27.10.2014 Views

omis sxva saxe

omis sxva saxe

omis sxva saxe

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

1<br />

<strong>omis</strong><br />

<strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

gori<br />

2012


2 www.qartlosi.org<br />

redaqtori:<br />

megi bibiluri<br />

teqnikuri redaqtori:<br />

vaxtang ZanZava<br />

wignze muSaobdnen:<br />

megi bibiluri<br />

maria (plion) plieva<br />

Temur cxurbati<br />

ekaterine lomiZe<br />

tamerlan tadtaevi<br />

qeTevan kapanaZe


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

3<br />

mkiTxvels<br />

krebulis mizania warmogidginoT 2008<br />

wlis konfliqtis dros qarTvelebis da osebis<br />

mier gamovlenili gansakuTrebuli humanuri<br />

qmedebebi. krebulSi Sesuli istoriebi naTlad<br />

asaxavs, rom omSic ki aris adgili zogadsakacobrio<br />

faseulobebis gamovlenisa.<br />

istoriebi Sekriba arasamTavrobo organizaciam<br />

`megobrobis xidi – qarTlosi~ da wigni<br />

gamoica COBERM-is mxardaWeriT, romelic<br />

warmoadgens evropis gaerTianebisa da gaer-<br />

Tianebuli erebis organizaciis ganviTarebis<br />

programis (UNDP) erTobliv meqanizms ndobis<br />

aRdgenisaTvis konfliqtis Sedegad gayofil<br />

sazogadoebebs Soris.<br />

Rrmad gvjera, rom mocemuli krebuli xels<br />

Seuwyobs gayofil sazogadoebebs Soris ndobis<br />

da komunikaciis aRdgenis process.<br />

filip dimitrovi,<br />

evrokavSiiris elCi<br />

saqarTveloSi<br />

jeimi makgoldriki,<br />

gaeros ganviTarebis programis<br />

mudmivi warmomadgeneli<br />

saqarTveloSi,<br />

gaeros mudmivi koordinatori<br />

saqarTveloSi


4 www.qartlosi.org<br />

wigni gamoica COBERM-is programis dafinansebiT,<br />

romelic dafinansebulia evrogaer-<br />

Tianebis mier da administrirebulia gaeros<br />

ganviTarebis programis mier (UNDP).<br />

wignSi Sesuli istoriebi mxolod avtorTa<br />

pasuxismgeblobaa da ar gamoxatavs evrogaer-<br />

Tianebis da gaeros ganviTarebis programis<br />

(UNDP) oficialur pozicias.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

5<br />

winasityvaoba<br />

omi klavs, magram omsac ar ZaluZs gaanadguros<br />

siyvaruli, urTierTdaxmarebis survili da<br />

humanuroba. krebuli warmogidgenT arasamTavrobo<br />

organizacia `megobrobis xidi _ qarTlosis~<br />

mier Segrovebul namdvil istoriebs, romlebsac<br />

adgili hqonda 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> dros.<br />

2008 wlis agvistoSi, rodesac samxedro moqmedebebi<br />

daiwyo, `qarTlosis~ warmomadgenlebi<br />

movlenaTa epicentrSi aRmovCndiT.droebiT<br />

iZulebiT gadaadgilebul pirebad viqeciT da,<br />

SesaZleblobis farglebSi, vcdilobdiT davxmarebodiT<br />

Cvens Tanasoflelebs _ megobrebs,<br />

mezoblebs, naTesavebs, da, ubralod, adamianebs,<br />

romlebic Svelas iTxovdnen. xalxis droebiT<br />

TavSesafrebSi ganTavsebis, sakvebi produqtebis,<br />

pirveladi saWiroebis sagnebis ganawilebisas,<br />

uamravi piradi istoria movismineT. Cvenda gasaocrad,<br />

SevniSneT, rom mware, sasowarkveTiT<br />

savse mogonebebis paralelurad iyo istoriebi,<br />

romlebSic konfliqturi mxareebis warmomadgenlebi<br />

exmarebodnen erTmaneTs. maSinve vifiqreT,<br />

rom kargi iqneboda am istoriebis Cawera da wignad<br />

gamocema. ramdenime qarTul-osuri Sexvedris<br />

dros gavuziareT es idea Cvens os kolegebs<br />

_ aRmoCnda, rom maTac hqondaT saTqmeli.<br />

wignSi Sesulia ori qarTveli da ori osi Jurnalistis<br />

mier oTxi Tvis manZilze Segrovebuli<br />

100 realuri istoriidan 40 istoria. yvela<br />

ambavi Cveni mezoblebis, nacnobebis, axloblebis<br />

_ realuri adamianebis realuri cxovrebidanaa.


6 www.qartlosi.org<br />

zog SemTxvevaSi daZabulobis arseboba gaviTvaliswineT<br />

da Cveni respondentebis TxovniT ar<br />

vuTiTebT, an SevcvaleT movlenaTa adgilebi,<br />

gmirebis <strong>saxe</strong>lebi.<br />

istoriebi, ZiriTadad, mezoblebs, megobrebs,<br />

naTesavebs exeba, romlebic wamSi barikadis<br />

<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> mxares aRmoCndnen. ramdenime istoriaa<br />

samxedroebze, romlebic profesiuli<br />

valis moxdisas iZulebulni gaxdnen monawileoba<br />

mieRoT samxedro moqmedebebSi. es istoriebi<br />

Cveulebriv soflis macxovreblebzea, romlebic<br />

uneblieT CaerTvnen <strong>omis</strong> qarcecxlSi, romelTa<br />

bedic samudamod Seicvala, magram sakuTar TavSi<br />

ipoves Zala da simamace gverdSi da dgomodnen<br />

erTmaneTs da daxmarebis xeli gaewvdinaT erTmaneTisTvis.<br />

miuxedavad imisa, rom yoveli istoria sakmaod<br />

gan<strong>sxva</strong>vdeba erTmaneTisgan, maT erTi mTavari<br />

msgavseba aqvT – is, rom am omSic aRmoCnda<br />

adgili keTili saqmeebisTvis, megobrobisTvis da<br />

urTierTdaxmarebisTvis.<br />

uRrmesi madloba Cvens respondentebs Tanam-<br />

SromlobisTvis, romlebmac gamoxates mzadyofna<br />

gaexsenebinaT da CvenTvis moeyolaT <strong>omis</strong> dros<br />

gadatanili metad mtkivneuli mogonebebi; aseve<br />

Jurnalistebs, romlebic dagvexmarnen istoriebis<br />

SegrovebaSi, miuxedavad imisa, rom es procesi advili<br />

ar iyo.<br />

didi madloba evrogaerTianebis mier dafinansebul<br />

da gaeros ganviTarebis programis<br />

(UNDP) mier administrirebul programa COBERM-s,<br />

romlis farglebSic SevZeliT erToblivi qar-<br />

Tul-osuri wignis gamocema.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

7<br />

mxsneli<br />

is zedamxedveli Cemi moyvasia da<br />

misi kargad yofnisTvis dRemde vloculob.<br />

2008 wlis agvistoSi, rodesac omi mZvinvarebda,<br />

qalaqis winaswari dakavebis izolatorSi<br />

teva aRar iyo. mal-male mohyavdaT datyvevebuli<br />

mSvidobiani qarTveli mosaxleoba. maT Soris,<br />

xandazmuli wyvilebic. qalebi ufro medgrad<br />

idgnen. mamakacebs, gansakuTrebiT hipertoniiT<br />

da guliT daavadebulebs, autaneli sicxis,<br />

Zaladobisa da damcirebis gaZleba uWirdaT.<br />

meuRlesTan erTad luiza nasuaSvilic izolatorSi<br />

moxvda.<br />

dResac cremliani ixsenebs mSobliur cxinvals...<br />

luiza cxinvalSi cxovrobda 1991 wlamde,<br />

manam, sanam pirvelad Camovardeboda SuRli qarTvelebs<br />

da osebs Soris. areulobam aiZula<br />

sacxovreblad TamaraSenSi gadasuliyo, Tumca,<br />

qalaqTan kavSiri ar gauwyvetia da buRaltrad<br />

muSaobda qarxanaSi. erT xans SiSobda, vaiTu am<br />

dapirispirebis gamo, rogorc qarTveli, samsaxu-


8 www.qartlosi.org<br />

ridan damiTxovono, magram misi SiSi usafuZvlo<br />

aRmoCnda, cxinvalSi mas aravin sdevnida.<br />

`2008 wlis agvistoSic ver davtove saxli.<br />

ukiduresad mZime mdgomareoba iyo, magram sad<br />

wavidodi? Sin maRalwneviani, avadmyofi meuRle<br />

myavda. vfiqrobdi, rom mSvidobian mosaxleobas<br />

aravin daarbevda, ar Seaviwrovebda. samwuxarod,<br />

movlenebi tragikulad ganviTarda.<br />

10 agvistos saxlSi osi erovnebis mebrZolebi<br />

mogvadgnen. me da Cemi meuRle iaraRis muqariT<br />

wagviyvanes cxinvalis winaswari dakavebis izolatorSi.<br />

qmari xelSi makvdeboda. nerviulobis<br />

gamo wnevam auwia. mdgomareoba TandaTan mZimdeboda,<br />

saswrafod sWirdeboda wnevis wamali. gamosavals<br />

amaod veZebdi. iq iseTi mZime situacia iyo,<br />

rom daxmarebas veravis sTxovdi. danarCeni patimrebi<br />

uares mdgomareobaSi iyvnen. xalxi saknidan<br />

gamohyavdaT da fizikurad uswordebodnen. Cven<br />

aravin gvexeboda da meSinoda, rom wamals Tu moviTxovdi,<br />

amiT yuradRebas miviqcevdi.<br />

Tumca, rodesac Cemi meuRlis janmrTelobis<br />

mdgomareobam kritikul zRvars miaRwia, vifiqre,<br />

rom malvas azri aRar hqonda. gavbede da<br />

zedamxedvels wamali vTxove. zizRiT Semomxeda,<br />

yvirili damiwyo, saswrafo daxmarebis manqanas<br />

gamogiZaxeb, ar gindao? ra mefiqra, ra meqna, aRar<br />

vicodi, qmari ki xelidan mecleboda.<br />

cota xanSi am zedamxedvelma uxeSad mimixmo.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

9<br />

SeSinebuli mivuaxlovdi da kinaRam davmunjdi<br />

_ erTi firfita wnevis damwevi Zliermoqmedi wamali<br />

momca. sanam vicocxleb, sul memaxsovreba im<br />

kacis <strong>saxe</strong>, wamals rom maZlevda, TvalebSi ar miyurebda,<br />

mere iaraRi momiqnia da miyvira, gavsuliyavi.<br />

saswrafod gamovbrundi da meuRle gulSi<br />

Cavikari. vtirodi, sixarulisgan vtirodi. qmaric<br />

gadamirCa da omSi adamianobis gamovlinebis momswrec<br />

gavxdi. mixaroda, rom omma zedamxedvelSi<br />

saTnoebisa da sikeTis keTebis unari ver waSala.<br />

Turme, sxvebis dasanaxad meqceoda uxeSad. rom ara<br />

im kacis gulisxmiereba, meuRle daiRupeboda.<br />

is zedamxedveli Cemi moyvasia da misi kargad<br />

yofnisTvis dRemde vloculob. warmoidgineT,<br />

dedamiwa aseTi adamianebisgan rom daicalos, ma-<br />

Sin yvela omi imaze ufro meti boroteba iqneba,<br />

vidre aris. am ambis mere sul vfiqrob, rom es omi<br />

Cveni saerTo tkivilia...~


10 www.qartlosi.org<br />

dedis xelebi<br />

Спасибо матушка,<br />

мой Ангел Хранитель!<br />

2008 wlis 11 agvisto gaTenda. giorgis ojaxSi<br />

araferi icodnen misi adgilsamyofelis Se<strong>saxe</strong>b.<br />

mSoblebma wina saRamos mxolod is gaiges, rom<br />

maTi vaJis batalionis erTi nawili saartilerio<br />

dabombvaSi mohyva. amaod rekavdnen telefonze,<br />

dakavSireba ver xerxdeboda. SuaRamisas movida<br />

Setyobineba: `deda, cocxali var. ar inerviulo~.<br />

amis mere dedam Tvali veRar moxuWa. cdilobda,<br />

cudze ar efiqra, magram ratomRac eCveneboda,<br />

rom giorgi daWrili iyo da sadRac afarebda Tavs.<br />

ra aRar warmoidgina, magram imedi hqonda, rom Tu<br />

giorgi marTla daWrili iyo, viRacas unda gadaerCina.<br />

is viRac, SesaZloa, mowinaaRmdegis deda,<br />

da, Seyvarebuli, an sulac coli yofiliyo.<br />

`mec xom ase moviqceodi daWrili adamiani,<br />

an jariskaci rom menaxa? magram me xom eqimi var,<br />

giorgis Tu eqimi ar Sexvdeba, vin upatronebs?~ _<br />

aseT fiqrebSi, rogorc iqna, daaTenda.<br />

gamTeniisas karze susti kakuni moesma. jer


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

11<br />

SekrTa, male damSvidda, momxduri kakuniT ar<br />

eaxleboda. mezobeliao, gaifiqra da kibeze<br />

fexakrefiT Cavida. samzareulos kars mezobeli<br />

nunu miyrdnoboda, wneva gamizome, mTeli Rame ar<br />

miZiniao, sTxova da Camojda. nunu mouyva, rogor<br />

ar daaZina rusi jariskacis gminvam. misi saxlis<br />

gverdiT, RvTismSoblis <strong>saxe</strong>lobis eklesiasTan<br />

dabanakebuliyvnen rusebi. erT-erTi jariskaci<br />

mZimed yofila daWrili. `ar vici ra sWirs, magram<br />

misi kvnesa guls miklavs, verafriT daviZine. etyoba,<br />

Zalian axalgazrdaa, sawyali. gamudmebiT dedas<br />

uxmobda, mgoni, bodavda kidec,~ _ ambobda nunu.<br />

miuxedavad imisa, rom SiSis qveS myofi, soflad<br />

darCenili mosaxleoba gareT gasvlas Zlivs<br />

bedavda, ambebi mainc swrafad vrceldeboda.<br />

sofelSi jari idga, magram `daupatiJebel stumrebs~<br />

xalxi ar auwiokebia.<br />

naSuadRevs soflis maRaziaSi erT-erTi jariskaci<br />

gamoCnda da daWrili TanamebrZolisTvis<br />

daxmareba iTxova. `dazianebul fexze avadmyofs an-<br />

Teba ganuviTarda, temperaturam auwia, verafers<br />

vxdebiT, xelSi gvakvdeba, iqneb gviSveloT~, _<br />

iTxovda maRali, qera jariskaci. maRaziaSi myofi<br />

oTxi qali da oric samocdaaTsgadacilebuli<br />

kaci mdumared uyurebda gadamTiels.<br />

_ hm, ras moveswariT, mteri gvTxovs gadagvar-<br />

Cineo, _ Tqva erTma.<br />

_ mteri raTa, kaco, adamianis Svilia, _ Seeka-


12 www.qartlosi.org<br />

maTa meore.<br />

dinjad daiwyes bWoba, SiSobdnen, rom davexmaroT,<br />

vaiTu mowinaaRmdegis jariskacis gadar-<br />

Cenis gamo vinmem dagvsajos, arada, kaci kvdeba,<br />

vinc ar unda iyos, adamianis Svilia, RmerTisgan<br />

gaCenilio. am bWobaSi iyvnen, maRaziaSi giorgis<br />

deda rom Sevida...<br />

daWrili eqimis saxlSi miiyvanes, giorgis sawolze<br />

daawvines. qals Rame akviatebuli fiqrebi<br />

gaaxsenda. daWrils daCirqebuli iara daumuSava.<br />

cotac da gangrena daewyeboda. Semdeg wamlebic<br />

misca da kuTxeSi miyuJul mis TanamebrZolebs<br />

sTxova, meore dResac mieyvanaT Sesaxvevad.<br />

daWrilma qals xelze akoca.<br />

- Спасибо матушка, мой Ангел Хранитель! _ Tqva bi-<br />

Wma da cremli gadmougorda Tvalidan.<br />

qalma <strong>saxe</strong> aarida da oTaxidan gavida. daWrili<br />

aTi dRe dahyavdaT Sexvevebze. igi srulad<br />

gamojanmrTelda. meTerTmete dRes nawilma sofeli<br />

datova. TiTqos fexakrefiT, uxmaurod datoves<br />

qarTuli dasaxleba.<br />

jariskacTagan erT-erTi kolonas CamorCa.<br />

orsarTuliani saxlis Zvel WiSkarTan SeCerda<br />

da gaubedavad SeaRo kari. ezoSi winsafarafarebuli<br />

diasaxlisi fusfusebda. miuaxlovda da<br />

dauCoqa. xeli mohkida qalis xels da loya daado.<br />

`madloba, deda~, amjerad qarTulad uTxra jariskacma.<br />

qali gaubedavi RimiliT uyurebda mis


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

13<br />

acremlebul Tvalebs. jariskaci tiroda... Tavze<br />

gadausva biWs xeli, asakiT giorgize bevrad patara<br />

iqneboda. am xnis ganmavlobaSi misTvis arc<br />

wlovaneba ukiTxavs, arc <strong>saxe</strong>li.<br />

_ madloba, deda, imisTvis, rom sicocxle maCuqeT.<br />

_ is gavakeTe, rac SevZeli, Svilo... es Cemi<br />

vali iyo...<br />

_ omi ar cnobs dedas, samwuxarod, arc eqims,<br />

omi klavs yvelas. albaT, mec movkali, mapatieT,<br />

yovelTvis memaxsovreba, rom qarTvelma qalma,<br />

romelsac, SesaZloa, vinmec ki movukaliT, ojaxSi<br />

dabrunebis da Svilebis moferebis bedniereba maCuqa.<br />

ufali gfaravdeT Tqven da Tqvens ojaxs...<br />

_ Cemi Svilic jariskacia. is samSoblosTvis<br />

ibrZvis. axla sadaa da rogoraa ar vici. Sen rom<br />

gmkurnalobdi, megona mas vuvlidi. iqneb Cems<br />

giorgisac sWirdeba Svela...<br />

jariskaci wamodga. sanam Tvals miefareboda,<br />

ramdenjerme gamoxeda gadamrCenels.<br />

_ eh, omi, omi... _ Cailaparaka qalma, fiqrebSi<br />

wasulma xeli aiqnia, TiTqos cud azrs iSorebso<br />

Tavidan da xeivnidan Camocvenili vazis foTlebis<br />

dagva ganagrZo...<br />

_ am foTlebs gahyves Cveni tkivilebi, avi<br />

fiqrebi, Cemi biWi damibrune mSvidobiT, RmerTo,<br />

_ butbutebda qali.


14 www.qartlosi.org<br />

axali sicocxle<br />

Svili cxovrebas azrs aZlevs. rodesac mas<br />

uyureb, grZnob, rom gaqvs mizani, Seni<br />

Svilis ukeTesi momavlisTvis Secvalo samyaro.<br />

* * *<br />

_ nuTu esec <strong>omis</strong> kanonia? _<br />

amoviluRluRe da puri gamovarTvi.<br />

_ ara, es adamianobis kanonia, _<br />

Tqva da isev CanTaSi CaZvra.<br />

bolo afeTqebis Semdeg, albaT, erTi saaTi gavida.<br />

siCume ise gamefda, TiTqos saSineli araferi<br />

xdeboda. tkivilma mimata. gulaRma viweqi vazis<br />

ZirSi. foTlebis miRma vxedavdi mzes, romelic<br />

sicocxlis da gadarCenis imeds maZlevda. daRamebamde<br />

didi dro iyo.<br />

wamoviwie. kaba sveli mqonda, etyoba sirbilSi<br />

wylebi ise davRvare, rom SiSisgan araferi gamigia.<br />

jer muxlebze davdeqi, mere xelisgulebiTac<br />

davebjine miwas da ase, oTxze damdgarma piriT daviwye<br />

Rrmad sunTqva. tkivili uaresdeboda.<br />

mindoda rogorme marnamde mivsuliyavi. kidev<br />

erTxel gavxede nasaxlars, guSindeli xanZrisgan<br />

TiTqmis araferi darCeniliyo. saxlidan ora-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

15<br />

siode metrSi marani xeluxlebeli idga. venaxidan<br />

mis karamde asiode nabijiRa maSorebda. warmovidgine,<br />

rom iq, gril, betonis iatakze davwvebodi<br />

da sxeulSi sicxe Caqreboda.<br />

wamodgoma ar SemeZlo. xelebi amikankalda<br />

da gverdze gadavvardi. movikunte. embrionis<br />

forma miviRe da dedaCemi gamaxsenda, sami dRe<br />

gaCendi, tkivilebisgan kedlebs vkawravdio. rom<br />

mxedavdes, albaT, <strong>saxe</strong>s daikawravda. axla rogor<br />

mWirdeba deda... ver Sevityve sad waiyvanes, an vin<br />

waiyvana.<br />

mezobeli gamaxsenda. Cems danaxvaze daibna. vifiqre,<br />

mSoblebi damixoces da Tqma uWirs-meTqi.<br />

„amxela mucliT aq ram mogiyvana?~ _ gaocebuli<br />

miyurebda. ra kiTxvaa, rogor Tu ram momiyvana?<br />

es, mucelSi rom mizis, nuTu odesme gansacdelSi<br />

myofs mimatovebs da Tavis gamarTlebas Seecdeba,<br />

aseT dros ver gavbede Seni daxmarebao? xeli<br />

mucelze davide, iseTi SegrZneba mqonda, rom yovel<br />

wams mezrdeboda da sadacaa kani gaskdeboda.<br />

mainc mSoblebi medga Tvalwin. albaT, mama scemes,<br />

rogor atirdeboda deda...<br />

mezobels mSoblebi sofelSi daetovebina, ar<br />

wamovidnen, Cven ki ver davrCebodiTo... rogor miatova?<br />

rom mcodnoda es ubedureba daiwyeboda,<br />

dedas da mamas TbilisSi Cavketavdi da sofelSi<br />

fexs ar gamovadgmevinebdi.<br />

tkivilma fiqrebidan gamomafxizla. TiTqos<br />

patara muclidan iTxovda, rom mxolod masze mefiqra.<br />

ramdeni xani velodi am dRes da axla ro-


16 www.qartlosi.org<br />

gor unda gavaCino arc ki vici. Tavs imiT viimedeb,<br />

rom pirvelyofil qalebsac ar hyavdaT bebiaqalebi<br />

da ginekologebi. mec unda SevZlo, magram rom<br />

gaCndeba, mere ra vqna?<br />

TiTqos menji saxsrebSi gaixsna da xerxemalSi<br />

malebi erTmaneTs daSorda, saSinelma tkivilma<br />

damiara sxeulSi da vigrZeni rogor cdilobda<br />

Cemi patara dabadebas. odnav SevZeli wamoweva, vazis<br />

Wigos moveWide da foTlebis mokrefa vcade.<br />

eqvsiode uzarmazar foTols mivwvdi, mere vazs<br />

zurgiT miveyrdeni, fexebi gavwie da foTlebi<br />

sajd<strong>omis</strong> qveS davilage. xelebi gavSale, gverdiT<br />

mdgom vazebs CaveWide da gaviWinTe.<br />

ise daibada, ver mivexmare. tkivilma odnav miklo,<br />

kankaliT davxede, pawia, vardisferi sxeuli<br />

xmas ar iRebda, <strong>saxe</strong> galurjeboda, ToTo kunTebi<br />

dasWimvoda. unda gadarCe, dedi, unda gadarCemeTqi,<br />

amovTqvi da nanatr Svils davwvdi. uceb Zalian<br />

axlos gaisma afeTqebis xma. bavSvi TiTqos am<br />

saSinel xmas eloda, atirda. gulze mivikari Cemi<br />

biWi. RmerTo, miSvele-meTqi, amoviluRluRe da<br />

isev damiara xerxemalSi tkivilma.<br />

msmenoda, rom mSobiarobis Semdeg autaneli<br />

tkivilebi maleve cxreba. me ki... isev vmSobiarobdi.<br />

ori Tvis win eqsokopiaze eqimma miTxra, rom<br />

mamrobiTi sqesis mxolod erT nayofs vatarebdi<br />

mucliT.<br />

gaocebis droc aRar mqonda. cali xeliT biWuna<br />

mkerdze magrad mivikari. meoreTi isev gverdiT<br />

mdgom vazs CaveWide. kidev kargi, rom vazebi ase


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

17<br />

axlos iyo erTmaneTTan. zurgiT vazs mivaweqi da<br />

isev gaviWinTe...<br />

maranSi yvelaferi xeluxlebeli iyo. etyoba<br />

aq aravin Semosula. mamaCemis Zveli, sanadiro qur-<br />

Tuki CamoviRe sakididan, sawnaxelSi Cavafine, mere<br />

Zveli karadis ujridan sufTa, sufris tiloebi<br />

amoviRe. sufTa tiloebSi gaxveuli, danayrebuli<br />

Cemi qal-vaJi sawnaxelSi Cavawvine.<br />

kidev kargi, rom SiSiT rZe ar gamiSra. tkivili<br />

aRar mawuxebda, magram saSinel daRlilobas<br />

da SimSils vgrZnobdi. Zveli karadis Taroebze<br />

sazamTrod gamzadebuli mwnilis, murabebis da<br />

konservis qilebi iyo Camwkrivebuli. boTlSi Car-<br />

Cenili cotaodeni wyali dasabanad ver gavimete,<br />

meSinoda, rom dasalev wyals veRar viSovidi.<br />

xelebi jer kidev mkvaxe, dasresili isrimis<br />

wveniT gaviwminde da pirdapir qilidan daviwye<br />

Wama. vigrZeni, rom Zala damibrunda, SemeZlo bavSvebi<br />

gulze mimexutebina da ase mevlo, magram sad<br />

unda wavsuliyavi?<br />

bavSvebs davxede, tkbilad eZinaT. albaT, Cemi<br />

siaxlove amSvidebdaT.<br />

fexis xma momesma. marnis kari frTxilad gai-<br />

Ro. jer iaraRi gamoCnda, mere viRac, samxedroformiani<br />

gadamTieli. ZarRvebSi sisxli gameyina.<br />

kaci Cemi qmris asakis iqneboda. didi lurji Tvalebi<br />

da kuSti <strong>saxe</strong> hqonda.<br />

ratomRac dedis instiqti mkarnaxobda, rom<br />

sisxlismsmeli ar iyo. albaT, Zalian sasacilo<br />

sanaxavi viqnebodi, rodesac tuCze saCvenebeli


18 www.qartlosi.org<br />

TiTi mivide da vaniSne, ar exmaura. frTxilad<br />

moavlo oTaxs Tvali.<br />

_ marto xar? _ dabneulma mkiTxa rusulad.<br />

Tavi davuqnie da sawnaxelze vaniSne. momiaxlovda,<br />

daxeda patarebs da gaeRima.<br />

_ axla daibadnen, sul raRac ori saaTis win, _<br />

vuTxari Cumad da avkankaldi.<br />

_ nu geSinia, qalo, _ Tqva rusulad, Tan ise,<br />

rom arc ki gamouxedavs Cemsken.<br />

zurgidan CanTa moixsna, patara, lurji xurjini<br />

amoiRo, gaxsna, puris sami Txeli naWeri<br />

amoaZvrina da momca.<br />

_ Wame, es aucilebelia, _ misi naTqvami brZanebas<br />

ufro hgavda. moulodnelobisgan SevkrTi.<br />

_ nuTu esec <strong>omis</strong> kanonia? _ amoviluRluRe da<br />

puri gamovarTvi.<br />

_ ara, es adamianobis kanonia, _ Tqva da isev<br />

CanTaSi CaZvra.<br />

Zirs dajda. sawnaxels zurgiT mieyrdno.<br />

uzarmazari, lurji TvalebiT ucnaurad miyurebda,<br />

TiTqos Cems ukan gaurboda mzera da sadRac<br />

ikargeboda.<br />

bavSvebi TiTqmis erTdroulad atirdnen.<br />

erTi amoviyvane da ZuZusTan mivisvi. meore veRar<br />

aviyvane. pawias daswvda da mkerdze momaxuta. Tvi-<br />

Ton moSorebiT dajda da Tbilad gamomxeda, kuSti<br />

<strong>saxe</strong> gausworda.<br />

_ lamazia deda, Cemi colic lamazi iyo, _ Tqva<br />

da isev moeRrubla <strong>saxe</strong>.<br />

_ ratom iyo?


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

19<br />

_ mSobiarobis dros daiRupa. albaT, Sen Zlieri<br />

da janmrTeli qali xar, mikvirs, martom rogor<br />

SeZeli es? sami Svili myavs. yvelaze patara<br />

xuTi Tvisaa. minda isev vnaxo. xSirad mesizmreba.<br />

cota xans orive vdumdiT. mere uceb wamodga,<br />

sakididan mamaCemis Zveli, sanadiro CanTebi da<br />

Tokebi CamoiRo, <strong>saxe</strong>ldaxelo `kenguruebi~ Sekra.<br />

erTi me gamikeTa, meore TviTon Camoikida kiserze.<br />

biWi TviTon Caiwvina `CanTaSi~, gogona me momaxuta<br />

mkerdze da mSvidad miTxra:<br />

_ ukve mzad varT, wavideT.<br />

_ sad?<br />

_ samSvidobos.<br />

bneldeboda, rodesac savele hospitalSi mivediT.<br />

sul orjer dagvtova im saRamos. erTxel,<br />

rodesac me da bavSvebi rus eqimebs migvabara,<br />

meored ki rodesac saxlis da qmris telefonis<br />

nomrebi gamomarTva da sadRac wavida. miTxra,<br />

Sens qmars movZebni da xval Sin dagabrunebo. Tan<br />

meSinoda da mjeroda kidec misi.<br />

Rame Cvens gverdiT karavSi gaaTena. ar uZinia.<br />

grZnobda, rom arc me meZina, magram xmas ar iRebda.<br />

TavSi sul mitrialebda kiTxva, ase ratom<br />

mexmareboda? diliT, rodesac miTxra, rom e. w.<br />

buferul zonaSi gasasvlelad mivdiodiT, gavbede<br />

da gulmowyalebis mizezi vkiTxe, Sen xom SegeZlo,<br />

migetovebine, an ubralod dagexvrite-meTqi? ras<br />

momcemda Seni daxvretao, gulgrilad mipasuxa. iseTi<br />

civi da uxeSi momeCvena, rom kiTxvis Sebruneba


20 www.qartlosi.org<br />

veRar Sevbede.<br />

sazRvris miRma meuRle davlande. sanam Cveni<br />

gaTavisuflebis formaluri procesi dasruldeboda,<br />

gaxevebuli videqi da vuyurebdi aseve<br />

gaxevebul qmars, romelic, albaT, arasdros mapatiebda,<br />

bavSvebs rame rom damarTnodaT. Zalian<br />

didxans velodiT Svilis dabadebas. xSirad ityoda<br />

xolme, `Svili cxovrebas azrs aZlevs. rodesac<br />

mas uyureb, grZnob, rom gaqvs mizani, Seni Svilis<br />

ukeTesi momavlisTvis Secvalo samyaro.~<br />

moulodnelad vladma mxarze xeli momxvia,<br />

mkerdze mimixuta Svilebianad da mTxova mepatiebina<br />

misTvis es omi. Zalian gamikvirda misi gulaCuyeba.<br />

TvalebSi Camxeda da miTxra:<br />

_ Cems cols naadrevi mSobiaroba rom daewyo,<br />

specialur davalebaze viyavi wasuli da veravin<br />

Sematyobina es ambavi. Zalian cudad iyo. quCaSi<br />

taqsi gaaCera da sTxova samSobiaroSi waeyvana.<br />

qals manqanaSi daewyo mSobiaroba. mZRols saavadmyofosken<br />

mimaval gzaze Tavisi disTvis daurekavs<br />

da uTxovia, mgzavri mSobiarobs, samSobiaromde<br />

ver mivaRwevT, iqneb damexmaroo. im qalis daxmarebiT<br />

gadarCa Cemi Svili, coli saavadmyofoSi<br />

miiyvanes da sam dReSi daiRupa, sisxli moewamla.<br />

is mZRoli da misi eqimi da qarTvelebi arian. sul<br />

es iyo...<br />

_ vlad, gadaagde iaraRi, _ vTxove da sazRvrisken<br />

mivbrundi, sadac Cemi Svilebis mama meloda,<br />

romelmac jer araferi icoda, Tu rogor ajoba<br />

<strong>omis</strong> kanons adamianobis kanonma.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

21<br />

soflis mcveli<br />

ususurobis gancda dameufla,<br />

radgan araferi SemeZlo mis SesaCereblad.<br />

`yvela omi erT dRes aucileblad mTavrdeba.<br />

mTavaria, sanam is boboqrobs, misi xanZari sulSi<br />

ar SeuSva, rom adamianoba ar dagakargvinos. <strong>omis</strong><br />

dasrulebis Semdeg, rodesac yvelaferi daiwmindeba<br />

da dro yvelas Tavis adgils miuCens, suli da<br />

sindisi sufTa unda gqondes, Torem verc xalxSi<br />

gamohyof Tavs da SenTvis axali omi daiwyeba, sakuTar<br />

mesTan omi. is xSirad gkiTxavs, Sen xom Sege-<br />

Zlo gadagerCina mavani, ratom ar gaakeTe es?~ _<br />

am sityvebis avtorma, madina Siukaevam 2008 wlis<br />

agvistos <strong>omis</strong> dros saocari simamace gamoiCina.<br />

igi miiCnevs, rom Zala, romelic <strong>omis</strong> dros,<br />

gansacdelSi myofi adamianebis daxmarebis dros<br />

igrZno, Cveulebrivi siyvarulis Zalaa, romelic<br />

Tu ar gagaCnia, safrTxis winaSe myofs TviTonac<br />

wagaxdens da veravisac ver daexmarebi.<br />

madina Siukaeva: _ es konfliqti udidesi<br />

tragedia iyo CemTvis, erT mxares Cemi meuRle da<br />

Svilebi iyvnen, meore mxares _ Cemi da-Zma da <strong>sxva</strong>


22 www.qartlosi.org<br />

naTesavebi. ususurobis gancda dameufla, radgan<br />

araferi SemeZlo mis SesaCereblad.<br />

rodesac sahaero dabombva daiwyo, sofeli<br />

TiTqmis yvelam davtoveT. saxlebSi ramdenime moxuciRa<br />

darCa, maT Soris Cemi mamamTili, romelic<br />

sawols iyo mijaWvuli. amis gaxseneba axlac mzaravs.<br />

umweo adamiani mivatoveT da arc vicodiT<br />

ramdeni xniT. dabombva rom Sewyda, qarTvel<br />

mezoblebTan erTad sofel knolevSi dabruneba<br />

gadavwyvite. maleve davinaxe soflisken momavali<br />

maradiorebis manqanebi, modiodnen da Tan isrodnen.<br />

mezoblebma wamosvla veRar gabedes, me ki mir-<br />

Cies Sin davbrunebuliyavi, Sen arafers dagiSaveben<br />

da wlobiT muxlCauxreli Sr<strong>omis</strong> Sedegad<br />

SeZenil saxl-karsac gadaarCeno.<br />

soflis zeda nawili ukve cecxlSi iyo gaxveuli.<br />

Wurvebi gzaze cvioda, amitomac mdinaris<br />

gavliT, Wala-Wala gasvla varCie.<br />

darCenilma mezoblebma Cemi misvla rom gaiges,<br />

imedi miecaT da Cems saxlSi moiyares Tavi.<br />

SuadRe gadasuli iqneboda, rodesac mezoblis _<br />

miSa donaZis Robis mtvrevis xma Semomesma. Semdeg<br />

srola atyda da saxlidan kvamli avarda. momxdurebma<br />

gza soflis zemo nawilisken gaagrZeles.<br />

dro vixelTe da cecxlis alSi gaxveuli saxlidan<br />

cecxlmokidebuli loginebis gadmoyra daviwye.<br />

xanZari ukve iataksa da fanjris CarCoebs mosdeboda.<br />

ezoSi wyliT savse kasri SevniSne, ar maxsovs


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

23<br />

rogor mivaTrie saxlTan axlos. Cems saxlSi myofi<br />

adamianebi dasaxmareblad gareT gamosvlas ver bedavdnen.<br />

amitom martom Cavaqre cecxli da saxli<br />

ganadgurebas gadavarCine. mobrunebulma moxucebi<br />

saxlis ukana nawilSi gaviyvane. cota xanSi Cems<br />

ezoSic atyda CoCqoli. saxlSi ori avtomatiani<br />

Semovida. fardis ukan videqi. yvelaferi garkveviT<br />

Canda, erTma televizori aiRo, meorem video<br />

magnitofoni amoido iRliaSi. me da Cemi xizani<br />

mezoblebi SiSisgan erTmaneTs vekvrodiT, yovel<br />

wuTs velodiT safrTxes da raRac unda meRona,<br />

gadavwyvite gavsuliyavi...<br />

bevri aRar mifiqria, gavedi da momxdurebs<br />

osurad mivmarTe ,,gamarjoba, biWebo~. avtomatebi<br />

momiSvires. megona SiSisgan guli saguledan amomvardeboda.<br />

sabednierod, erT-erTma micno.<br />

_ aq marto ar geSinia? _ mkiTxa erTma.<br />

_ osi var, Tqven Cemi Zmebi xarT da Tavs<br />

usafrTxod vgrZnob, _ vupasuxe.<br />

erTma wverianma, Suaxnis kacma mkiTxa, davijero<br />

qarTvelebs ar malav saxlSio? viuare...<br />

sabednierod, damijeres da saxlis gaCxreka gadaifiqres.<br />

soflis axalgazrdebi moikiTxes,<br />

imuqrebodnen, magaTi aRsasrulis dRec movao. ase<br />

ram gagamwaraT-meTqi, CaveZie. rogorc aRmoCnda,<br />

erT-erTi maTganisTvis qarTvelebs omSi ori Svili<br />

mouklavT da SurisZiebaze fiqrobdnen. davapire<br />

meTqva, rom omi omia da iq viRac kvdeba, ma-


24 www.qartlosi.org<br />

gram amis gamo sxvebs ar unda gausworo angariSi,<br />

radgan udanaSaulo adamianebis mimarT gamovlenil<br />

aseT ri<strong>sxva</strong>s terorizmi hqvia da ar jdeba<br />

<strong>omis</strong> kanonebSi-meTqi, magram gadavifiqre, radgan<br />

ar mqonda garantia, rom uaress ar Caidendnen.<br />

radgan osi viyavi, damariges: manqanis xmis gagonebisTanave<br />

gareT gamovsuliyavi _ Soridanve<br />

rom SegniSnavT, saxls cecxlgamCens aRar vesvri-<br />

To.<br />

gavTamamdi, vTxove, rom Cems ubanSi mainc ar<br />

daewvaT saxlebi, winaaRmdeg SemTxvevaSi, Cems<br />

saxls TviTonve davwvavdi. ar vici Cemma Txovnam<br />

gaWra Tu muqaram, magram saxlebi aRar dauwvavT,<br />

mxolod Zarcvavdnen...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

25<br />

avRaneli<br />

moxuco, Cven gelodebiT, pacienti mZime<br />

mdgomareobaSia.<br />

Wriloba mZimea. geli...<br />

cxinvali cecxlis alSi iyo gaxveuli. qalaqis<br />

Semogarensa da soflebSi mudmivi brZolebi mimdinareobda.<br />

daWrilebi regularulad gadmohyavdaT<br />

Tbilisis respublikur saavadmyofoSi.<br />

meore mxare Tavis daWrilebs vladikavkazSi<br />

agzavnida. aRmoCnda, rom erT-erTi osi mebrZoli<br />

mZimed iyo daWrili da sikvdils ebrZoda. TanamebrZolebi<br />

megobris gadasarCenad gamosavals eZebdnen.<br />

erTaderTi gamosavali Tbilisidan eqimis<br />

Camoyvana iyo, Tumca, maSin TiTqmis SeuZlebeli<br />

iyo.<br />

osma mebrZolebma daxmarebisTvis <strong>saxe</strong>lganTqmul<br />

generals _ kim cagalovs mimarTes. is didxans<br />

ibrZoda avRaneTSi. yvelas aocebda gamZleobiT,<br />

simSvidiTa da urTulesi mdgomareobidan gamosavlis<br />

moZebnis unariT.<br />

im dResac ifiqres, rom kimis meti veravin<br />

uSvelidaT. generalma daxmarebisTvis misul ajanye-


26 www.qartlosi.org<br />

bulebs mousmina, Cafiqrda da Tqva, rom iseTi kaci<br />

sWirdeboda, romelic TbilisSi wasvlas SeZlebda.<br />

<strong>omis</strong>, sisxlisa da sikvdilis, mudmivi frontis<br />

xazis arsebobis miuxedavad, arsebobdnen adamianebi,<br />

romlebic axerxebdnen gamyofi xazis gadakve-<br />

Tas da amjeradac ipoves aseTi kaci – qarTveli,<br />

Tanac goreli. kimma mas daSifruli werili gadasca<br />

da uTxra visTanac unda misuliyo. werilSi<br />

ewera: `moxuco, Cven gelodebiT, pacienti mZime mdgomareobaSia.<br />

Wriloba mZimea. geli. manqana unomroa.<br />

mZRoli z...Ze. xelmowera _ daraiman.~<br />

werilis adresati igor maxnini Tbilisis samxedro<br />

hospitalSi muSaobda. megobarma kims imedebi<br />

ar gaucrua. es gasakviri arc iyo, maTi nacnoboba<br />

xom avRaneTis mTebSi, Takara mzesa da civ qarSi<br />

iwrToboda. megobrobam morig gamocdas gauZlo.<br />

mZRolma gzaSi marTlac saswaulebi Caidina.<br />

rom ara misi moxerxebuloba, eqims adgilze ver<br />

Caiyvanda. man uCinmaCiniviT Cauara qarTul da<br />

osur postebs. safrTxe orive mxares eloda, sakmarisi<br />

iyo mcire uzustoba _ Sexvedra Tundac os<br />

meomrebTan, romlebmac misi misiis Se<strong>saxe</strong>b araferi<br />

icodnen da yvelaferi marcxiT damTavrdeboda,<br />

mZRolsac da mgzavrsac tyvias daaxlidnen da...<br />

es erT-erTi ambavia maT Soris, roca qarTvelma,<br />

osma da rusma daamtkices, rom adamians, yovelTvis,<br />

urTules situaciaSic ki, SeuZlia adamianad<br />

darCes.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

27<br />

bavSobis megobari<br />

nu geSinia, aq imitom var, rom<br />

Cemi xalxi gadavarCino.<br />

vladikavkazSi, sokurovebis ojaxSi glova<br />

iyo. emzaris saqarTveloSi wasvlis gamo wuxdnen,<br />

ver gadaafiqrebines. `ara, is aravis moklavs, magram<br />

misi Canafiqris gamo moklaven,~ _ imeorebda<br />

mama da gamalebiT scemda bolTas. `RvTismSobelo,<br />

Sens miwaze wamovida Cemi Svili, gulSi mxolod<br />

sikeTe udevs, Seismine Cemi vedreba da Seni kalTa<br />

gadaafare,~ _ kvnesoda RvTismSoblis xatis win<br />

damxobili deda.<br />

ela fanjarasTan uxmod ijda da saqarTveloze<br />

fiqrobda. ai, ukve rva welia, emzaris colia da<br />

vladikavkazSi cxovrobs. bolo sami welia saqarTveloSi<br />

ar yofila. axsendeboda yvela qarTveli<br />

megobari da guli ekumSeboda. ras ar moimizezebda<br />

xolme, rom maTTan wasvlis da darCenis ufleba<br />

mieRo. mSoblebi arc uSlidnen. mxolod Zma frTxilobda:<br />

qarTveli dagadgams Tvals, gana viwuneb<br />

vinmes erovnebis gamo, magram am areul cxovrebaSi<br />

ar viciT ra gviweria da Cvens Soris isev rame rom


28 www.qartlosi.org<br />

moxdes, magaTTan moyvroba Sariao.<br />

arada, TviTon qarTveli gogo SeirTo colad<br />

_ moitaca. sasimamro Seyvarebulebs ar aZlevda<br />

daqorwinebis uflebas imave mizezis gamo, risTvisac<br />

giorgis qarTvelze dis gaTxoveba ar surda.<br />

verc amtyunebda sasiZo, magram Seyvarebulsac ver<br />

eleoda da erT dRes gogosganac dasturi rom miiRo,<br />

vladikavkazSi, dis ojaxSi gaiparnen...<br />

elas <strong>omis</strong> dawyebis gamo Tavzari daeca. sanam<br />

Tavisi ojaxis ambavs gaigebda, Zalian nerviulobda.<br />

daibna, giorgim rom daureka da uTxra:<br />

`TbilisSi var, cxinvalidan <strong>sxva</strong> gasaqcevi ver<br />

vnaxe, mSoblebic aqeT wamoviyvane, Tofs ver avi-<br />

Rebdi xelSi da vis gverdiTac gavzrdilvar, imas<br />

ver vesrodi.~ qali ojaxis gamo ki damSvidda,<br />

magram TamaraSenis miwasTan gasworebis ambavma<br />

gaanerviula, netav, rogor arian Cemi megobrebio,<br />

wuxda. kinaRam damunjda, qmarma axalgori/<br />

leningorSi wasvlis gadawyvetileba rom gaando.<br />

emzari 10 agvistos gamTeniisas unda gahyoloda<br />

moxaliseebs.<br />

_ qarTveli unda mokla? an qarTvelma unda<br />

mogklas? amas mirCevnia ZaRliviT dagaba da sanam<br />

yvelaferi ar dawynardeba, gareT fexi ar gagadgmevino,<br />

_ yviroda mama.<br />

_ mama, Cemianebis, Cemi siyrmis megobrebis dasacavad<br />

mivdivar. axla iq uamravi maradiori daexeteba,<br />

aTamde biWi SeviyareT iseTi, vinc Seecdeba


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

29<br />

udanaSaulo xalxis dacvas, Tundac momklan, bednieri<br />

viqnebi erTi kacic rom gadavarCino, amitomac<br />

vTqvi da Sevasruleb...<br />

goCa pataSuri axalgori darajad muSaobda.<br />

gamudmebiT fiqrobda, nuTu omi Cvenc Segvexeba,<br />

nuTu CvenTanac Semova rusuli jari?<br />

im saRamos ar wvimda, mZime Rrubeli Camowva.<br />

goCa samsaxuridan gamovida, fiqrebSi Cafluli<br />

nela gauyva gzas. marto rom viyo, jandabas Cemi<br />

Tavi, ra vuyo ojaxs, bavSvebs? _ ekiTxeboda Tavis<br />

Tavs da colis dafeTebuli Tvalebi axsendeboda.<br />

diliT cremliani moexvia kiserze. im wams goCas<br />

gulSi gauelva, iqneb dRes ukanasknelad mexveva<br />

Cemi coli, iqneb saxlSi veRar davbrunde, an...<br />

Tavi gaaqnia, rom avi fiqrebi gaefanta da<br />

moulodnelad gaxevda, mdinare qsnis mxridan ramdenime<br />

SeiaraRebuli jariskaci gadmoxta. gonze<br />

mosvla ver moaswro, rom mis win SeiaraRebuli<br />

meomrebiT savse `uralis~ tipis manqana aRmoCnda.<br />

ramdenime wuTSi `be-em-pe~-s tipis samxedro manqanac<br />

movida da jariskacebiT aivso quCa. SiSma aitana.<br />

TiTqos sikvdils uyurebda TvalebSi. `vis<br />

unda es oxeri omi? vis unda amdeni sisxli, ras<br />

gverCian, SegveSviT, wadiT aqedan, Tqve oxrebo,<br />

_ CurCulebda kaci da dila axsendeboda, colis<br />

cremliani Tvalebi... _ vaiTu, marTlac ukanasknelad~...<br />

_ fiqrobda goCa da grZnobda rogor ibadeboda<br />

TmaSi WaRara. erT wuTSi mTelma cxovrebam


30 www.qartlosi.org<br />

Cauara Tvalwin, adgilidan ver iZvroda.<br />

SeiaraRebuli jgufidan Tbili mzera igrZno.<br />

brbos viRac gamoeyo da misken wamovida. icno, emzar<br />

sokurovi – bavSvobis megobari, daaxloebiT<br />

10 wlis win CrdiloeT oseTSi, vladikavkazSi gadavida<br />

sacxovreblad. uRimoda, magram siyrmis megobris<br />

gulSi Caxuteba ver gaebeda.<br />

_ emzar, ar isrolo! _ aTrTolebulma SesZaxa<br />

goCam.<br />

_ gagiJdi, biWo? nu geSinia, aq imitom var, rom<br />

Cemebi gadavarCino, _ Sewuxda emzari da veRar<br />

daikava mklavebi...<br />

goCa bednierebisgan akankalda, bavSvoba gaaxsenda,<br />

qsnis piras patara biWebis TiTebidan daRvrili<br />

sisxli da fic-vercxliT Seficuli Zmoba.<br />

erTmaneTze Caxveuli Zmobilebi im patara bi-<br />

Webs hgavdnen, maSin, mdinaris piras, lamaz momavalze<br />

rom ocnebobdnen...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

31<br />

hipokrates fici<br />

bevri sikeTe maxsovs maTgan da mtrobasTan<br />

erTad, moyvrobasac ver daviviwyeb.<br />

nargiza deviZe Tbilisidan niqozamde mikroavtobusiT<br />

mgzavrobis dros gavicani. erTi<br />

Cveulebrivi glexis qalia. im dResac bazarSi misi<br />

xeliT moweuli mosavali gaeyida da Sin, niqozSi<br />

brundeboda.<br />

werovanSi, devnilTa didi dasaxlebis gverdiT<br />

Cavlisas avtobusis ramdenime mgzavrma osebis<br />

lanZRva daiwyo. nargiza gamoepasuxa.<br />

_ yvelas misamarTiT ar unda sTqvaT augi. gana<br />

yvela cudia, gana im xalxs surda omi? bevri sikeTe<br />

maxsovs maTgan da mtrobasTan erTad, moyvrobasac<br />

ver daviviwyeb, _ ambobda igi.<br />

manamde CemTvis Cumad myofma Tavi nargizasken<br />

mivabrune. gacxareba <strong>saxe</strong>ze etyoboda, awiTlebuliyo.<br />

TiTqos sityvebs eZebda, rom srulyofilad<br />

gadmoeca Tavisi damokidebuleba osebis mimarT.<br />

nargiza vaJa-fSavelas poemebis gmirebs hgavda,<br />

stumarmaspinZlobac rom ician da av-kargsac<br />

TiTqmis akvnidan rom arCeven.


32 www.qartlosi.org<br />

Seuties oponentebma, aba magaTgan ra sikeTe<br />

gaxsovs, saxli rom gadagiwves da Ria cis qveS dagtoves,<br />

eg kargi iyoo? gacxarda nargiza, gana magaT<br />

damibombes saxli, rusuli TviTmfrinavebidan nasroli<br />

yumbarebi askdeboda niqozso da omamdeli<br />

ambis moyola daiwyo.<br />

nargiza deviZe: `cxinvalSi savaWrod davdiodi.<br />

erT dResac, mawanwala ZaRlma mikbina. ZaRlis<br />

isec meSinia da nakbenma sul amiria Tavgza. ise mikbina<br />

im oxerma, rom sisxlis gube dadga.<br />

irgvliv xalxi ireoda. Cemi gasisxlianebuli<br />

fexis danaxvaze Seicxades, erTi qali binaSi Sevarda,<br />

saswrafo samedicino daxmareba gamoiZaxa.<br />

danarCenebi momvardnen, Wriloba sapniT mombanes<br />

da eqimis mosvlamde Semixvies. male saswrafo daxmarebac<br />

movida da samedicino punqtSi wamiyvanes.<br />

Wriloba imdenad didi iyo, rom minioperacia<br />

damWirda. nakerebi damades. Tan mexumrebodnen,<br />

es ramxela Wrilobaa, ZaRlma gikbina, Tu lommao?<br />

samedicino momsaxurebis asanazRaurebeli<br />

Tanxa ar mqonda, diliT vaWroba ver movaswari da<br />

amitomac eqims moridebiT vkiTxe, ramdeni unda<br />

gadavixado-meTqi? araferi, mTavaria Sen iyo kargado,<br />

miTxra RimiliT da mxarze xeli momiTaTuna.<br />

Semdeg afTiaqars dauZaxa da operaciis Semdgom<br />

sareabilitacio wamlebis CamonaTvali misca. davibeni.<br />

Zlivs amoviluRluRe, eqimo, vaWroba ver<br />

movaswari, fuli ar maqvs da mag wamlebs axla ver


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

33<br />

SeviZen-meTqi. gaeRima, mere afTiaqars CemTvis gankuTvnili<br />

wamlebis CamonaTvali miawoda da daaxloebiT<br />

aTasi rublis Rirebulebis wamlebi nisiad,<br />

afTiaqSi Tavis <strong>saxe</strong>lze Caawerina.<br />

viRas axsovda ZaRlis nakbeni. guli iseTi siyvaruliT<br />

gamiTbo im dalocvilma, rom CitiviT<br />

vgrnobdi Tavs. iq aRar igrnoboda, rom Cven odes-<br />

Rac mtroba gvqonda erTmaneTTan. eh, netav egre<br />

gagrZelebuliyo cxovreba. is eqimi sruliad ucnob<br />

adamians mendo. metic, taqsi gamomiZaxa, fuli<br />

gadauxada da ase gam<strong>omis</strong>tumra. is kaci, is didebuli<br />

pirovneba da eqimi vova jioevi iyo.<br />

meore jerze eqimis momsaxurebis fulic gadavixade<br />

da afTiaqSi valic gavistumre, magram vova<br />

eqimis da <strong>sxva</strong> cxinvaleli osebis sikeTe arasodes<br />

damaviwydeba. Tu adamaini ar giyvars, ase ver<br />

moiqcevi. amitomac gTxovT, yvelas erTnairad nu<br />

moixsenebT. dafiqrdiT, vinc Cven wagvkida, imasac<br />

xom es gaTiSuloba da Cveni erTmaneTze samudamo<br />

gadakideba surs. rodemde unda vasxaT mtris cecxlze<br />

navTi?~ _ xmamaRla mosTqvamda nargiza da<br />

<strong>saxe</strong>ze cremli Rapa-RupiT Camosdioda.<br />

_ marTalia, yvela erTnairi ar aris, Wkua<br />

arc erTs ar gveyo, rom eSmaks movreodiT, _<br />

Cailaparakes qalebma da gayuCdnen. niqozamde ase,<br />

Cumad vimgzavreT. arada, im siCumeSi imxela tkivili<br />

iyo...


34 www.qartlosi.org<br />

dro, omi da... TeTri vardebi<br />

sabarguli TeTri vardebiT gavavse da<br />

cxinvalisken gamovemgzavre.<br />

90-ian wlebSi, <strong>omis</strong> dawyebamde qarTvel axalgazrdas<br />

vuyvardi. arasdros damaviwydeba dRe,<br />

rodesac man xeli mTxova. 1991 weli idga. qalaq-<br />

Si ukve aRar iyo qarTveli mosaxleoba. yvelani<br />

TbilisSi gaemgzavrnen. CvenTan xSirad ar iyo<br />

sinaTle, ar gvqonda sursaTi. TiTqmis yoveldRe<br />

naxevrad mSivrebi viZinebdiT. aprilis saRamo iyo.<br />

gvianobamde SemovrCi amxanagebTan, romlebic Cemi<br />

saxlidan moSorebiT cxovrobdnen. saxlSi gvian<br />

RamiT mivedi, Cavkete kari, radgan aseT dros axalgazrda<br />

gogosTan aravin midis stumrad. vzivar<br />

da daobebul purs mivirTmev. uceb karze kakunia.<br />

gavaRe da Cemi qarTveli Tayvanismcemeli Tamazi<br />

Semomegeba. lamaz, kubokrul pijakSi da Sav SarvalSi<br />

iyo gamowyobili, fexsacmelic ubrwyinavda.<br />

aseTi eleganturi mamakaci didi xani ar menaxa,<br />

mxolod wverian mamakacebs Tu Sevxvdebodi quCaSi<br />

iSviaTad.<br />

_ ratom moxvedi? vinme daginaxavs da SeiZleba


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

35<br />

usiamovneba Semeqmnas, _ vuTxari mowyenilma.<br />

_ ho, sul aTi wuTiT movedi. nuTu gamagdeb?<br />

_ mkiTxa.<br />

– Semodi, magram verafriT gagimaspinZldebi.<br />

puris garda saWmeli ar gvaqvs.<br />

– ar mSia, gmadlob. Seni wayvana minda, madina.<br />

Tu TbilisSi ar ginda cxovreba, moskovSi vicxovroT.<br />

bizness avawyob da davqorwindebiT, bavSvebi<br />

gveyoleba.<br />

_ sisulelea, Tamaz, CvenTan omia da Sen<br />

davqorwindeTo, axla magis droa?<br />

_ mere ra, rom omia. is Cven ar dagviwyia. zrdasruli<br />

adamianebi varT, gvinda ojaxis Seqmna. Sens<br />

garda aravin miyvars.<br />

– Tamaz, CemTvis amxanagad darCebi, magram colad<br />

ver gamogyvebi.<br />

– ra ubedurebaa!..<br />

_ oh, nu igoneb raRacas! amdeni lamazi gogoa<br />

amqveynad! moxedvasac ver moaswreb, rom isev Seiyvareb<br />

da daqorwindebi.<br />

_ ara, madina, ar xar marTali... kargi, aRaraferi<br />

maqvs saTqmeli. bednieri iyavi.<br />

gavida wlebi da masze aRaraferi gamigia.<br />

mogvianebiT Cveni saerTo nacnobebi meubnebodnen,<br />

rom daqorwinda da sami qaliSvilis mama gaxda.<br />

iyo dro, roca Cveni saerTo nacnobebis daxmarebiT<br />

erTmaneTs mokiTxvebs vuTvlidiT. erTxelac,<br />

moulodnelad SevxvdiT erTmaneTs moskovSi. Sem-


36 www.qartlosi.org<br />

deg yvelaferi Sewyda. aRar vurekavdi. mas ojaxi<br />

hyavda, mec.<br />

2009 wlis 8 agvistos cxinvalSi, moedanze viyavi<br />

2008 wels tragikulad daRupulTa xsovnis<br />

wlisTavTan dakavSirebiT. moulodnelad telefonis<br />

zari gaisma da mobilurSi Tamazis xma mesmis:<br />

_ gamarjoba, madina! ramdeni welia Seni xma ar<br />

gamigia, rogor gikiTxo?<br />

davmunjdi, xma ver amoviRe.<br />

– nu dumxar, geTayva. Sen cuds arasodes gisurvebdi<br />

da arc gisurveb. dRes Cvens saerTo megobars<br />

vasaflavebT. sergo gaxsovs? mis saflavTan<br />

vdgavar da aq, am saflavze minda movigono<br />

omSi daRupulebi, rogorc Cveni, aseve Tqveni<br />

mxridan.<br />

– gmadlob, Tamaz. didsulovani adamiani xar.<br />

maradiuli xsovna Cvens sergos, _ rogorc iqna<br />

amoviRe xma.<br />

_ kidev mindoda meTqva SenTvis erTi ram, _ ar<br />

Cerdeboda Tamazi, _ ici, madina, 14 Tebervali,<br />

Seyvarebulebis dRe mindoda SenTvis momeloca.<br />

manqanis sabarguli TeTri vardebiT gavavse da<br />

cxinvalisken gamovemgzavre. qarTvelebma ergne-<br />

Tis saguSagoze SemaCeres da miTxres, rom gzis<br />

gagrZeleba aRar SeiZleboda. bevri vemudare,<br />

vexvewe gamoveSvi, veubnebodi, rom SenTvis unda<br />

meTqva, rogor Zalian miyvarxar, madina, da maSinve


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

37<br />

movbrundebodi ukan.<br />

`gesmiT, batono policielebo, _ veubnebodi,<br />

_ madina oci welia miyvars, dRes minda mas isev<br />

vuTxra. oci welia ar minaxavs. Tqven arasodes<br />

gyvarebiaT?~ _ policielma miTxra, rom siyvarulis<br />

gulisTvisac ar SeiZleboda cxinvalSi wasvla.<br />

sami saaTi vexvewebodi gamoveSvi, magram isini<br />

munjebiviT idgnen da SeSlili vegone.<br />

imedgacruebuli gamovtrialdi. moSorebiT<br />

goraze SevCerdi, saidanac cxinvali moCanda. gadmovedi<br />

manqanidan da vardebis srola im mxares daviwye,<br />

saiTac Sen cxovrobdi. saTiTaod visrodi<br />

vardebs da Tan vyvirodi, rom miyvarxar, mxolod<br />

isev Sen miyvarxar, drom da ommac ki ver gaaqro<br />

Cemi siyvaruli. vardebi gamoilia da Cemi xmac Sewyda,<br />

Tbilisisken gamovtrialdi...


38 www.qartlosi.org<br />

mjera, mTebi Cvens<br />

erTobas elian<br />

verc 2008 wels SeZlo borotebam Cveni wakideba.<br />

nana Cqareuli 31 wlisaa. miuxedavad imisa,<br />

rom gasuli saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi<br />

patara gogona iyo, kargad axsovs imdroindeli<br />

daZabuloba saqarTveloSi, tkivili, romelic<br />

qarTvelebis da osebis pirveli dapirispirebis<br />

dros gaCnda.<br />

werovanSi didi liaxvis xeobidan da axalgoridan<br />

devnilebs vstumrobT. nana oTaxSi ver<br />

isvenebs, skami ezoSi gaaqvs, saxiT axalgoris<br />

mimarTulebiT jdeba da ambobs, rom mTebis xma<br />

esmis. yvelas usityvod gvesmis misi. Tumca, nana<br />

guls gviSlis, fiqrs gvimxels.<br />

`axalgorSi – istoriul qsnis xeobaSi davibade<br />

da gavizarde. iqauroba eTnikurad osi<br />

da qarTveli mosaxleobiT aris dasaxlebuli. ar<br />

maxsovs erTmaneTSi SuRli mosvlodeT.<br />

miuxedavad imisa, rom bavSvi viyavi, gonebaSi<br />

CamebeWda 90-iani wlebis konfliqtis pirveli<br />

talRa. axalgori/leningorSi am konfliqtis `vi-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

39<br />

rusi~ ar gavrcelebula. verc 2008 wels SeZlo<br />

borotebam Cveni wakideba.<br />

2002 wlidan axalgori/leningorSi arasam-<br />

Tavrobo organizacias vxelmZRvanelobdi da<br />

<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> sakiTxTan erTad, xSirad vmsjelobdiT<br />

Cvens regionSi samSvidobo procesebis mSeneblobaze<br />

da erTiani ZalebiT problemis mogvarebis<br />

gzebs veZebdiT. amasTan, yovelTvis siamayiT<br />

vambobdiT, rom axalgori/leningorSi konfliqti<br />

ar arsebobda.<br />

2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> ganviTarebas qarTveli<br />

da osi axalgorelebi daZabuli vadevnebdiT<br />

Tval-yurs. miuxedavad imisa, rom Cvens Soris<br />

urTierTobebi ukiduresad daiZaba, orive mxarem<br />

maqsimalur keTilgonierebas mouxmo da konfliqtSi<br />

ar Careula. axla iolia amis Tqma, magram,<br />

maSin Zneli iyo mcire agresiis gamomJRavnebisganac<br />

Tavis Sekaveba da simSvidis SenarCuneba.<br />

16 agvistos axalgori/leningorSic Semovida<br />

jari. SeSinebuli osi da qarTveli erTad garboda<br />

tyeSi. maSin axalgori/leningorSi ar viyavi,<br />

mogvianebiT dedaCemma miambo rac iq xdeboda: `saRamo<br />

iyo. saxlSi viyavi. moulodnelad osi mezobeli<br />

mzia movida da miTxra, rom jari axalgori/<br />

leningorisken modis da tyeSi unda gaviqceTo.<br />

saswrafod gamovediT saxlidan, erTad gaviqeciT<br />

da ori dRe vimalebodiT~.<br />

18 agvistos dedas Cems ofisTan Cauvlia.


40 www.qartlosi.org<br />

daunaxavs, rom samsaxuris kari gaetexaT da maradiorebi<br />

Zarcvavdnen. dasaxmareblad os megobars<br />

dauZaxa, romelic maSinve gamoesarCla. iqneb vinmem<br />

sTqvas, mere rao, arada, aseTi gambedaoba maSin iq,<br />

im jojoxeTSi riskis tolfasi iyo. maradiorebi<br />

kbilebamde iyvnen SeiaraRebulni da maTTvis sul<br />

erTi iyo vin SeuSlida xels, osi Tu qarTveli,<br />

tyvia yvelasTvis erTnairad emetebodaT.<br />

axalgori/leningorSi SeiaraRebuli dapirispireba<br />

dRemde ar momxdara, rac kidev erTxel<br />

usvams xazs, rom es araa eTnikuri konfliqti qarTvelebsa<br />

da osebs Soris. mjera, rom mTebi Cvens<br />

dabrunebas da kvlav erTobas elian.~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

41<br />

mxsneli wminda<br />

nikolozs hgavda<br />

arasdros damaviwydeba moxucis cremlmoreuli,<br />

saTno Tvalebi, misi Tanadgoma...<br />

tirZnisel juba tetunaSvils wamiTac ar<br />

ufiqria, rom odesme Tavis sofels datovebda<br />

da devnili gaxdeboda. juba 2008 wlis agvistos<br />

<strong>omis</strong> dawyebis drosac ar SemkrTala. miCveuli<br />

iyo yoveldRiur srolebs, varaudobda, rom es<br />

aliaqoTic male gadaivlida da sul Tu ara, cota<br />

xniT mainc Cawynardeboda srolis xma.<br />

juba Secda, Tumca, sinamdvilesTan Segueba<br />

ar ucdia da rodesac mTeli sofeli gaiqca,<br />

TiTo-orola glexTan erTad isic Tavis miwaze,<br />

Tavis saxlSi, Tavis ezoSi darCa. darCa da saku-<br />

Tari TvaliT xedavda rogor Zarcvavdnen, rogor<br />

apartaxebdnen sofels momxdurni. mZarcvelebi<br />

miwasTan asworebdnen yvelafers da Tan uSveri<br />

sityvebiT emuqrebodnen, iaraRs umiznebdnen Sin<br />

darCenilT. sabednierod, cocxali gadarCa.<br />

22 agvistos, roca mis saxlSi mterma wasaRebi<br />

veRaraferi naxa: `naalafari ZroxasaviT gamigdes


42 www.qartlosi.org<br />

win. <strong>sxva</strong> qarTvelebTan erTad mec tyved aRmovCndi,<br />

_ ixsenebs juba da mxrebSi moxrili Tavs<br />

dabla xris. cota xnis mere bzarSeparuli xmiT ganagrZobs,<br />

_ cxinvalSi vyavdiT. miWirs im dReebis<br />

gaxseneba... ar mindoda sikvdili, amitomac Wirsa<br />

da damcirebas vitandi. iZulebiT gvamuSavebdnen,<br />

dangreuli cxinvalis quCebs vasufTavebdiT...<br />

micvalebulebs gvamarxinebdnen. bevrma tyvem ver<br />

gauZlo mZime mdgomareobas da sasowarkveTileba-<br />

Si Cavarda. Cven cocxlad vkvdebodiT, adamianur<br />

<strong>saxe</strong>s vkargavdiT. mSier-mwyurval cxovelebs davemsgavseT.<br />

gansakuTrebiT autaneli iyo wyurvili.<br />

24 agvistos aTamde gatanjul qarTvel tyves-<br />

Tan erTad quCaSi vijeqi. axali monuri brZanebis<br />

molodinSi vRelavdiT, gamudmebiT imis molodini<br />

gvqonda, rom bolos CvenTvisac Cvenive xeliT<br />

gagvaTxrevinebdnen saflavebs da dagvxvretdnen.<br />

badragi gamudmebiT gvcemda da gvaginebda. saSineli<br />

zizRiT gamoTqvamdnen sityva `qarTvels~.<br />

Cvens mimarT warmoudgeneli siZulvili modioda.<br />

sikvdilis molodinSi meqanikuri arseba gavxdi,<br />

yvela brZanebas monuri morCilebiT vasrulebdi.<br />

Tumca, ar mindoda sikvdili da amitomac aravis<br />

vuwevdi winaaRmdegobas.<br />

mokled, im dResac ase, quCaSi dayrilebs da<br />

araqaTgamoclilebs moxuci osi mogviaxlovda,<br />

moWutuli TvalebiT, zizRiT gviyurebda, magram


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

43<br />

momeCvena, rom boroti ar unda yofiliyo. uceb,<br />

gulSi danasaviT damkra misma sityvebma. ratom-<br />

Rac me mommarTa:<br />

_ qarTvelo, wamodi, nagavi gadamiyare!<br />

kidev erTxel gadavylape damcireba da<br />

gavyevi. badragis Tvals mivefareT Tu ara, moxuci<br />

momitrialda, xelSi vedro momawoda da Cumad<br />

miTxra:<br />

_ bodiSi, Svilo, ase rom mogmarTe, mag<br />

`ZaRlebis~ meSinia... am vedroSi saWmelia da gTxov,<br />

sxvebsac gaunawile...<br />

kinaRam xma Camiwyda, enas veRar vabrunebdi,<br />

rom samadlobeli sityva meTqva da momeCvena, rom<br />

is kaci wminda nikolozs gavda, xatebze rom menaxa,<br />

iseTs. ar velodi aseT adamianTan Sexvedras. gaognebuli<br />

gamovbrundi, arasdros damaviwydeba moxucis<br />

cremlmoreuli, saTno Tvalebi, misi Tanadgoma...<br />

im kacma SimSilisgan gvixsna...~


44 www.qartlosi.org<br />

absurdis Teatri<br />

iseTi TvalebiT Semomxeda,<br />

wamiTac ar Semparvia eWvi mis<br />

gulwrfelobaSi.<br />

2009 wlis agvistos dasawyisSi niqozel lia<br />

SatakiSvils Sin vestumre. sufra gaeSala. SuaSi<br />

loyebwiTela vaSlebiT savse didi Tasi idga. mwyuroda<br />

da xeli vaSlisken waviRe. liam RimiliT<br />

Semomxeda da... `erTi klienti myavda cxinvalis<br />

centrSi, xeTagurovis quCaze. yvelaze met vaSls<br />

is yidulobda. netav, rogor aris axla qeTo?<br />

sanam mivuwonidi, xils waetaneboda, kabis kalTaze<br />

gaisvamda, gawmendda da ase, SensaviT gemrielad<br />

CakbeCda xolme. wels xili CvenTanac cota<br />

movida, maT, albaT, sul ar eqnebaT. cxinvals<br />

xiliT, bostneuliT da rZis produqtebiT yovelTvis<br />

niqozidan da <strong>sxva</strong> qarTuli soflebidan<br />

vamaragebdiT. im dRis mere arc qeTosi vici rame<br />

da arc sxvebisa,~ _ lias cremli moeria, skamze<br />

Camojda, najafari xelebi kalTaze daiwyo da<br />

amoioxra.<br />

is dRe 2008 wlis agvistos omamde cota xniT


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

45<br />

adre iyo. Takara ivlisSi niqozidan cxinvalSi<br />

savaWrod Casuli glexis qalebi osma samarTaldamcvelebma<br />

daapatimres. Tumca, arc qalebi<br />

iyvnen damnaSaveni da arc cxinvalis milicias<br />

surda maTTvis zianis miyeneba.<br />

lia eWvobs, rom orive mesame, dainteresebuli<br />

mxaris provokaciisa da dezinformaciis<br />

samizneebi gaxdnen. es imave saRamos ruseTis da<br />

cxinvalis adgilobriv telearxebze gasul siu-<br />

JetSi gamoCnda, sadac moTxrobili iyo, Tu rogor<br />

aRkveTa cxinvalis miliciam qarTvelebisgan<br />

osebis mowamvlis mcdelobis faqti. ruseTis<br />

televiziis Jurnalistebis gavrcelebuli dezinformaciis<br />

mixedviT, niqozeli qalebi, Turme,<br />

gafuWebul produqts aparebdnen cxinvalelebs.<br />

`dazaralebul~ mosaxleobas ki `damnaSaveebis~<br />

linCis wesiT gasamarTleba gadauwyvetia. Tumca,<br />

qarTvelebi isev os samarTaldamcvelebs dauxsniaT<br />

gansacdelisgan da egreT wodebul administraciul<br />

sazRvramde usafrTxod miucilebiaT.<br />

kadrSi Canda niqozeli glexis qalebis<br />

da produqtiT datvirTuli urikebis kolona,<br />

romelsac, adgilobriv miliciasTan erTad, Jurnalistebi<br />

miacilebdnen.<br />

liam sinamdvileSi icis ra moxda im dRes. is<br />

erT-erTi iyo viTom damnaSaveTa kolonaSi.<br />

lia SatakiSvili: `agvistos omamde cxinvalSi<br />

qalebi usafrTxod vmoZraobdiT. am


46 www.qartlosi.org<br />

urTierTobiT orive mxare kmayofili iyo. Cven<br />

mosavals vyiddiT, cxinvalelebi ki produqts<br />

imaragebdnen. am vaWrobam wlebis ganmavlobaSi<br />

isev dagvaaxlova erTmaneTTan. yvelas Cven Cveni<br />

klienti gvyavda. CavidodiT, xels daviclidiT<br />

da mSvidobianad movdiodiT. ramdenjer nisiad<br />

dagvitovebia produqti, bevrjerac maT usesxebiaT<br />

fuli. dResaswaulebze Sin gvepatiJebodnen,<br />

gvimaspinZldebodnen. mokled, Cvens Soris<br />

mSvidoba TandaTan ufro da ufro myardeboda.<br />

politika veRar ereoda adamianur urTierTobebSi.<br />

im diliTac gansakuTrebuli araferi SegvimCnevia.<br />

gamSveb punqtze Cveulebrivze meti<br />

samSvidobo jariskaci ki iyo Tavmoyrili, magram<br />

uproblemod gagvatares. Tumca, cxinvalSi<br />

fexis SedgmisTanave daiwyo usiamovno siurprizebi.<br />

is is iyo, erT-erTi klientis saxlTan<br />

savaWrod SevCerdiT, rom samxedro manqana gaCerda<br />

da gayola mogvTxova. amaod vkiTxulobdiT<br />

ra xdeboda. meuRlis naTesavi maxlda Tan,<br />

Caketili sivrcis SiSi aqvs. SeSinda, vaiTu daxuTul<br />

oTaxSi Cagvketono. erT-erT jariskacs<br />

vTxove, iqneb mxolod es qali gauSvaT, SeuZlod<br />

aris da cudad gaxdeba-meTqi. Cemi neba rom iyos,<br />

yvelas gagiSvebdiT, magram axla romelime Tqvenganis<br />

gaSvebis SemTxvevaSi samsaxurs davkargavo,<br />

qarTulad miTxra biWma da Cems Tanmxlebs


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

47<br />

miubrunda, daamSvida, pirobas gaZlevT, kargad<br />

iqnebiTo.<br />

`gazelSi~ Cagvsves, meore avtomobilSi Cveni<br />

produqti moaTavses da miliciis sammarTvelo-<br />

Si migviyvanes. qalaqSi savaWrod gafantuli,<br />

daaxloebiT ocdaTxuTmetamde qarTveli qali<br />

iq dagvxvda. sammarTveloSi samsaaTiani lodinis<br />

Semdeg dakiTxva daiwyo. gvekiTxeobdnen vinaobas,<br />

sadaurobas, erovnebas, cxinvalSi yofnis<br />

mizezs. erT-erTi milicieli qali, romelsac<br />

samxreebze oTxi varskvlavi hqonda, brazobda,<br />

Tavisianebs eCxubeboda, es xalxi gauSviT, ras<br />

sCadixarTo?! ver gavigeT, ra xdeboda. mogvianebiT<br />

gamogvicxades, sazRvris ukanonod dar-<br />

Rvevis gamo jarimas gamogiwerT da gagiSvebTo.<br />

simwrisgan gamecina, saelCosTan mimiyvaneT, viza<br />

unda aviRo, rom aRar damajarimoT-meTqi.<br />

zogs ver moeswro produqtis realizacia<br />

da fulic ar hqonda. miliciam ki jarima orasorasi<br />

rubli moiTxova. fuli erTmaneTSi movi-<br />

ZieT da jarima gadavixadeT. gvegona, amis Semdeg<br />

mainc gagviSvebdnen saxlSi. arada, yvelaze<br />

Seuracxmyofeli da mZime gansacdeli, Turme,<br />

win gveloda. gaognebulni viyaviT, radgan 1994<br />

wlis Semdeg niqozel qalebs cxinvalSi vaWrobis<br />

dros msgavsi problema ar gvqonia. metic, Tavs<br />

usafrTxod vgrZnobdiT, radgan qalaqis quCebSi<br />

milicia patrulirebda da simSvide iyo. amas-


48 www.qartlosi.org<br />

Tan, yoveli meore qarTulad gvelaparakeboda,<br />

Sereuli ojaxebis bavSvebic ki. roca patarebs<br />

vekiTxebodi, qarTuli vin gaswavlaTo, papam da<br />

babomo. es pasuxi momavlis imeds miaskecebda da<br />

mjeroda, rom Cvens Soris yvelaferi avadmosagonari<br />

waiSleboda.~<br />

dajarimebis Semdeg qalebi miliciis Senobidan<br />

gamoiyvanes da ganucxades, rom niqozisken<br />

ver wavidodnen, radgan gza jariskacebs hqondaT<br />

gadaketili. movaWreebi isterikaSi Cavardnen.<br />

liam osebis lanZRva daiwyo. mis yvirils yuradRebas<br />

aravin aqcevda.<br />

miliciam qalebi or mwkrivad daayena da moZraoba<br />

ubrZana. datusaRebulebs gverdiT samxedroebi,<br />

win da ukan ki miliciis sirenebgabmuli<br />

manqanebi miacilebdnen. SuadRe idga, mze pikze<br />

iyo, saSineli sicxe sunTqvas gausaZliss xdida.<br />

cxinvalis centrSi xalxi Segrovda, gaocebuli<br />

uyurebdnen ucnaur kolonas da cdilobdnen qalebis<br />

datusaRebis mizezi gaegoT.<br />

lia: `xalxi Sewuxebuli da gaocebuli saxiT<br />

Semogvcqeroda. Tvali movkari, maT erT-erTi<br />

Cemi klienti JuJuna gamoeyo. nacnob miliciels<br />

mivarda, gamagebine ra xdeba, an lia gauSvio.<br />

kacma urCia, rom saerTod ar amoeRo xma, saqme<br />

ar gaerTulebina.~<br />

kolona niqozis sapirispiro mxares daZres.<br />

arafris gamo saqveynod gamasxaravebulma da


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

49<br />

Seuracxyofilma qalebma ifiqres, rom cxinvalis<br />

gareubanSi, liaxvis mxares mdebare sapyrobile-<br />

Si mihyavdaT. dapatimrebis SiSiT sul gamoecalaT<br />

Zala. fizikur Sromas, fexiT gadaadgilebas<br />

da urikebis tarebas miCveulebi sulierad<br />

gatydnen.<br />

lia: `axalgazrda qalma Caimuxla da tirili<br />

daiwyo. veRar wamoval da verc tvirTs va-<br />

Trevo. axalgazrda osi samxedro miuaxlovda,<br />

daamSvida, cali xeli mxarSi SeaSvela, caliT<br />

ki misi urika wamoiRo. im gogos gansacdeli<br />

mTeli gza ase itvirTa. jariskacebi ise iqceodnen,<br />

rom maT mimarT Cemi lanZRvis gamo Semrcxva<br />

kidec. etyobodaT, rom Tavsmoxveul brZanebas<br />

asrulebdnen.<br />

im biWs vkiTxe, Cveni mokvlis brZaneba rom<br />

mogcen, ras izam-meTqi? rogor unda gesroloT,<br />

amas arafris gamo ar vizamo, miTxra da iseTi<br />

TvalebiT Semomxeda, wamiTac ar Semparvia eWvi<br />

mis gulwrfelobaSi. gviTxra, rom adgilamde<br />

Cveni usafrTxod micilebis uzrunvelyofa<br />

hqondaT davalebuli. es speqtakli raRa saWiro<br />

iyo, saxalxod Seuracxyofis gareSe, CveniTac<br />

xom gavignebdiT gzas-meTqi? _ vkiTxe, Tumca, pasuxi<br />

ver miviRe.<br />

TamaraSenTan, qarTuli mxaris kontrolirebad<br />

teritoriamde migviyvanes da dagvtoves.<br />

im xnis ganmavlobaSi Jurnalistebis jgufi


50 www.qartlosi.org<br />

dagvyveboda. mogvianebiT, rodesac televiziiT<br />

Cveni Semarcxveneli kadrebi vnaxe, mivxvdi, ra<br />

Canafiqric ganxorcielda im dRes. mas Semdeg<br />

didi dro gavida da xSirad vfiqrob im jariskacebze.<br />

patara biWebi iyvnen. SesaZloa, 2008<br />

wlis dawyevlil agvistos omSi isinic daiRupnen.<br />

arada, rogor ar minda es vifiqro.~<br />

lia isev aqviTinda. SatakiSvilebis ojaxidan<br />

saRamos gamovedi. WiSkars rom vketavdi,<br />

rkinis boZebze <strong>omis</strong>droindeli natyviarebi<br />

SevniSne. faqtia, aq <strong>omis</strong>droindeli tkivilebi<br />

jer ar moSuSebula da rkinasac atyvia misi nakvalevi...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

51<br />

tragedia,<br />

romelic grZeldeba<br />

vamxnevebdi, Tamar, mdinares<br />

davuyvebiT da RmerTi gvixsnis-meTqi.<br />

2008 wlis 9 agvistos Rame TamaraSenSi dar-<br />

Cenilma ociode glexma bankis Senobis sardafSi<br />

gaatara. im sazareli dabombvis dros yvelaze<br />

usafrTxo adgili iyo. meore dRes diliT mterma<br />

samalavs miagno. xalxi sardafidan iaraRis<br />

muqariT amoiyvanes. ivane maCablis <strong>saxe</strong>lobis<br />

muzeumis direqtors, cxinvalis Teatris yofil<br />

msaxiobs da ansambl „liaxvis~ solists elguja<br />

gagniZes gulma avi ugrZno. Tvals ar acilebda<br />

meuRles da das. qalebs SiSisgan feri ar edoT.<br />

yvela tyve Sua xnis asaks gadacilebuli iyo. mTeli<br />

Rame imaze laparakSi gaatares, rom sikvdils<br />

Seeguvnen, magram rogorc ki iaraRi mouReres,<br />

waxdnen, akankaldnen. `uceb mainc dagvxoceT, Tqve<br />

oxrebo,~ _ TavisTvis, Cailaparaka elgujam.<br />

tyveebi erT rigad daayenes da gaafrTxiles,<br />

rom daxvretdnen. darajad iaraRiani ori mebrZoli<br />

dautoves, danarCenebi manqaniT sadRac


52 www.qartlosi.org<br />

wavidnen. „darajTagan~ erTi tyveebs lanZRavda,<br />

gamudmebiT Seuracxyofas ayenebda da hpirdeboda,<br />

rom maT damalul Svilebsac miswvdebodnen.<br />

meorem, moulodnelad, zurgiT Sebrunebul<br />

mebrZols kiserSi elvis siswrafiT Caartya<br />

kondaxi. mkvdariviT daeca. „wadiT, eseni namdvilad<br />

dagxocaven, gaiqeciT, danarCenze me var pasuxsimgebeli,<br />

karga xans mdevari ar geyolebaT~,<br />

_ uTxra yviriliT da kacebs Sekruli xelebi guxsna.<br />

devnilebma SemovliT gzaze gasvla gadaifiqres<br />

da liaxvis napirze gafantul simindis<br />

yanebs Seerivnen, mere ki wyalSi Cadgnen da<br />

mdinaris mimarTulebiT dauyvnen Tavqves...<br />

ramdenimedRiani wamebiT xetialis Semdeg yofilma<br />

tyveebma samSvidobos gamosvla SeZles. maT<br />

Soris mxolod erTi, elguja gagniZis meuRle,<br />

sofel qurTas sajaro skolis pedagogi Tamar<br />

zambaxiZe ar iyo. qali liaxvma waiRo, qmari amaod<br />

cdilobda mis Svelas.<br />

elguja gagniZe Tbilisis onkologiuri saavadmyofoSi<br />

mkurnalobda, xorxis simsivnis gamo<br />

laparaki ar SeeZlo da mxolod misi tuCebis<br />

moZraobis mixedviT xvdebodnen naTqvams, an furcelze<br />

werda satkivar-safiqrals. im dResac ase<br />

wvalebiT gaixsena tragikuli Tavgadasavali:<br />

„Tamars mozrdili xelCanTa ekava, Sig sabuTebi,<br />

bavSvebis fotoalbomebi da rZlis oqros


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

53<br />

nivTebi iyo. rodesac wyalma waiRo, gavekide,<br />

davuyvire, CanTas xeli gauSvi, Torem gagiWirdeba-meTqi.<br />

mgoni dacemidan maleve goni dakarga<br />

da aRaraferi esmoda. rodesac gamoviqeciT, is<br />

ukve cudad iyo. ar hqonda feri da qoSinebda.<br />

vamxnevebdi, Tamar, mdinares davuyvebiT da Rmer-<br />

Ti gvixsnis-meTqi. curvac ar icoda. wyalSi meuRlis<br />

saSvelad rom gavrbodi, fexi amicda, daveci,<br />

roca adgoma SevZeli, Tamari aRarsad Canda.<br />

miuxedavad amisa, mainc mqonda imedi, rom sadRac<br />

gasvla SeZlo. amaod, molodini molodinad<br />

damrCa. ar maxsovs rogor viare, rogor gavedi<br />

samSvidobos. Tumca, raRa samSvidobos. yoveli<br />

fexis nabijze bombebi cvioda, tyviis jeri wvimasaviT<br />

modioda da mteri TiTqmis yvelafers akontrolebda.<br />

wvalebiT, isev Cemi ZalisxmeviT SevZeli<br />

Tbilisamde Camosvla. ukve xma aRar mqonda. cxedris<br />

Zebna daviwyeT. veZebdiT, rogorc Segve-<br />

Zlo, vavrcelebdiT informacias, sadamdec xeli<br />

migviwvdeboda. liaxvis napirebzec ar Canda<br />

araferi saimedo da rodesac saerTod gadagvewura<br />

misi naxvis imedi, cxinvalidan Cemma axlobelma<br />

damireka, Seni meuRlis cxedari vipoveT da vupatroneTo.<br />

internetis daxmarebiT im adgilis fotoc<br />

mogvawoda, sadac Tamari iyo dakrZaluli.<br />

Tamaris cxedari osis baRSi daukrZalavT.<br />

menaneboda Cemi meuRle sikvdilisTvis, Tanac ase-


54 www.qartlosi.org<br />

Ti tragikulisTvis da sanam ar damirekes, ver vijerebdi,<br />

rom marTla wamarTva liaxvma. didxans<br />

vcdilobdiT misi cxedris gadmosvenebas. miuxedavad<br />

imisa, rom cxinvalidan gvatyobinebdnen,<br />

Cveni ojaxis wevriviT vuvliT Tamaris saflavso,<br />

ver visvenebdiT, is xom ase Sors iyo Cvengan. amitomac<br />

xSirad vawuxebdiT organizacia `wiTel<br />

jvars~, `gaeros~, Sinagan saqmeTa saministros,<br />

sapatriarqos da sami wlis Semdeg, rogorc iqna,<br />

Tamaris neSti cxinvalidan gadmoasvenes~.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

55<br />

zvaraki<br />

im Rames saxlSi wagviyvana, rogorc ojaxis<br />

wevrebs, ise gvimaspinZla. dediT qarTveli aRmoCnda.<br />

manac sakuTari SvilebiviT migviRo, mogvefera.<br />

2008 wlis agvistos omidan sami wlis Semdeg,<br />

goris saqalaqo sasamarTlos gadawyvetilebiT,<br />

sofel karaleTis mkvidri, osi biZina farqaSvili<br />

omSi daRupulad gamocxadda. biZina qarTvelebis<br />

gadarCenas cdilobda da ar egona, Tu maradiorebi<br />

swored misi erovnebis gamo moklavdnen. igi,<br />

rogorc eris moRalate, dasajes.<br />

biZinas mama, suliko farqaSvili, adrian diliT<br />

gamodis ezodan da WiSkarTan jdeba, saxlSic<br />

gvian, dabindebisas Sedis. mere ra, rom sasamarTlom<br />

biZina omSi daRupulad scno. mama <strong>omis</strong> dros<br />

gatacebul Svils mainc elodeba.<br />

leila boloTaSvili (farqaSvilebis mezobeli):<br />

`biZina cxra qarTvel biWTan erTad gaitaces.<br />

es maSin moxda, rodesac rusuli jari pirvelad<br />

Semovida sofelSi. biWebi aqve, Cems saxlTan<br />

isxdnen. Soridan ramdenime samxedroformianma<br />

qarTulad gamosZaxa, mogvexmareTo. biWebi myisve


56 www.qartlosi.org<br />

wamoiSalnen, ifiqres, rom Cvens jariskacebs ra-<br />

Rac uWirdaT. mezobeli, samoci wlis kacic maT<br />

gahyva, magram viTom daxmarebis msurvelT ukan<br />

daubrunebiaT, Sen ar gvWirdebio. gulma reCxi<br />

miyo da biWebis kvals gavedevne. male davinaxe<br />

iaraRis muqariT rogor Seyares daxurul sabargulian<br />

avtomobilSi. amis mere biZinas kvalic<br />

gaqra~.<br />

suliko farqaSvili: „gamtaceblebs gavekide,<br />

xan osurad, xan rusulad, qarTuladac<br />

velaparake, magram arc erT enaze ar ismines Cemi<br />

sityva. biZina daxurulSi ijda, ver vxedavdi. sanam<br />

soflidan gavidodnen, rusi serJanti tankidan<br />

gadmoxta da gamtaceblebs uyvira, sad migyavT es<br />

biWebi, sofelSi datoveTo, magram amaod. gaiqcnen.<br />

raRas vizamdi, rogor, an sad gavekidebodi?<br />

imedad lodiniRa damrCa da gamovbrundi ukan<br />

nirwamxdari~.<br />

cxra gatacebulidan eqvss gaumarTla. rodesac<br />

gamtaceblebma morigi msxverplis monadireba<br />

daapires, cxinvalisken mimavalni, SemTxveviT,<br />

gzad erT tyviavel glexs gadaawydnen, romelic<br />

ZvelisZveli `Jigulis~ markis avtomobiliT,<br />

colTan da vaJTan erTad saxlis da<strong>saxe</strong>dad midioda.<br />

maradiorebma manqanas srola autexes, mgzavrebma<br />

gaqceva moaxerxes. am aliaqoTSi datyvevebulebsac<br />

dauxsniaT Tavi. samni mainc daiWires.<br />

biZinas yvirili dauwyia, ras erCiT am xalxs, ra


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

57<br />

gindaT, osi var da me damsajeT, am biWebs ki SeeSviTo.<br />

moRalates ZaxiliT SeugdiaT gmiri avtomobilis<br />

salonSi, kidev ori tyve, gakoWili goCa<br />

da zviadi, Turme, sabargulSi SeaTries da dro<br />

da dro avtomatis kondaxiT scemdnen.<br />

zviad arCuaZe (gatacebuli): „gazelis~ markis<br />

mikroavtobusi sabargo transportad iyo<br />

gadakeTebuli da salonisgan daxuruli tixari<br />

aSorebda. biZina iq hyavdaT. mTeli gza lanZRavdnen<br />

da scemdnen imis gamo, rom qarTvelebs icavda,<br />

misi yvirili gvesmoda. erTxelac, ganwiruli xma<br />

gavigeT da siCume Camovarda. ar viciT ra moxda.<br />

gzadagza, sadac ki osur-rusuli jaris nawilebi<br />

idga, aCerebdnen da yvelas ekiTxebodnen, manqana-<br />

Si qarTvelebi gvyavs mosaklavad da ar gindaTo?<br />

yvelgan uari rom uTxres, erTma Rriali daiwyo,<br />

maSin me movklav, amaTi dedaco. gagvimarTla.<br />

gamtaceblebs Cveni „gasaRebis~ imedi rom gadaewuraT,<br />

cxinvalSi erT-erTma jariskacma uTxra,<br />

me movuvlio da Cveni Tavi gamoarTva. im Rames<br />

saxlSi wagviyvana, rogorc ojaxis wevrebs, ise<br />

gvimaspinZla. dediT qarTveli aRmoCnda. manac<br />

sakuTari SvilebiviT migviRo, mogvefera. meore<br />

dRes ki Cvenma mxsnelma Tavisi manqaniT, megobris<br />

TanxlebiT mSvidobiT dagvabruna ukan.<br />

cxinvalSi, Cveni mxsnelisTvis gadacemis drosac<br />

ar gamouCeniaT biZina. mxsnelma miTxra, magaT<br />

adre qarTvelebma da moukles da imitom arian


58 www.qartlosi.org<br />

gaborotebulebio. TviTon mxsneli, Turme, Svid<br />

wlamde meRvrekisSi izrdeboda. gviTxra, Tu Cemi<br />

ZalebiT ver gagiyvanT cxinvalidan, maSin milicias<br />

unda Cavabaro Tqveni Tavi, SesaZloa iqac gcemon,<br />

magram ar mogklaven da erT dResac saxlSi<br />

cocxlebi dabrundebiTo. magram, mainc yvelaferi<br />

iRona, rom saxlamde usafrTxod moveyvaneT~.<br />

rodesac zviadi da goCa mSvidobiT dabrundnen,<br />

farqaSvilebis ojaxsac gauCnda biZinas dabrunebis<br />

imedi, Tumca, ukve mesame weli miilia,<br />

amaod. ugzo-ukvlod gamqrali kacis verc gvami<br />

naxes da verc misi sikvdilis TviTmxilveli.<br />

„me cxinvalSi ar mimesvleba, rom Svilis gvami<br />

movZebno, aqedan ki veravin damexmara...~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

59<br />

Tanadgoma<br />

erovnebas ar scnobs<br />

datrialda uceb, mezoblebs dauZaxa,<br />

saswrafod CamodiT, yvelam TiTo kilo iyideTo.<br />

mezoblebma darCenili xili gadainawiles.<br />

zamTris erT suxsian saRamos stefnaZeebis<br />

ojaxSi sicxiani bavSvis kvnesa ismoda. patara<br />

valeri gundaobisas gaciebuliyo da sawolSi<br />

sicxiani iwva. Sewuxda ojaxi, magram wamlisTvis<br />

fuli versad moiZia. gvian saRamos avadmyofis temperaturam<br />

ormoc graduss miaRwia. diasaxlisma<br />

wamlebisTvis cxinvalSi gadasvla gadawyvita, xelis<br />

urikaze vaSli daawyo da gasayidad gaeSura<br />

im mediT, rom aRebuli fuliT SvilisTvis saWiro<br />

medikamentebs iyidda.<br />

`zamTris civi saRamoa, yinavs, Tovli da qaria.<br />

cxinvalSi Sevedi da korpusebTan gavCerdi. miuxedavad<br />

imisa, rom mimosvla iyo, cxinvalSi marto<br />

gadasvla mainc gveSinoda, vcdilobdiT jgufurad<br />

Tu ara, or-sams mainc erTad gvemoZrava qalaqSi.<br />

im saRamos marto wavedi, aseT qarbuqian<br />

saRamos vin gabedavda wamosvlas?~<br />

leilas, civi da gviani saRamos gamo, quCebi


60 www.qartlosi.org<br />

carieli daxvda, yvela saxlSia SeyuJuli. vis rad<br />

unda axla xili? avadmyofis dedas imedi gadaewura<br />

da simwrisgan atirda. erTaderTi SvilisTvis<br />

yvelafers gaakeTebda, magram ras da rogor,<br />

ukve aRar icoda. gadawyvita TiToeuli saxlis<br />

karze miekakunebina, rom uecrad SavebSi Sefu-<br />

Tuli Suaxnis qalbatoni gamoCnda puriT xelSi,<br />

rogorc Cans, maRaziaSi iyo Casuli.<br />

`qals Zalian gaukvirda Cemi naxva da qarTulad,<br />

osuri aqcentiT gamomkiTxa ambavi. Tvalcremlianma<br />

vuTxari, rom Svili myavda avad da<br />

wamlis fuli ar mqonda. gaCerda da dakvirvebiT<br />

Semomxeda, mkiTxa ra mqonda gasayidad wamoRebuli.<br />

CemTvis ukve aRar hqonda mniSvneloba vaSls<br />

ra fasad gavyiddi, mTavari iyo wamlis fuli ameRo<br />

_ ocdaaTi rubli. qalma maSinve ramdenime<br />

kilo iyida.~<br />

mere ramdenime wuTSi mTeli mezobloba Camoiyvana<br />

dabla. visac ramdenis yidva SeeZlo, iyida.<br />

`datrialda uceb, mezoblebs dauZaxa, saswrafod<br />

CamodiT, yvelam TiTo kilo iyideTo.<br />

mezoblebma darCenili xili gadainawiles. CemTvis<br />

es Zalian didi Sveba da Tanadgoma iyo. saswrafod<br />

viyide wamlebi da gamovbrundi. saxlSi misuls<br />

mkiTxes, cxinvalSi aRar waxvedio? ise male mivedi,<br />

ifiqres, rom gzidan mivbrundi. patara gulSi Cavikari<br />

da RmerTs madloba gadavuxade, rom gulisxmier<br />

qalbatons Semaxvedra~.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

61<br />

mezoblebi<br />

gavbede da vToxve ibragims,<br />

vladikavkazSi Tu midixar,<br />

mec gamiyole, naTesavTan mivdivar-meTqi.<br />

cico jafariZe 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong> dros<br />

Suagul cxinvalSi aRmoCnda. rogorc igi yveba,<br />

rom ara keTili adgilobrivi mosaxleobis Tanadgoma,<br />

is, albaT, cocxali ver gadarCeboda.<br />

2008 wlis 7 agvistos cicom erTi Cveulebrivi<br />

samuSao dRe daamTavra da saxlSi wasasvlelad<br />

moemzada. igi cxinvalis erT-erT kafeSi muSaobda<br />

da RamiT dis ojaxSi rCeboda, romelic osebis<br />

rZali iyo. cicos sakuTari ojaxi goris raionis<br />

sofel niqozSi hyavda.<br />

im saRamos cxinvalelma milicielma cico<br />

gaafrTxila, rom is Rame sardafSi gaeTia, `asea<br />

saWiro,~ _ uTxra man. qalma milicielis rCevas<br />

yuradReba ar miaqcia da dasaZineblad saxls mia-<br />

Sura.<br />

cxinvalis mosaxleoba Zlerma srolis xmam<br />

gaaRviZa. 2008 wlis 7 agvistos, RamiT, omi daiwyo.


62 www.qartlosi.org<br />

`im Rames marTlac saSiSi gaxda saxlSi darCena,<br />

srolebi daiwyo da afeTqebebis xmam gagvaRvi-<br />

Za. samezoblo gareT gamovida, ambobdnen, rom omi<br />

daiwyo, magram amis mainc aravis sjeroda. gamoir-<br />

To sinaTle da am aurzaurSi fexsacmelic veRar<br />

movZebne, fexSiSveli Cavedi sardafSi sxvebTan<br />

erTad. iq sami dRe vimalebodiT. erTi sityviT,<br />

<strong>omis</strong> dros cxinvalSi aRmovCndi. Cems das ojaxSi<br />

patara bavSvebi hyavda, sardafSi didxans ver ga-<br />

Zlebda da amitom qmarma vladikavkazSi waiyvana.<br />

manqanaSi adgili aRar iyo da iZulebuli gavxdi<br />

davrCeniliyavi. Cems dasac undoda CemTan erTad<br />

darCena, magram mezoblebma daamSvides da Cemze<br />

zrunvas dahpirdnen.~<br />

10 agvistos qalaqSi srolis xma Sewyda. cxinvali<br />

rusulma jarma daikava. sardafSi gatarebuli<br />

dReebis Semdeg cico mezoblebTan erTad<br />

gareT gamovida da saxlSi, sakuTar ojaxSi dabrunebis<br />

saSualebebze daiwyo fiqri. nacnobebs<br />

sTxova, rogorme qarTul saguSagomde miecilebinaT.<br />

Semdeg igi Tavadac SeZlebda sofelSi fexiT<br />

gadasvlas. cicom ar icoda, rom misi sofeli ki<br />

ara, rusul jars goric daekavebina. satelefono<br />

kavSiri gaTiSuli iyo, vrceldeboda <strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong><br />

Wori, man ki ojaxis wevrebis Se<strong>saxe</strong>b araferi icoda.<br />

dis osma mezobelma feniam cicos daxmareba<br />

gadawyvita. xedavda, rogor itanjeboda ojaxis


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

63<br />

gareSe.<br />

feniam cicos vladikavkazSi gaxiznul dasTan<br />

wasvla urCia. misi azriT, cico vladikavkazidan<br />

yazbegSi SeZlebda gadasvlas. avtobusamdec miacila,<br />

romelsac cxinvalSi darCenili mosaxleoba<br />

vladikavkazis mimarTulebiT gadahyavda da<br />

aTasi rublic misca.<br />

`feniam mirCia, rom Cemi qarTuli pasporti<br />

ar gamomeCina da mZRols uTxra, TiTqos pasporti<br />

saxlTan erTad damewva. Cemi erovnebis damalva<br />

SevZeli, radgan rusuli da osuri kargad vici.<br />

vladikavkazamde erTi dasaxlebaa _ alagiri, iq<br />

Camoicala avtobusi da karvebi gaiSala, sadac<br />

Cemi TanamSromlis qmari davinaxe. jer SemeSinda,<br />

vifiqre, ar gamces, rom qarTveli var-meTqi. mas<br />

Cemi danaxva Zalian gaukvirda. gavbede da vToxve<br />

ibragims, vladikavkazSi Tu midixar, mec gamiyole,<br />

naTesavTan mivdivar-meTqi.~<br />

cicos amjerad ukve ibragimi daexmara da vladikavkazSi<br />

mSvidobiT Cavida.<br />

`ori kvira davyavi dasTan erTad misi naTesavis<br />

ojaxSi. isini mivlidnen da mifrTxildebodnen.<br />

Cems ojaxze vnerviulobdi, araferi vicodi maT<br />

Se<strong>saxe</strong>b. vcade saqarTveloSi gadmosvla, magram<br />

miTxres, rom daaxloebiT xuTi welia, rac aRniSnuli<br />

gzaa Caketilio. isev cxinvalSi momiwia dabruneba.<br />

vladikavkazSi yofnisas adgilobrivebi<br />

did pativs gvcemdnen, rogorc SeeZloT, gvexmare-


64 www.qartlosi.org<br />

bodnen.~<br />

19 agvistos cico dis ojaxTan erTad ukan, cxinvalSi<br />

wamovida. igi pasportis gareSe ukve veRar<br />

gadaadgildeboda. mezobelma isini rusul saguSagomde<br />

miacila da cicosTvis Tavadve gaakeTebina<br />

piradobis mowmoba, romelic mas gadaadgilebis<br />

saSualebas miscemda.<br />

cxinvalSi cicom daxmareba erT-erT nacnob<br />

miliciels sTxova. osebi qarTul mxaresTan periodulad<br />

cvlidnen tyveebs da erT dResac igi maT-<br />

Tan erTad gaiyvana. cicom keTili adamianebis daxmarebiT<br />

Tbilisamde CaaRwia...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

65<br />

maCabelis motaceba<br />

erT-erTma icoda, rom gogo qarTvelma moitaca<br />

da misi colad SerTva undoda.<br />

_ me is miyvars da coladac moviyvan, miuxedavad<br />

imisa, rom skolaSi swavlobs! _ uTxra hamlet<br />

WuluxaZem Tavis os megobrebs _ sam uruzmags.<br />

gogonas bela maCabeli erqva. biWi sofel kexvidan,<br />

xolo gogo qurTadan iyo. qarTvel biWs<br />

cxinvalSi osi naTesavebi, gvarad cxovrebovebi<br />

hyavda. es iyo 1993 weli, maSin ukve mZime brZolebi<br />

ar mimdinareobda, magram osebs da qarTvelebs<br />

erTmaneTTan kavSiri aRar hqondaT.<br />

bela meaTe klasSi swavlobda. erT saRamos<br />

is skolidan saxlSi brundeboda. gzaSi deda<br />

Sexvda da erTad saubriT gaagrZeles gza. deda-<br />

Svils uruzmagebi miuaxlovdnen `niviT~, staces<br />

gogonas xeli da manqanaSi Casmas Seecadnen. uruzmagebma<br />

Zlivs SeZles dedis mkivana gogosgan Camocileba.<br />

mSobelma moTqma da tirili daiwyo.<br />

xalxi mogrovda. brbom manqanas alya Semoartya,<br />

minebi Caamsxvries, magram manqanam nel-nela mainc<br />

moaxerxa alyidan gamosvla. axalgazrdebi Zalian


66 www.qartlosi.org<br />

daSavdnen.<br />

gogo hamletis naTesavebs mihgvares, Tvi-<br />

Ton ki saavadmyofoSi wavidnen Wrilobebis samkurnalod.<br />

am dros kexvelebma patara jgufi<br />

Sekribes da gogos saZebnelad cxinvalisken gaemarTnen.<br />

es ambavi erTma drgvelelma (raionia<br />

cxinvalSi) Seityo da Tavisianebs acnoba, rom<br />

qarTvelebis brbo SemoiWra da saWiroa daxvedrao.<br />

TamaraSenis siaxloves osebis jgufi qarTvelebisas<br />

Sexvda, Cxubi atyda. Setakeba kinaRam<br />

seriozul brZolaSi gadaizarda. uceb, erT-erTma<br />

qarTvelma Tqva, rom gogo iyo motacebuli.<br />

_ Cemi Svili moitaces, bela maCabeli, gesmiT?<br />

mis sikvdils ar gapatiebT, Tmis Reric ki ar Camouvardes,<br />

_ yviroda gacofebuli mama.<br />

osebi Secbnen, biWebma erTmaneTs gadauCurCules.<br />

sabednierod, erT-erTma icoda, rom gogo qarTvelma<br />

moitaca da misi colad SerTva undoda.<br />

_ vici vinc moitaca gogo, _ Tqva erT-erTma<br />

moCxubarma.<br />

_ maSin, gviTxari sad cxovrobs, vipoviT da samagieros<br />

gadavuxdiT.<br />

_ samagiero ra saWiroa? WuluxaZem moitaca,<br />

Tqveni mezobeli soflidanaa da colad unda<br />

SeirTos, _ aRniSna biWma.<br />

maSin biZam Tqva:<br />

_ SegiZlia mis naTesavebTan mimiyvano, rom


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

67<br />

davrwmunde?<br />

_ ki, SemiZlia, _ SeTanxmdnen da daiSalnen.<br />

Canda, rom aseTi dasasruli ar awyobdaT. maTi<br />

Tavmoyvareoba Selaxuli iyo, kinaRam sicocxle<br />

daTmes imisTvis, rom biWs aseTi gziT Tavisi sasiyvarulo<br />

saqmeebi moegvarebina. mSoblebma<br />

gaarkvies, rom maTi Svili hamletma moitaca mezobeli<br />

soflidan. am pirobebSi laparakic ki ar<br />

yofila gogos dabrunebaze, Tumca, mas sulac ar<br />

undoda gaTxoveba, magram xalxma Zlivs daaRwia<br />

sisxlisRvras Tavi da konfliqtis gagrZeleba<br />

aRar undodaT _ WuluxaZes gogo SerCa.<br />

siyvarulis istoria politikaSi gadaizarda.<br />

TviTon hamletma colTan erTad ramdenime Tve<br />

gaatara cxinvalSi naTesavebTan, radgan saxlSi<br />

dabrunebis eSinoda. SemdgomSi isini TbilisSi<br />

gadavidnen, iq dafuZndnen da dRemde bednierad<br />

cxovroben.


68 www.qartlosi.org<br />

gvWirdeba ki Cven<br />

naTesavebi?<br />

adamianebi naTesavebs ar irCeven,<br />

iReben maT iseTebs, rogorebic arian...<br />

saqarTveloSi 2004 wlis zafxulSi ganaxlebulma<br />

saomarma moqmedebebma Cvens Soris urTieTobas<br />

bzari gauCina. yovelive amas xeli imanac Seuwyo,<br />

rom iSviaTad vurekavdiT erTmaneTs. miuxedavad<br />

imisa, rom naTesavebi iq cota ar myavs: deidaSvili,<br />

biZaSvili, ZmisSvilebi da <strong>sxva</strong>. Cemi Zma, mixoc aqamde<br />

iq cxovrobs Tavis ojaxTan erTad. hyavs qarTveli<br />

coli da maTi Svilebi Tavs qarTvelebad Tvlian.<br />

Tu manamde me da Cems Zmas aranairi uTanxmoeba ar<br />

gvqonda, 2004 wels Cvens Soris urTierToba imdenad<br />

gacivda, rom erTmaneTs telefoniTac ki ar<br />

vekontaqtebodiT.<br />

2008 wlis agvistoSi, 12 Tu 13 ricxvSi, rodesac<br />

satelefono xazi aRdga, vladikavkazidan deidaSvili<br />

inga damikavSirda da gadmomca, rom mas urekavdnen<br />

Cveni naTesavebi saqarTvelodan, romelTac<br />

sainformacio saSualebebiT SeetyoT <strong>omis</strong> Se<strong>saxe</strong>b _<br />

,,Tqvens gamo swuxan da tirian. mTxoves, gavagebino


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

69<br />

Tqvens Se<strong>saxe</strong>b yvelaferi, cocxlebi xarT yvela?~<br />

yvela naTesavi, romelsac ki SeeZlo, ukavSirdeboda<br />

Cems deidaSvils da cdilobda misi saSualebiT<br />

gamoexataT Cvendami SeSfoTeba. ingac yovel saaT-<br />

Si gvirekavda da gvamxnevebda. saqarTvelodan, Rvi-<br />

Zli Zmis garda, yvela mirekavda. didi xnis ganmavlobaSi<br />

Svilebs vumalavdi da ar vagrZnobinebdi,<br />

rom gabrazebuli viyavi Zmaze imis gamo, rom is Cvens<br />

ambavs ar kiTxulobda, ar ainteresebda Cveni amJamindeli<br />

mdgomareoba... Svilebis dasmuli kiTxva _<br />

,,Zia mixo ratom ar rekavs, deda?~ _ moulodneli<br />

aRmoCnda. iqneb, swored amanac ganapiroba is, rom<br />

moulodnelad dasmul SekiTxvas jerovani pasuxi<br />

ver gaveci da saaSkaraoze gamovitane guliswyroma:<br />

,,biZaTqveni CvenTvis mokvda~, _ Tavi ver Sevikave<br />

da ase vupasuxe. sityva tyviasaviTaa, gaisvri<br />

da ukan veRar daabruneb. Cemi gauazrebeli pasuxi<br />

sananebeli gamixda, magram raRa dros?..<br />

biZaSvilma oTarma damireka da momikiTxa: ,,mixaria,<br />

rom cocxlebi xarT, wminda mariams da RmerTs<br />

vevedrebodi Tqvens gadarCenas~. madloba gadavuxade:<br />

,,kargad varT yvela. saxli, madloba ufals,<br />

ar dagvewva. Zveleburad vmuSaobT da vcxovrobT<br />

nel-nela~.<br />

_ Seni Zma Tqvens gamo Zalian nerviulobs, ainteresebs,<br />

rogor xarT, gaqvT Tu ara TavSesafari,<br />

saWmeli, xom ar avadmyofobdiT romelime? Seni<br />

ojaxis gamo tiris... _ daayola mokiTxvas oTarma.


70 www.qartlosi.org<br />

_ oTar, ukve aRar mjera misi. didi xani gavida<br />

<strong>omis</strong> damTavrebidan da is axla tiris?! _ gavbrazdi.<br />

_ is yovelTvis nerviulobda. ubralod,<br />

grZnobs Tavis danaSauls da erideba darekvis. Seicode.<br />

miswere rame, gTxov! _ wyromiT Cailaparaka<br />

oTarma.<br />

_ mapatie, oTar, ar SemiZlia da ra vqna? iqneb<br />

gaebeda da Tavad daereka CemTvis?<br />

_ eSinia, elvira. eSinia, rom awyenineb. misi<br />

guli ki ver gauZlebs, arc is da arc misi meuRle<br />

janmrTelni ar arian.<br />

_ mec ar SemiZlia gadavdga pirveli nabiji...<br />

am satelefono saubris Semdeg Cemi naTesavebi<br />

aTasSi erTxel mirekavdnen. mesijiT mwerdnen da<br />

ase vigebdi Zmis ambebs. cxovreba ki orivesTvis Tavisi<br />

gziT midioda...<br />

iyo wuTebi, rodesac sindisi mqenjnida. ,,magram<br />

ras vuzam sindiss? am mamxilebel gonebas xom<br />

verafers gamoapareb da ver dauZvrebi, radgan igi<br />

sakuTari Secdomebis aRiarebas gaiZulebs~...<br />

erT dResac megobrebTan viyavi. isini Tavis qarTvel<br />

naTesavebze laparakobdnen. ambobdnen, rom<br />

maTTan kvlav Zveleburi, kargi urTierToba hqondaT<br />

da guliswyromas gamoTqvamdnen imis gamo, rom<br />

axali satelefono kavSiri gamarTulad ar muSaobda<br />

da saqarTvelodan darekva gaZnelebuli iyo.<br />

maTma sityvebma Zalian imoqmeda da warsulSi Ca-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

71<br />

denil saqcielze Camafiqra. saqme is gaxlavT, rom<br />

meuRle qarTuli satelevizio gadacemebis moyvaruli<br />

gaxlavT. kategoriulad viTxovdi televizoris<br />

gaTiSvas, radgan ar SemeZlo qarTuli saubrisTvis<br />

mesmina. masTan gauTavebeli da uSedego<br />

kamaTis Semdeg momiwia Cemi poziciebis daTmoba,<br />

ramac dadebiTad imoqmeda Cemze, radgan mivedi im<br />

daskvnamde, rom konfliqturi mxareebi, adre Tu<br />

gvian, aucileblad gamarTavdnen Sexvedrebs mosalaparakeblad.<br />

mogvianebiT Sevityve, rom Cveni axalgazrda<br />

Taobis warmomadgenlebi, ZiriTadad ki Jurnalistebi,<br />

sazRvargareT miemgzavrebian qarTvel JurnalistebTan<br />

Sesaxvedrad. amasTan erTad, Cveni xelisuflebis<br />

warmomadgenlebmac JenevaSi daiwyes<br />

siaruli, sadac isini saqarTvelos xelisuflebis<br />

warmomadgenlebTan erTad cdilobdnen im gzebis<br />

moZiebas, romelic maT konfliqturi situaciidan<br />

gamoiyvanda. sakuTari Tavisadmi SekiTxva gamiCnda<br />

_ Tuki maT SeuZliaT skandalisa da yvirilis gareSe<br />

erTmaneTTan urTierToba, maSin Cven, axlo na-<br />

Tesavebs, ratom ar SegviZlia aseve moviqceT?<br />

kiTxvebi, kiTxvebi da kvlav kiTxvebi... sakuTari<br />

Tavisadmi dasmuli pasuxgaucemeli kiTxvebi...<br />

erTxel qaliSvilma aseTi SekiTxva damisva:<br />

,,rogor fiqrob, biZia mixo damnaSavea, rom CvenTan<br />

omia?~<br />

_ ara, ratom fiqrob ase? piradad is amaSi dam-


72 www.qartlosi.org<br />

naSave sulac ar aris.<br />

_ maSin ratom brazob masze, deda?<br />

_ imitom, rom is erT-erTia maT Soris, visac<br />

SeeZlo Tavisi xelisuflebisTvis ekiTxa, Tu amdeni<br />

xnis manZilze erTmaneTSi ra ver gaiyves ori,<br />

sisxliT monaTesave eris warmomadgenlebma _ qarTvelebma<br />

da osebma. biZaSens qalaqSi bevri scemda<br />

pativs da sityvac eTqmoda. mas SeeZlo es gaekeTebina,<br />

magram ar gaakeTa. is imasac malavs, rom<br />

erovnebiT osia.<br />

_ deda, imitom xom ar akeTebs, rom mas eSinia?<br />

Sen xom yovelTvis gvixsnidi, rom SiSTan brZola<br />

Znelia. ese igi, biZam ver gadalaxa SiSi da axla ra<br />

vqnaT? mxolod amisTvis wavSaloT Cveni cxovrebidan?<br />

xalxi naTesavebs ar irCevs, isini maT iseTebs<br />

iReben, rogorebic arian...<br />

tyuilad ar swavlobda, Turme, Cemi gogo<br />

fsiqologiur fakultetze. misma sityvebma Cemze<br />

didi zegavlena moaxdina da Camafiqra...<br />

dRe dRes gadaeba, Tve _ Tves da male axali<br />

welic mogviaxlovda. ojaxi SevikribeT, rom biZia<br />

mixos ojaxisTvis dagvereka. didi xnis ganmavloba-<br />

Si varCevdi misTvis saTqmel sityvebs, teqstic<br />

ki davwere, rom araferi SemSloda: ,,mgoni, Cven,<br />

orivem unda vTxovoT erTmaneTs patieba, magram me<br />

minda pirvelma gTxovo~... da a. S. avkrife nomeri,<br />

romelic, yoveli SemTxvevisTvis, biZaSvilma oTarma<br />

momca. zumeris iqiT mamakacis aTrTolebuli xma


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

73<br />

gaisma:<br />

_ gismenT!<br />

_ alo, mixo, Sen xar?!<br />

_ elviraa!.. _ didi pauzis Semdeg, rogorc iqna<br />

gaisma, _ gilocav axal wels!<br />

aq ki Cemi teqsti sul damaviwyda, xmaSic mRelvareba<br />

Semepara da davdumdi.<br />

_ ...rogor xvdebiT axal wels?<br />

_ Tqven, Tqven rogor xarT, rogor moemzadeT<br />

saaxalwlod? _ Zlivs Cavilaparake.<br />

_ gilocav axal, 2012 wels, Zvirfaso dao! rogor<br />

xarT, xom kargad? Cven saaxalwlod Zveleburad<br />

movamzadeT sacivi, tolma, tkbileuli, mandarini...<br />

_ Cvenc gvaqvs sacivi, kidev osuri Rvezeli da,<br />

ra Tqma unda, gozinayi, didi naZvis xe da kidev,<br />

bavSvebma am wels daamTavres swavla, samsaxurs eZeben,<br />

_ Zlivs movabi Tavi saTqmels.<br />

_ gilocav! gogoebi gaaTxove? kandidati<br />

gyavs?...<br />

...satelefono saubari didxans, Zalian didxans<br />

gagrZelda...


74 www.qartlosi.org<br />

axsari da miSa<br />

am sastik samyaroSi, sadac SeiZleba<br />

mtris cxedrebic ki gZuldes, barikadebiT<br />

daSorebul adamianebs Soris<br />

ar aris megobrobis adgili,<br />

magram yovel wess aqvs gamonaklisi...<br />

2008 wlis agvistos erT saSinel saRamos yofili<br />

savele meTauri da amJamad ajanyebuli _<br />

axsar cxurbati cxinvalSi, gmirebis quCaze daRlili<br />

midioda. quCaSi ramdenime cxedari egdo.<br />

sxeulebi ukve ixrwneboda da saSineli suni idga.<br />

axsari pirvelive Semxvedr saxlSi Sevida, zewrebi<br />

gamoitana da cxedrebs gadaafara. im momentSi<br />

ar SeeZlo maTi dakrZalva, Zala ar yofnida.<br />

erT-erTma gamvlelma axsars hkiTxa:<br />

_ ratom afareb qarTvelTa gvamebs, dae,<br />

gaixrwnas!<br />

_ ara, es qarTvelebi ar arian, _ upasuxa axsarma.<br />

_ eg rogor? aba ratom acviaT qarTuli forma?<br />

_ eseni ukve aRar arian qarTvelebi, eseni


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

75<br />

ubralod gvamebia, usafrTxo gvamebi, gesmis? maT<br />

erovneba ar gaaCniaT! _ upasuxa man da gza gaagrZela.<br />

gaognebuli gamvleli didxans uyurebda mimavals.<br />

agvistos mere erTi weli iyo gasuli. ise Canda,<br />

TiTqos am sastik samyaroSi, sadac SeiZleba<br />

mtris cxedrebic ki gZuldes, barikadebiT daSorebul<br />

adamianebs Soris ar aris megobrobis adgili,<br />

magram yovel wess aqvs gamonaklisi...<br />

erT dRes axsars megobarma miSam daureka<br />

Tbilisidan. omamde miSa tabataZe sofel avnev-<br />

Si cxovrobda, romelic cxinvalTan axlos mdebareobs.<br />

axsars miSasTan didi xnis megobroba<br />

akavSirebda. maT erTmaneTTan xSiri mimosvla<br />

hqondaT. miSasa da mis did ojaxs megobris avnev-<br />

Si Camosvla yovelTvis uxaroda. axsars SeeZlo<br />

ramdenime megobris miyvanac, xSirad isxdnen mi-<br />

Sas aivnis CrdilSi da qeifobdnen.<br />

axsars miSas zari gaexarda.<br />

_ aba, rogor xar, miSa? rogorc iqna qalaqSi<br />

gadaxvedi sacxovreblad, aqamde sofelSi iyavi, _<br />

borotad gaexumra axsari.<br />

miSas ar swyenia megobris xumroba, igi yovelTvis<br />

afasebda mis iumors:<br />

_ ho, ra, TiTqos ara gviSavs, TviTon rogor<br />

xar? erTi saTxovari maqvs: SegiZlia avnevSi Cemi<br />

gogos saflavs miakiTxo da upatrono? Tu ver


76 www.qartlosi.org<br />

SeZleb, miTxari, gagigeb.<br />

_ ki, rogor ara, am dReebSive waval avnevSi, _<br />

miugo axsarma da asec moiqca.<br />

axsari, misi erT-erTi biWi, me da Cveni saer-<br />

To megobari avnevSi wavediT. axsari jer miSas<br />

gogos saflavze mivida, gawminda, Semdeg Rvinis<br />

boTli aiRo, micvalebuli osurad moixsenia:<br />

«Рухсаг у!», _ da pirdapir boTlidan mosva. Cvenc<br />

ase moviqeciT.<br />

miSas saxlisken wavediT. damwvari kedlebiRa<br />

darCeniliyo. axsaris biWi vardebis amosaTxrelad<br />

baRSi wavida, Zia miSam, saxlis patronma<br />

neba darTo amoeTxara isini da Tavis ezoSi daergo.<br />

axsari mis dasaxmareblad gaemarTa. me saxlis<br />

Semogarens vaTvalierebdi. uceb kibeze,<br />

romelsac sardafSi CavyavdiT, suraTebis albomi<br />

davinaxe. Tvalebs ar vujerebdi, nuTu albomi<br />

SeiZleboda gadarCeniliyo? amdeni dro gavida,<br />

omze rom aRaraferi vTqvaT, wvima, Tovli... saojaxo<br />

albomi TiTqmis mTeli aRmoCnda, miSas didi<br />

ojaxis uamravi fotoebiT. davfiqrdi _ es patara<br />

nivTi ra gamousadegari Canda ganadgurebuli<br />

saxlis fonze, magram am saxlis patronisTvis es<br />

SeiZleba yvelaze Zvirfasi ram yofiliyo, es xom<br />

misi ojaxis istoria iyo.<br />

axsars vaCvene Cemi aRmoCena. man miSas gakeTebuli<br />

skami maCvena da Zalian kmayofilebi viyaviT<br />

Cveni `nadavliT~. bunebrivia, es yvelaferi wamo-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

77<br />

viReT. Tumca, sazRvari Caketili iyo da axsars<br />

maTi TbilisSi gagzavna ar SeeZlo, arc nacnobebi<br />

dadiodnen TbilisSi da moskovidanac rTuli<br />

iqneboda vinmesTvis gveTxova nivTebis waReba.<br />

erTxelac, axsarTan axalgazrda reJisori<br />

Cavida omze filmis gadasaRebad. swored, mas<br />

mouyva es ambavi da reJisormac Tavis Tavze aiRo<br />

am Zvirfasi nivTebis TbilisSi Catana...


78 www.qartlosi.org<br />

guli<br />

rom ara aseTi RvTisnieri xalxi,<br />

axla cocxali ar viqnebodi...<br />

goris raionis sofel wiTelubnis mkvidr nodar<br />

maxaraZes im dResac gauwia gulma mindorSi<br />

samuSaod. ifiqra, mere ra rom omia, jariskaci<br />

Tavis saqmes akeTebs, glexi am dros gulze xeldakrefili<br />

xom ar ijdeba, Cemi saqme unda vakeToo da<br />

samuSaod wavida.<br />

2008 wlis 8 agvisto idga. nodarma muSaobis<br />

dawyebidan maleve mkerdis areSi saSineli<br />

tkivili igrZno da goneba dakarga. oTxi saaTis<br />

ganmavlobaSi ugonod myofi mezoblebma SeniSnes<br />

da saxlSi gadaiyvanes. imis gamo, rom omi iyo da<br />

goric ibombeboda, misi saavadmyofoSi gadayvana<br />

ver gabedes.<br />

11 agvistos nodaris janmrTelobis mdgomareoba<br />

damZimda. Tanasofleli osebi Sewuxdnen<br />

da gamosavlis Zieba daiwyes. bolos gadawyvites<br />

rusebisTvis miemarTaT da savele hospitalis<br />

TanamSromlebs sTxoves daxmareba.<br />

nodar maxaraZe: `2008 wlis 12 agvistos rusi


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

79<br />

eqimi movida da miTxra, rom mZime mdgomareobis<br />

gamo aucilebeli iyo Cemi hospitalSi gadayvana.<br />

vTxove, sofel igoeTSi Cveni policiis blokpostamde<br />

mimiyvaneT da iq Tbilisidan gamogzavnili<br />

manqana damxvdeba-meTqi. iuares da, winaaRmdegobis<br />

miuxedavad, cxinvalSi mdebare savele<br />

hospitalis reanimaciaSi gadamiyvanes. Cemi janmr-<br />

Telobis mdgomareoba mZime iyo, magram yuradRebas<br />

ar maqcevdnen. reanimaciaSi daWrili rusi<br />

jariskacebis gverdiT viweqi da amis gamo kidev<br />

ufro mimZimda iq yofna.<br />

13 agvistos cxinvalis erT-erT SenobaSi gadamiyvanes,<br />

romelsac „adamianis uflebaTa dacvis<br />

centri~ ewera, Tumca, iq ruseTis sagangebo<br />

situaciebis Stabis sammarTvelo iyo ganlagebuli.<br />

erT-erT oTaxSi momaTavses, wamali „panangini~<br />

momces da mirCies, cudad gaxd<strong>omis</strong> SemTxvevaSi,<br />

tabletebi mimeRo. momvlelic momiCines, cxinvaleli<br />

qalbatoni, didebuli adamiani. Tan myveboda,<br />

ar maklebda sakvebs, wyals, tanisamoss. mxolod<br />

imaze vfiqrobdi, rogor dameRwia Tavi am<br />

jojoxeTidan. rusebi civad mpasuxobdnen, tyveTa<br />

gacvlis dros Senc maT Soris iqnebio. gaocebuli<br />

vekiTxebodi, tyved SemipyariT, Tu rogorc avadmyofs<br />

damexmareT-meTqi?<br />

TandaTan uaresdeboda Cemi janmrTelobis<br />

mdgomareobac da isev momvlel qalbatons vTxove<br />

daxmareba. misi telefoniT visargeble da vladi-


80 www.qartlosi.org<br />

kavkazSi sacxovreblad wasul Tanasoflelebs davukavSirdi.<br />

Cemi ambiT Sewuxdnen da dampirdnen,<br />

rom Cems gadasarCenad yvelafers iRonebdnen.<br />

samwuxaroa, rom ver gavamxel im didebuli,<br />

osi pirovnebebis vinaobas, romlebmac Cems gadasarCenad<br />

marTlac yvelaferi gaakeTes. gansakuTrebul<br />

riskze midiodnen cxinvaleli qalbatonebi,<br />

magram erTi wamiTac ar dauxeviaT ukan.<br />

rom ara aseTi RvTisnieri xalxi, axla cocxali ar<br />

viqnebodi.<br />

2008 wlis 24 agvistos, bilikebiT gamomapares<br />

cxinvalidan da sanam samSvidobos gamovidodi,<br />

mouTmenlad elodnen Cemgan telefonis zars.<br />

minda momeces im xalxis naxvis da amagis dafasebis<br />

SesaZlebloba. aseTi adamianebis gulebiT Sendeba<br />

mSvidoba...~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

81<br />

CemTvis siZulvili<br />

ar giswavlebiaT<br />

locvani jariskacma miawoda,<br />

cota xniT cisfer TvalebSi Caxeda,<br />

mklavebSi daebRauWa da gulSi Caixuta...<br />

RmerTo, es koSmaria, Tu saSineli realoba, _<br />

fiqrobda da dabneuli magidas garSemo uvlida...<br />

kidev erTi afeTqebis xma da martoxela, yofili<br />

pedagogi SiSisgan lands daemsgavseboda. gadar-<br />

CenisTvis mxolod RmerTsRa uxmobda, Tumca, xvdeboda,<br />

rom arsebuli mZime viTarebidan Tavis daRweva<br />

sakmaod rTuli iyo. SiSisgan gareT gaxedvasac<br />

ver bedavda, periodulad erT adgilze Cerdeboda<br />

da elodeboda, srolis xma rodis Sewydeboda,<br />

ase lodinSi ramdenime dRe sardafSic gaatara...<br />

cxeli agvisto, qalaqi saSineli denTis suni-<br />

Ta da gvamebiT savse quCebiT. irgvliv gaCenili<br />

cecxli da eqo Seqmnil suraTs kidev ufro SemaZrwunebel<br />

elfers hgvris. aseTi viTareba daxvda<br />

saxlidan gamosul qalbatons cxinvalSi, maSin,<br />

rodesac qarTul mxares gadasvla gadawyvita.<br />

swored am dros qarTulma jarma ukan daxeva dai-


82 www.qartlosi.org<br />

wyo da liaxvis xeobis soflebic datova. mimdebare<br />

teritoriebi osurma da rusulma sajariso<br />

nawilebma daikaves.<br />

dilis Svidi saaTia. cxinvali TiTqmis carielia.<br />

mosaxleoba qalaqidan gasulia, an<br />

sardafebs afarebs Tavs. mxolod erTi Savosani<br />

moCans goraze, isic drodadro qreba. TiTqos<br />

sadRac miipareba da Tan imaleba. midis da Tan<br />

fiqrebi ar asvenebs:<br />

,,davtove yvelaferi, SesaZloa veRarasdros<br />

davbrunde, albaT, gorSi darCenil dedasac<br />

verasodes vnaxav, netav Tu gadarCa, an Tu gavitan<br />

iqamde Tavs cocxals, Tumca, Cemi sicocxle<br />

raRa sicocxlea, qmaric am areulobas Seewira,<br />

erTaderTi vaJi ki arc ki vici sadaa. dRemde veravin<br />

mapovnina. magram sicocxle tkbilia, minda<br />

erTaderT nugeSs mainc Cavekra gulSi da vuTxra,<br />

rom cocxali var da yvelaferi kargad iqneba. es<br />

nugeSi dedaCemia. ambobdnen, goric ramdenjerme<br />

daibombao da netav Tu kidev vnaxav... albaT, verasodes~...<br />

fiqrebSi garTuls, cremlian TvalebSi bindi<br />

gadakvroda, TiTqos yvelaferi dasrulda?.. magram<br />

darwmunda, rom realobas xedavda da iqve<br />

daeca... srolis xma drodadro axldeboda. jer<br />

kidev Sors iyo ergneTi. rodesac gons movida, is<br />

jariskaci, romlis danaxvamac daaCoqa, ufro axlos<br />

iyo. Tvalebis gaxelisTanave pirveli sityve-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

83<br />

bi amoTqva:<br />

_ ar momkla, deda melodeba, _ SeiaraRebulma<br />

jariskacma dacemul qalbatons wyali miawoda,<br />

qalma axeda da uari ganucxada.<br />

_ nu geSinia, me aravis vklav, _ moesma zemodan.<br />

am sityvebis gamgone ufro acaxdaxda da Tavisi<br />

gulistkivili amoTqva. uTxra, rom gorSi deda<br />

hyavda, TviTon cxinvalel kacze iyo gaTxovili,<br />

romelic 90-ian wlebSi daeRupa. qalaqis datovebas<br />

ar apirebda, Tumca, es gadawyvetileba dedis<br />

siyvarulma miaRebina. ase, xmaakankalebulma<br />

wamodgoma scada da am dros ubidan patara wigni<br />

gadmouvarda... locvani jariskacma miawoda,<br />

cota xniT cisfer TvalebSi Caxeda, mklavebSi daebRauWa<br />

da gulSi Caixuta. qalbatoni karga xans<br />

verafers xvdeboda, vidre jariskacma naRvelnarevi<br />

sityvebiT ar CasZaxa.<br />

_ marina ivanovna, Tqven CemTvis siZulvili da<br />

mkvleloba ar giswavlebiaT, igori var, Tqveni moswavle.<br />

ar axsovs rogor, an ra gzebiT CaaRwia<br />

goramde, mxolod imas yveba, rom arsebul realobasTan<br />

Seguebas didxans ver axerxebda. dRes is<br />

moxuc dedasTan erTad goris erT-erT sabavSvo<br />

baRSi cxovrobs da dakarguli Svilis naxvaze ocnebobs...


84 www.qartlosi.org<br />

moulodneli stumari<br />

gadamcemma daiwripina, brZaneba miiRo,<br />

daWrils daxeda,<br />

saswrafod raRac unda moemoqmedebina...<br />

2008 wlis 8 agvisto... cxinvali qarTul jars<br />

hqonda dakavebuli. saRamoxani idga da SedarebiT<br />

simSvides moecva qalaqi. srolis xma kantikuntad<br />

ismoda. cxinvalSi darCenili xalxi sardafebs<br />

afarebda Tavs.<br />

gmirebis quCaze ramdenime qarTveli jariskaci<br />

moZraobda, perimetris gakontroleba hqondaT<br />

nabrZanebi. srolebi gaaqtiurda, Senobebs<br />

Sefarebuli samxedro dajgufebebi winaaRmdegobebs<br />

uwevdnen qarTul jars.<br />

gmirebis quCis 118-e nomerTan mdebare<br />

cxrasarTuliani korpusis meore sarTulis fanjridan<br />

Suaxnis mamakaci iyureboda, jariskacebs<br />

Tvali mohkra da fardas miefara.<br />

_ dainaxe? meore sarTulis fanjarasTan viRac<br />

idga da aRar dgas, mgoni brma tyvia moxvda.<br />

_ mogeCvena, albaT, aravin mdgara, Senoba carielia.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

85<br />

_ mesame sarTulis fardac Seirxa, unda gavigo<br />

ra xdeba, albaT, adgilobrivi macxovreblebi arian<br />

da iqneb marTla daiWra vinme.<br />

erT-erTi sadarbazoSi Sevida. cota xanSi<br />

ukan dabrunda.<br />

_ imedia gadarCeba... moxucia daWrili meore<br />

sarTulze.<br />

_ dro aRar gvaqvs, saswrafod unda wavideT,<br />

brZaneba miviRe, wavediT!..<br />

samxedroebma ukanmouxedavad datoves teritoria,<br />

Tumca, manamde qarTvelma jariskacma adamianuri<br />

vali moixada.<br />

meore sarTulze ramdenime upasuxo kakunis<br />

Semdeg kari Seamtvria da Sevida. oTaxi moaTvaliera.<br />

oTaxSi aravin iyo, mxolod nivTebi eyara<br />

aqeT-iqiT, mitovebul brZolis vels hgavda iquroba,<br />

etyoboda, saswrafod daetovebinaT ojaxis<br />

wevrebs saxli. gamobrunda da samzareuloSi<br />

Seixeda. fanjris qveS moxuci mamakaci egdo gaun-<br />

Zrevlad. Tavidan sisxli mosdioda.<br />

jariskacma pulsi gausinja. guli odnav<br />

feTqavda.<br />

gadamcemma daiwripina, brZaneba miiRo,<br />

daWrils daxeda, saswrafod raRac unda moemoqmedebina...<br />

_ Ахвесменкан, _ amoiluRluRa daWrilma.<br />

_ Ма нерван алцедар дзабан ведзени, _ oriode<br />

Reri osuri moiSvelia.


86 www.qartlosi.org<br />

gaaxsenda, rom amosvlamde mesame sarTulis<br />

fanjaraSi adamianis landi SeniSna, bevri aRar<br />

ufiqria, saswrafod avarda da daakakuna... TiTqos<br />

Cumi nabijebis xmas mohkra yuri, Tumca, arc pasuxi<br />

gaucia vinmes da arc kari gauRiaT, droc aRar<br />

hqonda... arc mas da arc daWrils. is iyo karis Semtvreva<br />

gadawyvita, rom Cxakuni gaisma. kari nela<br />

gaiRo, kars ukan mamakaci idga. SeSinebuli TvalebiT<br />

iyureboda...<br />

_ qarTuli gesmis?<br />

mamakacma usityvod dauqnia Tavi.<br />

_ dabla, meore sarTulze, erToTaxianSi, Seni<br />

mezobelia daWrili da saswrafod mixede, _ uTxra<br />

da pasuxs ar dalodebia. egona, erT adamians mainc<br />

SeunarCuna sicocxle <strong>omis</strong> qarcecxlSi da guldamSvidebuli<br />

gahyva TanamebrZolebs.<br />

mas Semdeg, rac jariskacma Senoba datova,<br />

mezobeli meore sarTulze fexakrefiT Cavida.<br />

samzareuloSi micvalebuli ipova, jer isev Tbili<br />

iyo, Caimuxla, cremlebi moadga. suli rom<br />

moiTqva, gaifiqra: maSinve rom gameRo kari da<br />

gamovqceuliyavi, iqneb momeswro kidec cxonebulisTvis...<br />

Tumca, ras warmovidgendi, rom Sua omSi<br />

qarTveli jariskaci osi adamianis daxmarebisTvis<br />

mixmobda...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

87<br />

jariskacma gadagvarCina<br />

es omi ugunureba iyo.<br />

orive mxares yvelaferi unda<br />

gagvekeTebina, rom es ar dawyebuliyo.<br />

cxinvaleli irina 2008 wlis agvistos <strong>omis</strong><br />

dasrulebidan sami wlis Semdeg ewvia naTesavebs.<br />

`im dReebis gaxsenebac ar minda. rom SeiZlebodes<br />

warsulSi raimes Secvla, swored im koSmarul<br />

dReebs Sevcvlidi,~ _ ambobs irina da<br />

oTxi wlis alanas gulSi ixutebs. gogona maSin<br />

jer kidev ToTo iyo da rodesac mis mSobliur<br />

qalaqs bombavdnen, dedasTan, ufros ZmasTan da<br />

mezoblebTan erTad dangreuli saxlis sardafs<br />

afarebda Tavs. Tumca, alanam mainc ar icis ra<br />

aris omi. amitomac deda <strong>omis</strong> ambebs mxolod mas<br />

Semdeg igonebs, rodesac gogona oTaxs tovebs.<br />

irina ambobs, rom is da misi Svilebi da-<br />

Rupvisgan qarTvelma jariskacebma ixsnes.<br />

`ricxvi aRarc ki maxsovs, vcdilob, is saSineli<br />

periodi amovSalo gonebidan, magram, Turme,<br />

omSic xdeba saswaulebi da adamianebi, romlebic<br />

iaraRiT xelSi sikvdils Tesaven, sikeTesac sCa-


88 www.qartlosi.org<br />

dian.<br />

rodesac Cveni sacxovrebeli korpusi afeTqda,<br />

Tavi sardafs SevafareT. vcxovrobdiT nestSi,<br />

sagangebod mowyobil narebze gveZina. garkveuli<br />

drois manZilze bavSvebisTvis saWmelic ki ar<br />

gvqonda, sxvebze ukeTes dReSi iyvnen Cvilebi,<br />

romelTac dedebi sakuTari rZiT vkvebavdiT.<br />

yovel wamSi sikvdils velodiT. sardafis karsac<br />

ver vketavdiT imis SiSiT, rom viRac movidoda<br />

da Caketil kars aafeTqebda, an dacxrilavda,<br />

amas ki aucileblad Seewireboda vinme SigniT<br />

myofi. vfiqrobdiT, rom Tu sardafs moagnebdnen,<br />

SevevedrebodiT da bavSvebs ar davaxocinebdiT,<br />

tyved CavbardebodiT SvilebTan erTad.<br />

sardafSi mxolod qalebi, bavSvebi da ori<br />

moxuci viyaviT. Cveni kacebi ar ibrZodnen, isini<br />

Cvens samSvidobo gzaze gayvanas cdilobdnen, wavidnen<br />

da, Turme, quCaSi arsebuli umZimesi saomari<br />

viTarebis gamo veRar dabrundnen. Cvilebs<br />

tirilis saSualebas ar vaZlevdiT, rom maTi xmis<br />

kvalze vinmes ar moegno CvenTvis. tirils daiwyebdnen<br />

Tu ara, ZuZus vCridiT pirSi. ufro mozrdilebma<br />

ki icodnen, rom xma ar unda amoeRoT da<br />

naadrevad dabrZenebulebiviT dumdnen. munjebiviT,<br />

cocxlad damarxulebiviT vcxovrobdiT sibneleSi<br />

virTxebTan erTad.<br />

sardafSi ordRiani RamisTevis Semdeg kar-<br />

Tan xmauri Semogvesma. viRacam frTxilad gaaRo


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

89<br />

rkinis mZime kari, jer avtomatis lula gamoCnda,<br />

mere viRac axalgazrda, maRali, samxedroformiani.<br />

_ ar gvesroloT, _ daviCurCule qarTulad.<br />

_ qarTveli xar? _ mkiTxa jariskacma.<br />

_ ara, _ ratomRac gavaqnie Tavi da Zlivs<br />

amovTqvi, _ aq mxolod bavSvebi gvyavs.<br />

jariskaci uceb Setrialda, tuCze saCvenebeli<br />

TiTi miido, aSkarad viRac gaafrTxila, rom<br />

Cumad yofiliyo, mere, savaraudod, meTaurs as-<br />

Zaxa _ aq aravin ariso da TviTon CvenTan Semovida.<br />

meorec Semohyva, fanriT daaTvalieres TavSesafari,<br />

bavSvebs daxedes da mkiTxes, saWmeli Tu<br />

gaqvTo. xmas veRar viRebdi. sxvebic SiSisgan da<br />

gaocebisgan damunjdnen. aba, rogoria, movida vi-<br />

Rac, mowinaaRmdegis jariskaci, meTaurs daumala<br />

Cveni arseboba, bavSvebs moefera da axla kidev<br />

imas gvekiTxeba, saWmeli Tu gaqvTo!<br />

gamogitydebiT, megona SiodaT da imitomac<br />

mkiTxes, saWmeli gvqonda Tu ara. konservis qilebze<br />

Sevaxede, es gvaqvs, magram upurod saSineli<br />

saWmelia bavSvebisTvisac ki meTqi.<br />

erTma zurgCanTidan puri amoiRo, meorem<br />

kidev paketSi Calagebuli mSrali saWmeli, jariskacis<br />

ulufa da bavSvebs win daudo. karisken<br />

frTxilad gabrunda da Cumad gagvafrTxila, gareT<br />

ar gaxvideT, ase sjobso.<br />

am ambidan meore dRes movida Cemi qmari. rog-


90 www.qartlosi.org<br />

orRac moexerxebina da daxurulZariani satvir-<br />

To avtomobili eSova. yvelani manqanaSi Cagvsves<br />

da vladikavkazis gzas davadeqiT. gzad kidev<br />

sxvebic Semogvematnen. erTi qali yveboda, rom<br />

qarTvelma jariskacebma bavSvebi akvanSi Caxoces,<br />

qalebi gaaupatiures, moxucebs ki Tavebi<br />

daaWres. mzaravda im qalis naambobi, magram erTi<br />

sityvac ar mjeroda. ver moviTmine da vkiTxe, es<br />

yvelaferi Seni TvaliT naxe-meTqi? `ara, sxvebi<br />

amboben~, _ mipasuxa. Cems Tanamgzavrebs vuTxari,<br />

rom ar mjeroda am ambebis da movyevi is, rac<br />

sardafSi yofnis dros gadagvxda Tavs. bavSvebma<br />

gaixsenes, rom im kacma puri dagvitova. mere, <strong>sxva</strong><br />

Tanasardafelebic amyvnen da qali, romelic qarTvelebis<br />

sisastikeze yveboda, xmas veRar iRebda.<br />

Tumca, bavSvebze aSkarad moaxdina gavlena<br />

misma naambobma, Cemma vaJma miTxra, _ deda, albaT,<br />

is jariskaci keTili iyo da ase imitom moiqca, sxvebs<br />

ki boroti jariskacebi Sexvdao.<br />

Cems Svils pasuxi erT-erTma gzad Semomatebulma<br />

moxucma qalma gasca. man Tqva, rom qarTvelma<br />

jariksacebma misi da gadaarCines, <strong>omis</strong> dros<br />

qali marto darCenila sofelSi. afeTqebis Sedegad<br />

daWrila da gadaadgileba ar SeeZlo. Turme,<br />

qarTvel jariskacebs moxuci xan xelSi ayvanili<br />

mihyavdaT da xanac zurgze mokidebuli, sanam<br />

savele samedicino punqts ar miadgnen.<br />

mere sxvebmac gaixsenes qarTvelebis sikeTe


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

91<br />

da mivxvdiT, rom ar gvZulda erTmaneTi, rogor<br />

veZebdiT xelmosaWids, rom erTmaneTze cudi<br />

ar gveTqva. es omi ugunureba iyo. orive mxares<br />

yvelaferi unda gagvekeTebina, rom es ar dawyebuliyo.<br />

rogorc Cans, arc erT mxares ar eloda<br />

xalxi, rom saqme aqamde mividoda.~<br />

`gza Tbilisamde umoklesia da is unda aRdges.<br />

Cven siZulvilis ufleba ar gvaqvs. orive<br />

mxarem yvelaferi unda gavakeToT imisTvis, rom<br />

mSvidoba aRdges da Cveni Svilebi borotebas<br />

gadaurCnen,~ _ ambobs irina.


92 www.qartlosi.org<br />

gansacdelTan Seurigebeli<br />

sjera, rom dadgeba nanatri,<br />

mSvidobiani dro.<br />

adamianTa erTi kategoria, nebismieri<br />

gansacdelis miuxedavad, arasodes tovebs mSobliur<br />

miwas. isini arsad garbian. <strong>omis</strong> qarcecxl-<br />

Sic sakuTar saxlSi rCebian da mtris garemocvaSi<br />

agrZeleben cxovrebas Cveuli wesiT, aravis upirispirdebian<br />

iaraRiT, maTi iaraRi simSvide da<br />

moTminebaa, romliTac nebismier mowinaaRmdeges<br />

aoceben.<br />

aseTi adamiani dResac cxovrobs cxinvalSi.<br />

mixos `moxevecs~ eZaxian. is cxinvalSi daibada da<br />

gaizarda. aqve miabara miwas mSoblebi da maSin<br />

mixvda, rom am qalaqs samudamod miejaWva.<br />

umZimesi periodi daudga gasuli saukunis<br />

90-iani wlebis dasawyisSi, rodesac qveyana airia<br />

da omi daiwyo. mixo mxolod imaze fiqrobda, rom<br />

verasodes SeZlebda ukanmouxedavad wasuliyo cxinvalidan.<br />

`aq davrCebi~, _ ganucxada mezoblebs,<br />

megobrebs da asec moiqca. maSin, rodesac cxinvali<br />

qarTvelebisgan srulad daicala, mixo da


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

93<br />

misi da _ mxolod ori qarTveli aRmoCnda mtrul<br />

garemoSi. iyo dro, rodesac fizikuri ganadgurebiTac<br />

ki emuqrebodnen. Tumca, maTma simSvidem da<br />

gansacdelTan Seupovrobam, qarTvelebis mimarT<br />

yvelaze radikalurad ganwyobilTa TanagrZnobac<br />

ki gamoiwvia. Tanaqalaqelebi mixos pativs scemdnen,<br />

mxarSi edgnen da rogorc SeeZloT, exmarebodnen.<br />

uamravi usiamovneba gadaitana, magram<br />

veraferma gatexa. ukeTesi dro dadgeba da Cven<br />

isev Zveleburad erTad vicxovrebTo, _ fiqrobda<br />

mixo.<br />

yovel zafxuls das TbilisSi agzavnida samkurnalod<br />

da dasasveneblad, TviTon ki cxinvalidan<br />

arsad gadioda. amasobaSi dro gavida, <strong>omis</strong><br />

Wrilobebi moSuSda. mdgomareoba ufro stabiluri<br />

da mixosTvis cxovrebac ufro sasiamovno<br />

gaxda.<br />

2008 wlis zafxuls mixos invalidi da meri<br />

kvlav TbilisSi unda gaecilebina. samwuxarod,<br />

omi daiwyo da ZmasTan erTad tyviebis wvimaSi aRmoCnda.<br />

tabolovis, yofili jafariZis quCaze, mravalsarTuliani<br />

saxli, sadac da-Zmam mTeli cxovreba<br />

gaatara, afeTqebis Sedegad TiTqmis Camoingra.<br />

xalxi sardafebSi daimala. yvelam mixo da meri<br />

moikiTxa. mixo marto cdilobda dis gadarCenas.<br />

Tumca, male mezoblebi miexmarnen da invalidi<br />

etlianad Caiyvanes sardafSi.


94 www.qartlosi.org<br />

sardafs Tavs mxolod mSvidobiani mosaxleoba<br />

ar afarebda da amitomac dangreuli saxli xSirad<br />

xdeboda sagangebo dartymebis samizne. sardafSi<br />

SeyuJulebi orjer saswaulebrivad gadaurCnen<br />

sikvdils. sardafSi sunTqva Wirda, yvela moTqvamda<br />

<strong>omis</strong> gamo, mixo dumda. amis Semdeg, albaT, veRar<br />

gavCerdebiT am qalaqSi, _ tiroda meri. mezoblebi<br />

ki amSvidebdnen, ratomac ara, Tqven xom sruliad<br />

udanaSauloni xarT, vin ra unda giTxraTo?! mixo<br />

mezoblebs eTanxmeboda, diax, arsad wasvlas ar<br />

vapireb. cxinvaleli var, aq davibade da aqve unda<br />

davimarxoo.<br />

rodesac saomari dapirispireba Sewyda, mixo<br />

mixvda, rom dangreul qalaqSi dis movla gauWirdeboda,<br />

raRac unda eRona. organizacia `wiTel<br />

jvars~ sTxova daxmareba. meri TbilisSi gauSva,<br />

TviTon ki danacrul qalqSi darCa da sxvebis msgavsad<br />

quCebis wmenda daiwyo.<br />

mixos cxovreba mZimea, ar esmis, ratom omoben<br />

adamianebi, ratom ar SeiZleba mSvidad da problemebis<br />

gareSe moagvaron gaurkveveli sakiTxebi.<br />

mas met<strong>saxe</strong>lad `kaci mSvidobac~ ki Searqves,<br />

radgan aravis axsovs vinmesTan dapirispirebuli<br />

mixo. da sjera, rom dadgeba nanatri, mSvidobiani<br />

dro, rodesac kvlav erTad, mravalsarTuliani<br />

saxlis WerqveS icxovreben qarTvelebi da osebi...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

95<br />

sufrasTan<br />

Segvewios erTi RmerTi da<br />

wminda `Уастырджи~!<br />

erT cxel zafxulSi megobrebTan erTad saxl-<br />

Si vijeqi. garSemo omi, brZolebi, srola iyo. sangarSi<br />

morigeobisgan dasveneba mWirdeboda da im<br />

dRes arsad gasvlas ar vapirebdi. dedam saWmeli<br />

mogvimzada. mezoblebs davuZaxe da sufrasTan<br />

saqeifod davsxediT _ im mwir saWmels, romelic<br />

gagvaCnda, saerTod Tu SeiZleba sufra ewodos.<br />

ramdenime xanSi mezobeli – soslan koCievi gvewvia<br />

da Tan ucnobi biWi moiyola.<br />

bunebrivia, sufrasTan moviwvieT. dasxdnen.<br />

ucxos etyoboda, rom adgilobrivi ar iyo, osuri<br />

ar icoda, xolo rusulad kavkasiuri aqcentis gareSe<br />

saubrobda.<br />

_ Segvewios erTi RmerTi da wminda `Уастырджи~!<br />

_ pirveli Wiqa avwie.<br />

_ Оммен уæт! (amin!) _ warmoTqva yvelam.<br />

_ amin! _ Tqva stumarma rusulad da Wiqa bolomde<br />

dacala.<br />

_ kargi Rvino gaqvs, _ Tqva alanma mezobeli


96 www.qartlosi.org<br />

quCidan.<br />

_ ho, TviTon gavakeTeT sufTa guliT CvenTvis,<br />

amitomaa kargi, _ vupasuxe.<br />

_ ho, Seni xeli da sufTa guli igrZnoba, _ ganagrZo<br />

Cemi xumroba.<br />

_ yvela wminda Segvewios! _ avwie meore sadRegrZelo.<br />

_ Оммен уæт! _ aitaca yvelam, maT Soris stumarmac...<br />

mokle sadRegrZeloebis warmoTqmas vcdilobdi,<br />

rom isedac gadaRlili stumrebi ar Semewuxebina.<br />

sul usadRegrZelodac ar gamodioda, mainc<br />

dasvenebis dRe iyo da qeifi gvindoda.<br />

davTveriT, Tumca, cota davlieT, <strong>omis</strong> dros<br />

yvelafris ekonomiaa saWiro. moulodnelad<br />

stumari momiaxlovda da mkiTxa:<br />

_ rogor mivaRwio sakontrolo punqts?<br />

gaognebulma Sevxede mezobels, romelmac igi<br />

moiyvana:<br />

_ es vin aris?<br />

_ ar vici! _ mxrebi aiCeCa man, _ `8 ivnisis~ quCaze<br />

Semxvda, gzaze idga da manqanis gaCerebas cdilobda,<br />

sadRac midioda. roca aq movediT, vuTxari,<br />

rom cota wavixemsoT-meTqi da winaaRmdegoba<br />

ar gauwevia.<br />

stumars mivubrundi:<br />

_ ra ginda sakontrolo punqtTan, iq xom qarTvelebi<br />

dganan?


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

97<br />

_ me... qarTveli var da... iq unda mivide...<br />

gaocebulma soslans gadavxede. ar vicodiT<br />

ra gveqna, veRar avayenebdiT sufridan da ver gavidodiT.<br />

ase vijeqiT ramdenime wuTi da gamosavals<br />

veZebdiT. RmerTma nu qnas, rom sufris wevrebma<br />

icnon, ueWveli moklaven, CemTvis ar SeiZleba<br />

– maspinZeli var, is _ stumari, soslansac ar Seu-<br />

Zlia, man moiyvana, _ gulSi vfiqrobdi.<br />

_ daasxi, axali sadRegrZelo vTqvaT, _ uTxra<br />

romeliRacam gverdiT mjdoms.<br />

qeifi gagrZelda da Cveni uxerxuli dumili<br />

Sewyda. qarTveli dajda da aRaraferi uTqvams,<br />

mixvda, rom gamousworebeli ram SeiZleboda momxdariyo.<br />

dabnelda Tu ara, Zlieri srolebi ganaxlda.<br />

Wurvebi saxlis siaxloves cvioda.<br />

am dros Cveni stumari adga da gineba daiwyo, _<br />

oms wyevlida qarTulad. amis Semdeg misi erovnebis<br />

malvas azri aRar hqonda. yvela gaognebuli Sehyurebda.<br />

rogorc Cans, sufris wevrebma ifiqres,<br />

rom adgilobrivi qarTveli iyo.<br />

soslanma ezodan damiZaxa, gavedi. dRemde ar<br />

vici, rogor aRmoCnda igi stumarTan erTad ezo-<br />

Si. saswrafod CavsviT manqanaSi da sakontrolo<br />

punqtisken wavediT. mivuaxlovdiT punqts ise,<br />

rom ar vCandiT da stumari CamovsviT. wamebSi<br />

gamovbrundiT ukan, magram guli moRalateebiviT<br />

gvifarTxalebda...


98 www.qartlosi.org<br />

Tanaklaselebi<br />

kvlav sadme Tu gadaveyareT erTmaneTs,<br />

Zmurad gadavexvevi.<br />

sofeli gujabauri niqozsa da cxinvals Soris<br />

mdebareobs da, faqtiurad, cxinvalis gareubania.<br />

adre qarTuli sofeli iyo, magram 90-iani wlebis<br />

<strong>omis</strong> Semdeg iq mxolod osuri mosaxleoba darCa.<br />

maisuraZeebis ojaxi erT-erT gamonaklisTagans<br />

warmoadgens. oTxi Zmidan ors colad osi qalebi<br />

hyavT, ramac maTi darCena ganapiroba.<br />

erT-erTi Zmis Svilebi saswavleblad niqozis<br />

skolaSi dadiodnen. vaxtang maisuraZe niqozel<br />

Tanaklaselebs daumegobrda da xandaxan maTTan<br />

saxlSic rCeboda. dima mWedliZe misi erT-erTi<br />

uaxloesi niqozeli megobari iyo.<br />

2008 wlis maisi idga. vaxtangis me-16 dabadebis<br />

dRis aRsaniSnavad emzadebodnen niqozeli Tanaklaselebi.<br />

gadawyvites, motocikliT gujabaurSi<br />

gadasuliyvnen misi ojaxidan pur-marilis wamosaRebad.<br />

dima mWedliZe: „vmegobrobdi ara mxolod<br />

vaxtangTan, aramed mis os biZaSvilebTanac. kargi


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

99<br />

urTierToba gvqonda erTmaneTTan da saerTod<br />

ar arsebobda Cvens Soris barieri. osuri ar vici<br />

– maTTan mxolod qarTulad vkontaqtobdi. zogadad,<br />

mosaxleobis didma nawilma icis qarTuli,<br />

wlebis ganmavlobaSi keTilmezoblurma urTier-<br />

Tobam ganapiroba, rom dRemde ician qarTuli da<br />

ara marto ufrosma Taobam~.<br />

naSuadRevi ukve gadasuli iyo. meaTe klasis<br />

moswavleebma vaxtangma da dimam, maTive Tanaklasels,<br />

aCikos miakiTxes saxlSi, romelsac motocikli<br />

hyavda da gujabaurisken gauyvnen gzas. didi<br />

gza ar hqondaT gasavleli, maisuraZeebi soflis<br />

dasawyisSi cxovrobdnen. diasaxlisis momzadebuli<br />

pur-marili unda waeRoT niqozSi da iq aReniSnaT<br />

megobris iubile, radgan gujabaurSi vaxtangis<br />

Tanaklaselebis gadayvana safrTxed CaTvales.<br />

megobrebi soflis SesasvlelSi, osur saguSagoze<br />

gaaCeres. motociklis mZRoli sabuTebisTvis<br />

ukan gamouSves, dimas uTxres, Sen<br />

calke dagelaparakebiTo da manqanaSi Cajdoma<br />

mosTxoves.<br />

dima mWedliZe: „imedi gvqonda, rom <strong>sxva</strong> SemTxvevebis<br />

msgavsad, axlac uproblemod gavivlidiT,<br />

Tumca, ase ar moxda. TiTqos sisxli gameyina<br />

ZarRvebSi, rodesac osma samxedroebma gagvaCeres.<br />

maSinve warmovidgine rogori SeiZleboda yofiliyo<br />

cxinvalis cixe. vaxo gamomesarCla da<br />

samxedroebs osuradac gamoelaparaka, maT ram-


100 www.qartlosi.org<br />

denjerme Semoscxes, sufTad ratom ar laparakob<br />

osurad da sityvebs ratom amaxinjebo~.<br />

vaxtangis daxmarebis mcdeloba misi cemiT dam-<br />

Tavrda. am dros biWebs iqve mcxovrebi osi moxuci<br />

gamoesarCla. samxedroebisTvis uTqvams, Tu meore<br />

biWi gauSviT, aman raRa daaSavao. moxucs uxeSad<br />

upasuxes da kvlav Seecadnen dimas manqanaSi Casmas.<br />

dimas vaxtangic miexmara da xelCarTuli brZola<br />

gaimarTa.<br />

cota xanSi `nivis~ markis manqana gamoCnda da<br />

samxedroformiani axalgazrda biWi gadmovida.<br />

qarTulad ikiTxa, aq ra xdebao.<br />

axalmosulma saguSagos TanamSromlebs uyvira,<br />

rom biWebis umizezod dakavebis ufleba ar<br />

hqondaT. rogorc Cans, is wodebiT maTze maRla<br />

idga.<br />

dima mWedliZe: „bolos is biWi rom ar gamoCeniliyo,<br />

ar vici ra moxdeboda. albaT, tyves statusiT<br />

amovyofdi Tavs cxinvalis cixeSi. maTi<br />

ufrosi rom gamoCnda, megona mxars maT dauWerda,<br />

magram piriqiT moxda. madlierebis grZnoba imis<br />

gamo, rom saxlSi uvnebeli davbrundi, dRemde<br />

maqvs im adamianis mimarT da, albaT, kvlav sadme<br />

Tu gadaveyareT erTmaneTs, Zmurad gadavexvevi~.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

101<br />

babo<br />

ara babo, ar varT qarTvelebi,<br />

magram nu geSinia, mogxedavT...<br />

2008 wlis agvistos cxeli dReebi idga da<br />

liaxvis xeoba adgilobrivi macxovreblebisgan<br />

TiTqmis dacliliyo. zogma pirvelive srolebisas,<br />

zogmac <strong>omis</strong> dawyebidan meore, mesame dRes<br />

datova mSobliuri kera da qveynis dedaqalaqs Tu<br />

<strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> regions Seafara Tavi.<br />

sofel kexvSi moxuci qalbatoni sikvdils<br />

ebrZoda. gulis infarqtgadatanili mezoblebs<br />

ar gahyva: `raRa dros Cemi Tavis Svelaa, sikvdilis<br />

karze var isedac. arc TbilisSi mcxovrebi<br />

Svilis ismina, `mainc vkvdebi da Cems loginSi unda<br />

movkvde~, _ ambobda da imedi hqonda, rom male dam-<br />

Tavrdeboda yvelaferi, rogorc 2004 wels, Tumca,<br />

ise ar moxda, rogorc varaudobda...<br />

datovebuli sasmeli da sakvebi gauTavda, aRarc<br />

wamlebi aqvs, arada ar SeiZleba _ cota xnis<br />

win gulis infarqti gadaitana. mobiluri daujda,<br />

erTaderTi, rac moifiqra, mSvelelisTvis daZaxeba<br />

iyo, sul erTi iyo vin gaigebda _ mteri Tu


102 www.qartlosi.org<br />

moyvare, <strong>sxva</strong> gza ar darCenoda.<br />

dacarielebul sofelSi sami SeiaraRebuli<br />

osi samxedro mxned miabijebda. jer erTma Sewyvita<br />

saubari da mere danarCeni oric gaaCuma.<br />

ganwiruli `miSveleT~ mkafiod ismoda. fexs auCqares<br />

da patara, erTsarTulian saxls miadgnen.<br />

mwoliare, 80 wels mitanebuli, <strong>saxe</strong>danaoWebuli,<br />

gamxdari moxuci qali daxvdaT.<br />

_ marto aq rogor dagtoves, babo? – qarTulad<br />

hkiTxa erT-erTma.<br />

_ qarTvelebi xarT Svilebo? Tqven gaixareT,<br />

rogorc me gamaxareT axla, _ miugo moxucma.<br />

_ ara babo, ar varT qarTvelebi, magram nu ge-<br />

Sinia, mogxedavT...<br />

moxuci cxinvalis saavadmyofoSi gadaiyvanes,<br />

sadac erTi kvira dahyo da organizacia `wiTeli<br />

jvris~ daxmarebiT, tyveebis gacvlisas qarTul mxares<br />

gadaiyvanes. amJamad TbilisSi, SvilTan cxovrobs.<br />

ambobs, rom maSin Seicvala misi warmodgena<br />

os xalxze: `omamde xSirad vwyevlidi osebs, Cemi<br />

xnisa ar moiyareT, dagvasveneT-meTqi, arada, amxela<br />

yuradReba aravisgan migrZnia. sakuTari Svili<br />

ar momivlida ise, rogorc cxinvalSi momiares~...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

103<br />

ra moxdeba,<br />

rom yvelaferi daviviwyoT?<br />

erTmaneTisken saval gzaze imxela<br />

ufskruli gaCnda, rom<br />

ufrosi Zmis dasatireblad ver Cavedi.<br />

osebis erT-erTi sayvareli dResaswaulia<br />

`Zvabronoba~, romelsac aucileblad zeimoben<br />

osebi. saqarTvelos mkvidri osebic mudmivad<br />

aRniSnaven am dResaswauls, Tanac marto ki ara, qarTvelebTan<br />

erTad. sabWoTa epoqaSic ki, rodesac<br />

xalxs eklesiebSi locva da ritualis Catareba<br />

ekrZalebodaT, arceveli qarTvelebi da osebi er-<br />

Tad did mTaze adiodnen da saerTo salocavSi<br />

RmerTs samSoblos da erTmaneTis kargad yofnas<br />

sTxovdnen. yvela ojaxs gansakuTrebuli stumrianoba<br />

hqonda im dRes, cxveboda osuri xaWapuri _<br />

xabizgina, ludi ixarSeboda, saklavi ikvleboda,<br />

uzarmazari sufra iSleboda da, qarTul-osuri<br />

cekvebis TanxlebiT, saocari lxini imarTeboda.<br />

warmoSobiT arceveli donarasTvis is dro<br />

warsuls Cabarda. kavSiri 1991 wlidan gawyda,<br />

rodesac, rogorc TviTon ambobs, `qveyana daiqca~,


104 www.qartlosi.org<br />

radgan erTad gazrdilma qarTvelma da osma xeli<br />

erTmaneTis sisxlSi gaisvara.<br />

`mas Semdeg CemTvis cxovreba tkivilad iqca.<br />

gawyda kavSiri Cems ZmebTan da naTesavebTan, romlebic<br />

<strong>omis</strong> da daZabulobis gamo sacxovreblad<br />

vladikavkazSi gadavidnen. erTmaneTisken saval<br />

gzaze imxela ufskruli gaCnda, rom ufrosi Zmis<br />

dasatireblad ver Cavedi.<br />

ocdaTxuTmeti welia axalcixeSi vcxovrob<br />

da Zveli, bednieri dro menatreba. ra gvqonda gasayofi?<br />

arasdros migrZnia qarTvelebisgan, rom<br />

osi var. rodesac piradi tragedia damatyda Tavs,<br />

swored qarTvelebis Tanadgomam gadamatanina<br />

udidesi tkivili. Cemi fati avtokatastrofis<br />

dros wyalSi gadavarda. cxra dRe veZebdiT,<br />

mecxre dRes gamoriya wyalma. sabralos mcirewlovani<br />

vaJi darCa, romelsac mama zrdis. Svili<br />

ise mivabare miwas, rom Cemma Zmebma araferi icodnen,<br />

Zalian gvian gaiges. im umZimes dReebSi ki qarTvelebi<br />

medgnen gverdiT. xom SeuZlebelia amis<br />

daunaxaoba, daviwyeba?! Soreul warsulSic vecade<br />

momeZiebina is raRac, rac erTmaneTis mimarT<br />

mtrulad gangvawyobda Cven da qarTvelebs _ ver<br />

moviZie.<br />

sofel arcevSi samasamde ojaxi cxovrobda,<br />

ZiriTadad, osuri, an Sereuli. amitomac sofels<br />

erTi didi skola hqonda, sadac erTad vswavlobdiT<br />

osi da qarTveli bavSvebi. Cven erTmaneTi gvi-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

105<br />

yvarda, mere ra moxda, ar vici. vici mxolod is,<br />

rom cxovreba jojoxeTad miqcia am gamogonilma<br />

konfliqtma.<br />

sruliad gawyda kavSiri Cems ojaxTan. isic ki<br />

ar vici, Cemi Zma riT daiRupa, an sad daasaflaves,<br />

rom mis saflavs mainc movefero. dedaCemis Se<strong>saxe</strong>bac<br />

mxolod is Sevityve, rom <strong>omis</strong> dros dabrmavda<br />

da maleve gardaicvala. am ambavsac mimalavdnen<br />

didxans debi, deda cocxali megona. roca qveyana<br />

airia, Cemebi cxinvalSi cxovrobdnen. qalaqTan kavSiri<br />

gawyvetili iyo da aravin SemiSvebda dedis<br />

dakrZalvaze. Turme, amitomac mimalavdnen misi<br />

sikvdilis ambavs... sakuTari ZmisSvilebis asavaldasavalic<br />

ki didxns ar vicodi.<br />

axlaxans Cemma Svilebma `socialuri qselebiT~<br />

moZebnes biZaSvilebi. TiTqmis Cems yvela<br />

mogvares misweres, rom biZaSvilebs eZebdnen.<br />

uyvebodnen Cemi ojaxis tragedias da iTxovdnen,<br />

iqneb Cvenebis moZiebaSi dagvexmaroTo. didi zeimi<br />

gvqonda, rodesac SevityveT, rom Cems erT-erT<br />

ZmisSvils qarTveli gogona SeurTavs colad. es<br />

xom gamarjvebaa omze, borotebaze da siZulvilze?!<br />

gamexarda, rodesac Cemma vaJma miTxra, deda,<br />

Seni ZmisSvilis coli qarTvelia da xSirad is<br />

melaparakebao. RmerTs vTxov, manZili, romelic<br />

Cems axlo naTesavebTan maSorebs, male usaSvelod<br />

dapataravdes~, _ donaras mogonebebi sevdiania,<br />

misi ocnebac _ sevdiani, Tumca, raRa ocneba,


106 www.qartlosi.org<br />

donara mudmivad gamosavlis ZiebaSia, rogor<br />

unda Serigdnen osi da qarTveli xalxi.<br />

`ra moxdeba, rom mtyuan-marTali aRar veZioT,<br />

ra moxdeba, rom yvelaferi daviviwyoT? nuTu<br />

vinmes sjera, rom Tu TviTon ar movindomeT, <strong>sxva</strong><br />

Segvarigebs? <strong>sxva</strong> ufro gazrdis manZils Cvens<br />

Soris da ise davSordebiT erTmaneTs, rogorc<br />

ca da miwa. ar mesmis, ra gvaqvs erT lamaz ojaSi<br />

gasayofi? Tu, winaT SegveZlo wynarad erTmaneTis<br />

gverdiT cxovreba, dResac xom SegviZlia igive?~ _<br />

kiTxulobs donara.<br />

arcevSi osebi isev aRniSnaven dReobas, isev<br />

adian maRal mTaze _ salocavSi da rodesac Rmer-<br />

TTan marto rCebian, sakuTar Tavs ekiTxebian _ xom<br />

SeiZleba isev erTad vilocoT Cven da qarTvelebma?<br />

jer ver umxelen osebi saerTo fiqrebs erTmaneTs,<br />

arada, guli rom gaxsnan, ra daudgeba win,<br />

dauZaxeben Zvel megobrebs, naTesavebs da erTmaneTs<br />

Soris manZili Semcirdeba.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

107<br />

maRaziis rigSi<br />

ndobis aRdgeniTa da urTierTobebiT<br />

unda mogvardes yvelaferi...<br />

madina jioeva goris raionis sofel niqozSi<br />

cxovrobs. osi qalbatoni ocdaxuTi welia qar-<br />

Tuli ojaxis rZalia. agvistos omamde mezobel<br />

qalebTan erTad Sedioda cxinvalSi soflis meurneobisa<br />

da rZis produqtebis gasayidad. qarTveli<br />

mezoblebisTvis madina imedi iyo cxinvalSi moZraobisas,<br />

nebismieri problemis dros mudam maT<br />

gverdiT idga.<br />

`urTierTobebis daregulirebisTvis mimosvlis<br />

aRdgenaa saWiro. cxinvalidan var, iq cxovrobs<br />

dedaCemi, Cemi ojaxi. agvistos omamde mimosvla,<br />

yvela saxis urTierTobebi iyo, cxinvalSi<br />

savaWrod davdiodiT, axloblebs vxvdebodiT, saavadmyofoSi<br />

vmkurnalobdiT da a.S... izolaciiT<br />

mSvidoba ver damyardeba, isev ndobis aRdgeniTa<br />

da urTierTobebiT unda mogvardes yvelaferi...~<br />

90-iani wlebia, omi axali damTavrebuli da<br />

qveyana daulagebelia. im dros sakvebi porduqtebi<br />

cxinvalSi ufro iafi iyo, ruseTidan Sedioda.


108 www.qartlosi.org<br />

niqozeli qalebi produqtis SesaZenad cxinvalSi<br />

wavidnen da osi rZali madina waiyvanes. qalebi<br />

xmas ar iReben, eSiniaT qarTulis gagonebaze problemebi<br />

ar SeeqmnaT.<br />

Cadgnen maRaziis rigSi da xmas ar iReben. maT<br />

arc rusuli ician da arc _ osuri. os rZalze<br />

arian damokidebulni. rusul enaze dawerili<br />

sayidlebis siac mas aqvs. erT-erTi niqozeli qalbatoni<br />

mitrialda da gverdiT mdgom mezobels<br />

gadauCurCula, neta vinmem ar gvicnoso. iqve osi<br />

qalbatoni idga, uceb Semobrunda da maT qarTulad<br />

gamoelaparaka.<br />

`mivida niqozel qalbatonTan, mxrebSi mohkida<br />

xeli da qarTulad xmis amoReba sTxova. ambobda,<br />

ramdeni xania qarTuli ar gamigia da rogor<br />

mixaria axla Tqveni naxva da mosmenao. saTiTaod<br />

Camouara da gadakocna qalebi.~<br />

maRaziaSi myofni niqozel qalebTan mogrovdnen.<br />

Tbilad, monatrebiTa da mokiTxvebiT Sexvdnen.<br />

madina jioevas enatreba is dro da imeds ar<br />

kargavs, rom qarTveli da osi xalxi erTmaneTTan<br />

misasvlel gzas isev monaxavs...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

109<br />

vin upasuxebs kiTxvas?<br />

mowodebis simaRleze aRmoCnda ara mxolod<br />

rogorc eqimi, aramed rogorc adamiani.<br />

kosta _ maRali, Zal-RoniT aRsavse, janmrTeli<br />

ocdasami wlis ymawvili stalinis quCas miuyveboda<br />

Rameul cxinvalSi da sayvarel melodias<br />

RiRinebda. esesaa gaacila saxlSi sayvareli<br />

gogona da veraferi SeaCerebda mis axalgazrda<br />

gulis romantiul aRmafrenas, romelic siyvarulis<br />

eleqsiriT iyo savse. mere ra, rom quCa<br />

gaunaTebelia Rameul cxinvalSi, wivis sakontrolo<br />

punqtidan mofrenili tyviebi. mas uyvars<br />

da is uyvarT, <strong>sxva</strong> danarCeni ki mogvardeba.<br />

muxruWebis RrWiali, dartyma... mere kostas<br />

araferi axsovs.<br />

sergei _ kostas mama winaaRmdegobebSi vardeboda,<br />

mis Tvalwin Svili sicocxles emSvidobeboda.<br />

profesiiT eqims, esmoda, rom Svilis<br />

vladikavkazSi miyvana ver moxerxdeboda, romc<br />

moexerxebina, iq ver uSvelidnen _ kostas seriozuli<br />

Tavis travma hqonda. saWiro aRWurviloba<br />

moskovSia, Tumca, iq veranairad ver


110 www.qartlosi.org<br />

Cavlen, dro cotaa, sul ramdenime saaTi. iyo<br />

kidev Svilis TbilisSi Cayvanis varianti da mas<br />

SesTavazes kidec es. sergei samxreT oseTis Tavdacvis<br />

saministros samxedro eqimad muSaobda.<br />

misi sami Zma, uaxloesi megobrebi da naTesavebi,<br />

iaraRiT ebrZodnen mters, romlis mmarTvelobac<br />

TbilisSi imyofeboda da Svilis mand gagzavna?!.<br />

rTuli dilemis winaSe idga, Tumca, mis gulSi<br />

profesionalma eqimma gaimarjva da mixvda, rom<br />

mis Svils mxolod TbilisSi hqonda gadarCenis<br />

Sansi.<br />

avadmyofi TbilisSi saswrafom waiyvana,<br />

mas mxolod moxuci bebia gahyva. kavkasiaSi jer<br />

kidev cocxalia <strong>saxe</strong>lovani tradiciebi da yvela<br />

fiqrobda, rom moxuc qals, romelic mZimed<br />

daWril SviliSvils acilebda, safrTxe ar<br />

emuqreboda. oriode saaTSi kosta saoperacio<br />

magidaze iwva da nugzarisTvis _ eqimisTvis, profesionalizmisa<br />

da Rirsebis saqme iyo daWrilis<br />

movla, imis miuxedavad, rom is mowinaaRmdege<br />

mxares ibrZoda. mxolod erTi Tvis Semdeg icno<br />

avadmyofma garSemomyofni. naxevari wlis Semdeg<br />

is transportabeluri gaxda da aRar saWiroebda<br />

stacionarul mkurnalobas. nugzari mowodebis<br />

simaRleze aRmoCnda ara mxolod rogorc eqimi,<br />

aramed rogorc adamiani. kostas naTesavebis<br />

pirveli moTxovnisTanave igi cxinvalSi gaamgzavres,<br />

sadac sabolood gamojanmrTelda.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

111<br />

mas Semdeg wlebi gavida, iyo 2004 weli, iyo<br />

cecxlovani 2008. kosta, mamamisi da sami biZa,<br />

yvela narCevi vaJkaci, qalaqs mtrisgan icavda.<br />

nugzaris Svili specdaniSnulebis batalionis<br />

SemadgenlobaSi ibrZoda. mas SeiZleboda moxvedroda<br />

tyvia biWisgan, romelsac mamamisma aCuqa<br />

sicocxle, an TviTon SeeZlo am biWis mokvla.<br />

raze fiqrobda nugzari im saaTebSi, ar viciT.<br />

maS, vin upasuxebs kiTxvas _ visi brZanebebi<br />

unda Sesruldes?..


112 www.qartlosi.org<br />

batiki<br />

omi omma Secvala, tkivils tkivili daemata,<br />

magram bzaris amovseba SesaZlebelia,<br />

sanam sikeTis xsovna cocxlobs...<br />

cxinvalSi mZime xana daiwyo. SuaRamisas qalaqSi<br />

uCveulo xmauri atyda. uecrad gamoRviZebul<br />

cxinvalelebs Tavi saSinel sizmarSi egonaT.<br />

quCebSi miliciis javSanteqnika dadioda, yefdnen<br />

Zalovani samsaxurebis sagangebod gawvrTnili<br />

nagazebi. gzajvaredinebze sagangebod SeiaraRebuli<br />

miliciis gaZlierebuli danayofebi<br />

idga.<br />

Sobis Rame Tendeboda. xalxs ki simSividis da<br />

sazeimo ganwyobis nacvlad SiSi daeufla. wina<br />

dRiT sabWoTa generali maliuSkini cxinvalelebs<br />

wesrigsa da usafrTxoebas dahpirda, magram ambobdnen,<br />

sagangebo situaciaze saswrafod gadasvlis<br />

brZaneba miiRoo.<br />

xalxi grZnobda, rom cxovreba Cveul tempSi<br />

veRar gagrZeldeboda. asec moxda. qalaqSi daZabuloba<br />

matulobda, romelic male SeiaraRebul<br />

dapirispirebasa da srolebSi gadaizarda.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

113<br />

centralur banks, fostasa da mmarTveli struqturebis<br />

Senobebs Camosuli milicia akontrolebda,<br />

xolo qalaqis danarCen nawils _ SeiaraRebuli<br />

ajanyebulebi.<br />

batiki maSin ocdaSvidi wlis iyo. sportuli<br />

aRnagobis, Ronier, axalgazrda kacs sulac ar er-<br />

Coda Zala saomrad. SeiaraRebuli dapirispirebis<br />

survili ar hqonda da miuxedavad qalaqSi arsebuli<br />

daZabulobisa, cxovrebas Zveleburad agrZelebda.<br />

kvlav gvianobamde rCeboda megobrebTan. 6 ianvris<br />

RamiTac gvian dabrunda Sin.<br />

megobarma stasma batiki gamTeniisas gaaRviZa:<br />

„gaiRviZe, Zilisguda, qalaqs gvarTmeven!~ Zlivs<br />

gamovida Zil-buranidan. wamodgoma ezareboda,<br />

magram stasis <strong>saxe</strong>s rom Sexeda, mixvda, rom seriozulad<br />

iyo saqme.<br />

megobrebi TiTqmis yoveli kvartlis gavlisas<br />

gaCxrikes milicielebma. biWebs daJinebiT urCevdnen<br />

Sin dabrunebas, Tumca, amaod. stasi da batikic<br />

SeiaraRdnen da ajanyebulebs SeuerTdnen.<br />

cxinvalSi ulamazesia oqtombris quCa, bulvaris<br />

principiT mowyobili, SuaSi morTulia or<br />

rigad darguli himalais fiWviT da buCqebiT. batiki<br />

dabadebidan aq cxovrobda da axsovda cicqna<br />

nergebi rogor iqcnen bumberaz xeebad. biWi da<br />

xeebi erTad daizardnen.<br />

SeiaraRebuli batiki Tavis quCaze Cafiqrebuli<br />

idga. Tvali erTi saxlidan meoreze gaur-


114 www.qartlosi.org<br />

boda da drodadro <strong>saxe</strong> ecvleboda. misi saxlidan<br />

CrdiloeTiT, ori saxlis Semdeg cxovrobda<br />

Tanaklaseli nanuli, samxreTiT, sami saxlis Semdeg<br />

Zmebis _ ramazis da gias saxli idga. kuTxeSi,<br />

baraTaSvilis quCaze misi ufrosi megobari jemali<br />

cxovrobda...<br />

zogierTi milicieli da xelisuflebisgan<br />

ukontrolod myofi, gaTamamebuli „arakacebi~<br />

Zarcvas ar Takilobdnen. noembris quCa ajanyebulebis<br />

kontrolis qveS aRmoCnda. avtomatiT SeiaraRebulma<br />

batikma mezoblebi gaafrTxila, Cven<br />

bavSvobis megobrebi varT, Tu vinme daupatiJebeli<br />

stumari gewvevaT, damiZaxeT, Tqvens Tavs ar<br />

davaCagvrinebo.<br />

batikis megobrebs maleve ewviaT gansacdeli.<br />

ori dRis Semdeg masTan jemalis aRelvebuli<br />

deda mivida, evedreboda, Cqara, gviSvele, movidnen,<br />

gvemuqrebian da `volga~ mihyavTo.<br />

batikma avtomati aiRo da erT wuTSi jemal-<br />

Tan gaCnda. avtofarexis kari Ria iyo, wverebiani<br />

kaci manqanis daqoqvas cdilobda. jemalic iq iyo<br />

da or <strong>sxva</strong>s edaveboda. uxsnida, rom isic cxinvalelia<br />

da araviTari kavSiri ara aqvs miliciis moqmedebebTan.<br />

mas aravin usmenda.<br />

_ ra gindaT misgan? _ mkacrad hkiTxa wverebianebs<br />

batikma.<br />

_ Cven qalaqs vicavT da gadasaadgileblad<br />

transporti gvWirdeba.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

115<br />

_ Tqveni azriT me ras vicav? _ ufro gabrazda<br />

batiki.<br />

am dros gamovida meri _ jemalis meuRle, xel-<br />

Si patara, mtirali nino eWira.<br />

_ waiyvanon `volga~, rkinaa, nu eCxubebi, batik.<br />

batikma kalaSnikovis Caxmaxi gadawia...<br />

_ mismineT, naZiralebo, eseni Cemi mezoblebi<br />

arian da Tu saWiroa, TviTon waviyvan manqanas. Tu<br />

ar waeTreviT, wagasveneben da Tqveni dedebi unugeSeblad<br />

itireben.<br />

wverebianebi daiZabnen, TiTqos damorCilebas<br />

ar apirebdnen, magram kalaSnikovis luliT muqaram<br />

gaWra. braziani da zizRnarevi mzeriT, Cumad<br />

datoves iqauroba. patara ninoc gayuCda.<br />

_ madloba, batik, amas arasodes dagiviwyeb, _<br />

Cumad uTxra jemalma.<br />

_ samadlobeli ra aris, _ Cailaparaka batikma<br />

da Tvalebi daxara. wverebianebis saqcielis rcxvenoda,<br />

isini xom, batikis msgavsad, TavianT Tavs qalaqis<br />

mcvelebs uwodebdnen. arada, maT ar stkiodaT<br />

cxinvalisa da cxinvalelebis satkivari. kaci<br />

swrafad gaecala mezoblebs da sTxova, Tu gagi-<br />

WirdeT, damiZaxeT, aqve viqnebio.<br />

mas Semdeg didi dro gavida. nino gaTxovda da<br />

ukve dedaa. jemali cocxalia da janmrTeli. batikic<br />

gadarCa, nanulis ojaxis adgilsamyofeli ucnobia,<br />

xolo Zmebi _ ramazi da gia TbilisSi cxovroben.


116 www.qartlosi.org<br />

RvTisnieri adamiani<br />

dRemde gvainteresebs, vin iyo is RvTisnieri,<br />

vinc mama saavadmyofoSi miiyvana...<br />

liaxvis xeobis sofel xeiTidan devnili gia<br />

goCaSvili axla karaleTis devnilTa dasaxleba-<br />

Si, erT-erT kotejSi cxovrobs. xuTi wlis win cxinvalis<br />

saavadmyofoSi igi momakvdavi miiyvanes,<br />

drouli qirurgiuli Carevis gareSe mis sicocxles<br />

seriozuli safrTxe emuqreboda. Tumca, rogorc<br />

TviTon ambobs, bedi hqonia, radgan iseTi<br />

eqimebis xelSi moxvda, romlebmac misi gadarCena<br />

SeZles.<br />

,,TiTqmis mTel cxinvals vicnob. rogorc<br />

xelosanma kacma, qalaqSi <strong>saxe</strong>li gaviTqvi da auarebeli<br />

klienti myavda. cxinvali Cemi sulis da<br />

xorcis nawili iyo da ase megona, iq buzsac aravin<br />

amifrenda, magram erTxelac, gzad mimavals ucxo<br />

pirebi damxvdnen da ise damartyes, rom gaviTiSe.<br />

ar vici, am mdgomareobaSi ramden xans gaxldiT,<br />

magram gons rom movedi, manqanis farebi manaTebda.<br />

xeli uxeSad damavles da sabargulSi Camagdes.~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

117<br />

ormocdaaTi wlis xelosani kaci turbazas-<br />

Tan miiyvanes, sabarguls Tavi axades, xeli aqeTiqidan<br />

mohkides, Tan urtyamdnen da uyvirodnen<br />

,,gaswordio~. mesame win wavida: ,,mivxvdi, im mesames<br />

unda daertya. vexvewebodi, erTi ubralo<br />

xelosani kaci var, ojaxi myavs sarCeni, aravisTvis<br />

araferi damiSavebia, nu momklavT-meTqi.~<br />

miuxedavad xvewna-mudarisa, gias axlac Tvalwin<br />

udgas, Tu rogor mivarda is mesame da rogor<br />

Caartya dana gulSi... saSineli tkivili igrZno<br />

da goneba isev dakarga. banditebma daWrili miatoves<br />

da gaiqcnen.<br />

giam dResac ar icis, Tu visi daxmarebiT<br />

aRmoCnda reanimaciaSi. ,,aivar bestaevma gamikeTa<br />

saswrafo operacia alik tasoevTan erTad.<br />

mkvdari kaci saaqaos momabrunes. sisxlisgan<br />

viclebodi. sam litrze meti sisxli gadamisxes.<br />

mTeli saavadmyofo Tavs damexva: ,,gia yofila,<br />

gia, unda gadavarCinoT~... mesmoda TanamSromlis,<br />

rozas xma. sisxli aravis dauSurebia. osebi rigSi<br />

Cadgnen: zura da rudik jiWoevebi, alan bitievi...<br />

Tan meubnebodnen, alal kacze Cveni mxarSi dgoma<br />

alali iyoso~.<br />

ramdenime dReSi TbilisSi gadamiyvanes. profesorma<br />

naoperaciebi rom naxa, aRtaceba ver dafara:<br />

is yofila namdvili profesori, vinc Wrilobas<br />

xeli pirvelad mokidao.<br />

xeiTeli xelosani male gamojanmrTelda da


118 www.qartlosi.org<br />

Tavis saqmes daubrunda. mis karTan isev klientebis<br />

rigi dadga, isev xSirad ismoda telefonis<br />

zaris xma, saukeTso xelosans erTi dResac ar asvenebdnen.<br />

mas mere, gia goCaSvili aivar da alika eqimebis<br />

<strong>saxe</strong>ls sadme Tu yurs mohkravs, dadebiTad<br />

imuxteba, Tvlis, rom ojaxs, oTx arasrulwlovan<br />

Svils misi Tavi gangebis nebiT osma qirurgebma<br />

im keTilsindisieri kacis meSveobiT daubrunes,<br />

vinc igi sisxlis morevSi myofi, quCaSi upatronod<br />

dagdebuli Seibrala da saavadmyofomde<br />

miiyvana.<br />

,,dRemde gvainteresebs, vin iyo is RvTisnieri,<br />

vinc mama saavadmyofoSi miiyvana, gvinda<br />

moveferoT da gulSi CavixutoT, magram, samwuxarod,<br />

ver mivakvlieT,~ – wuxs naTia.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

119<br />

sikeTe ar ikargeba<br />

erT dResac kexvSi mcxovrebi kaxniaSvilebis<br />

ojaxs mopatiJe miadga, cxinvalSi,<br />

qorwilSi unda gvewvioTo...<br />

,,kargad maxsovs, 1991 wlis gazafxuli idga.<br />

kexvSi moulodnelad aliaqoTi atyda – soflis<br />

centrSi sisxlian qurTukSi gaxveuli cxra-aTi<br />

wlis bavSvi ipoves,~ – ixseneben TviTmxilvelebi.<br />

kexvidan devnili korneli kaxniaSvili ambobs,<br />

rom mozardi xmas ar iRebda, mxolod tiroda:<br />

,,didi z<strong>omis</strong> qurTuki ecva, monusxuliviT idga,<br />

siciviT ar scioda, magram sul erTianad kankalebda.<br />

eWvi ar iyo, rom qarTvelebis garemocva-<br />

Si myofs eSinoda da, albaT, SiSisa da nerviulobisgan<br />

kankalebda. yvelaze metad iman SemaZrwuna,<br />

rom qurTuki, romelic mas ecva, dasisxlianebuli<br />

gaxldaT, ramac mafiqrebina, rom bavSvi daWrili<br />

iyo...<br />

rogorc Cans, bavSvs qarTuli esmoda da amitomac<br />

uaresad ganicdida sakuTar xvedrs, albaT,<br />

fiqrobda momklaveno~...<br />

„davinaxe, rom vaxtang kaxniaSvili sakuTari


120 www.qartlosi.org<br />

avtomanqaniT modioda, gavaCere. avtomanqanas<br />

mivvardi da vuTxari, bavSvi daWrilia da eqim-<br />

Tan unda Camayvanino-meTqi. uari ar uTqvams. biWi<br />

saswrafod uaxloesi soflis – qurTis saavadmyofoSi<br />

CaviyvaneT. eqimebi Tavze dagvexvivnen.<br />

bavSvi SiSisgan erTianad caxcaxebda, gadawyvites<br />

damamSvidebeli nemsis gakeTeba, magram aravis<br />

ikarebda. rogorc iqna qurTuki gaxades, sabednierod,<br />

daWrili ar aRmoCnda. sixarulisgan gulSi<br />

CavixuteT, mivefereT, vaWameT, sisxliani Tavpiri<br />

movbaneT, maS ras vizamdiT, Cvenc xom gvyavs Svilebi?!~<br />

– vaxtangis naTqvams korneli agrZelebs.<br />

mogvianebiT gairkva, rom avtobusi dacxriles.<br />

mgzavrTagan saswaulebrivad gadarCa is<br />

aTiode wlis biWuna. rogorc Cans, SeSinebulma<br />

tye-tye irbina, magram bavSvurma orientaciam umtyuna<br />

da cxinvalis nacvlad kexvSi, qarTvelebis<br />

garemocvaSi aRmoCnda.<br />

momxdaris Se<strong>saxe</strong>b gvesaubreba TamaraSenidan<br />

devnili gulo jalabaZec, romelic axla kodaSi<br />

cxovrobs: „im patara biWis ambavi saswrafod mzias<br />

SevatyobineT, romelsac cxinvalSi naTesavebi hyavda<br />

da swored misi SuamavlobiT bavSvi mSoblebs<br />

uvneblad CavabareT. im xanebSi `Zaris tragedia~<br />

cxinvalSi imdenad gaxmaurda, rom darwmunebuli<br />

var, Svili mSoblebma gamoigloves kidec, Cven ki<br />

bavSvis dabrunebiT maT sicocxle gavuxangrZliveT.~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

121<br />

gavida wlebi, biWi gaizarda, davaJkacda...<br />

erT dResac kexvSi mcxovrebi kaxniaSvilebis<br />

ojaxs mopatiJe miadga, cxinvalSi, qorwilSi unda<br />

gvewvioTo...<br />

,,iciT, rogor avforiaqdi? amxela kacs<br />

Tvalze sixarulis cremli momadga, guli amiCqarda.<br />

RmerTo Cemo, sikeTe ar ikargeba-meTqi. kidev<br />

erTxel davrwmundi, rom biWma, romelmac bavSvobaSi<br />

seriozuli travma miiRo, Cveni Tanadgoma<br />

igrZno, amdeni wlis ganmavlobaSi Cveni vinaoba<br />

daimaxsovra da Tavisi cxovrebis yvelaze bednier<br />

dRes qorwilSi dagvpatiJa,~ – emociebs ver malavs<br />

korneli kaxniaSvili.<br />

didi survilis miuxedavad, kexvelebi qorwilSi<br />

ver wavidnen.


122 www.qartlosi.org<br />

mamaci rZali<br />

mzad viyavi nebismiers gadavfarebodi win,<br />

ra mniSvneloba hqonda<br />

vin osi iyo da vin _ qarTveli.<br />

karaleTelebis rZali, ori Svilis deda<br />

leila boloTaSvili, erovnebiT osia. 2008 wlis<br />

agvistos <strong>omis</strong> umZimesma dReebma Caafiqra imaze,<br />

Tu rogoria iyo Sereuli ojaxis warmomadgeneli.<br />

`samxedro razmebi maradiorebis TanxlebiT<br />

Semovidnen sofelSi. Cemi Tanamemamuleebi ise<br />

saSinlad iqceodnen, rom maTi daundoblobis Semyurem<br />

bevrjer sikvdili vinatre. rodesac gaiges,<br />

rom osi viyavi, jer uSveri sityvebiT magines _<br />

qarTvels rogor wayevi colad, ratom osebi ar<br />

gaamravleo. mere maZalebdnen, Seni da mezoblebis<br />

Svilebis samalavis adgilsamyofeli gviTxario.<br />

verafers rom ver gaxdnen, saxlidan gamiyvanes,<br />

cxinvalSi tyved apirebdnen Cems wayvanas. mikroavtobusidan<br />

erTma gamosZaxa, raSi gWirdeba,<br />

rom mogyavs, qali rad gvindao? kacebs eZebdnen,<br />

biWebs.<br />

ukan mimabrunes da mezoblis saxlSi gadama-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

123<br />

Tries, aq oqro da fuli moZebneo. ra unda movZebno,<br />

Tu rame gaaCndaT, gaqceuli xalxi saxlSi rogor<br />

datovebda-meTqi? mujlugunebiT da iaraRis<br />

kondaxis rtymeviT gamomagdes gareT. Cems saxlSi<br />

avardnen yviriliT, Sen xom ar gaqceulxar, ma-<br />

Sin Sens fuls da oqros waviRebTo. ar gamaCnia,<br />

ekonomikurad SeZlebuli ojaxi ar maqvs, rom<br />

mZarcvelebi rames moexibla. angariSis gasworebis<br />

mizniT yvelaferi aayiraves.<br />

vTxove, rac gindaT hqeniT, oRond saxls nu<br />

damiwvavT-meTqi. ezoSi Cemi Svilis avtomobili<br />

naxes _ sul saTiTaod iyida nawilebi da Tavisi<br />

xeliT aawyo. ver moaswro manqanis damalva. maT<br />

waiyvanes, oRond Svilebi myoloda cocxali, manqanas<br />

aRar vCiodi.<br />

mivxvdi, rom umZimesi dReebi daudga Cems<br />

sofels. uSiSari qali var da gadavwyvite, rogorc<br />

SevZlebdi, rogorme Zaladobisgan damecva<br />

vinc sofelSi darCa da imaleboda,~ _ ixsenebs mZime<br />

dReebs leila da cdilobs <strong>omis</strong> dros mezoblebis<br />

winaSe gambedaobiT gamorCeulma qalma sisustes<br />

sZlios da cremli Seikavos.<br />

sofelSi Semosuli maradiorebi yvela saxls<br />

Zarcvavdnen, zogs cecxlsac ukidebdnen da manam<br />

idgnen abrialebul xanZarTan, sanam cecxli bolomde<br />

ar STanTqavda glexebis naamagars.<br />

leila boloTaSvili: „saxlebi iwvoda da<br />

guli mikvdeboda, cecxlis Casaqrobad ar gviSvebdnen.<br />

maradiorebi saSinelebebs sCadiodnen,


124 www.qartlosi.org<br />

Cvens Soris es ar unda momxdariyo.<br />

Cvens regionSi, cxinvalis gaRmac da gamoRmac<br />

iSviaTad naxavT ojaxs, qarTvelTan naTesaoba, an<br />

megobroba ar akavSirebdeT. am kavSirs ar sces pativi<br />

maT, vinc aseTi barbarosoba Caidina. rodesac<br />

saxlebs cecxls ukidebdnen, vkiodi, amas ratom<br />

sCadixarT-meTqi? imitom, rom qarTveli jariskacebi<br />

Seifareso! es ra mizezi iyo saxlis dasawvavad,<br />

qarTveli qarTvel jariskacs Seifarebda,<br />

aba ras izamda?! imasac ambobdnen, Tqvenma xalxma<br />

bevri ram dagviSava Zveli konfliqtis droso. ki<br />

magram, rodemde unda vicxovroT boRmiT? veWvob,<br />

rom maradiorTa Soris bevri aqedan gaqceuli iyo.<br />

kargad icodnen romeli saxli visi iyo _ saidan,<br />

rogor? niRbebi ekeTaT, aSkarad imitom, rom veravis<br />

gvecno~.<br />

sofelSi, ZiriTadad, xanSiSesulni da qalebi<br />

iyvnen darCenilni. ramdenime biWs ar dautovebia<br />

karaleTi. sanam maradiorebi saxlebSi daZrwodnen,<br />

Tavs samalavebs afarebdnen, gvian saRamos<br />

ki leilasTan midiodnen da misgan igebdnen, sad<br />

ra moxda. leilas Stabis ufrosi Searqves. qali<br />

osi da rusi jariskacebis mimarT zrunvis mizniT<br />

Tamamad dadioda samxedro razmebTan axlos, maT-<br />

Tan laparakobda. cdilobda gaego ra Canafiqri<br />

hqonda mowinaaRmdeges, rom Svilebi da mezoblebi<br />

gadaerCina. erT dResac mebrZolebma waaswres,<br />

Tu rogor gadascemda leila informacias samalavSi<br />

SeyuJulT. qals telefoni waarTves da fexiT


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

125<br />

daumtvries. leilas Svilebi gafrTxilebuli<br />

hyavda, Tu telefoniT Cems xmas veRar gaigebT,<br />

icodeT, rom deda aRar gyavTo. amitomac misi<br />

telefonis damtvrevam panika gamoiwvia ojaxis<br />

wevrebsa da damalul mezoblebSi. rogorc iqna,<br />

erT-erTi mezoblis saxlSi moiZies Zveli telefonis<br />

aparati da „Stabma~ kavSiri aRadgina.<br />

sofelSi darCenilebi SimSilis zRvarze<br />

iyvnen. saxlSi SemorCenili puris fqvili leilas-<br />

Tan mihqondaT, is ki gvian RamiT purs acxobda da<br />

`Sikrikebis~ saSualebiT ugzavnida damalulebs.<br />

glexebi ukanasknel lukmas erTmaneTs uyofdnen.<br />

moulodnelad dicidan muliSvilebma moikiTxes<br />

bicola. produqti moutanes, Tavs araferi dauSavo,<br />

saWmeli Wame da Ronivrad iyavio. leila im<br />

saRamos bednieri iyo, radgan SeeZlo SimSilisgan<br />

exsna mxsnelis molodinSi myofi xalxi.<br />

„mzad viyavi nebismiers gadavfarebodi win, ra<br />

mniSvneloba hqonda vin osi iyo da vin _ qarTveli,<br />

mTavaria kaci arafers ar aSavebdes da boroti ar<br />

iyos. verc mowinaaRmdegis Sebralebaze vTqvi uari.<br />

rusebi rom Semovidnen, tanki arxSi gadauvardaT.<br />

gzebi rom ar icodnen, waramara cviodnen arxebSi.<br />

movida erTi rusis jariskaci da gvkiTxa, daWrili<br />

gvyavs da vin Seifarebso? me-meTqi. wamiyvanes, Tavi<br />

gastexoda ayiravebul tankSi moyolil jariskacs,<br />

Wriloba davumuSave, Sevuxvie. mere rusebma<br />

miTxres, gamogcadeT, Torem Cvenc ki SegveZlo amis<br />

gakeTebao. cxadia, SeeZloT. mere vfiqrobdi, rom


126 www.qartlosi.org<br />

ar wavyolodi, sofels aawiokebdnen?~<br />

Tu romelime moxuci Tanasoflelis xmas ver<br />

gaigonebda, leila Sin akiTxavda „gauCinarebuls~.<br />

ori dRe gavida da vaxtangisgan araferi ismoda. kacs<br />

loginad Cavardnili coli hyavda. leila SeSinda,<br />

netav ra uWirT sawylebso. Sin mxolod avadmyofi<br />

daxvda, sabralom kvnesiT uTxra, rom misi qmari ori<br />

dRea daikarga, „me ki loginidan gadmosvla rom ar<br />

SemiZlia, davitanjeo~.<br />

leilam moxuci kacis Zebna daiwyo. maleve naxa,<br />

mezoblis ezoSi mkvdari egdo. mtiralma biWebs<br />

daureka. mezobeli kaxa giJiviT gamovardnila samalavidan.<br />

uyvarda vaxo papa da misi sikvdiliT<br />

gamowveulma tkivilma mtris SiSi daukarga. qalebs<br />

gvamis wasaRebad motanil zewrebze xeli aukra,<br />

bavSviviT aitaca cxedari da gulze axutebuli<br />

miitana ezomde. kaci sabanSi gaaxvies da ise miabares<br />

miwas. sam dReSi colmac dalia natanji suli.<br />

soflidan gaqceul Svilebs daurekes, acnobes,<br />

aRarc deda gyavTo. bRaviliT sTxovdnen leilas,<br />

dedasac migvixedeo.<br />

isic ezoSi daasaflaves...<br />

„airia yvelaferi. minda es jojoxeTi dasruldes,<br />

Cven gasayofi araferi gvaqvs...~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

127<br />

ambari<br />

oficeri malimal iwmendda SeWmuxnul <strong>saxe</strong>ze<br />

Rvarad momskdar ofls da yviroda:<br />

sad migyavT, cixe savsea,<br />

mSvidobian mosaxleobas xels nu axlebTo.<br />

leila kandelaki misi asakisTvis uCveulod,<br />

zedmiwevniT ixsenebs 2008 wlis <strong>omis</strong> yovel detals.<br />

ukve samocdaTxuTmeti wlisaa, rom ara<br />

omi, kidev ufro mxned iqneboda. SiSma gamtexao,<br />

ambobs. Tumca, leila babos im mZime dRebSi mtris<br />

banakidan mxsneli gamoCenia, jariskaci nikolozi.<br />

im biWis sikeTem omi damaviwyao, _ sevdianad eRimeba<br />

moxucs da cremlian Tvalebs danaoWebuli<br />

xelisgulebiT imSralebs.<br />

11 agvistos kolia da leila kandelakebis<br />

ojaxs mteri miadga. kaci oTxmoci wlis iyo,<br />

qals Svidi aTeuli weli moeTavebina. xmauri rom<br />

SemoesmaT, akankaldnen moxucebi. leila qmars<br />

Seevedra, wamo, davimaloTo, magram ver imarjva<br />

berikacma. qals ki TiTqos frTebi Seasxa SiSma.<br />

leila sardafSi Sevarda, puris fqvilis<br />

kidobans _ ambars axada Tavi da Sig Caxta. cxvirSi


128 www.qartlosi.org<br />

Sefrqveuli fqvili awuxebda, magram SiSiT ver<br />

aceminebda, Tan qmarze fiqrobda, vaiTu mokleso,<br />

ukvnesoda guli da cremlebs ylapavda.<br />

kolias taxtze mwoliares miuswro ocdaa-<br />

Tamde SeiaraRebulma jariskacma. saxlis orive<br />

sarTuli guldagul daiares, moxuci daamSvides,<br />

nu geSinia, ar mogklavTo da tyved waiyvanes...<br />

`ar maxsovs ramdeni xani vijeqi ambarSi. velodebodi,<br />

rom Cems saxlsac cecxls waukidebdnen<br />

da cocxlad daviwvebodi. bolos gavbede da samalavidan<br />

amovedi. kolia aRar damxvda. saZebrad<br />

gamovedi, Tumca, arc vicodi sad unda meZebna.<br />

quCaSi monazvnebi Semxvdnen. momefernen. SiSisgan<br />

Zalagamoclils momSieboda. vTxove, raRac<br />

maWameT, Torem guli mimdis-meTqi. Sin damabrunes,<br />

damapures kidec da mTxoves, rom quCaSi aRar mevlo.<br />

kolia cocxali iqneba da male gamoCndebao.<br />

mis lodinSi ori dRe gavida. 13 agvistos quCidn<br />

xmauri Semoesma, gareT gavixede da gavSeSdi: wvermoSvebul,<br />

gaburZgnul, kbilebamde SeiaraRebul,<br />

samoqalaqo tansacmlian, ucxo meomrebs sofelSi<br />

daZebnili xalxi centrSi SeeyaraT da daxurul-<br />

Zarian avtomobilSi asvlas aiZulebdnen. niqozelebs<br />

aSkarad tyved wayvanas upirebdnen.<br />

saidanRac `vilisi~ movarda, viRac oficeri<br />

gadmoxta, maradiorebs tyveebis gaTavisufleba<br />

ubrZana da Tavis jariskacebs maTi dacva daavala.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

129<br />

oficeri malimal iwmendda SeWmuxnul <strong>saxe</strong>ze<br />

Rvarad momskdar ofls da yviroda: sad migyavT,<br />

cixe savsea, mSvidobian mosaxleobas xels nu<br />

axlebTo.<br />

cixes gadarCenilebi soflis erT-erT sacxovrebel<br />

saxlSi Seyares da meTvalyureebi miu-<br />

Cines. mogvianebiT gavige, rom tyveebs fizikurad<br />

aravin exeboda, arc Seuracxyofdnen. maT Soris<br />

yofila Cemi qmaric. me ki aba, saidan mecodineboda?!<br />

15 agvistos erT-erTi oTaxis kedelze wavawere<br />

TariRi da teqsti, rom cocxlebi varT _<br />

Tu Svilebi dabrundebodnen, naxavdnen da Zebnas<br />

dagviwyebdnen.<br />

gareT rom gamovedi, kinaRam davmunjdi,<br />

quCaSi Cveni patriarqi davinaxe. didi manqanebiT<br />

Camosuliyo, Turme, micvalebulebi gadahyavda.<br />

mivedi, Cavexute da avtirdi. masTan erTad Cveni<br />

meufe isaia da viRac rusi generali iyo. patriarqs<br />

SevCivle, rom qmari myavda dakarguli da<br />

misi ambavi ar vicodi. Tanasofleli biWi movida<br />

da damamSvida, nu geSinia, kolia cocxalia da<br />

sofelSia, erT-erT saxlSi dacvis qveS imyofebao.<br />

gamikvirda _ ra dacva sWirdeboda moxucs?<br />

wavedi mis mosaZebnad. dacvaSi mdgomma jariskacma<br />

mkacrad mkiTxa, aq ra gindao? rusulad<br />

vTxove, Cemi qmari gyavT datyvevebuli da SemaxvedreT-meTqi.<br />

sul Teqvsmeti kaci hyavdaT tyved.


130 www.qartlosi.org<br />

koliaze vuTxari, nu scemT, nu momiklavT-meTqi.<br />

nu geSinia, mokvlis „prikazi~ ar gvaqvso... mere<br />

vTxove, rom soflis boloSi minda gasvla, SviliSvilis<br />

saxls davxedav da wamomyeviT-meTqi _ maradiorebis<br />

meSinoda.<br />

erT-erTi jariskaci gamomyva. gzaze uamravi<br />

samxedro teqnika goris mimarTulebiT moZraobda...<br />

mivaRwieT saxlamde... uvneblad gadarCeniliyo...<br />

im biWma ezo moaTvaliera... boselSi Seixeda,<br />

ramdenime dRis mSieri Zroxebi sawylad eyarnen.<br />

jariskaci boselTan mdebare saTiveSi Sevida,<br />

daavlo xeli Tivas da Zroxebs dauyara. Semdeg<br />

saTlebiT wyali miutana. patara biWi iyo, keTili.<br />

ise iqceoda, rom misi avtomatisac aRar meSinoda.<br />

nikolozi mqvia, inguSi var, roca dagWirde, damiZaxe<br />

da dagexmarebio. masTan erTad Tamamad davdiodi<br />

xolme SviliSvilis saxlis da<strong>saxe</strong>dad.<br />

yoveldRe erTi da igive meordeboda, ezoSi<br />

Camovjdebodi, is ki boselSi Sevidoda da Zroxebs<br />

uvlida. erT dResac, ukan momavalT sofleli bi-<br />

Webi Segvxvdnen. gaaCera, sabuTebi mosTxova da<br />

rom ar hqondaT, daWera daupira. vTxove, Cveni<br />

soflelebi arian da rogorc dedas, maCuqe magaTi<br />

Tavisufleba-meTqi. asec moiqca. `babuSkas~ xaTriT<br />

gagiSvebT, magram gzaze ar waxvideT, baRebze gaiareT,<br />

rom <strong>sxva</strong>m ar gagaCerono.<br />

erT dResac maradiorebi mogvadgnen da sof-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

131<br />

lis naxiris wayvana daapires. meufe isaia daedevna<br />

da win gadaudga, ar daaneba avkacoba yaCaRebs. erTerTma<br />

meufes avtomati miuSvira. morCili giorgi<br />

aefara winamZRvars. me da Cemi inguSi jariskaci<br />

nikolozi SeveswariT am faqts _ gamoekida beteeriT,<br />

waarTva saqoneli da xalxs daubruna...<br />

ise wavida, gamomSvidobebac ver movaswari.<br />

bavSvi gamomigzavna, daabara mivdivaro. guli<br />

damwyda, rom ver gamovemSvidobe.~<br />

<strong>omis</strong> dasrulebidan ramdenime dReSi, 22 agvistos,<br />

erT-erTi stiqarosanis rCeviT, leilam da<br />

koliam jvari daiweres. jer daumorcxvebia leilas,<br />

Cvens asakSi raRa dros jvrisweraa, kolias<br />

ver daviyoliebo, magram im ambavma, rom jvars<br />

meufe dawerdaT, sixaruliT aavso moxucebi da<br />

morCilad warsdgnen sakurTxevelTan. imis gamo,<br />

rom jer kidev komendantis saaTi iyo, jvrisweras<br />

mxolod sanTlis Suqi anaTebda...


132 www.qartlosi.org<br />

tyve<br />

ramdenime metris moSorebiT SeCerda<br />

da miTxra, kargi adamiani xar,<br />

Sennairebi ar kvdebian, didxans unda icocxloo.<br />

1990 wlis ianvari idga. Zalian cioda Sida<br />

qarTlis mTebSi. gauaresebul aminds qarTvelebs<br />

da osebs Soris gaCenili agresia amZimebda.<br />

or xalxs Soris uzarmazari ufskruli gaCeniliyo.<br />

Zmurad mcxovrebi qarTvelebi da osebi<br />

or banakad qceuliyvnen. erTmaneTze mxecebiviT<br />

nadirobdnen. specialuri jgufebi dadiodnen<br />

dazvervaze, rom erTmaneTis nabiji ar gamoparvodaT,<br />

Tumca, drodadro mainc aviwydebodaT<br />

realoba da mSvidobian warsulze fiqrSi gar-<br />

Tulebi Tavs mowinaaRmdegis mier kontrolirebad<br />

teritoriaze amoyofdnen xolme.<br />

im dResac ase moxda, aRmask<strong>omis</strong> Tavmjdomare<br />

zelim qelexsaevi naTesavTan midioda. daaviwyda,<br />

rom arsebobda safrTxis Semcveli da usafrTxo<br />

gzebi. qarTvelebi waadgnen Tavs da tyved aiyvanes.<br />

ocdaerTi wlis Semdeg am ambavs dawvrile-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

133<br />

biT ixsenebs soso s: `maSin Teqvsmeti weli Semisrulda.<br />

dabadebis dReze ufrosebma damloces<br />

da miTxres, rom ukve didi viyavi da maT gverdiT<br />

unda mekeTebina saqveyno saqme, mtrisgan mamuli<br />

unda damecva. Zneli iyo maSin mtris vinaobis<br />

bolomde gaazreba, radgan osebis gverdiT gazrdils,<br />

bolomde ver amomecno, Tu ra samtro<br />

gvqonda erTmaneTSi.<br />

im saRamos Cvenebi gvian gavidnen dazvervaze.<br />

pirobiT sazRvarTan axlos gadaawydnen erT oss,<br />

romelmac maT danaxvaze gaqceva scada. moiyvanes<br />

StabSi. igi olqis aRmask<strong>omis</strong> Tavmjdomare zelim<br />

qelexsaevi aRmoCnda. iseT formaSi iyo, etyoboda<br />

axlobelTan midioda. arafriT ar hgavda<br />

mebrZols, dakiTxvis drosac gaiZaxoda, mteri<br />

ar var, gulSi cudi araferi mqonia, megobar-<br />

Tan mivdiodio. aravin usmina. ar sjerodaT, rom<br />

qelexsaevi samtrod ar iyo gamosuli saxlidan.<br />

arada, guli meubneboda, rom is kaci marTali<br />

iyo. erTi-orjer davapire kidec Tqma ufrosebisTvis,<br />

es kaci marTali Cans-meTqi, magram rogorc<br />

ki Cvenebis <strong>saxe</strong>ebs Sevxedavdi, vCumdebodi. ki<br />

miTxres, didi xaro, magram vicodi, rom im wuTSi<br />

yvelasTvis Rlapi viyavi, gulubryvilo da alali,<br />

romelsac mtris sjeroda.<br />

ZveliT axali weli Tendeboda, megona am ambis<br />

gamo mainc daindobdnen da ar awamebdnen. Sevcdi.<br />

jer scemes tyves, mere gaaSiSvles da sardafSi


134 www.qartlosi.org<br />

daamwyvdies, Zalian cioda... Tbilad mecva, magram<br />

yinva mainc atanda tansacmelSi. tyve rom gaaSiSvles,<br />

imis mere mosveneba davkarge. vfiqrobdi,<br />

albaT, gaiyineba da mokvdeba sawyali-meTqi. is<br />

kaci pirveli tyve iyo, romelic Cems cxovrebaSi<br />

vnaxe.<br />

Cvenebi gvian wavidnen, zogi saqeifod, zogic<br />

wina xazze, StabSi orni davrCiT. vgrZnobdi, ra-<br />

Rac Zala ar masvenebda da gamudmebiT CamCiCinebda,<br />

udanaSauloa es adamiani da unda gadaarCinoo.<br />

vicodi, Cvenebi dabrundebodnen da kidev<br />

ufro awamebdnen. veRar moviTmine da rasac vapirebdi,<br />

vuTxari im meores, CemTan erTad rom darCa<br />

saguSagoze. gamovutydi, rom tyves gaSvebas vapirebdi.<br />

ar SemewinaaRmdega, miTxra, rac ginda<br />

hqeni, me araferi daminaxavs, araferi vicio...<br />

Cavedi sardafSi, vfrTxilobdi, Cvenebis<br />

meSinoda, am ambisTvis rom SeeswroT, albaT, ar<br />

momklavdnen, magram kargi dRec ar damadgeboda.<br />

mainc Tamamad gavuRe kari, ar mindoda damfrTxali<br />

venaxe. sicivisgan galurjebuli iyo, dediSobila<br />

idga da kankalebda. vubrZane swrafad gamosuliyo<br />

gareT, Cemi ,,buSlata~ da misi sportuli<br />

Sarvali davugde win. giJiviT eca tansacmels.<br />

mimarTuleba mivuTiTe da vuTxari, ai, aqeT gaiqeci,<br />

es gza uxifaToa da aqeT Zebnas aravin dagiwyebs-meTqi.<br />

arasodes damaviwydeba rac mere moxda. aRar


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

135<br />

kankalebda. mxolod SiSiT savse TvalebiT miyurebda<br />

undoblad. mere Cumad, ZlivsRa amoRerRa,<br />

mesrole, vici, rom mainc momklavo... arameTqi,<br />

vuTxari da vaiZule droze gaqceuliyo.<br />

damijera, <strong>sxva</strong> gza arc hqonda da jer neli nabijiT<br />

wavida, mere ki ramdenime metris moSorebiT<br />

SeCerda da miTxra, kargi adamiani xar, Sennairebi<br />

ar kvdebian, didxans unda icocxloo. ucnauri<br />

intonaciiT Tqva is sityvebi, mxolod madliereba<br />

ki ara, TiTqos brZanebac igrZnoboda mis xmaSi _<br />

didxans unda icocxloo.<br />

mogvianebiT gavige, rom is kaci samSvidobos<br />

gavida. arasodes minania Cemi saqcieli~...


136 www.qartlosi.org<br />

sikeTe Tu boroteba?<br />

SeumCnevlad Sereke buCqebSi,<br />

imedi maqvs, TviTon ipovian saxlis gzas...<br />

dilas adre, rodesac mze jer kidev oqrosfer<br />

Suqs fenda lurji mTebis mwvervalebs, xeobis<br />

SesasvlelTan mtrulad ganwyobil mxareebs<br />

Soris mcire Setakeba moxda. Tavdamsxmelebi raodenobrivad<br />

orjer naklebni iyvnen, magram maT<br />

moulodnelobis efeqti da uxmo, Tanamedrove<br />

avtomatebi gamoiyenes, SeZles mcveli ZaRlebis<br />

dacxrilva, tyved aiyvanes daraji.<br />

yvelaferi msxverplisa da daWrilebis gareSe<br />

dasrulda, Tu ar CavTvliT oriode aliyurs,<br />

romelic CaZinebulma darajma miiRo. isini uaxloes<br />

TxrilSi, ganiaraRebulni, saxiT talaxSi<br />

iwvnen.<br />

maRla xeobaSi, sadac saZovari mdebareobda,<br />

sul male gamoCnda ramdenime fara mezobeli<br />

soflebidan. usafrTxoebaSi darwmunebuli mwyemsebi<br />

gadaZaxilebiTa da yviriliT modiodnen<br />

_ rqosan pirutyvs moerekebodnen. maTTan erTad<br />

mwvelavi qalebi iyvnen da bavSvebi, romlebic Tan


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

137<br />

wamoeyvanaT mTis sufTa haeris Casaylapad.<br />

soflis idiliur suraTs uxeSad arRvevda<br />

arsaidan amozrdili adamiani avtomatiT,<br />

romelmac soflelebs xeobaSi xmis amouReblad<br />

Casvla ubrZana.<br />

gaognebulma mwyemsebma uceb ver gaiges ra<br />

xdeboda, zogma winaaRmdegobac ki gauwia. rkiniT<br />

moWedili avtomatebis kondaxebma maleve gamoafxizla<br />

isini, gaagebina, rom maTTan xumroba<br />

ar Rirda.<br />

oriode saaTSi xeobaSi samocdaaTze meti<br />

adamiani da samasze meti rqosani pirutyvi mogrovda.<br />

Tavdamsxmelebi SeSfoTdnen: tyveebis<br />

raodenoba maTze aTjer meti iyo, situacia Sei-<br />

Zleboda kontrolidan gamosuliyo.<br />

tyveebi Caamwkrives, qalebi da bavSvebi<br />

gaaTavisufles, xolo mamakacebis mimarT iseTi<br />

zomebi miiRes, rac maT swrafad da efeqturad<br />

moqmedebis saSualebas arTmevda. isini aiZules<br />

gadaeyaraT fexsacmeli da yvelas, Svidi adamianis<br />

garda, Sarvlebi gauWres. Tavdamsxmelebma,<br />

usafrTxo teritoriaze gaRwevamde, am Svideulis<br />

mwyemsebad gamoyeneba gadawyvites.<br />

uzarmazari faris movla arc ise advili iyo.<br />

SeiaraRebulebi naalafar cxenebze Sesxdnen da<br />

mwyemsebs Tvalyurs adevnebdnen. mwyemsebma qalebi<br />

da bavSvebi samSvidobos daigules da sxartad<br />

Seudgnen TavianT saqmes.


138 www.qartlosi.org<br />

Tavdamsxmelebi da tyveebi <strong>sxva</strong>da<strong>sxva</strong> eTnikur<br />

jgufs miekuTvnebodnen, magram umetesi maTgani<br />

yofili keTili mezoblis enaze saubrobda.<br />

maT axla iaraRi aswies erTmaneTis winaaRmdeg<br />

– TiTqos Tavisi miwis dasacavad. Tumca, es politikaa,<br />

Cven ki davubrundeT ambavs.<br />

melsi, erT-erTi Tavdamsxmeli, mTebSi gaizarda<br />

da qarTveli TanamebrZolebisgan gan<strong>sxva</strong>vebiT,<br />

kargad marTavda cxens, yvelgan aswrebda<br />

misvlas, Tvalyurs adevnebda imas, rom romelime<br />

mwyemsi buCqebSi ar mimaluliyo, an xevSi ar gadamxtariyo.<br />

<strong>sxva</strong>TaSoris, mwyemsebi forsmaJorul<br />

situaciebs ar qmnidnen.<br />

_ melsik, _ dauZaxa erTma xnierma, fafaxianma<br />

mwyemsma, _ micani?<br />

melsi mwyemss daakvirda.<br />

_ Zia sergo, Sen xar?!<br />

_ ki, me var.<br />

_ miSa rogoraa, sadaa?<br />

_ miSa yirimSi wavida, col-Svilic waiyvana,<br />

Tqva, megobrebTan ver viomebo. iqac Wirs samsaxuri<br />

da cotas vexmarebi.<br />

_ nu geSinia, Zia sergo, gadavrekavT pirutyvs<br />

usafrTxo adgilas da gagiSvebT, meTaurma ase<br />

Tqva.<br />

melsi Tavs uxerxulad grZnobda. miSa da is<br />

desantebi iyvnen, erTad msaxurobdnen yirimSi<br />

jer kidev sabWoTa kavSirSi. miSa naxevari wliT


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

139<br />

gvian gaiwvies da melsi patronobda mas rogorc<br />

Tanamemamules, mihyavda igi drois gasatareblad<br />

uaxloes dasaxlebaSi. miSa _ maRali, mwveli,<br />

Savgvremani, muqi TvalebiT yovelTvis ipyrobda<br />

adgilobrivi, oqrosferTmiani lamazmanebis yuradRebas.<br />

melsis gaaxsenda, Tu rogor Camovida miSas<br />

mama sergo kavkasiuri nobaTiT datvirTuli. igi<br />

melsis madlobeli iyo miSas mxardaWeris gamo.<br />

jaris damTavrebis Semdeg stumradac ki miiwvia<br />

TavisTan, magram ver moaxerxa, Semdeg omic daiwyo.<br />

_ melsi, _ sergo Tvals ver usworebda mas, _<br />

aq Cemi sami Zroxa da ai, is ori TeTri xaria. mZime<br />

SromiT virCen Tavs da dRes saRamos miSas ZmisSvilebsa<br />

da umcros Zmas saWmeli araferi eqnebaT.<br />

_ SeumCnevlad Sereke buCqebSi, imedi maqvs,<br />

TviTon ipovian saxlis gzas. meTauri momklavs<br />

rom gamigos.<br />

_ midi, gainZeri, _ melsma Tvalis kidiT maT<br />

mxares momzirali meTauri vaxo SeniSna, cxeni<br />

yalyze Seayena da wvrili wneli gadauWira sergos.<br />

dRe-Ramis mere fara usafrTxo adgilas<br />

gadarekes da mwyemsebic gaaTavisufles. Tumca,<br />

maTgan winaswar aiRes simboluri gamosasyidi.<br />

TavdamsxmelTa sikeTe da guluxvoba ubralod<br />

aixsneboda _ operaciam warmatebiTa da eqsces-


140 www.qartlosi.org<br />

ebis gareSe Caiara, nadavli ki yvelas eyofoda.<br />

mwyemsebi da <strong>sxva</strong> tyveebi saxlebs daubrundnen.<br />

ramdenime sofeli msxvilfexa rqosani pirutyvis<br />

gareSe darCa. sergos ulamazesi xarebi da<br />

samive Zroxa TavisiT dabrunda saxlSi. Tanasoflelebi<br />

SeSfoTdnen da viRacis borotma enam<br />

cudi sityvac ki Caagdo, rom sergos Svili wavida<br />

iq, sadac amJamad `mtrebi~ cxovroben.<br />

yvelaferi imiT damTavrda, rom sergo sastikad<br />

scemes, avad gaxda da gardaicvala. miSa gasvenebaSi<br />

Camovida da nacnobebis meSveobiT melsis<br />

bedic gaarkvia...<br />

melsi sergos sikvdilis Semdeg ramdenime<br />

TveSi gardaicvala.<br />

RmerTma icis, CaeTvleba Tu ara mas keTilad<br />

saqme, romelic megobris mamas gaukeTa.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

141<br />

gadarCenilebi<br />

nu geSiniaT, gagiSvebT, magram manamde<br />

Wrilobebi unda dagimuSavoTo.<br />

goCa manuCaraSvili, ocdacameti wlis, devnili<br />

sofel karaleTidan yveba: `omi rom daiwyo,<br />

jer qalaqi gori ibombeboda, mere, soflebSic<br />

Camoyares Wurvebi. amasobaSi karaleTSi rusi jariskacebi<br />

Semovidnen da bloksaguSagoebis ageba<br />

daiwyes. maT maradiorebic moyvnen: rusebi, osebi,<br />

CeCnebi, inguSebi... dadiodnen soflebSi da rac<br />

ver mihqondaT, wvavdnen, Semdeg axalgazrda bi-<br />

Webis Zebna daiwyes, iWerdnen da cxinvalSi mihyavdaT...<br />

12 agvisto iyo. Cems ezoSi mezoblebi viyaviT<br />

Sekrebilni, vlaparakobdiT. maradiorebi movidnen,<br />

saidan gaCndnen, verc erTma SevamCnieT. sul<br />

rva kaci viyaviT, aqedan, xuTma gaqceva moaxerxa.<br />

samni dagviWires, sabargulian manqanaSi Segvagdes.<br />

mere araferi maxsovs, goneba davkarge.<br />

gons rom movedi, cxinvalSi viyaviT. sibnele-<br />

Si Zlivs gavarCie, rom univermaRTan, erT-erTi<br />

Senobis sardafSi vyavdiT. mesame Cvengani aRar


142 www.qartlosi.org<br />

gamoCnda. gzaSi ra uyves, ar vici. gvcemdnen, gvaginebdnen.<br />

mere erTi momitrialda da rusulad<br />

miTxra, axla Cveni micvalebulebis sasaflaoze<br />

wagiyvanT da zed saflavze dagaklavTo. erTma<br />

osma uTxra, me gamatane, qarTvelebma Cemi Zma<br />

mokles da sisxli unda aviRo, RoriviT davkalav<br />

magas saflavzeo.<br />

mokled, uproblemod dauTmes Cveni Tavi,<br />

`opelSi~ gadagvsves da... osebi mogvibrundnen da<br />

gviTxres, nu geSiniaT, gagiSvebT, magram manamde<br />

Wrilobebi unda dagimuSavoTo. erT-erTi osis<br />

saxlSi migviyvanes, sardafSi dagvmales, Wrilobebi<br />

dagvimuSaves.<br />

meore dRes karaleTSi wamogviyvanes. sofelSi<br />

ki mivediT, magram saxlSi ar Seisvleboda, isev<br />

mogvagnebdnen, amitom baRebSi vimalebodiT. oTxi<br />

dRe miwaze viweqiT.<br />

mezoblis qalebi, roca axerxebdnen, saWmeli<br />

mohqondaT. 22 agvistos mezoblis biWebma xaSur-<br />

Si wagviyvanes. megobrebi Zlivs davajereT, rom<br />

Suagul omSi mteri dagvexmara da samSvidobos<br />

gamogviSva~...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

143<br />

mZime tvirTi<br />

moxuci xelSi rom aviyvane, meTaurma gakvirvebiT<br />

Semomxeda, magram veraferi miTxra...<br />

zura axla yofili jariskacia. cxinvalis<br />

omSi miRebuli mZime Wrilobis gamo fexi moWres<br />

da veRarasodes ibrZolebs. miuxedavad imisa, rom<br />

misTvis jildo ar miuciaT, megobrebi miiCneven,<br />

rom zura gmiria. Tumca, TviTon Tvlis, rom amis<br />

Tqmis sababi aravisTvis miucia. sagmiro araferi<br />

Camidenia, <strong>omis</strong> gaazrebac ki ver movaswariT, ise<br />

uecrad damTavrda yvelaferio, _ ambobs.<br />

erT-erT osur sofelSi, naxevrad dangreul<br />

saxlSi qarTvel jariskacebs moxuci qali unaxavT.<br />

sofelSi aravin yofila darCenili dauZlurebuli<br />

moxucebis garda. qali rom upatronod<br />

daetovebinaT, tanjviT daiRupeboda, veravin<br />

mouvlida. zuras moxuci xan xelSi atatebuli<br />

utarebia, xanac zurgzemokidebuli.<br />

`moxuci xelSi rom aviyvane, meTaurma gakvirvebiT<br />

Semomxeda, magram veraferi miTxra.<br />

umweos, tkivilisgan daosebuls tirilis Tavic<br />

aRar hqonda. etyoboda, rom gadarCenis imedi


144 www.qartlosi.org<br />

gadaewura da winaaRmdegoba gamiwia, damtoveo.<br />

mivefere, _ nu geSinia, bebo, yvelaferi kargad<br />

iqneba, _ vaimedebdi. eh, yvelaferi damTavrdao,<br />

amoioxra da xeli Caiqnia. omi aRar unda yofiliyoo.<br />

ar unda daewyoT Tqvens Svilebs da arc iqneboda-meTqi.<br />

_ Cemi Svilebi gaiqcnen, iaraRs xels<br />

ar kideben, aq davibade, es aris Cemi miwa, isini axalgazrdebi<br />

arian da <strong>sxva</strong>ganac naxaven TavSesafars,<br />

me ki <strong>sxva</strong>gan aba raRa unda vakeTo, damtove, aq<br />

movkvdebi, _ mTxovda. ar SemeZlo misi datoveba.<br />

Tavidan biWebi <strong>saxe</strong>s maridebdnen, ar undodaT<br />

daxmareba. mogvianebiT Cemi zurgCanTa<br />

da saWurveli gamomarTves da morigeobiT atarebdnen.<br />

Znelia omSi <strong>sxva</strong>m aTrios Seni bargi.<br />

arada, bebia maxsendeboda im qalis danaxvaze,<br />

bebia, romelic ramdenime wlis win, oTxmocdarva<br />

wlis asakSi loginad Cavarda. me vuvlidi.<br />

swored ase, xelSi atatebuli, an zurgze mokidebuli<br />

damyavda, rogorc daWrili osis qali.<br />

moxuci drodadro mexveweboda, damtove, codo<br />

xaro. Tan mefereboda damWknari xeliT. ver davtovebdi,<br />

erTi wamiTac ar mifiqria amis gakeTeba,<br />

magram sahaero dabombva rom daiwyo, cud dReSi<br />

Cavvardi, moxucTan erTad sirbili gamiWirda.<br />

male saSineli dartyma da tkivili vigrZeni,<br />

goneba davkarge. gons hospitalSi sami dRis Semdeg<br />

movsulvar. maSinve im moxucis ambavi vikiTxe.<br />

biWebs CemTan erTad wamouyvaniaT manqaniT. isic


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

145<br />

fexSi iyo daWrili. gadarCa, arc amputacia das-<br />

Wirvebia. me ki fexi davkarge.<br />

erTxel, megobarma miTxra, marto rom yofiliyavi,<br />

iqneb es arc dagmarTnodao. sul vfiqrob,<br />

marto rom vyofiliyavi, iqneb saerTodac ar gadavrCeniliyavi.<br />

saSinelebaa omi, uamravi udana-<br />

Saulo adamianis sicocxles anadgurebs.<br />

dRemde Zalian minda im moxucis moZebna, ar<br />

vici ra bedi ewia, cocxalia Tu ara, magram sul<br />

mgonia, rom im dRes bebiaCemis gadarCenas vcdilobdi~.


146 www.qartlosi.org<br />

eSmaksac wauRia<br />

rusuli ruletka<br />

gaoflilma alanma nagani savarZelze<br />

daagdo da ferwasuli, magram<br />

bednieri saxiT gadmovida manqanidan.<br />

alanma ociode azidva gaakeTa muStebze da<br />

swrafad wamoxta. oTaxSi dedamisi Semovida da<br />

wyliT savse saTli iatakze dadga.<br />

_ wyaros wyalia? _ ikiTxa alanma.<br />

_ ki, mamisaanTubnidan movitane, _ Cailaparaka<br />

dedam da daRlili daeSva skamze.<br />

_ ar iaro iq, milionjer gTxove.<br />

_ sqeli goCa vnaxe wyarosTan, _ dedam CafiqrebiT<br />

ganagrZo, _ Senze Tqva aRar gamoCndeso aq, isini<br />

gelodebian da mogklaven, rogorc ki gamoCndebi.<br />

_ roca momindeba, waval, _ daamTqnara alanma,<br />

_ TviTon gaufrTxildnen TavianT Tavebs...<br />

alani Tavisive xvrinvam gaaRviZa, adga da<br />

Cacma daiwyo. fexsacmelze Tasmebi Seikra, sawolis<br />

qveSidan tyviamfrqvevi gamoaTria da<br />

karisken gaemarTa, magram gasvlas ar Cqarobda.<br />

_ visTan erTad iyo goCa? _ ikiTxa man.


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

147<br />

_ ar vici, iq yvela formiT iyo, macale Zili...<br />

_ namZinarevi xmiT Cailaparaka dedamisma.<br />

_ kargi, egre iyos, dRes aRar waval mamisaan-<br />

TubanSi, xval ki aucileblad davecemiT biWebi.<br />

alanma Wiqa wyali dalia da karSi gavida.<br />

mtvrian, moukirwylav, Camkvdar gzaze midioda<br />

mxarze tyviamfrqvevgadebuli alani. kuTxeSi<br />

Cauxvia Tu ara, zemoT wavida da qalaqisken mimaval<br />

asfaltirebul gzas daadga. memorialuri<br />

dafis mopirdapired, mitovebuli orsarTuliani<br />

saxlis win daburulminebiani yviTeli `nol eqvsi~<br />

dainaxa da gargaris CrdilqveS gaCerda. manqanis<br />

mina Camoiwia da iqidan alanis klaselma mitam<br />

gamoixeda, romelTanac skolaSi Cxubobda irmas<br />

gamo, irma ki bolos sqel goCas gayva colad.<br />

alanma Tanaklaselis Worflian, gargariviT<br />

Ria feris <strong>saxe</strong>s Sexeda, Semdeg totisken gaiwvdina<br />

xeli, Tumca, nayofi ar mouwyvetia, mxolod<br />

foTlebi, gadaafurTxa da tyviamfrqvevis qamris<br />

sworebiT manqanisken gaemarTa.<br />

_ am manqaniT moxvedi? _ ikiTxa alanma, manqanis<br />

kari gamoaRo da ukana savarZelze dakunTuli,<br />

Savgvremani mamakacis _ kukus gverdiT dajda.<br />

saWesTan mjdomi mita Semobrunda da naZaladevi<br />

seriozulobiT Tqva:<br />

_ Cven aq mfrinavi TefSiT movfrindiT, dedamiwelo.<br />

_ marsidan, _ Caiwikvina kuCam, Tan fexebs aba-


148 www.qartlosi.org<br />

kunebda, _ Cven marselebi varT...<br />

mita Setrialda, saWeze daemxo da sicilisgan<br />

CabJirda, Canda, rom isini anaSiT iyvnen gabruebulni.<br />

_ xidi danaRmulia, _ Tqva alanma, _ nuTu saguSagoze<br />

ar giTxres?<br />

_ gviTxres, _ Caiburtyuna mitam, _ magram `erT<br />

adgilas~ gavagzavne. Cven, ubralod, iRblianebi<br />

varT, gesmis? guSin Svili SemeZina, erTi kviris<br />

win ki am qondriskacisTvis gogo movitaceT.<br />

_ gilocav, _ gauRima alanma, _ magram erTi<br />

saTxovari maqvs: ukan fexiT wadiT.<br />

kuCam sicili Sewyvita da mkacrad ikiTxa:<br />

_ da marsze riT davbrundeT?<br />

kuCam revolveri amoiRo, barabani daatriala,<br />

lula safeTqelTan miido da Caxmaxs gamohkra.<br />

mitam swrafad gamostaca iaraRi da, TiTqos<br />

iRblis gaSveba ar unda xelidano, igive gaimeora.<br />

oTxi Tvali miaCerda alans: SeZleb? da akankalebuli<br />

xeli iaraRisken gaiwvdina, civi lula<br />

safeTqelTan, yuris cota zemoT miido, Tvalebi<br />

daxuWa da samjer gamohkra Caxmaxs...<br />

gaoflilma alanma nagani savarZelze daagdo<br />

da ferwasuli, magram bednieri saxiT gadmovida<br />

manqanidan. mxarze tyviamfrqvevi moigdo da arxze<br />

gadebuli mcire xidisken gaemarTa ise, rom srolisa<br />

da yvirilis xmaze arc Semotrialebula.<br />

gverdiT yviTelma `nol eqvsma~ didi siswrafiT


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

149<br />

Cauqrola. alanma icoda, rac moxdeboda, magram<br />

afeTqebis xmam mainc Seaxtuna, daixara da namsxvrevebisgan<br />

daifara Tavi xelebiT.<br />

alanma xids iqiT gadabrunebuli, cecxlis<br />

alSi gaxveuli manqana dainaxa. garSemo mdgari<br />

xeebi manqanisa da adamianebis fragmentebiT iyo<br />

mofenili. aqedan unda davaxvio, sanam vinme mosula,<br />

Torem movardebian saguSagodan da gamomkiTxaven,<br />

ra da rogor, _ gaifiqra alanma, gamovida<br />

viwro mosaxvevidan da liaxvis napirTan aRmoCnda,<br />

romlis mRvrie wyalic mamisaanTubanze Camoedineboda.<br />

akaciebSi Camalulma bilikma alani Zvel xis<br />

xidTan, cariel kldovan napirTan gaiyvana. is mzis<br />

sxivebiT gamTbar lodze Camojda da wyals miaSterda.<br />

sawyali mita, RmerTma acxonos, misma colma<br />

bavSvi gauCina, man ki... eeh... kuCasac moeRo bolo...<br />

xom SeeZloT daejerebinaT da mSvidad wasuliyvnen<br />

fexiT qalaqSi, eSmaksac wauRia manqana. ara!<br />

mainc iTamaSes rusuli ruletka da ai...<br />

ise mitas mainc carieli Tavi eba, orosani.<br />

skolaSi irmas ekurkureboda, Tumca, kargad icoda,<br />

rom me miyvarda. sadauri Cemi amxanagi iyo?! irmas<br />

gamo viCxubeT kidec, goCa ki mSvidad idga mo-<br />

SorebiT da sxvebTan erTad uyurebda ori suleli<br />

rogor aTrevda erTmaneTs. irmac xididan uyurebda<br />

seirs. eSmaki, mamaZaRli iyo es goCa, veravin<br />

xvdeboda, rom is epranWeboda irmas. mxolod me-


150 www.qartlosi.org<br />

aTe klasSi mixvda yvela yvelafers, rodesac ukve<br />

veRar damalavda mucels skolis formis qveS: maswavleblebma<br />

skandali atexes. sqelma goCam ki wi-<br />

Teli `cxrianiT~ waiyvana irma Tavis saxlSi, mamisaanTubanSi.<br />

axla iq nangrevebia. icis neta, rom<br />

me davuwvi saxli? fexebze mkidia! unda movkla<br />

eg sqeli da maSin irmac dabrundeba mSoblebTan,<br />

mere viRa damiSlis mis colad moyvanas, mita?<br />

alanma meore qvaze sapnis naWeri SeniSna da<br />

wamodga. tyviamfrqvevi frTxilad, qviSa rom<br />

ar moxvedriliyo, meqanizmSi ise miayuda lods.<br />

tansacmeli gaixada, saponi aiRo, gaxurebul<br />

qviSaze xtunviT gaiara da wyalSi Sevida. aqedan<br />

kargad Canda mamisaanTubnis maRali napiri, sadac,<br />

amxanagebTan erTad, goCa iyo Casafrebuli.<br />

alani mdinaris wynar dinebaSi Sevida, fexiT<br />

qviSiani fskeri mosinja da gaCerda. wyali<br />

welamde swvdeboda. CayvinTa da sapnis wasmas<br />

Seudga. mdinaris xmam gasrolis xma STanTqa da alanis<br />

mkerdze sapnis qafi gavardisferda. napirze<br />

gamosvla scada, magram mere TiTqos xeli Caiqniao<br />

da wyalSi CayvinTa...<br />

sqelma goCam dinebas sZlia, napirze amovida,<br />

mZimed msunTqavi cxel qviSaze daeSva. mis gverdiT<br />

mjdom kuCas gaxeda da sigaretis mokideba sTxova.<br />

_ moweva mavnebelia, _ uTxra kuCam da kamufla-<br />

Jis gulis jibeSi CaZvra, _ ar unda gveTqva alanis


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

151<br />

dedisTvis, rom mis Svils vusafrdebiT.<br />

_ ar minda im sulelis mokvla, _ amoioxra<br />

sqelma goCam, zurgze gadabrunda da mzisTvis<br />

Tvalis gasworeba scada.<br />

_ man xom saxli dagiwva?<br />

_ vici, magram mainc ar minda, damRala am<br />

gauTavebelma uazro omma... rodemde unda gagrZeldes<br />

es yvelaferi? iqneb saerTo ena gamogvenaxa<br />

da dagvebrunebina bavSobis wlebi, amaze ar<br />

gifiqria?<br />

kuCam kiTxva upasuxod datova da optikursamizniani<br />

SaSxana aiRo:<br />

_ waval, vnaxav ra xdeba iq.<br />

_ tyuilad ar isrolo, _ gaafrTxila sqelma<br />

goCam.<br />

_ kargi.<br />

kuCa maRal buCqebSi gauCinarda.<br />

uceb srolis xma gaisma da buCqebidan aRelvebuli<br />

kuCa gamoCnda. SaSxana brtyel qvaze<br />

dado da formis gaxdas Seudga.<br />

_ oss gavartyi, Sors iyo da banaobda... fiqrobda,<br />

albaT, rom aseTi manZilidan ver gavartyamdi.<br />

axla dineba aq Camoatarebs.<br />

sqelma goCam pirvelma dainaxa gvami da tansacmlianad<br />

Sevarda wyalSi, TmebSi Caavlo mkvdars<br />

xeli da napirze gamoaTria.<br />

saRamos mamisaanTubnis wyarosTan moxuci qali<br />

mivida bidoniT, wyliT gaavso da wasvlas apireb-


152 www.qartlosi.org<br />

da, magram uzarmazarma figuram gza gadauRoba.<br />

_ gamarjoba, babo oli, _ miesalma moxucs.<br />

_ ah, goCa, Sen xar? _ CailuRluRa SeSinebulma,<br />

_ gamarjoba Svilo, rogor xar?<br />

_ rogor unda viyo <strong>omis</strong> dros... ra Tqma unda,<br />

cudad.<br />

_ ho, kargi axla Zalian cota xdeba, _ daeTanxma<br />

moxuci, kidev raRacis damateba undoda, magram<br />

sqelma goCam gaawyvetina.<br />

_ alani Cems saxlSi asvenia, _ Tqva man da nangrevebze<br />

mianiSna, sadac erTi oTaxiRa gadarCeniliyo,<br />

_ movidnen da waasvenon, dasaflavebas<br />

Cems Tavze viReb...<br />

_ kargi, Svilo, _ slukuniT upasuxa moxucma, _<br />

yvelafers gadavcem.<br />

_ alani Cemi megobari iyo... dedamiss uTxari,<br />

rom Zalian vwuxvar...


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

153<br />

isev CamovkidebT<br />

mSvidobis kars<br />

Zmao, ar waxvide, moval, me gadagefarebi,<br />

movkvdebi SenTvis, Sens sicocxles davicav,<br />

ar waxvideo.<br />

zaza axla devnilis statusiT cxovrobs. devnilia<br />

sakuTari soflidan, romelTanac ramdenime<br />

kilometri aSorebs. misi sofeli TamaraSeni amjerad<br />

e.w. sazRvris meore mxaresaa. axla ojaxTan<br />

erTad samowyalod micemul kotejSi cxovrobs da<br />

dardobs, rom mis ezoSi vazi gasasxlavia da gaqceuli<br />

patronis molodinSi tiris. jer ormoci<br />

wlisac ar aris, magram erTianad morevia WaRara.<br />

ambobs, rom omma daabera. Tumca, ara SiSis gamo.<br />

tkivilis gaZleba uWirs, yovel Rame sizmarSi naxulobs<br />

mamapapiseul saxls _ mxolod erTi kedelia<br />

darCenili, ezos WiSkari aRar aqvs, im kedel-<br />

Tan ki misi siyrmis megobari osi erovnebis giorgi<br />

dgas. rogorc ki zaza fexis Sedgmas daapirebs,<br />

afeTqebis xma esmis da eRviZeba.<br />

`sanam TamaraSenSi vcxovrobdi, diliT saxlidan<br />

gamosuli im mxares vixedebodi, saidanac mze


154 www.qartlosi.org<br />

amodioda. axla saZirkvels gadmovabijeb Tu ara,<br />

Tvalic da gulic iqiT gamirbis, sadac Cemi sofelia,<br />

rogorc amboben, miwasTan gasworebuli. mgonia,<br />

rom erT dRes raRac niSans davinaxav. niSans<br />

<strong>omis</strong> damTavrebis macned. 2008 wlis agvistos omi<br />

CemTvis jer ar damTavrebula. arc imaTTvis dam-<br />

Tavrebula, vinc axla am jojoxeTuri e.w. sazRvris<br />

miRma cxovrobs. imaTze xSirad vfiqrob. xSirad<br />

mawuxebs azri, rom es ar iyo omi qarTvelebis<br />

da osebis dapirispirebis niadagze. es iyo omi<br />

imisTvis, rom qarTvelebi da osebi daejaxebinaT<br />

erTmaneTze da es tragedia gamoeyenebinaT. vis da<br />

ratom? viRac mesames, romelsac am ambiT wylis<br />

amRvreva da saTavisod Tevzis Wera surda. politikosi<br />

ar var. erTi alali kaci var da Cemnair<br />

xalxTan mqonda urTierToba, Cven ki namdvilad<br />

ar gvsurda omi. bolo wlebSi saxalxo dResaswaulebs<br />

erTad aRvniSnavdiT xolme, es ar zRudavda<br />

mis uflebebs da me ar maZlevda masze upiratesobis<br />

SegrZnebas. es dRe, ubralod, Cveni siyvarulis<br />

gamomJRavnebis da kidev erTxel aRiarebis dRe<br />

iyo, rodesac erTmaneTs veferebodiT.~<br />

zaza isev im mimarTulebiT ixedeba, saiTac<br />

TamaraSeni unda mdebareobdes da cremlSeparuli<br />

TvalebiT uxmod meubneba, rom Zalian uWirs.<br />

misi ufrosi vaJi TxuTmeti wlisaa. is ambobs, rom<br />

ar surs vinmes siZulvili iswavlos, miT ufro,<br />

osis, radgan mamamisiviT e.w. sazRvris miRma ma-


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

155<br />

sac darCa is xalxi, vinc uzomod enatreba.<br />

zaza: `TamaraSeni axlosaa cxinvalTan. amitomac<br />

wlebis ganmavlobaSi axlos viyaviT Cven<br />

da osebi. Cveni Wiric da lxinic saerTo iyo. roca<br />

im pirveli dapirispirebis talRam gadaiara da<br />

mivxvdiT, rom erTmaneTi ar gvZulda, me da osma<br />

megobarma saerTo saqmec wamoviwyeT. es ar iyo<br />

arc ubralod saqmiani urTierToba da arc mxolod<br />

megobroba. es iyo Zmoba. roca erTs meoris<br />

gareSe cxovreba ver warmoudgenia. roca RvTisadmi<br />

siyvaruli jer SenSi iwyeba da mere ojaxs<br />

gadasdeb. ase gadavdeT Cvens ojaxebs erTmaneTis<br />

siyvaruli. saqmes rom movrCebodiT, mere xan TamaraSenSi<br />

viyaviT CemTan da xan cxinvalSi masTan.<br />

axla <strong>saxe</strong>lis Tqmac miWirs. meSinia Cveni megobrobis<br />

gamo ar avnon. agvistos <strong>omis</strong> dros mxolod<br />

telefoniTRa vaxerxebdiT kontaqts.<br />

cocxali xar? gamudmebiT vekiTxebodiT erTmaneTs<br />

da saSinlad ganvicdidiT rac xdeboda.<br />

Cven saxls vtovebdiT, <strong>sxva</strong> gza aRar gvqonda, is<br />

telefonSi bRaoda, _ Zmao, ar waxvide, moval, me<br />

gadagefarebi, movkvdebi SenTvis, Sens sicocxles<br />

davicav, ar waxvideo.<br />

rodesac ojaxi SemovliTi gziT gamomyavda,<br />

is cxinvalidan, tyviebis wvimaSi da afeTqebebis<br />

talRaSi moiwevda Cemi saxlisken. axla sofelSi<br />

Semovedi, sul cotac da SenTan viqnebi, _ mwerda<br />

mesijs telefonze, me ki am dros ojaxTan er-


156 www.qartlosi.org<br />

Tad gavrbodi saxlidan, Sors viyavi TamaraSenidan.<br />

misi yvela sityva dRemde mesmis da imeds<br />

miZlierebs, rom erT dRes isev iq, TamaraSensa da<br />

cxinvalSi CavexutebiT erTmaneTs. male satelefono<br />

kavSiric saSiSi gaxda. Cven sakuTar miwaze,<br />

sakuTari miwidanve devnilebi gavxdiT. is iq dar-<br />

Ca Cemi saxl-karis darajad. kinaRam mokles. roca<br />

maradiorebi daTareSobdnen, Cemma osma megobarma<br />

me vera, magram Cems saxls gadaafara mkerdi, sicocxle<br />

riskze Seagdo da gaborotebul mZarcvelebs<br />

Cemi saxlis ganadgurebis ufleba ar misca.<br />

Tumca, ras gaxdeboda erTi asTan?<br />

mogvianebiT Sewuxebulma damireka: `guli<br />

mikvdeboda, Cvens Camobmul alayafis kars rom<br />

xsnidnen, magram veraferi vuSveleo. maSin vifiqre,<br />

rom kidev kargi tragikulad ar damTavrda<br />

misTvis Cemi saxlis gadarCenis mcdeloba-meTqi,<br />

magram avtirdi. WiSkris gamo ki ara, gamaxsenda<br />

is dRe, erTad rom movitaneT WiSkari da CamovkideT.<br />

rogor uxaroda... axla, roca dro gavida,<br />

vxvdebi ras niSnavda is kari orivesTvis. Cven gasuli<br />

saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi aboboqrebuli<br />

talRa davacxreT, <strong>omis</strong> da siZulvilis<br />

xanZari CavaqreT da mSvidobis saxlis mSenebloba<br />

daviwyeT. is WiSkaric mSvidobis saxlis alayafis<br />

kari iyo. es kari Camogvixsna mterma da Cven isev<br />

CamovkidebT mas.~


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

157<br />

Sinaarsi<br />

mkiTxvels ------------------------------------------------ 3<br />

winasityvaoba ----------------------------------------- 5<br />

mxsneli --------------------------------------------------- 7<br />

dedis xelebi ------------------------------------------ 10<br />

axali sicocxle ------------------------------------- 14<br />

soflis mcveli --------------------------------------- 21<br />

avRaneli ------------------------------------------------- 25<br />

bavSvobis megobari -------------------------------- 27<br />

hipokrates fici ------------------------------------- 31<br />

dro, omi da... TeTri vardebi ----------------- 34<br />

mjera, mTebi<br />

Cvens erTobas elian ------------------------------- 38<br />

mxsneli wminda nikolozs hgavda ------------ 41<br />

absurdis Teatri ----------------------------------- 44<br />

tragedia, romelic grZeldeba -------------- 51<br />

zvaraki --------------------------------------------------- 55<br />

Tanadgoma erovnebas ar scnobs ------------- 59<br />

mezoblebi ---------------------------------------------- 61


158 www.qartlosi.org<br />

maCablis motaceba --------------------------------- 65<br />

gvWirdeba ki Cven naTesavebi? ---------------- 68<br />

axsari da miSa ----------------------------------------- 74<br />

guli ------------------------------------------------------- 78<br />

CemTvis siZulvili<br />

ar giswavlebiaT ------------------------------------- 81<br />

moulodneli stumari ---------------------------- 84<br />

jariskacma gadagvarCina ----------------------- 87<br />

gansacdelTan Seurigebeli -------------------- 92<br />

sufrasTan ----------------------------------------------- 95<br />

Tanaklaselebi ---------------------------------------- 98<br />

babo --------------------------------------------------------- 101<br />

ra moxdeba, rom<br />

yvelaferi daviviwyoT? -------------------------- 103<br />

maRaziis rigSi --------------------------------------- 107<br />

vin upasuxebs kiTxvas? --------------------------- 109<br />

batiki ----------------------------------------------------- 112<br />

RvTisnieri adamiani ------------------------------- 117<br />

sikeTe ar ikargeba ---------------------------------- 119<br />

mamaci rZali ------------------------------------------- 122<br />

ambari ------------------------------------------------------ 127


<strong>omis</strong> <strong>sxva</strong> <strong>saxe</strong><br />

159<br />

tyve --------------------------------------------------------- 132<br />

sikeTe Tu boroteba? ------------------------------ 136<br />

gadarCenilebi ----------------------------------------- 141<br />

mZime tvirTi -------------------------------------------- 143<br />

eSmaksac wauRia<br />

rusuli ruletka ------------------------------------ 146<br />

isev CamovkidebT<br />

mSvidobis kars ----------------------------------------- 153<br />

Sinaarsi -------------------------------------------------- 157


160 www.qartlosi.org

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!