40-vephkhistqhaosani
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
შოთა რუსთაველი<br />
ვეფხისტყაოსანი
დასაწყისი<br />
1<br />
რომელმან შექმნა სამყარო ძალითა მით ძლიერითა,<br />
ზეგარდმო არსნი სულითა ყვნა ზეცით მონაბერითა,<br />
ჩვენ, კაცთა, მოგვცა ქვეყანა, გვაქვს უთვალავი ფერითა,<br />
მისგან არს ყოვლი ხელმწიფე სახითა მის მიერითა.<br />
2<br />
ჰე, ღმერთო ერთო, შენ შეჰქმენ სახე ყოვლისა ტანისა,<br />
შენ დამიფარე, ძლევა მეც დათრგუნვად მე სატანისა,<br />
მომეც მიჯნურთა სურვილი, სიკვდიდმდე გასატანისა,<br />
ცოდვათა შესუბუქება, მუნ თანა წასატანისა.
3<br />
ვის ჰშვენის, - ლომსა, - ხმარება შუბისა, ფარ-შიმშერისა,<br />
- მეფისა მზის თამარისა, ღაწვ-ბადახშ, თმა-გიშერისა, -<br />
მას, არა ვიცი, შევჰკადრო შესხმა ხოტბისა, შე, რისა?<br />
მისთა მჭვრეტელთა ყანდისა მირთმა ხამს მართ, მი,<br />
შერისა.<br />
4<br />
თამარს ვაქებდეთ მეფესა სისხლისა ცრემლ-დათხეული,<br />
ვთქვენი ქებანი ვისნი მე არ-ავად გამორჩეული.<br />
მელნად ვიხმარე გიშრის ტბა და კალმად მე ნა რხეული,<br />
ვინცა ისმინოს, დაესვას ლახვარი გულსა ხეული.<br />
5
მიბრძანეს მათად საქებრად თქმა ლექსებისა ტკბილისა,<br />
ქება წარბთა და წამწამთა, თმათა და ბაგე-კბილისა,<br />
ბროლ-ბადახშისა თლილისა, მის მიჯრით მიწყობილისა.<br />
გასტეხს ქვასაცა მაგარსა გრდემლი ტყვიისა ლბილისა.<br />
6<br />
აწ ენა მინდა გამოთქმად, გული და ხელოვანება, -<br />
ძალი მომეც და შეწევნა შენგნით მაქვს, მივსცე გონება;<br />
მით შევეწივნეთ ტარიელს, ტურფადცა უნდა ხსენება,<br />
მათ სამთა გმირთა მნათობთა სჭირს ერთმანერთის<br />
მონება.<br />
7<br />
მო, დავსხდეთ, ტარიელისთვის ცრემლი გვდის
შეუშრობელი;<br />
მისებრი მართ დაბადებით ვინმცა ყოფილა შობილი!<br />
დავჯე, რუსთველმან გავლექსე, მისთვის გულს ლახვარ-<br />
სობილი,<br />
აქამდის ამბად ნათქვამი, აწ მარგალიტი წყობილი.<br />
8<br />
მე, რუსთველი ხელობითა, ვიქმ საქმესა ამა დარი:<br />
ვის ჰმორჩილობს ჯარი სპათა, მისთვის ვხელობ, მისთვის<br />
მკვდარი;<br />
დავუძლურდი, მიჯნურთათვის კვლა წამალი არსით არი,<br />
ანუ მომცეს განკურნება, ანუ მიწა მე სამარი.<br />
9<br />
ესე ამბავი სპარსული, ქართულად ნათარგმანები,
ვით მარგალიტი ობოლი, ხელის-ხელ საგოგმანები,<br />
ვპოვე და ლექსად გარდავთქვი, საქმე ვქმენ საჭოჭმანები,<br />
ჩემმან ხელ-მქმნელმან დამმართოს ლაღმან და ლამაზმან<br />
ნები.<br />
10<br />
თვალთა, მისგან უნათლოთა, ენატრამცა ახლად ჩენა;<br />
აჰა, გული გამიჯნურდა, მიჰხვდომია ველთა რბენა!<br />
მიაჯეთ ვინ, ხორცთა დაწვა კმა არს, მისცეს სულთა<br />
ლხენა.<br />
სამთა ფერთა საქებელთა ლამის ლექსთა უნდა ვლენა.<br />
11<br />
რაცა ვის რა ბედმან მისცეს, დასჯერდეს და მას<br />
უბნობდეს:
მუშა მიწყივ მუშაკობდეს, მეომარი გულოვნობდეს;<br />
კვლა მიჯნურსა მიჯნურობა უყვარდეს და<br />
გამოსცნობდეს,<br />
არცა ვისგან დაიწუნოს, არცა სხვათა უწუნობდეს.<br />
12<br />
შაირობა პირველადვე სიბრძნისაა ერთი დარგი,<br />
საღმრთო, საღმრთოდ გასაგონი, მსმენელთათვის დიდი<br />
მარგი,<br />
კვლა აქაცა ეამების, ვინცა ისმენს კაცი ვარგი;<br />
გრძელი სიტყვა მოკლედ ითქმის, შაირია ამად კარგი.<br />
13<br />
ვითა ცხენსა შარა გრძელი და გამოსცდის დიდი რბევა,<br />
მობურთალსა - მოედანი, მართლად ცემა, მარჯვედ ქნევა,
მართ აგრევე მელექსესა - ლექსთა გრძელთა თქმა და<br />
ხევა,<br />
რა მისჭირდეს საუბარი და დაუწყოს ლექსმან ლევა.<br />
14<br />
მაშინღა ნახეთ მელექსე და მისი მოშაირობა,<br />
რა ვეღარ მიჰხვდეს ქართულსა, დაუწყოს ლექსმან<br />
ძვირობა,<br />
არ შეამოკლოს ქართული, არა ქმნას სიტყვა-მცირობა,<br />
ხელ-მარჯვედ სცემდეს ჩოგანსა, იხმაროს დიდი გმირობა.<br />
15<br />
მოშაირე არა ჰქვიან, თუ სადმე თქვას ერთი, ორი;<br />
თავი ყოლა ნუ ჰგონია მელექსეთა კარგთა სწორი;<br />
განაღა თქვას ერთი, ორი, უმსგავსო და შორი-შორი,
მაგრა იტყვის: “ჩემი სჯობსო”, უცილობლობს ვითა ჯორი.<br />
16<br />
მეორე ლექსი ცოტაი, ნაწილი მოშაირეთა,<br />
არ ძალ-უც სრულ-ქმნა სიტყვათა, გულისა გასაგმირეთა, -<br />
ვამსგავსე მშვილდი ბედითი ყმაწვილთა მონადირეთა:<br />
დიდსა ვერ მოჰკლვენ, ხელად აქვს ხოცა ნადირთა<br />
მცირეთა.<br />
17<br />
მესამე ლექსი კარგია სანადიმოდ, სამღერელად,<br />
სააშიკოდ, სალაღობოდ, ამხანაგთა სათრეველად;<br />
ჩვენ მათიცა გვეამების, რაცა ოდენ თქვან ნათელად.<br />
მოშაირე არა ჰქვიან, ვერას იტყვის ვინცა გრძელად.
18<br />
ხამს, მელექსე ნაჭირვებსა მისსა ცუდად არ აბრკმობდეს,<br />
ერთი უჩნდეს სამიჯნურო, ერთსა ვისმე აშიკობდეს,<br />
ყოვლსა მისთვის ხელოვნობდეს, მას აქებდეს, მას<br />
ამკობდეს,<br />
მისგან კიდე ნურა უნდა, მისთვის ენა მუსიკობდეს.<br />
19<br />
ჩემი აწ ცანით ყოველმან, მას ვაქებ, ვინცა მიქია;<br />
ესე მიჩნს დიდად სახელად, არ თავი გამიქიქია!<br />
იგია ჩემი სიცოცხლე, უწყალო ვითა ჯიქია;<br />
მისი სახელი შეფარვით ქვემორე მითქვამს, მიქია.<br />
20
ვთქვა მიჯნურობა პირველი და ტომი გვართა ზენათა,<br />
ძნელად სათქმელი, საჭირო გამოსაგები ენათა;<br />
იგია საქმე საზეო, მომცემი აღმაფრენათა.<br />
ვინცა ეცდების, თმობამცა ჰქონდა მრავალთა წყენათა.<br />
21<br />
მას ერთსა მიჯნურობასა ჭკვიანნი ვერ მიჰხვდებიან,<br />
ენა დაშვრების, მსმენლისა ყურნიცა დავალდებიან;<br />
ვთქვენ ხელობანი ქვენანი, რომელნი ხორცთა ჰხვდებიან;<br />
მართ მასვე ჰბაძვენ, თუ ოდეს არ სიძვენ, შორით<br />
ბნდებიან.<br />
22<br />
მიჯნური შმაგსა გვიქვიან არაბულითა ენითა,<br />
მით რომე შმაგობს მისისა ვერ-მიხვდომისა წყენითა;
ზოგთა აქვს საღმრთო სიახლე, დაშვრების აღმაფრენითა,<br />
კვლა ზოგთა ქვე უც ბუნება კეკლუცთა ზედან<br />
ფრფენითა.<br />
23<br />
მიჯნურსა თვალად სიტურფე ჰმართებს, მართ ვითა<br />
მზეობა,<br />
სიბრძნე, სიმდიდრე, სიუხვე, სიყმე და მოცალეობა,<br />
ენა, გონება, დათმობა, მძლეთა მებრძოლთა მძლეობა.<br />
ვისცა ეს სრულად არა სჭირს, აკლია მიჯნურთ ზნეობა.<br />
24<br />
მიჯნურობა არის ტურფა, საცოდნელად ძნელი გვარი;<br />
მიჯნურობა სხვა რამეა, არ სიძვისა დასადარი:<br />
იგი სხვაა, სიძვა სხვაა, შუა უზის დიდი მზღვარი,
ნუვინ გაჰრევთ ერთმანერთსა, გესმას ჩემი ნაუბარი!<br />
25<br />
ხამს მიჯნური ხანიერი, არ მეძავი, ბილწი, მრუში,<br />
რა მოჰშორდეს მოყვარესა, გაამრავლოს სულთქმა, უში,<br />
გული ერთსა დააჯეროს, კუშტი მიჰხვდეს, თუნდა ქუში;<br />
მძულს უგულო სიყვარული, ხვევნა, კოცნა, მტლაშა-<br />
მტლუში.<br />
26<br />
ამა საქმესა მიჯნური ნუ უხმობს მიჯნურობასა:<br />
დღეს ერთი უნდეს, ხვალე სხვა, სთმობდეს გაყრისა<br />
თმობასა;<br />
ესე მღერასა ბედითსა ჰგავს ვაჟთა, ყმაწვილობასა.<br />
კარგი მიჯნური იგია, ვინ იქმს სოფლისა თმობასა..
27<br />
არს პირველი მიჯნურობა არ-დაჩენა ჭირთა, მალვა,<br />
თავის-წინა იგონებდეს, ნიადაგმცა ჰქონდა ხალვა,<br />
შორით ბნედა, შორით კვდომა, შორით დაგვა, შორით<br />
ალვა,<br />
დათმოს წყრომა მოყვრისაგან, მისი ჰქონდეს შიში,<br />
კრძალვა.<br />
28<br />
ხამს, თავისსა ხვაშიადსა არვისთანა ამჟღავნებდეს,<br />
არ ბედითად “ჰაის” ზმიდეს, მოყვარესა აყივნებდეს,<br />
არსით უჩნდეს მიჯნურობა, არასადა იფერებდეს,<br />
მისთვის ჭირი ლხინად უჩნდეს, მისთვის ცეცხლსა<br />
მოიდებდეს.
29<br />
მას უშმაგო ვით მიენდოს, ვინ მოყვარე გაამჟღავნოს?<br />
ამის მეტი რამცა ირგო: მას ავნოს და თვითცა ივნოს.<br />
რათამცაღა ასახელა, რა სიტყვითა მოაყივნოს?<br />
რა ჰგავა, თუ მოყვარესა კაცმან გული არ ატკივნოს!<br />
30<br />
მიკვირს, კაცი რად იფერებს საყვარლისა სიყვარულსა:<br />
ვინცა უყვარს, რად აყივნებს მისთვის მკვდარსა, მისთვის<br />
წყლულსა?!<br />
თუ არ უყვარს, რად არა სძულს? რად აყივნებს, რაცა<br />
სძულსა?!<br />
ავსა კაცსა ავი სიტყვა ურჩევნია სულსა, გულსა.
31<br />
თუ მოყვარე მოყვრისათვის ტირს, ტირილსა<br />
ემართლების;<br />
სიარული, მარტოობა ჰშვენის, გაჭრად დაეთვლების;<br />
იგონებდეს, მისგან კიდე ნურაოდეს მოეცლების,<br />
არ დააჩნდეს მიჯნურობა, სჯობს, თუ კაცსა ეახლების.<br />
ამბავი<br />
როსტევან არაბთა მეფისა<br />
32<br />
იყო არაბეთს როსტევან, მეფე ღმრთისაგან სვიანი,<br />
მაღალი, უხვი, მდაბალი, ლაშქარ-მრავალი, ყმიანი.<br />
მოსამართლე და მოწყალე, მორჭმული, განგებიანი,<br />
თვით მეომარი უებრო, კვლა მოუბარი წყლიანი.
33<br />
სხვა ძე არ ესვა მეფესა, მართ ოდენ მარტო ასული,<br />
სოფლისა მნათი მნათობი, მზისაცა დასთა დასული;<br />
მან მისთა მჭვრეტთა წაუღის გული, გონება და სული,<br />
ბრძენი ხამს მისად მაქებრად და ენა ბევრად ასული.<br />
34<br />
მისი სახელი - თინათინ, არს ესე საცოდნარია!<br />
რა გაიზარდა, გაივსო, მზე მისგან საწუნარია.<br />
მეფემან იხმნა ვაზირნი, თვით ზის ლაღი და წყნარია,<br />
გვერდსა დაისხნა, დაუწყო მათ ამო საუბნარია.<br />
35
უბრძანა: “გკითხავ საქმესა, ერთგან სასაუბნაროსა:<br />
რა ვარდმან მისი ყვავილი გაახმოს, დაამჭნაროსა,<br />
იგი წავა და სხვა მოვა ტურფასა საბაღნაროსა;<br />
მზე ჩაგვისვენდა, ბნელსა ვსჭვრეტთ ღამესა ჩვენ<br />
უმთვაროსა.<br />
36<br />
“მე გარდასრულვარ, სიბერე მჭირს, ჭირთა უფრო ძნელია,<br />
დღეს არა, ხვალე მოვკვდები, სოფელი ასრე მქმნელია;<br />
რაღაა იგი სინათლე, რასაცა ახლავს ბნელია?!<br />
ჩემი ძე დავსვათ ხელმწიფედ, ვისგან მზე საწუნელია”.<br />
37<br />
ვაზირთა ჰკადრეს: “მეფეო, რად ჰბრძანეთ თქვენი<br />
ბერობა?
ვარდი თუ გახმეს, ეგრეცა გვმართებს მისივე ჯერობა:<br />
მისივე ჰმეტობს ყოველსა სული და ტურფა ფერობა.<br />
მთვარესა მცხრალსა ვარსკვლავმან ვითამცა ჰადრა<br />
მტერობა?!<br />
38<br />
“მაგას ნუ ჰბრაძანებთ, მეფეო, ჯერთ ვარდი არ<br />
დაგჭნობია,<br />
თქვენი თათბირი ავიცა სხვისა კარგისა მჯობია;<br />
ხამს განაღამცა საქმნელად, რაცა თქვენ გულსა გლმობია:<br />
სჯობს და მას მიეც მეფობა, ვისგან მზე შენაფლობია.<br />
39<br />
“თუცა ქალია, ხელმწიფედ მართ ღმრთისა დანაბადია;<br />
არ გათნევთ, იცის მეფობა, უთქვენოდ გვითქვამს კვლა
დია;<br />
შუქთა მისთაებრ საქმეცა მისი მზებრ განაცხადია.<br />
ლეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს, თუნდა ხვადია”.<br />
<strong>40</strong><br />
ავთანდილ იყო სპასპეტი, ძე ამირ-სპასალარისა,<br />
საროსა მჯობი ნაზარდი, მსგავსი მზისა და მთვარისა,<br />
ჯერთ უწვერული, სადარო ბროლ-მინა საცნობარისა;<br />
მას თინათინის შვენება ჰკლევდის წამწამთა ჯარისა.<br />
41<br />
გულსა მისსა მიჯნურობა მისი ჰქონდა დამალულად;<br />
რა მოჰშორდის, ვერ-მჭვრეტელმან ვარდი შექმნის ფერ-<br />
ნაკლულად;<br />
ნახის, ცეცხლი გაუახლდის, წყლული გახდის უფრო
წყლულად.<br />
საბრალოა, სიყვარული კაცსა შეიქმს გულ-მოკლულად!<br />
42<br />
რა მეფედ დასმა მეფემან ბრძანა მისისა ქალისა,<br />
ავთანდილს მიჰხვდა სიამე, ვსება სჭირს მას აქ ალისა;<br />
თქვა: “ზედა-ზედა მომხვდების ნახვა მის ბროლ-<br />
ფიქალისა,<br />
ნუთუ მით ვპოვო წამალი მე ჩემი, ფერ-გამქრქალისა!”<br />
43<br />
არაბეთს გასცა ბრძანება დიდმან არაბთა მფლობელმან:<br />
“თინათინ ჩემი ხელმწიფედ დავსვი მე, მისმან<br />
მშობელმან;<br />
მან განანათლნეს ყოველნი, ვით მზემან მანათობელმან.
მოდით და ნახეთ ყოველმან შემსხმელმან,<br />
შემამკობელმან!”<br />
44<br />
მოვიდეს სრულნი არაბნი, ჯარი განმრავლდა ხასისა:<br />
ავთანდილ პირ-მზე, სპასპეტი ლაშქრისა ბევრ-ათასისა,<br />
ვაზირი სოგრატ, მოახლე მეფისა დასთა დასისა;<br />
მათ რომე დადგეს საჯდომი, თქვეს: “უთქმელია ფასისა!”<br />
45<br />
თინათინ მიჰყავს მამასა პირითა მით ნათელითა,<br />
დასვა და თავსა გვირგვინი დასდგა თავისა ხელითა,<br />
მისცა სკიპტრა და შემოსა მეფეთა სამოსელითა.<br />
ქალი მზებრ უჭვრეტს ყოველთა ცნობითა ზე-<br />
მხედველითა.
46<br />
უკუდგეს და თაყვანის-სცეს მეფემან და მისთა სპათა,<br />
დალოცეს და მეფედ დასვეს, ქება უთხრეს სხვაგნით<br />
სხვათა,<br />
ბუკსა ჰკრეს და წინწილანი დაატკბობდეს მათთა ხმათა.<br />
ქალი ტირს და ცრემლსა აფრქვევს, ჰხრის ყორნისა ბოლო-<br />
ფრთათა.<br />
47<br />
მამისა ტახტსა საჯდომად თავი არ ეღირსებოდა,<br />
ამად ტირს, ბაღი ვარდისა ცრემლითა აივსებოდა;<br />
მეფე სწვრთის: “მამა ყოველი ძისაგან ითავსებოდა,<br />
ამისად ქმნამდის დამწველი ცეცხლი არ დამევსებოდა”.
48<br />
უბრძანა: “ნუ სტირ, ასულო, ისმინე ჩემი თხრობილი:<br />
დღეს შენ ხარ მეფე არაბეთს, ჩემგან ხელმწიფედ<br />
ხმობილი,<br />
აქათგან ესე სამეფო შენი არს მართ მონდობილი.<br />
ხარმცა ბრძნად მქმნელი საქმისა, იყავ წყნარი და<br />
ცნობილი!<br />
49<br />
“ვარდთა და ნეხვთა ვინათგან მზე სწორად მოეფინების,<br />
დიდთა და წვრილთა წყალობა შენმცა ნუ მოგეწყინების!<br />
უხვი ახსნილსა დააბამს, იგი თვით ების, ვინ ების.<br />
უხვად გასცემდი, ზღვათაცა შესდის და გაედინების.<br />
50
“მეფეთა შიგან სიუხვე, ვით ედემს ალვა, რგულია;<br />
უხვსა ჰმორჩილობს ყოველი, იგიცა, ვინ ორგულია;<br />
სმა-ჭამა - დიდად შესარგი, დება რა სავარგულია?!<br />
რასაცა გასცემ, შენია; რას არა, დაკარგულია!”<br />
51<br />
ამა მამისა სწავლასა ქალი ბრძნად მოისმინებდა,<br />
ყურსა უპყრობდა, ისმენდა, წვრთასა არ მოიწყინებდა;<br />
მეფე სმასა და მღერასა იქმს, მეტად მოილხინებდა;<br />
თინათინ მზესა სწუნობდა, მაგრა მზე თინათინებდა.<br />
52<br />
მოიხმო მისი გამზრდელი, ერთგული, ნაერთგულევი,<br />
უბრძანა: “ჩემი საჭურჭლე, შენგან დანაბეჭდულევი
მომართვი ჩემი ყველაი, ჩემი ნაუფლისწულევი”.<br />
მოართვეს. გასცა უზომო, უანგარიშო, ულევი.<br />
53<br />
მას დღე გასცემს ყველაკასა სივაჟისა მოგებულსა,<br />
რომე სრულად ამოაგებს მცირესა და დიდებულსა.<br />
მერმე ბრძანა: “ვიქმ საქმესა, მამისაგან სწავლებულსა,<br />
ჩემსა ნუვინ ნუ დაჰმალავს საჭურჭლესა დადებულსა”.<br />
54<br />
უბრძანა: “წადით, გახსენით, რაცა სად საჭურჭლენია!<br />
ამილახორო, მოასხი რემა, ჯოგი და ცხენია!”<br />
მოიღეს. გასცა უზომო, სიუხვე არ მოსწყენია.<br />
ლარსა ჰხვეტდიან ლაშქარნი, მართ ვითა მეკობრენია.
55<br />
ალაფობდეს საჭურჭლესა მისსა, ვითა ნათურქალსა,<br />
მას ტაიჭსა არაბულსა, ქვე-ნაბამსა, ნასუქალსა;<br />
რომე ჰგვანდა სიუხვითა ბუქსა, ზეცით ნაბუქალსა,<br />
არ დაარჩენს ცალიერსა არ ყმასა და არცა ქალსა.<br />
56<br />
დღე ერთ გარდახდა; პურობა, სმა-ჭამა იყო, ხილობა,<br />
ნადიმად მსხდომთა ლაშქართა მუნ დიდი შემოყრილობა;<br />
მეფემან თავი დაჰკიდა და ჰქონდა დაღრეჯილობა.<br />
“ნეტარ, რა უმძიმს, რა სჭირსო?”, შექმნეს ამისი ცილობა.<br />
57<br />
თავსა ზის პირ-მზე ავთანდილ, მჭვრეტთაგან
მოსანდომია,<br />
სპათა სპასპეტი, ჩაუქი, ვითა ვეფხი და ლომია;<br />
ვაზირი ბერი სოგრატი თვით მასთანავე მჯდომია.<br />
თქვეს, თუ: “რა უმძიმს მეფესა, ანუ რად ფერი<br />
ჰკრთომია?”<br />
58<br />
თქვეს, თუ: “მეფე ცუდსა რასმე გონებასა ჩავარდნილა,<br />
თვარა აქა სამძიმარი მათი ყოლა არა ქმნილა”.<br />
ავთანდილ თქვა: “სოგრატ, ვჰკითხოთ, გვითხრას,<br />
რადმცა შეგვეცილა?<br />
ვჰკადროთ რამე სალაღობო, რასათვისმცა გაგვაწბილა?”<br />
59<br />
ადგეს სოგრატ და ავთანდილ ტანითა მით კენარითა,
თვითო აივსეს ჭიქები, მივლენ ქცევითა წყნარითა,<br />
წინა მიუსხდეს მუხლ-მოყრით, პირითა მოცინარითა.<br />
ვაზირი ლაღობს ენითა, წყლიანად მოუბნარითა:<br />
60<br />
“დაგიღრეჯია, მეფეო, აღარ გიცინის პირიო.<br />
მართალ ხარ: წახდა საჭურჭლე თქვენი მძიმე და ძვირიო,<br />
ყველასა გასცემს ასული თქვენი საბოძვარ-ხშირიო;<br />
ყოლამცა მეფედ ნუ დასვი! თავსა რად უგდე ჭირიო?”<br />
61<br />
რა მეფემან მოისმინა, გაცინებით შემოჰხედნა,<br />
გაუკვირდა: ვით მკადრაო, ან სიტყვანი ვით გაბედნა?!<br />
“კარგა ჰქმენო, - დაუმადლა, წყალობანი უიმედნა, -<br />
ჩემი ზრახვა სიძუნწისა, ტყუის, ვინცა დაიყბედნა!
62<br />
“ეგე არ მიმძიმს, ვაზირო, ესეა, რომე მწყენია:<br />
სიბერე მახლავს, დავლიენ სიყმაწვილისა დღენია,<br />
კაცი არ არის, სითგანცა საბრძანებელი ჩვენია,<br />
რომე მას ჩემგან ესწავლნეს სამამაცონი ზნენია.<br />
63<br />
“ერთაი მიზის ასული, ნაზარდი სათუთობითა;<br />
ღმერთმან არ მომცა ყმა-შვილი, - ვარ საწუთროსა<br />
თმობითა, -<br />
ანუმცა მგვანდა მშვილდოსნად, ანუ კვლა ბურთაობითა;<br />
ცოტასა შემწევს ავთანდილ ჩემგანვე ნაზარდობითა”.<br />
64
ყმა მეფისა ბრძანებასა ლაღი წყნარად მოისმენდა,<br />
თავ-მოდრეკით გაიღიმნა, გაცინება დაუშვენდა,<br />
თეთრთა კბილთათ გამომკრთალსა შუქსა ველთა<br />
მოაფენდა.<br />
მეფე ჰკითხავს: “რას იცინი, ანუ ჩემგან რა შეგრცხვენდა?”<br />
65<br />
კვლა უბრძანა: “თავსა ჩემსა, რას იცინი, რად დამგმეო?”<br />
ყმამან ჰკადრა: “მოგახსენებ და ფარმანი მიბოძეო,<br />
რაცა გკადრო, არ გეწყინოს, არ გაჰრისხდე, არ გასწყრეო,<br />
არ გამხადო კადნიერად, არ ამიკლო ამათზეო”<br />
66<br />
უბრძანა: “რადმცა ვიწყინე თქმა შენგან საწყინარისა!”
ფიცა მზე თინათინისა, მის მზისა მოწუნარისა.<br />
ავთანდილ იტყვის: “დავიწყო კადრება საუბნარისა<br />
ნუ მოჰკვეხ მშვილდოსნობასა, თქმა სჯობს სიტყვისა<br />
წყნარისა.<br />
67<br />
“მიწაცა თქვენი ავთანდილ თქვენს წინა მშვილდოსანია;<br />
ნაძლევი დავდვათ, მოვასხნეთ მოწმად თქვენნივე<br />
ყმანია;<br />
მოასპარეზედ ვინ მგავსო? - ცუდნიღა უკუთქმანია.<br />
გარდამწყვედელი მისიცა ბურთი და მოედანია!”<br />
68<br />
- “მე არ შეგარჩენ შენ ჩემსა მაგისა დაცილებასა.<br />
ბრძანე, ვისროლოთ, ნუ იქმო შედრეკილობა-კლებასა,
კარგთა ყმათასა ვიქმოდეთ მოწმად ჩვენთანა ხლებასა,<br />
მერმე გამოჩნდეს მოედანს, ვისძი უთხრობდენ ქებასა!”<br />
69<br />
ავთანდილცა დაჰმორჩილდა, საუბარი გარდაწყვიდეს,<br />
იცინოდეს, ყმაწვილობდეს, საყვარლად და კარგად<br />
ზმიდეს,<br />
ნაძლევიცა გააჩინეს, ამა პირსა დაასკვნიეს:<br />
“ვინცა იყოს უარესი, თავ-შიშველი სამ დღე ვლიდეს!”<br />
70<br />
კვლა ბრძანა: “მონა თორმეტი შევსხათ ჩვენთანა<br />
მარებლად,<br />
თორმეტი ჩვენად ისრისა მომრთმევლად,<br />
მოსახმარებლად, -
ერთაი შენი შერმადინ არს მათად დასადარებლად, -<br />
ნასროლ-ნაკრავსა სთვალვიდენ უტყუვრად,<br />
მიუმცდარებლად”.<br />
71<br />
მონადირეთა უბრძანა: “მინდორნი მოიარენით,<br />
დასცევით ჯოგი ნადირთა, თავნი ამისთვის არენით”.<br />
ლაშქარნი სამზოდ აწვივნეს: “მოდით და მოიჯარენით”.<br />
გაყარეს სმა და ნადიმი. მუნ ამოდ გავიხარენით.<br />
როსტევან მეფისაგან<br />
და<br />
ავთანდილისაგან ნადირობა<br />
72
დილასა ადრე მოვიდა იგი ნაზარდი სოსანი,<br />
ძოწეულითა მოსილი, პირად ბროლ-ბადახშოსანი,<br />
პირ-ოქრო რიდე ეხვია, ჰშვენოდა ქარქაშოსანი,<br />
მეფესა გასლვად აწვევდა, მოდგა თეთრ-ტაიჭოსანი.<br />
73<br />
შეეკაზმა მეფე, შეჯდა, ნადირობას გამოვიდეს;<br />
მგრგვლივ მინდორსა მოსდგომოდეს, ალყას გარე<br />
შემოჰკრვიდეს;<br />
ზეიმი და ზარი იყო, სპანი ველთა დაჰფარვიდეს,<br />
ნაძლევისა მათისათვის ისროდეს და ერთგან სრვიდეს.<br />
74<br />
უბრძანა: “მონა თორმეტი მოდით, ჩვენთანა ვლიდითა,<br />
მშვილდსა ფიცხელსა მოგვცემდით, ისარსა
მოგვართმიდითა,<br />
ნაკრავსა შეადარებდით, ნასროლსა დასთვალვიდითა!”<br />
დაიწყო მოსლვა ნადირმან ყოვლთა მინდორთა კიდითა.<br />
75<br />
მოვიდა ჯოგი ნადირთა ანგარიშ-მიუწთომელი:<br />
ირემი, თხა და კანჯარი, ქურციკი მაღლა მხლტომელი.<br />
მას პატრონ-ყმანი გაუხდეს, ჭვრეტადმცა სჯობდა<br />
რომელი!<br />
აჰა მშვილდი და ისარი და მკლავი დაუშრომელი!<br />
76<br />
ცხენთა მათთა ნატერფალნი მზესა შუქთა წაუხმიდეს.<br />
მიჰხოცდეს და მიისროდეს, მინდორს სისხლთა<br />
მიასხმიდეს,
რა ისარი დაელივის, მონანი-ყე მოართმიდეს.<br />
მხეცნი, მათგან დაკოდილნი, წაღმა ბიჯსა ვერ<br />
წასდგმიდეს.<br />
77<br />
იგი ველი გაირბინეს, ჯოგი წინა შემოისხეს,<br />
დახოცეს და ამოწყვიდეს, ცათა ღმერთი შეარისხეს,<br />
ველნი წითლად შეეღებნეს, ნადირთაგან სისხლი ისხეს.<br />
ავთანდილის შემხედველთა: “ჰგავსო ალვას, ედემის<br />
ხეს”.<br />
78<br />
იგი მინდორი დალივეს, მართ მათგან განარბენია,<br />
მინდორსა იქით წყალი დის და წყლისა პირსა კლდენია.<br />
ნადირნი ტყესა შეესწრნეს, სადა ვერ რბის ცხენია.
იგი მაშვრალნი ორნივე მოსწყდეს, რაზომცა მხნენია.<br />
79<br />
ერთმანერთსა, თუ: “მე გჯობო”, სიცილით ეუბნებოდეს,<br />
ამხანაგობდეს, ლაღობდეს, იქით და აქათ დგებოდეს.<br />
მერმე მოვიდეს მონანი, რომელნი უკან ჰყვებოდეს,<br />
უბრძანა: “თქვითო მართალი, ჩვენ თქვენგან არა<br />
გვეთნებოდეს”.<br />
80<br />
მონათა ჰკადრეს: “მართალსა გკადრებთ და ნუ<br />
გემცთარებით;<br />
მეფეო, ყოლა ვერ ვიტყვით შენსა მაგისა დარებით,<br />
აწვეცა დაგვხოც, ვერა ჰგავ, - ვერად ვერ მოგეხმარებით, -<br />
ვისგან ნაკრავნი გვინახვან მხეცნი ვერ წაღმა წარებით.
81<br />
“ორთავე ერთგან მოკლული ყველაი ასჯერ ოცია,<br />
მაგრა ავთანდილს ოცითა უფროსი დაუხოცია:<br />
არ დასცთომია ერთიცა, რაც ოდენ შეუტყორცია,<br />
თქვენი მრავალი მიწითა დასვრილი დაგვიხოცია”.<br />
82<br />
მეფესა ესე ამბავი უჩნს, ვითა მღერა ნარდისა,<br />
უხარის ეგრე სიკეთე მისისა განაზარდისა,<br />
აქვს მიჯნურობა ამისი, ვითა ბულბულსა ვარდისა,<br />
სიცილით ლაღობს, მიეცა გულით ამოსლვა დარდისა.<br />
83
იგი ორნივე საგრილად გარდახდეს ძირსა ხეთასა.<br />
ლაშქართა შექმნეს მოდენა, მოდგეს უფროსნი ბზეთასა.<br />
ახლოს უთქს მონა თორმეტი, უმხნესი სხვათა მხნეთასა.<br />
თამაშობდეს და უჭვრეტდეს წყალსა და პირსა ტყეთასა.<br />
ნახვა არაბთა მეფისაგან<br />
მის ყმისა<br />
ვეფხისტყაოსნისა<br />
84<br />
ნახეს უცხო მოყმე ვინმე, ჯდა მტირალი წყლისა პირსა,<br />
შავი ცხენი სადავითა ჰყვა ლომსა და ვითა გმირსა,<br />
ხშირად ესხა მარგალიტი ლაგამ-აბჯარ-უნაგირსა.<br />
ცრემლსა ვარდი დაეთრთვილა, გულსა მდუღრად<br />
ანატირსა.
85<br />
მას ტანსა კაბა ემოსა, გარე-თმა ვეფხის ტყავისა,<br />
ვეფხის ტყავისა ქუდივე იყო სარქმელი თავისა,<br />
ხელთა ნაჭედი მათრახი ჰქონდა უსხოსი მკლავისა;<br />
ნახეს და ნახვა მოუნდა უცხოსა სანახავისა.<br />
86<br />
წავიდა მონა საუბრად მის ყმისა გულ-მდუღარისად,<br />
თავ-ჩამოგდებით მტირლისა, არ ჭვრეტით<br />
მოლიზღარისად, -<br />
მუნვე წვიმს წვიმა ბროლისა, ჰგია გიშრისა ღარი სად, -<br />
ახლოს მივიდა, მოსცალდა სიტყვისა თქმად აღარისად.<br />
87
ვერა ჰკადრა საუბარი, მონა მეტად შეუზარდა,<br />
დიდხან უჭვრეტს გაკვირვებით, თუცა გული უმაგარდა;<br />
მოახსენა: “გიბრძანებსო”, ახლოს მიდგა, დაუწყნარდა.<br />
იგი ტირს და არა ესმის მისგან, გაუუმეცარდა.<br />
88<br />
მის მონისა არა ესმა სიტყვა, არცა ნაუბარი,<br />
მათ ლაშქართა ზახილისა იყო ერთობ უგრძნობარი,<br />
უცხოდ რადმე ამოსკვნოდა გული ცეცხლთა ნადებარი,<br />
ცრემლსა სისხლი ერეოდა, გასდის, ვითა ნაგუბარი.<br />
89<br />
სხვაგან ქრის მისი გონება, მისმან თავისა წონამან!<br />
ესე მეფისა ბრძანება ერთხელ კვლა ჰკადრა მონამან.<br />
არცა დააგდო ტირილი, არცა რა გაიგონა მან,
არცა გახლიჩა ბაგეთათ თავი ვარდისა კონამან.<br />
90<br />
რა პასუხი არა გასცა, მონა გარე შემობრუნდა<br />
როსტანს ჰკადრა: “შემიტყვია, იმას თქვენი არა უნდა;<br />
თვალნი მზეებრ გამირეტდეს, გული მეტად<br />
შემიძრწუნდა,<br />
ვერ ვასმინე საუბარი, მით დავყოვნე ხანი მუნ, და”.<br />
91<br />
მეფე გაკვირდა, გა-ცა-წყრა, გული უც მისთვის<br />
მწყრომარე;<br />
გაგზავნა მონა თორმეტი მისი წინაშე მდგომარე,<br />
უბრძანა: “ხელთა აიღეთ აბჯარი თქვენ საომარე,<br />
მიდით და აქა მომგვარეთ, ვინ არის იქი მჯდომარე”.
92<br />
მონანი მიდგეს, მივიდეს, გახდა აბჯრისა ჩხარია;<br />
მაშინღა შეკრთა იგი ყმა, ტირს, მეტად გულ-მდუღარია,<br />
თვალნი მოარნა ყოველგან, ნახა ლაშქართა ჯარია,<br />
ერთხელ ესე თქვა: “ვა მეო!”, სხვად არას მოუბარია.<br />
93<br />
თვალთა ხელი უკუივლო, ცხელნი ცრემლნი მოიწურნა,<br />
ხრმალ-კაპარჭი მოიმაგრა, მკლავნი გაიმამაცურნა,<br />
ცხენსა შეჯდა, - მონათამცა საუბარნი რად იყურნა! -<br />
სხვასა მხარსა გაემართა, მათი ჭირი არ განკურნა.<br />
94
მონათა ხელი გამართეს მის ყმისა შესაპყრობელად.<br />
მან, გლახ, იგინი დახადნა მტერთაცა საწყალობელად:<br />
ჰკრა ერთმანერთსა, დახოცნა თავსა ხელ-აღუპყრობელად,<br />
ზოგსა გადაჰკრის მათრახი მკერდამდის გასაპობელად.<br />
95<br />
მეფე გაწყრა, გაგულისდა, ლაშქარნიცა შეუზახნა;<br />
მან მდევართა მიწევნამდის არ უჭვრიტნა, არცა ნახნა,<br />
რაზომნიცა მიეწივნეს, ყოვლნი მკვდართა დაასახნა,<br />
კაცი კაცსა შემოსტყორცა, როსტან ამად ივაგლახნა.<br />
96<br />
შესხდეს მეფე და ავთანდილ მის ყმისა მისაწეველად.<br />
იგი ლაღი და უკადრი მივა ტანისა მრხეველად,<br />
ტაიჭი მიუქს მერანსა, მიეფინების მზე ველად,
შეიგნა მისლვა მეფისა მისად უკანა მდეველად.<br />
97<br />
რა ცნა, მეფე მოვიდაო, ჰკრა მათრახი მისსა ცხენსა.<br />
მასვე წამსა დაიკარგა, - არ უნახავს თვალსა ჩვენსა, -<br />
ჰგვანდა ქვესკნელს ჩაძრომილსა ანუ ზეცად ანაფრენსა;<br />
ეძებდეს და ვერ ჰპოვებდეს კვალსა მისგან წანარბენსა.<br />
98<br />
კვალი ძებნეს და უკვირდა ვერ-პოვნა ნაკვალევისა,<br />
აგრე კვალ-წმიდად წარხდომა კაცისა, ვითა დევისა;<br />
ლაშქარნი მკვდართა სტიროდეს, სწრაფა აქვს წყლულთა<br />
ხვევისა.<br />
მეფემან ბრძანა: “ვნახეო მიზეზი ლხინთა ლევისა”.
99<br />
ბრძანა: “ღმერთსა მოეწყინა აქანამდის ჩემი შვება,<br />
ამად მიყო სიამისა სიმწარითა დანავღლება,<br />
სიკვდილამდის დამაწყლულა, ვერვის ძალ-უც<br />
განკურნება.<br />
მასვე მადლი! ესე იყო წადილი და მისი ნება”.<br />
100<br />
ესე თქვა და შემობრუნდა, დაღრეჯილი წამოვიდა,<br />
არცაღა ჰკრა ასპარეზსა, ვამი ვამსა მოურთვიდა;<br />
ყველაკაი მოიშალა, სადაცა ვინ მხეცთა სრვიდა;<br />
ზოგთა თქვეს, თუ: “მართალია”, ზოგი: “ღმერთო!”,<br />
უზრახვიდა.<br />
101
მეფე საწოლს შემოვიდა სევდიანი, დაღრეჯილი;<br />
მისგან კიდე არვინ შეჰყვა, ავთანდილ უჩნს ვითა შვილი.<br />
ყველაკაი გაიყარა, ჯალაბი ჩანს არ-დაჯრილი.<br />
გაბედითდა სიხარული, ჩაღანა და ჩანგი ტკბილი.<br />
102<br />
თინათინს ესმა მამისა ეგეთი დაღრეჯილობა,<br />
ადგა და კარსა მივიდა, - ჰქონდა მზისაცა ცილობა, -<br />
მოლარე იხმო, უბრძანა: “ძილია, თუ ღვიძილობა?”<br />
მან მოახსენა: “დაღრეჯით ზის, სჭირსო ფერ-<br />
შეცვლილობა.<br />
103<br />
“ერთიღა ახლავს ავთანდილ, წინაშე უზის სკამითა;
უცხო ყმა ვინმე უნახავს, ასრე დაღრეჯით ამით ა”.<br />
თინათინ ბრძანა: “აწ წავალ, შესლვა არ ჩემგან ჟამით ა,<br />
მიკიხოს, ჰკადრე: იყო-თქო აქა ერთისა წამითა”.<br />
104<br />
ხანი გამოხდა, იკითხა: “ნეტარ, რასა იქმს ქალიო,<br />
ჩემი ლხინი და ჯავარი, ჩემი სოფლისა წყალიო?”<br />
მოლარე ჰკადრებს: “მოვიდა აწეღა ფერ-ნამკრთალიო,<br />
დაღრეჯით გცნა და მიბრუნდა წინაშე მომავალიო”.<br />
105<br />
უბრძანა, თუ: “წადი, უხმე! უმისობა ვით გავძლეო?<br />
მოახსენე: «რად დაჰბრუნდი შენ, მამისა სიცოცხლეო?<br />
მოდი, ჭმუნვა გამიქარვე, გულსა წყლულსა მეწამლეო,<br />
გითხრა ჩემი სამიზეზო, მე თუ ლხინთა რად დავლეო»”.
106<br />
თინათინ ადგა, მივიდა, მიჰყვა მამისა ნებასა,<br />
უგავს პირისა სინათლე მთვარისა მოვანებასა.<br />
მამამან გვერდსა დაისვა, აკოცა ნება-ნებასა,<br />
უბრძანა: “მახლავ რად არა, რად მელი მოყვანებასა?”<br />
107<br />
ქალმან ჰკადრა: “ხელმწიფეო, დაღრეჯილსა ვინცა<br />
გცნობდეს,<br />
ვინმცა გნახა კადნიერად, რაზომ გინდა ამაყობდეს!<br />
თქვენნი აგრე დაღრეჯანი მნათობთაცა დაამხობდეს!<br />
კაცმან საქმე მოიგვაროს, ვეჭვ, ჭმუნვასა ესე სჯობდეს”.<br />
108
უბრძანა: “შვილო, რაზომცა მჭირს საქმე სავაგლახია,<br />
შენი ჭვრეტა და სიახლე ლხინადვე დამისახია,<br />
მომაქარვები სევდისა, მართ ვითა მუფარახია.<br />
ვაჭვ, რა სცნა, შენცა მამართლო, ჩემი სულთქმა და ახია.<br />
109<br />
“უცხოსა და საკვირველსა ყმასა რასმე გარდვეკიდე,<br />
მისმან შუქმან განანათლა სამყარო და ხმელთა კიდე.<br />
რა უმძიმდა, არ ვიცოდი, ან ტიროდა ვისთვის კიდე;<br />
ჩემად ნახვად არ მოვიდა, გავგულისდი, წავეკიდე.<br />
110<br />
“მე რა მნახა, ცხენსა შეჯდა, თვალთა ცრემლნი მოიხოცნა.<br />
შესაპყრობლად შევუზახენ, სპანი სრულად დამიხოცნა,
ვითა ეშმა დამეკარგა, არ კაცურად გარდამკოცნა,<br />
ჯერთცა ესე არა ვიცი, ცხადი იყო, თუ მეოცნა.<br />
111<br />
“აწ ესე მიკვირს, რა იყო, ანუ რა ვნახე და რული!<br />
მან დამიხოცა ლაშქარი, სისხლი ადინა ღვარული.<br />
კაცად ხორცისად ვით ითქმის ისრე თვალთაგან<br />
ფარული?!<br />
უცილოდ ღმერთსა მოვსძულდი აქამდის მე მხიარული.<br />
112<br />
“ტკბილნი მისნი წყალობანი ბოლოდ ასრე გამემწარნეს,<br />
დამავიწყდა, რაცა დღენი მხიარულსა წამეარნეს.<br />
ყოვლმან პირმან ვაგლახ მიყოს, ვეღარავინ მინეტარნეს,<br />
სადამდისცა დღენი მესხნენ, ვეღარამან გამახარნეს!”
113<br />
ქალმან ჰკადრა: “მოგახსენებ მე სიტყვასა დანაყბედსა:<br />
ჰე მეფეო! რად ემდურვი ანუ ღმერთსა, ანუ ბედსა?<br />
რად დასწამებ სიმწარესა ყოველთათვის ტკბილად<br />
მხედსა?<br />
ბოროტიმცა რად შეექმნა კეთილისა შემოქმედსა?<br />
114<br />
“მე ამას ვარჩევ: მეფე ხარ, მეფეთა ზედა მფლობელი,<br />
შორს არის თქვენი საზღვარი, ბრძანება-მიუთხრობელი.<br />
გაგზავნე კაცი ყოველგან მისთა ამბავთა მცნობელი,<br />
ადრე სცნობ, არის იგი ყმა შობილი, თუ უშობელი”.<br />
115
მოასხნეს კაცნი, გაგზავნეს ოთხთავე ცისა კიდეთა,<br />
უბრძანეს: “წადით, პატიჟთა თავიმცა რად დაჰრიდეთა?<br />
მონახეთ, ძებნეთ იგი ყმა, სხვად ნურად მოიცლიდეთა,<br />
მისწერეთ წიგნი, სადაცა ვერ მისწვდეთ, ვერ მიხვიდეთა”.<br />
116<br />
კაცნი წავიდეს, იარეს მათ ერთი წელიწადია,<br />
მონახეს, ძებნეს იგი ყმა, იკითხეს კვლა და კვლა დია,<br />
ვერ ნახეს მისი მნახავი ღმრთისაგან დანაბადია,<br />
ცუდად მაშვრალნი მოვიდეს, მათსავე გულსა ზადია.<br />
117<br />
მონათა ჰკადრეს: “მეფეო, ჩვენ ხმელნი მოვიარენით,<br />
მაგრა ვერ ვპოვეთ იგი ყმა, მით ვერა გავიხარენით,
მისსა მნახავსა სულ-დგმულსა კაცსა ვერ შევეყარენით,<br />
ჩვენ ვერა გარგეთ, საქმენი სხვანი რამ მოიგვარენით”.<br />
118<br />
მეფე ბრძანებს: “მართალ იყო ასული და ჩემი ძეო,<br />
ვნახე რამე ეშმაკისა სიცრუვე და სიბილწეო,<br />
ჩემად მტერად წამოსრული, გარდმოჭრილი ზეცით ზეო.<br />
გამიშვია შეჭირვება, არა მგამა ყოლა მეო”.<br />
119<br />
ესე თქვა და სიხარულით თამაშობა ადიადა.<br />
მგოსანი და მოშაითი უხმეს, პოვეს რაცა სადა.<br />
დია გასცა საბოძვარი, ყველა დარბაზს შემოხადა.<br />
მისი მსგავსი სიუხვითა ღმერთმან სხვამცა რა დაჰბადა!
თინათინისაგან ავთანდილის გაგზავნა<br />
მის ყმის საძებრად<br />
120<br />
ავთანდილ ჯდა მარტო საწოლს, ეცვა ოდენ მართ<br />
პერანგი,<br />
იმღერდა და იხარებდა, წინა ედგა ერთი ჩანგი.<br />
შემოვიდა მას წინაშე თინათინის მონა ზანგი,<br />
მოახსენა: “გიბრძანებსო ტანი ალვა, პირი მანგი”.<br />
121<br />
ავთანდილს მიჰხვდა მოსმენა საქმისა სანატრელისა,<br />
ადგა და კაბა ჩაიცვა, მჯობი ყოვლისა ჭრელისა;<br />
უხარის შეყრა ვარდისა, არ ერთგან შეუყრელისა.<br />
ამოა ჭვრეტა ტურფისა, სიახლე საყვარელისა!
122<br />
ავთანდილ ლაღი, უკადრი მივა, არვისგან ჰრცხვენოდა,<br />
მას ნახავს, ვისთა ვამთაგან ცრემლი მრავალჯერ<br />
სდენოდა;<br />
იგი უებრო ქუშად ჯდა, ელვისა მსგავსად შვენოდა,<br />
მთვარესა მისთა შუქთაგან უკუნი გარდაჰფენოდა.<br />
123<br />
გაძრცვილსა ტანსა ემოსნეს ყარყუმნი უსაპირონი,<br />
ებურნეს მოშლით რიდენი, ფასისა თქმად საჭირონი,<br />
ჰშვენოდეს შავნი წამწამნი, გულისა გასაგმირონი,<br />
მას თეთრსა ყელსა ეხვივნეს გრძლად თმანი არ-<br />
უხშირონი.
124<br />
დაღრეჯით იყო მჯდომარე ძოწეულითა რიდითა,<br />
ავთანდილს უთხრა დაჯდომა წყნარად, ცნობითა<br />
მშვიდითა.<br />
მონამან სელნი დაუდგნა, დაჯდა კრძალვით და რიდითა.<br />
პირის-პირ პირსა უჭვრეტდა, სავსე ლხინითა დიდითა.<br />
125<br />
ქალმა უბრძანა: “ზარი მლევს მე ამისისა თხრობისა;<br />
მწადდა არა-თქმა, რომლისა ღონე არა მაქვს თმობისა,<br />
მაგრა იცია მიზეზი შენისა აქა ხმობისა,<br />
რად ვზი ქუშად და დაღრეჯით ასრე მიხდილი ცნობისა?”<br />
126
ყმამან ჰკადრა: “საზაროსა ჩემგან თქმაღა ვით იქმნების?<br />
მზესა მთვარე შეეყაროს, დაილევის, და-ცა-ჭნების;<br />
აზრად არად აღარა მცალს, თავი ჩემი მეგონების,<br />
თქვენვე ბრძანეთ, რაცა გიმძიმს, ანუ რაცა გეკურნების”.<br />
127<br />
ქალმან უთხრა საუბარი კეკლუც-სიტყვად, არ<br />
დუხჭირად;<br />
იტყვის: “თუცა აქანამდის ჩემგან შორს ხარ დანამჭირად,<br />
გიკვირს, მოგხვდა წამის ყოფით საქმე შენგან საეჭვი რად,<br />
მაგრა გითხრა პირველ ხვალმე, სენი მე მჭირს რაცა ჭირად.<br />
128<br />
“გახსოვს, ოდეს შენ და როსტანს მინდორს მხეცი<br />
დაგეხოცა,
ყმა გენახა უცხო ვინმე, რომე ცრემლი მოეხოცა?<br />
მას უკანით გონებამან მისმან ასრე დამამხოცა,<br />
შენ გენუკვი მონახვასა, კიდით კიდე მოჰლახო ცა.<br />
129<br />
“აქანამდის ნაუბარსა თუცა ვერას ვერ გეტყვია,<br />
მაგრა შორით სიყვარული შენგან ჩემი შემიტყვია,<br />
ვიცი, რომე გაუწყვედლად თვალთათ ცრემლი გისეტყვია,<br />
შეუპყრიხარ სიყვარულსა, გული შენი დაუტყვია.<br />
130<br />
“ასრე გითხრა, სამსახური ჩემი გმართებს ამად ორად:<br />
პირველ, ყმა ხარ, ხორციელი არვინა გვყავს შენად<br />
სწორად,<br />
მერმე, ჩემი მიჯნური ხარ, დასტურია, არ ნაჭორად;
წადი, იგი მოყმე ძებნე, ახლოს იყოს, თუნდა შორად.<br />
131<br />
“შენგან ჩემი სიყვარული ამით უფრო გაამყარე,<br />
რომე დამხსნა შეჭირვება, ეშმა ბილწი ასაპყარე.<br />
გულსა გარე საიმედო ია მორგე, ვარდი ყარე,<br />
მერმე მოდი, ლომო, მზესა შეგეყრები, შემეყარე.<br />
132<br />
“სამსა ძებნე წელიწადსა იგი შენი საძებარი;<br />
ჰპოვო, მოდი გამარჯვებით, მხიარულად მოუბარი;<br />
ვერა ჰპოვებ, დავიჯერებ, იყო თურე უჩინარი;<br />
კოკობი და დაუფრჭვნელი ვარდი დაგხვდე დაუმჭნარი.<br />
133
“ფიცით გითხრობ: შენგან კიდე თუ შევირთო რაცა ქმარი,<br />
მზეცა მომხვდეს ხორციელი, ჩემთვის კაცად შენაქმარი,<br />
სრულად მოვსწყდე სამოთხესა, ქვესკნელს ვიყო<br />
დასანთქმარი,<br />
შენი მკლვიდეს სიყვარული, გულსა დანა ასაქმარი”.<br />
134<br />
მოახსენა ყმამან: “მზეო, ვინ გიშერი აწამწამე,<br />
სხვა პასუხი რამცა გკადრე, ანუ რამცა შევიწამე?<br />
მე სიკვდილსა მოველოდი, შენ სიცოცხლე გამიწამე,<br />
ვითა მონა, სამსახურად გაღანამცა წავე, წა, მე!”<br />
135<br />
კვლაცა ჰკადრა: “აჰა, მზეო, რათგან ღმერთმან მზედ
დაგბადა,<br />
მით გმორჩილობს, ზეციერი მნათობია რაცა სადა;<br />
მე რომ თქვენგან მოვისმინენ წყალობანი, მედიადა.<br />
ვარდი ჩემი არ დაჭნების, შუქი შენი იეფად ა”.<br />
136<br />
კვლა შეჰფიცეს ერთმანერთსა, დააპირეს ესე პირი,<br />
გასალდეს და გაამრავლეს საუბარი სიტყვა-ხშირი.<br />
გაადვილდა, აქანამდის გარდეხადა რაცა ჭირი,<br />
თეთრთა კბილთათ გამოჰკრთების თეთრი ელვა ვითა<br />
ჭვირი.<br />
137<br />
ერთგან დასხდეს, ილაღობეს, საუბარი ასად აგეს,<br />
ბროლ-ბადახში შეხვეული და გიშერი ასადაგეს;
ყმა ეტყვის, თუ: “შენთა მჭვრეტთა თავი ხელი, ა, სად<br />
აგეს!<br />
ცეცხლთა, მანდით მოდებულთა, გული ჩემი ასადაგეს”.<br />
138<br />
ყმა წავიდა, სიშორესა თუცა მისსა ვერ გასძლებდა,<br />
უკუღმავე იხედვიდა, თვალთა რეტად აყოლებდა,<br />
ბროლსა სეტყვს და ვარდსა აზრობს, ტანსა მჭევრსა<br />
ათრთოლებდა,<br />
გული ჰქონდა გულისათვის, სიყვარულსა ავალებდა.<br />
139<br />
თქვა: “მზეო, ვარდსა სიშორე შენი დამაჩნდეს ეს ადრე,<br />
ბროლი და ლალი გასრულვარ ქარვისა უყვითლესად-რე.<br />
მაშინ რაღა ვქმნა, ვერ-ჭვრეტა რა მომხვდეს კვლა
უგრძესად-რე!<br />
ხამს მოყვრისათვის სიკვდილი, ესე მე დამიც წესად-რე”.<br />
1<strong>40</strong><br />
საწოლს დაწვა, ტირს, მტირალსა ცრემლი ძნელად<br />
ეხოცების,<br />
ვითა ვერხვი ქარისაგან, ირხევის და იკეცების;<br />
რა მიჰლულნის, სიახლევე საყვარლისა ეოცების,<br />
შეკრთის, დიდნი დაიზახნის, მით პატიჟი ეოცების.<br />
141<br />
მოშორვება საყვარლისა მას შეჰქმნოდა მისად ღაზოდ,<br />
ცრემლსა ვითა მარგალიტსა ჰყრის ვარდისა დასანაზოდ.<br />
რა გათენდა, შეეკაზმა მისთა მჭვრეტთა სალამაზოდ,<br />
ცხენსა შეჯდა, გაემართა, დარბაზს მივა სადარბაზოდ.
142<br />
დარბაზს ეჯიბი შეგზავნა, მართ მისგან შენარონია,<br />
შესთვალა: “გკადრებ, მეფეო, მე ესე გამიგონია:<br />
ყოველი პირი მიწისა თქვენ ხრმლითა დაგიმონია,<br />
აწ თუ სჯობს, ესე ამბავი ცნან, რაცა გარემონია.<br />
143<br />
“მე წავიდე, მოვიარო, ვილაშქრო და ვინაპირო,<br />
თინათინის ხელმწიფობა მტერთა თქვენთა გულსა<br />
ვჰგმირო,<br />
მორჩილ-ქმნილი გავახარო, ურჩი ყოვლი ავატირო,<br />
ძღვენნი გკადრნე ზედა-ზედა, არ სალამი დავაძვირო”.<br />
144
მეფესა ეთქვა ამისი დიადი მადრიელობა,<br />
ებრძანა: “ლომო, არა გჭირს შენ ომთა გარდუხდელობა,<br />
აწ მაგა შენსა თათბირსა ჰგავსო შენივე ქველობა.<br />
წა, მაგრა მომხვდეს, რაღა ვქმნა, თუ სიშორისა<br />
გრძელობა!”<br />
145<br />
ყმა შევიდა, თაყვანის-სცა, მადლი რამე მოახსენა:<br />
“ხელმწიფეო, მიკვირს, ქება რად იკადრეთ ჩემი თქვენა?!<br />
აწ ნუთუმცა კვლა ნახვითა ღმერთმან ბნელი გამითენა,<br />
პირი თქვენი მხიარული მხიარულსა კვლა მიჩვენა!”.<br />
146<br />
მეფე ყელსა მოეკიდა, გარდაკოცნა ვითა შვილი.
სხვა მათებრი არ ყოფილა არ გამზრდელი, არ გაზრდილი!<br />
ყმა ადგა და წამოვიდა, მას დღე მათი ჩანს გაყრილი;<br />
როსტან მისთვის აატირა გონიერი გული, ლბილი.<br />
147<br />
გამოემართა ავთანდილ, მოყმე მხნე, ლაღად მავალი.<br />
ოც დღე იარა, ღამეცა დღეზედა წაჰრთო მრავალი.<br />
იგია ლხინი სოფლისა, იგია ნივთი და ვალი,<br />
არ მისცილდება თინათინ მისი მას, ვისგან სწვავ ალი.<br />
148<br />
რა მოვიდა, სიხარული შიგან გახდა სამეფოსა.<br />
მოეგებნეს დიდებულნი, ძღვენსა სძღვნიდეს იეფოსა.<br />
იგი პირ-მზე არ მოსცთების სიარულსა სასწრაფოსა.<br />
მიჰხვდეს მყოფნი მას წინაშე სიხარულსა სადაფოსა.
149<br />
ქალაქი ჰქონდა მაგარი საზაროდ სანაპიროსა,<br />
გარე კლდე იყო, გიამბობ ზღუდესა უქვიტკიროსა.<br />
ყმამან მან დაყო სამი დღე ამოსა სანადიროსა,<br />
გაზრდილი მისი შერმადინ დაისვა სავაზიროსა.<br />
150<br />
ესეა მონა შერმადინ, ზემოთცა სახელ-დებული,<br />
თანა-შეზრდილი, ერთგული და მისთვის თავ-<br />
დადებული.<br />
მან არ იცოდა აქამდის მის ყმისა ცეცხლი დებული,<br />
აწ გაუცხადა სიტყვები მის მზისა იმედებული.<br />
151
უბრძანა: “აჰა, შერმადინ, ამად მე შენგან მრცხვენიან,<br />
ჩემნი საქმენი ყოველნი გცოდნიან გაგივლენიან,<br />
მაგრა არ იცი, აქამდის რანიცა ცრემლნი მდენიან!<br />
მე ვისგან მქონდეს პატიჟნი, აწ მასვე მოულხენიან.<br />
152<br />
“მოუკლავარ თინათინის სურვილსა და სიყვარულსა,<br />
ცრემლი ცხელი ასოვლებდის ნარგისთაგან ვარდსა<br />
ზრულსა,<br />
ვერ ვაჩენდი აქანამდის ჭირსა ჩემგან დაფარულსა,<br />
აწ მიბრძანა საიმედო, ამად მხედავ მხიარულსა.<br />
153<br />
“მიბრძანა: «მიცან ამბავი მის ყმისა დაკარგულისა,
მოხვიდე, სრულ-ვქმნა მაშინღა შენი წადილი გულისა,<br />
ქმარი არ მინდა უშენოდ, მომხვდეს ხისაცა რგულისა!»<br />
მომცა წამალი გულისა, აქამდის დადაგულისა.<br />
154<br />
“პირველ, ყმა ვარ, წასლვა მინდა პატრონისა სამსახურად,<br />
-<br />
ხამს მეფეთა ერთგულობა, ყოფა გვმართებს ყმასა<br />
ყმურად, -<br />
მერმე, ცეცხლი დაუვსია, აღარა მწვავს გულსა მურად.<br />
ხამს, თუ კაცი არ შეუდრკეს ჭირს, მიუხდეს მამაცურად.<br />
155<br />
“ვართ უმოყვრესნი მე და შენ ყოველთა პატრონ-ყმათასა,<br />
ამისთვის გნუკევ სმენასა შენ ამა ჩემთა ხმათასა:
ჩემ წილ დაგაგდებ პატრონად, თავადად ჩემთა სპათასა,<br />
ამა საქმესა ვერა ვიქმ მე განდობასა სხვათასა.<br />
156<br />
“ლაშქართა და დიდებულთა ალაშქრებდი,<br />
ჰპატრონობდი;<br />
დარბაზს კაცსა გაჰგზავნიდი და ამბავსა მათსა სცნობდი,<br />
წიგნსა სწერდი ჩემ მაგიერ, უფასოსა ძღვენსა<br />
სძღვნობდი,<br />
აქა სადმე არ-ყოფასა ჩემსა მათმცა რად აგრძნობდი!<br />
157<br />
“ლაშქრობა და ნადირობა შენი ჩემსა დაასახე,<br />
აქათ სამ წელ მომიცადე, ხვაშიადი შემინახე,<br />
მე ნუთუმცა შემოვბრუნდი, ალვა ჩემი არ დაჭნა ხე,
არ მოვბრუნდე, მომიგლოვე, მიტირე და მივაგლახე.<br />
158<br />
“მაშინღა ჰკადრე მეფესა არ საქმე სასურვალია,<br />
აცნობე ჩემი სიკვდილი, - იყავ მართ ვითა მთრვალია, -<br />
მიჰხვდა-თქო საქმე, რომელი ყოვლთათვის გარდუვალია.<br />
გლახაკთა მიეც საჭურჭლე, ოქრო, ვერცხლი და რვალია.<br />
159<br />
“მაშინ უფრო მომეხმარე, ამისგანცა უფრო მხნედ-რე,<br />
ნუთუ ადრე დამივიწყო? მახსენებდე ზედა-ზედ-რე!<br />
მეტად კარგად დამიურვე, სული ჩემი შეივედრე,<br />
ზრდანი ჩემნი მოიგონენ, გული შენი მოიმდედრე”.<br />
160
რა მონამან მოისმინა, გაუკვირდა, შეეზარა,<br />
თვალთათ ვითა მარგალიტი ცრემლი ცხელი გარდმოყარა,<br />
მოახსენა: “უშენომან გულმან რამცა გაიხარა!<br />
ვიცი, რომე არ დასდგები, მაგას გიშლი ამად არა.<br />
161<br />
«ჩემად ნაცვლად დაგაგდებო», - ესე სიტყვა ვით<br />
მიბრძანე?<br />
რაგვარა ვქმნა პატრონობა? რამც გიფერე, რამც გიგვანე?<br />
შენ მარტოსა გიგონებდე, მემცა მიწა ვიაკვანე!<br />
სჯობს ორნივე გავიპარნეთ, წამოგყვები, წამიტანე!”<br />
162<br />
ყმამან უთხრა: “მომისმინე, მართლად გითხრობ, არა
ჭრელად:<br />
რა მიჯნური ველთა რბოდეს, მარტო უნდა გასაჭრელად.<br />
მარგალიტი არვის მიჰხვდეს უსასყიდლოდ, უვაჭრელად,<br />
კაცი ცრუ და მოღალატე ხამს ლახვრითა დასაჭრელად.<br />
163<br />
“ვისმცა ვუთხარ ხვაშიადი? შენგან კიდე არვინ ვარგა,<br />
უშენოსა პატრონობა ვის მივანდო, ვინ იქმს კარგა?<br />
სანაპირო გაამაგრე, მტერმან ახლოს ვერ იბარგა,<br />
კვლა ნუთუმცა შემოვიქეც, ღმერთმან სრულად არ<br />
დამკარგა.<br />
164<br />
“ფათერაკი სწორად მოჰკლავს, ერთი იყოს, თუნდა ასი;<br />
მარტოობა ვერას მიზამს, მცავს თუ ცისა ძალთა დასი;
აქათ სამ წელ არ მოვიდე, მაშინ გმართებს გლოვა, ფლასი;<br />
წიგნსა მოგცემ, გმორჩილობდენ, ვინცა იყოს ჩემი ხასი”.<br />
წიგნი ავთანდილისა<br />
თავის ყმათა თანა<br />
165<br />
დაწერა, თუ: “ჩემნო ყმანო, გამზრდელნო და ზოგნო<br />
ზრდილნო,<br />
ერთგულნო და მისანდონო, ამას ზედა გამოცდილნო,<br />
თქვენ ჩემისა საწადლისა მიდგომილნო, ვითა ჩრდილნო,<br />
წიგნი ჩემი მოისმინეთ, ყოვლნო ერთგან შემოყრილნო!<br />
166<br />
“მიწაცა თქვენი ავთანდილ, ისმინეთ, გიწერ მე რასა:
თვით ვიქმ ხელითა ჩემითა ამა წიგნისა წერასა,<br />
ცოტასა ხანსა ვარჩივე გაჭრა სმასა და მღერასა,<br />
პურად და საჭმლად მივენდევ ჩემსა მშვილდსა და<br />
ცერასა.<br />
167<br />
“საქმე რამე მიც თავისა ზე სადმე გარდსახვეწელი,<br />
დავყო მარტოდ და ღარიბად ესე წლეული მე წელი,<br />
გემუდარები ამისთვის, ვარ თქვენი შემომხვეწელი,<br />
მე დამახვედროთ სამეფო მტერთაგან დაულეწელი.<br />
168<br />
მე შერმადინ დამიგდია, ჩემად კერძად პატრონობდეს,<br />
სიკვდილსა და სიცოცხლესა სადამდისცა ჩემსა<br />
სცნობდეს,
ყოვლთა მზეებრ მოგეფინოს, ვარდს არ ზრვიდეს, არ<br />
აჭნობდეს,<br />
შემცოდესა ყველაკასა ვითა ცვილსა დაადნობდეს.<br />
169<br />
თქვენცა იცით, გამიზრდია, ვითა ძმა და ვითა შვილი.<br />
ამას ასრე ჰმორჩილობდით, არს ვითამცა ავთანდილი,<br />
ბუკსა იკრას, აქმნევინეთ ყოვლი საქმე, ჩემგან ქმნილი;<br />
მე თუ დრომდის არ მოვიდე, გლოვა გმართებს, არ<br />
სიცილი”.<br />
170<br />
ესე წიგნი გაასრულა წყლიანმან და სიტყვა-ნაზმა,<br />
წელთა ოქრო შემოირტყა, საღარიბოდ მოეკაზმა,<br />
ბრძანა: “მინდორს შევჯდებიო”, ლაშქარიცა დაერაზმა;
მასვე წამსა წამოვიდა, შინა ხანი არა დაზმა.<br />
171<br />
ბრძანა: “წადით ყველაკაი, აქა მომხრედ არვინ მინა”.<br />
მონებიცა მოიშორვა, თავი გაითავისწინა,<br />
მარტო გარე შემობრუნდა, შამბი შიგან გაირბინა,<br />
მიწყივ მისად საგონებლად მისი მკლველი თინათინ ა.<br />
172<br />
იგი ველი გაირბინა, ლაშქართაგან გაეკიდა.<br />
ვინმცა ნახა სულიერმან, ანუ ვინმცა გაეკიდა?<br />
ვის მახვილი ვერას ავნებს, მისი მკლავი გაეკიდა,<br />
მისგან ტვირთი კაეშნისა ტვირთად ვარგად გაეკიდა.<br />
173
რა ლაშქართა ინადირეს და პატრონი მოითვალეს,<br />
იგი პირ-მზე ვეღარ პოვეს, პირი მათი იფერმკრთალეს,<br />
მათსა დიდსა სიხარულსა სამძიმარი ანაცვალეს,<br />
ყოვლგან რბოდეს საძებარად, ვინცა იყო უცხენმალეს.<br />
174<br />
“ღმერთი, ლომო, შენად ნაცვლად სხვასა ვისცა<br />
დანერგვიდეს!”<br />
დარბოდეს და სხვაგნით სხვათა მოამბეთა მოასხმიდეს;<br />
ვეღარა ცნეს მისი საქმე, გაიარა აქათ კიდეს,<br />
მისნი სპანი გულ-მოკლულნი ცრემლსა ცხელსა<br />
გარდმოჰყრიდეს.<br />
175
შერმადინ ერთგან შეყარნა ხასნი და დიდებულები,<br />
უჩვენა იგი უსტარი, ამბავი მისი თქმულები.<br />
რა მოისმინეს, ყველაი დარჩა გულ-დანაწყლულები,<br />
თავსა იცემდეს, არ იყო გული უცრემლო, ულები.<br />
176<br />
ყოვლთა ჰკადრეს: “თუცა ყოფა ჩვენ უმისოდ გვეარმისცა,<br />
უშენოსა საჯდომი და ტახტი მისი ვისმცა მისცა?<br />
განაღამცა გმორჩილობდით, თუ გვიბრძანო რაცა ვისცა!”<br />
იგი მონა აპატრონეს, ყველაკამან თაყვანის-სცა.<br />
ავთანდილისაგან მის ყმისა<br />
ძებნად წასლვა<br />
177
ამ საქმესა მემოწმების დიონოსი ბრძენი, ეზროს:<br />
საბრალოა, ოდეს ვარდი დაეთრთვილოს, და-ცა-ეზროს.<br />
ვის ბადახში არა ჰგვანდეს და ლერწამი ტანად ეზროს,<br />
იგი სადმე გაღარიბდეს, სამყოფთაგან იაბეზროს.<br />
178<br />
ავთანდილ იგი მინდორი ოთხ-ახმით გარდაიარა,<br />
დააგდო მზღვარი არაბთა, სხვათ მზღვართა არე იარა,<br />
მაგრა მის მზისა გაყრამან სიცოცხლე გაუზიარა;<br />
თქვა: “თუ მე მასმცა ვეახელ, აწ ცხელსა ცრემლსა ვღვრი<br />
არა”.<br />
179<br />
ახალმან ფიფქმან დათოვა, ვარდი დათრთვილა, დანასა;<br />
მოუნდის გულსა დაცემა, ზოგჯერ მიჰმართის დანასა;
თქვის: “ჭირი ჩემი სოფელმან ოთხმოცდაათი ანასა,<br />
მოვჰშორდი ლხინსა ყველასა, ჩანგსა, ბარბითსა და ნასა!”<br />
180<br />
ვარდი მის მზისა გაყრილი უფრო და უფრო ჭნებოდა,<br />
გულსა უთხრის, თუ: “დათმეო”, ამად არ დია ბნდებოდა.<br />
უცხო უცხოთა ადგილთა საძებრად იარებოდა,<br />
მგზავრთა ჰკითხვიდის ამბავთა, მათ თანა-ემოყვრებოდა.<br />
181<br />
მუნ ეძებს, ცრემლი მტირალსა სდის ზღვათა<br />
შესართავისად.<br />
უჩნდის ქვეყანა ტახტად და მკლავი სადებლად თავისად.<br />
თქვის: “საყვარელო, მოგშორდი, გული შენ დაგრჩა, ვთქვა<br />
ვისად?
შენთვის სიკვდილი მეყოფის ლხინად ჩემისა თავისად”.<br />
182<br />
ყოვლი პირი ქვეყანისა მოვლო, სრულად მოიარა,<br />
ასრე რომე ცასა ქვეშე არ დაურჩა, არ იარა,<br />
მაგრა იგი მის ამბისა მსმენელსაცა ვერ მიმხვდარა.<br />
ამაშიგან წელიწადი სამი სამ თვედ მიიყარა.<br />
183<br />
მიჰხვდა რასმე ქვეყანასა უგემურსა, მეტად მქისსა,<br />
თვე ერთ კაცსა ვერა ნახავს, ვერას შვილსა ადამისსა,<br />
იგი ჭირი არ უნახავს არ რამინს და არცა ვისსა,<br />
დღე და ღამე იგონებდა საყვარელსა მასვე მისსა.<br />
184
მას მიჰხვდა წვერი სადგურად მაღლისა მთისა დიდისა,<br />
გამოჩნდა მუნით მინდორი, სავალი დღისა შვიდისა.<br />
მის მთისა ძირსა წყალი დის, არად სანდომი ხიდისა,<br />
ორგნითვე ტყესა შეეკრა ნაპირი წყლისა კიდისა.<br />
185<br />
ზედ წაადგა, შეექცევის, დროთა, დღეთა ანგარიშობს;<br />
თვენი ესხნეს ორანიღა, ამად სულთქვამს, ამად იშობს;<br />
“ვა თუ საქმე გამიმჟღავნდეს! - კვლა ამისთვის გულ-<br />
მოშიშობს, -<br />
ავსა კარგად ვერვინ შესცვლის, თავსა ახლად ვერვინ<br />
იშობს”.<br />
186
საგონებელი შეექმნა, დადგა საქმისა მრჩეველად,<br />
თქვა: “თუ დავბრუნდე, ეზომი ხანი რად დავყავ მე<br />
ველად?<br />
ჩემსა რა ვჰკადრო მნათობსა, ვიყავ რად დღეთა<br />
მლეველად,<br />
მისი ვერა ვცნა ჭორადცა, ვარ ვისთა გზათა<br />
მკვლეველად?”<br />
187<br />
“თუ არ დავბრუნდე, საძებრად დავყვნე სხვანიცა ხანანი,<br />
რომელსა ვეძებ, ვერა ვცნნე ამბავნი მე მისთანანი,<br />
დრო გარდაუწყდეს შერმადინს, შეჰრჩეს ღაწვისა ბანანი,<br />
მივიდეს, ჰკადრნეს მეფესა საქმენი დასაგვანანი!<br />
188
“უამბოს ჩემი სიკვდილი, თვით ჩემგან დავედრებული,<br />
მათ შექმნან გლოვა-ტირილი, ქმნან საქმე გამწარებული,<br />
მერმე მივიდე ცოცხალი, სადმე სხვაგან მე რებული!”<br />
ამას იგონებს ტირილით გონება-შეიწრებული.<br />
189<br />
იტყვის: “ღმერთო, სამართალნი შენნი ჩემთვის რად<br />
ამრუდენ?<br />
მე ეზომნი სიარულნი კიდე რად, გლახ, გამიცუდენ,<br />
გულით ჩემით სიხარულნი აღჰფხვრენ, ჭირნი დააბუდენ?<br />
დღეთა ჩემთა ცრემლნი ჩემნი ვერაოდეს დავიყუდენ”.<br />
190<br />
კვლაცა იტყვის: “დათმობა სჯობს” და თავსავე ეუბნების:<br />
“დღეთა მეტად ნუ მოჰკვდები, გული ჩემი ნუ დადნების,
უღმრთოდ ვერას ვერ მოვაწევ, ცრემლი ცუდად<br />
მედინების,<br />
განგებასა ვერვინ შესცვლის, არ-საქმნელი არ იქმნების”.<br />
191<br />
თავს უთხრა: “მოკვე, გიჯობსო სიცოცხლეს აუგიანსა;<br />
მიხვალ, დაგვხვდების თინათინ, - ანათებს დღესა<br />
მზიანსა, -<br />
გკითხოს მის ყმისა ამბავი, რა გმართებს ვაგლახიანსა?”<br />
იგონებს წამ-წამ, მიჰყვების ტყის პირსა შაბნარ-წყლიანსა.<br />
192<br />
“ყოვლნი არსნი ცათ ქვეშეთნი ერთობ სრულად<br />
მომივლიან,<br />
მაგრა საქმე მის კაცისა ვერასადა შემიგნიან;
უღონიოდ მართალ იყვნეს, რომელთაცა ქაჯად თქვიან.<br />
აწ ტირილი არას მარგებს, ცუდად ცრემლნი რასა მდიან?”<br />
193<br />
მთით ჩამოვიდა ავთანდილ, გავლო წყალი და ტყენია,<br />
მინდორს აცორვებს ტაიჭსა, შეჟღრენით მონაწყენია.<br />
გასცუდებოდეს მკლავნი და მისნი სიამაყენია,<br />
ბროლისა ველსა სტურფობდეს გიშრისა მუნ საყენია.<br />
194<br />
მობრუნება დააპირა, სულთქნა, მერმე ივაგლახა,<br />
მას მინდორსა დაემართა, გზა თვალითა გამოსახა;<br />
თვესა ერთსა სულიერი კაცი არსად არ ენახა,<br />
მხეცნი იყვნეს საშინელნი, მაგრა არა შეუზახა.
195<br />
თუცა მხეც-ქმნილი ავთანდილ გულ-ამოსკვნით და<br />
კვნესით ა,<br />
ეგრეცა ჭამა მოუნდის ადამის ტომთა წესითა,<br />
ისრითა მოკლის ნადირი, როსტომის მკლავ-უგრძესითა,<br />
შამბისა პირსა გარდახდა, ცეცხლი დააგზო კვესითა.<br />
196<br />
ცხენსა მისცა საძოვარი, ვირე მწვადი შეიწოდეს;<br />
ექვსნი რამე ცხენოსანნი, ნახა, მისკენ მივიდოდეს;<br />
თქვა, თუ: “ჰგვანან მეკობრეთა, თვარა კარგი რამც<br />
იცოდეს!<br />
აქა კაცი ხორციელი კვლა ყოფილა არაოდეს”.<br />
197
ხელთა ჰქონდა მშვილდ-ისარი, მათკენ მივა მხიარული.<br />
ორთა კაცთა წვეროსანთა ყმა მოჰყვანდა უწვერული,<br />
თავსა იყო დაკოდილი, შეებნიდა სისხლსა გული,<br />
ტიროდეს და იჭირვოდეს, ცოტა ედგა მას, გლახ, სული.<br />
198<br />
უყივლა, თუ: “ძმანო, ვინ ხართ? მეკობრეთა<br />
დაგამსგავსენ!”<br />
მათ მიუგეს: “დაგვიწყნარდი, გვიშველე რა, ცეცხლნი<br />
ავსენ,<br />
ვერა გვარგო, მოგვიმტკივნე, ჭირნი ჭირთა მოგვისავსენ,<br />
სატირელნი მოგვიტირენ, ღაწვნი შენცა დაიმხავსენ”.<br />
199
ავთანდილ მიდგა, ეუბნა მათ კაცთა გულ-მდუღარეთა;<br />
მათ უთხრეს მათი ამბავი, ტირილით მოუბარეთა:<br />
“ჩვენ ვართო ძმანი სამნივე, მით ვიდენთ ცრემლთა<br />
მწარეთა,<br />
დია გვაქვს ციხე-ქალაქი ხატაეთს არე-მარეთა.<br />
200<br />
“კარგი გვესმა სანადირო, ნადირობას წამოვედით,<br />
გვყვეს ლაშქარნი უთვალავნი, წყლისა პირსა<br />
გარდავხედით,<br />
სანადირო მოგვეწონა, თვესა ერთსა არ წავედით,<br />
ვხოცეთ მხეცი უსაზომო მინდორით და მთით და ქედით.<br />
201<br />
“ჩვენ სამთა ძმათა ჩვენთანა მესროლნი დავაწბილენით,
მით ერთმანერთსა სამნივე ჩვენ კიდე დავეცილენით:<br />
«მე უკეთ მოვჰკლავ, მე გჯობო», სიტყვანი გავაქილენით,<br />
ვერ გავიჩინეთ მართალი, ვისარჩლეთ, ვითაკილენით.<br />
202<br />
“დღეს ავყარენით ლაშქარნი, სავსენი ირმის ტყავითა,<br />
ვთქვით: «გავაჩინოთ მართალი, ვინ ვსჯობთ თავისა<br />
მკლავითა,<br />
თავსა ვეახლნეთ მარტონი, დავდგეთ თავისა თავითა,<br />
თვით დანახულსა მოვჰკლვიდეთ, ნუ ვესრვით<br />
დამნახავითა».<br />
203<br />
“ჩვენ ვიახლენით სამთავე სამნივე მეაბჯრენია,<br />
ლაშქართა წასლვა ვუბრძანეთ, მით არას მოაზრენია,
მოვინადირეთ მინდორი, ისი ტყენი და ღრენია,<br />
დავხოცეთ მხეცი, მფრინველი, რაცა ზე გარდაგვფრენია.<br />
204<br />
“ანაზდად მოყმე გამოჩნდა კუშტი, პირ-გამქუშავია,<br />
ზედა ჯდა შავსა ტაიჭსა, - მერანი რამე შავია, -<br />
თავსა და ტანსა ემოსა გარე-თმა ვეფხის ტყავია,<br />
ჯერ მისი მსგავსი შვენება კაცთაგან უნახავია.<br />
205<br />
“ვუჭვრიტეთ, მისთა ელვათა შუქნი ძლივ გავიცადენით,<br />
ვთქვით, თუ: «მზეაო ქვეყანად, ნუ ვეუბნებით ცად<br />
ენით!»<br />
მისი მოგვინდა შეპყრობა, ვჰკადრეთ და შევეცადენით,<br />
ასრე სულთქმით და ვაებით მით ვართ, ცრემლისა
დადენით.<br />
206<br />
“მე უხუცესმან უმცროსთა კაცი დავსთხოვე ქენებით;<br />
ჩემმან შემდეგმან ტაიჭი მისი მით აქო ხსენებით;<br />
ამან მართ ოდენ მორევნა გვითხრა, ვუალეთ ჩვენებით,<br />
მივჰმართეთ, იგი აგრევე წყნარად მივა და შვენებით.<br />
207<br />
“ბროლმან, ლალსა გარეულმან, ვარდნი თხელნი<br />
ანატიფნა,<br />
იგი ტკბილნი გონებანი ჩვენთვის მეტად გაამყიფნა:<br />
არ აგვიხვნა, არცა დაგვსხნა, ყოლა არად ამოგვკრიფნა,<br />
მისნი მკვახედ მოუბარნი მათრახითა შეგვამწიფნა!
208<br />
“უმცროსსა ძმასა მივეცით, უფროსსა დავეზიდენით;<br />
ხელი მოჰკიდა, «დადეგო!», ესეცა ჰკადრა კიდ ენით;<br />
მან ხრმალსა ხელი არ მიჰყო, ჩვენ ამად დავერიდენით,<br />
თავსა გარდაჰკრა მათრახი, ვნახეთ სისხლისა კი დენით.<br />
209<br />
“მით ერთითა მათრახითა თავი ასრე გარდაჰფრიწა,<br />
ვითა მკვდარი უსულო ქმნა, ვითა მიწა დაამიწა,<br />
მისი რასმე მკადრებელი მოამდაბლა, მოამიწა,<br />
თვალთა წინა წაგვივიდა ლაღი, კუშტი, ამაყი, წა!<br />
210<br />
“აღარ დაბრუნდა, წავიდა წყნარად და აუჩქარებლად,
აგერა მივა, ნახეო, იგი მზეებრ და მთვარებლად”.<br />
შორს უჩვენებდეს ავთანდილს მტირალნი გაუხარებლად,<br />
ოდენ ჩნდა შავი ტაიჭი მისი მის მზისა მარებლად.<br />
211<br />
აჰა, მიჰხდა ავთანდილსა ღაწვთა ცრემლით არ-დათოვნა,<br />
რათგან ცუდად არ წაუხდა მას ეზომი გარეთ ყოვნა.<br />
კაცსა მიჰხვდეს საწადელი, რას ეძებდეს, უნდა პოვნა,<br />
მაშინ მისგან აღარა ხამს გარდასრულთა ჭირთა ხსოვნა.<br />
212<br />
უთხრა, თუ: “ძმანო, ვარ ვინმე ღარიბი უადგილოსა,<br />
მე იმა ყმისა საძებრად მოვჰშორდი საგაზრდილოსა,<br />
აწ თქვენგან მივჰხვდი საქმესა ყოლა არ-საადვილოსა,<br />
ღმერთიმცა ნურას ნუღარ იქმს თქვენსა დასაღრეჯილოსა!
213<br />
“ვითა მე მივჰხვდი წადილსა, ჩემის გულისა ნებასა,<br />
აგრემცა ღმერთი ნურას იქმს ძმისა თქვენისა ვნებასა!”<br />
უჩვენა მისი სადგომი: “მიდითო ნება-ნებასა,<br />
ჩრდილსა გარდასვით, მაშვრალნი მიეცით მოსვენებასა”.<br />
214<br />
ესე უთხრა და წავიდა, ცხენი გაქუსლა დეზითა,<br />
ვითა გავაზი გაფრინდა, არ-გაშვებული ხეზითა,<br />
ან მთვარე, მზისა შემყრელი, მზე სინათლითა ზეზითა.<br />
დაივსო ცეცხლი შემწველი მისითა მან მიზეზითა.<br />
215
მიეწურა, იგონებდა, ახლოს შეყრა ვითა აგოს:<br />
“საუბარმან უმეცარმან შმაგი უფრო გააშმაგოს!<br />
ხამს, თუ კაცმან გონიერმან ძნელი საქმე გამოაგოს,<br />
არ სიწყნარე გონებისა მოიძულოს, მოიძაგოს.<br />
216<br />
“რათგან ისი არის სადმე უცნობოდ და ისრე რეტად,<br />
რომე კაცსა არ მიუშვებს საუბრად და მისად ჭვრეტად,<br />
მივეწევი, შევიყრებით ერთმანერთის ცემა-ჟლეტად,<br />
ანუ მომკლავს, ანუ მოვჰკლავ, დაიმალვის მეტის-<br />
მეტად”.<br />
217<br />
ავთანდილ იტყვის: “ეზომნი ჭირნიმცა რად ვაცუდენი?<br />
რაცაღა არის, არა არს, თუმცა არ ედგნეს ბუდენი;
სადაცა მივა, მივიდეს, რაზომმც მოვლოდეს ზღუდენი,<br />
მუნითგან ვძებნნე ღონენი ჩემნი არ-დასამრუდენი”.<br />
218<br />
წინა-უკანა იარნეს ორნი დღენი და ღამენი,<br />
დღისით და ღამით მაშვრალნი, არ შეჭამადთა მჭამენი.<br />
არსადა ხანი არ დაყვეს, ერთნი თვალისა წამენი.<br />
მათ თვალთა ცრემლნი სდიოდეს, მინდორთა<br />
მოსალამენი.<br />
219<br />
დღისით ვლეს და საღამო-ჟამ გამოუჩნდეს დიდნი<br />
კლდენი,<br />
კლდეთა შიგან ქვაბნი იყვნეს, ძირსა წყალი ჩანადენი,<br />
წყლისა პირსა, არ ითქმოდა, შამბი იყო თუ რასდენი,
ხე დიდრონი, თვალ-უწდომი, მაღლა კლდემდის<br />
ანაყრდენი.<br />
220<br />
მან ყმამან ქვაბსა მიჰმართა, გავლნა წყალნი კლდენია;<br />
ავთანდილ ცხენსა გარდახდა, მონახნა დიდნი ხენია,<br />
მას ზედა ჭვრეტად გავიდა, ძირსა დააბა ცხენია,<br />
მუნით უჭვრეტდა. იგი ყმა მივა ცრემლ-მინადენია.<br />
221<br />
რა ტყენი გავლნა მან ყმამან, მოსილმან ვეფხის ტყავითა,<br />
ქვაბისა კარსა გამოდგა ქალი ჯუბითა შავითა,<br />
ატირდა მაღლად ცრემლითა, ზღვათაცა შესართავითა,<br />
იგი ყმა ცხენსა გარდახდა, ყელსა მოეჭდო მკლავითა.
222<br />
ყმამან უთხრა: “დაო ასმათ, ხიდნი ზღვასა ჩაგვიცვივდეს:<br />
ვეღარ მივჰხვდით ჟამიერად, ჩვენ ვისიცა ცეცხლნი<br />
გვწვიდეს”.<br />
ესე თქვა და მკერდსა ხელნი იკრნა, ცრემლნი<br />
გარდმოსწვიმდეს.<br />
ქალი შებნდა, მოეხვია, ერთმანერთსა სისხლი სწმიდეს.<br />
223<br />
იგი ტევრი გაეხშირა დანაგლეჯსა მათსა თმასა,<br />
ერთმანერთსა ეხვეოდეს, ყმა ქალსა და ქალი ყმასა;<br />
იზახდიან, მოთქმიდიან, მოსცემდიან კლდენი ხმასა.<br />
ავთანდილ სჭვრეტს გაკვირვებით მათსა ეგრე ქცევა-<br />
ზმასა.
224<br />
სული დაიღო მან ქალმან, დათმო გულისა წყლულობა,<br />
ქვაბს შეიყვანა ტაიჭი, მოჰხადა აკაზმულობა,<br />
მას ამასა შეჰხსნა, შეიღო აბჯრისა წელ-მორტყმულობა;<br />
შინა შევიდეს, მას დღესა გარდახდა გამოსრულობა.<br />
225<br />
ავთანდილს უკვირს: “ამბავი ისი თუ ვცნაო მე რითა?!”<br />
გათენდა, ქალი გამოდგა, მოსილი მითვე ფერითა,<br />
შავსა აუდვა ლაგამი, სწმენდდა რიდისა წვერითა,<br />
შეკაზმა, მოაქვს აბჯარი წყნარად, არ რამე ჩხერითა.<br />
226<br />
მის მოყმისა წესი იყო, მეტსა თურე არ ასრე ჯდა.
ქალი ტირს და მკერდსა იცემს, თმისა ტევრსა<br />
გაიგლეჯდა;<br />
ერთმანერთსა მოეხვივნეს, აკოცა და ცხენსა შეჯდა;<br />
ასმათ, აგრე დაღრეჯილი, კვლა უფრორე დაიღრეჯდა.<br />
227<br />
ავთანდილ ახლოს კვლა ნახა სახე მისივე კაცისა,<br />
ულვაშ-აშლილი, წვერ-გამო, “ნუთუ მზეაო, - თქვა, -<br />
ცისა?”<br />
ეყნოსა სული ალვისა, ქართაგან მონატაცისა;<br />
ასრე უჩნს მოკლვა ლომისა, მართ ვითა ლომსა ვაცისა.<br />
228<br />
მასვე გზასა წამოვიდა, რომე გუშინ შეეარა,<br />
შამბი გავლო, გაეშორა, თავი მინდორს გააგარა;
ავთანდილ სჭვრეტს გაკვირვებით, მალვით ხესა<br />
მოეფარა,<br />
თქვა თუ: “ღმერთმან ესე საქმე მეტად კარგად<br />
მომიგვარა.<br />
229<br />
“აწ ამას ჩემთვის ღმრთისაგან სხვა საქმე რა ვამჯობინო?<br />
ქალი შევიპყრა, მის ყმისა ამბავი ვაამბობინო,<br />
ჩემიცა ვუთხრა ყველაი, მართალი გავაბრჭობინო,<br />
მას ყმასა ხრმალი არა ვჰკრა, არც მისი დავისობინო”.<br />
ამბავი ავთანდილისა,<br />
ასმათს რომ ეუბნების ქვაბშიგან<br />
230
ჩამოვიდა, ცხენი ახსნა, მისგან ხესა გამობმული,<br />
ზედა შეჯდა, გაემართა, ქვაბი დახვდა კარ-განხმული.<br />
მუნით ქალი გამოიჭრა გულ-მდუღარე, ცრემლ-<br />
დასხმული,<br />
ეგონა, თუ: დაბრუნდაო პირი ვარდი, ბროლ-ბაკმული.<br />
231<br />
ვერ იცნა, - სახე არ ჰგვანდა მისი მის ყმისა სახესა, -<br />
ფიცხლა გაიქცა, მიჰმართა ზახილით კლდესა და ხესა;<br />
ყმა გარდაიჭრა, დააბა, ვითა კაკაბი მახესა;<br />
ხმას სცემდეს კლდენი ქალისა ზახილსა მუნ ერთ-სახესა.<br />
232<br />
მას ყმასა თავი არ მისცა, ჭვრეტადცა ებილწებოდა,<br />
ვითა კაკაბი არწივსა ქვეშე მი და მო ძრწებოდა,
ტარიელს ვისმე უზახდა მწედ, თუცა არ ემწებოდა,<br />
ავთანდილ მუხლთა უყრიდა, თითითა ეხვეწებოდა.<br />
233<br />
ეტყოდა: “სულე! რამც გიყავ? კაცი ვარ, ადამიანი,<br />
უფერო-ქმნილნი მინახვან ვარდნი და ისი იანი,<br />
მისი რამ მითხარ, ვინ არის ტან-სარო, პირ-ბაკმიანი?<br />
სხვად არას გიზამ, ნუ გეშის, ნუ ჰყივი აგრე ხმიანი”.<br />
234<br />
ქალი ეტყოდა ტირილით, სარჩელი უგავს ბრჭობასა:<br />
“თუ არ შმაგი ხარ, დამეხსენ; შმაგი ხარ, მოდი ცნობასა!<br />
აწ მეტად ძნელსა საქმესა მნუკევ ადვილად თხრობასა;<br />
ცუდად ნუ სცთები, ნუ ელი მაგა ამბისა მბობასა”.
235<br />
კვლა ეტყვის: “ყმაო, რა გინდა, ანუ მენუკვი მე რასა?<br />
მაგა საქმისა ვერა იქმს ვერცა კალამი წერასა.<br />
შენ ერთხელ მეტყვი, «მითხარო», მე ასჯერ გეტყვი<br />
«ვერასა»,<br />
ვითა სიცილი ტირილსა, ვაგლახი მიჯობს მღერასა”.<br />
236<br />
“ქალო, არ იცი სით მოვალ, რა ჭირნი მომითმენიან;<br />
ოდითგან ვეძებ ამბავთა, ესე არვისგან მსმენიან;<br />
შენ მიპოვნიხარ, - სიტყვანი ჩემნი რაზომცა გწყენიან, -<br />
ვერ დაგეხსნები, მიამბე, ჩემგან ნუღარა გრცხვენიან!”<br />
237
ქალმან უთხრა: “რას შეგესწარ, მე ვინ ვარ და ანუ შენო?<br />
მზე არ მახლავს, შეგეტყვების, თრთვილო, ასრე მით<br />
მაწყენო!<br />
გრძელი სიტყვა საწყინოა, ასრე მოკლედ მოგახსენო:<br />
ვერასათვის ვერ გიამბობ, რაცა გინდა, იგი ქმენო!”<br />
238<br />
კვლაცა ჰკითხა ზენარობით, მიუყარნა მუხლნი წინა,<br />
მაგრა ვერა ვერ დაჰყარა, მუდარობა მოეწყინა,<br />
პირსა ზედა გაგულისდა, თვალთა სისხლი მოედინა,<br />
ადგა, თმითა წამოზიდნა, ყელსა დანა დააბრჯინა.<br />
239<br />
ეგრე უთხრა: “მე ეზომი ჯავრი ვითა შეგარჩინო?!<br />
რაგვარა თუ ამატირო, ცრემლი ცუდად დამადინო?!
გიჯობს, მითხრა; ამის მეტი მართ აღარა არ გაწყინო,<br />
თვარა, ღმერთმან მტერი ჩემი მოკლას, ვითა<br />
მოგაკვდინო!”<br />
2<strong>40</strong><br />
ქალმან უთხრა: “ეგე ღონე მოიგონე მატად ავი:<br />
თუ არ მომკლავ, არ მოვკვდები, მრთელი ვარ და<br />
მოუკლავი.<br />
რად რა გითხრა, სადამდისცა ვიყო ჭირთა უნახავი?<br />
კვლა თუ მომკლავ, სასაუბროდ აღარ მედგას ზედან<br />
თავი”.<br />
241<br />
კვლა ეტყვის: “ყმაო, რად მპოვე, ვინ მეუბნები მე, ვინო?<br />
ეგე ამბავი ცოცხალსა ენითა ვერ მათქმევინო!<br />
მე თავი ჩემი ნებითა ჩემითა მოგაკლვევინო,
ვითა უსტარი ბედითი ადვილად დაგახევინო.<br />
242<br />
“ჩემი სიკვდილი შენ ჩემად, პატიჟად ნურად გგონია,<br />
მით რომე დამხსნი ტირილსა, შემშრების ცრემლთა<br />
ფონია;<br />
ჩალად მიჩნს ყოვლი სოფელი, მისთვისვე შემიწონია.<br />
ვერ გიცნობ, ვინ ხარ, ვის გითხრნე სიტყვანი<br />
მისანდონია?”<br />
243<br />
ყმამან თქვა, თუ: “არ ეგების აწ ამისი ასრე თქმევა,<br />
სხვასა რასმე მოვიგონებ, სჯობს საქმისა გამორჩევა”.<br />
გაუშვა და ცალკე დაჯდა, ტირს, დაუწყო ცრემლთა<br />
ფრქვევა,
ქალსა უთხრა: “გაგარისხე, აწ, არ ვიცი, ვით დავრჩე, ვა!”<br />
244<br />
ქალი დაუჯდა კუშტ-გვარად, ქუშობს, ჯერთ არ<br />
დამტკბარია;<br />
ავთანდილ ქვე ზის ტირილად, აღარას მოუბარია;<br />
ვარდისა ბაღსა მოგუბდა ცრემლისა საგუბარია.<br />
კვლა იქით ქალი ატირდა, მისთვის გულ-ნალმობარია.<br />
245<br />
ყმა მტირალი შეებრალა, ამად ცხელნი ცრემლნი ღვარნა,<br />
მაგრა უჯდა უცხოს უცხო, არ ბაგენი აუბარნა;<br />
ყმამან ცნა, თუ: “გონებანი ჩქარნი ჩემთვის დააწყნარნა”.<br />
ცრემლ-დენილი შეეხვეწა, ადგა, მუხლნი მიუყარნა.
246<br />
უთხრა: “ვიცი, აღარ ვარგხარ შენ აწ ჩემად დასადობლად,<br />
გაგარისხე, დაგრჩომივარ ღარიბად და ამად ობლად;<br />
აწ ეგრეცა თავი ჩემი დამიც შენთვის დასანდობლად,<br />
ამად რომე შეცოდება შვიდ-გზის თქმულა შესანდობლად.<br />
247<br />
“თავი ჩემი სამსახურად თუცა ავად მოგაწონე,<br />
მიჯნურისა შებრალება ხამს, ესეცა გაიგონე;<br />
სხვაგნით ყოვლგნით უღონო ვარ, არვინ არის ჩემი ღონე;<br />
სულთა მოგცემ გულისათვის, სხვა მეტიმცა რა გაქონე!”<br />
248<br />
რა ქალსა მიჰხვდა ყმისაგან მიჯნურობისა სმინება,
გულ-ამოხვინჩვით დაიწყო ას-კეცად ცრემლთა დინება,<br />
კვლა გაამაღლა ზახილით ტირილი, არ გაცინება.<br />
ავთანდილს ღმერთმან წადილი მისცა, გულისა ლხინება.<br />
249<br />
იტყვის, თუ: “ამა სიტყვითა მას ფერი შეეცვალების,<br />
ვისთვისმე ცხელი უცილოდ მას ცრემლი ემალმალების”.<br />
კვლა უთხრა: “დაო, მიჯნური მტერთაცა შეებრალების;<br />
ესეცა იცი, სიკვდილსა თვით ეძებს, არ ეკრძალების.<br />
250<br />
“ვარ მიჯნური, ხელი ვინმე, გაუწყვედლად სულთა<br />
დგმისად;<br />
ჩემმან მზემან გამომგზავნა საძებარად იმა ყმისად;<br />
ღრუბელიცა ვერ მიჰხვდების, მე მისრულვარ სადა, მი,
სად!<br />
გული თქვენი მიპოვნია, მისი შენდა, შენი მისად.<br />
251<br />
“მისი სახე გულსა ჩემსა ხატად ასრე გამოვხატე,<br />
მისთვის ხელმან, გამოჭრილმან, ლხინი ჩემი ვაალქატე.<br />
ორისაგან ერთი მიყავ: ტყვე მქმენ, ანუ მააზატე,<br />
ან მაცოცხლე, ანუ მომკალ, ჭირი ჭირსა მომიმატე”.<br />
252<br />
ქალმან უთხრა ყმასა სიტყვა პირველისა უამესი:<br />
“ეგე სიტყვა მოიგონე დია რამე უკეთესი.<br />
წეღან საქმე მტერობისა გულსა ჩემსა შთამოსთესი,<br />
აწ მოყვარე გიპოვნივარ, დისაგანცა უფრო დესი.
253<br />
“მაშა რათგან მიჯნურობა შენად ღონედ მოიგონე,<br />
არ ეგების, ამას იქით თუმცა თავი არ გამონე,<br />
არ შენ მოგეც თავი ჩემი, დაგაბნივე, დაგაღონე;<br />
შენთვის მოვკვდე, ამისებრი მემცა საქმე რა ვაღონე!<br />
254<br />
“აწ რაცა გითხრა, თუ ამა საქმესა დამმორჩილდები,<br />
რასაცა ეძებ, მიჰხვდები, უცილოდ არ ასცილდები;<br />
თუ არ მომისმენ, ვერ ჰპოვებ, რაზომმცა ცრემლსა<br />
ჰმილდები,<br />
მოგხვდების მდურვა სოფლისა, მოჰკვდები გა-ცა-<br />
სწბილდები”<br />
255
ყმამან უთხრა: “ეგე საქმე ამას ჰგავსო, არა სხვასა:<br />
ორნი კაცნი მოდიოდეს სადაურნი სადმე გზასა,<br />
უკანამან წინა ნახა ჩავარდნილი შიგან ჭასა,<br />
ზედ მიადგა, ჩაჰყიოდა, ტირს, იძახის ვაგლახ-ვასა.<br />
256<br />
“ეგრე უთხრა: «ამხანაგო, იყავ მანდა, მომიცდიდე,<br />
წავალ თოკთა მოსახმელად, მწადსო, თუმცა ამოგზიდე»;<br />
მას ქვეშეთსა გაეცინა, გაუკვირდა მეტად კიდე,<br />
შემოჰყივლა: «არ გელოდე, სად გაგექცე, სად წავიდე?»<br />
257<br />
“აწ, დაო, შენთა ხელთაა ჩემი საბელი ყელისა,<br />
სხვად უღონოა უშენოდ ჩემგან აღპყრობა ხელისა;
რასაცა მიზამ, შენ იცი, შენ ხარ წამალი ხელისა,<br />
თვარ ვისმცა ექმნა გორლითა შეკვრა თავისა მრთელისა!”<br />
258<br />
ქალმან უთხრა: “მომეწონა, ყმაო, შენი ნაუბარი.<br />
ხარ უცილოდ კარგი ვინმე, მოყმე, ბრძენთა საქებარი;<br />
ხარ ვინათგან აქანამდის მაგა ჭირთა დამთმობარი,<br />
რაცა გითხრა, მომისმინე, გიპოვნია საძებარი.<br />
259<br />
“იმა მოყმისა ამბავი არსადა არ იპოვების;<br />
თვით თუ არ გითხრობს, არ ითქმის, არვისგან<br />
დაიჯერების;<br />
მოილოდინე, მოვიდეს, რაზომმცა დაგეყოვნების,<br />
დადუმდი, ვარდსა ნუ აზრობ, ცრემლითა ნუ ითოვნების.
260<br />
“გითხრა, თუ ცოდნა გწადიან ჩვენისა შენ სახელისა:<br />
ტარიელ არის სახელი იმა მოყმისა ხელისა;<br />
მე ასმათ მქვიან, რომელსა წვა მაქვს ცეცხლისა ცხელისა,<br />
სულთქმა სულთქმისა ბევრისა, მაშა თუ არ ერთხელისა.<br />
261<br />
“ამის მეტსა ვერას გითხრობ მე სიტყვასა ამისთანსა:<br />
ისი მინდორს არონინებს ტანსა მჭევრსა, მემაჯანსა,<br />
ვჭამ, გლახ, მარტო ნადირისა მისგან ხორცსა მონატანსა,<br />
აწვე მოვა, არა ვიცი, თუ დაჰყოვნის დიდსა ხანსა.<br />
262
“ამას გვედრებ, მოიცადო თავი სხვაგან არსად არო;<br />
რა მოვიდეს, შევეხვეწო, ნუთუ ვით რა მოვაგვარო;<br />
ერთმანერთსა შეგამეცნნე, თავი შენი შევაყვარო,<br />
თვით გიამბოს საქმე მისი, საყვარელსა გაახარო”.<br />
263<br />
ქალსა ყმამან მოუსმინა, დაჰმორჩილდა, დაჰრთო ნება.<br />
ამას ზედა მოიხედეს, ხევით ესმა ჩხაპუნება;<br />
მთვარე წყალსა გამოსრული ნახეს, შუქთა მოფინება,<br />
უკურიდეს, აღარა ქმნეს მუნ ხანისა დაყოვნება.<br />
264<br />
ქალმან უთხრა: “ყმაო, მოგცა ჟამად ღმერთმან, რაცა გინა,<br />
მაგრა თავი უჩინო ქმენ, დამალული იყავ შინა;<br />
იმა ყმისა მეუნებლე ხორციელი არავინ ა;
ნუთუ ვით რა მოვაგვარო, შენი ნახვა არ ეწყინა”.<br />
265<br />
ავთანდილ ქალმან დამალა ქვაბს დამალვითა მალითა.<br />
იგი ყმა ცხენსა გარდაჰხდა, შვენოდა კაპარჭ-ხრმალითა;<br />
ატირდეს მაღლად ცრემლითა, ზღვათაცა შესამალითა,<br />
ავთანდილ სარკმლით უჭვრეტდა ჭვრეტითა<br />
იდუმალითა.<br />
266<br />
ამარტის ფერად შეცვალა ბროლი ცრემლისა ბანამან.<br />
დიდხან იტირეს ყმამან და მან ქალმან შაოსანამან;<br />
შეხსნა, შეიღო აბჯარი, ცხენიცა შეიყვანა მან;<br />
დადუმდეს, ცრემლნი მოჰკვეთნა შავმან გიშრისა<br />
დანამან.
267<br />
ავთანდილ სარკმლით უჭვრეტდა, ტყვე, საკნით<br />
ნააზატები.<br />
მან ქალმან ქვეშე დაუგო ვეფხის ტყავისა ნატები;<br />
მას ზედა დაჯდა იგი ყმა, სულთქვამს ჭირ-მონამატები,<br />
სისხლისა ცრემლსა გაეწნა შუა გიშრისა სატები.<br />
268<br />
მან ქალმან ხელ-ყო კვესითა გზება ცეცხლისა ნელისა,<br />
ეგონა ჭამა ხორცისა შემწვრისა, შეუქნელისა;<br />
მიუპყრა, ერთი ახლიჩა, ქმნაა საქმისა ძნელისა,<br />
ძალი არ ჰქონდა, დაუწყო გამოყრა უცოხნელისა.<br />
269
ცოტად მიწვა, მიიძინა, თუცა ყოლა ვერა მეტი;<br />
შეკრთა, დიდნი დაიზახნა, წამოიჭრა ვითა რეტი,<br />
იზახდის და წამ-წამ იკრის გულსა ლოდი, თავსა კეტი.<br />
ცალ-კერძ ზის და პირსა იხოკს ქალი მისი შენამჭვრეტი.<br />
270<br />
“რად დაჰბრუნდი? - მოახსენა, - მითხარ, რაცა წაგეკიდა!”<br />
მან უბრძანა: “მონადირე მეფე ვინმე გარდმეკიდა<br />
ჰყვეს ლაშქარნი უთვალავნი, ბარგი მძიმედ აეკიდა,<br />
იგი მინდორს ნადირობდა, დაეფანჩა მარეკი, და.<br />
271<br />
“სევდად მეცა კაცთა ნახვა, ცეცხლი უფრო გავიალე,<br />
არ მიუვე ახლოს შეყრად, თავი ჩემი შევიწყალე,
მათგან მკრთალი შემოვბრუნდი, ტყესა შიგან დავიმალე,<br />
ვთქვი: «ნუთუმცა უკუმრიდა, რა გათენდეს, წავალ<br />
ხვალე»”.<br />
272<br />
ქალსა ცრემლი გარდმოსცვივდა ას-ნაკეცი, ბევრის-<br />
ბევრად;<br />
მოახსენა: “მხეცთა თანა იარები მარტო ტევრად,<br />
არას კაცსა არ იახლებ საუბრად და შემაქცევრად;<br />
მას მაგითა ვერას არგებ, დღეთა შენთა ცუდად ჰლევ<br />
რად?<br />
273<br />
“ყოვლი პირი ქვეყანისა ერთობ სრულად მოგივლია,<br />
ერთი კაცი შემაქცევრად შენად ვითა დაგელია?
გეახლოს და არ გაშმაგდე, თუცა ჭირი არ გაკლია;<br />
შენ მოჰკვდე და იგი წახდეს, ესე შენთვის რა მადლია?”<br />
274<br />
უბრძანა: “დაო, ეგეა მსგავსი შენისა გულისა,<br />
მაგრა არ არის ქვეყანად წამალი ამა წყლულისა!<br />
ვის ძალ-აქვს პოვნა კაცისა, თვით სოფლად არ-<br />
მოსრულისა?<br />
ჩემი ლხინია სიკვდილი, გაყრა ხორცთა და სულისა.<br />
275<br />
“ღმერთმან სხვაცა ეტლსა ჩემსა სადმცა კაცი რად დაბადა,<br />
სიახლე და საუბარი თუმცა მისი მე მეწადა!<br />
ვინმცა გასძლნა ჭირნი ჩემნი, ანუ ვინმცა შეეცადა?<br />
შენგან კიდე ხორციელი, დაო, მივის არასადა”.
276<br />
ქალმან ჰკადრა: “არ გამიწყრე, ვიშიშვი და ვიაჯ დია;<br />
რათგან ღმერთსა ვაზირობა შენი ჩემზედ მოუგდია,<br />
ვერ დავმალავ უკეთესსა, რაცა საქმე გამიცდია.<br />
არა ვარგა უსაზომო, თავი ზომსა გარდგიხდია”.<br />
277<br />
ყმამან უთხრა: “რას მენუკვი, არა ვიცი, გამიცხადე.<br />
კაცი ჩემად სამსახურად უღმრთოდ მემცა ვით დავბადე!<br />
ღმერთსა ჩემი უბედობა უნდა, მემცა რას ვეცადე!<br />
განაღამცა გავნადირდი, თავი ასრე გავიხადე”.<br />
278
ქალმან კვლა ჰკადრა: “გაგსაჯე მეტითა შეგონებითა,<br />
მაგრა თუ კაცი მოგგვარო, მოგყვეს თავისა ნებითა,<br />
იგი გეახლოს, ილხენდე მისითა შემეცნებითა,<br />
ფიცე, არ მოჰკლა, არ იყო, არ, სავნებლისა ვნებითა”.<br />
279<br />
ყმამან უთხრა: “თუ მიჩვენებ, ვნახავ, დიდად გავიხარებ,<br />
სიყვარულმან მისმან, ვისთვის ხელი მინდორს თავსა<br />
ვარებ,<br />
არას ვუზამ უგემურსა, არაოდეს გავამწარებ;<br />
რაცა ჩემგან ეამების, ვაამებ და შევიყვარებ”.<br />
შეყრა ტარიელისა<br />
და<br />
ავთანდილისა
280<br />
ქალი ადგა და წავიდა მის ყმისა მოსაყვანებლად;<br />
“არ ეწყინაო”, უამბობს, არს მისად მაგულვანებლად,<br />
ხელი მოჰკიდა, მოჰყვანდა, ვით მთვარე მოსავანებლად;<br />
იგი რა ნახა ტარიელ, თქვა მზისა დასაგვანებლად.<br />
281<br />
გამოეგება ტარიელ, ჰმართებს ორთავე მზე დარად,<br />
ანუ ცით მთვარე უღრუბლო შუქთა მოჰფენდეს ქვე<br />
ბარად,<br />
რომე მათთანა ალვისა ხეცა ვარგიყოს ხედ არად,<br />
ჰგვანდეს შვიდთავე მნათობთა, სხვადმცა რისად ვთქვა<br />
მე და რად!<br />
282
მათ აკოცეს ერთმანერთსა, უცხოობით არ დაჰრიდეს,<br />
ვარდსა ხლეჩდეს, ბაგეთაგან კბილნი თეთრნი<br />
გამოსჭვირდეს,<br />
ყელი ყელსა გადააჭვდეს, ერთმანერთსა აუტირდეს,<br />
ქარვად შექმნნეს იაგუნდნი მათნი, თუცა ლალად<br />
ღირდეს.<br />
283<br />
მობრუნდეს. ყმამან ავთანდილს ხელი შეუპყრა ხელითა,<br />
ერთგან დასხდეს და იტირეს დიდხან ცრემლითა<br />
ცხელითა.<br />
ასმათი სულსა უღებდა სიტყვითა საკვირველითა:<br />
“თავთა ნუ დაჰხოცთ, ნუ ბნელ-იქმთ მზესა თქვენითა<br />
ბნელითა”.
284<br />
ტარიელის ვარდი იყო დათრთვილული, არ დაზრული;<br />
ყმასა უთხრა: “მესწრაფების, მითხარ შენი დაფარული,<br />
ვინ ხარ, ანუ სით მოსრულხარ, სადაური, სით მოსრული?<br />
მე სიკვდილსა აღარ ვახსოვ, ვარ მისგანცა განწირული”.<br />
285<br />
ავთანდილ გასცა პასუხი, სიტყვები ლამაზებია:<br />
“ლომო და გმირო ტარიელ, ვის თავი გინაზებია,<br />
მე ვარ არაბი, არაბეთს არს ჩემი დარბაზებია,<br />
მიჯნურობითა დამწვარვარ, ცეცხლი უშრეტი მგზებია.<br />
286<br />
“მე პატრონისა ჩემისა ასული შემყვარებია;
თვით მეფედ მათად მას ხედვენ მონები მკლავ-მაგრებია.<br />
თუცა არ მიცნობ, გინახავ, თავი ვით გიაზრებია,<br />
გახსოვსცა, ოდეს დაჰხოცე მონები არ-საპყრებია?<br />
287<br />
“შენ მინდორს გნახეთ გაჭრილი, ჩვენ ზედა<br />
გარდგეკიდენით,<br />
პატრონი ჩემი გაგიწყრა, ჩვენ ხაფად წაგეკიდენით,<br />
გიხმეთ, არ მოხველ, ლაშქარნი უკანა გამოგკიდენით,<br />
შენ ველნი წითლად შეჰღებენ სრულად სისხლისა<br />
მიდენით.<br />
288<br />
“ყველაკასა მათრახითა თავი უხრმლოდ გარდაჰკვეთეთ.<br />
მეფე შეჯდა, დაგვეკარგე, კვალი შენი ვერ მოვკვეთეთ,
ვითა ქაჯი დაგვემალე, მონებიცა დავაფეთეთ,<br />
ამან უფრო დაგვაშმაგნა, თავი სრულად გავაშეთეთ.<br />
289<br />
“ჭმუნვა შეექმნა, თქვენც იცით, ხელმწიფე ნებიერია.<br />
მოგნახეს, გძებნეს ყოველგან, მათ რუკა დაუწერია,<br />
ვერ ნახეს შენი მნახავი ვერცა ყმა, ვერცა ბერია;<br />
აწ გამომგზავნა, რომელსა ვერ მზე ჰგავს, ვერ ეთერია.<br />
290<br />
“მიბრძანა: «მიცან ამბავი მის ყმისა წარხდომილისა,<br />
მაშინ ვარ მქმნელი საქმისა, მის შენგან მონდომილსა».<br />
სამ წლამდის მითხრა დადენა უმისოდ ცრემლთა მილისა.<br />
არ გიკვირს, გავძელ ვერ-ჭვრეტა მისისა მე ღიმილისა?!
291<br />
“აქანამდის მნახავიცა კაცი შენი არ მენახა;<br />
ქურდნი ვნახენ, რომე თქვენთვის სიტყვა რამე გაემკვახა;<br />
მათრახითა ჩამოგეგდო ერთი, მკვდართა დაგესახა;<br />
მათ მასწავლეს, ძმა რომელთა სულ-მობრძავი სამე, გლახ,<br />
ა”.<br />
292<br />
ტარიელსცა აეხსენა ომი მათი მაშინდელი,<br />
იტყვის: “მახსოვს ეგე საქმე, თუმცა არის ადრინდელი;<br />
ერთგან გნახენ ნადირობას შენ და შენი მე გამზრდელი;<br />
მით ვტიროდი, მომეგონა მე, გლახ, ჩემი წარმწყმედელი.<br />
293
“რას მაქმნევდით, რა გინდოდა, ერთმანერთსა რითა<br />
ვჰგვანდით?<br />
თქვენ მორჭმულნი სთამაშობდით, ჩვენ მტირალნი<br />
ღაწვთა ვბანდით.<br />
რა მონანი შესაპყრობლად მომწიენით, გაჰგულვანდით,<br />
აწ ვეჭვ, რომე ჩემად ნაცვლად თანა მკვდართა<br />
მიიტანდით.<br />
294<br />
“მოვიხედე, მომეწია, რა პატრონი შენი, ვნახე,<br />
ხელმწიფობით შემებრალნეს, ამად ხელი არ შევახე,<br />
თვალთა წინა გამოვექეც, მეტი არა შევუზრახე.<br />
ჩემი ცხენი უჩინოს ჰგავს, სხვასამცა რას დავასახე!<br />
295
“კაცმან ვერ ასწრას თვალისა დაფახვა, დაწამწამება,<br />
მას გავექცევი, ვისგანცა ჩემი არა ვცნა ამება;<br />
მათ ქურდთა მიღმა გამეგო მე არას არ შეწამება,<br />
ავად ჰშვენოდა მორევნა და ჩემი დათამამება.<br />
296<br />
“აწ ვაშად მოხვე, მეამა ნახვა შენისა პირისა!<br />
ტანად სარო და პირად მზე, მამაცად მსგავსი გმირისა,<br />
გარჯილხარ, მაგრა არა ხარ გარდაუხდელი ჭირისა:<br />
ძნელია პოვნა კაცისა ღმრთივ ზეცით განაწირისა!”<br />
297<br />
ავთანდილ უთხრა: “ვით მაქებ საქები ბრძენთა ენისა?<br />
მაგისად ნაცვლად რამც ვიყავ ღირსი ქებისა თქვენისა<br />
სახე ხარ მზისა ერთისა, ზეცით მნათისა ზენისა,
რათგან ვერ შეგცვლის პატიჟი ეგზომთა ცრემლთა<br />
დენისა.<br />
298<br />
“ამა დღემან დამავიწყა, გული ჩემი ვინ დაბინდა;<br />
დამიგდია სამსახური, იგი იქმნას, რაცა გინდა;<br />
იაგუნდი ეგრეცა სჯობს, ათასჯერმცა მინა მინდა,<br />
შენ გეახლო სიკვდილამდის, ამის მეტი არა მინდა!”<br />
299<br />
ტარიელ უთხრა: “მე შენი გული აწ მემხურვალების;<br />
მიკვირს, თუ: ნაცვლად მაგისად შენ ჩემი რა გევალების!<br />
მაგრა წესია, მიჯნური მიჯნურსა შეებრალების,<br />
შენ საყვარელსა გაგყარო, ესე რად გენაცვალების!
300<br />
“წამოსრულხარ ჩემად ძებნად, პატრონისა სამსახურად;<br />
ღმერთმან ქმნა და გიპოვნივარ, შენცა ცდილხარ<br />
მამაცურად.<br />
მაგრა ჩემსა რა გიამბობს, გამოჭრილვარ ასრე თუ რად!<br />
მე თუ ვიტყვი, დამწვავს ცეცხლი ცხელი, შემიქმს ალად,<br />
მურად”.<br />
301<br />
ასმათ უთხრა: “ცრემლით, ლომო, მაგა ცეცხლსა რა<br />
ერგების!<br />
მე ვითა ვთქვა წვევა თქმისა, რათგან ეგრე არ ეგების!<br />
ვხედავ, ესე ხელი ვინმე მოყმე შენთვის წაეგების,<br />
ცნას მიზეზი შენთა წყლულთა, ქმნას, რა ღონე დაედების.
302<br />
“მეხვეწებოდა, ლამოდა ჩემგან რასამე სმენასა;<br />
ნუთუ ყმას ღმერთმან გაძლება, მემცა ვით მივეც ენასა!<br />
თუ რას სცნობს, ვეჭობ ამისგან თქვენსა რასამე ლხენასა.<br />
არს უკეთესი, რაცაღა სწადს განგებასა ზენასა”.<br />
303<br />
ამას დაყმუნდა ტარიელ დამწვარი, დაალებული;<br />
ასმათს უბრძანა: “მას აქათ შენ ხარ ჩემთანა ხლებული;<br />
რად არა იცი, უწამლო არს ლები ესე ლებული!<br />
კვლა ესე ყმა მწვავს მტირალი, ცრემლითა დავალებული.<br />
304<br />
“კაცმან ვით პოვოს, ღმრთისაგან რაც არა დანაბადია!
მით გული ჩემი სახმილმან აწ ასრე დანაბა დია,<br />
კვლა გზასა მიკრავს, მიჭირავს, მითქს ბადე დანაბადია;<br />
აწ ლხინთა ნაცვლად სოფლისა ჩალა მაქვს და ნაბადია.<br />
305<br />
“მაგრა ღმერთმან მოწყალემან მით სახითა ერთით მზითა<br />
ორი მისი მოწყალება დღესცა მომცა ამა გზითა:<br />
პირველ, შეჰყრის მოყვარულთა ჩემით რათმე მიზეზითა,<br />
კვლა, ნუთუმცა სრულად დამწვა ცეცხლთა ცხელთა<br />
ანაგზითა”.<br />
306<br />
ყმასა უთხრა: “ვინცა კაცმან ძმა იძმოს, თუ დაცა იდოს,<br />
ხამს, თუ მისთვის სიკვდილსა და ჭირსა თავი არ<br />
დაჰრიდოს;
ღმერთმან ერთი ვით აცხოვნოს, თუ მეორე არ წაწყმიდოს!<br />
შენ ისმენდი, მე გიამბობ, რაცა გინდა წამეკიდოს”.<br />
307<br />
ასმათს უთხრა: “მოდი, მოჯე, თანა წყალი მომიტანე,<br />
დაბნედილსა მაპკურებდი, გული მითა გარდამბანე;<br />
მკვდარი მნახო, დამიტირე, სულთქმა გაათანისთანე,<br />
მე სამარე გამითხარე, აქა მიწა მიაკვანე”.<br />
308<br />
ღილ-ჩახსნილი საამბობლად დაჯდა, მხარნი ამოყარნა;<br />
ვითა მზე ჯდა მოღრუბლებით, დიდხან შუქნი არ ადარნა;<br />
ვერ გაახვნა სასაუბროდ მან ბაგენი, გაამყარნა,<br />
მერმე სულთქნა, დაიზახნა, ცრემლნი ცხელნი<br />
გარდმოყარნა.
309<br />
მოთქვამს: “ჰაი, საყვარელო, ჩემო, ჩემთვის დაკარგულო,<br />
იმედო და სოცოცხლეო, გონებაო, სულო, გულო,<br />
ვინ მოგკვეთა, არა ვიცი, ხეო, ედემს დანერგულო!<br />
ცეცხლმან ცხელმან ვით ვერ დაგწვა, გულო, ასჯერ<br />
დადაგულო?!”<br />
ტარიელისაგან<br />
თავის ამბის მბობა ავთანდილთანა<br />
310<br />
“ისმენდი, მოეც გონება ჩემთა ამბავთა სმენასა;<br />
საუბართა და საქმეთა ვითა ძლივ ვათქმევ ენასა!<br />
იგი, ვინ ხელ-მქმნა, მოველი მისგან აროდეს ლხენასა,
ვისგან შევუცავ სევდათა, სისხლისა ღვართა დენასა.<br />
311<br />
“ინდოეთს შვიდთა მეფეთა ყოვლი კაცი ხართ მცნობელი:<br />
ექვსი სამეფო ფარსადანს ჰქონდა, თვით იყო მპყრობელი,<br />
უხვი, მდიდარი, უკადრი, მეფეთა ზედა მფლობელი,<br />
ტანად ლომი და პირად მზე, ომად მძლე, რაზმთა<br />
მწყობელი.<br />
312<br />
“მამა-ჩემი ჯდა მეშვიდე, მეფე მებრძოლთა მზარავი,<br />
სარიდან ერქვა სახელად, მტერთა სრვად დაუფარავი;<br />
ვერვინ ჰკადრებდის წყენასა, ვერ ცხადი, ვერცა მპარავი;<br />
ნადირობდის და იშვებდის საწუთრო-გაუმწარავი.
313<br />
“ხალვა მოსძულდა, შეექმნა გულს კაეშანთა ჯარები.<br />
თქვა: «წამიღია მტერთაგან ძლევით ნაპირთა არები,<br />
ყოვლგნით გამისხმან, მორჭმით ვზი, მაქვს ზეიმი და<br />
ზარები”;<br />
ბრძანა: «წავალ და მეფესა ფარსადანს შევეწყნარები».<br />
314<br />
“ფარსადანს წინა დაასკვნა გაგზავნა მოციქულისა,<br />
შესთვალა: «შენ გაქვს მეფობა ინდოეთისა სრულისა;<br />
აწ მე მწადს, თქვენსა წინაშე მეცა ვცნა ძალი გულისა,<br />
სახელი დარჩეს ჩემისა ერთგულად ნამსახურისა».<br />
315
“ფარსადან შექმნა ზეიმი ამა ამბისა მცნობელმან.<br />
შესთვალა: «ღმერთსა მადლობა შევსწირე ხმელთა<br />
მფლობელმან,<br />
რათგან ეგე ჰქმენ მეფემან, ჩემებრ ინდოეთს<br />
მჯდომელმან.<br />
აწ მოდი, ასრე პატივ გცე, ვითა ძმამან და მშობელმან».<br />
316<br />
“ერთი სამეფო, საკარგყმო, უბოძა ამირბარობა.<br />
თვით ამირბარსა ინდოეთს აქვს ამირ-სპასალარობა.<br />
მეფე რა დაჯდა, არა სჭირს ხელისა მიუმცთარობა;<br />
სხვად პატრონია, მართ ოდენ არა აქვს კეისარობა.<br />
317<br />
“თვით მეფემან მამა-ჩემი დაიჭირა სწორად თავსა.
თქვა: «ჩემებრი ამირბარი, ნაძლევი ვარ, ვისმცა ჰყავსა!»<br />
ლაშქრობდის და ნადირობდის, აძლევდიან მტერნი ზავსა.<br />
მას არა ვჰგავ ასრე, ვითა მე სხვა კაცი არა მგავსა.<br />
318<br />
“ძე არ ესვა მეფესა და დედოფალსა მზისა დარსა,<br />
ჭმუნვა ჰქონდა, ჟამი იყო, მით აეხვნეს სპანი ზარსა.<br />
ვა, კრულია დღემცა იგი, მე მივეცი ამირბარსა!<br />
მეფემ ბრძანა: «შვილად გავზრდი, თვით ჩემივე გვარი<br />
არსა».<br />
319<br />
“მეფემან და დედოფალმან მიმიყვანეს შვილად მათად,<br />
საპატრონოდ მზრდიდეს სრულთა ლაშქართა და<br />
ქვეყანათად,
ბრძენთა მიმცეს სასწავლელად ხელმწიფეთა ქცევა-<br />
ქმნათად;<br />
მოვიწიფე, დავემსგავსე მზესა თვალად, ლომსა ნაკვთად.<br />
320<br />
“ასმათ, მითხრობდი, რაცა სცნა ჩემგან ამბობა ცილისა.<br />
ხუთისა წლისა შევიქმენ მსგავსი ვარდისა შლილისა;<br />
ჭირად არ მიჩნდის ლომისა მოკლვა, მართ ვითა სირისა;<br />
არა ჰგაოდის ფარსადანს მისი არა-სმა შვილისა.<br />
321<br />
“ასმათ, შენცა ხარ მოწამე ჩემისა ფერ-მიხდილისა,<br />
მზესა მე ვსჯობდი შვენებით, ვით ბინდსა ჟამი დილისა;<br />
იტყოდეს ჩემნი მნახავნი: «მსგავსია ედემს ზრდილისა».<br />
აწ მაშინდლისა ჩემისა სახე ვარ ოდენ ჩრდილისა.
322<br />
“მე ხუთისა წლისა ვიყავ, დაორსულდა დედოფალი”.<br />
ესე რა თქვა, ყმამან სულთქნა, ცრემლით ბრძანა: “შობა<br />
ქალი”.<br />
დაბნედასა მიეწურა, ასმათ ასხა გულსა წყალი;<br />
თქვა: “მაშინვე მზესა ჰგვანდა, აწ მედების ვისგან ალი!<br />
323<br />
“წიგნი წიგნსა ეწეოდა, დედოფალი ოდეს შობდა,<br />
მოციქული - მოციქულსა, ინდოეთი სრულად სცნობდა;<br />
მზე და მთვარე განცხრებოდეს, სიხარულით ცა ნათობდა;<br />
ყოვლი არსად შემოსრული მხიარული თამაშობდა.<br />
324
“ქება არ ითქმის ენითა, აწ ჩემგან ნაუბარითა.<br />
ფარსადან დაჯდა ხარებად ზეიმითა და ზარითა;<br />
ყოვლგნით მოვიდეს მეფენი ნიჭითა მრავალ-გვარითა.<br />
საჭურჭლე გასცეს, აივსნეს ლაშქარნი საბოძვარითა.<br />
325<br />
“საშობელი გაიყარა, ზრდა დაგვიწყეს მე და ქალსა.<br />
მართ მაშინვე ჰგვანდა იგი მზისა შუქთა ნასამალსა.<br />
ვუყვარდით და სწორად ვუჩნდით მეფესა და<br />
დედოფალსა.<br />
აწ ვახსენებ, ვისგან ჩემი დაუდაგავს გული ალსა!”<br />
326<br />
ყმა დაბნდა, რა სახელისა ხსენებასა მიეწურა;
ავთანდილსცა აეტირა, მისმან ცეცხლმან გულსა ჰმურა;<br />
ქალმან სულად მოაქცია, მკერდსა წყალი დააპკურა.<br />
თქვა: “ისმენდი, მაგრა ჩემი სიკვდილისა დღე დასტურ ა.<br />
327<br />
“მას ქალსა ნესტან-დარეჯან იყო სახელად ხმობილი.<br />
შვიდისა წლისა შეიქმნა ქალი წყნარი და ცნობილი,<br />
მთვარისა მსგავსი, შვენებით მზისაგან ვერ-შეფრობილი;<br />
მისსა ვით გასძლებს გაყრასა გული ალმასი, წთობილი!<br />
328<br />
“იგი ასრე მოიწიფა, მე შემეძლო შესლვა ომსა;<br />
მეფე ქალსა ვით ხედვიდა მეფობისა ქმნისა მწთომსა,<br />
მამასავე ხელთა მიმცეს, რა შევიქმენ ამა ზომსა;<br />
ვბურთობდი და ვნადირობდი, ვით კატასა ვხოცდი
ლომსა.<br />
329<br />
“მეფემან სახლი ააგო, შიგან სამყოფი ქალისა;<br />
ქვად ფაზარი სხდა, კუბო დგა იაგუნდისა, ლალისა,<br />
კარზედა ბაღჩა, საბანლად სარაჯი ვარდის წყალისა;<br />
იგი მუნ იყვის, მედების ვისგან სახმილი ალისა!<br />
330<br />
“დღე და ღამე მუჯამრითა ეკმეოდის ალვა თლილი;<br />
ზოგჯერ კოშკს ჯდის, ზოგჯერ ბაღჩას ჩამოვიდის, რა<br />
დგის ჩრდილი.<br />
დავარ იყო და მეფისა, ქვრივი, ქაჯეთს გათხოვილი,<br />
მას სიბრძნისა სასწავლელად თვით მეფემან მისცა<br />
შვილი.
331<br />
“სრა ედგა მოფარდაგული ოქსინოთა და შარდითა;<br />
ვერვინ ვხედევდით, შეიქმნა პირითა მინა-ვარდითა;<br />
ასმათ და ორნი მონანი ჰყვიან, იმღერდის ნარდითა;<br />
მუნ იზრდებოდის ტანითა, გაბაონს განაზარდითა.<br />
332<br />
“თხუთმეტისა წლისა ვიყავ, მეფე მზრდიდა ვითა<br />
შვილსა;<br />
დღისით ვიყვი მას წინაშე, გამიშვებდის არცა ძილსა;<br />
ძალად ლომსა, თვალად მზესა, ტანად ვჰგვანდი ედემს<br />
ზრდილსა,<br />
სროლასა და ასპარეზსა აქებდიან ჩემგან ქმნილსა.
333<br />
“მოსრნის მხეცნი და ნადირნი ისარმან ჩემგან სრეულმან;<br />
მერმე ვიბურთი მოედანს, მინდორით შემოქცეულმან;<br />
შევიდი, შევქმნი ნადიმი, ნიადაგ ლხინსა ჩვეულმან;<br />
აწ საწუთროსა გამყარა პირმან ბროლ-ბადახშეულმან!<br />
334<br />
“მამა მომიკვდა, მოვიდა დღე სიკვდილისა მისისა;<br />
ქმნა გაუცუდდა ფარსადანს ნიშატისა და ნიშისა;<br />
მათ გაეხარნეს, ვის ზარი დალევდის მისგან შიშისა;<br />
ერთგულთა შექმნეს ვაება, მტერთა - ხსენება იშისა.<br />
335<br />
“მე წელიწდამდის ბნელსა ვჯე საწუთრო-გაცუდებული,
დღისით და ღამით ვვაებდი, ვერვისგან სულ-დაღებული;<br />
გაყვანად ხასნი მოვიდეს, მითხრეს მეფისა მცნებული,<br />
ებრძანა: «შვილო ტარიელ, ნუ ხარ შავითა ღებული.<br />
336<br />
«ჩვენ უფრო გვტკივის იგი, ვინ დაგვაკლდა სწორად<br />
თავისა».<br />
ასი ებოძა საჭურჭლე, ებრძანა ახდა შავისა,<br />
ბოძება მისეულისა სრულისა საკარგავისა:<br />
«შენ გქონდეს ამირბარობა, ქმნა მისვე საურავისა».<br />
337<br />
“ავენთი, დამწვეს მამისა სახმილთა დაუშრტობელთა;<br />
უკუნით გამომიყვანეს ხასთა მათ წინა მდგომელთა;<br />
გამოსლვისათვის ზეიმი შექმნეს ინდოეთს მფლობელთა,
შორს მომეგებნეს, მაკოცეს პატივით ვითა მშობელთა.<br />
338<br />
“მათ სადომთა ახლოს დამსვეს, პატივს მცემდეს ძისა<br />
დარად,<br />
მის ხელისა საურავი მათ ორთავე მითხრეს წყნარად;<br />
ურჩ ვექმენ და მისეულთა წესთა ქცევა მიჩნდა ზარად.<br />
არ მომეშვნეს, დავჰმორჩილდი, თაყვანის-ვეც ამირბარად.<br />
339<br />
“აღარა ვიცი, დამვიწყდეს, თუცა დიადი წელია;<br />
გიამბო ჩემი ამბავი, განა რაზომცა ძნელია!<br />
ცრუ და მუხთალი სოფელი მიწყივ ავისა მქმნელია,<br />
მისთა ნაკვესთა წინწალი დამეცეს ხანგრძლად მწველია”.
ამბავი ტარიელის<br />
გამიჯნურებისა<br />
3<strong>40</strong><br />
კვლა დაიწყო თქმა ამბისა მან, რა ხანი მოიტირა:<br />
“დღესა ერთსა მე და მეფე მოვიდოდით, გვენადირა;<br />
მიბრძანა, თუ: «ქალი ვნახოთ», ხელი ხელსა დამიჭირა.<br />
მის ჟამისა მხსენებელი მე სულ-დგმული არ გიკვირა?!<br />
341<br />
“ბაღჩა ვნახე უტურფესი ყოვლისავე სალხინოსა:<br />
მფრინველთაგან ხმა ისმოდა უამესი სირინოსა;<br />
მრავლად იყო სარაჯები ვარდის წყლისა აბანოსა.<br />
კარსა ზედა მოჰფარვიდა ფარდაგები ოქსინოსა.
342<br />
“მეფემან ახმა დურაჯთა მითხრა მიტანად ქალისა,<br />
გამოვუხვენ და წავედით ჩემად სადებლად ალისა;<br />
მაშინ დავიწყე გარდახდა მე საწუთროსა ვალისა.<br />
ალმასისა ხამს ლახვარი ლახვრად გულისა სალისა!<br />
343<br />
“ვიცოდი, სწადდა არვისგან ნახვა მის მზისა დარისა,<br />
მე გარე ვდეგ და მეფემან შევლო ფარდაგი კარისა;<br />
ვერას ვხედევდი, ოდენ ხმა მესმოდა საუბარისა.<br />
ასმათს უბრძანა გამოხმა დურაჯთა ამირბარისა.<br />
344<br />
“ასმათ ფარდაგსა აზიდნა, გარე ვდეგ მოფარდაგულსა;
ქალსა შევხედენ, ლახვარი მეცა ცნობასა და გულსა.<br />
მოვიდა, მივსცნე დურაჯნი, მთხოვა ცეცხლითა დაგულსა.<br />
ვამე, მას აქათ სახმილსა დავუწვავ ნიადაგულსა!<br />
345<br />
“აწ წარხდეს იგი ნათელნი, მზისაცა მოწუნარენი!”<br />
მისი ვერ გაძლო ხსენება, დაბნდა და სულთქნა მწარენი;<br />
ყმა და ასმათი ტიროდეს, ხმას სცემდეს იგი არენი,<br />
ჭმუნვით თქვეს: “მკლავნი ცუდ ქმნილან, ვა, გმირთა<br />
მემუქარენი!”<br />
346<br />
ასმათმან წყალი დაასხა, ცნობად მოვიდა ტარია,<br />
დიდხან ვერა თქვა, სევდამან გული შეუპყრა, დარია;<br />
დაჯდა და მწარედ სულთ-ითქვნა, ცრემლი მიწასა გარია,
თქვა: “ჩემგან მისი ხსენება, ვამე, რა დიდი ზარია!<br />
347<br />
“მიმნდონი საწუთროსანი მისთა ნივთთაგან რჩებიან,<br />
იშვებენ, მაგრა უმუხთლოდ ბოლოდ ვერ მოურჩებიან;<br />
ვაქებ ჭკუასა ბრძენთასა, რომელნი ეურჩებიან.<br />
ისმენდი ჩემთა ამბავთა, თუ სულნი შე-ღა-მრჩებიან.<br />
348<br />
“დურაჯნი მივსცენ, გავიღე სხვა ვერა გზაღა თავისა,<br />
დავეცი, დავბნდი, წამიხდა ძალი მხართა და მკლავისა,<br />
რა სუდად მოვე, შემესმა ხმა ტირილისა და ვისა:<br />
გარე მომრტყმოდეს ჯალაბნი, ვითა ჩამსხდომნი ნავისა.<br />
349
“შიგან ვწევ დიდთა დარბაზთა ტურფითა საგებელითა,<br />
ზედ დამტიროდეს მეფენი ცრემლითა უშრობელითა,<br />
პირსა იხოკდეს ხელითა, ღაწვისა გამპობელითა.<br />
მუყრნი მოასხნეს, სენითა მთქვეს გამაბელზებელითა.<br />
350<br />
“მე რა მნახა თვალ-ახმული, მეფე ყელსა მომეხვია,<br />
ცრემლით მითხრა: «შვილო, შვილო, ცოცხალ ხარ-ღა?<br />
სიტყვა თქვია!»<br />
მე პასუხი ვერა გავეც, ვითა შმაგი, შევკრთი დია,<br />
კვლა დავეცი დაბნედილი, გულსა სისხლი გარდმეთხია.<br />
351<br />
“სრულნი მუყრნი და მულიმნი მე გარე შემომცვიდიან;
მათ ხელთა ჰქონდა მუსაფი, ყოველნი იკითხვიდიან;<br />
მტერ-დაცემული ვეგონე, არ ვიცი, რას ჩმახვიდიან.<br />
სამ დღემდის ვიყავ უსულოდ, ცეცხლნი უშრეტნი<br />
მწვიდიან.<br />
352<br />
“აქიმნიცა იკვირვებდეს: «ესე სენი რაგვარია?<br />
სამკურნალო არა სჭირს რა, სევდა რამე შემოჰყრია».<br />
ზოგჯერ შმაგად წამოვიჭრი, სიტყვა მცთარი წამერია.<br />
დედოფალი ზღვასა შეიქმს, მას რომ ცრემლი დაუღვრია.<br />
353<br />
“სამსა დღესა დარბაზს ვიყავ, არ ცოცხალი, არცა მკვდარი;<br />
მერმე ცნობა მომივიდა, მივჰხვდი რასმე მიუმხვდარი;<br />
ვთქვი, თუ: «ჰაი, რაშიგან ვარ მე სიცოცხლე-
გარდამხდარი!»<br />
თმობა ვსთხოვე შემოქმედსა, ვჰკადრე სიტყვა სამუდარი.<br />
354<br />
“ვთქვი, თუ: «ღმერთო, ნუ გამწირავ, აჯა ჩემი შეისმინე,<br />
მომეც ძალი დათმობისა, ცოტად ვითმე აღმადგინე,<br />
აქა ყოფა გამამჟღავნებს, სახლსა ჩემსა მიმაწვინე!»<br />
მანვე ქმნა და მო-რე-ვჯობდი, გული წყლული გავარკინე.<br />
355<br />
“მე წამოვჯე. მეფისაგან კაცი დია მოვიდოდა.<br />
ახარებდეს: «წამოჯდაო», დედოფალი გამორბოდა;<br />
მეფე მორბის თავ-შიშველი, არ იცოდა, რას იქმოდა,<br />
იგი ღმერთსა ადიდებდა, სხვა ყველაი უჩუმოდა.
356<br />
“იქით და აქათ მომისხდეს, მახვრიტეს სახვრეტელია;<br />
მე მოვახსენე: «პატრონო, გული აწ უფრო მრთელია;<br />
ცხენსა შეჯდომა მწადიან, ვნახნე წყალნი და ველია».<br />
ცხენი მომგვარეს, შე-ცა-ვჯე, მეფე ჩემთანა მვლელია.<br />
357<br />
“გამოვედით, მოვიარეთ მოედანს და წყლისა პირსა;<br />
ჩემსა მივე, დავაბრუნვე, მეფე მომყვა სახლთა ძირსა.<br />
შინა მივე, უარ გავხე, სხვა დამერთო ჭირი ჭირსა;<br />
ვთქვი, თუ: «მოვკვდე, ბედი ჩემი ამის მეტსა რასღა<br />
ღირსა!»<br />
358
“ზაფრანის ფერად შეცვალა ბროლი ცრემლისა ბანამან,<br />
გული უფრორე დამიჭრა ათიათასმან დანამან.<br />
საწოლს მეკარე შემოდგა, მოლარე გაიყვანა მან:<br />
ვთქვი, თუ: «რა იცის ამბავი, ნეტარ, ან იმან, ან ამან?»<br />
359<br />
«მონააო ასმათისი». - «რა იცისო», ვარქვი, «ჰკითხე».<br />
შემოვიდა, სააშიკო წიგნი მომცა, წავიკითხე;<br />
გამიკვირდა, სხვად ვითამცა ვქმენ გულისა მწველთა<br />
სითხე?<br />
მისგან ეჭვი არა მქონდა, სევდად მაწვა გულსა მით ხე.<br />
360<br />
“მე გამიკვირდა: «სით ვუყვარ, ანუ ვით მკადრებს<br />
თხრობასა?
მიუვოლობა არ ვარგა, დამწამებს უზრახობასა,<br />
ჩემგან იმედსა გარდასწყვედს, მერმე დამიწყებს<br />
გმობასა».<br />
დავწერე, რაცა პასუხად ჰმართებდა აშიკობასა.<br />
361<br />
“დღენი გამოხდეს და გული უფრორე დამწვეს კვლავ<br />
ალთა,<br />
ვეღარ ვუჭვრეტდი ლაშქართა, მინდორს თამაშად<br />
მავალთა;<br />
დარბაზს ვერ მივე; მკურნალთა დამიწყეს მოსლვა<br />
მრავალთა,<br />
მაშინ დავიწყე გარდახდა სოფლისა ლხინთა და ვალთა.<br />
362
“მათ ვერა მარგეს, მე გულსა ბინდი დამეცა ბნელისა,<br />
სხვამან ვერავინ შემატყო დება ცეცხლისა ცხელისა;<br />
სისხლი დამწამეს; მეფემან ბრძანა გახსნევა ხელისა.<br />
გავიხსენ ფარვად პატიჟთა, არვისგან საეჭველისა.<br />
363<br />
“ხელ-გახსნილი, სევდიანი, საწოლს ვიყავ თავის წინა;<br />
ჩემი მონა შემოვიდა, შევხედე, თუ თქვას: რა მინა.<br />
«მონააო ასმათისი»; შემოყვანა ვუთხარ შინა.<br />
გულსა შინა დავუზრახე: «რა მპოვაო, ანუ ვინა?!»<br />
364<br />
“მონამან წიგნი მომართვა, მე წავიკითხე ნებასა;<br />
წიგნსა შევატყევ, ლამობდა შეყრისა მოსწრაფებასა;<br />
პასუხად ვსწერდი: «ჟამია, მართალ ხარ გაკვირვებასა;
მოვალ, თუ მიხმობ, მე ნუ მეჭვ მოსლვისა დაზარებასა».<br />
365<br />
“გულსა ვარქვი, თუ: «ლახვარნი ეგე ვით დაგაღონებენ?<br />
ამირბარი ვარ, ხელმწიფე, სრულად ინდონი მმონებენ;<br />
აზრად შეიქმენ, საქმესა ათასჯერ შეაწონებენ,<br />
თუ შეიგებენ, მე მათთა არეთა არ მარონებენ».<br />
366<br />
“კაცი მოვიდა მეფისა: «სწადსო ამბისა სმინება».<br />
მოყვანა ვუთხარ; ებრძანა: «ქმნაცა სისხლისა დინება?»<br />
მე ვჰკადრე: «ხელი გავიხსენ, დამიწყო მოჯობინება,<br />
წინაშე მოვალ, ამისთვის კვლა უფრო მმართებს<br />
ლხინება».
367<br />
“დარბაზს მივე. მეფე ბრძანებს: «ამის მეტსა ნუ იქმ აბა!»<br />
ცხენსა შემსვა უკაპარჭო, წელთა არა არ შემაბა,<br />
შეჯდა, ქორნი მოუტივნა, დურაჯები დაინაბა,<br />
მშვილდოსანნი გასაგანნა, იტყოდიან: «შაბა, შაბა!»<br />
368<br />
“შინა დავსხედით ნადიმად მას დღესა მინდორს<br />
რებულნი;<br />
მომღერალნი და მუტრიბნი არ იყვნეს სულ-დაღებულნი;<br />
მეფემან გასცნა მრავალნი თვალნი, ღარიბად ქებულნი.<br />
აუვსებელნი არ დარჩეს მას დღესა მათნი ხლებულნი.<br />
369
“ვეცდებოდი, არა მცალდა სევდისაგან თავის კრძალვად;<br />
ვიგონებდი, ცეცხლი უფრო მედებოდა გულსა ალვად;<br />
ჩემნი სწორნი წავიტანენ, ჩემსა დავჯე, მთქვიან ალვად,<br />
შევქმენ სმა და ნადიმობა პატიჟთა და ჭირთა მალვად.<br />
370<br />
“მოლარემან შინაურმან ყურსა მითხრა ნაუბარი:<br />
«ქალი ვინმე გიკითხავსო: «ინახვისა ამირბარი?»<br />
ზეწარითა მოუბურავს პირი, ბრძენთა საქებარი»;<br />
ვარქვი: «საწოლს შეიყვანე, ჩემგან არის ნახმობარი».<br />
371<br />
“ავდეგ, მსხდომნი ნადიმობით აემზადნეს ასაყრელად;<br />
«შადი, - ვუთხარ, - ნუ ასდგებით, მოვალ ხანთა<br />
დაუზმელად»;
გამოვე და საწოლს შევე, მონა დადგა კარის მცველად.<br />
გული მივეც თმობა-ქმნათა აუგისა საკრძალველად.<br />
372<br />
“კარსა შევდეგ, ქალი წინა მომეგება, თაყვანის-მცა;<br />
მითხრა: «მოსლვა თქვენს წინაშე კურთხეულ არს, ვინცა<br />
ღირსმც ა!»<br />
გამიკვირდა, მიჯნურისა თაყვანება ექმნა ვისმცა?<br />
ვთქვი: «არ იცის აშიკობა; თუმც იცოდა, წყნარად ზისმცა!»<br />
373<br />
“შევე, დავჯე ტახტსა ზედა; ქალი მოდგა ნოხთა პირსა,<br />
ჩემსა ახლოს დასაჯდომად თავი მისი არ აღირსა;<br />
ვარქვი: «მანდა რად ჰზი შენ, თუ სიყვარული ჩემი<br />
გჭირსა?»
მან პასუხი არა მითხრა, ჩემთვის ჰგვანდა სიტყვა-ძვირსა.<br />
374<br />
“მითხრა: «დღე ეგე სირცხვილად მედების გულსა ალობა:<br />
გგონია, ჩემგან წინაშე მაგისთვის მომავალობა,<br />
მაგრა აწ მიდებს იმედსა შენგან ცდისაღა მალობა.<br />
ამას თუ ღირს ვარ, ვერ ვიტყვი, მაკლია ღმრთისა<br />
წყალობა».<br />
375<br />
“ადგა, მითხრა: «თქვენს კრძალვასა ჩემგან ცნობა<br />
უბნევია;<br />
ნუ მეჭვ, რაცა პატრონისა ბრძანებასა უთქმევია;<br />
ეზომ დიდი შემართება გულსა მისსა უთნევია,<br />
ამან წიგნმან გაგაგონოს, ჩემთვის რაცა უთქმევია».
წიგნი ნესტან-დარეჯანისა<br />
საყვარელსა თანა<br />
მიწერილი პირველი<br />
376<br />
“წიგნი ვნახე, მისი იყო, ვისი მდაგავს ალი გულსა;<br />
მოეწერა მზისა შუქსა: «ნუ დაიჩნევ, ლომო, წყლულსა;<br />
მე შენი ვარ, ნუ მოჰკვდები, მაგრა ბნედა ცუდი მძულსა.<br />
აწ ასმათი მოგახსენებს ყველაკასა ჩემგან თქმულსა”.<br />
377<br />
«ბედითი ბნედა, სიკვდილი რა მიჯნურობა გგონია?<br />
სჯობს, საყვარელსა უჩვენნე საქმენი საგმირონია!<br />
ხატაეთს მყოფნი ყველანი ჩვენნი სახარაჯონია,
აწ მათნი ჯავრნი ჩვენზედა ჩვენგან არ დასათმონია!<br />
378<br />
«შენგან ჩემისა ქმრობისა წინასცა ვიყავ მნდომია,<br />
მაგრა აქამდის საუბრად კვლა ჟამი არ მომხდომია,<br />
ძოღან ხელ-ქმნილსა გიჭვრეტდი კუბოსა შიგან მჯდომია,<br />
მანდა, ყველაი მასმია, რაცა შენ გარდაგხდომია.<br />
379<br />
«მართლად გითხრობ, მომისმინე ესე, რაცა მოგახსენე:<br />
წა, შეები ხატაელთა, თავი კარგად გამაჩვენე;<br />
გიჯობს, ცუდად ნუღარა სტირ, ვარდი კვლამცა რად<br />
დასტენე?<br />
მზემან მეტი რაღა გიყოს, აჰა, ბნელი გაგითენე!»
380<br />
“ასმათი მეუბნებოდა უშიშრად, არ მეკრძალოდა;<br />
ჩემი რა გითხრა, რა ვიყავ, ლხინი რა დამეთვალოდა!<br />
გული მი და მო მიარდა, კრთებოდა და მელალოდა;<br />
მუნ პირი ჩემი გაბროლდა და ღაწვი გამელალოდა”.<br />
წიგნი ტარიელისა<br />
საყვარელთანა<br />
381<br />
“თვალთა დავიდევ უსტარი მე მისგან მონაწერია.<br />
პასუხად ვსწერდი: «მთვარეო, შენმცა მზე ვით მოგერია?<br />
მე ღმერთმან იგი ნუ მომცეს, რაც არა შენი ფერია!<br />
სიზმრად მგონია, დარჩომა ჩემი ვერ დამიჯერია».
382<br />
"ასმათს ვუთხარ: «მე პასუხსა ამის მეტსა ვერ<br />
მივჰხვდები;<br />
ესე ჰკადრე: «რათგან მზეო, ჩემთვის ნათლად<br />
აღმოჰხდები,<br />
აჰა, მკვდარი გამაცოცხლე, ამას იქით აღარ ვბნდები,<br />
რაცაღაა სამსახურსა, ვტყუვი, თუღა ვერიდები».<br />
383<br />
“ასმათ მითხრა: «მე მიბრძანა, ესე ვქმნათო, ესე სჯობდეს:<br />
ვინცა გნახოს, ჩემგან მისსა საუბარსა ვერა სცნობდეს,<br />
ჩემად ნახვად მოვიდოდეს, შენ ვითამცა გაშიკობდეს;<br />
და-ცა-მვედრა: ამირბარსა უთხარ, ასრე ნამუსობდეს».<br />
384
“მეკეთა ესე თათბირი, სიბრძნე გულისა მისისა,<br />
მისი, მზესაცა რიდება ჰქონდის ნახვისა ვისისა;<br />
მისგან მომეცა მოსმენა არ საუბრისა მქისისა,<br />
ვისთა შუქთაგან უკუნსა ჰგვანდის სინათლე დღისისა.<br />
385<br />
“ასმათს მივართვი რჩეული თვალი ოქროსა ჯამითა;<br />
მან მითხრა: «არა, არ მინდა, ვარ გამაძღარი ამითა».<br />
ერთი აიღო ბეჭედი, მართ აწონილი დრამითა:<br />
«ესე კმა ნიშნად, სავსე ვარ სხვად ხელის შესაბამითა».<br />
386<br />
ქალი ადგა, წამოვიდა; მე ლახვართა გულსა მრიდეს,<br />
ლხინმან ბნელი განმინათლა, დაშრტეს, ცეცხლნი რომე
მწვიდეს;<br />
შევე, დავჯე ნადიმადვე, ჩემნი სწორნი სადა სმიდეს.<br />
მხიარულმან საბოძვარი გავეც, ზამი გაადიდეს”.<br />
წიგნი ტარიელისა<br />
ხატაელთანა<br />
387<br />
“გავგზავნე კაცი ხატაეთს და წიგნი ჩემ-მაგიერი;<br />
მივსწერე: «მეფე ინდოთა არისმცა ღმრთულებრ ძლიერი:<br />
მათი ერთგული გაძღების ყოველი სული მშიერი,<br />
ვინცა ურჩ ექმნას, იქმნების თავისა არ-მადლიერი.<br />
388<br />
«ჩვენო ძმაო და პატრონო, თქვენგან არ გავიმწარებით;
ესე რა ჰნახოთ ბრძანება, აქამცა მოიარებით;<br />
თქვენ თუ არ მოხვალთ, ჩვენ მოვალთ, ზედა არ<br />
მოგეპარებით.<br />
სჯობს, რომე გვნახნე, თავისა სისხლთა ნუ ეზიარებით».<br />
389<br />
“კაცნი გავგზავნენ, მე გულსა უფრო მომეცა ლხინები,<br />
დარბაზს ვიშვებდი, დამევსო ცეცხლი წვად მოუთმინები;<br />
მაშინ სოფელმან საწუთრო მიუხვის, რაცა ვინები,<br />
აწ ხელ-მქმნა, რომე საახლოდ მხეცთაცა მოვეწყინები.<br />
390<br />
“პირველ გაჭრისა პირება, მერმე დაწყნარდეს ცნობანი;<br />
ჩემთა სწორთაგან იყვნიან ჩემს წინა ნადიმობანი,<br />
მაგრა დამშლიდეს ლხინთაგან სურვილთა დიადობანი;
ზოგჯერ შემცვიან სევდათა, ვთქვნი საწუთროსა<br />
გმობანი”.<br />
ნესტანისაგან<br />
ტარიელის ხმობა<br />
391<br />
“დღესა ერთსა საწოლს მოვე მეფისა სრით წამოსრული,<br />
ვჯე და მასვე ვიგონებდი, არ მიეცა თვალთა რული;<br />
წიგნი მქონდა საიმედო, ამად ვიყავ მხიარული;<br />
კარსა მცველმან მონა უხმო, უთხრა რამე დაფარული.<br />
392<br />
«მონააო ასმათისი», საწოლს ვუთხარ შემოყვანა.<br />
მოეწერა: «გიბრძანებსო», ვისი მესვა გულსა დანა.
ლხინმან ბნელი განმინათლა, ამიფოლხვა ჯაჭვთა მანა,<br />
წავე, მონა წავიტანე, რამცა ვუთხარ ამისთანა!<br />
393<br />
“ბაღჩა შევვლე, არა დამხდა კაცი ჩემი მოუბნარი;<br />
ქალი წინა მომეგება მხიარული, მოცინარი,<br />
მითხრა: «ვაშად ამოგიღე, არ გასვია გულსა ნარი,<br />
მოდი, ნახე ვარდი შენი უფრჭვნელი და დაუმჭნარი».<br />
394<br />
“ამიგდო ქალმან ფარდაგი მძიმე თავისა ძალითა,<br />
სადა დგა კუბო შემკული ბადახშითა და ლალითა;<br />
შიგან ჯდა იგი პირითა მზისაებრ ელვა-მკრთალითა,<br />
მე შემომხედის ლამაზად მის მელნის ტბისა თვალითა.
395<br />
“დიდხან ვდეგ და არა მითხრა სიტყვა მისსა მონასურსა,<br />
ოდენ ტკბილად შემომხედნის ვითამცა რა შინაურსა;<br />
ასმათ უხმო, მოიუბნეს; ქალი მოდგა, მითხრა ყურსა:<br />
«აწ წადიო, ვერას გითხრობს», მე კვლა მიმცა ალმან<br />
მურსა.<br />
396<br />
“ასმათ გამომყვა, წამოვე, ფარდაგი გამოვიარე,<br />
ვთქვი: «საწუთროო, ვის წეღან გული დარმანთა მიარე,<br />
მაშინ მოგეცა იმედი, ლხინი რად გამიზიარე?»<br />
გულმან გაყრისა სიძნელე კვლა უფრო დამიტია-რე!<br />
397
“ასმათ ლხინსა მიქადებდა, ჩავიარე შიგან ბაღი;<br />
მითხრა: «ეგრე წასლვისათვის ნუ გაჩნია გულსა დაღი,<br />
სიმძიმილთა ერდო დახაშ, სიხარულის კარი აღი;<br />
სირცხვილი აქვს საუბრისა, მერმე თავსა ჰკრძალავს<br />
ლაღი».<br />
398<br />
“მე ვუთხარ: «დაო, შენგან ვეჭვ ამა გულისა წამალსა;<br />
ზენაარ, სულთა ნუ გამყრი, ამბითა შრეტდი ამ ალსა,<br />
ჩემთანა წიგნსა ნუ გასწყვედ შენ ზედა-ზედა მავალსა;<br />
თუ რას სცნობ ჩემთვის, არა ვეჭვ მე შენგან, არ,<br />
დანამალსა».<br />
399<br />
„შევჯე, წამოვე, მდიოდა ნაკადი ცრემლთა მილისა;
საწოლს შემოვე, ხელ-ქმნილსა ღონე არ მქონდა ძილისა,<br />
ბროლი და ლალი შევიქმენ მე ულურჯესი ლილისა;<br />
ღამე მერჩია, მეწადა არ-გათენება დილისა”.<br />
წიგნი ხატაელთა მეფისა,<br />
ტარიელის წინაშე<br />
მოწერილი პასუხად<br />
<strong>40</strong>0<br />
“ხატაეთს მყოფნი მოვიდეს, მათგან მოსლვისა დრონია,<br />
სიტყვანი შემოეთვალნეს ლაღნი და უკადრონია:<br />
«არცა თუ ჩვენ ვართ ჯაბანნი, არც ციხე-უმაგრონია,<br />
ვინ არის თქვენი ხელმწიფე? ჩვენზედა რა პატრონია?»<br />
<strong>40</strong>1
“მოეწერა: «რამაზ მეფე წიგნსა გიწერ ტარიერსა.<br />
მიკვირდა, რა ეწერა წიგნსა შენგან მონაწერსა!<br />
რაგვარა თუ მანდა გეხმე, ვინ ვჰპატრონობ ბევრსა ერსა?<br />
ამის მეტსა ნუმცა ვნახავ კვლაღა წიგნსა შენ მიერსა».<br />
<strong>40</strong>2<br />
“ვუბრძანე წვევა ლაშქართა, გავგზავნე მარზაპანია.<br />
იგი ვარსკვლავთა ურიცხვი მოკრბეს ინდოთა სპანია,<br />
შორით და ახლოთ ყველაი მართ ჩემკენ მონასხპანია,<br />
ერთობ ლაშქრითა აივსო მინდორი, კლდე, კაპანია.<br />
<strong>40</strong>3<br />
“ფიცხლა მოვიდეს, არ ექმნა მათ შინა ხან-დაზმულობა;<br />
აღლუმი ვნახე, მეკეთა ლაშქართა მოკაზმულობა,<br />
სიჩაუქე და სიკეთე, კეკლუცად დარაზმულობა,
ტაიჭთა მათთა სიმალე, აბჯართა ხვარაზმულობა.<br />
<strong>40</strong>4<br />
“ავმართე დროშა მეფისა, ალმითა წითელ-შავითა,<br />
დილასა ვბრძანე გამართვა ლაშქრითა უთვალავითა,<br />
თავსა ვსტიროდი, ვიტყოდი ბედითა მეტად ავითა:<br />
«მზე თუ არ ვნახო, არ ვიცი, ვიარო ვითა და ვითა!»<br />
<strong>40</strong>5<br />
“შინა მივე, დაღრეჯილსა გულსა სევდა მიიეფდა,<br />
თვალთათ, ვითა საგუბარით, ცხელი ცრემლი<br />
გარდმომჩქეფდა.<br />
«ბედი ჩემი უბედური, - ვთქვი, თუ, - ჯერთცა ვერ<br />
გამეფდა!<br />
ხელმან ვარდი რად იხელთა, რათგან ასრე ვერ
მოჰკრეფდა?»“<br />
ტარიელისა და ნესტანის<br />
პირის-პირ შეყრა<br />
<strong>40</strong>6<br />
“მონა შემოდგა, მივეცი საქმესა გაკვირვებულსა;<br />
ასმათის წიგნი მომართვა მე, მეტად შეჭირვებულსა,<br />
ეწერა: «გიხმობს შენი მზე შენ, მისთვის მოსურვებულსა,<br />
მოდი, სჯობს მანდა ტირილსა, საქმესა ბედით ვებულსა».<br />
<strong>40</strong>7<br />
“ვითა მმართებდა, ეგზომი რამცა ვით გავიხარეო!<br />
შეღამდა, წავე, ბაღისა მე კარი შევიარეო;<br />
სად ასმათ პირველ მენახა, მუნვე ჩნდა მდგომიარეო,
სიცილით მითხრა: «წამოვლე, მოგელის ლომსა მთვარეო».<br />
<strong>40</strong>8<br />
“შემავლო სახლი, ნაგები კეკლუცად ბანის-ბანითა;<br />
გამოჩნდა მთვარე ნათლითა გარე შუქ-მონავანითა,<br />
ფარდაგსა შიგან მჯდომარე შესამოსლითა მწვანითა,<br />
საკრძალავი და ღარიბი, უცხო პირად და ტანითა.<br />
<strong>40</strong>9<br />
“შევე, წავდეგ ნოხთა პირსა, მე დამიწყო ცეცხლმან<br />
შრეტად,<br />
გულსა ბნელი განმინათლდა, ზედა ლხინი ადგა სვეტად.<br />
მას ბალიში შემოეგდო, მზისა შუქსა სჯობდა მეტად,<br />
ჩემგან პირსა იფარვიდა, აიხედის წამის ჭვრეტად.
410<br />
“უბრძანა, თუ: «მოახსენე, ასმათ, დაჯდეს, ამირბარსა!»<br />
მან ბალიში დამართებით დადვა მას მზედ საქებარსა.<br />
დავჯე, მივეც გულსა ლხინი, საწუთროსა დამგმობარსა;<br />
მიკვირს, სულნი რადღა მიდგან, ვიტყვი მისგან ნაუბარსა!<br />
411<br />
“მიბრძანა: «ძოღან გეწყინა გაშვება უუბარისა,<br />
მზემან გაყრითა დაგაჭნე, ვითა ყვავილი ბარისა:<br />
დაგრჯიდა დენა ცრემლისა, ნარგისთათ ნაგუბარისა,<br />
მაგრა ხამს ჩემგან სირცხვილი და რიდი ამირბარისა.<br />
412<br />
«თუცა ჰმართებს დედაკაცსა მამაცისა დიდი კრძალვა,
მაგრა მეტი უარეა არა-თქმა და ჭირთა მალვა:<br />
მე თუ ზე-პირ მიცინია, ქვე-ქვე მითქვამს იდუმალ ვა;<br />
ძოღან ქალი გამოვგზავნე, ვქმენ მართლისა შემოთვალვა.<br />
413<br />
«ერთმანერთისა, მას აქათ, რაცა ორთავე ვიცითა,<br />
აწცა მიცოდი საშენოდ მითვე პირითა მტკიცითა;<br />
ამას შესჯერდი დიდითა ზენარითა და ფიცითა.<br />
გეცრუო, ღმერთმან მიწა მქმნას, ნუმცა ცხრითავე ვზი<br />
ცითა!<br />
414<br />
«წა, შეები ხატაელთა, ილაშქრე და ინაპირე;<br />
ღმერთმან ქმნას და გაგიმარჯვდეს, მორჭმულიმცა ჩემ<br />
კერძ ირე!
მაგრა რა ვქმნა, კვლაცა ნახვა მომხვდებოდეს შენი ვირე?<br />
გული მომეც გაუყრელად, ჩემი შენთვის დაიჭირე!»<br />
415<br />
“მოვახსენე: «არ მეწყალვის თავი შენთვის დასაწველად,<br />
მაგრა რათგან დამარჩინე, არ გამოსჩნდი ჩემად<br />
მკლველად,<br />
შენ სინათლედ თვალთა ჩემთა მიჩნდე მზეებრ<br />
სანახველად,<br />
აწ შევება ხატაელთა, მუნ გამოვჩნდე ლომი ქველად”.<br />
416<br />
«აწ რასაცა მე მაღირსებ, ხორციელი არა ღირს ა;<br />
მოწყალება იჩქითია, ღმრთისა ამად არა მკვირსა;<br />
შენთა შუქთა შემომადგამ, ბნელსა გულსა ზედა მჭვირსა,
შენი ვიყო, სადამდისცა დამიყოფდეს მიწა პირსა».<br />
417<br />
«ზედა წიგნსა საფიცარსა შევჰვფიცე და შემომფიცა,<br />
მისგან ჩემი სიყვარული ამით უფრო დაამტკიცა:<br />
«უშენოსა მოწონება ვისიცაო გულსა მიცა,<br />
ღმერთი მომკლავს, ამას იქით თავსა ვეტყვი, ამას<br />
ვსწვრთი-ცა».<br />
418<br />
“დავყავ ხანი მას წინაშე, სიტყვანიცა ტკბილნი<br />
ვთქვენით,<br />
ვჭამეთ ამო ხილი რამე, ერთმანერთსა ვეუბენით,<br />
მერმე ავდეგ წამოსავლად ტირილით და ცრემლთა<br />
დენით.
მისთა შუქთა შვენებანი ნათლად მადგეს გულსა ფენით”.<br />
419<br />
“მეძნელებოდა სიშორე მისი ბროლ-ბადახშ-მინისა.<br />
მე გამიახლდა სოფელი, მქონდა სიმრავლე ლხინისა;<br />
ჩემად ჩნდა იგი სინათლე ეთერით მზედ ნაჩინისა,<br />
აწ მიკვირს, მისსა გამყრელსა გული მიც კლდისა ტინისა!”<br />
ტარიელისაგან ხატაეთს წასლვა<br />
და<br />
დიდი ომი<br />
420<br />
“დილასა შევჯე, ვუბრძანე: «ჰკარით ბუკსა და ნობასა!»<br />
სრულთა სპათასა ვერ გითხრობ არ შესასხდომლად
მზობასა.<br />
ლომმან მივჰმართე ხატაეთს, ვერვინ მიზრახავს<br />
ხრდლობასა,<br />
უგზოსა ვლიდეს ლაშქარნი, არ გაივლიდეს გზობასა.<br />
421<br />
“დავაგდე მზღვარი ინდოთა, მევლო პაშტაი ხანია;<br />
რამაზის კაცი მემთხვია, ვინ ხატაეთის ხანია,<br />
მან მითხრა მოციქულობა გულისა მოსაფხანია:<br />
«ჩვენთა მგელთაცა დასჭამენ, ინდონო, თქვენი თხანია».<br />
422<br />
“მე შემომძღვნეს რამაზისგან ძღვნად საჭურჭლე<br />
საშინელი,<br />
მითხრეს: «გკადრებს, - ნუ ამოგვწყვედ, არის შენგან არ-
საქმნელი,<br />
ზენაარი გამოგვიღე, მით გვაბია ყელსა წნელი,<br />
მოურბევლად მოგახსენნეთ თავნი, შვილნი, საქონელი.<br />
423<br />
«რაცა შეგცოდეთ, შეგვინდევ, თვით ჩვენვე შეგვინანია;<br />
თუ ღმრთულებრ შეგვიწყალებდე, აქა ნუ მოვლენ სპანია;<br />
ქვეყანა ჩვენი არ აწყდეს, რისხვით არ დაგვტყდენ ცანია;<br />
ჩვენ მოგცეთ ციხე-ქალაქი, მოგყვნენ ცოტანი ყმანია».<br />
424<br />
“გვერდსა დავისხენ ვაზირნი, ვიუბნეთ, გავიზრახენით;<br />
მითხრეს, თუ: «ხარო ყმაწვილი, ბრძენნი მით გკადრებთ,<br />
გლახ, ენით:<br />
არიან მეტად მუხთალნი, - ჩვენ ერთხელ კვლაცა
ვნახენით, -<br />
არამცა მოგკლეს ღალატად, არამცა ვივაგლახენით!”<br />
425<br />
«ჩვენ ამას ვარჩევთ, წახვიდე კარგითა მართ მამაცითა,<br />
ლაშქარნი ახლოს გეკიდნენ, სცნობდენ ამბავსა კაცითა;<br />
გულ-მართლად იყვნენ, მიენდე, აფიცე ღმრთითა და<br />
ცითა,<br />
არ დაგმორჩილდენ, შეჰრისხდი რისხვითა კვლა და<br />
კვლაცითა».<br />
426<br />
“მეკეთა ესე თათბირი, ვაზირთა ნავაზირები;<br />
შევსთვალე: «რამაზ მეფეო, ვცან შენი დანაპირები;<br />
სიკვდილსა გიჯობს სიცოცხლე, დაგვიდგამს ვერ
ქვიტკირები;<br />
ლაშქართა დავჰყრი, ცოტათა წამოვალ, შენ კერძ ვირები».<br />
427<br />
“მათ ლაშქართაგან სამასნი კარგი მოყმენი, ქველანი<br />
თანა წამომყვეს, წა-ცა-ვე, დავყარენ სპანი ყველანი,<br />
დავჰვედრე: «სადა მე მევლოს, ვლენით იგივე ველანი,<br />
ახლოს მომდევდით, მიშველდით, გიხმობ, თუ მინდენ<br />
შველანი».<br />
428<br />
“სამ დღე ვიარე, მემთხვია სხვა კაცი მისვე ხანისა.<br />
კვლა ეძღვნა უცხო მრავალი შესამოსელი ტანისა,<br />
ებრძანა: «მწადსო სიახლე შენ ლაღისა და ჯანისა,<br />
რა შეგეყარო, მაშინ სცნა შენ ძღვნობა ამისთანისა».
429<br />
“კვლაცა ეთქვა: «მართალია ეზომ ჩემი მონახსენი,<br />
მე თვით წინა მოგეგებვი, მესწრაფების ნახვა შენი».<br />
მოვახსენე: «დია, ღმერთო, ბრძანება ვქმნა მეცა თქვენი,<br />
ტკბილად ვნახნეთ ერთმანერთი, ვიყვნეთ ვითა მამა-<br />
ძენი».<br />
430<br />
“მუნით წასრული ჩამოვხე ტევრისა რასმე კიდესა;<br />
კვლა მოციქულნი მოვიდეს, სალამად არ დამრიდესა;<br />
წინა ტურფათა ტაიჭთა ძღვნად ჩემთვის მოზიდვიდესა:<br />
«შენსა ნახვასა მეფენი, - თქვეს, - მართლად ინატრიდესა».<br />
431
“მითხრეს: «მეფე მოგახსენებს, მეცა შენ კერძ ვიარები,<br />
სახლით ჩემით წამოსრული ხვალე ადრე შეგეყრები».<br />
მოციქულნი დავაყენენ, ხარგა დავდგი, არ მაზრები,<br />
მეტად ამოდ ვუალერსე, ერთგან დაწვეს ვით მაყრები.<br />
432<br />
“კარგი საქმე კაცსა ზედა აზომ თურე არ წახდების:<br />
ერთი კაცი უკმო-რე-სწყდა, მოდგა, მალვით მეუბნების:<br />
«დიდი მაცო თქვენი ვალი, ჩემგან ძნელად გარდიხდების,<br />
გაწირვა და დავიწყება ჩემგან თქვენი არ იქმნების.<br />
433<br />
«მე მამისა თქვენისაგან ვარ ცოტაი განაზარდი.<br />
თქვენი მესმა საღალატო, საცნობელად გამოვვარდი;
მკვდარი მიმძიმ სანახავად ტანი მჭევრი, პირი ვარდი,<br />
ყველასავე მოგახსენებ, გამიგონე, დამიწყნარდი”.<br />
434<br />
«რომე ცუდად არ მოჰღორდე, ისი კაცნი გღალატობენ,<br />
ერთგან შენთვის დამალულნი სპანი ასჯერ ათასობენ;<br />
კვლა სხვაგან გითქს სამი ბევრი, ასრე ფიცხლად მით<br />
გიხმობენ,<br />
აწვე თავსა არ ეწევი, ფათერაკსა შეგასწრობენ”.<br />
435<br />
«მეფე ცოტათ მოგეგებვის, ვის მჭვრეტნი ვერ გელევიან;<br />
მალვით ჩაიცმენ აბჯარსა, მიენდო, მით გეთნევიან;<br />
კვამლსა შეიქმენ, ლაშქარნი ყოველგნით მოგეხვევიან.<br />
რა ერთსა გცემდენ ათასნი, ეგრეცა მოგერევიან».
436<br />
“მას კაცსა ამოდ ვეუბენ და მადლსა გარდვიხდიდია:<br />
«რომე არ მოვკვდე, შემოგზღო, შენ ამას ინატრიდია;<br />
აწ ამხანაგთა არ გიგრძნან, წადი, მათთანა ვლიდია,<br />
თუ დაგივიწყო, უთუოდ მემცა ვარ განაკიდია!»<br />
437<br />
“არვის გავენდევ სულ-დგმულსა, დავმალე ვითა ჭორია.<br />
რაცა იქმნების, იქმნების, ყოვლი თათბირი სწორია!<br />
მაგრა სპათაკენ გავგზავნე კაცი, თუ გზაცა შორია,<br />
შევსთვალე: «ფიცხლად წამოდით, მოგრაგნეთ მთა და<br />
გორია».<br />
438
“მე დილასა მოციქულთა სიტყვა ტკბილი შევუთვალე:<br />
«რამაზს ჰკადრეთ: მოგეგებვი, მოდი, მოვალ მეცა მალე».<br />
ნახევარ დღე სხვა ვიარე, ჭირსა თავი არ ვაკრძალე.<br />
განგებაა, დღესცა მომკლავს, ქვემცა სადა დავიმალე?!<br />
439<br />
“ქედსა რასმე გარდავადეგ, მინდორს მტვერი დავინახე;<br />
ვთქვი, თუ: «მოვა რამაზ მეფე; ჩემთვის უდგამს თუცა<br />
მახე,<br />
ჩემი გაჰკვეთს ხორცსა მათსა ხრმალი ბასრი, შუბი ახე».<br />
მაშინ ვუთხარ სპათა ჩემთა, სახე დიდი დავუსახე.<br />
4<strong>40</strong><br />
“ვთქვი, თუ: «ძმანო, ისი კაცნი ჩვენ ღალატსა
გვიდგებიან,<br />
მკლავთა თქვენთა სიმაგრენი ამისთვისმცა რად<br />
დალბიან?<br />
ვინცა მოკვდეს მეფეთათვის, სულნი მათნი ზეცას რბიან.<br />
აწ შევებნეთ ხატაელთა, ხრმალნი ცუდად რას გვაბიან?»<br />
441<br />
“ვუბრძანე ჩაცმა აბჯრისა ლაღმან სიტყვითა ხაფითა;<br />
დავეკაზმენით საომრად ჯაჭვ-ჯავშანითა, ქაფითა;<br />
რაზმი დავაწყევ, მივჰმართე, წავე დიდითა სწრაფითა,<br />
მას დღესა ჩემი მებრძოლი ჩემმანვე ხრმალმან დაფითა.<br />
442<br />
“მივეახლენით, შეგვატყვეს მათ ტანსა აბჯარ-ცმულობა;<br />
კაცი მოვიდა, მომართვა მეფისა მოციქულობა;
ეთქვა, თუ: «ჟამად გვაჩნია ჩვენ თქვენი არ-ორგულობა,<br />
აბჯრითა გხედავთ, შეგვქმნია აწ ამად გულ-<br />
ნაკლულობა».<br />
443<br />
“შევსთვალე, თუ: «მეცა ვიცი, რაცა ჩემთვის გაგიგია;<br />
თქვენ რასაცა სთათბირობდით, არ იქმნების, არ, იგია!<br />
ბრძანეთ, მოდით, შეგვებენით, ვითა წესი და რიგია,<br />
მეცა თქვენად დასახოცლად ხელი ხრმალსა დამიგია».<br />
444<br />
“რა მივიდა მოციქული, კვლაცა რადღა გამოგზავნეს!<br />
კვამლი შექმნეს ლაშქართათვის, დამალული<br />
გაამჟღავნეს;<br />
სამალავით გამოვიდეს, თავნი ორგნით აქარავნეს,
შექმნეს რაზმი მრავალ-კეცი, თუცა, ღმერთო, ვერა მავნეს.<br />
445<br />
“შუბი ვსთხოვე, ხელი ჩავყავ მუზარადის დასარქმელად;<br />
საომარად ატეხილი ვიყავ მათად გამტეხელად;<br />
ერთსა წავსწვდი უტევანსა, წავგრძელდი და წავე<br />
გრძელად.<br />
მათ ურიცხვი რაზმი ეწყო, წყნარად დგეს და აუშლელად.<br />
446<br />
“ახლოს მივე, შემომხედეს, «შმაგიაო», ესე თქვესა.<br />
მუნ მივჰმართე მკლავ-მაგარმან, სად უფროსი ჯარი<br />
დგესა;<br />
კაცს შუბი ვჰკარ, ცხენი დავეც, მართ ორნივე მიჰხდეს<br />
მზესა,
შუბი გატყდა, ხელი ჩავყავ, ვაქებ, ხრმალო, ვინცა გლესა!<br />
447<br />
“შიგან ასრე გავერივე, გნოლის ჯოგსა ვითა ქორი,<br />
კაცი კაცსა შემოვსტყორცი, ცხენ-კაცისა დავდგი გორი;<br />
კაცი, ჩემგან განატყორცი ბრუნავს ვითა ტანაჯორი,<br />
ერთობ სრულად ამოვწყვიდე წინა კერძო რაზმი ორი.<br />
448<br />
“ერთობილნი მომეხვივნეს, მგრგვლივ შეიქმნა ომი დიდი;<br />
ვჰკრი რასაცა, ვერ დამიდგის, სისხლსა მჩქეფრსა<br />
აღმოვღვრიდი;<br />
ცხენსა კაცი გაკვეთილი მანდიკურად გარდავჰკიდი.<br />
სითცა ვიყვი, გამექციან, მათ შექმნიან ჩემი რიდი.
449<br />
“საღამო-ჟამ დაიზახა ქედით მათმან დარაჯამან:<br />
«ნუღარა სდგათ, წაედითო, კვლა მოგვხედნა რისხვით<br />
ცამან:<br />
მოვა მტვერი საშინელი, შეგვაშინა ამად ამან,<br />
ნუთუ სრულად ამოგვწყვიდნეს უთვალავმან, ბევრმან<br />
სპამან».<br />
450<br />
“ჩემნი ლაშქარნი, რომელნი წამომეტანნეს მე არა,<br />
რა ეცნა, წამოსრულიყვნეს, ღამე-წამორთვით ეარა;<br />
ვერ დაიტევდა მინდორი და არე მთათა ეარა,<br />
გამოჩნდეს, სცემდეს ტაბლაკსა, ბუკმან ხმა გაიზეარა.<br />
451
“იგი ნახეს, გასაქცევლად გაემართნეს, შევჰკივლენით;<br />
ველნი, ჩვენგან ნაომარნი, ომითავე გარდავვლენით.<br />
რამაზ მეფე ჩამოვაგდე, ერთმანერთსა გავეხრმლენით,<br />
მისნი სპანი ყველაკანი დავიპყრენით, არ მოვკლენით.<br />
452<br />
“უკანანიცა ლაშქარნი მოესწრნეს მათ გაქცეულთა,<br />
დაუწყეს პყრობა, ჩამოყრა შეშინებულთა, ძლეულთა;<br />
ძილისა მიჰხვდა ნაცვალი ძილ-მკრთალთა, ღამე-<br />
თეულთა,<br />
ტყვეთა მრთელთაცა არ აკლდა კვნესა, მართ ვითა<br />
სნეულთა.<br />
453<br />
“მას ადგილსა ნაომარსა გარდავხედით მოსვენებად.
ხელსა ხრმლითა დავეკოდე, წყლულად მაჩნდა, არ-<br />
ნაღებად;<br />
ჩემნი სპანი მოვიდიან საჭვრეტლად და ჩემად ქებად,<br />
ვერ იტყვიან, ვერ მიმხვდარან ქებასაცა მოხსენებად.<br />
454<br />
“ერთსა კაცსა ეყოფოდეს, დიდებანი რომე მჭირდეს;<br />
ზოგთა შორით დამლოციან, ზოგნი კოცნად გამიპირდეს;<br />
რომელთაცა გავეზარდე, დიდებულნი ამიტირდეს,<br />
ჩემგან ხრმლითა განაკვეთი ნახეს, მეტად გაუკვირდეს.<br />
455<br />
“გავგზავნენ ყოვლგნით ლაშქარნი, ალაფი ავაღებინე,<br />
ერთობ სავსენი მოვიდეს, თავიცა ვალაღებინე,<br />
ჩემთა მებრძოლთა სისხლითა მინდორი შევაღებინე,
არ ვბრძოლე, კარი ქალაქთა უომრად გავაღებინე.<br />
456<br />
“რამაზს ვარქვი: «შემიგია საქმე შენი სამუხთალე,<br />
აწ ეგრეცა შეპყრობილმან თავი გამოიმართალე,<br />
სიმაგრეთა ნუ ამაგრებ, ყველა ხელთა მომათვალე,<br />
თვარა შენი შეცოდება მემცა ზედა რად წავსთვალე?»<br />
457<br />
“რამაზ მითხრა: «აღარ არის ამის მეტი ჩემი ღონე,<br />
ერთი ჩემი დიდებული მომეც, ზედა მაპატრონე,<br />
ციხოვანთა გავუგზავნო, საუბარი გამიგონე,<br />
ხელთა მოგცემ ყველაკასა, განაღამცა შენ გაქონე!»<br />
458
“მივეც ერთი დიდებული, თანა ყმანი წავატანენ,<br />
ციხოვანნი ერთობილნი ჩემს წინაშე მოვიყვანენ,<br />
ხელთა მომცნეს სიმაგრენი, ომნი ასრე შევანანენ,<br />
საჭურჭლენი სიმრავლითა რასამცა ვით დავაგვანენ!<br />
459<br />
“მაშინღა შევე ხატაეთს მოვლად და მოსათვალავად;<br />
კლიტენი საჭურჭლეთანი მომართვნეს დაუმალავად;<br />
ქვეყანა ჩავსხი, ვუბრძანე: «იყვენით თქვენ უკრძალავად,<br />
მზემან არ დაგწვენ, იცოდით, დაგყარენ გაუგვალავად».<br />
460<br />
“საჭურჭლენი გარდავნახენ თავის-თავის, კიდის-კიდე.<br />
უცხო ფერთა საჭურჭლეთა, დავშვრები, თუ
მოვსთვალვიდე;<br />
ერთგან ვნახე საკვირველი ყაბაჩა და ერთი რიდე,<br />
თუმცა ჰნახე, სახელისა ცოდნასაცა ინატრიდე!<br />
461<br />
“ვერა შევიგენ, რა იყო, ანუ ნაქმარი რაულად!<br />
ვისცა ვუჩვენი, უკვირდის, ღმრთისაგან თქვის<br />
სასწაულად;<br />
არცა ლარულად ჰგებოდა მას ქსელი, არ ორხაულად;<br />
სიმტკიცე ჰგვანდის ნაჭედსა, ვთქვი ცეცხლთა<br />
შენართაულად.<br />
462<br />
“იგი საძღვნოდ მისად დავდევ, ვისი შუქი მანათობდა;<br />
მეფისათვის დავარჩივე, საარმაღნოდ რაცა სჯობდა:
ჯორ-აქლემი ათჯერ ასი, - ყველაკაი წვივ-მაგრობდა, -<br />
დატვირთული გავუგზავნე, ამბავსაცა კარგსა სცნობდა”.<br />
წიგნი ტარიელისა<br />
ინდოეთ მეფის წინაშე და<br />
გამარჯვებით შემოქცევა<br />
463<br />
“წიგნი დავწერე: «მეფეო, სვემცა არს თქვენი სვიანად!<br />
მე ხატაელთა მიმუხთლეს, - თუცა მათ ეცა ზიანად, -<br />
ჩემი ამბავი დასტური ამად გაცნობე გვიანად;<br />
მეფე შევიპყარ, მოგივალ მე ალაფიან-ტყვიანად».<br />
464<br />
“რა ყველაი დავიურვე, ხატაეთით გავემგზავრე,
წამოვიხვენ საჭურჭლენი, სახელმწიფო დავიავრე,<br />
ვერ მოვეყავ აქლემითა, აზავრები ვააზავრე,<br />
მოვირჭვენ და მოვივლინე, რაცა მწადდა, აგრე ვყავ-რე.<br />
465<br />
“ხატაეთისა ხელმწიფე მომყვანდა შეპყრობილია.<br />
ინდოეთს მივე, მეგება ჩემი გამზრდელი ტკბილია;<br />
რა ქება მითხრა, არ ითქმის, ჩემგან სათქმელად წბილია!<br />
ხელი გამიხსნა, შემომკრა მან სახვეველი ლბილია.<br />
466<br />
“ედგნეს ტურფანი კარავნი მოედანს ჩამოდგომილსა,<br />
საუბრისა და ჭვრეტისა ჩემისა მას მონდომილსა.<br />
მას დღესა ედვა ნადიმი მას შიგან გარდახდომილსა;<br />
მიალერსებდა, მიჭვრეტდა წინაშე ახლოს ჯდომილსა.
467<br />
“მას ღამით ვსხედით ნადიმად, მუნ ამოდ გავიხარენით,<br />
დილასა ქალაქს შევედით, მოედნით ავიყარენით;<br />
მეფემან ბრძანა: «ლაშქარნი უხმენით, შემოჯარენით,<br />
დღეს ხატაელი მიჩვენეთ, ტყვენიცა შემომგვარენით!»<br />
468<br />
“რამაზ მეფე მას წინაშე შეპყრობილი მოვიყვანე;<br />
ტკბილად ნახა ხელმწიფემან, ვითა შვილი სააკვანე.<br />
ორგული და მოღალატე ნამსახურსა დავამგვანე,<br />
ესე არის მამაცისა მეტის-მეტი სიგულვანე!<br />
469
“მას მეფესა ხატაელსა უმასპინძლა, უალერსა,<br />
ჟამიერად უბრძანებდის საუბარსა მათსა ფერსა.<br />
ცისკრად მიხმეს, მიბრძანებდეს მე სიტყვასა ლმობიერსა:<br />
«შეუნდობო ხატაელსა, მას აქამდის შენამტერსა?»<br />
470<br />
“მე ვჰკადრე: «ღმერთი ვინათგან შეუნდობს<br />
შეცოდებულსა,<br />
უყავით თქვენცა წყალობა მას ღონე-გაცუდებულსა».<br />
რამაზს უბრძანებს: «იცოდი, გაგგზავნი შეწყალებულსა,<br />
მაგრა ნუ გნახავთ კვლაცაღა ჩვენს წინა გაწბილებულსა!»<br />
471<br />
“ხარაჯა დასდვეს, შეჰკვეთეს დრაჰკანი ასჯერ ასია,<br />
კვლა ხატაური მრავალი, სხვა სტავრა, სხვა ატლასია.
მერმე ყველაი დამოსა, იგი და მისი ხასია,<br />
შეწყალებული გაგზავნა, უყო რისხვისა ფასია.<br />
472<br />
“ხატაელმან დაუმადლა, დადრკა, მდაბლად ეთაყვანა,<br />
მოახსენა: «ორგულობა თქვენი ღმერმან შემანანა.<br />
თუღა ოდეს შე-ღა-გცოდო, მაშინ მომკალ მეცა განა!»<br />
წავიდა და ყველაკაი მისი თანა წაიტანა.<br />
473<br />
“მოვიდა კაცი მეფისა, ცისკრობს, არ დანაღამია;<br />
ებრძანა: «შენგან გაყრილვარ მას აქათ თვეო სამია,<br />
მინდორს მოკლული ისრითა ნადირი არ მიჭამია,<br />
არ დამაშვრალხარ, წამოდი, თუცა დაშვრომის ჟამია».
474<br />
“შევეკაზმე, დარბაზს მივე, დამხვდა ჯარი ავაზისა,<br />
შავარდნითა სავსე იყო სრულად არე დარბაზისა,<br />
მეფე ქვე ჯდა შეკაზმული, შვენებითა მსგავსი მზისა;<br />
გაეხარნეს მისლვა ჩემი, ტურფისა და ლამაზისა!<br />
475<br />
“იდუმალ ცოლსა ეუბნა, მართ ჩემგან უცოდნელია:<br />
«ომით მოსრული ტარეილ საჭვრეტლად სასურველია,<br />
მან განანათლოს მჭვრეტელთა გული, რაზომცა ბნელია;<br />
რაცა დაგვედრო საქმნელად, ქმენ, არა საზოზღნელია.<br />
476<br />
«აწ მითქვამს საქმე უშენოდ, შენცა ცან ესე მცნებული:
რათგან ქალია სამეფოდ ჩვენგანვე სახელ-დებული,<br />
ვინცაღა ნახავს, აწ ნახოს, აჰა დღე, ედემს ხლებული,<br />
გვერდსა დაისვი, ორნივე სრას დამხვდით, მოვალ<br />
შვებული».<br />
477<br />
“მოვინადირეთ მინდორი, ძირი მთისა და გორისა;<br />
იყო სიმრავლე ძაღლისა, შავარდნისა და ქორისა.<br />
ადრე დავბრუნდით, ვიარეთ არ ეჯი გზისა შორისა.<br />
აღარ იბურთეს, დაშლა ქმნეს თამაშობისა ორისა.<br />
478<br />
“ჩემთა მჭვრეტელთა მოეცვა ქალაქი, შუკა და ბანი.<br />
ომ-გარდახდილსა მშვენოდეს მე ენიანნი კაბანი;<br />
ფერმიხდილ-გვარად ვშვენოდი ვარდი, ცრემლითა ნაბანი,
ვინცა მიჭვრეტდის, ბნდებოდის, - მართლად არს, არ<br />
კატაბანი.<br />
479<br />
“რიდენი რომე მეშოვნეს ქალაქსა ხატაელთასა,<br />
იგი მეხვივნეს, მშვენოდეს, ვახელებ გულსა ხელთასა.<br />
მეფე გარდახდა, დარბაზსა შევედით ჩემთა მზრდელთასა,<br />
შევხედენ, დავჰკრთი ელვასა ღაწვთა მზეებრ<br />
ნათელთასა.<br />
480<br />
“მას მზესა ტანსა ემოსნეს ნარინჯის-ფერნი ჯუბანი,<br />
ზურგით უთქს ჯარი ხადუმთა, დას-დასად, უბან-უბანი;<br />
სრულად ნათლითა აევსო სახლი, შუკა და უბანი,<br />
მუნ ვარდსა შუა შვენოდეს ძოწ-მარგალიტნი ტყუბანი.
481<br />
“ნაომარსა, დაკოდილსა ხელი ყელსა ჩამომება.<br />
დედოფალი საჯდომთაგან ადგა, წინა მომეგება,<br />
ვითა შვილი გარდამკოცნა, ღაწვი ვარდი დამილება,<br />
მითხრა: «ნუ ეჭვ ამას იქით, თუღა მტერი შე-ღა-გება».<br />
482<br />
“ახლოს დამისვეს ადგილსა, მუნ, სადა მეამებოდა.<br />
პირის-პირ მიჯდა იგი მზე, გული ვისთვისცა კვდებოდა.<br />
მალვით ვუჭვრეტდი, მიჭვრეტდა, სხვად არად<br />
მეუბნებოდა;<br />
თვალნი მოვსწყვიდნი, სიცოცხლე ამითა მეარმებოდა.<br />
483
შეიქმნა სმა და პურობა, მსგავსი მათისა ძალისა;<br />
სხვა გახარება ასეთი არს უნახავი თვალისა!<br />
ჯამი და ჭიქა - ყველაი ფეროზისა და ლალისა.<br />
არვისი ბრძანა მეფემან არცა გაშვება მთრვალისა.<br />
484<br />
“მე მუნა მყოფი მივეცი შვებასა მეტის-მეტასა.<br />
არ შემომხედნის, შევხედნი, ცეცხლმან დამიწყის<br />
შრეტასა;<br />
კაცთა კრძალვასა ვაწვევდი გულსა შმაგსა და რეტასა.<br />
რა უამეა პირის-პირ საყვარელისა ჭვრეტასა!<br />
485<br />
“დააგდეს მღერა მუტრიბთა, «სულეთო!», თავი ხარიან;
მიბრძანეს: «შვილო ტარიელ, ვით გითხრათ, ვით<br />
გვიხარიან?!<br />
ნეტარძი გვაქვსო, მებრძოლნი მით ჩვენნი ვაგლახ არიან;<br />
მართალან შენნი მჭვრეტელნი, არ ცუდად იმკვეხარიან.<br />
486<br />
«აწ თუცა გმართებს შემოსვა, ვის მორჭმით მოგივლენიან,<br />
არ შეგმოსთ, მაგა კაბათა არ აგხდით: ტურფად გშვენიან;<br />
აწ გქონდეს ასი საჭურჭლე, ვის შუქნი მოგიფენიან,<br />
თვით შეიკერე, რაცა გწადს, ჩვენგან ნუღარა გრცხვენიან».<br />
487<br />
“მომართვნეს ასნი კლიტენი ასთავე საჭურჭლეთანი;<br />
თაყვანის-ვეც და დავლოცენ დავლანი მათთა სვეთანი;<br />
მაკოცეს, ადგეს ორნივე, თვით იგი მზენი მზეთანი,
რა გასცეს, ზომნი ვით გითხრნე ლაშქართა სისავსეთანი!<br />
488<br />
“კვლაცა დაჯდა მხიარული, მოიმატა სმა და მღერა;<br />
კვლა გაგრძელდა ნადიმობა, ბარბითი და ჩანგთა ჟღერა.<br />
დედოფალი წამოვიდა, შეეყარა მწუხრსა დღე რა,<br />
ძილ-პირამდის სიხარულსა სიხარული ჰგვანდა ვერა.<br />
489<br />
“ავიყარენით, მიგვჭირდა სმა დოსტაქნისა მეტისა.<br />
საწოლს შემოვე, შემექმნა ცნობა მართ ვითა რეტისა.<br />
ძალი არ მქონდა ტყვე-ქმნილსა მე ამა ცეცხლთა შრეტისა.<br />
მეგონებოდის, მალხენდის გონება მისგან ჭვრეტისა”.<br />
წიგნი
ნესტან-დარეჯანისა<br />
საყვარელსა თანა<br />
490<br />
“მონა მოვიდა, მიამბო ამბავი მე მართალია:<br />
«თქვენსა ამბავსა იკითხავს აჯიღოსანი ქალია».<br />
მაშინვე ვიცან, ავიჭერ, ჩქარ-ჩქარად გულ-გამკრთალია;<br />
მოვიდა, ვნახე ასმათი ჩემთანა მომავალია.<br />
491<br />
“მე ვისთვის ვკვდები, მეამა ასმათის ნახვა მე მისად.<br />
აღარ მივუშვი, ვაკოცე, ქმნადღა თაყვანის-ცემისად;<br />
ხელი მოვჰკიდე, დავისვი ახლოს ტახტისა ჩემისად,<br />
ვჰკითხე, თუ: «ნეტარ, მისულა მორჩი ალვისა ხე მისად?
492<br />
«მიამბე მისი ამბავი, სხვად ნურად მეუბნებია!»<br />
მითხრა, თუ: «გკადრებ ამბავსა, აწ ჩემგან არ-სათნებია,<br />
დღეს ერთმანერთი გინახავს და ტურფად მოგწონებია,<br />
აწ კვლაცა ცნობა ამბისა მას ჩემგან უბრძანებია».<br />
493<br />
“წიგნი მომართვა, ჩავხედენ, პირისა თემთა მთენისა.<br />
ეწერა: «ვნახე სიტურფე წყალ-ჯავარისა შენისა.<br />
ომ-გარდახდილი ჰშვენოდი, შენატევები ცხენისა,<br />
არ-ავი მიჩანს მიზეზი ჩემისა ცრემლთა დენისა.<br />
494<br />
«ღმერთმან თუ მცა ენა ჩემი ქებად შენდა უშენოსა,
შენთვის მკვდარი, აღარ ვიტყვი, მაშა მომკლავ უშენოსა;<br />
მზემან ლომსა ვარდ-გიშერი ბაღი ბაღჩად უშენოსა;<br />
შენმან მზემან, თავი ჩემი არვის ჰმართებს უშენოსა!<br />
495<br />
«თუცა მიგდის ღვარი ცრემლთა, მაგრა ცუდად არ იდენო,<br />
ამას იქით ნუღარა სტირ, ჭირსა თავი არიდენო;<br />
შენნი მჭვრეტნი ჩემთა მჭვრეტთა აგინებენ, არ იდენო;<br />
რომე წეღან მოგეხვივნეს, იგი ჩემთვის არიდენო.<br />
496<br />
«იგი მე მომცენ რიდენი, რომელნი წეღან გშვენოდეს,<br />
რა მნახო, შენცა გეამოს, შენეულითა მშვენოდეს;<br />
ესე სამკლავე შეიბი, თუ ჩემი გა-ღა-გვლენოდეს,<br />
ერთი ასეთი ცოცხალსა სხვა ღამე არ გაგთენოდეს»“.
ტარიელის ტირილი და<br />
დაბნედა<br />
497<br />
აქა მხეც-ქმნილი ტარიელ ტირს, ჭირი ეათასების;<br />
თქვა: “მე მაქვს სამხრე, რომელი კვლა წინას მკლავსა მას<br />
ების!”<br />
იგი შეიხსნა, მოიღო, თვალვით არ დაიფასების,<br />
პირსა დაიდვა, და-ცა-ბნდა, ქვე მკვდართა დაედასების.<br />
498<br />
ასრე წვა, რომე არ ჰგვანდა მკვდარი სამარის კარისა,<br />
ორგნით ჩანს ლები მჯიღისა, მართ გულსა გარდნაკარისა;<br />
ასმათს სდის ღვარი სისხლისა, ღაწვთაგან ნახოკარისა,
კვლა წყალსა ასხამს, უშველის, ხმა ისმის მუნ<br />
წკანწკარისა.<br />
499<br />
ავთანდილცა სულთქნა მწარედ, დაბნედილსა<br />
შემოსჭვრიტნა;<br />
ასმათ ვამნი გაამრავლნა, ცრემლმან მისმან ქვანი<br />
ხვრიტნა;<br />
მერმე სულად მოაქცია, ცეცხლნი წყლითა დაუშრიტნა;<br />
თქვა: “ცოცხალ ვარ, საწუთრომან აწცა ჩემნი სისხლნი<br />
ხვრიტნა!”<br />
500<br />
ზე წამოჯდა ფერ-მიხდილი, აყოლებდა თვალთა რეტად.<br />
ვარდი სრულად შექმნილიყო ზაფრანად და ვითა სპეტად.
დიდხან მათად არა სცალდა საუბრად და არცა ჭვრეტად,<br />
დარჩომა და არ-სიკვდილი მას უმძიმდა მეტის-მეტად.<br />
501<br />
ავთანდილს უთხრა: “ისმენდი, ცნობა მიც თუცა ხელისა,<br />
გითხრა ამბავი ჩემი და ჩემისა დამმარხველისა;<br />
ლხინად მიჩნს შეყრა მოყვრისა მის, შენგან შეუყრელისა,<br />
მე მიკვირს ჩემი სიცოცხლე, ასრე დარჩომა მრთელისა!<br />
502<br />
“ასმათის ნახვა მეამა, ჩემგან დად საესავისა.<br />
წიგნი რა ვნახე, მომართვა ესე საბამი მკლავისა.<br />
მკლავსა შევიბი მაშინვე, მოვიხსენ რიდე თავისა,<br />
იგი უცხო და ღარიბი, მტკიცისა რასმე შავისა”.
წიგნი ტარიელისა<br />
საყვარელსა თანა<br />
პასუხად<br />
503<br />
“მივუწერე: «მზეო, შუქი შენი, შენგან მონაფენი,<br />
გულსა მეცა, გამიცუდდეს სიჩაუქე-სიალფენი;<br />
ხელმან შენნი განვიცადენ სინატიფე-სიტურფენი,<br />
სულთა ნაცვლად სამსახურნი რადმცა ვითა გიმუქფენი?!<br />
504<br />
«მაშინ, ოდეს დამარჩინე, სულთა სრულად არ გამყარე,<br />
აწ ჩემთვისცა ესე ჟამი მასვე ჟამსა დავადარე;<br />
სამხრე შენი მომივიდა, შემოვიბი მკლავსა გარე,<br />
რომე მმართებს სიხარული, ეგზომიმცა რა ვიხარე?!
505<br />
«განაღამცა ვიწინაშე, აჰა რიდე, რომე მთხოვე;<br />
ყაბაჩაცა ასეთივე, ამისებრი ვერა ვპოვე;<br />
დაბნედილსა ნუ დამაგდებ, მიშველე რა, მარგე, მოვე;<br />
სოფელს მყოფსა უშენოსა კაცსა ვისმცა შევეპოვე!»<br />
506<br />
“ქალი ადგა, გამეყარა. დავწევ, ამოდ დამეძინა,<br />
მაგრა შევკრთი, საყვარელი ჩემი ვნახე ძილსა შინა;<br />
გამეღვიძა, აღარა მყვა, სულ-დგმულობა მომეწყინა,<br />
ღამე ასრე გავათენე, მისი ხმაცა არ მესმინა”.<br />
რჩევა<br />
ნესტან-დარეჯანის
გათხოვებისა<br />
507<br />
“დილასა ადრე სრას მიხმეს, დღე რა ქმნა მწუხრმან<br />
ჟამითა;<br />
ავდეგ, ვცან მათი ამბავი, წასლვა ვქმენ მითვე წამითა;<br />
ვნახე, ორნივე ერთგან სხდეს ხასითა ოდენ სამითა,<br />
რა მივე, მითხრეს დაჯდომა, წინაშე დავჯე სკამითა.<br />
508<br />
“მიბრძანეს, თუ: «ღმერთმან ასრე დაგვაბერნა, და-ცა-<br />
გვლია;<br />
ჟამი გვახლავს სიბერისა, სიყმაწვილე გარდგვივლია;<br />
ყმა არ მოგვცა, ქალი გვივის, ვისგან შუქი არ გვაკლია,<br />
ყმისა არ-სმა არად გვაგვა, ამათ ზედან წაგვითვლია.
509<br />
«აწ ქალისა ჩვენისათვის ქმარი გვინდა, სად მოვნახოთ,<br />
რომე მივსცეთ ტახტი ჩვენი, სახედ ჩვენად გამოვსახოთ,<br />
სამეფოსა ვაპატრონოთ, სახელმწიფო შევანახოთ,<br />
არ ამოვწყდეთ, მტერთა ჩვენთა ხრმალი ჩვენთვის არ<br />
ვამახოთ».<br />
510<br />
“ვთქვი: «თქვენი ძისა არა-სმა გულსა ვით მიეფარების,<br />
მაგრა კმა ჩვენად იმედად, ვინ მზესა დაედარების;<br />
ვისცა სთხოვთ შვილსა სასიძოდ, მას დიდად გაეხარების,<br />
სხვამცა რა გკადრეთ! თვით იცით, მაგას რა მოეგვარების».<br />
511
“დავიწყეთ რჩევა საქმისა, გული მიც, თუცა მელია;<br />
ვთქვი: «ჩემგან დაშლა ამისი არ ითქმის, არ-საქმნელია!»<br />
მეფემან ბრძანა: “ხვარაზმშა, ხელმწიფე ხვარაზმელია,<br />
თუ მოგვცემს შვილსა სასიძოდ, მისებრივ არ-რომელია».<br />
512<br />
“რომე პირველვე დაესკვნა, მათ ესე შეეტყვებოდა;<br />
ერთმანერთსაცა უჭვრეტდეს, სიტყვაცა აგრე სწბებოდა.<br />
ჩემგან დაშლისა კადრება მართ ამბად არ ეგებოდა,<br />
ოდენ დავმიწდი, დავნაცრდი, გული მი და მო კრთებოდა.<br />
513<br />
“დედოფალმან თქვა: «ხვარაზმშა მეფეა მორჭმით<br />
მჯდომელი,
მათსამცა შვილსა სასიძოდ ჩვენთვის სხვა სჯობდა<br />
რომელი?»<br />
შეცილებამცა ვით ვჰკადრე, რათგან თვით იყო<br />
მნდომელი!<br />
მოწმობა დავჰრთე, დაესკვნა დღე ჩემი სულთა<br />
მხდომელი.<br />
514<br />
“გაგზავნეს კაცი ხვარაზმშას წინა შვილისა მთხოელი;<br />
შესთვალეს: «გახდა უმკვიდროდ სამეფო ჩვენი ყოელი;<br />
არს ერთი ქალი საძეო, არ კიდე-გასათხოელი,<br />
თუ მოგვცემ შვილსა სამისოდ, სხვასა ნუღარას მოელი».<br />
515<br />
“კაცი მოვიდა, აევსო ჯუბაჩითა და რიდითა,
გაჰხარებოდა ხვარაზმშას სიხარულითა დიდითა;<br />
ებრძანა: «მოგვხვდა ღმრთისაგან, ჩვენ რომე<br />
ვინატრიდითა!<br />
თვით მაგისებრსა შვილსამცა ჩვენ ხელსა რასა<br />
ვჰხდიდითა!»<br />
516<br />
“კვლა გაგზავნნეს სხვანი კაცნი სასიძოსა მოყვანებად,<br />
დაჰვედრეს, თუ: «ნუ აყოვნებთ, მოდით ჩვენად<br />
ნაბრძანებად».<br />
მე მაშვრალი, ნაბურთალი საწოლს შევე მოსვენებად,<br />
გულსა სევდა შემეყარა, ვიწყე ჭირთა მოპოვნებად”.<br />
ტარიელისა და ნესტან-დარეჯანის<br />
თათბირი და გამორჩევა
517<br />
“მეტმან სევდამან მიმწურა გულსა დაცემად დანისად.<br />
ასმათის მონა შემოდგა, მე ვჯე ლაღი და ჯანი სად,<br />
წიგნი მომართვა, ეწერა: «ვინ სჩან ალვისა ტანისად,<br />
ადრე მოდიო, გიბრძანებს, დაუყოვნებლად ხანისად».<br />
518<br />
“შევჯე, წავე, ბაღჩას მივე. ვითა სცნობდე ლხინთა<br />
ზომით!<br />
ბაღჩა შევვლე, კოშკი დამხვდა, ასმათ ვნახე ძირსა<br />
დგომით;<br />
ვნახე, ვსჭვრეტდი ნატირებად, ცრემლი აჩნდა ღაწვთა<br />
წთომით,<br />
დამიმძიმდა, არა ვჰკითხე; ჩემი სჭირდა მისლვა ნდომით.
519<br />
“იგი ვნახე დაღრეჯილი, ესე მეტად დამიმძიმდა.<br />
ვითა წინას შემომცინის, არღა ეგრე გამიღიმდა.<br />
ყოლა სიტყვა არ მომიგო, ოდენ ცრემლთა<br />
გარდმოსწვიმდა,<br />
ამით უფრო დამაწყლულა, არა წყლულთა მიაქიმდა.<br />
520<br />
“ჩემნი ერთნი გონებანი მეტად შორად გამიკიდნა,<br />
შინა კოშკად შემიყვანა, ფარდაგსაცა ამიზიდნა.<br />
შევე, ვნახე იგი მთვარე; ჭირმან ყოვლმან უკუმრიდნა,<br />
გულსა შუქი შემომადგა, მაგრა გული არ დამიდნა.<br />
521
“იყო არ-ნათლად ნათელი, ფარდაგსა შემომდგომელი;<br />
ებურა მოშლით პირ-ოქრო რიდე, მე მივეც რომელი;<br />
მითვე მწვანითა უებრო მიწოლით ტახტსა მჯდომელი,<br />
ცრემლისა ღვარსა მოეცვა პირი, ელვათა მკრთომელი.<br />
522<br />
“ქვე წვა, ვით კლდისა ნაპრალსა ვეფხი პირ-გამეხებული,<br />
არცა მზე ჰგვანდა, არც მთვარე, ხე ალვა, ედემს ხებული;<br />
ასმათმან დამსვა შორს-გვარად გულსა მე ლახვარ-<br />
ხებული;<br />
მერმე წამოჯდა წარბ-შერჭმით, გამწყრალი,<br />
გარისხებული.<br />
523<br />
“მიბრძანა: «მიკვირს, რად მოხვე მშლელი პირისა
მტკიცისა,<br />
გამწირავი და მუხთალი, შენ, გამტეხელი ფიცისა?!<br />
მაგრა ნაცვალსა პატიჟსა მიგცემსო ზენა, მი, ცისა!»<br />
ვჰკადრე: «რა გკადრო პასუხი მის ჩემგან მე უიცისა?»<br />
524<br />
“ვთქვი: «პასუხსა ვერას გკადრებ, თუ არა ვსცნობ მე<br />
მართალსა:<br />
რა შეგცოდე, რა მიქმნია უცნობოსა, ფერ-ნამკრთალსა?»<br />
კვლაცა მითხრა: «რას გეუბნა მტყუანსა და შენ<br />
მუხთალსა?<br />
დიაცურად რად მოვღორდი? მე დავუწვავ ამით ალსა!<br />
525<br />
«შენ არ იცი ხვარაზმშასი საქმროდ ჩემად მოყვანება?!
შენ ჯდომილხარ სავაზიროდ, შენი ჰრთულა ამას ნება,<br />
შენ გასტეხე ფიცი ჩემი, სიმტკიცე და იგი მცნება,<br />
ღმერთმან ქმნას და დაგირჩინო ცუდად შენი ხელოვნება!<br />
526<br />
«გახსოვს, ოდეს «ჰაის» ჰზმიდი, ცრემლნი შენნი ველთა<br />
ჰბანდეს,<br />
მკურნალნი და დასტაქარნი წამალსა-ყე მოგიტანდეს?<br />
მამაცისა სიცრუესა, ნეტარ, სხვანი რამცა ჰგვანდეს!<br />
რათგან დამთმე, მეცა დაგთმობ, ვინძი უფრო<br />
დაზიანდეს!<br />
527<br />
«ამას ვბრძანებ: ვინცა გინდა ეპატრონოს ინდოეთსა,<br />
ეგრეც მე მაქვს პატრონობა, უგზოდ ვლიდენ, თუნდა
გზეთსა!<br />
ეგე აგრე არ იქმნების, წა, მომცთარხარ მოსაცეთსა,<br />
აზრნი შენნი შენვე გგვანან, მტყუანსა და შენ აგეთსა!<br />
528<br />
“ცოცხალ ვიყო, შენ ინდოეთს, ღმერთო, ხანი ვერა დაჰყო!<br />
თუ ეცადო დაყოფასა, ხორცთა შენთა სული გაჰყო!<br />
სხვა ჩემებრი ვერა ჰპოვო, ცათამდისცა ხელი აჰყო!»<br />
ესე სიტყვა დაასრულა, ყმა ატირდა, სულთქნა, აჰ-ყო.<br />
529<br />
თქვა: “რა მესმა ესე მისგან, მეიმედა მეტის-მეტად,<br />
კვლა მიეცა თვალთა ძალი მის ნათლისა ეგრე ჭვრეტად.<br />
აწ დავკარგე; რად არ გიკვირს, რად ცოცხალ ვარ, რად ვარ<br />
რეტად?
ვა, სოფელო უხანოო, რად ჰზი სისხლთა ჩემთა<br />
ხვრეტად?!<br />
530<br />
“შევჰხედენ, ვნახე სასთუმალს მუსაფი გაშლით მდებარე,<br />
ავიღე, ავდეგ, მე ღმრთისა და მერმე მათი მქებარე,<br />
ვჰკადრე, თუ: «მზეო, დაგიწვავ, ჩემიცა დაწვი მზე ბარე,<br />
რათგან არ მომკალ, პასუხი ერთიღა გკადრო მე ბარე.<br />
531<br />
«რომე გკადრებ, ესე სიტყვა აწ თუ ცუდად ნალიქნია,<br />
ცამცა მრისხავს, მზისა შუქნი ყოლა ჩემთვის ნუ შუქნია!<br />
თუ მაღირსებ განკითხვასა, ავი არა არ მიქმნია».<br />
მან მიბრძანა: «რაცა იცი, თქვიო!», თავი დამიქნია.
532<br />
“კვლაცა ვჰკადრე: «მე თუ, მზეო, შენთვის ფიცი<br />
გამეტეხოს,<br />
ღმერთმან აწვე რისხვა მისი ზეცით ჩემთვის გაამეხოს!<br />
ვისი გინდა უშენოსა პირი მემზოს, ტანი მეხოს?!<br />
მაშა მაშინ რაგვარ დავრჩე, რა ლახვარი გულსა მეხოს!<br />
533<br />
«მე მეფეთა დარბაზს მიხმეს, შექმნეს დიდი ვაზირობა.<br />
მათ წინასვე დაეპირა იმა ყმისა შენი ქმრობა.<br />
დამეშალა, ვერ დავშლიდი, დამრჩებოდა უმეცრობა;<br />
თავსა ვუთხარ: «მიემოწმე, ჟამად გიჯობს გულ-მაგრობა».<br />
534
«მემცა დაშლა ვითა ვჰკადრე, რათგან იგი ვერ მიმხვდარა?<br />
არ იცის, თუ ინდოეთი უპატრონოდ არ გამხდარა?!<br />
ტარიელ არს მემამულე, სხვასა ჰმართებს არად არა,<br />
ვის მოიყვანს, არა ვიცი, ანუ იგი ვინ მომცდარა?<br />
535<br />
«ვთქვი: «ამითა ვეღარას ვიქმ, ღონე სხვა რა მოვიგვარო»;<br />
თავსა ვუთხარ: «ნუ მოგიცავ, გონებაო მრავალ-გვარო!»<br />
მედვა გული მხეცისაებრ, ათასჯერცა მინდორს ვარო,<br />
ვისმცა მივეც თავი შენი, შენვე რად მე არ წამგვარო?!»<br />
536<br />
“სულთა ვჰყიდდი გულისათვის, კოშკი ამად გამებაზრა;<br />
იგი წვიმა და-რე-ნელდა, რომე პირველ ვარდი აზრა;<br />
ვნახე, ძოწსა მარგალიტი გარე ტურფად მოემაზრა.
მიბრძანა, თუ: «ეგე საქმე მემცა მართლად რად მეაზრა?!<br />
537<br />
«არ დავიჯერებ მე შენსა ღალატსა, ორგულობასა,<br />
უარის ქმნასა ღმრთისასა, ამისთვის არ მადლობასა;<br />
იაჯდი თავსა ჩემსა და მორჭმით ინდოეთს ფლობასა!<br />
მე და შენ დავსხდეთ ხელმწიფედ, სჯობს ყოვლსა სიძე-<br />
სძლობასა».<br />
538<br />
“მოლმობიერდა, მომიტკბა გამწყრალი, გარისხებული,<br />
ანუ მზე იყო ქვეყანად, ან მთვარე პირ-გავსებული;<br />
ახლოს დამისვა, მაღირსა აქამდის არ-ღირსებული;<br />
მეუბნებოდა, დამივსო ცეცხლი ამითა გზებული.
539<br />
“მიბრძანა, თუ: «გონიერი, ხამს აროდეს არ აჩქარდეს,<br />
რაცა სჯობდეს, მოაგვაროს, საწუთროსა დაუწყნარდეს;<br />
თუ სასიძო არ მოუშვა, ვა თუ მეფე გაგიმწარდეს,<br />
შენ და იგი წაიკიდნეთ, ინდოეთი გარდაქარდეს!.<br />
5<strong>40</strong><br />
«კვლა თუ სიძე შემოუშვა, მე შემირთოს, იყოს ასდენ,<br />
ერთმანერთსა გავეყარნეთ, ძოწეულნი გაგვიფლასდენ,<br />
მათ მორჭმულთა მოივლინონ, ჩვენ პატიჟნი გაგვიასდენ,<br />
ესე ამბად არ ეგების, რომე სპარსნი გაგვიხასდენ».<br />
541<br />
“მე ვჰკადრე: «ღმერთმან აშოროს მას ყმასა შენი ქმარობა!
რა შემოვიდენ ინდოეთს, შევიგნა მათი გვარობა,<br />
ვუჩვენო ჩემი ძალ-გული და ჩემი მეომარობა:<br />
ასრე დავხოცნე, შეეძლოს აღარა, არ, სახმარობა!»<br />
542<br />
“მიბრძანა, თუ: «ხამს დიაცი დიაცურად, საქმე-დედლად,<br />
დიდსა სისხლსა ვერ შეგაქმნევ, ვერ ვიქმნები შუა<br />
კედლად:<br />
რა მოვიდეს სიძე, მოკალ, მისთა სპათა აუწყვედლად.<br />
ქმნა მართლისა სამართლისა ხესა შეიქმს ხმელსა<br />
ნედლად.<br />
543<br />
«ასრე ქმენ, ჩემო ლომო და მჯობო ყოველთა გმირთაო,<br />
მიპარვით მოკალ სასიძო, ლაშქართა ნუ მოირთაო,
მისთა სპათაცა ნუ დაჰხოც, ზროხათა, ვითა ვირთაო, -<br />
სისხლი კაცისა უბრალო კაცმანმცა ვით იტვირთაო?<br />
544<br />
«იგი რა მოჰკლა, ეუბენ პატრონსა, ჩემსა მამასა,<br />
ჰკადრე, თუ: «სპარსთა ვერა ვიქმ ინდოეთისა ჭამასა,<br />
ჩემია მკვიდრი მამული, არ მივსცემ არცა დრამასა,<br />
არ დამეხსნები, გაგიხდი ქალაქსა ვითა ტრამასა!»<br />
545<br />
«ჩემი ყოლა ნურა გინდა სიყვარული, ნუცა ნდომა,<br />
ამით უფრო მოგეცემის სამართლისა შენ მოხდომა;<br />
ქმნას მეფემან ყელ-მოტეხით შემოხვეწა, შემოკვდომა,<br />
ხელთა მოგცეს თავი ჩემი, შეგვფეროდეს ერთგან<br />
სხდომა».
546<br />
“ესე მეტად მომეწონა თათბირი და გამორჩევა,<br />
ჩემთა მტერთა დავაქადე დასახოცლად ხრმლისა ქნევა;<br />
მერმე ავდეგ წამოსავლად, მან დამიწყო ქვევე წვევა,<br />
მწადდა, მაგრა ვერ შევჰმართე შემოჭდომა, შემოხვევა.<br />
547<br />
“ხანი დავყავ, გავეყარე, მაგრა გავხე ვითა ხელი.<br />
ასმათ წინა ჩამომიძღვა, ჩამდიოდა ცრემლი ცხელი.<br />
ჭირი ბევრჯერ ვაათასი, ლხინი ჩემი ვაერთხელი,<br />
მერმე წასლვა არა მწადდა, ამად მივალ არ-ფიცხელი”.<br />
ხვარაზმშას შვილის<br />
ინდოეთს მოსლვა საქორწილოდ
და ტარიელისაგან მისი მოკლვა<br />
548<br />
“მოვიდა კაცი: «სასიძო მოვაო», მოსლვა გვახარა,<br />
მაგრა თუ ღმერთი რას უზამს, არა იცოდა, გლახ, არა;<br />
მეფესა მიჰხვდა სიამე, არ სიტყვა ივაგლახა რა,<br />
მიბრძანა, ახლოს მიმისვა, «მოდიო», თავი დახარა.<br />
549<br />
“მიბრძანა: «ჩემთვის ესე დღე ლხინი და სიხარულია.<br />
გარდავიხადოთ ქორწილი, ხამს ვითა დასა, სრულია;<br />
კაცი გავგზავნოთ, მოიღონ ყოვლგნით საჭურჭლე<br />
სრულია,<br />
უხვად გავსცემდეთ, ვავსებდეთ, სიძუნწე უმეცრულია».
550<br />
“მე გავგზავნენ ყოვლგნით კაცნი საჭურჭლეთა<br />
წამომხმელნი;<br />
სასიძოცა მოგვივიდა, იყვნეს ხანსა არ-დამზმელნი;<br />
შიგნით ჩვენნი გაეგებნეს, გარეთ მოდგეს ხვარაზმელნი;<br />
მათ ლაშქართა ერთგან მყოფთა ვერ იტევდეს ვერცა<br />
ხმელნი.<br />
551<br />
“მეფემან ბრძანა: «მოკაზმეთ კარვითა მოედანია,<br />
გამოისვენოს სიძემან, დაყოს ცოტაი ხანია;<br />
მუნ მისად ნახვად გავიდენ უშენოდ სპანი სხვანია,<br />
შენ აქა ნახენ, კმარიან იქა ნახვისად ყმანია».<br />
552
“მოედანს დავდგი კარვები წითლისა ატლასებისა.<br />
მოვიდა სიძე, გარდახდა, დღე, ჰგვანდა, არს აღვსებისა,<br />
შეიქმნა გასლვა შიგანთა, ჯარია მუნ ხასებისა,<br />
დაიწყეს დგომა ლაშქართა თემ-თემად, დას-დასებისა.<br />
553<br />
“მე დავშვერ, ვითა წესია საურავ-გარდახდილისა;<br />
შინა წამოვე მაშვრალი, ქმნა მომნდომოდა ძილისა;<br />
მონა მოვიდა, მომართვა წიგნი ასმათის ტკბილისა:<br />
«ადრე მოდიო, გიბრძანებს მსგავსი ალვისა ზრდილისა».<br />
554<br />
“ცხენისაგან არ გარდავხე, წავე ფიცხლად,<br />
დავჰმორჩილდი;
ქალი დამხვდა ნატირები, ვჰკითხე: «ცრემლსა რასა<br />
ჰმილდი?»<br />
მითხრა: «შენი შესწრობილი ტირილსამცა ვით ავსცილდი?<br />
გაუწყვედლად ვით გამართლო? რაგვარადმცა<br />
გავვაქილდი?!»<br />
555<br />
“შევედით, ვნახეთ ბალიშსა ზედა წარბ-შერჭმით<br />
მჯდომარე;<br />
მზე ვეღარას იქმს მის მეტსა, მას განენათლა რომ არე,<br />
წავდეგ, მიბრძანა: «რასა სდგა? დღე გიჩანს წინ საომარე!<br />
ანუ გამწირე, მიტყუე და კვლაცა მოიმცდომარე?!»<br />
556<br />
“მე მეწყინა, აღარა ვთქვი, ფიცხლად გარე შემოვბრუნდი.
უკუვჰყივლე: «აწ გამოჩნდეს, არ მინდოდეს, ვისცა<br />
ვუნდი!<br />
ქალი ომსა რაგვარ მაწვევს, აგრე ვითა დავძაბუნდი!»<br />
შინა მოვე, მოკლვა მისი დავაპირე, არ დავყმუნდი.<br />
557<br />
“ასსა ვუბრძანე მონასა: «საომრად დაემზადენით!»<br />
შევსხედით, გავვლეთ ქალაქი, არავის გავეცხადენით.<br />
კარავსა შევე, სასიძო ვითა წვა, ზარ-მაც თქმად ენით,<br />
უსისხლოდ მოვკალ იგი ყმა, თუცა ხმდა სისხლისა<br />
დენით.<br />
558<br />
“კარვის კალთა ჩახლათული ჩავჭერ, ჩავაკარაბაკე,<br />
ყმასა ფერხთა მოვეკიდე, თავი სვეტსა შევუტაკე.
წინა მწოლთა დაიზახეს, გლოვა მიჰხვდა საარაკე;<br />
ცხენსა შევჯე, წამო-ცა-ვე; ჯაჭვი მეცვა საკურტაკე.<br />
559<br />
“ხმა დამივარდა, შეიქმნა ზახილი მოსაწევარი;<br />
წამოვე, წევნა დამიწყეს, დავხოცე ჩემი მდევარი.<br />
ქალაქი მქონდა მაგარი, მტერთაგან მოურევარი,<br />
მუნ შიგან შევე მშვიდობით, ამოდ იგივე მე ვარი!<br />
560<br />
“კაცნი გავგზავნენ, ვაცნობე ყოვლგან ლაშქარსა ყველასა:<br />
«აქა მომმართეთ, ვინცაღა ჩემსა იქმოდეთ შველასა».<br />
არ გაწყდა მოსლვა მდევართა ღამესა დია ბნელასა,<br />
ჩემი რა ცნიან, სცევდიან თავებსა მათსა მრთელასა.
561<br />
“ცისკრად ავდეგ, შევეკაზმე. რა გათენდა ღამე დილად,<br />
ვნახენ სამნი დიდებულნი მეფისაგან მოგზავნილად;<br />
ებრძანა, თუ: «ღმერთმან იცის, გამეზარდე ვითა შვილად,<br />
ჩემი ასრე რად შესცვალე სიხარული სიმძიმილად?<br />
562<br />
«ხვარაზმშას სისხლი უბრალო სახლად რად დამადებინე?<br />
თუ ჩემი ქალი გინდოდა, რად არა შემაგებინე?<br />
მე, ბერსა შენსა გამზრდელსა სიცოცხლე მაარმებინე,<br />
დღედ სიკვდილამდის შენიცა თავი არ მაახლებინე!»<br />
563<br />
“მე შევუთვალე: «მეფეო, ვარ უმაგრესი რვალისა,
თვარა რად მიშლის სიკვდილსა ცეცხლი სირცხვილთა<br />
ალისა?<br />
მაგრა, თვით იცით, ხელმწიფე ხამს მქმნელი<br />
სამართალისა,<br />
მე, თქვენმან მზემან, მაშოროს ნდომა თქვენისა ქალისა!<br />
564<br />
«იცით, ინდოთა სამეფო რაზომი სრა-საჯდომია! -<br />
ერთიღა მე ვარ მემკვიდრე, - ყველაი თქვენ მოგხდომია:<br />
ამოწყდა მათი ყველაი, მამული თქვენ დაგრჩომია;<br />
სამართლით ტახტი უჩემოდ არავის მისახდომია!<br />
565<br />
«ვერ გათნევ, თქვენმან კეთილმან, აწ ეგე არ-მართალია:<br />
ღმერთმან არ მოგცა ყმა შვილი, გიზის ერთაი ქალია,
ხვარაზმშა დაჰსვა ხელმწიფედ, დამრჩების რა ნაცვალია?<br />
სხვა მეფე დაჯდეს ინდოეთს, მერტყას მე ჩემი ხრმალია?!<br />
566<br />
«შენი ქალი არად მინდა, გაათხოვე, გამარიდე!<br />
ინდოეთი ჩემი არის, არვის მივსცე ჩემგან კიდე.<br />
ვინცა ჩემსა დამეცილოს, მისით მასცა ამოვფხვრიდე,<br />
სხვას მეშველსა გარეგანსა, მომკალ, ვისცა ვინატრიდე!»“<br />
ამბის ცნობა ტარიელისაგან<br />
ნესტან-დარეჯანის დაკარგვისა<br />
567<br />
“ესე კაცნი გამეგზავნნეს, გონებასა გავეშმაგე.<br />
რომე მისი ვერა მეცნა, ამას უფრო დავედაგე.
მას ზღუდესა გარდავადეგ, მინდორთაკე რომე ვაგე,<br />
მესმა საქმე საშინელი, თუცა თავი ვერ წავაგე.<br />
568<br />
“გამოჩნდეს ორნი ქვეითნი, მე მივეგებე წინარე.<br />
ქალი ჰყვა ერთსა მონასა, ვცანცა, თუ მოღმა ვინ არე:<br />
თავ-გაგლეჯილი ასმათი, პირს სისხლი ჩამომდინარე,<br />
აღარ მიყივლა ღიმილით, არცაღა გამიცინა-რე.<br />
569<br />
“იგი ვნახე, დავებნივე, გონებანი გამიშმაგნა;<br />
შორით ვუხმე: «რაშიგან ვართ, ანუ ცეცხლმან რად<br />
დაგვდაგნა?»<br />
მან საბრალოდ შემომტირნა, ძლივ სიტყვანი გამოაგნა,<br />
მითხრა: «ღმერთმა სიმგრგვლე ცისა ჩვენთვის რისხვით
წამოგრაგნა».<br />
570<br />
“ახლოს მივე, კვლაცა ვჰკითხე: «რაშიგან ვართ? თქვი<br />
მართალი!»<br />
კვლა საბრალოდ ამიტირდა, კვლა მოედვა ამით ალი,<br />
დიდხან სიტყვა ვერა მითხრა, მისთა ჭირთა ნაათალი,<br />
მკერდსა წითლად უღებვიდა სისხლი ღაწვთა<br />
ნაწვეთალი.<br />
571<br />
მერმე მითხრა: «მოგახსენებ, ესე რადმცა დაგიმალე?<br />
მაგრა ვითა გაგახარნე, შენცა აგრე შემიწყალე:<br />
ნუ მაცოცხლებ, ნუ დამარჩენ, შემიხვეწე, შემიბრალე,<br />
დამხსენ ჩემსა საწუთროსა, ღმერთსა შენსა მიავალე!»
572<br />
“მიამბო: «ოდეს სასიძო მოჰკალ და ხმა დაგივარდა,<br />
მეფესა ესმა, აიჭრა, მართ მისგან გასატკივარდა,<br />
შენ დაგიზახნა: «მიხმეთო», ხმა-მაღლად გახმამყივარდა;<br />
მოგნახეს, შინა ვერ გპოვეს, მით მეფე გამომჩივარდა.<br />
573<br />
«ჰკადრეს: «აქა აღარ არის, კარნი სადმე გაუვლიან».<br />
მეფე ბრძანებს: «ვიცი, ვიცი, მეტად კარგად შემიგნიან:<br />
მას უყვარდა ქალი ჩემი, სისხლნი ველთა მოუღვრიან,<br />
რა ნახიან ერთმანერთი, არ-შეხედვა ვერ დათმიან.<br />
574
«აწ, თავმან ჩემმან, მას მოვჰკლავ, ჩემად დად ვინცა<br />
მადესა!<br />
მე ღმრთისა ვუთხარ, დაუბამს მას ეშმაკისა ბადესა!<br />
მათ ბოზ-კუროთა ასეთი რა მისცეს, რა უქადესა?<br />
თუ დავარჩინო, ღმერთი ვგმო! მისად პატიჟად მზად ეს<br />
ა».<br />
575<br />
“მის მეფისა წესი იყო: თავი მისი ძვირად ფიცის,<br />
და თუ ფიცის, არ გატეხის, მასვე წამსა დაამტკიცის.<br />
«ესე წყრომა მეფისაგან ვისცა ესმა, ვინცა იცის,<br />
მან უამბო დავარ ქაჯსა, ვინ გრძნებითა ცაცა იცის.<br />
576<br />
«დავარს, დასა მეფისასა, უთხრა ვინმე ღმრთისა მტერმან:
«თავი ფიცა ძმამან შენმან, არ დაგარჩენს, იცის ერმან».<br />
მან ეგრე თქვა: «უბრალო ვარ, იცის ღმერთმან სახიერმან!<br />
ვისგან მოვკვდე, ვისთვის მოვკვდე, მიიხვედროს იგი ვერ<br />
მან».<br />
577<br />
«პატრონი ჩემი აგრევე იყო წამოხვე შენ ოდეს;<br />
შენეულნივე რიდენი ებურნეს, ტურფად ჰშვენოდეს.<br />
დავარ მოთქმიდა სიტყვითა, რომელნი არა მსენოდეს:<br />
«ბოზო, შენ ბოზო, რად მომკალ? ვეჭვ, შენცა, არა<br />
გლხენოდეს!<br />
578<br />
«როსკიპო, ბოზო დიაცო, საქმრო რად მოაკვლევინე?<br />
ანუ სისხლითა მისითა ჩემი რად მოაზღვევინე?
არ ცუდად მომკლავს ძმა ჩემი, რა გიყავ, რა გაქმნევინე?<br />
აწ, ღმერთსა უნდეს, ვერ მიჰხვდე, ვის ესე დააშლევინე!»<br />
579<br />
«ხელი მიჰყო, წამოზიდნა, თმანი გრძელნი დაუფუშნა,<br />
დაალება, დაალურჯა, მედგრად პირნი მოიქუშნა.<br />
მან პასუხი ვერა გასცა, ოდენ სულთქნა, ოდენ უშნა,<br />
ქალმან შავმან ვერა არგო, ვერცა წყლული დაუშუშნა<br />
580<br />
«რა დავარ გაძღა ცემითა, მისითა დალურჯებითა,<br />
წამოდგეს ორნი მონანი, პირითა მით ქაჯებითა,<br />
მათ კიდობანი მოიღეს, ეუბნეს არ აჯებითა,<br />
მას შიგან ჩასვეს იგი მზე, ჰგავს, იქმნა დარაჯებითა.
581<br />
«მან უთხრა: «წადით, დაკარგეთ მუნ, სადა ზღვისა ჭიპია;<br />
წმიდისა წყალი ვერ ნახოს მყინვარე, ვერცა ლიპია»;<br />
მათ გაეხარნეს, ხმა-მაღლად იყივლეს: «იპი-იპია».<br />
ესე ვნახე და არ მოვკვე, არა მგავს არცა სიპია.<br />
582<br />
«ზღვათაკე გავლნეს სარკმელნი, მაშინვე გაუჩინარდა.<br />
დავარ თქვა: «მქმნელი ამისი ვინ არ დამქოლოს, ვინ არ,<br />
და!<br />
ვირე მომკლვიდეს, მოვკვდები, სიცოცხლე<br />
გასაწყინარდა».<br />
დანა დაიცა, მო-ცა-კვდა, დაეცა, გასისხლმდინარდა.
583<br />
«რად არ მიკვირვებ ცოცხალსა, მე ლახვარ-დაუსობელსა!<br />
აწ იგი მიყავ, რა მმართებს ამისსა მახარობელსა!<br />
ზენაარ, დამხსენ სიცოცხლე სულთადგმა-<br />
დაუთმობელსა!»<br />
საბრალოდ ცრემლსა ადენდა უკლებსა, დაუშრობელსა.<br />
584<br />
“მე ვუთხარ: «დაო, რად მოგკლა, ანუ რა შენი ბრალია? -<br />
რამცა ვქმენ ნაცვლად, თვით რომე მისი ჩემზედა ვალია! -<br />
აწ თავსა მისად საძებრად მივსცემ, სად კლდე და<br />
წყალია».<br />
სრულად გავქვავდი, შემექმნა გული მართ ვითა სალია.<br />
585
“მეტმან ზარმან გამაშმაგა, მომივიდა ცხრო და თრთოლა;<br />
გულსა ვუთხარ: «ნუ მოჰკვდები, არას გარგებს ცუდი<br />
წოლა,<br />
გიჯობს გაჭრა ძებნად მისად, გავარდნა და ველთა<br />
რბოლა.<br />
- აჰა ჟამი, ვისცა გინა ჩემი თანა წამოყოლა!»<br />
586<br />
“შევე, ფიცხლად შევეკაზმე, ცხენსა შევჯე შეკაზმული;<br />
ას სამოცი კარგი მოყმე, ჩემსა თანა ხან-დაზმული,<br />
წამომყვა და წამოვედით, კართა გარე დარაზმული,<br />
ზღვის პირს მივე, ნავი დამხვდა, მენავემან მნახა ზმული.<br />
587
“ნავსა ჩავჯე, ზღვასა შევე, ზღვასა შიგან გავალაგდი,<br />
არსით ნავი მომავალი უნახავად არ დავაგდი;<br />
მოველოდი, არა მესმა, შმაგი უფრო გა-ვე-ვშმაგდი,<br />
რომე სრულად მომიძულვა, ღმერთსა თურე ასრე<br />
ვსძაგდი.<br />
588<br />
“რომე დავყავ წელიწადი, თვე თორმეტი გამეოცა,<br />
მაგრა მისი მნახავიცა სიზმრივ კაცი არ მეოცა;<br />
თანა-მყოლი ყველაკაი ამომიწყდა, დამეხოცა,<br />
ვთქვი, თუ: «ღმერთსა ვერას ვჰკადრებ, რაცა სწადდეს,<br />
აგრე ვყო-ცა».<br />
589<br />
“ზღვა-ზღვა ცურვა მომეწყინა, მით გამოვე ზღვისა პირსა,
გული სრულად გამიმხეცდა, არ ვუსმენდი არც ვაზირსა;<br />
ყველაკაი დამეფანტა, დაჰრჩომოდა რაცა ჭირსა.<br />
კაცსა ღმერთი არ გასწირავს, ასრე მისგან განაწირსა!<br />
590<br />
“ერთაი ესე ასმათი და დამრჩეს ორნი მონანი,<br />
ჩემნი გულისა მდებელნი და ჩემნი შემომგონანი.<br />
მისი ვერა ვცნენ ამბავნი ვერცა დრამისა წონანი,<br />
ტირილი მიჩნდის ლხინად და მდინდიან ცრემლთა<br />
ფონანი”.<br />
ამბავი ნურადინ-ფრიდონისა,<br />
ოდეს ტარიელ შეეყარა<br />
591
“ღამით მევლო, მოვიდოდი, ზღვისა პირსა აჩნდეს ბაღნი;<br />
ჰგვანდეს ქალაქს, ვეახლენით, ცალ-კერძ იყვნეს კლდეთა<br />
ნაღნი;<br />
არ მეამის კაცთა ნახვა, მიდაღვიდეს გულსა დაღნი;<br />
მუნ გარდავხე მოსვენებად, დამხვდეს რამე ხენი ლაღნი.<br />
592<br />
“ხეთა ძირსა მივიძინე, მათ მონათა ჭამეს პური;<br />
მერმე ავდეგ სევდიანი, მიღამებდა გულსა მური:<br />
ვერა მეცნა ეგზომ გრძელად ვერ ჭორი და ვერ დასტური,<br />
ველთა ცრემლი ასოვლებდა, თვალთა ჩემთა მონაწური.<br />
593<br />
“ზახილი მესმა. შევხედენ, მოყმე ამაყად ყიოდა,<br />
შემოირბევდა ზღვის პირ-პირ, მას თურე წყლული
სტკიოდა;<br />
ხრმლისა ნატეხი დასვრილი აქვს, სისხლი ჩამოსდიოდა,<br />
მტერთა ექადდა, წყრებოდა, იგინებოდა, ჩიოდა.<br />
594<br />
«ზედა ჯდა შავსა ტაიჭსა, აწ ესე მე მითქს რომელი,<br />
მართ ვითა ქარი მოქროდა გაფიცხებული, მწყრომელი;<br />
მონა მივსწივე, მისისა შეყრისა ვიყავ მნდომელი;<br />
შევსთვალე: «დადეგ, მიჩვენე, ლომსა ვინ გაწყენს,<br />
რომელი?»<br />
595<br />
“მას მონასა არა უთხრა, არცა სიტყვა მოუსმინა;<br />
ფიცხლად შევჯე, ჩავეგებე, მე ჩავუსწარ, ჩავე წინა,<br />
ვუთხარ: «დადეგ, გამიგონე, შენი საქმე მეცა მინა!»
შემომხედნა, მოვეწონე, სიარული დაითმინა.<br />
596<br />
“გამიცადა, ღმერთსა ჰკადრა: «შენ ასეთნი ხენი ვით<br />
ჰხენ!»<br />
მერმე მითხრა: «მოგახსენებ, აწ სიტყვანი რომე მკითხენ:<br />
იგი მტერნი გამილომდეს, აქამდისცა რომე ვითხენ,<br />
უკაზმავსა მიღალატეს, საჭურველნი გარ ვერ ვითხენ”.<br />
597<br />
“მე ვუთხარ: «დადეგ, დაწყნარდი, გარდავხდეთ ძირსა<br />
ხეთასა;<br />
არ შეუდრკების ჭაბუკი კარგი მახვილთა კვეთასა».<br />
თანა წამომყვა, წავედით უტკბოსნი მამა-ძეთასა.<br />
მე გავეკვირვე ჭვრეტასა მის ყმისა სინაზეთასა.
598<br />
“ერთი მონა დასტაქარი მყვა და წყლულნი შეუხვივნა,<br />
ისრის პირნი ამოუხვნა, დაკოდილნი არ ატკივნა.<br />
მერე ვჰკითხე: «ვინ ხარ, ანუ მკლავმან შენმან ვისგან<br />
ივნა?»<br />
საამბობლად დამირიგდა, თავი მისი გაამჩივნა.<br />
599<br />
“პირველ მითხრა: «არა ვიცი, რა ხარ, ანუ რას გამსგავსო?<br />
ანუ ეგრე რამ დაგლია, ანუ პირველ რამ გაგავსო?<br />
რამან შექმნა მოყვითანოდ, ვარდ-გიშერი რომე ჰრგავსო?<br />
ღმერთმან მისგან ანთებული სანთელიცა რად დაგავსო?<br />
600
«მულღაზანზარის ქალაქი, ახლოს მე მაქვსო რომელი,<br />
ნურადინ-ფრიდონ სახელ მძეს, მეფე ვარ მუნა<br />
მჯდომელი;<br />
ესე საზღვარი ჩემია, სადა ხარ გარდამხდომელი,<br />
ცოტაა, მაგრა ყოველგნით სიკეთე-მიუწდომელი.<br />
601<br />
«მამის ძმა და მამა-ჩემი პაპა-ჩემმან გაყვნა ოდეს,<br />
ზღვასა შიგან კუნძულია, ჩემად წილად მას იტყოდეს;<br />
თვით ბიძასა ჩემსა მიჰხვდა, ვისთა შვილთა აწ<br />
დამკოდეს;<br />
მათკე დარჩა სანადირო, - არ მივსცემდი, მომერჩოდეს.<br />
602
«დღეს გამოვე ნადირობას, ზღვისა პირსა ვინადირე,<br />
ქორის დევნა მომნდომოდა, მით მრეკელი არ ვახშირე;<br />
სპათა ვუთხარ: «მომიცადეთ, მოვიდოდე მეცა ვირე!»<br />
ხუთთა ოდენ ბაზიერთა მეტი არა დავიჭირე.<br />
603<br />
«ნავითა გავე, ზღვისაგან შტო რამე გამოვიდოდა.<br />
არ ამოვჰკრეფდი გამყოფთა, ვთქვი, ჩემთა რად<br />
დავჰრიდო, და?<br />
დამიძაბუნეს, სიმრავლე მე მათი არ გამვიდოდა,<br />
ვნადირობდი და ვიზახდი, ხმა ჩემი არ უდიდოდ ა.<br />
604<br />
«მართლად იჯავრეს, წუნობა მათი თუ ესე ხმდა ვითა!<br />
გამომაპარნეს ლაშქარნი, გზანი შემიკრნეს ნავითა,
თვით ბიძა-ძენი ჩემნიცა შესხდეს მათითა თავითა,<br />
ჩემთა გაუხდეს ლაშქართა ომად მათითა მკლავითა.<br />
605<br />
«მათი მესმა, დავინახე ზახილი და ხრმალთა ელვა,<br />
ნავი ვსთხოვე მენავეთა, მით ვიყივლე მე ერთხელ ვა,<br />
ზღვასა შევე, მომეგება მეომარი ვითა ღელვა,<br />
სწადდა, მაგრა ვეღარა ქმნეს ჩემი ზედა წამოქელვა.<br />
606<br />
«კვლა სხვანი დიდნი ლაშქარნი უკანა მომეწეოდეს,<br />
იქით და აქათ მომიხდეს, ერთგნით ვერ მომერეოდეს,<br />
არ მომწურვოდეს წინანი, ზურგით მესროდეს მე ოდეს,<br />
ხრმალსა მივენდევ, გამიტყდა, ისარნი დამელეოდეს.
607<br />
«მომეჯარნეს, ვეღარა ვქმენ, ნავით ცხენი<br />
გარდვიხლტუნვე,<br />
ზღვა-ზღვა ცურვით წამოვუვე, ჩემი მჭვრეტი გავაცბუნვე;<br />
თანა-მყოლნი ყველაკანი დამიხოცნეს, დამრჩეს მუნვე,<br />
ვინცა მდევდის, ვერ შემომხვდის, მივუბრუნდი,<br />
მივაბრუნვე.<br />
608<br />
«აწ იგი იქმნას, რაცაღა ენებოს ღმრთისა წადილსა!<br />
ვეჭვ, ჩემი სისხლი არ შეჰრჩეს, ძალი შემწევდეს ქადილსა!<br />
ოხრად გავუხდი ყოფასა მათ საღამოსა და დილსა,<br />
ვუხმობ ყვავთა და ყორანთა, მათ ზედა ვაქმნევ<br />
ხადილსა!»
609<br />
“ამა ყმამან შემიკვეთა, გული მისკე მიმიბრუნდა.<br />
მოვახსენე: «აჩქარება შენი ყოლა არა უნდა,<br />
მეცა თანა წამოგყვები, დაიხოცნენ იგი მუნ, და<br />
ჩვენ ორთავე მეომარი განაღამცა შეგვიძრწუნდა!»<br />
610<br />
“ესეცა ვუთხარ: «ამბავი ჩემი არ გაგეგონების,<br />
უფრორე წყნარად გიამბობ, თუ ჟამი ჩვენ გვექონების».<br />
მან მითხრა: «ლხინი საჩემო მაგას რა შეეწონების!<br />
დღედ სიკვდილამდის სიცოცხლე შენ ჩემი დაგემონების».<br />
611<br />
“მივედით მისსა ქალაქსა ტურფასა, მაგრა ცოტასა;
გამოეგებნეს ლაშქარნი, ისხმიდეს მისთვის ოტასა,<br />
პირსა იხოკდეს, გაჰყრიდეს ნახოკსა ვით ნაფოტასა,<br />
ეხვეოდიან, ჰკოცნიდეს ხრმალსა და სალტე-კოტასა.<br />
612<br />
“კვლა მოვეწონე, ვეტურფე მე მისი გარდნაკიდარი;<br />
შემასხმიდიან ქებასა: “მზეო, შენ ჩვენთვის იდარი!»<br />
მივედით, ვნახეთ ქალაქი მისი ტურფა და მდიდარი,<br />
ყველასა ტანსა ემოსა ზარქაში განაზიდარი”.<br />
შველა ტარიელისაგან<br />
ფრიდონისა<br />
613<br />
“მოჯობდა, ომი შეეძლო, ხმარება ცხენ-აბჯარისა;
დავკაზმეთ ნავი, კატარღა და რიცხვი სპათა ჯარისა;<br />
კაცი ხმდა, მისთა მჭვრეტთათვის ღონემცა ეაჯა რისა!<br />
აწ გითხრა ომი მოყმისა, მებრძოლთა დამსაჯარისა.<br />
614<br />
“მათი მესმა დაპირება, ჩაბალახთა ჩამობურვა;<br />
ნავი წინა მომეგება, არა ვიცი, იყო თუ რვა.<br />
ფიცხლად ზედა შევეჯახე, მათ დაიწყეს ამოდ ცურვა;<br />
ქუსლი ვჰკარ და დავუქცივე, დაიზახეს დიაცურ ვა!<br />
615<br />
“კვლა სხვასა მივე, მოვჰკიდე ხელი ნავისა ბაგესა,<br />
ზღვასა დავანთქი, დავხოცე, ომიმცა რაღა აგესა!<br />
სხვანი გამექცეს, მიჰმართეს მათ მათსა საქულბაგესა;<br />
ვინცა მიჭვრეტდეს, უკვირდა, მაქებდეს, არ მაძაგესა.
616<br />
“ზღვა გავიარეთ, გავედით, შემოგვიტივეს ცხენია,<br />
კვლა შევიბენით, შეიქმნა ომისა სიმარცხენია.<br />
მუნ მომეწონნეს ფრიდონის სიქველე-სიფიცხენია:<br />
იბრძვის ლომი და პირად მზე, იგი ალვისაც ხენია.<br />
617<br />
“თვით ორნივე ბიძა-ძენი მისნი ხრმლითა ჩამოყარნა,<br />
ხელნი წმიდად დაეკვეთნეს, იგი ასრე ასაპყარნა,<br />
მოიყვანნა მხარ-დაკრულნი, ერთმან ორნი არ დაყარნა,<br />
მათნი ყმანი აატირნა, მისნი ყმანი ამაყარნა.<br />
618
“მათნი ლაშქარნი გაგვექცეს; ვეცენით, გა-ცა-ვფანტენით.<br />
ფიცხლად წავუღეთ ქალაქი, არ თავნი გავაზანტენით;<br />
ქვითა დავჰლეწეთ წვივები, ჩვენ იგი გავანატენით.<br />
მომკალ, თუ ლარი დაჰლიოთ ან აკიდებით, ან ტენით.<br />
619<br />
“ფრიდონ ნახნა საჭურჭლენი და ბეჭედნი მისნი დაჰსხნა.<br />
თვით ორნივე ბიძა-ძენი დაპყრობილნი წამოასხნა.<br />
მისად ნაცვლად სისხლნი მათნი მოღვარნა და ველთა<br />
ასხნა;<br />
ჩემი თქვეს, თუ: «ღმერთსა მადლი, ვინ ალვისა ხენი<br />
ასხნა!»<br />
620<br />
“მივედით, მოქალაქეთა ზარი ჩნდა, რომე ზმიდიან,
აჯაბთა მქმნელნი მჭვრეტელთა გულსა მუნ დააბმიდიან;<br />
მე და ნურადინს ყველანი ქებასა შეგვასხმიდიან,<br />
გვითხრობდეს: «მკლავთა თქვენთაგან ჯერთ მათნი<br />
სისხლნი მიდიან!»<br />
621<br />
“ლაშქარნი ფრიდონს მეფედ და მიხმობდეს მეფეთ-<br />
მეფობით,<br />
თვით თავსა მათსა - მონად და ჩემსა - ყველასა სეფობით;<br />
დაღრეჯით ვიყავ, ვერ მპოვეს ვეროდეს ვარდის<br />
მკრეფობით,<br />
ჩემი ვერ ცნიან ამბავი, მუნ იყო არ იეფობით”.<br />
ფრიდონისაგან ნესტან-დარეჯანის<br />
ამბის მბობა
622<br />
“დღესა ერთსა მე და ფრიდონ ნადირობას გამოვედით,<br />
ზღვასა ზედა წაწურვილსა ქედსა რასმე გარდავედით;<br />
ფრიდონ მითხრა: «გითხრობ რასმე, - ვთამაშობდით,<br />
ცხენსა ვსხედით, -<br />
ერთი რამე საკვირველი მე ვნახეო ამა ქედით».<br />
623<br />
“მე ვჰკითხევდი, ფრიდონ მეტყვის მართ ამბავსა<br />
ესოდენსა:<br />
«დღე ერთ მწადდა ნადირობა, შევჯე ამა ჩემსა ცხენსა, -<br />
ზღვათა შიგან იხვსა ჰგვანდა, ხმელთა ზედა შავარდენსა,<br />
-<br />
აქა ვდეგ და თვალს ვუგებდი ქორსა, იქით განაფრენსა.
624<br />
«ზოგჯერ ზღვისკე მივიხედნი, წავსდგომოდი ამა გორსა;<br />
ზღვასა შიგან ცოტა რამე დავინახე, თუცა შორსა.<br />
ეგრე ფიცხლად სიარული არას ძალ-უც მისსა სწორსა,<br />
ვერად ვიცან, გავეკვირვე გონებასა ამად ორსა.<br />
625<br />
«ვთქვი: «რა არის, რას ვამსგავსო, მფრინველია, ანუ<br />
მხეცი?»<br />
ნავი იყო, გარ ეფერა სამოსელი მრავალ-კეცი;<br />
წინა კაცნი მოზიდვიდეს; თვალი ამად დავაცეცი,<br />
მთვარე უჯდა კიდობანსა, ცა მეშვიდე მასმცა ვეცი.<br />
626
«ამოძვრეს ორნი მონანი, შავნი მართ ვითა ფისანი.<br />
ქალი გარდმოსვეს, სისხონი ვნახენ მისისა თმისანი.<br />
მას რომე ელვა ჰკრთებოდა, ფერნიმცა ჰგვანდეს რისანი!<br />
მან განანათლა სამყარო, გაცუდდეს შუქნი მზისანი!<br />
627<br />
«სიხარულმან ამაჩქარა, ამათრთოლა, და-ცა-მლეწა,<br />
იგი ვარდი შემიყვარდა, რომე თოვლსა არ ეხეწა;<br />
დავაპირე შეტევება, ვთქვი: «წავიდე მათკე მე, წა,<br />
ჩემსა შავსა სულიერი რამცა ვითა გარდეხვეწა!»<br />
628<br />
«ცხენი გავქუსლე, იქმოდის შამბი ხმასა და ხრიალსა,<br />
ვეღარ მივუსწარ, გამესწრნეს, რაზომცა ვსცემდი<br />
წრტიალსა.
ზღვის პირსა მივე, შევხედენ, ჩნდა ოდენ მზისა ტიალსა,<br />
გამშორვებოდეს, წამსლვოდეს, ამისთვის დავეწვი ალსა».<br />
629<br />
“ესე მესმა ფრიდონისგან, მომემატა ცეცხლთა სიცხე,<br />
ცხენისაგან გარდავიჭერ, თავი სრულად გავიკიცხე,<br />
ჩემთა ღაწვთა დანადენი მე ჩემივე სისხლი ვიცხე.<br />
ვუთხარ: «მომკალ, უჩემოსა ენახამცა ვისცა ისც ხე!»<br />
630<br />
“ესე ჩემგან გაუკვირდა ფრიდონს, მეტად ეუცხოვა,<br />
მაგრა მეტად შევებრალე, ტირილითა მესათნოვა;<br />
ვითა შვილი დამადუმა, მემუდარა, შემეპოვა,<br />
თვალთათ ვითა მარგალიტი ცრემლი ცხელი<br />
გარდმოთოვა.
631<br />
«ვაგლახ მეო, რა გიამბე ფათერაკად, მცდარმან, შმაგად!»<br />
მოვახსენე: «ნურა გაგვა, ნუ ინავღლი მაგას მაგად!<br />
იგი მთვარე ჩემი იყო, მით მედების ცეცხლი მდაგად;<br />
აწ გიამბობ, რათგან თავი გინდა ჩემად ამხანაგად».<br />
632<br />
“ფრიდონს ვუთხარ ყველაკაი ჩემი, თავსა გარდასრული;<br />
მან მითხრა, თუ: «რას ვიტყოდი მოცთომილი,<br />
გაბასრული!<br />
შენ, მაღალი ინდოთ მეფე, ჩემსა რადმე ხარ მოსრული,<br />
სახელმწიფო საჯდომი და ტახტი გმართებს, სრაცა<br />
სრული».
633<br />
კვლაცა მითხრა: «ვისცა ღმერთი საროს მორჩსა ტანად<br />
უხებს,<br />
მას ლახვარსა მოაშორვებს, თუცა პირველ გულსა უხებს,<br />
იგი მოგვცემს წყალობასა მისსა, ზეცით მოგვიქუხებს,<br />
ჭირსა ლხინად შეგვიცვალებს, არაოდეს შეგვაწუხებს».<br />
634<br />
“წამოვედით ნატირებნი, სრას დავსხედით თავის წინა;<br />
ფრიდონს ვუთხარ: «ჩემი შემწე შენგან კიდევ არავინ ა,<br />
ვითა ღმერთმან შენი მსგავსი სოფლად არა მოავლინა,<br />
მაშა რათგან შეგემეცენ, ამის მეტი რად რა მინა?<br />
635
«არ ავი გესვა მოყვარე, ჟამი თუ მომხვდეს ჟამისად,<br />
ენა, გონება მახმარე გამოსარჩევლად ამისად:<br />
რა მოვაგვარო, რა მიჯობს სალხენად ჩემად და მისად?<br />
თუ ვერას ვარგებ, ვიქმნები ვერ-დამყოფელი წამისად».<br />
636<br />
“მან მითხრა: «ბედი ღმრთისაგან მიჯობსღა ამას რომელი?<br />
მოსულხარ ჩემად წყალობად მეფე ინდოეთს მჯდომელი;<br />
მემცა რად ვიყავ ამისთვის მადლისა რასმე მნდომელი?<br />
ერთი ვარ მონა მონებად წინაშე თქვენსა მდგომელი.<br />
637<br />
«ესე ქალაქი გზა არის ნავთა, ყოველგნით მავალთა,<br />
შემომკრებელი ამბავთა უცხოთა რათმე მრავალთა;<br />
აქა მოგვესმის ამბავი, შენ რომე დაუწვავ ალთა.
ნუთუ ქმნას ღმერთმან გარდახდა მაგ შენთა ჭირთა და<br />
ვალთა!”<br />
638<br />
«ჩვენ გავგზავნნეთ მენავენი, რომელთაცა კვლა უვლია,<br />
მოგვინახონ იგი მთვარე, ვისთვის ჭირი არ გვაკლია;<br />
მუნამდისცა მოიჭირვე, - გონებამან არ დაგლია.<br />
ყოლა ჭირი არ ეგების, თუმცა ლხინმან არ დასძლია».<br />
639<br />
“კაცნი იხმნა მასვე წამსა, - ესე საქმე დავიურვეთ, -<br />
უბრძანა, თუ: «ნავებითა წადით, ზღვა-ზღვა მოიცურვეთ,<br />
მოგვინახეთ, საყვარელსა მისსა მისთვის მოასურვეთ;<br />
თავთა ჭირი უათასეთ, რადმც უშვიდეთ, ანუ ურვეთ?»
6<strong>40</strong><br />
“აჩინნა კაცნი, სადაცა სადგურნი ნავთა სჩენოდეს;<br />
უბრძანა: «ძებნეთ ყოველგან, რაცა ვის მისი გსმენოდეს».<br />
მოლოდნა მიჩნდა სალხინოდ, პატიჟნი მო-რე-<br />
მლხენოდეს,<br />
უმისოდ ლხინი მინახავს, ამა დღისათვის მრცხვენოდეს!<br />
641<br />
“ფრიდონ საჯდომნი დამიდგნა ადგილსა საპატრონოსა,<br />
მითხრა, თუ: «მცთარვარ, აქამდის ვერ მივჰხვდი<br />
გასაგონოსა<br />
ხარ დიდი მეფე ინდოთა, რა ვით ვინ მოგაწონოსა!<br />
ვინ არის კაცი, რომელმან თავი არ დაგამონოსა?!»<br />
642
“რას ვაგრძელებდე! მოვიდეს ყოვლგნით ამბისა<br />
მცნობელნი,<br />
ცუდნი და ცუდთა ადგილთა თავისა დამაშრობელნი;<br />
ვერა ვერ ეცნა, ვერ იყვნეს ვერას ამბისა მბობელნი,<br />
მე უფრო მდინდეს თვალთაგან კვლა ცრემლნი<br />
შეუშრობელნი.<br />
643<br />
“მე ფრიდონს ვუთხარ: «ესე დღე ვითა მესაზაროების,<br />
ამისად მოწმად ღმერთი მყავს, სათქმელად მეუცხოების;<br />
უშენოდ მყოფსა ღამე და დღეცა მესაღამოების,<br />
დახსნილ ვარ ლხინსა ყოველსა, მით გული ჭირსა მოების.<br />
644
«მაშა მე მისსა ამბავსა რათგან აღარას მოველი,<br />
ვეღარ ვიქმნები, გამიშვი, ვარ ფარმანისა მთხოველი!»<br />
ფრიდონს რა ესმა, ატირდა, სისხლითა მოერწყო ველი,<br />
მითხრა, თუ: «ძმაო, დღესითგან ცუდ ჩემი ლხინი<br />
ყოველი!»<br />
645<br />
“თუცა დია მოიჭირვეს, ვერცა ეგრე დამიჭირეს;<br />
მისთა სპათა მუხლ-მოყრილთა თავი მათი ჩემ კერძ ირეს,<br />
მეხვეოდეს, მაკოცებდეს, ატირდეს და ამატირეს:<br />
«ნუ წახვალო, დაგემონნეთ, სიცოცხლეა ჩვენი ვირ ეს!»<br />
646<br />
“ეგრე ვუთხარ: «თქვენი გაყრა მეცა დია მეძნელების,<br />
მაგრა ლხინი უმისოსა ჩემგან ძნელად გაიძლების;
ჩემსა ტყვესა ვერ გავსწირავ, თქვენცა დია გებრალების,<br />
ნუვინ მიშლით, არ დავდგები, არცა ვისგან დამეშლების».<br />
647<br />
“მერმე ფრიდონ მოიყვანა, მიძღვნა ესე ჩემი ცხენი,<br />
მითხრა: «ჰხედავ, პირი მზისა, თქვენ საროსა ეგეც ხენი,<br />
ვიცი, მეტი არა გინდა, ძღვენნი რადმცა გავკიცხენი?<br />
თვით ამანვე მოგაწონოს სახედნობა, სიფიცხენი».<br />
648<br />
“ფრიდონ გამომყვა, წავედით, ორთავე ცრემლნი<br />
ვღვარენით;<br />
მუნ ერთმანერთსა ვაკოცეთ, ზახილით გავიყარენით.<br />
სრულად ლაშქარნი მტიროდეს გულითა მართლად, არ<br />
ენით.
გაზრდილ-გამზრდელთა გაყრასა ჩვენ თავნი<br />
დავადარენით.<br />
649<br />
“ფრიდონისით წამოსრულმან წავე ძებნად, კვლა ვიარე,<br />
რომე არა არ დამირჩა ხმელთა ზედა, ზღვათა გარე,<br />
მაგრა მისსა მნახავსაცა კაცსა ვერას შევეყარე;<br />
გული სრულად გამიშმაგდა, თავი მხეცთა დავადარე.<br />
650<br />
“ვთქვი, თუ: «ჩემგან აღარა ხამს სიარული, ცუდი ცურვა,<br />
ნუთუ მხეცთა სიახლემან უკუმყაროს გულსა ურვა!»<br />
მონათა და ამა ასმათს სიტყვა ვუთხარ შვიდი, თუ რვა:<br />
«ვიცი, რომე დამირჯიხართ, დია გმართებს ჩემი მდურვა.
651<br />
«აწ წადით და მე დამაგდეთ, ეტერენით თავთა თქვენთა,<br />
ნუღარ უჭვრეტთ ცრემლთა ცხელთა, თვალთა ჩემთათ<br />
მონადენთა!»<br />
რა ესენი მოისმენდეს საუბართა ესოდენთა,<br />
მითხრეს: «ჰაი, რასა ჰბრძანებ, ნუ მოასმენ ყურთა<br />
ჩვენთა!<br />
652<br />
«უშენოსა ნუმცა ვნახავთ ნუ პატრონსა, ნუ უფალსა!<br />
ნუთუ ღმერთმან არ გაგვყარნეს ცხენთა თქვენთა<br />
ნატერფალსა!<br />
თქვენ გიჭვრეტდეთ საჭვრეტელსა შვენიერსა,<br />
სატურფალსა!»<br />
თურე ბედი მოაღაფლებს კაცსა ეგზომ არ-ღაფალსა.
653<br />
“ვეღარ გავგზავნენ, სიტყვანი მესმნეს მონათა ჩემთანი,<br />
მაგრა დავყარენ არენი მე კაცრიელთა თემთანი;<br />
სახლად სამყოფნი მიმაჩნდეს თხათა და მათ ირემთანი.<br />
გავიჭერ, სრულად დავტკებნენ ქვე მინდორნი და ზე<br />
მთანი.<br />
654<br />
“ესე ქვაბნი უკაცურნი ვპოვენ, დევთა შეეკაფნეს,<br />
შემოვები, ამოვწყვიდენ, ყოლა ვერას ვერ მეხაფნეს,<br />
მათ მონანი დამიხოცნეს, ჯაჭვნი ავად მოექაფნეს.<br />
საწუთრომან დამაღრიჯა, ცქაფნი მისნი კვლა მეცქაფნეს.<br />
655
“დევთა ყვირილი, ზახილი ზეცამდის აიწეოდა;<br />
მათისა ლახტის ცემითა ქვეყანა შეირყეოდა;<br />
მზე დააბნელეს მტვერითა, ალვის შტო შეირხეოდა,<br />
ასი ერთ კერძოთ მომიხდეს, დავფრიწე, დაიხეოდა.<br />
656<br />
«აჰა, ძმაო, მაშინდლითგან აქა ვარ და აქა ვკვდები;<br />
ხელი მინდორს გავიჭრები, ზოგჯერ ვტირ და ზოგჯერ<br />
ვბნდები,<br />
ესე ქალი არ დამაგდებს, - არს მისთვისვე ცეცხლ-ნადები, -<br />
ჩემად ღონედ სიკვდილისა მეტსა არას არ ვეცდები!<br />
657<br />
“რომე ვეფხი შვენიერი სახედ მისად დამისახავს,
ამად მიყვარს ტყავი მისი, კაბად ჩემად მომინახავს;<br />
ესე ქალი შემიკერავს, ზოგჯერ სულთქვამს, ზოგჯერ<br />
ახავს;<br />
რათგან თავი არ მომიკლავს, ხრმალი ცუდად მომიმახავს.<br />
658<br />
“მისსა ვერ იტყვის ქებასა ყოველი ბრძენთა ენები;<br />
მას დაკარგულსა ვიგონებ მე, სიცოცხლისა მთმენები;<br />
მას აქათ ვახლავ ნადირთა, თავსა მათებრვე მხსენები;<br />
სხვად არას ვიაჯ ღმრთისაგან, ვარ სიკვდილისა მქენები”.<br />
659<br />
პირსა იცა, გაიხეთქა ღაწვი, ვარდი აიხეწა,<br />
ლალი ქარვად გარდიქცია, ბროლი სრულად დაილეწა;<br />
ავთანდილსცა ცრემლი წასდის წამწამთაგან ერთ-სახე, წა;
მერმე ქალმან დაადუმა, მუხლ-მოყრილი შეეხვეწა.<br />
660<br />
ტარიელ უთხრა ავთანდილს, ასმათის დადუმებულმან:<br />
“შენ ყველაკაი გაამე მე ვერას ვერ ამებულმან;<br />
გიამბე ჩემი ამბავი სიცოცხლე-გაარმებულმან,<br />
აწ წადი, ნახე შენი მზე ნახვისა მოჟამებულმან”.<br />
661<br />
ავთანდილ უთხრა: “მე შენი გაყრა არ მომეთმინების;<br />
თუ გაგეყრები, თვალთაგან ცრემლიცა დამედინების.<br />
მართალსა გითხრობ, ამისი კადრება ნუ გეწყინების,<br />
შენ ვისთვის ჰკვდები, მაგითა მას არა არ ელხინების.<br />
662
“რა აქიმი დასნეულდეს, რაზომ გინდა საქებარი,<br />
მან სხვა უხმოს მკურნალი და მაჯაშისა შემტყვებარი,<br />
მან უამბოს, რაცა სჭირდეს სენი, ცეცხლთა მომდებარი:<br />
სხვისა სხვამან უკეთ იცის სასარგებლო საუბარი.<br />
663<br />
“რაცა გითხრა, მომისმინე ბრძენი გეტყვი, არა ხელი:<br />
ასი გმართებს გაგონება, არ გეყოფის, არ, ერთხელი;<br />
კარგად ვერას ვერ მოივლენს კაცი აგრე გულ-ფიცხელი.<br />
აწ მე მინდა ნახვა მისი, ვისგან დამწვავს ცეცხლი ცხელი.<br />
664<br />
“იგი ვნახო, სიყვარული მისი ჩემთვის დავამტკიცო;<br />
მოვახსენო, რაცა მეცნას, მეტი საქმე არა მიცო;
შენ გენუკვი, შემიჯერო, ღმერთი იღმრთო, ცაცა იცო,<br />
ერთმანერთი არ გავწიროთ, მაფიცო და შემომფიცო.<br />
665<br />
“რომე აქათ არ წახვიდე, შენ თუ ამას შემეპირო,<br />
მეცა ფიცით შეგიჯერო, არასათვის არ გაგწირო,<br />
კვლა მოვიდე შენად ნახვად, შენთვის მოვკვდე, შენთვის<br />
ვირო,<br />
ღმერთსა უნდეს, ვისთვის ჰკვდები, მისთვის ეგრე არ<br />
გატირო”.<br />
666<br />
მან მიუგო: “უცხოს უცხო ეგრე ვითა შეგიყვარდი?<br />
გასაყრელად გეძნელები, იადონსა ვითა ვარდი;<br />
რაგვარამცა დაგივიწყე, რაგვარამცა უკუმქარდი!
ღმერთმან ქმნას და კვლაცა გნახო ალვა მორჩი,<br />
განაზარდი.<br />
667<br />
“პირი შენი ნახვად ჩემად თუ მობრუნდეს, ტანი იხოს,<br />
გული მინდორს არ გაიჭრას, არ იირმოს, არცა ითხოს;<br />
თუ გიტყუო, მოგაღორო, ღმერთმან რისხვით<br />
გამიკითხოს!<br />
შენმან ჭვრეტა-სიახლემან მომაქარვოს სევდა, მითხოს!”<br />
668<br />
ამას ზედა შეიფიცნეს მოყვარენი გულ-სადაგნი,<br />
იაგუნდნი ქარვის-ფერნი, სიტყვა-ბრძენნი, ცნობა-შმაგნი;<br />
შეუყვარდა ერთმანერთი, სწვიდეს მიწყივ გულსა დაგნი,<br />
მას ღამესა ერთგან იყვნეს შვენიერნი ამხანაგნი.
669<br />
ავთანდილცა მასვე თანა ტიროდა და ცრემლი ღვარა;<br />
რა გათენდა, წამოვიდა, აკოცა და გაეყარა;<br />
ტარიელს თუ ვით ეწყინა, - რა ქმნას, - ამას ვერ<br />
მიმხვდარა;<br />
ავთანდილცა ჩატიროდა, შამბი შიგან ჩაიარა.<br />
670<br />
ავთანდილს ასმათ ჩამოჰყვა, ზენარით ეუბნებოდა,<br />
მუხლთა უყრიდა, ტიროდა, თითითა ეხვეწებოდა,<br />
ადრე მოსლვასა ჰვედრებდა, მართ ვითა ია ჭნებოდა;<br />
მან უთხრა: “დაო, უთქვენოდ სხვა რამცა მეგონებოდა!<br />
671
“ადრე მოვალ, არ გაგწირავ, არას დავზამ შინა ხანსა,<br />
ოდენ სხვაგან არ წავიდეს, ნუსად არებს იმა ტანსა;<br />
აქათ ორ თვე არ მოვიდე, ვიქმ საქმესა დაუგვანსა,<br />
შეიგენით, მივსცემივარ ჭირსა რასმე თანისთანსა”.<br />
ამბავი ავთანდილისა<br />
არაბეთს შექცევისა<br />
672<br />
იგი მუნით წარმოსრული სევდამანცა განა მოკლა!<br />
პირსა იხოკს, ვარდსა აზრობს, ხელი მისი განამხოკლა;<br />
სისხლსა, მისგან დადენილსა, მხეცნი ყოვლი<br />
განამლოკლა;<br />
მისმან ფიცხლად სიარულმან შარა გრძელი შეამოკლა.
673<br />
მუნ მოვიდა, სადა-იგი მისნი სპანი დაეყარნეს.<br />
ნახეს, იცნეს; რაგვარადცა ჰმართებს, აგრე გაეხარნეს.<br />
შერმადინსცა ახარებდეს, ფიცხლად თავნი მისკენ არნეს:<br />
“მოვიდაო, აქანამდის ვისთვის ლხინი გაგვემწარნეს!”<br />
674<br />
გაეგება, მოეხვია, ზედა დასდვა პირი ხელსა,<br />
აკოცებდა, სიხარულით ცრემლსა ღვრიდა ველთა<br />
მრწყველსა;<br />
ესე თქვა, თუ: “ნეტარ, ღმერთო, ცხადსა ვხედავ, ანუ<br />
ბნელსა?<br />
მე ვით ღირს ვარ ამას, რომე თვალნი ჩემნი გჭვრეტდენ<br />
მრთელსა!”
675<br />
ყმამან მდაბლად მოიკითხა, ზედა დასდვა პირი პირსა;<br />
უბრძანა, თუ: “ღმერთსა ვჰმადლობ, შენ თუ ჭირი არა<br />
გჭირსა!”<br />
დიდებულთა თაყვანის-სცეს, აკოცებდეს, ვინცა ღირს ა,<br />
ზარსა სცემდეს, უხაროდა უფროსსა, თუ უნდა მცირსა.<br />
676<br />
მივიდეს, სადა სამყოფლად სახლი დგა მუნ აგებული.<br />
მოვიდა ნახვად ყოველი მის ქალაქისა კრებული.<br />
მაშინვე დაჯდა ნადიმად მორჭმული, ლაღი, შვებული.<br />
ენა მის დღისა შვებასა ყოლა ვერ იტყვის კრებული.<br />
677
შერმადინს უთხრა, უამბო ყოველი მისგან ნახული,<br />
ანუ ვით პოვა იგი ყმა, მისგანვე მზედ დასახული.<br />
ავთანდილს ცრემლი უყოფდა, უბნობდა თვალ-<br />
დაფახული:<br />
“უმისოდ მყოფსა სწორად მიჩნს ჩემთვის დარბაზი და<br />
ხული”.<br />
678<br />
მუნ ამბავი შინაური ყველაკაი მოახსენა:<br />
“შენი წასლვა არვინ იცის, რაცა მითხარ, აგრე ვქმენა!”<br />
მას დღე მუნით არ წავიდა, ინადიმა, განისვენა,<br />
ცისკრად შეჯდა, გაემართა, დღე რა მზემან განათენა.<br />
679<br />
არცაღა დაჯდა ნადიმად, არცაღა ქმნად ხალვათისა;
შერმადინ მახარობელი წავა მისლვისა მათისა,<br />
ფიცხლად წავიდა, სავალი სამ დღე ვლო დღისა ათისა.<br />
მას ლომსა ნახვა უხარის მის მზისა მოკამათისა.<br />
680<br />
შესთავლა: “მეფე უკადრი ხარმცა მორჭმით და<br />
დიდობით!<br />
ამა საქმესა ვიკადრებ შიშით, კრძალვით და რიდობით:<br />
მის ყმისა ვერას ვერ მცნობი ვუხმობდი თავსა<br />
ფლიდობით,<br />
აწ ვცან და გაცნევ ყოველსა, მოვალ შვებით და<br />
მშვიდობით”.<br />
681<br />
როსტევან - მეფე უკადრი, მორჭმული, შეუპოველი!
შერმადინ მოციქულობა თვით მოახსენა ყოველი:<br />
“ავთანდილ მოვა წინაშე, მის ყმისა ვისმე მპოველი”.<br />
ბრძანა: “ვცან ჩემი ღმრთისაგან სააჯო და სათხოველი”.<br />
682<br />
თინათინს ჰკადრა შერმადინ, ნათელსა მას უღამოსა:<br />
“ავთანდილ მოვა წინაშე, გკადრებს ამბავსა ამოსა”.<br />
იგი მით აკრთობს ელვასა, მზისაცა უთამამოსა,<br />
მას საბოძვარი უბოძა, მისი ყველაი დამოსა.<br />
683<br />
მეფე შეჯდა, გაეგება ყმასა, მუნით მომავალსა;<br />
ამას პირ-მზე მეფისაგან ივალებდა ვითა ვალსა.<br />
მიეგება, მოეგება მხიარული გულ-მხურვალსა,<br />
დიდებულთა ჯარისაგან ზოგნი ჰგვანდეს ვითა
მთრვალსა.<br />
684<br />
რა მიეახლა, გარდახდა ყმა, თაყვანის-სცა მეფესა;<br />
აკოცა როსტან, მიმხვდარმან ნიშატთა სიიეფესა;<br />
გულ-მხიარულნი, შვებულნი მივლენ დარბაზსა სეფესა;<br />
მის ყმისა მოსლვა უხარის ყოველსა მუნ მეკრეფესა.<br />
685<br />
მას ავთანდილ თაყვანის-სცა ლომთა ლომმან მზეთა<br />
მზესა.<br />
მუნ ბროლი და ვარდ-გიშერი გაეტურფა სინაზესა.<br />
პირი მისი უნათლეა სინათლესა ზესთა ზესა,<br />
სახლ-სამყოფი არა ჰმართებს, ცამცა გაიდარბაზესა!
686<br />
მას დღე დასხდეს ნადიმობად, გაამრავლეს სმა და ჭამა;<br />
ყმასა მეფე ასრე უჭვრეტს, ვითა შვილსა ტკბილი მამა.<br />
მათ ორთავე აშვენებდა ფიფქსა თოვნა, ვარდსა ნამა.<br />
უხვად გასცეს საბოძვარი, მარგალიტი, ვითა დრამა.<br />
687<br />
სმა გარდახდა, თავის-თავის გაიყარნეს მსმელნი შინა;<br />
დიდებულნი არ გაუშვნეს, ყმა დაისვეს ახლოს წინა;<br />
მეფე ჰკითხავს, იგი ჰკადრებს, რაცა ჭირი დაეთმინა,<br />
მერმე მისი, უცნობოსა, რა ენახა, რა ესმინა:<br />
688<br />
“მას ვახსენებდე, ნუ გიკვირს, თქმა მჭირდეს მიწყივ
ახისა!<br />
მზე თუ ვთქვა მსგავსი მისი და ანუ მისისა სახისა,<br />
ვინ უნახავ-ქმნის გონება ყოველთა კაცთა მნახისა;<br />
ვარდი დამჭნარი ეკალთა შუა, შორს-მყოფი, ახ ის ა!”<br />
689<br />
რა ჭირი კაცსა სოფელმან მოუთმოს მოუთმინამან,<br />
ქაცვი ლერწამმან, ზაფრანა იმსგავსოს ფერად მინამან,<br />
ავანდილ, მისმან მხსენებმან, ღაწვი ცრემლითა მინამან.<br />
წვრილად უამბო ამბავი მან, მისმან მონასმინამან:<br />
690<br />
“ქვაბნი წაუხმან დევთათვის, სახლად აქვს დევთა<br />
სახლები,<br />
საყვარელისა მისისა ქალი ჰყავს თანა ნახლები,
ვეფხისა ტყავი აცვია, ცუდად უჩნს სტავრა-ნახლები,<br />
აღარა ნახავს სოფელსა, ცეცხლი სწვავს ახალ-ახლები”.<br />
691<br />
რა დაასრულა ამბავი, საქმე მისისა ჭირისა,<br />
ნახვა მის მზისა ნათლისა, მის თვალად არ დუხჭირისა,<br />
ეამა, უქეს ვარდისა ხელი, მძლედ დანამჭირისა:<br />
“ეგე კმა სიმხნე სიმხნისად, რადღა ხარ მომხვეჭი რისა!”<br />
692<br />
გამხიარულდა თინათინ ამა ამბისა სმენითა;<br />
მას დღე იხარებს სმისა და ჭამისა არ-მოწყენითა,<br />
კვლა საწოლს დაჰხვდა მის მზისა მონა სიტყვითა<br />
ბრძენითა:<br />
მისლვა ებრძანა, - ეამა, თქმა არ ეგების ენითა.
693<br />
ყმა წავიდა მხიარული, ლმობიერი, არ გამწყრალი,<br />
ლომი მინდორს ლომთა თანა მინდოს რული, ფერ-<br />
ნამკრთალი,<br />
ყმა სოფლისა ხასიათი, ჯავარ-სრული, მრავალ-წყალი,<br />
მაგრა ჰქონდა გულისათვის გული გულსა განაცვალი.<br />
694<br />
მზე უკადრი ტახტსა ზედა ზის მორჭმული, არ ნადევრი,<br />
წყლად ეფრატსა უხვად ერწყო ედემს რგული ალვა<br />
მჭევრი;<br />
ბროლ-ბადახშსა აშვენებდა თმა გიშერი, წარბი ტევრი,<br />
მე ვინ ვაქებ? ათენს ბრძენთა, ხამს, აქებდეს ენა ბევრი!
695<br />
ყმა მხიარული წინაშე დასვა სკამითა მისითა;<br />
სხენან სავსენი ლხინითა, ორთავე შესატყვისითა;<br />
უბნობენ ლაღნი, წყლიანნი, არა სიტყვითა მქისითა;<br />
უთხრა: “ჰპოვეა, პატიჟნი ჰნახენ ძებნითა ვისითა?”<br />
696<br />
ჰკადრა: “რა კაცსა სოფელმან მისცეს წადილი გულისა,<br />
ხსოვნა არა ხამს ჭირისა, ვით დღისა გარდასრულისა.<br />
ვპოვე ხე, ტანი ალვისა, სოფლისა წყალთა რწყულისა,<br />
მუნ პირი, მსგავსი ვარდისა, მაგრა აწ ფერ-ნაკლულისა.<br />
697<br />
მუნ სარო, მსგავსი ვარდისა, ვნახე, მისჭირდა მი, ნები;
იტყვის: «დავკარგე ბროლი და სადა ჰრთავს ბროლსა<br />
მინები».<br />
მით ვიწვი, რათგან ჩემებრვე ცეცხლი სწვავს<br />
მოუთმინები”.<br />
მერმე კვლა ჰკადრა ამბავი მან, მისგან მონასმინები.<br />
698<br />
სიარულსა მისგან ძებნად, სრულ პატიჟთა მოსთვლის,<br />
ჭირსა,<br />
მერმე ჰკადრა, საწადლისა ღმერთმან პოვნა ვით აღირსა:<br />
“საწუთრო და სოფელს ყოფნა, კაცი უჩნსო, ვით ნადირსა,<br />
ოდენ ხელი მხეცთა თანა იარების მინდორს, ტირსა.<br />
699<br />
“ნუ მკითხავ, ქება რა გკადრო, ჩემგან ვით გაგეგონების?
მისსა მნახავსა ნახული აღარა მოეწონების;<br />
თვალნი მჭვრეტელთა, ვით მზისა ციაგსა, დაეღონების;<br />
ვარდი შექმნილა ზაფრანად, აწ ია შეიკონების!”<br />
700<br />
წვრილად ჰკადრა, რა იცოდა, რა ნახული, რა ნასმენად:<br />
“ვითა ვეფხსა წავარნა და ქვაბი აქვსო სახლად, მენად;<br />
ქალი ახლავს სასურველად, სულთა დგმად და ჭირთა<br />
თმენად”.სს<br />
ვა, სოფელმან სოფელს მყოფი ყოვლი დასვა ცრემლთა<br />
დენად!<br />
701<br />
ქალსა რა ესმა ამბავი, მიჰხვდა წადილი ნებისა,<br />
განათლდა პირი მთვარისა, ვით ნათლად ნავანებისა;
იტყვის: “რა ვუთხრა პასუხი მისთა ნებისა თნებისა,<br />
რაა წამალი მისისა წყლულისა განკურნებისა?”<br />
702<br />
ყმა ეტყვის: “ვის აქვს მინდობა კაცისა მომცქაფავისა?<br />
მან ჩემთვის დაწვა თავისა დადვა, არ-დასაწვავისა;<br />
დრო დამიც ჩემგან მისლვისა, მითქვმს დადება თავისა,<br />
მზე შემიფიცავს თავისა, ჩემგან მზედ სახედავისა.<br />
703<br />
“ხამს მოყვარე მოყვრისათვის თავი ჭირსა არ დამრიდად,<br />
გული მისცეს გულისათვის, სიყვარული გზად და ხიდად;<br />
კვლა მიჯნურსა მიჯნურისა ჭირი უჩნდეს ჭირად დიდად,<br />
აჰა, მაქვსმცა უმისოსა ლხინი არმად, თავი ფლიდად!”
704<br />
მზე ეტყვის: “მომხვდა ყოველი ჩემი წადილი გულისა:<br />
პირველ, შენ მოხველ მშვიდობით, მპოვნელი<br />
დაკარგულისა,<br />
მერმე, ზრდა სიყვარულისა გაქვს, ჩემგან დანერგულისა,<br />
ვპოვე წამალი გულისა, აქამდის დადაგულისა!<br />
705<br />
“საწუთრო კაცსა ყოველსა ვითა ტაროსი უხვდების:<br />
ზოგჯერ მზეა და ოდესმე ცა რისხვით მოუქუხდების.<br />
მაშინ ჭირი ჩნდა ჩემზედა, აწ ასრე ლხინად უხვდების,<br />
რათგან შვება აქვს სოფელსა, თვით რად ვინ<br />
შეუწუხდების?<br />
706
“შენ არ-გატეხა კარგი გჭირს ზენაარისა, ფიცისა.<br />
ხამს გასრულება მოყვრისა სიყვარულისა მტკიცისა,<br />
ძებნა წამლისა მისისა, ცოდნა ხამს მართ უიცისა,<br />
ჩემი თქვი, რა ვქმნა ბნელ-ქმნილმან, მზე მიმეფაროს, მი,<br />
ცისა?”<br />
707<br />
ყმამან ჰკადრა: “სიახლითა შევჰრთე ჭირი შვიდსა მე რვა,<br />
ცუდი არის დამზრალისა გასათბობლად წყლისა ბერვა,<br />
ცუდი არის სიყვარული, ქვეით კოცნა, მზისა წვერვა,<br />
თუ გეახლო, ერთხლ ვა და, რა მოგშორდე, ათასჯერ ვა!<br />
708<br />
“ვა თუ გავიჭრა, გაჭრილსა სადა, გლახ, დამწვავს სამ ალი!
გული ძეს საგნად ისრისა, მესრვის საკრავად სამალი;<br />
დრო სიცოცხლისა ჩემისა დღესითგან ჩანს ნასამალი;<br />
მალვა მწადს, მაგრა გარდახდა ჟამი პატიჟთა სამალი!<br />
709<br />
“მესმა თქვენი ნაუბარი, გავიგონე, რაცა ჰბრძანე!<br />
ვარდსა ქაცვი მოაპოვებს, ეკალთამცა რად ვეფხანე!<br />
მაგრა, მზეო, თავი მზესა ჩემთვის სრულად დააგვანე,<br />
სიცოცხლისა საიმედო ნიშანი რა წამატანე!”<br />
710<br />
ყმა ტკბილი და ტკბილ-ქართული, სიკეთისა ხელის<br />
მხდელი,<br />
მზესა ასრე ეუბნების, ვით გაზრდილსა ამო მზრდელი;<br />
ქალმან მისცა მარგალიტი, სრულ-ქმნა მისი საწადელი,
ღმერთმან ქმნას და გაუსრულდეს ლხინი ესე აწინდელი!<br />
711<br />
რა სჯობს, რა კაცმან გიშერი ბროლ-ლალსა თანა ახიოს,<br />
ანუ ბაღს ალვა საროსა ახლოს რგოს, მორწყოს, ახიოს,<br />
მისსა მჭვრეტელსა ალხინოს, ვერ-მჭვრეტსა ავაგლახიოს!<br />
ვაი მოყვრისა გაყრილსა, ახი ოს ეყოს, ახი ოს!<br />
712<br />
მათ მიჰხვდა ლხინი ყოველი ერთმანერთისა ჭვრეტითა.<br />
ყმა წამოვიდა გაყრილი, მივა გულითა რეტითა.<br />
მზე ტირს სისხლისა ცრემლითა, ზღვისაცა მეტის-მეტითა.<br />
იტყვის: “ვერ გაძღა სოფელი, ვა, ჩემთა სისხლთა<br />
ხვრეტითა!”
713<br />
ყმა წავიდა სევდიანი, მკერდსა იცემს, ამად ილებს,<br />
რომე კაცსა მიჯნურობა ატირებს და აგულჩვილებს;<br />
რა ღრუბელი მიეფარვის, მზე ხმელეთსა დააჩრდილებს,<br />
მის მოყვრისა მოშორება კვლა აბინდებს, არ ადილებს.<br />
714<br />
სისხლმან და ცრემლმან გარევით ღაწვი ქმნის ღარად და<br />
ღარად;<br />
იტყვის: “მზე ჩემგან თავისად კმა დასადებლად აღარად;<br />
მიკვირს, თუ გული ალმასი შავმან წამწამმან დაღა რად!<br />
ვირე ვნახვიდე, სოფელო, მინდი სალხინოდ აღარად!<br />
715
“ვინ უწინ ედემს ნაზარდი ალვა მრგო, მომრწყო, მახია,<br />
დღეს საწუთრომან ლახვარსა მიმცა, დანასა მახია,<br />
დღეს გული ცეცხლსა უშრეტსა დაბმით დამიბა, მახია.<br />
აწყა ვცან, საქმე სოფლისა ზღაპარია და ჩმახია!”<br />
716<br />
ამას მოსთქვამს, ცრემლსა აფრქვევს, ათრთოლებს და<br />
აწანწარებს,<br />
გულ-ამოსკვნით, ოხვრა-სულთქმით, მიხრის ტანსა,<br />
მიაწარებს.<br />
საყვარლისა სიახლესა მოშორვება გაამწარებს,<br />
ვა, საწუთრო ბოლოდ თავსა ასუდარებს, აზეწარებს!<br />
717<br />
ყმა მივიდა, საწოლს დაჯდა, ზოგჯერ ტირს და ზოგჯერ
ბნდების,<br />
მაგრა ახლავს გონებითა საყვარელსა, არ მოსწყდების;<br />
ვით მწვანილსა თრთვილისაგან, პირსა ფერი<br />
მოაკლდების,<br />
ჰხედავთ, ვარდსა უმზეობა როგორ ადრე დააჩნდების!<br />
718<br />
“გული კრულია კაცისა, ხარბი და გაუძღომელი,<br />
გული - ჟამ-ჟამად ყოველთა ჭირთა მთმო, ლხინთა<br />
მნდომელი,<br />
გული - ბრმა, ურჩი ხედვისა, თვით ვერას ვერ<br />
გამზომელი,<br />
ვერცა ჰპატრონობს სიკვდილი, ვერც პატრონია რომელი!”<br />
719
რა გულსა უთხრნა გულისა სიტყვანი საგულისონი,<br />
მან მარგალიტნი მოიხვნა მის მზისა სამეყვისონი,<br />
მის მზისა მკლავსა ნაბამნი, მათ კბილთა შესატყვისონი,<br />
პირსა დაიდვნა, აკოცა, ცრემლი სდის, ვითა ბისონი.<br />
720<br />
რა გათენდა, კაცი მოვა მომკითხავი, დარბაზს მხმობი.<br />
ყმა წავიდა ლაღი, ნაზი, ნაღვიძები, ძილ-ნაკრთობი.<br />
ერთმანერთსა ეჯარვიან, დგას მჭვრეტელთა ჯარი<br />
მსწრობი;<br />
მეფე მინდორს ეკაზმოდა, მოემზადა დაბდაბ-ნობი.<br />
721<br />
მეფე შეჯდა, მაშინდელი ზარი აწმცა ვით ითქმოდა!<br />
ქოს-დაბდაბთა ცემისაგან ყურთა სიტყვა არ ისმოდა,
მზესა ქორნი აბნელებდეს, ძაღლთა რბოლა მიდამოდა;<br />
მას დღე მათგან დანაღვარი სისხლი ველთა მოესხმოდა!<br />
722<br />
ინადირეს, შემოიქცეს მხიარულნი მინდორს რულნი,<br />
შეიტანნეს დიდებულნი, თავადნი და სპანი სრულნი;<br />
დაჯდა, დახვდეს მოკაზმულნი საჯდომნი და სრანი<br />
სრულნი,<br />
ხმას სცემს ჩანგი ჩაღანასა, მომღერალნი იყვნეს რულნი!<br />
723<br />
ყმა ახლოს უჯდა მეფესა, ჰკითხვიდა, ეუბნებოდა;<br />
ბაგეთა გასჭვირს ბროლ-ლალი, მათ კბილთა ელვა<br />
ჰკრთებოდა.<br />
ახლოს სხდეს ღირსნი, ისმენდეს, შორს ჯარი
დაიჯრებოდა,<br />
უტარიელო ხსენება არვისგან იკადრებოდა.<br />
724<br />
ყმა მივიდა გულ-მოკლული, ცრემლი ველთა მოედინა.<br />
მართ მისივე სიყვარული უარებდის თვალთა წინა.<br />
ზოჯერ ადგის, ზოგჯერ დაწვის, ხელსა რადმცა დაეძინა!<br />
რაც ა აჯა დათმობისა, გულმან ვისმცა მოუსმინა!<br />
725<br />
წევს, იტყვის: “გულსა სალხინო რამცაღა დავუსახეო?<br />
მოგშორდი, ედემს ნაზარდო ტანო ლერწამო და ხეო,<br />
შენთა მჭვრეტელთა ნიშატო, ვერ-მჭვრეტთა სავაგლახეო,<br />
ცხადად ნახვასა არ ღირს ვარ, ნეტარმცა სიზმრად<br />
გნახეო!”
726<br />
ამას მოსთქმიდის ტირილით ცრემლისა დასაღვაროთა;<br />
კვლა გულსა ეტყვის: “დათმობა ჰგვანდეს სიბრძნისა<br />
წყაროთა.<br />
არ დავთმოთ, რა ვქმნათ, სევდასა, მითხარ, რა<br />
მოვუგვაროთა?<br />
თუ ლხინი გვინდა ღმრთისაგან, ჭირიცა შევიწყნაროთა”.<br />
727<br />
კვლა იტყვის: “გულო, რაზომცა გაქვს სიკვდილისა<br />
წადება,<br />
სჯობს სიცოცხლისა გაძლება, მისთვის თავისა დადება,<br />
მაგრა დამალე, არ გაჩნდეს შენი ცეცხლისა კვლა დება,<br />
ავად შეჰფერობს მიჯნურსა მიჯნურობისა ცხადება!”
დათხოვნა ავთანდილისა<br />
როსტევან მეფესთანა.<br />
ვაზირის საუბარი<br />
728<br />
რა გათენდა, შეეკაზმა, ყმა გავიდა ადრე გარე;<br />
იტყვის: “ნეტარ მიჯნურობა არ დამაჩნდეს, და-მცა-<br />
ვფარე!”<br />
დათმობასა ეაჯების გულსა: “შენ რა მოუგვარე!”<br />
ცხენსა შეჯდა, წამოვიდა ვაზირისა სახლსა მთვარე.<br />
729<br />
ვაზირმან ცნა, გაეგება: “ჩემსა მზეა ამოსრული,<br />
ამას თურე მახარებდა დღეს ნიშანი სახარული!”
მიეგება, თაყვანის-სცა, ჰკადრა ქება სრულსა სრული.<br />
ხამს სტუმარი სასურველი, მასპინძელი მხიარული.<br />
730<br />
ყრმა გარდასვა მასპინძელმან, არ ღაფალმან, ავმან, უქმან;<br />
ფერხთა ქვეშე ხატაურსა უფენენ და მიწად უქმან.<br />
ყმამან სახლი განანათლა, ვით სამყარო მზისა შუქმან;<br />
თქვეს: “სურნელი სული ვარდთა დღეს მოგვბერა ქვენა<br />
ბუქმან”.<br />
731<br />
დაჯდა, მისთა შემხედველთა გული მათი მართლად<br />
ხელეს,<br />
მისთა მჭვრეტთა მისთვის ბნედა თავისათვის ისახელეს,<br />
სულთქმა ბევრი აათასეს, აღარა თუ აერთხელეს.
გაყრა ბრძანეს, გაიყარნეს, ჯალაბობა გაათხელეს.<br />
732<br />
რა ჯალაბი გაიყარა, ყმა ვაზირსა ეუბნების,<br />
ეტყვის: “შენი დამალული დარბაზს არა არ იქმნების;<br />
რაცა გწადდეს საურავი, მეფე იქმს და შენ გეთნების,<br />
გაიგონენ ჭირნი ჩემნი, მკურნე, რაცა მეკურნების.<br />
733<br />
“მის ყმისა ცეცხლი მედების, წვა მჭირს მისისა მწველისა;<br />
მკლავს სურვილი და ვერ-ნახვა ჩემისა სასურველისა;<br />
მას ჩემთვის სული არ ჰშურდეს, შეზღვა ხამს<br />
შეუზღველისა;<br />
ხამს სიყვარული მოყვრისა უხვისა, უშურველისა.
734<br />
“მისი ნახვა გულსა ჩემსა ვითა ბადე დაებადა,<br />
მუნვე დარჩა, დათმობაცა მასთანავე დაება, და;<br />
რათგან დასწვავს მოახლეთა, ღმერთსა მზედცა დაებადა,<br />
მერმე ასმათ ჩემთვის დისა მართ დად უფრო დაებადა.<br />
735<br />
“ოდეს წამოვე, შევჰფიცე ფიცითა საშინელითა:<br />
«კვლა მოვალ, გნახავ პირითა არ მტერთა საწუნელითა;<br />
შენსა მე ვეძებ ნათელსა, შენ ხარ გულითა ბნელითა»;<br />
ჟამია ჩემგან წასლვისა, მით მწვავს ცეცხლითა ნელითა.<br />
736<br />
“ყოველსავე მართლად გითხრობ, არ სიტყვასა
საკვეხელსა.<br />
მიმელის და ვერ მისრულვარ, ესე მიდებს ცეცხლსა<br />
ცხელსა;<br />
ვერ გავუტეხ ზენაარსა, ვერ გავსწირავ ხელი ხელსა,<br />
რამცა სადა გაუმარჯვდა კაცსა, ფიცთა გამტეხელსა!<br />
737<br />
“რაცა გითხარ, ჩემ მაგიერ როსტანს ჰკადრე, მიედ სრასა;<br />
თავმან მისმან, ფიცით გეტყვი შენ, ვაზირსა, უსტასრასა:<br />
არ შემიპყრობს, არ დავდგები, თუ შემიპყრობს, მაქმნევს<br />
რასა?<br />
მიშველე რა, გული ცეცხლმან არ დამიჭრას, არა სრასა!<br />
738<br />
“ჰკადრე: «ვინ გაქოს ყოველმან პირმან არ-შეუზრახემან?
ვითა ვიშიშვი, გაცნობოს ღმერთმან, ნათელთა მსახემან!<br />
მაგრა მან ყმამან ცეცხლითა დამწვა, ალვისა სახემან,<br />
გული წამსავე წამიღო, - ვერათ ვერ შევინახე, - მან.<br />
739<br />
«აწ, მეფეო, უმისობა ჩემგან ყოლა არ ეგების;<br />
გული მას აქვს გულოვანსა, აქა ხელი რა მეხდების?<br />
თუ რას ვარგებ, პირველ ხვალმე თვით სახელი თქვენ<br />
მოგხვდების;<br />
ვერას ვარგებ, გულსა დავსდებ, ჩემი ფიცი არ გატყდების.<br />
7<strong>40</strong><br />
«წასლვა ჩემი გულსა თქვენსა არ ეწყინოს, არ<br />
დაჭმუნდეს;<br />
თავსა ჩემსა გაგებული იქმნას, რაცა ღმერთსა უნდეს;
მანვე ქმნას და გაგიმარჯვდეს, თქვენი თქვენკე და-ვე-<br />
ბრუნდეს.<br />
არ მოვბრუნდე, თქვენმცა ჰსუფევთ, თქვენი მტერი<br />
დაძაბუნდეს!»“<br />
741<br />
კვლა პირ-მზე ეტყვის ვაზირსა: “მე სიტყვა შევამცირეო,<br />
წა, ესე ჰკადრე მეფესა, შე-ვინ-ვიდოდეს ვირეო;<br />
მიაჯე ამოდ გაშვება და თავი გაიგმირეო,<br />
ასი ათასი წითელი შენ ქრთამად შეიწირეო”.<br />
742<br />
ვაზირმან უთხრა სიცილით: “ქრთამი შენ გქონდეს შენია!<br />
შენგან კმა ჩემად წყალობად, რომე გზა გაგიჩენია.<br />
მაგას რა ვჰკადრებ მეფესა, რაცა აწ თქვენგან მსმენია,
ვიცი, უცილოდ ამავსებს, შოება არ-საწყენია.<br />
743<br />
“თავმან მისმან, მუნვე მომკლავს, ვეჭვ, წამიცა არ<br />
წამაროს!<br />
შენი ოქრო შენვე დაგრჩეს, მე, გლახ, მიწა მესამაროს;<br />
მომკალ, კაცსა სიცოცხლისა სწორად რაცა მოეხმაროს!<br />
არ ითქმის და ვერცა ვიტყვი, რა გინდა ვინ მისაგმაროს.<br />
744<br />
“გზა არ წავა თავსა წინა, სიცოცხლე, გლახ, ვით გათნიო?<br />
ამიკლებს და ანუ მომკლავს: «ეგე სიტყვა ვითა სთქვიო?!<br />
რად არ მუნვე გაიგონე, რად ხარ შმაგი აგეთიო?!»<br />
სჯობს სიცოცხლე აკლებასა, ამას თავსა აწვე ვსწვრთიო.
745<br />
“თუ მეფეცა გაგიშვებდეს, თვით ლაშქარნი რად<br />
მოღორდენ!<br />
რად გაგიშვან, რად მოტყუვდენ, ანუ მზესა რად<br />
მოჰშორდენ?<br />
შენ წახვიდე, მტერნი ჩვენნი დაგვთამამდენ,<br />
გაგვისწორდენ.<br />
ეგე აგრე არ იქმნების, ვითა ჩიტნი არ გაქორდენ”.<br />
746<br />
ყმა ატირდა, ცრემლით უთხრა: “ხამს, თუ დანა გულსა<br />
ვიცი;<br />
ჰე, ვაზირო, შეგეტყვების, სიყვარული არ თურ იცი,<br />
ანუ სხვაცა არ გინახავს მოყვრობა და არცა ფიცი,<br />
თუ გინახავს, უმისოსა ჩემი ლხინი ვით ამტკიცი?!
747<br />
“მზე დაბრუნდა, არ ვიცოდი, მზესა რამცა დააბრუნვებს!<br />
აწ ვუშველოთ, გვიჯობს, იგი ნაცვლად დღესა<br />
დაგვითბუნვებს,<br />
ჩემი ჩემებრ არვინ იცის, რა მამწარებს, რა მატკბუნვებს;<br />
ცუდთა კაცთა საუბარი კაცსა მეტად დააჭმუნვებს.<br />
748<br />
“მეფე ანუ მისნი სპანი, ნეტარ, ხელსა რასა მხდიან!<br />
აწ ვითამცა უცნობოსა გაუწყვედლად ცრემლნი მდიან.<br />
სჯობს წავიდე, არ გავტეხნე, კაცსა ფიცნი გამოსცდიან;<br />
ჭირნი, მისგან უნახავნი, კაცსა ვისმცა გარდუხდიან!<br />
749
“აწ, ვაზირო, მაგა პირსა გული კრული ვით მოგთმინდეს?<br />
რკინა, ჩემი მონაცვალე, ხამს, გაცვილდეს, არ გატინდეს;<br />
ვერ გარდვიხდი ცრემლთა მისთა, ჯეონიცა თვალთა<br />
მდინდეს,<br />
მომეხმარე, ნუთუ ჩემგან მოხმარება შენცა გინდეს.<br />
750<br />
“არ გამიშვებს, გავიპარვი, წავალ მათგან შეუგებლად;<br />
ვითა მნუკევს, ეგრე დავჰრთო გული ცეცხლთა<br />
მოსადებლად.<br />
ვიცი, ჩემთვის არას გიზამს, თუ არ უნდი გასაძებლად;<br />
თქვი: რა გინდა წაგეკიდოს, თავი დადევ საწამებლად!”<br />
751
ვაზირმან თქვა: “შენი ცეცხლი მეცა ცეცხლად მომედების,<br />
ვეღარ ვუჭვრეტ ცრემლთა შენთა, სოფელიცა გაქარდების;<br />
ზოგჯერ თქმა სჯობს არა-თქმასა, ზოგჯერ თქმითაც<br />
დაშავდების.<br />
ვიტყვი: მოვკვდე, არა მგამა, ჩემი მზეცა თქვენ<br />
მოგხვდების”.<br />
752<br />
რა ვაზირმან ესე უთხრა, ადგა, დარბაზს გაემართა.<br />
მეფე დაჰხვდა შეკაზმული, პირი მზეებრ ეწაღმართა.<br />
შეუშინდა, საწყენლისა მოხსენება ვერ შეჰმართა,<br />
დაყრით დგა და იგონებდა არ საქმეთა საომართა.<br />
753<br />
მეფემან ნახა ვაზირი დაღრეჯით, დაყმუნვებული,
უბრძანა: “რა გჭირს, რა იცი, რად მოხვე შეჭირვებული?”<br />
მან ჰკადრა: “არა ვიციო, მართ ვარ თავისა ვებული,<br />
მართალ ხართ, მომკლათ, რა გესმას ამბავი<br />
გაკვირვებული.<br />
754<br />
“ჩემი ჭმუნვა ჭირსა ჩემსა არცა ჰმატს და არცა სდიდობს;<br />
მეშინიან, თუცა შიშსა მოციქული ვერ დაჰრიდობს.<br />
აწ ავთანდილ გეთხოვების, მოაჯეობს, არ წამკიდობს,<br />
უმისყმისოდ სოფელსა და საწუთროსა მისთვის<br />
ფლიდობს”.<br />
755<br />
რაცა იცოდა, ყველაი ჰკადრა მოშიშრად ენითა,<br />
კვლა მოახსენა: “რამცა სცან სიტყვითა ესოდენითა,
თუ რაგვარ მყოფი მინახავს, თუ რაგვარ ცრემლთა<br />
დენითა!<br />
მართალ ხართ, თუმცა რისხვანი ჩემთვის იანაზდენითა”.<br />
756<br />
რა მეფემან მოისმინა, გაგულისდა, გაავცნობდა,<br />
ფერი ჰკრთა და გასაშიშრდა, შემხედველთა შეაშთობდა;<br />
შეუზახნა: “რა სთქვი, შმაგო, მაგას სხვამცა ვინ<br />
მითხრობდა!<br />
ავსა კაცსა ურჩევნია, ავსამცა რას ადრე სცნობდა!<br />
757<br />
“ვითამც რამე სახარული საქმე მითხარ ვითა ადრად.<br />
მაგის მეტი რა ვინ მიყოს, თუ არ მომკლას მუხთლად,<br />
ღადრად!
შმაგო, ენა ვით იხმარე აწ მაგისად ჩემად კადრად!<br />
აგრე შმაგი არ ვაზირად, არად ვარგხარ არცა სხვად რად!<br />
758<br />
“ხამსა, კაცმან პატრონისა საწყინარსა არ დახედნეს,<br />
ოდენ სიტყვა უეცრული უალაგოდ დაიყბედნეს?!<br />
მე მაგისად მოსმენამდის რად არ ყურნი შემეჭედნეს!<br />
შენ თუ მოგკლა, სისხლნი შენნი ჩემმან ქედმან<br />
მიიქედნეს!”<br />
759<br />
კვლა უბრძანა: “თუმცა მისგან აწ არ იყავ მოგზავნილი,<br />
თავმან ჩემმან, თავსა მოგკვეთ, არად უნდა ამას ცილი!<br />
წა, უკუდეგ! ავი, შმაგი, უმეცარი, შლეგი, წბილი!<br />
შაბაშ სიტყვა, შაბაშ კაცი, შაბაშ საქმე, მისგან ქმნილი!”
760<br />
დადრკა, სკამნი შემოსტყორცნა, ჰკრნა კედელსა,<br />
შეალეწნა;<br />
დააცთუნნა, მაგრა მისთვის აალმასნა, არ აძეწნა:<br />
“ვით მიამბე წასლვა მისი, ვინ ალვისა მორჩი ხე წნა!”<br />
ვაზირისა ცრემლმან ცხელმან ღაწვნი თეთრნი აახეწნა.<br />
761<br />
ვაზირმან, გლახ, გამოჰრიდნა, მართ ვეღარას ვერ<br />
იძრწივნებს;<br />
გამოძრწა და გამომელდა, გულსა წყლულსა<br />
მოიმტკივნებს;<br />
შეის ხასობს, გაის ქუშობს, ენა ასრე მოაყივნებს,<br />
მტერი მტერსა ვერას ავნებს, რომელ კაცი თავსა ივნებს.
762<br />
თქვა: “ცოდვათა ჩემთა მსგავსი ღმერთმან მეტი რა<br />
მიჩვენოს?<br />
რად მოვღორდი, რად დავბნელდი, ნეტარ, ვინღა<br />
გამითენოს!<br />
ვინცა კაცმან კადნიერად პატრონსა რა მოახსენოს,<br />
ჩემნი დღენი მასმცა ადგან, რაძი ვითა გაისვენოს!”<br />
763<br />
ვაზირი გაწბილებული მივა ბედითა შავითა;<br />
ავთანდილს უთხრა დაღრეჯით, პირითა გამქუშავითა:<br />
“მადლი რა გკადრო, არ ვიცი, გავხასდი მე მაშა ვითა,<br />
ვა, კარგი თავი უებრო დავკარგე, დავაშავითა!”
764<br />
ქრთამსა სთხოვს და ამხანაგობს, თუცა ცრემლსა ვერ<br />
იწურვებს:<br />
- მიკვირს, რად სცალს წყლიანობად, რად არ გულსა<br />
შეიურვებს! -<br />
“ვინ არ მისცემს ქადებულსა, მოურავსა მოიმდურვებს,<br />
თქმულა: «ქრთამი საურავსა ჯოჯოხეთსცა დაიურვებს».<br />
765<br />
“ვით გამხადა, რა მიბრძანა, არ ეგების ჩემგან თხრობა:<br />
რა სიავე, რა სირეგვნე, რა შლეგობა, რა შმაგობა!<br />
მე თვით კაცად აღარ ვარგ ვარ, აღარა მიც თავსა ცნობა;<br />
ესე მიკვირს, რად არ მომკლა, მისცა თურე ღმერთმან<br />
თმობა.
766<br />
“მეცა ვიცოდი, რაცა ვქმენ, ცთომით არ წამკიდებია;<br />
ვიაზრე, გამიწყრებოდა, ჭმუნვა მით გამდიდებია;<br />
განგებით ქმნილსა რისხვასა ვერავინ დაჰრიდებია!<br />
შენთვის სიკვდილი ლხინად მიჩნს, ჭირი არ<br />
გამცუდებია”.<br />
767<br />
ყმამან უთხრა: “აღარ-წასლვა არ ეგების ჩემგან აროს.<br />
იადონი მაშინ მოკვდეს, ოდეს ვარდმან იდამჭნაროს.<br />
ხამს, უძებნოს ცვარი წყლისა, მისთვის თავი ყოვლგან<br />
აროს,<br />
ვერ უპოვოს, რა ქმნას, ანუ გული რითა დაიწყნაროს!<br />
768
“უმისოდ მყოფი ვერ გავძლებ ჯდომასა, ვერცა წოლასა,<br />
მართ ნადირთაებრ გაჭრასა ვირჩევ, მათთანა რბოლასა;<br />
ასრე გასრულსა რად მნუკევს, მისთა მებრძოლთა<br />
ბრძოლასა?<br />
სჯობს უყოლობა კაცისა მომდურავისა ყოლასა.<br />
769<br />
“მოვახსენებ ერთხელ კვლაცა, აწ რაზომცა მეფე წყრების,<br />
ნუთუ გაბრჭოს, გული ჩემი ვით იწვის და ვით ენთების;<br />
არ გამიშვებს, გავიპარვი, რა იმედი გარდმიწყდების,<br />
მე თუ მოვკვდე, ჩემი კერძი სოფელიმცა<br />
გარდიფხვრების!”<br />
770
მოიუბნეს. ვაზირმან ქმნნა ჭამა-სმანი მათნი ფერნი,<br />
უმასპინძლა, ძღვენნი უძღვნნა შვენიერსა შვენიერნი,<br />
მისნი მყოლნი აღ-ვე-ავსნა, მოყმენი თუ უნდა ბერნი.<br />
გაიყარნეს, ყმა წავიდა, სახლად ჩადგეს მზისა წვერნი.<br />
771<br />
შეკრა წითელი ასი ათასი პირად მზემან და ტანად<br />
სარომან,<br />
სამასი თავი სტავრა-ატლასი უხვმან, ნიადაგ<br />
მიუმცდარომან,<br />
სამოცი თვალი ლალ-იაგუნდი ფერად მართ ვითა<br />
მიუმხვდარომან.<br />
კაცი გაგზავნა ვაზირისასა, ესე ყველაი მისთვის არო მან.<br />
772
შესთვალა, თუ: “რაცა გმართებს, ვით მოგცე და ვით<br />
გაქონო,<br />
ვალთა შენთა გარდასახდლად რა ნაცვალი მოვიგონო?<br />
თუღა დავრჩე, შენთვის მოვკვდე, თავი ჩემი დაგამონო,<br />
სიყვარული სიყვარულსა შეგიცალო, შეგიწონო”.<br />
773<br />
მე ვითა ვთქვა უებრობა, სიკეთე და ქება მისი!<br />
კაცი იყო საქმისაცა შესაფერი, შესატყვისი;<br />
ასრე უნდა მოხმარება, გაჰვიდოდეს ვისცა ვისი.<br />
ოდეს კაცსა დაეჭიროს, მაშინ უნდა ძმა და თვისი.<br />
ავთანდილისაგან<br />
შერმადინის საუბარი<br />
774
შერმადინს ეტყვის, უბრძანებს პირ-მზე, ნათელთა<br />
მფენელი:<br />
“ესე დღე არის იმედი, ჩემის გულისა მლხენელი,<br />
შენგან თავისა შენისა საჩემოდ გამომჩენელი”.<br />
მქებრად ამბისა მათისა ხამს მკითხავი და მსმენელი.<br />
775<br />
იტყვის: “როსტან არ გამიშვა, არცა სიტყვა მომისმინა;<br />
მან არ იცის, რა მჭირს, ანუ სულ-დგმული ვარ ვისგან<br />
ვინა;<br />
უმისოდმცა ნუ ცოცხალ ვარ ნუცა გარე, ნუცა შინა!<br />
რაცა საქმე უსამართლო ღმერთმან ვისმცა შეარჩინა!<br />
776
“თუცა მისი არ გაწირვა ჩემგან მტკიცობს, არ სათუობს,<br />
ყოვლი ცრუ და მოღალატე ღმერთსა ჰგმობს და აგრე<br />
ცრუობს;<br />
გული, მისი უნახავი, ტირს და სულთქვამს, ვაებს, უობს,<br />
არას კაცსა არ იახლებს, ერიდების, ჰკრთების, ქსუობს.<br />
777<br />
“სამი არის მოყვრისაგან მოყვრობისა გამოჩენა:<br />
პირველ, ნდომა სიახლისა, სიშორისა ვერ-მოთმენა,<br />
მიცემა და არას შური, ჩუქებისა არ-მოწყენა,<br />
გავლენა და მოხმარება, მისად რგებად ველთა რბენა.<br />
778<br />
“რადღა ვაგრძელებ სიტყვასა, ჟამია შემოკლებისა!<br />
აწ გაპარვაა წამალი ამა გულისა ლებისა.
რასაცა გვედრებ, ისმენდი, ვირე დრო გქონდეს ხლებისა;<br />
შენ გაამაგრე დაჭირვა ჩემისა ნასწავლებისა.<br />
779<br />
“აწ მეფეთა სამსახურად პირველ თავი დაამზადე,<br />
სიკეთე და უკლებლობა შენი ერთობ გააცხადე;<br />
სახლი ჩემი შეინახე, სპათა ჩემთა ეთავადე,<br />
სამსახური აქანამდის, კვლა გავლენა გააკვლადე.<br />
780<br />
“მტერთა ჩემთა ენაპირე, ძალი ნურა მოგაკლდების,<br />
ერთგულთათვის კარგი ნუ გშურს, ორგულიმცა შენი<br />
კვდების!<br />
შემოვიქცე, შენი ჩემგან ვალი კარგად გარდიხდების;<br />
პატრონისა სამსახური არაოდეს არ წახდების”.
781<br />
ესე ესმა, ცრემლი ცხელი შერმადინსა თვალთა სდინდი;<br />
მოახსენა: “მარტოობით ჭირსა რადმცა შევუშინდი!<br />
მაგრა რა ვქმნა, უშენოსა დამეცემის გულსა ბინდი!<br />
წამიტანე სამსახურად, მოგეხმარო, რადცა გინდი.<br />
782<br />
“ვის ასმია მარტოსაგან ღარიბობა ეგზომ დიდი?!<br />
ვის ასმია პატრონისა ჭირსა შიგან ყმისა რიდი?!<br />
დაკარგულსა გიგონებდე, რა ვიქმნები აქა ფლიდი?!”<br />
ყმამან უთხრა: “ვერ წაგიტან რაზომსამცა ცრემლსა<br />
ჰღვრიდი.<br />
783
“შენგან ჩემი სიყვარული ვითამც არა დამეჯერა,<br />
მაგრა საქმე არ მოხდების, ჟამი ასრე დამემტერა!<br />
ვის მივანდო სახლი ჩემი, შენგან კიდევ ვინმც მეფერა?!<br />
გული დადევ, დაიჯერე, ვერ წაგიტან, ვერა, ვერა!<br />
784<br />
“თუ მიჯნური ვარ, ერთი ვხამ ხელი მინდორთა მე რებად;<br />
არ მარტო უნდა გაჭრილი ცრემლისა სისხლსა ფერებად?<br />
გაჭრა ხელია მიჯნურთა, რად სცალს თავისა ბერებად!<br />
ასრეა ესე სოფელი, შესჯერდი კვლა შეჯერებად!<br />
785<br />
“რა მოგშორდე, მახსენებდი, სიყვარული ჩემი გქონდეს;<br />
არ ვეშიშვი მტერთა ჩემთა, თავი მონად მომიმონდეს.
ხამს, მამაცი გაგულოვნდეს, ჭირსა შიგან არ დაღონდეს.<br />
მძულს, რა კაცსა სააუგო საქმე არა არ შესწონდეს.<br />
786<br />
“მე იგი ვარ, ვინ სოფელსა არ ამოვჰკრეფ კიტრად ბერად,<br />
ვის სიკვდილი მოყვრისათვის თამაშად და მიჩანს<br />
მღერად;<br />
ჩემსა მზესა დავეთხოვე, გავუშვივარ, დავდგე მე რად!<br />
მას თუ დავთმობ, სახლსა ჩემსა ვეღარ დავსთმობ ვისსა<br />
ვერად?!<br />
787<br />
“აწ ანდერძსა ჩემსა მოგცემ, როსტანს წინა დაწერილსა;<br />
შენ შეგვედრებ, დაგიჭიროს, ვითა გმართებს ჩემსა<br />
ზრდილსა.
მოვკვდე, თავსა ნუ მოიკლავ, სატანისგან ნუ იქმ<br />
ქმნილსა,<br />
ამას ზედა იტირებდი, დაიდებდი თვალთა მილსა”.<br />
ანდერძი ავთანდილისა როსტევან<br />
მეფის წინაშე<br />
788<br />
დაჯდა წერად ანდერძისად, საბრალოსა საუბრისად:<br />
“ჰე, მეფეო, გავიპარე ძებნად ჩემგან საძებრისად!<br />
ვერ დავდგები შეუყრელად ჩემთა ცეცხლთა<br />
მომდებრისად;<br />
შემინდევ და წამატანე მოწყალება ღმრთეებრისად.<br />
789
“ვიცი, ბოლოდ არ დამიგმობ ამა ჩემსა განზრახულსა.<br />
კაცი ბრძენი ვერ გასწირავს მოყვარესა მოყვარულსა;<br />
მე სიტყვასა ერთსა გკადრებ, პლატონისგან სწავლა-<br />
თქმულსა:<br />
«სიცრუე და ორპირობა ავნებს ხორცსა, მერმე სულსა».<br />
790<br />
“რათგან თავია სიცრუე ყოვლისა უბედობისა,<br />
მე რად გავწირო მოყვარე, ძმა უმტკიცესი ძმობისა?!<br />
არა ვიქმ, ცოდნა რას მარგებს ფილოსოფოსთა ბრძნობისა!<br />
მით ვისწავლებით, მოგვეცეს შერთვა ზესთ მწყობრთა<br />
წყობისა.<br />
791<br />
“წაგიკითხავს, სიყვარულსა მოციქულნი რაგვარ წერენ?
ვით იტყვიან, ვით აქებენ? ცან, ცნობანი მიაფერენ.<br />
«სიყვარული აღგვამაღლებს», ვით ეჟვანნი, ამას ჟღერენ,<br />
შენ არ სჯერხარ, უსწავლელნი კაცნი ვითმცა შევაჯერენ!<br />
792<br />
“ვინ დამბადა, შეძლებაცა მანვე მომცა ძლევად მტერთად,<br />
ვინ არს ძალი უხილავი შემწედ ყოვლთა მიწიერთად,<br />
ვინ საზღვარსა დაუსაზღვრებს, ზის უკვდავი ღმერთი<br />
ღმერთად,<br />
იგი გაჰხდის წამის-ყოფით ერთსა ასად, ასსა ერთად.<br />
793<br />
“რაცა ღმერთსა არა სწადდეს, არა საქმე არ იქმნების.<br />
მზისა შუქთა ვერ-მჭვრეტელი ია ხმების, ვარდი ჭნების,<br />
თვალთა ტურფა საჭვრეტელი უცხოდ რადმე ეშვენების;
მე ვით გავძლო უმისობა, ან სიცოცხლე ვით მეთნების!<br />
794<br />
“რაზომცა სწყრები, შემინდევ შეცვლა თქვენისა მცნებისა.<br />
ძალი არ მქონდა ტყვე-ქმნილსა მე მაგისისა თნებისა;<br />
აწ წასლვა იყო წამალი ჩემთა სახმილთა გზნებისა,<br />
სადა გინდ ვიყო, რა მგამა, ყოფამცა მქონდა ნებისა!<br />
795<br />
“არას გარგებს სიმძიმილი, უსარგებლო ცრემლთა დენა;<br />
არ გარდავა გარდუვალად მომავალი საქმე ზენა;<br />
წესი არის მამაცისა მოჭირვება, ჭირთა თმენა,<br />
არვის ძალ-უც ხორციელსა განგებისა გარდავლენა.<br />
796
“რაცა ღმერთსა გაუგია თავსა ჩემსა გარდასავლად,<br />
გარდამხდეს და შემოვიქცე, აღარ დამრჩეს გული ავლად;<br />
თქვენვე გნახნე მხიარულნი დიდებით და დავლა-<br />
მრავლად;<br />
მას რა ვარგო, ესე ჩემთვის დიდებად და კმარის დავლად.<br />
797<br />
“მეფეო, ესე თათბირი, მომკალ, ვინ დამიწუნოსა!<br />
მეფეო, ნუთუ წასლვამან თქვენ ჩემმან დაგაჭმუნოსა?!<br />
ვერ ვეცრუები, ვერ ვუზამ საქმესა საძაბუნოსა,<br />
პირის-პირ მარცხვენს, ორნივე მივალთ მას საუკუნოსა.<br />
798<br />
“არ-დავიწყება მოყვრისა აროდეს გვიზამს ზიანსა;
ვჰგმობ კაცსა აუგიანსა, ცრუსა და ღალატიანსა!<br />
ვერ ვეცრუები, ვერ ვუზამ მას ხელმწიფესა მზიანსა.<br />
რა უარეა მამაცსა სულ-დიდსა, წასლვა-გვიანსა?!<br />
799<br />
“რა უარეა მამაცსა, ომშიგან პირის მხმეჭელსა,<br />
შედრეკილ-შეშინებულსა და სიკვდილისა მეჭველსა!<br />
კაცი ჯაბანი რითა სჯობს დიაცსა ქსლისა მბეჭველსა?<br />
სჯობს სახელისა მოხვეჭა ყოველსა მოსახვეჭელსა!<br />
800<br />
“ვერ დაიჭირავს სიკვდილსა გზა ვიწრო, ვერცა<br />
კლდოვანი;<br />
მისგან გასწორდეს ყოველი, სუსტი და ძალ-გულოვანი;<br />
ბოლოდ შეყარნეს მიწამან ერთგან მოყმე და მხცოვანი.
სჯობს სიცოცხლესა ნაზრახსა სიკვდილი სახელოვანი!<br />
801<br />
“მერმე ვიშიშვი, მეფეო, თქვენად კადრებად ამისად:<br />
ცთების და ცთების, სიკვდილსა ვინ არ მოელის წამისად;<br />
მოვა შემყრელი ყოველთა ერთგან დღისა და ღამისად,<br />
თუ ვერა გნახე ცოცხალმან, ყოფამცა მქონდა ჟამისად.<br />
802<br />
“თუ საწუთრომან დამამხოს, ყოველთა დამამხობელმან,<br />
ღარიბი მოვკვდე ღარიბად, ვერ დამიტიროს მშობელმან,<br />
ვეღარ შემსუდრონ დაზრდილთა და ვერცა<br />
მისანდობელმან, -<br />
მუნ შემიწყალოს თქვენმანვე გულმან მოწყალე-<br />
მლმობელმან.
803<br />
“მაქვს საქონელი ურიცხვი, ვერვისგან ანაწონები,<br />
მიეც გლახაკთა საჭურჭლე, ათავისუფლე მონები,<br />
შენ დაამდიდრე ყოველი, ობოლი, არას მქონები:<br />
მიღვწიან, მომიგონებენ, დამლოცვენ, მოვეგონები.<br />
804<br />
“რაცა თქვენთვის არ ვარგ იყოს საჭურჭლესა<br />
დასადებლად,<br />
მიეც ზოგი ხანაგათა, ზოგი ხიდთა ასაგებლად;<br />
ნურა ნუ გშურს საქონელი ჩემი ჩემთვის წარსაგებლად!<br />
შენგან კიდე არვინ მივის ცეცხლთა ჩემთა დამავსებლად.<br />
805
“ამას იქით ჩემგან ჩემი ამბავიცა არ გეცნევის,<br />
ამად გვედრებ სულსა ჩემსა, წიგნი გკადრებს, არ<br />
გეთნევის,<br />
არას მარგებს, ეშმაკისა საქმეთაგან დაეძლევის,<br />
შემინდევ და შემივედრე, მკვდარსა რაღა გარდმეხდევის!<br />
806<br />
“გვედრებ, მეფეო, შერმადინს, მონასა ჩემსა რჩეულსა, -<br />
ნაკად აქვს ჭირი სამისოდ ამ წელიწადსა წლეულსა, -<br />
ნუგეშინის-ეც წყალობით, ჩემგან წყალობა-ჩვეულსა,<br />
ნუ დაადინებ თვალთაგან ცრემლსა, სისხლითა<br />
ფრქვეულსა.<br />
807
“გასრულდა ჩემი ანდერძი, ჩემგან ნაწერი ხელითა.<br />
აჰა, გამზრდელო, მოგშორდი, წავე გულითა ხელითა!<br />
ნუ სჭმუნავთ ჩემთვის მეფენი, ნუ ხართ მოსილნი<br />
ბნელითა,<br />
სუფევითმცა ხართ თავითა, მტერთაგან<br />
საკრძალველითა!”<br />
808<br />
მისცა ანდერძი შერმადინს, რა გაათავა წერითა,<br />
უთხრა: “ჰკადრეო მეფესა საქმითა მეცნიერითა,<br />
შენ დაგამეტებს ვერავინ მსახურებითა ვერითა”.<br />
მოეხვია და ატირდა ცრემლითა სისხლთა ფერითა.<br />
ლოცვა ავთანდილისა<br />
809
ილოცავს, იტყვის: “მაღალო ღმერთო, ხმელთა და ცათაო,<br />
ზოგჯერ მომცემო პატიჟთა, ზოგჯერ კეთილთა მზათაო,<br />
უცნაურო და უთქმელო, უფალო უფლებათაო,<br />
მომეც დათმობა სურვილთა, მფლობელო გულის-<br />
თქმათაო!<br />
810<br />
“ღმერთო, ღმერთო, გეაჯები, რომელი ჰფლობ ქვენათ<br />
ზესა,<br />
შენ დაჰბადე მიჯნურობა, შენ აწესებ მისსა წესსა,<br />
მე სოფელმან მომაშორვა უკეთესსა ჩემსა მზესა,<br />
ნუ აღმოჰფხვრი სიყვარულსა, მისგან ჩემთვის<br />
დანათესსა!<br />
811
“ღმერთო, ღმერთო, მოწყალეო, არვინ მივის შენგან კიდე,<br />
შენგან ვითხოვ შეწევნასა, რაზომსაცა გზასა ვვლიდე:<br />
მტერთა ძლევა, ზღვათა ღელვა, ღამით მავნე განმარიდე!<br />
თუღა დავრჩე, გმსახურებდე, შენდა მსხვერპლსა<br />
შევსწირვიდე”.<br />
812<br />
რა ილოცა, ცხენსა შეჯდა, მალვით კარნი გაიარნა,<br />
შერმადინცა დააბრუნა, საბრალომან ცრემლნი ღვარნა;<br />
მონა ტირს და მკერდსა იცემს, სისხლმან მისმან კლდენი<br />
ღარნა;<br />
პატრონისა ვერა-მჭვრეტმან ყმამან რამცა გაიხარნა!<br />
ცნობა როსტევან მეფისაგან<br />
ავთანდილის გაპარვისა
813<br />
აწ ამბავი სხვა დავიწყო, ყმასა წავჰყვე წამავალსა.<br />
არ შეექმნა დარბაზობა მას დღე როსტანს გულ-<br />
გამწყრალსა;<br />
რა გათენდა, ქუში ადგა, ჰგავს, თუ ადენს პირით ალსა,<br />
ხმობა ბრძანა ვაზირისა, მიიყვანდეს შიშით მკრთალსა.<br />
814<br />
რა ვაზირი მოწიწებით დარბაზს ნახა შემოსრული,<br />
როსტან უთხრა: “არა მახსოვს გუშინდელი შენგან<br />
თქმული<br />
მაწყინე და გამარისხე, ვერ დავიღე დიდხანს სული,<br />
აზომ რომე გაგათრივე შენ, ვაზირი გულის-გული.
815<br />
“თუღა გახსოვს, რა უნდოდა, ისრე ავად რად გაგხადე?<br />
მართლად უთქვამს მეცნიერთა: «წყენააო ჭირთა ბადე»;<br />
ესეგვარსა ნუოდეს იქმ, საქმე ხოლე გაიცადე,<br />
აწ მითხარ, თუ რას იტყოდი, თქვი და სიტყვა<br />
გააკვლადე”.<br />
816<br />
კვლა მოახსენა ვაზირმან სიტყვა ნაგუშინდელევი,<br />
რა გაიგონა, შესთვალა პასუხი არ-ნაგრძელევი:<br />
“შენ თუ უშმაგო მგონიხარ, ვარმცა ურია მე ლევი!<br />
კვლა ამის მეტად ნუ მასმენ, თვარა მე სრულად გელევი!”<br />
817
რა გამოვიდა, ვაზირმან ძებნა, ვერ პოვნა მინანი,<br />
მართ გაპარვასა უთხრობდეს მონანი, ცრემლთა მდინანი.<br />
მან თქვა: “მე დარბაზს ვერ შევალ, მახსოვან დღენი<br />
წინანი,<br />
ვინცაღა ჰკადრებს, მან ჰკადროს; რაცა ვთქვი, მისცა<br />
ვინანი”.<br />
818<br />
რა ვაზირი არ შევიდა, კვლა მეფემან კაცი გზავნის;<br />
კაცმან ცნის და გარეთ დადგის, წასლვა ვერვინ<br />
გაამჟღავნის;<br />
როსტანს ეჭვი შეუვიდა, ჭმუნვა ამით გაათავნის;<br />
თქვა: “უცილოდ გაიპარა, ვინ მარტომან ასთა ავნის”.<br />
819
თავ-დადრეკით იგონებდა, გულსა ჰქონდა ჭმუნვა დიდი,<br />
უში ქმნა და აიხედნა, უბრძანებდა მონას: “მიდი,<br />
მოვიდეს და აწ მიამბოს, შემოვიდეს იგი ფლიდი!”<br />
რა ვაზირი შემობრუნდა, ფერი ჰკრთა და ჰქონდა რიდი.<br />
820<br />
კვლა შევა დარბაზს ვაზირი დაღრეჯით, არ მხიარულად;<br />
მეფემან ჰკითხა: “წასრულა მზე დაუდგრომლად,<br />
მთვარულად?”<br />
მან მოახსენა ყოველი, ვით წასრულიყო ფარულად:<br />
“მზე აღარ მზეობს ჩვენთანა, დარი არ დარობს<br />
დარულად!”<br />
821<br />
რა მეფემან მოისმინა, დაიზახნა მეტის-მეტნი;
მოთქვამს, იტყვის: “ვა, გაზრდილო, ვეღარ გნახვენ<br />
თვალნი რეტნი! -<br />
პირსა ხოკით, წვერსა გლეჯით გააკვირვნა მისნი<br />
მჭვრეტნი, -<br />
სად წაჰხე და სად დაჰკარგენ სინათლისა ეგე სვეტნი?!<br />
822<br />
“თუ თავი შენი შენ გახლავს, ღარიბად არ იხსენები,<br />
მაგრა მე რა ვქმნა, გაზრდილო, აწ სახლად მმართებს<br />
სენები!<br />
გამაღარიბე, დამაგდე, გულსა, გლახ, ვისთვის ენები,<br />
შენად შეყრამდის პატიჟთა ჩემთა ვერ იტყვის ენები!<br />
823<br />
“ოდეს გნახავ მხიარულსა, ნადირობით შემოსრულსა?
ვეღარ გიჭვრეტ ნაბურთალსა, ტანსა მჭევრსა, ჯავარ-<br />
სრულსა,<br />
ვეღარ ვისმენ ხმასა შენსა, სასმენელად მე მას რულსა,<br />
აწ უშენოდ რაღა ვუყო საჯდომსა და სრასა სრულსა?<br />
824<br />
“ვიცი, არ მოგკლავს შიმშილი, რაზომმცა დია ირები:<br />
შენ შენი მშვილდი დაგარჩენს, შენთა ისართა პირები,<br />
ნუთუ კვლა ღმერთმან წყალობით გაგიადვილოს ჭირები,<br />
მაგრა, თუ მოვკვდე, გაზრდილო, ვისგანღა დავიტირები?”<br />
825<br />
ზარი გაისმა, შემოკრბა ჯარი მრავალი კაცისა,<br />
დარბაზს ხასთაგან ჯარია ხელითა წვერთა ტაცისა,<br />
იგლეჯს და იცემს ყველაი, ხმა ისმის თავსა ტკაცისა;
თქვეს: “ბნელი გვმართებს დღე-კრულთა, რათგან მზე<br />
მიგვიდრკა ცისა!”<br />
826<br />
რა მეფემან დიდებულნი ნახნა, სულთქმით შემოსტირნა,<br />
უთხრა: “ჰხედავთ, მზემან ჩვენმან შუქნი სრულად<br />
დაგვიძვირნა!<br />
რა ვაწყინეთ, რა შევსცოდეთ, რად დაგვყარნა, რად<br />
გაგვწირნა,<br />
სპანი, მისგან დაჭირულნი, ვინმცაღა ვით დაგვიჭირნა?”<br />
827<br />
ყოვლნი ტიროდეს, მოთქმიდეს, მერმე დაწყნარდეს<br />
გვიანად.<br />
მეფემან ბრძანა: “იკითხეთ, მარტოა, ანუ ყმიანად?”
მოვიდა მონა შერმადინ მოშიშრად, სირცხვილიანად,<br />
ანდერძი ჰკადრა, ატირდა, სიცოცხლე უჩნდა ზიანად.<br />
828<br />
მოახსენა: “საწოლს ვპოვე ესე მისგან დანაწერი;<br />
დგეს მონანი ნატირებნი, დაეგლიჯა თმა და წვერი;<br />
იგი მარტო გაპარულა, ყმა არ ახლავს, არცა ბერი.<br />
მე თუ მომკლავთ, მემართლებით, სიცოცხლე მჭირს<br />
შეუფერი!”<br />
829<br />
რა ანდერძი წაიკითხეს, კვლა იტირეს დიდი ხანი;<br />
მერმე ბრძანა: “მხიარულსა ნუ ჩაიცმენ ჩემნი სპანი,<br />
ვამლოცველნეთ დავრდომილნი, ობოლნი და ქვრივნი<br />
სხვანი,
შევეწივნეთ, მშვიდობისა ნუთუ ღმერთმან მისცნეს<br />
გზანი!”<br />
წასლვა ავთანდილისაგან<br />
ტარიელის შეყრად მეორედ<br />
830<br />
მთვარე მზესა მოეშორვოს, მოშორვება განანათლებს,<br />
რა ეახლოს, შუქი დასწვავს, გაეყრების, ვერ იახლებს,<br />
მაგრა ვარდსა უმზეობა გაახმობს და ფერსა აკლებს,<br />
ჩვენ ვერ-ჭვრეტა საყვარლისა ჭირსა ძველსა გაგვიახლებს.<br />
831<br />
აწყა დავიწყებ ამბავსა, მის ყმისა წამავლობასა:<br />
მივა და მიტირს გულ-მდუღრად, ვერ ვიტყვი ცრემლთა
მცრობასა,<br />
წამ-წამ მობრუნდის, იაჯდის მისთვის მზისავე მზობასა,<br />
უჭვრეტდის, თვალი ვერ მოჰხსნის, თუ მოჰხსნის,<br />
მიჰხდის ცნობასა.<br />
832<br />
რა მიეახლის დაბნედად, ვერ ხელ-ჰყვის დაძრვად<br />
ენისად,<br />
მაგრა სდის ცრემლი თვალთაგან მსგავსად დიჯლისა<br />
დენისად,<br />
ზოგჯერ დაბრუნდის, იჭვრეტდის ღონედ პატიჟთა<br />
თმენისად,<br />
რა გაემართის, არ იცის, მას თუ არბევდის ცხენი სად.<br />
833
თქვა: “ჩემო, შენი შორს-მყოფი კრულია, ვინცა<br />
დადუმდეს,<br />
რათგან შენ დაგრჩა გონება, გული შენკენვე დაბრუნდეს,<br />
თვალთა მტირალთა შეხედვა შენივე სწადდეს და უნდეს.<br />
სჯობს, საყვარელსა მოყვარე რაზომც არ დაუძაბუნდეს!<br />
834<br />
“მე რა ვქმნა შენად შეყრამდის, ანუ რას მეჭვდე ლხენასა?<br />
თავსა მოვიკლავ, მე თუცა შენგან არ ვეჭვდე წყენასა,<br />
მაგრა შენ გაწყენ ჩემისა არ-სიცოცხლისა სმენასა,<br />
მოდი და მივსცნე ცოცხალმან თვალნი ცრემლისა დენასა!”<br />
835<br />
ტირს, იტყვის: “დადვა კეშანი ლახვარმან ჩემთვის<br />
ათმანო;
ინდოთა რაზმი ჩემად კლვად თქვა, ესე ტევრი ვთხზა<br />
თმანო.<br />
თვალთა გიშერი აშვენებს, სათმან რად მომკლა, სათმანო!<br />
ბაგე-კბილო და თვალ-წარბო, მომცემდი პატიჟთა,<br />
თმანო!”<br />
836<br />
იტყვის: “ჰე მზეო, ვინ ხატად გთქვეს მზიანისა ღამისად,<br />
ერთ-არსებისა ერთისა, მის უჟამოსა ჟამისად,<br />
ვის გმორჩილობენ ციერნი ერთის იოტის წამისად,<br />
ბედსა ნუ მიცვლი, მიაჯე, შეყრამდის ჩემად და მისად!<br />
837<br />
“ვის ხატად ღმრთისად გიტყვიან ფილოსოფოსნი წინანი,<br />
შენ მიშველე რა ტყვე-ქმნილსა, ჯაჭვნი მაბიან, რკინანი!
ბროლ-ბადახშისა მძებნელმან სათნი დავკარგენ, მინანი;<br />
მაშინ ვერ გავძელ სიახლე, აწ სიშორესა ვინანი”.<br />
838<br />
ამას მოთქმიდის, იწვოდის, ვითა სანთელი დნებოდის,<br />
დაყოვნებისა მოშიში ისწრაფდის, იარებოდის;<br />
რა შეუღამდის, ვარსკვლავთა ამოსლვა ეამებოდის,<br />
მას ამსგავსებდის, ილხენდის, უჭვრეტდის, ეუბნებოდის.<br />
839<br />
მთვარესა ეტყვის: “იფიცე სახელი ღმრთისა შენისა!<br />
შენ ხარ მომცემი მიჯნურთა მიჯნურობისა სენისა,<br />
შენ გაქვს წამალი მისისა მოთმინებისა თმენისა,<br />
მიაჯე შეყრა პირისა, შენ გამო შენებრ მშვენისა!”
8<strong>40</strong><br />
ღამე ალხენდის, დღე სჯიდის, ელის ჩასლვასა მზისასა;<br />
რა წყალი ნახის, გარდიხდის, უჭვრეტდის ჭავლსა<br />
წყლისასა,<br />
მას თანა-ჰრთვიდის ნაკადსა სისხლისა ცრემლთა<br />
ტბისასა,<br />
კვლა გაემართის, ისწრაფდის წასლვასა მისვე გზისასა.<br />
841<br />
მარტო მოთქმიდის, ტიროდის ტანად ალვისა ხიანი,<br />
მინდორს თხა მოკლის, სადაცა ადგილი დახვდის<br />
კლდიანი,<br />
შეწვის, ჭამის და წავიდის პირ-მზე, გულ-მარიხიანი,<br />
იტყვის: “დავყარენ ვარდნი და, აჰა მე ვაგლახ, იანი!”
842<br />
აწ ვერ ვიტყვი მაშინდელსა მე მის ყმისა ნაუბარსა,<br />
რას უბნობდის, რას მოთქმიდის, რას ტურფასა, რაზომ<br />
გვარსა!<br />
ზოგან თოვლი გაეწითლის ვარდსა, ბრჭლითა ნახოკარსა.<br />
ქვაბნი ნახნა, გაეხარნეს, ზე გავიდა ქვაბთა კარსა.<br />
843<br />
რა ასმათმან დაინახა, მოეგება, ცრემლი სწვთების,<br />
ვით ეამა, სიხარულსა მართ ვეღარას ვერ მიჰხვდების;<br />
ყმა გარდახდა, მოეხვია, აკოცებს და ეუბნების.<br />
კაცი კაცსა მოელოდეს, მოლსვა დია ეამების.<br />
844
ყმა ქალსა ეტყვის: “პატრონი, ნეტარ, სად არის და ვითა?”<br />
ქალი ატირდა ცრემლითა, ზღვათაცა შესართავითა,<br />
ეტყვის: “რა წახვე, გაიჭრა, ქვაბს ყოფა მისჭირდა ვითა;<br />
აწ მისი არა არ ვიცი, არ ნახვით, არ ამბავითა”.<br />
845<br />
ყმა დაჭმუნდა, ვითამც რამე ჰკრეს ლახვარი გულსა შუა;<br />
ქალსა ეტყვის: “აჰა, დაო, ეგეთიმცა კაცი ნუა,<br />
იგი ფიცი ვით გატეხა! არ ვეცრუე, ვით მეცრუა!<br />
ვერ იქმოდა, რად მიქადა? თუ მიქადა, რად მიტყუა?!<br />
846<br />
“მე უმისოდ სოფელს ყოფა რათგან ჩირად არ მიღირდა,<br />
რად დავვიწყდი, რად მივსცილდი, რად ვერ გაძლო, რა<br />
მისჭირდა?
მან გატეხა ზენარისა რად შემართა, ვით გაპირდა?<br />
მაგრა ავის ბედისაგან ჩემი რამცა გამიკვირდა!”<br />
847<br />
კვლა ქალი ეტყვის: “მართალ ხარ მაგისსა დამძიმებასა,<br />
მაგრა რა გავბრჭო მართალი, ნუ მეჭვ რასაცა თნებასა:<br />
არ გული უნდა ფიცის და პირისა გასრულებასა?<br />
იგი უგულო მოელის მართ დღეთა შემოკლებასა.<br />
848<br />
“გული, ცნობა და გონება ერთმანერთზედა ჰკიდიან:<br />
რა გული წავა, იგიცა წავლენ და მისკენ მიდიან;<br />
უგულო კაცი ვერ კაცობს, კაცთაგან განაკიდიან.<br />
შენ არ გინახავს, არ იცი, მას რომე ცეცხლნი სწვიდიან.
849<br />
“შენ უმართლე ხარ, ემდურვი, შენ გაეყარე ძმობილსა,<br />
მაგრა ვით ითქმის, ვით გახდა, ვითა გიამბობ ცნობილსა!<br />
ენა დაშვრების, გაცვთების, გულსა შეელმის ლმობილსა,<br />
ამას მით ვაზრობ, მინახავს მე უბედურსა შობილსა.<br />
850<br />
“ჯერთ მისი მსგავსი სასჯელი არცა ვის ამბად ჰსმენია:<br />
არა თუ კაცთა, სასჯელი ქვათაცა შესაძრწენია,<br />
დიჯლადცა კმარის, მას რომე თვალთაგან ცრემლი<br />
სდენია;<br />
თვით რაცა ჰბრძანოთ, მართალ ხართ: სხვა სხვისა ომსა<br />
ბრძენია.<br />
851
“მას წამავალსა ვჰკითხევდი, დამწვარსა, ცეცხლ-<br />
მოდებულსა:<br />
«მოვიდეს, რა ქმნას ავთანდილ? მისსა დამვედრე<br />
დებულსა».<br />
მიბრძანა: «მო-ღა-მნახვიდეს მე, მისთვის გაცუდებულსა,<br />
ამათ არ დავჰყრი არეთა, არ გავსტეხ მის ქადებულსა.<br />
852<br />
«მას ზენაარსა არ გავსტეხ, მას ფიცსა არ ვეცრუები,<br />
მას პაემნამდის მოვიცდი, რაზომმცა გამდის რუები;<br />
თუ მკვდარი მნახოს, დამმარხოს, თქვას ვაგლახი და<br />
უები,<br />
ცოცხალი დავჰხვდე, უკვირდეს, სიცოცხლე არს<br />
სათუები».
853<br />
“ჩემთვის გარდახდა მას აქათ გაყრა მზისა და ქედისა;<br />
ოდენ მოდენა ცრემლისა მჭირს, ველთა მოსალბედისა.<br />
მსჯის გამრავლება ხელ-ქმნილსა სულთქმისა ზედა-<br />
ზედისა,<br />
დავვიწყებივარ სიკვდილსა, ნახეთ ნაქმარი ბედისა!<br />
854<br />
“ესე არაკი მართალი ჩინს ქვასა ზედა სწერია:<br />
«ვინ მოყვარესა არ ეძებს, იგი თავისა მტერია».<br />
აწ ზაფრანია, ვის წინას ვერ ვარდი ჰგვანდის, ვერ ია;<br />
თუღა მოჰნახავ, მონახე, ქმენ რაცა შენი ფერია”.<br />
855
ყმამან უთხრა: “უმართლე ხარ, არ მამართლო მდურვად<br />
მისად,<br />
მაგრა გაბრჭე, რა მიქმნია სამსახური ტყვესა ტყვისად:<br />
გამოჭრილვარ სახლით ჩემით, ვით ირემი ძებნად<br />
წყლისად,<br />
მას ვეძებ და მას ვიგონებ, ვიარები ველთა ვლისად.<br />
856<br />
“ბროლ-სადაფნი მარგალიტსა ლალის-ფერსა სცვენ და<br />
ჰბურვენ,<br />
მას მოვჰშორდი, ვერ ვეახელ, ვერ ვისურვენ, ვერ<br />
ვასურვენ,<br />
გამოპარვით წამოსლვითა ღრმთისა სწორნი<br />
მოვიმდურვენ,<br />
ნაცვლად მათთა წყალობათა გულნი მათნი შევაურვენ.
857<br />
“პატრონი ჩემი გამზრდელი, ღმრთისაგან დიდად<br />
ცხოველი,<br />
მშობლური, ტკბილი, მოწყალე, ცა, წყალობისა მთოველი!<br />
მას ვუორგულე, წამოვე, მართ დავივიწყე ყოველი,<br />
მისი შემცოდე ღმრთისაგან კარგსა აღარას მოველი.<br />
858<br />
“ესე ყველაი ასრე მჭირს, დაო, ბედითა მისითა,<br />
არ ვუტყუე და მოსრულვარ მგზავრი ღამით და დღისითა;<br />
აწ იგი სადმე წასრულა, ვიწვი ცეცხლითა ვისითა,<br />
ცუდ-მაშვრალი და მტირალი ქვე ვზი პირითა მქისითა.<br />
859
“დაო, მეტსა საუბარსა აღარ მომცემს ჟამი და დრო,<br />
არ ვინანი გარდასრულსა, ბრძენთა სიტყვა დავაღადრო;<br />
წავალ, ვძებნი, ანუ ვპოვებ, ან სიკვდილი მოვიადრო,<br />
თვარა ბედი აზომ თურე მიკვეთს, ღმერთსა რაღა<br />
ვჰკადრო!”<br />
860<br />
ამის მეტი აღარა თქვა, ატირდა და წამოვიდა,<br />
ქვაბი ჩავლო, წყალსა გახდა, შამბი გავლო, ველს გავიდა;<br />
ქარი, ველთა მონაქროლი, ლალის-ფერსა ვარდსა ზრვიდა;<br />
“რად მიმეცო ამა ჭირსა?”, ბედსა ამას უზრახვიდა.<br />
861<br />
იტყვის: “ღმერთო, რა შეგცოდე შენ, უფალსა, არსთა<br />
მხედსა,
რად გამყარე მოყვარეთა, რად შემასწარ ამა ბედსა?<br />
ერთი ორთა მგონებელი ვარ საქმესა წარსაწყმედსა,<br />
მოვკვდე, თავი არ მეწყალვის, სისხლი ჩემი ჩემსა ქედსა!<br />
862<br />
“მოყვარემან ვარდის კონა გულსა მკრა და დამიწყლულა,<br />
იგი ფიცი, ჩემგან სრული, მან აღარა გამისრულა;<br />
მას თუ გამყრი, საწუთროო, ჩემი ლხინი გარდასრულა,<br />
სხვა მოყვარე თვალსა ჩემსა გაკიცხულა, გაბასრულა”.<br />
863<br />
კვლა იტყვის: “მიკვირს ნაღველი კაცისა ჭკუიანისა.<br />
რა მჭვუნვარებდეს, რას არგებს ნაკადი ცრემლთა ბანისა?<br />
სჯობს გამორჩევა, აზრობა საქმისა დასაგვანისა,<br />
აწ მეცა მიჯობს მონახვა მის მზისა ლერწამ-ტანისა”.
864<br />
ყმა გაემართა საძებრად მტირალი, ცრემლთა მფქვეველი,<br />
ეძებს, უზახის, უყივის, დღეებრ ღამეთა მთეველი;<br />
სამ დღემდის მოვლო მრავალი ხევი, შამბნარი, ტყე, ველი;<br />
ვერ პოვა, მივა მჭმუნვარე, ვერას ამბისა მცნეველი.<br />
865<br />
იტყვის: “ღმერთო, რა შეგცოდე, ეგზომ დიდი რა გაწყინე,<br />
რად შემასწარ ამა ბედსა, რა სასჯელი მომივლინე!<br />
გამკითხველო, გამიკთხე, აჯა ჩემი შეისმინე,<br />
დაამოკლენ დღენი ჩემნი, ჭირნი ამით მომილხინე!”<br />
პოვნა ავთანდილისაგან<br />
დაბნედილის ტარიელისა
866<br />
მივიდოდა, მიუბნობდა ყმა მტირალი, ფერ-შეცვლილი,<br />
ქედსა რასმე გარდაადგა, ველი აჩნდა მზიან-ჩრდილი;<br />
ნახა, შავი შამბთა პირსა დგა სადავე-უკუყრილი;<br />
თქვა: “უცილოდ იგიაო, არად უნდა ამას ცილი”.<br />
867<br />
რა შეხედნა, ყმასა გულმან გაუფეთქნა, გაუნათდა,<br />
აქა ლხინი დაღრეჯილსა უათასდა, არ უათდა;<br />
ვარდმან ფერი განანათლა, ბროლი ბროლდა, სათი სათდა,<br />
ვით გრიგალმან ჩაირბინა, არ მოსცალდა ჭვრეტად მათდა.<br />
868
რა ტარიელ დაინახა, განაღამცა დაეღრიჯა:<br />
ახლოს მყოფი სიკვდილისა ჯდა და პირი დაებღნიჯა,<br />
საყელონი გარდეხივნეს, თავი სრულად გაეგლიჯა,<br />
მას აღარა შეესმოდა, სოფლით გაღმა გაებიჯა.<br />
869<br />
ერთ-კერძ უც ლომი მოკლული და ხრმალი სისხლ-<br />
მოცხებული,<br />
კვლა სხვაგან - ვეფხი უსულო, მკვდარი, ქვე-<br />
დანარცხებული;<br />
მას წყაროსაებრ თვალთაგან ცრემლი სდის<br />
გაფიცხებული.<br />
მუნ ეგრე გულსა უნთებდა ცეცხლი მცხინვარე, ცხებული.<br />
870
თვალთა ახმადცა ზარ-ედვა, სრულად მიჰხდოდა ცნობასა,<br />
მიახლებოდა სიკვდილსა, მოჰშორვებოდა თმობასა.<br />
ყმა სახელ-დებით უყივის, ჰლამის სიტყვითა კრთობასა,<br />
ვეღარ ასმინა, გარდიჭრა, ძმა გამოაჩენს ძმობასა!<br />
871<br />
ხელითა ცრემლსა უწურავს, თვალთა ავლებდა სახელსა,<br />
ახლოს უზის და უზახის მართ სახელ-დებით სახელსა;<br />
ეტყვის: “ვერ მიცნობ ავთანდილს, შენთვის გაჭრილსა და<br />
ხელსა?”<br />
მას არა დია შეესმის რეტსა, თვალ-დაუფახელსა.<br />
872<br />
ესე ყველაი ასრეა, რაცა აწ ჩემგან თხრობილა.<br />
ცრემლნი მოსწურნა თვალთაგან, ცოტად-რე მოაცნობილა.
მაშინღა იცნა, აკოცა, მოეჭდო, მოეძმობილა.<br />
ვიმოწმებ ღმერთსა ცხოველსა, მათებრივ არვინ შობილა!<br />
873<br />
უთხრა: “ძმაო, არ გიტყუვე, გიყავ, რაცა შემოგფიცე,<br />
გნახე სულთა გაუყრელმან, ფიცი ასრე დავამტკიცე;<br />
აწ დამეხსენ, სიკვდილამდის ვიტირო და თავსა ვიცე.<br />
მაგრა გვედრებ დამარხვასა, მხეცთა საჭმლად არ მივიცე”.<br />
874<br />
ყმამან უთხრა: “რაშიგან ხარ, შენ საქმესა რად იქმ ავსა?<br />
ვინ მიჯნური არ ყოფილა, ვის სახმილი არა სწვავსა?<br />
ვის უქმნია შენი მსგავსი სხვასა კაცთა ნათესავსა?<br />
რად სატანას წაუღიხარ, რად მოიკლავ ნებით თავსა?
875<br />
“თუ ბრძენი ხარ, ყოვლნი ბრძენნი აპირებენ ამა პირსა:<br />
ხამს მამაცი მამაცური, სჯობს, რაზომცა ნელად ტირსა.<br />
ჭირსა შიგან გამაგრება ასრე უნდა, ვით ქვიტკირსა.<br />
თავისისა ცნობისაგან ჩავარდების კაცი ჭირსა.<br />
876<br />
ბრძენი ხარ და გამორჩევა არა იცი ბრძენთა თქმულებ,<br />
მინდორს სტირ და მხეცთა ახლავ, რას წადილსა<br />
აისრულებ?<br />
ვისთვის ჰკვდები, ვერ მიჰხვდები, თუ სოფელსა<br />
მოიძულებ,<br />
თავსა მრთელსა რად შეიკრავ, წყლულსა ახლად რად<br />
იწყლულებ?
877<br />
ვინ არ ყოფილა მიჯნური, ვის არ სახმილნი სდებიან?<br />
ვის არ უნახავს პატიჟნი, ვისთვის ვინ არა ბნდებიან?<br />
მითხარ, უსახო რა ქმნილა, სულნი რად ამოგხდებიან?<br />
არ იცი, ვარდნი უეკლოდ არავის მოუკრებიან!<br />
878<br />
“ვარდსა ჰკითხეს: «ეგზომ ტურფა რამან შეგქმნა ტანად,<br />
პირად?<br />
მიკვირს, რად ხარ ეკლიანი? პოვნა შენი რად არს ჭირად?»<br />
მან თქვა: «ტკბილსა მწარე ჰპოვებს, სჯობს, იქმნების<br />
რაცა ძვირად;<br />
ოდეს ტურფა გაიეფდეს, არღარა ღირს არცა ჩირად».<br />
879
“რათგან ვარდი ამას იტყვის უსულო და უასაკო,<br />
მაშა ლხინსა ვინ მოიმკის პირველ ჭირთა უმუშაკო?<br />
უბოროტო ვის ასმია რაცა საქმე საეშმაკო,<br />
რად ემდურვი საწუთროსა? რა უქმნია უარაკო?!<br />
880<br />
“ისმინე ჩემი თხრობილი, შეჯე, წავიდეთ ნებასა,<br />
ნუ მიჰყოლიხარ თავისა თათბირსა, გაგონებასა,<br />
რაცა არ გწადდეს, იგი ქმენ, ნუ სდევ წადილთა ნებასა,<br />
ასრე არ სჯობდეს, არ გეტყვი, ნუ მეჭვ რასაცა თნებასა”.<br />
881<br />
მან უთხრა: “ძმაო, რა გითხრა, ძრვაცა არ ძალ-მიც ენისა,<br />
ძალი არა მაქვს ხელ-ქმნილსა შენთა სიტყვათა სმენისა;
რა ადვილად გიჩნს მოთმენა ჩემთა სასჯელთა თმენისა!<br />
აწ მივსწურვივარ სიკვდილსა, დრო მომეახლა ლხენისა.<br />
882<br />
“ამას მოკვდავი ვილოცავ, აროდეს ვითხოვ, არ, ენით:<br />
აქა გაყრილნი მიჯნურნი მუნამცა შევიყარენით,<br />
მუნ ერთმანერთი კვლა ვნახნეთ, კვლა რამე<br />
გავიხარენით,<br />
მო, მოყვარეთა დამმარხეთ, მიწანი მომაყარენით!<br />
883<br />
“საყვარელმან საყვარელი ვით არ ნახოს, ვით გაწიროს!<br />
მისკენ მივალ მხიარული, მერმე მანცა ჩემ კერძ იროს,<br />
მივეგებვი, მომეგებოს, ატირდეს და ამატიროს.<br />
ჰკითხე ასთა, ქმენ გულისა, რა გინდ რა ვინ გივაზიროს!
884<br />
“მართ გარდაწყვედით იცოდი, გეტყვი მართალსა პირასა:<br />
სიკვდილი მახლავს, დამეხსენ, ხანსაღა დავჰყოფ მცირასა;<br />
არ ცოცხალ ვიყო, რას მაქმნევ? რა დავრჩე, ხელსა მხდი<br />
რასა?<br />
დამშლიან ჩემნი კავშირნი, შევჰრთვივარ სულთა სირასა.<br />
885<br />
“რა სთქვი, რას იტყვი, არ მესმის, არცა მცალს სმენად<br />
მაგისად,<br />
სიკვდილი მახლავს ხელ-ქმნილსა, სიცოცხლე არის<br />
წამისად;<br />
აწ გამიარმდა სიცოცხლე მეტად ყოვლისა ჟამისად,<br />
მუნ მეცა მივალ, ცრემლისა მიწად სად გამდის ლამი, სად.
886<br />
“ბრძენი! ვინ ბრძენი, რა ბრძენი! ხელი ვითა იქმს<br />
ბრძნობასა!<br />
ეგ საუბარი მაშინ ხამს, თუცაღა ვიყო ცნობასა;<br />
ვარდი ვერ არის უმზეოდ; იყოს, დაიწყებს ჭნობასა;<br />
მაწყენ, არა მცალს, დამეხსენ, არცაღა ვახლავ თმობასა”.<br />
887<br />
კვლა ეუბნების ავთანდილ სიტყვითა მრავალ-ფერითა,<br />
ეტყვის, თუ: “მოჰკვდე, რას არგებ ქცევითა მაგ ოხერითა?<br />
ნუ იქმ, არა სჯობს საქმითა, ნუ ხარ თავისა მტერითა!”<br />
ვერ წაიყვანა, ვერა ქმნა სიტყვითა, ვერა, ვერითა.<br />
888
მერმე უთხრა: “აჰა, რათგან არ მომისმენ არას, არა,<br />
აღარ გაწყენს ენა ჩემი, აქამდისცა ცუდად მცთარა;<br />
თუ სიკვდილი გიჯობს, მოკვე, ვარდი დაჭნეს, და-ცა-<br />
მჭნარა!<br />
ერთსა რასმე გეაჯები, მიყავ!” - ცრემლი ამდუღარა.<br />
889<br />
“სადა ინდონი ბროლ-ვარდსა სარვენ გიშრისა სარითა,<br />
მას მოვეშორვე, წამოვე სიჩქარით, არ სიწყნარითა;<br />
ვერ დამიჭირა მეფემან მშობლურად საუბარითა,<br />
შენ არ შემიყრი, გამიყრი, აწ ჩემი ლხინი ვთქვა რითა?<br />
890<br />
“ნუ გამგზავნი გულ-მოკლულსა, ერთი მიყავ საწადელი,
ერთხელ შეჯე, ცხენოსანი გნახო ჩემი სულთა მხდელი,<br />
ნუთუ მაშინ მოვიქარვო სევდა ესე აწინდელი;<br />
მე წავალ და შენ დაგაგდებ, იქმნას შენი საქადელი!”<br />
891<br />
ეხვეწებოდა: “შეჯეო”, აჯას ხვეწნითა არვებდა,<br />
იცოდა, რომე შეჯდომა კაეშანს მოაქარვებდა,<br />
ლერწმისა სარსა დასდრეკდა, გიშერსა დააკარვებდა;<br />
დაიმორჩილა, ეამა, არ ივაგლახა, არ ვებდა.<br />
892<br />
ცხადად უთხრა: “შევჯდებიო, მომიყვანე ცხენი წინა”.<br />
მან მოჰგვარა, წყნარად შესვა, არ სიჩქარით ააქშინა;<br />
მინდორთაკე წაიყვანა, ტანი მჭევრი აძრვევინა,<br />
ხანი წარვლეს, სიარულმან მოჯობება დააჩინა.
893<br />
შეაქცევს და ეუბნების საუბართა შვენიერთა,<br />
მისთვის სძრვიდა სასაუბროდ მათ ბაგეთა ძოწის-ფერთა,<br />
მისი სმენა გააყრმობდა მსმენელისა ყურთა ბერთა;<br />
მოიშორვა კაეშანი, დათმობავე შეაერთა.<br />
894<br />
რა შეატყო მოჯობება მან, სევდისა მუფარახმან,<br />
განანათლა პირი-ვარდი სიხარულმან დაუსახმან,<br />
ცნობიერთა დასტაქარმან, უცნობოთა ოხრვა-ახმან;<br />
ცნობიერი სიტყვა უთხრა უცნობოსა რასმე მზრახმან.<br />
895
შე- რასმე -ჰყვეს საუბარსა, სიტყვა ჰკადრა არ-მალული:<br />
“ერთსა რასმე მოგახსენებ, გამიცხადე დაფარული:<br />
ეგე სამხრე მისეული, შენ გაჩნია ვისგან წყლული,<br />
რაგვარ გიყვარს, რაგვარ გიღირს? თქვი, დავიღო მერმე<br />
სული”.<br />
896<br />
მან უთხრა: “სახე რა გითხრა მის უსახოსა სახისა!<br />
ესეა ჩემი სიცოცხლე, ჩემი მომცემი ახისა,<br />
მჯობი ყოვლისა სოფლისა, წყლისა, მიწისა და ხისა;<br />
არ-სასმენლისა მოსმენა არს უმჟავესი წმახისა”.<br />
897<br />
ავთანდილ უთხრა: “ვლამოდი მართ მაგისისა თქმევასა;<br />
აწ რათგან გითქვამს, პასუხსა გკადრებ და ნუ მეჭვ
თნევასა:<br />
სჯობს ასმათისა არ-ლევა მაგა სამხრისა ლევასა,<br />
ამად არ გიქებ საქმისა უარესისა რჩევასა.<br />
898<br />
“სამხრე გაბია ოქროსა, ოქრომჭედლისა დნობილი,<br />
უასაკო და უსულო, არ სიტყვიერი, ცნობილი;<br />
აღარად გინდა ასმათი, - ნახე მართალი ბრჭობილი! -<br />
პირველ, გლახ, მისი ნაჭვრეტი, თვით მერმე შენი<br />
დობილი.<br />
899<br />
“თქვენს შუა მქმნელი საქმისა, შენგან ნახმობი დობისა,<br />
თქვენი შემყრელი მსახური, შენგან ღირს-ქმნილი<br />
ხმობისა,
მისი გამზრდელი, გაზრდილი, მისთვის მიხდილი<br />
ცნობისა,<br />
გლახ, დაგიგდია, არ ჰნახავ, შაბაშ მართლისა ბრჭობისა!”<br />
900<br />
მან უბრძანა: “რაცა გითქვამს, უმართლე ხარ მეტის-<br />
მეტად:<br />
საბრალოა ასმათ მისად მგონებლად და ჩემად მჭვრეტად;<br />
მე სიცოცხლე არ მეგონა, შენ მომესწარ ცეცხლთა შრეტად,<br />
რათგან დავრჩი, გვალე, ვნახოთ, თუცავე ვარ ჯერთცა<br />
რეტად”.<br />
901<br />
დაჰმორჩილდა. გაემართნეს ავთანდილ და ამირბარი;<br />
ვერ მიგია ქება მათი, ვერა ქება საქებარი:
კბილნი - ვითა მარგალიტნი, ბაგე - ვარდი ნაპობარი.<br />
გველსა ხვრელით ამოიყვანს ენა ტკბილად მოუბარი.<br />
902<br />
ამას ეტყვის: “შენთვის დავსდებ გონებასა, სულსა,<br />
გულსა,<br />
მაგრა შენცა ნუ აგრე ხარ, ნუ იწყლულებ ახლად<br />
წყლულსა;<br />
არას გარგებს სწავლულება, თუ არა იქმ ბრძენთა<br />
თქმულსა:<br />
არ იხმარებ, რას ხელსა ჰხდი საუნჯესა დაფარულსა?<br />
903<br />
“არას გარგებს შეჭირვება, რომ სჭმუნვიდე, რა გერგების!<br />
არ თუ იცი, უგანგებოდ არა კაცი არ მოკვდების?
მზისა შუქთა მომლოდინე ვარდი სამ დღე არ დაჭნების.<br />
ბედი, ცდა და... გამარჯვება, ღმერთსა უნდეს, მო-ცა-<br />
გვხვდების”.<br />
904<br />
მოახსენა: “ეგე სწავლა ჩემთვის ყოვლად სოფლად<br />
ღირდეს, -<br />
გონიერსა მწვრთელი უყვარს, უგუნურსა გულსა<br />
ჰგმირდეს, -<br />
მაგრა რა ვქმნა, რაგვარ გავძლო, მეტის-მეტი რა<br />
მიმჭირდეს!<br />
შენცა გჭირან ჭირნი ჩემნი, არ მამართლო, არ მიკვირდეს?!<br />
905<br />
“ცვილსა ცეცხლის სიმხურვალე უგავს, ამად აენთების,
მაგრა წყალსა არსით ახლავს, თუ ჩავარდეს, და-ცა-<br />
შრტების;<br />
რაცა ვისცა საქმე თვით სჭირს, სხვათათვისცა ევარგების,<br />
თავიდაღმა რად არ იცი, ჩემი გული რაგვარ დნების!”<br />
მბობა ტარიელისაგან<br />
ლომ-ვეფხის დახოცისა<br />
906<br />
“რა წამეკიდა, ყველაი წვრილად გიამბო ენითა,<br />
მერმეღა გაბრჭევ მართალი მაგა გულითა ბრძენითა;<br />
შენ მოგელოდი, მიმჭირდა მოლოდინითა შენითა,<br />
ქვაბს ვეღარ გავძელ, მინდორთა მოვლა მომინდა<br />
ცხენითა.<br />
907
“იმა ქედსა გარდავადეგ, იგი შამბნი მომეარნეს;<br />
ერთი ლომი, ერთი ვეფხი შეკრბეს, ერთად შეიყარნეს,<br />
ჰგვანდეს რათმე მოყვარულთა, მათი ნახვა გამეხარნეს,<br />
მათ რა უყვეს ერთმანერთსა, გამიკვირდეს, შემეზარნეს.<br />
908<br />
“ქედსა გარდავდეგ, ლომ-ვეფხნი მოვიდეს ერთგან<br />
რებულნი, -<br />
სახედ ვამსგავსე მიჯნურთა, ცეცხლნი დამევსეს<br />
დებულნი, -<br />
შეიყარნეს და შეიბნეს, იბრძოდეს გამწარებულნი,<br />
ლომი სდევს, ვეფხი მიურბის, იყვნეს არ ჩემგან ქებულნი.<br />
909
“პირველ ამოდ ილაღობეს, მერმე მედგრად წაიკიდნეს:<br />
თვითო ტოტი ერთმანერთსა ჰკრეს, სიკვდილსა არ<br />
დაჰრიდნეს;<br />
გამოჰრიდა ვეფხმან გული, - დედათამცა გამოჰრიდნეს! -<br />
ლომი მედგრად გაეკიდა, იგი ვერვინ დაამშვიდნეს.<br />
910<br />
ლომსა დავუგმე ნაქმარი, ვარქვი: «არა ხარ ცნობასა,<br />
შენ საყვარელსა რად აწყენ? ფუ მაგა მამაცობასა!»<br />
ხრმალ-გამოწვდილი მივუხე, მივეც ლახვართა სობასა,<br />
თავსა გარდავჰკარ, მო-ცა-ვკალ, დავჰხსენ სოფლისა<br />
თმობასა.<br />
911<br />
“ხრმალი გავტყორცე, გარდვიჭერ, ვეფხი შევიპყარ
ხელითა;<br />
მის გამო კოცნა მომინდა, ვინ მწვავს ცეცხლითა ცხელითა;<br />
მიღრინვიდა და მაწყენდა ბრჭალითა სისხლთა<br />
მღვრელითა,<br />
ვეღარ გავუძელ, იგიცა მოვკალ გულითა ხელითა.<br />
912<br />
რაზომსაცა ვამშვიდებდი, ვეფხი ვერა დავამშვიდე,<br />
გავგულისდი, მოვიქნივე, ვჰკარ მიწასა, დავაწყვიდე;<br />
მომეგონა, ოდეს ჩემსა საყვარელსა წავეკიდე;<br />
სული სრულად არ ამომხდეს, რას გიკვირს, რომ ცრემლსა<br />
ვჰღვრიდე!<br />
913<br />
“აჰა, ძმაო, მითხრობია ჭირი ჩემი, რაცა მჭირდა;
სულთა დგმაცა არა მმართებს, ასრე გასლვა რად<br />
გიკვირდა!<br />
სიცოცხლესა გავეყარე, სიკვდილიცა დამიძვირდა”.<br />
ესე სიტყვა დაასრულა, ყმამან სულთქნა, ა-ცა-ტირდა.<br />
914<br />
ავთანდილცა მასთანავე ტიროდა და ცრემლსა ჰღვრიდა;<br />
უთხრა: “დათმე, ნუ მოჰკვდები, გულსა სრულად ნუ<br />
დასჭრი და!<br />
ღმერთი მაგას მოწყალეობს, თუცა ჭირმან არ გაგრიდა;<br />
თუმც უნდოდით გასაყრელად, პირველ ერთად არ<br />
შეგყრიდა.<br />
915<br />
“სდევს მიჯნურსა ფათერაკი, საწუთროსა დაანავღლებს,
მაგრა ბოლოდ ლხინსა მისცემს, ვინცა პირველ ჭირსა<br />
გასძლებს;<br />
მიჯნურობა საჭიროა, მით სიკვდილსა მიგვაახლებს,<br />
გასწავლულსა გააშმაგებს, უსწავლელსა გაასწავლებს”.<br />
ტარიელისაგან და ავთანდილისაგან<br />
ქვაბს მისლვა და ასმათის ნახვა<br />
916<br />
იტირეს და გაემართნეს, ქვაბისაკენ თავნი არნეს;<br />
რა ასმათმან დაინახა, განაღამცა გაეხარნეს!<br />
მოეგება, მოტიროდა, ცრემლმან მისმან კლდენი ღარნეს,<br />
აკოცეს და ა-ცა-ტირდეს, კვლა ცნობანი ააჩქარნეს.<br />
917
ასმათ თქვა: “ღმერთო, რომელი არ ითქმი კაცთა ენითა,<br />
შენ ხარ სავსება ყოველთა, აგვავსებ მზეებრ ფენითა;<br />
გაქო, ვით გაქო, რა გაქო, არ-საქებელო სმენითა!<br />
დიდება შენდა, არ მომკალ ამათთვის ცრემლთა დენითა!”<br />
918<br />
ტარიელ ეტყვის: “ჰე დაო, მით ცრემლი აქა მდინია,<br />
საწურთო ნაცვლად გვატირებს, რაც ოდენ გაგვიცინია.<br />
ძველი წესია სოფლისა, არ ახლად მოსასმინია.<br />
ვა შენი ბრალი, თვარა-და სიკვდილი ჩემი ლხინია!<br />
919<br />
“სწყუროდეს, წყალსა ვინ დაღვრის კაცი უშმაგო,<br />
ცნობილი?<br />
მე თვალთა ჩემთა მით მიკვირს, რად ვარ ცრემლითა
ლტობილი!<br />
უწყლოობა ჰკლავს, წყალი სდის, აროდეს არ გახმობილი!<br />
ვა, წარხდა ვარდი პობილი, ვა, მარგალიტი წყობილი!”<br />
920<br />
ავთანდილსცა მოეგონა მისი მზე და საყვარელი;<br />
იტყვის: “ჩემო, ვით ვეგები მე უშენოდ სულთა მდგმელი?<br />
შენ არ გახლავ, ჩემი ჩემთვის სიცოცხლეა სანანელი,<br />
გითხრამცა ვინ, რა მჭირს, ანუ რა ცეცხლი მწვავს, როგორ<br />
ცხელი!<br />
921<br />
“ვარდი ამას ვით იაზრებს: მზე მომშორდეს, არ დავჭნეო,<br />
ანუ ჩვენ, გლახ, რა გვერგების, რა ჩასვენდეს გორსა მზეო?<br />
გულო, გიჯობს, გაუმაგრდე, თავი სრულად გაიკლდეო,
ნუთუ მოგხვდეს ნახვა მისი, სულთა სრულად ნუ<br />
დაჰლეო”.<br />
922<br />
სული დაიღეს, დადუმდეს, ორთავე ცეცხლი სდებოდა;<br />
ასმათი შეჰყვა, შევიდა, მათებრ სახმილი ჰგზებოდა,<br />
დაუგო ტყავი ვეფხისა, რომელ კვლა მიწყივ ჰგებოდა;<br />
ორნივე დასხდეს, უბნობდეს, რაცა მათ ეამებოდა.<br />
923<br />
მწვადი შეიწვეს, შეიქმნა პურობა მსგავსი ჟამისა,<br />
მუნ უპურობა პურობა, არ-სიდიადე ჯამისა,<br />
მას წეეხვეწნეს: “ჭამეო”, ძალი არ ჰქონდა ჭამისა,<br />
დაცოხნის, ლუკმა გატყორცის, წონა ძლივ ჩანთქის<br />
დრამისა.
924<br />
ამოა, რომე კაცი კაცს ამოსა ეუბნებოდეს!<br />
მან გაუგონოს, რაცა თქვას, არ ცუდად წაუხდებოდეს,<br />
ცოტად ეგრეცა დაუვსებს, ცეცხლი რაზომცა სდებოდეს.<br />
დიდი ლხინია ჭირთა თქმა, თუ კაცსა მოუხდებოდეს.<br />
925<br />
მას ღამესა ერთგან იყვნეს იგი ლომნი, იგი გმირნი,<br />
იუბნეს და გააცხადნეს თავ-თავისად მათნი ჭირნი.<br />
რა გათენდა, კვლა დაიწყეს საუბარნი სიტყვა-ხშირნი;<br />
ერთმანერთსა გაუგონნეს ფიცნი პირველ დანაპირნი.<br />
926
ტარიელ ეტყვის: “რად უნდა სიტყვისა თქმა მრავალისა?<br />
რაცა შენ ჩემთვის გიქნია, ღმერთი მზღველია ვალისა;<br />
კმა ზენაარი ზენარად, არ ნაქმარია მთრვალისა,<br />
არ-დავიწყება, მოყვრობა მოყვრისა წარმავალისა.<br />
927<br />
“აწ შემიხვეწე, ნუ დამწვავ კვლა წვითა უცხელესითა;<br />
მე რომე ცეცხლი მედების, არ ნაგზებია კვესითა.<br />
ვერ დამშრეტ, შენცა დაიწვი სოფლისა ქმნისა წესითა,<br />
წადი, დაბრუნდი, შეიქეც მუნითვე, შენი მზე სით ა.<br />
928<br />
“ვინ დამბადა, განკურნება ჩემი უჩანს მასცა ძნელად,<br />
ვისცა გესმის, გაიგონეთ, მით გაჭრილვარ ხელი ველად;<br />
რაცა ჰმართებს გონიერთა, ერთხელ ვიყავ მეცა მქმნელად,
აწ ნობათი ხელობისა მომხვდომია, მით ვარ ხელად”.<br />
929<br />
ავთანდილ ეტყვის: “რა გითხრა პასუხი მაგა თქმულისა?<br />
შენვე სთქვი ეგე სიტყვაო კაცისა ბრძნად სწავლულისა:<br />
ღმერთსამცა ვით არ შეეძლო კვლა განკურნება<br />
წყლულისა?<br />
იგია მზრდელი ყოვლისა დანერგულ-დათესულისა!<br />
930<br />
“ღმერთსამცა ესე რად ექმნა, ეგეთნი დაებადენით,<br />
არღა შეგყარნა, გაგყარნა, ხელი გქმნა ცრემლთა დადენით!<br />
სდევს ფათერაკი მიჯნურსა, განჭვრიტეთ, გაიცადენით,ს<br />
თქვენ ერთმანერთსა არ მიჰხვდეთ, მე სულნი<br />
ამომხადენით!
931<br />
“ნეტარ, მამაცი სხვა რაა, არ გაძლოს, რაცა ჭირია!<br />
ჭირსა გადრეკა რად უნდა, რა სასაუბრო პირია!<br />
ნუ გეშის, ღმერთი უხვია, თუცა სოფელი ძვირია,<br />
რაცა მიწვრთიხარ, იწვართე; გკადრო, უწვრთელი ვირია.<br />
932<br />
“თუ რა გესმის, გაიგონე, ესე კმარის სწავლა სწავლად;<br />
ჩემსა მზესა დავეთხოვე თქვენს წინაშე წამოსავლად,<br />
მოვახსენე: «რათგან ჩემი შეუქმნია გული ავლად,<br />
ვერას ირგებ, არ დავდგები, სხვა ვიუბნო რაღა მრავლად?»<br />
933
“მან მიბრძანა: «მადლიერ ვარ, კარგად ხარ და მამაცურად,<br />
შენგან მისსა გავლენასა მე დავიჩენ სამსახურად».<br />
მისის კითხვით წამოსრულვარ, არ მთრვალურად, არ<br />
მახმურად,<br />
აწ შევიქცე, რა ვუამბო? - «რად მოხველო ჯაბან-<br />
ხრდლურად?»<br />
934<br />
“მაგ საუბარსა ესე სჯობს, ისმინე ჩემი თხრობილი:<br />
მქმნელი საქმისა ძნელისა კაციმცა იყო ცნობილი;<br />
ვერას ვერ შეიქმს ნაყოფსა ვარდი უმზეოდ ჭნობილი.<br />
შენ ვერას ირგებ, მე გარგებ, ძმა ძმისა უნდა ძმობილი!<br />
935<br />
“სადაცა გწადდეს, მუნ იყავ მითვე წესითა მაგითა,
გწადდეს - გულითა ბრძენითა, გწადდეს - ცნობითა<br />
შმაგითა;<br />
მაგა ქცევითა ტურფითა, ანაგებითა ნაგითა,<br />
ოდენ გამაგრდი, არ მოჰკვდე, არ დასდნე ცეცხლთა<br />
დაგითა.<br />
936<br />
“ამის მეტსა არას გნუკევ: წელიწადსა ერთსა მსგეფსსა<br />
აქა ქვაბსავ მომნახვიდე მე, ამბავთა ყოვლგნით მკრეფსა;<br />
ამა ჟამსა ნიშნად მოგცემ, დროსა ამას ვარდ-იეფსა;<br />
ვარდთა ნახვა გაგაკრთობდეს, მართ ვითამცა ძაღლი<br />
ყეფსა.<br />
937<br />
“ამა დროსა გარდავსცილდე, აქა ქვაბსავ არ მოვიდე,
ცან, ცოცხალი არ თურე ვარ, უღონიოდ მოვკვდი კიდე;<br />
ეს ამისად ნიშნად კმარის, შენ თუ ჩემთვის ცრემლსა<br />
ჰღვრიდე,<br />
მაშინ გწადდეს - იხარებდი, გწადდეს - ჭმუნვა გაადიდე.<br />
938<br />
“აწ რაცა გკადრე, ამისთვის ნუთუ შენ იყო მჭმუნავი!<br />
მოგშორდები და არ ვიცი, თუ ცხენი დამცემს, თუ ნავი;<br />
არ, უთქმელობა არ ვარგა, არ პირუტყვი ვარ მჩმუნავი,<br />
არ ვიცი, ღმერთი რას მიზამს, ანუ ცა მიწყივ მბრუნავი”.<br />
939<br />
მან უბრძანა: “აღარ გაწყენ, არცა სიტყვა გამეტადდეს,<br />
არ მომისმენ, რაზომიცა საუბარი მიდიადდეს;<br />
თუ არ მოგყვეს საყვარელი, შენ მას მიჰყევ, რაცა
სწადდეს,<br />
ბოლოდ ყოვლი დამალული საქმე ცხადად გამოცხადდეს.<br />
9<strong>40</strong><br />
“რა დაიჯერო, მაშინ სცნა ჩემთა საქმეთა ძნელობა;<br />
ჩემთვის ყველაი სწორია, გაჭრა და გაუჭრელობა;<br />
შენ რაცა გითქვამს, მაგას ვიქმ, მრჯის რაზომც გინდა<br />
ხელობა,<br />
უშენოდ მომხვდეს, რაღა ვქმნა, არ დია დღეთა<br />
გრძელობა!”<br />
941<br />
საუბარი გარდაწყვიდეს, დააპირეს ესე პირი;<br />
ცხენსა შესხდეს, მოიარეს, თვითო მოკლეს ველს ნადირი;<br />
შემოიქცეს, აატირეს გული, კვლაცა ანატირი,
ხვალ გაყრისა გონებამან სხვა უმატა ჭირსა ჭირი.<br />
942<br />
ლექსთა მკითხველნო, თქვენიმცა თვალი ცრემლისა<br />
მღვრელია!<br />
გულმან, გლახ, რა ქმნას უგულოდ, თუ გული გულსა<br />
ელია?!<br />
მოშორვება და მოყვრისა გაყრა კაცისა მკლველია,<br />
ვინცა არ იცის, არ ესმის, ესე დღე როგორ ძნელია!<br />
943<br />
დილა გათენდა, შესხდეს და მას ქალსა გაესალამნეს.<br />
ტარიელ, ასმათ, ავთანდილ თვალთაგან ცრემლნი<br />
დალამნეს;<br />
სამთავე ღაწვთა ალამნი არღავნის ფერად ალამნეს,
მათ ლომთა, მიწყივ მხეც-ქმნილთა, თავნი მხეცთავე<br />
ალამნეს.<br />
944<br />
ქვაბი ჩავლეს და წავიდეს ზახილით ცრემლთა მდენანი,<br />
ასმათ ტირს, მოთქვამს: “ჰე ლომნო, ვისნი ვით მოგთქმენ<br />
ენანი!<br />
მზემან დაგწვნა და დაგდაგნა ცისა მნათობნი ზენანი,<br />
ვა ჭირნი ჩემნი ეზომნი! ვა სიცოცხლისა თმენანი!”<br />
945<br />
მათ ყმათა, მუნით წასრულთა, იგი დღე ერთგან იარეს,<br />
ზღვის პირს მივიდეს, მუნ დადგეს, არ ხმელთა არე იარეს,<br />
არ გაიყარნეს მას ღამე, კვლა ცეცხლი გაიზიარეს,<br />
ერთმანერთისა შორს ყოფნა იტირეს, იმგლოვიარეს.
946<br />
ტარიელს ეტყვის ავთანდილ: “რუ გახმა ცრემლთა<br />
დენისა!<br />
რად მოიშორვე შენ ფრიდონ, მომცემი მაგა ცხენისა?<br />
მუნით იცნობის ამბავი, ღონე მის მზისა ლხენისა,<br />
აწ მე მუნ მივალ, მასწავლე გზა ძმად-ფიცისა შენისა”.<br />
947<br />
ტარიელ სიტყვით ასწავლის მხარსა ფრიდონის გზისასა,<br />
მართ გააგონა, რაც ოდენ შეეძლო ძალსა თქმისასა:<br />
“აღმოსავლეთით წადიო, პირსა იარე ზღვისასა,<br />
თუ ჰნახო, ჩემი უამბე, გკითხავს ამბავსა ძმისასა”.<br />
948
თხა მოკლეს და მიითრიეს, ცეცხლი შექმნეს ზღვისა<br />
პირსა,<br />
სვეს და ჭამეს, რაცა ჭამა შეჰფეროდა მათსა ჭირსა;<br />
მას ღამესა ერთად იყვნეს, ერთგან მიწვეს ხეთა ძირსა.<br />
ვჰგმობ მუხთალსა საწუთროსა, ზოგჯერ უხვსა, ზოგჯერ<br />
ძვირსა.<br />
949<br />
ცისკრად ადგეს გასაყრელად, ერთმანერთსა მოეხვივნეს;<br />
მაშინ მათგან ნაუბარნი, დადნეს, ვინცა მოისმინეს;<br />
თვალთათ, ვითა წყაროს თვალით, ცრემლი ველთა<br />
მოადინეს,<br />
დიდხან იდგეს შეჭდობილნი მკერდი მკერდსა შეარკინეს.<br />
950
გაიყარნეს ტირილითა, პირსა ხოკით, თმათა გლეჯით,<br />
ერთი აღმა, ერთი ჩაღმა, უგზოდ ვლიდეს შამბთა ეჯით;<br />
ვირე უჩნდათ ერთმანერთი, იზახდიან პირსა ბღნეჯით;<br />
იგი ნახნეს დაღრეჯილნი, მზე დაიღრეჯს მათის ღრეჯით.<br />
წასლვა ავთანდილისაგან<br />
ფრიდონისასა<br />
951<br />
ვა, სოფელო, რაშიგან ხარ, რას გვაბრუნვებ, რა ზნე<br />
გჭირსა!<br />
ყოვლი შენი მონდობილი ნიადაგმცა ჩემებრ ტირსა!<br />
სად წაიყვან სადაურსა, სად აღუფხვრი სადით ძირსა?!<br />
მაგრა ღმერთი არ გასწირავს კაცსა, შენგან განაწირსა.
952<br />
ავთანდილ მისი გაყრილი ტირს, ხმა მისწვდების<br />
ცათამდის,<br />
იტყვის, თუ: “ღვარი სისხლისა კვლაცა მდენია, კვლაცა<br />
მდის;<br />
აწ აგრე გაყრა ძნელია, ვით მაშინ შეყრა და-ც-ამდის.<br />
კაცი არ ყველა სწორია, დიდი ძეს კაცით კაცამდის”.<br />
953<br />
ველს მაშინ მხეცნი ძღებოდეს სისხლითა მუნ ნატირითა;<br />
ვერ დაივსებდა სახმილსა, იწვის ცეცხლითა ხშირითა;<br />
კვლა თინათინის გონება ავსებს უფროვე ჭირითა;<br />
ბაგეთათ ვარდსა ანათობს ბროლი ძოწისა ძირითა.<br />
954
ვარდი ჭნებოდა, ღრებოდა, ალვისა შტო ირხეოდა;<br />
ბროლი და ლალი გათლილი ლაჟვარდად გარდიქცეოდა;<br />
გამაგრებოდა სიკვდილსა, ამისთვის არ უმხნეოდ ა;<br />
იტყვის, თუ: “ბნელი რას მიკვირს, რათგან დაგაგდე,<br />
მზეო, და!”<br />
955<br />
მზესა ეტყვის: “მზეო, გიტყვი თინათინის ღაწვთა დარად,<br />
შენ მას ჰგავ და იგი შენ გგავს, თქვენ ანათობთ მთად და<br />
ბარად;<br />
ხელსა მალხენს ნახვა შენი, ამად გიჭვრეტ არ-<br />
დამცთარად,<br />
მაგრა ჩემი რად დააგდე გული ცივად, გაუმთბარად?<br />
956
“თუ ერთისა მოშორვება მზისა ზამთრის გაგვამცივნებს,<br />
მე, გლახ, ორნი დამიყრიან, გული ამად რად არ ივნებს?<br />
მაგრა კლდესა არა შესწონს, არაოდეს არ იმტკივნებს;<br />
წყლულსა დანა ვერა ჰკურნებს, გაჰკვეთს, ანუ<br />
გაამსივნებს”.<br />
957<br />
მიმავალი ცასა შესტირს, ეუბნების, ეტყვის მზესა:<br />
“აჰა, მზეო, გეაჯები შენ, უმძლესთა მძლეთა მძლესა,<br />
ვინ მდაბალთა გაამაღლებ, მეფობასა მისცემ, სვესა,<br />
მე ნუ გამყრი საყვარელსა, ნუ შემიცვლი ღამედ დღესა!<br />
958<br />
“მო, ზუალო, მომიმატე ცრემლი ცრემლსა, ჭირი ჭირსა,
გული შავად შემიღებე, სიბნელესა მიმეც ხშირსა,<br />
შემომყარე კაეშანი, ტვირთი მძიმე ვითა ვირსა,<br />
მას უთხარ, თუ: «ნუ გასწირავ, შენია და შენთვის ტირსა».<br />
959<br />
“ჰე მუშთარო, გეაჯები შენ, მართალსა ბრჭესა,<br />
ღმრთულსა,<br />
მო და უყავ სამართალი, გაებრჭობის გული გულსა;<br />
ნუ ამრუდებ უმართლესსა, ნუ წაიწყმედ ამით სულსა!<br />
მართალი ვარ, გამიკითხე! რად მაწყლულებ მისთვის<br />
წყლულსა?<br />
960<br />
“მოდი, მარიხო, უწყალოდ დამჭერ ლახვრითა შენითა,<br />
შე-ცა-მღებე და შემსვარე წითლად სისხლისა დენითა,
მას უთხრენ ჩემნი პატიჟნი, მას გააგონენ ენითა,<br />
როგორ გასრულვარ, შენ იცი, გული არღა არს ლხენითა.<br />
961<br />
“მოდი, ასპიროზ, მარგე რა, მან დამწვა ცეცხლთა დაგითა,<br />
ვინ მარგალიტსა გარეშე მოსცავს ძოწისა ბაგითა;<br />
შენ დააშვენებ კეკლუცთა დაშვენებითა მაგითა,<br />
ვისმე, გლახ, ჩემებრ დააგდებ, გაჰხდი ცნობითა შმაგითა.<br />
962<br />
“ოტარიდო, შენგან კიდე არვის მიგავს საქმე სხვასა:<br />
მზე მაბრუნვებს, არ გამიშვებს, შემიყრის და მიმცემს<br />
წვასა;<br />
დაჯე წერად ჭირთა ჩემთა, მელნად მოგცემ ცრემლთა<br />
ტბასა,
კალმად გიკვეთ გაწლობილსა ტანსა ჩემსა ვითა თმასა.<br />
963<br />
“მო, მთვარეო, შემიბრალე, ვილევი და შენებრ ვმჭლდები,<br />
მზე გამავსებს, მზევე გამლევს, ზოგჯერ ვსხვლდები,<br />
ზოგჯერ<br />
ვწვლდები;<br />
მას უამბენ სჯანი ჩემნი, რა მჭირს, ანუ როგორ ვბნდები,<br />
მიდი, უთხარ, ნუ გამწირავს, მისი ვარ და მისთვის<br />
ვკვდები.<br />
964<br />
“აჰა, მმოწმობენ ვარსკვლავნი, შვიდნივე მემოწმებიან:<br />
მზე, ოტარიდი, მუშთარი და ზუალ ჩემთვის ბნდებიან,<br />
მთვარე, ასპიროზ, მარიხი მოვლენ და მოწმად მყვებიან.
მას გააგონენ, რანიცა ცეცხლნი უშრეტნი მდებიან”.<br />
965<br />
აწ გულსა ეტყვის: “ვითამცა გდის ცრემლი, არ გაგხმობია,<br />
რას გარგებს მოკლვა თავისა? ეშმა ძმად თურე გძმობია;<br />
მეც ვიცი, ჩემსა ხელ-მქმნელსა თმად ყორნის ბოლო<br />
სთმობია,<br />
მაგრა თუ ჭირსა არ დასთმობ, ლხინი რა დასათმობია!<br />
966<br />
“თუ დავრჩეო, ესე მიჯობს, - სიცოცხლისა იტყვის თუსა, -<br />
ნუთუ მომხვდეს ნახვა მზისა, ნუ ვიზახი მიწყივ უსა”.<br />
მიიმღერის ხმასა ტკბილსა, არ დასწყვედდის ცრემლთა<br />
რუსა,<br />
მისსა ხმასა თანა ხმაცა ბულბულისა ჰგვანდის ბუსა.
967<br />
რა ესმოდის მღერა ყმისა, სმენად მხეცნი მოვიდიან,<br />
მისვე ხმისა სიტკბოსაგან წყლით ქვანიცა გამოსხდიან,<br />
ისმენდიან, გაკვირდიან, რა ატირდის, ატირდიან;<br />
იმღერს ლექსთა საბრალოთა, ღვარისაებრ ცრემლნი<br />
სდიან.<br />
968<br />
მოვიდიან შესამკობლად ქვეყნით ყოვლნი სულიერნი:<br />
კლდით ნადირნი, წყალშიგ თევზნი, ზღვით ნიანგნი, ცით<br />
მფრინველნი,<br />
ინდო-არაბ-საბერძნეთით, მაშრიყით და მაღრიბელნი,<br />
რუსნი, სპანი, მოფრანგენი და მისრეთით მეგვიპტელნი.
მისლვა ავთანდილისაგან<br />
ფრიდონისას<br />
969<br />
ყმა მტირალი სამოცდათ დღე ზღვისა პირსა მივა გზასა;<br />
შორით ნახნა, მენავენი მოდიოდეს შიგან ზღვასა;<br />
მოიცადა, ჰკითხა: “ვინ ხართ, თქვენ ამისა გნუკევ თქმასა,<br />
ეს სამეფო ვისი არის, ან ჰმორჩილობს ვისსა ხმასა?”<br />
970<br />
მათ მოახსენეს: “ტურფაო სახით და ანაგებითა,<br />
გვეუცხოვე და გვეკეთე, მით გეუბნებით ქებითა;<br />
აქამდის მზღვარი თურქთაა, მომზღვრეა ფრიდონ<br />
მზღვრებითა;<br />
ჩვენცა ვისნი ვართ, გიამბობთ, თუ ჭვრეტით არ
დავბნდებითა.<br />
971<br />
“ნურადინ ფრიდონ მეფეა ამა ქვეყნისა ჩვენისა,<br />
მოყმე მხნე, უხვი, ძლიერი, ფიცხლად მომხლტომი<br />
ცხენისა;<br />
ვნება არავის არ ძალ-უც მის მზისა ოდნად მშვენისა,<br />
იგია ჩვენი პატრონი, მსგავსი ცით შუქთა მფენისა”.<br />
972<br />
ყმამან უთხრა: “ძმანო ჩემნო, კარგთა კაცთა გარდგეკიდე;<br />
მე მეფესა თქვენსა ვეძებ, მასწავლეთ, თუ სით წავიდე,<br />
რა ვიარო, ოდეს მივალ, ან გზასა აქვს რა სიდიდე?”<br />
მენავეთა უწინამძღვრეს, არ დააგდეს ზღვისა კიდე.
973<br />
მოახსენეს: “ესე გზაა მულღაზანზარს მიმავალი,<br />
მუნ დაგხვდების მეფე ჩვენი მშვილდ-ფიცხელი, მახვილ-<br />
ხრმალი;<br />
აქადაღმა ათ დღე მიხვალ ნაკვთად სარო, ფერად ლალი;<br />
ვა, რად დაგვწვენ უცხომ უცხო, რად მოგვიდევ ცეცხლებრ<br />
ალი!”<br />
974<br />
ყმამან უთხრა: “მიკვირს, ძმანო, რად ხართ ჩემთვის გულ-<br />
მოკლულნი,<br />
ანუ ეგრე ვით გეკეთნეს ზამთრის ვარდნი ფერ-<br />
ნაკლულნი!<br />
თქვენმცა მაშინ გენახენით, ლაღნი ვსხედით, არ<br />
საპყრულნი!
ჩვენნი მჭვრეტნი დავაშვენნით, ჩვენგან სხდიან<br />
მხიარულნი”.<br />
975<br />
კაცნი წავიდეს; დაბრუნდა ყმა გზასა თავის-წინასა,<br />
ვისი ჰგავს ტანი საროსა და ვისი გული რკინასა;<br />
მიაცორვებს და მიუბნობს, მოსთქვამს მისსავე ლხინასა,<br />
ნარგისნი ქუხან, ცრემლსა წვიმს, ჩარცხის ბროლსა და<br />
მინასა.<br />
976<br />
ვინცა გზას ნახნის უცხონი, ჰმსახურებდიან, ჰყმობდიან,<br />
მოვიდოდიან საჭვრეტლად, მას ზედა სტრფიალობდიან,<br />
ეძნელებოდის გაშვება, გაყრასა ძლივ დასთმობდიან,<br />
გზის ყოლაუზი მისციან, ჰკითხის რა, უამბობდიან.
977<br />
მულღაზანზარს მიეახლა, ადრე დალევს გზასა გრძელსა;<br />
მინდორს ნახა სპა ლაშქართა და ნადირთა ჰგვანდეს<br />
მსრველსა,<br />
ყოვლგნით ალყა შემოეკრა, მოსდგომოდეს გარე ველსა,<br />
ისრვიან და იზახიან, მხეცთა სჭრიან ვითა მჭელსა.<br />
978<br />
კაცი ემთხვია; მას ჰკითხა ამბავი მის ლაშქარისა,<br />
უბრძანა: “ისი ვისია ხმა ზათქისა და ზარისა?”<br />
მან უთხრა: “ფრიდონ ხელმწიფე, მეფე მულღაზანზარისა,<br />
იგი ნადირობს, შეუკრავს ნაპირი ველ-შამბნარისა”.<br />
979
მათ ლაშქართაკე წავიდა მით უსახოთა ქცევითა,<br />
გამხიარულდა; შვენება მის ყმისა ვთქვიმცა მე ვითა!<br />
მისთა გამყრელთა დააზრობს, შემყრელთა დასწვავს მზე<br />
ვითა,<br />
ნახვა მჭვრეტელთა ახელებს, ტანი ლერწამობს რხევითა.<br />
980<br />
მათ ლაშქართა ყოლბსა შუა ორბი სითმე გარდმოფრინდა;<br />
ყმამან ცხენი შეუტივა, გაამაყდა, არ შეშინდა,<br />
შესტყორცა და ჩამოაგდო, დაეცა და სისხლი სდინდა,<br />
გარდახდა და ფრთენი დასჭრნა, წყნარად შეჯდა, არ<br />
აქშინდა<br />
981
იგი რა ნახეს მესროლთა, სროლასა მოეშლებოდეს,<br />
ალყა დაშალეს, მოვიდეს, მოეხვეოდეს, ბნდებოდეს,<br />
იქით და აქათ უვლიდეს, ზოგნი უკანა ჰყვებოდეს,<br />
ვერცა ჰკადრებდეს: “ვინ ხარო”, ვერცა რას ეუბნებოდეს.<br />
982<br />
მინდორსა შიგან გორი დგა, ფრიდონ მას ზედა დგებოდა;<br />
ღირსნი მას თანა სროლასა ორმოცი კაცი ჰხლებოდა;<br />
მუნ დაემართა ავთანდილ, მას თანა ყოლბი ჰყვებოდა.<br />
ფრიდონს უკვირდა: “რა ქმნესო”, მისთა სპათათვის<br />
წყრებოდა.<br />
983<br />
ფრიდონ მონა გამოგზავნა: “წა, ნახენო ისი სპანი,<br />
რა ქმნეს, ალყა რად მოშალეს, სად წადიან ვითა ბრმანი?”
მონა ფიცხლად მოეგება, ნახა სარო, მორჩი ტანი,<br />
დადგა, თვალნი გაურეტდეს, დაავიწყდეს სიტყვის<br />
თქმანი.<br />
984<br />
ავთანდილ ცნა, თუ: “ისია მოამბედ ჩემად რებული.<br />
- წა, ჰკადრე შენსა პატრონსა ეს ჩემი დავედრებული:<br />
ვარ უცხო ვინმე ღარიბი, საყოფთა მოშორვებული,<br />
ძმად-ფიცი ტარიელისი, თქვენს წინა მომგზავრებული”.<br />
985<br />
მონა წავიდა ფრიდონის თხრობად ამბისა მისისად,<br />
უთხრა: “მზე ვნახე მოსრული, ჩანს მანათობლად<br />
დღისისად;<br />
ვაზრობ, იგიცა დაშმაგდენ, თუ ბრძენთა ნახონ ისი სად;
«ვარ ძმაო ტარიელისი შეყრად ფრიდონის მქისისად»“.<br />
986<br />
რა ტარიელ მოისმინა, ფრიდონს ჭირი უსუბუქდა,<br />
თვალთათ ცრემლნი გარდმოსცვივდეს, გული უფრო<br />
აუჩუქდა,<br />
მონაქროლმან ვარდი დაზრა, წამწამთაგან ბუქი ბუქდა;<br />
შეიყარნეს, ერთმანერთი მათგან იქო, არ გაუქდა.<br />
987<br />
ფიცხლად ჩავლო იგი ქედი, ჩაეგება ფრიდონ წინა;<br />
რა შეხედნა, მან ესე თქვა: “თუ არ მზეო, ისი ვინ ა?”<br />
მას ჰმეტობდა, რაცა ქება მონისაგან მოესმინა;<br />
ერთმანერთსა გარდაუხდეს, ლხინმან ცრემლი<br />
აფრქვევინა.
988<br />
მოეხვივნეს ერთმანერთსა, უცხოობით არ დაჰრიდონ;<br />
თვით უსახოდ ფრიდონს ყმა და მოეწონა ყმასა ფრიდონ;<br />
რა მჭვრეტელთა იგი ნახონ, მზე მათთანა გააფლიდონ,<br />
მომკალ, ბაზარს სხვა მათებრი ივაჭრონ რა, ან გაყიდონ.<br />
989<br />
ფრიდონისებრნი მოყმენი ვინა ვინ ვით ეგებიან!<br />
მაგრა მას ახლვან ქებანი, მართ მეტნი არ მიხვდებიან;<br />
მზე უჩინო იქმს მნათობთა, რა ახლოს შეიყრებიან,<br />
დღისით ვერ ნათობს სანთელი და ღამით შუქნი<br />
ჰკრთებიან.<br />
990
ცხენთა შესხდეს, გაემართნეს, ფრიდონისსა მივლენ<br />
სრასა.<br />
დაიშალა ნადირობა, მოეშალნეს მხეცთა სრვასა;<br />
ავთანდილის ჭვრეტად სპანი იქი-აქათ იქმენ ჯრასა,<br />
თქვეს: “ასეთი ხორციელი შეუქმნია, ნეტარ, რასა!”<br />
991<br />
ყმა ფრიდონს ეტყვის: “ისწრაფვი, ვიცი, ამბისა თხრობასა,<br />
გიამბო, ვინ ვარ, სით მოვალ, ვინათგან ჰლამი ცნობასა,<br />
ანუ სით ვიცნობ ტარიელს, ანუ რად ვიტყვი ძმობასა,<br />
იგი ძმად მიხმობს, ძმა ხარო, თუცა ძლივ ღირს ვარ<br />
ყმობასა.<br />
992
“მე ვარ ყმა როსტან მეფისა, მოყმე არაბეთს ზრდილობით,<br />
დიდი სპასპეტი, სახელად მიხმობენ ავთანდილობით,<br />
ძე დიდებულთა დიდ-გვართა, ზრდილი მეფეთა<br />
შვილობით,<br />
საკრძალავი და უკადრი, მყოფი არვისგან ცილობით.<br />
993<br />
“დღესა ერთსა მეფე შეჯდა, ნადირობას გამოვიდა;<br />
მინდორს ვნახეთ, ტარიელ ჯდა, ცრემლთა ღვრიდა,<br />
ველთა რწყვიდა,<br />
გაგვიკვირდა, გვეუცხოვა, ვაწვიეთ და არ მოვიდა,<br />
ჩვენ გვეწყინა, არ ვიცოდით, მას თუ ცეცხლი რაგვარ<br />
სწვიდა.<br />
994
“მეფემან სპანი შეპყრობად შეუზახნა და წყრებოდა;<br />
მან უჭირველად დახოცნა, ომი არ მისჭირდებოდა,<br />
ზოგსა მხარ-თეძო დაჰლეწა და ზოგთა სული ჰხდებოდა;<br />
მუნღა ცნეს, ეტლი მთვარისა რომე არ დაბრუნდებოდა.<br />
995<br />
“მათ სპათაგან ვერ-შეპყრობა ცნეს მეფეთა მეტად<br />
მწყრალთა,<br />
თვით შესხდეს და შეუტიეს ამაყთა და არას მკრთალთა.<br />
რა ტარიელ მეფე იცნა, მუნღა დაჰკრთა მათთა ხრმალთა,<br />
ცხენსა მისცნა სადავენი, დაგვეკარგა წინა თვალთა.<br />
996<br />
“ვძებნეთ და კვალი ვერ ვპოვეთ, დავსწამეთ ეშმაურობა.<br />
მეფე დაჭმუნდა, დაშალა სმა, ნადიმობა, პურობა.
მე ვერღა გავძელ მისისა ამბისა ვერ-დასტურობა,<br />
გამოვიპარე საძებრად: მწვიდა ცეცხლისა მურობა.<br />
997<br />
“იგი ვძებნე წელსა სამსა, არ ვიამე არცა ძილი.<br />
მათ მასწავლეს, ხატაელნი ვნახენ მისგან დაკოდილი;<br />
ვპოვე ვარდი მოყვითანო, შუქ-მკრთალი და ფერ-<br />
მიხდილი,<br />
შემიტკბო და შემიყვარა, ვითა ძმა და ვითა შვილი.<br />
998<br />
“ქვაბნი წაუხმან დევთათვის, სრულად გამესისხლებია;<br />
მუნ ასმათ ახლავს მარტოსა, სხვა არვინ უახლებია;<br />
მას მუდამ ძველი ცეცხლი სწვავს, არ ახალ, არ ახლებია,<br />
ვა ჰმართებს მისსა გაყრილსა, შავი ხლა თავსა ჰხლებია.
999<br />
“ქალი მარტო ქვაბსა შიგან ზის მტირალი, ცრემლ-<br />
ნაწთომი;<br />
ყმა ნადირსა უნადირებს, ლომის ლეკვსა ვითა ლომი,<br />
მიართმევს და იმით არჩენს იგი, ერთგან ვერ-დამდგომი,<br />
მისგან კიდე სანახავად არა უნდა კაცთა ტომი.<br />
1000<br />
“მე უცხოს უცხომ მანატრა მოსმენა სანატრელისა,<br />
მითხრა ამბავი მისი და მისისა სასურველისა.<br />
რა ჭირნი დათმნა, ვერ იტყვის აწ ენა ესე ხელისა,ს<br />
ჰკლავს სურვილი და ვერ-ჭვრეტა მისისა დამმარხველისა.<br />
1001
“ვითა მთვარე დაუდგრომლად იარების, არ დადგების;<br />
მასვე ცხენსა შენეულსა ზის, აროდეს გარდახდების;<br />
არას ნახავს პირ-მეტყველსა, ვით ნადირი კაცთა<br />
ჰკრთების.<br />
ვა მე, მისსა მგონებელსა, ვა მას, ვინცა მისთვის კვდების!<br />
1002<br />
“მის ყმისა ცეცხლი მედების, ვტირი ცრემლითა ცხელითა;<br />
შემებრალნეს და გავშმაგდი, გავხე გულითა ხელითა;<br />
მომინდა მისთა წამალთა ძებნა ზღვითა და ხმელითა;<br />
შევიქეც, ვნახენ მეფენი, მყოფნი გულითა ბნელითა.<br />
1003<br />
“დავეთხოვე და გამიწყრა, მეფე მიეცა ჭმუნვასა.
დავყარენ ჩემნი ლაშქარნი, მით იძახიან მუნ ვასა;<br />
გამოვიპარე, დავეხსენ სისხლისა ცრემლთა წურვასა,<br />
აწ ვეძებ მისთა წამალთა, ვიქმ იქით-აქათ ბრუნვასა.<br />
1004<br />
“შენი მან მითხრა ამბავი მისგან ძმობისა შენისა,<br />
აწ მიპოვნიხარ უებრო, შენ - საქებარი ენისა;<br />
გამომირჩიე, სით მიჯობს ძებნა მის მზისა ზენისა,<br />
მისთა მჭვრეტელთა ლხინისა, ვერ-მჭვრეტთა<br />
ამაზრზენისა”.<br />
1005<br />
აწ ფრიდონ იწვის სიტყვითა მის ყმისა ნაუბარითა;<br />
ორნივე სწორად მოთქმიდეს მოთქმითა საქებარითა,<br />
გულ-ამოსკვნილნი გულითა ტირან ვერ-დამთმობარითა,
მუნ ვარდსა წყლითა ცხელითა რწყვენ ტევრთა<br />
საგუბარითა.<br />
1006<br />
ლაშქართა შიგან შეიქმნა ხმა ტირილისა დიდისა,<br />
ზოგთაგან ხოკა პირისა, ზოგთაგან სრევა რიდისა.<br />
ფრიდონ ტირს, მოთქვამს ხმა-მაღლად, გაყრილი წლისა<br />
შვიდისა:<br />
“უხანობა და სიცრუვე, ვა, საწურთოსა ფლიდისა!”<br />
1007<br />
ფრიდონ მოთქვამს: “რა შეგასხა, ვერ-საქებო, ვერ-<br />
სათქმელო!<br />
ხმელთა მზეო, სამყაროსა მზისა ეტლთა გარდამსმელო,<br />
მოახლეთა სალხინოო, სიცოცხლეო, სულთა მდგმელო,
ცისა ეტლთა სინათლეო, დამწველო და დამანთქმელო!<br />
1008<br />
რა მოგეშორვე, მას აქათ სიცოცხლე მომძულვებია;<br />
თუცა შენ ჩემად არა გცალს, მე შენთვის მომსურვებია;<br />
შენ უჩემობა ლხინად გიჩნს, მე დია მიმჭირვებია,<br />
ოხერ სიცოცხლე უშენოდ, სოფელი გამარმებია!”<br />
1009<br />
ფრიდონ თქვნა ესე სიტყვანი მოთქმითა შვენიერითა;<br />
სული დაიღეს, დადუმდეს, მივლენ არ თურე მღერითა.<br />
ავთანდილ მჭვრეტთა აშვენებს ტურფითა აერ-ფერითა,<br />
მელნისა ტბათა მიჯარვით ჰბურავს გიშრისა ჭერითა.<br />
1010
ქალაქს შევიდეს, მუნ დაჰხვდა სრა მოკაზმული<br />
სრულითა,<br />
სახელმწიფოთა ყოვლითა გასაგებლითა სრულითა;<br />
მონანი ტურფად მოსილნი წესითა იყვნეს რულითა!<br />
შეჰფრფინვიდიან ავთანდილს გულითა სულ-<br />
წასრულითა.<br />
1011<br />
შევიდეს და დიდი შექმნეს ჯალაბობა, არ ხალვათი:<br />
იქით-აქათ დიდებულნი წარიგებით ათჯერ ათი;<br />
თვით ორნივე ერთგან დასხდეს; ვინმცა ვით თქვა ქება<br />
მათი!<br />
ბროლ-ბადახშსა აშვენებდა ზოგან მინა, ზოგან სათი.<br />
1012
დასხდეს, შეიქმნა პურობა, გაამრავლებდეს მახალსა,<br />
უმასპინძლებდეს ავთანდილს, ვითა მზახალი მზახალსა,<br />
მოიღებდიან ჭურჭელსა ტურფასა, ახალ-ახალსა,<br />
მაგრა მის ყმისა მჭვრეტელთა გული მიეცა, გლახ, ალსა.<br />
1013<br />
მას დღე სვეს, ჭამეს, გარდახდა ნადიმი მსმელთა დასისა<br />
გათენდა, ბანეს ავთანდილ, რიცხვი ძეს მუნ ატლასისა,<br />
შესამოსელი შეჰმოსეს დრაჰკნისა ბევრ-ათასისა,<br />
შეარტყეს წელთა სარტყელი, დაუდებელი ფასისა.<br />
1014<br />
ყმამან დაყვნა დღენი რამე, თუცა ყოვნას ვერა სთმობდა,<br />
ფრიდონს თანა ნადირობას გავიდის და თამაშობდა,
სწორად ჰხოცდის შორს და ახლოს, თუ რას ხელსა<br />
მიაპყროდა,<br />
მისი სროლა მშვილდოსანსა ყველაკასა აწბილობდა.<br />
1015<br />
ყმა ფრიდონს ეტყვის: “გესმოდეს ჩემი აწ მონახსენები:<br />
მე შენი გაყრა სიკვდილად მიჩნს და მით თავსა ვევნები,<br />
მაგრა არა მცალს დღე-კრულსა, ცეცხლი მწვავს<br />
მოუთმენები,<br />
გზა გრძელი, საქმე სასწრაფო მიც, დია დავეყენები.<br />
1016<br />
“მართალ არს, შენი გამყრელი თვალთათ თუ ცრემლსა<br />
ღვრიდესა,<br />
დღეს წარუვალი ვერა ვარ, მით ცეცხლი სხვაცა მწვიდესა;
დგომა მგზავრისა ცთომაა, კარგსა იქმს, თავსა<br />
სწვრთიდესა;<br />
სადა გინახავს იგი მზე, წამომყევ ზღვისა კიდესა”.<br />
1017<br />
ფრიდონ უთხრა: “დასაშლელი ჩემგან არა არ გეთხრობის;<br />
ვიცი, რომე აღარა გცალს, შენ ლახვარი სხვა გესობის;<br />
წადი, ღმერთი გიწინამძღვრებს, მტერი შენი დაემხობის,<br />
მაგრა თქვი, თუ უშენობა ჩემგან ვითა დაითმობის?<br />
1018<br />
“ამას გკადრებ, არ ეგების მარტოსაგან წასლვა შენი;<br />
თანა ყმათა წამოგატან, იმსახურენ, იახლენი,<br />
აბჯარი და საგებელი, ერთი ჯორი, ერთი ცხენი.<br />
არ წაიტან, გაირჯები ღაწვი-ვარდი ცრემლ-ნადენი”.
1019<br />
მოასხნა ოთხნი მონანი, მისანდობელნი გულითა,<br />
სრული აბჯარი საკაცო ქაფითა, საბარკულითა,<br />
სამოცი ლიტრი წითელი აწონით, არ-ნაკლულითა,<br />
ერთი ტაიჭი უებრო, მით უნაგრითა სრულითა.<br />
1020<br />
ერთსა ჯორსა წვივ-მაგარსა საგებელი აუკიდა;<br />
წავიდა და ფრიდონ შეჯდა, მასთანავე გამოვიდა.<br />
აწ გაყრისა მომლოდნესა ედებოდა ცეცხლი, სწვიდა,<br />
მოთქვამს: “თუმცა მზე გვეახლა, ჩვენ ზამთარი ვერ<br />
დაგვზრვიდა”.<br />
1021
ზარი მის ყმისა გაყრისა გახდა, მიეცნეს წუხილსა.<br />
მოატყდეს მოქალაქენი, ლარსა ვინ ჰყიდდა, თუ ხილსა;<br />
ხმა ზახილისა მათისა ჰგვანდა აერთა ქუხილსა,<br />
იტყოდეს: “მზესა მოვჰშორდით, მო, თვალნი მივსცნეთ<br />
წუხილსა!”<br />
1022<br />
ქალაქი გავლეს, მივიდეს პირსა დიდისა ზღვისასა,<br />
მაშინ ფრიდონის ნახულსა, ნასაჯდომევსა მზისასა,<br />
მუნ დაადენდეს ნაკადსა სისხლისა ცრემლთა ტბისასა,<br />
ფრიდონ უამბობს ამბავსა მის მნათობისა ტყვისასა:<br />
1023<br />
“აქა მათ ზანგთა მონათა მზე მოიყვანეს ნავითა,
კბილ-თეთრი, ბაგე-ბადახში, სახედავითა შავითა;<br />
ცხენი გავქუსლე, გავაგე წაგვრა ხრმლითა და მკლავითა,<br />
შორს მნახეს, ადრე გამექცეს, ნავი მფრინველი ჩნდა<br />
ვითა”.<br />
1024<br />
მოეხვივნეს ერთმანერთსა, გაამრავლნეს ცრემლთა<br />
ღვრანი,<br />
აკოცეს და გაუახლდეს მათ ორთავე მათნი წვანი,<br />
გაიყარნეს გაუყრელნი ძმად-ფიცნი და ვითა ძმანი,<br />
ფრიდონ დადგა, ყმა წავიდა, შემხედველთა მკლველი<br />
ტანი.<br />
წასლვა ავთანდილისაგან<br />
ნესტან-დარეჯანის საძებრად<br />
და ქარავანთა შეყრა
1025<br />
ყმა მიმავალი მიუბნობს, მსგავსი მთვარისა სრულისა.<br />
არს თინათინის გონება მისად სალხენლად გულისა;<br />
იტყვის: “მოგშორდი, სიცრუვე, ვა, საწუთროსა კრულისა!<br />
შენ გაქვს წამალი ჩემისა მამრთელებელი წყლულისა.<br />
1026<br />
“რად სიცხე გულსა ნიადაგ მწვავს გმირთა სამს ალებისა?<br />
რად გული კლდისა ტინისა შემქმნია სამ სალებისა?<br />
არ შეუძლია ლახვარსა დაჩენა სამსა ლებისა,<br />
შენ ხარ მიზეზი სოფლისა ასრე გასამსალებისა”.<br />
1027
ავთანდილ მარტო ზღვის პირსა მივა ოთხითა მონითა,<br />
წამალსა ტარიელისსა ეძებს ყოვლითა ღონითა,<br />
დღისით და ღამით მტირალი იღვრების ცრემლთა<br />
ფონითა,<br />
ჩალად უჩნს ყოვლი ქვეყანა მისვე ჩალისა წონითა.<br />
1028<br />
სადაცა ნახნის, ეუბნის, მგზავრნი ზღვის პირსა რებულნი,<br />
ჰკითხის მის მზისა ამბავი; დღენი ვლნა გაასებულნი.<br />
ქედსა გარდადგეს, აქლემნი აუჩნდეს ლარ-კიდებულნი.<br />
მოქარავნენი ზღვის პირსა დაყრით დგეს,<br />
დაყმუნვებულნი.<br />
1029<br />
მუნ ქარავანი ურიცხვი იდგა მის ზღვისა კიდესა.
შეიჭირვებდეს, ჭმუნვიდეს, ვერცა დგეს, ვერცა ვლიდესა.<br />
ყმამან სალამი უბრძანა, ქებასა შეასხმიდესა,<br />
ჰკითხა, თუ: “ვინ ხართ ვაჭარნო?” - მათ საუბარი<br />
ჰკიდესა.<br />
1030<br />
უსამ იყო ქარავნისა უხუცესი, კაცი ბრძენი.<br />
მოახსენა ხოტბა სრული, დალოცა და უქნა ზნენი.<br />
ჰკადრეს: “ხმელთა სინათლეო, შენ ამოხვე ჩვენი მლხენი,<br />
ჩამოხე და მოგახსენოთ ამბავი და საქმე ჩვენი”.<br />
1031<br />
გარდახდა. ჰკადრეს: “ჩვენ ვართო მობაღდადენი ვაჭარნი,<br />
მაჰმადის სჯულის მჭირავნი, აროდეს გვისვმან მაჭარნი,<br />
ზღვათა მეფისა ქალაქსა სავაჭროდ გარდმონაჭარნი,
საქონელ-სრულნი, მდიდარნი, არ ლარნი გვქონან<br />
ნაჭარნი.<br />
1032<br />
“ჩვენ აქა ვპოვეთ ზღვის პირსა კაცი უსულოდ მდებარე,<br />
ვუშველეთ, ენა მოეცა სიტყვისა გამომგებარე;<br />
ვჰკითხეთ, თუ: «ვინ ხარ, ღარიბო, რასა საქმისა მძებარე?»<br />
გვითხრა: «თუ შეხვალთ, დაგხოცენ; კიდე ცოცხალ ვარ მე<br />
ბარე?!»<br />
1033<br />
“თქვა: «ქარავანი ეგვიპტით გამოვემართეთ ერითა,<br />
ზღვასა შევედით ტვირთულნი ლარითა მრავალ-ფერითა,<br />
მუნ მეკობრეთა დაგვხოცეს ძელის სახნისის წვერითა;<br />
ყველაი წახდა, არ ვიცი, აქა მოსრულვარ მე რითა!»
1034<br />
“ლომო და მზეო, ესეა მიზეზი აქა დგომისა,<br />
დაბრუნვებითა გვეცემის ზიანი არ-საზომისა;<br />
შევიდეთ, ვა თუ დაგვხოცნენ, ძალი არა გვაქვს ომისა,<br />
ვერცა ვდგათ, ვერცა წასრულვართ, ღონე წაგვსლვია<br />
რჩომისა”.<br />
1035<br />
ყმამან უთხრა: “ვინცა ჭმუნავს, ცუდია და ცუდად<br />
ცთების!<br />
რაცა მოვა საქმე ზენა, მომავალი არ აგვცთების;<br />
მე მივინდობ სისხლთა თქვენთა, შემოვისხამ, და-ცა-<br />
მწვთების,<br />
ვინცა გებრძვის, ხრმალი ჩემი მბრძოლთა თქვენთა
დააცვთების”.<br />
1036<br />
მოქარავნენი აივსნეს სიხარულითა დიდითა,<br />
თქვეს: “ყმა ვინმეა ჭაბუკი, არა ჩვენებრვე რიდითა,<br />
აქვს თავისაგან იმედი, ვიყვნეთ გულითა მშვიდითა”.<br />
შევიდეს, ჩასხდეს ხომალდსა, გამართეს ზღვისა კიდითა.<br />
1037<br />
სიამოვნისა დარითა იარეს, არ სიძნელითა.<br />
მათი ბადრაგა ავთანდილ უძღვის გულითა ქველითა.<br />
გამოჩნდა ნავი მეკობრე დროშითა მეტად გრძელითა,<br />
მას ნავსა ნავთა სალეწლად სახნისი ჰგია ძელითა.<br />
1038
კიოდეს და მოდიოდეს, იზახდეს და ბუკსა ჰკრესა;<br />
შეუშინდა ქარავანი მათ ლაშქართა სიდიდესა;<br />
ყმამან უთხრა: “ნუ იშიშვით თქვენ იმათსა სიალფესა,<br />
ანუ დავხოც იმ ყველასა, ან სიკვდილი ჩემი დღეს ა.<br />
1039<br />
“უგანგებოდ ვერას მიზმენ, შე-ცა-მებნენ ხმელთა სპანი;<br />
განგებაა, არ დავრჩები, ლახვარნია ჩემთვის მზანი;<br />
ვერ მიხსნიან ვერ ციხენი, ვერ მოყვასნი, ვერცა ძმანი, -<br />
ვინცა იცის ესე ასრე, ჩემებრვეა გულოვანი.<br />
10<strong>40</strong><br />
“თქვენ, ვაჭარნი, ჯაბანნი ხართ, ომისაცა უმეცარნი,<br />
შორს ისრითა არ დაგხოცნენ, ჩაიხშენით თანა კარნი;
მარტო მნახეთ, ვით შევება, ვით ვიხმარნე ლომნი<br />
მკლავნი!<br />
მეკობრისა ნავისანი სისხლნი ჰნახნეთ მონაღვარნი”.<br />
1041<br />
ჩაიცვა ტანსა აბჯარი ქცევითა ვეფხებრ მკრჩხალითა.<br />
მას ხელთა კეტი რკინისა ჰქონდა ხელითა ცალითა;<br />
ნავისა თავსა გულითა წადგა შიშ-შეუვალითა,<br />
ვითა მჭვრეტელნი ჭვრეტითა, მტერნი დახოცნა<br />
ხრმალითა.<br />
1042<br />
კიოდეს იგი ლაშქარნი, ხმა მათი არ გაწყდებოდა,<br />
აძგერეს ძელი, რომელსა ზედა სახნისი ჰგებოდა;<br />
ყმა ნავის თავსა უშიშრად ქვე დგა, არ თურე კრთებოდა,
კეტი ჰკრა, ძელი მოსტეხა, ლომს მკლავი არ უდრკებოდა.<br />
1043<br />
ძელი მოსტეხა ავთანდილ დარჩა ნავ-დაულეწელი;<br />
შეშინდეს იგი ლაშქარნი, გზა ძებნეს გარდსახვეწელი;<br />
ვეღარ გაესწრნეს, გარდუხდა მტერთა მი და მო მლეწელი;<br />
არ დარჩა კაცი ცოცხალი მუნ მისგან დაუფრეწელი.<br />
1044<br />
მათ ლაშქართა გულ-უშიშრად ასრე ჰხოცდა, ვითა თხასა;<br />
ზოგი ნავსა შეანარცხის, ზოგსა ჰყრიდა შიგან ზღვასა;<br />
ერთმანერთსა შემოსტყორცის, რვა ცხრასა და ცხრა ჰკრის<br />
რვასა;<br />
დაკოდილნი მკვდართა შუა იმალვიან, მალვენ ხმასა.
1045<br />
გაუმარჯვდა ომი მათი, ვითა სწადდა მისსა გულსა.<br />
ზოგთა ჰკადრეს ზენაარი: “ნუ დაგვხოცო, შენსა<br />
სჯულსა!”<br />
არ დახოცნა, დაიმონნა, დაჰრჩომოდა რაცა წყლულსა.<br />
მართლად იტყვის მოციქული: “შიში შეიქმს<br />
სიყვარულსა”.<br />
1046<br />
კაცო, ძალსა ნუ იქადი, ნუცა მოჰკვეხ ვითა მთრვალი!<br />
არას გარგებს ძლიერება, თუ არ შეგწევს ღრმთისა ძალი!<br />
დიდთა ხეთა მოერევის, მცირე დასწვავს ნაბერწკალი,<br />
ღმერთი გფარავს, სწორად გაჰკვეთს, შეშა ვის ჰკრა,<br />
თუნდა ხრმალი.
1047<br />
მუნ ავთანდილ საჭურჭლენი მათეულნი დიდნი ნახნა,<br />
ნავი ნავსა შეატყუბა, ქარავანსა დაუზახნა.<br />
უსამ ნახა მხიარული, - გაეხარნეს, არ იახნა,<br />
ჰკადრა ხოტბა ქებად მისად, სასახავნი დიდნი სახნა.<br />
1048<br />
ავთანდილის მაქებელად ათასიცა ენა ენდა!<br />
ვერცა მათ თქვეს, ნაომრობა როგორ ტურფად<br />
დაუშვენდა;<br />
ქარავანმან იზრიალა, თქვეს: “უფალო, მადლი შენდა!<br />
მზემან შუქნი შემოგვადგნა, ღამე ბნელი გაგვითენდა”.<br />
1049
მოეგებნეს, აკოცებდეს თავსა, პირსა, ფერხთა, ხელსა;<br />
ჰკადრეს ქება უსაზომო მას ტურფასა საქებელსა:<br />
- მისი ჭვრეტა გააშმაგებს კაცსა ბრძენსა, ვითა ხელსა, -<br />
“შენგან დავჰრჩით ჩვენ ყველანი ფათერაკსა ეზომ<br />
ძნელსა”.<br />
1050<br />
ყმამან უთხრა: “მადლი ღმერთსა, შემოქმედსა, არსთა<br />
მხადსა,<br />
ვისგან ძალნი ზეციერნი განაგებენ აქა ქმნადსა,<br />
იგი იქმენ ყველაკასა, იდუმალსა, ზოგსა ცხადსა;<br />
ხამს ყოვლისა დაჯერება, ბრძენი სჯერა მოწევნადსა.<br />
1051<br />
“ღმერთმან სულსა ეგოდენსა თქვენ გათნივა სისხლი
თქვენი.<br />
მე, გლახ, რა ვარ? მიწა ცუდი; თავით ჩემით რამცა ვქმენი?<br />
აწ დავხოცენ მტერნი თქვენნი, გავასრულე, რაცა ვთქვენი;<br />
ნავი სავსე საქონლითა მიმიღია, ვითა ძღვენი”.<br />
1052<br />
ამოა, კარგსა მოყმესა რა ომი გაჰმარჯვებოდეს,<br />
ამხანაგთათვის ეჯობნოს, ვინცა მას თანა-ჰხლებოდეს.<br />
მიულოცვიდენ, აქებდენ, მათ აგრე მყოფთა სწბებოდეს,<br />
ჰშვენოდეს დაკოდილობა, ცოტაი რამე ჰვნებოდეს.<br />
1053<br />
იგი ნავი მეკობრეთა მას დღე ნახეს, არ ახვალეს,<br />
მუნ დებულთა საჭურჭლეთა ამარიმცა ვით დათვალეს!<br />
მათსა ნავსა გარდმოიღეს, ნავი სრულად გარდმოცალეს;
დალეწეს და ზოგი დაწვეს, შეშა დრამად არ გაცვალეს.<br />
1054<br />
ავთანდილს უსამ მოართვა ვაჭართა შემოთვლილობა:<br />
“შენგან ვართ გამაგრებულნი, ჩვენც ვიცით ჩვენი<br />
ცვილობა;<br />
რაცა გვაქვს, იგი შენია, ამას არ უნდა ცილობა,<br />
რასაცა მოგვცემ, გვიბოძე, გვიქმნია აქა ყრილობა”.<br />
1055<br />
ყმამან შესთვალა: “ჰე, ძმანო, წეღანცა მოგისმენია,<br />
ღმერთსა შეესმა ნაკადი, რაცა თქვენ თვალთა გდენია,<br />
მან დაგარჩინნა; მე რა ვარ? მე, გლახ, რა მომილხენია!<br />
რა გინდა მომცეთ, რას ვაქმნევ? მე ვარ და ჩემი ცხენია!
1056<br />
“მე თუცა რამცა მინდოდა საჭურჭლე დასადებელი,<br />
ჩემსაცა მქონდა ურიცხვი, უსახო ლარ-საგებელი;<br />
რას ვაქმნევ თქვენსა? რად მინდა? ოდენ ვარ თქვენი<br />
მხლებელი;<br />
სხვაგან რამე მიც სხვა საქმე თავისა წასაგებელი.<br />
1057<br />
“აწ რაცა აქა ვიშოვე საჭურჭლე დაუთვალავი,<br />
რაცა ვის გინდა, წაიღეთ, არვისი ვიყო მლალავი,<br />
ერთსა ვიაჯი, მააჯეთ სააჯო არ-საკრძალავი:<br />
საქმე რამე მიც თქვენშიგა თავისა დასამალავი.<br />
1058
“ჟამამდის ჩემსა ნუ იტყვით არ თქვენსა პატრონობასა,<br />
«თვით თავადია ჩვენი», თქვით, ნუ მიხმობთ ჭაბუკობასა.<br />
მე სავაჭროსა ჩავიცვამ, დავიწყებ ჯუბაჩობასა;<br />
თქვენ შემინახეთ ნამუსი, თქვენსა და ჩემსა ძმობასა!”<br />
1059<br />
ესე საქმე ქარავანსა გაეხარნეს მეტად დია;<br />
მოვიდეს და თაყვანის-სცეს, ჰკადრეს: “ჩვენი იმედია,<br />
რაცა აჯა ჩვენ გვმართებდა, იგი თქვენვე გიაჯდია,<br />
მას ვმსახუროთ, ვისი პირი მზისა პირად გაგვიცდია”.<br />
1060<br />
მუნით წავიდეს, იარეს, არ თურე ხანსა ზმიდიან,<br />
მიჰხვდეს ტაროსსა ამოსა, ნიადაგ ამოდ ვლიდიან;<br />
შეჰფრფინვიდიან ავთანდილს, ქებასა შეასხმიდიან,
მას მარგალიტსა მას ყმასა, კბილთავე ფერსა,<br />
სძღვნიდიან.<br />
ამბავი ავთანდილისა<br />
გულანშაროს მისლვისა<br />
1061<br />
ზღვა გაიარა ავთანდილ, მივა ტანითა მჭევრითა.<br />
ნახეს ქალაქი, მოცული გარე ბაღისა ტევრითა,<br />
გვარად უცხონი ყვავილნი, ფერითა მეტად ბევრითა.<br />
მის ქვეყანისა სიტურფე რა გაგაგონო მევ, რითა!<br />
1062<br />
მათ ბაღთა პირსა დააბეს ნავი საბლითა სამითა;<br />
ავთანდილ ტანსა ჯუბანი ჩაიცვნა, დაჯდა სკამითა;
მოასხნეს კაცნი მზიდავნი, დამიზდებულნი დრამითა;<br />
იგი ყმა ვაჭრობს, თავადობს და თავსა მალავს ამითა.<br />
1063<br />
მოვიდა მისი მებაღე, ბაღსა ეახლნეს რომელსა,<br />
მას ყმასა უჭვრეტს შეფრფინვით პირსა, ელვათა<br />
მკრთომელსა,<br />
ავთანდილ უხმო, ეუბნა კაცსა არ სიტყვა-მცთომელსა:<br />
“ვისნი ხართ, ვინ ხართ, რა ჰქვიან მეფესა აქა<br />
მჯდომელსა?<br />
1064<br />
“წვრილად მითხარ ყველაკაი, - ყმა მას კაცსა ეუბნების, -<br />
რა ლარია უფრო ძვირად, ან იეფად რა იხსნების?”<br />
ჰკადრა: “ვხედავ პირსა თქვენსა, მზისა პირად
მემეცნების;<br />
რაცა ვიცი, მართლად გკადრებ, მრუდი არა არ გემცნების.<br />
1065<br />
“ესეა ზღვათა სამეფო თვისა ათისა სავლითა,<br />
თვით გულანშაროს ქალაქი, სავსე ტურფითა მრავლითა;<br />
აქ მოდის ტურფა ყველაი ნავითა ზღვა-ზღვა მავლითა;<br />
მელიქ-სურხავი ხელმწიფობს, სრული სვითა და<br />
დავლითა.<br />
1066<br />
“აქა მოსლვითა გაყმდების, კაციმცა იყოს ბერები:<br />
სმა, გახარება, თამაში, ნიადაგ არნ სიმღერები,<br />
ზამთარ და ზაფხულ სწორად გვაქვს ყვავილი ფერად-<br />
ფერები;
ვინცა გვიცნობენ, გვნატრიან, იგიცა, ვინ ა მტერები.<br />
1067<br />
“დიდ-ვაჭარნი სარგებელსა ამის მეტსა ვერ ჰპოვებენ:<br />
იყიდიან, გაყიდიან, მოიგებენ, წააგებენ;<br />
გლახა თვე ერთ გამდიდრდების, სავაჭროთა ყოვლგნით<br />
ჰკრებენ;<br />
უქონელნი წელიწდამდის საქონელსა დაიდებენ.<br />
1068<br />
“მე ვარ მებაღე უსენის, ვაჭართა უხუცესისა;<br />
ესეცა გკადრო ამბავი, საქმე მისისა წესისა:<br />
თვით ესე ბაღი მისია, სადგომი თქვენი დღესისა;<br />
პირველ მას ჰმართებს ჩვენება ყოვლისა უტურფესისა.
1069<br />
“რა შემოვლენ დიდ-ვაჭარნი, მას ნახვენ და ძღვენსა<br />
სძღვნიან,<br />
უჩვენებენ, რაცა ჰქონდეს, სხვაგან ლარსა ვერ გახსნიან,<br />
უტურფესთა სეფედ დასხმენ, ფასსა მუნვე დაუთვლიან;<br />
მათ მაშინვე ააზატებს, ვითა სწადდეს, დაყიდიან.<br />
1070<br />
“თქვენებრთა საბატიოთა მათ ჰმართებს გამოსვენება;<br />
დამყენებელთა უბრძანებს, ჰმართებდეს ვის დაყენება.<br />
აწ იგი აქა არ არის, რას მარგებს მისი ხსენება!<br />
გამოგება და წაყვანა მას ჰმართებს, თქვენი ქენება.<br />
1071
“ფატმან ხათუნ შინა არის, ხათუნი და ცოლი მისი,<br />
პურად კარგი მასპინძელი, მხიარული, არ თუ მქისი;<br />
მას ვაცნობო მოსლვა თქვენი, წაგიყვანოს ვითა თვისი;<br />
წინა კაცსა მოგაგებებს, ქალაქს შეხვალ ნათლივ დღისი”.<br />
1072<br />
ავთანდილ უთხრა: “წადიო, აგრე ქმენ, რაცა გწადიან”.<br />
მებაღე მირბის, იხარებს, ოფლნი მკერდამდის ჩასდიან.<br />
ხათუნსა უთხრა ამბავი: “მე ესე დამიქადიან,<br />
ყმა მოვა, მისთა მჭვრეტელთა შუქნი მზედ გაიცადიან.<br />
1073<br />
“ვაჭარი ვინმე პატრონი არს ქარავნისა დიდისა,<br />
საროსა მსგავსი ნაზარდი და მთვარე დღისა შვიდისა;<br />
ჰშვენის ჯუბა და მოხვევა ძოწეულისა რიდისა.
მიმიხმო, მკითხა ამბავი და ნირი ლართა სყიდისა”.<br />
1074<br />
ფატმან ხათუნს გაეხარნეს, გააგება მონა ათი,<br />
მოუკაზმნა ქარვანსრანი, დააყენა ბარგი მათი;<br />
შემოვიდა ღაწვი-ვარდი, ბროლ-ბადახში, მინა-სათი;<br />
მისთა მჭვრეტთა დაუსახეს ვეფხსა ტოტი, ლომსა - თათი.<br />
1075<br />
ზარი გახდა, შემოაკრფეს ქალაქისა ერნი სრულად,<br />
იქით-აქათ იჯრებოდეს: “ვუჭვრიტოთო ამას რულად!”<br />
ზოგნი ნდომით შეჰფრფინვიდეს, ზოგნი იყვნეს სულ-<br />
წასრულად;<br />
მათთა ცოლთა მოიძულვნეს ქმარნი, დარჩეს<br />
გაბასრულად.
1076<br />
ფატმან, ცოლი უსენისი, გაეგება კართა წინა,<br />
მხიარულად უსალამა, სიხარული დაიჩინა;<br />
ერთმანერთი მოიკითხეს, შევიდეს და დასხდეს შინა;<br />
ფატმან ხათუნს მოსლვა მისი, შე- ვით -ვატყევ, არ ეწყინა.<br />
1077<br />
ფატმან ხათუნ თვალად მარჯვე, არ-ყმაწვილი, მაგრა<br />
მზმელი<br />
ნაკვთად კარგი, შავ-გრემანი, პირ-მსუქანი, არ პირ-ხმელი,<br />
მუტრიბთა და მომღერალთა მოყვარული, ღვინის-<br />
მსმელი;<br />
დია ედვა სასალუქო დასაბურავ-ჩასაცმელი.
1078<br />
მას ღამესა ფატმან ხათუნ უმასპინძლა მეტად კარგა.<br />
ყმამან უძღვნა ძღვენი ტურფა, მიმღებელთა თქვეს, თუ:<br />
“ვარგა”.<br />
ფატმანს მისი მასპინძლობა უღირს, ღმერთო, არ დაკარგა;<br />
სვეს და ჭამეს, დასაწოლად ყმა გავიდა ღამით გარ, გა.<br />
1079<br />
დილასა ლარი ყველაი უჩვენა, გაახსნევინა,<br />
ტურფანი სეფედ გარდასხნა, ფასიცა დაათვლევინა,<br />
ვაჭართა უთხრა: “წაიღეთ, - აჰკიდა, გააწევინა, -<br />
თქვენ ვითა გინდა, ვაჭრობდით, ნუ გამამჟღავნებთ, მე<br />
ვინა”.<br />
1080
ყმა ვაჭრულად იმოსების, არ ჩაიცვამს არას მისსა.<br />
ზოგჯერ უხმის ფატმან მისსა, ზოგჯერ იყვის ფატმანისსა;<br />
ერთგან სხდიან, უბნობდიან საუბარსა არა-მქისსა;<br />
ფატმანს ჰკლვიდა უმისობა, რამინისა ვითა ვისსა.<br />
ფატმანისაგან<br />
ავთანდილის გამიჯნურება<br />
1081<br />
სჯობს სიშორე დიაცისა, ვისგან ვითა დაითმობის:<br />
გილიზღებს და შეგიკვეთებს, მიგინდობს და<br />
მოგენდობის,<br />
მართ ანაზდად გიღალატებს, - გაჰკვეთს, რასცა დაესობის,<br />
-<br />
მით დიაცსა სამალავი არასთანა არ ეთხრობის.
1082<br />
ფატმან ხათუნს ავთანდილის გულსა ნდომა შეუვიდა,<br />
სიყვარული მეტის-მეტი მოემატა ცეცხლებრ სწვიდა.<br />
დამალვასა ეცდებოდა, მაგრა ჭირთა ვერ მალვიდა,<br />
იტყვის: “რა ვქმნა, რა მერგების!”, აწვიმებდა, ცრემლთა<br />
ღვრიდა.<br />
1083<br />
“მიღმა ვუთხრა, ვა თუ გაწყრეს, შეხედვაცა<br />
დამიძვირდეს!<br />
თუ არ ვუთხრა, რაგვარ გავძლო! ცეცხლი უფრო<br />
გამიხშირდეს.<br />
ვთქვა და მოვკვდე, ანუ დავრჩე, ერთი რამე გამიპირდეს;<br />
მას მკურნალმან რაგვარ ჰკურნოს, თუ არ უთხრას, რაცა
სჭირდეს?!”<br />
წიგნი ფატმანისა<br />
ავთანდილთანა სამიჯნურო<br />
1084<br />
დაწერა წიგნი საბრალო, მის ყმისა მისართმეველი,<br />
მისისა მიჯნურობისა, მისთა პატიჟთა მცნეველი,<br />
მისთა მსმენელთა გულისა შემძრველი, შემარხეველი,<br />
უსტარი შესანახავი, არ ცუდად დასახეველი:<br />
1085<br />
ჰე მზეო, ღმერთსა ვინათგან მზედ სწადდი<br />
დასაბადებლად,<br />
მით შეგქმნა მოშორვებულთა ჭირთა, არ ლხინთა
მწადებლად,<br />
ახლოს შემყრელთა დამწველად, მათად ცეცხლისა<br />
მადებლად,<br />
მნათობთა შენი შეხედვა ტკბილად უჩნს, დასაქადებლად.<br />
1086<br />
“შენ გტრფიალობენ მჭვრეტელნი, შენთვის საბრალოდ<br />
ბნდებიან,<br />
ვარდი ხარ, მიკვირს, ბულბულნი რად არა შენზედ<br />
კრფებიან!<br />
შენი შვენება ყვავილთა აჭნობს და ჩემნიც ჭნებიან,<br />
სრულად დამწვარვარ, თუ მზისა შუქნი არ მომესწრებიან.<br />
1087<br />
“ღმერთი მყავს მოწმად, ვიშიშვი თქვენსა ამისსა
თხრობასა,<br />
მაგრა რა ვირგო დღე-კრულმან, სრულად გავჰყრივარ<br />
თმობასა,<br />
გული ვერ გასძლებს ნიადაგ შავთა წამწამთა სობასა,<br />
თუ რას მეწევი, მეწივე, თვარა მივჰხვდები ცნობასა!<br />
1088<br />
“მე ვირე ამა წიგნისა პასუხი მომივიდოდეს,<br />
ვცნობდე, გინდოდე საკლავად, ან ჩემი რა გაგვიდოდეს,<br />
მუნამდის გავძლო სულთა დგმა, გული რაზომცა<br />
მტკიოდეს,<br />
სიცოცხლე, ანუ სიკვდილი გარდმიწყდეს, ნეტარძი,<br />
ოდეს!”<br />
1089
ფატმან ხათუნ დაწერა და გაუგზავნა წიგნი მისი.<br />
ყმამან ასრე წაიკითხა, და ვინმეა, ანუ თვისი;<br />
თქვა: “არ იცის გული ჩემი, ვინ მაშიკობს ვისსა ვისი,<br />
რომე მიმიჩნს სამიჯნურო, რად ვამსგავსო მე მას ისი!”<br />
1090<br />
თქვა: “ყვავი ვარდსა რას აქმნევს, ანუ რა მისი ფერია!<br />
მაგრა მას ზედა ბულბულსა ჯერთ ტკბილად არ უმღერია.<br />
უმსგავსო საქმე ყოველი მოკლეა, მით ოხერია.<br />
რა უთქვამს, რა მოუჩმახავს, რა წიგნი მოუწერია!”<br />
1091<br />
ესეგვარი საზრახავი დაუზრახა გულსა შინა;<br />
მერმე იტყვის: “ჩემი შემწე ჩემგან კიდე არავინ ა;<br />
რასათვისცა გამოჭრილ ვარ, მისი ძებნა რათგან მინა,
რათამცა ვით ვჰპოვებ, მას ვიქმ, გულმან სხვამცა რა<br />
ისმინა!<br />
1092<br />
“ისი დიაცი აქა ზის, მნახავი კაცთა მრავალთა,<br />
მოსადგურე და მოყვარე მგზავრთა, ყოველგნით<br />
მავალთა;<br />
მივჰყვე, მიამბობს ყველასა, რაზომმცა, ცეცხლი, მწვავ<br />
ალთა,<br />
ნუთუ რა მარგოს, მე მისი გარდახდა ჩემგან ვცნა ვალთა”.<br />
1093<br />
თქვა:“დიაცსა ვინცა უყვარს, გაექსვის და მისცემს გულსა,<br />
აუგი და მოყივნება არად შესწონს ყოლა კრულსა;<br />
რაცა იცის, გაუცხადებს, ხვაშიადსა უთხრობს სრულსა,
მიჯობს, მივჰყვე, განღა სადმე ვსცნობ საქმესა<br />
დამალულსა”.<br />
1094<br />
კვლა იტყვის: “ვერვინ ვერას იქმს, თუ ეტლი არ<br />
მოსთმინდების;<br />
მით რაცა მინდა, არა მაქვს, რაცა მაქვს, არ მომინდების;<br />
ბინდის გვარია სოფელი, ეს თურე ამად ბინდდების,<br />
კოკასა შიგან რაცა დგას, იგივე წარმოსდინდების!”<br />
წიგნი ავთანდილისა<br />
ფატმანთანა<br />
1095<br />
მიუწერა: “წავიკითხე შენი წიგნი, ჩემი ქება.
შენ მომასწარ, თვარა შენგან მე უფრო მჭირს ცეცხლთა<br />
დება;<br />
შენცა გინდა, მეცა მინდა გაუწყვედლად შენი ხლება,<br />
შეყრა არის პირიანი, ორთავეა რათგან ნება”.<br />
1096<br />
ფატმანისსა ვერ გიამბობ, მოემატა რა სიამე!<br />
მიუწერა: “კმარის, რაცა უშენომან ცრემლი ვლამე,<br />
აწ ვიქმნები თავის წინა, აქა მპოვებ მარტოსა მე,<br />
მომისწრაფე შეყრა შენი, რა შეღამდეს, მოდი ღამე”.<br />
1097<br />
მას ღამითვე, საწვეველი რა მიართვეს წიგნი ყმასა,<br />
შეღამდა და წა-ცა-ვიდა, სხვა ემთხვია მონა გზასა:<br />
“ამას ღამე ნუ მოხვალო, ვერა მპოვებ შენთვის მზასა”.
მას ეწყინა, არ დაბრუნდა, თქვა, თუ: “ჰგავსო ეგე რასა!”<br />
1098<br />
წვეული აღარ დაბრუნდა, კვლა ზევე უკუწვევითა.<br />
ფატმან ზის წყენით, შევიდა ავთანდილ მარტო ხე ვითა,<br />
დიაცსა წყენა შეატყო, ნახა შესლვითა, შე, ვითა,<br />
ვერ დაიჩინა შიშითა და მისითავე თნევითა.<br />
1099<br />
ერთგან დასხდეს და დაიწყეს კოცნა, ლაღობა წყლიანი;<br />
შემოდგა კარსა ყმა ვინმე კეკლუცი, ტან-ნაკვთიანი,<br />
შემოვლო ახლოს, შემოჰყვა მონა ხრმალ-დარაკიანი,<br />
დაჰკრთა, რა ნახა ავთანდილ: ჰგავსო, თუ გზაა კლდიანი.<br />
1100
ფატმან რა ნახა, შეშინდა, ძრწის და მიეცა ძრწოლასა.<br />
მან გაკვირვებით უჭვრიტა მათსა ლაღობა-წოლასა;<br />
უთხრა: “არ გიშლი, დიაცო, ფერთა მი და მო კრთოლასა,<br />
გამითენდების, განანებ მაგა მოყმისა ყოლასა!<br />
1101<br />
“გამკიცხე, ბოზო დიაცო, და დამდევ გასათრეველად,<br />
მაგრა სცნობ ხვალე პასუხსა მაგა საქმისა მზღვეველად:<br />
ვარ შენთა შვილთა შენითა კბილითა დამაჭმეველად,<br />
დავშალო, წვერთა ფუ მიყავ, ხელიღა ვრბოდე მე ველად!”<br />
1102<br />
ესე თქვა და კაცმან წვერთა მოიზიდნა, გავლნა კარნი;<br />
ფატმან შექმნა თავის ცემა, ღაწვნი ესხნეს ნახოკარნი;
ცრემლთა, მისთა მონადენთა, წყაროსებრნი ისმნეს<br />
წკარნი;<br />
თქვა: “დამქოლეთ, მოდით, ქვითა, მომადეგით<br />
მომაკარნი!”<br />
1103<br />
მოთქვამს: “მოვკალ, ჰაი, ქმარი, ამოვწყვიდენ წვრილნი<br />
შვილნი,<br />
იავარ-ვყავ საქონელი, უსახონი თვალნი თლილნი,<br />
გავეყარე საყვარელთა, ვა გამზრდელნი, ვა გაზრდილნი!<br />
ბოლოდ ვექმენ სახლსა ჩემსა, სიტყვანია ჩემნი წბილნი”.<br />
1104<br />
ამას ყველასა ავთანდილ ისმენდა გაცბუნვებული;<br />
უბრძანა: “რა გჭირს, რას იტყვი, რასთვის ხარ აგრე
ვებული?<br />
რას დაგექადა იგი ყმა, რა ნახა შენგან კლებული?ს<br />
დადუმდი, მითხარ, ვინ იყო, ანუ რად საქმედ რებული?”<br />
1105<br />
დიაცმან უთხრა: “ჰე ლომო, ხელი ვარ ცრემლთა დენითა,<br />
ნურას ნუ მკითხავ ამბავსა, ვერცა რას გითხრობ ენითა;<br />
დავხოცენ შვილნი ხელითა, მით ვარ აღარას ლხენითა.<br />
თავი მოვიკალ უთმინოდ სიყვარულითა შენითა.<br />
1106<br />
“ესეგვარი დია მიჰხვდეს სიტყვა-მცთარსა, ენა-მეტსა,<br />
ხვაშიადის ვერ-მმალავსა, უჭკუოსა, შმაგსა, რეტსა;<br />
ვაგლახითა მეწივენით, გეტყვი ყოვლსა ჩემსა მჭვრეტსა,<br />
მკურნალმანცა ვერა ჰკურნოს თავისისა სისხლის
მხვრეტსა.<br />
1107<br />
“ორისაგან ერთი ქმენით, ამის მეტსა ნურას ჰლამით:<br />
მო- ვითა -ჰკლავ იმა კაცსა, წადი, მოკალ მალვით ღამით,<br />
მე და სრულად სახლი ჩემი დახოცასა დაგვხსენ ამით!<br />
მოხვალ, გითხრობ ყველაკასა, მე ვითა ვარ ცრემლთა<br />
ლამით.<br />
1108<br />
“თვარა ღამითვე ტვირთები შენი წაიღე ვირითა,<br />
დააგდე ჩემი მიდამო, სრულად მიკრიფე, მი, რითა.<br />
ვეჭვ, რომე ჩემთა ცოდვათა შენცა აგავსონ ჭირითა,<br />
თუ დარბაზს მივა იგი ყმა, შვილთა დამაჭმევს პირითა”.
1109<br />
რა ესე ესმა ავთანდილს ლაღსა, ბუნება-ზიარსა,<br />
ადგა და ლახტი აიღო, რა ტურფა რამე მხნე არსა!<br />
“ამა საქმესა ვერ-ცნობა, - თქვა, - ჩემი სიძუნწე არსა”.<br />
ნუ ეჭვ სულ-დგმულსა ქვეყანად, თუ ვითმე მისებრი<br />
არსა!<br />
1110<br />
ფატმანს უთხრა: “კაცი მომეც მასწავლელად,<br />
წინამძღვარად,<br />
გზასა მართლად წამიყვანოს, თვარა მეშვლად მინდა<br />
არად;<br />
იმა კაცსა ვერა ვხედავ მეომრად და ჩემად დარად,<br />
რაცა ვუყო, მოგახსენებ, მომიცადე, იყავ წყნარად”.
1111<br />
მას მისცა მონა დიაცმან წინამძღვრად, წა-ცა-მყვანელად,<br />
კვლავე მიჰყივლა: “ვინათგან ცეცხლი ცხელია აწ ნელად,<br />
თუ მო- ვითა -ჰკლა იგი ყმა ჩემად გულისა მფხანელად,<br />
ბეჭედი ჩემი აცვია, მას გვედრებ მოსატანელად”.<br />
1112<br />
ავთანდილ გავლო ქალაქი მით უებროთა ტანითა;<br />
ზღვის პირსა სახლი ნაგები დგა ქვითა წითელ-მწვანითა,<br />
ქვეშეთკე სრითა ტურფითა, კვლა ზედათ ბანის-ბანითა,<br />
დიდროვანითა ტურფითა, მრავლითა თანის-თანითა.<br />
1113<br />
მუნ მიჰყავს პირ-მზე ავთანდილ მას, მისსა
წინამძღომელსა;<br />
ხმა-მდაბლად ჰკადრებს: “ისია სრა მისი, ეძებ რომელსა”.<br />
უჩვენებს, ეტყვის: “ჰხედაო ბანსა ზე და ქვე მდგომელსა?<br />
იქი წევს ძილად, იცოდი, ანუ ქვე ჰპოვებ მჯდომელსა”.<br />
1114<br />
კარსა წინა დარაჯანი ორნი უწვეს მას, გლახ, ყმასა.<br />
ყმა გავიდა, გაეპარა, დააგდებდეს ვირე ხმასა,<br />
თვითო ხელი ყელსა მიჰყო, მუნვე მისცა სულთა ხდასა,<br />
თავი თავსა შეუტაკა, გაურია ტვინი თმასა.<br />
1115<br />
იგი ყმა საწოლს მარტო წვა გულითა ჯავრიანითა;<br />
ხელ-სისხლიანი ავთანდილ შედგა ტანითა ჯანითა;<br />
ვერღა აესწრა, იდუმალ მოკლა, თუ ვერცა ვცანითა.
ხელი მოჰკიდა, მიწასა დაასკვნა, დაკლა დანითა.<br />
1116<br />
მჭვრეტელთა მზე და მებრძოლთა მხეცი და ვითა ზარია.<br />
ბეჭდითურთ თითი მოჰკვეთა, ქვესკნელთ მიწასა გარია,<br />
ზღვათაკე სარკმლით გატყორცა, ზღვისა ქვიშათა დარია,<br />
მისთვის არცა სად სამარე, არცა სათხარად ბარია.<br />
1117<br />
ხმა მათისა დახოცისა არ გაისმა არსით არა.<br />
წამოვიდა ვარდი ტკბილი, რასამცა ვით გაემწარა!<br />
ესე მიკვირს, სისხლი მისი ასრე ვითა მოიპარა!<br />
რომე პირველ წამოევლო, გზა იგივე წაიარა.<br />
1118
“რა ფატმანისსა შევიდა ლომი, მზე, მოყმე წყლიანი,<br />
უბრძანა: “მოვკალ, მან ყმამან დღე ვეღარ ნახოს მზიანი,<br />
თვით მონა შენი მოწმად მყავს, ფიცი აფიცე ღმრთიანი,<br />
აჰა თითი და ბეჭედი, და დანა მაქვს სისხლიანი.<br />
1119<br />
“აწ მითხარ, თუ: რას იტყოდი, რას გაშმაგდი ისრე რეტად?<br />
რას გექადდა ისი კაცი? მესწრაფების მეტის-მეტად”.<br />
ფატმან ფერხთა მოეხვია: “არა ღირს ვარ პირსა ჭვრეტად,<br />
გამიმრთელდა გული წყლული, ახლა დავჯე ცეცხლთა<br />
შრეტად.<br />
1120<br />
“მე და უსენი შვილითურთ აწ ახლად დავიბადენით;
ლომო, ქებანი შენნიმცა ჩვენ ვითა ვადიადენით!<br />
ვინათგან სისხლთა იმისთა დაღვრასა დაექადენით,<br />
თავითგან გითხრობ ყველასა, თქვენ სმენად<br />
დაემზადენით”.<br />
ფატმანისაგან<br />
ნესტან-დარეჯანის<br />
ამბის მბობა<br />
1121<br />
ამა ქალაქსა წესია, დღესა მას ნავროზობასა<br />
არცა ვინ ვაჭრობს ვაჭარი, არცა ვინ წავა გზობასა;<br />
ყოველნი სწორად დავიწყებთ კაზმასა, ლამაზობასა,<br />
დიდსა შეიქმენ მეფენი პურობა-დარბაზობასა.<br />
1122
“ჩვენ დიდ-ვაჭართა ზედა-გვაც დარბაზს მიღება<br />
ძღვენისა,<br />
მათ საბოძვრისა ბოძება ჰმართებს მსგავსისა ჩვენისა;<br />
ათ დღემდის ისმის ყოველგან ხმა წინწილისა, ებნისა,<br />
მოედანს მღერა, ბურთობა, დგრიალი ცხენთა დგენისა.<br />
1123<br />
“ქმარი ჩემი დიდ-ვაჭართა წაუძღვების, უსენ, წინა,<br />
მათთა ცოლთა მე წავასხამ, მაწვეველი არად მინა;<br />
დედოფალსა ძღვენსა ვუძღვნით, მდიდარი თუ გლახა<br />
ვინ ა,<br />
დარბაზს ამოდ გავიხარებთ, მხიარულნი მოვალთ შინა.<br />
1124
დღე მოვიდა ნავროზობა, დედოფალსა ძღვენი<br />
ვსძღვენით;<br />
ჩვენ მივართვით, მათ გვიბოძეს, ავავსენით, ავივსენით;<br />
ჟამიერად მხიარულნი წამოვედით ნებით ჩვენით,<br />
კვლა დავსხედით გახარებად, უნებურნი არ ვიყვენით.<br />
1125<br />
“ბაღსა შიგან თამაშობად საღამოსა გავე ჟამსა,<br />
გავიტანე ხათუნები, - მათი ჭმევა ჩემგან ხამსა;<br />
მომყვებოდეს მომღერალნი, იტყოდიან ტკბილსა ხმასა,<br />
ვიმღერდი და ვყმაწვილობდი, ვიცვალებდი რიდე-თმასა.<br />
1126<br />
“იქ ბაღსა შიგან ტურფანი სახლნი, ნატიფად გებულნი,<br />
მაღალნი, ყოვლგნით მხედველნი, ზღვას ზედა
წაკიდებულნი,<br />
მუნ შევიტანენ ხათუნნი, იგი ჩემთანა ხლებულნი,<br />
კვლა დავიდევით ნადიმი, დავსხედით ამოდ შვებულნი.<br />
1127<br />
“ვაჭრის ცოლთა ვუმასპინძლე მხიარულად, ამოდ,<br />
დურად;<br />
სმასა ზედა უმიზეზოდ გავხე რამე უგემურად,<br />
რა შემატყვეს, გაიყარა, სხდომილ იყო რაცა პურად,<br />
მარტო დავრჩი, სევდა რამე შემომექცა გულსა მურად.<br />
1128<br />
“უკმოვახვენ სარკმელნი და შევაქცივე პირი გზასა,<br />
ვიხედვიდი, ვიქარვებდი კაეშნისა ჩემგან ზრდასა;<br />
შორს ამიჩნდა ცოტა რამე, მოცურვიდა შიგან ზღვასა,
მფრინველად ვთქვი, ანუ მხეცად, სხვას ვამსგავსე მემცა<br />
რასა!<br />
1129<br />
“მაშორვიდა, ვერად ვიცან; მომეახლა, იყო ნავი;<br />
ორთა კაცთა, ტანად შავთა, თვით პირიცა ედგა შავი;<br />
იქით-აქათ მოსდგომოდეს, ახლოს უჩნდა ოდენ თავი,<br />
გამოვიდეს, გამიკვირდა იგი უცხო სანახავი.<br />
1130<br />
“გამოზიდეს იგი ნავი, გამოიღეს ბაღსა წინა,<br />
მიიხედეს, მოიხედეს, ვინ გვიჭვრეტსო, სადა, ვინა;<br />
ვერა ნახეს სულიერი, ვერცა რამან შეაშინა,<br />
მე იდუმალ ვიხედვიდი, სულ-ღებული ვიყავ შინა.
1131<br />
“მით ნავიდაღმა მათ რომე გარდმოსვეს კიდობანითა,<br />
აჰხადეს, ქალი გარდმოსვეს უცხოთა რამე ტანითა,<br />
თავსა რიდითა შავითა, ქვეშეთ მოსილი მწვანითა,<br />
მზესა სიტურფით ეყოფის, იყოს მისითა გვანითა.<br />
1132<br />
“რა მობრუნდა ქალი ჩემკე, შემოადგეს სხივნი კლდესა,<br />
ღაწვთა მისთა ელვარება ელვარებდა ზესთა ზესა;<br />
დავიწუხენ თვალნი, ყოლა ვერ შევადგენ, ვითა მზესა,<br />
უკმოვიხშევ კარი ჩემკე, მათი ჭვრეტა ვერა ცნესა.<br />
1133<br />
“მოვიხმენ ოთხნი მონანი, ჩემსა წინაშე მდგომელნი,
ვუჩვენე: «ჰხედავთ, ინდოთა ტყვედ ჰყვანან შუქნი<br />
რომელნი?<br />
ჩაეპარენით, ჩაედით, ჩქარად ნუ მიხვალთ მხლტომელნი,<br />
მოგყიდონ, ფასი მიეცით, რისაცა იყვნენ მნდომელნი.<br />
1134<br />
«თუ არ მოგცენ, ნუღა მისცემთ, წაჰგვარეთ და<br />
დახოცენით,<br />
მოიყვანეთ ისი მთვარე, ქმენით კარგად, ეცადენით!»<br />
ჩემნი ყმანი ზედადაღმა ჩაეპარნეს, ვითა ფრენით,<br />
დაევაჭრნეს, არ მოჰყიდეს, შავნი ვნახენ მეტად წყენით.<br />
1135<br />
“მე სარკმელთა გარდავადეგ. რა შევიგენ, არ მოჰყიდეს,<br />
შევუზახენ: «დახოცენით!», დაიპყრნეს და თავსა
სჭრიდეს;<br />
იგი ზღვასა შეასრივნეს, შემოადგეს ქალსა, სცვიდეს;<br />
ჩავეგებე, გამოვჰგვარე, ზღვის პირს ხანსა არ დაზმიდეს.<br />
1136<br />
“რა გიამბო ქება მისი, რა სიტურფე, რა ნაზობა!<br />
ვფიცავ, რომე იგი მზეა, არა ჰმართებს მზესა მზობა!<br />
ვინ გაიცდის შუქთა მისთა, ვინმცა ვით ქმნა ნახაზობა!<br />
მე თუ დამწვავს, აჰა მზა ვარ, არღა უნდა ამას მზობა!”<br />
1137<br />
ესე სიტყვა დაასრულა, ფატმან იკრნა პირსა ხელნი;<br />
ავთანდილსცა აეტირნეს, გარდმოყარნა ცრემლნი ცხელნი;<br />
ერთმანერთი დაავიწყდა, მისთვის გახდეს ვითა ხელნი,<br />
ღვარმან, ზედათ მონადენმან, გააწყალნა ფიფქნი
თხელნი.<br />
1138<br />
მოიტირეს, ყმამან უთხრა: “ნუღარ გასწყვედ, გაასრულე”.<br />
ფატმან იტყვის: “მივეგებე, გული მისთვის ვაერთგულე,<br />
გარდვუკოცნე ყოვლი ასო, თავი ამად მოვაძულე,<br />
ზედა დავსვი ტახტსა ჩემსა, შევეკვეთე, გავესულე.<br />
1139<br />
“ვჰკადრე: «მითხარ, ვინ ხარ, მზეო, ანუ შვილი ვისთა<br />
ტომთა?<br />
იმა ზანგთა სით მოჰყვანდი შენ, პატრონი ცისა ხომთა?»<br />
მან პასუხი არა მითხრა მე სიტყვათა ესეზომთა,<br />
ას-ნაკეცი წყარო ვნახე ცრემლთა, მისთა მონაწთომთა.
11<strong>40</strong><br />
“რა მივაჭირვე კითხვითა, მეტითა საუბარითა,<br />
გულ-ამოხვინჩვით ატირდა მით რამე ხმითა წყნარითა;<br />
ბროლ-ლალსა ღვარი ნარგისთათ მოსდის გიშრისა<br />
ღარითა;<br />
მისი მჭვრეტელი დავიწვი, გავხე გულითა მკვდარითა.<br />
1141<br />
“მითხრა: «შენ ჩემთვის, დედაო, ხარ უმჯობესი დედისა,<br />
რას აქმნევ ჩემსა ამბავსა, ზღაპარი არის ყბედისა!<br />
ღარიბი ვინმე, შემსწრობი ვარ უბედოსა ბედისა;<br />
თუ რაცა მკითხო, ძალიმცა გიგმია არსთა მხედისა!»<br />
1142
“ვთქვი: «უჟამოდ არ წესია მოყვანა და მზისა ხმობა;<br />
მომყვანელი გაშმაგდების და წაუვა ერთობ ცნობა;<br />
ხმობა, უნდა ჟამიერად, სააჯოსა ყოვლსა თხრობა.<br />
რად არ ვიცი ამა მზისა საუბრისა უჟამობა?»<br />
1143<br />
“ავიყვანე იგი პირ-მზე ნაქები და ვერ ვთქვი უქი;<br />
სურვილმან და მზემან მისმან, ძლივ დავმალე მისი შუქი,<br />
ჩამოვჰბურე მრავალ-კეცი სტავრა მძიმე, არ სუბუქი;<br />
ცრემლსა სეტყვს და ვარდსა აზრობს, წამწამთაგან<br />
მოქრის ბუქი.<br />
1144<br />
“მოვიყვანე შინა ჩემსა იგი პირ-მზე ტანით ალვით,<br />
მოვუკაზმე სახლი ერთი, შიგან დავსვი მეტად მალვით;
არვის ვუთხარ სულიერსა, შევინახე ფარვით, კრძალვით,<br />
ერთი ზანგი ვამსახურე, მე შევიდი, ვნახი ხალვით.<br />
1145<br />
“ვით გიამბო საკვირველი მე, გლახ, მისი ყოფა-ქცევა,<br />
დღე და ღამე გაუწყვედლად ტირილი და ცრემლთა<br />
ფრქვევა!<br />
შევეხვეწი: «დადუმდიო», წამ ერთ ჰქონდის ჩემი თნევა.<br />
აწ უმისოდ ვით ცოცხალ ვარ, ჰაი ჩემთვის, ვაგლახ მე, ვა!<br />
1146<br />
“შინა შევიდი, მას წინა ედგის ცრემლისა გუბები,<br />
შიგან მელნისა მორევსა ეყარის გიშრის შუბები,<br />
მელნისა ტბათათ იღვრების სავსე სათისა რუბები,<br />
შუა ძოწსა და აყიყსა სჭვირს მარგალიტი ტყუბები.
1147<br />
“ჟამი ვერ ვპოვე კითხვისა ნიადაგ ცრემლთა ღვრისაგან,<br />
თუმცა მეკითხა: «ვინა ხარ, ეგრე გასრული რისაგან?»<br />
მჩქეფრად სისხლისა ნაკადი მოსდის ალვისა ხისაგან,<br />
მას ხორციელი ვით გასძლებს სხვა, კიდეგანი ქვისაგან!<br />
1148<br />
“არად უნდის საბურავი, არცა წოლა საგებლითა,<br />
მიწყივ იყვის რიდითა და მით ერთითა ყაბაჩითა,<br />
მკლავი მისი სასთაულად მიიდვის და მიწვის მითა,<br />
ძლივ ვაჭამი ცოტა რამე ათასითა შეხვეწითა.<br />
1149
“სხვა გიამბო საკვირველი რიდისა და ყაბაჩისა;<br />
ვარ მნახავი ყოვლისავე უცხოსა და ძვირფასისა,<br />
მაგრა მისი არა ვიცი, ქმნილი იყო რაგვარ რისა:<br />
სილბო ჰქონდა ნაქსოვისა და სიმტკიცე - ნაჭედისა.<br />
1150<br />
“მან ტურფამან სახლსა ჩემსა ეგრე დაყო ხანი დიდი;<br />
ვერ გავანდევ ქმარსა ჩემსა, შესმენისა მქონდა რიდი;<br />
ვთქვი, თუ: «ვუთხრა, გამამჟღავნებს, დარბაზს მივა ისი<br />
ფლიდი».ს<br />
ესე მეყო საგონებლად, შევიდი, თუ გამოვიდი.<br />
1151<br />
“ვთქვი, თუ: «არ ვუთხრა, რა ვუყო, ჩემგან რა<br />
მოეგვარების?
არცა რა ვიცი, რა უნდა, რა ვისგან მოეხმარების;<br />
ქმარი რა მიგრძნობს, მო-ცა-მკლავს, ვეღარა მომეფარების;<br />
ვითა დავმალო ნათელი, ვინ მზესა დაედარების?!<br />
1152<br />
“მე, გლახ, მარტომან რა ვუყო, მიმატებს ცეცხლთა<br />
დებასა!<br />
მო და გავანდო, ნუ შევალ უსენის შეცოდებასა;<br />
არ გამამჟღავნოს, ვაფიცო, თუ მომცემს იმედებასა,<br />
სულსა ვერ წასწყმედს, ვერა იქმს ფიცისა გაცუდებასა.<br />
1153<br />
“მივე მარტო, ქმარსა ჩემსა ველაღობე, ველაციცე,<br />
მერმე ვუთხარ: «გითხრობ რასმე, მაგრა პირველ<br />
შემომფიცე,
არვის უთხრა სულიერსა, საფიცარი მომეც მტკიცე».<br />
ფიცი ფიცა საშინელი: «თავიცაო კლდეთა ვიცე!<br />
1154<br />
«რაცა მითხრა, სიკვდილამდის არვის ვუთხრა სულიერსა,<br />
არა ბერსა, არა ყმასა, მოყვარესა, არცა მტერსა».<br />
მერე ვუთხარ ყველაკაი უსენს, კაცსა ლმობიერსა:<br />
«მოდი, მომყევ აქა სადმე, მო, გიჩვენებ მზისა ფერსა».<br />
1155<br />
”ადგა, ამყვა და წავედით, შევვლენით კარნი სრისანი.<br />
უსენ გაკვირდა, გა-ცა-კრთა, რა შუქნი ნახნა მზისანი;<br />
თქვა: «რა მიჩვენე, რა ვნახე, რანია, ნეტარ, რისანი?!<br />
თუ ხორციელი არისმცა, თვალნიმცა მრისხვენ<br />
ღმრთისანი!»
1156<br />
“ვთქვი, თუ: «არცა რა მე ვიცი ამისი ხორციელობა,<br />
რაცა არ გითხარ, მის მეტი არა მაქვს მეცნიერობა;<br />
მე და შენ ვჰკითხოთ, ვინ არის, ვისგან სჭირს ისი ხელობა,<br />
ნუთუ რა გვითხრას, ვეაჯნეთ, ქმნას დიდი ლმობიერობა».<br />
1157<br />
“მივედით, გვქონდა ორთავე კრძალვა მისისა კრძალისა;<br />
ვჰკადრეთ, თუ: «მზეო, სახმილი გვედების შენგან ალისა,<br />
გვითხარ, რა არის წამალი მთვარისა შუქ-ნამკრთალისა?<br />
რას შეუქმნიხარ ზაფრანად შენ, ფერად მსგავსი<br />
ლალისა?»<br />
1158
“რაცა ვჰკითხეთ, არა ვიცი, ესმა, ანუ არ ისმენდა:<br />
ვარდი ერთგან შეეწება, მარგალიტსა არ აჩენდა;<br />
გველნი მოშლით მოეკეცნეს, ბაღი შეღმა შე-რე-შენდა,<br />
მზე ვეშაპსა დაებნელა, ზედა რადმცა გაგვითენდა!<br />
1159<br />
“ვერა დავჰყარეთ პასუხი ჩვენ საუბრითა ჩვენითა:<br />
ვეფხი-ავაზა პირ-ქუშად ზის, წყრომა ვერ ვუგრძენითა.<br />
კვლაცა ვაწყინეთ, ატირდა მჩქეფრად ცრემლისა დენითა,<br />
«არა ვიციო, მიმიშვით!», ეს ოდენ გვითხრა ენითა.<br />
1160<br />
“დავსხედით და მას თანავე ვიტირეთ და ცრემლი<br />
ვლამეთ,
რაცა გვეთქვა, შევინანეთ, სხვამცა რაღა შევიწამეთ!<br />
ძლივ ვეაჯეთ დადუმება, დავადუმეთ, დავაამეთ,<br />
ჩვენ მივართვით ხილი რამე, მაგრა ვერა ვერ ვაჭამეთ.<br />
1161<br />
“უსენ იტყვის: «ბევრ-ათასნი ჭირნი ამან ამიხოცნეს;<br />
ესე ღაწვნი მზისად კმარან, კაცთაგანმცა ვით იკოცნეს!<br />
უმართლეა, ვერ-მჭვრეტელმან თუ პატიჟნი იასოცნეს,<br />
მე თუ შვილნი მირჩევნიან, ღმერთმან იგი დამიხოცნეს!»<br />
1162<br />
“მას ვუჭვრიტეთ დიდი ხანი, წამოვედით სულთქმით,<br />
ახით.<br />
შეყრა გვიჩნდის სიხარულად, გაყრა დიდად ვივაგლახით.<br />
ვაჭრობისა საქმისაგან მოვიცალით, იგი ვნახით,
გული ჩვენი გაუშვებლად დაეტყვევნეს მისით მახით.<br />
1163<br />
“რა გამოხდა ხანი რამე, გამოვიდეს ღამე-დღენი,<br />
უსენ მითხრა: «არ მინახავს ძოღანითგან მეფე ჩვენი.<br />
მივაზირებ, წავალ, ვნახავ, ვუდარბაზო, ვუძღვნა ძღვენი».<br />
მოვახსენე: «დია, ღმერთო, ბრძანებაა ეგე თქვენი!»<br />
1164<br />
“უსენ ტაბაკსა დააწყო მარგალიტი და ლალები.<br />
დავვედრე: «დარბაზს დაგხვდების დარბაზის ერი<br />
მთრვალები;<br />
ამა ქალისა ამბავსა, მომკალ, თუ არ ეკრძალები».<br />
კვლა შემომფიცა: «არ ვიტყვი, თავსაცა მეცეს ხრმალები!»
1165<br />
“უსენ მივიდა, ხელმწიფე დაჰხვდა ნადიმად მჯდომელი,<br />
-<br />
უსენ არიფი მეფისა, მეფეცა მისი მნდომელი, -<br />
წინა მიისვა, შეიძღვნა, ძღვენი მიართვა რომელი.<br />
აწ ნახეთ მთრვალი ვაჭარი, ცქაფი, უწრფელი,<br />
მსწრომელი.<br />
1166<br />
“რა მეფემან უსენს წინა სვა მრავალი დოსტაქანი,<br />
კვლა შესვეს და კვლა აივსნეს სხვა ფარჩნი და სხვა<br />
ჭიქანი.<br />
დაავიწყდეს იგი ფიცნი, რა მუსაფნი, რა მაქანი!<br />
მართლად თქმულა: «არა ჰმართებს ყვავსა ვარდი, ვირსა<br />
რქანი».
1167<br />
“უთხრა დიდმან ხელმწიფემან უჭკუოსა უსენს,<br />
მთრვალსა:<br />
«დია მიკვირს, საძღვნოდ ჩვენად სით მოიღებ ამა<br />
თვალსა,<br />
მარგალიტსა დიდროანსა, უსახოსა ჰპოვებ ლალსა?<br />
ვერ გარდვიხდი, თავმან ჩემმან, ძღვენთა შენთა<br />
ნაათალსა».<br />
1168<br />
“თაყვანის-სცა უსენ, ჰკადრა: «ჰე მაღალო ხელმწიფეო,<br />
ზეცით შუქთა მომფენელო, მარჩენელო არსთა, მზეო!<br />
რაცა სხვა მაქვს, ვისი არის ოქრო, თუნდა საჭურჭლეო?<br />
დედის მუცლით რა გამომყვა? მბოძებია თქვენგან მეო.
1169<br />
«ამას გკადრებ, თავმან თქვენმან, არა გმართებს მადლი<br />
ძღვნისა;<br />
სხვა რამე მითქს სასძლო თქვენი, შესართავი თქვენის<br />
ძისა;<br />
მას უცილოდ დამიმადლებთ, ოდეს ჰნახოთ მსგავსი<br />
მზისა,<br />
მაშინ მეტად გაამრავლოთ თქვენ ბრძანება ნეტარძისა».<br />
1170<br />
“რას ვაგრძელებდე! გატეხა ფიცი, სიმტკიცე სჯულისა,<br />
უამბო პოვნა ქალისა, მჭვრეტთაგან მზედ სახულისა.<br />
მეფესა მეტად ეამა, მიეცა ლხინი გულისა,<br />
უბრძანა დარბაზს მოყვანა, სრულ-ქმნა უსენის
თქმულისა.<br />
1171<br />
“მე აქა ჩემსა ამოდ ვჯე, მუნამდის არ მიკვნესია.<br />
შემოდგა კარსა მეფისა მონათა უხუცესია,<br />
თანა ჰყვა მონა სამოცი, ვით ხელმწიფეთა წესია,<br />
მოვიდეს; დია გავკვირდი, ვთქვი: «რამე საქმე ზესია».<br />
1172<br />
“მისალამეს, «ფატმან, - მითხრეს, - ბრძანებაა ღმრთისა<br />
სწორთა:<br />
დღეს რომელი უსენ შესძღვნა ქალი, მსგავსი მზეთა<br />
ორთა,<br />
აწ მომგვარე, წავიყვანოთ, ვლა არ გვინდა გზათა შორთა».<br />
ესე მესმა, დამტყდეს ცანი, რისხვა ღმრთისა ეცა გორთა.
1173<br />
“მე გაკვირვებით კვლა ვჰკითხე: «რა ქალი გინდა,<br />
რომელი?»<br />
მათ მითხრეს: «უსენ შემოსძღვნა პირი ელვათა<br />
მკრთომელი».<br />
არას მარგებდა, დაესკვნა დღე ჩემი სულთა მხდომელი,<br />
ავთრთოლდი, ავდეგ ვეღარა, ვერცა ქვე ვიყავ მჯდომელი.<br />
1174<br />
“შევე, ვნახე იგი ტურფა მტირალად და ცრემლ-<br />
დასხმულად,<br />
ვჰკადრე: «მზეო, ბედმან შავმან ვით მიმუხთლა, ჰხედავ,<br />
რულად!<br />
ცა მობრუნდა რისხვით ჩემკე, იავარ-მყო, ამფხვრა
სრულად,<br />
შემასმინეს, მეფე გითხოვს, ვარ ამისთვის გულ-<br />
მოკლულად».<br />
1175<br />
“მან მითხრა: «დაო, ნუ გიკვირს, ეგე რაზომცა ძნელია!<br />
ბედი უბედო ჩემზედა მიწყივ ავისა მქმნელია.<br />
კარგი რამ მჭირდეს, გიკვირდეს, ავი რა საკვირველია!<br />
სხვადასხვა ჭირი ჩემზედა არ-ახალია, ძველია».<br />
1176<br />
“თვალთათ ვითა მარგალიტი გარდმოყარა ცრემლი ხშირი,<br />
ადგა ასე გულ-უშიშრად, ვეფხი იყო, ანუ გმირი,<br />
ლხინი ლხინად არად უჩნდა, მართ აგრევე ჭირად ჭირი.<br />
მთხოვა, გარე აჯიღითა მოიბურა ტანი, პირი.
1177<br />
“შევე საჭურჭლეს, რომელსა ფასი არ დაედებოდა,<br />
თვალ-მარგალიტი ავიღე, რაც ოდენ ამეღებოდა,<br />
თვითო და თვითო თვითოსა ქალაქსა ეფასებოდა,<br />
მივე, მას წელთა შევარტყი, შავ-გული ვისთვის<br />
კვდებოდა.<br />
1178<br />
“ვარქვი: «ჩემო, განღა სადმე გეხმარების ესეგვარი».<br />
მათ მონათა ხელთა მივეც იგი პირი, მზისა დარი.<br />
ცნა მეფემან, მოეგება, ჰკრეს ტაბლაკსა, გახდა ზარი;<br />
იგი მივა თავ-მოდრეკით წყნარი, არას მოუბარი.<br />
1179
“ზედა მოატყდა მჭვრეტელი, გახდა ზათქი და ზარები,<br />
ვერ იჭირვიდეს სარანგნი, მუნ იყო არ-სიწყნარები;<br />
იგი რა ნახა მეფემან, საროსა მსგავსი ნარები,<br />
გაკრთომით უთხრა: «ჰე მზეო, აქა ვით მოიგვარები?»<br />
1180<br />
“ვით მზემან, მისნი მჭვრეტელნი შექმნნა თვალისა<br />
მფახველად;<br />
მეფემან ბრძანა: «გამხადა ნახული მე უნახველად,<br />
ღმრთისაგან კიდე ვინ იყო კაცი ამისად მსახველად!<br />
ჰმართებს ამისსა მიჯნურსა, ხელი თუ რბოდეს, ახ,<br />
ველად!»<br />
1181
“გვერდსა დაისვა, ეუბნა ტკბილითა საუბარითა:<br />
«მითხარო, ვინ ხარ, ვისი ხარ, მოსრული ვისთა გვარითა?»<br />
მან არა გასცა პასუხი პირითა, მზისა დარითა;<br />
თავ-მოდრეკილი დაღრეჯით ქვე ზის ცნობითა წყნარითა.<br />
1182<br />
“არ ისმენდა მეფისასა, რასა გინდა უბრძანებდა,<br />
სხვაგან იყო გული მისი, სხვასა რასმე იგონებდა;<br />
ვარდი ერთგან შეეწება, მარგალიტსა არ აღებდა,<br />
მჭვრეტნი მისნი გააკვირვნა, რასამცა ვინ იაზრებდა!<br />
1183<br />
“მეფე ბრძანებს: “რა შევიგნათ, გული ჩვენი რით<br />
იხსნების?<br />
ამა ორთა კიდეგანთა აზრი არა არ იქმნების:
ან ვისიმე მიჯნურია, სიყვარული ეგონების,<br />
მისგან კიდე არვისად სცალს, არცაღა ვის ეუბნების.<br />
1184<br />
«ანუ არის ბრძენი ვინმე, მაღალი და მაღლად მხედი,<br />
არცა ლხინი ლხინად უჩანს, არცა ჭირი ზედა-ზედი;<br />
ვით ზღაპარი, ასრე ესმის უბედობა, თუნდა ბედი,<br />
სხვაგან არის, სხვაგან ფრინავს, გონება უც ვითა ტრედი.<br />
1185<br />
«ღმერთმან ქმნას, შინა მოვიდეს ძე ჩემი გამარჯვებული,<br />
მე დავახვედრო ესე მზე, და-, მისთვის დამზადებული;<br />
მან ათქმევინოს ნუთუ რა, ჩვენცა ვცნათ გაცხადებული,<br />
მუნამდის მთვარე შუქ-კრთომით ჯდეს, მზისა<br />
მოშორვებული».
1186<br />
“ხელმწიფისა შვილსა გითხრობ კარგსა ყმასა,<br />
გულოვანსა,<br />
უებროსა ზნედ და თვალად, შვენიერსა პირსა, ტანსა;<br />
მაშინ ლაშქარს წასრულ იყო, მუნ დაჰყოფდა დიდსა<br />
ხანსა,<br />
მამა მისთვის ამზადებდა მას, მნათობთა დასაგვანსა.<br />
1187<br />
“მოიღეს, ტანსა ჩააცვეს შესამოსელი ქალისა,<br />
მას ზედა შუქი მრავალი ჩნდა მნათობისა თვალისა,<br />
დაადგეს თავსა გვირგვინი ერთობილისა ლალისა,<br />
მუნ ვარდსა ფერი აშვენებს ბროლისა გამჭვირვალისა.
1188<br />
“მეფემან ბრძანა: «მოკაზმეთ საწოლი უფლის-წულისა!»<br />
დაუდგეს ტახტი ოქროსა, წითლისა მაღრიბულისა;<br />
ადგა თვით დიდი ხელმწიფე, პატრონი სრისა სრულისა,<br />
მას ზედა დასვა იგი მზე, ლხინი მჭვრეტელთა გულისა.<br />
1189<br />
“უბრძანა ცხრათა ხადუმთა დადგომა მცველად კარისად;<br />
ხელმწიფე დაჯდა ნადიმად, მსგავსად მათისა გვარისად;<br />
უბოძა უსენს უზომო მუქფად მის მზისა დარისად.<br />
სცემდეს ბუკსა და ტაბლაკსა მოსამატებლად ზარისად.<br />
1190<br />
“გააგრძელეს ნადიმობა, სმა შეიქმნა მეტად გრძელი,
ქალი პირ-მზე ბედსა ეტყვის: «რა ბედი მიც ჩემი<br />
მკლველი!<br />
სადაური სად მოსრულ ვარ, ვის მივჰხვდები, ვისთვის<br />
ხელი,<br />
რა ვქმნა, რა ვყო, რა მერგების, სიცოცხლე მჭირს მეტად<br />
ძნელი!»<br />
1191<br />
“კვლაცა იტყვის: «ნუ დავაჭნობ შვენებასა ვარდთა ფერსა,<br />
ვეცადო რას, ნუთუ ღმერთმან მომარიოს ჩემსა მტერსა!<br />
სიკვდილამდის ვის მოუკლავს თავი კაცსა მეცნიერსა?<br />
რა მისჭირდეს, მაშინ უნდან გონებანი გონიერსა!»<br />
1192<br />
“ხადუმნი უხმნა, უბრძანა: «ისმინეთ, მოდით ცნობასა!
მოღორებულხართ, დამცთარხართ თქვენ ჩემსა<br />
პატრონობასა,<br />
დამცთარა თქვენი პატრონი, ჩემსა თუ ლამის სძლობასა,<br />
ჩემთვის ბუკსა და ტაბლაკსა ცუდად, გლახ, იცემს,<br />
ნობასა.<br />
1193<br />
«არ ვარგ ვარ თქვენად დედოფლად, ჩემი გზა კიდეგანია;<br />
მაშოროს ღმერთმან მამაცი, პირად მზე, სარო-ტანია!<br />
სხვასა რას მნუკევთ საქმესა, ჩემნი საქმენი სხვანია,<br />
თქვენთანა ჩემი სიცოცხლე არ ჩემი შესაგვანია.<br />
1194<br />
«უცილოდ თავსა მოვიკლავ, გულსა დავიცემ დანასა,<br />
თქვენ დაგხოცს თქვენი პატრონი, სოფელს ვერ დაჰყოფთ
ხანასა;<br />
ესე სჯობს: მოგცე საჭურჭლე, მძიმე მარტყია ტანასა,<br />
მე გამაპარეთ, გამიშვით, თვარა დაიწყებთ ნანასა».<br />
1195<br />
“შემოიხსნა მარგალიტი, შემოერტყა რაცა თვალი,<br />
მოიხადა გვირგვინიცა გამჭვირვალი, ერთობ ლალი;<br />
მისცა, უთხრა: «გამომიღეთ, გეაჯები გულ-მხურვალი,<br />
მე გამიშვით, ღმერთსა თქვენსა მიავალეთ დიდი ვალი».<br />
1196<br />
“მონათა მიჰხვდა სიხარბე მის საჭურჭლისა ძვირისა,<br />
დაჰვიწყდა შიში მეფისა, ვითა ერთისა გზირისა,<br />
გამოპარება დაასკვნეს მის უებროსა პირისა.<br />
ნახე, თუ ოქრო რასა იქმს, კვერთხი ეშმაკთა ძირისა!
1197<br />
“ვა, ოქრო მისთა მოყვასთა აროდეს მისცემს ლხენასა,<br />
დღედ სიკვდილამდის სიხარბე შეაქმნევს კბილთა<br />
ღრჭენასა:<br />
შესდის და გასდის, აკლია, ემდურვის ეტლთა რბენასა,<br />
კვლა აქა სულსა დაუბამს, დაუშლის აღმაფრენასა.<br />
1198<br />
“რა ხადუმთა აუსრულეს საქმე მისი საწადელი,<br />
ერთმან ტანსა აიხადა, მისცა მისი ჩასაცმელი,<br />
სხვანი კარნი გამოარნეს, იჯრებოდა დარბაზს მსმელი.<br />
დარჩა მთვარე გავსებული გველისაგან ჩაუნთქმელი.<br />
1199
მონანიცა გარდიხვეწნეს, გაიპარნეს მასვე თანა.<br />
ქალმან კარსა დამირეკა, ფატმანობა ჩემი ბრძანა.<br />
გავე, ვიცან, მოვეხვიე, გამიკვირდა მეცა განა!<br />
შინა ყოლა არ შემომყვა: «რად მაწვეო», შემანანა.<br />
1200<br />
“მიბრძანა: «თავი ვიყიდე მოცემულითა შენითა,<br />
მუქაფა ღმერთმან შემოგზღოს მოწყალებითა ზენითა!<br />
ვეღარ დამმალავ, გამიშვი, ფიცხლად გამგზავნე ცხენითა,<br />
ვირემდის ცნობდეს ხელმწიფე, კაცსა მომწევდეს<br />
რბენითა».<br />
1201<br />
“შევე ფიცხლად საჯინიბოს, ავხსენ ცხენი უკეთესი,
შევუკაზმე, ზედა შევსვი მხიარული, არ-მოკვნესი;<br />
ჰგვანდა, ოდეს ლომსა შეჯდეს მზე, მნათობთა უკეთესი.<br />
წახდა ჩემი ჭირნახული, ვერ მოვიმკი, რაცა ვსთესი.<br />
1202<br />
“დღე მიიყარა, ხმა გახდა, მოვიდა მისი მდევარი,<br />
მოიცვეს შიგა ქალაქი, შეიქმნა მოსაწევარი;<br />
მე მკითხეს, ვარქვი: «თუ ჰპოვოთ მუნ სახლსა, სადა მე<br />
ვარი,<br />
მეფეთა ვიყო შემცოდე და მათთა სისხლთა მზღვევარი!»<br />
1203<br />
“მონახეს, ვერა შეიგნეს, შეიქცეს დაწბილებულნი,<br />
მას აქათ იგლოვს ხელმწიფე და ყოვლნი მისნი<br />
ხლებულნი.
დახედენ დარბაზის ერთა, შევლენ ისფრითა ღებულნი.<br />
მზე მოგვეშორვა, მას აქათ ჩვენ ვართ სინათლე-<br />
კლებულნი.<br />
1204<br />
“მის მთვარისა სადაობა კვლა გიამბო, საქმე კვლაცი;<br />
აწ უწინა ესე გითხრა, რას მექადდა ისი კაცი:<br />
მე, გლახ, ვიყავ მისი ნეზვი, იგი იყო ჩემი ვაცი.<br />
კაცსა დასვრის უგულობა და დიაცსა ბოზი ნაცი.<br />
1205<br />
“მით არ ჯერ ვარ ქმარსა ჩემსა, მჭლე არის და თვალად<br />
ნასი.<br />
ისი კაცი ჭაშნაგირი დარბაზს იყო მეტად ხასი;<br />
ჩვენ გვიყვარდა ერთმანერთი, არ მაცვია თუცა ფლასი,
ნეტარძი ვინ სისხლი მისი შემახვრიტა ერთი თასი!<br />
1206<br />
“ესე ამბავი მასთანა ვთქვი დიაცურად, ხელურად:<br />
ჩემსავე მოსლვა მის მზისა და გაპარება მელურად.<br />
გამჟღავნებასა მექადდა არ მოყვარულად, მტერულად,<br />
აწ ისრე მკვდარსა ვიგონებ, იშ, თავი ვიხსენ მე რულად!<br />
1207<br />
“დამექადის, რაზომჯერცა წავიკიდნით თავის წინა.<br />
ოდეს მეხმე, არ მეგონა მე იმისი ყოფა შინა;<br />
მოსრულიყო, მოსლვა ეთქვა; შენცა მოხვე, შემეშინა,<br />
ამად გკადრე: «ნუ მოხვალო», მოგაგებე მონა წინა.<br />
1208
“აღარ დაჰბრუნდით, მოხვედით, შუქნი თქვენ ჩემთვის<br />
არენით;<br />
შეიყარენით ორნივე, ჩემზედა დაიჯარენით;<br />
ამად შევშინდი, ღონენი ვეღარა მოვაგვარენით,<br />
იმას, გლახ, ჩემი სიკვდილი გულითა სწადდა, არ ენით.<br />
1209<br />
“თუმცა ისი არ მოგეკლა, მისრულიყო დარბაზს ვითა,<br />
შემასმენდა ჯავრიანი, გული ედვა ცეცხლებრ წვითა;<br />
მეფე მწყრალი გარდასწმედდა სახლსა ჩემსა გარდაგვითა,<br />
შვილთა, ღმერთო, დამაჭმევდა, დამქოლვიდა მერმე<br />
ქვითა!<br />
1210
“მუქაფა ღმერთმან შემოგზღოს! - მადლსა გკადრებდე მე<br />
რასა, -<br />
რომელმან დამხსენ მშვიდობით იმა გველისა მზერასა!<br />
აწ ამას იქით ვნატრიდე ჩემსა ეტლსა და წერასა,<br />
აღარ ვიშიშვი სიკვდილსა, ჰაი, ჩავიჭერ მე რასა!”<br />
1211<br />
ავთანდილ უთხრა: “ნუ გეშის, წიგნსაცა აგრე სწერია:<br />
მოყვარე მტერი ყოვლისა მტრისაგან უფრო მტერია;<br />
არ მიენდობის გულითა, თუ კაცი მეცნიერია.<br />
ნუღარ იშიშვი იმისგან, აწ იგი მკვდართა ფერია.<br />
1212<br />
“იგივე მითხარ, მას აქათ, ქალი გაჰგზავნე შენ ოდეს,<br />
რაცაღა გეცნას ამბავი, ანუ რა მისი გსმენოდეს”.
კვლა იტყვის ფატმან ტირილით, კვლა თვალთა ცრემლი<br />
სდენოდეს:<br />
“ვა, წახდეს შუქნი, რომელნი მზისაებრ ველთა<br />
ჰფენოდეს!”<br />
ამბავი ნესტან-დარეჯანისა<br />
ქაჯთაგან შეპყრობისა.<br />
ფატმანისაგან მბობა ავთანდილთანა<br />
1213<br />
ვა, საწუთროო, სიცრუვით თავი სატანას ადარე!<br />
შენი ვერავინ ვერა ცნას, შენი სიმუხთლე სად არე;<br />
პირი მზისაებრ საჩინო სად უჩინო ჰყავ, სად არე?<br />
მით ვხედავ, ბოლოდ სოფელსა ოხრად ჩანს ყოვლი, სად<br />
არე!
1214<br />
ფატმან იტყვის: “მომეშორვა მზე, მნათობი სრულად<br />
ხმელთა,<br />
სიცოცხლე და სულ-დგმულობა, მონაგები ჩემთა ხელთა;<br />
მას უკანით გაუწყვედლად დება მჭირდის ცეცხლთა<br />
ცხელთა,<br />
ვერ გავახმე წყარო ცრემლთა, თვალთა ჩემთა<br />
გადმომღვრელთა.<br />
1215<br />
“სახლი და შვილი მომძულდა, ვჯდი უგულოთა გულითა,<br />
მას ვიგონებდი მღვიძარე, რა მიმეძინის ლულითა;<br />
უსენ, გამტეხი ფიცისა, მიჩნს უსჯულოთა სჯულითა,<br />
ვერ მიმიახლოს საახლოდ კრულმან პირითა კრულითა.
1216<br />
“დღესა ერთსა, საღამო-ჟამ, - ჩასლვა იყო ოდენ მზისა, -<br />
წავდეგ წინა დარაჯაგთა, კარი მიჩნდა ხანაგისა;<br />
ვიგონებდი, სევდა მკლვიდა მისისავე გონებისა,<br />
ვთქვი: «კრულია ზენაარი ყოვლისავე მამაცისა».<br />
1217<br />
“მოვიდა სითმე ღარიბი მონა მოყვსითა სამითა,<br />
მონა მონურად მოსილი, სხვანი მგზავრულად ხამითა;<br />
სასმელ-საჭმელი მოიღეს, ქალაქს ნასყიდი დრამითა,<br />
სმიდეს, ჭამდეს და უბნობდეს, სხდეს მხიარულნი ამითა.<br />
1218<br />
“მე ვუყურებდი, ვუჭვრეტდი; თქვეს: «ამოდ
გავიხარენით,<br />
მაგრა ჩვენ აქა მოყვასნი უცხონი შევიყარენით,<br />
არცა რა ვიცით, ვინ ვინ ვართ, ანუ სით მოვიარენით,<br />
ხამს, ერთმანერთსა ამბავი ჩვენიცა ვუთხრათ ბარ ენით».<br />
1219<br />
“მათ სხვათა მათი ამბავი თქვეს, ვითა მგზავრთა წესია;<br />
მონამან უთხრა: «ჰე ძმანო, განგება რამე ზესია:<br />
მე მარგალიტსა მოგიმკი, თქვენ ქვრიმი დაგითესია,<br />
ჩემი ამბავი ამბავთა თქვენთაგან უკეთესია.<br />
1220<br />
«მე ვარო მონა მეფისა მაღლისა, ქაჯთა მფლობლისა;<br />
მათ მიჰხვდა ცემა სენისა, მათისა დამამხობლისა:<br />
მოგვიკვდა შემწე ქვრივისა, შემწყნარებელი ობლისა,
აწ შვილთა მისთა და მისი ზრდის, უკეთესი მშობლისა.<br />
1221<br />
«დულარდუხტ არის დიაცი, მაგრა კლდე, ვითა ლოდია,<br />
ვისცა არ დაჰკოდს, ყმა მისი ვერავის დაუკოდია;<br />
მას უსხენ წვრილნი ძმის-წულნი: როსან და ერთი როდია,<br />
-<br />
აწ იგი ქაჯეთს ხელმწიფედ ქვე ზის, მორჭმული სწოდია.<br />
1222<br />
«გვესმა ამბავი, ზღვათ იქით სიკვდილი დისა მათისა,<br />
შეიჭირვებდეს ვაზირნი, დაშალეს ქმნა ხალვათისა,<br />
ვითა ვჰკადროთო დავსება პირისა, ხმელთა მნათისა?!<br />
როშაქ მონაა, თავადი მონისა ბევრ-ათასისა.
1223<br />
«როშაქ ბრძანა: «მო-მცა -ვინ -მკლავს, მე ტირილსა არ<br />
დავჰხვდები.<br />
მინდორს წავალ, ვიმეკობრებ, ალაფითა ავივსები,<br />
შინა მოვალ შოებული, ადრე ზედა მოვესწრები,<br />
მეფე დისა დატირებად წავიდოდეს, წა-ცა-ვჰყვები».<br />
1224<br />
«გვითხრა მისთა ხელისათა: «წავალ, თანა წამომყევით!»<br />
წაგვიტანა მონა ასი, ყველაკაი მისგან რჩევით.<br />
დღისით, მზისით ვმეკობრობდით, ღამეთაცა ვიყვნით<br />
თევით;<br />
დია ვლეწეთ ქარავანი, ლარი ჩვენკე გარდმოვდევით.<br />
1225
«მინდორ-მინდორ მოვდიოდით ჩვენ ღამესა დია ბნელსა,<br />
დიდნი რამე სინათლენი გამოგვიჩნდეს შუა ველსა;<br />
ვთქვით, თუ: მზეა ნუთუ ზეცით ჩამოჭრილი ზედა<br />
ხმელსა!<br />
დაბნეულნი მივეცენით გონებასა ჩვენსა მსჯელსა.<br />
1226<br />
«ზოგთა ვთქვით: არის ცისკარი; ზოგთა თქვეს: არის<br />
მთვარეო;<br />
მას დარაზმულთა მივჰმართეთ, ახლოსმცა ვნახეთ ბარეო!<br />
შორს მოვუარეთ, მივედით, შემოვადეგით გარეო;<br />
მით ნათლიდაღმა გამოხდა ხმა, ჩვენი მოუბარეო.<br />
1227
«გვითხრა: «ვინ ხართ, ცხენოსანნო? თქვენ სახელნი<br />
თქვენნი თქვენით;<br />
გულანშაროთ მოციქული ქაჯეთს მივალ, მერიდენით!»<br />
ესე გვესმა, მოვადეგით, ალყად გარე მოვერტყენით,<br />
პირ-მზე რამე ცხენოსანი გავიცადეთ თვალით ჩვენით.<br />
1228<br />
«ვუჭვრიტეთ პირსა მნათობსა, ელვათა მაელვარებსა;<br />
მისი ციმციმი მზისაებრ ეფინებოდა არებსა;<br />
ძვირ-ძვირად გვეუბნებოდა სიტყვასა რასმე წყნარებსა,<br />
კბილთაგან შუქი შეადგა ზედან გიშრისა სარებსა.<br />
1229<br />
«კვლა ვეუბენით მას მზესა ტკბილ-მოუბრითა ენითა.<br />
არ მონა იყო, ტყუოდა, ჩვენ ესე შევიგენითა;
როშაქ შეატყო ქალობა, გვერდსა წაუდგა ცხენითა,<br />
აღარ გავუშვით, დაჭირვა ვჰკადრეთ ხელითა ჩვენითა.<br />
1230<br />
«კვლა ვჰკითხეთ: «გვითხარ მართალი საქმე შენ მზებრ<br />
ნათელისა,<br />
ვისი ხარ, ვინ ხარ, სით მოხვალ მანათობელი ბნელისა?»<br />
მან არა გვითხრა, გაუშვა წყარო ცრემლისა ცხელისა.<br />
რა საბრალოა გავსილი მთვარე, ჩანთქმული გველისა!<br />
1231<br />
«არცა-რა ცხადი ამბავი, არცა-რა დასამალავი,<br />
არა არ გვითხრა, ვინ იყო, ან ვისგან ნამუხთალავი;<br />
ქუშ-ქუშად გვეუბნებოდა, კუშტი, თავისა მკრძალავი,<br />
ვითა ასპიტი, მჭვრეტელთა მისთა თვალითა მლალავი.
1232<br />
«როშაქ გვიბრძანა: «ნუ ჰკითხავთ, აწ თურე არ<br />
სათქმელია,<br />
ამისი საქმე უცხოა, საამბობლადცა ძნელია;<br />
ბედი მეფისა ჩვენისა არსთაგან სანატრელია,<br />
მით რომე ღმერთი მას მისცემს, რაც უფრო საკვირველია.<br />
1233<br />
«ესე ღმერთსა მისაგვრელად მისად ჩვენთვის მოუგვრია,<br />
მივუტანოთ არმაღანად, დაგვიმადლებს მეტად დია.<br />
თუ დავმალავთ, დავმჟღავნდებით, მეფე ჩვენი ამაყია,<br />
პირველ - მათი შეცოდება, მერმე დიდი აუგია».<br />
1234
«მივემოწმენით, თათბირნი არ კიდე გავაკიდენით;<br />
დავბრუნდით, ქაჯეთს მივჰმართეთ, მას წინა<br />
მოვეკიდენით,<br />
არცა რა ვჰკადრეთ ხელდახელ, არცა თუ წავეკიდენით;<br />
იგი ტირს, ღაწვსა გულ-მდუღრად ჩაჰრცხის ცრემლისა კი<br />
დენით.<br />
1235<br />
«მე როშაქს ვჰკადრე: «გამიშვი კვლა ადრე თქვენი<br />
მხლებელი;<br />
აწ გულანშაროს ქალაქსა ვარ საქმის რასმე მდებელი».<br />
მან გამომიშვა, აქ სადმე ლარი მიც წასაღებელი,<br />
თანა წავიტან, წა-ცა-ვალ მე მათი ზედა-მსწრებელი».<br />
1236
“მათ კაცთა დია ეამა ესე ამბავი მონისა.<br />
მე გავიგონე, შე-რე-მშრა ნაკადი ცრემლთა ფონისა,<br />
მენიშნა, ყოვლი ნიშანი ვიცან ჩემისა ღონისა,<br />
ცოტაი ლხინი მომეცა, მსგავსი დრამისა წონისა.<br />
1237<br />
“მოვიყვანე იგი მონა, ახლოს დავსვი ჩემსა წინა,<br />
ვჰკითხე: «მითხარ, რას იტყოდი? გაგონება მეცა მინა».<br />
მან იგივე კვლა მიამბო, რაცა მუნით მომესმინა,<br />
ამ ამბავმან გამაცოცხლა, სულ-მობრძავი დამარჩინა.<br />
1238<br />
მე ორნი შავნი მონანი მყვანან სავსენი გრძნებითა:<br />
უჩინოდ წავლენ-წამოვლენ მათითა ხელოვნებითა;
მოვასხენ, ქაჯეთს გავგზავნენ, ვარქვი, თუ: «ნუ<br />
დასდგებითა,<br />
მაცნობეთ მისი ამბავი თქვენითა მოქმედებითა».<br />
1239<br />
“სამ დღე მოვიდეს, მიამბეს, ფიცხლა ებიჯა გზისადა:<br />
«მიუგვრიაო მეფისა, ზღვას იქით წამავლისადა,<br />
ვერვის შეუდგმან საჭვრეტლად თვალნი, მართ ვითა<br />
მზისადა,<br />
ქვე დაუწინდავს საცოლედ როსან ცოტასა ყმისადა.<br />
12<strong>40</strong><br />
«როსანს შევჰრთოთო, - დულარდუხტს მეფესა<br />
უბრძანებია, -<br />
ჯერ ქორწინებად არა მცალს, აწ გული ცეცხლ-ნადებია;
შემოვიქცევი, შევისძლობ, ვინ ცისა მზედ ნაქებია».<br />
ციხეს დაუსვამს, ხადუმი ერთაი უახლებია.<br />
1241<br />
«ყოვლი მცოდნელი გრძნებისა მას თანა წაუტანია,<br />
მით რომე გზაა საჭირო, მტერნი საომრად მზანია;<br />
ქვე დაუყრია მოყმები, ვინც უფრო გულოვანია,<br />
დაეყოვნების: წასრულა, ჯერეთ ცოტაი ხანია.<br />
1242<br />
«ქაჯთა ქალაქი აქამდის მტერთაგან უბრძოლველია:<br />
ქალაქსა შიგან მაგარი კლდე მაღალი და გრძელია,<br />
მას კლდესა შიგან გვირაბი, ასაძრომელი ხვრელია,<br />
მუნ არის მარტო მნათობი, მისთა შემყრელთა მწველია.
1243<br />
«გვირაბის კარსა ნიადაგ მოყმე სცავს არ პირ-ნასები,<br />
ათი ათასი ჭაბუკი დგას, ყველაკაი ხასები,<br />
ქალაქის კართა სამთავე - სამათას-სამათასები.<br />
გულო, გაგსაჯა სოფელმან, არ ვიცი და, გლახ, რას ები!»”<br />
1244<br />
ესე ამბავი ავთანდილ პირ-მზემან, მაგარ-ვადამან,<br />
რა მოისმინა, ეამა, სხვად არა გაუცხადა მან,<br />
შესწირა ღმერთსა მადლობა ტურფამან დანაბადამან:<br />
“ამბავი ჩემი სალხინო მითხარო ვისმანღა დამან!”<br />
1245<br />
ფატმანს უთხრა: “საყვარელო, კმა ხარ ჩემთვის
სასურველად,<br />
მე ამბავი სანატრელი მომასმინე არ პირ-ბნელად,<br />
მაგრა საქმე ქაჯეთისა გამაგონე უფრო მრთელად,<br />
ქაჯნი ყველა უხორცოა, რამან შექმნა ხორციელად?<br />
1246<br />
“მის ქალისა სიბრალული ამანთებს და მიდებს ალსა,<br />
მაგრა ქაჯნი უხორცონი რას აქმნევენ, მიკვირს, ქალსა?!”<br />
ფატმან უთხრა: “მომისმინე, მართლად გხედავ მანდა<br />
მკრთალსა,<br />
არ ქაჯნია, კაცნიაო, მინდობიან კლდესა სალსა.<br />
1247<br />
“ქაჯნი სახელად მით ჰქვიან, არიან ერთად კრებულნი<br />
კაცნი, გრძნებისა მცოდნენი, ზედა გახელოვნებულნი,
ყოველთა კაცთა მავნენი, იგი არვისგან ვნებულნი;<br />
მათნი შემბმელნი წამოვლენ დამბრმალნი,<br />
დაწბილებულნი.<br />
1248<br />
“იქმენ რასმე საკვირველსა, მტერსა თვალსა დაუბრმობენ,<br />
ქართა აღძრვენ საშინელთა, ნავსა ზღვა-ზღვა დაამხობენ,<br />
ვითა ხმელსა გაირბენენ, წყალსა წმიდად დააშრობენ,<br />
სწადდეს - დღესა ბნელად იქმენ, სწადდეს - ბნელსა<br />
ანათობენ.<br />
1249<br />
“ამისთვის ქაჯად უხმობენ გარეშემონი ყველანი,<br />
თვარა იგიცა კაცნია ჩვენებრვე ხორციელანი”.<br />
ავთანდილ მადლი უბრძანა: “ცეცხლნი დამივსენ
ცხელანი,<br />
დიდად მეამნეს ამბავნი, სიტყვანი აწინდელანი”.<br />
1250<br />
გულითა ღმერთსა ადიდებს ავთანდილ ცრემლთა<br />
მდენელი;<br />
თქვა: “ღმერთო, გმადლობ, რომელი ხარ ჭირთა<br />
მომალხენელი;<br />
ყოფილი, მყოფი, უთქმელი, ყურთაგან მოუსმენელი,<br />
წყალობა თქვენი იჩქითად არს ჩვენი გარ-მომფენელი!”<br />
1251<br />
მის ამბისა ცნობისათვის ცრემლით ღმერთსა ადიდებდა.<br />
ფატმან ეჭვდა თავისათვის, ამად ცეცხლსა კვლა იდებდა;<br />
ყმა ნამუსსა ინახევდა, სიყვარულსა იფერებდა;
ფატმან ყელსა ეხვეოდა, პირსა მზესა აკოცებდა.<br />
1252<br />
მას ღამე ფატმან იამა ავთანდილთანა წოლითა;<br />
ყმა უნდო-გვარად ეხვევის ყელსა ყელითა ბროლითა,<br />
ჰკლავს თინათინის გონება, ძრწის იდუმლითა<br />
ძრწოლითა,<br />
გული მხეც-ქმნილი გასჭრია, მხეცთავე თანა რბოლითა.<br />
1253<br />
ავთანდილ მალვით ცრემლსა სწვიმს, სდის ზღვათა<br />
შესართავისად,<br />
შიგან მელნისა მორევსა, ცურავს გიშრისა ნავი სად;<br />
იტყვის, თუ: “მნახეთ, მიჯნურნო, იგი, ვინ ვარდი ა ვისად,<br />
უმისოდ ნეხვთა ზედა ვზი ბულბული მსგავსად
ყვავისად!”<br />
1254<br />
მუნ ცრემლნი, მისგან ნადენნი, ქვათაცა დასალბონია;<br />
გიშრისა ტევრსა აგუბებს, ვარდისა ველსა ფონია;<br />
ფატმან მას ზედა იხარებს, მართ ვითა იადონია.<br />
თუ ყვავი ვარდსა იშოვნის, თავი ბულბული ჰგონია.<br />
1255<br />
გათენდა. ბანად წავიდა მზე, სოფელს შუქ-ნაკიდები;<br />
დიაცმან უძღვნა მრავალი კაბა, ყაბაჩა, რიდები,<br />
მრავალი ფერი სურნელი, ტურფა პერანგი, წმიდები:<br />
“რაც გეწადოსო, ჩაიცვი, მე ნურას ნუ მერიდები”.<br />
1256
ავთანდილ თქვა: “საქმე ჩემი გავაცხადო ამა დღესა!”<br />
სამოსისა ვაჭრულისა ცმა აქამდის დაეწესა;<br />
მას დღე ყოვლი საჭაბუკო შეიმოსა ტანსა მხნესა,<br />
მოიმატა დაშვენება, დაემსგავსა ლომი მზესა.<br />
1257<br />
ფატმანს პური შეეკაზმა ავთანდილის საწვეველად;<br />
ყმა შევიდა მოკაზმული მხიარულად, არ პირ-ბნელად;<br />
ფატმან ნახა, გაუკვირდა ვაჭრულისა უმოსელად,<br />
შემოსცინა: “აგრე სჯობსო შენთვის ხელთა სასურველად”.<br />
1258<br />
ფატმან მისსა შვენებასა მეტის-მეტად ჰკვირდებოდა.<br />
მან პასუხი არა გასცა, თავის წინა ღიმდებოდა:
“შეეტყვების, არ მიცნობსო, ეგრე ვითა ყივნდებოდა!”<br />
თუცა რასმე იფერებდა, მეტი არა გაჰვიდოდა.<br />
1259<br />
პური ჭამეს, გაიყარნეს, ყმა მივიდა მისსა შინა,<br />
ღვინო-სმული, მხიარული დაწვა, ამოდ დაიძინა;<br />
საღამო-ჟამ გაიღვიძა, შუქი ველთა მოაფინა,<br />
ფატმან უხმო: “მოდი, მნახე, მარტო ვარო, თავის წინა”.<br />
1260<br />
ფატმან მივიდა, ავთანდილს ხმა ესმა მისგან ოხისა;<br />
იტყოდა: “მომკლავს უცილოდ ტანი ალვისა, მო, ხისა!”<br />
გვერდსა დაისვა, ბალიში მისცა მისისა ნოხისა,<br />
ვარდისა ბაღსა უჩრდილობს ჩრდილი წამწამთა ქოხისა.
1261<br />
ავთანდილ ბრძანა: “ჰე ფატმან, ვიცი ეს საქმე შენია,<br />
დაჰკრთები ამა ამბავსა, მართ ვითა გველ-ნაკბენია,<br />
მაგრა აქამდის მართალი შენ ჩემი არა გსმენია,<br />
ჩემნი მომკლველნი წამწამნი შავნი გიშრისა ხენია.<br />
1262<br />
“გგონივარ ვინმე ვაჭარი, პატრონი ქარავანისა;<br />
მე ვარ სპასპეტი მაღლისა მეფისა როსტევანისა,<br />
თავადი სპისა დიდისა, მათისა შესაგვანისა,<br />
მაქვს პატრონობა მრავლისა საჭურჭლე-ზარადხანისა.<br />
1263<br />
“შენ გიცი კარგი მოყვარე, ერთგული, მისანდობელი.
მათ უვის ერთი ასული, მზე ხმელთა მანათობელი, -<br />
იგია ჩემი დამწველი და ჩემი დამადნობელი, -<br />
მან გამომგზავნა, დავაგდე პატრონი, მათი მშობელი.<br />
1264<br />
“რომე შენ ქალი გყოლია, მე ძებნად მისვე ქალისად<br />
მივლია ყოვლი ქვეყანა, მის მზისა მონაცვალისად;<br />
მისთვის გაჭრილი მინახავს, წევს ლომი ფერ-ნამკრთალი<br />
სად,<br />
გამცუდებელად თავისად, მის გულისა და ძალისად”.<br />
1265<br />
ავთანდილ ფატმანს ყოველი უთხრა ამბავი თავისა,<br />
ამბავი ტარიელისა, შემოსვა ვეფხის ტყავისა;<br />
უბრძანა: “შენ ხარ წამალი ჯერთ შენგან უნახავისა,
ღონე წამწმისა ხშირისა, ყორნის ფრთებ ნაფუშავისა.<br />
1266<br />
“მოდი და, ფატმან, მეწიე, ვეცადნეთ მისსა რგებასა,<br />
ვუშველოთ, იგი მნათობნი ნუთუ მიეცნენ შვებასა;<br />
ვინცა სცნობს კაცი, ყველაი ჩვენსა დაიწყებს ქებასა,<br />
ნუთუ კვლა მიჰხვდენ მიჯნურნი ერთმანერთისა<br />
ხლებასა.<br />
1267<br />
“მომგვარე, ქაჯეთს გავგზავნოთ იგივე მონა გრძნეული,<br />
ქალსა ვაცნობოთ ყველაი ამბავი, ჩვენგან ცნეული;<br />
მანცა გვაცნობოს მართალი, ვქმნათ მისი გამორჩეული,<br />
ღმერთმან ქმნას, ქაჯთა სამეფო მოგესმას ჩვენგან<br />
ძლეული!”
1268<br />
ფატმან თქვა: “ღმერთსა დიდება, საქმენი მომხვდეს, მო,<br />
რანი,<br />
დღეს რომე მესმნეს ამბავნი, უკვდავებისა სწორანი!”<br />
მოჰგვარა მონა გრძნეული, შავი, მართ ვითა ყორანი;<br />
უბრძანა: “ქაჯეთს გაგზავნი, წა, გზანი გისხენ შორანი!<br />
1269<br />
“აწ გამოჩნდების სახმრობა ჩემი შენისა გრძნებისა,<br />
ფიცხლად დამივსე სახმილი შენ ჩემთა ცეცხლთა<br />
გზნებისა,<br />
მას მზესა ჰკადრე მიზეზი მისისა განკურნებისა”.<br />
მან უთხრა: “ხვალე მოგართვა ყოვლი ამბავი ნებისა”.
წიგნი ფატმანისა<br />
ნესტან-დარეჯანთანა<br />
1270<br />
ფატმან სწერს: “აჰა, მნათობო, სოფლისა მზეო ზენაო,<br />
შენთა შორს-მყოფთა ყოველთა დამწველო, ამაზრზენაო,<br />
სიტყვა-მჭევრო და წყლიანო, ტურფაო, ლამაზ-ენაო,<br />
ბროლო და ლალო - ოროვე კვლა ერთგან შენათხზენაო!<br />
1271<br />
“თუცა თუ შენი ამბავი შენ არა მომასმენიე,<br />
მე ეგრეცა ვცან მართალი, მით გულსა მოვალხენიე;<br />
შენთვის ხელ-ქმნილსა ტარიელს ამბითა მოალხენიე;<br />
ორნივე მიჰხვდეთ წადილსა, იგი ვარდობდეს, შენ იე.
1272<br />
“მოსრულა შენად საძებრად მისი ძმად-შეფიცებული,<br />
ავთანდილ, მოყმე არაბი, არაბეთშიგან ქებული,<br />
სპასპეტი როსტენ მეფისა, ვერვისგან დაწუნებული;<br />
შენ სწერდი შენსა ამბავსა, ლაღი, ბრძნად გაგონებული.<br />
1273<br />
“ჩვენ ამისთვის ესე მონა გამოვგზავნეთ თქვენსა წინა,<br />
ვცნათ ამბავი ქაჯეთისა, მოსრულანცა ქაჯნი შინა?<br />
მანდაურთა მეომართა ანგარიში წვრილად გვინა:<br />
ვინ არიან მცველნი შენნი, ან თავადი მათი ვინ ა?<br />
1274<br />
“რაცა იცი მანდაური, მოგვიწერე, გაამჟღავნე;
მერმე შენსა საყვარელსა ნიშანი რამ გაუგზავნე!<br />
შენი ყველა აქანამდის ჭირი ლხინსა გაათავნე,<br />
ღმერთსა უნდეს, მოყვარენი შესაფერნი შეგაზავნე!<br />
1275<br />
- “წადი, უსტარო, ისწრაფე, თუ მუხლი გქონდეს მალები;<br />
დაგნატრი, მიხვალ, დაგხვდების ბროლი, სათი და<br />
ლალები;<br />
ბედად შენ მჯობხარ, უსტარო, გნახვენ დამწველის<br />
თვალები,<br />
შენს უკან ჩემი სიცოცხლე, თუ გესმის, არ გებრალები?”<br />
1276<br />
ფატმან მისცა დაწერილი მას გრძნეულსა ხელოვანსა.<br />
“ესე წიგნი მიართვიო ქალსა, მზისა დასაგვანსა!”
მან გრძეულმან მოლი რამე წამოისხა ზედა ტანსა,<br />
მასვე წამსა დაიკარგა, გარდაფრინდა ბანის-ბანსა.<br />
1277<br />
წავიდა ვითა ისარი კაცისა მშვილდ-ფიცხელისა.<br />
რა ქაჯეთს შეხდა, ქმნილ იყო ოდენ ბინდ-ბანდი ბნელისა.<br />
უჩინოდ შევლო სიმრავლე მოყმისა, კართა მცველისა,<br />
მას მზესა ჰკადრა ამბავი მისისა სასურველისა.<br />
1278<br />
ციხისა კარნი დახშულნი შევლნა მართ ვითა ღიანი,<br />
შევიდა ზანგი პირ-შავი, თმა-გრძელი, ტან-ნაბდიანი;<br />
იგი მზე დაკრთა, ეგონა სამისო რამე ზიანი,<br />
შეცვალა ვარდი ზაფრანად, ლაჟვარდის-ფერად - იანი.
1279<br />
ზანგმან უთხრა: “ვინ გგონივარ, ანუ აგრე რად<br />
დაჰბნდები?<br />
მე ვარ მონა ფატმანისა, თქვენს წინაშე ნამგზავრები;<br />
ამა წიგნმან გამამართლოს, არ ტყუილად გეუბნები,<br />
მზისა შუქნი მოიცადენ, ვარდო, ადრე ნუ დასჭნები!”<br />
1280<br />
პირ-მზე გაკვირდა ფატმანის ამბითა საკვირველითა,<br />
ნუშნი გააპნა, შეიძრნეს სათნი გიშრისა წნელითა.<br />
მას იგი წიგნი მონამან მისცა თავისა ხელითა;<br />
იკითხავს, სულთქვამს, უსტარსა ალტობს ცრემლითა<br />
ცხელითა.<br />
1281
მონასა ჰკითხა: “მიამბე, ვინ არის ჩემი მძებნელი?<br />
ანუ ვინ მიცის ცოცხალი, მიწასა ზედა მტკებნელი?”<br />
მან მოახსენა: “ვიკადრებ, რასცა ოდენ ვარ მცნებელი,<br />
რა წამოსრულ ხარ, მას აქათ შენგან ჩვენია მზე ბნელი.<br />
1282<br />
“ფატმანის გული მას აქათ ლახვართა შენახევია;<br />
მას რომე ცრემლი სდენია, ზღვათაცა შენართევია;<br />
მე ერთხელ შენი ამბავი მისთვის კვლა მიმირთმევია,<br />
ღმერთსა ვიმოწმებ, მას აქათ ტირილი არ დაჰლევია.<br />
1283<br />
“აწ ვინმე მოყმე მოვიდა შვენიერითა პირითა,<br />
მან უთხრა წვრილად ყველაი, თქვენ ხართ რითაცა
ჭირითა.<br />
იგია შენი მძებნელი მკლავითა ვითა გმირითა;<br />
მე გამომგზავნეს, დამვედრეს სწრაფა სწრაფითა<br />
ხშირითა”.<br />
1284<br />
ქალმან უთხრა: “მემართლების, ყმაო, შენი ნაუბარი!<br />
ფატმან ჩემი რა იცოდა, ვიყავ ვისი წანაგვარი?<br />
უღონიოდ არის სადმე ჩემი ცეცხლთა მომდებარი,<br />
მე მივუწერ, შენცა ჰკადრე, ვარ ვითამცა გულ-მდუღარი”.<br />
წიგნი ნესტან-დარეჯანისა<br />
ფატმანთანა<br />
1285
პირ-მზე სწერს: “აჰა, ხათუნო, დედისა მჯობო დედაო!<br />
მისგან ტყვე-ქმნილსა სოფელმან რა მიყო, ამას ჰხედაო?<br />
მე, გლახ, მათ ჩემთა პატიჟთა სხვაცა დამერთო ზედაო,<br />
აწ ვნახე შენი უსტარი, მე დიდად მეიმედაო.<br />
1286<br />
“შენ ორთა დამხსენ გრძნეულთა, გამიადვილე ჭირები,<br />
აწ აქა სრულთა ქაჯთაგან ვარ ასრე დანამჭირები:<br />
ერთსა მცავს ერთი სამეფო, ბევრჯერ ათასი გმირები,<br />
ავად მომიხდა თათბირი და ჩემი დანაპირები!<br />
1287<br />
“სხვად ამბავი აქაური მეტი რამცა მოგიწერე:<br />
ქაჯთა მეფე არ მოსრულა, არცა მოვლენ ქაჯნი ჯერე,<br />
მაგრა სპანი უთვალავნი მცვენ და მათი სიალფე-რე,
რასა ჰქვიან ძებნა ჩემი? არ ეგების, დაიჯერე!<br />
1288<br />
“ვინცაღა ჩემი მძებნელი მოსრულა, ცუდ-მაშვრალია,<br />
იჭირვის, იწვის, ენთების, ჩემი სწვავს ცეცხლებრ ალია,<br />
მაგრა მას ვჰნატრი, უნახავს მზე, ამად არ-დამზრალია,<br />
უმისოდ ჩემი სიცოცხლე, ვამე, რა დიდი ბრალია!<br />
1289<br />
“შენ ამბავი არ გიამბე, მაშინ ამად დაგიმალე,<br />
ვერ იტყოდა ენა ჩემი, თავი ჭირთა გავაკრძალე;<br />
გეაჯები, საყვარელსა შემახვეწე, შემაბრალე,<br />
ნუ წამოვა ძებნად ჩემად, მიუწერე, შე-ცა-სთვალე.<br />
1290
“მე რომ მჭირს, კმარის, ნუ მომკლავს ამისითავე<br />
სწორითა:<br />
მას მკვდარსა ვნახავ, მოვკვდები მე სიკვდილითა ორითა.<br />
ვერას ვინ მარგებს, დასტურად ვიცი, არ რამე ჭორითა,<br />
არ დაგმორჩილდეს, დამქოლე შავისა ქვისა ყორითა.<br />
1291<br />
“გეთქვა ნიშნისა გაგზავნა, აწ ესე განამჟღავნია,<br />
მისეულთავე რიდეთა ნაკვეთი გამიგზავნია;<br />
ესენი ჩემთვის მის გამო ტურფანი სანახავნია,<br />
თუცა თუ ფერად ბედისა ჩემისა მსგავსად შავნია”.<br />
წიგნი ნესტან-დარეჯანისა<br />
საყვარელთანა
1292<br />
აწ საყვარელსა მიუწერს გულ-ამოსკვნილი, მტირალი,<br />
მისმანვე ცრემლმან დაუვსის, ვის ედებოდა ვის ალი!<br />
დაწერა წიგნი, მსმენელთა გულისა გასაგმირალი,<br />
ვარდი გააპის, გამოჩნდის მუნ ბროლი გამომჭვირალი.<br />
1293<br />
“ჰე ჩემო, ესე უსტარი არს ჩემგან მონაღვაწები,<br />
ტანი კალმად მაქვს, კალამი ნაღველსა ამონაწები,<br />
მე გული შენი ქაღალდად გულსავე ჩემსა ვაწები, -<br />
გულო, შავ-გულო, დაბმულხარ, ნუ აეხსნები, აწ ები!<br />
1294<br />
“ჰხედავცა, ჩემო, სოფელი რათა საქმეთა მქმნელია!
რაზომმცა ნათობს სინათლე, ჩემთვის ეგრეცა ბნელია.<br />
ბრძენნი იცნობენ, სწუნობენ, მით მათგან საწუნელია;<br />
უშენოდ ჩემი სიცოცხლე, ვამე, რა დიდი ძნელია!<br />
1295<br />
“ჰხედავ, ჩემო, ვით გაგვყარნა სოფელმან და ჟამმან<br />
კრულმან?<br />
ვეღარ გნახე საყვარელი მხიარული მხიარულმან,<br />
ნეტარ, რა ქმნას უშენომან გულმან, შენგან<br />
დალახვრულმან!<br />
გაგიცხადა დამალული გონებამან დაფარულმან.<br />
1296<br />
“შენმან მზემან, აქანამდის შენ ცოცხალი არ მეგონე;<br />
ჩემი მეთქვა: გარდასრულდა სიცოცხლე და ყოვლი ღონე;
აწ რა მესმა, შემოქმედი ვადიდე და ღმერთსა ვჰმონე,<br />
ჩემი ყველა აქანამდის ჭირი ლხინსა შევაწონე.<br />
1297<br />
“შენი სიცოცხლე მეყოფის ჩემად იმედად გულისად,<br />
გულისა ერთობ წყლულისა და ასრე დადაგულისად!<br />
მომიგონებდე, გახსოვდე მე შენთვის დაკარგული სად;<br />
ვზი მზრდელი სიყვარულისა, მის ჩემგან დანერგულისად.<br />
1298<br />
სხვად, ჩემო, ჩემი ამბავი ჩემგან არ მოგეწერების:<br />
ენა დაშვრების, მოსმენით არვისგან დაიჯერების.<br />
ფატმან წამგვარა გრძნეულთა, ღმერთიმცა მას ეტერების!<br />
აწ კვლა ქმნა იგი სოფელმან, რაცა მას შეეფერების.
1299<br />
“აწ სოფელმან უარესი ჭირი ჭირსა მომისართა,<br />
არ დასჯერდა ბედი ჩემი მათ პატიჟთა მრავალ-გვართა,<br />
კვლაცა მიმცა შესაპყრობლად ქაჯთა, ძნელად საომართა;<br />
ბედმან გვიყო ყველაკაი, ჩემო, რაცა დაგვემართა!<br />
1300<br />
“ციხეს ვზი ეზომ მაღალსა, თვალნი ძლივ<br />
გარდასწვდებიან,<br />
გზა გვირაბითა შემოვა, მცველნი მუნ ზედა დგებიან,<br />
დღისით და ღამით მოყმენი ნობათსა არ დასცდებიან,<br />
მათთა შემბმელთა დახოცენ, მართ ცეცხლად მოედებიან.<br />
1301
“ნუთუ ესენი გეგონნენ სხვათა მებრძოლთა წესითა?!<br />
ნუცა მე მომკლავ ჭირითა, ამისგან უარესითა;<br />
შენ მკვდარსა გნახავ, დავიწვი, ვითა აბედი კვესითა;<br />
მოგშორდი, დამთმე გულითა, კლდისაცა უმაგრესითა!<br />
1302<br />
“შენ, საყვარელო, ნუ სჭმუნავ ჭმუნვითა ამისთანითა,<br />
ჩემი სთქვა: სხვათა მიჰხვდაო იგი ალვისა ტანითა.<br />
არამ სიცოცხლე უშენოდ! ვარ აქამდისცა ნანითა;<br />
ან თავსა კლდეთა ჩავიქცევ, ანუ მოვიკლავ დანითა.<br />
1303<br />
“შენმან მზემან, უშენოსა არვის მიჰხვდეს მთვარე შენი,<br />
შენმან მზემან, ვერვის მიჰხვდეს, მო-ცა-ვიდენ სამნი
მზენი!<br />
აქათ თავსა გარდავიქცევ, ახლოს მახლვან დიდნი<br />
კლდენი,<br />
სული ჩემი შეივედრე, ზეცით მომხვდენ ნუთუ ფრთენი.<br />
1304<br />
“ღმერთსა შემვედრე, ნუთუ კვლა დამხსნას სოფლისა<br />
შრომასა,<br />
ცეცხლსა, წყალსა და მიწასა, ჰაერთა თანა ძრომასა;<br />
მომცნეს ფრთენი და აღვფრინდე, მივჰხვდე მას ჩემსა<br />
ნდომასა,<br />
დღისით და ღამით ვჰხედვიდე მზისა ელვათა კრთომასა.<br />
1305<br />
“მზე უშენოდ ვერ იქმნების, რათგან შენ ხარ მისი წილი,
განაღამცა მას ეახელ მისი ეტლი, არ თუ წბილი!<br />
მუნა გნახო, მანდვე გსახო, განმინათლო გული ჩრდილი,<br />
თუ სიცოცხლე მწარე მქონდა, სიკვდილიმცა მქონდა<br />
ტკბილი!<br />
1306<br />
“მე სიკვდილი აღარ მიმძიმს, შემოგვედრებ რათგან<br />
სულსა,<br />
მაგრა შენი სიყვარული ჩავიტანე, ჩამრჩა გულსა;<br />
მომეგონოს მოშორვება, მემატების წყლული წყლულსა;<br />
ნუცა მტირ და ნუცა მიგლოვ, ჩემო, შენთვის<br />
დაკარგულსა!<br />
1307<br />
“წადი, ინდოეთს მიჰმართე, არგე რა ჩემსა მშობელსა,
მტერთაგან შეიწრებულსა, ყოვლგნით ხელ-<br />
აღუპყრობელსა,<br />
გულსა ალხინე ჩემისა მოშორვებისა მთმობელსა,<br />
მომიგონებდი მტირალსა, შენთვის ცრემლ-<br />
შეუშრობელსა!<br />
1308<br />
“რაცა ვიჩივლე ბედისა ჩემისა, კმა საჩივარად;<br />
ცან, სამართალი მართალი გულისა გულსა მივა რად.<br />
შენთვის მოვკვდები, გავხდები ყორანთა დასაყივარად,<br />
ვირე ცოცხალ ვარ, გეყოფი სატირლად და სატკივარად.<br />
1309<br />
“აჰა, ინიშნე ნიშანი შენეულისა რიდისა!<br />
გარდმიკვეთია ალამი, ჩემო, ერთისა კიდისა,
ესეღა დაგრჩეს სანაცვლოდ მის იმედისა დიდისა.<br />
რისხვით მობრუნდა ბორბალი ჩვენზედა ცისა შვიდისა”.<br />
1310<br />
ესე წიგნი, საყვარელსა მისსა თანა მინაწერი,<br />
რა დაწერა, გარდაჰკვეთა მათ რიდეთა ერთი წვერი.<br />
თავ-მოხდილსა დაუშვენდა სისხო, სიგრძე, თმათა ფერი,<br />
ალვისაგან სული მოქრის, ყორნის ფრთათათ მონაბერი.<br />
1311<br />
იგი მონა წამოვიდა, გულანშაროს მომავალი,<br />
წამ-ერთ მიხდა ფატმანისას, დღე იარა არ-მრავალი.<br />
რა ავთანდილს გაუსრულდა საქმე მისი სასურვალი,<br />
ხელ-აღპყრობით ღმერთსა ჰმადლობს ცნობა-სრული, არა<br />
მთრვალი.
1312<br />
ფატმანს უთხრა: “გამისრულდა ჟამად საქმე საწადელი,<br />
დიდი შენი მოჭირვება ჩემგან არის გარდუხდელი,<br />
წავალ, დგომად აღარა მცალს, დრო მოსრულა<br />
შარშანდელი,<br />
ფიცხლად ქაჯეთს მოვიყვანო მათი მომსპობ-<br />
ამწყვედელი”.<br />
1313<br />
ხათუნმან უთხრა: “ჰე ლომო, ცეცხლი აწ უფრო<br />
ცხელდების,<br />
მოეშორვების ნათელსა, გული ამისთვის ბნელდების;<br />
ისწრაფე, ჩემი ნუ გაგვა, - ხელი ეგრეცა ხელდების, -<br />
თუ ქაჯნი მოგესწრებიან, მუნ მისლვა გაგიძნელდების”.
1314<br />
ყმამან ფრიდონის მონანი უხმნა, მასთანა ხლებულნი,<br />
უბრძანა: “მკვდარნი აქამდის აწღა ვართ<br />
დაცოცხლებულნი,<br />
რაცა გვინდოდა, მისითა სმენითა გახარებულნი,<br />
ჩვენთა მტერთანი გიჩვენნე წყლულნი მით<br />
ვაგლახებულნი!<br />
1315<br />
“მიდით და ფრიდონს უამბეთ ამბავი არ-ნაცქაფავი;<br />
მე ვერა ვნახავ, ვისწრაფი, გზა ჩემი არს ნასწრაფავი.<br />
მან გაახაფოს ხმა ხაფი, კვლა უფრო გასახაფავი,<br />
თქვენ მოგცე ლარი ყველაი მე, ჩემი ნაალაფავი.
1316<br />
“ჩემსა ზედა დიდი არის ვალი, თქვენგან დანადები;<br />
მადლსა სხვაებრ გარდავიხდი, თუღა ფრიდონს<br />
შევეყრები;<br />
აწ წაიღეთ ყველაკაი, მეკობრეთა წანაღები,<br />
ამის მეტსა ვერას მოგცემ, ვიცი, ამად გეძუნწები.<br />
1317<br />
“სახლი არ მახლავს, არ ძალ-მაქვს გაცემა საბოძვარისა”.<br />
მისცა მართ სავსე ხომალდი, რიცხვი ტურფათა ლარისა,<br />
უბრძანა: “წადით, წაიღეთ, გზა წავლეთ მისვე არისა,<br />
ფრიდონს მიართვით უსტარი ჩემგან, ძმად-ნაფიცარისა”.<br />
წიგნი ავთანდილისა
ფრიდონთანა<br />
1318<br />
დაწერა: “ფრიდონ მაღალო, სვე-სრულო მეფეთ-მეფეო,<br />
ლომისა მსგავსო ძალ-გულად, მზეო შუქ-მოიეფეო,<br />
მოვლენილო და მორჭმულო, მტერთა სისხლისა მჩქეფეო,<br />
უმცროსმან ძმამან შორი-შორ სალამი დავიყეფეო!<br />
1319<br />
“ჭირნი ვნახენ და მო-ცა-მხვდა ნაცვალი ჭირ-ნახულისა,<br />
კარგა მოხდომა საქმისა ჩემისა გაზრახულისა;<br />
მიცნია მართლად ამბავი პირისა მზედ სახულისა,<br />
დამარჩენელი ლომისა მის, ქვესკნელს დამარხულისა.<br />
1320
“იგი მზე ქაჯთა მეფესა ჰყავს, ქაჯეთს პატიმარია.<br />
მუნ მისლვა მიჩანს თამაშად, თუმცა გზა საომარია.<br />
ნარგისთათ წვიმა ბროლისა წვიმს, ვარდი ნაწვიმარია,<br />
ჯერთ ქალსა ქაჯნი არ ახლვან, მაგრა სპა უამარია.<br />
1321<br />
“გულ-მხიარული ვიხარებ, ამად არ ცრემლი მმილდების,<br />
სადაცა შენ და შენი ძმა ხართ, ძნელი გაადვილდების;<br />
რაცა მოგინდეს, უცილოდ იქმთ, იგი არ აგცილდების,<br />
არ თურე კაცმან დაგიდგნას, ვეჭვ, კლდეცა<br />
გაგილბილდების.<br />
1322<br />
“აწ შემინდევ, ვერა გნახე, შორს ამისთვის წაგიარე,
გზა-გზა ყოვნა აღარა მცალს, პატიმრად ა იგი მთვარე;<br />
ადრე მოვალთ მხიარულნი, ჩვენი ნახვა გაიხარე,<br />
ამის მეტი რაღა გკადრო, ძმასა ძმურად მოეხმარე.<br />
1323<br />
“ამა მონათა ჩემზედა გარდაუხდელი გულია:<br />
ამოდ მმსახურეს, თქვენიმცა გული ამათთვის სრულია!<br />
ქება რად უნდა მას, ვინცა თქვენთანა ხან-დაზმულია?<br />
მსგავსი ყველაი მსგავსსა შობს, ესე ბრძენთაგან<br />
თქმულია”.<br />
1324<br />
ესე უსტარი დაწერა, შეკრა და წა-ცა-ხვია მან,<br />
მისცა ფრიდონის მონათა ვარდმან და ვითა იამან;<br />
შესთვალა ზეპირ, რაცა ხმდა სრულად, მართ ვითა ჰგია,
მან,<br />
მათ მარგალიტი უჩვენის ძოწისა კარმან ღიამან.<br />
1325<br />
მონახა, პოვა ავთანდილ ნავი მისისა მხარისა,<br />
გამოემართა იგი მზე პირითა სავსე მთვარისა;<br />
მაგრა დაგდება უმძიმდა ფატმანის გულ-მდუღარისა;<br />
მისთა გამყრელთა ნაკადი ჩასდის სისხლისა ღვარისა.<br />
1326<br />
ფატმან, უსენ და მონანი ტირან ცრემლითა ცხელითა,<br />
იტყვიან: “მზეო, რა გვიყავ? დაგვწვენ ცეცხლითა<br />
მწველითა!<br />
რად დაგვაბნელენ შენისა მოშორვებისა ბნელითა?<br />
და-ცა-გვმარხენო ხელითა ჩვენისა დამმარხველითა!”
წასლვა ავთანდილისა<br />
გულანშაროთ და ტარიელის<br />
შეყრა<br />
1327<br />
გამოვლნა ზღვანი ავთანდილ მგზავრითა რითმე ნავითა,<br />
პირ-მხიარული აცორვებს მართ ოდენ მარტო თავითა;<br />
მას შეყრა ტარიელისა უხარის მით ამბავითა,<br />
ხელ-განპყრობილი გულითა არს ღმრთისა საესავითა.<br />
1328<br />
მოწურვილ იყო ზაფხული, ქვეყნით ამოსლვა მწვანისა,<br />
ვარდის ფურცლობის ნიშანი, დრო მათის პაემანისა,<br />
ეტლის ცვალება მზისაგან, შეჯდომა სარატანისა.
სულთქნა, რა ნახა ყვავილი მან, უნახავმან ხანისა.<br />
1329<br />
აგრგვინდა ცა და ღრუბელნი ცროდეს ბროლისა ცვარითა;<br />
ვარდთა აკოცა ბაგითა, მითვე ვარდისა დარითა;<br />
უბრძანა: “გიჭვრეტ თვალითა, გულ-ტკბილად<br />
შემხედვარითა,<br />
მისად სანაცვლოდ მოვილხენ თქვენთანა საუბარითა”.<br />
1330<br />
რა მოეგონის მოყვარე, სდინდიან ცრემლნი მწარენი.<br />
ტარიელისკენ იარნა მან გზანი საწყინარენი,<br />
უდაბურნი და უგზონი, უცხონი რამე არენი,<br />
სადაცა ნახნის, დახოცნის ლომ-ვეფხნი მოშამბნარენი.
1331<br />
ქვაბნი გამოჩნდეს, ეამა, იცნა, თქვა: “იგი კლდენია,<br />
სადაა ჩემი მოყვარე და ვისთვის ცრემლი მდენია;<br />
ღირს ვარმცა, ვნახო პირის-პირ, უამბო, რაცა მსმენია,<br />
არ მოსრულ იყოს, რაღა ვქმნა, ცუდ ჩემი განავლენია!<br />
1332<br />
“თუ მოსრულა, უღონიოდ შინა ხანსა არ დაზმიდა,<br />
მინდორს სადმე წავიდოდა, მხეცისაებრ ველთა ვლიდა;<br />
სჯობს, თუ შამბ-შამბ წავიარო”, - იგონებდა, იხედვიდა,<br />
ესე თქვა და მიუქცია, მინდორთაკე წამოვიდა.<br />
1333<br />
მიაცორვებს და იმღერის მხიარულითა გულითა,
მართ სახელ-დებით უყივის ხმითა მით სიხარულითა.<br />
ცოტაი წავლო, გამოჩნდა მზე სინათლითა სრულითა:<br />
შამბისა პირსა ტარიელ დგა ხრმლითა მომახულითა.<br />
1334<br />
ტარიელს ლომი მოეკლა, მით ხრმალსა სისხლი<br />
სცხებოდა;<br />
შამბისა პირსა ქვეითი დგა, ცხენი არა ჰხლებოდა;<br />
ყივილი ავთანდილისა ესმოდა, ეოცებოდა,<br />
შეხედნა, იცნა, გაიქცა, მისკე მირბოდა, ხლდებოდა.<br />
1335<br />
ხრმალი გატყორცა ტარიელ, მიჰმართა მისსა ძმობილსა.<br />
ყმა ცხენისაგან გარდიჭრა, ჰგვანდა ეტლისა სწრობილსა.<br />
მათ ერთმანერთსა აკოცეს, ჰგვანან ყელ-გარდაჭდობილსა,
ხმა შაქრის-ფერად გაუხდა ვარდსა, ხშირ-ხშირად<br />
პობილსა.<br />
1336<br />
ტარიელ მოთქვა ტირილით სიტყვა ნატიფი, მჭევრები:<br />
- სისხლისა ღვარმან შეღება წითლად გიშრისა ტევრები,<br />
ალვასა წყარო ცრემლისა მორწყავს, ნაკადი ბევრები, -<br />
“რათგან შენ გნახე, რა მგამა, პატიჟი მჭირდეს მევ რები!”<br />
1337<br />
ტარიელ ტირს და ავთანდილ სიცილით ეუბნებოდა;<br />
გაღიმდის, ძოწი გააპის, კბილთაგან ელვა ჰკრთებოდა;<br />
ეტყოდა: “ვცანო ამბავი, შენ რომე გეამებოდა,<br />
აწ გაახლდების ყვავილი, ვარდი აქამდის ჭნებოდა”.
1338<br />
ტარიელ უთხრა: “ჰე ძმაო, კმარის, დღეს რაცა მლხენია,<br />
ყოველი ჩემი სალხინო მინახავს, - ნახვა შენია;<br />
სხვად ნუ ყოს ღმერთმან წამალი, არცა რა მოგისმენია:<br />
კაცმანმცა სოფელს ვით პოვა, რაცა რა საქმე ზენია!”<br />
1339<br />
რა ტარიელ არ შესჯერდა, ავთანდილცა არ დაწყნარდა,<br />
მის ამბისა დაყოვნება ვეღარ გაძლო, აუჩქარდა,<br />
გამოიღო რიდე მისი, ვინ ბაგეთა ვარდი ვარდა.<br />
რა ტარიელ ნახა, იცნა, გამოუღო, შემოვარდა.<br />
13<strong>40</strong><br />
წიგნი და კიდე რიდისა იცნა და გა-ცა-შალა მან,
პირსა დაიდვა, დაეცა, ვარდმან ფერითა მკრთალამან,<br />
სულნი გაიქცნეს, მოდრიკა თავი გიშრისა ტალამან.<br />
მისნი ვერ გაძლნეს პატიჟნი ვერ კაენ, ვერცა სალამან.<br />
1341<br />
ავთანდილ უჭვრეტს ტარიელს, უსულოდ ქვე-მდებარესა,<br />
შეფრინდა, შველად მიჰმართა მას, ტკბილად მოუბარესა,<br />
ვერა ვერ არგო დამწვარსა, სრულად ცეცხლ-ნადებარესა;<br />
მისთა ნიშანთა სიცოცხლე მართ მისი მიიბარესა.<br />
1342<br />
ავთანდილ დაჯდა ტირილად, ტირს ხმითა შვენიერითა,<br />
ყორანსა გაჰგლეჯს ხშირ-ხშირად, აფრთხობს ბროლისა<br />
ჭერითა;<br />
გახეთქა ლალი, გათლილი ანდამატისა კვერითა,
მუნით წყარონი გამოჩნდეს, ძოწსა ვამსგავსე ფერითა.<br />
1343<br />
პირსა იხოკს, ღაწვთა სისხლი ჩასდიოდა მისსა მჭვრეტსა:<br />
“რაცა ვქმენო, არ უქმნია არცა შმაგსა, არცა რეტსა;<br />
წყალი სწრაფით რად დავასხი ცეცხლსა, ძნელად<br />
დასაშრეტსა!<br />
ჩქარად ეცეს, ვერ გაუძლებს გული ლხინსა მეტის-მეტსა.<br />
1344<br />
“მე მოვკალ ჩემი მოყვარე; რა მმართებს გაწბილებულსა?<br />
თავსა ვაბრალობ საქმესა, არ დასმით გაგონებულსა!<br />
ცრუ კაცი კარგად ვერა იქმს საქმესა გაძნელებულსა,<br />
თქმულა: «სიწყნარე გმობილი სჯობს სიჩქარესა<br />
ქებულსა!»”
1345<br />
უცნობო-ქმნილი ტარიელ ძეს მსგავსად ნატუსალისად.<br />
ავთანდილ ადგა, გამოვლნა შამბნი საძებრად წყალისად,<br />
მან პოვა სისხლი ლომისა, მოაქვს სავსებლად ალისად,<br />
მკერდსა დაასხა, გა-ვე-ხდა ლაჟვარდი ფერად ლალისად.<br />
1346<br />
ავთანდილ მკერდსა დაასხა მას ლომსა სისხლი ლომისა;<br />
ტარიელ შეკრთა, შეიძრა რაზმი ინდოთა ტომისა,<br />
თვალნი აახვნა, მიეცა ძალი ზე წამოჯდომისა.<br />
ლურჯად ჩანს შუქი მთვარისა, მზისაგან შუქ-<br />
ნაკრთომისა.<br />
1347
ზამთარი ვარდთა გაახმობს, ფურცელნი ჩამოსცვივიან,<br />
ზაფხულის მზისა სიახლე დასწვავს, გვალვასა ჩივიან,<br />
მაგრა მას ზედა ბულბულნი ტურფასა ხმასა ყივიან, -<br />
სიცხე სწვავს, ყინვა დააზრობს, წყლულნი ორჯელვე<br />
სტკივიან.<br />
1348<br />
აგრევე გული კაცისა მოსაგვარებლად ძნელია,<br />
ჭირსა და ლხინსა ორსავე ზედა მართ ვითა ხელია,<br />
მიწყივ წყლულდების, საწუთრო მისი აროდეს მრთელია.<br />
იგი მიენდოს სოფელსა, ვინცა თავისა მტერია!<br />
1349<br />
ტარიელ ნახა ნაწერი კვლაცა მკლველისა მისისა,
იკითხავს, თუცა აშეთებს კითხვა წიგნისა მისისა;<br />
დაუყვის ცრემლმან სინათლე, ბნელად ჩანს შუქი<br />
დღისისა.<br />
ავთანდილ ადგა, დაუწყო თხრობა სიტყვისა მქისისა.<br />
1350<br />
იტყვის, თუ: “ნაქმრად არ ვარგა კაცისა გასწავლილისად,<br />
აწ რადღა გვმართებს ტირილი? ხამს დავსხდეთ ქმნად<br />
ღიმილისად;<br />
ადეგ, წავიდეთ საძებრად მის მზისა წარხდომილისად!<br />
ადრე მიგიყვან, მიყვანა არს შენგან მონდომილი სად.<br />
1351<br />
“ვითა გვმართებს გახარება, პირველ აგრე გავიხარნეთ,<br />
მერმე შევსხდეთ, გავემართნეთ, ქაჯეთისკენ თავნი
ვარნეთ,<br />
ხრმალნი ჩვენნი ვიწინამძღვრნეთ, მათნი ზურგით<br />
დავიყარნეთ,<br />
უჭირველნი შემოვიქცეთ, იგი მძორთა დავადარნეთ”.<br />
1352<br />
მერმე ტარიელ ამბავსა ჰკითხავს, აღარა ბნდებოდა.<br />
შეჰხედნის, თვალნი ამართნის, შავ-თეთრი ელვა<br />
ჰკრთებოდა,<br />
მართ ვითა ლალსა მზისაგან მას ფერი ეზარდებოდა;<br />
ვინ ღირს ა, თუცა წყალობით ცა მიწყივ მობრუნდებოდა!<br />
1353<br />
ავთანდილს მადლი უბრძანა, ქმნა უყო საუბარისა:<br />
“მე შენი ქება ვითა ვთქვა, ბრძენთაგან საქებარისა!
ვითა ზე-მთისა წყარომან, მოჰრწყე ყვავილი ბარისა,<br />
დამწყვიდე დენა ცრემლისა, ნარგისთა ნაგუბარისა.<br />
1354<br />
“მე ვერა გიყო, ნაცვალი, ღმერთი გარდგიხდის ციერი,<br />
ზეგარდმო მისით შემოგზღოს მუქაფა ჩემ-მაგიერი!”<br />
შესხდეს და შინა წავიდეს, მათ ლხინი ჰქონდა ძლიერი;<br />
აწ გა-ვე-აძღო სოფელმან ასმათ, ადრითგან მშიერი.<br />
1355<br />
ქვაბისა კარსა ასმათი მარტო ზის, არ-ბარგოსანი.<br />
შეჰხედნა, იცნა ტარიელ, თანა ყმა ჭარმაგოსანი, -<br />
ორნივე ტურფად იმღერდეს, ვით იადონი მგოსანი, -<br />
მაშინვე იცნა, ავარდა მოშლილი პერანგოსანი.
1356<br />
აქამდის მიწყივ ენახა ქვაბს მისლვა მოტირალისა,<br />
აწ გაუკვირდა დანახვა სიცილით მომღერალისა.<br />
ზარ-აღებული ავარდა, ცნობა უც ვითა მთრვალისა,<br />
არ იცის სმენა ამბისა ჯერთ მისგან სასურვალისა.<br />
1357<br />
მათ რა ნახეს, შემოჰყივლეს სიცილით და კბილთა ჩენით:<br />
“ჰე ასმათო, მოგვივიდა მოწყალება ღმრთისა ზენით:<br />
ვპოვეთ მთვარე დაკარგული, რაცა გვწადდა, იგი<br />
ვქმენით,<br />
აწ გავხედით ბედისაგან ცეცხლთა შრეტით, ჭირთა<br />
ლხენით!”<br />
1358
ავთანდილ ცხენსა გარდახდა ასმათის მოსახვეველად;<br />
მან მიჰყო ხელი ალვასა, შტო მოჰყვა მოსარხეველად,<br />
ყელსა და პირსა აკოცებს, არის ცრემლისა მფრქვეველად:<br />
“რა ჰქმენო, რა სცან, მიამბე, ვტირ შენი მოაჯე ველად”.<br />
1359<br />
ავთანდილ ასმათს უსტარი მისცა მისისა ზრდილისა,<br />
ალვისა შტო-დამჭნარისა, მთვარისა ფერ-მიხდილისა;<br />
უთხრა, თუ: “ნახე ნაწერი მის პატიჟ-გარდახდილისა;<br />
მზე მოგვეახლა, მოგვეცა ჩვენ მოშორვება ჩრდილისა”.<br />
1360<br />
ასმათ რა ნახა უსტარი, ცნა მისი დანაწერობა,<br />
გაკვირდა, ზარმან აიღო, ათრთოლებს, ვითა ხელობა,
ტერფით თხემამდის გაუხდა მას მეტი საკვირველობა;<br />
იტყვის: “რა ვნახე, რა მესმის? არსმცა ამისი მრთელობა!”<br />
1361<br />
ავთანდილ უთხრა: “ნუ გეშის, ეგე ამბავი მრთელია;<br />
ლხინი მოგვეცა, მოგვშორდა ყოველი ჭირი ძნელია,<br />
მზე მოგვეახლა, უკუნი ჩვენთვის აღარა ბნელია,<br />
ბოროტსა სძლია კეთილმან, - არსება მისი გრძელია!”<br />
1362<br />
ინდოთ მეფე მხიარული ასმათს რასმე უბრძანებდა;<br />
ერთმანერთსა ეხვეოდეს, სიხარული ატირებდა;<br />
ვარდსა ზედა ყორნის ბოლო ნამსა თხელსა აპკურებდა.<br />
კაცსა ღმერთი არ გასწირავს, თუცა კაცი შეიგებდა.
1363<br />
ღმერთსა მისცეს დიდი მადლი, თქვეს: “გვიყოო, რაცა<br />
სჯობდა;<br />
აწყა ვცანით, უარესსა პირი თქვენი არ გაბრჭობდა”.<br />
ინდოთ მეფე მხიარული ხელ-განპყრობით ამას ხმობდა.<br />
ქვაბს შევიდეს მხიარულნი, ასმათ რასმე მასპინძლობდა.<br />
1364<br />
ტარიელ ეტყვის ავთანდილს: “ისმინე სიტყვა ასები,<br />
გიამბობ რასმე ამბავსა, მოამბედ ნუ გენასები:<br />
მე ოდეს ქვაბნი წავუხვენ, დავხოცე დევთა დასები,<br />
მას აქათ მათი აქა ძეს საჭურჭლე ძვირ-ნაფასები.<br />
1365
“მე აგრე არა მინახავს, მართ ვითა არა მნდომია;<br />
მოდი და გავხსნათ, შევიგნეთ, საჭურჭლე თუ რა ზომია”.<br />
ეამა, ადგნეს ორნივე, არცა ქვე ასმათ მჯდომია,<br />
დალეწეს კარი ორმოცი, მათგან არ ზედა ომია.<br />
1366<br />
პოვეს საჭურჭლე უსახო, კვლა უნახავი თვალისა,<br />
მუნ იდვა რიყე თვალისა, ხელ-წმიდად განათალისა,<br />
ჩნდის მარგალიტი ოდენი ბურთისა საბურთალისა;<br />
ვინმცა ქმნა რიცხვი ოქროსა, ვერვისგან დანათვალისა?!<br />
1367<br />
იგი სახლი ორმოცივე შიგან იყო გატენილი.<br />
პოვეს ერთი ზარადხანა, აბჯრისათვის სახლად ქმნილი;<br />
მუნ აბჯარი ყოვლი-ფერი ასრე იდვა, ვითა მწნილი,
შიგან ერთი კიდობანი დაბეჭდილი, არ-გახსნილი.<br />
1368<br />
ზედა ეწერა: “აქა ძეს აბჯარი საკვირველიო,<br />
ჯაჭვ-მუზარადი, ალმასი, ხრმალი ბასრისა, მჭრელიო;<br />
თუ ქაჯნი დევთა შეებნენ, დღე იყოს იგი ძნელიო!<br />
უმისჟამისოდ ვინც გახსნას, არის მეფეთა მკლველიო”.<br />
1369<br />
კიდობანი გახსნეს, პოვეს მუნ აბჯარი სამი ტანი,<br />
რასაცა ვით შეიმოსენ მეომარნი სამნი ყმანი:<br />
ჯაჭვი, ხრმალი, მუზარადი, საბარკული მათი გვანი, -<br />
ზურმუხტისა ბუდებითა იყვნეს ვითა ლუსკუმანი.<br />
1370
თვითომან თვითო ჩაიცვეს, თავის თავს გამოსცდიდიან,<br />
ჯაჭვ-მუზარადსა, აბჯარსა მართ ვერა ვერ მოჰკიდიან;<br />
ხრმალი რკინასა მოჰკრიან, ვით ბამბის მკედსა სჭრიდიან,<br />
მათ უღირს ყოვლად ქვეყანად, შევატყევ, არ გაჰყიდიან.<br />
1371<br />
თქვეს: “ესე ნიშნად გვეყოფის, ვართო კარგითა ბედითა;<br />
ღმერთმან მოგვხედნა თვალითა, ზეგარდმოთ<br />
მონახედითა”.<br />
აიღეს იგი აბჯარი თავის-თავისა ქედითა,<br />
თვითო მათ, ერთი ფრიდონის საძღვნობლად შეკრეს<br />
ღვედითა.<br />
1372
ოქროც რამე წაიტანეს, მარგალიტი ღარიბები;<br />
გამოვიდეს, გამობეჭდეს ორმოცივე საჭურჭლები.<br />
ავთანდილ თქვა: “ამას იქით დავამაგრო ხრმალთა ნები,<br />
ამას ღამე არსად წავალ, რა გათენდეს, არ დავდგები”.<br />
1373<br />
აქა, მხატვარო, დახატენ ძმათ უმტკიცესნი ძმობილნი,<br />
იგი მიჯნურნი მნათობთა, სხვისა ვერვისგან სწრობილნი,<br />
ორნივე გმირნი მოყმენი, მამაცობისა ცნობილნი;<br />
რა ქაჯეთს მივლენ, გასინჯოთ ომი ლახვართა სობილნი.<br />
ტარიელისა და<br />
ავთანდილისაგან წასლვა<br />
ფრიდონისასა<br />
1374
რა გათენდა, გაემართნეს, წაიტანეს ასმათ თანა,<br />
ნურადინის ქვეყანამდი შეისვიან მათ უკანა;<br />
მუნ ვაჭარმან ოქროს ფასად ცხენი მისცა, არ უძღვანა;<br />
ავთანდილ კმა ყოლაოზად, სხვამცა ვინღა წაიტანა!<br />
1375<br />
იარეს და ზედან შეჰხდეს ნურადინის მეჯოგეთა;<br />
ჯოგი ნახეს, მოეწონა, ფრიდონისთვის ეაგეთა.<br />
მუნ ავთანდილს ინდო ეტყვის: “გაქმნევ კარგთა<br />
სიშმაგეთა,<br />
მოდი, ფრიდონს ველაღობნეთ, ჯოგსა მისსა მოვადგეთა!<br />
1376<br />
“ჯოგი წავუღოთ, მოსრულნი ვესმით ჯოგისა წაღებად,
გამოემართვის საომრად, ველთა სისხლითა დაღებად,<br />
ანაზდად გვიცნობს, გაკრთების, გულსა შეჰლამის<br />
დაღებად, -<br />
ამოა კარგი ლაღობა, ლაღსა შე-ვე-იქმს ლაღებად”.<br />
1377<br />
დაუწყეს პყრობა ტაიჭთა ფრიდონის უკეთესებსა.<br />
მუნ მეჯოგეთა ფანოსი შეექმნა, ეკრა კვესებსა;<br />
უყივლეს: “ვინ ხართ, მოყმენო, ვინ იქმთ საქმესა<br />
ზესებსა?<br />
ჯოგი მისია, ვინ მტერსა ჰკრავს ხრმალსა, არ აკვნესებსა”.<br />
1378<br />
მათ მშვილდები დაიწვადეს, მეჯოგეთა გაეკიდნეს.<br />
მეჯოგენი მიიზახდეს, ხმანი მათნი გაადიდნეს:
“გვიშველეთო, გვიშველეთო, მეკობრეთა<br />
ამოგვწყვიდნეს!”<br />
ხმა შეიქმნა, შეიყარნეს, ფრიდონს ჰკადრეს, არ<br />
დაჰრიდნეს.<br />
1379<br />
შეეკაზმა ფრიდონ, შეჯდა, შეკაზმული გამოვიდა.<br />
ხმა შეიქმნა, შეიყარნეს, რაზმი ველთა დაჰფარვიდა.<br />
იგი მზენი მოეგებნეს, ვის ზამთარი ვერ დაჰზრვიდა;<br />
დაეხურა ზარადები, პირსა მათსა უფარვიდა.<br />
1380<br />
რა ტარიელ ფრიდონ იცნა, თქვა: “ვნახეო, ვინცა მინა”.<br />
მუზარადი მოიხადა, გაიღიმა, გაიცინა;<br />
ფრიდონს უთხრა: “რასა ჰლამი, ჩვენი მოსლვა რას
გეწყინა?<br />
პურად ავი მასპინძელი მოგვეგებვი ომად წინა!”<br />
1381<br />
ფრიდონ ფიცხლად გარდაიჭრა, დავარდა და თაყვანის-<br />
სცა.<br />
იგინიცა გარდაუხდეს, მოეხვივნეს, აკოცისცა.<br />
ფრიდონ ღმერთსა ხელ-აღპყრობით უსაზომო მადლი<br />
მისცა;<br />
დიდებულნი აკოცებდეს, იცნობდიან იგი ვისცა.<br />
1382<br />
ფრიდონ უთხრა: “რასა სდეგით? მოგელოდი უწინარე,<br />
მე მზა ვარო, სამსახური თქვენი რამცა დავიზარე!”<br />
ჰგვანდა, თუცა შეყრილ იყვნეს ორნი მზენი, ერთი
მთვარე,<br />
ერთმანერთი დააშვენეს, გაემართნეს, იქცეს გარე.<br />
1383<br />
ფრიდონის სახლსა გარდახდეს ორნივე, ტურფად<br />
გებულსა.<br />
ახლოს დაისვამს ავთანდილს, მისსა ძმად-შეფიცებულსა;<br />
ტარიელ დაჯდა საჯდომსა, ოქსინო-გარდაგებულსა;<br />
მათ უძღვნეს იგი აბჯარი ფრიდონს, ჭაბუკად ქებულსა.<br />
1384<br />
უთხრეს: “ჯერ ჟამად არა გვაქვს სხვა შენთვის არმაღანია,<br />
მაგრა ტურფანი მრავალნი ქვე სადმე გვისხენ სხვანია”.<br />
მან დასდვა პირი მიწასა, არ დაიყოვნა ხანია:<br />
“ჩემთვის ამისი ბოძება არს თქვენი შესაგვანია”.
1385<br />
გამოისვენეს მას ღამით ფრიდონის მასპინძლობითა;<br />
აბანოს ბანნა, აავსნა შესამოსლისა ძღვნობითა,<br />
დამოსნა ტურფა-ტურფითა, ერთმანერთისა მჯობითა,<br />
თვალ-მარგალიტი ღარიბი უძღვნა ოქროსა გობითა.<br />
1386<br />
უთხრა, თუ: “ესე სიტყვაა ავისა მასპინძელისა, -<br />
ჰგავს, მოსწყენოდეს სტუმრობა თქვენ ბრძნისა ვითა<br />
ხელისა,<br />
მაგრა აწ ყოვნა არ ვარგა, წასლვა სჯობს გზისა გრძელისა,<br />
თუ ქაჯნი მოგვესწრებიან, საეჭვი არს სიძნელისა.<br />
1387
“დიდთა რას ვაქმნევთ ლაშქართა? კარგნი გვინდან და<br />
ცოტანი;<br />
სამასი კაცი გვეყოფის, წავიდეთ მართ მეოტანი;<br />
ჩვენ ქაჯეთს ქაჯთა საომრად დავაგნეთ ხრმალთა<br />
კოტანი,<br />
მას ადრე ვჰპოვებთ, ვისიცა მოგვკლავს ალვისა, მო, ტანი.<br />
1388<br />
“ქაჯეთს ერთხელ კვლაც ყოფილვარ, ჰნახავთ, თქვენცა<br />
გემაგრების;<br />
ყოვლგნით კლდეა, გარეშემო მტერი ვერა მოადგების;<br />
თუ იდუმალ არ შევუვალთ, ცხადად შებმა არ ეგების,<br />
მით ლაშქარი არად გვინდა, რაზმი მალვით ვერ<br />
მოგვყვების”.
1389<br />
იგინიცა დაემოწმნეს ამა მისსა ნაუბარსა.<br />
მუნ დააგდეს ქალი ასმათ, ფრიდონ მისცემს საჩუქარსა.<br />
თვით სამასსა ცხენოსანსა წაიტანდეს, გმირთა დარსა.<br />
ბოლოდ ღმერთი გაუმარჯვებს ყოვლსა, პირველ<br />
შენაზარსა.<br />
1390<br />
ზღვა გაიარეს სამთავე ერთგან ძმად შეფიცებულთა;<br />
ფრიდონ გზა იცის, იარეს, დღისით და ღამით რებულთა.<br />
ფრიდონ თქვა: “ვახლავთ არეთა ჩვენ, ქაჯეთს<br />
მიახლებულთა,<br />
აქათგან ღამით ვლა გვინდა, მით არას გამჟღავნებულთა”.<br />
1391
ამა ფრიდონის თათბირსა სამნივე ერთგან ჰზმიდიან:<br />
რა გაუთენდის, დადგიან და ღამით ფიცხლად ვლიდიან;<br />
მივიდეს, აჩნდა ქალაქი, მცველთა ვერ დასთვალვიდიან,<br />
გარე კლდე იყო, გუშაგთა ხმა ჯარვით გაადიდიან.<br />
1392<br />
გვირაბის კარსა ჭაბუკი ათი ათასი მცველია.<br />
მათ ლომთა ნახეს ქალაქი, მთვარე დგას მუნ ნათელია;<br />
თქვეს: “ვითათბიროთ, ვითა ვქმნათ, აწ გამორჩევა<br />
ძნელია;<br />
ასი ათასსა აჯობებს, თუ გამორჩევით მქმნელია”.<br />
თათბირი<br />
ნურადინ-ფრიდონისა
1393<br />
ფრიდონ თქვა: “ვიტყვი სიტყვასა, ვეჭვ, ჩემი არ<br />
დამცდარია:<br />
ჩვენ ცოტანი ვართ, ქალაქი დიდთაგან საომარია;<br />
პირის-პირ ომი არ ძალ-გვიც, არ ჟამი საკვეხარია,<br />
ათას წელ ვერსით შევუვალთ, თუ ზედ დაგვიხშან კარია.<br />
1394<br />
“ჩემსა სიმცროსა გამზრდელნი სამუშაითოდ მზრდიდიან,<br />
მასწავლნეს მათი საქმენი, მახლტუნებდიან,<br />
მწვრთიდიან;<br />
ასრე გავიდი საბელსა, რომ თვალნი ვერ მომკიდიან,<br />
ვინცა მჭვრეტდიან ყმაწვილნი, იგიცა ინატრიდიან.<br />
1395
“აწ ვინცა ვიცით უკეთუ შეტყორცა საგდებელისა,<br />
მან ერთსა ბურჯსა გარდვაგდოთ წვერი საბლისა<br />
გრძელისა,<br />
მას ზედა გავლა ასრე მიჩნს, ვითა გარბენა ველისა,<br />
თქვენ ჭირად გიყო შიგანთა პოვნა კაცისა მრთელისა.<br />
1396<br />
“აბჯრითა გავლა არად მიჩნს ჭირად გატანა ფარისა;<br />
შიგან ჩავხლტები კისკასად, ვეცემი მსგავსად ქარისა,<br />
ლაშქართა დავჰხოც, გავახვამ, ჰნახოთ გაღება კარისა!<br />
თქვენცა მუნ მოდით, სადაცა გესმას ზრიალი ზარისა”.<br />
თათბირი<br />
ავთანდილისა
1397<br />
ავთანდილ უთხრა: “ჰე ფრიდონ, მოყვასნი ვერ გიჩივიან:<br />
ლომთა მკლავთაგან იმედი გაქვს, არა წყლულნი<br />
გტკივიან;<br />
სთათბირობ ძნელთა თათბირთა, მტერთა ივაგლახ-ივიან,<br />
მაგრა თუ გესმის, გუშაგნი რა ახლო-ახლო ყივიან?!<br />
1398<br />
“რა გახვიდოდე, გუშაგთა ესმას აბჯრისა ჩხერება,<br />
გიგრძნობენ, თოკსა მოჰკვეთენ, ამისი ხამს დაჯერება;<br />
წაგიხდეს ცუდად ყველაი, დაგრჩეს ცუდიღა ფერება,<br />
ეგე თათბირი არ ვარგა, სხვაებრ ვქმნათ თავის ტერება.<br />
1399
“სჯობს, დადეგით დამალულნი თქვენ ადგილსა<br />
იდუმალსა,<br />
ისი კაცნი არ იჭირვენ მგზავრსა, ქალაქს შემავალსა,<br />
სავაჭროდა მოვეკაზმვი, საქმესა ვიქმ მე მუხთალსა,<br />
ერთსა ჯორსა გარდავჰკიდებ მუზარადსა, ჯაჭვსა,<br />
ხრმალსა.<br />
1<strong>40</strong>0<br />
“სამთავე შესლვა არ ვარგა, თუ გვიგრძნან, არს სათუები;<br />
მე მარტო შევალ ვაჭრულად და კარგად შევეტყუები,<br />
მალვით ჩავიცვამ აბჯარსა, გავჩნდები, გავეცრუები,<br />
ღმერთმან ქმნას, უხვად ვადინო შიგნით სისხლისა<br />
რუები!<br />
1<strong>40</strong>1
“შიგანთა მცველთა მოვიცლი მე უნახავად ჭირისად,<br />
თქვენ გარეთ კართა ეცენით ყოველნი მსგავსად<br />
გმირისად;<br />
კლიტეთა დავლეწ, გავახვამ, დამიდგამს ვერ ქვიტკირი<br />
სად.<br />
თუ რა სხვა სჯობდეს, თქვენ ბრძანეთ, ვარ მრჩევლად ამა<br />
პირისად”.<br />
თათბირი ტარიელისა<br />
1<strong>40</strong>2<br />
ტარიელ უთხრა: “მე თქვენი ვცან გმირთა მეტი გმირობა,<br />
თქვენსა ძალ-გულსა თქვენივე ჰგავს თათბირობა,<br />
პირობა;<br />
ვიცი, გწადს ომი ფიცხელი, არ ცუდი ხრმალთა ღირობა,
კაციმცა მაშინ თქვენ გახლავს, რა ომმან ქმნას გაჭირობა.<br />
1<strong>40</strong>3<br />
“მაგრა იყვენით ჩემთვისცა საქმისა რასმე რჩევითა:<br />
ხმა ესმას ჩემსა ხელ-მქმნელსა, ზედა გარდმოდგეს მზე<br />
ვითა,<br />
თქვენ გქონდეს ომი ფიცხელი, უომრად მნახოს მე ვითა?<br />
ესე მე დამსვრის, ნუ უბნობთ სიტყვითა თქვენ<br />
სათნევითა.<br />
1<strong>40</strong>4<br />
“მაგა თათბირსა ესე სჯობს, ვქმნათ ჩემი მონახსენები:<br />
გავიყოთ კაცი ას-ასი, რა ღამე ჩნდეს ნათენები,<br />
სამთავე სამგნით მივჰმართოთ, ფიცხლად დავსხლიტოთ<br />
ცხენები;
მოგვეგებვიან, ვემცრობით, ჩვენ ხრმალსა მივსცეთ მძლე<br />
ნები.<br />
1<strong>40</strong>5<br />
“ფიცხლად შევებნეთ, შევსჯარნეთ, ვერ მოგვასწრებენ<br />
კარებსა,<br />
სამთაგან ერთი შევუვალთ, სხვა გარეთ ვსცემდეთ<br />
გარებსა,<br />
მან ერთმან შიგნით შიგანნი მივსცნეთ სისხლისა<br />
ღვარებსა,<br />
ხელი კვლა ვჰხადოთ აბჯარსა, მას ჩვენგან მძლედ<br />
ნახმარებსა”.<br />
1<strong>40</strong>6<br />
ფრიდონ უთხრა: “შემიგია, გამიგია, ვიცი მე რა:
მაგა ცხენსა ჩემეულსა მოასწრებენ კარსა ვერა;<br />
ოდეს გიძღვენ, არ ვიცოდი, ქაჯეთს გვინდა ქაჯთა მზერა,<br />
თვარა ყოლა არ გიძღვნიდი, ჩემი გითხრა სიძუნწე რა”.<br />
1<strong>40</strong>7<br />
ფრიდონ ლაღი ამხანაგობს საუბართა ესოდენთა.<br />
ამას ზედან გაიცინნეს მათ წყლიანთა, სიტყვა-ბრძენთა,<br />
ერთმანერთსა ელაღობნეს ლაღობათა, მათთა მშვენთა,<br />
გარდახდეს და დაეკაზმნეს, უკეთესთა შესხდეს ცხენთა.<br />
1<strong>40</strong>8<br />
კვლა ერთმანერთსა მიუგეს სიტყვები არ პირ-მკვახები,<br />
დაასკვნეს იგი თათბირი, ტარიას განაზრახები:<br />
გაიყვეს კაცი ას-ასი, ყველაი გმირთა სახები,<br />
ცხენებსა შესხდეს, აიღეს მათ მათი ჩაბალახები.
1<strong>40</strong>9<br />
იგი ჭაბუკნი შუქითა ვნახენ მზისაცა მეტითა;<br />
მათ სამთა შვიდნი მნათობნი ჰფარვენ ნათლისა<br />
სვეტითა;<br />
ტარიელ შავსა ზედან ზის ტანითა მით წერწეტითა;<br />
დალივნეს მტერნი ომითა, ვითა მჭვრეტელნი ჭვრეტითა.<br />
1410<br />
ჩემი აწ ესე ნათქვამი მათი სახე და დარია:<br />
რა ზედა წვიმდეს ღრუბელნი და მთათა ატყდეს ღვარია,<br />
მოვა და ხევთა მოგრაგნის, ისმის ზათქი და ზარია,<br />
მაგრა რა ზღვათა შეერთვის, მაშინ ეგრეცა წყნარია.<br />
1411
თუცა ფრიდონ და ავთანდილ სიკეთე-მიუწდომნია,<br />
მაგრა ტარიას შებმანი არვისგან მოსანდომნია;<br />
მზე მნათობთაცა დაჰფარავს, არცაღა ნათლად ხომნია.<br />
აწ იყურებდით, მსმენელნო, გესმნენ ფიცხელნი ომნია!<br />
1412<br />
სამთავე სამად გაიყვეს, თვითომან თვითო კარები;<br />
თანა ჰყვა კაცი სამასი, ყველაი გმირთა დარები.<br />
მას ღამით უქმნეს სადარნო, უცრუო, ანაჩქარები,<br />
გათენდა, გაჩნდეს, მიჰმართეს, თავის-თავ ჰქონდა<br />
ფარები.<br />
1413<br />
პირველ ამოდ მიდიოდეს მგზავრთა რათმე მაგიერად,
მათ შიგანთა ვერა უგრძნეს, ვერცა დაჰხვდეს გულ-<br />
ხმიერად;<br />
გულსა შიში არა ჰქონდა, ამოდ დგეს და ნებიერად,<br />
მიდგეს გარე, მუზარადნი დაიხურნეს ჟამიერად.<br />
1414<br />
ანაზდად ცხენი გაქუსლეს, მათრახმან შექმნა წრიალი.<br />
რა ნახეს, კარნი გაახვნეს, ქალაქით გახდა ზრიალი.<br />
სამთავე სამგნით მიჰმართეს, თავსა მით უყვეს რიალი,<br />
იკრეს ნობსა და დაბდაბსა, შეიქმნა ბუკთა ტკრციალი.<br />
1415<br />
მაშინ ქაჯეთს მოიწია უსაზომო რისხვა ღმრთისა:<br />
კრონოს, წყრომით შემხედველმან, მოიშორვა სიტკბო<br />
მზისა;
მათვე რისხვით გარდუბრუნდა ბორბალი და სიმგრგვლე<br />
ცისა,<br />
ველნი მკვდართა ვერ იტევდეს, გადიადდა ჯარი<br />
მკვდრისა.<br />
1416<br />
კაცსა უკრავად დაბნედდის ხმა ტარიელის ხაფისა,<br />
აბჯარსა ფრეწდის, გაცუდდის სიმაგრე ჯავშან-ქაფისა.<br />
სამგნითვე კართა შესჯარნეს, ჭირნი არ ნახნეს კაფისა,<br />
რა ქალაქს შეხდეს, შეიქმნა სიხარკე ციხეს სწრაფისა.<br />
1417<br />
ავთანდილ და ლომი ფრიდონ შიგნით ერთად შეიყარნეს,<br />
მტერნი სრულად აეწყვიდნეს, სისხლი მათნი<br />
მოეღვარნეს,
უყივლეს და ერთმანერთი ნახეს, დიდად გაეხარნეს,<br />
თქვეს: “ტარიელ რა იქმნაო?”, მისად ჭვრეტად თვალნი<br />
არნეს.<br />
1418<br />
ერთმანცა არა იცოდა, ვერა ცნეს ტარიერისა.<br />
ციხისა კარსა მიჰმართეს, რიდი არ ჰქონდა მტერისა;<br />
მუნ ნახეს რიყე აბჯრისა, ნალეწი ხრმალთა წვერისა,<br />
ათი ათასი ნობათი, უსულო, მსგავსი მტერისა.<br />
1419<br />
ციხისა მცველი ყველაი იდვა მართ ვითა სნეული,<br />
თავით ფერხამდის დაჭრილი, აბჯარი მუნ დახეული,<br />
ციხისა კარნი განხმულნი, კართა ნალეწი სრეული,<br />
ცნეს ნაქმრად ტარიელისად, თქვეს: “საქმე არს მისეული”.
1420<br />
გზანი დახვდეს შეკაფულნი, შევიდეს და გაძვრეს<br />
ხვრელსა,<br />
ნახეს, მზისა შესაყრელად გამოეშვა მთვარე გველსა,<br />
მუზარადი მოეხადა, ჰშვენის აკრვა თმასა ლელსა,<br />
მკერდი მკერდსა შეეწება, გარდაეჭდო ყელი ყელსა.<br />
1421<br />
ეხვეოდეს ერთმანერთსა, აკოცეს და ცრემლნი ღვარნეს;<br />
ამას ჰგვანდეს, ოდეს ერთგან მუშთარ, ზუალ შეიყარნეს.<br />
მზე რა ვარდსა შემოადგეს, დაშვენდეს და შუქნი არნეს,<br />
აქანამდის ჭირ-ნახულთა ამას იქით გაიხარნეს.<br />
1422
მათ ერთმანერთსა აკოცეს, დგანან ყელ-გარდაჭდობილნი.<br />
კვლა შეეწებნეს ხშირ-ხშირად ვარდნი ბაგეთათ პობილნი.<br />
აწ ესენიცა გავიდეს, შეკრბნეს სამნივე ძმობილნი,<br />
მას მზესა მისცეს სალამი, წადგეს მართ ვითა ხმობილნი.<br />
1423<br />
მზე მოეგება პირითა ტურფითა, მოცინარითა,<br />
აკოცა მისთა მეშველთა ლაღმან ცნობითა წყნარითა,<br />
მათ მდაბლად მადლი უბრძანა სიტყვითა მით<br />
ნარნარითა,<br />
ორნივე ერთგან უბნობდეს ამოთა საუბარითა.<br />
1424<br />
ტარიელსცა უსალამეს, მას ალვისა მორჩსა ვით ხეს,
მიულოცეს გამარჯვება, ერთმანერთი მოიკითხეს;<br />
არა სჭირდა, არ ინანეს, რომ აბჯარი არ გაითხეს,<br />
თავნი მათნი გაალომნეს, მათნი მბრძოლნი იშვლეს,<br />
ითხეს.<br />
1425<br />
სამასისა კაცისაგან ას-სამოცი შეჰყოლოდა;<br />
ფრიდონს უმძიმს სპათა მისთა, მაგრა ცალ-კერძ<br />
უხაროდა;<br />
მონახეს და არ აცოცხლეს, რაცა მბრძოლი დარჩომოდა,<br />
რომე პოვნეს საჭურჭლენი, აწმცა თვალვა ვით ითქმოდა!<br />
1426<br />
მოკრიფეს ჯორი, აქლემი, რაცა ვით პოვეს მალები;<br />
სამიათასსა აჰკიდეს მარგალიტი და თვალები,
თვალი ყველაი დათლილი, იაგუნდი და ლალები,<br />
იგი მზე შესვეს კუბოსა, არს მათგან განაკრძალები.<br />
1427<br />
სამოცი კაცი დააგდეს ქაჯეთს ციხისა მცველია,<br />
წამოიყვანეს იგი მზე, მათიღა წაგვრა ძნელია;<br />
ზღვათა ქალაქსა დაჰმართეს, თუცა გზა მუნით გრძელია,<br />
თქვეს: “ფატმან ვნახოთ, მუქაფა გვაც მისი<br />
გარდუხდელია”.<br />
ტარიელისაგან<br />
ზღვათა მეფისას მისლვა<br />
1428<br />
ზღვათა მეფესა წინაშე გაგზავნა მახარობელი,
შესთვალა: “მოვალ ტარიელ, მტერთა მძლე, მოსრვით<br />
მსპობელი;<br />
ქაჯეთით მომყავს ჩემი მზე, ჩემი ლახვართა მსობელი;<br />
მწადიან, გნახო პატივით, ვითა მამა და მშობელი.<br />
1429<br />
“აწ მე მაქვს ქაჯთა ქვეყანა და მათი დანადებია;<br />
მეფეო, კარგი ყველაი მე თქვენგან წამკიდებია;<br />
ფატმანს უხსნია ჩემი მზე, სდედებია და სდებია,<br />
მისად მუქაფად რა გიძღვნა? მძულს ცუდი ნაქადებია.<br />
1430<br />
“მოდი, გვნახენ, გავიარდეთ ქვეყანასა შენსა ვირე,<br />
სრულად ქაჯთა სამეფოსა გიძღვნი, ჩემგან შეიწირე,<br />
კაცნი შენნი შეაყენენ, ციხე მაგრად დაიჭირე,
მე ვისწრაფი, ვერა გნახავ, შენ წამოდი, ჩემ კერძ ირე.<br />
1431<br />
“თქვენ უბრძანეთ ჩემ მაგიერ უსენს, ქმარსა ფატმანისსა,<br />
გამოგზავნოს, ეამების ნახვა მისი ხსნილსა მისსა;<br />
მისგან კიდე ინატრიდა ჭვრეტასამცა სხვადღა ვისსა,<br />
ვინ მზესაცა უნათლეა, ასრე ვითა ბროლი ფისსა!”<br />
1432<br />
რა კაცი ტარიელისა ესტუმრა ზღვათა მფლობელსა, -<br />
წესია, გული გაჰკრთების ამბავსა გასაკრთობელსა -<br />
მისცა მადლი და დიდება ღმერთსა, მართლისა<br />
მბრჭობელსა,<br />
მაშინვე შეჯდა, არ უნდა მისლვა სხვასაღა მხმობელსა.
1433<br />
ბარგი აჰკიდა, გააგო ქმნა ქორწილისა მათისა,<br />
მას მოაქვს რიცხვი ტურფათა, არს სიდიადე სათისა;<br />
ფატმან ჰყავს თანა, იარეს სავალი დღისა ათისა;<br />
უხარის ნახვა ლომისა და მზისა, ხმელთა მნათისა.<br />
1434<br />
შორს გაეგებნეს სამნივე დიდსა მეფესა ზღვათასა,<br />
გარდახდეს, მდაბლად აკოცეს, გა-რე-სწყდეს ჯარსა<br />
სპათასა;<br />
შეასხეს ქება ტარიელს, მან მადლი გაუათასა,<br />
ქალი რა ნახეს, სტრფიალობს შუქსა მას ბროლ-ბაკმათასა.<br />
1435
ფატმან ხათუნს, მისსა მჭვრეტსა, ედებოდა ცეცხლი<br />
ნელი,<br />
მოეხვია, გარდუკოცნა ხელი, ფერხი, პირი, ყელი;<br />
იტყვის: “ღმერთო, რა გმსახურო, განმინათლდა რათგან<br />
ბნელი!<br />
ვცან სიმოკლე ბოროტისა, კეთილია მისი გრძელი”.<br />
1436<br />
ქალი ფატმანს ეხვეოდა, ტკბილად იტყვის, არ<br />
გამწყრალი:<br />
“ღმერთმან გული განმინათლა გახეთქილი, გა-ცა-<br />
მწკრალი,<br />
აწ ეგრე ვარ გავსებული, წინას ვიყავ ვითა მცხრალი,<br />
მზემან შუქნი შემომადგნა, ვარდი მით ვარ არ-<br />
დამზრალი”.
1437<br />
ზღვათა მეფე გარდაიხდის მუნ ქორწილსა მეტად დიდსა.<br />
ქაჯეთიცა დაუმადლა, არ გაუშვა დღესა შვიდსა;<br />
უხვად გასცემს საბოძვარსა, საჭურჭლესა ანაკიდსა,<br />
პერპერასა დაფანტულსა ზედა სცვეთდეს ვითა ხიდსა.<br />
1438<br />
მუნ იდვის გორი ლარისა, სტავრისა და ატლასისა;<br />
ტარიელს უძღვნა გვირგვინი, ვერ-დანადები ფასისა,<br />
იაგუნდისა მრთელისა, ყვითლისა, მეტად ხასისა,<br />
კვლა ერთი ტახტი ოქროსა, წითლისა მართ ხალასისა.<br />
1439<br />
ნესტან-დარეჯანს ყაბაჩა უძღვნა, შემკული თვალითა,
იაგუნდითა წითლითა, ბადახშითა და ლალითა.<br />
დასხდეს ორნივე ქალ-ყმანი პირითა ელვა-მკრთალითა,<br />
მათნი მჭვრეტელნი დაიწვნეს ცეცხლითა მართ ახალითა.<br />
14<strong>40</strong><br />
ავთანდილს და ფრიდონს უძღვნა უსაზომო დიდი<br />
ძღვენი:<br />
ძვირფასისა უნაგირი, უკეთესი თვითო ცხენი,<br />
თვითო კაბა თვალიანი, უცხო ფერთა შუქთა მფენი,<br />
მოახსენეს: “მადლი რა ვთქვათ, სვიანმცაა დავლა<br />
თქვენი!”<br />
1441<br />
ტარიელ მადლსა გარდიხდის ტურფა სიტყვითა, ენითა:<br />
“დიდად ვიამე, მეფეო, პირველ, ნახვითა თქვენითა,
მერმე, აგვავსენ მრავლითა უცხოთა ტურფა ძღვენითა,<br />
ვიცი, შორი-შორ არ-ჩავლა ჩვენ თქვენი კარგად ვქმენითა”.<br />
1442<br />
ზღვათა მეფე მოახსენებს: “ხელმწიფეო, ლომო, ქველო,<br />
მოახლეთა სიცოცხლეო, ვერ-მჭვრეტელთა შორით<br />
მკვლელო,<br />
მსგავსი თქვენი რამცა მეძღვნა, შვენიერო სანახველო!<br />
რა მოგშორდე, რა მერგების, საჭვრეტელად სასურველო?!”<br />
1443<br />
ტარიელ ფატმანს უბრძანა: “მე თავი შენი მიდია;<br />
დავ, ვალი შენი ჩემზედა გარდაუხდელი, დიდია;<br />
აწ რაცა ქაჯთა საჭურჭლე ქაჯეთით ამიკიდია,<br />
მომიცემია, წაიღე, არ კიდე მომიყიდია”.
1444<br />
ფატმან ხათუნ თაყვანის-სცა, ჰკადრებს მადლსა მეტის-<br />
მეტსა:<br />
“მე, მეფეო, ნახვა თქვენი მიდებს ცეცხლსა დაუშრეტსა;<br />
რა მოგშორდე, რა ვიქმნები? მე დამაგდებ ვითა რეტსა.<br />
ახ, ნეტარძი მოახლეთა! ვაგლახ თქვენსა ვერა-მჭვრეტსა!”<br />
1445<br />
ზღვათა მეფესა ეტყოდეს სამნივე შუქთა მაფენი,<br />
კბილნი ბროლნი და ბაგენი სადაფთა მოსადაფენი:<br />
“უთქვენოდ მყოფსა არ გვინდან ნიშაგნი, ნა-ჩანგ-<br />
დაფენი,<br />
მაგრა გაგვიშვენ, წავიდეთ, ჟამია, ვართ მოსწრაფენი.
1446<br />
“შენ იყავ ჩვენი მშობელი და ჩვენი საესავიო,<br />
მაგრა ამასცა ვიაჯით, გვიბოძო ერთი ნავიო”.<br />
მეფემან ბრძანა: “არა მშურს სამიწოდ თქვენად თავიო,<br />
რათგან ისწრაფი, რა გკადრო? წა, გიწინამძღვრდეს<br />
მკლავიო!”<br />
1447<br />
მეფემან ნავი-ხომალდი მოჰკაზმა ზღვისა კიდესა.<br />
გამოემართა ტარიელ, გამყრელნი ცრემლსა ღვრიდესა.<br />
თავსა იცემდეს, იგლეჯდეს, თმა-წვერსა გაიყრიდესა,<br />
ფატმანის ცრემლთა შედენით თვით ზღვაცა გაადიდესა.<br />
1448
გამოვლნეს ზღვანი სამთავე, ერთგან ძმად შენაფიცართა,<br />
კვლა ამტკიცებდეს სიტყვათა, მათ პირველ<br />
დანამტკიცართა;<br />
ჰშვენის მღერა და სიცილი მათ, მისთა არ-უიცართა,<br />
ბაგეთათ შუქი შეადგის ზედან ბროლისა ფიცართა.<br />
1449<br />
მუნით კაცი ასმათს თანა მათ გაგზავნეს მახარობლად,<br />
კვლა ფრიდონის თავადთასა - ნაომართა მათთა<br />
მთხრობლად:<br />
“მანდა მოვა, მოიმაღლებს მზე მნათობთა მამაგრობლად,<br />
ჩვენ, დამზრალნი აქანამდის, აწ ვიქმნებით<br />
დაუზრობლად.”<br />
1450
იგი მზე შესვეს კუბოსა, იარეს გზა ზღვის პირისა,<br />
მიყმაწვილობდეს, უხარის მათ გარდახდომა ჭირისა;<br />
მივიდეს, სადა ქვეყანა იყო ნურადინ გმირისა,<br />
მოეგებნიან, ისმოდის ხმა სიმღერისა ხშირისა.<br />
1451<br />
მუნ მიეგებნეს ყოველნი ფრიდონის დიდებულები.<br />
ასმათი, სავსე ლხინითა, ვის აღარ აჩნდა წყლულები,<br />
ნესტან-დარეჯანს მოეჭდო, რომე ვერ გაჰყრის ცულები,<br />
აწ გაუსრულა ყოველი მან მისი ნაერთგულები.<br />
1452<br />
ნესტან-დარეჯან ეხვევის, პირსა აკოცებს პირითა,<br />
უბრძანა: “ჩემო, ვაგლახ მე, შენცა აგავსე ჭირითა,<br />
აწ ღმერთმან მოგვცა წყალობა, ვცან, მისი არ-სიძვირით ა;
მე გულსა შენსა ეზომსა, არ ვიცი, გარდვიხდი რითა!”<br />
1453<br />
ასმათ ჰკადრა: “მადლი ღმერთსა, ვარდნი ვნახენ არ-<br />
დაზრულნი,<br />
ბოლოდ ასრე გააცხადნა გონებამან დაფარულნი,<br />
სიკვდილიცა სიცოცხლედ მიჩნს, ოდეს გნახენ<br />
მხიარულნი.”<br />
სჯობან ყოვლთა მოყვარულთა პატრონ-ყმანი<br />
მოყვარულნი.<br />
1454<br />
დიდებულთა თაყვანის-სცეს, მოახსენეს დიდი ქება:<br />
“რომე ღმერთმან გაგვახარნა, კურთხეულ არს მისი<br />
ღმრთება!
ჩვენ გვიჩვენა პირი თქვენი, აღარა გვწვავს ცეცხლთა<br />
დება,<br />
წყლულსა, მისგან დაკოდილსა, მასვე ძალ-უც<br />
განკურნება.”<br />
1455<br />
მოვიდეს და პირი ხელსა დასდვეს, აგრე გარდაკოცნეს.<br />
მეფე ეტყვის: “ძმათა თქვენთა თავნი ჩვენთვის<br />
დაიხოცნეს,<br />
იგი შვება საუკუნოს ცხადად პოვეს, არ იოცნეს,<br />
ერთსა მიჰხვდეს საზიაროდ, დიდებანი იასოცნეს.<br />
1456<br />
“თუცა მე მათი დახოცა მტკივის და სატკივარია,<br />
მაგრა მათ მიჰხვდა უკვდავი მუნ დიდი საჩუქარია”.
ესე თქვა, ნელად ატირდა და წვიმა თოვლსა არია,<br />
ნარგისთათ იძრვის ბორიო, ვარდსა ზრავს, იანვარია.<br />
1457<br />
მუნ ატირდეს ყველაკანი, რა ტირილად იგი ნახეს,<br />
რაცა ვისცა დაჰკლებოდა, მათ ტირილით, სულთქმით<br />
ახეს;<br />
დადუმდეს და მოახსენეს: “რათგან ბრძენთა მზეებრ<br />
გსახეს,<br />
თქვენთა მჭვრეტთა მღერა ჰმართებს, რასათვისმცა<br />
ივაგლახეს!”<br />
1458<br />
“ვინ ღირს ა თქვენსა ეგზომსა ტირილსა, შეჭირვებასა!<br />
თქვენთვის სიკვდილი დია სჯობს მიწათა ზედა რებასა”.
კვლა ფრიდონ ჰკადრა მეფესა: “ნურად იქმ გამწარებასა,<br />
ღმერთიმცა მუქფად მოგიზღავს ათასსა გახარებასა!”<br />
1459<br />
ავთანდილცა მიუმტკივნა, იტყვის დიდსა სიმძიმილსა;<br />
მათ შეასხეს ქება, უთხრეს: “მივსცნეთ თავნი აწ ღიმილსა,<br />
რათგან მიჰხვდა დაკარგული ლომი მზესა წახდომილსა,<br />
აღარა ვტირთ სატირალსა, აღარ დავსდებთ თვალთა<br />
მილსა”.<br />
1460<br />
მივიდეს, სადა ქალაქი დიდი მულღაზანზარია;<br />
სცემდეს ბუკსა და ტაბლაკსა, გახდა ზათქი და ზარია,<br />
დაბდაბისა და ქოსისა ხმა ტურფად შენათხზარია,<br />
მოატყდეს მოქალაქენი, დააგდეს მუნ ბაზარია.
1461<br />
შუკათა მოდგეს ვაჭარნი, ყოვლგნით მჭვრეტელთა ჯარია,<br />
შორს უარებდეს სარანგნი, ხელთა აქვს მათ აბჯარია;<br />
მოიჯრებოდეს ჯალაბნი, სარანგთა დამსაჯარია,<br />
მათად საჭვრეტლად მიშვება მუნ მათგან ნააჯარია.<br />
1462<br />
გარდახდეს ფრიდონისასა, სრა ნახეს მოსაწონები.<br />
გამოეგება მრავალი ოქროს სარტყლითა მონები,<br />
ფერხთა საფენლად ოქსინო მართ მათგან არს ნაქონები,<br />
თავსა აყრიდეს ოქროსა, ხვეტს ჯარი მუნ ნარონები.<br />
ქორწილი ტარიელისა და<br />
ნესტან-დარეჯანისა
ფრიდონისაგან<br />
1463<br />
მათ ქალ-ყმათათვის საჯდომი დაედგა თეთრ-ძოწეული,<br />
წითელ-ყვითლითა თვალითა ზედა კეკლუცად<br />
ფრქვეული;<br />
ავთანდილისთვის - ყვითელი და შავი ერთგან რეული;<br />
მოვიდეს, დასხდეს; მჭვრეტელი ვცან მათი სულ-<br />
დალეული.<br />
1464<br />
მგოსანნი მოდგეს, ისმოდა ხმა სიმღერისა ტკბილისა;<br />
ქორწილი ქმნეს და გამრავლდა ძღვნობა ლარისა<br />
ლბილისა<br />
ფრიდონის პურად კარგისა, არ მასპინძლისა წბილისა;
ნესტან-დარეჯანს უშვენის ღიმილი, ჩენა კბილისა.<br />
1465<br />
მოიღეს ძღვენი უსახო ფრიდონის არ-ალქატისა,<br />
ცხრა მარგალიტი, სიდიდით მართ ვითა კვერცხი ბატისა,<br />
კვლა ერთი თვალი, სამსგავსო მზისა შუქ-მონამატისა,<br />
მას წინა ღამით ძალ-ედვის მხატვარსა ხატვა ხატისა.<br />
1466<br />
კვლა უძღვნა თვითო ფარღული, გარდასაყრელი ყელისა,<br />
მგრგვლად დათლილისა თვალისა, იაგუნდისა<br />
მრთელისა;<br />
კვლა მოაქვს ერთი ტაბაკი, მძლედ საჭირავი ხელისა,<br />
ავთანდილისთვის ლომისა ძღვენი ფრიდონის ქველისა.
1467<br />
იგი ტაბაკი სავსეა მარგალიტითა სხვილითა.<br />
ავთანდილს უძღვნა ყველაი არა სიტყვითა წბილითა.<br />
აივსო სახლი სტავრითა და ოქსინოთა ლბილითა,<br />
ტარიელ მადლი უბრძანა, ლაღმან სიტყვითა ტკბილითა.<br />
1468<br />
ფრიდონისგან უსაზომო ქორწილია დღესა რვასა;<br />
ყოვლთა დღეთა მიართმიდეს უფასოსა ძღვენსა მზასა;<br />
დღე და ღამე არ გასწყვედდის ჩაღანა და ჩანგი ხმასა.<br />
აჰა, მიჰხვდეს შესაფერნი ყმა ქალსა და ქალი ყმასა.<br />
1469<br />
ტარიელ ფრიდონს უბრძანა დღე-ერთ სიტყვები გულისა:
“არს გული თქვენი საჩემოდ უფროსი ძმისა სრულისა,<br />
არ გემუქფების სიცოცხლე, არცა მოცემა სულისა,<br />
მე თქვენგან ვპოვე მოკვდავმან ჩემი წამალი წყლულისა.<br />
1470<br />
“ავთანდილისგან შენც იცი ჩემთვის თავისა დადება,<br />
აწ მე მაქვს ნაცვლად მისისა მოხმარებისა წადება:<br />
შენ მიდი, ჰკითხე, რა უნდა, მან ქმნას ამისი ცხადება,<br />
ვითა დამივსო სახმილი, ეგრე მისიცა კმა დება.<br />
1471<br />
“უთხარ: «ძმაო, რა გარდიხდის შენგან ჩემსა ჭირ-<br />
ნახულსა!<br />
ღმერთი მოგცემს წყალობასა, მისგან ზეცით შესახულსა!<br />
თუ ვერა ვიქმ საწადელსა შენსა, შენთვის გაზრახულსა,
არა ვნახავ სახლსა ჩემსა, არ დარბაზსა, არცა ხულსა.<br />
1472<br />
«აწ მითხარ, ჩემგან რა გინდა, ანუ რით მოგეხმარები?<br />
ვარჩევ, წავიდეთ არაბეთს, იყავ ჩემიცა მარები;<br />
ტკბილი სიტყვითა გავმართოთ და ხრმლითა საომარები.<br />
თუ შენ შენს ცოლსა არ შეგრთავ, მე ჩემსა არ ვექმარები».“<br />
1473<br />
რა ფრიდონ უთხრა ავთანდილს ტარიას მოციქულობა,<br />
მას გაეცინნეს, გაღიმდა, ჰშვენოდა მხიარულობა;<br />
თქვა, თუ: “მეშველი რად მინდა, მჭირს არავისგან<br />
წყლულობა!<br />
ჩემი მზე არცა ქაჯთა ჰყავს, არცა სჭირს ლხინ-<br />
ნაკლულობა.
1474<br />
“ჩემი მზე ტახტსა ზედა ზის მორჭმული ღმრთისა ნებითა,<br />
საკრძალავი და უკადრი, ლაღი, არვისგან ვნებით ა,<br />
არცა რა უმძიმს ქაჯთაგან, არცა გრძნეულთა გრძნებითა,<br />
მას ზედა შველა რად მინდა?! რად მეჭვ რასაცა თნებითა?<br />
1475<br />
“რა მოვა ჩემთვის განგება, ზეცით მოსრულნი ზენანი,<br />
ღმერთი იწადებს, მომივლენ გულის სახმილთა ლხენანი;<br />
მაშინღა მომხვდენ მოკვდავსა მზისა ელვათა ფენანი,<br />
უმისჟამისოდ ცუდია ჩემგან მი და მო რბენანი.<br />
1476
“მიდი და ჰკადრე ტარიელს პასუხი, ჩემგან თხრობილი:<br />
«მადლი რად უნდა, მეფეო, ხარ რაზომ გინდა ლმობილი?<br />
ვარ მუცლითგანვე დედისა თქვენად სამონოდ შობილი,<br />
ღმერთმან მუნამდის მიწა მყოს, ვირ მეფე იყო ცნობილი.<br />
1477<br />
«გებრძანა: «შეყრა მწადიან საყვარელისა შენისა».<br />
ეგე არს მსგავსი გულისა ლმობიერისა თქვენისა;<br />
მუნა მე ხრმალი არ მიკვეთს, არცა სივრცელე ენისა,<br />
მიჯობს მოლოდნა საქმისა მის განგებისა ზენისა.<br />
1478<br />
«ესეა ჩემი საწადი და ჩემი მოსანდომარე:<br />
ინდოეთს გნახო მორჭმული, საჯდომთა ზედა მჯდომარე,<br />
გვერდსავე გიჯდეს მნათობი პირი ელვათა მკრთომარე,
მებრძოლნი თქვენნი მოგესრნეს, არვინ ჩნდეს მუნ<br />
მეომარე.<br />
1479<br />
«რა გამისრულდენ ესენი ჩემნი გულისა ნებანი,<br />
მაშინღა მივალ არაბეთს, მომხვდენ მის მზისა ხლებანი;<br />
ოდესცა სწადდეს, დამივსნეს ამა ცეცხლისა დებანი.<br />
სხვა თქვენგან არა არ მინდა, მძულან ცუდნიღა<br />
თნებანი»”.<br />
1480<br />
რა ფრიდონ ჰკადრა ტარიელს ესე სიტყვანი ყმისანი,<br />
მან ბრძანა: “მაგას არა ვიქმ, ამას არ უნდა მისანი.<br />
ვითა მან პოვნა მიზეზნი ჩემისა სულთა დგმისანი,<br />
ეგრევე მანცა სამისოდ ნახნეს ძალ-გულნი ძმისანი.
1481<br />
“მიდი, უთხარ ჩემ მაგიერ სიტყვა ჩემგან არ-ნათნები:<br />
«მე შენისა გამზრდელისა უნახავად არ დავდგები.<br />
ვეჭვ, მრავალი დამეხოცოს მონა, მისგან საყვარლები,<br />
ვითხოვ ხოლე შენდობასა, ეგეთიღა მოვბრუნდები».<br />
1482<br />
“ესე უთხარ: «ამის მეტსა ჰმოციქულობ ნურას ნუო,<br />
ხვალე წასლვა არ დავშალო, არცა საქმე გავათუო;<br />
მე არ მიზამს არაბთ მეფე, რომე სიტყვა გავაცრუო,<br />
ამოდ ვსთხოვო ქალი მისი, შევეხვეწო, შევაგუო»“.<br />
1483
უამბო ფრიდონ ავთანდილს ტარიას მოციქულობა:<br />
“არ დადგებისო, ცუდია შენგან ცდისაღა თქმულობა”.<br />
მას დაუმძიმდა, მოედვა კვლა გულსა კვამლ-ალმულობა.<br />
ასრე ხამს რიდი მეფეთა, ყმათაგან მოკრძალულობა!<br />
1484<br />
ავთანდილ მივა მუხლ-მოყრით ტარიას შესახვეწელად,<br />
ფერხთა ეხვევის, აკოცებს, აღარ შეხედავს ზე წელად,<br />
ეტყვის: “კმა, რაცა შევსცოდე როსტანს წლეულად მე<br />
წელად,<br />
კვლა ნუ მიქმ ერთგულობისა გამტეხლად, და-ცა-<br />
მლეწელად.<br />
1485<br />
“რასაცა ჰლამი, არ მოგცემს მას ღმრთისა სამართალია,
გამზრდელსა ჩემსა ვით ვჰკადრო მე საქმე სამუხთალია!<br />
მე მისთვის ხელი ვით გავძრა, ვინ ჩემთვის ფერ-<br />
ნამკრთალია!<br />
ვით მოიხმაროს მონამან პატრონსა ზედა ხრმალია!<br />
1486<br />
“ეგე საქმე მე და ჩემსა საყვარელსა შეგვამდურვებს,<br />
ვა თუ გაწყრეს, გაგულისდეს, კუშტი გულსა შეაურვებს,<br />
ამბავსაცა დამიძვირებს, ჭვრეტისათვის მომასურვებს,<br />
შენდობასა ხორციელი კაცი ვერა დამიურვებს”.<br />
1487<br />
ტარიელ უთხრა სიცილით, მან მზემან შუქ-ნაფენამან,<br />
ხელი მოჰკიდა ავთანდილს, აჰმართა, ააყენა მან:<br />
“მიყოო კარგი ყველაი მომართებამან შენამან,
მაგრა სჯობს, შენცა გალხინოს ჩემმან შენითა ლხენამან.<br />
1488<br />
“დია მძულს მეტი მოყვრისა შიში, კრძალვა და რიდობა,<br />
მძულს გაუწყვედლად კუშტობა და სულ-მძიმობა,<br />
დიდობა;<br />
თუ მოყვარეა, გულისა ქმნას ჩემკე მონაზიდობა,<br />
თვარა მე ჩემდა, იგ მისდა, დია სჯობს კიდის-კიდობა.<br />
1489<br />
“მე ვიცი გული საშენოდ შენისა საყვარელისა,<br />
არ ეწყინების სტუმრობა შენისა მე შემყრელისა.<br />
რადმცა რა ვჰკადრე მეფესა თხრობა რასაცა ჭრელისა!<br />
ოდენ ნახვისა მათისა ნატრა მაქვს სანატრელისა.
1490<br />
“ამას ოდენ მოვახსენებ მუდარით და შეპოვნებით,<br />
რომე მოგცეს ქალი მისი მან მისითა მოგონებით.<br />
რათგან ბოლო შეყრავეა, სიშორესა ვით ეთნებით?<br />
დააშვენეთ ერთმანერთი, თავის-თავის ნუ დასჭნებით”.<br />
1491<br />
რა ავთანდილ ტარიასგან ცნა, წასლვასა არ დაშლიდა,<br />
არა ჰკადრა შეცილება, საუბარსა ზედა ჰრთვიდა;<br />
ფრიდონ კაცსა დარჩეულსა სათანაოდ გარდასთვლიდა,<br />
თანა წაჰყვა, განაღამცა მასთანავე გზასა ვლიდა.<br />
სამთაგანვე ქვაბსა მისლვა<br />
და მუნით არაბეთს<br />
წასლვა
1492<br />
ამ საქმესა დაფარულსა ბრძენი დივნოს გააცხადებს:<br />
ღმერთი კარგსა მოავლინებს და ბოროტსა არ დაბადებს,<br />
ავსა წამ-ერთ შეამოკლებს, კარგსა ხან-გრძლად<br />
გააკვლადებს,<br />
თავსა მისსა უკეთესსა უზადო-ჰყოფს, არ აზადებს.<br />
1493<br />
ფრიდონისით გაემართნეს იგი ლომნი, იგი მზენი,<br />
თანა მიჰყავს პირი მზისა, ქალი მჭვრეტთა ამაზრზენი,<br />
ჰკიდავს ბროლსა ყორნის ბოლო დაწყობილი,<br />
დანათხზენი,<br />
მუნ ბადახშსა აშვენებდეს სინატიფე-სინაზენი.
1494<br />
იგი მზე უჯდა კუბოსა და აგრე არონინებდეს;<br />
მინადირობდეს, ნადირსა მუნ სისხლსა მიადინებდეს;<br />
სადაცა დახვდის ქვეყანა, მჭვრეტელთა მოალხინებდეს,<br />
მოეგებნიან, სძღვნობდიან, აქებდეს, არ აგინებდეს.<br />
1495<br />
მას ჰგვანდეს, თუცა სამყაროს მზე უჯდა შუა მთვარეთა;<br />
იარნეს დღენი მრავალნი ლაღთა, ბრძნად მოუბარეთა;<br />
შიგან მათ დიდთა მინდორთა, ყოვლგნით კაც-<br />
მიუმხვდარეთა,<br />
სად ყოფილიყო ტარიელ, მიჰხვდეს მის კლდისა არეთა.<br />
1496
ტარიელ ბრძანა: “მე მმართებს დღეს თქვენი<br />
მასპინძელობა;<br />
მუნ მივალ, სადა ყოფილვარ, მჭირდა სადამდის ხელობა;<br />
მუნ გვიმასპინძლოს ასმათმან, მას უც ხორცისა ხმელობა,<br />
მე რომე გიძღვნი ტურფათა, აქოთ ლარისა ჭრელობა”.<br />
1497<br />
მივიდეს, შიგან გარდახდეს ქვაბსა მას დიდთა<br />
კლდეთასა.<br />
ასმათს უც ხორცი ირმისა, იქმს მასპინძლობა-კვეთასა.<br />
ამხანაგობდეს, ლაღობდეს, წასლვასა მათ საქმეთასა,<br />
ღმერთსა ჰმადლობდეს შეცვლასა ლხინად ჭირისა<br />
დღეთასა.<br />
1498
მოიარეს ქვაბოვანი, თამაშობდეს მხიარულნი,<br />
პოვნეს იგი საჭურჭლენი, ტარიასგან დაბეჭდულნი,<br />
ვერცა ვისგან დანათვალნი, ვერცა ვისგან შეგებულნი;<br />
არ იტყვიან, არა გვაქვსო, იგ ამისთვის გულ-ნაკლულნი.<br />
1499<br />
უბოძა ტურფა მრავალი მათ მათი შესადარები,<br />
კვლა ფრიდონისნი აავსნა, სპა ჰყვა თუ სპასალარები.<br />
აივსო კაცი ყველაი, მაშინ მათთანა ნარები,<br />
მაგრა ძეს რომე საჭურჭლე, ჰგვანდა კაც-დაუკარები.<br />
1500<br />
ფრიდონს უთხრა: “ვალი თქვენი ჩემგან ძნელად<br />
გარდიხდების,<br />
მაგრა თქმულა: «კარგის მქმნელი კაცი ბოლოდ არ
წახდების»;<br />
აწ საჭურჭლე რაზომიცა აქა ძეს და ან იდების,<br />
შენი იყოს ყველაკაი, შენ წაიღე, ვითა გხვდების”.<br />
1501<br />
ფრიდონ მდაბლად თაყვანი-სცა, ჰკადრა მადლი მეტის-<br />
მეტი:<br />
“მე, მეფეო, რად გგონივარ უჭკუო და აგრე რეტი?<br />
მტერი ყოვლი ჩალად გიჩანს, ვინმცა იყო ვითა კეტი,<br />
ჩემი ლხინი მუნამდის ა, ვირე ვიყო შენი მჭვრეტი!”<br />
1502<br />
ფრიდონ კაცნი დააბრუნნა მოსასხმელად აქლემისად,<br />
სახლსა მისსა მისაღებლად მის ყველასა საჭურჭლისად;<br />
აწ მუნითგან გაემართნეს არაბეთით წავლად გზისად,
ავთანდილ ა გალეული შესაყრელად მთვარე მზისად.<br />
1503<br />
მიჰხვდეს არაბთა საზღვართა, რა ვლეს მრავალი ხანები.<br />
დაჰხვდა სოფლები, ციხები, ხშირ-ხშირად, თანის-თანები,<br />
მუნ შიგან მყოფსა ემოსა ტანსა ლურჯი და მწვანები,<br />
ავთანდილისთვის ყველაი ცრემლითა არს ნაბანები.<br />
1504<br />
ტარიელ კაცი გაგზავნა წინაშე როსტან მეფესა,<br />
შესთვალა: “გკადრებ, მეფეო, სურვილთა სიიეფესა;<br />
მე მოვალ, მეფე ინდოთა, დარბაზსა თქვენსა სეფესა,<br />
გიჩვენებ ვარდსა კოკობსა, უფრჭვნელსა, მოუკრეფესა.<br />
1505
“მაშინ თქვენ ჩემი გეწყინა ნახვა მიწისა შენისა,<br />
ცდა შეპყრობისა ავი ჰქმენ, შემოტევება ცხენისა;<br />
მე შენთა სპათა ვაჩვენე ნიშანი რამე წყენისა,<br />
დავხოცე მონა მრავალი, მსახური სრისა თქვენისა.<br />
1506<br />
“აწ ამად მოვალ წინაშე, დავყარენ ჩემნი გზანია,<br />
შემინდოთ, რაცა შეგცოდე, ჰქმნნეთ გაწყრომისა კმანია.<br />
ძღვენი არა მაქვს, მმოწმობენ ფრიდონ და მისნი ყმანია,<br />
ოდენ ძღვნად თქვენი ავთანდილ მე თქვენთვის<br />
მომიტანია”.<br />
1507<br />
რა მიუვიდა მეფესა მახარობელი ჟამისა,
ვით გაეხარნეს, ვერ იტყვის ენა ერთისა წამისა;<br />
თინათინს ღაწვთა ემატა ელვა შუქისა სამისა,<br />
ბროლსა და ლალსა აშვენებს მუნ ჩრდილი წარბ-<br />
წამწამისა.<br />
1508<br />
ტაბლაკსა ჰკრეს და გაისმა ხმა მაშინ თქართქარებისა.<br />
ლაშქარნი რბოდეს მი და მო, ქმნა სწადდა მათკე რებისა.<br />
დაიწყეს მოსხმა ცხენისა, მოღება უნაგრებისა,<br />
შესხდა სიმრავლე მოყმისა მკლავ-ფიცხელ, გულ-<br />
მაგრებისა.<br />
1509<br />
მეფე შეჯდა, გაეგებნეს თავადნი და სრულად სპანი.<br />
ვისცა ესმის, მოვიდიან მას წინაშე სხვაგნით სხვანი.
ყველაკაი ღმერთსა ჰმადლობს, გაამაღლეს მათნი ხმანი,<br />
თქვეს: “ბოროტსა უმყოფოო, კეთილნია შენთვის მზანი!”<br />
1510<br />
რა ერთმანერთი აუჩნდა მიგებულ-მოსაგებავთა,<br />
ავთანდილ ეტყვის ტარიელს სიტყვათა დანაზებავთა:<br />
“აგერა ჰხედავთ მინდორთა, მტვერითა შენაღებავთა?<br />
ამისთვის ვიწვი, სახმილი გულსა ეცხელა, ებავთა.<br />
1511<br />
“ისია ჩემი გამზრდელი და თქვენდა მოგებებულა.<br />
იქი ვერ მივალ, მრცხვენიან, გულსა სახმილი დებულა,<br />
ჩემად არაკად სულ-დგმული კაცი არ გაწბილებულა,<br />
რასაცა მიზამთ, თქვენ იცით, ფრიდონ თქვენდავე<br />
ხლებულა”.
1512<br />
ტარიელ უთხრა: “კარგსა იქმ შენ პატრონისა კრძალვასა.<br />
აწ დადეგ, იქი ნუ მიხვალ, იქმცა უჩემოდ ხალვასა.<br />
მე მივალ, ვუთხრობ მეფესა შენგან თავისა მალვასა,<br />
ვეჭვ, ღმრთითა ადრე შეგყარო მზესა მას, ტანად ალვასა”.<br />
1513<br />
მუნ დადგა ლომი ავთანდილ, დაიდგა მცირე კარავი.<br />
ნესტან-დარეჯან მუნვე დგას, იგია მჭვრეტთა მზარავი,<br />
მისთა წამწამთა ნიავი ქრის, ვითა ქარი არავი,<br />
წავიდა მეფე ინდოთა მისრული, მიუპარავი.<br />
1514
ფრიდონ წაჰყვა. განაღამცა გავლეს ველი დიდსა ხანსა,<br />
ცნა მეფემან, ტარიელი მარტო მოვა, მოჰხრის ტანსა;<br />
გარდახდა და თაყვანის-სცა მას უკადრსა, ლომებრ ჯანსა,<br />
სდებს პატივსა ინდოთ მეფეს, მართ მამისა შესაგვანსა.<br />
1515<br />
ტარიელცა თაყვანის-სცა, მივა კოცნად, სასალამოდ;<br />
მეფე ყელსა აკოცებდა მართ ბაგისა დასაამოდ,<br />
გაკვირვებით ეუბნების, არის მისგან სათამამოდ:<br />
“შენ მზე ხარო, შენი გაყრა არის დღისა შესაღამოდ”.<br />
1516<br />
გაეკვირვა მეფე მისსა თვალადობა-სიტურფესა,<br />
პირსა უჭვრეტს გაკვირვებით, უქებს მკლავთა სიალფესა;<br />
კვლა ფრიდონცა უსალამა, თაყვანის-სცა მან მეფესა,
მას მეფესა, ავთანდილის ნახვისათვის მოსწრაფესა.<br />
1517<br />
მეფე ტარიას ქებასა დაჰკრთების, დაეღონების.<br />
ტარიელ ეტყვის: “მეფეო, აწ გული შენ გემონების;<br />
მიკვირს, თუ ეგრე სიკეთე თქვენ ჩემი რად გეგონების!<br />
რათგან ავთანდილ შენია, სხვა რად ვინ მოგეწონების?<br />
1518<br />
“ნუ გიკვირს მისი ვერ-ნახვა და დაყოვნება ხანისა!<br />
მოდი და დავსხდეთ, მეფეო, ამოა კორდი მწვანისა,<br />
გკადრო მიზეზი მისისა თქვენს წინა ვერ-მოტანისა,<br />
ვიაჯ რასამე, აწ მმართებს მოთხოვა მე ფარმანისა”.<br />
1519
დასხდეს მეფენი, მოადგა გარე სიმრავლე რაზმისა.<br />
ტარიელს პირსა ციმციმი ათქს, უნათლესი ბაზმისა;<br />
ჭვრეტა ახელებს მჭვრეტელთა ყოფა-ქცევისა და ზმისა;<br />
დაუწყო თხრობა მეფესა სიტყვისა, ბრძნად ნაკაზმისა:<br />
1520<br />
“მეფეო, თავი მემცრობის მე მისად მოსახსენებლად,<br />
მაგრა მოსრული თქვენს წინა ვარ შემომხვეწლად,<br />
მქენებლად;<br />
თვით იგი იაჯს, რომელი ჩანს მზეებრ შუქთა მფენებლად,<br />
ვინ არის ჩემად სინათლედ და ჩემად გამათენებლად.<br />
1521<br />
“აწ ამას გკადრებთ ორნივე ხვეწნით და შემუდარებით:
ავთანდილ დამდვა წამალი მისგან თავისა დადებით,<br />
დაჰვიწყდეს, რომე პატიჟნი სჭირდეს ჩვენთავე დარებით;<br />
არ გაწყენ, გრძელი ამბავი არს ჩემგან მიუმხვდარებით.<br />
1522<br />
“თქვენთა უყვარს ერთმანერთი, ქალი მას და იგი ქალსა,<br />
მით ვიგონებ საბრალოსა, მტირალსა და ფერ-<br />
ნამკრთალსა;<br />
მუხლ-მოყრილი გეაჯები, ნუღარ აწვევ იმათ ალსა,<br />
რომე მისცე ქალი თქვენი მკლავ-მაგარსა, გულ-ფიქალსა.<br />
1523<br />
“ამის მეტსა არას გკადრებ, არ მოკლესა, არცა გრძელსა”.<br />
ამოიღო ხელ-მანდილი, მოინასკვა ზედან ყელსა,<br />
ადგა, მუხლნი მიუყარნა, ეაჯების ვითა მზრდელსა.
გაუკვირდა ყოვლსა კაცსა, მის ამბისა მომსმენელსა.<br />
1524<br />
რა ტარიელ მუხლ-მოყრილი ნახა, მეფე შეუზარდა,<br />
შორს უკუდგა, თაყვანის-სცა, ქვე მიწამდის დაუვარდა,<br />
მოახსენა: “ხელმწიფეო, ლხინი ყოვლი უკუმქარდა,<br />
თქვენმან აგრე სიმდაბლემან ნახვა თქვენი ჩამადარდა.<br />
1525<br />
“ვით ეგების, რაცა გწადდეს, რომე კაცი არ მოგთმინდეს,<br />
ანუ მშურდეს ქალი ჩემი, საკლავად და ტყვედცა გინდეს;<br />
გებრძანამცა სახლით თქვენით, ცრემლი არცა მაშინ<br />
მდინდეს;<br />
სხვა მისებრი ვერა პოვოს, ცათამდისცა აღ-ცა-ფრინდეს!
1526<br />
“მე სიძესა ავთანდილის უკეთესსა ვჰპოვებ ვერა;<br />
თვით მეფობა ქალსა ჩემსა მივეც, აქვს და მას ეფერა;<br />
ვარდი ახლად იფურჩნების, მე ყვავილი დამებერა,<br />
რადმცა ვჰკადრე შეცილება, რასაც ოდენ იგი სჯერა!<br />
1527<br />
“თუ შეგერთო ერთი მონა, თქვენთვის არცა მაშინ<br />
მშურდა.<br />
ვინმცა გკადრა შეცილება, უშმაგომცა ვით მოგმდურდა!<br />
თუ ავთანდილ არ მიყვარდა, ასრე მისთვის რად<br />
მომსურდა?<br />
დია, ღმერთო, წინაშე ვარ, ესე ჩემგან დადასტურდა”.<br />
1528
რა ტარიელ მეფისაგან ესე სიტყვა მოისმინა,<br />
დადრკა, მდაბლად ეთაყვანა, პირსა ზედან დაეფინა.<br />
კვლა მეფემან თაყვანის-სცა, წამო-რე-ვლო, წადგა წინა,<br />
ერთმანერთი მოიმადლეს, მათ ერთსაცა არ ეწყინა.<br />
1529<br />
ფრიდონ შეჯდა, ავთანდილის მახარობლად გაექანა, -<br />
ესდენ დიდი სიხარული გაეხარნეს მასცა განა! -<br />
წავიდა და წამოუძღვა, მოიყვანა, მოჰყვა თანა,<br />
მაგრა ირცხვის მეფისაგან, შუქი ბნელად მოევანა.<br />
1530<br />
მეფე ადგა, მოეგება; ყმა გარდახდა, რა მივიდა;<br />
ხელთა ჰქონდა ხელ-მანდილი, პირსა მითა იფარვიდა.
მზე ღრუბელსა მოჰფარვოდა, ქუშდებოდა, ვარდსა<br />
ზრვიდა,<br />
მაგრა მისსა შვენებასა რამცა ვითა დაფარვიდა?!<br />
1531<br />
მეფე კოცნასა ლამოდა, აღარა ცრემლნი სდენიან;<br />
ავთანდილ ფერხთა ეხვევის, შუქნი ქვე დაუფენიან;<br />
უბრძანა: “ადეგ, ნუ ირცხვი, შენ ზნენი გამოგჩენიან;<br />
რათგან მერჩიო, ნუ მერცხვი, ჩემგან ნუღარა გრცხვენიან!”<br />
1532<br />
მოეხვია, გარდუკოცნა მან პირისა არე-მარე:<br />
“დამივსეო ცეცხლი ცხელი, მაგრა წყალი არე მარე;<br />
ვინ გიშერი დააჯოგა და წამწმისა არემა-რე,<br />
გვალე, შეგყრი, ლომო, მზესა, თავი მისკე არე მარე”.
1533<br />
მეფე ყელსა ეხვეოდა მას ლომსა და ვითა გმირსა,<br />
ახლოს უზის, ეუბნების, აკოცებს და უჭვრეტს პირსა;<br />
იგი მზე და ხელმწიფობა ასრე მიჰხვდა, ვითა ღირსა.<br />
მაშინ ლხინი ამო არის, რა გარდიხდის კაცი ჭირსა.<br />
1534<br />
ყმა მეფესა მოახსენებს: “მიკვირს, სხვასა რად რას<br />
ჰბრძანებ!<br />
რად არ გინდა ნახვა მზისა, ანუ რადღა აგვიანებ?<br />
მიეგებვი მხიარული, სახლსა თქვენსა მოიყვანებ,<br />
შემოიმოს შუქთა მისთა, ნათლად გარე მოივანებ”.<br />
1535
ტარიელსცა მოახსენა; შესხდეს, ქალსა მიეგებნეს,<br />
მათ სამთავე გოლიათთა მზისა ფერად ღაწვნი ღებნეს,<br />
მიჰხვდეს მათსა საწადელსა, იგი პოვეს, რაცა ძებნეს,<br />
ხელი ჰხადეს ხრმალთა მათთა, არა ცუდად წელთა ებნეს.<br />
1536<br />
მეფემან ქალს უსალამა, მან შორით გარდახდომილმან.<br />
დაუყვნა თვალნი ელვამან, მისთა ღაწვთაგან<br />
კრთომილმან;<br />
გამოეგება, აკოცა კუბოსა შიგან ჯდომილმან,<br />
დაუწყო ქება მეფემან, თვით ვერას ვერ-მიხვდომილმან.<br />
1537<br />
ეტყვის: “მზეო, ვითა გაქო, ნათელო და დარიანო!
შენთვის ხელნი გონებანი არა ცუდად არიანო,<br />
მზიანო და მთვარიანო, ეტლად რაო და რიანო,<br />
თქვენ საჭვრეტლად აღარ მინდით, არ ვარდნო და არ<br />
იანო”.<br />
1538<br />
გაკვირდეს ყოვლნი მხედველნი მისთა ელვათა ფენასა;<br />
ვით მზემან, დაყვნა მჭვრეტელთა თვალნი ნათლისა<br />
ჩენასა;<br />
სითცა გამოჩნდის, იქმოდეს ჯარნი მუნითკენ რბენასა,<br />
მისგან დამწვარნი მისცნიან გულნი ჭვრეტითა ლხენასა.<br />
1539<br />
შესხდეს, წავიდეს ყველანი შინა თავისა მარებად,<br />
ჰქონდეს შვიდნივე მნათობნი მის მზისა დასადარებად,
არ მიიხვდომის სიტურფე, არს მათგან მიუმხვდარებად,<br />
ადრე მივიდეს მეფისა სახლად სამყოფად, არებად.<br />
15<strong>40</strong><br />
შევიდეს, ნახეს თინათინ, მჭვრეტთა მიმცემი ჭირისა;<br />
სკიპტროსან-გვირგვინოსანსა ჰშვენოდა ცმა პორფირისა,<br />
მოსრულთა პირსა შეადგა ელვა მისისა პირისა;<br />
შევიდა მეფე ინდოთა, იგი მზე, მსგავსი გმირისა.<br />
1541<br />
ტარიელ და ცოლმან მისმან ქალსა მდაბლად უსალამეს,<br />
მოეგებნეს, აკოცეს და საუბარი დააამეს,<br />
იგი სახლი განანათლეს, არ ნათელი შეაღამეს,<br />
ბროლ-ბადახში გააღაწვეს და გიშერი აწამწამეს.
1542<br />
თინათინ ზედა აწვივა ტახტსა მეფეთა ზეთასა,<br />
ტარიელ უთხრა: “შენ დაჯე, სწადიან ბრჭესა ბრჭეთასა,<br />
დღეს ტახტი შენი შენ გმართებს მეტად ყოველთა<br />
დღეთასა,<br />
მე ლომი ლომთა დაგისვა გვერდსა შენ, მზესა მზეთასა”.<br />
1543<br />
ორთავე ხელი მოჰკიდეს და დასვეს ტახტსა თავისსა,<br />
გვერდსა დაუსვეს ავთანდილ, სურვილსა მოეკლა ვისსა;<br />
უნახავსა და ნახულსა სჯობს ყოვლსა სანახავისსა,<br />
ნუ ეჭვ მიჯნურად მათებრსა ნუცა თუ რამინს და ვისსა.<br />
1544
ქალსა შესწბა, გაუკვირდა ავთანდილის გვერდსა ჯდომა,<br />
ფერი ჰკრთა და გაუფიცხა შე და გამო გულმან კრთომა.<br />
მეფე ეტყვის: “შვილო, ჩემგან გაქვს სირცხვილი თუ რა<br />
ზომა,<br />
ბრძენთა უთქვამს სიყვარული, ბოლოდ მისი არ-<br />
წახდომა”.<br />
1545<br />
“აწ, შვილო, ღმერთმან თქვენ მოგცეს ათას წელ დღეთა<br />
გრძელობა,<br />
სვე-სვიანობა, დიდობა, კვლა ჭირთა გარდუხდელობა!<br />
ცამცა ნუ შეგცვლის, მოგხვდების თვით მისებრ<br />
შეუცვლელობა!<br />
თქვენის ხელითა მეღირსოს მიწათა შემომყრელობა!”<br />
1546
მართ მეფემან სპათა ბრძანა ავთანდილის თაყვანება:<br />
“ესეაო მეფე თქვენი, ასრე იქმნა ღმრთისა ნება,<br />
დღეს ამას აქვს ტახტი ჩემი, მე - სიბერე ვითა სნება,<br />
ჩემად სწორად ჰმსახურებდით, დაიჭირეთ ჩემი მცნება!”<br />
1547<br />
ლაშქარნი და დიდებულნი დადრკეს, მდაბლად<br />
ეთაყვანნეს,<br />
მოახსენეს: “მიწად ვექმნნეთ, ვინცა მიწად მიგვიყვანნეს,<br />
მორჩილ-ქმნილნი დაგვამდიდრნეს, ურჩნი მკვდართა<br />
დაგვაგვანნეს,<br />
მტერთა მკლავნი შეაძუნტნეს, გულნი ჩვენნი<br />
აგულვანნეს”.<br />
1548
ტარიელცა უთხრა ქებით იმედისა თავსა დება;<br />
ქალსა უთხრა: “შემიყრიხართ, აღარა გწვავს ცეცხლთა<br />
დება,<br />
ქმარი შენი ძმაა ჩემი, აგრევე მწადს თქვენი დება,<br />
ორგულთა და შემცილეთა თქვენთა მე ვქმნა<br />
გაფლიდება”.<br />
ქორწილი<br />
ავთანდილისა და თინათინისა<br />
არაბთა მეფისაგან<br />
1549<br />
მას დღე ავთანდილ ხელმწიფედ ზის და ხელმწიფე<br />
ზენია,<br />
მასთანა მჯდომსა ტარიელს ჰშვენიან სინაზენია;
ნესტანჯარ ახლავს თინათინს, ვინ მჭვრეტთა<br />
ამაზრზენია,<br />
ჰგავს, თუ ცა მოდრკა ქვეყანად, შეყრილან ორნი მზენია.<br />
1550<br />
დაიწყეს მორთმა პურისა ლაშქართა მის მესავსისა,<br />
ზროხა და ცხვარი დაკლული არს უმრავლესი ხავსისა,<br />
შეიქმნა ძღვნობა ძღვენისა, მათისა შესამსგავსისა,<br />
მათ ყოვლთა შუქი ანათობს პირისა მზისა მსგავსისა.<br />
1551<br />
იაგუნდისა ჯამები იყვის, ლალისა ჭიქები,<br />
კვლა უცხო ფერთა ჭურჭელთა სხდის უცხო-უცხო სიქები.<br />
მის ქორწილისა მაქები კაცი ბრძენთაგან იქები,<br />
მჭვრეტელო, გულსა ეტყოდი: “ნუ აეხსნები, იქ ები!”
1552<br />
მუტრიბნი მოდგეს ყოველგნით, ისმოდის ხმა წინწილისა;<br />
შეყრით ძეს გორი ოქროსა და ბადახშისა თლილისა;<br />
მსმელთათვის წყარო ღვინისა ასგან დის, მსგავსი<br />
მილისა,<br />
ბინდით ცისკრამდის სმა იყო, გარდახდა ჟამი დილისა.<br />
1553<br />
არა დარჩა უსაბოძვრო არ კოჭლი და არ საპყარი;<br />
მოდიოდა მარგალიტი მოფანტული, მონაყარი;<br />
გაბედითდა წასაღებად ატლასი და ოქრო მყარი.<br />
სამ დღე იყო ინდოთ მეფე ავთანდილის ვით მაყარი.<br />
1554
ხვალისად მეფე არაბთა კვლა პურობს, არ ღაფალია;<br />
ტარიელს უთხრა: “შენი მზე საჭვრეტლად სატურფალია.<br />
მეფე ხარ ყოვლთა მეფეთა და ეგე დედოფალია;<br />
ხამს, ყურსა გვეგდოს საყურად ჩვენ თქვენი ნატერფალია.<br />
1555<br />
“აწ, მეფეო, არ ეგების ჩვენი სხდომა თქვენად სწორად”.<br />
სახელმწიფო საჯდომი და სხვა დაუდგა ტახტი შორად.<br />
ქვემოთ დასხნა ავთანდილ და ცოლი მისი მათად<br />
სწორად.<br />
პირველ ძღვენი ტარიასთვის მოიღიან, იდვის გორად.<br />
1556<br />
არაბთა მეფე მასპინძლობს, იქმს ოდენ არიფობასა,
ზოგჯერ მათ ახლავს, ზოგჯერ მათ, არ იხმობს<br />
ხელმწიფობასა,<br />
გასცემს და უქებს ყოველი უხვობა-იეფობასა,<br />
ფრიდონ ზის ახლოს ავთანდილს, ჩვეული ვით მეფობასა.<br />
1557<br />
მეფესა ქმრითურთ პატივი ჰქონდა ინდოთა ქალისა,<br />
სიყვარული და ჩუქება, ვით სიძისა და სძალისა;<br />
რომე სძღვნა, არა ეგების თქმა არცა ნაათალისა, -<br />
თვითო სკიპტრა და პორფირი და გვირგვინები თვალისა.<br />
1558<br />
კვლა უძღვნა ძღვენი ორთავე, მსგავსი მათისა ბედისა,<br />
ათასი თვალი, ნაშობი რომანულისა დედისა,<br />
კვლა მარგალიტი ათასი, მართ ვითა კვერცხი ტრედისა,
ათასი ცხენი ტაიჭი, სიდიდით მსგავსი ქედისა.<br />
1559<br />
ფრიდონს უძღვნა ცხრა ტაბაკი მარგალიტი თავ-<br />
შედგმული,<br />
ცხრა ტაიჭი, ძვირფასისა უნაგრითა შეკაზმული.<br />
ინდოთ მეფე თაყვანსა სცემს ლაღი, ბრძენი, არ მახმული,<br />
მადლი ჰკადრა ფხიზელურად, თუცა იყო ღვინო-სმული.<br />
1560<br />
რას ვაგრძელებდე? გარდახდეს დღენი ერთისა თვისანი.<br />
თამაშობდიან, არ იყვნეს ყოლა გაყრანი სმისანი.<br />
ტარიელს სძღვნიან უცხონი თვალნი ლალისა ქვისანი,<br />
მათ ყოვლთა მათნი ელვანი ჰფარვენ მართ ვითა მზისანი.
1561<br />
ტარიელ ჰგვანდის ვარდსა და იყვის ფიფქისა მთოველად,<br />
ავთანდილ როსტანს წინაშე გაგზავნა დასათხოველად,<br />
შესთვალა: “შენი სიახლე კმა ჩემად ლხინად ყოველად,<br />
მტერთა აქვს ჩემი სამეფო, ვიცი მუნ შიგან მძოველად.<br />
1562<br />
“უცებნი მოსრნის მცოდნელთა ცოდნამან, ხელოვნებამან.<br />
ვეჭვ, მოგცეს თქვენცა დაღრეჯა ჩემმან რასაცა ვნებამან;<br />
წავიდე, ავი არ მიყოს მე აქა დაყოვნებამან,<br />
ადრე კვლა გნახნე მორჭმულნი, ინებოს ღმრთისა<br />
ნებამან”.<br />
1563
როსტევან ჰკადრა: “მეფეო, რად ხართ რასაცა რიდითა?<br />
რაცა გიჯობდეს, იქმოდით, გასჭვრეტდით, გაიცდიდითა,<br />
ავთანდილ თანა წამოგყვეს, წადით ლაშქრითა დიდითა,<br />
თქვენთა მტერთა და ორგულთა დაჰფრეწდით, და-ცა-<br />
სჭრიდითა”.<br />
1564<br />
ავთანდილ უთხრა ტარიელს ესე სიტყვები ორები.<br />
მან უთხრა: “აგრე ნუ უბნობ, შეცევ ბროლისა ყორები,<br />
ახლად შეყრილსა მთვარესა, მზეო, ვით მოეშორები?”<br />
ავთანდილ უთხრა: “მაგითა შენგან არ მოვიღორები.<br />
1565<br />
“არ დია გინდა დამაგდო, წახვიდე ჩემად მზრახავად!<br />
«ცოლი უყვარსო, გამწირა», იყო ამისად მსახავად;
მე დავრჩე შენი გაყრილი თავისა მევაგლახავად?<br />
კაცსა მოყვრისა გაწირვა, ახ, მოუხდების, ახ, ავად!”<br />
1566<br />
ტარიელს უგავს სიცილი ბროლისა ვარდთათ ფრქვევასა;<br />
უბრძანა: “ვიტყვი უშენოდ შენისა უფრო მე ვასა;<br />
რათგან გწადიან, წამომყევ, დამწამებ ნურას თნევასა”.<br />
ავთანდილ ბრძანებს ლაშქართა ყოვლგნით მის თანა<br />
წვევასა.<br />
1567<br />
შეყარნა სპანი არაბეთს, აღარა ხანსა ზმულია,<br />
კაცი ოთხმოცი ათასი, ყველაი დაკაზმულია.<br />
კაცსა და ცხენსა ემოსა აბჯარი ხვარაზმულია.<br />
არაბთა მეფე მათითა გაყრითა ნავღელ-ჭმულია.
1568<br />
ერთმანერთისა გაყრილნი ქალნი ორნივე, დობილნი,<br />
ერთმანერთისა დად-ფიცნი, სიტყვისა გამონდობილნი,<br />
მკერდითა მკერდსა შეკრულნი, ყელითა<br />
გარდაჭდობილნი,<br />
ტიროდეს; მათთა მჭვრეტელთა გულნიმცა ესხნეს<br />
წდობილნი.<br />
1569<br />
მთვარე ცისკრისა ვარსკვლავსა რა თანა-შეესწოროსა,<br />
ორნივე სწორად ნათობენ, მოჰშორდეს, მოეშოროსა;<br />
არა თუ იგი მოჰშორდეს, მართ ცამან მოაშოროსა,<br />
მათად საჭვრეტლად მჭვრეტელმან, ხამს, თავი<br />
იქედგოროსა.
1570<br />
მათადვე სახედ, რომელსა ესენი დაუბადიან,<br />
იგივე გაჰყრის, სიშორე არა თუ ნებით სწადიან,<br />
ვარდსა სწებენ და აპობენ, ტირან და ცრემლნი ჩადიან.<br />
მათთა გამყრელთა ყოველთა სიცოცხლე არ იქადიან.<br />
1571<br />
ნესტან-დარეჯან თქვა: “ნეტამც ყოლა არ შემოგცნებოდი,<br />
მზისა გამყრელი გაყრითა აწ ასრე არ დავდნებოდი.<br />
ამბავსა სცნევდი, მაცნევდი, წიგნითა მეუბნებოდი,<br />
ვითა მე შენთვის დამწვარ ვარ, აგრე შენ ჩემთვის<br />
ჰბნდებოდი”.<br />
1572
თინათინ უთხრა: “ჰე მზეო, შენთა მჭვრეტელთა<br />
ლხინებო,<br />
რადმცა გაგწირე, თუ ვითა გაყრასა მოვითმინებო!<br />
ღმრთისაგან დღეთა თხოვისა ნაცვლად სიკვდილი<br />
ვინებო,<br />
აგრემცა მივი, რაზომსა მე ცრემლსა დავიდინებო!”<br />
1573<br />
კვლა აკოცეს ერთმანერთსა, გაიყარნეს იგი ქალნი;<br />
ქვე დამდგომმან წამავალსა ვერ მოსწყვიდნა ყოლა<br />
თვალნი;<br />
იგი იჭვრეტს უკუღმავე, ედებოდეს ამით ალნი.<br />
რომე მწადდეს, ვერ დავწერენ მე სიტყვანი ნაათალნი.<br />
1574
როსტან მათითა გაყრითა ხელთაგან უფრო ხელდების,<br />
ათასჯერ იტყვის ვაგლახსა, არ სულთქმა<br />
უერთხელდების,<br />
ცხელი სდის წყარო ცრემლისა, მართ ვითა ქვაბი<br />
ცხელდების;<br />
ტარიელ არის დაღრეჯით, ფიფქი ნასდების, თხელდების.<br />
1575<br />
ტარიელს ვარდსა დაუტყლეჟს მეფე ხვევნით და<br />
კოცებით;<br />
იტყვის, თუ: “თქვენი სიახლე მიჩნს აქამდისცა ოცებით;<br />
რათგან მოგშორდი, დავრჩები პატიჟთა გაასოცებით,<br />
შენგან მოგვეცა სიცოცხლე, შენგანვე დავიხოცებით”.<br />
1576
ტარიელ შეჯდა, მეფისა გამყრელი, გამომსალამე;<br />
სრულად ლაშქართა სდიოდა ცრემლი, მინდორთა სალამე:<br />
“მზე შენ გელმისო საომრად და თავი შენ მას ალამე”.<br />
უბრძანა: “თქვენთვის მტირალსა ყოლა რად მიჩნდეს<br />
სალა მე!”<br />
1577<br />
გაემართნეს და წავიდეს დია სპითა და ბარგითა<br />
ტარიელ, ფრიდონ, ავთანდილ თავითა მეტად კარგითა,<br />
კაცი ოთხმოცი ათასი ჰყვა ცხენებითა ვარგითა,<br />
მივლენ სამნივე გულითა ერთმანერთისა მარგითა.<br />
1578<br />
სამ თვე ვლეს, - ღმერთსა მათებრივ სხვა რამცა
დაებადოსა!<br />
მოეგებნიან, მტერობა ვერავინ დაიქადოსა!<br />
მინდორსა შიგან სადილად გარდახდეს უდილადოსა,<br />
ვითა ჰმართებდა, პურობდეს, ღვინოსა სმიდეს, არ დოსა.<br />
ტარიელისაგან<br />
ინდოთ მეფის<br />
სიკვდილის ცნობა<br />
1579<br />
ქედსა ზედა გარდმოადგა მეტად დიდი ქარავანი,<br />
კაცები და სახედრები ერთობ იყო შაოსანი;<br />
გარეშემო მოეკვეცნეს უკანამო დალალანი;<br />
მეფე ბრძანებს: “მოასხითო, ჩვენ დავყოვნოთ აქა ხანი”.<br />
1580
მოასხნეს იგი ვაჭარნი და მათი უხუცესია;<br />
უბრძანა: “ვინ ხართ, შავითა რად ტანი შეგიგლესია?”<br />
მათ მოახსენეს: “სით მოვალთ, მუნ ასრე დანაწესია,<br />
ინდოეთს მისრით მოსრულთა გვივლია გზა უგრძესია”.<br />
1581<br />
გაეხარნეს მათ ვაჭართა ინდოეთით მომავლობა,<br />
მაგრა თავი უმეცარ ყვეს, არა მისცეს ყოლა გრძნობა;<br />
უცხოურად ეუბნების, მათ ვერა ქმნეს მათი ცნობა,<br />
არ ესმოდა ინდოური, არაბულად ყვეს უბნობა.<br />
1582<br />
უბრძანეს: “გვითხართ, ვაჭარნო, ამბავი ინდოეთისა”.<br />
მათ ჰკადრეს: “ზეცით მოსრულა ინდოეთს რისხვა
ზეცისა;<br />
დიდსა და წვრილსა ყველასა ცრემლი სდის მსგავსი<br />
წვეთისა,<br />
მას შიგან მყოფსა ბრძენსაცა ცნობა აქვს ვითა შეთისა”.<br />
1583<br />
თვით მათვე მათსა ამბავსა უამბობ, არის წყლიანი:<br />
“ფარსადან, მეფე ინდოთა, იყო ხელმწიფე სვიანი,<br />
მას ესვა ქალი მნათობი, მზისაცა უფრო მზიანი,<br />
კბილ-მარგალიტი, ტან-ალვა, ღაწვ-ბადახშ, ყორან-თმიანი.<br />
1584<br />
“მას ქალსა და ამირბარსა ერთმანერთი შეუყვარდა.<br />
ამირბარმან სიძე მოკლა ხმა მეფესა დაუვარდა;<br />
იგი ქალი პატარაი მამიდასა გაეზარდა,
ბუქთა მისგან მონაქროლთა ინდოეთი გარდაქარდა.<br />
1585<br />
“მამიდაი ქაჯი იყო, გრძნეულობა იცის კარგა,<br />
მით შემართა საშინელი, მზე ხმელეთსა დაუკარგა;<br />
თვითცა მოკვდა უბედური მართ საცოცხლოდ არად<br />
ვარგა;<br />
იგი ქალი დაიკარგა, ალვა მორჩი სხვაგან დარგა.<br />
1586<br />
“ცნა ამირბარმან, წავიდა ლომი მის მზისა მძებნელად,<br />
იგიცა წახდა, ინდოეთს გახდა მთვარე და მზე ბნელად;<br />
ორნივე გადაიკარგნეს, მათიღა პოვნა არს ძნელად;<br />
მეფემან ბრძანა: «ჰე ღმერთო, რად ცეცხლსა მომიდებ<br />
ნელად?»
1587<br />
“მეფე გაშმაგდა მათისა უღონო-ქმნილი ძებნისა;<br />
ვად შეიცვალა ინდოეთს ხმა წინწილისა, ებნისა;<br />
ცოტასა ხანსა გა-ვე-ძლო დება სახმილთა გზნებისა,<br />
აწ თვითცა მოკვდა, შეიქმნა ბოლო სრვისა და ტკებნისა”.<br />
1588<br />
რა ვაჭარმან ესე სიტყვა თქვა, საქმენი გააკვლადნა,<br />
ქალმან დიდნი დაიკივლნა, ფიცხლა თავსა მოიხადნა;<br />
ტარიელცა დაიზახნა, დაფარულნი გააცხადნა;<br />
ნარგისთაგან ნაწვიმარი ღვარი ადგა, თოვლი გადნა.<br />
1589
მომკალ, ქალსა თავ-შიშველსა თუ მზე ვითა ეურჩოსა!<br />
სული ვარდსა დავამსგავსე, თავ-მოხდილი - ყაყაჩოსა.<br />
თუ ბრძენიცა მაქებარი მისი იხმობს ვირებრ “ჩოსა”,<br />
ჰგავს, თუ ტყუბი მარგალიტი ზის ბროლისა ხარხაჩოსა.<br />
1590<br />
ქალი საბრალოდ მამასა სტირს, ბულბულისა მსგავსია,<br />
თმა გაიგლიჯა, გაყარა, ღაწვი ცრემლითა ავსია,<br />
ვარდი შექმნილა ზაფრანად, ლალი მართ ვითა ხავსია,<br />
მზესა ღრუბელი ეფარვის, ამად ნათელი დავსია.<br />
1591<br />
იხოჭს და იგლეჯს, ზახილით ტირს სიტყვა-ხაფი უარე;<br />
სისხლი და ცრემლი თვალთაგან ჩამოსდის გარე უარე:<br />
“მოვკვე, მამაო, მე შენთვის შვილი ყოველთა უარე,
ვერა გმსახურე ასულმან, ვერცა რა შეგაგუარე.<br />
1592<br />
“ჩემთვის ბნელ-ქმნილო მამაო, ნათელო თვალთა ჩემთაო,<br />
ჩემთა რა გაცნევს ამბავთა, გულისა მონაცემთაო!<br />
მზეო, რადღა გაქვს სინათლე, რადღა ანათობ თემთაო?<br />
რად არ დაიქეც, ქვეყანავ, რადღა ჰმართიხარ ზე, მთაო?<br />
1593<br />
ტარიელ მოთქვამს: “გამზრდელო, ჰა, ჰა, რა საქმე<br />
მსმენია!<br />
მიკვირს, თუ მზეღა რად ნათობს, რად არა დაუჩენია?!<br />
მზე მოჰკვე ყოვლთა სულ-დგმულთა, სოფელი აღარ<br />
შენია,<br />
ღმერთსა მიჰმადლე, შემინდევ, რაცა შენ ჩემგან გწყენია”.
1594<br />
კვლა უბრძანებდეს: “გვიამბეთ ამბავი დანარჩომია”.<br />
მათ მოახსენეს: “პატრონო, ინდოეთს დიდი ომია,<br />
მოსულა ხატათ ლაშქარი, ქალაქსა შემოსდგომია,<br />
რამაზ არს ვინმე ხელმწიფე, მათად პატრონად მჯდომია.<br />
1595<br />
“ჯერთ დედოფალი ცოცხალ ა, მკვდართაგან უფრო<br />
მკვდარია;<br />
იბრძვის ინდოთა ლაშქარი, თუც იმედ-გარდამწყდარია;<br />
გარეთ ციხენი წაუხვმან, ყველაი გარდამხდარია;<br />
მზენო, თქვენ შუქნი მიჰფინეთ, ჰაი, რა ავი დარია!<br />
1596
“მუნა მყოფსა ყველაკასა შეეკერა, ჩვენცა, შავი;<br />
რამაზს წინა გამოვედით, მისრულად ვთქვით ჩვენი თავი;<br />
მეფე ჩვენი დიდი არის, მათ ეწადა მისი ზავი,<br />
გამოგვიშვა, წამოვედით, არა გვიყო ყოლა ავი”.<br />
1597<br />
რა ტარიელს ესე ესმა, მეტად ფიცხლად აიყარა,<br />
ეჯი სამ დღე წასავალი ერთსა დღესა წაიარა;<br />
დროშა მისი აიმართა, წინა არა აიფარა,<br />
აწ ნახეთ, თუ გოლიათი გული ვითა ამაგარა!<br />
ტარიელისაგან<br />
ინდოეთს მისლვა და<br />
ხატაელთა დამორჩილება
1598<br />
ინდოეთს ზედა წაადგა, მუნ მთა და დიდი ქედია;<br />
აჩნდა ლაშქარი უსახო, ესაკვირველა, ჰე, დია.<br />
ტარიელ ბრძანა: “მოყმენო, აწ თქვენგან რა იმედია?<br />
ადრე მოვიცლი იმათგან, ღმერთი და ჩემი ბედია!<br />
1599<br />
“იმა ლაშქართა უნახვან კვლა ჩემნი ხრმალთა კვეთანი;<br />
ერთხელ შემებნეს, დავხოცენ, შევქმენ აბჯართა ფეთანი”.<br />
ავთანდილ ჰკადრა: “რად უნდან თქმანი სიტყვათა<br />
მძლეთანი?<br />
მათ ვითა მტვერთა წავიხვამთ, მიჰხვდენ ფერხითა<br />
ცვეთანი”.<br />
1600
დაეკაზმნეს საომარად, გაამაყდეს, გაჩაუქდეს,<br />
ცხენთა შესხდეს უკეთესთა, სახედარნი ასუბუქდეს,<br />
ერთმანერთსა აჯობინეს, მჭვრეტელთაგან არ გაუქდეს,<br />
იგი ქედი ჩაიქროლეს, ბუქისაგან უფრო ბუქდეს.<br />
1601<br />
წინ მავალნი დარაჯათა მათთა ზედა გარდეკიდეს;<br />
ტარიასთა გააქცივნეს, მიეწივნეს, ჩამოჰყრიდეს,<br />
მოაგებნეს მხარ-დაკრულნი, მათ წინაშე მოასხმიდეს,<br />
აიზიდნეს; “ვისნი ხართო?” - ჰკითხეს, ხანსა არ<br />
დაზმიდეს.<br />
1602<br />
მათ მოახსენეს: “ტურფაო, ჩვენ - ცუდად დაღორებულნი,
რამაზის ხელმწიფისანი აქა დარაჯად რებულნი”.<br />
უბრძანა: “წადით, რეგვენნო, თქვენ ჩვენგან<br />
გაფიცხებულნი,<br />
აცნობეთ თქვენსა პატრონსა: «მოვლენ გულითა<br />
ქებულნი».<br />
1603<br />
“უთხარით: «ბრძანებს ტარიელ, მეფე ლაღი და ჯანია,<br />
იგი ხელმწიფე მაღალი, მებრძოლთა მემაჯანია:<br />
ჩემსა ამბავსა გაცნევენ თქვენნივე დარაჯანია,<br />
შიში ვერ გიხსნის სიკვდილსა, ცუდნიღა დაღრეჯანია!<br />
1604<br />
«დია დიდთა დამაჯნება უშმაგომან ვით გააგო!<br />
ინდოეთსა ვით მოადეგ, შმაგთაგანცა უფრო შმაგო?
აჰა, მოველ იგი ცეცხლი, რომე სრულად ამოგდაგო,<br />
ხრმალი ჩემი მოლესული შენს ტანზედა დავაბლაგო.<br />
1605<br />
«აწ დაემზადე, მოპარვა მე შენი არა მწადიან;<br />
შემები, რამაზ დააწყევ, პირველვე გამიცხადიან;<br />
პირ-ბოზო, ჩემი მორევნა რა დია დაგიქადიან?!<br />
მე ჩაბალახად გახმარებ, რაცა გიმუზარადიან».“<br />
1606<br />
დარაჯანი წავიდეს და ერთმანერთსა მიუსწრობდეს.<br />
რამაზს ჰკადრეს ყველაკაი, დამალვასა ვერა სთმობდეს:<br />
“მოვიდაო ინდოთ მეფე, ლაშქარნიცა კარგნი ჰყმობდეს,<br />
ვინცა ვითა გარდეხვეწოს, იგი ერთი ორთა სჯობდეს!”
1607<br />
ინდოთა დროშა ტარიელს აქვს და ალამი უბია,<br />
დროშა არაბთა მეფისა მასთანა შენატყუბია;<br />
არაბთა იცის ყველამან, მათი აბჯარი შუბია;<br />
ფრიდონ - მზე მოყმე, რომელმან შექმნა სისხლისა გუბია.<br />
1608<br />
ცოტაი წავლეს, გამოჩნდეს ხუთასნი ცხენოსანანი;<br />
შეტევებასა ჰლამოდეს ყმანი არაბთა თანანი;<br />
ტარიელ ეტყვის: “ნუ იქმთო”, მისცა სიტყვისა ნანანი;<br />
მოვიდეს, აჩნდა უაბჯროდ, არცა თუ ჰქონდეს დანანი.<br />
1609<br />
ცხენის ფერხთა მოეხვია, მუხლ-მოყრილი შეეხვეწა,
მოახსენა: “შემიბრალე, მისსა ძალსა, ვინცა გხვეწა!<br />
ნუ დამარჩენ, ნუ მაცოცხლებ და წამიღონ მკვდარი მე, წა!<br />
გული თქვენი სასაკუთრო ბედმან ასრე დამილეწა.<br />
1610<br />
“დაიკარგენით, წახვედით თქვენ, წელნი მეათენია,<br />
გახდეს მფრინველნი უმეფოდ, არწივსა მოსტყდეს<br />
ფრთენია;<br />
ამად შევმართენ საქმენი ჩემნი საკამათენია,<br />
ადრე გამიტყდა სოფელი, მართ ვითა კაბათენია.<br />
1611<br />
“ვიაჯი, მომკალ მე ხოლმე, ყველაი ჩემი ბრალია;<br />
მერმე ხუთასი ვაზირი მყავს აქათ წაუვალია,<br />
თავები დასჭერ, ადინე სისხლი, მართ ვითა ღვარია,
სპა უბრალოა, ნუ დაჰხოც, ვტირ ამად გულ-მდუღარია”.<br />
1612<br />
ყოვლთა მისცეს ზენაარი, მიუყარნეს მუხლნი წინა:<br />
“ნუ დაგვხოცო, მისსა ძალსა ვინცა აგრე დაგარჩინა!”<br />
ტარიელ დგას დაყმუნვებით, რამაზ წინა მოეფინა.<br />
ღმერთი ალხენს მონანულთა, არ შეუნდობს კაცი ვინა!<br />
1613<br />
კაცი ცრემლითა შეინდობს, თუ ცოდვა მის თანაც არსა.<br />
ვით ნინეველნი, ისხემდეს თავსა მტვერსა და ნაცარსა,<br />
ამით დაეხსნეს რისხვასა, ზეცით მოსრულსა ნაცარსა.<br />
წაღმავე წაგრეხს სოფელი კვლა მისგან უკუნაცარსა.<br />
1614
ბრძენთა ვინმე მოსწავლემან საკითხავი ესე ვპოვნე:<br />
“ესეაო მამაცისა მეტის-მეტი სიგულოვნე:<br />
ოდეს მტერსა მოერიო, ნუღარ მოჰკლავ, დაიყოვნე;<br />
გინდეს სრული მამაცობა, ესე სიტყვა დაიხსოვნე”.<br />
1615<br />
ტარიელ მოტკბა, ღმრთისავე მსგავსად იგ წაღმართულია:<br />
“აღარ დაგხოცო”, უბრძანა, - ძლეული შიშმან თუ ლია, -<br />
წაღმავე წაგრეხს საქმესა, რაცა უკუღმა სთულია;<br />
“ნაქმარი მრუდი ყველაი აწ ჩემგან გამართულია”.<br />
1616<br />
თაყვანის-სცეს და დალოცეს, ყოვლთა ხმა ერთად იერეს,<br />
ღმერთსა შეჰვედრეს ზახილით, სვე მათი გააძლიერეს,
თავები დახსნეს სიკვდილსა, სიცოცხლე ამით მიერეს.<br />
ტარიას ხრმალი ვერ გაძღეს, ჯერთ ხორცი მოიმშიერეს.<br />
1617<br />
ტარიას ნახვად მოსრული მუშთარი ახლოს მჭვრეტია;<br />
რისხვისა ცეცხლი ტარიელს სიტკბოთა დაუშრეტია;<br />
მოვიდეს, ნახეს: რამაზის ლაშქარი ძლივღა ეტია;<br />
ინდოეთს ზეცით სინათლე ჩადგა, მართ ვითა სვეტია.<br />
1618<br />
ერთი კაცი მახარობლად მათ ლაშქართა მიუვიდა:<br />
“არ დაგხოცსო, შეგიწყალნა”, - ყველაკაი დალოცვიდა;<br />
ბუკსა ჰკრეს და იხარებდეს, ყველა ამას მოზრახვიდა:<br />
“მოვიდაო იგი მოყმე, რომე ერთი ბევრსა სრვიდა”.
1619<br />
მოეგებნიან ტარიელს, შორი-შორ უსალამიან;<br />
შიგანთა დროშა ინდოთა მათად ცნეს, იალამიან.<br />
ვერ გამოენდვნეს ინდონი, თქვეს, თუ: “ღალატსა<br />
ლამიან”, -<br />
არ მოელოდეს ტარიელს, მით ცრემლი დაილამიან.<br />
1620<br />
ტარიელ მიდგა, უყივლა: “მე მოველ მეფე თქვენიო,<br />
თანა მყავს ჩემი მნათობი, პირი ელვათა მფენიო,<br />
ჩვენ მოგვცა მაღლით მაღალმან წყალობა მისი ზენიო,<br />
გამოდით, თქვენი სიშორე არს ჩემგან მოუთმენიო”.<br />
1621
მაშინღა იცნეს ტარიელ, მათგან მი და მო სრბანია,<br />
სრულად ნათლითა აივსო ზღუდე და ბანის-ბანია;<br />
ხმა-მაღლად ხმობდეს, იზახდეს: “მოგვშორდეს<br />
სალმობანია,<br />
აქამდის რისხვა-მაღალმან აწ მოგვცნა წყალობანია”.<br />
1622<br />
კარნი გაახვნეს, გამოჩნდეს, მოიხვნეს მათ კლიტენია;<br />
ერთობ ფლასითა მოსილნი უმზერდეს მუნ მჭვრეტენია;<br />
ტირან ორნივე ქალ-ყმანი, ვარდისა ბაღსა ტენია,<br />
ზახილით თავსა იცემდეს, ყორნის ფრთა ბროლსა სტენია.<br />
1623<br />
ვითა გამზრდელსა ჰმართებდა, გაზრდილი აგრე ხელია;<br />
რომე სდის ცრემლი თვალთაგან, ცეცხლთაგან უფრო
ცხელია;<br />
თავსა იცემდეს, იზახდეს, ტირს მეტად გულ-ფიცხელია.<br />
გიშრისა ტევრსა მოჰფოცხდა ბროლისა საფოცხელია.<br />
1624<br />
რა ნახნა ხასნი, ვაზირნი ფლასითა დამოსილნია,<br />
კვლა დაიზახნა ტარიელ უფროსნი დანაკივლნია;<br />
სისხლი და ცრემლი თვალთაგან სდის და მიწყობით<br />
მილნია,<br />
მოვიდეს, ყელსა მოეჭდვნეს, ვითა ძმანი და შვილნია.<br />
1625<br />
დიდებულნი მოეხვივნეს, მოუზრუნვეს მათ ცოლ-<br />
ქმართა;<br />
ქალი დაბნდა, მამისათვის ტირილიცა ვერ შემართა,
ვარდსა რტონი ჩამოსცვივდეს, ზე ვერავინ წამომართა,<br />
მუნა კაცთა ვერ ჰნახვიდი გაცინებით მოღიმართა.<br />
1626<br />
დედოფალი გამოჭრილი მოვიდოდა მათად ნახვად,<br />
უბრძანებდა: “რად ვინ სტირთო, - ესე ჰქონდა წყრომა-<br />
ზრახვად, -<br />
ღმერთმან რისხვა მოაქცია წყლობისა გამოსახვად,<br />
გვმართებს, რომე მადლი მივსცეთ, აღარა გვცალს გლოვა-<br />
ახვად”.<br />
1627<br />
ტარიელ ზედა მოიჭდო მხურვალთა ცრემლთა<br />
მდენელმან;<br />
იტყვის, თუ: “ცეცხლი დამევსო ცხელი, აწ დამწვა მე
ნელმან;<br />
დადუმდი, სული დაიღე ჩემგან ამისმან მსმენელმან,<br />
თქვენი სიცოცხლე მალხინა ღმერთმან, ობოლთა<br />
მლხენელმან”.<br />
1628<br />
ქალმან დედასა შესტირნა: “ჰაი მე, რა ვქმნა, დედაო!<br />
წითელ-ყვითლითა დაგაგდე, აწ შაოსანსა გხედაო,<br />
მამამან ტახტი დაცალა, აღარსადა ზის ზედაო!”<br />
დედამან ცრემლნი მოსწურნა: “ნუ სტირ, დადუმდი, ბედ-<br />
აო”.<br />
1629<br />
გარდაუკოცნა პირი და ბაგეთა ვარდი თხელები,<br />
ვარდსა დაუტყლეჟს ბაგითა, გახდა ალვისა მთხელები,
ნესტანჯარს ეტყვის: “რადღა ვთქვათ სიტყვები ბედით<br />
ხელები?<br />
ჩვენ ყოვლთა გვმართებს ნეტარძი ათასი, არ<br />
ერთხელები”.<br />
1630<br />
რა გარდახდა მცირე ხანი, ჟამი იქმნა გარდასრულად,<br />
დიდებულნი ეთაყვანნეს, ერთობილნი ადგეს სრულად;<br />
იგი მზენი მიეგებნეს, მოეხვივნეს გულის-გულად,<br />
აკოცეს და მოიკითხეს თავის-თავის, თვითეულად.<br />
1631<br />
ავთანდილ და ფრიდონ ჰკადრეს დედოფალსა<br />
მიმტკივნება;<br />
ტარიელ თქვა: “დედოფალო, გჭირს ამათი არა-მცნება,
ესენია მხსნელნი ჩვენნი, აწ არა გვცალს გრძლად უბნება,<br />
ამათგან გვაქვს ჩვენ ორთავე სიცოცხლისა მოპოვნება”.<br />
1632<br />
ადგეს და ქალაქს შევიდეს, თვით გარდახდეს სრასა<br />
მათსა;<br />
ერთსა ბრძანებს დედოფალი, მართ სიტყვასა ვითამ ათსა:<br />
“ღმერთმან მოსრნა მტერნი ჩვენნი, ვერ დაგვცემენ ყოლ<br />
შამათსა,<br />
ამად შევიქმ სიხარულსა მართ გულისა საკამათსა”.<br />
1633<br />
უბრძანა: “გლოვა გახსენით, ქოს-წინწილასა ჰკარითო,<br />
დიდი ზათქი და ზეიმი გავიდეს ჩვენით კარითო;<br />
ნახლები თქვენი ოქროსა სარტყლითა მოიკარითო,
იცინოდით და იმღერდით, ნუ ცრემლი აწანწკარითო”.<br />
ქორწილი ტარიელისა და<br />
ნესტან-დარეჯანისა<br />
1634<br />
დედოფალმან მათ ცოლ-ქმართა თვითო ხელი დაუჭირა,<br />
ზედა ტახტსა მეფისასა ერთგან დასხმა გაუპირა,<br />
მოიშორვა კაეშანი, გული მდედრი აქვიტკირა,<br />
გლოვა ცვალა სიხარულად, აღარავინ აატირა.<br />
1635<br />
დედოფალმან შეიმოსა, შავი ძაძა აიხადა,<br />
დიდებულთა შესამოსი მხიარული დაუმზადა,<br />
ყველაკაი დამოსა და საბოძვარი უდიადა,
ბრძანა: “ჭირი დავივიწყოთ, რათგან ლხინი დაგვებადა”.<br />
1636<br />
ტახტსა ზედა ერთგან მსხდომნი ტარიელ და ცოლი მისი<br />
ერთმანერთსა შეჰფერობდეს, ქალი ყმისა შესატყვისი;<br />
გონება და ანუ ენა გმოთქმიდა ვითა ვისი!<br />
ვინმცა ჰგვანდა ხორციელი სოფელს შვილი ადამისი!<br />
1637<br />
ტარიელს და ცოლსა მისსა მიჰხვდა მათი საწადელი -<br />
შვიდი ტახტი სახელმწიფო, საშვებელი გაუცდელი.<br />
მათ პატიჟთა დაავიწყებს ლხინი ესე აწინდელი,<br />
ყოლა ლხინთა ვერ იამებს კაცი ჭირთა გარდუხდელი.<br />
1638
თვით ორნივე ერთგან მსხდომნი ჰნახნეთ, მზეცა ვერა<br />
სჯობდეს;<br />
ბუკსა ჰკრეს და მეფედ დასვეს, ქოსნი ხმასა<br />
დაატკბობდეს;<br />
მისცა კლიტე საჭურჭლეთა, თავთა მათთა მიანდობდეს.<br />
“ესეაო მეფე ჩვენი”, - იზახდიან, ამას ხმობდეს.<br />
1639<br />
ავთანდილ და ფრიდონისთვის ორნი ტახტნი<br />
დაამზადნეს, -<br />
ზედა დასხდეს ხელმწიფურად, - დიდებანი უდიადნეს;<br />
ღმერთმან სხვანი ხორციელნი მათებრნიღა რად<br />
დაბადნეს!<br />
ამბობდიან ჭირთა მათთა, ყველაკასა გაუცხადნეს.
16<strong>40</strong><br />
სმა, პურობა, გახარება ქმნეს, ჯალაბი გაადიდეს;<br />
ვითარიცა ქორწილობა ხამს, ეგეთსა გარდიხდიდეს.<br />
მათ ორთავე თავის-თავის ძღვენსა სწორად მიართმიდეს,<br />
გლახაკთათვის საბოძვარსა საჭურჭლესა ერთგან<br />
ჰყრიდეს.<br />
1641<br />
დედოფალმან ეგრე ბრძანა: “ობოლ-ქვრივნი მოასხენით,<br />
ყველაკაი დაამდიდრეთ, საბოძვრითა აავსენით”;<br />
თვით უბოძა უსაზომო, რომ არ ითქმის კაცთა ენით:<br />
“ულოცეთო დღეგრძელობა, ესე ღმერთსა შეჰვედრენით”.<br />
1642
ტარიელ თქვა: “დედოფალო, გკადრებ ერთსა მოსახსენსა:<br />
შეიწყალე რამაზ მეფე, მიავალე ღმერთსა შენსა!<br />
ვნახე, მეტად შემებრალნეს, შეუშინდა ხრმალსა ჩვენსა.<br />
ღმერთი ალხენს მონანულსა, მოცთომილსა, ცრემლ-<br />
ნადენსა”.<br />
1643<br />
დედოფალმან ლმობიერად “შევუნდობო”, ესე ბრძანა;<br />
მოიყვანა რამაზ მეფე, ხელმწიფეთა ათაყვანა;<br />
ყოვლით კერძო მომღერალთა ხმები გაეთანისთანა, -<br />
ჭირთა მათგან გარდახდილთა ესე ლხინი შეაგვანა.<br />
1644<br />
ოქრო, თვალი, მარგალიტი, შვენიერი სანახავად,<br />
ყოვლგან იდვის ვითა გორი, მოდის ველთა მოსარწყავად;
ვისცა სწადდის, ალაფობდის, წაიღიან უკითხავად,<br />
მანდატური არვის სცვიდის, ბოლოს ვინ ჯდის, ანუ<br />
თავად.<br />
1645<br />
ავთანდილ და ფრიდონისთა სპათა ეტყვის მეფე დიდი:<br />
“სტუმარნი ხართ, შოებისა სირცხვილი და ნუ გაქვს<br />
რიდი!”<br />
თვითოს კაცსა თვითო ჯორი მარგალიტი ანაკიდი -<br />
ესე მისცა საბოძვარი, სხვას ყველასა ვერ დავსთვლიდი.<br />
1646<br />
ავთანდილ და ფრიდონისთვის საბოძვარსა ვინ<br />
დასთვალავს!<br />
ვერ გამოთქვამს სიმრავლესა ენა, ამად თავსა კრძალავს!
რაცა ედვა, უკეთესსა დედოფალი არ დაჰმალავს,<br />
მათ უხმობდა მხსნელად მათად, ტკბილად უჭვრეტს, არა<br />
ჰლალავს.<br />
1647<br />
სრულნი ინდონი ავთანდილს და ფრიდონს მწედ<br />
ხადოდიან:<br />
“თქვენგან გვჭირს კარგი ყველაი”, - მართ ამას<br />
მოიტყოდიან,<br />
ვითა პატრონსა სჭვრეტდიან, რაც სწადდის, მას<br />
იქმოდიან,<br />
სადარბაზობლად ნიადაგ მათ წინა მოვიდოდიან.<br />
1648<br />
ტარიელ რამაზ მეფესა უბოძა საბოძვარია,
უბრძანა: “ხარკსა მოგვცემდი, მართ ვითა შენი გვარია”;<br />
მან თაყვანის-სცა, პირსა ქვე მიწამდის დამდებარია,<br />
წავიდა მისი მლოცველი, არ ომთა მომკვეხარია.<br />
1649<br />
ინდოთ მეფე უბრძანებდა ასმათს, მისსა შეკვდომილსა:<br />
“რაცა შენ ჰქმენ არ უქმნია არ გამზრდელსა, არცა<br />
ზრდილსა;<br />
აწ ინდოეთს სამეფოსა მეშვიდესა, - ერთსა წილსა, -<br />
ზედა დაგსვამ; შენი იყოს, გვმსახურებდი ტკბილი<br />
ტკბილსა.<br />
1650<br />
“ვინცა გწადდეს, ქმრად შეირთე, სამეფოსა ეპატრონე;<br />
მუნიდაღმა გვმსახურებდი, თავი შენი დაგვამონე!”
ასმათ ფერხნი გარდუკოცნა: “შენგან არის ჩემი ღონე,<br />
მონობისა უკეთესი რამც ვიშოვნე, რამც ვიქონე?<br />
1651<br />
მოახსენა: “ხელმწიფეო, ვიკადრებ და ნუ გასწყრები:<br />
თუ ხმელეთი სრულად მქონდეს, ვერცა მაშინ გაგეყრები,<br />
მე მეყოფა შუქი თქვენი, ვარ მზის ეტლთა შენასწრები,<br />
ვერ გავსწირავ ჩემგან ზრდილსა, არცა სხვაგან ვიარები”.<br />
1652<br />
კვლაცა უბრძანა ტარიელ: “კმარს შენი ჭირთ ნახულები,<br />
გვახსოვან შენნი ჩვენზედა თვალნი ცრემლ-ნაფახულები;<br />
სჯობს, მოისმინო ნათქვამი, ჰქმნა ჩემგან გაზრახულები,<br />
ბოროტი სცვალო კეთილად, გყვენ სპანი ხრმალ-<br />
მახულები”.
1653<br />
დაჰმორჩილდა, მოახსენა: “ჭირთა ჟამი ერთხელია”.<br />
მოიყვანეს კარგი მოყმე, გონიერი, არ ხელია;<br />
ასმათ მისცეს, მიუძღვების, დაუჭირა სახელია,<br />
იგი კაცი გაადიდეს, აქვს მეფობის სახელია.<br />
1654<br />
ერთგან სამთავე ძმობილთა დაყვნეს ცოტანი დღენია;<br />
თამაშობდიან, უსახო მოუდიოდის ძღვენია:<br />
რა მარგალიტი ღარიბი, რა უკეთესი ცხენია!<br />
მაგრა ავთანდილს სურვილმან დაღრეჯა დააჩენია.<br />
1655
ტარიელ ცნა, ამა ყმასა ცოლისათვის მოესურვა.<br />
უბრძანებდა: “გული შენი, ვიცი, ამად მომემდურვა;<br />
აწ ვაგლახ მე, ჭირი შენი გონებამან შვიდით ურვა,<br />
მოგშორდები, საწუთრომან ლხინი ასრე დამიშურვა.<br />
1656<br />
კვლა ფრიდონცა დაეთხოვა: “წავიდეო სახლსა ჩემსა,<br />
ზედა-ზედა დავსტკებნიდე დარბაზსა და ამა თემსა;<br />
სამსახურსა მიბრძანებდი, უხუცესი ვითა მრწემსა,<br />
შენთვის ასრე მომსურდების, წყაროსათვის ვით ირემსა.”<br />
1657<br />
მასცა უბოძა ფარმანი: “წა, სახლი მოიარეო,<br />
მე ნუ გამწირავ, მნახევდი, ადრე მობრუნდი გარეო”.<br />
ავთანდილს უთხრა: “უშენოდ რამცა ვით გავიხარეო?
რათგან ისწრაფი, რაღა ვქმნა? მიგელის ლომსა მთვარეო!”<br />
1658<br />
როსტენისთვის წაატანა საძღვნოდ ტურფა ჯუბაჩები,<br />
კვლა ჭურჭელი თვალთა თლილთა, არ კოვზები, არ<br />
ჩამჩები:<br />
“ჩემ მაგიერ მიუტანე, წადი, ნურას მეურჩები”.<br />
ავთანდილ თქვა: “არა ვიცი, მე უშენოდ ვით დავრჩები!”<br />
1659<br />
ქალსა ქალმან გაუგზავნა ყაბაჩა და ერთი რიდე,<br />
რომე ჩაცმა-დაბურვასა ვინ ღირს იყო მათგან კიდე!<br />
ერთი თვალი, - წამღებელმან ვერა თქვას, თუ «ცუდად<br />
ვზიდე», -<br />
ღამე მზეებრ განანათლის, ჩნდის, სადაცა შეჰხედვიდე.
1660<br />
ავთანდილ შეჯდა, წავიდა, ტარიას გაესალამა;<br />
იგი ორნივე გაყრისა დაწვნა ცეცხლისა ალამა;<br />
სრულად ინდონი მისტირან, ცრემლმან მინდორი<br />
დალამა;<br />
ავთანდილ იტყვის: “მომკლაო სოფლისა მე სამსალამა”.<br />
1661<br />
ერთგან ფრიდონ და ავთანდილ იარნეს დღენი მცირენი;<br />
გზამან გაყარნა, წავიდეს თავის-თავ ანატირენი;<br />
კარგად მოუხდეს მათ მათნი საქმენი დანაპირენი;<br />
ავთანდილ მიხდა არაბეთს, ნახნა არ ცუდნი ჭირენი.<br />
1662
გამოეგებნეს არაბნი, სამეფო დააშვენა მან;<br />
ნახა მზე მისი, მიჰრიდა მისთა სურვილთა წყენამან;<br />
მას თანა ტახტსა და-ვე-ჯდა, ილხინა მჭვრეტთა<br />
ლხენამან;<br />
გაახელმწიფა გვირგვინი ზეცით მოსრულმან ზენამან.<br />
1663<br />
მათ სამთავე ხელმწიფეთა ერთმანერთი არა სძულდეს,<br />
ერთმანერთსა ჰნახვიდიან, საწადელნი გაუსრულდეს,<br />
ბრძანებისა შემცილენი მათთა ხრმალთა და-ვე-<br />
წყლულდეს,<br />
მოიმატეს სამეფონი, გახელმწიფდეს, გამორჭმულდეს.<br />
1664
ყოვლთა სწორად წყალობასა ვითა თოვლსა მოათოვდეს,<br />
ობოლ-ქვრივნი დაამდიდრნეს და გლახაკნი არ<br />
ითხოვდეს,<br />
ავის მქმნელნი დააშინნეს, კრავნი კრავთა ვერ უწოვდეს,<br />
შიგან მათთა საბრძანისთა თხა და მგელი ერთად<br />
სძოვდეს.<br />
დასასრული<br />
1665<br />
გასრულდა მათი ამბავი ვითა სიზმარი ღამისა.<br />
გარდახდეს, გავლეს სოფელი, - ნახეთ სიმუხთლე ჟამისა!<br />
-<br />
ვის გრძლად ჰგონია, მისთვისცა არის ერთისა წამისა.<br />
ვწერ ვინმე მესხი მელექსე მე რუსთველისად ამისა.
1666<br />
ქართველთა ღმრთისა დავითის, ვის მზე მსახურებს<br />
სარებლად,<br />
ესე ამბავი გავლექსე მე მათად საკამათებლად,<br />
ვინ არის აღმოსავლეთით დასავლეთს ზართა მარებლად,<br />
ორგულთა მათთა დამწველად, ერთგულთა<br />
გამახარებლად.<br />
1667<br />
დავითის ქმნანი ვითა ვთქვნე სიჩალხე-სიხაფეთანი!<br />
ესე ამბავნი უცხონი, უცხოთა ხელმწიფეთანი,<br />
პირველ ზნენი და საქმენი, ქებანი მათ მეფეთანი,<br />
ვპოვენ და ლექსად გარდავთქვენ, ამითა ვილაყფეთანი.<br />
1668
ესე ასეთი სოფელი, არვისგან მისანდობელი,<br />
წამია კაცთა თვალისა და წამწამისა მსწრობელი!<br />
რასა ვინ ეძებთ, რას აქმნევთ? ბედია მაყივნებელი,<br />
ვის არ შეუცვლის, კარგია, ორისავ იყოს მხლებელი.<br />
1669<br />
ამირან დარეჯანის ძე მოსეს უქია ხონელსა,<br />
აბდულ-მესია - შავთელსა, ლექსი მას უქეს რომელსა,<br />
დილარგეთ - სარგის თმოგველსა, მას ენა-დაუშრომელსა,<br />
ტარიელ - მისსა რუსთველსა, მისთვის ცრემლ-<br />
შეუშრომელსა.