02.02.2013 Views

qarTuli ena da literatura - Ganatleba

qarTuli ena da literatura - Ganatleba

qarTuli ena da literatura - Ganatleba

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

n. maRlakeliZe, c. yuraSvili,e. maRlakeliZe<br />

<strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong><br />

<strong>da</strong><br />

<strong>literatura</strong><br />

maswavleblis wigni<br />

wigni


n. maRlakeliZe, c. yuraSvili,<br />

e. maRlakeliZe<br />

<strong>qarTuli</strong> enisa <strong>da</strong><br />

literaturis<br />

gakveTilebi meoTxe klasSi<br />

(maswavleblis wigni)<br />

gamomcemloba `meridiani~<br />

Tbilisi<br />

2009<br />

1


e<strong>da</strong>qtorebi _ neli elizbaraSvili<br />

manana CikvilaZe<br />

kompiuteruli uzrunvelyofa _ <strong>da</strong>viT kutubiZe<br />

koreqtori _ marine kilaZe<br />

© gamomcemloba `meridiani~, 2009<br />

© n. maRlakeliZe<br />

2


meToduri miTiTebani maswavlebelTaTvis<br />

naTela maRlakeliZis, cisana yuraSvilis, elene maRlakeliZis mier<br />

qarTul <strong>ena</strong>sa <strong>da</strong> <strong>literatura</strong>Si Sedgenili saswavlo kompleqti IV-klaselTaTvis<br />

moicavs Semdeg komponentebs:<br />

a) <strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong> <strong>da</strong> <strong>literatura</strong> _ moswavlis wigni;<br />

b) aqtivobebis rveuli;<br />

g) maswavleblis wigni;<br />

d) wignis samyaro-4.<br />

`moswavlis wigni~ Sedgenilia erovnuli saswavlo gegmisa <strong>da</strong> <strong>qarTuli</strong> enisa<br />

<strong>da</strong> literaturis sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtebis mixedviT. masSi Setanili sakiTxavi<br />

masala SerCeulia <strong>da</strong> <strong>da</strong>lagebuli e. w. Tematur-budobrivi principiT. aq SexvdebiT<br />

rogorc klasikosebis (SoTa rusTaveli, sulxan-saba orbeliani, <strong>da</strong>viT<br />

guramiSvili, ilia, akaki, vaJa, iakob gogebaSvili, galaktioni...), ise Tanamedrove<br />

qarTveli mwerlebis (no<strong>da</strong>r dumbaZe, revaz inaniSvili, goderZi Coxeli, otia<br />

ioseliani, guram doCanaSvili, guram rCeuliSvili, ana kalan<strong>da</strong>Ze, muxran maWavariani,<br />

murman lebaniZe...) Semoqmedebis saukeTeso nimuSebs, aseve _ sazRvargareTis<br />

saymawvilo mwerlobis cnobili warmomadgenlebis (mark tveni, astrid<br />

lindgreni...) Targmanebs; gar<strong>da</strong> sityvakazmuli mwerlobis nimuSebisa, vrclad<br />

aris wamodgenili e. w. aRweriTi teqstebic, romelTa mizania ara mxolod kiTxvis<br />

strategiebis <strong>da</strong>ufleba, aramed sagnobrivi codnis SeZ<strong>ena</strong>c xelovnebis, istoriisa<br />

<strong>da</strong> bunebismetyvelebis ama Tu im sakiTxebze. es, Cveni azriT, xels Seuwyobs<br />

saganTSoris kavSirsa <strong>da</strong> saswavlo masalis integracias, rac <strong>da</strong>wyebiTi<br />

klasebisaTvis gansakuTrebiT mniSvnelovani <strong>da</strong> arsebiTia.<br />

axali masalis <strong>da</strong>muSaveba xdeba swavlebis interaqtiuri meTodebis gamoyenebiT.<br />

teqstis <strong>da</strong>muSavebisaTvis wamodgenilia sami tipis kiTxvebi<br />

_ gagebaze, gaazrebasa <strong>da</strong> Sefasebaze orientirebuli. es<br />

saxelmZRvaneloSi aRniSnulia saTanado pirobiTi niSnebiT <strong>da</strong><br />

maswavlebels vTxovT, miaqcios am garemobas yuradReba. aseve,<br />

saTanado pirobiTi niSniT aris warmodgenili enobriv masalaze<br />

<strong>da</strong>kvirvebac, romelic mWidrod ukavSirdeba sakiTxav teqstebs.<br />

aq mocemulia is gansazRvrebebi, wesebi <strong>da</strong> savarjiSoebi, romlebic<br />

xels Seuwyoben ara mxolod calkeuli gramatikuli kategoriebis<br />

gacnobas, aramed maTs gamoyenebas praqtikulad _<br />

zepirsa Tu weriTs metyvelebaSi. enobrivi masalis <strong>da</strong>muSavebisas<br />

maswavlebels SeuZlia, <strong>da</strong>matebiT gamoiyenos amave avtorebis<br />

mier Sedgenili (ukve aprobirebuli) <strong>da</strong>mxmare saxelmZRvanelos<br />

_ `Cveni <strong>ena</strong> <strong>qarTuli</strong>~ _ ganaxlebuli <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>muSavebuli<br />

gamocema, romelSic igive sakiTxebi ganxilulia meti siRrmiTa<br />

<strong>da</strong> sistematikiT <strong>da</strong> xels uwyobs moswavleTa aRWurvas ZiriTadi<br />

sametyvelo unar-CvevebiT.<br />

saswavlo masala warmodgenilia 36 samuSao kvirisaTvis.<br />

TiToeuli Temis <strong>da</strong>muSavebas sWirdeba <strong>da</strong>axloebiT 2-3 akademi-<br />

3<br />

gavigoT<br />

gaviazroT<br />

SevafasoT<br />

enobriv masalaze<br />

<strong>da</strong>kvirveba<br />

_____________<br />

_____________<br />

_____________<br />

_____________<br />

_____________<br />

____________<br />

sityvis salaro


uri saaTi (kviraSi saSualod 2 masala); aseve, gza<strong>da</strong>gza maswavlebels vutovebT<br />

1-1 saaTs Tavisufali muSaobisaTvis. pe<strong>da</strong>gogma Tavad ga<strong>da</strong>wyvitos, rogor<br />

gaanawilos es saaTebi.<br />

`aqtivobebis rveulSi~ (ise, rogorc gasul wlebSi) warmodgenilia is ZiriTadi<br />

savarjiSoebi <strong>da</strong> aqtivobebi, romlebic un<strong>da</strong> Sesruldes ama Tu im masalis<br />

swavlebisas. ar vuTiTebT, romeli savarjiSo un<strong>da</strong> Sesruldes Sin <strong>da</strong> romeli<br />

klasSi, es Tavad maswavleblis ga<strong>da</strong>sawyvetia. aseve met adgils vtovebT `Tavisufali~<br />

werisaTvis. savarjiSo maswavlebels SeuZlia, TviTon SearCios sakuTari<br />

SexedulebiT. TiToeul masalasTan <strong>da</strong>axloebiT 4-5 <strong>da</strong>valebaa warmodgenili.<br />

ZiriTadi aqcenti keTdeba teqstebis agebaze, praqtikuli sametyvelo unar-<br />

Cvevebis <strong>da</strong>uflebaze, weriTi metyvelebis kulturis <strong>da</strong>xvewaze. maswavlebels ki<br />

(Tu mas dro <strong>da</strong>rCa <strong>da</strong> aqvs survili) SeuZlia maTi gamravalferovneba. `rveulSi~<br />

savarjiSoebis erTi nawili gankuTvnilia wyvilebSi muSaobisaTvis,<br />

rac saTanado pirobiTi niSniT aris aRniSnuli. zogierTi savarjiSo<br />

warmatebiT SeiZleba gamoviyenoT jgufuri muSaobisaTvisac.<br />

gar<strong>da</strong> weriTi <strong>da</strong>valebebisa, mocemulia testuri kiTxvebic,<br />

romlebic ZiriTa<strong>da</strong>d teqstis gaazrebazea orientirebuli. `rveulSi~ erTgvar<br />

siaxles warmoadgens <strong>da</strong>valebebi moswavleTa codnis TviTSefasebisaTvis. maswavlebels<br />

vTxovT, ar gamorCes es garemoeba mxedvelobi<strong>da</strong>n.<br />

`wignis samyaro _ 4~ warmoadgens sakiTxavi masalis krebuls <strong>da</strong>moukidebeli<br />

kiTxvisaTvis. vecadeT, SegverCia iseTi maRalmxatvruli teqstebi, romlebic<br />

saintereso iqnebo<strong>da</strong> am asakis moswavleTaTvis; amave dros, iqnebo<strong>da</strong> SemecnebiTi<br />

<strong>da</strong> aRmzrdelobiTi xasiaTis. am krebulis mizania saklaso kiTxvis<br />

gakveTilebze miRebuli codnis gaRrmaveba, wignze <strong>da</strong>moukidebeli muSaobisa <strong>da</strong><br />

kiTxvis unar-Cvevebis srulyofa,... masala aqac warmodgenilia Tematur-budobrivi<br />

principiT (sul warmodgenilia 6 Tema: `Sen gitoveb, es qveyana Senia...~,<br />

istoriuli sakiTxavi, `kidevac <strong>da</strong>izrdebian...~, `buneba mbrZanebelia~, `sibrZne<br />

sicruisa~, `qveyana, saxelad `sikeTe~. maswavlebels, ra Tqma un<strong>da</strong>, SeuZlia<br />

maTi ga<strong>da</strong>jgufeba sakuTari Sexedulebisamebr.<br />

`maswavleblis wigni~ gzamkvlevia pe<strong>da</strong>gogisaTvis. misi mizania gauadvilos<br />

maswavleblebs gakveTilebis <strong>da</strong>gemva Tanamedrove, swavlebis interaqtiuri<br />

meTodebiT, uzrunvelyos im Sedegebis miRweva, romlebic erovnuli saswavlo<br />

gegmiT aris gaTvaliswinebuli. gvsurs xazi gavusvaT im faqts, rom `maswavleblis<br />

wigni~ aris mxolod <strong>da</strong> mxolod saorientacio <strong>da</strong> ara savaldebulo. pe<strong>da</strong>gogs<br />

SeuZlia masSi cvlilebebis Setana sakuTari Sexedulebisamebr. `wignSi~<br />

warmodgenilia gakveTilebis sc<strong>ena</strong>rebi ise, rom maswavlebels eqneba maTi gamravlaferovnebisa<br />

<strong>da</strong> SemoqmedebiTad gamoyenebis SesaZlebloba. aq miTiTebula<br />

gakveTilebis miznebi <strong>da</strong> aqtivobebi, teqstze muSaobis ZiriTadi etapebi,<br />

testuri <strong>da</strong>valebebisa <strong>da</strong> savarjiSoebis pasuxebi, ew. `<strong>da</strong>matebiTi informacia~<br />

teqstSi aRniSnuli romelime istoriuli faqtisa Tu movlenis Sesaxeb... Ti-<br />

Toeuli sc<strong>ena</strong>ris bolos saTanado kodiT (am kodiT aRniSnuli Sedegi maswavle-<br />

4


els SeuZlia ixilos `<strong>qarTuli</strong> enisa <strong>da</strong> literaturis sagnobriv stan<strong>da</strong>rtebSi~)<br />

miTiTebulia gakveTilis bolos mosalodneli Sedegebi. gza<strong>da</strong>gza pe<strong>da</strong>gogebs<br />

vawvdiT e. w. `sanimuSo gakveTilebis~ sc<strong>ena</strong>rebs, sa<strong>da</strong>c detalurad aris aRwerili<br />

gakveTilis TiToeuli momenti saorientacio drois miTiTebiT.<br />

`maswavleblis wignSi~, pe<strong>da</strong>gogTa survilsamebr, SevitaneT mokle biografiuli<br />

cnobari Sesaswavli mwerlebis Sesaxeb, sa<strong>da</strong>c mwerlebis ZiriTad<br />

biografiul momentebTan erTad misi Semoqmedebis ZiriTadi aspeqtebic aris<br />

mimoxiluli. xazgasmiT gvin<strong>da</strong> aRvniSnoT, rom es `cnobaric~ <strong>da</strong> `<strong>da</strong>matebiTi<br />

informaciac~ gankuTvnilia mxolod <strong>da</strong> mxolod pe<strong>da</strong>gogebisaTvis <strong>da</strong> misi am<br />

saxiT miwodeba moswavleTaTvis <strong>da</strong>uSvebelia.<br />

winaswar vuxdiT madlobas im pe<strong>da</strong>gogebs, romlebmac arCevani Cven mier Sedgenil<br />

saxelmZRvaneloze SeaCeres. yovel saqmian SeniSvnas didi madlierebiTa<br />

<strong>da</strong> gulisyuriT movekidebiT.<br />

5<br />

avtorebi


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

ana kalan<strong>da</strong>Zis `saqarTveloo lamazo~,<br />

martivi teqstis ageba – `rogor gavatare zafxuli~<br />

nj{ofcj<br />

_ poeturi teqstis aRqma<br />

_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ mxatvrul saxeebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ martivi Tematuri teqstis ageba <strong>da</strong> wera<br />

_ weris martivi strategiebis (weriTi <strong>da</strong>valebis mokle gegmis Sedg<strong>ena</strong>,<br />

teqstis <strong>da</strong>niSnulebisa <strong>da</strong> miznis gansazRvra, naweris koreqtireba,<br />

TviTSefaseba...) <strong>da</strong>ufleba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle gamometyvelebiT kiTxulobs teqsts<br />

_ saubrobs saTaurisa <strong>da</strong> teqstis azrobriv kavSirze<br />

_ gamoxatavs sakuTar <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT<br />

_ akvirdeba leqsSi gamoyenebul mxatvrul saxeebs<br />

_ qmnis martiv Tematur teqsts<br />

_ eufleba weris martiv strategiebs<br />

I. leqsis gamometyvelebiTi kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

1) gakveTilis pirveli nawili <strong>da</strong>eTmoba moswavleTa zafxulis STabeWdilebebis<br />

gaziarebas.<br />

2) maswavlebeli teqsts kiTxulobs gamometyvelebiT. udidesi mniSvneloba<br />

aqvs maswavleblis nimuSs, ramd<strong>ena</strong><strong>da</strong>c swored gamometyvelebiTi kiTxvis proces-<br />

Si xdeba moswavleTa provocireba, amave dros bevri ucnobi sityvisa Tu frazis<br />

mniSvneloba SeiZleba, swored am dros gaiazron moswavleebma. aucilebelia, winaswar<br />

sworad iqnes SerCeuli saTanado intonacia, tempi <strong>da</strong> xmis tembri, gaazrebul<br />

iqnes logikuri maxvilebisa Tu pauzebis adgili teqstSi...<br />

moswavleebi maswavleblis miTiTebiT varjiSoben teqstis gamometyvelebiT<br />

kiTxvaze, gza<strong>da</strong>gza aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi (Zewna _ tirifis<br />

saxeoba; naava<strong>da</strong>ri _ <strong>da</strong>avadebuli; eWvebiT naava<strong>da</strong>ri _ eWvebiT Sepyrobili;<br />

sa<strong>da</strong>ri _ Sesa<strong>da</strong>ri, msgavsi; ros _ roca; <strong>da</strong>nabindebi _ <strong>da</strong>binduli...). aucilebelia,<br />

kiTxvis procesSi moswavleebi praqtikulad, terminebis miwodebis ga-<br />

6


eSe, <strong>da</strong>vakvirvoT, Tu rogor axerxebs mwerali teqstSi silamazisa <strong>da</strong> musikalobis<br />

miRwevas (riTma: sad ari _ sa<strong>da</strong>ri, mzad ari _ sad ari... refreni: erTi <strong>da</strong><br />

imave frazis gameoreba _ sxva saqarTvelo sad ari?! aliteracia: msgavsi bgerebis<br />

Tanazomieri ganmeoreba _ ca arca risi sa<strong>da</strong>ri... metafora: gorSi itirebs<br />

atami...).<br />

3) teqstis analizi _ a) waikiTxeT teqsti<strong>da</strong>n is adgili, sa<strong>da</strong>c aRwerilia<br />

saqarTvelos buneba, b) moZebneT is fraza, romelic leqsSi ramdenjerme meordeba;<br />

Tqveni azriT, ratom imeorebs poeti am frazas? ris gamoxatva surs mas am<br />

sityvebiT? (`sxva saqarTvelo sad ari?!~ Casmulia brWyalebSi imis gamo, rom<br />

igi amoRebulia gr. orbelianis leqsi<strong>da</strong>n); g) Tu Cans leqsSi poetis ganwyoba?<br />

romeli sityvebiT gadmogvcems poeti amas? (`guli safr<strong>ena</strong>d mzad ari~), d) Tqveni<br />

azriT, ramd<strong>ena</strong>d sworad aqvs SerCeuli leqss saTauri?<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: ana kalan<strong>da</strong>Ze _ (1915 _ 2008 wlebi), cnobili<br />

qarTveli poeti qali, <strong>da</strong>amTavra Tbilisis saxelmwifo universitetis filologiis fakulteti<br />

1946 wels, pirveli krebuli gamosca 1953 wels; misma leqsebma maSinve miipyro yuradReba sinatifiTa<br />

<strong>da</strong> poeturi azrovnebis kulturiT, misi poeturi stili sisa<strong>da</strong>viTa <strong>da</strong> harmoniuli formiT<br />

gamoirCeva; sinamdvile mis lirikaSi mxolod ganwmendili, gafaqizebuli saxiT aris warmodgenili;<br />

maRali paTetikisa <strong>da</strong> wrfeli guliTadobis Sezaveba zomieri arqaizaciisa <strong>da</strong> sasaubro<br />

intonaciebis SerwymiT aris miRebuli. misi leqsebis krebuli mravaljer gamoica. Targmnilia<br />

rusul, frangul, inglisur, germanul, polonur, Turqul, arabul... enebze.<br />

II. martivi Tematuri teqstis Seqmna<br />

moswavleebi maswavleblis miTiTebiT adgenen martiv Tematur teqsts zafxulis<br />

ar<strong>da</strong>degebis Sesaxeb. ecnobian `aqtivobebis rveulSi~ mocemul samaxsovros:<br />

`erTad SevadginoT teqsti~:<br />

1. SeTavazebuli saTaurebi<strong>da</strong>n irCeven erT-erTs (`rogor gavatare zafxuli~,<br />

`Cemi zafxuli~, `zafxulis STabeWdilebani~... SeuZliaT, Tava<strong>da</strong>c moifiqron<br />

msgavsi saTauri);<br />

2. adgenen gegmas (TanmimdevrobiT Camoweren sakiTxebs, romlebzec apireben<br />

saubars);<br />

3. adgenen teqsts am gegmis mixedviT;<br />

4. kiTxuloben <strong>da</strong> asworeben sakuTar <strong>da</strong>werils;<br />

5. ukiTxaven sxvebs.<br />

6. afaseben sakuTar nawers (rogor Sevasrule <strong>da</strong>valeba _ `Zalian kargad~,<br />

`kargad~, `gamiWir<strong>da</strong>~, erTmaneTs u<strong>da</strong>reben maswavleblisa <strong>da</strong> sakuTar Sefasebas,<br />

akeTeben <strong>da</strong>skvnas _ ra gauWir<strong>da</strong>T, ratom, momavalSi rogor un<strong>da</strong> aicilon Tavi<strong>da</strong>n<br />

mosalondeli Secdomebi...)<br />

umjobesia, es <strong>da</strong>valeba klasSi Sesruldes individualurad.<br />

Sedegebis kodi: IV.1, IV.3, IV.6, IV. 7, IV.10, IV.11.<br />

7


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

no<strong>da</strong>r dumbaZis ` bebia <strong>da</strong> zurikela~ (nawyveti), frazeologizmebi,<br />

dialogi, sxvaTa sityvis -o o<br />

nj{ofcj<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba, sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />

_ dialogze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ sxvaTa sityvis -o-s marTlwera<br />

_ frazeologizmebze <strong>da</strong>kvirveba, moswavleTa leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ kiTxvis martivi strategiebis (wakiTxulis gaazreba, miTiTebuli adgilis<br />

moZebna, personaJTa saqcielis Sefaseba, wakiTxulisadmi sakuTari<br />

<strong>da</strong>mokidebulebis <strong>da</strong>fiqsireba...) <strong>da</strong>ufleba<br />

_ Seswavlili nawarmoebis mixedviT werilobiTi Txzulebis Sedg<strong>ena</strong><br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />

_ gadmoscems mis Sinaarss sxva<strong>da</strong>sxva pirSi<br />

_ afasebs moqmed pirTa saqciels <strong>da</strong> gamoxatavs Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas<br />

wakiTxulisadmi<br />

_ wers<br />

_ eufleba marTlweris sakiTxebs (sxvaTa sityvis -o, sityvis <strong>da</strong>marcvla <strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>tana)<br />

_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad<br />

I. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs wigns `me, bebia,<br />

iliko <strong>da</strong> ilarioni~, ekiTxeba, ra smeniaT am wignis gmirebis Sesaxeb (moswavleTa<br />

umravlesobas nanaxi aqvs filmi, erT nawils ki unaxavs am personaJebis monumentebi<br />

<strong>da</strong>svenebis park `mziurSi~), n. dumbaZis romeli leqsebi ician... martivad,<br />

klasisaTvis gasagebi eniT saubrobs n. dumbaZis Semoqmedebaze.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: no<strong>da</strong>r dumbaZe (1928-1984 wlebi), <strong>da</strong>amTavra<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomiuri fakulteti, 1950 wli<strong>da</strong>n misi leqsebi <strong>da</strong> iumoristuli<br />

moTxrobebi sistematurad ibeWdeba qarTul presaSi. moTxrobebis pirveli wigni<br />

_ `sofleli biWi~ _ gamoqveyn<strong>da</strong> 1960 wels. aRiareba moutana pirvelive romanebma: `me, bebia,<br />

8


iliko <strong>da</strong> ilarioni~ (1960 w), `me vxe<strong>da</strong>v mzes~ (1962 w). 1975 wels romanisaTvis `TeTri bairaRebi~<br />

mieniWa rusTavelis premia. misi nawarmoebebis optimizmma, Tanamedrove problemebis Rrma wvdo-<br />

mam, Txrobis lirizmma <strong>da</strong> ganumeorebelma iumorma ganapiroba mwerlis popularoba. n. dumbaZis<br />

nawarmoebebi Targmnilia mraval <strong>ena</strong>ze. misi romanebis mixedviT (`me bebia, iliko <strong>da</strong> ilarioni~,<br />

`me vxe<strong>da</strong>v mzes~, `nu geSinia, de<strong>da</strong>,~ `TeTri bairaRebi~, `mziani Rame~) <strong>da</strong>idga speqtaklebi;<br />

reJisorebma T. abulaZem (`me, bebia, iliko <strong>da</strong> ilarioni~), l. RoRoberiZem (`me vxe<strong>da</strong>v mzes~),<br />

T. kokoCaSvilma (`gza mSvidobisa, jayo~ _ romanis `nu geSinia, de<strong>da</strong>~ ekranizacia)... ga<strong>da</strong>iRes<br />

filmebi, romlebic aseve didi popularobiT sargebloben dRemde.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> leqsikuri analizi _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs<br />

gamometyvelebiT. am dros gasaTvaliswinebeli is faqti, rom teqstis didi<br />

nawili <strong>da</strong>werilia dialogis formiT. amitom aucileblad un<strong>da</strong> SeirCes saTanado<br />

intonacia <strong>da</strong> tempi.<br />

avalebs moswavleebs waikiTxon teqsti Cumad <strong>da</strong> moZebnon maTTvis gaugebari<br />

sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. aixsneba: usulgulo _ civi, gulgrili; lafSiani<br />

_ ityvian a<strong>da</strong>mianze, romelsac didi piri aqvs; ucxvirpiro _ uxasiaTo; pir-<br />

Savi _ usindiso; rumbiviT gagixdi cxvir-pirs _ imdens girtyam, cxvir-pirs<br />

<strong>da</strong>gisieb; amoupiravi _ gaumaZRari; RvTis piri<strong>da</strong>n ga<strong>da</strong>vardnili _ Sercxvenili,<br />

usindiso; moswavleebs avuxsniT agreTve safosto markis mniSvnelobasac<br />

(Zvelad im werilebSi, romlebsac ar ekra safosto marka, adresati valdebuli<br />

iyo ga<strong>da</strong>exa<strong>da</strong> garkveuli Tanxa).<br />

3. wakiTxulis analizi _ moswavleebi varjiSoben teqstis gamometyvelebiT<br />

kiTxvaze (am dros SeiZleba gamoviyenoT rolebad kiTxvac: zurikela, bebia). akvirdebian,<br />

ramdeni a<strong>da</strong>mianis saubaria teqstSi gadmocemuli (ori: teqstis erTi<br />

nawili warmoadgens zurikelasa <strong>da</strong> bebias dialogs), eZeben <strong>da</strong> kiTxuloben im adgilebs,<br />

sa<strong>da</strong>c ori a<strong>da</strong>mianis saubaria mocemuli. gaanalizdeba, vin hyveba teqstSi<br />

gadmocemul ambavs (Tavad zurikela), rogor hyveba (sasacilod)... metyvelebisas<br />

rogor sityvebs iyenebs bebia (iwyevleba, iyenebs iseT sityvebs, rogoricaa: laf-<br />

Siani, ucxvirpiro, pirSavi, RvTispiri<strong>da</strong>n ga<strong>da</strong>vardnili)... maTi azriT, ratom<br />

iyenebs bebia aseT sityvebs metyvelebisas, TviTonac xom ar gaixseneben msgavs<br />

sityvebs, romlebsac maTi bebiebi <strong>da</strong> babuebi iyeneben saubrisas, gansakuTrebiT<br />

maSin, roca gabrazebuli arian; ratom uwodebs zurikela Tavis bebias `brZens~,<br />

bebias ra `sibrZne~ Cans am teqstSi; ratom aris ganaTlebis saministros ga<strong>da</strong>wyvetileba,<br />

bebias azriT, `usulgulo~... <strong>da</strong>axasiaTon bebia <strong>da</strong> zurikela teqstis<br />

mixedviT <strong>da</strong> TiToeuli Tvisebis naTelsayofad teqsti<strong>da</strong>n <strong>da</strong>asaxelon saTanado<br />

adgili (mag. zurikela zarmacia imitom, rom ar exmareba bebias, ar uyvars swavla,<br />

mis bebias xSirad ibareben skolaSi, acdens gakveTilebs, skolas gaWirvebiT<br />

amTavrebs...); gaarkvion, Tu Cans teqstSi mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba misi gmirebisadmi...<br />

3. Txroba _ moswavleebi TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss. am dros<br />

yuradReba maxvildeba III pirSi Txrobaze.<br />

9


4. wakiTxulis gaazreba _ teqstis <strong>da</strong>muSavebis mere wakiTxulis gaazrebis<br />

mizniT sruldeba testuri <strong>da</strong>valebebi (swori pasuxebi: 1 a, 2 a), aseve _ <strong>da</strong>valebebi:<br />

#1 <strong>da</strong> #2. #2 <strong>da</strong>valebis Sesrulebisas moswavleebi winaswar adgenen gegmas<br />

<strong>da</strong> zepirad muSaoben Txzulebaze. klasSi gaanalizdeba ramdenime varianti, Semdeg<br />

ki igive savarjiSo sruldeba weriT, individualurad.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. sityvis mravalmniSvnelianoba: moswavleebi akvirdebian sityva `piris~<br />

mniSvnelobas wina<strong>da</strong>debebSi: `piri imitom arsebobs, rom <strong>ena</strong> <strong>da</strong>atios kacma Sig.<br />

piri zogs patara aqvs, zogs _ didi. visac didi piri aqvs, imas lafSians eZaxian<br />

~ <strong>da</strong> frazebSi: `pirSavi kaci~ _ Sercxvenili, usindiso a<strong>da</strong>miani, `upiro kaci~<br />

_ moRalate, matyuara a<strong>da</strong>miani; `ucxvirpiro~ _ uxasiaTo... rac Seexeba `zmnis<br />

pirs~, maswavlebeli klass eubneba, rom sul male zmnis pirsac Seiswavlian <strong>da</strong><br />

sTxovs <strong>da</strong>imaxsovron es fraza (`zmnis piri~). aqve jgufurad SeiZleba Catardes<br />

erTgvari Sejibric: vin met sityvas <strong>da</strong>wers `piris~ gamoyenebiT (xel-piri, Tavpiri,<br />

pirnaTeli, pirsaxoci, pirutyvi, pirferi, pirjvari, pirquSi, pirRia...)<br />

2. sxvaTa sityvis -o_s marTlwera _ <strong>da</strong>faze iwereba frazebi:<br />

`bebiam zurikelas hkiTxa:<br />

_ rasaa, rom izuTxav?<br />

zurikelam upasuxa:<br />

_ zmnis pirianobas vswavlob.~<br />

<strong>da</strong><br />

`bebiam zurikelas hkiTxa: rasaa, rom izuTxavo. zurikelam upasuxa: zmnis<br />

pirianobas vswavlobo~.<br />

moswavleebs vakvirvebT, rom pirvel SemTxvevaSi bebiasa <strong>da</strong> zurikelas naTqvami<br />

sityvasityviT aris gadmocemuli, meore SemTxvevaSi ki zurikelasa <strong>da</strong> bebias<br />

naTqvams imeorebs sxva (am SemTxvevaSi avtori) <strong>da</strong> orive wina<strong>da</strong>debas boloSi<br />

o <strong>da</strong>erTvis.<br />

am codnis gamoyenebiT sruldeba aqtivobebis rveulSi mocemuli #3 <strong>da</strong>valeba,<br />

romelic iTvaliswinebs pir<strong>da</strong>pir naTqvamTan sxvaTa sityvis `o~-s marTlweras.<br />

informacia maswavleblisaTvis: Tu visime naTqvami sityvasityviTaa gadmocemuli,<br />

amas pir<strong>da</strong>piri naTqvami hqvia. Tu pir<strong>da</strong>piri naTqvami sxvis (III piris)<br />

naTqvams gulisxmobs, mas Cveulebriv boloSi `o~ <strong>da</strong>erTvis, rasac sxvaTa sityvis<br />

`o~ hqvia. Cven mier motanil yvela magaliTSi mTqmeli imeorebs sxvis (III piris)<br />

naTqvams, amitom yvelagan `o~-s gamoyenebaa saWiro.<br />

3. <strong>qarTuli</strong> anbanis ganmeoreba (<strong>da</strong>valeba #4).<br />

4. sityvis <strong>da</strong>marcvla <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>tana (<strong>da</strong>valeba #5).<br />

Sedegebis kodi: IV.2, IV.3, IV.4, IV.6, IV.7, IV.10, IV.12, IV.13.<br />

10


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

otia ioselianis `qoCora mtredis motanili baraTi~,<br />

martivi miznobrivi <strong>da</strong> Tematuri teqstebis Seqmna;<br />

dialogi, monologi (praqtikulad)<br />

nj{ofcj<br />

_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ martivi miznobrivi (`skolis abra~) <strong>da</strong> Tematuri (`Cemi skola~)<br />

teqstebis Seqmna<br />

_ gabmul metyvelebaze varjiSi<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ martivi punqtuaciuri <strong>da</strong> orTografiuli Cvevebis formireba<br />

_ Txrobis dialogur <strong>da</strong> monologur formebze <strong>da</strong>kvirveba (praqtikulad)<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ afiqsirebs Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT,<br />

ayalibebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_adgens <strong>da</strong> wers martiv teqsts Temaze: `Cemi skola~,<br />

_ akvirdeba teqstSi Txrobis dialogur <strong>da</strong> monologur formebs<br />

_ixsenebs Seswavlil metyvelebis nawilebs (arsebiTi saxeli, zedsarTavi<br />

saxeli, zmna) <strong>da</strong> amoicnobs maT teqstSi saTanado semantikur niSnebze<br />

<strong>da</strong>yrdnobiT (ras aRniSnavs, ra kiTxva <strong>da</strong>esmis)<br />

_ varjiSobs orTografiasa <strong>da</strong> punqtuaciaSi<br />

I. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba warimarTos sxva<strong>da</strong>sxvanairad: a) maswavlebelma<br />

klass gaaxsenos wina klasebSi Seswavlili otia ioselianis nawarmoebebi<br />

<strong>da</strong> imsjelon maT Sesaxeb; b) klass jgufuri muSaobisaTvis SesTavazos Tema<br />

`Cemi skola~. muSaobisaTvis eZlevaT <strong>da</strong>axloebiT 5 wuTi. TiToeuli jgufi warmoadgens<br />

sakuTar variants, romelic gaanalizdeba <strong>da</strong> Sefasdeba klasSi.<br />

2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli sanam teqstis kiTxvas <strong>da</strong>iwyebs, klass<br />

ganumartavs, rom mocemuli nawyveti amoRebulia otia ioselianis wigni<strong>da</strong>n `muxlze<br />

<strong>da</strong>werili moTxrobebi~. Tu wakiTxuli nawyveti <strong>da</strong>ainteresebT, SeuZliaT,<br />

biblioTekaSi am wignis moZieba <strong>da</strong> wakiTxva.<br />

11


<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: otia ioseliani (1930, wyaltubo, sof gviS-<br />

tibi), <strong>da</strong>amTavra ssrk mweralTa kavSirTan arsebuli umaRlesi literaturuli kursebi 1961<br />

wels, moTxrobebs aqveynebs 1954 wli<strong>da</strong>n, pirveli krebuli `karis mezoblebi~ gamosca 1957 wels.<br />

nayofierad muSaobs rogorc novelistikaSi, ise romanul JanrSi, wers piesebsa <strong>da</strong> kinosc<strong>ena</strong>reb-<br />

sac. avtoria aTamde piesisa, romlebic wlebis manZilze warmatebiT idgmebo<strong>da</strong> rogorc qarTul,<br />

ise ucxour scenebze (`sanam uremi ga<strong>da</strong>brundeba~, `a<strong>da</strong>miani ibadeba erTxel~, `roca siyvaruli<br />

mova~, `eqvsi Sinabera <strong>da</strong> erTi mamakaci~...). yuradRebas amaxvilebs zneobriv-eTikur problema-<br />

tikaze. intensiurad muSaobs sabavSvi mwerlobis <strong>da</strong>rgSi (`<strong>da</strong>Cis zRaprebi~, `cagamTenia~, `muxlze<br />

<strong>da</strong>werili moTxrobebi~, `xelisgulistola zRaprebi~...). misi nawarmoebebi Targmnilia mraval<br />

<strong>ena</strong>ze.<br />

maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavi<strong>da</strong>n bolomde gamometyvelebiT. yuradReba<br />

un<strong>da</strong> miaqcios im faqts, rom teqstSi Txrobis dialogur formas<br />

<strong>ena</strong>cvle ba monologuri, amitom maTi kiTxvisas un<strong>da</strong> SeirCes gansxvavebuli intonacia,<br />

tempi <strong>da</strong> logikur-fsiqologiuri maxvilebi.<br />

informacia maswavleblisaTvis: dialogi _ metyvelebis forma, romliTac gadmocemulia<br />

ori a<strong>da</strong>mianis monacvleobiTi saubari. aseTia teqstSi skolis <strong>da</strong>rajisa <strong>da</strong> avtori saubari.<br />

monologi aris mxatvruli saxis Seqmnis erT-erTi xerxi. is aris iseTi metyveleba, romelic<br />

sxvi sadmi an sakuTari Tavisadmi aris mimarTuli, magram ar moiTxovs sxva pirisagan sapasuxo<br />

reaqcias. gmiris monologSi gadmoicema ara marto misi piradi gancdebi, fiqrebi, aramed masSi<br />

xSirad mocemulia nawarmoebis mTavari, sakvanZo ideebi. enobrivi TvalsazrisiT monologs axasiaTebs<br />

Semdegi niSnebi: mimarTvebis, nacvalsaxelebis, II piris formebis siWarbe, ritorikuli<br />

SekiTxvebi... mocemul teqstSi monologuri Txrobis nimuSebia: `aha, zarmaci <strong>da</strong> uqnara bejiTis<br />

xarjze gadis... un<strong>da</strong>T Tu ar un<strong>da</strong>T, ibejiTon~; `ara, Wkuas ki aravis vaswavli... ra sakvirvelebi-<br />

Taa savse samyaro~.<br />

moswavleebi xmamaRla kiTxuloben teqsts <strong>da</strong> gza<strong>da</strong>gza xsnian gaugebar sityvebsa<br />

<strong>da</strong> gamoTqmebs, risTvisac iyeneben `sityvis salaros~. maswavlebeli klass<br />

avalebs teqstis Cumad wakiTxvasac <strong>da</strong> masSi garkveuli adgilebis moniSvnas (mag.<br />

moiniSneT teqstSi is adgili, sa<strong>da</strong>c aRwerilia a) cru <strong>da</strong> matyuara bavSvebis skola,<br />

b) zarmacTa <strong>da</strong> uqnaraTa skola, g) moCxubarTa <strong>da</strong> ayalmayalis amtexTa skola,<br />

d) avyiaTa skola...).<br />

3. teqstis analizi _ yuradReba maxvildeba Semdeg momentebze: a) ramd<strong>ena</strong>d<br />

Seefereba nawarmoebSi aRwerili ambavi sinamdviles (ar Seefereba, ambavi xdeba<br />

ararsebul qveyanaSi, romelsac saxelic ki ar aqvs), b) rogoria mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

nawarmoebSi aRwerili ambisadmi (Tav<strong>da</strong>pirvelad uaryofiTi _ `gavcecxldi,<br />

magram ra gavcecxldi!~ SemdegSi igi icvlis azrs _ `iZulebuli iqnebian<br />

gaanZrion xeli <strong>da</strong> ibejiTon~, `onavrebsa <strong>da</strong> CxubisTavebs sawyal bavSvebTan<br />

aqvT didi guli~...), g) rogoria mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba bavSvebisadmi (mas<br />

Zalian uyvars bavSvebi _ `am ukidegano qveyanaze yvelaze ufro bavSvebi mizi<strong>da</strong>ven~...),<br />

d) rogor aris aRwerili teqstSi sxvadsxva tipis skolebi (kiTxuloben<br />

saTanado adgilebs teqsti<strong>da</strong>n), e) ramd<strong>ena</strong>d marTebulia, moswavleTa azriT,<br />

am tipis skolebis arseboba (aq SeiZleba mcire diskusiac ki gaimarTos, moswavleebs<br />

eZlevaT azris gamoTqmisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTebis saSualeba, moqmedebs principi:<br />

12


yvela azri misaRebia), v) axasiaTeben sakuTar skolas <strong>da</strong> saTanado abrasac `ur-<br />

Ceven~ mas (es samuSao SeiZleba SevTavazoT jgufura<strong>da</strong>c)... wakiTxulis gaazrebisaTvis<br />

sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia a (zRapari) _ ambavi mwerlis<br />

mier gamogonil qveyanaSi xdeba), z) vin <strong>da</strong> vin arian nawarmoebis moqmedi pirebi<br />

(Tavad avtori, skolis <strong>da</strong>raji, bavSvebi)... martivad axasiaTeben maT.<br />

4. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi adgenen gegmas (savaraudo<br />

sakiTxebi: 1) mwerlis mogzauroba, 2) cru <strong>da</strong> matyuara bavSvTa skola, 3) zarmac-<br />

Ta <strong>da</strong> uqnaraTa skola, 4) moCxubarTa <strong>da</strong> ayalamayalis amtexTa skola, 5) avyiaTa<br />

skola, 6) werili bavSvebTan); gadmoscemen teqstis Sinaarss nawil-nawil am gegmis<br />

mixedviT. Sinaarsis gadmocemisas yuradReba maxvildeba III pirSi Txrobasa <strong>da</strong><br />

dialoguri formebis perifrazze.<br />

5. wera _ am mizniT `aqtivobebis rveulSi~ warmodgenili 2 savarjiSo: 1)<br />

Sinaarsis gadmocema erT-erTi sakiTxis mixedviT (<strong>da</strong>valeba #2) <strong>da</strong> 2) Txzuleba<br />

(<strong>da</strong>valeba #3). maswavlebels Tavisi SexedulebiT SeuZlia maTi ganawileba saklaso<br />

<strong>da</strong> saSinao samuSaoebisaTvis.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. III pirSi Txroba _ gairkveva, vin yveba nawarmoebSi gadmocemul ambavs<br />

(Tavad avtori, romelic amave dros nawarmoebis erT-erTi moqmedi piricaa),<br />

ratom mimarTavs am xerxs avtori (rom ufro <strong>da</strong>ainteresos mkiTxveli, ufro<br />

zustad gviTxras Tavisi saTqmeli); gadmoscen teqstis Sinaarsi ise, TiTqos mas<br />

gareSe piri gviyveba.<br />

2. dialogsa <strong>da</strong> monologze <strong>da</strong>kvirveba (terminebis gareSe) _ moZebnon<br />

teqstSi is adgilebi, sa<strong>da</strong>c: a) ori a<strong>da</strong>miani saubaria aRwerili, b) sa<strong>da</strong>c mwerali<br />

mimarTavs, esaubreba sakuTar Tavs.<br />

3. sasven niSnebze <strong>da</strong>kvirveba _ eZeben teqstSi adgils, sa<strong>da</strong>c `mravalwertilia~<br />

gamoyenebuli, ixseneben wina klasSi naswavl `mravalwertilis~ funqcias<br />

(azri ar aris <strong>da</strong>mTavrebuli); Tavad amTavreben azrs (`mSoblebs axlos<br />

ar akarebT~... _ gareT ar uSvebT, axloblebTan urTierTobas ukrZalavT, bavSvebs<br />

cu<strong>da</strong>d eqceviT... `aq swavloben, TamaSoben, erTobian, mRerian~... _ aq yofna<br />

Zalian moswonT, Tavs kargad grZnoben... `Tan cruoben, TaRliToben~..._ yvelas<br />

atyueben, cu<strong>da</strong>d iqcevian...).<br />

4. sityvis <strong>da</strong>marcvla <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>tana _ <strong>da</strong>valeba #4 (ar ga<strong>da</strong>itaneba: aq, dRe,<br />

<strong>da</strong>, ama, Tu, im, xalxs).<br />

5. metyvelebis nawilebi _ <strong>da</strong>valeba #5.<br />

Sedegebis kodi : IV.2, IV.3, IV.5, IV.6, IV.8, IV.9, IV.10, IV.12.<br />

13


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

akaki wereTlis `gimnaziaSi~ (nawyveti `Cemi Tavga<strong>da</strong>savli<strong>da</strong>n~)<br />

sxvaTa sityvis nawilakis (-meTqi)gamoyenebaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

nj{ofcj<br />

_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ teqstis monakveTebad <strong>da</strong>yofa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba<br />

_ gabmul Txrobaze muSaoba<br />

_ werilobiT Txzulebaze muSaoba, naweris koreqtireba<br />

_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba<br />

_ sxvaTa sityvis nawilakis (-meTqi) gamoyenebaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ <strong>qarTuli</strong> anbanis ganviTarebis safexurebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs literaturul teqsts<br />

_ adgens gegmas<br />

_ werilobiT gadmoscems teqstis erT-erTi monakveTis Sinaarss<br />

_ adgens martiv werilobiT Txzulebas<br />

_ afasebs moqmedi pirebis saqciels<br />

_ muSaobs sqemaze `vici, viswavle, min<strong>da</strong> vicode~<br />

_ varjiSobs sxvaTa sityvis nawilakis `-meTqi~ sworad gamoyenebaze<br />

_ akvirdeba <strong>da</strong> erTmaneTs u<strong>da</strong>rebs <strong>qarTuli</strong> anbanis ganviTarebis<br />

safe xurebs (mrglovani, nusxuri, mxedruli)<br />

I gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (7 wuTi):<br />

gakveTili iwyeba provocirebiT, maswavlebeli cdilobs mobilizeba gauke-<br />

Tos moswavleTa codnas akaki wereTlis SemoqmedebasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. klass<br />

yofs sam jgufad, TiToeul jgufs Camourigebs baraTebs <strong>da</strong> avalebs baraTSi<br />

mocemuli akaki wereTlis leqsis areuli striqonebi <strong>da</strong>alagon ise, rom leqsis<br />

strofi miiRon: (jgufebSi muSaoba).<br />

I baraTi:<br />

1. naTeli _ Wkua-goneba,<br />

2. sanTeli Cemi xorcia,<br />

3. imaTgan gamonaSuqi.<br />

4. sicocxle _ mokle patruqi,<br />

(2, 4, 1, 3)<br />

14


II baraTi:<br />

1. Cemi xatia samSoblo,<br />

2. ar SemiZlia mec gana?<br />

3. saxate mTeli qveyana,<br />

4. <strong>da</strong> rom viwvode, vdnebode,<br />

(1,3,4,2).<br />

III baraTi:<br />

1. Sens miwas mimabareo,<br />

2. Cemo samSoblo mxareo.<br />

3. ca-firuz, xmeleT-zurmuxto,<br />

4. de<strong>da</strong>-Svilobas bevrs ar gTxov,<br />

(4.1.3,2).<br />

moxdeba Sesrulebuli samuSaos prezentacia. TiToeuli jgufis erT-erTi<br />

wevri gamometyvelebiT waikiTxavs miRebul strofs.<br />

gaixseneben akakis nawarmoebebs: `ymawvili <strong>da</strong> pepela~, `WriWina <strong>da</strong> WianWvela~<br />

(Targmani), `moswavle <strong>da</strong> maswavlebeli~. SeCerdebian am ukanasknelze. imsjeleben<br />

romeli iyo marTali: moswavle Tu maswavlebeli, rogor imarTla Tavi maswavlebelma<br />

mefis winaSe. am nawarmoebis mixedviT Seavseben wina<strong>da</strong>debas: `swavla<br />

<strong>da</strong> mecniereba... (stumaria), Wkua ki... (maspinZeli), <strong>da</strong> Tu TavSi... (Wkua) mwyralad<br />

aris, aRarc isini moicdiano~.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis.<br />

mokle cnobebi akaki wereTlis biografii<strong>da</strong>n: qarTveli poeti, sazogado moRvawe akaki<br />

we reTeli <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1840 wlis 21 ivniss saCxeris raionis sofel sxvitorSi SeZlebuli Tavadis<br />

ojaxSi, de<strong>da</strong> _ ekaterine abaSiZe _ imereTis mefis solomon I-is SviliSvilis Svili iyo. pa tara<br />

akaki aRsazrdelad ZiZas miabares sofel savaneSi. aq akaki ZiZiSvilebTan <strong>da</strong> mezobeli glexis<br />

bavSvebTan izrdebo<strong>da</strong>. igi mTel dReebs atareb<strong>da</strong> yanebSi, tyeebSi, saqonlis movlasa <strong>da</strong> sxva<br />

saqmianobaSi . 1852 wli<strong>da</strong>n quTaisis gimnaziaSi swavlob<strong>da</strong>, 1859-1863 wlebSi ki peterburgis universitetSi<br />

aRmosavluri enebis fakultetze. studentobis wlebSive gaumZafr<strong>da</strong> mas mSobliuri<br />

qveynis cxovrebis gar<strong>da</strong>qmnis, Tavisi xalxis erovnuli <strong>da</strong> socialuri TavisuflebisaTvis brZolis<br />

wyurvili.<br />

1863 wels colad SeirTo natalia bazilevskaia <strong>da</strong> erTxans moskovSi cxovrob<strong>da</strong>, Semdeg ki<br />

samSobloSi <strong>da</strong>brun<strong>da</strong>. leqsebis wera jer kidev yrmobis asakSi <strong>da</strong>iwyo. miuxe<strong>da</strong>vad mudmivi materialuri<br />

gaWirvebisa, arasodes Sesula saxelmwifo samsaxurSi, man airCia mSromeli qveynis<br />

<strong>da</strong> eris keTildReobisaTvis, misi bednieri momavlis mopovebisaTvis uangaro moRvaweobis narekliani<br />

gza. i. WavWavaZesTan erTad saTaveSi Caudga erovnul ganmaTavisuflebel <strong>da</strong> revoluciur-demokratiul<br />

moZraobas saqarTveloSi. akakis udidesi <strong>da</strong>msaxureba miuZRvis `qarTvelTa<br />

Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis~ <strong>da</strong>arsebasa <strong>da</strong> mis mravalferovan saqmianoba-<br />

Si, mudmivi Teatraluri <strong>da</strong>sis <strong>da</strong> dramatuli sazogadoebis Seqmnasa <strong>da</strong> muSaobaSi, <strong>qarTuli</strong> Jurnalistikis<br />

ganviTarebaSi... misi mravali leqsi: `imeruli nanina~, `Cemo Tavo bedi ar giweria~,<br />

`muxambazi~, `aRmarT-aRmarT~, `gazafxuli~, `WaRara~, `ganTiadi~, `suliko~ qarTveli xalxis<br />

cxovrebis mudmivi Tanamgzavri gax<strong>da</strong>.<br />

erovnuli TviTSegnebis aRorZinebaSi didmniSvnelovani roli Seasrula akakis poemebma:<br />

`Tornike erisTavi~, `Tamar cbieri~, `kikolas naambobi~, `gamzrdeli~, SesaniSnavma romanma `baSiaCuki~,<br />

avtobiografiulma nawarmoebma `Cemi Tavga<strong>da</strong>savali~.<br />

poetis sayovelTao aRiarebis <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebacaa misi moRvaweobis 50 wlis aRsaniSnavi iu-<br />

15


ile (1908), poetis mogzauroba raWa-leCxumSi (1912 w.), romlebic grandiozul erovnul dResaswaulad<br />

ga<strong>da</strong>iqca.<br />

akaki wereTeli gar<strong>da</strong>icvala 1915 wlis 25 ianvars, <strong>da</strong>krZalulia mTawmin<strong>da</strong>ze, qarTvel moR-<br />

vaweTa panTeonSi.<br />

aqtiovoba 2 _ teqstis kiTxva (15 wuTi):<br />

maswavlebeli kiTxulobs teqstis pirvel abzacs, kiTxvas ganagrZobs kiTxva-<br />

Si gawafuli sami mowafe (TiTo moswavle TiTo abzacs kiTxulobs). ganmeorebiTi<br />

nawil-nawil kiTxvis dros moswavleTa ZalebiT <strong>da</strong>iZebneba <strong>da</strong> maTive monawileobiT<br />

aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. gamoiyeneben saxelmZRvaneloSi mocemul<br />

`sityvis salaros~, aixsneba agreTve gamoTqmebi: Tavze xeli ga<strong>da</strong>misva _<br />

momefera; meti ra gza mqon<strong>da</strong> _ saSualeba ar mqon<strong>da</strong>; Cems dReSi ar m<strong>ena</strong>xa _<br />

arasodes m<strong>ena</strong>xa.<br />

tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier <strong>da</strong>smuli pirveli donis<br />

kiTxvebis pasuxebs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven:<br />

_ rogor eqceodnen gimnaziaSi axalmosul moswavleebs? (`axalmoswavle patarebi<br />

ki... vidre am yofaSi iyvnen, sanam kiTxvas iswavlidnan~).<br />

_ rogoraa aRwerili patarebis tanjva? (`warmoidgineT 7-8 wlis bavSvi...<br />

vidre yuradRebas aravin aqcev<strong>da</strong>~).<br />

_ amoikiTxeT akakis gimnaziaSi misvlis pirveli dRe (`SesvlisTanave pirvel<br />

kedelTan <strong>da</strong>mayenes... ufrosebTan <strong>da</strong>msva skamze~).<br />

_ rogor sjidnen gimnazielebs qarTulad xmis amoRebisTanave? (`im dros<br />

SemoRebuli iyo Tunuqis firfita... mTeli dRiT usadilod~).<br />

_ <strong>da</strong>sjis es saxeoba ra gavl<strong>ena</strong>s axden<strong>da</strong> moswavleebze? (`am Cveulebas didi<br />

gamryvneli xasiaTi hqon<strong>da</strong>... cbieroba-farisevlobas eCveodnen~).<br />

_ amoikiTxeT akakisa <strong>da</strong> patara ymawvilis qarTulad gasaubreba (bolo<br />

abzaci).<br />

aqtivoba 3 _ gegmis Sedg<strong>ena</strong> (6 wuTi):<br />

moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben: (aqtivobebis<br />

rveuli, <strong>da</strong>valeba #1)<br />

wera-kiTxvis swavlebis meTodi Zvelad;<br />

axalmosuli patarebis tanjva;<br />

akakis pirveli dRe skolaSi;<br />

sasjeli qarTulad xmis amoRebisaTvis;<br />

patara biWisa <strong>da</strong> akakis Sexvedra.<br />

(gegmis Sedg<strong>ena</strong>Si monawileobs mTeli klasi, <strong>da</strong>saxeldeba TiToeuli monakveTis<br />

ramdenime saTauri <strong>da</strong> SearCeven ukeTess).<br />

aqtivoba 4 _ orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaze muSaoba (2 wuTi): <strong>da</strong>imaxsovre,<br />

rogor warmoiTqmis <strong>da</strong> iwereba: SeeSlebo<strong>da</strong>, saaTi<strong>da</strong>n, naSuadRevi, igrZnobT,<br />

cdiliyo: SerCebo<strong>da</strong>, tkbili, rasakvirvelia, Cemma mowinaaRmdegem...<br />

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (4 wuTi):<br />

16


moswavleebi akvirdebian, vin mogviTxrobs teqstSi aRweril ambavs (mwe rali<br />

_ akaki wereTeli)<br />

_ vis uyveba mwerali am ambavs (msmenels). ukvirdebian agreTve saxelmZRvaneloSi<br />

mocemul <strong>da</strong>valebas:<br />

`ra g<strong>ena</strong>Rvleba, marto varT, vin gaigebs-meTqi, _ vexvewebodi me~.<br />

`me maswavlebels vTxovdi, ar <strong>da</strong>msajo-meTqi~.<br />

ras amCnevT?<br />

amCneven, rom Tu vinme Tavis naTqvams sityva-sityviT imeoreba, wina<strong>da</strong>debis<br />

bolos <strong>da</strong>esmis -meTqi.<br />

aqtiovoba 6 _ Sejameba (3 wT):<br />

moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (gaiges rogor aswavlidnen<br />

wera-kiTxvas Zvel skolaSi, <strong>da</strong>sjis ra mTodebs iyenebdnen, rogor krZalavdnen<br />

qarTul <strong>ena</strong>ze laparaks, rogori meTodiT cdilobdnen Zvel gimnaziaSi<br />

eswavlebinaT bavSvebisaTvis rusuli <strong>ena</strong>...)<br />

aqtivoba 7 _ Sefaseba (3 wuTi):<br />

moswavleTa Sefaseba xdeba zepirad, sityvieri komentariT, am dros yurad-<br />

Reba eqceva rogorc saSinao <strong>da</strong>valebis Sesrulebis xarisxs, aseve klasSi CarTulobasa<br />

<strong>da</strong> aqtiurobas.<br />

aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`gimnaziaSi~ (teqstSi moiniSnon is adgili, romelmac yvelaze metad<br />

<strong>da</strong>afiqraT; weriTi <strong>da</strong>valeba #2 (aqtivobebis rveuli).<br />

II gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ saSinao <strong>da</strong>valebis Semowmeba (2 wuTi):<br />

gakveTils viwyebT wina gakveTilze micemuli <strong>da</strong>valebis (teqstSi moiniSnon<br />

is adgili, romelmac yvelaze metad <strong>da</strong>afiqraT) irgvliv msjelobiT. maswavlebeli<br />

im moswavleebs waakiTxebs, romelTac gansxvavebuli adgilebi aqvT moniSnuli.<br />

gadmoscemen, Tu ratom <strong>da</strong>afiqraT im adgilma, rogori guneba-ganwyoba SeeqmnaT<br />

misi wakiTxvis dros, moswavleebi Seavseben erTmaneTis pasuxebs.<br />

aqtivoba 2 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (10 wuTi):<br />

moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis <strong>da</strong>mxmare kiTxvebis<br />

saSualebiT:<br />

_ rodis mox<strong>da</strong> nawarmoebSi aRwerili ambavi? (Zvel droSi). _ratom fiqroben<br />

ase? (teqstSi aRwerilia, rogor krZalavdnen qarTulad saubars, moswavleebs<br />

aiZulebdnen, elaparakaT rusulad; naxsenebia sityvebi: nusxuri, mxedruli...)<br />

_ rogor aris aRwerili teqstSi wera-kiTxvis swavlebis procesi gimnazia-<br />

Si? (kedelze Camokidebul qaRaldze ewera anbani <strong>da</strong> akiTxebdnen moswavleebs.<br />

patarebi erTi adgili<strong>da</strong>n meoreze ga<strong>da</strong>diodnen <strong>da</strong> roca Semouvlidnen kedlebs,<br />

mere hqon<strong>da</strong>T neba, skamebze <strong>da</strong>msx<strong>da</strong>riyvnen).<br />

17


_ patara akakisaTvis ra iyo ubedureba? (rusulis ucodinroba).<br />

_ <strong>da</strong>sjis ra meTodebia aRwerili am nawarmoebSi?<br />

(wkepliT cema, saxazavis xelze <strong>da</strong>rtyma, fexze didxans dgoma, mSier-mwyurvali<br />

yofna dilis 7-<strong>da</strong>n naSuadRevis 2 saaTamde, zogjer mTeli dRe usadilod<br />

<strong>da</strong>toveba. imsjeleben, maTgan TviTon romels miiCneven yvelaze miuReblad).<br />

_ rogor cdilobdnen Zvel gimnaziaSi, eswavlebinaT bavSvebisaTvis rusuli<br />

<strong>ena</strong>?<br />

_ ras miiCnevs mwerali `gamryvnel~ Cveulebad? (tyuils, <strong>da</strong>bezRebas).<br />

moswavleebi adre Sedgenili gegmis mixedviT teqstis Sinaarss gadmoscemen<br />

gabmuli TxrobiT.<br />

aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba (4 wuTi):<br />

_ akakis Tanaklaselis ra Tviseba Cans am nawarmoebSi? (farisevloba, TvalTmaqcoba,<br />

mliqvneloba, cbiereba, eSmakoba, Seubralebloba....)<br />

-Tqveni azriT, ratom iqceo<strong>da</strong> igi ase? (firfita rogorme Tavi<strong>da</strong>n moeSorebina,<br />

raTa saRamomde usadilod ar <strong>da</strong>rCeniliyo)<br />

_ Tu avlens mwerali am nawarmoebSi Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas momx<strong>da</strong>ri ambisadmi?<br />

sad Cans es? (mwerals ar moswons momx<strong>da</strong>ri ambavi, rac Cans Semdegi<br />

striqonebi<strong>da</strong>n: `am Cveulebas didi gamryvneli xasiaTi hqon<strong>da</strong>. ymawvilebi cdilobdnen,<br />

rom erTmaneTi moetyuebinaT, gaebriyvebinaT rogorme <strong>da</strong> cbierebafarisvlobas<br />

eCveodnen). sruldeba <strong>da</strong>valeba #4 (skola Zvelad <strong>da</strong> axla).<br />

aqtivoba 4 _ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba (3 wuTi):<br />

maswavlebeli svams kiTxvas: maswavlebelTan <strong>da</strong>bezRebis Semdeg rogor<br />

moiqceo<strong>da</strong> maswavlebeli? akaki? (zogis azriT maswavlebeli scem<strong>da</strong> akakis, <strong>da</strong><br />

kuTxeSi <strong>da</strong>ayeneb<strong>da</strong> Tunuqis firfitiT xelSi. akaki ecdebo<strong>da</strong>, rogorme sxva<br />

bavSvi moetyuebina, raTa firfita sxvisTvis ga<strong>da</strong>eca, TviTon usadilod rom ar<br />

<strong>da</strong>rCeniliyo... zogis azriT ki, akaki ar <strong>da</strong>emorCilebo<strong>da</strong> maswavlebels, sul <strong>da</strong>toveb<strong>da</strong><br />

gimnazias...).<br />

gaixseneben kinofilms `akakis akvani~.<br />

aqtivoba 5 _ frazeologizmebze muSaoba (4 wuTi):<br />

`Tavze xeli ga<strong>da</strong>usva~ niSnavs moferebas.<br />

ras niSnavs:<br />

xels ar gaanZrevs? _ (arafers gaakeTebs)<br />

xels aiRebs? (vinmeze, rameze) _ (miatovebs)<br />

xels gamoiRebs? _ (iSromebs, gairjeba)<br />

xels gaumarTavs? _ (<strong>da</strong>xmarebas gauwevs)<br />

xelSi Caigdebs? _ (<strong>da</strong>epatroneba)<br />

18


xeli<strong>da</strong>n wava? _ (gacuRlutdeba, gafuWdeba)<br />

xels waukravs? _ (cota xans moexmareba)<br />

_ sxva <strong>ena</strong> ar vicodi _ aq <strong>ena</strong> niSnavs azris gamoxatvisa <strong>da</strong> gagebinebis saSualebas.<br />

ras niSnavs:<br />

<strong>ena</strong>ze moadgeba _ (Tqmas <strong>da</strong>apirebs)<br />

<strong>ena</strong> uswrebs _ (zedmets laparakobs)<br />

<strong>ena</strong> uWris _ (kargi laparaki icis)<br />

<strong>ena</strong>s miutans _ (sxvis naTqvams gaumJRavnebs)<br />

<strong>ena</strong>s ver ibrunebs _ (xmas ar iRebs, laparaks ver axerxebs)<br />

<strong>ena</strong> eqaveba _ (laparakis gunebazea)<br />

<strong>ena</strong>d gaikrifeba _ (bevrs ilaparakebs)<br />

<strong>ena</strong>ze adgas _ (icis <strong>da</strong> ver mougonebia)<br />

aqtivoba 6 _ enobriv masalaze muSaoba (10 wuTi):<br />

_ sxvaTa sityvis nawilakis praqtikulad gamoyeneba (asruleben me-5 <strong>da</strong>valebas.,<br />

`aqtivobebis rveuli~)<br />

informacia maswavleblisTvis: Tavisi (I piris) naTqvamis gameorebisas wina<strong>da</strong>debas boloSi<br />

<strong>da</strong>erTvis -meTqi, romelic warmomdgaria me vTqvi-sgan. es nawilaki ixmareba marto zmnis<br />

I piris mx. ricxvis formasTan.<br />

_ akvirdebian saxelmZRvaneloSi mocemul <strong>da</strong>mwerlobis samive saxes (mrgvlovan-asomTavruli,<br />

nusxuri, mxedruli). sasurvelia, maswavlebelma gaacnos<br />

ricxvebis asoiTi mniSvneloba.<br />

informacia maswavleblisTvis: qarTulma <strong>da</strong>mwerlobam Tavisi ganviTarebis periodSi<br />

sami safexuri gaiara: mrgvlovani (asomTavruli), nusxuri, mxedruli.<br />

mrgvlovani_ <strong>qarTuli</strong> anbanis uZvelesi saxe, saxelwodeba <strong>da</strong>rqmeuli aqvs asoTa mrgvali<br />

moxazulobis gamo; gavrcelebuli iyo V-IX saukuneebSi, IX sasukuni<strong>da</strong>n gamoiyenebo<strong>da</strong> asomTavrulis<br />

funqciiT.<br />

nusxuri _ <strong>qarTuli</strong> <strong>da</strong>mwerloba (IX-XI s.), romelic Semdgomi ganviTareba iyo asomTavrulisa<br />

(mrgvlovanisa), meor<strong>ena</strong>irad nusxaxucursac eZaxian.<br />

xucuri _ saerTo saxelwodebaa Zveli <strong>qarTuli</strong> <strong>da</strong>mwerlobisa _ asomTavrulisa <strong>da</strong> nusxuris<br />

(mxedrulis sapirispirod).<br />

mxedruli _ saxelwodeba Tanamedrove <strong>qarTuli</strong> <strong>da</strong>mwerlobisa, romelic ganviTar<strong>da</strong><br />

nusxuri<strong>da</strong>n me-11-12 saukuneebSi.<br />

asoebis saSualebiT xdebo<strong>da</strong> Zvelad ricxvebis gamoxatva. Zvel qarTulSi iyo 37 aso. anbanis<br />

pirveli 9 aso gamoxatav<strong>da</strong> erTeulebs (mag. a-1, b-2, g-3, d-4...), meore cxra _ aTeulebs (i-10,<br />

k-20...), mesame cxra _ aseulebs (r-100, s-200...), meoTxe aTeuli _ aTaseulebs (C-1000, c-2-2000...);<br />

mag.:<br />

19


aqtivoba 7 _ avseben sqemas (5 wT): ra vicodi <strong>qarTuli</strong> anbanis Sesaxeb, ra<br />

gavige <strong>da</strong> ris gageba mainteresebs (aqtivobebis rveuli. <strong>da</strong>valeba #6).<br />

vicodi viswavle min<strong>da</strong> vicode<br />

1. anbani aris garkveuli<br />

rigiT <strong>da</strong>lagebuli asoebi<br />

2. <strong>qarTuli</strong> anbani Tavisi<br />

siZveliT gamoirCeva<br />

3. msoflioSi sami<br />

aTasamde <strong>ena</strong>a, anbani ki<br />

_ ramdenime. maT Soris<br />

erT-erTi <strong>qarTuli</strong>a.<br />

4. . . .<br />

5. . . .<br />

1. Tanamedrove <strong>da</strong>mwerlobas<br />

mxedruli hqvia.<br />

2. Zveli periodis <strong>da</strong>mwerlobas<br />

mrgvlovani<br />

(asomTavruli) erqva<br />

3. saSualo periodis <strong>da</strong>mwerlobas<br />

nusxuri (IX-X<br />

s.) erqva<br />

4. TiToeul ricxvs Tavisi<br />

asoiTi mniSvneloba<br />

hqon<strong>da</strong>.<br />

21<br />

1. ramdeni aso-bgera iyo<br />

nusxurSi<br />

2. asomTavruliT wera<br />

3. ricxvebis asoebiT<br />

gamoxatva<br />

4. . . .<br />

5. . . .<br />

aqtivoba 8 _ Sefaseba (3 wuTi): gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan<br />

erTad sityvierad afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas iTvaliswinebs<br />

parametrebs _ saSinao <strong>da</strong>valebis Sesruleba, praqtikuli muSaoba, msjeloba<br />

klasSi, prezentacia.<br />

aqtivoba 9 _saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `gimnaziaSi~ (TxrobiT). weriTi<br />

<strong>da</strong>valeba #3 _ Cemi klasi.<br />

Sedegebis kodi: III.1, III.2, III.4, III.7, III.9.


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

ilia WavWavaZis `mziani dRe~ (nawyveti `glaxis naambobi<strong>da</strong>n~)<br />

arsebiTi saxelis cvla <strong>da</strong>boloebis mixedviT (3 sT)<br />

nj{ofcj<br />

_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ literaturuli masalis analizis, sinTezis unar-Cvevebis formireba,<br />

kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />

_ saTqmelis naTlad <strong>da</strong> gasagebad gadmocema, kiTxvebze adekvaturi<br />

pasuxebis gacema<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ arsebiTi saxelis brunebaze <strong>da</strong>kvirveba (praqtikulad, terminis gareSe)<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle aanalizebs <strong>da</strong> afasebs wakiTxuls<br />

_ gadmoscems mis Sinaarss<br />

_ ayalibebs sakuTar pozicias <strong>da</strong> asabuTebs mas<br />

_ avlens gansxvavebuli azrisadmi pativiscemis unars<br />

_ eufleba <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs axal leqsikur erTeulebs<br />

_ akvirdeba arsebiTi saxelis cvlas <strong>da</strong>boloebis mixedviT<br />

I gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (7 wuTi): _ ivseba asociaciuri ruka:<br />

swavla<br />

wigni<br />

22<br />

codna


am Temaze Seswavlili nawarmoebebis gaxsenebis mizniT Catardeba aseTi<br />

samu Sao: maswavlebeli yofs klass sam jgufad. TiToeul jgufs urigebs winaswar<br />

momzadebul baraTebs, romelze<strong>da</strong>c amonaridebia Seswavlili nawarmoebi<strong>da</strong>n<br />

garkveuli <strong>da</strong>valebiT:<br />

baraTi 1<br />

`codnaze ukeTesi cisqveSeTSi araferia. mas verc wagarTmeven <strong>da</strong> verc mogparaven~.<br />

romeli nawarmoebi<strong>da</strong>naa? rogor aris <strong>da</strong>xasiaTebuli codna?<br />

baraTi 2<br />

`roca mecnieri samSvidobis gavi<strong>da</strong>, Tqva: Tavis droze Turme yvela xeloba<br />

kargi yofila~. romeli nawarmoebi<strong>da</strong>naa? ras ityvi am nawarmoebis mixedviT codna-swavlaze?<br />

baraTi 3<br />

`Tu ram sasikeTo momx<strong>da</strong>ra, momx<strong>da</strong>ra mxolod swavliT, SromiT <strong>da</strong> siyvaruliTo~.<br />

romeli nawarmoebi<strong>da</strong>naa? aq rogor aris <strong>da</strong>xasiaTebuli codna?<br />

(pirveli amonaridi aris bulgaruli zRapri<strong>da</strong>n `yvelaze Zvirfasi nayofi,<br />

meore _ <strong>qarTuli</strong> xalxuri zRapri<strong>da</strong>n `mecnieri <strong>da</strong> m<strong>ena</strong>ve~, mesame ki _ g.<br />

xorguaSvilis `natvrisTvali<strong>da</strong>n~).<br />

TiToeuli jgufi msjelobs mocemuli sakiTxis irgvliv. maswavlebeli<br />

ajamebs TiToeulis pasuxs ilia WavWavaZis sityvebiT: `codna yvelaferia,<br />

fulze<strong>da</strong>c didi bazari aqvs, xmalze<strong>da</strong>c ufro metad Wris <strong>da</strong> zarbazanze<strong>da</strong>c<br />

ufro Zlieria~.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: ilia WavWavaZe (1837-1907) <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> yvarel-<br />

Si, grigol WavWavaZis ojaxSi, sa<strong>da</strong>c jer kidev cocxali iyo Zveli saqarTvelos istoriuli<br />

tradiciebi. 1848 w. miabares TbilisSi, raevskis pansionSi, sa<strong>da</strong>c 1851 wlamde swavlob<strong>da</strong>. Semdeg<br />

Sevi<strong>da</strong> gimnaziaSi. 1857 w. Cairicxa peterburgis universitetis iuridiul fakultetze, sa<strong>da</strong>c<br />

oTxi weli iswavla (1857-61).<br />

am oTxma welma didi roli iTamaSa ilias, rogorc pirovnebisa <strong>da</strong> moqalaqis, moazrovnis <strong>da</strong><br />

mwerlis CamoyalibebaSi. misi progresuli social-politikuri, filosofiuri <strong>da</strong> esTetikuri<br />

mrwamsis SemuSavebaSi; swavlob<strong>da</strong> saqarTvelos istorias <strong>da</strong> mwerlobas, evropisa <strong>da</strong> ruseTis<br />

<strong>literatura</strong>s, filosofias. am periodSi Seqmna erovnuli <strong>da</strong> farTo sazogadoebrivi rezonansis<br />

mqone nawarmoebebi, romlebic aRmavali etapi gax<strong>da</strong> XIX saukunis <strong>qarTuli</strong> literaturisa <strong>da</strong> azrovnebis<br />

istoriaSi: poema ~aCrdili~ (1859 w.), poema ~qarTvlis de<strong>da</strong>~ (1860), poema ~kako yaCaRi~<br />

(1860), romlebic mZafri erovnul-ganmaTavisuflebeli ideebiTa <strong>da</strong> socialuri problemebiTaa<br />

gamsWvaluli. imave periodSi Targmna Sileris, haines, riukertis, baironis, skotis, puSkinisa <strong>da</strong><br />

lermontovis nawarmoebebi. <strong>da</strong>wera progresuli socialuri <strong>da</strong> erovnuli idealebiTa <strong>da</strong> siaxleebiT<br />

aRbeWdili leqsebi: `guTnisde<strong>da</strong>~, ~qarTvlis de<strong>da</strong>s~, ~Cemi Tariiarali~ (samive 1858 w.)<br />

~nana~ (1859), ~qarTvel studentebis simRera~, ~muSa~, ~ianiCari~ (samive 1860 w.) <strong>da</strong> mravali sxva.<br />

amave xanebSia <strong>da</strong>werili ilias mxatvruli prozis SesaniSnavi nimuSebi: ~glaxis naambobi~ (I-VI<br />

Tavebi), eskizi moTxrobisa ~kacia a<strong>da</strong>miani?!~, mravali werili, romlebSic naTla<strong>da</strong>a Camoyalibebuli<br />

mwerlobisa <strong>da</strong> xelovnebis <strong>da</strong>niSnuleba <strong>da</strong> arsi.<br />

23


1863 w. ilia aarsebs Jurnal ~saqarTvelos moambes~, 1877 w. ~iverias~, romlebic saqarT-<br />

velos erovnuli, sulieri <strong>da</strong> inteleqtualuri cxovrebis erT-erTi ZiriTad centrad iqca.<br />

ilia Tavis publicistur werilebSi, rogorc erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis me-<br />

Tauri, erovnuli burjis _ <strong>qarTuli</strong> enis _ <strong>da</strong>cvisaTvis brZolas mWidrod ukavSireb<strong>da</strong> mSob-<br />

liur <strong>ena</strong>ze swavlebas, saxalxo skolebis qselis zrdis moTxovnebs.<br />

mTeli naxevarsaukunovani moRvaweobiT ilia diadi miznis ganxorcielebas _ qarTveli<br />

xalxis erTianobas, erovnuli <strong>da</strong> socialuri TviTSegnebis gamococxlebas <strong>da</strong> amaRlebas, erovnu-<br />

li <strong>da</strong> socialuri Tavisuflebis <strong>da</strong>mkvidrebas emsaxurebo<strong>da</strong>.<br />

SeuZlebelia erisa <strong>da</strong> qveynis winaSe ilia WavWavaZis yvela <strong>da</strong>msaxurebis CamoTvla. XIX s-Si<br />

rom saqarTvelos is ar movleno<strong>da</strong>, ukuRma warimarTebo<strong>da</strong> Cveni qveynis ise<strong>da</strong>c gaukuRmarTebu-<br />

li bedi. Zneli iqnebo<strong>da</strong> am erovnuli dvritis gaRviveba <strong>da</strong> aRmoceneba, romlis gareSec eri eri<br />

ar aris <strong>da</strong> qveyana _ qveyana. albaT aman gaaRiziana <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>ria bneli Zalebi, Sinauri <strong>da</strong> gareuli,<br />

<strong>da</strong> 1907 w. sicocxle mouswrafes eris mamas. Tavisi eris siyvarulisa <strong>da</strong> msaxurebisTvis arsad<br />

mwerali ar mouklavT. es sircxvili saukuneebis manZilze gagvyveba!<br />

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi (15 wuTi): maswavlebeli iwyebs<br />

teqstis kiTxvas. waikiTxavs sam abzacs. ris Semdeg 3-4 moswavle ganagrZobs kiTxvas.<br />

aixseneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi (gamoiyeneben `sityvis salaros~):<br />

bar-sakveTi _ sasoflo-sameurneo iaraRebi<br />

gulis viTareba _ gulis tkivili<br />

eCo _ xis saTleli iaraRi<br />

balani _ bewvi, Tma<br />

misnoba _ jadoqroba<br />

saxtad <strong>da</strong>rCa _ gaoc<strong>da</strong><br />

WoWmani _ yoymani, meryeoba, orWofoba ..<br />

warimarTeba gamokrebiTi kiTxva. moswavleebs evalebaT maswavleblis mier<br />

<strong>da</strong>smuli kiTxvebis pasuxi teqsti<strong>da</strong>n amoikiTxon:<br />

_ ra pasuxi gasca petrem maswavleblis pirvel SekiTxvas? (`marTali gaxlavT...<br />

upasuxa Tamamad petrem~).<br />

_ romeli sityvebi<strong>da</strong>n Cans, rom glexakacs bevri Sroma uxdeba?<br />

(`dRe <strong>da</strong> Rame ofli un<strong>da</strong> viwuroT <strong>da</strong> puri ise un<strong>da</strong> vWamoT~)<br />

_ romeli sityvebi<strong>da</strong>n Cans, rom glexkaci miwis kmayofilia?<br />

(`is <strong>da</strong>locvili miwa Tavis dReSi ar <strong>da</strong>iRleba, ise ar gaZunwdeba, rom mibarebuli<br />

erTi-orad ar <strong>da</strong>gvibrunos, tyuilad ki ar eZaxian miwas `de<strong>da</strong>o~).<br />

_ ra SekiTxvebi <strong>da</strong>usva <strong>da</strong>Ronebulma maswavlebelma petres?<br />

(`rom ar gcodno<strong>da</strong>, rom cecxlSi rkina rbildeba... ra geSvelebo<strong>da</strong>?~)<br />

_ sai<strong>da</strong>n ico<strong>da</strong> petrem guTnis gamoyvana, xvna? amoikiTxeT petres pasuxi<br />

(`mama-papiT, Seni Wirime! madloba RmerTsa, Tvali mqonia, minaxavs, yuri mqonia<br />

_ msmenia, gulisyuri mqonia _ mivxvedrilvar, xsovna mqonia _ gonebaSi CamrCenia~).<br />

_ rac unaxavs, smenia, mixvedria, gonebaSi CarCenia _ yvelafer amas ras<br />

eZax<strong>da</strong> _ petre? (gamocdilebas, Wirnaxulobas, codnas).<br />

_ ra SekiTxva <strong>da</strong>usva bolos mweralma petres?<br />

(`me rom giCveno imisTana ram... Sori<strong>da</strong>n <strong>da</strong>gelaparako, ras ityvi?~)<br />

_ ra Tqva saxtad<strong>da</strong>rCenilma petrem? (bolo abzaci).<br />

24


gza<strong>da</strong>gza klasis saerTo ZalebiT, moswavleTa aqtiuri monawileobiT aixsneba<br />

Semdegi gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi: ofli un<strong>da</strong> viwuroT _ bevri<br />

un<strong>da</strong> viSromoT. xelis miwvdoma _ SeZleba, unari, risime gakeTebisa, moxerxeba<br />

risime an visime <strong>da</strong>uflebisa; Wirnaxuli _ aq: vinc Wiri, gaWirveba naxa, Wir-varami<br />

gamoiara. Seni kvnesame _ Sens magivrad me vitanjo, me viwvalo, me gamiWirdes,<br />

gulisyuri _ niWi, alRo, mixvedriloba, TvalTaxedva _ sivrce, romelsac<br />

Tvali swvdeba _ mxedvelobis are.<br />

aqtivoba 3 _ wakiTxulis gaazreba (3 wuTi):<br />

gairkveva vin aris nawarmoebis avtori (il. WavWavaZe), romel dros Seexeba<br />

nawarmoebSi aRwerili ambavi (Zvel dros), ra aris nawarmoebSi mTavari (aucilebelia,<br />

glexkacma icodes wigni).<br />

aqtivoba 4 _ rTuli sityvebis orTografiaze muSaoba (3 wuTi):<br />

glexkaci, gul-RviZli, bar-sakveTi, mama-papiT. gulisyuri, Wirnaxuloba,<br />

de<strong>da</strong>miwa, Tvaleb<strong>da</strong>Wyetili, Tavbru, Tvalaxiluli, Tav<strong>da</strong>pirveli, yvelaferi.<br />

aqtivoba 5 _ dialogze <strong>da</strong>kvirveba (3-4 wuTi):<br />

ramdeni a<strong>da</strong>mianis saubaria teqstSi gadmocemuli?<br />

(oris _ maswavleblisa <strong>da</strong> petresi)<br />

aqtivoba 6 _ arsebiTi saxelis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba (4 wuTi):<br />

`Svilis codvaSi vdgebodi... Cemma Svilma wigni un<strong>da</strong> icodes! Svilo, es dRe<br />

<strong>da</strong>ixsome! _ uTxra Svils petrem~.<br />

_ ramdeni wina<strong>da</strong>debaa am nawyvetSi? (oTxi)<br />

_ romeli arsebiTi saxeli meordeba yvela wina<strong>da</strong>debaSi?<br />

(Svili)<br />

_ rogori formiTaa TiToeul wina<strong>da</strong>debaSi?<br />

(Svilis, Svilma, Svilo, Svils).<br />

_ am arsebiTi saxelis romeli nawilia ucvleli? (Svil)<br />

_ riT bolovdeba TiToeul wina<strong>da</strong>debaSi igi? (-is, -ma, -o, -s)<br />

aqtivoba 7 _ teqstSi kiTxviTi wina<strong>da</strong>debebis amokiTxva (4 wuTi):<br />

yuradReba gamaxvildeba kiTxviTsityvian kiTxviT wina<strong>da</strong>debebze (`rogor<br />

Tu, ara iyo gvari misi?~ `wigni kargia, vin ar icis?~ ... ra geSvelebo<strong>da</strong>?~ `amas sul<br />

erTianad ras eZaxi?~ `ra vici, Se <strong>da</strong>locvilo?~, `ramdeni Senze ufro mcodne kacia<br />

qveyanaze?~ `ras ityvi?~)<br />

aqtivoba 8 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi).<br />

aqtivoba 9 _saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): ilia WavWavaZis `mziani dRe~,<br />

<strong>da</strong>valeba #3. (aqtivobebis rveuli: teqsti<strong>da</strong>n amoiwere 5 arsebiTi saxeli <strong>da</strong><br />

gaarCie mocemuli sqemis mixedviT).<br />

25


II gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ teqstis kiTxva (5 wuTi):<br />

moswavleebi kiTxuloben teqsts. gamoiyeneba kiTxvis yvela saxe, gansakuTrebuli<br />

yuradReba maxvildeba gamometyvelebiT kiTxvaze (teqsti dialogis<br />

formisaa. amasTan mravla<strong>da</strong>a kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi...)<br />

aqtivoba 2 _ teqstis analizi <strong>da</strong> Sinarsis gadmocema (18 wuTi):<br />

maswavleblis <strong>da</strong>mxmare kiTxvebis saSualebiT gadmoscemen teqstis Sinaarss:<br />

_ petres azriT, ra aris glexkacis `wigni~? ras a<strong>da</strong>rebs igi miwas? ratom?<br />

(glexkacis `wigni~ aris de<strong>da</strong>miwa. petre miwas a<strong>da</strong>rebs de<strong>da</strong>s, radgan de<strong>da</strong>saviT<br />

arasodes <strong>da</strong>iRleba <strong>da</strong> arc gaZunwdeba).<br />

-ra aris glexkacis `Tav<strong>da</strong>pirveli satkivari~?<br />

(`... jer kuWi un<strong>da</strong> gavaZRoT, kuWi...~)<br />

_ ras eZaxis petre Tavis `gamocdilebas, Wirnaxulobasa <strong>da</strong> codnas~?<br />

(rac unaxavs, smenia, mixvedrila <strong>da</strong> gonebaSi CarCenia)<br />

_ rogor cdilobs maswavlebeli petres <strong>da</strong>rwmunebas swavlis saWiroebaSi?<br />

rogor asabuTebs igi Tavis azrs? miaRwia Tu ara man Tavis mizans?<br />

(maswavlebeli u<strong>da</strong>sturebs petrs, rom qveyanaze petreze ufro mcodne uamravi<br />

kacia, maTi codna rom petres codnas <strong>da</strong>ematos, naklebi SromiT met mosavals<br />

miiRebs... es dRe CemTvis mziania, _ askvnis petre).<br />

am kiTxvebze pasuxebiT moswavleebi jer nawil-nawil, Semdeg ki gabmuli<br />

TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />

aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba (4 wuTi):<br />

moswavleebi msjeloben, aucilebeli iyo Tu ara petres vaJisaTvis skolaSi<br />

siaruli, Cans Tu ara mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba am ambisadmi, gamoTqvamen <strong>da</strong> a<strong>da</strong>stureben<br />

TavianT azrs.<br />

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (6 wuTi):<br />

_ ra an<strong>da</strong>zebs iyenebs petre saubrisas?<br />

(`ara Sej<strong>da</strong> mwyeri xesa, ara iyo gvari misi~. `mjobnis mjobni ar <strong>da</strong>ileva~).<br />

_ ratom iyenebs am an<strong>da</strong>zebs?<br />

(Tavisi simarTle, Sexeduleba kidev metad rom <strong>da</strong>umtkicos maswavlebels...)<br />

_ ilias romeli fraza axlavs teqsts?<br />

(`uwignod TvalTaxedvis isari moklea~)<br />

aanalizeben am frazas <strong>da</strong> a<strong>da</strong>stureben mis kavSirs teqstTan.<br />

_ `weRan me gelaparakebodi brma~ _ eubneba petre maswavlebels ratom<br />

iyenebs am sityvas aq mwerali? ra igulisxmeba `sibrmaveSi~? (sibrmaveSi igulisxmeba<br />

uwignuroba, ucodinaroba, gaunaTlebloba.<br />

26


aqtivoba 5 _teqstSi Zaxilis wina<strong>da</strong>debebze <strong>da</strong>kvirveba (3 wuTi):<br />

(`ara Sej<strong>da</strong> mwyeri xesa, ara iyo gvari misio~, Seni Wirime!<br />

_ Cems gamocdilebas, Wirnaxulobas, Cems codnas, Seni Wirime!<br />

`kargi iqneba!~, `imas vityvi, rasac mTeli qveyana ambobs, eg xom misnoba iqneba!~<br />

`aba, magisTana misania wigni!~ `Cemma Svilma wigni un<strong>da</strong> icodes!~ Svilo, es dRe<br />

<strong>da</strong>ixsome!~ `es dRe me <strong>da</strong> SenTvis mziania!~).<br />

aqtivoba 6 _ frazeologiuri muSaoba (3 wuTi). SeaerTe Tavis mniSvnelobasTan:<br />

wyenineba gulis mocema<br />

SeSineba gulis mosvla<br />

gaTamameba gulis gaxeTqva<br />

gabrazeba gulis tk<strong>ena</strong><br />

Tvalis axela swor gzaze <strong>da</strong>yeneba<br />

Tvalis axveva erT wamSi, swrafad<br />

TvalSi eklad esoba awuxebs<br />

Tvalis ga<strong>da</strong>vleba ga<strong>da</strong>Tvaliereba<br />

Tvalis <strong>da</strong>xamxamebaSi motyueba<br />

aqtivoba 7 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (4 wuTi).<br />

aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`wigni <strong>da</strong> glexkaci~, <strong>da</strong>valeba #1 aqtivobebis rveuli<strong>da</strong>n `upasuxe kiTxvebs~).<br />

III gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ kiTxvebze pasuxi (5 wuTi):<br />

(amiT mowmdeba wina dRiT mocemuli weriTi saSinao <strong>da</strong>valebis xarisxic).<br />

_ petres ra Tvisebebi Cans am teqstSi? (Sromismoyvareoba, <strong>da</strong>kvirvebuloba,<br />

mixvedriloba, gamocdileba, Wirnaxuloba, mosmenisa, gagebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>jerebis<br />

unari, siWkviane, Tavm<strong>da</strong>bloba)<br />

_ maswavleblis ra Tvisebebi Cans?<br />

(ganaTleba, gulisxmiereba, sikeTe, sxvisi <strong>da</strong>xmarebis survili, gansxvavebuli<br />

azrisadmi pativicema, gagebinebis unari, Tavm<strong>da</strong>bloba...)<br />

_ rogor aris aRwerili wignis mniSvneloba?<br />

(wignis saSualebiT mTeli qveynis ostatoba <strong>da</strong> gamocdileba sul xelT<br />

geqneba).<br />

_ ras uwodebs petre misnobas? (wigns)<br />

27


_ rogoria petre nawarmoebis <strong>da</strong>sawyisSi? <strong>da</strong>sasruls? ram Secvala igi?<br />

(<strong>da</strong>sawyisSi aris brma _ ar un<strong>da</strong> Svilma iswavlos. <strong>da</strong>sasruls ki Tvalxiluli.<br />

Tanaxmaa _ misma Svilma wigni icodes. petre Secvala maswavleblis Segonebam)<br />

aqtivoba 2 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (10 wuTi): moswavleebi teqstis<br />

Sinaarss gadmoscemen jer nawil-nawil:<br />

1) petres Sexeduleba ganaTlebis Sesaxeb<br />

2) petresa <strong>da</strong> maswavleblis saubari wignis Sesaxeb<br />

3) saxtad<strong>da</strong>rCenili petre _<br />

_ Semdeg ki mTlianad.<br />

aqtivoba 3 _ weriTi samuSaos Sesruleba (10 wuTi): `wignis mniSvneloba<br />

glexkacisaTvis~ (<strong>da</strong>valeba #2, aqtivobebis rveuli)<br />

TiTo jgufi<strong>da</strong>n airCeva TiTo namuSevari <strong>da</strong> gaanalizdeba klasis winaSe. Sefaseba-SemowmebaSi<br />

aqtiurad monawileobs yvela moswavle.<br />

aqtivoba 4 _ ilias cnobili strofebis gaxseneba (5 wuTi):<br />

maswavlebeli ambobs ilias cnobili strofebis mxolod <strong>da</strong>sawyiss:<br />

`sikeTiT sZlie Sens mtersa, eride sisxliT zRvevasa...~<br />

`kacad maSin xar saqebi, Tu es wesi wesad <strong>da</strong>rge...~<br />

`wuTisofeli esea, Rame dRes uTenebia...~<br />

moswavleebi ki amTavreben:<br />

`sulgrZleobiTa Zleva sjobs vaJkacobiTa Zlevasa...~<br />

`yovel dResa Sens Tavs hkiTxo, aba, me dRes vis ra varge.~<br />

`rac mtrobas <strong>da</strong>ungrevia, siyvaruls uSenebia.~<br />

es muSaoba SeiZleba Catardes jgufura<strong>da</strong>c. maswavlebeli TiToeul jgufs<br />

aZlevs baraTs, romelzec mxolod leqsis <strong>da</strong>sawyisi weria, moswavleebma un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>amTavron igi <strong>da</strong> Tan gaarkvion, ris Tqma surs am leqsiT ilias.<br />

aqtivoba 5 _ omonimebze muSaoba (3 wuTi):<br />

`xerxi sjobia Ronesa, Tu kaci moigonebsa~<br />

`mTa <strong>da</strong> bari ga<strong>da</strong>TeTr<strong>da</strong>~.<br />

xazgasmul sityvebs meore mniSvnelobac aqvs, <strong>da</strong>asabuTeT.<br />

(`glexma xerxi waiRo tyeSi SeSis ga<strong>da</strong>saxerxavad~.<br />

`erTi xisagan baric gamova <strong>da</strong> niCabico~.<br />

xerxi pirvel wina<strong>da</strong>debaSi moxerxebas niSnavs, meoreSi samuSao iaraRia.<br />

bari pirvel SemTxvevaSi <strong>da</strong>blob adgils aRniSavs, meore SemTxvevaSi _ samkurnalo<br />

iaraRs.<br />

aqtivoba 6 _ sinonimebze muSaoba (2 wuTi):<br />

Secvale msgavsi mniSvnelobis sityvebiT:<br />

Wkviani _ gonieri, azriani, brZeni<br />

gulisyuri _ yuradReba, Sesm<strong>ena</strong><br />

28


WoWmani _ yoymani, orWofoba, meryeoba, gaube<strong>da</strong>oba<br />

mcodne _ swavluli, ganaTlebuli<br />

saxtad <strong>da</strong>rC<strong>ena</strong> _ gakvirveba, gaoceba, gaceceba, gaStereba.<br />

mwvrTneli _ maswavlebeli, aRmzrdeli, moZRvari, <strong>da</strong>mrigebeli<br />

aqtivoba 7 _ nasaxelar zmnebze <strong>da</strong>kvirveba (terminis gareSe) (2 wuTi):<br />

gamdidrdeba _ mdi<strong>da</strong>ri<br />

gaRaribdeba _ . . .<br />

gaborotdeba _ . . .<br />

gaavdeba _ . . .<br />

gasuleldeba _ . . .<br />

aqtivoba 8 _ arsebiTi saxelebis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba (3 wuTi): savarjiSo<br />

#4 aqtivobebis rveulSi). <strong>da</strong>asruleben sityvebs (kaci, kacma, kacs, kacis,<br />

kaciT, kacad, kaco)<br />

sityvis `kaci~ <strong>da</strong>boloeba Svidnairad Seicvala: -i, -ma, -s, is, -iT, -ad, -o.<br />

ucvleli <strong>da</strong>rCa sityvis nawili kac.<br />

ba.<br />

aqtivoba 9 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi).<br />

aqtivoba 10 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`wigni <strong>da</strong> glexkaci~ (TxrobiT). am teqstis mixedviT sami SekiTxvis mofiqre-<br />

Sedegebis kodi : IV.1, IV.3, IV.4, IV.5, IV.7, IV.12, IV.10, IV.12.<br />

29


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

`sami mecnieri <strong>da</strong> erTi glexi~, arsebiTi saxelis cvla <strong>da</strong>boloebis<br />

mixedviT – bruneba (TanxmovanfuZiani, fuZeukumSveli saxelebis<br />

magaliTze)<br />

nj{ofcj<br />

_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli Txroba<br />

_ wakiTxulis Sefaseba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ Tematuri teqstis ageba <strong>da</strong> wera<br />

_ arsebiTi saxelis brunebaze <strong>da</strong>kvirveba, brunvaTa saxelwodebebis<br />

gacnoba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ yofs teqsts nawilebad, adgens gegmas<br />

_gadmoscems wakiTxulis Sinaarss rogorc TxrobiT, ise _ werilobiT<br />

_ adgens <strong>da</strong> wers martiv Tematur teqsts saTaurisa <strong>da</strong> sayrdeni sityvebis<br />

gamoyenebiT<br />

_ akvirdeba arsebiTi saxelis formacvlas <strong>da</strong>boloebis mixedviT, gaiazrebs<br />

terminebs: `bruneba~, `brunvis niSnebi~, `brunvaTa saxelwodebani~<br />

_ muSaobs jgufurad <strong>da</strong> individualurad<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba warimarTos sxva<strong>da</strong>sxvanairad: a) maswavlebeli<br />

klass yofs jgufebad, TiToeul jgufs <strong>da</strong>valebad aZlevs gaiazros,<br />

ras niSnavs ilia WavWavaZis fraza: `arc uwignoba varga <strong>da</strong> arc marto wigni<strong>da</strong>n<br />

gamoxedva~. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi. TiToeuli jgufi warmoadgens<br />

sakuTar variants, romelic ganixileba <strong>da</strong> gaanalizdeba klasis aqtiuri<br />

monawileobiT.<br />

b) <strong>da</strong>faze ixazeba gonebrivi ieriSis ruka, romelic un<strong>da</strong> Seivsos klasis<br />

saerTo ZalebiT:<br />

30


sxvisi gamocdileba<br />

wigni<br />

sakuTari gamocdileba<br />

2. teqstis kiTxva _ teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs kiTxvaSi gawafuli<br />

romelime moswavle. gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi: adgilmdebareoba<br />

_ raime adgilis geografiuli mdebareoba; gaavdrdeba _ cudi amindi iqneba;<br />

Semergeba _ aq: margebs...<br />

gairkveva, ra mizniT <strong>da</strong>diodnen mecnierebi soflebSi (amindisa <strong>da</strong> agilmdebareobis<br />

Sesaswavlad), ram gaaoca isini (glexkacis vaxSamma _ man Zilis win<br />

lobio miirTva <strong>da</strong> sasmelic <strong>da</strong>ayola), rogor ivaxSmes Tavad mecnierebma (ufro<br />

msubuqad, magram gemrielad), rogor axsna glexma Tavisi moqmedeba (`me vici, ra<br />

TanmimdevrobiTac un<strong>da</strong> mivirTva, Wamamde arayi <strong>da</strong>vlie, Wamis <strong>da</strong>mTavrebisas _<br />

Rvino, SuaSi lobio movaqcie;~ sasmeli bevri ar <strong>da</strong>ulevia, ase miRebuli sakvebi ki,<br />

glexkacis azriT, saWmlis monelebas uwyobs xels); ratom urCia glexma stumrebs<br />

Sin <strong>da</strong>wola (is winaswar grZnob<strong>da</strong>, rom amindi Seicvlebo<strong>da</strong>), sad SeiZina glexma<br />

codna, vin iyo misi maswavlebeli (glexs es codna misca gamocdilebam, cxovrebaze<br />

<strong>da</strong>kvirvebam, mas specialuri ganaTleba ar miuRia <strong>da</strong> arc wignebi waukiTxavs),<br />

ra azria am nawarmoebSi gatarebuli (codna marto wignebi<strong>da</strong>n ar SeiZineba, amisaTvis<br />

saWiroa cxovrebiseuli gamocdilebac, <strong>da</strong>kvirveba, sxvisi gamocdilebis<br />

gaTvaliswineba...).<br />

moswavleebi martivad axasiaTeben mecnierebs, glexs; asabuTeben sakuTar<br />

azrs teqsti<strong>da</strong>n (mecnierebi ganaTlebulebi arian, magram ar esmiT bunebis <strong>ena</strong>,<br />

maT mxolod wigni<strong>da</strong>n amokiTxuli codna aqvT; glexkacs ki ganaTleba ar miuRia<br />

skolaSi, arc wignebi waukiTxavs, magram aqvs gamocdileba, akvirdeba sagnebsa <strong>da</strong><br />

movlenebs <strong>da</strong> ise gamoaqvs <strong>da</strong>skvnebi, esmis bunebis `<strong>ena</strong>~ _ es xalxuri sibrZnea,<br />

romelic Taobi<strong>da</strong>n Taobas ga<strong>da</strong>ecema)...<br />

3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ maswavlebeli klass avalebs waikiTxon<br />

testi Cumad, <strong>da</strong>yon calkeul monakveTebad <strong>da</strong> Seadginon gegma (<strong>da</strong>valeba #1), am<br />

gegmis mixedviT klasSi TxrobiT gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss, Sin ki werilobiT<br />

asruleben #2 <strong>da</strong>valebas.<br />

4. teqstis ageba _ <strong>da</strong>valeba #3.<br />

codna<br />

31<br />

swavla<br />

rCeva-<strong>da</strong>rigeba


II. gramatikul masalaze muSaoba<br />

arsebiTi saxelis bruneba _ <strong>da</strong>faze winaswar aris Camowerili wina<strong>da</strong>debebi:<br />

1) velze mSvenieri yvavili gaifurCqna.<br />

2) yvavilma iqauroba <strong>da</strong>amSv<strong>ena</strong>.<br />

3) yvavils maSinve pepela ewvia.<br />

4) yvavilis surneliT gabruebuli didxans <strong>da</strong>strialeb<strong>da</strong> Tavs.<br />

5) yvaviliT <strong>da</strong>mSvenebuli mindori bavSvebsac izi<strong>da</strong>v<strong>da</strong>.<br />

6) pepelac ki yvavilad moeCv<strong>ena</strong>T patarebs.<br />

7) yvavilo, Cvenc moxiblulebi varT Seni mSvenebiT.<br />

moswavleebs evalebaT, TanmimdevrobiT amoweron am wina<strong>da</strong>debebi<strong>da</strong>n is<br />

sityva, romelic yvelgan meordeba (yvavili, yvavilma, yvavils, yvavilis, yvaviliT,<br />

yvavilad, yvavilo); akvirdebian, ramdennairad Seicvala <strong>da</strong>boloeba am<br />

sityvam (7-nairad); Seicvala Tu ara am dros misi mniSvneloba (ara, Seicvala mxolod<br />

<strong>da</strong>boloeba). ecnobian brunebis raobas _ `arsebiTi saxelis cvalas <strong>da</strong>boloebis<br />

mixedviT bruneba ewodeba. TiToeul brunvas Tavisi saxelwodeba<br />

aqvs: saxelobiTi, moTxrobiTi, micemiTi, naTesaobiTi, moqmedebiTi, viTarebiTi,<br />

wodebiTi~. am saxelwodebebs Tanmimdevrulad miuweren saTanado brunvis<br />

formebs:<br />

saxelobiTi yvavili<br />

moTxrobiTi yvavilma<br />

micemiTi yvavils<br />

naTesaobiTi yvavilis<br />

moqmedebiTi yvaviliT<br />

viTarebiTi yvavilad<br />

wodebiTi yvavilo<br />

(am etapze moswavleebs vakvirvebT mxolod brunebis raobaze <strong>da</strong> vacnobT<br />

brunvaTa saxelwodebebs brunvis niSnebis gareSe).<br />

am codnis gamoyenebiT sruldeba saxelmZRvanelos me-19 gverdze moTavsebuli<br />

savarjiSo, aseve `aqtivobebis rveulSi~ <strong>da</strong>valebebi: #4 <strong>da</strong> #5.<br />

Sedegebis kodi : IV.3, IV.4, IV.6, IV.9, IV.10, IV.12, IV.13.<br />

32


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

<strong>da</strong>viT guramiSvilis `swavla moswavleTa~ (nawyveti); aforizmi;<br />

arsebiTi saxelis bruneba, brunvaTa saxelwodebani, brunvis niSnebi<br />

(wina Temis gagrZeleba), arsebiTi saxelis fuZe<br />

nj{ofcj<br />

_ poeturi teqstis aRqma<br />

_ nawarmoebis enobriv-gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ d. guramiSvilis Sesaxeb martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba<br />

_ gamometyvelebiT kiTxvaze varjiSi<br />

_ aforizmebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ arsebiTi saxelis brunebaze <strong>da</strong>kvirveba, brunvis niSnebisa <strong>da</strong> fuZis<br />

gacnoba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> gaiazrebs teqsts<br />

_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaze<br />

_ akvirdeba mxatvrul saxeebs, aforistul gamoTqmebs<br />

_ Seswavlili nawarmoebis mixedviT wers martiv Tematur teqstebs<br />

_ varjiSobs TanxmovanfuZiani, fuZeukumSveli saxelebis brunebaze,<br />

ecnoba brunvis niSnebisa <strong>da</strong> fuZis raobas<br />

III. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs d. guramiSvilis<br />

portrets <strong>da</strong> martivad, klasisaTvis gasagebi eniT saubrobs mis cxovrebasa <strong>da</strong><br />

Semoqmedebaze. SeiZleba klass gaaxsenos kinofilmi `<strong>da</strong>viT guramiSvili~.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

<strong>da</strong>viT guramiSvili (1705-1792) <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> saguramoSi. siWabuke Tavis mamulSi, saguramo-<br />

Si gaatara. Semdeg misi cxovreba tragikulad warimarTa. guramiSvilebis ojaxi qsnis xeobaSi<br />

sofel lamisyanaSi gaixizna. swored aqe<strong>da</strong>n gaitaces <strong>da</strong>viT guramiSvili lekebma <strong>da</strong> <strong>da</strong>atyveves<br />

sof. oroqoloSi. igi tyveobi<strong>da</strong>n gaipara 1729 w. ruseTSi CaaRwia <strong>da</strong> qarTli<strong>da</strong>n ltolvili vaxtang<br />

VI-is amalas SeuerT<strong>da</strong>.<br />

1738-60 wlebSi <strong>da</strong>viTi monawileob<strong>da</strong> osmaleTis, Sveciisa <strong>da</strong> prusiis winaaRmdeg ruseTis<br />

laSqrobebSi, Tavi isaxela simamaciT. prusiis omSi tyved Cavar<strong>da</strong> <strong>da</strong> 1759 w. dekembramde magde-<br />

33


urgis cixeSi ij<strong>da</strong>. tyveobi<strong>da</strong>n poeti <strong>da</strong>uZlurebuli Camovi<strong>da</strong>. 1760 w. Tavi <strong>da</strong>aneba samxedro<br />

samsaxurs <strong>da</strong> meuRlesTan tatiana avaliSvilTan erTad sabolood <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong> ukrainaSi, Tavis<br />

mamulSi, gar<strong>da</strong>icvala mirgorodSi, <strong>da</strong>saflavebulia RvTismSoblis miZinebis taZris ezoSi.<br />

1787 w. poetma sakuTari xeliT ga<strong>da</strong>wera <strong>da</strong> erT wignSi `<strong>da</strong>viTianSi~ mouyara Tavi yvela<br />

im Txzulebas, romlebsac mTeli sicocxle qmni<strong>da</strong> <strong>da</strong> potiomkinis karze myof mirian batoniS-<br />

vils (erekles Zes) gamoatana saqarTveloSi. esaa samSoblos ubedurebiT gulSeZruli poetis<br />

moTqma <strong>da</strong> godeba. poeti Rrmad Caswv<strong>da</strong> im mizezebs, romlebmac saqarTvelo ufskrulis piras<br />

miiyvanes.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavi<strong>da</strong>n<br />

bolomde gamometyvelebiT, Semdeg akiTxebs moswavleebs, klasis saer-<br />

To ZalebiT gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi (ix. `sityvis<br />

salaro~). avalebs kidev erTxel waikiTxon leqsi Cumad <strong>da</strong> moZebnon, Tu <strong>da</strong>rCa<br />

maTTvis gaugebari romelime sityva an fraza. aseTebi ki leqsSi mravlad aris.<br />

sityvebis didi nawili warmoadgens leqsikur an gramatikul arqaizmebs, maswavlebelma<br />

aucileb lad un<strong>da</strong> gaamaxvilos am faqtze yuradReba. moswavleebs maT-<br />

Tvis gasagebi eniT auxsnis, rom amgvari formebis siWarbe leqsSi gamowveulia<br />

misi siZveliT _ igi <strong>da</strong>iwera me-18 saukuneSi, maSin amgvari formebi sayovelTaod<br />

miRebul normas warmoadgen<strong>da</strong>. `sityvis salaroSi~ miTiTebuli leqsikuri er-<br />

Teulebis gar<strong>da</strong>, moswavleTaTavis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi<br />

<strong>da</strong> gamoTqmebi: miiTvli_aq: miiCnev, `Svebad miiTvli vnebasa~ _ vnebas,<br />

gaWirvebasac ki lxinad miiCnev; sikvdimde _ sikvdilamde; `ar aris gasyofeli~<br />

_ ar aris gasayofi, ar gaiyofa; razoms _ ramd<strong>ena</strong>d, `razomsac <strong>da</strong>etarebis~ _<br />

ramd<strong>ena</strong><strong>da</strong>c ki SesaZlebelia misi tareba; `xeli ar Saekarebis~ _xels ver Seaxeb;<br />

malviT _ uCumrad; moixmarebis _ moixmareba, gamoiyeneba; `Wkva codniT moixmarebis~<br />

_ Wkuis gamoyenebas codna un<strong>da</strong>...<br />

leqsis analizisas yuradReba gamaxvildeba Semdeg momentebze: a) vis mimar-<br />

Tavs am leqsiT poeti (moswavleebs, `swavlis mZebnelebs~), sad, leqsis romel<br />

striqonSi Cans es (`ismine, swavlis mZebnelo~), ras urCevs igi axalgazrdebs (`jer<br />

mware Wame, kvlav tkbili~), ras gulisxmobs poeti `simwareSi~ (swavlis process),<br />

`sitkboSi~ (swavlis Sedegs, codnas), ra aris codnis upiratesoba (igi mu<strong>da</strong>m Tan<br />

axlavs mcodnels, misi arc moparva <strong>da</strong> arc ZaliT warTmeva ar SeiZleba), rasTan<br />

aris Se<strong>da</strong>rebuli codna (uxilav, TvaliT SeumCnevel saunjesTan, simdidresTan),<br />

ra sWirdeba Wkuis moxmarebas (codna), ra elis ucodinar a<strong>da</strong>mians (maxeSi Tavis<br />

gayofa), ras gulisxmobs poeti am sityvebSi (<strong>da</strong>marcxebas)... ramd<strong>ena</strong>d misaRebia<br />

maTTvis poetis rCeva (am Temaze klasSi SeiZleba diskusiac ki gaimarTos, oRond<br />

moswavleebma aucileblad un<strong>da</strong> scadon sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba cxovrebiseuli<br />

faqtebiT, literaturuli masaliT, nanaxiT, gagoniliT...); gaivleba<br />

paraleli III klasSi Seswavlil ilia WavWavaZis cnobil gamonaTqvamTan: `codna<br />

simdidrea, mere imisTana madliani simdidre, rom, rac un<strong>da</strong> bevrs <strong>da</strong>urigo, bevrs<br />

gaunawilo, Sen ara <strong>da</strong>gakldeba-ra, Tu ar mogemateba~.<br />

maswavlebeli klass erTxel kidev Tavi<strong>da</strong>n bolomde akiTxebs leqss <strong>da</strong> yuradRebas<br />

amaxvilebs frazaze: `Tu kacsa codna ara aqvs, gastanjavs wuTisofeli~,<br />

gairkveva misi mniSvneloba (ucodinari a<strong>da</strong>miani cxovrebaSi <strong>da</strong>itanjeba) <strong>da</strong> isic,<br />

34


om poetis saTqmeli yvelaze naTlad am striqonSi Cans. eZlevaT termini aforizmi<br />

_ `aforizmi sxartulad gamoTqmuli azria, romelSic ganzogadebulia<br />

xalxuri sibrZne~.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ aforizmi uaxlovdeba<br />

an<strong>da</strong>zas, magram an<strong>da</strong>zisagan gansxvavebiT, aforizms aucileblad aqvs ritmuli<br />

wyoba, amave dros hyavs konkretuli avtori <strong>da</strong> aqe<strong>da</strong>n vrceldeba xalxSi.<br />

maswavlebeli klass axsenebs wina klasebSi Seswavlil `vefxistyaosnis~<br />

aforizmebs.<br />

wera _ sawerad moswavleebs vTavazobT `aqtivobebis rveulSi~ moTavsebul<br />

#1 <strong>da</strong> #2 <strong>da</strong>valebebs. Tavad maswavleblis ga<strong>da</strong>sawyvetia, romeli Seasrulebinos<br />

moswavleebs klasSi <strong>da</strong> romeli _ Sin.<br />

III. gramatikul masalaze muSaoba<br />

am gakveTilebze grZeldeba arsebiTi saxelis brunebaze <strong>da</strong>kvirveba. moswavleebi<br />

ecnobian brunvis niSnebs; arsebiTi saxelis fuZes, rogorc saxelis im<br />

nawils, romelsac brunvis niSnebi <strong>da</strong>erTvis. varjiSoben ama Tu im brunvis formi<strong>da</strong>n<br />

brunvis niSnebisa <strong>da</strong> fuZis gamoyofaze (ix. saxelmZRvanelo, agreTve _<br />

`aqtivobebis rveuli~, <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4).<br />

Sedegebis kodi: IV.3, IV.5, IV.6, IV.8, IV.10, IV.12, IV.13.<br />

35


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

SoTa rusTaveli (iakob gogebaSvilis mixedviT), `vefxistyaosnis~<br />

aforizmebi, arsebiTi saxelis bruneba<br />

nj{ofcj<br />

_ SoTa rusTavelisa <strong>da</strong> `vefxistyaosnis~ Sesaxeb martivi saganmanaTleblo<br />

informaciis miwodeba<br />

_ aRweriTi teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />

_ gabmuli Txroba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ `vefxistyaosnis~ aforizmebis gacnoba <strong>da</strong> analizi<br />

_ Seswavlili gramatikuli kategoriebis mixedviT arsebiTi saxelis morfologiuri<br />

garCeva<br />

_ brunvis niSnebis marTlwera<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle ecnoba martiv saganmanaTleblo informacias SoTa rusTavelisa<br />

<strong>da</strong> `vefxistyaosnis~ Sesaxeb<br />

_ kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ yofs mas nawilebad, adgens gegmas<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ ecnoba <strong>da</strong> aanalizebs `vefxistyaosnis~ aforizmebs<br />

_ wers<br />

_ eufleba brunvis niSnebis marTlweras<br />

_ muSaobs individualaurad, jgufurad, wyvilebSi<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs SoTa rusTavelis<br />

portrets, `vefxistyaosans~ <strong>da</strong> avalebs gaixsenon, ra ician am poetisa <strong>da</strong> misi poemis<br />

Sesaxeb. Sedgeba `gonebrivi ieriSis~ ruka: (es samuSao SeiZleba Sesruldes<br />

jgufebSic. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi. TiToeuli jgufis pasuxi<br />

gaanalizdeba <strong>da</strong> Sefasdeba klasSi).<br />

maswavlebeli ajamebs moswavleTa pasuxebs, awvdis <strong>da</strong>matebiT informaciasac.<br />

36


<strong>da</strong>iwera me-12 saukuneSi<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: SoTa rusTaveli (XII-XIII ss) msoflios udide-<br />

si humanisti poetia. Cv<strong>ena</strong>mde moRweulia misi erTaderTi poema ~vefxistyaosani~, romelSic<br />

gamoxatulia qarTveli eris umSvenieresi miswrafebani, umaRlesi idealebi.<br />

SoTa rusTavelis biografiuli cnobebi TiTqmis ar S<strong>ena</strong>xula, magram mravali xalxuri <strong>da</strong><br />

literaturuli gadmocemis, Tu samecniero hipoTezis mixedviT mkvlevarni askvnian:<br />

sruli ueWvelobiT mxolod imis Tqma SeiZleba, rom `vefxistyaosnis~ avtori saxelad<br />

SoTa, Tamar mefis Tanamedrove didgvarovani piri, iyo hereTis an rusTavis mflobeli. (aqe<strong>da</strong>n<br />

zedwodeba _ rusTaveli), saqarTvelos samefo karis meWurWleTuxucesi, romelmac xan<strong>da</strong>zmu-<br />

lobaSi SeakeTebina ierusalimis <strong>qarTuli</strong> jvris monasteri <strong>da</strong> moaxatvina svetebi. aq <strong>da</strong>msa-<br />

xurebis aRsaniSnavad monastris saaRape wignSi Seitanes misi saxeli, xolo monastris erT-erT<br />

svetze maqsime aRmsarebelisa <strong>da</strong> ioane <strong>da</strong>maskelis freskaTa Soris misi suraTi gamosaxes.<br />

varaudoben, rom `vefxistyaosani~ 1189-1207 wlebSia <strong>da</strong>werili. masSi asaxulia XI-XII sauku-<br />

neTa saqarTvelos sinamdvile. XII saukunis <strong>qarTuli</strong> saxelmwifos sidiade STagonebuli poetis<br />

azriT, saxelmwifoebrivi wyobis umaRlesi principi, centraluri monarqiaa.<br />

rusTavelis religia qristianobaa. igi XII saukunis <strong>qarTuli</strong> qristianuli saxelmwifos<br />

mkvidria, misi apologeti, Teisti. aRiarebs RmerTis arsebobas <strong>da</strong> sulis ukv<strong>da</strong>vebas, icis <strong>da</strong><br />

eyrdnoba biblias.<br />

. . .<br />

`vefxistyaosani~<br />

`vefxistyaosani~ dRes msoflios TiTqmis yvela <strong>ena</strong>zea Targmnili. zog <strong>ena</strong>ze ki magaliTad,<br />

rusul, inglisur, frangul, germanul <strong>da</strong> sxva enebze _ or-orjer.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs maswavlebeli.<br />

vinai<strong>da</strong>n teqsti aris aRweriTi, intonacia <strong>da</strong> kiTxvis tempi SeirCeva<br />

Sesabamisi. pauzebi keTdeba TiToeuli abzacis Semdeg.<br />

moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben teqsts, aixsneba gaugebari sityvebi<br />

<strong>da</strong> gamoTqmebi, gaanalizdeba aforizmebi. maswavlebeli klass avalebs teqsti<br />

waikiTxon Cumad, <strong>da</strong>yon nawilebad <strong>da</strong> Seadginon gegma (gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT<br />

xasiaTs miiRebs: a) SoTa rusTavelis vinaoba, b) `vefxistyaosnis~ mniSvneloba<br />

<strong>qarTuli</strong> literaturisaTvis, g) SoTa rusTavelis sibrZne, d) poemis ukv<strong>da</strong>veba).<br />

moswavleebi saubroben TiToeuli sakiTxis Sesaxeb, avseben mas <strong>da</strong>matebiTi informaciiTac.<br />

teqstis analizisas gairkveva, ras niSnavs `rusTaveli~, sai<strong>da</strong>n miiRo poemis<br />

avtorma es saxeli; ratom miiCneven am poemas genialur nawarmoebad; i. gogebaSvili<br />

(am Txzulebis avtori) ras miiCnevs `geniosTa xvedrad~; ra sityvebiT afasebs<br />

37<br />

<strong>da</strong>wera S. rusTavelma<br />

. . .


i. gogebaSvili SoTa rusTavels (uniWieresi poeti, brZeni), raSi gamoixateba poetis<br />

sibrZne (azrovnebiT win uswreb<strong>da</strong> Tavis dros), ra aforizmebs iyenebs poeti<br />

nawarmoebSi; rogor aris axsnili teqstSi TiToeuli aforizmis mniSvneloba...<br />

saxelmZRvaneloSi mocemulia sxva aforizmebic, moswavleebi kiTxuloben<br />

maT (maTi erTi nawili moswavleTaTvis ukve nacnobia III klasi<strong>da</strong>n), maswavleblis<br />

<strong>da</strong>xmarebiT aanalizeben <strong>da</strong> `aqtivobebis rveulSi~ asruleben #1 <strong>da</strong>valebas.<br />

3. Sejameba _ miRebul informacias moswavleebi ajameben wyvilebSi `ra<br />

vicodi SoTa rusTavelis Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs~ (`aqtivobebis<br />

rveuli~, #2).<br />

II. gramatikul masalaze muSaoba<br />

1. brunvis formebze <strong>da</strong>kvirveba _ saxelmZRvanelo, gv. 24.<br />

2. brunvis niSnebis marTlwera _ `aqtivobebis rveuli~, #3.<br />

3. arsebiTi saxelis garCeva Seswavlili gramatikuli kategoriebis<br />

mixedviT _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV.2, IV.6, IV.10, IV.13, IV.14.<br />

38


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

`WaSi Cavardnili kacis ambavi~ (nawyveti `vefxistyaosni<strong>da</strong>n~),<br />

arqaizmebi (terminis miwodebis gareSe), sxvaTa sityvis nawilaki<br />

-o -o, viTarebiTi brunvis niSnis (-ad) marTlwera<br />

nj{ofcj<br />

_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ teqstis arsebiTi enobriv-gramatikuli niSnebis amocnoba<br />

_ leqsikur <strong>da</strong> gramatikul arqaizmebze <strong>da</strong>kvirveba (terminis gareSe)<br />

_ paralelebis gavleba Seswavlil literturul nawarmoebebTan<br />

_ sxvaTa sityvis nawilakis (-o) marTlwera<br />

_ viTarebiTi brunvis niSnis (-ad) marTlwera<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />

_ gadmoscems mis Sinaarss rogorc TxrobiT, ise _ werilobiT<br />

_ avlebs paralelebs Seswavlil literaturul nawarmoebebTan <strong>da</strong><br />

akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />

_ akvirdeba leqsikur <strong>da</strong> gramatikul arqaizmebs<br />

_ varjiSobs orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaSi<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. teqstis kiTxva _ maswavlebeli Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs nawyvets,<br />

akiTxebs kiTxvaSi gawaful moswavlesac, Semdeg moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben<br />

teqsts, `sityvis salarosa~ <strong>da</strong> maswavleblis <strong>da</strong>xmarebiT xsnian gaugebar<br />

sityvebsa <strong>da</strong> frazebs, aSinaarseben TiToeul striqons <strong>da</strong> gadmoscemen wakiTxulis<br />

Sinaarss, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

`ori kaci ucxo adgilas midio<strong>da</strong>. ukana kacma wina kaci WaSi Cavardnili <strong>da</strong>inaxa,<br />

mivi<strong>da</strong> axlos, CasZaxo<strong>da</strong> <strong>da</strong> tiro<strong>da</strong>, `vais~ iZax<strong>da</strong>.<br />

ase uTxra: amxanago, mand iyavi <strong>da</strong> momicade, me Tokis mosatanad waval, min<strong>da</strong>,<br />

rom amogiyvano; qvemoT myofs gaecina, metad gaukvir<strong>da</strong>, <strong>da</strong>uyvira: rom ar <strong>da</strong>gicado,<br />

sad gageqce, sad wavide?~<br />

vinai<strong>da</strong>n teqsti enobrivi TvalsazrisiT sakmaod rTulia, maswavlebeli<br />

klass jer usvams Sinaarsze orientirebul kiTxvebs, romelTa pasuxebi wignSi<br />

39


un<strong>da</strong> amoikiTxon:<br />

_ sad midio<strong>da</strong> ori kaci?<br />

_ ra SeemTxva winamavals?<br />

_ rogor ga<strong>da</strong>wyvita ukan mimavalma misi <strong>da</strong>xmareba? ris motana ga<strong>da</strong>wyvita<br />

man?<br />

_ ra sTxova man WaSi Cavardnils?<br />

_ ra upasuxa WaSi Cavardnilma?...<br />

moswavleebi kiTxvebze pasuxebiT gadmoscemen teqstis Sinaarss. SeiZleba<br />

Sedges gegmac.<br />

<strong>da</strong>ismeba ufro maRali donis (analizze, sinTezze, Sefasebaze orientirebuli)<br />

kiTxvebic:<br />

_ ratom gaecina WaSi Cavardnils?<br />

_ ris Tqma surs poets am teqstiT mkiTxvelisaTvis?<br />

_ romeli an<strong>da</strong>za gagaxsen<strong>da</strong>T am teqstis kiTxvisas? (`wina kaci ukanas xidiao~).<br />

_ramd<strong>ena</strong>d Seefereba es an<strong>da</strong>za am teqsts? ratom fiqrobT ase?<br />

_ Seva<strong>da</strong>roT es nawarmoebi adre, III klasSi, Seswavlil sulxan-saba orbelianis<br />

igav-araks ~sayveduri tyveobaze uaresia~. ra saerTo aqvs am or teqsts?<br />

(msgavseba mxolod garegnulia, orive maTganSi ormoSi Cavrdnil kacsa <strong>da</strong> mis Svelazea<br />

saubari); gansxvavebuli? (gansxvavebulia azri: pirvel maTganSi saubaria<br />

imaze, rom sikeTe uxmaurod un<strong>da</strong> gakeTdes; meoreSi ki yuradReba gamaxvilebulia<br />

sityvaze, romlis Tqmisas aucileblad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vfiqrdeT, gaviTvaliswinoT<br />

saTqmelis Tqmis dro <strong>da</strong> adgili).<br />

teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>vleba (swori pasuxia b).<br />

werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba:<br />

1. arqaizmebze <strong>da</strong>kvirveba _ moswavleebi teqstSi eZeben sityvebs, romlebic<br />

dRes aRar ixmareba: Sigan, Cahyio<strong>da</strong>, izaxis, TokTa, qveSeTsa, mosaxmelad,<br />

Semohyivla... asaxeleben Zveli formiT gamoyenebul arsebiT saxelebs<br />

(kacni, TokTa...) <strong>da</strong> zmnebs (tirs, mwads, gaecinnes...).<br />

2. sxvaTa sityvis `-o~ marTlwera (saxelmZRvanelo, gv. 26)<br />

3. viTarebiTi brunvis niSnis (-ad) marTlwera (`aqtivobebis rveuli~,<br />

<strong>da</strong>valeba #2. am savarjiSos Sesrulebamde sasurvelia, moswavleebi vavarjiSoT<br />

orToepiaSi).<br />

Sedegebis kodi: IV.3, IV.4, IV.5, IV.6, IV.12, IV.13, IV.14.<br />

40


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

revaz inaniSvilis `Semodgomis dRe~, arsebiTi saxelis fuZe,<br />

arsebiTi saxelis fuZis monaxva<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ sakuTari <strong>da</strong>mokidebulebis gamoxatva wakiTxulis mimarT<br />

_ gabmul metyvelebaze muSaoba, Sinaarsis gadmocema (TxrobiT,<br />

werilobiT)<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ teqstis ageba, literaturuli personaJisaTvis werilis miwera<br />

_ arsebiTi saxelis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba, saxelis fuZis moZebna<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />

_ gamoxatavs Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT<br />

_ adgens gegmas<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss TxrobiT <strong>da</strong> werilobiT<br />

_ swers werils warmosaxviT adresats (literaturul personaJs)<br />

_ eufleba arsebiTi saxelis fuZis monaxvis xerxs<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba Catardes sxva<strong>da</strong>sxvanairad: a) maswavlebeli<br />

klass aZlevs sayrden sityvebs: `gviani Semodgoma,~ `yviTeli foTlebi~,<br />

`mSvenieri sanaxaoba~, `Semodgomis tye~... _ <strong>da</strong> avalebs Seadginon zepiri<br />

Txzuleba Semodgomis Sesaxeb. es samuSao umjobesia Sesruldes jgufurad; b)<br />

moswavleebi ixseneben wina klasebSi Seswavlil r. inaniSvilis nawarmoebebs <strong>da</strong><br />

saubroben maT Sesaxeb.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

revaz inaniSvili (1926-1991 w.w.), 1956 wels <strong>da</strong>amTavra Tbilisis saxelmwifo universitetis<br />

filologiis fakulteti; pirveli moTxroba `saxsovari~ gamoaqveyna lit. almanax `pirvel<br />

sxivSi~ 1950 wels, xolo moTxrobebis pirveli krebuli _ `pirveli moTxrobebi~ _ 1953 wels;<br />

gamosca ramdenime krebuli (`megobrisadmi minaweri werilebi<strong>da</strong>n~, `wveTebi foTlebze~, `cisferi<br />

gorgali~, `saRamo xanis Canawerebi~, `barisaken mifrinavs jafara~, `Citebis gamomzamTrebeli~...);<br />

1977 wels mieniWa rusTavelis premia; gansakuTrebiT nayofieria sabavSvo literaturis<br />

41


sferoSi. aris mravali saymawvilo moTxrobis avtori; misi Semoqmedebis mTavari Temaa <strong>qarTuli</strong><br />

sofeli; mwerals gaaCnia a<strong>da</strong>mianis sulSi Caxedvisa <strong>da</strong> TanagrZnobis udidesi unari; misi Semo-<br />

qmedebisaTvis niSandoblivia lirikuli Txroba, cocxali saxeebis Seqmnis xelovneba; misi sce-<br />

naris mixedviT ga<strong>da</strong>Rebulia sabavSvo kinofilmi `ar<strong>da</strong>degebi~.<br />

2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs teqsts<br />

gamometyvelebiT, teqstis didi nawili aRweriTia, amitom un<strong>da</strong> SeirCes sa-<br />

Tanado intonacia <strong>da</strong> tempi. moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil-nawil <strong>da</strong><br />

xsnian gaugebar sityvebsa <strong>da</strong> gamoTqmebs. Cumi kiTxvis procesSi ki teqsts yofen<br />

calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben (gegmis Sedg<strong>ena</strong>). gegma savaraudod aseT saxes<br />

miiRebs:<br />

Semodgoma xeobaSi<br />

Tevzebiani tbori<br />

<strong>da</strong>sveneba tyeSi<br />

mSvenieri sanaxaoba<br />

lamazi dRis <strong>da</strong>bneleba<br />

moswavleebi gegmis mixedviT hyvebian wakiTxulis Sinaarss; Semdeg ki airCeven<br />

erT-erT sakiTxs, romelic, maTi azriT, yvelaze mniSvnelovania am nawarmoebSi,<br />

<strong>da</strong> werilobiT gadmoscemen mis Sinaarss (<strong>da</strong>vlebebi #1 <strong>da</strong> #2).<br />

3. teqstis analizi _ gairkveva, rogor aRwers mwerali nawarmoebSi Semodgomis<br />

tyes, romel zedsarTav saxelebs iyenebs am mizniT (Camocvenili fo-<br />

Tlebi, mwvane mdinare, yviTlad abrialebuli xeebi, kvirteb<strong>da</strong>berili wvrili<br />

totebi...), ram moxibla igi tyeSi, ra wamoiRo man tyi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> ratom, ratom uZRvna<br />

man madloba miwas, rogor gamoxata man Tavisi madliereba, ra ganwyoba <strong>da</strong>eufla<br />

mas am sanaxaobis xilvis Semdeg, ratom Seecvala mas ganwyoba, romeli sityvebiT<br />

gadmogvcems mwerali Tavis ganwyobis Secvlas (`naTel, lamaz dRes uceb ga<strong>da</strong>efara<br />

Talxi~), ris Tqma surs mwerals CvenTvis (a<strong>da</strong>miani anadgurebs bunebis mSvenebas),<br />

Tu Secvlian rames am nawarmoebSi <strong>da</strong> rogor...<br />

teqstis gaazrebas exmareba `rveulSi~ moTavsebuli testuri <strong>da</strong>valeba<br />

(swori pasuxia a).<br />

4. werilis miwera warmosaxviTi personaJisadmi (wyvilebSi muSaoba)<br />

<strong>da</strong>valeba #3 _ weris <strong>da</strong>wyebamde moswavleebi ixseneben, rogor iwereba werili,<br />

ra aris aucilebeli misi werisas _ konvertze misamarTis, adresatisa <strong>da</strong><br />

adresantis (gamgzavnis) _ miTiTeba; rogor iwyeben werilis weras _ adresatisadmi<br />

mimarTviT, ras weren werili bolos _ gamgzavnis saxelsa <strong>da</strong> TariRs...<br />

42


II. gramatikul masalaze muSaoba<br />

arsebiTi saxelis fuZis monaxva_ moswavleebi teqstis pirvel abzacSi<br />

eZeben arsebiT saxelebs (zamTari, gazafxuli, zafxuli, Semodgoma, foTlebi,<br />

wnoris, fesvebi, xeebi, totebi, eklebi..), ajgufeben maT ricxvis mixedviT, gansazRvraven<br />

maTi brunvis formas, gamoyofen brunvis niSnebs... svamen arsebiT<br />

saxelebs _ gazafxuli, zafxuli _ moTxrobiT brunvaSi: gazafxul-ma, zafxulma;<br />

acileben brunvis niSans. eZlevaT <strong>da</strong>skvna _ Tu arsebiT saxels CavsvamT<br />

moTxrobiT brunvaSi <strong>da</strong> CamovacilebT brunvis niSans, <strong>da</strong>rCeba fuZe. am SemTxvevaSi<br />

arsebiTi saxelebis fuZeebia: gazafxul, zafxul.<br />

varjiSoben sxva boloTanxmovniani fuZeukumSveli saxelebis fuZeebis monaxvaze<br />

(saxelmZRv. gv. 29), am codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV.3, IV.4, IV.5, IV.6, IV.7, IV.13, IV.14.<br />

43


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

vaJa-fSavelas `Svlis nukris naambobi~ (nawyveti), arsebiTi saxelis<br />

brunebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli marTlweris sakiTxebi _ ori m<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />

_ saganTSorisi kavSiri ekologiasTan<br />

_ wakiTxulis mimarT sakuTari <strong>da</strong>mokidebulebis gamoxatva<br />

_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />

_ gabmul metyvelebaze varjiSi<br />

_ sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />

_ marTlweris Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts, avlebs paralelebs bunebismetyvelebis<br />

gakveTilebze miRebul informaciasTan<br />

_ gamoxatavs <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs,<br />

asabuTebs Tavis azrs<br />

_ adgens gegmas<br />

_ wers<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss I-sa <strong>da</strong> III pirSi<br />

_ ecnoba vaJa-fSavelas Sesaxeb martiv saganmanaTleblo informacias<br />

_ varjiSobs marTlwarmoTqmasa <strong>da</strong> marTlweraSi<br />

_ Camowers sakiTxebs literaturul personaJTan warmosaxviTi interviusaTvis<br />

_ muSaobs individualurad, wyvilebSi<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba Catardes sxva<strong>da</strong>sxvanairad: a) maswavlebeli<br />

klass sTavazobs Temas: `a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong> cocxali buneba~. moswavleebi<br />

saubroben bunebis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb, a<strong>da</strong>mianisa <strong>da</strong> cxovelTa samyaros <strong>da</strong>mokidebulebaze;<br />

b) klasi ixsenebs wina klasebSi Seswavlil vaJa-fSavelas leqsebs <strong>da</strong><br />

im informacias, rac maT ukve ician am poetis Sesaxeb. maswavlebeli avsebs <strong>da</strong><br />

ajamebs am informacias.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

vaJa-fSavela (luka razikaSvili, 1861-1915) <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> sofel CargalSi (axlandeli duSeTis<br />

raioni). rva wlamde CargalSi izrdebo<strong>da</strong> jer swavlob<strong>da</strong> Telavis sasuliero saswavlebelSi,<br />

Semdeg 1877-79 wlebSi Tbilisis samaswavleblo institutTan arsebul orklasian samoqalaqo<br />

44


saswavlebelSi, 1879 wli<strong>da</strong>n goris samaswavleblo seminariaSi, romelic <strong>da</strong>amTavra 1882 wels.<br />

1883-84 wlebSi peterburgis universitetis iuridiuli fakultetis Tavisufali msmeneli<br />

iyo. xelmokleobis gamo universiteti <strong>da</strong>tova <strong>da</strong> maswavlebloba <strong>da</strong>iwyo mTis soflebSi. 1888<br />

wli<strong>da</strong>n ki CargalSi <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong>. aq <strong>da</strong>iwera misi genialuri poemebi, leqsebi, moTxrobebi. dro<strong>da</strong>dro<br />

cxen ze ga<strong>da</strong>kidebuli xurjiniT TbilisSi Camohqon<strong>da</strong> Tavisi nawerebi. mZime cxovrebam<br />

<strong>da</strong> gaWirvebam adre Searyia vaJas janmrTeloba <strong>da</strong> 54 wlisa gar<strong>da</strong>icvala TbilisSi, hospitlis<br />

palataSi (amJamindeli saxelmwifo universitetis Senoba). sikvdilis win axlad moTibuli balaxi<br />

<strong>da</strong> mTis wyaro inatra... <strong>da</strong>krZales didubis panTeonSi 1935 wels misi neSti mTawmin<strong>da</strong>ze<br />

ga<strong>da</strong>asvenes.<br />

vaJas SemoqmedebaSi cxovreba <strong>da</strong> samyaro sinaTlis <strong>da</strong> sibnelis, sikeTisa <strong>da</strong> borotebis<br />

<strong>da</strong>usrulebeli Widilis saxiTaa warmodgenili.<br />

qarTvel poetTa Soris vaJa yvelaze Rrmad Caswv<strong>da</strong> bunebis saidumloebas. poetisaTvis<br />

mSveniereba ganfenilia sinamdvilis auracxel konkretul formaSi. sicocxle mTeli Tavisi<br />

nairferobiT, maRali gonierebis <strong>da</strong> sikeTis gansaxierebad warmoudgenia.<br />

vaJam uRrmesi gavl<strong>ena</strong> moaxdina qarTveli xalxis erovnul TviTSegnebaze, mis Txzulebeb-<br />

Si samSoblo <strong>da</strong>naxulia rogorc `qveyniuri RmerTi~. es RmerTi mravalsaxovania, ZiriTa<strong>da</strong>d ori<br />

saxiT vlindeba, rogorc maradiuli, zedrouli, `didi iveria~ <strong>da</strong> rogorc ~jvarcmuli fiqri~.<br />

vaJasaTvis eri ukv<strong>da</strong>vi fenomenia, igi SeiZleba Semcirdes an <strong>da</strong>knindes, magram mis uRrmes arsebaSi<br />

xeluxleblad aris S<strong>ena</strong>xuli pirveladi dvrita, ganaxlebisa <strong>da</strong> aRdgomis <strong>da</strong>uTrgunveli<br />

potencia.<br />

vaJa-fSavela, rogorc moqalaqe <strong>da</strong> poeti, mxne patrioti iyo, man udidesi gavl<strong>ena</strong> moaxdina<br />

qarTveli xalxis erovnul gaTviTcnobierebaze, manve <strong>da</strong>amkvidra qarTul poeziaSi pirovnuli<br />

srulyofis _ `kai ymis~ kulti, romlis mniSvneloba ganuzomelia.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ maswavlebeli teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde<br />

kiTxulobs gamometyvelebiT. Semdeg moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil <strong>da</strong><br />

xsnian gaugebar sityvebsa <strong>da</strong> gamoTqmebs, risTvisac iyeneben `sityvis salaros.~<br />

teqstis analizisas gairkveva, ra aris Svlis nukris sa<strong>da</strong>rdebeli, ra awuxebs mas<br />

yvelaze metad, ratom sayvedurobs igi a<strong>da</strong>mians; am teqstis mixedviT, rogoria<br />

Svlis nukri, misi de<strong>da</strong>, a<strong>da</strong>miani; a<strong>da</strong>mianis ra Tviseba Cans (moswavleebi teqstSi<br />

eZeben saTanado adgilebs <strong>da</strong> iSvelieben sakuTari mosazrebis <strong>da</strong>sabuTebisas); ra<br />

aris am teqstis mTavari saTqmeli; ra saerTo aqvs mas wina gakveTilze wakiTxul<br />

r. inaniSvilis moTxrobasTan; Tu Cans nawarmoebSi mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba momx<strong>da</strong>ris<br />

mimarT; rogoria Tavad moswavleebis <strong>da</strong>mokidebuleba wakiTxuli teqstisadmi,<br />

ratom... riT asabuTeben Tavis azrs, rogor gaagrZeleben moTxrobas,<br />

rogor <strong>da</strong>sasruls mouZebnian mas...<br />

moswavleebi varjiSoben teqstis gamometyvelebiT kiTxvaze, SeiZleba<br />

Catardes erTgvari Sejibric.<br />

3. wera _ moswavleebi adgenen gegmas <strong>da</strong> am gegmis mixedviT weren `Svlis<br />

nukris Civili~ (<strong>da</strong>valeba #1); wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba #2 _ gaesaubreT<br />

Svlis nukrs.<br />

45


II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1.sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ moswavleebi akvirdebian rogor, romeli<br />

gmiris saSualebiT gadmogvcems mwerali Tavis saTqmels (Svlis nukris saSualebiT),<br />

ratom mimarTavs am xerxs mwerali (ufro metad rom moaxdinos mkiTxvelze<br />

zemoqmedeba, ufro zustad rom uTxras mkiTxvels Tavisi saTqmeli...); ra<br />

Seicvlebo<strong>da</strong>, Tu mwerali Tavad mogviTxrob<strong>da</strong> am ambavs. moswavleebi wakiTxulis<br />

Sinaarss yvebian III pirSi.<br />

2. <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>debebi:<br />

`irem... irems balaxi miawo<strong>da</strong>~,<br />

`<strong>da</strong>Wrilma lom... Rriali <strong>da</strong>iwyo~,<br />

`qaTam... Cxrika, Cxrika <strong>da</strong> Tavisi <strong>da</strong>saklavi <strong>da</strong>na gamoCxrika~.<br />

moswavleebi Tavis adgilas svamen moTxrobiTi brunvis niSans <strong>da</strong> akvirdebian<br />

sityvebSi: `iremma~, `lomma~, `qaTamma~ _ ramdeni m iyris Tavs, ratom (erTi<br />

fuZis <strong>da</strong>boloebaa, meore _ moTxrobiTi brunvis niSnis nawili); varjiSoben am<br />

orTogramebis marTlwarmoTqmasa <strong>da</strong> marTlweraze; asaxeleben arsebiT saxelebs,<br />

romelTa fuZe m-ze mTavrdeba (<strong>da</strong>valeba #3); werilobiT asruleben #4<br />

<strong>da</strong>valebas.<br />

Sedegebis kodi: IV.1, IV.2, IV.3, IV.6, IV.7, IV.8, IV.9, IV.12, IV.14<br />

gakveTilis Tema: vaJa-fSavelas `arwivi~, arsebiTi saxelis brunebasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli marTlweris sakiTxi (ori s) _ am masalis <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels<br />

vandobT.<br />

46


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

sergo kldiaSvilis `orbi~, arsebiTi saxelis ricxvi,<br />

mr. ricxvis formanti -eb<br />

nj{ofcj<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ moswavleebSi kritikuli azrovnebis formireba<br />

_ saganTSoris kavSiri ekologiasTan<br />

_ teqstis enobriv-gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ arsebiTi saxelis mravlobiTi ricxvis formantis (-eb) gacnoba<br />

_ arsebiTi saxelis morfologiuri garCeva Seswavlili gramatikuli kategoriebis<br />

mixedviT<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ adgens gegmas, gadmoscems wakiTxulis Sinaarss rogorc I, ise _ III pirSi<br />

_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad, individualurad<br />

_ akvirdeba mxatvruli teqstis <strong>ena</strong>s<br />

_ ecnoba arsebiTo saxelis mr. ricxvis -eb sufiqss<br />

_ arCevs arsebiT saxels Seswavlili gramatikuli kategoriebis mixedviT<br />

_ wers<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

kldiaSvili sergo <strong>da</strong>viTis Ze, 1893_1986 wlebi, <strong>da</strong>amTavra quTaisis gimnazia, swavlob<strong>da</strong><br />

moskovis universitetis iuridiul fakultetze, mamasTan (cnobil mweral <strong>da</strong>viT kldiaSvilTan)<br />

erTad monawileob<strong>da</strong> I msoflio omSi, saqarTveloSi <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> 1917 wels. misi pirveli prozauli<br />

miniaturebi <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> 1911 wels Tbilisis gazeT `sinaTleSi~, 1916 wli<strong>da</strong>n `cisferyanwelTa~<br />

erT-erTi <strong>da</strong>maarsebeli <strong>da</strong> aqtiuri wevria. mwerali novelis Janris erT-erTi ubrwyinvalesi ostatia.<br />

mwerlis yuradRebis centrSia a<strong>da</strong>miani Semoqmedi, a<strong>da</strong>miani patrioti. mas ekuTvnis mTeli<br />

cikli svanuri moTxrobebisa. gansakuTrebuli popularobiT sargeblobs misi `laxun<strong>da</strong>relis<br />

Tavga<strong>da</strong>savali~. avtoria novelebisa: `Winka biWebi~, `obrodi~, `gorgasalis Tasi~, `serafiti~,<br />

47


`Semodgomis wvima~, `jor<strong>da</strong>no bruno.~.. aqtiurad muSaob<strong>da</strong> dramaturgiaSic, misi piesebi (`gmir-<br />

Ta Taoba~, `irmis xevi~, `<strong>da</strong>bruneba~...) warmatebiT idgmebo<strong>da</strong> <strong>qarTuli</strong> Teatris sc<strong>ena</strong>ze. Targm-<br />

nilia mraval <strong>ena</strong>ze.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ moswavleebi teqsts kiTxuloben pauzebiT,<br />

TiToeuli pauzis Semdeg gamoTqvamen varauds movl<strong>ena</strong>Ta SesaZlo ganviTarebis<br />

Sesaxeb <strong>da</strong> asabuTeben sakuTar Sexedulebas, gza<strong>da</strong>gza, kiTxvis procesSive, aixsneba<br />

gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. maswavleblis miTiTebiT moswavleebi<br />

teqsts yofen calkeul, azrobrivad <strong>da</strong>srulebul monakveTebad <strong>da</strong> adgenen gegmas,<br />

aseve teqsts kiTxuloben gamokrebiT _ mag. moZebneT <strong>da</strong> waikiTxeT teqstSi<br />

is monakveTi, sa<strong>da</strong>c aRwerilia: a) svaneTis buneba, b) svaneTis mosaxleoba, g)<br />

sanadirod mzadeba, g) monadireTa imedgacrueba, d) brZola frinvelebTan,<br />

e) <strong>da</strong>Wrili orbi, v) maspinZlis ukmayofileba... gaanalizdeba saqarTvelos<br />

romeli kuTxea teqstSi aRwerili; rogor aRwers mwerali svaneTsa <strong>da</strong> svanebs;<br />

rogoria a<strong>da</strong>miani bunebasTan <strong>da</strong>mokidebulebaSi; sad, nawarmoebis romel adgilas<br />

Cans es; rogoria Tavad mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba bunebisadmi (mas uyvars<br />

buneba, guli stkiva, roca a<strong>da</strong>mianisagan ganadgurebuls xe<strong>da</strong>vs mas, tkbeba bunebis<br />

mSvenebiT, magram amave dros arc TviTon ufrTxildeba cocxal bunebas...),<br />

momx<strong>da</strong>risadmi (Tav<strong>da</strong>pirvelad mwerali jerovanad ver afasebs momx<strong>da</strong>rs _ `ra<br />

un<strong>da</strong> eqna CemTvis frinvels, Tun<strong>da</strong>c iseTs, rogoric orbia~, Semdeg ki SeSindeba<br />

_ `bolos ga<strong>da</strong>visrole misken bartyebi <strong>da</strong> kldi<strong>da</strong>n saswrafod Camovcocdi~)...<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisTvis _ orbi, frinvelTa gvari SavardnisnairTa<br />

rigisa. tanad didia. misi sxeulis sigrZe 1 m-s aRwevs; frTebis Slili _ 2,5 m-s, masa _ 8 kg-s.<br />

gavrcelebulia evropaSi, aziasa <strong>da</strong> Crd. afrikaSi. saqarTveloSi garcelebuli orbi mTamaRalas<br />

tipia, budobs kldeebze, xevebsa <strong>da</strong> borcvebze, frenisas vertikalurad aRwevs 3400 m simaRles.<br />

Cveulebriv debs 1 kvercxs, kruxobs orive mSobeli 45-54 dRes. ikvebeba mZoriT. saqarTveloSi<br />

misi raodenoba Tan<strong>da</strong>Tan klebulobs, Setanilia `wiTel wignSi~.<br />

sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia a), aseve _ <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong><br />

#2.<br />

3. wera _ <strong>da</strong>valeba #3.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen<br />

jer I, Semdeg _ III pirSi.<br />

2. arsebiTi saxelis ricxvi _ <strong>da</strong>valebebi #4 <strong>da</strong> #5.<br />

3. ricxvSi monacvle zmnebze <strong>da</strong>kvirveba (praqtikulad): bartyebi ubeSi<br />

Cavisxi _ bartyi ubeSi Cavisvi, <strong>da</strong>Tvebi <strong>da</strong>vxoceT _ <strong>da</strong>Tvi movkali.<br />

Sedegebis kodi: IV.1, IV.2, IV.3, IV.4, IV.6, IV.7, IV.10, IV.12, IV.14<br />

48


momdevno ori Temis _ svanuri zRapris `swor-mrudis makrateli~ <strong>da</strong> megruli<br />

leqsis `bJa di<strong>da</strong> re Cqimi~ _ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />

gTavazobT <strong>da</strong>matebiT informacias qarTveluri enebis Sesaxeb:<br />

msoflioSi mravali <strong>ena</strong>a. maTSi gamoiyofa saerTo warmoSobis enebi, romelTac<br />

monaTesave enebi hqvia. monaTesave enebi momdinareobs erTi winare enis, `fuZeenis~,<br />

dialeqtebisagan, romlebic garkveul periodSi <strong>da</strong>Sordnen erTmaneTs <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>moukidebel enebad iqcnen. saerTo warmoSobis enebi qmnian monaTesave <strong>ena</strong>Ta<br />

ojaxs. gamoyofen aseT <strong>ena</strong>Ta ramdenime ojaxs.<br />

<strong>qarTuli</strong> enis sxva enebTan mimarTebis garkvevas didi mecnieruli interesi<br />

axlavs. amJamad kargad aris gamokvleuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgenili, rom <strong>qarTuli</strong>s monaTesave<br />

enebia zanuri (megrul-Wanuri) <strong>da</strong> svanuri. es sami monaTesave <strong>ena</strong> qmnis qarTvelur<br />

<strong>ena</strong>Ta jgufs. es enebi momdinareobs erTi saerTo winare enis dialeqtebisagan,<br />

romlebic droTa ganmavlobaSi <strong>da</strong>scildnen erTmaneTs <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebel<br />

enebad iqcnen (Tumca zogierTi mkvlevar maT dResac dialeqtebad Tvlis), aqvT<br />

sakuTari leqsikuri Sedgeniloba <strong>da</strong> gramatikuli wyoba. amaTgan <strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong><br />

erovnuli <strong>ena</strong>a, zanuri <strong>da</strong> svanuri ki tomobrivi enebia.<br />

<strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong> Zveli samwerlobo <strong>ena</strong>a, Zveli mwerlobis enebs kulturul<br />

enebs uwodeben; maSasa<strong>da</strong>me, <strong>qarTuli</strong> kulturul <strong>ena</strong>Ta ricxvs ganekuTvneba.<br />

igi yvela <strong>qarTuli</strong> tomis saerTo saliteraturo <strong>ena</strong> iyo istoriulad <strong>da</strong> aris<br />

dResac. is qarTvelebis saerTo erovnuli <strong>ena</strong>a.<br />

qarTveluri enebis sxva enebTan naTesaobis Taobaze ramdenime Teoria arsebobs,<br />

magram es sakiTxi sabolood ar aris gamokvleuli. amJamad gavrcelebuli<br />

Sexedulebis Tanaxmad (romlis avtorebic arian i. javaxiSvili <strong>da</strong> arn. Ciqobava),<br />

qarTveluri enebi <strong>ena</strong>Tesaveba mTis kavkasiur enebs <strong>da</strong> sxva jgufebTan<br />

(afxazur-adiReur, <strong>da</strong>Restnur <strong>da</strong> qistur-bacbur enebTan) erTad qmnian mTis<br />

iberiul-kavkasiur <strong>ena</strong>Ta ojaxs, Tumca am sakiTxze arsebobs mecnierTa radikalurad<br />

gansxvavebuli Sexedulebebic (n. mari, T. gamyreliZe...).<br />

49


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

murman lebaniZis `zamTris piri~, arsebiTi saxelis ricxvTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli marTlweris sakiTxi (ori e)<br />

nj{ofcj<br />

_ poeturi teqstis aRqma<br />

_ gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ martivi aRweriTi teqstebis Seqmna <strong>da</strong> wera<br />

_ orToepiuli <strong>da</strong> orTografiuli Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs leqss<br />

_ ecnoba axal leqsikur erTeulebs, iyenebs maT metyvelebaSi<br />

_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaze<br />

_ qmnis martiv aRweriT teqstebs sayrdeni sityvebisa <strong>da</strong> frazebis gamoyenebiT<br />

_ wers<br />

_ varjiSobs orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaSi<br />

_ muSaobs jgufurad, individualurad<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs jgufebad, TiToeul<br />

jgufs aZlevs <strong>da</strong>valebas _ gaiazron fraza `zamTris piri~ <strong>da</strong> aagon martivi<br />

teqsti am saTauris mixedviT. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi. pasuxebis<br />

prezentacia <strong>da</strong> analizi xdeba klasis aqtiuri monawleobiT.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

murman lebaniZe, 1922-2002, cnobili qarTveli poeti, rusTavelis premiis laureati, 1948<br />

wels <strong>da</strong>amTavra Tbilisis saxelmwifo universitetis filologiis fakulteti, monawileob<strong>da</strong> II<br />

msoflio omSi (1942-43 w), 1946 wli<strong>da</strong>n muSaob<strong>da</strong> Jurnal-gazeTebis re<strong>da</strong>qciebSi, iyo rusTavelis<br />

sax. saxelmwifo premiebis komitetis pasuxismgebeli mdivani, lirikuli leqsebis pirveli krebuli<br />

gamoaqveyna 1950 wels, aqtiurad moRvaweob<strong>da</strong> sabavSvo mwerlobaSi.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ maswavlebeli klass leqss ukiTxavs gamometyvelebiT,<br />

Semdeg aZlevs <strong>da</strong>valebas _ waikiTxon leqsi Cumad, moZebnon <strong>da</strong> axsnan<br />

gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, gamoiyenon am mizniT `sityvis salaro~;<br />

50


moiniSnon is ucnobi sityvebic, romlebic wignSi ar aris axsnili. am sityvebis<br />

axsna xdeba klasis saerTo ZalebiT.<br />

gairkveva, weliwadis ra droa aRwerili nawarmoebSi, ras uwodebs poeti<br />

`zamTris pirs~ (Semodgomis miwuruls, noembris <strong>da</strong>mlevs), <strong>da</strong>asabuTon leqsis<br />

mixedviT (rTveli <strong>da</strong>mTavrebulia, mosavali <strong>da</strong>binavebuli; buneba gayuCebula _<br />

`arca qviTqviTi mwyris, arca gugulis gugu~; mTebi <strong>da</strong>Tovlilia, sacaa barSic<br />

moTovs, nislia, civa, xalxi buxars mihficxebia...); rogor aris aRwerili buneba<br />

(`Cadis <strong>da</strong>Rlili mze~, `kentad SerCenili foToli~, `wvims, saceriviT cris~,<br />

`<strong>da</strong>patarav<strong>da</strong> dRe~...); akvirvebs mxatvrul saxeebze (saTanado terminis gareSe):<br />

` Cadis <strong>da</strong>Rlili mze~, `Tavi waukravT mTebs Tovlisfer CabalaxiT~, `<strong>da</strong>ko<strong>da</strong>laobs<br />

yrud sadRac najaxi tyeSi~...<br />

leqsis mixedviT aRweren zamTris pirs soflad, sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />

aseve sayrdeni sityvebis gamoyenebiT aRweren wlis amave dros qalaqad (<strong>da</strong>valeba<br />

#2).<br />

moswavleebi varjiSoben leqsis gamometyvelebiT kiTxvaze. SeiZleba<br />

Catardes erTgvari Sejibric.<br />

II. enobriv masalaze muSaoba<br />

1. leqsikaze <strong>da</strong>kvirveba _ a<strong>da</strong>mianis Sroma-saqmianobis amsaxeli leqsika<br />

teqstSi (rTveli, simindis texa, xvna), a<strong>da</strong>mianTa xmianobis amsaxveli leqsika (yi-<br />

Jini, simRera, laparaki), cxovelTa <strong>da</strong> frinvelTa xmianobis amsaxveli leqsika<br />

(burvakis Rrutuni, mwyris qviTqviTi, gugulis gugu), wylis xmianoba (Cxriali),<br />

wisqvilis xmianoba (RuRuni)... igoneben frinvelTa <strong>da</strong> cxovelTa xmianobis<br />

amsaxvel sxva leqsikur erTeulebsac (qaTmis kakani, in<strong>da</strong>uris kivkivi, batis<br />

sisini, bayayis yiyini, Zroxis zmuili, cxenis Wixvini, ZaRlis yefa/Rr<strong>ena</strong>...).<br />

2. orTografiasa <strong>da</strong> orToepiaze varjiSi _ saxelmZRvanelo, gv. 46. `aqtivobebis<br />

rveuli~, <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4.<br />

momdevno Temis: n. kecxovelis `bunebis kalen<strong>da</strong>ri~, sityvaTa ganmeoreba<br />

wina<strong>da</strong>debaSi <strong>da</strong> misi Tavi<strong>da</strong>n acileba _ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

niko kecxoveli (1897-1983 w), cnobili botanikosi, mwerali <strong>da</strong> sazogado moRvawe. <strong>qarTuli</strong><br />

botanikuri skolis fuZemdebeli, mecn. doqtori, akademikosi, Tsu reqtori 1945-52 wlebSi.<br />

samecniero SromebTan erTad aqvs mravali lit. narkvevi, novela <strong>da</strong> moTxroba, romlebic saqarTvelos<br />

bunebasa <strong>da</strong> mis <strong>da</strong>cvas exeba. 1974 w. mieniWa rusTavelis premia.<br />

51


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

guram rCeuliSvilis `Semodgoma babua kotesi~,<br />

piris nacvalsaxelebis: me, Sen, is _ gacnoba.<br />

nj{ofcj<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ wakiTxulis Sefaseba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> sakuTari azris<br />

<strong>da</strong>sabuTeba.<br />

_ literaturul personaJTa martivi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ literaturul personaJebTan gasaubreba<br />

_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba<br />

_ teqstis monakveTebad <strong>da</strong>yofa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba<br />

_ dialogze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ piris nacvalsaxelebze: me, Sen, is (igi) <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ punqtuaciasa <strong>da</strong> intonaciaze varjiSi<br />

brujwpcfcj<br />

5 sanimuSo gakveTilis sc<strong>ena</strong>ri<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ gadmoscems teqstis Sinaarss<br />

_ gamoxatavs <strong>da</strong>mokidebulebas wakiTxulis mimarT, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs,<br />

asabuTebs sakuTar azrs<br />

_ Camowers sakiTxebs (kiTxvebs) literaturul personaJTan<br />

gasaubrebisaTvis, wers mosalodnel pasuxebsac<br />

_ martivad axasiaTebs lit. personaJebs<br />

_ yofs teqsts monakveTebad <strong>da</strong> asaTaurebs<br />

_ avlens Tavis fantazias moTxrobis gagrZelebisas<br />

_ varjiSobs piris nacvalsaxelebis: me, Sen, is (igi) _ praqtikul<br />

gamoyenebaze.<br />

_ eufleba punqtuaciursa <strong>da</strong> intonaciur Cvevebs<br />

I gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (7 wuTi):<br />

maswavlebeli klass SesTavazebs <strong>da</strong>valebas _ gaiazron fraza: `Semodgomaze<br />

Sromasa <strong>da</strong> fusfusSi Ramdeba~. klass yofs or jgufad, erT jgufs avalebs<br />

es fraza <strong>da</strong>ukavSiron sofels, meores ki _ qalaqs, gaamaxvilon yuradReba am<br />

dros a<strong>da</strong>mianis Sroma-saqmianobaze. moxdeba Sesrulebuli samuSaos prezentacia.<br />

TiToeuli jgufi gvTavazobs Tavis mosazrebebs am sakiTxis irgvliv. moqmedebs<br />

principi: yvelas azri sayuradReboa. maswavlebeli ar ereva moswavleTa<br />

pasuxebSi, iZleva mxolod gezs, rom sworad warimarTos diskusia.<br />

52


moswavleebi ixseneben magaliTebs cxovrebi<strong>da</strong>n, literaturuli masali<strong>da</strong>n,<br />

amyareben TavianT mosazrebebs saTanado argumentebis moSveliebiT. am etapze<br />

mTavaria ara mxolod WeSmaritebis Zieba, aramed diskusiis xelovnebis Tan<strong>da</strong>-<br />

TanobiT <strong>da</strong>uflebac. mosm<strong>ena</strong>, sxvisi azris pativiscema, sakuTari mosazrebis<br />

Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavlebelTaTvis:<br />

1. qarTveli mwerali guram rCeuliSvili (4.VI.1934, Tbilisi, 23.VIII.1960, gagra, <strong>da</strong>krZalulia<br />

TbilisSi). <strong>da</strong>amTavra Tbilisis saxelmwifo universitetis istoriis fakulteti (1957 w.)<br />

pirveli moTxrobebi, romlebsac didi warmateba xv<strong>da</strong>T, `ciskarSi~ gamoqveyn<strong>da</strong> 1957 wels. sul<br />

oTxiode weli iRvawa samwerlo sarbielze. 26 wlisa tragikulad <strong>da</strong>iRupa. moTxrobaTa pirveli<br />

krebuli `salamura~ gamoqveyn<strong>da</strong> mwerlis gar<strong>da</strong>cvalebis Semdeg (1961 w.). misi ZiriTadi krebulebia:<br />

`moTxrobebi, piesa~ (1965), `moTxrobebi~ (1977), romlebmac sayovelTao popularoba<br />

moipova. misma literaturulma memkvidreobam (moTxrobebi, novelebi, miniaturebi, piesa) mniSvnelovani<br />

kvali <strong>da</strong>amCnia Tanamedrove <strong>qarTuli</strong> prozis ganviTarebas.<br />

guram rCeuliSvilis moTxrobebi Targmnilia germanul, ungrul, bulgarul, Cexur, litvur,<br />

rusul enebze.<br />

2. Tveebis saxelebi<br />

dRevandeli Zvel<strong>qarTuli</strong><br />

ianvari apnisi<br />

Tebervali surwyunisi<br />

marti mirkani<br />

aprili igrika<br />

maisi vardobisTve<br />

ivnisi TibaTve<br />

ivlisi mkaTaTve<br />

agvisto mariamobisTve<br />

seqtemberi enkenisTve<br />

oqtomberi RvinobisTve<br />

noemberi giorgobisTve<br />

dekemberi qristeSobisTve<br />

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (16 wuTi):<br />

maswavlebeli gamometyvelebiT kiTxulobs teqstis nawils (Tavi<strong>da</strong>n ...<br />

`babua kote mogonebebSi CaiZira~), Semdeg kiTxvas ganagrZobs 2-3 moswavle. am<br />

dros gasaTvaliswinebelia is faqti, rom teqstis erTi nawili dialogis formisaa,<br />

amasTan mravla<strong>da</strong>a kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi (kiTxviT-Zaxilisac),<br />

amitom aucilebelia, SeirCes saTanado intonacia <strong>da</strong> tempi.<br />

ganmeorebiTi nawil-nawil kiTxvis dros moswavleTa ZalebiT <strong>da</strong>iZebneba <strong>da</strong><br />

maTive monawileobiT aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi: mtris Tvals ar<br />

<strong>da</strong><strong>ena</strong>xveba _ metad kargia; yasi<strong>da</strong>d _ mosaCveneblad, gangeb; gulic moeca _<br />

gaTamam<strong>da</strong>, gamxnev<strong>da</strong>; civad Semobrun<strong>da</strong> _ gulgrilad, ugulod, usiamovnod<br />

Semobrun<strong>da</strong>; erTbaSad, usityvod Semobrun<strong>da</strong>.<br />

tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier <strong>da</strong>smul pirvel donis<br />

kiTxvebis pasuxebs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven.<br />

_ ra saubari gaimarTa babua kotesa <strong>da</strong> Tekles Soris pirvelad? (`ar un<strong>da</strong><br />

gameyi<strong>da</strong> is saxli... eh! kargi erTi~) _ meored? (`guSin Cveneburi Camosula... aba,<br />

nametani gamoviketeT, Tqva Teklem <strong>da</strong> isev moeSva~).<br />

53


_ rogor igoneb<strong>da</strong> babua kote Tavis baRis qarTul, baraqian Semodgomas?<br />

_ ra qna babua kotem, roca uzomod moun<strong>da</strong> miwa moeCiCqna? (`gaaxsen<strong>da</strong>, rom<br />

quCaSi qvafenilis gaswvriv mdgari xeebis ZirSi miwa eyara... civad Semobrun<strong>da</strong>,<br />

Tvalebze momdgari cremlebi moiwmin<strong>da</strong>).<br />

aqtivoba 3 _ wakiTxulis gaazreba (5 wuTi):<br />

gairkveva, vinaa nawarmoebis avtori (guram rCeuliSvili). romel dros Seexeba<br />

nawarmoebSi aRwerili ambavi (dRevandelobas), ra aris nawarmoebSi mTavari<br />

(moxucebs Zalian eZnelebaT soflis <strong>da</strong>toveba, qalaqSi cxovreba _ ar SeuZliaT<br />

usaqmod <strong>da</strong> umezoblod yofna). ratom aqvs saTaurad `Semodgoma babua kotesi~,<br />

(pirvelad atarebs babua kote Semodgomas qalaqSi, igonebs sofelSi gatarebul<br />

Semodgomas <strong>da</strong> Zalian Sewuxebulia).<br />

Seasruleben aqtivobebis rveulSi mocemul testur <strong>da</strong>valebas: babua kotes<br />

yvelaze metad awuxebs: a) qalaqSi cxovreba; b) sibere <strong>da</strong> avadmyofoba; g) usaqmod<br />

<strong>da</strong> umezoblod yofna. pasuxia: g)<br />

aqtivoba 4 _<br />

a) enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (3 wuTi):<br />

_ ramdeni a<strong>da</strong>mianis saubaria teqstSi gadmocemuli? (oris _ col-qmris<br />

babua kotesa <strong>da</strong> Teklesi).<br />

_ rogori ganwyoba <strong>da</strong>geuflaT am dialogis wakiTxvisas? (sevdiani). ratom?<br />

(orive moqmedi piri Sewuxebulia TavianTi mdgomareobiT, Cvenc gadmogvedo maTi<br />

mwuxareba...)<br />

b) teqstSi kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebis amokiTxva: gairkveva Zaxilis<br />

wina<strong>da</strong>debebis saxeebi (4 wuTi):<br />

kiTxviTi wina<strong>da</strong>debebi:<br />

_ kote, axla Cveni man<strong>da</strong>rinebi viTom SeyviTlebuli iqneba? ras meubnebi, ar<br />

gaxsovs? (kiTxviTsityviania _ ras?) Sen Cemze ukeTesad gaxsovs?<br />

Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi:<br />

_ `babua, Cemi vedro <strong>da</strong> niCabi CamouSvi ra!~ (gamoxatavs Txovnas). `Sevcdi,<br />

Sevcdi!~ (mwuxarebis gamomxatvelia). `rogor uyvar<strong>da</strong> Semodgoma, baraqiani,<br />

<strong>qarTuli</strong> Semodgoma!~ (<strong>da</strong>nanebas gamoxatavs). `aRar SegveZlo <strong>da</strong>!.. ar un<strong>da</strong> gameyi<strong>da</strong><br />

is saxli! (orTave mwuxarebas gamoxatavs).<br />

yuradReba gamaxvildeba agreTve kiTxviT-Zaxilis wina<strong>da</strong>debaze `me maswavli?!~<br />

kiTxvasac gamoxatavs <strong>da</strong> gakvirvebasac. varjiSoben am wina<strong>da</strong>debebis sa-<br />

Tanado intonaciiT wakiTxvaze.<br />

g) mravalwertilze <strong>da</strong>kvirveba<br />

moZebneT teqstSi is adgilebi, sa<strong>da</strong>c mravalwertilia naxmari: (`<strong>da</strong>vberdiT,<br />

meti veRar SevZeliT <strong>da</strong>...~),<br />

`aRar SegveZlo <strong>da</strong>!.. moSvebulad Tqva bebia Teklem~).<br />

_ rogor fiqrobT, ratom xmarobs mwerali mravalwertils? (naTqvami araa<br />

<strong>da</strong>mTavrebuli).<br />

_ <strong>da</strong>amTavreT wina<strong>da</strong>debebi <strong>da</strong> mravalwertilis nacvlad CasviT saWiro sityvebi.<br />

54


(nimuSi: `<strong>da</strong>vberdiT, meti veRar SevZeliT <strong>da</strong> raRa un<strong>da</strong> gveqna, momxmare<br />

ara vin gvyav<strong>da</strong>.<br />

`aRar SegveZlo <strong>da</strong>! meti ra gza gvqon<strong>da</strong>! aman ga<strong>da</strong>gvawyvetina qalaqSi<br />

SvilebTan <strong>da</strong> SviliSvilebTan wamosvla~.).<br />

aqtivoba 5 _ Sejameba (3 wuTi): moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am<br />

gakveTilze (rogori iyo babua kotes Semodgoma qalaqSi <strong>da</strong> sofelSi, ratom<br />

iyvnen Sewuxebuli col-qmari, gansakuTrebiT ram <strong>da</strong>swyvita maT guli).<br />

aqtivoba 6 _ Sefaseba (3 wuTi): gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan<br />

erTad sityvierad afasebs ramdenime moswavles. Sefaseba wamaxalisebelia, magram<br />

masSi aucileblad un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT Semdegi parametrebi: a) saSinao<br />

<strong>da</strong>valebis Sesrulebis xarisxi, b) aqtiuroba, g) sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba,<br />

d) koreqtuloba.<br />

aqtivoba 7 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): Semodgoma babua kotesi (teqstSi<br />

moiniSnon is adgilebi, sa<strong>da</strong>c babua kotes gancdebia mocemuli).<br />

weriTi samuSao. <strong>da</strong>valeba # 2 (aqtivobebis rveuli), moTxrobis gagrZeleba.<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV3, IV5, IV6, IV8, IV9<br />

II gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ teqstis kiTxva <strong>da</strong> gegmis Sedg<strong>ena</strong> (12 wuTi):<br />

moswavleebi kiTxuloben teqsts. yuradReba maxvildeba gamometyvelebiT<br />

kiTxvaze (tempi, tembri, pauza, maxvili, intonacia). kTxuloben teqstSi im adgilebs,<br />

sa<strong>da</strong>c ori a<strong>da</strong>mianis saubaria gadmocemuli, maswavleblis miTiTebiT<br />

mos wavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben. moismenen ramdenime<br />

<strong>da</strong>saTaurebas <strong>da</strong> maTgan SearCeven saukeTesos. gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT<br />

saxes miiRebs<br />

patarebis garToba ezoSi<br />

babua kotesa <strong>da</strong> Tekles sevdiani saubari<br />

soflis baraqiani Semodgomis gaxseneba<br />

moxucebis gancdebi<br />

babua kotes survili<br />

ezoSi Casvla<br />

cremlebi babua kotes Tvalebze<br />

(gegma SeiZleba <strong>da</strong>faze <strong>da</strong>iweros).<br />

aqtivoba 2 _ teqstis analizi <strong>da</strong> Sinaarsis gadmocema (16 wuTi):<br />

maswavlebeli svams maRali donis (analizze, sinTezze, gamoyenebasa <strong>da</strong> Sefasebaze<br />

orientirebul) kiTxvebs:<br />

55


_ ras ganicdis babua kote?<br />

_ ratom wuxs is ase Zlier sofelSi saxlis gayidvas?<br />

_ ra sityvebiT gamoxatavs Tavis wuxils?<br />

(ganicdis soflis <strong>da</strong>tovebasa <strong>da</strong> qalaqSi mexuTe sarTulze usaqmod <strong>da</strong> umezoblod<br />

gamoketvas. is xSirad imeorebs: `ar un<strong>da</strong> gameyi<strong>da</strong> is saxli!~);<br />

_ babua kotes ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? (Sromismoyvareoba, Tavis<br />

saxl-karisadmi uzomo siyvaruli, meuRlisadmi pativiscema, xalxTan kontaqtis<br />

survili, uzomo sikeTe, Tavazianoba, gulCviloba, <strong>da</strong>rdianoba...) TiToeul<br />

Tvisebas amtkiceben teqstis mixedviT.<br />

_ ratom moadga moxucs Tvalebze cremli?<br />

(pirvelad cremli moadga Tvalebze, roca valerianis sityvebi ga<strong>da</strong>sca<br />

Teklem `Tqveni leRvebi mtris Tvals ar <strong>da</strong><strong>ena</strong>xvebao;~ _ es iyo soflis monatrebiT<br />

gamowveuli cremli.<br />

meored Tvalebze momdgari cremli maSin moiwmin<strong>da</strong>, roca ezoSi Casulma<br />

xes ver SemouCiCqna miwa, radgan `qvafenilsa <strong>da</strong> xes Soris oTxkuTxedi <strong>da</strong>mcveli<br />

bade iyo Cadgmuli, albaT ZaRlebis sawinaaRmdegod~).<br />

_ rogori ganwyoba <strong>da</strong>geuflaT am moTxrobis wakiTxvis Semdeg? ratom?<br />

(sevdiani ganwyoba, radgan TviT moxucebi Zalian <strong>da</strong>rdoben. a<strong>da</strong>miani sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>ibadeba<br />

<strong>da</strong> gaizrdeba siberec iq un<strong>da</strong> gaataron. `Citi sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>ibadeba, misi baR<strong>da</strong>dic<br />

iq ariso~.<br />

winaswar Sedgenili gegmisa <strong>da</strong> am kiTxvebis <strong>da</strong>xmarebiT moswavleebi gadmoscemen<br />

teqstis Sinaarss.<br />

aqtivoba 3 _<br />

a) leqsikuri maragis gamdidreba (6 wuTi):<br />

_ weliwadis romeli droa aRwerili nawarmoebSi? (Semodgoma)<br />

_ ra miniSnebebia amis Sesaxeb teqstSi? (`rogor uyvar<strong>da</strong> Semodgoma, baraqiani<br />

`<strong>qarTuli</strong> Semodgoma~, axla mis baRSi man<strong>da</strong>rini mwifdeba~. `oc dReSi ukve<br />

mosakrefi gaxdeba~. `Turme Cveni leRvi <strong>da</strong>mwifebula~.).<br />

_ Semodgomis romeli Tveebisa naxsenebi teqstSi? (enkenisTve, giorgobisTve).<br />

_ rogoria maTi dRevandeli Sesatyvisi? (seqtemberi, oqtomberi).<br />

_ ratom iyenebs maT mwerali Zveli saxelwodebebiT? (alaparakebs soflis<br />

moxucebs).<br />

_ maswavleblis <strong>da</strong>valebiT moswavleebi asaxeleben Tveebis qarTul xalxur<br />

saxelebs. (ivnisi _ TibaTve, ivlisi _ mkaTaTve, agvisto _ mariamobisTve,<br />

seqtemberi _ enkenisTve, oqtomberi _ RvinobisTve, noemberi _ giorgobisTve,<br />

dekemberi _ qristeSobisTve).<br />

b) frazeologiuri muSaoba (2 wuTi):<br />

SeaerTeT Tavis mniSvnelobasTan:<br />

gulze <strong>da</strong>rdi Semoawva metad kargia<br />

Tvalebi gaubrwyin<strong>da</strong> uimedod usityvod (Semobrun<strong>da</strong>)<br />

56


mtris Tvals ar <strong>da</strong><strong>ena</strong>xveba <strong>da</strong><strong>da</strong>rdian<strong>da</strong><br />

guli moeca gauxar<strong>da</strong><br />

civad (Semobrun<strong>da</strong>) gaTamam<strong>da</strong><br />

g) sinonimebze muSaoba (4 wuTi):<br />

miuwereT msgavsi mniSvnelobis sityvebi (jgufuri muSaoba):<br />

or baraTze Camoiwereba sityvebi. TiTo jgufs miecema TiTo baraTi.<br />

baraTi I<br />

babua _ (papa)<br />

moxuci _ (xan<strong>da</strong>zmuli, beberi, xnieri)<br />

uyura _ (ucqira, umzira)<br />

koxtad morTuli _ (mokazmuli, gamowyobili, gamokopwiavebuli)<br />

baraqiani _ (uxvi)<br />

baraTi II<br />

yasi<strong>da</strong>d _ (gangeb, ganzrax mosaCveneblad)<br />

eambora _ (akoca, xelze emTxvia)<br />

isaubres _ (ibaases, ilaparakes)<br />

siuxve _ (simdidre)<br />

ixedebo<strong>da</strong> _ (icqirebo<strong>da</strong>)<br />

aqtivoba 4 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi)<br />

aqtivoba 5 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi)<br />

`Semodgoma babua kotesi~ _ Sinaarsi<br />

`weriTi samuSao~ <strong>da</strong>valeba #1 (aqtivobebis rveuli) _ `babua kotes wuxili~.<br />

Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV7, IV8.<br />

III gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ gakveTili iwyeba wina dRiT micemuli weriTi <strong>da</strong>valebis _<br />

`babua kotes wuxili~ _ SemowmebiT. msjeloben, rogor Seasrules <strong>da</strong>valeba,<br />

maT mier Semoxazuli pasuxebi (TviTSefaseba) a) Zalian kargad, b) kargad, g) gami-<br />

Wir<strong>da</strong>, _ <strong>da</strong>emTxva Tu ara maswavleblis Sefasebas. msjeloben, ra gauWir<strong>da</strong>T<br />

ufro metad (6 wuTi).<br />

aqtivoba 2 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (13 wuTi):<br />

moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer nawil-nawil, wina gakveTilze<br />

Sedgenili gegmis mixedviT (TiTo moswavle gegmis TiTo sakiTxze saubrobs; Semdeg<br />

ki _Sinaarss gadmoscemen mesame pirSi.<br />

aqtivoba 3 _ gaesaubrebian babua kotes (wyvilebSi muSaoba), (10 wuTi):<br />

57


jer zepirad, mere _ werilobiT (<strong>da</strong>valeba # 3, aqtivobebis rveuli).<br />

nimuSi:<br />

kiTxva: ratom ga<strong>da</strong>wyviteT soflis <strong>da</strong>toveba?<br />

pasuxi: movxucdiT <strong>da</strong> veRar SevZeliT marto cxovreba.<br />

kiTxva: gansakuTrebiT ra g<strong>ena</strong>trebaT?<br />

pasuxi: sofelSi Cemi ezo-garemo, saxl-kari, axloblebi...<br />

kiTxva: <strong>da</strong>ubrundebodiT Tu ara isev Tqvens sofels?<br />

pasuxi: didi survili maqvs, magram moxucebulobis gamo ver gavbe<strong>da</strong>vdi.<br />

kiTxva: gansakuTrebiT ras ver eguebiT qalaqSi?<br />

pasuxi: martoobasa <strong>da</strong> usaqmurobas.<br />

aqtivoba 4 _ gramatikul masalaze muSaoba (10 wuTi): piris nacvalsaxelebi:<br />

me, Sen, is (igi).<br />

maswavlebeli wers <strong>da</strong>faze wina<strong>da</strong>debebs:<br />

1. `me maswavli? Sen Cemze ukeTesad gaxsovs?~ _ ambobs babua kote.<br />

_ Tavis Tavze saubrisas romel sityvas iyenebs babua kote?<br />

_ iyenebs sityvas me.<br />

_ cols, Tanamesaubres romeli sityviT mimarTavs?<br />

_ mimarTavs sityviT Sen.<br />

2. `safexurze xtomiT mimavalma biWma gauswro, arc is misalmebia babua<br />

kotes~<br />

_ am wina<strong>da</strong>debaSi sityva is romeli sityvis nacvlad aris gamoyenebuli?<br />

_ gamoyenebulia sityvis _ biWi _ nacvlad.<br />

gamoaqvT <strong>da</strong>skvna:<br />

roca kaci TavisTavze laparakobs, me sityvas xmarobs; visac elaparakeba,<br />

mimarTavs Sen sityviT, roca sxvaze laparakobs ambobs _ is (igi). me, Sen, is (igi)<br />

nacvalsaxelebia.<br />

asruleben aqtivobebis rveulSi mocemul me-4 <strong>da</strong>valebas: moZebne nacvalsaxelebi<br />

wina<strong>da</strong>debebSi (pirvel wina<strong>da</strong>debaSi nacvalsaxelia me, meoreSi _ Sen,<br />

mesameSi _ is, meoTxeSi _ me, Sen; mexuTeSi _ Sen, me; meeqvseSi _ is, meSvideSi _<br />

me, merveSi _ igi).<br />

maswavleblis <strong>da</strong>valebiT TviT moswavleebi asaxeleben wina<strong>da</strong>debebs nacvalsaxelebis<br />

(me, Sen, is (igi)) gamoyenebiT.<br />

aqtivoba 5 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (4 wuTi):<br />

aqtivoba 6 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `Semodgoma babua kotesi.~ babua<br />

kotes <strong>da</strong>xasiaTeba. weriTi <strong>da</strong>valeba #5 _ Casvi gamotovebuli nacvalsaxelebi<br />

(aqtivobebis rveuli).<br />

(pirvel wina<strong>da</strong>debaSi un<strong>da</strong> Caisves nacvalsaxeli me, meoreSi _ is, mesameSi<br />

_ me, meoTxeSi _ Sen, mexuTeSi _ is-igi).<br />

Sedegebis kodi: IV4, IV7, IV9, IV11, IV14.<br />

58


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

karlo arseniSvilis `nasoflari~ (SemoklebiT);<br />

piris nacvalsaxelebis: Cven, Tqven, isini _ gacnoba<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />

_ argumentirebuli msjelobis unaris ganviTareba<br />

_ Seswavlil literaturul nawarmoebebs Soris paralelebis gavleba<br />

_ moqmed pirTa Se<strong>da</strong>rebiTi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ literaturuli personaJisaTvis werilis miwera<br />

_ moswavleTa fantaziis ganviTareba<br />

_ moswavleebSi humanizmisa <strong>da</strong> sikeTis grZnobis gaRviveba<br />

_ pirTa nacvalsaxelebze Cven, Tqven, isini <strong>da</strong>kvirveba.<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle gadmoscems teqstis Sinaarss TxrobiT <strong>da</strong> werilobiT<br />

_ avlebs paralels Seswavlil nawarmoebebs Soris<br />

_ a<strong>da</strong>rebs erTmaneTs moqmed pirebs, poulobs maT Soris msgavsebasa<br />

<strong>da</strong> gansxvavebas<br />

_ avlens Tavis fantazias moTxrobis gagrZelebisas, calkeul moqmed<br />

pirTa Sefasebisas, <strong>da</strong>skvnebis gamotanisas...<br />

_ agebs literaturuli personaJisaTvis misaweri werilis teqsts<br />

_ avlens Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas teqstSi gadmocemuli ambisadmi<br />

_ varjiSobs piris nacvalsaxelebis Cven, Tqven, isini _ praqtikulad<br />

gamoyenebaze.<br />

I gakveTili<br />

aqtivoba 1 _kiTxvisaTvis mzadeba (6 wuTi). aq vTavazobT maswavlebels 2<br />

variants. varianti I:<br />

gavixsenoT, romeli Seswavlili <strong>qarTuli</strong> xalxuri zRapari mTavrdeba ase:<br />

`Svilebi <strong>da</strong>rcxvenili idgnen mamis winaSe <strong>da</strong> verafris Tqmas ver axerxebdnen?~<br />

(`miwas patroni un<strong>da</strong>~). gaimarTeba msjeloba: ratom idgnen Svilebi <strong>da</strong>rcxvenili<br />

mamis winaSe? (Svilebma ar <strong>da</strong>ujeres mamas: aixires, miwis CiCqnas gvirCevnia,<br />

sxvagan wavideT <strong>da</strong> qoneba viSovoTo. <strong>da</strong>hkres fexi <strong>da</strong> wavidnen). ra bedi ewia Svilebs?<br />

(ramdenime xnis Semdeg gamaTxovrebulni <strong>da</strong>brundnen Sin).<br />

_ ra Sexedulebis iyo moxuci miwaze? (_ miwaze didi qoneba ar ariso, miwa<br />

pirveli marC<strong>ena</strong>li <strong>da</strong> masazrdoebelia. Tu xels gaanZrev, ar giRalatebs. miwa<br />

didi simdidrea, mas gafrTxileba, patroni un<strong>da</strong>).<br />

59


_ sai<strong>da</strong>n Cans moxucis mier miwis udidesi siyvaruli? (mamas guli ukvdebo<strong>da</strong>,<br />

rom misi gar<strong>da</strong>cvalebis Semdeg ase naloliaveb miwas patroni ar eyolebo<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> sxvis xelSi Cavardebo<strong>da</strong>. moxucma gaWirvebis gamo Tavis qoneba Calis fasad<br />

gayi<strong>da</strong>, bolos jeri miwaze midga, magram moxuci miwis gayidvaze verafriT ver<br />

<strong>da</strong>iTanxmes).<br />

_ vin exmarebo<strong>da</strong> moxucs miwis movlaSi? (mezoblebi: miwa moxnes, v<strong>ena</strong>xi gasxles<br />

<strong>da</strong> Semodgomaze Wirnaxuli <strong>da</strong>axvaves).<br />

_ yvelaferi rom gaeyi<strong>da</strong> moxucs, saxl-karis nacvlad, ra <strong>da</strong>xvdebo<strong>da</strong> Svilebs?<br />

(nasaxlari).<br />

_ rogor gaagrZelebT am zRapars? (_ ukan <strong>da</strong>brunebuli Svilebi amoudgebodnen<br />

mxarSi mamas <strong>da</strong> aayvavebdnen Tavis ezogaremos...)<br />

amis Semdeg <strong>da</strong>iwyeba axali masalis _ `nasoflari~ _ kiTxva.<br />

varianti II:<br />

_ warmoidgineT, rom babua kote Tavis meuRlesTan erTad sofelSi <strong>da</strong>rCa.<br />

rogori iqnebo<strong>da</strong> iq maTi cxovreba? (am samuSaos umjobesia mieces jgufuri saxe.<br />

TiToeuli jgufi warmoadgens pasuxis sakuTar variants, romlis Sefaseba <strong>da</strong> analizi<br />

xdeba koleqtiurad).<br />

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (14 wuTi). maswavlebeli teqsts kiTxulobs<br />

pauzebiT. I pauza _ `mTeli sofeli aiyara~, II pauza _ `saxlis win mdgar xeebsac<br />

patronis xeli etyobo<strong>da</strong>~, III pauza _ `mxolod Citi mofrin<strong>da</strong> erTxel~, IV pauza<br />

_ isini Tavis <strong>ena</strong>ze esaubrebodnen moxucs, V pauza _ `berikaci kurdRlebs eferebo<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> Tan Tavis moyvanil kombostos foTlebs uyri<strong>da</strong>~, VI pauza _ `uTxra<br />

gamomSvidobebisas madlierma moxucma stumars~, VII pauza _ `rodis scio<strong>da</strong> bajbajas<br />

<strong>da</strong> rodis scxelo<strong>da</strong>, sul ico<strong>da</strong>~. TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebs<br />

eZlevaT saSualeba, gamoTqvan TavianTi mosazreba siuJetis Semdgomi ganviTarebis<br />

Sesaxeb (teqsti un<strong>da</strong> ganagrZon sakuTari interpretaciiT), mxolod amis Semdeg<br />

acnobs maswavlebeli klass avtoriseul variants, msjeloben, <strong>da</strong>emTxva Tu<br />

ara maTi varaudi teqsts. amas mosdevs moTxrobis nawil-nawil kiTxva <strong>da</strong> axali<br />

sityva-gamoTqmebis axsna: RiWa _ ekliani balaxi; usieri tye _ gauvali, uRrani<br />

tye; imaslaaTes _ isaubres, ilaparakes; maslaaTi _ saubari, laparaki; Culebi<br />

_ aq, ZonZebi; ukacrieli adgili _ <strong>da</strong>usaxlebeli adgili; asuldgmulebs _<br />

aZlebinebs; fexi ver moacvlevines _ ver <strong>da</strong>Zres adgili<strong>da</strong>n, ver waiyvanes. patronis<br />

xeli etyobo<strong>da</strong> _ kargi movlili iyo; gzisken Tvali awydebo<strong>da</strong> _ sul<br />

gzisken iyurebo<strong>da</strong>.<br />

faqtebze orientirebuli kiTxvebis mixedviT Catardeba gamokrebiTi kiTxvebi<br />

(pasuxebs teqsti<strong>da</strong>n amoikiTxaven):<br />

_ ratom aiyara sofeli?<br />

_ ratom ar eTmobo<strong>da</strong> nasoflari berikacs?<br />

_ rogori saubari gaimarTa Citsa <strong>da</strong> berikacs Soris?<br />

_ rogor <strong>da</strong>aime<strong>da</strong> kurdRelma berikaci?<br />

_ ra sikeTe gauxs<strong>ena</strong> qorbu<strong>da</strong>m berikacs?<br />

_ amoikiTxeT is adgili, sa<strong>da</strong>c aRwerilia <strong>da</strong>Tunias stumroba.<br />

_ ras ambobdnen mgzavrebi sibraluliT nasoflarze?<br />

60


aqtivoba 3 _ gegmaze muSaoba (8 wuTi):<br />

moswavleebi kiTxuloben teqsts calkeul, azrobrivad <strong>da</strong>srulebul monakveTebad<br />

<strong>da</strong> TiToeul maTgans asaTaureben:<br />

_ sicocxle sofelSi<br />

_ soflis ga<strong>da</strong>qceva nasoflarad<br />

_ berikaci nasoflarSi<br />

_ Citebis stumroba<br />

_ kurdRlebis stumroba<br />

_ qorbu<strong>da</strong>s stumroba<br />

_ <strong>da</strong>Tunias stumroba<br />

_ mgzavrebis sibraluli...<br />

aqtivoba 4 _ teqstis analizi <strong>da</strong> gaazreba (7 wuTi):<br />

Sinaarsisa <strong>da</strong> faqtobrivi masalis gaazrebis Semdeg <strong>da</strong>ismis analizze, sin-<br />

Tezze, gamoyenebasa <strong>da</strong> Sefasebaze orientirebuli kiTxvebi:<br />

_ ratom aiyara xalxi sofli<strong>da</strong>n? (erTs mobezr<strong>da</strong> soflis Sroma <strong>da</strong> moisurva<br />

wasvla, sxvebmac mas mibaZes).<br />

_ rogor ga<strong>da</strong>iqca sofeli nasoflarad? saxlebi _ nasaxlarad? (aRar ismo<strong>da</strong><br />

bavSvebis Jriamuli, Zroxebis bRavili, mamlebis yivili. nasaxlars balaxma<br />

ga<strong>da</strong>uara).<br />

_ ra aZlebineb<strong>da</strong> moxucs nasoflarSi? (civi wyali, sufTa haeri, mouRleli<br />

Sroma, frinvelebi <strong>da</strong> cxovelebi...).<br />

_ risi imedi hqon<strong>da</strong> moxucs? (qalaqi<strong>da</strong>n rodisme vinme Cavido<strong>da</strong>).<br />

_ ratom ver toveb<strong>da</strong> igi nasoflars? (qalaqSi eSino<strong>da</strong> usaqmod yofnisa).<br />

_ Tqveni azriT, risi Tqma surs avtors mkiTxvelisTvis? (ar un<strong>da</strong> Seelio<br />

advilad Sens kerias, sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>badebulxar, gazrdilxar... sul sikeTe un<strong>da</strong> akeTo<br />

<strong>da</strong> samagiero ga<strong>da</strong>gexdeba...).<br />

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba:<br />

a) rTuli sityvebis orTografiaze varjiSi (jgufebSi muSaoba) (3 wuTi):<br />

baraTebze Camowerilia teqstSi mocemuli rTuli sityvebi, zogi Secdomi-<br />

Taa <strong>da</strong>werili, romlebic un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>xazon:<br />

baraTi I<br />

ga<strong>da</strong>xazeT SecdomiT <strong>da</strong>werili<br />

Sara-gza<br />

SviliSvili<br />

aremare<br />

beri-kaci<br />

mixveulmoxveuli<br />

kramit-ga<strong>da</strong>xuruli<br />

baraTi II<br />

ga<strong>da</strong>xazeT SecdomiT <strong>da</strong>werili<br />

61


kini-gza<br />

papaCemi<br />

biZa-Svili<br />

xan<strong>da</strong>xan<br />

gogobiWebi<br />

yvelaferi<br />

(ga<strong>da</strong>ixazeba: Sara-gza, beri-kaci, mixveulmoxveuli, rkini-gza, kramit-ga<strong>da</strong>xuruli,<br />

biZa-Svili, gogo-biWebi)<br />

moswavleebi gaecnobian aqtivobebis rveulSi mocemul tests <strong>da</strong> Semoxazaven<br />

pasuxs:<br />

berikaci ar wavi<strong>da</strong> qalaqSi imitom, rom<br />

a) ar <strong>ena</strong>trebo<strong>da</strong> Tavis Svilebi,<br />

b) ar moswon<strong>da</strong> qalaqSi cxovreba,<br />

g) Zalian uyvar<strong>da</strong> Tavisi sofeli.<br />

swori pasuxia g).<br />

b) sityvaTa warmoqmna (2 wuTi):<br />

ganagrZeT: nasoflari _ sofeli<br />

nasaxlari _ (saxli)<br />

naqalaqari _ (qalaqi)<br />

nasaydrali _ (say<strong>da</strong>ri)<br />

aqtivoba 6 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi).<br />

aqtivoba 7 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `nasoflari~<br />

weriTi <strong>da</strong>valeba # 2 (aqtivobebis rveuli) _ gegmis mixedviT<br />

teqstis mokle Sinaarsis <strong>da</strong>wera.<br />

Sedegebis kodi: IV3, IV5, IV6, IV7.<br />

II gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ saSinao <strong>da</strong>valebis Semowmeba:<br />

a) gakveTils viwyebT wina gakveTilze micemuli weriTi <strong>da</strong>valebis _ gegmis<br />

mixedviT teqstis mokle Sinaarsis <strong>da</strong>wera-SemowmebiT (4 wuTi):<br />

<strong>da</strong>werils kiTxulobs ramdenime moswavle. msjeloben rogor Seasrules<br />

<strong>da</strong>valeba. maT mier Semoxazuli pasuxebi (Sefasebebi): a) Zalian kargad; b) kargad;<br />

g) gamiWir<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>emTxva Tu ara maswavleblis Sefasebas. msjeloben ra ufro<br />

metad gauWir<strong>da</strong>T Sinaarsis <strong>da</strong>werisas.<br />

b) teqstis Sinaarsis vrclad gadmocema (10 wuTi):<br />

moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer nawil-nawil, gegmis mixedviT,<br />

Semdeg ki mTlianad, Sinaarss gadmoscemen mesame pirSi.<br />

62


msjeloben, ratom hqvia am nawarmoebs `nasoflari~, sworad SeurCia Tu ara<br />

avtorma teqsts saTauri. urCeven sxva saTaursac (`molodini~, `imedi~, `ukacrieli<br />

adgili~, `sikeTe~...)<br />

aqtivoba 2 _ paralelis gavleba Seswavlil nawarmoebebTan (4 wuTi):<br />

`nasoflars~ a<strong>da</strong>reben zRapars `miwas patroni un<strong>da</strong>~ <strong>da</strong> moTxrobas `Semodgoma<br />

babua kotesi~. adgenen maT Soris msgavsebasa <strong>da</strong> gansxvavebas.<br />

`nasoflarSi~ berikaci martodmarto rCeba mTel sofelSi, zRaparSi `miwas<br />

patroni un<strong>da</strong>~ moxuci martodmarto rCeba saxlSi. oriveni Zalian marjveni<br />

arian, orTaves uyvars Tavis sofeli, saxl-kari, pirvels yuradRebas aqceven<br />

mxo lod frinvelebi <strong>da</strong> cxovelebi, meores ki _ mezoblebi, pirveli gascqeris<br />

gzas Svilebis molodinSi, meores ki Svilebi <strong>da</strong>ubrun<strong>da</strong>.<br />

babua kote <strong>da</strong> berikaci: oriveni keTilebi, mSromelebi, Tavisi soflisa <strong>da</strong><br />

Tavisi keris moyvarulni, amasTan, <strong>da</strong>rdianebi arian. babua kote SeaSina siberem<br />

<strong>da</strong> Tavisi nebiT wavi<strong>da</strong> qalaqSi, <strong>ena</strong>treba Tavisi saxl-kari (romelic gayi<strong>da</strong>),<br />

sofeli, axloblebi, ezo-garemo (ver egueba usaqmod yofnas).<br />

berikaci ki ufro Zlieri aRmoCn<strong>da</strong>, miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom mTeli sofeli<br />

aiyara, nasoflarSi martodmartom gabe<strong>da</strong> <strong>da</strong>rC<strong>ena</strong>, Sromobs, mxolod frinvelebi<br />

<strong>da</strong> cxovelebi exmaurebian, mas qalaqisaken awydeba Tvalebi, imedi aqvs, `rom<br />

rodesme vinme Camova qalaqi<strong>da</strong>n~.<br />

aqtivoba 3 _ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba (3 wuTi) (jgufuri muSaoba):<br />

iseTi mimarTuleba mivceT, rom berikaci gaxarebuli <strong>da</strong>rCes: `xSirad Camodian<br />

Svilebi <strong>da</strong> SviliSvilebi moxucis sanaxavad, ugzavnian werilebs mezoblebi,<br />

bevri sofleli ukan <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> sacxovreblad...~<br />

aqtivoba 4 _ martod <strong>da</strong>rCenili berikacisaTvis werilis miweraze muSaoba<br />

(wyvilebi) (8 wuTi):<br />

asruleben me-3 <strong>da</strong>valebas (aqtivobebis rveuli).<br />

aqtivoba 5 _ an<strong>da</strong>zebze muSaoba (3 wuTi):<br />

_ romeli an<strong>da</strong>zaa mocemuli teqstSi? (`Txa Txaze naklebi mgelma SeWama~).<br />

_ Tqveni azriT, Seesabameba Tu ara igi am nawarmoebs? (Seesabameba: erTi ga<strong>da</strong>saxl<strong>da</strong><br />

sofli<strong>da</strong>n, mas mibaZa mTelma sofelma...)<br />

_ Tqven romeli an<strong>da</strong>zebi gagaxs<strong>ena</strong>T am nawarmoebma?<br />

`kargi qeni, qvas <strong>da</strong>devi, gaivli <strong>da</strong> win <strong>da</strong>gxvdeba~;<br />

`sikeTis Tesli ixarebs, <strong>da</strong>rgo Tund sipsa qvaze<strong>da</strong>~;<br />

`Citi sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>ibadeba, misi baR<strong>da</strong>di is ariso...~.<br />

aqtivoba 6 _ gramatikul masalaze muSaoba _ piris nacvalsaxelebi:<br />

Cven, Tqven, isini (7 wuTi):<br />

maswavleblis <strong>da</strong>valebiT moswavleebi `nasoflarSi~ moZebnian maTTvis cnobil<br />

nacvalsaxelebs: me, Sen, is (igi).<br />

(teqstSi Svidjeraa naxmari es nacvalsaxelebi).<br />

63


maswavlebeli moswavleebs akvirvebs wina<strong>da</strong>debebze.<br />

`Cven, kurdRlebs, sikeTe ar gvaviwydeba~ _ Tqva kurdRelma.<br />

`Tqven, megobrebi, maZlebinebT am usier tyeSi~ _ uTxra madlierma berikacma<br />

stumars.<br />

`isini (Citebi) Tavis <strong>ena</strong>ze esaubrebian moxucs~.<br />

adgenen: vis gulisxmobs kurdReli sityvaSi `Cven~? (kurdRlebs).<br />

vis gulisxmobs berikaci sityvaSi `Tqven?~ (megobrebs).<br />

vis gulisxmobs avtori sityvaSi `isini?~ (Citebi).<br />

gamoaqvT <strong>da</strong>skvna: Cven, Tqven, isini aseve nacvalsaxelebia. roca kaci Tavis<br />

Tavze laparakobs <strong>da</strong> Tavis TavTan erTad sxvebsac gulisxmobs, ambobs Cven; roca<br />

erTze mets elaparakeba, ambobs Tqven; roca sxvebze laparakobs, ambobs isini.<br />

moswavleebi asaxeleben wina<strong>da</strong>debebs nacvalsaxelebis Cven, Tqven, isini<br />

gamoyenebiT.<br />

aqtivoba 7 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (2 wuTi)<br />

aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `nasoflari~ TxrobiT.<br />

weriTi samuSao: `aqtivobebis rveuli<strong>da</strong>n~ <strong>da</strong>valeba # 4: CasviT wina<strong>da</strong>debeb-<br />

Si saWiro nacvalsaxelebi.<br />

(pirvel wina<strong>da</strong>debaSi un<strong>da</strong> Caisvas Cven; meoreSi _ Tqven, Cven, Tqven; mesameSi<br />

_ Cven, isini; meoTxeSi _ isini; mexuTeSi _ isini).<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV4, IV8, IV9, IV12, IV14.<br />

64


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

guram doCanaSvilis `xmauriani qalaqi”,<br />

piris nacvalsaxelebi (Temis gagrZeleba)<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ gabmuli Txroba<br />

_ martivi saganmanaTleblo informaciebis miwodeba: a) Zvel Tbilisze,<br />

b) niko firosmanze<br />

_ piris nacvalsaxelebis gacnoba<br />

_ piris nacvalsaxelebTan <strong>da</strong>kavSirebuli martivi stiluri Cvevebis<br />

formireba _ sityvaTganmeorebisaTvis Tavis arideba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ yofs calkeul nawilebad, adgens gegmas<br />

_ gadmoscems mis Sinaarss<br />

_ ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias niko firosmanis Sesaxeb<br />

_ ecnoba Zveli Tbilisis yofisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel leqsikas<br />

_ akvirdeba piris nacvalsaxelebis funqcias <strong>da</strong> iyenebs maT metyvelebaSi<br />

swori formiT<br />

_ wers<br />

_ muSaobs jgufurad, wyvilebSi, individualurad<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass axsenebs II klasSi miRebul<br />

informacias niko firosmanis Sesaxeb. es aqtivoba SeiZleba Sesruldes jgufurad.<br />

amave etapze aTvaliereben moswavleebi saxelmZRvaneloSi warmodgenil<br />

niko firosmanis suraTebis reproduqciebs; msjeloben, ZiriTa<strong>da</strong>d ra aris ma-<br />

Tze asaxuli...<br />

<strong>da</strong>matebiTi informaciebi maswavleblisaTvis:<br />

a) firosmanaSvili nikoloz aslanis Ze, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> sof. mirzaanSi (dedofliswyaros raioni)<br />

1862 wels, gar<strong>da</strong>icvala TbilisSi 1918 wels. mSoblebis gar<strong>da</strong>cvalebis Semdeg igi TbilisSi<br />

gadmovi<strong>da</strong> sacxovreblad. specialuri samxatvro ganaTleba ar miuRia. 1880-ian wlebSi gaxsna<br />

abre bis saxelosno <strong>da</strong> Rebulob<strong>da</strong> SekveTebs abrebis <strong>da</strong>mzadebaze, muSaob<strong>da</strong> rkinigzaze konduqtorad,<br />

vaWrobaSic sca<strong>da</strong> bedi... ZiriTa<strong>da</strong>d Tbilisel vaWrebTan afareb<strong>da</strong> Tavs, maTi SekveTiT<br />

65


xatav<strong>da</strong> abrebs, portretebs. mTeli cxovreba Tavi ver <strong>da</strong>aRwia gaWirvebas. gar<strong>da</strong>icvala mar-<br />

toobaSi <strong>da</strong> misi saflavic ki ucnobi <strong>da</strong>rCa. misi Semoqmedebisadmi didi interesi gamoiCines<br />

sikvdilis Semdeg. am saqmeSi didi Rvawli miuZRviT Zmeb z<strong>da</strong>neviCebs _ mxatvar kirilsa <strong>da</strong> poet<br />

ilias; mxatvrebs: dimitri SevardnaZes, lado gudiaSvils, <strong>da</strong>viT kakabaZes, poet giorgi leoniZes.<br />

gansakuTrebiT gacxovel<strong>da</strong> interesi misi Semoqmedebisadmi me-20 saukunis 60-iani wlebi<strong>da</strong>n, mis<br />

cxovrebasa <strong>da</strong> Semoqmedebaze gamoica uamravi wigni rogorc CvenSi, ise sazRvargareT, reJisorma<br />

g. Sengelaiam ga<strong>da</strong>iRo mis Sesaxeb biografiuli filmi. marjaniSvilis Teatris sc<strong>ena</strong>ze <strong>da</strong>idga<br />

speqtakli `martoobis dResaswauli”, moewyo misi suraTebis gamof<strong>ena</strong> rogorc TbilisSi, ise _<br />

msoflios did qalaqebSi. TbilisSi <strong>da</strong>dges misi Zegli, sof. mirzaanSi gaixsna misi saxlmuzeumi.<br />

mxatvris Semoqmedebis didi nawili inaxeba saqarTvlos xelovnebis muzeumSi, agreTve _ saz-<br />

RvargareTis muzeumebsa <strong>da</strong> kerZo koleqciebSi. firosmanis SemoqmedebaSi didi adgili uWiravs<br />

qeifis sce nebs, Tematurad am scenebs <strong>ena</strong>Tesaveba naturmortebi <strong>da</strong> abrebi, gansakuTrebuli ad-<br />

gili uWiravs Zveli Tbilisis peizaJebs. mkveTri socialuri <strong>da</strong>xasiaTebiT gamoirCeva firosma-<br />

nis xelosnebis, meduqneebis, kintoebis, muSebis... portretebi. igi ZiriTa<strong>da</strong>d muSambaze xatav<strong>da</strong>.<br />

naxatebSi yvelgan igrZnoba, rom mas specialuri samxatvro ganaTleba ar miuRia. misi suraTebis<br />

upirveles Zalas warmoadgens maTi Sinagani simarTle, uSualoba, didi eqspresiuloba, xasiaTis<br />

mkafio gamoxatva...<br />

b) teqstis avtori guram doCanaSvili _ <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> TbilisSi 1939 wels, 1962 wels <strong>da</strong>amTavra<br />

Tsu istoriis fakulteti, pirveli moTxrobebi: `pirveli koncerti~ <strong>da</strong> `Tanamgzavri~ gamoaqvey-<br />

na Jurnal `ciskarSi~ 1961 wels. avtoria moTxrobebis krebulebisa: `nabiji”, `saqme”, `mxiaruli<br />

borcvi”, `samoseli pirveli”... winamdebare nawyveti amoRebulia moTxrobi<strong>da</strong>n `mTva riani Rame _<br />

fiqrebi firosmanze~.<br />

2. teqstis kiTxva _ teqsts moswavleebi kiTxuloben, nawil-nawil kiTxvis<br />

procesSi aixsneba sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi (ix. `sityvis salaro”), yuradReba<br />

maxvildeba im faqtze, rom axladgacnobili leqsikuri erTeulebis didi nawili<br />

Zveli Tbilisis yofis amsaxvelia (faetoni, kinto, arRani, erdo...), maTi erTi<br />

nawili dRes aRar gamoiyeneba <strong>da</strong> gaqra Zveli Tbilisis yofasTan erTad.<br />

teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben, kiTxuloben gamokrebiT:<br />

a) Zveli Tbilisis quCebi, g) garToba Zvel TbilisSi, g) Zveli Tbiliselebi,<br />

d) mxatvari nikala, e) Tbiliselebi <strong>da</strong> mxatvari, v) mSobliuri soflis monatreba.<br />

3. teqstis gaazreba_moswavleebi msjeloben, Tu rogor aris aRwerili<br />

teqstSi Zveli Tbilisi, Zveli TbilisisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli ra niSnebi<br />

Cans masSi (mravali erovnebisa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>T-wesis a<strong>da</strong>miani cxovrobs, quCaSi kinto<br />

ukravs arRanze, viwro quCebSi faetoni <strong>da</strong>raxraxebs, dgas erdoiani saxlebi, erdoze<br />

noxebi <strong>da</strong> muTaqebia...), rogorebi arian mwerlis TvaliT <strong>da</strong>naxuli Zveli<br />

Tbiliselebi (erTi azri ara aqvT araferze; uyvarT garToba: aCxubeben yo-<br />

Cebs, aZiZgilaveben mamlebs, saxlebis erdoebze saRamoobiT qalebi ukraven <strong>da</strong><br />

cekvaven, xSirad qeifoben; qalaqelebi exmarebian erTmaneTs... ), rogor aris aRwerili<br />

nikala (SavebSi Cacmuli, Savi wver-ulvaSiT, uyvars Sav muSambaze xatva,<br />

misi <strong>da</strong>xatuli a<strong>da</strong>mianebi mu<strong>da</strong>m mowyenilni arian...), raze migvaniSnebs amiT mw-<br />

66


erali (nikala sevdiania, amitomac uyvars Savi feri <strong>da</strong> amitomac xatavs mow yenil<br />

a<strong>da</strong>mianebs; uyvars qalaqelebTan yofna, magram mu<strong>da</strong>m Tavisi sofeli <strong>ena</strong>t reba);<br />

rogoria qalaqelebis <strong>da</strong>mokidebuleba nikalasadmi (qalaqelebs Zalian uyvarT<br />

nikala _ xSirad iwveven sufraze, pativs scemen, mwerali mas `qalaqis Svilobils~<br />

uwodebs)... sruldeba <strong>da</strong>valebebi: # 1 <strong>da</strong> #2.<br />

moswavleebi wyvilebSi asruleben #3 <strong>da</strong>valebas (ra vicodi firosmanis<br />

Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs).<br />

varjiSoben teqstis Sinaarsis gadmocemaze.<br />

I. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. teqstis gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba _ romeli wina<strong>da</strong>debebi<br />

meordeba teqstSi (`mxatvars qalaqSi siaruli uyvar<strong>da</strong>~... `eh, qalaqelebs<br />

ras gaugebdi!...~), ratom imeorebs am wina<strong>da</strong>debebs mwerali (rom ufro saintereso<br />

gaxados Txroba; gviCvenos, rom mxatvars uyvars <strong>da</strong> izi<strong>da</strong>vs qalaqi, magram bolomde<br />

ar esmis qalaqelebis...), ra sityvebia gamoyenebuli Zveli Tbilisis aRwerisaTvis...<br />

2. rTuli sityvebis marTlweraze <strong>da</strong>kvirveba _ stumarTmoyvare, wyalwaRebuli,<br />

qudCamofxatuli, TeTrwveriani..._ rogor iwereba es sityvebi (er-<br />

Tad), ratom (maT Soris <strong>da</strong> kavSiris Casma ar SeiZleba). am sityvebis gamoyenebiT<br />

Sedgeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>faze <strong>da</strong>iwereba wina<strong>da</strong>debebi.<br />

3. piris nacvalsaxelebze <strong>da</strong>kvirveba _ sruldeba saxelmZRvanelos 43-e<br />

gv.-ze moTavsebuli <strong>da</strong>valeba <strong>da</strong> eZleva gansazRvra, rom me, Cven I piris nacvalsaxelebia;<br />

Sen, Tqven _ II piris; is (igi), isini _ III piris. sruldeba <strong>da</strong>valebebi<br />

#4 <strong>da</strong> #5.<br />

Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV5, IV6, IV7, IV8, IV11, IV13.<br />

67


momdevno masalis _ lado asaTianis leqsis `ar vici, ase ram Semayvara~ _<br />

<strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT. vTavazobT mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias<br />

lado asaTianis Sesaxeb.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ asaTiani lado, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1917 wels<br />

quTaisSi, gar<strong>da</strong>icvala 1943 wels TbilisSi. 1938 w <strong>da</strong>amTavra quTaisis ped. institutis <strong>qarTuli</strong><br />

enisa <strong>da</strong> literaturis fakulteti, pirveli leqsi `Tebervlis dila~ gamoaqveyna quTaisSi<br />

gazeT `stalinelSi~. mis adreul leqsebSive (“lxini kaxelebTan”, `fSauri bala<strong>da</strong>”) gamovlin<strong>da</strong><br />

misi poeziis Taviseburebani, rac <strong>da</strong>kavSirebuli iyo <strong>qarTuli</strong> xalxuri poeziisa <strong>da</strong> XIX saukunis<br />

<strong>qarTuli</strong> klasikuri lirikis tradiciebTan. misi poeziis arsebiTi niSania maJoruli xmovaneba<br />

<strong>da</strong> erovnul-patriotuli ganwyoba. saqarTvelos istoriis mZafri peripetiebi mis SemoqmedebSi<br />

organulad erwymis Tanamedroveobis erovnul ganc<strong>da</strong>s. naadrevi sikvdilis SiSi, rac gamowveuli<br />

iyo misi fizikuri mdgomareobiT, <strong>da</strong>Zleulia sicocxlis Seupovari rwmeniT. mis poezias gansakuTrebul<br />

elfers sZens frazis musikaloba, sisa<strong>da</strong>ve, azris aforistuli sizuste <strong>da</strong> wrfeli<br />

artistizmi. misma poeziam udidesi gavl<strong>ena</strong> moaxdina misi Tanatolebisa <strong>da</strong> momdevno Taobis<br />

qarTveli poetebis Semoqmedebaze. aRsaniSnavia leqsebis cikli firosmanze (`oTxi usaTauro”,<br />

`firosmanis duqani”).<br />

68


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

nino nakaSiZis `legen<strong>da</strong> Tbilisze”,<br />

zmnis piri <strong>da</strong> ricxvi (praqtikulad)<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli Txroba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba: a) Tbilisze, b) vaxtang<br />

gorgasalze<br />

_ pirisa <strong>da</strong> ricxvis mixedviT zmnis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba (praqtikulad)<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs<br />

_ gadmoscems teqstis Sinaarss<br />

_ wers<br />

_ eufleba axal leqsikur erTeulebs<br />

_ ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias vaxtang gorgaslisa <strong>da</strong><br />

Tbilisis Sesaxeb<br />

_ akvirdeba zmnis formacvlis martiv SemTxvevebs<br />

_ iyenebs urTierTSefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis formebs<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs jgufebad <strong>da</strong> aZlevs<br />

<strong>da</strong>valebas _ gaixsenon <strong>da</strong> Camoweron, ra ician Tbilisis Sesaxeb.<br />

<strong>da</strong>matebiTi <strong>da</strong>matebiTi informaciebi informaciebi maswavleblisaTvis:<br />

maswavleblisaTvis:<br />

a) Tbilisi: arqeologiuri gaTxrebiT <strong>da</strong>sturdeba, rom Tbilisi <strong>da</strong>saxlebuli adgili yofila<br />

jer kidev Cveni welTaRricxvis IV aTaswleulSi. pirveli wyaroseuli moxsenieba ganekuTvneba<br />

ax. welTaRricxvis IV saukunis II naxevars, roca am adgilas mefe varaz-bakuris dros cixe<br />

aages. IV saukunis <strong>da</strong>sasruls Tbilisi sparseli pitiaxSis rezidencia iyo. V saukunis Sua wlebi<strong>da</strong>n<br />

igi kvlav qarTlis mefeTa xelSi ga<strong>da</strong>vi<strong>da</strong>. vaxtang gorgasalma Tbilisi aRadgina <strong>da</strong> gaaS<strong>ena</strong>,<br />

amitomac aris miCneuli igi qalaqis <strong>da</strong>amarseblad. misma memkvidrem_ <strong>da</strong>Ci I-ma ujarmelma_ VI<br />

saukunis <strong>da</strong>mdegs <strong>da</strong>amTavra qalaqis zRude-galavnis ageba <strong>da</strong>, mamis anderZis Tanxmad, sataxto<br />

69


qalaqi mcxeTi<strong>da</strong>n TbilisSi gadmoitana. Tavisi adgilmdebareobis gamo Tbilisi moeqca momijnave<br />

saxelmwifoTa samxedro-strategiuli interesebis sferoSi. VI saukunis bolo<strong>da</strong>n iwyeba mravalsaukunovani<br />

brZola TbilisisaTvis. 570-580 wlebSi qalaqs sparselebi flobdnen. 627 wels Tbilisi<br />

<strong>da</strong>arbia bizantia-xazareTis laSqarma; 736-738 wlebSi _ arabTa mTavarsardlma murvan-yrum<br />

(marvan II ibn-muhamadi). amieri<strong>da</strong>n Tbilisi axladwarmoqmnili arabuli saamiros centri xdeba.<br />

883 wels xalifas xelisuflebis ganmtkicebis mizniT igi <strong>da</strong>laSqra arabma sar<strong>da</strong>lma buRa Turqma.<br />

1037-1051 wlebSi mefe bagrat IV-m araerTxel sca<strong>da</strong> Tbilisis <strong>da</strong>kaveba, magram qalaqSi Seqmnili<br />

aramyari politikuri situaciis gamo es SeuZlebeli aRmoCn<strong>da</strong>. 1068 wels qalaqi Turq-selCukTa<br />

sulTanma alf-arslanma <strong>da</strong>laSqra <strong>da</strong> <strong>da</strong>ikava. 1122 wels qalaqi ucxoelTa batonobisagan <strong>da</strong>viT<br />

aRmaSenebelma gaaTavisufla <strong>da</strong> aq gadmoitana gaerTianebuli saqarTvelos de<strong>da</strong>qalaqi.<br />

b) vaxtang gorgasali _ qarTlis mefe V saukunis II naxevarSi. ibrZo<strong>da</strong> iranis uRli<strong>da</strong>n<br />

qveynis ganTavisuflebisaTvis, mefis xelisuflebis ganmtkicebisaTvis, qveynis centralizaciisaTvis.<br />

mis saxels ukavSirdeba mniSvnelovani saeklesio reformis gatareba, kaTalikosobis<br />

institutis SemoReba, kidev ufro ganamtkica kavSiri bizantiasTan. Caatara didi saqalaqo<br />

mSe nebloba, ganzraxuli hqon<strong>da</strong> qarTlis de<strong>da</strong>qalaqi gadmoetana mcxeTi<strong>da</strong>n TbilisSi, rac<br />

sabolood misma Zem _ <strong>da</strong>Cim _ ganaxorciela. 482 wels moawyo ajanyeba iranelTa winaaRmdeg,<br />

sikvdiliT <strong>da</strong>saja iranelebis <strong>da</strong>sayrdeni qarTlSi _ varsqen pitiaxSi. qveynis <strong>da</strong>moukideblobisaTvis<br />

Tavganwirulma brZolam igi erovnul gmirad aqcia. <strong>da</strong>saflavebulia mcxeTaSi, sveticxovlis<br />

taZarSi.<br />

g) teqstis avtori nino nakaSiZe (anTaZe) (1872-1963 wlebi), qarTveli sabavSvo mwerali, mas<br />

gamorCeuli adgili uWiravs agreTve <strong>qarTuli</strong> Jurnalistikis istoriaSic. moRvaweob<strong>da</strong> `cnobis<br />

furcelSi”, `iveriaSi”, gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia misi moRvaweoba sabavSvo Jurnal `nakadulSi~<br />

(1904-1928 wlebi). misi TaosnobiT <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> agreTve pirveli <strong>qarTuli</strong> sabavSvo Teatri.<br />

mravalferovania misi Semoqmedebis Tematika: samSoblo, megobroba, humanizmi, di<strong>da</strong>qtika, buneba...<br />

mwerali ar Ralatobs tradiciul normebs bavSvis intelqtualur-esTetikuri aRzrdis Sesaxeb<br />

<strong>da</strong> bolomde icavs Tavisi winamorbedebis (vaJa, akaki, iakob gogebaSvili...) literaturuldi<strong>da</strong>qtikur<br />

principebs.<br />

2. teqstis kiTxva _ teqsts kiTxuloben moswavleebi. nawil-nawil kiTxvis<br />

procesSi aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, risTvisac gamoiyeneba `sityvis<br />

salaro~. (umjobesia teqstis calkeuli Tavis <strong>da</strong>muSavebas calkeuli saaTi<br />

<strong>da</strong>vuTmoT). teqsti iyofa calkeul nawilebad <strong>da</strong> klasis aqtiuri monawileobiT<br />

Sedgeba gegma, romelic, sorientaciod, aseT saxes miiRebs:<br />

mzadeba nadirobisaTvis<br />

iremze nadiroba<br />

xoxobze nadiroba<br />

SeSinebuli bazierebi<br />

samkurnalo wyali<br />

mefis ga<strong>da</strong>wyvetileba...<br />

moswavleebi maswavleblis miTiTebiT eZeben <strong>da</strong> gamokrebiT kiTxuloben<br />

70


teqstSi im adgilebs, sa<strong>da</strong>c aRwerilia: a) mefis patriotizmi, b) mefis humanizmi,<br />

g) momavali qalaqis mniSvneloba... am dros SeiZleba gamoviyenoT Cumi<br />

kiTxvac.<br />

4. teqstis analizi _ klasis saerTo ZalebiT gaanalizdeba, rodindeli ambavia<br />

teqstSi aRwerili, ratom hqvia am teqsts `legen<strong>da</strong> Tbilisze”, ras aRniSnavs<br />

sityva `legen<strong>da</strong>~ (rom teqstSi aRwerili ambavi <strong>da</strong>yrdnobilia ara istoriul<br />

faqtebze, aramed xalxis gadmocemaze, amd<strong>ena</strong>d, SeiZleba, igi arc Seesabamebodes<br />

sinamdviles), vin aris am teqstis mTavri gmiri (vaxtang gorgasali), misi xasiaTis<br />

ra Tvisebebi Cans teqstSi (patriotizmi, <strong>da</strong>kvirvebuloba, strategiuli<br />

niWi, Tavm<strong>da</strong>bloba...), ra niSnebiT SearCia mefem momavali de<strong>da</strong>qalaqisaTvis adgili<br />

(igi mtrisaTvis miudgomelia, moqceulia mTebs Soris, `mrisxane cixed <strong>da</strong>xvdeba<br />

samtrod mosuls”, lamazia...). werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2;<br />

wyvilebSi _ <strong>da</strong>valeba #3. aseve maswavlebelma klass SeiZleba SesTavazos sawer<br />

Temad `ratom <strong>da</strong>erqva Tbilisi~. weriTi namuSevrebis analizisas gamoiyeneba<br />

urTierTSefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis formebi.<br />

5. moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. Tematur leqsikaze <strong>da</strong>kvirveba _ maswavlebeli <strong>da</strong>faze Camowers sityvebs:<br />

bazieri, mimino, mwevari, Savardeni ... <strong>da</strong> klass ekiTxeba _ rasTan asocirdeba<br />

es sityvebi (nadirobasTan), xom ar gaixseneben nadirobasTan <strong>da</strong>kavSirebul<br />

sxva sityvebsac (aq SeiZleba erTgvari Sejibric Catardes);<br />

2. zmnis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba _ moswavleebi akvirdebian saxelmZRvanelos<br />

46-e gv.-ze moTavsebul savarjiSos <strong>da</strong> gamoaqvT <strong>da</strong>skvna, rom zmna im pirSia,<br />

romeli piris nacvalsaxelic Seewyoba mas. am codnis gamoyenebiT sruldeba<br />

<strong>da</strong>valeba #4. SeiZleba am mizniT gamoviyenoT sakiTxavi teqstic.<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV4, IV5, IV7, IV8, IV13, IV14.<br />

71


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

revaz inaniSvilis `Cveni yoCaRi skvinCa”,<br />

I-sa <strong>da</strong> III pirSi Txroba<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ saganTSorisi kavSiri: a) bunebismetyvelebasTan, b) musikasTan<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis gamomuSaveba<br />

_ aRweriTi <strong>da</strong> mxatvruli teqstebis Seqmna<br />

_ sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs <strong>da</strong> asabuTebs Tavis azrs<br />

_ qmnis martiv <strong>da</strong>rgobriv <strong>da</strong> mxatvrul teqstebs<br />

_ wers<br />

_ gabmuli TxrobiT gadmoscems wakiTxulis Sinaarss rogorc I, ise III pirSi<br />

_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaSi<br />

_ akvirdeba sityvis (am SemTxvevaSi zedsarTavi saxelis) gamomsaxvelobiT<br />

mxares<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1 kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas maswavlebels vandobT.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ skvinCa, frinveli beRurasnair-<br />

Ta rigisa, mamlis Tavi nacrisferia, zurgi _ yavisferi, aqa-iq mwvane urevia, mkerdi RvinisferwiTelia,<br />

de<strong>da</strong>li ufro bacia. garcelebulia evropaSi, <strong>da</strong>savleT aziasa <strong>da</strong> CrdiloeT afrikaSi.<br />

saqarTveloSi erT-erTi yvelaze mravalricxovani frinvelia, binadrobs yvela tipis tyeSi.<br />

aprilSi debs 2-3 kvercxs, inkubacia grZeldeba 2 kviramde. zogjer meored budobs ivnisSi. ikvebeba<br />

mc<strong>ena</strong>reebis mwvane nawilebiT, TeslebiT, mwerebiT. aris kargi mgalobeli.<br />

2. teqstis kiTxva _ teqsts maswavlebeli kiTxulobs gamometyvelebiT<br />

Tavi <strong>da</strong>n bolomde. teqsti emociuria, Seicavs aRweras, msjelobas, dialogs,<br />

72


monologs, amitom kiTxvisas sagangebod un<strong>da</strong> SevarCioT tempi, intonacia,<br />

logikuri <strong>da</strong> fsiqologiuri maxvilebi...<br />

teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi. gza<strong>da</strong>gza, kiTxvis procesSi,<br />

moswavleTa saerTo ZalebiT aixsneba gaugebari leqsikuri erTeulebi (savaraudod<br />

aseTi SeiZleba iyos: fanteli _ fifqi, skveri _ patara baRi, ZiZgni<strong>da</strong> _<br />

aq: wiwkni<strong>da</strong>, Wam<strong>da</strong>; fexebi azreba _ fexebi eyineba; proTezi _ sxeulis xelovnuri<br />

nawili, romelic gakeTebulia <strong>da</strong>karguli saTanado bunebrivi nawilis nacvlad...).<br />

moswavleebi asaTaureben teqstis TiToeul monakveTs <strong>da</strong> adgenen gegmas,<br />

romelic, savaraudod, aseTi SeiZleba iyos (am dros SeiZleba gamoviyenoT Cumi<br />

kiTxva):<br />

dekembris dRe<br />

Sexvedra gogonasTan<br />

calfexa skvinCa<br />

<strong>da</strong>mSvidobeba...<br />

3. teqstis analizi _ gairkveva, weliwadis ra droa aRwerili teqstSi<br />

(zamTris <strong>da</strong>mdegi), rogor aris aRwerili (qariani dRe, muqi Rrublebi, sveli<br />

Tovli, ga<strong>da</strong>mxmari mdeloebi, vercxlisferi naZvi...), rogor arian aRwerili<br />

gamvlelebi (paltoebis sayelo wamouweviaT, saxe Sig CaurgavT, Sinisaken miiCqarian),<br />

vin <strong>da</strong> vin arian am moTxrobis gmirebi (mwerali-mTxrobeli <strong>da</strong> gogona), maTi<br />

ra Tvisebebi Cans aq (mwerali keTilia, Zalze ebraleba calfexa skvinCa, magram<br />

gogo nas amSvidebs, raTa mas amis gamo guli ar etkinos; gogonac aseve keTilia,<br />

is <strong>da</strong> naR vlianebulia skvinCas mdgomareobis gamo, surs Seumsubuqos mas mdgomareoba,<br />

uyris puris namcecebs; Tavaziania _ es misi saubri<strong>da</strong>n <strong>da</strong> moqcevi<strong>da</strong>n<br />

Cans...); ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis (a<strong>da</strong>mianis sikeTe sul umniSvnelo<br />

rameSic ki mJRavndeba); ratom hqvia nawarmoebs `Cveni yoCaRi skvinCa”, xom<br />

ar SeurCeven am teqsts sxva saTaurs; rogori ganwyoba <strong>da</strong>eufla mwerals mzias<br />

gacnobis Semdeg; ram Seuqmna mas aseTi ganwyoba (gogonas saqcielma, skvinCas<br />

gambe<strong>da</strong>obam); ratom moun<strong>da</strong> mwerals wynari, keTili musikis mosm<strong>ena</strong>... (kargi<br />

iqneba, Tu am masalis swavlebas <strong>da</strong>vukavSirebT musikis gakveTils <strong>da</strong> moswavleebs<br />

mosasm<strong>ena</strong>d SevTavazebT musikas, <strong>da</strong>vakvirvebT, mocemul SemTxvevaSi SeuZlia Tu<br />

ara musikas gadmosces a<strong>da</strong>mianis ganwyoba. rekomendebulia p. Caikovskis `weliwadis<br />

droni<strong>da</strong>n~ `Semodgomis simRera”, an Sesabamisi ganwyobis sxva piesa)...<br />

sruldeba <strong>da</strong>valebebi: #1, #2 <strong>da</strong> #3. samive <strong>da</strong>valeba gulisxmobs <strong>da</strong>rgobrivi<br />

<strong>da</strong> mxatvruli teqstebis Seqmnas. maswavleblis ga<strong>da</strong>sawyvetia, romeli <strong>da</strong>valeba<br />

SeiZleba Sesruldes Sin <strong>da</strong> romeli _ klasSi.<br />

4. moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />

73


II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

a) sityvis gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba _ moswavleebi kiTxuloben<br />

teqstis I abzacs <strong>da</strong> asaxeleben im zedsarTav saxelebs, romlebsac mwerali<br />

dekembris dRis aRwerisaTvis iyenebs (qariani, muqi, civi, sveli, bneli, ga<strong>da</strong>mxmari),<br />

avarjiSebs maTi sinonimebis SerCevaze; akvirvebs, ramd<strong>ena</strong>d zustad SeZlo<br />

mweralma amindis aRwerisaTvis zedsarTavi saxelebis SerCeva, TviTon romeli<br />

zedsarTavi saxelebiT aRweren dekembris dRes...<br />

b) sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ teqsti <strong>da</strong>werilia I pirSi. maswavlebeli klass<br />

axsenebs revaz inaniSvilis sxva moTxrobebsac, romlebic aseve I pirSia <strong>da</strong>werili<br />

(`Semodgomis dRe~, `mayvalze~, `wvimasa <strong>da</strong> mzeSi~...); arkveven, ratom mimarTavs<br />

am xerxs mwerali ase xSirad (ufro zustad <strong>da</strong> uSualod rom gviTxras Tavisi<br />

saTqmeli), romel nacvalsaxels iyenebs am dros (me _ I piris nacvalsaxels), gadmoscen<br />

teqstis Sinaarsi III pirSi <strong>da</strong> gamoiyenon nacvalsaxeli is (igi). sruldeba<br />

<strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV4, IV6, IV9, IV11, IV13, IV14.<br />

momdevno Temebis: murman lebaniZis `suraTi~ <strong>da</strong> vaJa-fSavelas `saaxalwlo<br />

fiqrebi~ _ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />

74


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

revaz inaniSvilis `didi zamTari”,<br />

zmnis formacvla piris mixedviT<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ teqstis gamomsaxvelobiT mxareze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />

_ saganTSorisi kavSiri: a) ekologiasTan, b) saxviTsa <strong>da</strong> gamoyenebiT xelovnebasTan<br />

_ zmnis formacvlaze <strong>da</strong>kvirveba (romeli piria)<br />

_ orTografiuli Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ avlebs paralelebs bunebismetyvelebis gakveTilebze miRebul informaciasTan<br />

_ asuraTebs teqsts<br />

_ wers<br />

_ iRebs intervius literaturuli personaJisagan<br />

_ akvirdeba zmnis formacvlas piris mixedviT, akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />

_ varjiSobs sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txrobaze<br />

I. teqstze muSoaba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ es samuSao SeiZleba orgvarad Catardes: a) maswavlebeli<br />

klass avalebs gaixsenon revaz inaniSvilis Seswavlili nawarmoebebi<br />

<strong>da</strong> imsjelon, ra aqvT maT saerTo (sikeTe, a<strong>da</strong>mianis <strong>da</strong>mokidebuleba cocxalsa<br />

<strong>da</strong> aracocxal bunebasTan...), b) klass misces Tema: `a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong> tye~ (“tye Seunaxe<br />

Svilebsa”). orive aqtivobas SeiZleba mivceT jgufuri muSaobis saxe.<br />

2. teqstis kiTxva _ moTxroba ikiTxeba Tavi<strong>da</strong>n bolomde. teqsti ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

aRweriTi xasiaTisaa, msjeloba monologuria, gamometyvelebiTi kiTxvisas<br />

am moments un<strong>da</strong> mieqces yuradReba.<br />

75


axali leqsikuri erTeulebis axsnisaTvis SeiZleba gamoviyenoT Cumi kiTxva:<br />

klass vavalebT waikiTxon teqsti Cumad <strong>da</strong> moiniSnon gaugebar sityvebi <strong>da</strong><br />

gamoTqmebi, romlebic Semdeg klasis aqtiuri monawileobiT aixsneba. `sityvis<br />

salaroSi~ axsnili leqsikuri erTeulebis gar<strong>da</strong>, moswavleebisaTvis, savaraudod,<br />

gaugebari SeiZleba aRmoCndes sityvebi: samkauli _ nivTi visime an risame<br />

Sesamkobad, mosarTavad; garinddeba _ gaCumdeba; xorxociT _ xmauriT; gaxuxuli<br />

puri _ gacxelebuli, gaficxebuli puri; tyismcveli _ piri, romelic<br />

tyes icavs; burusi _ nisli; SeiSmuSnebian _ Seirxevian....<br />

teqsts moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil <strong>da</strong> adgenen gegmas, romelsac,<br />

savaraudod, aseTi saxe SeiZleba mieces:<br />

Tovliani tye<br />

tyis stumari<br />

keTili maspinZeli<br />

stumris gacileba<br />

xeebis gaoceba...<br />

moswavleebi teqsti<strong>da</strong>n maswavleblis miTiTebiT kiTxuloben calkeul adgilebs<br />

(gamokrebiTi kiTxva), gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss winaswar Sedgenili<br />

gegmis mixedviT.<br />

3. teqstis analizi _ gairkveva: a) rogor aRwers mwerali Tovlian tyes,<br />

ra enobriv saSualebebs iyenebs amisaTvis (xeebi a<strong>da</strong>mianebiviT cocxal arsebebad<br />

arian gamoyvanili _ maT rcxveniaT, ukvirT, iSmuSnebian, samkaulebiT arian mor-<br />

Tuli, scivaT...), ratom uwodebs mwerali tyes gaqvavebul samefos (yvelaferi<br />

gayinulia, irgvliv CamiCumi ar ismis), b) rogor aRwers mwerali poetisa <strong>da</strong> tyis<br />

urTierTobas (poets TiTqos musika esmis, iseTi kmayofilebiT ugdebs yurs ra-<br />

Racas; tkbeba tyis mSvenebiT, amitomac ewvia igi aseT yinvaSi gvian RamiT tyes); g)<br />

rogor aRwers mwerali tyismcvels (jan-RoniT savse, dinji, sax<strong>ena</strong>Teli kaci...),<br />

d) rogor aRwers mwerali stumar-maspinZlis Sexvedras...<br />

moswavleebi martivad axasiaTeben literturul personaJebs _ poetsa<br />

<strong>da</strong> tyismcvels, asabuTeben Tavis azrs teqstis mixedviT. sruldeba testuri<br />

<strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />

klass jgufuri muSaobisaTvis SeiZleba SevTavazoT <strong>da</strong>valeba _ Seadginon<br />

teqsti saxelwodebiT `Tovliani tyis zRapari”, wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba<br />

#3, individualurad _ <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. Seswavlil metyvelebis nawilebze <strong>da</strong>kvirveba _ waikiTxon teqstis<br />

pirveli abzaci <strong>da</strong> <strong>da</strong>asaxelon iqi<strong>da</strong>n arsebiTi saxelebi zedsarTavTan erTad;<br />

Secvalon zedsarTavi saxelebi sinonimuri formebiT (didi zamTari _ Tovliani<br />

zamTari; didi Rame _ grZeli Rame; veeberTela mTvare _ uSvelebeli mTvare;<br />

lamazi samkauli _ mSvenieri /Zvirfasi/ samkauli...).<br />

76


2. rTuli sityvebis marTlwera _ moZebnon teqstSi <strong>da</strong> amoweron rTuli sityvebi,<br />

romlebic: a) iwereba erTad (tyismcveli, tyispiri); b) iwereba defisiT<br />

(Tav-piri, stumar-maspinZeli, jan-Rone); <strong>da</strong>asabuTon, ratom iwereba es sityvebi<br />

ase.<br />

3. zmnis formacvalze <strong>da</strong>kvirveba _ sruldeba saxelZRvanelos 53-e gv-ze<br />

mocemuli <strong>da</strong>valeba, romelic iTvaliswinebs piris mixedviT zmnis formacvlaze<br />

<strong>da</strong>kvirvebas. eZleva <strong>da</strong>skvna _ zmnas sami piri aqvs: I, II <strong>da</strong> III. zmna icvleba pirebis<br />

mixedviT. am codnis gamoyenebiT sruldeba amave gverdze mocemuli savarjiSo<br />

_ mocemuli zmnebi cvale pirebis mixedviT. `aqtivobebis rveulSi~ sruldeba<br />

<strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV6, IV7, IV8, IV10, IV11, IV13, IV14.<br />

77


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

giorgi SatberaSvilis `moCxubariZe”; zmnis piri, piris niSnebis<br />

gacnoba (subieqturi piris magaliTze _ terminis gareSe)<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ mTavari <strong>da</strong> aramTavari gmirebis gacnoba<br />

_ moqmedi pirebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ zmnis piris niSnebis gacnoba (subieqturi piris magaliTze)<br />

_ frazeologizmebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle ecnoba martiv saganmanaTleblo informacias al. yazbegis<br />

Sesaxeb<br />

_ kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs<br />

_ gamoyofs mTavar <strong>da</strong> aramTavar gmirebs<br />

_ yofs teqsts nawilebad<br />

_ gadmoscems mis Sinaarss<br />

_ wers<br />

_ zoga<strong>da</strong>d ecnoba piris niSnebis raobas (subieqturi piris niSnebis<br />

magaliTze _ saTanado terminis gareSe)<br />

I. teqstze muSaoba<br />

<strong>da</strong>matebiTi informaciebi maswavleblisaTvis:<br />

a) aleqsandre yazbegi (moCxubariZe) _ <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1848 wlis 8 ianvars, gar<strong>da</strong>icvala 1893 wlis<br />

13 ianvars. yazbegianT gvari warmodgeba CofikaSvilebisagan, romlebic stefanwmindis mouravebi<br />

iyvnen. maTi saxl-kari xevSi simdidriTa <strong>da</strong> SeZlebiT gamoirCeo<strong>da</strong>. patara sandroc fufunebSi<br />

izrdebo<strong>da</strong>. sofelSi <strong>da</strong>uaxlov<strong>da</strong> igi Tavisi nawarmoebebis momaval gmirebs, romelTa mimarT igi<br />

bavSvobi<strong>da</strong>nve gansakuTrebul siyvaruls iCen<strong>da</strong>, rac am teqstSiac aris asaxuli. 1859 wels igi<br />

TbilisSi gadmoiyvanes saswavleblad <strong>da</strong> erT-erT prestiJul saswavlebelSi miabares. ojaxuri<br />

mdgomareobis gamo swavlas Tavi <strong>da</strong>aneba 1865 wli<strong>da</strong>n, rasac Zalian ganicdi<strong>da</strong>. 1867 wels umaRlesi<br />

ganaTlebis misaRebad gaemgzavra moskovSi, sa<strong>da</strong>c Cairicxa sameurneo akademiaSi Tavisufal<br />

msmenelad, magram usaxsrobis gamo swavlis <strong>da</strong>mTavreba ver SeZlo <strong>da</strong> 1870 wels <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> samSobloSi.<br />

1871 wels igi ubralo mecxvared wavi<strong>da</strong> mTaSi, Tumca hqon<strong>da</strong> SesaZlebloba, gaekeTebina<br />

kariera. misTvis xalxTan siaxlove warmoadgen<strong>da</strong> Semoqmedebis wyaros. isic aRsaniSnavia, rom<br />

Tavisi iq yofniT igi bevrad umsubuqeb<strong>da</strong> ubralo moxeveebs yofas. 1879 wli<strong>da</strong>n gadmodis TbilisSi<br />

<strong>da</strong> aq agrZelebs moRvaweobas. mis SemoqmedebaSi gansakuTrebul adgils ikavebs e. w. `mTis<br />

78


ciklis~ nawarmoebebi. man saocari <strong>da</strong>majereblobiT <strong>da</strong>gvixata CvenTvis manamde ucnobi _ moxeveTa<br />

_ samyaro. misi Semoqmedebis Tavisebureba ganapiroba mTis ubralo xalxis bunebis kargma<br />

codnam, maTTan siaxlovem.<br />

b) teqstis avtori giorgi SatberaSvili _ 1910-1965 w. 1932 wels <strong>da</strong>amTavra Tbilisis sax.<br />

universitetis istoriis fakulteti. lit. moRvaweobas iwyebs 1929 wli<strong>da</strong>n, pirveli poeturi krebuli<br />

gamoica 1933 wels. misi SemoqmedebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTeelia Janrobrivi mravalferovneba.<br />

aRsaniSnavia, rom nayofierad Sromob<strong>da</strong> sabavSvo literaturis sferoSi, ekuTvnis mravali sabavSvo<br />

moTxroba; maT Soris aRsaniSnavia `saTaflia~ <strong>da</strong> `mtkvris saTavisaken~.<br />

g) Zmadgaficva _ xelovnuri <strong>da</strong>naTesavebis erT-erTi forma. saqarTveloSi ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

gavrcelebuli iyo mTielTa Soris. arsebobs Zadgaficvis ramdenime wesi: 1. Zadgaficvis<br />

msurvelebi neka TiTebs gaiWridnen <strong>da</strong> ise ga<strong>da</strong>aWdibdnen, rom sisxli erTmaneTSi areuliyo;<br />

2. <strong>da</strong>Wrili TiTebi<strong>da</strong>n gamowurul sisxls wyalSi gaurevdnen <strong>da</strong> Sesvamdnen; 3. orive piri Zmad<br />

gaificebo<strong>da</strong> xatSi naTesavebis Tan<strong>da</strong>swrebiT, xevisberi <strong>da</strong>klav<strong>da</strong> maT mier moyvanil saklavs,<br />

mis sisxls apkureb<strong>da</strong> Zmadgaficvis msurvelT <strong>da</strong> <strong>da</strong>locav<strong>da</strong>; 4. iaraRis vercxlis Semkulobi<strong>da</strong>n<br />

vercxls Cafxekdnen sasmelian TasSi, romelsac orive Zmadnafici Sesvam<strong>da</strong>. Zmadgaficva SeiZlebo<strong>da</strong><br />

rogorc mamakacebs, ise qalsa <strong>da</strong> mamakacs Soris. ZmadSeficulebs ekisrebo<strong>da</strong>T sisxliT na-<br />

Tesavis ufleba-movaleobani (mag. sisxlis aReba...), maT Soris akrZaluli iyo qorwineba...<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs al. yazbegis portrets<br />

<strong>da</strong> martivad esaubreba am mwerlis cxovrebisa <strong>da</strong> Semoqmedebis Sesaxeb. wina<br />

planze wamoiwevs mwerlis bavSvoba, agreTve mecxvareobaSi gatarebuli wlebi,<br />

ramac <strong>da</strong>sabami misca mis SemoqmedebaSi moxeveTa cxovrebis asaxvas. yuradRebas<br />

amaxvilebs im faqtze,. rom winamdebare teqstSi gamoyvanili bavSvebi (ZiZia, elguja,<br />

girgola, maTia, vaJia, koba) SemdgomSi misi nawarmoebebis gmirebad iqcnen.<br />

2. teqstis kiTxva _ teqsts kiTxuloben moswavleebi, am dros aixsneba moswavleTaTvis<br />

gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, maswavlebeli sagangebo yuradRebas<br />

amaxvilebs frazaze `Zmad gaficva~; yuradReba gamaxvildeba im faqtzec,<br />

rom mwerali xSirad iyenebs saliteraturo enisaTvis miuRebel formebs (qalav,<br />

kobav, elgujav, maTiav, girgolav...), rac imiT aixsneba, rom am moTxrobis gmirebi<br />

saqarTvelos erT-erTi mTiani soflis mkvidrni arian <strong>da</strong> amgvarad metyveleben<br />

(terminebis _ saliteraturo <strong>ena</strong> <strong>da</strong> dialeqti _ xseneba am etapze mizanSewonili<br />

ar aris). gaanalizdeba, sad aris mdinare Tergi, <strong>da</strong>rialis xeoba, rogor aRwers<br />

mwerali maT. nawil-nawil kiTxvis procesSi Sedgeba Sinaarsis gadmosacemi<br />

gegma (<strong>da</strong>valeba #1), romelic, saorientaciod, aseT saxes miiRebs:<br />

<strong>da</strong>rialis xeoba<br />

patara mecxvareebi<br />

ZiZia <strong>da</strong> girgola<br />

sandros gabeduleba<br />

Zmad gaficva<br />

dedis rCeva...<br />

moswavleebs eZlevaT SesaZlebloba, gaakeTon arCevani gegmis erT-erT<br />

sakiTxze <strong>da</strong> werilobiT gadmoscen misi Sinaarsi (<strong>da</strong>valeba #2), <strong>da</strong>asabuTon, ratom<br />

SeaCeres arCevani mainc<strong>da</strong>mainc am sakiTxze.<br />

79


varjiSoben Sinaarsis TanmimdevrobiT gadmocemaze. am muSaobaSi SeiZleba<br />

CavrToT mTeli klasi <strong>da</strong> TiToeuli nawilis Sinaarsi calk-calke gadmovaceminoT.<br />

3) teqstis analizi _ gairkveva, saqarTvelos romeli kuTxea asaxuli am<br />

teqstSi, vin <strong>da</strong> vin arian nawarmoebis gmirebi, romelia maT Soris mTavari gmiri,<br />

misi xasiaTis ra Tvisebebi Cans teqstSi (patara sandros ukve aqvs weris niWi _<br />

uyvars buneba <strong>da</strong> aRwers mis silamazes Tavis rveulSi, dRiurs wers; gulaxdilia<br />

_ de<strong>da</strong>s arafers ar umalavs; Tavm<strong>da</strong>balia _ Zmad gaefica ubralo soflel<br />

bavSvebs; gabedulia _ esarCleba Tavisze susts, ar eSinia Tavisze Zlieris; ni-<br />

Wieria...), ramd<strong>ena</strong>d Seefereba mis xasiaTs zedmetsaxeli `moCxubariZe”; ratom<br />

misca de<strong>da</strong>m rCeva _ ebrZola ara muStiT, aramed _ kalmiT; ramd<strong>ena</strong>d swori iyo<br />

dedis mier micemuli rCeva; ra miCniaT misaRebad <strong>da</strong> ratom, ras Secvlidnen am<br />

nawarmoebSi... SeiZleba es teqsti klass gasagrZeleblad SevTavazoT (jgufebSi<br />

muSaoba).<br />

II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ gairkveva, romel pirSia <strong>da</strong>werili teqsti (III),<br />

gadmoscen teqstis Sinaarsi ise, TiTqos mas Tavad sandro mogviTxrobs; <strong>da</strong>akvirdnen,<br />

romeli piris nacvalsaxels `iyenebs~ sandro TavisTavze saubrisas...<br />

2. zmnis piris niSnebis gacnoba _ maswavlebli <strong>da</strong>faze wers zmnas:<br />

I piri v-wer<br />

II piri wer<br />

III piri wer-s<br />

_ romelia am zmnaSi saerTo, ucvleli nawili? (wer)<br />

_ I pirSi mas ra niSani <strong>da</strong>erTvis? sad <strong>da</strong>erTvis?<br />

_ II pirSi Tu <strong>da</strong>erTvis niSani?<br />

_ III pirSi ra niSani <strong>da</strong>erTvis? sad <strong>da</strong>erTvis es niSani?<br />

moswavleebs vavalebT auRlon zmnebi: galobs, xatavs, wveba _ <strong>da</strong> gamoyon<br />

piris niSnebi.<br />

eZleva <strong>da</strong>skvna: I piris niSania vv-.<br />

igi zmnas TavSi <strong>da</strong>erTvis, amitom Tavsar-<br />

Tia, II pirs niSani ar aqvs, III piris niSnebia -s <strong>da</strong> -a. isini zmnas boloSi <strong>da</strong>erTvis,<br />

amitom bolosarTia.<br />

am codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>valebebi: #3 <strong>da</strong> #4.<br />

3. frazeologiuri muSaoba _ <strong>da</strong>valeba #5. 5.<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV6, IV7, IV8, IV12, IV13.<br />

80


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

aRweriTi teqsti `sai<strong>da</strong>n viciT Cveni qveynis istoria”<br />

(svimon gamsaxurdias mixedviT); zmnis pirTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

marTlweris sakiTxebi (ori v-, vv-s<br />

xmareba uu-sa<br />

<strong>da</strong> oo-s<br />

win I pirSi)<br />

nj{ofcj<br />

_ martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba saqarTvelos<br />

istorii<strong>da</strong>n<br />

_ am informaciis Sejameba, saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ martivi aRweriTi teqstis kiTxva<br />

_ teqstis analizi, kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ zmnis pirTan <strong>da</strong>kavSirebuli orTografiuli sakiTxebis gacnoba,<br />

orTografiuli Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle ixsenebs <strong>da</strong> ajamebs im informacias, rac man saqarTvelos<br />

istoriis Sesaxeb icis<br />

_ kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ yofs mas calkeul nawilebad, adgens gegmas<br />

_ avsebs sqemas: ra vicodi, ra gavige, ris gageba msurs<br />

_ wers<br />

_ eufleba orTografiisa <strong>da</strong> orToepiis sakiTxebs<br />

I. teqstze muSaoba<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: `qarTlis cxovreba~ _ Zveli<br />

<strong>qarTuli</strong> saistorio Txzulebebis krebuli, feo<strong>da</strong>luri xanis saqarTvelos istoriis ZiriTadi<br />

wyaro, masSi moipoveba sayuradRebo cnobebi ara mxolod saqarTvelos, aramed kavkasiis sxva<br />

qveynebis (somxeTi, albaneTi, Crdilo kavkasiis), aseve TurqeTisa <strong>da</strong> iranis Sesaxebac.<br />

gansakuTrebuli wvlili `qarTlis cxovrebis~ SeswavlaSi Seitana iv. javaxiSvilma. wyaroTmcodneobis<br />

ZiriTadi sakiTxebis <strong>da</strong>muSavebasTan erTad man sayuradRebo mosazrebebi<br />

gamoTqva krebulis Sedgenis drois, Sedgenilobis, Tan<strong>da</strong>TanobiT Sevsebis Taobaze; <strong>da</strong>adgina<br />

calkeul TxzulebaTa moculoba, saTaurebi, <strong>da</strong>weris dro <strong>da</strong> avtorTa vinaoba. mis mier Semo-<br />

Tavazebuli pirobiTi sqemis mixedviT, `qarTlis cxovrebis~ Zvel nawilSi Semdegi nawarmoebebi<br />

Sedis: leonti mrovelis `mefeTa cxovreba~ (uZvelesi xani<strong>da</strong>n V saukunemde), juanSeris `cxovre-<br />

81


a <strong>da</strong> moqalaqeoba vaxtang gorgaslisa~ (V_VIII saukuneebi), XI saukunis anonimi avto ris `matiane<br />

qarTlisa~ (VIII-XI sauk.), leonti mrovelis `wameba arCilisa~ (XI sauk.), XII saukunis anonimi av-<br />

toris `cxovreba mefeT mefe <strong>da</strong>viTisa”, sumbat <strong>da</strong>viTis Zis `cxovreba <strong>da</strong> uwyeba bagrationTa~<br />

(uZvelesi xani<strong>da</strong>n XI saukunemde), laSa giorgis matiane, Tamaris ori usaxelo istorikosis<br />

Txzulebebi: `istoriani <strong>da</strong> azmani SaravandTani”, `cxovreba mefeT mefe Tamarisi”, XIV saukunis<br />

anonimi istorikosis _ JamTaaRmwerlis _ Txzuleba... varaudoben, rom `qarTlis cxovrebis~<br />

Sedg<strong>ena</strong> <strong>da</strong>wyebula XII saukunis I naxevarSi, Semdeg igi Tan<strong>da</strong>Tan iv sebo<strong>da</strong> XV saukunemde. `qarT-<br />

lis cxovrebis~ uZveles xelnawerad iTvleba me-15 saukunis e. w. anaseuli xelnaweri.<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs sam jgufad <strong>da</strong> aZlevs<br />

<strong>da</strong>valebas _ Camoweron yvelaferi, rac saqarTvelos istoriis Sesaxeb axsovT<br />

(mefeebi, brZolebi, gmirebi...). moswavleebi msjeloben, ra ician Cveni qveynis<br />

warsulis Sesaxeb, sai<strong>da</strong>n ician (waukiTxavT, gaugiaT, unaxavT kinofilmebSi...),<br />

ramd<strong>ena</strong>d arian <strong>da</strong>rwmunebulni am cnobebis utyuarobaSi, ratom... <strong>da</strong>asabuTon<br />

Tavisi azri....<br />

amis Semdeg maswavlebeli ajamebs informacias <strong>da</strong> atarebs Sesaval saubars<br />

saqarTvelos istoriis Seswavlis Sesaxeb, mis mniSvnelobaze, wyaroebze, sai<strong>da</strong>nac<br />

moipoveba es informacia (uZvelesi qronikebi, arqeologiuri gaTxrebi, xelovnebis<br />

nimuSebi...), TvalsaCinoebis saxiT SeiZleba gamoiyenos saTanado bukletebic<br />

(<strong>qarTuli</strong> xelovnebis nimuSebi, uZvelesi <strong>qarTuli</strong> cixe-simagreebis fotoebi),<br />

wigni `qarTlis cxovreba”...<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analzi _ teqsti ar aris mainc<strong>da</strong>mainc didi moculobis,<br />

magram gajerebulia informaciiT, amitom umjobesia gavyoT 2 nawilad <strong>da</strong><br />

cal-calke <strong>da</strong>vamuSavoT. nawil-nawil kiTxvis procesSi aixsneba gaugebari sityvebi<br />

<strong>da</strong> gamoTqmebi, gaanalizdeba is informacia, romelic TiToeul abzacSia<br />

mocemuli. amgvarad, teqstis <strong>da</strong>muSavebis gza induqciuria _ nawili<strong>da</strong>n mTelisaken.<br />

teqsts moswavleebi Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxuloben mxolod mas Semdeg, rac<br />

detalurad gaanalizdeba TiToeuli monakveTi (aq SeiZleba gamoviyenoT Cumi<br />

kiTxva).<br />

nawil-nawil kiTxvis procesSi gairkveva, Tu ra wyaroebia <strong>da</strong>saxelebuli<br />

teqstSi saqarTvelos istoriis Sesaswavlad (istorikosebis_ mematianeebis_<br />

Txzulebani, arqeologiuri gaTxrebi, kulturis Zeglebi...), romeli mematianeebi<br />

arian teqstSi naxsenebi (leonti mroveli, juanSeri), aixsneba `qarTlis cxovrebis~<br />

raoba, termin `qarTlis~ mniSvneloba XI saukunemde... gairkveva, romeli<br />

kavkasieli tomebi arian naxsenebi teqstSi, am tomebi<strong>da</strong>n romlebi arian dRes<br />

SemorCenilni, vin iyo Targamosi (kavkasieli tomebis winapari), raze metyvelebs<br />

es faqti (leonti mrovelis mixedviT, kavkasieli tomebi erTmaneTs <strong>ena</strong>Tesavebian),<br />

ra <strong>da</strong>msaxureba aqvs mefe farnavazs qarTveli xalxis winaSe (Seqmna <strong>qarTuli</strong><br />

mwignobroba, zrunav<strong>da</strong> <strong>qarTuli</strong> enis <strong>da</strong>mkvidrebaze), ratom uwodebdnen vaxtang<br />

mefes `gorgasals”... Sedgeba gegma, romelic savaraudod aseT saxes miiRebs:<br />

`qarTlis cxovreba~ saqarTvelos istoriis Sesaxeb<br />

arqeologiuri gaTxrebis mniSvneloba<br />

82


mwerali <strong>da</strong> istoria<br />

Zveli mematianeebis <strong>ena</strong><br />

leonti mroveli kavkasielebis Sesaxeb<br />

leonti mroveli mefe farnavazis Sesaxeb<br />

juanSeri vaxtang gorgaslis Sesaxeb<br />

maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs frazaze: `istorikosebis <strong>da</strong>muSavebul<br />

masalas iyeneben mwerlebi~; gaaxsenebs moswavleebs im nawarmoebebs, romlebSic<br />

istoriuli faqtebia asaxuli (`mefe mwignobari~, `ruqnadinis <strong>da</strong>marcxeba~,<br />

`cxra Zma xerxeuliZe~, `samasi Tav<strong>da</strong>debuli aragveli~...), ixseneben,<br />

ra istoriuli faqtebia aq asaxuli...<br />

sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2, wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba #3.<br />

III. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

zmnis pirTan <strong>da</strong>kavSirebuli marTlweris sakiTxebi _ ori v-, u-s win v-,<br />

o-s win v_ I pirSi:<br />

<strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba `mematiane varaudobs, rom vaxtang gorgaslis<br />

saxeli swored aqe<strong>da</strong>n modis~. yuradReba maxvildeba zmnaze `varaudobs”,<br />

gaanalizdeba, romeli piris formaa (III), ra aris III piris niSani (-s), ra bgeriT<br />

iwyeba zmna (v_ bgeriT), ga<strong>da</strong>iyvanon es zmna I pirSi <strong>da</strong> <strong>da</strong>weron, miaqcion yuradReba,<br />

ramdeni v_ iyris Tavs I pirSi, ratom... avarjiSebs maTs warmoTqmaze, avalebs<br />

Seadginon <strong>da</strong> <strong>da</strong>weron wina<strong>da</strong>debebi, romlebSic es zmna I pirSi iqneba. aseve<br />

gaanalizdeba zmnebi: varcxnis, vaWrobs, vardeba, ocnebobs, uambobs... maswavlebeli<br />

klass avalebs, ga<strong>da</strong>iyvanon es zmnebi I pirSi, maTi gamoyenebiT Seadginon<br />

wina<strong>da</strong>debebi, <strong>da</strong>weron <strong>da</strong>faze, <strong>da</strong>akvirdnen, rogor warmoiTqmis <strong>da</strong> rogor<br />

iwereba es zmnebi. am codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>vlebebi #4 <strong>da</strong> #5.<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV4, IV5, IV8, IV12, IV14.<br />

83


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

revaz inaniSvilis `loWinSi”;<br />

zmnis ricxvi, pativiscemis mravlobiTi<br />

_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ martivi saganmanaTleblo informaciis Sejameba <strong>da</strong>viT aRmaSeneblis Sesaxeb:<br />

`ra vicodi, ra gavige, ris gageba mainteresebs”<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ zmnis mravlobiTi ricxvis gacnoba, sametyvelo etiketis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ orTografiuli <strong>da</strong> punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />

_ yofs mas calkeul nawilebad<br />

_ gadmoscems mis Sinaarss<br />

_ wers<br />

_ eufleba axal leqsikur erTeulebs<br />

_ ecnoba rTulfuZiani zedsarTavi saxelebis marTlweras (praqtikulad)<br />

_ ecnoba zmnis ricxvs<br />

_ metyvelebaSi gaazrebulad iyenebs `pativiscemis mravlobiTs”<br />

_ akvirdeba mravalwertilis funqcias<br />

I. teqstze muSaoba<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

a) <strong>da</strong>viT aRmaSenebeli, mefe giorgi II-is Ze, mefob<strong>da</strong> 1089-1125 wlebSi. gamef<strong>da</strong> 16 wlis.<br />

gadmocemis mixedviT, xalxma Tavad moiTxova Wabukis gamefeba, radgan igi Tavi<strong>da</strong>nve amJRavneb<strong>da</strong><br />

did Wkua-gonebas, simxneves, mterTan Seurigeblobas. amitomac misma mamam Tavisi nebiT Tqva taxtze<br />

uari, Svili gaamefa, Tavad ki berad aRikveca. Wabuk mefes wilad ergo mtrisagan <strong>da</strong>qceuli<br />

<strong>da</strong> ganadgurebuli qveyana. soflebi <strong>da</strong> qalaqebi <strong>da</strong>clili iyo mosaxleobisagan, romelic mtris<br />

SiSiT tyeebsa <strong>da</strong> mTebs afareb<strong>da</strong> Tavs. pirvel rigSi ymawvilma mefem yma-molaSqreebisa <strong>da</strong> aznaurebisagan<br />

Seqmna jari, romliTac sdevni<strong>da</strong> Turq-seljukebs qveynis teritorii<strong>da</strong>n, xels uwyob<strong>da</strong><br />

mosaxleobis <strong>da</strong>brunebas sacxovrebel adgilebSi. 1099 wli<strong>da</strong>n man Turq-seljukebs Seuwyvita<br />

xarkis micema <strong>da</strong> sabolood gandevna Cveni qveyni<strong>da</strong>n. mefe Seudga <strong>qarTuli</strong> miwa-wylis gaerTianebas<br />

<strong>da</strong> amitomac <strong>da</strong>upirispir<strong>da</strong> qveynis decentralizaciis mosurne feo<strong>da</strong>lebs. gaauqma kldekaris<br />

saerisTavo, <strong>da</strong>ipyro ze<strong>da</strong>zeni, SemoierTa hereTi <strong>da</strong> kaxeTi.<br />

84


<strong>da</strong>viTi <strong>da</strong>undobeli iyo moRalate samRvdeloebis mimarTac, romelic xSirad uxeSad ereo<strong>da</strong><br />

mefis funqciebSi. swored am mizniT moiwvia mefem 1103 wels ruis-urbnisis saeklesio kreba,<br />

romelmac alagma Tavgasuli saeklesio feo<strong>da</strong>lebi. manve SemoiRo mwignobarTuxuces-Wyondidelis<br />

Tanamdeboba, romelic erTdroulad iyo sasuliero <strong>da</strong> saero saqmeebis mmarTveli.<br />

<strong>da</strong>viTma gza gauxsna ganaTlebas. mosaxleobis yvela fenisaTvis <strong>da</strong>aarsa skolebi, gansakuTrebiT<br />

niWierebs ki sazRvargareT gzavni<strong>da</strong> ganaTlebis misaRebad. Tavisi xarjiT gamarTa<br />

samkurnaloebi, sa<strong>da</strong>c mkurnaloba yvelasaTvis ufaso iyo. xels uwyob<strong>da</strong> vaWrobis ganviTarebas,<br />

didi RonisZiebebi gaatara samoneto (fulad-sakredito) sistemis gasaumjobeseblad, ganamtkica<br />

fulis kursi, gaatara sasamarTlo reforma.<br />

gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia aRmaSeneblis mier gatarebuli samxedro reforma,<br />

gar<strong>da</strong>qmna brZolis taqtika, CrdiloeT kavkasii<strong>da</strong>n Camoasaxla 40 000-mde yivCayi. maTgan mefem<br />

Seqmna mudmivi jari. swored am samxedro reformis <strong>da</strong>msaxurebaa didgoris gamarjveba 1121<br />

wels, rodesac <strong>da</strong>marcx<strong>da</strong> muslimanTa koaliciuri laSqari. am gamarjvebis Semdeg SemoierTa<br />

man Tbilisi, sa<strong>da</strong>c manamde Turqebi iyvnen gamagrebuli. gaaZliera saqarTvelos saerTaSoriso<br />

avtoriteti, gavl<strong>ena</strong> mezobel qveynebze. 1124 wels SirvanelebTan erTad Sirvani<strong>da</strong>n gandevna<br />

Turqebi, ufro adre ki _ 1123 wels _ anisi<strong>da</strong>nac.<br />

<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis saxels ukavSirdeba gelaTis taZris mSenebloba, gelaTis akademiis<br />

<strong>da</strong>arseba. didia misi wvlili <strong>qarTuli</strong> sasuliero mwerlobis ganviTarebis saqmeSic (`galobani<br />

sinanulisani~).<br />

<strong>da</strong>viT aRmaSenebeli kavkasiis madlierma xalxebma mefeTa mefed aRiares, eklesiam ki igi<br />

wmin<strong>da</strong>nad Seracxa.<br />

b) loWinis xeoba, mdinare loWini _sacxenisi, mdinare gar<strong>da</strong>bnis raionSi, mtkvris marcx<strong>ena</strong><br />

S<strong>ena</strong>kadi, sigrZe 30 km., sazrdoobs wvimis, Tovlisa <strong>da</strong> miwisqveSa wylebiT, iyeneben sarwya-<br />

vad.<br />

1) kiTxvisaTvis mzadeba _ klass vavalebT, gaixsenon ra informacias floben<br />

<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis Sesaxeb. moswavleTa pasuxebi Camoiwereba <strong>da</strong>faze <strong>da</strong><br />

gaanalizdeba. es muSaoba SeiZleba Catardes jgufura<strong>da</strong>c.<br />

2) teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil,<br />

aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. Semdeg etapze teqstis TiToeuli<br />

nawilisaTvis SeirCeva saTauri <strong>da</strong> Sedgeba Sinaarsis gadmosacemi gegma, romelic,<br />

savaraudod, aseT saxes miiRebs:<br />

mefe _ mwignobari<br />

Turqebi loWinis xeobaSi<br />

mefe <strong>da</strong>viTis brZaneba<br />

mefe-meomari<br />

Turqebis <strong>da</strong>marcxeba<br />

Tbilisis <strong>da</strong>bruneba...<br />

moswavleebi saubroben TiToeuli sakiTxis irgvliv, iSvelieben teqsts.<br />

gairkveva, romeli saukunea aRwerili teqstSi (me-12), ra mdgomareobaSi iyo<br />

im dros saqarTvelo (qveyanaSi Turqebi batonobdnen, Tbilisi maT xelSi iyo,<br />

Zalian agdebulad eqceodnen adgilobriv mosaxleobas, stacebdnen saqonels...),<br />

mefe <strong>da</strong>viTis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi (uyvars wignebi, moswons bunebaSi<br />

yofna, magram dros arc maSin kargavs _ kiTxulobs; winaswar awyobs sabrZolo<br />

gegmas, gauazreblad <strong>da</strong> moumzadebalad ar moqmedebs, es mizani hqon<strong>da</strong> loWinSi<br />

85


wasvlasac; Seudrekeli <strong>da</strong> uSiSari meomaria, kargi mxe<strong>da</strong>rTmTavaria...), ram gaaoca<br />

mxedrebi (mefis gaufrTxileblobam, Tavganwirvam mterTan brZolaSi...). wyvilebSi<br />

sruldeba <strong>da</strong>valeba #2, individualurad _ <strong>da</strong>valeba #1.<br />

3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen<br />

teqstis Sinaarss, yuradReba maxvildeba logikuri TanmimdevrobiT faqtebis<br />

gadmocemaze, III pirSi Txrobaze.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. mravalwertilis funqciaze <strong>da</strong>kvirveba _ sad iyenebs mwerali mravalwertils,<br />

ratom ar amTavrebs azrs (amas mkiTxvels miandobs), ra sityvebi SeiZleba<br />

CavweroT mravalwertilis nacvlad (`Tbilisi ki isev Turqebis xelSi iyo~).<br />

2. rTuli sityvebis marTlwera _ moswavleebi ori sityvis SeerTebiT Rebuloben<br />

zedsarTav saxelebs <strong>da</strong> maTi gamoyenebiT adgenen wina<strong>da</strong>debebs, ganmartaven,<br />

ratom iwereba es zedsarTavi saxelebi erTad _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />

3. zmnis ricxvi, pativiscemis mravlobiTi _ moswavleebi akvirdebian<br />

saxelmZRvanelos me-60 gv-ze mocemul masalas <strong>da</strong> gamoaqvT <strong>da</strong>skvna, rom zmnas<br />

arsebiTi saxelis msgavsad aqvs mxolobiTi <strong>da</strong> mravlobiTi ricxvi. eZeben<br />

teqstSi zmnebs <strong>da</strong> ajgufeben maT ricxvis mixedviT (<strong>da</strong>valeba #5). aseve ecnobian<br />

e.w. `pativiscemis mravlobiTs~ <strong>da</strong> ganmartaven, ra SemTxvevaSi iyeneben mas (roca<br />

ufross, pativsacem pirovnebas esaubrebian). asaxleben saTanado magaliTebsac.<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV7, IV8, IV10, IV14.<br />

86


Semdgomi masalis: ana kalan<strong>da</strong>Zis `fexi <strong>da</strong>madgiT...~ <strong>da</strong> zmnis piris niSnebi<br />

_ gacnobas mTlianad maswavlebels vandobT. vawvdiT mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias<br />

<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis nawarmoebis _ `galobani sinanulisani~ _ Sesaxeb:<br />

<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis `galobani sinanulisani~ warmoadgens mefe <strong>da</strong>viT aRmaSeneblis poe-<br />

tur qmnilebas. <strong>da</strong>iwera misi sicocxlis bolo wlebSi, Sedgeba 9 sagaloblisagan. aq mefe-poeti<br />

gvevlineba sakuTari Tavis umkacres msajulad. masSi gaismis sakuTari Tavis <strong>da</strong>m<strong>da</strong>blebis mo-<br />

tivebi. mefe-poeti Tavis Tavs Cveulebriv codvilad miiCnevs. igi codvilobas xsnis farTo sa-<br />

fuZvelze, rogorc a<strong>da</strong>mianis <strong>da</strong>cilebas RvTaebisagan; Tavis SecodebaTa <strong>da</strong>xasiaTebisas mimar-<br />

Tavs biblias, sulis winaSe acocxlebs Zveli <strong>da</strong> axali aRTqmis magaliTebs, CamoTvlis im codvebs,<br />

romlebic kacTa modgmas Caudenia <strong>da</strong> avlebs paralels sakuTar codvebTan. igi Tavis Tavs cod-<br />

vilTa Soris ucodvilesad saxavs: `me var viTarca ufskruli, Sesakrebeli bilwebiTa RvarTai”,<br />

_ godebs igi. am poeturi qmnilebi<strong>da</strong>n kargad Cans, rom mis cxovrebaSi saZiebelia ara romelime<br />

konkretuli codva, aramed Cadenili Secdomebis SegrZnebis araCveulebrivi unari <strong>da</strong> maRali<br />

eTikuri mrwamsi. es aris himni a<strong>da</strong>mianze, romelic sakuTari Secdomebisa <strong>da</strong> codvebis Secnobis<br />

gziT Sinagan ganwmen<strong>da</strong>sa <strong>da</strong> srulqmnas aRwevs.<br />

misi xasiaTis am Tvisebas ukavSirdeba misi anderZic _ <strong>da</strong>esaflavebinaT gelaTis monastris<br />

SesasvlelSi. swored mefis anderZi <strong>da</strong> misi Tavm<strong>da</strong>bloba aqvs mxedvelobaSi ana kalan<strong>da</strong>Zes, roca<br />

mefis `miuteveb codvasa~ <strong>da</strong> `maRalTa Tavm<strong>da</strong>blobaze~ saubrobs.<br />

87


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

iakob gogebaSvilis `krwanisis brZola”;<br />

arsebiTi saxelis ricxvi mravlis aRmniSvnel sityvasTan<br />

nj{ofcj<br />

_ istoriuli statiis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ saganmanaTleblo informaciis miwodeba krwanisis brZolis Sesaxeb<br />

_ am informaciis Sejameba, saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba, sakuTari azris<br />

<strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ kritikuli azrovnebis ganviTareba, diskusiis xelovnebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ weriTi metyvelebis ganviTareba _ martivi aRweriTi teqstis Seqmna<br />

_ martivi stiluri Cvevebis formireba (arsebiTi saxelisa <strong>da</strong> zmnis<br />

ricxvSi SeTanxmeba)<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ klasSi ganixilavs sa<strong>da</strong>vo sakiTxebs, eufleba diskusiis xelovnebas<br />

_ wers<br />

_ ecnoba arsebiTi saxelisa <strong>da</strong> zmnis ricxvSi SeTanxmebis konkretul SemTxvevas<br />

_ eufleba stilur Cvevebs<br />

I. teqstze muSaoba<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: krwanisis brZola gaimarTa 1795<br />

wlis seqtemberSi krwanisis velze qarTl-kaxeTisa <strong>da</strong> sparseTis laSqars Soris. aRa-mahmad-xanma<br />

saqarTveloze Tavisi batonobis aRdgenis mizniT mefe erekles _ qarTl-kaxeTis gaerTianebuli<br />

samefos mefes _ mosTxova, gaewyvita ruseTTan kavSiri. georgievskis traqtatis (1783 weli) erTguli<br />

qarTveli mefe amaod sTxov<strong>da</strong> ruseTs <strong>da</strong>xmarebas. ruseTma martodmarto <strong>da</strong>tova erekle II<br />

sparselebis mravalricxovani jaris pirispir. aRa-mahmad-xani 8 seqtembers 35-aTasiani laSqriT<br />

moadga Tbilisis sazRvrebs. ruseTis <strong>da</strong>xmarebis momlodine mefe erekle mtris jars ramd<strong>ena</strong>dme<br />

moumzadebeli Sexv<strong>da</strong>. qarTvelTa laSqari 5 aTasamde meomars iTvli<strong>da</strong>, aqe<strong>da</strong>n 2 aTasi imereTis<br />

samefo<strong>da</strong>n iyo solomon II-is meTaurobiT. qarTvelTa jars sardlobdnen: Tavad erekle II, <strong>da</strong>viT,<br />

ioane <strong>da</strong> vaxtang batoniSvilebi, oTar amilaxvari. brZola 9 seqtembers <strong>da</strong>iwyo. qarTvelebi TavganwirviT<br />

ibrZodnen, erTgvar warmatebasac miaRwies <strong>da</strong> garkveuli periodiT ukanac <strong>da</strong>a xevines<br />

88


sparselTa laSqars. magram moRalatem mters qarTvelTa simcire Seatyobina <strong>da</strong> manac 11 seqtem-<br />

bers xelaxla moitana qalaqze ieriSi. jarTan erTad ibrZodnen Tbiliselebic, romelTac sasax-<br />

lis msaxiobTa <strong>da</strong>sis meTauri maCabeli edga saTaveSi. uTanosworo brZola mtris gamarjvebiT<br />

<strong>da</strong>srul<strong>da</strong>. 11 seqtembris dRis II naxevarSi mteri qalaqSi SemoiWra. mosaxleobam quCebSi gaumar-<br />

Ta momxdurs brZola. sparselebma qalaqi jer gaZarcves, Semdeg cecxls misces. mravali aTasi<br />

qarTveli tyved waiyvanes. mosaxleobis didi nawili SimSilisa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>mdebi sneulebisagan <strong>da</strong>iR-<br />

upa. erekle II-m Tavis mxleblebTan erTad qalaqi<strong>da</strong>n gasvla moaswro <strong>da</strong> mTiuleTs Seafara Tavi.<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass Seaxsenebs, ra axsovT saqarTvelos<br />

istorii<strong>da</strong>n, romel gmir mefeebs gaixseneben (faranvazi, vaxtang gorgasali,<br />

<strong>da</strong>viT aRmaSenebeli, Tamar mefe, erekle II...), ra ician am mefeTa moRvaweobis<br />

Sesaxeb... sagangebo yuradRebas amaxvilebs erekle II-ze, im rTul periodze, roca<br />

mas uxdebo<strong>da</strong> moRvaweoba... moswavleTaTvis gasagebi eniT saubrobs krwanisis<br />

brZolaze, romlic qarTvelTa <strong>da</strong>marcxebiT <strong>da</strong>srul<strong>da</strong>.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben<br />

teqsts. am dros aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, TiToeuli azrobrivad<br />

<strong>da</strong>srulebuli monakveTisaTvis SeirCeva saTauri (gegmis Sedg<strong>ena</strong>). teqstis<br />

<strong>da</strong>muSavebis gza amjerad induqciuria _ nawili<strong>da</strong>n mTelisaken. jer <strong>da</strong>muSavdeba<br />

azrobrivad <strong>da</strong>srulebuli TiToeuli monakveTi, Semdeg ki _ mTlianad teqsti.<br />

<strong>da</strong>ismeba teqstis saanalizo kiTxvebi, gairkveva, romeli istoriuli faqtia<br />

teqstSi aRwerili, romeli istoriuli pirebi arian masSi naxsenebi, ras gulisxmob<strong>da</strong><br />

ruseTTan <strong>da</strong>debuli xelSekruleba, ramd<strong>ena</strong>d Seasrules maT es piroba,<br />

ratom aRmoCn<strong>da</strong> mefe erekle martodmarto mtris pirispir, qarTvelTa ra Tvisebebi<br />

Cans teqstSi, ratom gax<strong>da</strong> iZulebuli mefe erekle gaqceuliyo qalaqi<strong>da</strong>n...<br />

sagangebo yuradReba maxvildeba am brZolaSi qarTvelTa <strong>da</strong>marcxebis gamomwvevi<br />

mizezebis analizze, am dros moswavleebs eZlevaT SesaZlebloba, Tavad gansaz-<br />

Rvron es mizezebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>asabuTon Tavisi azri. es samuSao umjobesia, Sesruldes<br />

jgufurad. moqmedebs principi: yvelas azri misaRebia. maswavlebeli ar ereva<br />

diskusiaSi, cdilobs swori mimarTuleba misces mas, raTa moswavleebi mieCvivnen<br />

ara mxolod sakuTari azris gamoTqmas, aramed sxvis mosm<strong>ena</strong>sac, sxvisi azris pativiscemas...<br />

avalebs, Camoweron is kiTxvebi, romlebic am teqstis wakiTxvis Semdeg<br />

gauCn<strong>da</strong>T <strong>da</strong> ecadon Tavad gascen pasuxi maT.<br />

winaswar Sedgenili gegmis mixedviT gadmoicema teqstis Sinaarsi, sruldeba<br />

<strong>da</strong>valeba #3.<br />

teqsti aRweriTi xasiaTisaa. gairkveva, Cans Tu ara masSi avtoris pozicia<br />

(Cans _ sparselebs igi mtrebs uwodebs), sai<strong>da</strong>n SeiZleba aeRo mwerals masala<br />

am teqstisaTvis (matiane<strong>da</strong>n, arqeologiuri gaTxrebi<strong>da</strong>n Tu TviTmxilvelTa<br />

monaTxrobi<strong>da</strong>n...), <strong>da</strong>asabuTon Tavisi azri.<br />

sruldeba #1 <strong>da</strong> #2 <strong>da</strong>valebebi.<br />

89


II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

arsebiTi saxelis ricxvi mravlis aRmniSvnel sityvasTan _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV7, IV8, IV12, IV14.<br />

momdevno ori masalis _ elguja merabiSvilis `krwanisis yayaCo~ <strong>da</strong><br />

galaktion tabiZis `mSobliuro Cemo miwav!~ _ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels<br />

vandobT.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

galaktion tabiZe _ 1891-1959 w., <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> vanis r-n sof. WyviSSi, 8 wlisa Seiyvanes quTaisis<br />

sas. saswavlebelSi, 1908 w. swavla ganagrZo Tbilisis sasuliero seminariaSi, 1911 wli<strong>da</strong>n cxov-<br />

robs quTaisSi, 1919 w <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> misi pirveli wigni, 1919 w _ meore krebuli `artistuli yvavile-<br />

bi~. 1918 wli<strong>da</strong>n mkvidrdeba TbilisSi, 1927 w gamovi<strong>da</strong> misi erTtomeuli, 1932 w mieniWa saxalxo<br />

poetis wodeba, 1944 w airCies saq. mecn. akad. namdvil wevrad. Zalian Znelia sityvebiT Seafaso<br />

misi Semoqmedeba. n. dumbaZe wer<strong>da</strong>: `xuTi bednieri saxeli vici me saqarTveloSi _ SoTa, ilia,<br />

akaki, vaJa <strong>da</strong> galaktioni. galaktionTan Zalian axlos misvla ar SeiZleba. imitom ki ara, rom ver<br />

gaigeb mas... ara srulebiTac ara! imitom, rom moqmed vulkania, Tvlems rogorc lava <strong>da</strong> RmerTma<br />

uwyis, rodis gaiRviZebs...~<br />

90


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

giorgi natroSvili _ `ostatis saidumlo~,<br />

zmnis dro (ganmeoreba) (2 sT)<br />

nj{ofcj<br />

_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ wakiTxulis gaazreba, Sefaseba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> sakuTari azris<br />

<strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ moqmed pirebTan gasaubreba<br />

_ dialogze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ sxva<strong>da</strong>sxva droSi Txroba<br />

_ saganTaSorisi kavSiris <strong>da</strong>myareba (kavSiri maTematikasTan)<br />

_ sinonimebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

brujwpcfcj<br />

5 sanimuSo gakveTilis sc<strong>ena</strong>ri<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ yofs moTxrobas nawilebad <strong>da</strong> asaTaurebs<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ gaesaubreba moqmed pirebs (kiTxva _ pasuxi)<br />

_ akvirdeba teqstSi mocemul dialogs<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss sxva<strong>da</strong>sxva droSi<br />

_ axdens codnis transfers (maTematiki<strong>da</strong>n <strong>ena</strong>Si <strong>da</strong> piruku)<br />

_ akvirdeba msgavsi (sinonimebi) Sinaarsis formebs, marTebulad<br />

iyenebs maT metyvelebaSi.<br />

I gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (6 wuTi):<br />

<strong>da</strong>faze iwereba xalxuri gamonaTqvami: `Tu Sen <strong>da</strong>karge fuli _ araferi<br />

<strong>da</strong>gikargavs, Tu <strong>da</strong>karge janmrTeloba _ <strong>da</strong>gibrundeba, Tu <strong>da</strong>karge madli<br />

yvelaferi <strong>da</strong>gikargavs~ (es gamonaTqvami SeiZleba plakatiTac mivawodoT).<br />

klasi iyofa sam jgufad. TiToeuli jgufi gvTavazobs Tavis mosazrebas<br />

gamonaTqvamis irgvliv. aucilebelia am mosazrebis <strong>da</strong>sabuTeba. moqmedebs<br />

principi: yvelas azri sayuradReboa. maswavlebeli ar ereva moswavleTa pasuxebSi,<br />

aZlevs mxolod gezs, raTa sworad warimarTos diskusia <strong>da</strong> ar miiRos<br />

<strong>da</strong>pirispirebis xasiaTi. moswavleebi ixseneben magaliTebs cxovrebi<strong>da</strong>n. gansakuTrebiT<br />

gamaxvildeba yuradReba `madlis <strong>da</strong>kargvaze~. am etapze mTavaria ara<br />

mxolod WeSmaritebis Zieba, aramed _ diskusiis xelovnebis Tan<strong>da</strong>Tan <strong>da</strong>uflebac:<br />

mosm<strong>ena</strong>, sxvisi azris pativiscema, sakuTari mosazrebebis Camoyalibeba <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>sabuTeba.<br />

91


<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavlebelTaTvis: giorgi natroSvili _ mwerali, kritikosi,<br />

Jurnalisti. <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> (10-XI. 1910 w) sof. zemo maCxaanSi, axl. dedofliswyaros raionSi. <strong>da</strong>amTavra<br />

Tsu filologiis fakulteti. sxva<strong>da</strong>sxva dros iyo `literaturuli gazeTis~, Jurnalebis:<br />

`droebis~, `mnaTobis~ _ mTavari re<strong>da</strong>qtori.<br />

misi pirveli wigni iyo `<strong>da</strong>viT kldiaSvilis Semoqmedeba~. masve ekuTvnis moTxrobebis krebulebi<br />

`<strong>da</strong>savleTis frontze~, `winaprebi <strong>da</strong> Tanamedroveni~, `ori saukunis mijnaze~ <strong>da</strong> sxv. mas<br />

TvalsaCino wvlili miuZRvis <strong>qarTuli</strong> literaturis kritikasa <strong>da</strong> <strong>literatura</strong>TmcodneobaSi.<br />

giorgi natroSvilis Txzulebebi Targmnilia rusul, somxur, afxazur enebze.<br />

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (Sinaarsis realizeba) (16 wuTi):<br />

maswavlebeli kiTxulobs teqstis oTx abzacs. (`...ereklem yvelaze ukeTesi<br />

ostati <strong>da</strong>usaxela _ ise gaasworebs, verc gaigebo~). kiTxvas ganagrZobs kiTxvaSi<br />

gawafuli ramdenime (2-3) moswavle. ganeorebiTi nawil-nawil kiTxvis dros moswavleTa<br />

ZalebiT <strong>da</strong>iZebneba <strong>da</strong> maTive monawileobiT aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong><br />

gamoTqmebi: `<strong>da</strong>qveiT<strong>da</strong>~, `mouxmo~, `naxelavi~ (ix. sityvis `salaro`. `saxelmZ-<br />

Rv. gv. 14). aixsneba agreTve sityvebi: qarqaSi _ xmlis, xanjlis, <strong>da</strong>nis <strong>da</strong> misT.<br />

bude; xmali _ foladis civi iaraRi, grZeli <strong>da</strong> wverisken moxrili. tiali _<br />

upat rono, oxeri; ostati _ Tavis saqmis kargad mcodne xelosani. Zvelad maswavlebeli<br />

_ aRmzrdeli; mamapapeuli _ mama-papis kuTvnili, mama-papis naqoni.<br />

<strong>da</strong>akvirdebian sityvas `Sin~ wina<strong>da</strong>debebSi `mxe<strong>da</strong>ri omi<strong>da</strong>n Sin brundebo<strong>da</strong>~,<br />

`...marjv<strong>ena</strong> <strong>da</strong>uloca <strong>da</strong> Sin gamoistumra~. (Sin niSnavs sakuTar ojaxSi yofnas,<br />

saxlSi ki niSnavs SenobaSi yofnas).<br />

warimarTeba sityvaTa gaTvalsaCinoebaze muSaoba, axlad axsnil ucnob sityvebsa<br />

Tu gamoTqmebs sxva<strong>da</strong>sxva wina<strong>da</strong>debebSi gamoiyeneben.<br />

tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier <strong>da</strong>smuli pirveli donis<br />

kiTxvebis pasuxebs moswavleebi teqsti<strong>da</strong>n amoikiTxaven:<br />

_ rogor moeqca mefe erekle axalgazr<strong>da</strong> mxe<strong>da</strong>rs? (`vaJkacoba uqo Wabuks,<br />

marjv<strong>ena</strong> <strong>da</strong>uloca <strong>da</strong> Sin gamoistumra~).<br />

_ ra gaukvir<strong>da</strong> mefes? (`Wabuks brZolis <strong>da</strong>mTavrebis Semdegac xmali SiSvlad<br />

eWira, qarqaSSi ar Caego~).<br />

_ ra saubari gaimarTa Wabuksa <strong>da</strong> ostats Soris? (`Zvirfasi xmalia, mamapapeuli....<br />

agre iyos! _ <strong>da</strong>eTanxma Wabuki~).<br />

_ rogor gaaswora mWedelma xmali? (`Seatrial-Semoatriala xelSi .....fexisguli<br />

<strong>da</strong>artya~).<br />

_ ratom uTxra Wabuks `Sen SenTvis <strong>da</strong> me CemTvis~? (`es advili ram yofila...<br />

rogorc gakeTebamde iyo~).<br />

_ ratom <strong>da</strong>eca Wabuki miwaze gulSeRonebuli? (`gamoarTva biWma xmali...<br />

iTqriala sisxlma Wrilobi<strong>da</strong>n~).<br />

_ rogor izruna ostatma avadmyof Wabukze? (`xmaurze mWedelma gamoixe<strong>da</strong><br />

...erTi kvira ar wamoay<strong>ena</strong> logini<strong>da</strong>n, moarCina~).<br />

_ ratom apatia wy<strong>ena</strong> ostatma Wabuks?<br />

_ ra Sefaseba misca Wabukma ostats? (`ostati kacisa marto xeli <strong>da</strong> Tvali<br />

ki ara, fexic ostati yofilao _ amis Semdeg mecodineba, ra madli gqonia~).<br />

aqtivoba 3 _ gegmis Sedg<strong>ena</strong> (7 wuTi):<br />

moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben (aqtivobebis<br />

rveuli, <strong>da</strong>valeba #:1).<br />

axalgazr<strong>da</strong> mxedris sixaruli<br />

92


erekle mefis gakvirveba<br />

meomrisa <strong>da</strong> mWedlis SeTanxmeba<br />

pirobis SeSla<br />

moulodneli xifaTi<br />

ostatis madli<br />

ostatobis saidumlo<br />

aqtivoba 4 _ orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaze muSaoba (3 wuTi):<br />

<strong>da</strong>imaxsovre, rogor warmoiTqmis <strong>da</strong> iwereba: vaJkacoba, brZolis, qarqaS-<br />

Si, gaasworebs, <strong>da</strong>qveiT<strong>da</strong>, gaaswore, mogcem, Seatrial-Semoatriala, <strong>da</strong>agdo,<br />

<strong>da</strong>artya, fexisguli, gulSeRonebuli, de<strong>da</strong>beri, gareT, jariskaci, gqonia,<br />

advilad.<br />

aqtivoba 5 _ dialogze <strong>da</strong>kvirveba (2 wuTi):<br />

ramdeni a<strong>da</strong>mianis saubaria teqstSi gadmocemuli (samis: _ mefis, Wabukis,<br />

ostatis...).<br />

aqtivoba 6 _ teqstSi kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebis amokiTxva (3<br />

wuTi):<br />

_ xmals ratom qarqaSSi ar ageb? (kiTxviTsityviani), _ erTxel <strong>da</strong>hkari<br />

fexi <strong>da</strong> amaSi Tumani gin<strong>da</strong> aiRo? (arakiTxviTsityviani). _ agre iyos! (Tanxmobis<br />

gamomxatveli), aha, Svilo, Sen SenTvis <strong>da</strong> me CemTvis! (gabrazebis, wyenis gamomxatveli).<br />

_ amis Semdeg mecodineba, ra madli gqonia! (madlierebis gamomxatveli)<br />

_ magram, aba, scade! (gakvirvebis gamomxatveli).<br />

aqtivoba 7 _ Sejameba (3 wuTi):<br />

moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (gaiges ostatis fasi,<br />

misi saidumlo _ ostati kacis marto xeli <strong>da</strong> Tvali ki ara, fexic ostati yofila,<br />

mixvdnen ra madli hqonia ostats...)<br />

aqtivoba 8 _ Sefaseba (2 wuTi):<br />

gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime moswavles.<br />

Sefasebisas iTvaliswinebs Semdeg parametrebs (iyenebs ganmaviTarebeli Sefasebis<br />

formebs):<br />

_ praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis floba);<br />

msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan <strong>da</strong> jgufTan muSaoba, kiTxvebze<br />

adekvaturi pasuxebis gacema); prezentacia (sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba),<br />

koreq tuloba.<br />

aqtivoba 9 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`ostatis saidumlo~. weriTi <strong>da</strong>valeba #2. gegmis mixedviT teqstis Sinaarsis<br />

gadmocema. (`aqtivobebis rveuli~).<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV5, IV8, IV12, IV13.<br />

93


II gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ teqstis kiTxva (5 wuTi)<br />

moswavleebi teqsts kiTxuloben rolebad (avtori, mefe, Wabuki, ostati;<br />

radgan avtoris sityvebi vrcelia, amitom avtoris rolSi SeiZleba ori moswavle<br />

gamoviyvanoT). gamoiyeneba kiTxvis yvela saxe. gansakuTrebiT maxvildeba yuradReba<br />

gamometyvelebiT kiTxvaze (teqsti dialogis formisaa; amasTan kiTxviTi<br />

<strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebis Semcveli).<br />

aqtivoba 2 _ teqstis analizi <strong>da</strong> Txroba (siRrmiseuli wvdoma) (7 wuTi):<br />

moswavleebi, teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis <strong>da</strong>mxare kiTxvebis<br />

saSualebiT:<br />

_ riT iyo Wabuki mxe<strong>da</strong>ri gaxarebuli? (omi<strong>da</strong>n gamarjvebuli <strong>da</strong> erekle mefis<br />

mier <strong>da</strong>locvili <strong>da</strong> Seqebuli brundebo<strong>da</strong> Sin).<br />

_ ratom eZvira mas mWedlis Sromis gasamrjelo? (mWedlis Sroma advili <strong>da</strong><br />

ubralo egona...)<br />

_ rogor <strong>da</strong>rwmun<strong>da</strong> igi mWedlis ostatobaSi? (roca man fexis erTi <strong>da</strong>rtymiT<br />

xmlis gasworeba moindoma, iTqriala sisxlma Wrilobi<strong>da</strong>n, erTi amoikvnesa<br />

Wabukma <strong>da</strong> gulSeRonebuli <strong>da</strong>eca miwaze).<br />

_ rogor moeqca mWedeli avadmyof Wabuks?<br />

_ rogor moinania Wabukma Tavisi saqcieli?<br />

...Semdeg ki moswavleebi adre Sedgenili gegmis mixedviT teqstis Sinaars<br />

gadmoscemen gabmuli TxrobiT.<br />

aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba (6 wuTi):<br />

_ axalgazr<strong>da</strong> jariskacis ra Tvisebebi Cans am teqstSi? (kargi mebrZolia,<br />

magram Zunwi, umaduri, pirobis gamtexi. Tumca bolos ki mixv<strong>da</strong> simarTles. `ostati<br />

kacisa marto xeli <strong>da</strong> Tvali ki ara fexic ostati yofilao...~.<br />

_ mWedlis ra Tvisebebze amaxvilebs mwerali yuradRebas? (ostatobaze, samarTlianobaze,<br />

sikeTesa <strong>da</strong> patiebis unarze)<br />

_ teqstis mixedviT, raSia ostatis saidumlo?<br />

_ Tqveni azriT, ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis?<br />

axalgazr<strong>da</strong> jariskacisa <strong>da</strong> mWedlis TiToeul Tvisebas a<strong>da</strong>stureben teqsti<strong>da</strong>n.<br />

aqtivoba 4 _ gasaubreba teqstis erT-erT gmirTan (5 wuTi): (<strong>da</strong>valeba # 3.<br />

`aqtivobebis rveuli~) wyvilebSi muSaoba.<br />

nimuSi: gaesaubrebian, vTqvaT, axalgazr<strong>da</strong> mxe<strong>da</strong>rs.<br />

kiTxva: ratom xarT ase gaxarebuli?<br />

pasuxi: omi<strong>da</strong>n gamarjvebuli Sin vbrundebi, amasTan mefe ereklem vaJkacoba<br />

Semiqo <strong>da</strong> marjv<strong>ena</strong> <strong>da</strong>miloca.<br />

kiTxva: ratom SeSale piroba mWedelTan?<br />

94


pasuxi: ostatma Zalian advilad, fexisgulis <strong>da</strong>rtymiT gaaswora gamrudebuli<br />

xmali. amitom, Cemi azriT, Tumnis nacvlad igi abazs un<strong>da</strong> <strong>da</strong>sjerebo<strong>da</strong>.<br />

kiTxva: ra Sefaseba mieci bolos ostatis Sromas?<br />

pasuxi: ostati kacisa marto xeli <strong>da</strong> Tvali ki ara, fexic ostati yofila,<br />

mivxvdi, ostats ra madli hqonia.<br />

aqtivoba 5 _ saganTaSorisi kavSiri maTematikasTan (2 wuTi):<br />

_ fulis romeli Zveli erTeulebia naxsenebi teqstSi? (Tumani, abazi). _<br />

fulis kidev romel Zvel erTeulebs gaixsenebT? (kapiki, Sauri) _ romelia maT<br />

Soris yvelaze mcire erTeuli? (kapiki) _ yvelaze didi? (Tumani).<br />

_ TumanSi aTi maneTia, maneTSi xuTi abazia. ramdenjer metia Tumani abazze?<br />

gamoiangariSeT.<br />

aqtivoba 6 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (11 wuTi):<br />

1. _ rodis mox<strong>da</strong> teqstSi aRwerili ambavi? (warsulSi) _ Txrobisas zmnis<br />

romeli drois formebs iyenebs mwerali? (ZiriTa<strong>da</strong>d iyenebs warsul dros.<br />

gxvdeba zmnebi axlandel (ageb, gTxov, icleba, mipatiebia, gqonia, scade...) <strong>da</strong> momaval<br />

(gaasworeb, gaigebo, mogcem, mecodineba, Sexe<strong>da</strong>v, ityvi, gavakeTebo...) _<br />

droebSic).<br />

moswavleebi teqstSi mocemul ambavs gadmoscemen ise, TiTqos igi axla, saubris<br />

momentSi, xdeba. arkveven, zmnis romel drois formebs iyeneben Txrobisas.<br />

(ZiriTa<strong>da</strong>d iyeneben axlandel drois formebs).<br />

2. _ asruleben `aqtivobebis rveulSi~ mocemul me-4 <strong>da</strong>valebas. mocemuli<br />

teqsti imgvarad ga<strong>da</strong>akeTe, rom yvela zmna warsul droSi iyos (sruldeba<br />

zepirad): (<strong>da</strong>dio<strong>da</strong>, Sedgebo<strong>da</strong>, <strong>da</strong>iyivleb<strong>da</strong>, gabe<strong>da</strong>v<strong>da</strong>, autex<strong>da</strong>, SeebrZolebo<strong>da</strong>,<br />

gaimarTebo<strong>da</strong>, SeZvrebo<strong>da</strong>, bneldebo<strong>da</strong>).<br />

3. _ frazeologiuri muSaoba:<br />

amoRebuli xmali _ mu<strong>da</strong>m SemarTulia, mzad aris sabrZolvelad.<br />

Seni xmali <strong>da</strong> Cemi kiseri! _ (Zv.) rac gsurdes is miyavi.<br />

xmlis triali _ xmlebiT brZola.<br />

moswavleebi asaxeleben wina<strong>da</strong>debas am frazeologizmebis gamoyenebiT.<br />

4. _ sinonimebze muSaoba<br />

gamrudebuli _ gaRunuli<br />

Zvirfasi _ saukeTeso, mdidruli<br />

SiSveli _ titveli<br />

tirili _ qviTini<br />

Wriloba _ iara<br />

maswavlebeli klass <strong>da</strong>akvirvebs teqstSi mocemul wina<strong>da</strong>debebze `xmali<br />

SiSvlad eWira xelSi~, `zed SiSveli fexisguli <strong>da</strong>artya~. avalebs sityva `SiSveli~<br />

Secvalon sinonimiT `titveli~. wina<strong>da</strong>debebi aseT saxes miiRebs: `xmali<br />

titvlad eWira xelSi~, `zed titveli fexisguli <strong>da</strong>artya~. moswavleebi <strong>da</strong>rwmundebian,<br />

rom wina<strong>da</strong>debaSi zogjer sityvis sinonimiT Secvla SeuZlebelia.<br />

95


5. _ zmnaSi v-s win u-s xmareba (marTlweris sakiTxebi) (3 wuTi);<br />

_ ga<strong>da</strong>iyvaneT pirvel pirSi:<br />

man uqo man <strong>da</strong>uloca man uTxra<br />

me--___(vuqe) me--______ me--______<br />

man <strong>da</strong>usaxela man uCv<strong>ena</strong> man uTxra<br />

me--______ me--______ me---______<br />

man mouxmo man Seuxvia<br />

me--______ me--______<br />

aqtivoba 7 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi).<br />

aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi).<br />

ostatis saidumlo _ TxrobiT. weriTi samuSao: <strong>da</strong>valeba # 5. Seadgine<br />

moTxroba, romelSic yvela zmna momval droSi iqneba. (`aqtivobebis rveuli~).<br />

Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV6, IV7, IV10, IV11, IV14.<br />

96


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

elguja merabiSvili _ `pirveli nabiji~, zmniswini _ misi ZiriTadi<br />

funqcia (moqmedebis mimarTuleba) (3 sT).<br />

nj{ofcj<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba<br />

_ literaturuli personaJebis martivi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ an<strong>da</strong>zis mixedviT moTxrobis Sedg<strong>ena</strong><br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ orToepiisa <strong>da</strong> orTografiuli Cvevebis gamomuSaveba<br />

_ zmniswinis raobisa <strong>da</strong> misi ZiriTadi funqciis gacnoba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle yofs teqsts azrobrivad <strong>da</strong>srulebul monakveTebad, adgens<br />

gegmas, eZebs miTiTebul adgilebs teqstSi<br />

_ avlens Tavis fantazias moTxrobis gagrZelebisas, calkeul<br />

moqmed pirTa Sefasebisas<br />

_ axasiaTebs moqmed pirebs, avlens Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas<br />

sxva<strong>da</strong>sxva a<strong>da</strong>mianuri Tvisebebis mimarT<br />

_ an<strong>da</strong>zis mixedviT adgens martiv teqsts<br />

_ eufleba axal leqsikur erTeulebs <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs mas<br />

_ varjiSobs orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaSi, intonaciasa <strong>da</strong><br />

punqtuaciaSi...<br />

_ wers<br />

I gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (6 wuTi):<br />

<strong>da</strong>faze iwereba xalxuri leqsis areuli striqonebi, moswavleebs evalebaT<br />

striqonebi <strong>da</strong>alagon ise, rom leqsis strofi miiRon (wyvilebSi muSaoba):<br />

1. iqiT gorasa Zvras vuzam,<br />

2. SevaCereb <strong>da</strong> ylaps vuzam.<br />

3. adidebulsa mdinares<br />

4. aqeT gorasa wixlsa vkrav,<br />

(4, 1, 3, 2)<br />

imsjeleben, Tu rogor a<strong>da</strong>mianze migvaniSnebs es leqsi <strong>da</strong> SeurCeven Sesaferis<br />

saTaursac (`trabaxa~, `mkvexara~...)<br />

Catardeba di<strong>da</strong>qtikuri TamaSi `ra yofila~.<br />

97


klasi gaiyofa jgufad, TiToeul jgufs Camourigdeba baraTebi leqsTa<br />

striqonebiT, romlis mixedviT un<strong>da</strong> gamoicnon, rogori bavSvia miTiTebuli<br />

personaJi: (jgufuri muSaoba).<br />

kaxas aTi vaSli qon<strong>da</strong>,<br />

erTi vaSli misca ro<strong>da</strong>ms,<br />

mxolod erTi amyofina,<br />

ise rogorc uwin.<br />

ra yofila?<br />

............ (Zunwi)<br />

`tyeSi marto nu waxvalo~,<br />

<strong>da</strong>ariga papam uCa.<br />

uCa mainc wayeryet<strong>da</strong>,<br />

ucnob biliks gahyva kentad,<br />

gzis gagneba gauWir<strong>da</strong>,<br />

ekal-bardSi gaeba.<br />

ra yofila?<br />

.......... (Tavneba)<br />

mamam naTelas <strong>da</strong> marTas<br />

miutana aTi bafTa,<br />

marTam Svidi airCia<br />

<strong>da</strong> TavisTvis <strong>da</strong>keca.<br />

_ ra yofila?<br />

.............. (TavkerZa)<br />

nia qeTos pirSi aqebs,<br />

wamoiwyebs titins.<br />

zurgs ukan mis augs ambobs,<br />

visTanac ki midis!<br />

_ ra yofila?<br />

........... (flidi)<br />

I baraTi<br />

II baraTi<br />

III baraTi<br />

IV baraTi<br />

erTgvari Sejibric SeiZleba <strong>da</strong>wesdes. gaimarjvebs is jgufi, romelic uwin<br />

gamoicnobs, amasTan sxva jgufis baraTebzec vinc met pasuxs gascems.<br />

<strong>da</strong>faze <strong>da</strong>iwereba baraTebis pasuxebi: Zunwi, uqnara, Tavneba, mx<strong>da</strong>li, TavkerZa,<br />

mkvexara, flidi, wunia. <strong>da</strong>asaxeleben am uaryofiTi Tvisebebis sapirispiro<br />

98<br />

Zili uyvars irines<br />

gvian-gvian iRviZebs,<br />

oTaxs ar asufTavebs,<br />

mtveri adevs mis wignebs.<br />

<strong>da</strong>rigeba ar esmis,<br />

arc gawyroma _ muqara;<br />

_ ra yofila?<br />

........... (uqnara)<br />

rezo scem<strong>da</strong> Tinas,<br />

susts <strong>da</strong> pawawinas,<br />

<strong>da</strong>inaxa benom,<br />

moari<strong>da</strong> Tvali<br />

_ ra yofila?<br />

............... (mx<strong>da</strong>li)<br />

soko movkrife bevrio,<br />

badrim qveyana Seyara,<br />

kalaTSi ewyo sul cota,<br />

zemo<strong>da</strong>n neSo eyara.<br />

_ ra yofila?<br />

........... (mkvexara)<br />

lados suli uwakwakebs<br />

limonaTi swyuria,<br />

naklul Wiqas xels ar axlebs,<br />

mxrebi auwuria.<br />

_ ra yofila?<br />

........... (wunia)


<strong>da</strong>debiT Tvisebebs (Zunwi _ keTili, uqnara _ marjve, Tavneba _ <strong>da</strong>mjeri,<br />

mx<strong>da</strong>li _ mamaci...)<br />

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (12 wuTi):<br />

`pirveli nabijis~ pirvel Tavs kiTxulobs 2-3 moswavle. ganmeorebiT,<br />

nawil-nawil kiTxvis dros aanalizeben ucnob sityvebsa <strong>da</strong> gamoTqmebs: nekeri _<br />

kvirtebiani xis norCi totebi; vaci _ mamali Txa; sawyaloblad _ sawylad, sabralod,<br />

saco<strong>da</strong>vad; xeirianad _ rigianad, kargad. eSvi _ kbili, romelic moTavsebulia<br />

saWrel <strong>da</strong> ZiriTad kbilebs Soris. zog cxovels (mag: taxs, spilos) igi<br />

orive mxares gamoSverili aqvs.<br />

gamokrebiTi kiTxva Catardeba faqtebze orientirebuli kiTxvebiT (pasuxebs<br />

teqstSi amoikiTxaven):<br />

_ ra iyvnen erTmaneTisaTvis Taflo <strong>da</strong> bacia? <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stureT teqsti<strong>da</strong>n (<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> Zma `ukve yvelas eSinia Cemi, droa, faris winamZRoli gavxde~, _ etrabaxebo<strong>da</strong><br />

igi Tavis <strong>da</strong>iko Taflos~).<br />

`_ Cumad, beberma vacma ar gaigos, _ aCumeb<strong>da</strong> gaTavxedebul Zmas Taflo~).<br />

_ ra aris alikapi? (`es iyo nedli tirifis Rero, romelic mwared iCxvlitebo<strong>da</strong>...).<br />

_ rogor axasiaTebs baqia beber vacs? (`beber vacs ukve siaruli aRar Seu-<br />

Zlia... uWirs gzis gagneba~).<br />

_ rogor <strong>da</strong>exmara beberi vaci wyalSi CaZirul baqias? (`beberi vaci maSinve<br />

im adgilisaken gaeqana, sa<strong>da</strong>c baqia gauCinar<strong>da</strong> <strong>da</strong> ZlivZlivobiT amoaTria wyli<strong>da</strong>n~).<br />

orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaze muSaobasac miecema saxaliso forma di<strong>da</strong>qtikuri<br />

TamaSiT `gabmulxar, Cito, maxeSi!~ (jgufuri muSaoba). teqsts kiTxuloben<br />

nawil-nawil, jgufis warmomadgenlebi SeamCneven <strong>da</strong> gaasworeben kiTxvisas<br />

<strong>da</strong>Svebul Secdomas. iwereba + <strong>da</strong> _. imarjvebs is jgufi, romelic met +-s <strong>da</strong>agrovebs.<br />

Secdomebi mosalodnelia Semdeg sityvebSi: SeeZina, <strong>da</strong>arqva, advilad,<br />

<strong>da</strong>sdev<strong>da</strong>, metismetad, gavxde, Cumad, saaTobiT, fiqrobs, <strong>da</strong>agviana, sawyaloblad.<br />

aqtivoba 3 _ teqstis analizi (9 wuTi):<br />

moswavleebi pasuxoben maswavleblis mier <strong>da</strong>smul gagebaze, analizze, sin-<br />

Tezze orientirebul kiTxvebs (II-III-IV done).<br />

_ ra niSnebiT SeurCia bebia rusu<strong>da</strong>nma Tiknebs saxelebi? (Taflos de<strong>da</strong>sTan<br />

msgavsebis mixedviT, bacias ki _ bewvis feris mixedviT...)<br />

_ ratom eridebodnen faraSi bacias? ratom eSino<strong>da</strong>T misi? (bacias alikapi<br />

gaukeTes. alikaps ori bolo hqon<strong>da</strong>, maxvili eSvebiT wingamoSverili, romlebic<br />

mwared iCxvlitebo<strong>da</strong>, amitom eSino<strong>da</strong>T <strong>da</strong> eridebodnen mas).<br />

_ ra Searqves faraSi metsaxelad bacias?<br />

_ rogor fiqrobT, amarTleb<strong>da</strong> igi am metsaxels? (amarTleb<strong>da</strong>. radgan bacia<br />

Zalze baqia iyo. metismetad didi warmodg<strong>ena</strong> hqon<strong>da</strong> TavisTavze. `ukve yvelas<br />

eSinia Cemi, droa faris winamZRoli gavxde~ _ trabaxob<strong>da</strong> baqia).<br />

_ ratom ar moswon<strong>da</strong> bacias faris winamZRoli beberi vaci? (siaruli aRar<br />

SeuZlia, saaTobiT fiqrobs, uWirs gzis gagneba...).<br />

99


_ ra mouvi<strong>da</strong> mouTmenel bacias? (Tavaweulma Setopa wyalSi, CaiZira....).<br />

_ romeli an<strong>da</strong>zebi gagaxs<strong>ena</strong>T bacias am saqcielma? (`dedis win morb<strong>ena</strong>l<br />

kvics an mgeli SeWams an mglis Svilio~, `rac mogiva, <strong>da</strong>viTao, yvela Seni Tavi-<br />

Tao~.)<br />

aqtivoba 4 _ gegmis Sedg<strong>ena</strong> (5 wuTi):<br />

moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad <strong>da</strong> asaTaureben (jgufebSi<br />

muSaoba), TiToeuli jgufi<strong>da</strong>n moismenen calkeuli nawilis saTaurs, SearCeven<br />

ukeTess <strong>da</strong> weren <strong>da</strong>faze. gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

TiknebisaTvis saxelebis Serqmeva<br />

onavari baciasaTvis alikapis gakeTeba<br />

baqiasTvis zedmetsaxelis Serqmeva<br />

baqias gauCinareba wyalSi<br />

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba:<br />

a) rTuli sityvebis marTlwera (2 wuTi)<br />

wvercancara, wvergamoSverili, metismetad, winamZRoli, baqibuqa, zedmetsaxelad,<br />

Tavaweuli, ZlivZlivobiT.<br />

arkveven, ratom iwereba erTad (marTalia, ori fuZisgan Sedgeba, magram erT<br />

sagans aRniSnavs. SuaSi <strong>da</strong> kavSiris Casma SeuZlebelia).<br />

b) omonimebze muSaoba (2 wuTi)<br />

teqstSi mocemul wina<strong>da</strong>debebSi _ `ukve yvelas eSinia Cemi; droa, faris<br />

winamZRoli gavxde~, `baciam mxolod erTxel moaxerxa wyli<strong>da</strong>n Tavis `amoyofa~.<br />

moswavleebi akvirdebian sityvebs `gavxde~ `moaxerxa`. maswavleblis <strong>da</strong>valebiT<br />

am sityvebs iyeneben wina<strong>da</strong>debebSi, romlebSic maT gansxvavebuli mniSvneloba<br />

eqnebaT; mag: `bevrs vvarjiSob, min<strong>da</strong> cota mainc gavxde~. `muSam mors bolo moaxerxa~.<br />

`gavxde~ pirvel wina<strong>da</strong>debaSi niSnavs raRacis miRwevas, meoreSi ki gaxdomas<br />

_ wonaSi <strong>da</strong>klebas.<br />

`moaxerxa~ pirvel wina<strong>da</strong>debaSi niSnavs moxerxebas, meoreSi ki moxerxvas.<br />

g) ganagrZeT (2 wuTi):<br />

nimuSi: visac Tavi aqvs aweuli _ Tavaweuli<br />

visac Tavi aqvs <strong>da</strong>xrili _ (Tav<strong>da</strong>xrili)<br />

visac Tavi aqvs gatexili _ (Tavgatexili)<br />

visac Tavi aqvs motvlepili _ (Tavmotvlepili)<br />

visac Tavi aqvs moWrili _ (TavmoWrili.)<br />

aqtivoba 6 _ Sejameba (3 wuTi):<br />

moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (ra aris alikapi, romel<br />

Sinaur cxovels ukeTeben <strong>da</strong> rodis, rodis <strong>da</strong> ris mixedviT arqmeven zedmetsaxelebs;<br />

ra mohyveba <strong>da</strong>ujereblobasa <strong>da</strong> Tavze metismetad did warmodg<strong>ena</strong>s).<br />

100


aqtivoba 7 _ Sefaseba (2 wuTi):<br />

gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime moswavles.<br />

Sefasebisas iTvaliswinebs Semdeg parametrebs.<br />

praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis floba;<br />

b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan <strong>da</strong> jgufTan muSaoba, kiTxvebze<br />

adekvaturi pasuxebis gacema); g) prezentacia (sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba, koreqtuloba).<br />

aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`pirveli nabiji~ _ I Tavi TxrobiT. SeurCion saTauri pirvel Tavs (`Taflo<br />

<strong>da</strong> bacia~, `alikapi~, `trabaxa bacia~, `baqia bacia~...). Sin waikiTxon moTxrobis meore<br />

Tavic <strong>da</strong> mTlian teqstSi moiniSnon (amoiweron) sityvebi, romlebic bacias<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebel Tvisebebze migviTiTebs (baqia, nazbewviani, baci cisferi bewviT<br />

Semosili, onavari, gaTavxedebuli, cerceti).<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV5, IV12, IV14.<br />

II gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ teqstze muSaoba (`pirveli nabiji~, II Tavi) _ (8 wuTi)<br />

moswavleebi teqsts kiTxuloben rolebad (avtori, de<strong>da</strong>, bacia, mwyemsi).<br />

radgan avtoris sityvebi bevria, misi wakiTxva SeiZleba <strong>da</strong>vavaloT sam bavSvs.<br />

xel meored, nawil-nawil kiTxvis dros aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi:<br />

cicabo, ZeZvnari, gaexira, revmatizmi, foni, baki, ugvano _ es sityvebi<br />

saxelmZRvaneloSia axsnili, sasurvelia, agreTve aixsnas Semdegi sityvebi:<br />

iribad _ <strong>da</strong>xrilad, Tavpiris mtvreviT _ Zalian Cqara, kisristexiT. fTila _<br />

gaCeCili an gapentili matylis (bambis ) xelisgulisd<strong>ena</strong> nawili, romelic Semdeg<br />

un<strong>da</strong> <strong>da</strong>irTos. xevi _ mdinaris Rrma kalapoti (mTebSi). patara mdinare mTebs<br />

Sua; Wala _ vake adgi li (tyiani an utyeo) mdinaris piras. uTavbolo _ uwesrigo,<br />

areul-<strong>da</strong>reuli. zanzalaki _ patara zari.<br />

aqtivoba 2 _ moTxrobis <strong>da</strong>yofa monakveTebad <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba (jgufebSi<br />

muSaoba) (7 wuTi):<br />

nawil-nawil kiTxvis dros TiToeul suraTs warmoadgens TiToeuli jgufi,<br />

mosawoni saTaurebi <strong>da</strong>iwereba <strong>da</strong>faze. gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

baqias trabaxi<br />

ZeZvnarSi<br />

bacias avadmyofoba<br />

bacias survili<br />

dedis rCeva<br />

mwyemsis stumroba<br />

axali winamZRoli<br />

101


aqtivoba 3 _ teqstis analizi (siRrmiseuli wvdoma) (11 wuTi):<br />

moswavleebi gamometyvelebiT kiTxuloben teqsts. upasuxeben maswavleblis<br />

mier <strong>da</strong>smul gagebaze, analizze, sinTezze orientirebul kiTxvebs (II-III-IV<br />

done).<br />

_ rogor ganagrZob<strong>da</strong> bacia faris winamZRolis beberi vacis lanZRva-ginebas?<br />

_ ra <strong>da</strong>rigebebs iZleo<strong>da</strong> de<strong>da</strong> Txa?<br />

_ ramd<strong>ena</strong>d misaRebad geCvenebaT de<strong>da</strong> Txis rCeva <strong>da</strong>rigebani? <strong>da</strong>asabuTeT<br />

Tqveni azri.<br />

_ bacias ra Tvisebebi Cans am moTxrobaSi? (trabaxa, ampartavani, Tavxedi,<br />

sulswrafi, cerceti, onavari, <strong>da</strong>ujerebeli, magram bolos inaniebs Tavis Secdomas<br />

<strong>da</strong> swor ga<strong>da</strong>wyvetilebas iRebs _ TiToeul Tvisebas a<strong>da</strong>stureben teqstis<br />

mixedviT).<br />

_ rogoria bacia moTxrobis <strong>da</strong>sawyisSi? (baqia <strong>da</strong> <strong>da</strong>ujerebeli).<br />

_ moTxrobis bolos? (<strong>da</strong>kvirvebuli, fiqrobs swori gzis arCevaze, pirveli<br />

nabijis sworad ga<strong>da</strong>dgmaze, swori ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaze).<br />

_ ram Secvala igi? (mwyemsma igi winamZRolad airCia; baciam igrZno: raki<br />

amxela movaleoba <strong>da</strong>akisres, uTavbolo kuntruSi aRar SeSveno<strong>da</strong>; amasTan _ bacias<br />

swor gzaze <strong>da</strong>yenebas xeli Seuwyo TiToeuli moqmedi piris keTilma ganwyobam<br />

mis mimarT).<br />

_ rogor fiqrobT, risi Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis? (SeiZleba<br />

Secdoma <strong>da</strong>uSva, mTavaria, Sen TviTon aRiaro <strong>da</strong> gamoasworo, miiRo swori ga<strong>da</strong>wyvetileba).<br />

upasuxeben aqtivobebis rveulSi mocemul tests:<br />

bacia iyo:<br />

a) didgula <strong>da</strong> boroti<br />

b) sulswrafi <strong>da</strong> TavisTavSi zedmetad <strong>da</strong>rwmunebuli<br />

g) amayi <strong>da</strong> ukareba<br />

(swori pasuxia b)<br />

asruleben `aqtivobebis rveulSi~ mocemul pirvel <strong>da</strong>valebas: Tqveni azriT<br />

swori iyo dedis rCeva? (diax, ara). a<strong>da</strong>stureben TavianT azrs.<br />

aqtivoba 4 _ Sinaarsis gadmocema (6 wuTi):<br />

moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss winaswari Sedgenili gegmisa <strong>da</strong><br />

maswavleblis mier <strong>da</strong>smuli kiTxvebis mixedviT.<br />

aqtivoba V _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba:<br />

a) sityvaTa marTlwera (4 wuTi) (gamoiyeneba teqsti) _ varjiSoben Semdegi<br />

sityvebis marTlwarmoTqmasa <strong>da</strong> marTlweraze<br />

<strong>da</strong>frTxnen, Tav-piris mtvreviT, nazbewvian, fTila-fTilad, amaod, revmatizmi,<br />

winamZRoli, miiRebdes, kbilebi, gamocdilia, amindi, Crdiliani,<br />

Wkvianad, niSnad, grZnob<strong>da</strong>, <strong>da</strong>akisres, uTavbolo, sxva<strong>da</strong>sxva, vac-Tikani,<br />

moTminebiT.<br />

102


) ga<strong>da</strong>iyvaneT zmnebi pirvel pirSi:(3 wuTi): u-s win v-s wera<br />

nimuSi: Zeram ga<strong>da</strong>ufrina<br />

me ga<strong>da</strong>vufrine<br />

winamZRoli urCevs<br />

me___________ (vurCev)<br />

bebiam mouyvana<br />

me___________(movuyvane)<br />

g) an<strong>da</strong>zebze muSaoba (3 wuTi) moTxrobis Sesaferisi an<strong>da</strong>zebis gaxseneba<br />

(`zogi Wiri margebelia~, `dedis win morb<strong>ena</strong>l kvics an mgeli SeWams, an mglis<br />

Svilio~, `rac mogiva, <strong>da</strong>viTao, yvela Seni TaviTao~. `Seayare kedels cercvi~...)<br />

aqtivoba 6 _ gakvTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi)<br />

aqtivoba 7 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi): `pirveli nabiji~, II Tavi TxrobiT.<br />

SeurCion saTauri meore Tavs (`axali winamZRoli~, `bacia gamoswor<strong>da</strong>~. `bacias<br />

fiqrebi~...). weriTi samuSao: teqstis mixedviT <strong>da</strong>were `zogi Wiri margebelia~<br />

(<strong>da</strong>valeba #2. aqtivobebis rveuli.).<br />

Sedegebis kodi: IV4, IV6, IV7, IV9, IV10.<br />

III gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ teqstis Sinaarsis gadmocema <strong>da</strong> analizi (15 wuTi):<br />

moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss. yuradReba eqceva mesame pirSi<br />

Txrobas (teqstSi pirveli piris formiTaa gadmocemuli ZiriTa<strong>da</strong>d bacias sityvebi,<br />

xolo meore piris formiT de<strong>da</strong> Txis, Taflosa <strong>da</strong> mwyemsis monaTxrobi),<br />

faqtebis logikuri Tanamimdevrobas, orToepiasa <strong>da</strong> orTografias.<br />

teqstis saanalizod moswavleebi erTmaneTs <strong>da</strong>usvamen kiTxvebs (wyvilebSi<br />

muSaoba), afaseben SekiTxvebze miRebul pasuxebs. msjeloben bacias uaryofiT<br />

Tvisebebze, ram Seuwyo xeli bacias gamosworebas, riT mTavrdeba moTxroba.<br />

(`fara moTminebiT elo<strong>da</strong> axali winamZRolis pirvel nabijs~). imsjeleben, gansakuTrebiT<br />

ra moewonaT am moTxrobaSi, romeli moqmedi piris saqcielia mosawoni.<br />

(mosawonia: Taflo _ igi yovelTvis arigeb<strong>da</strong> gaTavxedebul Zmas, beberi<br />

vaci _ miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom bacia mas sul <strong>da</strong>scino<strong>da</strong>, roca bacia wyalSi<br />

gauCinar<strong>da</strong>, beberi vaci maSinve im adgilisaken gaeqana, sa<strong>da</strong>c baqia gauCinar<strong>da</strong>,<br />

<strong>da</strong> ZlivZlivobiT amoaTria wyli<strong>da</strong>n; de<strong>da</strong> Txa _ mu<strong>da</strong>m swor rCevasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>rigebas<br />

aZlev<strong>da</strong> bacias: bebia rusu<strong>da</strong>ni _ eqimi mouyvana bacias, kargad uvli<strong>da</strong><br />

avadmyofs; eqimi _ kargad mouara bacias <strong>da</strong> bebiasac saTanado <strong>da</strong>rigeba misca,<br />

rogor moevlo avadmyofisaTvis; mwyemsi _ winamZRolad SearCia bacia, manve<br />

Seaba yelze zanzalaki). ase rom TiTqmis yvela moqmedi piri exmarebo<strong>da</strong> bacias,<br />

ramac Seuwyo xeli mis gamosworebasa <strong>da</strong> swor gzaze <strong>da</strong>yenebas.<br />

103<br />

eqimma <strong>da</strong>ubara<br />

me__________(<strong>da</strong>vubare)<br />

eqimma gauSva<br />

me__________ (gavuSvi)<br />

baqia usmen<strong>da</strong><br />

me__________ (vusmendi)


aqtivoba 4 _ gakveTilis Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (5 wuTi)<br />

aqtivoba V _ saSinao <strong>da</strong>valeba (3 wuTi): `pirveli nabiji~ _ TxrobiT.<br />

weriTi <strong>da</strong>valeba:<br />

a) `aqtivobebis rveulSi~ # 5 <strong>da</strong>valeba: Seavse gamotovebuli adgilebi<br />

zmniswinebiT (pasuxebia: mi, Se, Ca, amo, ga, ga<strong>da</strong>).<br />

b) `pirveli nabijis~ meore Tavis pirvel <strong>da</strong> meore abzaci<strong>da</strong>n amowereT<br />

zmniswiniani 7 zmna: (nimuSi: miabakuneb<strong>da</strong>, ga<strong>da</strong>xta, gaswia, SexvalT, ga<strong>da</strong>ufrina,<br />

miaSures, garbodnen).<br />

Sedegebis kodi: IV3, IV4, IV6, IV7, IV8, IV12, IV14.<br />

105


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

`rogor gaCn<strong>da</strong> Wadraki~ (aRmosavluri Tqmuleba),<br />

frazeologizmebi<br />

nj{ofcj<br />

_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ saganTSorisi kavSiri maTematikasTan<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ martivi sakomunikacio teqstis SeTxzva (literaturuli<br />

personaJisaTvis werilis miwera)<br />

_ literturuli personaJebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ orTografiuli Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ adgens gegmas<br />

_ gadmoscems teqstis Sinaarss<br />

_ avlebs paralels maTematikur cnebebTan (mravalniSna ricxvTa klasi,<br />

masis sazomi erTeulebi)<br />

_ ajamebs wakiTxuls, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ wers<br />

_ adgens martiv sakomunikacio teqsts<br />

_ varjiSobs mc<strong>da</strong>rad <strong>da</strong>werili formebis gasworebaze<br />

_ eufleba frazeologizmebs, iyenebs maT metyvelebaSi<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. Sesavali saubari _ maswavlebeli klass esaubreba Wadrakze, arkvevs,<br />

ra ician moswavleebma am TamaSis Sesaxeb, Tu icnoben am TamaSis wesebs, Wadrakis<br />

figurebis saxelwodebebs...<br />

informacia maswavleblisaTvis _ Wadraki, inteleqtualuri TamaSi, romelSic organula<strong>da</strong>a<br />

Serwymuli mecnierebis, xelovnebisa <strong>da</strong> sportis elementebi, aviTarebs logikur azrovnebas,<br />

xels uwyobs yuradRebis koncentracias, TviTkritikis ganviTarebas. Wadrakis partias<br />

TamaSobs 2 partniori TeTri <strong>da</strong> Savi figurebiT 64 ujredian <strong>da</strong>faze, romelic <strong>da</strong>yofilia<br />

muqi <strong>da</strong> Ria feris ujrebiT. yovel partniors aqvs 8 figura (mefe, lazieri, 2 etli, 2 mxe<strong>da</strong>ri, 2<br />

ku) <strong>da</strong> 8 paiki. yoveli figura (mefis gar<strong>da</strong>) <strong>da</strong>dis garkveuli wesrigis Sesabamisad <strong>da</strong> misi ayvana<br />

106


SeiZleba mowinaaRmdegis figuriT. TamaSis mizania mowinaaRmdegis mefis <strong>da</strong>SamaTeba. es TamaSi<br />

aRmocen<strong>da</strong> indoeTSi V saukuneSi. Wadraki moxseniebulia Zvel qarTul saistorio wyaroebSi.<br />

CvenSi Wadrakis uZvelesi figurebi <strong>da</strong>TariRebulia XIII saukuniT. pirveli qarTveli moWadrake,<br />

romelic gavi<strong>da</strong> saerTaSoriso sarbielze, iyo andria <strong>da</strong>diani (ekaterine WavWavaZisa <strong>da</strong> samegrelos<br />

mTavris <strong>da</strong>viT <strong>da</strong>dianis Svili). 1926 wels moewyo TbilisSi masobrivi turniri, romelSic<br />

600 kaci monawileob<strong>da</strong>. 1928 wels Catar<strong>da</strong> vaJTa, xolo 1935 wels _ saqarTvelos qalTa Cempionatebi.<br />

<strong>qarTuli</strong> Wadrakis popularizaciaze gansakuTrebiT imoqme<strong>da</strong> msoflios xuTgzis Cem-<br />

pionis nona gafrin<strong>da</strong>Svilis saerTaSoriso warmatebebma.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi,<br />

gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. amave mizniT moswavleebi<br />

ganmeorebiT kiTxuloben teqsts Cuma<strong>da</strong>c. axali leqsikuri erTeulebi<br />

aixsneba `sityvis salaros~ <strong>da</strong>xmarebiT, aseve _ moswavleTa saerTo ZalebiT.<br />

gairkveva, ris Sesaxeb aris <strong>da</strong>werili es teqsti, vin <strong>da</strong> vin arian misi mTavari moqmedi<br />

pirebi (mefe <strong>da</strong> filosofosi), aramTavari gmirebi (kariskacebi _ vezirebi,<br />

sefeqalebi, sasaxlis meWurWleTuxucesi), maTi xasiaTis ra Tvisebebi Cans<br />

am nawarmoebSi (mefe axalgazr<strong>da</strong>a, gamoucdeli <strong>da</strong> TavisTavSi <strong>da</strong>rwmunebuli;<br />

advilad iZleva <strong>da</strong>pirebebs, sjera Tavisi kariskacebis; filosofosi brZenia,<br />

ar izi<strong>da</strong>vs amqveyniuri simdidre <strong>da</strong> pativi, SeuZlia mefes uTxras saTqmeli arapir<strong>da</strong>pir,<br />

TamaSis saSualebiT. man SeZlo mefisaTvis Tvalis axela <strong>da</strong> sakuTari<br />

naklovanebebis <strong>da</strong>naxveba, amave dros metismetad moxerxebulia; kariskacebi <strong>da</strong><br />

sefeqalebi mliqvnelebi arian)... moswavleebi TiToeuli gmiris <strong>da</strong>xasiaTebisaTvis<br />

eZeben saTanado adgilebs teqstSi <strong>da</strong> amiT asabuTeben Tavis azrs.<br />

gaanalizdeba, ratom iyo mefe metismetad Tav<strong>da</strong>jerebuli, ra iyo amis mizezi<br />

(kariskacTa mliqvneloba, gamoucdeloba, axalgazrduli asaki), rogor Se-<br />

Zlo filosofosma mefisaTvis Tvalis axela, ramd<strong>ena</strong>d gamarTlebulad eCvenebaT<br />

misi saqcieli, ratom... rogoria mefe teqstis <strong>da</strong>sawyisSi, teqstis bolos,<br />

ram ganapiroba misi aseTi cvlileba; ra aris teqstis mTavari saTqmeli, romel<br />

striqonebSia es gadmocemuli... ramd<strong>ena</strong>d ukavSirdeba teqstis bolos mocemuli<br />

an<strong>da</strong>za teqstis saTqmels; ratom hqvia am teqsts `Tqmuleba~, ra igulisxmeba<br />

`TqmulebaSi~ (teqstSi gadmocemuli ambavi SeiZleba ar Seeferebodes sinamdviles);<br />

SeeZlo Tu ara mefes, Tavis <strong>da</strong>exsna mocemuli sityvis Sesrulebisagan<br />

(SeeZlo, Tu Tavad filosofoss sTxov<strong>da</strong> am marcvlebis <strong>da</strong>Tvlas).<br />

3. saganTSorisi kavSiri maTematikasTan _ mravalniSa ricxvebs am etapze<br />

moswavleebi ukve icnoben, weren am ricxvebs <strong>da</strong>faze <strong>da</strong> aanalizeben erTeulTa,<br />

aTaseulTa klasebs; eZeben teqstSi masis sazom Zvel erTeulebs _ ambari, sawyavi...<br />

4. wakiTxulis gaazreba _Seamowme Seni Tavi (swori pasuxia g) <strong>da</strong>valeba #1<br />

(a. mefisaTvis mTavari xalxis Tanadgomaa, b. <strong>da</strong>ufiqreblad aravis arafers ar<br />

un<strong>da</strong> Sehpirde).<br />

5. Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi adgenen Sinaarsis gadmosacemad gegmas,<br />

romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

107


mefis Tav<strong>da</strong>jerebuloba<br />

filosofosis ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />

Wadrakis Seqmna<br />

TamaSSi Caqsovili sibrZne<br />

gasamrjelo filosofosisaTvis<br />

filosofosis vali<br />

am sakiTxebi<strong>da</strong>n moswavleebi arCeven erT-erTs <strong>da</strong> werilobiT gadmoscemen<br />

mis Sinaarss. un<strong>da</strong> <strong>da</strong>asabuTon Tavisi azri, ratom SeaCeres TavianTi arCevani am<br />

sakiTxze. weris <strong>da</strong>mTarebisas afaseben sakuTar codnas (<strong>da</strong>valeba Sevasrule: a.<br />

Zalian kargad, b. kargad, g. gamiWir<strong>da</strong>), TviTSefasebas u<strong>da</strong>reben maswavleblis Sefasebas,<br />

akeTeben saTando <strong>da</strong>skvnas.<br />

6. sakumunikacio teqstis Seqmna _ <strong>da</strong>valeba #3.<br />

II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. sinonimebze muSaoba _ pirvel abzacSi gamoyenebulia sami sinonimuri<br />

zedsarTavi saxeli: pirmoTne _ laquca-mliqvneli.<br />

2. frazeologizmebze muSaoba:<br />

a) Tavbru <strong>da</strong>axvies _ TavisTavze didi warmodg<strong>ena</strong> Seuqmnes<br />

b) yuri mohkra _ gaigo<br />

g) sagonebelSi Cavar<strong>da</strong> _ Cafiqr<strong>da</strong><br />

d) Tvali auxila _simarTle gaagebina<br />

e) SiSis zari <strong>da</strong>eca _ Zalian SeSin<strong>da</strong><br />

am frazologizmebis gamoyenebiT adgenen wina<strong>da</strong>debebs.<br />

3. orTografiuli Secdomebis gasworeba _ <strong>da</strong>valeba #4. (Secdomebia sityvebSi:<br />

pir-moTne _ pirmoTne, karis kacebi _ kariskacebi, sefe-qali _ sefeqali,<br />

Tav-bru _ Tavbru, <strong>da</strong>xvia _ <strong>da</strong>axvia, erTad erTi _ erTaderTi, <strong>da</strong>saydeni<br />

_<strong>da</strong>sayrdeni, qveSerdomebi _ qveSevr mdomebi, mxoloT _ mxolod, marTveli _<br />

mmarTveli, Zleva mosileba _ Zlevamosileba, Tav-<strong>da</strong>jerebuli _ Tav<strong>da</strong>jerebuli,<br />

brZenkacebis _ brZenkacebis).<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV7, IV9, IV10, IV13.<br />

108


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

`sityvis Zala~, adgilis zmnize<strong>da</strong>, Zireuli <strong>da</strong> warmoqmnili<br />

saxelebi (praqtikulad, terminebis miwodebis gareSe)<br />

nj{ofcj<br />

_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ wakiTxulis Sejameba <strong>da</strong> gaazreba<br />

_kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ literaturuli personaJebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba, sakuTari azris<br />

<strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ adgilis zmnizedis gacnoba <strong>da</strong> masTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

orTografiul-stiluri Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />

_ gaiazrebs wakiTxuls <strong>da</strong> akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />

_ asabuTebs Tavis azrs<br />

_ ixsenebs rTuli sityvebis marTlweras<br />

_ akvirdeba Zireulsa <strong>da</strong> warmoqmnil saxelebs (saTanado terminebis<br />

miwodebis gareSe)<br />

_ wers<br />

_ ecnoba adgilis zmnize<strong>da</strong>sa <strong>da</strong> masTan <strong>da</strong>kavSirebul<br />

praqtikul sakiTxebs<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli <strong>da</strong>faze wers frazas: `sityvis<br />

Zala~ <strong>da</strong> moswavleebs ekiTxeba, rogor gaiazreben mas. am mizniT SeiZleba klasi<br />

<strong>da</strong>vyoT jgufebad, TiToeul jgufs <strong>da</strong>vavaloT, warmoadginos Tavisi azri am<br />

sakiTxis Sesaxeb.<br />

moswavleTa pasuxebis prezentaciis Semdeg keTdeba <strong>da</strong>skvna _ sityvas zog<br />

SemTxvevaSi ufro didi Zala aqvs, vidre saqmes.<br />

109


2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ umjobesia teqsti wavakiTxoT moswavleebs<br />

pauzebiT: I pauza: `... romelzec cxenis patrons un<strong>da</strong> gamoevlo~, II pauza: `<strong>da</strong>mixsen<br />

sikvdilisagan~, III pauza: `... cxenis patronma ... <strong>da</strong>uZaxa matyuaras~, IV pauza<br />

_ `... uTxra cxenis patronma~. TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebi gamoTqvamen<br />

varauds moqmedebis Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. TavianT varauds moswavleebi<br />

u<strong>da</strong>reben teqstiseul variants. moqmedebs principi: `yvelas azri misaRebia~.<br />

gza<strong>da</strong>gza `sityvis salaros gamoyenebiT~ <strong>da</strong> klasis aqtiuri monawileobiT aixsneba<br />

gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. `sityvis salaroSi~ axsnili leqsikuri<br />

erTeulebis gar<strong>da</strong>, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes:<br />

<strong>da</strong>vrdomili _ avadmyofi, SeuZlod myofi<br />

muxlebSi jani ara maqvs _ Rone ar maqvs, siaruli ar SemiZlia<br />

gaikiTxaven _ aq: <strong>da</strong>exmarebian<br />

teqstis analizisas gairkveva, ra xerxs mimarTa ucxoelma cxenis xelSi<br />

Casagdebad, ratom mimarTa am xerxs, misi xasiaTis ra Tvisebaze metyvelebs es<br />

saqcieli, ratom aRmouCina cxenis patronma mas <strong>da</strong>xmareba, misi xasiaTis ra Tviseba<br />

Cans aqe<strong>da</strong>n, SeeZlo Tu ara mas mocemul SemTxvevaSi sxvagvarad moqceva, ratom<br />

iTxova ucxoelma patieba cxenis patronisagan, ram imoqme<strong>da</strong> masze ase Zlier<br />

(cxe nis patronis sityvebma Tu misma saqcielma), rogor moiqceo<strong>da</strong> amis Semdeg<br />

ucxoeli... ra aris mTavari am nawarmoebSi: a) cxenis <strong>da</strong>bruneba, b) cxenis patronis<br />

keTilSobileba, g) sakuTari <strong>da</strong>naSaulis Secnoba <strong>da</strong> monanieba (swori pasuxia<br />

g). teqstisaTvis sxva <strong>da</strong>boloebas xom ar moifiqrebdnen, ratom hqvia am teqsts<br />

`sityvis Zala~, SeiZleba Tu ara mas sxva saTauri SevurCioT...<br />

moswavleebi ramdenime sityviT axasiaTeben teqstis gmirebs: a) ucxoels, b)<br />

cxenis patrons (<strong>da</strong>valeba #1), sakuTari Sexedulebisamebr agrZeleben teqsts<br />

(<strong>da</strong>valeba #2).<br />

3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ teqstis Sinaarss moswavleebi gadmoscemen<br />

gabmuli TxrobiT, SeiZleba gamoviyenoT inscenirebac _ rolebad kiTxva:<br />

mTxrobeli, cxenis patroni, ucxoeli.<br />

4. Tavisufal Temaze zepiri Txzulebis Sedg<strong>ena</strong> _ klass vTavazobT<br />

SoTa rusTavelis aforizms: ~gvelsa xvreliT amoiyvans <strong>ena</strong> tkbilad moubari~,<br />

vavalebT Seqmnan teqsti am aforizmis mixedviT.<br />

II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. rTuli sityvebis marTlwera _ <strong>da</strong>faze iwereba sityvebi: piri-saxe, xelfexi,<br />

lukma-puri, gulkeTili, orguli. moswavleebi aanalizeben, romeli sityva<br />

iwereba defisiT, romlebi _ udefisod, ixseneben rTuli sityvebis marTlweris<br />

saTando wess, asaxeleben sxva magaliTebsac.<br />

110


2. Zireuli <strong>da</strong> warmoqmnili saxelebi :<br />

cxeni _ cxenosani<br />

friadi _ friad... (osani)<br />

gvirgvini _ gvirgvin... (osani)<br />

mandili _ mandil... (osani)<br />

frTa _ frT... (osani)<br />

Coxa _ Cox... (osani)<br />

(bolosarTi -osan am sityvebSi aRniSnavs raimes qona-yolas).<br />

3. adgilis zmnize<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba: `maspinZelma stumari Sin<br />

miipatiJa~. klass vavalebT, moZebnon am wina<strong>da</strong>debSi is sityva, romelsac <strong>da</strong>esmis<br />

kiTxva `sad~? (Sin). gairkveva, ras aRniSnavs igi (moqmedebis adgils), romel sityvas<br />

<strong>da</strong>erTvis (miipatiJa _ zmnas). eZleva <strong>da</strong>skvna: sityva, romelic <strong>da</strong>erTvis<br />

zmnas <strong>da</strong> gviCvenebs, sad xdeba moqmedeba, adgilis zmnize<strong>da</strong>a. misi kiTxvaa<br />

sad? (Sin, gareT, zemoT, qvemoT, win, ukan, maRla, <strong>da</strong>bla...). am codnis gamoyenebT<br />

sruldeba saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSo <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4.<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV5, IV7, IV10, IV11, IV12, IV13.<br />

momdevno 1 saaTs maswavlebels vutovebT e. w. `Tavisufali~ muSaobisaTvis.<br />

111


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

sulxan-saba orbelianis igav-arakebi, drois zmnize<strong>da</strong><br />

nj{ofcj<br />

_ literaturuli teqstebis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />

_ sakuTari <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ literturis Janrebze (igav-araki, zRapari) <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ mxatvruli teqstis Seqmna an<strong>da</strong>zis mixedviT<br />

_ drois zmnizedisa <strong>da</strong> masTan <strong>da</strong>kavSirebuli praqtikuli sakiTxebis gacnoba<br />

_ Seswavlil literturul nawarmoebebTan paralelebis gavleba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs igav-arakebs, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs <strong>da</strong> asabuTebs<br />

Tavis azrs<br />

_ avlebs paralelebs Seswavlil literturul nawarmoebebTan<br />

_ erTmaneTTan akavSirebs wakiTxul masalasa <strong>da</strong> an<strong>da</strong>zebs<br />

_ akvirdeba literturuli Janrebis (igav-araki, zRapari) saxeebs, eZebs<br />

maT Soris msgavsebasa <strong>da</strong> gansxvavebas<br />

_ adgens mxatvrul teqsts an<strong>da</strong>zis mixedviT<br />

_ wers<br />

_ ecnoba drois zmnize<strong>da</strong>s<br />

_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass axsenebs wina klasebSi Seswavlil<br />

igav-arakebs, yuradRebas amaxvilebs igav-arakis raobaze, im msgavsebasa<br />

<strong>da</strong> gansxvavebaze, rac igav-araksa <strong>da</strong> zRapars Soris arsebobs, mokled esaubreba<br />

sulxan-saba orbelianis Sesaxeb.<br />

informacia maswavleblisaTvis:<br />

a) sulxan-saba orbeliani (1658_1725 w.w.), aRorZinebis xanis mwerali, mTargmneli,<br />

leqsikografi, enciklopedisti, politikuri moRvawe. politikuri moRvaweoba <strong>da</strong>iwyo qarTlis<br />

mefis _ giorgi XI-is _ karze, 1698 wels berad aRikveca <strong>da</strong>viT garejis monasterSi <strong>da</strong> iwo<strong>da</strong> sabad<br />

(amiT aixsneba misi ormagi saxeli: erobaSi _ sulxani, berobaSi _ saba). male is kvlav politikur<br />

cxovrebaSi Caeba <strong>da</strong> vaxtang VI-is uaxloesi mrCeveli gax<strong>da</strong>. 1713 wels man diplomatiuri<br />

misiiT imogzaura italiasa <strong>da</strong> safrangeTSi. 1724 wels vaxtang VI-sTan erTad wavi<strong>da</strong> politikur<br />

emigraciaSi moskovSi <strong>da</strong> iq gar<strong>da</strong>icvala kidec 1725 wels. iyo avtori friad sagulisxmo litera-<br />

112


turuli <strong>da</strong> filologiuri naSromebisa: `sibrZne sicruisa~, `mogzauroba evropaSi~, `<strong>qarTuli</strong><br />

leqsikoni~. masve ekuTvnis `qililasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>manas~ <strong>qarTuli</strong> Targmanis re<strong>da</strong>qciac.<br />

b) igav-araki _ mcire zomis leqsi an moTxroba, romelSic ambavi gadmocemulia narTaul-<br />

ad, alegoriebiT. a<strong>da</strong>mianebis gar<strong>da</strong>, mis gmirebad xSirad gvevlinebian cxovelebi, frinvelebi,<br />

mwerebi... Txrobis <strong>da</strong>sasruls avtori mkiTxvels sTavazobs rCeva-<strong>da</strong>rigebas yofiTs an zneobriv<br />

sakiTxebze. es Janri cnobilia uZvelesi droi<strong>da</strong>n: ezopes (saberZneTi, Zv. welTaRricxvis VI s.),<br />

fedrusis (romi, ax. welTaRricxvis I s.), lafontenis (safrangeTi, XVII s), lesingis (germania, XVIII<br />

s), agreTve induri krebuli `panCatatra~ (III-IV s.s.), romelic saqarTveloSi Semovi<strong>da</strong> sparseTi<strong>da</strong>n<br />

`qililasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>manas~ saxelwodebiT. qarTul mwerlobaSi igav-arakebi ZvelTaganve <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong>,<br />

gvaqvs rogorc originaluri, ise naTargmni igav-arakebi. isini `vefxistyaosanSic~ uxvad aris<br />

CarTuli. saqarTveloSi am Janris popularizaciaSi udidesi wvlili Seitana sulxan-saba orbe-<br />

lianma, romelic Tavis krebulSi `sibrZne sicruisa~ iyenebs rogorc Targmnil, ise originalur<br />

igav-arakebsac.<br />

g) zRapari _ zepirsityvierebis erT-erTi Janri, umetesad prozauli saxis, jadosnuri,<br />

saTavga<strong>da</strong>savlo an yofiTi xasiaTis. jadosnur zRaprebs igav-arakebTan amsgavsebs is, rom aqac<br />

moqmedi pirebi cxovelebi an frinvelebi arian, magram igav-arakebisagan gansxvavebiT, zRaparSi<br />

cxovelebi <strong>da</strong> frinvelebi a<strong>da</strong>mianis alegoriuli gamoxatulebani ar arian, arc rCeva-<strong>da</strong>rigebas<br />

sTavzobs igi mkiTxvels.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts moswavleebi kiTxuloben Tavi<strong>da</strong>n<br />

bolomde. (Tavad maswavlebels vandobT imis ga<strong>da</strong>wyvetas, ramdeni igavi <strong>da</strong>amuSavos<br />

erT gakveTilze). kiTxvis procesSi aixsneba axali sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi.<br />

TiToeuli igavis wakiTxvis Semdeg moswavleebi aanalizeben, risi Tqma surs mwerals,<br />

ra Sefaruli <strong>da</strong>rigebaa TiToeul igav-arakSi, moZebnon <strong>da</strong> waikiTxon teqsti<strong>da</strong>n<br />

is adgilebi, sa<strong>da</strong>c mwerlis saTqmeli yvelaze naTlad ikiTxeba, avleben<br />

paralelebs adre Seswavlil igav-arakebTan, msjeloben, ra aqvT maT saerTo;<br />

aseve avleben paralels wina gakveTilze Seswavlil xalxur Tqmulebas `sityvis<br />

Zalasa~ <strong>da</strong> `xalifasa <strong>da</strong> arabs~, `eniT <strong>da</strong>kodils~ Soris (aq msgavseba SeiZleba<br />

moviZioT rogorc siuJetebs, ise mwerlis saTqmels Soris); gaanalizdeba, ra<br />

aris mTavari am igav-arakebSi (`Seamowme Seni Tavi~ _ swori pasuxebia: 1b, 2a,<br />

3a); moswavleebi asabuTeben Tavis azrs (<strong>da</strong>valeba #1), ixseneben an<strong>da</strong>zebs, romlebic,<br />

maTi azriT, Seefereba wakiTxul teqstebs (`kargi hqeni, qvaze <strong>da</strong>de, gaiare,<br />

win <strong>da</strong>gxvdeba~, `sxvas nu gaukeTeb avs <strong>da</strong> avisac nu geSinia~, `rac ar gergeba,<br />

ar Segergeba,~, `xmalze ufri Zlierad Wris patara <strong>da</strong> lbili <strong>ena</strong>~, `Cveuleba<br />

rjulze umtkicesiao~, `rasac <strong>da</strong>sTes, imas moimki~...); zepirad asabuTeben maTs<br />

Sesabamisobas wakiTxul teqstebTan, Semdeg erT-erTi an<strong>da</strong>zis mixedviT adgenen<br />

<strong>da</strong> weren teqsts (<strong>da</strong>valeba #3); TxrobiT gadmoscemen TiToeuli igav-arakis Sinaarss.<br />

113


II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

drois zmnize<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba: `guSin Tan araferi mqon<strong>da</strong><br />

wamoRebuli, axla ki es cxeni ukan mogiyvaneT~._ gairkveva, am wina<strong>da</strong>debSi romel<br />

sityvebs <strong>da</strong>esmis kiTxva rodis? (guSin, axla). eZleva <strong>da</strong>skvna _ sityva, rome lic<br />

axlavs zmnas <strong>da</strong> gviCvenebs rodis xdeba moqmedeba, adgilis zmnize<strong>da</strong>a. guSin,<br />

axla _ adgilis zmnizedebia. aseve gaanalizdeba wina<strong>da</strong>debebi: `dRes mercxali<br />

Semofrin<strong>da</strong>~, `Zvelad indoeTs gamoucdeli mefe marTav<strong>da</strong>~, `winaT aq mefis<br />

sasaxle iyo~. gairkveva, rom aq drois zmnizedebia: `dRes~, `Zvelad~, `winaT~. eZeben<br />

Seswavlil teqstSi drois sxva zmnizedebsac: Semdeg, maSin, erTxel, gverdze,<br />

erT dRes... werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV5, IV6, IV7, IV9, IV11, IV14.<br />

114


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

giorgi SatberaSvilis `dinozavris nakvalevze~(nawyveti<br />

moTxrobi<strong>da</strong>n `saTaflia~), viTarebis zmnize<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

masTan <strong>da</strong>kavSirebuli praqtikuli sakiTxebi<br />

nj{ofcj<br />

_ aRweriTi teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ saganTSorisi kavSiri bunebismcodneobasTan<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ teqstis Sinaarsis gadmocema gabmuli TxrobiT<br />

_ mocemul Temebze martivi aRweriTi <strong>da</strong> mxatvruli teqstebis Seqmna<br />

_ saganmanaTleblo informaciis Sejameba: ra vicodi dinozavrebis<br />

Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs<br />

_ viTarebis zmnize<strong>da</strong>sTan <strong>da</strong>kavSirebuli praqtikuli sakiTxebis<br />

gacnoba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs aRweriT teqsts<br />

_ ajamebs miRebul informacias<br />

_ avlebs paralelebs bunebismetyvelebis gakveTilebze miRebul<br />

informaciasTan<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ wers, agebs martiv aRweriT <strong>da</strong> mxatvrul teqstebs<br />

_ ecnoba <strong>da</strong> metyvelebaSi marTebulad iyenebs viTarebis zmnize<strong>da</strong>s,<br />

eufleba masTan <strong>da</strong>kavSirebul praqtikuli stilistikisa <strong>da</strong><br />

orTografiis sakiTxebs<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmva sxva<strong>da</strong>sxvanairad SeiZleba<br />

moxdes:<br />

a) moswavleebi gaixsneben ra ician bunebismcodneobis gakveTilebi<strong>da</strong>n qvewarmavlebis<br />

klasis Sesaxeb, b) aTvaliereben dinozavris suraTs <strong>da</strong> msjeloben<br />

mis Sesaxeb (rodis cxovrob<strong>da</strong>, riT ikebebo<strong>da</strong>...), g) Tu amis saSualebaa, es gakveTili,<br />

SeiZleba <strong>da</strong>ukavSirdes eqskursias saTaflias gamoqvabulSi.<br />

115


informacia maswavleblisaTvis:<br />

a) carculi periodi <strong>da</strong>iwyo 135-137 milioni wlis win <strong>da</strong> grZeldebo<strong>da</strong> <strong>da</strong>axloebiT 70 mln.<br />

weli. am dros xerxemlianTa faunaSi gavrcelebulni iyvnen dinozavrebi, romlebic amowydnen<br />

carculi periodis <strong>da</strong>mTavrebisTanave. carculi periodis naleqebi aRmoCenilia yvela konti-<br />

nentze.<br />

b) saTaflia _ mRvime quTaisis maxloblad, samguralis seris maxloblad, derefnis tipisaa,<br />

aqvs ganStoebebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>rbazebi, misi saerTo sigrZe 900 metrs aRwevs, maqsimaluri simaRle<br />

10 m-ia, sigane _ 12 m. aqve miedineba mdinare oRaskura, romelic gamosavals poulobs samguralis<br />

seris samxreTiT. haerisa <strong>da</strong> wylis temperatura aq wlis ganmavlobaSi 12-13 gradusia. aRmoaCina<br />

pe<strong>da</strong>gog-mxareTmcodnem petre Wabukianma. aqve, mRvimis SesasvlelTan, aRmoCenilia mtacebeli<br />

<strong>da</strong> balaxiWamia dinozavrebis 200-mde nakvalevi.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts moswavleebi kiTxuloben nawilnawil,<br />

teqstis <strong>da</strong>muSavebis gza induqciuria _ nawili<strong>da</strong>n mTelisaken. kiTxvis<br />

procesSi gaanalizdeba azrobrivad <strong>da</strong>srulebuli TiToeuli monakveTis<br />

leqsika, Sinaarsi, informacia; Sedgeba gegma, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes<br />

miiRebs:<br />

biWebis sixaruli<br />

mogzauroba saTafliisaken<br />

dinozavrebis nakvalevi<br />

biWebis gaoceba<br />

dinozavris suraTi<br />

ra <strong>da</strong>emarTaT dinozavrebs<br />

gaqvavebuli zRvis napiri<br />

gansxvavebuli naterfalebi...<br />

gairkveva, rodis cxovrobdnen dinozavrebi, riT ikvebebodnen, rogor gamoiyurebodnen<br />

isini, rogor ga<strong>da</strong>Sendnen, rogori iyo kavkasia am periodSi, ras<br />

uwodeben am periods, ratom <strong>da</strong> rogor <strong>da</strong>toves dinozavrebma nakvalevi saTafliis<br />

gamoqvabulTan, ratom aris es nakvalevebi sxva<strong>da</strong>sxva zomis, ris safuZvelze<br />

swavloben amJamad mecnierebi am cxovelebs... (moswavleebi kiTxuloben<br />

saTanado adgilebs teqsti<strong>da</strong>n); Semdeg ki ajameben miRebul informacias <strong>da</strong> wyvilebSi<br />

asruleben #3 <strong>da</strong>valebas.<br />

teqstis mixedviT aRweren: a) dinozavrs, b) uZveles kavkasias (<strong>da</strong>valeba #1).<br />

adgenen martiv teqsts `mogzauroba saTafliisaken~ (<strong>da</strong>valeba #4).<br />

3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi TanmimdevrobiT gadmoscemn<br />

teqstis Sinaarss gegmis TiToeuli sakiTxis mixedviT.<br />

116


II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

a) punqtuaciasa <strong>da</strong> intonaciaze varjiSi _ maswavlebeli klass akvirvebs<br />

wina<strong>da</strong>debaze:<br />

`_ ki magram... _ <strong>da</strong>iwyo elgujam, magram papa petrem gaawyvetina~.<br />

_ Tqveni azriT, ratom aris aq naxmari mravalwertili? ris kiTxva sur<strong>da</strong><br />

elgujas? rogor <strong>da</strong>amTavrebT am wina<strong>da</strong>debas? mravalwertiliT raze migvaniSnebs<br />

aq mwerali?<br />

_ moZebneT teqstSi a) kiTxviTi wina<strong>da</strong>debebi, b) Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi, b) br-<br />

ZanebiTi wina<strong>da</strong>debebi <strong>da</strong> waikiTxeT isini saTanado intonaciiT.<br />

b) viTarebis zmnize<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba `maT win kolxeTis veli<br />

Tavlwarmtacad moCan<strong>da</strong>~.<br />

_ romel sityvas <strong>da</strong>esmis aq kiTxva `rogor~? romel sityvas <strong>da</strong>erTvis igi?<br />

ras aRniSnavs?<br />

eZleva <strong>da</strong>skvna: sityva, romelic <strong>da</strong>erTvis zmnas <strong>da</strong> gviCvenebs rogor<br />

xdeba moqmedeba, viTarebis zmnize<strong>da</strong>a. misi kiTsvaa rogor? Tvalwarmtacad vi-<br />

Tarebis zmnize<strong>da</strong>a.<br />

am codnis gamoyenebiT sruldeba saxelmZRvaneloSi mocemuli <strong>da</strong>valeba,<br />

agreTve `aqtivobebis rveulSi~ mocemuli #4, #5 <strong>da</strong> #6 <strong>da</strong>valebebi. #4 <strong>da</strong>valebaSi<br />

yuradReba maxvildeba sityvaTa myar Sexamebebze (calybad moikiTxa, calybad<br />

<strong>da</strong>patiJa; mkvaxed upasuxa, mkvaxed Tqva; yasi<strong>da</strong>d gabraz<strong>da</strong>, yasi<strong>da</strong>d gai cina),<br />

aixsneba am frazeologizmebis mniSvnelobebi <strong>da</strong> maTi gamoyenebiT Sedgeba wina<strong>da</strong>debebi.<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV4, IV5, IV6, IV8, IV10, IV11, IV13, IV14.<br />

117


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

guram petriaSvilis `patara dinozavrebi~, zmnize<strong>da</strong><br />

nj{ofcj<br />

_ literaturuli zRapris kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ wakiTxulis gazreba, saTando <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli Txroba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ zmnizedis funqciaze <strong>da</strong>kvirveba, maTi marTlwera<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs literaturul zRapars<br />

_ avlebs paralelebs xalxur zRaparTan, akvirdeba im msgavsebasa <strong>da</strong><br />

gansxvavebas, rac maT Soris arsebobs<br />

_ avlebs paralels wina gakveTilze Seswavlil nawarmoebTan <strong>da</strong><br />

akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />

_ afasebs wakiTxuls, gamoxatavs Tavis azrs<br />

_ martivad axasiaTebs literturul personaJebs<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ Txrobisas iyenebs axladSeswavlil leqsikur erTeulebs<br />

_ wers<br />

_ qmnis martiv teqsts<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. Sesavali saubari _ maswavlebeli klass Seaxsenebs, ra aris zRapari,<br />

rogor iwyeba <strong>da</strong> mTavrdeba <strong>qarTuli</strong> xalxuri zRaprebis umravlesoba (`iyo <strong>da</strong><br />

ara iyo ra~... `Wiri iqa, lxini aqa~...), ra aris zRaprebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli<br />

(masSi moTxrobilia <strong>da</strong>ujerebeli ambavi, xSirad cxovelebi <strong>da</strong> frinvelebi arian<br />

mTavari gmirebi, mimdinareobs brZola keTilsa <strong>da</strong> borots Soris, yovelTvis<br />

imarjvebs keTili); esaubreba literaturul zRaparze; gaarkvevs, romeli avtorebis<br />

zRaparebs icnoben mTel msoflioSi (Zmebi grimebi, Sarl pero, astrid<br />

lingreni...), riT hgavs literturuli <strong>da</strong> xalxuri zRaprebi erTmaneTs, riT gansxvavdeba<br />

(literaturul zRapars aucileblad hyavs avtori, igi mxolod werilobiTi<br />

saxiT arsebobs; xalxuri zRaprebi ki ucnobi avtoris mier aris Seqmnili<br />

<strong>da</strong> zepirad ga<strong>da</strong>ecema Taobi<strong>da</strong>n Taobas, ra drosac masSi garkveuli cvlilebebi<br />

Sedis).<br />

118


2. teqstis kiTxva _ teqsti ikiTxeba Tavi<strong>da</strong>n bolomde, SeiZleba gamoviyenoT<br />

pauzebiT kiTxvac. pauzas maswavlebeli akeTebs azrobrivad <strong>da</strong>srulebul<br />

monakveTebTan <strong>da</strong> moswavleebs aZlevs SesaZleblobas, gamoTqvan varaudi movl<strong>ena</strong>Ta<br />

Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong><br />

gamoTqmebi. gar<strong>da</strong> `sityvis salaroSi~ axsnili leqsikuri erTeulebisa, moswavleebisaTvis<br />

SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi:<br />

Tavzesayrelad hqon<strong>da</strong>T _ Zalian bevri hqon<strong>da</strong>T, age _ ager, kide _ napiri,<br />

bolo; mindvris kide _ mindvris bolo; mcxunvareba _ sicxe; gayoyoCdes<br />

_ gaamaydes, Tavis Tavze didi warmodg<strong>ena</strong> gauCndes...<br />

maswavlebeli klass avalebs waikiTxon teqsti Cumad <strong>da</strong> Seadginon gegma,<br />

romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

dinozavrebis cxovreba<br />

patara dinozavris gaoceba<br />

mzis ganawyeneba<br />

mze <strong>da</strong> patara dinozavri<br />

dedis gabrazeba<br />

gaqceva<br />

Jirafad ga<strong>da</strong>qceva<br />

Jirafis sixaruli<br />

3. teqstis analizi _ gairkveva, ratom iyvnen didi dinozavrebi TavianTi<br />

cxovrebiT kmayofilebi (maT balaxi Tavzesayrelad hqon<strong>da</strong>T), ratom ver amCnevdnen<br />

mzes (isini mTel cxovrebas balaxSi TavCargulni atarebdnen, ar aintereseb<strong>da</strong>T,<br />

ra xdebo<strong>da</strong> maT garSemo), riT gansxvavdebo<strong>da</strong> patara dinozavri <strong>da</strong>narCenebisgan<br />

(man pirvelma aswia Tavi balaxebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> SeamCnia caze didi wiTeli burTi;<br />

mas mxolod Wama ar ainterseb<strong>da</strong>), ris gageba sur<strong>da</strong> mas (ra iyo is wiTeli burTi,<br />

caze rom moCan<strong>da</strong>), ra swyin<strong>da</strong> (yuradRebas rom aravin aqcev<strong>da</strong>; dinozavrebs rom<br />

araferi aintereseb<strong>da</strong>T Wamis gar<strong>da</strong>), ratom gaiqca igi (saerTo veraferi naxa <strong>da</strong>narCen<br />

dinozavrebTan), ratom <strong>da</strong>karga kudi (de<strong>da</strong>m <strong>da</strong>adga fexi), ratom ar swyenia<br />

de<strong>da</strong>s Svilis <strong>da</strong>kargva (samarcxvinod miaCn<strong>da</strong> aseTi Svilis yola), ratom akoca<br />

mzem patara dinozavrs (gauxar<strong>da</strong>, erTma dinozavrma mainc rom SeamCnia), ratom<br />

ga<strong>da</strong>iqca dinozavri Jirafad (misi adgili aRar iyo dinozavrebs Soris, igi maTgan<br />

gansxvavdebo<strong>da</strong>, mas mzis xalebi hqon<strong>da</strong>), rodis mixv<strong>da</strong> patara dinozavri, rom<br />

wiTeli burTi mze iyo (roca Jirafad ga<strong>da</strong>iqca)...<br />

4. wakiTxulis gaazreba _ moswavleebi a<strong>da</strong>reben am teqsts wina gakveTilze<br />

Seswavlil `dinozavris nakvalevs~; aanalizeben, ra aris maT Soris msgavsi (orive<br />

teqsti <strong>da</strong>werilia dinozavrebis Sesaxeb, orive maTganSi aRwerilia maTi cxovreba).<br />

gairkveva, rogor aris aRwerili dinozavri pirvel nawarmoebSi, meore<br />

nawarmoebSi (kiTxuloben saTanado adgilebs), ra gansxvavebaa am teqstebs Soris<br />

(pirveli teqsti emyareba faqtebs, sinamdviles, masSi ar Cans avtoris <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

aRwerili ambisadmi, igi gvawvdis utyuar informacias didi xnis win ga<strong>da</strong>-<br />

Senebuli am qvewarmavlebis Sesaxeb; meore teqstSi ki avtoris gamonagoni ambavia<br />

moTxrobili, rac arasodes momx<strong>da</strong>ra, igi sinamdviles ar Seefereba; aq Cans av-<br />

119


toris <strong>da</strong>mokidebuleba moqmedi pirebisadmi _ mas moswons patara dinozavri _<br />

Citebi mas ugaloben, igi yvelas uyvars... moswavleebi afaseben Tavis <strong>da</strong>mokidebulebas<br />

teqstebSi gadmocemuli ambisadmi _ romeli avtori iCens met sizustes<br />

(pirveli); ratom (igi eyrdnoba sinamdviles <strong>da</strong> ara gamonagon ambavs).<br />

wakiTxulis gaazreba xdeba `aqtivobebis rveulSi~ mocemuli testebis mixedviT<br />

(swori pasuxebia: 1a, 2b). wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba #2, <strong>da</strong>moukideblad<br />

asruleben #1 <strong>da</strong>valebas. martivad axasiaTeben literaturul personaJebs: a)<br />

patara dinozavrs, d) <strong>da</strong>narCen dinozavrebs, g) mzes, d) Citebs. gamoxataven saku-<br />

Tar pozicias maT mimarT, asabuTeben Tavis azrs.<br />

5. Txroba _ moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />

Txrobisas yuradReba eqceva axlaSeswavlili leqsikuri erTeulebis gamoyenebasac.<br />

II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. zmnizedis funqciaze <strong>da</strong>kvirveba _ <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4.<br />

2. viTarebis zmnizedebis marTlwera _ saxelmZRvanelo, gv. 21.<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV5, IV6, IV7, IV10, IV13, IV14.<br />

120


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

goderZi Coxelis `caswavala~,<br />

Tandebulis raoba, Tandebuliani saxelebi<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ wakiTxulis gaazreba <strong>da</strong> Sefaseba<br />

_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli Txroba<br />

_ literaturuli personaJebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ martivi teqstis Seqmna<br />

_ Tandebuliani saxelebis gacnoba, Tandebulis raobaSi garkveva<br />

_ punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ martivad axasiaTebs literturul personaJebs<br />

_ adgens gegmas<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ wers<br />

_ akvirdeba Tandebulian saxelebs, erkveva Tandebulis raobaSi<br />

(zoga<strong>da</strong>d)<br />

_ varjiSobs punqtuaciaSi<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas maswavlebels vandobT.<br />

informacia informacia maswavleblisaTvis:<br />

maswavleblisaTvis: goderZi Coxeli, Tanamedrove qarTveli mwerali <strong>da</strong><br />

kinoreJisori, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1954 wels duSeTis raionis sofel CoxSi, 1978 wels <strong>da</strong>amTavra SoTa<br />

rusTavelis saxelobis Teatraluri institutis kinosareJisoro fakulteti, aris avtori<br />

wignebisa: `werili naZvebs~, `bindisferi sofeli~, `a<strong>da</strong>mianTa sev<strong>da</strong>~, `mgeli~, `Tevzis werilebi~,<br />

`bedis mdevari~, `caswavala~... aqtiurad muSaob<strong>da</strong> kinematografiaSi, aris aTze meti filmis re-<br />

Jisori <strong>da</strong> sc<strong>ena</strong>risti (`miwismzomelebi~, `a<strong>da</strong>mianTa sev<strong>da</strong>~, `werili naZvebs~, `codvis Svilebi~,<br />

`lukas saxareba~, `samoTxis gvritebi~, `mijaWvuli raindebi~...). gar<strong>da</strong>icvala 2008 wels.<br />

2. teqstis kiTxva _ teqsti ikiTxeba pauzebiT. I pauza _ `... balaxebSi gauCinardebo<strong>da</strong>~;<br />

II pauza _ `ga<strong>da</strong>wyvites sasamarTlo moewyoT CitisaTvis~; III pauza:<br />

`... sabralo caswavalam Tavi muxlebSi Camala~; IV pauza: `... TviTonac gafrin<strong>da</strong>~;<br />

V pauza: `ca ... sanavardod ixmob<strong>da</strong> yvelas~; VI pauza: `mdumared <strong>da</strong>eca balaxebSi~.<br />

121


TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebi gamoTqvamen varauds movl<strong>ena</strong>Ta Semdgomi<br />

ganviTarebis Sesaxeb, Semdeg teqsts u<strong>da</strong>reben sakuTar variants. teqstis kiTxvis<br />

procesSi aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. upasuxeben maswavleblis<br />

SekiTxvebs, romlebic ZiriTa<strong>da</strong>d faqtobriv masalazea orientirebuli:<br />

_ sad cxovrob<strong>da</strong> caswavla? ratom erqva mas aseTi ucnauri saxeli?<br />

_ ras iZax<strong>da</strong> balaxebSi Camovardnili caswavla? ratom tyuo<strong>da</strong> igi? ris <strong>da</strong>malva<br />

sur<strong>da</strong> am sityvebiT?<br />

_ ra ga<strong>da</strong>wyvites frTosnebma? ratom iyvnen isini caswavlaze gabrazebulni?<br />

_ ra brali wauyenes caswavlas? ra ganaCeni gamoutanes mas?<br />

_ romeli frinveli zrunav<strong>da</strong> caswavalaze? rogor SeZlo man Tavisi zrunvis<br />

gamoxatva?<br />

_ ra pirobiT gaaTavisufles caswavala?<br />

_ ratom ver SeZlo man Tavisi sityvis Sesruleba?<br />

_ rogor gamoxates frinvelebma Tavisi mwuxareba?<br />

kiTxva-pasuxis <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />

aseT saxes miiRebs:<br />

vin iyo caswavala<br />

frinvelebis ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />

sasamarTlo<br />

molaRuris sikeTe<br />

caswavalas ganTavisufleba<br />

gatexili sityva<br />

caswavalas <strong>da</strong>Rupva<br />

patara saflavi gorakze<br />

gegma SeiZleba Sedges klasis saerTo ZalebiT nawil-nawil kiTxvis procesSi,<br />

koleqtiurad; SeiZleba gamoviyenoT jgufebad muSaobac _ klasi iyofa<br />

sam jgufad, TiToeul jgufs <strong>da</strong>saTaurebisaTvis eZleva teqstis garkveuli monakveTi.<br />

gegmis mixedviT TxrobiT gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss.<br />

amave etapze werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />

3. teqstis analizi _ gaanalizdeba, caswavalas ra Tvisebebi Cans am teqst-<br />

Si (uRonoa, susti, gansxvavdeba sxvebisagan, maRla frenis survili aqvs, ver<br />

axer xebs pirobis Sesrulebas, Tavis uRonobas tyuiliT faravs...), frinvelTa ra<br />

Tvisebebi Cans (sakmaod mkacrni <strong>da</strong> sastikni arian, gamonaklisia molaRuri;), ratom<br />

arian isini ase mkacrni caswavalas mimarT (misi ar esmiT, Tavad ar izi<strong>da</strong>vT<br />

ca), ramd<strong>ena</strong>d sarwmunoa maTi wuxili (aq SeiZleba moswavleebma pasuxis ori varianti<br />

SemogvTavazon: a) maTi mwuxareba namdvilia, b) isini mosaCveneblad wuxan.<br />

orive azri misaRebia, mTavaria moswavleebma SeZlon maTi <strong>da</strong>sabuTeba); riT hgavs<br />

caswavala patara dinozavrs (orive gansxvavebulia Tavisi TanamoZmeebisagan,<br />

maTi aravis esmis), ram SeuSala caswavalas <strong>da</strong>saxuli miznis miRwevaSi (uRonobam,<br />

122


moZmeTa undoblobam), ra aris aucilebeli imisaTvis, rom mizans mivaRwioT (es<br />

Tema klass SeiZleba sadiskusio<strong>da</strong>c SevTavazoT). teqstis gaazrebisaTvis `aqtivobebis<br />

rveuli<strong>da</strong>n~ Sesruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g). werilobiT<br />

sruldeba <strong>da</strong>valebebi #2 <strong>da</strong> #3.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. punqtuaciaze varjiSi _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>deba: `mogrov<strong>da</strong> yvela<br />

juris frinveli yvavi mimino RobemZvrala molaRuri Cxikvi orbi~. moswavleebi<br />

svamen masSi sasven niSnebs <strong>da</strong> xsnian TiToeuli maTganis funqcias am wina<strong>da</strong>debaSi.<br />

2. sinonimebze muSaoba _ <strong>da</strong>faze Camoiwereba sityvebi:<br />

jiSi<br />

frinveli<br />

sawyali<br />

cruobs<br />

gaCumdnen<br />

Sekres<br />

moilaparakes<br />

moswavleebs evalebaT moZebnon maTi SinaarsiT msgavsi sityvebi teqstSi<br />

(juri, frTosani, sabralo, tyuis, gaisusnen, gakoWes, iTaTbires).<br />

3. rTuli sityvebis marTlwera _ saxelmZRvanelo, gv.<br />

4. Tandebulis raoba _ <strong>da</strong>faze iwereba wina<strong>da</strong>debebi:<br />

`ca-ze yviTeli mze moCan<strong>da</strong>~, `caswavala ca-Si aiWra~, `caswavala gorak-Tan<br />

<strong>da</strong>eca~. gairkveva, ras aRniSnavs gamoyofili bolosarTebi: -ze, -Si, -Tan. eZleva<br />

saTanado <strong>da</strong>skvna. am codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV5, IV6, IV7, IV10, IV12, IV13, IV14.<br />

momdevno Temis: naiara gelSvilis `ucnauri ambavi~ <strong>da</strong> ori S-s marTl wera<br />

_ <strong>da</strong>gegmvas maswavlebels vandobT.<br />

informacia informacia maswavleblisaTvis: maswavleblisaTvis: naira gelaSvili (1947 w) _ cnobili mwerali, germanisti,<br />

mTargmneli, publicisti, <strong>da</strong>amTavra Tsu <strong>da</strong>savleT evropis enebisa <strong>da</strong> lit. fakulteti, kiTxulob<strong>da</strong><br />

leqciebs Tsu-Si, muSaob<strong>da</strong> mxatvruli Targmnis sare<strong>da</strong>qcio kolegiaSi, 1993 wli<strong>da</strong>n xelmZRvanelobs<br />

`kavkasiur saxls~, gamocemuli aqvs `moTxrobebi~ (1983 w), `ambrni, umbrni <strong>da</strong> arabni~<br />

(1983), `dedis oTaxi~ (`987 w), `sarkis natexebi~ (2006 w)...<br />

123


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

vaJa-fSavelas `bunebis mgosnebi~,<br />

Tandebuli, ori T-s marTlwera<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli Txroba<br />

_ paralelebis gavleba Seswavlil literaturul nawarmoebebTan<br />

_ martivi teqstis ageba <strong>da</strong> wera<br />

_ Seswavlil metyvelebis nawilebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ orTografiuli <strong>da</strong> punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ akvirdeba mxatvrul saxeebs <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs maT<br />

_ avlebs paralelebs vaJa-fSavelas adre Seswavlil sxva nawarmoebebTan<br />

<strong>da</strong> akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs<br />

_ agebs martiv teqsts<br />

_ wers<br />

_ imeorebs Seswavlil metyvelebis nawilebs<br />

_ ecnoba ori T-s marTlweris wess <strong>da</strong> werisas iyenebs mas<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. Sesavali saubari _ maswavlebeli klass axsenebs wina klasebSi (gakveTilebze)<br />

Seswavlil vaJa-fSavelas nawarmoebebs (`zamTari~, `Svlis nukris naambobi~,<br />

`arwivi~...), gairkveva, ZiriTa<strong>da</strong>d ra aerTianebs am nawarmoebebs (bunebis Tematika),<br />

ajameben, ra ician am mwerlis Sesaxeb, ra <strong>da</strong>amaxsovr<strong>da</strong>T, ra moewonaT, ratom...<br />

2. teqstis kiTxva _ teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde kiTxulobs maswavlebeli. gansakuTrebuli<br />

yuradReba eqceva gamometyvelebiT kiTxvas, radganac moswavleTa<br />

mier am teqstis sworad aRqma <strong>da</strong> gaazreba bevrwilad swored am momentzea <strong>da</strong>mokidebuli.<br />

teqsti ZiriTa<strong>da</strong>d aRweriTi xasiaTisaa, Seicavs monologuri Txrobis<br />

nimuSebs, amitom maswavlebelma gamometyvelebiTi kiTxvisas es momentebi un<strong>da</strong><br />

gaiTvaliswinos <strong>da</strong> amis mixedviT SearCios tempi, intonacia <strong>da</strong> fsiqologiuri<br />

maxvilebi.<br />

124


maswavleblis Semdeg teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi, am dros<br />

aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. gar<strong>da</strong> `sityvis salaroSi~ miTiTebuli<br />

leqsikuri erTeulebisa, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes:<br />

cxovlad Can<strong>da</strong> _ naTlad, kargad Can<strong>da</strong><br />

simRera swyuro<strong>da</strong> _ simRera undo<strong>da</strong><br />

jagebi _ ekliani buCqebi<br />

<strong>da</strong>adumos _ gaaCumos<br />

moubari _ mosaubre, molaparake...<br />

wakiTxulis gagebisaTvis maswavlebeli svams Semdeg kiTxvebs:<br />

_ rogor xasiaTze iyo SaSvi?<br />

_ ra swyuro<strong>da</strong> mas?<br />

_ ratom aRar sZul<strong>da</strong> mas aravin?<br />

_ ram Seuqmna SaSvs aseTi ganwyoba?<br />

_ rogor ga<strong>da</strong>arCina man Tavisi Svilebi?<br />

_ rogor gamoxata SaSvma Tavisi sixaruli?<br />

_ romelma frinvelma ganagrZo galoba? rogor aRwers mwerali mis galobas?<br />

_ ras a<strong>da</strong>rebs?...<br />

moswavleebi am kiTxvebze pasuxebs eZeben teqstSi <strong>da</strong> kiTxuloben saTanado<br />

adgilebs.<br />

adgenen Sinaarsis gadmosacem gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

SaSvis sixaruli<br />

Svilebis ga<strong>da</strong>rC<strong>ena</strong><br />

SaSvis madliereba<br />

SemoRamebis suraTi tyeSi<br />

bulbulis galoba<br />

moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen rogorc nawil-nawil, calkeuli<br />

sakiTxebis mixedviT, ise mTlianad, gabuli TxrobiT.<br />

3. teqstis analizi _ gairkveva, rogor aRwers mwerali bunebis suraTebs,<br />

rogor gamoxatavs buneba Tavis madlierebas SaSvisadmi, rasTan aris Se<strong>da</strong>rebuli<br />

bulbulis galoba, ratom iyenebs mwerali am Se<strong>da</strong>rebas, ratom uwodebs<br />

mwerali SaSvsa <strong>da</strong> bulbuls `bunebis mgosnebs~, TviTon Tu <strong>da</strong>asaxeleben bunebis<br />

sxva `mgosnebs~ (mgalobel frinvelebs), ratom uwodeben vaJas `bunebis mgosans~...<br />

teqstis gaazrebisaTvis Sesruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />

SeiZleba <strong>da</strong>vaxasiaTebinoT personaJebic: a) SaSvi, b) vaso. gairkveva, a<strong>da</strong>mianis<br />

ra Tviseba Cans aq (is ar ufrTxildeba bunebas, masze bunebis mSveniereba ar moqmedebs...).<br />

werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2.<br />

125


III. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. orTografiaze varjiSi _ moswavleebi ecnobian ori T-s marTlweris<br />

SemTxvevebs <strong>da</strong> am codnis gamoyenebiT asruleben saxelmZRvanelosa <strong>da</strong> `aqtivobebis<br />

rveulSi~ (#4) mocemul <strong>da</strong>valebebs. am dros gansakuTrebuli yurad-<br />

Reba eqceva marTlwarmoTqmas.<br />

sruldeba `aqtivobebis rveulSi~ #3 <strong>da</strong>valeba (mc<strong>da</strong>rad <strong>da</strong>werili formebia:<br />

amJamaT, gamarjvebulaT, Zul<strong>da</strong>, mokeTeT, <strong>da</strong>viwy<strong>da</strong>, gamosaCekaT, sruliaT,<br />

gadusansla, gamwara).<br />

2. Seswavlil metyvelebis nawilebze <strong>da</strong>kvirveba _ <strong>da</strong>valeba #5.<br />

Sedegebis kodi: IV1, IV2, IV3, IV6, IV7, IV10, IV12, IV14.<br />

momdevno Temebis: vaJa-fSavelas `ia~ <strong>da</strong> a. wereTlis `gazafxuli~ _ <strong>da</strong>gegmvas<br />

maswavlebels vandobT. momdevno 1 saaTi ki maswavlebels SeuZlia gamoiyenos<br />

sakuTari Sexedulebisamebr.<br />

126


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

guguli togoniZis `cvriana~,<br />

rTuli sityvebis marTlwera<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ personaJebis <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ sakuTari azris Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ deformirebuli teqstis aRdg<strong>ena</strong><br />

_ saganTSorisi kavSiri bunebismcodneobasTan<br />

_ sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />

_ rTuli sityvebis (erTcnebiani kimpozitebis) marTlwera<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />

_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs<br />

<strong>da</strong> asabuTebs Tavis azrs<br />

_ agebs martiv aRweriT teqsts<br />

_ agrZelebs mxatvrul nawarmoebs<br />

_ wers Txzulebas teqstis mixedviT<br />

_ avlebs paralelebs bunebimetyvelebis gakveTilebze miRebul<br />

informaciasTan<br />

_ akvirdeba erTcnebiani kompozitebis (terminis gareSe) marTlweras<br />

_ akvirdeba sityvis semantikas (zedsarTavi saxelis magaliTze)<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba_ maswavlebeli am miznisaTvis klass sTavazobs `aqtivobebis<br />

rveulSi~ mocemul #3 <strong>da</strong>valebas. igi gulisxmobs abzacebis <strong>da</strong>lagebas<br />

imgvari TanmimdevrobiT, rom teqsti miiRon (pasuxebi: 3, 4, 2, 1). gaanalizdeba,<br />

romeli mc<strong>ena</strong>rea aRwerili am teqstSi, misi ra niSnebia CamoTvlili, sad izrdeba<br />

igi, sai<strong>da</strong>n iRebs misi fesvebi sicocxlisaTvis aucilebel sazrdos...<br />

informacia informacia maswavleblisaTvis:<br />

maswavleblisaTvis: cvriana cvriana (drozera) mravalwlovani (iSviaTad erTwlovani)<br />

mweriWamia mc<strong>ena</strong>re, foTlebi<strong>da</strong>n gamoyofili webovani siTxiT iWers <strong>da</strong> inelebs mwerebs. cnobilia<br />

misi 90-mde saxeoba. gavrcelebulia mTel msoflioSi. ZiriTa<strong>da</strong>d izrdeba torfian WaobSi.<br />

saqarTveloSi gvxvdeba misi 4 saxeoba.<br />

127


2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi_ moswavleebi teqsts kiTxuloben nawilnawil,<br />

gza<strong>da</strong>gza aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi; gairkveva, ra mc<strong>ena</strong>rea<br />

cvriana, sad xarobs igi (WaobSi), rogoria garegnobiT (patara wiTelyvavila<br />

mc<strong>ena</strong>rea), ra Tviseba axasiaTebs (mweriWamiaa), kidev romeli mc<strong>ena</strong>reebia teqst-<br />

Si naxsenebi (gvirila, cisTvala, yoCivar<strong>da</strong>, cximura, wylis bamba), sad izrdeba<br />

es mc<strong>ena</strong>reebi (gvirila, cisTvala, yoCivar<strong>da</strong> _ velze; cvriana, cximura, wylis<br />

bamba _ WaobSi); raze <strong>da</strong>rdob<strong>da</strong> cvriana, ras natrob<strong>da</strong> igi, ra rCevas aZlevdnen<br />

megobrebi...<br />

3. teqstis gaazrebisa <strong>da</strong> SefasebisaTvis <strong>da</strong>ismeba kiTxvebi:<br />

_ ra aris cvrianas wuxilis mizezi?<br />

_ ratom uRalata man Tavis Cvevas <strong>da</strong> ar <strong>da</strong>iWira mweri?<br />

_ ramd<strong>ena</strong>d misaRebia misi megobrebis rCeva?<br />

_ cvrianas ra Tvisebebi Cans teqstSi? (waikiTxon saTanado adgilebi).<br />

_ misi megobrebis ra Tvisebebzea teqstSi miniSnebebi? (waikiTxon es adgilebi).<br />

_ bavSvebis ra Tvisebebi Cans teqstSi? gogonas ra Tvisebebze amaxvilebs<br />

mwerali yuradRebas?<br />

_ ram mohgvara cvrianas sixarulis cremli? raze migvaniSnebs es cremli?<br />

_ rogor cremls hqvia `sixarulis cremli~?<br />

_ rogoria cvriana teqstis <strong>da</strong>sawyisSi? teqstis bolos?<br />

_ ram Secvala igi?<br />

_ ris Tqma surs mwerals?<br />

_ rogor fiqroben, Seicvlebo<strong>da</strong> amis Semdeg cvriana? (<strong>da</strong>asabuTon Tavisi<br />

azri: a) cvriana ar Seicvlebo<strong>da</strong>, b) cvriana ver icocxleb<strong>da</strong> oTaxSi, g) cvriana<br />

iqceo<strong>da</strong> lamaz <strong>da</strong> keTil yvavilad). weriT asruleben #1 <strong>da</strong> #2 <strong>da</strong>valebebs.<br />

teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />

4. teqstis Sinaarsis gadmosacemad Sedgeba gegma, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />

aseT saxes miiRebs:<br />

cvrianas <strong>da</strong>rdi<br />

megobrebis rCeva<br />

cvrianas natvra<br />

keTili gogona<br />

sixarulis cremli<br />

moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss gabmuli TxrobiT.<br />

128


II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ moswavleebi arkveven romel pirSia Txroba,<br />

ratom iyenebs am xerxs mwerali, gadmoscemen teqstis Sinaarss III pirSi.<br />

2. intonaciaze varjiSi _ moZebnon teqstSi Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi, gaarkvion,<br />

ras gamoxatavs isini, SeurCion saTanado intonacia.<br />

3. orTografiaze varjiSi _ akvirdebian erTcnebiani kompozitebis: cisTvala,<br />

yoCivar<strong>da</strong>, mweriWamia, wiTelyvavila _ marTlweras, arkveven, rogor<br />

iwereba es sityvebi (erTad), ratom (maT Soris ar Caismis `<strong>da</strong>~ kavSiri). am sityvebis<br />

gamoyenebiT adgenen wina<strong>da</strong>debebs. asruleben `aqtivobebis rveulSi~ mocemul<br />

#4 <strong>da</strong>valebas.<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV3, IV5, IV6, IV7, IV8, IV11, IV12, IV13.<br />

129


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

`rogor aRmoaCines amerika~ (`jejili<strong>da</strong>n~),<br />

ricxviTi saxeli, rigobiTi ricxviTi saxelis marTlwera<br />

nj{ofcj<br />

_ aRweriTi teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ miRebuli iformaciis gaazreba <strong>da</strong> Sejameba (vin?/ra? sad? rodis?)<br />

_ saganTSorisi kavSiri bunebismetyvelebasTan<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ raodenobiTi <strong>da</strong> rigobiTi ricxviTi saxelebis gacnoba<br />

_ rogobiTi ricxviTi saxelis marTlwera<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ yofs mas calkeul nawilebad <strong>da</strong> adgens gegmas<br />

_ gadmoscems teqstis Sinaarss<br />

_ wers<br />

_ ajamebs miRebul informacias<br />

_ adgens martiv aRweriT teqsts<br />

_ ajamebs miRebul informacias: vin?/ra? sad? rodis?<br />

_ ecnoba raodenobiTsa <strong>da</strong> rigobiT ricxviT saxelebs<br />

_ eufleba arabuli cifrebiT rigobiTi ricxviTi saxelebis marTlweras<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ es masala <strong>da</strong>ukavSirdeba bunebismetyvelebis<br />

gakveTilebze miRebuli informaciis gaxsenebasa <strong>da</strong> Sejamebas (horizontis mxareebi,<br />

ruka...).<br />

<strong>da</strong>matebiTi <strong>da</strong>matebiTi informacia informacia maswavleblisaTvis<br />

maswavleblisaTvis _ a) a) qristefore qristefore kolumbi, kolumbi, zRvaosani (1451-<br />

1506 wlebi), warmoSobiT genueli, cxovrob<strong>da</strong> lisabonSi, portugaliasa <strong>da</strong> kastiliaSi, an<strong>da</strong>lusieli<br />

vaWrebisa <strong>da</strong> bankirebis <strong>da</strong>xmarebiT SeZlo saokeano eqspediciebis organizeba, raTa, misi<br />

azriT, umoklesi gziT ganexorcielebina evropi<strong>da</strong>n indoeTSi mogzauroba. 1492 wels 3 agvistos<br />

90 kacisagan <strong>da</strong> 3 gemiT Semdgari eqspediciiT gavi<strong>da</strong> espaneTis navsadgur palosi<strong>da</strong>n, ga<strong>da</strong>laxa<br />

atalntis okeane <strong>da</strong> amave wlis 12 oqtombers miaRwia kunZul san-salvadors (bahamis arqipelagi)<br />

<strong>da</strong> Semdeg moinaxula amave arqipelagis sxva kunZulebi, aRmoaCina <strong>da</strong> Seiswavla kuba <strong>da</strong> haiti.<br />

II eqspediciam (1493-1496 w), romelic Sedgebo<strong>da</strong> 17 gemisa <strong>da</strong> 1 500-ze meti kacisagan, aRmoaCina<br />

mcire antilis kunZulebi, aseve _ puerto-riko <strong>da</strong> iamika. III eqspediciam (1498-1500 w), romelic<br />

amjerad 6 gemisagan Sedgebo<strong>da</strong>, aRmoaCina kunZuli trini<strong>da</strong>di <strong>da</strong> miadga samxreT amerikis sanapiros.<br />

kolumbma IV eqspedicia (1502-1504 w, 4 gemi) moawyo imave marSrutiT <strong>da</strong> miaRwia kunZul mar-<br />

130


tinikas, hondurasis yures, nikaraguis, kosta-rikisa <strong>da</strong> panamis karibis zRvispira sanapiroebs.<br />

kunZulebis aRmoC<strong>ena</strong>s mohyva evropelTa mier am miwebis kolonizacia, adgilobrivi mosaxleobis<br />

(romelsac kolumbi indoelebs eZax<strong>da</strong>) ganadgureba <strong>da</strong> <strong>da</strong>moneba. am aRmoC<strong>ena</strong>s udidesi mniSvneloba<br />

hqon<strong>da</strong>, ramd<strong>ena</strong><strong>da</strong>c amerikis miwebi geografiul warmodg<strong>ena</strong>Ta sferoSi mxolod kolum-<br />

bis mogzaurobis Semdeg Sevi<strong>da</strong>.<br />

2. teqsti ikiTxeba nawil-nawil. teqstis <strong>da</strong>muSavebis gza induqciuria<br />

_ <strong>da</strong>muSavdeba <strong>da</strong> gaanalizdeba TiToeuli monakveTi rogorc leqsikurad, ise<br />

Sinaarsobrivad <strong>da</strong> azrobrivad. adgenen teqstis Sinaarsis gadmosacem gegmas,<br />

romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

kolumbis werili<br />

mefis <strong>da</strong>eWveba<br />

mogzauroba indoeTisaken<br />

mezRvaurTa ajanyeba<br />

axla<strong>da</strong>RmoCenili miwebi<br />

kolumbis Secdoma<br />

kolumbis gar<strong>da</strong>cvaleba<br />

`axali qveynis~ aRmoC<strong>ena</strong><br />

STamomavlobis madliereba<br />

mxolod amis Semdeg kiTxuloben teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde. I etapze maswavlebeli<br />

teqstis gagebisaTvis klass usvams ZiriTa<strong>da</strong>d faqtobriv masalze orientirebul<br />

kiTxvebs:<br />

_ vin iyo kolumbi? sa<strong>da</strong>uri iyo igi? sad cxovrob<strong>da</strong>?<br />

_ vis sTxova man <strong>da</strong>xmareba?<br />

_ ratom <strong>da</strong>eWv<strong>da</strong> mefe ferdinandi, roca kolumbis werili waikiTxa? ra iyo<br />

amis mizezi?<br />

_ rogor SeZlo kolumbma mefis <strong>da</strong>rwmuneba?<br />

_ ra <strong>da</strong>xmareba aRmouCina mas espaneTis mefem?<br />

_ rodis <strong>da</strong>tova kolumbma espaneTis sanapiro? ramdeni gemi <strong>da</strong> ramdeni mez-<br />

Rvauri Rebulob<strong>da</strong> am eqspediciaSi monawileobas?<br />

_ ZiriTa<strong>da</strong>d vin iyvnen kolumbis mezRvaurebi?<br />

_ ra qnes erT-erTi Stormis dros am mezRvaurebma?<br />

_ rodis miaRwia kolumbma miwas?<br />

_ ramdeni dRe <strong>da</strong>sWir<strong>da</strong> am mogzaurobas?<br />

_ ra Secdoma <strong>da</strong>uSva kolumbma?<br />

_ raSi iyvnen mogzaurebi <strong>da</strong>rwmunebulni?<br />

_ ratom gaasamarTles kolumbi?<br />

_ rodis <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> kolumbi ukanaskneli mogzaurobi<strong>da</strong>n?<br />

_ vin iyo Semdegi mogzauri, vinc amerikis napirebs miaRwia?<br />

_ rogor ukv<strong>da</strong>vyves kolumbis saxeli?...<br />

moswavleebi am kiTxvebisa <strong>da</strong> winaswar Sedgenili gegmis mixedviT gadmoscemen<br />

teqstis Sinaarss.<br />

131


3. teqstis analizi _ gaanalizdeba, kolumbis ra Tvisebebi Cans am teqstSi<br />

(igi Seupovaria, ukan ar ixevs, miiwevs <strong>da</strong>saxuli miznis Sesasruleblad; metismetad<br />

aris TavisTavSi <strong>da</strong>rwmunebuli _ swored amis gamo <strong>da</strong>uSva Secdoma <strong>da</strong> indoeTis<br />

magivrad amerikis kontinentze aRmoCn<strong>da</strong>); mefe rogor aris <strong>da</strong>xasiaTebuli<br />

(eWviania, aravis endoba, magram xels uwyobs mezRvaurs, radganac mdi<strong>da</strong>ri<br />

qveynebis <strong>da</strong>morCileba surs...), ratom gamouSves am mogzaurobisaTvis cixi<strong>da</strong>n<br />

<strong>da</strong>mnaSaveni (es mogzauroba metismetad rTuli <strong>da</strong> mZime iqnebo<strong>da</strong>), ratom aujanydnen<br />

kolumbs mezRvaurebi (mogzauroba did xans gagrZel<strong>da</strong>), ratom ver mixv<strong>da</strong><br />

kolumbi Tavis Secdomas (kargad ver erkveo<strong>da</strong> rukaSi, metismetad sjero<strong>da</strong> Tavisi<br />

Zalebis, mecniereba ar iyo saTanadod ganviTarebuli), ratom moeqcnen Tanamedroveni<br />

kolumbs metismetad mkacrad (man ver gaamarTla maTi molodini, ver<br />

SeZlo indoeTi<strong>da</strong>n Zvirfasi qvebisa <strong>da</strong> oqros Camotana), ra mniSvneloba aqvs TanamedroveobisaTvis<br />

kolumbis aRmoC<strong>ena</strong>s (man pirvelma imogzaura am marSrutiT),<br />

ra moxdebo<strong>da</strong>, Tu kolumbi amerikis nacvlad marTla indoeTs miaRwev<strong>da</strong> (amerikis<br />

kontinents mogvianebiT mainc aRmoaCendnen), ratom <strong>da</strong>erqva `amerikas~ es saxeli<br />

(amerigo vespuCis pativsacemad), kolumbis saxeli ratom ar <strong>da</strong>erqva am qveyanas<br />

(is ise gar<strong>da</strong>icvala, rom Tava<strong>da</strong>c ar uwyo<strong>da</strong> Tavisi aRmoCenis mniSvneloba, ar<br />

icodnen arc misma Tanmedroveebma), rogoria dRevandeli sazogadoebis <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

kolumbisadmi (keTilganwyobili _ mas Zegli <strong>da</strong>udges, misi saxeli<br />

uwodes kontinenets, qveyanas, erT-erT Stats, qalaqs).<br />

sruldeba savarjiSoebi #1, #2, #3.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

ricxviTi saxeli _ moswavleebi ixseneben ricxviTi saxelis raobas, eZeben<br />

teqstSi raodenobiT <strong>da</strong> rigobiT ricxviT saxelebs, ajgufeben, akvirdebian,<br />

rogor aris warmodgenili aq es ricxvebi (sityvebiT Tu cifrebiT), akvirdebian<br />

maT marTlweras. sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />

<strong>da</strong>matebiTi <strong>da</strong>matebiTi informacia informacia maswavleblisaTvis: maswavleblisaTvis: cifri cifri _ arabulad niSnavs `nuls~ _ `cariels~,<br />

aris ricxvebis gamomxatveli pirobiTi niSani. yvelaze adreuli iyo ricxvTa sityvieri<br />

Cawera, Tanamedrove cifrebis wina saxe warmoiSva indoeTSi ara ugvianes Zv. welTaR. V saukunisa.<br />

am cifrebis gamoyenebiT ricxvebis Caweris poziciuri sistema swrafad gavrcel<strong>da</strong> sxva qveyneb-<br />

Sic. evropaSi induri cifrebi Semoitanes arabebma X-XIII saukuneebSi. induri cifrebis moxazulobam<br />

mniSvnelovani cvlilebebi ganica<strong>da</strong>. Zvel saqarTveloSi ricxvebis Cawera xdebo<strong>da</strong> anbanis<br />

saSualebiT: anbanis pirveli aTi aso aRniSnav<strong>da</strong> erTeulebs, meore _ aTeulebs, mesame aseulebs,<br />

meoTxe _ aTaseulebs... saqarTveloSi cifrebis gamoyenebis SemTxvevas pirvelad 1103 wels<br />

vxvdebiT bagratis taZris warweraSi.<br />

romauli romauli cifrebi cifrebi _ iyenebdnen romaelebi; savaraudod igi etruskulisgan un<strong>da</strong> momdinareobdes.<br />

romauli cifrebis sistema emyareba specialur aRniSvnebs aTobiTi TanrigebisaTvis (I<br />

_ erTi, X _ aTi, C _ 100, M _ aTasi) <strong>da</strong> maTi naxevrebisaTvis (V _ 5, L _ 50, D _ 500). amasTanve,<br />

Tu didi cifri patara cifris win weria, isini ikribeba: XI=10+1=11; Tu piriqiT, maSin akldeba:<br />

IX=10-1=9. ariTmetikuli operaciebis dros maT iSviaTad iyeneben, ZiriTa<strong>da</strong>d gamoiyeneba rigi-<br />

Tobis aRmniSvnelad (sukuneebi, wlebi...).<br />

Sedegebis kodi: IV2, IV4, IV5, IV6, IV8, IV12, IV13.<br />

132


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

`marko polos mogzauroba~ (`jejili<strong>da</strong>n~), rigobiTi ricxviTi<br />

saxelebis gamosaxva romauli cifrebiT<br />

nj{ofcj<br />

_ aRweriTi teqstis kiTxva<br />

_ teqstSi gadmocemuli informaciis analizi <strong>da</strong> Sejameba<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ istoriuli personaJis <strong>da</strong>xasiaTeba <strong>da</strong> misi Rvawlis Sefaseba<br />

_ martivi <strong>da</strong>rgobrivi teqstis Seqmna<br />

_ rigobiTi ricxvis marTlwera romauli cifrebiT<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ ajamebs masSi mocemul informacias <strong>da</strong> ukavSirebs Tanamedroveobas<br />

_ avsebs sqemas: ra vicodi, ra gavige, ris gageba mainteresebs<br />

_ adgens gegmas<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ martivad axasiaTebs istoriul personaJs<br />

_ wers<br />

_ eufleba ricxviTi saxelis marTlwerasTan <strong>da</strong>kavSirebul orTografiul<br />

sakiTxebs.<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas maswavlebels vandobT, vTavazobT<br />

mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias marko polos Sesaxeb:<br />

marko polo (<strong>da</strong>axloebiT 1254-1324 wlebi, venecia) italieli mogzauri <strong>da</strong> mwerali.<br />

veneciel vaWrebTan: mamasa <strong>da</strong> biZasTan _ erTad <strong>da</strong>axloebiT 1271 wels zRviT mivi<strong>da</strong> mcire aziis<br />

samxreT-aRmosavleT sanapiroze, gaiara somxeTis mTianeTi, mesopotamia, iranis mTianeTi, pamiri,<br />

kaSgari <strong>da</strong> Cavi<strong>da</strong> Crd. CineTSi. aq 1292 wlamde iyo CineTis yaenis xubilais samsaxurSi <strong>da</strong> moinaxula<br />

qveynis sxva<strong>da</strong>sxva mxare. 1295 wels wamovi<strong>da</strong> samxreT CineTi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> zRviT <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> veneciaSi.<br />

1297 wels tyved Cauvar<strong>da</strong> genuelebs. misi naambobi mogzaurobaze Caiwera tyve rustiCinom. ase<br />

Seiqmna `marko polos wigni~ (1298), romelic warmoadgen<strong>da</strong> Zvirfas wyaros saqarTvelos, somxeTis,<br />

iranis, CineTis, monRoleTis, indoneziisa <strong>da</strong> sxva qveynebis geografiis, eTnografiis <strong>da</strong><br />

istoriis Sesaxeb. wignSi mraval<strong>da</strong>a Sesuli xalxuri Tqmulebebi, legendebi, leqsebi... iTargmna<br />

mraval <strong>ena</strong>ze. momdevno saukuneebSi misma informaciam didi interesebi gamoiwvia mogzaurebsa<br />

(kolumbi) <strong>da</strong> kartografebs Soris.<br />

133


2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi (maswavleblis ga<strong>da</strong>sawyvetia, waakiTxos moswavleebs<br />

orive Tavi <strong>da</strong> Semdeg nawil-nawil <strong>da</strong>amuSaos isini, Tu TiToeuli Tavis<br />

<strong>da</strong>muSavebas calke saaTi <strong>da</strong>uTmos. Cven am ukanasknel variants vuwevT rekomen<strong>da</strong>cias)<br />

_ teqstis <strong>da</strong>muSaveba xdeba induqciurad _ teqsts moswavleebi<br />

kiTxuloben nawil-nawil, gagrZelebiT. am dros aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong><br />

gamoTqmebi; gaanalizdeba romeli qveyanebia aRwerili teqstSi (italia, monRoleTi,<br />

CineTi); romeli saukunea (me-13), romeli qalaqebia naxsenebi (venecia, genua<br />

_ italiis qalaqebi; pekini _ CineTis qalaqi, romelic im dros monRoleTis<br />

de<strong>da</strong>qalaqad iTvlebo<strong>da</strong>), kidev romeli geografiuli saxelebia naxsenebi (kavkasia,<br />

Sua azia, kaspiis zRva, sparseTi, afrika...), romeli istoriuli pirebi arian<br />

gamoyvanili teqstSi (Tavad marko polo, xubilai xani, markos biZebi: nikola <strong>da</strong><br />

mateo); rogor aris aRwerili m-13 saukunis CineTi (aq monRolebi batonoben _<br />

pekini monRoleTis de<strong>da</strong>qalaqia <strong>da</strong> mas monRolTa xani ganagebs, CineTSi ukve<br />

aris qaRaldis fuli, gamoiyeneba denTi, naxSiri, werilebs fostis saSualebiT<br />

agzavnian _ qveyana sakmaod win uswrebs evropis qveynebs ganviTarebiT), rogor<br />

aris aRwerili italia, kerZod, venecia (igi mezRvaurTa <strong>da</strong> vaWrebis qalaqia, ganviTarebulia<br />

sazRvao mimosvla sxva<strong>da</strong>sxva qveynebTan, vaWrebi Soreul qveynebSi<br />

xSirad miemgzavrebian _ nikolo <strong>da</strong> mateo erTxel ukve iyvnen CineTSi; qveyanaSi<br />

jer kidev ar ician, ra aris fosta, denTi, naxSiri, mimoqcevaSia mxolod liTonis<br />

fuli, mezobeli qalaqebi xSirad ebrZvian erTmaneTs _ genua Tavs <strong>da</strong>esxa<br />

venecias...); moqmedi pirebis ra Tvisebebi Cans teqstSi (marko axalgazrdobi<strong>da</strong>nve<br />

gamoirCeo<strong>da</strong> WkuiT, siZlieriT, metismetad aintereseb<strong>da</strong> mogzauroba <strong>da</strong><br />

sxvadsxva qveynebis gacnoba; bavSvobaSi, roca is jer kidev vaWrebis Segirdi iyo,<br />

sul sxva TvaliT uyureb<strong>da</strong> samyaros _ aintereseb<strong>da</strong> ara yidva-gayidva <strong>da</strong> mogeba,<br />

aramed sxva<strong>da</strong>sxva qveynebisa <strong>da</strong> xalxis cxovreba, buneba, mTebi, mdinareebi,<br />

uyvar<strong>da</strong> axal-axali aRmoCenebi _ swored amitom <strong>da</strong>arRvia xanis brZaneba <strong>da</strong><br />

sparseTis nacvlad sxva qveynebisaken aiRo gezi. sxvebi Tu Zvirfas qvebsa <strong>da</strong> saqonels<br />

yidulobdnen, is yvelafers mogzauris TvaliT akvirdebo<strong>da</strong>. aris mtkice<br />

xasiaTis, SeuZlia ga<strong>da</strong>wyvetilebebis <strong>da</strong>moukideblad miReba _ man TviTneburad<br />

Secvala marSruti; marko <strong>da</strong>jildoebulia mwerlobis niWiTac _ is ise <strong>da</strong>lagebiT,<br />

zustad <strong>da</strong> sainteresod mouyva sakanSi Tanamesaknes Tavis Tavga<strong>da</strong>savals,<br />

rom am monayolis safuZvelze Zalze saintereso wigni Seiqmna... nikola <strong>da</strong> mateo<br />

tipuri vaWrebi arian <strong>da</strong> surT Svilic aseTi gazardon, uSiSrebi arian, ramd<strong>ena</strong><strong>da</strong>c<br />

ar ufrTxian Soreul mogzaurobas, imsaxureben pativiscemas _ xubilaim<br />

maT Sor gzaze gaugzavna amala <strong>da</strong>saxvedrad... xubilai-xani _ Zlieri mbrZanebelia,<br />

radganac <strong>da</strong>pyrobili aqvs CineTis uzarmazari imperia, pativs scems evropelebs<br />

<strong>da</strong> maTgan bevri ramis swavla surs, amitomac ar uSvebs vaWrebs Tavisi<br />

qveyni<strong>da</strong>n...).<br />

3. gegmis Sedeg<strong>ena</strong> <strong>da</strong> teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi teqsts<br />

yofen nawilebad <strong>da</strong> adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

(<strong>da</strong>valeba #2)<br />

vaWrebis gamgzavreba venecii<strong>da</strong>n<br />

axalgazr<strong>da</strong> mogzauri<br />

134


ufrosebis sayveduri<br />

stumrad xubilai-xanTan<br />

CineTSi gatarebuli wlebi<br />

gza CineTi<strong>da</strong>n sparseTisaken<br />

samSobloSi <strong>da</strong>bruneba<br />

`wigni msoflios mravalferovnebaze”<br />

am wignis bedi winaT <strong>da</strong> axla<br />

am gegmis mixedviT moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss rogorc<br />

nawil-nawil, ise _ Tavi<strong>da</strong>n bolomde.<br />

4. teqstis gaazreba <strong>da</strong> siRrmiseuli wvdoma _ teqstis gaazrebisaTvis<br />

sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g). gairkveva, ra <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

hqon<strong>da</strong> Tanamedroveobas marko polos wignTan (aintereseb<strong>da</strong>T, magram Tan <strong>da</strong>scinodnen),<br />

ratom iyo amgvari ormagi <strong>da</strong>mokidebuleba (wignSi mravali saintereso<br />

ambavi iyo gadmocemuli, magram mkiTxvelebs ar sjero<strong>da</strong>T avtorisa), ratom ar<br />

sjero<strong>da</strong>T (imitom, rom Tavad ar hqon<strong>da</strong>T yvelaferi es sakuTari TvaliT nanaxi,<br />

warmoudgeneli iyo maTTvis qaRaldis fulis, denTis, naxSiris, fostis arseboba);<br />

ratom Seicvala am wignis mimarT Semdgom wlebSi <strong>da</strong>mokidebuleba (imitom,<br />

rom es yvelaferi sxva mogzaurebmac naxes <strong>da</strong> <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stures, bevri siaxle gadmoitanes<br />

kidec; amave dros es wigni sxva mogzaurebs uioleb<strong>da</strong> miznis miRwevas,<br />

swored mis mier gavlili gzebis aRwerilobiT Seiqmna me-15 saukuneSi ruka).<br />

moswavleebi msjeloben markos ga<strong>da</strong>wyvetilebaze _ roca man TviTneburad<br />

Secvala marSruti. ramd<strong>ena</strong>d misaRebad eCvenebaT es saqcieli? aq isini warmoadgenen<br />

gansxvavebul pozicias, yvela azri misaRebia, mTavaria, SeZlon maTi <strong>da</strong>sabuTeba.<br />

aseve klass SeiZleba sadiskusiod SevTavazoT sakiTxi: ra Seicvlebo<strong>da</strong><br />

Tu marko monRolTa mbrZaneblis brZanebas Seasruleb<strong>da</strong>? (aqac pasuxebis alternatiuli<br />

variantebi SeiZleba movisminoT. erT-erTi <strong>da</strong>saSvebi pasuxia – es<br />

aRmoCenebi kidev ramdenime wliT /saukuniT/ ga<strong>da</strong>iwev<strong>da</strong>.)<br />

am etapze sruldeba weriTi <strong>da</strong>valeba #3.<br />

5. teqstis ageba _ moswavleebs vTavzobT weriTi <strong>da</strong>valebisaTvis Txzulebas<br />

Temaze `wigni samyaros mravalferovnebaze”<br />

am teqstis agebamde moswavleebi gaaanalizeben vin <strong>da</strong>wera es wigni (marko<br />

polos monaTxrobis mixedviT erT-erTma italielma patimarma, markosTan er-<br />

Tad rom ij<strong>da</strong> genuis cixeSi), rodis <strong>da</strong>wera (me-13 saukuneSi), sad <strong>da</strong>wera (genuaSi,<br />

cixis sakanSi) ra Sefaseba miiRo Tanamedroveebisagan (es wigni Zalze aintereseb<strong>da</strong>T,<br />

magram <strong>da</strong>scinodnen imitom, rom ar sjero<strong>da</strong>T masSi gadmocemuli ambebi),<br />

ratom Seicvala es <strong>da</strong>mokidebuleba (momdevno saukuneebSi <strong>da</strong>rwmundnen, rom,<br />

rac am wignSi ewera, simarTle iyo). sruldeba <strong>da</strong>valeba #2.<br />

6. wera _ moswavleebi axasiaTeben markos werilobiT, manamde zepirad asaxeleben<br />

mis calkeul Tvisebebs, romelTac asabuTeben teqstis mixedviT, adgenen<br />

gegmas <strong>da</strong> asruleben <strong>da</strong>valeba #3-s.<br />

135


II. enobriv masalze <strong>da</strong>kvirveba<br />

rigobiTi ricxviTi saxelebis marTlwera romauli cifrebiT.<br />

moswavleebi teqstSi eZeben ricxviT saxelebs <strong>da</strong> ajgufeben maT: raodenobiTia<br />

– erTi, 16, 3, 14, 5, 24; rigobiTia _ me-13, me-15, meore. ixseneben rogobiTi<br />

ricxviTi saxelebis marTlweras, Semdeg ki maswavlebeli klass acnobs rigobiTi<br />

ricxviTi saxelebis Caweras romauli cifrebiT, acnobs ZiriTad niSnebs, avarjiSebs<br />

rigobiTi ricxviTi saxelebis romauli cifrebiT Caweraze. sruldeba<br />

<strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV2, 1V3, IV5, IV6, IV8, IV10, IV11.<br />

momdevno masala: `qarTveli mogzauri~, rigobiTi ricxviTi saxelebis<br />

marTlwera _ warmoadgens wina Temis gagrZelebas, amd<strong>ena</strong>d mis <strong>da</strong>gegmvas<br />

mTlianad maswavlebels vandobT.<br />

136


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

no<strong>da</strong>r dumbaZis `mze~, sityvis semantika<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ saganTSorisi kavSiri bunebismetyvelebasTan (saqarTvelos mdinareebi)<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ teqstis konstruireba<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ sityvis semantikaze <strong>da</strong>kvirveba (zedsarTavi saxelis magaliTze)<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ akvirdeba mxatvrul saxeebs<br />

_ adgens gegmas Sinaarsis gadmosacemad<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ wers<br />

_ aRadgens deformirebul teqsts<br />

_ alagebs zedsarTav saxelebs maxasiaTebeli niSnis zr<strong>da</strong>dobis mixedviT<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba (6 wuTi) _ maswavlebeli klass avalebs Seadginon<br />

teqsti saxelwodebiT `ganTiadi~, sasurvelia SesTavazos sayrdeni sityvebic:<br />

`cxraTvala mze~, `oqros gvirgvini~, `mzis sicili”... am dros SeiZleba gamoviyenoT<br />

jgufuri muSaoba. TiToeuli jgufi warmoadgens teqstis sakuTar variants,<br />

romlebic gaanalizdeba <strong>da</strong> Sefasdeba klasSi.<br />

2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs gamometyvelebiT,<br />

gza<strong>da</strong>gza xsnis gaugebar sityvebsa <strong>da</strong> gamoTqmebs.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavlebelTaTvis: _ ercaxu, erwaxvi _ mwvervali afxazeTis<br />

kavkasionis mTavar wyalgamyof qedze, simaRle 3 910 m. misi CrdiloeTi kalTa <strong>da</strong>mrecia, samxreTi<br />

_ cicabo. samxreT kalTis 2 myinvari asazrdoebs mdinare CxalTis marcx<strong>ena</strong> S<strong>ena</strong>kadebs.<br />

teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebic. am dros yuradReba gamaxvildeba<br />

im mxatvrul saxeebze, romlebsac bunebis movlenebis aRwerisas iyenebs<br />

mwerali; gairkveva, rogor aris aRwerili teqstSi ganTiadi: `igi (mze) dilis 6<br />

saaTze amobrZan<strong>da</strong> <strong>da</strong> oqros jiRasaviT <strong>da</strong>adga ercaxus mTas~, `mzes gaeRima <strong>da</strong><br />

RvTiuri Tvalis garSemo uTvalavi naoWi gauCn<strong>da</strong>~, `mzem odnav aiwia”... yinulis<br />

137


dnoba: `yinulis saltem gaiWriala <strong>da</strong> uceb gask<strong>da</strong>~, `mzem... uceb imdeni naTeli<br />

<strong>da</strong>Rvara, rom myinvari Setortman<strong>da</strong>~, `kavkasionis kalTebi, napralebi, xevebi<br />

zaTqiT, guguniTa <strong>da</strong> Tavawyvetili zvavebis Semzaravi grialiT aivso. ercaxu<br />

orTqlsa, nislsa <strong>da</strong> avardnili Tovlis buRSi gaexvia”... mdinareebis <strong>da</strong>badeba:<br />

`<strong>da</strong>iwyo. _ ra <strong>da</strong>iwyo? _ <strong>da</strong>badeba. _ visi? _ Svilebis, badiSebis: kodoris,<br />

fsous,...” `Svili uamravi gvyavs, badiSi naklebi, <strong>da</strong> bolos erTi uzarmazari<br />

nagrami _ zRva~, bunebis mSvenebis ganc<strong>da</strong>: `de<strong>da</strong>m Svilis xmaze erTi gaixe<strong>da</strong><br />

aRmosavleTisaken <strong>da</strong> ... ercaxus Tvali ver mowyvita”; ras uwodebs mwerali<br />

`SeCveul saswauls” (mzis amosvlas), ratom uwodebs ase (es `saswauli” _ mzis<br />

amosvla_ yoveldRe meordeba <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebs misi <strong>da</strong>naxva aRar ukvirT); gairkveva,<br />

sad iReben saTaves <strong>da</strong>saxelebuli mdinareebi (mTebSi, am SemTxvevaSi _ ercaxus<br />

kalTeb ze), ra saxeliT moixseniebs maT ercaxu (Svilebi), ras uwodebs igi<br />

badiSs? (im axal mdinares, romelic ori an meti mdinaris SeerTebiT miiReba), ras<br />

uwodebs igi zRvas? (nagrami), ratom (yvela es mdinare zRvaSi Caedineba; amd<strong>ena</strong>d,<br />

ercaxus zRvis gaC<strong>ena</strong>Si sakmao wvlili aqvs) ...<br />

moswavleebi teqsts akavSireben bunebismetyvelebis gakveTilebze miRebul<br />

informaciasTan, ixseneben saqarTvelos mdinareebis saxelwodebebs, asaxeleben<br />

im mdinareebs, romlebic Sav zRvaSi Caedineba.<br />

3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi teqsts yofen calkeul<br />

nawilebad <strong>da</strong> adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

mzis amosvla<br />

ercaxus Txovna<br />

yinulis dnoba<br />

mdinareebis <strong>da</strong>badeba<br />

dilis mSveneba<br />

SeCveuli saswauli...<br />

sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />

am gegmis mixedviT moswavleebi gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss<br />

rogorc nawil-nawil, ise Tavi<strong>da</strong>n bolomde. teqstis mixedviT aRweren<br />

ganTiadis suraTs (<strong>da</strong>valeba #2). maswavleblis miTiTebiT cdiloben, gamoiyenon<br />

<strong>da</strong> zustad SearCion saTanado zedsarTavi saxelebi. am savarjiSos SeiZleba erTgvari<br />

Sejibris saxec ki mivceT: imarjvebs is, vinc ufro zustad <strong>da</strong> ufro met<br />

zedsarTav saxels iyenebs.<br />

4. teqstis konstruireba _ wyali (<strong>da</strong>valeba #4. pasuxebi _ 4, 2, 3, 1.)<br />

5. teqstis gaazreba _ testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g)<br />

138


II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. Tematur leqsikaze <strong>da</strong>kvirveba _ teqstSi gamoyenebuli a<strong>da</strong>mianTa naTesaobis<br />

aRmniSvneli sityvebi _ Svili, badiSi, nagrami. moswavleebi akvirdebian<br />

maT mniSvnelobas, ixseneben msgavsi mniSvnelobis sxva leqsikur erTeulebsac<br />

(SviliSvili, SvilTaSvili, STamomavloba...).<br />

2. sityvis semantikaze <strong>da</strong>kvirveba _ teqsti<strong>da</strong>n asaxeleben im zedsarTav<br />

saxelebs, romlebsac mwerali iyenebs zRvis <strong>da</strong>xasiaTebisaTvis (uzarmazari,<br />

Tvaluwvdeneli, gauTavebeli, uTavbolo), Tava<strong>da</strong>c asaxeleben saTanado zedsarTav<br />

saxelebs... sruldeba <strong>da</strong>valeba #3, romelic gulisxmobs msgavsi Sinaarsis<br />

zedsarTavi saxelebis <strong>da</strong>lagebas maxasiaTebeli niSnis zr<strong>da</strong>dobis mixedviT<br />

(swori pasuxebia _ mousv<strong>ena</strong>ri, celqi, Tavawyvetili; gacxarebuli, gabrazebuli,<br />

ganrisxebuli; gacxelebuli, gaxurebuli, gavarvarebuli; aRelvebuli, aqafebuli,<br />

azvirTebuli; SeSfoTebuli, SeSinebuli, Tavzar<strong>da</strong>cemuli; gakvirvebuli,<br />

gancvifrebuli, gaognebuli; gaxarebuli, aRtacebuli, aRfrTovanebuli).<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 6 , IV 7 , IV 8 , IV 10 , IV 13<br />

139


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

nj{ofcj<br />

kolau nadiraZis `mwuxri~, sinonimebi<br />

_ poeturi teqstis kiTxva <strong>da</strong> aRqma<br />

_ gamometyvelebiT kiTxvis Cvevis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ Seswavlil nawarmoebebTan paralelebis gavleba<br />

_ saganTSorisi kavSiri (xelovnebasTan)<br />

_ martivi teqstis Seqmna wakiTxuli nawarmoebis mixedviT<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs poetur teqsts<br />

_ akvirdeba mxatvrul saxeebs<br />

_ eufleba axal leqsikur erTeulebs <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs maT<br />

_ avlebs paralelebs Seswavlil nawarmoebebTan<br />

_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaSi<br />

_ qmnis martiv mxatvrul teqsts<br />

_ wers<br />

_ iyenebs teqstis Casworebis martiv xerxebs<br />

_ afasebs sakuTar namuSevars<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli moswavleebs sTavazobs modundnen,<br />

<strong>da</strong>xuWon Tvalebi, warmoidginon tye <strong>da</strong> Camavali mze (am dros saTanado ganwyobis<br />

Seqmnis mizniT SeiZleba movasmeninoT musikac), aRweron es suraTi zepirad.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: kolau (nikoloz) nadiraZe _ <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1895 w<br />

quTaisSi. quTaisis gimnaziis <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg (1912-1916 w) swavlob<strong>da</strong> moskovis universitetis<br />

iuridiul fakultetze. iyo `cisferyanwelebis” jgufis TvalsaCino wevri. pirveli poeturi<br />

krebuli (`bal<strong>da</strong>xini”) gamosca 1920 wels, ganvlo gza klasikuri poeturi azrovnebisa <strong>da</strong><br />

formebis uaryofi<strong>da</strong>n <strong>qarTuli</strong> poeziis ZirZveli tradiciebis aRorZinebamde. mis leqsebs msWvalavs<br />

<strong>da</strong>xvewili lirizmi. misi ZiriTadi krebulebia: `did gzasTan” _ 1946 w, `leqsebi” _ 1955 w,<br />

`rCeuli” _ 1962 w, `leqsebi <strong>da</strong> Targmanebi” _ 1962 w... Targmna puSkinis, lermontovis, tiutCevis,<br />

frangi potebis Txzulebani. misi leqsebi Targmnilia rusul <strong>ena</strong>ze. gar<strong>da</strong>icvala 1991 w.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> leqsikuri analizi _ maswavlebeli teqstis wakiTxvamde<br />

acnobs moswavleebs leqsis saxelwodebas (`mwuxri”) <strong>da</strong> awvdis saTanado<br />

ganmartebas _ saRamos bindi, SemoRameba, mzis Casvla... kiTxulobs leqss gamo-<br />

140


metyvelebiT, sagangebo yuradRebas amaxvilebs logikur <strong>da</strong> fsiqologiur maxvilebze,<br />

intonaciaze, pauzebze, tempze, xmis tembrze... akiTxebs leqss Tavi<strong>da</strong>n<br />

bolomde kiTxvaSi gawaful ramdenime moswavles, Semdeg klass avalebs, waikiTxon<br />

leqsi Cumad <strong>da</strong> moZebnon gaugebari leqsikuri erTeulebi, romlebic aixsneba<br />

maswavleblis <strong>da</strong>xmarebiTa <strong>da</strong> klasis aqtiuri monawileobiT (gamoiyeneba<br />

`sityvaTa salaroc”):<br />

sev<strong>da</strong> _ <strong>da</strong>rdi, mwuxareba<br />

saunje _ simdidre, ganZi<br />

mze miiwura _ mze Cavi<strong>da</strong><br />

almasi, lali, margaliti _ Zvirfasi Tvlebi<br />

sagzali _ mgzavrobisas saWiro sursaT-sanovage, saWmeli...<br />

axla<strong>da</strong>xsnili leqsikuri erTulebis gamoyenebiT moswavleebi adgenen wina<strong>da</strong>debebs.<br />

3. mxatvrul saxeebze <strong>da</strong>kvirveba _ gairkveva, dRis romeli monakveTia aRwerili<br />

am leqsSi (mzis Casvla, SemoRameba), ra SeurCia poetma saTaurad Tavis<br />

nawarmoebs (mwuxri), ramd<strong>ena</strong>d Seesatyviseba es saTauri leqss, TviTon sxva variants<br />

xom ar SemogvTavazeben; ras gulisxmobs poeti `xeebis xaverdSi” (xeebis<br />

Crdils); ra ganwyoba eufleba poets mzis Casvlis yurebisas (sev<strong>da</strong>); ras gulisxmobs<br />

igi `mzis saunjeSi” (sinaTles, mzis sxivebs); romel Zvirfas qvebs axsenebs<br />

poeti (almasebs, lalebs, margalitebs), ratom axsendeba mas Zvirfasi qvebi Camavali<br />

mzis yurebisas (sxva<strong>da</strong>sxva ferad aris ca SeRebili), ra igulisxmeba `Rrublebis<br />

sagzalSi” (Camavali mzis ferebi, Camavali mzis sxivebi)...<br />

moswavleebi wakiTxul leqss a<strong>da</strong>reben wina gakveTilze Seswavlil no<strong>da</strong>r<br />

dumbaZis `mzes~, avleben maT Soris paralelebs, afiqsireben, ra aqvT maT saerTo<br />

(orive nawarmoebSi mzea aRwerili, orive SemTxvevaSi mwerlebi mxatvrulad aRweren<br />

bunebis movlenebs), ra gansxvavebaa (pirvel teqstSi aRwerilia ganTiadi,<br />

mzis amosvla, meore SemTxvevaSi ki _ mzis Casvla, Sebindeba; pirveli teqsti<br />

moTxrobaa, mere _ leqsi).<br />

4. gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi.<br />

5. teqstis ageba _ moswavleebi Seswavlili leqsis mixedviT aRweren Semo-<br />

Ramebis suraTs (<strong>da</strong>valeba #2), kiTxuloben sakuTar nawers, asworeben mas <strong>da</strong><br />

ukiTxaven megobrebs, iyeneben codnis TviTSefasebisa <strong>da</strong> urTierTSefasebis<br />

formebs.<br />

6. sinonimebze muSaoba _ `aqtivobebis rveuli~, <strong>da</strong>valeba #1.<br />

7. Seswavlili teqstebis <strong>da</strong>suraTeba _ <strong>da</strong>valeba #3.<br />

Sedegebis kodi: IV 4 , IV 6 , IV 7 , IV 9 , IV 11 , IV 12<br />

141


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

evgeni xaraZis `mze~, gamaerTianebeli sityva <strong>da</strong><br />

sasveni niSnebi masTan<br />

nj{ofcj<br />

_ sainformacio teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ miRebuli informaciis Sejameba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba<br />

_ sakuTari azris Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ teqstis mokle Sinaarsis gadmocema TxrobiT <strong>da</strong> werilobiT<br />

_ saganTSorisi kavSiri maTematikasTan (transferuli unar-Cvevebis<br />

formireba)<br />

_ martivi <strong>da</strong>rgobrivi teqstis Seqmna<br />

_ punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs martiv sainformacio teqsts<br />

_ ajamebs am informacias<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss jer vrclad, Semdeg mokled<br />

_ wers<br />

_ adgens martiv <strong>da</strong>rgobriv teqsts (amocanis piroba)<br />

_ iyenebs maTematikaSi Seswavlil codnas konkretul SemTxvevaSi<br />

_ ecnoba ganmazogadebel (gamaerTianebel) sityvas <strong>da</strong> masTan sasveni<br />

niSnebis (orwertili, tire) gamoyenebis konkretul SemTxvevebs<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ Sedgeba `gonebrivi ieriSis ruka”:<br />

sicocxlis wyaro sinaTlis wyaro<br />

mze<br />

kaSkaSa cxeli<br />

142


<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: evgeni xaraZe, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1906 w, gar<strong>da</strong>icvala _<br />

2001 w, cnobili qarTveli mecnieri, astronomi, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis prezidenti<br />

1976-1986 wlebSi, Tsu reqtori 1959-65 wlebSi, saerTaSoriso astronomiuli kavSiris vice-pr-<br />

ezidenti 1976-1982 wlebSi, uamravi Sromisa <strong>da</strong> saxelmZRvnelos avtori. misi samecniero Sromebi<br />

exeba galaqtikis agebulebas, masSi myof varskvlavTa maxasiaTeblebis Seswavlas.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqstis <strong>da</strong>muSavebis gza induqciuria _<br />

nawili<strong>da</strong>n mTelisaken. moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil-nawil <strong>da</strong> maswavleblis<br />

<strong>da</strong>xmarebiT aanalizeben azrobrivad <strong>da</strong>srulebuli TiToeuli monakve-<br />

Tis Sinaarss, ecnobian im informacias, romelic TiToeul monakveTSia mocemuli;<br />

adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

mzisa <strong>da</strong> mTvaris mdebareoba kosmosSi<br />

mzis moculoba<br />

mzis <strong>da</strong>cileba de<strong>da</strong>miwi<strong>da</strong>n<br />

ra mouva alams mzeze<br />

mzis Sedgeniloba<br />

mze sinaTlisa <strong>da</strong> sococxlis wyaroa<br />

mzis energiis gamoyeneba momavalSi<br />

moswavleebi saubroben TiToeul sakiTxze <strong>da</strong> ajameben im informacias, rac<br />

maT am gakveTilze miiRes mzis Sesaxeb; SeiZleba Sedges sqemac: ra vicodi mzis<br />

Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs. es samuSao SeiZleba Sesruldes<br />

wyvilebSi an jgufurad.<br />

teqsti gaanalizdeba Tan<strong>da</strong>rTuli kiTxvebis saSualebiT, aRsaniSnavia, rom<br />

mze am teqstSi <strong>da</strong>xasiaTeblia mTvaresTan SepirispirebiT, amitom am momentzec<br />

un<strong>da</strong> gavamaxviloT yuradReba.<br />

3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss<br />

jer vrclad, Semdeg ki mokled. am mizniT gamoiyeneba `aqtivobebis rveul-<br />

Si” mocemuli #1 <strong>da</strong>valeba: yuradRebiT waikiTxe qvemoT mocemuli wina<strong>da</strong>debebi,<br />

aRniSne +-iT is wina<strong>da</strong>debebi, romlebic, Seni azriT, ufro mniSvnelovania am<br />

teqstisaTvis (+-iT aRiniSneba a), g) d) v) z) i) k) l) punqtebi), Semdeg moswavleebi<br />

mxolod am punqtebze <strong>da</strong>yrdnobiT jer TxrobiT, Semdeg ki werilobiT (<strong>da</strong>valeba<br />

#2) gadmoscemen teqstis mokle Sinaarss.<br />

4. teqstis gaazreba _ testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g). klass SeiZleba<br />

SevTavazoT sadiskusio Tema: `mze a<strong>da</strong>mianis samsaxurSi”.<br />

5. martivi <strong>da</strong>rgobrivi teqstis Seqmna _ <strong>da</strong>valeba #3. aq mocemul kiTxvebze<br />

<strong>da</strong>yrdnobiT moswavleebi adgenen maTematikuri amocanis teqsts <strong>da</strong> xsnian<br />

mas:<br />

`mze de<strong>da</strong>miwi<strong>da</strong>n 150 000 000 km-iT aris <strong>da</strong>Sorebuli, igi 400-jer Sors aris<br />

de<strong>da</strong>miwi<strong>da</strong>n, vidre mTvare~.<br />

143


_ ra manZiliT aris <strong>da</strong>Sorebuli de<strong>da</strong>miwi<strong>da</strong>n mTvare?<br />

amoxsna<br />

150 000 000 : 400 = 375 000<br />

pasuxi: 375 000 km.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

ganmazogadebeli sityva <strong>da</strong> sasveni niSnebi masTan _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 4 , IV 10 , IV 11 , IV 12 , IV 13, IV 14<br />

144


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

rostom elaniZis `varZia~, sakavSirebeli sityvebi<br />

nj{ofcj<br />

_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ informaciis Sejameba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ teqstis Sinaarsis gadmocema vrclad <strong>da</strong> mokled<br />

_ saganTaSorisi kavSiri<br />

_ sakavSirebel sityvebze (kavSirebze) <strong>da</strong>kvirveba <strong>da</strong> maTi funqciis garkveva<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias (ra vicodi, ra gavige, ris<br />

gageba mainteresebs)<br />

_ adgens gegmas mokle Sinaarsis gadmosacemad<br />

_gadmoscems wakiTxulis Sinaarss vrclad <strong>da</strong> mokled<br />

_ wers<br />

_ aRadgens deformirebul teqsts<br />

_ akvirdeba sakavSirebeli sityvebis funqcias wina<strong>da</strong>debebSi <strong>da</strong><br />

praqtikulad iyenebs maT<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli moswavleebs avalebs gaixsenon,<br />

romel istriuli Zeglebs icnoben, ra smeniaT maT Sesaxeb (es samuSoa SeiZleba<br />

Sesruldes jgufurad). aqve maswavlebeli klass esaubreba varZiis Sesaxeb <strong>da</strong><br />

uCvenebs saTanado TvalsaCino masalasac.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

a) rostom elaniZe_ <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1910 wels axmetis rn-is sof. CiRoSi, 1932-1938 wlebSi swavlob<strong>da</strong><br />

Tsu filologiis, Semdeg ki biologis fakultetebze, ganaTlebiT aris mecnier-zoologi,<br />

biologiis mecnierebaTa doqtori, wlebis manZilze moRvaweob<strong>da</strong> saq. mecn. akademiis zoologiis<br />

institutSi. samwerlo moRvaweobas eweva 1927 wli<strong>da</strong>n, roca pirvelad gamoqveyn<strong>da</strong> misi leqsebi<br />

gaz. `axal sofelSi”. aris avtori moTxrobaTa krebulebisa: `TeTri mTebi” (1951 w), `maswavlebeli”<br />

(1954 w), `gia <strong>da</strong> yaSa” (1959 w), `tyis zRaprebi” (1961 w), `TeTri mercxali” (1970 w), `brolis<br />

xeoba” (1981 w), `moTxrobebi” (1984 w)... mwerlis SemoqmedebaSi mTavaria istoriuli Tematika <strong>da</strong><br />

ekologia _ cxovelTa <strong>da</strong> frinvelTa samyaro...<br />

b) varZia _ kldeSi nakveTi samonastro kompleqsi, XII-XIII ss. <strong>qarTuli</strong> mxatvruli kulturis<br />

Zegli. mdebareobs istoriul javaxeTSi, aspinZis raionSi, mdinare mtkvris marcx<strong>ena</strong> na-<br />

145


pirze. samonastro ansambli Seiqmna ZiriTa<strong>da</strong>d 1184-1213 wlebSi, akurTxes 1185 wels 15 agvistos.<br />

gamokveTilia eruSeTis mTis kalTaze Sveul kldeze, ganlagebulia 13 sarTulad. misi mSenebloba<br />

ramdenime etapad mimdinareob<strong>da</strong>_I etapze, giorgi III-is mefobis wlebSi (1156-1184 w), SemuSav<strong>da</strong><br />

gegma <strong>da</strong> gamoikveTa pirveli s<strong>ena</strong>kebi eklesiiTurT; II etapze, Tamaris mefobisas (1184-1185 w),<br />

arsebuli gegma ramd<strong>ena</strong>dme Seicvala, Catar<strong>da</strong> monastris rekonstruqcia, kldeSi gamokveTes<br />

RvTismSoblis miZinebis taZari, moixata, <strong>da</strong>mTavr<strong>da</strong> monzvnebis s<strong>ena</strong>kebi <strong>da</strong> saTavsebi, agreTve<br />

Tav<strong>da</strong>cviTi nagebobebi. IV etapi <strong>da</strong>kavSirebulia 1283 wlis miwisZvrasTan, mSeneblobis V etapze<br />

ki Seiqmna didi satrapezo. monasterSi sacxovrebeli kompleqsis 420 saTavsia, maT Soris 25 marani<br />

185 qvevriT. taZris moxatuloba <strong>qarTuli</strong> monumenturi ferweris mniSvnelovani Zeglia. am<br />

mxriv sayuradReboa giorgi III-isa <strong>da</strong> Tamar mefis portretebi.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsti ikiTxeba nawil-nawil, gza<strong>da</strong>gza moswavleTa<br />

saerTo Zalebis aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, gar<strong>da</strong> `sityvaTa<br />

salaroSi” miTiTebuli leqsikuri erTeulebisa, moswavleebisaTvis SeiZleba<br />

gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi <strong>da</strong> frazebi:<br />

cicabo _ Zalze <strong>da</strong>qanebuli (klde, mTa)<br />

saTareSod _ asaoxreblad, TareSi _ rbeva, aoxreba<br />

navardi _ laRi, Tavisufali fr<strong>ena</strong>; sanavardo _ adgili, sa<strong>da</strong>c navardoben<br />

naqalaqevi _ adgili, sa<strong>da</strong>c adre qalaqi iyo<br />

mxedrisaken gezi aiRo _ mxedrisaken gaemarTa<br />

skore _ frinvelis ganavali, skintli<br />

gonwasuli _ ugono, gulwasuli<br />

<strong>da</strong>Radruli _ <strong>da</strong>kawruli<br />

mowiwebiT _ moridebiT<br />

sworupovari _ Seu<strong>da</strong>rebeli, saukeTeso<br />

nabu<strong>da</strong>ri _ adgili, sa<strong>da</strong>c adre bude iyo...<br />

eambora _ akoca...<br />

moswavleebi erTxel kidev kiTxuloben teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde (am dros<br />

SeiZleba gamoviyenoT Cumi kiTxva), Semdeg maswavleblis <strong>da</strong>mxmare kiTxvebis sa-<br />

SualebiT gadmoscemen teqstis Sinaarss. gaanalizdeba, rodis mox<strong>da</strong> teqstSi<br />

aRwerili moqmedeba (Tamaris dros, e. i. me-12 saukuneSi), sad mox<strong>da</strong> (mesxeTSi,<br />

mdinare mtkvris marcx<strong>ena</strong> napiras), vin SeiZleba iyos teqstSi aRwerili Wabuki<br />

mxe<strong>da</strong>ri (SoTa rusTaveli), ra miniSnebebia amis Sesaxeb teqstSi (moRvaweob<strong>da</strong><br />

Tamaris dros, iyo cnobili poeti, <strong>da</strong>wera sworupovari poema), misi ra Tvisebebi<br />

Cans teqstSi (igi aris gabeduli, keTili <strong>da</strong> uSiSari, mokrZalebuli, aqvs musikaluri<br />

niWi), Tamaris ra Tvisebebi Cans teqstSi (Zalze keTilia <strong>da</strong> yuradRebiani,<br />

afasebs Tavganwirvas), rogor aSen<strong>da</strong> varZia, ratom <strong>da</strong>erqva mas es saxeli... aq<br />

maswavlebels SeuZlia, gaakeTos mokle istoruli eqskursi <strong>da</strong> klass ganumartos<br />

_ teqstSi moTxrobili ambavi xalxuri Tqmulebis safuZvelzea Seqmnili,<br />

sinamdvileSi ki varZiis cixeqalaqis mSenebloba Tamaris mefobamde <strong>da</strong>iwyo. aqve<br />

moswavleebi asruleben `aqtivobebis rveulSi~ moTavsebul #3 <strong>da</strong>valebas (ra<br />

vicodiT Tamaris Sesaxeb, ra gavigeT, ris gageba gvainteresebs).<br />

146


3. mokle Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben<br />

teqsts <strong>da</strong> mokle Sinaarsis gadmosacemad adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />

aseT saxes miiRebs:<br />

saSiSi mtacebeli<br />

axalgazr<strong>da</strong> mxedris simamace<br />

bavSvis ga<strong>da</strong>rC<strong>ena</strong><br />

mefesTan Sexvedra<br />

mefis madloba<br />

varZiis mSenebloba...<br />

am gegmis mixedviT moswavleebi jer nawil-nawil, Semdeg ki gabmuli TxrobiT<br />

gadmoscemen teqstis Sinaarss, asruleben werilobiT #1 <strong>da</strong> #2 <strong>da</strong>valebebs.<br />

3).<br />

4. deformirebuli teqstis aRdg<strong>ena</strong> _ <strong>da</strong>valeba #5 (swori pasuxebia: 2, 1, 4,<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

sakavSirebeli sityvebi (kavSirebi) _ maswavlebeli <strong>da</strong>faze wers wina<strong>da</strong>debas<br />

_ `kaspiisa <strong>da</strong> Savi zRvebis Sua sivrce saTareSod <strong>da</strong> sanavardod hqon<strong>da</strong>~,<br />

gairkveva, ramdenjer meordeba am wina<strong>da</strong>debaSi sityva `<strong>da</strong>~, romel sityvebs<br />

akavSirebs igi (kaspiisa <strong>da</strong> Savi zRvebi, saTareSod <strong>da</strong> sanavardod), Semdeg avalebs<br />

`<strong>da</strong>~ sityviT erTmaneTTan <strong>da</strong>akavSiron ori wina<strong>da</strong>deba: `mesxi frinvelis<br />

sadgoms miuaxlov<strong>da</strong>~, `orbma safrTxe igrZno”. sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 4 , IV 7 , IV 10 , IV 11, IV 13<br />

momdevno Temis _ giorgi leoniZis `siyvaruli maS gaqvs visi?” <strong>da</strong>gegmvas<br />

mTlianad maswavlebels vandobT, vTavazobT mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias:<br />

_ giorgi leoniZe, cnobili qarTveli poeti, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1897 wels sof. patarZeulSi, sagarejos<br />

raionSi; <strong>da</strong>amTavra Tbilisis sasuliero saswavlebli, Semdeg ki _ sasuliero seminaria (1918 w),<br />

erTxans swavlob<strong>da</strong> Tsu-Si; misi pirveli leqsi `mcxeTa” <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> 1911 wels; 1916 wels gamosca<br />

literaturuli krebuli `safironi~, 1923 wels misi re<strong>da</strong>qtoribiT gamoica kvireuli saliteraturo<br />

gazeTi `baxtrioni”; 1931 wli<strong>da</strong>n saTaveSi Caudga saqarTvelos saliteraturo muzeums,<br />

romlis xelmZRvanelic iyo 1953 wlamd; 1967 wels am muzeums giorgi leoniZis saxeli miekuTvna.<br />

muSaob<strong>da</strong> enisa <strong>da</strong> literturis institutSi, iyo krebul ”literaturuli memkvidreobis” pasuxismgebeli<br />

mdivani; leqsebis pirveli krebuli gamosca 1938 wels; avtoria mTeli rigi literaturul-mecnieruli<br />

naSromebisa: `didmouraviani~, `sulxan-saba orbeliani~, `Sahnavaziani~,<br />

`mgosani saiaTnova~, `besiki <strong>da</strong> misi dro~, `cxovreba firosmanisa”... misi SemoqmedebisaTvis mTavaria<br />

patriotuli Tematika. gar<strong>da</strong>icvala 1966 wels.<br />

147


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

`aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi, (Cexi mwerlis _ klara iarunkovas<br />

_ mixedviT), marTlweris sakiTxebi: micemiT brunvaSi ori s.<br />

pirvel pirSi uu-s<br />

win vv-s<br />

xmareba (gameoreba).<br />

nj{ofcj<br />

5 sanimuSo gakveTilis sc<strong>ena</strong>ri<br />

_ literaturuli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ gabmul Txrobaze muSaoba<br />

_ paralelis gavleba Seswavlil nawarmoebTa Soris<br />

_ saganTaSorisi kavSiri (<strong>qarTuli</strong> <strong>ena</strong> _ bunebismcodneoba)<br />

_ moqmed pirTa Se<strong>da</strong>rebiTi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba<br />

_ weriTi metyvelebis ganviTareba<br />

_ frazeologizmebze muSaoba<br />

_ marTlweris CvevaTa formireba<br />

I gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (4 wuTi):<br />

maswavlebeli klass Seaxsenebs citatas adre Seswavlili moTxrobi<strong>da</strong>n:<br />

`merxze mxolod y<strong>da</strong>Ra iyo. sandrom mofarebiT aiRo carieli y<strong>da</strong>, undo<strong>da</strong> isic<br />

<strong>da</strong>emala, magram maswavlebels rames gamoaparebdi?~. arkveven mesame klasSi Seswavlili<br />

romeli nawarmoebi<strong>da</strong>naa igi (q. WilaSvilis `furclebi~). gaixseneben,<br />

ratom iyo merxze mxolod y<strong>da</strong> (sakontrolo weris dros sandros xan SeeSala,<br />

xan <strong>da</strong>svara, xan Tavis batifexuriT naweri ar moewona, xan kidev mezoblis rveuli<strong>da</strong>n<br />

ga<strong>da</strong>wyvita ga<strong>da</strong>wera, gverdze yurebaSi asoebi xazs aacdina <strong>da</strong> aRma-<strong>da</strong>Rma<br />

Seafina iribad. yoveli <strong>da</strong>brkolebis dros TiTo furceli amoxia <strong>da</strong> mxolod<br />

y<strong>da</strong>Ra SerCa). sandros ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? (<strong>da</strong>udevroba, sizarmace,<br />

sicrue, Tavis mowonebis survili). risi Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis?<br />

(tyuili ar <strong>da</strong>imaleba...). romeli an<strong>da</strong>za Seesabameba am moTxrobas? (rac mogiva,<br />

<strong>da</strong>viTao, yvela Seni TaviTao).<br />

maswavlebeli klass mimarTavs: dRes Tqven gaecnobiT axal moTxrobas `aRmoCenebi~<br />

bunebismetyvelebaSi~, <strong>da</strong>akvirdiT <strong>da</strong> gakveTilis bolos gviTxariT,<br />

ratom gavixseneT Seswavlili moTxroba `furclebi~, ra msgavseba <strong>da</strong> ra gansxvavebaa<br />

am or moTxrobas Soris.<br />

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (17 wuTi):<br />

teqsts monacvleobiT kiTxulobs kiTxvaSi gawafuli 2-3 moswavle (Tavi<strong>da</strong>n<br />

bolomde), ganmeorebiT, nawil-nawil kiTxvis dros aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong><br />

gamoTqmebi:<br />

148


unebismetyveleba _ bunebis Semswavleli mecnierebani (fizika, qimia, biologia,<br />

geografia, geologia...).<br />

iWaWeba _ mTel Zal-Rones Zabavs <strong>da</strong> ise icinis.<br />

horoskopi _ (berZn. horo _ dro, skopi _ vuyureb) _ varskvlavTa ganlagebis<br />

cxrili, romelsac adgendnen Sua saukuneebSi astrologebi ama Tu im<br />

pirovnebis bedis sawinaswarmetyvelod.<br />

ujredi _ organizmis agebulebis umartivesi erTeuli; cocxali nivTierebis<br />

ZiriTadi forma, romelic <strong>da</strong>maxasiaTebelia cxoveluri <strong>da</strong> mc<strong>ena</strong>reuli samyarosaTvis.<br />

moswavleTa ZalebiT moxdeba am ucnob sityvaTa gaTvalsaCinoeba (sxva<strong>da</strong>sxva<br />

wina<strong>da</strong>debaSi gamoyeneba).<br />

tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier <strong>da</strong>smul pirveli donis<br />

kiTxvebis pasuxebs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven:<br />

_ ratom iyo <strong>da</strong>To arxeinad? (`kaxasagan ga<strong>da</strong>viwere, kaxa ki yvelas sjobia~).<br />

_ ra ganacxa<strong>da</strong> <strong>da</strong>Tom? (`me sulac ar vRelav, Cemi Tavis imedi maqvs~).<br />

_ ra uTxra laSam <strong>da</strong>Tos? (`nu trabaxob, magasac vnaxav~).<br />

_ ra uTxra klass maswavlebelma? (`erTma Tqvenma megobarma... erTad <strong>da</strong>faze<br />

CamogiweroT~).<br />

_ ra Camowera <strong>da</strong>faze maswavlebelma? (kiTxva.... pasuxi....)<br />

_ visi egona es `aRmoCenebi~ <strong>da</strong>Tos? (`ratomRac vifiqre ... TavSekavebulad<br />

iRimebo<strong>da</strong>~).<br />

_ ra uTxra laSam <strong>da</strong>Tos, roca SeamCnia, mas uyureb<strong>da</strong>? (`eg Cemi naweri ar<br />

aris... rogor <strong>da</strong>vwerdi?~).<br />

_ rodis Sewyvites bavSvebma sicili? (`maswavlebelma male ganacxa<strong>da</strong>: .... es<br />

ki aravis aRar moewona~).<br />

_ ra uTxra maswavlebelma <strong>da</strong>Tos? (`Sen rom Tavi<strong>da</strong>n bolomde ga<strong>da</strong>iwere...<br />

ojaxs miakuTvne?~).<br />

_ ras ambob<strong>da</strong> kaxaze gabrazebuli <strong>da</strong>To? (`SeiZleba laSas adgilic ki gavucvalo...<br />

modi <strong>da</strong> amis Semdeg ende magas!~).<br />

_ ra uTxra saRamoTi kaxam <strong>da</strong>Tos? (`- nu memdurebi... gakeTeba mindo<strong>da</strong>~).<br />

_ ras ambobs bolos <strong>da</strong>To? (`<strong>da</strong>kvirvebiT ki ga<strong>da</strong>viwer...~)<br />

aqtivoba 3 _ orToepiasa <strong>da</strong> orTografiaze muSaoba (4 wuTi):<br />

nawil-nawil kiTxvis dros yuradReba maxvildeba Znelad <strong>da</strong>sawer <strong>da</strong> warmosaTqmel<br />

sityvebze: orSabaTs (orSafaTs) gvqon<strong>da</strong> (qvqon<strong>da</strong>), bavSvebi (bovSebi,<br />

bavSebi), arxeinad (arxeinaT), gasagonad (gasagonaT), trabaxob (trabaxof),<br />

gaakeTa (gakeTa), <strong>da</strong>asaxele (<strong>da</strong>saxele), xeebi (xebi), klass (klas), metad (metaT),<br />

magivrad (magivraT), ekuTvno<strong>da</strong> (ekuTno<strong>da</strong>), vuyurebdi (uyurebdi), geyofaT<br />

(geyofad), vupasuxe (upasuxe), gavucvalo (gaucvalo), ga<strong>da</strong>vjde (ga<strong>da</strong>vJde),<br />

iribad (iribaT), Wkviani (Wkuiani), Cum-Cumad (CumCumaT), <strong>da</strong>kvirvebiT (<strong>da</strong>kvirebiT).<br />

(SeiZleba SecdomiT <strong>da</strong>werili sityvebi baraTebiT <strong>da</strong>vurigoT TiToeul<br />

jgufs <strong>da</strong> gaasworon teqstis gamoyenebiT).<br />

149


aqtivoba 4 _ teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxva-pasuxiT (5 wuTi):<br />

_ ra Secdomebi <strong>da</strong>uSva <strong>da</strong>Tom werisas? (parkosan ojaxs miakuTvna weriTi<br />

samuSao, mc<strong>ena</strong>reuli ujredis gamadidebel xelsawyod miiCnia lobio <strong>da</strong> a.S. ...).<br />

_ riT iyo gamowveuli es Secdomebi? (<strong>da</strong>ukvirdeblobiT. arasworad ga<strong>da</strong>iwera<br />

pirveli kiTxvis pasuxi kaxasagan, rasac mohyva <strong>da</strong>narCeni Secdomebic).<br />

_ ratom gabraz<strong>da</strong> <strong>da</strong>To kaxaze? (egona, kaxam Seiyvana SecdomaSi, ratom<br />

<strong>da</strong>wera `weriTi samuSao~, Tanac iribado, swored es megona pirveli kiTxvis pasuxio).<br />

_ rogor Serigdnen biWebi? (saRamos Sin ewvia <strong>da</strong>Tos kaxa <strong>da</strong> siciliT uTxra:<br />

nu memdurebi, sxva dros ufro <strong>da</strong>kvirvebiT ga<strong>da</strong>viwer, ra vicodi, rom Sen `aRmo-<br />

Cenebis~ gakeTeba gindo<strong>da</strong>. <strong>da</strong>Toc <strong>da</strong>eTanxma, Tumca moiTxova, kaxac un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>eCvios<br />

striqonebis <strong>da</strong>qanebas, raTa SecdomaSi ar Seiyvanos a<strong>da</strong>mianio).<br />

aqtivoba 5 _ wakiTxulis gaazreba (4 wuTi): es nawarmoebi aris:<br />

a) mxiaruli <strong>da</strong> gasarTobi.<br />

b) mosawyeni <strong>da</strong> Wkuisaswavli.<br />

g) mxiaruli <strong>da</strong> Wkuissaswavli.<br />

swori pasuxia: g)<br />

aqtivoba 6 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (5 wuTi):<br />

a) sityvis xmareba ga<strong>da</strong>taniTi mniSvnelobiT _<br />

_ moswavleebi ukvirdebian romel pirSia Txroba (pirvel pirSi) vin<br />

mogviTxrobs teqstSi aRweril ambavs (<strong>da</strong>To), vis uyveba <strong>da</strong>To am ambavs (msmenels);<br />

_ romel `aRmoCenebzea~ saubari teqstSi (`purs Rebuloben mikroskopiT~,<br />

`xeebi sunTqaven xorbliT~, `bunebrivi sasuqia fesvebi~....~).<br />

_ vis ekuTvnis es `aRmoCenebi?~ (<strong>da</strong>Tos).<br />

_ vin iyenebs am sityvas? (maswavlebeli, kaxa).<br />

_ ra mniSvnelobiT iyeneben? (ironiiT, <strong>da</strong>cinviT).<br />

b) paronimebze <strong>da</strong>kvirveba _<br />

_ `mikroskopi~ <strong>da</strong> `horoskopi~ laSas erTmaneTSi aeria, ratom? riT<br />

hgavs es sityvebi erTmaneTs? riT gansxvavdeba? (hgavs asoTa SemadgenlobiT,<br />

Semadgeneli 10 <strong>da</strong> 9 aso-bgeri<strong>da</strong>n 7 erTnairia. amasTan TiToeul sityvaSi oTxi<br />

marcvalia, aqe<strong>da</strong>n sami marcvali _ ro, sko, pi _ erTnairia, gansxvavebulia mxolod<br />

pirveli marcvlebi: mik, ho _ ramac ganapiroba am sityvaTa sruliad gansxvavebuli<br />

Sinaarsi).<br />

mikroskopi aris optikuri xelsawyo Zlier gamadidebeli SuSebiT, ixmareba<br />

TvaliT uxilavi sagnebisa <strong>da</strong> organizmebis <strong>da</strong>saTvaliereblad. xolo horoskopi<br />

_ varskvlavTa ganlagebis cxrilia, romelsac adgendnen Sua saukuneebSi astrologebi<br />

ama Tu im pirovnebis bedis sawinaswarmetyvelod.<br />

maswavleblis <strong>da</strong>xmarebiT jgufebi asaxeleben analogiur magaliTebs:<br />

mikroskopi _ teleskopi; Termometri _ barometri...<br />

teleskopi _ optikuri xelsawyo cis mnaTobebze <strong>da</strong>kvirvebis sawarmoeblad.<br />

Termometri _ temperaturis gasazomi xelsawyo.<br />

150


arometri _ atmosferuli wnevis sazomi xelsawyo.<br />

akvirdebian pirveli ori marcvlis SecvliT gamowveul Sinaarsobriv cvlilebebs.<br />

aqve SeiZleba moswavleebma gaixsenon sityvaSi pirveli asos SecvliT<br />

gamowveuli Sinaarsobrivi cvlilebebi:<br />

mela _ bela _ gela _ Tela _ nela _ lela<br />

neli _ veli _ geli _ weli _ seli _ beli _ celi _ xeli<br />

guli _ suli _ fuli _ ruli _ muli _ nuli _ culi<br />

puri _ Suri _ muri _ furi _ yuri _ curi _ Wuri<br />

qari _ kari _ tari _ bari _ lari _ <strong>da</strong>ri _ zari _ sari...<br />

aqtivoba 7 _ Sejameba (4 wuTi):<br />

moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (gaiges ra aris mikroskopi,<br />

horoskopi. rogor cvlis sityvis Sinaarss masSi erTi asos Secvla.<br />

gaiges rom Seni codnis ime<strong>da</strong>d un<strong>da</strong> iyo, sxvis imedze yofnisas erTi <strong>da</strong>Svebuli<br />

SecdomiT uamravi `aRmoCenis~ avtori SeiZleba gaxde <strong>da</strong> yvelas ironia <strong>da</strong>imsaxuro),<br />

erTmaneTs uziareben TavianT STabeWdilebebs.<br />

aqtivoba 8 _ moswavleTa Sefaseba (3 wuTi):<br />

gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad sityvierad, komentariT<br />

afasebs ramdenime moswavles. gasaTvaliswinebelia Semdegi parametrebi:<br />

praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba <strong>da</strong> masalis floba),<br />

msjeloba klasSi (aqtiuroba, sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba, koreqtuloba);<br />

urTierTSefasebaSi aqtiurad monawileoben moswavleebic.<br />

aqtivoba 9 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi _ weriTi samuSao <strong>da</strong>valeba #2 (`aqtivobebis<br />

rveuli~ _ `ecade, gaagrZelo es moTxroba~).<br />

II gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ gakveTils viwyebT wina gakveTilze mocemuli <strong>da</strong>valebis<br />

(`ecade gaagrZelo es moTxroba~) irgvliv msjelobiT. varkvevT, waukiTxes<br />

Tu ara TavianTi namuSevrebi megobrebs, moismines Tu ara maTi Sefasebebi. ra<br />

Sefasebebi misces megobrebma, gaiziares Tu ara maTi SeniSvnebi, romel SeniSvnas<br />

ar iziareben <strong>da</strong> ratom... wavakiTxebT ramdenime moswavles, klasi gamoTqvams<br />

mosazrebebs wakiTxulis irgvliv.<br />

moswavleebi Seavseben erTmaneTis pasuxebs (3 wuTi).<br />

aqtivoba 2_ teqstis Sinaarsis gadmocema (10 wuTi):<br />

moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis <strong>da</strong>mxmare<br />

kiTxvebis saSualebiT:<br />

_ ratom ar Relav<strong>da</strong> <strong>da</strong>To Sefasebis gamocxadebisas? (kaxasagan ga<strong>da</strong>iwera,<br />

kaxa ki yvelas sjob<strong>da</strong> am saganSi).<br />

151


_ ras acxadebs <strong>da</strong>To yvelas gasagonad? (me sulac ar vRelav, Cemi Tavis<br />

imedi maqvs).<br />

_ mis ra Tvisebaze migviTiTebs es faqti? (matyuarobaze, Tavis mowonebis<br />

survilze).<br />

_ mixv<strong>da</strong> <strong>da</strong>To Tavis Secdomas? ratom fiqrobT ase?<br />

(<strong>da</strong>To ver mixv<strong>da</strong> Tavis Secdomas, rac naTlad Cans moTxrobis bolo<br />

striqoni<strong>da</strong>n: `<strong>da</strong>kvirvebiT ki ga<strong>da</strong>viwer, magram kaxac un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>eCvios striqonebis<br />

<strong>da</strong>qanebas, raTa a<strong>da</strong>miani SecdomaSi ar Seiyvanos~, ambobs igi).<br />

_ Tqveni azriT, hqon<strong>da</strong> <strong>da</strong>Tos kaxaze gabrazebis safuZveli?<br />

(ar hqon<strong>da</strong>, mas ar <strong>da</strong>uSlia Tavisi naSromiT sargebloba <strong>da</strong>TosaTvis, romelmac<br />

ga<strong>da</strong>werac ki ver moawerxa sworad).<br />

_ ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis? (ar SeiZleba mxolod sxvis ime<strong>da</strong>d<br />

yofna, yovel saqmeSi sibejiTe <strong>da</strong> <strong>da</strong>kvirvebulobaa saWiro).<br />

_ rogor gveubneba igi Tavis saTqmels? (mxiarulad, iumoris saxiT).<br />

_ ram moggvaraT Rimili am teqstSi?<br />

(<strong>da</strong>Tos mier Sesrulebulma namuSevarma, misma `aRmoCenebma~).<br />

_ ra saTauri SeiZleba SevurCioT kidev am teqsts? (`saWiroa yuradReba~,<br />

`mxiaruli moTxroba~, `<strong>da</strong>ukvirvebeli <strong>da</strong>To~, rac mogiva, <strong>da</strong>viTao~... <strong>da</strong> a.S.).<br />

moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen mesame pirSi gabmuli TxrobiT.<br />

aqtivoba 3 _ moqmed pirTa <strong>da</strong>xasiaTeba (7 wuTi): (jgufebSi muSaoba)<br />

maswavleblis <strong>da</strong>valebiT moswavleebi asaxeleben moTxrobis moqmed pirebs<br />

(<strong>da</strong>To, kaxa, laSa, maswavlebeli), asaxeleben TiToeulis Tvisebas (<strong>da</strong>To _ arxeini,<br />

Tavmomwone, <strong>da</strong>ukvirvebeli, zarmaci... kaxa _ Wkviani, avtoritetuli,<br />

Tavm<strong>da</strong>bali, iumoris mqone... laSa _ gamousworebeli zarmaci, uyuradRebo,<br />

TavisTavSi <strong>da</strong>rwmunebuli... . maswavlebeli _ taqtiani, yuradRebiani...), klasSi<br />

a<strong>da</strong>stureben TiToeulis Tvisebebs teqsti<strong>da</strong>n.<br />

aqve a<strong>da</strong>reben erTmaneTs q. WilaSvilis `furclebsa~ <strong>da</strong> axlad Seswavlil<br />

moTxrobas `aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi. adgenen ra msgavseba <strong>da</strong> gansxvavebaa<br />

am or nawarmoebs Soris:<br />

(orive moTxrobaSi maswavlebeli yuradRebiania. `furclebi~ xom ase<br />

mTavrdeba: `magram maswavlebels rames gamoaparebdi?~...<br />

orive moTxrobaSi moqmedeba mimdinareobs skolaSi, gakveTilze, tardeba<br />

weriTi samuSao, oriveSi moswavleebi (sandro, <strong>da</strong>To) cdiloben sxvisgan ga<strong>da</strong>iweron,<br />

oriveSi Cans mTavar moqmed pirTa erTnairi Tvisebebi (<strong>da</strong>udevroba, sicrue,<br />

Tavis mowonebis survili, sizarmace). orive moTxrobas Seefereba an<strong>da</strong>za:<br />

`rac mogiva, <strong>da</strong>viTao, yvela Seni TaviTao~.<br />

am or nawarmoebs Soris is gansxvavebaa, rom <strong>da</strong>Tom moaxerxa ga<strong>da</strong>wera (Tumc<br />

SecdomiT) <strong>da</strong> warudgina maswavlebels. xolo sandrom verc TviT <strong>da</strong>wera, verc<br />

ga<strong>da</strong>wera moaxerxa, imdenjer amoxia furceli rveuli<strong>da</strong>n, rom marto y<strong>da</strong>Ra Ser-<br />

Ca xelSi, amasTan, `aRmoCenebi bunebismetyvelebaSi~ mxiaruli <strong>da</strong> Wkuisaswavlebelia,<br />

xolo `furclebi~ mxolod Wkuissaswavlebeli).<br />

152


aqtivoba 4 _ weriTi metyvelebis ganviTarebaze muSaoba (10-11 wuTi):<br />

moswavleebi weren moTxrobis `aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi~ mokle<br />

Sinaarss. evalebaT, imetyvelon mesame pirSi. (`aqtivobebis rveulSi~ <strong>da</strong>valeba<br />

#1).<br />

ramdenime moswavles wavakiTxebT <strong>da</strong> gavaanalizebT moswavleTa <strong>da</strong>xmarebiT.<br />

aqtivoba 5: enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (3 wuTi) _ savarjiSoSi (`aqtivobebis<br />

rveuli~, <strong>da</strong>valeba #3) erTi <strong>da</strong> igive zmna `Tqva~ ramdenjerme meordeba,<br />

moswavleebs evalebaT saWiroebis SemTxvevaSi Secvalon igi SinaarsiT<br />

maxlobeli zmnebiT _ ganacxa<strong>da</strong>, uTxra, upasuxa, sTxova, hkiTxa. zmnebi ase Seicvleba:<br />

pirvel abzacSi `Tqva~ Seicvleba sityviT `ganacxa<strong>da</strong>~, meore abzacSi<br />

_ `hkiTxa~, mesameSi _ `upasuxa~, meoTxeSi _ `ganacxa<strong>da</strong>~, mexuTeSi <strong>da</strong>vtovebT<br />

sityvas `vTqvi~, meeqvseSi Seicvleba sityviT `vTxove~, meSvideSi _ `mipasuxa~,<br />

merveSi _ `gvTxova~.<br />

aqtivoba 6 _ frazeologizmebze muSaoba (4 wuTi):<br />

yurebamde gawiTl<strong>da</strong> _ (Zalian Sercxva)<br />

yurebis Camoyra _ (<strong>da</strong>rcxv<strong>ena</strong>, <strong>da</strong>Roneba, <strong>da</strong>susteba)<br />

yurebis gamoWedva _ (Tavis mobezreba zedmeti laparakiT)<br />

yurebze xaxvi ar <strong>da</strong>maWra _ (veras <strong>da</strong>makleb, ver momerevi)<br />

yurebSi bambis <strong>da</strong>coba _ (gangeb armosm<strong>ena</strong> risime, siyruis mogoneba)<br />

yuris <strong>da</strong>gdeba _ (mosm<strong>ena</strong>)<br />

yuris mokvra _ (SemTxveviT risame mosm<strong>ena</strong>)<br />

yuris Sebertyva _ (gamofxizleba, Sesm<strong>ena</strong> naTqvamisa)<br />

yurisZirSi _ sul axlos, iqve, gverdiT...<br />

(moxdeba am frazeologizmebis gaTvalsaCinoeba _ maTi gamoyeneba wina<strong>da</strong>debebSi.<br />

nimuSi: yurebis Camoyra: `giam dRes <strong>da</strong>bali qulebis miRebis gamo<br />

yurebi Camoyara~, yurebis gamoWedva: `trabaxam yurebi gamogviWe<strong>da</strong> TavisTavis<br />

qebiT...~).<br />

aqtivoba 7 _ Sejameba (3 wuTi)<br />

aqtivoba 8 _Sefaseba (2 wuTi)<br />

aqtivoba 9 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`aRmoCenebi~ bunebismetyvelebaSi~, weriTi <strong>da</strong>valeba #4 (`aqtivobebis rveuli~)<br />

_ gamotovebul adgilas Casvi kavSiri (oRond, magram, Tumca, ki). (pirvel<br />

wina<strong>da</strong>debaSi Caismeba kavSiri ki, meoreSi _ Tumca, mesameSi _ magram, meoTxeSi<br />

_ ki, mexuTeSi _ oRond).<br />

Sedegebis kodi: IV 1 , IV 2 , IV 3 , IV 6 , IV 7 , IV 10 , IV 12 , IV 13 , IV 14<br />

153


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

keTili uCinmaCinebi (germaneli mwerlis volf brenekis mixedviT),<br />

sainformacio gancxadeba<br />

nj{ofcj<br />

_ kiTxvis martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ dialogze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ teqstis monakveTebad <strong>da</strong>yofa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba<br />

_ sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba<br />

_ literaturuli personaJebis martivi <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ wakiTxulis Sefaseba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba <strong>da</strong> sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ weriTi metyvelebis ganviTareba<br />

_ diskusiis xelovnebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ sainformacio gancxadebis gacnoba<br />

I gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba (9 wuTi):<br />

maswavlebeli klass yofs sam jgufad <strong>da</strong> TiToeul jgufs aZlevs <strong>da</strong>valebas<br />

_ gaixsenon sityvebi `keTilis~ gamoyenebiT <strong>da</strong> Seavson `gonebrivi ieriSis~<br />

ruka, romelic <strong>da</strong>fazea <strong>da</strong>xazuli:<br />

saimedo<br />

mosurne<br />

Sobili<br />

mosagonari<br />

keTil-<br />

mezobloba<br />

154<br />

sindisieri<br />

ganwyobili<br />

gonieri<br />

dReoba<br />

ismyofeli


TiTo jgufi moifiqrebs <strong>da</strong> morigeobiT Cawers sityvas, amasTan un<strong>da</strong> axsnas<br />

ras niSnavs es sityva. gaimarjvebs is jgufi, romelic met sityvas moifiqrebs:<br />

keTilsindisieri _ patiosani, sindisieri;<br />

keTilganwyobili _ vinc keTilad aris ganwyobili visime, risime mimarT.<br />

keTilgonieri _ gonieri, win<strong>da</strong>xeduli, Wkviani; keTildReoba _ kargi,<br />

bednieri cxovreba; keTilismyofeli _ vinmesTvis sikeTis msurveli <strong>da</strong> sikeTis<br />

moqmedi; keTilmezobloba _ kargi mezobluri urTierToba; keTilmosagonari<br />

_ sasiamovno mosagonari; keTilmosurne _ vinmesTvis sikeTis msurveli, visime<br />

mimarT kargad ganwyobili; keTilsaimedo _ sruliad saimedo, misandobeli.<br />

keTilSobili _ zneobrivad faqizi, didsulovani, kacTmoyvare, patiosani.<br />

moswavleebi gaixseneben an<strong>da</strong>zebs sikeTeze (`kargi hqeni, qvaze <strong>da</strong>de, gaiare<br />

win <strong>da</strong>gxvdeba~, `erTi Txilis guli cxra Zmam gaiyo~, `sikeTis nergi ixarebs, <strong>da</strong>rgo<br />

Tund sipsa qvaze<strong>da</strong>~, `yveli <strong>da</strong> purio, keTili gulio~...). moigoneben, TviT ra<br />

sikeTe gaukeTebiaT sxvisTvis, sxvebs ki maTTvis.<br />

_ Seswavlili nawarmoebis mixedviT, rodis gaxdeba sikeTe muWa bzis fasi?<br />

(`amqveynad sikeTis fasi araferia, magram Tu kacs sikeTes gauwevs <strong>da</strong> TviTonve<br />

moiTxovs samagieros, maSin sikeTe muWa bzis fasi xdebao~, `erTi muWa bze~, III<br />

kl.).<br />

maswavlebeli klass mimarTavs revaz inaniSvilis sityvebiT: `loginSi rom<br />

wvebi, Tu wuTiT mainc Segipyrobs fiqri, sadRac viRacas sciva, sadRac viRacas<br />

<strong>ena</strong>treba logini, sadRac avadmyofi frinveli kankalebs buCqis Ziras, an<strong>da</strong><br />

cxoveli wkmutuniT ilokavs Wrilobas, _ ukve namdvili a<strong>da</strong>miani xar~.<br />

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (14 wuTi):<br />

maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas. waikiTxavs rva abzacs, ris Semdeg 3-4<br />

moswavle ganagrZobas kiTxvas. aixsneba ucnobi sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi:<br />

uCinmaCini _ vinc gauCinarebulia, SeumCnevelia, visac viTom<strong>da</strong> gauCinarebis<br />

unari aqvs.<br />

uCinmaCinis qudi _ (zRaprebSi) qudi, romelic a<strong>da</strong>mians uCinars xdis.<br />

Stabeli (germ.) _ wesieri, geometriuli formiT <strong>da</strong>wyobili saSeni an sxva<br />

ram masala, SeSa <strong>da</strong> misT.<br />

qvafenili _ qviT mofenili, mokirwyluli nawili quCisa (transportis<br />

savalad)<br />

kefis mofxana _ <strong>da</strong>fiqreba, orWofoba, ga<strong>da</strong>uwyvetloba risame<br />

ugulisyuro _ uyuradRebo<br />

sixaruls sazRvari ar hqon<strong>da</strong> _ uzomod uxaro<strong>da</strong>T, Zalzed kmayofilni<br />

iyvnen.<br />

skveri (ing.) _ patara sazogado baRi qalaqSi.<br />

RriWo _ igivea, rac RreCo _ viwro <strong>da</strong> grZeli WuWrutana.<br />

faqtebze orientirebuli kiTxvebiT Catardeba gamokrebiTi kiTxva:<br />

_ ra ga<strong>da</strong>wyvites Vb klasis moswavleebma?<br />

_ ratom ucdidnen isini mouTmenlad giorgis gamoC<strong>ena</strong>s?<br />

_ ra idea SesTavaza giorgim amxanagebs?<br />

_ rogori iyo Sejibris pirobebi?<br />

155


_ ra keTili saqmeebiT gamoiCines Tavi bavSvebma?<br />

_ ratom ij<strong>da</strong> xolme stefane Cumad? ra iyo misi ukmayofilebis mizezi?..<br />

(pasuxebs moswavleebi teqsti<strong>da</strong>n amoikiTxaven).<br />

aqtivoba 3 _ teqtis gageba <strong>da</strong> gaazreba (7 wuTi):<br />

_ sad xdeba teqstSi aRwerili ambavi? (skolaSi)<br />

_ ra Sejibris mowyoba ga<strong>da</strong>wyvites bavSvebma? (CaetarebinaT `keTili uCinmaCinebis~<br />

Sejibri).<br />

_ rogori iyo Sejibris pirobebi? (axali saqmis mogoneba _ sami qula,<br />

monawileobis miReba _ erTi qula...<br />

_ CamoTvaleT, vin ra gaakeTa? (giorgi ucnobs uzarmazari, mZimed <strong>da</strong>tvirTuli<br />

urikis gagorebaSi <strong>da</strong>exmara; vanom saxlis win mdebare skveri <strong>da</strong>asufTava.<br />

gigam wina<strong>da</strong>deba wamoay<strong>ena</strong> sportuli moednis mSeneblebs qvebis Stabelebad<br />

awyobaSi mixmarebodnen, nanam moifiqra _ skverSi silis carieli yuTi siliT<br />

aevsoT. stefanem skolis fanjris RriWoebi amolesa, iataki SeakeTa, saRebavi<br />

Sini<strong>da</strong>n moitana <strong>da</strong> kedlebze <strong>da</strong>zianebuli adgilebi SeaTeTra. bavSvebma moxuc<br />

qals SeSa <strong>da</strong>uxerxes <strong>da</strong> <strong>da</strong>ulages, kedlebi<strong>da</strong>n Zveli afiSebi Camofxikes).<br />

_ ratom hqvia am nawarmoebs `keTili uCinmaCinebi~? (sikeTes uCumrad<br />

akeTebdnen; keTili saqme Can<strong>da</strong>, gamkeTeblebi ki-ara).<br />

_ ramd<strong>ena</strong>d misaRebad geCvenebaT konkursis pirobebi? (misaRebia, gansakuTrebiT<br />

mosawonia, Tu vinme ver moaxerxebs sikeTe uCumrad akeTos, ori qula<br />

akldeba).<br />

aqtivoba 4 _ literaturuli paralelebis gavleba (5 wuTi):<br />

`Zmebi~ (<strong>qarTuli</strong> xalxuri zRapari), `erTi muWa bze~, `sayveduri tyveobaze<br />

uaresia~).<br />

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba (5 wuTi):<br />

amoikiTxon teqsti<strong>da</strong>n sulieri arsebiTi saxelebi, romlebic upasuxebs<br />

kiTxvaze vin? (qali, kaci, amxanagebi ,mSeneblebi, bavSvebi, mezoblebi, giorgi,<br />

koba, soso, stefane, nino, giga, vano...)<br />

_ zmnizedebi: dRes, uxvad, Zlivs, mere, win, Cumad, axla, saRamos, iq, msubuqad,<br />

uCumrad, ukan, win...<br />

_ nacvalsaxelebi: me, Cven, isini, Sen, igi, man, mas.<br />

_ kavSirebi: roca, <strong>da</strong>, magram, ki, rom, xolo.<br />

aqtivoba 6 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (4 wuTi):<br />

aqtivoba 7 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`keTili uCinmaCinebi~, <strong>da</strong>valeba #3 (`aqtivobebis rveuli~).<br />

156


II gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ teqstis kiTxva (7 wuTi)<br />

moswavleebi kiTxuloben teqsts, gamoiyeneba kiTxvis yvela saxe, gansakuTrebiT<br />

maxvildeba yuradReba gamometyvelebiT kiTxvaze _ logikur <strong>da</strong><br />

fsiqologiur maxvilze, tempze, tembrze... (teqsti dialogis formisaa, amasTan<br />

bevria kiTxviTi <strong>da</strong> Zaxilis wina<strong>da</strong>debebi).<br />

aqtivoba 2 _ teqstis analizi (7 wuTi)<br />

maswavlebeli svams maRali donis kiTxvebs (analizsa <strong>da</strong> sinTezze orientirebuls),<br />

moswavlem Tavad un<strong>da</strong> SeZlos wakiTxulis analizi <strong>da</strong> saTanado pasuxis<br />

mofiqreba.<br />

_ Tqveni azriT, romeli piri akeTeb<strong>da</strong> yvelaze saWiro saqmes? ratom<br />

fiqrobT ase? (zogis azriT, yvelaze saWiro saqmes akeTeb<strong>da</strong> stefane, radgan<br />

misi gakeTebuli saqme calkeuli pirovnebisaTvis, ki ara mTeli klasisaTvis iyo<br />

sasargeblo; zogis azriT, giorgi, radgan Sejibrebis idea misi mofiqrebuli<br />

iyo...)<br />

_ am moTxrobaSi ra mogewonaT yvelaze metad? romeli gmiri mogewonaT?<br />

(moTxrobaSi yvelaze metad mosawonia saqmis uCumrad keTeba, gmirebi<strong>da</strong>n ki _<br />

stefane, romelic uCumrad ij<strong>da</strong> <strong>da</strong> Tu ar SeekiTxebodnen, imasac ki ar ambob<strong>da</strong>,<br />

ra gaakeTa, Tumc saxli<strong>da</strong>nac ki moitana saRebavi saklaso oTaxis kedlebis Sesa-<br />

TeTreblad, albaT, fanjris RriWoebis amosalesi masalac Sini<strong>da</strong>n moitana, <strong>da</strong>narCenma<br />

moqmedma pirebma verc ki SeamCnies TavianTi saklaso oTaxis SekeTeba,<br />

ramac stefanes guli atkina).<br />

_ ra ganwyobiTaa <strong>da</strong>werili es teqsti? ram moggvaraT Rimili?<br />

(<strong>da</strong>werilia mxiaruli ganwyobiT. Rimilis momgvrelia amxanagebis SekiTxva<br />

stefanesadmi: `viRac gamoCerCetebuli xalxi Segxvedria! sad muSaob?...~)<br />

aqtivoba 3 _ moTxrobis <strong>da</strong>yofa nakveTebad <strong>da</strong> <strong>da</strong>saTaureba (7 wuTi):<br />

(jgufebSi muSaoba).<br />

nawil-nawil kiTxvis dros TiToeul suraTs warmogvidgens TiToeuli jgufi<br />

mosawoni saTaurebi <strong>da</strong>iwereba <strong>da</strong>faze. gegma <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

mexuTeklaselebi giorgis molodinSi<br />

giorgis <strong>da</strong>gvianebis mizezi<br />

Sejibris pirobebi<br />

nanas sityva<br />

gigas mofiqreba<br />

Sekreba paraskevs<br />

Sekreba orSabaTs<br />

stefanes ukmayofileba.<br />

weriT sruldeba <strong>da</strong>valeba #1<br />

aqtivoba 4 _ Sinaarsis gadmocemaze muSaoba (5 wuTi):<br />

gegmis mixedviT nawil-nawil gadmoscemen moswavleebi jer calkeuli monakveTis,<br />

Semdeg ki _ mTeli teqstis Sinaarss.<br />

157


aqtivoba 5 _ teqstis gaazreba (3 wuTi):<br />

_ moswavleebi msjeloben, am moTxrobis mixedviT, rogorebi arian mexuTeklaselebi:<br />

giorgi, soso, koba, stefane, nana, giga, vano (axasiaTeben <strong>da</strong>debiTad<br />

_ arian keTili uCinmaCinebi, gamoyofen maT erT uaryofiT Tvisebas: uyuradReboni<br />

arian, ver <strong>da</strong>inaxes stefanes mier gaweuli sikeTe). maTgan gansxvavebiT<br />

mezoblebs (`netav vin <strong>da</strong>gvisufTava skverio~), moxuc qals (`netav romeli keTili<br />

jadoqari <strong>da</strong>mexmarao~).<br />

aqtivoba 5 _ weriTi samuSao (10 wuTi):<br />

Seswavlili teqstis mixedviT <strong>da</strong>wereT `mxiaruli Sejibri~ (aqtivobebis<br />

rveuli, <strong>da</strong>valeba #1).<br />

aqtivoba 6 _ gramatikul masalaze muSaoba (10 wuTi):<br />

ramdeni kiTxviTi wina<strong>da</strong>debaa teqstSi? (rva), romeli maTgani Seicavs kiTxviT<br />

sityvas? (`sad <strong>da</strong>ikarga giorgi?~ `rogor Tu gza<strong>da</strong>gza fiqrobdi?~ `ra mox<strong>da</strong>?~,<br />

`ra SuaSia aq Sejibri?~, `sad muSaob~?). rogor un<strong>da</strong> wavikiTxoT es wina<strong>da</strong>debebi?<br />

sad avumaRlebT xmas? (kiTxviT sityvaze _ sad, rogor, ra, sad).<br />

_ ramdeni Zaxilis wina<strong>da</strong>debaa teqstSi? (TxuTmeti)<br />

_ ras gamoxatavs TiToeuli maTgani? (<strong>da</strong>Ronebas, aRtacebas, gakvirvebas,<br />

sixaruls, mwuxarebas, <strong>da</strong>nanebas...) kiTxuloben am wina<strong>da</strong>debebs saTanado intonaciiT.<br />

sasurvelia, Zaxilis wina<strong>da</strong>debaze muSaobisas gamoviyenoT jgufebSi<br />

muSaoba. TiToeul jgufs baraTis saxiT mivawodoT xuTi wina<strong>da</strong>deba. gverdiT<br />

miuweron, ras gamoxatavs TiToeuli maTgani: (imis gasarkvevad, Tu ra grZnobaa<br />

gamoxa tuli ama Tu im wina<strong>da</strong>debaSi, SeiZleba gamoiyenon teqstic).<br />

baraTi I<br />

1. iqneb <strong>da</strong>emarTa rame! (mwuxarebas)<br />

2. biWos! es kargi gasarTobi iqneba! (aRtacebas)<br />

3. netav g<strong>ena</strong>xaT, rogor gaukvir<strong>da</strong> mas, roca urika ase msubuqad gamovi<strong>da</strong><br />

qvafenilze! (sixaruls)<br />

4. pir<strong>da</strong>pir sasacilo ambebi xdeba! (aRtaceba)<br />

5. Cven ki isev SeumCnevlebi varT! (<strong>da</strong>nanebas)<br />

baraTi II<br />

1. naxeT ra mouva bavSvebs, amden silas rom <strong>da</strong>inaxaven! (sixaruls)<br />

2. me ufro ukeTesi ram movigone! (aRtaceba)<br />

3. sad <strong>da</strong> Cvens saklaso oTaxSi! (<strong>da</strong>nanebas)<br />

4. amden saqmes uxmaurod rogor akeTeben! (gakvirvebas)<br />

5. ai, ra movifiqre! (sixaruls)<br />

158


araTi III<br />

1. ai, sad aris saWiro Seni <strong>da</strong>xmareba! (mowodebas)<br />

2. rogor gaukvirdebaT, xval oTxi Stabeli rom laxvdebaT! (sixaruls)<br />

3. mkiTxaoben _ netavi vis un<strong>da</strong> eqnao! (aRtacebas)<br />

4. viRac gamoCerCetebuli xalxi Segxvedria! (gakvirvebas)<br />

5. ori qula <strong>da</strong>vkarge! (<strong>da</strong>Ronebas)<br />

aqtivoba 7 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3-4 wuTi):<br />

aqtivoba 8 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2-3 wuTi) `aqtivobebis rveuli, <strong>da</strong>valeba #2.<br />

III gakveTili<br />

aqtivoba 1 _ teqstis Sinaarsis gadmocema <strong>da</strong> analizi (14 wuTi):<br />

moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss. yuradReba eqceva teqstis Sinaarsis<br />

mesame pirSi gadmocemas, faqtebis logikur Tanmimdevrobas, orToepiasa<br />

<strong>da</strong> intonacias.<br />

teqstis saanalizod moswavleebi erTmaneTs <strong>da</strong>usvamen kiTxvebs (wyvilebSi<br />

muSaoba), afaseben am SekiTxvebze miRebul pasuxebs.<br />

msjeloben moqmed pirTa saqcielze, afaseben maT, gamoTqvamen sakuTar<br />

azrs <strong>da</strong> asabuTeben, martivad axasiaTeben literaturul personaJebs, iyeneben<br />

teqsts.<br />

msjeloben, ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis (aucilebelia a<strong>da</strong>mians<br />

hqondes rogorc sikeTis uCumrad keTebis, aseve sikeTis <strong>da</strong>naxvis unari).<br />

msjeloben sad <strong>da</strong> rodis miuRiaT monawileoba konkursSi, uCumrad Tu <strong>da</strong>xmarebian<br />

vinmes.<br />

aqtivoba 1 _ paralelis gavleba Seswavlil teqstebTan (7 wuTi):<br />

moswavleebi erTxel kidev gaixseneben uCinari biWebis mier gakeTebul<br />

keTil saqmeebs `keTili uCinmaCinebis~ mixedviT _ ra uwo<strong>da</strong> uCinar biWebs moxucma<br />

qalma (keTili jadoqrebi).<br />

_ romeli Seswavlili moTxroba gagaxs<strong>ena</strong>T sityvebma: `sikeTe~ `uCinari~<br />

(moTxroba `sikeTe~ (III kl.). gaixseneben rogor moevlina RamiT sikeTeze meocnebe<br />

biWs uCinari, rogor Sehpir<strong>da</strong> igi biWs ocnebis Sesrulebas sikeTis keTebis<br />

sanacvlod), riT bolovdeba es moTxroba?<br />

(mas Semdeg yvelam ico<strong>da</strong> `qveyana sikeTe~, romelzec odesme RmerTi Camosvlas<br />

inebebs~).<br />

gaixseneT romeli moTxrobi<strong>da</strong>naa `swored es aris sikeTis <strong>da</strong>unaxavoba! _<br />

naRvlianad aSrial<strong>da</strong> muxis foToli <strong>da</strong> RamiT <strong>da</strong>denili cis nami cremlebad<br />

eqca~.<br />

(`gazafxuli movi<strong>da</strong>~ (II klasi). muxis foToli yoCivar<strong>da</strong>s mTeli zamTari<br />

159


sabaniviT zed efara, raTa yinvas ar <strong>da</strong>ezro, qars ar amoeTxara miwi<strong>da</strong>n~, gazafxulze<br />

ki yoCivar<strong>da</strong>m Tqva: `sai<strong>da</strong>n moCerCet<strong>da</strong>o~, romelmac guli atkina muxis<br />

foTols).<br />

gaixseneben Seswavlil an<strong>da</strong>zebs sikeTeze.<br />

aqtivoba 3 _ diskusia gamonaTqvamis _ `sikeTe mzis Suqsa hgavs _ anaTebs<br />

<strong>da</strong> aTbobs~ _ irgvliv (7 wuTi):<br />

klasi iyofa sam jgufad. TiToeuli jgufi gvTavazobs Tavis mosazrebas<br />

gamonaTqvamis irgvliv. aucilebelia am mosazrebis <strong>da</strong>sabuTeba moqmedebs principi:<br />

yvelas azri sayuradReboa. maswavlebeli ar ereva moswavleTa pasuxebSi,<br />

aZlevs molod gezs, rom sworad warimarTos diskusia <strong>da</strong> ar miiRos <strong>da</strong>pirispirebis<br />

xasiaTi. moswavleebi ixseneben magaliTebs Seswavlili teqstebi<strong>da</strong>n, piradi<br />

cxovrebi<strong>da</strong>n, am etapze mTavaria ara mxolod WeSmaritebis Zieba, aramed diskusiis<br />

xelovnebis Tan<strong>da</strong>Tan <strong>da</strong>ufleba, mosm<strong>ena</strong>, sxvisi azris pativiscema, saku-<br />

Tari mosazrebis Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba.<br />

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba 12 wuTi:<br />

moswavleebi kiTxuloben <strong>da</strong>faze winaswar <strong>da</strong>werils.<br />

gancxadeba<br />

dRes, 18 aprils, gakveTilebis Semdeg yvelani vrCebiT saklaso oTaxSi. visaubrebT<br />

Sejibris kvireulze.<br />

keTili uCinmaCinebi.<br />

arkveven: _ ra RonisZiebis Sesaxeb aris miTiTebuli am gancxadebaSi, sad<br />

tardeba es RonisZieba, rodis tardeba <strong>da</strong> vin awers xels am gancxadebas.<br />

_ amgvar gancxadebas sainformacio gancxadeba ewodeba, acnobs klass maswavlebeli<br />

<strong>da</strong> TviT moswavleebi kiTxuloben saxelmZRvaneloSi, ras isaxavs miznad<br />

sainformacio gancxadeba, ra un<strong>da</strong> iyos masSi srulad miTiTebuli (gv. ).<br />

asruleben `aqtivobebis rveulSi~ me-4 <strong>da</strong>valebis a punqts: `Seadgine sainformacio<br />

gancxadeba Temaze `eqskursiis mowyoba~:<br />

nimuSi:<br />

gancxadeba<br />

kviras, 25 maiss, IVb klasi awyobs eqskursias mcxeTaSi. vikribebiT skolasTan<br />

dilis 8 saaTze.<br />

meoTxeklaselebi.<br />

aqtivoba 5 _ Sejameba <strong>da</strong> Sefaseba (3 wuTi)<br />

aqtivoba 6 _ saSinao <strong>da</strong>valeba (2 wuTi):<br />

`keTili uCinmaCinebi~ sainformacio gancxadeba sazeimo dResaswaulis mowyobaze<br />

(`aqtivobebis rveuli~, <strong>da</strong>valeba #4 b).<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 7 , IV 9 , IV 10 , IV 11 , IV 12<br />

160


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

`orSabaTi mZime dRea~ (nawyveti mark tvenis `tom soieris<br />

Tavga<strong>da</strong>savli<strong>da</strong>n~), miznobrivi teqstis ageba _ gancxadeba<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli nawarmoebis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris martivi strategiebis <strong>da</strong>ufleba<br />

_ mokle Sinaarsis gadmocema<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ kritikuli azrovnebis formireba<br />

_ martivi miznobrivi teqstis _ gancxadeba _ ageba<br />

_ orTografiuli Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavleebi kiTxuloben <strong>da</strong> aanalizeben mxatvrul teqsts<br />

_ yofen mas calkeul nawilebad <strong>da</strong> adgenen gegmas mokle Sinaarsis<br />

gadmosacemad<br />

_ gadmoscemen teqstis Sinaarss jer vrclad, Semdeg _ mokled<br />

_ akeTeben <strong>da</strong>skvnebs, asabuTeben Tavis azrs<br />

_ ageben martiv miznobriv teqsts (gancxadeba)<br />

_ weren<br />

_ muSaoben wyvilebSi, jgufurad<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi ixseneben wina wels Seswavlil nawyvets<br />

`tom soieris Tavga<strong>da</strong>savli<strong>da</strong>n” _ `moxerxebuli tomi” (zogierTs SeiZleba<br />

wakiTxulic hqondes sruli teqsti); ixseneben, vin aris am nawarmoebis avtori,<br />

vin aris tomi, sad <strong>da</strong> rodis xdeba am nawarmoebSi aRwerili ambavi, tomis ra moqmedeba<br />

<strong>da</strong>amaxsovr<strong>da</strong>T, misi ra Tvisebebia maTTvis misaRebi an miuRebeli...<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: mark tveni (samuel klemanso), 1835-1910<br />

wlebi, cnobili amerikeli mwerali, amerikuli kritikuli realizmis fuZemdebeli, sabavSvo literaturis<br />

klasikosi; iyo asoTamwyobis Segirdi, locmani, oqros maZiebeli; Jurnal-gazeTebSi<br />

aqveyneb<strong>da</strong> iumoristul nawarmoebebs, pamfletebs, statiebs, reportaJebs; mis SemoqmedebaSi gamoirCeva<br />

`tom soieris Tavga<strong>da</strong>savali~, romelic avtobiografiuli Seferilobisaa; `ufliswuli<br />

<strong>da</strong> maTxovari~, romelic istoriul Temazea Seqmnili; `heklberi finis Tavga<strong>da</strong>savali~, romelSic<br />

gakritikebulia monoba, rac udides problemas warmoadgen<strong>da</strong> imdroindeli amerikuli sazogadoebisaTvis.<br />

mark tvenis Semoqmedebis safuZvelia xalxuri iumori; man amerikul moTxrobas misca<br />

sruliad axali ieri <strong>da</strong> Seitana masSi satiruli karikatura, komizmi, komikuris tragikulTan<br />

moulodneli Serwyma. mTel mis Semoqmedebas gasdevs Rrma demokratizmi <strong>da</strong> humanizmi.<br />

161


2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi: moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil-nawil,<br />

gza<strong>da</strong>gza maswavleblis <strong>da</strong>xmarebiTa <strong>da</strong> klasis aqtiuri monawileobiT aixsneba<br />

gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. kiTxvis <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg <strong>da</strong>ismis teqstis<br />

Sinaarsze orientirebuli kiTxvebi:<br />

_ ratom iyo tom soieri cud gunebaze?<br />

_ ras uwodeb<strong>da</strong> igi skolaSi yofnas?<br />

_ ra xerxs mimarTa man?<br />

_ ra anderZs ibareb<strong>da</strong> tomi?<br />

_ ratom SeSin<strong>da</strong> misi Zma?<br />

_ ratom gaecina dei<strong>da</strong> pols?<br />

_ ra Sedegi mohyva tomis mcdelobas, <strong>da</strong>rCeniliyo Sin?<br />

_ ratom iyo iZulebuli tomi, wasuliyo skolaSi?<br />

teqstis analizisaTvis <strong>da</strong>ismis kiTxvebi:<br />

_ ras uwodebs tomi `wamebas”? ratom?<br />

_ rogor fiqrobT, ramd<strong>ena</strong>d <strong>da</strong>majerebeli iyo tomis tyuili?<br />

_ ratom ar <strong>da</strong>ijera dei<strong>da</strong>s biWis avadmyofoba?<br />

_ Tqveni azriT, toms sxva avadmyofoba rom moegonebina, <strong>da</strong>ujereb<strong>da</strong> mas<br />

dei<strong>da</strong>?<br />

_ tomis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? (<strong>da</strong>asabuTeT teqsti<strong>da</strong>n)<br />

_ ra an<strong>da</strong>zebi gagaxsen<strong>da</strong>T teqstis kiTxvisas? (`tyuils mokle fexebi aqvs,”<br />

`rac mogiva, <strong>da</strong>viTao, yvela Seni TaviTao~, `qurds rom yuri ugdo, dReSi asjer<br />

gamotydebao”...)<br />

_ Tqveni azriT, ra aris sasacilo am nawarmoebSi?<br />

_ rogor fiqrobT, moswons mwerals tomis saqcieli? ratom fiqrobT ase?<br />

_ Tqvenc xom ar SegmTxveviaT msgavsi ram?<br />

_ rogor fiqrobT, ra ga<strong>da</strong>xdebo<strong>da</strong> im dRes skolaSi toms?...<br />

_ waikiTxeT teqsti<strong>da</strong>n is adgili, sai<strong>da</strong>nac Cans, rom a) toms ar uyvars swavla,<br />

b) toms emarjveba tyuilis Tqma, g) dei<strong>da</strong> pols Zalian uyvars tomi <strong>da</strong> zrunavs<br />

masze, d) tomi ver erkveva medicinaSi...<br />

_ Tqveni azriT, sworad aqvs am nawyvets saTauri SerCeuli?<br />

3. Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben teqsts <strong>da</strong><br />

TiToeul azrobrivad <strong>da</strong>srulebul monakveTs urCeven saTaurs, Tanac cdiloben,<br />

rom teqstSi moZebnon mxolod arsebiTi <strong>da</strong> ZiriTadi, adgenen `mokle gegmas~,<br />

romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

a) tomis fiqrebi<br />

b) misi ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />

g) toms TiTi stkiva<br />

d) anderZi<br />

e) dei<strong>da</strong>s SiSi<br />

v) tyuils mokle fexi aqvs (<strong>da</strong>valeba 1)<br />

am gegmis mixedviT moswavleebi gadmoscemen teqstis mokle Sinaarss, Semdeg<br />

sakuTari SexedulebiT irCeven erT-erT sakiTxs <strong>da</strong> werilobiT gadmoscemen sa-<br />

Tanado monakveTis Sinaarss (<strong>da</strong>valeba #2).<br />

162


4. wyvilebSi muSaoba _ <strong>da</strong>valeba #4 _ moswavleebi sakuTari fantaziis<br />

mixedviT amTavreben tomis `anderZs” <strong>da</strong> weren mas.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. orTografiaze varjiSi _ moZebneT teqstSi sityvebi, romlebic iwereba<br />

ori m-Ti (tomma), ori s-Ti (tanisamoss), ratom iwereba aq ori m? ori s? moZebneT<br />

is sityvebi, romelTa marTlwarmoTqma <strong>da</strong> marTlwera erTmaneTs ar emTxveva<br />

(avad, avadmyofoba, <strong>da</strong>ayovnebs, ekvro<strong>da</strong>...)<br />

2. martivi miznobrivi teqstis Seqmna _ moswavleebi ecnobian gancxadebis<br />

Sinaarss; wesebs, romelTa mixedviTac un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iweros igi; ra <strong>da</strong> ra nawilebisagan<br />

Sedgeba (vis miemarTeba igi, vin wers am gancxadebas, ZiriTadi teqsti, xelis<br />

mowera, TariRi), sad, furclis romel mxares iwereba esa Tu is nawili... nimuSis<br />

mixedviT moswavleebi Tava<strong>da</strong>c qmnian analogiur teqstebs (<strong>da</strong>valeba #4).<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 4 , IV 6 , IV 8 , IV 9 , IV 10 , IV 11 , IV 14<br />

163


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

Cesterfildis `mamis werili cxra wlis vaJiSvils~,<br />

sakomunikacio teqstis ageba<br />

nj{ofcj<br />

_ teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ wakiTxulis Sefaseba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba<br />

_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ sakomunikaco teqstis ageba <strong>da</strong> wera (werili axlobels)<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavleebi kiTxuloben <strong>da</strong> aanalizeben teqsts<br />

_ afaseben wakiTxuls, akeTeben <strong>da</strong>skvnebs, asabuTeben sakuTar azrs<br />

_ gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss<br />

_ ageben martiv sakomunikacio teqsts (werili axlobels)<br />

_ weren<br />

I. gakveTilis msvleloba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli svams SekiTxvas _ Tu miuweriaT<br />

rodesme werili axloblisaTvis <strong>da</strong> ra saSualeba gamouyenebiaT amisaTvis (fosta,<br />

eleqtrofosta), fostiT gagzavnisas ra aris saWiro (konverti, romelsac<br />

aucileblad aqvs marka), ris miTiTebaa aucilebeli (misamarTis), rogor iwyeben<br />

werilis weras, rogor amTavreben, Tu uTiTeben TariRs... Seswavlili nawarmoebi<strong>da</strong>n<br />

(`marko polos mogzauroba”) ixseneben, romel qveyanaSi gamoiyenes pirvelad<br />

fosta werilebis gasagzavnad (CineTSi), romel saukuneSi (XIII)...<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis: grafi Cesterfildi _ XVIII saukunis ingliseli<br />

sazogado moRvawe, ukv<strong>da</strong>veba moipova Tavisi epistolaruli memkvidreobiT _ erTader-<br />

Ti vaJiSvilis, filipisadmi, miwerili werilebiT. werilebSi avtori vrclad msjelobs swavlaaRzrdis<br />

sakiTxebze, romlebic dResac ar kargaven aqtulaobas. imd<strong>ena</strong>d popularuli iyo misi<br />

Sexedulebebi, rom mis werilebSi gamoTqmul aRzrdis sakiTxebze momdevno xanebSi pe<strong>da</strong>gogiuri<br />

skolis Seqmnac ki scades.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ maswavlebeli klass gamometyvelebiT<br />

ukiTxavs Cesterfildis Txzulebas `werili cxra wlis vaJiSvils”. yuradReba<br />

eqceva gamometyvelebiT kiTxvas _ teqsti monologuria <strong>da</strong> <strong>da</strong>mrigeblobiTi<br />

xasiaTis, amitom un<strong>da</strong> SeirCes saTando intonacia <strong>da</strong> tempi, kiTxvisas logikuri<br />

164


<strong>da</strong> fsiqologiuri maxvilebiT un<strong>da</strong> gamoiyos gansakuTrebiT mniSvnelovani frazebi.<br />

gaanalizdeba, ra aris am werilis mizani (vaJiSvilis <strong>da</strong>rigeba), werilis mixedviT,<br />

riT aRwevs niWieri kaci mizans (sistematuri muSaobiTa <strong>da</strong> gulisyuriT),<br />

raze swuxs mama (mis Svils gulisyuri aklia), ra rCevas aZlevs (<strong>da</strong>agrovos misma<br />

Svilma codnis maragi, sanam saamiso droa), riT SeuZlia a<strong>da</strong>mians <strong>da</strong>imkvidros<br />

adgili sazogadoebaSi (codniTa <strong>da</strong> aRzrdiT), ra aris swavlisaTvis aucilebeli<br />

(niWi, gulisyuri, dro), rasTan aris Se<strong>da</strong>rebuli codnis SeZ<strong>ena</strong> (mosavlian wlebSi<br />

beRelSi marcvleulis S<strong>ena</strong>xvasTan, romelic mousavlian wlebSi gamodgeba), ra<br />

miaCnia mas namdvil codnad (wignebis kiTxva <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebTan urTierToba, codnis<br />

es ori saxe erTmaneTs avsebs), romeli Seswavlili fraza exmianeba am werils<br />

(ilias `arc sul uwignoba varga <strong>da</strong> arc mxolod wignebi<strong>da</strong>m gamoxedva”), romeli<br />

qarTveli mwerlis nawarmoebi gaaxsen<strong>da</strong>T am werilis kiTxvisas (<strong>da</strong>viT guramiSvilis<br />

`swavla moswavleTa”), ra aqvs am or nawarmoebs saerTo...<br />

maswavleblis Semdeg teqsts Cumad kiTxuloben moswavleebi <strong>da</strong> moiniSnaven<br />

im adgils, romelic, maTi azriT, gansakuTrebiT mniSvnelovania; CainiSnaven<br />

im <strong>da</strong>rigebas, romelsac eTanxmebian (an ar eTanxmebian), asabuTeben Tavis azrs<br />

(<strong>da</strong>valeba #1), SeiZleba amas erTgvari diskusiis saxec ki mieces; wakiTxuli werilis<br />

mixedviT cdiloben, <strong>da</strong>axasiaTon werilis adresati <strong>da</strong> adresanti.<br />

Seswavlili teqstis mixedviT weren `mamis rCevas” ( <strong>da</strong>valeba #2).<br />

3. sakomunikacio teqstis ageba _ <strong>da</strong>valebebi #3 <strong>da</strong> #4.<br />

Sedegebis kodi: IV 1 , IV 3 , IV 7 , IV 9 , IV 19 , IV 11<br />

momdevno ori masalis: astrid lingrenis `saubari mamasTan~ (nawyveti<br />

moTxrobi<strong>da</strong>n `yaCaRis asuli ronia”) <strong>da</strong> vaJa-fSavelas leqsis `papiCemis ander-<br />

Zi~ <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT, vTavazobT.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis:<br />

astrid lingreni _ gamoCenili Svedi sabavSvo mwerali qali, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1907 wels, gar<strong>da</strong>icvala<br />

2002 wels, Targmnilia 85 <strong>ena</strong>ze, gamocemulia 100-ze met qveyanaSi, gansakuTrebuli popularobiT<br />

sargeblobs: `saxuravis bina<strong>da</strong>ri karlsoni~, `pepi grZelwin<strong>da</strong>~, `yaCaRis asuli ronia”...<br />

165


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

revaz inaniSvilis `moxetiale musikosi~,<br />

xelobis aRmniSvneli saxelebi, rTuli sityvebis marTlwera<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ wakiTxulis gaazreba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba<br />

_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ mxatvruli teqstis ageba<br />

_ naweris Casworeba <strong>da</strong> koreqtireba<br />

_ xelobis aRmniSvnel sityvebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

_ orTografiuli Cvevebis formireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ gaiazrebs wakiTxuls, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs<br />

_ adgens mokle gegmas teqstis Sinaarsis gadmosacemad<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss mokled <strong>da</strong> vrclad<br />

_ agebs teqsts<br />

_ wers<br />

_ eufleba sakuTari naweris Casworebisa <strong>da</strong> koreqtirebis xerxebs<br />

_ ecnoba xelobis aRmniSvnel sityvebs, iyenebs maT metyvelebaSi<br />

_ varjiSobs kompozitebis marTlwera<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass acnobs teqstis saTaurs<br />

`moxetile musikosi~, sTxovs, gamoTqvan varaudi, vis Sesaxeb iqneba saubari am<br />

teqstSi, Tavisi warmodgeniT <strong>da</strong>axasiaTon moxetiale musikosi, SeiZleba am mizniT<br />

Sedges gonebrivi ieriSis rukac <strong>da</strong> gamoviyenoT jgufuri muSaoba.<br />

2. teqstis kiTxva _ teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi, SeiZleba<br />

gamoviyenoT `pauzebiT kiTxva”; gza<strong>da</strong>gza, kiTxvis procesSive aixsneba gaugebari<br />

sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, gar<strong>da</strong> `sityvaTa salaroSi” axsnili leqsikuri er-<br />

Teulebisa, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi<br />

<strong>da</strong> frazebi:<br />

166


mxned gamoiyurebo<strong>da</strong> _ axalgazrdulad, yoCaRad gamoiyurebo<strong>da</strong><br />

arCevanSi ar Sedio<strong>da</strong> _ ar arCev<strong>da</strong>, sul erTi iyo<br />

saTive RvTis mowyalebad miaCn<strong>da</strong> _ saTiviTac Zalian kmayofili iyo<br />

uSfoTveli ZiliT _ mSvidi ZiliT...<br />

Sedgeba mokle gegmac, romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

moxetiale musikosis saqmianoba<br />

xalxis azri moxetiale musikosis Sesaxeb<br />

Sexvedra meSuquresTan<br />

keTili maspinZeli<br />

musikosis ostatoba<br />

bednieri stumar-maspinZeli<br />

3. teqstis analizi _ teqsti jer gaanalizdeba I donis kiTxvebiT:<br />

_ sad cxovrob<strong>da</strong> moxuci mevioline?<br />

_ rogor gamoiyurebo<strong>da</strong> igi?<br />

_ ras saqmianob<strong>da</strong>?<br />

_ ras ambob<strong>da</strong> xalxi mis Sesaxeb?<br />

_ rogor moxv<strong>da</strong> igi meSuquresTan?<br />

_ ras saqmianob<strong>da</strong> meSuqure?<br />

_ ra sityvebiT Seafasa maspinZelma stumris saqmanoba?<br />

momdevno etapze <strong>da</strong>ismis wakiTxulis gaazrebasa <strong>da</strong> Sefasebaze orientirebuli<br />

kiTxvebi:<br />

_ ra zemoqmedeba moaxdina musikam meSuqureze? (moixibla musikiT _ igi<br />

sulganabuli usmen<strong>da</strong> <strong>da</strong> iseTi Tvalebi hqon<strong>da</strong>, rom meviolinem meore <strong>da</strong> mesame<br />

melodiac <strong>da</strong>ukra).<br />

_ ratom iyo es orive a<strong>da</strong>miani ramdenime wuTiT yvelaze bednieri am qveyanaze?<br />

ram mohgvaraT maT es grZnoba? (orive saWiro saqmes akeTeb<strong>da</strong>, orives sixaruli<br />

mohqon<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebisaTvis).<br />

_ musikosis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? (igi Sromismoyvarea _ Zalze<br />

uyvars Tavisi saqme, ukravs kargad, ar erideba arc fizikur Sromas <strong>da</strong> amis gamo<br />

fizikura<strong>da</strong>c Zlieria; keTilia _ uxaria, msmenels sixarulsa <strong>da</strong> kmayofilebas<br />

rom aniWebs; ar aris xarbi <strong>da</strong> fulis moyvaruli, mcirediTac kmayofilia...);<br />

meSuquris ra Tvisebebi Cans? (cota ukmexia, mrisxaned gamoiyureba, ar uyvars<br />

bevri laparaki, magram keTilia _ stumars Tavisi lukma gaunawila; Sromismoyvarea<br />

_ keTilsindisierad asrulebs Tavis saqmes, aqvs sxvisi Sromisa <strong>da</strong> garjis<br />

<strong>da</strong>fasebis unari; gaunaTlebelia _ ver mixv<strong>da</strong> ra iyo violino, magram aqvs<br />

musikis mosmenisa <strong>da</strong> aRqmis niWi...), ra aqvs am or gmirs saerTo (orive martoa am<br />

qveyanaze, orive Tavisi saqmis ostatia, orive saocrad keTilia, orives udides<br />

bednierebas aniWebs sxvisi <strong>da</strong>xmareba...),<br />

klass SeiZleba sadiskusiod SevTavazoT Temebi:<br />

a) musikosis saqmanobas sxva<strong>da</strong>sxva Sefasebas aZleven. xalxis romeli mosazrebaa<br />

swori?<br />

b) vin ufro saWiro saqmes akeTebs _ musikosi Tu meSuqure?<br />

teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />

167


3. wera _ werilobiT Sedgeba mokle gegma (<strong>da</strong>valeba #1), am gegmis mixedviT<br />

werilobiT gadmoscemen teqstis mokle Sinaarss (<strong>da</strong>valeba #2), aseve vTavazobT<br />

sawerad Tavisufal Temas: `ratom <strong>da</strong>xetialob<strong>da</strong> musikosi~, moswavleebma<br />

am teqsts Tavad un<strong>da</strong> SeurCion saTauri, Seadginon gegma, weris <strong>da</strong>mTavrebisas<br />

erTxel kidev waikiTxon, Caasworon SemCneuli Secdomebi <strong>da</strong> mxolod amis Semdeg<br />

moaxdinon misi prezentacia.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

a) xelobis aRmniSvnel sityvebze <strong>da</strong>kvirveba_ erTmaneTs Seupirispirdeba<br />

sityvaTa ori rigi; akvirdebian, ras gamoxatavs pirvel svetSi Camowerili<br />

arsebiTi saxelebi (usulo sagans, <strong>da</strong>esmiT kiTxva ra?), meore svetSi Camowerili<br />

arsebiTi saxelebi (sulier sagans, aRniSnaven xelobas, <strong>da</strong>esmiT kiTxva vin?),<br />

varjiSoben xelobis aRmniSvneli saxelebis miRebaze, SeiZleba <strong>da</strong>vakvirvoT<br />

mawarmoebel TavsarT-bolosarTze (me- . . . -e).<br />

b) rTuli sityvebis marTlweraze varjiSi _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 6 , IV 7 , IV 10 , IV 11 , IV 12 , IV 13<br />

168


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

goderZi Coxelis `mgeli~, arsebiTi saxelis jgufebi<br />

Sinaarsis mixedviT (sakuTari <strong>da</strong> sazogado,<br />

geografiuli <strong>da</strong> sa<strong>da</strong>urobis saxelebi)<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ arsebiTi saxelis Sinaarsobriv jgufebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />

_ gadmoscems mis Sinaarss<br />

_ martivad axasiaTebs literaturul personaJs<br />

_ wers<br />

_ agrZelebs Seswavlil literaturul nawarmoebs<br />

_ akvirdeba arsebiTi saxelis jgufebs Sinaarsis mixedviT (sakuTari <strong>da</strong> sazogado,<br />

geografiuli <strong>da</strong> warmomavlobis saxelebi)<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba: am etapis <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi: teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde gamometyvelebiT<br />

kiTxulobs maswavlebeli, Semdeg nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi, gza<strong>da</strong>gza<br />

xsnian ucnob leqsikur erTeulebs <strong>da</strong> adgenen gegmas, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />

aseT saxes miiRebs:<br />

a) mglis gaWirveba<br />

b) gamixar<strong>da</strong>s ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />

g) a<strong>da</strong>miani exmareba mgels<br />

e) sikeTis ymuili...<br />

teqsti gaanalizdeba Semdegi kiTxvebis saSualebiT:<br />

_ vin aris gamixar<strong>da</strong>? sad cxovrobs igi?<br />

_ ratom wavi<strong>da</strong> igi mgelTan?<br />

_ ra sityvebiT gaacila igi colma?<br />

169


_ rogor <strong>da</strong>exmara gamixar<strong>da</strong> mxecs?<br />

_ rogor gamoxata mgelma Tavisi madliereba?<br />

_ ra sadRegrZelos ambobs gamixar<strong>da</strong>? vis adRegrZelebs igi?<br />

_ Tqveni azriT, ratom endoba mgeli gamixar<strong>da</strong>s?<br />

_ gamixar<strong>da</strong>s ra Tvisebebi Cans teqstSi? (keTilia, mgelic ki ebraleba <strong>da</strong><br />

mis <strong>da</strong>saxmareblad midis; uSiSaria_ iaraRi ar miaqvs Tan...)<br />

_ ramd<strong>ena</strong>d <strong>da</strong>majereblad SeiZleba miviCnioT teqstSi aRwerili ambavi? (es<br />

sakiTxi sadiskusiod SeiZleba SevTavazoT klass)<br />

_ ra sityvebiT amTavrebs mwerali Txrobas?<br />

_ Tqveni azriT, ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis? (sikeTis <strong>da</strong>naxva<br />

mgelsac ki SeuZlia...)<br />

_ rogor fiqrobT, ramd<strong>ena</strong>d sworad aqvs teqsts saTauri SerCeuli? Sei-<br />

Zleba Tu ara sxva saTauri SevurCioT mas?<br />

_ SeiZleba Tu ara gavagrZeloT es ambavi? Tqven rogor gaagrZelebT?<br />

werilobiT sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2.<br />

moswavleebi TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. sazogado <strong>da</strong> sakuTari saxelebi:<br />

_ ra hqvia nawarmoebis mTavar gmirs?<br />

_ rogor fiqrobT, ratom SeurCia mweralma Tavis gmirs es saxeli? raze<br />

migvaniSnebs amiT? <strong>da</strong>asaxeleT a<strong>da</strong>mianTa sxva saxelebic, romlebic adre Seswavlil<br />

teqstebSi SegxvedriaT.<br />

_ sad xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba? (sofelSi, romlis saxelia Coxi)<br />

_ ra mdinare Camoudis am sofels? (mdinare aragvi)<br />

_ <strong>da</strong>asaxeleT TqvenTvis cnobili sxva mdinareebis saxelwodebebic.<br />

_ ra hqvia mTas, sai<strong>da</strong>nac mglis ymuili ismis? (sakidobnois mTa)<br />

_ <strong>da</strong>asaxeleT TqvenTvis cnobili sxva mTebis saxelwodebebi.<br />

eZleva <strong>da</strong>skvna sazogado <strong>da</strong> sakuTari saxelebis Sesaxeb. sruldeba <strong>da</strong>valeba<br />

#3.<br />

2. sa<strong>da</strong>urobis aRmniSvneli saxelebi:<br />

_ soflis saxelwodebaa Coxi, mwerali ki gvarad Coxelia, rogor fiqrobT,<br />

raze migviTiTebs es gvari? (mwerali am sofli<strong>da</strong>n aris).<br />

_ Tqveni azriT, sa<strong>da</strong>uria rusTaveli? raze migviTiTebs es saxeli?<br />

_ awarmoeT sa<strong>da</strong>urobis aRmniSvneli sityvebi Semdegi saxelebi<strong>da</strong>n:<br />

Tbilisi _<br />

quTaisi _<br />

qarTli _<br />

SeiZleba klasi <strong>da</strong>vakvirvoT sa<strong>da</strong>urobis aRmniSvnel -el sufiqszec.<br />

sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 4 , IV 6 , IV 7 , IV 8 , IV 10 , IV 12<br />

170


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

otia ioselianis `rogor mokv<strong>da</strong> muria~, teqstis<br />

konstruireba, sityvis semantika (relatiuri sinonimebi)<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />

_ personaJebis martivad <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba, kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ teqstis ageba saTauris mixedviT<br />

_ relatiur sinonimebze <strong>da</strong>kvirveba (terminis gareSe)<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs teqsts<br />

_ gaiazrebs wakiTxuls, akeTebs <strong>da</strong>skvnebs <strong>da</strong> asabuTebs Tavis azrs<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss<br />

_ varjiSobs sxva<strong>da</strong>sxva pirSi (I <strong>da</strong> III) Txrobaze<br />

_ wers<br />

_ iyenebs teqstis koreqtirebisa <strong>da</strong> Casworebis martiv strategiebs<br />

_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad, individualurad<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am mizniT klass SeiZleba jgufuri muSaobisaTvis<br />

SevTavazoT saTauri teqstisaTvis: `a<strong>da</strong>mianis oTxfexa megobrebi”. mofiqrebisaTvis<br />

eZlevaT ramdenime wuTi, pasuxebis prezentacia <strong>da</strong> Sefaseba xdeba klas-<br />

Si.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ (teqsti or nawilad aris gayofili. sasurvelia,<br />

es nawilebi cal-calke <strong>da</strong>muSavdes). teqsti ikiTxeba nawil-nawil, gza<strong>da</strong>gza<br />

aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi, Sedgeba gegmac, romelic <strong>da</strong>axloebiT<br />

aseT saxes miiRebs:<br />

murias gauCinareba<br />

bavSvis wuxili<br />

muriasa <strong>da</strong> cofiani nagazis orTabrZola<br />

murias mkurnaloba<br />

murias erTguleba<br />

oTxfexa megobris Zebna<br />

murias sikvdili<br />

teqsti gaanalizdeba sxva<strong>da</strong>sxva donis _ gagebaze, analizsa <strong>da</strong> Sefasebaze<br />

171


orientirebuli _kiTxvebiT:<br />

_ ratom wuxs biWi?<br />

_ ratom ar SeuSin<strong>da</strong> igi cofian ZaRls?<br />

_ ra ga<strong>da</strong>wyvites soflelebma?<br />

_ vin uSvela murias?<br />

_ rogor mkurnalob<strong>da</strong> babua murias?<br />

_ rodis misca man SviliSvils ZaRlTan miaxloebis neba?<br />

_ ratom wavi<strong>da</strong> muria Sini<strong>da</strong>n?<br />

_ rogor mokv<strong>da</strong> muria?<br />

_ ramd<strong>ena</strong>d gaamarTla babuas mkurnalobis meTodma?<br />

_ moxucis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? <strong>da</strong>asabuTeT teqstis mixedviT<br />

<strong>da</strong> waikiTxeT saTanado adgilebi.<br />

_ vin mogviTxrobs teqstSi gadmocemul ambavs? ra SegiZliaT TqvaT mis<br />

Sesaxeb? waikiTxeT teqsti<strong>da</strong>n saTanado adgilebi.<br />

_ Tqveni azriT, ramd<strong>ena</strong>d swori iyo mezoblis ga<strong>da</strong>wyvetileba _ moekla<br />

muria?<br />

_ ramd<strong>ena</strong>d sworad migaCniaT babuas ga<strong>da</strong>wyvetileba _ ar moklas es<br />

ZaRli?<br />

_ sad xdeba nawarmoebSi aRwerili moqmedeba? vin <strong>da</strong> vin arian moqmedi pirebi?<br />

romeli gmirebi arian aq mTavari?<br />

_ Tu Cans teqstSi mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba momx<strong>da</strong>ri ambisadmi? <strong>da</strong>asabu-<br />

TeT.<br />

moswavleebi winaswar Sedgenili gegmis mixedviT gadmoscemen teqstis Sinaarss,<br />

yuradReba maxvildeba III pirSi Txrobaze.<br />

teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia g).<br />

aqve wyvilebSi sruldeba <strong>da</strong>valeba #1.<br />

saSinao <strong>da</strong>valebad umjobesia, SevTavazoT <strong>da</strong>valeba #2.<br />

3. teqstis konstruireba _ moswavleebi ori SeTavazebuli saTauri<strong>da</strong>n<br />

irCeven erT-erTs (<strong>da</strong>valeba #3) <strong>da</strong> ageben teqsts.<br />

II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. sxva<strong>da</strong>sxva pirSi Txroba _ moswavleebi akvirdebian, romel pirSia<br />

teqstSi Txroba, ixseneben amave avtoris sxva nawarmoebebsac, sa<strong>da</strong>c aseve I pir-<br />

Sia Txroba <strong>da</strong> cdiloben gaarkvion, ratom mimarTavs am xerxs avtori ase xSirad<br />

(raTa Txroba ufro uSualo iyos, mweralma ufro advilad <strong>da</strong>amyaros urTier-<br />

Toba mkiTxvelTan, ufro zustad gviTxras Tavisi saTqmeli...).<br />

2. sityvis mravalmniSvnelianobaze <strong>da</strong>kvirveba _ sityva `joxis” ramdenime<br />

Sesatyvisi arsebobs qarTulSi, erT-erTi maTgani _ xelketi_ teqstSiac<br />

aris gamoyenebuli, ecnobian sxva leqsikur erTeulebsac (saxelmZRv. gv. 144). am<br />

codnis gamoyenebiT sruldeba <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV 3 , IV 4 , IV 6 , IV 7 , IV 10 , IV 11 , IV 12<br />

172


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

merab elioziSvilis `sakuTar budeSi <strong>da</strong>tyvevebuli~,<br />

erTcnebiani kompozitebi, frinvelTa naSierTa saxelebi<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi<br />

_ kritikuli azrovnebis ganviTareba<br />

_ leqsikuri maragis gamdidreba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ teqstis ageba an<strong>da</strong>zis mixedviT<br />

_ punqtuaciuri Cvevebis formireba<br />

_ rTuli sityvebis (erTcnebiani kompozitebis) marTlwera<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs teqsts<br />

_ akeTebs <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss vrclad <strong>da</strong> mokled winaswar Sedgenili<br />

gegmis mixedviT<br />

_ qmnis teqsts an<strong>da</strong>zis mixedviT<br />

_ wers<br />

_ iyenebs codnis Sefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis formebs<br />

_ eufleba orTografiulsa <strong>da</strong> punqtuaciur Cvevebs<br />

_ ecnoba axal leqsikur erTeulebs <strong>da</strong> metyvelebaSi iyenebs maT<br />

I. teqstze muSaoba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba _ am etapis <strong>da</strong>gegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ elioziSvili merab, Tanamedrove qarTveli<br />

mwerali <strong>da</strong> dramaturgi, <strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1934 wels cxinvalSi, <strong>da</strong>amTavra Tsu aRmosavleTmcodneobis<br />

fakulteti 1957 wels, pirveli moTxrobebi gamoaqveyna Jurnal `ciskarSi” 1958 wels, pirveli<br />

krebuli `molodini” _ 1961 wels, avtoria moTxrobaTa krebulebisa: `didedebi <strong>da</strong> SviliSvilebi”<br />

(1964 w), `beberi mezurneebi” (1968 w), `Zmano kaxelno” (1975 w)... misi piesebi: `araferi~, `<strong>da</strong>Tvebi~,<br />

`beberi mezurneebi~, `berikoni”... warmatebiT idgmebo<strong>da</strong> <strong>qarTuli</strong> Teatris sc<strong>ena</strong>ze. mas<br />

ekuTvnis agreTve kinosc<strong>ena</strong>rebi filmebisaTvis; `TeTri qaravani”(1963 w, reJisori e. Sengelaia),<br />

`didi mwvane veli” (1967 w, reJ. T. kokoCaSvili), `didedebi <strong>da</strong> SviliSvilebi” (1969 w, reJ. n. mWedliZe),<br />

`beberi mezurneebi” (1973 w, reJ. T. kvaWaZe). amJamad eweva sasuliero moRvaweobas.<br />

173


2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi _ teqsts pauzebiT kiTxuloben moswavleebi:<br />

I pauza: `ara, _ Tavi gaiqnia dide<strong>da</strong>m~, II pauza: `... erTgulebiT kvebav<strong>da</strong><br />

bartyebs~, III pauza `... jer kidev iynen, <strong>da</strong>izrdebian~, IV pauza `... mindvrisaken<br />

mousves~, V pauza: `... ara <strong>da</strong> sulac Cemi iqneba”... TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebi<br />

gamoTqvamen varauds movl<strong>ena</strong>Ta Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb <strong>da</strong> teqstis<br />

wakiTxvis Semdeg u<strong>da</strong>reben mas avtoriseul variants. nawil-nawil kiTxvis procesSi<br />

aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebic.<br />

moswavleebi kvlav kiTxuloben teqsts <strong>da</strong> asaTaureben TiToeul azrobrivad<br />

<strong>da</strong>srulebul monakveTs, adgenen gegmas mokle Sinaarsis gadmosacemad,<br />

romelic <strong>da</strong>axloebiT aseT saxes miiRebs:<br />

gvirilebis krefa<br />

mindorSi siarulis namdvili mizezi<br />

biWebis ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />

Cxubi<br />

<strong>da</strong>gvianebuli sinanuli<br />

teqsti gaanalizdeba Semdegi kiTxvebis saSualebiT:<br />

_ sad <strong>da</strong>rbodnen biWebi?<br />

_ ra iyo dide<strong>da</strong>s ukmayofilebis mizezi?<br />

_ ratom <strong>da</strong>rbodnen biWebi mindorSi?<br />

_ ra ga<strong>da</strong>wyvites maT?<br />

_ ratom ver mifrinavdnen mwyris CoCrebi Tbili qveynebisaken?<br />

_ raze wakamaTdnen biWebi?<br />

_ ra SeemTxvaT <strong>da</strong>tyvevebul bartyebs?<br />

_ vin iyo <strong>da</strong>mnaSave bartyebis <strong>da</strong>RupvaSi?<br />

_ rodis igrZnes biWebma sakuTari <strong>da</strong>naSauli?<br />

_ <strong>da</strong>axasiaTeT Tengo <strong>da</strong> zura, maTi ra Tvisebebi Cans? <strong>da</strong>asabuTeT teqstis<br />

mixedviT.<br />

_ Tu Cans nawarmoebSi mwerlis <strong>da</strong>mokidebuleba momx<strong>da</strong>risadmi? iwonebs Tu<br />

kicxavs biWebis moqmedebas? sad, romel sityvebSi Cans es? (`an ki ra eTqmo<strong>da</strong>T?!<br />

<strong>da</strong>mnaSaveni iyvnen oriveni”).<br />

_ rogoria Tqveni <strong>da</strong>mokidebuleba teqstSi aRwerili ambisadmi? <strong>da</strong>asabu-<br />

TeT Tqveni azri.<br />

romeli Seswavlili nawarmoebi gagaxsen<strong>da</strong>T am moTxrobis kiTxvisas?<br />

_ ra an<strong>da</strong>za gagaxsen<strong>da</strong>T? (`asjer gazome <strong>da</strong> erTxel gaWeri”).<br />

_ Tqveni azriT, rac biWebma Caidines, <strong>da</strong>naSuli iyo Tu Secdoma?<br />

_ rogor fiqrobT, rogor moiqceodnen am ambis Semdeg Tengo <strong>da</strong> zura? xom<br />

ar SegiZliaT gaagrZeloT es ambavi?<br />

sruldeba <strong>da</strong>valebebi #1 <strong>da</strong> #2.<br />

moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss rogorc vrclad, ise _ mokled.<br />

174


II. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba<br />

1. naSierTa saxelebis gacnoba _ teqstSi naxsenebia sityva CoCori, romelic<br />

am SemTxvevaSi aRniSnavs mwyris naSiers, moswavleebi ecnobian frinvelTa na-<br />

Sierebis sxva saxelwodebebsac (sax. gv. 147) <strong>da</strong> am codnis gamoyenebiT asruleben<br />

#3 <strong>da</strong>valebas.<br />

2.rTuli sityvebis marTlweraze <strong>da</strong>kvirveba _ sax. gv. ????.<br />

3. punqtuaciuri Cvevebis formireba _ <strong>da</strong>valeba #4.<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 5 , IV 6 , IV 7 , IV 10 , IV 13 , IV 14<br />

175


hblwfUjmfcjt!nbtbmb<br />

sergo kldiaSvilis `soflis gzaze saqarTveloSi~,<br />

teqstis ageba, misi koreqtireba<br />

nj{ofcj<br />

_ mxatvruli teqstis kiTxva <strong>da</strong> gaazreba<br />

_ sakuTari azris <strong>da</strong>sabuTeba<br />

_ gabmuli metyvelebis ganviTareba<br />

_ kiTxvisa <strong>da</strong> weris strategiebis <strong>da</strong>ufleba: teqstis ageba saTauris<br />

mixedviT, misi Casworeba <strong>da</strong> koreqtireba<br />

brujwpcfcj<br />

_ moswavle kiTxulobs <strong>da</strong> aanalizebs mxatvrul teqsts<br />

_ akeTebs saTanado <strong>da</strong>skvnebs, asabuTebs Tavis azrs<br />

_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss TxrobiT <strong>da</strong> werilobiT<br />

_ eufleba kiTxvisa <strong>da</strong> weris strategiebs<br />

_ kritikulad akvirdeba sxvaTa metyvelebas <strong>da</strong> cdilobs maTs metyvelebaSi<br />

SemCneuli Secdomebis <strong>da</strong>fiqsirebasa <strong>da</strong> gasworebas<br />

gakveTilis msvleloba<br />

1. kiTxvisaTvis mzadeba: maswavlebeli <strong>da</strong>faze wers sityvebs: `stumari~,<br />

`maspinZeli” <strong>da</strong> moswavleebs avalebs am sityvebis gamoyenebiT Seadginon teqsti.<br />

am dros SeiZleba gamoviyenoT jgufuri muSaoba.<br />

2. teqstis kiTxva <strong>da</strong> analizi_ teqsts Tavi<strong>da</strong>n bolomde gamometyvelebiT<br />

kiTxulobs maswavlebeli, <strong>da</strong>svams ramdenime sakontrolo, ganmazogadebel kiTxvas:<br />

_ weliwadis romeli droa aRwerili am teqstSi?<br />

_ romeli <strong>qarTuli</strong> tradiaciaa aRwerili masSi?<br />

teqsts ganmeorebiT nawil-nawil kiTxuloben moswavleebi, gza<strong>da</strong>gza, kiTxvis<br />

procesSi, aixsneba gaugebari sityvebi <strong>da</strong> gamoTqmebi. amis Semdeg maswavleblis<br />

miTiTebiT erTxel kidev kiTxuloben teqsts Cumad, yofen mas calkul monakveTebad<br />

<strong>da</strong> adgenen gegmas, pasuxebis prezentacia <strong>da</strong> Sefaseba xdeba klasSi.<br />

teqsti gaanalizdeba Semdegi kiTxvebis <strong>da</strong>xmarebiT:<br />

_ rogor aris aRwerili teqstSi ucxo mosaxlis ezo? maspinZeli?<br />

_ rogor gaumaspinZldnen ucxo stumars ucnobi maspinZlebi?<br />

_ ra ganwyoba <strong>da</strong>eufla mwerals, roca ucnobi maspinZlis ezo <strong>da</strong>tova?<br />

176


_ ram <strong>da</strong>ay<strong>ena</strong> igi aseT xasiaTze?<br />

_ waikiTxeT teqsti<strong>da</strong>n is adgili, sa<strong>da</strong>c mwerlis ganwyoba aris aRwerili<br />

(`ra <strong>da</strong>mRlis viaro wmin<strong>da</strong> qarTul miwaze, ra <strong>da</strong>mRlis vucqiro Cemi qveynis casa<br />

<strong>da</strong> mzes! amaze didi sikeTe ra vinatro!”).<br />

_ maspinZlebis ra Tvisebebi Cans teqstSi? <strong>da</strong>asabuTeT teqstis mixedviT<br />

(isini Sromismoyvareni arian _ ezo kargad aqvT movlili; <strong>da</strong>uzarelni _ qali-<br />

Svili wylis mosatanad wyaroze gaiqca; berikaci keTilmosaubrea _ ucxo stumars<br />

nacnobiviT gauba saubari, guluxvebi arian _ stumars SesaniSnavad gaumaspinZldnen...).<br />

_ romel qarTul tradiaciazea saubari teqstSi? ramd<strong>ena</strong>d misaRebia<br />

TqvenTvis ucxo a<strong>da</strong>mianis gamaspinZleba? sxva romel qarTul tradiciebs gaixsenebT<br />

kidev? romeli <strong>qarTuli</strong> tradicia mogwonT yvelaze metad? Tqven Tu<br />

icavT romelime tradicias?<br />

_ sad xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba?<br />

_ Tqveni azriT, Tu aris amis Sesaxeb miniSnebebi teqstSi?<br />

_ rogor fiqrobT, ratom ar asaxelebs mwerali am soflis saxelwodebas?<br />

(aseTi ambavi yvela qarTul sofelSi SeiZlebo<strong>da</strong>, rom momx<strong>da</strong>riyo).<br />

teqstis gaazrebisaTvis sruldeba testuri <strong>da</strong>valeba (swori pasuxia b)<br />

3. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi jer TxrobiT, Semdeg ki<br />

werilobiT (<strong>da</strong>valeba #2) gadmoscemen teqstis Sinaarss. yuradReba maxvildeba<br />

III pirSi Txrobaze.<br />

4. teqstis ageba _ moswavleebi SemoTavazebuli saTaurebi<strong>da</strong>n irCeven erTerTs<br />

(<strong>da</strong>valeba #2), ixseneben teqstis agebisa <strong>da</strong> koreqtirebis ZiriTad strategiebs<br />

(saTauris gaazreba, gegmis Sedg<strong>ena</strong>, `Savad” wera, weris <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg<br />

<strong>da</strong>werilis ga<strong>da</strong>kiTxva <strong>da</strong> SemCneuli Secdomebis Casworeba, `TeTrad” wera, prezentacia,<br />

urTierTSefaseba <strong>da</strong> TviTSefaseba, SeniSvnebis gaTvliswineba momavlisaTvis...)<br />

<strong>da</strong> iwyeben weras (<strong>da</strong>valeba #2).<br />

5. enobriv masalaze <strong>da</strong>kvirveba _ moswavleebi ecnobian `aqtivobebis<br />

rveulSi” <strong>da</strong>xazul sqemas (<strong>da</strong>valeba #3): vin Tqva, ra Tqva, rogor un<strong>da</strong> eTqva?<br />

maswavlebelTan erTad SeaqvT masSi ramdenime nimuSi (mag. vin Tqva? _ mweralma,<br />

ra Tqva? _ Semoraguli, rogor un<strong>da</strong> eTqva? _ SemoRobili...). es <strong>da</strong>valeba maT<br />

eZlevaT mTeli zafxulisaTvis.<br />

Sedegebis kodi: IV 2 , IV 3 , IV 5 , IV 7 , IV 8 , IV 10 , IV 12 , IV 13<br />

177


Semdgomi masalis: muxran maWavarianis `dRe moiwevs kriala” _ <strong>da</strong>gegmavas<br />

maswavlebels vandobT, vTavazobT mxolod <strong>da</strong>matebiT informacias mwerlis Sesaxeb.<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia maswavleblisaTvis _ muxran maWavariani, Tanamedrove poeti,<br />

<strong>da</strong>iba<strong>da</strong> 1929 w, sof. argveTSi, saCxeris r-nSi, 1954 wels <strong>da</strong>amTavra Tsu filologiis fakulteti,<br />

1967-1984 wlebSi iyo Jurnal `pioneris~, xolo 1982-1992 wlebSi Jurnal `saunjis” mTavri redqtori,<br />

pirveli leqsebi 1952 wels gamoaqveyna, 1958 wels gamovi<strong>da</strong> poetis ori krebuli: `wiTeli<br />

mze <strong>da</strong> mwvane balaxi” <strong>da</strong> `siCume uSenod~, romelic iTargmna rusul <strong>ena</strong>ze <strong>da</strong> 1959 wels poets moutana<br />

didi aRiareba _ axalgazrdobis msoflio VII festivalis laureatis wodeba. poetis mTeli<br />

Semoqmedeba <strong>da</strong>fuZnebuli patriotizmze, samSoblos siyvaruliTaa STagonebuli misi yoveli<br />

leqsi, mis poezias xSirad axlavs maJoruli, mxne ganwyoba, rac winamdebare leqsisTvisac aris<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli.<br />

178


saxelmZRvanelo gankuTvnilia<br />

III klasis moswavleTaTvis,<br />

Sedgenilia `erovnuli saswavlo<br />

gegmis~ mixedviT.<br />

sakiTxav masalaze muSaobas mWidrod<br />

ukavSirdeba enobriv-logikur<br />

savarjiSoTa sistema, romelic<br />

uzrunvelyofs ZiriTadi sametyvelo<br />

unar-Cvevebis <strong>da</strong>uflebas.<br />

warmodgenili saswavlo masala<br />

emsaxureba moswavleTa SemecnebiT<br />

aqtivizacias, amave dros<br />

SesaZleblobas aZlevs Semoqmed<br />

maswavlebels gamoiyenos swavlebis<br />

interaqtiuri meTodebi.<br />

saswavlo kompleqti moicavs<br />

`moswavlis wigns~, `maswavleb- `maswavleb-<br />

lis wigns~, `moswavlis aqtivobebis<br />

rveuls~, Tematuri gakveTilebis<br />

krebuls - `wignis samyaro~.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!