br />
mainc ostatobas eniWeba.<br />
aq SeiZleboda Zalian bevri gvesaubra formebze, magram,<br />
vfiqrob, amis aucilebloba aRar aris, vinaidan roca, zogadad,<br />
Jurnalistur produqciaze vsaubrobdiT, am Temas<br />
sakmaod dawvrilebiT SevexeT. amis garda, Jurnalisturi<br />
gamoZieba iseTi rTuli fenomenia, mas, albaT, saTanado<br />
magaliTebis moSveliebiT calke seriozuli gamokvleva<br />
unda mieZRvnas. imedi maqvs, amis droc male dadgeba.<br />
axla, Tu am sakmaod grZeli saubriT Zalian ar dai-<br />
RaleT, SemogTavazebT Cems mosazrebas Tavis droze gaxmaurebuli<br />
erTi Jurnalisturi gamoZiebis Taobaze. ufro<br />
zustad, mosazrebas im sagazeTo produqciaze, rasac misi<br />
avtorebi uwodeben `Jurnalistur gamoZiebas~.<br />
manamde ki aucileblad meCveneba mcire ganmarteba: me,<br />
rogorc moqalaqe da rogorc Jurnalisti, ar vekuTnodi<br />
da ar vekuTvni mmarTveli an romelime opoziciuri Zalisadmi<br />
loialurad ganwyobilTa ricxvs _ Tu `saubrebs~<br />
bolomde waikiTxavT, vfiqrob, amaSi uTuod darwmundebiT.<br />
JurnalistTa winamdebare koleqtiuri `gamoZiebis~ analizs<br />
ki gTavazobT erTaderTi mizniT _ gaiTvaliswinoT,<br />
ra siZneleebi SeiZleba SegxvdeT Tqveni yovlad keTilSobiluri<br />
gadawyvetilebis aRsrulebisas:<br />
aqlemebis marula<br />
2001 wlis Semodgomaze saqarTveloSi saxelisuflebo<br />
krizisi gamwvavda. dapirispireba saxelmwifo kancelariasa<br />
da xelisuflebis egreT wodebul `reformatorul~<br />
frTas Soris ukiduresad daiZaba. daiwyo aSkara brZola<br />
ZalauflebisTvis.<br />
`reformatorebma~ (e. w. Jvania-saakaSvilis jgufi) SevardnaZisa<br />
da misi mTavrobis gadasayeneblad nacadi meTodis,<br />
quCis aqciebis gamoyeneba gadawyvites. sababic male<br />
gamoCnda _ telekompania `rusTavi 2-is~ incidenti 2001<br />
wlis 30 oqtombers. sityvis TavisuflebisaTvis brZola<br />
254
Zalian swrafad gadaizarda prezidentis gadasayeneblad<br />
mimarTul brZolaSi.<br />
sabolood, prezidenti prezidentad darCa. xolo `reformatorTa~<br />
jgufi xelisuflebidan erTbaSad radikalur<br />
opoziciaSi gadabargda.<br />
kacma rom Tqvas, ucnauri, miT ufro, saSineli araferi<br />
momxdara. msoflioSi ar meguleba qveyana, sadac Tundac<br />
genialuri prezidentis gadadgomas ar iTxovdnen. xan<br />
safuZvlianad, xan usafuZvlod. prezidenti an daeTanxmeba,<br />
an _ ara. Cvens SemTxvevaSi, ar daeTanxma.<br />
aseTia 2001 wlis oqtombris bolos da noembris dasawyisSi<br />
ganviTarebuli mwvave politikuri bataliebis Zalian<br />
mokle istoria.<br />
bunebrivia, maSindeli movlenebi cxare kamaTisa da<br />
seriozuli gansjis sagnad iqca. ganze arc masobrivi informaciis<br />
saSualebebi darCenila _ arc aqauri da arc<br />
ucxouri. Sefasebebic nairgvari iyo.<br />
rogorc ocdameerTe saukunis ucnobi qarTveli mematiane<br />
gvamcnobs, am ambebidan sul male Seqmnila Jurnalist-gamomZiebelTa<br />
jgufi, romelsac miznad dausaxavs,<br />
Seeswavla da xalxis samsjavroze gamoetana maSindeli<br />
politikuri brZolebis saidumloebani, saxeli daerqva<br />
yvela maSindeli qmedebisa da movlenisTvis. sabolood,<br />
`jgufma~ pirnaTlad Seasrula nakisri valdebuleba: ma-<br />
Sindel movlenebs saxelmwifo gadatrialebis mcdeloba<br />
daarqva, mis monawileebs _ gekaCepistebi (rus. ГКЧП _<br />
1991 wlis agvistoSi SeTqmulTa jgufi ruseTis umaRles<br />
xelisuflebaSi, romelmac prezident gorbaCovis gadayeneba<br />
moiTxova), sgp-istebi (`sgp _ saqarTvelos gambaxebelTa<br />
partia~), moRalateebi, agentebi, crupentelebi,<br />
maxinjebi da a. S.<br />
or gazeTSi paralelurad gamoqveynda werilebis seria,<br />
xolo 2002 wlis Semodgomaze am statiebis krebuli gamoica<br />
wignad _ `oTxi dRe, romelmac SeZra saqarTvelo~. werilebis<br />
da wignis avtorTa vinaoba ucnobia (ra Tavmdabali<br />
xalxi varT es qarTvelebi!) _ Cven, im werilebis seriisa da<br />
wignis madlierma mkiTxvelebma, mxolod is viciT, rom es<br />
produqcia aris `literaturuli saqarTvelos~ da `marTa-<br />
255
li gazeTis~ erToblivi Jurnalisturi gamoZiebis nayofi.<br />
ra Tqma unda, araviTari pretenzia ara maqvs naSromis<br />
Sinaarsze, iq mocemul daskvnebze. ar vamtkiceb, rom es<br />
movlenebi ar iyo saxelmwifo gadatrialebis mcdeloba;<br />
rom Jvania da saakaSvili ar arian `gekaCepistebi~, `gambaxeblebi~,<br />
ucxoeTis romeliRac qveynis `agentebi~ da a. S. Cemi<br />
pretenziebi exeba Jurnalist-gamomZiebelTa gamoZiebis<br />
stils, mtkicebulebaTa Seqmnis meTods da, zogadad, weris<br />
maneras. `saubrebSi~ `oTxi dRis~ ganxilvis aucileblobac<br />
swored amiT aris gamowveuli.<br />
`jgufis~ braldebebi 2001 wlis Semodgomis movlenebis<br />
organizatorebisadmi marTlac momakvdinebeli iyo<br />
_ saxelmwifo gadatrialebis mcdeloba, Tanamdebobrivi<br />
mdgomareobis borotad gamoyeneba, samSoblos Ralati,<br />
dezinformaciis gavrceleba, ucxo qveynebis agentoba,<br />
SeTqmulebaSi monawileoba, meqrTameoba da mravali sxva<br />
ram.<br />
faqtobrivad, es iyo sabraldebo daskvna, riTac mraval<br />
adamians sajarod brali edeboda umZimes antisaxelmwifoebriv<br />
qmedebebSi. imasac nu daviviwyebT, rom es `mravali<br />
adamiani~ iyo CvenTvis kargad nacnobi politikuri<br />
figurebi.<br />
aris kidev erTi Zalian mniSvnelovani mizezi, ris gamoc<br />
am Temaze wera gavbede. es gaxlavT TavisuflebanaCuqari<br />
qarTuli Jurnalistikis, kerZod, modad qceuli Jurnalisturi<br />
gamoZiebis mdgomareoba XXI saukunis dasawyisis<br />
saqarTveloSi.<br />
mogexsenebaT, gamomZiebeli saqmis sasamarTloSi<br />
warmarTvamde wers sabraldebo daskvnas. warmoidgineT,<br />
ras izams Jurnalisti (an redaqcia), romelsac xelSi Cauvarda<br />
sabraldebo daskvna, romlis ZaliTac eWvmitanils<br />
bralad edeba saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsiT<br />
gaTvaliswinebuli danaSauli, rac iTvaliswinebs sasjels<br />
aTi wlidan samudamo patimrobamde, braldebebi ki asea<br />
dasabuTebuli:<br />
`rogorc sando wyarodan cnobili gaxda, petre kievSi<br />
gamgzavrebula da, rogorc ambobs iqauri Jurnalisti vasia<br />
(romlis gvars ver davasaxelebT), Sexvedria central-<br />
256
uri sadazvervo samsaxuris agent jons, romlis vinaoba<br />
daudgenelia.<br />
amboben, rom jonma, Turme, zurikos xeliT petroviCs<br />
gamougzavna didi fuli samSoblos Ralatis sanacvlod.<br />
aiRo Tu ara zurikom fuli, ucnobia, magram kuluaruli<br />
informaciiT, mas samSoblo am fulze gauyidia. aqedan gamomdinare,<br />
petroviCs brali edeba saqarTvelos sisxlis<br />
samarTlis kodeqsis... muxliT~.<br />
imedia, ar mogewonebodaT, albaT, kaxuradac SemikurTxeT,<br />
ras krocams es kacio.<br />
`jgufelebis~ erToblivi sabraldebo daskvna mxolod<br />
varaudebze da Worebzea agebuli:<br />
`moarul xmebs Tu davujerebT, uSiSroebis TanamSromlebis<br />
iq yofnis momentSic `rusTavi-2~-is Tanam-<br />
Sromlebs Cumad gamohqondaT TavianTi oTaxebidan es<br />
kontrabanduli saqoneli da sxvadasxva sarTulebze malavdnen~<br />
(gv. 21, stili da punqtuacia aq da yvelgan daculia,<br />
T.q.).<br />
yuradReba miaqcieT: telekompanias brali edeba kontrabanduli<br />
saqonlis Semotanasa da SenaxvaSi, gamomZieblebi<br />
(romlebic Jurnalistebic arian) ki amboben, `moarul<br />
xmebs Tu davujerebTo~.<br />
`sagadasaxado samsaxurma `rusTavi-2~-Si veranairi<br />
darRvevebi ver naxa ki ara, rogorc amboben, iseTi ra-<br />
Raceebi naxa, nanaxisa TviTonve SeeSinda da `rusTavi-<br />
2~-is xelmZRvanelobis winadadebaze, mSvidobianad<br />
`moeyomarebinaT~ saqme, kategoriuli uari ganacxada,<br />
Turme, Tu mas raRac iuridiuli safuZveli ar eqneboda<br />
nanaxze Tvalis dasaxuWad~, (gv. 21-22).<br />
`_ SeinarCune situacia~, me axlave deputatebs mogaSveleb!<br />
_ aseTi miTiTeba miiRo, Turme, kiwmariSvilma<br />
(telekompaniis maSindeli mflobeli _ T. q.) Jvaniasgan~<br />
(gv. 25).<br />
`movlenaTa analizis da Seqmnili situaciis mixedviT<br />
Tu vimsjelebT, erT daskvnamde SeiZleba mivideT: zurab<br />
Jvaniam es fraza namdvilad Tqva da am frazidan daiwyo<br />
saxelmwifo gadatrialebis mcdelobis procesi~ (gv. 25).<br />
257
amas Jurnalistebi weren, Tanac _ jgufurad.<br />
SegaxsenebT, saubari exeba saxelmwifo gadatrialebis<br />
mcdelobas da masSi qveynis parlamentis Tavmjdomaris<br />
monawileobas. eseni ki _ ar viciT, Tqva Tu ara, magram movlenebi<br />
rom gavaanalizeT, Jvania amas ueWvelad ityoda da<br />
gadatrialebis mcdelobac aqedan daiwyoo!<br />
`morbenali striqonis saSualebiT (`rusTavi-2~-dan<br />
_ T.q.) ucxo qveynebis specsamsaxurebisTvis gadaicemoda<br />
konfidencialuri informaciebi~ (gv. 33).<br />
Zvirfas gamomZieblebs, mgoni, raRac eSlebaT. XXI saukunis<br />
teqnikuri arsenalis pirobebSi, nebismieri konfidencialuri<br />
informaciis gadacema araviTar siZnelesTan<br />
ar aris dakavSirebuli. Znelia TviTon informaciis mopoveba.<br />
Tanac, `rusTavi 2-is~ ambavi rom vici, informaciis<br />
daSifrviT da morbenal striqonad gadakeTebiT Tavs namdvilad<br />
ar Seiwuxebda _ pirdapir, Ria eTerSi gadascemda<br />
da Tan uSiSroebis saministros informaciis gaJonvaSi<br />
daadanaSaulebda!<br />
morbenali striqonis epizods Worsac ki ver daarqmev.<br />
es ufro uvicobisa da mwiri fantaziis nazavia.<br />
`amboben, rom am gegmam (igulisxmeba `jgufis~ mier navaraudevi<br />
Jvanias gegma SevardnaZis gadasayeneblad. T.q.)<br />
ruseTis federaciis prezidentis, vladimir putinis,<br />
yuramdec miaRwia, razec putins uTqvams: me ruseTis<br />
jars mxolod SevardnaZes mivcem, Tumca, darwmunebuli<br />
var, igi me aseTi TxovniT arasodes mommarTavso~ (gv.<br />
60).<br />
`rogorc amboben, is (igulisxmeba miSa saakaSvili, T.<br />
q.) maincdamainc didi avtoritetiT da siyvaruliT ar<br />
sargeblobs ruseTis specsamsaxurebsa da sxva seriozul<br />
institutebSi~ (gv. 60).<br />
`imasac amboben, rom droTa ganmavlobaSi swored `invalidTa<br />
liga~ gaxda e. w. `reformatorTa~ jgufis dafinansebis<br />
mTavari wyaro~ (gv. 68).<br />
xedavT, ra biWi yofila es valodia putini (deda hyolia<br />
ozurgeTeli mexuzlas qali!): ruseTis jars, Tu dasWirda,<br />
SevardnaZes mivcemo, Jvanias da saakaSvils ki _ ar mivcemo.<br />
imitom ar mivcem, rom bemurazebi arian da Cvens `spe-<br />
258
cialur samsaxurebsa da sxva seriozul institutebSi~<br />
araviTari avtoriteti ar gaaCniaTo. ai, batoni eduardi<br />
ki `ruseTis specsamsaxurebsa da sxva institutebSi~ didi<br />
avtoritetiT sargeblobso. saidumlod imasac gagimxelT,<br />
rom Turme, edo da vova bavSvobis megobrebi yofilan. ase<br />
amboben da, ra vici...<br />
gavagrZelo? _ ki, batono, magram, Zalian gTxovT, rasac<br />
axla waikiTxavT, Cemi gamonagoni ar gegonoT, `jgufis~<br />
wevri kriminalist-Jurnalistebis kuTvnilebaa:<br />
`amboben, rom tyveobidan gamoxsnilma petre ciskariSvilma<br />
teleekranze is tualeti icno, sadac is<br />
tyveobaSi yofnisas Tvalebaxveuli dahyavdaT, ese igi,<br />
axmetis raionis sofel birkianSi (pankisis xeoba). es is<br />
tualeti iyo, sadac vefxia margoSvili (im periodis gaxmaurebuli<br />
kriminaluri avtoriteti, T. q.) aafeTqes, aqedan<br />
erTi nabijia im daskvnamde, rom petre ciskariSvili<br />
vefxia margoSvilis saxlSi hyavdaT tyved~ (gv. 80).<br />
Tavidan mec TqvensaviT vfiqrobdi, aq raRac gaugebrobaa-meTqi,<br />
magram mere davrwmundi, rom avtorebi amas<br />
savsebiT seriozulad amboben:<br />
`aki Tqva batonma petrem: es is tualetia, sadac tyveobisas<br />
Tvalebaxveuli davyavdiTo~ (gv. 81).<br />
`Txrobis mdinarebam gagvitaca da Tvalebaxveuli<br />
petre margoSvilis tualetis karTan dagvaviwyda~ (gv.<br />
88).<br />
axla, Tu RmerTi gwamT, amixseniT, Tvalebi axveuli Tu<br />
hqonda da verafers ver xedavda, tyveobidan gamoxsnis Semdeg<br />
rogorRa `icno~ margoSvilis tualeti im Cemi codviT<br />
savse ciskariSvilma. Tanac, televiziiT tualeti ki ara,<br />
afeTqebis Semdeg darCenili natualetari adgili aCvenes.<br />
petrem iqneb marTlac Tqva, vicanio, magram gamomZieblebi<br />
xom unda daeWvebuliyvnen, Tvalebaxveuli kaci verafers<br />
dainaxavdao.<br />
magram saqmec is gaxlavT, rom avtorebs surT kavSiris<br />
Zafi gaaban maTganve saeWvo warsulis mqoned Seracxul<br />
margoSvilsa da qarTvel `putCist-gekaCepistebs~ Soris,<br />
romelTa erT-erT Tanamzraxvelad ciskariSvilic miaCniaT.<br />
259
`rogorc amboben (ciskariSvilma _ T.q.) iseTi pikanturi<br />
ambebi Camoarakraka videokameris win parlamentarTa<br />
politikuri vnebiT da SemarTebiT damuxtuli<br />
cxovrebidan, TviT mravlismnaxveli da mravlisgamgone<br />
maspinZlebic (pankiselebi _ T.q.) gaocdnen da gancvifrdnen<br />
Turme~ (gv. 88).<br />
samwuxarod, pativcemuli avtorebi ar gveubnebian, ker-<br />
Zod, iseTi ra `Camoarakraka~ petre ciskariSvilma, `mravalismnaxveli<br />
da mravlisgamgone~ pankiseli qistebi rom<br />
gaaoca da ganacvifra kidec.<br />
rac axla waikiTxeT, mxolod nawilia am `TurmeobiTi~<br />
gamoZiebisa. ra Tqma unda, albaT uaresic gvinaxavs, magram<br />
mas ar eqneboda Jurnalisturi gamoZiebis ambicia. es aris<br />
ara marto erTi Jurnalisturi Janris, aramed mTlianad<br />
Tanamedrove qarTuli Jurnalistikis profanacia.<br />
Tumca, mTavari jer winaa, es wigni xom xelisuflebis,<br />
kerZod, prezident SevardnaZis mxardasaWeradaa dawerili.<br />
isic vnaxoT, rogoria am mxardaWeris teqnologia.<br />
`is, rasac `Tavisuflebis instituti~ dRemde akeTebda,<br />
aris swored qarTuli saxelmwifos damoukideblobisa<br />
da Tavisuflebis winaaRmdeg mimarTuli qmedeba.<br />
dawyebuli sxvadasxva seqtebis dacviT da maTi interesebis<br />
lobirebiT, damTavrebuli maT mier bolos<br />
SemuSavebuli presis kanonproeqtiT, naTlad metyvelebs,<br />
rom saqme gvaqvs organizaciasTan, romelic, faqtobrivad,<br />
Riad eweva saxelmwifosTvis ZirgamomTxrel<br />
saqmianobas~ (gv. 99).<br />
`ruseTis reaqciul Zalebs zustad is surT, ris gakeTebasac<br />
`Tavisuflebis institutis~ biWebi, JvaniasaakaSvilis<br />
jgufis wevrebi, `rusTavi-2~ da sxva maTi<br />
mokavSire sainformacio saSualebebi Tavgadakluli<br />
cdiloben~ (gv. 99).<br />
samwuxarod, `jgufelebi~ ar akonkreteben, ra antisaxelmwifoebrivi<br />
qmedebebi SeiZleba iyos `seqtebis dacvasa~<br />
da `kanonproeqtis momzadebas~ Soris. vinaidan nebismieri<br />
kanonproeqtis SeTxzva `saxelmwifosTvis Zirgamom-<br />
Txrel~ saqmianobad ver CaiTvleba, rCeba erTi _ `Tavisuflebis<br />
instituti~ `icavs sxvadasxva seqtebs~.<br />
260
Tu `Tavisuflebis instituti~ gamodis religiuri<br />
eqstremizmis winaaRmdeg, igi seqtantebs da seqtebs ki ar<br />
icavs, aramed icavs swored saqarTvelos saxelmwifos interesebs<br />
da saqarTvelos saxelmwifos saerTaSoriso avtoritets.<br />
icavs moqalaqis fuZemdeblur, konstituciur<br />
uflebas!<br />
`jgufis~ erT-erTi mTavari braldeba Jvania-saakaSvilisadmi<br />
is gaxlavT, rom orive es pirovneba da maTTan<br />
`Sekruli~ sazogadoeba, Turme, dasavleTis romeliRac<br />
qveynis romeliRac specsamsaxuris agentebi brZanebulan.<br />
es umZimesi braldeba, ZiriTadad, eyrdnoba moskovis<br />
prokrizisuli kvlevebis institutis direqtoris, vaxtang<br />
Wkuaselis, Jurnalist dito tikaraZisa da erTi anonimi<br />
avtoris Cvenebebs. anonimis Cvenebis WeSmaritebaSi eWvi<br />
rom ar Segveparos, jgufi gvamcnobs:<br />
`pirovneba, romlis monaTxrobsac veyrdnobodiT<br />
am werilis momzadebisas da romelmac ar isurva Tavisi<br />
pirovnebis gamJRavneba, saerTaSoriso politikuri<br />
cxovrebis niuansebSi kargad Caxeduli da far-<br />
Tod informirebuli piria. cxadia, Cven ar SegveZlo<br />
am pirovnebis mier mowodebuli informaciis gadamowmeba,<br />
Tumca, misi miwodeba sazogadoebisaTvis mainc<br />
aucilebel saqmed migvaCnia _ sakiTxi xom Cveni qveynis<br />
bed-iRbals exeba~ (gv. 104).<br />
damwyebi Jurnalist-gamomZieblebis sayuradRebod:<br />
arasodes ar daweroT (miT ufro _ ar amtkicoT) is,<br />
risi dokumenturad dasabuTebac Tqvens Zalebs aRemateba.<br />
presa ar aris (ar unda iyos!) politikuri angariSsworebis<br />
iaraRi. rac mTavaria, TviT uneblie Secdomac<br />
ki (arafers vambob Segnebul sicrueze) vnebs Tqvens avtoritets<br />
_ rogorc Jurnalistisa da rogorc moqalaqisa.<br />
nurasodes nu endobiT sityvaze anonim avtorebs<br />
_ isini, rogorc wesi, Sarlatanebi arian da romelime<br />
specsamsaxuris an politikuri Zalis dakveTas asruleben,<br />
Tqven ki binZur TamaSSi giTreven. Tu ar gindaT, uvicoba<br />
dagwamon, nurasdros nu gaimeorebT aseT frazas:<br />
`pirovneba... farTod informirebuli piria~.<br />
es sityvebi, vimeoreb, damwyebi Jurnalistebis sayur-<br />
261
adRebod vTqvi, vinZlo, momavali moRvaweobisas gamousworebeli<br />
Secdomebi ar mouvideT. rac Seexeba `oTxi dRis~<br />
avtorebs, qarTul enaze wera-kiTxvas isini veRarasodes<br />
ver iswavlian. gadafurcleT maTi naxelavi da am mware simarTleSi<br />
Tavad darwmundebiT.<br />
davubrundeT `agentebs~.<br />
pativcemuli anonimis CvenebiT, `saakaSvili, romlis<br />
saidumlo fsevdonomia `verbliudi~, ruseTis specsamsaxurebis<br />
oficeria da dakavSirebulia specsamsaxurebis<br />
im ZalebTan, romlebic dasavleTidan miRebuli<br />
direqtivebiT moqmedeben SevardnaZe-putinis winaaRmdeg~<br />
(gv. 104, 106).<br />
`dasavleTidan miRebuli direqtivebis Sesabamisad<br />
moqmedi Jvania-saakaSvilis jgufi axal, morig `antirusul~<br />
da `antiSevardnaZistul~ kampanias gegmavs~<br />
(gv. 105).<br />
`rkiniseburi~ logikis wyalobiT, jgufi askvnis, rom<br />
Jvania-saakaSvili da mTeli maTi aqlemebis jogi, kozakebianad,<br />
arc meti, arc naklebi, buSi-putini-SevardnaZis mosisxle<br />
mtrebi arian.<br />
amis garda, Jvania-saakaSvili qarTul politikaSi Caunergavs<br />
iuridiul firma `peterson belqnafs~, romelsac,<br />
Turme, somxuri diaspora afinansebs da ganagebs.<br />
mokledo, askvnian `jgufelebi~, Jvania-saakaSvilis<br />
tandemi erovnuli ki ara, erevnuli warmoSobisaa da maTi<br />
yvela gza romisken ki ara, armeniisken midiso.<br />
axla yvelaferi naTelia _ Turme arsebobs saerTaSoriso<br />
somxuri organizacia, romelic erTdroulad ebrZvis<br />
amerikis SeerTebul Statebs, ruseTs da saqarTvelos. Jvania-saakaSvili<br />
da misi mimdevrebi am organizaciis wevrebi<br />
arian da armeniis Zlevamosili msoflio imperiis Seqmnaze<br />
ocneboben. amaSi maT ruseTisa da amerikis specsamsaxurebic<br />
(specsamsaxurebico, xalxo!) uwyoben xels!<br />
kidev erTxel SegaxsenebT, rom statiebis es krebuli<br />
(`oTxi dRe...~) Jvania-saakaSvilis da danarCeni `aqlemebis~<br />
mxilebasTan erTad, xelisuflebis, kerZod, prezident SevardnaZis<br />
mxardaWerasac emsaxureba.<br />
is, rac am wignis Taobaze aqamde mogaxseneT, didad sa-<br />
262
gangaSo ar unda iyos. ra moxda, cudi wignebi romel qveyanaSi<br />
ar gamodis. Tanac, xelisuflebis mxardasaWeri<br />
statiebis SeTxzva iseTive Zneli saqmea, rogoric ulamazesi<br />
qalis daxatva. kritika gacilebiT advilia _ xelisuflebisac<br />
da opoziciisac. `oTxi dRis~ avtorebic<br />
xelisuflebis mxardaWeras opoziciis diskreditaciiT<br />
cdiloben. aqac gasakviri araferia. opoziciis mxardam-<br />
Weri presac zustad ase iqceva _ lanZRavs xelisuflebas<br />
da dums opoziciaze. roca opozicia gaxelisufldeba,<br />
rolebic Seicvleba.<br />
es aris Zveli da mecnierulad kargad damuSavebuli teqnologia.<br />
igi, ZiriTadad, amomrCevelTa cnobierebaze zemoqmedebas<br />
gulisxmobs. samwuxarod, ara mxolod inteligenturi<br />
meTodebiT. `jgufma~ icis am teqnologiebis arseboba.<br />
icis misi mniSvnelobac, magram ar icis misi arsi da<br />
Suasaukuneobrivi Zaladobrivi meTodebiT cdilobs imis<br />
mopovebas, rac Tanamedrove pirobebSi codniT da RimiliT<br />
moipoveba.<br />
`jgufi~ cdilobs, radac unda daujdes, amxilos, Tavs<br />
lafi daasxas, gaaSavos... da umZimesi Secdomebic mosdis.<br />
vTqvaT, saSualo gonebrivi monacemebis amomrCevels<br />
surs irwmunos romelime opoziciuri dajgufebis antisaxelmwifoebrioba,<br />
misi liderebis agentoba, farisevloba,<br />
meqrTameoba, umaduroba, jandaba da dozana. ver irwmunebs,<br />
vidre xelT ar eqneba amis damadasturebeli dokumentebi.<br />
`amboben~, `Turme~, `kuluaruli informacia~ da anonimi avtorebis<br />
uniWo mieTmoeTi saqmes ver uSvelis. amisTvis verc<br />
moJurnalisto mwerlebis Tu momwerlo Jurnalistebis tyavSi<br />
gaZroma da maRalfardovani sisulele gamodgeba.<br />
adamians unda moTxovo mxolod imis gamo, raSic mas<br />
brali miuZRvis. ar SeiZleba oponentis pirad cxovrebaze,<br />
ojaxze, gvarze, eTnikur warmomavlobaze, rasaze, fizikur<br />
naklze saubari. es umZimesi Seuracxyofac xom aris<br />
da aris, gamryvnelad moqmedebs mTlianad sazogadoebaze.<br />
Tu saakaSvilis romeliRac qveynis specsamsaxuris agentobazea<br />
saubari, amis damamtkicebeli pirdapiri Tu iribi<br />
mtkicebulebani unda movipovoT da arafer SuaSia `lirikuli<br />
gadaxvevebi~ imis Taobaze, rogor eSxefeboda saa-<br />
263
kaSvilis nerwyvi TargamaZis pijaks. Tu elene TevdoraZis<br />
`mxileba~ gvsurs, misi qaliSvilobis gvaris gauTavebeli<br />
triali da kai xnis winaT gardacvlili mSoblebis warmomavlobaze<br />
layboba arafers mogvcems.<br />
ar vici, metismeti mondomebiT mouvidaT Tu marTla ase<br />
sjeraT, magram faqtia, rom `marTali gazeTis~ da `literaturuli<br />
saqarTvelos~ erToblivi sagamoZiebo jgufis<br />
wevrebma saTqmelis argumentacia ver SeZles da imis mtkiceba<br />
daiwyes, razec civilizebul samyaroSi gadakvriT<br />
laparakic ki kacobriobis winaSe danaSaulad iTvleba.<br />
ar minda borotad visargeblo Tqveni moTminebiT, magram<br />
`jgufis~ wignidan kidev ramdenime citatas Semog-<br />
TavazebT da mere, rogorc Tavad avtorebi irjebian,<br />
wakiTxulis Sefaseba vcadoT:<br />
`saqarTvelom dRemde ar icis vin aris zurab Jvania,<br />
saqarTvelom isic ki ar icis zustad, es kaci Jvaniaa Tu<br />
antoniani. ar icis ra erqva mis namdvil mamas, busa Tu<br />
sureni, ar icis ra erqva Tavidan zurabs _ zurabi Tu<br />
zanazani, ar icis vin aris misi deda _ somexi Tu ebraeli,<br />
Tu orive erTad~ (gv. 113-114).<br />
`viRac-viRacebma qarTuli parlamentis axladmovlenil<br />
TavkacSi is avadmyofi biWi Seicnes, romelic patara<br />
biWebis CxubSi ratomRac yovelTvis araqarTvelebis<br />
mxares dgeboda da maRla aRmarTuli yavarjnebis mrisxane<br />
qneviT `Tavisianebs~ amxnevebda: `bei gruzinov! bei<br />
gruzinov! bei gruzinov!<br />
`axali drois xvaSagi, qarTvel qalTa brwyinvale kohortis<br />
mTavari qalbatoni, qarTulis armcodne, dediT<br />
aSkenazi, mamiT tandoeva, TevdoraZis fsevdonomiT, qalbatoni<br />
elene masaviT `qarTveli~ axali mefis gverdiT<br />
aucileblad daikavebda sapatio adgils~ (gv. 139).<br />
Zalian gTxovT, kidev erTxel gadaavleT Tvali axlaxan<br />
wakiTxuls. iseTi grZnoba xom ar gagiCndaT, rom es ukve<br />
sadRac wagikiTxavT, ginaxavT, mogismeniaT? ocdaaTiani<br />
wlebis germania xom ar gagaxsendaT da sisxlis gamyinavi<br />
`hail!~ xom ar SemogesmaT?<br />
Tavi davaneboT `jgufelebis~ cinikur tons _ rogorc<br />
SeuZliaT, saTqmels ise amboben. aq mTavari Sinaarsia.<br />
264
da es Sinaarsi aris nacisturi.<br />
zurab Jvania, Turme, imitom gadabargda opoziciaSi, imitom<br />
iqca agentad, imitom ebrZvis sakuTar mamazec metad<br />
moamage gamzrdels, imitom aqvs metyvelebis defeqti, rom<br />
dediT goldbaumi yofila da mamiT _ antoniani.<br />
es elene TevdoraZec, Turme, imitom mietmasna putCistgekaCepist-gambaxeblebs,<br />
imitom abams saeWvo xlarTebs<br />
pankisel kriminalebTan, imitom ar icis qarTuli, rom dediT<br />
aSkenazi yofila da mamiT _ tandoeva.<br />
aseT rames civilizebuli msoflio aravis ar patiobs.<br />
Cven, saqarTvelos mosaxleobam, sakuTar Tavze erTxel<br />
ukve gamovcadeT, ra moaqvs nacistur ganwyobas. erTxel<br />
ukve vigemeT samoqalaqo omis simware. erTxel ukve davayeneT<br />
sisxlis da cremlebis zRva... es axlaxans iyo, meoce<br />
saukunis miwuruls.<br />
iZulebuli var, mravaljer naTqvami erTxel kidev<br />
gavimeoro: qarTveloba ar ganisazRvreba mxolod eTnikuri<br />
warmomavlobiT. qarTvelia yvela, visac surs, iyos<br />
qarTveli da emsaxureba saqarTvelos interesebs. araqarTvelia<br />
yvela, vinc ar emsaxureba saqarTvelos interesebs.<br />
Cveni didi kultura, _ qarTuli kultura, _ Seqmnilia<br />
qarTveli xalxis, anu im adamianebis mier (eTnikuri<br />
warmomavlobis miuxedavad), romlebic cxovrobdnen<br />
saqarTvelos teritoriaze. Cveni didi kultura ekuTvnis<br />
saqarTvelos xalxs da ekuTvnis mTel civilizebul<br />
samyaros.<br />
ocdameerTe saukuneSi moqalaqeebis (partiuli liderebic<br />
moqalaqeebi arian!) eTnikur qarTvelebad da eTnikur<br />
araqarTvelebad dayofa samarcxvinoa, antikonstituciuria<br />
da, rac mTavaria, saSiSia saqarTvelos saxelmwifoebriobisTvis.<br />
nacizmi ki, rogorc istoriidan gvaxsovs, Sobs faSizms,<br />
rogorc saxelmwifo wyobilebas (rogorc komunisturma<br />
Teoriam Sva socialisturi saxelmwifo wyobileba).<br />
Cveni Segnebuli, Tu Seugnebeli ltolva nacizmisken<br />
Cvenive komunisturi warsulidan momdinareobs. im nacistur-komunisturi<br />
ideologiis ase xelaRebiT uaryofa,<br />
marTlac Zneli saqmea, magram am Temaze statiebis seriis<br />
265
popularul gazeTSi gamoqveyneba da mere wignad gamocema,<br />
metismetia.<br />
avtorebi TavianT wignSi, marTalia, amboben, `sazogadoebis<br />
did nawils qaTmis sibrmave Wirso~ (gv. 51), magram<br />
es avtorebs hgoniaT ase. piriqiT, sazogadoeba yvelafers<br />
xedavs da, RvTis madliT, avis da kargis garCevac SeuZlia.<br />
erovnul da religiur Tavmoyvareobaze zemoqmedebiT<br />
xalxis, sazogadoebis droebiT ayolieba, ar aris Zneli<br />
saqme. magram, es xom ukve gaakeTes am aTiode wlis winaT<br />
(igulisxmeba 1988-1992 w.w. red.).<br />
Cven sakmaod mcirericxovani qveyana varT imisTvis, rom<br />
Tavs nacisturi ideebis propagandis fufuneba mivaniWoT.<br />
nacizmi Zalian saSiSi infeqciuri daavadebaa. adamiani<br />
arc doRis cxenia da arc monadire ZaRli, sakuTari wmindasisxlianobiT<br />
rom iamayos. imasac SegaxsenebT, rom `wmindasisxlianobiT~<br />
msoflioSi vercerTi aristokrati ver<br />
daikvexnis, bagrationebis CaTvliT...<br />
sxvaTa Soris, roca vambob, es wigni xelisuflebis mxardasaWerad<br />
dauweriaT-meTqi, savsebiT SesaZlebelia,<br />
vcdebode. iqneb, sulac, piriqiTaa _ avtorebma ganzraxva<br />
SeniRbes da es wigni, sinamdvileSi, xelisuflebis saxelis<br />
gasatexad daweres. niWierma jgufma Segnebulad iZaxa<br />
`Turme~ da `amboben~, Segnebulad miiwera iaffasiani nacisturi<br />
ideebi, specialurad SeTxza sasacilod uniWo<br />
maRalfardovani pasaJebi da amgvari gamoTqmebi: `Tavisi<br />
kuTvnili adgilis maZiebeli~, `gaocdnen da gancvifrdnen,<br />
Turme~, `gasaTxovari qaliSvili~, `gamoirCeoda sityvauxvobiT<br />
da enawylianobiT~, `aZlevda gezs da mimarTulebas~<br />
da mravali, mravali sxva.<br />
***<br />
gulwrfelad rom vTqva, ar vici, saWiroa Tu ara raime<br />
komentari. yovel SemTxvevaSi, rac axla waikiTxeT (`aqlemebis<br />
marula~), TviTon aris gamiznuli sazogadoebriv cnobierebaze<br />
zemoqmedebisTvis. oRond, ara parentiseuli e. w.<br />
sugestiis meTodiT, aramed mtkicebulebaTa moSveliebiT<br />
da oponentTa mosazrebebis ironiuli da mkacri kritikiT.<br />
avtorebma maSindeli politikuri koniunqturis zegav-<br />
266
leniT, Tavs zerelobis ufleba misces. Sedegic sasurvelis<br />
sruliad sawinaaRmdego miiRes. nebsiT Tu uneblied,<br />
xeli Seuwyes opoziciis avtoritetis zrdas da isedac saxelgatexili<br />
xelisuflebis kidev ufro diskreditacias.<br />
CvenTvis mTavari is aris, rom koleqtiuri `gamoZieba~<br />
Catarebulia uaRresad dabal profesiul doneze da samagaliTod<br />
amitom moviyvane _ igive Secdomebi Tqvenc<br />
rom ar gaimeoroT!<br />
aseTi moufiqrebeli, cru-patriotuli demagogiiT<br />
Sezavebuli yvela Janris statiebi maSindel (2001-2003 w.w.)<br />
qarTul presaSi uzomod bevri qveyndeboda. sapirispiro<br />
viTareba iyo opoziciur masmediaSi _ uaxles PR-teqnologiebze<br />
dayrdnobiT, arsebuli xelisuflebis winaaRmdeg<br />
mimdinareobda gegmazomieri, kargad mofiqrebuli kampania<br />
_ politikuri multiplikaciuri filmebiT dawyebuli,<br />
sagazeTo publikaciebiT, satelevizio politikuri SouebiT,<br />
plakatebiTa da proklamaciebiT damTavrebuli.<br />
Sedegmac ar daayovna _ 2003 wlis 23 noembers, giorgoba<br />
dRes, eduard-giorgi SevardnaZis xelisufleba politikuri<br />
arenidan usisxlod da usaxelod wavida.<br />
vimeoreb, amaSi udidesi wvlili presasac miuZRvis. imasac<br />
nu daviviwyebT, rom istoria STamomavlobas ar Seunaxavs<br />
am `revoluciis~ aTi aTasobiT monawilis, `revoluciis~<br />
Sedegad aRzevebuli politikosebis, redaqtorebis<br />
da... Jurnalistebis saxelebs. isic aravin icis, daundobeli<br />
istoria rogor Seafasebs momxdars. mxolod erTi ram<br />
aris garantirebuli _ istoria samudamod daimaxsovrebs<br />
ara Soreuli, Rataki da ambiciuri saqarTvelos erT-erTi<br />
prezidentis, aramed didi sabWoTa kavSiris sagareo saqme-<br />
Ta ministris, msoflio socialisturi sistemis erT-erTi<br />
damamxoblis, berlinis kedlisa da varSavis paqtis _ XX<br />
saukunis msoflios udidesi da uZlieresi samxedro-ekonomikuri<br />
blokis _ damangrevlis saxels. es saxelia eduard<br />
SevardnaZe.<br />
Jurnalistebis gauTavebeli qiliki SevardnaZeze xels<br />
uwyobs swored SevardnaZis da ara, Tundac, Zalze cnobili<br />
Jurnalistis istoriaSi damkvidrebas.<br />
Jurnalistma esec unda gaiTvaliswinos.<br />
267
Tavi IX<br />
eTika da Jurnalistika<br />
papis Cemis _ verusis wyalobiT veziare zneTa siwmindes,<br />
simSvides da aumRvrevlobas.<br />
markus avreliusi<br />
Rorebis revolucia<br />
roca vsaubrobT zneobaze, anu, cota uxeSad rom vTqvaT,<br />
adamianur qcevaTa normebze, maSinve Cndeba kiTxvebi<br />
am qcevis motivaciaze da istoriasTan, adaT-wesebTan,<br />
samarTalTan, kanonTan, politikasTan, religiasTan, mecnierebasTan,<br />
xelovnebasTan mis damokidebulebaze.<br />
sxvadasxva istoriul epoqaSi, sxvadasxva qveyanaSi, sxvadasxva<br />
xalxSi zneobisadmi damokidebuleba sxvadasxvagvari<br />
iyo da aris. inglisel filosofoss da sociologs,<br />
pozitivizmis erT-erT fuZemdebels herbert spensers*<br />
Tavis naSromSi, `zneobis mecnieruli safuZvlebi~, mohyavs<br />
fijis kunZulebze mcxovrebi tomis magaliTi: ojaxis<br />
moxucebul wevrebs Svilebi cocxlad koconze wvaven.<br />
imaTi warmodgeniT, sikvdilis Semdeg adamiani cxovrebas<br />
agrZelebs im fizikuri kondiciebiT, riTac amqveyniuri<br />
cxovreba datova. amitom, sasurvelia, amqveynidan gadasaxlebis<br />
momentSi igi myarad idges fexze, rom imqveynad<br />
maradiuli tanjva ascdes. anu koconze cocxlad dawviT<br />
Svilebi mSoblebs friad keTilSobilur samsaxurs uweven.<br />
es imaTi wmidaTawmida movaleobaa.<br />
mSoblebisadmi Cveni tradiciuli damokidebulebis gadasaxedidan,<br />
ra Tqma unda, koconze dawva ki ara, mSoblis<br />
komfortul moxucebulTa TavSesafarSi mibarebac uzneobad<br />
iTvleba, magram im tomisTvis, religiuri mrwamsisa<br />
da iq dakanonebul qcevaTa normebis gamo, amaSi ucnauri<br />
da uzneo araferia. vimeoreb, amgvari qceva zneobrivia im<br />
tomisTvis da im epoqisTvis, saidanac es magaliTi mohyavs<br />
herbert spensers, magram uzneoa Tanamedrove civilizebuli<br />
samyarosTvis. rogorc artur Sopenhaueri* brZaneb-<br />
268
da (`zneoba da nebis Tavisufleba~), Teologia morals<br />
RvTis nebaze dafuZnebulad miiCnevs, filosofosebi ki,<br />
mcire gamonaklisis garda (am gamonaklisad Sopenhaueri<br />
sokrates miiCnevs), jiutad cdiloben, saerTod, amgvari<br />
safuZvlis arsebobis uaryofas. didi germaneli midis<br />
daskvnamde, rom `eTikis Zveli safuZvlebi sabolood<br />
moirya~.<br />
raxan sityva artur Sopenhauerze, im kacze Camovarda,<br />
vinc gonebaze nebelobis, racionalurze iracionaluris<br />
upiratesobas amtkicebda, barem mis oriode friad yuradsaReb<br />
mosazrebasac SemogTavazebT. danarCeniT Tu<br />
dainteresdebiT, urigo namdvilad ar iqneba, radgan eTikis<br />
(Sesabamisad _ Sopenhauerisa da sxvaTa mosazrebebis)<br />
zogadi safuZvlebis ucodinrad Jurnalistikis varskvlavoba<br />
SeuZlebelia. Tumca, amis garantias arc eTikis<br />
safuZvliani codna iZleva.<br />
maS, ase _ artur Sopenhaueris, dResac msoflios erTerTi<br />
udidesi da upopularesi filosofosis azriT, adamianTa<br />
didi umravlesoba darwmunebulia, rom zneoba arsebobs<br />
sxva adamianebisTvis. sakuTari Tavis mimarT ki<br />
es wminda wylis egoizmia. imisave mtkicebiT, eTikuri<br />
wesebi adamianis mxecuri bunebis SeniRbvis mcdelobaa<br />
da sxva araferi. saxelmwifo da samarTali aris alikapi,<br />
romelic aokebs adamianis yvelaze damangreveli<br />
bunebis gamovlinebas. Tu saxelmwifo dakargavs Zalas<br />
da adamiani alikaps moiSorebs, Sedegi yvela goniers<br />
SeaZrwunebs.<br />
ra Tqma unda, SegviZlia, ar daveTanxmoT brZen germanels,<br />
SegviZlia, uarvyoT adamianSi mtacebluri (mxecuri)<br />
bunebis arseboba, magram, samwuxarod, mware sinamdvile<br />
da saRi goneba, nawilobriv mainc, Sopenhaueris sityvebis<br />
marTebulobaze migviTiTebs.<br />
Mmisi azriT, adamianSi, erTis mxriv, arsebobs zneoba,<br />
meores mxriv, arsebobs egoizmi da mxecuri buneba, rasac<br />
ueWvelad sWirdeba alikapi samarTlisa da saxelmwifos<br />
saxiT. Tanac, kidev erTi didi germanelis, emanuel kantis<br />
azriT, adamianis TiTqmis yvela zneobrivi nabijis axsna<br />
misive egoisturi bunebiTac SeiZleba.<br />
269
mokled, jer kidev ar viciT, sad veZeboT zneobis sawyisebi<br />
(an TviTon zneoba) _ saganTa bunebaSi, Tu adamianTa<br />
bunebaSi, cnobierSi Tu qvecnobierSi?! swored es gaxlavT<br />
is mankieri wre, romlis garRveva TviT `yovlismcodne da<br />
yovlisSemZle~ marqsistulma filosofiamac ki ver SesZlo.<br />
me, Cveulebrivma mokvdavma, jer kidev zustad ar vici,<br />
namdvilad zneobrivia Tu ara dasjis muqariT, an jildos<br />
dapirebiT gamowveuli moraluri qmedeba. ufro prozaulad<br />
rom vTqva, zneobrivia Tu ara xelisuflebis qmedeba,<br />
roca igi arCevnebis wina dRes pensionerebis xmebis mosapoveblad<br />
xuTi (an xuTasi) erTeuliT zrdis pensiebs?!<br />
am qcevis Sefasebisas, ra kriteriumi unda gamoviyenoT,<br />
Sedegi _ pensioneri SimSiliT sikvdils gadaurCa, Tu motivi<br />
_ xelisuflebam pensionerTa umweobiT isargebla!<br />
1945 wlis agvistoSi inglisSi gamovida jorj oruelis*<br />
wigni `cxovelebis ferma~, romelic saliteraturo kritikam<br />
iaponiaSi atomuri bombis Camogdebis dar movlenad Seafasa.<br />
orueli (erik artur bleri) gviambobs, rogor moaxdines<br />
revolucia cxovelebma erT-erT inglisur fermaSi,<br />
gayares eqsploatatori adamianebi da sruli demokratia<br />
daamyares. revoluciis sulisCamdgmelebi brZandebodnen<br />
cxovelTa Soris yvelaze moazrovneebi, Rorebi taxi napoleonis<br />
meTaurobiT. Semdeg naCvenebia, rogor iqca napoleoni<br />
diqtatorad, qofakebisgan Seqmna specialuri daniSnulebis<br />
razmi, mtkice alikapi amosdo Tanamoazreebs,<br />
gaaZeva disidentebi, rkinis eSviT Cakla Tavisufali azri,<br />
fermaSi usastikesi diqtatura daamyara da, sabolood,<br />
`sazizRar~ adamianebsac ki gaurigda!<br />
sabralo revolucionerma cxovelebma (ixvebma, batebma,<br />
qaTmebma, cxvrebma, cxenebma) ki ukve aRar icodnen, ra<br />
eqnaT, ver gaerkviaT, romeli iyo Rori da romeli _ adamiani.<br />
me rom meTqva, Rori da adamiani erTmaneTisgan zogjer<br />
Zneli gasarCevia-meTqi, iqneb arc dagejerebinaT. arada,<br />
oruelma dagvanaxa, rom Turme, Rori adamianzec ki uaresia,<br />
roca Tavis `Rorul zneobas~ kargavs. Tavis mxriv,<br />
adamiani yvela Rorze uaresia, Tu adamianur zneobaze mwy-<br />
270
alad brZandeba. Jurnalistis valic swored is aris, kargad<br />
daanaxvos sazogadoebas adamianis saxe _ zneobrivic<br />
da uzneoc. daanaxvos zRvari adamianobasa da Rorobas<br />
Soris. auxsnas, rom adamiani hqvia mxolod zneobriv moazrovne<br />
arsebas. mxolod imas, visac aqvs sindisi _ pasuxismgebloba<br />
sakuTari qcevis gamo.<br />
es rom SeZlos, Jurnalistma unda icodes eTikis raoba<br />
da, rac mTavaria, TviTon unda iyos zneobrivi adamiani.<br />
samarTlis sociologiaze msjelobisas, maqs veberi<br />
ambobs: sociologia `eTikurad~ miiCnevs kriteriums,<br />
romlisTvisac xalxis racionaluri rwmena iTvleba<br />
adamianuri qcevis im normad, rasac, zneobrivi TvalsazrisiT,<br />
hqvia `kargi~.<br />
zneobis arseboba, umravles SemTxvevaSi, garantirebulia<br />
imiT, rom misi xelyofa iwvevs adamianTa garkveuli<br />
wris aRSfoTebas. magaliTad, gurjaanis raionis sofel<br />
yitaanis mkvidrTa ukidures aRSfoTebas uTuod gamoiwvevs<br />
tradiciuli warmarTuli kerpis _ elias demonstraciuli<br />
Seuracxyofa, imis miuxedavad, rom soflelebi<br />
marTlmadidebeli qristianebi arian. samecniero terminologia<br />
rom moviSvelioT, aseT SemTxvevaSi, eTika konvenciurad<br />
garantirebulia. Tumca, konvenciurad an iuridiulad<br />
garantirebul yvela sistemas arca aqvs da arc<br />
SeiZleba hqondes eTikuri normatiulobis pretenzia.<br />
modi, droebiT gverdze gadavdoT Zveli da axali filosofiebi<br />
da isev XXI saukunis dasawyisis saqarTvelos<br />
davubrundeT. Tumca, jer vladimer leninis erTi Zalian<br />
cnobili formulireba gavixsenoT (miT ufro, rom igi Setanili<br />
iyo yvela donis sabWoTa eTikis saxelmZRvaneloSi):<br />
`eTikuria yvelaferi, rac emsaxureba komunizmis mSeneblobis<br />
saqmes~.<br />
zneobis leniniseuli gansazRvreba, ra Tqma unda, veraviTar<br />
mecnierul kritikas ver uZlebs. kacma rom Tqvas,<br />
aq sakritiko da samsjeloc araferia, radgan revoluciis<br />
beladis azriT, mTavaria saqme (anu komunizmis mSenebloba)<br />
da araviTari mniSvneloba ar aqvs, ra gziT gavakeTebT mas:<br />
sicruiT, orpirobiT, daSinebiT, masobrivi mkvlelobebiT.<br />
zneobis amgvarma interpretaciam dedamiwis TiTqmis<br />
271
naxevarze samocdaaTi wlis ganmavlobaSi ibogina, mravali<br />
milioni adamiani fizikurad mospo da mravali milioni sulierad<br />
daasaxiCra.<br />
imis miuxedavad, rom 2003 wlis noembridan saqarTvelos<br />
xelisuflebis saTaveSi Zalian axalgazrda, ucxoeTSi<br />
(ZiriTadad, amerikis SeerTebul StatebSi) naswavli, arc-<br />
Tu uniWo axalgazrdoba mivida, misi zneoba da, aqedan gamomdinare,<br />
mTlianad mentaluri mdgomareoba, iyo leninuri,<br />
komunisturi.<br />
amis damadasturebeli uamravi TvalsaCinoebidan erTs,<br />
yvelaze `umniSvnelos~ moviyvan:<br />
saqarTvelos energomomaragebis sistema, rogorc sabazro<br />
kanoni moiTxovs, saswrafod ucxoeli kerZo mflobelis<br />
xelSi gadavida da masze raime saxelmwifo an arasaxelmwifo<br />
kontrolis daweseba SeuZlebeli aRmoCnda. zepiri<br />
garigeba energomflobelebsa da energomomxmareblebs<br />
Soris daaxloebiT aseTi iyo: (eleqtro)energia aris<br />
Cveni. Cven mas mogawvdiT, ai, am fasad (anu yvelaze Zvirad<br />
msoflioSi!), energiis xarisxze pasuxs ar vagebT; forsmaJorul<br />
viTarebaSi dazaraldebiT mxolod Tqven, momxmareblebi;<br />
roca saWirod miviCnevT, energias SegiwyvetT<br />
gaufrTxileblad da ganusazRvreli vadiT; uxarisxo enrgiis<br />
mowodebiT gamowveul zaralze pasuxs ar vagebT;<br />
tarifebs gavzrdiT sakuTari Sexedulebisamebr; davalianebis<br />
SemTxvevaSi, sanqciebi ganxorcieleba e. w. koleqtiuri<br />
pasuxismgeblobis principiT, anu mtyuan-marTlis<br />
ganurCevlad; nebismieri pretenzia momxmareblis mxridan<br />
ar miiReba!<br />
am konkretul SemTxvevaSi, saqme gvaqvs xelisuflebis,<br />
energomflobelebisa da TviTon energomomxmareblebis<br />
uzneobasTan: sakuTari angarebiTi motivebis gamo, amgvari<br />
viTareba Seqmna TviTon xelisuflebam; zemogebebis miRebisa<br />
da xelisuflebis mxridan ueWveli wayruebis imediT,<br />
borotad sargeblobs energomflobeli; xolo sakuTar<br />
inteleqtualur ZalebSi daeWvebuli da materialur umweobaSi<br />
darwmunebuli energomomxmarebeli sakuTari<br />
uflebebis aRdgenisTvis brZolis survils ar amJRavnebs,<br />
riTac xels uwyobs sayovelTao uzneobis damkvidrebas.<br />
272
axla, rac Seexeba am periodis Jurnalistikas, kerZod,<br />
presas.<br />
albaT, swori ar iqneba imis Tqma, rom igi mTavari da<br />
yvelaze saSiSi uzneobis, xelisuflebis TviTnebobis winaaRmdeg,<br />
ar ibrZoda. ibrZoda, magram es brZola, wminda<br />
profesiuli TvalsazrisiT, iyo Zalian mdare xarisxisa.<br />
anu, XXI saukunis dasawyisis qarTulma presam ver moaxerxa<br />
zneobis gadarCenisTvis brZolis organizeba. metic,<br />
arakompetenturi, mSieri da sxvisi xelis Semyure presa<br />
metnaklebad TviTon aRmoCnda uzneobis WaobSi. vgulisxmob,<br />
ZiriTadad, masmediis im warmomadgenlebs, romlebic<br />
TavgamodebiT ibrZodnen `vardebis revoluciis~ barikadebze,<br />
Semdeg ki `revoluciis monapovrebis~ dasacavad.<br />
maqs veberis azriT, adamianuri qcevis aseT normebs<br />
zneobrivi TvalsazrisiT ar SeiZleba daerqvas `kargi~.<br />
Tumca, iqneb vcdebi kidec. Tu gaviTvaliswinebT, rom<br />
zneoba aris sazogadoebis ganviTarebis romelime etapze<br />
Camoyalibebuli adamianis qcevaTa normebi, maSin xom Sesa-<br />
Zlebelia, rac erTs uzneoba da araeTikuri hgonia, mkvlevar-filosofosTa<br />
gulze gasaxeTqad, sxvisTvis sworedac<br />
eTikuri, zneobrivi iyos!<br />
avtoritaruli da humanisturi eTika<br />
XX saukunis germano-amerikeli filosofosisa da<br />
fsiqoanalitikosis, erix fromis* azriT, avtoritaruli<br />
eTikis pirobebSi `kargsa~ da `cuds~ saxelebs xelisufleba<br />
arqmevs, TviTonve adgens qcevis kanonebsa da normebs _<br />
dawerilsac da dauwerelsac.<br />
humanisturi eTikis pirobebSi adamiani Tavad gvevlineba<br />
eTikuri normebis kanonmdebladac da aRmsrulebladac.<br />
vfiqrob, aq aucilebelia dazusteba terminisa `avtoriteti~.<br />
miT ufro, rom sabWoTa sinamdvileSi es termini<br />
iwvevda beladomaniis, usamarTlobis, kriminaluri samyaros<br />
asociaciebs, xolo postsabWoTa epoqaSi igivdeboda<br />
axalgamoCekil partiul liderebTan, CinovnikebTan,<br />
273
uwyebebTan, saeWvod gamdidrebul `biznesmenebTan~, qurduli<br />
samyaros bosebTan da a. S.<br />
es niSnavs, rom namdvili (racionaluri) avtoritetis<br />
ararsebobis (an ugulebelyofis) pirobebSi asparezze<br />
ueWvelad gamodis moCvenebiTi (iracionaluri) avtoriteti.<br />
sagulisxmoa, rom avtoritetebze saubrisas, asidan<br />
oTxmocdacxramet SemTxvevaSi, oratori Segnebulad ar<br />
azustebs, romel avtoritetze saubrobs, _ namdvilze<br />
Tu moCvenebiTze. imave erix fromis azriT, racionaluri<br />
avtoritetis wyaro aris kompetenturoba. amgvar avtoritets<br />
ar sWirdeba adamianis daSineba, maTi ndobis mopoveba<br />
araordinaluri an eqstravaganturi saqcieliT,<br />
radgan misi avtoriteti codnasa da gamocdilebaze myarad<br />
dgas. mas ar sWirdeba arc eqspluatacia da arc iracionaluri<br />
mowiweba. racionaluri avtoriteti ara marto<br />
SesaZleblobas uSvebs, aramed sazogadoebisgan iTxovs<br />
kidec sakuTari qmedebis Sefasebas da kritikas.<br />
moCvenebiTi (iracionaluri) avtoritetis wyaro adamianebze<br />
sakuTari Zalauflebis gavrcelebaa. es Zalaufleba,<br />
SesaZlebelia, iyos fizikuri an sulieri, absoluturi<br />
an SefardebiTi. iracionaluri avtoriteti or sayrdenze<br />
dgas _ SiSsa da Zalaze. aseT SemTxvevaSi, avtoritetis<br />
kritika ara marto dauSvebelia, aramed, ubralod, akrZalulia.<br />
namdvili avtoriteti dafuZnebulia ZalauflebiT<br />
aRWurvil pirTa da maTze daqvemdebarebul adamianTa<br />
Tanasworobaze. isini erTmaneTisgan SeiZleba gansxvavdebodnen<br />
mxolod codnis xarisxiTa da ostatobis doniT.<br />
iracionaluri avtoriteti Tavisi bunebiT efuZneba<br />
uTanasworobas, rac sakuTar TavSi Seicavs RirebulebaTa<br />
uTanasworobasac.<br />
termini `iracionaluri eTika~ gamoiyeneba iracionaluri<br />
avtoritetis arsebobis SemTxvevaSi, roca `avtoriteti~<br />
gvevlineba totalitaruli, antidemokratiuli sistemis<br />
(reJimis) sinonimad.<br />
avtoritaruli eTika humanisturisgan ori kriteriumiT<br />
gansxvavdeba: formaluriT da SinaarsobriviT.<br />
274
formaluri TvalsazrisiT, avtoritaruli eTika ar scnobs<br />
adamianis unars, Seimecnos keTili da boroti. aseTi<br />
avtoritetis mier dawesebuli qcevis normebi yovelTvis<br />
maRla dgas individualurze. ufro zustad, ase nebavs avtoritets<br />
da am nebis adamianebze gavrcelebas axerxebs<br />
kidec. aseTi sistema efuZneba ara codnasa da gonierebas,<br />
aramed subieqtis (individis) mier avtoritetis winaSe sakuTari<br />
uZlurebis, krZalvis, arasrulfasovnebis aRiarebas.<br />
aseT SemTxvevaSi, avtoriteti swrafad iZens SeuzRudav<br />
Zalauflebas, aravis ara aqvs mis gadawyvetilebebSi<br />
daeWvebis ufleba da SesaZlebloba.<br />
Sinaarsobrivi TvalsazrisiT, avtoritaruli eTika<br />
sikeTesa da borotebas ganixilavs xelisuflebis (da ara<br />
individebis) interesebidan gamomdinare. Tavisi arsiT,<br />
amgvari xelisufleba eqspluatatorulia. araviTari mniSvneloba<br />
ara aqvs im faqts, rom calkeul adamianebs aseT<br />
SemTxvevaSic eZlevaT fsiqiuri, Tu materialuri keTildReobis<br />
mopovebis SesaZlebloba. gTxovT, yuradReba<br />
miaqcioT, rom saubaria swored fsiqiur da ara moralur<br />
upiratesobaze.<br />
naTqvamis sailustraciod, erix froms erTi aseTi magaliTic<br />
mohyavs: roca patroni sakuTar ZaRlze ambobs,<br />
`kargiao~, igi ZaRlis im Tvisebebs gulisxmobs, rac patronis<br />
moTxovnebs akmayofilebs _ modarajea, meZebaria<br />
an, sulac, alersiania da Tan, ukana TaTebze xtomac Seu-<br />
Zlia. sagani `kargia~ maSin, roca igi kargad emsaxureba mis<br />
mflobels. amave kriteriumiT SeiZleba mivudgeT adamianebsac.<br />
ufrosi `kargad~ miiCnevs im TanamSromels, visac<br />
piradad ufrosisTvis moaqvs sargebloba.<br />
vfiqrob, amiT gasagebi unda gaxdes, vTqvaT, prezidentis<br />
zneobrivi motivacia, roca igi `kargs~ uwodebs sakuTar<br />
Sinagan saqmeTa ministrs. zogadad, ministri ar Sei-<br />
Zleba iyos kargi an cudi _ igi asrulebs an ver asrulebs<br />
masze dakisrebul movaleobas. prezidenti ki mxolod imitom<br />
arqmevs saxels ministris saqciels, rom igi `kargia~<br />
ara saxelmwifosTvis, sazogadoebisTvis, aramed mmarTveli<br />
reJimisTvis da piradad prezidentisTvis.<br />
275
xelisuflebas rom xelqveiTebis eqspluatireba ar<br />
undodes, cxadia, arc SiSiTa da emociuri daTrgunviT<br />
marTvis aucilebloba dadgeboda; xelisufleba racionalur<br />
gansjasa da kriticizmsac waaxalisebda. magram amiT<br />
TviTonve Seqmnida sakuTari arakompetenturobis gam-<br />
JRavnebis saSiSroebas.<br />
sakuTari absolutisturi interesebis sasworze<br />
dadeba rom ar surs, swored amitom xelisufleba mor-<br />
Cilebas asaRebs udiades sikeTed, xolo daumorCileblobas<br />
_ momakvdinebel codvad. avtoritaruli eTikis<br />
TvalsazrisiT, miutevebeli danaSaulia amboxi, radgan<br />
igi saeWvos xdis avtoritetis mier dawesebul normebsa<br />
da mis mTavar dogmas, romlis Tanaxmadac, es normebi Seqmnilia<br />
xalxis sakeTildReod.<br />
bunebrivia, zogadad, Tavis naSromebSi, da, kerZod, Cems<br />
mier damowmebulSic (`fsiqoanalizi da eTika. adamiani sakuTari<br />
TavisTvis~) erix fromi eyrdnoboda warsulis did<br />
moazrovneebs epikuredan*, platonidan da aristoteledan<br />
moyolebuli, neoplatonistebis, makiavelis, hobsis*,<br />
dekartis, kantis*, spinozas*, kierkegoris*, Sopenhaueris,<br />
hegelis* da Tanamedrove filosofos-interpretatorTa<br />
CaTvliT. ase rom, misi naSromebi XXI saukunis dasawyisis<br />
saqarTvelos sinamdvilesac exmaureba.<br />
modi, Cveni didi winapari, vaJa-fSavela gavixsenoT.<br />
ufro zustad, gavixsenoT misi damokidebuleba swored<br />
humanisturi da avtoritaruli eTikisadmi. nu SegvaSinebs<br />
is faqti, rom es terminologia vaJa-fSavelasTan, saer-<br />
Tod, ar gvxvdeba _ es didi poeti da moralisti xom,<br />
ZiriTadad, poetur nawarmoebebs qmnida da ara filosofiur<br />
traqtatebs!<br />
bevri qistisTvis marjvenis momWreli aluda qeTelauri<br />
`urjulo~ mucalTan pirispir SebrZolebam da misma mokvlam<br />
Seacbuna da iseT rameebze Caafiqra, razec manamde ar<br />
efiqra _ adamianis daniSnulebaze, adaT-wesebze, zneobaze<br />
da uzneobaze. aqamde xevsurTa Temis adaTis morCili<br />
raindi mixvda, rom, Turme, qistic adamiania, isic raindia,<br />
masac deda zrdis:<br />
276
`Cven vityviT, kacni Cvena varT,<br />
martoT Cven gvzdian dedani;<br />
Cvena vscxondebiT, urjuloT<br />
kuprSi mieliT qSenani.<br />
amis TqmiT vwaramaraobT,<br />
RvTiSvilT ukeTes ician;<br />
yvelani marTals amboben<br />
gana, vinaca hfician?!~<br />
aluda qeTelauri pirvelad Cafiqrda xevsuruli samar-<br />
Tlis codva-bralianobaze, misi uzneoba Tvalwin gadaeSala<br />
da mware simarTle amoaTqmevina:<br />
`vai, egeTas samarTals,<br />
monaTluls codva braliTa~.<br />
aluda qeTelaurisa da Temis sxva wevrTa Soris gaCenili<br />
konfliqti aris swored maradiuli brZola borotsa<br />
da keTils, zneobasa da uzneobas Soris. am konkretul<br />
brZolaSi, erTi SexedviT, aluda marcxdeba _ igi ojaxTan<br />
erTad Temidan gaaZeves, magram es ar aris kapitulacia;<br />
aluda ar icvlis principebs, ar midis sindisTan garigebaze.<br />
`erTxel maisma SoriTa mware qviTini qalisao~, gvamcnobs<br />
vaJa da amiT gvagrZnobinebs, rom aludas, mis ojaxs<br />
TemSi gulSematkivari da Tanamoazre hyavs. es SoriT mware<br />
amoqviTineba, Cemi azriT, iqneb xevsurTa TemSi gaRviZebuli<br />
sindisis xmianobac iyos. aludas brZola samarTliania,<br />
zneobrivia. man maSin gaimarjva, roca masaviT raindulad<br />
mebrZol sxvatomels, xevsurTa tomis wesisamebr,<br />
xeli ar mosWra, raindis Sesaferi pativi miago. ai, aq iRviZebs<br />
swored adamianSi Cabudebuli kantiseuli `RvTiuri<br />
moraluri kanoni~. aludas saqcieli arc akviatebaa,<br />
arc SiSi, arc Temisadmi kriWaSi Cadgoma _ es aris keTil<br />
sawyisze, anu `RvTiur moralur kanonze~ dafuZnebuli<br />
qmedeba.<br />
didma humanistma da moralistma, vaJa-fSavelam aludas,<br />
joyolas (`stumar-maspinZeli~) da sxvaTa saxiT dagvanaxa,<br />
rom sikeTisTvis brZolas yovelTvis aqvs azri. es Widili,<br />
277
es Tavganwirva rom ara, didi xania, boroti imZlavrebda da<br />
qveyniereba gaudaburdeboda.<br />
klasikurad miCneuli qarTuli literaturidan kidev<br />
erT magaliTs moviyvan. es gaxlavT konstantine gamsaxurdias<br />
mSvenieri leqsi:<br />
`zRvisferi gaqvs Tvalebi da Tavad hgevxar zRvas,<br />
Tu ar Segiyvardebi da misTxovdebi sxvas,<br />
gazafxulze mivatoveb Tesvasa da xvnas,<br />
gadavlaxav modidebul Woroxsa da mtkvars,<br />
cecxls gavatan Sens samyofels, Sens siyvaruls _ qars<br />
da mogiklav, moRalatev, mag nafereb qmars...~.<br />
ar vici, ras fiqrobs da ras ambobs am leqsze qarTuli<br />
literaturuli kritika. samagierod, vici, rom igi Zalian<br />
popularulia gardatexis asakis qarTvel biWebSi _ mec<br />
im asakSi viswavle da axlac maxsovs. daukvirdiT, leqsis<br />
gmiri rogor emuqreba satrfos _ Tu ar Segiyvardebi da<br />
sxvas misTxovdebi, Sens siyvaruls Sevelevi, Sens saxlkars<br />
cecxls mivcem, yvelafers davTmob, yvelgan mogZebni<br />
da mag nafereb-naloliaveb qmars mogiklavo! anu gamsaxurdias<br />
literaturul gmirs, sinamdvileSi, is zRvisferTvaleba<br />
qali ki ara, ubralod, sxva adamiani ki ara, mxolod<br />
sakuTari Tavi uyvars da im gaTxovili qalis (romelmac,<br />
savaraudod, misi arsebobac ki ar icis!) xelSi Casagdebad<br />
mzadaa, udanaSaulo adamians yeli gamoRadros. aq siyvarulze<br />
saubari, saerTod, uxerxulia. miT ufro, uxerxulia<br />
saubari zneobaze. albaT, qarTuli literaturis<br />
klasikoss CvenTvis `patiosnad uzneo~ adamianis daxatva<br />
surda da es am leqsiT moaxerxa kidec. iseve, rogorc es<br />
moaxerxa franguli (da msoflio!) literaturis siamayem,<br />
prosper merimem Tavis Tavzardamcem moTxrobaSi `mateo<br />
falkone~.<br />
Tumca, am Temaze saubars TavzexelaRebuli fsevdo<br />
Seyvarebulisa da daundobeli mamis uzneo magaliTebiT<br />
nu davasrulebT _ gulisSemZvreli qarTuli xalxuri<br />
`vefxvisa da moymis leqsi~ gavixsenoT, misi is nawili, sadac<br />
Svilmkvdari deda vefxvis dedasTan misasamZimreblad<br />
wasvlas epireba:<br />
278
`xan ifiqrebda: udedod<br />
gazda vina Tqva Svilisa?<br />
iqneba vefxvis dedai<br />
Cemebr dRedaRam stirisa.<br />
wavid, mec aiq mivida,<br />
samZimar uTxra Wirisa,<br />
isic miambobs ambavsa,<br />
mec uTxra Cemi Svilisa,<br />
imasac bralid eqnebis<br />
uwyalod xmliT daWrilisa!~<br />
am sityvebis srulad gasigrZeganeba Zalian Znelia: deda<br />
sakuTari Svilis mkvleli vefxvis dedasTan misvlaze, misamZimrebaze<br />
da Wiris Semsubuqebaze fiqrobs: isic dedaa,<br />
isic, albaT, CemsaviT mwared dastiris xmliT daCexili<br />
Svilis sxeulso, mis ubedurebaSi xom brali Cems Svilsac<br />
miuZRviso...<br />
qarTveli deda TanagrZnobas ucxadebs daRupuli vefxvis<br />
dedas, im vefxvisa, vinc misi erTaderTi vaJiSvili Seiwira!<br />
albaT, es unda iyos adamianis bunebaSi Casaxlebuli<br />
RvTiuri zneobis gamoxatuleba. im zneobisa, romelic,<br />
sokrates azriT, mxolod codnaze, gamocdilebaze, sibrZnezea<br />
dafuZnebuli da saerTo araferi aqvs angarebasa<br />
da egoizmTan.<br />
Cven, vefxvis alali cremliT damtirebeli dedis Svilebs,<br />
zneoba, wesiT, sxvisgan ar unda gveswavlebodes. magram<br />
zogjer am codvil qveyanaze iseTi rameebi xdeba, Sei-<br />
Zleba, zneobis arsebobaSi eWvi Segeparos da Tavi oruelis<br />
`cxovelebis fermaSi~ gegonos.<br />
Mmeoce saukunis miwuruls, qarTul revoluciur telearxze<br />
`rusTavi 2~ didi popularobiT sargeblobda<br />
yovelkvireuli iaffasiani deteqtiuri Janris gadacema<br />
`60 wuTi~. misi wamyvani, deteqtiv-Jurnalisti akaki gogiCaiSvili<br />
iZiebda da yoveli kviris bolos `daundoblad<br />
amxelda~ SevardnaZis xelisuflebaSi gamefebul aTasgvar<br />
uzneobas.<br />
`60 wuTis~ erTi tipiuri siuJetis Sinaarsi aseTia: Ju-<br />
279
nalistebi e<strong>saubrebi</strong>an saqarTvelos erT-erTi mTiani<br />
raionis policiis ganyofilebis ufross. policieli, vuwodoT<br />
mas Serifi, mzadaa gulwrfelad upasuxos samar-<br />
TlianobisTvis Tavdadebul Jurnalistebs, oRond, erTi<br />
pirobiT _ telekamerebis gareSe: mec Svilmkvdari mama<br />
var da Tu Cems oponents usmenT, iqneb Cemi argumentebic<br />
moisminoTo.<br />
Jurnalistebi Tanxmdebian Serifis winadadebas.<br />
aparaturas misaRebSi toveben, kabinetSi Sedian da... ukve<br />
faruli kameriT agrZeleben gadaRebas. marTalia, sakmaod<br />
gulwrfelad ilaparaka, magram Serifs raime saxelmwifo<br />
saidumloeba an, Tundac, Jurnalisturi TvalsazrisiT<br />
saintereso informacia ar gaucia.<br />
mTavari da SemaZrwunebeli aq Jurnalistebis saqcielia<br />
_ isini uTanxmdebian Serifs da maSinve veragulad atyueben<br />
mas. gTxovT, sworad gamigoT, _ me, zogadad, faruli<br />
kameriT gadaRebis winaaRmdegi ki ara var (Tu amis ukiduresi<br />
aucilebloba arsebobs), winaaRmdegi var Jurnalistebis<br />
mier gamoyenebuli uzneo meTodisa. saqme isaa, rom<br />
gapolitikosebulma Jurnalistebma erT sakmaod banalur<br />
istorias gadaayoles yovlad udanaSaulo adamianic da<br />
Jurnalistis Rirsebac.<br />
amitom gasakviri ar aris, rom am ambidan cota mogvianebiT,<br />
`revolucionerTa~ xelisuflebaSi misvlis Semdeg,<br />
gacilebiT STambeWdvi uzneoba Caidina sxva Jurnalistma<br />
qalbatonma, romelmac agreTve faruli kameris<br />
gamoyenebiT erT-erT sindisgarecxil deputatTan erTad<br />
aqtiuri monawileoba miiRo policiis saministros dakveTiT<br />
dadgmul speqtaklSi, romelic soliduri Tanxis<br />
gamoZalvis braldebiT im qalbatoni Jurnalistis kolegisa<br />
da megobris, Jurnalist Salva ramiSvilis dapatimrebiT<br />
damTavrda.<br />
samagierod, revoluciaSi wildadebulma `rusTavi 2ma~<br />
sakuTari TavisTvis `gamarjvebuli xalxis televiziis~<br />
sapatio tituli gamoigona da saswrafod saxelisuflo<br />
navSi gadajda. imave wuTidan odesRac misi mokavSire<br />
da Tavgamodebuli damcveli `gamarjvebuli xalxic~ pirwmindad<br />
daiviwya. bunebrivia, mrisxane `60 wuTi~ da misi<br />
280
wamyvani `ayvavebuli~ qarTuli biznesis apologetebad<br />
iqcnen.<br />
es is SemTxvevebia, roca adamianis arsebaSi RvTiur<br />
zneobaze saubari uadgiloa. roca oruelis `cxovelebis<br />
fermidan~ is ambavi gaxsendeba, garevolucionerebuli<br />
Rorebi da gaRorebuli adamianebi Sexmatkbilebulad<br />
karts rom TamaSoben.<br />
araferia mzis qveS axali<br />
281<br />
eklesiaste<br />
eTika, anu, rogorc SevTanxmdiT, mecniereba zneobis<br />
Sesaxeb, maradiuli da sayovelTaoa, imis miuxedavad, rogor<br />
ganixilaven mas msoflios sxvadasxva kuTxeSi. zneobac,<br />
adamianis mier uangarod sikeTis qmnisken mimarTuli<br />
qcevaTa kompleqsi, am mecnierebis Seswavlis sagani, maradiuli<br />
da sayovelTaoa.<br />
amitom yvelaferi is, razedac fiqrobdnen da msjelobdnen,<br />
fiqroben da msjeloben Zveli da Tanamedrove<br />
moazrovneebi, Tanabrad exeba saqarTvelosac. ufro zustad,<br />
Tanabrad exeba saqarTvelos yvela moqalaqes rasis,<br />
religiuri da eTnikuri kuTvnilebis, profesiisa da<br />
sazogadoebrivi mdgomareobis miuxedavad.<br />
iqneb vcdebi kidec, magram sruliad uazrod meCveneba<br />
CvenSi gavrcelebuli gamoTqma `maRali zneoba~, `maRali<br />
zneobis adamiani~ da a. S. zneoba, _ adamianis Tviseba uangarod<br />
sikeTis qmnisa, ar SeiZleba iyos elitaruli (maRali)<br />
an plebeuri (mdabali). ar SeiZleba, Tundac im mizezis<br />
gamo, rom zneoba ar gaxlavT uzneobis ubralo antonimi.<br />
uzneoba Tavis TavSi moicavs iseT qmedebasac, rac ara marto<br />
sazogadoebrivad (adamianurad) miuRebelia, aramed<br />
samarTlebrivad dasjadia. xolo arazneobrivi saqcielis<br />
samarTlebriv sibrtyeSi gadatana, xSirad, SeuZlebelia.<br />
Tumca, rogorc vatyob, rac ufro mets visaubrebT eTikaze,<br />
miT ufro davSordebiT mTavar saTqmels _ eTikisa<br />
da Jurnalistikis damokidebulebas. es, albaT, kanonzomiericaa,<br />
radgan eTika rTuli, saintereso da lamazi qali-
viT macduri mecnierebaa _ rac ufro axlos ecnobi, miT<br />
ufro meti saidumlos amoxsna giwevs.<br />
Tu es asea, modi, cota kidev Tavs Zala davatanoT da<br />
amovxsnaT erTi arcTu martivi zneobrivi amocana: 2006<br />
wlis seqtemberSi zarzeimiT gvamcnes, rom `Tavisuflebis<br />
instituts~ xangrZlivi da mZime Sromis Semdeg SeumuSavebia<br />
eTikuri kodeqsi JurnalistebisTvis koduri saxelwodebiT<br />
`Jurnalisturi eTika~.<br />
ra mizniT SeiZleba Seqmniliyo es uZvirfasesi dokumenti?<br />
sanam uSualod amocanis amoxsnas SevudgebodeT, neba<br />
miboZeT, SegaxsenoT, rom arasamTavrobo organizacia<br />
`Tavisuflebis instituti~ 2003 wlis 23 noembris egreT<br />
wodebuli `vardebis revoluciisTanave~ qveynis umaRlesi<br />
mmarTvelobis paralelur organod gadaiqca. es SiSismomgvreli<br />
`arasamTavrobo~, wlebis ganmavlobaSi Tavisi<br />
gonebrivad mWle wiaRidan axalgazrda da uvici kadrebiT<br />
akompleqtebda ara marto umaRles sakanonmdeblo, aRmasrulebel<br />
da sasamarTlo xelisuflebas, TviT saxelisuflo<br />
daqvemdebarebaSi myof masobrivi informaciis saSualebebsac.<br />
Tu zneoba ar cnobs araviTar sazRvrebs da socialur<br />
barierebs, Tu eTika, rogorc mecniereba, sayovelTaoa,<br />
ratom aris aucilebeli profesiuli niSniT eTikuri kodeqsebis<br />
SemuSaveba?!<br />
rTuli SekiTxvaa. amitom, cota xniT mSobliuri komunisturi<br />
istoria gavixsenoT.<br />
oqtombris socialisturi revoluciis Semdeg (1917 w.)<br />
dauyovnebliv gamocxadda, rom diadi komunizmis mSenebloba<br />
iwyeboda carieli adgilidan. araviTari burJuaziuli<br />
ekonomika, mecniereba da kultura, araviTari bur-<br />
Juaziuli azrovneba, araviTari burJuaziuli zneoba! Cven<br />
gvinda yvelaferi axali: mecnierebac, kulturac, ekonomikac,<br />
saxelmwifo mowyobac, relsebic, azrovnebac da zneobac<br />
_ proletaruli, wiTeli zneoba!<br />
Tqves da gaakeTes kidec. rac imas mohyva, uTuod iciT<br />
istoriidan _ yvela sikeTesTan erTad (magaliTad, proletaruli<br />
mwerloba, sabWoTa xalxi, sabWoTa eqimis fici,<br />
282
wiTeli rkinigza...) saswrafod SeiTxza `komunizmis mSeneblis<br />
moraluri kodeqsi~. igi iqca savaldebulo wesad<br />
msoflio socialisturi sistemis xalxebisTvis _ TiTqmis<br />
naxevari kacobriobisTvis!<br />
axla advilia pasuxis gacema, radgan amaze istoriam<br />
ukve upasuxa: msoflio proletariatis beladebs sulac<br />
ar sWirdebodaT zneobrivi moazrovneebi. maT sWirdebodaT<br />
efemeruli `komunizmis~ mSeneblebi, proletaruli<br />
zneobis, anu zneobawarTmeuli Semsruleblebi.<br />
profesiuli `eTikuri kodeqsi~, Cvens SemTxvevaSi, `Jurnalisturi<br />
eTikis kodeqsi~, sulac ar gaxlavT viRac<br />
usaqmuri vigindarebis nacuRlutari. misi avtorebi arc iseTi<br />
gulubryviloebi unda iyvnen, gulwrfelad daijeron,<br />
rom farisevluri `Jurnalisturi eTikis~ SeTxzva marTlac<br />
xels Seuwyobs sazogadoebaSi zneobrivi faseulobebis<br />
damkvidrebas. ase rom iyos, maSin avtorebi, upirveles yovlisa,<br />
xelisuflebas miuTiTebdnen, rom uzneobaa, Tu mkvlelebisTvis<br />
sasjelis Sesamsubuqeblad, parlamenti sisxlis<br />
samarTlis kodeqsSi Sesworebebs Seitanda (2006 wlis<br />
aprilSi saqarTvelos parlamentma aseTi gadawyvetileba<br />
mkvlelobaSi braldebuli CinosnebisTvis sasjelisa da<br />
patimrobis pirobebis Sesamsubuqeblad marTlac miiRo).<br />
xelisuflebas (romelsac warmoadgens `arasamTavrobo~<br />
organizacia `Tavisuflebis instituti~) romelime<br />
profesiuli niSniT gaerTianebuli adamianTa<br />
jgufisTvis specialuri eTikuri kodeqsis SemuSaveba<br />
SeiZleba sWirdebodes am jgufis moqmedebaze mkacri<br />
saxelisuflo kontrolis dasamyareblad.<br />
civilizebul samyaroSi Jurnalisturi amqari aris<br />
sazogadoebis erT-erTi yvelaze moazrovne, Seurigebeli,<br />
meamboxe da, rac mTavaria, gavleniani nawili. revolucias<br />
ar uyvars urCebi da moazrovneebi. diqtaturaze meocnebe<br />
da demokratobanas moTamaSe revoluciuri xelisufleba<br />
yvelafers akeTebs moazrovneTa da meamboxeTa gasaneitraleblad,<br />
maTTvis `adgilis misaCenad~. istoriidan<br />
isic gvaxsovs, XX saukunis 30-ian wlebSi ra dRe daayara<br />
sabWoTa revoluciurma xelisuflebam urCebs da moazrovneebs.<br />
283
samwuxarod, XXI saukunis dasawyisis saqarTvelos xelisuflebac<br />
iyo revoluciuri.<br />
`Jurnalisturi eTikis kodeqsis~ gamoCena aris xelisuflebis<br />
aSkara mcdeloba Jurnalistebis samoqmedo<br />
arealis mkacr CarCoebSi Casasmelad. es aris xelisuflebis<br />
qceva, romelsac safuZvlad udevs SiSi da<br />
Zaladoba. zemoT naTqvams Tu gaviTvaliswinebT, es aris<br />
xelisuflebis uzneobis mWevrmetyveluri magaliTi.<br />
etyoba, XXI saukunis dasawyisis saqarTvelos umaRles<br />
xelisuflebaSi ar aRmoCnda damrigebeli, vinc, verusis<br />
msgavsad, SviliSvils zneTa siwmindes aziarebda; arc iseTi<br />
SviliSvili aRmoCnda, vinc, markus avreliusis msgavsad,<br />
brZeni papisgan raimes iswavlida.<br />
rac Seexeba Jurnalists, am rTuli, Zneli da uaRresad<br />
sapasuxismgeblo profesiis warmomadgenels, man unda ixelmZRvanelos<br />
mxolod im zneobrivi faseulobebiT, rac<br />
uzenaesma adamianis bunebaSi Cado da amiT igi adamianad<br />
aqcia.<br />
284
Tavi X<br />
samarTali da Jurnalistika<br />
daviwyoT samarTlis im ganmartebiT, romelsac 85 weliwads<br />
gulmodgined aswavlidnen qarTul umaRles saswavleblebSi:<br />
`samarTali aris zogadsavaldebulo qcevis wesebis,<br />
normebis sistema, romelic dadgenilia an sanqcirebulia<br />
kompetenturi saxelmwifo organoebis mier, an _<br />
referendumis gziT. misi Sesruleba savaldebuloa yvelasTvis,<br />
xolo realizacia uzrunvelyofilia saxelmwifos<br />
mier~.<br />
adamianebi, albaT, Tavs bednierad vigrZnobdiT, am ganmartebis<br />
wakiTxvisa da gaazrebiT Semdeg rom SegvZleboda<br />
alalad gveTqva _ `me vici, ra aris samarTali.~ iqneb ase-<br />
Ti adamiani dedamiwaze marTlac moiZebneba da igi swored<br />
saqarTveloSi cxovrobs, magram darwmunebuli var, igi ar<br />
iqneba qarTvel JurnalistTa amqarSi.<br />
vinaidan filosofiur moZRvrebebs dRemde ar gaucia<br />
saboloo da amomwuravi pasuxebi zneobis, Tavisuflebis,<br />
demokratiis, samarTlis, kanonis, sikeTis, borotebis,<br />
codnis... raobaze, `me vici samarTalis~ mTqmeli adamiani,<br />
SesaZloa, filosofosTa an JurnalistTa Soris ki ara,<br />
fsiqiatriuli dawesebulebis mudmiv klientTa Soris<br />
ufro iolad aRmovaCinoT.<br />
albaT, sainteresoa, ras fiqroben sakuTari codnis Sesaxeb<br />
is adamianebi (politikosebi, saxelmwifo Cinovnikebi,<br />
marTlmsajulebis sferos warmomadgenlebi...), visac gangebam<br />
samarTlianobis saxeliT gadawyvetilebis miRebis<br />
ufleba-movaleoba mianiWa (an, iqneb, miusaja!). Tu am socialuri<br />
jgufis warmomadgenelTa moRvaweobiTa da sajaro<br />
gamosvlebiT vimsjelebT, daskvna Zneli gasakeTebeli ar<br />
unda iyos _ maTi umravlesoba sakuTari karieris garda<br />
araferzec ar fiqrobs, maT Soris arc sakuTar codnaze da<br />
arc mis mier miRebuli gadawyvetilebis Sedegebze.<br />
samarTlis sfero didad pativdebulia Jurnalistika-<br />
Sic. deteqtiur siuJetebs da qronikebs rom Tavi davane-<br />
285
oT, mTel msoflioSi da saqarTveloSic gansakuTrebiT<br />
popularulia e. w. Jurnalisturi gamoZieba. am gamoZiebis<br />
av-kargze ukve visaubreT, magram erTi ram aucileblad<br />
unda iTqvas _ bevr sxva ramesTan erTad, samarTlebrivi<br />
TemebiT dainteresebuli JurnalistisTvis yovlad aucilebelia,<br />
zogadad, samarTlis Teoriis codna. ufro<br />
metadac ki, vidre es sWirdeba profesional gamomZiebels,<br />
radgan Jurnalisti valdebulia sakuTar simarTleSi<br />
daarwmunos sazogadoebis farTo warmomadgenloba,<br />
gamomZieblis interesebi ki, ZiriTadad, prokuroris da<br />
mosamarTlis iqiT ar midis.<br />
CinovnikTa da Temidas msaxurTa Temas male isev davubrundebi<br />
da Sevecdebi dagarwmunoT, rom Cemi es ironia sulac<br />
ar aris usafuZvlo.<br />
meoce saukunis erT-erTi udidesi samarTlis filosofosis,<br />
gustav radbruxis azriT, samarTali adamianis gonebis<br />
qmnilebaa da rogorc adamianis yoveli qmnileba, isic<br />
mxolod sakuTari ideidan gamomdinare SeiZleba aixsnas.<br />
anu raime sagnis an movlenis arsi me _ adamianma, SemiZlia<br />
avxsna, rogorc misi daniSnulebidan gamomdinare (rasakvirvelia,<br />
ise, rogorc me vxedav da ganvixilav am sagans an<br />
movlenas). profesori radbruxi erTi SexedviT Zalian ubralo<br />
magaliTs gvTavazobs: misi miznobrivi daniSnulebidan<br />
gamomdinare, modi, avxsnaT, ra aris... magida _ es aris<br />
oTx fexze mdgari specialurad damuSavebuli zedapiris<br />
mqone ganieri ficari. amgvar axsnas, bunebrivia, maSinve<br />
mohyveba Tqveni protesti _ xom arsebobs samfexa, calfexa<br />
an, sulac ufexo (e. w. gadmosaSleli) magidebic. e. i. fexi<br />
magidisTvis ganmsazRvrelad ver gamodgeba. darCa ficari,<br />
magram magidis ganmsazRvrelad arc is gamodgeba, radgan<br />
igi sxva araferia, garda sufTa zedapiris mqone dafisa,<br />
romelsac, SesaZloa, uamravi sxva daniSnulebac hqondes.<br />
sabolood, magida SeiZleba ganvsazRvroT, rogorc zed<br />
raimes dasadebad gamiznuli mowyobiloba (ra Tqma unda,<br />
es gansazRvrebac ar aris sruli). ese igi, Semfasebluri<br />
gansjis gareSe raime sagnis an movlenis axsna, ubralod,<br />
SeuZlebelia. aseve SeuZlebelia instinqturi, araSemfasebluri<br />
(Sefasebas moklebuli) msjeloba samarTalze an<br />
286
aime samarTlebriv movlenaze. ufro zustad, SesaZlebelia<br />
nebismieri msjeloba, Tu igi sagnis an movlenis arsSi<br />
metnaklebi siRrmiT Casawvdomad gamodgeba.<br />
mokled, Tu Jurnalisti SeZlebs da cnobismoyvare publikas<br />
Semfasebluri gansjis safuZvelze auxsnis magidis,<br />
skamis, qvevris, doqis, yanwis, WinWilis da adamianisTvis<br />
aucilebeli nebismieri sxva konkretuli sagnis arssa da<br />
mniSvnelobas, igi, mondomebis SemTxvevaSi, samarTlisa<br />
da samarTlianobis arsSi Cawvdomas da sakuTari naazrevis<br />
mkiTxvelTa samsjavroze gamotanasac moaxerxebs.<br />
mxolod maSin moaxerxebs, Tu moTminebiT aRiWurveba da<br />
samarTlis filosofiis zogierT problemas gaecnoba.<br />
magaliTad, aseTs:<br />
ra aris samarTali?<br />
modi, samarTlis cnebaSi vigulisxmoT is, riTac es saubari<br />
daviwyeT: `samarTali aris zogadsavaldebulo qcevis<br />
wesebis, normebis sistema...~ da a. S. maSin samarTali<br />
SeiZleba ganvsazRvroT, rogorc mocemuloba, romlis dedaazri<br />
aris samarTlebrivi ideis realizacia. barem aqve<br />
vTqvaT, rom es samarTlebrivi idea sami elementisgan Sedgeba:<br />
samarTlianoba, mizanSewoniloba, samarTlebrivi<br />
stabiluroba. ZiriTadad, es sami elementi qmnis `marTal<br />
samarTals~. samwuxarod, es sameuli sulac ar hgavs eJvneb-<br />
Sebmul cxenebs, erTsulovnad win rom miaqaneben rusul<br />
`troikas~, arc leninur `samerTian amocanasTan~ aqvs raime<br />
kavSiri da, RmerTo mapatie _ arc RvTiur samebasTan.<br />
qveynebisa da epoqebis mixedviT upiratesoba samarTlis<br />
romelime elements eniWeboda. magaliTad, revoluciebis<br />
epoqaSi, rogorc wesi, Zalian popularulia xolme samarTlianobis<br />
Tema, Sua saukuneebSi _ stabilurobisa, liberaluri<br />
demokratiis xanaSi _ politikuri mizanSewonilobisa.<br />
es niSnavs, rom, Tumca es `sameuli~ erTad qmnis<br />
da `marTavs~ samarTals, magram zogjer (qveyanas da epoqas<br />
gaaCnia!) maT Soris umwvavesi dapirispireba gardauvalia.<br />
vinaidan amgvar dapirispirebas sagareo an Sina omebis garda<br />
287
araferi moaqvs, mas yvela gonieri xelisufleba unda ufr-<br />
Txodes da ufrTxis kidec (Tumca, safrTxes rom moerido,<br />
misi arsebobis Sesaxeb unda icode!). nebismierma gonierma<br />
xelisuflebam icis, rom, zogadad, samarTlianoba (rac<br />
gansazRvravs qveynis politikur da ekonomikur stabilurobas),<br />
yvela urTierTsawinaaRmdego saxelmwifoebrivsamarTlebriv<br />
Tvalsazrisze da politikur dapirispirebebze<br />
maRla dgas. amitom raime mkveTrad dapirispirebul<br />
sakiTxebze kamaTis damTavrebis faqti ufro mniSvnelovania,<br />
vidre TviTon am sakiTxis samarTlianad da mizanSewonilad<br />
gadawyveta. sxva sityvebiT, qveyanaSi Tavad marTlwesrigis<br />
arseboba ufro mniSvnelovania, vidre am marTlwesrigis<br />
samarTlianoba da mizanSewoniloba.<br />
marTlwesrigis arseboba aris samarTlis meore udidesi<br />
amocana. pirveli ki isaa, razec aravin ar kamaTobs _ samarTlebrivi<br />
stabiluroba da samarTlebrivi uSiSroeba.<br />
sxvaTa Soris, CvenTvis, ocdameerTe saukunis saqarTvelos<br />
moqalaqeebisTvis, ase `mSobliuri~ politikuri<br />
brZolebi Tavisi arsiT araferia, samarTlianobaze gau-<br />
Tavebeli da ukompromiso dava-kamaTis garda.<br />
jer, Zalian mokled, samarTlianobaze vilaparakoT,<br />
mere am gauTavebeli dava-kamaTebis safuZvelsac mivadgeT.<br />
vinaidan dro (amqveynad Cemi cxovrebis vadas vgulisxmob)<br />
Zalian cota maqvs, vityvi pirdapir _ samarTlianoba<br />
SeiZleba ganvixiloT, rogorc adamianebis uflebebis<br />
uzrunvelyofa.<br />
samarTlianoba ormagi bunebisaa _ kanonmorCileba da<br />
sakuTriv kanoni. pirvels SeiZleba vuwodoT msajulis<br />
(mosamarTlis) samarTlianoba, anu patiosneba; meores _<br />
kanonmdeblis (xelisuflebis) samarTlianoba.<br />
samarTali _ es aris sinamdvile (faqti), romlis Rirebuleba<br />
aris is, rom emsaxureba samarTlianobas. Tu samar-<br />
Tali ar emsaxureba samarTlianobas (samwuxarod, asec xSirad<br />
xdeba, gansakuTrebiT, Cvens `mziur da RvTismSoblis<br />
wilxvedr~ saqarTveloSi), igi ar aris sinamdvile (moCvenebiTia)<br />
da arc Rirebuleba gaaCnia (aqve didi mokrZalebiT<br />
SegaxsenebT, rom RirebulebaTa Teoriis Sesaxeb mSvenieri<br />
288
naSromebi aqvs gamoqveynebuli SesaniSnav qarTvel filosofoss<br />
da sazogado moRvawes, niko WavWavaZes).<br />
samarTlis (erT-erTi) Teoriis Tanaxmad, saxelmwifos<br />
da demokratiis burjad aRiarebuli samarTlis erTader-<br />
Ti da uzenaesi mizani samarTlianobisadmi samsaxuria. sxva<br />
sityvebiT, saxelmwifo da samarTali aris mxolod dawesebuleba,<br />
romelic icavs da stimuls aZlevs moqalaqes.<br />
Tumca, aqve Cndeba sabediswero kiTxvac (Tu ar vcdebi,<br />
igi jer kidev me-18 saukunis Sua xanebSi dasva didma germanelma<br />
mweralma gothold efraim lesingma): saxelmwifo<br />
arsebobs adamianebisTvis, Tu adamianebi _ saxelmwifosTvis?!<br />
samwuxarod, es ar aris ritorikuli kiTxva. bolosdabolos,<br />
me, moqalaqe, uzarmazari saxelmwifo manqanis<br />
marTlac erTi WanWiki var, romelmac am dauzeTavi manqanis<br />
xaTriT yvelaferi unda viTmino (riskenac mogviwodebda<br />
saqarTvelos yvela mmarTveli imperator pavle pirvelidan,<br />
prezident miSa saakaSvilamde), Tu var Rirseuli,<br />
patiosani pirovneba, visac icavs da exmareba saxelmwifo.<br />
jer sami sruliad gansxvavebuli adamianis aseve radikalurad<br />
gansxvavebuli Tvalsazrisebi vnaxoT:<br />
`mTeli Rrianceli yvela poetebis<br />
gauTavebeli roca kamaTia,<br />
ar Rirs im erT cremlad, Tvals rom moedebis<br />
da Rrma mogonebam me rom damaTia~.<br />
galaktioni<br />
`italieli eri aris moraluri, politikuri da ekonomikuri<br />
erToba, romelmac srulad Seisxa xorci (italiis)<br />
faSistur saxelmwifoSi~.<br />
musolini*<br />
`Cven didad vafasebT xelovnebis qmnilebebs, magram gv-<br />
Zuls misi Semqmnelebi~.<br />
plutarqe*<br />
am citatebidan gamomdinare, pirobiTad, galaktionisTvis<br />
samarTlis uzenaesi mizani aris adamiani; benito<br />
289
musolinisTvis _ saxelmwifo, xolo plutarqesTvis _<br />
kultura. anu gamoikveTa samarTlis sami uzenaesi mizani<br />
_ adamiani, saxelmwifo, kultura.<br />
TiTqos am Tvalsazrisebs Soris winaaRmdegoba ar unda<br />
iyos, magram erTis xarjze meorisTvis upiratesobis mini-<br />
Webas an diqtaturamde mivyavarT, an saxelmwifo mmarTvelobis<br />
sistemis rRvevamde. es winaaRmdegoba wiTel xazad<br />
gasdevs kacobriobis istorias. da, ai, didma qarTvelma,<br />
ilia WavWavaZem sul raRac samiod sityviT gamoxata adamianTa<br />
saukuneobiT nafiqri da naocnebari: `mamuli, ena,<br />
sarwmunoeba~.<br />
didma iliam gaaerTiana samive Tvalsazrisi _ mamuli<br />
(saxelmwifo), ena (adamiani), sarwmunoeba (kultura) da<br />
agvixsna, rom saWiroa ara TvalsazrisTa da msoflmxedvelobaTa<br />
dapirispireba, aramed maTi harmoniuli Tanaarseboba.<br />
misi Rrma rwmeniT, samarTlis uzenaesi mizani unda<br />
iyos adamianic, saxelmwifoc da kulturac.<br />
axla, modi, Tanamedroveobas gadavxedoT da kiTxva ase<br />
davsvaT, ra iyo XXI saukunis dasawyisis qarTuli samarTlis<br />
uzenaesi mizani _ adamiani, saxelmwifo, kultura, Tu<br />
samive erTad? an, iqneb _ arc erTi?<br />
darwmunebuli var, rom mravali wlis Semdegac, es kiTxva<br />
saqarTveloSi da msoflios kidev bevr qveyanaSi isev aqtualuri<br />
iqneba.<br />
codvas ver davideb _ saqarTveloSi, aRmosavleT evropis<br />
da, saerTod, postsocialisturi qveynebis umetesoba-<br />
Si didxans mimdinareobda seriozuli <strong>saubrebi</strong> demokratiuli<br />
principebis damkvidrebaze, samoqalaqo sazogadoebis<br />
mSeneblobaze, kanonis Tu samarTlis uzenaesobaze, xelisuflebisa<br />
da xalxis erTianobaze, Tavisuflebaze, gamarjvebebze<br />
da, ra Tqma unda, naTel momavalze, romelsac<br />
Cven, qarTvelebs, Turme, ratomRac mogvitanda Crdiloatlantikuri<br />
samxedro-politikuri gaerTianeba (NATO),<br />
yazaxebs ki _ ruseTi.<br />
Tumca, es iqiT iyos da, britanul-amerikul iuridiul<br />
praqtikaSi damkvidrebuli samarTlis uzenaesoba da evropulSi<br />
damkvidrebuli samarTlebrivi saxelmwifo<br />
identuri cnebebia da samarTlis SemakavSirebel Zalas,<br />
290
despotizmisa da tiraniis SemzRudvel samarTlis sistemas<br />
gulisxmobs.<br />
es niSnavs, rom samarTali, SesaZloa, atarebdes despotizmis<br />
niSnebs da iyos ara samarTlianobis, aramed tiraniis<br />
(diqtaturis, absolutizmis...) msaxuri. metic, Tanamedrove<br />
msoflios qveynebis umravlesobaSi samarTali<br />
aris ara samarTlianobis, aramed xelisuflebis, partiahegemonis,<br />
saxelisuflo klanis msaxuri.<br />
TviT samarTlis uzenaesoba, anu samarTlebrivi saxelmwifo<br />
ar aris absoluturi Rirebuleba. marTalia, samarTlis<br />
uzenaesoba, anu xelisufalTa (Zalis gamomyenebelTa<br />
da SeRavaTebis mimniWebelTa) nebis SezRudva uzrunvelyofs<br />
moqalaqeTa uflebebis dacvas, amave dros, samarTlis<br />
uzenaesobis xelmiwevniT dacvac ki samarTlianobisa da<br />
wminda adamianuri faqtoris gamoyenebis saSualebas ar iZleva,<br />
radgan samarTals ar SeuZlia mxedvelobaSi miiRos<br />
iseTi ram, risi gazomvac SeuZlebelia (magaliTad, tkivili,<br />
tanjva, aRtaceba, aRSfoTeba, SiSi, siZulvili). aseT<br />
SemTxvevaSi, mTavari xdeba ara TanamSromloba, aramed dapirispireba<br />
da gamarjvebis wyurvili.<br />
samarTali ar aris panacea, naklic bevri aqvs, magram mainc<br />
igi demokratiis, adamianTa uflebebisa da Tavisuflebebis<br />
safuZvelia. ruso brZanebda, amqveynad uZlieresic ki<br />
uZluria, Tu sakuTar Zlierebas samarTlad, xolo morCilebas<br />
aucileblobad ar gadaaqcevso. am mxriv, marTlac<br />
sainteresoa is kiTxva, axlaxan rom davsviT _ ra unda iyos<br />
qarTuli samarTlis uzenaesi mizani. gaviTvaliswinoT, rom<br />
samarTlis uzenaesobis uSualo ganmaxorcielebeli nebismier<br />
samarTlebriv saxelmwifoSi aris sasamarTlo.<br />
maS, ase: ra iyo am periodis qarTuli samarTlis uzenaesi<br />
mizani _ adamiani,saxelmwifo, Tu kultura, an iqneb,<br />
arc erTi?!<br />
_ modi, am siidan Tavidanve amovricxoT kultura. Tundac<br />
im motiviT, rom Ratak saxelmwifoSi Rataki biujeti<br />
kulturul Rirebulebebze maRla kuWis problemebs unda<br />
ayenebdes. is faqti, rom TbilisSi yovel SabaT-kviras<br />
feierverkebi imarTeboda, axal-axali Sadrevnebi da kafe-<br />
Santanebi ixsneboda, mTavrobis wevrebi sawnaxelSi Wyum-<br />
291
palaobdnen, funikulioris satelevizio anZaze naTurebi<br />
cimcimebda, samarTlis uzenaes miznad kulturis aRiarebas<br />
ar niSnavs.<br />
xolo grandiozuli marTlmadidebluri taZris da wminda<br />
giorgis aranakleb grandiozuli Zeglis aSeneba (Tumca,<br />
amaSi saxelmwifos finansuri monawileoba, faqtobrivad,<br />
nulis tolia!), gaxlavT ara kulturaze zrunva, anu<br />
samarTlis uzenaes miznad kulturis gamocxadeba, aramed<br />
xelisuflebis diqtaturisken swrafvis ucxadesi materialuri<br />
gamoxatuleba.<br />
rac Seexeba adamians:<br />
2003 wlis noembridan moyolebuli, ori wlis ganmavlobaSi<br />
mxolod policiam, mxolod quCaSi, mxolod eWvis niadagze<br />
mokla 19 adamiani;<br />
Tbilisis e. w. `cixis buntis~ dros policiam mokla kidev<br />
7 adamiani;<br />
2006 wlis bolosTvis saqarTvelos cixeebSi yovlad<br />
araadamianur pirobebSi ijda 20000-mde adamiani; (2010<br />
wlisTvis am cifrma 35 aTass miaRwia! red.)<br />
maTgan gasamarTlebas eloda 12 000-mde adamiani;<br />
2006 wlis mxolod 10 Tvis ganmavlobaSi cixis saknebSi<br />
gardaicvala 79 adamiani;<br />
parlamentma miiRo kanonebi, konstituciaSi Seitana<br />
specialuri Sesworebebi prezidentis uflebaTa gazrdis<br />
Taobaze;<br />
sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi Seitana cvlilebebi,<br />
riTac kanons mianiWa ukuqceviTi Zala sasjelis<br />
damZimebis TvalsazrisiT;<br />
saqarTvelos moqalaqis saSualo Tviuri Semosavali<br />
1,5-jer Camouvardeboda somxeTisa da azerbaijanis, 2-jer<br />
_ ruseTis, 2,5-jer _ belorusis da ukrainis, 5-jer _ estoneTis<br />
moqalaqis saSualo Tviur Semosavals;<br />
2004-2006 wlebSi fasebma produqtebze, energomatareblebze<br />
da ZiriTad samomxmareblo saqonelze saSualod<br />
250-300 procentiT moimata;<br />
sameurneo danaSaulisTvis gamarTuli aTasobiT sasamarTlo<br />
procesidan dacvis mxaris gamarjvebiT ar dam-<br />
Tavrebula arc erTi saqme;<br />
292
arasruli statistikiT, `vardebis revoluciis~ Semdeg<br />
sami wlis ganmavlobaSi saqarTvelo datova 100 000-mde<br />
saqarTvelos moqalaqem;<br />
saqarTvelos prezidentma sajarod gamoacxada e. w. `nulovani<br />
tolerantobis~ politika danaSaulSi eWvmitanil-<br />
Ta mimarT da piradad Ss ministrs, specsamsaxurebs maTi<br />
dauyovnebeli likvidaciisken mouwoda;<br />
saqarTvelos xelisuflebis qedmaRluri da sinamdvilisadmi<br />
araadekvaturi rusuli politikis gamo, saqarTvelo<br />
mTlianad izolirebuli aRmoCnda ruseTisgan;<br />
parlamentma da prezidentis administraciam moamzada<br />
kanonproeqtebi 12 wlis mozardebisTvis sisxlis samarTlis<br />
pasuxismgeblobis dakisrebis da kerZo biznesis mimarT<br />
saxelmwifos damokidebulebis gasastikebis Sesaxeb;<br />
mTeli saqarTvelos masStabiT mxolod administraciuli<br />
organoebis miTiTebiT, sasamarTlos gverdis avliT,<br />
daangries, daarbies an daluqes aTeulobiT warmatebuli<br />
kompania;<br />
sxvadasxva motiviT, saqarTvelos parlamentidan gaaZeves<br />
xuTi deputati;<br />
sami wlis ganmavlobaSi xuTjer (!) Seicvala qveynis samxedro<br />
ministri;<br />
sami wlis ganmavlobaSi saqarTvelos parlamentis partia-hegemonis<br />
(nacionaluri moZraoba) mxardamWeri orasze<br />
meti (235-dan) deputatidan, romelime sakamaTo gadawyvetilebis<br />
gamo sakuTari azri ar gamouTqvams arc erTs<br />
_ orasze meti deputatis azri sami wlis ganmavlobaSi<br />
jiutad emTxveoda prezidentisas!...<br />
es gaxlavT mcire CamonaTvali imisa, rac 2003 wlis 23<br />
noembris Semdeg demokratiulad mosulma xelisuflebam<br />
gaakeTa moqalaqeTa uflebebis SesazRudavad, magram,<br />
vfiqrob, am daskvnis gasakeTeblad sakmarisi unda iyos _<br />
ocdameerTe saukunis dasawyisis qarTuli samarTlis<br />
uzenaesi mizani ar yofila adamiani!<br />
darCa saxelmwifo, Tumca, CvenTvis ukve kargad nacnob<br />
mis ganmartebas Tu gaviTvaliswinebT, qarTuli samarTlis<br />
uzenaes miznad saxelmwifos gamocxadeba TviT formaluri<br />
logikis moSveliebiTac ki, Zalian gaWirdeba.<br />
293
arc saxelmwifo, arc adamiani, arc kultura! es niSnavs,<br />
rom xelisuflebas samarTali sWirdeba mxolod<br />
sakuTari Zalauflebis gansamtkiceblad, ufro zustad<br />
_ reJimis SesanarCuneblad.<br />
ocdameerTe saukunis dasawyisis saqarTvelos samarTlebrivi<br />
sistema lesingis SekiTxvaze pasuxis gasacemad<br />
ver gamodgeba, radgan qarTuli samarTlis<br />
uzenaesi mizani iyo `adamianic da saxelmwifoc xelisuflebisTvis!~<br />
ver vityvi, rom es ar aris samarTali. ra Tqma unda, aris,<br />
magram, rogorc didi vaJa brZanebda, es aris `codva-braliT<br />
monaTluli~ samarTali, romelic mwvaved upirispirdeba<br />
realobas, istoriis ganviTarebis kanonzomierebas da emsaxureba<br />
qveyanaSi revoluciuri viTarebis Camoyalibebas.<br />
zemoT avRniSne, rom egreT wodebuli politikuri<br />
brZolebi araferia samarTalze da samarTlianobaze gau-<br />
Tavebeli dava-kamaTis garda.<br />
wesier qveyanaSi, sadac samarTlis uzenaesi mizani iliaseuli<br />
mamuli-ena-sarwmunoebis, anu adamiani-saxelmwifo-kulturis<br />
erTobaa, politikuri debatebi, ZiriTadad,<br />
Teoriuli xasiaTisaa da kamaTisTvis oficialurad gamoyofil<br />
sivrces ar scdeba, mrisxane demonstraciebSi da<br />
qvebis srolaSi ar gadaizrdeba. kamaTs, rogorc wesi, didi<br />
xelovnebiT warmarTavs Jurnalistika. misi Sinaarsic,<br />
daaxloebiT am CarCoebSi eteva: erTs ar surs mieces isi,<br />
rasac iTxovs; meores surs, dauTmon is, rac ukve mii-<br />
Ro; yvela erTad cdilobs, ar moiTxovos araferi iseTi,<br />
ris moTxovna sxvasac SeuZlia... anu wesieri qveynebis<br />
politikosebi icaven politikuri TamaSis wesebs. icaven,<br />
upirveles yovlisa, imitom, rom arsebobs Tavad es mtkiced<br />
dadgenili wesebi da am wesebis dacvis mdidari tradiciac.<br />
iseT qveyanaSi, rogoric iyo XX saukunis miwurulis da<br />
XXI-is dasawyisis saqarTvelo, umwvavesi politikuri debatebi,<br />
ZiriTadad, absurdul Temebze imarTeboda, magaliTad,<br />
aseTebze:<br />
unda gadadges Tu ara Tanamdebobidan policiis ministri,<br />
romlis uaxloesi garemocva, maT Soris, meuRlec,<br />
294
eWvmitanilia mkvlelobaSi;<br />
kanonieria Tu ara premier-ministris daniSvna navTobis<br />
korporaciis sameTvalyureo sabWos Tavmjdomared, Tu<br />
aseTi ram akrZalulia kanoniT;<br />
miiRebs Tu ara obieqtur gadawyvetilebas mosamarTle,<br />
romelsac akontrolebs da miTiTebebs aZlevs prokurori;<br />
aris Tu ara udanaSaulobis prezumfciis darRveva,<br />
roca eWvmitanils sajarod damnaSaved acxadebs qveynis<br />
prezidenti;<br />
SeiZleba Tu ara kerZo sakuTrebis ganadgureba imis<br />
gamo, rom igi ar moswons qalaqis mers;<br />
aris Tu ara xalxis mier arCeuli gamgebeli, romelic<br />
Tavisi brZanebiT daniSna prezidentma;<br />
gaaumjobesebs Tu ara sazogadoebis socialur mdgomareobas<br />
dedaqalaqis centralur moedanze agebuli Sadrevani;<br />
sWirdeba Tu ara ganaTleba da gamocdileba saministrod<br />
gamzadebul axalgazrda revolucioners...<br />
kamaTi, TavisTavad, argumentebis moSveliebas, SejibrebiTobas<br />
gulisxmobs _ imarjvebs is, visac meti argumenti,<br />
meti codna da ukeTesi logika aqvs. yovel SemTxvevaSi, asea<br />
JurnalistikaSi, asea mecnierebaSi da bolo dromde darwmunebuli<br />
viyavi, rom ase iyo politikaSic. magram, rogorc<br />
prezidenti saakaSvili ambobda _ nuras ukacravad! ocdameerTe<br />
saukunis qarTuli politikuri kultura, ker-<br />
Zod, politikuri kamaTi, uprecedento aRmoCnda msoflio<br />
politikis istoriaSi _ erT mxares ar ainteresebda, ras<br />
fiqrobda da ras akeTebda meore mxare. es iyo ara kamaTi,<br />
aramed politikosTa dauswrebeli Sejibri usagno qiliksa<br />
da enakvimatobaSi. partia-saxelmwifos (nacionaluri<br />
moZraobis) wevrebs Zalian moswondaT yvela da yvelaferi,<br />
vinc da rac moswonda prezidents. ar arsebobda araviTari<br />
gamonaklisi!<br />
meore mxriv, partia-saxelmwifos oponentebs ar moswondaT<br />
aravin da araferi, rac moswonda prezidents. araviTari<br />
gamonaklisi aqac ar arsebobda!<br />
metic, moxda msoflio politikaSi gaugonari ambavi _<br />
opozicia gaebuta xelisuflebas, xolo xelisufleba _<br />
295
damoukidebel medias! qarTveli `jiuti Txebis~ logika<br />
aseTi iyo: Tu davamtkiceb, rom Cemi oponenti `cudia~ (sulelia,<br />
uvicia, maxinjia...) amiT imasac davamtkiceb, rom me<br />
`kargi~ (Wkviani, ganaTlebuli, lamazi...) var!<br />
saqarTveloSi Seiqmna iseTi viTareba, roca xelisuflebis<br />
warmomadgenlebma ar ician da arc surT icodnen<br />
samarTlis uzenaesobis aucilebloba, xolo misi oponentebi<br />
erTobian da tkbebian maTi am uvicobiT. marTalia,<br />
opozicia mwared akritikebs xelisuflebas, magram, adre<br />
Tu Ggvian isic xelisuflebaSi misvlas gegmavs da urCevnia,<br />
rom qveyana imarTebodes `kargi biWebis~ `magari xeliT~ da<br />
ara mtkice samarTlebrivi sistemiT.<br />
XXI saukunis qarTul samarTlebriv sivrceSi marTlac<br />
pikanturi viTareba Seiqmna _ `reformebis~ saxeliT aRmasrulebelma<br />
xelisuflebam araraobad aqcia sasamarTlo<br />
xelisufleba. amas isic daerTo, rom saqarTveloSi, istoriulad,<br />
ar mzaddeboda kanonSemoqmedi da mosamarTle<br />
iuristebi; Zalian mcire yuradReba eTmoboda samarTlis<br />
filosofiis mcodne kadrebis momzadebasac.<br />
dRevandeli `cudi~ mmarTvelebi xval rom `kargebma~<br />
Secvalon, isinic `cudebi~ iqnebian, radgan marTvis<br />
Teoria da samarTlis filosofia arc maT ecodinebaT,<br />
kvalificiuri kanonSemoqmedebi da mosamarTleebi arc<br />
maT eyolebaT, kanonis arsSi Cawvdoma maTac gauWirdebaT,<br />
isinic ver upasuxeben sabediswero kiTxvas: saxelmwifo<br />
arsebobs adamianisTvis, Tu adamiani _ saxelmwifosTvis?<br />
qarTul politikur Zalebsa da politikosebs<br />
Soris ar moiSleba politikuri dava-kamaTiT SeniRbuli<br />
qiSpoba da mocileoba, samarTlis uzenaesoba ver<br />
damkvidrdeba, kanoni ver ikanonebs, qveyanaSi simSvide<br />
ver daisadgurebs da kars axali revolucia Semogvimtvrevs.<br />
axla, albaT, is dro dadga, roca oriode sityva kanonzec<br />
unda iTqvas:<br />
klasikuri da aRiarebuli ganmartebiT, kanoni aris<br />
saxelmwifos uflebamosili organos mier miRebuli da<br />
damtkicebuli qcevis normebi, romlebic darwmunebis an<br />
iZulebis wesiT savaldebuloa Sesasruleblad am saxelm-<br />
296
wifos teritoriaze myofi yvela fizikuri da iuridiuli<br />
pirisTvis. es `darwmuneba da iZuleba~, bunebrivia, samar-<br />
Taldamcavi da represiuli sistemebis arsebobasac gulisxmobs.<br />
adamianis qmedebaTa SezRudvebisa da akrZalvebis<br />
mTeli es arcTu unaklo, rTuli da bumberazi sistema<br />
kacobriobam Seqmna adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />
dasacavad. me, adamians, saxelmwifo mzRudavs, maiZulebs,<br />
mikrZalavs, raTa me viyo Tavisufali! paradoqsia, magram<br />
adamianis uflebebis da Tavisuflebebis sagarantiod<br />
ufro efeqtiani saSualeba Zneli warmosadgenia.<br />
saxelmwifos arsebobis pirobebSi, sazogadoebis nebismier<br />
wevrs ara aqvs bevri qmedebis Sesrulebis Tavisufleba<br />
(rasac kanoni krZalavs), magram ufleba aqvs, Seasrulos<br />
uamravi is qmedeba, romelTa Sesrulebis garantias iZleva<br />
igive kanoni. anu, marTalia, kanoni me mzRudavs, magram,<br />
amave dros, sxvasac ukrZalavs CemTvis raRac (uamravi) qmedebis<br />
SesrulebaSi xelis SeSlas (vewvio eklesias, gamovaqveyno<br />
Cemi azri, gavakritiko xelisufleba, vimogzauro,<br />
ganvqorwinde...).<br />
modi, kidev erTxel gavixsenoT `mama~ basil mkalaviSvilis<br />
dapatimrebis ambavi. am sasuliero pirad gadacmul<br />
xuligans da aSkarad antiqristian `moRvawes~, dapatimrebis<br />
Semdeg qarTul sazogadoebaSi bevri damcveli gamouCnda.<br />
sasamarTlo gadawyvetileba mis mimarT iqneb,<br />
marTlac zedmetad mkacri iyo da xelisuflebis dakveTis<br />
sunic dahkravda, magram aq mTavari is aris, rom sazogadoebis<br />
erTma nawilma mis qmedebaSi kanonis darRveva ver<br />
dainaxa. anu sazogadoebis erT nawils miaCnia, rom kanoni<br />
arsebobs TavisTavad, ganyenebulad da igi ganurCevlad<br />
Yyvelas mimarT ar unda ganxorcieldes. cota ufro Sors<br />
Tu wavalT, adamianebis erT nawils Tavisufleba sakuTar<br />
privilegiad warmoudgenia.<br />
aseTi ram, ZiriTadad, iq xdeba, sadac kanoni sxvisTvis<br />
da Tavisufleba sakuTari TavisTvis warmoudgeniaT<br />
TviT xelisuflebis warmomadgenlebs da, sadac kanoni<br />
ar Seesabameba sayovelTaod aRiarebul normebs.<br />
samarTalma unda daakmayofilos raRac pirobebi, raTa<br />
Seasrulos Tavisi umTavresi funqcia _ adamianis qcevaTa<br />
297
warmarTva. am pirobebTan dakavSirebiT, arsebobs sayovel-<br />
Tao konsensusi. fuleris cnobili `CamonaTvalis~ gaTvaliswinebiT,<br />
es pirobebi daaxloebiT ase gamoiyureba:<br />
1. kanoni unda iyos zogadi;<br />
2. unda gamocxaddes sajarod;<br />
3. ar unda hqondes ukuqceviTi Zala;<br />
4. unda iyos cxadi;<br />
5. ar unda Seicavdes urTierTsawinaaRmdego normebs;<br />
6. ar unda adgendes Sesasruleblad SeuZlebel normebs;<br />
7. unda iyos stabiluri;<br />
8. unda gamoiyenebodes Tanmimdevrulad.<br />
ra Tqma unda, SeiZleba kidev bevri ramis Tqma, rogori<br />
unda iyos an rogori ar unda iyos kanoni. aq amis ganxilvis<br />
dro da saSualeba ar aris, magram damoukidebeli saqarTvelos<br />
kanonmdebloba, mTlianad samarTlebrivi sivrce,<br />
faqtobrivad, vercerT am moTxovnas ver akmayofilebs,<br />
rac kanonebis TviTneburi interpretaciis saSualebas<br />
iZleva da, sabolood, sazogadoebaSi samarTlebrivi nihilizmisa<br />
da kanondaumorCileblobis sindroms ayalibebs.<br />
ocdameerTe saukunis dasawyisis politikur xvanjebSi<br />
gaxlarTulma, mSierma, sakuTari uTavisuflebobiT Tu<br />
usazRvro TavisuflebiT gawamebulma qarTulma Jurnalistikam<br />
amisTvis ver moicala.<br />
samwuxarod, arc codna da gamocdileba eyo.<br />
298
Tavi XI<br />
Tavisufleba da Jurnalistika<br />
sakmaod xangrZlivi Jurnalisturi moRvaweobisas Sevxvedrivar<br />
bevr adamians, vinc TavgamodebiT ibrZoda<br />
Jurnalistikis TavisuflebisTvis. sanaqebo da keTilSobiluri<br />
saqcielia, magram saqme is aris, rom am adamianTa<br />
umravlesobas miaxloebiTi warmodgenac ki ar hqonda arc<br />
Tavisuflebaze da arc <strong>Jurnalistikaze</strong>. Tavisufleba<br />
gulwrfelad egona Tandayolili an memkvidreobiT miRebuli<br />
uflebebis paketi, xolo Jurnalistika _ yvelafris<br />
daubrkoleblad Tqmis da weris SesaZlebloba.<br />
xeibari Tavisufleba<br />
Tu gulwrfelad gainteresebT Tavisuflebis raoba,<br />
miT ufro, Tu Jurnalisti xarT da amis codna TqvenTvis<br />
mniSvnelovania, girCevT, CaataroT ubralo eqsperimenti:<br />
avtoritetul mecnierebs, samecniero dawesebulebebs,<br />
gnebavT, ase momravlebul adamianis uflebaTa damcvel<br />
arasamTavrobo organizaciebs gaugzavneT Txovna, Zalian<br />
mokled gipasuxon kiTxvaze: ra aris Tavisufleba?<br />
darwmunebuli brZandebodeT, rom orasidan orasive<br />
SemTxvevaSi miiRebT gansxvavebul pasuxs da... yvela pasuxi<br />
iqneba principulad swori!<br />
guls nu gaitexT _ rogorc raimond aroni ambobs, `Tavisuflebis<br />
universaluri da erTaderTi formula ar<br />
arsebobs~. TviTon Tavisuflebis arsebobaSi, mgoni, eWvi<br />
aravis epareba, magram Tavisuflebis zusti gansazRvreba<br />
TiTqmis iseve SeuZlebelia, rogorc, magaliTad, SiSis, si-<br />
Zulvilis an siyvarulisa.<br />
roca Tavisuflebaze laparakoben, rogorc wesi, moqalaqis<br />
politikur Tavisuflebas gulisxmoben, rac moqalaqisa<br />
da saxelmwifos, moqalaqisa da kanonis sakmaod<br />
rTul urTierTobebs exeba.<br />
absolutur, srul, usazRvro Tavisuflebaze sauba-<br />
299
i araseriozulia. SegviZlia vTqvaT, rom Tavisufleba<br />
aris nebadarTuli qmedebebisTvis raime winaaRmdegobis<br />
ararseboba. sityva `nebadarTuli~ imitom moviSvelie,<br />
rom saxelmwifos arseboba, rogorc vTqvi, TavisTavad gulisxmobs<br />
SezRudvaTa da akrZalvaTa mTel sistemas. imedia,<br />
saxelmwifos warmoSobis principic gaxsovT: Tvi-<br />
Teulis yvelasTan da yvelasi TviTeulTan dadebuli<br />
xelSekruleba. sakuTari uflebebis da SesaZleblobebis<br />
nebayoflobiTi delegireba arCeuli piris an rCeulTa<br />
krebulis xelSi qmnis demokratiul saxelmwifos, romelic<br />
aris (unda iyos!) TviTeulis Tavisuflebis garanti.<br />
aseT viTarebaSi, SezRudvebis da akrZalvebis gaTvaliswinebiTac<br />
ki, yovel moqalaqes aqvs, upirveles yovlisa,<br />
arCevanis Tavisufleba. saxelmwifo qmnis pirobas, rom<br />
moqalaqem SeZlos Tavisufali arCevanis gakeTeba, xolo<br />
kanoniT daSvebuli qmedebisTvis mas ar xvdeba raime garegani<br />
dabrkoleba. anu Tavisufalia is adamiani, visac saqmis<br />
keTebaSi xels araferi ar uSlis da ris keTebac mas saku-<br />
Tari fizikuri da gonebrivi SesaZleblobebidan gamomdinare<br />
SeuZlia.<br />
magaliTad, Tu adamians xelfexi Sekruli aqvs da ar<br />
SeuZlia siaruli, igi ar aris Tavisufali, radgan winaaRmdegoba<br />
masSi ki ara, borkilebSia. siaruli ar SeuZlia xeibarsac,<br />
magram am SemTxvevaSi winaaRmdegoba TviTon am<br />
adamianSia. amitom igi Tavisufalia, Tumca, siaruli masac<br />
ar SeuZlia. Tu maqvs arCevanis Tavisufleba, ese igi, var<br />
Tavisufali. me aravin ar maiZulebs, Sevide maincdamainc<br />
ieRovelTa seqtaSi an leiboristul partiaSi. arc vinme<br />
miSlis, sakuTari surviliT avirCio religiuri konfesia<br />
an politikuri partia, viswavlo harvardis universitetSi<br />
an jixaiSis sasoflo-sameurneo akademiaSi, colad SevirTo<br />
mozambikeli zangi an daniis princesa, viyido `zaporoJeci~<br />
an milionnaxevar evrod Rirebuli `bugat-veironi~. sxva<br />
saqmea, realurad SemiZlia Tu ara imis gakeTeba, risi ar-<br />
Cevanis sruli Tavisuflebac maqvs. magaliTad, sakmarisia<br />
Tu ara Cemi arCevani daniis princesaze dasaqorwineblad an<br />
`bugat-veironis~ sayidlad. aqedan gamomdinare, SegviZlia<br />
vTqvaT, rom realuri Tavisufleba aris is, rasac vuwodebT<br />
300
SesaZleblobas: Tavisufalia Cemi Svili, vinc swavlis gagr-<br />
Zeleba harvardis universitetSi arCia, magram Tavisufali<br />
ara var me, misi mSobeli, radgan materialuri mdgomareoba<br />
Svilis harvardSi gagzavnis saSualebas ar maZlevs.<br />
raRacis akrZalva an SezRudva ar ewinaaRmdegeba Tavisuflebis<br />
cnebas. me, gazeT `dronis~ (an saqarTvelos sazogadoebrivi<br />
televiziis) korespondents ufleba maqvs ar<br />
Sevasrulo redaqtoris nebismieri davaleba. aseT SemTxvevaSi,<br />
redaqtorsac SeuZlia Cems mimarT gamoiyenos kanoniT<br />
misTvis miniWebuli uflebebi _ damajarimos, misayveduros,<br />
samsaxuridan gamaTavisuflos. magram ufleba ara<br />
aqvs, mcemos, gamlanZRos, an kuTxeSi damayenos.<br />
sabolood, Tavisufleba da SesaZlebloba erTmaneTs<br />
upirispirdeba. liberaluri demokratiis qveyanaSi saxelmwifo<br />
yovelTvis cdilobs am dapirispirebis Serbilebas<br />
da, rogorc wesi, amas axerxebs kidec. magaliTad, fermerebs<br />
aZlevs SeRavaTian kreditebs, amaragebs mecnieruli<br />
rekomendaciebiT, teqnikiTa da sasuqebiT, raTa maTi arCevanis<br />
Tavisufleba miuaxlovdes maTsave SesaZleblobas _<br />
moiyvanos maRali mosavali, miiRos mogeba da iyos konkurentunariani;<br />
aregulirebs sagadasaxado sistemas; iZleva<br />
mitingebis da manifestaciebis Catarebis saSualebas; opoziciur<br />
politikur partiebs uqmnis moRvaweobis srulfasovan<br />
pirobebs; gahyavs jari vietnamidan (avRaneTidan,<br />
erayidan, kambojidan, angolidan...).<br />
mokled, saxelmwifo yvelanairad cdilobs bunebrivad<br />
dapirispirebuli Rirebulebebi `Tavisufleba~ da<br />
`SesaZlebloba~ gadaaqcios erTazrovan `Tavisufleba-<br />
SesaZleblobad~. xazs vusvam _ amas liberaluri demokratiis<br />
saxelmwifo akeTebs realurad, sazogadoebrivi<br />
azris gaTvaliswinebiT, zedmeti facifucis gareSe,<br />
daumadleblad da utyuarad.<br />
yvelaferi es sazogadoebas miewodeba, rogorc masze<br />
zrunva (da, rasakvirvelia, asec aris). yvela saxelmwifom<br />
icis, rom Tu ase ar moxda, sazogadoebaSi revoluciuri<br />
dapirispireba, praqtikulad, gardauvalia.<br />
zogjer umravlesoba moiTxovs iseTi RonisZiebebis gatarebas<br />
(magaliTad, konstituciur cvlilebebs), rac um-<br />
301
ciresobas usamarTlod an damTrgunvelad eCveneba. aseT<br />
SemTxvevaSi, kanonmorCil umciresobas isRa darCenia,<br />
elodos, rodis Seignebs umravlesoba sakuTar sibriyves<br />
da Secvlis Tavis gadawyvetilebas. Tu vaRiarebT, rom<br />
demokratiuli normebi aris Tavisuflebis arsi da fundamenti,<br />
maSin yvelaze didi demokratic ki iZulebuli<br />
gaxdeba daeTanxmos paradoqss _ unda SeveguoT Cagvras<br />
Tavisuflebis saxeliT! aseTia liberaluri demokratiis<br />
dogmatizmi. magram cxovrebaSi aseTi ram TiTqmis ar xdeba.<br />
cxovrebaSi mware sinamdvilesTan gvaqvs saqme _ erTmaneTis<br />
pirispir dgeba maradiuli antinomia: formaluri<br />
Tavisufleba da realuri Tavisufleba, anu zustad is, razec<br />
ukve visaubreT _ Tavisufleba da SesaZlebloba.<br />
Cven gvaqvs arCevanis Tavisufleba da SegviZlia daubrkoleblad<br />
avirCioT CvenTvis sasurveli religiuri konfesia<br />
(sxvaTa Soris, meoce saukunis bolos am mtkivneuli<br />
arCevanis winaSe saqarTvelos mosaxleobis aTeisturi nawili<br />
marTlac dadga). amasTanave, konstituciurad da, CavTvaloT,<br />
realuradac, eklesia gamoyofilia saxelmwifosgan.<br />
mokled, morwmunis Tavisufleba saxelmwifosTan mimarTebaSi<br />
TiTqmis ukideganoa. vwuxvar, magram unda vTqva,<br />
rom sinamdvileSi mTlad ase ar aris: nebismieri religiuri<br />
konfesiis (kaTolike, marTlmadidebeli, ebraeli, budisti,<br />
baptisti, luTerani, kalvinisti, Siiti, suniti, ismailiti,<br />
vahabiti, kriSnaidi da a.S. da a.S.) wevri valdebulia daemor-<br />
Cilos am konfesiisTvis aRiarebul dogmebs. am dogmebis<br />
gansja-ganxilva xSirad kategoriulad akrZalulia, radgan<br />
isini `RvTis mieraa nakarnaxevi~ da `WeSmaritia~. ase rom ar<br />
iyos, am religiuri konfesiis arsebobas azri ar eqneboda.<br />
bevri konfesiis dogmebis mixedviT, dauSvebelia qmedeba,<br />
romelic Seuracxyofs misi wevris religiur rwmenas. ase-<br />
Ti gamovlinebani sasjels imsaxurebs. zogi konfesia, Tavis<br />
mxriv, pirdapir moiTxovs aqtiur moqmedebas urwmunoTa<br />
sulebis gadasarCenad _ vinc Tavis uflebebs sxvaTa mosaqcevad<br />
ar gamoiyenebs, igi sakuTar sulsac ver ixsnis.<br />
anu erTs dauSveblad da udides codvad miaCnia sakuTar<br />
saqmeebSi sxvisi Careva, meore kategoriulad moiTxovs sxvaTa<br />
moqcevas da swored sxvis saqmeSi Caurevloba miaCnia<br />
302
udides codvad. nu daiviwyebT, rom uklebliv yvela konfesia<br />
aris `WeSmariti~, xolo yvela dogma _ ~uryevi~!<br />
aseT SemTxvevaSi, rogorc wesi, mwvave dapirispireba<br />
gardauvalia. sxvas rom Tavi davaneboT, mrisxane da daundobeli<br />
jvarosnuli omebis ideologiuri safuZvelic<br />
swored religiur konfesiebs Soris dapirispireba iyo.<br />
Tanamedrove epoqaSi religiur safuZvelze omebi iSvia-<br />
Tia, magram sakmaod xSiria konfliqtebis mosagvareblad<br />
saxelmwifos represiuli aparatis amoqmedeba.<br />
viTareba zogjer marTlac pikanturia. magaliTad, ie-<br />
Rovelebs, sakuTari pacifisturi rwmenebidan gamomdinare,<br />
yovlad warmoudgenlad miaCniaT... sisxlis gadasxma.<br />
arada, aseTi aucilebloba ieRovelis winaSec xSirad Cndeba<br />
_ ubeduri SemTxveva an seni adamianebs religiuri<br />
niSniT erTmaneTisgan ar ansxvavebs! iwyeba xelCarTuli<br />
dava medicinasa da ieRovas mowmeebs Soris, rac pacientis<br />
daRupviT (Tu morwmuneebma gaimarjves), an morwmune-<br />
Ta umZimesi SeuracxyofiT (Tu medpersonalma gaimarjva)<br />
mTavrdeba. ufro sworad, dapirispireba amiT ar mTavrdeba,<br />
radgan diskusiaSi dauyovnebliv erTvebian politikuri<br />
Zalebi, arasamTavroboebi, sxva religiuri konfesiebi,<br />
samarTaldamcavebi, Sarlatanebi, demagogebi, studentebi,<br />
usaqmurebi da a. S.<br />
Cemi mSvenieri Tavisufleba<br />
dedamiwaze arc erTi despoti ar uaryofs Tavisuflebis<br />
mSvenierebas, oRond igi sxvisTvis ar emeteba. darwmunebulia,<br />
rom `sxva~ ar aris am mSvenierebis Rirsi. uTanxmoeba<br />
`despotsa~ da `sxvas~ Soris sufevs ara TviTon Tavisuflebis<br />
gagebaSi (igi orivesTvis mSvenieria!), aramed adamianebis<br />
SefasebaSi (me var Tavisuflebis Rirsi, is _ ara!).<br />
Tavisufleba Tanasworobasac gulisxmobs. bunebrivia,<br />
ar vlaparakob iseT (saqarTvelosnair) qveyanaze, sadac,<br />
magaliTad, sapatimro adgilebis departamentis norC<br />
Tavmjdomares qveynis parlamentis xandazmuli wevri Tavis<br />
tol-sworad ar miaCnia; parlamentis umravlesoba ar<br />
303
scnobs umciresobas da romelime ministri parlamentis<br />
Tavmjdomares amreziT uyurebs. me klasikuri (liberaluri)<br />
demokratiis qveyanaze vlaparakob.<br />
aseT qveyanaSic ki socialuri da politikuri Tanasworoba<br />
araviTar SemTxvevaSi ar iZleva ekonomikuri Tanasworobis<br />
safuZvels, magram kategoriulad moiTxovs iseTi<br />
instrumentis Seqmnas, romelic adamianebs Rirseuli<br />
cxovrebisTvis aucilebel resursebs gadaunawilebs.<br />
ocdameerTe saukunis dasawyisis saqarTveloSi aseTi<br />
`gadamanawilebeli~ instrumenti ar arsebobda da, albaT,<br />
amis brali unda iyos, rom parlamentis wevris saSualo<br />
xelfasi daaxloebiT 80-jer aRemateboda pensioneris<br />
saSualo Semosavals. amiT imis Tqma minda, rom Tundac am<br />
parametriT, saqarTvelos rigiTi moqalaqe (pensioneri)<br />
da saSualo Cinovniki (ministris moadgile) ar SeiZleba<br />
yofiliyvnen da arc iyvnen Tanaswori _ Cinovniks Tavisufleba<br />
sakuTari mSvenieri nivTi egona, `rigiTs~ _ caSi<br />
mokiafe varskvlavi.<br />
Tavisufleba, rogorc wesi, Taviseburad esmiT liberalebs,<br />
socialistebs, diqtatorebs, nacistebs, komunistebs<br />
da, Tundac, e. w. planifikatorebs, romlebic<br />
fiqroben, rom Tavisufleba aris `gacnobierebuli aucilebloba~.<br />
vfiqrob, planifikatorTa `gacnobierebuli<br />
aucileblobidan~ umciresobis mZlavrobamde da<br />
liberaluri Tavisuflebis srul uaryofamde misvlas<br />
didi filosofosoba ar unda sWirdebodes. Tu xelisuflebis<br />
umaRlesi eSelonis warmomadgeneli (vTqvaT,<br />
premier-ministri) parlamentis deputatis SekiTxvaze<br />
pasuxobs, `asea saWiro, mets arafers getyvi~, es niSnavs,<br />
rom batoni premieri aris planifikatori da qveyanaSi<br />
ukve dasrulebulia `umciresobis mZlavrobisa~ da `liberaluri<br />
Tavisuflebis sruli uaryofis~ Camoyalibebis<br />
procesebi.<br />
sxvaTa Soris, planifikatorebs isic miaCniaT, rom qveyanaSi<br />
ekonomikuri keTildReoba mxolod iZulebiT miiRweva.<br />
orazrovneba rom gamoiricxos, ganvmartav, rom planifikatorebi<br />
me, moqalaqes gamdidrebas ki ar maiZuleben,<br />
aramed maiZuleben viSromo praqtikulad ufasod, sxvaTa<br />
304
gasamdidreblad, an nebismieri sababiT CamomarTvan qoneba,<br />
Tu igi gamaCnia.<br />
vinaidan Tavisufleba Taviseburad esmiT sazogadoebis<br />
sxvadasxva socialuri jgufis warmomadgenlebs,<br />
amitom, rogorc vTqvi, adamianebs xSirad abnevs Tavisuflebis<br />
macduri xibli da nebsiT Tu uneblied, erTmaneTSi<br />
ureven Tandayolil da memkvidreobiT miRebul<br />
uflebebs imaSi, rac kanoniT saxelmwifos ekuTvnis. xolo<br />
Tu am Secdomas zurgs umagrebs maRali avtoritetis mqone<br />
pirovnebis Teoriuli dasabuTebac, ueWvelad mivalT<br />
ajanyebamde da saxelmwifo gadatrialebamde.<br />
amgvari perspeqtivis klasikur nimuSad `vardebis revoluciac~<br />
gamodgeba.<br />
marTali giTxraT, ar mjera, rom igi saqarTveloSi da<br />
qarTvelebis xeliT daigegma _ saqarTveloSi ar arsebobda<br />
instituti, romlis inteleqtualuri SesaZleblobebi<br />
aseTi grandiozuli masStabis aqciis ase uzadod dagegmvasa<br />
da ganxorcielebas gawvdeboda. Tumca, aq mniSvnelovania<br />
Sedegi _ xelisuflebis Zaladobrivi Secvla,<br />
romelsac misma organizatorebma uwodes revolucia. igi<br />
ganxorcielda da ganviTarda Teoriuli TvalsazrisiT<br />
brwyinvaled damuSavebuli sqemis mixedviT da ultraTanamedrove<br />
politikuri teqnologiebis virtuozuli gamoyenebiT:<br />
Tavidan moqalaqeTa kavSirs, mmarTvel partias<br />
(partia-saxelmwifos) radikalurad daupirispirda misive<br />
erT-erTi frTa, romelmac sakuTari Tavi Zalian swrafad<br />
warmoadgina xalxis absoluturi umravlesobis nebis<br />
gamomxatvelad; Semdeg manve Seqmna xalxis dauZinebeli<br />
mtris xati prezident SevardnaZis saxiT (nu daiviwyebT,<br />
rom im periodSi SevardnaZe samarTlianad sargeblobda<br />
msoflio socialisturi sistemis erT-erTi damangrevlis<br />
saxeliT, anu misgan mtris xatis Seqmna urTulesi amocana<br />
iyo!); Semdeg, Zalian mokle droSi, TiTqmis araraobidan<br />
Seqmna uryevi avtoriteti, beladi mixeil saakaSvilis<br />
saxiT; Semdeg ipovna Zalian faqizi sababi `masebis~ asamoZraveblad<br />
_ 2003 wlis 2 noembris arCevnebi, romelic<br />
arafriT ar gamoirCeoda uaxloesi winamorbedi arCevnebebisgan;<br />
Semdeg Zalian iolad `aabunta~ sazogadoeba da<br />
305
gadaibira SevardnaZis gankargulebaSi arsebuli mTeli<br />
represiuli aparati armiis, Ss saministros, specialuri<br />
da saidumlo samsaxurebis CaTvliT; bolos, xelvardiani<br />
beladi piradad SeiWra umaRlesi sakanonmdeblo organos<br />
sxdomaTa darbazSi, rasac TiTqmis dauyovnebliv mohyva<br />
prezident SevardnaZis istoriuli gadawyvetileba _ wavedi<br />
saxlSi! yvelaferi es, Cemi dakvirvebiT, sul mcire,<br />
rva wlis ganmavlobaSi (1995 wlidan) mzaddeboda da, rac<br />
CvenTvis, JurnalistebisTvis yvelaze sagulisxmoa, mzaddeboda<br />
masobrivi informaciis saSualebebis uaqtiuresi<br />
monawileobiT. SeiZleba Tamamad iTqvas, rom `vardebis<br />
revoluciis~ yvelaze mrisxane iaraRi iyo masmedia.<br />
ra Tqma unda, amis gamo maSindel qarTul masmedias arc<br />
vaqeb da arc vaZageb. ubralod, igi Zalian efeqturad gamoiyenes<br />
politteqnologiebis brwyinvaled mcodne uCinarma<br />
reJisorebma. mere ki, xelisuflebaSi mosulma axalma<br />
klanma guSindeli Tavgamodebuli mokavSireebi gulgrilad<br />
da ubodiSod nagavSi moisrola. Tan ise, rom protestis<br />
gamoTqmis moraluri uflebac ar dautova.<br />
es mware gakveTili, wesiT, didxans ar unda daaviwydes ara<br />
marto qarTul, aramed msoflio Jurnalistikas. imaTac ki,<br />
visac Tavi, meti rom ar SeiZleba, iseTi Tavisufali hgonia.<br />
qarTuli Jurnalistikis am `revoluciurma~ nawilma,<br />
demokratizmis principebidan gamomdinare, isargebla ar-<br />
Cevanis TavisuflebiT da mxarSi daudga revolucias. Tu<br />
gulwrfel Secdomas gamovricxavT, SesaZloa, igi ase arc<br />
moqceuliyo SesaZleblobis, anu ekonomikuri Tavisufleba<br />
rom hqonoda.<br />
igiveobaTa jaWvi<br />
qarTuli revoluciis analizidan gamomdinare, SegviZlia<br />
davaskvnaT, rom TviT liberaluri demokratia<br />
da Tavisufleba ar aris sayovelTao Tanxmobisa da ke-<br />
TildReobis garantia. magram mainc, iZulebuli varT daveTanxmoT<br />
aristoteles (yvela gza xom aristotelesTan<br />
midis!): `demokratia gulisxmobs Tavisuflebas, vinaidan<br />
306
sayovelTaod aRiarebulia, rom nebismieri sxva mmarTvelobis<br />
pirobebSi aravin ar aris Tavisufali~. Tavisuflebis<br />
Semoqmedi demokratiuli saxelmwifo, SesaZloa, iyos<br />
militaristulic da pacifisturic, progresulic da<br />
reaqciulic, absolutisturic da liberaluric, centralizebulic<br />
da decentalizebulic _ sxvadasxva epoqaSi<br />
sxvadasxvagvari, magram mainc demokratiuli. cxadia, rom<br />
demokratiis ekonomikur sferoSi gadataniT misTvis raime<br />
axali Sinaarsis miniWeba SeuZlebelia. maS, raRa gvrCeba<br />
demokratiisgan? es rom davadginoT, igiveobaTa mTeli<br />
rigi unda ganvixiloT.<br />
demokratiisTvis arsebiTia is sakiTxi, rom miRebuli<br />
gadawyvetilebebi mniSvnelovania mxolod gadawyvetilebis<br />
mimRebTaTvis. is, rom amiT unda ugulebelvyoT<br />
umciresoba (vinc umravlesobas xmebi dauTmo), siZneleebs<br />
qmnis mxolod Teoriulad da mxolod erTi SexedviT. aq safuZvels<br />
qmnis demokratizmis logikidan gamomdinare igiveobebi<br />
_ arsebiTad demokratiuli argumentacia, rom neba<br />
umciresobisa, sinamdvileSi, emTxveva umravlesobis nebas.<br />
vinaidan kanoni gamoxatavs sayovelTao nebas, demokratiis<br />
pirobebSi, moqalaqe sakuTari nebis sawinaaRmdegod miRebul<br />
kanonsac eTanxmeba; anu moqalaqe, Tundac ar aRiarebdes<br />
konkretul Sinaarss, abstraqtulad mainc aRiarebs<br />
sayovelTao nebis gamomxatvel arCevnebis Sedegebs. xolo<br />
arCevnebSi monawileobs imis gamo, rom SesaZlebeli gaxdes<br />
xmebis daTvla, ris meoxebiTac es sayovelTao neba gacxaddeba.<br />
Tu Sedegebi ar emTxveva calkeuli adamianis arCevans,<br />
maSin misTvis naTelia, rom sayovelTao nebis Sefasebisas<br />
Semcdara _ rac me megona, Turme, is sulac ar yofila sayovelTao<br />
neba. vinaidan sayovelTao neba Seesabameba WeSmarit<br />
Tavisuflebas, gamodis, rom vinc umravlesobasTan waago,<br />
igi ar yofila Tavisufali. am iakobinuri logikis Tanaxmad,<br />
SegviZlia gavamarTloT umciresobis umravlesobaze batonoba,<br />
Tanac, demokratiis moSveliebiT. amave dros, SegviZlia<br />
SevinarCunoT demokratiuli principis mTavari ZarRvi,<br />
kerZod, kanonisa da xalxis nebis igiveobis damkvidreba.<br />
Tu saxelmwifos yvela moqalaqis neba ar aris absoluturad<br />
erTsulovani, maSin abstraqtuli logikisTvis aravi-<br />
307
Tari mniSvneloba ara aqvs, rasTan gaaigiveben xalxis nebas<br />
_ umravlesobisa Tu umciresobis nebasTan.<br />
marTalia, qarTuli demokratizmis istoria mxolod<br />
1990 wlidan daiwyo, magram qarTveli `sulerTia~ amomrCevlebis<br />
yuri swrafad mieCvia gamoTqmas `Cven xelisufleba-<br />
Si varT~. es sityvaTSeTanxmeba orTografiuli da vokaluri<br />
TvalsazrisiT isedac tyupiscaliviT hgavda gamoTqmas<br />
`Cven xelisufleba varT~, xolo 2004 wlis bolosTvis mas<br />
Sinaarsobrivadac Seerwya. metic, ultraTanamedrove politikuri<br />
teqnologiebis wyalobiT, sabediswero `Cven<br />
xelisufleba~, `Cven erTi gundi varT~, amomrCevelTa<br />
cnobierebaSi gaigivda `saxelmwifosTan~. anu, roca vinme<br />
ubiri `naci~ warmoTqvamda sityvas `Cven~, igi gulisxmobda<br />
ara marto saxelisuflo gunds, an mTlianad, xelisuflebas,<br />
aramed saqarTvelos saxelmwifos.<br />
es magiuri `Cven~, anu partia-saxelmwifo, nacionaluri<br />
moZraoba, igive xelisufleba, igive umravlesoba, igive Cveni<br />
gundi, xmebis absoluturi umravlesobiT avirCieT Cven _<br />
upirovno masam. amitom yvelaferi, rasac `Cven~ Caidens, savsebiT<br />
samarTliania, Cveni nebis gamoxatulebaa da keTdeba<br />
saxelmwifos sakeTildReod. aseT SemTxvevaSi, ver vityviT,<br />
rom saqarTvelos xelisuflebam cixeebSi gausamarTleblad<br />
gamoketa aTi aTasobiT adamiani. es aTi aTasobiT adamiani,<br />
romelic aris `erTi gundis~, `Cvenis~ nawili, saerTo<br />
keTildReobisTvis cixeSi Camjdara nebayoflobiT!<br />
aseTi logikiT SesaZlebelia xelisuflebis nebismieri<br />
danaSaulebrivi qmedebis, maT Soris, demokratiuli principebis<br />
uaryofis, eTnikur umciresobaTa an gansxvavebuli<br />
azris matarebelTa masobrivi xocva-Jletis, diqtaturis<br />
damyarebisken swrafvis gamarTleba.<br />
istoriaSi cnobili uklebliv yvela revoluciuri xelisufleba,<br />
upirveles yovlisa, pirovnuli, moazrovne<br />
`Cvenis~, anu xalxisa da `Cven xelisuflebis~ gaigivebas<br />
cdilobs. sazogadoeba, rogorc wesi, Tavidan am mcdelobas<br />
yuradRebas ar aqcevs; mere Segnebulad ugulebelyofs<br />
(pasuxismgeblobidan Tavis daZvrenis mizniT); mere ki moqmedebs<br />
yovlad Cveulebrivi SiSis sindromi da adamianuri<br />
vnebebi _ vinZlo uzarmazari muqTi xaWapuridan cota mec<br />
308
mergos! sabolood, rogorc gardauval Sedegs, viRebT demokratiis<br />
mantiiT uxeSad SeniRbuli mmarTvelobis usastikes<br />
totalitarul reJims. amitom Jurnalistikis upirvelesi<br />
valia, adamianebs gaagebinos, rom Cven, amomrCeveli<br />
da `Cven~ xelisufleba sulac ar aris identuri cnebebi.<br />
piriqiT, maTi gaigiveba, amis mcdelobac ki, sazogadoebas,<br />
saxelmwifos udides gansacdels umzadebs.<br />
roca farTo saarCevno uflebebs iRebs uamravi adamiani,<br />
es saxelmwifosa da xalxis igiveobis damkvidrebisken<br />
swrafvis niSania. mas safuZvlad udevs garkveuli winapirobebi,<br />
romelTa gamo igiveobebi realobad aRiqmeba. es<br />
sulac ar vnebs im ZiriTad ideas, rom logikurad yvela<br />
demokratiuli argumenti igiveobaTa wyebas efuZneba. aq<br />
Sedis mmarTvelTa da marTulTa, batonTa da qveSevrdom-<br />
Ta igiveoba; saxelmwifoebrivi avtoritetis subieqtisa<br />
da obieqtis igiveoba; xalxisa da parlamentSi misi warmomadgenlobis<br />
igiveoba; saxelmwifosa da kanonis igiveoba;<br />
sabolood, raodenobrivisa (ricxobrivi umravlesobis an<br />
erTsulovnebis) da xarisxobrivis (kanonis sisworis) igiveoba.<br />
saubari exeba ara iuridiulad, politikurad an sociologiurad<br />
sinamdvileSi arsebul raRac erTianobas,<br />
aramed _ gaigivebas. saarCevno uflebebis gafarToeba,<br />
saarCevno periodebis Semcireba, referendumebis Catareba,<br />
mokled, yvelaferi, rac demokratiaze migvaniSnebs,<br />
gamsWvalulia igiveobebiT, Tumca, ar arsebobs absoluturi,<br />
uSualo, realurad arsebuli igiveoba. realur<br />
erTgvarovnebasa (erTnairobasa) da gaigivebis Sedegs Soris<br />
mudam rCeba raRac manZili. anu, sulac ar aris savaldebulo,<br />
rom milionobiT adamianis mier gamoxatuli<br />
neba emTxveodes calkeuli individisas. yvelaferi imazea<br />
damokidebuli, rogor iqmneba TviTon es neba. xalxis<br />
nebis Taobaze uZvelesi moZRvrebis dialeqtika dRemde<br />
sakamaToa. xalxis WeSmarit nebas, SesaZloa, umciresobis<br />
neba gamoxatavdes, xalxi SeiZleba motyuvdes. sazogadoebriv<br />
cnobierebaze propagandiTa da politikuri manipulaciebiT<br />
zemoqmedebis teqnikac didi xania, cnobilia.<br />
Tavisuflebisa da demokratizmis urTierTmimarTebebze<br />
Tanamedrove samarTlis filosofiaSi mosazrebebi uamra-<br />
309
via. sulac ar aris savaldebulo, romelime erTs daveTanxmoT<br />
da danarCeni uarvyoT, an avdgeT da yvela mosazrebas<br />
ukritikod daveTanxmoT. Cemi azriT, mTavaria, vicodeT<br />
aseTi Teoriebis arseboba da saWiroebis SemTxvevaSi, amovirCioT<br />
isini, romlebic Cvens sinamdviles yvelaze metad<br />
miesadageba. Secdomisac nu SegveSindeba, vinaidan Tqvens<br />
(Cvens!) Secdomas aucileblad gamouCndeba `patroni~, romelic<br />
mwared gagvakritikebs da TviTonac aucileblad<br />
Secdeba, rac Tavis mxriv, axal oponents gaaCens. ase nabijnabij<br />
mivuaxlovdebiT WeSmaritebas. vimeoreb _ mxolod<br />
mivuaxlovdebiT!<br />
yovel SemTxvevaSi, vinc Tavisuflebaze, demokratiaze,<br />
xalxis nebaze laparakobs (diasaxlisebi, umuSevrebi, politikosebi)<br />
da vinc wers (politologebi, `weras atanili~<br />
usaqmurebi, Jurnalistebi), am cnebebze zogadi warmodgena<br />
mainc unda hqondes. amas Cemi Tanamemamule kolega-Jurnalistebis<br />
sagulisxmod vambob.<br />
Cemi neba xalxis nebaa!<br />
davubrundeT xalxis nebas da mis gamomxatvelebs. Tu ar<br />
vcdebi, umciresobaze vsaubrobdiT. maS ase, savsebiT SesaZlebelia,<br />
Cemi, erTi adamianis azri ufro mniSvnelovani da<br />
sasargeblo iyos, zogadad, qveynis yvela moqalaqisTvis,<br />
ufro obieqturad gamoxatavdes moqalaqeTa umravlesobis<br />
nebas, vidre, vTqvaT, Tbilisis lilos, eliavas da gldanis<br />
bazrobebis uklebliv yvela myidvel-gamyidvelisa erTad.<br />
es ar gaxlavT ubralo sityvebiT TamaSi an sofisturi<br />
msjeloba _ `namdvili demokratebi~ Zalian xSirad aRmoCndebian<br />
xolme umciresobaSi _ parlamentSic da, rac<br />
kidev ufro tragikulia, parlaments gareTac. naTqvami<br />
rom ufro cxadi gaxdes, modi, isev saqarTvelos uaxles<br />
istorias davubrundeT.<br />
rogorc vTqvi, meoce saukunis miwurulidan mmarTveli<br />
partiis, moqalaqeTa kavSiris umciresobam daiwyo sazogadoebrivi<br />
azris `damuSaveba~, rom swored igi (umciresoba,<br />
anu `axalgazrda reformatorebi~) gamoxatavda xalxis ab-<br />
310
soluturi umravlesobis nebas. man sakuTari neba gaaigiva<br />
xalxis nebasTan. metic, SeZlo, faqtobrivad, gaekontrolebina<br />
xalxis survilebic, ufro zustad, moxerxebulad<br />
emarTa isini. moxda zustad is, rac moxda kubaSi gasuli<br />
saukunis 50-iani wlebis bolos, roca arcTu mravalricxovanma<br />
SeiaraRebulma jgufma fidel kastros meTaurobiT<br />
daamxo prezident batistas xelisufleba da jer sabWoTa<br />
kavSiris, Semdeg ruseTis samxedro, ekonomikuri,<br />
politikuri mxardaWeriT naxevari saukunis ganmavlobaSi<br />
SeinarCuna Zalaufleba. `demokratma~ kastrom maSin dauyovnebliv<br />
gamoacxada sakuTari SeiaraRebuli razmi kubeli<br />
xalxis nebis erTaderT gamomxatvelad. movlenaTa<br />
aseT ganviTarebas yovelTvis mohyveba xolme swrafva diqtaturisken<br />
WeSmariti demokratiis saxeliT. es swrafva<br />
Zalian male gadaiqceva realobad _ guSindeli umciresoba<br />
moipovebs TiTqmis sayovelTao mxardaWeras da ukve<br />
umravlesobis saxeliT diqtaturas amyarebs. kidev ufro<br />
mokled da cxadad rom vTqva, demokratia ar gamoricxavs<br />
diqtaturas. aqac saqme gvaqvs gaigivebasTan, ufro zustad,<br />
im sakiTxis garkvevasTan, vis xelSi unda iyos xalxis<br />
nebis Camomyalibebeli saSualebebi: samxedro da politikuri<br />
Zalebi; propaganda; masmediis saSualebebiT sazogadoebriv<br />
azrze, partiul organizaciebze, ganaTlebis sistemaze,<br />
profkavSirebze kontroli...<br />
kidev erTxel, gTxovT, yuradReba miaqcioT, ra mniSvnelovani<br />
roli ekisreba masmedias xelisuflebis diqtaturisken<br />
mimaval gzaze.<br />
aRmsareblobis Tavisufleba<br />
saxelmwifos da religiis `samoqmedo zonebis~ gamijvna<br />
kacobriobis istoriaSi erT-erTi urTulesi sakiTxia.<br />
xan eklesia mZlavrobda saxelmwifoze, xan saxelmwifo _<br />
eklesiaze. mas Semdeg, rac napoleon bonapartem romis paps<br />
imperatoris gvirgvini gamostaca da Tavze sakuTari xeliT<br />
moirgo, iniciativa sabolood gadavida saxelmwifos<br />
mxares (albaT, Rirs gavixsenoT, rom napoleonis am gaxmau-<br />
311
ebul Jestamde Svidi saukuniT adre, saero xelisuflebis<br />
gansamtkiceblad gatarebuli STambeWdavi RonisZiebebi<br />
mefe daviT aRmaSenebelma* ruis-urbnisis saeklesio<br />
krebiT daagvirgvina). Tumca, religiis roli da mniSvneloba<br />
amiT sulac ar dakninebula. TviT sabWoTa epoqaSic<br />
ki, 1918 wlis konstituciis Tanaxmad, eklesia gamoeyo saxelmwifos,<br />
gamocxadda rwmenis Tavisufleba, yovel moqalaqes<br />
mieca religiuri da aTeisturi propagandis ufleba.<br />
Tumca, konstituciaSi naTqvami iyo, rom morwmuneebs<br />
hqondaT rwmenis sruli Tavisufleba... `RvTismsaxurebis<br />
garkveuli religiuri wesebiT aRsrulebisa da kultis pirobebis<br />
Seqmnis gareSe~(!). ar SeiZleboda sakulto nagebobebis<br />
mSenebloba, religiis istoriisa da religiis flosofiis<br />
swavleba yvela donis skolebSi. saxelmwifo uars<br />
acxadebda RvTis msaxurTa socialur uzrunvelyofaze<br />
da sxva mravali. anu pirveli (da yvela momdevno) sabWoTa<br />
konstituciiT aRiarebuli aRmsareblobis Tavisufleba<br />
iyo farsi.<br />
komunisturi reJimisa da ideologiisgan gaTavisuflebuli<br />
saqarTvelos xelisuflebebi TxuTmet weliwadze<br />
meti xnis ganmavlobaSi moqmedebdnen lozungiT: `meti<br />
Tavisufleba qarTul marTlmadidebel eklesias!~ amave<br />
dros, marTlmadidebel eklesiasTan dades xelSekruleba<br />
(konkordiumi), romlis ZiriTadi mizani iyo am religiuri<br />
konfesiis sajaro samarTlis subieqtad gadaqceva<br />
da masze saxelisuflo kontrolis damyareba. amasTanave,<br />
misTvis gansakuTrebuli privilegiebis miniWeba sxva religiur<br />
konfesiebTan SedarebiT. moxda erTi religiuri<br />
konfesiis Tavisuflebis sazRvrebis xelovnuri gafar-<br />
Toeba sxva konfesiebis Tavisuflebis SezRudvis xarjze,<br />
rac religiur niadagze moqalaqeTa dapirispirebis winapirobaa.<br />
saqarTvelos xelisuflebam kuTvnili ki ar miuzRo<br />
saqarTvelos istoriis winaSe marTlac uzarmazari damsaxurebis<br />
mqone qarTul marTlmadidebel eklesias, aramed<br />
misi mosyidva da ZalauflebisTvis politikuri brZolebis<br />
oromtrialSi CaTreva scada. metic, marTlmadidebeli<br />
eklesiis marTvis sistema qveynis politikuri mmarTvelo-<br />
312
is sistemis Targze gadaiyvana, ramac, rogorc gardauvali<br />
Sedegi, TviTon eklesiis wiaRSi gaaCina mravali dapirispireba,<br />
rogorc pirovnul, ise msoflmxedvelobriv<br />
da ierarqiul doneebze: gaCnda axali e.w. `Cemi eklesiebi~,<br />
`Cemi eparqiebi~, Seurigebeli Teologiuri Tvalsazrisebi,<br />
revizionistuli mimdinareobebi da a. S.<br />
vidre marTlmadidebeli eklesia Tavisuflebas zeimobda,<br />
mTeli saqarTvelos masStabiT axali mcire, didi<br />
Tu grandiozuli masStabis taZrebisa da rezidenciebis<br />
mSeneblobebiT, axal-axali wmindanebisa da saocrebebis<br />
aRmoCenebiT gvatkbobda, qveyanaSi uamravi Zveli da axali,<br />
Sinauri da ucxouri seqta gaaqtiurda... amas zed daerTo<br />
saxelgatexil da sindisgarecxil Cinovnik-funqcioner-<br />
Ta xatebis win sajaro seriuli keklucobani; sasuliero<br />
kadrebis gaaxalgazrdavebis yovlad ucnauri da gaugebari<br />
procesebi; orTodoqs marTlmadidebelTa religiurpolitikuri<br />
jgufebis Seqmna; saswavleblebSi marTlmadideblobis,<br />
rogorc sagnis swavlebisa da sasuliero pirebis<br />
Seyvanis mcdelobebi; uvicTa da vigindaraTa xeliT<br />
da WkuiT Seqmnili `religiuri~ Jurnal-gazeTebis gamocema...<br />
sabolood, SeiZleba iTqvas, rom qarTulma marTlmadidebelma<br />
eklesiam realuri Tavisuflebis nacvlad xelisuflebisgan<br />
miiRo privilegiebi, xolo xelisuflebam<br />
madlieri eklesiisgan _ politikuri mxardaWeris Cumi<br />
dasturi.<br />
religiuri Seferilobis skandalur istoriebs Tu ar<br />
gaviTvaliswinebT, qarTuli Jurnalistika, gansakuTrebiT,<br />
telearxebi, qarTuli marTlmadidebeli eklesiis TavisuflebiT,<br />
saerTod, religiuri problemebiT seriozulad<br />
arc maSin da arc mere ar dainteresebulan. gulSematkivrul,<br />
saqmis codniT gakeTebul gadacemebs da statiebs<br />
vgulisxmob.<br />
Tumca, albaT, qarTuli Jurnalistikisgan metismets<br />
moviTxov _ mas xom `gonebrivi Seteva~ maSinac ki ar wamouwyia,<br />
roca prezidentis miTiTebiT Tbilisis `respublikis<br />
moednidan~ daviT aRmaSeneblis Zegli gareubanSi<br />
gadaitanes, mis adgilas 2003 wlis `revoluciis~ simbolos<br />
313
dadgma gadawyvites, xolo TviTon moedans saxeli gadaarqves<br />
da `vardebis revoluciis moedani~ uwodes. es problema<br />
xom religiurTan SedarebiT ganuzomlad martivi<br />
iyo. qarTulma Jurnalistikam suverenis nebis winaaRmdeg<br />
wasvla ver gabeda, an saWirod ar CaTvala, an kompetencia<br />
ar eyo, an _ yvelaferi erTad. Tavs ar vimarTleb _ mec<br />
im mxdalebSi, miuxvedrelebsa da arakompetenturebSi vwerivar,<br />
radgan, albaT, cda davakeli da Tanamoqalaqeebs<br />
kargad ver vuTxari, ras uqadda xelisuflebis zRvardaudebeli<br />
Tavxedoba.<br />
saerTod, postkomunistur sivrceSi religiis Tavisuflebaze<br />
saubari saWiro da sasargeblo mgonia. mxolod<br />
im SemTxvevaSi, Tu amiT Jurnalistebis garda filosofosebi,<br />
Teologebi, sasuliero moRvaweebi da maRali rangis<br />
Cinovnikebic dainteresdebian.<br />
Jurnalistika WaobSi<br />
pasuxgaucemeli kiTxva XXI saukunis damdegs gacilebiT<br />
meti dagrovda, vidre platonis, aristoteles an aRorZinebis<br />
epoqaSi. amis miuxedavad, cxovreba grZeldeba: saxelmwifoebi<br />
qrebian da iqmnebian; ar wydeba omebi da revoluciebi<br />
_ arc iaraRiT, narkotikebiT da adamianebiT vaWroba;<br />
adamianebi isev Cagraven erTmaneTs, isev Ralatoben,<br />
isev cruoben, isev ocneboben Zalauflebaze da idealur<br />
saxelmwifo wyobilebaze; isev uyvarT da isev sZulT; isev<br />
weren filosofiur traqtatebs, elegiebs da sasiyvarulo<br />
baraTebs. ase iqneba kacobriobis istoriis dasasrulamde.<br />
es ki niSnavs, rom momavalSic, usasrulod didi xnis<br />
ganmavlobaSi gagrZeldeba kamaTi adamianebis WeSmarit<br />
uflebebsa da Tavisuflebebze, am mimarTebiT saxelmwifos,<br />
samarTlis, kanonis rolsa da daniSnulebaze.<br />
demokratiuli principebis ugulebelyofis naTeli magaliTi<br />
iyo rusuli bolSevizmi, Tumca, misi Teoriuli argumentacia<br />
ar scdeboda demokratiis CarCoebs da politikuri<br />
demokratiiis borotad gamoyenebis mizniT, warmatebiT<br />
iyenebda Tanamedrove kritikas da gamocdilebas: is,<br />
314
ac dRes dasavleTevropuli saxelmwifoebis kulturaze<br />
demokratiis saxeliT batonobs, kapitalis ekonomikuri<br />
batonobis fasadia da sxva araferi. pirvelad kacobriobis<br />
istoriaSi mxolod komunizms SeuZlia moitanos WeSmariti<br />
demokratia.<br />
Tu davukvirdebiT, demokratiis bolSevikebiseuli<br />
argumentacia didad ar gansxvavdeba iakobinurisgan da<br />
orive erTad _ XXI saukunis damdegis qarTul-nacionalurisgan.<br />
Tumca, vmsjelob prezident saakaSvilis xelisuflebis<br />
mxolod moqmedebidan gamomdinare, radgan<br />
mas sakuTari qmedebebis gasamarTleblad raime Teoriuli<br />
werilobiTi dokumenti ar Seuqmnia. Tavis mxriv,<br />
sainteresoa demokratiisadmi roialistebis (`kontrrevolucionerebis~)<br />
zizRiani damokidebulebac: `dRes<br />
gabatonebuli sazogadoebrivi azri ise suleluria, rom<br />
Tu sworad daamuSaveb, uars sakuTar Zalauflebazec ki<br />
aTqmevineb. marTalia, es niSnavs, rom sulelisgan Wkvianuri<br />
saqcieli moiTxovo, magram isic xom ar SeiZleba, mudam<br />
poulobde sulelur motivebs im qmedebebisTvis, rac<br />
srulebiT ar aris suleluri..~<br />
gvinda Tu ara, es simpaTiuri msjeloba Tavisuflebademokratiaze<br />
uTuod migviyvans xelisuflebis legimitaciis,<br />
parlamentarizmis, mmarTvelobis sxva sistemebis<br />
Zalian aqtualur, saintereso da usasrulod bevr problemamde,<br />
rac, bunebrivia, ver eteva Cveni `<strong>saubrebi</strong>s~ interesebSi.<br />
Cvens uganaTlebules saukuneSic ar wydeba gonebaTa<br />
Widili `ubralo~ sakiTxis gasarkvevad _ sad veZeboT<br />
Tavisuflebis arsi, CemSi (adamianis arsebaSi), Tu Cems<br />
gareT (saxelmwifo mowyobaSi). isic problematuria,<br />
uzrunvelyofda Tu ara adamianis politikur uflebebsa<br />
da Tavisuflebebs Tundac idealuri samarTali,<br />
Tu ki misi Seqmna saerTod, SesaZlebelia.<br />
Tu mogeCvenebaT, rom msjelobisas metismetad xSirad<br />
viSvelieb magaliTebs saqarTvelos istoriidan, gTxovT,<br />
didsulovnad momitevoT _ ungreli an kolumbieli rom<br />
viyo, ungrul an kolumbiur magaliTebs moviSveliebdi<br />
(icocxleT, problemebi iqac Tavze sayrelia). saqarTvelo<br />
315
sulac ar aris erTaderTi da ganumeorebeli. gza, romelsac<br />
igi daadga, odesRac ukve bevrma CvenTvis sanimuSo qveyanam<br />
ganvlo. am gzaze msoflios bevri qveyana dResac mijaxirobs<br />
_ zogi win migviZRvis, zogic ukan mogvCanCalebs.<br />
albaT, mkrexeloba iqneba imis mtkiceba, rom XXI saukunis<br />
damdegis saqarTvelos mmarTvelobis reJimi yvelaze<br />
Savbneli, xolo qarTuli Jurnalistika yvelaze uunaro<br />
da uufleboa dedamiwis zurgze. ase, ra Tqma unda, ar aris<br />
da amis dasturia Tundac is faqti, rom Tqven Cems am mosazrebebs<br />
ecnobiT. Tumca, arc pirovnuli, arc politikuri,<br />
arc ekonomikuri Tavisufleba ubrZolvelad ar moipoveba.<br />
am brZolaSi ki Zalian seriozuli, Zalian sapatio da<br />
Zalian sapasuxismgeblo misia swored Jurnalistikas akisria.<br />
imJamindeli qarTuli Jurnalistika am misias, rbilad<br />
rom vTqva, cudad asrulebda. amas bevri mizezi hqonda,<br />
ris Taobaze ukve mogaxseneT da, Tu nebas momcemT, kidev<br />
erTxel gavimeoreb: qveynis umZimesi ekonomikuri mdgomareoba;<br />
sazogadoebis metismeti politizacia; Zlieri komunisturi<br />
inercia; xelisuflebis swrafva absoluturi<br />
Zalauflebisken da Tavisufali masmediis arsebobiT misi<br />
dauinteresebloba; gamoucdeloba; srulfasovani profesiuli<br />
Jurnalisturi kadrebis ukiduresi simwire; Jurnalisturi<br />
skolis faqtobrivi ararseboba; biznes wreebis<br />
mxridan masmediis ugulebelyofa; akademiuri wreebis<br />
aSkarad mogonili neitraliteti (sinamdvileSi _ xelisuflebisadmi<br />
SiSi), gare Zalebis Carevebi...<br />
am da kidev sxva mravali didi da mcire obieqturi da<br />
subieqturi mizezis gamo, ocdameerTe saukunis damdegis<br />
saqarTveloSi miviReT Jurnalistikis surogati, romelic,<br />
faqtobrivad, veraviTar (sagrZnob) zegavlenas<br />
ver axdenda verc xelisuflebaze, verc sazogadoebriv<br />
cnobierebaze, verc movlenaTa ganviTarebaze. man dakarga<br />
umTavresi funqcia sazogadoebrivi azris warmmarTvelisa<br />
da brbos iaffasiani moTxovnebis donemde daeSva.<br />
qarTuli Jurnal-gazeTebis udidesi umravlesoba, wminda<br />
profesiuli TvalsazrisiT, Rrma provincializmis WaobSi<br />
yelamde Caeflo. saRi analizis, e. w. konstruqciuli kritikis<br />
adgili uazro qilikma, axladgamoCekili qarTuli<br />
316
omondis pikanturma istoriebma da xelisuflebis TavzexelaRebulma<br />
lanZRva-ginebam daikava. sabolood, am periodis<br />
qarTul JurnalistikaSi Seiqmna is viTareba, rac<br />
mxolod SeiZleboda enatra demokratiiT SeniRbul, absoluturi<br />
Zalauflebisken mimaval xelisuflebas.<br />
is, rom amaSi axali araferia da, Tundac, meoce saukunis<br />
msoflio istorias uaresic axsovs, didi veraferi nuge-<br />
Sia. avadmyofma qarTulma Jurnalistikam, imis garda, rom<br />
sakuTar funqcias ver asrulebda da qveynis demokratizaciis,<br />
zogadad, qveynis winsvla-aRmSeneblobis procesSi<br />
ver monawileobda, Tavisi iZulebiTi umoqmedobiT uaRresad<br />
negatiuri gavlena iqonia mTlianad sazogadoebriv<br />
cnobierebaze, daamkvidra saSiSi stereotipi _ `albaT<br />
asea saWiro~, `mainc araferi Seicvleba~.<br />
istoriis ganviTarebis logikidan gamomdinare, amgvari<br />
viTarebis xangrZlivi droiT SenarCuneba (Tundac, 15-20<br />
wliT) SeuZlebelia. SeuZlebelia revoluciuri cvlilebebiT<br />
problemebis gadawyvetac _ kidev erTxel ramdenime<br />
aTeuli wliT ukan dabrunebis perspeqtiva. rCeboda<br />
ori imedi _ qarTul inteleqtualur sazogadoebaSi Si-<br />
Sis Zleva (sindisis karnaxiT gmiruli qmedebebisken miswrafeba);<br />
da e. w. megobari qveynebis (pirvel rigSi, aSS, germania,<br />
ruseTi..) daxmareba, Tu am qveynebSi miaCndaT, rom<br />
saqarTvelo iyo msoflio civilizaciis nawili da qarTvel<br />
xalxs imaze meti inteleqtualuri SesaZleblobebi<br />
hqonda, vidre es provinciuli sastumroebis mosamsaxure<br />
personals sWirdeba.<br />
sxvaTa Soris, qarTveli xalxisadmi `megobrebis~ daxmareba<br />
iyo maTi moraluri valdebulebac, radgan qarTvel<br />
xalxs swored maT moaxvies Tavs `vardebis revolucia~<br />
da auxdines bibliuri winaswarmetyveleba: `sardlebad<br />
biW-buWebs davudgen da qarafSutebi ibatoneben maTze.<br />
daiTrguneba xalxi, kaci kacs daCagravs, moyvasi moyvass,<br />
bavSvi gaumedidurdeba moxucs, uRirsi _ pativdebuls~<br />
(esaia, T. 2. 4-5).<br />
317
Tavi XII<br />
politika da Jurnalistika<br />
`me politikosi var!~ _ Cemda samarcxvinod, ar maxsovs,<br />
msgavsi ram sajarod ganecxadebinos msoflio politikaSi<br />
aRiarebul iseT avtoritetebs, rogorebic iyvnen Sarlmorisi<br />
taleirani, uinston CerCili, Sarl de goli, franklin<br />
ruzvelti*, jon adamsi, oto fon bismarki*, jorj va-<br />
Singtoni, ioseb stalini, henri kisinjeri*, jeims beikeri*,<br />
helmut koli*, hans-ditrix genSeri* da mravali sxva. aRarafers<br />
vambob dResac Tbilisis krwanisis rezidenciaSi<br />
mcxovreb eduard SevardnaZeze _ meore qarTvelze (stalinis<br />
Semdeg), vinc meoce saukuneSi uSualod monawileobda<br />
axali msoflio wesrigis damyarebaSi.<br />
msoflio politikaSi moRvawe aq CamoTvlilma da kidev<br />
uamravma uniWieresma adamianma, savaraudod, SesaniSnavad<br />
icoda da icis sakuTari Tavis fasi. arc sakuTari naRvawis<br />
Sefaseba-warmoCenaze ambobs uars (amaze metyvelebs,<br />
Tundac, umdidresi memuaruli literatura), magram mainc<br />
yvela erTsulovnad erideba gancxadebas _ `me politikosi<br />
var!~<br />
es imis brali unda iyos, rom politika adamianTa moRvaweobis<br />
urTulesi sfero da xSirad, umaduri saqmea _<br />
Sens mier patiosnad da rudunebiT nakeTebi keTili saqme<br />
iqneb mravali aTeuli wlis Semdeg dafasdes, an ar dafasdes<br />
arasodes. politikosoba rTulic aris, sapatioc, Tavis<br />
gamoCenis da istoriaSi Sesvlis saSualebasac iZleva,<br />
magram sakuTari avtoritetisTvis did safrTxes Seicavs<br />
da Tavganwirvasac moiTxovs. is, vinc am ambiciur gancxadebas<br />
gaakeTebs, faqtobrivad, kargavs Secdomis uflebas.<br />
politika ki, sxva mravalTan erTad, Secdomebis aRiarebis<br />
da gamosworebis xelovnebacaa.<br />
axla CamogiTvliT gvarebs, romlebic Cvens STamomavlobas<br />
arc rameze daafiqrebs da arc rames gaaxsenebs: arvelaZe,<br />
bokeria, beqauri, begaSvili, baqraZe, baRaTuria,<br />
kalandaZe, kirkitaZe, gvaramia, samyuraSvili, nadiraZe,<br />
gogoriSvili, gugava, SatberaSvili, TargamaZe... am adami-<br />
318
anebs maRali tribunebidan xSirad uTqvamT fraza _ `me<br />
politikosi var~. msoflio politikas rom Tavi davaneboT,<br />
isini verasodes ver daimkvidreben adgils saqarTvelos<br />
politikur istoriaSic ki, radgan maT, saeWvoa, icodnen,<br />
ra aris politika. kacma rom Tqvas, arc SeiZleba icodnen,<br />
radgan aq CamoTvlili da XXI saukunis dasawyisis qarTul<br />
politikaSi `moRvawe~ sxva adamianTa umravlesobas saku-<br />
Tari moRvaweobis asparezad arCeuli sferos Sesaswavlad<br />
da gasacnobiereblad arc dro hqonia da arc gonebrivi SesaZleblobebi.<br />
mTavari ubedureba ki is aris, rom am adamianebs<br />
`politikosebad~ aRiarebs sazogadoebis mniSvnelovani<br />
nawili, maT Soris, bevri Jurnalistic.<br />
mainc, ras niSnavs es avbediTi politika?<br />
politikuri sociologiis erT-erTi fuZemdeblis, maqs<br />
veberis azriT, am cnebas Zalian farTo gageba aqvs da gulisxmobs<br />
damoukidebeli marTvis TiTqmis yvela saxeobas<br />
_ bankebis savaluto politikidan dawyebuli, Wkviani colis<br />
mier niWieri qmris marTvis politikiT damTavrebuli.<br />
tradiciuli da farTo gagebiT, politika niSnavs politikuri<br />
kavSiris (saxelmwifos) marTvaze zegavlenas<br />
an uSualod marTvas.<br />
politika niSnavs agreTve xelisuflebaSi monawileobisken<br />
an Zalauflebis ganawilebisken swrafvas saxelmwifos<br />
SigniT an saxelmwifoTa Soris.<br />
samwuxarod, saqme ise ubralod ar aris, rom politikaze<br />
saubari amiT dagvemTavrebina.<br />
vinaidan politika saxelmwifos Sida da saxelmwifoTa<br />
Soris urTierTobebis marTvas, an masze zegavlenas gulisxmobs,<br />
jer TviTon saxelmwifos ganmarteba vcadoT.<br />
maqs veberis ganmartebiT, saxelmwifo aris adamianTa<br />
erToba, romelsac aqvs nebadarTul (legitimur) fizikur<br />
iZulebaze monopoliis safuZvliani pretenzia.<br />
saxelmwifoSi arsebul yvela kavSirs an calkeul pirs<br />
(individs) eZleva im zomis fizikuri iZulebis ufleba,<br />
ra zomiTac amis nebas miscems saxelmwifo. naTqvami gulisxmobs,<br />
rom iZulebis erTaderTi wyaro aris saxelmwifo.<br />
sakmaod mZime suraTia, magram, rogorc `arapolitiko-<br />
319
si~ uinston CerCili ityoda, samwuxarod, ukeTesi ram kacobriobas<br />
jer ar mougonia.<br />
politikaSi, rogorc wesi, sxvadasxva mizniT monawileoben.<br />
ufro zustad, sxvadasxva adamiani Zalauflebas<br />
sxvadasxva mizniT eltvis. erTisTvis Zalauflebis mopovebis<br />
mizani aris sxvebze batonobis SesaZlebloba, sxvebisTvis<br />
_ `Zalaufleba ZalauflebisTvis~, anu ZalauflebiT<br />
miniWebuli upiratesobis grZnobiT tkboba. arc erTi da<br />
arc meore, bunebrivia, ar gamoricxavs saqmis maRal doneze<br />
keTebis SesaZleblobas, iseve, rogorc ar gamoricxavs<br />
saqmisadmi arakeTilsindisier damokidebulebas.<br />
politikaSi moRvaweoba, SesaZlebelia, iyos SemTxvevi-<br />
Ti, rogorc `damxmare~ saqmianoba da ZiriTadi, anu profesiuli<br />
saqmianoba.<br />
`SemTxveviTi~ politikosia yvela, vinc monawileobs<br />
arCevnebSi, politikur aqciebSi, taSs ukravs mitingze, sakuTar<br />
politikur mosazrebebs gamoTqvams sajaro skolis<br />
sameurveo sabWos sxdomaze, an, Tundac, cixis sakanSi. mokled,<br />
`SemTxveviTi~ politikosia kacobriobis zrdasruli<br />
mosaxleobis umravlesoba.<br />
`profesionalebs~ SeiZleba mivakuTvnoT yvela, vinc politikuri<br />
saqmianobisTvis oficialurad xelfass iRebs.<br />
am kampaniaSi sruliad gansakuTrebuli adgili uWiravT<br />
Jurnalistebs. isini ar arian profesionalebi, magram sakuTari<br />
saqmianobis specifikidan gamomdinare, aqtiurad<br />
monawileoben politikur procesebSi. rac mTavaria, seriozuli<br />
Jurnalistika mniSvnelovan gavlenas axdens am<br />
procesebze. amitomac uwodeben mas meoTxe xelisuflebas.<br />
Tu gaviTvaliswinebT, rom `sxvis saqmeSi cxviris Cayofis~<br />
gamo mTel msoflioSi Jurnalistebs xocaven kidec,<br />
Jurnalistikis da Jurnalistebis zegavlena politikur<br />
cxovrebaze Zalian seriozuli unda iyos.<br />
yvela WkuaTmyofelma politikosma SesaniSnavad icis,<br />
rom Jurnalistika aris umTavresi da efeqturi saSualeba<br />
adamianTa cnobierebaze zemoqmedebisTvis. amitom isini Zalian<br />
ufrTxildebian JurnalistebTan sakuTar damokidebulebas<br />
da sworadac iqcevian. Tumca, Jurnalistikis ybadaRebuli<br />
damoukideblobisa da Tavisuflebis miuxeda-<br />
320
vad, politikur wreebs, partiebs, calkeul politikosebs<br />
xSirad meti gavlena aqvT masmediaze, vidre masmedias _<br />
politikaze. gansakuTrebiT, es TvalSi sacemia e. w. `mesame<br />
samyaroSi~, romelsac, samwuxarod, XXI saukunis dasawyisis<br />
saqarTveloc miekuTvneba. ra gaewyoba, vinc fuls ixdis,<br />
musikasac is ukveTavs. Jurnalistebma ki SegviZlia Tavi<br />
movityuoT, rom es zegavlena ar aris calmxrivi.<br />
politika rom profesiad gaixado, amisTvis, ZiriTadad,<br />
ori motivacia arsebobs:<br />
1. icxovro politikiT, anu politikuri moRvaweoba<br />
cxovrebis wesad, sulier mowodebad aRiaro;<br />
2. icxovro politikis xarjze.<br />
msoflio istoriaSi `politikiT cxovrebis~ magali-<br />
Tebi uricxvia-meTqi, ver getyviT, magram sakmaod bevria.<br />
sanimuSod, albaT, abraam linkolnis*, benJamin dizraelis*,<br />
jorj vaSingtonis, Sarl de golis, ilia WavWavaZis,<br />
dimitri yifianis*, grigol lorTqifaniZis*, uinston Cer-<br />
Cilis, margaret tetCeris, mahaTma gandis* da sxvaTa saxelebic<br />
sakmarisia. igives ver vityvi yvela droisa da yvela<br />
qveynis erT-erT ugamoCinebules politikosze, perigor<br />
taleiranze an istoriaSi udidesi da uZlieresi imperiis<br />
Semqmnel ioseb stalinze. sulier mowodebasTan erTad,<br />
erTisTvis politika uzarmazari qonebis dagrovebis sa-<br />
Sualeba iyo, meorisTvis _ ganusazRvreli ZalauflebiT<br />
Trobis wyaro. msoflio politikur sarbielze warmatebebis<br />
mosapoveblad erTi sakuTar gansakuTrebul alRos,<br />
gonebamaxvilobas, adamianis fsiqologiis da politikuri<br />
intrigebis filigranul codnas eyrdnoboda, meore ki yvelafer<br />
amasTan erTad _ sakuTar politikur usindisobas,<br />
sxvaTa adamianur sisustesa da uxeS Zalas.<br />
diax, SegviZlia daveTanxmoT Tomas hobss, maqs vebers,<br />
sxva did moazrovneebs da vaRiaroT, rom saxelmwifo aris<br />
adamianTa nebayoflobiTi urTierT SeTanxmebis safuZvelze<br />
agebuli Senoba, romelsac ganagebs arCeuli piri<br />
da rCeulTa krebuli (uxeSad rom vTqvaT, prezidenti da<br />
parlamenti Tavisi sammarTvelo, sasamarTlo, aRmasrulebeli<br />
da represiuli aparatebis meSveobiT). magram dRemde<br />
arsebuli msoflio gamocdileba imasac gvkarnaxobs, rom<br />
321
idealurTan ki ara, sasurvelTan miaxloebuli saxelmwifo<br />
marTvis sistema kacobriobis istoriaSi jer ar arsebula<br />
_ rCeulebi (beladebi, monarqebi, diqtatorebi, prezidentebi,<br />
ojaxebi, klanebi, partiebi, sindikatebi) mudam<br />
poulobdnen absoluturi Zalauflebisken mimaval gzebs.<br />
imasac axerxebdnen, rom sakuTari mosaxleoba marTvis<br />
swored amgvari (magaliTad, totalitaruli) wesis sxvagvarTan<br />
(demokratiuli) upiratesobaSi daerwmunebinaT.<br />
an, ubralod, daerwmunebinaT, rom marTvis mocemuli wesi<br />
aris swored yvelaze demokratiuli.<br />
sityva `totalitaruli~, etyoba, gonebaSi SemTxveviT<br />
ar amotivtivebula. Tu ar vcdebi, XX saukunis 60-iani wlebis<br />
dasawyisSi, cnobilma filosofosma raimond aronma<br />
berklis (kalifornia) universitetSi gamosvlisas, ase-<br />
Ti ram brZana: `Cveni saukunis mTavari safrTxe, ra Tqma<br />
unda, aris totalitarizmi _ reJimi, sadac monopolisturi<br />
partiuli organizacia lamobs sakuTar Zalauflebas<br />
daumorCilos mTeli yofa da, amavdroulad, arsebobis<br />
ufleba waarTvas yvela sxva organizacias~.<br />
SegaxsenebT, rom XX saukunis 60-iani wlebis dasawyisi is<br />
periodia, roca nikita xruSCovis* `brZnuli xelmZRvanelobiT~<br />
dedamiwis TiTqmis naxevarze `srulad da sabolood~<br />
gamarjvebulad gamocxadebulia socializmi da iwyeba<br />
gamalebuli brZola oc weliwadSi nanatri komunizmis dasamkvidreblad!<br />
xalxi? is adamianebi, vinc Tavis droze `naTeli momavlisTvis~<br />
brZolaSi zRva sisxli daRvara? _ is xalxi _<br />
SeSinebuli, mSieri, motyuebuli, ufleba da sakuTrebawarTmeuli<br />
xalxi mquxare taSiT xvdeboda beladebis da<br />
partia-hegemonis uklebliv yvela uazro da kacTmoZule<br />
gadawyvetilebas, moiTxovda axal-axali `mtrebis~ mxilebas<br />
da sikvdiliT dasjas; partias, socialistur samSoblos,<br />
mSobliur beladebs leqsebs da simRerebs uZRvnida;<br />
RamiT mSieri kuWiT da damTrgunveli SiSiT iZinebda, raTa<br />
diliT, maRaroSi Tu mindorSi samuSaod, kvlav droSebis<br />
frialiT, marSebis grialiT da xelSi beladebis portretebiT<br />
wasuliyo...<br />
kidev erTxel gavixsenoT Cveni kargi nacnobi, inglise-<br />
322
li mwerali jorj orueli. 1948 wels gamovida misi romani<br />
`1984~. romanSi gasaocari sizustiTaa aRwerili sabWoTa<br />
sinamdvile, sicruisa da daSinebis manqanis kbilanebSi moyolili<br />
adamianebis xvedri, TviT am daundobeli manqanis<br />
moqmedebis principi. es SemaZrwunebeli simarTle Zalian<br />
mniSvnelovania, magram, Cemi azriT, mTavari am romanSi<br />
mainc sxva ramea _ TandaTanobiT rogor eufleba adamianis<br />
sxeuls da gonebas yovlismomcveli partia-hegemoni<br />
da, sabolood, orives spobs. romanis orive mTavari gmiri,<br />
uinston smiti da o′braiani _ msxverpli da jalaTi, orive<br />
erTnairad ubeduria. visac sabWoTa reJimis TareSisas ucxovria,<br />
misTvis es ioli gasagebia.<br />
gTxovT, daimaxsovroT _ oruelma dagvanaxa, rogor<br />
eufleba totalitaruli saxelmwifo adamianis sxeuls da<br />
gonebas da ra tragedia mosdevs amas.<br />
es romani, iseve, rogorc mravali sxva mxatvruli nawarmoebi<br />
Tu mecnieruli gamokvleva, iyo mowodeba kacobriobisTvis<br />
_ adamianebo, ufrTxildiT totalitarizms!<br />
bunebrivia, es gafrTxileba axlandeli Taobis (XXI saukunis<br />
dasawyiss vgulisxmob) gasagonadac iyo naTqvami,<br />
gamgonma gaigo kidec (magaliTad, aRmosavleT evropisa da<br />
baltiispireTis qveynebis xalxebma), magram, rogorc Cans,<br />
am xmas saqarTveloSi yuri movuyrueT.<br />
Mme, ganviTarebuli socializmis epoqaSi nacxovrebi<br />
adamiani, XX saukunis miwuruls darwmunebuli viyavi, rom<br />
raimond aronis sifrTxile yovlad usafuZvlo Tu ara,<br />
metismetad gadaWarbebuli mainc iyo. vfiqrobdi, rom<br />
nebismieri politikuri Zala saqarTveloSi xelisuflebis<br />
uzurpacias veRar SesZlebda. Cven, qarTvelebi xom<br />
pirvelebi viyaviT, vinc socializmis nangrevebze „namdvili<br />
demokratiis’’ mSenebloba daviwyeT! oRond jer socializmis<br />
epoqaSi Cvenive xeliT da gonebiT Seqmnili Yyvela<br />
faseuloba nacartutad vaqcieT, yvela WaSi CavafurTxeT,<br />
yvela safrTxe daviviwyeT da Seneba ise daviwyeT.<br />
da davisajeT kidec. im ubralo mizezis gamo davisajeT,<br />
rom ar vicodiT, an ar gvindoda gvcodnoda, rogori saxelmwifo<br />
unda agveSenebina da rogor unda agveSenebina.<br />
naTqvami ar niSnavs, rom im epoqaSi gonieri saqarTvelo<br />
323
aRar arsebobda, qveynis moWirnaxule adamianebi aRar arsebobdnen,<br />
qarTuli Jurnalistika ki sakuTari qveynis momavals<br />
prezident SevardnaZis administraciis tualetidan<br />
uyurebda _ ara, yvela da yvelaferi iyo, ubralod, xelisuflebaSi<br />
ar iyvnen gulmxurvale da gamWriaxi adamianebi.<br />
presaSic xSirad qveyndeboda iseTi Sinaarsis statiebi,<br />
axla rom SemogTavazebT. igi gazeT „dronSi` gamoqveynda<br />
2001 wlis 27 noembers, „vardebis revoluciamde` zustad<br />
ori wliT adre!<br />
statiaSi Sefasebulia imdroindel saqarTveloSi Seqmnili<br />
politikuri da socialuri viTareba da erTaderTi<br />
mokle winadadebiT mocemulia daskvnac _ „saqarTvelos<br />
mrisxane da daundobeli proletaruli revolucia uaxlovdeba!`<br />
gTxovT, yuradReba miaqcioT, rom statiaSi mocemuli<br />
yvela gansja sabolood mocemuli daskvnis dasabuTebas<br />
emsaxureba. es daskvna, SesaZloa, yofiliyo statiis dasawyisSi,<br />
SuaSi an, sulac, SesavalSi _ es, ubralod, gemovnebis<br />
saqmea. mTavaria, mtkicebulebaTa damajerebloba da<br />
statiis mkiTxvelze zemoqmedebis xarisxi, erTi sityviT _<br />
Jurnalistis ostatoba. Tu Sedegis mixedviT vimsjelebT,<br />
presaSi gamoqveynebulma am da bevrma sxva politikuri publicistikis<br />
Janris naSromebma mizans ver miaRwia: moxda<br />
is, risic eSinoda ganaTlebul da patiosan saqarTvelos<br />
_ saxelmwifo gadatrialeba, romelsac farisevlurad<br />
daerqva revolucia. amis erT-erTi mTavari mizezi SevardnaZis<br />
xelisuflebis mxridan mediis sruli ugulebelyofac<br />
iyo. sainteresoa, rom xelisuflebaSi misvlis Semdeg<br />
zustad am gzas daadga saakaSvilis „Cemi gundic~. amitom<br />
savsebiT kanonzomieri iqneba, rom igi adre Tu gvian winamorbedis<br />
xvedrs gaiziarebs.<br />
revolucia modis<br />
Zalian miyvars pirveloba. vamayob, rom pirvelma me gamovacale<br />
aguri umtkicesi komunisturi duRabiT nageb<br />
sabWoTa imperias _ samtrediaSi gadavukete rkinigza da<br />
ekonomikur blokadaSi movaqcie; pirvelma gamovacxade<br />
324
damoukidebloba da avirCie pirveli prezidenti; pirvelma<br />
Sevyavi Tavi grdemlsa da uros Soris; pirvelma daviwye<br />
samoqalaqo omi da pirveli var, vinc igi ver davamTavre;<br />
pirveli var kacobriobis istoriaSi, visac Tavis sarCenad<br />
TveSi eqvsi dolari hyofnis; me var pirveli kavkasieli,<br />
vinc gaxda evropeli...<br />
kacobriobis winaSe sakuTari upiratesobis dasamtkiceblad<br />
kidec bevri argumentis moyvana SemiZlia. magaliTad,<br />
aseTis: me yvelaze damajereblad vcruob; yvelas<br />
gamorCeulad vuyvarvar; var yvelaze mimtevebeli qristiani;<br />
yvelaze didi mebrZoli (ieRovelTa da sxva antiqristeTa<br />
winaaRmdeg); yvelaze didi patrioti...<br />
magram mainc mTavari Cemi Rirseba gaxlavT is, rom yvelaze<br />
didi korufcioneri var!<br />
iqneb zogi ram baqiaobad CamiTvalon, magram amaSi aravin<br />
Semedaveba: marTlac yvelaze didi korufcioneri var.<br />
amas mTeli msofloo aRiarebs, TviT saqarTvelos xelisuflebac<br />
ki.<br />
amboben, rom korufcia cudia; rom sadac korufciaa,<br />
iq saxelmwifo ver aSendeba, oRond ar amboben, ra aris korufcia<br />
da sad aris korufcia.<br />
radgan me msoflioSi umamacesic var, getyviT xmamaRla:<br />
korufcia aris saxelmwifo moxeleTa organizebuli,<br />
sistematizebuli meqrTameoba. Sesabamisad, igi sufevs xelisuflebis,<br />
saxelmwifo mmarTvelobiTi sistemebis sxvadasxva<br />
eSelonSi.<br />
anu am grandiozul da uCinar urCxuls sul tyuilad<br />
eZebT ergneTis an eliavas bazrobebze, „dezertirebze`<br />
da „yazbegis~ ludxanebSi. igi unda eZeboT parlamentis,<br />
saxelmwifo kancelariis, ministrebisa da generlebis<br />
gakrialebul kabinetebSi. Tqven, Zvirfaso xarazebo, durglebo,<br />
xuroebo, zeinklebo, glexebo, policielebo, Jurnalistebo,<br />
mwerlebo, mecnierebo da parikmaxerebo, sul<br />
amaod ocnebobT, rom odesme korufcioneris sapatio wodebas<br />
moipovebT.<br />
korufcia ar aris samuSaoze gamoucxadebloba, davalebis<br />
Seusrulebloba, Semosavlebis malva, kerZo pirisgan<br />
zedmeti gasamrjelos gamoZalva, gaberili honorare-<br />
325
is moTxovna da miReba, mzeTunaxav qalze ocneba da misi<br />
loginSi Cawvenac ki. korufcia aris is, rac ukve mogaxseneT<br />
_ Zalauflebis gamoyenebiT saxelmwifo an kerZo qonebis<br />
organizebuli dataceba. Zalauflebis gamoyenebiT! vinaidan<br />
korufcia mxolod Cinosani saxelmwifo moxeleebisa<br />
da mmarTvelobis saxelmwifo sistemebisaTvis damaxasiaTebeli<br />
infeqciuri daavadebaa, mis winaaRmdeg brZola arsebuli<br />
kanonmdeblobiT da am kanonmdeblobaze morgebuli<br />
saxelmwifo makontrolebeli struqturebis meSveobiT<br />
SeuZlebelia. saqarTvelos prezidenti meqrTameoba-korufcias<br />
da sxva „mavne` tradiciebs uxsovari droidan, gasuli<br />
saukunis samociani wlebidan ebrZvis. icvlebodnen<br />
mTavrobebi, kanonebi, saxelmwifo wyobilebebi _ raikomis<br />
mdivan SevardnaZis, Sinagan saqmeTa ministr SevardnaZis,<br />
cekas mdivan SevardnaZis, prezident SevardnaZis Tavdadebulma<br />
antikorufciulma brZolam ki is Sedegi gamoiRo, rom<br />
korufciis masStabebi usazRvrod gaizarda da saxelmwifo<br />
mmarTvelobis sistemis uklebliv yvela rgoli moicva.<br />
aRmoCnda, rom kanonebis gasastikeba (avadsaxsenebeli<br />
96-e prima muxlis amoqmedeba da meqrTame-damtacebelTa<br />
sikvdiliT dasja), nairnairi reidebis da raundebis Catareba,<br />
lozungebi da mowodebebi, Tanamdebobis pirTa cvla,<br />
specialuri antikorufciuli komisiebis Seqmna, TviT sab-<br />
WoTa kavSiridan gasvla da damoukideblobis gamocxadebac<br />
ki mxolod sasurvelis sawinaaRmdego Sedegebs iZleva<br />
_ korufciis masStabebi izrdeba. yvelaferi es niSnavs,<br />
rom SevardnaZis epoqis saqarTveloSi am mimarTulebiT<br />
gadadgmuli yvela nabiji iyo Secdoma. ufro zustad, yvela<br />
es nabiji mimarTuli iyo korufciis, rogorc Sedegis<br />
winaaRmdeg. misi mizezebis Ziebaze ki Tavs didad arc im<br />
„uxsovar dros` iwuxebda vinme da, samwuxarod, arc axla<br />
iwuxebs. Ziebas arc hqonda azri _ korufciaze agebuli<br />
mmarTvelobis sabWoTa sistemis pirobebSi korufciis<br />
winaaRmdeg realuri brZola, ubralod, SeuZlebeli iyo.<br />
amas met-naklebad yvela droisa da yvela xalxis udidesi<br />
beladi, ioseb stalini axerxebda. rogor axerxebda, modi,<br />
amas nuRar gavixsenebT _ sadardo da sadavidarabo isedac<br />
bevri gvaqvs.<br />
326
Tvali gavusworoT simarTles: rom ar arsebobdes grandiozuli<br />
korufcia, saqarTvelos ar eyoleboda xelisufleba<br />
_ arc aRmasrulebeli, arc sakanonmdeblo, arc<br />
sasamarTlo; ar eyoleboda policia da prokuratura, ar<br />
eyoleboda gamgeblebi da rwmunebulebi...<br />
marTalia, gulwrfelad ar gvinda korufcia, magram umisod<br />
arsebobac rom ar SegviZlia? postkomunisturi epoqis<br />
erTaderTi qarTveli Cinovniki, vinc gulaxdilad laparakobda<br />
„Tavis` uwyebaSi korufciis mZvinvarebaze, iyo<br />
Sinagan saqmeTa ministri kaxa TargamaZe.<br />
TiTqmis aravin (Jurnalistebis garda) ar laparakobda<br />
da ar laparakobs uSiSroebis saministros, sazRvris<br />
dacvis departamentis, prokuraturis, sasamarTlos, sabaJo<br />
da sagadasaxado samsaxurebis, kontrolis palatis,<br />
ministrebis, parlamentis wevrebis, „aparatCikebis` meqr-<br />
Tameobaze....<br />
saqarTveloSi Seqmnili viTareba arc axalia da arc ise<br />
tragikuli, rogorc es erTi SexedviT SeiZleba mogveCvenos<br />
_ msgavsi gza msoflios bevrma qveyanam gaiara an axla<br />
gadis. korufcia met-naklebi doziT msoflios TviT yvelaze<br />
demokratiul qveynebSic ki arsebobs. amave dros, am<br />
qveynebSi arsebobs korufciasTan brZolis efeqturi sa-<br />
Sualebebi da amitom am momakvdinebeli senis lokalizeba,<br />
misi raRac doneze SeCereba SesaZlebelia. anu dasaSvebia<br />
misi arseboba gamonaklisis da ara cxovrebis wesis saxiT.<br />
istoriac gvidasturebs, rom sazogadoebis demokratizaciisa<br />
da ekonomikuri keTildReobisaken mimavali gza,<br />
rogorc wesi, korufciaze gadis. korufcia aris revoluciuri<br />
gardaqmnebis aucilebeli atributi. ver gavbedav Tqmas<br />
da amis arc sabuTi maqvs, rom prezidenti SevardnaZe aris<br />
korunpirebuli. savsebiT SesaZlebelia, igi, pirovnulad,<br />
ubralo iyos, magram igi namdvilad aris korumpirebuli<br />
mTavrobis meTauri. amas, faqtobrivad, TviTonac aRiarebs,<br />
roca antikorufciul komisia-komitetebs qmnis.<br />
bunebrivi da kanonzomieria saqarTvelos mosaxleobis<br />
udidesi umravlesobis ukiduresi gaWirvebac, finansuri<br />
oligarqiis Camoyalibebac, xalxis drtvinvac da xelisuflebis<br />
damxobis survilic. bunebrivia xelisuflebis e. w.<br />
327
„reformatoruli~ frTis aqtiurobac. Tumca, maTi aqtiurobidan<br />
Zalauflebisaken ltolva ufro gamosWvivis, vidre<br />
xalxis da saxelmwifos keTildReobaze zrunvis survili<br />
viyoT realistebi: sityvis TavisuflebisTvis mebrZoli<br />
axalgazrdobis energia da vneba swored „axalgazrda<br />
reformatorTa~ ZalisxmeviT gadaizarda jer mTavrobis,<br />
mere prezidentis gadadgomis, mere riggareSe saparlamento<br />
arCevnebis moTxovnebSi. dRes ukve SeiZleba iTqvas,<br />
rom revoluciurad ganwyobili „axalgazrda reformatorebis~<br />
usisxlo brZola prezidentTan „revolucionerTa~<br />
marcxiTa da SevardnaZis morigi gamarjvebiT damTavrda.<br />
esec kanonzomieria, radgan „reformatorebis~ ganzraxva<br />
ar iyo gulwrfeli: xalxi, am SemTxvevaSi, studentoba maT<br />
WirdebodaT sakuTari politikuri miznebisaTvis da ara<br />
maRali idealebisTvis. maT mmarTvelobis sistemis Secvla<br />
ki ara, arsebul sistemaSi strategiuli simaRleebis<br />
dakaveba surdaT. rac mTavaria, miznis misaRwevad airCies<br />
kuluaruli brZolis meTodi, anu is, ris xelovnebasac<br />
virtuozulad flobs maTi uSualo oponenti, eduard SevardnaZe.<br />
axali prezidenti, axali parlamenti, axali mTavroba<br />
saqarTveloSi arsebul viTarebas ver Secvlis. ucvleloba,<br />
samwuxarod, ar niSnavs adgilze dgomas, arsebuli status-qvos<br />
SenarCunebas. es niSnavs viTarebis ukiduresad<br />
daZabvas, qveyanaSi revoluciuri (proletaruli) ganwyobis<br />
Seqmnas da, sabolood, mrisxane socialur afeTqebas.<br />
etyoba, xelisuflebaSi myof „Zvelebs~ proletaruli<br />
revoluciebis mware istoriuli gamocdileba daaviwydaT,<br />
„axlebma~ ki istoria, saerTod, ar ician, Torem saku-<br />
Tar xalxs da qveyanas Tu ara, sakuTar Tavebs mainc gaufrTxildebodnen.<br />
liberaluri demokratiisaken mimaval gzaze saqarTvelo<br />
arc pirvelia da arc ukanaskneli _ es gza TviT amerikis<br />
SeerTebulma Statebmac ki wamebiT gaiara. gamosavali<br />
sakmaod ubraloa _ Zireuli samarTlebrivi reformebi...<br />
da rac SeiZleba swrafad: saqarTvelos mrisxane da daundobeli<br />
proletaruli revolucia uaxlovdeba („dronis~<br />
informacia).<br />
328
marad cocxali leviaTani<br />
Tavis ukvdav naSromSi (`leviaTani, anu materia, forma<br />
da saeklesio Tu samoqalaqo saxelmwifos Zalmosileba~)<br />
Tomas hobsi saxelmwifos ase ganmartavs (sxvaTa Soris,<br />
mogvianebiT am ganmartebas `mokvdavi RmerTis~ Teoria<br />
uwodes): erTaderTi gza, romelic adamianebs Sida da<br />
gare saSiSroebebisgan daicavs, mis gamokvebas, mSvidobas<br />
da keTildReobas uzrunvelyofs, aris xalxis mier mTeli<br />
Zalauflebis erTi piris an pirTa jgufisTvis gadacema.<br />
es adamiani, an rCeulTa krebuli aris xalxis warmomadgeneli<br />
da misi interesebis damcveli. es ufro metia, vidre<br />
Tanxmoba an erTsulovneba. es aris realuri erToba, romelic<br />
gansaxierebulia TviTeulis SeTanxmebiT yvelasTan<br />
ise, rom TviTeuls SeuZlia uTxras sxvas: am adamians,<br />
an adamianTa jgufs gadavcem marTvis sakuTar uflebas im<br />
pirobiT, rom Senc aseve gadascem mas Sens wil uflebas da<br />
daadastureb yvela mis qmedebas. Tu ase moxda, erT pirad<br />
gaerTianebul uamrav adamians daerqmeva saxelmwifo (civitas).<br />
ase ibadeba mokvdavi RmerTi _ leviaTani.<br />
arCeuli adamianis an sakrebulos xelSi Tavs iyris<br />
usazRvro Zalaufleba. misgan mogvrili SiSi arCeul adamians<br />
an rCeulTa krebuls aiZulebs mTeli xalxis neba Sinagani<br />
mSvidobis dacvisa da sagareo mtris winaaRmdeg gaer-<br />
Tianebisken mimarTos. am adamianSi an rCeulTa krebulSi<br />
Zevs swored arsi saxelmwifosi, rac ase unda ganimartos:<br />
saxelmwifo aris erTiani saxe, romelsac ormxrivi Se-<br />
Tanxmebis safuZvelze, yvela Tavis qmedebaze pasuxismgebloba<br />
daakisra adamianTa uzarmazarma raodenobam im<br />
angariSiT, rom am pirma (an rCeulTa krebulma) saWiroebis<br />
SemTxvevaSi SeZlos yvela maTganis Zalisa da saSualebebis<br />
gamoyeneba. SegaxsenebT, rom es gaxlavT Tomas<br />
hobsis azri, xolo misi naSromi `leviaTani...~ dawerilia<br />
1851 wels.<br />
samarTlianobisTvis isic unda iTqvas, rom saxelmwifos<br />
amgvar ganmartebas ar eTanxmeba Zalian bevri mecnieri<br />
da maT Soris mari n. rotbardi. misi azriT, `saxelmwifo<br />
arasdros ar Seqmnila sazogadoebrivi kontraqtis sa-<br />
329
fuZvelze; igi yovelTvis dapyrobisa da eqspluataciis<br />
Sedegad Cndeboda~.<br />
kidev erTxel mivubrundeT genialuri hobsis daskvnas<br />
_ `ase ibadeba mokvdavi RmerTi _ leviaTani (anu saxelmwifo)~.<br />
leviaTani bibliaSi ramdenjermea naxsenebi (fsalmunebi,<br />
iobis wigni, isaia). igi warmodgenilia, rogorc<br />
RmerTis mier Seqmnili grandiozuli Zalisa da borotebis<br />
gansaxiereba. xmeleTze _ behemoTis, xolo zRvaSi _ niangis<br />
msgavsi uzarmazari cecxlis mfrqveveli urCxuli, romelsac,<br />
sabolood, RmerTma `Tavi gauWeWya~.<br />
Cemi azriT, hobsi saxelmwifos (Sesabamisad, suverens)<br />
ar aigivebs leviaTanTan, rogorc borotebis, daundoblobisa<br />
da Zalmomreobis simbolosTan. saxelmwifo-leviaTani,<br />
am SemTxvevaSi, aris yvela adamianis gaerTianebuli,<br />
erTi miznisken mimarTuli Zal-Rone, inteleqtualuri<br />
da materialuri SesaZleblobebi, uzarmazari Zala,<br />
romlis damarcxeba mxolod missave Semoqmeds, RmerTs,<br />
xelewifeba. saxelmwifo efuZneba adamianTa sayovelTao<br />
SeTanxmebas da moqmedebs mkacrad gansazRvruli kanonierebis<br />
farglebSi. hobsis saxelmwifo, mokvdavi RmerTi, ar<br />
aris borotebis sawyisi. roca arCeuli piris an rCeulTa<br />
krebulis suvereniteti gadaiqceva absolutur da ganuyofel<br />
sakuTrebad, romelic ar cnobs xelisuflebis<br />
ganawilebis SesaZleblobas, Sedegad viRebT absolutistur<br />
saxelmwifoebs, magaliTad, sabWoTa kavSirs, kubas,<br />
libias, erays da a. S. am SemTxvevaSi, SegviZlia vimsjeloT<br />
saxelmwifos iseT tipze, rasac XX saukunis ganaTlebulma<br />
samyarom `borotebis imperia~ uwoda.<br />
saxelmwifo borotebis wyarod maSin gadaiqceva,<br />
roca gaigivdeba, an erTmaneTSi aireva sami umniSvnelovanesi<br />
cneba: nacia, politikuri sazogadoeba (kavSiri,<br />
partia) da saxelmwifo.<br />
frangi filosofosisa da politologis, Jak maritenis<br />
azriT, am sami cnebis aRreva an gaigiveba iyo Tanamedrove<br />
(igulisxmeba, XX saukune) istoriis wyevla.<br />
am cnebebis gamijvna raime gadaulaxav sirTuleebTan<br />
dakavSirebuli sulac ar gaxlavT _ mecnierebam maT didi<br />
xania miuCina adgili. mTavari is aris, rom cnebebis aRreva<br />
330
an gaerTianeba surs absolutur Zalauflebaze meocnebe<br />
xelisuflebas da amas, rogorc wesi, akeTebs kidec.<br />
marTalia, marqsistebi Tavis droze daundoblad akritikebdnen<br />
`mefis RvTaebriv uflebaTa~ Teorias (gaixseneT<br />
ludoviko XIV ukvdavi gamoTqma _ `saxelmwifo, es me<br />
var!~) Tumca, sinamdvileSi, TviTon eswrafodnen da Seqmnes<br />
kidec absolutisturi saxelmwifo, romelmac, vaJas<br />
`maoxrebeli mkvdariviT~, gardacvalebis Semdegac kacobriobas<br />
bevri Tavsatexi gauCina.<br />
me warmovadgen im Taobas, romelsac universitetSi savaldebulo<br />
sagnebad aswavlidnen skkp (sabWoTa kavSiris<br />
komunisturi partia) istorias, istoriul materializms,<br />
mecnieruli aTeizmis Teorias, marqsizmis `klasikosebis~<br />
naSromebs. amitom, Tu nebas damrTavT, mTavari saTqmelis<br />
sailustraciod, visargebleb am codniT da gagacnobT zogierT<br />
yvelaze cnobil gamonaTqvams da mowodebas:<br />
`Cven yoveli mxridan mtrebiT varT garSemortymuli<br />
da TiTqmis yovelTvis maT cecxlqveS muSaoba<br />
gvixdeba.~<br />
`yoveli revoluciis mTavari sakiTxi aris Zalauflebis<br />
sakiTxi~.<br />
`Cven unda agveRo Zalaufleba, radgan aravis ar undoda<br />
misi dacva~.<br />
`imisTvis, vinc proletariatis interesebis dacva<br />
ikisra, yvelaferi nebadarTulia~.<br />
`samkvdro-sasicocxlo brZola unda gamovucxadoT<br />
mdidrebs, muqTaxorebs da burJuaziul muqTamWamelebs,<br />
omi gaiZverebs, wurbelebs da xulignebs... es aris<br />
kapitalizmiT nakvebi parazitebis ori mTavari wyeba...<br />
am mimarTebiT gamoCenili yovelgvari sisuste, yovelgvari<br />
yoymani, yovelgvari sentimentaloba iqneboda<br />
udidesi danaSauli socializmis winaaRmdeg~.<br />
citatebi amoRebulia leninis naSromebidan: `ra vake-<br />
ToT~, `orxelisuflebianobis Sesaxeb~, `rogor movawyoT<br />
socialisturi Sejibreba~.<br />
leninis bolo amosunTqvidan naxevar saukuneze meti<br />
xnis Semdeg, 1977 wels, `ganviTarebuli socializmis konstituciis~<br />
preambulaSi aseTi ram Caiwera: `es aris (sa-<br />
331
WoTa) sazogadoeba, sadac patriotebma da internacionalistebma<br />
organizaciis, ideologiisa da Segnebis ma-<br />
Ral dones miaRwies; sadac dakanonebulia yvelas zrunva<br />
TviTeulis keTildReobaze da TviTeulis zrunva yvelas<br />
keTildReobaze. es aris WeSmariti demokratiis sazogadoeba,<br />
sadac politikuri sistema yvela socialuri Zalis<br />
efeqturi marTvis, saxelmwifos cxovrebaSi mSromelTa<br />
ufrodaufro aqtiuri monawileobis garantias iZleva; sadac<br />
moqalaqeTa Tavisuflebebi da uflebebi ganuyofelia<br />
sazogadoebis winaSe maTive valdebulebebisa da pasuxismgeblobisagan~.<br />
sabWoTa lozungebi da mowodebebic gavixsenoT:<br />
`partia Cveni epoqis Wkua, Rirseba da sindisia!~<br />
`partia Cveni mesaWea!~<br />
`komkavSiri partiis Rirseuli cvlaa!~<br />
`didi oqtombris socialisturi revolucia _ axali<br />
eris dasawyisi kacobriobis istoriaSi!~<br />
`skkp migviZRvis komunizmis gamarjvebisaken!~<br />
`Cveni SromiTi nobaTi skkp ck-is plenums!~<br />
sabWoeTSi komunisturi partia aRiarebulia TviT Rmer-<br />
Tzec maRla mdgom substanciad. partia brZeni, umwikvlo<br />
da yovlisSemZlea, Zalisa da energiis uSreti wyaroa, Cveni<br />
gonebisa da qmedebebis mesaWea (рулевой), samarTlianobis<br />
da usafrTxoebis garantia...<br />
oqtombris gadatrialebis Semdeg dedamiwis erT meeqvsedze<br />
Zalian swrafad Seiqmna da adamianebis gonebaSi cecxliT<br />
da maxviliT CaiWeda socialur-politikuri miTi<br />
Zlevamosil, gamarjvebul, mSromeli xalxis interesebis<br />
erTaderT damcvel partiaze, partia-hegemonze, sabolood<br />
_ partia-saxelmwifoze. anu erT-erTi politikuri<br />
kavSiri, kerZod, skkp TviTon iqca jer xelisuflebad,<br />
Semdeg _ saxelmwifod. skkp iqca sabWoTa xalxis sinonimadac.<br />
es aris swored cnebaTa is aRreva, risic ase eSinoda ganaTlebul<br />
evropas.<br />
yuradReba miaqcieT im Zalian mniSvnelovan faqts, rom<br />
skkp ar yofila erTaderTi partia-saxelmwifo imdroindel<br />
evropaSi _ gasuli saukunis 20-iani wlebidan centra-<br />
332
lur evropaSi, germaniaSi politikur arenaze gamovida<br />
kompartiaze aranakleb ambiciuri nacional-socialisturi<br />
partia adolf hitleris meTaurobiT.<br />
Tu sabWoTa kompartiis ideologia, ZiriTadad, internacionalizms,<br />
mSromelTa saerTaSoriso solidarobaze<br />
agresiul laybobas efuZneboda, nacizmi germanuli rasis<br />
gansakuTrebulobaze, upiratesobaze da kacobriobis<br />
winaSe mis RvTiur misiaze qadagebda. rasakvirvelia, isic<br />
ukiduresad agresiuli formiT. rusul da germanul partia-saxelmwifoebs<br />
Soris gansxvaveba mxolod formalur<br />
motivaciaSia _ erTgan internacionalizmi, meoregan _<br />
rasizmi, Tumca, erTic da meorec, sabolood, aris PR-teqnologia<br />
sakuTari namdvili (monopolisturi, totalitaruli)<br />
zraxvebis SesaniRbad da usastikesi partia-saxelmwifos<br />
Sesaqmnelad.<br />
komunistur da nacistur mmarTvelobiT reJimebs Soris<br />
msgavseba, ubralod, gasaocaria _ droSebis friali,<br />
aRlumebi, pompezuri Tavyrilobebi, beladebis gamosvlebi,<br />
axalgazrduli organizaciebi (komkavSiri _ hitleriugendi)<br />
da banakebi, grandiozuli mSeneblobebi,<br />
feierverkebi, marSebi, militaristuli lozungebi, Tavbrudamxvevi<br />
`gamarjvebebi~, mowodebebi da, ra Tqma unda,<br />
mtrebi, mtrebi, mtrebi!...<br />
araferi miTqvams rekviziciebze (erTgan _ burJuebi da<br />
kulakebi, meoregan _ komunistebi, ebraelebi, polonelebi,<br />
slavebi) da inteligenciis devnaze...<br />
am gasaocar msgavsebaze imitom vamaxvileb yuradRebas,<br />
rom vTqva: nacizmi da komunizmi, nacisturi da komunisturi<br />
partia-saxelmwifoebi ar yofila kerZo SemTxveva,<br />
es iyo istoriuli kanonzomierebebiT ganpirobebuli<br />
movlenebi. rac mTavaria, mindoda meTqva, rom komunizmi<br />
ar momkvdara stalinis gardacvalebis an msoflio<br />
socialisturi sistemis daSlisTanave. arc nacizmi<br />
momkvdara niurbergis procesis damTavrebisTanave.<br />
partia-saxelmwifoebi XX saukunis msoflioSi saSiSrad<br />
bevri iyo. maTi rigebi SesamCnevad gaizarda yofili sabWo-<br />
Ta kavSiris respublikebis xarjze. Zalian vwuxvar, magram<br />
unda vaRiaro, rom XXI saukunis dasawyisSi sakuTari Tva-<br />
333
liT vuyure `damoukidebeli da suverenuli~ saqarTvelos<br />
totalitaruli tipis saxelmwifod Camoyalibebis<br />
process.<br />
rogorc adre bevrjer gavimeore, yvelaferi daiwyo<br />
egreT wodebuli `vardebis revoluciiT~. prezident SevardnaZis<br />
mSiSara da, savaraudod, korumpirebulma xelisuflebam<br />
Zalaufleba, faqtobrivad, ubrZolvelad daTmo<br />
`axalgazrda reformatorTa~ sasargeblod. xelisuflebis<br />
revoluciur cvlas dauyovnebliv mohyva istoriidan<br />
kargad cnobili faSistur-komunisturi seriuli `wmendebi~,<br />
mZlavri represiuli aparatis Camoyalibeba, dasmenis<br />
ucxo da amazrzeni sistemisa da Taobebs Soris xelovnuri<br />
dapirispirebis Seqmna, saxelmwifoebriv doneze mecnierebis<br />
da, saerTod, inteligenciis sruli ugulebelyofa,<br />
gauTavebeli konstituciuri cvlilebebi Zalauflebis<br />
ganmtkicebis mizniT, policiisTvis usazRvro uflebebis<br />
miniWeba, parlamentis sruli stagnacia, nacionaluri<br />
(mmarTveli) partiis gafetiSeba, opoziciuri azris<br />
ugulebelyofa-gatrizaveba, militaristuli demarSebi,<br />
saCvenebeli mkvlelobebi, ararsebuli gamarjvebebiT<br />
trabaxi, yvela wina xelisuflebis umsgavsi da gauTavebeli<br />
lanZRva-gineba, sazogadoebisTvis cru-inteligenciis<br />
SeCeCebis mcdelobebi, reformebis safarqveS ganaTlebis<br />
sistemis da sasamarTlo xelisuflebis sruli politizacia,<br />
yovlad usafuZvlo ambiciebi sagareo politikaSi,<br />
`kargi xelisuflebis~ sindromi, bolos _ beladomania da<br />
nacistur-komunisturi lozung-mowodebebi...<br />
Sors mimavali daskvnebis gamosatanad ara, magram ise,<br />
gansjisTvis erT istoriul analogias SegaxsenebT: 1933<br />
wlis 30 ianvars cxovrebisgan daRlilma prezidentma hindenburgma<br />
xelisufleba germaniis nacional-socialistur<br />
partias da mis belads, adolf hitlers Caabara. Aamaze<br />
istorikosebi dRemde kamaToben, magram darwmunebuli<br />
var, es gadabareba ar momxdara mravlismnaxveli grafis<br />
wrfeli surviliT. Mman daaxloebiT mainc icoda, ra gansacdeli<br />
eloda germanias nacional-socialistebis saxiT,<br />
magram sisxlisRvras moerida da xeli Caiqnia. germanel-<br />
Ta umravlesobis azric gaiTvaliswina. im umravlesobisa,<br />
334
omelic germaniis `gabrwyinebaze~ ocnebobda da TavdaviwyebiT<br />
gahkioda _ hail! hail!H hail!<br />
2003 wlis 23 noembers prezidentma SevardnaZem xelisufleba<br />
mSvidobianad gadaabara saqarTvelos nacionalur<br />
partias da mis belads, mixeil saakaSvils _ isic sisxlis<br />
Rvras moerida da xeli Caiqnia. qarTvelTa umravlesobis<br />
azric gaiTvaliswina. im umravlesobisa, romelic saqar-<br />
Tvelos `gabrwyinebaze~ ocnebobda da TavdaviwyebiT<br />
gahkioda _ miSa! miSa! miSa!..<br />
orive SemTxvevaSi, saR azrze egzaltirebulma brbom<br />
imZlavra, magram amjerad kacobriobas gaumarTla, radgan<br />
1933 wlis Semdeg 70 weliwads Caevlo, Tanac, saqarTvelo<br />
ar iyo centraluri evropis 60-milioniani qveyana.<br />
Ggrafi hindenburgi 1934 wels, 87 wlisa gardaicvala. Mman<br />
ver naxa, ra ubedureba moutana kacobriobas misma mSvidobismoyvarulma<br />
Jestma _ xelisuflebis nebayoflobiT<br />
daTmobam.<br />
2006 wels prezident SevardnaZes 76 weli Seusrulda.<br />
Mman sakuTari TvaliT naxa, ra gansacdeli mouvlina saaka-<br />
Svilma da misma nacionalurma partiam saqarTvelos. vwuxvar,<br />
magram meCveneba, rom mTavari gansacdeli mainc win<br />
gvelis. SevardnaZe, RvTis nebiT, imasac naxavs da es aris<br />
misi tragedia. Aamas im Jurnalistebis da istorikosebis,<br />
yvela im adamianis sayuradRebod vambob, vinc odesme XXI<br />
saukunis dasawyisis saqarTvelos istoriaSi garkvevas<br />
moindomebs...<br />
1945 wlis adrian gazafxulze mesame raixSi bolo totaluri<br />
mobilizacia gamocxadda. TofqveS dadga 14-dan 70<br />
wlamde asakis yvela germaneli mamakaci.<br />
sulierad da fizikurad gatexili fiureri 14-15 wlis<br />
biWebisgan Semdgar `Serengas~ miuyveba da loyaze xels<br />
uTaTunebs misganve sasikvdilod ganwirul mcirewlovan<br />
`hitleriugendel~ jariskacs. jariskacebi smenaze dgebian,<br />
marjvena xels gaSlili mtevniT Tavs zemoT sweven da<br />
saTayvano fiurers esalmebian _ hail hitler!...<br />
2006 wlis oqtomberSi mSieri saqarTvelos axalgazrda,<br />
mxne, energiuli prezidenti pirze bednierebis Rimildafrqveuli<br />
Tbilisis erT-erT rusulenovan skolas stu-<br />
335
mrobs. Pprezidentis Sesaxvedrad skolis kibeebze, orive<br />
mxares, axalTaxal saskolo formebSi gamowyobili 6-7<br />
wlis gogo-biWebi Camwkrivebulan. prezidenti erT-erTs<br />
uaxlovdeba da loyaze xels alersianad uTaTunebs.<br />
bavSvebi erTxmad esalmebian saTayvano prezidents:<br />
_ miSa, miSa!..<br />
2006 wlis Semodgomaze nacionaluri partiis (daukvirdiT!)<br />
iniciativiT, TbilisSi gaimarTa grandiozuli<br />
folkloruli festivali koduri saxelwodebiT... `nacionaluri<br />
xma~.<br />
Zalauflebis sruli uzurpaciis procesi, simbolurad,<br />
amiT dasrulda.<br />
Cven gadavTxareT!...<br />
2003 wlis Semdeg saqarTveloSi ganviTarebuli movlenebi<br />
Zalian hgavs 1917 wlis Semdeg ruseTSi da 1933 wlis<br />
Semdeg germaniaSi ganviTarebul movlenebs. Mmsgavsia Zalauflebis<br />
uzurpaciisTvis brZolis teqnologiebi da,<br />
rac mTavaria, msgavsia Sedegebi _ saxelmwifoTa tipi.<br />
XXI saukunis dasawyisis saqarTvelos da XX saukunis 30iani<br />
wlebis germaniis reJimebis qmedebebi TviT umcires<br />
detalebSic ki emTxveva erTmaneTs: xalxmraval mitingebze<br />
fiurerebis sityvauxvi da arafrismTqmeli gamosvlebi;<br />
axalgazrdebis gadabireba da garyvna ZalauflebiT; demonstraciuli<br />
`xalxSi gasvlebi~; pompezuri dResaswaulebi,<br />
maT Soris _ RamRamobiTac; informaciebiT manipulaciebi;<br />
quCebisa da moednebisTvis `vardebis revoluciis~<br />
Ciniani da uCino `moRvaweebis~ saxelebis darqmeva;<br />
grandiozuli Zeglebis mSenebloba; moazrovneTa ugulebelyofa<br />
da devna; brZola realobis winaaRmdeg...<br />
oriode sityviT swored am ukanasknelze SevCerdebi.<br />
Yyvela totalitaruli reJimi Zalauflebis SenarCunebis<br />
mizniT, iZulebulia, upirveles yovlisa, Seqmnas mZlavri<br />
represiuli aparati _ armia, specialuri da saidumlo<br />
samsaxurebi, policia, agenturuli qseli, `sakuTari~ sasamarTlo<br />
sistema da, raRa Tqma unda, sakuTari `Tavisufali~<br />
masmedia. yYvelaferi es moiTxovs Zalian did Tanxebs.<br />
336
daumateT amas sanaxaobebi, ritualuri mSeneblobebi, dagegmili<br />
`gamarjvebebi~, arCevnebi da mravali sxva biujet-<br />
Si oficialurad vergasaTvaliswinebeli xarji.<br />
Zalian swrafad fulis Sovnis erTaderTi gza aris saku-<br />
Tari mosaxleobis Zarcva. Aase iqceoda hitleris xelisuflebac<br />
da stalinisac. sxva gamosavali ar hqonda TavisuflebanaCuqari<br />
saqarTvelos xelisuflebasac _ 2003 wlis<br />
`vardebis revoluciis~ Semdeg qveyanaSi totaluri rekviziciebis<br />
epoqam daisadgura. ruseTis, germaniis, belorusis,<br />
yazaxeTis, TurqmeneTis, uzbekeTis, azerbaijanis da<br />
sxva qveynebisgan gansxvavebiT, saqarTvelos sakmaod mwiri<br />
materialuri resursebi male gamoilia. `megobari qveynebis~<br />
daxmareba simboluri aRmoCnda, yovel SemTxvevaSi,<br />
veraviTari pozitiuri gavlena ver moaxdina mosaxleobis<br />
absoluturi umravlesobis materialur mdgomareobaze.<br />
Aamitom saWiro gaxda axal-axali Sinauri da gare mtrebis<br />
aRmoCena, yvela ubedurebis maTze gadabraleba da propagandistuli<br />
manqanis mTeli ZaliT amuSaveba. Sinauri mtrebi,<br />
ra Tqma unda, male da mravlad gamoinaxa _ opoziciur<br />
partiebSi, wina xelisuflebis momxreebSi, biznesmenebSi,<br />
inteligenciaSi, saxelmwifo struqturebSi, TviT mmar-<br />
Tvel partiaSi da saparlamento umravlesobaSic ki.<br />
qveynis udides da pirsisxlian mtrad, rogorc mosalodneli<br />
iyo, ruseTi daisaxa.<br />
Tu gaviTvaliswinebT, rom kenigsbergidan (kaliningradidan)<br />
vladivostokamde gadaWimul ruseTTan Cveni maradiuli<br />
mezobloba RmerTma ineba, masTan urTierTobebis<br />
gafuWebiT, TiTqos, dainteresebuli aravin ar unda yofiliyo.<br />
Mmagram, rogorc mogaxseneT, realobis winaaRmdeg<br />
brZola totalitaruli saxelmwifos erT-erTi mTavari<br />
niSania.<br />
aRarafers vambob prezident saakaSvilis sajaro gamonaTqvamebze,<br />
romlebic arafriT Camouvardeba, zogjer<br />
aSkarad aWarbebs kidec leninis zemoT moyvanil gamona-<br />
Tqvamebs. gansakuTrebiT, es exeba kategoriul moTxovnebs<br />
`damnaSaveTa~ likvidaciaze, parlamentis mier misTvis sasurveli<br />
kanonebis miRebaze (`vinc am gadawyvetilebas xmas<br />
ar miscems, piradad CemTan eqneba saqme~) da a. S.<br />
337
Llenini Tavis mowinaaRmdegeebs ase moixseniebs: `xulignebi,<br />
sisxlismsmelebi, muqTaxorebi, morielebi, sazizRari<br />
mwerebi...~<br />
saakaSvils, savaraudod, leninis naSromebi ar uswavlia,<br />
magram Tavis oponentebs mainc leniniseuli epiTetebiT<br />
amkobs: `mCmaxavebi, crupentelebi, meqrTameebi, damnaSaveebi,<br />
usaqmurebi, wurbelebi, sindisgarecxilebi, cru<br />
mecnierebi...~<br />
sainteresoa isic, rom saakaSvili da misi politikuri<br />
partia `nacionaluri moZraoba~ (SegaxsenebT: adolf hitleris<br />
partias `nacional-socialisturi~ erqva!) xelisuflebis<br />
saTaveSi ise mivida, qveynis ganviTarebis aravi-<br />
Tari ekonomikuri gegma ar hqonia. Mmetic, msgavsi dokumenti<br />
arc xelisuflebis sruli uzurpaciis Semdeg ar warmoudgenia.<br />
mTeli gegma oriode magiuri sityviT iTqmis _<br />
Cven gavakeTebT!<br />
Bbunebrivia, realoba winaaRmdegobas uwevs Zaladobas.<br />
cxovreba Tavisas moiTxovs _ ekonomikis ganviTarebis kanonzomiereba<br />
ver hguobs karCaketilobas. totalitarul<br />
partia-saxelmwifos Zalauflebis SesanarCuneblad yoveldRe<br />
meti da meti resursi sWirdeba. Aamitom igi saswrafod<br />
da daufiqreblad hyidis qveyanaSi arsebul yvela materialur<br />
faseulobas, amkacrebs rekviziciebis process<br />
(`socialisturi amoRebis~ politika!), eZebs da poulobs<br />
axal-axal mtrebs.<br />
axalgazrda `patriotebis~ TanxlebiT, prezidenti xSirad<br />
Cndeba ukve sabolood gatexil-damorCilebuli qar-<br />
Tuli telearxebis ekranebze da muqaranarevi toniT didaqtikur<br />
tiradebs warmoTqvams, romlebsac mudam erTnairad<br />
iwyebs: `me unda giTxraT Tqven, rom... Tqven unda icodeT,<br />
rom...~ da mudam erTnairad amTavrebs: `rac ar unda<br />
iyiyinos Cvenma egreT wodebulma opoziciam, dawyebul<br />
saqmes miviyvanT bolomde... arsad _ evropaSi, baltiispireTSi,<br />
peterburgSi, parizSic ki ar aris am donis skverebi,<br />
saTamaSo moednebi, Sadrevnebi... mtrebis jinaze, Cven kidev<br />
ufro gavanaTebT quCebs, davagebT asfalts... Cven gvyavs<br />
SesaniSnavi sapatrulo policia da brwyinvaled muSaobs<br />
Cveni generaluri prokurori... rusebs egonaT gagvtexa-<br />
338
vda, xalxs xelisuflebis winaaRmdeg aamxedrebda, magram,<br />
nuras ukacravad, ver mivarTviT... vin gvicnobda Cven? _<br />
aravin. Cven gagvicno msofliom Cveni revoluciiT... Cven<br />
gavxseniT asi ufaso sasadilo, gadavTxareT asi quCa, ava-<br />
SeneT asi xelovnur safariani mini stadioni...~<br />
araviTari miniSnebac ki moqalaqeTa udidesi umravlesobis<br />
umZimes socialur pirobebze, qveynidan mosaxleobis,<br />
gansakuTrebiT, axalgazrdobisa da inteleqtualuri<br />
nawilis migraciaze, ekonomikis kraxze, mitovebul soflebze,<br />
grandiozul umuSevrobaze... arcerTi sityva qveyanaSi<br />
realurad arsebul viTarebaze.<br />
Zalian sagulisxmoa prezident saakaSvilis mier `rTvelis<br />
ministrad~ daniSnuli samxedro ministris, `feldmaWar~<br />
oqruaSvilis mravalTagan erTi sajaro gancxadeba<br />
kaxeli glexebis misamarTiT da saqarTvelos yvela moqalaqis<br />
gasagonad: `yvela miiRebs imas, rac ekuTvnis. Tu<br />
vinme mitingebs moawyobs, Cven adeqvatur zomebs miviRebT.<br />
frTxilad iyaviT, mTeli Tqveni naSromis cixeebSi mitana<br />
ar dagWirdeT~.<br />
sazogadoebis nawili, daaxloebiT 12-15 procenti, mainc<br />
mxars uWerda arsebul xelisuflebas. Ees gamoCnda 2006<br />
wlis oqtomberSi mmarTvelobis adgilobrivi organoebis<br />
arCevnebze, sadac amomrCevelTa daaxloebiT 32 procenti<br />
gamocxadda da umravlesobam mxari partia-hegemonis<br />
kandidatebs dauWira. Aaq moqmedebs ori Zveli da nacnobi<br />
sindromi _ `es Tu ara, maS vin?~ da `SeCveuli Wiri sjobs<br />
SeuCvevel lxins~. ra Tqma unda, gasaTvaliswinebelia xelisuflebis<br />
mier arCevnebisTvis sakuTari administraciuli<br />
resursebisa da sabiujeto saxsrebis, umZlavresi<br />
propagandistuli manqanis SesaZleblobebis ganukiTxavi<br />
gamoyeneba da SiSis sindromic.<br />
saqarTveloSi 2003 wlis `vardebis revoluciis~ Sedegad<br />
miRebuli suraTi daaxloebiT aseTi iyo: Zalauflebis<br />
sruli koncentracia partia-saxelmwifos xelSi, lideris<br />
(prezidenti) kulti, Zaladobisa da daSinebis samefo, adamianuri<br />
urTierTobebis gaxrwna, `SeTqmulTa~ winaaRmdeg<br />
erTiani brZolisken gauTavebeli mowodebebi, sakuTari<br />
gamarjvebebiT da uZlevelobiT trabaxi, masmediis (Ziri-<br />
339
Tadad, telearxebis) TiTqmis sruli monopolizacia, `Ca-<br />
Svebis~ institutebis amoqmedeba, sasamarTlo sistemis Ss<br />
saministrosTvis daqvemdebareba, SiSismomgvreli specialuri<br />
razmebis ganukiTxavi TareSi, umaRlesi sakanonmdeblo<br />
organos wminda wylis formalobad gadaqceva...<br />
partia-saxelmwifo (nacionaluri moZraoba) sakuTar<br />
moqalaqeebs araorazrovnad eubneba: `me var Zala, me yvelaferi<br />
SemiZlia. Sen, individi, partia-saxelmwifos wina-<br />
Se xar araraoba!~<br />
rogorc odesRac germaniaSi, ruseTSi da sxvagan, revoluciurma<br />
reJimma XXI saukunis dasawyisis saqarTveloSi<br />
adamiani gadaaqcia reJimis monad. rogorc jorj oruelma<br />
dagvanaxa, es exeba msxverplsac da jalaTsac _ reJimis<br />
monad iqca yvela qarTveli ministri, parlamentis wevri,<br />
biznesmeni, mdidaric da uqonelic.<br />
samwuxarod, `sardlebad dadgenilma biW-buWebma da qarafSutebma~<br />
axalgazrdobis, gamoucdelobisa da, ubralod,<br />
uvicobis gamo, sakuTari savalalo mdgomareoba ver<br />
dainaxes. gamocdilebma da gonierebma ki SiSis gamo xma Tavad<br />
Caigdes, an xma ZaliT gaakmendines, an xma aRarsad miuwvdebodaT.<br />
sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg saqarTvelos yvela<br />
xelisuflebam, TavisTvisac moulodnelad, moqmedebis<br />
usazRvro Tavisufleba miiRo. usazRvro Tavisuflebas,<br />
rogorc cnobilia, usazRvro tiraniamde, absolutur Zalauflebamde<br />
mivyavarT. absoluturi Zalaufleba ki, mogexsenebaT,<br />
absoluturad ryvnis.<br />
rasac saqarTvelos magaliTze vambob, savsebiT Seesabameba<br />
bevr postsabWoTa respublikas. iqac arian adamianebi,<br />
visac msgavsi problemebi awuxebT da amis Sesaxeb weren kidec.<br />
me, saqarTvelos moqalaqes, saqarTvelos momavali ma-<br />
SfoTebs da minda, rom amaze Cemma Tanamoqalaqeebmac ifiqron.<br />
ifiqron axlac da momavalSic, radgan absoluturi<br />
Zalauflebis siyvaruli mxolod Cemi Tanamemamuleebis<br />
an mxolod Cemi epoqis seni ar gaxlavT. igi maradiulia da<br />
kacobriobas Tavs kidev bevrgan da kidev bevrjer Seaxsenebs.<br />
340
saqarTvelos rusuli politika da<br />
qarTuli Jurnalistika<br />
imis gamo, rasac axla vityvi, Cemi Tanamedrove partiasaxelmwifos<br />
warmomadgenlebi, opozicionerebi da gaalmasebuli<br />
ura-patriotebi uTuod SemaCveneben. amitom<br />
movaswreb da qveynis gasagonad daviyvireb: gaumarjos damoukidebel<br />
saqarTvelos! Zirs ruseTis boroti imperia!<br />
1801 wels saqarTvelo ruseTs SeuerTda. Tvrameti<br />
wliT adre ruseT-saqarTvelos Soris georgievskSi xelmowerili<br />
traqtatiT movlenaTa amgvari ganviTareba gaTvaliswinebuli<br />
ar yofila. axalgazrda, didmpyrobeluri<br />
JiniT Sepyrobilma rusulma imperiam indoeTisken mimaval<br />
gzaze patara saqarTvelo ise gadaylapa, rom samokavSireo<br />
xelSekruleba arc gaxsenebia. erT dros Zlieri da ayvavebuli,<br />
axla ki daSlil-dauZlurebuli qveyana ruseTis<br />
ukidegano imperiis Soreul provinciad iqca.<br />
amier da imier (aRmosavleT da dasavleT) saqarTveloSi<br />
saswrafod gauqmda mefoba da avtokefaluri eklesia. daiwyo<br />
qarTuli samefo-samTavroebis Semomtkiceba. samiode<br />
weliwadSi yvelaferi damTavrda: aRarc mefe, aRarc mTavari,<br />
aRarc samefo kari, aRarc saxelmwifo, aRarc sazrunavi...<br />
im narCenebs, rasac odesRac saqarTvelo erqva, amieridan<br />
rusi daepatrona!<br />
amierkavkasiis (samxreT kavkasiis) dedaqalaqad gamocxadebul<br />
tiflisSi rusi general-gubernatori morWmiT dajda.<br />
rusi saldaTi yvelaze saSiS da yvelaze sapativcemo<br />
personad iqca. saqarTvelos saxelmwifoebriobis istoriis<br />
wigni orasi wliT daixura.<br />
ai, wavikiTxe es sityvebi da tanSi mec TqvensaviT<br />
gamcra.<br />
barem isic vTqvaT, ra miiRo ruseTis yovlisSemZle<br />
imperatorma, aleqsandr pavloviCma, saqarTvelos saxiT:<br />
daaxloebiT 700 000-iani mosaxleoba; erTmaneTze<br />
samkvdro-sasicocxlod gadakidebuli qarTuli samefosamTavroebi;<br />
gauTavebeli lekianoba; adamianebiT vaWrobis<br />
tradicia; saqarTvelosadmi aSkarad mtrulad ganwyobili<br />
mezoblebis kampania; arcerTi saero skola, saSualo-<br />
341
teqnikuri, an umaRlesi saswavlebeli; arcerTi fabrika an<br />
qarxana, arcerTi biblioTeka, arcerTi manufaqtura da<br />
administraciuli Senoba; sazRvrebi _ morRveuli, jari<br />
_ dafantuli, gzebi _ dangreuli, sofeli _ daqceuli,<br />
xazina _ carieli, imedi _ gadawuruli.<br />
amis garda, ar arsebobda centralizebuli an adgilobrivi<br />
sammarTvelo struqturebi, sasamarTlo sistema,<br />
sakanonmdeblo baza; rac mTavaria, ar arsebobda myari sazogadoebrivi<br />
azri saqarTvelos saxelmwifoebriobis aucileblobaze.<br />
aseTi iyo Cveni istoriis es unugeSo monakveTi.<br />
beberi saqarTvelo bednieri da ayvavebuli qveyana rom<br />
yofiliyo, axalgazrda da ambiciuri rusuli imperia, survilis<br />
SemTxvevaSi, mis damorCilebas mainc SeZlebda. iseve,<br />
rogorc odesRac es moaxerxes sparselebma, arabebma,<br />
monRolebma Tu jalaledinma. magram maSin, mecxramete<br />
saukunis gariJraJze, saqarTvelos ukanaskneli Zlieri<br />
xelisuflis, erekle meoris katastrofuli marcxisa da<br />
qveynis sulieri da fizikuri gapartaxebis Semdeg, marTlmadidebeli<br />
rusuli imperia saqarTvelosTvis erTaderTi<br />
nugeSi iyo.<br />
didma imperiam saqarTvelos istoriulad kuTvnili teritoriebis<br />
did nawils sazRvari Semoavlo da mas saqar-<br />
Tvelo uwoda; Seqmna centraluri da adgilobrivi administraciuli<br />
erTeulebi, marTvisa da represiuli sistemebi;<br />
sasamarTlo sistema, sakanonmdeblo baza. daiwyo skolebisa<br />
da sxva saganmanaTlebo struqturebis mSenebloba,<br />
soflis meurneobisa da manufaqturebis aRorZineba, qalaqmSenebloba,<br />
axalgazrda qarTvel TavadaznaurTa gagzavna<br />
saswavleblad imperiis inteleqtualur da administraciul<br />
centrebSi; gamoica pirveli gazeTi, rasac 1828<br />
wels solomon dodaSvilis mecadineobiT, jer pirveli<br />
rusulenovani qarTuli gazeTi (`tiflisskie vedemosti~),<br />
maleve ki qarTulenovani `tfilisis uwyebani~ mohyva...<br />
imperia atarebda aSkara rusifikatorul politikas<br />
_ kanonmdeblobac rusuli iyo, mmarTvelobis sistemac,<br />
sakanonmdeblo bazac, swavlebisa da samoxeleo enac, saxelmZRvaneloebic,<br />
jaric, Cacmulobac da mixvra-moxvrac.<br />
342
yvelaferi es kargs arafers uqadda qarTul kulturas da,<br />
saerTod, saqarTvelos, magram imasac nu daviviwyebT, rom<br />
imperiis mxridan misi erT-erTi samxreTuli provinciis<br />
saswrafo rusifikacia iyo erTaderTi swori politika...<br />
imperiisTvis. ruseTi saqarTveloSi (da uklebliv yvela<br />
sxva dapyrobil Tu `SemoerTebul~ teritoriaze) atarebda<br />
im politikas, rac misaRebi da sasargeblo iyo rusuli imperiisTvis.<br />
Tu gnebavT, kidev erTxel gavimeoreb: ruseTi<br />
aSkara rusifikatorul politikas atarebda imperiis mTel<br />
teritoriaze _ poloneTSi, baltiispireTSi, cimbirSi,<br />
Sua aziaSi, Crdilo da samxreT kavkasiaSi; iyenebda am politikis<br />
Sesatyvis teqnologiebs Zaladobis CaTvliT. mwared<br />
cdeba, Tu vinme fiqrobs, rom rusebs saqarTveloSi qarTuli<br />
skolebi unda eSenebinaT, kanonmdebloba istoriul qar-<br />
Tul samarTlebriv Zeglebze da adaTebze unda daefuZnebinaT,<br />
qarTuli armia da policia unda SeeqmnaT, siRnaRSi,<br />
kavTisxevSi da sajavaxoSi qarTuli universitetebi unda<br />
gaexsnaT, qarTuli inteligenciisa da qarTuli politikuri<br />
istebliSmentis Camoyalibebaze unda ezrunaT...<br />
aseTi ram istoriaSi arasdros ar momxdara da, darwmunebuli<br />
brZandebodeT, momavalSic arasdros ar moxdeba.<br />
xolo, rac saqarTveloSi ruseTTan SeerTebis Semdeg moxda,<br />
msoflio istoriaSi kidev bevrjer ganmeordeba. raRa<br />
Sors mivdivarT: amerikelebTan damegobrebidan raRac<br />
xuTiod weliwadSi mTeli qarTuli mTavroba inglisurad<br />
`aJRurtulda~, inglisurenovani sabavSvo baRebi, skolebi<br />
da umaRlesi saswavleblebi gaixsna; qarTvelebi saswavleblad<br />
okeanis gaRma daiZrnen; jari da policia amerikul<br />
yaidaze gaewyo; kanonmdebloba evro-amerikuli dafuZnda;<br />
qarTul-rusuli abrebi inglisuriT Seicvala; rusulenovanis<br />
nacvlad, inglisurenovani Jurnal-gazeTebi gamovida;<br />
melaanis quCas TbilisSi umcrosi jorj buSis saxeli<br />
daerqva; Zveli miwaTmoqmedebi metrdotelebad, `stilistebad~,<br />
portieebad da xelze movaWreebad, qarTveli<br />
biWebi _ mamluqebad, gogoebi _ `opermedxenebad~ da me-<br />
Zavebad iqcnen...<br />
odesRac rusi jariskacis xiStiT gaerTianebul da XXI<br />
saukunemde motanil saqarTvelos (sadac 1990 wlisTvis<br />
343
xuTi milioni adamiani cxovrobda!) damoukideblobis mopovebis<br />
Semdeg yovelwliurad asi aTasobiT moqalaqe tovebda<br />
da vinc rCeboda, Tvali masac gaqcevaze eWira. nu<br />
gagikvirdebaT da, wamsvlelTa naxevarze meti yofil `imperiaSi~,<br />
ruseTSi damkvidrda.<br />
XIX saukunis dasawyisSi ruseTma saqarTvelo fizikur<br />
ganadgurebas gadaarCina. funqcia dakargul saqarTvelo-<br />
Si evropuli kultura da ganaTleba ruseTidan Semovida.<br />
qarTveli ganmanaTleblebi (`Tergdaleulebi~) saqarTvelos<br />
ruseTidan moevlinen. qarTuli mecniereba, qarTuli<br />
sazogadoebrivi azri rusul mecnierebaze, rusul sazogadoebriv<br />
azrze aRmocenda. bolo orasi wlis ganmavlobaSi<br />
rusisgan damoukideblad da rusuli fulis gareSe<br />
saqarTveloSi ar aSenebula araferi, TviT sazogadoebrivi<br />
tualetic ki japanis rkinigzis sadgurze.<br />
geTanxmebiT, saqarTvelo ar yofila arc ruseTis da<br />
msoflios arc erTi sxva qveynis Rirseuli partniori,<br />
radgan igi iyo jer mefis ruseTis, Semdeg sabWoTa ruse-<br />
Tis erT-erTi provincia. rom ara ruseTi, saqarTvelo XXI<br />
saukunemde verasdidebiT ver miaRwevda. anu Cven, qarTvelebi,<br />
rusebisgan sakuTari sicocxliT varT davalebuli.<br />
ruseTis mmarTvelma wreebma, SesaZloa, ar icodnen, ra<br />
xdeboda saqarTveloSi XIX saukunemde, magram SesaniSnavad<br />
ician, ra moxda da ra xdeba 1801 wlidan moyolebuli. XXI<br />
saukunis dasawyisis rusul politikur elitas (da rusul<br />
plebssac) saqarTveloc, somxeTic, azerbaijanic, Crdilo<br />
kavkasiac, ukrainac da belorusic, moldovac da Sua aziac<br />
Tavis sakuTrebad miaCnia. darwmunebulia, rom amgvari<br />
ganwyobisTvis arsebobs sakmarisi istoriuli da samarTlebrivi<br />
safuZveli. sxva Tu araferi, maT xom am teritoriebis<br />
dasapyrobad da SesanarCuneblad zRva sisxli daRvares!<br />
nu gavkicxavT rusebs am ganwyobisTvis _ vin icis, rogor<br />
moviqceodiT maT adgilze Cven, qarTvelebi! imasac nu<br />
daviviwyebT, rom umadurobas arasodes aravisTvis sikeTe<br />
ar moutania.<br />
arc mecxramete saukuneSi, arc manamde da arc mas Semdeg<br />
ruseTi ar yofila demokratiis akvani. Cven, vinc TiTqmis<br />
orasi weliwadi gavatareT ruseTis SemadgenlobaSi, es<br />
344
unda gvcodnoda. amiT imis Tqma minda, rom RvTis SewevniT<br />
da ganaTlebuli msoflios uzarmazari ZalisxmeviT damoukideblobanaCuqar<br />
saqarTvelos xelisuflebebs, ruseTTan<br />
urTierTobisas gacilebiT frTxili, moqnili da<br />
mozomili politikis gatareba marTebdaT. albaT _ meti<br />
moTminebac.<br />
istoriul urTierTobebs rom Tavi davaneboT, ruseTi<br />
obieqturad aris msoflios erTi yvelaze didi, praqtikulad,<br />
amouwuravi bunebrivi resursebis da udidesi saomari<br />
gamocdilebis mqone sakmaod agresiuli sagareo politikis<br />
matarebeli qveyana. damoukidebeli saqarTvelo am<br />
Tvaluwvdeneli, msoflio hegemonobaze meocnebe da ekonomikurad<br />
mzardi qveynis karis mezobelia. saqarTvelos<br />
keTildReoba, misi arsebobac ki, ruseTis keTilganwyobazea<br />
damokidebuli. ar vambob, rom amave periodis ruseTis<br />
qarTuli politika, Tavis mxriv, sanimuSo iyo, magram Cvenma<br />
revoluciurma xelisuflebam rom Tavi mamlayinwurad,<br />
ukacravad pasuxia da, cota xulignurad daiWira, amasac<br />
versad gaveqceviT.<br />
saakaSvilis (da yvela wina) xelisufleba xSirad xazs<br />
usvams saqarTvelos geografiul mdebareobas msoflio<br />
rukaze. darwmunebulia, rom es mniSvnelovani da sakmarisi<br />
koziria ruseT-amerikisTana partniorebTan TamaSisas.<br />
ucnauria, rom qarTvel politikosebs am rukaze ar undaT<br />
dainaxon saqarTvelos uaxloesi garemocva da ruseT-amerikis<br />
`sasicocxlo interesebi~ maxlobel aRmosavleT-<br />
Tan dakavSirebiT. Zalian ubralo ambavia: Tu ruseTi da<br />
amerika iranis Taobaze erTmaneTSi garigdnen, `megobar~<br />
cicqna saqarTvelos mimarT zustad imdeni interesi dar-<br />
Ceba, ramdenic aqvs mas sxva nebismieri metnaklebad `mziuri~<br />
da cota veluri qveynisadmi, sadac kargi cekva-TamaSi<br />
ician, kargad svamen da ekzotikur xinkalsac kargad ake-<br />
Teben. xolo, RmerTma dagvifaros da, Tu ver garigdnen,<br />
anu amerikam muqara Seasrula da iranSi amerikuli demokratiis<br />
saeqsportod `megobari~ saqarTvelos teritoria<br />
gamoiyena, saqarTvelos arseboba amerikuli bombdamSenebis<br />
iranuli operaciidan dabrunebisTanave damTavrdeba.<br />
kavkasiaSi saqarTvelos oriode potenciuri mokavSi-<br />
345
e hyavs _ somxeTi, azerbaijani da CrdiloeT oseTi. 2006<br />
wlis gadasaxedidan, osebTan srulfasovan TanamSromlobaze<br />
saubari sakmaod Soreuli perspeqtivis ambavia.<br />
somxeTi Cveni `mosisxle mtris~, ruseTis Zma, megobari da<br />
strategiuli partnioria. azerbaijanis politika saqar-<br />
Tvelosadmi, karis mezoblis pirobaze, sakmaod civi da<br />
oficialuria (Tumca, amas saakaSvilis xelisufleba principulad<br />
ar imCnevs).<br />
faqtia, rom ruseTis avtoriteti msoflioSi kolosaluria.<br />
kidev ufro sainteresoa, rom igi zrdis tendenciiT<br />
gamoirCeva. ruseTi sWirdeba msoflios, ruseTs<br />
ufrTxian da pativs scemen _ evropaSic da amerikaSic! ruseTze<br />
bevradaa damokidebuli saqarTvelos teritoriuli<br />
mTlianoba, ekonomikis aRmavloba da, aqedan gamomdinare,<br />
saqarTvelos saxelmwifoebrioba.<br />
ai, am ruseTs Cveni bibliuri `biW-buWebiT~ dakompleqtebuli<br />
xelisufleba kriWaSi udgas, gamudmebiT utevs da<br />
zedized `zeimobs~ masze ritualur gamarjvebebs (naxeT,<br />
saakaSvilma ra Tqva?! Bbokeriam rusebi miwasTan gaaswora!..<br />
sainformacio omi movigeT! ruseTis namdvili saxe msoflios<br />
davanaxeT!).<br />
im dros, roca saqarTvelos xelisufleba ruseTze morig<br />
`gamarjvebas~ zeimobs, Cveni xelisuflebis usaqcielobis<br />
gamo, ruseTi sazRvrebs gviketavs, Tavisi teritoriebidan<br />
qarTul saqonels da eTnikur qarTvelebs<br />
ubodiSod aZevebs, gazis fass gviZvirebs, saerTaSoriso<br />
masStabiT dauZlevel sirTuleebs gviqmnis, `msoflioSi<br />
uniWieres~ saqarTvelos saxelisuflo gunds axal-axali<br />
umZimesi Secdomebisken ubiZgebs...<br />
ruseTis saxiT, saqarTvelom dakarga ara mxolod<br />
udidesi da uZlieresi samxedro da biznes partniori,<br />
ara mxolod usazRvro gasaRebis bazari, aramed dakarga<br />
marTlmadidebeli kulturis matarebeli uzarmazari<br />
qveyana, bunebrivi mokavSire, erTaderTi dasayrdeni<br />
sakuTari marTlmadidebluri kulturis da, Sesabamisad,<br />
erovnuli TviTmyofadobis gadasarCenad. kidev er-<br />
Txel gavimeoreb _ es moxda XXI saukunis damdegs!<br />
orasi wlis winaT uzarmazarma rusulma piTonma mar-<br />
346
Tlac gadaylapa patara saqarTvelo, sakuTar sxeulSi<br />
gaaTbo, moaRoniera, gamozarda da ukanve gadmoagdo. Tan<br />
rkinigzebi, skolebi, biblioTekebi, Teatrebi, universitetebi,<br />
mecnierebi, laboratoriebi, aeroportebi, iara-<br />
Ris sawyobebi, generlebi, partiebi da ideebi amoayola.<br />
TxuTmetwliani damoukideblobis ganmavlobaSi saqar-<br />
Tvelom sakuTari ekonomikuri potencialis ganadgurebac<br />
moaswro da rusuli amagis pirwmindad daviwyebac. rusulis<br />
nacvlad axla sakuTari nebiT ybaSi Turqul piTons Cauvarda.<br />
isic neba-neba Seeqceva nugbar lukmas da ise moinelebs,<br />
nasaxsac ar datovebs. mere ki rusi, arabi da amerikeli mecnierebi<br />
erToblivad daiwyeben qarTvelTa nakvalevis Zebna-Seswavlas<br />
naqarTvelar samxreT kavkasiaSi.<br />
sainteresoa, rom ruseTTan urTierTobis sakiTxSi xelisuflebam<br />
da misma radikalurma opoziciam sakvirveli<br />
erTsulovneba gamoaCina. metic, opozicia, romelic xelisuflebis<br />
TiTqmis yvela nabijs iwunebda, ruseTTan kidev<br />
ufro mkacri da kategoriuli politikis momxre aRmoCnda.<br />
xelisufleba-opoziciis gaerTianebulma ugunurebam<br />
erTaderTi gamosavali dainaxa: saqarTvelos mosaxleobam<br />
unda gaiWirvos, gauZlos SimSils, sicives, usamarTlobas.<br />
samagierod, odesme uTuod SevalT prestiJul samxedro<br />
blok NATO-Si da mTeli saqarTvelo foCiani kanfetebiT,<br />
xalviT, rahaT-luxumiT, hamerebiT da lamazi mulati bozebiT<br />
aivseba!<br />
sakuTar karieraze TavdaviwyebiT Seyvarebuli politikosebis<br />
garda, saqarTvelos mosaxleobis didi umravlesoba<br />
ruseTTan keTilmezobluri, urTierTdamTmobi, rbili<br />
politikis da odindeli biznes-kavSirebis aRdgenis momxre<br />
iyo da aris. brZenma qarTvelma kacma icis, rom karis mezobelTan<br />
daubreba, Cxubi, ayal-mayali da Zveli codvebis wamoZaxeba<br />
ar SeiZleba. maSinac ki ar SeiZleba, Tu im mezobels<br />
arafriT ar Camouvardebi da umisodac iolad gaxval. xolo<br />
Tu Seni suli, momavali, siTbo da sinaTle im Zlieri mezoblis<br />
xelSia da masTan saCxubrad Soreuli da ucxo axalgamoCekili<br />
Zmakacis imedad midixar, Seni saqme wasulia _ ise<br />
gaisrisebi, rogorc kozaki aqlemebis CxubSi.<br />
XXI saukunis rusul-qarTuli politikisadmi qarTuli<br />
347
Jurnalistikis damokidebuleba qalwulebrivad kdemamosili<br />
aRmoCnda. es kdemamosileba gamJRavnda qarTuli da<br />
ara rusuli politikisadmi damokidebulebaSi. amis asaxsnelad,<br />
albaT, kidev erTxel unda gavixsenoT, zogadad, Tavisuflebis<br />
da, kerZod, presis Tavisuflebis problema.<br />
qarTul mediaze, rogorc Cans, damTrgunvelad imoqmeda<br />
sakuTari arasrulfasovnebis kompleqsma. warmoidgina,<br />
rom Tu qarTul-rusul urTierTobaze simarTles ityoda,<br />
es laCrobad an antisaxelmwifoebriv qmedebad CaeTvleboda.<br />
sabWoTa istorias rom Tavi davaneboT, 1989 wlis<br />
9 aprils TbilisSi datrialebuli tragedia ruseTTan,<br />
rusul armiasTan, rus jariskacTan gaigivda. e. w. `erovnuli<br />
moZraobis~ liderTa udidesma umravlesobam popularoba<br />
swored abstraqtuli `rusis~ mxilebiT da daundobeli<br />
lanZRva-ginebiT moipova. qarTuli revoluciuri<br />
da, nawilobriv, misi winamorbedi mTavrobebic yvela Cveni<br />
ubedurebis saTaved `russ~ saxavdnen. es stereotipi qar-<br />
Tul Jurnalistikas, etyoba, mZime tvirTad daawva da igi<br />
sakuTari warmodgenebis tyveobaSi aRmoCnda. ra Tqma unda,<br />
Tavisi gaakeTa revoluciuri xelisuflebis umZlavresma<br />
propagandistulma manqanamac _ qarTuli Jurnalistika<br />
rus reaqcioner politikosebTan da maT mxardamWer JurnalistebTan<br />
usagno, arafrismomcemi kinklaobis WaobSi<br />
Caeflo. qarTveli Jurnalistebi cecxliviT ufrTxodnen<br />
am Temaze (politikuri) opoziciis warmomadgenlebTan<br />
polemikasac _ vaiTu vinmes maT simamaceSi eWvi Seetana da<br />
xelisuflebasTan `garigeba~ daewamebina! yvelaferi es SesaniSnavad<br />
gamoCnda im periodis satelevizio politikur<br />
SouebSi (romelTa profesiuli done veraviTar kritikas<br />
ver uZlebs) da sagazeTo statiebSi. samwuxarod, oriode<br />
Jurnalistis Tavgamodeba saerTo suraTis Sesacvlelad<br />
sakmarisi ar aRmoCnda.<br />
SeiZleba iTqvas, rom am periodis qarTuli Jurnalistika,<br />
pirdapiri gagebiT, `gabavSvda~. seriozuli analizis<br />
adgili umaqnisma enakvimatobam da faqtebis meqanikurma<br />
gadamRerebam daikava.<br />
qarTuli Jurnalistika sazogadoebrivi azris warmmar-<br />
Tvelis da `politikuri modis~ kanonmdebelis nacvlad,<br />
348
faqtebis ubralo aRmnusxvelad da movlenaTa pasiur<br />
damkvirveblad iqca. bunebrivia, vgulisxmob, obieqturobis<br />
pretenziis mqone presisa da eleqtronuli mediis warmomadgenlebs,<br />
romelTa raodenoba xelisuflebis mxardamWer<br />
e. w. `mdumare JurnalistebTan~ SedarebiT mudam<br />
gacilebiT mcirea.<br />
isic unda iTqvas, rom Jurnalistebi, tradiciulad, galiaSi<br />
(Tundac, oqrosi) yofnas didi xniT ver eguebian da<br />
adre Tu gvian maTi `saSineli gamoRviZeba~ (galaktioni) gardauvalia.<br />
upirveles yovlisa, es leTargiuli ZiliT Sepyrobil<br />
qarTul saxelisuflo satelevizio arxebs (sazogadoebrivi<br />
mauwyebeli, rusTavi-2, mze, aWara, alania...) exeba.<br />
iqneb vcdebi kidec, magram XXI saukunis qarTuli Jurnalistikis<br />
agresiuli `mdumareba~, dezorganizacia, arsebuli<br />
safrTxeebis winaSe panikuri SiSic, saqarTvelos mravalsaukunovani<br />
usaxelmwifoebriobis brali unda iyos _<br />
Tu gulSi Rrmad CavixedavT, uTuod davinaxavT, rom Cven,<br />
saqarTvelos moqalaqeTa umravlesobas, ar gvaqvs samSoblos<br />
gancda. ufro zustad, samSoblo mxolod sadRegr-<br />
ZeloebSi gviyvars. rac Seexeba xelisuflebis warmomadgenlebs,<br />
isini samSoblos Cvenze metad afaseben, radgan<br />
igi sakuTari politikuri da biznes ambiciebis dakmayofilebis<br />
saSualebad miaCniaT.<br />
makiavelis* moraliT<br />
1469 wlis sam maiss florenciaSi, gaRaribebuli aristokratis<br />
ojaxSi daibada adamiani, visac bedad ewera samudamo<br />
da gansakuTrebuli adgili daekavebina msoflio<br />
politikis, filosofiis da diplomatiis istoriaSi.<br />
meTeqvsmete saukunis 30-iani wlebis dasawyisidan, mas<br />
Semdeg, rac pirvelad gamoqveynda misi naSromebi, ar wydeba<br />
mZafri kamaTi am kacis moralze, RvTismgmobelobaze,<br />
patriotizmze, cinizmze da genialobaze. mas aRmerTeben,<br />
akritikeben da lafs esvrian; igi uyvarT da sZulT; mis saxels<br />
dResac krZalviT ixsenieben is adamianebic ki, visac<br />
misi naSromebis Sesaxeb yurmokvriT Tu gaugia.<br />
349
am kacis saxelia nikolo di bernardo makiaveli.<br />
legendad qceul makiavelis yvela epoqaSi da yvela qveyanaSi<br />
maqebarze, TanamgrZnobze da neitralur interpretatorze<br />
meti mqirdavi da maginebeli hyavda. es arc mis<br />
Rirsebas akninebs da arc misi kaikacobis niSnad gamodgeba.<br />
Tumca, erTi ramis gaTvaliswineba namdvilad ar gvawyenda:<br />
nikolo makiaveli CagrulTa meoxad da proletariatis<br />
interesebisTvis Tavdadebul mebrZolad miaCndaT marqsizmis<br />
`klasikosebs~ da, bunebrivia, sabWoTa istoriografiasac.<br />
marTalia, am genialurad ubralo moazrovnis<br />
Semoqmedebaze dawvrilebiT saubris saSualeba aq ar gveqneba,<br />
magram, albaT, am ucnauri siyvarulis namdvil mizezs<br />
naTqvamidanac iolad daaskvniT.<br />
makiavelisTvis adamianTa samyaro or nawilad iyofa;<br />
rCeulebi (zeadamianebi), romlebmac unda marTon; da absoluturi<br />
umravlesoba, romelic unda imarTos.<br />
`zeadamianma~ icis, rom adamianTa umravlesoba umaduri,<br />
matyuara, TvalTmaqci, gulSavi, xarbi, qedmaRali, gaiZvera<br />
da uvicia. maT gverdiT arseboben agreTve qristianuli<br />
moralis usazRvrod pativismcemeli, religiuri fanatizmiT<br />
an religiuri eqstremizmiT Sepyrobilnic. adamianebs<br />
ar adardebT Tavisufleba, radgan maTTvis pirovnebis saxeli<br />
realobaze Zvirad, xolo Tavisufleba sakuTrebaze<br />
da SurisZiebis wyurvilze iafad fasobs. isic SesaniSnavad<br />
icis, rom adamiani unda garyvna, rom mere misi marTva gagiioldes.<br />
Tanac, adamianis garyvna xom ase advilia! marTalia,<br />
arsebobis ufleba yvelas aqvs, magram sazogadoebis<br />
marTva, Zlieri, mdidari, bednieri `samTavrosken~ xalxis<br />
gaZRola da aRTqmul miznamde miyvana mxolod rCeulis,<br />
`zeadamianis~ xvedria.<br />
`bednieri samTavrosken~ mimavali mmarTvelisTvis,<br />
makiavelis azriT, codna aucilebelia _ kargi qveyana rom<br />
aaSeno, unda icode, rogor unda aaSeno. sxvaTa Soris, zustad<br />
am azrs sityvasityviT imeorebs meoce saukunis udidesi<br />
`zeadamiani~, ioseb stalini: rom aSeno, unda icode,<br />
rom icode, unda iswavlo! Tu stalinis moRvaweobas, misi<br />
marTvis meTodebs, mis mier Seqmnil sammarTvelo reJims<br />
gadavxedavT da axlaxan rom vTqvi, iseT gamonaTqvameb-<br />
350
sac gavixsenebT, davaskvniT, rom igi brwyinvaled icnobda<br />
makiavelis (da aramarto mis) moZRvrebas. rac mTavaria,<br />
es moZRvreba iyo umZlavresi iaraRi civi gonebis da civsisxliani<br />
diqtatoris xelSi _ man Seqmna msoflio `samTavro~,<br />
romlis bolomde dangreva diqtatoris gardacvalebidan<br />
ormocdaaTi wlis Semdegac ki ver moxerxda. makiavelis<br />
saTayvano Cezare borjia* stalinTan SedarebiT mama<br />
abramis batkania. sabWoTa imperia rom enaxa, darwmunebuli<br />
var, makiaveli Zalian iamayebda Tavisi moZRvrebiT.<br />
Mmorali makiavelis miaCnia ara TavisTavad arsebul, aramed<br />
raRac damxmare Rirebulebad Zlieri saxelmwifosken<br />
mimaval gzaze. kargad struqturirebuli, Zlieri saxelmwifo,<br />
misi azriT, Tavad aris morali. ufro martivad _<br />
morali aris saxelmwifos samsaxuri, simtkice, simamace,<br />
wesrigi, stabiluroba. xolo TanagrZnoba, gulmowyaleba,<br />
msxverplis gaReba, miteveba, xorciel siamovnebaze uaris<br />
Tqma, sulierebaze zrunva, saiqio cxovrebis rwmena _ arafris<br />
maqnisi qristianuli idealebia.<br />
misi azriT, tradiciuli qristianuli idealebis mimdevari<br />
adamianebi mxolod maSin SeZlebdnen Zlieri saxelmwifos<br />
aSenebas da marTvas, qveyanaSi yvela adamiani aseTi<br />
(qristianuli moralis matarebeli) rom yofiliyo. vinaidan<br />
adamianebi ar arian da, samwuxarod, arc odesme gaxdebian<br />
aseTebi, maT lagami unda amosdo!<br />
adamianebi unda ganvixiloT iseTebad, rogorebic isini<br />
arian, xolo maTi ganviTarebis gzebi unda veZeboT SesaZleblis<br />
da ara SeuZleblis sazRvrebSi.<br />
aseTia makiavelis morali, romelsac wuns ver dasdeb.<br />
Cveni dedamiwa mxolod marTlmorwmune qristianebiT rom<br />
yofiliyo dasaxlebuli, dapirispirebebi da omebi mainc<br />
ar agvcdeboda, radgan yvela qristiani marTlac ar aris<br />
qristianulad znekeTili. ampartavnoba, Suri, mucelRmerToba,<br />
avxorcoba, sixarbe da sxva mankierebani adamianis<br />
iseTive ganuyofeli Tvisebebia, rogoric miteveba, uangaroba,<br />
guluxvoba, sasoeba da WirTaTmena.<br />
magram saqmec is aris, rom Tavisi am `swori~ moZRvrebiT,<br />
makiaveli qadagebs `Zlieri~, Cveulebriv adamianur SesaZleblobebze<br />
maRla mdgomi pirovnebebis upiratesobas.<br />
351
misi azriT, saxelmwifos marTvaSi upiratesoba eniWeba ara<br />
sistemas (magaliTad, marTvis liberalur-demokratiul<br />
sistemas), samarTals, aramed pirovnebas, `zeadamians~.<br />
rigiTi mokvdavi, aseT SemTxvevaSi, aris ara saxelmwifos<br />
marTvaSi monawile sazogadoebis Rirseuli wevri, aramed<br />
upirovno masis Semadgeneli nawili.<br />
makiavelis ainteresebs saxelmwifo saqmeebi: qveynis<br />
usafrTxoeba, warmateba, dideba, Zliereba; miwieri da ara<br />
zecieri bedniereba; warsulze myarad mdgari awmyo da momavali;<br />
realuri da ara warmosaxviTi samyaro. igi darwmunebulia,<br />
rom vinaidan adamiani ar aris is, rasac qristianuli<br />
morali moiTxovs, xSirad aucilebelia mis mimarT<br />
sastiki mopyroba.<br />
Tu Cemi azri gainteresebT, im mecnierebs vemxrobi, visac<br />
miaCniaT, rom, Tumca makiaveli sisastikis aucileblobas<br />
da eklesiis ususurobas (Zalian rbilad rom vTqvaT)<br />
qadagebs, igi ar aris amoraluri _ ubralod, gonebamaxvili<br />
damkvirvebelia da aRwers imas, rac realur cxovrebaSi<br />
namdvilad arsebobs.<br />
swored Tavisi Semzaravi ubraloebis gamo aris makiavelis<br />
moZRvreba ase momxiblavi `revoluciiT nawrTobi~<br />
metismetad energiuli, `istoriaSi jer arnaxuli~ saxelmwifos<br />
mSeneblobis ideiT Sepyrobili `mesame samyaros~<br />
mmarTvelebisTvis. miT ufro, rom Zaladobis, usindisobis,<br />
orpirobis, farisevlobis gamarTleba, Tundac saku-<br />
Tari mSieri Tanamoqalaqeebis TvalSi, yovelTvis SeiZleba<br />
samSobloze da xalxze zrunvis motiviT.<br />
samagierod, xalxisTvisac da Tavad konkretuli mmar-<br />
TvelisTvisac, sakmaod rTuli asaxsnelia is faqti, rom<br />
sisastike, ramac cxraasze meti wlis Semdeg wmindanis saxeli<br />
moutana daviT aRmaSenebels, sruliad gamousadegaria<br />
XXI saukunis demokratiulobaze pretenziis mqone xelisuflisTvis.<br />
dRevandelobaSi gadmotanili makiavelisturi<br />
marTvis principebi ganuxorcielebeli da amazrzenia.<br />
makiaveli moralis or standarts gvTavazobs: SegiZlia<br />
airCio cxovrebis zneobrivi gza, icxovro, rogorc erTma<br />
znekeTilma kerZo pirma, ganerido sazogadoebas da ipovno<br />
kidec Seni patara kuTxe. aseT SemTxvevaSi, verasdros<br />
352
ver ikisreb pasuxismgeblobas sxva adamianebis cxovrebaze<br />
da ar geqneba raime seriozuli warmatebis Sansi. materialuri<br />
TvalsazrisiT, mzad unda iyo ugulebelyofisa,<br />
an, sulac, ganadgurebisTvis.<br />
xolo Tu ginda, moipovo didi warmatebebi, gavlena da<br />
Zalaufleba, unda daiviwyo `dampali qristianuli morali~<br />
da miaRwio mizans, Tundac, zRva sisxlis fasad.<br />
aqedan gamomdinare, arsebobs ori kategoriuli moraluri<br />
kodeqsi _ piradi cxovrebisa da sazogadoebrivi<br />
organizaciis (saxelmwifos) cxovrebisa. am or urTierT<br />
dapirispirebul RirebulebaTa sistemas Soris adamianma<br />
erT-erTi unda airCios.<br />
imisTvis, vinc sazogadoebrivi organizaciis cxovrebis<br />
moralis sasargeblod ukve gaakeTa arCevani, makiavelis<br />
Tavisi utyuari receptebi aqvs. kerZod, igi erT-erTi<br />
provinciis dampyrobels urCevs, dapyrobil teritoriaze<br />
gadaakeTos yvelaferi: daawesos axali mmarTveloba axali<br />
samarTliTa da axali adamianebiT; bibliuri daviTis<br />
msgavsad, gaaRatakos mdidrebi da gaamdidros Ratakebi;<br />
daangrios Zveli qalaqebi da aagos axlebi; xalxs Seucvalos<br />
sacxovrebeli adgilebi; qveyanaSi Zvel adgilas ar<br />
datovos arc saxeli, arc wodeba, arc dawesebuleba, arc<br />
Tanamdeboba _ araferi, rac dakavSirebuli ar iqneba<br />
axal mmarTvelTan (anu dakavSirebuli iqneba winamorbedebTan).<br />
amgvari qmedebis sisworis dasadastureblad makiaveli<br />
filipe makedonelis moRvaweobas iSveliebs da, rasakvirvelia,<br />
savsebiT samarTlianadac.<br />
vfiqrob, arc me Sevcdebi, Tu amgvari qmedebebis sailustraciod<br />
makiavelis gardacvalebidan (1527 w.) oTxasi<br />
wlis Semdeg ganviTarebul movlenebs da pirovnebebs moviSvelieb.<br />
`didi oqtombris socialisturma revoluciam~ dedamiwis<br />
erT meeqvsedze marTlac qva qvaze ar datova _ cecxliT<br />
da maxviliT gadauara gigantur sivrceebs; pirwmindad<br />
daangria mmarTvelobis arsebuli sistemebi, qalaqebi<br />
da soflebi; Zveli dasaxlebebi axlebiT Secvala; axali<br />
qalaqebi aaSena, axali `religia~ (leninizmi) gamoigona;<br />
353
axali sakulto nagebobebi aago; mmarTvelobis manamde<br />
arnaxuli sistema danerga; waSala yvelaferi, rac Zvels,<br />
tradiciuls ukavSirdeboda; gaanadgura milionobiT adamiani;<br />
faqtobrivad, mospo sazogadoebis moazrovne nawili<br />
_ inteligencia; revoluciis, anu xalxis saxeliT agreTve<br />
fizikurad mospo sazogadoebis SeZlebuli fena...<br />
amis sulisCamdgmeli iyo `mSobliuri~ komunisturi<br />
partia-hegemoni ioseb stalinis meTaurobiT.<br />
amave periodSi zustad igive gaakeTa germanulma nacional-socialisturma<br />
partiam `Cemi fiureris~ (mein Führer),<br />
adolf hitleris meTaurobiT.<br />
arc CineTis, vietnamis, koreis, kubis, libiis, Turqmene-<br />
Tis, kidev bevri sxva qveynis magaliTebis da pirovnebebis<br />
daviwyeba Rirs: mao Ze duni, xo Si mini, kim ir seni, fidel<br />
kastro da mravali sxva. arCevani calsaxad da uyoymanod<br />
gaakeTa prezidentma saakaSvilmac: XXI saukunis saqarTvelos<br />
mosaxleobis SemecnebaSi xelisufleba jiutad nergavda<br />
socialur-politikur miTs, rom saqarTvelos istoria<br />
iwyeba 2003 wlis 23 noembris `vardebis revoluciidan~;<br />
quCebs da moednebs daerqva `sworupovar~ revolucionerpolitikosTa<br />
saxelebi; aigo grandiozuli Zeglebi; daidga<br />
grandiozuli speqtaklebi; gamocxva grandiozuli<br />
xaWapuri; Seiqmna axali saxelmwifo simbolika; waiSala<br />
mmarTvelobis `revoluciamdeli~ sistemis nakvalevi; Seicvala<br />
konstitucia; daiwyo dausrulebel sakadro gadaadgilebaTa<br />
cieb-cxeleba yvela saxelmwifo dawesebulebis<br />
yvela doneze; dadga wmendebis, dapatimrebebis, SekveTili<br />
da politikuri mkvlelobebis epoqa...<br />
brZeni makiaveli mmarTvels urCevs, yvela `didi~ saqme<br />
xalxis saxeliT akeTos. amis iuridiuli ufleba rom gqondes,<br />
xalxma beladad TviTon unda agirCios, Tanac, xmis<br />
uflebis mqoneTa rac SeiZleba didma raodenobam.<br />
komunistur sabWoeTSic da nacistur germaniaSic<br />
did-patara `beladebs~ xmebis absoluturi umravlesobiT<br />
irCevdnen. yovel SemTxvevaSi, xmebs aseTi proporciiT<br />
iTvlidnen. es xelisuflebas mxolod xalxis<br />
saxeliT samoqmedod da sakuTari danaSaulis xalxze<br />
gadakisrebis mizniT sWirdeba. mxolod asea SesaZlebeli<br />
354
saxelmwifos, xalxis, partiis, beladis cnebebis gaigiveba<br />
(sabWoeTi_skkp_sabWoTa xalxi_stalini) da usazRvro<br />
TviTnebobisken xelisufals gza xsnili aqvs. saakaSvilis<br />
`Cveni gundic~ sxva araferia _ saqarTvelo_xalxi_nacmoZraoba_miSa.<br />
aqedan gamomdinare, xelisuflebis mier<br />
Cadenili nebismieri fantastiuri danaSaulis uSualo<br />
Camdenis aRmoCena, faqtobrivad, SeuZlebelia. amitomac<br />
eltvian mmarTvelebi makiavelis.<br />
saakaSvili Tavisi alRos, uzRvavi energiis, yovlisSemZle<br />
megobrebisa da misi udidebulesoba bedisweris wyalobiT,<br />
zustad saWiro dros aRmoCnda saWiro adgilas da er-<br />
TaderTi Sansi xelidan ar gauSva _ vladimer ulianovis<br />
msgavsad, umalve daepatrona xelisuflebas, romelic,<br />
Turme, `aRaravis aRar undoda~ (lenini). didi da msuqani<br />
Tevzis dasaWerad mas ar SeeSinda fexebis dasvelebisa; sanam<br />
sxvebi yoymanobdnen, gadawyvetileba miiRo da Seasrula<br />
kidec _ prezidentis savarZeli daisakuTra. danarCeni<br />
ukve `wvrilmani~ iyo. makiavelis moZRvrebis Tanaxmad,<br />
roca sazogadoebis gardaqmnas daiwyeb, igi unda gaagrZelo<br />
nebismieri saSualebiT: yovelgvari yoymani, Seferxeba,<br />
ukan daxeva, sindisis qenjna dasaxuli miznis Ralats da,<br />
Sesabamisad, damarcxebas niSnavs. saakaSvils xelis gulze<br />
edo inteligent mixail gorbaCovis mware gamocdileba da<br />
man is ar gaimeora. roca eqimoba ginda, profesionali unda<br />
iyo _ Tu saWiroa, unda amoSanTo da unda amokveTo kidec,<br />
pacientis vaebam da konvulsiebma guli ar unda agiCuyos.<br />
dandoba, gulkeTiloba, miteveba, sasoeba da qristianuli<br />
moralis mier aRiarebuli sxva Rirebulebani, icocxleT,<br />
kargia, magram isini absoluturad gamousadegaria<br />
makiavelis `mTavrisTvis~, anu saakaSvilisa da misi `Cveni<br />
gundisTvis~. saakaSvilma arCevani gaakeTa da amis Semdeg<br />
ukan mixedva mis ueWvel daRupvas niSnavda. Tumca, ise nu<br />
gavigebT, TiTqos misi `Cveni gundi~ qristianuli moralis<br />
arsebobas ar aRiarebda. aRiarebda kidec da yovelnairad<br />
cdilobda, qveynis moqalaqeebs swored am moralis moTxovnaTa<br />
zedmiwevniT dacviT ecxovraT. ubralod, TviTon ar<br />
SeeZlo am moraliT cxovreba.<br />
TiTqmis xuTi saukunea, rac kacobriobas sZuls niko-<br />
355
lo makiaveli (fridrix didi* mas `adamianTa modgmis uborotes<br />
mters~ uwodebda). Tanamedrove demokratiuli<br />
mmarTvelobebisTvis erTmniSvnelovnad miuRebelia misi<br />
moZRvreba. mis Segonebebs ironiulad uyureben TviT buSi<br />
umcrosis tipis demokratebi. magram Tu saqme Zalauflebas<br />
exeba, makiavelis maqsimebi erTbaSad momxiblav da aucilebel<br />
Segonebebad gadaiqceva. TviT aseTebic ki:<br />
_ viTarebis Sesabamisad, unda gamoiyenoT teroric<br />
da gamoiCinoT gulmowyalebac;<br />
_ rogorc wesi, sisastike ufro efeqturia, magram<br />
keTili nayofi zogjer humanurobasac moaqvs;<br />
_ unda daTesoT SiSi, magram arasodes _ siZulvili,<br />
radgan, sabolood, siZulvils Tqveni ganadgureba<br />
SeuZlia;<br />
_ umjobesia, adamianebi mudmiv gaWirvebaSi da ganuwyveteli<br />
omebis SiSSi amyofo: es mogaSorebs namdvili<br />
morCilebis or umTavres mters _ pativmoyvareobas da<br />
mowyenilobas. _ Tanac, Tqvens qveSevrdomebs mudmivad<br />
eqnebaT didi winamZRolis moTxovnileba;<br />
_ Tu ginda, rom mowyaleba gasce, umjobesia, es Tvi-<br />
Ton gaakeTo, binZuri saqmis keTeba ki sxvebs daavalo:<br />
xalxi daadanaSaulebs maT da ara xelisufals. xelisufali<br />
mowonebas daimsaxurebs, Tu (binZuri saqmis mkeTeblebs)<br />
droulad daayrevinebs Tavebs, radgan adamianebi<br />
SurisZiebas da usafrTxoebas Tavisuflebaze maRla<br />
ayeneben;<br />
_ akeTe is, rasac ginda rom akeTebde, magram Tavi ise<br />
moaCvene, TiTqos amas xalxis sakeTildReod akeTeb;<br />
_ Tu danaSaulis Cadenas apireb, amis Sesaxeb winaswar<br />
nu gamoacxadeb, radgan mtrebi manamde gaganadgureben,<br />
vidre Sen moaswrebde maT ganadgurebas;<br />
_ nu Semoikreb metismetad gavlenian msaxurebs _<br />
sjobs Tavidan moiSoro Zlevamosili generlebi, Torem<br />
isini mogiSoreben Sen;<br />
_ adamianebi an unda moTaflo, an unda gaanadguro;<br />
mSvidobismoyvare da neitraluri politika yovelTvis<br />
damRupvelia;<br />
_ adamianebi manam ecdebian Sens motyuebas, sanam maT<br />
356
simarTlis Tqmas ar aiZuleb, anu sanam ar Seqmni iseT vi-<br />
Tarebas, roca tyuili wamgebiania...<br />
aseTi magaliTebi tipiuria `eSmakTan wilnayari~ (isaia<br />
berlini*) nikolo makiavelisTvis. isini iqneb mcdaria, sa-<br />
SiSia, sazizRaric kia, magram absoluturad gulwrfelia.<br />
mTeli misi moZRvrebis arsi oriode sityviT ase SeiZleba<br />
gadmoices: diadi miznis misaRwevad _ idealuri saxelmwifos<br />
da sazogadoebis asaSeneblad _ yvela gza gamar-<br />
Tlebulia, maT Soris, gvamebis mTebze gadavlac.<br />
ase iqceoda yvela didi mmarTveli solomon brZenidan*<br />
sadam huseinamde. gadaSaleT Zvel istorikosTa wignebi da,<br />
Tundac, biblia _ isini ar kicxaven amgvar qmedebas, piriqiT,<br />
mas misabaZ magaliTad saxaven. hkiTxeT makedonelis*,<br />
iulius keisris*, napoleonis, stalinis, Tundac, daviT<br />
aRmaSeneblis Tayvanismcemlebs da isini, Tqveni uvicobiT<br />
da intriganobiT aRSfoTebulebi, oriod wuTSi `dagisabuTeben~<br />
makiavelis moZRvrebis WeSmaritebas. Tanac, am<br />
adamianebs sakuTari Tavi Rrmad morwmune qristianebad da<br />
qristianuli moralis Tayvanismcemlebad miaCniaT.<br />
bolo xuTasi wlis ganmavlobaSi makiavelis moralze<br />
Zalian bevri Tqmula da dawerila. es aris Tavisi ubraloebiT<br />
SemaZrwunebeli da Zalze efeqturi kacTmoZule<br />
Teoria. makiavelis `mTavari~, `msjelobani~, iq mocemuli<br />
maqsimebi dResac bevr mmarTvels umRvrevs gonebas da `kacobriobis<br />
gakeTilSobilebisTvis~ brZolis sababiT, xelisuflebis<br />
uzurpaciis, diqtatoruli reJimis damyarebisa<br />
da sazareli danaSaulobebis Cadenisken ubiZgebs.<br />
kidev erTxel visargebleb Tqveni moTminebiT da kidev<br />
erTxel gavimeoreb: sulac ara var darwmunebuli, rom<br />
piradad prezidenti saakaSvili da misi `Cveni gundis~ wevrebi<br />
zedmiwevniT icnobdnen nikolo makiavelis, Tomas<br />
hobsis, Toma akvinelis* an sxvaTa Teoriebs da yvelafers<br />
zustad maTi moZRvrebis mixedviT akeTebdnen.<br />
fundamenturi gansxvavebac makiaveliseul marTvis<br />
Teoriasa (albaT, sjobs, principebi vuwodoT) da XXI<br />
saukunis saqarTvelos mmarTvelobiT reJims Sors swored<br />
aq unda veZeboT. marTalia, saakaSvili cdilobda TiTqmis<br />
zustad gadmoeRo xuTi saukunis winaT Seqmnili Teoria,<br />
357
magram es ver moaxerxa erTi ubralo, magram Zalian mniSvnelovani<br />
mizezis gamo _ saakaSvils da mis `Cvens gunds~<br />
ar amoZravebdaT Zlieri, ayvavebuli, mdidari `samTavros~<br />
Seqmnis diadi mizani. maT ainteresebdaT `Zalaufleba ZalauflebisTvis~<br />
da cxovreba politikis xarjze. aqedan<br />
gamomdinare, makiavelic ainteresebdaT mxolod imdRevandeli<br />
gadasaxedidan. nu daviviwyebT, zogadad, saakaSvilis<br />
xelisuflebis ukidures gamoucdelobas, demokratobanas<br />
TamaSis survils da, mapatieT, uvicobasac. amitomaa, rom<br />
maT xelSi makiavelizmi ver iqca iseT mrisxane iaraRad,<br />
rogorc igi, SesaZloa, yofiliyo mizandasaxuli, Wkviani,<br />
gamocdili `Cveni gundis~ xelSi da, ra Tqma unda, sxva epoqaSi<br />
da sxva qveyanaSi.<br />
kacma rom Tqvas, nikolo makiavelis araferi ar aRmou-<br />
Cenia _ man, ubralod, Tqva is, rac iyo manamde, iyo mis epoqaSi,<br />
aris dRes da, samwuxarod, iqneba momavalSic. man kacobriobas<br />
mTeli sigrZe-siganiT daanaxa is, ris gamomzeurebas<br />
manamdec da mis Semdegac yvela tirani erideboda.<br />
makiavelis moswonda respublikuri wyoba da aTenuri<br />
respublikis msgavsi `samTavros~ Sesaqmnelad adamianTa<br />
msxverplad Sewirvazec uars ar ambobda. igi aRmerTebda<br />
Cezare borjias, espanuri warmoSobis aristokrats (romis<br />
papis, aleqsandre VI vaJiSvili), italiis gaerTianebis<br />
ideiT Sepyrobil da `florenciis respublikis~ Semqmnel<br />
adamians. axalgazrda makiavelim mis karze ToTxmeti wlis<br />
ganmavlobaSi iRvawa (`aTeulis~ sabWos wevrad) da, savaraudod,<br />
kacobriobis istoriaSi erT-erTi yvelaze sastiki<br />
tiranisTvis rCeva-darigebanic ar dauSurebia.<br />
***<br />
zemoT makiavelis uamravi Segonebidan aTiode moviSvelie.<br />
Tu moTmineba ar SemogeliaT, modi, kidev erTxel<br />
gavixsenoT maTgan ramdenime da qarTul sinamdviles mivusadagoT<br />
_ iqneb davadginoT, marTla makiavelis gziT<br />
iara Tu ara XXI saukunis damdegis saqarTvelos xelisuflebam.<br />
_ viTarebis Sesabamisad, unda gamoiyenoT teroric<br />
da gamoiCinoT gulmowyalebac.<br />
358
qarTulma xelisuflebam, iseve, rogorc kacobriobis<br />
istoriaSi cnobilma yvela sxva revoluciurma xelisuflebam,<br />
moRvaweoba daiwyo swored teroriT. erTbaSad<br />
cixeebSi aRmoCnda wina xelisuflebis asobiT warmomadgeneli<br />
da TanamgrZnobi; mravalma aTasma Tavs gaqceviT<br />
uSvela. gansakuTrebiT TvalSisacemia egreT wodebuli<br />
`abaSiZis klanis~ ganadgureba. sinamdvileSi, es iyo sastiki<br />
SurisZieba ara aWaris mmarTvel `patara diqtator~<br />
aslan abaSiZeze da mis `ojaxze~ (siciliuri mafiis gagebiT),<br />
aramed mTlianad avtonomiur respublikaze da mis<br />
mosaxleobaze. revoluciurma xelisuflebam, upirveles<br />
yovlisa, samarTlebrivi TvalsazrisiT erTbaSad araraobad<br />
aqcia avtonomiis statusi, yvela saxelmwifoebrivad<br />
mniSvnelovan Tanamdebobaze ucnobi qarafSutebi daniSna,<br />
yvela mniSvnelovani komerciuli obieqti adgilobrivi<br />
mosaxleobis daukiTxavad gaasxvisa; vinc xmis amoReba<br />
gabeda, an daapatimra, an daaSina.<br />
aseTi qmedebiT saakaSvilis xelisuflebam aramarto<br />
Tavis iurisdiqciaSi arsebul teritoriaze, aramed afxazeTisa<br />
da samxreT oseTis `respublikebSi~ mcxovrebi moqalaqeebic<br />
daaterora da deda-saqarTvelos wiaRSi dabrunebis<br />
survili daukarga. vfiqrob, es iyo makiavelis am<br />
Segonebis gaukuRmarTebuli gagebiT gamowveuli sabediswero<br />
Secdoma. kerZod, makiaveli mmarTvels teroris gamoyenebas<br />
urCevs `viTarebis Sesabamisad~ da ara `nebismier<br />
viTarebaSi~. aRmoCnda, rom saakaSvilma icoda teroris<br />
gamoyenebis aucilebloba (anu makiavelis moZRvreba),<br />
magram ar icoda, ra viTarebaSi da rodis unda gamoeyenebina<br />
igi. rac Seexeba gulmowyalebas, rogorc Cans, TviTon<br />
saakaSvils da misi `Cemi gundis~ wevrebs makiavelis es Segoneba<br />
bolomde ar waekiTxaT, an gulmowyaleba ufaso sasadiloebis<br />
gaxsna egonaT.<br />
amasTan dakavSirebiT, erTi mravlismetyveli faqtis<br />
aRniSvnac Rirs. saaxalwlod, TbilisSi, meriis iniciativiT,<br />
ginesis wignis sakadrisi zoma-wonis xaWapuri gamoacxves.<br />
mSieri moqalaqeebi rigSi dilaadrian Cadgnen, magram<br />
xaWapuri mxolod 11 saaTisTvis gaiWra. meriis keTilmowyobis<br />
samsaxuris ymawvilma ufrosma telekamerebis win<br />
359
sakuTari xeliT CamoWra erTi zorba naWeri da... pirdapir<br />
xalxSi moisrola(!), zustad ise, rogorc mawanwala ZaRls<br />
gadaugdeben xolme lukmas. am simboluri JestiT xelisuflebam<br />
sakuTar Zlevamosilebas xazi gausva da sakuTar<br />
xalxs kidev erTxel mWevrmetyvelurad mianiSna, rom igi<br />
aris araraoba, upirovno masa, romelic mxolod amgvar<br />
`gulmowyalebas~ imsaxurebs.<br />
_ unda daTesoT SiSi, magram arasodes _ siZulvili,<br />
radgan, sabolood, siZulvils Tqveni ganadgureba Seu-<br />
Zlia.<br />
bevrjer vTqvi, rom revoluciurma xelisuflebam,<br />
upirveles yovlisa, Seqmna patara saqarTvelosTvis<br />
Seufereblad bumberazi represiuli aparati. kunTmagari<br />
niRbiani biWebis moulodnelma Tavdasxmebma komerciul<br />
ofisebze, restornebze da kafeebze; mitingebis da<br />
manifestaciebis, bazrobebisa da ltolvilTa TavSesafrebis,<br />
TviT sakulto dawesebulebebis umowyalo darbevebma<br />
saqarTvelos mTeli mosaxleoba SeaZrwuna. amas zed<br />
daerTo prezident saakaSvilis yovlad upasuxismgeblo<br />
gancxadebebi `nulovani tolerantobis~, anu sisastikisa<br />
da daundoblobis legalizaciaze, cvlilebebi sisxlis<br />
samarTlis da saproceso kodeqsebSi sasjelis damZimebis<br />
TvalsazrisiT; represiuli aparatis xelmZRvanelTa qeba<br />
msxverpliT damTavrebuli yoveli policiuri operaciis<br />
Semdeg. policiuri, sagamoZiebo, operatiuli, dazvervis<br />
da kontrdazvervis samsaxurebis gaerTianebiT miRebulma<br />
monstrma mTlianad gaanadgura samarTlebrivi sistema,<br />
yovelgvari funqcia daukarga sasamarTlos, prokuraturas<br />
da iusticiis saministros.<br />
xalxi CurCuliT, magram mainc, umaRlesi xelisuflis<br />
jer gamoucdelobaze, mere _ realobisadmi araadekvatur<br />
damokidebulebaze, mere _ siZulvilze alaparakda.<br />
saintereso da Zalze saxifaTo is iyo, rom es `CurCuli~<br />
(romelic xSirad xmamaRal lanZRva-ginebaSi gadadioda<br />
da teleekranebidan da Jurnal-gazeTebidanac sul ufro<br />
jiutad gaismoda), formalurad, prezidentamde ver aRwevda.<br />
ufro zustad, umaRles xelisufals Tavi ise eWira,<br />
TiTqos verc rames xedavda da arc rame esmoda.<br />
360
qarTulma xelisuflebam ver moaxerxa, sazogadoebaSi<br />
arsebuli xelisuflebisadmi SiSi xelisuflebisadmi si-<br />
ZulvilSi ar gadaezarda.<br />
_ umjobesia, adamianebi mudmiv gaWirvebaSi da ganuwyveteli<br />
omebis mdgomareobaSi amyofo: es mogaSorebs<br />
namdvili morCilebis or umTavres mters _ pativmoyvareobas<br />
da mowyenilobas. Tanac, Tqvens qveSevrdomebs<br />
mudmivad eqnebaT `didi winamZRolis~ moTxovnileba.<br />
am mxriv, saqarTveloSi idealuri viTareba Seiqmna<br />
_ moqalaqeTa oTxmoci procentze meti stabilurad<br />
gaWirvebul mdgomareobaSi, pativayrili da RirsebawarTmeuli<br />
aRmoCnda. metic, qveynis ukiduresi gaWirveba didi<br />
warmatebiT dabralda `erT ucxo saxelmwifos~ (prezident<br />
saakaSvilis terminia).<br />
sazogadoebaSi didi mondomebiT inergeboda azri, rom<br />
`ruseTTan molaparakeba SeuZlebelia, radgan... ruseTTan<br />
molaparakeba, saerTod, SeuZlebelia~. iqidan gamomdinare,<br />
rom ruseTis saxelmwifos dedamiwis sxva regionSi (magaliTad,<br />
antraqtidaSi) TviT saqarTvelos Zlevamosili<br />
`megobrebic~ ki ver gadaitanen, gamodis, rom Cveni qveynis<br />
gaWirvebac da saakaSvilis xelisuflebac maradiuli yofila!<br />
aseve maradiuli yofila saakaSvilis qveSevrdomTa<br />
moTxovnileba `did winamZRolze~.<br />
amave dros, teritoriuli problemebis avad Tu kargad<br />
gadawyvetamde saqarTvelo, formalurad mainc, omis pirobebSi<br />
rCeboda, rac idealur pirobebs uqmnida xelisuflebas.<br />
amitom igi ar cdilobda samSvidobo molaparakebebis<br />
gaaqtiurebas. piriqiT, saomari ritorikis gamZafrebiT<br />
arsebul uaRresad daZabul viTarebas inarCunebda<br />
_ man qveSecneulad icoda, rom omis damTavreba da mtris<br />
xatis gaqroba qarTul sazogadoebaSi xelisuflebisadmi<br />
protests gaaasmagebda.<br />
swored am istoriuli gamocdilebidan gamomdinare,<br />
SemiZlia TiTqmis asprocentiani albaTobiT vivaraudo,<br />
rom saakaSvilis xelisufleba, adre Tu gvian, iZulebuli<br />
gaxdeba, axal-axali mtrebi gamoigonos. Tu 2006 wlamde eseni<br />
iyvnen SevardnaZe da `misi klani~, biznesmenebi, opozicionerebi,<br />
Jurnalistebi, `Carecxili inteligencia,~<br />
361
separatistebi, agentebi da moRalateebi, xval mTeli es<br />
galerea ueWvelad dakargavs aqtualobas _ aseTia istoriuli<br />
kanonzomiereba. sazogadoebis dasaSineblad, misi<br />
`pativmoyvreobisa da mowyenilobis dasaTrgunavad,~ did<br />
winamZRolze moTxovnilebis SesanarCuneblad aucilebeli<br />
iqneba axali Zlevamosili mtris xatis Seqmna. Tanac,<br />
es `mteri~ Cvenze bevrad aRmatebuli unda iyos. Mmxolod<br />
am SemTxvevaSi SeZlebs saakaSvilis xelisufleba Zalauflebis<br />
SenarCunebas. winaswarmetyvelis niWi sulac ar<br />
sWirdeba imis gamocnobas, vis airCevs `Cveni gundi~ saocnebo<br />
mtrad _ es iqneba putinis ruseTi.<br />
qarTuli revoluciuri xelisufleba movlenaTa mxolod<br />
amgvari ganviTarebis SemTxvevaSi SeZlebs sakuTar<br />
qveyanaSi sazogadoebis morCilebisadmi protestis Cax-<br />
Sobas. Tumca, arsebobs ori didi safrTxec: gamogonili<br />
mtris realur mtrad gadaqceva da yovliswamlekavi socialuri<br />
afeTqeba. erTica da meorec, ukeTes SemTxvevaSi,<br />
gaurkveveli xniT gadaswevs saqarTvelos saxelmwifoebriobas,<br />
uares SemTxvevaSi _ miwis pirisgan samudamod<br />
aRgvis im politikur erTeuls, romelsac jer kidev saqarTvelo<br />
hqvia.<br />
_ Tu ginda, rom mowyaleba gasce, umjobesia, es Tvi-<br />
Ton gaakeTo; binZuri saqmis keTeba ki sxvebs daavalo:<br />
xalxi daadanaSaulebs maT da ara xelisufals. xelisufali<br />
mowonebas daimsaxurebs, Tu (binZuri saqmis mkeTeblebs)<br />
droulad daayrevinebs Tavebs, radgan adamianebi<br />
Tavisuflebaze maRla SurisZiebas da usafrTxoebas<br />
ayeneben.<br />
XXI saukunis damdegis saqarTvelos umaRlesi xelisufali<br />
zustad ase iqceoda _ sakuTari xeliT didi siamovnebiT<br />
gascemda mowyalebas, romelic isedac am xalxs ekuTvnoda<br />
_ uzarmazari represiuli aparatis meSveobiT atarebda<br />
rekviziciebs, debda saidumlo garigebebs saeWvod gamdidrebul<br />
adamianebTan; generalur prokuraturaSi, Sinagan<br />
saqmeTa saministroSi, Tavdacvis saministroSi qmnida<br />
fondebs, sadac Tavs iyrida didi odenobiT saidumlo an<br />
gaurkveveli warmomavlobis fuladi saxsrebi. paralelurad,<br />
Seiqmna e. w. `prezidentis fondi~, sadac agreTve did-<br />
362
Zali fuli iyo Tavmoyrili. swored am fondebis kuTvnili<br />
fuliT prezidenti aSenebda atraqcionebs da Sadrevnebs,<br />
afinansebda `patriotTa banakebs~ da rezervistebis `swavlebebs~.<br />
xsnida ufaso sasadiloebs.<br />
saqme xSirad kuriozebamde midioda: xelisuflebis<br />
warmomadgenlebi usircxvilod iTvisebdnen kerZo biznesis<br />
warmomadgenelTa saqvelmoqmedo naRvaws _ magali-<br />
Tad, `psp jgufis~ mier SeZenili medikamentebi da saaxalwlo<br />
saCuqrebi uamravi telekameris TanxlebiT daariga...<br />
janmrTelobis ministris moadgilem, xolo saxelmwifo<br />
biujetiT nayidi sawvavi _ piradad prezidentma!<br />
amave dros, prezidenti da sxva maRalCinosnebi demonstraciulad,<br />
aseve telekamerebis win uars ambobdnenen<br />
`Cveni gundis~ dabalCinosnebisgan mirTmeul ubralo<br />
saCuqrebze.<br />
revoluciur saqarTveloSi binZuri saqmeebis absoluturi<br />
umravlesobis Semsruleblebad generaluri prokurori,<br />
Sinagan saqmeTa ministri, iusticiis ministri, yvela<br />
donis mosamarTleebi da TviTon uzenaesi sasamarTlos<br />
Tavmjdomare mogvevlinnen. am mxriv, makiavelis moZRvrebasTan<br />
sruli harmonia sufevda, Tumca, binZuri saqmeebis<br />
mTavari Semoqmedi `Tavebis dasayrevineblad~, anu Tanamdebobidan<br />
gadasayeneblad ver imetebda uSualo Semsruleblebs.<br />
gansakuTrebiT, es exeba Ss ministr merabiSvils,<br />
romelmac Tavisi umZimesi SecdomebiT da aSkara danaSaulebrivi<br />
qmedebebiT sazogadoebas Tavi sastikad SeaZula.<br />
sakmarisia, davasaxeloT e. w. `girgvlianis saqme~, sadac axalgazrda<br />
kacis ganzrax barbarosul mkvlelobaSi cxadad<br />
Cans Ss saministros maRalCinosnebis, amave saministros<br />
sazogadoebasTan urTierTobis departamentis Tavmjdomaris<br />
da TviT Ss ministris meuRlis Tanamonawileoba.<br />
rogorc istoria gvaswavlis da makiavelic amasve adasturebs,<br />
piradad prezidents amgvari `humanizmi~ Zalian<br />
Zvirad daujdeba _ `Cveni gundi~ xom xelisuflisgan<br />
msxverplSewirvas, anu saZulvel adamianebze SurisZiebas<br />
iTxovs. gaixseneT lenini, hitleri, stalini, sxvebi ra<br />
gasaocari siioliT iSorebdnen erTgul TanamebrZolebsa<br />
da Tanamzraxvelebs. leninuri eTikac xom missave kacTmo-<br />
363
Zule Teorias efuZneboda _ `eTikuria yvelaferi, rac<br />
komunizmis mSeneblobas emsaxureba~.<br />
_ Tu danaSaulis Cadenas apireb, amis Sesaxeb winaswar<br />
nu gamoacxadeb, radgan mtrebi manamde gaganadgureben,<br />
sanam Sen maT ganadgurebas moaswrebde.<br />
rogorc Cans, prezidenti saakaSvili am sakiTxSi makiavelis<br />
kategoriulad ar eTanxmeboda. ver vityvi, sakuTari<br />
danaSaulebrivi ganzraxvis gamo-meTqi, magram, saerTod,<br />
ris gakeTebasac apirebda, amaze winaswar sajarod acxadebda<br />
kidec (Tumca, zogjer yovlad moulodnel nabijebsac<br />
dgamda) da Tavisi am ganzraxvis Teoriul dasabuTebasac<br />
cdilobda. es `dasabuTebani~, umravles SemTxvevaSi,<br />
yovlad absurduli iyo (magaliTad, saprezidento da saparlamento<br />
arCevnebis erTdroulad Catarebis aucilebloba),<br />
magram igi mainc jiutad agrZelebda Tavisas.<br />
amiT saakaSvili Zalian waagavda adolf hitlers, romlis<br />
devizi swored aseTi iyo _ `jer sityva, mere saqme~ (ioseb<br />
stalini piriqiT moqmedebda _ `jer saqme, mere sityva~).<br />
saakaSvilis metismeti gulaxdiloba missave metismeti<br />
Tavdajerebulobidan momdinareobda _ igi xom mmarTvelad<br />
xmebis absoluturi umravlesobiT airCies! Tumca, is,<br />
rac amomrCevlebs avansad ar enanebaT kandidatisTvis _<br />
mxardaWeras vgulisxmob _ Zalian enanebaT ukve arCeuli<br />
mmarTvelisTvis. amitom amomrCevelTa imedis gamcruebel<br />
prezidents, rogorc wesi, mxardamWerTa dakargva emuqreba,<br />
rac, sabolood, `Cveni gundis~ daSlas da guSindeli<br />
beladis CamorigiTebas (rusuli samxedro terminologiiT<br />
_ разжалование до рядового), anu swored imas niSnavs,<br />
rasac makiaveli winaswarmetyvelebs _ mtrebi manam gaganadgureben,<br />
sanam Sen moaswrebde maT ganadgurebas. mosisxle<br />
mtrebi ki, mendeT, TviT abraam linkolnis da jon<br />
kenedis msgavs usayvarles mmarTvelebsac hyoliaT.<br />
Pprezidenti saakaSvili ki, mraval sxva sikeTesTan erTad,<br />
gulwrfeli mxardamWerebisa da apolitikuri moqalaqeebis<br />
mosisxle mtrebad mokidebis niWiTac iyo Semkuli.<br />
_ nu Semoikreb metismetad gavlenian msaxurebs _<br />
sjobs Tavidan moiSoro Zlevamosili generlebi, Torem<br />
isini mogiSoreben Sen.<br />
364
saakaSvilma mmarTvelobis pirvelive dRidan daiwyo da<br />
Zalian male Seqmna favorit `generalTa~ jgufi (generaluri<br />
prokurori adeiSvili, Ss ministri merabiSvili, Tavdacvis<br />
ministri oqruaSvili, parlamentis wevri bokeria,<br />
elCi CubiniSvili, Tbilisis meri ugulava, ekonomikis ministri<br />
arvelaZe). es ubiografio adamianebi `generlebad~<br />
mxolod saakaSvilis wyalobiT iqcnen. bunebrivia, es icodnen<br />
`generlebma~, icoda Tavad maTma Semqmnelma da `Cveni<br />
gundis~ danarCenma ufunqcio da ambiciurma wevrebmac.<br />
marTalia, saakaSvilma moaxerxa erTi xelis dakvriT<br />
moekveTa maT Soris erT-erTi yvelaze gavleniani da<br />
`meamboxe~ oqruaSvili, mis adgilze paiki kezeraSvili<br />
daesva, magram `generalTa~ amboxis saSiSroeba amiT ar<br />
Semcirebula. prezidentis uaxloes garemocvaSi darCa<br />
adeiSvili-merabiSvilis yovlisSemZle tandemi. am wyvilis<br />
xelSi, isev prezidentis wyalobiT, civilizebuli<br />
samyarosTvis uprecedento Zalaufleba aRmoCnda. igi<br />
dadga aRmasrulebel, sakanonmdeblo da TviT sasamarTlo<br />
xelisuflebaze maRla. is, rom saakaSvils bevri ram<br />
`ar esmoda~, am wyvilis udidesi damsaxurebaa _ swored<br />
igi amyofebda saakaSvils informaciul wyvdiadSi da moqmedebis<br />
gegmasac is karnaxobda. mis xelSi prezidenti<br />
Zvirfasi tikinad gadaiqca. Aamave dros, Sua saukuneebisgan<br />
gansxvavebiT, TiTqmis ar arsebobda saSiSroeba, rom<br />
es wyvili uaxloes momavalSi prezidentis damxobas Seecdeboda<br />
_ Tu civi gonebiT ganvsjiT, es misTvis realurad<br />
arafers moitanda. piriqiT, es wyvili, prezidents<br />
Tvalis CiniviT unda gafrTxileboda.<br />
xolo Tu Tavad prezidenti odesme mixvdeboda, ra<br />
sabediswero Secdoma mouvida adeiSvil-merabiSvilis<br />
uzomo gaZlierebiT, maSin am `generlebisTvis~ `Tavebis<br />
dayrevineba~ sasaxlis karis gadatrialebis tolfasi movlena<br />
mainc iqneboda. imasac veravin ivaraudebda, rom im<br />
momaval brZolaSi maincdamainc saakaSvili gaimarjvebda<br />
_ operatiuli informacia da uzarmazari represiuli<br />
aparati xom, faqtobrivad, iyo `tandemis~ xelSi da ara<br />
prezidentisa.<br />
_ adamianebi an unda moTaflo, an unda gaanadguro;<br />
365
mSvidobismoyvare da neitraluri politika yovelTvis<br />
damRupvelia.<br />
prezidenti da misi `Cveni gundi~ swored ase iqceoda _<br />
sasuqebis da sawvavis darigeba, saCvenebeli `xalxSi gasvlebi~,<br />
atraqcionebi, Sadrevnebi, `patriotTa~ banakebi,<br />
Zalian xSiri satelevizio gamosvlebi, sxvaTa warmatebebiT<br />
gauTavebeli trabaxi, ruseTTan Zalis poziciebidan<br />
laparaki, natoSi Sesvlis muqara, afxazeTis da samxreT<br />
oseTis `respublikebisTvis~ TiTis qneva, urCTa da moazrovneTa<br />
xelisuflebidan gandevna... yvelaferi es makiavelis<br />
am Segonebis mixedviT moqmedebas hgavs. swored am<br />
principiT moqmedebda is sulwawymedili da gandidebis maniiT<br />
Sepyrobili Cezare borjiac, makiavelis kumiri.<br />
Tu kidev erTxel gavixsenebT makiavelis mTavar Segonebebs<br />
da saakaSvilis mTavar naTqvam-namoqmedarebsac, didi<br />
ganCxreka-gaanalizebis gareSe davaskvniT, rom qarTveli<br />
mmarTveli zereled, ugulisyurod, magram mainc icnobda<br />
makiavelis moZRvrebas; suliTa da guliT mowadinebuli<br />
iyo, rogorme mniSvnelovan saxelmwifo figurad qceuliyo.<br />
xelisuflebis saTaveSi mosvliT man es nawilobriv<br />
moaxerxa kidec. axla mas Sinauri da gareuli mtermoyvrisTvis<br />
unda daemtkicebina (ufro zustad, Sinauri<br />
da gareuli mter-moyvare unda daerwmunebina), rom misi<br />
gaprezidenteba ar yofila brma SemTxveva, arc RvTis wyaloba<br />
da arc SevardnaZis madlieri amerikeli an germaneli<br />
xalxebis saCuqari saqarTvelosadmi.<br />
saakaSvil-mmarTvels marTlac mZime social-politikuri<br />
memkvidreoba ergo, magram ganuzomlad ukeTesi, vidre<br />
mis winamorbed eduard SevardnaZes 1992 wels. Tanac,<br />
am mZime socialuri da politikuri viTarebis SeqmnaSi<br />
didi iyo e. w. reformatorTa jgufis `damsaxureba~ piradad<br />
saakaSvilis meTaurobiT.<br />
mravlismnaxveli, dinji da cxovrebisgan dabrZenebuli<br />
`TeTri melasgan~ gansxvavebiT, uzarmazari energiiT aRsavse,<br />
yvelas da yvelafris saswrafod gadakeTebis mwveli<br />
surviliT anTebuli ajilRa yvelas da yvelafers erTdroulad<br />
daeZgera.<br />
igi gulwrfelad iyo darwmunebuli, rom mas, miSa saakaS-<br />
366
vils, mxolod mTeli saqarTvelo ki ara, mTeli civilizebuli<br />
samyaro mxarSi amoudgeboda da aRTqmul mizans uTuod<br />
miaRwevinebda _ igi xom axalgazrda, axovani, amerikul<br />
yaidaze aRzrdili, qalebis gulTa mpyrobeli poligloti<br />
iyo da ara vinme `mamaTeli naferSlal-nacekasmdivnari<br />
uemocio moxuci~.<br />
saakaSvils, murabebis sawyobSi moxvedril Tavneba bavSvs,<br />
gamorCa mTavari _ Cezare borjias matarebels didi<br />
xnis winaT Caevlo da didi qarTveli mefis, daviT aRmaSeneblis<br />
saflavze daficeba mas ukan ver daabrunebda.<br />
man irealur samyaroSi cxovreba airCia _ `Cven erTi<br />
gundi~ varT, maSasadame, me var koleqtiuri goni da yovlisSemZle<br />
Rone, me yvelaferi vici, yvelaferi mepatieba<br />
da araferi ar mevaleba!<br />
yvelaferze pasuxs `Cveni gundi~ agebs, anu pasuxs<br />
araferze arasdros aravin ar agebs!<br />
saakaSvilis gaprezidentebidan Zalian male cxadi gaxda,<br />
rom mas, `amerikul tradiciebze aRzrdil~ biWunas,<br />
Sinaganad sZulda demokratia, radgan igi areuli qveynis<br />
mmarTvelisgan udides da mravalmxriv codnas, moTminebas,<br />
gamocdilebas moiTxovda, xelisuflis ucilobel cvlas<br />
da umadurebis mTeli armiis arsebobasac gulisxmobda.<br />
areuli qveynis beladobisTvis igi aSkarad moumzadebeli<br />
aRmoCnda. saakaSvilma iwama makiavelisa, rom adamianTa<br />
umravlesobisTvis pirovnebis saxeli (avtoriteti)<br />
TviT realobaze da Tavisuflebaze Zvirad fasobs. misi<br />
sulieri winamorbedis, zviad gamsaxurdias msgavsad, Tavi<br />
sakuTar genialobaSi da uaxloesi garemocvis uangaroba-<br />
Si dairwmuna. `samTavros~ marTva erTob saeWvo gonebrivi<br />
SesaZleblobebis `gundelebs~ miando. murabebis sawyobSi<br />
moxvedrili sakuTar Tavze Seyvarebuli da sakuTar ucdomelobaSi<br />
darwmunebuli Wirveuli `zeadamiani~ biWuna<br />
ki amasobaSi zedized asufTavebda murabiT savse qilebs<br />
tkbileulis sawyobSi. amiT saakaSvilma, gamsaxurdias msgavsad,<br />
sakuTar Tavs sakuTari xeliT ganumzada tragikuli<br />
dasasruli. gansakuTrebuli sicxadiT es misi mmarTvelobis<br />
mesame wlisTavze gamoCnda...<br />
im epoqis qarTul beWdur presas, movlenaTa tragikul<br />
367
ganviTarebaze metad, vinme mesamexarisxovani qarTveli<br />
modelis meore qmarTan ganSorebis saidumlo aRelvebs.<br />
sagazeTo bazari gadaWedilia fsevdo-elituri `yviTeli~<br />
Jurnal-gazeTebiT. opoziciuri politikuri Zalebi ki,<br />
ZiriTadad, qilikiT erTobian.<br />
sabediswero SeZaxilamde, _ `Zirs diqtatori!~ _ Zalian<br />
mcire dro rCeba...<br />
yvelaferi im dawyevlili nikolo makiavelis bralia,<br />
vis sikvdilsac, xuTasi weliwadia, saSveli ar daadga.<br />
uweso TamaSebi<br />
anu<br />
presa, rogorc politikuri manipulaciebis<br />
instrumenti<br />
rogorc wesi, saqarTveloSi am Temaze xmamaRla saubars<br />
elituri politikis warmomadgenlebic gaurbian da<br />
seriozuli presisac. marTalia, presis mniSvnelobas aravin<br />
uaryofs, magram igi Segnebulad dahyavT leniniseuli<br />
`koleqtiuri agitatoris~ donemde. arada, ukve Zalian didi<br />
xania, presa (aq da yvelgan igulisxmeba mTlianad masobrivi<br />
informaciis saSualebebi, rogorc beWduri, ise eleqtronuli,<br />
internetisa da zepiri gamosvlebis CaTvliT) politikuri<br />
manipulaciebis, sazogadoebriv cnobierebaze zemoqmedebis<br />
uZlieres da Seucvlel iaraRad iqca. evropasa<br />
da amerikaSi, TviT ruseTSic maRal mecnierul donezea damuSavebuli<br />
`manipulaciebis Tema~ da igi udidesi warmatebiT<br />
gamoiyeneba politikuri dapirispirebebis dros.<br />
manipulireba, rogorc socialuri marTvis meTodi,<br />
udides moqnilobas moiTxovs. mas Zalian didi upiratesoba<br />
aqvs Zalismier da ekonomikur meTodebTan SedarebiT _<br />
xorcieldeba marTvis obieqtebisTvis SeumCnevlad; politikuri<br />
oponentebis mosasyidad da dasamSvideblad ar<br />
moiTxovs did materialur danaxarjebs, araviTar sisxlsa<br />
da msxverpls. presas masobriv (sazogadoebriv) cnobierebaze<br />
zemoqmedebisTvis, faqtobrivad, usazRvro SesaZleblobebi<br />
gaaCnia.<br />
368
Sevecdebi, Zalian mokled Camovayalibo presiT politikuri<br />
manipulirebis ZiriTadi mimarTulebebi. aqve<br />
aRvniSnav, rom manipulirebis mizania, masobriv SemecnebaSi<br />
Canergos is socialur-ekonomikuri miTebi, iluzoruli<br />
ideebi, romlebic ganmtkicebuli iqneba, ZiriTadad,<br />
rwmeniT da ara racionaluri, kritikuli gaazrebiT; imis<br />
codniT da gaTvaliswinebiT, rom adamianis Semecnebaze<br />
zemoqmedeba savsebiT SesaZlebelia im arxebiT, romlebsac<br />
yvelaze naklebad akontrolebs goneba. es meTodi miT<br />
ufro efeqturi iqneba saqarTveloSi, sadac movlenaTa<br />
racionalur gaazrebas TiTqmis aravin ar cdilobs (codnis<br />
dabali donis gamo).<br />
XXI saukunis dasawyisis saqarTveloSi mmarTveli elitis<br />
batonobis gansamtkiceblad ramdenime socialurpolitikuri<br />
miTi mogvevlina:<br />
1. xelisufleba qveyanas marTavs demokratizmis principebiT;<br />
2. mimdinareobs samarTlebrivi reformebi da sul<br />
male kanonis uzenaesobis pirobebSi vicxovrebT;<br />
3. socialuri siduxWire gamowveulia ara xelisuflebis<br />
uunarobiT da momxveWelobiT, aramed gare bneli<br />
(rusuli, amerikuli) Zalebis moqmedebiT an `mSromeli<br />
xalxis xarjze gamdidrebuli vigindarebis~ gamo;<br />
4. korufcia aris sazogadoebis erTaderTi dauZinebeli<br />
mteri da xelisuflebis mxridan mimdinareobs mas-<br />
Tan daundobeli brZola;<br />
5. saqarTvelos yvela moqalaqe, miuxedavad eTnikuri<br />
warmoSobisa da religiuri mrwamsisa, Tanabari uflebebiT<br />
sargeblobs;<br />
6. qarTveli eri yvelaze tolerantulia msoflioSi;<br />
7. presa Tavisufalia da amis naTeli dadasturebaa<br />
TviT `vardebis revoluciis~ beladis arcTu mokrZalebuli<br />
kritika.<br />
miTi sxvac bevri gavrcelda (mrewveloba gadagvarCens,<br />
`truba~ gadagvarCens, ruseTi an aSS gviSvelis, mdidrebs<br />
wavarTmevT da Raribebs davurigebT, mimdinareobs sasamarTlo<br />
reforma, ganaTlebis sistemis reforma, soflis<br />
meurneobaze zrunva...), magram, vfiqrob, zemoT CamoT-<br />
369
vlili aris mTavari. yvela es miTi adamianebis azrovnebaSi<br />
inergeboda da inergeba presis saSualebiT.<br />
amerikeli sociologis, parentis TqmiT, swored presa<br />
(aq da yvelgan `presaSi~ igulisxmeba mTlianad masobrivi<br />
informaciis saSualebebi T. q.) arCevs im informacias da<br />
dezinformacias, rasac Cven social-politikuri sinamdvilis<br />
Sesafaseblad viyenebT. problemebis da movlenebisadmi<br />
Cveni damokidebuleba, TviT imis aRqmac ki, ra miviCnioT<br />
problemad da movlenad, damokidebulia im xalxze,<br />
vis xelSic aris presa. dedamiwaze yovelwuTierad milionobiT<br />
movlena xdeba, Cven ki vsargeblobT maTi im nawiliT,<br />
rasac presidan gvawvdian.<br />
Cven vcxovrobT presis mier Seqmnil warmosaxviT (virtualur)<br />
samyaroSi. es samyaro an koSmarulia, an idiliuri,<br />
gaaCnia, vin gvelaparakeba _ opoziciuri, Tu saxelisuflo<br />
presa.<br />
Tavis manipulaciur SesaZleblobebs presa yvelaze metad<br />
saarCevno (saparlamento, saprezidento, adgilobrivi)<br />
kampaniis dros avlens. gansakuTrebiT efeqturia sociologiuri<br />
gamokiTxvebiT manipulireba _ erTidaigive<br />
cifri sxvadasxva konteqstSi SeiZleba auditorias<br />
miawodo, rogorc warmateba, an, rogorc katastrofa.<br />
manipulireba, rogorc auditoriaze zemoqmedebis<br />
meTodi, erTob mimzidveli ram gaxlavT im xalxisTvis,<br />
vinc dauokeblad eltvis xelisuflebas.<br />
manipulirebis winaaRmdeg brZola praqtikulad Seu-<br />
Zlebelia im ubralo mizeziT, rom mis (manipulirebis)<br />
safuZvlad gvevlineba sityva, rogorc komunikaciis sa-<br />
Sualeba _ SeuZlebelia vinmes pasuxismgebloba daakisro<br />
sityvis Tavisuflebis gamoyenebis gamo! msoflios masStabiT<br />
jerac veranairi Sedegi ver moitana nairnairi eTikuri<br />
kodeqsebis weramac.<br />
axla ufro dawvrilebiT ganvixiloT presis mier gamoyenebuli<br />
politikuri manipulirebis xerxebi. rogorc<br />
vTqviT, presa manipulirebs informaciiT, ufro zustad,<br />
informaciis marTviT.<br />
SesaZlebelia informaciis:<br />
370
_ gayalbeba da sazogadoebisTvis SeCeCeba, rogorc<br />
namdvilis;<br />
_ damaxinjeba romelime mxaris sasargeblod;<br />
_ redaqtireba sakuTari gamonagonisa da komentarebis<br />
damatebiT;<br />
_ interpretacia manipulatorisTvis sasargeblo<br />
mimarTulebiT;<br />
_ romeliRac mniSvnelovani detalis miCqmalva.<br />
amis garda, presas SeuZlia:<br />
_ amomrCevelTa yuradReba gaamaxvilos sakuTari<br />
(manipulatoris) poziciebis ganmamtkicebel faqtebze;<br />
_ obieqturad gadmocemul masalas SeurCios Sinaarsis<br />
absoluturad Seusabamo, an sawinaaRmdego sa-<br />
Tauri;<br />
_ romelime gamomsvlels miaweros gancxadeba, romelic<br />
mas ar gaukeTebia;<br />
_ obieqturi informacia gamoaqveynos mas Semdeg,<br />
rac man ukve dakarga aqtualoba;<br />
_ gamoaqveynos damaxinjebuli citata, gamosvlis<br />
nawili an frazebi, romlebic konteqstis gareSe sxva,<br />
zogjer naTqvamis sawinaaRmdego azrs iZens.<br />
zemoT aRniSnuli ileTebi SeiZleba gamoyenebuli iyos<br />
kompleqsurad, an moTxovnilebis Sesabamisad. oRond,<br />
yvelaferi unda gakeTdes virtuozulad, maRal profesiul<br />
doneze.<br />
presis xelT arsebuli samanipulacio arsenali Zalian<br />
mdidaria _ zogierTi faqtis miCqmalviTa da sxva faqtebis<br />
warmoCeniT realuri viTarebis winaswar ganzraxuli damaxinjeba,<br />
cru informaciebis gamoqveyneba, vizualuri<br />
an sityvieri saSualebebiT auditoriaSi negatiuri emociebis<br />
gamowveva da mravali sxva.<br />
marTalia, isini gansxvavdebian zemoqmedebis ZaliTa da<br />
SinaarsiT, magram aerTianebT erTi ram: yvelaferi mimar-<br />
Tulia auditoriaSi sasurveli emociuri da fsiqologiuri<br />
ganwyobis Sesaqmnelad.<br />
manipulirebis fundamenturi meqanizmi gaxlavT e. w.<br />
sugestia, anu konkretuli msjelobiT adamianis darwmuneba<br />
raime logikuri mtkicebulebebis gamouyene-<br />
371
lad. TvalsaCinoebisTvis mogaxsenebT, rom am meTods<br />
politikuri oponentebis winaaRmdeg erTob warumateblad<br />
iyenebda (cdilobda gamoeyenebina) yofili prezidenti<br />
gamsaxurdia da misi garemocva (petriaSvili, qobulaSvili,<br />
guguSvili, qoriZe...). amiT imis Tqma minda, rom maT<br />
icodnen politikuri manipulirebis xerxebis arsebobis<br />
Sesaxeb, magram ar icodnen misi gamoyeneba. samwuxarod, mas<br />
Semdeg TxuTmeti wlis ganmavlobaSi saqarTveloSi bevri<br />
araferi Secvlila.<br />
sxvaTa Soris, naTqvami exeba saxelisuflebo (romelic<br />
saqarTveloSi, tradiciulad, Suasaukuneobrivi meTodebiT<br />
ebrZoda da ebrZvis politikur opozicias) Zalebsac da<br />
opoziciursac. Tu odnav kritikulad ganvixilavT, magaliTad,<br />
naTelaSvilis leiboristuli (Sromis) partiis moRvaweobas,<br />
davinaxavT, rom es politikuri Zala moqmedebda<br />
absoluturad gauazreblad. politikuri mowinaaRmdegeebis<br />
dasamarcxeblad misi erTaderTi iaraRi iyo zogadi,<br />
dausabuTebeli, xSirad, cilismwamebluri gancxadebebi:<br />
mTavroba korumpirebulia, Tbilisis meri meqrTamea,<br />
biujeti korufciis wyaroa, prezidenti qveynis da xalxis<br />
mteria da a. S. anu naTelaSvilis jgufi sazogadoebaSi<br />
avtoritetis moxveWas mxolod sxvisi saxelis uxeSi diskreditaciis<br />
gziT cdilobda. misi logika, daaxloebiT<br />
aseTi iyo: saakaSvili `cudi biWia~, ese igi, naTelaSvili<br />
`kargi biWia~. anu am partiisTvis ucnobi iyo sazogadoebriv<br />
cnobierebaze zemoqmedebis mecnieruli meTodebi.<br />
davubrundeT gansaxilvel sakiTxs da ganvixiloT sugestiis<br />
ramdenime xerxi:<br />
a) stereotipebis gamoyeneba. stereotipSi igulisxmeba<br />
adamianTa mier romelime socialuri obieqtis gaubraloebulad,<br />
sqematurad aRqma. adamianis romelime `socialur<br />
tipze~ mikuTvneba savsebiT bunebrivi movlenaa. zogier-<br />
Ti `socialuri tipi~ adamianis SemecnebaSi myarad aris<br />
dafiqsirebuli da sakuTari gamocdilebiT Semowmebas ar<br />
eqvemdebareba. magaliTad, qarTveli adamianebis SemecnebaSi<br />
jer kidev myarad `zis~ iseTi stereotipebi, rogoricaa,<br />
`nacisti~ (nacional-socialisti), `faSisti~, `Sadimani~,<br />
`kapitalisti~, `ebraeli~, `somexi~ da sxva. aqedan<br />
372
gamomdinare, presa Zalian advilad axerxebs arasasurveli<br />
pirovnebis gaigivebas stereotipTan: germanelma nacionalistebma<br />
qveyana daaqcies, uamravi adamiani daxoces. saakaSvili<br />
_ kemularia _ grigalaSvili (nacionaluri moZraobis<br />
wevrebi) nacionalistebi arian. anu es jentlmenebi<br />
nacistebi, kaciWamiebi brZandebian. an ufro martivi magaliTi:<br />
`somexi~ saqarTvelos dauZinebeli mteria. beJuaSvili<br />
_ `somexia~.<br />
sagulisxmoa, rom 2000 wlis Semodgomidan moyolebuli,<br />
am xerxs qarTveli politikuri oponentebi sul ufro da-<br />
JinebiT da sul ufro uxeSad iyenebdnen piradad Jvanias,<br />
saakaSvilis, merabiSvilis, TevdoraZis da sxvebis winaaRmdeg.<br />
am ugunuri kampaniis gvirgvini gaxldaT erTdroulad<br />
or yovelkvireul gazeTSi gamoqveynebuli werilebis<br />
seria saerTo saTauriT `oTxi dRe, romelmac SesZra saqarTvelo~,<br />
romelic male wignadac gamoica (SegaxsenebT,<br />
rom es sakiTxi sakmaod dawvrilebiT ganvixileT Jurnalistur<br />
gamoZiebaze saubrisas).<br />
opoziciuri Zalebis xelisuflebaSi triumfiT misvlas,<br />
nebsiT Tu uneblied, didad daexmara dabal profesiul<br />
doneze Sesrulebuli, mouzomavi da gauazrebeli<br />
kritikis, ufro zustad, uargumento dedakacuri lanZ-<br />
Rva-ginebisa da wyevla-krulvis niaRvari.<br />
zustad sapirispiros Tqma SeiZleba 2001-2003 wlebis<br />
qarTul opoziciur presaze _ es iyo xelisuflebis winaaRmdeg<br />
mimarTuli maRal inteleqtualur da mecnierul<br />
doneze Sesrulebuli PR kampania.<br />
vimeoreb, rom ara saxelisuflo presis srul uvicobaze<br />
damyarebuli winaaRmdegoba, opozicia amgvar yovlismomcvel<br />
gamarjvebas ver moipovebda. Tumca, nu gamogvrCeba<br />
mTavari _ imJamindeli qarTuli sazogadoebis gausaZlisi<br />
socialuri siduxWire, ramac, ZiriTadad, ganapiroba<br />
kidec masobrivi gamosvlebi xelisuflebis winaaRmdeg.<br />
b) iarliyebis mikereba. es aris kargad cnobili meTodi<br />
sabWoTa sinamdvilidan. mis gamoyenebas (komunistebisgan<br />
gansxvavebiT) warumateblad cdilobda prezident<br />
gamsaxurdias garemocva gasuli saukunis 90-iani wlebis<br />
dasawyisSi (sigua narkomania, naTaZe qurdia, SevardnaZe<br />
373
useTis agentia...). daaxloebiT igive suraTi miviReT<br />
TiTqmis 15 wlis Semdegac. marTalia, es aris politikuri<br />
brZolis erT-erTi Zliermoqmedi iaraRi, magram igi Zlier<br />
saxifaTocaa, vinaidan iarliyebis mikereba sazogadoebas<br />
Cvevad eqceva xolme. `moRalate~, `mteri~, `agenti~, `meqr-<br />
Tame~ da sxva, sabolood, Cveulebriv, yoveldRiur sityvebad<br />
aRiqmeba da namdvil mniSvnelobas kargavs. Tanac,<br />
leqsikonidan aZevebs monaTesave, aranakleb agresiul<br />
cnebebs.<br />
ver vityvi, rom mixeil saakaSvili saqarTvelos prezidentad<br />
arCevamde ar icnobda `uweso TamaSebis~ wesebs. rom<br />
ar scodnoda, `vardebis revoluciis~ mosamzadebel periodSi<br />
misi gundi presas ase efeqturad ver gamoiyenebda.<br />
albaT, `iarliyebis mikerebis~ teqnologiasac icnobda.<br />
amis dasturad is garemoeba gamodgeba, rom revoluciamde<br />
da umaRles xelisuflebaSi misvlis Semdeg, saakaSvili<br />
politikur oponentebs uxvad urigebda meqrTamis, qurdis,<br />
banditis, moRalatis iarliyebs. Semdeg amas daemata<br />
`yiyini~, `Cmaxva~, `wkmutuni~ da misTanani. ase gagrZelda<br />
mravali Tvis ganmavlobaSi. Sedegad ki is miviReT, rom Tu<br />
Tavidan saakaSvilis am gamoTqmebs sazogadoebriv cnobierebaze<br />
marTlac SeeZlo zemoqmedeba, Semdeg mniSvneloba<br />
dakarga da mxolod Rimilismomgvrel aso-bgeraTa<br />
uazro grovad iqca.<br />
g) informaciis gameoreba. cnobilia, rom 30 wuTis Semdeg<br />
auditorias miRebuli informaciis Sinaarsis mxolod<br />
60 procenti axsovs. dRis bolosTvis igi 40, xolo kviris<br />
bolosTvis _ 10 procentamde mcirdeba. aqedan gamomdinare,<br />
problema TavisTavad qreba aTiode dRis ganmavloba-<br />
Si. amitom aucilebelia mniSvnelovani informaciis axali<br />
faqtebiT gamdidreba da garkveuli periodulobiT gameoreba,<br />
raTa igi droulad miiRos auditoriam da `Cajdes~<br />
masebis SemecnebaSi.<br />
d) mtkiceba. ara var darwmunebuli, rom es manipulirebis<br />
saukeTeso saSualebaa, magram presaSi sakmaod xSirad<br />
gamoiyeneba. vgulisxmob iseT viTarebas, roca presa<br />
ugulebelyofs oponents da sakuTari Tezisis dasacavad<br />
SiSvel mtkicebulebebs sjerdeba.<br />
374
e) xmebis gavrceleba. xerxi ubralo da genialuria:<br />
presis saSualebiT ismis racionaluri kiTxva mravalmniSvnelovani<br />
miniSnebebiT (`gvars ar davasaxeleb, Cveni<br />
kolmeurneobis Tavmjdomare~...). auditoria iZulebulia,<br />
TviTon ganaviTaros azri da daskvnac TviTon gamoitanos.<br />
presam SesaniSnavad icis sazogadoebis moTxovnileba ama<br />
Tu im informciaze. icis am Temis mniSvneloba auditoriis<br />
ama Tu im nawilisaTvis. amitomac presa Segnebulad `agdebs~<br />
sazogadoebas, iZleva ritorikul SekiTxvas. erTi<br />
SexedviT, ucnauri araferi xdeba _ presa mxolod kiTxvas<br />
svams da pasuxi arc ainteresebs. Sedegad, sazogadoebaSi<br />
vrceldeba uamravi Wori, rac, bunebrivia, vnebs politikuri<br />
oponentis reputacias (nuTu, prezidenti saakaSvili<br />
marTla meqrTame, grantiWamia da meqalTanea?!).<br />
v) naxevarsimarTle. am meTods presa auditoriis<br />
ndobis uzrunvelsayofad iyenebs. igi Segnebulad savsebiT<br />
obieqturad da dawvrilebiT ganixilavs konkretul<br />
umniSvnelo detalebs im mizniT, rom aseve Segnebulad<br />
wauyruos mniSvnelovan movlenebs, an mogvces maTi cru<br />
(TviTneburi) interpretacia.<br />
z) gamasxaraveba. es aris masebis Semecnebaze zemoqmedebis<br />
yvelaze gavrcelebuli da saintereso meTodi.<br />
SeiZleba gavamasxaravoT, rogorc pirovnebebi, ise Sexedulebebi,<br />
ideebi, partiebi, moZraobebi, uwyebebi, institutebi,<br />
programebi da a. S. am meTodis saidumlo is gaxlavT,<br />
rom gamasxaravebis sagani SeiZleba iyos adamianis<br />
raime gamonaTqvami an misi saqcielis raime detali, rac<br />
Semdeg vrceldeba mTlianad am adamianis moRvaweobaze da<br />
saqcielze. Sedegad, am adamians (partias, organizacias,<br />
moZraobas) uvardeba araseriozulis, arakompetenturis<br />
saxeli. saxeli iseTi subieqtisa, visi winadadebebi da<br />
ideebi ar SeiZleba iyos seriozuli gansjis sagani.<br />
TvalsaCinoebisTvis erT sagulisxmo magaliTs Semog-<br />
TavazebT. e. w. `samTavrobo saaTze~ parlamentSi ar gamocxadda<br />
Sinagan saqmeTa ministri. deputatebisTvis misi<br />
gamoucxadeblobis mizezi iyo ara moucleloba, aramed<br />
parlamentisTvis sakuTari Zlevamosilebis demonstrireba.<br />
amis pasuxad, erT-erTma deputatma sajarod Camoayal-<br />
375
iba ministris gamoucxadeblobis sakuTari versia: `batoni<br />
ministri imitom ar cxaddeba parlamentSi, rom igi SeCveulia<br />
wuTnaxevrian brifingebs, radgan misi goneba met datvirTvas<br />
ver uZlebs~.<br />
gasaTvaliswinebelia, rom adamianis buneba miiswrafvis<br />
miRebuli informaciis ukiduresi gaubraloebisa da mis<br />
SemecnebaSi ukve arsebul kategoriebTan Serwymisken (kategorizacia).<br />
presa, romelmac mSvenivrad icis adamianis<br />
am Tvisebis Sesaxeb, cdilobs, maqsimalurad gaamartivos<br />
informacia, daiyvanos igi `cud~ an `karg~ kategoriamde<br />
da amiT sasurveli (Zlieri) zegavlena moaxdinos sazogadoebriv<br />
azrze. sxvaTa Soris, am meTodis gamoyenebiT, XX<br />
saukunis dasawyisSi uzarmazari warmatebebi moipova sxvadasxva<br />
religiurma seqtam.<br />
amjerad ar Sevudgebi presis mier iseTi mZlavri iaraRis<br />
gamoyenebaze saubars, rogoric gaxlavT neirolingvisturi<br />
programireba, politikuri reklamiT manipulireba<br />
da zogierTi sxva. Tumca, am Temebze dawvrilebiT saubari<br />
namdvilad Rirs.<br />
manipulireba Jurnalisturi komentarebiT. Tu ar<br />
vcdebi, 2002 wlis TebervalSi telekompania `si-en-enma~<br />
gaavrcela aseTi videoinformacia: teleekranze Cans 30iani<br />
wlebis berlinis Sav-TeTri gamosaxuleba. faSistebi<br />
koconze wvaven germaneli da msoflio klasikosebis, maT<br />
Soris, Tomas manisa* da bertold brextis* wignebs. ekranze<br />
Cndeba warwera: `berlini, germania, 1933 weli~. Sav-<br />
TeTrs daaxloebiT imave siuJetis feradi gamosaxuleba<br />
enacvleba _ SavebSi Cacmuli gaveSebuli brbo koconze<br />
wvavs religiur literaturas, maT Soris, biblias. ekranze<br />
icvleba warwera: `Tbilisi, saqarTvelo, 2002 weli~. araviTari<br />
sityvieri komentari!<br />
msoflios erT-erTma udidesma da avtoritetulma<br />
telekompaniam mTel civilizebul samyaros acnoba, rom<br />
XXI saukuneSi arsebobs qveyana, sadac jer kidev mZvinvarebs<br />
inkviziciis `wminda koconi~. aravis uTqvams, rom es aris<br />
uZvelesi kulturis mqone qveyana; rom qarTvel ers ekuTvnis<br />
erT-erTi dRemde Semonaxuli damwerlobaTagani; rom am<br />
qveyanaSi qristianoba jer kidev IV saukunis dasawyisSi aRi-<br />
376
ares saxelmwifo religiad; rom es aris uaRresad stumarTmoyvare,<br />
niWieri xalxiT dasaxlebuli suverenuli saxelmwifo<br />
da a. S. `si-en-enma~ oriode samsityviani winadadebiT<br />
mTel civilizebul msoflios amcno: erideT `megobar~<br />
saqarTvelos, iq kaciWamiebi cxovroben!<br />
rogorc wesi, aseTi mWevrmetyveluri, `usityvo komentarebi~<br />
JurnalistikaSi iSviaTobaa, vinaidan igi uzarmazar<br />
ostatobas moiTxovs. gacilebiT ufro gavrcelebulia<br />
sityvieri komentarebiT manipulireba.<br />
Jurnalisturi eTika RaRadebs, rom profesionalma<br />
Jurnalistma informacia obieqturad unda gaaSuqos;<br />
informaciis gangeb damaxinjeba, an zedapiruli Sefaseba<br />
dauSvebelia. amis miuxedavad, JurnalistikaSi arsebuli<br />
viTareba Zalian Sorsaa eTikisgan. Jurnalisti-komentatorebi<br />
sasurveli sazogadoebrivi azris Sesaqmnelad<br />
mraval xerxs iyeneben:<br />
1. azrebis kiTxva. Jurnalists Tavi ise uWiravs, TiTqos<br />
sxvadasxva adamianis azrebs gvTavazobdes. sinamdvileSi,<br />
gvTavazobs erT romelime mosazrebas, rogorc sazogadoebriv<br />
azrs.<br />
2. informaciis gafiltrva. Jurnalisti cdilobs,<br />
eTerSi (gazeTis furclebze) ar moxvdes is informacia, romelic<br />
mas ar moswons an xels ar aZlevs. Jurnal-gazeTebSi<br />
amis gakeTeba Zalian advilia. Tumca, arc eleqtronul mediaSia<br />
Zneli: `axla reklamis droa~; `sityvas mogvianebiT<br />
mogcemT~; `axla gansxvavebuli azri movisminoT~; `amaze<br />
xom ukve visaubreT~ da a. S.<br />
2004 wlis maisSi gavrcelda informacia, rom gaeros<br />
generalurma mdivanma, kofi ananma Tavis mrCevlad miiwvia<br />
saqarTvelos yofili prezidenti eduard SevardnaZe.<br />
bunebrivia, es iyo erTgvari pativis migeba 76 wlis<br />
SevardnaZisTvisac da misi samSoblo saqarTvelosTvisac.<br />
telekompania `rusTavi 2-ma~ maSinve gadasca siuJeti yovlad<br />
odiozuri figuris, manana arCvaZis saprotesto mitingis<br />
Taobaze, sadac prezident gamsaxurdias qvrivi SevardnaZis<br />
gasamarTlebas da dasjas moiTxovda! wamyvanma<br />
gakvriT isic Tqva, es saprotesto aqcia kofi ananis keTil-<br />
Sobilur Jests mohyvao.<br />
377
3. Seufaravi qeba. Jurnalisti daufaravad gamoxatavs<br />
Tavis simpaTiebs romelime movlenis mimarT, aidealebs<br />
romeliRac pirovnebas, jgufs an process.<br />
4. damcireba (daknineba). am SemTxvevaSi Jurnalisti<br />
cdilobs gakicxos individis, jgufis (partiis) an procesis<br />
moraluri mxare.<br />
Jurnalistur arsenalSi arsebobs damcirebis ramdenime<br />
utyuari xerxi:<br />
a) pirdapiri Seteva. iSviaTad, magram Jurnalistur<br />
praqtikaSi aseTi ramec gvxvdeba. am SemTxvevaSi, Jurnalisti<br />
aSkarad gamoxatavs ara sakuTar, aramed SemkveTis<br />
azrs. Tumca, vimeoreb, sakuTari Tavis pativismcemeli Jurnalistebi<br />
am xerxs TiTqmis ar iyeneben.<br />
b) iribi Seteva. Jurnalisti utevs ara uSualod romelime<br />
misTvis saintereso personas, aramed mis garemocvas<br />
(`prezidenti idealuria, ai, misi ministrebi ki meqrTameebi<br />
da matrabazebi arian~). xolo Tu Setevis obieqti deputatobis<br />
(prezidentobis) kandidatia, utevs mis momxreebs.<br />
magaliTad: `TofaZe SesaniSnavi mrewveli da politikosia,<br />
magram mis momxreTagan erTi _ arakompetenturia, meore<br />
_ sasaciloa, mesame _ demagogia...~<br />
Tu romelime partiis diskreditacia gvsurs, amisTvis<br />
sulac ar aris aucilebeli misi lideris saxelis gamtexi<br />
faqtebis gamogoneba _ sakmarisia davaxasiaToT misi<br />
uaxloesi garemocva. am xerxs gaprezidentebamde sakmaod<br />
warmatebiT iyenebda saqarTvelos nacionaluri moZraobis<br />
lideri mixeil saakaSvili. magaliTad, oponent naTelaSvilTan<br />
erT-erTi satelevizio debatebis dros, mas sityvac<br />
ar dauZravs piradad naTelaSvilis an misi partiis araswor<br />
qmedebaze. samagierod, sajarod gamofina naTelaSvilis<br />
partiaSi meore kacis saeWvo moqmedeba, riTac oponenti mwyobridan<br />
gamoiyvana da aiZula Tavi emarTlebina.<br />
g) dartyma wels qvemoT. Jurnalistebi obieqts uteven<br />
im iaraRiT, rasac ar iyeneben sxva obieqtebis winaaRmdeg.<br />
ufro zustad, samzeoze gamoaqvT obieqtis is nakli (namdvili<br />
an gamogonili), romelic saerToa sxva obieqtebisTvisac.<br />
magaliTad, profesor jaba ioselians gamudmebiT<br />
akritikebdnen misi kriminaluri warsulis gamo, Tumca,<br />
378
igive nakli ar gauxsenebiaT deputatobis sxva kandidatisTvis.<br />
soflis meurneobis yofil ministrs, bakur guluas,<br />
akritikebdnen amerikuli grantebis `SeWmisTvis~,<br />
Tumca, biujetis ZarcvisTvis aravis gaukritikebia finansTa<br />
yofili ministri Wkuaseli.<br />
moqalaqeTa kavSirs akritikebdnen, rom ar gaaCnda qveynis<br />
ekonomikuri ganviTarebis (gnebavT, teritoriuli<br />
mTlianobis aRdgenis) mkafio gegma, Tumca, aseTi gegma ar<br />
gaaCnda arc erT sxva politikur Zalas.<br />
d) iumori, sarkazmi, satira, ironia. Jurnalisturi<br />
arsenalis am gamanadgurebeli iaraRiT SesaZlebelia araraobad<br />
iqces nebismieri politikuri oponentis Sexedulebebi,<br />
ideebi, doqtrinebi, mTeli moRvaweoba. oRond,<br />
saWiroa zomiereba da udidesi taqti. arafers vambob imaze,<br />
rom am iaraRis warmatebiT gamoyeneba SeuZlia mxolod<br />
iumoris niWiT dajildoebul adamianebs.<br />
roca iumori (sarkazmi, ironia) SeuracxyofaSi gadaizrdeba,<br />
igi yovelgvar azrsa da mniSvnelobas kargavs.<br />
Tanac, am iaraRis gamoyeneba ar SeiZleba pirovnebis fizikuri<br />
naklis xazgasasmelad. roca iumori SeuracxyofaSi<br />
gadadis, igi, rogorc wesi, momakvdinebel iaraRad<br />
avtorsve ubrundeba. niWier adamians sasacilos danaxva<br />
TviT tragikul situaciaSic ki SeuZlia. vinaidan bunebaSi<br />
ar arsebobs unaklo adamiani, iumoris asparezic usazRvroa.<br />
Tumca, vimeoreb, saWiroa zomiereba.<br />
e) asociaciuri braldebebi. esec sakmaod popularuli<br />
Jurnalisturi teqnikaa _ sazogadoebis yuradRebis centrSi<br />
xvdeba romelime politikuri jgufis an misi lideris<br />
namdvili an gamogonili amoraluri midrekilebebi. faqtobrivad,<br />
presaSi gamoqveynebulma amgvarma braldebebma<br />
imsxverpla saqarTvelos uSiSroebis sabWos yofili Tavmjdomare<br />
nugzar sajaia (Tavi moikla). gTxovT, yuradReba<br />
miaqcioT im faqtsac, rom presis mxridan iyo sajaias mimarT<br />
gamoTqmuli braldebebis sxva pirebze gavrcelebis mcdelobebic.<br />
Tavis droze, daaxloebiT aseTive asociaciuri<br />
braldebebi gamoiTqva zurab Jvanias, miSa saakaSvilisa da<br />
sxvaTa mimarTac.<br />
5. yalbi neitraliteti. amis magaliTebs yoveldRiurad<br />
379
vxedavT msoflios telearxebze. sainformacio gadacemebis<br />
redaqtorebi (wamyvanebis uaqtiuresi monawileobiT)<br />
cdiloben, programis wamyvani neitralur pirovnebad<br />
warmoaCinon. am dros aSkaraa, rom mTlianad gadacema da,<br />
bunebrivia, wamyvanic mondomebiT emsaxurebian romeli-<br />
Rac politikuri Zalis interesebs. bunebrivia, es keTdeba<br />
SefarviT, araprofesionalisTvis dafarulad. Tavs<br />
uflebas mivcem, ganzraxvis SeniRbvis uamravi variantidan<br />
ramdenime SemogTavazoT:<br />
a) yalbi komplimenti. Jurnalisti Tavmdablad aRniSnavs<br />
politikuri moRvawis inteleqtualuri SesaZleblobebs,<br />
Semdeg ki mTlianad uaryofs naTqvams da amiT miwas-<br />
Tan asworebs oponents. magaliTad, Jurnalisti ambobs,<br />
rom deputati zurab qafianiZe aris kargi msaxiobi, Tamada,<br />
moleqse, politikuri moRvawe da lingvisti. Semdgom saubarSi<br />
ki arkvevs, rom parlamentSi moRvaweobis ganmavlobaSi<br />
qafianiZes monawileoba ar miuRia arc erTi kanonis<br />
SemuSavebaSi, parlaments ar gauTvaliswinebia misi arc<br />
erTi winadadeba, mis Teoriul naSromebs ar aRiarebs arc<br />
erTi mecnieri, xolo ar akritikeben imis gamo, rom Rirseul<br />
partniorad ar miaCniaT. aqedan gamomdinare, xelT<br />
SegvrCeba politikuri moRvawis aseTi portreti _ yofili<br />
msaxiobi, Tamada, moleqse, anu SemTxveviTi kaci politikur<br />
elitaSi. amave dros, obivatelis TvalSi Jurnalisti `obieqturia~.<br />
man warmoaCina pirovnebis naklica da Rirsebac.<br />
sinamdvileSi, man yalbi komplimentebis gamoyenebiT `gaaSiSvla~<br />
erTi politikosi da amiT saqme gaukeTa meores.<br />
b) yalbi kritika. es gaxlavT yalbi komplimentis Sebrunebuli<br />
varianti. Jurnalisti mamacurad akritikebs,<br />
vTqvaT, deputat miSvelaZis mosazrebas piradobis damadasturebeli<br />
dokumentebidan erovnebis mimaniSnebeli<br />
rekvizitis amoRebasTan dakavSirebiT. Tavisi poziciis<br />
gansamtkiceblad ki mohyavs iseTi (ususuri) argumentebi,<br />
romlebic iolad imsxvreva deputatis `rkiniseburi~<br />
logikiT. sabolood, mayurebelTa (msmenelTa, mkiTxvelTa)<br />
cnobierebaSi rCeba mamulisTvis Tavdadebuli politikosis<br />
xati. Jurnalistis (siuJetis damkveTis) mizanic es iyo.<br />
g) seriuli siyalbe. me, Jurnalisti, viwyeb saqarT-<br />
380
velos prezidentis postze xuTive kandidatis kritikas.<br />
ganvixilav pirveli oTxis Secdomebs, xolo mexuTeze...<br />
vcvli saubris Temas. amiT auditorias vaiZuleb ifiqros<br />
pirveli oTxis Secdomebze. imis garda, rom, me, Jurnalisti,<br />
obieqturi analitikosis saxels vixveW, sazogadoebas<br />
mexuTis (anu Cemi favoritis) sasargeblod ganvawyob.<br />
Tanac, ukan dasaxev gzasac vitoveb _ me xom `mexuTe~ ar<br />
Semiqia, metic, masze krintic ar damiZravs!<br />
***<br />
is, rac zemoT mogaxseneT, ar aris gamonagoni, miT<br />
ufro, ar aris sauniversiteto Teoriuli Jurnalistikis<br />
Semadgeneli nawili. darwmunebuli var da Tqvenc darwmunebuli<br />
brZandebodeT, rom msoflios arc erT universitetSi<br />
Jurnalistikis fakultetis studentebs manipulatorebad<br />
da falsifikatorebad ar wvrTnian. samwuxarod,<br />
kacobriobas TviTon cxovrebam ukarnaxa presis `axali~<br />
daniSnuleba. vimeoreb, es aris uZlieresi da utyuari<br />
iaraRi niWieri adamianebis xelSi. aq gangeb ar vxmarob<br />
gansazRvrebas `wesieri~, vinaidan presiT politikur manipulirebas<br />
saerTo bevri araferi aqvs wesierebasTan,<br />
anu moralTan. magram vidre arsebobs politikuri dapirispirebebi,<br />
e. w. `politikuri TamaSebi~ da arsebobs presa,<br />
iarsebebs uzarmazari moTxovna kanonierebis CarCoSi moqceul<br />
`uweso TamaSebze~. es araeTikuria, amoraluria,<br />
magram es aris mecniereba, romlis ucodinrad da gamouyeneblad<br />
xelisuflebamde verasodes ver miaRwevs verc<br />
erTi wesieri adamiani (Homo moralis).<br />
Zveli axali samyaro<br />
zemoT Sevecade, Zalian mokled da Zalian zogadad Semexsenebina<br />
TqvenTvis politikis raoba da XXI saukunis dasawyisis<br />
saqarTveloSi Seqmnili politikuri viTareba. ra<br />
Tqma unda, axali araferi miTqvams, vinaidan, am Temaze axlis<br />
Tqma TiTqmis SeuZlebelia. samwuxarod, arc ise mamaci<br />
var, rom kacobriobis istoriaSi platonis, aristoteles,<br />
381
Toma akvinelis, makiavelis, hobsis, kantis, hegelis, sxvaTa<br />
arsebobis Sesaxeb vicode da politologiaSi axali sityvis<br />
Tqma gavbedo. Tanac, saqarTveloSi TavzexelaRebulebi<br />
uCemodac sakmarisze metia.<br />
rogorc didi frangi ganmanaTlebeli, Jan de labriuieri<br />
brZanebda, `zeimebiT, sanaxaobebiT, siamovnebebiT,<br />
simdidriT, fufunebiT xalxis miZineba, zizil-pipiloebiT<br />
moTafvla da misi pativmoyvare, usasoo da umaqnis<br />
brbod gadaqceva aris is utyuari politika, rasac uxsovari<br />
droidan mraval saxelmwifoSi mimarTaven.~<br />
Jan de labriuieris gardacvalebidan (1696 w.) sam saukuneze<br />
meti xnis Semdeg totalitaruli saxelmwifoebi isev<br />
arseboben, Zalauflebas isev eltvian, droSebs isev afrialeben,<br />
isev cruoben da isev Zaladoben. saqarTveloSic<br />
axali araferia, magram es viTareba namdvili demokratiisa<br />
da TavisuflebisTvis brZolaze uaris argumentad ar<br />
gamodgeba. xolo rom ibrZolo, unda kargad icode, ratom<br />
da ris winaaRmdeg ibrZvi. iaraRiT xelSi brZolas ar vgulisxmob<br />
_ sityviT gamoxatuli goni xmalze gacilebiT<br />
basri da efeqturia.<br />
Cven, msoflios bevri saxelmwifos xalxebTan erTad,<br />
jer kidev vcxovrobT sicruis samefoSi, sadac moqmedebs<br />
realuri socializmis (gnebavT, realuri faSizmis) sami<br />
ZiriTadi principi:<br />
boroti da keTili Zalebi mudam iyofdnen qveynierebas<br />
da ase iqneba sikeTis saboloo gamarjvebamde (anu<br />
ase iqneba usasrulod);<br />
partia mudam da yvelas winaSe marTalia;<br />
sabWoTa kavSiri sikeTis da samarTlianobis gansaxierebaa<br />
(benetoni).<br />
is yvela xmalzec ufro basri da efeqturi iaraRi, weRan<br />
rom vaxsene, xelSi Jurnalistikas uWiravs (unda eWiros!)<br />
da gordias kvanZis gaxsnas, anu analizs da saRi sazogadoebrivi<br />
azris Seqmnas, swored is unda emsaxurebodes.<br />
swored man unda daanaxos Tanamoqalaqeebs is sabediswero<br />
istoriuli paralelebi, razec zemoT visaubreT da, mgoni,<br />
gunebac wagixdineT.<br />
swored Jurnalistikam unda daasabuTos sruli uni-<br />
382
adagoba yvela totalitaruli xelisuflebis mtkicebisa,<br />
TiTqos xelisuflebaSi misi mosvliT `Zveli samyaro axliT<br />
Seicvala~; rom sityva, axalia, saqme _ Zveleburi; rom<br />
jer ar wasula reJimebis dro; rom `jerarnaxul, argagonil~<br />
demokratiasa da brwyinvale gamarjvebaze layboba<br />
naadrevia.<br />
totalitaruli reJimis pirobebSi <strong>Jurnalistikaze</strong><br />
saubari Zalian Znelia, vinaidan, presa, mTlianad masmedia,<br />
usastikes marwuxebSi eqceva. Tu mas davumatebT mosaxleobis<br />
udidesi umravlesobis materialur siduxWires, Jurnalistikis<br />
mdgomareoba tragikulad SeiZleba Sefasdes<br />
_ igi yofna-aryofnis mijnaze dgas. saqarTvelosnair, SedarebiT<br />
patara qveynebSi es tragizmi kidev ufro mwvave,<br />
mniSvnelovani da TvalSisacemi xdeba. problemebi Tanamedrove<br />
liberaluri demokratiis qveynebis Jurnalistikis<br />
winaSec dgas, magram isini, ZiriTadad, SemoqmedebiTi da<br />
konceptualuri xasiaTisaa. Tanac, problemebis gadaWraSi<br />
Jurnalistur wreebTan erTad aqtiurad monawileoben sxva<br />
SemoqmedebiTi kavSirebi, saxelisuflo da opoziciuri<br />
politikuri partiebi, sazogadoebrivi da arasamTavrobo<br />
organizaciebi, biznesjgufebi, saxelmwifo struqturebi,<br />
mecenatebi, samecniero wreebi, studenturi organizaciebi<br />
da a. S. anu srulfasovani, Zlieri, Tavisufali Jurnalistikis<br />
arsebobiT gulwrfelad dainteresebulia yvela,<br />
maT Soris, xelisuflebac da opoziciac. es im ubralo<br />
mizeziT xdeba, rom yvelam icis uryevi WeSmariteba: Tavisufali<br />
presa xels uwyobs sazogadoebis, qveynis winsvlas;<br />
presis TavisuflebiT SeiZleba Sefasdes mTlianad qveyanaSi<br />
arsebuli demokratiis, moqalaqeTa uflebebisa da<br />
Tavisuflebebis xarisxi.<br />
moqalaqeTa uflebebi da Tavisuflebebi ki liberaluri<br />
demokratiis qveynebSi Zalze Zvirad fasobs.<br />
XX saukunis 90-iani wlebidan, cota ufro adrec, qar-<br />
Tul JurnalistikaSi imedismomcemi moZraoba SeiniSneboda<br />
_ gaCnda movlenaTa seriozuli analizis tendenciebi.<br />
ra Tqma unda, iyo gulubryvilobac, tendenciurobac,<br />
ura-patriotizmic, wminda teqnikuri wunic, magram mainc,<br />
Jurnalistika midioda im adgilisaken, rac mas demokra-<br />
383
tiuli sazogadoebis cxovrebis kanonebiT ekuTvnoda. igi<br />
TandaTan yalibdeboda racionalur avtoritetad, angariSgasawev<br />
Zalad mTeli sazogadoebisTvis. upirveles<br />
yovlisa, es exeba saxelmwifo televiziis I da II arxebs,<br />
gazeTebs `literaturul saqarTvelos~, `Tbiliss~, `rezonanss~<br />
`drons~, `7 dRes~, zogierT regionul televizias<br />
da beWdur gamocemas.<br />
am mxriv, gansakuTrebiT aRsaniSnavia gazeT `dronis~<br />
fenomeni. swored man pirvelma SesZlo redaqciis irgvliv<br />
Semoekriba moazrovne adamianebis didi jgufi da Seeqmna<br />
e.w. gonebrivi centri, romelmac 1991 wlidan moyolebuli,<br />
aT weliwadze met xans iarseba.<br />
`dronis~ Semdeg am rolis Sesruleba scades gazeTebma<br />
`literaturulma saqarTvelom,~ `24 saaTma~ da `saqarTvelos<br />
respublikam~, telearxebma `iberiam~, `rusTavi 2~ma,<br />
`mzem~, `imedma~, `I arxma~, `kavkasiam~, `202~-ma, magram am<br />
wamowyebidan araferi ar gamovida da arc SeiZleboda gamosuliyo.<br />
saqme is aris, rom istoriulad, revoluciebs sZulT<br />
Tavisufali azri, radgan misi eSiniaT. ubralod, aseTia<br />
revoluciebis buneba.<br />
evropasa da amerikaSi ganswavluli, Tanamedrove dasavlur<br />
civilizacias naziarebi qarTuli revoluciis `mamebi~,<br />
marTalia, sityviT ibrZodnen sityvis Tavisuflebisa<br />
da qveyanaSi demokratizmis principebis dasamkvidreblad,<br />
magram zustad im dRemde, vidre xelisuflebaSi mividodnen.<br />
Tundac, maTi brZolis meTodebidan gamomdinare, gonieri<br />
adamianisTvis Zneli sulac ar iyo revolucionerTa<br />
namdvili da saboloo miznis gamocnoba _ partia-hegemonis<br />
Seqmna da xelisuflebis sruli uzurpacia. 1995 wlidan<br />
moyolebuli, 2003 wlis Semodgomamde `axalgazrda<br />
reformatorebma~ qveynis mTeli mediasivrcis mniSvnelovan<br />
nawilze sakuTari kontrolis damyareba SeZles. cota<br />
ucnaurad mogeCvenebaT, magram revolucionerTa Setevebs<br />
seriozuli winaaRmdegoba uRaribesma qarTulma beWdurma<br />
mediam gauwia. Tumca, gamosavali aqac gamoinaxa _<br />
revoluciamde karga xniT adre gamovida momxiblavi revoluciuri<br />
lozungebiT gaJRenTili da qarTuli sinamd-<br />
384
vilisTvis SesaniSnavad dafinansebuli mravalgverdiani<br />
yoveldRiuri gazeTi (`24 saaTi~), sxvadasxva mizeziT daixura<br />
zogierTi saRad moazrovne gamocema (`dilis gazeTi~,<br />
`droni~, `respublika~). sxvebisTvis ki xelisuflebam<br />
marTlac novatoruli xerxi gamoiyena _ sruli ugulebelyofa.<br />
piradad amerikaSi naswavlma da amerikuli politikuri<br />
wreebis aSkara mxardaWeriT gaprezidentebulma<br />
mixeil saakaSvilma ramdenjerme sajarod (televiziiT!)<br />
ganacxada, qarTul gazeTebs ar vkiTxulobo da sxvebsac<br />
amisken mouwoda. es `sxvebi~, bunebrivia, sxvadasxva rangis<br />
saxelmwifo Cinovnikebi iyvnen da prezidentis `rCeva~<br />
kanonad da mowyalebad miiCnies.<br />
Zalian gTxovT, warmoidgineT romelime evropuli qveynis<br />
prezidenti, romelsac Zilis win TavSi amgvari azri<br />
gauelvebs da diliT isev prezidentad gaiRviZebs!<br />
revoluciis Semdeg, pirvelive TveebSi xelisuflebam,<br />
mcire gamonaklisis garda, mTeli qarTuli eleqtronuli<br />
mediis monopolizeba moaxerxa: gauqmda telekompania<br />
`iberia~, gaCerda `202~, saswrafod Caesvena erTob simpa-<br />
Tiuri telekompania `mzis~ mze _ igi saxelisuflebo<br />
telekompania `rusTavi 2-ma~ SeiZina, TviTon `rusTavi<br />
2-dan~ gaaTavisufles revoluciaSi Rvawldadebuli Jurnalistebi,<br />
absoluturi kontroli daamyares `pirvel<br />
arxze~ da `aWaraze~, aSkarad daaSines milioner badri patarkaciSvilis<br />
telekompania `imedi~, romelic ambiciebis<br />
dakmayofilebas qveyanaSi Seqmnili mZime socialuri viTarebis,<br />
policiis TviTnebobis da saprotesto mitingebis<br />
amsaxveli siuJetebiT Seecada...<br />
satelevizio ekranebi mTlianad daipyro udablesi<br />
xarisxis, ucnob qarTul Jargonze Targmnilma samxre-<br />
Tamerikulma serialebma.<br />
dasavluri kulturis codnaze pretenziis mqone qar-<br />
Tulma provinciul-revoluciurma xelisuflebam, sruli<br />
SemadgenlobiT(!) kategoriuli uari ganacxada... nebismieri<br />
donis teledebatebze! xelisuflebaSi misvlidan<br />
mTeli sami wlis ganmavlobaSi qarTul beWdur presaSi ar<br />
gamoCenila xelisuflebis arc erTi warmomadgenlis arc<br />
erTi, vimeoreb, arc erTi analitikuri statia!<br />
385
2005 wels `saqarTvelos respublikaSi~ gamovaqveyne<br />
sakmaod vrceli werilebis ori seria rubrikebiT `axali<br />
politikuri leqsikoni~ da `Teqvsmeti nabiji diqtaturisken~<br />
(sul ocamde werili). es iyo analitikuri publicistika<br />
istoriuli analogiebiT da Tanamedrove qarTuli<br />
politikur-socialuri viTarebis mZafri SefasebebiT.<br />
gamomexmaurnen dedamiwis TiTqmis yvela kuTxeSi<br />
mcxovrebi qarTvelebi, saqarTveloSi mcxovrebi qarTuli<br />
inteligenciis warmomadgenlebi, ubralo adamianebi _<br />
zogi dameTanxma, zogma gamamxneva, zogs Cemi daskvnebi da<br />
daxatuli suraTi gadaWarbebulad moeCvena, zogma piriqiT<br />
_ gambedaoba damiwuna...<br />
arc oficialurad, arc piradad ar gamomxmaurebia xelisuflebis<br />
(anu partia-hegemonis, anu partia-saxelmwifos<br />
_ nacionaluri moZraobis) arc erTi Ciniani warmomadgeneli<br />
da arc erTi opoziciuri partiis arc erTi e. w.<br />
lideri!<br />
erTi genialuri qarTuli (kaxuri) simReris teqsti<br />
maxsendeba: `pursa sWamen da Rvinos smen, simReras ar ityviano,<br />
ar vici, vismes hglovoben, ar vici, ar iciano...~ mec<br />
ar vici, ra vifiqro _ erT sufrasTan msxdom im Cvens axalgazrda<br />
revoluciur xelisuflebas da mis oponentebs<br />
siCumis aRTqma hqondaT dadebuli, Tu mSobliur qarTul<br />
enaze werilobiT an sityvierad azris gadmocema ar See-<br />
ZloT.<br />
es ise, xumrobiT, sinamdvileSi, albaT, xelisuflebas<br />
seriozuli polemikis doneze saTqmeli marTlac araferi<br />
hqonda. rac Zalian sagulisxmoa, saTqmeli ar hqonda arc<br />
oficialur opozicias. vgulisxmob im politikur Zalebs,<br />
romlebic xelisuflebis uSveri lanZRva-ginebiT aTenaRamebdnen.<br />
amis mizezi is unda iyos, rom damoukidebeli saqarTvelos<br />
yvela xelisuflebis ZiriTadi opoziciuri Zalebi<br />
saxelisuflo wiaRidan iSvnen: prezident gamsaxurdias<br />
`mrgvali magidis~ xelisuflebis damxobis organizatorebad<br />
gamsaxurdiasve Tavgadakluli momxreebi mogvevlinen;<br />
prezident SevardnaZis `moqalaqeTa kavSiris~ xelisufleba<br />
SevardnaZis yvelaze erTgulma momxreebma<br />
386
daamxes; saakaSvilis `nacionaluri moZraobis~ yvelaze radikalur<br />
mowinaaRmdegeTa rigebic im adamianebma Seavses,<br />
vinc guSin `nacionaluri moZraobis~ yvelaze `cnobadi saxeebi~<br />
iyvnen. daqsaqsulma da mravalTavianma opoziciurma<br />
partiebma sazogadoebas ver SesTavazes qveynis ganviTarebis<br />
metnaklebad realuri da damajerebeli koncefcia;<br />
ver moaxerxes gaerTianeba da xelisuflebisTvis angariSgasawev<br />
Zalad Camoyalibeba; maT rigebs, iseve, rogorc Tavis<br />
droze partia-saxelmwifo `komunistur partias~, partia-saxelmwifo<br />
`moqalaqeTa kavSirs~, partia-saxelmwifo<br />
`nacionalur moZraobas~ uamravi medrove da vigindara<br />
mietmasna. Seqmnili tragikuli viTarebis seriozuli da<br />
yovelmxrivi analizis nacvlad, sazogadoebam miiRo isev<br />
is, rasac mas Tavis droze sTavazobdnen komunisturi,<br />
zviadisturi, SevardnaZiseuli reJimebis mowinaaRmdegeebi.<br />
SegviZlia cota ufro Sorsac wavideT: xruSCovis<br />
kompartia sastikad akritikebda stalinisas, breJnevisa _<br />
xruSCovisas, andropov-Cernenkosi _ breJnevisas, gorba-<br />
Covisa _ yvela winamorbedisas erTad, elcinisa _ gorba-<br />
Covisas... anu icvlebodnen politikuri figurebi, reJimi<br />
ki Zveleburi rCeboda.<br />
xalxis mexsiereba arc ise moklea, rogorc es axalgamomcxvar<br />
`liderebs~ hgoniaT. xalxi, marTalia, pasiuria<br />
(stenka razinis epoqisgan gansxvavebiT, SurdulebiT, fiwlebiT<br />
da najaxebiT SeiaraRebuli, jerjerobiT, quCebSi<br />
ar gamodis da masobriv darbevebs ar iwyebs), magram mas<br />
yvelaferi axsovs da amitom iseve ver endoba opozicias,<br />
rogorc xelisuflebas. Tavisas Svreba komunisturi memkvidreobac<br />
_ mainc araferi gamogviva!<br />
gindaT, rom gaqebdnen?<br />
presam, Tavisi epoqis da Tavisi sazogadoebis RviZlma<br />
Svilma, XXI saukunis dasawyisis saqarTveloSi, istoriis<br />
uaRresad mniSvnelovan etapze gaTamaSebul dramaSi mTavari<br />
gmiris rolze uari Tqva da sapatio stumris loJa-<br />
Si Tvlema amjobina. vinmes ki ar vsayvedurob, ubralod,<br />
387
mogaxsenebT sakuTari dakvirvebis Sedegs, rac, SesaZloa,<br />
mcdaric iyos.<br />
damoukidebel saqarTveloSi Jurnalistikis done daeca-meTqi,<br />
namdvilad ver vityvi, radgan sabWoTa saqarTveloSi<br />
Jurnalistikis raime doneze saubari Zalze saWoWmano<br />
sakiTxia. sxva saqmea, rom iyvnen niWieri Jurnalistebi,<br />
romlebsac ar hqondaT sakuTari niWis da SesaZleblobebis<br />
gamJRavnebis saSualeba da ufleba. rogorc vTqvi,<br />
jer `7 dRem~ da `dronma~, Semdeg `rezonansma~, `24 saaTma~<br />
da `saqarTvelos respublikam~ scades analitikosis, gzis<br />
maCveneblis da, Sesabamisad, sazogadoebrivi azris warmmarTvelis<br />
rolis tvirTva, magram maTi mcdeloba kraxiT<br />
damTavrda. presam ver SesZlo raime zegavlena moexdina<br />
egreT wodebul reformebze samarTlebriv da ganaTlebis<br />
sferoebSi, saxelmwifos mowyobis problemebze, xelisuflebis<br />
sagareo, Sida ekonomikur, Tu fiskalur politikaze,<br />
Cinovnikebis TviTnebobis aRkveTaze, Zalian gaxmaurebuli<br />
kriminaluri saqmeebis srulfasovnad gamoZiebaze,<br />
TviT saxelmwifo simbolikis (himni, droSa, gerbi)<br />
dadgenazec ki.<br />
presa da televizia, anu am periodis mTeli qarTuli<br />
Jurnalistika gonebrivi centris, lideris nacvlad Tavad<br />
daeSva brbos doneze. man nebayoflobiT daTmo Suamavlis<br />
roli obieqturad arsebul gonsa da aTasi sazrunaviT<br />
datvirTul sazogadoebas Soris.<br />
Jurnalistikas siyviTlis seni Seeyara. igi, rogorc<br />
qarTuli sazogadoebis didi nawili, lukmapurisTvis, sicocxlis<br />
gadarCenisTvis yoveldRiur gawamawiaSi Caeba.<br />
ar vambob, rom xelisuflebas, mis gadawyvetilebebs,<br />
kanonebs, pirovnebebs, faqtebs da movlenebs ar akritikebdnen.<br />
`rezonansi~, `asaval-dasavali~, `alia~, `jorjian<br />
Taimsi~, `qronika~, `axali versiebi~ da sxva, marTlac<br />
xmalamoRebuli ibrZodnen, magram es brZola Tavidanve<br />
ganwiruli iyo dasamarcxeblad, radgan ar arsebobda araviTari<br />
strategia, ar Canda gamokveTili mizani, ar Canda<br />
movlenaTa analizi, ar iyo optimaluri gzis miniSnebis<br />
mcdeloba. saakaSvili da misi xelisufleba cudia! _ da<br />
meti araferi.<br />
388
isic sainteresoa, rom am periodis presa iseve erideboda<br />
opoziciis konstruqciul kritikas, rogorc odesRac<br />
komunisturi presa erideboda sabWoTa reJimis kritikas.<br />
magaliTad, qarTul masmediaSi Zalian mware SeniSvnebi<br />
gamoiTqva prezident saakaSvilis misamarTiT, roca man<br />
erTmaneTSi auria SoTa rusTaveli da grigol orbeliani.<br />
Tumca, igive ar momxdara, roca leiboristebis liderma<br />
naTelaSvilma erTmaneTSi auria anderseni da Zmebi<br />
grimebi. anu nacionaluri partiis iqneb samarTliani, magram<br />
aSkarad dausabuTebeli kritikiT me, saqarTvelos<br />
moqalaqe unda mivmxvdariyavi, rom Zalian kargia leiboristuli<br />
partia. miT ufro, Tu am partiis namdvili gegmebi<br />
CemTvis aravis ar gaucvnia!<br />
mimtkicebdnen (samarTlianad!), rom, vTqvaT, samtrediis<br />
gamgeblis TanamdebobisTvis aSkarad Seuferebeli<br />
iyo vinme avTo sturua, magram ar meubnebodnen, ratom iyo<br />
am TanamdebobisTvis zedgamoWrili deputat zviad ZiZiguris<br />
Zma, koba!<br />
amomrCeveli, ra Tqma unda, amgvar logikas ver eTanxmeba<br />
da, sabolood, mTeli es Tavgamodebuli antisaxelisuflo<br />
kampania wyals asxams swored xelisuflebis wisqvilze.<br />
SegaxsenebT, rom Cven vsaubrobT ara Jurnalistikis<br />
politikaze, aramed, zogadad, Jurnalistikis da politikis<br />
urTierTdamokidebulebasa da urTierT zegavlenaze.<br />
totalitaruli reJimis, ufro zustad, Tanamedrove<br />
modernizebuli totalitaruli reJimis pirobebSi es<br />
zegavlena calmxrivia _ reJimi ar cnobs Jurnalistikis<br />
Tavisuflebas. qarTul Jurnalistikas saqmes kidev ufro<br />
urTulebs dabali profesionalizmi, istoriuli usaxelmwifoebriobis<br />
gancda, demokratiuli Jurnalisturi<br />
tradiciebis simwire, materialuri siduxWire, srulfasovani<br />
Jurnalisturi skolebis faqtobrivi ararseboba<br />
da, ra Tqma unda, bizneswreebis Jurnalistikisadmi zerele,<br />
xSirad nihilisturi damokidebuleba, rac, Tavis<br />
mxriv, biznesisadmi reJimis damokidebulebis pirdapiri<br />
Sedegia.<br />
Tumca, naTqvami ar niSnavs, rom Jurnalistika unda elodos,<br />
rodis moiRebs mowyalebas reJimi da misdami keTil-<br />
389
ganwyobas gamoiCens. XXI saukunis dasawyisis qarTul JurnalistikaSi<br />
bevri niWieri da mamaci adamiani moRvaweobs.<br />
saWiroa maTi Zalebis gaerTianeba da erTi miznisken<br />
warmarTva. amas ki dro unda.<br />
Tu istorias vendobiT, es dro dadgeba. ai, maSin ki aucileblad<br />
gaixseneT brZeni frangi Jan de la briuieri*:<br />
`zogi (Jurnalisti) qebis da didebis Rirsia imis<br />
gamo, rom kargad wers, zogi ki imis gamo, rom, saerTod,<br />
arafers ar wers~.<br />
Tqvenc ecadeT, mudam qeba daimsaxuroT.<br />
390
Tavi XIII<br />
ena da Jurnalistika<br />
2004 wlis seqtember-oqtomberSi safuZvlianad Seviswavle<br />
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros<br />
mier momzadebuli kanonproeqti zogadi ganaTlebis<br />
Sesaxeb (koduri saxelwodebiT `ilia WavWavaZe~).<br />
mxolod karga xnis Semdeg davadgine, rom am kanonproeqtis<br />
da mTlianad `ganaTlebis reformis~ erT-erTi Semoqmedi<br />
da sulisCamdgmeli yofila filosofiis profesori<br />
gigi TevzaZe.<br />
dokumentis wakiTxvis Semdeg pirveli STabeWdileba<br />
Tavzardamcemi iyo _ kanonproeqtis avtorebma ar ician<br />
mSobliuri ena! arcodnaSi vgulisxmob qarTuli enis gramatikas,<br />
leqsikas, orTografias, punqtuacias, azris werilobiT<br />
gadmocemis xelovnebas.<br />
rogorc gairkva, enTuziast-reformatorTa jgufs,<br />
romelsac, maTive `naSromidan~ gamomdinare, erTob bundovani<br />
warmodgena hqonda kanonSemoqmedebaze, samarTalze,<br />
pedagogikaze, marTvaze, ganaTlebis sistemaze, qarTuli<br />
enis normebze da profesiul sindisierebazec, ramdenime<br />
ucxo enidan eTargmna ramdenime ucxo qveynis Sesabamisi<br />
kanonebis fragmentebi.<br />
madloba RmerTs, maSin parlamentma ar ganixila es abdaubda.<br />
eWvi maqvs, rom pativcemulma deputatebma ver<br />
daadgines, ra ewera kanonproeqtSi. es is SemTxvevaa, roca<br />
gulwrfelad vuTanagrZnob Cveni parlamentis umravlesobas<br />
_ marTlac Znelia aseTi normebis gageba:<br />
`saqarTvelos mTavroba warudgens dasamtkiceblad<br />
saqarTvelos parlaments zogadi ganaTlebis erovnuli<br />
miznebis dokuments~;<br />
`ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi monacem-<br />
Ta registracia iwvevs maT ZalaSi Sesvlas~;<br />
`zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis mimarT, romelic<br />
arsebobs kerZo samarTlis iuridiuli piris saxiT,<br />
vrceldeba am kanonis I, II, III da IV Tavebi~;<br />
391
`am Cvevebis gamomuSaveba unda moxdes saskolo garemos<br />
sruli CarTviT...~<br />
`erovnuli saswavlo gegma _ dokumenti, romelic<br />
moicavs zogadi ganaTlebis yvela safexurisTvis saa-<br />
Tebis ganawilebas, moswavleTa maqsimalur da aucilebel<br />
datvirTvas, im miRwevebis (unar-Cvevebis da codnis)<br />
CamonaTvals, romelsac moswavle unda flobdes yoveli<br />
safexuris damTavrebisas da am unar-Cvevebisa da<br />
codnis miRwevis saSualebebis aRweras~.<br />
ase da ufro uaresic Tavidan bolomde.<br />
ra Tqma unda, minaxavs aranakleb pativcemuli dawesebulebis<br />
mier SeTxzuli bevri aranakleb briyvuli dokumenti,<br />
magram saxeldobr es kanonproeqti imitom gavixsene,<br />
rom igi Seiqmna swored ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi.<br />
Tanac, mtris Tvalis dasayeneblad da moyvris<br />
TvalSi nacris Sesayrelad, saqarTvelos istoriaSi erTerTi<br />
saukeTeso moqarTulis da qarTuli enis udidesi<br />
moamagis _ ilia WavWavaZis saxels amoefara.<br />
enis mniSvnelobaze saubari Sors wagviyvans da, iqneb,<br />
iseT uRranebSi Segvityuos, ukan dabruneba rom gagvi-<br />
Wirdeba. amitom Zalian mokled gavimeoreb oriode Zalian<br />
gavrcelebul mosazrebas.<br />
ena aris eris kulturis gamoxatulebac da pirovnebis<br />
am kulturisadmi kuTvnilebis sazomic.<br />
ena adamianis, pirovnebis gonebrivi SesaZleblobebis<br />
sazomicaa. magaliTad, ena erTnairad mniSvnelovani ar<br />
gaxlavT, vTqvaT, profesor nadiraSvilisTvis* da TavisTvisac<br />
ki moulodnelad gadeputatebuli qalbatoni nadiraZisTvis.<br />
batoni profesorisTvis ena aris instrumenti<br />
urTulesi filosofiuri kategoriebis rac SeiZleba<br />
ubralod (gasagebad) gadmosacemad. amitom, profesoris<br />
ena mdidari, feradi (mravalferovani) da sadaa. qalbatoni<br />
deputatisTvis ki enas aqvs meore deputatisTvis sakuTari<br />
upiratesobis dammtkiceblis funqcia (`iciT, ra, me es magonebs<br />
imas, roca Tqven, isa... sad iyaviT vardebis revoluciis<br />
dros, Tqven ara gaqvT am Temaze saubris ufleba...~).<br />
amitom deputatis ena iseTive primitiulia, rogoric misive<br />
azrovneba.<br />
392
ena, rogorc komunikaciis saSualeba, azris sworad da<br />
lakoniurad gadmocemis, azris damaxinjebis, an azrebis<br />
dafarvis (kodirebis) xelovnebasac gulisxmobs. sagazeTos<br />
garda, arsebobs mxatvruli sityvis, samarTlis,<br />
diplomatiis, mecnierebis, kompiuteris, brZanebebis, protokolis,<br />
reklamis, Jestebisa da mimikebis, musikis, kinos,<br />
arqiteqturis, futkrebis da a. S. ena.<br />
ena meoradia. pirvelia azri, anu goneba. ena verasodes<br />
ver aswrebs azrs, Tu azri, saerTod, aris. anu enis siRaribe<br />
gonebis SezRudulobaze miuTiTebs. xolo Tu kamaTisas<br />
argumentad Zala (muSti, wixli, dedis gineba) gvevlineba,<br />
saqme srul ugonobasTan gvaqvs.<br />
ukve mesmis protestis xma, rom ena, SesaZloa, Tavad<br />
iyos azrovnebis wyaro, anu adamiani eniT azrovnebdes,<br />
magram piradad me am filosofiuri Teoriis gaziareba Zalian<br />
miWirs.<br />
damimesijeT Tqveni mxardaWera<br />
`Tqvas~ mniSvnelobis gadmosacemad, qarTul enas umdidresi<br />
arsenali aqvs: brZana, ilaparaka, isaubra,<br />
ibaasa, imusaifa, imetyvela, iyvira, iubna, ganacxada,<br />
gaaba, ilayba, ibazra, ilaqlaqa, ikapasa, iratrata,<br />
irakraka, itlikina, itiktika, iJRurtula, ibuxuna,<br />
iWikWika, iwripina, isisina, ijajRana, ijujRuna, iWuk-<br />
Wuka, iCurCula, iwkmutuna, ikakana, iknavla, iTlifina,<br />
iburdRuna, ibRavla, iWaWyana, itatyana, idadRana, idudRuna,<br />
iburtyuna, iyayana, dafqva, iyiyina, dabeWda, be-<br />
Wedi dausva, ena gamoiba, ena miutana, ena moiqava, ena<br />
amoidga, ena ailesa, enaze wavida, ena zurgze gadaigdo,<br />
eniT zurgi moifxana, piri gaaRo, piri aiqafa, piri aiduRa,<br />
gudas piri moxsna, tvini waiRo, tvini SeWama, xma<br />
amoiRo, yuri gaxvrita, yuri waiRo, guli SeaRona, layafi<br />
gaaba, tribuna Caigdo, radio gadaylapa, TviT_mesiji<br />
gaugzavnac ki...<br />
am mravalferovnebidan moazrovne adamiani viTarebisTvis<br />
Sesaferis gamoTqmas irCevs. Tu darbaisel adami-<br />
393
ans gulisxmobs, ityvis imusaifao; Tu anCxl dedakacs _<br />
ikapasao; Tu vinmes Seuracxyofa surs _ piri aiqafa, tvini<br />
waiRoo; _ Tu viRacis gvelTan Sedareba unda _ isisinao;<br />
Tu lomTan _ ibuxunao, Tu bayayTan _ iyiyinao da ase Semdeg,<br />
usasrulod.<br />
roca saqme politikasTan da politikosebTan gvaqvs,<br />
maSin arCevani SezRudulia _ politikoss ara aqvs ufleba,<br />
Tqvas yvelaferi, rasac gulSi gaivlebs da rac enaze<br />
moadgeba. roca deputati brZanebs, yvela uzrdelobaze<br />
uzrdelobiT vupasuxebo, kolega deputats is vuTxari,<br />
rac daimsaxura da rasac masze vfiqrobo, es zneobis sayovelTao<br />
da katastroful dacemazec metyvelebs da,<br />
zogadad, uvicobazec.<br />
albaT, dajereba gagiWirdebaT, magram rasac axla vityvi,<br />
sruli simarTlea: odesRac, 21-e saukunis dasawyisSi,<br />
saqarTvelos hyavda axalgazrda, energiuli prezidenti,<br />
romelmac ar icoda saliteraturo qarTuli ena da arc<br />
pativs scemda mas. amitom politikuri oponentebis misamarTiT<br />
xSirad imeorebda, `wkmutuneben, yiyineben, aCmaxebeno~.<br />
amiT igi araorazrovnad miuTiTebda im oponentebis<br />
ususurobaze, uWkuobaze da umniSvnelobaze. ase egona<br />
TviTon da amasve gulmodgined imeorebdnen prezidentis<br />
`erTguli~ maRali da dabali rangis Cinovnikebi.<br />
es aris swored enis mniSvnelobis ucodinrobidan momdinare<br />
sabediswero Secdoma. Tu prezidents, mTlianad<br />
xelisuflebas oponenti da xelisSemSleli ara hyavs, raRa<br />
saWiroa saparlamento debatebi da amdeni iwilo-biwilo _<br />
midi da akeTe, rac ginda, gamarjvebebisTvis dafnis gvirgvinic<br />
Sen gergeba da damarcxebisTvis _ riyis qvac.<br />
prezidentma arasodes aravis, TviT mosisxle mtris misamarTiTac<br />
ki ar unda ixmaros aseTi gamoTqmebi: yiyinebs, aCmaxebs,<br />
wkmutunebs, ymuis, bRavis, giJi xom ara xar, meti saqme<br />
ara maqvs, sxva kide ra undaT, ver mogarTvi, nuras ukacravad,<br />
civi wyali dalios, davsji, daviWer, mivuzRav, damna-<br />
Savea, xrova, brbo, vigindarebi, xelmocarulebi, usaqmurebi,<br />
kriminalebi, wurbelebi, mousavleTSi wavida da sxva.<br />
Cveni maSindeli prezidenti Sinac da gareTac, TviT<br />
biujetis kanonis ganxilvis drosac ki sityviT zepirad,<br />
394
`uSpargalkod~ gamododa. viRacis rCeviT, Tu sakuTari<br />
intuiciiT, darwmunebuli iyo, rom publikas amiT Tavs<br />
ufro moawonebda. esec bavSvuri gulubryvilobaa: erTi<br />
da imave Sinaarsis gamosvlebi, erTi da imave ararsebuli<br />
warmatebebiT kvexna, uadgilo, ukbilo iumoriT Sezavebuli<br />
komentarebi, oponentebis da wina xelisuflebis<br />
gauTavebeli lanZRva-gineba axalgazrda prezidentis saxels<br />
aSkarad vnebda, misi fariseveli `megobrebi~ ki amaze<br />
arafers eubnebodnen. piriqiT, aqezebdnen kidec.<br />
adamianis ganaTleba, kulturosnoba, codna, gazrdiloba,<br />
ganzraxva, ojaxiSviloba, rTuli azrebis ubralod<br />
da koreqtulad gadmocemis unari _ yvelaferi es adamianis<br />
metyvelebidan Cans. samwuxarod, yvelaferi es aklda im<br />
epoqis qarTvel politikosTa udides umravlesobas. rac<br />
mTavaria, swavlis survilic aravis etyoboda.<br />
geficebiT, ar minda politikaze da politikosebze<br />
saubari, magram gverdis avlasac ver vaxerxeb. gTxovT,<br />
waikiTxoT 2003 wlis Semdeg maRal saxelmwifoebriv Tanamdebobebze<br />
daniSnuli pirebis mokle biografiebi. isini<br />
gamoqveynebulia presaSi. uklebliv yvelgan miTiTebulia,<br />
rom aman da aman icis inglisuri, franguli, germanuli, rusuli,<br />
arabuli... ena (ufro zustad, ase weren: flobs ... enas).<br />
arsad, aravis biografiaSi miTiTebuli ar aris, rom am kacma<br />
_ saqarTvelos ministrma, gubernatorma, gamgebelma, deputatma,<br />
departamentis Tavmjdomarem, mosamarTlem... icis<br />
mSobliuri ena. TiTqos sazogadoebis am nawilisTvis mSobliuri<br />
enis codna arc saWiro iyos da arc savaldebulo. amitomac,<br />
pativcemuli politikosebi, ai, ase metyvelebdnen:<br />
_ gTxovT, daafiqsiroT Tqveni Tavi;<br />
_ minda sworad viyo gagebuli;<br />
_ rasac igives iTxovs nato CvenTan;<br />
_ me var amayi da amaRlebuli im zomaze, rom...<br />
_ es aris (aseTia) Cemi mesiji;<br />
_ vimuSaveT da miviReT axali kombinirebuli sistema,<br />
romelic iTvaliswinebs imas, rom adgili hqondes<br />
realur angariSvaldebulebas~..<br />
Mmodi, qarTveli medikosebis Canawerebsac gavecnoT,<br />
darwmunebuli var, Zalian ixalisebT:<br />
395
_ mimReb ganyofilebaSi avadmyofs guli gauCerda da<br />
Tavi ukeT igrZno;<br />
_ meore dRes muxli ukeT gamoiyureboda, mesame dRes<br />
ki, saerTod, gaqra;<br />
_ miuxedavad gafrTxilebisa, avadmyofma ganavali<br />
mainc sxva klinikaSi datova;<br />
_ avadmyofi yinulze waiqca da fexebi Sua dekemberSi<br />
urTierTsapirispiro mimarTulebiT gaucurda;<br />
_ sunTqvis gaZneleba filtvis SeSupebis aSkara niSnebiT,<br />
avadmyofs daewyo saxlSi, sqesobrivi aqtis dros,<br />
romelic mimReb ganyofilebaSi TandaTan gaurTulda;<br />
_ avadmyofi palataSi ar aris, e. i. mdgomareoba damakmayofilebelia;<br />
_ uCivis mxedvelobas: qaliSvils qalisgan ukve ve-<br />
Rar arCevs;<br />
_ mkurnalobda Sinauri meTodebiT: diliT svamda<br />
arays, sadilad_Rvinos;<br />
_ avadmyofma daniSnuli reJimis darRveviT organizmSi<br />
Seiyvana Semwvari goWi da ajika;<br />
_ avadmyofs aReniSneba mdgomareobis gaumjobeseba:<br />
fexebs ukve damoukideblad Wimavs;<br />
_ avadmyofi depresiaSia da gamudmebiT tiris, amave<br />
dros, Cans, raRacaze gulnatkenia;<br />
_ avadmyofi n. g. asaki 70 weli. Ddiagnozi: mwvave qolecistiti,<br />
Tanmxlebi paTologia _ qalwuloba;<br />
_ avadmyofs aReniSneba coli, ori qaliSvili da sazardulis<br />
Tiaqari...<br />
sicili sicilad, magram am winadadebebis wakiTxvis Semdeg<br />
mec im pacientis mdgomareobaSi var, `gamudmebiT rom<br />
tiris da amave dros, Cans, raRacaze gulnatkenia.~<br />
vfiqrob, komentari ar Rirs. mxolod erT WeSmaritebas<br />
gagaxsenebT _ vinc mSobliuri ena ar icis, sityvis (Lingua)<br />
mniSvneloba ar icis, igi ver iqneba sakuTari eris kulturis<br />
memkvidre da, Sesabamisad, ver iqneba patrioti. anu ver<br />
gamodgeba politikosad. ar vlaparakob enis mecnierul<br />
codnaze, _ ubralod, azris gamarTulad da daumaxinjeblad<br />
gadmocemis SesaZleblobaze mogaxsenebT.<br />
Tumca, ras verCiT `tlu~ deputatebs, roca im Soreul<br />
396
epoqaSi aseTi winadadebiT saubrobs erT-erTi samecniero-kvleviTi<br />
centris xelmZRvaneli: `davadgineT is mizezebi,<br />
romelTa gamoc moxda Senobis avariuloba~.<br />
guli rom ar dagwydeT, cnobili da saxeliani qarTveli<br />
Jurnalistebis gamoTqmebsac gavixseneb:<br />
_ Tu romeli proeqtiT iqneba aSenebuli, mTeli darbazis<br />
suraTi Tqven saxeze gaqvT;<br />
_ albaT, odnav daagvianebs am Sexvedris gamarTva;<br />
_ axla ki, Tu ras elian is xalxi, romlebic saRamos<br />
koncerts elis;<br />
_ dapirebuli 2000 buSti bavSvebTan erTad saqarTvelos<br />
prezidentmac gaafrina.<br />
modi, arc am winadadebis avtoris gvars gavamxel: `sociologiuri<br />
kvlevebi aCvenebs, rom qveyanaSi saakaSvilis<br />
mere yvelaze reitinguli qalbatoni burjanaZea~.<br />
es sagazeTo informaciaa. miT ufro, gasaocaria misi avtoris<br />
uvicoba Tu windauxedaoba. Tu spiker burjanaZes<br />
qalbatonobiT moixsenieb, prezident saakaSvils raRas<br />
erCi _ is ra, rangiT qalbaton burjanaZeze naklebia?!<br />
Tumca, am winadadebaSi mTavari is aris, rom avtors prezidenti<br />
mixeil saakaSvili mdedrobiTi sqesisa hgonia! amitomac<br />
ambobs, `saakaSvilis Semdeg yvelaze reitinguli<br />
qalbatoni burjanaZea~, anu am ori qalbatonidan (burjanaZe<br />
da saakaSvili) burjanaZe meore adgilzeao...<br />
mecnierebis ena<br />
Tavadac vxvdebi da uTuod Tqvenc SeamCnieT, rom gamoTqma<br />
_ `mecnierebis ena~ _ orazrovani da cota gaugebaricaa.<br />
ar aris naTeli, razea saubari _ mecnierebze,<br />
Tu mecnierebaze. me ki mindoda damewera is, rasac qarTulad<br />
niSnavs `язык науки~ da ara `язык ученых~. bunebrivia,<br />
aseT SemTxvevaSi, sjobda meTqva `mecnieruli ena~ da arc<br />
es axsna-ganmartebebi damWirdeboda. magram maSin gamiWianurdeboda<br />
mTavar saTqmelTan misvla: erTidaigive azri<br />
SeiZleba mravalnairad iTqvas, magram es ar gaxlavT erTferovani<br />
nairgvaroba _ yvela sityvas da gamoTqmas Ta-<br />
397
visi konkretuli misamarTi, mxolod misTvis damaxasiaTebeli<br />
elferi, suni da gemo aqvs.<br />
bolo ori saukunis ganmavlobaSi saqarTveloSi gabatonebuli<br />
imperiuli azriT, qarTuli mecnieruli ena unda<br />
yofiliyo mSrali, aucileblad ucxo terminologiiT gadatvirTuli,<br />
mTavari azri Rrmad Camaluli unda yofiliyo<br />
striqonebs Soris, dawerili unda yofiliyo mravlobiT<br />
ricxvSi (aRmovaCineT, davadgineT, gamovikvlieT) da winadadebebi<br />
agebuli unda yofiliyo rusuli enis gramatikis<br />
Sesabamisad. saxelmZRvaneloebi, samecniero literatura,<br />
ZiriTadad, rusulenovani da, nawilobriv, rusulidan Zalian<br />
cudi Targmanis saxiT arsebobda.<br />
viTareba axlac zustad Zveleburia erTaderTi gansxvavebiT<br />
_ inglisuri rusulis nacvlad.<br />
gasaTvaliswinebelia erTi garemoebac _ adre wignebis,<br />
miT ufro, samecniero literaturis gamocema Zneli saqme<br />
iyo (didma mecnierma da mTargmnelma, baCana bregvaZem* Ta -<br />
visi naSromebis gamocema dRemde ver moaxerxa!). axla am<br />
mxriv sruli demokratia, anu sruli ganukiTxaobaa _ oRond<br />
fuli iyos da, gamoeci, rac ginda da ramdenic ginda!<br />
naSromi, romelzec minda oriode sityva vTqva, jer<br />
kidev 1997 wels gamosula. am wigns mxolod qarTuli enis<br />
interesebidan gamomdinare Sevexebi da isic gakvriT,<br />
Torem mis safuZvlian komentars, albaT, mravali wlis<br />
TavauRebeli garja dasWirdeba.<br />
saubaria Jurnalistis da filosofosis (ase uwodebs<br />
avtori sakuTar Tavs), janri kaSias naSromze `Tavisufleba<br />
da federalizmi~.<br />
jer es citata vnaxoT:<br />
`civilizaciaTa tipebis amgvari modelirebis uflebamosilebas,<br />
cxadia, veravin SeewinaaRmdegeba, magram<br />
sakiTxavi swored isaa, am civilizaciaTa makonstituirebel<br />
matricas ra warmoadgens, codnis ra tipologiaSi<br />
(velSi da horizontSi) Tavsdebian isini, ra struqtura<br />
aqvT am tipebs da, arsebiTi sakiTxi: riTi aris<br />
gansazRvruli aRniSnul civilizaciaTa (vTqvaT, ebraulis,<br />
an Cinuris) tipologiuroba? Tu es civilizaciebi<br />
TavisTvis tipologiurebi arian, amgvari nebismieri<br />
398
civilizaciaa, xolo Tu es civilizaciebi raRac sxva,<br />
ukve cnobili zecivilizaciis mimarT idgenen tipologiurobas,<br />
maSin es zecivilizaciaa jer gansasazRvri da<br />
misi tipologiuroba dasadgeni, da Semdeg ki sxvadasxva<br />
civilizaciebisa, relativistur istoriosofiaSi xan<br />
erebi (ebraeli, Cineli, elini da sxv.) gamodian civilizaciis<br />
tipebad, xan religiebi (qristianuli, budisturi<br />
da sxv.)~.<br />
batoni kaSia am grandiozuli naSromis Seqmnas, albaT,<br />
did dros da energias Sealevda. mizanic friad keTilSobiluri<br />
dausaxavs _ CvenTvis, filosofiaSi arcTu gacnobierebuli<br />
TanamemamuleebisTvis, Tavisuflebisa da<br />
federalizmis arsis warmoCena. madlobis meti ra gveTqmis,<br />
magram aris erTi garemoeba, rac wyalSi yris mecnieris<br />
da Jurnalistis najafs _ ena, romelsac igi sakuTari<br />
naazrevis gadmosacemad irCevs.<br />
samwuxarod, ar mqonia bedniereba batoni kaSias sxva<br />
naSromebic wamekiTxa (`Tavisufleba da federalizmi~<br />
misi pirveli da ukanaskneli naSromi ar iqneba!). imedia,<br />
isini ufro gasageb enaze daiwereboda. albaT, Cemi gauna-<br />
Tleblobis bralia, rom ar mesmis Jurnalistis da filosofosis<br />
aseTi `ubralo~ aRmoCenac ki: `safrangeTis<br />
revoluciam pirveli didi bzari gaaCina safrangeTis<br />
Sidasazogadoebrivi erTobis urTierTgamosacnobobis<br />
TvalsazrisiT~. qarTuli enis gramatikis gaTvaliswinebiT,<br />
es winadadeba, sjobda, ase daweriliyo: `safrangeTis<br />
Sidasazogadoebrivi erTobis urTierTgamosacnobobaSi<br />
pirveli didi bzari revoluciam gaaCina~.<br />
Tumca, es bevrs verafers Secvlis, radgan ubralo mokvdavTaTvis<br />
gaugebaria mTavari _ `Sidasazogadoebrivi<br />
erTobis urTierTgamosacnoboba~.<br />
`eris~, rogorc socialuri kategoriis gaazreba<br />
garkveul sirTuleebTan aris dakavSirebuli, radgan<br />
am cnebaTa Soris aris garkveuli winaaRmdegoba RirebulebiTi<br />
TvalsazrisiT~.<br />
kaci, romelic enas ase epyroba, am enaze ar unda werdes.<br />
albaT, ajobebda, baton kaSias Tavisi naSromebi frangulad<br />
daewera da mere isini profesional mTargmnels qarTul<br />
399
enaze eTargmna. nebismieri sakuTari Tavis pativismcemeli<br />
mTargmneli aseT rameebs ar dawerda: `xdeba urTierTobebis<br />
gamwvaveba~; `xdeba viTarebis aRwera~; `aqvs universalizebisaken<br />
miswrafeba~; `ideologizirebuli<br />
azrovneba~; `ontologialuri istoriuloba~; `tiurgos<br />
kalmis qveS warmoqmnili cnebis gamoqveynebisas~;<br />
`am epoqidan erT mxares gvaqvs civilizebuli xalxebi,<br />
meores ki veluri~; `civilizacia warmoadgens kulturis<br />
garkveul formas~...<br />
esec mecnieris naazrevi gaxlavT: `metyveleba intonaciaTa<br />
da registrTa monacvleoba. monotonurobis koSmari<br />
mudam Tan sdevs ritmulad daunawevrebel brwyinvale<br />
striqonebsac. ocneba brunavs wris garSemo. variaciebi<br />
da ganwyobilebaTa triali. moZraoba arsaiT. Caketili<br />
swrafva. cnobierebis usasrulo dineba. zmanebaTa<br />
lenta gvaziarebs realobis darbilebul namsxvrevebs.<br />
feradi fiqrebi musikalur kompoziciad aigeba.<br />
reminiscenciaTa siCqare da simbolikuri parabolebi,<br />
lamazi da rafinirebuli frazebi gadmoSlian furclebs<br />
poetis gonebis wignisa, xolo mis yovel gverds<br />
firfita ewodeba~.<br />
es mravlismetyveli citata aRebulia literaturis<br />
kritikosis, profesor soso siguas statiebisa da monografiebis<br />
krebulidan `avangardizmi qarTul literaturaSi~.<br />
kritikosi rene kalandias poeziaze gvesaubreba. albaT<br />
surs gviTxras, rom mas moswons poetis leqsebi. mgoni, imis<br />
Tqmac surs, ratom moswons da Cven, sabralo mkiTxvelebsac<br />
ratom unda mogvwondes. yvelaferi es iseT burusSia<br />
gaxveuli, gzis gagneba warmoudgenelia. SesaZloa, saqme<br />
ufro prozauladac iyos: kritikoss ar moswons rene kalandias<br />
poezia, xaTrs ver utexs megobar poets da masze<br />
ganzrax iseT rames wers, rasac Zexorcieli Tavs da bolos<br />
ver miabams. arsebobs kidev erTi mosazreba, romelsac batoni<br />
profesori uTuod daeTanxmeba: me, Teimuraz qoriZe<br />
(da nawilobriv Tqvenc, vinc ecadeT da ver CawvdiT siguaseul<br />
striqonebs Soris saimedod Camarxul azrebs!) ver<br />
verkvevi Tanamedrove qarTul avangardul poeziaSi. Se-<br />
400
sabamisad, rame arc avangarduli poeziis mecnieruli<br />
kritikisa gamegeba... batoni sigua ki sazogadoebis im<br />
nawilisTvis iRvwis, vinc icis da visac gaegeba.<br />
axla mcire xniT mecnierebis sxva sferos, filosofias<br />
mivubrundeT. ufro zustad, gavagrZeloT saubari mecnierebis<br />
enaze.<br />
1999 wels samecniero-popularulma Jurnalma `saqarTvelos<br />
telekomunikacia~ gamosca p. kervaliSvilisa<br />
da n. jiblaZis naSromi `samecniero politikis ramdenime<br />
sakiTxi~. mas win uZRvis CvenTvis ukve nacnobi filosofiis<br />
doqtoris, profesor gigi TevzaZis winasityvaoba. igi sakmaod<br />
mcire moculobisaa da aq mTlianad gTavazobT.<br />
`es wigni unikaluria imiT, rom is, erTi mxriv, saintereso<br />
da sasargeblo SeiZleba aRmoCndes maTTvis, vinc<br />
saqarTveloSi Tavs politikosebs miakuTvnebs, xolo<br />
meore mxriv, isinic unda daainteresos, visac Tavi saqarTvelos<br />
samecniero sazogadoebis wevrad warmoudgenia.<br />
mTavari, rac dReisaTvis SeiZleba iyos Rirebuli qarTveli<br />
mkiTxvelisaTvis am wignSi, aris mecnierebis rolis<br />
da adgilis aRwera rogorc ganviTarebul, aseve ganviTarebad<br />
qveynebSi. garda amisa, wignSi socialisturi<br />
qveynebis mecnierebaTa sistemis saintereso analizia Catarebuli;<br />
rogorc analizidan irkveva, mecnierebis msgavsi<br />
politika da sistema mxolod istoriis sakuTreba ar aris<br />
da Tavs sxvadasxva gamovlinebiT dResac gvaxsenebs.<br />
wignis avtorebi cxadad warmoadgenen, Tu riT gansxvavdeba<br />
ganviTarebuli qveynis mecniereba saxelmwifos<br />
urTierToba sxva qveynebis analogiuri mimarTebebidan:<br />
Tu ganviTarebul qveynebSi politikosebi aqcents akeTeben<br />
mecnierebis politikis SemuSavebaze, socialistur da<br />
post-socialisturi saxelmwifoebis umetesobaSi xelisuflebis<br />
reprezentatorebi Tavs valdebulad Tvlian uxelmZRvanelon<br />
mecnierebis ganviTarebas da erTiani, centralizebuli<br />
marTvis sistema daafuZnon.<br />
idea, romelic am wigns laitmotivad gasdevs, aris mecnierebis<br />
ori saxelmwifo gagebis (ganviTarebuli qveynisaTvis<br />
da socialisturi qveynisaTvis damaxasiaTebeli)<br />
dapirispireba: 1. qveyanaSi arsebuli mecnierebis siste-<br />
401
ma, rogorc saxelmwifo socialur-politikuri gadawyvetilebis<br />
miRebis monawile, da 2. mecniereba, romelsac<br />
xelisufleba uyurebs rogorc damxmare instruments,<br />
cnobars, romelic yoveli SemTxvevisTvis xelT unda<br />
hqondes.<br />
es analizi miT ufro mniSvnelovania saqarTvelosaTvis,<br />
radganac, sul cota xnis winaT, saqarTvelos mecnierebis<br />
oficialuri sistema sakanonmdeblo doneze dafiqsirda,<br />
rogorc xelisuflebis samecniero mrCeveli.<br />
`samecniero politikis ramdenime sakiTxi~ dainteresebul<br />
mkiTxvels sTavazobs arCevans: an mecnierebis politika<br />
da gaxsnili gza, rogorc gonivruli saxelmwifo<br />
politikis sawarmoeblad, aseve saerTaSoriso samecniero<br />
urTierTobebSi CasarTvelad, an mecnierebis xisti marTva<br />
da kvlav marTvis socialisturi sistemis gadmonaSTebSi<br />
triali.<br />
iseve rogorc adamianis yvela Semoqmedebas, am wignsac<br />
aqvs ramdenime sadavo Tezisi: SeiZleba mecnierebis istoriaSi<br />
gaTviTcnobierebul mkiTxvels zogi adgili sakamaTod<br />
moeCvenos, anda, zogierTi cxrilis marTebulobaSi<br />
daeWvdes. magram, avtorebTan warmoebuli polemika, romelic<br />
maTi naSromis kiTxvis dros warmoiSoba, rogorc<br />
wesi, ufro sainteresod aqcevs wignis gacnobis process<br />
da mkiTxvels aiZulebs ifiqros.<br />
gigi TevzaZe<br />
filosofiur mecnierebaTa doqtori<br />
Tbilisis saxelmwifo universitetis profesori<br />
ivnisi, 1999~<br />
vnaxoT, ra saxe miiRo profesoris am naazrevma arcTu<br />
safuZvliani stilisturi, gramatikuli da punqtuaciuri<br />
koreqtivebis Semdeg:<br />
`es wigni, SesaZloa, saintereso da sasargeblo<br />
aRmoCndes maTTvis, visac saqarTveloSi Tavi politikosad<br />
an samecniero sazogadoebis wevrad miaCnia.<br />
wignSi gaanalizebulia mecnierebis roli da adgili<br />
ganviTarebul da ganviTarebad qveynebSi: Tu erTgan<br />
402
xelisufleba gansakuTrebul yuradRebas mecnierebis<br />
politikis SemuSavebas uTmobs, meoreTa umetesobaSi<br />
mecnierebis xelmZRvanelobas da mecnierebis marTvis<br />
erTiani centralizebuli sistemis damkvidrebas eswrafvis.<br />
wignis dedaazria mecnierebis ori saxelmwifoebrivi<br />
gagebis dapirispireba: qveyanaSi arsebuli mecnierebis<br />
sistema, rogorc saxelmwifoebrivad mniSvnelovani socialur-politikuri<br />
gadawyvetilebebis erT-erTi mim-<br />
Rebi; da mecniereba, romelsac xelisufleba damxmare<br />
instrumentad miiCnevs.<br />
es analizi miT ufro mniSvnelovania saqarTvelosTvis,<br />
radgan axlaxans saqarTvelos mecnierebis sistema<br />
oficialurad aRiares xelisuflebis samecniero<br />
mrCevlad.<br />
`samecniero politikis ramdenime sakiTxi~ dainteresebul<br />
mkiTxvels sTavazobs arCevans _ an mecnierebis<br />
politika da Ria gza gonivruli saxelmwifo politikis<br />
warmarTvisTvis saerTaSoriso samecniero urTierTobaSi<br />
CarTvis mizniT; an mecnierebaze Zaladoba da kvlav<br />
marTvis socialisturi sistemis narCenebSi triali.<br />
bunebrivia, ramdenime sadavo Tezisic SegxvdebaT.<br />
Tumca, avtorebTan kamaTi, rogorc wesi, ufro sainteresod<br />
aqcevs wignis gacnobis process da mkiTxvels<br />
bevr rameze daafiqrebs~.<br />
marTalia, winasityvaoba sagrZnoblad Semcirda, magram<br />
es didi ubedureba ar unda iyos _ fransua rables* `gargantua<br />
da pantagruelis~ germanul Targmans herman hesem*<br />
sul raRac xuTiode striqoni waumZRvara.<br />
geTanxmebiT, didi bedena arc es gasworebuli teqsti<br />
gamovida, magram Zveli Jurnalisturi sibrZne xom gaxsovT<br />
_ SesaZlebelia mxolod kargad dawerilis gasworeba!<br />
albaT, maradiul saidumloebad darCeba, ratom sTxoves<br />
avtorebma pativcemul profesors winasityvaobis dawera<br />
TavianTi naSromisTvis, an profesori ratom daeTanxma avtorebis<br />
Txovnas. me Tu mkiTxavT, gacilebiT sargebliani<br />
iqneboda, naSroms kvalificiuri redaqtori rom hyoloda<br />
_ mSobliuri enisadmi aseTi umagaliTo daudevrobiT<br />
403
mopyrobis uflebas igi arc wignis avtorebs miscemda da<br />
arc winasityvaobisa.<br />
`haidegeris* mier kiTxvis dasmam ZiriTadi Temis iseTive<br />
amogleja moaxdina inteleqtualuri sivrcidan,<br />
rogorc politikidan. am amoglejam sabolood gansaz-<br />
Rvra aralegitimuri da legitimuri garemos SeWidulobis<br />
da urTierTgadafarvis diskursuli anarekli~<br />
(gigi TevzaZe, `erTi SekiTxvis istoria~, Jurnali `ena da<br />
kultura~).<br />
am citatis pirveli winadadeba, albaT, ase unda daweriliyo:<br />
`haidegeris SekiTxvam ZiriTadi Tema inteleqtualuri<br />
sivrcidanac amoglija da politikidanac~.<br />
anu im cametsityvian winadadebaSi xuTi sityva aSkarad<br />
zedmetia (mier, dasmam, iseTive, moaxdina, rogorc). gansakuTrebiT<br />
sagulisxmoa bolo aTwleulebis qarTulSi<br />
damkvidrebuli trafaretuli sityvaTSeTanxmebani: `haidegeris<br />
mier kiTxvis dasmam~ da `amogleja moaxdina~ (amave<br />
periodis qarTuli teleenis analogiebi: `seriali Targmnilia<br />
telekompania rusTavi oris mier~ da `dajdoma ganaxorciela~).<br />
citatis meore winadadebis Tanamedrove aramecnierul<br />
(adamianur) qarTul enaze Targmna Znelia, magram Tu mas<br />
zedmet sityvebs movaSorebT, miviRebT am martiv winadadebas:<br />
`amoglejam... gansazRvra... anarekli~.<br />
es winadadeba sintaqsurad diaxac gavamartiveT, magram<br />
Sinaarsobrivad isev bundovani darCa. imis gaTvaliswinebiTac<br />
ki, rom `anarekli diskursulia~ da, saer-<br />
Tod, saubari `aralegitimuri da legitimuri garemos<br />
SeWidulobas da urTierTgadafarvas~ Seexeba.<br />
naTqvamiT batoni profesoris xsenebul an sxva naSrom-<br />
Ta mecnieruli Rirebulebis dakninebas sulac ar vapireb.<br />
vlaparakob Zalian saSiS tendenciaze _ qarTuli enisadmi<br />
farisevlur da agdebul damokidebulebaze saqarTvelo-<br />
Si moRvawe sakmaod cnobili qarTveli mecnierebis (politologi,<br />
filologi, filosofosi)... mxridan. darwmunebuli<br />
brZandebodeT, xsenebuli da sxva qarTveli mecnierebi<br />
ucxo enaze msgavsi abdaubdis daweras arc sakuTar Tavs<br />
akadrebdnen da arc im ucxo enas. batoni gigi TevzaZe ki<br />
404
mxolod imitom gamovarCie, rom qarTulma revoluciurma<br />
xelisuflebam mas qarTuli ganaTlebis sistemis reformatoris<br />
misiac daakisra da Tbilisis ramdenime prestiJuli<br />
umaRlesi saswavleblis gaerTianebiT miRebuli universitetis<br />
reqtorobac.<br />
reformatori profesoris moRvaweobis Sedegs odesme<br />
aucileblad vnaxavT, magram, samwuxarod, ganaTlebis<br />
sistemaSi reformebis sawyis etapze mis keTil nayofze<br />
saubari, rbilad rom vTqvaT, problematuria. savsebiT<br />
SesaZlebelia, reformebi marTlac ganxorcieldes, magram<br />
gaqres saliteraturo qarTuli ena, anu arseboba Sewyvitos<br />
cocxalma qarTulma kulturam, adaTma da, saerTod,<br />
yvelaferma qarTulma.<br />
ra Tqma unda, arsebobs `mecnierebis~ iseTi enac, romelic<br />
specialurad momzadebul mkiTxvels gulisxmobs<br />
da xSirad gadatvirTulia terminologiiT. savsebiT Sesa-<br />
Zlebelia, filosofiis profesorma veraferi gaugos medicinis<br />
profesoris nawers Tu naambobs. sxvaTa Soris, amis<br />
TvalsaCino magaliTia qarTul telearxebze eqimTa arcTu<br />
iSviaTi interviuebi, saidanac, Tu samedicino terminologiaSi<br />
kargad ver erkvevi, ver gaigeb, ra sWirs da ra SeiZleba<br />
daemarTos pacients (am mxriv, gansakuTrebiT koloritulad<br />
gamoiyureba telekompania `rusTavi 2-is~ gadacema `patruli~).<br />
maTematikosebi, Tavis mxriv, imis garda, rom uxvad<br />
iyeneben ucxo terminebs, mtkicebis procesSi xSirad gamotoveben<br />
xolme logikuri msjelobis safexurebs, radgan<br />
darwmunebuli arian, rom maTi mkiTxveli (msmeneli) maTTan<br />
erTad `gadaaxteba~ erT an ramdenime safexurs. msjelobis<br />
specifikurobisa da specialuri terminologiis gamoyenebis<br />
winaaRmdeg ki ar gamovdivar, ubralod, mimaCnia, rom<br />
mkiTxvelze emociuri zemoqmedebis mizniT, wminda mecnieruli<br />
naSromis metaforebiT da SedarebebiT gadatvirTva mxolod<br />
aZnelebs am naSromis aRqmas. xolo azris xelovnurad<br />
gabundovaneba mecnieris dabal kvalifikaciaze da rTuli<br />
viTarebidan `Tavis daZvrenis~ survilze miuTiTebs.<br />
metaforebi, Sedarebebi, aliteraciebi, e. w. saxeebiT<br />
azrovneba did poezias uxdeba da, sabednierod, qarTul<br />
enaze amis uamravi brwyinvale nimuSi gvaqvs:<br />
405
`mxolod nislis TareSSi, samudamo mxareSi,<br />
zeviT Tu samareSi, wyevliT SenaCvenebi,<br />
rogorc zRvis xetiali, rogorc bedis triali,<br />
Cqari grgvinva-grialiT qrian lurja cxenebi~.<br />
es galaktionia. Tu mis am striqonebs ZiriTadi azris<br />
dasadgenad iseve SemovacliT Sedarebebisa da metaforebis<br />
mTel wyebas, rogorc es gigi TevzaZis naSromis erTi winadadebis<br />
ganxilvisas gavakeTeT, isev samsityvian martiv<br />
winadadebas miviRebT: `mxareSi... qrian... cxenebi~. aq, mar-<br />
Talia, yvelaferi gasagebia (SedarebisTvis: `amoglejam...<br />
gansazRvra ... anarekli~), magram galaktioni rom ase moqceuliyo,<br />
maSin gaugebari darCeboda mTavari _ ratom<br />
dawera poetma es sityvebi (`mxareSi... qrian... cxenebi~).<br />
Tavs ver davdeb, ar vcdebi-meTqi, magram am leqsiT galaktioni<br />
kidev erTxel Segvaxsenebs bibliur WeSmaritebas,<br />
rom amqveynad yvelaferi warmavalia: mxolod samyaro, mxolod<br />
RmerTi da mxolod misi poeziaa maradiuli! amisTvis<br />
sWirdeba RvTiur galaktions riTmebis, metaforebis,<br />
Sedarebebis, aliteraciebis `wyebaTa-wyeba~. vimeoreb,<br />
sWirdeba azris damajereblad, naTlad da STambeWdavad<br />
gadmosacemad da ara mkiTxvelis mosatyueblad an saku-<br />
Tari uvicobis SesaniRbavad.<br />
sabednierod, Cveni istoriidan da Tanamedroveobidanac,<br />
SegviZlia davasaxeloT aseulobiT moRvawe, mokrZalebuli<br />
gadamwerebidan da kiriTxuroebidan (qarTul<br />
taZrebze samSeneblo warwerebs rom tovebdnen), enis mkvlevarebamde<br />
da mxatvruli sityvis didostatebamde, vinc<br />
`ese enaB, Semkuli da kurTxeuli saxeliTa uflisaB~<br />
STamomavlobisTvis gadasacemad dRemde Semogvinaxa da<br />
misi rudunebiT movla-patronoba gvianderZa.<br />
qarTuli enis moamageebma SesaniSnavad icodnen da ician:<br />
_ `ra ena waxdes, eri daeces.~ anu enis waxdoma-daknineba<br />
am enaze molaparake xalxis istoriis asparezidan gasvlas<br />
niSnavs.<br />
sxvaTa Soris, eris identifikaciis upirveles niSnad<br />
ena miaCnda msoflio socialisturi imperiis Semoqmeds<br />
ioseb stalinsac, romelic orive enaze uzadod werda da<br />
406
metyvelebda. SesaniSnavad grZnobda saliteraturo rusuli<br />
da qarTuli enebis umcires niuansebsac ki da enis<br />
sakiTxebze erTob kompetentur SeniSvnebsac iZleoda.<br />
vimeoreb, saubaria stalinze, giganturi imperiis Semqmnelsa<br />
da mmarTvelze, vinc yovelTvis poulobda dros qarTuli<br />
poeziis nimuSebis rusulad Targmnis procesisTvis<br />
Tvalyuris sadevneblad.<br />
meore mxriv, stalinis leqsikonSi mravlad iyo sityvebi<br />
da gamoTqmebi, SiSis zars rom scemda milionobiT<br />
adamians, mTel saxelmwifoebs _ mtrebi, moRalateebi,<br />
mavneblebi, imperialistebi, trockistebi, menSevikebi,<br />
kulakebi, wiTeli terori, socialisturi samSoblo<br />
safrTxeSia, sikvdili kontrrevolucionerebs da mravali,<br />
mravali sxva.<br />
ioseb juRaSvilis sxeulSi Casaxlebuli ori pirovneba<br />
_ ioseb stalini da soso juRaSvili, sxvadasxvanairad moqmedebda,<br />
sxvadasxvanairad azrovnebda da sxvadasxvanairad<br />
metyvelebda kidec. erTi _ kacobriobis istoriaSi<br />
umagaliTo imperiis erTaderTi da daundobeli mmarTvelis<br />
Sesaferisad, meore _ alali da gulTbili goreli bi-<br />
Wis, brwyinvale momRerlisa da poetis, megobrisTvis Tavdadebuli<br />
kacis, xelovnebisa da literaturis mcodnisa<br />
da damfaseblis Sesaferisad.<br />
naTqvami imis dadasturebaa, rom ena, rogorc wesi, sxva<br />
movlenebze naTlad (da swrafadac) asaxavs socialur realobas.<br />
magaliTebisTvis arc Sors wasvla dagvWirdeba da arc<br />
filosofiuri wiaRsvlebi. gavixsenoT, ra enaze elaparakeboda<br />
Tavis xalxs saakaSvili-opozicioneri da mogvianebiT<br />
_ saakaSvili-prezidenti. zustad prezidentis<br />
darad da sworad laparakobdnen misi mxardamWerebic<br />
_ xom ganaTda mTeli Tbilisi, xom avaSeneT msoflioSi<br />
saukeTeso saavadmyofo, xom gaviyvaneT gvirabi, xom varT<br />
erTi gundi!.. am warmosaxviTi `gundis~ wevrTa didi umravlesoba<br />
(ufro zustad, is adamianebi, romlebic cdiloben,<br />
`gundis~ belads TvalSi moxvdnen), anu erTi socialuri<br />
jgufi sakuTari lideris enaze laparakobs _ SeZlebisdagvarad<br />
imeorebs mis leqsikas, frazeologias, saubris<br />
407
maneras, Jestebsa da mimikebsac ki. imitom ki ara, rom gansakuTrebiT<br />
moswons, an hgonia, rom belads moswons es ena.<br />
ubralod, aseTia kanonzomiereba _ rogorc ki adamian-<br />
Ta erTi jgufi gamoeyofa koleqtiur erTobas, maSinve<br />
iwyeba axali, am jgufisTvis damaxasiaTebeli enis Camoyalibeba.<br />
rusul bolSevikur elitas proletariatTan sasaubrod<br />
ar sWirdeboda puSkinis da tolstois, eseninis da<br />
cvetaevas, arc peterburguli daxvewili salonuri ena.<br />
bolSevikur politikur elitas sWirdeboda primitiuli,<br />
uxamsi, brbosTvis da am brbodan gamosuli saldaTebis da<br />
CekistebisTvis gasagebi ena.<br />
XXI saukunis dasawyisis qarTul politikur `faSios~<br />
(samwuxarod, mas elitas ver davarqmevT) saliteraturo<br />
qarTuli ena ar sWirdeboda ramdenime Zalze seriozuli<br />
mizezis gamo:<br />
1. sazogadoebaSi brbos sindromis danergva. 2003 wlis<br />
noembris susxian dReebSi brbod qceulma saqarTvelos mosaxleobam,<br />
gansakuTrebiT, misma axalgazrdulma nawilma,<br />
Tavisi misia pirnaTlad Seasrula _ ahyva `liderTa~ mowodebebs<br />
da xelisuflebis saTaveSi revoluciuri triumvirati<br />
miiyvana. amiT brbos misia amoiwura, magram Tvi-<br />
Ton brbos darCa arcTu usafuZvlo ambicia qveynis aRmasrulebel<br />
xelisuflebaSi monawileobisa. msurvelTa<br />
raodenoba bevrad aRemateboda nomenklaturul TanamdebobaTa<br />
raodenobas. Tu xelisufleba brbosTan saliteraturo<br />
qarTul enaze gaabamda dialogs, es masTan Tavis gayadrebas,<br />
Tanasworobas da misi ambiciebisTvis angariSis<br />
gawevas niSnavda. saxelisuflo kasta sazogadoebas jer<br />
fizikurad mowyda _ limuzinebSi da kabinetebSi Caiketa,<br />
dacva daiyena, xazgasmulad maRali xelfasebi dainiSna;<br />
mere ki msoflmxedvelobrivad da enobrivadac _ `gaebuta~<br />
presas da televizias, uari Tqva sajaro debatebze<br />
nebismier oponentTan da saswrafod Secvala yofil mokav-<br />
SiresTan (brbosTan) salaparako enac. axla igi sazogadoebas<br />
(romelic aRar iyo brbo) ise elaparakeboda, rogorc<br />
mwyemsi naxirs _ SorisdebulebiT.<br />
amiT politikuri `faSio~ xazs usvamda sakuTar gansa-<br />
408
kuTrebulobasac da sazogadoebis usasoobasac _ Sen xar<br />
araraoba, upirovno masa, pirutyvTa krebuli, rasac gibrZaneben,<br />
is unda gaakeTo, yvela damcireba unda aitano.<br />
metic, damcireba wyalobad unda miiRo.<br />
2. sazogadoebaSi codnisadmi nihilisturi damokidebulebis<br />
danergva. nebismieri qveynis politikuri elita,<br />
amavdroulad, ar ganekuTvneba samecniero elitasac _<br />
mecnierebi Zalian Znelad elevian sayvarel saqmes. politikosebi,<br />
ZiriTadad, uprofesio, an xelmocaruli adamianebi<br />
brZandebian. ra Tqma unda, aris gamonaklisebic, roca<br />
politikur sarbielze niWieri da uaRresad ganaTlebuli<br />
adamianebic Cndebian. XXI saukunis dasawyisis qarTul<br />
politikaSi aseTebi TiTo-orola Tu iqneba da isini, bunebrivia,<br />
`politikur aminds~ ver qmnian.<br />
politikosebma, qveSecneulad mainc, kargad uwyian, rom<br />
saSualo an ufro dabali gonebrivi SesaZleblobebis adamianebi<br />
arian (Tumca, amaSi sakuTar Tavsac ar utydebian!).<br />
samagierod, maT xelSia Zalaufleba, riTac sakuTari naklis<br />
gadafarvas, ufro xSirad ki am naklis Rirsebad warmoCenas<br />
cdiloben _ moCvenebiTi sidarbaisliT, agresiulobiT,<br />
Seuferxebeli laybobiT, an, sulac, `brZnuli~<br />
mdumarebiT.<br />
XXI saukunis dasawyisis saqarTvelos xelisuflebis<br />
warmomadgenelTa sul mcire, 90 procentisTvis saliteraturo<br />
qarTul enaze saubris mcdeloba katastrofa iqneboda<br />
_ jer erTi, am enaze rom ilaparako, igi unda icode;<br />
meorec, saliteraturo enaze saubari maSinaa saWiro da<br />
aucilebeli, Tu TviTon saubris Tema aris inteleqtualuri.<br />
magaliTad, uniWo intrigebis gabmas an romelime<br />
deputatis piromaniaSi dadanaSaulebas didi ganaTleba ar<br />
sWirdeba*. magram Tu parlamenti, kriminalis aRmofxvris<br />
mizniT, 10-12 wlis bavSvebisTvis sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis<br />
damkisrebeli kanonis miRebas apirebs, amas<br />
samarTlis Teoriis, pedagogikis, istoriis, filosofiis,<br />
fsiqologiis, logikis da kidev bevri sxva ramis safuZvliani<br />
codna sWirdeba. faruli konfliqti politikosebsa<br />
da sazogadoebas Soris swored aq iwyeba _ sazogadoeba<br />
moiTxovs xelisuflebis nebismieri gadawyvetilebis<br />
409
srulfasovan Teoriul dasabuTebas. xelisuflebas es<br />
ar SeuZlia (arc codna hyofnis da arc survili aqvs) da<br />
iZulebulia, ifarisevlos, ilaybos an uxeSad icruos.<br />
codnad saRdeba ara, zogadad, kompetencia, aramed romelime<br />
ucxo enaze laparakis SesaZlebloba, partiuli kuTvnileba,<br />
piradad prezidentisadmi erTguleba. am mxriv,<br />
klasikur magaliTad SeiZleba CaiTvalos vinme ymawvili<br />
arvelaZis saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis ministrad<br />
daniSvna: prezidentma jer bevri ilaparaka ekonomikis<br />
mniSvnelobaze. Tqva, rom es iyo `frontis xazi~, `gadamwyveti<br />
ubani~, `rubikoni~, `yvelaze mniSvnelovani~ da<br />
a. S. amitom am postze `yvelaze mZimewonian politikoss~,<br />
anu Tavdacvis yofil ministrs, irakli oqruaSvils vniSnavo.<br />
oqruaSvilma, rogorc mosalodneli iyo, arc komplimentebi<br />
miiRo da arc axali Tanamdeboba. maSin prezidentma<br />
ekonomikis ministrad sakuTari administraciis<br />
ymawvili ufrosi daniSna. qarTuli politikuri `elita~<br />
`msubuqwoniani~ arvelaZis daniSvnas zustad iseTive didi<br />
kmayofilebiT Sexvda, rogoriTac oriode dRis win amave<br />
Tanamdebobaze `mZimewoniani~ oqruaSvilisas. rac mTavaria,<br />
yvelam erTxmad da `damajereblad~ ganmarta, rom ekonomikurad<br />
gaCanagebuli qveynis ekonomikis ministrobas<br />
sulac ar sWirdeba... ekonomikis codna!<br />
uprofesio, Tineijeruli asakis adamianebi sakanonmdeblo,<br />
aRmasrulebeli da sasamarTlo xelisuflebaSi,<br />
xelisuflebis mxridan universitetebis profesurisadmi<br />
cinikuri damokidebuleba, ganaTlebis sistemis sruli<br />
politizaciis mcdeloba, sauniversiteto avtonomiebis<br />
gauqmeba, skolebis `optimizacia~ _ yvelaferi es sazogadoebaSi<br />
codnisadmi nihilistur damokidebulebas amkvidrebda.<br />
3. sazogadoebaSi gaucxoebis sindromis danergva.<br />
`Tavisufal~ saqarTveloSi, 2003 wlis `revoluciis~ Semdeg,<br />
erTi SexedviT ucnauri viTareba Seiqmna _ TviT udablesi<br />
rangis saxelmwifo CinovnikisTvisac ki savaldebulod<br />
iqca inglisuri enis codna. nebismieri enis codna,<br />
TavisTavad, kargia, magram saqme is aris, rom principulad<br />
aravis ar ainteresebs, icis Tu ara vinmem saxelmwifo (qa-<br />
410
Tuli) ena. amas zed daerTo umZlavresi propaganda uaxloes<br />
momavalSi saqarTvelos turistul qveynad gadaqcevis<br />
Taobaze. propaganda ganmtkicda saqmiTac _ saqarTveloSi<br />
daiwyo sastumroebis, saerTod, turistuli industriis<br />
gamalebuli mSenebloba.<br />
xelisuflebis azriT, me, saqarTvelos moqalaqe, istoriuli<br />
miwaTmoqmedi, mSenebeli, umdidresi kulturuli<br />
memkvidreobis Semqmneli, var brbo. me ar mWirdeba codna<br />
da ganaTleba, arc mrewveloba da miwaTmoqmedeba, arc<br />
freskebis xatva, arc literatura, arc mSobliuri ena.<br />
aRar mWirdeba araferi, rac sakuTari Tavis qarTveli<br />
erisadmi mikuTvnebis (identifikaciis) saSualebas momcemda.<br />
aRarc samSoblo mWirdeba _ Cemi samSoblo Cemi<br />
lamazi sastumroa, sadac yovel dilas mosirmul livreaSi<br />
gamowyobili mivdivar da ucxoel stumrebs maTsave enaze<br />
Tavazianad ve<strong>saubrebi</strong>; vcdilob, yvelaferi vasiamovno da<br />
amisTvis gasamrjelo davimsaxuro!<br />
turistuli industria saqarTveloSi fexs mxolod<br />
axla, XXI saukunis damdegs, idgams. imedia, somex da yazax<br />
biznesmenebs male gverdiT arabi, afrikeli da indoCineli<br />
kolegebic amoudgebian da, RvTis wyalobiT, saqarTvelo<br />
sastumroebiT, restornebiT, kazinoebiT, kempingebiT, saroskipoebiT<br />
da keTilmowyobili mosasaqmebeli dawesebulebebiT<br />
moifineba.<br />
Aaborigeni qarTvelebisTvis enas erTaderTi _ ucxoel<br />
turistebTan, saerTod, ucxoelebTan urTierTobis funqcia<br />
darCeba. samwuxarod, amisTvis qarTuli ena ar gamodgeba.<br />
Aamitom, Tu integraciaze, globalizaciaze da fulis<br />
iolad Sovnaze vocnebobT, odesRac mSobliur qarTuls<br />
unda davemSvidoboT.<br />
es iqneba xval. magram ukve dRes CemTvis, saqarTvelos<br />
moqalaqisTvis, `samSoblo~ asoebis da bgerebis uazro<br />
grovad qceula _ ar vici, ratom unda miyvardes, an ratom<br />
unda vemsaxurebode swored am geografiul wertilSi<br />
aRmocenebul administraciul erTeuls, romelsac `saqarTvelo~<br />
hqvia! _ saxelmwifoebriobis niSnebis mqone es<br />
politikuri warmonaqmni xom me, mis moqalaqes, arc rames<br />
maZlevs da arc rames mpirdeba. amitom, mirCevnia, kargad<br />
411
viswavlo inglisuri, aviTviso laqiis manerebi, gavyido<br />
mamis saflavze dadebuli granitis fila da pirdapir kuala-lumpurisken<br />
aviRo gezi _ iq feSenebluri sastumroebi,<br />
karga xania, aSenebulia...<br />
XXI saukunis damdegis saqarTvelos moqalaqe gauucxovda<br />
sakuTar warsuls, tradiciebs, samSoblos da sakuTar<br />
Tavsac. igi aRar aris farnavazis amayi STamomavali, arc<br />
opizarebisa, arc erekle mefisa, arc guramiSvilis da sabasulxanisa...<br />
misi arsebidan ganidevna erTaderTi da ganumeorebeli<br />
`me~. swored is, vinc azrovnebda, mis grZnobebs<br />
ganagebda, sakuTari saqcielis gamo pasuxismgeblobas<br />
akisrebda. `mes~ adgili daikava usamSoblo, utyvma,<br />
ugrZnobelma `sxvam~ _ meqanikurma xorcsakepma, romlis<br />
erTaderTi daniSnuleba sakuTar sxeulSi produqtebis<br />
gatarebaa.<br />
sanam stiqia jebirs gaarRvevdes<br />
roca enis da Jurnalistikis urTierTobaze vsaubrobT,<br />
enis uamravi cnobili da jer kidev dasadgeni ganmartebidan<br />
erT-erTi yvelaze misaRebi, albaT, es unda iyos: ena is<br />
ki ar aris, rasac moviazrebT (rasac vfiqrobT), aramed<br />
is, radac gardaiqmneba Cveni azri. anu ena aris adamianis<br />
azrovnebis cxadi gamoxatuleba _ zepiri, werilobiTi,<br />
JestebiT da mimikebiT, musikiT, arqiteqturiT da a. S.<br />
aqedan gamomdinare, Tu vendobiT mecnierebas, rom futkrebi,<br />
delfinebi, Taxvebi, ZaRlebi... erTmaneTSi saubroben,<br />
maSin isini azrovneben kidec. Tu azrovneba primitiulia,<br />
an naklovania, bunebrivia, primitiuli da naklovani<br />
(adamianuri TvalTaxedviT) iqneba misi gamoxatvis saSualebac<br />
_ ena. roca amtkiceben, rom `adamiani azrovnebs<br />
eniT~ (magaliTad, profesori janri kaSia), albaT, amas gulisxmoben.<br />
vfiqrob, yvela profilis JurnalistisTvis enis mniSvnelobaze<br />
saubari saWiro ar unda iyos. magram, albaT,<br />
saWiro da aucilebelia safuZvliani saubari qarTulenovani<br />
JurnalistebisTvis mSobliuri enis, enis filoso-<br />
412
fiis swavlebisa da enisadmi gulisyuriani damokidebulebis<br />
Taobaze. es gaxlavT urTulesi saxelmwifoebrivi<br />
problema, romlis gadasaWrelad zrunva erTdroulad<br />
unda daiwyon mecnierebma da saxelmwifo struqturebma.<br />
jerjerobiT (2006 wlis miwuruls) es erTeulTa keTil<br />
survilad rCeba da xelisuflebis mxridan axirebulTa<br />
akviatebad aRiqmeba.<br />
enis erTi mTavari funqcia isaa, rom igi komunikaciis sa-<br />
Sualebaa (sxvaTa Soris, bevri qarTveli politikosi darwmunebulia,<br />
rom es aris enis erTaderTi funqcia da Tu<br />
pirze klites daidebs, mis azrs veRaravin Seityobs). ese<br />
igi, arsebobs gadamcemi _ erTis sametyvelo aparatura<br />
da mimRebi _ meoris mosasmeni aparatura, romelic miRebul<br />
informacias gasaanalizeblad da gadawyvetilebis<br />
misaRebad myisierad gzavnis `kompiuterul centrSi~ _<br />
tvinSi.<br />
vimeoreb, Semosuli informaciis gaanalizebis safuZvelze<br />
adamianis tvini iRebs gadawyvetilebas. es informacia,<br />
Tavis mxriv, aris bgerebis, asoebis, sxva niSnebis sakmaod<br />
rTuli sistema. amitom sust, zarmac tvins uWirs misi<br />
gaanalizeba da arcTu iSviaTad, sinamdvilisadmi araadekvatur<br />
gadawyvetilebas iRebs.<br />
fantastikuri teqnikuri miRwevebis saukuneSi es sqema,<br />
SeiZleba, ase warmovidginoT: vTqvaT, Tbilisis zRvaze damontaJebulia<br />
raRac tivtivas msgavsi mowyobiloba. rogorc<br />
ki wylis done kritikul zRvars miaRwevs, specialur<br />
ekranze inTeba wiTeli naTura, rac sagangaSo viTarebaze<br />
migvaniSnebs. specialuri samsaxuri maSinve iwyebs zrunvas<br />
wyalsacavSi wylis donis Sesamcireblad. Tu ase ar moxda,<br />
anu specialuri samsaxuris TanamSromlebma gangaSis<br />
niSans yuradReba ar miaqcies da adekvaturi RonisZiebebi<br />
ar gaatares, katastrofa gardauvalia _ wyali jebirebs<br />
gaarRvevs da didi qalaqis mosaxleobas walekavs.<br />
zustad aseTive meqanizmi moqmedebs liberaluri demokratiis<br />
saxelmwifoSic: specialuri saxelmwifo da<br />
arasaxelmwifo institutebi uzarmazar warmosaxviT<br />
ekranze akvirdebian sazogadoebis yvela sferodan wamosul<br />
signalebs, aanalizeben maT da iReben Sesabamis zomebs.<br />
413
es signalebi, SesaZloa, gadmocemuli iyos pirdapir, `Ria<br />
teqstiT~ (rogorc amas, Cveulebriv, akeTebs radikaluri<br />
opozicia), an e. w. niSnebis, anu kinos, Teatris, qandakebis,<br />
poeziis, musikis, arqiteqturis da a. S. eniT.<br />
vTqvaT, Tavgadakluli opozicioneri naTelaSvili yvela<br />
xerxiT cdilobs politikuri dividendebis mopovebas,<br />
xelisuflebis diskreditacias da roca ambobs, qveynis<br />
aRsasruli axlovdebao, mis sityvas ar daejereba. xelisufleba<br />
asec iqceva da leiboristebis xmaurs yuradRebas<br />
ar aqcevs. amave dros, presaSi qveyndeba apolitikuri poetis<br />
leqsi:<br />
`aq araferi aRar Secvlila _<br />
sul unugeSod wivis mzewvia;<br />
sawyalobelad sul bRavis kravi,<br />
erTaderT notze yrantalebs yvavi...<br />
aq araferi aRar Secvlila _<br />
qveyana dadis ToxiT da bariT,<br />
gadaxunebul nivTebs da sagnebs<br />
wmends da alagebs yaliCas qali.<br />
jaxuc, nugzaric, jamuc, beqiac<br />
daxunZlulia iseve valiT.<br />
aq araferi aRar Secvlila...~<br />
badri ciramua<br />
im grandiozul warmosaxviT ekranze, sadac qveynis<br />
cxovrebaa asaxuli, amgvari poeturi striqonebis gamoCena<br />
avis momaswavebelia _ qveyana gaqvavebula, adamianebi unugeSod<br />
darCenilan, yelamde valebSi Caflulan, realuri<br />
sakeTebeli warTmeviaT da sakuTari arsebobis gamarTlebas<br />
`gadaxunebuli~ nivTebis wmenda-lagebiTRa cdiloben.<br />
2006 wlis gazafxulze Tbilisis erT-erTi skolis qarTuli<br />
enisa da literaturis gonebamaxvilma maswavlebelma<br />
Tavis moswavleebs misca weriTi davaleba pirobiTi<br />
saTauriT, `iyo da ara iyo ra~. bavSvebs `Txzulebis~ dasawerad<br />
sul xuTiode wuTi eZleodaT. bunebrivia, es dro mxolod<br />
erTi winadadebis dasaweradaa sakmarisi:<br />
_ iyo da ara iyo ra... iyo mosalodneli tragedia,<br />
saSineleba da ar iyo misi SemCerebeli;<br />
414
_ iyo da ara iyo ra... iyo erTi adamiani, keTili, Wkviani,<br />
saTno, yuradRebiani, magram ar iyo im sikeTis da siyvarulis<br />
ukan dambrunebeli, sikeTis damfasebeli;<br />
_ erTxel sizmarSi vnaxe, rom yvelaferi, rac realobaSi<br />
areuli iyo, dalagebuliyo. sizmarSi ise bednieri<br />
viyavi, rom aRarc ki maxsovda realoba da mivxvdi, rom<br />
ara iyo ra;<br />
_ iyo da ara iyo ra, ...iyo erT dros samarTali, magram<br />
exla aRar aris. iyo erT dros siyvaruli da ocneba, magram<br />
Caqra da sevdian warsuls fiqrebad gahyva:<br />
_ iyo ocneba, magram gamqraliyo,<br />
iyo survili, survilic aRar iyo,<br />
iyo monatreba _ cremliT gamTbariyo...<br />
RmerTo, yvelaferi iyo da aRar iyo?<br />
amas weren 12-13 wlis gogo-biWebi. am asakis bavSvebi,<br />
samarTalze, areuli qveynis dalagebaze, `sevdian warsuls<br />
fiqrebad gayolil ocnebaze~, mware imedgacruebaze,<br />
`cremliT gamTbar monatrebaze~ ar unda fiqrobdnen.<br />
raxan fiqroben da amas weren kidec, qveyanaSi raRac didi<br />
socialuri ubedureba trialebs. aseT SemTxvevaSi, xelisufleba<br />
valdebulia, imoqmedos, raTa mosalodneli<br />
katastrofa Tavidan aicilos. bolos da bolos, Tavi mainc<br />
gadairCinos.<br />
im dros, roca am gogo-biWebs civ saklaso oTaxSi gauwafavi<br />
xeliT asoebi gamohyavdaT da mSieri poeti gulisSemZvrel<br />
striqonebs werda, prezidentis mier Tbilisis merad<br />
daniSnulma jeelma gigi ugulavam yvela Tbilisur ojaxs<br />
daugzavna sakuTari gaRimebuli portretiT damSvenebuli<br />
Ria baraTebi, sadac sityva-sityviT naTqvami iyo: `Cveni<br />
amocanaa, TbilisSi ar darCes arc erTi ubani, quCa Tu<br />
ezo sadac ar iqneba sportuli moedani an Tundac erTi<br />
keTilmowyobili kalaTburTis fari, raTa vicodeT sad<br />
da risTvis vuSvebT ezoSi Cven Svilebs. Cxubi, narkotiki<br />
da usaqmuroba CavanacvloT jansaRi cxovrebis wesiT...<br />
mozard Taobas yvela pirobas SevuqmniT imisTvis,<br />
rom mocildes quCis mavne zegavlenas, miiRos sportuli<br />
aRzrda da Cempionad Tu ara, normalur moqalaqed<br />
415
mainc aRizardos~.<br />
aseTia xelisuflebis oficialuri pasuxi qveyanaSi Seqmnil<br />
tragikul viTarebaze.<br />
dedaqalaqis meris xelmowerili da asiaTasobiT egzemplarad<br />
gamravlebuli es erTi SexedviT uwyinari baraTi<br />
ar aris mxolod demagogiuri politikuri ritorika,<br />
politikuri lozungebis uwesrigo konglomerati. misi<br />
umTavresi daniSnulebaa, mkiTxvelis (moqalaqis) motyueba<br />
da misi yuradRebis umwvavesi socialuri problemebidan<br />
SedarebiT nakleb seriozulze gadatana (sportuli<br />
moednebi, `quCis mavne zegavlena~, usaqmuroba, narkotiki).<br />
aq aris dapirebac (da es aris sicrue), rom xelisufleba<br />
(`Cven~, `Cveni gundi~) `yvela pirobas Seqmnis~.<br />
sicrue da demagogia aris Zaladoba adamianis gonebaze,<br />
rasac, rogorc wesi, yovelTvis mosdevs moqalaqeTa<br />
fizikuri iZuleba saxelmwifos represiuli aparatis yvela<br />
SesaZleblobis gamoyenebiT. anu amgvari politikuri<br />
gancxadebebi aris qveyanaSi arsebuli mkveTri socialuri<br />
disbalansis da am niadagze mosalodneli socialuri dapirispirebis<br />
utyuari niSani.<br />
rogorc vTqvi, avtoris, an avtorTa jgufis gonebrivi<br />
SesaZleblobebis dadgena Zalian advilad SeiZleba teqstis<br />
ubralo lingvistur-fsiqologiuri analiziT, TviT<br />
punqtuaciuri da koreqturuli Secdomebis mixedviTac ki.<br />
Cvens SemTxvevaSi, pirvelive winadadebis am monakveTSi `...<br />
quCa Tu ezo sadac ar iqneba sportuli moedani an Tundac<br />
erTi...~ sul mcire, oTxi punqtuaciuri uzustobaa.<br />
`Cveni amocanaa, TbilisSi ar darCes arc erTi ubani,<br />
quCa Tu ezo sadac ar iqneba sportuli moedani an Tundac<br />
erTi keTilmowyobili kalaTburTis fari, raTa vicodeT<br />
sad da risTvis vuSvebT ezoSi Cvens Svilebs~.<br />
`keTilmowyobili kalaTburTis fari~ uxerxuli da<br />
gaugebari sityvaTSeTanxmebaa, rasac `kalaTburTis<br />
faris~ msazRvrelad `keTilmowyobili~ zedsarTavis<br />
gamoyeneba iwvevs. sjobda, ubralod, `kalaTburTis<br />
fari~ eTqva, magram avtorma mkiTxvelze emociuri STabeWdilebis<br />
gaZliereba moindoma da, sabolood, sisulele gamouvida.<br />
quCaSi raime sportuli nagebobis, Tundac, saka-<br />
416
laTburTo faris dadgma (Tu quCis daniSnulebas gaviTvaliswinebT)<br />
yovlad warmoudgenelia. amitom, aRniSnul<br />
konteqstSi `quCis~ Cakvexebac kvlav mkiTxvelze emociur<br />
zemoqmedebazea navaraudevi. winadadebis daskvniTi<br />
nawili (`raTa vicodeT sad da risTvis vuSvebT ezoSi<br />
Cven Svilebs~), erTi SexedviT, elementaluri uvicobis,<br />
xolo sinamdvileSi, sazogadoebis abuCad agdebis TvalsaCino<br />
magaliTia: Tu me sakuTar Svilebs `vuSveb ezoSi~,<br />
vici, rom Svilebs vuSveb ezoSi da Cems winaSe logikurad<br />
ar SeiZleba dadges kiTxva _ sad vuSveb Svils? miT ufro,<br />
ar dadgeba meore kiTxva _ risTvis vuSveb?<br />
uxeSi demagogiis TvalsaCino nimuSia Semdegi winadadeba-lozungi:<br />
`Cxubi, narkotiki da usaqmuroba CavanacvloT<br />
jansaRi cxovrebis wesiT~.<br />
SegaxsenebT, rom meris Ria baraTSi saubaria bavSvebze.<br />
xolo qalaqis merisgan bavSvebis narkomanebad da<br />
usaqmurebad moxsenieba erTdroulad aris sibriyve<br />
da yvela Tanamoqalaqis Tavxeduri Seuracxyofa. rac<br />
Seexeba kinklaobas, muSti-krivs an sityvier Seuracxyofas<br />
(rasac sityva `Cxubis~ mniSvneloba gulisxmobs), maT<br />
yovlad feSenebluri sportuli arenebic ver gamoricxavs.<br />
saqarTvelos safexburTo stadionebze gaxSirebul<br />
ayal-mayalebs rom Tavi davaneboT, amis dasturad, 2006<br />
wlis msoflio safexburTo Cempionatis finalSi ori supervarskvlavis,<br />
italieli materacisa da frangi zidanis<br />
incidentic sakmarisia*.<br />
is bavSvebi, visac ezoSi saTamaSod gasasvlelad mSoblebis<br />
nebarTva sWirdebaT, ar SeiZleba iyvnen moCxubrebi,<br />
narkomanebi an usaqmurebi. aqedan gamomdinare, maTi am<br />
senisgan gankurnebaze saubari usargeblo laybobis garda<br />
araferia. dokumentis avtori, ubralod, cdilobs xelisufleba,<br />
konkretulad, dedaqalaqis meri, sazogadoebaze<br />
Tavgadaklul mzrunvelad mogvaCvenos. amis dasamtkiceblad<br />
mas, etyoba, sxva argumenti ara aqvs da fons gasvlas<br />
sityvebis uazro daxvavebiT lamobs. amis mWevrmetyveluri<br />
magaliTia idioturi lozungic: `Cxubi, narkotiki<br />
da usaqmuroba CavanacvloT jansaRi cxovrebis wesiT~.<br />
Cxubi, Tavisi usasrulod bevri gamovlinebiT, cxovr-<br />
417
ebis arajansaRi, anu avadmyofuri wesis maCvenebeli ar<br />
aris da am konteqstSi sruliad uadgiloa. rac Seexeba<br />
`narkotiks~ (logikurad, konteqstSi unda iyos sityva<br />
`narkomania~) da `usaqmurobas~, erTic da meorec aris,<br />
ZiriTadad, socialuri problema da veraviTari `keTilmowyobili<br />
kalaTburTis fari~ maT ver `Caanacvlebs~.<br />
Tu gamovalT winadadebis klasikuri gansazRvrebidan<br />
(sityva, an sityvaTa jgufi, romelic gamoxatavs damTavrebul<br />
azrs) da `azris da mniSvnelobis~ filosofiur mniSvnelobas<br />
gaviTvaliswinebT, aRniSnuli winadadeba wminda<br />
lingvisturi TvalsazrisiTac sasacilod uazro aRmoCndeba<br />
(`Cxubi... CavanacvloT... wesiT~). gansakuTrebiT<br />
aRsaniSnavia xelovnuri zmna `CavanacvloT~, romelic<br />
mxolod politikur Jargonze saubrisas gamoiyeneba da<br />
ucxoa saliteraturo qarTuli enisTvis.<br />
axla, rac Seexeba moyvanili citatis bolo winadadebas:<br />
`mozard Taobas yvela pirobas SevuqmniT imisTvis, rom<br />
mocildes quCis mavne zegavlenas, miiRos sportuli aRzrda<br />
da Cempionad Tu ara, normalur moqalaqed mainc<br />
aRizardos~.<br />
am winadadebis avtori `quCaSi~ ojaxis gareT yofnas gulisxmobs.<br />
`quCas~, `gareT yofnas~ TavisTavad ar SeuZlia<br />
adamianze raime `mavne zegavlenis~ moxdena. `mavne zegavlena~<br />
adamianze, SesaZloa, moaxdinos quCaSi, skolaSi, ofis-<br />
Si, xelisuflebaSi, qveyanaSi, ojaxSi an, sulac, msoflioSi<br />
Seqmnilma eqstremalurma viTarebam (omi, SimSiloba, saxadi,<br />
miwisZvra, revolucia, korufcia..). aqedan gamomdinare,<br />
adamiani ki ar unda movglijoT SeCveul garemos, an masTan<br />
urTierToba SevuzRudoT, aramed unda vcadoT am garemos<br />
gakeTilSobileba. Tu bavSvs Sia da quCaSi TanatolebTan<br />
erTad funTuSebis mosaparad gadis, `mavne zegavlenis~<br />
SiSiT mSoblebs bavSvebis saxlSi gamomwyvdeva ki ar unda<br />
movTxovoT, aramed Rirseuli samuSao unda SevTavazoT da<br />
ojaxis rCena SevaZlebinoT.<br />
`miiRos sportuli aRzrda~ imdenad briyvuli gamoTqmaa,<br />
salaparakodac ar eRireboda, misi gagrZeleba rom ara<br />
_ `da Cempionad Tu ara, normalur moqalaqed mainc aRizardos~.<br />
samwuxarod, `miiRos sportuli aRzrdas~ avtoris<br />
418
prototipebi qarTul sazogadoebaSi blomad arian. mTeli<br />
ubedureba isaa, rom es uwignuri adamianebi werilobiTi<br />
dokumentebis Sedgenas bedaven. metic, isini, Tanamdebobrivi<br />
mdgomareobis gamo, adamianebis beds ganageben.<br />
Tbilisis meris Wkuis adamianebs `Cempionad~ sakuTari<br />
persona warmoudgeniaT, xolo yvela danarCeni _ araraobad,<br />
anu, maTi sityvebiT, `normalur adamianebad~.<br />
am konteqstidan swored es ikiTxeba _ `Cempionebis~ da<br />
`normaluri adamianebis~, anu xelisuflebisa da danarCeni<br />
sazogadoebis dapirispireba.<br />
vfiqrob, rac axla Tbilisis meris erTi pawawina Ria<br />
baraTis gamo iTqva, sakmarisi sabuTi unda iyos im mosazrebis<br />
gasaziareblad, rom ena marTlac ar aris is, rasac<br />
moviazrebT _ ena aris is, radac Cveni azri gardaiqmneba.<br />
ena arc niSnebis, bgerebis, sityvebis, winadadebebis, teqstebis,<br />
notebis, kadrebis da a. S. grovaa.<br />
rogorc nobelis premiis Cineli laureati gao sinZiani<br />
ambobs, `ena ar aris marto cnebebisa da warmodgenebis<br />
sacavi. uSualo SegrZnebebis daxmarebiT, mas SeuZlia<br />
gaaRviZos intuicia da grZnoba _ kidev erTi mizezi<br />
imisa, ratom ar SeuZlia niSans an mSral informacias,<br />
Secvalos cocxali adamianis ena~.<br />
Cveni am saubris dros, mec vecade yuradReba gamemaxvilebina<br />
cocxal sametyvelo enaze da ara niSanTa sistemaze.<br />
zemoT moxmobili magaliTebi mowmobs, rom sazogadoebidan<br />
wasuli sagangaSo signalebi xelisuflebamde ver aRwevs,<br />
an xelisufleba am signalebs araadekvaturad exmaureba.<br />
imasac mowmobs, rom mTlianad moSlilia ukukavSiri<br />
_ xelisufleba-sazogadoeba. aseT SemTxvevaSi, rogorc<br />
wesi, socialuri afeTqeba gardauvalia.<br />
axla mTavari, risTvisac, saerTod, daviwye es sakmaod<br />
xangrZlivi saubari enisa da Jurnalistikis urTierTobaze.<br />
Jurnalistis valia, icodes enis `kiTxva~. anu man unda<br />
gaigos, ra mniSvneloba aqvs mecnieris, politikosis, plebeis,<br />
aristokratis, xelovanis sityviT an sxva ram xerxiT<br />
gamoxatul azrs da igi (es azri) SeZlebisdagvarad<br />
419
daumaxinjeblad miitanos mkiTxvelamde. yvelam, vinc ki<br />
xalxis saxeliT da xalxis gasagonad laparaks bedavs, unda<br />
icodes, rom amqveynad arseboben adamianebi, romlebic,<br />
Tundac politikur abdaubdaSi, xedaven erTaderT kanonzomierebas,<br />
wvdebian azris mniSvnelobas da sazogadoebis<br />
damcirebas aravis ar apatieben. amisTvis ki gacilebiT<br />
meti codnaa saWiro, vidre es aqvT XXI saukunis dasawyisis<br />
qarTvel analitikos Jurnalistebs.<br />
Tu qveyanaSi arsebobs aseTi `mkiTxveli~ Jurnalistika,<br />
iq diqtatura didxans ver iboginebs.<br />
420
saocari wigni<br />
ara mxolod <strong>Jurnalistikaze</strong><br />
_ gamarjobaT, me Teimuraz qoriZe var! _ xeli gamomiwoda<br />
ucxo stumarma da saxeze maspinZlis dabneulobiT<br />
gamowveuli erTgvari kmayofileba gamoexata.<br />
_ ras brZanebT, Teimuraz qoriZe me gaxlavarT. Tqven<br />
ki, albaT, raRac geSlebaT, _ mivmarTav ucnobs da is<br />
grZnoba meufleba, adamiani moulodnelobiT aRZruli<br />
cnobismoyvareobis gamo rom ganicdis.<br />
`<strong>saubrebi</strong>s~ avtorTan am pirveli Sexvedridan ukve<br />
ocdaxuTi grZeli weliwadi gavida, magram Cems mexsiereba-<br />
Si swored is Teimuraz qoriZe aRibeWda: gamousworeblad<br />
moulodneli, saintereso da, raRa Tqma unda, _ laRi iumoriT<br />
aRsavse mosaubre.<br />
ra dasamalia da, arc imas velodi, rom `<strong>saubrebi</strong>s~ winasityvaobis<br />
daweris pativi swored me mergeboda. sxva<br />
rom ara iyos ra, Cemma sexniam kargad uwyis, rom mis wignSi<br />
gamoTqmuli zogierTi mosazreba sruliadac ar emTxveva<br />
Cems principebsa da Sexedulebebs*.<br />
amiT imis Tqma minda, rom Teimuraz qoriZes SeiZleba<br />
vekamaToT kidec _ `<strong>saubrebi</strong>s~ mimzidvelobis saidumloc<br />
swored is aris, rom avtori Tavad giwvevs sakamaTod,<br />
mas mosaubre enatreba da saubari swyuria. sakamaTos da<br />
gansasjels ki aq yvela dainteresebuli ipovis, radgan<br />
wignis Sinaarsi didad scildeba erTi romelime Tematikis<br />
farglebs da Cveni kulturul-istoriuli yofis, gansakuTrebiT,<br />
qarTuli Jurnalistikis umwvaves problemaTa<br />
siRrmiseul analizs eZRvneba.<br />
aq ki, rogorc ityvian, Teimuraz qoriZe Tavs Cveul<br />
stiqiaSi grZnobs da marTlac Seudarebelia! qarTulma<br />
sazogadoebam gulwrfelad iwama, rom masobrivi informaciis<br />
saSualebaTa Tavisuflebas amqveynad mxolod diqtatoruli<br />
reJimebi emuqrebian; rom mxolod tiranebi da demokratiis<br />
mtrebi axSoben Tavisufal azrs, devnian marTal<br />
sityvas da SemoqmedebiTi cxovrebiT gatacebul adamianebs<br />
mxolod isini aiZuleben Cadgnen siyalbisa da sicruis<br />
samsaxurSi. arada, am keTilSobilur, magram gulubryvi-<br />
421
lo Tvalsazriss ukve karga xania, rac yavli gauvida. jer<br />
kidev gasuli saukunis Sua xanebSi pozitivizmis FfuZemdeblad<br />
aRiarebuli karl iaspersi* pirdapir miuTiTebda im<br />
saSiSroebaze, romelic dRes masebis gemovnebisadmi Jurnalistikis<br />
damokidebulebaSi iCens xolme Tavs. `namdvili<br />
saSinelebaa, _ werda is, _ rom Jurnalistis pasuxismgebloba<br />
da sulier-SemoqmedebiTi Tavisufleba kiTxvis niSnis<br />
QqveS dgeba sxvadasxva politikur-ekonomikuri Zalis<br />
survilebze damokidebulebis gamo... imisTvis, rom mogeba<br />
miiRos, presa iZulebulia gaiTvaliswinos milionebis instiqtebi,<br />
umravlesobas miawodos masis cnobierebisTvis<br />
gasagebi sensacia, vulgaruloba da ase Semdeg. aseT SemTxvevaSi<br />
presa iTvisebs Segnebuli sicruis xelovnebas, romelic,<br />
Tavis mxriv, sulisTvis ucxo Zalazea gaTvlili.<br />
igi qeds ixris am Zalis winaSe!~ (karl iaspersi, `istoriis<br />
arsi da daniSnuleba~).<br />
Teimuraz qoriZis `<strong>saubrebi</strong>~ JurnalistikaSi swored<br />
am `Segnebuli sicruis~ (TviTon amas `savaldebulo sicrues~<br />
uwodebs) daZlevis daucxromeli suliskveTebiT<br />
aris aRsavse. Tuki imasac gaviTvaliswinebT, rom amasTan<br />
erTad, is Tavad aris Cinebuli mTxrobeli, mosaubre, _<br />
unda vivaraudoT, rom wigns aseTive mkiTxveli, anu `kaci<br />
vargi~ uxvad gamouCndeba.<br />
Temur qoriZe,*<br />
literatori<br />
2010 wlis ivnisi<br />
422
a<br />
abakelia vaJa 221<br />
abaSiZe aslan 359<br />
abaSiZe dodo 143<br />
abaSiZe vaxtang 163<br />
absanZe guram 68, 69, 70<br />
adamsi jon 318<br />
adeiSvili 365<br />
avreliusi markus 268, 284<br />
ainStaini 84<br />
akvineli Toma 357, 381<br />
aleqsandre II 210<br />
aleqsandre VI (romis papi) 358<br />
aluda qeTelauri 199, 200, 201,<br />
202, 277<br />
alxastaiZe 113<br />
alilueva svetlana 103<br />
ananiaSvili nino 30<br />
anderseni 389<br />
andropovi 219, 387<br />
antoniani 264, 265<br />
arvelaZe 318, 365, 410<br />
aristotele 84, 113, 276, 306,<br />
314, 381<br />
aroni raimond 322<br />
arCvaZe manana 377<br />
asaTiani lado 203<br />
afciauri jemal 73<br />
aSkenazi 264, 265<br />
b<br />
bagauri anatoli 153, 154<br />
bagrationi 116, 117, 266<br />
batista 211<br />
bacikaZe kaxa 181<br />
baqraZe 318<br />
baRaTuria jondi 199, 200, 201,<br />
202,318<br />
baxtaZe giorgi 169<br />
baxturiZe vaxtang 167<br />
begaSvili 318<br />
benetoni 382<br />
saxelTa saZiebeli<br />
423<br />
beJuaSvili 373<br />
beraZe merab 61<br />
beria lavrenti 24, 57, 101,<br />
102, 104, 105, 106, 107, 108, 196<br />
beria sergo 105, 106<br />
beriaSvili irakli 15, 43, 80, 159<br />
berlini isaia 357<br />
beqauri 318<br />
bismarki 318<br />
bokeria 318, 346, 365<br />
borjia Cezare 351, 358, 366<br />
bocvaZe zeinab 13<br />
bregvaZe baCana 398<br />
breJnevi leonid 23, 67, 219, 387<br />
brexti bertold 376<br />
brolaZe 35<br />
buaCiZe berdia 145<br />
buaCiZe elguja 143<br />
burboni 194<br />
burjanaZe nino 138, 191<br />
busa 264<br />
buSi jorj 262, 356<br />
g<br />
gagua oTar (riCa) 143<br />
gamsaxurdia zviad 34, 35, 189,<br />
190, 191, 194, 196, 212, 225, 227,<br />
228, 230, 377, 386<br />
gamsaxurdia konstantine 22, 23,<br />
24, 70, 143, 278<br />
gamyreliZe oTar 221, 241<br />
gegeWkori nino 101, 107, 108 109<br />
gegeWkori saSa 101, 102<br />
gegeSiZe guram 145<br />
gelaZe hamlet 130, 134<br />
gergedava ambrosi 167<br />
gvazava nunu 240, 243<br />
giligaSvili roland 167<br />
girgvliani 343<br />
gogelia arCil 13, 14, 15, 16, 19,<br />
43, 80, 81, 170<br />
gelovani akaki 111
genSeri hans-ditrix 318<br />
gogiCaiSvili akaki 279<br />
gogoriSvili 318<br />
goderZiSvili lia 15, 43<br />
goldbaumi 265<br />
gorbaCovi mixeil 62, 219,<br />
222, 255, 355, 387<br />
goreliSvili guram 21, 22<br />
gociriZe irakli 134<br />
grakleli 172, 173<br />
graneli terenti 183<br />
grigalaSvili nodar 133, 224, 373<br />
gugava 318<br />
guguSvili 372<br />
gulua bakur 98, 99, 379<br />
guramiSvili daviT 182, 203<br />
d<br />
daviT IV aRmaSenebeli 312, 313, 357<br />
dantoni 193<br />
de goli 218, 318, 321<br />
deda tereza 88<br />
dekarti 84<br />
demuleni 193<br />
dizraeli benJamin 321<br />
dirixle 115<br />
diuma aleqsandre (mama) 192, 193<br />
dodaSvili solomon 159, 342<br />
don kixot lamanCeli 74<br />
doCanaSvili guram 92, 115<br />
e<br />
ekermani iohan peter 110, 111, 112<br />
elia 271<br />
elcini boris 387<br />
engelsi fridrix 84, 182<br />
epikure 276<br />
eraZe oTar 58<br />
erbowonaSvili 210<br />
erSovi 103<br />
v<br />
varazi avTo 169<br />
vardosaniZe iago 143<br />
424<br />
vaJa-fSavela 182, 183, 199,<br />
200, 201, 202,203, 276, 277<br />
vaSalomiZe zurikela 181<br />
vaSingtoni jorj 318, 321<br />
vaCnaZe Tengiz 145<br />
veberi maqs 271, 319, 321<br />
verusi 268, 284<br />
viSinski andrei 196<br />
volteri 84<br />
z<br />
zanazani 264<br />
zaqareiSvili mito 143<br />
zinovievi 24<br />
ziraqaZe aleqsandre 167<br />
T<br />
TabukaSvili rezo 145<br />
TargamaZe givi 264, 318<br />
TevdoraZe elene 50, 264, 265, 373<br />
TevzaZe gigi 391, 401, 402, 404<br />
TevzaZe daviT 39<br />
TvaraZe rezi 141, 154<br />
TofuriZe levan 18<br />
i<br />
iaSvili levan 209<br />
iaspersi karl 7<br />
ilfi da petrovi 182<br />
iobi 330<br />
ioane 220<br />
ioane-pavle II 136<br />
ioseliani jaba 191, 251, 378<br />
isaia 330<br />
isakaZe guram 208, 209, 210<br />
iulius keisari 357<br />
k<br />
kakabaZe zurab 142<br />
kakabaZe nodar 145<br />
kakabaZe polikarpe 226<br />
kalandaZe irina 169
kalandia zaur 183<br />
kalandia rene 400<br />
kamenevi 24<br />
kanti imanuel 276, 381<br />
karnegi deil 29, 82, 83, 115<br />
karaulovi andrei 37<br />
kastro fidel 196, 218, 311, 354<br />
kaSia janri 398, 399, 412<br />
kelenjeriZe mitrofane 167<br />
keratiSvili SoTa 209<br />
kereseliZe uSangi 167<br />
kervaliSvili p. 401<br />
kvaracxelia valeri 228<br />
kvaWantiraZe Tamaz 225, 226<br />
kviraia SoTa 224<br />
kemularia 373<br />
kierkegori 276<br />
kiknaZe giorgi 71<br />
kim ir seni 354<br />
kisinjeri henri 318<br />
kitovani Tengiz 191<br />
kiwmariSvili erosi 257<br />
klintoni bil 38<br />
kobaxiZe iuza 167<br />
koli helmut 318<br />
korde Sarlota 193<br />
kosigini 219<br />
kostava merab 31<br />
kotetiSvili vaxuSti 145<br />
kofi anani 377<br />
krutini valeri 167<br />
kulumbegovi 129<br />
kurnakovi sergei 139<br />
kutoni 193<br />
l<br />
la briuieri 381, 389<br />
la roSfuko 84<br />
londoni jek 59, 157<br />
lenini 84, 142, 191, 198, 209,<br />
271, 287, 331, 338, 355, 363<br />
lesingi gothold efraim 289<br />
425<br />
leoniZe giorgi 144<br />
linkolni abraam 321<br />
lomaZe sergi 181, 182<br />
lorTqifaniZe grigol 321<br />
m<br />
madam bovari 217, 218<br />
mavzaraSvili Tengiz 167<br />
maisuraZe marina 15<br />
makiaveli nikolo 349, 350, 351,<br />
352, 354,<br />
355, 356, 357, 358, 359, 363, 366,<br />
367, 368, 381<br />
makedoneli aleqsandre 357<br />
malarme stefan 84<br />
malkina tatiana 37<br />
malenkovi 104<br />
mailsi riCard 198<br />
mamardaSvili merab 249<br />
mani Tomas 376<br />
manjgalaZe erosi 71<br />
marati 191, 193<br />
margoSvili vefxia 259<br />
marqsi 83, 182, 191<br />
mao Ze duni 196<br />
maRraZe daviT 74, 75, 76, 146<br />
maWavariani muxran 228<br />
mahaTma gandi 321<br />
meliqiZe neli 169,170<br />
menaRaraSvili karlo 145<br />
merabiSvili ivane 363, 365, 373<br />
metreveli Teimuraz 19, 82<br />
mefe liri 109<br />
mirianaSvili Temur 134<br />
miqava utu 194<br />
miqoiani anastas 104<br />
miSvelaZe rezo 380<br />
mkalaviSvili basil 297<br />
mopasani 183<br />
mocarti 145<br />
msxvilaZe rezo 167<br />
muamar kadafi 196<br />
musolini benito 289, 290<br />
mucali 201, 276
n<br />
nadiraSvili SoTa 392<br />
nadiraZe akaki 153<br />
nadiraZe maia 318, 392<br />
naTaZe nodar 373<br />
naTelaSvili Salva 93, 94, 372,<br />
378, 389<br />
naneiSvili irakli 144<br />
napoleoni 193, 194, 218, 270,<br />
312, 357<br />
nikala (niko firosmaniSvili) 75<br />
nicSe fridrix 3, 144<br />
nozaZe Tengiz 144<br />
o<br />
ozgani konstantine 129<br />
orbeliani grigol 74, 389<br />
orbeliani sulxan-saba 79<br />
orueli jorj 270, 323<br />
oqruaSvili irakli 339, 365, 410<br />
p<br />
pavle I (imperatori) 289<br />
parenti 266, 370<br />
patarkaciSvili badri 138<br />
patarkaciSvili nana 150<br />
pataSuri giorgi 161, 208<br />
pelSe 219<br />
petriaSvili 372<br />
platoni 84, 110, 276, 314, 381<br />
plutarqe 289, 290<br />
podgorni 219<br />
polianski 219<br />
pugaCovi 194<br />
putini vladimir 258, 262, 362<br />
J<br />
Jvania zurab 191, 224, 254, 257, 258,<br />
260, 261, 262, 264, 265, 373, 379<br />
Jirinovski vladimir 93, 94<br />
r<br />
rable fransua 403<br />
razini stenka 387<br />
426<br />
ramiSvili nino 31<br />
ramiSvili Salva 280<br />
ratiSvili merab 19<br />
rostropoviCi 31<br />
reigani ronald 83<br />
rembo artur 84<br />
rikovi 24<br />
robaqiZe grigol 143<br />
robespieri maqsimilian 192, 193<br />
robespieri ogiust 193<br />
rotbardi mari n. 329<br />
ruzvelti franklin 318<br />
rusTaveli SoTa 114, 181, 182,<br />
203, 389<br />
rcxilaze avTandil 209<br />
s<br />
saakaSvili mixeil 191, 195,196,<br />
197, 202, 254,258, 260, 261, 262, 264,<br />
289, 295, 305, 315, 338, 345, 346,<br />
354, 357, 359, 360, 361, 362,364, 365,<br />
366, 367, 372, 373, 374, 375, 378,<br />
379, 387, 388, 389, 407<br />
saakaZe giorgi 167<br />
sadam huseini 196, 357<br />
savatski jon 155<br />
saSa partnoi 105<br />
sajaia nugzar 379<br />
sigua 191, 373<br />
sigua soso 400, 401<br />
simoniSvili soso 19<br />
sokolovi daviT 190<br />
solomon brZeni 357<br />
sorosi jorj 27, 197, 198<br />
spartaki 194<br />
spenseri herbert 268<br />
spinoza 276<br />
stalini 24, 83, 103, 104, 107, 124,<br />
142, 193, 194, 195, 318, 321, 326,<br />
333, 350, 351, 354, 357, 363, 364,<br />
387, 407<br />
sturua avTo 389
sturua vano 104<br />
sturua p. 24<br />
sturua melor 23<br />
sureni 264<br />
suslovi 219<br />
sxirtlaZe guram 145<br />
t<br />
tabiZe galaktion 182, 183, 188,<br />
203, 289, 406<br />
tabiZe tician 143<br />
taleirani 84, 318, 321<br />
tandoeva 264, 265<br />
tetCeri margaret 138, 321<br />
tikaraZe dito 261<br />
u<br />
ugulava gigi 365, 415<br />
f<br />
faRava rezo 143<br />
facacia germane 50<br />
fetelava zaza 154<br />
fircxalava gia 145<br />
fixteliusi erik 156<br />
floberi gustav 218<br />
foresti lui 44<br />
fridrix didi 356<br />
fromi erix 273, 274, 275, 276<br />
fuleri 298<br />
q<br />
qarTveliSvili 102<br />
qafianiZe zurab 380<br />
qiqoZe geronti 143<br />
qobulaSvili 372<br />
qoriZe Teimuraz 14, 19, 421<br />
20, 83, 109, 126, 127, 128, 129,<br />
130, 131, 132,134,172<br />
qoriZe Temur 7, 9, 229, 372<br />
qoriZe uCa 208, 210<br />
quTaTelaZe vaxtang 224<br />
qurdaZe nodar 209, 211<br />
427<br />
y<br />
yavelaSvili 71<br />
yvaryvare 226<br />
yifiani dimitri 321<br />
S<br />
Savdia gogi 144<br />
Saio andraS 5<br />
Samanidi guram 183, 185<br />
Samoevi 210<br />
SaraZe guram 186<br />
SatberaSvili 318<br />
SataiZe nugzar 159, 160, 208<br />
SafaqiZe pelo 227<br />
SevardnaZe eduard 27, 28, 38,<br />
39, 40, 69, 72, 156, 191, 195, 197,<br />
224, 258, 262, 267, 305, 306, 318,<br />
324, 335, 361, 366, 373, 377, 386<br />
Sengelaia giorgi 145<br />
Sengelaia eldar 145, 182<br />
Seqspiri 204, 206<br />
SoTa 247, 248<br />
Sopeni 145<br />
Sopenhaueri artur 268, 269, 276<br />
C<br />
Carkviani gela 39, 40<br />
Carkviani jansuR 145, 222, 228<br />
Carkviani jimi 145<br />
Ce gevara ernesto 191<br />
CeredniCenko vladimir 27, 44,<br />
58, 139<br />
Cernenko 219<br />
CerCili 144, 318, 320, 321<br />
Ciqvanaia Tamaz 217, 218<br />
Ciqovani Tamar 19<br />
CoCiSvili giorgi 19<br />
CoCievi alan 129<br />
Coxeli arCil 68<br />
CubiniSvili 365<br />
CumouriZe mixeil 167
c<br />
carciZe uCa 153, 154<br />
ciramua badri 414<br />
ciskariSvili petre 259, 260<br />
ciciaSvili abon 83<br />
Z<br />
ZiZiguri zviad 389<br />
ZiZiguri koba 389<br />
Zmebi grimebi 185, 389<br />
ZoZuaSvili mariam 226<br />
w<br />
wereTeli akaki 203<br />
wereTeli irakli 48, 228<br />
wverikmazaSvili 208, 210<br />
winwalaSvili 122, 209, 210<br />
W<br />
WavWavaZe ilia 157, 290<br />
294, 321, 391, 392<br />
WavWavaZe niko 289<br />
Wanturia gia 44, 228<br />
Wkuaseli vaxtang 261<br />
Wkuaseli (ministri) 378<br />
Wkuaseli roland 157<br />
x<br />
xabeiSvili soliko 44,<br />
xeteSvili uSang 75<br />
xo Si mini 196, 354<br />
428<br />
xruSCovi nikita 322, 387<br />
xundaZe luka 145<br />
xuciSvili oTar 15<br />
j<br />
jabauri giorgi 58<br />
jabuSanuri gabriel 104<br />
javaxiSvili ivane 181, 213<br />
javaxiSvili mixeil 143, 203<br />
javeliZe biZina 145<br />
javeliZe elizbar 145<br />
jamarauli 71<br />
jamruliZe levan 30<br />
jefersoni 84<br />
jiblaZeEn. 401<br />
joxariZe nana 43, 169, 208<br />
juRaSvili iaSa 103<br />
juRaSvili soso 407<br />
h<br />
haidegeri 404<br />
hamleti 109, 196<br />
hegeli 276, 381<br />
heminguei 157<br />
herostrate 185<br />
hese herman 403<br />
hindenburgi 334,335<br />
hitleri 333, 334, 338,<br />
354, 363, 364<br />
hobsi Tomas 276, 321,<br />
329, 330, 357, 381
SeniSvnebi da ganmartebebi<br />
1. fridrix vilhelm nicSe (gv. 3) _ 1844-1900 w.w. germaneli<br />
fi losofosi; avtori naSromebisa: „Sopenhaueri, rogorc<br />
aRmzrdeli~, „adamianuri, Zalian adamianuri, anu wigni Tavisuflad<br />
moazrovneebisTvis~, „gariJraJi, anu azrebi moralur<br />
gadmonaSTebze~, „mxiaruli mecniereba~, „amas ambobda zaraTustra~,<br />
„sikeTisa da borotebis miRma~, „antiqristiani~, „moralis<br />
genealogiisaTvis~ ...<br />
2. andraS Saio (gv. 5) _ Tanamedrove ungreli samarTalmcodnekonstitucionalisti;<br />
ungreTis akademiis wevri; aSS samarTlis<br />
institutis wevri; adamianis uflebaTadacvis evropuli<br />
sasamarTlos wevri; aSS samarTlis institutis wevri; avtori<br />
naSromebisa saxelmwifosa da samarTlis, sakonstitucio sa marTlis,<br />
politikuri istoriisa da praqtikis, samarTlis filosofiis<br />
sakiTxebze.<br />
3. „mis wignSi gamoTqmuli zogierTi mosazreba sruliadac ar<br />
emTxveva Cems principebsa da Sexedulebebs~ (gv. 6) _ igulisxmeba<br />
avtoris mier winamdebare naSromsa da publicistur werilebSi<br />
gamoTqmuli mosazrebebi zviad gamsaxurdias xelisuflebis<br />
moRvaweobaze (1990-1991 w. w.).<br />
4. karl Teodor iaspersi (gv. 7) _ 1883-1969 w.w. germaneli fil<br />
o sofosi, fsiqologi da fsiqiatri, egzistencializmis<br />
erT-erTi TvalsaCino warmomadgeneli. avtori naSromebisa:<br />
„zogadi fsiqopaTologia~, „msoflmxedvelobis fsiqologia~,<br />
„filosofia~, „egzistencialuri filosofia~, „WeSmaritebis<br />
Sesaxeb~, „germanuli danaSaulis problema~, „filosofiuri<br />
rwmena~, „istoriis warmoSobisa da miznis Sesaxeb~, „gamoCenili<br />
filosofosebi~, „atomuri bombi da kacobriobis momavali~,<br />
„transcendenciis Sifrebi~...<br />
5. Temur qoriZe (gv. 421) _ daibada 1954 wels. qarTveli literaturismcodne<br />
da kritikosi; saqarTvelos parlamentis wevri<br />
1990-1991 wlebSi. mravali literaturuli esses da publicisturi<br />
naSromis avtori.<br />
6. „afxazebi rom Semovidnen SromaSi...~ (gv. 21) _ igulixmeba qar-<br />
Tul-afxazuri konfliqti 1993 wlis zafxulSi; Sroma _ sofeli<br />
soxumTan axlos.<br />
7. konstantine gamsaxurdia (gv. 22) _ 1893-1975 w.w. qarTveli mwerali,<br />
poeti da mTargmneli, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis<br />
akademikosi; avtori istoriuli romanebisa: „didostatis konstantines<br />
marjvena~, „daviT aRmaSenebeli~, „mTvaris motaceba~,<br />
„vazis yvaviloba~, „beladi~.<br />
8. breJnevi, kosigini, pelSe, podgorni, polianski, Cernenko, andropovi,<br />
suslovi, gromiko... (gv. 23) _ sabWoTa kavSiris politi-<br />
429
kuri xelmZRvanelobis wevrebi gasuli saukunis 60-80-ian wlebSi.<br />
9. zinovievi, kamenevi, buxarini, rikovi... (gv. 24) _ sabWoTa politikuri<br />
moRvaweebi, socializmis cnobili Teoretikosebi, romlebic<br />
stalinurma xelisuflebam 30-ian wlebSi samSoblos da socializmis<br />
mtrebad, „mavneblebad~ Seracxa da sikvdiliT dasaja.<br />
maT dasjas win uZRoda grandiozuli e.w. „saxalxo ganxilvebi,~<br />
rac agreTve inspirirebuli iyo sabWoTa xelisuflebis mier.<br />
10. lavrenti beria (gv. 24) _ 1899-1953 w.w. sabWoTa politikuri da<br />
samxedro moRvawe, skkp politbiuros wevri, sabWoTa kavSiris<br />
marSali, stalinis uaxloesi TanamebrZoli. samSoblos da socializmis<br />
Ralatis braldebiT daxvrites 1953 wels.<br />
11. `am striqonebs im dros vwer~...(gv. 25.~ _ igulisxmeba 2005-<br />
2006 w.w.<br />
12. jorj sorosi (diord SoroSi, gv. 27) _ daibada 1930 w. ungruli<br />
warmoSobis amerikeli miliardeli, finansisti, investori da<br />
filantropi; „Ria sazogadoebis~ Teoriis momxre; saerTaSoriso<br />
„sorosis fondis~ damaarsebeli; mis moRvaweobas msoflioSi sxvadasxvagvarad<br />
afaseben. arsebobs mosazreba, rom man dagegma da<br />
daafinansa qarTuli „vardebis revolucia~ 2003 wlis 23 noembers.<br />
13. deil karnegi (gv. 29) _ 1888-1955 w.w. amerikeli pedagogi, fsiqologi<br />
da mwerali; adamianTa Soris ukonfliqto da dauZabavi urTierTobebis<br />
Teoriis Semqmneli; avtori popularuli naSromebisa:<br />
„oratoruli xelovneba da saqmian partniorebze zegavlenis moxdena~,<br />
„ucnobi faqtebi cnobili adamianebis cxovrebidan~, „rogor<br />
SeviZinoT megobrebi~, „rogor SeviZinoT DTavdajereba sajaro<br />
gamosvlis dros da zegavlena movaxdinoT adamianebze~, „rogor<br />
vZlioT mRelvarebas da daviwyoT cxovreba~.<br />
14. mstislav rostropoviCi (gv. 31) _ 1927-2007 w.w. gamoCenili<br />
rusi violonCelisti da diriJori; sabWoTa kavSiris saxalxo artisti;<br />
sazogado moRvawe _ adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis<br />
damcveli.<br />
15. „qalbatoni Jurnalisti amave dros gaxldaT prezidentis<br />
pressamsaxuris TanamSromeli...~ (gv. 38) _ igulisxmeba tele-<br />
Jurnalisti, imJamad prezident SevardnaZis pressamsaxuris<br />
xelmZRvaneli nato oniani.<br />
16. bil klintoni (uiliam jeferson klintoni gv. 38) _ daibada<br />
1946 wels. aSS 42-e prezidenti (1993-2001 w.w.); demokratiuli<br />
partiis wevri.<br />
17. jek londoni (jon grifit Ceini, gv. 59) _ 1876-1916 w.w. amerikeli<br />
mwerali da Jurnalisti, avtori saTavgadasavlo moTxrobebisa<br />
da romanebisa: „Tovlis dedofali~, „winaparTa Zaxili~, „qemf-<br />
Ton uaisis werilebi~, „zRvis mgeli~, „TamaSi~, „TeTri eSvi~, „adamis<br />
gaCenamde~, „rkinis qusli~, „martin ideni~, „mewamuli Wiri~,<br />
„mzis Svili~, „mziani veli~, „amboxi elsinorze~, „didi saxlis pa-<br />
430
tara diasaxlisi~, „kunZuleli jeri~, „jeris Zma~, „samTa guli~...<br />
18. mixail gorbaCovi (gv. 62) _ daibada 1931 wels. rusi sabWoTa<br />
politikuri moRvawe; skkp wevri 1952-1992 w.w. skkp ck-is generaluri<br />
mdivani 1985-1992 w.w. sabWoTa `perestroikis~ mTavari<br />
iniciatori; sabWoTa kavSiris pirveli da ukanaskneli prezidenti<br />
(1990-1991 w.w.); msoflio socialisturi sistemis daSlis<br />
erT-erTi organizatori; nobelis mSvidobis premiis laureati;<br />
avtori wignebisa: „XX saukunis moraluri gakveTilebi~, „fiqrebi<br />
oqtombris revoluciaze~, „axleburi azrovneba~, „fiqrebi warsulze<br />
da momavalze~, „gardaqmnis Secnoba“...<br />
19. `adamon nixas~ (gv. 62) _ separatistuli politikuri moZraoba<br />
saqarTvelos samxreT oseTis avtonomiur olqSi gasuli saukunis<br />
80-iani wlebis dasasrulsa da 90-ianis dasawyisSi. „adamon<br />
nixas~ osuridan _ „xalxis sityva~.<br />
20. „aseTi magaliTebi am epoqis nebismier gazeTSi SeiZleba Segxvdes~<br />
(gv. 69) _ igulisxmeba gasuli saukunis 90-iani wlebi.<br />
21. „vxedav, erTi Cemi nacnobi profesori modis, erovnebiT osi...~<br />
(gv. 73) _ saubaria gasuli saukunis 80-iani wlebis bolosa da 90ianis<br />
dasawyisSi saqarTveloSi mZvinvare qsenofobiur afeTqebaze.<br />
„nacnob profesorSi~ avtori, profesori jemal afciauri,<br />
osuri warmoSobis cnobil qarTvel mecniers, filosofos oTar<br />
jioevs gulisxmobs.<br />
22. „me nikalasTan erTad gaxldiT orTaWalis duqanSi, jambazTa<br />
yiJinam rom daigrgvina...~ (gv. 75) _ igulisxmeba gamoCenili qarTveli<br />
mxatvari-primitivisti niko firosmanaSvili (nikala) da<br />
hafezis popularuli leqsi, romelic am sityvebiT iwyeba: „bazrisTavs<br />
uceb jambazTa yiJinam daigrgvinao...~<br />
23. ronald uilson reigani (gv. 83) _ 1911-2004 w.w. aSS me-40 prezidenti;<br />
yofili msaxiobi; kaliforniis gubernatori; cnobilia<br />
Tavisi gansxvavebuli ekonomikuri politikiT („reiganomika~);<br />
sabWoTa kavSirs pirvelad man uwoda „borotebis imperia~;<br />
msoflioSi antikomunisturi moZraobebis mxardamWeri. aRiarebulia<br />
erT-erT yvelaze warmatebul prezidentad aSS istoriaSi.<br />
24. rene dekarti (gv. 84) _ 1596-1650 w.w. frangi filosofosi da<br />
maTematikosi; racionaluri filosofiis erT-erTi fuZemdebeli;<br />
„Tanamedrove maTematikis mama~. analizuri geometriis<br />
fuZemdebeli; cvladi sidideebis, koordinatTa meTodebis damnergavi.<br />
25. fridrix engelsi (gv. 84) _ 1820-1895 w.w. germaneli politikosi,<br />
filosofosi, samxedro istorikosi da mewarme. karl marqsTan<br />
erTad marqsistuli moZRvrebis fuZemdebeli; „komunisturi<br />
partiis manifestis~ Tanaavtori; avtori naSromebisa marqsTan<br />
erTad: „germanuli ideologia~, „wminda ojaxi~, „statiebi<br />
CrdiloeT amerikaSi samoqalaqo omis Sesaxeb~, „kapitali~; da-<br />
431
moukideblad: „muSaTa klasis mdgomareoba inglisSi~, „glexTa<br />
omebi germaniaSi~, „revolucia da kontrrevolucia germaniaSi~,<br />
„anti-diuringi~, „socializmis ganviTareba utopiidan mecnierebamde<br />
(bunebis dialeqtika)~, „ojaxis, kerZo sakuTrebisa da saxelmwifos<br />
warmoSoba~, „ludvig foierbaxi da germanuli klasikuri<br />
filosofiis dasasruli~...<br />
26. fransua VI de la roSfuko (gv. 84) _ 1613-1680 w.w. cnobili frangi<br />
filosofosi-moralisti; „maqsimebisa~ da „memuarebis~avtori.<br />
27. volteri (fransua mari arue, gv. 84) _ 1694-1778 w.w. didi frangi<br />
filosofosi-ganmanaTlebeli; mwerali, poeti, satirikosi,<br />
istorikosi da publicisti; adamianis uflebaTa damcveli; volterianelobis<br />
fuZemdebeli. 28 klasikuri tragediis avtori, maT<br />
Soris: „oidiposi~, „brutusi~, „keisari~, „al-zira~, „muhamedi~,<br />
„meropa~, „semiramida~, „Cinuri obloba~, „tankredi~... avtori<br />
filosofiuri romanebisa: „babukis moCveneba~, „zadigi anu bediswera~,<br />
„mokromegasi~, „kandidi~, „zRapari babilonel princesaze~,<br />
„Scarmentado~ da sxva.<br />
28. platoni (gv. 84) _ Zv.w. 427-347 w.w. didi berZeni filosofosi;<br />
sokrates mowafe da aristoteles maswavlebeli. filosofiuri<br />
dialogebis avtori.<br />
29. taleirani (Sarl moris de taleiran-perigori, gv 84) _ 1754-<br />
1838 w.w. frangi saxelmwifo moRvawe, politikosi da diplomati;<br />
iyo sasuliero piri _ episkoposi; safrangeTis sagareo saqmeTa<br />
ministri; Tavisive ironiuli gancxadebiT, politikuri karieris<br />
ganmavlobaSi ToTxmet xelisuflebasTan dado erTgulebis fici<br />
da arcerTi ar Seusrulebia.<br />
30. stefan malarme (gv. 84) _ 1842-1898 w.w. frangi poeti-simbolisti;<br />
misma poeziam mniSvnelovani gavlena iqonia cisferyanwelebze<br />
(galaktion tabiZe, tician tabiZe, paolo iaSvili, valerian gafrindaSvili,<br />
kolau nadiraZe, Salva afxaiZe, sandro cirekiZe...).<br />
31. deda tereza (agnes goja boiaju, gv. 88) _ 1910-1997 w.w. albanuri<br />
warmoSobis makedoneli kaTolike monazoni. „qvelmoqmedebis<br />
misioneri~; nobelis mSvidobis premiis laureati; gardacvalebis<br />
Semdeg romis papma ioane-pavle II wmindanad Seracxa; aRiarebulia<br />
XX saukunis sikeTisa da saTnoebis simbolod.<br />
32. saSa (aleqsi) gegeWkori (gv. 101) _ 1887-1928 w.w. revolucioneri-bolSeviki;<br />
soflis meurneobis ministri sabWoTa mTavrobaSi.<br />
nino gegeWkoris biZa. sicocxle daamTavra TviTmkvlelobiT.<br />
33. svetlana alilueva (mogvianebiT _ lana petersi, gv. 103) _<br />
daibada 1926 w. ioseb stalinisa da misi meore colis, nadeJda<br />
aliluevas qaliSvili. istorikosi, folologi da mTargmneli;<br />
1967 wels wavida emigraciaSi (indoeTSi); 1984 wels dabrunda<br />
sabWoTa kavSirSi da sajarod moinania Tavisi saqcieli. ori wlis<br />
Semdeg isev wavida _ amjerad aSS-Si. aris oTxi memuaruli wignis<br />
432
avtori: „oci werili megobars~, „mxolod erTi weliwadi~, „wigni<br />
Cemi SviliSvilebisTvis: „mogzauroba samSobloSi~, „Soreuli<br />
musika~. amJamad cxovrobs aSS-Si, viskonsinis StatSi.<br />
34. sergo beria (gv. 105) _ 1924-1998 w.w. fizikosi, profesori, radiolokaciuri<br />
sistemebis cnobili specialisti. avtori wignisa<br />
„mamaCemi lavrenti beria~.<br />
35. iohan peter ekermani (gv. 110) _ 1792-1854 w.w. germaneli poeti,<br />
mwerali da literaturismcodne. TiTqmis aTi weliwadi gaatara<br />
goeTes gverdiT da germanuli punqtualobiT Caiwera didi poetisa<br />
da moazrovnis gamonaTqvamebi. mis nawarmoebs asec ewodeba<br />
_ „goeTes <strong>saubrebi</strong> ekermanTan~.<br />
36. bagrationi (gv. 116) _ saqarTvelos samefo dinastia 809-1810<br />
wlebSi. sakuTar warmoSobas bagrationebi bibliur daviT winaswarmetyvels<br />
ukavSirebdnen. am sagvareulos pirveli warmomadgeneli<br />
saqarTveloSi iyo qarTlis erismTavari 575-590 wlebSi<br />
guaram I kurapalati.<br />
37. „Tumca, xelisuflebam gadawyvetileba mainc naCqarevad da<br />
aseT SenTxvevebSi gaTvaliswinebuli saproceso normebis<br />
ugulebelyofiT miiRo...~ (gv. 118) _ avtori gulisxmobs im<br />
faqts, rom istoriuli qarTuli droSa miiRes saTanado Teoriuli<br />
dasabuTebis gareSe da parametrebis daudgenlad, xolo<br />
gerbs saerTo araferi aqvs qarTul istoriul gerbTan.<br />
38. „baRuaS-orbelianebi, konstantine da giorgi batoniSvilebi~<br />
_ (gv. 121) _ igulisxmeba Zlevamosili qarTveli didebulebi,<br />
romelTa TavkerZoba alagma daviT IV aRmaSenebelma; konstantine<br />
batoniSvili, igive kostan-mirza, Sah-abasis karze aRzrdili qarTveli<br />
ufliswuli, romelmac 1608 wlis 12 marts, Sahisve davalebiT<br />
alaverdis taZarSi mokla mama _ mefe aleqsandre meore da Zma<br />
_ giorgi; informacia giorgi batoniSvilze (av-giorgi) ix. gv. 59.<br />
39. ioane-pavle II (eriskacobaSi karol iozef voitila, gv. 136) _<br />
1920-2005 w.w. romis papi 1978-2005 w.w. papobis istoriaSi pirveli<br />
araitalieli wminda petres taxtze.<br />
40. margaret tetCeri (gv. 138) _ daibada 1925 wels; britaneli<br />
saxelmwifo da politikuri moRvawe; konservatiuli partiis<br />
lideri; didi britaneTis premier-ministri 1979-1990 w.w. 2002<br />
wels politikuri sarbieli samudamod datova. istoriaSi Sevida<br />
„rkinis ledis~saxeliT.<br />
41. geronti qiqoZe (gv. 143) _ 1885-1960 w.w. qarTveli mwerali,<br />
kritikosi, mTargmneli da literaturismcodne. klasikuradaa<br />
miCneuli frangulidan mis mer Targmnili: „wiTeli da Savi~,<br />
„tristan da izolda~, „italiuri qronikebi~, „Sagrenis tyavi~,<br />
prosper merimes moTxrobebi da sxva.<br />
42. mixeil javaxiSvili (gv. 143) _ 1880-1937 w.w. qarTveli mwerali,<br />
Jurnalisti da sazogado moRvawe; romanebisa („arsena marab-<br />
433
deli~, „TeTri sayelo~, „jayos xiznebi~) da mravali moTxrobis<br />
avtori. sikvdiliT dasajes 1937 wels „mavnebluri antisabWoTa<br />
moRvaweobisTvis.~<br />
43. tician tabiZe (gv. 143) _ 1893-1937 w.w. gamoCenili qarTveli poeti<br />
da sazogado moRvawe; cisferyanweli; daxvrites 1937 wels<br />
antisabWoTa propagandis braldebiT.<br />
44. grigol robaqiZe (gv. 143) _ 1882-1962 w.w. qarTveli mwerali, publicisti<br />
da sazogado moRvawe; filosofiis doqtori; antibol-<br />
Seviki; moRvaweobda germaniaSi; germanuli nacizmis TanamgrZnobi.<br />
saqarTvelos mweralTa kavSiris daarsebis erT-erTi iniciatori<br />
(1917 w.) avtori romanebisa `falestra~, `gvelis perangi~,<br />
`imam Samili~... gardaicvala JenevaSi. dasaflavebulia levilSi,<br />
parizis gareubanSi.<br />
45. zurab kakabaZe (gv. 144) _ 1926-1982 w.w. qarTveli filosofosi,<br />
poeti da mTargmneli; avtori naSromebisa: „xelovneba, filosofia,<br />
cxovreba~; „filosofiuri <strong>saubrebi</strong>~; „adamiani, rogorc filosofiuri<br />
problema~, „xelovnebis nawarmoebis gagebis problema~<br />
da sxva.<br />
46. giorgi (gogla) leoniZe (gv. 144) _ 1899-1966 w.w. qarTveli mwerali,<br />
poeti da sazogado moRvawe; saqarTvelos saxalxo poeti;<br />
saqarTvelos mecnierebaTa akademiis akademikosi.<br />
47. uinston CerCili (ser uinston leonard spenser CerCili, gv. 144)<br />
_ 1874-1965 w.w. britaneli politikosi, sazogado moRvawe, mwerali,<br />
oratori da mxatvari; didi britaneTis premier-ministri 1940-1945<br />
da 1951-1955 w.w. faSisturi germaniis winaaRmdeg saerTaSoriso koaliciis<br />
Seqmnis erT-erTi mTavari organizatori. nobelis premiis<br />
laureati literaturis dargSi. istorikosebis azriT, „CerCilis<br />
gareSe XX saukunis istoriis dawera SeuZlebelia~.<br />
48. volfgang amadeus mocarti (gv. 145) _ 1756-1791 w.w. avstrieli<br />
kompozitori; genialuri operebis („motaceba seralidan~, „figaros<br />
qorwineba~, „don Juani~, „ase iqceva yvela qali~, „jadosnuri<br />
fleita~), simfoniebis, sxva musikaluri nawarmoebebis avtori.<br />
49. frederik franciSek Sopeni (gv. 145) _ 1810-1849 w.w. didi poloneli<br />
kompozitori da pianisti; polonezebis, noqtiurnebis, valsebis,<br />
baladebis avtori. werda, ZiriTadad, fortepianosTvis.<br />
50. ernest miler heminguei (gv. 157) _ 1899-1961 w.w. amerikeli Jurnalisti<br />
da mwerali; nobelis premiis laureati; avtori dokumenturi<br />
prozis, moTxrobebis da romanebisa „aRmoxdebis mze~,<br />
`mSvidobiT, iaraRo!~ „iq, sadac sinaTle da sispetakea~, „qona da<br />
arqona~, „vis uxmobs zari~, „mdinaris gaRma, xeebis CrdilqveS~,<br />
„moxuci da zRva~, „kilimanjaros Tovliani mTa~, „edemis baRebi~,<br />
„martin ideni~...<br />
51. solomon dodaSvili (gv. 159) _ 1805-1836 w.w. qarTveli filosofosi,<br />
publicisti, literatori da sazogado moRvawe; pirve-<br />
434
li qarTuli rusulenovani gazeTis `tiflisskie vedemosti~<br />
damaarsebeli da redaqtori (gamodioda 1828-1832 w.w.); 1832 wlis<br />
ajanyebis monawile; avtori samecniero naSromebisa „logika~<br />
(rusul enaze) da „qarTuli Rramatika~. gardaicvala gadasaxlebaSi,<br />
viatkaSi.<br />
52. ivane javaxiSvili (gv. 181) _ 1876-1940 w.w. qarTveli istorikosi<br />
da sazogado moRvawe; pirveli qarTuli universitetis TanadamfuZnebeli<br />
(1818 w.); saqarTvelos da kavkasiis istoriis samecniero<br />
skolis erT-erTi fuZemdebeli; sabWoTa kavSiris da saqarTvelos<br />
mecnierebaTa akademiebis wevri; avtori naSromebisa:<br />
„Zveli qarTuli saistorio mwerloba~, „qarTuli numizmatika~,<br />
qarTuli diplomatika~, „qarTveli eris istoria~ (xuT wignad),<br />
„saqarTvelos sazRvrebi~, „saqarTvelos ekonomikuri istoria~,<br />
„qarTuli samarTlis istoria~...<br />
53. daviT guramiSvili (gv. 182) _ 1705-1792 w.w. gamoCenili qarTveli<br />
poeti da moazrovne; ruseTis armiis oficeri; monawileobda<br />
ruseT-osmaleTis, ruseT-SvedeTisa da ruseT-prusiis omebSi.<br />
1759 wlidan sicocxlis bolomde cxovrobda ukrainaSi, mirgorodSi.<br />
avtori filosofiuri poeturi nawarmoebebis krebulisa<br />
„daviTiani~.<br />
54. galaktion tabiZe (gv. 182) _ 1891-1959 w.w. didi qarTveli poeti;<br />
simbolisti da cisferyanweli; saqarTvelos saxalxo poeti;<br />
saqarTvelos mecnierebaTa akademiis akademikosi; „saqarTvelos<br />
poetebis mefe~; 1959 wlis 17 marts sicocxle TviTmkvlelobiT<br />
daamTavra.<br />
55. terenti graneli (kvirkvelia, gv. 183) _ 1897-1934 w.w. qarTveli<br />
poeti da publicisti.<br />
56. gi de mopasani (anri rene alber gi de mopasani, gv. 183) _ 1850-<br />
893 w.w. gamoCenili frangi mwerali da Jurnalisti; misi moTxrobebis<br />
pirveli krebuli (1881 w.) `telies saxli~ or weliwadSi<br />
Tormetjer gamoica. avtori gaxmaurebuli romanebisa: `wuTisofeli~,<br />
`pieri da Jani~, `lamazi megobari~. D<br />
57. “Sennairi gaqanebis kaci rom erma daimaxsovros, sul cota,<br />
sveticxoveli unda dawva...~ (gv. 185) _ igulisxmeba istoria-<br />
Si Sesvlis akviatebuli ideiT Sepyrobili vinme herostrate,<br />
romelmac Zv.w. 356 wlis 20 ivliss gadawva Zveli msoflios erTerTi<br />
saocreba _ artemidas taZari efesoSi.<br />
58. ernesto Ce gevara (rafael gevara linC de la serna, 191) _<br />
1928-1967 w.w. kubeli revolucioneri, fidel kastros TanamebrZoli;<br />
profesiiT eqimi-qirurgi; komunisturi partiis wevri;<br />
mrewvelobis ministri kastros xelisuflebaSi (1961-1964 w.w.);<br />
revoluciis eqsportis ideologi da Semsrulebeli. mokles boliviaSi<br />
revoluciis mowyobis mcdelobisTvis.<br />
59. zurab Jvania (gv. 191) _ 1963-2005 w.w. qarTveli politikosi;<br />
435
saqarTvelos „mwvaneTa partiis“ damaarsebeli da lideri; saqarTvelos<br />
„moqalaqeTa kavSiris~ (mmarTveli partia prezident<br />
SevardnaZis dros, 1994-2003 w.w.) generaluri mdivani; saqarTvelos<br />
parlamentis Tavjdomare da premier-ministri; gaurkvevel<br />
viTarebaSi daiRupa 2005 wlis 3 Tebervals.<br />
60. zurab kakabaZe (gv. 144) _ 1926-1982 w.w. qarTveli filosofosi,<br />
poeti da mTargmneli; avtori naSromebisa: „xelovneba, filosofia,<br />
cxovreba~; „filosofiuri <strong>saubrebi</strong>~; „adamiani, rogorc filosofiuri<br />
problema~, „xelovnebis nawarmoebis gagebis problema~<br />
da sxva.<br />
61. marati, dantoni, demuleni, robespieri, kutoni... _ (gv. 191) _<br />
iakobinuri moZraobisa da safrangeTis didi revoluciis (1789-<br />
1793 w.w.) didi liderebi. aRsaniSnavia, am da sam aTasamde sxva revolucionerma<br />
sicocxle giliotinaze daasrules (garda maratisa,<br />
romelic sakuTar sawolSi xanjliT aCexa Sarlota kordem).<br />
simbolurad, giliotinaze Tavi mohkveTes im adamianebsac (magaliTad,<br />
maqsimilian robespiers), romlebmac ganaCenis aRsrulebamde<br />
sicocxle TviTmkvlelobiT daasrules.<br />
62. aleqsandre diuma (mama, gv. 192) _ 1802-1870 w.w. gamoCenili<br />
frangi mwerali, dramaturgi da Jurnalisti; avtori saTavgadasavlo<br />
da istoriuli romanebisa: „sami muSketeri (trilogia),<br />
„grafi monte-kristo~, „ori diana~, „dedofali margo~, „henri<br />
meoTxis cxovreba~, „Savi tita~ da mravali sxva.<br />
63. napoleon bonaparte (gv. 193) _ 1769-1821 w.w. frangi saxelmwifo,<br />
politikuri da samxedro moRvawe; erT-erTi udidesi strategi<br />
da mxedarTmTavari kacobriobis istoriaSi; safrangeTis didi<br />
revoluciis Semdeg pirveli konsuli da Semdeg imperatori<br />
(1804-1815 w.w.). udidesi dampyrobeli da reformatori. gardaicvala<br />
gadasaxlebaSi, atlantis okeanis samxreTSi mdebare wm.<br />
elenes kunZulze.<br />
64. burbonebi (gv. 194) _ franguli aristokratiuli warmoSobis<br />
sagvareulo. safrangeTis mefeebi 1589-1830 w.w. espaneTis mefeebi<br />
1700 wlidan dRemde; vandomis, orleanis da parmis hercogebi;<br />
kondesa da kontis princebi; suverenuli da nominaluri hercogebi...<br />
samefo sagvareulo saTaves iRebs cnobili kapetingebis<br />
samefo saxlidan (rober kapetingi 1256-1317 w.w.).<br />
65. spartaki (gv. 194) _ dabadebis TariRi ucnobia. gardaicvala Zv.<br />
w. 71 wels. msoflios istoriaSi monaTa udidesi ajanyebis meTauri<br />
(74-71 w.w.) warmoSobiT _ Trakieli; romaelebis winaaRmdeg<br />
brZolisas tyved Cavarda da gaqcevis mcdelobis Semdeg gahyides<br />
gladiatorad qalaq kapuaSi. aqedan daiwyo monaTa ajanyeba<br />
spartakis meTaurobiT, romelic TiTqmis sami wlis ganmavlobaSi<br />
gagrZelda da sabolood marcxiT damTavrda. TviTon spartaki<br />
brZolaSi daiRupa.<br />
436
66. emelian pugaCovi (gv. 194) _ 1742-1775 w.w. donel kazakTa atamani;<br />
imperator ekaterine meoris winaaRmdeg kazakTa grandiozuli<br />
ajanyebis meTauri (1773-1774 w.w.). Tavs asaRebda imperator<br />
petre III. sikvdiliT dasajes moskovSi 1775 wlis 10 ianvars.<br />
67. utu miqava (gv. 194) _ 1812-1878 w.w. walenjixeli glexi, mWedeli<br />
da zeinkali; samegrelos glexTa ajanyebis meTauri (1856-1857<br />
w.w.).<br />
68. andrei viSinski (gv. 196) _ 1883-1954 w.w. sabWoTa mecnieri, politikuri<br />
da saxelmwifo moRvawe; iuristi da diplomati; sabWoTa<br />
kavSiris mecnierebaTa akademiis akademikosi; saxkomsabWos Tavjdomaris<br />
moadgile; sagareo saqmeTa ministri; generaluri prokurori;<br />
samarTlis Teoretikosi da „reformatori~. 40-iani wlebis<br />
bolos misi iniciativiT gatarebuli samarTlebrivi reformebis<br />
wyalobiT, kanons eniWeboda ukuqceviTi Zala, xolo eWvmitanilis<br />
aRiareba miCneuli iyo „mtkicebulebaTa dedoflad~, rac<br />
usazRvro masStabebs aniWebda bolSevikur represiebs.<br />
69. mao Ze duni (gv. 196) _ 1893-1976 w.w. Cinuri komunizmis fuZemdebeli<br />
da mTavari ideologi; CineTis komunisturi partiisa da misi<br />
SeiaraRebuli Zalebis Semqmneli; CineTis politikuri da samxedro<br />
lideri gasuli saukunis 30-iani wlebidan; CineTis saxalxo<br />
respublikis erTpirovnuli mmarTveli 1949-1976 w.w. CineTSi e.w.<br />
„kulturuli revoluciis~ organizatori, romelmac mravali<br />
milioni adamianis sicocxle Seiwira; „Tavmjdomare maos~ kulti<br />
XXI saukunis dasawyisis CineTSic Zalian aqtualuria.<br />
70. fidel kastro (fidel alexandro kastro rusi, gv. 196) _<br />
daibada 1926 wels. kubis komunisturi partiis wevri; 1959 wlis 1<br />
ianvars, samxedro gadatrialebisa da diqtator batistas damxobis<br />
Semdeg, rogorc premier-ministri, saTaveSi Caudga kubis xelisuflebas.<br />
1976-dan 2008 wlamde erTdroulad iyo kubis prezidenti,<br />
saxelmwifo sabWos Tavmjdomare, premier-ministri da<br />
umaRlesi mTavarsardali. 2008 wels, janmrTelobis gauaresebis<br />
gamo Zalaufleba umcros Zmas, raul kastros gadaabara.<br />
71. muamar kadafi (muammar ben muhamed abu meniar abd as-salam ben<br />
hamid al-kaddafii, gv. 196) _ daibada 1942 wels mwyemsi beduinis<br />
ojaxSi; libiis saxelmwifos meTauri 1970 wlidan (saerTosaxalxo<br />
kongresis generaluri mdivani, premier-ministri da<br />
Tavdacvis ministri). marqsisti; xelisuflebis saTaveSi mivida<br />
misi xelmZRvanelobiT ganxorcielebuli revoluciis (saxelmwifo<br />
gadatrialebis) Sedegad, romelmac daamxo mefe idris I xelisufleba.<br />
aRiarebulia saerTaSoriso terorizmis mfarvelad<br />
da msoflios #1 teroristad.<br />
72. sadam huseini (sadam husein abd al-majid aT-TiqriTi, gv. 196)<br />
_ 1937-2006 w.w. erayeli samxedro da politikuri moRvawe; daibada<br />
mecxvaris ojaxSi qalaq TiqriTTan axlos; erayis premier-min-<br />
437
istri 1979-2003 w.w. prezidenti _ 1994-2003 w.w. mmarTveli baasis<br />
partiis generaluri mdivani; erayis marSali da revoluciuri<br />
samxedro sabWos Tavmjdomare; 1980 wels wamoiwyo omi iranTan,<br />
romelic 8 wlis ganmavlobaSi gagrZelda; bralad edeba erayeli<br />
qurTebisa da Siitebis genocidi; 2003 wlis martSi, im motiviT,<br />
rom saidumlod mzaddeboda birTvuli iaraRi, aSS iniciativiT<br />
eraySi koaliciuri jarebi Sevida, romelmac Zalian swrafad<br />
daamxo sadamis xelisufleba. imave wlis 13 dekembers sadam huseini<br />
Seipyres, 2006 wlis 30 dekembers sikvdiliT dasajes.<br />
73. xo Si mini (nguen Sin kungi, nguen tat Txani, nguen ai kuoki,<br />
gv, 196) _ 1890-1969 w.w. msoflio komunisturi moZraobis<br />
aqtivisti,sabZoTa komunisturi skolis aRzrdili, safrangeTis<br />
komunisturi partiis wevri, indoCineTisa da vietnamis komunisturi<br />
partiebis damaarsebeli, vietnamis socialisturi gadatrialebis<br />
organizatori, vietnamis premier ministri da prezidenti<br />
1946-1969 w.w. CrdiloeT vietnamisTvis dResac uryevi avtoriteti,<br />
yvela xalxis da yvela drois ubrZnesi beladi.<br />
74. “umorCilesad vTxov jondis maswavlebels, amis wamkiTxveli<br />
gulSi tyvias nu daixlis~ (gv. 200) _ igulisxmeba akaki<br />
wereTlis cnobili poemis, `gamzrdelis~ personaJi haji usubi,<br />
romelmac Tavisi namowafaris danaSaulis gamo Tavi moikla.<br />
75. fulxensio batista (gv. 211) _ 1901-1973 w.w. kubis diqtatori<br />
1933-1944 da 1952-1958 wlebSi. fidel kastros razmebis Setevisgan<br />
Tavis aridebis mizniT, kubidan espaneTSi gaiqca 1959 wlis<br />
pirvel ianvars.<br />
76. Sarl de goli (gv. 218) _ 1890-1970 w.w. frangi samxedro da politikuri<br />
moRvawe; meore msoflio omis dros safrangeTis gaTavisuflebis<br />
moZraobis lideri da droebiTi mTavrobis Tavjdomare;<br />
safrangeTis prezidenti 1958-1969 w.w.<br />
77. gustav floberi (gv. 218) _ 1821-1880 w.w. frangi romanisti,<br />
avtori gaxmaurebuli romanebisa: „madam bovari~, „grZnobebis<br />
damorCileba~, „buvari da pekiuSe~, „salambo~.<br />
78. polikarpe kakabaZe (gv. 226) _ 1893-1972 w.w. qarTveli dramaturgi;<br />
avtori piesebisa: „gzajvaredinze~, „sisxli sinaTlemde~,<br />
„sami asuli~, „lisabonis tusaRebi~, „kolmeurnis qorwineba~,<br />
„cicinaTela~, „paeqroba~, „kaxaberis xmali~... sayovelTao aRiareba<br />
moutana piesam „yvaryvare TuTaberi~.<br />
79. yvarvare (gv. 226) _ qarTul literaturaSi konformizmisa da<br />
farisevlobis simbolod aRiarebuli polikarpe kakabaZis amave<br />
saxelwodebis piesis personaJi.<br />
80. mamardaSvili merab (gv. 249) _ 1930-1990 w.w. cnobili qarTveli<br />
filosofosi da sazogado moRvawe. avtori naSromebisa: `azrovnebis<br />
formebi da SigTavsebi~, `simbolo da eWvi~, `racionalizmis<br />
klasikuri da araklasikuri idealebi~, `rogor mesmis fi-<br />
438
losofia~, `kartezianuli gansjani~, `kartezianuli variaciebi~,<br />
`Semecnebis isari~, `leqciebi antikur filosofiaSi~.<br />
81. niko WavWavaZe (gv. 249) _ 1923-1997 w.w. qarTveli filosofosi<br />
da sazogado moRvawe; saqarTvelos mecnierebaTa akademiis akademikosi;<br />
meore msoflio omis monawile; saqarTvelos filosofiis<br />
institutis direqtori 30 wlis ganmavlobaSi; avtori naSromebisa:<br />
„esTetikis sakiTxebi~, „esTetikuri sagnis bunebisaTvis~,<br />
„kultura da Rirebulebebi~.<br />
82. herbert spenseri (gv. 268) _ 1820-1903 w.w. ingliseli filosofosi<br />
da sociologi; evolucionizmis erT-erTi fuZemdebeli;<br />
avtori naSromebisa: „sinTeturi filosofiis sistema~, „adamiani<br />
da saxelmwifo~, „filosofia da religia~, „saxelmwifo xelisuflebis<br />
aucilebeli sazRvrebi~, „gonebrivi, moraluri da fizikuri<br />
aRzrda~, „eTikis Sesaxeb~, „samarTlianoba~, „mecnieruli,<br />
politikuri da filosofiuri esseebi~.<br />
83. artur Sopenhaueri (gv. 268) _ 1788-1860 w.w. germaneli filosofosi,<br />
iracionalizmis erT-erTi udidesi warmomadgeneli; mistikosi;<br />
avtori naSromebisa: „mxedvelobisa da ferbis Sesaxeb~,<br />
„samyaro, rogorc nebeloba da warmodgena~, „nebelobis Tavisuflebis<br />
Sesaxeb~, „moralis safuZvlebis Sesaxeb~, „eTikis ori<br />
ZiriTadi problema~.<br />
84. jorj orueli (erik artur bleri, gv. 270) _ 1903-1950 w.w. ingliseli<br />
mwerali da esseisti; avtori gaxmaurebuli romanebisa:<br />
„cxovelebis ferma~ da „1984~.<br />
85. erix fromi (gv. 273) _ 1900-1980 w.w. germaneli filosofosi, socialuri<br />
fsiqologi da fsiqoanalitikosi; avtori naSromebisa:<br />
„gaqceva Tavisuflebidan~, „adamiani sakuTari TavisTvis~, „adamianuri<br />
destruqciulobis anatomia~, „froidis Teoriis didebuleba<br />
da SezRuduloba~, „siyvarulis xelovneba~, „fsiqoanalizis<br />
krizisi~...<br />
86. epikure (gv. 276) _ 341-270 w.w. Zv. w. berZeni filosofosi, moralisti<br />
da aTeisti. epikureizmis fuZemdebeli filosofiaSi; samasamde<br />
naSromis avtori.<br />
87. imanuil kanti (gv. 276) _ 1724-1804 w.w. germaneli filosofosi,<br />
germanuli klasikuri filosofiis fuZemdebeli. avtori naSromebisa:<br />
„wminda gonebis kritika~, „praqtikuli gonebis kritika~,<br />
„zneobriobis metafizikis safuZvlebi~, „berdeba Tu ara<br />
dedamiwa fizikuri TvalsazrisiT~, „leqciebi eTikaze~ ...<br />
88. sioren kierkegori (gv. 276) _ 1813-1855 w.w. danieli filosofosi,<br />
Teologi da mwerali, Tanamedrove egzistencializmis<br />
erT-erTi fuZemdebeli. avtori naSromebisa: „jer kidev cocxlis<br />
Canawerebidan~, „ironiis gagebisaTvis~, „Wkuissaswavlebeli<br />
sityvebi~, „SiSis gagebisaTvis~, „SiSi da TrTolva~, „qristianobis<br />
Sesavali~...<br />
439
89. benediqte spinoza (barux de spinoza, gv. 276) _ 1632-1677 w.w. ebr<br />
auli warmoSobis niderlandeli filosofosi; axali droebis<br />
filosofiis (racionalizmis) erT-erTi udidesi warmomadgeneli;<br />
avtori naSromebisa: „eTika~, „saRvTismetyvelo-politikuri traqtati~,<br />
„RmerTis, adamianisa da misi bednierebis Sesaxeb~, „traqtati<br />
gonis srulyofilebis Sesaxeb~, „politikuri traqtati~.<br />
90. hegeli (georg fridrix vilhelm hegeli, gv. 276) _ 1770-1831<br />
w.w. germaneli filosofosi; germanuli klasikuri filosofiis<br />
udidesi warmomadgeneli; avtori naSromebisa „sulis fenomenologia~;<br />
„logika~, „samarTlis filosofia~, „naturfilosofia~,<br />
„istoriis filosofia~, „religiis filosofia~, „leqciebi esTetikaSi~,<br />
„qristianobis arsi da misi momavali~...<br />
91. Tomas hobsi (gv. 276) – 1588-1679 w.w. ingliseli filosofosi, saxelmwifos<br />
warmoSobisa da sazogadoebrivi SeTanxmebis Teoriis<br />
fuZemdebeli; avtori naSromebisa „filosofiis safuZvlebi (filosofiuri<br />
trilogia)~, „leviaTani, anu sasuliero da saero<br />
saxelmwifos forma da Zalaufleba~.<br />
92. gothold efraim lesingi (gv. 289) _ 1729-1781 w.w. didi germaneli<br />
mwerali, filosofosi da ganmanaTlebeli; avtori piesebisa:<br />
„axalgazrda mecnieri~, „qalTa moZule~, „Sinabera~, „ebraelebi~,<br />
„Tavisuflad moazrovne~, „mis sara samfsoni~, „mina fon barnhelmi~,<br />
„emilia da galoti~, „naTan brZeni~...<br />
93. benito amilkare andrea musolini (gv. 289) – 1883-1945 w.w. fa-<br />
Sizmis fuZemdebeli da propagandisti; italiaSi faSisturi gadatrialebis<br />
organizatori 1922w. italiis diqtatori 1922-1945<br />
wlebSi.<br />
94. plutarqe (gv. 289) _ Zv. w. daaxloebiT 46-130 w.w. kacobriobis<br />
istoriaSi erT-erTi yvelaze cnobili da popularuli berZeni<br />
mwerali, literatori, filosofosi da istorikosi; saxelganTqmuli<br />
`paraleluri biografiebis~ avtori.<br />
95. daviT IV aRmaSenebeli (bagrationi, gv. 312) _ 1073-1125 w.w. saqarTvelos<br />
mefe 1089-1125 w.w. „mefe afxazTa, qarTvelTa, ranTa da<br />
somexTa~; saqarTvelos gamaerTianebeli da erT-erTi yvelaze<br />
gamoCenili mefe saqarTvelos istoriaSi; Zireuli saero-politikuri<br />
da saeklesio reformebis iniciatori da ganmaxorcielebeli;<br />
arabTa batonobisgan saqarTvelos ganmaTavisuflebeli.<br />
96. henri alfred kisinjeri (hainc alfred kisingeri, gv. 318) _<br />
daibada 1923 wels. amerikeli saxelmwifo moRvawe, diplomati,<br />
eqsperti saerTaSoriso sakiTxebSi; aSS rigiT 56-e saxelmwifo<br />
mdivani; nobelis premiis laureati; 2002 wels aRiares pirvel<br />
nomrad msoflios as saukeTeso inteleqtuals Soris.<br />
97. helmut koli (helmut iozef mixael koli, gv. 318) – daibada<br />
1930 wels. germaneli saxelmwifo da politikuri moRvawe; germaniis<br />
federaluri kancleri 1982-1998 wlebSi; udidesi wvlili<br />
440
miuZRvis germaniisa da evropis gaerTianebaSi, `civi omis~ dam-<br />
Tavrebasa da „axali msoflio wesrigis~ SeqmnaSi.<br />
98. franklin delano ruzvelti (gv. 318) _ 1882-1945 w.w. aSS 32-e<br />
prezidenti; erTaderTi aSS istoriaSi, vinc prezidentis postze<br />
oTxjer airCies; igi da misi meuRle eleonora iTvlebian Tanamedrove<br />
liberaluri demokratiis fuZemdeblebad; stalinTan da<br />
CerCilTan erTad, udidesi Rvawli miuZRvis antihitleruli koaliciis<br />
Seqmnasa da germanuli faSizmis damarcxebaSi. moixsenieba<br />
aSS sam udides prezidents Soris.<br />
99. jorj vaSingtoni (gv. 318) _ 1732-1799 w.w. amerikelTa britanulfranguli<br />
kolonizaciis winaaRmdeg brZolis organizatori da<br />
meTauri; aSS umaRlesi mTavarsardali; aSS pirveli prezidenti<br />
(1789-1797 w.w.) erT-erTi udidesi politikuri moRvawe msoflio<br />
istoriaSi.<br />
100. jon adamsi (gv. 318) _ 1935-1826 w.w. aSS erT-erTi yvelaze gavleniani<br />
damaarsebeli; aSS vice prezidenti jorj vaSingtonis prezidentobisas<br />
(1789-1797 w.w.); aSS meore prezidenti (1797-1801 w.w.);<br />
aSS meeqvse prezidentis, jon kuinsi adamsis mama; colTan, abigail<br />
adamsTan erTad, adamsebis politikuri ojaxis damaarsebeli.<br />
101. jeims adison beikeri (gv. 318) _ daibada 1930 wels; amerikeli<br />
politikuri moRvawe; prezident reiganis administraciis xelmZRvaneli;<br />
aSS 61-e saxelmwifo mdivani (1989-1992 w.w.). 1992 wels imyofeboda<br />
saqarTveloSic da mieniWa `sapatio mxedrionelis~ wodeba.<br />
102. hans-ditrix genSeri (gv. 318) _ daibada 1927 wels. germaneli<br />
politikuri moRvawe; germaniis Tavisufali demokratiuli partiis<br />
wevri; gfr sagareo saqmeTa ministri 1974-1992 w.w. germaniis<br />
Sinagan saqmeTa ministri 1969-1974 w.w. germaniis bundestagis<br />
wevri 1965-1974 w.w. mniSvnelovani roli Seasrula „civi omis~<br />
dasrulebasa da „axali msoflio wesrigis~ CamoyalibebaSi; avtori<br />
memuaruli xasiaTis wignisa „mogonebani~.<br />
103. bismarki (oto eduard leopold fon bismark-Sionhauzeni, gv.<br />
318) _ 1815-1898 w.w. gamoCenili germaneli diplomati da politikuri<br />
moRvawe; germaniis gamaerTianebeli da pirveli kancleri<br />
(1871-1890 w.w.); sapatio general-feldmarSali; „samTa kavSiris~<br />
(germania-avstria-italia) Seqmnis mTavari iniciatori. mas miaweren<br />
gamoTqmas: „Tu gindaT aaSenoT socializmi, airCieT qveyana,<br />
romlis daRupva ar dagenanebaT~.<br />
104. mahaTma gandi (mohandas yaramCand mahaTma gandi, gv. 321) _<br />
1869-1948 w.w. indoeTis damoukideblobisaTvis araZaladobrivi<br />
gzebiT brZolis Teoretikosi da organizatori, indoeli xalxis<br />
sulieri winamZRoli TavisuflebisTvis brZolaSi; iuristi da<br />
filosofosi. tituli „mahaTma~ („didi suli~) mis mimarT pirvelad<br />
gamoiyena didma indoelma mweralma, rabindranaT Tagorma<br />
1915 wels.<br />
441
105. dimitri yifiani (gv. 321) _ 1814-1887 w.w. qarTveli sazogado<br />
moRvawe, publicisti da erovnul-gamaTavisuflebeli moZraobis<br />
Tavkaci. Tbilisisa da quTaisis guberniebis Tavadaznaurobis<br />
winamZRoli; Tbilisis qalaqisTavi (1876-1879 w.w.) Tbilisis<br />
sasuliero seminariis reqtroris mkvlelobis gamo egzarxosma<br />
pavlem qarTveli eri SeaCvena, ris gamoc mas dimitri yifianma<br />
saqarTvelos datoveba oficialurad mosTxova. amisTvis dimitri<br />
yifiani Tanamdebobidan gadaayenes da stavropolSi gadaasaxles,<br />
sadac erTi wlis Semdeg mZinare mohkles. 2007 w. igi saqarTvelos<br />
sapatriarqom wmindanad Seracxa.<br />
106. benJamin dizraeli (gv. 321) _ 1804-1881 w.w. ebrauli warmoSobis<br />
britaneli saxelmwifo moRvawe; iuristi, mwerali da Jurnalisti.<br />
britaneTis konservatiuli partiis lideri; didi britaneTis<br />
premier-ministri 1868 da 1874-1880 w.w. lordTa palatis<br />
wevri 1876 wlidan; mas miewereba cnobili gamoTqma _ „mizani amarTlebs<br />
saSualebas~.<br />
107. abraam linkolni (gv. 321) _ 1809-1865 w.w. aSS me-16 prezidenti<br />
(1861-1865 w.w.). amerikuli monobis winaaRmdeg mebrZoli; respublikuri<br />
partiis lideri.; samoqalaqo omis gmiri da amerikis<br />
gamaerTianebeli. aRiarebulia saukeTeso prezidentad aSS istoriaSi.<br />
1865 wlis 14 aprils sasikvdilod daWra „samxreTelTa~ mxardamWerma<br />
jon buTma. ^<br />
108. grigol lorTqifaniZe (gv. 321) _ 1881-1937 w.w. qarTveli politikuri<br />
da sazogado moRvawe; 1918 1921 wlebSi asrulebda gana-<br />
Tlebis da samxedro ministris, premier-ministris moadgilis<br />
movaleobas. bolSevikuri okupaciis dros darCa saqarTveloSi<br />
da xelmZRvanelobda aWaridan Turqi okupantebis gandevnis operacias;<br />
awarmoebda molaparakebebs bolSevikur revkomTan saqarTvelos<br />
politikuri mowyobis Taobaze; rogorc politikurad<br />
arasaimedo, represirebuli iyo bolSevikebis mier; daxvrites<br />
1937 wels. avtori filosofiur-esseisturi Janris nawarmoebebisa:<br />
„fiqrebi saqarTveloze~ da „politikuri anderZi~.<br />
109. nikita xruSCovi (gv. 322) _ 1894-1971 w.w. sabWoTa politikuri<br />
moRvawe; skkp ck pirveli mdivani 1953-1964 w.w. ssrk ministrTa<br />
sabWos Tavjdomare 1958-1964 w.w. sabWoTa kavSiris gmiri, samgzis<br />
socialisturi Sromis gmiri; 50-iani wlebis „civi omis~ mTavari<br />
inspiratori; erT-erTi yvelaze odiozuri mmarTveli sabWoTa<br />
istoriaSi.<br />
110. hindenburgi (paul ludvig hans anton fon benekendorf und<br />
fon hindenburgi, gv. 334) _ germaneli politikosi da mxedar-<br />
TmTavari; pirveli msoflio omis dros germaniis aRmosavleTis<br />
frontis mTavarsardali; generaluri Stabis ufrosi; prusiis<br />
general-feldmarSali. germaniis raixsprezidenti 1925-1933 w.w.<br />
1933 wlis 21 marts samoqalaqo dapirispirebis Tavidan acilebis<br />
442
mizniT, xelisufleba nebayoflobiT gadaabara adolf hitlers<br />
da mis nacional-socialistur partias.<br />
111. nikolo di bernardo makiaveli (gv. 349) _ 1469-1457) w.w. italieli<br />
(florencieli) filosofosi, mwerali da politikuri<br />
moRvawe. misi Teoriis Tanaxmad, saxelmwifos, xelisuflebis<br />
Zlierebis gansamtkiceblad da SesanarCuneblad nebismieri saSualeba<br />
gamarTlebulia. florenciis samTavroSi asrulebda saxelmwifo<br />
mdivnis Tanamdebobas. makiavelis ZiriTadi naSromebia<br />
„mTavari~ da „msjelobani~. dawerili aqvs agreTve istoriuli<br />
narkvevebi, lirikuli da dramatuli nawarmoebebi, romani.<br />
112.Cezare borjia (gv. 351) _ 1475-1507 w.w. espanuri warmoSobis italieli<br />
didgvarovani; kardinal rodrigo borjias, SemdgomSi<br />
_ papi aleqsandre VI vaJiSvili; gonfalieri da wminda eklesiis<br />
general-kapitani; hercogi valanseli, grafi dioseli, andriis<br />
princi; piombinos, kamerinos da ubinos mmarTveli; cnobilia Tavisi<br />
sisastikiT da daundoblobiT; italiis samefo-samTavroebis<br />
gaerTianebisTvis mebrZoli; leonardo da vinCis megobari;<br />
nikolo makiavelis kumiri.<br />
113. kim ir seni (kim son CJu, gv. 354) _ 1912-1994 w.w. marqsizmis<br />
koreuli versiis (CuCxe) avtori; Crd. koreis saxelmwifos damaarsebeli;<br />
koreis Sromis partiis generaluri mdivani, saxelmwifos<br />
meTauri da prezidenti; koreis marSali da generalisimusi;<br />
oficialuri tituli _ „didi beladi, amxanagi marSali kim ir<br />
seni~. sikvdilis Semdeg gamocxadda maradiul prezidentad.<br />
114. fridrix didi (hohencoleri, `beberi frici~, gv. 356) _ 1712-<br />
1786 w.w. prusiis mefe 1740-1786 w.w. evropuli ganaTlebuli absolutizmis<br />
brwyinvale warmomadgeneli da prusiul-germanuli<br />
saxelmwifoebriobis erT-erTi mTavari fuZemdebeli; mefe-filosofosi<br />
da mefe-musikosi; poligloti, umamacesi meomari<br />
da mxedarTmTavari. umniSvnelovanesi saero da saeklesio reformebis<br />
organizatori.<br />
115. gaius iulius keisari (gv. 357) _ Zv. w. 100-44 w.w. Zveli romis<br />
da kacobriobis erT-erTi ugamoCinebulesi politikuri da saxelmwifo<br />
moRvawe; mxedarTmTavari, reformatori, mwerali da<br />
oratori. mokles SeTqmulebma. erT-erTi versiiT, keisris mkvleloba<br />
erTmmarTvelobisken misma swrafvamac gamoiwvia.<br />
116. Toma akvineli (gv. 357) _ 1225-1274 w.w. gviani Sua saukuneebis<br />
erT-erTi yvelaze cnobili da gavleniani italieli filosofosi;<br />
Tomizmis (kaTolicizmis umTavresi filosofiuri moZRvreba)<br />
fuZemdebeli; avtori naSromebisa: „Teologiis Sejameba~, „Sejameba<br />
warmarTTa winaaRmdeg~, „WeSmaritebis Sesaxeb~.<br />
117. isaia berlini (gv. 357) _ 1909-1997 w.w. ingliseli filosofosi<br />
da istorikosi, Tanamedrove liberaluri politikuri filosofiis<br />
erT-erTi damaarsebeli; britaneTis akademiis prezidenti<br />
443
1974-1978 wlebSi. avtori naSromebisa: „zRarbi da mela~ (Sesulia<br />
XX saukunis as saukeTeso arabeletristul wigns Soris), „istoriuli<br />
garduvaloba~, „Tavisuflebis ori koncefcia~, „oTxi esse<br />
Tavisuflebaze~, „cnebebi da kategoriebi~, „rusi moazrovneebi~,<br />
„dinebis sawinaaRmdegod~...<br />
118. aleqsandre makedoneli (gv. 357) _ Zv.w. 356-323 w.w. makedoniis<br />
mefe 336-323 w.w. erT-erTi yvelaze saxelovani mxedarTmTavari<br />
kacobriobis istoriaSi; makedoniis mefe filipe II da misi meoTxe<br />
colis, olimpiadas vaJiSvili; aristoteles usayvarlesi da uni-<br />
Wieresi mowafe. misi meTaurobiT Catarebuli brZolebi dRemde<br />
samxedro strategiis nimuSebadaa aRiarebuli.<br />
119. solomon brZeni (gv. 357) _ israel-iudeis saxelmwifos mesame<br />
mefe (daaxloebiT Zv.w. 965-928 w.w.); mefe daviTis mesame vaJiSvili;<br />
RmerTis rCeuli da gansakuTrebuli sibrZniT dajildoebuli.<br />
mis saxels ukavSirdeba mravali legenda da miTi; masve miewereba<br />
eklesiastes avtorobac.<br />
120. paul Tomas mani (gv. 376) _ 1875-1955 w.w. germaneli mwerali da<br />
esseisti; nobelis premiis laureati literaturis dargSi; antifaSisti;<br />
hainrix manis Zma; klaus da erika manebis mama; avtori<br />
epikuri romanebisa: `budenbrokebi~, `jadosnuri mTa~, `doqtori<br />
faustusi~, `lota vaimarSi~, `iosebi da misi Zmebi~, `rCeuli~...<br />
121. bertold brexti (oigen bertold fridrix brexti, gv. 376)<br />
_ 1898-1956 w.w. germaneli poeti, dramaturgi da reJisori;<br />
Teatris reformatori, Teatr `berlinis ansablis~ damaarsebeli.<br />
avtori msoflioSi cnobili dramatuli nawarmoebebisa:<br />
`baali~, `dafdafebi RameSi~, `samgroSiani opera~, `gamonaklisi<br />
da wesi~, `III raixis SiSi da gaWirveba~, `kavkasiuri carcis wre~,<br />
„antigone~ da sxva.<br />
122. kofi anani (gv. 377) _ daibada 1938 w. ganeli diplomati, gaeros<br />
generaluri mdivani 1997-2006 w.w. nobelis mSvidobis premiis<br />
laureati.<br />
123. boris elcini (gv. 387) _ 1931-2007 w.w. sabWoTa da ruseTis<br />
politikuri da saxelmwifo moRvawe; ruseTis pirveli prezidenti<br />
1991-1999 w.w. ruseTis sazogadoebriv-politikuri da ekonomikuri<br />
mowyobis radikaluri reformatori. akrZala skkp moRvaweoba<br />
da daSala sabWoTa kavSiris umaRlesi sabWo.<br />
124. stefan (stenka) razini (gv. 387) _ 1630-1671 w.w. donel kazakTa<br />
atamani; yirimel TaTarTa winaaRmdeg laSqrobis xelmZRvaneli;<br />
mZarcvelTa didi SeiaraRebuli bandis meTauri; iranis winaaRmdeg<br />
TviTneburi laSqrobis organizatori; ruseTis imperiis<br />
winaaRmdeg kazakTa da glexTa udidesi ajanyebis meTauri (1670-<br />
1671 w.w.); rusuli folkloris usayvarlesi gmiri; sikvdiliT<br />
dasajes moskovSi 1671 wlis 16 ivniss.<br />
125. Jan de la briuieri (gv. 390) _ 1645-1996 w.w. frangi filosofo-<br />
444
si-moralisti; msoflio saxeli da dideba moutana erTaderTma<br />
nawarmoebma _ „xasiaTebi~.<br />
126. SoTa nadiraSvili (gv. 392) _ daibada 1926 wels; qarTveli filosofosi,<br />
fsiqologi da sazogado moRvawe; saqarTvelos mecnierebaTa<br />
akademiis akademikosi.<br />
127. baCana bregvaZe (gv. 398) _ daibada 1936 wels. gamoCenili qarTveli<br />
mTargmneli da literaturismcodne; Targmnis Zveli<br />
berZnuli, laTinuri, italiuri, franguli da espanuri enebidan.<br />
Targmnili aqvs platonis „nadimi~, „fedoni~, „ioni~, „didi hipia~,<br />
„menoni~, „kritoni~; markus avreliusis „fiqrebi~; dantes „axali<br />
cxovreba“; agreTve fransis, valeris, lorkas, mistralis, la<br />
briuieris Txzulebebi da mravali sxva.<br />
128. herman hese (gv. 403) _ 1877-1962 w.w. germano-Sveicarieli mwerali,<br />
poeti, kritikosi da mxatvari; nobelis premiis laureati;<br />
avtori naSromebisa „peter kamencidi~, „borblebqveS~, „hertruda~,<br />
„kleini da vagneri~ „klingzoris ukanaskneli zafxuli~,<br />
„stepebis mgeli~, „narcisi da goldmundi~, „biseris TamaSi~...<br />
129. fransua rable (gv. 403) _ 1994-1553 w.w. renesansis epoqis frangi<br />
mwerali-humanisti; Tanamedrove literaturuli franguli enis<br />
fuZemdebeli; avtori romanisa „gargantua da pantagriueli~.<br />
130. martin haidegeri (gv. 404) _ 1889-1976 w.w. germaneli filosofosi;<br />
Tanamedrove egzistencializmis fuZemdebeli; germaniis<br />
nacional-socialisturi partiis wevri; avtori naSromebisa:<br />
„dro da yofiereba~, „ra aris filosofia?~ „metafizikis Sesavali~,<br />
„fenomenologiis ZiriTadi problemebi~, „nicSe da sicariele~,<br />
„kanti da metafizikis problema~, „platonis moZRvreba<br />
WeSmaritebis Sesaxeb~...<br />
131. `romelime deputatis piromaniaSi dadanaSaulebas didi ganaTleba<br />
ar sWirdeba~ (gv. 409) _ igulisxmeba saqarTvelos parlamentis<br />
gadawyvetileba (2004 w.), riTac deputat gelaSvils<br />
brali daedo Tbilisis erT-erTi sajaro skolisTvis cecxlis<br />
wakidebis mcdelobaSi da am sababiT Seuwyda uflebamosileba<br />
(piromania _ berZ. cecxlis wakidebisadmi dauZleveli ltolva,<br />
fsiqopatiis gamoxatuleba).<br />
132. `italieli materacisa da frangi zidanis incidenti~ (gv. 417)<br />
_ igulisxmeba incidenti, roca frangi fexburTeli zinedin<br />
zidani msoflio Cempionatis finalur matCis dros italiel<br />
mcvel materacis mZime sityvieri Seuracxyofis gamo fizikurad<br />
gausworda, ris gamoc msajma moednidan gaaZeva.<br />
445
ibliografia<br />
1. Milton Friedmann, „Capitalism and Freedom“, University of Chikago Press. ISBN<br />
0226264211.<br />
2. iaSa langi, „media da arCevnebi,~ Tbilisi, 2002.<br />
3. saubris warmarTva, seria _ “rCevebi moxeleTaTvis~, Tbilisi,<br />
2005.<br />
4. В. В. Ворошилов, „Журналистика~, С.-Петербург, 2000.<br />
5. Raymond Aron, „Essai sur les Libertes“ ,Paris: Calmann-Levi, 1995.<br />
6. Аристотель,“Никомахова этика~(Zv. berZnuli - Ἠθικὰ Νικομάχεια).<br />
7. aristotele, „aTenelTa saxelmwifo wyobileba~, Tbilisi. 1978.<br />
8. Аристо́тель; „Политика“, М. 1986.<br />
9. markus avreliusi, „fiqrebi~, Tbilisi, 1972.<br />
10. Архив Троцкого, в 4-х т., М. 1990.<br />
11. banZelaZe, „eTika~, Tbilisi, 1969.<br />
12. mose belenki, „spinoza~, Tbilisi, 1966.<br />
13. Isaiah Berlin, „Four Esseys on Liberti~, Oxford University Press, 1969<br />
14. Исайя Берлин, „Оригинальность Маккиавелли~, ж. „Человек~ №2-4, М.<br />
2001.<br />
15. И. Р. Галперин, „Текст как объект лингвистического исследования~, М.<br />
1981.<br />
16. „goeTes <strong>saubrebi</strong> ekermanTan~; baTumi, 1988.<br />
17. Томас Гоббс, „О свободе и необходимости~, М. 1989.<br />
18. Thomas Hobbes, „Leviathan, or the Matter, Forme, and Power of a Commonwealth,<br />
Ecclesiasticall and Civil~.<br />
19. hans-ditrix genSeri, „mogonebani~, or tomad, Tbilisi, 2002.<br />
20. Хосэ Ортега и Гассет, „Избранные труды~, М. 2000.<br />
21. Е. Гусерли, „Логические исследования~, М. 1909.<br />
22. hamlet gelaZe, „kidev vis unda respublika?~ gaz. „saqarTvelos<br />
samreklo~, Tbilisi, 08. 12. 1992.<br />
23. norberto bobio, „demokratiis momavali~, Tbilisi, 2003.<br />
24. nodar grigalaSvili, „amis mets aRar gitireb...~ gaz. „saqarTvelo“,<br />
Tbilisi, 18. 12. 1992.<br />
25. demosTene, „filipikebi~, Tbilisi, 1984.<br />
26. Клод Давид, „Франц Кафка~, Харковь, 1984.<br />
27. „raze gvwydeba guli~; gaz. „droni~, 12. 01. 1993.<br />
28. Умберто Эко, „Пять эссе на темы этики~, Пер. с итал. Е. Костюкович<br />
— СПб.<br />
29. Умберто Эко, „Отсутствующая структура. Введение в семиологию~,<br />
Пер. с итал. В. Резник А. Погоняйло. — СПб.: Trattato di semiotica<br />
generale (1975 - English translation: A Theory of Semiotics. 1976); La Struttura<br />
Assente (1968 – „The Absent Structure“).<br />
30. J. „ena da kultura~ # 2, Tbilisi, 2001.<br />
446
31. Н. Вайнонен, „Каждый пишет так, как дышет~, ж. „Журналист~, # 8 М.1997.<br />
32. vaJa-fSavela, poemebi, Tbilisi, 1990.<br />
33. Макс Вебер, „Избранные труды~, М. 1990<br />
34. И. И. Зилберфарб, „Идеи и традиции Великой французской революции“,<br />
М. 1971.<br />
35. И. М. Захер, „Движение „Бешенные~, М. 1961.<br />
36. avlip zurabaSvili, „pirovnebis fsiqologiisa da paTofsiqologiis<br />
problemebi~, Tbilisi, 1969.<br />
37. g. TavaZe, „germanuli neokantianelobis Semecnebis Teoria~, Tbilisi,<br />
1963.<br />
38. rezi TvaraZe, „ubani~, gaz. „Tbilisi~, 04. 04. 1989.<br />
39. „roca mxardaWeras grZnob~, gaz. „Tbilisi~, Tbilisi, 08. 04. 1989.<br />
40. Karl Jaspers, „The Origin and Goal of History~. Translated by Michael Bullock.<br />
New Haven, CT: Yale University Press.<br />
41. Газета „Южная Осетия~, 17. 12. 1992.<br />
42. Alberte Camus, „Le Mythe de sisyphe ~ (1945).<br />
43. Иммануил Кант „Критика чистого разума~, Пер. с нем. Н. Лосского<br />
сверен и отредактирован Ц. Г. Арзаканяном и М. И. Иткиным; Примеч.<br />
Ц. Г. Арзаканяна. — М.: Эксмо, 2007. — 736 с. — ISBN 5-699-14702-0<br />
44. vaxtang kotetiSvili, „xalxuri poezia~, Tbilisi, 1961.<br />
45. Е. А. Лазарева, Т.Б. Черкасова, „Заглавия в местных газетах~, Свердловск.<br />
1997.<br />
46. Съерен Киеркегор, „Страх и трепет~, М. 1993.<br />
47. janri kaSia, „Tavisufleba da federalizmi~, Tbilisi, 1997.<br />
48. paata kervaliSvili, nodar jiblaZe, „samecniero politikis ramdenime<br />
sakiTxi,~ Tbilisi, 1999.<br />
49. „Красная книга ВЧК“ в 2-х томах, М. 1990.<br />
50. zurab kakabaZe, „narkvevebi~, Tbilisi, 1990.<br />
51. К.М. Какабадзе, „Человек, как философская проблема~, Тбилиси, 1970.<br />
52. i. kaWarava, „saqarTvelos kp brZola memarjvene oportunistuli<br />
ideologiis da praqtikis winaaRmdeg~, saqarTvelos istoriis narkvevebi,<br />
t. VII, Tbilisi. 1976.<br />
53. С. В. Лаине, „Заглавие, как вид литературы~, М. 1996.<br />
54. Г. В. Лазутина, „Параметры журналистского текста~, ж. „Журналист~, # 8.<br />
М. 1982.<br />
55. Fransua de La Rochefoukauld, „Maxsimes“.<br />
56. nikolo makiaveli, „mTavari~, Tbilisi, 1972.<br />
57. Жак Маритен, „Человек и государство~, М. 1998.<br />
58. А. Манфред, „Французская буржуазная революция конца XVIII века~,<br />
М., 1956;<br />
59. С. Муратов, „Мораль, как апетдикс“, ж. „Журналист~, #1, М. 1998.<br />
60. К.П. Новицкий, „От самодержавия до диктатуры пролетариата“, М. 1920.<br />
61. Friedrich Wilhelm Nietzsche, „The Antichrist“.<br />
447
62. Viktop Marie Hugo, „Quatrevingt-treize“, 1874.<br />
63. „oTxi dRe, romelmac SeZra saqarTvelo“, Tbilisi, 2002.<br />
64. А. О Лари „Политическая история Французской революции“, М. 1938.<br />
65. Georg Orwell, „Animal Farm“.<br />
66. Georg Orwell, „1984“ (Nineteen Eighty-Four).<br />
67. j. odiSvili, „saqarTvelos ruseTTan SeerTebis istoriuli mniSvneloba~,<br />
„m. t.~ # 8, Tbilisi, 1983.<br />
68. platoni; „fedoni~, Tbilisi, 1966.<br />
69. Платон, „Сочинения~, М. 1988.<br />
70. Плутарх , „Избранные биографии~, в 2-х томах, М.1987.<br />
71. „Принципы описания языков народов мира“, Коллективная монография,<br />
М. 1976.<br />
72. giorgi paiWaZe, „georgievskis traqtati da misi istoriuli mniSvneloba“,<br />
Tbilisi, 1980.<br />
73. Е.П. Прохоров, „Введение в теорию журналистики~, М. 1996.<br />
74. И. Ц. Попов, „Теофраст Рендо _ основоположник французской журналистики~,<br />
„Вестник МГУ“ # 4, М. 1978.<br />
75. mari n. rotbardi, „saxelmwifos anatomia, liberalizmi da Zalaufleba~,<br />
wigni II, Tbilisi, 2004.<br />
76. „Религия и общественная мысль народов вастока~, М. 1971.<br />
77. Gustav Radbruch, „Rechtsphilosophie“, Studienausgabe, herausgegeben von<br />
Ralf Dreier und Stanley L. Paulson, C. F. Müller, 2. Aufl ., Heidelberg 2003.<br />
78. David Randall, „The universal Journalist“.<br />
79. Жан Жак Руссо, „О политическом договоре~, М. 1938.<br />
80. Жан Жак Руссо, „Об общественном договоре~, М. 1998.<br />
81. А. Собуль, „Парижские санкюлиты во время диктатуры якобинцев~, М. 1966.<br />
82. Bill Kovach, Tom Rosenstiel, „The Elements of Journalism“. New York: Croun<br />
Publishers, c2001.<br />
83. John R. Searle, „Studies in the Theory of Speech Acts“.<br />
84. ssrk istoria (1917-1937) Tbilisi, 1980.<br />
85. Константин Симонов, „Размышления о И. Б. Сталине~, М. 1990.<br />
86. Д. Сидоров, „Организованные расстрелы общественных деятелей в московской<br />
Бутырской тюрме~, Ростов на Дону, 1999.<br />
87. Б. В. Стрельцов, „Основы публицистики, жанры~, Минск, 1990<br />
88. Гурам Тевзадзе, „Иммануил Кант~, Тбилиси, 1979.<br />
89. Лев Троцкий, „Сталин~, в 2-х томах, М. 1990.<br />
90. .James George Frazer, „Volk-lore in the Old Testament~.<br />
91. Sigmund Freud, „Introduction to Psichoanalysis~ (Vorlesungen zur Einführung<br />
in die Psychoanalyse) .<br />
92. Sigmund Freud, „The Fututre of an Illusion~ (Die Zukunft einer Illusion).<br />
93. Erich Fromm, „Psychoanalyse & Ethik~, 1946, ISBN 3-423-35011-3.<br />
94. Friedrich Ludvig Gotlob Frege, „Über Sinn und Bedeutung, Zeitschrift für<br />
Philosophie und philosophische Kritik~, (1892): 25-50.<br />
448
95. Friedrich Ludvig Gotlob Frege, „Der Gedanke. Eine logische Untersuchung~,<br />
wignSi: „Beiträge zur Philosophie des Deutschen IdealismusI~, 58-77<br />
96. qsenofonte, „mogonebebi sokrateze~, Tbilisi, 1969.<br />
97. „qarTuli mwerloba~, t. I, Tbilisi, 1987.<br />
98. Татьяна Малкьина, Андрей Караулов, „Автопортрет~, газ. „Незовисимая газета~,<br />
М. 16. 09. 1991.<br />
99. Tamaz kvaWantiraZe, „vaglax, ukvdavi~; gaz. „droni~, # 12, Tbilisi,<br />
1991.<br />
100. avTandil qurxuli, „... da rom gaxsovdes~, Tbilisi, 2004.<br />
101. Teimuraz qoriZe, „didi wvrilmanebi~, Tbilisi, 2002.<br />
102. Teimuraz qoriZe, „Cemi qmari lavrenti beria~, gaz. `7 dRe~, # 1,<br />
Tbilisi, 1990.<br />
103. Teimuraz qoriZe, „omi unda davamarcxoT~, gaz. „droni~, Tbilisi,<br />
27. 11. 1992.<br />
104. Teimuraz qoriZe, „saiT mivdivarT...“ gaz. “Tbilisi~, Tbilisi, 25.<br />
02. 1993.<br />
105. Teimuraz qoriZe, „sanam jamSi Rvino aqafdebodes...~ gaz. „kviras~,<br />
Tbilisi, 14. 10. 2004.<br />
106. Teimuraz qoriZe, „Seqspiris motivebi Tanamedrove QqarTul kanonSemoqmedebaSi,~<br />
gaz. „kviras~, # 14, Tbilisi, 2004.<br />
107. Teimuraz qoriZe, „baroni wverikmazaSvili da sxvebi~, gaz. „7<br />
dRe~ # 16, Tbilisi, 1991.<br />
108. Teimuraz qoriZe, „revolucia modis!~, gaz. „droni~, 27. 11.<br />
Tbilisi, 2001.<br />
109. giorgi pataSuri, „inkasatori~, gaz. „tfilisis uwyebani~ # 11,<br />
Tbilisi, 1996.<br />
110. guram Samanidi, „dawvi sveticxoveli...~ gaz. „droni~, # 23, Tbilisi.<br />
111. nana joxariZe, „portreti interierSi~, gaz. „droni~ # 36, 1999.<br />
Tbilisi, 2000.<br />
112. nugzar SataiZe, „inspeqtorebi~, gaz. „tfilisis uwyebani~ #6, Tbilisi,<br />
1996.<br />
113. iamze asaniSvili, „guram doCanaSvilis cxovrebis qronika~, gaz.<br />
„droni~ #32, Tbilisi, 1992.<br />
114. konstantine gamsaxurdia, „zRvisferi gaqvs Tvalebi...~ Txzulebani<br />
10 tomad, Tbilisi, 1985.<br />
115. БСЭ, Александр Дюма-отец, т. XV, М. 1952.<br />
116. Carl Shmitt, „Politische Theologie. Vier Kapitel zur Lehre von der Souveränität~,<br />
1922.<br />
117. Carl Shmitt, „Die Diktatur. Von den Anfängen des modernen Souveränitätsgedankens<br />
bis zum proletarischen Klassenkampf~, 1921.<br />
118. Arthut Schopenhauer, „On the Will in Nature~ (Über den Willen in der<br />
Natur), 1836 ISBN 978-0-85496-999-9On.<br />
449
119. Arthut Schopenhauer, „the Freedom of the Will~ (Über die Freiheit des<br />
menschlichen Willens), 1839 ISBN 978-0-631-14552-3<br />
120. andraS Saio, „xelisuflebis TviTSezRudva~, Tbilisi, 2003.<br />
121. Rudolf Steiner, „Theosophy: An Introduction to the Spiritual Processes in<br />
Human Life and in the Cosmos~, (1904) ISBN 0-88010-373-6.<br />
122. Rudolf Steiner, „The Education of the Child~ (1907) ISBN 0-85440-620-4ю<br />
123. М. Шостак, „Оперативное коментирование~, ж. „Журналист~, 12, М. 1997.<br />
124. М. Шостак, „Давай сочиним заглавие~, ж. „Журналист~, # 3. М. 1998.<br />
125. Владимир Чередниченко, „Основы журналистики~, Краснодар, 1998.<br />
126. М. С. Черепахов, „Проблемы теории публицистики~, М. 1978.<br />
127. s. wereTeli, „antikuri filosofia~, Tbilisi, 1968.<br />
128. ilia WavWavaZe, „Txzulebani~, t. II,<br />
129. ivane javaxiSvili, „qarTveli eris istoria~, wigni I-II, Tbilisi,<br />
1913.<br />
130. „sasamarTlo Jurnalistikis saxelmZRvanelo~, Tbilisi, 2002.<br />
131. galaktion tabiZe, `rCeuli~, Tbilisi, 1966.<br />
132. „saqarTvelos istoriis narkvevebi~, tomi IV, redaqtori mamia<br />
dumbaZe, Tbilisi, 1973.<br />
133. Biorn Erik Fichtelius, „Nyhetsjournalistik~ – Tio gullene regler,version 2.0 ISBN<br />
978-91-25-08004-3<br />
134. Фихтелиус Э. „Десять заповедей журналистики~, Стокгольм, 1999. С. 78.<br />
135. Jon Savatski, „How To Ask Powerful Questions~, leqciebis kursi, Jurnalistikis<br />
evropuli centri, maastrixti, 2000.<br />
136. Шумилина Т. „Метод и жанр: диалектика взаимодействия - Методы<br />
журналистского творчества~, М. 1982<br />
137. Шумилина Т. „Мастерство журналиста~, М.. 1977. С. 98-120.<br />
138. Теплюк В. „Этика журналистского творчества~, М., 1980.<br />
139. Муратов С. „Нравственные принципы тележурналистики~, М. 1995.<br />
140. Лазутина Г. „Основы творческой деятельности журналиста~, М. 2000.<br />
141. Шостак М. „Репортер - профессионализм и этика~, М., 1999.<br />
142. Killenberg G., Anderson R. „Before the Story. Interviewing and Communication<br />
Skills for Journalists~. St. Martin’s Press, 1989.<br />
143. „qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni~, mT. redaqtori arnold<br />
Ciqobava, Tbilisi, 1986.<br />
144. aleqsandre neimani, „qarTul sinonimTa leqsikoni~, Tbilisi,<br />
1978.<br />
145. ilia abulaZe, „Zveli qarTuli enis leqsikoni~, Tbilisi, 1973.<br />
146. „qarTuli oTxTavis ori bolo redaqcia~, teqsti gamosca da<br />
gamokvleva daurTo ivane imnaiSvilma, Tbilisi, 1979.<br />
147. biblia, Tbilisi, 1989.<br />
148. Г. Гече, „Библейские истории“, М. 1989.<br />
149. Коран (arab. ﻥ<br />
ﺃَﻝْﻕُﺭﺁ akad. kraCkovskis Targmani), М. 1990.<br />
450
sarCevi<br />
zeg ar iqneba gvian 3<br />
6<br />
Tavi I<br />
umoklesi gza popularobisken 8<br />
vin aris Jurnalisti? 10<br />
rogor gavxdi Jurnalisti 12<br />
Jurnalistis profesia _ miTi da sinamdvile 16<br />
mwerlebi da Jurnalistebi 22<br />
ratom kiTxuloben gazeTs? 25<br />
Tavi II<br />
yovlismcodne Jurnalistebi 31<br />
rogor movamzadoT sagazeTo statia 31<br />
yovlismcodneoba saSiSi senia 38<br />
Tavi III<br />
statia iwyeba saTauridan 43<br />
saTauri 43<br />
pirveli gverdi 51<br />
lidi 55<br />
rubrika 62<br />
Tavi IV<br />
sagazeTo ena da stili 66<br />
erideT maRalfardovnebas! 73<br />
`rogorc aristotele ambobda~, anu<br />
citirebis xelovneba 82<br />
Tavi V<br />
Zveli da maradiuli problemebi 87<br />
interviu 87<br />
Secdomebi 93<br />
Jurnalistika SekiTxvebis xelovnebaa 95<br />
metoqe, Tu Tanamoazre 96<br />
monologi 100<br />
451
dialogi 110<br />
polemika 112<br />
reportaJi 137<br />
ifiqreT, sanam ikiTxavdeT 155<br />
Tavi VI<br />
Jurnalisturi publicistika 157<br />
Canaxati 159<br />
narkvevi 161<br />
statia 163<br />
interviu 169<br />
polemikuri publicistika 171<br />
ironiuli publicistika 179<br />
politikuri publicistika 186<br />
mecnieruli publicistika 203<br />
socialuri publicistika 207<br />
umizno, anu cru publicistika 212<br />
Tavi VII<br />
yovlisSemZle presa 219<br />
droni mefoben 225<br />
xelisufleba da presa 230<br />
Tavi VIII<br />
Jurnalisturi gamoZieba 235<br />
pirveli saqme 235<br />
rogor daviwyoT? 238<br />
modi, gamoviZioT... 244<br />
rogor movamzadoT sagazeTo masala G<br />
gamoZiebis Sedegebze 252<br />
aqlemebis marula 254<br />
Tavi IX<br />
eTika da Jurnalistika 268<br />
Rorebis revolucia 268<br />
avtoritaruli da humanisturi eTika 273<br />
araferia mzis qveS axali 281<br />
452
Tavi X<br />
samarTali da Jurnalistika 285<br />
ra aris samarTali? 287<br />
Tavi XI<br />
Tavisufleba da Jurnalistika 299<br />
xeibari Tavisufleba 299<br />
Cemi mSvenieri Tavisufleba 303<br />
igiveobaTa jaWvi 306<br />
Cemi neba xalxis nebaa! 310<br />
aRmsareblobis Tavisufleba 311<br />
Jurnalistika WaobSi 314<br />
Tavi XII<br />
politika da Jurnalistika 318<br />
marad cocxali leviaTani 329<br />
Cven gadavTxareT! 336<br />
saqarTvelos rusuli politika da<br />
qarTuli Jurnalistika 341<br />
makiavelis moraliT 349<br />
uweso TamaSebi, anu presa, rogorc politikuri<br />
manipulaciebis instrumenti 368<br />
Zveli axali samyaro 381<br />
gindaT, rom gaqebdnen? 381<br />
Tavi XIII<br />
ena da Jurnalistika 391<br />
damimesijeT Tqveni mxardaWera 393<br />
mecnierebis ena 397<br />
sanam stiqia jebirs gaarRvevdes 412<br />
saocari wigni ara mxolod <strong>Jurnalistikaze</strong> 421<br />
saxelTa saZiebeli 423<br />
SeniSvnebi da ganmartebebi 429<br />
bibliografia 446<br />
sarCevi 451<br />
453
454